Book Title: Sangit Ratnakar Part 03 Kalanidhi Sudhakara
Author(s): Sarangdev, Kalinatha, Simhabhupala
Publisher: Adyar Library
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034229/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho! zrutajJAna" graMtha jIrNoddhAra 189 saMgIta ratnAkara - 3 : dravya sahAyaka : zrI bApajI ma.sA. samudAyanA pU. A. zrI nararatnasUrIzvarajI ma.sA.nA AjJAnuvartinI pU. sA. zrI. .................. nI preraNAthI trimUrti upAzraya, sAbaramati zrAvikA upAzrayanA jJAnakhAtAnI upajamAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla sanemala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 saMvata 2071 I. 2015 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha ___84 ___810 010 011 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) seTa naM.-1 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| kramAMka pustakanuM nAma tA-TI515Ara-saMpaES | 001 | zrI naMdIsUtra avacUrI | pU. vikramasUrijI ma.sA. 238 | 002 | zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI | pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra 286 003 zrI arhadgItA-bhagavadgItA pa. meghavijayajI gaNi ma.sA. 004 | zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. | 005 | zrI yUkti prakAzasUtraM pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. | 006 | zrI mAnatuGgazAstram | pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. | 007 | aparAjitapRcchA zrI bI. bhaTTAcArya 008 zilpa smRti vAstu vidyAyAm zrI naMdalAla cunilAla somapurA 850 | 009 | zilparatnam bhAga-1 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 322 zilparatnam bhAga-2 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 280 prAsAdatilaka zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 162 | 012 | kAzyazilpam zrI vinAyaka gaNeza ApaTe 302 prAsAdamajarI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 156 014 | rAjavallabha yAne zilpazAstra zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI 352 | zilpadIpaka zrI gaMgAdharajI praNIta 120 | vAstusAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI dIpArNava uttarArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 110 jinaprAsAda mArtaNDa zrI naMdalAla cunIlAla somapurA 498 | jaina graMthAvalI zrI jaina zvetAmbara konphransa 502 | hIrakalaza jaina jyotiSa zrI himatarAma mahAzaMkara jAnI 021 nyAyapravezaH bhAga-1 zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva 022 | dIpArNava pUrvArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 023 anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-1 pU. municaMdrasUrijI ma.sA. 452 024 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 zrI eca. Ara. kApaDIA 500 025 | prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha zrI becaradAsa jIvarAja dozI 454 026 | tattpopaplavasiMhaH | zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya 188 | 027 | zaktivAdAdarzaH | zrI sudarzanAcArya zAstrI 214 | kSIrArNava zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 414 029 | vedhavAstu prabhAkara zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI ___192 013 454 226 640 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 zilparatnAkara prAsAda maMDana zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-1 | zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-2 zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (?) zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya - 3 (2) (3) zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya -5 vAstunighaMTu tilakamannarI bhAga-1 tilakamannarI bhAga-2 tilakamannarI bhAga-3 saptasandhAna mahAkAvyama saptabhaGImimAMsA nyAyAvatAra vyutpattivAda guDhArthatattvAloka sAmAnyaniryukti guDhArthatattvAloka saptabhaGInayapradIpa bAlabodhinIvivRttiH vyutpattivAda zAstrArthakalA TIkA nayopadeza bhAga-1 taraGiNItaraNI nayopadeza bhAga-2 taraGiNItaraNI nyAyasamuccaya syAdyArthaprakAzaH dina zuddhi prakaraNa bRhad dhAraNA yaMtra jyotirmahodaya zrI narmadAzaMkara zAstrI paM. bhagavAnadAsa jaina pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. vijayaamRtasUrizvarajI pU. paM. zivAnandavijayajI satiSacaMdra vidyAbhUSaNa zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) pU. lAvaNyasUrijI zrIveNImAdhava zAstrI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. darzanavijayajI pU. darzanavijayajI saM. pU. akSayavijayajI 824 288 520 578 278 252 324 302 196 190 202 480 228 60 218 190 138 296 210 274 286 216 532 113 112 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra bhASA | 218. | 164 saMyojaka - bAbulAla saremala zAha zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIzana sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, mahAvAha-04. (mo.) 8427585804 (yo) 2213 2543 (5-mela) ahoshrut.bs@gmail.com maho zrutajJAnamajtha ddhiAra - saMvata 2075 (5. 2010)- seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pustasI www.ahoshrut.org vebasAITa 52thI ugl stGirls sii zAze. krama pustakanuM nAma tA-TI8152-saMpaES pRSTha 055 | zrI siddhahema bRhavRtti bRhadanyAsa adhyAya-6 | pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. 296 056 | vividha tIrtha kalpa pa. jinavijayajI ma.sA. 160 057 lAratIya Tana bhe| saMskRti sanomana pU. pUNyavijayajI ma.sA. 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH zrI dharmadattasUri 202 059 | vyApti paJcaka vivRtti TIkA zrI dharmadattasUri jaina saMgIta rAgamALA zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI | 306 061 | caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) | zrI rasikalAla eca. kApaDIA 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya |saM zrI sudarzanAcArya 668 063 | candraprabhA hemakaumudI saM pU. meghavijayajI gaNi 516 064| viveka vilAsa saM/. | zrI dAmodara goviMdAcArya 268 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha | pU. mRgendravijayajI ma.sA. 456 066 | sanmatitattvasopAnam | saM pU. labdhisUrijI ma.sA. 420 06764zamAtA vahI guzanuvAha gu4. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 638 068 | moharAjAparAjayam saM pU. caturavijayajI ma.sA. 192 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA 428 070 | kAlikAcAryakathAsaMgraha saM/. | zrI aMbAlAla premacaMda 406 071 | sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA | saM. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya 308 072 | janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 128 meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 532 on jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho 14. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI 376 060 322 073 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '075 374 238 194 192 254 260 | jaina citra kalpadruma bhAga-1 16 | jaina citra kalpadruma bhAga-2 77) saMgIta nATya rUpAvalI 13 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpa sthApatya 79 | zilpa cintAmaNi bhAga-1 080 | bRhad zilpa zAstra bhAga-1 081 bRhad zilpa zAstra bhAga-2 | bRhad zilpa zAstra bhAga-3 083. AyurvedanA anubhUta prayogo bhAga-1 kalyANa kAraka 085 | vinorana zora kathA ratna koza bhAga-1 kathA ratna koza bhAga-2 088 | hastasagnIvanama 238 260 guja. | | zrI sArAbhAI navAba guja. | zrI saYTmAruM navAva guja. | zrI vidyA saramA navIna guja. | zrI sArAmAruM navIna guja. | zrI manasubAna muvAmana guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI gagannAtha maMvArama guja. | . vantisAgaranI guja. | zrI vardhamAna parvanAtha zatrI saM./hiM zrI naMdalAla zarmA guja. | zrI levalAsa gIvarAna kozI guja. | zrI levalAsa navarIna lozI sa. pU. meniyanI saM. pU.vinayanI, pU. puNyavijayajI AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 114 '084. 910 436 336 087 230 322 (089/ 114 endracaturvizatikA sammati tarka mahArNavAvatArikA 560 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra krama 272 240 saM. 254 282 466 342 362 134 70 316 224 612 307 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | pustaka nAma kartA TIkAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka 91 | syAdvAda ratnAkara bhAga-1 vAdidevasUrijI saM. motIlAla lAghAjI punA 92 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-2 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 93 | syAdvAda ratnAkara bhAga-3 bAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 94 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-4 bAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA | syAdvAda ratnAkara bhAga-5 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 96 | pavitra kalpasUtra puNyavijayajI sArAbhAI navAba 97 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-1 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 99 | bhuvanadIpaka padmaprabhasUrijI | veMkaTeza presa 100 | gAthAsahastrI samayasuMdarajI saM. | sukhalAlajI 101 | bhAratIya prAcIna lipImAlA | gaurIzaMkara ojhA hindI | munzIrAma manohararAma 102 | zabdaratnAkara sAdhusundarajI saM. haragovindadAsa becaradAsa 103 | sabodhavANI prakAza nyAyavijayajI |sN./g / hemacaMdrAcArya jaina sabhA 104 | laghu prabaMdha saMgraha jayaMta pI. ThAkara saM. orIenTa insTITyuTa baroDA 105 | jaina stotra saMcaya-1-2-3 mANikyasAgarasUrijI saM, AgamoddhAraka sabhA 106 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-1,2,3 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 107 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-4.5 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 108 | nyAyasAra - nyAyatAtparyadIpikA satiSacaMdra vidyAbhUSaNa esiyATIka sosAyaTI 109 | jaina lekha saMgraha bhAga-1 puraNacaMdra nAhara | puraNacaMdra nAhara 110 | jaina lekha saMgraha bhAga-2 puraNacaMdra nAhara saM./hi puraNacaMdra nAhara 111 | jaina lekha saMgraha bhAga-3 puraNacaMdra nAhara saM./hi / puraNacaMdra nAhara 112 | | jaina dhAtu pratimA lekha bhAga-1 kAMtivijayajI saM./hi | jinadattasUri jJAnabhaMDAra 113 | jaina pratimA lekha saMgraha daulatasiMha loDhA saM./hi | aravinda dhAmaNiyA 114 | rAdhanapura pratimA lekha saMdoha vizAlavijayajI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 115 | prAcina lekha saMgraha-1 vijayadharmasUrijI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 116 | bIkAnera jaina lekha saMgraha agaracaMda nAhaTA saM./hi nAhaTA bradharsa 117 | prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 118 | prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 119 | gujarAtanA aitihAsika lekho-1 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArvasa gujarAtI sabhA 120 | gujarAtanA aitihAsika lekho-2 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArbasa gujarAtI sabhA 121 | gujarAtanA aitihAsika lekho-3 girajAzaMkara zAstrI phArbasa gujarAtI sabhA 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-1 | pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 123|| | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 124 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-5 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa pI. pITarasana | bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. 126 | vijayadeva mAhAtmyam | jinavijayajI saM. jaina satya saMzodhaka 514 454 354 saM./hi 337 354 372 142 336 364 218 656 122 764 404 404 540 274 saM./gu 414 400 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 754 194 3101 276 69 100 136 266 244 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | pustaka nAma kartA / saMpAdaka bhASA | prakAzaka 127 | mahAprabhAvika navasmaraNa sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 128 | jaina citra kalpalatA sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 129 | jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga-2 hIrAlAla haMsarAja guja. hIrAlAla haMsarAja 130 | oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 pI. pITarasana aMgrejI | eziyATIka sosAyaTI 131 | jaina gaNita vicAra kuMvarajI ANaMdajI guja. jaina dharma prasAraka sabhA 132 | daivajJa kAmadhenu (prAcina jyotiSa graMtha) zIla khaMDa saM. | braja. bI. dAsa banArasa 133 || | karaNa prakAzaH brahmadeva saM./aM. | sudhAkara dvivedi 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha | yazodevasUrijI guja. | yazobhAratI prakAzana 135 | bhaugolika koza-1 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta barnAkyulara sosAyaTI 136 | bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 137 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-1,2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 138 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI / jaina sAhitya saMzodhaka punA 139 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 140 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 141 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-1,2 / / jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 142 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 143 | navapadonI AnupUrvI bhAga-1 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 144 | navapadonI AnupUrvI bhAga-2 somavijayajI | zAha bAbulAla savacaMda 145 | navapadonI AnupUrvI bhAga-3 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 146 | bhASavati zatAnaMda mArachatA saM./hi | eca.bI. guptA enDa sansa banArasa 147 | jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) ratnacaMdra svAmI prA./saM. | bhairodAna seThIyA 148 | maMtrarAja guNakalpa mahodadhi jayadayAla zarmA hindI | jayadayAla zarmA 149 | phakkIkA ratnamaMjUSA-1, 2 kanakalAla ThAkUra saM. harikRSNa nibaMdha 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) meghavijayajI saM./guja | mahAvIra graMthamALA 151 | sArAvali kalyANa vardhana saM. pAMDuraMga jIvAjI 152 | jyotiSa siddhAMta saMgraha vizvezvaraprasAda dvivedI saM. bIjabhUSaNadAsa banArasa 153| jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram rAmavyAsa pAnDeya saM. | jaina siddhAMta bhavana nUtana saMkalana | A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 2 | zrI gujarAtI zve.mU. jaina saMgha-hastaprata bhaMDAra - kalakattA | hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 274 168 282 182 guja. 384 376 387 174 320 286 272 142 260 232 160 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra krama viSaya saMpAdaka/prakAzaka prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustaka nAma 154 uNAdi sUtro opha hemacaMdrAcArya 155 | uNAdi gaNa vivRtti karttA / saMpAdaka pU. hemacaMdrAcArya pU. hemacaMdrAcArya 156 prAkRta prakAza-saTIka 157 dravya parikSA aura dhAtu utpatti 158 Arambhasidhdhi saTIka 159 khaMDaharo kA vaibhava 160 bAlabhArata 161 giranAra mAhAtmya 162 | giranAra galpa 163 praznottara sArdha zataka 164 bhAratiya saMpAdana zAstra 165 vibhaktyartha nirNaya 166 vyoma vatI - 1 167 vyoma vatI - 2 168 jaina nyAyakhaMDa khAdyam 169 haritakAvyAdi nighaMTU 170 yoga ciMtAmaNi- saTIka 171 vasaMtarAja zakunam 172 mahAvidyA viDaMbanA 173 jyotirnibandha 174 meghamAlA vicAra 175 muhUrta ciMtAmaNi- saTIka 176 | mAnasollAsa saTIka - 1 177 mAnasollAsa saTIka - 2 178 jyotiSa sAra prAkRta 179 muhUrta saMgraha 180 hindu esTrolojI bhAmAha Thakkara pherU pU. udayaprabhadevasUrijI pU. kAntIsAgarajI pU. amaracaMdrasUrijI daulatacaMda paraSottamadAsa pU. lalitavijayajI pU. kSamAkalyANavijayajI mUlarAja jaina giridhara jhA zivAcArya zivAcArya saMvata 2069 (I. 2013) seTa naM. 5 - - yazovijayajI vyAkaraNa vyAkaraNa vyAkaraNa dhAtu jyotISa zIlpa prakaraNa sAhitya nyAya nyAya nyAya upA. nyAya bhAva mizra Ayurveda pU. harSakIrtisUrijI Ayurveda jyotiSa pU. bhAnucandra gaNi TIkA jyotiSa pU. bhuvanasundarasUri TIkA zivarAja jyotiSa jyotiSa pU. vijayaprabhasUrI rAmakRta pramitAkSaya TIkA jyotiSa bhulAkamalla somezvara jyotiSa bhulAkamalla somezvara jyotiSa bhagavAnadAsa jaina jyotiSa aMbAlAla zarmA jyotiSa pitAmbaradAsa trIbhovanadAsa jyotiSa kAvya tIrtha tIrtha bhASA saMskRta saMskRta prAkRta saMskRta/hindI saMskRta hindI saMskRta saMskRta / gujarAtI saMskRta/ gujarAtI hindI hindI saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta / hindI saMskRta/hindI saMskRta / hindI saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta/ gujarAtI saMskRta saMskRta saMskRta prAkRta / hindI gujarAtI gujarAtI johana kriSTe pU. manoharavijayajI jaya kRSNadAsa guptA bhaMvaralAla nAhaTA pU. jitendravijayajI bhAratIya jJAnapITha paM. zIvadatta jaina patra haMsakavijaya phrI lAyabrerI sAdhvIjI vicakSaNAzrIjI jaina vidyAbhavana, lAhora caukhambA prakAzana saMpUrNAnaMda saMskRta yunivarsiTI saMpUrNAnaMda saMskRta vidyAlaya badrInAtha zukla zIva zarmA lakSmI veMkaTeza presa khemarAja kRSNadAsa senTrala lAyabrerI AnaMda Azrama meghajI hIrajI anUpa mizra orienTa insTITyUTa orienTa insTITyUTa bhagavAnadAsa jaina zAstrI jagannAtha parazurAma dvivedI pitAmbaradAsa TI. mahetA pRSTha 304 122 208 70 310 462 512 264 144 256 75 488 226 365 190 480 352 596 250 391 114 238 166 368 88 356 168 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 181 182 183 zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra saMvata 2071 ( I. 2015) seTa naM.-6 - - - 192 pustaka nAma kAvyaprakAza bhAga-1 kAvyaprakAza bhAga-2 kAvyaprakAza ullAsa-2 ane 3 184 nRtyaratna koza bhAga-1 185 nRtyaratna koza bhAga-2 186 nRtyAdhyAya 187 saMgIratnAkara bhAga-1 saTIka 188 saMgIratnAkara bhAga 2 saTIka 189 saMgIratnAkara bhAga-3 saTIka 190 saMgIratnAkara bhAga-4 saTIka 191 saMgIta makaranda saMgIta nRtya 'ane nATya saMbaMdhI jaina graMtho 193 nyAyaviMdu saTIka 194 zIghrabodha bhAga-1 thI 5 195 zIghrabodha bhAga-6 zrI 10 196 zIghrabodha bhAga- 11 thI 15 197 zIghrabodha bhAga-16 thI 20 198 zIghrabodha bhAga- 21 thI 25 199 adhyAtmasAra saTIka 200 | chandonuzAsana 200 | maggAnusAriyA prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI sUcI / yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| viSaya karttA / saMpAdaka pUjya mammaTAcArya kRta pUjya mammaTAcArya kRta upA. yazovijayajI zrI kumbhakarNa nRpati zrI kumbhakarNa nRpati zrI azokamalajI zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva nArada zrI hIrAlAla kApaDIyA pUjya dharmotarAcArya pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya gaMbhIravijayajI eca. DI. belanakara zrI DI. esa zAha bhASA saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta / hindI saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta gujarAtI saMskRta hindI hindI hindI hindI hindI saMskRta/gujarAtI saMskRta saMskRta/gujarAtI saMpAdaka / prakAzaka pUjya jinavijayajI pUjya jinavijayajI yazobhArati jaina prakAzana samiti zrI rasIkalAla choTAlAla zrI rasIkalAla choTAlAla zrI vAcaspati gairobhA zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI zrI maMgeza rAmakRSNa telaMga mukti-kamala zrI caMdrazekhara zAstrI -jaina mohana graMthamAlA sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA narottamadAsa bhAnajI siMghI jaina zAstra zikSApITha jJAtaputra bhagavAna mahAvIra TrasTa pRSTha 364 222 330 156 248 504 448 444 616 632 84 244 220 422 304 446 414 409 476 444 146 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2072 (I. 2016) seTa naM.-7 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI suucii| pRSTha 285 280 315 307 361 301 263 395 krama pustaka nAma 202 | AcArAMga sUtra bhAga-1 niyukti+TIkA 203 | AcArAMga sUtra bhAga-2 niyukti+TIkA 204 | AcArAMga sUtra bhAga-3 niyukti+TIkA 205 | AcArAMga sUtra bhAga-4 niyukti+TIkA 206 | AcArAMga sUtra bhAga-5 niyukti+TIkA 207 | suyagaDAMga sUtra bhAga-1 saTIka 208 | suyagaDAMga sUtra bhAga-2 saTIka 209 | suyagaDAMga sUtra bhAga-3 saTIka 210 | suyagaDAMga sUtra bhAga-4 saTIka 211 | suyagaDAMga sUtra bhAga-5 saTIka 212 | rAyapaseNiya sUtra 213 | prAcIna tIrthamALA bhAga-1 214 | dhAtu pArAyaNam 215 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-1 216 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-2 217 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-3 218 | tArkika rakSA sAra saMgraha bAdArtha saMgraha bhAga-1 (sphoTa tattva nirUpaNa, sphoTa candrikA, 219 pratipAdika saMjJAvAda, vAkyavAda, vAkyadIpikA) vAdArtha saMgraha bhAga-2 (SaTkAraka vivecana, kAraka vAdArtha, 220 | samAsavAdArtha, vakAravAdArtha) | bAdArtha saMgraha bhAga-3 (vAdasudhAkara, laghuvibhaktyartha nirNaya, 221 __ zAbdabodhaprakAzikA) 222 | vAdArtha saMgraha bhAga-4 (AkhyAta zaktivAda chaH TIkA) kartA / TikAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka | zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI malayagiri | gujarAtI zrI becaradAsa dozI A.zrI dharmasUri | saM./gujarAtI | zrI yazovijayajI graMthamALA zrI hemacaMdrAcArya | saMskRta A. zrI municaMdrasUri zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI zrI becaradAsa dozI A. zrI varadarAja saMskRta rAjakIya saMskRta pustakAlaya vividha kartA saMskRta mahAdeva zarmA 386 351 260 272 530 648 510 560 427 88 vividha kartA / saMskRta | mahAdeva zarmA 78 mahAdeva zarmA 112 vividha kartA saMskRta raghunAtha ziromaNi | saMskRta mahAdeva zarmA 228 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The Adyar Library Series --No. 78 GENERAL EDITOR: G. SRINIVASA MURTI, B.A.,B.L., M.B. & C.M., VAIDYARATNA Director, Adyar Library SANGITARATNAKARA OF SARNGADEVA WITH TWO COMMENTARIES Vol. III-Adhyayas 5, 6 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAN GITARATNAKARA OF SARNGADEVA WITH KALANIDHI OF KALLINATHA AND SUDHAKARA OF SIMHABHUPALA EDITED BY PANDIT S. SUBRAHMANYA SASTRI Vol. III--Adhyayas 5, 6 THE ADYAR LIBRARY 1951 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Prices Printed by D. V. Syamala Rau, at the Vasanta Press, The Theosophical Society, Adyar, Madras 20 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PREFACE THE third volume of the Sangitaratnakara which is now being issued contains Books Five and Six dealing with Tala and Vadya. It follows the same plan as the two previous volumes. The next and last volume containing Book 7 dealing with Nrtta will complete the work. This edition is based on the matter prepared by the late Pandit S. Subrahmanya Sastri. Sri K. Ramachandra Sarma, who worked under him in the preparation of the matter for the press, has corrected the proofs and passed the entire matter through the press, besides furnishing the detailed contents and the indexes. It is a great pleasure to record here the grateful thanks of the Adyar Library to Sri K. Ramachandra Sarma for his valuable work. Our indebtedness to the Vasanta Press for prompt and excellent execution is a continuous obligation. 26th April 1951 Adyar Library G. SRINIVASA MURTI, Honorary Director Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAlAdhyAyaH maGgalAcaraNam tAlazabdavyutpattiH mArgatAlaprakaraNam . tAlasvarUpakathanam mAtrANAmuddezaH mArgavizeSakathanam mAtrAlakSaNam mArgatAlasya vibhAgaH viSayAnukramaH caJcatpuTa cAcapuTalakSaNam SaTpitAputrakaH pAtakalAvidhiH tatrAGguliniyamaH AvApAdiniHzabda kriyAH tAladhAraNaprakAra: saMkIrNatAlA: parivartAdInAM lakSaNam yAzritA yatayaH puTAGkA: 1-224 1 3 4-133 5 9 10, 11 12-15 16, 17 18 19, 20 21 22 24, 25 26 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viii . grahAdInAM lakSaNam . . prakaraNAkhyagItaprakaraNam . tatra madrakAdigItAnAmuddeza: ekakalamadrakam dvikalamadrakam catuSkalamadrakam aparAntakasya vibhAga: . tatraikakalamaparAntakam . dvikalamaparAntakam . catuSkalamaparAntakam . vibhAgapUrvakamullopyakasya lakSaNam prakarIlakSaNam oveNakam . rovindakam . uttaram. . chandakasya lakSaNam AsAritAnAmuddezaH tatra kaniSThAsAritam . layAntarAsAritam . madhyamAsAritam jyeSThAsAritam AsAritAnAmupohanAni . upohanezvakSarasaMkhyAniyamaH vibhAgapUrvakaM kaNDikAvardhamAnasya lakSaNam AsAritAbhAsAnAM lakSaNam puTAkAH 27, 28 29-133 30, 31 32-37 38, 39 40-44 45, 46 47-53 53-69 60-65 66-81 82-57 87-95 96-101 102-104 104-106 106-114 . 107 . 108 . 109 110, 111 112, 113 114-119 120-126 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTAkAH pANikAlakSaNam 127, 128 Rco lakSaNam 129, 130 gAthAlakSaNam * 131 sAmno lakSaNam 131, 132 mArgatAlasyopasaMhAraH . . 133 dezItAlaprakaraNam . 134-160 tatra maGgalAcaraNam . 134 dezItAlAnAM sAmAnyalakSaNam / 134, 135 teSAmuddeza: . . 135-137 dezItAlAnAM khaNDatAlatvopapAdanam . 138 nAmanirdezapUrvakaM viMzatyuttarazatadezItAlAnAM parigaNanam 139-159 prastArAdInAmuddeza: . tatra prastAralakSaNam 161-163 saMkhyAyA lakSaNam 164-166 naSTasya lakSaNam 167-171 uddiSTasya lakSaNam 172-176 pAtAlasya lakSaNam 177, 178 drutamerulakSaNam 179-183 laghumerulakSaNam 184-186 gurumerulakSaNam 187-188 plutamerulakSaNam 189, 190 saMyogamerulakSaNam 191-205 khaNDaprastAraH 206, 207 drutamervadhaHpaGktisamakoSThanaSToddiSTanirUpaNam 209-216 laghumervadhaHpaGktinaSTanirUpaNam / 216, 217 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ x puTAkAH 218 219, 220 221 laghumero: parapaGktInAM naSTanirUpaNam . gurumervadha:paGktiparapaDkRtyornaSTanirUpaNam plutamerunaSTam plutameruparapaGktinaSTam . mestrayoddiSTalakSaNam .. . 222 vAdyAdhyAyaH . 223 225-499 . 225 . 227 228-318 . 228 * 229 . . " . . 230 . 231 maGgalAcaraNam pUrvAdhyAyena saha saGgatinirUpaNam / (1) tatavAdyAni . . tatavAdyasya sAmAnyalakSaNam zrutisvaravINAbhedena tasya dvaividhyanirUpaNam tatra svaravINAbhedAH . . suSirAvanaddhadhanavAdyAnAmuddezaH . zuSkAdibhedena vAdyasya cAturvidhyopapAdanam vAdyasyezvarakartRtvasamarthanam ekatantrIlakSaNam . sAraNAbhedAH vINAvAdane karayoApArA: - teSAM vibhAgAH sakalaniSkala bhedena vAdyasya dvaividhyanirUpaNam vAdyanirUpaNaprayojanakathanam nakulAdipaJcavINAlakSaNam rUpAdikaraNAnAM nirUpaNam catustriMzAddhAtUnAmuddezaH , 233-237 . 238 239-243 244-246 246, 247 . 248 249, 250 . 251 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra vistArajA dhAtavaH . karaNadhAtavaH AvidhAtavaH vyaJjanadhAtavaH dhAtvAzritA vRttayaH vRttau prasaktAnAM tattvAdInAM sAmAnyalakSaNam teSAM bhedAH . tatrAzrAvaNAlakSaNam ArambhavidhiH vaktrapANiH saMkhoTanA . parighaTTanA . mArgAsAritam lIlAkRtam . trividhAnAmAsAritAnAM lakSaNam AlApinIlakSaNam . tasyA vAdanaprakAraH . kiMnaryAH vibhAga: dezIprasiddhAH kiMnaryaH tatra bRhatI kiMnarI madhyamA kiMnarI laghvI kiMnarI dezIprasiddhAnAM keSAMcidrAgANAM kiMnayA~ vAdanakramakathanam tatra madhyamAdiH baGgAla: . . puTAkAH 252-256 256, 257 257, 258 259-261 . 262 263, 264 . 265 266-270 271, 272 273, 274 274-276 276, 277 * 278 279, 280 281 . 282 283, 284 284-288 288-295 288-292 292-294 295, 296 296-314 . 296 297-302 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTAGkAH bhairavaH . * 303 varATI gurjarI . 304 305, 306 . . . . . . . . . . 307 307, 308 . 308, 309 . 309 vasantaH dhannAsI dezI dezAkhyA . DombakrI . prathamamaJjarI . kAmodA . rAmakRti: . gauDakRtiH . devakRtiH . bhairavI, chAyAnA ca . bahulIrAmakrI, malhArazca . karNATagauDaH, turuSkagauDazca drAviDagauDaH, lalitA ca dezIrAgANAmupasaMhAra: . pinAkIlakSaNam niHzaGkavINA:lakSaNam . vINAvAdanaparijJAne phalanirdeza: vINAvAdakasya guNA: . suSiravAdyAni tatra vaMzalakSaNam tasya bhedA: . . . . . . 312 . 313 . 314-316 316, 317 . 317 . . 318 319-391 319, 320 321, 322 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xii . 361 puTAkAH teSu svarotpattiprakAra: . 323-328 vaMzagatInAM vibhAgAH . . 329 teSu matabhedapradarzanam . 329-339 dezyanusAreNa svAbhimatavaMzalakSaNanirUpaNam . 339-355 vINAyAmiva vaMze'pi dhAtvAdInAM kartavyatvopadezaH . 356 phUtkAraguNA: * 367 phUtkAradoSA: . 358 vAMzikAnAM guNA: . 359, 360 vAMzikAnAM bRndam . kiMnaryAmiva vaMze'pi dezIprasiddhAnAM keSAMcidrAgANAM vAdanasamarthanama 362-383 madhyamAdiH . 362-364 mAlavazriyaH . 365, 366 toDI . 367 baGgAla: . 368 bhairavaH varATI 369, 370 gurjarI . 370 vasantaH . 371 dhannAsI dezI dezAkhyA DombakrI velAvalI . 373, 374 prathamamaJjarI . 374, 375 * * * * * * * . 372 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIV puTAkAH . 375 376, 376 . 381 AdikAmodI zuddhavarATI . zuddhanA rAmakrI: gauDakrI: devakrI: bhairavI chAyAnaTTA cindhamarAmakrI: nATyarAmakI: malhAra: . karNATagauDaH dezavAlagauDaH turuSkagauDaH drAviDagauDaH kaizikI lalitA . zrIrAga: vaMzalakSaNasyopasaMhAra: pAvasya lakSaNam pAvikA 381, 382 . 382 382, 383 . 383 . 384 384, 385 . 385 . 386 .387 muralI 387, 388 * 388 388, 389 madhukarI kAhalA . tuNDakinI . cukA . 390 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XV puTAkAH 390, 391 zRGgam . suSiravAdyasyopasaMhAraH . (3) AnaddhavAdyAni 392-488 vibhAgapUrvakaM paTahalakSaNam , tatra mArgapaTahaH 392, 393 dezIpaTahaH . . 394 paTahasya varNAH __394, 395 paTahodbhavAnAM hastapATAnAM svarUpanirUpaNam . 396-398 tatra matAntareNa pATabhedakathanam . 398, 399 nAgabandhAdInAM paJcatriMzaddhastapATAnAM svarUpanirUpaNam 400-402 nandikezvaraproktA hastapATAH . 403 ekaviMzatihastapATA: . 404-408 hoDukkapATA: 409-413 apATA: . 413-415 alagapATasya bhedaH 415, 416 citrapATasya bhedaH . * 416 paJcasaJcalakSaNam 416, 417 paTahAdInAM jAtisAdhAraNavAdyAnAmuddeza: 417-422 tatra bolAvaNI . 419 callAvaNI . . . . 420 uDuvaH . kucumbiNI . . . . 420, 421 cAruzravaNikA alagnaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xvi puTAGkAH * 421 parizravaNikA samaprahAraH . kuDuvacAraNA karacAraNA . daNDahasta: . dhanaravaH . . . . . . 421, 422 . 422-427 . prAyikahauDukavAdyAnAmuddeza: tatra valliH . vallipATa: . ghattA . bhedaH jhaDappaNI . anuzravaNikA hastaH . joDaNI . triguNA paJcahasta: pazcapANiH . paJcakartarI candrakalA . . . . . . . . . . . . . -426 * 426 . 427 . 427-456 vAdyapravandhAnAmuddeza: tatra yatilakSaNam otA gajaraH . . . . . 428, 429 430-433 433-435 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rigoNI kavitam padam melApakam .. upazamaH udgrAhaH praharaNam avatsakaH chaNDaNa: tuDDukA malapa: malapAGgam malapapATa: chedaH rUpakam antara: antarapATa:. khoja: khaNDayati: khaNDacchedaH avayatiH khaNDakaH khaNDaDulaH samaH pATa: dhruvakaH C xvii puTAGkAH 436,437 437439 * * * 439 440 441 " 443 444 445 446 447 448 449 "" 450 " "" , 451 "" " >> " 452 "" Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 37 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xviii puTAGkAH . 452 451 453 453, 454 . 454 aGgam aGgarUpakam tAla: vitAla: khalaka: samudAyaH . joDaNI uDava: . talapATaH . ujhavaNI . tuNDakaH . aGgapATakaH . paisAraH . vAdyaprabandhasyopasaMhAraH . mardalalakSaNam mArdalikamedAH . teSAM vAdanaprakAra: tatra vAdakaH mukharI pratimukharI . gItAnugaH . mArdalikaguNadoSA: mArdalikabRndam . huDukkAlakSaNam . karaTA . 455-458 459-467 . . 463-465 464, 465 . 466 * " . 467 . 468 . 469 469, 470 . 171 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xix ghaTalakSaNam . ghaDasaH Dhavasa: DhakkA kuDukkA puTAGkAH .472 . 473 473, 474 . 474 , 475 kuDuvA rujA DamarukaH . DakkA maNDiDakkA DakkulI sellukA jhallarI bhANa: trivalI dundubhiH . bherI ni:sANaH . tumbakI avanaddhavAdyaprakRtibhUtakASTAnAM guNalakSaNakathanam kASThadoSA: . carmaNo guNAH carmaNo doSAH (4) ghanavAdyAni . tatra tAlalakSaNam 476 477 478 479 480 . 481 481,482 . 482 482, 483 . 483 . 484 484,485 .485 485, 486 487 487, 488 .488 485-499 489, 490 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMsyatAla: ghaNTA kSudraghaNTA jayaghaNTA kamrA zuktivAdyam. paTTavAdyam ghanavAdyasyopasaMhAraH vAdyaguNadoSAH vAdaka guNadoSAH hastaguNAH * . XX puTAGkAH 491 492 492, 493 493 494 495 495, 496 496 497 498 499 . Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivAbhyAM namaH zrI-niHzaGkazAhnadeva-praNItaH saMgItaratnAkaraH caturakallinAtha-viracitayA kalAnidhyAkhyaTIkayA siMhabhUpAlaviracitayA saMgItasudhAkarAkhyaTIkayA ca sameta: paJcamastAlAdhyAyaH nAnAmAgairlayo yatra yatInAM syAtkalAnidhau / taM dakSiNaM zivaM naumi 'citraM vRttimayaM dhruvam // 1 // kalAnidhiH prabandhAGgatvena prasaktaM tUryatrayAdhiSThAnabhUtaM tAlaM lakSayiSyan taM cAtra vizeSaNasAmyAdavagamayan prakaraNAdAviSTadevatAM stauti-naanaamaagairityaadinaa| zivapakSe kalAzabdena zivAzrayAH zaktaya ucynne| yathoktaM kiraNAdipvAgameSu ; 'citravRttimayamiti sudhAkarapATha: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: "" nivRttizca pratiSThA ca vidyA zAntistathaiva ca / zAntyatIteti saMproktAH kalAH paJcavidhA budhaiH // "" : iti / tathAnyAH zvetAdayo'pi baDhyaH kalAstatraivoktAH / tAH sarvAH kalA asminnidhIyanta iti zivaH kalAnidhiruktaH / evaMvidhe, yatra; yasmin zive / yatInAm ; yamaniyamAdyaSTAGgayoga niratAnAM mumukSUNAm / nAnAmAgaiH; sAMkhyayogAdibhi: bahubhiH prAptyupAyaiH / layaH; antarbhAvaH ; paramAtmanA zivenaikyamiti yAvat / syAt; bhaveta / dakSiNam ; dakSiNAmUrtim / atra nAmaikadezena vyapadezo draSTavyaH / yathA bhImaseno bhIma iti, satyabhAmA bhAmeti ca / punaH kiMvidham citram ; prapaJcAkAratayA nAnArUpam / vRttimayam saviSayajJAnAni vRttizabdenocyante, tanmayaM tadAkAram / dhruvam ; nirupAdhikatayA nityam / zivaM naumIti prAkaraNikatvena vAcyo'rthaH / etaireva vizeSaNairgamyamAno'rthastu kalA nidhau ; atra kalAzabdena vakSyamANA AvApAdayo niHzabdAH ; dhruvAdayaH sazabdAzvocyante ; tAsAmAzrayaH / yatra yasmin tAle; yatInAm ; vakSyamANAnAM samAsrotovahAgopucchAnAm / nAnAmArgaiH; vakSyamANaiH dhruvAdibhiH / layo vizrAntirbhavati / mArgabhedena dakSiNAdivyapadezabhAjaM zivaM maGgalaM taM tAlaM staumIti / anenAtra samAsoktathalaMkAra udbhAvito bhavati / " vizeSaNasAmyAdaprastutasya gamyatve samAsokti: " (alaM. sU. 31) iti hi tasya lakSaNam / atra stuta prastutaH zivaH ; tAlo'prastutaH // 1 // sudhAkara: catuthaM'dhyAye prabandhalakSaNamuktam / teSu tAlAnAmupayoga uktaH / elAsu maNThadvitIyakaGkAlapratitAlA: rAsake'STau tAlA : ; jhombaDe daza tAlA iti / tatra ko'yaM tAla: ? ke tadvizeSA ityAkAGkSAyAM tAlAn vivakSustaducitaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH Mr atha tAla:_____ tAlastalapatiSThAyAmiti dhAtorghati smRtaH / gItaM vAdyaM tathA nRttaM yatastAle pratiSThitam / / 2 // maGgalamAcarati-nAnAmAgairiti / taM zivaM mahezaM naumi staumi / dakSiNama; dAkSiNyavantam ; bhakteSu 'vatsalamityarthaH / citravRttimayam ; citrA vicitrA sRSTisthitisaMhArAdikAryakAriNI vRtti: vyApAraH ; tanmayaM tatpracuram ; prAcuryAthaM mayada / zrAntasya prayatne prAcuryAsaMbhavAt nityatvameva / tatazca nityaprayatnavantamityarthaH / dhruvama ; nityam / taM kam ? yatra yasmin / yatInAm ; niyamavatAM saMnyAsinAm ; svadharmaniratAnAM gRhasthAnAmapi / tathAca ; "nyAyAgatadhanastattvajJAnaniSTho'tithipriyaH / zrAddhakRtsatyavAdI ca gRhastho'pi vimucyate // " iti zruteH / nAnAmArgaH'; svasvadharmarUpavartmabhiH / layaH; dhyAnavizeSeNa pravezo yasmin ; nilInatvam tatsvarUpatvamiti yAvat / kathaMbhUte ? yasmin kalAnidhau ; kalA candrakalA, tasyA nidhirAzrayaH tasmin candrakalAdhAriNItyarthaH / asminnadhyAye tAlasya prakRtatvAt anenaiva zleSazlokena tAlavyavasthAsthApakamArgAn stauti-tam ; dakSiNaM citravRttimayaM vArtikaM dhruvaM ceti caturvidhaM mArga naumi praNamAmi | zivam ; kalyANadAyakam / samyak mArgatAlaprayogasya ; 'zreyase vyAharAmahe ' ityAdinA vakturAkAGkSayA zreyohetutvasya vakSyamANatvAt / yatra; yasmin mArga; yatInAM samAsrotovahAgopucchAnAm / nAnAmAgeM ; nAnAprakArairupalakSita: ; laya: drutamadhyavilambitAkhyo vidyate yatra / kalAnAM tAlakriyANAM niHzabdAnAmAvApAdInAm , sazabdAnAM dhruvAdInAM nidhAnamAzraya iti // 1 // (ka0) adhikArArthamAha-atha tAla iti / tAlazabdaM vyutpaadyti-taalstlprtisstthaayaamityaadinaa| asmAddhAtoH, "padarujavizaspRzo ghaJ' (pA0 3-3-16) ityanuvartamAne ; " akartari ca kArake 1 vadAnyamityarthaH Bd. 'prAcurya cAtra prayatasya bahutvAsaMbhavAnnityatvameva / tatazca nityaprayatatvamityartha: Bd. 3 nAnAmArgaH; zaivavaiSNavapAzupatAdibhiH vedAviruddhaH Bd. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 saMgItaratnAkaraH kAlo laghvAdimitayA kriyayA saMmito mitim / gItAdevidadhattAlaH sa ca dvedhA budhaiH smRtaH // 3 // mArgadezIgatatvena tatrAdyasya kriyA dvidhA / niHzabdA zabdayuktA ca niHzabdA tu kalocyate // 4 // syAdAvApostha niSkrAmo vikSepazca pravezakaH / niHzabdeti caturdhoktA sazabdApi caturvidhA / / 5 / dhruvaH zamyA tatastAlaH saMnipAta itIritA / saMjJAyAm" (pA0 3-3-19) ityanena sUtreNAdhikaraNe'rthe ghaJpratyaye vihite tAla iti rUpam // 2 // ( su0 ) evaM maGgalamAra cayya etasminnadhyAye'bhidheyaM kathayati -- atha tAla iti / atha prabandhanirUpaNAntaraM tAlA nirUpyate / ko'yaM tAla: ? ityapekSAyAM tAlazabdavyutpatti tAvadAh-tALa iti / talapratiSThAyAmitIti / asmAddhAtoH adhikaraNakArake ghaJpratyaye kRte AdivRddhau tAla iti rUpam / talyate pratipAdyate gItaM nRttaM vAdyaM ca yasminniti // 2 // (ka0 ) tAlasya svarUpaM nirUpayitumAha- kAla ityAdi / laghvAdimitayeti / Adizabdena drutaguruplutA yathAsaMbhavaM gRhyante / atra yadyapi ladhvapekSayA drutasyAlpatvAt drutAdIti vaktavyaM ladhvAdIti vacanaM mArgadezIgatobhayatAlasAdhAraNyAyeti mantavyam / anyathA mArgatAlo na lakSitaH syAt / tatra drutaprayogAbhAvAditi bhAvaH / taiH ladhvAdibhiH mitayA saMmitayA samIkRtayetyarthaH / kriyayeti ; niHzabdayA sazabdayA cetyarthaH / gItAderiti ; Adizabdena vAdyanRttayoH parigrahaH / evaMviziSTaH kAla eva mukhyastAlazabdArthaH / kAMsya nirmito ghanavAdyabhedastu dhvananenAsyAbhivyaJjakatvAt lakSaNayA tathA vyapadizyate / tatrAdyasyeti ; tatra; tayormadhye, Adyasya; mArgagatasya // 3-5- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH pAtaH kalA tu sA jJeyA tAsAM lakSmAbhidadhmahe // 6 // AvApastatra hastasyottAnasyAGgulikuzcanam / niSkrAmo'dhastalasya syAdagulInAM prasAraNam // 7 // kSepo dakSiNapArzvasyottAnasya prstaangguleH|| vikSepo'dhastalasyAsya pravezo'gulikuJjanam // 8 // dhruvo hastasya pAtaH syAcchoTikAzabdapUrvakaH / zamyA dakSiNahastasya tAlo vAmakarasya tu // 9 // ubhayoH saMnipAtaH syAttepAM mArgavazAnmitiH / mArgAH syustatra catvAro dhravazcitrazca vArtikaH / / 10 / / dakSiNazceti tatra syAd dhruvake mAtrikA kalA / zeSeSu dve catasro'STo kramAnmAtrAH kalA bhavet // 11 // (mu0) tAlasya lakSaNamAha----kAla iti / gItAdeH mitirmAnaM vidadhata kurvan kAla: tAla ityucyate / nanvanavacchinnasya kAlasya kathaM tatparicchedakatvam! tatrAha-laghvAdIti | lavAdayo laghuguruplutadrutAdayaH ; tai: mitA paricchinnA yA kriyA vakSyamANA sazabdA ni:zabdA svecchAkRtA vA anayA paricchinna: kAlastAla ityucyate / sa tAlo dviprakAra: / mArgatAla:, dezItAlazcati / tatra mArgatAlasya kriyA dvaividhyamAha-tatreti / tatra ; tayoH mArgatAladezItAlayAmadhye ; Adyasya ; mArgatAlasya, kriyA; dviprakArA; ni:zabda kriyA sazabda kriyA ceti / tatra niHzabda kriyA kalAzabdenocyate | sA caturvidhA ; AvApaH; niSkrAmaH, vikSepaH, pravezaka iti / sazabda kriyA catuHprakArA; dhruvaH, zamyA, tAla:, saMnipAta iti // 3-5- // (ka0) pAtaH kalA tu sA jJeyeti / sA; sazabda kriyA pAtaH kaleti saMjJAdvayenocyate / niHzabda kriyA tu kalAsaMjJayaivocyata iti tuzabdasyArthaH / mArgavazAnmitiriti / mitiH ; pramANam / shessessvityaadi| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH dhruvakA sarpiNI kRSNA padminI ca visarjitA / vikSiptAkhyA patAkA ca mAtrA syAtpatitASTamI // 12 // sazabdA tu dhruvA jJeyA sarpiNI vAmagAminI / kRSNA dakSiNato gantrI padminI syAdadhogatA // 13 // visarjitA vahiryAtA vikSiptAkuzcanAtmikA / patAkA tUrdhvagamanAtpatitA karapAtanAt // 14 // dhruvapAte prayojyAstA nAvApAdau kadAcana / zemeSu ; citravArtikadakSiNeSu kramAta dve catasro'STau mAtrAH kalA bhavediti / citre dve mAtre kalA / vArtike catasro mAtrA: kalA / dakSiNe'STau mAtrAH kalA iti kramo draSTavyaH // 6-11 / / (su0) sA sazabdakriyA pAtazabdena kalAzabdena vAcyate / tuzabdAnni:zabdakriyA kalAsaMjJayaivocyata ityarthaH / tAsAM lakSaNaM pratijJAya kathayatitAsAmiti / uttAnasya hastasya prasRtAGguleraGgulikuJcanamAvApaH / adhastalasyAGgulInAM prasAraNaM niSkrAmaH / asyaivottAnasya hastasya vistAritAGgule: dakSiNapAvaM kSepa: prakSepo vikSepa ityucyate / asyaiva dakSiNapArzvasthitasya hastasyAdhastalasyAnuttAnasya, aGgulikuJjanam ; agulInAM saMkoca: pravezaH / choTikA ; aGguSThamadhyamAGgulItalasaMyogena zabdotpAtanam ; tacchabdavato hastasyAdhonayanaM dhruva ityucyate / dakSiNahastasya pAta: ; dakSiNahastena tAlikotpAtanaM zamyA / vAmakaraNa tAlikotpAtanaM tAlaH / ubhAbhyAM tAlikotpAtanaM saMnipAta iti| teSAmiti / teSAma ; AvApAdInAm / mArgavizeSeNa mAnam / mArgAnnirUpayati-mArgA iti / catvArI mArgA bhvnti| dhruvazcitro vArtiko dakSiNazceti / tatra dhruvamArga mAtrA pramANakalA / mAtrAyAH lakSaNaM vakSyati / citre mAge dve mAtre kalA | vArtike catasro mAtrA: kalA / dakSiNe'STau mAtrA: kalA / iti mArgavizeSeNa mAtrAH // 6-11 // (ka0) aSTau mAtrAzcoddizya lakSayati - dhruvakA sarpiNItyAdinA / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH dhruvakA patitA citre vArtike tvAdime ubhe // 15 // antye dve ca prayoktavye kramAdaSTau ca dakSiNe / tA aSTau mAtrA dhruvapAte dhruvAdipAte ; sazabdakriyAyAmityarthaH / nAvApAdau kadAcaneti / niHzabda kriyAyAM tu na prayoktavyA eva / nAvApAdAviti niHzabda kriyAyA eva niSedhaviSayatvenoktatvAt / dhruvapAta ityatra sAmarthyAdAdizabdamadhyAhRtya vidhiviSayatvena sarvApi sazabda kriyA gRhyata iti mantavyam // 12-14- // ___ (su0) kriyAvizeSAn kathayati-dhruvaketi / dhruvakAdayo'STau mAtrA bhavanti / mAtrA iti / mAtrA; kriyA / tAsAM lakSaNAnyAha-sazabdeti / yA sazabdA uccAryate sA dhruvA / vAmapradezagAminI sarpiNI / dakSiNapradezagAminI kRSNA / adhogatA padminI / yA bahiryAtA sA diniyamamantareNa zarIrarUpavartinI kriyA visarjitA / hastAkuJcanarUpakriyA vikSiptA / UrdhvagAminI kriyA patAkA | karayoH pAtanAt vaikalpyenAdhAnayanAt patitA | tAH; etA mAtrAH; choTikAzabdavatI dhruvapAte kartavyA / AvApAdau na kartavyA / etA mAtrAH // 12-14- // (ka0) ' zeSeSu dve catasro'STau, iti saMkhyAniyamamantareNa vacanena saMkhyeyamAtrANAmaniyamena prayoge prApte tanniyamArthamAha -dhruvakA patitA citra ityAdi / Adime ubhe dhruvakAsarpiNyau / antye dve ca patAkApatite ca / evaM catasro mAtrA vArtike mArge tu prayoktavyA iti kramo'pyatra niyamyate / kramAdaSTau ca dakSiNa ityatra tu saMkhyeyAnAM krama eva niyamyate / dhruvamArge tu pArizeSyAta dhruvasaMjJaH pAta eva prayoktavya ityavagantavyam / pArizepyaM ca dhruvavyatiriktAnAmeva kalAnAM, tAleSu prayokSyamANatvAt / anyathA dhruvapAtasya na kApi prayogaH / atastatra dhruvakaiva mAtrA prayoktavyatyevaM manyamAnena granthakAreNa ; 'dhruvake mAtrikA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH pazcalaghvakSaroccAramitA mAtreha kathyate // 16 // anayA mAtrayAtra syAt laghugurvAdikalpanA / kalA' iti prathamamuktam / dhruvake dhruvamArge mAtrikA dhruvaketyarthaH / prAthamyAt dhruvapAtayogyatvAcca tasyA evopAdeyatvAt // 15 // (su0) mArgavizeSa niyamayati-dhruvaketi / dhruvake patite dve mAtre citre mAge prayoktavye / vArtike mAga dhruvakAsarpiNIpatAkApatitAzcatasro mAtrA: prayoktavyAH / dakSiNe mAga dhruvakAdayo'STau mAtrAH prayoktavyA iti // 15 // (ka0) mAtrAzabdenAtrApi ; "nimeSakAlo mAtrA myAta " (bhAva. pR. 195) iti zAstrAntare prasiddhAyAM mAtrAyAM prAptAyAM tadapavAdArthamAhapaJcaladhvakSaretyAdi / idda ; mArgatAlaviSaye, mAtrA tu pazcalaghvakSaroccAramitA paJcAnAM laghvakSarANAm ; " kacaTatapAH' ityeteSAm / uccArazabdena uccArakAlo gRhyate / tena mitA saMmitA / tatkAlasadRzakAletyarthaH / tathAcoktaM bharatamuninA; " nimeSAH paJca vijJeyA gItakAle kalAntaram " (nATya. 31. 3) iti / anayA mAtrayAtra laghugurvAdikalpanA myAditi / atra mArgatAleSu paJcalaghvakSaroccAramitena kAlena guruH / Adizabdena pluto gRhyate / tena paJcadazaladhvakSaroccAramitena kAlena plutaH kalpanIya itmarthaH // -16- // (su0) mAtrAyA lakSaNamAha- paJceti / paJcAnAM ladhyakSarANAmuccAraNe yAvatkAlastanmitA tatkAlavyApikriyA mAtretyucyate / anayA mAtrayA atra tAlaprakaraNe laghugurvAdaya: kalpayitavyA: / ekamAtrI laghuH ; mAtrAdvayaM guruH ; mAtrAtrayaM pluta: ; mAtrArdhe druta iti / anudrutAdayo'pi bhedA: kaizciduktA: / te bharatAdiprayogeSu, pranthe cAnuktatvAt lakSye'pyaprasiddhatvAcApekSitAH / tatra mataGgena dvAdaza tAlA uktA: / yadAha ; "tryazro'tha caturazratha dvAvetAvAdisaMsthitau / tayozcaccatpuTo yugmastatazcAcapuTa: smRtaH // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH caturazrastathA vyazra iti tAlo dvidhA mataH // 17 // caccatpuTazcAcapuTa iti nAnnI tayoH kramAt / yathAkSarazca dvikalazcatuSkala iti tridhA / / 18 // pratyekaM tau nAmagataigalaistatra yathAkSaraH / ayamekakalazcaccatpuTe tvantyaM plutaM viduH // 19 // 5'|' iti yathAkSarazcaJcatpuTaH ||'|' / iti yathAkSarazcAcapuTaH / tau dvAvanyaprakArArthI bhidyate'nekadhA budhaiH / caJcatpuTazcAcapuTa: SapitAputrakastathA / helA ca trigatA caiva saMpakkeSTastathaiva ca / natkuTo natkuTI caiva khaJjaka: vaJjikA tathA // AkrIDitA vilambA ca bhaGgA dvAdaza kIrtitAH / kuTilAkSiptikA tryazrA caturazrA ca mizrakA // caTulA ceti saMproktA upabhaGgA paDeva hi / " iti / / -16- // (ka0) tasya mArgatAlasya bhedau darzayati-caturazra ityAdinA / nAmagatairgalaistatra yathAkSara iti / tatra ; teSu madhye / nAmagataiH ; caccatpuTa iti saMjJAM, cAcapuTa iti saMjJAM cAvayavatvena prAptaiH / galaiH; gurubhilaghubhizca / galairiti gurUNAM laghUnAM cAdyavarNena grahaNam / caccatpuTamtAvata cakArabhya saMyuktaparatvena gurutvAt tAlasyAdyAvayavau gurU / pakArasyaikamAtrikatvena laghutvAt tRtIyo'vayavo laghuH / TakArasya savisargatvena gurutvAt caturthasya gurutve prApte ; caccatpuTe tvantyaplutaM viduH iti vizeSavacanAccaturthAvayavasya plutatvam / evamaSTamAtrikazca caccatpuTo yathAkSara iti bhavati / yathAkSaratvaM ca tasya nAmAkSarAnatikramAt / akSarANAmanatikramo yathAkSaramityavyayIbhAvaH / yathAkSaramasyAstIti matvarthIye'kArapratyaye kRte yathAkSara iti bhavati / svanAmagataguruladhvakSarAnativRttyA svarUpagurulaghu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH guruH kalAtra vikale'STAvAdye'nyatra SadakalAH / ss SS SS SS iti dviklshcnyctputtH| SS SS SS iti dviklcaacputtH| ___ catuSkalau tau dviguNau ssss ssss ssss SSSS iti catuSkalazcaccatpuTaH / ssss ssss SSSS iti catuSkalacAcapuTaH / dvikale dvikalo mataH // 20 // pAdabhAgaH kalAnAM tu catuSkeNa catuSkale / pAdabhAgaizcaturbhistairmAtrA syAnmadrakAdiSu // 21 // mAn bhavatItyarthaH / ayamekakala iti / ayaM yathAkSara ekakala ityucyate / pratipAdabhAgamekaikakalAyukta ityarthaH // -18, 10 // (su0) tatraite kevalA nopayogina iti matvA tAnupekSya saMgItopayoginastAvanmArgagatAnnirUpayituM tAlavibhAgamAha-caturazra iti / tAlo dviprakAra: / caturazrastyazra iti / tatra caturazrasya caccatpuTa iti nAmAntaram / tryazrasya ca cAcapuTa iti / tayo dAnAha-yathAkSara iti / to caccatpuTacAcapuTau pratyeka tridhA | caccatpuTa:, yathAkSara: dvikala: catuSkala iti triprakAra: / cAcapuTo'pi, yathAkSaraH aSTakala: catuSkala iti / tatra yathAkSaracaJcatpuTasya cAcapuTasya ca lakSaNamAha-nAmagatairiti / mavaNeSu vartamAnaiH gurulaghubhiH yathAkSaraH caccatpuTo bhavati / evaM cAcapuTo'pyayaM yathAkSara ityucyate, ekakala iti ca / caccatpuTe tvantyavarNasya gurutve'pi vacanAt pluta: kartavyaH / tatra munivacanameva pramANayitum 'viduH' ityuktavAn / yadAha mataGga:-". . . praguNIkRtya laghuplutamathAntikam" iti / / -18-19 // (ka0) guruH kalAtreti / atra ekakaladvikalacatuSkalazavdeSu kalAzabdena gururucyata ityarthaH / anyatra mAtrA kalA / 'laghurla: syAt ' iti kalAzabdasya laghuparyAyatvenoktatvAt / dvikale'STAvAdya iti / dvikala Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazyamastAlAdhyAyaH paTpitAputrakastrayazrabhedaH so'pi tathA tridhA / yathAkSare vizeSo'tra plutamAdyantayorbhavet // 22 // 11 Adhe dvikalavat caccatpuTe'STau kalA aSTau guravo bhavantItyarthaH / anyatra dvikalacAcapuTe paTkalAH SaDguravo bhavantItyarthaH / tau cacatpuTacAcapuTau dviguNat dvilApekSayA dviguNIkRtau santau catuSkalAvityucyete / aSTagurusaMmito dvikalacaccatpuTo dviguNIkRtya SoDazagurusaMmitaH saMzcatuSkalo bhavati / SaDgurusaMmito dvikalacAcapuTo dviguNIkRtya dvAdazagurusaMmitaH saMzcatuSkalo bhavati / pAdabhAgairityAdi / madrakAdiSu vakSyamANeSu gItakeSu gIteSu ca tairdvikaloktaizcatuSkaloktaiH caturbhiH pAdabhAgaiH mAtrA syAt / pAribhASikI mAtrA bhavet // 20, 21 // (su0 ) dvikalau caJcatpuTacAcapuTau lakSayati -- gururiti / atra caccatpuTe ca dvikale dvikalo guruH kartavyaH / Adye cAcapuTe aSTau kalAH / gurudvayasya catasraH, laghorekA, plutasya tisraH, evamaSTau / anyatra cAcapuTe SaTkalA :, gurorde, laghudvayasya dve, punarapi gurordva, evaM SaT / tatazcASTau guravo dvikalazcacatpuTaH / SaDguravo dvikalazcAcapuTaH / catuSkalau tau lakSayati - catuSkalAviti / caccatpuTacAcapuTau dvikaladviguNau catuSkalau bhavataH tatazca SoDaza guravaH catuSkalazca caccatpuTa: / dvAdazaguravaH catuSkalazcAcatpuTaH / dvikala iti / dvikale caJcatpuTe ca dvikaladvayena pAdabhAgaH / catuSkale catuSkeNa pAdabhAgaH / tatazca dvikalayoretayoH gurudvayenaikapAdaH / catuSkalyo : gurucatuSkeNaiva pAda: / evaMvidhAzcatvAraH pAdAzracatpuTe / trayazca cAcapuTe / ata eva tayoH krameNa caturazratvaM tryazratvaM ca / pAdabhAgaprasaGgena madrakAdigataM vizeSeNAha - pAdabhAgairiti / madrakAdiSu taizcaturbhiH pAdabhAgairekA mAtrA / evaM trimAtrApadAnyanupadameva vakSyate // 20, 21 // (ka0 ) SaTUpitAputraka ityAdi / tryazrabhedaH ; cAcapuTabhedaH // 22-24 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH SISSI S iti yathAkSaraH pitAputrakaH / dvikale dvAdaza kalAH ss ss ss SS SS SS iti vikala: ppitaaputrkH| dviguNastu catuSkale / Ssss ssss ssss ssss ssss ssss iti catuSkala: papitAputrakaH / uttaraH paJcapANizca tasya saMjJAdvayaM param / udghaTTo'pi vyazrabhedaH sa prastAre yathAkSaraH // 23 // SSS iti yathAkSaroTTaH / SS SS SS iti dvikaloTTaH / Ssss ssss SSSS iti catuSkaloTTaH / saMpakeSTAko'pi bhedaH pitAputrakasya saH / tadvadyathAkSaraH kAryaH plutamAdyantayorbhavet // 24 // 5 Ssss iti yathAkSaraH saMpakeSTAkaH / (mu0) papitAputrakaM lakSayati-pitAputraka iti / tryazrasya cAcapuTasyaiva bheda: / padapitAputrakamAha-so'pIti / so'pi tathA cAcapuTavat tridhA ; yathAkSara: dvikala: catuSkala iti / tatra nAmagalai: gurubhi: yathAkSaraH / paraM tu AdyantayoH gurvoH plutatvam ; plutaH, laghuH, gurudvayam ; laghuplutazceti yathAkSaraSapitAputrakaH / taduktaM saMgItacUDAmaNau-"palagA galapAzcaiva SapitAputrake matA:" iti / dvikala iti / papitAputrake dvAdaza kalAH / plutadvayasya catasraH ; laghudvayasya dve ; evaM dvAdaza kalAH / 'guruH kalAtra vikale' ityuktena anye ca na guravaH kartavyAH / tatazca dviguriti pAdabhAgairyuktaH / dvAdazagurubhiH dvikala: ghapitAputrakaH / dviguNa iti / catuSkale papitAputrake dvikalo dviguNazca viMzatiH kalA: gugva: kartavyAH / tatazca caturbhi: gurubhi: SaDbhiH pAdairyuktA: caturvizatiguravaH / catuSkala: pitAputrakaH / uttara iti / tasya ghapitAputrakasya uttara: paJcapANizcetyanyannAmadvayam / udghaTTa lakSayatiuddhaTTo'pIti / saMpakkeSTAkastAla: papitAputrasya tryazrabheda: saH tadvat SaTpitA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH etau svayonivatsyAtAM dvikalau ca catuSkalau / SS SS SS SS SS SS iti dvikalaH sNpkkessttaakH| SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS iti catuSkalaH sNpkkessttaakH| anyadbhedatrayaM cAcapuTe'pyasti catuSkalAt / / 25 // dviguNadviguNatvena paNNavatyavadhi kramAt / ssss ssss ssss ssss ssss ssss ityeko bhedaH / SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS ssss ssss SSSS SSSS iti dvitIyo bhedaH / SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS SSSS iti tRtIyo bhedH| eSAM pAtakalAyogaM zreyase vyAharAmahe / / 26 / / putrako yathAkSaraH, akSaragataiH gurubhiH kArya: / paraMtu AdyantAkSagyo: plutatvam / tatra pluta: gurutrayaH plutazceti yathAkSara: saMpavaSTAkaH // 22-24 // (ka0) etau svayonivaditi / etau; udghaTTasaMpakkeSTAkau / svayonivata ; uddhaTTasya yoniH kAraNam cAcapuTaH, saMpakkeSTAkasya yoniH kAraNam SapitAputrakaH, tadvadityarthaH / catuSkalAta dviguNadviguNatveneti / catuSkalAt dvAdazakalAtmakAt cAcapuTAt dviguNaH caturvizatikalaH prathamo bhedaH / tasmAt dviguNo'STAcatvAriMzatkalo dvitIyo bhedaH / tasmAt dviguNaH SaNNavatikalastRtIyo bhedaH / eSAmityAdi / eSAM paJcAnAmapi caccatpuTAdInAM tAlAnAM pAtakalAyogam ; pAtAH sazabdAH dhruvAdayaH ; kalA: niHzabdA AvApAdayaH ; tAbhiH pAtakalAbhiH yogaH saMbandhaH // 25,26 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 saMgItaratnAkaraH AdyavarNaiH pAtakalA niHzaGkaH paryabhASata / caccatpuTe tvekakale saMzatAzaM yathAkramam // 27 // S SIS saMza tA zaM / yadvA zatAzatA tAlaH zamyA vA dvirbhavediha / SSS SSS zatA za tA; tAza tAza / AsAritAdau zamyAdistAlAdiH pANikAdiSu / / 28 / / ityekakalacaccatpuTakalAvidhiH / (mu0) etAviti / etau; udghaTTakasaMpakkeSTAkau / svayonit dvikalacatuSkalau ca kAryo / tata: cAcapuTavat par3a guruH dvikaloTTakaH ; dvAdazaguruH catuSkaloTTakaH / ghapitAputrakavat dvAdazaguruH dvikalasaMpakveSTAkazca ; viMzatiguru: catuSkala: saMpakkeSTAkaH / matAntaramAha--anyaditi / cAcapuTe anya bhedatrayaM vidyate; muneH bharatasya matAt / tadeva lakSayati-catuSkalAditi / catuSkaladvAdazaguroH cAcapuTAt punaH punaH dvaiguNyena ghaNNavatiparyantaM bhedatrayaM bhavati / tatazcaturvizatigurureko bheda: / aSTAcatvAriMzadgururekaH / SaNNavatigurureka iti / nanu pitAputrakAt prathamasyeko bhedaH, ucyate ; catuSkale caturgurureva pAdabhAga: / atra pAdabhAganiyamo nAstIti bhedaH / athavA pAtakalAyogena bheda iti saMtoSTavyam / eteSAM tAlAnAM pAtakalAyogaphalamAhaeSAmiti / pAtA:, sazabdatAlakriyA dhruvAdayaH ; kalAH, niHzabdatAlakriyA AvApAdayaH ; tAbhyAM tAlena yoganiyamena saMbandhaH ; tam / zreyaye dharmAya kathayAmaH // 25, 26 // (ka0) saMzatAzamiti / dvandvaikavadbhAvaH / AsAritAdAviti / AsAritaM nAma madrakAdipvekaM gItam / pANikamapi tathA // 27, 28 // (su0) AdyavarNairiti / pAtakAlA Adyavagaireva jJAtavyA iti niHzaGkaH zArGgadeva: paryabhASata paribhASAmakArSIt / caJcatpuTa iti / ekakale caccatpuTe Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH anya dadvayaM cAcapuTe'pyasti munermatam / S S SIS zatA za tA; tAza tAza / ityekakalacAcapuTakalAvidhiH / uttare saM tatastAlaH zatAlau dviranantaram / / 29 // SISSIS sa tAza tA za tA / ityekakalapapitAputrakakalAvidhiH / nizau nitAzapravizaM dvikale yugmake matAH / SS SS SS SS niza nitA zapa vizaM ___ iti dvikalacaccatpuTakalAvidhiH / nizau tAzau nisamiti jJeyAzcAcapuTe kramAt // 30 // r iti dvikalacAcapuTakalAvidhiH / nipratAzanitAnizatApani tathottare / ___iti dvikalapapitAputrakakalAvidhiH / krameNa saMzatAzA syuH / yathAkramama ; dhruvazamyAtAlasaMnipAtAnAmAvApaniSkrAmavikSepapravezakAni krama AdyantarANi viniyojakAnIti jJAtavyAni / tathAca prathame gurau saMnipAtaH ; dvitIye gugai zamyA / vikalpenAnyathA vA / laghuni tAla:; plute zamyA / pakSAntaraM kathayati --yadveti / zatAzateti / prathamagumagai zamyA ; dvitIyagugai tAla: ; laghuni zamyA ; plute tAla: / tAlaH zamyA veti / athavA yathAkSare caccatpuTe prathamagugai tAla: ; dvitIyagugai zamyA ; laghuni tAla: ; plute zamyA ityekakalacaccatpuTakalAvidhiH // 27, 28 // (ka0) anya dadvayamiti / zatAzatetyeko bhedaH zatAze niza tAza nisa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH AdAvadhika AvApe kSipte vikSepake'ntarA / / 31 / / typrH| dvikale yugmaka iti / dvikalacaccatpuTe caccatpuTasya caturazratvena samatvAt yugmaka iti saMjJAntaram / uttare ; SapitAputrake // 29, 30 // (su0) caccatpuTavat pAtakalAvidhiM kathayati-anyaditi / ekakalacaccatpuTe yaduktaM pAtakalAvidhau prakAratrayam , tatrAnyat prakAradvayaM zatAzatA tAzatAzeti taccAcapuTe'pi bodhyam / munermatamiti / munigrahaNaM prazaMsArtham / na tu svamatamityanyathAkhyApanArtham / tataH cAcapuTe prathamagurau zamyA ; laghuni tAla: ; dvitIyalaghuH zamyA ; antyagurau tAlaH; athavA prathamagurau tAla:; laghuni zamyA ; dvitIyalaghuni tAla:; antyagurau zamyA ityekakalacAcapuTakalAvidhiH / SapitAputrakakalAvidhiM kathayati-uttara iti / uttare; pitAputrake / satAzatAzateti / prathamaplute saMnipAtaH; laghuni tAlaH; tato'nantaram , gurudvaye kramAt zamyAtAlau ; tato laghuni zamyA ; plute zamyA ityekakalapitAputrakaH / nizAviti | dvikale yugmake iti / cancatpuTe ; nizau nitAzapravizamiti / prathamagurau niSkrAmaH ; dvitIyagurau zamyA ; tRtIyagurau niSkrAmaH ; caturthagurau tAla: ; paJcamagurau zamyA ; SaSThagurau pravezaH; saptamagurau vikSepaH ; aSTamagurau zamyA iti dvikalacaccatpuTakalAvidhiH / dvikalacAcapuTakalAvidhiM kathayati-nizAviti / cAcapuTe ; nizatAzanisamiti / prathamagurau niSkrAmaH ; dvitIye zamyA ; tRtIye tAla: ; turye zamyA ; paJcame niSkrAmaH ; SaSThe saMnipAta iti dvikalacAcapuTakalAvidhiH / dvikala pitAputrakakalAvidhimAha-nipreti / nipratAzanitAnizatApranisamiti / prathamagugai niSkrAmaH ; dvitIyagurau pravezaH; tRtIyagurau tAla: ; tuyeM zamyA; paJcame niSkrAmaH ; SaSThe tAlaH ; saptame niSkrAmaH ; aSTame zamyA ; navame tAla:; dazame pravezakaH; ekAdaze niSkrAmaH ; dvAdaze saMnipAta iti dvikalapitAputrakakalAvidhiH // 29, 30- // (ka0) evamekakaleSu pAtakalAyogaM, dvikaleSu pAtakalAyogaM ca darzayitvA catuSkalepvapi pAtakalAyogaM darzayitumAha-- AdAvadhika iti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 10 dvikale pAdabhAgaH syAtpAdabhAgazcatuSkale / SS SS SS SS SS SS SS SS Ani viza AnivitA AzAvipa AnivisaM / iti catuSkalacaccatpuTakalAvidhiH / SS SS SS SS SS SS Aniviza AtAviza AnivisaM iti catuSkalacAcapuTakalAvidhiH / SS SS SS SS SS SS SS SS Anivipra AtAviza AnivitA Aniviza SSSSSSSS AtAvipa Anivirsa iti catuSkalapapitAputrakakalAvidhiH / dvikale pAdabhAge uktaprakAreNa pAtakalAyukto gurudvayAtmaka AdAvAvApe niHzabda kriyAbhede'dhike sati vikSepake tadbhedAntare ; antarA; madhye kSipte sati catuSkale pAdabhAgaH syAt / AvApavikSepagurudvayAdhikyAdityarthaH / dvikale caccatpuTe tAvat nizAviti dvikalaH pAdabhAgaH / tasyoktaprakAreNa kalAdvayAntarayoge satyAnivizeti catuSkalacaccatpuTe catuSkala: prathamaH pAdabhAgaH syAt / viteti dvitIyaH pAdabhAgaH / tasyApyetatkalAdvayayoge satyAniviteti catuSkala: syAt / zapreti tRtIyaH pAdabhAgaH / tasyApi kalAdvayayoge satyAnivisamiti catuSkalaH syAt / evaM cAcapuTAdiSvapi yojanIyam // 31 // __(mu0) eteSu catuSkaleSu kalAvidhiM kathayati-AdAviti / dvikala: dvikalasaMbandhI pAdabhAgaH catuSkale jJAtavyaH / Adau ; adhike AvApe kSipte sati ; antarA; madhye adhike vikSepe kSipte sati ; tatazcatuSkale caccatpuTe prathamagurau AvApaH ; dvitIyagurau nikrAmaH ; tRtIye vikSepaH ; caturtha zamyA ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH prathame pAdabhAge syAtkalAgulyA kaniSThayA // 32 / / tayA cAnAmayAnyatra tAbhyAM madhyamayA tathA / tRtIye syAJcatasRbhisturye caccanpuTasya tu / / 33 / / ojasya pAdabhAgeSu kalA madhyAgulIM vinA / paJcapANeH kaniSThAdicatuSkeNa kaniSThayA // 34 // tarjanyA ca pRthakpAdabhAgaSaTke kramAtkalAH / paJcame AvApaH ; SaSThe niSkrAmaH ; saptame vikSepaH ; aSTame tAla: ; navame AvApaH; dazame zamyA; ekAdaze vikSepaH ; dvAdaze pravezakaH; trayodaze AvApaH; caturdaze nikrAmaH ; paJcadaze vikSepaH ; SoDaze saMnipAta iti catuSkalacaccatpuTakalAvidhiH / catuSkale cAcapuTe tu-prathamagurau AvApaH; dvitIyagurau niSkrAmaH ; tRtIye vikSepaH; caturthe zamyA; paJcame AvApaH ; SaSThe tAla: ; saptame vikSepaH ; aSTame zamyA ; navame AvApaH; dazame niSkrAmaH ; ekAdaze vikSepaH ; dvAdaze saMnipAta iti catuSkalacAcapuTakalAvidhiH / catuSkale SapitAputrake caturviMzatisaMkhyAkeSu guruSu prathamamArabhya krameNa AvApaniSkrAmavikSepAdayaH kartavyAH // 31 // (ka0) prathame pAdabhAge syAdityAdinA / anyatreti / dvitIye pAdabhAge / ojasyeti / cAcapuTasya vyazratvena viSamatvAt oja ityucyate / tasya pAdabhAgeSu triSu madhyAgulI vinA kalA syAt / cAcapuTasya prathamAdiSu tripu pAdabhAgeSu kaniSThAnAmikAtarjanIbhiH krameNa kalAH kAryetyarthaH // 32-34- // (su0) caccatpuTe pAdabhAge aguliniyamamAha-prathameti / caccatpuTasya prathame pAdabhAge ekayA kaniSTikayA agulyA kalA niHzabda kriyA dhArayitavyA / dvitIye pAdabhAge tayA kaniSThikayA anAmikayA ca militAbhyAM kaniSThikAnAmikAbhyAM kalAdhAraNam / tRtIye pAdabhAge kaniSThikAnAmikAmadhyamAbhiH kalAdhAraNam / caturthe catasRbhiragulIbhiH / ojasyeti / ojasya ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH AvApAdiH prayoktavyo bhAvipAtasya pANinA // 35 // pAtayukte pAdabhAge nAgulyA kriyate kalA / uddhaTTe tu saniSkrAmaM zamyAdvandvaM ca yojayet // 36 // ityekakaloddhaTTakalAvidhiH / cAcapuTasya triSu pAdabhAgeSu madhyamAGguliM vinA kalAdhAraNam / prathame pAdabhAge kaniSThayA; dvitIye kaniSThAnAmikAbhyAm ; tRtIye kaniSThAnAmikAtarjanIbhiH / SapitAputrakAsyAGguliniyamamAha- paJcapANeriti / kaniSThAdicatuSkeNa pUrvoktaprakAreNa kaniSThayA tarjanyA ca pRthakpAdabhAgeSu kalA dhArayitavyA / prathame pAdabhAge kaniSThayA ; dvitIye kaniSThikAnAmikAbhyAm ; tRtIye knisstthikaanaamikaamdhymaabhiH| caturthe catasRbhiH ; paJcame kaniSThayA ; SaSThe tarjanyeti // 32-34- // (ka0) bhAvipAtasya pANineti / bhAvI cAsau pAtaH zamyAdiH; tasya bhAvipAtasyeti saMbandhe sssstthii| tatsaMbandhena pANinA dakSiNAdinA zamyAyA dakSiNena tAlasya vAmena saMnipAtasya vAmadakSiNenetyarthaH / tena pANinA pUrvamAmApAdiH prayoktavyaH / pAtayukta iti / zamyAdiyukte / agulyA kalA na kriyata iti / agulIpAtamAtreNa kriyAyAH sazabdatvAnabhivyakteriti niSedhasya tAtparyam / tatra sakalena pANinA pAtaH kartavya iti bhAvaH // 35, 36 // AvApAdi niHzabda kriyAvizeSA evAGguliniyamena 'kartavya ityata Aha-AvApAdiriti / pAtaH sazabda kriyAvizeSaH / pANinA sarveNaiva kareNa kartavyaH / tatazca yasmin pAdabhAge sazabdakriyA vidyate, tatra aGgulyA kriyA na kartavyeti / udghaTTakalAvidhiM kathayati-udghaTTeti / prathame gurau niSkrAmaH / ante gurudvaye zamyeti // -35, 36 // 'prayoktavya: Bd. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH saMpakkeSTAkasya kalAH pitaaputrkoditaaH| saMnipAtastu nAstyatra yonivad dvikalAdike // 37 / / SSSSS tAzatA zatA ityekakalasaMpakeSTAkakalAvidhiH / bhedadvaye'syodghaTTAkhyatAlasya ca kalAvidhiH / S tAzana iti dvikaloTTakalAvidhiH / SS SS SS SS SS SS Ani viza AtA viza Ani visaM / iti catuSkaloTTakalAvidhiH / SS SS SS SS SS SS. nipra tAza nitA niza tApa nisaM iti dvikalasaMpakkeSTAkakalAvidhiH / ssssssssss Ani vipra AtAviza AnivitA Aniviza AtAvipra Ani virsa iti catuSkalasaMpakkeSTAkakalAvidhiH / (ka0) yonivat dvikalAdika ityAdi / asyeti / saMnihitasya saMpakkeSTAkasya uddhaTTAkhyatAlasya ca dvikalAdike bhedadvaye dvikalacatuSkalayorityarthaH / kalAvidhiH; kalAnAM niHzabdAnAM sazabdAnAM ca vidhi: vidhAnam , yonivat saMpakkeSTAkasya yoniH kAraNaM SapitAputrakaH / udghaTTasya yoniH kAraNaM caccatpuTaH / dvikalacatuSkalayoH tayoH guruSu pUrva yaH pAtakalAyoga uktaH, sa evAnayorapi kartavya ityatidezArthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH gAndharvamArga kuzalaH kAMsyatAladharo'paraH // 38 // gAtuH sahAyaH kartavyaH pramAdavinivRttaye / 21 ; nanu caikakalAdiSu tAlabhedeSu zamyAdipAtatrayasyaiva yogo darzitaH / dhruvapAtasya tu yogo na kvacidapi darzitaH / atastaduddeza lakSaNe nirarthake syAtAmiti cet, na ; tasya dhruvamArge prayojyatvena sArthakatvAt / tathAhi ; ekamAtrika kalAsaMmitasya dhruvamArgasya citrAdimArgeSvanusyUtatvena yadA gAtA gItAdikaM dhruvamArgeNa yojayitumicchati tadA dhruvapAtaH prayoktavya iti mantavyam / atastayoH pAtamArgayoH kUTasthatvena sakalatAlAnapAyAt nityatayA dhruvatvamavagantavyam / ata eva pRthakprayogo'pi na darzitaH / darzayiSyate copohaneSu dhruvapAtasya prayogaH / matAntarokte dhruvAsArite yathAkSarAsArite ca dhruvamArgasyApi prayogazca ; ataH taduddezalakSaNayoH AnarthakyaM nAzaGkanIyam // 37 // (su0 ) saMpakkeSTAkasyeti / SapitAputrake uktAH kalAH saMpakkeSTA ke jJAtavyAH / kevalamasya saMnipAto nAsti / yonivaditi / asya saMpakkeSTAkasya udghaTTasya ca dvikale catuSkale ca bhedadvaye yonivat svakAraNavat kalAvidhiH / dvikale catuSkale coTTe dvikala catuSkalacA capuTavat kalAvidhiH / dvikale catuSkale ca saMpakkeSTA ke dvikalacatuSkalaSapitAputrakavat kalAvidhiriti // 37 // " (ka0) gAndharva ityAdi / vakSyamANAni madrakAdIni caturdaza gItAni prAguktAH / SADjyAdijAtayo grAmarAgAdayazca SaDidhA rAgA gAndharvazabdenocyante / tasmin gAndharve mArge kuzala: ; citrAdimArgeSu kuzala:, kAMsyatAladharaH aparaH gAtuH sahAyaH ityanenApi gAtRtvaM pratIyate / tatsahAyakaraNe prayojanamAha - pramAdavinivRttaya iti / ayamarthaH -- gAndharva - syAtyantaniyatatvenAdRSTaphalasAdhanatvAt / gAndharvaprayoge mukhyo gAtA aGguli - Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH yugmasya ye trayo bhedAH SaDvAyugmasya kIrtitAH / / 39 // teSAmanyonyasaMsargAtsaMkIrNA bahavo matAH / anye pazcaiva saMkIrNAn gAndharve'bhidadhurbudhAH // 40 // pazca sapta navApi syurdazaikAdaza tatkalAH / tAlAzcatvAra ityanye caturdazakalAdikAH // 41 // caccatpuTAdibhedAstu santi khaNDAbhidhAH pare / dezItAlaprapazcena tAnapi vyAharAmAhe / / 42 // niyamAdikaM kurvan gAyet / dvitIyo gAtA kAMsyatAladharaH san yathA pramAdo na jAyeta tathA mukhyagAtuH sAhAyyakaM kuryAditi / anyathA pramAde sati na kevalamadRSTaphalAbhAvaH ; kiM tu pratyavAyo'pi bhavatIti bhAvaH // -38- / / ___ (su0) evaM mArgatAlasvarUpaM kalAvidhiM ca kathayitvA tAladhAraNaprakAraM pratijJAya kathayati-gAndharva iti / gAndharve zuddhagAnamArgajJaH kazcana kAMsyaghaTitatAlarI ca gAyakasya sahAyabhUtaH kartavya: ; gAnavyagratayA tAlaskhalanapramAdanivRttyartham // -38- // ___ (ka0) yugmasyetyAdi / yugmasya caccatpuTasya ye trayo bhedAH; ekakaladvikalacatuSkalAkhyAH / ayugmasya ; cAcapuTasya SaDbhedA ekakaladvikalacatuSkalAstrayaH, tato'pi dviguNaguNAstrayazca / teSAmiti / pUrvoktAnAM navAnAM bhedAnAm / tatkalA iti / teSAM saMkIrNAnAM kalA gururUpAH / caturdazakalAdikA iti / caturdazagurvAtmaka eko bhedaH / paJcadazagurvAtmako dvitIyaH / SoDazagurvAtmakastRtIyaH / saptadazagurvAtmakazcaturthaH / evaM catvAraH saMkIrNakA ityanye vadanti / caccatpuTAdibhedAstviti / Adipadena cAcapuTAdayo gRhyante / teSAM bhedAH; Adau caccatpuTAdeH svarUpaM likhitvA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 tadadhastAt, 'nyasyAlpamAdyAnmahataH' ityAdinA vakSyamANena prakAreNa prastAre kRte sati ye bhedA utpadyante te khaNDAbhidhAH khaNDatAlasaMjJA: / dezItAlaprapaJceneti / dezItAlavistAreNa / tAnapIti / teSu kAMzcidityarthaH / vyAharAmaha iti / " vartamAnasAmIpye vartamAnavadvA " (pA. 3-3-131) iti laTaH prayogaH / " asmado dvayozca " ( pA. 1-2-59) iti bahuvacanaprayogazca / evaM sakalAstAlAH caturazratrya zrasaMkIrNakhaNDabhedena caturvidhA uktAH / mizratvenAnyo bhedo muninA abhihitaH / yathA pazyamastAlAdhyAyaH " anayormizrabhAvAcca mizrastAlaH prakIrtitaH / SaTpitAputrakazcaiva paJcapANiH sa cepyate / " (nATya0 31-12, 13) iti ; " tAlAdi mizrabhede'nyaH saMpakkeSTAkasaMjJitaH 39 ( ,,, 31-22) iti ca / tanmate SaTpitAputrakasaMpakkeSTA kau mizrau / atastadbhedA mizratvenAvagantavyAH / granthakAreNa tu tanmatAnusAriNA tAvapi yabhedatveoktau / ato'nena cAturvidhyameva darzitam // 39-42 // (su0) saMkIrNAstAlAnnirUpayati-- yugmasyeti / yugmasya caccatpuTasya ye trayo bhedAH, ekakalo dvikalazcatuSkala iti / ayugmasya cAcapuTasya Sada; ekakalo dvikalazcatuSkala iti trayaH ; muninA mataGgena ca trayaH proktAH ; caturviMzatiguruH ; aSTAcatvAriMzadguruH ; SaNNavatiguruzceti; evaM SaT / teSAM navAnAM bhedAnAmanyonyasaMkaravazena saMkIrNA bahavo matAH / taduktaM bharatena ; " tAlo dhana iti proktaH kalApAtalayAnvitaH / kAlastasya pramANaM hi vijJeyaM tAlayoktRbhiH || " ( nATya0 31-1) iti / matAntaramAha - anya iti / gAndhavaM mArge gIte pacaiva saMkIrNAstAlA iti / tAneva lakSayati -- pazceti / ekaH paJcakalaH ; ekaH saptakala: ; eko navakalaH ; eko dazakalaH ; eka ekAdazakalazceti / keciccatvArastAlA ityAhuH / tAn lakSayati-tAlA iti / ekazcaturdazakalaH ; anyaH paJcadazakalaH ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 saMgItaratnAkaraH AvRttiH pAdabhAgAdeH parivartanamiSyate / vizrAntiyuktayA kAle kriyayA mAnamiSyate / / 43 // kriyAnantaravizrAntirlayaH sa trividho mataH / / druto madhyo vilambazca drutaH zIghratamo mataH / / 44 // dviguNadviguNo jJeyo tasmAnmadhyavilambitau / mAgebhedAccirakSipramadhyabhAvairanekadhA // 45 // layo'kSare pade vAkye yo'sau nAtropayujyate / SoDazakalaH; saptadazakalazceti / cnyctputtaadibhedaastviti| caccatpuTAdInAM pUrvoktAnAM navAnAM khaNDAkhyA bhedAH santi ; tA: dezItAleSu vakSyAmaH / prapaJcena, vistareNeti // -39-42 // (ka0) atha tAlAnAM parivartAdIn lakSayati---AvRttirityAdi / 'pAdabhAgAdeH' ityAdizabdenAvayavI tAlo gRhyate / tasya AvRttiH abhyAsa:; punaH punaH karaNamiti yAvat / parivartanamiti lakSaNIyaM padam / vizrAntiyuktayeti / vizrAntiH kriyAviratiH, tadyuktayA / kAle kriyayA; kAle paJcalaghvakSaroccArAdyupahitatapanaparispandopAdhibhedabhinne dravyavizeSe kriyayA pUrvoktayA niHzabdayA sazabdayA vA / mAnam ; tAlAnAM pramANam ; iSyate; iSTaM bhavatItyarthaH // 43 // (su0) "kalApAtalayAnvita ; tAla: kAlaH" ityuktam / tatra kimidamiha kalApAtAdilayaprasiddhamityapekSAyAmAha-AvRttiriti / pAdabhAgAH pUrvamuktAH / caccatpuTe catvAraH ; cAcapuTe trayaH ; Adizabdena laghuguruplutAH / teSAM parivartanam ; ekaM samApyAnyasyArambha AvRttirityucyate / kecit vizrAntiyuktayA kAle tAlarUpakriyayA mAnamityucyate // 43 // (ka0) kriyAnantaravizrAntiriti / kriyAyAH pUrvoktAyA anantarA saMnihitA yA vizrAntiH viratiH sa laya ityucyate / drataH zIghratamo mata Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 25 iti / kriyAnantaramavicchedena kriyAntaraM pravartate cet ; tadA vizrAntyabhAvAt layo nAstyeva / yathA gurvavayavayoH ladhvorantarAle / yathA vA plutAvayavAnAM laghUnAmantarAlayoH, tasmAt tAlAntarAleSu ca layaH kartavyaH / tatra yasmin sati kriyAvicchedo dRzyate ; asati na dRzyate ; evaM kriyAvicchedAnvayavyatirekAnuvidhAyI yaH sa zIghratamaH ; sa eva drutalaya ityarthaH / dviguNadviguNAvityAdi / tasmAt drutalayAt dviguNo vizrAntikAlo madhyalayaH / tasmAt madhyalayAt dviguNo vizrAntikAlo vilambitalayaH / evamekakalAdipvekakasmin mArge vizrAntikAlapramANabhedAt layatrayaM darzitam / yathA loka ekasminneva mArge trayo'pi gantuM pravRttAH / tatraiko dhAvati tasya gatiH zIghrA bhavati / tato mandamanyo gacchati tasya gatimadhyamA bhavati / tato'pi mandamaparo yAti tasya gativilambA / evaM pAdanyAsakriyAvizrAntikAlavaiSamyAt gatibhedaH / tathA tAle layabhedo draSTavyaH / mArgabhedAdityAdi / cirakSipramadhyabhAvairiti / dakSiNamArge cirabhAvaH ; citramArge kSiprabhAvaH ; vArtikamArge madhyabhAvaH ; taiH layo'nekadhA bhavati / tathAhi ; citramArge dazaladhvakSaroccAramitakAlAnantaraM yo layo bhavati, sa druta ityucyate / vArtikamArge pUrvoktakrameNa kalAdvayAnantaraM yo layo bhavati, sa madhya ityucyate / dakSiNamArge tAdRzakalAcatuSTayAnantaraM yo layo bhavati, sa vilambita ityucyate / vizrAntikAlasyaikarUpatve'pi tattakriyApramANopalakSitamArgabhedato layabhedo'vagantavyaH / yathA loka ekasyaiva grAmasya gaGgAM prati mArgatraye sati tatra saMnihitena mArgeNAgataH zIghramAgata ityucyate / tato'pi dviguNadUreNa mArgeNAgataH pUrvApekSayA madhyabhAvenAgata ityucyate / tato'pi dviguNadareNa mArgeNAgataH pUrvottarApekSayA vilambyAgata ityucyate / evaM gamanakriyAvaiSamyAbhAve'pi mArgabhedAt drutAdivyavahAraH / tathA prakRte'pi / tatrApi pratimArga vizrAntikAla Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH layapravRttiniyamo yatirityabhidhIyate // 46 / / samA srotogatA cAnyA gopucchA trividheti sA / AdimadhyAvasAneSu layaikatve samA tridhA // 47 // layatraidhAdAdimadhyAvasAneSu yathAkramAt / ciramadhyadrutalayA tadA srotogatA matA // 48 / / anyA vilambamadhyAbhyAM madhyadrutavatI parA / drutamadhyavilamvaiH syAdgopucchA drutamadhyabhAk // 49 // dvitIyAnyA bhavenmadhyavilambitalayAnvitA / pramANabhedAt layatraye yojite sati drute drutaH ; drute madhyaH ; drute vilambitaH / yathA madhye drutaH ; madhye madhyamaH ; madhye vilambitaH ; tathA vilambite drutaH ; vilambite madhyaH ; vilambite vilambita iti / ayamevAnekadhetyasyArthaH / evaM tAlagatasyaiva layasya gItAdAvupayogaH, nAkSarAdigatasyetyAha-layo'kSare pade vAkye yo'sau nAnopayujyata iti / akSare layo drutaH ; pade yo madhyaH ; vAkye layo vilambitaH / tasya saMgItopakArakatvAbhAvAditi bhAvaH // 44, 45- / / (su0) layaM lakSayati--kriyeti / tAlakriyAnantaraM yA vizrAntiH sa layaH / sa trividhaH ; druto madhyo vilambazceti / teSu atizayena zIghro'tyantavizrAntiH drutaH / drutAt dviguNo madhyaH; tadviguNo vilamba iti / mArgamedAditi / dhruvAdayo hi mArgAH pUrvamuktAH / teSAM bhedAH vilambitatvaM drutatvaM madhyatvaM ceti / nanu akSarAdiSvapi layo'sti ; sa kathaM nocyate? tatrAhalaya hati / atra saMgItazAstre'nupayogAnnokta ityarthaH // 44, 45- // (ka0) atha layAzritAnAM yatInAM lkssnnmaah-lyprvRttiityaadi| layaikatva iti / ekalayatva ityarthaH / layatraidhAditi pUrvavAkyena saMbandhaH / samAyA yatestraividhye hetubhAvena / trividhyamiti trizabdAt "ekAddho Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH samo'tIto'nAgatazca grahastAle tridhA mataH // 50 // gItAdisamakAlastu samapANiH samagrahaH / dhyamuJanyatarasyAm " (pA. 5. 3-44) iti vartamAne ; " dvivyAzca dhamuJ" (pA. 5. 3. 45) iti dhApratyayasya pakSe dhyamuJAdeze vihite rUpan / anyeti / dvitIyA srotogtaa| parA; tRtIyA srotogatA madhyadrutavatI; madhyalayena drutalayana ca yuktetyarthaH / sroto yathA prathamaM vilamvya jalasamRddhau satyAM tataH zIghraM gacchati, tadvadanvarthA srotogatA / gopucchAyA apyetadviparyayeNAnvarthatA draSTavyA / yathA goH pucchamante vistRtaM bhavati tadviditi bhAvaH // 46-49- // (su0) yatiM lakSayati-~-layeti / pUrvoktasya layasya pravRttiniyamaH prayoganiyamo yatiH / sA trividhA ; samA; srotogatA ; gopuccheti / etAsAM lakSaNamAha--AdIti / Adau madhye ante ca yadyeka eva layastadA samA yatiH / sA layasya traividhyAt trividhA | AdimadhyAnteSu druto layazcet ; tadaikA ; AdimadhyAnteSu madhyo layazcet ; tadAparA ; AdimadhyAnteSu vilambito layazcet ; tadAnyA / Adau vilambitalayaH ; madhye madhyalayaH ; ante drutalayaH; tadA srotogatA; ayamekaH prakAraH / asyA anyatprakAradvayamAhaanyeti / gItasya bhAgatrayaM hatvA prathamabhAge vilambito layaH ; dvitIyabhAge madhyalayaH ; tRtIyabhAge drutalayaH; tadA anyA srotogtaa| pUrvabhAge vilambitalayaH ; madhyabhAge madhyalayaH ; ante'pi drutalayastadA aparA srotogatA / pUrvabhAge drutalayaH ; madhyabhAge madhyalayaH ; ante vilambitalayastadA gopucchaa| Adye drutalayaH; madhye vilambitalayaH; ante vilambitalayastadA aparA gopucchA / madhyalayaH prathamam ; vilambitalayo madhye ; ante vilambitalayastadA aparA gopucchA iti gopucchAyAstrayo bhedAH // -46-49 // .. (ka0) grahAn lakSayati-samo'tIta ityAdinA / grahaNaM graha iti bhAve ; " puMsi saMjJAyAM ghaH prAyeNa" (pA. 3. 3. 118) iti ghapratyaye Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 saMgItaratnAkaraH so'vapANiratItaH syAdyo gItAdau pravartate // 51 // anAgataH prAkpravRttagrahastUparipANikaH / layAH kramAtsamAdau syurmadhyadrutavilambitAH / / 52 // kRte vyutpanno grahazabdaH / gItAdisamakAla ityaadi| atrAdizabdena vAdyavRtte gRhyate / tena gItAdinA samaH kAlo yasyeti sa tathoktaH / atra kAlazabdena tAlasya gItAdezca prArambhakAla evocyate / tatsAmyasyaivAtra vivakSitatvAt / samapANiriti / samaH pANirasyAstIti graha vizeSaNam / atra pANizabdena tAlo lakSyate / tadvayApAreNa tasyAbhivyaktatvAt / yo gItAdau pravartata iti / gItAdau ; gItasyAdau / atra gItazabdena vAdyanRtte apyupalakSyete ; tayorapyAdAvityarthaH / avapANiriti / atra avazabdo'dhaHparyAyaH kAlApekSayA pUrvabhAve vartate / tAlasya gItAdipUrvabhAvitvAdavapANirityatItagraha ucyate / gItAdinA tAlakAlamatikramyottarakAlabhAvinA atItatvAdatIta ityarthaH / prAkpravRttagraha iti / atra grahazabdena gRhyata iti graha iti karmasAdhanena gItAditritayamucyate / prAkpravRttaH prathamArabdho graho yasyatyanAgatagrahasya vizeSaNam / tAlasya gItAdyuttarakAlabhAvitvAt / sa evoparipANikazca bhavati / anAgata iti gItAdiprArambhakAla Agato na bhavatItyanvartho draSTavyaH / layA ityAdi / samagrahe madhyalayaH ; atItagrahe drutalayaH; anAgatagrahe vilambitalaya iti kramaH / yathA loke kazcana kenacinmitrAdinA saha kaMcitpradezaM prati gantumudyuktaH saH mitrAdirAtmAnamatItya purastAdgacchatIti zrutvA tatpazcAddeze sthitaH tena sAmyasidhyartha svayaM drutaM gacchati ; yathA vA mitrAdyAgamanArambhakAle svayamanAgataH taddezAtpurodeze sthitvA gantuM pravRttaH pazcAddeze mitrAdirAgacchatIti zrutvA tasya svasAmyasidhyartha pade pade vilamvya gacchati tadvaditi prakRte'pi draSTavyam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH etaiH prakaraNAkhyAni tAlairyAni jagurbudhAH / tAni gItAni vakSyAmasteSAmAyaM tu madrakam // 53 // aparAntakamullopyaM prakaryoveNakaM tataH / rovindakottare sapta gItakAnItyavAdiSuH / / 54 // chandakAsArite vardhamAnakaM pANikaM tthaa| Rco gAthA ca sAmAni gItAnIti caturdaza / / 55 // zivastutau prayojyAni mokSAya vidadhe vidhiH / etena gItAdeva prAdhAnyAt tadanusAreNa tAlo yojanIya ityuktaM bhavati / / -50-52 // iti mArgatAlaprakaraNam (su0) grahaM lakSayati-sama iti / tAlasya grahaNaM grahaH / sa triprakAraH; samaH ; atItaH ; anAgatazceti / tAn lakSayati-gItAdIti / gItasya AdiH prArambha: tatsamakAla: gItaprArambhasamaye tAlagrahaNaM samagrahaNe samapANirityucyate / ya Adau gIte sati pazcAdAvartate so'tItagrahaH, sa evAvapANiricyucyate / yo gItaprArambhAtpUrva pravRttaH sa anAgatagrahaH, sa evoparipANika ityucyate / graheSu layAnAM niyamamAha-layA iti / samagrahe madhyalayaH ; atItagrahe drutalayaH ; anAgatagrahe vilambitalaya iti / ayaM niyamo mArgatAle vevAvaseyaH // -50-52 // iti mArgatAlalakSaNama (ka0) evamuktalakSaNAnAM mArgatAlAnAmupayogaM darzayituM madrakAdIni gItAni vaktuM pratijAnIte-etaiH prkrnnaakhyaaniityaadinaa| budhAH; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 saMgItaratnAkaraH kulakaM chedyakaM ceti tAni dvedhA jagurbudhAH // 56 / / vastUnAmekavAkyatve kulakaM saMpracakSate / vastUnAM bhinnavAkyatve chedyakaM te punaH pRthak // 57 // niyuktaM padaniryuktamaniryuktamiti vidhA / sarvAGgayuktaM niyuktaM padaniryuktakaM punaH // 58 // bharatAdayaH / tAni gItAnIti / madrakAdInAM saptAnAM gItakAdInAM, chandakAdInAM saptAnAM gItAnAM ca sAmAnyena nirdezaH / gItAnIti / atra gItAnItyavAdipurityanuSaGgaH kartavyaH / caturdazetyAdi / vidhiH ; brahmA mokSamicchan zivastutau prayuktavAnityarthaH // 53-56 // (su0) prakaraNAkhyAni gItAni vaktuM pratijAnIte --eteriti / etaiH pUrvoktaiH mArgatAlaiH prakaraNAkhyAni gItAni yAni budhAH bharatAdayo jaguH / prakriyante prastUyante madrakAdInIti prakaraNAni | tAlairiti / tAlaiH; mArgatAlairiti kathanaM pUrvasaMbandhapradarzanArtham / yadyapi pazcatAlezvarAdInAM mArgatAlasaMbandho'sti ; tathApi teSAM tAlapradhAnatvAbhAvAt mArgatvApAtaniyamAbhAvAca prabandhAdhyAye nirdezaH kRtaH / madrakAdInAM tu tAlapradhAnatvAdatra vakSyAma iti / tAni vibhajate-teSAmiti / madrakam ; aparAntakam ; ullopyakam ; prakarI ; oveNakam ; gevindakam ; uttarAsAritamityetAnAM saptAnAM gItAnIti yattattvAntarasaMjJA, tacchandakAdInAmeteSAM caturdaza prakaraNAkhyAni etAni caturdaza gItAni zivastutau prayojyAnIti vidhiH brahmA vidadhe prayuktavAn // 53-16- // (ka0) vastUnAmekavAkyatva iti / vastUnAM vakSyamANAnAmekakalAdInAM gItAvayavAnAmekavAkyatva ekakriyAnvaye sati kulakam / vastUnAM bhinnavAkyatve prativastu, kriyAbhede sati chedyakam / te punaH pRthagiti / te kulakacchedyake ; pRthak pratyekaM niryuktAdibhedena tridhA bhavataH / sarvAGgayuktamiti / vakSyamANaiH vividhAbhiraGgairanyunatayA yuktaM niryuktaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH baddhaM stutipadaistyaktopohanapratyupohanam / vastumAtrairaniryuktaM tatra tredhA tu madrakam / / 59 // vidhinaikakalAyena caturvastu trivastviti / punardedhA zIrSakaM tu trivastunyeva bodhyate / / 60 / / bhavati / stutipadairbaddhaM padaniyuktamityucyate / tyaktopohanapratyupohanamityaniyuktasya vizeSaNam / upohanaM nAma-dhruvAdigAneSu rAgaprakAzanArtha sthAyisvarAzrayaNena jhaNTumAdivarNaparigraho ladhvAdikAlaparijJAnAya tAlaparigrahazca / upohanamapi, upa samIpa Uhyate vicAryata ityupohanamityuktam / tathAcoktaM bharatena " upohyate svaro yasmAdyena gItaM pravartate / tasmAdupohanaM jJeyaM sthAyisvarasamAzrayam // athavopohyate yasmAtprayogaH stavanAdikaH / tasmAdupohanaM hyetadgAnaM bhANDasamAzrayam // " (nATya. 31. 242, 243) iti; " gurulAghavasaMyuktaM kalAtAlasamanvitam / pUrvaraGge sadA jJeyaM citramArge hyupohanam // " (nATya. 5. 182) iti ca / tatra prathamavastvAdau kRtamupohanamityucyate / dvitIyAdivastvAdau kRtaM tu pratyupohanamityucyate / athavA ekavastuni prathamaM kRtamupohanam / tadanantaraM kRtaM pratyupohanamityucyate / tyakte upohanapratyupohane yasyeti tattathoktam / tatra madrakaM lakSayitumAha-tatra tredhA tu madrakamityAdinA / ekakalAdhena vidhineti / ekakalamadrakam ; dvikalamadrakam ; catuSkalamadrakaM ceti trividhamityarthaH / catvAri vastUni Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH gurUNyaSTau laghUnyaSTau vastvekakalamadrake / svarAgayonijAtestu nyAse'panyAsane'thavA // 61 // saMyAseM'ze'thavA nyAsaH sarvagItasthavastunaH / yasminniti caturvastu / trINi vastUni yasminniti trivastu / zIrSakamiti / gItAGgam / trivastunyeveti / caturvastvAdau na kartavyamityarthaH / / 57-60 // (su0) kulakaM chedyakamiti / vakSyamANAnAM vastUnAmekavAkyatvaM cettadA kulakam | vatUnAM bhinnavAkyatvaM cettadA chedyakamiti / te ; kulakacchedyake pratyekaM tridhA ; niyuktam ; padaniyuktam ; aniryuktamiti / vakSyamANairiti / vakSyamANaiH sarve rAgairyuktaM niryuktam / aGgaivinA kevalaM stutibhirbaddhaM padaniryuktam / upohanapratyupohanazUnyatvamaniryuktam / atropohanapratyupohananiSedhAt itaraniSedhasya, 'zeSAbhyanujJAvizeSyatvAt ' iti nyAyenAnyeSAmaGgasaGgAnAmanumatiH / evaM sarveSAM sAdhAraNAn bhedAnuktvA prathamanirdiSTaM madrakaM vibhajya lakSayati -tatreti / madrakaM tridhA ; ekakalAdyena vidhinA prakAreNa ekakalamadrakam ; dvikalamadrakam ; catuSkalamadrakaM ceti / punarapyetanmadrakaM dvidhA ; caturvastu ; trivastu ceti / tatra vakSyamANaM zIrSakAkhyaM madrakaM trivastunyeva bodhyata iti vikhyAtam // 57-60 // (ka0) ekakalamadrake vastupramANamAha---gurUNyaSTau laghUnyaSTAviti / svarAgayonijAteriti / atra svazabdena madrakAdikamucyate / tasya rAgaH tasya yoniH kAraNaM jAti: SADjyAdiH, tasyA nyAsApanyAsasaMnyAseSvekatra nyAsaH kartavya ityarthaH / anena madrakAdIni grAmarAgoparAgeSvekatamena rAgeNa gAtavyAnIti sUcitaM bhavati / teSAmeva tAbhyo jAtatvAta / sarvagItasthavastuna ityanena, svarAgetyatra svazabdasya madrakaikaparatApratItimapAkaroti / sarvANi ca tAni gItAni madrakAdIni caturdaza gItAni, teSu tiSThatIti tatstham , tacca tadvastu ceti tathoktam / atra vastuna iti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNamastAlAdhyAyaH dhruvapAtamapAtaM vA tadgurutrayamAdimam // 62 / / zadvayaM tAdvayaM zamye tAlau ca dviH zatau ca sam / kramAdleSu zeSeSu tasya syAtpAtakalpanA // 63 // evaM vastutrayaM gItvA zIrSakaM tu prayujyate / catuSkalenaikakalenAthavA pazcapANinA // 64 // Aye vastuni kartavyaM gurudvayamupohanam / guruNAguruNA kArya zeSayoH pratyupohanam // 65 // jAtAvekavacanam / tenAparAntakAdipvapi sthitAnAM vastUnAmuktaprakAreNa nyAsaH kartavya ityarthaH // 61- // (su0) evaM madrakasya bhedAn paribhASAM coktvA ekakalamadrakaM lakSayati --gurUNIti / ekakalamadrake aSTau guravaH ; aSTau laghavazca ; eka vastu / sarveSAM gItAnAM sAdhAraNavastulakSaNamAha-svagageti / yo rAgaH gIte tasya yoniH kAraNabhUtA yA jAti: tasyA jAteyA'saH ; svare nyAsaH, svare aMzasvare vA sarveSu gIteSu madrakAdiSu vartamAnasya vastuno nyAsaH samAptiH // 61- // (ka0) AdimaM tadgurutrayamiti / tasya vastunaH gurutrayamaSTasu guruSvAdimaM gurutrayaM dhruvapAtam ; dhruvaH pAto'syAstIti tathoktam / dhruvAkhyayA sazabda kriyayA yojanIyamityarthaH / apAtaM veti / pAtAdanyayA kriyayA yuktamiti gamyate / tena niHzabda kriyayA yuktaM vA kartavyamityarthaH / zadvayamityAdi / caturthapaJcamayopvoH zamyAdvayam | tAdvayamiti / SaSThasaptamayogurvostu tAladvayam / zamyeti / aSTamasya guroH, navamasya laghozca pratyekaM shmyaa| tAlAviti / dazamaikAdazayorla voH pratyeka tAlau / dviH zatau ceti / dvAdazatrayodazayorladhvoH zamyAtAlau / tathA caturdazapaJcadazayozca laghvoH zamyAtAlau / samiti / SoDaze laghau saMnipAta iti kramAt galeSu zeSeSu tasya pAtakalpanA syAdityarthaH // 62-65 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH jhaNTumAdyAkSaraireva racanA syAttayordvayoH // 66 // ekavastukamapyAhurmadrakaM ke'pi mUrayaH / tRtIye guruNi proktaM tatra taiH pratyupohanam // 67 / / gurvaSTake syAdvividhaM laghupvaSTasvayaikakam / vividho dvividArIkaH sa tridhA parikIrtitaH / / 68 // sAmudgazvArdhasAmudgo vivRttazceti mUribhiH / vidAryoH padavarNAdisAmyAtsAmudgako mataH / / 69 // vidArIbhAgayoH sAmyAvardhasAmudgako mataH / pUrvasyA vA parasyA vA dvayoti tridhA ca saH // 70 // nyAsAnto vividhaH kAryaH sarvo dvegeyakaM vinaa| asamAnavidArIko nyAsApanyAsanirmitaH // 71 // vittaH syAdvidvArI tu gItakhaNDaM dvidhA ca saa| mahatyavAntarA ceti mahatI vyAptavastukA / / 72 // samAptA padavarNAntevAntarA tvantarA matA / (su0) dhruvapAna miti / tasya madrakasya vastuna AdimaM gurutrayam , dhruvapAte trayam / tat dhruvapAte, adhruvapAte vA prayojyam ; pAtahInaM vA / caturthe gurau zamyA ; padhame zamyA ; SaSThasaptamayostAla: ; aSTame zamyeti / kramAditi / prathame laghuni zamyA ; dvitIyatRtIyalaghunostAla: ; caturthe zamyA ; paJcame tAla:; SaSThe zamyA ; saptame tAlaH; aSTame saMnipAta iti / zeSeSu ; AdimAt gurutrayAdanyeSu / galeSu ; gurulaghuSu, iyaM pAtakalpanA syAt / evamiti / guvaSTakalaghvaSTakarUpaM vastutrayaM gItvA, zIrSakaM tu prayoktavyam / tat catuSkalena ekakalena SapitAputrakeNa paJcapANinA vA kArya: / Adya iti / trayANAM vastUnAM madhye prathamavastuni AdyaM gurudvayamupohanaM kartavyam / dvitIye tRtIye vastuni prathamaguruNA pratyupohanaM kAryam // 62-65 // (ka0) tayoyoriti / upohanapratyupohanayoH // -66-72- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH anayorvastuvannyAso jAtyaMzo'zo'lpake punaH // 73 // aMze tadanuvAdI vA saMvAdI vAMza iSyate / saMkhyAniyamametAsAM nAvocandattilAdayaH // 74 // (su0) kimidaM pratyupohanaM cetyapekSayAmAha-jhaNTumiti / jhaNTuM jhaNTuM digi digi ityAdyakSaraiH / tayoH ; upohanapratyupohanayoH, racanA kartavyA iti / evaM trivastukaM madrakamuktam / matAntaramAha-ekavastukamiti / ke'pi sUrayaH bharatAdayaH ekavastukamapi madrakamAhuH / nanu dvitIyatRtIyavastunorabhAvAt tayoH kartavyaM pratyupohanaM kathamityapekSAyAmAha-tRtIya iti / yeSAM mate ekavastukaM madrakam , tai: prathamagurudvayamupohanam / tRtIye guruNi pratyupohanaM kAryamityuktam / ekavastukamadrake vastuno'nantaraM kiM geyamityapekSAyAmAhagurvaSTaka iti / aSTasu guruSu vakSyamANalakSaNo vividhaH kartavyaH / aSTasu laghuSu vakSyamANalakSaNamekakaM kAryam / vividhaM lakSayati-vividha iti / vidArIdvayena racito vividhaH / vidAryA lakSaNaM vakSyati / sa vividhastriprakAraH / sAmudgaH, ardhasAmudgaH, vivRttazceti / etAn lakSayati-vidAyoriti / padasAmye varNasAmye, AdizabdAt svarasAmye sAmudgAkhyo vividhaH / ekasyA vidAryAH dvayorbhAgayoH padavarNAdisAmye dvitIyaH / uttare vidAryorbhAgadvayasAmye tRtIya iti / sarvo'pi vividha: dvaigeyakAkhyaM vividhaM vinA nyAsAntaH kartavyaH / rAgajanakajAteyAsasvaraH samAptisvaro'nte yasya / dvaigeyakaM lakSayati -asamAneti / vidAryoH padavarNAderasAmyena yuktaH, nyAsApanyAsasvarAbhyAM nirmitaH vivRttAkhyo vividha: syAt / tattadvidAryA siddhavadagIkRtya vividho mtH| kairiyaM vidArItyapekSAyAmAha-vidArIti / gItakhaNDam ; gItasya khaNDaM zakalaM vidArItyucyate / sA dvidhA; mahAvidArI avAntaravidArI ceti / ete lakSayati-mahatIti / yA sarvamapi vastu vyApnoti, sA mahAvidArI ; yA tu padavagaireva samAptA, sA AvAntaravidArI, avAntaravastuno vinyAsa iti // 66-72- // ___ (ka0) anayorvastuvanyAsa iti / anayoH ; mahAvidAryavAntaravidAryoH / vastuvaditi / vastunaH svarAgayonijAtestvityAdinA yo nyAsa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 saMgItaratnAkara bhagavAnbharatastvAsAM saMkhyAniyamamabhyadhAt / 'avaraikAdazaparA vidAryaH parikIrtitA / / 75 // caturviMzatirAsAM tu pramANaM paramaM smRtam / avAntaravidArINAM caturviMzatisaMkhyayA // 76 // nyAsAntamathavAMzAntaM vidAryekaikakaM matam / AdhaM vastudvayaM madrAMzagrahaM madrake matam / / 77 // uktaH; tadvadatrApi nyAsaH kartavya ityarthaH / jAtyaMzo'za iti / vidAryoraMzastu svarAgayonijAteraMza eva kartavya ityarthaH / alpake punariti / aMze; jAtyaMze / alpake; alpaprayoge sati / tadanuvAdI; jaatyNshaanuvaadii| tatsaMvAdI vAMza ipyate / etAsAmiti / vidArINAm / avaraikAdazaparA iti / avarAzca tA ekAdazaparAzceti karmadhArayaH / tisro vidAryo'varA alpasaMkhyAkAH, ekAdaza vidAryaH parA adhikasaMkhyAkAH / ayaM mahAvidArINAM saMkhyAniyamo muninA darzitaH / avAntaravidArINAM caturviMzatisaMkhyA drshitaa| madrAMzagrahamiti / madrake prathamavastuno madrakasthAnasthitaM svaramaMzagrahaM ca kuryAditi niyamo'vagantavyaH // -73-77 // (su0) anayoH ; mahAvidAryavAntaravidAryoH / vastuvat ; nyAsasvaraH; jAteraMzasvaro vA aMzaH kartavyaH / Adimo'zasvaro'lpaH / tarhi tasya aMzasvarasya anuvAdI saMvAdI vA svaro'zaH kartavyaH / dattilAdimatena vidArINAM saMkhyAniyamo nAsti / bharatamatenAstItyuktvA tameva saMkhyAniyamamAha-tryeti / tisro vidAryaH avarA hInAH / itaH paraM nyUnA saMkhyA nAsti / ekAdazasaMkhyA parA utkRSTA; AsAM vidArINAmutkRSTasaMkhyA caturviMzatiH / iyaM tu saMkhyA mahAvidArINAm / avAntaravidArINAM saMkhyAmAha-avAntareti / avAntaravidArINAM saMkhyA caturvizatiH / dhyavarakAdaza iti sudhAkarapAThaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 30 asya prastAraH SSSSSSSS / / / / / / / / u u u za za tAza za za tA tAza tAza tAsaM // evaM vastutrayaM vastucatuSTayaM vA gItvA vastutrayAnte zIrSakaM catuSkalena paJcapANinA yathAkSareNa vA gAyet // athaikakalA SISSIS saM tAza tA za tA / ityekakalA // iti zIrSakam ityekakalamadrakama dvipadamevaM lakSayitvaikakaM lakSayati-nyAsAntamiti / ekA vidArI ekakamityucyate / Adyamiti / madrake prathamata: vastudvaye mandrasvara evAMzo grahazca kartavyaH // -73-77 // (ka0) asya prastAra iti / asya ; ekakalamadrakasya ; uktalakSaNAnusAreNa prastAro likhyata ityarthaH / yathA prathamavastuni aSTAnAM gurUNAM aSTau vakrarekhA, aSTAnAM laghUnAmaSTAvRjurekhAzca tiryakpaGktitayA likhitvA, tatrAdyasya gurutrayasyAdhastAdupohanapratItyarthamupohanAdyakSaramukAraM pratiguru likhet / caturthAdInAM paJcAnAM gurUNAmadhastAkrameNa zazatAzazAn likhet / evaM vastutrayaM vastucatuSTayaM vA laghUnAmadhastAt zatAtAzatAzatAsamityaSTAkSarANi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH dvikale madrake vastu syAJcaturviMzatiH kalA / pAdabhAgA dvAdaza syustaistu mAtrAtrayaM bhavet // 78 // dvikalenottareNa syAcchIrSe vastutrayAtmakam / yathAkSareNa vA tatra vikalaM syAdupohanam // 79 // pratyupohanamatra syAtkalikaM dvikalaM na vaa| vividhaH prativastu syAnmAtrayorekakaM punaH / / 80 // bhavettRtIyamAtrAyAmatha pAtakalAvidhiH / pAdabhAgatraye nimau paJcasvanyeSu yAH kalAH // 81 // AdyAstAsu nirevAnyatpUrvamadrakavadbhavet / krameNa likhet / evaM vastutrayaM vastucatuSTayaM vA likhet / trivastupakSe vastutrayasyAnte zIrSakAkhyamaGgaM catupkalena paTpitAputrakeNa kurvIta / tasya prastAro yathA-paTasu pAdabhAgeSu pratipAdabhAgaM catvAri gurUNi savicchedaM tiryakpaktitvena likhet / tadadhastAt prathamapAdabhAge AniviprAn ; dvitIye AtAvizAn ; tRtIye AnivitAn ; caturthe AnivizAn ; paJcame AtAviprAn ; SaSThe AnivisAMzca krameNa likhet / athavA yathAkSareNa SaTpatAputrakeNa zIrSakaM gAyet / yathA-palagagalapAn likhitvA tadadhastAt krameNa saMtAzatAzatAn likhet / / ityekakalamadrakam (ka0) atha dvikalamadrakaM lakSayati-dvikale madraka ityAdinA / caturviMzatiH kalA vastu syAditi / vastunaH pramANamekakalApekSayA dviguNamuktam / pAdabhAgA dvAdaza syuriti / ekasya dvikalatvAditi bhAvaH / anyathA catuSkalatvena vA SaTpAdabhAga iti saMbhAvyeta / taistu mAtrAtrayaM bhavediti / prathame catvAraH pAdabhAgA ekA mAtrA / madhye catvAraH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asya prastAraH pazyamastAlAdhyAyaH SSS SSSS S ni pani pani praniza // mAtrA 1 // SSSSSSSS nizani tAni tAniza // SSSSSSSS zatA tAza tAza tAsaM // " SISS IS saMtA zatA zatA // 97 2 // 3 // ityekaM vastu stutrAnte zIrSakaM yathAkSareNa dvikalenottareNa vA / SSSSSSSSSSSS nipratA zani tAni zatAni saM iti zIrSakam iti dvikalamadrakam 39 pAdabhAgA dvitIyA mAtrA / ante catvAraH pAdabhAgAstRtIyA mAtrA bhavati / ' pAdabhAgaizcaturbhistairmAtrA syAnmadrakAdiSu' iti pUrvoktamanusaMdheyam / etanmAtrAtrayamekaM vastu / evaMvidhavastutrayAtparaM dvikalenottareNa dvikalaSaTUpitAputrakeNa zIrSakaM nAmAGgaM gAtavyam / tatra syAdupohanamiti / tatra dvikalamadrake trikalaM tisraH kalA yasyeti tathoktam / kalikaM dvikalaM na veti / atra trayaH pakSAH ; pratyupohanaM kalikaM vA dvikalaM vA na vA syAditi / kalkiM kalayA nirvRttam / anyatpUrvamadrakavadbhavediti / atropayuktAbhyo'vaziSTAsu trayodazasu kalAsu ; 'zadvayaM tAdvayaM zamyaM tAlau ca dviH zatau ca sam' ityuktaprakAreNa pAtA yojanIyA ityarthaH / prastArastu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH catuSkale tu dviguNaM vastu dvikalavastunaH / / 82 // lakSma dvikalavakiMtu pAdabhAgazcatuSkalaH / dvikalAn dvAdaza pAdabhAgAn savicchedaM likhitvA tadadhastAt ; nipra nipra nipra nizAn ; niza nitA nitA nizAn ; zatA tAza tAza tAsAMzca mAtrAvibhAgena likhet / IdRzavastutrayAnte zIrSakaM yathAkSareNottareNa pUrvavallikhet / dvikalenottareNa vA ; yathA SaTpAdavibhAgena dvAdaza gurUn likhitvA tadadhastAt nipra tAza nitA niza tApa nisAna likhet // 78-81- // ___ iti dvikalamadrakam (su0) evamekakalamadrakaM lakSayitvA dvikalaM lakSayati-dvikala iti / dvikale madrake caturviMzatikalA | evaM vastugurukalA dvikala ityuktatvAt caturviMzativastuni geyA / taiH; gurubhiH dvAdaza pAdabhAgA AdiguravaH kartavyAH / catuHpAdabhAgairekamAtreti taiH dvAdazabhiH pAdabhAgaiH mAtrAtrayaM kartavyam / mAtrAtraye ekakaM vastu / evaMvidhavastutrayAnantaram , uttareNa ; SapitAputrakeNa, dvikalena yathAkSareNa vA zIrSakaM geyam / tatra kalAtrayeNa upoina kartavyam / ekayA kalayA kalAdvayena vA pratyupohanam / vastutraye'pi pUrva mAtrAdvaye pUrvokto vidhiH kartavyaH / tRtIyamAtrAyAmekaikapAtakalAvidhimAha -pAdabhAgeti / pAdabhAgatraye nisskraamprveshau| anyeSu paJcasu pAdabhAgeSu AdyAsu kalAsu niSkrAma: / anyatpUrvamadrakavat / tatazcaturviMzati kalAsu krameNa nikrAmapravezaniSkrAmapravezaniSkrAmapravezaniSkAmazamyA: ; niSkAmazamyAniSkrAmatAlaniSkrAmatAlaniSkrAmazamyAH; zamyAtAlatAlazamyAtAlazamyAtAlasaMnipAtA jJAtavyAH // 78-81- // iti dvikalamadrakam ___ (ka0) atha catuSkalamadrakaM lakSayati-catuSkale vityAdi / vastu ; dvikalavastuno dviguNaM bhavatIti prativastvaSTAcatvAriMzatkalA bhavantItyarthaH / lakSma vikalavaditi / prativastu dvAdaza pAdabhAgAH, taiH caturbhizcaturmi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pathamastAlAdhyAyaH catuSkalenottareNa kevalenAsya zIrSakam // 83 // yuktenaikakalAdyairvASTakalaM syAdupohanam / vividho'ntimavastvante kAryoM dvaigeyakAbhidhaH // 84 // asAvaMzAdiraMzAntapadAvRttiyuto mataH / mAtrAkalpanam / tatrAdyamAtrayovividhAkhyamaGgam ; tRtIyamAtrAyAmekakAkhyamaGgam / trivastupakSe vastutrayAnantaraM zIrSakAkhyamaGgamityAdilakSaNamAtrApi kartavyamityatidezArthaH / vizeSaM darzayati--kitviti / catuSkalenottareNetyAdi / asya ; catuSkalamadrakasya zIrSakaM kevalenottareNetyekaH pakSaH / yuktenaikakalAdyairvetyatra trayaH pakSAH / yathA-ekakalacatuSkalAbhyAM prathamaH / dvikalacatuSkalAbhyAM dvitIyaH / catuSkalAbhyAM tRtIyaH / evaM zIrSake catvAraH pakSAH / pratyupohane'pi catvAraH pakSAH / ekakalA prathamaH pakSaH / dvitIyA kaleti dvitIyaH / catasraH kalAstRtIyaH / na vA syAditi caturthaH / dvaigeyakAbhidha iti / atra vividhasaMjJakasyAGgasya vizeSasaMjJA / asAviti / dvaigeyakaH aMzAdiH aMzasvara eva graho yasyeti sa tathoktaH / aMzAnta iti / aMzasvara eva nyAso yasyeti sa tathoktaH / padAttiyutaH ityanena dvaigeyakasaMjJAyA anvarthatA darzitA bhavati // - 82-84- // (su0) catuSkalamadrakaM lakSayati-catuSkala iti / catuSkalamadrakasya vastu dvikalavastunaH sakAzAt dviguNamaSTAcatvAriMzat / tAbhiH gururUpAbhiH evaM vastu kAryam / anyatsarva lakSaNaM dvikalamadrakavat / ayaM tu vizeSa:-atra catasRbhiH kalAbhiH pAdabhAgamuttareNa pitAputrakeNa catuSkalazIrSakaM kartavyam / tacca kevalena SapitAputrakeNa vA kartavyam / ekakalAdhairyuktena vA / ekakalAyeriti / ekakalena dvikalena catuSkaleneti / tadatra zIrSake pakSacatuSTayam / catuSkalena pitAputrakeNetyekaH pakSaH / ekakalena catuSkalena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 saMgItaratnAkaraH AnivipAH pAdabhAgatritaye'bhimatAH kramAt / / 85 // dvayorAnivizAstaddayorAnivitAstataH / / ekatrAnivizA AzavitAzcAtAvizA dvayoH // 86 // antye tAnivisaM pAtakalAvidhirayaM mataH / pitAputrakeNeti dvitIyaH / dvikalena catuSkalena pitAputrakeNeti tRtIyaH / catuSkalena SapitAputrakadvayeneti caturtha iti| assttklmiti| atra catuSkalamadrake upohanama aSTakalamaSTAbhiH kalAbhiH kartavyam / pratyupohanaM tu ekayA kalayA kartavyamityekaH pakSaH / kalAdvayena kartavyamiti dvitIyaH / kalAcatuSTayena kartavyamiti tRtIyaH / pratyupohanamiti caturthaH / antimasya tRtIyasya vastuno'nte dvaigeyakAkhyo vividhaH kartavyaH / ko'yaM dvaigeya ityapekSAyAmAha-asAviti / aso; dvaigeyakaH / aMzAdiH; jAteraMzasvara eva Adirgraho yasya ; evamaMzasvara evAntaH nyAsasvaro yasya ; tathAvidhaH padavRttimAn jJAtavyaH // -82-84- // (ka) dvAdazasu pAdabhAgeSu pAtakalAvidhiM darzayati--AniviprA ityAdinA / ekatrAnivizA ityatra, ekatretyaSTame pAdabhAga ityarthaH / AzAvitAzca ityatra cakAreNa ekatretyetadanukRpyate / tena navamaikapAdabhAga AzAvitA bhavantItyarthaH / AtAvizA dvayoH ityatra dvayordazamaikAdazayorityarthaH / antya iti / dvAdaze pAdabhAga ityarthaH // -85, 86 // (su0) pAtakalAvidhimAha-AniviprA iti / prathame pAdabhAgatraye AvApaniSkrAmavikSepapravezAH / tataH dvayoH pAdabhAgayoH AvApaniSkAmavikSepazamyAH / tato dvayoniSkAmAvApatAlAH / tata ekasmin aSTamapAdabhAge AvApaniSkrAmavikSepazamyAH / tato navame pAdabhAge aavaapshmyaaviksseptaalaaH| dazamaikAdazayoH paadbhaagyoraavaaptaalvikssepshmyaaH| antye dvAdazabhAge tAlaniSkrAmavikSepasaMnipAtA iti / / -85, 86- / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pamastAlAdhyAyaH caccatpuTavadaGgulyaH kartavyA madrake budhaiH // 87 // asya prastAraH S SS S S S SS SSSS S SS S Anivi Anivipra Anivima Aniviza // mAtrA 1 // SSSS SSSS SSSS SSSS Aniviza AnivitA AnivitA Aniviza / / "9 SSSS S S SS SSSS SS SS AzavitA AsAviza AtAviza tAnivisaM // ityekaM vastu evaM pUrvavat vastutrayAnantaraM zIrSakaM catuSkalena paJcapANinA yathA SSSS SSSS AtAvima AnivisaM // 2 // " dvikalacatuSkalAbhyAM vA -- SSSS SS SS S SS S SS SS SS SS SS SS Anivi AtAviza AnivitA Aniviza AtAvima AnivisaM / / SS SS SS SS SS SS nipra tAza nitA niza tApa nisaM / 3 // ekakalacatuSkalAbhyAM vA S ISSI S SSSS SS SS SSSS SS SS saMtA zatAzatA // Anivima AtAviza AnivitA Aniviza 43 S S SS SS SS S SS S SS SS SS SS SS SS Anivi AtAviza AnivitA Aniviza AtAvima AnivisaM // (ka0) caccatpuTavadityAdi / madrake agulyaH caccatpuTavatkartavyA iti / asyAyamarthaH - prathamAdiSu caturSu pAdabhAgeSu kaniSThAdibhiraGgulIbhiH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 saMgItaratnAkaraH catuSkalAbhyAM vA S SSSS SSSS S S S S S S S Ani vipra AtA viza Ani vitA Ani viza S SSSS S S S AtA vipra Ani visaM // S SSSS SSS S SSSS SSS Anivi AtA viza A nivitA Ani viza S S SSSS S S Anivi Ani vi saM // iti zIrSakam iti catuSkalamadrakam uttarottarasahitAbhiH prayujya paJcamAdiSu caturSu pAdabhAgeSvapyevameva prayujya navamAdiSvapi caturSu pAdabhAgeSu punarapi tathA prayuJjIteti / asya prastAro yathA - gurucatuSTayAtmakAn dvAdaza pAdabhAgAn savicchedaM samAtrAvibhAgaM ca likhitvA tadadhastAt prathamamAtrAyAm - Anivipra ; Anivipra ; Anivipra ; AnivizAn ; dvitIyamAtrAyAm - Aniviza; Anivita ; Anivita; AnivizAn ; tRtIyamAtrAyAm - Azavita ; AtAviza; AtAviza; tAnivisa mityetAn likhet / ityekaM vastu / evaMvidhavastutrayAnantaraM zIrSakaM catuSkalena paJcapANinA yathA - gurucatuSTayAtmakAn pAdabhAgAn savicchedaM likhitvA tadadhastAt Anivipra ; AtAviza; AnivitA; Aniviza; AtAvipra ; Anivisa mityetAn krameNa likhet / athaikakalacatuSkalAbhyAM vA yathA - palagagalapAn likhitvA tadadhastAt saMtAzatAzatAn likhet / tathA catuSkalamapi likhet / atha dvikalacatuSkalAbhyAM vA yathA - gurudvayAtmakAn SaTpAdabhAgAn likhitvA ; tadadhastAt nipra tAza nitA niza tApa nisa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavamastAlAdhyAyaH tridhAparAntakaM tadvadbhedenaikakalAdinA / asminnekakale vastu caturguru caturlaghu // 88 // paJca SaT sapta vA vastUnyasya zAkhA nigadyate / zAkheva pratizAkhA syAtkiM tvanyapadanirmitA // 89 // 45 mityetAn likhet / tathA catuSkalamapi likhet / atha catuSkalAbhyAM vA - pUrvavaccatuSkalau likhet // -87 // yathA - iti catuSkalamadrakam (su0) aGguliniyamamAha - caccatpuTavaditi / pUrva caccatpuTe yo'Gguliniyama uktaH ; " prathame pAdabhAge syAtkalAGgulyA kaniSThayA " ityAdinA samadrake jJAtavya: // 87 // iti catuSkalamadrakam (ka) athAparAntakaM lakSayati-- tridhAparAntakamityAdi / paJca SaT sapteti / paJca vastUni zAkhetyekaH pakSaH / SaD vastUni zAkhetyanyaH / sapta vastUni zAkhetyaparaH / zAkheti gItAGgasya saMjJA / kiM tvanyapadanirmiteti pratizAkhAyA vizeSakathanam / anyapadanirmiteti / zAkhAprayuktebhyaH padebhyo'nyaiH padaiH kartavyetyarthaH / anena zAkhApratizAkhayoreka eva dhAtuH kartavya iti gamyata iti keSAMcinmatam // 88, 89 // (su0) aparAntakaM lakSayituM vibhajate - tridheti / aparAntakaM triprakAram ; ekakalaM dvikalaM catuSkalamiti / tatraikakalaM lakSayati-asminniti / asmin; aparAntake ekakale caturbhiH gurubhiH laghubhizca vastu kAryam / ekameva vastvityekaH pakSaH / pazca vastUnItyaparaH / SaD vastUnIti tRtIyaH / sapta vastUnIti caturthaH / tAnyeva vastUni yasmin zAkhetyucyate / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 saMgItaratnAkaraH zAkhArdhaM pazcimaM tvAha pratizAkhAM vizAkhilaH / zAkhA vastUcyate tasyAH parArdhaM pratizAkhikA // 90 // ityAha bharatastatropohanaM kalikaM matam / pratyupohanamatra syAna vAnye tvekavastukam / / 91 // idamAhuH kalA teSAM dvitIyA pratyupohanam / zIrSamekakalena syAcchAkhAnte paJcapANinA // 92 // yathA zAkhA tathA pratizAkhA kartavyA / kiM rUpA zAkhA ? padebhyo'nyaH padaividheyeti // 88, 89 // (ka0) vizAkhilamate vizeSamAha-zAkhArthamityAdi / pazcima zAkhArdham / pratizAkhAmAhetyatra ekavastukapakSe vastupramANena zAkhAM kRtvA vastUttarArdhalaghucatuSTaye pratizAkhAM kuryAt / paJcavastukAdiSu triSu pakSeSu tvAdimaM sArdhavastudvayaM vastutrayaM ca krameNa zAkhAM kuryAt / tAdRkpazcimAdhaiM ca pratizAkhAM kuryAt / bharatamate vizeSaM darzayati-zAkhAvantUcyata ityaadi| tatra; paJcavastukAdiSu triSvapi pakSeSu prativastu pUrvArdha zAkhottarArdha pratizAkheti mantavyam / upohanaM kalikamiti / kalayA nivRttaM kalikam ; mataM saMmatam / yatra tUpohanaM nocyate tatrAdye vastuni kartavyaM gurudvayamupohanamiti nyAyo grAhyaH // 90-92 // (su0) matAntaramAha-zAkhArdhamiti / ekavastukapaJcavastukaSaDvastukasaptavastukA vA yA zAkhA tasyAH uttarArdha pratizAkheti / tatazca ekavastuke laghucatuSTayarUpaM vastuna uttarArdha pratizAkhA / paJcavastuke prathamArdhavastudvayAnantaramantimasArdhavastudvayaM pratizAkhA / SaDvastuke antimavastutrayam | saptavastuke sArdhAntimasArdhavastutrayaM pratizAkheti / bharatamatena paJcavastukAdivapi ekaikaM vastu zAkhAzabdenocyate / tasyottarArdha pratizAkheti / atra ; apa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNamastAlAdhyAyaH anye tu pratizAkhAnte'pyetadAhurmanISiNaH / zAkhAyAH pratizAkhAyAH kalASadke'ntyavastunaH // 93 / / antye padAvRttiyuktaH paJcapANiryathAkSaraH / nijapAtairvinA yadvA tatpAtA eva kevalAH // 94 // tAlikeyaM pRthagyadvA paJcapANau yathAkSare / tRtIyAdigaleSu syuH zatAtAzAzca tAlasam // 95 // rAntake / upohanaM kalikam ekakalAviracitaM pratyupohanaM kartavyaM vA na veti // 90-92 // (ka0) ekavastukapakSe vizeSAntaramAha - anye viti / zAkhAnte zIrSakamityekaH pakSaH / pratizAkhAnte zIrSakaM kartavyamiti pakSAntaram / zAkhAyA iti / antyavastunaH zAkhAyAH pratizAkhAyA antye kalASaTake yathAkSaraH paJcapANiH padAttiyuktaH kartavya iti yojanA / nijpaatairvineti| SaTpitAputrakasya nijAH pAtAH saMtAzatAzatAH taivineti dezItAlavat zamyayaiva prayoktavya ityekaH pakSa: / yadvA tatpAtA eveti / tasya SapitAputrakasya pAtAH pUrvoktAH / kevalA iti / pAtakalAntarayuktA ityarthaH / ayamapyanyaH pakSaH / tAlikeyamiti / paJcapANiyuktamuktaM yatkalASaTakaM tadeva tAlikAsaMjJayocyata ityarthaH / pRthagyadveti / vastvanantarbhAvena tAlikA kartavyeti pakSAntaram / tRtIyAdigaleSviti / caturgurucaturladhvAtmake vastuni prathamakalAyAmupohane kRte dvitIyakalAyAM pratyupohane ca kRte tRtIyacaturthayoYoH zatau paJcamAdiSu caturSu laghuSu kramAta 'tAzatAza' iti pAtAH kartavyAH // -92-95 // (su0) ekavastuke vizeSamAha-anye tviti / anye tu AcAryAH ; idamaparAntakamekavastukamityAhuH / teSAM mate dvitIyA kalA pratyupohanam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH iti vastu / asya prastAra:Ssss / / / / u pra za tA tAza tAsaM SISSSS saMtA za tA zatA SISSIS saMtA zatA zatA iti zIrSakam // iti pratizAkhA // tAza tAza iti tAlikA // ityekavastukama bahuvastukeSu dvitIyatRtIyavastunoH pUrvoktanyAyena pratyupohanaM kartavyam / "guruNAguruNA kArya zeSayoH pratyupohanam / " ityuktatvAt / zIrSakamiti / zAkhAyAH prAnte ekakalena SaDpitAputrakeNa zIrSakaM geyam / kecitpratizAkhAyAmapi zIrSakaM geyamityAhuH / zAkhAyA iti / zAkhAyA: pratizAkhAyAzca saMbandhinaH antyavastunaH antye kalASaTke padAvRttiyukto paJcapANiryathAkSaro geyaH / sa: pUrvoktasvarapAtahIno vA pAtayukto veti pakSadvayam | iyaM tAliketyucyate / pakSAntaramAha-pRthagiti / antyavastuno'ntye kalASaTke tAlikA geyA / tasmAt pRthageva yathAkSare SapitAputrake veti / kalAvidhimAhatRtIyAditi / prathamagurudvaye upohanam / tRtIyAdiguruladhuSu zamyAtAladvayazamyAtAlasaMnipAtAH // -92-95 // ityekakalamaparAntakam * (ka0) asya prastAra iti-caturo gurUMzcaturo laghUzca likhitvA AdyaguroradhastAdukAraM dvitIyaguroradhastAtpratyupohanAcaM prazabdaM tastRtIyAdigalAnAmadhaH zatAtAzatAsamiti krameNa likhet / iti vastu / iyameva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pabhamastAlAdhyAyaH / atha pazcavastukam-- SSSS / / / / uu zatA tAza tAsaM // vastu 1 // Ssss / / / / uu zatA tAza tAsa // SSSS / / / / uu zatA tAza taasN|| Ssss / / / / uu zatA tAza tAsaM // tAza tAsa // , 4 // SSSS ! !! uuzatA tAza tAsa // SISSIS saMtA zatA shtaa|| iti tAlikA // SISSIS saMtA zatA shtaa|| iti zIrSakam / / iyaM zAkhA ; IdRzyeva padAntaranirmitA pratizAkhA / zAkhA / tato yathAkSareNottareNa zIrSa likhitvA tadadhastAt tAzatAzAn likhet / tato'pi zIrSakaM pUrvavallikhet // ityekavastukamaparAntakam iti paJcavastukam atha paJcavastukamiti / caturgurucaturladhvAtmakAni paJcavastUni savicchedaM likhitvA prativastvAdyagurudvayasyAdho madrakoktarItyokAradvayaM likhitvA, tato'nyatra zatAtAzatAsAM likhet / tato yathAkSareNottareNa tAlikA likheta / tenaiva zIrSakaM likheta / iyaM zAkhA / IdRzyeva pratizAkhA // iti paJcavastukama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH m m s h khm atha par3astukam / asya prastAra:SSSS / / / / uu zatA tAza tAsaM // vastu 1 // Ssss / / / / uu zatA tAza taasN|| 2 // Ssss / / / / uu zatA tAza taasN|| Ssss / / / / uu zatA tAza tAsa // Ssss / / / / uu zatA tAza tAsaM // , SSSS / / / / uu zatA tAza tAsaM // 6 // $ISSIS saMtA zatA shtaa|| iti tAlikA // SISSIS saMtA zatA shtaa|| iti zIrSakam // IdRzyeva padAntaranirmitA pratizAkhA // iti SaDvastukama atha saptavastukam / asya prastAraH SS SS 11 uu zatA tAza tAsaM // Ssss / / / / uu zatA tAza tAsa // SS SS !!!! uu zatA tAza taasN|| SSSS 1 / / / uu zatA tAza taasN|| = = = = Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazamastAlAdhyAyaH SSSS / / / / uu zatA tAza tAsaM // vastu 5 // Ssss / / / / uu zatA tAza tAsa / / SSSS / / / / uu zatA tAza tAsaM / / , 7 // SISSIS saMtAzatA shtaa|| iti tAlikA // S SS IS saMtA zatA shtaa|| iti zIrSakam // __ iti saptavastukam sarveSAM vastUnAM zAkhAtve taduttarArdhAnAM pratizAkhAtve tAzatAzAH / IdRzyeva pratizAkhA / pratibhAkhApakSe tvevam ssss / / / / ... uu zatA tAza tAsaM // iti zAkhA // SISS IS saMtA zatA shtaa|| iti zIrSakam / / SISSIS saMtA zatA shtaa|| iti tAlikA // SISS IS tAza tAza; prtishaakhaa| saMtA zatA zatA; zIrSakam / saMtA SS IS zatA zatA; tAlikA // 1 // SSSS / / II SISS IS uu zatA tAza tAsaM; zAkhA // saMtA zatA zatA; zIrSakam / SISSIS SISS IS saMtA zatA zatA; tAlikA | tAza tAza; prtishaakhaa| saMtA zatA zatA; SISS IS zIrSakam / saMtA zatA zatA; tAlikA // 2 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH IS SS SS !! !! SI SS SS uu zatA tAza tAsaM; zAkhA // saMtA zatA zatA zIrSakama / SISSIS SI SS SS saMtA zatA zatA; tAlikA // tAza tAza ; pratizAkhA / saMtA zatA zatA tAza tAza SISS IS zIrSakam / saMtA zatA zatA; tAlikA // 3 // SS SS LLS SS SS ne uu zatA tAza tAsaM; shaakhaa| saMtA zatA zatA; zIrSakam / SI SS IS SISS saMtA zatA zatA; tAlikA // tAza tAza pratizAkhA // saMtA zatA SISSIS zatA; zIrSakam / / saMtA zatA zatA; tAlikA // 4 // SSSS / / / / SISSIS uu zatA tAza tAsa ; zAkhA / / saMtA zatA zatA; zIrSakam / SISSIS SI SS IS saMtA zatA zatA; taalikaa|| tAza tAza 3 pratizAkhA / / saMtA zatA zatA: SISSIS zIrSakam // saMtA zatA zatA; tAlikA // 5 // evaM SaDvastukasaptavastukayorapyUhanIyam / zAkhottarArdhasya pratizAkhAtvapakSe tu paJcavastukam / / yathA Ssss 11 / uu zatA tAza tAsaM // vastu 1 // SSSS / / / / uu zatA zatA tAsaM // 2 // SSSS / / / / uu zatA zatA taasN|| ssss / / / / uu zatA zatA tAsaM // 4 // Ssss / / / / uu zatA zatA tAsa / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 53 / / / / / / SSSS uu zatA tAza tAza tAsaM // iti zAkhA // SISS IS saMtA zatA shtaa|| iti tAlikA // SISS IS saMtA zatA shtaa|| iti zIrSakam / / ____ iti paJcavastukama SaDvastuke zAkhAM zIrSakaM ca likhitvA tadardhena vastutrayeNa patizakhAM likhitvA tAlikA zIrSakaM ca pUrvavallikhet / evaM saptavastuke saptavastukAM zAkhA tAlikA zIrSakaM ca likhitvA tadardhena sAdhaivastutrayeNa pratizakhAM ca likhet / tatastAlikA zIrSakaM ca pUrvavallikhet / / ___ ityekakalamaparAntakama (ka) evameva SaDvastukaM saptavastukaM ca / zAkhottarArdhasya pratizAkhAtvapakSe tu paJcavastuke paJcavastukA zAkhAM gItvA, tataH pratizAkhAM tu tRtIyavastUttarArdhalaghucatuSTayaM likhitvA tadadhastAt , ' zatAsAn ' likhet / tataH pUrvoktaprakAreNa caturthapaJcame vastunI likhet / tataH tAlikA zIrSaka cottareNa pUrvavallikhet / iti paJcavastuke pratizAkhA / SaDvastuke paraM vastutrayaM pratizAkhA / saptavastuke'pi paraM sArdhavastutrayaM pratizAkhA / sarveSAM vastUnAM zAkhAtvena taduttarArdhAnAM pratizAkhAtve tu prastAraH pradarzyate / yathA-prathamaM tAvat samastaM vastu zAkhA / taduttarArdhe laghucatuSTayaM pratizAkhA / evameva paJcavastukaM SaDvastukaM vA likhitvA antyavastuzAkhAnte yathAkSareNottareNa tAlikA zIrSakaM ca likhet / tasya pratizAkhAnte vA likhet // ityekakalamaparAntakama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 saMgItaratnAkaraH dvikale dvAdazakalaM vastu syAdaparAntake // 95 // taccaikakalAvatkArya vizeSastvabhidhIyate / upohanaM syAtkalikaM dvikalaM vA kalaiva tu // 96 // pratyupohanamatropavartanaM turyavastuni / gIte tatpadagItibhyAM tallayAlayaM bhavet / / 97 / / yathAkSareNottareNa vRttidakSiNamArgayoH / samAptArthanyAsayuktaM kecitpaJcamavastunaH / / 98 // etadAdye kalASaTke gAtavyamiti manvate / nipanimA nizanitAstAzAstAsaM kalA viha // 99 // ekaikaM vividhaM vAtra gItAGgaM dattilo'vadava / gItAmaniyama kaMcinnAbUta bhagavAnmuniH // 100 / / (ka0) atha dvikalamaparAntakaM lakSayati-dvikale dvAdazakalamityAdi / taccaikakalavaditi / ekavastukAdayazcatvAro bhedAH zAkhApratizAkhAdikalpanAbhedAzcAtrApi kartavyA ityatidezArthaH / vizeSastviti / upohanopavartanAdikalpanamityarthaH / upavartanamityAdi / turye vastuni gIte sati ; tatpadagItibhyAm / tasya turyavastunaH, padaM suptiGantam , gItiH mAgadhyAdiH, tAbhyAm / tallayAlayamiti / tasya turyavastuno yo layaH tadardhe layo yasyeti tattathoktam / etadupavartanavizeSaNam / vRttidakSiNamArgayorityanena dvikalacatuSkalAbhyAmiti gmyte| ayamartha:-atropavartane yathAkSarAdayastrayo'pi paTpitAputrakabhedAH kartavyA iti / samAptArthanyAsayuktamiti / samAptazvAsAvarthazca / tatra nyAsena yuktamiti tathoktam / asminnapavartane vAkyArthasamAptau gItasamAptiM ca kuryAdityarthaH / kecidityAdi / paJcamavastuna Aye kalASaTka ityanena kevalaM yathAkSareNottareNeti gamyate / etaditi / upavartanamityarthaH / nipranipretyAdi / iha; dvikalAparAntakasya vstuni||95-100|| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazamastAlAdhyAyaH SSSSSSSSSSSS vasta (1) nima nipa niza nitA tAza tAsaM // SSSSSS SISS IS pratizAkhA-nitA tAza tAsaM // zIrSakama-saMtA zatA shtaa|| SISS IS SSSSSS tAlikA -saMtA zatA zatA // matizAkhA-nitA tAza tAsa / SISSIS SISSIS -satAzatA zatA -satA zatA shtaa|| SISSIS pratizAkhA-tAza tAza / / tAlikA-saMtA zatA zatA / / SISS IS zIrSakam -saMtA satA zatA // ityekavastu / / atha paJcavastukam SISSSSSSSSSS nipra nipa niza nitA tAza tAsaM // 1 // SS SS SS SS SS SS nima nipra niza nitA tAza tAsaM // 2 // SSSSSSSSSSSS niSa nima niza nitA tAza tAsaM // 3 // SSSSSSSSSSSS niSa nima niza nitA tAza tAsaM // 4 // SISSIS saMtA zatA zatA / ityupavartanam / SS SS SS SS SS SS nipra nipra niza nitA tAza tAsaM // 5 // SISSIS satA zatA shtaa|| iti tAlikA // SISSIS saMtA zatA shtaa|| iti zIrSakam // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH evaM padAntaranirmitA prtishaakhaa| evaM SaDastukaM saptavastukaM ca / iyameva zAkhA / zAkhottarArdhasya pratizAkhAtve pratizakhA yathAvastuno'rdham / SSSSSSSSSSSS vastu (1) nipra nipra niza nitA tAza tAsaM // SS SS SS SS SS SS vastu (2) nipra nipra niza nitA tAza tAsaM // SSSSSSSSSSSS vasta (3) nipra nipra niza nitA tAza taasN|| SSSSSSSSSSSS vastu (4) nipra nipra niza nitA tAza tAsaM / / SSSSIS saMtA zatA zatA / ityupavartanam / SSSSSSSSSSSS nitA tAza taasN|| SSSSSS nitA tAza taas|| pratizAkhA // SISS IS saMtA zatA shtaa|| tAlikA / / SISSIS saMtA zatA shtaa|| zIrSakam // iti paJcavastukama evaM SaDvastukasaptavastuke zAkhAM caturthazAkhAnta upavartanaM zAkhAnte pUrvavattAlikA zIrSakaM ca likhitvA vastutrayAtmakaM zAkhArdharUpaM pratizAkhAM, turyavastvanta upavartanaM tAlikA zIrSakaM ca likhet / evameva saptavastuke vastutrayAtmakaM zAkhArdharUpAM pratizAkhAM turyavastvanta upavartanayuktAM tAlikAM zIrSakaM ca likhitvA sArdhavastutrayAlmikAM turyavastvantopavartanayuktAM pratizAkhAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAkhA tAlikA zIrSakam SS SS SS pratizAkhA- -nitA tAza tAsaM // 1 // - zAkhA tAlikA zIrSakam SS SS SS SS SS SS - nima ni niza nitA tAza tAsaM // 1 // pazcamastAlAdhyAyaH S. I SS IS -satA zatA zatA // 1 // SISS IS tAlikA -saMtA zatA zatA / / 1 / / SISS IS - saMtA zatA zatA // 1 // SISS IS zIrSakam - saMtA zatA zatA // 1 // - vastu tAlikA zIrSakam pratizAkhA tAlikA zIrSakam 8 SS SS SS SS SS SS - nima nipra niza nitA tAza tAsaM // 2 // SISS IS - saMtA zatA zatA // 2 // - SISS IS -saMtA zatA zatA // 2 // SSSSSS SS SS SS - nima nima niza nitA tAza tAsaM // 3 // SISS IS -saMtA zatA zatA // 3 // - SISS IS - saMtA zatA zatA // 3 // - SSSSSS -nitA tAza tAsaM // 3 // SISSIS - saMtA zatA zatA // 3 // S SS IS - saMtA zatA zatA // 3 // - 57 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH SS SS SS SS SS SS zAkhA -nima nipa niza nitA tAza tAsaM // 4 // SISSIS -saMtA zatA shtaa|| 4 // SISSIS saMtA zatA shtaa||4|| SSSSSS pratizAkhA-nitA tAza taasN|| 4 / / SI SS IS -saMtA zatA zatA // 4 // SISSIS saMttA zatA shtaa||4|| SISS IS upavartanam - saMtA zatA zatA // 4 // es & S SS SS SS SS. zAkhA -nipra nima niza nitA tAza tAsaM // 5 // SI SS IS tAlikA -saMtA zatA zatA // 5 // SISS IS zIrSakam -saMtA zatA zatA // 5 // SSSSSS pratizAkhA-nitA tAza tAsa // 5 // SI SS IS tAlikA --saMtA zatA zatA // 5 // SISS S zIrSakam -saMtA zatA zatA // 5 // iti paJcavastukam / evameva SaDDantukamapi // iti dvikalamaparAntakam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH tAlikAM ca zIrSakaM ca likhet / sarvavastUnAM prativastu zAkhAtvapakSe tattadardhAnAM pratizAkhAtve prastAraH (ka0) asya prastAro yathA---gurudvayAtmakAn SaTpAdabhAgAn likhitvA tadadho nipranipranizanitAtAzatAsAn krameNa likhet / idamekavastu / evaM catvAri vastUni likhet / tato yathAkSareNottareNopavartanaM likhet / paJcamavastu likhitvA yathAkSareNottareNa tAlikAM tenaiva zIrSakaM ca likhet / iti zAkhA / iyameva pratizAkhA / zAkhApazcimArdhasya pratizAkhAtve tu paJcavastukAM zAkhAM gItvA sArdhadvayamuttaraM pratizAkhAM kuryAt / yathAtRtIyavastUtarArdhe gurudvayAtmikAMstrInpAdabhAgAn likhitvA tadadho nitAtAzatAsAn likheta / tatazcatuthai vastu pUrvavallikheta / tataH yathAkSareNottareNopavartanam / tataH paJcamaM vastu pUrvavallikhet / tataH yathAkSareNottareNa tAlikA tenaiva zIrSakaM ca kuryAta / atha sarvavastUnAM zAkhAnte taduttarArdhAnAM pratizAkhAtve tu; yathA-pUrvavat prathamaM vastu zAkhAM kuryAt / taduttarArdha pratizAkhAM kuryAt / evaM trINi vastUni zAkhApratizAkhAyuktAni gItvA caturthavastvante yathAkSareNottareNopavartanaM kuryAt / tato vastUttarArdhena pratizAkhAM kuryAt / tataH paJcamavastu zAkhAM kRtvA yathAkSareNottareNa tAlikAM tenaiva zIrSakaM ca kuryAt / tato vastUtarArdhena pratizAkhAM kRtvA pUrvavattAlikAzIrSake kuryAt / evaM Sar3astukaM saptavastukamapi / / iti dvikalamaparAntakam (mu0) dvikalamaparAntakaM lakSayati-dvikala iti / dvikale aparAntake dvAdazakalaM vastu; anyatsarvamekakalamaparAntakavat / vizeSastvayam-ekakalaM kaladvayaM vopohanam / pratyupohanaM tvekaiva / kalAcaturthe vastuni gIte sati caturthavastunaH padena gItvA copavartanaM gAtavyam / taccatuSTayavastulayApekSayA ardhalayaM kAryam / tasya lakSaNamAha-yathAkSareNeti / vRttidakSiNamArgasthitena yathA dakSiNe SapitAputrakeNa ardhe samApta jAtinyAsasvarayuktamupavartanamiti / matAntara Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 saMgItaratnAkaraH catuSkalaM tu dviguNaM dvikalAtpUrvavanmatam / upohanaM tu vastvardha dvikalaM pratyupohanam // 101 // dakSiNe vArtike tvetad dvikalaM vA catuSkalam / na vA tatsarvamArgeSu vizeSastUpavartanam // 102 // turyavastUttarArdhasthaiH padainirmANamiSyate / AniviprA AniviprA AvApanivizAstataH // 103 // AvApanivitA AtAvizAstAnivisaM kalAH / zatAlapAnmAhuranye'STamadvAdazaSoDazAn // 104 / / mAha-keciditi / kecit upavartanaM paJcamavastuna Adya vastuno geyamityAhuH / kalAniyamamAha-nipreti / dvAdazasu kalAsu prativastu kramAt niSkrAmapravezaniSkAmazamyA niSkAmatAlazamyAtAlasaMnipAtA: kAryAH // -95-100 // iti dvikalamaparAntakama / (ka0) atha catuSkalamaparAntakaM lakSayati-catuSkalaM tvityAdi / pUrvavaditi; madrakavadityarthaH / dvikalAdviguNamiti / vastuni pratipAdabhAgaM gurucatuSTayaM kartavyamityarthaH / upohanaM tu vastvamiti / vastvadhaM dvAdazagurUNyupohanaM kartavyam / dvikalaM pratyupohanamiti / dvikalaM gurudvayayuktam / dakSiNe vArtike tvetadityAdi / etatpratyupohanaM vArtike dvikalaM, dakSiNe catuSkalaM ceti yathAyogaM yojanIyam / na vA taditi / tatpratyupohanaM na veti tRtIyaH pakSaH / sarvamArgeSu vizeSastUpavartanamiti / catuSkalAparAntake vizeSastapavartanaM sarvamArgepu dhruvAdimArgeSu kartavyamiti / turyavastUttarArdhasthaiH padaiH nirmANamiSyata ityatrAsyopavartanasyatyadhyAhAraH kartavyaH / AniviprA ityAdi / vastuni pAdabhAgeSu pAtakalAyogo draSTavyaH / zAtAlapAnmAhuranye aSTamadvAdaza SoDazAniti / anye AcAryAH, vastunaH caturvizatau guruSu aSTamadvAdazaSoDazAn gurUn 'zatAlaprAn' Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pathamastAlAdhyAyaH 61 asya prastAra: SS SS SS SS SS SS SS SS Ani vipra Ani viSa Ani viza Ani vitA || SS SS AtA viza Ani visaM // taalikaa|| SISSIS saMtA zatA shtaa|| zIrSakam // 1 // SISSIS saMtA zatA shtaa|| pratizAkhA // 1 // SS SS SS SS SS SS AnivitA AtAviza tAnivisaM // tAlikam / / 1 // SS SS SS satA zatA shtaa| zIrSakam // 1 // SS SS SS saMtA zatA shtaa|| ekaM vastviti // ityekavastukam prAhuH / prathamamaSTame tu praveza uktaH, taM zamyAM prAhuH / prathamaM dvAdaze zamyoktaH, ta tAlamAhuH / prathamaM SoDaze tAla uktaH, taM pravezamAhuriti krameNa yojanIyam // 101-104 // ___ (su0) catuSkalamaparAntakaM lakSayati--catuSkalamiti / dvikalAparAntakAta dviguNam / caturvizatikalaM dvikalAparAntakAta catuSkalamaparAntakaM kAryam / ayaM tu vizeSa:- ardhena vastunA upohanam ; kalAdvayena pratyupohanam ; etaccAparAntakaM dvikalaM catuSkalaM vA dakSiNavArtikayormArgayorgeyam / upavartane mArgavizeSo nAsti / kiMtu caturthaka catuSkalaM vA vastuna uttarArdhe sthitaiH padairupavartanasya nirmANam / kalAvidhimAha-AniviprA iti / AdyasvaraiH AvApAdikriyAniyamaH krameNa jJAtavyaH / matAntaramAha-zatAlamiti / aSTamadvAdazaSoDazAn zatAlaprAn kecitpAhuriti // 101-104 // iti catuSkalamaparAntakam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 saMgItaratnAkaraH atha paJcavastukaM yathA - vastu zAkhA // 1 // - SSSSSS SS SS SS SS SS SS SS SS S S Anivi Anivipa Aniviza AnivitA Aniviza tAnivisaM // SSSS SS SS SSSS SSSS vastu || 2 || Anitrima Anivipra Aniviza AnivitA SSSS SSSS AtAviza AnivisaM // SSSS SSSS SSSS SSSS vastu || 3 || Anivipra Anivipra Aniviza AnivitA SSSS SSS S AtAviza AnivisaM // SSSS vastu // 4 // nivima SSSS SSSS SSSS Anivima Aniviza AnivitA SSSS SSSS SISSIS AtAviza tAnivisaM // upavartanam // saMtA zatA zatA // SS SS SSSS SSSS SS SS SS SS vastu / / 5 / / Anivipra Anivima Aniviza AtAviza tAnivisaM // SISSIS SI SS IS tAlikA || saMtA zatA zatA zIrSakam || saMtA zatA zatA || evamupavartanata / likA zIrSakasahitapaJcavastukA zAkhA / tata evameva pratizAkhA / zAkhApazcimArthasya pratizAkhAtve tu paJcavastukaM yathA prastAra : - vastu // 1 // SSSSSSSS SS SS SSSS SSSS SSSS nimi Anivi Aniviza AnivitA AtAviza tAnivisaM // SS SS SS SS SS SS SSSS vastu || 2 || Anivipra Anivima Aniviza AnivitA SSSSSSSS AtAviza tAnivisaM // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacamastAlAdhyAyaH 63 sssssssss vastu // 3 // Anivipra AniviSa Aniviza AnivitA SSSSSSSS AtAviza taanivisN|| vastu // 4 // Anivipra AniviSa Aniviza AnivitA SSSSSSSS S S AtAviza tAnivisaM // upavartanam // saMtA zatA zatA || SS Anivipra AniviSa Aniviza AnivitA AtAviza tAnivisa // tAlikA // saMtA zatA zatA // zIrSakam / / SISSIS saMtA zatA zatA / / iti paJcavastukam // evaM SaDvastu saptavastukaM ca / zAkhottarArdhasya pratizAkhApakSatve tu pakSadvayaM pratizAkhA / yathA-paJcavastuke pUrvavatpazcavastukA zAkhAM likhitvA zAkhottarArdharUpA sArdhavastudvayAtmikA pratizAkhAyAH zAkhAtRtIyavastUttarArdhAdisArdhavastu // prastAraH ssssssssssssssss vastu // 1 // SSSSSSS.. AtAviza tAnivisaM // evaM vastucatuSTayam / upavartanam // saMtA SS SS zatA shtaa|| SS SS SS SS SS SS SS SS vastu // 5 // Anivipra Anivipra Aniviza AnivitA AnivijJa tAnivirsa // pratizAkheyam // Anivipra Anivipra nivitA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH SS SS SS SS SS SS tAlikA // saMtA zatA zatA // zIrSakam // saMtA zatA zatA / / evaM SaDvastu saptavastukamapi jJeyam // sarvavastUnAM pratizAkhAtvapakSe taduttarArdhAnAM pratizAkhAtve prastAraH SS SS SS SS SS SS SS SS shaakhaa-||1|| Anivipra Anivipra Aniviza AnivitA sssssss.. Aniviza tAnivisaM // SISS IS SISSIS zIrSakam // saMtA zatA zatA // tAlikA // saMtA zatA zatA // SSSSSSSSSSSS pratizAkhA // 1 // AnivitA Aniviza tAnivisaM / / SISSIS SI SS IS tAlikA // 1 // saMtA zatA zatA // zIrSakam // saMtA zatA shtaa|| SISS is zIrSakam-saMtA zatA zatA / SS SS SS SS SS SS SS SS shaakhaa-||2|| Anivipra Anivipra AnivitA Aniviza SSSS SS SSSS tAnivisaM // zIrSakam // 2 // saMtA zatA zatA / / tAlikA // 2 // SS SS SS SS SS SS SS saMtA zatA zatA // pratizAkhA // 2 // AnivitA Aniviza SSSS IS SISS AnivisaM // tAlikA // 2 // saMtA zatA zatA / zIrSakama // 2 // SS SS SS saMtA zatA shtaa|| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 65 AnivisaM // tAlikA sss ss . SS SS SS SS SS SS SS SS zAkhA // 3 // Anivipra Anivipra AnivitA Aniviza SSSS SS SS il tAnivisaM // zIrSakam // 3 // saMtA zatA zatA // tAlikA // 3 // ... Har Har // pratizAkhA // 3 // AnivitA Aniviza SS SS SS SS saMtA zatA zatA SSSS AnivisaM // tAlikA // 3 // saMtA zatA shtaa|| zIrSakama // 3 // SS SS SS saMtA zatA shtaa|| SS SS SS SS SS SS SS SS zAkhA // 4 // Anivipra Anivipra AnivitA Aniviza SSSS ISIS IS tAnivisaM || saMtA zatA shtaa|| tAlira // 4 // IS SISS SS SS SS SS saMtA zatA zatA || pratizAkhA // 4 // AnivitA Aniviza issisi AnivisaM / / tAlikA // 4 // saMtA zatA zatA // zIrSakam // 4 // IS SS IS saMtA zatA zatA / / zAkhA // 5 // Anivi ani ani ma SSSSSSSS SI SIIS Aniviza tAnivisaM 5 // saMtA zatA zatA || $S IS SI SSSS tAlikA // 5 // saMtA zatA shtaa|| pratizAkhA // AnivitA SSSSSSSS is ss is Aniviza tAnivisa / / tAlikA // saMtA zatA zatA || zIrSakam / / 5 / / !S SS IS saMtA zatA zatA // evaM paJcavastukabhedAH / evaM SaDvastusaptavastukam // iti catuSkalamaparAntakam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH bhedairekakalAyaiH syAdullopyakapapi dvidhA / bhavedekakale tasmin gurudvandvaM laghudvayam // 105 // (ka0) asya prastAro yathA-gurucatuSTayAtmakAn SaTpAdabhAgAn likhitvA tadadhaH prathamapAdabhAga AniviprAn , dvitIye AnivisamityetAn likhet / ityekaM vastu / evaM catvAri vastUni gItvA, yathAkSarottareNopavartanaM gAyet / tataH pUrvavatpaJcamaM vastu likhet / tato yathAkSarottareNa tAlikAM zIrSakaM ca likhet / evamupavartanatAlikAzIrSakasahitapaJcavastukA zAkhA / tata evameva pratizAkhA / zAkhApazcimArdhasya pratizAkhAtve tu paJcavastuke paJcavastukAM zAkhAM gItvA tRtIyavastUttarArdhAdisArdhavastudvayaM pratizAkhAM kuryAt / yathA triSu pAdabhAgeSu dvAdazagurun likhitvA tadadha AnivizAn , AtAvizAn , AnivisAMzca likhet / iti tRtIyavastuttarArdham / tataH pUrvavaccaturthapaJcamavastunI likhet / tatastAlikA zIrSakaM ca yathottareNa likhet / atha sarvavastUnAM zAkhAtve taduttarArdhAnAM pratizAkhAtve tu yathAprathamaM samastaM vastu likhitvA zAkhAM kuryAt / tatastaduttarArdhe likhitvA pratizAkhAM kuryAt / evaM trINi vastUni zAkhAH, taduttarArdhAni pratizAkhAH / tatazcaturtha vastu zAkhAM likhitvA yathAkSareNottareNopavartanaM likhet / tato vastUttarArdha pratizAkhAM kRtvA paJcamaM vastu zAkhAM likhet / tatastAlikAM zIrSakaM ca yathAkSareNottareNopavartanaM likhet / tato vastUttarArdhena pratizAkhAM kRtvA paJcamAdizAkhAM likhet / tatastAlikA zIrSakaM ca yathAkSareNottareNa likhet / tato vastUttarArdhana pratizAkhAM yathAkSareNottareNa tAlikA zIrSakaM ca likhet / iti paJcavastukasya bhedAH // iti catuSkalamaparAntakam (ka0) athollopyakaM lakSayati-bhedairityAdi / ekakalAyaiH; ekakaladvikalacatuSkalAyaiH / ekakale mAtrApramANamAha--bhavedityAdi / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paca mastAlAdhyAyaH gurvante ceti mAtraikA tacca mAtrAsamAptikam / farmsgrat mAtrA dviguNA tu catuSkalA // 106 // mAtrApUrvedale kAryoM vividho mukhasaMjJakaH / pazcimA pratimukhaM vividha vRttasaMyutaH / / 107 / / vRttaM titratatro vA paJca SaDDhA vidArikAH / 67 gurudvandvaM laghudvayam ante guru cetyekA mAtreti yojanA / tacceti; ekakalolopyakam / mAtrAsamAptikamiti; mAtrAyAM samAptiryasyeti vyadhikaraNo bahuvrIhiH / ekamAtrayaiva samApyata ityarthaH / dvikala ityAdi / dvikala ullopyake, aSTakalA aSTau gurava ekA mAtrA bhavet / athavA dvikale mAtrA aSTakalA aSTau kalA yasyAH sA tathoktA / catuSkala ullopyake tu mAtrA dviguNA / dvikalamAtrApekSayA dviguNA / SoDazakaletyarthaH / mAtrApUrvadala iti / trividhasyApyullopyakasya mAtrAyAH pUrvadale pUrvArdha eka kalasya gurudvaye dvikalasya gurucatuSTaye catuSkalasya gurvaSTake vividhaH kAryaH / 'vividho dvividArIkaH' ityuktalakSaNo gItAGgavizeSaH / sa eSa mukhasaMjJakaH / pazcimArthe vRttasaMyutaH kRto vividhaH pratimukha ityucyate // 105-107 // (su0) uklopyakaM vibhajate-bhedairiti / ullopyakasya trayo bhedAH / ekakalaM, dvikalaM, catuSkalamiti / etAni lakSayati -- bhavedityAdinA / ullopyake gurudvayaM laghudvayam ante gurudekA mAtrA / tacca ; ekakalolopyakamapi, mAtrayA samApyate ; dvikale aSTAbhiH kalAbhirekA mAtrA ; catuSkale dviguNA SoDazakalA mAtrAH sthApya, teSu mAtrAyAH pUrvArdhe mukhasaMjJako vividhaH dvividArIkaH kartavyaH / pazcimA vRtta saMyuto vividhaH pratimukhasaMjJakaH kAryaH // 105 - 107 // ( ka 0 ) vRttasya svarUpamAha -- vRttaM tisrazcatasro vA paJca Sar3a vA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH avagADhaM pravRttaM ca tad dvidheti nirUpitam // 108 / / AdyamArohivarNena pravRttamavarohiNA / nyAsApanyAsasaMnyAsavinyAsAnAM tu kutracit // 109 // nyAso'syAMze'sya saMvAdinyanuvAdini vA bhavet / anantarasvarairekAntaritairvA samApanam // 110 // vidArINAM bhavedavetyabhyadhatta vizAkhilaH / anyatra nyAsamapanyAsamaMzaM saMvAdinaM tathA // 111 // upakramya caturdhA syAdAroho vAvarohaNam / vaihAyasaM vidhAtavyaM mAtropari catuSkale // 112 // vidArikA iti / tat ; vRttam / avagAhaM pravRttaM ceti dvidhA nirUpitam / ArohiNA varNena AdyamavagADham / avarohiNA varNena pravRttamiti tayorla. kSaNam / nyAsetyAdi / asya vRttasya nyAso rAganyAsAdipvaMze vA kucidbhavati / asya saMvAdinyanuvAdini vA bhavediti / asyeti / aMzamya // 108, 109. // (mu0) vRttalakSaNamAha---vRttamiti | vidArIsamudAyo vRttamityucyate / tata; vRttaM dvividham / avagADhaM pravRttaM ceti / ArohivarNena viracitamavagADham / avarohivarNena viracitaM pravRttamiti / asya vRttasya gagajanakajAteyAsApanyAsasaMnyAsavinyAsasvarANAmekasminnaMzasvare vA aMzasya saMvAdyanuvAdini vA nyAsaH samAptiH bhavet // 108, 109- // (ka0) vizAkhilamatena vidArINAM nyAsamAha -- anantarasvarairityAdi / anantarasvaraiH; aMzasvarasaMnihitaiH / ekAntaritaiH; aMzasyaikAntaritaiH / samApanam ; nyAsaH / atretyAdi / atra ; vRtte / ArohaNamavarohaNaM vA nyAsAdiSu caturvekatamopakrameNa caturdhA bhavati / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavamastAlAdhyAyaH yadvA kalAprayogeNa zUnyAnmAtroparisthitAn / kalAcatuSkakAlAtsyAdekakatritayAdidam // 113 // ekAGgAdiSaDaGkAntaM dvAdazAGkAntamapyadaH / vividho'syAdyamaGgaM syAdekakAni tataH param // 114 // tad dvAdazakalaM proktamullopyakasamApakam / 69 ; vaihAyasamityAdi / catuSkale mAtropari vaihAyasaM vidhAtavyamityanvayaH / catuSkale ; catuSkalolo pyake / mAtropari SoDazakalAtmikAyA mAtrAyA anantaraM vaihAyasaM nAmAGgaM kartavyam // 110 - 112 // ; (su0) matAntaramAha - anantarasvarairiti / vidArINAM tu samApanaM saMvAdyanuvAdInAmanantagsvarairekAntaritasvarairvA kartavyam / vizAkhilagrahaNaM prazaM sArtham | atreti / atra; vRtte, caturdhA ArohaNam, avarohaNaM ca kartavyam / nyAsasvaramArabhya vA paraM nyAsasvaram / aMzasvaraM tu tatsaMvAdinaM vA, Aroho vAvarohaNaM ceti / catuSkale vizeSamAha - vaihAyasamiti / catuSkale ; catuSkalollopyake mAtrAnantaraM vaihAyasaM kartavyam // 110-112 // (ka0) pakSAntareNa vaihAyasaM prayojayati - yadveti / kalAprayogeNa zUnyAditi; 'vaihAyase tu nivizA:' ityAdinA vakSyamANena kalAprayogeNa rahitAt / kalAcatuSkakAlAditi / gurucatuSTaya mitakAlAdanantarama | ekakatritayAt; ekakAni nAma gItAGgAni teSAM tritayAt / idam pUrvoktaM vaihAyasaM syAt / ekAGgAditi / adaH etadvaihAyasam / ekAGgAdiSaDaGkAntamiti / ekasminpakSe SaDbhedayuktam / dvAdazAGgAntamiti | pakSAntare dvAdazabhedayuktamityarthaH / sarveSu bhedeSu AdyamaGgaM vividhaH syAt / tataH paramaGgAnyekakAni bhavanti / ekAGgadeze vividhaH / evaM dvayaGgAdibhedeSu dvitIyAdInyaGgAnyekakAni bhavantItyarthaH / taditi ; tadvai Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 saMgItaratnAkara: varNAnukarSaNaM tAlavRttirvAGganivezane // 115 // yadvA zAkheyamuditA mAtrA vaihAyasAtmikA / zAkhaitra pratizAkhoktA sA tvanyapadanirmitA // 116 // tato'ntAharaNaM proktaM gItakasya samAptikRt / vRttaM saMharaNe'tra syAdanyadA tvekakaM bhavet // 117 // vividha vA tridhAnto'tha yugayumizrabhedataH / yugmosntaH prathamasteSAM tryazra ityAha dattilaH // 118 // sthitaM pravRttamaparaM mahAjanikamityapi / trINyaGgAni pRthakteSAM lakSaNaM pratipAdyate // 119 // hAyam / dvAdazakalam ; dvAdazagurukAlamitam / ullopyakasamApakam ; ullopyakasya samAptikRt / aGganivezane; aGgAnAM vividhAdInAM nivezane prayoge; varNAnukarSaNam ; varNAnAmakSarANAm, anukarSaNaM punaruccAraNam / tAlAvRttizca kartavye bhavataH / yadvetyAdi / vaihAyasAtmikA iyaM mAtrA keSAMcinmate zAkhetyuditA / kecidvaihAyasameva zAkhAM vadantItyarthaH / sA zAkhaiva anyapadanirmitA pratizAkhetyuktA / tato yathAkSare paJcapANau antAharaNaM nAmAGgaM proktam / gItakasya ullopyakasya samAptikRt etadantAharaNameva saMharaNamiti saMjJAntareNApi proktam / atra saMharaNe vRttaM syAt / vRttaM nAma ; ' vRttaM tisrazcatasro vA paJca Sar3A vidArikA: ' ityAdinoktalakSaNamityanusaMdheyam / anyadA tviti / antAharaNAbhAvapakSe tvekakaM vividho vA bhavet / atha; antAharaNAnantaram / antaH; anto nAmAGgavizeSaH / yugayumizrabhedata iti / yugiti yugmaH ; ayugityayugmaH ; mizra iti yugmAyugmaH ; evaM tredhA bhavati / teSAmiti ; trayANAM madhye / yugmosnta: prathama iti / bharatAdimateneti zeSaH / dattilastu vyathaH prathama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH yugme dvikalayugmena sthitaM sthAyigataM matam / tenaiva tatpravRttaM syAduddhaTTastatkalAtraye // 120 / / ityAha / tryazro'yugmaH / sthitamityAdi / teSAM yugmAdInAM pRthak pratyeka sthitaM pravRttaM mahAjanikamiti trINyaGgAni // 113-119 / / (su0) pakSAntaramAha-yadveti / athavA mAtrAnantaraM prayojyamAnAt kalAprayogazUnyaM kalAcatuSTayAnantaraM vaihAyasaM geyam / idaM tu kalAcatuSTayAnantaraM vihitaM vaihAyasaM ekakalatritayAtsyAt / ekakale dvikale catuSkale ceti ullopyake kartavya ityartha. / ekAGgAditi / Adau vaihAyasam , ekamaGgamAdau yasya tat / tathA SaDaGgAnyante yasya / athavA dvAdazAGgAntaM vA kartavyam / kimaGgamAdau kAni cAnta ityapekSAyAmAha-vividha iti / asya vaihAyasasya pUrvaM ca lakSito vividha AdyamaGgam / ekakAni param antyamaGgam / tasya vaihAyasasya lakSaNamAha- taditi / dvAdazakalAnibaddhaM tadvaihAyasam ullopyakaM samApayati / aGgasahitasya vaihAyasasya saMjJAntarANyAha-varNAnukarSaNamiti / iyaM vaihAyasarUpA mAtrA aGganivezane sati punaruccAraNaM varNAnukarSaNamityucyate, tAlAvRttizca kartavyaH / zAkheti / zAkhAvadeva pratizAkhA / kiMtu sA anyaiH padairvA aamnaayte| atazca sApi vaihAyasAnantaraM geyetyarthaH / atreti / atra ; ullopyke| yatAkSare SapitAputrake antAharaNaM kartavyamityuktam / tadeva saMharaNamityuktaM bhavati / anena gItasya samAptirbhavati / vRttasaMharaNanAmAni tu antAharaNe yadA upanibaddhamekakamaGgaM syAt / vividho vA bhavediti saMbandhaH / tridheti / atha ; antAharaNAnantaraM trividho'ntaH kartavyaH / yuk ayuk mizra iti / teSAmantAnAM madhye antaH tryazrayuka prathama iti dattila Aha / sthimiti / teSAM trayANAmantAnAM pratyekaM trINyaGgAni syuH ; sthitaM pravRttaM mahAjanikamiti // 113-119 // (ka0) sthitAdInAM lakSaNamAha-yugma ityAdi / yugme, ante dvikalayugmena dvikalacaccatpuTena / sthAyigataM; sthAyivarNagatam , sthAyisvaragatam / tenaiveti / dvikalacaJcatpuTenaiva; tatpravRttaM yugmapravRttaM syAt / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH Aye kalAcatuSke'ntye padAni pAzci yojayet / vividho'syAdyabhAge syAdekakaM tu tataH param // 121 / / pUrvArdhasthapadAtyA yuGamahAjanika viduH / sthitatAlayutaM tasya gItAGganiyamo na ca // 122 // vyazre'nte vyazratAlena dvikalena sthitaM bhavet / yathAkSareNottareNa pravRttaM tatra kIrtitam // 123 / / dhyazreNa mahAjanikaM mahAjanikavanmatam / tat ; tatra / Aye kalAtraya udghaTTa iti / uddhaTTake tu niSkAmaM zamyAdvayaM ca yojaye dityuddhaTToktAH pAtakalA nizazA yojanIyA ityarthaH / antye kalAcatuSke prAzci padAni yojayediti / AdyakalAcatuSkoktAnyeva padAnyantyakalAcatuSke'pi gAyedityarthaH / asyeti / yugmapravRttasya / AdyamaGgaM vividhaH syAt / tataH paraM tvekakaM syAta / pUrvArdhasthetyAdi / pUrvArdhasthapadADhatyeti / mahAjanike pUrvArdhasthitAnAmeva padAnAmAvRttiH kartavyA, nottarArdhasthitAnAmityarthaH / yuGmahAjanikamiti / yugme mahAjanikam / sthitatAlayutamiti / yugmasthite yastAla ukto dvikalacaccatpuTaH, tena yuktamityarthaH / tasya ; mahAjanikasya. gItAGganiyamaH; vividhAdInAM gItAGgAnAM niyamo na ceti yathAruci kartavyAnItyarthaH / vyazre'nta ityaadinaa| dvikalena vyazratAlena dvikalacAcapuTena sthitaM bhaveta / tatra; trya) ayugme yathAkSareNottareNa pravRttaM kIrtitam / jyazreNa mahAjanikaM vyazreNa dvikalacAcapuTena / mahAjanikavaditi / yugmamahAjanikavata pUrvArdhasthapadAvRttyA kartavyamityarthaH // 120-123. // _ (mu0) eteSAM lakSaNamAha--yugma iti / yugme ante, dvikalayugmena caccatpuTena sthAyivarNagataM sthitamityucyate / tenaiva dvikalena caccatpuTena vRttaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 73 mitro'ntaH Sar3idhaH prokto yugmAyugmAGgamizraNAt // 124 // ekakaM vividho vA syAdanuktAGgasthitAdiSu / vividhAbhyAM vaikakAbhyAM yadvA yugmasthitaM bhavet / / 125 / / ayuganyatarAGgaM syAtmavRttaM sthitavanmatam / pravRttAbhyAM pravRttena yugayugmaM pare'bruvan // 126 // mahAjanikamantaH syAdayaGgamekAGgakaM param / yo yadA tadAntaH syAnmahAjanikavarjitaH // 127 // sthitapravRttahIno'yaM yadaikAGgazcikIrSitaH / syAt / kiMtu tatkalAzraya Aye kalAcatuSke udghaTTa: / antye pUrvapadAni gAyet / Adye rAge vivadhaH; antye ekakAnIti / pUrvArdhasthAnAM padAnAmAvRttizcet tadA pravRttaM mahAjanikamiti bharatAdayo viduH / tanmahAjanikaM sthitaM vilambitasthale layo yasya / athavA sthitasya aGgasya yastAla: tadyuktaM kartavyam / gItAGganiyamo nAsti / trya iti / ayugmaM cet, tadA cAcapuTatAlena dvikalena sthitaM bhavet / yathAkSareNa SaTpitAputrakeNa pravRttaM bhavet / dvikalena cAcapuTena mahAjanikaM bhavet / tadeva mahAjanikaM yugmamahAjanikavat kartavyamityarthaH // 120-123- // (0) mizro'nta ityAdi / yugmAyugmAGgamizraNAditi / yugmAGgasya ayugmAGgasya ca mizrIkaraNAt SaDvidho bhavatItyarthaH / anuktAGgasthitAdiviti / anuktAni vividhAdyaGgAni yeSAM tAni anuktAGgAni | tAni sthitAdIni sthitapravRttamahAjanikAni teSu / ekakaM vA vividha vA yathAkAmaM bhavati / vividhAbhyAM vaikakAbhyAM yadvA yugmasthitaM bhavet / ayuganyatarAGgaM syAtvavRttaM sthitavanmatam ityatra SaDapi mizrabhedA draSTavyAH / yA vivighAbhyAM vaikakAbhyAM vA ubhayAdvA yugmasthitaM prathamaM bhavet / pravRttaM sthitavanmatamiti / vividhAbhyAmekakAbhyAM vA yugmapravRttaM bhavedi - 10 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 saMgItaranAkaraH tyarthaH / ayuganyatarAGgamiti / yugmAnApekSayA ayugmasaMbandhi mahAjanikAdikamaGgaM bhavedityarthaH / prathamabhede yugmasya sthitapravRtte ojasya mahAjanika kartavyam / dvitIye mizrabheda ojasya sthitapravRtte yugmasya mahAjanika ca / tRtIye bhede yugmasya sthitamojasya pravRttamahAjanike ca / caturthe bheda ojasya sthitaM yugmasya pravRttamahAjanike ca / paJcame bhede yugmasya sthitamojasya pravRttaM yugmasya mahAjanikaM ca / SaSThe bhede ojasya sthitaM yugmamya pravRttamojasya mahAjanikaM ceti SaTsu bhedeSu lakSaNaM yathAyogaM yojanIyam / pravRttAbhyAM pravRttena yugayugmaM pare'buvan / mahAjanikam iti / pare; AcAryAH / pravRttAbhyAmiti sahArthe tRtiiyaa| pravRttAbhyAM sahitaM mahAjanikaM pravRttena sahitaM mahAjanikaM ca / yugayugmam ; yuk cAyugmaM ceti dvandvaH / mizramityarthaH / evaM mizramatamabruvan / punarantasya dvaividhyamAhaantaH syAditi / mahAjanikavarjita iti / sthitapravRttAbhyAmeva dvayaGgo bhavatItyarthaH / sthitapravRttihIno'yamiti / mahAjanikainaiva ekAGgo bhavatItyarthaH // 124-127- // (su0) mizro'nna iti / yugmama ; saMkarAgatam / mizro'ntaH SaDidhaH / yugmasya sthitapravRtte ayugmasya mahAjanikamityekaH / ayugmasya sthitapravRtte yugmasya mahAjanikamiti dvitIyaH / ayugmasya sthitaM yugmasya pravRttaM mahAjanikamiti tRtIyaH / yugmasya sthitam ayugmasya pravRttaM mahAjanikamiti caturthaH / yugmasya sthitaM ayugmasya pravRttaM yugmasya mahAjanikamiti paJcamaH / ayugmasya sthitaM yugmasya pravRttam ayugmasya mahAjanikamiti SaSTaH / ekamiti / anuktAnAM vividhAdyaGgAnAm eSu sthitapravRttamahAjanikeSu ekakaM vividho vA grAhyaH / pakSAntaramAha-vividhAbhyAmiti / ayugmasyAntasya sthitaM vividhadvayena ekakadvayena ca yugmalitaM kAryam / ayugmasya tu sthitam anyatarAGgaM syAt / vividho vA, ekakaM vA tatrAGgatvena grAhyamityarthaH / matAntaramAha-pravRttAbhyAmiti / tatra yugayugme pravRttadvayena ayugmam ekena pravRttena kartavyamityAhuH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH zatAzatAsamityekakala ullopyake kalAH // 128 // dvikale syunizanitA zatAnisamiti kramAt / catuSkale tvAnivizAstata AnivitAH kramAta // 129 / / bhavantyAzavitA AnivisaM mAtrA matAH kalAH / vaihAyase tu nivizAnivitAni zatAzatAH / / 130 // saMnipAtazceti kalAH sthite ni: paJcamo bhavet / zatAzatAsaMnipAtAH pravRtte trikalAdanu // 131 / / mahAjanikamiti / aGgadvayena sahitaM kAryam / yadA antaH mizraH kriyate, tadA mahAjaniko hInaH / dvayaGga iti / sthitapravRttAbhyAM yuktaH kartavyaH / sthitapravRttahIno'yamiti / yadA ayaM mahAjanikaH sthitapravRttahInaH, tadA ekAGgazca mahAjanikenaiva bhavati // 124-127 // (ka0) athaikakalAdyulopyakabhedAnAM pAtakalAyogaM darzayati-zatAzatAsamityAdinA / sthite niH paJcamo bhavediti / yugme dvikalayugmenati yugmasthite dvikalavaccaccatpuTa uktaH / tasya ca 'nizau nitAsapranisaM dvikale yugmake matAH' iti pAtakalAyogaH pUrvamevoktaH / tena paJcamasya guroH zamyAyAM prAptAyAM tadapavAdatvena niSkAmo'nena vidhIyate / paJcamAdanya pUrvoktA eva // 128-130. // ___ (su0) kalAvidhimAha-zateti / ekakale ullopyake shmyaataalsNnipaataaH| dvikale tu; niSkrAmazamyAnikrAmatAlazamyAtAlaniSkrAmasaMnipAtAH / catuSkale tu; AvApAdayaH SoDaza AdyAkSaraitivyAH / vaihAyase tu; niSkAmAdayaH saMnipAtAntA dvAdaza / sthite ; niSkrAmaH paJcamaH / paJcamAdanyAH kalA: dvikalacaccatpuTavat tatra pravRtta: kalAtrayAnantaraM paJcasu kalAsu zamyAtAlazamyAtAlasaMnipAtA: // 128-130- // (ka0) trikalAdanviti / pravRtte; 'udghaTTastu kalAtraya, Aye' Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH uyazre sthite caturthaH pra ityullopye kalAvidhiH / vaihAyasAdiniyuktamathavA syAccatuSkalam // 132 // antAntamantAharaNaprAntaM vaihAyasAntimam / mAtrAmAtramiti proktaM taccaturthA purAtanaiH // 133 // ityuktatvAt tadanantare kalApazcake zatAzatAsaMnipAtAH kartavyA bhavanti / vyazre sthite caturthaH / iti / jyazre; cAcapuTe nizau tAzau nisamiti jJeyAH ; cAcapuTe kramAdityuktatvAt , caturthe zamyAyAM prAptAyAM tadapavAdatvena niSkrAmo'nena vidhIyate / caturthAdanye pUrvoktA eva / hAyasAdiniyuktamityAdi / athavA iti pakSAntarapradarzanam / catuSkalamullopyakaM vaihAyasAdiniryuktam / Adizabdena antAntAharaNAntayorgrahaNam / vaihAyasAntAharaNAntairvajitaM bhavatItyarthaH / antAntamityAdi / taccolopyamantAntaM kadAcinmAtrAyAH samanantaraM vaihAyase tadanantaramantAharaNe tadanantaramante ca prayukte satyantAntamullopyaM bhavati / antAharaNaprAntamiti / kadAcinmAtrAvaihAyasAntAharaNeSu pUrvavatprayuktepvantAharaNAntamullopyaM bhavati / vaihAyasAntimamiti / kadAcinmAtrAvaihAsayoreva prayuktayovaihAyasAntimamullopyaM bhavati / mAtrAmAtramiti / kadAcinmAtrAyAmeva prayuktAyAM mAtrAmAtramullopyaM bhavati / vaihAyasAdiniryuktamityarthaH ; iti purAtanaH AcAryaiH caturthoktam // 131-133 // (su0) AdyakalAtraye tu dvikalacaccatpuToktaH / tatra sthite caturthaH prveshH| anyat dvikalacAcapuTavat / vaihAyasAdibhi: catuSkalamullopyakaM vaihAyasAntAharaNAntahInaM kartavyam / athaveti pakSAntare / tat; ullopyakamapi / kacit antAntaM bhavati / kvacit antAharaNaprAntaM bhavati / kadAcit vaihAyasAntima bhavati / kadAcit mAtrAmAtraM bhavatIti catvAraH pakSA: purAtanaH AcAryaiH vaikalpikatvena nirdiSTAH // 131-133 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAraH SS IIS zatA zatA saM / ityekakalopyakamAtrA / pazcamastAlAdhyAyaH SS SS SS SS nizA nitA zatA nisaM / iti dvikalamAtrA | catuSkalamAtrA | SS SS SS S S SS SS SS S Ani viza Ani vitA AzA vitA Ani visaM / iti 77 iti mAtrAmAtra mullopyakam (ka0 ) asya prastAro yathA - gurudvayaM laghudvayaM guruM ca likhitvA tadadhaH zatAzatAsAn likheta / ityekakalollopyakamAtrA / tataH savicchedaM gurucatuSTayadvayaM likhitvA tadadho nizanitAn zatAnisAMzca likhe / iti dvikalollopyakamAtrA / tataH savicchedaM gurucatuSkacatuSTayaM likhitvA tadadhastAt AnivizAn, AzAvitAn, AnivisAMzca krameNa likhet / iti catuSkalollopyakamAtrA // iti mAtrAmAtra mullopyakama catuSkalamulloSyakam | , SS SS SS SS SS SS SS SS Ani viza Ani vitA Aza vitA Ani visaM / vaihAyasAntaM SS SS SS SS SS SS S S niviza Ani vitAni vitA Ani visaM / caturmAtrAmAtraprayogazUnyacatuSkalA / SS SS SS SS SS SS SS SS Ani viza Ani vitA Aza vitA Ani visaM / catuSkalAnta mullopyakam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH SSS SSS SSSSSS niviza nivitA vizatA zatAsaM / mAtrA 1 // SS SS SS SS SS SS SS SS SS SS SS Aniviza AnivitA AnivitA AnivisaM niviza nivitA SSSSSS nizatA zatAsa / ityullopyakakalAprayogaH / zUnyakalAcatuSkalAnantaravaihAhasarUpam / catuSkalA maatraa| SS SS SS SS SS SS SS SS Aniviza AnivitA AzAvitA AnivisaM / zAkhA // niviza nivitA nizatA zatAsaM / evameva padAntaranirmitA pratizakhA / tataH saMharaNAkhyamantAharaNam / / ityantAharaNamullopyakam (ka0) athavA mAtrAnantaraM vaihAyase savicchedaM gurutrayacatuSkaM likhitvA tadadho nivizAn nivitAn nizatAn zatAsAMzca likhet / athavA kalAprayogazUnyakalAcatuSkalAnantaraM vaihAyasaM kuryAt / iti vaihAyasAntamullopyakam / athavA vaihAyasAnantaraM yathAkSarottareNAntAharaNaM likhet / ityantAharaNamullopyakam // atha yugmasyAntasyAyugmasya ca trayo bhedAH; sthitaM, pravRttaM, mahAjanikaM ceti / tatra yugmasthitAntamullopyakaM yathA SI SS IS saMtA zatA zatA / idameva vaihAyasam / SS SS SS SS SS SS SS catuSkalamAtrA-Aniviza AnivitA AzAvitA AnivisaM / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pabhamastAlAdhyAyaH SSSSSSSSSSSS vaihAyasama- niviza nivitA nizatA zatAsaM / SS SS SS SS yugmapravRttam-niza zatA tAza tAsaM / SS SS SS SS yugmasthitam-niza nitA nipra nisaM / atha yugmapravRttAntaM mahAjanikasthitAntamullopyakaM yathA-yugmapravRttAntamullopyakaM yathA SSSSSSSSSSSSSSSS catuSkalamAtrA-Aniviza AnivitA AzAvitA AnivisaM / vaihAyasam-niviza nivitA nizatA zatAsa / SS SS SS SS yugmasthitamayugmasthitAntamullopyakam -niza nitA nitA zaMbha nisaM / athA. yugmapravRttakam SS SS SS SS SS SS SS SS catuSkalamAtrA-Aniviza AnivitA AzAvitA AnivisaM / SS S SS SS SS SS SS SS IS vaihAyasama-niviza nivitA nizatA zatAsaM / saMtA zatA zatA / iti yugmapravRttam // athAyugmapravRttAntamullopyakam / SS SS SS SS SS SS SS SS catuSkalamAtrA yathA-Aniviza AnivitA AzavitA AnivisaM / vaihAyasam-niviza nivitA nizatA zatAsa / SS SS SS SS sthitapravRttayugmamahAjanikam-niza nitA zapa nisa / SS Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH atha mizrAntasya ssddbhedaaH| tatra yugmasthitapattAyugmamahAjanikamizrAntAntamullopyakaM yathA SS SS SS SS SS SS SS SS SSS catuSkalamAtrA-Aniviza AnivitA AzavitA AnivisaM niviza SSSSSSS nivitA nizatA zatAsaM / iti caihAyasam / SSSSSSSSSSSSSS yugmasthitapravRtte yugmasya mahAjanikam-nizanitA zanisaM niza tAza nisN| atha yugmasthitamavRtte yugmamahAjanikamizrAntAntamullopyakaM yathA nizatA zanisa nizani tAza pranisa / ityayugmapravRtte yugmasya mahAjanikam / athAyugmasthitAyugmapravRttamahAjanikamizrAntamullopyakaM yathAcatuSkalamAtrA-Ani viza Ani vinA Aza vitA Ani virsa / S SS SS SS SS SS SS SS SS SS vaihAyasama-niviza nivitA nizatA zatAsaM / niza nitA zapa SS SS SS SS SSS si nisN| saMtA zatA shtaa| nizatA nisaM / yugmasya sthitamayugmasya pravRttamahAjanikamiti / yugmapravRttakaM yathA-mahAjanikamizrAntAntamullopyakaM yathAcatuSkalamAtrA-Ani viza Ani vitA Aza vitA Ani visaM / ...... SSSSSSSSSSSSSS SSSSSSSSSSSSSSSSSS vaihAyasama-niviza nivitA nizatA zatAsaM / nizatA pranisaM / SS SS SS SS SS SS SS SS. niza zatA zatA zasaM niza nitA zapa nisaM / ityayugmasthitayugmasya pravRttamahAjanike / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH atha yugmasthitAyugmapravRttayugmamahAjanikamizrAntAntamullopyakaM yathA SS SS SS SS SS SS SS SS SS SS niza nitA zapra nisN| Ani viza Ani vitA Aza vitA SS SS SS SS SS SS SS SS { $ Ani visaM | saMtA zatA zatA / niza nitA zapa nisaM / iti yugmasya sthitamayugmapravRttaM mahAjanikam / athAyugmasthitaM yugmapravRttAyugmamahAjanikamizrAntamullopyakaM yathA Ani viza Ani vitA Aza vitA Ani visaM / S SS SS SS SS SS SS SS. catuSkalamAtrA-niviza nirvitA nizatA zatAsa / SS SS SS SS SS SS SS SS SSS vaihAyasama-niza nitA zanisaM / niza nitA zamanisaM / nizatA shnisN| iti yugmasthitamayugmasya pravRttAbhyAmekAGgo mahAjanikena / ete pmishrbhedaaH| dvayaGgo vA mizraH sthitapravRttAbhyAmekAGgo vA mahAjanikena / ityantAntamullopyakama athavA tato yugayumizra iti trividho'ntaH kartavyaH / tasya pratyekaM sthitapravRttamahAjanikAkhyAni trINyaGgAni kartavyAni / tatra yugmasthitaM yathA-savicchedaM gurucatuSkadvayaM likhitvA tadadho nizanitAnnipravisAMzca likheta / yugmapravRttaM yathA--pUrvavad gurvaSTakaM likhitvA tadadho nizazatAtAzatAsAn likhet / tato yugmamahAjanikaM yugmasthitavallikhet / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH catuSkalAni catvAri prakAryAdInyudAharan / prakarI syAccaturvantu yadvA sArdhatrivastukA // 134 // tatrAdhemantyamAdo syAdvastu SaNmAtramiSyate / / sArdhatrivastupakSe tu bhavedardhamupohanam / / 135 / / ayugmasthitaM yathA-SaDgurUn likhitvA tadadho nizatA pranisAna likhet / ayugmapravRttaM yathAkSareNottareNa likhet / ayugmamahAjanikamayugmasthitavallikhet / SaDiyo mizrAnto yathA--tatra yugmasthitapravRtte agyumamahAjanikaM ca pUrvoktaprakAreNa likhet ; ityeko mizraH / ayugmasya sthitapravRtte yugmasya mahAjanikaM ca likheta ; iti dvitIyo mizraH / yugmasya sthite'yugmasya pravRttamahAjanike ca likheta ; iti tRtIyo mizraH / athAyugmasya sthitaM yugmasya pravRttamahAjanike ca likhet ; iti caturtho mizraH / yugmasya sthitamayugmasya pravRttaM yugmasya mahAjanikaM ca likhet ; iti paJcamo mizraH / ayugmabhya sthitaM yugmasya pravRttamayugmasya mahAjanikaM ca likheta ; iti SaSTho mizraH / iti mizrAntasya SaDbhedAH / dvayaGgo vA sthitapravRttAbhyAmekAGgo mahAjanike draSTavyaH // ityantAntamullopyakam / (ka0) atha prathamaM tAvatprakaryAdInAM caturNA sAmAnyalakSaNamAhacatuSkalAnItyAdi / prakaryAdIni catvArIti / prakaryoveNakarovindakottarANItyarthaH / catuSkalAni; catuSkalAnyeva / ekakaladvikalAkhyabhedadvayarahitAnItyarthaH / udAharan , AcAryA iti zeSaH / prakarI lakSayatiprakarI syAdityAdinA / tatrAmiti / tatra sArvatrivastukAyAM prakaryAmantyamardhe nyAyato vastutrayAnantaraprAmatvenAntyavastvardham / Adau syAdi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 pazcamastAlAdhyAyaH pakSAntare vastumAtraM na vA syAtpatyupohanam / kaniSThAsAritaM proktamatra saMharaNaM budhaiH // 136 // vRttaM ca trividArIkamasminsaMharaNe matam / antyasya tvantimA mAtrA kaizcitsaMharaNaM matA // 137 // ante vA saptamI mAtrA paraiH saMharaNaM smRtaa| vastvaSaiviha gItAGgavidhirmadrakavadbhavet // 138 / tyanena vacanena vastutrayasya Adau kartavyaM syAt / prathamaM vastvadhai gItvA pazcAdvastutrayaM gAyedityarthaH / sArvatrivastupakSe tu bhavedardhamupohanamiti / vastvardhasyAdau prayoge prayojanaM darzitaM bhavati / pakSAntara iti / caturvastupakSa ityarthaH / vastumAtramupohanaM bhavet / pratyupohanaM na vA syAditi tasyAtra vaikalpikaM darzitam / kaniSThAsAritamityAdi / atra; prakaryAm / kaniSThAsAritameva saMharaNaM proktamiti / " kaniSThAsArite yugmaH zamyAdidvAvathottarau / ete yathAkSarAsteSAM saMnipAto'ntimo'dhikaH" / iti vakSyamANalakSaNaM yat kaniSThAsAritaM tadevAtra prayuktaM saMharaNaM nAmAGgamucyata ityarthaH / vRttaM vityAdi / asmin ; saMharaNe, trividArIkaM vRttam / matamiti / " vRttaM tisrazcatasro vA paJca Sar3A vidArikAH" ityukteSu vRttabhedeSu trividArIkamevAtra kartavyamityarthaH / antyasya viti / antyasya vastuno'ntimA SaSThI mAtrA saMharaNamiti keSAMcinmatam / ante veti / antyavastuno'nte nAze ; anantaramityarthaH / saptamI mAtreti / antyavastvavayavatvena mAtrAntaraM parikalpyamityarthaH / vastvaSaivityAdi / iha ; prakaryAm / vastvardheSu gItAGgavidhirmadrakavadbhavediti / pUrvArdheSu vividhaH, uttarArdheSvekakaM ca kartavyamityatidezato'vagantavyam // 134-138 / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 saMgItaratnAkaraH dvitIyamAtrA tAlAntA prakaryA vastuno matA / turyAyAM dvAdazastAla: paJcamyAmaSTamastu zaH / / 139 / yA: SoDaza kalAH proktA dvikale madrake'ntimAH / tAH SaSThyAmadvitIyAntyA mAtrAH zamyAntimA matAH // 140 // (su0 ) prakarIM lakSayati - catuSkalAnIti / prakaryAdIni catvArIti / AdinA oveNakarovindakottarANAM parigrahaH / catuSkalAni catvAri SoDazakalA prakarImAtrA iti bharatAdaya: udAharan avAdiSuH / sA prakarI catubhirvastubhiH paH syAt; sArdhavastutrayeNa vA / sArdhavastutrayapakSe antyamardhamAdau geyam / tato vastutrayam, vastuni SaNmAtrA : kartavyAH / sArdheti / yadA tu sArdhatrivastukA prakarI tadA vastvardhamupohanaM kartavyam / caturvastupakSe tu ekavastumAtramupohanam | pakSadvaye'pi pratyupohanaM kartavyaM vA na vA / kartavyapakSe tu pUrvoktalakSaNameva / kaniSTheti / atra; prakaryAm | kaniSTAsAritaM saMharaNaM kAryam | AsAritaM tu vakSyate / asmin prakarIsaMbandhini saMharaNe vidArItrayeNa vRttaM kartavyam / matAntaramAha -- antyasyeti / antyasya vastuno'ntimA mAtrA kaizcinmunibhiH saMharaNamityabhidhIyate / pare: aparaiH vastu sarvAsAM mAtrANAmante saptamI mAtrA saMharaNaM smRtam / vastvardheSviti / iha prakaryA vastUnAmardheSu gItAkhyamaGgaM madrakasthavividhavatkartavyam // 134- 138 // (ka0 ) prakaryA vastunaH SaTsu mAtrAsu pAtakalAyogaM darzayatidvitIyamAtrA tAlAntA ityArabhya zepasthAneSvAnimAnpAdabhAgeSu nikSipet ityantena / atra mAtrA tAvat SoDazakalAtmikA / tatra dvitIyamAtrA tAlAntA; tAlAkhyapAtAntA / turyAyAM mAtrAyAM dvAdaza tRtIyapAdabhAgAnto gurustAlaH kartavyaH / paJcamyAM mAtrAyAmaSTamaH / dvitIyapAdabhAgAntyo guruH / zaH zamyAkhyaH pAtaH kartavyaH / dvikale madrake - sntimA: yAH SoDaza kalA iti / nizanitA, nitAniza, zatAtAza, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH zeSasthAneSvAniviprAnpAdabhAgeSu nikSipet / upohane kalApAtAnnyaSedhan dattilAdayaH // 141 // SaSThI vA saptamI mAtrA yadA saMharaNaM tadA / kaniSThAsAritakalA vinAntyAM parikIrtitA // 142 / / tAzatAsamiti proktAstAH SaSThayAM mAtrAyAM kartavyAH / advitIyAntyA; dvitIyA SaSThIvyatiriktA mAtrAH prathamAtRtIyAcaturthIpaJcamyaH zamyAntimAH, AsAM SoDazo guruH zamyAkhyaH pAtaH kartavyaH / zepasthAneSviti / uktebhyo'nyeSu pAdabhAgepvAniviprAn kuryAt / upohana ityAdi / dattilAdayaH, upohane kalApAtAn nyaSedhanniti / atra kecitpakSe dhruvapAtamAhuriti gamyate / "dhruvapAtamapAtaM vA" iti madrakoktanyAyasya saMcArAt / SaSThI vetyAdi / antyAM vineti / " saMnipAto'ntimo'dhikaH" iti kaniSThAsArite saMnipAtAtmikAntyA kalA vakSyate ; tAM vihAyetyarthaH // 139-142 // pAtakalAvidhimAha-dvitIyeti / prakarIsaMbandhino vastuno dvitIyamAtrA tAlAntA / antyakalAyAM tAlapAto jJAtavyaH / turyAyAM caturthamAtrAyAM dvAdazastAla:, dvAdazI kalA tAlapAtena yojyA A SaSThavastunaH / paJcamyAM ca mAtrAyAmaSTama: zamyAkhya: pAta: kartavyaH / dvikale yA: pUrva SoDaza kalAH proktAH niSkrAmazamyAdayaH, tAH SaSThayAM mAtrAyAM pryojyaaH| dvitIyAntimAmAtrAvarjitAsu mAtrA zamyA antimA mAtrAH antyakalAyAM zamyApAtena yojyAH / uktAdanyeSu sthAneSu pratipAdabhAgeSu AvApaniSkrAmavikSepapravezA yojyAH / dattilAdayastu-upohane kalApAtAH nyaSedhan nAGgIkurvanniti / SaSThI veti / yadA SaSThI saptamI vA mAtrA saMharaNamityaGgIkriyate, tadA antyAM kalAM vinA kaniSThAsAritasya kalA jJAtavyAH // 139-142 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 saMgItaratnAkaraH prastAra: SS SS SS SS SS SS SS SS Ani vipa Ani vipra Ani vipa Ani viza mAtrA // 1 // SS SS SS SS SS SS SS SS Ani vipra Ani vipra Ani vipra Ani vitA , // 2 // SS SS SS SS SS SS SS 2 Ani vipra Ani vipra Ani viSa Ani viza .. // 3 // SS SS SS SS SS SS SS SS Ani viSa Ani vipra Ani vitA Ani viza // 4 / / SS SS SS SS SS SS SS SS Ani vipra Ani viza Ani vipra Ani viza , // 5 // SS SS SS SS SS SS SS SS niza nitA nitA niza zatA tAza tAza tAsaM , // 6 // iti SaNmAnaM vastu asyAH prakaryAH prastAro yathA-vastunaH prathamamAtrAyAM SoDazagurUn sacatuSkalapAdabhAgavibhAgaM likhitvA, tatrAyeSu pAdabhAgeSu pratyekamAniviprAn likhet / caturthe tvAniviMzAn likhet / iti prathamamAtrA / dvitIyAmapi mAtrAmevameva likhet / kiM tu poDazasya guroradhastAlaM likhet / iti dvitiiymaatraa| tRtIyAmapi mAtrAM prathamAvallikhet / iti tRtIyA / caturthyo mAtrAyAM pUrvavat SoDaza gurUn likhitvA tatrAdyayoH pAdabhAgayoH pratyekamAniviprAn , tRtIya pAdabhAge AnivitAn , caturthe pAdabhAge AnivizAn likhet / iti caturthI mAtrA / paJcamyAM mAtrAyAM prathamatRtIyayoH pAdabhAgayoH pratyekamAniviprAn dvitIyacaturthayoH pratyekamAnivizAn likhet / iti paJcamI mAtrA / SaSThayAM mAtrAyAM SoDazAnAM gurUNAmadho nizanitA, nitAniza, tAzatAsamityetAn pAdabhAgavibhAgAn likhet / iti SaSThImAtrA / / iti SaNmAtrameka vastu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH evaM catvAri vastuni trINi sArdhAni vA gItvA kaniSThAsAritAtmakaM saMharaNaM kArya yathA, athavA antyasaMnipAtavarjitAbhiH kaniSThAsAritasya kalAbhiranvitA antyavastunaH SaSThImAtrA saMharaNaM kAryam / athavA evamAtmikA saptamI mAtrA saMharaNaM kAryam / yathA SS SS SS SS SS SS SS SS SS SS zatA zatA saMtA zatA | saMtA zatA shtaa| saMtA zatA shtaa| iti prakarI oveNakaM dvAdazAGgaM saptAGgaM ca parAvaram / syAtpAdaH pratipAdazca mASaghAtopavartanam // 143 // (ka0) evamiti / evaM catvAri vastUni trINi vA sArdhAni gItvA, tataH kaniSThAsAritAtmakaM saMharaNaM kAryam / asya prastAro yathA-- Adau yathAkSaraM caccatpuTaM prastArya, " AsAritAdau zamyAdiH" iti niyamasya vyavasthitatvAt tadadhaH zatAzatAn likhet / tato yathAkSarau SapitAputrako prastArya tayoradhaH pratyekaM saMtAzatAzAtAn likhet / " saMnipAte'ntime'dhike" ityuktatvAt / antimamadhikaM likhitvA tadadhaH saMnipAtaM likhet / athavA adhikAntyasaMnipAtavarjitAbhiH kaniSThAsAritasya kalAbhiranvitA antyavastunaH SaSThImAtrA saMharaNaM kaaryaa| athavA evamAtmikA saptamI mAtrA saMharaNaM kAryA / yathA pUrvoktapAtakalAyuktAM SaSThI mAtrAM tAdRzIM saptamI mAtrAM vA livet // iti prakarI (ka0) anantaramoveNakaM lakSayati-oveNakaM dvaadshaanggmityaadi| aGgAni tu-pAdaH, pratipAdaH, mASaghAtaH, upavartanam , saMdhiH, caturazram , vajram , saMpiSTakam , veNI, praveNI, upapAtaH, antAharaNamityetAni Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH saMdhizca caturanaM syAdvajaM saMpiSTakaM tataH / veNI tathA praveNI syAdupapAtastataH param // 144 // antAharaNamityetAnyaGgAni dvAdazAvadan / saMpiSTakaM tathA veNI praveNImupavartanam // 145 / / upapAtaM vinAnyAni saptAGgAni ca menire| yAdRk catuSkale vastu prAguktamaparAntike / tAdRkpAdastatastadvatpatipAdaH padAntaraiH / / 147 / / samaM pAdapadArdhena patipAdaM pare jaguH / yathAkSarottare zIrSa kecidAhurataH param / / 148 // dvAdazAGgAni, syAtpAda ityAdinA parigaNitAni / saptAGgAnIti / saptAGga oveNake saMpiSTakAdibhyo'nyAni pAdapratipAdamASaghAtasaMdhicaturazravajrAntAharaNAkhyAni me nire / / 143-145- // (su0) oveNakaM lakSayati---oveNakamiti / kecit pare imamoveNakaM dvAdazaGgaM dvAdazabhiraGgairyuktam , sapAGgam ; saptabhiraGyuktaM kAryamiti vadanti / avaraM hInamiti krameNa yojanIyam | tAnyevAGgAnyAha-syAditi / pAda:, pratipAdaH, mASaghAta:, upavartanam , saMdhiH, caturazram , vajram , saMpiSTakam , veNI, praveNI, upapAtaH, antAharaNaM ceti dvAdazAGgAni avadan bharatAdayaH / saMpiSTakaveNIpraveNyupavartanopapAtahInAnyeva saptAGgAni menire pare AcAryAH // 146 // (ka0) padAdInAM lakSaNamAha-yAgityAdi / catuSkale ; aparAntake, yAdRgvastu prAguktaM caturvizatigurvAtmakaM tAhagevAtra pAda ityucyate / tataH ; anantaram , tadvat ; pAdavata , caturviMzatigurvAtmaka ityarthaH / padAntaraiH; pAdaprayuktapadebhyo'nyaiH pAdaiH pratipAdaH kartavyaH / etena pAdapratipAdayo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH zIrSAtparo mASaghAto dviklottrtaaltH| aparAntakavattasmAtparaM syAdupavartanam // 149 // Urdhva saMpiSTakAdvA syAdubhAbhyAmathavA param / tadvadeva tataH saMdhistato'pi caturazrakam // 150 // yugmapravRttavattasmAdvagaM saMdhivadiSyate / saMpiSTakaM tataH kArya daza dvAdaza vA kalAH // 151 // rdhAtusAmyaM gamyate / pAdaparArdheneti / pAdasya uttarArdhena dvAdaza gurvAtmakena samam / pratipAdaM pare jaguriti / atrApi pAdottarArdhadhAtusAmyaM pratipAdasyAvagantavyam / ataH pratipAdAt paramanantaraM yathAkSareNottareNa zIrSakaM kecidaahH| tato mASaghAto dvikalottaratAlataH / aparAntakavaditi / dvikalAparAntakavadityarthaH / tasmAt mASaghAtAtparamupavartanaM syAt / upavartanaM saMpiSTakA_ vA syAt / athavA ubhAbhyAM mASaghAtasaMpiSTakAbhyAM paraM syAt / mASaghAtAnantaraM saMpiSTakAnantaraM vopavartanaM geyamiti pakSAntaram / tadvadeveti / tata upavartanAdanantaraM saMdhirnAmAGgam / tadvat ; upavartanavadityarthaH / upavartanaM yathAkSareNottareNa kRtaM saMdhirapi tenaiva kartavyaH / tato'pIti / saMdherapyanantaraM caturazrakaM nAmAGgam / yugmapravRttavaditi / dvikalacaccatpuTenoTToktakalApUrvakapAtakalAyuktena kartavyamityarthaH / tasmAditi / tasmAt ; caturazrAt / vajraM nAmAGgam / saMdhivaditi / yathAkSareNottareNa kartavyamityarthaH / tataH vajrAnantaraM saMpiSTakaM nAmAGgaM kAryam / daza dvAdaza vA kalA iti saMpiSTakasya vaikalpikaH kalAsaMkhyAniyamo darzitaH / dvAdazAGge dazakalaM saptAGge vitaranmatamiti tayoH saMpiSTakabhedayorviSayavyavasthA darzitA / / 147-151- // 12 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 saMgItaratnAkaraH dvAdazAGge dazakalaM saptAGge stritaranmatam / saptAGgadvAdazAGgatve varNAGgaiH kecidUcire // 152 // caturthI paJcamI ceha tyAjye dazakale kale / bhavedreNyAM veNyAM ca paJcapANiryathAkSaraH || 153 || (su0 ) padAdInAM lakSaNamAha - yAdRgiti / catuSkale aparAntake pUrva caturviMzatigurvAtmakaM yAdRga vastUktaM tAdRgevAtra pAda ityucyate / tata: ; anantaram / tadvat ; caturviMzatigurvAtmakavastuvat, padAntaraiH anyaiH padaiH viracitaH tAdRgeva pratipAdaH kartavyaH / matAntaramAha - samamiti ! zIrSakAvyamaGgamAhuH / ataH pratipAdAdanantarapadasya uttarArdhena sadRzaM pratipAdaM kecidAha / ataH pratipAdAdanantaraM kecit yathAkSareNa SaTpitAputrakeNa zIrSakAkhyamaGgamAhuH / zIrSakAdanantaraM dvikalena SaTpitAputrakeNa mASaghAtAkhyamaGgaM bhavati / tasmAt mASaghAtAdanantaram aparAntakavat upavartanaM SaTpitAputraNa geyam / idamupavartanaM saMpiSTakAdanantaraM vA geyam / ubhAbhyAM mASaghAtasaMpiSTakAbhyAM vA geyam / tataH ; upavartanAdanantaram / tadvat upavartanavat yathAkSarapaTpitAputrakeNa saMdhirapi geyam / tato'pi caturazrakam / tasmAt caturazrAt vajraM saMdhivat yathAkSaraNottareNa kartavyam / tataH vajrAdanantaraM saMpiSTakaM bhavati / tacca saMpiSTakaM dazakalaM dvAdazakalaM veti pakSadvayasya vyavasthAmAha - dvAdazAGga iti / dvAdazAGge veNuke ca sakalaM saMpiSTakaM saptAGgaveNuke itaravat dvAdazakalaM bhavati // 147 - 151- // (ka0) saptAGgadvAdazAGgatve varNAGgaH keciducira iti; caturthItyAdi / dazakala iha saMpiSTake dvAdazakala saMpiSTakoktAsu kalAsu caturthI zamyA, paJcamI tAlazca ; ete kale tyAjye bhavataH / dvAdazakale saMpiSTake vakSyamANA itarA daza kalAH prayoktavyA ityarthaH / veNIpraveNyoraGgayoryathAkSaraH paJcapANirityekaH pakSaH / dvikalo vA paJcapANiriti dvitIyaH / athavA yathAkSarAt caccatpuTAdUrdhvaM dvikalacaccatpuTa iti tRtIyaH / yadvA yathAkSare Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH dvikalo vAthavA caccatpuTAdUrdhvaM yathAkSarAt / caccatpuTaH syAd dvikalo yadvA veNI yathAkSare / / 154 / / paJcapANau praveNI tu dvikale munibhirmatAH / praveNyanantaraM kaizcidupavartanamiSyate // 155 // pAdottarArdhatAlena dvikalenottareNa vA / upapAtastato'ntena vinAntAharaNaM na vA // 156 / / satyante'styeva sa dvedhA saptAGge'nyatra tu vidhA / lakSmAntAharaNAdInAM jJeyamullopyakAdiha // 157 // paJcapANI veNI, dvikale paJcapANau praveNIti caturthaH pakSaH / praveNyanantaramupavartanaM kartavyamiti kecinmatam / padottarArdhatAleneti / AnivitAdikalAyuktena dvAdazagurvAtmakena dvikalenottareNa vopapAtaH kartavyaH / tata upapAtAnantaramantena vinAntAharaNaM kartavyamityekaH pakSaH / na veti tanniSedhAt dvitIyaH pakSa: / niSedho'pyantena vinetyetasyAMzasyAvagantavyaH / vizeSaNaniSedhenApi viziSTa niSedhasya siddhatvAt / tena antasahitamantAharaNaM pakSe kartavyamiti gamyate / satyanta iti / ante satIti / antasadbhAvapakSa ityarthaH / so'ntaH saptAGga oveNake dvidhA yugmo'yugmazca bhavet / anyatra tu dvAdazAGga oveNake tu tridhA yugmo'yugmo mizrazceti bhavet / antAharaNAdInAmiti / Adizabdena yugmAdayo'ntarbhedA gRhyante // -152157 // ___(su0) saptAGgeti / veNukasya saptAGgatvaM ca varNAGgaireva kecidAhuH / saptabhirvarNeviracitamityarthaH / dvAdazAGgatva iti / dazakalapakSe dvAdazAbhyaH kalAbhyaH kartavyamiti / ke kale tyajya ityapekSAyAmAha--caturthIti / dvAdazAbhyaH kalAbhyaH caturthI pazcamI ca kalA tyAjye bhavataH / nanu kimanena niyamena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 saMgItaratnAkara: vidheyo vividha veNyAM pravRttaM vA matAntarAt / veNyAM tu pravRttaM syAdavagADhaM pare jaguH || 158 // pAdopapAtasaMpiSTe'pyabhyadhurvividhaM budhAH / vividha vaikakaM vajra ekakaM tUpavartane // 159 // vividhacaturasyAdekaM vAthavaikakam / kalAprayoganirmuktaM saMprayujyAvapANinA / / 160 / hortage vividha vidheyo gAnavedibhiH / prayojanam ? pAtakalAniyamasya dvAdazasu kalAsu pRthak pAtAnAM nirUpitatvAt / bhavediti / veNyAM praveNyAM ca yathAkSaraSaTpitAputraka ityekaH / dvikalo vA paJcapANiriti dvitIya: / yathAkSarAt caccatpuTAdanantaraM dvikalacaccatpuTa iti tRtIya: / yadi vA yathAkSare paJcapANau veNI, dvikale paJcapANau praveNIti caturtha: / pravaNyanantaramiti / praveNyanantaramupavartanaM gAtavyamiti keSAMcinmatam / pAdeti / papitAputrakeNa pAdasya uttarArdhatAlena dvikalaSa pitAputrakeNa vA upapAtaH kAryaH / tataH ; upapAtAdanantaram, anto nAsti cet, antAharaNaM kartavyaM vA na vA / ante satyavazyamantAharaNamastyeva / ante tu saptAGga oveNake dvidhA; yugmo'yugma iti / anyatra tu dvAdazAGga oveNake tu tridhA ; yugma:, ayugma:, mizra iti| antAharaNAdInAmiti / Adizabdena yugmAdayo grAH // - 152 - 157 // 1 (ka0) veNyAdiSu vividhAdIni gItAGgAni yathAyogaM yojayatividheyo vividha ityAdinA / caturazro vividha iti / caturazra ekakaM vividhaM cetyekaH pakSaH / athavA kalAprayoganirmuktaM yugmapravRttoktaniSkrAmAdikalAyogarahita mekakamavapANinAtItagraheNetyarthaH / evaM prathamaM prayujya pazcAdaSTAsu kalAsu niSkrAmAdiSu vividho vidheyaH // 158-160- // (su0 ) vidheyo vividha iti / veNyAM vividhaH kartavyaH / matAntarAt pravRttaM vA / praveNyAM tu pravRttaM kartavyam, matAntarAt pUrvalakSitameva avagADhaM vA, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH zanitA mASaghAte syurdvitIyAdyAstrayaH kramAt // 161 // saMpiSTake nizamyAstristritAlo dviH zatau ca sam / anto gItipadAttiyuktaH saptAGgake mataH // 162 // oveNake dvAdazAGge tulyagItiH pRthakpadaH / pAdApapAtasaMpiSTeSu vividhaH kAryaH / vaje vividha ekakaM vA, upavartane tu ekakam | caturazre vividhaH, ekakaM vA / athavA, kalAprayogahInam ekakaM prayujya avapANinA galaprayogeNa aSTAsu kalAsu vividha: kArya: // 158-160- // (ka0) kacitpAtakalAvizeSayogaM darzayati-zanitA mASaghAte syurityAdinA / mASaghAte tAvat dvikalottaratAla uktaH / tasya nipratAzanitAnizatApranisaM tathottara iti pAtakalAyogo'pi pUrvamevoktaH / tadekadezApavAdatvena zanitA ityetadvacanaM draSTavyam / dvitIyAdyAstraya iti / dvitIyatRtIyacaturthAH pUrva pratAzA uktAH / iha zanitAH kartavyA iti / saMpiSTake dvAdazakalApakSe kalAyogaM darzayati--saMpiSTaka iti / nizamyAstritritAlo dviH zatau ca samiti / anto gItItyAdi / gItipadAvRttiyukta iti / gIti yam ; dhAturityarthaH / padaM vAcakam ; zabdarUpaM mAturityarthaH / tayorgItipadayorAvRttyA yukto'ntaH saptAGgake prayoktavyaH / dvAdazAGge tulyagItiH pRthakpada iti / atra mAtoreva pRthagbhAvo na dhAtorityarthaH // 161-162- / / (su0) pAtakalAvidhimAha-zanitA iti / mASaghAte aGge dvitIyatRtIyacaturthakalAsu zamyAniSkAmatAlA yojyAH / saMpiSTake; prathamakalAyAM niSkrAma: ; tatastisRSu kalAsu zamyA; tatastriSu tAla:; tata: dvayoH zamyAtAlau; punarapi dvayoH zamyAtAlau; antye saMnipAta iti / anta iti / sAptAGga oveNake gItipadAvRttiyuktaH, ante vividhaH; dvAdazAGge lyagItiH pRthakpadazca kAryaH // -161-162- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 saMgItaratnAkaraH asya prastAra: Ani viSa Ani viSa Ani viza Ani virtA / AtA viza Ani viza / / iti paadH| evameva pratipAdaH / / padottarArdha vA pratipAdo yathA--gItiH ; sssssss SSS iti pratipAdaH / saMtA zata zata // zIrSakama // nitA SSSSSS tAni visaM Ani viza AtA viza / iti prtipaadH| SS SS SS za nitA tAza tAma SS SS SS SS SS SS nisaM / / mASaghAtaH // saMtA zatA zatA / ityupavartanam // saMtA zatA S.S SS SS SS SS SS SS zatA // iti saMdhiH // niza zaza zatA tAsa // caturazraH / / saMtA zatA SS SS SS SS SS SS SS zatA // iti vacam || niza zaza zatA tAtA zaza tAsaM // iti saptAGga SS SS SS SS SS SS niza zatA tAza tAza tAtA zasa / / SS SS SS SS SS SS SS saMtA zatA zatA / / iti dvAdazakalaM saMpiSTakam // niza zatA, tAza tAza SS SS SS SS SS tAtA zasaM // saMtA zatA zatA / / iti dvAdazakalaM saMpiSTakam / saMpiSTakAnantaramupavartanaM vA // (ka0) asya ; oveNakasya prastAro yathA-~sacatuSkalapAdabhAgavibhAgaM caturvizatiM gurUn likhitvA, tadadha AniviprAn, punaH AniviprAn , AnivizAn , AnivitAn , AnivizAn , AnivisamityetAMzca krameNa likheta / iti pAdaH / tata evameva prtipaadH| pAdottarArdhe vA pratipAdaH / yathA dvAdaza gurUn likhitvA tadadhaH pUrvoktAn AnivitAdIn Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH SSSSSS SSSSSS saMtA zatA zatA / / iti veNI / / saMtA zatA zatA // iti prvennii|| SS SS SS SS SS S nitA niza tApa nisaM / / iti vA veNI // evameva praveNI // tato matAntareNa praveNyanantaramupavartanam - saMtA zata zata // ityupavartanam / / Ani vitA; Ani viza, tAni visa // iti padottarArdhatAlenopapAtaH // nipra tAza nitA zani zatA pranisa // iti vikalenottareNa vopapAtaH // saMtA zatA zatA / / ityantAharaNam // tataH pAkSikAnto jJeyaH / sa ca saptAGge yugmo'yugmazceti dvividhaH kartavyaH / dvAdazAGge tu yugmo'yugmo mizrazceti trividhaH / / ityoveNakam likhet / iti pratipAdaH / tato yathAkSaroNottareNa zIrSakaM likhet / tato dvAdaza gurUn sadvikalapAdabhAgavibhAgaM likhitvA tadadho nizanitAnitAnizatApranisamityetAn likhet / iti mASaghAtaH / tato yathAkSarottareNopavartanaM ligvet / ityupavartanam / tatastenaiva tAlena saMdhiM likhet / iti saMdhiH / tato'STa gurUn likhitvA tadadho nizazazatAzatAsamityetAn likhet / iti caturazram / tato yathAkSarottareNa vajraM likhet / iti vajram / tato dvAdaza gurUn likhitvA tadadho nizazazazatAtAzazatAsamityetAn likhet / athavA daza gurUn likhitvA tadadho nizazatAtAzatAzatAsamityetAn likhet / ___ iti saMpiSTakama (ka0) tato yathAkSareNottareNa veNI tenaiva praveNI ca likheta / athavA dvikalottareNa veNIpraveNyau likheta / yadvA yathAkSaradvikalAbhyAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH saptAGgamavaraM jJeyaM SoDazAGgaM paraM tathA // 163 // rovindaM tasya SaNmAtraH pAdo'syAye kalASTake / upohanaM madrakasthavastuvacca tadardhayoH / / 164 // vividhaikaikasaMyogaH pratyekaM padavattattaH / caccatpuTAbhyAM veNI tAbhyAmeva praveNI ca likhet / yadi vA yathAkSarottareNa veNI dvikalottareNa praveNI ca likhet / iti veNIpraveNNau (ka0) tato matAntareNa pUrvoktamupavartanaM likheta / ityupavartanam / tataH pAdottarArdhatAlena dvikalottareNa vopapAtaM likhet / ityupapAtaH / tato yathAkSarottareNAntAharaNaM likhet / tataH pAkSiko'ntaH saptAGge yugmo'yugmazceti dvidhA / dvAdazAGge tu mizreNa saha pUrvAbhyAM tridhA prayoktavyaH / ityoveNakama (ka0) atha rovindakaM lakSayati--saptAGgamityAdi / avaram / hInAGgatvena nikRSTam / ato'pi hInAGgaM SaDaGgAdi na kartavyamityarthaH / poDazAGgaM paraM tatheti / SoDazAGgaM rovindaM paramutkRSTamadhikAGgatvAt / tato'dhikAGgaM saptadazAGgAdi kartavyamityarthaH / saptAdiSoDazAntamaGgAni yathAkAmaM kartavyAni bhavanti / tasyeti / tasya ; rovindasya ; pAdaH SaNmAtraH, SaNmAtrA yasyeti sa tathoktaH / atra mAtrApramANam - 'pAdabhAgaizcaturbhistairmAtrA syAnmadrakAdiSu' iti pUrvoktaM SoDazakalAtmakaM draSTavyam / asyeti / asya ; pAdasya Aye kalASTaka upohanaM kartavyam / tadardhayoriti / tasya pAdasya pUrvottarayoH ardhayoH pratyekaM madrakasthavastuvat / vividhaikaikasaMyogazceti / madrake yathA prathamayoH mAtrayoH vividhaH, tRtIya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH pratipAdaH padairanyaiH pAdasyAnte kalASTake || 165 // pratipAdAdime caikA gItiH prastArasaMjJakA / zarIraM pratipAdAntyakalAdvAdazakasthayA / / 166 // gItyA tataH paraM geyamuttare dvikale budhaiH / plutAkArAstricaturAH syuH zarIre'ntarAntarA // 167 // teSu vRttaM tadUrdhvAdhaH svairamaGgAni yojayet / zarIrAya kalASaTke prayoktavyamupohanam // 168 // vividho vA pravRttaM vA gItAGgaM syAdupohanam / athopavartanaM kecidaparAnta kavajjaguH // 169 // 13 97 mAtrAyAmekakam; evamatra pAde'pi mAtrAtrayAtmakayorardhayoH kartavyamityarthaH / pAdavattata iti / tataH pAdAnantaraM pratipAdavat SaNmAtrAtmakaH san anyaiH padaiH pAda pratyuktapadebhyo'nyaiH padaiH kartavyaH / pratipAdAdime cetyatra cakAreNa kalASTaka ityanukRSyate / ayamarthaH - prathamaM pAdAntye kalASTake prastArasaMjJakA gItiH kartavyA / tataH pratipAdAdime kalASTake'pi saiva gItiH kartavyeti / zarIramityAdi / tataH paraM pratipAdAdUrdhvam / pratipAdAntya kalAdvAdazakasthayeti / pratipAdasyAnte kalA kalAdvAdazake tiSThatIti tathoktA / tayA gItyA yuktaM zarIraM nAmAGgaM dvikala uttare budhairgeyam / pratipAdAntyadhAtuyuktaM zarIraM geyamityarthaH / tasmin zarIre antarAntarA madhye madhye tricaturAH plutAkArAH plutAzca ta AkArAzceti karmadhArayaH, te kartavyAH syuH / tathA teSu ; AkAreSu vRttaM pUrvoktalakSaNaM yojayet / tadUrdhvAdhaH; vRttasya Urdhvamadhazva, aGgAni vividhAdIni, svairam; svecchayA yojayet / zarIrasya AdyaikakalASaTka upohanaM prayoktavyam / tasmin upohane vividho vA pravRttaM vA pUrvoktalakSaNaM gItAGgaM kartavyaM syAt / ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH zIrSakaM gItakAnte syAtpaJcapANau yathAkSare / gItAvRttyA padAtyApyubhayAvRttito'thavA // 170 / / AvRttyA dvistrirathavA syAdAtyA vinAthavA / AkAraiH prathamAvRttiH kartavyaM tatra caikakam // 171 // dvitIyA tu padairyuktA pravRttena prkiirtitaa| trirAvRttI madhyamA syAtsvairaM gItAGgasaMgatA // 172 / / gItakAnta iti sAmAnyavacanasya gItakazabdasya atra vizeSaparatA draSTavyA / gItakasya rovindakasya ante samAptau / yathAkSare paJcapANau zIrSakaM kartavyaM syAt / tacca zIrSakaM gItAvRttyA vA padAvRttyA vA athavA ubhayAvRttito gItapadAvRtteriti trividhaM bhavet / AvRttipakSe'pi dvirAvRttyA trirAvRttyA veti dvividham / athavA AvRttyA vinA syAdityekaH pakSaH / AkAraiH prathamAvRttiriti gItAvRttiruktA / tatra ; prathamAvRttau ; ekakaM cetyatra cakAro'vadhAraNArthaH / ekakameveti / dvitIyA tu padairyukteti / atra padAvRttiruktA / sA padAvRttiH pravRttena gItAGgena prakIrtitA / trirAvRttAviti / tRtIyAvRttAvityarthaH / madhyameti gItipadamizritobhayavRttiruktA / sA svairaM yatheSTaM gItAGgasaMgatA vividhAdigItAGgayuktA bhavati // -163-272 // (su0) rovindakaM sakSayati- saptAGgamiti / saptAGgaM rovindakam avaraM hInam ; SoDazAGgaM parama uttamam / tAnyevAGgAnyAha-tasyeti / tasya ; rovindakasya, pAdaH SaNmAtrAviracita: kAryaH / tasya pAdasya Adye kalASTake upohanaM kartavyam / tasyopohanasya dvayorardhayoH pratyeka vividhena ekakena ca saMyogaH / tata: pAdAdanantaraM pAdAvante pratipAda anyaiH pAdaiH kartavyaH / pAdasyAnte kalASTake ; pratipAdasya antye kalASTake ekA gItiH kartavyA, sA prastAra ityucyate / tataH paraM pratipAdAnantaraM pratipAdasya antyakalA dvAdazakalayA gItyA dvikalaSadapitAputrake zarIrAkhyamaGga geyam / tatra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 99 pAdabhAgeSvAnivipA vizeSastucyate'dhunA / tAlo'STamo'ntimA zamyA tatra mAtrAsu paJcasu / / 173 // caturdazastu paJcamyAM tAlo'ntyAntyeva mdrke| zarIre prAkkalAstisraH ke'pyAhurmASaghAtavat / / 174 // ca zarIre, tricaturA ; trayazcatvAro vA plutAkArAH kartavyAH / teSu plutAkAreSu antarAntarA madhye madhye pUrvalakSitaM vRttaM vidheyam / tasya vRttasya Urdhva pazcAt adhaH pUrva svairaM svecchayA aGgAni vividhAdIni yojayet / zarIreti / zarIrAkhyasya Aye kalASaTke upohanaM prayoktavyam , vividho vA pravRttaM vA; aGgagaNanAyAmupohanamapyekamaGgaM syAt / atha zarIrAdanantaraM kecit upavartanaM SapitAputrake geymityaahuH| gItasyAnte yathAkSaraSaTTitAputrake zIrSakaM geyam / idaM zIrSakaM paJca caturdhA vA vikalpena geyam / yathA gItAvRttiyuktam ; padAvRttiyuktam ; gItapadAvRttiyuktam ; AvRttipakSe tu dvirAvRttyA, athavA trirAvRttyA veti / athavA AvRttihInamiti / atra vizeSamAhaAkArairiti / prathamAvRttau AA iti varNasamUhai: gAyanaprasiddhaH kartavyA / tatra ekakamaGgaM geyam / dvitIyA padAvRttistu pravRttAkhyena AgatasahapadairyuktA geyA / trirAvRttau tu madhyamA AvRttiH svecchayA yaiH kaizcit gItAGgayuktA geyA // -163-172 // (ka0) atha pAtakalAyogaM darzayati-pAdabhAgeSvityAdi / sarveSu pAdabhAgeSu AniviprA iti sAmAnyam / vizeSastu adhunA ucyate, tAlo'STama ityAdinA aSTamadvitIyapAdabhAgAntyastAlaH kartavyaH / antimA zamyeti / antimA caturthapAdabhAgAntyA zamyA kartavyA / atra vidheyatAlazamyAparatvena puMstrIliGganirdezo draSTavyaH / tatra mAtrAsu pazcasviti / AdyAsu paJcasu mAtrAsvayamukto vizeSaH kartayaH / paJcamyAM vizeSAntaramAhacaturdazastviti / caturdazaH caturthapAdabhAge dvitIyastAlaH kartavyaH / antyAntyeva madraka iti / gadrake; SaSThI maatraa| madrake; catuSkalamadrake Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 saMgItaratnAkaraH . SS asya prastAra: Ani vipra Ani vitA // ityupohanam / / Ani viSa Ani viza / / ityupohanena saha mAtrA // SS SS SS SS SS SS SS SS Ani vipra Ani vitA Ani vipra Ani viza / / mAtrA 1 // SS SS SS SS SS SS SS SS Ani viSa Ani vitA Ani vipra Ani vish||, 2 // antyeva / tatra vastunastRtIyA mAtrA antyocyate / sA yathA yAbhiH pAtakalAbhiryuktA, tAbhireva yuktA kartavyatyatidezArthaH / tAH punaH; AzavitA, AtAviza, AtAviza, tAnivisa miti / zarIra prAgityAdi / ke'pi AcAryAH zarIre dvikalottarayukte tisraH pAkalA AdyAH kalAH / mASaghAtavaditi / mASaghAte yathA nizanitA AdyAstathAtrApi / zarIre prAcISu ca tisRSu kalAsu niSkAmazamyAniSkrAmAdikuryAdityarthaH // 173, 174 // (su0) kalAvidhimAha-pAdabhAgeSviti / utsargatastAvat pAdabhAgeSu AvApaniSkrAmavikSepapravezA yojyAH / ayaM tu vizeSApavAdaH ; AdyAsu paJcasu mAtrAsu aSTamastAla:, antyA ca zamyA / paJcamyAM kalAyAM caturdaza tAlAH / antyA mAtrA madrakasya antyAmAtrAvat pAryojyA / zarIrAkhye age pUrvAstisraH kalA mASaghAtavat prayojyA iti kecidAhuH // 173, 174 // iti rovindakama (ka0) asya; rovindakasya prastAro yathA-prathamamupohane pAdabhAgayoraSTau gurUn likhitvA, tadadha AniprAn , AnivitAn likhet / ityupohanam / tatazvaramayoH pAdabhAgayora Tau gurUn likhitvA tadadha Ani Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacamastAlAdhyAyaH Ani vipra Ani vitA Ani vipra Ani viza // maatraa3|| SS SS SS SS SS SS SS SS Ani vipra Ani vitA Ani vipra Ani viza // 4 // SS SS SS SS SS SS SS SS Ani vipra Ani vitA Ani vipra Ani vish|| 5 // SS SS SS SS SS SS SS S S Aza vitA AtA viza AtA viza Ani visN|| .. 6 // iti SaNmAtraH paadH| evameva padAntaH pratipAdaH / tataH zarIram / / SS SS SS SS SS SS niSa tAza nitA niza tApa nisaM // zarIrasyAdyAH SaTkalA upohanam // niza niza nitA niza tApa nirsa // iti mApaghAtAdyaSISS IS SIss kalAtrayayuktaM zarIram // saMtA zatA zatA // ityupavartanam / saMtA zatA zatA / / iti zIrSakam // ___ iti rovindakama viprAn , AnivizAn likhet / ityupohanena saha prathamamAtrA / tadvatpratyeka poDazakalAtmakA: sapAdabhAgavibhAgAH pAtakalAyuktAH prathamayA saha paJca mAtrA lekhanIyAH / tataH SaSThayAM mAtrAyAM pUrvavat SoDaza gurUn likhitvA tadadha AzavitAn , AtAvizAn , punarapyAtAvizAn , AnivisamityetAn likhet / iti SaSThI mAtrA / eSa mAtrApAdaH / evameva pratipAdaH / tato dvikalottareNa zarIraM likhet / tatrAdyAH SaTkalA upohanaM kuryAt / athavA dvikalottareNa dvAdaza gurUn likhitvA tadadho nizaniza nitAniza tApanisamityetAn likhet / iti mASaghAtAdhakalAtrayayuktaM zarIram / tato yathAkSarottareNa vaikalpikamupavartanaM ligvet / tatastenaiva zIrSakaM likhet // iti rovindakam IS Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 saMgItaratnAkaraH catuSkalollopyakavadAdau mAtrottare bhavet / zAkhAvarA paDaGgA syAda dvAdazAGgA parA tataH // 175 // dvikale paJcapANau sA pratizAkhA ca tatsamA / kiM tu baddhA padairanyaiH zIrSa madhye tayorbhavet // 176 / / madhyAntayozca vA bhinnagItenaikakalAntare / tato'nantarameko'nto yadvAnto nAtra vidyate // 177 // AkAravarja zAkhAyAM gItAGgAni zarIravat / (ka0) athottaraM lakSayati-catuSkalollopyakavaditi / uttare gItaka Adau prathamaM mAtrA catuSkalollopyakavadbhavediti, catuSkalollopyake yathA dvikale aSTakalA mAtrA dviguNA tu catuSkale mAtreti dvikalApekSayA dviguNA SoDazakalA mAtroktA ; tathA atrApyuttare SoDazakalA mAtrA tatpAtakalAyuktA kartavyatyatidezArthaH / zAkhAvaretyAdi / SaDaGgA zAkhA avarA nikRSTA / tato'pi hInAGgA na kartavyetyarthaH / dvAdazAGgA zAkhA parA utkRSTA; tato'pyadhikAGgA na kartavyatyarthaH / SaDAdyAdvAdazasaMkhyamaGgAni vividhaikakAni yatheSTaM kartavyAni bhavanti / tato mAtrAnantaraM sA zAkhA dvikale paJcapANau geyA / pratizAkhA ca tatsameti / tayA zAkhayA samA pratizAkhA ca bhavati / vizeSastu-anyaiH padaMbaddheti / vyAkhyAtacarametat / tayoH zAkhApratizAkheyoH madhye zIrSakaM bhavet / athavA madhyAntayozca / bhinnagIteneti / asmin zIrSadvayaprayogapakSe madhyazIrSe yadgItaM tato bhinnagItamantazIrSe kartavyamiti / zIrSake bhinnadhAtuke bhavata iti yAvat / zIrSadvayamapyekakalottare geyam / tato'nantarameko'nta iti / yugayuDmizreSu sthitapravRttamahAjanikeSu ullopyakokteSu antabhedeSveko'ntaH svecchayA kartavyaH / yadvA-atra ; uttare, antaH; na Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pathamastAlAdhyAyaH 103 asya prastAro yathA SS SS SS SS SS SS SS SS Aniviza AnivitA AzavitA AnivisaM // mAtrA. 1 // niprAza nitA nizatA pratirsa // zAkhA // saMtA zata zatA // iti zIrSakam / tataH zAkheva pratizAkhA / zAkhA pratizAkhAntarayorapi zIrSakamityanye / tataH ko'pyeko'ntaH ; antarhitaM vA / / ityuttaram vidyata iti pakSAntaram / zAkhAyAM gItAGgAni SaDAdidvAdazaparyantamuktAni / AkAravarja zarIravaditi / zarIra AkArayuktAni vividhAdIni gItAGgAni prayuktAni / atra tvAkAraM muktvA tAni tadvatprayojyAni // 175-177- // __(su0) uttaraM lakSayati-catuSkaleti / uttare gItake ullopyakavat Adau mAtrAH kartavyAH / tataH dvikale pitAputrake kAryA / pratizAkhApi zAkhAsamaiva / kiM tu sA anyaiH padaiH upnibndhniiyaa| tayoH zAkhApratizAkhayoH madhye zIrSakaM geyam / madhyAntayorvA / ekakale uttare gIteSu bhinnagItena antena zIrSakaM kartavyam / tataH zIrSakAdanantaraM yaH kazcana ante yugmaH, ayugmaH, mizro vA / sa ca kartavyo na veti vA vikalpaH / zAkhAyAmAkAravarja vA / niHzarIravat gItAGgAni yojanIyAni // 175-177- // ityuttaram ___ (ka0) asya; uttarasya prastAro yathA---prathamaM SoDaza gurUn sa catupkalapAda vibhAgaM likhitvA, tadadhaH catuSkalollopyakamAtrAvat AnivizAn , AnivitAn , AzavitAn , AnivisamityetAn likhet / iti mAtrA / tato dvikalotareNa zAkhA likhet / iti zAkhA / tato yathAkSareNottareNa zIrSakaM likhet / iti zIrSakam / tataH zAkheva pratizAgvA lekha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 saMgItaratnAkaraH dvau mArgau gItakepRktau zaGkhacchatrakasaMjJakau // -178 // zaGkhamArgo'GgasaMkSepazchatrakastvaGgavistaraH / vikalpo vahudhA teSu layamArgAnusArataH // 179 / / iti sapta gItakAni ante geyaM gItakAnAM chandakaM tasya ca dvidhA / zarIraM caturazraM vA jyazraM vA caturazrakam / / 180 / / nIyA / tato vaikalpikaM zIrSakaM pUrvavat likhet / iti zIrSakam / tato'ntabhedeSu eko'nto lekhanIyaH / tadabhAvo vA // ityuttarama dvau mArgAvityAdi / gItakeSu madrakAdiSu ukteSu saptasu zaGkhacchatrakasaMjJako dvau mArgAvuktau / tatra aGgasaMkocAt zaGkhavat zaGkho mArgaH / aGgavistArAt chatravat chatrako mArga ityavagantavyam / gItakedhUktAnAmevAGgAnAM saMkSepavistArau mAtRparatantrAviti darzayitumAha-vikalpa ityAdinA / teSu ; aGgeSu, layamArgAnusArataH pUrvoktAnAM layAnAM mArgANAM cAnusArAt hetoH vikalpo bhedo bahudhA bhavati / / -178, 179 // iti sapta gItakAni / (su0) dvAviti / eteSu madrakAdiSu saptasu gItakeSu dvau mArgo zaGkhaH, chatrakazceti / aGgasya saMkoce sati zaGkhaH; aGgasya vistAre sati chattrakaH / evaM gItakeSUktAnAmaGgAnAM saMkocavistArau ca draSTavyaH / teSu, aGgeSu layamArgAnusArataH vikalpo bhedo bahudhA bhavati // -178, 179 // iti sapta gItakAni (ka0) atha gIteSu prathamoddiSTaM chandakaM lakSayitumAha-ante Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaiH kaizriGgairnavabhizcatustriyazramucyate / pAdAnmukhaM chanda ke syAtpAdena prativakrakam / / 181 // mukhatAlena vA kArya gItAnte zIrSakaM bhavet / asya prastAraH pathAmastAlAdhyAyaH ------ 105 SS SS SIIS saMtA tAza || iti caturazraM zarIram | athavA - zatA zatA / / ; geyamityAdi / gItakAnAM madrakAdInAm / idaM chandakaM madrakAdiSu ekaM gItvA tadante geyamiti / asya svAtantryeNa prayogo nAstIti pratIyate / pRthaguddiSTatvAt pRthakprayogo'pi draSTavyaH / tasyeti / tasya ; chandakasya ca, zarIraM caturazraM vA tryazraM veti dvidhA bhavati / yaiH kaizcidaGgaiH navabhiH caturbhiH tryazramucyata ityatra caturbhiraGgaiH caturazrakaM navabhiraGgaitryazramiti krameNa yojanIyam | pAdAnmukhamiti / chandake gIte pAdAta oveNakoktAt pAdapramANAt mukhaM nAmAGgaM syAt / pAdena pAdapramANakena prativakrakaM pratimukhaM nAmAGga syAt / tatpratimukham mukhatAlena veti pAdalakSite mukhe yastAla uktaH, tena kAryamityekaH pakSaH / tato'nyena tAlena vA kAryamiti vikalpena dyotyo'nyaH pakSaH / gItAnta iti / chandakAnte zIrSakaM kartavyaM bhavet // 180,181 // , (su0 ) vibhAgapUrvakaM chandakaM lakSayati - anta iti / gItAnAmante chandakaM geyam / tasya chandakasya / zarIrAkhyamaGga dvidhA, caturazraM tryazraM ceti / ete eva lakSayati-- caturazrakamiti / yaiH kaizcit svecchopanibaddhaiH navabhiryutaM caccatpuTatAlenopanibaddhaM caturazrakaM tAlaM tu nAmnA jJAtavya: / caturbhiraGgaiH sahitaM cAcapuTatAlenopanibaddhaM tryazram / chandake mukhaM pUrvoktalakSaNalakSitaM kAryam / prativaktraM pratimukhaM pUrvoktatAlena vA kArya: / gItasya ante zIrSakaM ca vidheyam // 180, 181- // (ka0 ) asya ; chandakasya prastAro yathA-- yathAkSareNa caccatpuTena 14 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 saMgItaratnAkaraH iti vyathaM zarIram / asya mukhaM gItakAntaramukhavat / pratimukhaM mukhavatpAdavadvA / ante zIrSakaM yena kenacicchIrSakeNa sadRzam / itare mukhavatpratimukham / / iti cchandakam AsAritaM caturthA myAkaniSThaM ca layAntaram // -182 // madhyamaM jyeSThamityeSAM lakSmANi vyAharAmahe / kaniSThAsArita yugmaH zamyAdivithottarau // 183 // ete yathAkSarAsteSAM saMnipAto'ntime'dhikaH / asya prastAra: SSIS SISS IS SISS SIS zatA zatA saMtA zatA zatA saMtA zatA zatA saM / / ___ iti kaniSThAsAritama caturazraM zarIraM likhet / athavA yathAkSareNa cAcapuTena vyazraM zarIraM likhet / iti zarIram / tataH pAdapramANakaM mukhaM likhet / tatazca tatpramANakameva pratimukhaM likhet / iti mukhapratimukhe / tataH zIrSakamapi parvavat yathAkSarottareNa likhat / iti zIrSakam // ___ iti chandakam (ka0) athAsAritaM lakSayituM tadbhedAnuddizati--AsAritaM caturdhetyAdi / kaniSThAsAritasya lakSaNamAha- kaniSThAsArite yugma ityAdi / yugmaH ; caccatpuTaH / zamyAdiriti / zatA zateti pAtayuktaH prayoktavyaH / AsAritAdau zamyAderiti niyamasyoktatvAt / atha dvAvuttarau pitAputrakau militvaita trayastAlA yathAkSarAH kartavyAH / teSAM trayANAmantimaH plutaH saMnipAtayuktaH sannadhikaH kartavyo bhavati / ayamarthaH--trayANAmanta ekaM plutamadhikaM kRtvA, taM plutaM saMnipAtena yojayediti / / -1.82,183 / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH tallayAntaraM mArgalayAbhyAM dviguNaM tataH // 184 / / vardhamAnAGgamityanye; asya prastAraH kaniSThAsAritena vyAkhyAta eva / ___iti layAntarAsAritam asya ; kaniSThAsAritasya prastAro yathA-- yathAkSaraM caccatpuTaM yathAkSarau pitAputrakAvadhikaM plutaM ca militvA tadadhaH, zatA zatA saMtA zatA zatA saMtA zatA zatAsamityetAn likhet // iti kaniSThAsAritama (su0) AsAritaM vibhajya lakSayati--AsAritamiti / kaniSThAsAritaM, layAntarAsAritaM, madhyamAsAritaM, jyeSThAsAritamiti catvAro bhedAH / tatra kaniSThAsArite zamyApAtAdiH, caccatpuTaH, dvau pitAputrako, ete trayo'pi yathAkSarAH / eteSAmante saMnipAtAH // -182, 183- // iti kaniSThAsAritam (ka0) atha layAntarasyAsAritasya lakSaNamAha-tadvallayAntaramityAdi / tataH kaniSThAsAritAt mArgalayAbhyAM dviguNamiti zeSaH / itastadvadityatidizyate / tadvata; kaniSThAsAritavat / anye ; AcAryAH vardhamAnAGgamityasyaiva layAntarAsAritasya saMjJAntaramAhuH / kaniSThAsAritApekSayA vardhamAnAnyaGgAni yasyeti tattathoktam // -184 - // asyaiva layAntarAsAritasya prastAra: kaniSThAsAritavatkAryaH / / ___ iti layAntarAsAritama layAntaraM lakSayati-tadvaditi / tadvata ; kaniSThAsAritavat / tasmAt ; kaniSThAsAritAt , dviguNam ; dviguNaM mArga layaM ca kartavyam / anye ; AcAryAH idameva layAntarAsAritaM vardhamAnAGgamityAhuH // -184- // iti layAntarAsAritam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 saMgItaratnAkaraH madhyamAsArite punaH / uttarA dvikalA jJeyAstrayasteSvAdime kalAH // 185 // AdyAstisrastyajet / asya prastAra:-zanitA nizatA pranisaM / nipra tAsaM niza tApra nirsa / nitA zanitA nizatA pranirsa // iti madhyamAsAritam (ka0) atha madhyamAsAritaM lakSayati-madhyamAsArite punritydi| trayaH dvikalA uttarAH SapitAputrakAH / teSu ; uttareSu Adime uttara AdyAstisraH kalAH tyajet / SaTpitAputrakoktakalAsu AdyAstisro nipAtaH / nipratAn parityajya zamyAdikalAH prayuJjItetyarthaH / / -185, 185 // asya ; madhyamAsAritasya prastAro yathA-Adau dvitIyapAdabhAgasthamantimaM guruM likhitvA tato dvikaleSu caturpu pAdabhAgeSu aSTau gurUn likheta / evaM navAnAM gurUNAmadhaH krameNa zanitA nizatA pranisamityetAvat likhet / evaM dvikalaH prathamaH SapitAputrakaH / tato'pi dvikalau dvau pitAputrako sAkalyena likhet // __ iti madhyamAsAritam ____ madhyamAsAritaM lakSayati-madhyameti / madhyamAsArite dvikalA: traya uttarA: ghapitAputrakA jJAtavyAH / teSu Adime pitAputrake, tisra AdyAH kalAH tyajet nivArayediti // -185, 185- // iti madhyamAsAritam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH jyeSThAsArite tuuttraastryH| catuSkalA syusteSvAghe tyajetsaptAdimAH kalAH / / 186 // SS SS SS SS SS SS SS SS asya prastAraH-Anivipra AtAviza AnivitA Aniviza, SSSSSSSS SSSSSSSS AtAvipa AnivisaM // idamantyakhaNDaM jJeyam / / Anivipra AtAviza SS SS SS SS SS SS SS S S SEE SEES Anivita Aniviza AtAvipra AnivisaM Anivisa Aniviza SSSSSSSS AtAvipra aanivisN|| iti jyeSThAsAritam atha jyeSThAsAritaM lkssyti-jyesstthaasaaritetyaadi| trayaH catuSkalAH uttarA syuH / teSu ; uttareSu Aye prathame SapitAputrake / AdimAH sapta kalAstyajediti / catuSkalaSapitAputrakoktAsu kalAsu AdyAH sapta AniviprAtAvisAn parityajya zamyAdikalAH prayuJjItetyarthaH // -186 / / ___ asya : jyeSThAsAritasya prastAro yathA--Adau dvitIyapAdabhAgasthamantimaM gurumekaM likhet / tataH catuSkaleSu catuSu pAdabhAgeSu SoDaza gurUn likhet / evaM saptadazAnAmadhaH, zamAnivitA AtAviza AtAvipra AnivisamityetAn likhet / evaM catuSkalaH prathamaH SaTpitAputrakaH / tato'pi catuSkalau dvau pitAputrako sakalau likhet // iti jyeSThAsAritam jyeSThAsAritaM lakSayati-jyeSThAsAriteti | jyeSThAsArite ; catuSkalAH trayazca uttarAH SapitAputrakAH syuH / teSu Adye SapitAputrake AdyAH saptakalA hAtavyAH // -186 // iti jyeSThAsAritam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 saMgItaratnAkaraH eteSAM paJca SaT saptASTau kalAH syuH krameNa tu / upohanAni vastUni trINi trINi ca nirdizet // 187 // saMnipAtasamAptIni teSAM mukhamupohanam / yugmatAlaH pratimukhaM kaniSThe ca layAntare // 188 // madhyame'STau kalAstvAdyA jyeSThe SoDaza kiirtitaaH| (ka0) eteSAmityAdi / eteSAM kaniSThAsAritAdInAM caturNAm upohanAni tu krameNa paJca paT saptASTau kalAH syuriti / kaniSThAsArite paJca kalA upohanam / layAntarAsArite SaT kalA upohanam / madhyabhAsArite sapta kalA upohanam / jyeSThAsArite'STau kalA upohanamiti kramo draSTavyaH / vastUni trINi trINi ca nirdizediti vIpsayA pratyAsAritabhedaM trINi vastUni nirdezyAni bhavanti / tathAhi kaniSThAsArite caccatpuTena prathamaM vastu / uttarAbhyAM dvitIyatRtIye / layAntarAsArite'pyevameva / madhyamAsArite kalAtrayahInena dvikalottareNa prathamaM vastu / sakalAbhyAM dvikalottarAbhyAM dvitIyatRtIye / jyeSThAsArite'pi saptakalAhInena catuSkale. nottareNa prathamaM vastu / sakalAbhyAM catuSkalottarAbhyAM dvitIyatRtIye vastunI bhavataH / saMnipAtasamAptInIti / saMnipAte samAptiryeSAmiti tathoktAni / tatra madhyamajyeSThAsAritayoH vastUnAM dvikalacatuSkalottarasaMmitatvAt saMnipAtasamAptitvaM prAptameva / kaniSThalayAntarAsAritayostu yathAkSa. rottarayuktatvenAprAptatve'pi saMnipAtasamAptitve ; 'saMnipAto'ntime'dhikaH' iti vacanAna prApitatvenAtra saMnipAtasamAptInItyanUdyata iti mantavyam / teSAM mukhamityAdi / tepAm ; AsAritAnAm . anantaram , upohanaM mukhaM nAmAGgaM bhavati / kaniSThe layAntare, AsAritadvaye yugmatAla: caccatpuTa: pratimukhaM nAmAGgaM bhavati / madhyama AsArite tu AdyA aSTau kalAH pratimukhaM nAmAGgaM bhavati / jyeSTha AsArita AdyAH SoDaza kalAH pratimukhamiti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavamastAlAdhyAyaH saat zarIrasaMhArau kramAtsarveSu kIrtitoM / / 189 // pAdabhAgA vihAyAdyAM zamyAmagulikarmaNi / vibhaktAGgeSu teSu syuravibhAge yathAsthitam // 190 // kIrtitAH / tryazrAvityAdi / tryazrau; cAcapuTaiau / zarIrasaMhArAviti / zarIraM nAma pUrvoktalakSaNamaGgama / saMhAraH saMharaNaM nAmAGgaM sarveSvAsAriteSu | kramAt kIrtitAviti / prathamacAcapuTena zarIraM, dvitIyacAcapuTena saMhAra iti kramo draSTavyaH / pAdabhAga ityAdi / etAnyAsAritAni vibhaktAGgAni avibhaktAGgAnIti dvedhA bhavanti / teSu vibhaktAGgeSu kRteSu pAdabhAgA AdyAM zamyAM vihAya aGgulikarmaNi syuriti / yatra pAdabhAge zamyA AdyA bhavati, tatra tAM sakalena pANinA prayujya itarAsu kalAsu pUrvoktamaGguliniyamaM kuryAdityarthaH / avibhAga iti / aGgAnAmavibhAge avibhaktAGgeSvityarthaH / yathAsthitamiti / sAmAnyena pUrvoktameva kuryA - dityarthaH // 187 - 190 // 111 (su0 ) eteSAmiti / eteSAm ; caturNAmA sAritAnAm / pazca kalAdIni upohanAni jJAtavyAni / kaniSThe paJca kalA upohanam ; layAntare SaT kalA upohanam ; madhyame sapta kalA upohanam ; jyeSThe aSTau kalA upohanamiti / teSAM sarvaSAmapi ante saMnipAtayuktAni trINi trINi vastUni bhavanti / AsAritAnAmanantaramupohana mukhaM nAmAGgaM bhavati / kaniSThe layAntare ca AsArite pratimukhaM bhavati / yugmatAla: ; caJccatpuTatAlena geyam / madhyamAsArite AdyA aSTau kalAH pratimukhaM bhavati / jyeSTAsArite AdyAH SoDaza kalAH pratimukhaM bhavatIti / tryazrI tryazratAle geyau / zarIrasaMhArau dvau aMzavizeSau sarveSvapyAsAriteSu jJAtavyau / pAdabhAge vibhaktAni pRthaGnirmitAni aGgulIni yeSu tathAvidheSu teSu AdyAn pAdabhAgAn vihAya, bahuvacanAt anyeSu pAdabhAgeSu zamyAH syurbhaveyuH / aGgAnAmavibhAgena mizrIkaraNe tu yathAsthitaM yathoktameva aGgulikarma jJAtavyam // 187 - 190 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 saMgItaratnAkara: upohanAnAM guruNI dve dve Adyantayormate / aSTau dvAdaza madhye lAH kramAt SoDaza viMzatiH / / 191 // eteSu syAd dhruvaH pAtaH kalayorantyayorguruH / ekaikamakSaraM zeSAzcaturmAtragaNAH kalAH / / 192 // caturmAtrAkSaragaNAH sarvApyAsArita kalA | saMnipAtastvardhagaNo'vasAne'nyairayaM punaH || 193 || (ka0 ) athopahaneSu guruladhvakSarasaMkhyA niyamamAha - upohanAnAmityAdi / kaniSThAsArito pohana Adau dve gurvakSare antye ca dve gurvakSare madhye aSTau ladhvakSarANi / layAntarAsArito pohana AdyantayoH pUrvavat / madhye dvAdaza ladhvakSarANi / madhyamAsAritopahane'pyAdyantayoH pUrvavat / madhye SoDaza ladhvakSarANi / jyeSThAsArito pohane'pyAdyantayoH pUrvavadeva / madhye viMzatirlaghvakSarANi kartavyAnIti kramo draSTavyaH / eteSvityAdi / eteSu ; upohaneSu dhruvaH pAtaH syAt / antyayoH kalayorekaikaM gurvakSaraM kartavyam / zeSAH kalAH caturmAtragaNAH // 191, 192 // (su0 ) upohanAnAmiti / upohanAnAm; Aye dve kale, antye kale ca guruNI, madhye tu aSTasaMkhyAdayo lAH laghavaH krameNa jJAtavyAH / kaniSThAsArite madhye aSTau laghavaH ; layAntare dvAdaza; madhyamAsArite SoDaza ; jyeSThAsArite viMzatiriti / eteSu ; sarveSUpahaneSu dhruvapAto jJAtavyaH / antyayordvayoH kalayoH gururUpamekaikamakSaraM jJAtavyam / zeSAH kalAH caturmAtraiNiH kAryAH // 191, 192 // (ka0) etadeva vivRNoti --- caturmAtrAkSaragaNeti / akSarANAM gaNo'kSaragaNaH ; catasro mAtrA yasya sa caturmAtraH ; caturmAtro'kSaragaNo yasyAM kalAyAM sA tathoktA / AsArite sarvApi kalA caturmAtragaNA kartavyeti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pathamastAlAdhyAyaH 113 vibhaktAGgamadhyavartI gaNenArdhana vA mataH / asAritAnyAhuranye hInAnyaGgairupohanaiH / / 194 // yathAkSaraM dvisaMkhyAtaM trisaMkhyAtamiti vidhaa| sarvamAsAritaM tatrAvRttihInaM yathAkSaram // 195 // dvisaMkhyAtaM trisaMkhyAtaM dvitriruccAraNe kramAt / AttidvayamAtrAdyAdardhAdhalayamiSyate // 196 // yathAkSaraM sarvamArge vRttidakSiNayoH param / dakSiNe syAt trisaMkhyAtaM kaniSThaM vRtticitrayoH // 197 / / layAntare svatantra syAdapare tvaparaM jaguH / dhruvAsAritamAttividhuraM dhruvamArgataH // 198 // trayodazavidhamAsAritam sAmAnyam / saMnipAtastvityAdi / ardhagaNapramANaH saMnipAtaH / avasAne; vastvante prayoktavyaH / ayaM saMnipAtaH punaH vibhaktAGge vastuni ardhana gaNena madhyavartI vA prayoktavya ityanyairmataH / anye AcAryA AsAritAni aGgaiH upohanaizca hInAni AhuH / yathAkSaramityAdi / AttihInamiti / ekavAraM kRtamityarthaH / atreti / atra ; saMkhyAta AdyAt prathamAdAvartanAt / AvRttidvayaM dvitIya tRtIyaM cAvartanam / ardhAdhalayamiti / ayamarthaH--prathamAvRttau vilambito layaH / dvitIyAvRttau tada? madhyalayaH / tRtIyAvRttau tada| drutalayaH kartavya ityarthaH / yathAkSaramityAdi / yathAkSaramAsAritaM sarvamArge dhruvAdimArgacatuSTaye'pi prayoktavyamityarthaH / paraM dvisaMkhyAtaM vRttidakSiNamArgayoH prayoktavyam / trisaMkhyAtaM dakSiNamArge syAt / kaniSTham: kaniSThAsAritam / vRtticitrayoH mArgayoH prayoktavyam / layAntare svatantre syAditi / svatantre; niyama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 saMgItaratnAkaraH kaNDikAvardhamAnaM cAsAritAmAsamityapi / vardhamAnAsAritaM tu vardhamAnamiti tridhA // 199 // rahite mArge dhruvAdimizrAtmaka ityarthaH / apare tvityAdi / AvRttividhuramiti / dhruvAsAritasya lakSaNamavagantavyam / dhruvamArgata iti / trayodazavidhamiti / kaniSThAsAritAdyAsAritacatuSTayasya pratyekaM yathAkSaratvAdibhitraividhya dvAdaza vidham ; matAntaroktena dhruvAsAritena sAkaM trayodaza vidhamAsAritaM bhavati // 193-198 // ityAsAritalakSaNam (su0) evamupohane niyamamuktvA sarvasminnapyAsArite gaNaniyamamAhacaturmAtreti / sarvasminnapyAsArite caturmAtragaNAH kalAH / tatra ca sarvagaNaiH avasAne saMnipAtaH / anyaistu vibhaktAGge AsArite madhyavartinA ardhena gaNena saMnipAta uktaH / matAntare AditAlAnAmupohanAGge hInatvamAha-AsAritAnIti / yathAkSaramiti / idaM caturvidhamapyAsAritaM tridhA; yathAkSaraM, dvisaMkhyAtaM, trisaMkhyAtamiti / tAni lakSayati-tatreti / AvRttyA hInaM yathAkSaram ; dviruccAritaM dvisaMkhyAtam ; triruccAritaM trisaMkhyAtamiti / AvRttIti / ataH trisaMkhyA, te antimAvRttidvayamAdyAdAvartanAt ardhAdhalayam , AdyAvRttau yo layaH, tasmAt ardhalayo dvitIyAvRttau, tato'pyardhalayo tRtIyAvRttAviti / mArganiyamamAha-yathAkSaramiti / yathAkSaraM sarveSu mArgeSu geyam / paraM dvisaMkhyAtaM vRttidakSiNayoH; trisaMkhyAtaM dakSiNe ; kaniSThaM vRtticitrayormArgayoH / layAntaraM svatantre svAdhIne kasmiMzcinmArga iti / evaM dvAdazavidhAnyasAritAnyuktvA matAntareNa punarapyekavidhamAsAritabhedamAha-apara iti / apare; kecit / dhruvAsArita miti / dhruvamArgeNa AvRttihInaM geyamityAhuH // 193-198 // ityAsAritalakSaNam (ka0) kaNDikAvardhamAnasya lakSaNamAha-kaNDikAbhirityAdi / vizAlAdInAM catasRNAM kaNDikAnAM kalAsaMkhyAniyamamAha-tAsAM navASTau Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 paJcamastAlAdhyAyaH kaNDikAbhizcatasRbhiH kaNDikAvardhamAnakam / vizAlAdyA saMgatA ca sunandA sumukhI tathA // 20 // catasraH kaNDikAstAsAM navASTau SoDaza kramAt / dvAtriMzacca kalA jJeyAzcaturAsAritasthavat // 201 / / kramAdupohanAnyAsAM jhaNTumityAdimau gurU / vA ityante mukhAnAM syAdvizAlAyAM tu madhyamAH // 202 // lAzcatudeza catvArazcatvAro'nyeSu te'dhikaaH| eSvakSarANi niyatAnyabUta zreyase vidhiH // 203 / / bhagavAn bharatastvAha tAni vyaktAni tadyathA / SoDaza kramAt dvAtriMzacca kalA jJeyA iti / tatra vizAlAyA nava kalAH ; saMgatAyA aSTau kalAH; sunandAyA SoDaza kalAH; sumukhyA dvAtriMzatkalA iti kramaH / AsAmupohanAni kramAccaturAsAritasthavaditi / catvAri ca tAnyAsAritAni teSu tiSThantIti tatsthAni tAnyupohanAnIti ; vizAlAyAM paJcakalamupohanaM, saMgatAyAM SaTakalaM, sunandAyAM saptakalaM, sumukhyAmaSTakalamiti krameNa draSTavyam / teSAmakSarANi tatsaMkhyAM caah-jhnnttumityaadinaa| 'jhaNTum' ityupohanAnAmAdau gurU prayoktavyau / 'vA' ityeko gururante prayoktavyaH / mukhAnAM mukhasaMjJakAnAmupohanAnAmevamAdyantavarNaniyamaH syAt / pratyekaM madhyavarNasaMkhyAmAha-vizAlAyAM tvityAdi / vizAlAyAmupohane madhyamA laghavazcartudaza syuH / anyeSu ; saMgatAdyupohaneSu / catvArazcatvAro laghavo'dhikA iti / pUrvapUrvApekSayetyarthaH / evityAdi / vidhiH ; brahmA / zreyase ; abhyudayAya, eSu ; upohaneSu, niyatAni akSarANi abrUta / tAni vyaktAnIti / bharatoktAnyakSarANi ca vyaktAni ; bharatavacanenaivetyarthaH / tadevodAhartumAha-tadyatheti // 199-203- / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 saMgItaratnAkaraH " tAnyakSarANi vakSye yAni purA brahmagItAni / jha jhaNTuM digidigidigidigidigi kucajhalajhaNTumiti / etadvA jJeyaM titijhalavRddhaM layAntare gaditam || kucajhalasahitaM madhye titikucayuktaM bhavejjyeSThe / " iti // (su0 ) vardhamAnaM vibhajate - kaNDiketi / kaNDikAvardhamAnaM ca triprakAram | AsAritAbhAsam; vardhamAnAsAritam ; vardhamAnamiti / tatra kaNDikAvardhamAnaM lakSayati - kaNDikAbhiriti / vizAlAbhiH catasRbhiH kaNDikAbhiH viracitaM kaNDakAvardhamAnam | kaNDikAM lakSayati-tAsAmiti tAsAM madhye, vizAlAyAM nava kalAH; saMgatAyAmaSTau kalAH; sunandAyAM SoDaza kalAH; sumukhyAM dvAtriMzatkalA iti / AsAm ; catasRNAmupohanAni caturNAmAsAritAnAmiva kamAt kartavyAni / kaniSThAsAritopahanavat vizAlAyAmupohanam ; layAntarAsAritopohanavatsaMgatAyAm; madhyamAsAritopahanavatsunandAyAm ; jyeSThAsAritopohanavatsumukhyAmiti / teSvapohaneSu Adyau dvau gurU jhaNTumityakSarAbhyAM geyau / ante vartamAno guruzca 'vA' ityanena varNena geyam / vizAlAyAM mukhAdArabhya gurudvayaM caturdaza laghavaH / anyeSu saMgatAdiSu catvArazvatvAro laghavo'dhikAH / eSviti / epu; upohaneSu / vidhiH ; brahmA / zreyase; abhyudayAya niyatAnyakSarANi abrUta / bhagavAn bharato'pi tAni akSarANi vyaktAni Aha / 199-203 // 66 ' (ka0) tAnIti / jhaNTuM jhaNTuM digidigidigi digihigi kucajhalavA iti vizAlapohane, kaniSThAsAritopohane cAkSarANi / etat bAle kaniSThAsArite jJeyam / titijhalavRddhamiti / jhaNTuM jhaNTuM digidigidigidigidigi kucajhala titijhalavA iti saMgatopohane cAkSarANi / kucajhalasahitamiti / jhaNTuM jhaNTuM digidigidigidigidigi kucajhalati tijhalakucajhalavA iti sunandopohane cAkSarANi / titikucayuktaM bhavejjyeSTha iti / jhaNTuM jhaNTuM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH madhyamAsAritAdisthavastuvattAla iSyate // 204 / / vizAlAyAM saMgatAyAM dvikalo yugmasaMjJakaH / catuSkala: sunandAyAM sumukhyAM sa dvirucyate / / 205 / / zamyAtAlaM dvirante ca saMnipAta upohane / AdyAyA dvikalacAcapuTe'nyasyA upohane // 206 // digidigi kucajhalatitijhalakucajhalatitikucavA iti sumukhyopohane jyeSThAsAritopohane cAkSarANi / iti bharatavacanasyArthaH // " "(su0)taaniiti| yAnyakSarANi bharatenoktAni tAnyevAha-jhaNTumiti / kaniSThAsArite tAle kucajhalajhaNTumityakSarANi geyAni / layAntareti / layAntarAsArita titijalavRddhamityakSarANi ; madhyamAsArite kucajhalasahitAnyakSarANi ; jyeSTAsArita titikucetyakSarANi jJAtavyAni // " / (ka0) vizAlAdiSu tAlaM yojayati-madhyamAsAritetyAdinA / vizAlAyAM tAlo madhyamAsaritAdisthavastuvata; madhyamAsAritasyAdau sthitaM vastu navakalAtmakaM tatra yastAlaH sa eva vizAlAyAM kartavya ityarthaH / saMgatAyAM dvikalo yugmasaMjJakaH dvikalazcaccatpuTaH kartavyaH / sunandAyAM catuSkala iti, yugmasaMjJaka ityanuSaJjanIyaH / sumukhyAM saH catuSkalacaccatpuTo dvirucyate // -204, 205 // (su0) madhyamAsAriteti / eSu vastuSu yastAla:, sa eva vizAlAyAM jJAtavyaH / saMgatAyAM dvikalazcaccatpuTaH; sunandAyAM catuSkalazcaccatpuTaH ; samukhyAM sa eva catuSkalazcaccatpuTaH dvirucyate // -204, 205 // (ka0) athopohaneSu tAlaM yojayati-zamyAtAlamityAdinA / AdyAyA vizAlAyA upohane paJcakalAtmake zamyAtAlam / zamyA ca Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 saMgItaratnAkaraH udghaTTAdiH sunandAyAM bhaveyugmo yathAkSaraH / sa eva tAlo dvikalaH sumukhyAH syAdupohane / / 207 // kaNDikAnAM vadantItthaM parivartAndazApare / vizAlA saMgatA vAdyA sunandA saMgatAdimA // 208 // sumukhI ca sunandAdyA saMgatA ca vizAlikA / AsAritavadatrApi kalAnAM gaNakalpanA // 209 / / tAlazceti dvandvaikavadbhAvAnnapuMsakaliGganirdezaH / dviriti / zatAzatetyarthaH / ante paJcamyAM kalAyAM saMnipAtaH kartavyaH / anyasyAH saMgatAyA upohane SaTkalAtmake dvikalazcAcapuTaH kartavyaH / sunandAyA upohane saptakalAtmaka udghaTTAdiryathAkSaro yugmaH caccatpuTo bhavet / sumukhyA upohane'STakalAtmake dvikala: caccatpuTo bhavet / kaNDikAnAmityAdi / apare; AcAryAH kaNDikAnAm ityamiti vakSyamANaprakAreNa daza parivartAn vadanti / tAn darzayati-vizAletyAdinA / AdyA vizAlA / punarAdimA vizAlA / atra; kaNDikAvardhamAne / kalAnAM gaNakalpanA AsAritavaditi / caturmAtrAkSaragaNA sarvApyAsArita kaleti yaduktaM tadvadityarthaH // 206-209 // (su0) zamyeti / upohane paJcakalAtmake zamyAtAlamapi dviruccAraNIyam / ante ca saMnipAtaH / AdyAyA iti / vizAlAyA upohane dvikalazcAcapuTatAlaH / saMgatAyA udghaTTAdiH, Adizabdena saMpakkeSTAkaH / sunandAyA upohane yathAkSarazcaJcatpuTaH, sumukhyA upohane dvikalazcaJcatpuTaH iti / matAntaramAha-kaNDikAnAmiti / apare ; anye AcAryAH kaNDikAnAM daza parivartAn vadanti / ittham ; anena prakAreNa kaNDikAlakSaNaparivartanaM vadanti / tasminpakSe taM prakAramAha-vizAla ti / vizAlA saMgatA AyetyekaH pakSaH, sunandA saMgatA Ayeti dvitIyaH, sumukhI sunandA Adyeti tRtIyaH, saMgatA vizAlA Adyeti caturthaH / atrApi AsAritavat gaNAH kalpanIyAH // 206-209 // iti kaNDikAvardhamAnam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSSSS pazcamastAlAdhyAyaH 119 SSSSSSSSS asya prastAraH-nizatAni zatApanisaM // iti vizAlA / / SS SS SS S ... ... sssssssssss niza nitAza nisaM / / iti saMgatA / / Aniviza AnivitA Azavipra SSSS AnivisaM // iti sunandA // Aniviza AnivitA Azavipra Anivirsa // AniviMza AnivitA Azavipra Anivirsa / / iti sumukhI / mAnivitA Azavipa Anivira iti catasraH kaNDikAH // SS SS SS zatA zatAsa // iti vizAlAyA upohanam // niza tAza nisN|| SSSSSSS iti saMgatAyA upohanam // nizazatA zatAza // iti sunandAyA SSS SSS upohanam // niza nitAza nisaM // iti sumukhyA upohanam // parivartanapakSe tu vizAlA saMgatA vAdyeti krameNa kaNDikAnAM prastAro jJeyaH // iti kaNDikAvardhamAnam ___ (ka0) asya; kaNDikAvardhamAnasya prastAro yathA- nava gurUn likhitvA tadadhaH, nizatAni, zatApranisamityetAn likhet / iti vishaalaa| tato'STau gurUn likhitvA tadadhaH, niza nitAza pranisamityetAn likhet / iti saMgatA / tataH SoDaza gurUn likhitvA tadadhaH, Aniviza AnivitA Azavipra AnivisamityetAn likhet / iti sunandA / tato dvAtriMzadgurUn likhitvA tadadhaH, pUrvoktAn varNAn dvivAraM likheta / iti sumukhI / iti catasraH kaNDikAH // ___ athopohanAni-paJca gurUn likhitvA tadadhaH, zatA zatAsamiti likhet / iti vizAlAyA upohanam / SaD gurUn likhitvA tadadhaH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 saMgItaratnAkara: AsAritAnAmutpattirvardhamAnAdbhavatyataH / tadAsAritavadbhAti vidhayA vakSyamANayA / / 210 // vizAlA cennava kalA bhitvASTAdazadhA kRtA / tyaktvA cAntyAM kalAM tattu tadA bhAti kaniSThavat // 211 // niza tAza nisamiti likhet / iti saMgatAyA upohanam / tato yathAkSaroTTacaccatpuTa likhet / tatra caccatpuTasyAdhastAcchatAzatAn likhet / iti sunandAyA upohanam / tato dvikalacaccatpuTaM likhet / iti sumukhyA upohanam / parivartanapakSe tu vizAlA saMgatA vAdyeti krameNa kaNDikAnAM prastAro jJeyaH // iti kaNDikAvardhamAnam (ka0) athAsAritAbhAsanAmakavardhamAnaM lakSayitumAha - AsAritAnAmityAdinA / atra yata ityadhyAhartavyam / yataH kAraNAdAsAri - tAnAmutpattirvardhamAnAdbhavati, ataH kAraNAtcadvardhamAnaM vakSyamANayA vidhayA AsAritavadbhAti / tAM vighAM darzayati- vizAlA cetyAdinA / vizAlAyA nava kalA aSTAdazadhA bhitvA vardhayitvA dviguNIkRtyetyarthaH / antyAM kalAmaSTAdarzI kalAM tyaktvA ca kRtA cettadA tadvardhamAnaM saptadazakalAtmakatvAtkaniSThavat kaniSThAsAritavadbhAti pratIyate // 210, 211 // (su0 ) AsAritAbhAsaM lakSayitumAha - AsAritAnAmiti / yataH vardhamAnAt AsAritAnAmutpattiH ; ata: kAraNAt tadvardhamAnaM vakSyamANaprakAreNa AsAritavat bhAsate / tameva prakAramAha - vizAleti / navakalAbhi: anvitA vizAlA bhitvA kalAbhedaM kRtvA aSTAdazadhA kriyate / antyA ca kAlA yadA tyajyate, tadA vardhamAnaM kaniSTAsAritavat bhAti // 210, 211 // iti kaniSThAsAritAbhAsaM vardhamAnam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 121 SS SS SS SS SS SS SS asya prastAra:-zatA zatA saMtA zatA zatA saMtA zatA SS S zatA sN|| iti kaniSThAsAritAbhAsaM vardhamAnam saMgatA SaTakalamukhI vizAlA cettataH parA / bhavellayAntarAbhAsaM tattAlaM vardhamAnakam // 212 // SS SS SS SS SS SS SS asya prastAraH-zatA zatA saMtA zatA, zatA saMtA zatA SSS zatAsa // AdAvupohanaM prAgvattAlalayamAgadvaiguNyaM ca / / iti layAntarAbhAsaM vardhamAnam asya ; kaniSThAsAritAbhAsavardhamAnasya prastAro yathA-saptadaza gurun likhitvA tadadhaH, kaniSThAsAritoktAn zatA zatA saMtA zatA zatA saMtA zatA zatA samityetAn varNAn likheta / / iti kaniSThAsAritAbhAsaM vardhamAnam (ka0) layAntarAbhAsaM vardhamAnaM lakSayati--paTkalamukhIti / SaTkalaM mukhamupohanaM yasyAH sA tathoktA / saMgatA aSTakalAtmikA Adau bhavedityarthaH / tataH saMgatAyAH parA vizAlA navakalAmikA bhavet / tattAlaM sa eva tAlo yasya tattathoktaM layAntaratAlayuktamityarthaH // 212 // (su0) saMgateti / vizAlAkaNDikA saMgatA SaTkalamukhI yadA syAt , saMgatAyAH SaTkalamukhamAdiryasyAH tathAvidhazcet tadA layAntarAbhAsaM vardhamAnam // 212 // iti layAntarAbhAsaM vardhamAnam 16 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH sopohanA sunandAdau saMgate dve tataH pare / madhyamAsArite tAle syAttadAbhAsakaM tadA // 213 // SSSSSSSSSSS SS SS SSS asya prastAraH-zAnatA nizatApranisa nipratAza nitA nizatA pranirsa, nitIza nitA nizatI pranirsa, Adau saptakalamupohanam / / iti madhyamAsAritAbhAsaM vardhamAnam asya; layAntarAbhAsavardhamAnasya prastAraM pUrvavardhamAnavadeva livet / AdAvupohanaM prAgvat / tAlalayamArgadvaiguNyaM cAtra vizeSaH / / iti layAntarAbhAsaM vardhamAnam (ka0) madhyamAsAritAmAbhAsamAha-sopohanetyAdi / Adau prathamaM sopohanA saptakalAtmakopohanasahitA sunandA SoDazakalAtmikA / tataH paraM dve saMgate pratyekamaSTakalAtmike bhavataH / evaM dvAtriMzatkalA bhavanti / madhyamAsArite tAla ityanenAnte saMnipAtayuktakA kalAdhikA kartavyA / anyathA tasya tAlasyAparipUrNatA syAt / tenAtra trayastriMzatkalA bhavanti / tadAbhAsakamiti / madhyamAsAritAbhAsakaM vardhamAnamityarthaH // 213 // (su0) sopohaneti / upohanasahitA sunandA Adau geyA / tato'nantaraM saMgatA, AdyA vizAlA ca yadA madhyamAsAritasthastAlaH tadA madhyamAsAritaM vardhamAnam // 213 // iti madhyamAsAritAbhAsaM vardhamAnam (ka0) asya ; madhyamAsAritAbhAsasya prastAraM madhyamAsAritaprastAravalligvet / Adau saptakalamupohanaM prAgvat // iti madhyamAsAritAbhAsaM vardhamAnam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 123 sumukhIkaNDikA pazcAtsunandA saMgatAdimA / jyeSThatAlena cejjyeSThAsAritAbhAsakaM tathA // 214 // SS SS SS SS SS SS Sass asya prastAraH-Aniviza AniviSa Anivipra Aniviza SS SS SS SS SS SS SS SS SS SS SS SS Anivina Aniviza AnivitA AnivitA AnivitA Aniviza AnirSi Anivirsa Anivi aniviza anivitA Anivibha SSSS AnivisaM / AdAvaSTakalamupohanaM prAgvat // iti jyeSThAsAritAbhAsaM vardhamAnam / iti caturvidhamAsAritAbhAsaM vardhamAnam (ka0) sumukhItyAdi / AdimA; vishaalaa| evaM catasRSu kaNDikAsu paJcaSaSTiH kalA bhavanti / jyeSThatAleneti / jyeSThasArite yastAla uktaH catupkalokta strirAvRtta Adau tyaktasaptakala: tenAtra prayogaH kRtazcet tadA jyeSThAsAritAbhAsaM vardhamAnam // 214 // (su0) sumukhIti / sumukhIkaNDikA pazcAt gIyate ; saMgatA sunandA ca Adau, jyeSThAsArite yastAla uktaH catuSkalottaraH trirAvRtta Adau tyaktasaptakala: tenAtra prayogaH kRtazcet tadA jyeSThAsAritAbhAsaM vardhamAnam // 214 // ___iti caturvidhamAsAritAbhAsaM vardhamAnam (ka0) asya ; jyeSThAsAritAbhAsasya prastAro yathA-jyeSThAsAritaprastAravallikhet / AdAvaSTakalamupohanaM prAgvat / iti jyeSThAsAritAbhAsaM vardhamAnam iti caturvidhamAsAritAbhAsaM vardhamAnam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 saMgItaranAkaraH AsAritebhya utpanna vardhamAnaM vivakSyate / yadA tadA vardhamAnAsAritaM tadudAharan // 215 // yadA pUrvakramAdgItAstAlaistaireva kaNDikAH / vardhamAnAsAritAni tadA catvAri pUrvavat // 216 // kaniSThAdIni bhAntyatra tAlAMzA vardhamAnavat / yathAkSarAdibhedena punaH sarvANyapi tridhA // 217 // yathAkSarAditritayaM dakSiNe vArtike dvayam / citre tvekamitImAni SaTprakArANi mArgataH // 218 // (ka0) AsAritebhya ityAdi / pUrvamAsAritAbhAsa AsAritAnAmutpattirvardhamAnAditi darzitam / idAnIM tadviparyaya ucyate / yadA vardhamAnAsAritebhya utpanna miti vivakSyate ; tadA tadvardhamAnAsAritamityudAharanAcAryAH / tenAtra vivakSayaiva bhedo draSTavyaH / svarUpastu nAtIva bhedo'stIti manyamAna Aha-yadA pUrvakramAditi / atra vardhamAnAsAriteSu kaniSThAdInyAsAritAni bhAnti pratIyante / tAlAMzAH; tAlabhAgAH, vardhamAnavat vardhamAna iva bhAnti / tattvatastu tAvanmAtrAmitatvAdvardhamAnA eva / yathAkSarAdibhedenetyAdi / sarvANyapIti / mArgalayamAtrabhinnasya layAntarasya kaniSThAdivyatirekAta tadutthAni trINi vardhamAnAni vihAya itarANi kaNDikAvardhamAnAni trINi, AsAritAbhAsAdIni trINi, vardhamAnAsAritAni trINIti militvA nava gRhyante ; tAni navApi / yathAkSarAdibhedeneti / Adizabdena dvikalacatuSkalabhedau gRhyate / evaM trividhAni bhavanti / yathAkSarAditritayaM dakSiNa iti / dakSiNamArge pUrvoktAni navApi yathAkSarANi dvikalAni catuSkalAni ca bhavanti / vArtike dvayamiti / vArtike mArge yathAkSarANi ca dvikalAni catuSkalAni ca bhavanti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH 125 S SS SS SS SS SS eteSAM prastAro yathA-za Ani vitA, Ani viza AtA vipra tAni visaM / iti vardhamAnabhAsaM kaniSThAsAritam / zaninitA zamanirsa zanitAza tApanisaM / iti vardhamAnAbhAsaM layAntaram / citre tvekamiti / citre mArga ekaM yathAkSarANyeva bhavanti / itImAni vardhamAnAni mArgato mArgabhedavazAt SaTprakArANi bhavanti / yathA prathamotAnyeva vardhamAnAni yAni na vidyante tAni dakSiNe yathAkSarANItyakaH prakAraH / atraiva dvikalAnIti dvitIyaH / tatraiva catuSkalAnIti tRtIyaH / vArtike yathAkSarANIti caturthaH / tatraiva dvikalAnIti paJcamaH / citre yathAkSarANIti SaSThaH / evaM navAnAM SaTprakAratve catuSpaJcAzadvardhamAnAni bhavanti // 215-218 // (su0) AsAritaM lakSayati--AsAritebhya iti | AsAritebhyaH vardhamAnA utpannA iti yadA vivakSyate, tadA vardhamAnAsAritamityudAharan bharatAdayaH / yadeti / yadA pUrvoktakrameNa tAlaiH svaraizca kaNDikA gIyate, tadA catvAri vardhamAnAsAritAni bhavanti / atra vardhamAnAsArite, kaniSThAdInyAsAritAni vardhamAnavat bhAsante / yathAkSarAdIti / sarvANyapyAsAritAni trividhAni ; yathAkSarANi, dvikalAni, catuSkalAnIti / punarapi mArgata: mArgabhedena SaTprakarANi bhavanti // 215-218 // iti vardhamAnAni (ka0) eteSAM prastAra iti| eteSAM vardhamAnAsAritAbhAsAnAM prastAraH pradaryata ityarthaH / yathA saptadaza gurUn likhitvA tadadhaH, zaAnivitA, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 saMgItaratnAkaraH SS SS SS SS SS SS SS SS SSS Aniviza AnivitA nivipra AnivisaM vizanitA SSS S SS SS SSSSS zanisaM zanitAni zatApanisa / iti vardhamAnAbhAsaM madhyamAsAritam / / zaAniviza AnivitA Azavipa AnivisaM Aniviza SS SS SS SS SS SS SS SS SS SS SS SS AnivitA AzaviSa AnivisaM Aniviza AnivitA Azavipa Anivisa ninitA pani nitAni zAnirsa / iti vardhamAnAbhAsaM jyeSThAsAritam // iti catuSpaJcAzadbhedAni vardhamAnAni Aniviza Anivipra Anivisamiti likhet / iti vardhamAnAbhAsaM kaniSThAsAritam / tato'pi saptadaza gurUn likhitvA tadadhaH, zanizanitA zapranisaM zanitAza tApanisamiti likheta / iti vardhamAnAbhAsaM layAntaram / tatastrayastriMzadgurUn likhitvA tadadhaH, Aniviza AnivitA Anivipra AnivisaM nizanitA zapranisaM zanitAni zatApranisamiti likhet / iti vardhamAnAbhAsaM madhyamAsAritam / tataH paJcaSaSTigurUn likhitvA tadadhaH, zaAniviza AnivitA Azavipra AnivisaM Aniviza AnivitA Azavipra AnivisaM Aniviza AnivitA Azavipra AnivisaM nizanitA zapraniza nitAni zatApranisamityetAn varNAn likhet / / iti vardhamAnAsAntiM jyeSThAsAritam iti catuSpaJcAzadbhedAni vardhamAnAni Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 127 AyA rovindakagatA mAtraikA pANikA mukham / mAtrA syAdavarASTAGgA SoDazAGgA parA matA // 219 // ullopyakavadaGgAnAM nivezaM kovidA viduH / vidAryaH syuH stutipadairAkArAntaritairiha || 220 // nirantaraiH stutipadairAkAraizcAthavA kramAt / mukhAtparaM pratimukhaM mukhavatsyAtpadAntaraiH / / 221 // athottaraizcaturbhiH syAccharIraM tu yathAkSaraiH / tataH zIrSa saikakena kArya saMpiSTakena tu // 222 // anye'ntAharaNenAntAnvitenecchanti zIrSakam / (ka0) atha pANikAM lakSayati-AyetyAdi / rovindakagatA; AdyA ekA mAtrA pANikA syAt / rovindakagatetyanena mAtrAyAH SoDazakalatvam , AniviprAdiyuktatvaM ca veditavyam / mukhamityupohanaM rovindaka. gatamiti liGgavyatyayenAnuSaJjanIyam / tena tadatrApyaSTakalamityavagantavyam / aSTAGgamAtrA avarA syAt / SoDazAGgamAtrA parA smRtA / ullopyakavadityAdi / aGgAnAM vividhAdInAM nivezamullopyake yathA tathAtrApi kartavyaM viduH / iha ; pANikAyAm , AkArAntaritaiH stutipadaiH vidAryaH syurityekaH pakSaH / athavA nirantaraiH stutipadaiH nirantarairAkAraizca kramAt vidAryaH syuriti pakSAntaram / mukhavatsyAtpadAntarairiti / mukhapratimukhayoH padabheda eva, na gItibheda ityarthaH / atha ; pratimukhAnantaram / tataH zarIraM saikakena ekakAkhyAnasahitena saMpiSTakeNa dazakalena vA zIrSa kAryam / anye AcAryAH antAnvitena antAharaNena zIrSakamicchanti / / 219-222- // (su0) pANikAM lakSayati-Adyeti / rovindakagatA AdyA mAtrA pANikAyA: mukhaM syAt / sA mAtrA avarA hInA aSTAGgA; parA uttamA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 nacitra SSSS saMgItaratnAkaraH SSSSSSSS ___ asyAH prastAraH-Anividha AnivitA / ityupohanam / asyAH prastAra: AnivitA SS SS SS SS Anivina Aniviza / ityupohanamidaM militamukham / Aniviza AnivitA Avinipra AnivisaM saMtAzatAzatA / iti pratimukham / tato SS SS SS SS yathAkSaraiH catubhiruttaraiH zarIram / prastAro yathA-niza zaza tAtA tAza SS SS tAza tAsa / iti zIrSakam / anye tvantAharaNasahitamantaM zIrSakamAhuH / sa collopyake darzitaH // iti pANikA SoDazAGgA / kAnyaGgAnItyapekSAyAmAha-ullopyakavaditi / ullopyakapadeSu yAnyaGgAni teSAM nivezaM kovidA: jJAtAra AhuH / vidAryastu AkArAntaritaiH stutipadaiH kAryAH | athavA nirantaraH stutipadaiH, nirantarairAkAraizca vA / mukhAdanantaraM tadvadeva pratimukhaM kAryam / atha pratimukhAdanantaram ; caturbhiruttaraiH SapitAputrakaiH yathAkSaraiH zarIrAkhyamaGgaM kAryam / tata: zIrSam ekakalAsahitena saMpiSThakAkhyena aGgena kAryam / anye ; AcAryAH, antAnvitena antAharaNena pUrvalakSitena zIrSakamicchanti // 219-222- // iti pANikA (ka0) asyAH; pANikAyAH prastAro yathA-prathamamupohane aSTau gurUn likhitvA tadadhaH, Anivipra AnivitAn likhet / ityupohanam / tato'pyaSTau gurUn likhitvA tadadhaH ; Anivipra AnivizAn likhet / ityupohanena sahitA AdyA mAtrA / tadanantaraM mukhavadeva pratimukhaM likhet / iti pratimukham / tato yathAkSarottaraiH caturbhiH zarIraM likhet / iti zarIram / tataH zIrSake dvAdaza gurUn likhitvA tadadhaH, niza zaza tAtA tAza Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 paJcamastAlAdhyAyaH ArabhyAnuSTubhaM vRttairjagatyantaiH padairapi / / 223 // laukikairvaidikairvApi gAtavyAmRcamUcire / ekAkSarAH kalA aSTAcatvAriMzadihoditAH // 224 // kalAnAM pUraNaM mantrapadaiH stobhAkSarairapi / tAnyatra brahmagItAni nirdizyante'dhunA yathA // 225 // jhaNTuM jagatiyavalikitakucajhalatitijhalapazupatidigidigivAdigoMgaNapatititidhA, ityetAn bravIdbrahmA / oMkArazca hakAro'pi svaravyaJjanasaMyutaH / tAzatAsamiti likhet / iti saMpiSTakeNa zIrSakam / anye tu antAharaNasahitaM zIrSakamAhuH / sa collopyake darzito'trAnusaMdheyaH / / __ iti pANikA (ka0) atharca lkssyti-aarbhyetyaadi| anuSTubhaM chanda Arabhya / jagatyantairiti; anuSTubhamaSTAkSarapAdayuktaM, jagatI nAma dvAdazAkSarapAdayuktaM chandaH / tadudbhavaiH vRttaiH padairapi saMskRtaiH laukikaiH vaidikairvApIti vRttAnAM padAnAM ca vizeSaNam / laukikAni vRttAni vicitrapadAdIni ; vaidikAni vRttAni pura uSNigAdIni ; laukikAni padAni brAhmaNAH, devA ityevamAdIni : vaidikAni padAni brAhmaNAsaH, devAsa ityevamAdIni / ekAkSarA ityAdi / iha ; Rci / ekAkSarAH kalA iti / ekaikasyAM kalAyAmekaikamakSaraM prayoktavyamityarthaH / atroktAsu aSTAcatvAriMzatkalAsu madhye kAsucit vRttAkSaraiH pUritAsu, avaziSTAnAM vakSyamANaiH stobhAkSarairapi pUraNam Ucira iti kriyAnuSataH kartavyaH / tAni padAni stobhAkSarANi darzayati-tAnyatra brahmagItAnItyAdinA | svaravyaJjanaiH saMyuta ityatra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 saMgItaratnAkaraH trikalaH SaTkalo vAtra stobhaH syAnmunisaMmataH // 226 // prastAvAdIni saptApi sAmAGgAnyatra cAvadan / yathAzobhaM vidArI ca varNAzca racayediha // 227 / / iti Rk oMkAro vyaJjanasaMyutaH, hakAraH svarasaMyuta ityarthakramo draSTavyaH / trikala: SaTkala iti / aukAro hakArazca kalAtrayakAlayukto vA kalASaTkakAlayukto vA kartavya ityarthaH / prastAvAdInItyAdi / prastAvodgIthapratihAropadravanidhanahiMkArahuMkArA iti sapta sAmAGgAni / varNAzceti / sthAyyAdI. nItyarthaH // -223-227 // ___ iti Rk (su0) RcaM lakSayati-Arabhyeti / anuSTupUcchanda Arabhya, aSTAkSaramArabhya, jagatIchandAntaiH dvAdazAkSaraparyantaM laukikai: vaidikairvA padaiH RcaM gAyanti bharatAdayaH kathayAmAsuH / ekAkSaga iti / asyAM Rci ekAkSarA: aSTAcatvAriMzatkalA geyAH / nanu mantrAkSagaNAmalpatve kathaM kalApUrti: ? ata Aha-kalAnAmiti / kalAnAM pUraNamatra mantrapadaiH stobhAkSarairapi kAryam / tAnyeva brahmaNA gItAni stobhAkSarANi pratijJAya nirdizati-tAnItyAdinA / stobhAkSarANyAha-oMkAra iti | oMkAro'pi stobhatvena munibhi: saMmataH / oMkArazca yena kenacitsvareNa vyaJjanena ca saMyuta: stobha: ubhAvapi kalAtraye kalA SaSThe vA stobhatvena jJeyau / prastAvAdIni ca saptApi sAmAGgAni stobha iti jJAtavyAni / iha ; Rci yathAzobhaM yathAruci zobhArtha svecchayA vidArI varNAzca racayet / sAmAGgAnyanupadameva vakSyati // -223-227 // iti Rk Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 paJcamastAlAdhyAyaH kalA munijanairuktA gAthAyAzcaturakSarA / adhyaSTAviMzatizataM kalAnAM tatra kIrtitam // 228 // mAtrAttaiH kalAnAM ca pUrtiH stobhAkSarairapi / kartavyAnyekakAnyatra varNAlaMkAragItayaH / / 229 // sAmAGgAni ca bhUyAMsi vividhAnAmihAlpatA / iti gAthA stobhabhaGgI vijAnIyAtsAmno vaidikasAmavat // 230 // brahmaNA ca purA gItaM prastAvodgIthako tathA / (ka0) atha gAthAM lakSayati-kalA munijanairityAdi / gAthAyAH kalA munijanaiH caturakSaroktA / ekaikasyAM kalAyAM catvAri catvAryakSarANi prayojyAnItyarthaH / tatreti / tatra ; gAthAyAm / adhyaSTAviMzatikalAnAM zataM kIrtitam / aSTAviMzatyA adhikamadhyaSTAviMzati ; zatavizeSaNam / mAtrAttaiH stobhAkSarairapi stobhAkSarairapi kalAnAM pUrtirbhavet / atra gAthAyAmekakAni kartavyAni / varNAlaMkAragItayazca kartavyAH / sAmAGgAni prastAvAdIni // 228, 229 // iti gAthA (su0) gAthAM lakSayati-kaleti / gAthAyAH caturakSarA kalA uktA | AdyAyAM mAtrAyAM kalAnAmaSTAviMzatyuttaraM zataM vidheyam | kalAnAmapi paripUrti: paripUraNam / vRttaiH zlokaH stobhAkSarairapi kartavyam / atra gAthAyAm ; ekakAni kartavyAni / varNAlaMkAragItayazca kartavyAH / iha ; gAthAyAm ; sAmAGgAnAM prastAvAdInAM bAhulyam , vividhAnAmalpatvamiti // 228, 229- // iti gAthA (ka0) atha sAma lakSayati-stobhabhaGgImityAdinA / sAmnaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 saMgItaratnAkaraH pratihAropadravau ca nidhanaM paJcamaM matam // 231 // tato hiMkAra oMkAraH saptAGgAnIti tatra tu / udyAhaH syAdanuyAhaH saMbodho dhruvakastathA / / 232 / / Abhogazceti pazcAnAmAdyAnAmabhidhAH kramAt / hiMkAroMkArayostatra kalApUrakatA matA // 233 // gAyatrIprabhRticchandaH saMkRtyantamiheSyate / RgvyUDhamiti sAmoktaM gaye SaNNavatiH kalAH // 234 // ekAkSarAH sAmagAne tadadhepapare jaguH / atrApi mantrastobhAnAmRcAM ca trikalAdikam / / 235 / / iti sAma / iti gItaprakaraNAni ini mArgatAlaprakaraNam sAmAkhyagItasya vaidikasAmavat RgAdivAkyavizeSasya gItivat / yathoktam"gItipu sAmAkhyA" iti / stobhabhaGgI stobhAkSarANAM prakAra vijAnIyAt / brahmaNA ca purA gItamityatra sAmetyadhyAhartavyam / prastAva ityaadi| vaidike sAmani prastAvAkhyasya aGgasya gIte sAmanyudgrAha iti saMjJA / udgIthasya anugrAha iti saMjJA / pratihArasya saMbandha iti sNjnyaa| upadravasya dhruvaka iti saMjJA / nidhanasya Abhoga iti saMjJA / evaM kramo draSTavyaH / tatra gIte hiMkAroMkArayoH kalApUrakatA draSTavyA / iha sAmagIta gAyatrIprabhRti saMkRtyantaM chanda ucyate / gAyatrI SaDakSarapAdA / saMkRtiH cturviNshtykssrpaadaa| gAthAyAM sAno matAntareNa kalAsaMkhyAniyamamAha-gadya ityaadinaa| gadya gAthAyAmekaikAkSarAH SaNNavatiH kalA bhavanti / sAmagAne tadarthamiti / tasyAH SaNNavatisaMkhyAyAmardhamaSTAcatvAriMzatkalA bhavantInyarthaH / atrApIti / sAmAkhyagIte'pi / RcIvargAkhye gIta iva / mantrastobhAnAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH mantrarUpastobhAkSarANAmoMkArAdInAm / mantreti vizeSaNaM gItastobhAkSaranivRtyartham / trikalAdikaM trikalatvAdikamiti dharmaparo nirdezaH / Adizabdena SakalatvaM gRhyate / kartavyamityadhyAhartavyam // 230-235 // iti sAma / iti gItaprakaraNAni / iti mArgatAlaprakaraNam (su0) sAma lakSayati-stobhabhaGgImiti / vaidike bhAge yathA stobhAnAM bhaGgI cAturI tathaiva sAmnAM jJAtavyA / yata: brahmaNaiva purA pUrva gItA / sAmAGgAni darzayati-prastAveti / sapta sAmAGgAni bhavanti / prastAvaH, udgItha , pratihAraH, upadravaH, nidhanam , hiMkAraH, oMkArazceti / tatrAdyAnAM paJcAnAmugAhAdisaMjJA / prastAvaH ugAhaH, udgIthaH, anudAhaH, pratihAraH saMbandhaH, upadravo dhruvakaH, nidhanamAbhoga iti / hiMkAroMkArayozca kalApUrakatvam / gAyatrIti / iha sAmni gAyatrImArabhya saMkRtiparyantaM chanda iSyate / SaDakSarArdAni chandAMsi gAyatryAdIni caturvizatyakSaraparyantAni jJAtavyAni / "gAyatryuSNiganuSTup ca bRhatI paGktireva ca / triSTup ca jagatI caiva tathAtijagatI matA / zakkarI sAtipUrvA syAdaSTyatyaSTI tataH smRte / dhRtizcAtidhRtizcaiva kRtiH prakRtirAkRti: / vikRti: saMkRtizcaiva" / iti // idaM sAma RcyUDhaM Rci vartamAnamuktam / geyaM sAmAni tu ekAkSarAt SaNNavatikalA: sAmagAne uktA: / kecit ardhamaSTAcatvAriMzatkalA iti vadanti / atrApi Rci yathAvartamAnaM mantrastobhAni trikalatvaM SaTkalatvaM ca yathAyogyaM jJeyam // 230-235 // iti sAma / iti gItaprakaraNAni iti mArgatAlaprakaraNama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 saMgItaratnAkaraH zrIkIrtivijayAnandaM pArvatIlocanotsavam / rAjacUDAmaNiM natvA tAlaM dezIgataM bruve // 236 // dezItAlastu laghvAdimitayA kriyayA mataH / yathAzobhaM kAMsyatAladhvananAdikayA mataH // 237 / / (ka0) atha dezItAlaprakaraNasyAdAviSTadevatAM namaskRtya pratipAdyaM pratijAnIta-zrIkIrtivijayAnandamiti / atra tAlezvarayorvizeSaNAni zliSTAni draSTavyAni / zrIkIrtivijayAnandamiti ; zriyA kIrtyA vijayena cotpanna Ananda evezvaraH, athavA tAdRza evAnando yasyeti bahuvrIhirvA / zrIkIrtinAmaikastAlaH, vijayAnanda ityaparaH / pArvatIlocanotsavamiti; pArvatyA locanayoH utsavatvena rUpita IzvaraH pArvatIlocana ityekastAlaH / utsava ityanyaH / rAjacUDAmaNimiti ; rAjA candraH cUDAmaNiyasyeti sa tathokta IzvaraH / rAjacUDAmaNirityekastAlaH / uktalakSaNamIzvaraM natvA zrIkIdhupalakSitaM dezIgataM tAlaM bruva iti saMbandhaH / atra tAlamiti jAtAyekavacanam , IzvarasyaikatvAt / tAlasyApi tadvizeSaNasAmyasidhyarthamekavacanaM kRtamiti mantavyam / / 236 // (su0) evaM mArgatAlAstadupayogAMzvoktvA dezItAlAn vivakSuH taducitaM maGgalAcaraNapUrvakaM pratijAnIte-zrIkIrtIti / rAjA candra: cUDAmaNiryasya sa candramaulimahezaH / zrIzra kIrtizca vijayazca etAn AnandayatIti tathAvidhaH / pArvatyA bhavAnyA locanayoH nayanayoH utsavaH yasmAt ; tathAvidhaM zivaM natvA dezItAlaM bruve kathayAmIti saMbandhaH / pakSe zrIkIrtinAmA tAla: ; vijayAnandaH; pArvatIlocanotsavaH ; rAjacUDAmaNizceti / tAn brava iti saMbandhaH / / 236 / / (ka0) tasya sAmAnyalakSaNamAha-dezItAlastvityAdi / atra tuzabdo mArgatAlAt dezItAlasya vaiSamyadyotanArthaH / tacca vaiSamyaM, 'yathAzobhaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 pazcamastAlAdhyAyaH ardhamAtraM druto mAtrAtritayaM pluta ucyate / drutAdiracanAbhedAttAlabhedo'pyanekadhA / / 238 // tAlAnAmadhunA teSAmuddezaM saMgirAmahe / laghvAdimitayA kriyayA mataH' iti, 'yathAzobhaM kAMsyatAladhvananAdikayA mataH' iti ca vizeSaNadvayena draSTavyam / atra yathAzobhamiti padaM dehalIpradIpanyAyena, kAkAkSinyAyena vobhayato yojanIyam ! tatra yathAzobhaM ladhvAdimitayetyasyAyamarthaH---atra zobhAzabdena gItAvayaveSu tAlAvRttInAM kAlasAmyanibandhanA sahRdayahRdayaMgamatocyate / tAmanatikramyati yasmin gItAvayave yAvadakSaramitayA mAtrayA kAMsyatAlakAlasAmyaM bhavati, tatra mArge paJcalaghvakSaroccAramitA mAtrAniyatatvena kathitA / kvacittu tato'pi nyUnayA caturladhvakSaroccAramitayA kAlasAmyam / anyatra tu tato'pyadhikayA ssddlghvkssroccaarmityaa| yatra yathA zobhA bhavati tAmanatikramya / laghvAdimitayeti / Adizabdena guruplutadvatA gRhyante / atrAlpagrahaNe drutAdIti vA, mahadgrahaNe plutAdIti vA vaktavye laghvAdIti vacanaM dezItAleSu grahaNamokSayolaghoreva prAdhAnyadyotanArtham / tena kevaladrutAtmake'pi tAle drutadvayaM laghUkRtya tatra grahamokSau kuryAditi saMpradAyo veditavyaH / atroktasya mAtrApramANabhedasya tAlavizeSaniSThatvenodAharaNamuttaratra tAlAnAM paunaruktyaparihArAvasare kariSyate / yathAzobhaM kAMsyatAladhvananAdikayeti; kAMsyatAladhvanane yA zobhA kacinmuktanAdatvena, kvacidgRhItanAdatvena, kacidvighAteSu karakriyAvizeSeNa, kvacidvighAte ghAtakalpanayA ca jAyate, tAM zobhAmanatikramya kAMsyatAlasya dhvananAdvismayavaicitryajanitAzcaryavAn ; mataH; lokasaMmata iti mArgatAlAdvaiSamyaM dezItAlasya / ardhamAtramiti ; mAtrAyA ardhamardhamAtraM druta ucyate / druvAdiracanAbhedAditi / drutAdInAM drutalaghuguruplutAnAM racanA saMniveza Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 saMgItaratnAkaraH AditAlo dvitIyazca tRtIyo'tha caturthakaH // 239 // paJcamo niHzaGkalIlo darpaNaH siMhavikramaH / ratilIla: siMhalIla: kandarpo vIravikramaH // 240 // raGgaH zrIraGgacaccaya? pratyaGgo yatilagnakaH / rAjacUDAmaNI raGgayoto raGgapradIpakaH // 241 // rAjatAlo varNatAlaH siMhavikrIDito jayaH / vanamAlI haMsanAdaH siMhanAdaH kuDukkakaH // 242 // turaGgAlIlaH zarabhalIlaH syAtsihanandanaH / tribhariGgAbharaNo maNThakaH kokilApriyaH / / 243 / / niHsAruko rAjavidyAdharazca jayamaGgalaH / mallikAmodavijayAnandau krIDAjayazriyau / / 244 // vizeSaH, pramANavizeSazca ; tasyA bhedo vizeSAntaraM, tasmAddhetostAlabhedo'pyanekadhA bhavati, vicitro bhavati / tAlavaicitryamapi drutAdInAM saMnivezabhedAt pramANabhedAcceti mantavyam / tAlAnAmityAdi / teSAm ; dezItAlAnAmityarthaH / uddezam ; nAmamAtrAbhidhAnam / / 237, 238- // (su0) dezItAla iti / dezItAlastu zobhAmanatikramya krameNa kAMsyatAladhvananAdikasvecchAracitayA kriyayA ; vakSyamANalaghvAdibhi: mitayA kriyayA saMmita: ; mataH saMmataH ; munInAmityarthaH / dezItAlopayogIni tAlAni lakSayatiardhamAtreti / mAtrAlakSaNaM pUrvamuktam'; "paJcaladhvakSaroccAramitaH" iti / tasyA ardhaM drutaH, mAtrAtraye pluta: ; laghurekA mAtrA ; mAtrAdvayaM gururiti prasiddhatvAnnoktAnIti / drutAdIti / drutAdInAM drutalaghuplutAnAM racanAnyUnAdhikye paurvAparya vA tadbhedAt tAlabhedo'pyanekaprakAra: / teSAmeva pratijJA | uddezamAha-tAlAnAmiti // 237, 238- // (su0) nAmagaNanapUrvakaM dezItAlAnAM saMkhyAmAha-AditAla iti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH T makarandaH kIrtitAlaH zrIkIrtiH pratitAlakaH / vijayo bindumAlI ca samanandanamaNThikAH || 245 / / arunicht at viSamo varNamaNThikA abhinando'naGganAndImallakaGkAlakandukAH / / 246 // ekatAlI ca kumudacatustAlI ca DombulI / abhaGgo rAyavaGkolo vasanto laghuzekharaH // 247 // pratApazekharo jhampA gajajhampazcaturmukhaH / madanaH pratimaNThazca pArvatIlocano ratiH // 248 // lIlAkaraNayatyAkhyau lalito gArugistathA / rAjanArAyaNAkhyazva lakSmIzo lalitapriyaH || 249 / / zrInandanazca janako vardhano rAgavardhanaH / paTtAlazcAntarakrIDA haMsotsavavilokitAH // 250 // gajo varNayatiH siMhaH karaNaH sArasastathA / caNDatAlazcandrakalAlayaskando'DatAlikAH || 251 // ghattA dvandvamukundau ca kuvindazca kaladhvaniH / gaurIsarasvatIkaNThAbharaNo bhagnasaMjJakaH / / 252 / / tAlo rAjamRgAGkazca rAjamArtaNDasaMjJakaH / niHzaGkaH zArGgadevazcetyete soDhalamUnunA / 253 // dezItAlA : samAdiSTAH viMzatyabhyadhikaM zatam / 137 (ka0 ) niHzaGketi / zArGgadevazceti / zatAdupari viMzasya tAlasya svanAmakaraNena dezItAlAnAmanantatvaM svecchAkRtanAmayuktatvaM ca darzitavAn granthakAraH / viMzatyabhyadhikaM zatamitIyattAparicchedastu prasiddhimAzritya kRta iti mantavyam / / 239-253- // 18 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 saMgItaratnAkaraH gurvAdyAzcaturazrAdeH khaNDayitvA nivezitAH // 254 // yadvA lamyAdikhaNDAnAmAdhikyamiha dRzyate / tenaiSAM khaNDatAlatvamabhASanta purAtanAH // 255 / / drutAdyAdyakSaraijJeyaM santi saMjJAntarANyapi / ardhamAtraM tathA vyoma vyaJjanaM bindukaM drute // 256 // laghuni vyApakaM hasvaM mAtrikaM saralaM tthaa| dvimAtraM ca kalA vakra dIrgha guruNi kIrtitam // 257 // plute vyakaM trimAtraM ca dIptaM sAmodbhavaM tathA / drute zaMbhurlaghau devI gurau gaurIyutaH zivaH // 258 / / plute trayo virizcAdyA devatA munibhiH smRtAH / drute bindurvirAmAnte tUktA mAtrAyutA lipiH // 259 // plute mAtrAyuto vakro lipo zrIzAGgiNoditaH / tAlAnAM lakSaNaM vakSye teSAM mUrimatAzritam // 260 // AditAlAdayaH zArGgadevAntA viMzatyuttaraM zataM dezI tAlA bhavanti / ete khaNDatAlA iti kathyante // 239-253- // (ka0) dezItAlAnAM khaNDatAlatvaM sopapattikaM darzayati-gurvAdyA ityAdinA / drutAdyAdyakSaraijJeyamiti / drutAdi drutalaghuguruplutAH, AdyakSaraiH mvanAmAkSaraiH / drutasya AdyakSaram , 'da' iti ; laghorAdyakSaram , 'la' iti ; gurorAdyakSaram , 'ga' iti ; plutamyAdyakSaram , 'pa' iti vakSyamANeSu lakSaNavAkyeSu sthitairetairakSaraiH dUtAdi jJeyaM bhavati / drutAdInAmardhamAtrAdi saMjJAntarANyapi santi / tAnyapi lakSaNavAkyeSu draSTavyAni / tatra magaNAdayo'pyaSTau gaNAH kvacinmakArAdyakSaraijJeyA bhavanti // -254-260 // (su0) tatra kAraNamAha-gurvAdyA iti / caturazrAdeH ; caccatpuTacAca Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH laghvAditAlo loke'sau rAsaH / ityAditAlaH (1) dau lo dvitIyakaH / 0 0 / iti dvitIyakaH (2) drutAd drutau virAmAntau tRtIyaH syAt . . / iti tRtIyaH (3) caturthakaH // 261 // laghudvayaM drutazcaikaH / / * iti caturthakaH (4) paJcamastu dUtadvayam / * * iti paJcamaH (5) tAle niHzaGkalIlAkhye plutau dvau gadvayaM laghuH // 162 // 53 55 / iti niHzaGkalIlaH (6) puTAdeH, gurvAdayaH gurulaghuplutAH khaNDayitvA vibhajya atra nivezitAH ; tasmAt khaNDatAlatvam / athavA laghvAdikhaNDAnAM khaNDarUpANAM ladhvAdInAmAdhikyaM tasmAt khaNDatAlatvamiti / paribhASAmAha-drutAdIti / atra dezItAlaprakaraNe drutAdayaH drutalaghuplutA: AdyakSaraiH jJAtavyAH / anyApyeSAM saMjJAH santi ; drute ardhamAtre vyoma, vyaJjanaM, bindukamiti saMjJA / laghuni vyApakaM hrasvaM mAtrikaM saralaM ceti saMjJA / guruNi dvimAtrikakalAvatvaM dIrghamiti / plute tryaGgaM trimAtradIrghatamo bhavati / drutAdInAM prazaMsArtha devatA Aha-devateti / drute, zaMbhurdevatA ; laghau, devI devatA ; gurau, gaurIsahita: paramezvaraH ; plute, brahmaviSNumahezvarA iti / drute'pi vizeSaM kathayati-druta iti / drute bindulekhanIyaH, virAmAnte drute sarvApi lipiH mAtrAyutA, plute mAtrAyute gururlekhanIyaH, plutagurvorapi vizeSa: pUrvamevoktaH // -254-260 // (ka0) dezItAlAnAM lakSaNAni spaSTArthAni / nanu cAtra keSAMcitAlAnAM lakSaNeSu nAmabhede'pyarthabhedAbhAvAdarthapaunaruktyaM pratIyate / yathA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 saMgItaratnAkara: " jhaNTuko dvau drutau lau dvau " iti jhaNTukatAlasya lakSaNam / "aDDatAlo dau laghudvayam " ityaDDutAlasya lakSaNam / " drutadvandvAt laghudvandvAt vaikundo maGgalo bhavet " iti sAlagasUDasya niHsArubhedasya vaikundasya lakSaNam / eteSAM trayANAM tAlAnAM nAmabheda eva, na svarUpabhedaH / evaM darpaNamadanamakarandAnAM niHsAruhaMsalIlahaMsAnAM, jayAzIlakamalAnAmudIkSaNasaundara sagaNapratimaNThAnAM, yathAca -- DheGkIvarNamaNThayoH, karuNAmarayostribhaGgiratilIlayoH, krIDAnandayoH, zaGkhapratitAlayoH, maGgalAbharaNapratimaNThayoH, kAntAraratitAlayoH, kalApavicArayoH, tRtIyAntarakrIDayoH varNabhinnarAjamRgAGkayoH, abhaGgotsavatAlayoH, vijaya dvitIyayormithaH svarUpabhedAbhAvAtpaunaruktyaM doSa iti cet; "" atrocyate kallinAthasudhiyocitamuttaram / lakSyAnusArataH paunaruktyaM tAlagataM prati // 99 iha punaruktatayA parigaNiteSu kuDukkAditAleSu sthitAnAM ladhvAdInAM dezIgatatvenAniyata pramANatvAtpramANabhedenApi svarUpabhedAdarthapaunaruktyAbhAvAdadoSa iti / tathAhi kuDukkatAlastu gopAlanAyakena rAgakadambai revaguptivadaprayuktaH / tatra sthito laghuH caturladhvakSaroccAramito dRzyate / tadanusAreNa tatra sthito druto'pi dviladhvakSaroccAramito dRzyate / aDDutAyAM tu paJcalaghvakSaroccAramito laghustadardhamito drutazca dRzyate / niHsArubhede vaikunde tu paDladhvakSaroccAramito laghustadardhamito drutazca vartate / evaM sarvatra trayANAM paunaruktye ladhvAdInAM pramANabhedo draSTavyaH / tathA DheGkayAM paJcaladhvakSaroccAramito laghustaddvaiguNyena guruzca dRzyate / ballabhamaNThe tu caturthaladhvakSaroccAramito laghustaddvaiguNyena guruzca dRzyate / evaM dvayoH paunaruktye'pi prakRtanyUnAdhikapramANabhedeSu lakSyAnusAreNa dvAbhyAM ladhvAdipramANAbhyAM tAlasvarUpabhedo draSTavyaH / kiMcitkvacidgItAdAvekasyaiva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 141 tAlasyAvRttiSu pramANabhedo dRzyate / kacidekasyAmapyAvRttau laghvAdiSvaMzeSu pramANabhedo dRzyate / etatsarve dezItvasya bhUSaNameva ; na dUSaNamiti dezItAla rahasyamAcAryAbhimatamavagantavyam / nanvatra dezItAlalakSaNeSu ; " drutau virAmAntau tRtIyaH syAt " iti tRtIyatAlAdiSu kepuciddezItAleSu drutazeSatvena virAmaH zrUyate / tathA " gajalIle virAmantamuktaM laghucatuSTayam" iti gajatAlAdiSu zeSatvena virAmaH zrUyate / tatra virAmaH kiM rUpa: ? iti cet; ucyate - ubhayatrApi virAmo vicchedaparyAya: / kriyAnantaravizrAntirUpatvAdbhinnakAlazca / tathAhi drutazeSa virAma lakSyeSu drutArdhakAlo dRSTaH / laghuzeSastu tadbhutakAla iti / evaM virAmasya bhinnakAlatve guruplutayorvirAmAntavacanameva jJApakam / tathAhi-- yadi gururvirAmAnta ityucyeta, tato gurorvirAmo'pi tadardhatvena laghuH kAlaH syAt / tatazca pluta eva prakArAntareNoktaH syAt / tathA plutasyApi virAmaH sArdhamAtrakAlo bhavet / tathAca plutaH sArdhacaturmAtriko bhavati / tathAca tAdRzasya tAlAvayavasya kvacidapyanupalambhAdapasiddhAntatA apaprayogatA ca prasajyeta / tasmAt guruplutayoH savirAmatvavacanameva drutalaghuvirAmayorvairUpyaM jJApayatIti siddham / atra kecididAnIMtanAH bharataMmanyA virAmasyApi tAlAvayavatvamaGgIkRtya prastArAdiSu tAlapratyayeSu tasyApi samAvezaM kRtvA svavaiduSyaM prakAzayanto'jJAn pratArayanti / taiH svakIyameva zAstrAparijJAnaM prakAzitamiti prakAzayatA abhinavabharatAcAryeNa sarvajJena catureNa kallinAthaviduSA virAmasya tAlAvayavatvAbhAve caturo hetUnupanyasya saMgrahaH zlokaH kRtaH / yathA " akriyAtvAtkriyAbhAvarUpatvAtpAratantryataH / virUpatvAdvirAmo na prastArAdikamarhati // " iti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 saMgItaratnAkaraH darpaNe dadvayaM gazca * . 5 iti darpaNa: (7) siMhavikramasaMjJakaH / gatrayaM laH palagapAH _555 / / 55 iti siMhavikramaH (8) ratilIle laghU gurU // 263 // || 5 5 iti ratilIlaH (1) lamvante datrayaM siMhalIlo . . . / iti siMhalIla: (10) dau yagaNastathA / kaMdarpatAlastasyaiva paryAyaH syAtparikramaH // 264 // * * 155 iti kaMdarpaH (11) laghuTuMtadvayaM cAnte guruH syAdvIravikramaH / | 0 0 5 iti vIravikrama: (12) virAmaH prastArAdikaM nAhatIti kAryaniSedhena kAraNasya tAlAvayavatvasya niSedho nAntarIyakatayA siddho veditavyaH / atra catvAro'pi hetavaH pRthak sAdhyasAdhanasamarthA drssttvyaaH| evamanabhyupagacchantaM prati tenaiva vyAhRtirdarzitA lokadvayena " kriyAvizrAntirUpasya virAmasya bhavedyadi / prastArAdikametadvalayAnantyaM prasajyate // tasvIkAre tvativyAptyA zAstraM vyAkulitaM bhavet / ato virAmasahitaprastArAdikathA vRthA // " iti / prakRtamanusarAmaH // 261, 262 // (su0) uddezakrameNa tAlAnAM lakSaNaM pratijJAya kathayati-ladhviti / eko laghuH (1) AditAla: (1) dvau drutau, eko laghu: (0. 1) dvitIya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raGgazcaturhutI ga 000 .00 pavamastAlAdhyAyaH * 5 iti raGgaH (13) zrIraGgaH sagaNo lapau // 265 // / / S | De iti zrIraGgaH (14) virAmAntadrutadvandvAnyaSTau laghu ca caccarI / 0 pratyaGgo magaNo lau dvau ? C 0 C 0 SS S || iti pratyaGgaH (16) 0 / iti yatilagna: (17) | iti cacarI (15) yatilagno druto laghuH || 266 // gajalIlo virAmAntamuktaM laghucatuSTayam / / / / iti gajalIlaH (18) haMsalIle virAmAntaM laghudvayamudAhRtam || 267 // iti haMsalIla : (19) 3 tAla: (2) drutAdanantaraM dvau drutau virAmAntau ( 00 : ) tRtIyatAla: (3) dvau laghU, eko druta: ( / / * ) caturthatAla: (4) drutadvayam ( 0 0 ) paJcama: (5) tau dvau gurU, ko laghuH (SI) niHzaGkalIla: (6) / (su0) darpaNe drutadvayaM guruzca ( 5 ) darpaNa: (7) gurutrayaM, eko laghuH, ekaH plutaH, punareko laghuH, eko guruH, punarekaH plutazca ( SSS 18150 ) siMhavikrama: (8) laghudvayaM gurudvayaM ca ( 11SS ) ratilIla: (9) laghurAdAvante ca yasya evaMvidhaM drutatrayam ( 100 ) siMhalIla: (10) drutadvayaM, yagaNazca ( * IS S ) kaMdarpatAla: ( 11 ) tasyaiva ; kaMdarpatAlasyaiva parikrama iti nAmAntaram / eko laghuH, drutadvayam, ante guruzca ( 1 . *S ) vIravikramaH (12) / 0 00 (su0 ) catvAro drutAH, guruzca ( 0 S ) raGgatAla: (13) sagaNa:, laghudvayaM guruH, tata eko laghuH ekaH plutazca (115 / 3 ) zrIraGgatAla: (14) " Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 saMgItaranAkaraH varNabhinno drutau logaH * 0 1 5 iti varNamitraH (20) tribhinno lguruplutaaH| 15 iti tribhinnaH (21) rAjacUDAmaNidau dvau nagaNazca drutau lagau / / 268 / / 0 0 / / / 0 0 1 5 iti rAjacUDAmaNiH (22) magaNo laplutau raGgodyotaH __5551 iti raGgodyotaH (23) rnggprdiipkH| to gapluto SSISS iti raGgapradIpakaH (24) rAjatAlo gapo dau ca galau plutaH / / 269 / / 5 . . 5 / iti rAjatAlaH (25) virAmAntAni drutadvayAnyaSTau, eko laghuzca (0. 0 .....:.:.:.: / ) caccarItAla: (15) mAgaNa: gurutrayam , dvau laghu (SS STI) pratyaGgaH (16) eko drutaH, eko laghuzca ( * I ) yatilagnaH (17) virAmAntaM catvAro laghavaH (I|| ) iti gajalIlaH (18) laghudvayaM virAmAntam (Ii) haMsalIla: (19) / (su0) dvau drutau, eko laghuH, eko gumazca ( * * I 5 ) varNabhinnaH (20) eko laghuH, eko guruH, ekaH plutazca (155) tribhinnaH (21) dvau drutau, nagaNa:, laghutrayam , puna: dvau drutau, eko laghuH, eko guruzca ( . . / / / . . 15) rAjacUDAmaNiH (22) magaNaH, gurutrayam , eko laghuH, eka: plutazca (SSSIS) ranodyotaH (23) to tagaNaH, gurudvayameko laghuH, punareko guruH, plutazca (55155) raGgapradIpakaH (24) eko guruH, ekaH plutaH, dau drutadvayam , punareko guruH, plutazca (53. * SIS) rAjatAla: (25) / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH 145 yazrI mizro dvidhA varNaHyazrI lau do laghudvayam / (1) || 0 0 / / iti tryazravarga: mizro drunacatuSkAH syurvirAmAntAtrayaH pRthak // 270 / / tataH pagau do galau gaH (2) ..........35 . . 5 1 5 iti mizravarga: caturazro'pi dRzyate / galau drutau guruzceti (3) 51 * * 5 iti ctu'zravaNaH (26) siMhavikrIDitaH punaH / / 271 // lapau gapau pagau lAdgaH palau pazca ___Isssss / 53iti hivikrIDita: (27) jayaH punH| jo laghudvauM drutau pazca 1511 * * iti jayaH (28) vanamAlI catutI // 272 // (su0) varNatAlo dviprakAra: ; tryazro mizrazca / tatra laghudvayam , drutadvayam , punarlaghudvayam ( / / . . II) vyazravaNaH / virAmAntA drutacatukAstrayaH tato'nantara, pago; plutaH, guruzca, dvau drutau, eko guruH, eko laghu:, eko guruzca ( 0 0 0 0 0 0 0 0 0 655 . . I 5 ) mizravaNaH / eko guruH, eko laghuH, dvau drutau, eko guruzca (SI . . 5) caturazravarNo'pi dRzyate (26) lapau; laghuplutau, gapau; guruplutau, pagau ; plutagurU, lAdgaH; laghugurU, palau; plutagurU, tata: plutazca ( 1 3 553SISSIS) siMhavikrIDita: (27) jo jagaNaH, eko laghuH, drutadvayam , plutazca (ISTI . . 5) jayaH (28) / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 laghu dvau gururiti haMsanAda: saMgItaratnAkara: 0 0 0 0 0 / 0 0 iti vanamAlI (29) 13. * De iti haMsanAdaH (30) 00 siMhanAdo yagaNazca laghurguruH // 273 // plutau dvau drutau plutaH / IS SIS iti siMhanAda: (31) kuTuko dvau drutau lau dvau drutau turaGgalIlaH syAt ... ... ... 0 0 || iti vuTukka : (32) virAmAntadrutadvayAt / dvau caturdvana dvau lau * * iti turaGgalIla: (33) bhavecchara bhIlakaH // 274 // / / 0000 / / iti zarabhIla: (34) " siMhanandanakaH punaH / pau lagau drutau gau laH palapA go laghu tataH / / 275 / / catvAro laghavosndAH SSIS IS * * SS SS || iti nindana (35) tribhaGgi sagaNAdguruH / 00 (mu0) catvAro drutAH, eko laghuH, drutadvayam, guruzca ( vanamAlI (29) lAglulau ; laghu-sutau drutadvayaM, plutazca (De. * De ) haMsanAda: (30) yagaNa:; eko laghuH, gurudvayam ; tato laghurguruca ( IS SIS) siMhanAda: (31) drutadvayaM, laghudvayaM ca ( 0 0 / / ) kuDukka: (32) virAmAntadrutadvayAnantaraM drutadvayam ( : ) turaGgalIla : (33) / (su0) dvau laghU, caturhutI; caturNA drutAnAM samAhAraH caturhutI, lau; laghudvayam (50010 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 paJcamastAlAdhyAyaH I155 iti nibhaGgiH (36) raGgAbharaNatAle tAllupluto 55 / / iti raGgaHbharaNaH (17) ____maNThake punaH / / 276 // sAccaturlaghu ni zabda (1) / / 5 x x iti mnntthH| ___ yadvA bhAd dvaavshbdko| (2) 5 || 2 x iti vA maNThaH (38) bhAcaturlaghu niHzabdaM bhave mudritapaNThake / / 277 // (3) S|| 4 x iti mudritamaSTaH / maNTho na jau laghuryadvA (4) / / || S| iti vA maNThaH / proktA: paDapare bhidaaH| ( / / .... / / ) zarabhalIla: (34) tapau; ta:; tANaH, gurudvayaM, laghuzva ; pa:; pluta:, lagau ; laghugurU, drutau ; drutadvayam , gau; gurudvayam , la: ; laghu:, palapAH ; plutalaghuplutAH, go, guru:, laghU ; ladhudvayam , tata: ; anantaram , catvAro laghavaH, azabdA ; azabdapATena dhAraNIyam (SS 13 / 5. . 5515135||x x) siMhanandanaH (35) sagaNa: ; laghudvayaM, guruzca, punarapi guruH (IISS) tribhaGgiH (36) tAt, tagaNAt , gurudvayaM laghuzca, anantaram , eko laghuH, ekaH plutazca (SS || ) raGgAbharaNa: (37) sAt ; sANAt laghudrayaM guruzca, anantaraM niHzabdapATena laghucatuSTayaM dhAraNIyam (|| Sxx ) maNThaH / pakSAntaramAhayadveti / bhAt ; bhANaH, gurulaMghudyaM ca, tasmAt dvau bhagaNo ni:zabdau (SII - 2 x ) dvitIyamaNThaH (38) / / (su0) bhagaNo ; gurulaMdhudvayaM ca, tasmAt niHzabda laghucatuSTayaga (SII. 4) muditamaNThaH / yadvA-najau ; nagaNajagaNau, nagaNo laghutrayam , jagaNo laghuguru Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 saMgItaratnAkaraH maNTharUpakavelAyAm iti dazavidho mnntthH| kokilApriyanAni tu // 278 // galapAH syuH 5 / iti kokilApriyaH (39) virAmAnto laghU niHsAruko mataH / iti ni:sAruka: (40) laghurgururdunadvandvaM rAjavidyAdharo bhavet / / 279 // IS * 0 iti rAjavidyAdharaH (41) sagaNadvitayaM yatra sa tAlo jayamaGgala: / ITS || S iti jayamaGgalaH (42) mallikAmodatAle tu lo to drutacatuSTayam // 280 // / / 0 0 0 0 iti malikAmodaH (03) vijayAnandasaMjJe tu laghudvandvaM gurutrayam / ||555 iti vijayAnandaH (44) krIDA druto virAmAntau caNDaniHsArukazca saH // 281 / / / iti krIDAtAlaH, caNDani:sArukazca (45) jayazrI ragaNAllo gaH SISIS iti jayazrIH (16) do lo lo makarandakaH / laghavaH, punarlaghuzca (|||| 5 || ) iti vA maNThaH / apare SaDbhedA maNThaprabandhalakSaNe uktAH / evaM daza maNThAH / galapAH; gurulaghuplutAH (SIR) kokilApriyaH (39) virAmAntaM laghudvayam (11) ni sArukaH (40) eko laghuH, eko guruH, drutadvayam ( IS . . ) rAjavidyAdharaH (41) / . . (su0) sagaNadvitayam ; sagaNo lagudvayam , guruzca (IISITS) jayamaGgalaH (42) dvau laghU , drutacatuSTayam ( / / . . . . ) mallikAmodaH (43) laghudvayaM, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 149 .. / / / iti makarandaH (47) lapI galau plunaH kIrtiH 1351 iti kIrtitAla: (48) zrIkIrtidvau~ gurU laghU / / 282 // 55 / / iti zrIkIrtiH (49) lau drutau pratitAla: syAt / / . 0 iti pratitAla: (50) vijaya: pagapA lghuH| 35 / iti vijayaH (51) gurvormadhye tu catvAro bindavo vindumAlini / / 283 // 5.00.5 iti vindumAlI (52) samo lau do virAmAntau || iti samaH (53) laghudI pazca nndnH| |..' iti nandana: (54) gurudrutaplutAH proktA maNThikA 5.5 iti maNThikA / gurutrayaM ca ( II SSS) vijayAnandaH (44) virAmAntau dvau drutau (6) krIDAtAlaH, ayameva caNDaniHsArukazca (45) ragaNAt ; ragaNaH, gurulaghurguruzca, tasmAt laghurguruzca ( S IS IS) jayazrI: (46) dau; drutadvayam , lau; laghudvayam , punareko laghuzca ( . . | | | ) makarandaH (47) lapau; laghupluto, galau; gurulaghU , puna: plutazca (15513) kIrtitAla: (48) / (su0) gurudvayaM, laghudvayaM ca ( 55 II ) zrIkIrtiH (49) lau ; laghudvayam , drutau ; drutadvayam ( || . . ) pratitAlaH (50) pagapAH ; plutaguruplutAH, laghuzca (351) vijayaH (51) gurvormadhye catvAro bindavaH ( 5 . . . . 5) bindumAlI (52) lau : laghudvayaM, virAmAntau dvau drutau / / / :) samatAla: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 saMgItaratnAkaraH ___ anyantu ladvayam // 284 // virAmAdidrutau dvau ca maNThikA parikIrtitA / / / iti maNThikA (55) dIpako dalagA dvihniH *.1155 iti dIpaka: (56) lo dvau gururudIkSaNaH // 285 // 115 inyudIkSaNa: (57) ragaNo deGkikA kaizcidepa proktamtu yojanaH / SIS iti DhekI (58) dvizvatvAro virAmAntA drunAntu viSame matAH // 286 / / ....... : iti viSama: (59) dvau lau dvau do laghudauM dvau kIrtitA varNamaNThikA / / / 0 0 1 * * iti varNamaNThikA (6.) abhinando laghudvandvaM drutayugmaM gurustathA / / 287 / / || 0 0 5 ityabhinandaH (61) (53) eko laghuH, drutadvayam , plutazca ( / ..) nandanaH (54) gurudrutaplutAH (508) maNThikA / (mu0) anyaistu-- laghudvayam , virAmAdidrutadvayam , ( 11 )maNThikA parikIrtitA (55) / dalagAH ; drutalaghugurava , dvidiH, dvau drutau, dvau laghU , dvau gurU ityarthaH ( . . / / 55 ) dIpakaH (56) laghudvayam , guruzca (115) udIkSaNa: (57) ggaNaH ; gurulaghuguravaH ( S T S ) DhekikAtAla: ; eSaiva yojana ityucyate (58) vigamAntAH drutAzcatvAraH, dviH; dvivAramAvartanIyam (... .....) viSamaH (59) dvau lau ; lagudvayam , dvau dau ; drutadvayam , punaH dvau druto ( / / . . | . . ) varNamaNThikA (60) laghudvandvama; laghudvayam , drutayugmam ; drutadvayam , eko guruzca ( / / . . 5) abhinandaH (61) / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 151 laplutau sagaNo'naGgaH II15 ityanaGgaH (62) . nAndI lo dau laghU gurU / / . . || 5 5 iti nAndI (63) mallatAlo virAmAntadvivindvantaM catulaghu // 288 / / ___|||| iti mallatAlaH (64) uktazcaturdhA yaGkAla: pUrNaH khaNDaH samo'samaH / caturvRtI galau pUrNaH (1) * * * * 5 / iti pUrNaH khaNDo dau dvau gurudvayam // 289 // (2)* *55 iti khaNDaH / samo gurU dvau laghyante (3) 551 iti smH| viSamo lAd gurudvayam / (v)15 5 iti viSamaH (65) iti caturdhA khaal:| (su0) lapluto; laghupluto, sagaNaH; laghudvayaM guruzca (ISTIS) anaGgaH (62) lo ; laghuH, dau; drutadvayam , laghU ; laghudvayam , tata: gurU ; gurudvayam (1. * ||SS) nAndI (63) virAmaM drutadvandvamante yasya evaMvidhaM laghucatuSTayam ( / / || .:) mallatAla: (64) kaGkAlaM lakSayituM vibhajate-ukta iti / pUrNAdibhedena caturdhA kaDkAla: / krameNa lakSaNAnyAha-catudrutI, catvAro drutAH, galau ; gurulaghU ( . . . . 51 ) pUrNakaGkAla: (1) dau dvau ; drutadvayam , gurudvayam ( * * 55 ) khaNDakaGkAla: (2) laghurante gurudvayaM yatra (SSI) samakaGkAla: (3) lAt ; laghoranantaram , gurudvayam (I S S ) viSamakaGkAla: (4) iti caturvA kaGkAla: (65) / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 saMgItaratnAkaraH kanduko lau ca sagaNaH IIII iti kanduka: (16) drutena tvekatAlikA // 290 / / * itye katAlI (67) kumudo lAd drutau lau gazca [..|| iti kudaH (68) anyeSAM lshcturdutii| ante guruzca kumudaH |....5 iti vA kumudaH / catustAlo guroH pare // 291 / / trayo drutAH 5* * * iti canustAla: (69) DombulI tu dilaghuH syAdvirAmavat / fi iti DombulI (70) abhaGgo laplutau . 13 ityabhannaH (1) rAyavaGkolo ragaNAd drutau // 292 // SIS * * iti rAyavakola: (72) (su0) lau; dvau laghu , sagaNazca ; laghudvayaM guruzca (ITTISS ) kandukaH (66) drutena tu, ekena drutena (0) ekatAlikA (67) lAta, laghoranantaraM drutau, drutadvayaM, lau laghudvayaM guruzca (1 * * || 5 ) kumudaH (68) anyeSAM tu mate-eko laghu:, catvAro drutA: guruzca (1 . . . . 5) iti vA kumudaH / guroranantaraM catvAro drutA: (5 0 0 0 0 ) catustAla: (69) vigamayuktalaghudvayena (ii) DombulI (70) laghuH, pluzca (15) abhaGgaH (71) ragaNAta, ragaNo gurulaghuguravaH, tato'nantaraM drutadvayam (SIS * . ) rAyavakola: (72) / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasanto mau pazcamastAlAdhyAyaH / / / SS S iti vasanta: (73) virAmAntalaghunA laghuzekharaH / 1 iti laghuzekhara: (74) pratApazekharo dIptAdvirAmAntaM drutadvayam / / 293 / / :: iti pratApazekhara : ( 75 ) jhampAtAlo virAmAntaM drutadvandvaM laghustathA / : / iti jhampAtAla: (76) gajajhampo gurorUrdhva virAmAntaM drutatrayam // 294 // SO : iti gajajhampa: (77) caturmukho plutAbhyAM mAtrika syAtsa eva hi / ISI De iti caturmukhaH (78) dadvayaM gava madanaH * * 5 iti madana: (79) so bho vA pratimaNThakaH // 295 // 153 (su0) nmau; nagaNamagaNau, trilaghurnagaNaH, trigururmagaNa: ( 111SSS ) vasanta: (73) virAmAnta eko laghuH ( 1 ) laghuzekhara: (74) dIptAt plutAdanastaram, virAmAntaM drutadvayam (S) pratApazekhara : (75) virAmAntaM drutadvandvam, drutadvayam, laghutha (::1 ) jhampAtAla: (76) gurorUrdhvam, guroranantaraM virAmAntaM trayo drutA: ( 566 ) gajajhampa: (77) jo; jagaNaH, laghugurulaghavaH, tatazca plutaH ( 15 / De ) caturmukha: (78) sa eva, caturmukha eva, mAtrika:, laghumAtra ityarthaH // (su0 ) dadvayam, drutadvayam guruzca (0 00 20 S ) madana: (79) sagaNo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 kollaTo'nyairayaM proktaH 1 / 5 5 / / iti pratimaNThakaH (80) pArU saMgItaratnAkara: lIlA dalau pa SSSI SSS iti pArvatIlocana: (81) ratitAlo laghurguruH // 296 // 15 iti ratitAla: (82) 0.0 00 pArvatI locane punaH / | De iti lIlAtAla : (83) karaNayatau drutacatuSTayam / iti karaNayatiH (84) lalite dvau drutau logaH * * | S iti lalita: (85) gArugistu caturhutI // 297 // bhagaNo vA pratimaNThakaH ; laghudvayaM guruzca, sagaNaH gururlaghudvayaM ca bhagaNaH, (11SS 11) pratimaNThakaH, ayameva pratimaNThakaH anyaiH AcAyaiH kolluka ityuktaH (80) malapA: ; magaNalaghuplutAH, trigururmagaNaH, dvau gurU; gurudvayaM ; dau dvau drutadvayaM ca ( Ssssss 0 ) pArvatIlocana: (81) laghuH, guruzca (IS ) ratitAla: (82) dalau, drutalaghU, plutazca ( 0 15 ) lIlA (83) drutacatuSTayam (* * ) karaNayatiH (84) / 00 0 (su0 ) drutadvayaM, laghurguruzca ( 0015 ) lalita (85) caturhutI ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAmAntaM budhairuktA pazcamastAlAdhyAyaH * 0 * iti gArugi: (86) jagaNa vakraH * * ISIS iti rAjanArAyaNa: (87) virAmAntaM laplutau ca UrdhvaM laghubhyAM ragaNaH rAjanArAyaNe punaH / / De iti lakSmIza: (88) 00 lakSmIze tu drutadvayam // 298 // janako nayasA vakraH 115 15 iti lalitapriyaH (89) tAlastu lalitapriyaH / S / / iti zrInandana: (90 ) syAtAM zrInandane bhapau // 299 // / / / 15 5 15 iti janaka: (91) vardhana dvau drutau lapau / / iti vardhana: (92) 155 00 0 jagaNaH, catvAro drutAH virAmAntA: ( :) gArugi: (86) dvau drutau, eko guruH, laghudvayam, vakraH, guruzca ( 0 0 ISIS ) rAjanArAyaNa: (87) virAmAntaM drutadvayam, laghuH, plutazca (0: 1 ) lakSmIza: (88) dvau laghU, anantaraM ragaNa:, gurulaghugururUpa: ( 11SIS ) lalitapriyaH (89 ) bhagaNa:, plutazca (STI) zrInandanaH (90) / 1 (su0) nagaNayagaNasagaNAH, vakraH guruzra ( ||SSSS ) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 saMgItaratnAkaraH virAmAntau drutau vindustrimAtro rAgavardhanaH // 300 // ... iti rAgavardhanaH (93) drutaiH SaDbhistu SaTtAla: 0 0 0 0 0 0 iti SaTtAla: (94) antarakrIDA tu kathyate / drutatrayaM virAmAntaM __..ityantarakIDA (95) se saviratI laghU / / 301 // / / iti haMsaH (96) laghuplutAvutsavaH syAt / ityutsavaH (95) go dau dIpto vilokite / 5 . . iti vilokitaH (98) gajazcaturlA dhArAsau / / / / iti gajaH (99) lo dau varNayatirbhavet // 302 / / / / 0 iti varNayatiH (100) janakaH (91) drutadvayam , laghuH, plutazca ( 0 . | 5) vardhana: (92) virAmAntadrutadvayam , tatazca binduH trimAtra: pluta: (0. ) rAgavardhanaH (93) SaDbhi: drutai: ( * 0 0 0 0 0 ) SaTtAla: (94) virAmAntaM drutatrayam ( . . . ) antarakrIDA (95) virAmAntayuktaM laghudvayam ( / ) haMsa: (96) eko laghuH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH siMhe ladau latrayaM ca | 0 ||| iti siMhaH (101) guruNA karuNo mataH / 5 iti karuNa: (102) laghurdUtAnAM tritayaM laghU dvau sArasaH smRtaH // 303 // / * 0 0 / / iti sArasaH (103) drutatrayaM laghudvandvaM caNDatAle babhASire / . . . / / iti caNDatAla: (104) magaNazca trayo dIptA laghuzcandrakalAbhidhe / / 304 // _555333 / iti candrakalA (105) galau plutatrayaM vakraH pluto bindutrayaM laye / ___533353 0 0 iti layaH (106) eka: plutazca (15) utsava: (98) ekA guruH, dvau drutau, dIptaH ; plutazca (5 . . 5) vilokita: (98) catvAro laghavaH ( / / / / ) gaja: (99) laghudvayaM, drutadvayaM ca (|| . . ) varNayati: (100) / (mu0) eko drutaH, punalaghutrayaM ca ( | 0 | | | ) siMhaH (101) ekena guruNA (5) karuNaH (102) eko laghuH, drutatrayaM, punarlaghudvayaM ca (1 . . . / / ) sArasa: (103) drutatrayaM, laghudvayaM ca ( . . . || ) caNDatAla: (104) magaNa: ; gurutrayam , trayo dIpAH; plutatrayamityarthaH / tata eko laghuzca (5553331) candrakalA (105) galau, gurulaghu , plutatrayam , vakraH; guruH, tata: plutaH, tato bindutrayam (5133355 . . . ) layaH (106) / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 saMgItaratnAkaraH ro druto dvau gurU skande SIS * * 55 iti skandaH (107) aDDatAlI do laghudvayam / / 205 // iyamevocire tAlaM kecitripuTasaMjJayA / * / / ityahatAlI (108) dvau lau dvau dau lagau ghattA || * * 1 5 iti ghattA (109) dvandvaH satagaNau plutaH // 306 // MISSS13 iti dvandvaH (110) mukunde tu laghuvinducatuSTayamatho guruH / / . . . . 5 iti mukundaH (111) kuvindake laghuvindudvayaM gururatha plutaH / / 307 / / * * 5 iti kuvindaka: (112) kaladhvanirlaghudvandvaM gururlaghuratha plutaH / / / 5 / iti kaladhvaniH (113) (su0) ro ragaNaH, drutadvayam , gurudvayaM ca (SIS * * 55 ) skandaH (107) eko drutaH, laghudvayaM ca ( * || ) aDatAla: (108) amumeva kecit tripuTa ityAhu: / laghudvayam , gurudvayam , laghurguruzca (II * * IS) dhattA (109) laghudvayaM, guruzca, sagaNaH, gurudvayaM laghuzca tagaNaH, tata: plutazca ( / / 55513) dvandvaH (110) eko laghu:, anantaraM binducatuSTayam , catvAro drutAH, athAnantara guruzca ( / . . . . 5) mukundaH (111) eko laghuH, drutadvayam , anantaraM guru:, plutazca (1 * * 55) kuvindakaH (112) laghudvayAnantaraM guruH, tato laghuH, athAnantaraM plutazca ( || SIS) kaladhvaniH (113) / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacamastAlAdhyAyaH pazcabhilaghubhigaurI / / / / / iti gaurI (114) dvau gurU dvau laghuplutau / / 308 // tAle sarasvatIkaNThAbharaNe shaanggisNmtau| 55 / / * * iti sarakhatIkaNThAbharaNa: (115) bhamatAle caturbindunegaNazca virAmavAn / / 309 / / .... / / / iti bhamatAla: (116) tAle rAjamRgAGke tu drutau laghuratho guruH / ___ . . / iti rAjamRgAGkaH (117) gurulaghutastAle rAjamArtaNDasaMjJake / / 310 // 5 / * iti rAjamArtaNDa: (118) niHzaGkasaMjJake tAle lagurU pagurU glau| 155SSSS / iti niHzaGkaH (119) zAhnadeve drutadvandvaM gaplutau gadvayaM laghuH // 311 // . . 53 55 / iti zAGgadevaH (120) iti viMzatyuttaraM dezItAlAH (su0) paJcabhilaghubhiH ( / / / / 1) gaurI (114) gurudvayam , laghudvayam , drutadvayam (SS || * * ) sarasvatIkaNThAbharaNaH (115) caturbinduH; drutacatuSTayam , virAmAnta nagaNazca ( 0 000 / ) bhagnatAla: (116) drutadvayam , laghuH, antaraM guruzca ( 0 0 1 5) rAjamRgAGkaH (117) eko guruH, eko laghuH, drutazca (5 / * ) rAjamArtaNDa: (118) lagurU ; laghugurU, pagurU ; plutagurU, gurudvayam , laghuzca (ISSSSSSI) ni:zaGka: (119) drutadvandvam , guruH, plutaH, gadvayaM ; gurudvayam , laghuzca ( 0 0 53551 ) zArGgadevaH (120) // 261-311 / / iti viMzatyuttaraM dezItAlAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH anye'pi santi bhUyAMsastAlAste lakSyavartmani / prasiddhividhuratvena zAstre'sminna pradarzitAH / / 312 / / tadbhedapratyayArtha tu laghUpAyA bhavantyamI / prastArasaMkhye naSTaM coddiSTaM pAtAlakastataH / / 313 / / drutamerurlayormeruzurumeruH plutasya ca / meruH saMyogameruzca khaNDaprastArakastataH // 314 / / prAcAM caturNA merUNAM naSToddiSTe pRthakpRthak / ekonaviMzatiriti pratyayAstAn bruvedhunA // 315 / / (ka0) anye'pIti / viMzatyabhyadhikAt zatAdanye'pi bhUyAMsaH tAlAH santi / tarhi kimarthaM na pradarzyanta ityata Aha-prasiddhividhuratveneti / tadbhedapratyayArtha viti / teSAM prasiddhAnAmaprasiddhAnAM ca tAlAnAM bhedasya parijJAnAya amI vakSyamANAH pratArAdayaH / laghUpAyA iti / jJeyamyAtimahattve'pi tajjJAnasAdhanAnAmeteSAmalpatvena te vaktuM sulabhA ityarthaH / pratyayA iti / tadbhedapratyayArtha vityuktatvAt pratyayahetutvena prastAgadayo'pi pratyayA ityuparyante / pratIyanta etairarthavizeSA iti vA pratyayAH / krameNa tAn lakSayitumAha-tAna bruve'dhuneti // 312-315 // (mu0) anye'pIti / anye'pi bahavo dezItAlA: santi / te lakSyamArge aprasiddhatvAdvizeSato noktAH / teSAM bhedaparijJAnArtham , amI laghUpAyAH; lAghayuktA upAyA:, klezaM vinaiva jJAne sAdhanamityarthaH / te ca lAghavabhedajJAnopAyA ekonaviMzatiH / prastAra:, saMkhyA, naSTam , uddiSTam , pAtAla:, drutameruH, laghumeru:, gurumeruH, plutameruH, saMyogameruH, khaNDaprastAraka: ; pUrvoktAnAM caturNA merUNAM pRthakpRthak naSTamuddiSTaM ca ; drutamerunaSTam , drutamerUddiSTam , laghumerunaSTam , laghumerUddiSTam , gurumerunaSTam , gurumerUddiSTam , plutamerunaSTam , plutamerUddiSTaM ca / ete ekonaviMzatipratyayA ihocyante / pratIyante tAlabhedA: yairiti pratyayAH // 312-315 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pathvamastAlAdhyAyaH nyasyAlpamAdyAnmahato'dhastAccheSaM yathopari / prAgUne vAmasaMsthAMstu saMbhave mahato likhet / / 316 / alpAnasaMbhave tAlapUyai bhUyo'pyayaM vidhiH / sarvadrutAvadhiH kAryaH prastAro'yaM laghau gurau / / 317 // plutau vyaste samaste ca na tu vyaste drute'sti saH / iti prastAraH 161 ( ka 0 ) tatra prastAraM lakSayati -- nyasyAlpamityAdi / svAbhimataM yaM kaMcana tAlaM prakRtatvena Adau likhitvA tadavayaveSu, AdyAt mahataH ; atra mahacchabdena laghuguruplutA ucyante / teSu ekasmAt AdibhUtAt mahato'dhastAt alpaM nyasya, atra alpazabdena drutalaghugurava ucyante / ayamartha:- - yatra Adyo laghuH mahAn tato'dhastadapekSayA alpo druto lekhanIyaH / yatra tu Ayo guruH mahAn tato'dhastadapekSayA alpo laghulekhanIyaH / yatra punarAdyaH pluto mahAn tato'dhastadapekSayA alpo gurulekhanIyaH / evaM nityamahAn plutaH, nityAlpo drutaH; laghugurvostvapekSayA mahatvamalpatvaM ca draSTavyam / zeSaM yathoparIti / likhediti zeSaH / yastvanekAvayavastAlaH, tasya AdyAt mahato'vayavAt adhastAt alpaM nyasya zeSaM dakSiNabhAgasthitatvena lekhanIyam / yathoparipaGktau tathaivAdho likhedityarthaH / yastvanekAvayavastAlaH, yazcaikamahAn antyAvayavaH tatroparitanasya avayavAntarasyAbhAvAdevAsya lakSaNAMzasyAvyApAra eva / prAgUna iti / prathamaM nyUne tAlAMze tAlapUrtyai prakRtatAlaparipUrtaye saMbhave sati / mahata iti / plutagurulaghUnityarthaH / asaMbhave alpAn drutAnityarthaH / vAmasaMsthAna; lekhakApekSayA pUrvalikhitAvayavasaMnihitatvena vAmabhAgasthitAn likhedityarthaH / bhUyo'pyayaM vidhiH sarvadrutAvadhiH kArya ityanena vIpsA gamyate, bhUyo 21 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 saMgItaratnAkaraH bhUyo'pIti ; dvitIyAdipaGktisthAn tAlAn prakRtIkRtya adho'dhaH sarvadrutatAlabhedAntaM likhedityarthaH / prastAro'yamityAdi / so'yamuktalakSaNaH prastAraH / vyaste kevale laghau prastAre yathA-eka laghu likhitvA tadadhastato'nyadbhutaM nyaset / upari tAlAvayavAbhAvAt zeSAbhAvaH / prAgUne tAlapUryai mahato'saMbhavAta alpaM drutaM vAmasaMsthaM likhet / evaM dvitIyasya bhedasya sarvadrutatvAttataH prastAro notpadyate / ato laghuprastAre bhedadvayameva / vyaste gurau prastAro yathA- ekaM guruM likhitvA tadadhastadapekSayA alpaM laghu nyaset / atrApi pUrvavaccheSAbhAvaH / prAgUne tAlapUtyai laghormahataH saMbhavAttaM vAmasaMsthaM likhet / evaM dvitIyabhede laghudvayamabhUt / tata AdyAt laghoradhastAdalyaM drutaM nyaset / upari laghoH sadbhAvAt tadadhaH zeSatvena ladhu likhet / prAgUne tAlapUtyai drutaM likheta / evaM drutadvayaM laghuzca tRtIyo bhedaH / tatazca laghoradho drutaM likheta / uparyabhAvAccheSAbhAvaH / prAgUne saMbhavAt drutasaMnihitatvena laghu likheta / tatastAlapUrtaye'rdhamAtrasaMbhavAt laghusaMnihitatvena drutaM likheta / evaM drutalaghudrutazcaturthoM bhedaH / tatazca laghoradho drutaM likhet / upari drutasya sadbhAvAccheSatvena drutaM likhet / prAgUne saMbhavAta laghu likhet / evaM laghutadvayaM paJcamo bhedaH / tatazca laghoradho drutaM likheta / upari drutadvayasya sadbhAvAccheSatvena drutadvayaM likhet / prAgUne tvasaMbhavAd drutaM likhet / evaM drutacatuSTayaM SaSTho bhedaH / tasya sarvadrutatvAt tataH paraM prastArAbhAva eva / ato guruprastAre SaDbhedAH / vyastaplutaprastAre'pyuktarItyA kRta ekonaviMzatibhedA bhavanti / vyasteSu laghupu laghvAdyatvam , " Adyantavadekasmin " (pA0 1. 1. 21) iti nyAyena draSTavyam / samaste ceti / sajAtIyairvijAtIyairvA sahite ca laghvAdau prastAro'sti / vyaste drute tu nAsti / tato'pyalpasya tAlAvayavasyAbhAvAditi bhAvaH // 316,317- / / iti prastAra: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavamastAlAdhyAyaH 163 - (su0) teSAM lakSaNaM pratijJAya prathamoddiSTaM prastAraM lakSayati -- nyasyeti / AdyAt Adau sthApitAt, mahataH plutAt, gurorlaghorvA adhastAt adhaH pradeze alpaM nyset| plutasyAdhastAt guruM, guroradhastAllaghu, laghoradhastAd drutamiti / evaM nyasya upari upariSTAt yathA plutAdayo vidyante tathA zeSaM lekhanIyam / evaM tAlyA saMbhave sati vAmasaMsthAna; saMsthA samAptiH yeSAM tathAvidhAn prAk pUrvapradeze mahatsu saMbhavatsu mahataH plutAdIn likhet / mahatAmasaMbhave tu, alpAn likhet / yAvatAM drutAnAM tAlastAvatAM drutAnAM paripUrNAya plutAdIn likhet / evaM kRte sati punarapyayaM vidhiH kartavyaH / prastArasya vidhimAha - saveMti / yAvattAlaparipUraNasamarthasaMkhyAkAH drutAH tAvatparyantaM prastAraH kAryaH / kutra ? AdibhUte prastAre kArya ityapekSAyAmAha - laghAviti / laghuguruplute vyaste pRthak pRthak sthApite kevale laghau, kevale gurau, kevale plute ca kArya: / samasteti / laghuplutayo:, guruplutayoH, laghugurvoH plutatve prApte, samastatvAsaMbhavAt drutapUrva vilikhya, drute laghau ca drute gurau ca, drute plute ca nyUnaM drutaM pUrvaM vilikhya prastAraH kAryaH / niSedhamAha --- vyasteti / vyaste ; viparItasthApite laghvAdau te ca na kartavyaH / pUrva mahAn sthApayitvA pazcAdalpena kartavya: / drute ca alpAbhAvo'tra kartavya ityarthaH / atra dRSTAntArthaM SaTaprastAraM darzayAma:pUrva tAvatpluto lekhanIyaH, 'saMbhave mahato likhet' ityuktatvAt / tata: plutasyAdho guruH pUrvaM SaDgutatAlapUraNArthaM laghuH / evaM laghugurUpo dvitIyo bhedaH / tato laghoradhastAt druta:, pazcAdguruH, pUrva druta:, evaM drutadvayaM guruzca tRtIyo bhedaH / tataH guroradhastAt laghuH, pUrva guruH, evaM gururlaghuzcaturtho bhedaH / tataH guroradhastAt laghuH, upari laghuH, laghoradhastAt drutaH, pazcAt guruH, pUrva drutaH, evaM laghutrayaM paJcamo bheda: / tata: prathama ghoradhastAt druta:, tato laghudvayaM, pUrva drutaH, evaM drutadvayaM laghudvayaM ca SaSTho bhedaH / tataH prathamalaghoradhastAt drutaH, tato laghuH pUrvaM laghudrute, tatazca drutaH laghudrutau laghuzceti saptamo bheda: / tata: prathamalaghoradhastAt druta:, anantaraM drutalaghU, pUrve druta:, tatazca laghudrutadvayaM laghuzvetyaSTamo bhedaH / tataH prathamalaghoradhastAt druta:, tato drutadvayaM laghuzca, pUrva druta:, tatazca drutacatuSTayaM laghuzca navamo bhedaH / tato laghoradhastAt drutapUrvaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute - Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 saMgItaratnAkaraH ekadvayaGkau kramAnnyasya yuJjItAntyaM purAtanaiH // 318 // dvitIyaturyaSaSThAGkarabhAve turyaSaSThayoH / tRtIyapaJcamAGkAbhyAM kramAttaM yogamagrataH // 319 / / gururdutazca, tatazca druto gururdutazceti dazamo bhedaH / tato guroradhastAt laghuH, anantaraM drutaH, pUrva laghuTuMtazca, tatazca druto laghudvayaM drutazcetyekAdazo bhedaH / tataH prathamalaghoradhastAt drutaH, tata uparigatA: drutalaghuplutAH / evaM pUrva drutaH; anantaraM drutaH, pUrva laghurdutazceti dvAdazo bhedH| tata: prathamalaghoradhastAt drutaH, tatoparigatAH drutalaghudrutAH / pUrva drutaH, tatazca drutatrayaM laghurdutazca trayodazo bhedaH / tato laghoradhastAt drutaH, anantaraM drutapUrva guruH, evaM gururdutadvayaM ceti caturdazo bhedaH / tato guroradhastAt laghuH, anantaraM drutadvayaM pUrva laghuH, evaM laghudvayaM drutadvayaM ca paJcadazo bhedaH / tataH prathamalaghoradhastAt drutaH, tato laghu tadvayaM ca, pUrva drutaH, tatazca drutadvayaM, laghu tadvayaM ceti SoDazo bhedaH / tato laghoradhastAt drutaH, anantaraM drutadvayaM, pUrva laghudrutau, tatazca druto laghuH, drutatrayaM ceti saptadazo bhedaH / tato laghoradhastAt drutaH, anantaraM drutatrayaM, pUrva laghuH, tatazca laghuTuMtacatuSTayaM cetyaSTAdazo bhedaH / tato laghuradhastAt drutaH, anantaraM drutacatuSTayaM, pUrva drutaH, evaM drutAH SaT , evamekonavizatibhedaH / tato laghvakSvakSarAbhAvAtprastAro nAsti // 316, 317- // iti prastAraH (ka0) saMkhyAM lkssyti--ekdvyngkaavityaadi| kramAditi / ekAta prathamaM nyasya tadanantaraM dvayakaM tiryakpaGktigatatvena dakSiNasaMsthaM nyasyedityarthaH / antyamakaM purAtanairvAmasthairantyApekSayA dvitIyaturyaSaSThAkairyathAsaMbhavaM yojayet / prathamaM tAvadantyabhUtaM dvayaGkam / atra purAtaneSu dvitIyasyaiva sadbhAvAt tenaikAGkena saha yojayitvA vyaGkaM dakSiNasaMsthaM likhet / tatastamantyabhUtaM purAtaneSu dvitIyena dvayaGkena, 'abhAve turyaSaSThayoH', 'tRtIyapaJcamAGkAbhyAM kramAd yuJjIta' iti vacanAdatra turyAbhAve tatpratinidhinA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH likheddakSiNasaMsthaitramaGkazreNI vidhIyate / sA cAGkeriSTatAlasthadrutasaMkhyaiH samApyate || 320 || 165 tRtIyenaikena yojayitvA tryaGkAnantaraM SaDaGkaM likhet / tamantyabhUtaM purAtaneSu dvitIyena tryaGkeNa turyeNaikAGkena ca yojayitvA SaDaGkAdanantaraM dazAGka likhet / tatastamantyaM purAtaneSu dvitIyaturyAbhyAM SaDaGkayaGkAbhyAM SaSThAbhAve tatpratinidhinA paJcamenaikAGkena ca yojayitvA dazAGkAnantaramekonaviMzatyaGke likhet / tatastamantyaM purAtanairdvitIyaturyaSaSThairdazAGkatryaGkakAGkaryojayitvA vyayastrizadaGkaM likhet / evamaGkazreNI dakSiNasaMsthA vidhIyata iti / likhiturapekSayeti draSTavyam / na tUrdhvAdho vAmasaMsthA vetyarthaH / seti / sA ca; aGkazreNI / iSTatAlasthadrutasaMkhyairiti ; jJAturiSTo yastAla:, tatra sthitAnAM drutAnAM saMkhyA sA yeSAM tairakaiH / samApyata iti / ayamarthaH - prastArAdiparIkSAM karturya iSTastAla:, tasmin sarvadrute kRte sati yAvanto drutA bhavanti, tAvanta eva saMkhyAkAn likhediti // 318-320 // (su0 ) atha saMkhyAM nirUpayati - ekadvayaGkAviti / ekAGkaM dvayaGkaM ca kamAt nyasya sthApayitvA, antyamaGkaM purAtanaiH pUrvapradezasthitaiH dvitIyacaturthaSaSThAH saha yuJjIta melayet ; caturthaSaSThayoraGkayorabhAve tRtIyapaJcamAbhyAM ; turyAbhAve tRtIyena saha ; SaSThAbhAve paJcamenAGkena sahAntyamaGkaM yuJjIteti saMbandha: / taM yogaM yathAsaMbhavamantyadvitIyayoH, antyadvitIyaturyANAM, antyadvitIyacaturthaSaSThAnAM kramAt agrataH likhet / evaM dakSiNataH dakSiNapradeze saMsthA samAtiryasyAH / evaMvidhA aGkAnAM zreNI paGktiH kriyate / sA kiyadavadhi kartavye - tyapekSAyAmAha - sA ceti / iSTatAlasthadrutasaMkhyaiH ; iSTo yastAla:, SaDgutaH, saptadruto'STadruto vA, tatra sthitAH yAvanto drutAH tAvatsaMkhyairaGgaiH smaapniiyaaH| SaD drutatAlasaMkhyAyAM jijJAsitAyAmevamaGkA lekhyAH / saptASTadbhutatAle'pyevaM jJeyam // - 318-320 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 saMgItaratnAkara: druto laghuH sArdhamAtro guruH sArdhadvimAtrikaH / plutaH sArdhatrimAtrazcetyekaika drutavardhitaiH // 321 / / tAlabhedAH kramAdaH saMkhyAyante sthitairiha | yadaGkayogAdantyo'Gko labdhastairantataH kramAt / / 322 // bhedA drutAntalaghvantagurvantAzca plutAntakAH / saMkhyAyanta iti proktAH saMkhyA niHzaGkamUriNA // 323 // 2 3 6 10 19 33 iti saMkhyA (ka0) evamevArthe vivRNvan saMkhyayA jJeyamAha - druto laghurityAdinA / iha ; aGkazreNyAM sthitairekena drutenaikAGkaH, laghunA dvyaGkaH, sArdhamAtreNa tryaGkaH / atra mAtrAzabdena laghurucyate ; ardhazabdena drutaH ; guruNA SaDaGkaH ; sArdhadvimAtrikeNa dazAGkaH ; plutenaikena viMzatyaGkaH; sArdhatrimAtrikeNa trayastriMzadaGka ityaikaikadrutavardhitairaGgairekAdibhiH kramAt tAlabhedAH prastAraprakAzitAH tAlabhedAH saMkhyAyante / jJeyAntaramapyAha - yadaGkayogAdityAdi / yadaGkayogAt ; yeSAmaGkAnAmantya dvitIyaturyaSaSThAnAM yathAsaMbhavaM sthitAnAM turyaSaSThayorabhAve tatpratinidhyostRtIyapaJcamayorvA yogAt antyAko lavdhaH, taiH; antyAGkalAbhahetubhiH antyAdibhiH / antataH kramAt drutAntaladhvantagurvantAzca plutAntakAH bhedAH saMkhyAyanta iti / antyAkena drutAntA bhedAH saMkhyAyante dvitIyAGkena ladhvantA bhedAH, turyeNa tadabhAve tatpratinidhinA tRtIyena vA gurvantA bhedAH, SaSThena tadabhAve tatpratinidhinA paJcamena vA plutAntA bhedAH saMkhyAyanta iti kramo draSTavyaH / pratinidhisthale bahuvacanamavivakSitam / tatra bahUnAmasaMbhavAt / udAharaNArthe plutaprastAre drutAntAdayo bhedAH pradarzyante / plute pravRtta ekonaviMzatirbhedA bhavanti / 1 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 paJcamastAlAdhyAyaH atraitAvatitho bhedaH kiMrUpa iti pRcchati / yatra tannaSTamAkhyAtaM tasyottaramihocyate // 324 / / ekonaviMzatisaMkhyAkalApasya bahavo'GkAH / antyo dazAGkaH, tena daza drutAntA bhedaaH| dvitIyaH SaDaGkaH, tena ladhvantA SaDbhedAH / caturthoM dvayaGkaH, tena gurvantau dvau bhedau / SaSThaH pratinidhitvena paJcamaikAGkaH, tena plutAnta eko bhedaH / evametairakairekonaviMzatibhedAH saMkhyAyante / evaM sarvatra draSTavyam // 321-323 // iti saMkhyA (su0) saMkhyAnirUpaNe prayojanamAha-druta iti / ekaikena drutena vardhitena tAle avasthitairakaiH kramAt yathAsaMkhyAtairakAnAM saMkhyA jJAyate / tAmeva tAle ekaikadrute sthApanAprakAramAha- druta ityAdinA / ekadrutatAle eko druta eva sthApyaH, dvidrute laghuH / tridrute ardhamAtrayA drutena sahitaH sArdhamAtro lghuritynussnggH| caturdute'rdhamAtrayA drutena sahito dvimAtro guruH / SaDdrute plutaH / saptadrute mAtrayA drutena sahitastrimAtraH / itaHparamapi vardhanaM plutaM likhitvA drutalaghvAdi yojanIyam / aSTadrute laghu: plutazca / navadrute druto laghu: plutazca / dazadrute guruH plutazca / ekAdazadrute druto guruH plutazca / dvAdazadrute plutadvayam / trayodazadrute drutatrayaM guruH plutazcetyAdi / evaMvidhe tAle prastAreNa jAtA bhedA atra sthitairadairjJAtavyA iti saMbandhaH / avAntaraprayojanaM saMkhyAnirUpaNamAha-yadaGketi / yeSAmatAnAM yogAt melanAt antyamaGkaH pUrvoktaprakAreNa labhyate / tairakaiH antata: antyAdArabhya kramAt drutAntAdayo bhedAH saMkhyAyante / antyena drutAntAH; dvitIye ladhvantAH; caturthena gurvantAH; SaSThena plutAntAH, yathA saptadrutaprastAre trayastriMzadbhedAH / teSu ekonaviMzatirdRtAntAH ; daza laghvantAH ; trayo gurvantAH; eka: plutAnta iti // 321-323 // iti saMkhyA (ka0) atha naSTaM lakSayati- atraitAvatitha iti| atraitAvaddhedavatyamukatAla etAvatitho bheda iti' pUraNasaMkhyAmuddizya kiMrUpa iti bhedamvarUpaM yatra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 saMgItaratnAkaraH bhedAnAM yAvatAM madhye naSTapraznaH kRto bhavet / tAvatsaMkhyAGkaparyantAM likhetsaMkhyAGkasaMtatim // 325 / / antyAGke tatra naSTAGkaM pAtayedatha zeSataH / pAtayetpUrvapUrvAkaM tatra tvapatito drutaH / / 326 // pUrvazcetpatito na syAllaghustu patitAdbhavet / uttareNAkRtArthena sahitAttadasaMbhave // 327 / / pRcchati tannaSTamityAkhyAtam / tasyottaramiti / tasya ; naSTasya, uttaraM; bhedasvarUpanirUpaNopAya ityarthaH / tamupAyaM darzayati-bhedAnAmityAdinA / sodAharaNaM darzayAmaH / yAvatAM bhedAnAM madhya iti / plutaprastAre tAvadekonaviMzatirbhedA bhavanti / teSAM madhye naSTapraznaH / naSTasya bhedasyAtra paJcadazo bhedaH kiMrUpaH ? iti praznaH kRto bhavet / tAvatsaMkhyAGkaparyantaM saMkhyAGkasaMtati likhediti / atra prathamamekAkaM dvitIyaM dvayakaM tRtIyaM vyakaM caturtha SaData paJcamaM dazAkaM SaSThamekonaviMzatyamevamekonaviMzatisaMkhyAGkaparyantAM saMkhyAGkasaMtatiM likhitvA tatrAntyAGka ekonaviMzatyake naSTabhedapUraNAGkamatra paJcadazAGkaM pAtayet / atha zeSataH zeSe, sArvavibhaktikastasiH / zeSata iti / ekonaviMzatau paJcadazasvapanIteSu catvAraH zeSaH, tasmin cturke| pUrvapUrvAvaM pAtayediti / prathamaM saMnihitaM pUrva dazAGkaM pAtayet / atrAvaziSTe caturaGke dazAGko'patito bhavati / evamapatitAGkAd druto labdho bhavati / caturake dazAGkAtpUrvasya SaDaGkasyApyapAtAdapatitAttato'pi dvitIyo druto labdho bhavati / atra labdhAn drutAdIn dvitIyAdIn vAmasaMsthatvena likhet / pUrvaH patito na syAcet , patitAdAdakRtArthenottareNa sahitAta tadasaMbhave'kRtArthena pUrveNa sahitAdvA laghurbhavedityekaM vAkyam / atra caturake vyaGkasya pAtasaMbhavAt taccheSa ekasmin pUrvasya dvayaGkasyApAtAt akRtArthenApatitenottareNa SaDaGkena sahitAt caturake patitAt vyaGkAt laghurlabdho bhavati / athaikamavaziSTam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH 169 akRtArthena pUrveNa sAntare patite pRthak / laghunirantare tvasmillaghureva gururbhavet // 328 / / guruhetostRtIye tu patite gaH plutI bhavet / aGkAbhAve drutA grAhyAstAlapUraNahetavaH / / 329 / / iti naSTasya vijJeyamuttaraM rUpanirNayAt / iti naSTam sAntare patite pRthaglaghurbhavediti / atrAvaziSTa ekasminnekAGkasya sAntarapatitatvAta akRtArthena dvayaGkena saha pRthaglaghurlabdho bhavati / pRthagiti / pUrvalabdhena laghunA saha gururUpatAM hitvetyarthaH / atra zeSAGkapAtanIyAGkayorabhAve'pi trimAtrikasya tAlasya laghudvayena drutadvayana ca pUrNatvAt tAlapUraNahetavo drutA grAhyA na bhavanti / asminnirantare tu laghureva gururbhavediti / tatraiva plutaprastAre dazamaH kiMrUpa: ? iti naSTaprazne kRte satyantabhUta ekonaviMzatyake naSTapUrake dazAGke apanIte sati, zeSe navAGke pUrvasya dazAGkasyApAtAdapatitAt tasmAd druto labdho bhavati / atha tatpUrvayoH SaDaGkavyaGkayoH nirantarayoH pAtAt asmin laghuhetAvake nirantare laghuhetunA aGkAntareNAvyavahite sati, sa laghureva ladhvantareNa milito gururbhavati / tamatra labdhasya drutasyAnantaraM lekhakApekSayA vAmasaMsthaM likhet / atra pAtanIyasyaikAGkasya sadbhAve'pi zeSAGkAbhAvAttAlapUraNaheturdrato'tra grAhyaH / so'pi pUrvavadvAmasaMstho lekhanIyaH / guruhetostRtIye tu patite gaH plutI bhavediti / atraiva plutasya prastAre prathamo bhedaH kirUpaH ? iti naSTasya prazne sati tatrAntyAGka ekonaviMzatyaGka ekAGke'panIte satyavaziSTe'STAdazAGke pUrvavat pUrvayordazAGkaSaDaGkayonirantarayoH pAtAt gururlabdho bhavati / tatrApi SaDaGko gurulAbhaheturbhavati / tasmAttRtIyasya vyaGkasyApyatra pAtAt tasmin patite sati go guruH 22 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH plutI bhavet / pUrvamaplutaH tadA pluto bhavati / sa evAtra prathamabhedatvena lekhanIyaH / aGkAbhAva iti ; zeSAGkapAtanIyAGkayorekatarasyApyabhAve, drutA grAhyA ityatra bahuvacanama vivakSitaM yathAsaMbhavaM draSTavyam / kiMca tatraiva plutaprastAre saptamo bhedaH kaH? iti prazna ekonaviMzatau saptasvapanIteSu dvAdazAvaziSTA bhavanti / tatra pUrvasmin SaDake patite satyakRtArthasyottarasyAbhAve'pyakRtArthena pUrveNa sahitAddazAGkAt laghurlabdho bhavati / atha dvAdazAvavaziSTau / tatrApatitAstryaGkAt druto labdho bhavati / tataH patitAdvayaGkAdakRtArthena pUrveNaikAGkena sahitAllaghurlabdho bhavati / tato'GkAbhAvAta tAlapUraNaheturduto grAhyaH / atrAyaM saMpradAyo jJeyaH--yatra prathamo laghuH patitAdakAdakRtArthanottareNa tadasaMbhave pUrveNa vA tAdRzena sahitAllabdho bhavati ; tatra ladhvantare'pi sa eva kramo'nusaMdheya iti / etatsarvaM plutaprastAre darzitam / evaM sarvatra prastAreSu draSTavyam / iti naSTasya bhedasvarUpanirNayAt naSTapraznasyottaraM vijJeyam / iha naSTasvarUpanirUpaNopAyaH pratyayo'pyupacArAnnaTamityuktaH / uttaraparatvena napuMsako nirdezaH // 324-329- // iti naSTam (su0) naSTaM nirUpayati - atheti / etAvatithaH ; etAvatsaMkhyAkaH, pUrNabhedeSu kiM rUpa: ? iti saMkhyAmuddizya bhedasvarUpaM yatra pRcchati, tannaSTamityucyate / iha ; tasya naSTasya uttaramucyate / yAvatAM bhedAnAM madhye SaDdrutAnAM saptadrutAnAmaSTAdidrutAnAM madhye naSTasya praznaH kRtaH, tAvatsaMkhyAkamavadhIkRtya saMkhyAkAnAM zreNI pUrvoktaprakAreNa likhet / evaM kRtvA naSTaM saMkhyAGkamantyAGkamadhye pAtayet nyUnI kuryAt / atha pAtayitvA zeSata: avaziSTa antyAGke antyAGkAt pUrvapUrvamekaM pAtayet / yo yo'GkaH patati tatrAbhijJAnaM kuryAt / tatra tvapatitAdaDkAt druto labhyata ityutsargaH / apavAdamAha-pUrvazceti / pUrvAko yadi patito na syAt , tadApatitAt drutaH / tataH kiNbhveditypekssaayaamaah-uttrenneti| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 171 uttareNAkRtArthena sahitAtpatito laghuH, tadasaMbhave uttarasyAkRtArthatvAtsaMbhave laghutpAtanenAkRtArthatve sati akRtArthena pUrveNa saha patitAt ladhuH / nirantare patite sati vizeSaM kathayituM sAntare pUrvoktamanuvadati-sAntara iti / sAntare ; ekAGkavyavadhAne aGkadvaye patite sati pRthak laghuH laghudvayaM kartavyam / nirantare patitAkadvaye laghureva pUrvoktalaghunA saha gurubhavet / guruhetoH patitAdAt tRtIye patite ; vakSyati, 'gurureva patitApatitAbhyAM dvAbhyAM saha pluto bhavati' iti / aGkAnAM saMkhyA: tAlapUraNahetavaH yAvat drutalAbhastAvatsaMkhyAkAH drutA grAhyA iti naSTapraznasyottaraM jJeyam / rUpanirNayAt ; saMkhyAyAM pRSTAyAM svruupkthnaadityrthH| ___ atra SaDdrutaprastAre dRSTAntaM darzayAma:-tatra SaDdrutaprastAre prathamo bhedaH kIgiti prazne; saMkhyAmA antyo'Gka ekonaviMzatiH, tasmAdekasmin patite sati avaziSTeSu aSTAdazasu pUrve ekAdazAGka: pAtitaH / tasmin pAtite avaziSTeSvaSTasu tataH pUrvAGkaH pAtitaH / tato'vaziSTadvaye SaDaGkAt pUrvasya vyaGkasya pAtanAt tataH pUrvo dvayaGkaH pAtitaH / evaM pAtasthAneSvabhijJAnaM kRtvA 'nirantare tvasmin laghureva gurubhavet' iti nyAyena prAptirlabhyate, caturbhirantasthitairakaigururlabhyate / guruhetoH SaDaGkAt patitAt tRtIyasya dvayaGkasya pAtitatvAt sa eva guru: patitApatitAbhyAM saha pluto bhavati / tatazca prathamo bheda: plutarUpaH siddhayati / tasminneva SaD drutaprastAre dvitIyo bheda: kIgiti prazne ; ekonaviMzatimadhye dvayaGke pAtite sati saptadazAvaziSTAH / teSu daza, SaDaGkazca pAtitaH / 'nirantare tvasmin laghureva gurubhavet ' iti nyAyena antyaizcaturbhirguruH / laghustu pAtitAt bhavet / uttareNAkRtArthena sahitAditi pUrvAGkadvayena laghuH / tatazca laghurguruzca dvitIyo bhedaH / atraiva tRtIyo bhedaH kIdRgiti prazne ; ekonaviMzatau aGke pAtite avaziSTeSu SoDazasu dazaSaDakau pAtitau, nirantare tvasminniti guruH / apatita iti / pUrva drutadvayaM, tatazca drutadvayaM guruzca tRtIyo bhedaH / evaM caturthe bhede pRSTe catunyUnAntyAGke paJcadazasu dazAGkaH / aGko dvikazca pAtitaH / pUrvAGkacatuSTayena guruH / uttarAGkadvayena laghurityAdi jJeyam // 324-329- // iti naSTam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 saMgItaratnAkaraH IyUpo'tra katidhA bhedaH prazna itIdRzaH / / 330 // uddiSTaM tatra saMkhyAGkasaMtatiM naSTavAllikhet / yerakaiH patitainaSTe labhyante ye plutAdayaH // 331 / / tAnevAGkAlabhante te bhedamuddiSTamAzritAH / yadvA SaTplutahetvaGkamadhye 'ntyAtyAci saptame // 332 // tadabhAve tu SaSThAGke pAtite'ntyAGkamadhyataH / yaH zeSaH sa plutAllabhyo labdhahInAntyazeSataH // 333 // jJAnaM pUraNasaMkhyAyA uddiSTottaramipyate / ityuddiSTam (ka0) athoddiSTaM lakSayati-Igrupa ityAdi / atra prakRte tAlaprastAre, IdRgrupa iti bhedasvarUpamuddizya katidhA bheda iti tasya pUraNasaMkhyAM pRcchati cet , IdRzaH prazna uddiSTamityucyate / tatra ; uddiSTe / naSTavat saMkhyAGkasaMtati likhediti / atrApi sodAharaNaM vakSyAmaH / plutaprastAre ekonaviMzatyakAnAM saMtatiM likhitvA laghudvayena drutadvayena ca yukte bheda uddiSTe sati naSTe yaiH patitairakai: ye plutAdayo labhyante, uddiSTaM bhedamAzritAH, te plutAdayaH tAnaGkAneva labhanta iti / naSTe antyAvayavasya pUrvavallabdhatvAt uddiSTe'pyantyAvayavAdi draSTavyam / naSTe hi drutAnAmapatitAdakAdvA tAlapUraNatvena vA labdhatvAt uddiSTabhedasthitAd drutAt na ko'pyako labhyate / atrAntyopAntyadrutAbhyAmapatitAvantya dvitIyau dazAGkaSaDakau vihAya tRtIyena laghunA patitastryako labhyate / tato'pi caturthAvayavena laghunA sAntarapatita ekAGko labhyate / tenAtra labhyenAGkadvayena catvAro labdhAH / labdhahInAntyazeSata iti / evaM labdhena catura keNa hIno'ntya ekonaviMzatyaGkaH / tasya zeSataH paJcadazAGke / pUraNasaMkhyAyA iti / ayaM bhedaH paJcadaza iti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 173 pUraNasaMkhyA, tasyA jJAnamityuddiSTasyottaramipyate / tathA drutagurudvata ityuktaM bhedamuddizyAyaM katidhA iti saMkhyAprazne kRte tatrAntyena drutenApatitamantyaM dazAkaM vihAyAntyopAntyena guruNA nirantarapatitau dvitIyatRtIyau SaDaGkavyako labhyete / tAbhyAM nava labdhAH / taihIne'ntya ekonaviMzatyake'vaziSTepu dazasvayaM dazama iti pUraNasaMkhyAyA jJAnamityuddiSTottaram / evaM sarvatra prastAreSu draSTavyam / etadeva vyApakamuddiSTottaramavagantavyam / ___kvacillAghavArthamavyApakamapyuttaraM drshyti-ydvetyaadi| paTplutahetvaGkamadhya iti / atra SaTzabdena pUraNapratyayAntaH SaSThazabdo lakSyate / plutahetvaGketyanena SaSThAdInAM dakSiNasaMsthAnAM sarveSAM plutahetutvasAmarthyAt Adizabdo'dhyAhiyate, SaSThAdiplutahetvaGkamadhya iti / SaSTha ekonaviMzatyaGkaH, saptamastrayastriMzadaGkaH, aSTamaH SaSThAGkaH, navamaH paDuttarazatAGkAH, evaM dazamAdayo'pi draSTavyAH / evamekonaviMzatyAdayo dakSiNasaMsthAH / SaSThAdayaste sarve'pi plutahetavaH, teSAM madhye yaH kazcana prakRtatAlavazAdantyatvena kalpitaH / tasmAt prAci purAtane vAmasthe saptame, tadabhAve tu SaSThAGke antyApekSayA SaSThAGke, antyAGkamadhyataH antyAGkamadhye pAtite sati, yaH zeSaH, antyAGkazeSaH ; saH plutAllabhyata iti / ayamarthaH-atroddiSTabhede pluto dRzyate / antye vA, madhye vA, Adau vA, tatraivaM vijJeyam / plutaprastAre tAvatprathamabheda eva pluto nAnyasmin bhede / tasminnevoddiSTe tatrAntyasya plutahetorekonaviMzatyaGkasya madhye tadapekSayA saptamasya prAco'GkasyApyabhAvAt SaSTha ekAGke pAtite satyaSTAdazAvaziSTAH, te plutAllabhyA bhavanti / taihIno'ntyazeSa ekaH ; tasmin pUraNasaMkhyAyA jJAnamayaM prathamo bheda ityetaduddiSTottaram / labdhahInAntyazeSata ityAdipakSadvayasya sAdhAraNamityavagantavyam / yathA drutavardhitaplutaprastAre drutAtmake bheda uddiSTe tatra plutahetuSu madhye'ntyasya trayastriMzadaGkasya madhye / tataH prAci saptama ekAGke pAtite sati dvAtriM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 saMgItaratnAkaraH zadako'vaziSTaH plutAllabhyaH / tena hIne'ntyazeSa ekasmin pUraNasaMkhyAyA jJAnamayaM prathama ityetaduddiSTottaram / tasminnena prastAre plutadrutAtmake bheda uddiSTe tatra drutasyAntyatvAt antyaM trayastriMzadakaM muktvA plutasyopAntyatvAt upAntya ekonaviMzatyake tadapekSayA prAci SaSTha ekAGke pAtite sati ye'vaziSTAH daza, te plutAlabhyA bhavanti / tehIMnasyAntyasya trayastriMzadaGkasya zeSe paJcadazAGke pUraNasaMkhyAyA jJAnamayaM paJcadazo bheda ityetaduddiSTottaram / tathA laghuplutaprastAre plutalaghvAtmake bheda uddiSTe tatra laghvorantyatvAt tenAntye plutahetau SaSThAGke patitaH tatpUrvastrayastriMzadako labdhaH / athopAntyena plutena plutahetAvekonaviMzatyake, tataH prAci SaSTha ekAGke pAtite satyaSTAdazAvaziSTA labdhAH / evaM laghuplutAbhyAM labdha ekapaJcAzadake tena hInasyAntyasya SaSThAGkasya zeSe navAke pUraNasaMkhyAyA jJAnamayaM navamo bheda ityetaduddiSTottaram / tathAtraiva prastAre drutaplutadutAtmake bhede uddiSTe tatra drutasyAnyatvAt antyaM paSThAkaM muktvA plutAsyopAntyatvena upAntye trayastriMzadaGke tataH prAci saptama ekAGke pAtite sati dvAtriMzadako'vaziSTaH plutAllabhyate / tena hInasyAntyasya SaSThAGkasya zeSe'STAviMzatyake pUraNasaMkhyAyA jJAnamayamaSTAviMzatitama ityetaduddiSTottaram / tathA tatraiva prastAre plutadRtadvayAtmake bheda uddiSTe drutadvayasyAntyatvAdantyopAntyau SaSThAGkatrayastriMzadako vihAyakonaviMzatyake madhye, tataH prAci SaSTha ekAGke pAtite satyavaziSTo'STAdazAGkaH plutAlavdhaH / tena hInasyAntyaSaSThAGkasya zeSe dvicatvAriMzadake pUraNasaMkhyAyA jJAnamayaM dvicatvAriMzattama ityetaduddiSTottaram / tatraiva prastAre drunadvayaplutAtmaka uddiSTe bhede plutasyAntyatvAt antye SaSTayake tataH prAci saptame'ke pAtite satyavaziSTo'STapaJcAzadaGkaH plutAllabdhaH / tena hInasyAntyasya SaSTayaGkasya zeSe dvayake pUraNasaMkhyAyA jJAnamayaM dvitIya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 175 ityetaduddiSTottaram / tatraiva prastAre laghuplutAtmake bhede uddiSTe pUrvavat dvayako'vaziSTaH / atroddiSTasthitenopAntyena laghunA naSTe tallaghulAmahetAvekAGke pAtite sati punarekasminnavaziSTe prathamo'yaM bheda ityuttaram / evamuttarottareSvapyakeSu plutayuktabhedo draSTavyaH / plutayuktabhedaviSayatvAdevAsyottarasyAvyApakatvam / ___nanu cAnantarodAhRtalaghuplutAtmake bhede plutasyAntyatvAt yadveti pakSAntarAzrayaNenAntyaSaSTayaGkamadhye tadAdiprAci saptame dvayaGke pAtite sati zeSatvenASTapaJcAzadaGkaH plutAllavdhaH / atha laghunA pAtito'Gko labhyaH / tatrAntyazeSadvaye guruhetostRtIyatvena patitAt SaDaGkApUrvasya vyaGkasyApatitatvena naSTe drutaH kathaM na labdhaH / atra dvayakaikAGkayorekatarasya pAtasaMbhavAt laghunA ko labhyata iti saMdehaH / tatraikAke pAtita ekasyAvaziSTatvAtprathamo'yaM bheda ityuddiSTottaramiSTaM sidhyati / dvayaGkeSu pAtitepu zeSAbhAvAt tanna sidhyatyeva / atra kathaM nirNaya iti cet ? ucyate--prathamaM tAvat naSTo naSTAGkabhinnAGkazeSakrameNa pUrvAGkeSu pAtiteSu yAvantaH pAtitAH tebhyastAvanto drutA labhyA eva / drutasya lAbhAnantaraM vA Adita eva vA asahAyapatitAladhuH / sAntarapatitAtpRzaglaghuH / nirantarapatitAda guruH / guruhetostRtIyAtpatitArapluto labhyata ityuktameva / atrAyaM vizeSo vijJeyaH-prathamamapatitAt druto labhyata eva / patitAdanantaramapatitAttu sarvatra druto na labhyate / kiMtu dutahetunA anyathA vA yatrottareNApatitena sahitaH pAtito laghuheturbhavati, tatra patitAnantaramapatitAdapi pUrvAkAd drato na labhyate / evaM patitAdanantaramapatitAttu sarvatra pluto na lbhyte| yatra tvapatitena pUrveNa sahitaH patito laghuheturbhavati, tatra tasmAdapatitAdapi drutona labhyata eva / tataH pUrvAdapatitAttu druto labhyata eva / tasmAt yatra laghurlabhyate tatrAGkadvayaM nivartate, yatra gururlabhyate tatrAGkacatuSTayaM nivartate, yatra pluto labhyate tatrAGkaSaTkaM nivartata iti nyAyasya vyApakatvamuttareNA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH kRtArthena sahitAttadasaMbhave, 'akRtArthena pUrveNa ' iti vadatA granthakAreNaiva sUcitam / tasmAt prakRte vyaGkAdapatitAdapi drutalAbho nAstyeva / patitAdapi dvayaGkAlaghulAbho'pi nAstyeva / dvayorapi plutaprApakAGkaSaTkAntarbhUtatvena nivRttatvAta , iti prakRtabhedastho laghurnaSTe'pyekAGkena labdha ityuddiSTe'pyanena laghunaikAGka eva patito labhyata iti sarvamavadAtam / / -330-333- // ityuddiSTam (su0) uddiSTaM nirUpayati-IdRgrUpa iti / atra ; prakRte tAlaprastAre, IgrUpa iti ? bhedasvarUpaH katidhA kiM saMkhyApUraNa iti rUpamuddizya saMkhyApraznaH kRtazcet , IdRzaH prazna uddiSTamityucyate / tatra naSTavata saMkhyAGkasaMtatiM likhet / evaM likhiteSu teSu naSTaparijJAne yaiH patitaiH uddiSTasthApitAH plutAdayo labhyante, te plutAdayastAnevAGkAn labhante / plutasyAnyenApi prakAreNAGkalAbhamAha-ye iti / dvitIyApekSayA ye plutahetavo'GkAH teSAM madhye antyAGkAt saptame pUrvAGke tasyAbhAve tu SaSThAGke antyAGkamadhyAta pAtite sati yaH zeSaH sa plutAllabhyate / labdhairakaiH kiM kartavyamityapekSAyAmAha-labdha hIneti / labdhairakaiH vihInaH yo'ntyAGkasya zeSa:, tasmAt pUraNasaMkhyAyA: prathamadvitIyAdisaMkhyAyAH jJAnamuddiSTapraznasyottaram / atra SaD drutaprastAre dRSTAntaM darzayAma:-tatra plutarUpo bhedaH kiM saMkhyApUraNa iti prazne ekAGkaSaDaGkadvayaGkeSu patiteSu napTeH pluto labhyate / tatasteSAM melanena aSTAdaza labdhAH / dvitIyapakSe tu-antyAGkAt ekonaviMzatyaGkAt saptamasyAGkasya pUrvasyAbhAvAt / SaSThAGka antyamadhye pAtite aSTAdaza labdhAH / ayaM tu plutapakSaH / evaM labdhAGkahIne antye'Gke eko labdhaH, tatazca plutarUpa: prathamo bhedaH / evaM druto gurUzca drutazca katidhA bheda iti prazne, ghaDaGke vyaGke ca patite naSTe drutadvayamadhye gururlabhyate / tatazca nava labdhAH, nava hIne antyAGke, ekonaviMzatau dazAvaziSTAH / tatazca dazamaH, evaM sati plutatraye dvitIyo bheda iti jJeyam // -330-333- // ityuddiSTam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 177 Adau rUpamathaikaikamaGkasaMkhyAGkasatateH // 334 // kramAdadho'dho vinyasyedantyArdIzcaturastathA / svapaGktisthAllikhedakAnagrasaMkhyAGkavadyutAn / / 335 // (ka0) atha pAtAlaM lakSayati-Adau rUpamityAdi / saMkhyAGkasaMtateH pUrvavallikhitAyAH adho'dha: Adau prathamakoSTha ekAGkasyAdhaH / rUpamiti / gaNakaprasiddhyA rUpamityekamucyate / athavA Adau rUpaM saMkhyAGkasaMtaterAdau sthitaM svarUpamekAGkamityarthaH / tamAdAvadhaH paGktayAdau nyasya / atra AdAvityAvRttyA yojanIyam / atha ; anantaram , dvayaGkAdInAmadho'dhaH kramAdekaikamakaM nyasediti sAmAnyavacanam / antyAdInityAdi vizeSavacanam / svapaGktisthAniti / adhasthAlekhyapaGktisthitAn , antyAdIzcaturaH, antyopAntyaturyaSaSThAn / tatheti; yathA saMkhyAGkapaGktau tadvadityarthaH / agrasaMkhyAGkavadyutAniti; turyaSaSThayoH pratinidhirna vidyata iti cAtra vizeSaH / agra uparipaGktisthaH saMkhyAGko'syAstItyagrasaMkhyAGkavAn antya eva gRhyate / tamyaiva sarvatra saMbhavAt / agrasaMkhyAGkavatA yutAn ityanena yathAsaMbhavaM yutAnAmupAntyAdInAM kevalAnAmeva grahaNamiSyate / anyathA agrasaMkhyAGkavata ityeva brUyAt / yutAnantyAdInityatra upAntyAdaya eva grAhyAH, nAntyaH / tasya svasyaiva svena yutatvAbhAvAt / atrAyamaGkalekhanaprakAraH--Adau likhitasyaikAGkasya antyasyaiva saMbhavAttamagre saMkhyAGkanaikAGkena yutaM kRtvA dvayata dvayaGkAdadho likhet / tenAntyena dvayakenAgre sthitadvisaMkhyAGkavatA yutamupAntyamekAkaM militvA paJcAGkaM vyaGkAdadho likhet / tena paJcAGkenAntyenAgre sthitasaMkhyAkavatA yutamupAntyaM paJcAGka militvA dazAI SaDaGkAdadho likhet / tatastenAntyena dazAGkenAgre SaTkasaMkhyAGkavatA yutamupAntyaM paJcAGgaM turyamekAkSaM ca militvA dvAviMzatyakSaM dazAGkAdadho likhet / tenAntyena dvAviMzatyaGkenAne Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 saMgItaratnAkaraH kiM tu pratinidhitra vidyate turyapaSThayoH / iSTatAladbhutamiteSvaGkeSu likhiteSviti / / 336 // kramAdantyopAntyaturyapaSThairyatra drutAdayaH / mIyante sarvabhedasthAH pAtAlaH so'bhidhIyate / / 337 // 1 2 4 20 22 44 93 iti pAtAla: dazasaMkhyAGkavatA yutamupAntyaM dazAGkaM turye dvayaGkaM ca militvA catuzcatvAriMzaGka me konaviMzatyaGkAdadho likheta / tenAntyena catuzcatvAriMzadaGkenAma ekonaviMzatisaMkhyAGkavatA yutamupAntyaM dvAviMzatyaGkaM turye paJcAGkaM SaSThamekAGkaM ca militvaikanavatyaGkaM trayastriMzadaGkAdadho likhet / evamuttaratrApi iSTatAladrutamitAnaGkAn likhet / itISTatAla namiteSvaGkeSu likhiteSu satsu yatra ; adhaH paGktau, antyopAntyaturyapaSThaiH kramAt jJeyamAha - sarvabhedasthA drutAdayo mIyanta iti / plutaprastAre tAvadantyena catuzcatvAriMzadaGkana sarvabhedasthA drutA mIyante / upAntyena dvAviMzatyaGkena sarvabhedasthA laghavo mIyanta iti / turyeNa paJcamAGkena sarvabhedasthA guravo mIyante / paSThenaikAGkena drutA mIyante / evaM sarvatra draSTavyam // -334-337 // iti pAtAla: (mu0) atha pAtAlamAha - adAviti / Adau rUpam, ekAGko likhet / atha ; anantaraM, saMkhyAGkasaMtateH ekaikamaGkaM likhet / kramAcca saMkhyAGkaM saMtateradho'dhaH svapaGaktiH syAt / yathAsaMbhavamantyAdIn antyopAntyaturyaSaSThAnaGkAn samasthAnasthitena saMkhyAGkena sahitAn likhet / kiM tviti / yathA saMkhyAsaMtatiracane turyaSaSThayorabhAve tRtIyapaJcamayoH pratinidhiruktaH / tathAtra nAsti / evaM ca iSTa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH paGkti kRtveSTatAlasthadrutasaMmitakoSThikAm || 338 // tirIM tatparAmUnAM koSThenAtha tataH parAH / dvidvikoSThonitAH svasvapUrvato'thAyojanA / / 339 // 179 tAlo yAvat drutastAvat saMkhyAGkeSu likhiteSu kramAdantyopAntyaturyaSaSThairyatra drutAdayo mIyante saMkhyAGkaH saMpadyante, sa pAtAla iti saMbandha: / asya prastAra: - ekA datte sa ekaH antye saMkhyAGkazcaikaH, evaM dvau purastAddeyau / tataH saMkhyAGke trayam, upAntye dvau evaM paJca deyAH / tataH saMkhyAGke SaT, antye daza, upAntye paJca, turya ekaH, evaM dvAviMzatiH / tataH saMkhyAGke daza, antye dvAviMzatiH, upAntye daza, turye dvayam, evaM catuzcatvAriMzaditi jJeyam / SaDgutaprastAre catuzcatvAriMzat drutA: ; dvAviMzatirlaghavaH, paJca guravaH, ekaH pluta iti kramAt antyopAntyaturyaSaSThairaGgairbhIyante // -334-337 // iti pAtAla: " (ka0 ) dutameruM lakSayati - paGkti kRtvetyAdi / iSTatAlasthadrutasaMmitakoSThikAmiti / atrAsmAkaM drutaplutAtmakastAla iSTaH, tatrasthAH drutAH sapta ; taiH saMmitAH koSThAH yasyAM sA tathoktA / tirazcImiti / nordhvagAM nApyadhogatAm apitu tirazcImeva / dakSiNagatAM prathamaM tAvatsaptakoSThikAM tirazcImadhaH paGkti kRtvA, atha; anantaram, tatparAM paGkti koNThena UnAM nyUnAM; vAmasthaprathamakoSThena hInAM dvitIyAM parAM paGkti SaTkoSThikaM kuryAdityarthaH / tataH dvitIyasyAH paGkteH parAH; tRtIyAdayaH paGktaya: / svasvapUrvato dvidvikoSThAMnitA iti / tRtIyA parapaGktiH dvitIyApekSayA vAmasthaprathama koSThadvayahInA satI catuSkoSThikAtra kAryA / tato'pi parA caturthI paGktiH pUrvavat dvikoSThonitA satI dvikoSTha - kA kAryA / udAharaNArthametAvadevoktam / ataH paramapi yAvadiSTaM tAvadupari dakSiNatazca merorvardhayat / athAGkayojaneti; kriyata iti , Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 saMgItaratnAkara: dvau dvau tAsAmAdyakoSThau syAtAmekAGkasaMyutau / astanyastRtIyAdau viSame koSThake likhet || 340 // antyAdyaGkacatuSkasya yogaM saMkhyAGkasaMghatrat / same tvantyaM vinaiteSAM yogaM nyasyAtha paGkiSu // 341 // parAsu zeSakoSTheSu caturyogo'yamiSyate / nAsti pratinidhistvAsAmaGkayosturyaSayoH // 342 // tAsu svabhAvato yAstu niSpannA UrdhvapaGktayaH / zeSaH / tAsAM paGktInAM dvau dvau cAdyakoSThAvekAGkasaMyutau syAtAm / adhastanyAH paGkteH tRtIyAdau viSame koSTake saMkhyAGkasaMghavat antyAGkacatuSkasya yogaM likhediti / turyaSaSThayorabhAve tRtIyapaJcamau pratinidhI kuryAdityatidezArthaH / evamadhastanyAstRtIyakoSThe 'ntyopAntyayoraGkayoryogaM likhet / same tviti / caturthAdau samasaMkhye koSThe tu, antyaM vinaiteSAm ; upAntyaturyaSaSThAnAm, yogaM nyasyeti; atrAntyAbhAva eva vizeSaH / evamadhastanyAH samacaturthakoSThe antyaM dvayaGkaM vinA upAntyasyaikAGkasya turyA - bhAvAt tRtIyasyaikAGkasya yogaM dvayaGkaM likheta / tamyA viSame paJcame koSThe antyopAntyayodvaryaGkayoH turyasyaikAGkasya ca yogaM paJcAGkaM likhet / tasyAH same SaSThe koSThe'ntyaM paJcAGkaM vinA upAntyaturyayoH dvayakAGkayoH SaSThAbhAvAt paJcamasyaikAGkasya ca yogaM caturaGkaM likhet / tasyA vi saptame koSThe sopAntyaturyaSaSThAnAM catuSpaJcadvayekAGkAnAM yogaM dvAdazAGkaM likhet / parAstvityAdi / dvitIyAdiparapaGktiSu / zeSa koSTeSviti / ' tanmadhye tu samAkoSThe, iti vakSyati / taditareSu viSamakoSThevvityarthaH / ayaM caturyoga iSyata iti; antyAdInAM yoga ityarthaH / AsAM parapaGktInAM saMbandhinoH turyaSaSThayoraGkayoH pratinidhistu nAsti / tAvityAdi / tAsu ; tirazrISu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 181 tanmadhye tu samAkopTe'ntyasthAne'ntyAdadhastanaH // 343 // aGkaH kAryo'tha tairabairbhedasaMkhyAbhidhIyate / viSamAyAmUrdhvapaktau sthitairabairavaH kramAt // 344 // paGktiSu yAH svabhAvato niSpannAH / UrdhvapaGktaya iti / prathamAmadhaHpaGktiM prakRti kRtvA tadUrdhvapaktikalpanAyAM kRtAyAM prathamapaktirekakoSThA, dvitIyA dvikoSThA, tRtIyApi dvikoSThikA, caturthI trikoSThikA, paJcamyapi trikoSThikA, SaSThI catuSkoSThikA, saptamyapi catuSkoSThikA, evamudAhRte drutamerAvUrdhvapaGktayaH sapta bhavanti / tanmadhya iti ; tAsAmUrdhvapaGktInAM madhye / samAkoSTha iti / samAyAH samasaMkhyAyAH paGkteH koSThe aGkitavye, antyasthAne ; pUrvapaGktisthasya antyAGkasya sthAne prasaGge sati, antyAdadhastanAGkaH kArya iti / prakRte drutamerau tisRSUrdhvapaGktiSu aGkAGkitAsu satISu trikoSThikAyAM caturthyAmakitavyaM madhyamakoSThe antyasyaikAGkasya adhastanadvayaGkamAdAya upAntyamekAkaM ca yojayitvA vyakaM likheta / tato viSamAyAH paJcamyAmadhaHkoSThe antyopAntyayostrya kaikAGkayoryogaM caturaI likhet / tataH samAyAH SaSThayA dvitIyakoSThe antyAdadhastanasya paJcAGkasya upAntyaturyayostryakaikAGkayozca yogaM navALe likhet / tato viSamAyAH saptamyAM dvitIyakoSThe antyopAntyaturyANAM navacaturekAGkAnAM yogaM caturdazAkaM likheta / tasyA eva tRtIyakoSThe antyAdadhastanopAntyayozcaturakaikAGkayoogaM paJcAGka likhet / tasyA eva turIyakoThe antyopAntyayoH paJcaikAGkayoryogaM SaDakaM likhet / atha tairabaijJeyamAha-bhedasaMkhyAbhidhIyata iti / bhedAnAM prastAragatAnAM tAlabhedAnAM saMkhyA iyattA / tadeva viSayavyavasthayA vivRNoti-viSamAyAmityAdinA / atra viSamAyAM; saptamyAm ; UrdhvapaGktau adhaHkramAt ; adhastAdArabhya ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 saMgItaratnAkaraH ekadrutAdyA viSamaJyAdisaMkhyA drutA bhidAH / sarvadrutAntA mIyante samapaGktasthitaiH punaH / / 345 // drutahInAdayo dvayAdisamasaMkhyA drutA bhidAH / sarvadrutAntA jJAyante drutamerurayaM mataH / / 346 // UrdhvapaGktisthasarvAGkayogAtsaMkhyApi gamyate / ini drutameruH iti drutamerukopTakam ekadrutAdyA viSamatryAdisaMkhyA drutAH sarvadrutAntA bhidA mIyanta iti / atra Adyasthitena dvAdazAGkena drutaplutaprastAra eva dutA bhedA mIyante / dvitIyakoSThasthena caturdazAGkena tridrutA bhedA mIyante / tRtIyakoSThasthena SaDakena paJcadrutA bhedA mIyante / antyakoSThasthenaikAGkena sarvadrutA bhedA mIyante / samapaGktisthitaiH punariti / atra samAyAM paSThyAmUrdhvapaGktau sthitairabaistu, drutahInAdayo dvayAdisamasaMkhyA drutA sarvadrutAntA bhidA jJAyanta iti / SaDdrutAtmake plutaprastAra drutahInA bhedA adhaHkoSThasthena caturaGkeNa jJAyante / dvitIyakoSThasthena navAkena dvidrutA bhedA jJAyante / tRtIyakoSThasthena paJcAGkena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 183 caturdratA bhedA jJAyante / antyakoSThasthenaikAGkena sarvadruto bhedo jJAyate / evaM sarvatra draSTavyam / jJeyAntaramapyAha-UrdhvapaGktistheti / / -338-346- / / iti drutameruH (su0) drutameruM nirUpayati-paktiM kRtveti / iSTatAla: yAvat drutaH tAvatsaMkhyAkaiH koSTakaiH mitAM tirazcoM paGktiM kuryAt / tata: parAmUrkhA paGktiM prathamena kopTena hInAM kuryAt / tata: parAstu paGktayaH prathamataH kopTadvayahInA: kAryAH, svasvapUrvapaGktitaH sakAzAt / evaM sthApayitvA iyamaGkayojanetyAhadvau dvAviti / tAsAM sarvAsAM paGktInAmAdyakoSTadvaye ekAGko deyaH / adhastanyA: paGkteH tRtIyAdau viSame koSTake tRtIyapaJcamasaptamAdau saMkhyAGkasaMghavat antyopAntyaturyakoSThAyoryogaM likhet / adhastanyAH samakoSThakeSu caturthaSaSTAdiSu tu antyaM vinA upAntyaturyaSaSThAnAM yogaM likhet / evamadhastanapaGktau aGkAn vilikhya, parAsu UrdhvasthAsu paGktiSu prathamakoSThadvaye ekAGkasya dattatvAt zeSakoSThakeSu ayameva yogH| antyopAntyaturyaSaSThA evaM grAhyAH / AsAM, parapaGktInAM saMbandhino: turyaSaSThayoraGkayo: pratinidhirnAsti / samakoSTe vizeSamAha-tAsviti / tAsu parAsu paGktiA, tiryakpaGktiviracinena svabhAvataH pRthakpaGktayo vidheyAH / UrdhvAGkAnAM paGktayo niSpannAH / tAsAM madhye samAyA: paGkteH kopThe antyasthAne antyAdadhastano'ko grAhyaH / tatazca antyAdadhastanopAntyaturyaSaSThAnAM yogo lekhanIya ityarthaH / evaM drutameruviracanaprakAramaGkanivezanaprakAraM coktvA tairajJeyamAha-sthitairiti / viSamAyAM prathamatRtIyapaJcamAdAvUrdhvapaGktau sthitairabaizca adhaHkamAt adhastanakoSThamArabhya ekadrutatridrutapaJcadrutAdyA mIyante gaNyante / prathamakoSThake yo'GkastAvatsaMkhyAka ekadrutAdyAH / dvitIyakoSThake tridrutAH / tRtIyakoSThake paJcadrutAH / antyakoSThake sarvadrutA ityaadi| samapaGktiSu punaH sthitaH ajhaiH drutahInAdayaH dvayAdisamasaMkhyA dutA: sarvadUtAntA bhidA jJAyante / prathamakoSThake ekadrutahInAH, dvitIyakoSTake dvidrutahInAH, tRtIyakoSTake caturdutahInAH ; caturthakoSTake SaDdrutAdayaH / antyakoSThake sarvadrutahInAH / prasaGgena saMkhyAparijJAnamAha-Urkheti / UrdhvapaGkti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 saMgItaratnAkara: laghumerau ko paGktIH prAgvannyasyettadAdimaH || 347 || ekaiko ekAiyukto'dhaH paGktikeSu tu / zepakoSTeSvantyaturya SaSThayogaM nivezayet // 348 // parAsAM zeSa koSTheSUpAntyA stanasaMyutam / triyogamevapAdadhyAdatra ca drutameruvat // 349 // sthAnAM sarveSAmaGkAnAM saMyogAt saMkhyA parijJAyate gaNyate / prastArastu mUlagrantha eva sugamaH // - 338-346- // iti drutameruH (ka0) atha laghumeruM lakSayati - laghumerAvityAdi / prAgvat; drutamerAviva koSThapaGktIrnyasyet / tadAdimaH ; tAsAM tirazcInAM paGktInAm, AdimaH ; ekaikakoSTha ekAGkayuktaH kartavyaH / adhaH paGktikeSu zeSakoSTheSu tu ; ana tuzabdaH parapaGktizeSakoSThebhyo vailakSaNyaM dyotayati / antyaturya SaSThayogaM nivezayediti / upAntyaM tyaktvetyarthaH / atrAdyapaGkterdvitIyakoSThe prathamakoSThagatamantyamekAGkaM likhet / tRtIyakoSThe'pi dvitIyakoSThagatamantya - mekAGkameva likhet / caturthakoSThe tvatra pratinidheH sadasattve ca drutameruvaditi vakSyamANatvAtpratinidheH sadbhAvAdantyamekAGkaM turyAbhAve tRtIyamekAGkaM ca yojayitvA dvayaGkaM likhet / paJcama koSThe 'ntyaturyayodvarya kAyoryogaM vyaGkaM likhet / SaSThakoSThe'pyantyaturyayostryaGkakAGkayoH SaSThAbhAve paJcamasyaikAGkasya ca yogaM paJcAGkaM likhet / saptame koSThe'pyantyaturyaSaSThAnAM paJcaikaikAGkAnAM yogaM saptAGkaM likhet / parAsAM paGktInAM zeSakoSTheSu dvitIyAdikoSTheSu, upAntyAdhastanasaMyutamevaM triyogamAdadhyAditi / dvitIyasyAH parapaGkteH dvitIya koSThe 'ntyamekAGkamupAntyAbhAve'pi tadadhaH koSThasya sadbhAvAta tatra sthitamekAGkaM ca yojayitvA dvayaGkaM likheta / tRtIyakoSThe dvayaGkamantya 1 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH sadasatve pratinidheH koSThAkairUlapaGktigaiH / laghuhInAdupakramyaikAyekottaraddhalAH // 350 / / mupAntyAdhastanamekAkSaM ca yojayitvA tryakaM likhet / caturthakoSThe vyakamantyamupAntyAdhastanamekAkaM ca yojayitvA caturaGka likhet / atra pratinidherasatvAtturyAbhAve tRtIyo na gRhyate / paJcamakoSThe'ntyopAntyAdhastanaturyANAM catudvakAGkAnAM yogaM saptAGka likhet / SaSThakoThe'ntyopAntyAdhastanaturyANAM saptatridvayaGkAnAM yogaM dvAdazAkaM likhet / tatastRtIyasyAM dvitIyakoSThe'ntyopAntyAdhastanayorekadvayaGkayoryoga vyakaM likhet / tRtIyakoSThe'ntyopAntyAdhastanayosvyaGkayoryogaM SaDakaM likhet / caturthe koThe'ntyaM SaDaGkamupAntyAdhastanaM caturaGkaM ca yojayitvA dazAkaM likhet / tatazcaturthI dvitIyakoSThe'ntyamekAGkamupAntyAdhastanaM vyakaM ca yojayitvA caturakaM likhet / evamuttaratrApi yatheSTaM vardhayet // -347-349 // (su0) laghumeruM nirUpayati-laghumerAviti / koSThapaGkhIH prAgvat ; drutamerukoSThapaGktivat nyasyet sthApayet / tAsAM paGktInAmekaika: prathamakoSThaH ekAGkayuktaH kartavyaH / adha:paGktikeSu tu zeSakopTheSu antyaturyaSaSThAnAM yogaM nivezayet / anyAsAM paGktInAmupAntyAt adhastanasaMyutaM ca triyogaM prati turyaSaSThayogamAdadhyAt gRhNIyAt / antyopAntyAdhastanaturyaSaSThayoryogamityarthaH / pratinidhe: sattvamasattvaM ca drutameruvat / yathA drutamerau adha:paGktau ca turyaSaSThayoH pratinidhiH, anyAsu paGktiSu nAsti, tathA laghumerAvityarthaH // -347-349 // (ka0) atra jJeyamAha-koSTAGkarityAdi / Urvapaktigairiti / drutamerAvuktaprakAreNa draSTavyam / laghuhInAdupakramyeti; adha:kramAdityetadatrApyanusaMdheyam / adha:paGktikoSThAGkena drutahInA bhedA jJeyAH / ekAdhe. kottaraddhalA iti| dvitIyakoSThAkenaikalaghavo bhedAH ; tRtIyakoSThAkena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 saMgItaratnAkara: sarvalAntAH kramAjjJeyAH saMkhyA sarvAGkasaMgateH / iti laghumeruH 1 1 1 1 2 2 1 3 1 3 2 4 3 4 3 5 1 7 5 6 4 10 12 7 7 1 10 18 21 10 5 20 33 34 14 8 9 1 15 29 61 55 21 10 iti laghumerukoSThakam ; dvilaghava: ; evamekottaravRddhalAH santo jJeyAH / sarvalAntA iti / antyakoSThAGkena sarvalaghavo bhedA jJeyA iti prakRte drutapluta prastAre saptamyA UrdhvapaGkteradhaH koSThamthena saptAGkena laghuhInA bhedA jJeyAH ; dvitIyakoSThasthena dvAdazAGkenaikalaghavo bhedA jJeyA:; tRtIyakoSThasthena dazAGkena dvilaghavo bhedA jJeyAH; antya kASThasthena caturaGkeNa sarvalaghavo bhedA jJeyA iti sarvatra draSTavyam / jJeyAntaramapyAha -- saMkhyA sarvAGkasaMgateriti // 350, 350 // iti laghumeruH (su0) laghumerorjJeyaM kathayati -- koSThAGgairiti / UrdhvapaGktigaiH ; UrdhvapaGktisthitaiH, koSThAkaiH ; adhaH koSTamArabhya, drutAdayo bhedA jJeyAH / anteSu sarvalaghvantAH sarvAGgamelanAtsaMkhyAparijJAnaM cAnuSaGgAtsidhyati // 350,350- // iti laghumeru : Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 paJcamastAlAdhyAyaH gurumerAvadhaHpaGkteH parA koSThatrayonitA // 351 // catuzcatuSkoSThahInAH svasvapUrvAvaleH parAH / ekAGkacanta AdyAdyakoSThAH prathamapaGktigaH // 352 / / dvitIyo dvayaGkavAnantyopAntyapaSTAGkayoginaH / zeSakoSThAH parAsAM tu dvitIyAdiSu likhyate // 353 / / (ka0) atha gurumeruM lakSayati-gurumerAvityAdi / adhaHpaGkteH parA; dvitIyapaktiradhaHpaGktyapekSayA koSThatrayonitA kartavyA / parAH; tRtIyAdayaH / svasvapUrvAvalezcatuSkopTahInA iti ; kartavyA iti zeSaH / atrodAharaNArthamadhaHpaGktiH samakoSThikA kAryA, tatparA dvitIyAdha:paGakteH koSThatrayaM hitvA tataH caturthyAdikoSThaiH samAnakoSThA lekhanIyA / tadA svayaM catuSkoSThA bhavati / AdyAdyakoSThA iti / sarvAsAM paGktInAmAdyakoSThA ekAGkavantaH kAryAH / prathamapaktigo dvitIyaH koSTho dvayakavAn kAryaH / zeSakoSThA iti / adha:paGktestRtIyAdayaH koSThAH / antyopAntyaSaSThAGkayogina iti / turya muktvetyarthaH / evamadhaHpaGktestRtIyakoThe'ntyopAntyayodvaryakaikAGkayoryogaM vyakaM likhet / caturthakoSThe'ntyopAntyayodvaryakavyaGkayoryogaM paJcAkaM likhet / atra turyasyAnupAdeyatvAta pratinidhitvenaikAGko na gRhyate / tataH paJcame koSThe antyopAntyayoH paJcavyaGkayoyogamaSTAkaM likhet / SaSThe koSThe'ntyopAntyayoraSTAGkapazcAGkayoH SaSThAbhAve paJcamasyaikAGkasya ca yogaM caturdazAkaM likhet / saptame koSThe'ntyopAntyaSaSThAnAM caturdazASTrakAGkAnAM yogaM trayoviMzatyakaM likhet / parAsAM viti / parAsAM; dvitIyAdInAM paGktInAM dvitIyAdiSu koSTheSvadhasturyAGkasaMyuta ityarthaH / antyopAntyapaSThAnAM yogo likhyata iti / dvitIyasyAH parapaGkteH dvitIyakoSThe'ntyamekAjhaM turyAdhastanamekAkaM ca yojayitvA dvayakaM likhet / tRtIyakoSThe'ntyopAntyaturyAdhastanAnAM dvidvayekAkAnAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 saMgItaratnAkaraH yogo'ntyopAntyaSaSTAnAmadhasturyAkasaMyutaH / laghusthAne gurujJeyaH zeSaM tu laghumeruvat // 354 / / iti gurumeruH iti gurumerukoSThakam yogaM paJcAkaM likhet / caturthakoSThe'ntyopAntyaturyAdhastanAnAM paJcadvivyaGkAnAM yogaM dazAkaM likhet / tato'pyevaM vardhayet / atra jJeyamAha-laghusthAne gururjeya iti / guruhInAdupakramyaikAyekottaravRddhagAH sarvagAntA ityUhanIyam / yathA drutaplutaprastAre tAvadrumerau saptamyA UrdhvapaGkteradha:kramAtprathamakoSThasthena trayoviMzatyakena guruhInA bhedA jJeyAH / dvitIyakoSThasthena dazAGkekaguravo bhedA jJeyAH / evaM sarvatra draSTavyam / zepaM tu laghumeruvaditi / adha:paGktau pratinidheH sattvaM, parapaGktipu pratinidherasatvaM sarvAGkasaMgateH saMkhyA ca jJeyamityatidezArthaH // -351-354 // iti gurumeruH (su0) gurumeruM nirUpayati--gurumerAviti / adhaHpaGkteH ; iSTatAladrutapramANakoSThakAn vidhAya, parA; dvitIyA paGktiH, tasyAH sakAzAdupari prathamakoSThatrayameva kartavyAH / anyAsu pUrvapaGktiSu caturbhi: koSThakai: nyUnA: kAryAH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 paJcamastAlAdhyAya: plutamerAvadhaHpaGkteH paJcakoSThonitA parA / tatparAH svastrapUrvAtaH SaTpadakoSThonitA matAH / / 354 // adhaHpaGktau tu SaSThAGkasthAne turya niyojayet / aGkavinyAsaprakAramAha-ekAGketi / sarvAsAM paGktInAm , AdyAdyakoSThA ; vanta: ekAGka: kAryAH / prathamapaGktigaH dvitIyaH koSThaH dvayaGkavAn ; dvayaGkayuktaH kAryaH / prathamapaGkteH anye koSTAH, antyopAntyaSaSTAGkayoginaH ; antyopAntyaSaSThAnAm , adhaHpaGktiH turyAGkasaMyutaH yo lekhniiyH| anyAsAM paGktInAM dvitIyAdikoSThakeSu caturthoGkA'dhastanAGkasahitaH, antyopAntyaSaSThAnAM yogo lekhya: / laghusthAne guruH / anyat laghumeruvat / pratinidheH sattvAt , UrdhvapaGktau adha:koSThe guruhInAH, dvitIyakoSThe ekaguravaH / tRtIyAdikoSThe dvayAdiguravaH / antyakoSThe sarvagurava iti sarvAGkasaMgate: saMkhyAparijJAnamityAdilaghumeruvajjJeyam // -351-354 // iti gurumeruH (ka0) atha plutameruM lakSayati-plutamerAvityAdi / adhaHpaGkteH parA tadapekSayA paJcakoSThonitA kAryA / atrApyadhaHpaGktiM saptakoSThikAM kRtvA tatparAM paktiM tasyAH SaSThyAdikoSThaiH samAnakoSThAM likhet / sAtra dvikoSThA bhavati / tatparAH; tRtIyAdayaH paGktayaH ; svasvapUrvAtaH ; dvitIyAdeH paGkteH / SaTpaTkoSThonitAmatA iti / tRtIyA paGktiH dvitIyapaGkteH SaTkoSThonitA kAryA / tathA caturthI paGktiH tRtIyapaGkteH SaTkoSThonitA kAryA / evaM paJcamyAdIryatheSTaM likhet / athAGkalekhanamAha-adha:paGkto vityAdi / SaSThAGkasthAne turya niyojayediti / adhaHpar3atau; SaSThaM tyajedityarthaH / zeSaM tu gurumeruvadityatideze kAvanta AdyAdyakoSThA iti, prathamapaktigo dvitIyo dvayaGkavAniti, adha:paGktau pratinidheH sattvam / parapaGktiSu ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 saMgItaratnAkaraH triyogo'yamadhaH SaSThayuktaH syAtparapaGktiSu // 355 // pluto jJeyo gurusthAne zeSaM tu gurumeruvat / iti plutameruH . iti plutamerukoSThakam tadabhAvAt ' saMkhyA sarvAGkasaMgateH' ityetatsarvamanusaMdheyam / tenAdha:paGktau prathamakoSTha ekAI likhet / dvitIya dvayakaM likhet / tRtIyopAntyayordvayakai. kAGkayoryogaM vyakaM likhet / caturthe'ntyopAntyayodvaryaGkayosturyAbhAve tRtIyasyaikAGkasya ca saMyogaM SaDakaM likhet / paJcame'ntyopAntyaturyANAM SaTvyekAkANAM yogaM dazAGka likhet / SaSThakoSThe'ntyopAntyaturyANAM dazaSaDvyaGkAnAM yogamaSTAdazAkaM likhet / saptame'pyantyopAntyaturyANAmaSTAdazavyaGkANAM yogamekatriMzadakaM likhet / dvitIyasyAM parapaGktau dvitIyakoThe'ntyasyaikAGkasya SaSThAdhastanasyakAGkasyaiva yogaM dvayakaM likhe / atra jJeyamAha-pluto jJeyo gurusthAna iti / plutahInAdupakramyetyAgruhanIyam / tenAtra drutaplutaprastAre tAvatplutamerau saptamyAmUrdhvapaGkteradha:kramAtprathamakoSThasthenaikottaratrayastriMzadakena plutahInA bhedA jJeyAH / dvitIyakoSThasthena dazAGkena ekaguravo bhedA jJeyAH / dvitIyakoSThasthena dvayakenaikaplutau bhedau jJeyau / evaM sarvatra prastAreSu draSTavyam // 355, 356- // iti plutameruH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazyamastAlAdhyAyaH saMyogamerAdUrdhvAH syuzcatasraH koSThapaGktayaH || 356 / / iSTatAdutamitaiH koSThairyuktAstataH pare / dve paGktI svasvapUrvAto dvidvikoSThotei tataH // 357 // 191 (su0 ) plutameruM nirUpayati - plutamerAviti / prathamapaGktiH iSTatAladrutamitA pUrvavat / tataH sakAzAt dvitIyapaGkti: paJcakoSThonAH kartavyA: / antyAsu paGktiSu svakIyapUrvapUrvapaGktitaH SaTkoSThonitAH kAryAH / aGkavinyAsamAha -- adhaH paGktAviti / gurumeruvatsarva lakSayati---tatra SaSThAGkasthAne tu caturthI yojyate / tatazca adhaH paGktau antyopAntyaturyANAM yogo lekhyaH / parAsu paGktiSu adhaH SaSThayuktaH, ayameva triyogo lekhyaH / antyopAntyaturyaSaSThAdhastanapaGktInAM yogo lekhya ityarthaH / gurusthAne plutaH / anyad gurumeruvat / adhaH paGktau turyaSaSThayoH pratinidhi: ; anyAsu parapaGktiSu pratinidhirnAsti / adhaH koSThake plutahInA: ; dvitIyakoSThake plutA: ; tRtIyAdikoSThake tryAdiplutA: ; antyakoSThake sarvaplutA iti jJeyAH // 355, 356- // iti plutameru: (ka0 ) atha saMyogameruM lakSayati--saMyoga merA viti / UrdhvAH catasraH koSTaSaGktayaH iSTatAladbhutamitaiH koSThairyuktAH syuriti / prathamaM tAvat merusvarUpanippattipradarzanArthe pratyekaM trayodazakoSThayuktAH catasraH koSThapaGktIH Urdhvata Arabhya likhet / tataH pare; dakSiNabhAge / svasvapUto dvidvikoSThonite dve paGktI iti / atra prathamena svazabdena lekhanIyA paGktirucyate / tasyAH pUrvA caturthI paGktistadapekSayA paJcamI dvikoSThofaar kAryA / tadA asau paGktiH ekAdazakoSThikA bhavati / dvitIyasvazabdena SaSThI paktirucyame / tasyAH pUrvA paJcamI paGktiH, tadapekSayA SaSThI dvikoSThonitA kAryA / tadA asau navakoSThikA bhavati / atra nyUna Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 saMgItaratnAkaraH dve SaSThayA ekakoSThone tatastisro'STamAvaleH / ekakoSThonitAH pazcAda dvidvikoSThonite pare // 358 // paGktibhyAM svasvapUrvAbhyAM tathaikekonite pare / tvamUvolakoSThaparityAgena draSTavyam / tato'nantaraM dve paGktI saptamyaSTamyau, SaSThayAH SaSThapaGktyapekSayaikakoSThone kArye / tadA te pratyekamaSTakoSTha ke bhvtH| tataH; anantaraM tisro navamIdazamyekAdazyaH paGktayaH, aSTamAvaleH; aSTamapaGktyapekSayA ekakoSThonitAH kAryAH / tadA tAH pratyeka sapta koSThikA bhavanti / pazcAt ; anantaraM pare dvAdazItrayodazyau paGktI, svasvapUrvAbhyAM par3aktibhyAm ; ekAdazIdvAdazyapekSayetyarthaH / dvidvikoSThonite iti / ekAdazyapekSayA dvAdazI dvikoSThonitA kAryA; tadA asau paJcakoSThikA bhavati / tadA trayodazyapi dvAdazyapekSayA dvikoSThonitA kAryA ; tadA asau trikoSThikA bhavati / pare; caturdazIpaJcadazyau paGktI / tatheti; svasvapUrvAbhyAmityarthaH / ekaikonite iti / trayodazyapekSayA caturdazyekakoSThonitA kAryA ; tadA asau dvikoSThikA bhavati / tadapekSayA paJcadazyapyekakoSThonitA kAryA ; tadA asau ekakoSThA bhavati / evaM paJcadaza paGktayo bhavanti / ataH parametA eva yatheSTamadho vardhanIyAH // -357, 358- // (su0) saMyogameruM nirUpayati-saMyogamerAviti / UrdhvAdha:krameNa iSTatAla drutamitasaMkhyAkaiH catasraH koSThapaGktayaH kartavyAH / aGkAntaralekhanaprakAramAha-tata: pare iti / dve paGktI dvitIyacaturthapaGktiH , paJcamaSaSThapaGktizca, svasvapUrvAta: ; svakIyapUrvapUrvapaktita:, dvidvikoSThonite ; dvAbhyAM dvAbhyAM koSTAbhyAM nyUne kArye / tata:; anantaram , SaSThayA:; SaSThapaGkte: sakAzAt ; ekakoThone ; pratyekamekakoSThena nyUnA kartavyA / tata: anantaram , aSTamAvale: aSTamapaGkteH sakAzAt, tisraH paGktayaH, navamadazamaikAdazapaGktayaH ekakoSThonitA: kAryAH / pazcAt , anantaram , pare dvAdazItrayo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 193 AdyAsu catasRSvAsAM krameNa sakaladrutAH // 359 // samastalaghavaH sarvaguravaH sakalaplutAH / dazyau paGktI dvidvikoSThonite, pratyekaM dvidvikoSThonite kArye / tathA pare; caturdazIpaJcadazyau paGktI, svasvapUrvAbhyAM paGktibhyAM ekaikaunite kartavye // -357-359- // (ka0) athordhvapaGktInAM dUtAdiniyamaM tattatkoSTheSu lekhanIyAGkaniyama ca tatra vktumaarbhte-aadyaasvityaadinaa| AsAM paJcadazInAM madhye, AdyAsu catasRSu UrdhvapaGktiSu krameNa prathamAdikrameNa sakaladrutAH ; prathamapaGktau sakaladrutA bhedA jJeyAH / dvitIyapaGktau samastalaghavo bhedAH / tRtIyapaGktau sarvaguravo bhedAH / caturthapaGktau sakalaplutA bhedAH / atra prathamaM tAvatsukhena drutAdipaGktibhedaparijJAnAya paJcadazordhvapaGktikoSThakeSu Urdhva prathamAdikrameNa drutAdIn , tadviyogaM, triyogaM, caturyogaM ca likhet / prathamAyAM drutam , dvitIyAyAM laghum , tRtIyAyAM gurum , caturchA drutam , paJcamyAM dalau, SaSThayAM dagau, saptamyAM dapau, aSTamyAM lagau, navamyAM lapau, dazamyAM gapau, ekAdazyAM dalagAn , dvAdazyAM trayodazyAM ca dagapAn , caturdazyAM lagapAn , paJcadazyAM dalagapAMzca dakSiNasaMsthAn likhet / AsvevordhvapaktiSu trayodazatiryakpaGktayaH saMbhavanti / 'tAvad druto'tra tAlaH syAtpaGktiryAvatithI paraH' iti vakSyamANatvAttiryakpaGktiSu tAlabhedaparijJAnAya tatpaGktivAmabhAge tUpariSTAdArabhyekaikadrutavardhitAn drutAdIn tAlabhedAn likhet / prathame tiryavapaGktau dratam , dvitIyasyAM laghum , tRtIyasyAM laghudrutau, caturthyo gurum , paJcamyAM gurudrutau, SaSThayAM plutam , saptamyAM plutadrutau, aSTamyAM plutalaghU , navamyAM plutalaghudrutAn , dazamyAM plutagurU, ekAdazyAM pluta Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 saMgItaratnAkara: ekAGkayukta niHzeSa koSThAdyA syAtparA punaH || 360 // vayuktairviSamaiH koSThaiH samaistvekAGkasaMyutaiH / kartavyA gurupaGktestu trayaH koSThA nabhontritAH || 361 // turya ekAne 'catuSkoSThAH parA api / gurudbhutAn, dvAdazyAM plutau, trayodazyAM plutau drutaM ca vAmasaMsthAn likhet / tatrordhvapaGktiSvAdyA paGktiH // - 359, 359 // (su0) prathamapaGkticatuSTaye jJeyamAha - - AdyA sviti / AsAM ; paGktInAM madhye, AdyAsu catasRSu; caturthapaGktiSu krameNa sakaladrutAH; sakaladrutAdayo bhedA jJAtavyAH / prathamapaGktau sakalA drutA bhedAH, dvitIyapaGktau sakalA laghavaH, tRtIyapaGktau sakalA guravaH, caturthapaGktau sakalAH plutA iti // -359, 359- // " " (ka0 ) ekAGkayukta niHzeSa koSTAdyA syAditi / tasyAstrayodazasu koSTheSvekAGkAneva likhet / parA punariti / dvitIyA tu viSamaiH prathamatRtIyapaJcamyAdibhiH koSThaiH khayuktaiH binduyuktaiH samaistu dvitIyacaturthapaSThAdibhiH koSThaistu ekAGkasaMyutairupalakSitA kartavyeti / dvitIyapaGktau prathamakoSThe bindum / dvitIyakoSTha ekAGkam / tRtIyakoSThe bindu, caturthakoSThe'pyekAGkamityevamekAntaritatvena likhet / gurupaGktestviti / tRtIyapaGkte - stvAdyAstrayaH koSThA nabhonvitAH binduyuktAH kartavyAH / turyazcaturthaH koSTha ekAvAn / evaM parA api catuSkoSThA ityatra vIpsA draSTavyA / tena turyASTamadvAdazaSoDazAdIn bindukoSThAntaritatvenaikAGkayuktAn likhedityarthaH // -360, 361- // 1 catuSkoSThaya iti sudhAkarapAThaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH plutapaGktau sazUnyAH syuH paJca paSThastu rUpavAn // 362 // 'SaTkoSThAstadvadanye syuH SaTsu paktiSvanantaram / dviyogajAH kramAjhedA dalaghU dagurU dapau // 363 // lagau lapau gapau ceti tadaGkaprakriyA tviyam / (su0) etAsu catasRSu paGktiSu aGkavinyAsaprakAramAha-ekAGketi / ekAGkayuktani:zeSakoSThA iti; ekAGkena yuktAni niHzeSANi sarvANi koSThAni yasyAH / evaMvidhA AdyA paGktirbhavet / parA dvitIyA paGktiH puna:, viSamaiH ; prathamatRtIyapaJcamAdikoSThakaiH, khayuktaiH ; zUnyayuktaiH, samaiH koSThaiH ; dvitIyaturyaSaSThAdibhiH, ekAGkasaMyutaiH upalakSitA bhavet / tRtIyA yA gurupaGktiH, tasyAstu traya: koSThA nabhonvitA: ; nabhasA zUnyena anvitAH kartavyAH / turyaH ; caturthakoSThaH, ekAGkavAn ; ekAGkayuktaH kAryaH / evaM parA api catuSkoSThayaH; caturNo koSThAnAM samAhAraH catuSkoSThayaH, te triSu koSTheSu zUnyayuktAH, caturthe tu ekAGkayuktA ityarthaH // -360, 361- // (ka0) plutapaGktAviti / caturthapaGktAvAdyAH paJca koSThAH sazUnyAH sabindavaH syuH / SaSThaH koSThastu rUpavAn ; rUpamiti gaNakaparibhASayaikamucyate / yathA 'rUpAgrasaptaviMzatiH' iti teSAM vAkye'bhidhAnAt / tenaikAGkavAnityarthaH / anye padakoSThAstadvatsyuriti / SaSThadvAdazASTAdazAdInekAGkavato likhet / itarAn binduyuktAn likhedityarthaH / SaTsu paGktipvanantaramiti grantho vyAkhyAtacaraH / tAsu SaTpaGktipvaGkalekhanaprakAraM vaktumAha-tadakamakriyeti // -362, 363- // (su0) catu* plutapaGktau paJca AdyA: koSThAH ; sazUnyAH; zUnyasahitAH kAryA: / SaSThastu rUpavAn ; ekAGkayuktaH kAryaH / anyA api SaTkoSThaya iti sudhAkarapAThaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 saMgItaratnAkaraH atropariSTAdArabhya syAdadho'dho'Gkalekhanam // 364 // antyapUrva dvitIyAGkaturyapaSThAstathA kramAt / yojyA dalagapeSu syusteSu tadyogajA bhidAH / / 365 // paGktau tadaGkayogAGkaM tatkoSThe saMbhavAlli~khet / SaTkoSTayaH tadvat / paJcasu koSTheSu zUnyayuktAH, koSThake koSThake ekAGkayuktA ityarthaH / anantaraM SaTsu paGktiSu dviyogajAH bhedA: kramAt jJeyAH / dalaghU ; drutalaghU paJcamyAM paGktau ; dagurU ; drutagurU SaSThayAM paGktau ; dapau; drutaplutau saptamyAM paGktau ; lagau; laghugurU aSTamyAM paGktau ; lapau; laghuplutau navamyAM paGktau ; pagau; plutagurU dazamyAM paGktAviti / etAsu paJcamyAdiSu SaTsu paGktiSu aGkavinyAsaprakAraM pratijJAya zeSapUrvakamAhatadaGketi // -362, 363- // (ka0) atrAGkalekhane pUrvamerubhyaH prakArabhedaM darzayati-atropariTAdArabhyeti / antyapUrvetyAdi / antyapUrvadvitIyAdyAH, dvitIyaturyaSaSThAGkAH kramAdyojyA iti / ayamarthaH-atra paJcamyAM pUrvapaGktAvantyapUrvadvitIyo yojyaH / SaSThyAmUrdhvapaGktAvantyapUrvastuyoM yojyaH / saptamyAmantyapUrvaH SaSThaH / aSTabhyAM dvitIyapUrvasturyaH / navamyAM tRtIyapUrvaH SaSThaH / dazamyAM turyapUrvaH SaSThaH / tathA tadyogajA bhidAH / antyAdiyogajA bhedAH / teSu dalagapeSu dalagapaGktikoSThAGkeSu / kramAdyojyAH syuriti / yathAyogaM yojanIyA ityarthaH / paGktAviti / paJcamyAdipaGktau tadaGkayogAkaM pUrvoktaM tattadakayoganiSpannamaGkam / tatkoSTha iti / tattatpaGktikoSThe / saMbhavAlli~khediti / saMbhavazabdArthastUttaratra prapaJcayiSyate / so'pi tatraivAvagantavyaH // -364,365- // (su0) upariSTAt , Arabhya adho'dha: aGkA lekhanIyAH / antyapUrveti / antyaH pUrvo yeSAM te antyapUrve, tathAvidhA: dvitIyAGkaturyaSaSThA: dalagapeSu yadyogajA iti sudhAkarapAThaH. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 197 lekhyapaGktyuparizreNI yA tiracI tadAzritAH || 366 // aGkA dalagapAnAM syurAdyapaGkticatuSTaye / teSu prastutabhedasyadrutAdivyaktisaMzritAn || 367 / / aGkAngRhNIta te'pyantyadvitIyAdyA drutAdiSu / prastuteSu viparyastAH syuraGkAsaMbhave tu kham || 368 / / talaghugurupluteSu yathAkramaM yojyAH / drute antyAGgaH, laghau dvitIyAGkaH, gurau tutIyaH, plute SaSTha iti / teSu yadyogajA bhidAH ; yadyogAt jAtA bhedA:, teSAmaGkAnAm, paGkau paJcamyAdipaGktau tadaGkayogAGkam ; pUrvoktatattadaGkayoganiSpannamaGkam, tatkoSThe ; tattatpaGktikoSThe, yathAsaMbhavaM likhet / drutalaghuplutapaGktau antyadvitIyayogaH, drutagurupaGktau antyasturyayogaH, drutalaghupaGktau antyaSTayogaH, laghugurupaGktau dvitIyaturIyayogaH, laghuplutapar3atau dvitIyaSaSThayogaH, guruplutapaGktau caturthaSaSTayoga iti // - 364, 365- // (ka0) lekhyapaGktItyAdi / AdyapaGkticatuSTaya UrdhvabhUte dalagapapaGkticatuSTaye tiracI yA lekhyapaGkyuparizreNItyanena lekhyapaGkterapi tirazcItvaM mantavyam / tadAzritAH ; uparizreNImAzritA ye dalagapAnAmaGkAH syuH teSvaGkeSu | prastutabhedasthadrutAdivyaktisaMzritAniti / prastutabhedA dalAdidviyogajAH tatrasthA drutAdaya:, teSAM vyaktIH saMzritA iti tathoktAH tAnaGkAngRhNIta / te'pIti ; AdyapaGkticatuSTayagatadrutAdivyaktisaMzritA aGkAH pratyavamRzyante tacchabdena ; apizabdaH samuccayArtho bhinnakramazca / antyadvitIyAdyA iti / dutAdiSu dviyogabhaveSUpakrAnteSu satsu / viparyastA iti / parasparaM vyavahitapaGktikoSThasthA ityarthaH / lekhyapaGktyuparizreNItyatra saMnihitAyA eva paGktervivakSitatvAttadviparyAso'tra vyavahitatvam / tena yathAbhUtA apyaGkAH kvacidavyavadhAnAsaMbhave'pi yojyA syuH / aGkAsaMbhave Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 saMgItaratnAkaraH tviti / saMnihitoparipaGktigatAnAM viparyastAnAM vA prastutadrutAdyaGkAnAmasaMbhave sati tu khaM likhet / uktaprakAreNa dviyogapaGktikoSTheSvaGkalekhanamucyate / tatra dalapaGktAvAdyakoSThe tadUrdhvatiryakpaGktigatadalAko saMyojya dvayakaM likhet / dvitIyakoSThe'ntyaM dvayaGkamuparipaGaktigatadrutAGkasyaiva saMbhavAttena saMyojya vyakaM likhet / tRtIyakoSThe'ntyopAntyau tridvayakAvuparipaGktau dalAGkayoH saMbhavAttAbhyAM saMyojya saptAjhaM likhet / evaM sarvatra saMbhavazabdArthoM draSTavyaH / caturthAdikoSThepvantyopAntyau yathAsaMbhavaM dalAGkAbhyAM saMyojya tattadakaM likhet / evaM caturthakoSTha ekAdazAGkam / paJcamakoSThe viMzatyaGkam / SaSThakoSThe dvAtriMzadaGkam / saptamakoSThe catuSpaJcAzadaGkama / aSThamakoSThe saptAzItyaGkam / navamakoSThe tricatvAriMzaduttarazatAGkam / dazamakoSTha ekatriMzaduttaradvizatAGkam / ekAdaze koSThe SaTsaptatyuttaratrizatyakaM ca likhet / atha dagapaGktau prathamakoSThe tadUrdhvatiryakpaGktigatadazAkAvAdAya dvayata likhet / dvitIyakoSThe'ntyaM dvayaGkamuparipaGktigatadrutAkena saMyojya vyakaM likhet / tRtIyAdikoSTheSu yathAsaMbhavamantyaturyAko yathAsaMbhavamuparipaGktigatadagAGkAbhyAM saMyojya tattadakaM likhet / evaM tRtIyakoSThe caturaGkam / caturthakoThe paJcAGkam / paJcamakoSThe navAGkam / SaSThakoSThe trayodazAGkam / saptamakoSThe'STAdazAGkam / aSTamakoSThe caturvizatyaGkam / navamakoSThe paJcatriMzadakaM ca likhet / atha drutaplutapaGktau prathamakoSThe lekhyapaGkyuparizreNISu saMnihitAyAM vA vyavahitAsu vA vyasteSu dalagapAGkeSu drutAGkasya sadbhAve'pi kvacidapi plutAGkAbhAvena dapAyogAsaMbhavena, 'aGkAsaMbhave tu kham' iti vacanAdvindumeva likhet / dvitIyakoSThe tUparipaGktigatadapAko saMyojya dvayakaM likhet / tRtIyAdikoSTheSu yathAsaMbhavamantyaSaSThau, yathAsaMbhavamupari Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 199 paGktigatAbhyAM dapAGkAbhyAM saMyojya tattadakaM likhet / evaM tRtIyakoSThe vyaGkam / caturthakoSThe caturaGkam / paJcamakoSThe paJcAGkam / paSThakoSThe SaDaGkam / saptamakoSThe saptAGkam / aSTamakoSTha ekAdazAkaM ca likhet / atha lagapaGktau prathamakoSThe saMnihitAyAmuparipaGktau lagAGkayorabhAvAttaduparivyavahitapaktigatalagAGkAvAdAya dvayakaM likhet / ayameva viparyastazabdArtho veditavyaH / dvitIyakoSThe tvantyasya dvayaGkasyAtrAnupAdeyatvAt saMnihitoparipaGktau ladhvaGkasadbhAve'pi gurvAbhAvAdvayavahitoparipaGkigatagurvakasya laghupaGktau prathamakoSThopayuktatvena punargrAhyatvAbhAvAtprastutalagAyogAsaMbhavena pUrvavadvindumeva likhet / tRtIyakoSThe tUpAntyaM dvayakaM vyavahitoparipaGktigatalaghvakena saMyojya vyakaM likhet / caturthA disamakoSTheSu kvaciduparipaGktau lagAGkayogasaMbhave'pi paGktAvupakrAntopAntyaturyAbhAvAttattattiryakpaGktivAmabhAgapAdalikhitadvatalaghuplutAtmakAdiviSamatatAlaprastAreSu kevalalagayuktabhedAsaMbhavAcca bindUneva likhet / paJcamAdiSu viSamakoSTheSu upAntyaturyoM yathAsaMbhavaM tattaduparipaGktigatalagAGkAbhyAM saMyojya tattadakaM likhet / atha lapapaGktau pramathakoSThe taduparipaGktau lapAGkasaMbhave'pi tattiryakpaGktivAmabhAgalikhita tattadrutaplutAtmakatAlasya prastAre laghuplutayuktabhedAsaMbhavAdvindaM likheta / dvitIyakoSThe tAzatAlabhedasaMbhavAdviparyastau lapAGkAvAdAya dvayata likhet / evaM saMbhavAsaMbhavazabdayorarthaprapaJco veditavyaH / tRtIyAdiviSamakoSTheSUpAntyaSaSThayorabhAvAttattattAlaprastAreSu tAdRzabhedAsaMbhavAcca bindUneva likheta / caturthAdisamakoSTheSu yathAsaMbhavamupAntyaSaSThau yathAsaMbhavaM lapAGkAbhyAM saMyojya tattadakaM likhediti / tRtIyakoSThe bindum / caturthakoSThe vyakaM, paJcamakoSThe bindu, SaSThakoSThe caturaGka, saptamakoSThe binduM ca likhet / atha gapapaGktau prathamAditriSu koSTheSu pUrvavattattattAleSu tAdRzabhedAsaMbhavAdvindUneva likheta / caturthakoSThe tAdRzatAlabhedasaMbhavAduparipaGktiSu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 saMgItaratnAkara: triyogajAzca ye bhedAzcaturyogabhavazca yaH / tatpaGktInAmapi jJeyamevamevAGkapUraNam / / 369 / / kiMtu triyogaje bhede ye trayaH syurdviyogajAH / teSAM saMnihitAdyAnAM prAgukto'GkaviparyayaH / / 370 // viparyastau gapAGkAvAdAya dvayaGkaM likhet / paJcamAdiSu triSu koSTheSu pUrvavattAlabhedAsaMbhavAdvindUn likheta / aSTamadvAdazAdipu tryantariteSu koSTheSu yathAsaMbhavaM turyaSaSThau yathAsaMbhavaM viparyastAbhyAmapi gapAGkAbhyAM saMyojya tattadaGkaM likhet / ityaSTamakoSThe caturaGkaM likhet // -366-368 // (su0 ) kutratyo dvitIyAdyA grAhyA ityapekSAyAmAha - lekhyeti / lekhyA yA paGktiH, tasyA uparizreNI yA paGktiH tirazvI vidyate, tAmAzritAH ye aGkAH drutalaghuguruplutAnAM syuH / Adye paGkticatuSke UrdhvakoSThagateSu drutAdInAmaGkeSu madhye prastutA ye bhedA: drutalaghuguruyuktA Adi: tatra sthitA ye drutAdayaH teSAM paGktiH, tadvayaJjakaprathamapaGktyAdiH, tatsaMzritAn aGkAn gRhNIta / tatazca drutalaghupaGktau prathamadvitIyapaGktau aGkA grAhyA iti / aGkagrahaNe vizeSamAha - te'pIti / te'pi antyadvitIyAdyA aGkAH, prastuteSu drutAdiSu viparyastAH viparItA bhaveyuH / drutalaghupaGktau AdyAyAM, drutapaGkte: antye grAhyAH / dvitIyasyAzca laghupaGkteH upAntye grAhye sati viparyayaH / dvitIyapaGkterantyaH, prathamapaGkterupAntya iti / evamanyAsvapi paGktiSu viparyayo boddhavyaH / aGkAsaMbhave ; aGkAnAmasaMbhave tu khaM zUnyaM lekhanIyam // 366-368 // atra (ka0) atha dalagapaGktyAditriyogapaGktiSu catasRNvekasyAM caturyogapaGktau cAGkalekhanamatidizati - triyogajAzvetyAdinA / saMbhavAsaMbhavau viparyAsazcAtidezArthaH ; pRthagabhidhAne vizeSaM darzayati--- kiMtvityAdinA / triyogajabhede pratyekaM ye dviyogajAstrayo bhedAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacamastAlAdhyAyaH 201 saMbhavanti / saMnihitAyAnAM teSAmiti / saMnihita Ayo yeSAM te tathoktAH / atra saMnihitazabdena pratiyogyanupAdAne'pi prakaraNAdaka eva pratiyogI gamyate, aGkasaMnihita iti / ayamarthaH-dviyogapaGktiSu ye trayaH prathamakoSTha eko vA aneke vA sazUnyAH saMbhavanti, tatra tAnvihAyAnantarAGkavAneva koSThaH prathamatvena grAhyaH / tataH paramazUnyA api dvitIyatvAdinA gaNanIyA iti kiMcidviyogajA eva yojyAH, na tvekaikajA ityapi vizeSaH / __ aGkaviparyayastu prAgukta eva / etaduktaM bhavati / triyogapaGktipvaGkanIyakoSThasamAnasaMkhyakoSThagatAn saMbhavattattaviyogapaGktipvakAnAdAya taiH sahAntyAdIn yathocitaM saMyojya tattadakaM likhet / evamuktarItyA dalagapaGktau prathamakoSThe daladagalagapaGktiSu parikrameNa prathamakoSThagatAn trIndvayaGkAnAdAya SaDakaM likhet / dvitIyakoSThe'ntyaM SaData daladagapaGktidvitIyakoSThagatAbhyAM vyaGkAbhyAM saMyojya dvAdazAkaM likhet / lapapaGktau dvitIyakoSThasya sazUnyatvAdakAbhAvaH / tRtIyAdikoSTheSvantyopAntyaturyAnaGkanIyakoSThasamAnasaMkhyakoSThagataiH saMbhavadbhirdalagadagapaGktyakaiH saMyojya tattadakaM likhet / evaM tRtIyakoSThe dvAtriMzadakaM likhet / caturthakoSThe SaSTayaGkam / paJcamakoSThe catustriMzaduttarazatAGkam / SaSThakoSTha ekapazcAzaduttaradvizatAGkam / saptamakoSThe paJcazatyakSaM ca likhet / atha dalapapaGktau prathamakoSThe dalapaGktiprathamakoSThagataM dvayakaM dalapapaGktiprathamakoSThayoH sazUnyatvAttattadvitIyakoSThagatau dvayako ca AdAya khaNDakaM likhet / 'saMnihitAdyAnAm' iti vacanenAtrAGkavAneva koSThaH prathamatvena gRhyata ityuktatvAdvitIyakoSThe'ntyaM SaData dalapapaGktidvitIyakoSThagatAbhyAM vyaGkAbhyAM saMyojya dvAdazAkaM likhet / lapapaGktau dvitIyasya sazUnyatvAdaGkAsaMbhavaH / / evaM tRtIyAdiSu koSThaSu yathAsaMbhavamantyopAntyaSaSThAn yathAsaMbhavaM tattaviyogapaGktiSvaGkanIyakoSThasamAnasaMkhyakoSThagatairakaiH saMyojya tattadavaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 saMgItaratnAkaraH caturyoge tu catvAro ye syurbhedAstriyogajAH // 371 // tadakeSveva pUrvoktaM syAdviparyAsayojanam / likhet / evaM tRtIyakoSThe dvAtriMzadaGkam / caturthakoSThe SaSTayaGkam / pazcamakoSThe dvAviMzatyuttarazatAkaM likhet / atha dagapapaGktau prathamakoSThe pUrvoktaprakAreNa SaDaGkam / dvitIyAdikoSTheSu yathAsaMbhavamantyaturyaSaSThAn yathAsaMkhyaM tattaviyogapaGktigatakoSThAtrairyathAsaMbhavaM saMyojya tattadakaM likhet / evaM dvitIyakoSThe dvAdazAGkam / tRtIyakoSThe viMzatyakaM likhet / atha lagapapaGktau prathamakoSThe lagapaGktiprathamakoSThalapapaGktidvitIyakoSThagapapaGkticaturthakoSThasthitAn dvayaGkAnAdAya SaDakaM likhet / dvitIyAdisamakoSThepvantyasya sadbhAve'pi tasyAtrAnupAdeyatvAdupAntyaturyaSaSThAnAmupAdeyatve'pyasaMbhavAt tattaviyogapaGktipvetakoSThasamasaMkhyakoSThepvaGkasaMbhavAt tattattiryapaGktivAmabhAgalikhitatAlaprastAreSu kevalalagapayuktatAlabhedAsaMbhavAcca bindUneva likhet / evaM dvitIyakoSThe bindaM tRtIyAdiviSamakoSTheSu yathAsaMbhavamupAntyaturyaSaSThAn yathAsaMkhyaM tattadviyogaviSamakoSThAGkaryathAsaMbhavaM saMyojya tattadaGkalikhet // 369, 370 // (su0) dvitIyapaGktAvuktamekaprakAramanyAsu paGktizvatidizati-triyogajA iti / ye triyogajA bhedAH, yazca caturyogabhavazva, tatpaGktInAmapi, anena prakAreNa apUraNaM kartavyam / ayaM tu vizeSa:-triyogajeSu bhedeSu ye dviyogajA bhedAH santi, teSAM saMnihitAdyAnAM saMnihitamAditaH kRtvA pUrvavadaGkaH kartavyaH / yathA drutalaghuguruviparyayaprayogapatau antyopAntyaturIyA grAhyAH / atra etad dviyogajaM bhedadvayaM drutalaghvoH, drutagurvo:, laghugurvoniyatapaGktInAmantyopAntyaturyA: viparyayeNa grAhyAH / / 369, 370 // (ka0) atha dalagapapaGktau vizeSa darzayati-caturyoge tvityAdi / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacamastAlAdhyAyaH 203 ye catvArastriyogotthAzcaturyogotyapazcamAH // 372 / / bhedAste paGktiSu jJeyAH kramAdantyAsu paGktiSu / dalagA dalapAzcaiva dagapA lagapAH RmAt // 373 // triyogajAzcaturyogodbhavA dalagapA iti / eSa saMyogameruH syAdato jJeyamathocyate / / 374 / / tiryapaktisthakoSTAGkastaistaiH sarvadrutAdayaH / UrdhvapaktigatA meyAstadabhAvastu zUnyataH // 375 // caturyoge bhede triyogajA ye catvAro'pi bhedAH syuH, tadaGkeSveva ; triyogajAGkepveva pUrvoktaviparyAsayojanaM syAditi niyamena dviyogajaikaikAkAnAmanupAdAnamatra vizeSo darzitaH / evaM dalagapapaGktau prathamakoSThe catasRNAM triyogapaGktInAM prathamakoSTheSu sthitAn caturaH SaDaGkAnAdAya caturvizatyakaM likhet / dvitIyAdikoSTheSu yathAsaMbhavamantyopAntyaturyaSaSThAn yathAsaMkhyaM triyogapaGktikoSThagataira kairyathAsaMbhavaM saMyojya tattadakaM likhet / ye catvAra ityAdegranthasyArthaH paGktiparijJAnAya prathamata eva darzitaH / eSa saMyogameruH syAt / iti saMyogameroH svarUpanirUpaNasya nigamanam / eSa drutAdisaMyogajavividhabhedabodhakatvAdanvoM draSTavyaH / aniSTArthapradatvAdeteSAM meruvanmerutvamavagantavyam / ato jJeyaM vaktumAha-ato jJeyamityAdinA / tiryakpaGktisthetyAdi / taistaistiryakapaGktisthaiH koSThAGkaH, UrdhvapaGktigatAH UrdhvapaGktikoSThasthitAH sarvadUtAdayo bhedAH meyA iti / tattatkoSThagatasaMkhyAkaparimitA vijJeyA ityarthaH / tadabhAvastu zUnyata iti / tattakoSThasthazUnyAt tattadbhedAbhAvo jJeya ityarthaH / yathA trayodazyAM tiryakpaGktau tAvatprathamakoSThasthenaikAGkena sarvadruto bhedo meyaH / anantaraM koSThatrayasthitebhyo bindubhyo lagapAtmakasya tatpaGktitAlasya prastAre sarvalaghusarvagurusarva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 saMgItaratnAkaraH tAvad druto'tra tAla: syAtpaGktiryAvatithI tiraH / upariSTAtsamArabhya saMkhyA paGktyakasaMgateH // 376 // iti saMyogamema: 55 134 32 / 6 0 25160 12 . 11 iti saMyogameskoSTham Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 205 plutAnAM bhedAnAmabhAvo jJeyaH / paJcamakoSThasthena SaTsaptatyuttaratriMzatyakena tasminkAle dalayuktA bhedAH saMkhyeyAH / SaSThakoSThasthena paJcatriMzadakena drutaguruyuktA bhedAH / saptamakoSThasthenaikAdazAGkena drutaplutayuktAH / aSTamAdikoSThatrayasthitebhyaH zUnyebhyaH kramAt lagalapagapayuktabhedAbhAvo jnyeyH| ekAdazAGkakoSThasthena paJcazatyakena dalagayuktabhedAH / dvAdazakoSThasthena dvAviMzatyuttarazatAkena dalapayuktA bhedAH / caturdazakoSThasthena bindunA lagapayuktabhedAbhAvaH / paJcadazakoSThasthena caturviMzatyakena dagapayuktA bhedA jJeyA iti / evaM yatheSTamadhovardhitAsu paJcadazakoThAtmikAsu viparyayapaGktiSu koSThakaiISTavyam / evameva prAcISvapyuttarottaraM nyUnakoSThAsu tiryakpaGktiSu koSThAkairyathAsaMbhavaM bhedA jJeyAH / ' tAvad druto'tra' ityasya vAkyasyArthaH prAgeva drshitH| upariSTAtsamArabhya saMkhyApaGktyaGkasaMgaterityasyAyamarthaH- uparitanatiryakpaGktimArabhya adho'dhastiryakpaGktyakasaMgatahetoH pUrvoktA saMkhyA parijJAyata iti / tadyathA--prathamAyAM tiryakpaGktAvekaH / dvitIyAyAM dvau| tRtIyasyAM trayaH / caturthyo tiryakpaGktau SaT / paJcamyAM daza / SaSThyAmekonaviMzatiH / saptamyAM trayastriMzat / aSTamyAM SaSTiH / navamyAM SaDuttaraM zatam / dazamyAmekanavatyuttaraM zatam / ekAdazyAM catvAriMzaduttarA triMzatI / dvAdazyAM dazottarA SaTzatI / trayodazyAM navAzItyuttaraM sahasram / evamadho'dhaHpaGktiSvapi pakRtyaGkasaMgateH saMkhyA jJeyA // -371-376- // iti saMyogameruH (su0) vizeSamAha-caturyogetviti / caturyoge triyogajAzcatvAro bhedAH, tadaGkeSu pUrvoktA viparyayA yojanIyAH / ye catvAra iti / triyogotthA ye catvAro bhedAH, caturyogotthapaJcamA bhedA te iti ; kramAt antyAsu paJcasu paGktiSu jJeyAH / tAsu paktiSu krameNa ye jJAtavyAstAnAha-dalagA iti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 saMgItaratnAkaraH drutahInAdayo bhedodArA ye merubodhitAH / sarvaprastAravatteSAM prastAraH kiM tu teSu yaH // 377 // drutAdiniyamaH so'tra na bhaGktavyaH prayatnataH / iti khaNDaprastAraH antyAnAM paJcAnAM patInAM madhye, AdyapaGktau dalagA: drutalaghuguravaH, dvitIyapaGktau dalapAHdrutalaghuplutAH ; tRtIyapaGktau dagapA:drutaguruplutAH ; caturthapaGktau lagapA: laghuguruplutAH; antyapaGktau dalagapAH drutalaghuguruplutA iti / eSa eva saMyogameruH syAt / etasmAtsaMyogamero yaM pratijJAya kathayati-tiryagiti / tirazvInA yA paGktiH, tatsthAni koSThAni, tatrasthitaiH, testai: koSThAGkaH / kathaMbhUtairityapekSAyAmAha-sarvadutAdaya iti ; sarvadrutAH, sarvalaghavaH, sarvagurava iti UrdhvapaGktigatA jJeyA vijJeyAH / tadabhAvastu zUnyata iti, teSAM sarvadrutAdInAM bhedAnAmabhAvaH, tiraH tirazcInA yAvatithI yAvatsaMkhyAkA drutapaGktiH, tAvat drutalAbho'tra syAditi vijJAtavyam / upariSTAtsamArabhya paGktyaGkasaMyutAt saMkhyA vijJAyata iti / prastArastu mUlaprantha eva samyagdarzitaH // -371-376- // iti saMyogameruH (ka0) atha khaNDaprastAraM lakSayati---drutahInAdaya ityAdinA / merubodhitA iti / merupu drutalaghuguruplutameruSu caturpu bodhitA jJApitAH / drutahInAdayo bhedoddhArA iti / drutahInAdayo dvayAdisamasaMkhyadrutA bhidAH / sarvadrutAntA iti, laghuhInAdupakramyaikAyekottaravRddhalA iti ca, zeSaM tu laghumerugurumeruvat , iti ca ye bhedoddhArAH pradarzitAsteSAM bhedAnAm / prastAravaditi / 'nyasyAlpamAdyAn' ityAdinoktarItyetyarthaH / atra vizeSamAha-ki viti / teSu bhedeSu yo drutAdiniyamo dvidrutazcaturduta ekalaghurdvilaghurbheda ityAdidutAdisaMkhyAniyamo vidyate so'tra na mantavyaH / prayatnata iti / ayamarthaH-- Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH 207 khaNDaprastAre sarvaprastAroktarItyA drutAdisaMkhyAniyamabhaGge prApte'pi drutAdisaMkhyAniyamamaparityajyaiva prastAraH kartavya iti / atrodAharaNArtha plutabhedeSu khaNDaH prastAraH pradarzyate / prathamaM plutaM likhitvA tadadhastato'lpaM guruM nyasya prAgUne laghu likhet / anantaramAdyAllaghoradhastAdalpe drute likhitavye drutahInabhedAnAM prastutatvAd drutAdiniyamo na bhaktavya iti vacanena tatra drutamalikhitvA guroradho laghu nyasya prAgUne guruM likhet / tadanantaramAdyAd guroradho laghu nyasya zeSaM yathoparIti zeSaM laghu likhitvA prAgUne'pi laghu likhet / evaM drutahInAzcatvAro bhedA drutameroH SaSThordhvapaGktAvadhaHkramAtprathamakoSThasthena caturaGkeNa bodhitA bhavanti / __ atha dvitIyakoSThasthena navAkena dvidrutAnAM bhedAnAM bodhyatvAdAdau drutadvayaM guruM ca likhitvA sarvaprastAravadguroradho laghu nyasya prAgUne guroH saMbhave'pi drutaniyamabhaGgo mA bhUditi laghudrutau ca vAmasaMsthatvena likhet / evamanyAnapi sapta bhedAn sarvaprastAravadupakramya khaNDaprastArAvirodhena likhet / atha tRtIyakoSThasthena paJcAGkena bodhyeSu catutabhedeSvAdau caturo drutAn ekaM laghu ca likhitvA pUrvoktaprakAreNAdho'dho likhet / atha caturthakoSThagataikAGkena sarvadrutabhedo bodhyaH / asminneva plutaprastAre laghumerau SaSThordhvapaGktyadha:koSThagatena paJcAGkena laghuhInA bhedA jnyeyaaH| dvitIyakoSThagatena saptAGkanaikalaghavo bhedA jJeyAH / tRtIyakoSThasthena SaDaGkena dvilaghavo bhedAH / caturthakoSThagatenaikAGkena sarvalaghubhedo jJeyaH / gurumerAvapi SaSThordhvapaGktyadhaHkoSThasthena caturdazAGkena guruhInA bhedA jJeyAH / dvitIyakoSThasthena paJcAGkenaikaguravo bhedaH / tathA plutamerAvapi SaSThordhvapaGktyadhaHkoSThasthenASTAdazAGkena plutahInA bhedA jJeyAH / dvitIyakoSThasthenaikAGkena sarvapluto bhedaH / evaM sarvatra khaNDaprastAra unneyaH // 377, 377- // iti khaNDaprastAraH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 saMgItaratnAkara: 'saMkhyaiSA merukoSThAGkAdyasmAtpUrvoktarItitaH // 378 // labhyate tatra naSTAGkaM pAtayedatha zeSataH / tRtIyapaJcamopAntyAvapAte labhyate laghuH || 379 // paro yakRtArthaH yAtsaha tenAtha cedubhau / akRtArthau tatastAbhyAM svaM vinaivaiSa labhyate // 380 // (su0 ) meruSu bodhitAnAM bhedAnAM prastAramAha -- drutahInAdaya iti / paJcabhirapi merubhiH drutahInAdayo bhedA ye jJApitAH ; teSAM prastAraH sarvaprastAravat sarvasAdhAraNatvena yaH pUrva nirdiSTaH prastAraH tadvadeva kartavyaH / paraM tvayaM vizeSa: - teSu ; bhedeSu, yo drutAdiniyama: drutAdisaMkhyAniyamaH, so'tra na bhaGktavyaH / tasya drutAdiniyamasya yathA bhaGgo na bhavati tathA prayatnataH kartavya ityarthaH / atra parijJAnArthaM dRSTAntaM darzayAma: - SaD drutaprastAre catvAro drutahInA: / tatra pUrvaM plutaH sthApyaH ; plutasyAdhastAdalpo gururdeyaH, pUrvaM laghuH, guroradhastAllaghu, anantaramuparisthito laghuH, tAlapUraNArthaM pUrvo laghuriti catvAro bhedAH / evaM dvidrutAdiSu jJAtavyam / ekalaghuprastArastvevameva // 377, 377- // iti khaNDaprastAra: ( ka 0 ) atha drutameroH prathamapaGktisamakoSThe naSTaM lakSayatisaMkhyaiSetyAdi / pUrvoktarItita iti / same tvantyaM vinaiteSAM yogaM nyasyetyarthaH / yasmAnmerukoSThAGkat eSA saMkhyA labhyate, tatra saMkhyAGke naSTAGkaM pAtayet / athA anantaraM zeSataH zeSe / tRtIyapaJcamopAntyAviti / 'same tvantyaM vinA' ityuktatvAttayoreva prathamaM tatkoSThe drutahInasaMkhyA hetutvena krameNopAntyatvamityarthaH / apAte labhyate laghuriti / apAte tRtIyasya vA 1 I ' saMkhyaiSAmiti sudhAkarapAThaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamastAlAdhyAyaH 209 pare kRtArthe grAhyaH syAdakRtArthaH purAtanaH / patitAda gurulAbhaH syAtsaha pAcA tadA parA // 381 // caturaGkI nivarteta patite pazcame'pyatha / guruH plutI bhavettAcA saha caiSA nivartate // 382 / / rUpAptau pApakAGkebhyaH zeSeSveSa punarvidhiH / gurulAbhe tvapAtAIH paJcamaH zeSatAM vrajet // 383 / / aGkAbhAve tu gRhyante laghavastAlapUrtaye / iti drutamervadha:paGktisamakoSThanaSTam paJcamasya vA zeSAGkAnantarbhAve satItyarthaH / paro yadyakRtArthaH syAditi / tRtIyAtparasya viSamakoSThasthasyAkRtArthatve / yadIti sNbhaavnaa| tasya kacitkRtArthatvamapi saMbhavatItyarthaH / saha teneti / akRtArthena saha pAte laghulabhyate / atha cediti / atha parAvubhAvakRtArthoM cet , tatastAbhyAM svaM vinaivaiSa labhyata ityarthaH / tatastarhi tAbhyAmakRtArthAbhyAM parAbhyAmeva, svaM vinA; svazabdenAtra tRtIyapaJcamAvucyate / tRtIyaM vA paJcamaM vA vinetyarthaH / evaM laghurlabhyate / pare kRtArtha iti / parasmin kRtArthe satyakRtArthaH purAtano grAhyaH syAt / patitAdgurulAbha iti / tRtIyAtpaJcamAdvA patitAdgurulAbhaH syAt / saha prAceti / tadA gurulAbhakAle prAcA saha patitAGkapUrveNAGkana sahitA parA caturaGkI / caturNAmaGkAnAM samAhAraH / nivarteta gurulAbhahetutvena kRtArthatvAdityarthaH / patite paJcame'pyatheti / atha tRtIyapAtAnantaraM paJcame'pi patite sati guruH plutI bhavet / prAcA saha caiSA nivartata iti / prAcA SaSThAGkena sahaiSA ca parA SaDaGkItyarthaH / nivartate plutahetutvena kRtArtho bhavatItyarthaH / rUpAptAviti / prApakAkebhyo ladhvAdisvarUpalAbhe sati 27 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 saMgItaranAkaraH yadi zeSAGkAH saMbhaveyuH, tadA zeSeSu teSvaGkeSveSa eva vidhiH punaH kAryaH / gurulAbhe satyapAtArhaH paJcamaH zeSatAM vrajet ; paJcamamArabhya prAktanAH zeSA bhavantItyarthaH / evaM plutalAme saptamaH zeSatAM vrajediti draSTavyam / aGkAbhAve viti| zeSAGkAbhAve tu tAlapUrtaye laghavo gRhyante grAhyA ityarthaH // -378-383- // iti drutamervadhaHpaGktisamakoSTanaSTam (su0) drutamervadhaH paGktaH samakoSTheSu naSTamAha-saMkhyaiSAmiti / eSAM drutahInAdibhedAnAM saMkhyA pUrvottarItita: pUrvoktaprakAreNa, yasmAt merukoSThAkAt labhyate ; tatra, tasyAM saMkhyAyAM naSTAkaM pAtayet / atha ; anantaram , zeSataH ; ziSTe antyAGke tRtIyapaJcamopAntyau; tRtIyapaJcamAvako upAntyau, antyAnte yadA aGko na patati, tadA laghurlabhyate / yadi para akRtArthaH syAt, tena saha laghuH kartavyaH / atha ; anantaram , ubhau akRtArthoM cet , tata: tarhi tAbhyAm , akRtArthAbhyAmaGkAbhyAmeva, svaM vinA ; tRtIyaM vA paJcamaM vA vinetyarthaH / epa laghuH, labhyate / pare kRtArtha iti / pare, parasmin kRtArtha sati, akRtArthaH purAtano grAhyaH syAt / patitAd gurulAbha iti / patitAt aGkAt prAcA pUrveNAGkena saha guruH labhyate / tadA parA agre sthitA caturaGkI ; caturNAmakAnAM samAhAraH, nivarteta gurulAbhahetutvena kRtArthatvAdityarthaH / atha, tRtIyapAtAnantaram , paJcame'pi patite sati, sa eva guru: plutI bhavet / prAcA pUrveNAGkena saha eSA paGakti: nivartate aGkanivRttirbhavati / rUpAptau ; rUpasya Aptau satyAM, prApakAGkebhyaH ; gurvAdigrApakA ye'GkAH tebhyaH, zeSeSu eSa eva punarvidhiH kartavyaH / gurulAbhe tu sati apAtAIH paJcamaH zeSo bhavati / tata Arabhya tRtIyapaJcamau upAntyAvityAdi vidhiH, vidhAnaM kAryamityarthaH / aGkAbhAve; aGkAnAmabhAve tu, tAlapUrtaye ; tAlapUraNArtha laghavo gRhyante grAhyA ityarthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 211 uddiSTe tu gurorlabhyaratRtIyo'ntyAtpurAtanaH // 384 // prAgvaccaturnittiH syAttRtIyaH paJcamastathA / plutAllabhyau nivRttistu SaNNAmatha punarvidhiH // 385 // laghoraGko na labhyeta nivRttistvaGkayoyoH / labdhAGkayogahIne'ntye zepAduddiSTavodhanam / / 386 / / iti dutamervadhaHpaGktisamakoSThoddiSTam iti drutameruprathamapatisamakoSThanaSToddiSTe atra parijJAnArthamudAharaNaM darzayAmaH-- aSTadrutaprastAre drutahInAH sapta bhedA bhavanti / tatra prathamo bhedaH kIdRgiti naSTaprazne, ekaH saptasu pAtyate / avaziSTeSu SaTsu tRtIyapaJcamau patite, 'guruH plutI bhavet' iti nyAyena sa eva guru: pluto bhavati / tAlapUraNArthameko laghurgrAhyaH / evaM laghu: plutazca prathamo bhedaH / evaM dvitIyabhede pRSTe dvayaGke antyamadhye pAtite sati, avaziSTeSu paJcasu tRtIye caturaGke patite gururlabdhaH, paJcamo dvayaGkaH zeSatAM prApta: / tato'vaziSTe ekasmAt tRtIye patite punarapi gurulAbha ityAdi jJeyam // -378-383- // iti drutamervadha:paGktisamakoSThanaSTama (ka0) atha tatkoSThoddiSTamAha -uddiSTe vityAdi / uddiSTe bhede'ntyatvena yadi gurudRzyate, tasmAdrorantyAdaGkAt purAtanaH tRtIyo'ko bhavatItyarthaH / prAgvat naSToktaprakAreNa caturnivRttiH caturNAmaGkAnAM nivRttirbhavet / uddiSTe yadi pluto dRzyate, tasmAtplutAttRtIyaH, tathA paJcamazca prApyate / tRtIyapaJcamau plutAllabhyau bhavataH / nivRttistu SaNNAmiti / SaDakA nivartanta ityarthaH / atha punarvidhiriti / nivRttivyatirekAGkasadbhAve punavidhiH kAryaH / uddiSTabhede yadi laghudRzyate ; tasmAllaghoraGko na labhyate / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 saMgItaratnAkaraH samastanaSTavannaSTaM viSame koSThake bhavet / drute labdhe tataH pUrvairakaiH syAtsamakoSThavat // 387 // ityAdyapaGktiviSamakoSThanaSTam nivRttistvaGkayoyoriti / laghudarzanAdakadvayaM nivartanIyamityarthaH / ladhvaGkayogaihIte'ntye zeSAduddiSTabodhanamiti sarvoddiSTavadraSTavyam // -384-386 // iti drutamervadha:paGktisamakoSThoddiSTam (su0) uddiSTaM nirUpayati- uddiSTe tviti / gurorantyAt prathamaM tRtIyo'ko labhyate / pUrva caturNAmakAnAM nivRttiH, plutAt tRtIyaH paJcamazcAko labhyate, tata: SaNNAmakAnAM nivRttiH / adha: punarevaM prakAraH, laghostvako na labhyate / dvayoraGkayonivRtti:, labdhamaGkamantyAtpAtayitvA, zeSAt avaziSTAt uddiSTaparijJAnam / atraivaM dRSTAntaH-aSTadrutaprastAre drutadvayaM gurulaghuzca drutahIneSu kathito bheda iti / anyAt tRtIyazcaturaGko lbdhH| caturaGko'ntye madhye ca pAtite trayo'vaziSTAH / tatazca tRtIyo bheda ityuttaram // -384-386 // iti dutamervadha:paGktisamakoSThoddiSTam / (ka0) atha drutameruviSamakoSThe naSTaM lakSayati-samastanaSTavaditi / 'pAtayetpUrvapUrvAkaM tatra tvapatitA drutAH' ityAdi sarvamanusaMdheyam / vizeSamAhadrute labdha iti / samakoSThavaditi / drutalAbhAnantaram , 'tRtIyapaJcamopAntyAvapAte labhyate laghuH' ityAdi sarvamanusaMdheyamityarthaH // 387 // iti drutamevadha:paGktisamakoSThoddiSTam (su0) prathamapaGktiviSamakoSThe naSTamAha-samasteti / sarvasAdhAraNapUrvotanaSTavat viSame koSThake naSTaM jJAtavyam / ayaM tu vizeSaH-drute labdhe satyavaziSTaiH pUrvairakaiH samakoSTavat vidhAnam | yathA saptadrutaprastAre prathamo bhedaH kIgiti prazne, antye dvAdazAGkamadhye ekasmin pAtite avaziSTa vekAdazasu caturaGkapaJcAGkau pAtitau ; 'nirantare tvasmina' iti nyAyena gururlabdhaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 pazcamastAlAdhyAyaH samastoddiSTavatproktamuhiSTamiha mUribhiH / drutAGkAnantaraM kArya vidhAnaM samakoSThavat // 388 / / iti prathamapaGktiviSamakoSThoddiSTam ityadhastiryakapaktinaSToddiSTe tato guruhetostRtIye'Gke dvayaGke'vaziSTe dvaye patite sati, sa eva guru: pluto bhavati / evaM ca druta: plutazca prathamo bhedaH / evaM dazamo bhedaH kIdRgiti prazne, dazasu pAtiteSu avaziSTe dvaye caturaGkasya apAtAt druto labdhaH / drute labdhe sati samakoSThavadvidhAnam / tatazcaturaGkAt tRtIye patite gururlabhyate, patitAt drutalAbha: syAditi / tatastAlapUrtyarthaM laghu:, evaM laghurgururdutazca saptadrutaprastAre ; ekadrute daza ityAdijJeyam // 387 // ityAdyapaGktiviSamakoSThanaSTham atha tatkoSThoddiSTaM lakSayati-samastoddiSTavaditi / 'yairakaiH patitairnaSTa: ' ityAdyanusaMdheyam / vizeSamAha-drutAGkAnantaramiti / drutAGkaparijJAnAnantaram / samakoSThavaditi / 'uddiSTe tu gurorlabhyastRtIyo'ntyAtpurAtanaH' ityAdyanusaMdheyam // 388 // iti drutamervadhaHpaGktiviSamakoSThoddiSTam iti drutamervadhaHpaGktinaSToddiSTam (sa0) prathamapaGktiviSamakoSThoddiSTamAha-samasteti / iha ; viSamakoSThe ; uddiSTaM sarvasAdhAraNam / samastoddiSTavat ; pUrvoktoddiSTavat ; 'yairakaiH patitainaSTaH' ityAdiranusaMdheyam / paraM tu drutAGkAnantaraM samakoSThavat vidhAnam / yathA duto laghurguruzca saptadrutaprastAre eko drutaH plutazca katidhA bheda iti prazne, caturaGke dvayadvaye ca patite evaMvidhabhedasya samastoddiSTasya labhyamAnatvAt aSTau labdhAH / teSvantyeSu pAtiteSu caturNAmavaziSTatvAt caturthoM bhedaH / evaM viSamakoSThoddiSTaM jJeyam // 388 // iti prathamapaGktiviSamakoSThoddiSTam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 saMgItaratnAkaraH koSThe samordhvapaktisthe parAsAmadhiko bhavet / dvitIyAdhastanaH pAtyastatra tvapatitAd drutaH // 389 // patitAllaH pAtyapAtAnantarye'lpo mahAnbhavet / rUpapUrtI nivartante pUrvavatsvIyapaktigAH // 390 // adhaHsamavadanyatsyAnivRttau tu punrvidhiH| yasmAtsa yasyAmUrdhvAyAM par3ato sA viSamA yadi // 391 // vidhiviSamakoSThoktaH samA cettahyayaM mataH / viSamordhvazreNisaMsthe koSThe'dhovipamoditaH / / 392 // ___ iti drutameruparapaGktinaSTama (ka0) atha drutameroH parapaGktinaSTaM lakSayati-koSTa ityAdinA / parAsAM paGktInAM samordhvapaGktikoSThe dvitIyAdhastanAbairadhikaH pAtyo bhavet / tatra tepvakeSu madhye'patitAdakAd druto labhyo bhavet / patitAllaH ; laghurlabhyo bhavet / pAtyapAtAnantarya iti / pAtyayoraGkayoH pAtasya AnantayeM nirantarayoH pAte satItyarthaH / alpo laghurmahAn gurubhavedityarthaH / rUpapUtauM ; laghvAdisvarUpaprAptau satyAM svIyapaGktigA aGkAH pUrvavadadhaHpaGktAviva / nivartanta iti / laghuprAptAvakadvayaM, guruprAptAvakacatuSTayaM, plutaprAptAvakaSaTkaM ca nivartate / punarvidhau na gaNyata iti yAvat / anyat avaziSTam / adhaHsamavat ; adha:paGktau samakoSThavaSTavyam / nivRttau tu; rUpahetvaGkanivRttau tu rUpAntaraprAptaye punarvidhiH kAryaH / yasyAmUrdhvAyAM paGktau yasmAt aGkAt , sa vidhirbhavet , sA adha:paGktiH viSamA viSamasaMkhyAkA yadi bhavati cet , viSamakoSThokto'dhaHpaGktiH viSamakoSThokto vidhiH kAryaH / samA cetsamasaMkhyAkA cet , tattayamidAnImukto vidhiH kAryaH // 389-392 // iti drutameruparapaGktinaSTam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazvamastAlAdhyAyaH yairaGgaiH paritairnaSThairlabhyante ye plutAdayaH / tebhya uddiSTasaMsthebhyastadaGkAvAptiriSyate / / 393 / drutahInAdyakoSThAsu paktipUrdhvAsu yo laghuH / tasmAduddiSTarUpasthAnnAGkaH kazcidavApyate / / 394 // 215 (su0 ) athAnyAsAM paGktInAM naSTamAha-koSTha iti / samordhvapaGktisya iti; dvitIyacaturthAdiH, tatra sthite; parAsAm; anyAsAM paGktInAm; koSThe dvitIyAGkAt adhastanaH, adhika: ; upAntyaH, tRtIyapaJcamAvityAdi adhastanavat / evaMca apatitAt druto labhyate, tataH patitAt laghurlabhyate / upAntyAnAM patitayoH, Anantarya nairantaryanyAyena aSTau mahAn bhavet / laghurguruzca pluta iti / rUpapUrtI ; rUpasya laghvAdisvarUpasya, pUrvau paripUraNe sati, svIyapaGktigA yA aGkAH pUrvavat adhaH paGktivat nivartante / laghAvaGkadvayam ; gurAvaGkacatuSTayam; plute aGkaSaTkamiti / anyatsarvamadhaH paGktisamakoSThanaSTavat / aGkanivRttau tu punarvidhAnam / paraM tu sa punarvidhiH yasmAt, tasmAt koSTakAt kartatryaH, sa koSTakaH yasyAM paGktau vidyate sA paGktiH yadi viSamA, viSamakoSThokto vidhiH, yadi samA cet, ayameva vidhiH viSamAsu UrdhvazreNISu vidyamAne koThe adhaH paGktiviSamakoSThanaSTaparijJAnavadvidhiH kartavyaH / yathA SadrutaprastAre nava bhedAH saMbhavanti / tatra prathamo bhedaH kIdRgiti prazne, navasaMkhyAyAmekAGke pAtite, avaziSTenvaSTasu dvitIyAdhastanaH paJcAGkaH tRtIyAGkazca pAtita: ; pUrvapatitAt laghurjAtaH / upAnyapAtAnantaryAt sa eva laghuH mahAn gururjAtaH / tatazca drutadvayaM guruzca prathamo bheda iti // 389-392 // iti drutameruparapaGktinaSTam (ka0) atha drutameruparapaGktyuddiSTaM lakSayati-yairaGgairityAdinA / druhanAkoThAviti / tena hInA drutahInA AdyakoSThA yAsAM tAstathoktAH, tAsUrdhvAsu paGktiSu / yo laghuriti / uddiSTabhedastha ityarthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 saMgItaratnAkaraH labdhAGkanyUnitAntyAGkazeSAduddiSTavedanam / iti drutameruparapaGktyuddiSTam ___iti drutamerunaSToddiSTe laghumerAvadhaHpaGkteSTAGkenAntyazeSataH // 395 // pUrveSAM pAtyamAnAnAmapAte pUrvavadrutaH / patitAtsaha pUrvAbhyAM pareNa ca gurubhavet / / 396 // uddiSTarUpasthAttasmAllaghoH kazcidakaH / na prApyata iti / naSTe tasya laghorapatitAGkalabdhatvAditi bhAvaH / sugamamanyat // 393-394 - // iti drutameruparapaGktyu ddiSTam iti drutamerunaSToddiSTe (su0) atha drutameruparapaGktyuddiSTamAha-yairakairiti / yairakaiH patitaiH naSTaiH ye plutAdayo labhyante ; tebhyazca te aGkAH labhyante / samAsu paGktiSu vizeSamAha-drutahIneti / drutahIna: AdyakoSTo yAsAM tAH, UrdhvAsu paGktiSu samAsvityarthaH / tAsu yo laghuH, tasmAt tatra ko'pyaGkaH prApyate, labdhAGka ante pAtayitvA avaziSTAt uddiSTasaMkhyAjJAnam / yathA SaDdrutaprastAre drutadvayaM guruzca katidhA bheda iti prazne dvitIyAdhastanasya paJcAGkasya tRtIyasyAGkasya ca pAtanAt gurorlabdhatvAt aSTau labdhAH, aSTAnAM navamAdye pAtitatvAt eko'vaziSTaH prathamo meda ityuttaram // 393, 394- // ___ iti drutamerunaSToddiSTe (ka0) atha laghumervadhaHpaGktinaSTaM lakSayati-laghumeravityAdinA / pUrveSAmiti / naSTAkonAdantyApUrveSAM dvitIyAdInAmityarthaH / pAtyamAnAnAM teSAM madhye / apAte ; ekadvayAdInAmaGkAnAmapAte / pUrvavat / pUrvanaSTavadrutaH / tatra svapatitAdruta iti / apatitAdruto labhyata ityarthaH / dvAbhyAmapati Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pathAmastAlAdhyAyaH patite vRttagurvaGkAnantare gaH plutI bhavet / evaM naSTasya bodhaH syAdityuktaM sUrizAGgiNA / / 397 // iti laghumervadhaH paGktiHnaSTam 217 1 tAbhyAM dvau drutau, tribhyastrayo drutA ityAdi draSTavyam / patitAtsaha pUrvAbhyAM pareNa ca gururbhavediti / atra tu patitAdaGkAdgururlabhyo bhavati / kiMvighAt ? pUrvAbhyAM pareNa ca sahitAt / etena ca 'gurulAbhe caturaGkI nivartate ' ityuktaM bhavati / asyAM paGktau laghuhInAnAmevopakrAntatvAtpatitAdapi na laghurlabhyate / kiMtu gurureva labhyata ityatra vizeSaH / vRttagurvaGkAnantara iti / vRtto nippanno gururyebhyaH, tairvRttaguravaH, te ca te'GkAH, tebhyo'nantare saMnihite guruhetubhyazcatubhyo' 'GkebhyaH pUrvasminnityarthaH / tasmin patite sati, gaH guruH plutI bhavet / sa eva guruH plutaH kartavya ityarthaH // -395-397 // iti laghumervadhaHpaGktinaSTam (su0 ) laghumerunaSTaM lakSayati - laghumerAviti / adhaHpaGkteH naSTAGkena UnaH yo'ntyo'GkaH, tasya zeSataH zeSe, pUrveSAmaGkAnAM pAtyamAnAnAM madhye apatitAt aGkAt druto labhyate / patitAt pUrvAbhyAM dvAbhyAmaGkAbhyAM pareNa ekenAGkena ca saha gururbhavati / vRttagurvaGkAnantara iti; vRtto niSpanno guru: yebhyaste vRttaguravaH, te ca te'GkAH, tebhyo'nantare saMnihite; gaH guruH, plutI bhavet / SaDgutaprastAre laghuhInAH paJca bhedAH / tatra prathamo bhedaH kIdRgiti prazne paJcAGkamadhye ekAGke pAtite sati, avaziSTeSu caturSu pUrva: tryaGkaH patitaH, caturgurau jAte, anantare ekAGke ca patite guruH pluto jAtaH / SaDgutaprastAre laghuhIneSu plutaH prathamo bheda iti // - 395-397 // iti laghumervadhaH paGktinaSTam 28 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 saMgItaratnAkara: naSTe tu parapaGktInAM pAtayetmAtilomyataH / dvitIyaM ca tRtIyAdhastanamaGkaM ca paJcamam / / 398 // pareSu ca nivRtteSu zeSeSveSa punarvidhiH / samastanaSTavaccAtra drutAdeH prAptiriSyate // 399 // kiMtu labdhe laghau zeSeSvAdyAdhastanataH kriyA / so'dhastanaH svapaGktisthavidhimevaM pravartayet // 400 // zeSe'GkAzritapaGktyaGkAbhAve tu laghavo matAH / adhastanazreNisaMkhyA naSTasyaiSa vidhiH smRtaH || 401 // iti laghumerunam ( ka 0 ) atha laghumeruparapaGktInAM naSTamAha - naSTe tvityAdinA / prAtilomyataH pAtayediti / atra prAtilobhyazabdena dvitIyatRtIyAdhastanapaJcamAGkeSu pAtyeSu kvacidanupapattyA tRtIyAGkapAtanam / kiMca 'samastanaSTavAtra drutAdeH prAptiriSyate iti zeSeSvAdyAdhastanataH kriyeti so'dhastanaH svapaGktistha vidhimevaM pravartayediti cAtidekSyamANeSvartheSu kacidanupapattyA anyathAkaraNaM ca vivakSitam / tatra kAnupapattiriti cet; ucyate - prastutaikaladhvAdibhedaniyamabhaGga evAnupapattiH, sA mA bhUditi prAtilomyAzrayaNaM kartavyamityarthaH / AdyAdhastanata iti / AdyAyAM tiryakpaGktau sthitAt laghuhetoradhastana ityarthaH / atra AdyagrahaNAbhAve tRtIyAditiryakpaGktipu dvitIyAditiryakpaGktimtho'pyadhastanayA na prApnoti / ataH kartavyamAdyagrahaNam / zeSe'GkAzritapaGktyaGkAbhAve tu laghavo matA iti / aGkAzritapaGktyaGkAbhAve pAtayogyairakrAzritazcAsau paGktyaGkazca tattannaSTabhedocitapaGktau tattattAlApekSayA antyAka iti yAvat / tasyAGkasyAbhAve tu zeSe / tattannaSTabhedasvarUpa lekhane vAmasaMsthatvena pravRtte sati caramabhAga ityarthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamastAlAdhyAyaH 219 gurumeroradhaHpaGktau naSTaM sakalanaSTavat / plutalAbhastu guruvat , iti gurumervadhaHpaGktinaSTama laghavo matA iti / tattadbhedAnuguNyanaikadvayAdayo laghavo grAhyA ityarthaH / imamevAthai svaSTIkartumuktam , ' adhastanazreNisaMkhyA ' iti laghava ityasya vizeSaNam / naSTAGkazritAGke'dhastanI zreNirekA ced ; eko laghurmAhyaH, dve celau, tisrazcettraya ityAdi draSTavyam // 398-401 // ___ iti laghumeruparapaGktinaSTam (su0) laghumerau parapaGktInAM naSTamAha-naSTe tviti / patitanaSTAzrAvazeSe prAtilomyata: pUrvapUrvadvitIyatRtIyasyAdhastanaM pazcamAkaM pAtayet / rUpapUrtI pUrvavat / aGkanivRttau jAtAyAM punarapyeSa eva vidhiH kArya: / drutAde: prAptistu samastanaSTavat / kiM tvayaM vizeSa:-laghau labdhe zeSeSu avaziSTeSu ya AdyaH, tasya adha:sthitAdAt vidhi: ; so'dha:sthitAvaGkaH, svapaGktisthavidhi ; svapaGktau yo'Gko vihitaH, tameva pravartayet / aGkAzritapaGktyakAbhAve tu; adhastanazreNyo yAvatyaH, tAvatsaMkhyAkA laghavo jJAtavyAH / yathA SaD drutaprastAre ekalaghavaH sapta bhedAH; teSu prathamo bhedaH kIdRgiti prazne antyasaptAGkamadhye ekAGke pAtite avaziSTeSu SaTsu dvitIyaH caturaGkaH, tRtIyAdhastano dvayaGkazca pAtite, nirantarapatitatvAt guruH, aGkAbhAve laghuH, tatazca laghurguruzca prathamo bheda iti // 398-401 // iti laghumeruparapaGaktinaSTam (ka0) atha gurumervadhaHpaGktinaSTamAha-gurumerorityAdinA / plutalAbhastu guruvaditi / yathA laghumeroradha:paGktau patitAdgururlabdhaH, tathA gurumeroradhaHpaGktau nirantarapatitAbhyAM pluto labhyata ityarthaH // 401- // iti gurumervadha:paktinaSTama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 saMgItaratnAkaraH parapaGktivathocyate / / 402 / / tRtIyAdhastanasthAne tRtIyo'Gko'tra pAtyate / sthAne tu pazcamasyAdhaH pazcamo laghuvadgurau / / 403 / / labdhe'dhovrajanaM' zeSAllaghuvadgurulambhanam / laghumeruvadanyattu naSTe syAtparapaGktiH / / 404 // ___iti gurumerunaSTam (su0) gurumervadha:paGktinaSTamAha-gurumeroriti / gurumeroH adha:paGktau sakalanaSTavat naSTaM kAryam / plutalAbhastu guruvaditi / yathA laghumero: adha:paGktau patitAt gururlabdhaH, tathA gurumero: adha:paGktau nirantarapatitAbhyAM pluto labhyata iti / yathA SaDdbhutaprastAre guruhInAzcaturdaza bhedA:, tatra prathamabhede pRSTe antyAGkamadhye ekAGke pAtite, avaziSTeSu trayodazasu pUrvo'STAGkaH paJcAGkazca patitau gurau labdhavye, pluto gurubhavedityanena plutaH prAptiriti // 401 // iti gurumervadhaHpaGktinaSTam (ka0) atha gurumeruparapaGktiSu naSTamAha-parapaGktiSviti / laghuvadagurau labdha iti / laghumerau parapaGktighu laghau labdhe yathA AdyAdhastanataH kriyA kRtA, tathAtra gurau labdhe sati / zeSAdadhovrajanamiti / zeSAditi lyavlope paJcamI / zeSamadhiSThAya AdyAdhastanataH kriyA kartavyetyarthaH / laghuvadgurulambhanamiti / laghumeroraparapaGktiSu patitAt yathA laghuprAptiH, tathAtra patitAdguruprAptirityarthaH / ziSTaM laghumeruvadraSTavyamityAha-laghumeruvaditi // -402-404 // iti gurumerunaSTam / iti gurumeruparapaktinaSTama 1 adhogamanamiti sudhAkarapAThaH. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacamastAlAdhyAyaH samastanaSTavanaSTaM plutamerAvudAhRtam / iti plutameruSTam vizeSaH kathyate tveSa dvitIyAdiSu paGktiSu // 405 / / adho gacchetplute pUrNe gurumerau gurAviva / 221 - (su0 ) gurumeroH parapaGktinaSTamAha -- parapaGktiSviti / laghumerunaSTavat sarvam / kiMtu laghumerau tRtIyasyAdhastano'GkaH pAtyate / atra tasya sthAne tRtIyo'GkaH pAtyate / paJcamasya sthAne paJcamasyAdhastanAGkaH pAtyaH / laghumerau ghau labdhe yathA adhogamanam ; tathAtra gurumerau gurau labdhe adhogamanaM zeSAt vidhAnam / aGkAbhAve'pi yathA adhastanazreNisaMkhyA laghavaH laghumerau prApyante, tathAtra guravaH prApyanta iti / yathA SaDgutaprastAre ekaguravaH paJcabhedAH, tatra prathame bhede pRSTe antyAmadhye ekAGkapatite, avaziSTeSu caturSu pUrvo dvayaGkaH, ekAGkazca patite gururlabdhaH, labdhe gurau AdyAt triSaTtAdaGkAdArabhya kriyAyAM kriyamANAyAmekAGke labdhe patite laghurlabdha: / tatazca laghurguruzca prathamo meda iti // - 402 - 404 // iti gurumerunaSTam / iti gurumeruparapaGktinaSTam (ka0 ) atha plutamerunaSTaM lakSayati-- samastanaSTavadityAdinA / plutameroradhaH paGktau naSTaM sarvanaSTavadraSTavyamityarthaH // 404- // iti plutamerunaSTam (su0 ) plutamerunaSTaM nirUpayati - samasteti / sAdhAraNanaSTavat plutamerunaSTaM jJAtavyam // 404- // iti ruSTam (ka0 ) dvitIyAdiSu parapaGktiSu vizeSaM darzayati--adho gacchedityAdinA / gurumerau gurAviveti / gurumerau gurau labdhe yathA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 saMgItaratnAkaraH druto laghurgururbAntyairabailabdhaH plutI bhavet // 406 / / tadakAdhastanaiH sArdhamaGkaSaTkamatItya ca / adhaHpaGktau sthitairakaiH zeSaireSa punarvidhiH // 407 // paGktau tu plutahInAyAM nAntimaH plutatAM vrajet / ___ iti plutameruparapaGktinaSTam adhogamanamuktaM tathAtra plute pUrNe labdhe satItyarthaH / adho gacchediti / AdyAdhastanataH kriyAM kuryAdityarthaH / atha plute pUrNa ityetadAvRttyA apUrNa iti padaM vibhajya vyAkhyeyam / plute'pUrNe'labdhe sati antyAGkana labdho druto laghurgururvA plutI bhavediti, plutaH kartavya ityarthaH / athavA pluto bhavedityanenaiva pUrva plutana labdha iti gamyate / paGktau tu plutahInAyAmiti / AdyAdhastanapaGktAvityarthaH / nAntimaH plutatAM vrajediti / antimo'kalabdho drutAdiH pluto na bhavatItyarthaH // -405-407- / / ___ iti plutameruparapaGktinaSTama (su0) dvitIyAdiSu parapaGktiSu vizeSamAha-zeSa iti / adhogacchediti / plute pUrNa sati adhogacchet adha:paGktimArabhya vidhAnaM kuryAditi / yathA gurumerau gurau labdhe adhaHpaGktitaH kriyA antyairakaiH laghurvA gururvA labdhaH pluto bhavet / tata: tasya aGkasya adha:sthitaiH ajhaiH saha aGkaSaTkamatItya pluto bhavatIti saMbandhaH / zeSaiH sthitaiH aGka: adhaHpaGktau tu punarvidhiH ; tatra plutahInAyAM sarvAdha.paGktau antimaH pluto na bhavati / yathA aSTadrutaprastAre paJca ekaplutAH, tatra prathame bhede pRSTe ekAGkahIna antyAGka avaziSTeSu caturSu pUrvo dvayaGkaH ekAGkazca patite, nirantarapatitAt druta: antyairakai: labdhatvAt SaDbhirakaiH guroH plutatvaM, tato'dha:paGktau punarvidhAne kriyamANe ekAGke patite laghuH, tato laghu: plutazca prathamo bheda iti // 405-407 // iti plutameruparapaktinaSTam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacamastAlAdhyAyaH sarvoddiSTavaduddiSTaM laghumervAdiSu triSu // 408 // iti laghumervAdimestrayodiSTam iti zrImadanavadyavidyAvinodazrIkaraNAdhipatizrIsoDhaladevanandananiHzaGka zArGgadevaviracite saMgItaratnAkare pazcamastAladhyAyaH // 5 // (ka0) laghumervAdimerutrayoddiSTamAha-sarvoddiSTavaditi / 'yairakaiH patitainaSTaH' ityatra yaduktaM tadeva sarvatrAnusaMdheyamityarthaH / / -408 // iti laghumervAdimerutrayohiSTam evaM vyAkurvatA samyaGmArgadezIvibhAgataH / yastAlapratyayaH kallinAthena niraNAyi saH // iti zrImadabhinavabharatAcAryarAyavayakAratoDaramallazrIlakSmaNAcAryanandanacaturakallinAthaviracite saMgItaratnAkarakalAnidhau paJcamo'dhyAyaH // 5 // (su0) laghvAdimerUNAmuddiSTamAha-sarveti / sarvasAdhAraNoddiSTavat laghvAdimeruddiSTaM jJAtavyam // -408 // iti laghumervAdimerutrayoddiSTam iti zrImadandhramaNDalAdhIzvarapratigaNDabhairavazrIanapotanarendranandanabhujabalabhImazrIsiMhabhUpAlaviracitAyAM saMgItaratnAkaraTIkAyAM sudhAkarAkhyAyAM paJcamastAlAdhyAya: samAptaH / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivAbhyAM namaH zrI-niHzaGkazAdeva praNItaH saMgItaratnAkaraH caturakallinAtha-viracitayA kalAnidhyAkhyaTIkayA siMhabhUpAlaviracitayA saMgItasudhAkarAkhyaTIkayA ca sameta: SaSTho vAdyAdhyAyaH tataM yenAvanaddhaM ca bhuvanaM nijamAyayA / Anandaghanamadhyemi taM brahmasuSire haram // 1 // citrA vAcaH pravartante dhAtutivicitritAH / yatastaM naumi vistAratacaughAnugataM zivam // 2 // (ka0) atha gItopayogitvena tadanantaroddiSTasya vAdyasya prakaraNamArabhamANastAvadAdau samuciteSTadevatAM smRtvA stauti-tataM yenetyAdinA zlokadvayena / yena ; paramezvagNa ka; ; nijamAyayA karaNabhUtayA, bhuvanaM tataM vistAratam / avanaddhaM ca baddhaM ca / Anandaghanam ; niratizayAnandasvarUpam / tam; haram / brahmasuSire; hRtpaGkaje, hRtpaGkajasya brahmasuSiratvaM 20 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 saMgItaratnAkaraH prAgeva piNDotpattiprakaraNe 'cetanasthAnam' ityatra pratipAditam / adhyemi ; smarAmIti saMbandhaH / atra tatAvanaddhaghana suSirazabdairvakSyamANA vAdyabhedA dhvanyante / citrA vAca iti / dhAtuvRttivicitritA iti / dhAtavo bhUvAdayaH, vRttayaH samAsA vA abhidhAgauNyAdayo vA / dhAtubhirvRttibhizca vicitritA: citrA vAcaH / vividhAni vAkyAni vedAdIni yataH zivAt pravartante / tena kAraNena kartRtvena vA pravaktRtvena vA kAraNabhUtAdityarthaH / vistAratantraughAnugatamiti / vistAravAn vistAraH, tattvAnAM mahadAdInAm, oghaH samUhaH / vistArazcAsau tattvaughazca tenAnugatam / tadutpattisthitilayAdhiSThAnatvAttamanugato vA / tacchabdAt ; " tatsRSTrA tadevAnuprAvizat " ( tai0 u0 2 - 6 ) iti zruteH / taM zivaM naumIti saMbandhaH / atra dhAtvAdibhiH zabdairvakSyamANA vAdyavidhayo dhvanyante // 1, 2 // " (su0 ) evaM paJcamAdhyAye saparikaraM gItamuktam / bhato vakSyamANayorvAdyanRttayormadhye vAdyAnugAnnRttAdvAdyasya pradhAnatvAdgItAnugAmitvAcca gItAbhivyaktihetutvAcca vINAdyairgItAnantaraM vAdyaM vivakSurmaGgalamAcarannabhidheyamabhivyanakti - tatamiti / tam ; zivaM haram adhyemi smarAmi / " ik smaraNe" (dhA0 a0 1047) ityanenAdhipUrvasyekaH smaraNArthatvAt / kutra smarAmi ? brahmasuSire ; brahmarandhre ; taddhayupAsanasthAnaM paramezvarasya / kathaM bhUtam ? Anandaghanam ; Anandena ghanaM vyAptam / athavA AnandaH sukharUpazvAsau ghanaH kUTasthazca tathAvidhaM tam, kam? yena bhuvanaM jagat tataM vyAptam / avanaddham antarapi syUtam / nanu kathaM tasya niyAmakasya vyAdhyAdiH saMbhavati ? ata Aha-- nijamAyayeti / mAyikA evaite dharmAH, na tu tAttvikAH / " Anando viSayAnubhavo nityatvamiti santi dharmAH " iti paJcapAdikAcAryavacanAt / pakSe ahaM vAdyam adhyemi smarAmi / abhidhAtumabhilaSAmItyarthaH / zivaM ; kalyANarUpam, yena; vAdyena, tataM vINAdikam, avanaddham murajAdikaM ca prasiddhamiti zeSaH / AnandadAyakaM ghanaM kAMsyatAlAdikaM ca, suSiraM vaMzAdikaM vAdyam / nijamAyayA ; nijaprapaJcena, brahma, I Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 __SaSTho vAdyAdhyAyaH gItaM caturvidhAdvAdyAjAyate coparajyate / mIyate ca tato'smAbhirvAdyamadya nigadyate // 3 // tattataM supiraM cAvanaddhaM ghanamiti smRtam / caturdhA tatra pUrvAbhyAM zrutyAdidvArato bhavet // 4 // gItaM tato'vanaddhena rajyate mIyate ghanAt / bRhat vistRtamityarthaH / maGgalAcaraNabAhulyasya zreyobAhulyahetutvAtpunarapi maGgalamAcarati-citrA iti / taM zivaM naumi staumi ca / vistAreNa tattveSu prakRtyAdiSu caturvizatau anugatamanusyUtam / tatazca citrA vicitritA vAcaH vedarUpA: pravartante / dhAtavaH sapta tvagAdayaH, teSAM vRttirvyApAravizeSaH, tena vicitritA: / athavA dhAtavaH kaphAdayaH, tadvRttyA vicitritA iti / pakSe zivaM kalyANarUpaM vAdyaM naumi / vistIrNanAdabhedatvAt , 'vistIrNanAdabhedatvAt vistAro dhAturucyate' iti vakSyamANo vistAraH, tattvamoghazca gItAnugavAdyabhedau vakSyamANo, tadanugatam / yata: vAdyAt vicitritA vAco vAdyAkSarANi pravartante / athavA citrA vRttirvakSyamANasya vAcaH zabdAH, kiMbhUtAH ? dhAtuvRttivicitritAH; 'ye prahAravizeSotthA: svarAste dhAtavo matAH / ' 'vRttirguNapradhAnatvarUpA vyavahRtirmatA / ' iti ca vakSyamANaH / te: vicitritA iti saMbandhaH // 1, 2 // (ka) atra gItaprakaraNAnantaraM vAdyapratipAdane sopapattiko saGgati darzayati-gItaM cturvidhaadityaadinaa| tatra pUrvAbhyAmiti / tatra; suSirAvanaddhadhaneSu madhye, pUrvAbhyAM tatasuSirAbhyAm / zrutyAdidvArata iti / atrAdizabdena svaramUrchanAkramatAnAlaMkArajAtigItayo gRhyante / zrutyAdaya eva dvAraM mukhaM tasmAt gItaM bhavet , saMgItamutpadyata ityarthaH / tataH ; anantaramuktaM gItam avanaddhena rajyate / tatra tatra nAdasAmyaM yathA bhavati tathA dhvananena raktAtizayayuktaM kriyata ityarthaH / ghanAta mIyata iti / dhana Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 saMgItaratnAkaraH vAdyantrItaM vAdyaM suSiraM matam // 5 // carmAvanaddhavadanamavanaddhaM tu vAdyate / ghano mUrtiH sAbhighAtAdvAyate yatra taddhanam || 6 || vAdyAt laghvAdikriyayA saMmitaM kriyata ityarthaH / evaM caturvidhAnAmapi vAdyAnAM gIta evopakArakatvamavagantavyam // 34 // (su0) evaM maGgalAcaraNaM vidhAya pUrvAdhyAyaiH saha saMbandhamAha - gIta miti / caturvidhAta; tatAdilakSaNAt vAdyAt gItaM janyate utpAdyate, uparajyate ; raJjakaM ca kriyate ; mIyate nigadyate ca / yataH yasmAtkAraNAt / atra gItAnantaraM vAdyaM nigadyate ucyata iti / avizeSeNa janoparaJjane mAnAnyuktAni / kasmAdvAdyAt kiM jAyata ityapekSAyAmAha - tatamiti / tatavAdyaM caturvidham / tataM, suSiram; avanaddhaM, ghanamiti / tatra pUrvAbhyAM tatasuSirAbhyAM zrutisvarAdidvAreNa gItaM bhavet utpAdyate tadgItamavanaddhena rajyate anurajyate ; ghanAt mIyate gaNyata iti // 34 // (ka0 ) tatAdInAM sAmAnyalakSaNamAha-vAdyatantrItyAdinA / vAdya vAdanIyA tantrI yasmiMstadvAdyatantrIti tatavAdyasya lakSaNam / suSiraM chidramasyAstIti suSiramiti suSiravAdyasya lakSaNam / carmAvanaddhavadanamityavanaddhavAdyasya lakSaNam / ghana ityasya vyAkhyAnaM mUrtiriti / sA ; mUrtiH / yatrAbhighAtAdvAyata iti / yatra yasmin gItAdau viSaye, abhighAtAt parasparapIDanAddhetoH vAdyate dhvanyate taddhanamiti, mUrtireva ghanamityarthaH // 5,6 // ( mu0 ) tatAdilakSaNamAha - tatamiti / tantryA tataM vistAritaM tatamityucyate / suSiraM sacchidaM vaMzAdi / carmaNA avanaddhaM pihitaM vadanaM mukhaM yasya tataM tantrItataM vAdyamiti sudhAkarapAThaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 SaSTho vAdyAdhyAyaH tataM vINA dvidhA sA ca zrutisvaravivecanAt / tatra zrIzAGgadevena zrutivINoditA purA // 7 // vakSyate svaravINAtra tasyAmapi vicakSaNAH / aGkitvA svaradezAnAM bhAgAnudbhindate zrutIH / / 8 // tadbhedAstvekatantrI syAnnakulazca tritantrikA / citrA vINA vipazcI ca tataH syAnmattakokilA // 9 // AlApinI kiMnarI ca pinAkIsaMjJitA parA / niHzaGkavINetyAdyAzca zAhUdevena kIrtitAH // 10 / / tadavanaddham / ghano mUrtirucyate / tantrI carmAdihInaM kAMsyAdighaTitamityarthaH / sA mUrtiH abhighAtAt yatra dhvanyate vAdyate taddhanamiti // -5, 6 // (ka0) tatra tadbhedAn darzayitumAha--tataM vINetyAdinA / zrutivINoditA pureti / svaragatAdhyAya ityarthaH / tasyAmapi ; svaravINAyAmapi ; vicakSaNAH; sUkSmabuddhayaH ; svaradezAnAm ; daNDAdiSu SaDjAdisvarapradezAnAm ; bhAgAn ; catuHsaMkhyAkAdikAn ; aGkitvA; tattacchrutInAM nyUnAdhikabhAvo yathA na bhavati tathA cihnitAnkRtvA ; zrutIH; udbhindate tIvrAdikAH zrutIH prAdurbhAvayanti / zrutivINAyAM tu svarAH svata eva prAdurbhavanti // 7, 8 // ___(su0) tadbhedAnAha--tatamiti / vINA tatamucyate / sA dvidhA ; zrutivINA, svaravINA ceti / tatra zrutivINA pUrvamuktA zrutinirUpaNAvasare sAraNI prastAve | svaravINA adhunA vakSyate / tasyAmapi ; svaravINAyAm ; vicakSaNAH ; saMgItamarmajJAH ; svaradezAnAm ; svarapradezAnAM, bhAgAn ; avayavAn , aGkitvA; saMjJAn kRtvA, zrutI: udbhindate ; zrutyudayaprakAraM kurvantItyarthaH // 7-8 // (ka0) atha svaravINAbhedAnuddizati--tadbhedAstvityAdinA / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH vaMzaH pAvaH pAvikA ca muralI madhukaryapi / kAhalAtuNDukinyau ca cukkA zRGgamataH param // 11 // zaGkhAdayazca vAdyasya suSirasya bhidA matAH / paTaho mardalazcAtha huDukkA karaTA ghaTaH // 12 // ghaDaso Dhavaso DhakkA kuDukkA kuDuvA tthaa| ruJjA Damaruko DakA maNDiDakkA ca DakkulI // 13 / / sellukA jhallarI bhANastriAlI dundubhistthaa| merIniHsANatumbakyo bhedAH syuravanaddhagAH / / 14 // tAlo'tha kAMsyatAlaH syAddhaNTA ca kSudghaNTikA / jayaghaNTA tataH kamrA zuktipaTTAdayastathA // 15 // prabhedA ghanavAdyasya proktAH soDhalamanunA / niHzaGkavINetyAdyAzcetyatra Adyazabdena dezAntare suprasiddhA cAnyApi svaravINA gRhyate / ni.zaGkavINeti svanAmakaraNena aprasiddhAmapyanyAM svabuddhyA nirmAya tasyAH svecchayA saMjJAM kuryAditi gamyate / evaM sudhirAdiSvapi draSTavyam // 9, 10 // __ (su0) svaravINAbhedAnAha-tadbhedA iti / tasyAH svaravINAyA bhedA ekatantrInakulAdayo jJAtavyAH // 9, 10 // (ka0) suSirAdibhedAnuddizati-vaMzaH pAva ityaadinaa||11-15-|| (su0) suSiravAdyabhedAnAha -- vaMza iti / vaMzAdayaH suSirabhedAH / avanaddhabhedAnAha-paTaha iti / paTahamardalAdayo bhedA avanaddhagA: avanaddhavAdyasaMbandhinaH / dhanabhedAnAha-tAla iti / kAMsyatAlAdayo ghanavAdyabhedAH zArGgadevenoktAH // 11-15- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 231 zuSkaM gItAnugaM nRttAnugamanyad dvayAnugam // 16 // caturtheti mataM vAdyaM tatra zuSkaM taducyate / yadvinA gItanRttAbhyAM tadoSThItyucyate budhaiH / / 17 / / tataH paraM tu tritayaM bhavedanvarthanAmakam / vAdyaM dakSAdhvaradhvaMsodvegatyAgAya zaMbhunA // 18 // cakre kautukato nandisvAtitumburunAradaiH / abhiSeke narendrANAM yAtrAyAmutsave tathA // 19 // maGgaleSu ca sarveSu vivAhopanayAdiSu / / utpAte saMbhrame yuddhe nATake vIraraudriNi / / 20 // sarvAtodyAni vAdyante kAnicicalpamaGgale / vizrAntau raGgasaMsthAnAM gAyatAM nRtyatAmapi // 21 // etAnyutsAhakArINi vIrANAM maGgalAya ca / kuvanti hRdayasphUrti duHkhamunmUlayanti ca / / 22 / / (ka0) svarUpatazcaturbheda bhinnasya vAdyasya prayogabhedena punazcAturvidhyaM darzayati-zuSkamityAdinA // 16, 17 // (su0) vAdyasya punazcAturvidhyamAha-zuSkamiti / vAdyaM caturvidhaM bhavati / zuSkaM, gItAnugaM, nRttAnugaM, gItanRttAnugamiti / tatra gItanRttAbhyAM vinA svatantraM yadvAdyate tacchuSkam ; taca lokairgoSThItyucyate / gItAnugAditrayaM sArthakanAmakama / gItAnugam ; yad gItamanugacchati tadgItAnugam / nRttAnugam ; yat nRttamanusarati tannRttAnugam / dvayAnugam ; yad gItaM nRttaM cAnusarati tad dvayAnugamiti // 16-17 // (ka0) vAdyasyezvarakartRkatvaM darzayati-vAdyaM dakSAdhvaretyAdinA / zaMbhunA prayojakena, nandisvAtyAdibhiH prayojyaiH cakre kAritamityarthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 saMgItaratnAkaraH gItanRttagatanyUnapacchAdanapaTUnyapi / vAdyAnyatastatAdIni, tatrAdau mahe vayam / / 23 // tasya vAdanabhedAMzca vividhAH karasAraNAH / supiraM paTaI tasya pATAMstadracanAstathA / / 24 / / vAdyaprayogasya kAlavizeSAnAha-abhiSeka ityAdi / gItanRtteti / gItanRttagatanyUnapracchAdanapaTUnyapIti ; atrApizabdena vAdyapratipAdane prayojanamidamapi darzayati / tatprayojanaM gItanRttagatanyUnatApracchAdanam / atra nyUnazabdo dharmaparatvena neyaH / yatastatra paTUni ataH tatAdIni vAdyAnIti saMbandhaH / vAdyAni vAdanIyAnItyarthaH // 18-23 // (su0) vAdyotpattimAha-vAdyamiti / dakSayAgadhvaMsena yo jAta udvegaH asvAsthyaM tadupazAntaye zaMbhunA yad vAdyaM cakre vyadhAyi / svAtyAdibhirgaNaiH anandi samyakkRtamityarthaH, vAdyavAdanasamayAnAha-abhiSeka iti / utpAte ; bhUtAvezAdibAdhAsu, saMbhrame ; devatAmahotsavAdiSu rAjAbhiSekAdiSu sarvANi vAdyAni vAdyante / alpe maGgale kAnicit lokasthitimanatikramya alpAnyeva vAdanIyAnItyarthaH / raGgasaMsthAnAM nartakAnAM gAyatAM ca kuzIlavAdInAM vizrAntau ca svalpAnyeva vAdyAni vAdanIyAnItyarthaH / vAdyAni stuvannupayogamAha- etAnIti / paTahAdivAdyAni saMgrAme vIrANAmutsAhamutpAdayanti / prahArAdidu:khaM nAzayanti / tatAdIni tu vAdyAni gItAdigataM nyUnatvaM tatsAmyAtpracchAdayanti // -18-23 // (ka0) tatra zrutimvaravivekanidarzakatayA gItotpAdakamiti prathamoddiSTaM tatavAdyamArabhyAdhyAye krameNa pratipAdyAnarthAnuddizati-tatrAdau mahe vymityaadinaa| tasya vAdanabhedAMzcetyAdibhizca yathAkramaM brUmahe iti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 SaSTho vAdyAdhyAyaH pATapabhavavAghAni prabandhAnavAdyasaMzrayAn / mardalAkhyaM tato vAdyaM bhedAnmArdalikasya ca // 25 // guNAndoSAMzca tabRndaM svarUpasya ca lakSaNam / huDukkAdhavanaddhAnAM svasvapATasamanvitam // 26 // ghanasya ca guNAndopAna vAdyavAdakasaMgatAn / hastayozca guNAnatra vAdyAdhyAye yathAkramam // 27 // aGguSThaparvadairdhya syAdaGgulaM dvAdazAGgulam / vitastistadvayaM hasto vAdyabhANDa mitau bhavet / / 28 // granthivraNabhidA hInaH zlakSNaH khdirdaarujH|| suvRttaH saralo daNDo vitastiparidhirbhavet / / 29 / / trihastadairghyastAvacca suSiraM ddhdntraa| sAgulaparINAhamUrdhvAdho vadane tathA // 30 // kaniSThAGgulimAnaM vAbhagnaM randhratrayaM dadhat / tretAmisaMsthitaM yadvA dve randhre tarjanImite // 31 // ekameva tvadhaH zaGkusthAne sArdhAgulAyatam / kriyAkArakasaMbandho draSTavyaH / vAdyAnAM svarUpanirUpaNArthamaGgulAdiparimANavizeSAn lakSayati-aGguSThaparvetyAdinA / / -23-28 // (su0) asminnadhyAye abhidheyAn padArthAn saMgRhNAti-tatrAdAviti / paribhASAlakSaNamAha-aGguSTheti vAdyabhANDAdInAM daNDAdInAM ca mitau mAne aguSThaparvadairghyamagulaM jJAtavyam / tathAvidhaiH dvAdazibhiragulairvitasti:, vitastidvayaM hasta iti // -23-28 // (ka0) athaikatantryAM vINAyAM daNDAdilakSaNakathanapUrvakanirmANaprakAra tatpavitratAM coktvA tadvAdanaprakAraM vAmadakSiNobhayahastabhedAMstadudbhavavAdyabhedAMzca Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 saMgItaratnAkaraH dadhAnaH kakubhaM sAraM khAdiraM vAnyadArujam / / 32 // tiryaksaMsthena daiyeNASTAGgulaM tryamulAyatam / agulAdhikapArtha ca madhye kUrmonatAkRtau // 33 // sthitena patrikAdhAragartena ca samanvitam / gartamadhye ca randhreNa yonyAkAreNa saMyutam / / 34 / / randhre tasya niviSTena randhrAsthaulyena zaGkunA / anvitAM patrikAM mizralohajAM dvayaGgulAyatAm / / 35 / / caturaguladaiyA~ ca madhye kUrmonnatAM bahiH / nimnamadhyaM manAgantardhArayantamadhaH punaH / / 36 // dvidaNDikaM zaGkunASTAGguladailyujA tathA / vRttena tryamulasthUlottarArdhazlakSNamUrtinA / / 37 // kUrmapRSThonnataM madhyamuttarArdhasya vibhratA / daNDavaktramitasthaulyAdharabhAgayutena ca / / 38 // daNDavaktrapraviSTAdhobhAgena ca virAjitam / evaMvidhasya daNDasyordhvAgrAtsaptadazAGgule // 39 // adhobhAge'kSisadRzaM vidhAya vivaradvayam / ekadvitriguNAM tantrI kSiptvA randhe paratra tu // 40 // tantrIpAntAntare kSiptvA protaM tad dviguNe tataH / dviguNAkarSaNAtkayutpunarevaM samAcaret / / 41 / / darzayati-'granthivraNabhidA hInaH' ityArabhya 'ghopakazcaikatantrikA' ityantena grantha saMdarbheNa // 29.-109 // (su.) ekatantryA vINAyA lakSaNamAha---granthIti / pranthiH arbudamiva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 SaSTho vAdyAdhyAyaH SaSTayaphulaparINAhaM supakaM vartulaM ca yat / tumbasyotsedhatastasya vadanaM dvAdazAGgulam / / 42 // prabhedaH kuTilatvaM tAbhyAM hInaH, zlakSNo masRNaH, suvRtto vartula:, saralo dIrgha:, vitasti: paridhiryasya ; evaMvidha: khadirakASTotpanno daNDo bhavet / hastatrayaM dairghya yasya tAvaddhastatrayapramANaM suSiraM chidramantarA madhye dadhat dhArayat ; sArdhA gulaparINAhamiti suSiravizeSaNam / Urdhvamadhazca vadane mukhadvayaM dadhaditi sNbndhH| abhagnamasphuTitaM randhratrayaM kaniSThAgulipramANaM tretAgnivat saMsthitaM dadhat ; athavA randhradvayaM tarjanIpramANakaM zaGkusthAne adhastAdekaM randhaM sArdhA gulipramANakaM dadhat daNDo bhavediti saMbandha: / kakubhaM vaiNikaprasiddhaM dadhAnaH, AraiH saha vartamAnaM sAraM, khAdirakASThajam, anyakASThajaM vA tiryaksaMsthitena pArzvasthena dairyeNa aSTAGgulam , agulatrayavistRtam , aGgulAt kiMcidadhikapArzva sArdhAgulapArzva sapAdAGgulapArzva vA kUrmavat unnatA AkRtiryasya ; evaMvidhe madhye sthitena patrikAyA AdhArabhUtena gartena ca samanvitam ; gartasya madhye ca yonyAkAreNa randhreNa saMyuktena zakunA yuktAM patrikAM dhArayantam / kIdRzena zakunA ? tasya kakubhasya randhre niviSTena randhra sthitena randhrasya asthaulyamalyaM yasya ; kathaMbhUtAM patrikAm ? kAMsyAdimizreNa lohena ghaTitAM dvayagulAyatAM caturaGguladIrghA ca madhye kUrmavat unnatAM manAk kiMcit antarnimnamadhyam , evaMvidhAM patrikA bahirdhArayantaM kakubhamiti saMbandhaH / athottarArdhasya madhyaM bibhratA zakunA virAjitamaSTAGgulaM dairghya yasya zaGko: tathAvidhena vRttena vartulena dvayaGgulasthUlamuttarArdha yasya, zlakSNA mUrtiryasya, kathaMbhUtamuttarArdhasya madhyam ? kUrmapRSThavat unnatamiti / daNDamukhavat pramANaM sthaulyaM yasyaivaMvidhena adharabhAgena yutena zaGkunA, daNDasya vaktre praviSTa adhobhAgo yasya ; evaM vidhena zakunA virAjitaM kakubhaM dadhAno daNDo bhavet / evaMvidhasyeti / evaMvidhasya daNDasya adhobhAge netrasadRzaM vivaradvayaM vidhAya; paratra randhre tu ekadvitriguNAm ; ekaguNAM dviguNAM triguNAM vA tantrI nikSipya, dviguNAkarSaNAt tantrI kaSet AkarSayediti saMbandhaH // 29-41 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 saMgItaratnAkara: vRttasthAnasthayA nAbhyAdhomukhyA madhyarandhayA / tryaGgulAyatayA yuktaM pRSThasaMzliSTapUrvayA // 43 // tumbakaM madhyarandhaM syAtkarparaM nAlikerajam / antastharandhra saMlagnaM pRSThamadhyena randhriNA // 44 // taM dadhadrandhramadhye'tha tantrIprAnte nivezya tau / saMveSTa kIlake'ntasthe kIlakaM bhrAmayenmuhuH / / 45 / / tAvadyAvad dRDho bandhastumbakasyaiva jAyate / evaM tumbakamuttAnaM daNDe tajjJairnibadhyate // 46 // dorakaM nAgapAzena dviguNenAnvitaM tataH / subalazlakSNasUtrotthaM daNDe tumbordhvadezataH / / 47 / / saMveSTya nAgapAze'smin baddhAntAM dRDhAM ghanAm / zlakSNAM snAyumayIM tantra kRSTA saMpIDya patrikAm // 48 // tantryA saMveSTaya kakubhaM nibadhnIyAd dRDhaM tataH / vaiNavI yavavistArA tantrI dvyaGguladairghyabhAk // 49 // tantrIpatrikayorantarjIvA nAdasya siddhaye / saMdigdhapatrikA tantrazleSaM kSepyA kalAvatA / / 50 / / (su0 ) SaSTathaguleti / tumbamalAMbum, SaSTyaGgulaM supakkaM vartulaM ca yadbhavet, tasya vadanam utsedhataH utsedhAt dvAdazAGgulaM kuryAt / tattumbakaM nAbhyA saMyuktaM nAlikerajaM karparaM dadhat syAt / kathaMbhUtayA nAbhyA ? vRttasthAne phalakasaMbandhasthAne sthitayA, adhomukhaM yasyAH, tathAvidhayA madhye randhrasaMyuktayA tryaGgulena AyAmena yuktayA tumbasya pRSThe saMzliSTaM pUrve yasyA iti / kathaMbhUtaM karparam ? antaH sacchidraM randhrayuktaM ca randhraM madhyena dadhaditi saMbandhaH / tasya randhrasya madhye tantrIprAnte nivezya antasthe kIlake saMveSTaya taM kIlakaM muhustAvad bhrAmayet, yAvattumbasya bandho dRDho jAyate / evamiti / evaM pUrvoktaprakAreNa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 SaSTho vAdyAdhyAyaH yA pakaveNuvalkotthA dorikA tritA zubhA / kaniSThAGgulivistArA dvAdazAGguladairghyabhAk // 51 // suttA mamRNA tumvAdadhastAdagulatraye / daNDe saMveSTayenmandrasvarasthAnopalakSikAm / / 52 / / yatrAbhidadhire dhIrAstAM vINAmekatantrikAm / prakRtiH sarvavINAnAmeSA zrIzAGgiNoditA // 53 / / darzanasparzane cAsyA bhogasvargApavargade / punIto vipahatyAdipAtakaiH patitaM janam / / 54 // daNDaH zaMbhurumA tantrI kakubhaH kamalApatiH / indirA patrikA brahmA tumbaM nAbhiH sarasvatI // 55 / / dorako vAsukirjIvA sudhAMzuH sArikA raviH / sarvadevamayI tasmAdvINeyaM sarvamaGgalA // 56 // adhastumbamadhovaktramUrdhvaM tantrI yathA bhavet / uttAnaM tumbaM tajjJaiH vaiNikaiH daNDe nibadhyate / tata: anantaraM subalena lakSNena sUtrotthaM dorakaM dviguNena nAgapAzena anvitaM tumbordhvapradeze daNDe saMveSTaya asmin nAgapAze baddhaprAnte yasyaivaMvidhA snAyumayIM tantrI kRSTvA AkRSya patrikAM ca saMveSTaya dRDhaM kakubhaM tayA tantryA nibadhdhIyAditi saMbandhaH / tataH anantaraM veNuracitA yavamAtrAyAmA dvayaguladIrghA vartulA tantrI syAt / tata: tumbAdadhobhAge daNDe saMveSTayet ; mandrANAM svarANAM sthAnopalakSaNAya / evaMvidhaM lakSaNaM yasyA vidyate tAM vINAmekatantrImityAhuH / iyaM sarvAsAM vINAnAM prakRtiH / anyAsvanuktaM lakSaNametasyA gRhItavyamityarthaH // 42-53 // (su0) ekatantrI vINAM stauti-darzaneti / vINAvAdanavinyAsamAhaadha iti / adhomukhaM tumbam adhastAt dvidhA bhavati / tantrI cordhvaM bhavet / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 saMgItaratnAkaraH tathAsyA dorikAdezaM vAmaskandhe nidhAya ca // 57 // kakubhaM dakSiNasyAGgreH pAyA saMdhAya yatnataH / nyastAM pRSThe kaniSThAyA vAmahastasya kamrikAm // 58 // sAraNAtsAraNetyuktAmanAmAgguliveSTitAm / AkuJcanmadhyamApAryalagnAM tarjanikAyataH // 59 // nipIDayoraHsthalAsanAM tantrImadhinidhAya ca / UrdhvAdhaH sArayennAdasiddhayai hastaM tu dakSiNam // 6 // tyaktvA vitasti jIvAtastantrI vinyasya sArayet / anyatroparivAdhAntaM noz2a vakSaHsthalAnnayet / / 61 / / kamrikA takriyA coktA sAraNA sA caturvidhA / / utkSiptA saMniviSTAkhyobhayI syAtkampitetyapi // 62 // zliSTA tantrI yadotplutya nipatetsAraNAnmuhuH / tadorikSaptA saMniviSTA spRSdaiva sAraNe bhavet / / 63 / / kramAdetadvayAbhyAsAdumayI sAraNA mtaa| svarasthAne kampanena kampitA kamrikocyate // 64 / / tathA dorikAdezaM vAme skandhe sthApayitvA kakubhaM ca dakSiNacaraNasya pArzve yatnato'pasArayitvA vAmahastasya kaniSThAyAH pRSThe nyastAM sthApitAM kanikAM veNudaNDAM sAraNAt adha urdhvaM prasAraNAt sAraNAzabdAbhidheyamanAmikaM kiMcidaguliveSTitAmAkuJjantyA madhyamAyA: pArzve lagnAM tarjanikAgreNa nipIDya tantryAH samIpe nidhAya kamrAmAdha: sArayediti saMbandhaH / dakSiNaM tu hastaM jIvAto vitasti tyaktvA tantryAM vinyasya sthApayitvA sArayet / taM dakSiNahastamupari vAdyAdanyatra na vakSaHsthalAdUrdhvaM nayediti // 54-61 // (10) sAraNAbhedAnAha-kamriketi / vAdanaveNudaNDarUpaM kamrikA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH ghAtaH pAtazca saMlekhastathollekhAvalekhakau / bhramaraH saMghitacchinnau navamI nakhakartarI // 65 // vyApArA dakSiNasyeti pANervAmasya tu dvayam / sphuritaH khasitazceti karayorubhayostvamI // 66 // ghoSo repho'ya vinduH syAtkartarI cArdhakartarI / niSkoTitAkhyaH skhalitaH zukavaktrazca mUrcchanA // 67 // taladasto'rdhacandrazca prasAraH kuharo'paraH / trayodazeti sarve'mI syucaturviMzatiryutAH // 68 // karanAmAnyapImAni manvate vAdyavedinaH / ghAtaH syAnmadhyamAkrAntatarjanyA tantrikAhatiH // 69 // iti ghAtaH (1) 239 tasyAH kriyA ca sAraNetyucyate / sA sAraNA caturvidhA; utkSiptA, saMniviSTA, ubhayI, kampiteti / etAsAM lakSaNamAha - liSTeti / yadA kamrA tantryA zliSTA satI tantrImuddhRtya pUrvasthAnaM vimucya dUraM gatvA muhuH vAraM vAraM saret sAraNAnnipatet adhogacchet; tadA utkSiptetyucyate / tantrIM spRSTvA vimucyaiva kamrAyAH sAraNAt saMniviSTA ; dvayAbhyAsAt kramAt aspRSTvA spRSTvA sAraNAbhyAsAt ubhayI ; svarasthAne kampanAt kampiteti / vINAvAdane karavyApAramAha-- ghAta iti / ghAtAdayo nava vyApArAH dakSiNahastasya ; sphuritakhasitau dvau vyApArau vAmahastasya / ghoSAdayastrayodaza vyApArAH dvayorhastayoH, sarve militA vyApArAH caturviMzatiH / na kevalametAni hastavyApAranAmAni, api tu hastanAmAnyapIti vAdyavedina AhuH // 62-68- // (su0) eteSAM kramAllakSaNamAha - ghAtaH syAditi / madhyamAGgulyA liSTayA tarjanyA tantrikAyA AghAto ghAta ityucyate ; iti ghAta: (1) / kevalaM tarjanyA raMhatiH pAta: ; iti pAta : ( 2 ) / tayA tarjanyA antarmadhye AhatiH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 saMgItaratnAkaraH ghAtaH kevalayA pAtaH, iti pAta: (2) saMlekho'ntastayA htiH| iti saMlekhaH (3) antarmadhyamayA ghAtamullekhaM saMpracakSire // 70 // ___ ityullekha: (4) avalekho madhyamayA syAttantrItADanaM bahiH / ityavaLekha: (5) agulyAnye'nyayApyAhurullekhaM cAvalekhakam // 71 // sarvAbhistimRbhistAbhyAmathaveti ca te jaguH / antarbahirmukhau ghAtau tayoste bruvate kramAt / / 72 / / iti matAntareNollekhAvalekhau bhramaro'ntaHkramAcchIghraM caturaGgulitADanam / iti bhramaraH (1) madhyamAnAmikAbhyAM tu bahirghAto'tra saMdhitaH / / 73 // iti saMdhita: (7) tarjanIpArzvalagnAyAstanyA bhirnaamyaa| hananaM chinnamAcaSTe zrImatsoDhalanandanaH / / 74 // iti cchinnaH (0) saMlekhaH ; iti saMlekhaH (3) / madhyamayA agulyA tadvati antarmadhye ghAtamulekha: ; ityullekha: (4) / madhyamayA bahistantryAstADanamavalekha: ; ityavalekha: (1) / matAntaramAha-agulyeti / anyonyasaMzliSTayA agulyA ullekhovalekhako kAryAvityanye AcAryA AhuH / athaveti / ta eva vikalpena sarvAbhiragulIbhiH tisRbhirvAbhyAM vA ullekhAvalekhako kAryAvityAhuH / tayoH ullekhAvalekhayo: kramAt antarbahirmukhau ghAtau, ullekhe antarmukhaH, avalekhe bahirmukha ityanye AcAryA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 SaSTho vAdyAdhyAyaH kramAd drutaM narghAtazcaturbhirnakhakartarI / ___ iti nakhakartarI (9) iti nava dakSiNahastavyApArAH sphurite kampitA tantrIpRSThalagneva sAraNA / / 75 // ___ iti sphuritaH (1) muhuH sAraNayA tantrIgharSaNaM khasito mataH / iti khasitaH (2) iti vAmahastavyApAradvayam tantrI lagnAGguSThapArdhA kartarIvacca hanyate / / 76 // kaniSThAsAraNAbhyAM vA yatrAsau ghoSa ucyate / ___iti ghoSaH (1) dakSiNAnAmayA yatra tantrIrantanihanyate // 77 / / vAmasya madhyamAGgulyA bahistaM rephamUcire / iti repha: (2) bruvate; ityavalegvaH (1) tantryA antazcatasRbhiraGgulIbhiH kramAt zIghraM tADanaM bhramaraH; iti bhramara: (6) madhyamAnAmikAbhyAmagulIbhyAM tantryA bahirghAta: maMdhita: ; iti saMdhita: (7) tarjanyA: pArzva zliSTAyAH tantryA anAmikayA bahiH ghAta: hananaM cchinnaH; iti chinnaH (8) caturbhiH aGgulIbhiH kramAt nakhaiH ghAta: nakhakartarI; iti nakhakartarI (9) iti nava dakSiNahastavyApArAH // -69-74- // (su0) vAmahastavyApAradvayaM lakSayati-sphurita iti / tantryA pRSThe lagnA sAraNA kampitA iva yatra sa sphurita: ; iti sphurita: (1) sAraNayA muhuH punaH punaH, yatra tantryAH varSaNaM sa: khasitaH ; iti khasita: (2) iti vAmahastavyApAradvayam / trayodazavidhamubhayahastavyApAraM lakSayati-tantrIti / yatra tantrI hi; lanAGguSThapArthA ; lagnamaGguSThapArzva yasyAm, evaMvidhA ___31 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 saMgItaratnAkaraH anAmayA bahistantrIghAtAjjAto yadA dhvaniH / / 78 // tarjanyA dhAryate vinduniHzaGkenoditastadA / iti binduH (3) agulIbhizcatasRbhiH krameNa karayordvayoH // 79 // bahistantrIhatistUrNa kartarI kIrtitA budhaiH / iti kartarI (4) dakSiNaH kartarI kuryAdvAmahastastu tantrikAm // 80 // yatra sAraNayA hanti prAhustAmardhakartarIm / ___ ityardhakartarI (5) utsRSTasAraNAM yatra hanti tantrI pradezinI // 81 // niSkoTitAbhidhaM pANimamuM vAyavido viduH / iti niSkoTita: (6) utkSiptayA sAraNayA vAmamtantrIM drutaM yadA // 82 // nihanti kartarItulyo dakSiNaH skhalitastadA / iti skhalita: (7) kartarIvat kaniSThayA sAraNayA kamrayA vA hanyate sa ghoSaH; iti ghoSa: (1) dakSiNAnAmayA; dakSiNahastasya yA anAmikA tayA tantrI anta: nihanyate, vAmasya ; vAmahastasya madhyamAGgulyA bahizca nihanyate taM rephamityAhuH ; iti rephaH (2) anAmayA; anAmikayA agulyA bahiH tantryA ghAtAt jAto dhvaniH yadA tarjanyAdhArya sthite sati, evaM kriyate tadA vinduH ; iti binduH (3) dvayoH karayoH hastayo: catasRbhiH agulIbhiH tantryA bahiH tUrNa zIghraM, tantrIhatiH, tantryA ghAta: kartarI syAt ; iti kartarI (4) dakSiNaH dakSiNahastaH, yatra pUrvoktAM kartarI karoti, vAmastu sAraNayA kamrayA tantrikA hanti, nAma ardhakartarItyAhuH; ityardhakartarI (5) yatra pradezinI tarjanI utsRSTamAgNAM, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 paSTho vAdyAdhyAyaH tantrIkarSo'GguSThatarjanyamAbhyAM zukavakaH / / 83 / / iti zukavAka: (8) udveSTaparivartAbhyAM tantryA bhrAmyati dakSiNe / svarasthAne drutaM kamrAsAraNaM mUrcchanA matA // 84 // / iti mUrchanA (9) talena dakSiNo hamtastantrIM hantItaraH punaH / pradezinyA spRzedyatra talahamto bhavedamau // 85 // iti talahasta: (10) sparzo'guSThakaniSThAbhyAmardhacandro'bhidhIyate / ityardhacandraH (11) caturagulisaMghAte kuzcitAGguSThake tale // 86 // kaniSThAtarjanIpAzvasparzastantryAH prasArakaH / iti prasArakaH (12) karasya kiMcitsAGguSThasakalAgulikuJcane / / 87 // kaniSThAGguSTasaMsparzastantryAH syAtkuharaH karaH / iti kuhara: (13) iti trayodazobhayahastavyApAga: sAraNAM tyaktvA tantrI hanti, amuM pANiM niSkoTitAbhidhamiti vAdyavida AhuH ; iti nikoTitaH (6) yatra vAmaH vAmahasta:, utkSiptayA sAraNayA kamrayA yadA tantrI drutaM hanti, dakSiNaH, dakSiNahasta: kartarItulyaH kartarIhastasadRza: tadA skhalita:; iti skhalita: (7) aGguSThatarjanyorapAbhyAM tantryA karSaH AkarSaNaM yatra taM zukavaktramityAhuH; iti zukavaktraka: (8) dakSiNe ; dakSiNahaste tantryA udveSTaparivartAbhyAM vAmadakSiNagAmitvena bhrAmyati sati, svarasthAne drutaM kamAyA: sAraNaM mUrcchanA bhavati ; iti mUrchana Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 saMgItaranAkaraH etaddhastasamAyogAdvAdanaM vAdyamucyate / / 88 // chando dhArA kaikuTI ca kaGkAlaM vastu ca drutam / gajalIlaM daNDakaM coparivAdyamataH param // 89 / / vAdyaM pakSirutaM ceti dazadhA parikIrtitam / khasitasphurito yatra kriyete bahudhA karo / / 90 // tAraM ca spRzyate sa syAcchando yatimanoharaH / iti cchanda: (1) skhalito mUrchanA cAtha kartarIrephasaMyutau / / 91 / / ullekharephau yatrAstAM dhArAM brUte harapriyaH / iti dhArA (2) (9) dakSiNahastatalena tantrI hanti, itaraH vAmahasta: puna: pradezinyA tarjanyA tantrI yatra spRzet asau talahasto bhavet ; iti talahasta: (10) aGguSThakaniSThAbhyAM tantryA sparza: ardhacandraH ityardhacandraH (11) ardhacandratale kuJcitAGguSThake sati, catasRthvaGgulISu kaniSThAtarjanyoH pArvAbhyAM tantryA sparzaH prasAraH; iti prasArakaH (12) karasya ; hastasya aGguSTasahitAsvaGgulISu, kiMcit alpamAkuJcitAsu tantryAm kaniSThAyA aGguSThena ca sparzaH kuharaH ; iti kuharaH (13) iti tryodshobhyhstvyaapaaraaH||-75-87|| (su0) pUrvoktaM vAdyaM lakSaNapUrvakaM vibhajate-eta diti / eteSAM pUrvoktAnAM hastavyApArANAM ghAtAdInAM samAyogAt melanAt yadvAdanaM tadvAdyamityucyate / tasya chanda AdayaH pakSirutAntA daza bhedAH / tAn krameNa lakSayatikhasitaMti / yatra khasitasphuritau pUrvoktau karau bahudhA muhurmuhuH kriyete, tArasthAnaM ca spRzyate sa chandaH; iti cchandaH (1) ullekharephau, pUrvokto ulekhAdikarasaMyuktau, kartarIrephasaMyutau ; kartaryAdirephasaMyutau ca, atha mUrcchanA svalitazca yatra AstAM tAM dhArAmiti harapriyaH brUte ; iti dhArA (2) zukavaktrAdayaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 SaSTho vAdyAdhyAyaH zukavataH sphuritako ghoSaH syAdardhakartarI / / 92 // kramAdete karA yatra tAmAhuH kaikuTI budhAH / iti kaikuTI (3) sphuritairmUrcchanAsaMjJaiH kartarItritayena ca / / 93 // yuktaM karaiH kramAdebhiH kaGkAlaM kathitaM budhaiH / iti kaGkAlam (4) spaSTatAramupetaM yatkartaryA khasitena ca // 94 // kuhareNAtha tadvAdyaM vastu vastuvido viduH / iti vastu (5) kartarIkhasito yatra krameNa kuharaH karaH // 95 // rephabhramaraghoSAzca tad drutaM bruvate budhAH / iti drutam (6) bahudhA mUrchanA hastAH sphuritAH kartarI tataH // 96 // khasito yatra tatmAhurgajalIlaM kalAvidaH / iti gajalIlam (7) skhalito mUrcchanAkhyazca kartarIrephasaMyutaH / / 97 / / khasito yatra vAdyajJA daNDakaM tadvabhApire / iti daNDakam (6) karA: kramAt yatra kriyante sA kaikuTI ; iti kaikuTI (3) sphuritamUrcchanA nagvakartarIkartaryardhakartarIbhiryuktaM kaGkAlaH ; iti kaGkAla: (4) yatra vAdye spaSTaM tArasthAnopetaM, kartarIkhasitakuharAzca kriyante tad vAdyaM vastviti vAdyavedina AhuH ; iti vastu (5) yatra krameNa kartaryAdayaH karAH kriyante tad drutam ; iti drutam (6) yatra mUchanA hastAH bahudhA: bahavaH, tata: anantaram ; sphuritakartarIkhasitAH, tat kalAvedina: gajalIlamiti prAhuH ; iti gajalIlam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 saMgItaratnAkara: UrdhvAdhoga kramAddhastau rephakartari kAhayau / / 98 / / niSkoTite tale haste dvAvapyuparivAdyake / ityuparivAdyakam (9) samastahastavAdyaM tu vAdyaM pakSirutaM matam / / 99 // iti pakSirutam (10) iti dazavidhaM vAdyam sakalaM niSkalaM ceti dvividhaM vAdyamucyate / tantrI saMlagnajIvAtaH sthUlo yatra dhvanirbhavet / / 100 / / taduktaM sakalaM vAdyamapare tvanyathA jaguH / AdhorikAM patrikAM cettarjanI sparzavarjitam / / 101 / / sAryate kamrikAvAdyaM tadAhuH sakalAbhidham / apanI kalAM mrAmadho naiSAdadezataH / / 102 / (7) skhalitAdayaH karAH krameNa yatra kriyante tad daNDakam ; iti daNDakam (8) hastau dvau hastau kramAt UrdhvAdhogau ; dakSiNahasta UrdhvapracAravAn, vAmahasta adhaH pracAravAn ; tataH anantaraM dakSiNo rephaH, vAmaH kartarI; tato dakSiNo niSkoTitaH, vAmastalahastaH, taduparivAdyakam ; ityuparivAdyakam ( 9 ) samastAnAM ghAtAdInAM hastAnAM vAdyaM pakSirutam; iti pakSirutam (10) iti dazavidhaM vAdyam // - 88-99 // (su0 ) anyathA vAdyabhedAnAha - makalamiti / sakalaniSkalabhedena vAdyaM dvividham / tatra sakalaM lakSayati - tantrIti / tantryA saMlagnayA jIvA vINAvAdakaprasiddhA, taddhetukaH sthUlo nAdo yatra bhavati tat sakalaM vAdyam / matAntareNa anyathA lakSayati- apara iti / AdhorikA patrikA ca yatra tarjanyA na spRzyate, kamrikA ca sAryate tad vAdyaM sakalamiti / niSkalavAdyaM lakSayati-apanIyeti / adhaH naiSAdadezataH niSAdapradezAt, kalAM kalAsaMjJikAm, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 SaSTho vAdyAdhyAyaH na nayetarjanIsparza tantryAzcenniSkalaM tadA / mukSmazcAtra bhavennAdaH sAraNAmatra kecana // 103 // AmadhyamasvarasthAnaM sAraNAyAM prapedire / avocaditi niHzaGkaH ziSyAbhyAsAya vAdanam / / 104 / / zrutyAdikramatA gItaniSyattau tvidamAdizet / vakSyAmaH khararandhrANAM yadvaMze'STAdazAGgule / / 105 // prathame saptake sthAnaM vINAyAmapi tanmatam / svarANAM kiMtu vaiNAnAmadharAdharatAratA / / 106 // madhyame saptake sthAnaM tataH syAd dviguNAntaram / tRtIye saptake sthAnaM tato'pi dviguNAntaram / / 107 / / kamrAm apanIya apasAryeta tantryAM tarjanIsparza na nayet na prApayet yadi, tadA niSkalaM vAdyamiti / atra ; niSkale vAdye sUkSmo nAdo bhavediti, kecana AcAryAH sAraNAyAM kamrAyAM, AmadhyamasvarasthAnaM ; madhyamasvarasthAnaparyantaM sAraNakriyAM prapedire aGgayakArSuH // 100-103- // (su0) vAdyanirUpaNaprayojanamAha-avocaditi / idaM vAdanaM zArGgadevaH ziSyAbhyAsArthamavocat / zrutyAdikrameNa gItaniSpattau idaM vakSyamANamakathayat / vakSyamANamevAha-vakSyAma iti / dvAdazAGgule vaMze prathamasaptake yad randhrANAM sthAnaM vakSyAmaH tadeva svarANAM sthAnaM vINAyAmapi jJAtavyam / kiM tvayaM vizeSa:-vINAsaMbandhinAM svarANAmadharAdharANAM tAratvam ; veNuvAdyAnAmadharAdharANAM mandratvamiti / madhyama iti / vINAyAM madhyame saptake svarANAM sthAnam ; tataH aSTAdazAGgulavaMzAt dviguNAntaraM kAryam / tRtIye saptake madhyamasaptakAt dviguNAntaraM svarANAM sthAnam | aGkayate cihnayate amUni svarasthAnAni svarANAM sthAnAni sukhabuddhaye sukhabodhArthamupayujyante / svaradezAnAM yathAsvaM zrutisaMkhyAyA vibhAgAt zrutisthAnasya dhImA'nam | catu:zrutInAM svarANAM sthAnaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 saMgItaratnAkaraH aGketa ca svarasthAnAnyamUni sukhabuddhaye / yathAsvaM svarabhedAnAM vibhaagaacchuutideshdhiiH|| 108 // syAdrAmamUrcchanAdInAmurodhaH sukarastataH / eSo'pi janakaH proktA ghoSakazcaikatantrikA // 109 / / tantrIdvayena nakulaH syAdanvarthA tritantrikA / tantrIbhiH saptabhizcitrA vipazcI navabhirmatA / / 110 / / koNAmulIvAdanIyA citrA tadvadvipazcikA / kramAdanye'GgulIkoNavyavasthAmUcire tayoH / / 111 // citrAyAmagulImAnaM vipaJcyAmubhayaM pare / tantrINAmekaviMzatyA kIrtitA mattakokilA / / 112 / / mukhyeyaM sarvavINAnAM tristhAnaiH saptabhiH svaraiH / saMpannatvAttadanyAstu tasyAH pratyaGgamIritAH / karaNaizcitrayantyastAstasyAH syuruparaJjikAH // 113 // caturdhA vibhajet / trizrutInAM tridhA, dvizrutInAM dvidheti / evaM zrutiparijJAne grAmamUrcchanAtAnakUTatAnAlaMkArAdInAmutkRSTo bodha: sugamaH / eSo'pi vINAjanako ghoSaH ekatantrIti cocyate // -104-109 // ityekatantrIvINAlakSaNama (ka0) nakulAdInAM lakSaNAnyapi spaSTArthAni / tatra tritantrikaiva loke jantrazabdenocyate / mattakokilaiva loke svaramaNDalamityucyate / mukhyeyamityAdi / iyaM ; mattakokilA sarvavINAnAM mukhyA prakRtirityarthaH / tatra hetuH-tristhAnaH saptabhiH svaraiH saMpannatvAditi / tristhAnaH, mandramadhyatArAkhyasthAnatrayodbhUtairityarthaH / tadanyAstviti / mattakokilAto Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 SaSTho vAdyAdhyAyaH rUpaM kRtapatikRtaM pratibhedastataH param / syAdrUpazeSamoghazca pratizuSketi SaDDidham // 114 // karaNaM tasya vakSyAmi lakSmodAharaNaiH samam // 115 / / mukhyavINApayuktasya gurvAderbhaJjanena yt| yugapadvAdanaM rUpaM vipaJcyAdiSu tadyathA // 116 // vyatiriktA vINAstu, tasyAH; mattakokilAyAH / pratyaGgamIritA iti / vikRtaya ityarthaH / karaNaizcitrayantya iti / karaNAni anantaraM vakSyamANAni rUpAdIni / tasyAH syurupaJjikA iti; tadanuvAditvAdityarthaH // -109-113 // (su0) nakulAdilakSaNamAha-tantrIti / dvAbhyAM tantrIbhyAM yukto nakulaH / tritantrikA ; anvarthA, tribhistantrIbhiryuktA tritantrikA ; saptabhiH tantrIbhiH citrA ; navabhiH tantrIbhiH vipaJcI iti / etAsAM madhye citrA vipaJcI ca koNena vINAvAdanena vaiNavAdinA aGgulIbhizca vAdanIyA / matAntaramAha-kramAditi / anye ; kecit , tayoH ; citrAvipaJcyoH , aGagulikoNavyavasthAm ; aGgulikoNe vyavasthAm Ucire, citrA agulIbhiH, vipaJcI koNeneti / pare; anye tu, citrAyAm agulImAtram ; vipacyAma ; aGgulImi: koNena ca vAdanIyetyAhuH / ekaviMzatyA ekaviMzatisaMkhyAmi: tantrIbhiH mattakokilA / iyaM ; mattakokilA, sarvavINAnAM ; sarvAsAM vINAnAM madhye mukhyA, tristhAnasthaiH saptabhiH svarayuktatvAt / anyAH ; nakulAdayastu mattakokilAyA aGgam / tAzca vakSyamANalakSaNaiH karaNaiH, tAM mattakokilAM citrayantyaH tasyA uparaJjikAH uparaJjanahetavaH // -109-113 // (ka0) rUpAdInAM karaNAnAM lakSaNAnyAha-rUpamiti / mukhyavINAprayuktasyeti / tAnyapi spaSTArthAni // 114-123- / / 32 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 saMgItaratnAkaraH vAdyate gurumukhyAyAM yadA dve laghunI tadA / vipaJcyAdau yadA tvamyA lastadAnyAsu dadvayam / / 117 / / iti rUpam (1) etatkRtapatikRtaM pazcAtpratyaGgavAdane // 118 // iti kRtapratikRtam (2) rUpakriyAviparyAsAtpatibhedo bhavedyathA / vAdyate ladvayaM tajjJairmattakokilayA yadA // 119 / / gurustadA vipaJcyAdivINAdiriti tadvidhiH / iti pratibhedaH (3) yadA vidArIvicchedaM kurute mukhyavaiNikaH // 120 // tadAnyAsAM vAdanaM yadrUpazeSaM taducyate / iti rUpazeSam (4) yadA vilambitalayaM prayuGkte mukhyavaiNikaH // 121 / / (su0) karaNaizvitrayantya ityuktam , tatra kAni karaNAnItyapekSAyAM vibhAgapUrvakaM karaNAni lakSayati-rUpamiti / rUpAdibhedena karaNaM Sar3idham / teSAM krameNa lakSaNamAha-mukhyeti / mukhyavINAprayuktasya ; mukhyAyAM vINAyAM prayukto yo gurvAdi: guruH prayukta: laghurvA tasya bhaJjanena zakalIkaraNena vipacyAdiSu vINAsu yugapadvAdanaM rUpam / tadeva udAharaNena darzayati-tadyatheti / tadeva rUpaM pazcAt pratyaGgavAdane sarvasminnapi gurvAdau vAdite sati sa kRtapratikRtam ; iti kRtapratikRtam (2) pUrvoktarUpakriyayA vaiparItye pratibhedaH ; tameva vivRtya darzayati-yatheti / mukhyo vaiNikaH mattakokilayA yadA ladvayaM layadvayaM vAdyate, tadA vipaJcyAdivINAbhi: tadvidhi: guruH kriyate sa pratibhedaH ; iti pratibhedaH (3) yadA mukhyavaiNika: mattakokilAyA vAdayitA vidArINAM yadA vicchedaM karoti, tadA anyAsAM vipaJcyAdInAM vAdanaM rUpazeSaH ; iti rUpazeSa: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 SaSTho vAdyAdhyAyaH tathaivAtidrutalayaM karacAturyayogataH / vaipazcikAdyAH kuryuzcedoghamAcakSate tadA / / 122 / / ___ ityodhaH (5) aMzasaMvAdyanyatarasvaravyaJjikayA ydaa| tantryaikayaiva karaNaM syAnmukhyAmukhyavINayoH / / 123 // pratizuSkAM tadAcaSTa zAGdevo vidAMvaraH / iti pratizuSkA (6) iti Sad karaNAni puSNanti vINAvAdyaM ye raktiM dadhati cAtulAm // 124 / / kurvantyaduSTapuSTiM ca tAndhAtUnadhunA bruve / ye prahAravizeSotthAH svarAste dhAtavo matAH // 125 / / vistArakaraNAviddhavyaJjanAzceti dhAtavaH / caturdhA teSu vistArazcaturdhA bodhito budhaiH // 126 // vistArajazca saMghAtajo'tha syAtsamavAyajaH / (4) yadA mukhyavaiNikaH vilambitalayaprayogaM darzayati, tathaiva amukhyA vipaJcyAdivAdakAH, karacAturyayogataH; hastavaidagdhyAt drutalayaM kuryuH tadA ogha ; ityodha: (1) mukhyAmukhyavINayoH ; mukhyavINAyAM mattakokilAyAM, amukhyavINAyAM vipaJcyAdau ca aMzaM saMvAdinaM ca svaraM vihAya, anyatarasvaravyaJjikayA ekayaiva tantryA karaNaM syAt , tadA pratizuSkA ; iti pratizuSkA (6) // -114-123- // iti SaT karaNAni (kac) dhAtUn lakSayitumAdau tatprayojanamAha-puSNantItyAdi / dhAtusvarUpamAha-ye prahAretyAdi / / -124-134- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 saMgItaratnAkaraH anubandhazceti caturbhedaH saMghAtajo bhavet / / 127 / / dviruttaro dviradharo'ppadharAdyuttarAntakaH / uttarAdyadharAntazcetyaSTadhA samavAyajaH // 128 // triruttaratriradharo'tha dviruttarapUrvakaH / adharAnto dviradharottarAntazcottarAdikAt / / 129 / / paro dviradharo'tha syAdadharAdiruittaraH / madhyottaradviradharo'dharamadhyadviruttaraH / / 130 / / evaM caturdazavidho vistAraH zAGgiNoditaH / karaNasya tu bhedAH syU ribhitocayasaMjJakau // 131 // tathA nIraTito hAdo'nuvandha iti paJca te / / kSepaH pluto'tipAtazcAtikINoM'pyanubandhakaH // 132 / / ityAviddhe pazca bhedA daza tu vyaJjane matAH / puSpaM kalaM talaM vindu repho nisvanitaM tataH / / 133 / / niSkoTitamathonmRSTamavamRSTanivandhanau / iti sarve catustriMzanmilitA dhAtavo matAH // 134 // (su0) dhAtUn prayojanapUrvakaM vaktuM prtijaaniite-pussnnntiiti| ye vINAyAH pUrvoktaM vAdyaM puSTaM kurvanti, raktiM rajakatvaM ca dadhati kurvanti ; aduSTAM doSarahitAM puSTiM nAdaM ca ye dhAtavaH kurvanti, adhunA tAn bruve kathayAmi / dhAtUn lakSayitvA vibhajate--ya iti / ye prahAravizeSeNa utthAH uditAH svarAH, te dhAtavaH caturdhAH; vistAraH, karaNaH; AviddhaH, vyaJjanazceti / vistAro'pi caturdhA, vistArajaH, saMghAtajaH, samavAyaja:, anubandhajazceti / saMghAtajo'pi dviruttarAdibhedena caturvidhaH ; samavAyajastu triruttarAdibhedenASTavidhaH / evaM caturdazavidho vistAradhAtuH / karaNadhAtau ribhitAdayaH paJca bhedAH / Avidhau kSepAdayaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 SaSTho vAdyAdhyAyaH vistIrNanAdabhedatvAdvistAro dhAturucyate / prahAralAghavAtkRtvA svarAnekIkRtAniva // 135 // vaicitryAtkApi vizrAntaH svaro vistArajo bhavet / ekavistArasaMjJaM tamapare sUrayo jaguH // 136 / / alaMkAratvamapyasya niHzaGko niradIdharat / iti vistArajaH paJca bhedAH / vyaJjanasya punaH puSpAdayo daza bhedAH / evaM sarve militvA catustriMzadbhedA bhavanti // - 124-134 // (ka0) vistAradhAtulakSaNamAha-vistIrNanAdabhedatvAditi / vistIrNazcAsau nAdabhedazceti karmadhArayaH / nAdabhedasya vistIrNatvaM nAma ayamamukaH svara iti viviktatvena jJAnaviSayatvaM draSTavyam / prahAralAghavAditi / vAdane hastalAdhavAdityarthaH / ekavistArasaMjJamiti / ekasyaiva svarasya viviktatvAditi bhAvaH / alaMkAratvamapIti / asya vistArajasya na kevalaM svararUpatvam , kiMtu viziSTavarNasaMdarbhasvarUpatvamapItyarthaH / evamekaprahArabhavo vistArajaH / dviprahArabhavaH saMghAtajaH / triprakArabhavaH samavAyajaH / yathAyogametadbhedamizraNodbhavo'nubandho nAmAnvoM dhAturiti draSTavyam // 135, 136. // (su0) tatra vistAradhAtubhedaM lakSayati-vistIrNeti / vistIrNo nAdabhedo yasya sa tathAvidhaH, tasya bhAvastattvam , tasmAt vistAro dhAtuH prahArANAM lAghavAt zIghrakaraNAt ekIbhUtAneva svarAn kRtvA kvApi svaravaicitryAt vizrAnti: vistArajo dhAtuH / anye tvetamekavistAramityAhuH / zArGgadevastu etasya alaMkArasaMjJatvamapi niradIdharat nirdhArayati sma // 135,136- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 saMgItaratnAkaraH atrottarAdharau jJeyau mandratArau svarau kramAt // 137 // uttarAdharaghAtau hi tayoniSpAdakAviha / saMghAtaje ye catvArastathASTau samavAyaje // 138 // bhedAste'nvarthanAmAnastallakSmoktiranarthikA / tathApi bAlavodhAya tAnvayaM vivRNImahe / / 139 / / mandrasvaradviruccArAddhAturatra dviruttaraH / ___ iti dviruttara: (1) tArasthAne dvirAghAtAddhAturidharo bhavet // 140 // iti dviradharaH (2) yastvAditAro mandrAntaH so'dharAdyuttarAntakaH / ___ ityadharAdyuttarAntakaH (3) Adau mandrastatastAra uttarAdyadharAntake // 141 // ityuttarAyadhArantakaH (4) ete saMghAtaje bhedA dviHprahArabhave matAH / iti saMghAtajasya bhedacatuSTayam (ka0) atrottarAdharAviti / atra, vINAyAm , uttarasvaro mandraH, adharasvarastAra ityanena vaiparItyaM darzitaM bhavati / zarIre hi adharo mandraH, uttarastAra iti draSTavyam / tatropapattimAha-uttarAdharaghAtau hIti / hi; yasmAtkAraNAt uttaratantrIghAto mandrasvarasya niSpAdakaH, adharatantrIghAtastArasvarasyetyarthaH // - 137-141- // (su0) atreti / atra uttaro mandraH, adharastAraH; atra uttaradhAtumandraniSpAdakaH, adharadhAtustAraniSpAdaka iti / saMghAtaja iti / saMghAtaje ye Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 SaSTho vAdyAdhyAyaH mandrasvaradvirAghAtAddhAtumAhustriruttaram / / 142 // iti triruttaraH (1) vistArasvaraghAtena dhAtusbiradharo bhavet / iti triradhara: (2) dviruttarAdharAnto dvirmandrastArAntago bhavet / / 143 / / iti dviruttarAdharAntaH (3) tArasthAnaM dviHprahatya vidadhyAnmandramantataH / yadA tadA dviradharottarAnto dhAturucyate // 144 / / iti dviradharottarAnta: (4) uttarAdidviradhare mandratAro dviriSyate / __ ityuttarAdidviradharaH (5) sakRttAro'tha mandro dviradharAdidviruttare // 145 // ityadharAdidviruttaraH (6) catvAro bhedA uktAH, samavAye cASTau, teSAmanvarthanAmatve prasiddhatve'pi bAlabodhArtha lakSaNaM kathayAma iti / mandrasvarANAM dviruccAraNAt dviruttaro dhAtuH iti dviruttara: (1); tArasthAne dvirAghAtAt dviruccAraNAt dviradharaH iti dviradharaH (2); Adau tAramuccArya ante mandroccAraNam adharAdyuttarAntakaH ityadharAdyuttarAntakaH (3); Adau mandramuccArya pazcAttAroccAraNam uttarAdyadharAntakaH ityuttarAdyadharAntakaH (4); ete dvi:prahArabhave saMghAtaje catvAro bhedAH // -137-141- // (su0) mandreti / mandrasvarANAM trivAramuccAraNAt triruttaro dhAtuH, iti triruttaraH (1); trivAraM tArasvarAbhighAtAt triradharaH, iti biradharaH (2); dvimandrasvarAghAte sakRttAre ghAte dviruttarAdharAntaH, iti dviruttarAdharAntaH (3); tArasthAnaM dvi: prahRtya mandrasya sakRddhAte dviradharottarAntaH, iti dviradharottarAntaH (4); mandraM sakRduccArya tArazca dviruccAraNe uttarAdi dviradharaH, ityuttarAdidviradharaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 saMgItaratnAkaraH madhyottaradviradhare tArau madhyasthapandrakau / iti madhyottara dviradhara: (7) mandrAdyanto bhavettArosdharamadhyadviruttare || 146 / / ityadhara madhya dviruttara : (c) trimahArabhave bhedA: syurime samavAyaje / ityaSTau samavAyajabhedAH sajAtIyavijAtIya bhedasaMmizraNodbhavaH || 147 || anubandhAbhidha dhAtuH zArGgadevena kIrtitaH / ityanubandha: ( 9 ) iti caturdaza vistArajadhAtumedAH laghugurvAtmakairghAtaiH karaNAviddhayoH kriyAH || 148 || karaNo'lpagurusta tadbhedalakSaye'dhunA / (5); sakRttAramAhatya dvirmandraghAte adharAdidviruttaraH, ityadharAdidviruttara : (6); madhyastho mandro yayoH, evaMvidhau tArau uccArayet tAramadhyamandratArA uccAryante cet; tadA madhyottaradviradhara:, iti madhyottarAdviradhara: ( 7 ) ; mandradvayamadhyagatatAroccAraNe adharamadhya dviruttaraH, ityadharamadhya dviruttara : ( 8 ) ; triprahArodbhave samavAyaja ete'STau bhedAH | anubandhastu sugamaH // -142-147 // iti caturdaza vistArajadhAtubhedA: (su0) ladhviti / laghugurusvarUpaiH ghAtaiH karaNAviddhayoH dhAtvoH kriyA ; tayormadhye alpaguruH karaNaH / tasya paJca bhedAn krameNa lakSayati - tadbhedAniti / Adau dvau laghU ante guruH tadA ribhitaH, iti ribhita: (1); Adau catvAro Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 SaSTho vAdyAdhyAyaH ribhito dvau laghU gAntau iti ribhita: (1) caturlo'ntaguruccayaH // 149 // ityuccayaH (2) SaDlo'ntagurnIraTitaH iti nIraTita: (3) hAdo'STalaghurantagaH / iti hAda: (4) karaNasyAnubandhastu syAdvistArAnubandhavat // 150 // ityanubandhaH (5) iti paJca karaNadhAtubhedAH bhUrigurguruhIno vAviddho'sya vidRtebhidAH / kSepo laghugurubhyAM syAt iti kSepa: (1) (ka0) karaNasyAnubandhastu syAdvistArAnubandhavaditi ; yathAyogaM rimitAdibhedamizraNodbhava ityatidezArthaH // -148-150 // iti paJca karaNadhAtubhedAH laghavaH, ante guruzcet , unnayaH, ityuccayaH (2) / Adau SaD laghavaH, ante guruzcet, nIraTitaH, iti nIraTita: (3) / AdAvaSTau laghavaH, ante guruzcet , hAdaH, iti hAdaH (4) vistArAnubandhavat karaNasyAnubandhaH (5); sajAtIyavijAtIyabhedasaMmizraNAjjJAtavyaH / - 148-150 // iti paJca karaNadhAtumedAH (su0) AviddhadhAtubhedAna lakSayati-bhUriguriti / bahuguruyukto guru Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 saMgItaratnAkara: laghuryatrAtikarNo'sau atipAto lagAbhyAM dviH pluto laghugururbhavet // 151 // iti plutaH (2) ityatipAta : (3) caturvAraM lagau tataH / ityatikIrNa: ( 4 ) anubandhastu pUrvavat // 152 // ityanubandha: (5) dvAbhyAM tribhizcaturbhizca navabhirlaghubhiH kramAt / kSepAdayo'tra catvAro bhavantItyapare'bruvan // 153 / / iti pazvAviddhadhAtubhedAH ( o ) anuvandhastu pUrvavaditi / AviddhadhAtvanubandhastu yathAyogaM kSepAdibhedamizraNodbhava ityarthaH // 151 - 153 // iti pazvAviddhadhAtubhedAH hIno vA dhAturAviddhaH / tasya bhedAn lakSayati-kSepa iti / eko laghuH gurudvayaM ca kSepa:; iti kSepa: (1) ; laghugurulaghubhiH pluta: ; iti plutaH (2); dviruccAritAbhyAM laghugurubhyAmatipAta: ; ityatipAta: (3); caturvAraM laghugurU uccAryAnte laghuratikIrNa:; ityatikIrNa: ( 4 ) ; sajAtIyavijAtIyasaMmizraNAdanubandhaH ; ityanubandhaH pUrvavat / (5); AdyAnAM caturNA matAntareNAnyathAlakSaNamAha -- dvAbhyAmiti / dvAbhyAM laghubhyAM kSepaH ; tribhirlaghubhiH plutaH ; tribhizcaturbhirlaghubhiratipAta: / navabhirlaghubhiratikIrNa iti kecidAhuH // 111-193 // iti pazvAviddhadhAtu medAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 SaSTho vAdyAdhyAyaH aGgulIbhedamAtreNa vyaJjanastadbhidAM bruve / aGguSThAbhyAM kanIyasyA tantrIrekA nihanyate // 154 // yugapadyatra tatpuSpamabhileSuH puraatnaaH| ___ iti puSpam (1) ekasvaraM yadA nAnAsthAnakaM tantrikAdvayam / / 155 // aGguSThAbhyAmekakAle nihanti syAkalaM tdaa| iti kalam (2) dakSiNAGguSTato hanti vAmAguSThanipIDitAm // 156 // tantrI yatra tadAcaSTa talaM soDhalanandanaH / iti talam (3) bindurekA tantryAM syAtpahAro gurunAdakRt / / 157 / / ___ iti binduH (4) rephastvekasvaro ghAtaH kramAtsarvAGgulIkRtaH / iti repha: (5) talaM kRtvAvaroheNa ghAto'nusvanitaM matam // 158 / / ityanusvanitam (6) vAmAguSThena tUrdhvAdhoghAto niSkoTitaM matam / iti niSkoTitam (7) ghAto'timadhuradhvAnastarjanyonmRSTamucyate // 159 // ityunmRSTam (8) kaniSThayA dakSiNayAGguSThAbhyAmapyadhaH saran / hanti tristhAnakaM tantrItrayamekasvaraM pRthak // 160 / / (ka0) vyaJjanadhAtUnAha-agulIbhedamAtreNeti / vyaJjanadhAtau Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 saMgItaratnAkaraH yatrAvamRSTamAcaSTa tadyajJapuramaNDanaH / ityavamRSTam (9) uktAnubandhavaddhodhyamanubandhasya lakSaNam // 161 // nanvekalakSmabhedo'yaM gaNyate kiM pRthakpRthak / maivaM taddhAtubhedAnAM bAhulyaM yatra dRzyate // 162 // viziSTo dhAtunA tena so'nubandho bhidAM vrajet / ityanubandhaH prahArasaMkhyAniyamo laghuguruniyamazca na vivakSita ityarthaH / uktAnubandhabaddhodhyamanubandhasya lakSaNamiti ; yathAyogaM puSpAdibhedamizraNodbhava ityarthaH / atrAnubandhacatuSTaye dvitIyAdyanubandhalakSaNeSu pUrvapUrvavadityatidezAt caturNAmapyekalakSaNatvena pRthaggaNanamayuktamityAkSipati-nanviti / tattaddhAtu. bhedAnAM pRthaktve satyeva pUrvapUrvavadityatidezasya mizraNamAtraviSayatvena caturNAmapi bhinnalakSaNatvAt pRthaggaNanamupapadyata iti samAdhatte--maivamiti // 154-162- // (su0) vyaJjanadhAtubhedAnAha-agulIti / aGgulInAM medamAtreNa vyaJjanadhAtuH / tatrAGguSThadvayena kaniSThayA ca yatraikA tantrI nihanyate tat puSpam (1); yadA nAnAsthAnakena cAvartamAnamekasvaraM tantrikAdvayamekasmin kAle aGguSThAbhyAM vAdako hanti cet , tadA kalamityucyate (2); tathaiva vAmAGguSTena nipIDya dakSiNatastantrI yatra hanti, tadA talam (3); ekasyAM tantryAM gurunAdakArI prahAro binduH (4); ekasminneva svare kramAt sarvAbhiragulIbhiH kRto ghAto rephaH (5); pUrvasmin lakSitaM talaM kRtvA avaroheNa ghAta: anusvanitama (6); vAmAguSTena Urdhvamadhazca ghAto niSkoTitama (7); tarjanyA atimadhuranAdakArI unmRSTam (8); dakSiNakaniSThayA aGguSThAbhyAmadha: saran gacchan sthAnatraya ekasvaraM tantrItrayaM yatra pRthak hanti tadavamRSTam (9); iti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 SaSTho vAdyAdhyAyaH ityete dhAtavaH proktAH sarvavAdyopayoginaH // 163 // yathAsthAnaM prayoktavyAste ca vRttisamAzrayAH / tatra jAtirudAttA syAdvistAre karaNe ghanA // 164 // AviddhAdhAtau ribhitA vyaJjane lalitA mtaa| ___ iti catustriMzaddhAtavaH yajJapuragrAmavAsI zAhUdeva AcaSTa / sajAtIyavijAtIyabhedasaMmizraNAdanubandhasya lakSaNaM pUrvavadbodhyaM jJAtavyam / AkSipati-nanviti / ayamanubandho bheda ekalakSaNayukta eva, kimiti pRthaggaNyate ? pariharati-maivamiti / yeSAM dhAtubhedAnAM yatrAdhikyaM tena dhAtunA viziSTo'sau bhedaM prApnoti // 154-162- // ___ (ka0) dhAtulakSaNamupasaMharati-ityeta iti / sarvavAdyopayogina iti / atra sarvazabdaH saMkucavRttiH tatavAdyaviSayo draSTavyaH / itareSu prahAravizeSotyasakalasvarAsaMbhavAt / vRttisamAzrayA iti ; vRttayo vakSyamANAH citrAdayaH, tAsAmAzrayabhUtA iti tatpuruSaH / yathAsthAnaM prayoktavyA iti; yasmin rAge yena dhAtunA raktivizeSo labhyate sa tasya sthAnaM tadanativRttyetyarthaH / sugamamanyat // -163, 164- / / iti catustriMzaddhAtavaH (su0) upasaMharati-ityeta iti / ete vAdyopayogino dhAtavaH proktaaH| ete vRttisamAzrayeNa yathAsthAnaM rAgatAnAdisidhyartha prayoktavyAH / vRttIranupadameva lakSayiSyati / tatreti / eSu dhAtuSu madhye vistAre dhAtau udAttA jAti: ; karaNe dhAtau ghanA jAtiH; Aviddhe dhAtau ribhitA jAtiH ; vyaJjane dhAtau lalitA jAtiriti jAtilakSaNaM nAmnaiva jJAtavyam / evaM catustriMzaddhAtavaH pratipAditAH // -163, 164- // iti catustriMzaddhAtavaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 saMgItaratnAkaraH vRttirguNapradhAnatvarUpA vyavahatirmatA // 165 // citrA vRttirdakSiNA ca tisraH syuriti vRttayaH / citrA vAdyapradhAnatvAdgItasya guNatocyate // 166 // ubhayoH samabhAvena vRttivRttirudaahRtaa|| gItapradhAnatAvAdyaguNatA dakSiNA matA // 167 / / dratAdikAlalayAnAsAM niyacchanti kramAtpare / samAM srotogatAM tadvadgopucchAM ca yati kramAt // 168 // mAgadhIM saMbhAvitAkhyAM gItiM ca pRthulAM kramAt / oghaM cAnugataM tavaM vAdyAnyetAnyanukramAt / / 169 // mArga citraM vArtikAkhyaM dakSiNAkhyaM yathAkramam / anAgatasamAtItAn grahAniha ca manyate // 170 // ___ iti vRttitrayam (ka0) atha dhAtvAzritatvena prasaktA vRttIH sasAmAnya lakSayativRttirguNapradhAnetyAdinA / ' guNapradhAnatvarUpA vyavahRtiH' ityatra guNapradhAnagrahaNasAmarthyAt gItavAdyayorvyavahRtiriti gamyate / katham ? prakRtatvena vAdyasyaivopAdAna ekasyaikadA guNapradhAnabhAvAyogAt dvayorupAdAnaM kartavyam / tatra prakRtasAhacaryeNa gItanRtte prasakte, tayormadhye nRttApekSayA vAdyaM prati gItamyaivAntaraGgatvAt tadevopAdeyaM bhavati / tena gItavAdyayorvyavahRtirityarthaH / citrAdInAM vizeSalakSaNAni spaSTArthAni / drutAdikAnityAdi / citrAyAM drutalayam ; vRttau madhyalayam ; dakSiNAyAM vilambitalayaM niyacchanti niyamayanti / evaM yatigItavAdyamArgagrahAnapi krameNa yojayet // -165-170 // iti vRttitrayalakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH tattvaM bhavedanugatamoghazceti nirUpitam / gItAnugaM triprakAraM vAdyaM tallakSma kathyate // 171 / / layaM tAlaM virAmaM ca yati gIti tathAkSaram / varNagrAmavibhAgaM ca nAnAjAtyaMzakAdikam // 172 // vyaJjadgItagataM gItamilitaM tattvamucyate / iti tattvam kiMcidgItAnuharaNAdvAdyaM tvanugataM matam // 173 // yathA viratiranyatra sthitiH sthAnAntareSvapi / (su0) vRttiM lakSaNayati-vRttiriti / guNapradhAnatvarUpo gItavAdyayoyavahAro vRttirityucyate / sA trividhA-citrA, vRttiH ; dakSiNA ceti / etAsAM lakSaNamAha-citreti / vAdyasya prAdhAnyaM gItasya guNatvamaGgatvaM citrA vRtti: ; ubhayorgItavAdyayo: sAmyaM vRttisaMjJikA vRttiH / gItasya prAdhAnyaM vAdyasyAGgatvaM dakSiNA vRttiH / etAsu matAntareNa lakSaNAdInigamayati-drutAdikAniti / etAsAM citrAdInAM vRttInAM kramAt drutamadhyavilambitA layA ityapare AcAryA niyamamAhuH / citrAyAM samA yati:; vRttau srotogatA ; dakSiNAyAM gopuccheti / citrAyAM mAgadhI ; vRttau saMbhAvitA; dakSiNAyAM pRthuleti / citrAyAmoghaM vAdyam ; vRttAvanugatam ; dakSiNAyAM tattvaM vAdyamiti / etAni vAdyAnyanupadameva lakSayiSyati / citrAyAM citro mArgaH; vRttau vArtikaH; dakSiNAyAM dakSiNa iti / citrAyAmanAgato grahaH ; vRttau samaH ; dakSiNAyAmatIta iti // -166-170 // iti vRttitrayalakSaNam (ka0) evaM vRttInAM prayoganirUpaNe prasaktAni tattvAdIni vAdyAni sasAmAnyaM lakSayitumAha-tattvaM bhavedityAdinA / atra gItAnugamiti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 saMgItaratnAkara: vilambite gItalaye vaidagdhyAd drutavAdanam / / 174 / / ityanugatam gItasyAnte'nukartApi bhAgazazcAturIvazAt / nirantaraiH pANighAtaiH samudAyAnukAritam // 175 // vAdako darzayedvAdye yattraughaM taM pracakSate / ityoghaH ekaviMzatitantrI sthametaddhAtvAdivAdanam / / 176 // ekatantryAdivINAsu yathAyogaM pravartayet / ekatantryAM tu yatproktaM tajjJeyaM nakulAdiSu / / 177 / / veNAvapi tadicchanti veNuprAvINyazAlinaH / iti gItAnugaM vAdyam tattvAdInAM trayANAM vAdyAnAM sAmAnyalakSaNam / teSAM vizeSalakSaNAni spaSTArthAni / tatra virAmazabdasya avasAnArthatvAt layAdbhedo draSTavyaH / tathA viratizabdasyApi // 171-177- // iti gItAnugavAdyatrayalakSaNam (su0 ) vRttitrayAnugataM vAdyatrayaM lakSayati - tattvamiti / vAdyaM trividhamtattvam, anugatam, oghazceti / eteSAM lakSaNaM pratijJAya kramazaH kathayatilayamiti / gItigataM layatAlAdikaM vyaJjayatprakaTIkurvadvAdyaM tatamityucyate / gItasya kiMcidanuharaNAdaMzAbhivyaktervAdyamanugatamityucyate / anyatra gIte yathA viratistathaivAnugate vAdye viratiH sthAnAntare sthitiH tathaiva, kiMtu gItalaye vilambite sati tadanugataM vAdyaM vaidagdhyAt cAturyAt drutavAdanaM drutalayena vAdanaM yasminniti / yasmin vAdye gItasya anukartA trayaM gItAnukAramanukurvannapi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH bhedAnirgItavAdyasya vaiNasyAtha pracakSmahe // 178 / / AzrAvaNArambhavidhirvaktrapANistataH param / saMkhoTanA caturthI ca paJcamI parighaTTanA // 179 / / mArgAsAritakaM lIlAkRtamAsAritatrayam / dazeti zuSkavAdyAni tallakSma vyAhare'dhunA // 180 / / vistAradhAtubhedAnAmAdimaM dviH prayujyate / dvitIyaM ca prayujya dvirAcaM bhedaM dvitIyakam // 181 // lInAkRti dviruccArya tadvadyugmAntarANyapi / prAkpAgyugmottarAdIni prayuJjIta tadA bhavet / / 182 / / AzrAvaNaM zuSkavAdyamatra tvAha vizAkhilaH / vistAradhAtubhedAnAM prayoge drutarUpatAm / / 183 // tadeva cAturyAt bhAgazaH samudAyAnukAritamavayavasaMghAtAnukAraM, pANighAtaiH pANiprahAraiH darzayet sa oghaH / eketi / etadvistAradhAtvAdivAdanamekaviMzatitantrI yA mattakokilA, tatra sthitaM jJAtavyam / etadekatantryAdivINAsu yathAsaMbhavaM pravartayet kuryAt / ekatantryAM tu yadvAdanaM proktaM tannakulAdiSu vakSyamANe vaiNave yathAsaMbhavaM yojyam // 171-177- // ___ iti gItAnugavAdyatrayalakSaNam (ka0) evaM gItAnugavAdyaprasaGgAd buddhayArUDhAn saMgItavAdyabhedAn lakSayitumAha-bhedAnirgItavAdyasyetyAdinA / atha ; anantaram / vaiNasyeti ; vINAyAH saMbandhI vaiNaH, tasya / nirgItavAdyasya bhedAnuddizati AzrAvaNetyAdi / AsAritatrayamiti / jyeSThaM madhyaM kaniSThamityarthaH / nirgItavAdyAnyeva zuSkavAdyAnItyucyante / vistAradhAtubhedAnAM caturdazAnAmAdimaM vistArajaM nAma bhedaM dviH dvivAraM prayujya, dvitIyaM ca dviruttarAkhya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 saMgItaratnAkaraH AdyakhaNDe yadAyau dvAvekAdazacaturdazau / varNaH paJcadazastadvacaturviMzo gurubhavet // 184 // laghavo'STAdazAnye syurevaM khaNDe dvitIyake / tRtIye tu tRtIyo go'STamapaJcadazau tathA // 185 // mapi dviHprayujya, AdyaM bhedaM vistArajaM dvitIyakaM dviruttaraM lInAkRtimanta tAkAraM dviruccArya, tadvadyugmAntarANyapi prAka prayugmottarAdInIti / ayamarthaH-prathama dvitIyabhedau prAgyugmam / taduttaraH tRtIyo bhedaH dviruttarAkhyaM sa AdiryeSAM yugmAnAM tAni tathoktAni / tRtIyacaturthau dvitIyaM yugmam / evaM paJcamaSaSThau tRtIyaM yugmam / saptamASTamau caturtha yugmam / evaM sapta yugmAni prayuJjIta ceta , tadA AzrAvaNA nAma zuSkavAdyabhedo bhavati / vizAkhilo nAma AcAryaH / drutarUpatAm ; drutalayayuktasvarUpatAm // -178-183 / / (su0) vAdyabhedAnAha-bhedAniti / nirmAtavAdyasya ; gItazUnyavAdyasya vINAsaMbandhino vAdyabhedAn pracakSmahe kathayAmaH / tAneva bhedAnAha-AzrAvaNeti / AdhAvaNAdaya AsAritAntAH zuSkasya gItAnugatavAdyasya bhedAH / teSAM lakSaNamAha-vistAreti / vistAradhAtormedAnAM pUrvoktAnAM madhye Adima vistArajaM dvi: dvivAraM prayujya dvitIyaM ca dvivAraM prayujya AdyaM bhedaM dvitIyaM ca dvivAraM prayujya AdyaM bhedaM dvitIyabhede lInA vilInA dakSiNAkRtiryasya tathAvidhaM dvivAramuccArya tadvadeva yugmAntarANi dvau dvau bhedau dviruttarAdiko yadA prayuJjIta tadA AzrAvaNetyucyate / matAntaramAha-zuSketi / vizAkhila AcArya: AzrAvaNaM zuSkavAdyamAha / vistAradhAtubhedAnAM drutalayayuktasvarUpatAM cAheti saMbandha: / / -178-983 // __(ka0) prasaGgAdAzrAvaNAyAM dhruvAM lakSayati--AdhakhaNDa ityaadi| Adhau dAviti / prathamadvitIyAvityarthaH / laghavo'STAdazAnye syuriti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAgAdhyAyaH zeSA dvAdaza lAH khaNDaistribhirevaM dhruvA bhavet / zrAvaNAyAM geyA sA sUribhiH siddhimIpsubhiH / / 186 / / vakSyAmahe munimatAdasyAM pAtakalAvidhim / dvAviMzatiM kalAH kecitke'pyaSTAviMzatiM kalAH // 187 // anye dvAtriMzataM prAhustatraivaM tAlayojanA | zamyAtrayaM tatastAlAstrayo'vAnAgatagrahe // 188 // 267 parizeSavacanena AdyakhaNDe caturviMzativarNake tatra prathama dvitIyaikAdaza caturdazapaJcadazacaturviMzAH SaDguravaH / itare'STAdaza laghavaH / evaM khaNDe dvitIyaka iti / tatrApi varNasaMkhyA gurulaghusaMnivezazca AdyakhaNDavatkartavya ityarthaH / tRtIye tviti / tRtIye khaNDe tu tRtIyo gaH, tRtIyo varNoM guruH kartavyaH / aSTamapaJcadazau tatheti / gurU kartavyAvityarthaH / zeSA dvAdaza lA ityanenAsya khaNDasya paJcadazavarNAtmakatvaM darzitaM bhavati / siddhimIpsabhiriti dRSTAdRSTaphalakAGkSibhirityarthaH // 184 - 186 // ; (su0) dhruvAM lakSayati - AdyakhaNDa iti / AdyakhaNDe ; prathamakhaNDe, Adyau dvau varNoM ekAdazAdayazca varNA guravaH / anye dvAdaza varNA laghavaH / evaM tribhiH khaNDairdhruvA bhavati / sA ; dhruvA, AzrAvaNAyAM siddhimIpsubhiH vAdyasiddhimabhilaSadbhiH geyA // 184 - 186 // (ka0 ) asyAmAzrAvaNAyAM pAtakalAvidhimAha - vakSyAmaha ityAdinA / tatra ; dvAviMzatikalApakSe / zamyAtrayamiti / AdyAsu tisRSu kalAsu zamyAtrayaM yojayet / tatastAlAstraya iti / tataH caturthyAdiSu tisRSu kalAsu trayaH tAlA yojyAH / anAgatagraha iti / gItAdikaM kiMcitprathamaM tAlarahitamArabhya anantarametAH SaTkalAH prayoktavyA ityarthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 saMgItaranAkaraH tataH samagrahe zamyAdvayaM tAladvayaM tthaa| tato'tItagrahe zamyAtAlau dvAdaza tAH kalAH // 189 // yathAkSarasyottarasya paTcatasrastu yugmjaaH| kalA dvAviMzatAvevam , athASTAviMzatau vidhiH // 190 / / dvAdazAtra kalAH prAgvad dvikalottaravattataH / tataH samagraha ityAdi / tataH; saptamyAdiSu catasRSu kalAsu zamyAdvayaM ca yojayet / samagraha iti ; samakAla ityarthaH / tato'tItagraha ityAdi / tata ekAdazIdvAdazyoH kalayoH zamyAtAlau yojayet / atItagraha iti; gItAdeH pUrvameva tAlasya kiMcitpravRttAvityarthaH / evaM dvAdaza kalAH prayujya, anantaram ; yathAkSarasyottarasya paDiti ; trayodazyAdiSu avaziSTAsu dazasu kalAsu madhya AdyAsu SaTsu saMtAzatAzatA yojyA isyarthaH / catasrastu yugmajA iti / ekonaviMzAdyAsu catasRSu saMzatAzAH prayojyA ityarthaH / evaM kalA dvAviMzatau pAtakalAvidhiH kartavyaH // 187-190 // (su0) etasyAM dhruvAyAM munerbharatasya matAt pAtakalAvidhiM brUma: / dvAviMzatimiti / kecidAcAryAH etasyAM dhruvAyAM dvAviMzatiM kalA: prAhuH / kecidaSTAviMzatiM kalAH ; anye dvAtriMzatiriti / zamyAtrayamiti / anAgate Ahe ; traya: zamyAH, trayastAlAH, samagrahe ; dve zamye, dvau tAlau / tataH anantaram , atItagrahe zamyAH, tAlAzca dvAdaza | tAzca kalAH ; yathAkSarasya ; SapitAputrakasya / SaDyugmajaH, caccatpuTAt jAtAzcatasraH // 187-190 // (ka0) aSTAviMzatikalApakSe pAtakalAvidhiM darzayitumAhaathASTAviMzatAvityAdi / dvAdazAtra kalAH prAgvaditi / prAgvadatra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH kalA dvAdaza zeSAstu syurekakalayugmavat // 199 // atha dvAviMzatiH prAcyAH syucaturviMzatiH kalAH / dvitIyapakSavAnte tvaSTau dvikalayugmavat / 192 / / eSu triSvapi pakSeSUttarazcaccatpuTastathA / atItena graheNa syAdvidArIratha kIrtayet / / 193 / / zamyAtrayeNa prathamA parA tAlatrayeNa tu / zamyAdvayA tRtIyA syAtturyA tAladvayena tu || 194 / / paJcamI zamyAtAlAbhyAM SaSThI syAtpaJcapANinA / caccatpuTA saptamI syAttAstisro manvate pare / / 195 / / 269 dvAviMzatikalApakSavat ; AdyAsu dvAdazakalAsu zamyAdayaH pUrvoktA dvAdaza pAtakalA yojyAH / tataH; trayodazyAdiSu kalAsu / dvikalottaravaditi / nipratA, zanitA, nizatA, pranisamiti dvAdaza pAtakalA yojyAH / zeSA iti / paJcaviMzyAdayaH catasraH / ekakalayugmavaditi ; saMzatAzA yojyA ityarthaH / atha dvAviMzatItyAdi, prAcyAH syuzcaturviMzatiH kalA dvitIyapakSavaditi; aSTAviMzatikalApakSa ityarthaH / prAnte tu; aSTAviMzatipaJcaviMzAdayaH, aSTau dvikalayugmavaditi nizanitAzapranisAH prayojyA ityarthaH // - 191-192 // ; (su0 ) aSTAviMzatikalApakSe pAtakalAvidhimAha - aSTAviMzatAviti / dvAdazeti / atra aSTAviMzatikalAyAM dhruvAyAM dvAdaza kalAH prAgvat dvAviMzatidhruvAvat / tato dvikalenottareNeva jJeyA dvAdaza kalAH / zeSAzcatasraH ekakalacaccatpuTavat // - 191-192 // (ka0) AzrAvaNAyAM tattanmatabhedena vidArIM darzayitumAha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 saMgItaranAkaraH yathAkSarasya yugmasya dvirAcyA vidArikA / AdyA tathA dvitIyA syAttayorante kalAdvayam / / 196 / / evamaSTAdaza kalAstato yugmAdyayAkSarAva / vidArI syAttRtIyAnye vidArIranyathA jaguH / / 197 / / AdyA dvikalayugmena dvitIyA ca tathA bhavet / yathAkSareNottareNa tRtIyAnyejyathA jaguH // 198 // pUrvoktA dvAdaza kalA vidAryAdyA parA punaH / yathAkSareNottareNa zeSA yugmAdyathAkSarAt / / 199 // evamAzravaNAmAha zrImAnyajJapurAyaNIH / ityAzrAvaNA vidaariirthetyaadinaa| vidArI gItakhaNDamiti prAguktam / atra vAdyakhaNDamiti draSTavyam / uttaro granthastu vispaSTArthaH // 193-199. // ityAzrAvaNA (mu0) eSviti / eSu triSvapi pakSeSu uttaraH SapitAputraka: caJcatpuTazca atItagraheNa yuktaH kArya: / zamyeti / prathamA vidArI zamyAtrayeNa kAryA / dvitIyA tu tAlatrayeNa kAryA / tRtIyA zamyAdvayena kAryA | turyA tu tAladvayena / paJcamI zamyAtAlAbhyAm / SaSThI paJcapANinA pitAputrakeNa / saptamI caccatpuTeneti / anyeSAM matamAha-tA iti / paraM; AcAryA: tAH; vidArIH / tisraiti manvate / tA eva lakSayati-yathAkSareti / yathAkSarasya caccatpuTasya dvirAvRttyA prathamA vidArI / tathaiva dvitIyA / tayoH; prathamadvitIyayoH vidAryoH ; ante ; kalAdvayamadhikam | yathAkSaracaccatpuTavat tRtIyA vidaarii| anye ; AcAryA:, vidArItrayamanyathA jaguH / dviguNA caccatpuTenAdyA / tathaiva dvitIyA yathAkSaraSapitAputrakeNa / tRtIyA yathAkSaracaccatpuTenetyAhuH // 193-199- // ityAzrAvaNA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH syurArohAvarohAbhyAM yuktA vistAradhAtujAH // 200 // bhedAstalena ribhitahAdAbhyAM mizritAH kramAt / / tataH karaNabhedaM dvistriAbhyasya vilInavat // 201 // bahulena prayukte caikavistAre punastathA / dvirabhyasyedevameva karaNasya bhidAH parAH / / 202 // yatrArambhavidhiH sa syAt , (ka0) athArambhavidhiM drshyti-syuraarohaavrohaabhyaamityaadi| vistAradhAtujA bhedA iti / vistArajAdayazcaturdaza / taleneti / vyaJjanadhAtubhedena / ribhitahAdAbhyAmiti / karaNadhAtubhedAbhyAm / kramAnmizritA iti / prathamaM talena, anantaraM ribhitena, tadanantaraM hAdena mizritAH santaH ArohAvarohAbhyAM pratyekaM prayuktAH syuH / tataH; anantaram , karaNabhedamiti / rimitAdiSu paJcasvekaM dvistrirvA abhyasya / vilInavad bahuleneti / svarekIkaraNapracureNetyarthaH / tAdRzena prayogeNa, ekavistAre ; ekavistArAparaparyAye vistArajanAmni vistAradhAtubhede, punaH bhUyo'pi prayukte sati / parAH karaNasya bhidA iti / prathamaprayuktAdbhedAt anyAn bhedAnityarthaH / evameveti / ekavistArayogeNetyarthaH / dvirabhyasyed yatra vAdyavidhau sa ArambhavidhiH syAt // -200-202- / / (su0) ArambhavidhiM lakSayati-syuriti / vistAradhAtujA bhedAH; vistArajAdayazcaturdaza dhaatvH| talena; vyaJjanena, ribhitahAdAbhyAM yuktAH, ArohAvarohAbhyAM krameNa syuH / tataH karaNadhAtorekabhedaM dvivAraM trivAraM vA asya bahuzo'nuprayuGkte / ekasmin vistAra bhede vilInavat svaraikIkaraNena dvivAramabhyasyet / evamanye'pi karaNadhAtormeMdA yatrAbhyasyante sa ArambhavidhiH / / -200-202- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 saMgItaratnAkaraH atha tasya dhruvAM bruve / guravo'STau dvAdazAtha laghavaH paJca gA iti / / 203 / / paJcaviMzatyakSaraM syAdADakhaNDaM tataH param / laghavo'STau gururlAzca catvAro gazcaturlaghuH // 204 // gazcetyekonaviMzatyA varNaiH khaNDaM dvitIyakam / yasyAstRtIyakhaNDe'STau lA go'nte syAd dhruvAtra sA / / 205 // ekaviMze gurau kAryA vizrAntiH pUrvakhaNDake / dvitIyakhaNDe vizrAmyed gurau varNe caturdaze // 206 // syAd dvAdazakalaM khaNDamAdhamanyattu SaTkalam / catuSkalaM tRtIyaM syAdatha tAlova kathyate / / 207 // tAlatrayaM ca zamyaikA tAlau dvau zamyayoyam / dvau tAlau saMnipAtau dvAvityAdye zakale kalAH // 208 / / yathAkSarasyottarasya kramAJcacatpuTasya ca / kalA bhavanti zakale dvitIye ca tRtIyake // 209 / / ityArambhavidhi: (ka0) tasyArambhasya dhruvAM darzayati--atha tasyetyAdinA / dvAdazakalaM khaNDamAdyamiti / AdyaM khaNDaM paJcaviMzativarNAtmakaM dvAdazakalaM syAt / anyattu ; ekonaviMzativarNAtmakaM dvitIyakhaNDaM tu SaTakalaM syAt / tRtIyaM navavarNAtmakaM khaNDaM catuSkalaM syAditi / atra laghugurvAtmakAn varNAn pazcalaghvakSaroccAramitAsu kalAsu salayaM yojayedityarthaH / sugamamanyat // -203-209 // ityArambhavidhiH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 273 bahulAviddhakaraNaH stokavyaJjanadhAtukaH / vistAradhAtunA hIno vaktrapANiH prakIrtitaH / / 210 / / mukhapatimukhe syAtAM tAlAGge dve ca naathvaa|| pravRttaM caikakaM varNAGgamatrAtha bruve dhruvAm / / 211 // guravaH paJca lAH SaT ca guravaH SaD laghudvayam / catvAro gAstathA lAH syustrayo gA laghavoSTa ca / / 212 / / yatra syAd gururante sA vaktrapANoM dhruvA bhavet / yA mAtrA vastuno'ntyA syAd dvikale madrake sthitA / / 213 // tasyAstAlo'tra kartavyaH kalAstvaSTAsu tanmukham / tasya dhruvAmAha-atheti / gurava iti / aSTau guravaH ; dvAdaza laghavaH, paJca gurava ityAdyakhaNDe | aSTau laghavaH, eko guruH, catvAro laghavaH, eko guruH, punazcAtvAge laghavaH, eko gururiti dvitIyakhaNDe / aSTau laghavo guruzca tRtIyakhaNDe / evaM khaNDatrayavatI dhruvA atra ; Arambhavidhau kAryA / ekaviMza iti / prathame khaNDe ekaviMzatitame gurau vizrAnti: / dvitIye khaNDe caturdazeti / Aye khaNDe dvAdaza kalAH / dvitIye khaNDe SaT kalAH / tRtIye khaNDe catasraH kalAH / pAtakalAvidhimAha-tAlatrayamiti // -203-209 // ityArambhavidhi: (ka0) atha vAktrapANiM lakSayati-bahulAvivetyAdi / atra ; vaktrapANau, mukhapratimukhe nAma tAlAGge vikalpena syAtAm / pravRttaM caika vA varNAGgamekaM syAt / atha dhruvAmAha--guravaH pazcetyAdi / yA mAtretyAdi / dvikale madrake vastunaH caturviMzatikalAtmakasya ante yA mAtrA sthitA aSTakalAtmikA, tasyAH tAlo'tra kartavya iti ; zatAtAzatAsam , iti vaktrapANau dhruvAyA AdyAstvaSTAdazasu kalAsu kartavyo 35 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH atha pratimukhaM kArya caturAvRttiyoginA // 214 // uttareNAparetyAhuH pUrvokto yaH klaassttkH| so'tra kAryastrirAratto mAtrayA tu vidArikA // 215 / / iti vaktrapANiH aGguSThAbhyAM ca tarjanyA tantrI niSpIDya vAdayan / bhavati, tanmukhamiti tAlAGgaM bhavati / matAntareNa pratimukhaM darzayatiatha pratimukhamityAdi / caturAgRttiyogeneti / catasRNAmAvRttInAM yogo'syAstIti caturAvRttiyogI, tena uttareNa pitAputrakeNa / svamatena pratimukhaM darzayati-atra ; pratimukhe / pUrvokta iti / zatAtAzatAsamiti / evaM trivAramAvRttaH kAryaH / mAtrayA tu vidAriketi / mAtrayA aSTakalAtmikayA // 210-215 // iti vaktrapANiH (su.) vaktrapANiM lakSayati-bahuleti / bahulau AviddhakaraNau dhAtU yasmin , ekazca vyaJjanadhAtuH, vistAradhAtuzca nAsti sa vaktrapANiH / atra dve tAlAGge, mukhaM pratimukhaM ceti kartavyameva, na vA pravRttamekakaM ca madrakAdiSu lakSitamaGga jJAtavyam / atra dhruvAmAha-guruva iti / yA mAtreti / madrake dvikale vastunaH prAnte yA mAtrA sthitA tasyAstAlo'tra dhruvAyAM kartavyaH / aSTasu kalAsu mukhaM kartavyam / tata: pratimukhaM caturvAramAvRttena uttareNa pitAputrakeNa kAryam / anye tvevamAhuH-pUrvoktA yA aSTau kalAH tA eva triraavRttaaH| pratimukhamiti / ekayA mAtrayA tu vidArIti // 210-215 // iti vaktrapANiH (ka0) atha saMkhoTanAM lakSayati- aguSThAbhyAmityAdi / binduM ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH bindu mitho melayeta vAdisaMvAdinau svarau // 216 / / bahudhA tad guNatvena pryunyjiitaanuvaadinH| vivAdino'lpakAnkuryAdvistArasya bhidAstathA // 217 // dhAtvantamizrayitvAbhyasyed dvistriH pRthaktataH / kevalAstAH prayujya dvistAsu manAnivAparAn / / 218 / / dhAtUnyatra prayuJjIta pAhuH saMkhoTanAmamUm / vyaJjanadhAtubhedaM vAdayanniti pUrveNa saMbandhaH / vAdisaMvAdinau svarau mitho melayeteti / SaDjapaJcamAvRSabhadhaivatau gAndhAraniSAdAvanyau vA svarau vikRtAvasthau dvAdazabhiraSTabhirvA zrutibhirantaritau mithaH saMgatyA saMvAdayedityarthaH / tadguNatveneti / tayorvAdinoH guNatvenopasarjanatvena, anuvAdinaH svarAn prayoge bahudhA prayuJjIteti / vAdinaM vA sthAyinaM kRtvA tatparivAratvena anuvAdinaH prayuJjItetyarthaH // 216- // __ (su0) saMkhoTanAM lakSayati / aGguSThAbhyAmiti / dvAbhyAmaGguSThAbhyAM tarjanyA ca tantrI pIDayitvA binduM dhAtumekatra tantryA prahArarUpaM pUrvalakSitaM vAdayitvA vAdisaMvAdinau dvau svarau saMyojayet / tayoH vAdisaMvAdino: guNatvenAGgatvena ca bahudhA anuvAdinaH prayuJjIta // 216- // (ka0) vivAdino'lpakAn kuryAditi / yasmin prayoge yo vivAdI svaraH tamanabhyastaM lakSitaM vA kuryAdityarthaH / vistArasya bhidA iti / vistArajAdIzcaturdaza vistAradhAtubhedAn dhAtvantaraiH karaNAdidhAtubhedairityarthaH / mizrayitveti / saMkIrNAn kRtvetyarthaH / dvistriA pRthagabhyasedityarthaH / tataH; anantaraM, tA: vistArasya bhidAH kevalAH dhAtvantarAmizrA dvistri prayujya tAsu manAniva lInAniva aparAn dhAtUna karaNAdidhAtubhedAn yatra prayuJjIta amUM saMkhoTanAM nAma nirgItavAdyabhedaM prAhuH / / 217, 218 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 saMgItaratnAkaraH gurU dvau laghavo'STau ca dvau gurU ca laghurguruH // 219 // yatra dvAdaza lA go'nte sA syAtsaMkhoTanAdhruvA / yathAkSaradvikalayoH syuratrottarayoH kalAH / / 220 / nAtra saMkhyA vidArINAM bhaNitA bharatAdibhiH / iti saMkhoTanA bhedA vyaJjanadhAtUtthA bhedaiH karaNadhAtujaiH // 221 // (su0) vivAdina iti / vivAdinaH svarAn alpakAn kuryAt / vistAradhAtubhedAn anyaiH dhAtubhedaiH saMmizya pRthak pRthak dvivAraM trivAraM vA abhyasyet / tataH anantaraM kevalAn vistAradhAtubhedAn dviH prayujya, tAsu bhidAsu aparAn dhAtUn manAniva vilInAniva yatra vAdakaH prayuJjIta, sA saMgvoTanA // -217, 218- // (ka0) atra dhruvAmAha-gurU dvAvityAdi / yathAkSaradvikalayorityAdi / ayamarthaH- saptaviMzatyakSarAtmikAyAM saMkhoTanAdhruvAyAM yathAkSarasya SapitAputrakasya kalAH saMtAzatAzatAH, dvikalasya tasyaiva kalAH nipratAzanitAni zatApranisamityetA yathAyogaM prayojyA iti / sugamamanyat // -219, 220- // iti maMghoTanA (su0) etasyAM dhruvAmAha-gurU iti / atra dhruvAyAM yathAkSaradvikalayoH ghaTapitAputrakayo: kalAH kAryAH / atra vidArINAM ca kalAsaMkhyA bhavanti / bharatAdibhistu kalAsaMkhyA noktAH // -219, 220 / / ini saMghoTanA (ka0) parighaTanAM lakSayati-bhedA iti / vyaJjanadhAtUtthAH puSpAdayo daza bhedAH / karaNadhAtujairiti / ghAtAdimiH paJcabhirbhedaiH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 paSTho vAdyAdhyAyaH citritA lalitAH snigdhA kriyante karalAghavAt / ArohabahulA yasyAM tAmAhuH parighaTanAm / / 222 / / gurUNyaSTau ca laghavaH syuzcaturvizatirgurU / dvau SoDaza laghUnyante guruyaMtra dhruvAtra sA // 223 // saMpakkeSTAkavadyadvA syuH saMpiSTakavatkalAH / saMpiSTake kalAH proktA daza dvAdaza vA purA // 224 / / saMpiSTakakalAstvatra dvAdazaiveti saMmatam / dvAdazAnAM dazAnAM ca prAhuranye samuccayam / / 225 // saMpakkeSTAkatAlaM ca dvikalIkRtya kecana / tadvAdazakalA tAlayogamatra pracakSate // 226 / / yathAkSaradvikalayoH sNpkessttaakyorih| aSTAdaza kalAH kecidAcakSata samucitAH // 227 / / iti parighaTanA citritA iti / yathAyogaM mizreNa rUpAntaraM prApitA ityarthaH / ArohabahulAH; ArohivarNena pracurAH // -221, 222- // ___ (su0) parighaTTanAM lakSayati-bhedA iti / vyaJjanadhAtUtthA: bhedAH, karaNadhAtujaiH bhedaiH, citritA vicitritAH, lalitAH, sukumArAH, snigdhAH mizritAzca, karalAghavAt marditAH kriyante, ArohabahulA: ArohapracurA yasyAM sA parighaTTanA // -221, 222- // (ka0) tatra dhruvAmAha -gurUNyaSThetyAdi / tasyAH pAtakalAyogaM darzayati---saMpakkeSTAkavadityAdi / spaSTArtho granthaH // 223-227 // iti parighaTTanA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 saMgItaratnAkaraH vistArAviddhakaraNabhedamizraprayogataH / yathA kalatalAkhyAbhyAM mArgAsAritakaM bhavet // 228 / / anye kalatalonmizrakaraNaM lakSma cakSmahe / gAzcatvAro laghUnyaSTau gau dvAvaSTau laghUnyatha / / 229 // go la ityAdyakhaNDaM syAdevaM khaNDadvayaM param / yasyAmasau dhruvA jJeyA mArgAsAritasaMzrayA // 230 // ekaM caccatpuTe khaNDamuttare zakaladvayam / kaniSThAsAritoktena kAryastAlakalAvidhiH // 231 // iti mArgAsAritam (su0) asyA dhruvAmAha--gurUNIti / saMpakkeSTAkatAlasthA: pUrvoktAH saMpakkeSTAkavatkalA: kAryAH / saMpakkeSTAke pUrva satAzatAza iti daza dvAdaza vA kalA uktAH / atra tu dvAdazaiva kalAH kAryAH / anye ; AcAryAH dvAdazAnAM dazAnAM ca kalAnAM samuccayamAhuH / tatpakSe dvAviMzati: kalAH / kecittvAcAryAH pitAputrakeNa yogamAhuH / anye tu yathAkSaradvikalayoH saMpakkeSTAkayo: aSTAdaza kalAH parighaTTanAyA dhruvAmAhuH // 223-227 // iti parighaTanA (ka0) mArgAsAritaM lakSayati-vistArAviddhetyAdi / kalatalAkhyAbhyAm ; vyaJjanadhAtubhedAbhyAm / tatra dhruvAmAha-gAzcatvAra ityAdi / tasyAM pAtakalAyogaM darzayati--ekaM caccatpuTa ityAdi / knisstthaasaaritokneti| atra 'kaniSThAsArite yugmaH zamyAdidvAvathottarau / ete yathAkSarAsteSAM saMnipAto'ntimo'dhikaH // ' iti pUrvoktamanusaMdheyam / / 228-231 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 279 prayogo'bhimRtasya syAttathA parimRtasya cet / tathA layAntaragato vAdhatAlakalAvidhau // 232 // mAdhurya saukumArya ca tadA lIlAkRtaM bhavet / SaDjagrAmasthajAtyaMze yadgItaM vArtike pathi // 233 // AsAritaM tadevoktaM dhIrairabhisRtAhayam / jAtyaMze madhyamagrAmasaMsthe parimRtaM tvidam / / 234 // (su0) mArgAsAritaM lakSayati-vistAreti / vistArAviddhakaraNAnAM mizritabhedaprayogAt tathA pUrvoktakalatalaprayogAt mArgAsAritaM bhavati / anye; AcAryAH, kalatalAkhyabhedamizritadhAtuprayoge mArgAsAritasya lkssnnmityaacksste| tamAha-gAzcatvAra iti / ekamiti / eka khaNDaM dhruvAyAH caccatpuTatAle geym| anyat khaNDadvayaM tu uttare pitAputrake tAlAdhyAyoktakaniSThAsArite yaH pAtakalAvidhiH so'tra kartavyaH // 228-231 // iti mArgAsAritam (ka0) atha lIlAkRtaM nAma nirgItavAdyaM lakSayati-prayogo'bhimRtasyetyAdi / abhimRtasya parisRtasya ca prayogaH tathA layAntaragateti / prayogazca vAdyatAlakalAvidhau syAt / mAdhurya saukumArya ca yataH syAt tattato lIlAkRtamityarthaH / abhimRtasya svarUpamAha-SaDjayAmetyAdi / parisRtasya svarUpamAha-jAtyaMza ityAdi // 232-234 // (su0) lIlAkRtaM lakSayati-prayoga iti / vakSyamANalakSaNasya abhisRtasya parisRtasya ca prayoga: pUrvoktalayAntarasyeva kalAvidhau prayoga: kAryaH / tatra mAdhurya saukumArya ca yadi vidyeta tadA lIlAkRtam / abhisRtaparisRte lakSayati-SaDjagrAmeti / SaDjagrAmasthAH SaDjagrAmotpannA jAtayaH, tAsAmaMze rAge prAme ca yadupanibaddhaM gItaM vArtike mArge pUrvoktamAsAritaM tadvada Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 saMgItaratnAkaraH anye tu mASaghAtAdisaptAGgamaparAntakam / bruvate'bhimRtaM tattu pradAnAdinavAGgakam / / 235 / / pAhuH parimRtaM mRgyaM tAlAdhyAye layAntaram / gItakatrayasaMyogAdevaM lIlAkRtaM tridhA // 236 // prayogau dvau padaizvAnyaH sArthakaizca nirrthkaiH| vINAvAdyaM mAnatAlayuktaM zamyAdivarjitam // 237 // bhisRtamityucyate / madhyamagrAmotpanne jAtyaMze yadupanibaddhamAsArita parisRtamityucyate // 232-234 // (ka0) tayoreva matAntareNa svarUpamAha-anye vityAdi / mASaghAtAdIni saptAGgAni yasyeti tattathoktam / pradAnAdIni navAjakAni yasyeti tattathoktam / tadityaparAntakaM parAmRzyate / layAntaraM tAlAdhyAye mRgyamiti / tatra hi * tallayAntaraM mArgalayAbhyAM dviguNaM tataH' iti kaniSThAsAritadvaiguNyenokta AsAritabhedo draSTavyaH / gItakatrayasaMyogAditi / abhisRtaparisRtalayAntarAkhyasya gItakatrayasya prayogAt / asya lIlAkRtasya dvau prayogau abhisRtaparisRtAkhyau, sArthakaiH; vAcakalakSakavyaJjakaiH padaizca bhavataH / anyaH tRtIyaH prayogo layAntarAkhyo nirarthakaiH tenatenAdibhiranukaraNazabdairvA bhavati // 235, 236- // (su0) matAntaramAha-anye tviti / pUrvoktamASaghAtAdisaptAGge uktamaparAntakamabhisRtaM, pradAnAdinavAgasaMyuktamaparAnkaM parisRtamiti ca kecidAhuH / layAntaralakSaNaM tAlAdhyAye uktam / evaM gItakatrayasaMyogena lIlAkRtaM tridhA triprakAraM bhavati / tatra sArthakaiH nirarthakaizca padaiH prayogadvayam / / 235, 236- // (ka0) atra vAdye tAlamAnayogaviSaye matabhedAn darzayati-vINAvAdya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 SaSTho vAdyAdhyAyaH Ahureke mAnahInamapi tvAha vizAkhilaH / dhruvAyAM tUbhayastAlaH paraistvaniyamAtmakaH // 238 / / iti lIlAkRtam AsAritatrayaM pUrva tAlAdhyAye nirUpitam / yathAkSaraM dvisaMkhyAtaM trisaMkhyAtamiti vidhA // 239 // pratyekaM tasya cAvRttirvarNAlaMkArazobhanA / vRttitrayeNa vAdyaizca tatvAyeH karaNena ca // 240 // dhAtunA citritA kAryA budhaiHNAvidhAviha / ityAsAritatrayam iti nakulAdipaJcavINAlakSama mityAdi / dhruvAyAM tUbhayastAla iti / aparAntakAsAritAtmikAyAM lIlAkRtadhruvAyAmubhayastAla: caturazraH, tryazrazca // 232-238 / / (su0) vAdye mAnaviSaye matAntaramAha-vINAvAdyamiti / tatavAdyaM mAnena tAlena ca yuktaM kAryam / eke, kecit dvAbhyAM varjitametadAhuH / vizAkhilastu mAnahInaM tAlahInaM cAha / etasya dhruvAyAM yatkicana tAladvayaM svecchayA upanibandhanIyam // 232-238 // iti lIlAkRtama (ka0) AsAritatrayaM lakSayati-AsAritatrayamityAdi / tasya ; AsAritatrayasya, varNAlaMkArazobhanAttiH, vRttitrayeNa ; citrAvRttidakSiNAnAM trayeNa, tatvAdyaiH ; tattvaughAnugataiH, karaNena dhAtunA ; karaNaghAtunA ca pratyekamaSTabhiH kartavyetyarthaH // 239-240- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 saMgItaratnAkaraH AlApinIgataM lakSma vakSye lakSyavidAM matam // 241 // navamuSTimito dairye vaiNavaH supirAntaraH / aGguladvandvaparidhiH prAgvad granthyAdivarjitaH // 242 // zlakSNaH samaH suvRttazca daNDaH syAtkakubhaM dadhat / aguladvayavistAramagulArdhAyataM tathA // 243 / / tadardhe piNDasaMyuktamunmukhaM patrikojjhitam / ekadaNDamadhobhAge zaGkunA tu virAjitam / / 244 // caturaGguladairyeNa bahirmadhyonnatena ca / tasya tumbaM parINAhe dvAdazAGgulasaMmitam / / 145 / / caturagulavaktraM ca dantanAbhisamanvitam / agrAdadhastAtpAdone muSTiyugme nibadhyate / / 246 // atra meSAntratantrI syAtsUkSmA zlakSNA samA dRDhA / karparaM nArikelotthaM dorakaH sArikAstathA // 247 / / trINyetAni nibadhyante yatra sAlApinI matA / (su0) AsAritatrayaM lakSayati--AsAriteti / trividhamAsAritaM tAlAdhyAye uktamapi yathAkSaraM dvisaMkhyAtaM trisaMkhyAtamiti, tasya pratyekamAvRttitrayaM varNAlaMkArazobhanA bhedaM pUrvoktacitrAdivRttitrayeNa tattvAdyaizca vAdyaiH, karaNadhAtunA ca iha vINAvidhau budhaiH vicitraM kAryam // 239, 240- // ityAsAritatrayam iti nakulAdipaJcavINAlakSaNama (ka0) AlApinIlakSaNamAha-AlApinIgatamiti / AlApinyA: kiMnarIbhedAnAM laghvAdInAM ca lakSaNAni vispaSTArthatvAt granthata evAvagantavyAni // 241-327- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH dazamuSTimitaM daNDamalAhuH khAdiraM pare / / 248 // paTTasUtramayIM tanvIM yadvA kArpAsamUtrajAm / raktacandanajAnsarvAn vINAdaNDAnpare jaguH // 249 // dazamuSTayadhikaM mAnaM kacillakSyeSu dRzyate / tumbaM vakSasi nikSipya vAmAGguSThena tasya ca // 250 // mUlamutpIDya dhRtvA tAmaya madhyamayA sudhIH / dakSiNasyAnAmayA vA vAdayedvindhAtuvat // 259 // 283 (su0) AlApinIlakSaNamAha - AlApinIgatamiti / veNo navamuSTiparimito dIrghatve daNDaH syAt / aGguladvayaM paridhiH vartulapramANaM yasya ; prAgvat ; ekatantrIdaNDavat ; granthyAdivarjitaH ; granthibhedAdivarjitaH; zlakSNa: ; masRNa: ; samaH; AdimadhyAvasAneSu samapramANa: ; suvRttaH ; vartulazca ; aGguladvayavistAra:, tathA ardhAGgulAyAmaH tadardhe piNDasaMyuktam, unmukham ; UrdhvamukhaM yasya, patrikA ujjhitaM hInam, ekena daNDena yuktA, adhobhAge ; adhaH pradeze tu caturaGguladairyeNa, bahiH pradeze madhyena connatena zaGkunA virAjitaM kakubhaM dadhat daNDaH syAditi saMbandha: / tasya daNDasya aprAt adhastAt tumbaM dadhat, caturthAMze navamudviye dvAdazAGgulasaMmitaM caturaGgulamukhaM ca nAgadantanAbhiyuktaM nibadhyate / atreti / atra ; AlApinyAm, meSasya ajasya AntreNa tantrI kAryA / nArikelotthaM karparaM, dorakaH, sArikAca, etAni trINi yatra nibadhyante sA AlApinI jJAtavyA / matAntaramAha - dazati / atra, pare; AcAryAH dazamuSTimitaM khAdiraM daNDamAhuH / yadvA paTTasUtramayI kArpAsa sUtramayI vA tantrI kAryA / paraM ; AcAryAH raktacandanajAn sarvAn vINAdaNDAn jaguH // - 241 - 249- // (su0) AlApinIvAdanaprakAramAha --- tumbamiti / vakSasi tumbaM nikSipya sthApayitvA vAmAGguSTena tasya tumbasya mUlaM niSpIDya madhyamayA aGgulyA tAmAlApinIM tvA, dakSiNahastasya anAmikayA pUrvoktabindudhAtuvat vAdayet / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 saMgItaratnAkaraH binduistena vA mandre madhye tAre ca vAdayet / trayastu dakSiNAtyANezcatvAro vAmataH svarAH // 252 // ityuktaM kaizcidAcAryairapare tvanyathA jaguH / / madhyamo muktayA tantryA tarjanyAdyagulItrayAt / / 253 / / vAmasyAnAmikAvAsvayaH syuH paJcamAdayaH / muktatantryAtha SaDjaH sthAdRSabhastarjanIbhavaH // 254 / / gAndhAro madhyamAgulyA dakSiNenAtha vAdanam / AroheNAvaroheNa saptakadvitaye bhavet // 255 // ebhiH svaraiviracitaM vicitraM rAgamAlapet / gAyedgItaM nibaddhaM ca pravINo vINayAnayA // 256 // idamAlApinIlakSma zrIniHzaGkena kIrtitam / ityAlApinIlakSaNama kiMnarI dvividhA lambI bRhatI ceti kIrtitA / / 257 / / trayaH syuriti / dakSiNapANinA vAdanAt trayaH svarA:, vAmapANinA catvAraH svarA iti kecit AcAryA AhuH / apare tu anyathA AhuH / muktayA apratibaddhayA tantryA madhyama: madhyamasvaraH vAmahastasya anAmikayA vinA tarjanyAdibhi: tisRbhiraGgulIbhi: kramAt paccamAdayaH, paJcamadhaivatanighAdAH / atha vimuktayA tantryA SaDja: ; tato dakSiNahastatarjanyA RSabhaH ; madhyamAGgulyA gAndhAra iti / atha svaravAdanaprakAraparijJAnAnantaram , saptakadvitaye ArohAvarohAbhyAM kAryam / ebhiH; saptakadvayasthaiH svarai rAgAlApaM kuryAt / tasmin nibaddhaM gItaM cAnayA AlApinyA vINayA gAyet // -250-256- // ityAlApinIlakSaNam (su0) kiMnarI lakSayituM vibhajate-kiMnarIti / kiMnarI dvividhA, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 SaSTho vAdyAdhyAyaH tatra laghvIgataM lakSma sAMpataM pratipAdyate / syAdvitastitrayaM dedhye mAnaM paJcAGgulAdhikam // 258 / / paJcAGgulaH parINAho veNudaNDasya yatra ca / garbhe'sya vyApakaM randhaM kakubhaH zAkadArujaH / / 259 / / sArdhadvayaGagulavistAro daiye paJcAGgulazca saH / tasmAdardhAGgulanyUnA dairghyavistArayorbhavet / / 260 / / madhye kUrmonnatA lohI patrikA kakubhasthitA / gRdhravakSo'sthinalikA kaniSThAgulisaMmitA // 261 // lauhI kAMsyamayI yadvA kIrtitA sArikAkhyayA / zliSTA vastramapImizramardanena caturdaza // 262 // caturdaza svarasthAne daNDapRSThe nivezayet / saptakasya dvitIyasya yo nipAdo bhavedadhaH // 263 // dviprakArA-ladhvI bRhatI ceti / tatra laLyA lakSaNaM pratijJAya kathayatisyAditi / veNudaNDasya dIrghatve mAnaM paJcAGgulAdhikavitastitrayaM parimANam | pariNAho vartulapramANaM paJcAGgulam / asya ; veNudaNDasya, garbhe madhye vyApakaM vetrarandhaM zAkakASThajaH sArdhAGguladvayamAyAmaH, paJcAGgulaH kakubhaH, tasmAt kakubhAt dairghya AyAme ca ardhAGgulanyUnA madhye kUrmavadunnatA ca lohamayI patrikA kakubhe vartamAnA kAryA | gRdhreti / gRdhranAmAna: pakSiNaH, teSAm asthinalikA, sacchidrA asthikhaNDA kaniSThAGgulipramANA lohamayI kAMsyamayI vA sacchidrA nalikAzca caturdazasaMkhyAkAH, dagdhavastramaSImizreNa sikthakena mardanena samutthena zliSTA daNDasya pRSThe talalagnA: caturdazasvarasthAne sthApayet // -257-262- / / (mu0) sthApanApramANamAha-saptakasyeti / dvitIyasya saptakasya adha:sthAne yo niSAdaH, tasya sthAne prathamA sArikA kiMcidagulAdhikA, antare Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 saMgItaratnAkaraH tasya sthAne bhavedAdyA sArikAnyordhvamaGgalAt / sthApayedantare kiMcitkicitpUrvAdhika parA / / 264 // dvyaGgulAvadhyaSTamIM tu pUrvasyAstrayaGgulAntare / sthApayitvA parAH paT ca pUrvapUrvAdhikAntare / / 165 / / caturaGgulaparyantaM sArikAH saMnivezayet / tumvaM daNDasthakakubhasyAdhaH saMdhau nivezayet || 266 || tRtIyaturyasAryostu madhye'dhastAd dvitIyakam / pUrvasmAdaparaM tumbaM vistAre'bhyadhikaM manAk / / 267 // daNDAyAd dvyaGgule'dhastAdvandhaM kRtvAtha nikSipet / calazakuM gale randhaM dadhamAnamato'gulAt / / 268 // adhastAdaGgulotsedhaM meDhakaM bANapuGkhavat / kRtvA tato'grataH kiMcitsthirazakuM nivezayet // 269 // tato lohamayIM lakSNAM vartulAM ca samAM dRDhAm / gajakezopamAM tanvIM nivadhya kakubhe dRDham || 270 || dvyaGgulAyAmA sthApyA / parA aSTamI sArikAM tu saptamyAH sakAzAt tryaGgulA antarapradeze sthApyA / anyAstu SaTsArikA: pUrvapUrvApekSayA kiMcidadhikA, antare caturaGgulAH sthApyAH / tumbamiti / daNDasthakakubhasya adha: saMdhau tumbaM nivezayet / tato dvitIyamapi tumbaM pUrvatumbAt kiMcidadhikaM vistAraM tRtIyacaturthasArikayormadhyasthAne sthApayet / daNDAyAditi / daNDasya agrAt dvyaGgulamityadhastAt pradeze randhraM kRtvA calaM bhramaNayogyaM zakuM kIlakaM nikSipet / gale kaNThapradeze randhraM dadhamAnaM dadhatamiti zaGkuvizeSaNam / "dadha dhAraNe" (bhvAdi:, 8) iti bhauvAdikasya dhAto ruupm| aGgulotsedhaM ; zaGkora gulAdadhastAt aGgulordhvaM zarapuGkhavat dvizRGgameDhakaM zakuM kRtvA, tata: kiMcidaprataH sthiraM bhramaNayogyaM zakuM nivezayet / tataH gajakezopamAm, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 287 sArikAmastakanyastAmAnItAM moDhakopari / lagnAM dvitIyaprAntena veSTayeccalakIlake // 271 / / zakuM taM bhrAmayettAvadyAvattantrI dRDhA bhavet / bhrAmaNaM vaiparItyena tantrIzaithilyakAraNam // 272 // tantrIdairye'tha dAAya calazaGkorgalasthite / chidre nyasyAtha saMkIlaM sthirazaGkau nivezayet / / 273 / / laghvI sA kiMnarI proktA zAGgadevena mUriNA / asyAM sthAyinamArabhya gaNayetsaptakadvayam / / 274 / / sArIkakubhayormadhye tarjanyAyagulitrayAt / vAdayetkinarIvINAtantrI dakSiNapANinA / / 275 // vAmasya tisabhistAbhiraGgulIbhistu tantrikAm / tattatsArIpradezasthAM svaravyaktyai nipIDayet / / 276 // vitastyabhyadhikA dairye prinnaah'nggulaadhikaa| lavyAH syAd bRhatI snAyumayA tantrIvitumbikA / / 277 / / gajakezavat lohamayIM tantrI dRDhaM kakubhe nibadhya sArikAmUrdhani nibaddhameDhakopari AnItAM dvitIyaprAntena calazakuM veSTayet / taM calazakuM tAvadbhrAmayeta , yAvad dRDhA tantrI bhavet / tasya zaGkoH vaiparItyena bhramaNaM tantryA: zaithilyamApAdayati / tantrI dIrgha sati, atha dADhAya dRDhasthitaye calazaGkoH kaNTharandhre kaMcana lohamayaM kIlaM sthirazaGkau sthApayet / iyaM ladhvI kiMnarIti / asyAmiti / asyAM kiMnoM sthAyinamaMzasvaramArabhya saptakadvayaM gaNayet / kiMnarIvINAyA tantrI dakSiNena pANinA sArIkakubhayormadhye tarjanyAdibhidiyediti saMbandha: / vAmahastasya tAbhi: tarjanyAdibhiH tisRbhiH agulIbhiH sArIsthasvaravyaktaye tantrI nipIDayet / bRhatI kiMnarI lakSayati-vitastIti / laghukiMnaryAH sakAzAt bRhatI kiMnarI dIrghatve vitastyA adhikapariNAha AyAme Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 saMgItaratnAkaraH AlApinIvadasyAM ca sthApyaM tumbaM tRtIyakam / anyallaghvIgataM lakSma bRhatI kiMnarIM zrayet / / 278 // iti dvividhakiMnarIlakSaNam kiMnarItritayaM tatra dezIsaMsiddhamanyathA / bRhatI madhyamA laghvItyathAsAM lakSma kathyate / / 279 // tiryagyavodaraiH SaDbhirnistupaiH syAdihAGgulam / bRhatIdaNDamAnaM syAdairye paJcAzadaGgulam // 280 // SaDaGgulo'tra paridhirdaNDe dArghya tu kAkubhe / SaDagulaM zirastvasya dairghyavistArayorbhavet // 281 / / caturaGgulasaMmAnaM dvayaGgulaM tu taducchraye / nikSipetkAkubhaM daNDaM vINAdaNDottare tathA // 282 // aGgulenAdhikA gosnAyuracitA tantrI yasyAM, tumbatrayayutA tRtIyaM tumbaM yasyAm AlApinyAM yathA sthApyate tathaivAsyAM sthApanIyam | anyat lakSaNaM bRhatkinarI laghukiMnarIsthamAzrayati // -263-278 // iti dvividhakiMnarIlakSaNam ___(su0) atha dezIprasiddha kiMnarItritayaM lakSayati-kiMnarIti / tisraH kiMnaryo dezIprasiddhA: / anyathA pUrvoktakiMnarIdvayAt vilakSaNA, bRhatI madhyamA ladhvI ceti / tAsAM lakSaNAni kathayituM paribhASate-tiryagiti / yavatuSavihInaH tiryak sthitaiH SaDbhiryavodaraiH, ekamagulaM kiMnarIlakSaNaprakaraNe jJAtavyam / bRhatI kiMnarI lakSayati-bRhatIti / bRhatyAH kiMnaryAH daNDasya dIrghamAnaM dIrghatvaM paJcadazAGgulAni / paridhiH vartulamAnaM SaDaGgulAni daNDasya jJAtavyam / kakubhe bandhanIdairghya SaDaGgulamAnam / asya kakubhasya ziraH dairghya vistAre vA AyAme caturagulaM kAryam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 SaSTho vAdyAdhyAyaH daNDAMzaH parizeSo'tra tAvAnyAvati zeSite / vINAdaNDAntakakubhaziromadhyAntare sthitaH / / 283 // tantrIbhAgastRtIyAMzAdhikaJyamulako bhavet / madhye kUrmonnatAM lauhIM patrikAM zirasi kSipet / / 284 / / parito'rdhAgulanyUnA ziraso'sau prakIrtitA / vINAzIrSAdadhastAcca sArdhayaGgulataH sthitam // 285 // UrdhvAdho dairyabhArandhra vistAre'rdhAGgulAyatam / tiryagdairdhyA tAvadanyadrandhaM cobhayatomukham // 286 / / tiryagrandhre calaM zaGkumUrdhvarandhraniviSTayA / lauhyA sArikayA yuktaM nyasetyAntAntaraM punaH / / 287 // sArikAyAH ziromUle banIyAtkAkubhe sudhIH / tantrIrandhAtpuraH svAighidvayaGgule meDhako bhavet // 288 / / ucchAye utsedhe dvayaGgulam | kakubhasya daNDaM vINAdaNDamadhye nikSipet / daNDAMza: daNDasya azo'vayavaH, tAvAn zeSyaH avazeSaNIyaH, yAvati zeSe agulakaH tRtIyAMzAdhika: tantryA bhAgo'vayavaH vINAdaNDasya ante kakubhasya ziro madhyAnteSu sthiro bhavet / madhya iti / madhye kUrmavat unnatAM lauhIM lohaghaTitAM patrikAM kakubhasya madhye zirasi ziromadhye kSipet sthApayet / asau patrikA zirasaH paritaH sarvapradezebhya ardhAGgulanyUnA yuktA / vINeti / vINAyAH zIrSapradezaH, tasmAdadhastAt ghagule pradeze sthitamUrdhvamadhazca dIrgharandhaM kuryAt / tadvistAraH ardhAGgulapramANam , tiryak daiye'pi tAvat ardhAGgulAyAmam , evaM dvitIyaM randhramubhayatomukhaM kuryAt / tatra tiryagrandhre calaM bhramaNayogyaM zakum UrdhvarandhrasthitayA lohakRtayA sArikayA nalikayA yuktaM nyaset kSipet / sArikAyAH prAntAntaraM punaH kAkubhe kakubhasaMbandhini ziromUle banIyAt / tantrIti / tantrIrandhrAt puraH pUrvapradeze sapAdadvayagula 37 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 saMgItaratnAkara: sa ca syAtkartarIyukto gale randhrAnvito'thavA / kartaryA galarandhra vA sArikA tAM nivezayet // 289 // tadrandhe daNDAntarAlaM vidadhyAtsayavAGgulam / meDhakAtpurataH zaGkuH sthiraH sArdhAgulAntare // 290 // tiryagrandhra nivezo'sya calazaGkuvadiSyate / calazaGkubhrAmaNAdi jJeyaM pUrvoktarItitaH // 291 // gRdhravakSosthijA yadvA ttpaadaasthismudbhvaaH| kAMsyamayyo'thavA lauhyo nalikAH sArikA matAH // 292 / / sArdhAGgalAstAH paridhau daNDapRSThe nivezayet / yanmeDhakaziromadhyAdupakramyAntaraM bhavet // 293 // sArImastakamadhyAnAM tadidAnIM nirUpyate / AdyAntaraM tatra yavAdhikaM paJcagulaM matam / / 294 / / dvitIyamantarAlaM tu caturaGgulamuttaram / tasmAttRtIyaturye tu yavanyUne mate satAm // 295 // pramANakaH meDhakaH zaGkurbhavet / sa ca kartarIyukto randhrayukto vA kArya: / tatra kartaryA galarandhra vA sArikAM nivezayet / tadrandhreti / tasya randhrasya daNDasya ca madhyaM yavAdhikaikAGgulamitaM kuryAt / meDhakAt pUrvapradeze sthiraM bhramaNayogya zakuM sArdhAlAntare tiryagrandhre calazaGkuprakAzane nivezanIyaH / asya zakubhramaNaM tantrIdADharyArtham ; zaithilyArtha viparItabhramaNaM vA sthiratarArtha ca kIlakabandhanaM pUrvavat jJeyam | gRdheti / gRdhrasya vakSaHsthitaM yadasthi tadudbhavAH nalikAH kartavyAH / yadvA ; athavA gRdhrapAdAsthijAtAH, athavA kAMsyaghaTitA:, Ahosvit lohamayyaH, tA: sArdhAGgulapramANA: paridhau vartulapramANe daNDasya pRSTe sthApayet / meDhakasya ziromadhyamArabhya sArIziromadhyAnAM yadantaraM tatpratijJAyAha-AdyAntaramiti / tatreti / tatra tasyAM kiMnaryAm , Adya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 SaSTho vAdyAdhyAyaH yavAdhikavyaGgulaM tu jJeyaM paJcamamantaram / yavonadvayagulaM SaSThaM sayavadvayamulaM punaH // 296 // antarAlaM saptamaM syAtsArdhadvayaGgulamaSTamam / navamaM tu yavA!naM sArdhAGgulamitaM matam // 297 // dazamaM dvayaGgulaM hInaM yavonaikAdazaM tataH / dvAdazaM tu tRtIyAMzanyUnaM tasmAttrayodazam // 298 // satRtIyAMzAGgulaM syAdagulaM tu caturdazam / dvitIyAntarato'dhastAnyasyettumbamadhomukham / / 299 / / anyatkakubhamUrdhvAdhastumbakaM saMnivezayet / SaTtriMzadagulaM cakre paridhistvAdyatumbake / / 300 // kiMcinyUnaM tvadhastumbaM paridhau syAdadhastanam / IpadaspaSTasarikA sArikAstA nivezayet // 301 // mardaneneSTakAcUrNamizreNa zleSaNaM dRDham / sArINAmathavA vastramapI mizreNa saMmitam // 302 / / mantaraM yavAdhikapaJcAGgulam ; dvitIyamantaraM tu caturaGgulam ; tRtIyaM caturtha ca dvitIyavat yavanyUnacaturaGgalam ; paJcamaM tu yavAdhikatryaGgulaM jJeyam ; SaSThamantaraM yavonatryaGgulam ; saptamamantarAlaM punaH sayavadvayaGgulam ; aSTamaM sArdhadvayagulam ; navamaM tu ardhayavonaM sArdhAGgulam ; dazamaM dvayagulam ; ekAdazaM tu yavahInaM dvayaGgulam ; dvAdazaM tu tasmAdekAdazAt tRtIyAMzAdUnam ; trayodazamaGgulatRtIyAMzahInam ; caturdazamekAgulapramANakamiti / dvitIyeti / dvitIyAntarasya adhastAt adhomukhaM nyasyet / anyad dvitIyaM tu vaktraM kakubhasya zirasordhvasthaM sthApayet / prathamatumbasya vaktre paridhi: vartulapramANaM SaTtriMzadagulAni / tato'dhastane tumbe pUrvatumbAt paridhau kiMcinnyUnaM syAt / ISaditi / sArikA: kiMcit aspRSTasArikApRSThe tantrikA vA nivezayet / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 saMgItaramAkaraH muktatantrIbhavaM kRtvA svaramAdyaM caturdazam / svarAH pare syuH sArINAM caturdazabhirantaraiH // 303 / / saptakadvayamevaM syAdekatArasvarAdhikam / yathAsvaM svaradezAMzaiH zrutistasyA vitanvate / / 304 / / dvivAstato'dhikAH sArIrnibadhIyAtpare tviha / lakSayantyantarANyAsAM svarAvirbhAvato budhAH // 305 / / zrIzArGgadevopadezAttadbodhaH sulabho nRNAm / kecitrayodazaivAtra sArInidadhate budhAH // 306 // bRhatI kiMnarItyeSA zArGgadevena kIrtitA / iti bRhatI kiMnarI madhyamAyAM daNDadairghya tricatvAriMzadaGgulam // 307 // paridhidRzyate tatra dviyavonaSaDaGgulaH / sArdhavyaGgulavistAraM pAgdairdhya kAkubhaM ziraH / / 308 // sArINAM vizeSaNaM saMyojanamiSTakAcUrNamizreNa mardanena kAryam / athavA vastramaSImizreNa kaTayorvimuktayA tantryA jAtaM prathamaM svaraM ca kRtvA sArINAM caturdazabhirantaraiH madhyapradezairantye caturdaza svarAH syuH| evaM paJcadazabhiH svaraiH mandrasaptakaM, madhyasaptakaM syAt / tArasaptakasya ekasvaro'dhiko bhavati / svarapradezAnAmaMzaiH yathAsvaM, dvizrutau svare dvAbhyAmaMzAbhyAm , trizrutau tribhiraMzaiH, catuHzrutau caturbhiraMzaiH zruti: vitanvate vistArayantIti / matAntaramAha-dvitrA iti / eSA bRhatI kiMnarI zArGgadevenoktA // 279-306- // iti bRhatI kiMnarI (su0) madhyamAM kiMnarI lakSayati-madhyamAyAmiti / madhyamAyAM kiMnoM daNDasya tricatvAriMzadaGgulapramANakaM dairghya paridhiH vartulapramANaM tu daNDasya yava Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 293 kSipetkakubhadaNDasya vINAdaNDe'Ggulatrayam / tAvAMzca parizeSe'sau yAvataH parizeSaNe // 309 // daNDAntazIrSamadhyAntaH sArikAvayavasthitiH / vatIyabhAgarahitAGgulanayamito bhaveta // 310 // daNDAnte sArikotsedhaH syAdyavonAGguladvayaH / tadartho meDhakopAntye sArINAmantaraM tviha // 311 / / prathamaM prathitaM prAjJaiH sArdhAGgulacatuSTayam / dvitIyamantaraM meyaM sayavairaGgulaitribhiH / / 312 // tRtIyaM tu tRtIyAMzAbhyadhikaistribhiraGgulaiH / caturtha vyaGgulaM proktaM paJcamaM sArikAntaram / / 313 // yavAdhikAbhyAM sArdhAbhyAmagulAbhyAM mitaM matam / SaSThaM yavadvayanyUnadvayalalaM saptamaM punaH // 314 // sayAvArdhAguladvandvamaSTamaM tvaGaguladvayam / aGgulaM sayabadvandvaM navamaM dazamaM punaH / / 315 / / yavonamaGguladvandvamantaratritayaM punaH / itaH parasyAH pratyekaM sapAdAGgulasaMmitam // 316 // iti madhyamA kiMnarI dvayonAni SaDaGgulAni / kAkubhaM kakubhasaMbandhi ziraH sArdhAgulatrayavistAra deya syAt / kSipediti / vINAdaNDe kakubhadaNDamaGgulitrayaM kSipet / asau kakubhadaNDastAvat parizeSaNIyaH / yAvata: parizeSaNe kriyamANe daNDAdiSu sthitaH tRtIyabhAgahInAGgulitrayamito bhavati daNDasya ante prAnte vartamAnAyA: sArikAyA utsedha: yavonamaguladvayaM, meDhakopAnte vartamAnAyAH sArikAyA utsedhaH tasmAdardha: / sArINAmantarapradezapramANamAha-sArINAmiti / prathamamantaraM sArdhamaGgulacatuSTayaM prAjJaiH prathitaM vistAritam ; dvitIyamantaraM yavAdhika Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 saMgItaratnAkaraH vizeSo'yamihAnyattu lakSma syAd bRhatIgatam / lavIdaNDagataM dairghyaM syAtpaJcatriMzadaGgulam || 317 // paridhistu tRtIyAMzAbhyadhikAGgulapaJcakaH / agulatrayavistAraM kakubhasya zirobhavet // 398 // pUrvavatkAkubho daNDo vINAdaNDe nidhIyate / parizeSastathA sA syAdyathA daNDAntatantrikA // 319 // A kakubha ziromadhyAdbhavetyaGgulasaMmitA / daNDAnte sArikotsedhaH syAtsArdhAGgulasaMmitaH // 320 // tadardhe meDhakopAnte tatrAdyaM sArikAntaram / proktaM yavenAbhyadhikaizcaturbhirmitamaGgulaiH // 321 // maGgulena meyaM mAtavyam ; tRtIyamantaramaGgulatRtIyAMzAdhikaiH tribhiraGgulairmAtavyam; caturthamantaraM tryaGgulena; paJcamaM yavAdhikasArdhadvyaGgulam ; SaSThaM yavadvayena hInaM dvayaGgulam ; saptamaM yavasahitaM sArdhAGguladvayam ; aSTamaM dvayaGgulayavadvayAdhikam ; navamaM dazamaM ca yavonAGguladvayam ; dazamAdanantaramavayavatrayasapAdAGgulapramANam / ayaM vizeSa uktaH / iha anyattu lakSma lakSaNaM tu bRhatIgataM madhyama kiMnaryA jJAtavyam // - 307-316- // iti madhyamA kiMnarI (su0 ) laghvI kiMnarIM lakSayati-ladhvIti / laghvyAH kiMnaryA daNDaM paJcatriMzadaGgulaM dairghyaM jJAtavyam / aGgulatritayAMzAdhikaM paJcAGgulaM paridhiH, kakubhasya ziraH tryaGgulaM syAt / vINAdaNDe kakubhadaNDasya parizeSaH tathA kartavyaH yathA daNDAntaraM kakubhaziromadhyaM vyApya tryaGgulaM syAt / sArikAntaramAha--tatreti / prathamaM sArikAntaraM yavAdhikacaturaGgulam ; dvitIyaM yavadvayAdhikaM dvyaGgulam ; tRtIyamekayavonaM dva yaGgulam ; turya caturthAzanyUnaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH dvitIyaM dviyavopetAGguladvandvamitaM bhavet / yavonAbhyAmaGgulIbhyAM tRtIyaM mIyate budhaiH // 322 // pAdonatryaGgulaM turyamatha paJcamamantaram / yavArdhenAGguladvandvaM SaSThaM sArdhASTabhiryavaiH // 323 // saptamaM tu yavanenAGguladvandvena mIyate / sArdhAGgulaM tvaSTamaM syAnnavamaM tvaSTabhiryavaiH || 324 || dazamaikAdaze prokte sapAdAGgulake pRthaka / yavanyanAgulamitaM dvAdazaM ca trayodazam || 325 || anyattu laghurkina lakSma pUrvavadiSyate / na bRhatyadhikaM mAnaM na hInaM triMzadaGgulAt // 326 // AdartavyaM kiMnarINAM raktimAdhuryavarjanAt / etayorantarAle tu yatheSTaM mAnakalpanA || 327 || iti laghvI kiMnarI 295 tryaGgulam ; paJcamamardhayavanyUnaM dvyaGgulam ; SaSThaM sArvairaSTabhiryavairyuktam / ayaM tu lakSaNe vizeSa uktaH - saptamaM tu yavonena aGguladvayena mIyate ; aSTamaM tu sArdhAGgulena ; navamaM tvaSTabhiryavai: ; dazamaikAdaze pRthak sapAdAGgulake prokte ; dvAdazaM trayodazaM ca yavanyU nADgulamitaM kAryam / anyat sarve lakSma laghukinaryA pUrvavat jJAtavyam / na bRhatyadhikamiti ; kiMnarINAM bRhatyadhikaM triMzadaGguladIrghamAne hInaM nAdartavyam / kutaH ? raktimAdhuryayoH varjanAt, lopAdityarthaH / etayoH ; madhyamalaghvyoH kiMnaryoH svecchayA antarAlamAnaM kalpayitvA svarasthAnAni jJAtuM tadvida: ; vaiNikAH samarthAH // - 317-327 // iti laghvI kiMnI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH zaktA vivektumatrApi svarasthAnAni tadvidaH / pradarzanArthI keSAMcidrAgANAM vAdanakramam / / 328 / / asyAM kiMnaravINAyAM vakti zrIkaraNezvaraH / sthAyinaM madhyamaM mandraM madhyaM vA sthAyinaH parAn // 329 // Aru panisAnpaJcAvarodha kramataH svarAn / SaDjataH sthAyiparyantAdyadAhanyAttu dhaivatam || 330 || madhyamAdeH samAkhyAtaM svasthAnaM prathamaM tathA / dvayardhamardhasthitaM tadvadAruhya dviguNaM svaram || 331 || AdyaM svasthAnamAtiSThetsvasthAnatritaye pare / asaMbhave pUrvapUrvasvarasya tu paraM param / / 332 / / krameNa svaramArohetsarvarAgeSviti sthitiH / iti madhyamAdiH (ka0 ) atha kiMnarIvINAyAM keSAMcidadhunA prasiddhAnAM rAgANAM vAdanakramaM darzayitumAha -- pradarzanArthamityAdinA / tatrAdau madhyamAdeH svasthAnacatuSTaye svarasaMnivezamAha - sthAyinaM madhyamamityAdi / mandraM madhyamaM madhyaM madhyamaM vA sthAyinaM kRtvA, sthAyinaM rAgasthitaM sthAnamityarthaH / tathaiva sthAyilakSaNaM prAgevoktam ; 'yatropavizyate rAgaH svare sthAyI sa kathyate' iti / sthAyimandramadhyamAt madhyamamadhyamAdvA, parAna panisAna, Aruhyeti; anenAsmin rAge dhaivatasya tatsaMvAdina RSabhasya ca varjyatvamavagantavyam / kramataH SaDjataH sthAyiparyantAn paJcasvarAnavaruhya, sanidhapamAni - tyarthaH / anena avarohe kacidvarjasyApi svarasyoccAraNaM rAgahAnikaratvAbhAvenAbhyupagantavyaM bhavati / yadAhanyAttu dhaivatamiti / dhaivatasvaramAhataM gamakayuktaM kuryAdityarthaH / tadA madhyamAdeH prathamaM svasthAnaM bhavati / pare svasthAna 296 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH kinarIvAdakA: prAya: sthAyinaM paJcamaM svaram // 333 // rAge kurvanti baGgAle tadajJAnavijRmbhitam / 297 tritaya iti / dvitIyatRtIyacaturtheSu svasthAneSvityarthaH / dvitIye dvardhasvara - mAruhya, dvayartha iti sthAyinazcaturthasvara uktaH / tRtIye ardhasthitaM svaramAruhya dvayardhvadviguNamadhyasyordhvasthita uktaH / caturthe dviguNaM svaramAruhya, dviguNo nAma sthAyisvarAdaSTama uktaH / tatra AruhyetyasyAyamarthaH - dvayarthAdiSu sthitvA rAgaM pradarzayediti / AdyaM svasthAnamAtiSThediti pratisvasthAnaM yojyam / sakalarAgasAdhAraNaM nyAyaM darzayati - asaMbhava ityAdi / pUrvapUrvasvarasyAsaMbhavastu tasya varjyatvena draSTavyaH // - 328-332- // iti madhyamAdi: (1) (su0) evaM vINAsvarUpamuktvA vidikpradarzanAya keSAMcidrAgANAM vAdanakramaM vaktuM pratijAnIte - pradarzanArthamiti / sthAyinamiti / mandrasthAnasthaM madhyasthAnasthaM vA madhyamasvaraM sthAyinamAsthAya kRtvA, tatparAn panisAn paJcamaniSAdaSaDjAn Aruhya AroheNa gatvA, SaDjata: SaDjasakAzAt sthAyimadhyaparyantAn svarAn paJca kramAdavarohet / yadi dhaivatamAhanyAt tADayet tadA madhyamAdisaMjJakasya rAgasya prathamaM svasthAnam / dvayardhamardhasthitaM ca svaramAlaptilakSaNe lakSitaM svaraM dviguNamAruhya AdyaM svasthAnamAtiSThet kuryAt / evaMvidhaM svasthAnatritayamanyadbhavet / pUrvapUrvasvarAbhAve paraM paraM svaraM kramAdArohet / ayaM madhyamAdirAgokta eva vidhiH sarvarAgeSu boddhavyaH // -328-332- // iti madhyAmAdi: ( 2 ) (ka0 ) atha baGgAlAkhyadezIrAgabhedasya lakSyalakSaNa virodhamudbhAvya pariharati - kiMnarIvAdakA ityAdi / tadajJAnavijambhitamiti / teSAM (su0 ) kiMnarIvAdakA iti / kiMnaryA vAdakAH sarve'pi vaiNikA: 38 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 saMgItaratnAkaraH graho hi madhyamo rAgasyAsya zAstre prakIrtitaH // 334 // yadvA lakSyapradhAnAni zAstrANyetAni manvate / tasmAllakSyaviruddhaM yattacchAstraM neyamanyathA / / 335 // madhyamAdipadaM jJeyaM paJcamAyupalakSaNam / prAthamyasAmyato yadvA niyamAdRSTakalpanA // 336 // madhyamAdigrahe kAryA nanvasminmadhyame grahe / adhastanaH syAdgAndhAro madhyamaH paJcame grahe // 337 / / turyAdivyatyaye'pyevaM rAgasAmyaM kathaM bhavet / lakSaNaparijJAnAbhAvAt tatkRtaM lakSyamaprAmANikamityarthaH / zAstroktaM lakSaNaM darzayati-graho hIti / evaM lakSaNavirodhAt lakSyasyAsamIcInatAmuktvA viSayavyavasthayA atra lakSyasyaiva prAdhAnyaM darzayati-~~yadvA lakSyeti / etAni zAstrANi dezIviSayANItyarthaH / lakSpradhAnAni ; lakSyameva pradhAnaM yeSAM tAni / manvate, AcAryA iti zeSaH / tasmAt kAraNAt lakSyaviruddhaM yattu zAstraM vaGgAlarAgAdeH madhyamagrahatvAdyabhidhAyakaM tacchAstram-anyathAneyamiti / yathA lakSyavirodhi na bhavati tathA vyAkhyeyamityarthaH // -333-335 // baGgAle rAge paJcamamaMzasvaraM kurvanti / tadanucitam / yato'sya baGgAlasya zAstre madhyamo grahasvara uktaH, grahasahacAritvAdaMzasya tenaiva cAMzena bhavitavyamiti / yadveti / athavA saMgItazAstrANi lakSyapradhAnAni / tato lakSyAvirodhena vyAkhyeyAni // -333-335 // (ka0) tadanyathAnayanaprakArameva darzayati---madhyamAdipadamiti / paJcamAdhupalakSaNatve hetumAha--prAthamyasAmyata iti / asyAyamarthaHmUrcchanAsvarUpanirUNAvasare, 'SaDjasthAnasthitaiAthai rajanyAdyAH pare viduH' (saM. ra. 1-4-14) iti dezIprapaJcamabhisaMdhAyoktam / tena dezyAM SaDjasthAna Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 299 eva niSAdAdyAH samAvezyante / tadA sarveSAmapi prAthamyaM samAnaM bhavati / ataH prAthamyasAmyena hetunA madhyamAdipadaM paJcamAdyupalakSaNaM bhavatIti / tasmAdasya vaGgAlasya dezIrAgatvAt atra lakSaNe mahatvena madhyamasya vacanaM lakSyaprasiddhapaJcamopalakSaNamiti lakSyasya prAdhAnyAt tadvirodhilakSaNaM tadanusAreNa netavyamiti mantavyam / pakSAntareNa virodhaM parihartumAha-yadveti / madhyamAdigrahe vaGgAlAdInAM lakSyaprasiddhapaJcamAdigrahatvaparihAreNa zAstroktamadhyamAdigrahatve kRte he niyamAdRSTakalpanA kAryA / atra raktilAbha eva dRSTaM phalam / tattu yathA tathA vA bhavatyeva, sthAnasyaikatvAdityaniyame prasakte zAstreNa niyamo vidhIyate / tena niyamenAdRSTaM phalaM kalpyate / tasmAt niyamAnuSThAne'bhyadhikamadRSTaM phalaM bhavati ; yathA prAGmukhatvena bhojane / tathA vaGgAla - syAsya madhyamagrahe'bhyadhikamadRSTaM phalamiti bhAvaH / imaM pakSamAsthAya codayati - nanviti / asmin vaGgAlarAge, madhyame svare grahe sati gAndhArastasya madhyamasyAdhastanaH syAt / paJcame grahe sati madhyamaH paJcamasyAdhastanaH syAt / evaM pakSadvaye'pi / turyAdivyatyaya iti / madhyamasya grahatve niSAdasturyaH ; paJcamasya grahatve'pi SaDjasturyaH ; AdizabdenArdhasthitASTAdayo gRhyate / evaM sarveSAM svarANAM vyatyaye sati rAgasAmyaM kathaM bhavedityAkSepaH // 336, 337- // i tadeva vyAkhyAnamAha - madhyamAdIti / atra madhyamo'Mza: / prAthamyasAmyata iti / atra madhyamAdipadaM paJcamAderupalakSaNam, prathamaprayuktatvena samAnatvAt / tatazca svecchayA yaM kamapi svaraM sthAyinaM kuryAdityarthaH / athavA yasmin kasmizcit svare svecchayA sthAyini rAge kRte utpadyata eva / paraM tu madhyame sthAyini kRte puNyavizeSo bhavatIti niyamAdRSTArthe madhyamAdigrahoktiriti / AkSipati -- nanviti / nanu madhyamegrahe kriyamANe adhastano gAndhAraH, paJcame tu adhastano madhyamaH / evaM madhyame grahe turyo niSAdaH, paJcame grahe SaDjaH / evaM sarveSAM svarANAM vyatyaye kathaM rAgasAmyam ? // 336, 337- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH niHzaGkoca samAdhatte gAndhArAdyaprayojakam / / 338 / / kiMtu sthAyinamArabhya ye syusturyAdayaH svraaH| rAgAbhivyaktizaktAH syunenu zAstreSvanathikA / / 339 // SaDjAyuktiH prasajyeta satyaM tatrocyate tvidam / madhyamAdigrahaH zAstre niyatastadapekSayA // 340 // turyAdayo niSAdAdyA bhavantItyupapadyate / (ka0) tasya samAdhAnaM kartumAha-niHzaGko'treti / gAndhArAdyaprayojakamiti / madhyame grahe gAndhAro'dhastanaH, Adizabdena paJcame grahe madhyamo'dhastana iti ca sarvamaprayojakam / kiMtu sthAyinamArabhyeti / SaDjasthAnasthitaM madhyamasthAnasthitaM vA svaramArabhya / turyAdaya iti / tattatsthAnaprAdhAnyena tattadgrahAnusAreNa ca nIto'dhastAt turyAdayaH svarAH rAgAbhivyaktizaktAH syurityuttaram / yadyevaM zAstreSu Sar3ajAdhuktiranarthikaiveti prasajyeteti zaGkate-nanviti / SaDjAdyuktiriti / SaDjAdInAM grahatvAdyaktirityarthaH / ardhAGgIkAreNa pariharati-satyamiti / atra raktilAbharUpadRSTaphalAya sthAnasyaiva prayojakatvAt tadartha SaDjAdyaktiranarthikaivetyaGgIkRto'zaH / tathApi nAnArthakA / adRSTaphalApekSayA zAstre madhyamAdInAM niyatatvAditi parihAraH / tadapekSayA; zAstraniyatamadhyamAdigrahA. pekSayA niSAdAdyAsturyAdayo bhavanti // -338-340- // ___ (su0) pariharati-ni:zaGka iti / atra gAndhAraniSAdAdiprayojakaM na bhavati / kiMtu sthAyyapekSayA adhastanatvaturyAdirAgAbhivyaktau prayojakamiti / punarAkSipati-- nanviti / zAstre SaDjAdInAmuktirevaM satyanArthakAM prApnoti / ardhAGgIkAreNa pariharati-satyamiti / madhyamAdigrahoktiH zAstre niyamAdRSTakhyApanArthamityuktam / tadapekSayA niSAdAdayaH / evaM turyAdayo'pIti niyamopapattiH // -338-340- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH grahAMzanyAsaniyamo yadvA zAstrasya gocaraH || 341 // gumphaH svarAntarANAM tu lakSyastho na virudhyate / sarvatra parihAro'yaM lakSye lakSmAvirodhini / / 342 / / dezIrAgeSu nirNItaH zArGgadevena sUriNA / 301 ; (ka0) prakArAntareNApyanarthakatvaM parihartumAha - grahAMzetyAdi / grahAMzanyAsaniyamaH ; grahAMzanyAsAnAmeva niyamaH, zAstrasya gocaraH viSayaH / svarAntarANAM gumpha iti / svarAntarANi grahAMzanyAsebhyo'tiriktAni, apanyAsAdayo'ntaramArgasvarAcocyante / teSAM gumphastu lakSyasthaH zAstreNa na virudhyata iti vA ardhAGgIkAreNa parihAraH // 349 // (ka0) uktaH parihAro'nyatrApi yojanIya ityAha- sarvatreti / dezIrAgeSviti / rAgAGgabhASAGga kriyAGgopAGgarAgA dezIrAgA iti prAguktAH / teSvayaM virodhaparihAro nirNIta iti / anena zuddhasAdhAritAdiSu grAmarAgAdiSu mArgarAgeSu lakSaNasyaiva prAdhAnyAt tadanusAreNa lakSyasyonneyatvAt virodha eva na prAptaH, tatra kutastatparihAra ityabhiprAyo veditavyaH / tathAhi mUrcchanAlakSaNAvasare; " madhyasthAnasthaSaDjena mUrcchanArabhyate'grimA / adhastanairniSAdAdyaiH SaDanyA mUrcchanAH kramAt // ' iti, (saM0 20 1 4 12, 13) (su0 ) prakArAntareNa parihAramAha -- yadveti / svarAntarANAmapi lakSyastho gumphaH prahAditvena prayoga: zAstrasya gocara eva aniSiddhatvAt / tasmAt na virudhyata iti // - 341, 342- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 saMgItaratnAkaraH madhyamaM sthAyinaM kRtvA gAndhArAttadadhastanAt // 343 // pazcAruhya niSAdAntAn gaparyantAvarohaNam / kRtvA sthAyiniSAdau ca vidhAyAhatya dhaivatam // 344 // sthAyyantamavaroheccedbaGgAlo jAyate tadA / iti baGgAla: tathA, ' madhyamadhyamamArabhya sauvIrI mUrcchanA bhavet / SaDanyAstadadho'dhaHsthasvarAnArabhya tu kramAt // (saM0 20 1-4-13, 14) iti ca jAtyAdyantarabhASAntaramArgaviSayatvena yaH pakSa uktaH tatra SaDjAdigrahatvokteranyathAbhAvAbhAvAdvirodho nodetyevetyalam // -342, 342- // (ka) evaM dezIrAgaviSayayorlakSyalakSaNayorvirodhaM parihRtya prakRtamanusaMdadhAno baGgAlarAgasya svarasaMnivezaM darzayati-madhyamaM sthAyinamityAdi / tadadhastanAt gAndhArAditi lyavlope paJcamI / gAndhAramArabhyetyarthaH / niSAdAntAn pazcAruhyeti / gamapadhanInityarthaH / gaparyantAvarohaNaM kRtveti| nidhapamagAnavaruhya sthAyiniSAdau ca madhyamanI vidhAya dhaivatamAhatya, AhatAkhyagamakayuktaM kRtvA sthAyyantaM madhyamAntamavarohedyadi tadA baGgAlo jAyata iti baGgAlasya prathamaM svasthAnamityarthaH / paramapi sthAnatrayaM madhyamAdivadunneyam // -342-344- // iti baGgAlaH (2) (su0) baGgalotpattiprakAramAha-madhyama iti / madhyamaM svaraM sthAyinamaMze kRtvA tRtIyaM caturthaM ca svaramuccArya madhyamasthitAt gAndhArAt niSAdaparyantaM paJcasvarAnAruhya tAvatparyantamavarohaNaM kRtvA sthAyini coccArya dhaivatamAruhya sthAyyavadhitvAvarohaNe baGgAlaH // -343, 344- // iti bahAlaH (2) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH dhaivataM sthAyinaM kRtvA tRtIyaM ca caturthakam // 345 // tasmAtkRtvAvaroheNa sthAyiparyantametya ca / tRtIyaM ca tato'dhasthaM vidhAya sthAyinaM vrajet || 346 // yadA tadA bhairavaH syAllakSye sthAyI niriSyate / iti bhairava: sthAyino dhaivatAtpUrvaM svaramAgatya tatparAn // 347 // paJcAnAru turye ca dvitIyaM dviH prayujyate / sthAyini nyasyate rAgo varATI jAyate tadA // 348 // lakSye tu dRzyate sthAyI kiMnaryAmRSabhasvaraH / iti varATI 303 (ka0) atha bhairavamAha - dhaivataM sthAyinamityAdi / lakSye sthAyI nirIkSyata iti / lakSaNe dhaivata uktaH / nirniSAda : sthAyI iSyata ityanvayaH // - 345, 346- // iti bhairava: (3) (su0) bhairavaM lakSayati - dhaivatamiti / dhaivatamaMzaM kRtvA tasmAt dhaivatAt tRtIyapaJcamAvavaruhya sthAyiparyantaM samAruhya sthAyinastRtIyamadhyamAvuccArya sthAyiprApto bhairavaH / etasya lakSye niH niSAdaH sthAyI lakSyate // -349, 346- // iti bhairava: (3) (ka0 ) itaH paraM, ' sthAyino dhaivatAtpUrvam' ityArabhya, ' evaM katipaye rAgAH' ityantena granthasaMdarbheNa varATyAdInAM rAgANAM svarasaMniveza (su0 ) varATyutpattiprakAramAha -- sthAyina iti / dhaivatAt sthAyinaH pUrvaM paJcamamuccArya, tataH paJcasvarAnArohet, adhaH sthAyinau dvitIyaturIyau dviH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 saMgItaratnAkaraH sthAyinaM madhyamRSabhaM kRtvA dvau tadadhastanau || 349 // gatvA sthAyinamArabhya trInAruhyAvaruhya tu / pazca svarAnnyasyate cedRSabhe gurjarI tadA / / 350 // ho gAndhAra evAsyA dRzyate lakSyagocare / sa gurjarI uktarItyA draSTavyaH / atra prakaraNe- - sthAyIti grahaparyAyatvena mantavyam / nahi kacid mahAdyatiriktasyAMzasya saMbhave'pi tatparyAyatvena ; anyathAtra sthAyigrahayorbhede'GgIkriyamANe sati gurjaryAH, 'sthAyinaM madhyamRSabhaM kRtvA ' ityuktvA ' graho gAndhAra evAsyA dRzyate lakSyagocare' iti / tathA dezIsaMjJake rAge, 'RSabhaM sthAyinaM kRtvA ' ityuktvA, ' gAndhArastu maho dezyA dezIvediSu dRzyate ' iti / tathA dezAkhyasaMjJake rAge, 'sthAyinaM madhyagAndhAraM kRtvA ' ityuktvA, ' lakSye dRSTo'syA madhyamo grahaH ' ityevamAdiSu lakSyalakSaNayorvirodhodbhAvanamanupapannaM syAt / kiMca baGgAlarAge kiMnarIvAdakAH paJcamaM svaraM sthAyinaM kurvantItyAdikAyA AkSepaparaMparAyAH, ' graho hi yadhyamo rAgasyAsya zAstreSu kIrtitaH' ityAdinA mahatA yatnena kRtA parihAraparaMparApi nirarthikA syAt / ato'tra graha eva sthAyI sthAyeva graha iti mantavyam / subodhamanyat // - 347-400- // iti varATI (4) prayujya sthAyini dhaivate samAptau varATI / loke tu RSabhasvara: sthAyI dRzyata iti // -347, 348- // : iti varATI (4) (su0 ) gurjarImAha - sthAyinamiti / madhyasthAnasthaM RSabhaM sthAyinaM vidhAya tadadhastanau SaDjaniSAdau prApya RSabhAt trIn svarAnArohAvarohAbhyAM gatvA mahe RSabhe samAptau gurjarI | lakSye gAndhAro grahaH // -349, 350- // iti gurjarI (5) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 SaSTho vAdyAdhyAyaH madhyaSaDjAd grahAtpUrva svarametya tRtIyakam // 351 / / turya coktvA dvitIyAdIMstrInAruhyAvaruhya ca / grahanyAsAdvasantaH syAlakSye tvasyarSabho grahaH // 352 / / ___ iti vasantaH madhyaSaDja grahaM kRtvA tRtIyaM ca caturthakam / uktvA dvitIyatRtIyau spRSTvA turya ca pazcamam // 353 / / etatkrameNAvarohastyaktvA sthAyidvitIyakam / sthAyipUrvAntamAgatya grahaM tasmAttRtIyakam / / 354 // turya tatastRtIyaM ca procyate nyasyate grahe / dhannAsI syAttadA dRSTo lakSye syAtpaJcamo grahaH // 355 // iti dhannAsI RSabhaM sthAyinaM kRtvA paraM spRSTvA tataH param / vilambya turyamAndolya spRSTvA turyAdadhastanau // 356 // (su0) madhyaSaDjAditi / madhyasthAnasthAt SaDjAt sthAyino'vasthitaM svaramuccArya, tata: turya coccArya dvitIyAdIn trIn svarAnArohAvarohAbhyAM gItvA grahe SaDje samAptau vasantaH / lakSye tvasya RSabho grahaH / / -351-352 // iti vasantaH (6) (su0) madhyeti / madhyasthAnasthAt SaDjaM grahaM kRtvA, tRtIyacaturthAvuccArya, tRtIyadvitIyaturIyapaJcamAn prApya, dvitIyavarja sthAyyadhastanAvadhizvAvaroheNAgatya, tasmAt grahatRtIyAdInuccArya grahe samAptau dhnaashrii:| asyA lakSye paJcamo grahaH // 353-355 // iti dhanAzrI: (7) (su0) RSabhamiti / RSabhaM sthAyinaM kRtvA, tasmAt paraM dvitIya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH grahAniHsaraNaM kRtvA parau procya dvitIyakam / etya sthAyini cenyAso dezIrAgastadA bhavet // 357 // gAndhArastu graho dezyAM dezIvediSu dRzyate / ___ iti dezI sthAyinaM madhyagAndhAraM kRtvAdhasturyametya ca // 358 // tasmAdASaSThamAruhya svarAMstAnavaruhya ca / grahAdhastAttRtIyaM ca kRtvA cenyasyate grahe / / 359 // dezAkhyA sA tadA lakSye dRSTo'syA madhyamo grahaH / iti dezAkhyA iti rAgAGgANi grahAnmadhyasthitAtpaDjAd dvitIyaM svarametya ca / / 360 // spRSTvA zIghramuccArya, tRtIyaM vilambitamuccArya, caturthamAndolitaM gItvA, tRtIdvitIyau tvaritamuccArya grahasvaramRSabhaM ni:saraNaM kRtvA, niHsRtaM skhalitamiva gItvA, parau dvitIyatRtIyAvuccArya sthAyini nyAse deshiiraagH| asyAstu lakSye gAndhAro grahaH // 356, 357- // iti dezI (8) (su0) sthAyinamiti / madhyasthAnastho gAndhAraH sthAyI, tato'dhasthaM caturtha prApya, tasmAt SaSThasvaraparyantamAruhya, avaruhya ca grahAdadhasthaM tRtIyaM ca svaramuccArya, grahasvaranyAse dezAkhyA / asyA lakSye madhyamo grahaH // -358, 359- // iti dezAkhyA (9) iti rAgAGgAni (su0) prahAniti / madhyasthAnasthaH SaDjo grahaH / tato dvitIyaM svaraM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH tRtIyaM tadadhasthaM ca vilambya sthAyinaM spRzet / adhastRtIyaturthI ca taM tRtIyaM punaH svaram // 361 // kRtvA sthAyisvare nyAso DombakrI jAyate tadA / bhUpAlI sA janairuktA sthAyyasyA madhyamo mataH || 362 / / iti DombakI (loke prasiddhA bhUpAlI) mandrasthaM paJcamaM kRtvA sthAyinaM saha tena ca / Aruhya SaT svarAneSAmavarohe tRtIyakam // 363 / / vilambya kampitaM kRtvA turye sthAyinamAvrajet / krameNa yadi jAyeta tadA prathamamaJjarI || 364 // asyAstu mandragAndhAraH sthAyI lakSyeSu dRzyate / iti prathamama dhaivataM sthAyinaM kRtvAndolya tasmAdadhastanam || 365 // 307 prApya, tRtIyAdhastanau vilambena gItvA, sthAyinaM sakruduccArayet / tataH sthAyinaH sakAzAt adhaHsthitau tRtIyacaturthau gItvA, tRtIyamapyevaM nibiDamuccArya sthAyini samAptau DombakrI / sA loke bhUpAlItyucyate / asyA: sthAyI lakSye madhyamaH // 360-362 // iti DombakI (1) (loke prasiddhA bhUpAlI) (su0 ) mandreti / mandrapaJcamaH sthAyI, tena saha SaT svarAn Aruhya, teSAmevAvarohe tRtIyaM vilambitamuccArya, turIyaM ca kampitaM kRtvA sthAyiprAptau prathamamaJjarI / asyAstu sthAyI mandragAndhAraH // 363, 364- // iti prathamamaJjarI (2) ( su0 ) dhaivatamiti / dhaivataH sthAyI, tasmAt pUrvaH paJcama AndolitaH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH Aruhya caturastasmAdavarohe grahaM vrajet / yadA tadA syAtkAmodA madhyamo'syA graho bhavet // 366 // iti kAmodA iti bhASAGgAni SaDja tu sthAyinaM kRtvA tatpUrvasvarametya ca / svaradvayaM dvirAruhya tRtIyaM ca caturthakam // 367 / / prakampyAtha tRtIyaM ca vilambyAhatya paJcamam / sthAyyantamavaroheccetsvarAnRSabhavarjitAn // 368 // madhyaSaDja grahaM kRtvA saha prAcA parau svarau / pocya turya vilambyAtha tRtIyaM sadvitIyakam // 369 / / spRSTvA yadA grahe nyAsastadA rAmakRtirbhavet / iti rAmakRtiH sthAyinaM madhyamaM kRtvAdhazcaturthamupetya ca // 370 // grahAdharAMstrInAruhya svaraM spRSTvA tRtIyakam / tasmAt caturNAmArohaNam / teSAmeva grahavarjamavarohe kaamodaa| asyA graho madhyamaH // -365, 366 // iti kAmodA (3) iti bhASAGgAni (su0) madhyeti / madhyasthAnasthaH SaDjo grahaH, adhastanena saha parau dvitIyatRtIyau svarAvuccArya, caturtha vilambenoccArya, tRtIyadvitIyau zIghramuccArya grahe samAptau rAmakRtiH // 367-369- // / iti rAmakRtiH (1) (su0) sthAyinamiti / madhyama: sthAyI, tasmAdadhazcaturthamAgatya, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH mahAdhasturyaparyantamAgatyApyavarohiNA // 371 // tatastRtIyamAruhya kramAdetya prakampya ca / he nyAso yadA rAgastadA gauDakRtirbhavet || 372 // paJcamo lakSyate sthAyI lakSye syAllakSyavedibhiH / iti gauDakRti: madhyaSaDjaM grahaM kRtvAdhasthametya punarbraham || 373 || kRtvA tRtIyaturyau ca kampitaM paJcamaM svaram / vAdayitvA grahAtturya tRtIyaM sthAyinaM tathA / / 374 || dvitIyaM kampayitvA ca tRtIyaM svaramAspRzet / tato yadi grahe nyAsastadA devakRtirbhavet || 375 || asyAstu madhyamo nyAso lakSye zrIzAGgiNoditaH / iti devakRti: iti kriyAGgAni 309 tasmAt trInA rohet / tato grahAt tRtIyaM spRSTvA, avaroheNa grahAdadhastana caturtha - paryantamavaruddha, tRtIyaparyantaM cAruhya madhyame samAptau gauDakRtiH / lakSye sthAyI paJcamaH syAt // - 370-372 - // iti gauDakRti: ( 2 ) (su0 ) madhyaSaDjamiti / madhyasthAnasthaH SaDjo: grahaH, tamuccArya tadadhaHsthaM ca tRtIyacaturthau ca kRtvA paJcamaM kampayet / tatazca grahacaturthAdIn kampitAn gItvA tRtIyasvaraM spRzet zIghraM gAyet / tato yadi grahe ca nyAsastadA devakRtiH / asyA nyAsastu lakSye madhyamaH // - 373-375- // , iti devakRti: (3) iti kriyAGgAni Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 saMgItaratnAkaraH dhaivataM sthAyinaM kRtvA gaM cAdhaHsthaM punargraham // 376 // tatparaM sthAyinaM tasmAtpUrvamAgatya ca graham / Aruhya trIstRtIyAdIn paJcamAdavaruhya ca // 377 // SaT svarAn grahamuccArya tRtIyaM kampayettataH / turyapaJcamaturyAzca spRSTvA pocya tRtIyakam / / 378 // dvitIyaM ca grahe nyAso yadA syATairavI tadA / asya rAgasya gAndhAraH sthAyI lakSyeSu dRzyate // 379 // iti bhairavI mandraSaDja grahaM kRtvA madhyapaDjamupetya ca / avarohikramAdetya grahamArohiNA tataH / / 380 // pamAgatya vilambyAeM spRSTvA dhaivatamAvrajet / grahAccedavaroheNa cchAyAnaTTA tadA bhavet // 381 // iti cchAyAnaTTA (su0) dhaivatamiti / dhaivataM sthAyinaM kRtvA, gam ; gAndhAraM dhaivatAdadhaHsthaM paJcamaM punaH dhaivataniSAdau sthAyinaM tadadhaHsthaM grahaM ca saMprApya tRtIyAdIn trInAruhya, SaT cAvaruhya tRtIyaM kampayet / turyAdIn spRSTvA tRtIyadvitIyAvuccArya grahe samAptau bhairavI / asyA gAndhAraH sthAyI // -376-379 // iti bhairavI (4) ___ (su0) mandraSaDjamiti / mandrasthAnasthAt SaDjAt madhyamaSaDja gacchet / tato'varoheNa syAyiparyantamAgatya, AroheNa paJcamaM gItvA, amuM paJcamaM vilambya spRSTvA ca dhaivatamuccArayet , tadA chAyAnaTTA // 380, 381 // iti cchAyAnaTTA (5) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 SaSTho vAdyAdhyAyaH madhyaSaDjaM grahaM kRtvA tatparau dvau ca paJcamam / SaSThaM kRtvAvaruhyamau tRtIyAdavaruhya ca / / 382 // AgrahaM prAktRtIyAdvAvaruhya prAktRtIyakam / prakampya tatparaM procya grahe cennyasyate tadA // 383 / / rAmakrI syAdaso proktA bahulIpUrvikA janaiH / iti bahulIrAmakrI dhaivataM sthAyinaM kRtvA tatparaM tu vilambitam / / 384 / / spRSTvA grahadvitIyau ca grahAttu prAktRtIyakam / iMpadvilambya cAruhya grahAdInvA tRtIyakam / / 385 / / vilambya tadadhaHsthaM vAvaruhya sparzanAttataH / grahAdIstrInsvarAnspRSTvA grahamuccArya tatparam // 386 // grahe cenyasyate rAgo malhAro jAyate tdaa| rAge'tra paJcamaH sthAyI dRzyate lakSyagocaraH / / 387 / / iti malhAraH (su0) madhyaSaDjeti / madhyasthAnasthaSaDjaH dvitIyatRtIyapaJcamaSaSThAH, paJcamaSaSThAvuccArya, SaSThapaJcamAvavaruhya, tRtIyAt grahaparyantamavaruhya, pUrva tRtIyAdvAvaruhya, pUrva caturthaM kampitaM gItvA, tatparamuccArya grahasvare samAptiH kriyate cet, tadA bahulIrAmakrI // 382, 383- // iti bahulIrAmakI (6) (su0) dhaivatamiti / dhaivatamuccArya vilambito niSAdaH, tato grahadvitIyayoH sparzaH, grahAtpUrva tRtIya ISadvilambita:, grahAdInAM trayANAmArohaH, grahAdadha:sthasya vilambenoccAraNam , grahAdInAM trayANAM zIghramavarohaH / tato grahaM spRSTvA, tRtIyamuccArya grahe samAptau malhAraH / asya sthAyI paJcamaH // -384-387 // iti malhAra: (7) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 saMgItaratnAkaraH sthAyino madhyamAtpazcAvaruhya yadi mAvadhIn / mAttRtIyaM vrajettasmAdAruhya caturaH svarAn // 388 / / spRSTvA sthAyinametasmAtpUrva kRtlA vilambitam / SaDje cennyasyate gauDakarNATo jAyate tadA // 389 // lakSye tu paJcamaH sthAyI gauDasyAsya vilokyate / iti karNATagauDaH grahAnmandraniSAdAcetsamuccArya svaraM param / / 390 // tatastRtIyaturyoM ca gatvA sthAyitRtIyakam / sthAyituryaM ca kRtvAsmAtsvarAnpaJcAvaruhya ca // 391 // sthAyino'dhasturIyaM ca sthAyino'dhastanaM tataH / sthAyinaM tatparaM coktvA sthAyiturya grahAtparam // 392 / / kRtvA nyAse grahe gauDasturuSko jAyate tadA / sa eva mAlavItyuktaH sthAyI lakSye'sya paJcamaH / / 393 / / iti turuSkagoDa: (su0) sthAyina iti / madhyamAt sthAyinastRtIyasvaraparyantamAgatya, tatazcatuHsvarAnArohet / tata: sthAyinaM spRSTvA pUrva vilambitamuccArya SaDje samAptizcet, tadA karNATagauDaH // 388, 389- // ____ iti karNATagauDa: (8). (su0) grahAditi / grahaM mandraniSAdaM, tatparaM SaDja tRtIyaturyoM ca gItvA, tata: sthAyinaH tRtIyaM turya ca vidhAya, caturthapaJcamAvavaruhya sthAyinaH sakAzAtpUrva tRtIyamadhastanaM sthAyinaM coktvA, sthAyinasturIyaM dvitIyaM coccArya grahe nyAse, turuSkagauDaH / lakSye'sya sthAyI paJcamaH // -390-393 // ___ iti turuSkagauDaH (9) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 SaSTho vAdyAdhyAyaH grahaM mAlavinaH kRtvA dvitIyaM procya tatparam / laGghayellavitAdurdhvaM trINyAruhyAvaruhya ca // 394 // prakampya laGghitaM tasmAtpUrva procya grahaM vrajet / yadA tadA drAviDaH syAdgauDo'sau sAlago janaiH / / 395 // asyApi sthAyinaM prAhurlakSyajJAH paJcamaM svaram / iti drAviDagauDaH (loke prasiddhaH sAlagaH) sthAyino dhaivatAtmAcyAdavaruhyagrahAntaram / / 396 // grahaM coktvA tRtIyaM ca turya kRtvA vilambitam / / tasmAdadhastanau spRSThA tRtIyaM tu vilambayet // 397 / / spRSTvA grahAtparaM pUrvo pUrva coktvA grahe yadi / kampite nyasyate rAgastadA syAllalitAbhidhaH // 398 / / atra gAndhAramevAhuH sthAyinaM lakSyavedinaH / ___ iti lalitA ityupAGgAni (su0) grahamiti / grahaM svaraM kRtvA, tataH tRtIyamuccArya, tatparaM tRtIyaM laGghayet / ISatspRzet / tata: lavitAt svarAt , parAn trIn svarAnArohAvaroheNa gItvA, lacitaM svaraM kampayitvA, tata: pUrvamuccArya grahe samAptau drAviDagauDaH / asau loke sAlagagauDa ityucyate // 394, 395- // iti drAviDagauDaH (su0) sthAyina iti / dhaivataM sthAyinaM kRtvA, tasmAt pUrvI dvau svarau avaruhya, prahAt sthAyino'dharaM pUrva svaraM grahaM coktvA, tRtIyacaturthI vilambitau kuryAt / tataH tasmAt caturthAt dvau pUrvasvarau spRSTvA zIghra gItvA tRtIyaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 saMgItaratnAkaraH evaM katipaye rAgAH proktAH saMmugdhabuddhaye // 399 // vastutaH sarvayantreSu rAgANAM vAdanaM samam / grahAdisvarasaMbhUtidvArato'nviSyatAM budhaiH // 400 / / kiMnayA~ yaiH svaraiH svasvasthAnajairyasya saMbhavaH / rAgasya tasya taireva vaMzAdAvapi dRzyate // 401 // ___ iti kiMnarIlakSaNam pinAkyAM dhanupaH kanakacatvAriMzadagulA / dedhye syAnmadhyavistAraH syAtsapAdAGguladvayam // 402 // vilambitaM gAyet / tato grahasvaraM spRSTA grahasvarAt pUrvAt pUrvamadhastRtIyamuccArya kampite grahasvare samAptau lalitA / atra lalitAyAM lakSyavedinaH sthAyinaM gAndhAramevAhuH // -396-398- // iti lalitA ityupAGgAni __ (su0) evamiti / anena prakAreNa katipaye kecid rAgAH ajJAnAvabodhArthamuktAH / sarvayantreSu rAgANAM vAdanaM vAdanaprakAraH sadRza eva / tarhi kimartha yantrAntaranirmANaM tatrAha-grahAdIti / grahAdInAM svarANAM saMbhUtiH dvAravizeSebhyo yantrebhyaH budhairvivicyata iti / kiMnaryAmiti / kinAryA vINAyAM yaiH svaraiH yo rAga utpadyate, taireva svarairvezAdAvapIti // -399-401 // iti kiMnarIlakSaNam (ka0) atha pinAkyA niHzaGkavINAyAzca lakSaNaM sphuTArtham // // 402-417- // iti pinAkIlakSaNama (su0) pinAkI lakSayati-pinAkyAmiti / pinAkyAm , ekacatvAriM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 SaSTho vAdyAdhyAyaH ante cAzulamAnena zikhAM kuryAdadhastanIm / sapAdAGgulamAtrA tu kArmukasyottarA zikhA // 403 / / kAryAvaGguladaiyau ca pAdonAgulapiNDako / kheTako zikhayorlagau tAbhyAM tvarvAgupAntyayoH // 404 // pAdonamaGguladvandvaM vistAre mAnamiSyate / madhyaprAntAntarAle tu vistAraM kalpayetsudhIH // 405 // tantrImAnena banIyAcchikhayonipuNo guNam / mAnaM vAdanacApe syAdagulAnyekaviMzatiH // 406 // daidhye muSTau tu vistAro'trAgulitritayonmitaH / sa tvaGgulatRtIyAMzaH zikhe tyaktvAntayorbhavet / / 407 / / UrdhvAdharazikhAdvandvamAnaM pAdonamagulam / azvavAladhikezotyo guNo vAdanadhanvanaH // 408 / / tumbaM dhRtvAtha pAdAbhyAM bhuvi nyastamadhomukham / tatra lamazikhAtho; pinAkIskandhasaMzritA // 409 // zadaDagulaM dairghya, dhanuSa: kArmukasya kamrA tantrIvAdanAya koNaH kartavyaH / sA kamrAmadhye sapAdAGgulavistRtA kAryA / adhaHzikhA kArmukasyAGgulapramANA, tRtIyAt dhanuSa uttarA zikhA tu sapAdAGgulapramANA kAryA / zikhayo:, lagnAbhyAM zikhAbhyAmarvAkpradeze aGguladIrghaH pAdAGgulapiNDakAyAmaH kheTako kAryo / upAntyayormAnaM vistAre pAdonamaguladvayam / madhyamAntarAlAnAM mAnakalpanAyAM tantrIpramANena zikhayorguNaM badhIyAt / vAdanadhanuSo dIrghamAnamekaviMzatiraGgulAni / atra kArmuke muSTau, vistAraH aGgulitritayena unmita: parimita: sa muSTiH azulatRtIyAMzaM muktvA zikhayorantayoH syAt / zikhayormAnaM pAdonamagulaM jJAtavyam / vAdanasya dhanvano dhanuSo guNaH azvavAlai: kaizairvA kartavyaH / vAdanaprakAramAha-tumbamiti / adhomukhaM pRthivyAM nyasya, tumbaM ca pAdAbhyAM dhRtvA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH Akramya vAmahastasthatumbamUlena tadguNam / tato dakSiNahastasthadhanuSo vAdayejjyayA / / 410 // rAlAsaMliptayAsyAM ca svarasthAnAni nirNayet / ekatantrIvadadharAdharatAratayA sudhIH // 411 // ___ iti pinAkIlakSaNam vadhyamAntAtirikteze tantrI dairye catuSkarA / uparisthe kacitkASThe prAntenaikena badhyate // 412 / / prAntAntareNAnyakASThe'dhasthe sAdhekarAyate / / sthaulyenAlApinItulye tyaktvAgrAdaGguladvayam // 413 // tantrI baddhA tato'dhastAttumbamAbaddhaya dAru tat / vAmorumUlAkrAntAgraM javAyAM kuJcitAkRto // 414 // bhUlamabAhyapArthAyAM vAmAyAM nyasya jaGghayA / Akramya vAmetarayA pinAkyAmiva vAdanam / / 415 / / UrdhvA zikhA pinAkIskandha AzritA / tasyAH guNaM vAmahastasthitaM tumbasya mUlenAkramya tajjJo vAdaka: dakSiNahastasthitasya dhanuSaH jyayA guNena vAdayet / rAlA lokaprasiddhaH sAlavRkSaniryAsavizeSaH, tayA liptayeti jyAvizeSaNam / asyAM ca, pinAkyAm ; ekatantrIvat adharAdharatAratayA svarasthAnAni nirNayet // 402-411 // iti pinAkIlakSaNam ___ (su0) ni:zaGkavINAM lakSayati-vadhyeti / daiye catuSkaraparimitA tantrI bandhanIyA / prAntAtirikta aMze kaciduparisthite kASThe prAntena banIyAt / antyena prAntena sArdhakarA, bhavet / tatsthUlatvena AlApinyA tulye adha:sthite kASThe agrAt aGguladvayaM parityajya tantrI bandhanIyA / tataH sA tantrI dAruNi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 317 dhanuSA vAmahastasthatumbakena ca sAraNA / AIcarmakRtAM zuSkAM pezI koNAnvitAM kharAm // 416 // vAmenAdAya tatkoNenAthavA sAraNA bhavet / yatra niHzaGkavINA sA zAGgadevena kIrtitA // 417 // tristhAnasvararAgAdivyaktiH saMjAyate tayA / iti niHzaGkavINAlakSaNam yathA yathA svare vyaktI rakteH pracuratA bhavet // 418 // tathA tathA vidhAtavyaM tataM lokAnusArataH / samyaksvaropayogIni tantrIvAdyAni kAnicit // 419 // uktAnyanyAnyapi prAjJastakeyedanayA dizA / yo vINAvAdanaM vetti tatvataH zrutijAtivit // 420 / / tAlapAtakalAbhijJaH so'klezAnmokSamRcchati / tasmAdvINA niSevyeti yAjJavalkyAdayo'bruvan // 421 // tumbe baddhA, vINAyA vAdanamiti saMbandhaH / kiM kRtvA vAdanam ? vAmorumUlena AkrAntAnAM yathA bhavati tatheti kriyAvizeSaNam / kujitAyAM vAmajavAyAM nyasya dakSiNayA Akramya pinAkIvaditi saMbandhaH / dhanuSeti / dhanuSA kArmukena vAmahastasthitena tumbena vA sAraNA kartavyA / athavA ArdracarmakRtAM pezI vizoSya kharA koNena saha vAmahastenAdAya koNena sAraNA kartavyeti / evaM lakSaNakA niHzaGkavINA | tasyAH prayojanamAha-tristhAneti / tayA; ni:zaGkavINayA sarvasvarAdyabhivyakti: saMjAyate // 412-417- / / iti ni:zaGkavINAlakSaNam (ka0) vINAvAdanaparijJAne phalamAha-yo vINAvAdanamiti / / // -418-421 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 saMgItaratnAkaraH nAdazrutisvarayAmajAtirAgAdi tattvavit / dehasauSThavasaMpannaH sthirAsanaparigrahaH / / 422 / / jitazramakaradvandvastyaktabhItirjitendriyaH / pragalbhadhIH suzArIro gItavAdanakovidaH // 423 // sAvadhAnamanAzceti vaiNike varNitA guNAH / iti tatavAdyalakSaNam (su0) nanu pUrvazAstrezvanuktAM vINAM zArGgadevaH kimiti svanAmnA racitetyata Aha-yatheti / yathA yathA svarANAM rAgAbhivyaktau raJjakatvasya bAhulyaM tathA tathA tatavAdye svecchayA kartavyam / asmAbhistu samIcInasvarAmiktyupayogIniti kAnicit tantrIvAdyAnyuktAni / anyAnapi, anena prakAreNa anayA dizA prAjJa Uhayet / vINAvAdanaM stauti--ya iti / vINAvAdanena mokSaM prAmotItyuktaM yAjJavalkyena yadAha "vINAvAdanatattvajJaH zrutijAtivizAradaH / tAlajJazcAprayAsena mokSamArga niyacchati // " (yAjJavalkyasmRti:, prAyazcittAdhyAyaH 3-4-115) iti // -418-421 // (ka0) prasaGgAdvINAvAdanasya guNAnAha-nAdazrutItyAdinA // // 422, 423 // iti tatavAdyalakSaNam (su0) vINAvAdakaguNAnAha-nAdeti / tyaktabhIti: ; nirbhayaH / pragalbhadhIH; avikalabuddhiH / suzArIraH; sukumArazArIraH / gItavAdanakovidaH; gItasya vAdane kuzala: ; sAvadhAnamanAH ; nizcalacitta iti // 422, 423- // iti tatavAdyalakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 311 vaiNavaH khAdiro dAntazcAndano rAktacandanaH // 424 // AyasaH kAMsyajo raupyo vaMzaH syAtkAzcano'thavA / vartula: sarala: zlakSNo granthibhedavraNojjhitaH // 425 // kaniSThAGgulivistAra garne ca suSiraM dadhat / khadairghyamAnadairghyaM ca samAkRti samaMtataH / / 426 // tasya dve trINi catvAri cAgulAni ziraHsthalAt / tyaktvA phUtkArasuSiraM kAryamagulasaMmitam // 427 / / mukharandhrAttArarandhaM bhavedekAgulAntaram / ardhAgulAntarANi syU randhrANyanyAni sapta ca // 428 / / tAnyaSTau badarIbIjasaMkAzAni pracakSate / / vaMze'dhaH sarvarandhrebhyaH parizeSyAGguladvayam // 429 / / (ka0) atha suSiravAdyeSu prathamoddiSTaM vaMzaM lakSayati-vaiNava iti / dAntaH, gajadantanirmitaH / tasya ziraHsthalAditi / vaMzadaNDasya mUlasthalAt dArumUlabhAgAdityarthaH / tacchiraHsthalamArabhya dve trINi catvAri veti pakSatrayam / teSvekapakSAzrayaNena aGgulaparityAgaM kRtvA aGgulisaMmitaM vartulatvena parito'GgulaparimANaM phUtkArasuSiraM mukhasaMyogena vAyupUraNArtha randhaM kartavyam / tadeva mukharandhramityucyate / tasmAt mukharandhrAt tArarandhaM tArasvarAbhivyaktinimittam / tatra phUtkArarandhrasaMnihite randhe tArasvara eva jAyate / yathA zarIre sakalasvarasAdhAraNena tAlvoSThAdivyApAreNAmivAdane kriyamANe tatsaMnihitatvena mUrdhni tArasvara eva jAyate / yathA vA ekatanvyAdikAyAM vINAyAM sakalasvarasAdhAraNena dakSiNahastAGgulivyApAreNa tantrIvAdane kriyamANe tatsaMnihitasArikAdiSu tAra eva svaro jAyate / evamatrApi draSTavyam / tacca mukharandhrAdekAGgulAntaraM bhavet / anyAni Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 saMgItaratnAkara: teSu svaravibhAgAya saptarandhrANi manvate / nAdahetormArutasya nirgamAyASTamaM matam // 430 // phUtkAraprabhavo vAyuH pUryate mukharandhrataH / vaMzasthairnavabhI randhairekavIro nigadyate / / 431 // ; sapta rantrANyaGgulAntarANi aGgulasyArdhamardhAGgulam, tadantaraM madhyaM yeSAM tAni tathoktAni / badarIbIjasaMkAzAnIti / yadyapi randhrANAmAkAzAtmakatvena amUrtatvAt badarIsaMkAzatvaM nopapadyate, tathApi badarIbIjapravezAtvenopAdhikaM parimANamuktamityavirodhaH / sarvarandhrebhya iti / navabhyo randhrebhyo'dhaH sarvAgrabhAga ityarthaH / aGguladvayaM parizeSyeti / tatra randhramakRtvetyarthaH / anenAsya vaMzasya AyAmaparimANamUlabhAge aguladvayaM yuktaM cet dvAdazAGgulam ; aGgulatrayaM yuktaM cet trayodazAGgulam ; caturaGgulaM yuktaM cet caturdazAGla mityuktaM bhavati // - 424-429 // (ka) evaM navasu randhreSvAdyantarandhre vihAya madhyasthiteSu saptasu randhreSu svaravibhAgo bhavatItyAha-ekavIro nigadyata iti / ekavIrasaMjJayA nigadyata ityarthaH / mukhatArarandhayorekAGgulAntaritatvAdanarthatA ca draSTavyA // 430, 431 // (su0 ) atha suSiravAdyaM lilakSayiSurvazaM lakSayati--- vaiNava iti / vaiNavaH ; veNuracita: / gajadantAdiracito dAntaH / candanakRta: cAndana: / lohakRta AyasaH / lohasaMsRSTajanya: kAMsyajaH / raupyaH rAjataH / kAJcanaH suvarNaghaTito vA vaMza: kartavyaH / sa ca vartulaH suvRtta:, dIrghaH, masRNaH, grandhyAdihInaH kAryaH / kaniSThAGgulipramANaM madhye randhraM dadhAnaH svapramANaM sarvatra samameveti randhravizeSaNam / tasyeti / tasya ; vaMzasya dve trINi catvAri vA aGgulAni mastakapradezAt parityajya phUtkArAya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH vaMzasya mukharandhrasya tArarandhrasya cAntare / ekaikAGgulahRddhayA syuranye vaMzAzcaturdaza // 432 // aSTAdazAGgulAdvaMzAdetadagulavardhanam / umApatirdvayagulaH syAttribhistripuruSo'GgulaiH || 433 | caturmukhacaturbhiH maH syAtpaJcavaktrastu paJcabhiH / SaDaGgulaH SaNmukhaH syAnmuniH saptAGgulo mataH / / 434 // vasuraSTAGgulaH prokto nAthendrastu navAGgulaH / dazAGgulo mahAnando rudrastvekAdazAGgulaH // 435 // dvAdazAGgula Adityo manurvazazcaturdazaH / kalAnidhiH SoDazaH syAdanvartho'STAdazAGgulaH // 436 // 321 mukhapavanaparipUraNAya aGgulapramANaM chidraM kAryam / tasmAt chidrAt tArarandhra tArasvarasthAnarandhrAntarasya sthAnAt randhramekAGgulAntaraM syAt / anyAnyapi sapta randhrANi ardhAGgulapramANamadhyAni kAryANi / aSTAvapi randhrANi badarIvIjavat / vaMza iti / sarvarandhrebhyaH sakAzAt adhaH pradeze vaMzaH maGguladvayamAtraH parizeSaNIyaH, randhrahInaH sthApayitavyaH / teSu aSTasu randhreSu svaravibhAgAya saMpUrNarandhrANi nAdotpatyartham, aSTamaM tu pavananirgamAya / phUtkAreti / phUtkArAdutpanno vAyuH mukharandhreNa pUryate / navabhI randhreryukto vaMza ekavIra icyucyate // -424-431 // (ka0) mukhatArarandhrayorantarAle'GgulavardhanAdanyAMzcaturdaza vaMzabhedAnAha - - - vaMzasyetyAdi / aGgulavardhanasya parAvadhimAha --- ASTAdazAGgulA - dvaMzAditi / aSTAdazAGgulo nAmAnvartho vaMzo vakSyate, tatparyantamityarthaH / etadaGgulavardhanamiti / mukhatArarandhayorantarAle'GgulavardhanaM kartavyamityarthaH / dvyaGgulaH syAditi / prakRte'ntarAle dve aMgulI yasyeti tathoktaH, sa 41 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 saMgItaratnAkaraH avispaSTAntaratvena neSTaH saptadazAGgulaH / trayodazAGgulastadvanna ca paJcadazAGgulaH // 437 // muralyAkhyo'parairvazo viMzatyagulakaH zritaH / dvAviMzatyagulo'pyanyo vaMzastajjJeSu dRzyate // 438 // taM ca zrutinidhi prAhurvazaM vaMzavido janAH / atimandradhvanitvena neSyate'sau vicakSaNaiH // 439 // umApatirityucyate / manuvaMzazcaturdaza iti / tatra caturdazo vaMzaH, caturdazAGgula ityarthaH / natu caturdazo vaMzaH / SoDazaH syAdityapi SoDazAGgulAntara ityarthaH / natu SoDazo vaMzaH / anvartha iti / SoDazAgula iti saMjJA lakSaNaM cetyarthaH // 432-436 // (su0) vaMzabhedAnAha-vaMzasyeti / mukhapUraNarandhrasya tArarandhrasya ca yo madhyabhAga: aSTAdazAGgulaparyantaM tasmAdekaikAgulavRddhayA caturdazavaMzA bhavanti / teSAM nAmAnyAha-umApatiriti / tatra vardhitAnAmevAmulAnAM saMkhyAnirdeza: / dvayagula umApati: ; vyaGgula: tripuruSa: ; caturaGgula: caturmukhaH ; paJcAGlaH paJcavaktraH; SaDaGgulaH SaNmukhaH ; saptAGgulo muniH ; aSTAGgulo vasuH; navAjhulo nAthendraH ; dazAGgulo mahAnandaH ; ekAdazAGgulo rudraH ; dvAdazAGgula AdityaH; caturdazAGgulo manuH ; SoDazAGgula: kalAnidhiH ; aSTAdazAGgula anvartha eva / // 432-436 // (ka0) ' ekaikAGgulavRddhayA syuH' ityekAdikrameNa prakramya trayodaza paJcadazasaptadazAGgulAnAM parityAge hetumAha --avispaSTAntaratveneti / avispaSTAntaraM bhedo yasyeti tathoktaH, tasya bhAvastattvam / ayamarthaH-- pUrvottarayoH SoDazASTAdazAGgulayoH sArUpyeNa madhyamasya saptadazAGgulasya tAbhyAM bhede vidyamAne'pyavispaSTaH saMstayordhAnti janayatIti / tadvaditi ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 SaSTho vAdyAdhyAyaH viralAzcAtitAratvAdaMzA pazcAGgulAdadhaH / aSTAdazAGgule vaMze svararandhreSu saptasu // 440 // mudriteSu bhavetSaDjo mandrasaptakasaMsthitaH / SaTsvevamanyavaMzeSa syuH kramAdRSabhAdayaH // 441 // ArabhyASTAGgalAdevamadho vaMzeSu saptasu / madhyasthAnagatAH saptodyanti SaDjAdayaH kramAt / / 442 // uktahetunA trayodazAGgulaH paJcadazAGgulazca neSTa iti saMbandhaH / dvAdazAGgulAdarvAcIneSu vaMzeSu tvagulAnAmalpasaMkhyAtvena bhedasya sphuTatvAt bhrAntirna jAyata iti bhAvo jJeyaH / evamekavIrAdayaH pazcadaza vaMzabhedA bhavanti // 437-439- // (su0) nanu tatra trayodazAGgula: paJcadazAGagula: saptadazAGgulaH kathaM noktaH ? ata Aha-avispaSTeti / matAntaramAha-muralyAkhyeti / viMzatyaGgulo muralI aparairAcAryaiH zrito'GgIkRtaH / dvAviMzati / dvAviMzatyaGgulo vaMzo dRzyate ; taM vazaM zrutinidhiriti vAMzikA AhuH / sUkSmadhvanitvena asau sujJaiH nAGgIkriyate / paJcAzulAdyA vaMzA atitAratvAt viralAH, na sarvairAdriyanta ityarthaH // 437-439- // (ka0) paJcAGgulAdadha iti / caturaGgulavyaGguladvayaGgulaikAGgulAntarA eva vaMzA ityarthaH / ayamabhiprAyaH-vaMzasyAtidIrghatve'timandrasvaratvam , atihasvatve'titArasvaratvaM vA sarvagAtRsAdhAraNatvAbhAvAdoSa iti / aSTAdazAGgula iti / asmin vaMze saptasu svararandheSu / mudriteviti / vAyunirgamananimittamadRSTamaSTamaM randhaM muktvA saptamAdiSu saptasu randheSu yathAzAstraM hastadvayaGgulamukhaiH pihiteSu satsu mandrasaptakasya AditaH SaDjo bhavet / evaM SaTkhanyavaMzeSu RSabhAdayaH kramAtmyuriti / kalA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 saMgItaratnAkaraH tArasthAnasthitaH SaDjastvekavIrasya jAyate / sarveSveteSu vaMzeSu mukte randhradvaye'ntime // 443 // svaro dvitIyo jAyeta tRtIyAdyAstataH param / saptamAntAH prajAyante jyAdirandhravimocanAt // 444 // nidhau, saptarandhramudraNe kRte mandrarSabho bhavet / manau, mandragAndhAraH ; Aditye, mandramadhyamaH ; rudre mandrapaJcamaH ; mahAnande, mandradhaivataH ; nAthendra, mandraniSAda iti kramo draSTavyaH / ArabhyetyAdi / aSTAGgulAt vasusaMjJakAt dvAdazAdArabhya adhaH saptasu vaMzeSu ; evamuktaprakAreNa madhyasthAnagatAH SaDjAdayaH sapta kramAdudbhavantIti / vasau, saptasvararandhreSu mudriteSu madhyaSaDjo bhavet ; manau, madhyarSabhaH ; SaNmukhe, madhyagAndhAraH ; paJcavaktre, madhyamadhyamaH ; caturmukhe, madhyapaJcamaH ; tripuruSe, madhyadhaivataH ; umApatau, madhyaniSAdazva krameNa bhavedityarthaH // -440-442 // ___(su0) svarotpattiprakAramAha-aSTAdazAGgula iti / saptasu randhreSu mudriteSu pihiteSu mandraSaDjo jAyate / anyarandheSu pihiteSu kramAt RSabhAdayaH SaTsvarA jAyante / athavA anyeSu vaMzeSu RSabhAdayo jAyanta iti vyAkhyeyam / Arabhyeti / aSTAgulavaMzamArabhya saptasu vaMzeSu sapta SaGjAdayaH svarAH kramAt udayanti udyanti prApnuvanti // -440-442 // (ka0) tArasthAnasthita iti / ekavIrAkhyavaMzasya tu pUrvavadrandhramudraNe kriyamANe tAraSaDjo jAyate / sarveSvityAdi / eteSu aSTAdazAGgulAdiSu antime randhradvaye mukte sati amudrite sati / dvitIyaH kharo jAyateti / yasmin vaMze yaH svaraH prathamatvena jAyata ityuktam ; tadapekSayA tatra dvitIyo jAyata ityarthaH / tadyathA--aSTAdazAGgule dvitIyo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH mukte tu tArarandhe'nyarandheSu pihiteSu ca / aSTamasvarasaMbhUtiH pUrvAcAryairudIritA // 445 // vyaktamuktAGgulitvena samagro jAyate svrH| agulyAH kampane tatra zrutirekApacIyate // 446 // zrutidvayaM tvardhamukte tatkampe tu zrutitrayam / anyathA varNayantIha kecitsaptasvarodayam // 447 // mandrarSabhaH ; kalAnidhau dvitIyo mandragAndhAraH; evaM sarvatrohyam / tataH jyAdirandhravimocanAttRtIyAdyAH saptamyantAH kramAjjAyanta iti / pUrvavat tattadapekSayA te te tRtIyAdayo draSTavyAH / tadyathA-aSTAdazAGgule vaMze antimarandhradvaye mukte sati mandraSaDjAt tRtIyo mandragAndhAraH ; kalAnidhau randhratraye mukte madrarSabhAt tRtIyo mandramadhyamaH ; eva sarvatra draSTavyam / tathA ca randhracatuSTayavimocane'pi tattadapekSayA caturthasvarAdayo draSTavyAH / mukte viti / aSTamasvarasaMbhUtiriti / yasmin vaMze tArarandhrAdisaptarandhramudraNe kRte yaH svaro jAyate, anyarandheSu pihiteSu tArarandhe mukte sa evASTamatvena jAyata ityarthaH / vyaktamuktAGgulitvena samagra iti / zuddhAvasthoktazrutiyukta ityarthaH / agulyAH kampane tvatra svara ekA zrutirapacIyata iti / sa svaraH svopAntyazrutiM gacchatItyarthaH / zrutidvayaM tviti / ardhamukte zrutidvayamapacIyate / tatkampe viti / ardhamuktAGgulikampe tu zrutitrayamapacIyata iti saMbandhaH // 443-447 // __(su0) tArasthAnasthita iti / tAraH SaDja: ekavIrasyotpadyate / sarveSviti / vaMzeSu antyarandhradvaye mukte dvitIyaH svaro jAyate / tRtIyacaturthAdyAH saptamaparyantAH dvikatrikacaturAdirandhramocanAt jAyante / mukta iti / tArarandhra mukte anyarandhreSvAcchAditeSu aSTamasvarotpattiH / vyakteti / vyaktamevAGguli Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 saMgItaratnAkaraH ardhendunAgaphaNavadveze sthApyaM karadvayam / vAmasyAnAmikAgulyA SaDjo madhyamayA punaH // 448 // RSabhaH syAtpadezinyA gAndhAra iti vAmataH / / trayaH svarAH prajAyante catvAro dakSiNAtkarAt // 449 // kaniSThayA madhyamaH syAtpaJcamo'nAmayA svaraH / dhaivataH syAnmadhyamayA pradezinyA niSAdavAn // 450 // mocane saMpUrNaH svaro jAyate / tasya aGgulikampane ekazrutihInasvarotpattirapacIyate, hIyata ityarthaH / ardhamukte randhre zrutidvayaM hIyate / tasya kampe tisraH zrutayo hIyante // 443-447 // (ka0) matAntareNa vaMzeSu svarotyatti darzayitumAha -ardhendunAgaphaNavaditi / ardhenduH ardhacandaH, nAgaphaNo hastavizeSaH / vakSyati ca; 'ekato'GgulisaMghAte yatrAGguSThe sthite'nyataH / candrarekhAkRti ti so'rdhacandro'bhidhIyate // ' iti / nAgaphaNaH sarpazirA nAma hastavizeSaH ; patAko nimnamadhyo yaH sa tu sarpazirAH karaH' iti vakSyamANalakSaNaH, tadvat / tAviva ardhendunAgaphaNAviva / atra vatkaraNena tayoH sAdRzyaM gamyate, na tu tAveva / etaduktaM bhavati, 'karadvaye'GguSThayoH pRthasthityA pratyekamardhenduvaditarAsAmagulInAmUrvAbhimukhInAM natatvena pratyekaM nAgaphaNavaJca pratItiryathA bhavati tathA' iti / evaMrUpaM karadvayaM vaMze sthApyam / aGguSThayorbhAgayorvazaM dhRtvA aGgulIbhAgau saMnivezyetyarthaH / vAmasyAnAmayA SaDjaH syAdityAdinA hastayoya'tyAsena saMnivezaH sUcitaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH sthAnatrayasya 'niSpattirnaivAsminanyathA jaguH / suzikSitena racitAtphUtkArAnmadhyasaptake || 451 // jAyante vaiNazArIrasvarasaMvAdinaH svarAH / tArasthA mukhasaMyogasaMkaTe mukharandhake // 452 // taM vAdanaprakAraM ca TIpAmAcakSate janAH / tayA yadvAyate randhe tatsvaro dviguNo bhavet / / 453 // randhrasya mukhasaMyogaviprakarSAttu mandragAH / 327 ; sthAnatrayasyeti / asmin pakSe, sthAnatrayasya ; mandramadhyatArAkhyasya niSpattinaiveti / anyathA prakArAntareNa jaguH / anya AcAryA iti zeSaH / suzikSiteneti na sarvasAdhAraNamityarthaH / tena racitAtphUtkArAditi / mukharandhrayoH saMyogavizeSakRtAdityarthaH / madhyasaptake vaiNazArIrasvarasaMvAdina iti / vaMzasya madhyasaptakasthitAH svarA vaiNaiH zArIraizca svairairekatArUpA ityarthaH / mukhasaMyogasaMkaTe mukharandhraka iti / atisaMnikRSTatvenetyarthaH / tatsvaro dviguNo bhavediti phUtkAreNa prayatnavizeSa uktaH ; tadA tArasthAH svarA bhavanti / mukhasaMyogaviprakarSAditi prayatnazaithilyamuktam ; tadA mandragAH svarA bhavanti // 448 - 453 // (su0 ) matAntareNAnyathA svarotpattimAha--anyatheti / karadvayamardhacandranAgaphaNavat sthApanIyam / vAmakaraH ardhacandravad vimukhaH / dakSiNakaraH nAgaphaNavat saMmukhaH / tatra vAmahastamuktayA anAmikayA SaDja utpadyate ; madhyamayA RSabhaH; tarjanyA gAndhAra: ; dakSiNahastasya kaniSThayA madhyamaH ; anAmi kayA paJcamaH ; madhyamayA dhaivata:; tarjanyA niSAdaH ; te ca AcAryA asmin svarotpattiprakAre sthAnatrayasya utpattimanyathA mAhuH / suzikSitena 1 niSpattiste cAsminanyathA jaguH iti sudhAkarapAThaH. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 saMgItaratnAkaraH tIvrAtIvratayA vAyoH zIghramantharabhAvataH // 454 // pUraNApUraNAbhyAM copacayApacayAd dhvaneH / kurvantyekatra randhe'pi tajjJA nAnAsvarodayam // 455 // kampitA valitA muktArdhamuktA ca nipIDitA / iti vaMze gatiH proktA zArGgadevena paJcadhA // 456 // adharasthasya vaMzasya kampanAtkampitA mtaa| varNAlaMkAraniSpattiH prayoge'syAH prayojanam // 457 / / iti kampitA bhavetsaMcAriniSpattau valitAGgulicAlanam / iti valitA vAdakena kRtAt phUtkArAt madhyasaptake svarA: vINAsvaravat zarIrotpannasvaravacca jAyante / mukhasaMyogena saMkaTe chidre tArasthAnasvarotpatti: / ayaM vAdanaprakAro TIpA ityucyate / tayA TIpayA yad randhra vAdyate tatsvaro dviguNo bhavet dvaiguNyaM prApnoti / randhrasya mukhasaMyogena pUraNena saviprakarSa dUratve kriyamANe svarANAM mandratvaM bhavatIti // 448-453- // (ka0) evaM phUtkAraprayatnabhedena sthAnatrayasya nippattimuktvA tato'pi kuzalairekasminneva randhe nAnAsvarodayaH kriyata ityAha-tIvrAtIvratayetyAdinA // -454, 455 // (su0) tIbreti / vAyoH tIvrAtIvatvena zIghratvena sthiratvena pUraNatvena apUraNatvena ca dhvaneH puSTApuSTatvena nirgamAya ekasminneva chidre tajjJA: vAdane pravINA: anekasvarAnutpAdayanti / / -454, 455 / / (ka0) atha vaMze paJca gatIrdarzayati:-kampitetyAdi / ardhmukteriti| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 329 randhe'khile'GgulImukte muktA syAnmuktazabdakRt / / 458 // iti muktA ardhamuktArSamukteH syAd dhRtazabdavidhAyinI / __ ityardhamuktA samantAtsarvarandhrANi pidhAyAGgulibhiryadA / / 459 // vaMzaM pUrayate tajjJaistadA jJeyA nipIDitA / iti nipIDitA atra kIrtidharastvanyAM vyavasthAmabhyupAgamat // 460 // SaTsaptASTAGgulA vaMzAstArasvaravidhAyakAH / madhyasvarA navadazaikAdazAGgulakAstrayaH / / 461 // agulaiyoM dvAdazabhiH syAstrayodazabhizca yH| hetU mandrasvarANAM tau sarvavaMzamayaH punaH // 462 / / agulyamApena randhrAramukteH hetorityarthaH / dhRtazabdavidhAyinIti / utpanna zabdaM dhArayantItyarthaH // 456-459- // (su0) vaMzagati vibhajate-kampiteti / kampitAdibhedena vaMzavAdanaprakAraH paJcavidhaH / eteSAM kramAlakSaNamAha-adharasthasyeti / adharasthitasya vaMzasya kampane kriyamANe kampitA gatiH ; aGgulicAlanAt valitA, tasyAH saMcArivarNaniSpatti: prayojanam / randhrAt sarvAGgulimocane muktA ; ardhamocane ardhamuktA; sarvarandhrANi sarvato'GgulibhiH AcchAdya vaMzapUraNe nipIDitA // 496-459- // (ka0) matAntareNa vaMzavyAsthAmAha-atra kIrtidhara ityAdi / atra vaMzaviSaye, anyAM vyavasthA ; vakSyamANasthAnatrayavyavasthAm , abhyupAgamat 42 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH caturdazAGgulo vaMzatristhAnasvarasAdhakaH / varNAlaMkAradhAtvAdivAyasaMvAdanakSamaH // 463 // evaM vaMzA navaiveti yuktAyuktavido viduH / kecidezIvido vaMzAnekavIrAdikAnamUna // 464 // mAnAntareNAbhidadhusteSAM matamidaM bruve / pAk caturdazavaMzAtte'gulaM paJcayavaM jaguH // 465 // caturdazAdivazeSu sArdhapazcayavaM tvidam / caturdazAGgulaM daNDamekavIre pracakSate // 466 // abhyupagatavAn / tAmeva darzayati- SaTsapletyAdinA / sarvavaMzamaya iti / uktASTavidhavaMzarUpa ityarthaH / atra tristhAnasvarasAdhaka iti hetugarbhitaM vizeSaNam // 460-463- // (su0) matAntareNa svarotpattau vaMzavyavasthAmAha-atreti / kIrtigharanAmA AcAryaH, anyAM vyavasthAmaGgIkRtavAn / SaDaGgulA: saptAGgulAH aSTAGgulAzca vaMzAH tArasvarAn kurvanti / navAGgulA dazAGgulAH ekAdazAGgulAzca madhyasvarAn ; dvAdazAGagulatrayodazAGagulau dvau vaMzau mandrasvarotpAdako / yastu punaH sarveSAM vaMzAnAmantarbhAvAt sarvavaMzamayaH caturdazAGgulo vaMza: samandramadhyatArAnapi svarAn utpAdayati / varNAlaMkArAdInAM vistArAdidhAtUnAM tatAdivAdyAnAM ca prakAzane samarthaH / evaM navaiva vaMzA iti // 460-463- // (ka0) atha keSAMciddezIvidA matenaitAnevaikavIrAdikAn vaMzAn mAnAntareNa bhinnalakSaNAn darzayitumAha-keciddezIvida ityAdi / te; dezIvidaH / caturdazAt manusaMjJakAt vaMzAt prAk prAktaneSu AdityAyekavIrAnteSu, amulaM paJcayavaM jaguriti ; paJcayavamitamaGgulapramANamAhurityarthaH / atra caturdazAditi vyablope paJcamI / ata eva caturdazAdivaMzepvimucyate / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH sArdhAGgulau ziraHpAntau pRthagjAtimukhe'Ggulam / mAnaM tArAdirandhrANi pratyekaM triyavAni tu / / 467 // triyavAnyantarAlAni pRthak sthAneSu mUlataH / paJcamAMzonitaM mAnaM kaniSThAparvamadhyataH / / 468 // umApatestu vaMzasya daNDaH paJcadazAGgulaH / pAdonena yavadvanvenAdhiko'syAntareSu tu // 469 // sapAdatriyavaM mAnaM pRthaganyattu pUrvavat / agulaiH saptadazabhiryavayugmAdhikairmataH / / 470 // daNDatripuruSe vaMze pRthagantarasaptake / yavonamagulaM mAnamaparaM lakSma pUrvavat / / 471 / / caturdazAdivazeSu manukalAnidhyaSTAdazAGguleSu triSu vaMzeSu, idam ; aGgulam ; sArdhapazcayavamiti pUrvavaMzebhyo mAnabhedakathanam / ziraHprAntau ; mUlAgrabhAgAdityarthaH / jAtimukhaM nAma zUtkArarandhram // -464-483- // (su0) matAntaramAha-keciditi / dezIvidaH, dezIjJAH kecit ekavIrapramukhAn aman vaMzAn anyena pramANena Ahuriti / caturdazavaMzAt pUrveSu vaMzeSu paJcayavamaGgulam / caturdazavaMzamArabhya anyeSu vaMzeSu sArdhapazcayavamaGgulamiti | ekavIre navacchidre vaMze daNDazcaturdazAGgulaH, mastakapradeza: prAntazca sArdhAGagula: / jAtimukhe phUtkArarandhre agulapramANam ; tArAdicchidrANi yavatrayapramANAni; randhrAntarAlAni pRthak sthAneSu mUlata: paJcamAMzanyUna kaniSThAyA madhyaparvamAnam // -464-468 // (su0) umApateriti / umApatisaMjJakasya vaMzasya paJcadazAGgulo daNDa: pAdonayavadvayenAdhikaH, asya vaMzasya antarAleSu sapAdayavatrayaM pRthak pramANam / anyatpUrvavat / tripuruSe vaMze, paJcayavAdhikaM saptadazAGgulo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 saMgItaratnAkaraH yavadvayAdhikaiH sAdhairaSTAdazabhiragulaiH / mitazcaturmukhe daNDe zirontau tu mitau pRthak // 472 // pAdonAbhyAmagulAbhyAM lakSaNaM pUrvavatparam / yavasya sArdhapAdena nyUnA dvAviMzatirmatA // 473 // agulAnAM daNDamAnaM paJcavaktre zirontayoH / sArdhAGguladvayaM mAnaM pRthagantarasaptake / / 474 // caturyavI sArdhapAdAbhyadhikAnyattu pUrvavat / SaNmukhe yavapAdAbhyAM sapAdAbhyAM sahAggulaiH // 475 // caturviMzatisaMkhyaiH syAddaNDaH parimitastataH / tArAdyaSTasu randhreSu sapAdastriyavA mitiH // 476 / / pratyekamantarAleSu SoDazAMzonitA yavAH / paJcamAnamitAH zeSa lakSma syAtpazcavaktravat // 477 // itaH pareSu vaMzeSu saptasvabhyadhiko yavaH / svamAnAd dRzyate tArarandhra jAtimukhAntare / / 478 / / yuktA yavena sAdhenAGgulapaDizatirbhavet / daNDaH, antarAlaM tu pRthagyavonAgulasaMmitamiti / caturmukhe vaMze, yavadvayAdhikasArdhASTAdazAGgulo daNDaH, mastakaH prAntazca pRthakpAdonAguladvayaparimitaH / paJcavaktre vaMze, yavasya sArdhapAdanyUnadvAviMzatyagulo daNDa: ; mastakaprAntau sArdhAGguladvayapramANau ; antarAlAni sArdhapAdAdhikacaturyavamitAni ; anyattu pUrvavat / SaNmukhe vaMze, svacaturthozayuktayavacaturthIzadvayasahitazcaturvizatyagulo daNDaH; tArAdyaSTarandhrANi sapAdatriyavapramANAni ; randhrAntarAlAni SoDazAMzanyUnapaJcayavapramANAnIti // 469-477 // (su0) ita iti / itaH pareSu anyeSu saptasu vaMzeSa tArarandhe jAtimukhe Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 SaSTho vAdyAdhyAyaH pramANaM munidaNDasya mAna randhrASTake punaH / / 479 // yavatrayaM sArdhapAdAdhikaM pratyekamIritam / pRthakpazcayavI sArdhAntareSvanyattu pUrvavat / / 480 // vasuvaMze tu daNDasyAGgulASTAviMzatimitiH / yavAdhikA jAtimukhaM yavenAdhikamaGgulam / / 481 / / yavAdhikAGgulA jJeyAntarAleSu mitiH pRthak / zeSaM tu pUrvavavaMze nAthendre daNDasaMmitiH // 482 / / yavapAdAdhikA triMzadagulAnAM zirontayoH / pAdonatryaGgulaM mAnaM pRthagantarasaptake // 483 // sapAdamaGgulaM mAnaM khAnimAnaM tu mUlataH / SaSThabhAgavihInaM syAtkaniSThAparvamadhyamam / / 484 // anyattu pUrvavadaNDe mahAnandasya saMmitiH / pAdanyUnena pAdena yavasyAbhyadhikA bhavet // 485 // dvAtriMzadagulAnAM tacchirontau vyaGgulau pRthak / sapAdAgulakaM jAtimukhamantarasaptake // 486 / / phUtkArarandhe aparA ca ekayavAdhiko jJAtavyaH / yukteti / munivaMze ; sArdhayavAdhika SaDriMzatyagula:; aSTau randhrANi sArdhacaturthAMzAdhikayavatrayamitAni; pRthagantarAlAni sArdhapazcayavamitAni / vasuvaMza iti / vasuvaMze ; yavAdhikASTAviMzatyaGgulo daNDaH; jAtimukhaM yavAdhikAGgulapramANam ; tAvadeva pramANamantarAleSviti / vaMza iti / nAthendre vaMze ; yavacaturthAzAdhikatriMzadaGgulo daNDaH ; mastakaprAntau caturthAzonatryagulau; saptAntarAlAni sapAdAGgulasaMmitAni; khAni mAnaM tu mUlataH SaSThAMzena hInaM kaniSThAGgulyA madhyaparvamitam / anyattu pUrvavat // 478-484- / / (ka0) khAnimAnaM tu mUlata iti / khAni ma yAvaddaNDamAyAtaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 saMgItaratnAkara: pRthaksapAdapAdenAbhyadhikaM mAnamaGgulam / mUlataH saptamAMzonakaniSThAmadhyaparvaNA / / 487 // mitA khAniH paraM lakSma pUrvoktaM tairudIritam / sapAdAni catustriMzadaGgulAni mitirbhavet // 488 || yavArdhasahitArudra daNDasyAntarasaptake / sArdhAGgulaM pRthamAnaM kaniSThAmadhyaparvaNA // 489 // khAniH parimitA zeSaM pUrvavaMzavadiSyate / saptatriMzadyavArdhenAbhyadhikAnyaGgulAni tu / / 490 / / Aditye daNDamAnaM syAtpAdonaM tvaGguladvayam / antareSu pRthaGmAnamaparaM rudravaMzavat // 491 // manordaNDe sapAdaikonacatvAriMzadaGgulam | garbhe suSiram ; tasya mAnaM SaSThabhAgavihInaM madhyamaM kaniSThAparva syAditi / tena mitamityarthaH / mUlataH, daNDasya zirobhAgAt / asmin mate ca vaMzalakSaNAni granthata eva subodhAni // 484 - 502 // ( su0 ) daNDa iti / mahAnande vaMze, daNDaH svacaturthAzanyUnayavacaturthAMzAdhikadvAtriMzadaGgulaH ; mastakapradezaH prAntazca pRthak tryaGgulaH ; sapAdAGgulipramANaM jAtimukhaM phUtkArarandhram ; saptAntarAlAni mukhacaturthIzAdhikAGgulapramANAni ; khAnirandhraM sacaturthAMzonakaniSThAmadhyaparvamiti: / athavA khAnirandhrANi mitau mAne iti vyAkhyeyam / sapAdAnIti / rudravaMzasya daNDa: ardhayavAdhikasapAdacatustriMzadaGgulaH; antarAlAni sArdhAMgulapramANAni ; khAnirandhrANi kaniSThAmadhyaparvamitiH // 485-489- // (su0 ) sapteti / AdityavaMzasya daNDaH ardhayavAdhikasaptatriMzadaGgulaH ; pAdonAdguladvayaparimitAni antarAlAnIti / manoriti / manuvaMzasya daNDaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH yavAdhikaM sapAdenASTamAMzena yavasya ca // 492 // sahitaM mAnamAkhyAtaM pAdanyUnAGgulatrayaiH / ziraHmAntau pRthagjAtimukhe syAnmAnamagulam / / 493 // SoDazAMzonapAdenAdhikaM randhrASTake punaH / yavatrayaM pRthaksArdhamantareSu ca saptasu // 494 / / pratyekaM yavapAdena nyUna syAdaGguladvayam / mAnaM lakSaNamanyattu bhedAdAdityavaMzavat // 495 // yavasya sAdhapAdAbhyAM dvAtriMzAMze navAdhikaiH / catuzcatvAriMzatA syAtpAdonairaGagalairmitaH // 496 // daNDaH kalAnidhau vaMze zirontau vyaGgulau pRthak / antareSvazuladvandvaM sapAdayavasaMyutam // 497 / / pratyekaM mAnamAkhyAtaM lakSmAnyanmanuvanmatam / / yavasyASTamabhAgena sapAdena samanvitaiH / / 498 // aSTAcatvAriMzatA syAtpAdonaiH saMmito'gulaiH / aSTAdazAGgule daNDaH sArdhaM tvagulayordvayam / / 499 // sapAdASTamAMzasahitayavAdhikaH sacaturthAzaikonacatvAriMzadazala: ; mastakaprAntau pratyekaM pAdonAgulatrayaparimitau; jAtimukhe phUtkArarandhre saSoDazAMzacaturthozAdhikamagulaM mAnam / anyAnyaSTarandhrANi sArdhayavatrayamitAni saptAntarAlAni yavacaturthAzonAGguladvayamitAnIti // -490-495 // (su0) yavasyeti / sArdhayavapAdAbhyAM dvAtriMzAMzavibhAgena cAdhikapAdonacatuzcatvAriMzadagula: kalAnidherdaNDaH; mastakaprAntAvaGgulatrayamitau ; sacatuthozayavAdhikadvayazulapramANAnyantarAlAnIti / yavasyeti / aSTAdazAGgulavaMzasya daNDaH sapAdayavASTamabhAgAdhikapAdonASTAcatvAriMzadagulaH; sArdha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaramAkaraH antareSu pRthaGmAnaM vedhamanyatkalAnidheH / nAtra trayodazo vaMzo na vA paJcadazAGgulaH // 500 // iSyate'lpAntaratvena na ca saptadazAGgulaH / / evaM paJcadazaivaite vaMzAsteSAmime matAH // 501 // mAdhuryaraktisaMyuktA rAgAbhivyaktihetavaH / yadidaM lakSma zAstroktaM yacca dezIgataM matam // 502 // te dve racayituM zakte na manAMsi kalAvidAm / vaktre phUtkArarandhrasthe kasya vA vitatAkRteH // 503 / / svararandhrANyApnuyAtAmapi dIrghatarau karau / antaraM svararandhrANAmuktama(gulaM ca yat // 504 // zAstreNa tena kasyApi svarasya vyaktirIritA / ye pUrvoktakramAH sapta svarAH sariMgamAdayaH // 505 // mAnetra dRzyate teSAM nAso kramaparikramaH / mUrcchanArAgabhASAdeH sudUrotsAritA kathA // 506 // yazalAnyantarAlAni / trayodazAGgulAdayo vaMzA: anyebhyaH svalpAntaratvAt neSyate nAbhISTA ityarthaH / teSAmAcAryANAmevamuktAH / paJcadaza vaMzAH mAdhuryAdiyuktA rAgAbhivyakteH kAraNamiti // 496-501- // . (ka0) 'yadidaM lakSma ' ityAdinA pUrvoktaM lakSaNadvayamarakSakamityuktvA aGguSThaparvadAGgulamAnena yallakSaNaM tatprazaMsati-vaktre phUtkArarandhrastha ityAdi / vitatAkRteH kasya vA vAMzikasya dIrghatarAvapi karau svararandhrANyApnuyAtAmiti kAkA naivApnuyAtAmiti gamyate / phUtkAradhvaninaiva tasyApi pAravazyaM bhavatIti bhAvaH / punarapi zAstroktamupAlabhateantaraM svararandhrANAmityAdinA tadAstAmityantena / mUrcchanArAga Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH kiMcicchAstrakRtAM prAcAmAcAryANAM mahAtmanAm / upAlambho'pi dopAya kiM tayA kathayApi naH / / 507 / / tadAstAmucyate kiMtu keciddezIvidaH prati / mAne pazcayave kasmAd dRzyate'tra yavo'dhikaH // 508 // saptAigulAdivaMzeSu kathaM cordhvaM catudezAt / pUrvamAnAdhikAH santi te saptASTa navA yavAH / / 509 // bhASAderiti / atra rAgazabdena grAmarAgoparAgA ucyante ; bhASAzabdena bhASAvibhASAntarabhASA ucyante ; AdigrahaNena rAgAnabhASAGgakriyAGgo pAnAni gRhyante, teSAm , kathA sudUrotsAriteti / mUrcchanAdayo na bhavantyevetyarthaH / / -503-507 // (su0) yadidamiti / yadidaM zAstrokaM, yacca dezIprasiddhaM, te dve api lakSmaNI kalAbhijJAnAM manAMsi rakSayituM na samarthaH / aguSTheti / agulasya aguSThaparvadIrpaNa mAnena aSTAdazasu vaMzeSu kRteSu mukhe phUtkArarandhrasthite sati kasya vAdakasya karau svararandhra prApnutaH, vitatAkRterapi atidIrghasyApItyarthaH / antaramiti | svaracchidrANAmardhAGgulapramANaM yadantarAlamuktaM zAstre tena svarAbhivyaktirna dRzyate / ya iti / ye SaDjarSabhAdayaH svarAH pUrvamuktAH / anena mAnena vaMze kriyamANe krameNotpattiH teSAM dRzyate / murchanArAgAdInAmutpattistu sudUraM nirasta iti pUrvAcAryAn prati upAlambho na yuktaH // -502-507 // (ka0) zAstroktAni kAnicidvaMzalakSaNAnyanubhApya, teSu lakSya virodha darzayitvA, tathA zAstre nirAkRtAnAmapi trayodazAGgulAdInAM vaMzAnAM lakSye vyavahAraM darzayitvA purAtanAnAM mataM dUSayati--tadAstAmucyate kiM lityAdinA mUriH zrIkaraNAgraNIrityantena // 508-623- / / 'Thoko'yaM mUle, "te dve" ityasyAnantaraM vyAkhyAdvayAnusAreNa yojanIyaH / aSTaparpadairghyaM yadalaM tatsamIritam / tena mAnena vaMzeSu kRteSvaSTAdazAdiSu // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 saMgItaranAkaraH sArdhapazcayave mAne lakSma syAdavyavasthitam / trayodazAdayo ye ca trayo vaMzA nirAkRtAH // 510 // na tatrA yuktilezo'sti yenaM tuSyanti sUrayaH / alpAntaratvamuktaM yattadasArataraM punaH / / 511 // vaMzAntarAntaraimtulyamantaraM teSu dRzyate / dvAdazArdhasvaranyUno yathaikAdazavaMzataH // 512 // mudritaH svararandhraH syAttathA tasmAttrayodaza / evaM caturdazAtpazcadazo vaMzAttu poDazAt // 513 // vaMzaH saptadazo lakSmApasiddhamiti cenna tat / vaktuM taduktarItyA hi zakyaM teSvapi lakSaNam // 514 // trayodazAGgulo vaMzo vishvmuurtirudaahRtH|| adhikaM yavapAdena syAcatvAriMzadagulam // 515 / / (su0) dezyabhijJAnprati kiMcidvadAma ityAha-mAna iti / paJcayavAzulamAne saptAGgulAdivazeSu triyavAdhikamAnaM kasmAt dRzyate ? caturdazAGgulAdivaMzeSu pUrvoktamAnAt krameNa saptASTa nava ca yavAdhikA dRzyante / sArdhapaJcayAGgule kalpyamAne lakSaNamavyavasthaM syAt / trayodazAGgulAdivaMzatrayanirAkaraNe ca na kAraNaM pazyAmaH / yattu svalpAntaratvaM kAraNamuktam , tattu anyeSvapi tulyam / dvAdaza iti / ekAdazAGgulAdvaMzAt dvAdazAGgulo vaMza: yathA ardhasvareNa hIna: tathA dvAdazAGgulAH, trayodazAGgulApi bhaviSyati / evaM paJcadazasaptadazAGgulAvapi sabhavata: lakSaNazAstrevanuktatvAdaprasiddhamiti cet, tanna ; hi yasmAt kAraNAt pUrvoktarItyA lakSaNaM kalpayituM zakyate // 508-514 // __(mu0) tadeva kalpitaM lakSaNamAha-trayodazeti / trayodazAGgulo vizvamUrtiH, tasya yavapAdAdhikacatvAriMzadagulo daNDaH; tArAdInyaSTau cchidrANi sAtriyayavamitAni, trayANAM yavAnAM samAhArastriyavIti / antarAlAni Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 SaSThI vAdyAdhyAyaH vizvamUtau daNdamAnaM tArAdau supirASTake / pratyekaM viyatrI sArdhA mAnamantarasaptake // 516 // aGguladvitayaM mAnaM pRthagAdityavatparam / yuktairyavena pAdena dvAcatvAriMzadagulaiH / / 517 // yavasya cATapAMzena sapAdenAdhikairmataH / / daNDa: zrIzAGgidevokto vaMze paJcadazAGgule // 518 // aGgulatritayaM mAnaM ziraHprAnte pradezayoH / pratyekamantarAleSu saptasvardhayavAdhikam // 519 // aguladvitayaM mAnaM manuvallakSaNaM param / yavasya sArdhapAdena dvAtriMzAMzayavAdhikaH // 520 // SaTcatvAriMzatA pAdanyUnaH syAdagulairmitaH / daNDaH saptadaze vaMze'ntareSu tvaguladvayam // 521 // pRthaksadviyavaM mAnaM syAtkalAnidhivatparam / evaM prasiddhalakSmANo rAgAdivyaktihetavaH / / 522 // trayodazAdayo vaMzA nipidhyante mudhA paraiH / api pazcayavaM mAnaM vaMzeSvaSTAdazasvapi // 523 // vyaktaM pragalbhate vaktuM sUriH zrIkaraNAgraNIH / tasmAddezyanusAreNa lakSyalakSaNatatvavit // 524 // zArGgadevo'nyathA vaMzasvarUpaM pratyapAdayat / (ka0) atha dezyanusAreNa svAbhimataM vaMzalakSaNaM vaktumAha"tasmAddezyanusAreNa" ityAdinA "prayaH prAgvanna saMmatA:" ityantena / mUlazabdo'nvayaM yAti madhyamenAtra parvaNA iti / kaniSThamadhyamaparvamUlamityarthaH / vyAkhyAtaprAyamanyat // -524-646- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 saMgItaratnAkaraH agulaM nibabandhAsau siddhaM gaNitazAstrataH // 525 // na hyaGgulaM paJcayavaM dRzyate zAstralokayoH / agulaM nistuSaiH SaDabhistiryagbhiH syAdyavodaraiH // 526 // dakSiNasya karasya syAtkhAnimAne kaniSThikA / na sthUlA na kRzAtyantaM gRhyate kiMtu madhyamA // 527 / / mUlazabdo'nvayaM yAti madhyamenAtra parvaNA / samA sarvatra khAniH syAdviSamaH svarabhaGgakRt / / 528 / / caturdazAGgulo daNDa ekavIrasya dRzyate / tacchiraH pAntayormAnamaguladvitayaM pRthak / / 529 // dviyavamitAni / yuktairiti / paJcadazAGgule vaMze ; sapAdayavASTamAMzasahitayavapAdAdhikadvicatvAriMzadagulo daNDaH; ziraH prAntau tryamulau ; antarAlAni sapta ardhayavAdhikAguladvayamitAni / anyalakSaNaM manuvat caturdazAGgulavaMzavat / saptadazAGgele vaMze ; daNDaH dvAtriMzAMzayuktasApAdAdhikapAdonaSaTcatvAriMzadagula: ; aguladvayamitAnyantarAlAni ; anyat SoDazAGgulakalAnidhivat / apIti / aSTAdazasu vaMzeSu zAhmadevaH paJcayavaM mAnamapi vaktuM pragalbhate / apizabdo garhAyAm ; "apiH padArthasaMbhAvanAnvavasargagardAsamuccayeSu " (pANinisUtram 1-4-96) ityuktatvAt / tasmAt pragalbhata ityarthaH / tato lakSaNamanyathA pratyapAdayat pratipAdayati sma // 515-524- // (su0) azalamiti / aGgulaM gaNitaprasiddhameva / nahi paJcayavamaGgulaM kacid dRzyate / gaNitaprasiddhamevAGgulamucyate / agulamiti / nistuSaiH tuSazUnyaiH tiryasthitaiH SaDbhiryavodaramagulam / khAnimAne khAnipramANe asthUlA akRzA ca, mUlazabdo dakSiNahastasya kaniSThikayA madhyamaparvaNA saMbandhaM yAti / khAniH sarvatra samaiva kartavyA / viSamA cet svarabhaGgaM svaravikAraM karoti / caturdazeti / ekavIre vaMze; caturdazAkgulo daNDa: ; ziraHprAntI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH mAnaM jAtimukhAkhye syAtphUtkArasuSire'Ggulam / tArarandhraM tato'dhastAdagulAntaritaM matam / / 530 // SoDazAMzAdhikaM tasya mAnamardhAGgulaM viduH / tadadhosar tAvanti sapta randhrANi kalpayet / / 531 // teSvaSTAstUrdhvarandhrANi sapta syuH svarasiddhaye / antimaM vAyurandhaM syAdantarAlAni sapta ca / / 532 // pRthagagulAnyeSAM garbharandhaM tu saMmitam / mUlataH paJcamAMzonakaniSThAmadhyaparvaNA // 533 // khAnistaducyate dezyAM pUrvoktAkhisvarAdayaH / trayodazApare tArarandhrajAtimukhAntare / / 534 // ekaikAGgulavRddhayA syurAcaturdazavaMzataH / umApatau daNDamAnaM bhavetpaJcadazAGgulam || 535 / / 341 dvayaGgulau ; jAtimukhasaMjJakaM phUtkArarandhramaGagulapramANam / tato jAtimukhAdadhastAdvartamAnaM randhraM tArarandhrajamityucyate / tatra aGgulAntaritaM SoDazAdhikArdhAGgulamitaM kAryam / anyAnyapi sapta randhrANi tAvanti kalpayediti / teSviti / teSu ; tArarandhrasahiteSu aSTasu randhreSu saptasvarasthitaye antimaM vAyurandhrameva | ardhAGgulapramANAni antarAlAni / garbharandhraM tu paJcamAMzonamUlata: kaniSTAmadhyaparvamUlamitam / tadgarbharandhaM tu loke khAnItyucyate / trisvarAdayaH pUrvamuktAH / apare trayodaza; tArarandhrajAtimukhAntare phUtkArarandhramadhye ekaikAGgulavRddhyA AcaturdazavaMzata: caturdazAGgulaparyantaM jJAtavyAH // -525-534- // (su0) umApatAviti / umApatau vaMze; paJcadazAGgulaM daNDamAna bhavet / anyattu lakSma ekavIravat / tripuruSe vaMze puna: ; vArdhasahitaH sArdha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 saMgItaranAkaraH ekavIravadanyattu lakSma tripuruSe punaH / daNDaH sArdheH poDazabhiH sayavAmito'gulaiH / / 536 // saptAntarANyadhastArAtpRthaksAstribhiryavaiH / mitAni lakSaNaM zeSaM pUrvavaMzavadiSyate // 537 // daNDazcaturmukhe sArthASTAdazAGgulasaMmitaH / pRthaksaptAntarAlAni caturbhiH sAdhibhiryavaiH // 538 // mitAni pUrvavacchepaM paJcavaktre tu saMmitiH / daNDazca yavayugmenAbhyadhikAgulaviMzatiH // 539 // saptAnAmantarAlAnAM pRthakpazcayavA mitiH / anyattu pUrvavallakSma daNDamAnaM tu SaNmukhe / / 540 // agulAnAM yavArdhAnAM dvAviMzatirurdAritA / sArdhapazcayavaM mAnaM pRthagantarasaptake // 541 // zepaM tu pUrvavadvaMze munau daNDamitiH punaH / trayoviMzatyAgulAnAM sAdhayAntarasaptake / / 542 // pratyekamaGgulaM mAnaM zeSaM pUrvavadiSyate / vaMze vasau daNDamAnaM caturbhiradhikA yavaiH // 543 // paJcaviMzatirAkhyAtAgulAnAmantarANi tu / pRthaksaptayavAni syuH zeSaM pUrvoktamiSyate // 544 // SoDazAgulo daNDaH / tArAdha:sthitasaptarandhrANi sArdhayavatrayamitAni / zeSaM lakSaNaM pUrvavaMzavat / daNDa iti / caturmukhe vaMze ; sArdhASTAdazAGgulamito dnnddH| antarAlAni sapAdayavacatuSTayamitAni / paJcavaktra iti / pazcavaktre vaMze ; yavadvayAdhikaviMzatyAlo daNDaH / paJcayavamitAnyantarAlAni / daNDamAnamiti / SaNmukhe ; ardhayavAdhikadvAviMzatyaGagulo daNDaH / sArdhapaJcayavAni saptAntarAlAni / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH nAthendradaNDamAnaM syAtsapAdA saptaviMzatiH / azulAnAmantarANi syuH sapAdAGgulAni tu / / 545 // pratyekaM mUlataH psstthaaNshonmdhymprvnnaa| kaniSThAyA mitA khAniranyallaMkSma tu pUrvavat // 546 // mAnaM mahAnandadaNDe triMzadagulakaM mitam / pRthaksArdhAGgulAni syurantarAlAni sapta ca / / 547 // nAthendravatparaM lakSma rudre daNDamitiH punaH / sapAdAni trayastriMzadagulAnyantareSu tu / / 548 // pratyekaM mAnamAkhyAtaM pAdanyUnAguladvayam / randhreSvaSTasu tArAdiSvaSTamAMzasamanvitam // 549 / / agulA) pRthaGmAnaM khAnermAnaM tu mUlataH / saptapazivihInaM syAtkaniSThAparva madhyamam / / 550 // pUrvoktamanyadAditye vaMze daNDagtu kathyate / aSTamAMzAdhikaiH paJcatriMzatA saMmito'gulaiH / / 551 // antareSvaSTamAMzonamaguladvitayaM pRthak / mAnaM khAno tvaSTamAMzanyUnamAmUladezataH // 552 // munau; sArdhayavatrayo viMzatyaGgulo daNDaH / pRthagagulamitAnyantarAlAni / vasau vaMze ; caturyavAdhikapaJcaviMzatyagulo daNDa: / antarAlAni sapta yavAni / nAthendre vaMze ; sacatuthAMzasaptaviMzatyaGgulo daNDaH / sapAdAGgulamitAnyantarAlAni / SaSTAMzonakaniSThAmadhyaparvamUlamitA khAniH garbharandhram | mahAnande vaMze; triMzadagulo daNDaH / antarAlAni pRthak sArdhAgulAni / paraM lakSma nAthendravat / rudravaMze ; daNDaH sapAdatrayastriMzadagula: / aSTamAMzonAGguladvayaparimitAnyantarAlAni / AdityavaMze; aSTamAMzAdhikapazcatriMzadagulo dnnddH| aSTamAMzo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 saMgItaranAkaraH kaniSThAmadhyaparvoktamaparaM rudravaMzakam / SoDazAMzonitaiH sArdheH saptatriMzanmitAGgulaiH / / 553 // mito daNDo vizvamUrtAvantareSvaguladvayam / SoDazAMzAdhika mAne pratyekaM madhyaparvaNA // 554 / / kaniSThAyA mitA khAniH zeSamAdityavaMzavat / manau daNDastu pAdonaikacatvAriMzatAGgulaiH / / 555 / / mitaH ziraH pRthakmAntadezau sArdhAGguladvayau / pratyekamantarAleSu sapAdadvayagulA mitiH // 556 / / vizvamUrtivadanyattu lakSma zrIzAGgiNoditam / vaMzazcaturdazaivaivaM proktAH soDhalamUnunA / / 557 / / nAtaH paraM tu vaMzAnAmIdRzAmasti saMbhavaH / teSu randhrAGgulIpAptina kasyApi hi dRzyate / / 558 // atimandradhvanitvAcca na te tattvavidAM mtaaH| gatAnugatikatvena tvekavIrAdayastrayaH // 559 // kathitA na tu teSvasti raktimAdhuryadhuryatA / nAguladvayaparimitAnyantarAlAni / SoDazAMzonitairiti / vizvamUrtI trayodazAGgule ; SoDazAMzonasaptatriMzadagulo daNDa: / manAviti / manau ; pAdonaikacatvAriMzadaGgulo daNDaH / ziraHprAntau pRthak sArdhAGguladvayau / antarAleSu caturthIzadvayagulA mitirmAnam | anyatu lakSma vizvamUrtivat / evaM caturdazaiva vaMzAH / ataH paraM suSireSu agulIprAptyabhAvAta atimandranAdatvAcca vaMzA na kAryAH // -635-558- // (su0) nanu mAdhuryAdyabhAve yadi vaMzo na kartavya tAMdyAstrayo vimoktavyA ityatrAha-gatAnugatikatveneti / pUrvaprasiddhimAzrityaiva traya ekavIrAdaya uktAH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH caturmukhAdayastasmAdekAdaza manoharAH // 560 // svamate'bhyupagamyante vaMzAH soDhalamUnunA / zArGgadevo'nyamAnena vaMzarUpaM nyarUpayat // 561 / / tiryagyavodaraiH sArdhecaturbhinistuSairiha / aGgulaM tena pUrvoktarItyArabhyaikavIrataH / / 562 // santi dvAviMzatirvazavizeSAsteSu cakSmahe / vaMzazreNImimAmAha niHzaGko'nupamAbhidhAm / / 563 // ekavIre daNDamAnaM syAtSoDazabhiragulaiH / sArdhena yavapAdenAbhyadhikaistacchirontayoH // 564 // sArdhAguladvayaM mAnaM pratyekaM parikIrtitam / sapAdamaGgalaM jAtimukhe randhASTake punaH / / 565 // pRthaktRtIyabhAgonamagulaM mAnamiSyate / ardhAGgulAni pratyekamantarAlAni sapta ca / / 566 // mUlataH pazcamAMzonakaniSThAmadhyaparvaNA / mitA khAnirbhavettArarandhrajAtimukhAntaram / / 567 / / vastutastu caturmukhAdaya evaikAdazocitAH / zAdeva iti / anyena pramANena dvAviMzatisaMkhyAkaM vaMzAnAM rUpaM zAGgadevo nirUpitavAn / tatra paribhASAmAhatiryagiti / anyasmin vaMzalakSaNe tiryak sthitaiH sArdhezcatubhiryavodarairaGgulam / tenAGgulena pUrvoktarItyA dvAviMzatirvazA ekavIramArabhya vakSyamANA vizeSeNa jJAtavyAH / iyaM vaMzazreNI anupametyucyate / ekavIra iti / ekavIre vaMze sArdhadvayacaturthAMzAdhikaSoDazAGgulo daNDaH / ziraHprAntau sArdhadvayaGgulau / caturthAzAGgulamitaM phUtkArarandhram / aSTau randhrANi tRtIyAMzAGgulamitAni / antarAlAni ardhAgulamitAni / tArarandhrajAtimukhayorantaramekavIrAdisaMjJAbhireva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 saMgItaratnAkaraH ekavIrAdisaMjJAbhiH sarvavaMzeSu veditam / aSTamAMzavihInena yavArdhenAdhikairbhavet // 568 / / aGgulaiH saptadazabhirdaNDamAnamumApatau / ekAgulAdhikastasmAddaNDastripuruSe mataH // 569 // anayorvezayoH zeSa lakSma syAdekavIravat / mAnaM syAdyavapAdonavihInAgulaviMzatiH // 570 // caturmukhasya daNDasyAntarAlevardhamaGgulam / aSTamAMzAdhikaM mAnaM pRthaganyattu pUrvavat / / 571 // sadvAtriMzAMzapAdonadviyavAdhikayA mitaH / daNDo'gulaikaviMzatyA paJcavaktrasya kIrtitaH // 572 / / agulasya tribhiH pAdaiH pAdonairantarANi tu / mitAni sapta pratyekaM pUrvavallakSaNaM param // 573 / / sArdhatrayoviMzatiH syAdagulAnAM yavAdhikA / mAnaM SaNmukhadaNDasya pAdonaM tvagulatrayam // 574 // pRthakazirontayormAnamantareSu tu saptasu / yavapAdAdhikaM mAnaM pRthakpAdonamagulam // 575 // zeSaM tu pUrvavadvaMze munau syAddaNDasaMmitiH / pUrvoktaprakAreNa jJApitam / vaMzasthairnavabhI randhairityAdinA aSTamAMzahInayavArdhAdhikasaptadazAGgulo daNDa umApateAtavyaH / tripuruSasya ekAgulenAdhiko daNDa iti / mAnamiti / caturmukhasya yavacaturthozahInaviMzatyaGgulo daNDaH / aSTamAMzAdhikAgulaparimitAnyantarAlAni / dvAtriMzattamAMzasahitazcaturthAzonayavadvayAdhikaikaviMzatyazalo daNDaH paJcavaktrasya / pAdonatryagulamitAnyantarAlAni / yavAdhikasArdhatrayoviMzatyagulo daNDaH SaNmukhasya / ziraHprAntau pAdonatryAlau / yavacaturthAMzAdhikapAdonAgulamitAnyantarAlAni / munivaMze yava Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 SaSTho vAdyAdhyAyaH yavapAdonapAdonAGgulaSaDvizatirmatA // 576 / / agulaM yavapAdena nyUnamantarasaptake / pratyekaM mAnamAkhyAtaM zeSaM SaNmukhavaMzavat / / 577 / / vasau vaMze yavArdhena dvAtriMzAMzayujAdhikA / syAtsaptaviMzatiH sArdhAGgulAnAM daNDasaMmitiH / / 578 // sapAdena tu pAdena dvAtriMzAMzayutena ca / yavasyAbhyadhikaM mAnamantareSvagulaM pRthak // 579 // zeSaM tu munivaddaNDe nAthendrasya tu saMmitiH / / yavASTamAMzasahitairekonatriMzadagulaiH / / 580 / / sArdhapAdAdhikairuktA pRthaktu supirASTake / tArAdau yavayuktenArdhAgulena mitibhavet // 581 // antareSu pRthaGmAnamaSTamAMzAdhikAGgulam / zeSaM tu pUrvavaddaNDe mahAnandasya saMmitiH / / 582 / / uktA yavASTamAMzonAGgulaikatriMzadiSyate / sapAdAvantarAleSu pratyekaM mAnamucyate // 583 // sapAdamaGgulaM zeSaM pUrvoktaM zAGgiNoditam / agulAni trayastriMzadaSTamAMzayutAni tu // 584 / / yavASTamAMzayuktAni rudre daNDamitirbhavet / caturthAzonapAdonaSaDviMzatyaGgulo daNDaH / yavacaturthozanyUnAgulaparimitAni saptAntarAlAni / vasAviti / triMzattamAMzasahitayavArdhAdhikasaptaviMzatyagulo daNDa: / dvAtriMzattamAMzasahita sapAdacaturthAMzAdhikAgulaparimitAnyantarAlAni / nAthendrasya yavASTamAMzasahitacaturthAzAdhikaikonatriMzadagulo daNDaH / yavAdhi. kArdhAGgulamitAni tArarandhrAdInyaSTau randhrANi / mahAnandasya daNDaH yavASTamAMzAdhika ekatriMzadagulaH / sapAdAGgulamitAnyantarAlAnIti | rudre yavASTa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 saMgItaratnAkara: yuktaM sArdhena pAdenAGgulamantarasaptake // 585 // pratyekaM mAnamAkhyAtaM khAnermAnaM tu mUlataH / SaSThAMzonaM madhyaparva kaniSThAyAH prakIrtitam || 586 // zeSaM prAgvadathAditye syAtpaJcatriMzatAGgulaiH / yavASTamAMzasahitairdaNDamAnamathAntaram // 587 // sArdhAGgulakamekaikaM khAnimAnaM tu kIrtitam / mUlataH saptamAMzonaM kaniSThAparva madhyamam / / 588 || prAgvatparaM vizvamUrtI vaMze daNDasya saMmiti: / yavASTamAMzasahitaiH syAtsaptatriMzatAGgulaiH // 589 // sArdhapAdAdhikaiH zIrSamAntau tryaGgulakau pRthak / antareSvaSTamAMzonAdhikaM sArdhAGgulaM pRthak / / 590 / / mAnaM khAnestvaSTamAMzanyUnamAmUlato matam / madhyaparva kaniSThAyAH pUrvoktaM zeSamiSyate / / 591 / / daNDamAnaM manorekonacatvAriMzatAGgulaiH / sapAdairaSTamAMzena yavasya sahitairapi // 592 // pAdonama guladvandvaM pRthagantarasaptake | mAMzAdhikatrayastriMzadaGgulo daNDaH / sArdhapAdAdhikAGgulaparimitAnyantarAlAni / SaSThAMzanyUnakaniSThAmadhyaparvamitA khAni: / atheti / AdityavaMzasya daNDa: yavASTamAMzAdhipaJcatriMzadaGgulaH / sArdhAGgulAnyantarAlAni | vizvamUrtAviti / yavASTamAMzAdhikasArdha caturthAMzAdhikasaptatriMzadaGgulo daNDaH / zIrSaprAntau sArdhapAdAdhikatryagulau / aSTamAMzAMnAdhikasArdhAGgulAnAnyantarAlAni / khAnestu mAnaM kaniSThAyA madhyaparva / zeSaM pUrvoktavat / daNDamAnamiti sapAdayavASTamAMzAdhikaikonacatvAriMzadaGgulo daNDo manuvaMzasya / caturthAzonadvaya gulAnyantarAlAni / khAniH kaniSThAyA madhya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 349 mAnaM khAnistu mAtavyA kaniSThAmadhyaparvaNA // 593 / / pUrvoktamaparaM sArdhekacatvAriMzatAGgulaiH / yuktairyavasya pAdonapAdadvandvena saMmitiH / / 594 // daNDe paJcadazasya syAttataH sArdhayavatayA / pratyekamaSTarandhrI syAdantareSvaguladvayam / / 595 / / aSTamAMzonitaM mAnaM pratyekaM manuvatparam / kalAnidhau sapAdaiH syAt tricatvAriMzatAGgulaiH // 596 // yavAdhikaidaNDamAnamantarAlepu saptasu / pratyekamaGguladvandvaM sapAdaM pUrvavatparam // 597 / / daNDo'STAdazavaMzasyASTAcatvAriMzatAGgule: / yavAnvitaiH sapAdena sapAdenAdhikairmitaH / / 598 // pratyekaM SoDazAMzonasA(gulayugaM matam / pramANamantarAleSu paraM pUrvavadiSyate / / 599 / / daNDe tvekonaviMzasya sAdhipazcAzadagulam / yavenAbhyadhikaM mAnamantareSu tu saptasu / / 600 // pratyekaM SoDazAMzonAdhikaM sArdhAguladvayam / prAgvatparaM muralyAM tu daNDamAnaM yavAdhikam // 601 / / parvaNA mAtavyA / aparamiti / garbharandhra kartavyamityarthaH / pAdonayavacaturthAzadvayAdhikasAdhaiMkacatvAriMzadagulo daNDaH paJcadazasya vaMzasya / aSTau randhrANi sArdhayavatrayamitAni / aSTamAMzanyUnadvayaGgulAnyantarAlAni / kalAnidhAviti / yavAdhikasaturyAzadvicatvAriMzadagulo daNDa iti / saptadazasya vaMzasya daNDo yavAdhikaSaTcatvAriMzadagulaH / aSTAdazavaMzasya sacaturthAzapAdAdhikayavasahitASTAcatvAriMzadagulo daNDaH / daNDaM tviti / ekonaviMzasya vaMzasya daNDaH sArdhayavAdhikapaJcadazAGgula: / muralyAmiti / muralIsaMjJake vaMze Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 saMgItaratnAkara: dvApaJcAzadbhavetsA gulAnAmantarANi tu / pAdonatraya gulAni syuH pratyekaM pUrvavatparam || 602 // ekaviMze daNDamAnaM paJcapaJcAzadaGgulam / sapAdaM SoDazAMzenAbhyadhikaM yavasaMyutam || 603 // agulAnyantarANi syuH pratyekaM pUrvavatparam / daNDamAnaM zrutinidhAvaSTApaJcAzadaGgulam || 604 || sArdhaM yavAdhikaM tasya tvantareSvaGgulatrayam / sapAdapoDazAMzonAdhikaM mAnaM pRthaGmatam / / 605 || pUrvoktamaparaM lakSma zArGgadevena kIrtitam / sarveSAmapi vaMzAnAM piNDaH sArdhayavo bhavet / / 606 // raktimAdhuryavirahAtpaJcavaktrAdadhastanAH / caturmukhAdayo vaMzA neSTA: zrIzArGgisUriNA // 607 // dezIvaMzeSu sarveSu mudritAtpUrvavaMzataH / uttaro mudrito vaMzaH svarArdhenAdhiko bhavet / / 608 // vaMzAnAmalpamAnAnAM sarvatrottaratA matA / svarAdhesyAdUrdhvatayA dakSiNasya kaniSThayA || 609 // atastasyA mudritAyAM pUrvavaMzasya jAyate / yavAdhikasArdhadvApaJcAzadaGgulo daNDaH / caturthAzonatryaGgulAnyantarAlAni / eketi / ekavirasya vaMzasya yavAdhikasapAdaSoDazAMzAdhikapaJcapaJcAzadaGgulo daNDamAnamiti / zrutinidhau vaMze yavAdhikasArdhASTapaJcAzadaGgulo daNDaH / SoDazAMzAdhikasapAdatryagulAnyantarAlAni // - 559-606 // (su0) raktIti / paJcavaktrAt adhastanAH caturmukhAdayaH ekavIrAntAzcatvAro vaMzAH raJjakatvamAdhuryAbhAvAnna saMmatAH / dezIvaMzeSviti / sarveSvapi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 SaSTho vAdyAdhyAyaH uttaro mudrito vaMzaH pUrvatulyasvarodayaH // 610 / / uddhRtAGgulivRddhau tu tasmAdapyuttarottare / milanti mudritA vaMzA yathAsaMkhyaM purAtanaiH // 611 // svarodaye'pyagulayaH zAstrIye laukike tathA / vaMze tulyAprakArAH syuriti zrIzAGgiNoditam // 612 / / ekasvarANi randhrANi saMnidhau vyavadhAvapi / milanti sarvavaMzAnAmiti brUte harapriyaH / / 613 // mAnahInaM tu yadndhaM khAnirvA yatra tAdRzI / na tadrandhaiH svajAtIyaimilanti svarabhaGgataH // 614 // caturdazAdivaMzAnAmAvaMzAdekavIrataH / yathaikaikasvarAdhikyaM vaMze syAduttarottare // 615 // pUrvokteSu dezIvaMzeSu AdyAdyavaMzAt sakAzAt dvitIyadvitIyavaMzo mudritaH pihita: san ardhasvarAdhiko bhavati / alpapramANAnAM vaMzAnAmuttaratvaM dvitIyatvam / dakSiNahastasya kaniSThAyAM muktAyAM svarArdha jAyate / pUrvavaMzasya kaniSThAyAM mudritAyAM yathA dhvanistathottare vaMze mudrite dhvanirjAyate / uddhRteti / uddhRtAnAmagulInAM vRddhAvuttarottare vaMze purAtanA vaMzA mudritA milanti, samAnanAdA bhavanti / yathAsaMkhyamiti / aGgulidvayoddhRtau dvitIyaH purAtano milati / aGgulitrayoddhRtau tRtIya iti / svarodaya iti / zAstrokte laukike ca vaMzesvarodaye aguliprakArAstulya eva / ekasvarotpAdake randhrANi saMnidhau saMnikarSe vyavadhau viprakarSe vA samAnanAdAni bhavantIti zAGgadeva Aha / mAnahInamiti / pramANahInaM yadrandhramuktaM garbharandhra vA, yatroktapramANahInaiH randhaiH sajAtIyaiH samAnasvarotpAdakairapi svarabhaGgatta: tatra na milanti, samAnanAdA na bhavantItyarthaH / milanaM samAnanAdatvaM prasiddhameva loke / idAnImanyathA vaMzAn lakSayitumAha-caturdazeti / caturdazAdInAM vaMzAnAmekavIraparyantaM mudrite uttaro Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH mudrite pUrvapUrvasmAdvaMzAnmudritarandhrakAt / idAnIM tAdRzIM vaMzasvarUparacanAmipAm // 616 // zAdevaH samAcaSTe zivAnugrahazuddhadhIH / vaMzapaddhatireSA ca zAjhavidyAbhidhIyate // 617 // amulaM SaDyavaM cAtra randhrAdimitaye matam / ekavIre daNDamAnaM sapAdadvAdazAGgulam // 618 / / yavArdhanAdhikaM tasya zirontau dvayaGgulau pRthak / mukharandhre'GgulaM mAnaM tArAdau suSirASTake / / 619 / / pratyekamaguladalaM teSAM tvantarasaptake / yavadvayaM pRthaGmAnamuktaM zrIzAmiriNA // 620 // savevaMzeSu tArasya mukharandhrasya cAntare / ekavIrAdisaMjJAbhirvijJeyAGgulasaMmitiH / / 621 // umApatau tripuruSe caikaikAGgulavardhitam / daNDamAnaM paraM lakSma tvekavIravadiSyate // 622 / / caturmukhe daNDamAnaM pAdanyUnayavAdhikaiH / ttare vaMze pUrvasmAt mudritarandhrAt vaMzAt yathA ekaikasvarAdhikyaM jAyate / imAM vaMzasvarUparacanAM zivAnugrahazuddhadhI: zAdevaH samAcaSTe / eSA vaMzapaddhatiH zAGgavidyetyabhidhIyate / aGgulaparimANaM caikavIrAdisaMjJA bhireva jJAtavyam / agulamiti / atra prakaraNe SaDyavapramANamagulaM jJAtavyam // 607-617- // (su0) ekavIra iti / ekavIravaMzasya daNDa: yavAdhikasapAdadvAdazAGgula: / zira:prAntau dvayagulau / mukharandhramagulapramANam / tArAdInyaSTa randhrANi ardhAgulAni yavadvayamitAni / umApatitripuruSayoH ekaikAgulavardhito daNDaH / aparaM lakSma tu ekavIravat / caturmukha iti / caturthAza Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH agulaiH paJcadazabhiH sA(rasyAntareSu tu // 623 / / sapAdadviyavI mAnaM pRthaganyattu pUrvavat / sapAdaiH saptadazabhiH pAdanyUnayavAdhikaiH / / 624 // agulairdaNDamAnaM syAtpaJcavaktre'ntareSu tu / SoDazAMzAdhikA mAnaM pAdonatriyavI pRthak // 625 / / zeSaM tu pUrvavaddaNDe SaNmukhasya tu saMmitiH / yuktA yavena sArdhenASTamAMzasahitena ca / / 626 // ekonaviMzatiH proktAGgulAnAmantareSu tu / yavasya sArdhapAdAbhyAM yuktamardhAGgulaM pRthak // 627 // pUrvoktamaparaM lakSma daNDe tu syAnmitirmuneH / aGgulairekaviMzatyA sArdhapAdadvayAdhikaiH // 628 // yavasya cASTamAMzena sapAdena samanvitaiH / sapAdayavapAdena dvAtriMzAMzayutena ca / / 629 / / yuktamantaramAnaM syAtpRthakpAdonamaGgulam / zeSaM tu pUrvavallakSma jJeyaM vaMze vasau punaH / / 630 // aSTamAMzavihInena yavenAdhikayA bhavet / nyUnayavAdhikasArdhapaJcadazAGgulo daNDaH / randhrANi sapAdayavadvayamitAni / sapAderiti / pAdanyUnayavAdhikasapAdasaptadazAGgulo daNDaH pacavaktrasya / SoDazAMzAdhikapAdonayavatrayamitAnyantarAlAni / daNDa iti / sArdhayavAdhikASTamAMzasahitakonaviMzatyagulo daNDaH SaNmukhasya / yavasya sArdhapAdadvayAdhikArdhAgulamitAnyantarAlAni / daNDe tviti / sapAdayavASTamAMzasahitasArdhapAdadvayAdhikaikaviMzatyaGgulo daNDo munivaMzasya jJAtavyaH / sacaturthAzayavapAdasahitadvAtriMzattamAMzAdhikapAdonAGgulapramANAnyantarAlAni / vaMza iti / vasau vaMze Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 saMgItaratnAkaraH caturviMzatyagulAnAM caraNanyUnayA mitiH // 631 // pRthagaSTasu randhreSu sapAdatriyavI mitiH / pratyekamantarAleSu sASTamAMzayavAdhikam / / 632 / / pAdonamagulaM mAnabhaparaM lakSma pUrvavat / sapAdayavasaMyuktAGgulapaDizatirbhavet // 633 / / mAnaM nAthendradaNDasyAntarAleSu tu saptasu / aSTamAMzAdhikaM mAnamaGgalaM pUrvavatparam / / 634 / / yavASTamAMzasahitA sArdhASTAviMzatirmatA / agulAnAM daNDamAnaM mahAnande'ntareSu tu // 635 // sapAdamaGgulaM sArdhayavapAdAdhikaM pRthaka / prAgvatparaM rudradaNDe svagulAnAM yavAdhikA // 636 // ekatriMzanmitA mAnamatha saardhyvtryaa| pratyekamaSTarandhrI syAdantarAleSu saptam // 637 // sArthAmulaM pRthaGmAnaM pUrvoktaM zeSamiSyate / daNDasya mAnamAditye syAccatustriMzadaGgulam / / 668 / / yavena ca sapAdena dvAtriMzAMzayujAdhikam / aSTamAMzanyUnayavAdhikapAdonacaturviMzatyagulo daNDaH / randhrANyaSTau sapAdayavatrayamitAni / antarAlAni aSTamAMzayuktayavAdhikapAdonAGgulapramANAni | sapAdeti / sacaturthAzayavAdhikaSaDviMzatyaGagulo daNDo nAthendrasya / paramanyatpUrvavat / yavASTamAMzeti / yavasyASTamAMzAdhikasArdhASTAviMzatyaGgulo daNDo mahAnandasya / sArdhayavapAdAdhikasapAdAGgulamitAnyantarAlAni | rudradaNDa iti / yavAdhikAnyekatriMzadagulAni pramANam / aSTarandhrANAM sArdhAtrayo yavAH / sArdhAgulapramANamantarAlam / daNDasyeti / sapAdayavAdhikapAdonAguladvaya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH dvAtriMzAMzonapAdAbhyAM yavasya sahitaM pRthak / / 639 / / pAdona maGgaladvandvaM mAnamantara saptake / prAgvatparaM vizvamUrtI syAtsaptatriMzadaGgulam // 640 // daNDamAnaM taM sArdhayavapAdadvayena ca / pratyekamantarAleSu tvaGguladvitayaM matam || 641 / / yavasya sArdhapAdenAbhyadhikaM pUrvavatparam / daNDo vASTamAMzena sapAdena samanvitaiH // 642 // catuthatvAriMzatA syAdaGgulaiH saMmito manoH / sArghAGguladvamitau ziraHprAntau matau pRthak || 643 || sArdhena SoDazAMzena yavasyAbhyadhikaistribhiH / pAdonairaGgulairmAnamantarAleSu saptasu // 644 // pUrvoktaM lakSaNaM zeSamavocatkaraNAgraNIH / khAniH sarveSu vaMzeSu kaniSThAmadhyaparvaNA // 645 // mUlena saMmitA kAryetyuktaM soDhalamUnunA / sarvamanyattu vaMzAnAM dezIzAstrabhuvAM samam || 646 // ekavIrAdayo'trApi trayaH prAgvana saMpatAH / 355 pramANAnyantarAlAni / vizvamUrtAviti / sArdhayavapAdadvayAdhikasaptatriMzadaGgulo daNDaH sArdhayavapAdAdhikAMzasya jJAtavyaH / ziraH prAntau sArdhAGguladvayapramANau mitau / manau yavasya sArdhaSoDazAdhikapAdonatryaGgulAni saptAntarAlAni / khAniH garbharandhraM sarvavaMzeSu kaniSTA madhyaparvamUlamiti / anyatsarvaM lakSaNaM dezIzAstrasaMbhUtAnAM vaMzAnAM samAnam | ekavIrAdaya iti / ekavIrAdayastrayo vaMzA atrApi prAgvad vRttyAdihInatvenAnabhimatAH // - 618-646- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH dhAtUnvRttitrayaM tatvAnugataughAMzca yAnpurA // 647 // vAdyAnyAzravaNIdIni vINAyAM yAnyavAdiSam / geyaM zrutisvarayAmamUrcchanAdi ca yanmatam / / 648 / / tatsarva vaMzavAdye'tra vizeSeNopadarzayeta / vaMzavINAzarIrANi trayo'mI svarahetavaH // 649 / / lalito madhuraH snigdhasteSu vaMzaH prazasyate / vaMzavINAzarIrANAmekIbhAvena yo dhvaniH // 650 / / tatra raktivizeSasya pramANaM vibudhA viduH / adhvanyAnAM pravAseSu kAminInirjiteSu ca // 651 // zokArteSu prayuJjIta mRdumadhyalayadhvanim / vaMza prayuJjIta zRGgAre drutAdilalitadhvanim // 652 // kampitasphuritadhvAnaM vaMzaM drutalayAzrayam / krodhAbhimAnayoH kuryAnmataGgeneti kIrtitam // 653 / / (ka0) vINAyAmiva vaMze'pi dhAtvAdayaH kartavyA ityAhadhAtUnityAdi // -647-649- // (su0) dhAtUniti / dhAtUn , vistArAdIn ; vRttitrayama, citrAdivRttitrayam, tattvAdIni vAdyAni, AzrAvaNAdIni vAdyAni ca mayA yAni vINAyAmavAdiSam uktavAnasmi, yacca geyaM zrutisvaragrAmamUrcchanAdi svarAdhyAye zrutaM, tatsarva vaMzavAdye vizeSeNa darzayeta / vaMzeti / vaMzaH vINA zarIraM ca amI trayaH svarAnutpAdayanti / lalitaH, madhuraH, snigdha iti / teSu lAlityamAdhuryasvabhAvAdvaMzaH zreSThaH // -647-649- // (ka0) vaMzavINIzarIramelanotpannasya dhvane raktiM stauti-pramANaM vibudhA viduriti / vaMzasya viniyogaM darzayati--adhvanyAnAmityAdinA // -650-653 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH snigdhatA ghanatA raktirvyaktiH pracuratA dhvaneH / lAlityaM komalatvaM ca nAdAnuraNanaM tathA / / 654 // tristhAnatvaM zrAvakatvaM mAdhurya sAvadhAnatA / 357 dvAdazeti guNAH proktAH phUtkAre sUrizArGgiNA / / 655 / / tatra zabdaguNeSvaikAdaza proktalakSaNAH / phUtkAraiH sAvadhAnatvaM nyUnatAdhikyavarjanam || 656 || (su0) nanu kathaM mAdhuryadivizeSo jJAtuM zakyate tatrAha - vaMzeti / vaMzAdInAmekIbhAvena samudAyena yo dhvaniH jAyate, teSu raJjakavizeSeNa parimANaM sujJA jAnanti / adhvanyAnAmiti / pAnthAnAM pravAse, strInirjiteSu puruSeSu, duHkhiteSu ca mandramadhyalayanAdaM vaMzaM prayuJjIta vAdayet / drutalalitadhvaniM zRGgAre, kampitasphuritanAdaM drutalayAzrayaM ca vaMzaM krodhAbhimAnayoH prayuJjItetyuktaM mataGgAcAryeNa // - 650-653 // (ka0) atha phUtkArasya guNAnAha - snigdhatetyAdi / tatra zabdavaikAdaza proktalakSaNA iti / tatra; dvAdazaguNeSu madhye, ekAdaza sAvadhAnatAvyatiriktAH snigdhatAdaya ekAdaza guNAH / zabdaguNeSveveti ; prakIrNakAdhyAye mRSTAdayaH paJca guNA uktAH / tatraiva proktalakSaNA draSTavyAH / proktalakSaNaM ca zarIrasya vaMzasya ca zabdasyaikarUpatAsaMpAdanAditi bhAvaH / sAvadhAnatAM lakSayati - phUtkArairiti / atra phUtkArazabdena mukharandhrajanitaH zavda ucyate // 654-656 // iti dvAdaza phUtkAraguNAH (su0 ) phUtkAraguNAnAha - snigdhateti / snigdhatA snehaH, ghanatA, antaHsAratvam ; raktiH, raJjakatvam; vyaktiH, prAkaTyam; pracuratA, bAhulyam; lAlityam, lAvaNyamivAGganAsu vaidagdhyaM prasiddham ; komalatvam, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 saMgItaratnAkaraH phUtkAro yamalaH stokaH kRtaH skhalita ityamI / phUtkAradoSA yamalaM bruvate pratikRtim || 657 // eva manvarthanAmatvAnnocyate lakSaNaM pRthak / bastumbakI kAkI saMdaSTavAvyavasthitaH / 658 // paJceti phU-kRterdopAnaparAnUcire pare / yaH kaphopahatAdvaktrAdvisvaraH sphurito bhavet / / 659 / / kapilossau tumbadhvAnaprAyaH proktastu tumbakI / tAranyUnatayA kAkasvaraH kAkIti kathyate // 660 // alpaH saMdaSTavadbhAti yo'sau saMdaSTa ucyate / rasaara rUkSaH kathyate so'vyavasthitaH // 661 // kaNThasya guNadoSA ye puroktAsteSu kecana / phutkArespi yathAyogaM yojanIyA manISibhiH || 662 / / iti daza phUtkAradoSAH saukumAryam ; (; anuraNanam, pratizabdaH ; tristhAnatvam, sthAnatrayatryAptiH ; zrAvakatvam, zrotRRNAM sukhakaratvama; mAdhuryam, madhuratA; sAvadhAnatvam, avahitatvam; ete dvAdaza phUtkAraguNAH / tatra ekAdaza zabdaguNeSu lakSitA: / sAvadhAnatvaM lakSayati---phUtkArairiti // 664-656 // iti dvAdaza phUtkAraguNAH (ka0 ) atha phUtkAradoSAnAha - phUtkAra ityAdi / matAntareNAnyAnapi doSAnAha - kapila ityAdi / kaphopahatAt zleSmaNA nivaddhAt / tumbadhvAnaprAyaH ; tumbaityanukaraNazabdaH, tumbadhvAnaH tena pracura ityarthaH / tusu ityapi pATho dRzyate, so'pyanukaraNazabdaH / tAranyUnatayeti / tArasthAne zrutihInatvenetyarthaH / saMdaSTavadalpa iti / yathA loke saMdaSTamupadaMzAdikaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 359 SaSTho vAdyAdhyAyaH azulIsAraNAbhyAsaH susthAnatvaM surAgatA / / surAgavyaktimAdhuryAnvitA vegAgatAgate // 663 // gItavAdanadakSatvaM gAtRRNAM taandaayitaa'| katipayAvayavazUnyamalpaM dRzyate tathA phUtkAro'pyalpatayA saMdaSTavat saMdaSTa ucyate / kaNThasyeti / zarIrasya dhvaneH guNAH mRSTAdayaH, doSA rUpAdayaH // 657-662 // iti daza phUtkAradoSA: (su0) phUtkAradoSAnAha-phUtkAra iti / phUtkAre catvAro doSAH ; yamala:, stokaH, kRzaH, skhalita iti / tatra phUtkArAntareNa phUtkRtipUraNaM pratiphUtkRti: yamala ityucyate / anye trayaH sArthakanAmadheyAH / stokaH, sthUlo'pi sthAnaprAptyasamarthaH / kRzaH, sthAnaprAptisamartho'pi tanIyAn / skhalitaH, madhye madhye sthagitaH / matAntaramAha-kampita iti / kampitAdIn paJca doSAn kecidAhuH / teSAM lakSaNamAha-~ya iti / ya: kaphopahatAd vaktrAt vikRtasphuraNe yo dhvanirjAyate sa kampita: (1); tumbanAdasadRza: tumbakI (2); tAraprAptirahita: kAkasadRzaH svara: kAkI (3); svalpa: saMdaSTa iva pratIyate sa saMdaSTaH (4); yastu kadAcidUnaH kadAcidadhiko rUkSa: svaraH pratIyate so'vyavasthita: (5); kaNThasyeti / ye guNadoSAH prakIrNakAdhyAye kaNThasyoktAH; te'pi yathAsaMbhavaM yojanIyAH // 617-662 // iti daza phUtkAradoSAH (ka0) atha vAMzikaguNAnAha-aGgulIsAraNAbhyAsa ityaadi| vegAgatAgate surAgavyaktimAdhuryAnviteti / gatamArohaH AgatamavarohaH, 'sthAnadAyiteti sudhAkarapAThaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 saMgItaratnAkaraH tadoSAcchAdanaM mArgadezIrAgeSu kauzalam / / 664 // svasthAnavadapasthAne rAgobhRtipragalbhatA / vAMzikasya guNAnetAnyakti zrIkaraNAyaNIH // 665 // iti vAMzikaguNA: ArohAvarohayoH vegakRtayorapi surAgavyaktimAdhuryAnvitatvaM guNa ityarthaH / gAtRNAM tAnadAyiteti / gAtRbhiH gAtumiSyamANasya tAnasya tattadrAgAnuguNyena prathamaM pradarzanam / sthAnadAyiteti pAThe tu sthAnAni mandramadhyatArANi, teSAM pradarzanam / tadoSAcchAdanamiti / teSAM gAtRRNAM doSAH saMdaSTatvAdayaH pUrvoktAH paJcaviMzatiH, teSAmAcchAdanam / yathA zrotaNAM rAgabhaGgo na bhavati, tathA taddoSatirodhAnaM vAMzikaH kuryAdityarthaH / svasthAnavadapasthAne rAgotpattipragalbhateti / svasthAnAni pUrvoktAni mukhacAlanAdIni catvAri / tato'tiriktAni svasthAnAnyapasthAnAnyucyante / atra yadyapi svasthAna eva rAgAbhivyaktirbhavati, nApasthAne; tathApi vAMzikaH svapragalbhatayA apasthAne'pi svasthAnavadrAgamutpAdayati ceta , sa tasya guNaH // 663-665 // iti vAMzikaguNAH ___ (su0) vAMzikaguNAnAha--aGgulIti / agulIsAraNe pidhAnamocanAdau abhyAsaH, susthAnatvam , samyaksthAnaprAptiH; surAgatA, yathoktarAgAbhivyaktimAdhuryAnvitA, tadvegAt gatAgatiH, prabandhavAdane zaktiH, gAyakAnAM sthAnapradAyitvaM, gAyakadoSAcchAdanaM, sarvarAgaparijJAnaM, svasthAnavadapasthAne'pi rAgodbhavazaktatvamete vAMzikasya guNAH // 663-665 // iti vAMzikaguNAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH mithyAprayogabAhulyametadguNaviparyayaH / iSTasthAnAnavAptizca zirasaH kampanaM tathA / / 666 // vAMzikasyeti doSAH syurvarjanIyAH prayatnataH / iti vAMzikadoSAH ekaH syAdvAMziko mukhyazcatvAro'syAnuyAyinaH || 667 / / vAMzikAnAmiti prAyastajjJairvRndaM nigadyate / iti vAMzikavRndam (ka) atha vAMzikadoSAnAha - mithyAprayogetyAdi / mithyAprayoge'sthAne gamakAlApaH / yathoktaM prAk - * AlApo gamakAlaptirakSarairvarjitA matA / saiva prayogazabdena zArGgadevena zabditA // ' iti / 361 tasya bAhulyaM pracuratA / etadguNavipayarya iti / eteSAmaGgulIsAraNAbhyAsAdInAM guNAnAM viparyayo'nyathAbhAvaH // 666- // iti vAMzika doSAH (ka0) atha vAMzikAnAM bRndamAha 46 (su0) vAMzikadoSAnAha - mithyeti / midhyAraJjakA ye prayogAH pUrvokta guNavyatyAsAH // 666- // iti vAMzikadoSAH (saMgItaratnAkare 4-360) - -ekaH syAdityAdi / 667 / / iti vAMzikavRndama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH adhunA mugdhabodhArthamudAharaNamAtrataH / / 668 // vaMze dezIstharAgANAM keSAMcidvAdanaM bruve / madhyamaM sthAyinaM kRtvA tRtIye kampite svare // 669 // vilambite dvitIye'tha sthAyini nyasyate yadA / svasthAnaM prathamaM proktaM madhyamAdestadA budhaiH / / 670 // tRtIyakampanAdUrdhvaM caturtha paJcamaM tanaH / (su0) atha vAMzikAnAM bRndamAha-eka iti / eko mukhyo vAMzikaH, catvAraH tadanugatAH ; etadvAMzikavRndam // 667- // iti vAMzikavRndam (ka0) kiMnaryAmiva vaMze'pi keSAMciddezIrAgANAM vAdanakramaM darzayitumAha-adhunetyAdi // 668- // (su0) adhuneti / ajJaparijJAnArtha dezIrAgANAM keSAMcit dRSTAntatvena vAdanaM kathayAmi // 668- // (ka0) tatra tAvanmadhyamAdervAdanakramaM darzayati-madhyamamityAdi / sthAyinaM kRtvA; grahaM kRtvA / tRtIya iti; atra madhyamodAharaNakrameNa tRtIyo dhaivataH, tasyAtra vivAditvAt vAdane kriyamANe rAgahAnirbhavatyeva / ataH taM vihAya taduttaro niSAdo'tra tRtIyatvena grAhya iti mantavyam / yathaivaM tathA pUrvoktam - " asaMbhave pUrvapUrvasvarasya tu paraM param / krameNa svaramArohetsarvarAgeviti sthitiH // " (6.333) iti / vaya'tvenAsaMbhava iti pUrvamevoktaM vyAkhyAtaM ca / tasmAta tRtIye svare niSAde kampite sati dvitIye paJcame vilambite sati sthAyini madhyame yadA nyasyate tadA madhyamAdeH prathamaM svasthAnaM proktam / tRtIyakampanAditi / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH turyasvaraM dvitIyaM ca kRtvA nyAso grahe yadA // 671 // tadA dvitIyaM svasthAnaM zAdevena kIrtitam / caturthasvaramAhatya sthAyinaM tatparaM tataH / / 672 / / samuccArya svaraM turya paJcamaM tu vilambya ca / SaSThaM ca paJcamaM kRtvA dvitIyaM ca grahe yadA / / 673 / / nyAsastadA tRtIyaM syAtsvasthAnamiti tadvidaH / grahadvitIyaturyozca paJcamaM saptamaM tataH // 674 / / tRtIyasya niSAdasya kampanaM kRtvA, UrdhvamanantaraM caturtha taM niSAdameva / nanu ekasyaiva niSAdasya tRtIyatvaM caturthatvaM ca kathamiti cet , ucyate--tasya tRtIyatvaM lakSaNayA Azritam / caturthatvaM tu mukhyameva / nahi gauNamukhyavyavahArayorekatra virodho dRSTaH / yathA gaGgAyAM ghoSa ityatra gaGgAzabdena taTo lakSyata iti tasya taTazabdavAcyatvaM na hIyate / tadvadatrApIti na doSaH / lakSaNavAkye'pi lakSaNAvRttyAzrayaNe saMnihitasvara ivAsaMnihitasvareNa saMsRjya prayogaprayojanaM draSTavyam / evaM lakSyAnusAreNa dezyAM sarvatra lakSya virodhi zAstramanyathA neyam / paJcamamiti / SaDjamityarthaH / tataH SaDjAnantaraM turyasvaraM niSAdam / dvitIyaM paJcamasvaraM ca kRtvA vAdayitvA, yadA grahe madhyame nyAsaH kriyate, tadA dvitIyaM svasthAnaM kIrtitam / caturthasvaramAhatyeti / niSAdamAhatya gamakayuktaM kRtvA, tataH sthAyinaM madhyamaM tatparaM ca samuccArya, turya niSAdam / paJcamaM tu SaDjaM vilambya ca SaSThamiti / RSabhasyAtra vivAditvAtparaM gAndhAramityarthaH / paJcamaM SaDjam , dvitIyaM paJcamasvaraM ca kRtvA grahe madhyame nyAsaH tadA tRtIyaM svasthAnaM bhavati / grahadvitIyaturyozceti / madhyamapaJcamaniSAdAnityarthaH / tataH paJcamaM; SaDjamityarthaH / saptamaM; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 saMgItaranAkaraH kRtvASTamaM vilambyAya dvitIyaM tatparaM tataH / dvitIyaM saptamaM kRtvA paJcamaM ca caturthakam // 675 // dvitIyaM ca grahe nyAsaH svasthAnaM turyamiSyate / dRzyate madhyamAdestu graho vaMzeSu mudritaH // 676 // iti madhyamAdiH gAndhAramityarthaH / etAn kRtvA, atha aSTamaM tArasthitaM madhyamamityarthaH / paJcamaM caturyakaM dvitIyaM ceti / sanipAnityarthaH / grahe madhyame nyAsa ityanenAtrApi vaMzaprakaraNe sthAyigrahazabdayorekArthatvaM draSTavyam / evaM sthAyini madhyame nyAsaH kRtazcet , caturtha svasthAnamipyate / dRzyate madhyamAdestu graho vaMzeSu mudrita iti / vaMzeSviti bahuvacanena aSTAdazAGgulAdiSu tattanmatoktalakSaNeSu yasmin vaMze yo muditaH svaro bhavati, yathASTAdazAGgule vaMze saptasu svararandhreSu mudritepu SaDjo jAyate sa tatra mudrita ucyate ; kalAnidhau vaMze mandrarSabho mudritaH svaraH, tathA manau vaMze mandragAndhAro mudrita iti / yasmin vaMze madhyamAdirAgaH kriyate tasmin vaMze yo mudritaH svaraH sa eva madhyamAdebraho dRzyata ityanena lakSyata iti gamyate / uttaratrApi mudrito graha iti yatra vakSyate tatraivaM draSTavyam // 669-676 / / iti madhyamAdiH __ (su0) tatra madhyamAdervAdanaM kathayati-madhyamamiti / madhyamasvaraM sthAyinaM mukhyaM gItvA tatastRtIyasvare dhaivate kampite sati, dvitIye paJcame vilambya gIte sthAyini madhyame samAptiH, idaM madhyamAdirAgasya prathama svasthAnam / tRtIya kampayitvA, caturthapaJcamacaturthadvitIyAn gItvA grahe samAptiH dvitIyaM svasthAnam / caturthasvaramAhatya tADite sthAyinaM gItvA tatparaM dvitIyamuccArya, caturthapaJcamau vilambya SaSThapaJcamadvitIyAn gItvA grahe samAptiH tRtIyaM svasthAnam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 SaSTho vAdyAdhyAyaH SaDje grahe mamAhatya SaDja kRtvA hatau rimau / pamAndolya prakampyApi pamagAndiH prayujya ca / / 677 // Andolya maM prakampyApi laghuSaDja vidhAya ca / kampayitvA rimau dvivAn vArAnAvartya SaDnagau // 678 / / sthAyinyAsAdbhavedAdhaM svasthAnaM mAlavazriyaH / AdyasvasthAnavidhinA vidhAya svarapaJcakam / / 679 // niM vilambyAvarohI cetpUrvaH svasthAnagaH kRtaH / tadA dvitIyaM svasthAnamAsthitaM rAgavedibhiH // 680 // kRtvA dvitIyaM svasthAnaM dhAntamAndolya saptamam / Aitya ca dvitIyasya svasthAnasyAvarohaNam // 681 // kRtaM yatra tRtIyaM tatsvasthAnamuditaM budhaiH / Ahatya maM dviguNasaM kRtvA riM tatparaM tataH // 682 / / taM saM procya nimAhatya vilambya punarapyamum / kRtvA tRtIyaM svasthAnAvarohI kriyate yadA / / 683 // grahadvitIyacaturthapaJcamasaptamAn gItvA, aSTamaM ca vilambya, dvitIyatRtIyadvitIyasaptamapaJcamacaturthadvitIyagAnAnantaraM grahe samAptiH caturtha svasthAnam / loke madhyamAdeH prahascaro mudrito dRzyate // -669-676 // ___ iti madhyamAdiH (ka0) atha mAlavazriyaH svasthAnAni kathayati-SaDje graha ityAdi / SaDje grahe satIti / anena svarAntarasyApi lakSyAnusAreNa mahatvamabhyupagantavyamiti gamyate / ato yadA SaDjo graho bhavati sthAyI bhavati / tadA SaDjApekSayA yo mo madhyamaH tamAhatya / eva. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 saMgItaratnAkaraH tadA caturtha svasthAnamAkhyAtaM mAlavazriyaH / SaDjo'nyo vA svaro vaMze graho'syA mudritaH svaraH // 684 // prakalpya tasya SaDjatvaM pareSAmRSabhAditAm / lakSmedaM yojayetsarvamityuktaM sUrizAGgiNA // 685 / / iti mAlavazrI: manye'pi svarAH SaDjApekSayonneyAH / imamevAthai granthakAraH svayamevAhaSaino'nyo vetyAdinA / atrApi madhyamAdivat mudritasvara eva sthAyI bhavati // 677-685 // iti mAlavazrI: (su0) atha mAlavazriyA utpattiprakAramAha-SaDja iti / SaDje grahasvare kRte sati meM madhyamasvaramAhatya, tAraM gItvA tataH SaDjamuccArya, rimau, RSabhamadhyamau Ahatau tADito, mam , madhyamamAndolya, pamagAn paJcamamadhyamagAndhArAn prakampya prakaTaM dvivAraM gItvA, maM madhyamamAndolya kampayitvA, SaDja laghu vidhAya zIghaM gItvA, rimau, RSabhamadhyamau kampitau gItvA, SaDjagau, SaDjagAndhArau dvitrivArAnAvartya, sthAyini samAptau prathamaM svasthAnaM bhavati / prathamasvasthAnaprakAreNa paJca svarAn gItvA, dhaivataM vilambya avaroheNa pUrva svasthAsnaM kriyate cet, tadA dvitIyaM svasthAnaM bhavati / punazca dhaivataparyantaM kRtvA saptamaM svaramAndolya tADayitvA ca dvitIyasya svasthAnasya ArohaNe kRte sati tRtIyaM svasthAnam / maM madhyamenAhatya tatparamRSabhaM dviguNamuccAritaM kRtvA, tameva saM procya samuccArya niM niSAdamAhatya punaramuM niSAdaM vilambya, vilambitaM gItvA tRtIyaM svasthAnamavaroheNa kriyate cet tadA caturtha svasthAnam / SaDja iti / SaDjo vA anyo vA mudritaH svara: vaMze grahaH syAt , tasya vaMza iva SaDjaM prakalpya anyeSAmRSabhAditvaM kalpayitvA pUrvoktaM lakSaNaM yojayet // 677-685 // iti mAlavazrI: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH sthAyinaM madhyamaM kRtvA kampayitvA paraM svaram / turya vilambya kRtvA ca tRtIyaM taM drutAhatam / / 686 // vidhAya taM punaH procya grahanyAsena jAyate / svasthAnaM prathamaM toDyAH proktaM munivarairiti / / 687 // . prAksvasthAnavadAruhya paJcamAdavaruhyate / sthAyisvarAntaM yatrAdaH svasthAnaM syAttRtIyakam // 688 // prAdASaSThamArohAvarohI ca grahAvadhiH / asyAstRtIye svasthAne caturthe tvaSTAvadhau / / 689 / / ArohiNyavarohI syAtpUrvavattadvidAM mataH / mudritastu grahaH prokto lakSye syAlakSmavedibhiH / / 690 // iti toDI 367 ( ka 0 ) itaH paraM toDyAdInAM svasthAnAni granthata eva subodhAni / 686-690 // iti toDI ( su0 ) atha toDImAha - sthAyinamiti / madhyamaM gItvA tatparaM paJcamaM kampayitvA caturthaM vilambitaM gItvA, tRtIyamuccArya tRtIyaM tvAhataM vegena tADitaM kRtvA tameva punaruccArya grahe samAptau toDIrAgasya prathamaM svasthAnam / pUrvasya sthAnaprakAreNa ApaJcamAttu paJcamaparyantamAruhya sthAyisvaraparyantamavarohaNaM yatra adaH idaM dvitIyaM svasthAnam / pUrvavat ASaSThasvara paryantamArohaH, grahasvaraparyantamavarohazca tRtIyaM svasthAnam / ASTasvaraparyantamArohaH, pUrvavad grahasvaraparyantamavarohazca caturtha svasthAnam / asyAstu lakSye mudritasvara: graho dRzyate // 686-690 // iti toDI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 saMgItaranAkaraH madhyamaM gRhamAsthAya prAJcaM pocya tato graham / sadvitIyaM kampayitvA tRtIyaM sacaturthakam // 691 // laghukRtya tRtIyaM cocAryAhatya ca taM ttH|| prAcInaM svaramuccArya sthAyini nyasyate yadA // 692 // bhavedvaGgAlarAgasya svasthAnaM prathamaM tadA / ArohI pazcamAntaH syAtsvasthAne'sya dvitIyake / / 693 // saptamAntastRtIye syAttuyeM syAdaSTamAvadhi / prAkpAgvadavarohI syAtsvasthAne tRttarottaram // 694 / / lakSye tu sarvavaMzastho dvitIyo'sya graho mataH / ___ iti baGgAla: (ka0) tatra baGgAlarAge-lakSye tu sarvavaMzasyo dvitIyo'sya graha iti / SaDjAdiSu madhyayormudritasvaro bhavati / tadapekSayA dvitIyaRSabhAdiratra sthAyI bhavati / so'pi dvitIyo'ntimarandhradvaye mukte sati jAyata iti pUrvamevoktam / uttaratrApi bhairavAdau dvitIyo'sya svaraH sthAyItyevamAdiSu muktAntyarandhradvayasvaraH sthAyI kartavya iti veditavyam // 693-694- // iti baGgAla: (su0) atha baGgAlamAha-madhyamamiti / madhyamaM grahasvaraM vidhAya prAcyaM pUrvasvaramuccArya, tato grahadvitIyasvaraM kampitaM gItvA, dvitIyacaturthI laghukRtya zIghramuccArya tameva tRtIyaM tADayitvA pUrvasvaramuccArya sthAyini samAptau bannAlarAgasya prathama svasthAnaM bhavati / paJcamaparyantamArohaNaM dvitIyaM svasthAnam / saptamaparyantamArohaNaM tRtIyaM svasthAnam / aSTamaparyantamArohaNaM caturtha svasthAnamiti / avarohastu uttarottare svasthAne pUrvapUrvasvasthAnavat / lakSye dvitIyasvaro grahaH // 693-694- // iti baGgAla: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 369 dhaivataM sthAyinaM kRtvA prAJcaM taM ca tRtIyakam / / 695 // punaH prAJcaM vidhAyAtha kampayitvA tRtIyakam / vilambya cAhataM kRtvA dvitridvAraM dvitIyakam / / 696 / / grahe nyAsAddhairavasya svasthAnaM prathamaM bhavet / dvitIye paJcamAntaH syAdAroho'tha tRtIyake // 697 // paSThAntaH saptamAnto vA caturthe tvaSTamAvadhiH / pare pare'varohI syAtsvasthAne pUrvapUrvavat // 698 // dvitIyo'tra svaraH sthAyI sarvavaMzeSu dRzyate / iti bhairavaH sthAyinaM dviguNaM paDja kRtvAdha vAdayettataH // 699 // pUrva grahaM dvitIyaM ca tRtIyamatha vAdayet / atha dvitIyamAgatya nyasyate sthAyini svare // 700 // yadA varAvyAH svasthAnaM prathamaM jAyate tadA / iha bhairavavatkArya svasthAnatritayaM param / / 701 // svasthAnaprakriyaivaipa jJeyA rAgAntareSvapi / (su0) atha bhairavamAha-dhaivatamiti / dhaivataM sthAyinaM kRtvA pUrvasthAyI tRtIyapUrvAvuccArya tRtIyaM kampitaM gItvA dvitIyasvaraM dvistrirucArya prahe svare samAptau bhairavarAgasya prathamaM svasthAnam / paJcamaparyantamArohe dvitIyaM svasthAnam / SaSThaparyantamArohe tRtIyaM svasthAnam / aSTamaparyantamArohe caturtha svasthAnam / uttarottarasvarasthAne pUrvapUrvavadArohaNam // -695-698- // iti bhairava: (ka0) varAvyAm-sthAyinaM dviguNaM paDjamiti; madhyamaM SaDja Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH dvitIyo'syAH svaro lakSye grahatyenopalakSyate // 702 / / iti varATI Rpame sthAyini prAJcaM kampayitvArdhamasya ca / kRtvA grahaM dvitIyaM ca tRtIyaM tadadhaH svaram / / 703 // yahametya tataH pAJcaM prakampyoktvAdhemasya ca / grahe nyAsena gurjaryAH svasthAnaM prathamaM bhavet / / 704 / / tRtIyo dRzyate prAyo graho'syAM lkssygocre| tAraSaDjaM vetyarthaH / tayoH pUrvapUrvApekSayA dviguNatvasaMbhavAt / ardhe dvayardha, sthAyinazcaturthasvaramityarthaH // -699-702 // iti varATI (mu0) atha varATImAha-sthAyinamiti / varAvyAM dviguNamuccAritaM SaDja sthAyinaM kRtvA, tato'dha vAdayet / tataH pUrvaM sthAyidvitIyatRtIyA vAdanIyAH / dvitIyaM prApya sthAyini nyAse varAvyAH prathamaM svasthAnam / anyat svasthAnatritayaM bhairavavatkAryam // -699-702 // iti varATI (ka0) gurjaryAm - tRtIyo dRzyate pAyo graho'syAM lakSyagocara iti / atrApi mudritasvarAt tRtIyo grAhyaH / so'pyantimarandhratrayamocanAt jAyata iti pUrvamuktam / uttaratra vasantAdipvapyevaM draSTavyam // 703, 704 - / / iti gurjarI (su.) atha gurjarImAha-RSabha iti / RSabhe sthAyini prAJcaM pUrvasvara kampitaM kRtvA, anyaH asyaivArdhamuccArya mahadvitIye tRtIyadvitIyamahA geyAH / tataH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH SaDje he dvitIyaM ca tRtIyaM sakRdAhatam // 705 // vegAtkRtvAtha turye ca tRtIyaM tadadhastanam / uktvA tRtIyatuyauM ca tRtIyaM tadadhastanam || 706 // grahe nyAso vasantasya svasthAne prathamaM bhavet / tRtIyastvasya vaMzeSu sthAyitvenopalabhyate / / 707 / / iti vasantaH sthAyini dviguNe SaDje tadardhe laghu vAdayet / tatastatsanudAhatya grahaM tasmAttRtIyakam // 708 // turya coktvA tRtIyaM ca sakRdAhatya tatparam / drutaM kRtvA paJcamaM tu vinyAsmAdadhastanau / / 709 // laghukRtya grahe nyAsaH svasthAne prathame bhavet / dhannAsyA dRzyate vaMze syAd dvitIyasvaro grahaH / / 710 | iti dhannAsI 371 pUrvaM kampitamarthamuccArya he samAptau gurjaryAH prathamaM svasthAnam / anyat svasthAnaM pUrvavat varATIvat // 703, 704 // iti gurjarI ( su0 ) atha vasantamAha - SaDja iti / SaDje sthAyini kRte sati, dvitIyatRtIyau tADitau sakRdvA zIghraM gItvA, caturthatRtIyadvitIyAnantaraM prahasvare samAptau vasantasya prathamaM svasthAnam // 705 - 707 // iti vasantaH ( su0 ) atha dhannAsImAha - sthAyinIti | sthAyini dviguNaM SaDjaM sthAyinaM kRtvA tasyArdhaM zIghraM vAdayet / tatastadardhaM sakRdAhatya, grahadvitIya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 saMgItaranAkaraH tameva sthAyinaM kRtvA dvitIyaM vAdayed drutam / laghU grahadvitIyau ca kRtvA tAbhyAM paraM svaram / / 711 // vilambya sphuritaM tu dvirvidadhyAtpaJcamaM tataH / adharAMsvIkramAduktvA sthAyini nyasyate yadA / / 712 / / dezyAstadAdhaM svasthAnaM dvitIyo'syA graho jane / iti dezI gAndhAre sthAyini procya dvitIyaM ca tRtIyakam / / 713 // turya vilambya tatpAJcaM kRtvA spRSTA dvitIyakam / dIrghAkRtya tRtIyaM coktvA dvitIyaM grahasvare / / 714 / / nyAso yadA syAtsvasthAnaM dezAkhyAyAstadAdimam / mudrito'myA graho vaMze lakSyate lakSyavedibhiH / / 715 / / iti dezAkhyA iti rAgAGgAni tRtIyAnuccArya grahaM sakRttADayitvA dvitIyamAzUccArya paJcamaM vilambya tRtIyatuyauM zIghra gItvA Arohe samAptau dhannAsyAH prathamaM svasthAnam // 708-710 // iti dhannAsI (su0) atha dezImAha-tameveti / SaDja sthAyinaM vidhAya dvitIya zIghraM vAdayet / tata ArohaH / grahadvitIyaM lAghavenoccArya tatparaM tRtIyaM svaraM vilambitamuccArya paJcamaM dviHsphuritaM kuryAt / adharAt adha:sthitAn trIn kramAduccArya sthAyini yadA samApyate tadA dezIrAgasya prathamaM svasthAnam // 711, 712- // iti dezI (su0) atha dezAkhyAmAha-gAndhAra iti / gAndhArasvare sthAyini Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH dviguNasaM kRtvA pUrva spRSTvA tRtIyakam | kRtvA spRSTvA grahaM procya tatparaM sphuritau bhavet // 716 / / dvitrirvAgrahatatpUrvI nyasyate kampite grahe / yadA DomvakriyaH proktaM svasthAnaM prathamaM tadA / / 717 // sA bhUpAlI zrutA loke dvitIyaM grahamAzritA / iti DombakI: (loke prasiddhA bhUpAlI) caitra sthAyitAM nIte dviruccArya paraM laghum || 718 | taM cAya prAJcapasyA pUrva pUrva vidhAya tam / vilambya kampayitvA tasyAhatya ca tanmuhuH // 719 // 373 sati dvitIyamuktvA, tRtIyaturye ca vilambya tRtIyaM gItvA dvitIyaM sakRduccArya tRtIyaM dIrghaM vidhAya, dvitIyAnantaraM grahe samAptau dezAkhyAyAH prathamaM svasthAnam // - 713-719 // iti dezAkhyA iti rAgAGgAni (su0 ) atha DombakrImAha - prahamiti / dviguNasaM dviguNaM SaDjagrahaM vidhAya pUrva sakRdgItvA, tRtIyAnantaraM grahaM spRSTvA ISaduccArya, tato'ntaraM grahaM tatparaM tad dviHsphuritaM vidhAya kampite grahasamAptau DombakriyA svasthAnam / iyaM loke bhUpAlItyucyate / dvitIyazca grahaH // 716, 717- // iti DombakI: (loke prasiddhA bhUpAlI) (su0 ) atha velAvalImAha - dhaivata iti / dhaivataM sthAyinaM kRtvA aparaM dvitIyaM svaraM lAghavena dviscArya, taM ca sthAyinamuccArya tasya prAcyaM pUrvapUrva ma Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 saMgItaratnAkaraH pUrva prakampya tasyAdha dIrghAkRtya grahaM vrajet / atho'rdharitau pUrvagrahau kRtvA dvitIyakam / / 720 // pocya spRSTvA grahaM tasmAtparaM procya prakampya tu / tRtIyaM grahapAzcAtyagrahau tUccArayenmuhuH // 721 // tatastRtIyamAkampya vilambya tadadhastanam / Ipadviramya spRSTvA ca dvitIyaM nyasyate grahe / / 722 / / yadA tadAdyaM svasthAnaM velAvalyAH prakIrtitam / tRtIyagrahatA tvasyA dRzyate vaMzagocare // 723 / / iti velAvalI paJcamaM grahamAsyAyArohiNA paJcamaM tataH / gatvA vilambya taM tasmAdadharaM drutatAM nayet / / 724 // tato'dhaHsthaM drApayitvA spRSTA ca drASitAtparam / tatparaM dIrghatAM nItvA punaH procyAvarohiNA // 725 // kRtvA, ante sthAyinaM vilambitaM gItvA, tasyaiva sthAyino'dhai kampayitvA, tatpunarAroheNa gItvA pUrvasvaraM kampayitvA tasyAdha vidhAya prahamAgacchet / tato'dhoMccAritau grahAdhastanasvarau vidhAya dvitIyaM muktvA grahamalpaM gAndhArAdikamuktvA tRtIyakampanAnantaraM grahaM tadadhastanaM vA sakRduccArya tatastRtIyasvaraM kampayitvA tadadhastanaM dvitIyaM vilambaM ca gItvA ISadviramya dvitIyasparzAnantaraM prahe samAptau velAvalyAH prathamaM svasthAnam // -718-723 // iti velAvalI (su0) atha prathamamaJjarImAha-paJcamamiti / paJcamaM grahasvaraM kRtvA AroheNa paJcamaparyantaM prApya taM paJcamaM vilambya tasmAdadhaHsthitasvaraM zIghraM gItvA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH tasmAdetya grahanyAse svasthAnaM prathamaM bhavet / rAge prathamamaJjaryA dvitIyo'syA graho jane // 726 // iti prathamamazvarI sthAyino'rdhAtsamAruhya tRtIyAdicatuHsvarIm / kampayitvA vilambyApi paTaturya vidhAya ca // 727 / / etya paJcapametasmAd grahAntamavaruhya ca / grahAdha grahapUrva ca gatvA spRSTA grahaM tataH // 728 // dvitIyaM kampitaM kRtvA tRtIyaM sphuritaM tataH / syAyini nyasyate yatra svasthAnaM syAttadAdimam // 729 // AdikAmodikAyAH syAd dvitIyagrahatA jane / ityAdikAmodI sthAyini dviguNe paDje dvirAhatya tRtIyakam / / 730 // tato'dhaHsthitaM drAdhitAt paramISatsaMspRzya tataH paraM drAghayitvA punaruccArya mArohiNA varNena grahaparyantaprAptau prathamamaJjaryA: prathama svasthAnam // 724-726 // iti prathamamakharI (su0) athAdikAmodikAmAha-sthAyina iti / dhaivataM sthAyinaM kRtvA tatastRtIyamArabhya svaracatuSTayamAroheNa gItvA SaSThaM svaraM kampitaM vilambitaM ca vidhAya caturtha gItvA paJcamametya grahaparyantamavaruhya grahasvarasya pUrvArdha tatpUrva ca svaraM prApya grahasvaraM spRSTvA dvitIyaM kampitaM kRtvA tRtIyasphuraNAt itaraM sthAyini samAptau AdyaM svasthAnam // 727-729- // ___ ityAdikAmodikA (su0) atha zuddhavarATImAha-sthAyinIti / SaDja dvirucAritaM vidhAya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH trizcaturvA tataH spRSTvA grahaM pUrvamudIrya ca / kampite sthAyini nyAsAtsvasthAnaM prathamaM bhavet / / 731 // rAge zuddhavarAvyAM sA dvitIyasthAyikA jane / iti zuddhavarATI tameva sthAyinaM kRtvA taM tadadhai dvirAhatam // 732 / / dvistrioktvAtha dvitIyaM kampayitvA vilambya ca / / Ahatya dvizvaturvAsmAtparaM kRtvA laghu graham / / 733 / / uktvA grahArdhapUrve tu dIrghAkRtya grahe ydaa|| nyasyate zuddhanaTTAyAH svasthAnaM prathamaM tadA / / 734 / / vaMzeSvasyAmapi prAyo dvitIyo dRzyate grahaH / iti zuddhanadya iti bhASAGgAni tRtIyamAruhya trivAraM gItvA grahasparzAnantaraM pUrvamuccArya kampite sthAyini samAptau zuddhavarAvyAH prathamaM svasthAnam // 730, 731- // iti zuddhavarATI (mu0) atha zuddhanaTTAmAha-tameveti / tameva SaDja sthAyinaM vidhAya tasyArdhaM dvistrirvA AdyAt ardhasvaramuccArya grahAt tRtIyaM kampayitvA vilmbyet| atha asmAtparaM dvizcaturvA tADayitvA grahaM lAghavenoccArya grahapUrvoccAraNAnantaraM dIrvI kRte rahe samAptau zuddhanahAyAH prathamaM svasthAnam // -732-734- // iti zuddhanamA iti bhASAGgAni Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH grahaM dviguNasaM procya tadardhe ca dvitIyakam // 735 // vilambite tRtIye'tha dvitIyaM drutatAM nayet / grahArthe ca sthirIbhUya kampayitvA grahaM tataH // 736 / / parau svarau drutIkRtya laghukRtya paraM grahe / nyAse kRte rAmakRteH svasthAnaM prathamaM bhavet // 737 // dvitIyasvaramevAsyA vaMze vIkSAmahe graham / iti rAmakrI : tasminneva he kRtvA dvitIyaM ca tRtIyakam // 738 // grahA drutamuccArya spRSTvA pUrva grahasya ca / ardha procya viramyAtha pUrva spRSTA tRtIyakam / / 739 // laghukRtya laghoH pUrvau spRSTrAya sthAyinaH parau / laghukRtya drutaM kRtvA dvitIyaM nyasyate grahe // 740 // yadA tadA gauDakRterbhavetsvasthAnamAdimam / dvitIyo'syAmapi prAyo graho lakSyeSu dRzyate || 741 // iti gauDakI: 377 1 ( su0 ) atha rAmakriyamAha - graha iti / dviguNaM SaDjaM grahaM ca gItvA tasyArdhaM dvitIyaM ca svaramuccArya tRtIyaM vilambya dvitIyaM zIghraM gAyet / tato sthiragrahArdhagAnAnantaraM grahaM prakampya parau grahau dvitIyatRtIyau svarAvAzUccArya, paraM ca turyaM lAghavena gItvA grahe samAptau rAmakriyA AdyaM svasthAnaM bhavati // -735-737- // iti rAmakrI: ( su0 ) atha gauDakriyamAha - tasminniti / tasminneva dviguNe Sar3aje he kRte sati, dvitIyatRtIyau gItvA grahasyArdhe zIghraM gItvA pUrvasparzAt prahArdho 48 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 saMgItaranAkaraH dhaivate sthAyini prAJcaM grahaM grahattIyakam / turya kRtvA tamAhatya dvitIyaM kampayettataH / / 742 // avaruhya tRtIyAdikrameNa caturaH svarAn / grahanyAsAddevakRterAcaM svasthAnamAdizet / / 743 // tRtIya grahatAM tvasyAH pazyAmo vaMzagocare / iti devakIH iti kriyAGgAni dhaivataM grahamAsthAya tRtIyAdavaruhya ca // 744 // svaratrayaM viramyAtha grahaM paramatha graham / pUrva kRtvA tamAhatya grahanyAsena jAyate // 745 // svasthAnamAdhaM bhairavyAstRtIyo'syA graho jane / iti bhairavI cAraNe vizramya pUrva kiMcidgItvA tRtIyaM lAghavenoccArya tatpUrvasvaradvayaM spRSTA, sthAyinaH parau svarau dvau laghukRtya, drutadvitIyAnantaraM prahe samAptau gauDakriyA AcaM svasthAnaM bhavati // -738-741 // ___iti gauDakrI: (su0) atha devakriyamAha-dhaivata iti / dhaivate grahe kRte sati pUrvagrahe tRtIyacaturthAvuccArya AroheNa dvitIyaM kampayitvA, avaroheNa tRtIyAdIn catuHsvarAn krameNa gItvA, grahe samAptau devakriyA AdyaM svasthAnaM bhavati // 742, 743- // iti devakI: iti kriyAGgAni (su0) adha bhairavImAha---dhaivatamiti / dhaivatAd prahAt tRtIyAdavaruhya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH sthAyini dviguNe SaDje'dhastRtIyaM vidhAya ca // 746 // adhastanaM prakampyAtha vilambya sthAyinaM tataH / prAcInaM laghutAM nItvA dvistrihatya taM graham / / 747 // laghukRtyAdharasyArdhamAspRzya grahapazcamam / vilambya taM drutIkRtya tRtIyasparzamAcaret // 748 // athoktvA paJcamaM taM ca dIrghAkRtyAdharaM manAk / kampayitvA grahanyAsAdbhavetsvasthAnamAdimam / / 749 // chAyAnaDAkhyarAgasya graho vaMze tRtIyakaH / etAM sAlaganaTThAM tu bhASante lakSyavedinaH / / 750 // trIn svarAn kSaNamAtraM viramya grahadvitIyagrahatatpUrvAnuccArya taM pUrva tADayitvA Ahe samAptau bhairavyA AdyaM svasthAnaM bhavati // 744, 749- // iti bhairavI (ka0) chAyAnaTTAyAm -adharasyAmiti / adharo'dhastanaH / atra grahIbhUtaSaDjApekSayAdharo niSAdaH / tasyArghamISatsparzanaM bhavati, tamIpaspRSTetyarthaH / etAM sAlaganaTTAM tu bhASante lakSyavedina iti / atra tuzabdo'vadhAraNe bhinnakramazca / etAM viti, cchAyAnaTTAmevetyarthaH / gamRSabhAdhaM ceti / gaM gAndhAraM spRSTvA / RSabhArdhamiti RSabhamIpaspRSTetyarthaH / ardha punarbajediti / punaHzabdena tadevarSabhArdhamiti gamyate / RSabhAdhe dviH kuryAdityarthaH / / -746-752- / / / (su0) atha uchAyAnaTTAmAha-sthAyinIti / dviguNe SaDje sthAyini kRte sati tRtIyAnantaraM sthAyino'dha:stha prakampya sthAyinaM vilambana gItvA tata: pUrva laghutAM nItvA dvitristADayitvA ca lAghavena prahaM gItvA adhaHsthitasyA) spRSTvA vilambitaM pazcamAnantaramevAzu gItvA tRtIyasvarAnantaraM paJcama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 saMgItaranAkaraH anye tu paJcamaM kRtvA sthAyinaM riM vidhAya ca / maM prakampya sthirIbhUya paJcame dviH pamadhyamau // 751 // kRtvA gamRSabhAdhe ca saMspRzyAdhai punavrajet / tato dIghauM rimau kRtvA grahe cennyasyate tadA // 752 / / AdhaM sAlaganaTTAyAH svasthAnaM tadvido viduH / iti cchAyAnATTA maM vidhAya grahaM taM ca drutIkRtya paraM tataH / / 753 // uktvA turya vilambyAtha paramAspRzya pazcamam / vilambyAto'varoheNa grahameti yadA tadA // 754 // svasthAnamAdimaM rAmakRterveze dvitIyakaH / grahazcindhamarAmakrIH sA siddhA lokavatmani // 755 // ____ iti cindhamarAmakrIH muktvA tameva dIrghAkRtya adhaHsthitaM kiMcitkampayitvA grahe samAptau chAyAnaTTAyAH prathamaM svasthAnaM bhavati / etAmiti / atra tuzabdo'vadhAraNe bhinnakramazca / etAM tu lakSyavedinaH sAlaganaTTAmityAhuH // -746-750 // __(su0) matAntaramAha--anye tviti / sthAyipaJcamAnantaraM RSabhaH tato madhyamaM kampayitvA vilambya ca paJcamasvare paJcamamadhyamau dvirgAyet / tato gAndhAramRSabhasyArdha ca spRSTvA puna: RSabhArdhaM vrajet / tataH rimau RSabhamadhyamau dIrthoM kRtvA Ahe nyasyate samApyate tadAdyaM svasthAnamiti // 751-752 // iti cchAyAnaTTA (su0) atha cindhamarAmakriyamAha-mamiti / madhyamaM sthAyinaM kRtvA tamevAcArya tato dvitIyamuktvA caturthaM vilambana gItvA, parasparzAnantaraM tRtIyapaJcamau avaroheNa grahAgatau AdyaM svasthAnam || -753-755 // iti chindhamarAmakrI: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH rimeva grahamAzritya dvistrihitya maM tataH / taM vilambitatAM nItvA dIrghAkRtya tu madhyamam // 756 // rigau ridalametAni drutIkRtya vilambya nim / punaruccArya taM kRtvA dhaivataM sakRdAhatam // 757 // vAdayitvA niSAdaM ca grahanyAsena jAyate / nATyarAmakRterAcaM svasthAnamiti tadvidaH / / 758 // athavA madhyamaM kRtvA grahamAhatya pazcamam / dvistriApyavaroheNa dhArakramAdRSabhaM drutam / / 759 // etyAdha tasya SaDjaM ca reradha vAdayetpunaH / athoccArya rimau paM tu vilambya nyasyate yahe / / 760 // yatra svasthAnamAdyaM tanATyarAmakRtermatam / iti nATyarAmakrI: grahaM kRtvA dhamAhatya sakRd grahaparaM svaram / / 761 / / (su0) atha nATyarAmakriyamAha---rimeveti / RSabhe rahe sati, gAndhAraM dvistristADayitvA, vilambya ca madhyamaM dAyitvA, RSabhagAndhArau zIghra gItvA, niSAdaM vilambya, punarucArya dhaivataM, sakRdAhataM gItvA niSAdAnantaraM Ahe samAptau nAvyarAmakriyAH prathamaM svasthAnam || 756-758 // (su0) matAntaramAha-athaveti / madhyamagrahAnantaraM paJcamaM dvistristADayitvA dhaivatAdRSabhaparyantamAzvAgatya, tasyArdhamRSabhasyArdha SaDjaM ca niSAdArdha ca vAdayet / tataH rimau RSabhamadhyamau vilambitaM paJcamAnte grahe samAptiriti // 799, 760- // iti nATyarAmakrI: (su0) atha malhAramAha-grahamiti / dhaivataM grahaM kRtvA grahAtparaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 saMgItaranAkaraH kRtvA mahAtparau dvistu grahamAhatya pUrvakam / dvitIyaM ca kramAduktvA grahe cenyasyate tadA // 762 / / svasthAnamAdyaM malhAre graho vaMze dvitIyakaH / iti mahalAra: grahaM dviguNasaM kRtvA drutIkRtya tato'dharam / / 763 // tamAndolya dvitIyaM tu vidhAyAtha tRtIyakam / sphuritaM grahatatpUrvI vAdayitvA grahe yadA // 764 // nyAsaH karNATagauDasya svasthAnaM prathamaM tdaa| vaMze grahastRtIyo'sya gRhyate lakSyavedibhiH / / 765 // __ iti karNATagauDaH yahaM tameva saM kRtvA prAcya turyatRtIyako / sthAyinaM taddalaM coktvA pUrvasthAyidalaM tataH / / 766 // dvitIyaM svaraM sakRdAhatya grahaM gIyate, tato grahaM vistADayitvA grahAtpUrva dvitIya cocArya grahe samAptau malhArasyAcaM svasthAnam // -761, 762- // iti malhAra: (su0) atha karNATagauDamAha-prahamiti / dviguNe SaDje grahe sati tatpUrvamAzu gItvA, tamevAdha Andolya dvitIyaM dvirgItvA, sphuritatRtIyAnantaraM grahaM tatpUrva ca vAdayitvA, grahe nyAse karNATagauDasya prathamaM svasthAnam // -763-765 // iti karNATagauDaH (ka0) dezavAlagauDe-grahaM tameva samiti / pUrvarAgagrahaparAmarzana dviguNaM ssddjmityrthH| tahalamiti / sthAyinaH prakRtatvAttacchabdena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTo vAdyAdhyAyaH syAyinyAsAddezavAlagauDasvasthAnamAdimam / jAyate'syApi vaMze tu dvitIyo dRzyate grahaH // 767 // niSAde sthAyini pocya pUrva grahamayottaram / turya dvitIyatastu trInavaruhya grahe yadA // 868 // nyAsasturuSkagauDasya tadA svasthAnamAdimam / loke mAlavagauDo'sau tRtIyo'sya graho gataH // 769 / / sthAyIbhUtaH parAmRzyate / tasya dalaM pUrvasthAyidalamiti / dviguNazabdena madhyaSaDjo gRhItazcettadA pUrvasthAyI mandraSaDjaH / tAraSaDjo gRhItazcettadA sthAyI madhyaSaDjaH / tasya dalamardham / dezavAlagauDa eva kedAragauDa iti janairucyate // 766, 767 // iti dezavAlagauDaH (su0) atha dezavAlagauDamAha-prahamiti / saM SaDja prahaM vidhAya caturya tRtIyasthAyi tadardhAni gItvA, sthAyinaH pUrvArdhAnantaraM sthAyini samAptau dezavAlagauDasya prathamaM svasthAnam || 766-767 // iti dezavAlagauDaH (ka0) mAlavagauDe-niSAde sthAyinIti / sthAyini satI tyarthaH / pUrvamAdau grahaM niSAdaM procya / ayottaramiti / dvitIyamityarthaH // 768, 769 // iti tuSkagauDaH (mAlavagauDa iti loke) (mu0) atha turuSkagauDamAha-niSAda iti / niSAde sthAyini sati Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 saMgItaranAkaraH niSAdAd grahatAM nItAdArohedAcaturyakam / taM vilambya tato gacched grahe cedavarohiNA // 770 / / tadA drAviDagauDasya svasthAnaM prathamaM bhavet / loke sAlagagauDo'yaM dvitIyo'sya graho mataH / / 771 / / paJcamaM grahamAsthAya tRtIyaM ca dvitIyakam / muktvA tRtIyaM spRSTvA ca prAntamuktvA tRtIyakam / / 772 // tatpUrvagrahadvitIyaturyAn gItvA, dvitIyatastrIn svarAnavaruhya grahe nyAse tauruSkagauDasya prathamaM svasthAnam // 768, 769 // iti turuSkagauDaH (mAlavagauDa iti loke) (ka0) drAviDagauDe-loke sAlagagauDa ityuktam / idAnIM tu loke sAlaga ityetAvataiva vyavahAro dRzyate, sa kathamupapadyata iti cet ; so'pi bhImasene bhIma iti vyavahAravadupapanna eva // 770, 771 // iti drAviDagauDaH (loke sAlagagauDaH) ityupAGgAni (su0) drAviDagauDamAha-niSAdAditi / grahAnniSAdAt svaturyasvaraparyantamAruhya taM caturthasvaraM vilambitaM gItvA, avarohe grahasamAptau drAviDagauDasya AyaM svasthAnam || 770, 771 // iti drAviDagauDaH (loke sAlagagoDa:) ityupAGgAni (su.) atha kaizikImAha-paJcamamiti / grahapaJcamAnantaraM dvitIyatRtIyau Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH spRSTvA vilambya dvitIye nyasyate kampite rahe / yadA bhavati kaizikyAH svasthAnaM prathamaM tadA // 773 / / tRtIyo'syAH svaro vaMze graho lakSyeSu dRzyate / iti kaizikI sthAyinaM dviguNaM SaDja drutIkRtya dvitIyakam // 774 // uktvA dvitIyatRtIyau drutIkRtyAdharAdharam / udIrya taM drutIkRtya dvitIyaM vAdayettataH // 775 / / tRtIyaM dvistrirAhatya sthAyini nyasyate yadA / lalitAyAstadA proktaM svasthAnaM prathamaM budhaiH // 776 // asyAmapi svaro lakSye tRtIyo dRzyate grahaH / iti lalitA iti bhASAdvayam geyau, tatastRtIyamISadgItvA pUrvamuktvA, tRtIyasya sparzAnantaraM dvitIyaM vilambya kampite rahe samAptau kaizikyAH prathamaM svasthAnam // 772, 773- // iti kaizikI (su0) atha lalitAmAha-sthAyinamiti / dviguNaM SaDja sthAyinaM zIghramuccArya, dvitIyAnantaraM tRtIyadvitIyAvAzUJcArya dvitIyAdadharAdharaM sthAyipUrvamudIrya tamevAzu gItvA dvitIyAnantaraM tRtIyaM dvitrivAraM tADayitvA sthAyini samAptau lalitAyAH prathama svasthAnam || -774-776 // iti lalitA iti bhASAdvayam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 saMgItaratnAkaraH grahaM dviguNasaM kRtvAdhastanaM sthAyinaM tayA // 777 // kRtvA dvitIyaturyoM ca dvitIyasthAyinau spRzet / vilambite dvitIye'tha sthAyini nyasyate yadA / / 778 / / zrIrAgasya budhaiH proktaM tadA svasthAnamAdimam / kharo vaMze dvitIyo'sya grahatvenopalakSitaH // 779 // iti zrIrAgaH yo grahaH kriyate vaMze tamapekSyAtra yojayet / lakSaNasthaM dvitIyAdi yadA kiMtu grahAdayaH // 780 // yAvanto yatra rAge syuH svarA lakSmaNi tAvatAm / / saMbhavaH sthAyinA yena sthAyinaM tatra taM zrayet // 781 // anugrahAya mugdhAnAmityete katicinmayA / rAgAH proktAH pathAnena saMpazyadhvaM budhAH parAn / / 782 / / iti vaMzaprakaraNama (su0) atha zrIrAgamAha-prahamiti / dviguNaM SaDja prahaM vidhAya tadadhastanaM ca gItvA, dvitIyaturyoM dviruccArya dvitIyasthAyinA spRSTA vilambitadvitIyAnantaraM sthAyini nyAse zrIrAgasya prathamaM svasthAnam // -777-779 // iti zrIrAgaH (ka0) atha sakalarAgasAdhAraNanyAyaM darzayati-yo graha iti / tatra vizeSamAha-kitviti / yatra yammin rAge grahAdayaH svarA yAvantaH syuH / lakSmaNi tadrAgalakSaNe yena sthAyinA tAvatAM svarANAM saMbhavastatra rAge taM sthAyinaM zrayediti / ayamarthaH-- yasya dezIrAgasya mandratArAvadhitvena yau svarau bhavataH, tanmadhyasthAH svarAstAbhyAM saha yAvatsaMkhyA ye bhavanti, teSAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH pAvo veNusamutpannaH syAnnavAgulavaMzavat / kRtAveSTo vaMzapatraikarItyaiSa vAdyate / / 783 // iti pAvalakSaNam 387 pAvikA vaiNatrI kAryA dvAdazAGguladairghyabhAk / sthaulye'GguSThamitA garbhe svadaidhye suSiraM zritA // 784 // nyUnatA yathA na bhavati tathA sthAyisvaro grahaH kartavya iti prayojanavattvenoktamanyatrApyatidizan prakaraNamupasaMharati - anugrahAyeti // 780-782 // iti vaMzaprakaraNama (su0 ) yo maha iti / vaMze yaH mahatvena parikalpyate tadapekSayA dvitIyAdipadaM yojanIyam / ayaM tu vizeSaH -- prahAdadhaH sthitasvarA yAvanta uccAraNIyatvenoktAH, yasmin sthAyini kRte sati yatra tAvatAM saMbhavaH sa sthAyinamAzrayet / anuprahAyeti / ajJAnAmanukampayA kecidrAgA mayA proktAH / anena pathA mArgeNa he budhAH parAn rAgAn prati saMpazyadhvaM vicArayantu / matrAvazyaM pratiradhyAhartavyaH / anyathA sakarmake'sya saMpUrvakasya dRzerAtmanepadatvaM na sidhyati // 780-782 // iti vaMzaprakaNaram (ka) pAvAdInAM lakSaNAni pranthata eva subodhAni // 783-804 // (su0 ) pAvaM lakSayati - pAva iti / veNukRto navAGgulaparimitaH vaizapatrikAbhirAveSTitaH pAvaH / eSa lokAnAM rItyA vAdanIyaH // 783 // iti pAvalakSaNam (su0) pAvikAyA lakSNamAha- pAviketi / veNumayI dvAdazAGguladIrvA maGguSThasthUlA garbhe svadairghyaM kaniSThAprapramANaM randhramAzritA pAvikA kAryA / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 saMgItaratnAkara: kaniSThAgramitasthaulyamasyA lokAnusArataH / phUtkArarandhramekaM syAtpaJca syuH svarasiddhaye / / 785 // vAdanaM vividhaM nAgayakSAveza vidhAyakam / iti pAvikAlakSaNam hastayAdhikA mAne mukharandhasamanvitA / / 786 // catuHsvaracchidrayutA muralI cArunAdinI / iti muralI zRGgajA dAvI vA syAtkAhalAkRtidhAriNI / / 787 // aSTAviMzatyaGgulA ca dairye madhukarI zubhA / mukharandhaM ca tasyAH syAttuvarIbIjasaMnibham || 788 // mukharandhrAdaGgulAni tyaktvA catvAri vaMzavat / asyA kaniSThAGgulimitaM sthaulyaM lokarItyA ekaM phUtkArarandhaM kAryam / paJca svarotpAdakAni randhrANi, anekaprakAraM vAdanaM rAgayuktavegakAri // 784,785- // iti pAvikAlakSaNam (su0 ) muralI lakSayati -hasteti / hastakadvayAdhikavistArA mukharendhreNa caturbhizca svararandhaiH prayuktA muralI // - 786- // iti muralI (su0 ) madhukarI lakSayati-zRGgajeti / zRGgajA zRGgakRtA, dAravI vA kASThakRtA vA kAhalAvat aSTAviMzatyaGguladIrghA madhukarI / tasyAH mukharandhaM ca, tuvarIbIjaM saMnibham ; tuvarI ADhakI, tasyA bIjavat kAryam / tataH mukharandhrAt caturaGgulAni tyaktvA sapta randhrANi kAryANi / teSAmantaH anta Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 SaSTho vAdyAdhyAyaH vidhAya sapta randhrANi kurvIta vivarAntaram // 789 // teSAM ca mukharandhrasya madhye'dhobhAgasaMsthitam / / madhuradhvAnasiddhathai tanmukharandhe tu tAmrajA / / 790 // nidhAtavyA yavasthUlA nalikA caturaGgulA / tadUrdhvaM cakrikA sthApyA dantajA zuktinAthavA // 791 // randhramadhye kAzamayIM yadvA devanalodbhavAm / zuktikAM kiMcidunnidramAlatIkalikAkRtim // 792 // mRdulAM kSIrapAkena kSiptvA madhukarI tataH / vaMzavadvAdayedrandhaM pidadhItApyadhastanam // 793 // vAmAguSThAprabhAgenetyuktaM niHshkmrinnaa| iti madhukarIlakSaNam tAmrajA rAjatI yadvA kAzcanI suSirAntarA // 794 // dhattUrakusumAkAravadanena viraajitaa| hastatrayamitA dairye kAilA vAdyate janaiH // 795 // hAhUvarNavatI vIravirudoccArakAriNI / iti kAhalAlakSaNam rAlAni mukharandhrasya madhye adhobhAgamitAni, madhuranAdasiddhaye yavavat sthUlA, tAmrajA tAmramayI nalikA caturajhulA mukharandhra sthApayitavyA / tato'dha mukharandhre gajadantajAtA zuktikRtA vA cakrikA sthApyA / vaMzAgre kAzamayIM devanalodbhavAM vA zuktikAm , ISadvikasitamAlatIkorakasaMnibhA sapayaH pAkAt mRdulAM nikSipya madhukarI vaMzavadvAdayediti saMbandhaH // -787-793- // iti madhukarIlakSaNam (su0) kAhalAM lakSayati-tAmrajeti / tAtreNa rAjatena sauvarNena vA madhye Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 saMgItaratnAkara: hastadvayakatA yA sA saiva tuNDakinI matA / / 796 // turuturyapi sA loke tittirI ca nigadyate / yamalaM tuNDa kinyozca vAdyaM vAdyavido viduH // 797 / / iti tuNDakinIlakSaNam tuNDa kanyeva cukA syAdvaiyeM hastacatuSTayA / iti cukkAlakSaNam kareNuvadanAkAravadanaM doSavarjitam // 798 / / yanmAhiSaM zlakSNaM snigdhaM sughaTitaM kRtam zRGgasyAnaDuhasyAtha dhattUrakusumAkRti / / 799 / / chidrasaMyuktA dhattarapuSpAkAramukhI trihastadIrvA ca kAhalA hAhUvarNayuktA vIrabirudoJcArakAriNI janairvAdyate // - 794, 795- // iti kAilAlakSaNam (su0 ) tuNDakina lakSayati -- hasteti / dvihastadIrghA kAhaleva tuNDakinI / sA loke turuturu tittirIti ca ucyate / etad vAdyaM yamale miti kathyate // -796-797 // iti tuNDakinIlakSaNam (su0) cukkAM lakSayati - hastacatuSTayadIrghA tuNDakinI cukketyucyate // 797 // iti cakkAlakSaNam (su0 ) zRGgaM sakSayati -- kareNviti / hastizuNDAvat nirdoSaM masRNaM snehavat sughaTitaM mahiSazRGgaM yat, tasya mUle anaDuhasya vRSabhasaMbandhinaH zRGgasya dhattUrakusuvat aSTAGgulaM khaNDaM nyaset / agratazca dvayagulaparimitaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH khaNDamaSTASTgulaM nyasya mUle'sya dhvanidRddhaye / ayaM dvitrAGgulaM tasya cchitvA phUtkArarandhrakam / / 800 // vidhAya tuthukAreNa vAdayedvividhadhvanim / etadvai dhvAnagambhIraM vAdyaM gopAlakeliSu / / 801 // iti zRGgalakSaNam chitvA phUtkArarandhaM kRtvA, tuthu itizabdena gopAlakeliSu vAdayediti / etadvAcaM dhvAnagambhIramityucyate // - 798-801 // iti zRGgalakSaNam nirdoSasyotkhAtanAbheH zaGkhasyaikAdazAGgulam / zikharaM nirmitaM dhAtusikthakAbhyAM manoharam || 802 // mUlatayAparyantaM hrasvamAnAkRti kramAt / mardhAgulamitaM zikharasya mukhe bhavet || 803 || antastu mASamAtraM syAcchvamevaMvidhaM sudhIH / dhRtvA karkaTastena bhUrizvAsabhRtodaram / / 804 || dhuMtho digidityetadvarNodbodhena vAdayet / 391 iti zaGkhalakSaNam iti suSiravAdyalakSaNama (su0 ) zaGkhaM lakSayati - nirdoSasyeti / utkhAtA nAbhiryasya, tathAvighazaGkhasya dvAdazAGgulam, zikharaM dhAtunA madhUcchiSTena kAryam / mUlAdArabhya agraparyantaM bhAsamAnAkRtiranyUnapramANam / zikharasya mukhe randhramardhAGgulapramANam / antarmadhyaM mASapramANa bhavet / evaMvidhaM zakhaM karkaTakAkhyena hastena dhRtvA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 saMgItaratnAkaraH mArgadezIgatatvena paTaho dvividho bhavet / / 805 // mArgasthapaTahasyAtra lakSaNaM tAvaducyate / sArdhahastadvayaM tasya dairdhya syAtparidhiH punaH // 806 // SaSTayagulo madhyadezaH pRthulo dakSiNaM mukham / kartavyaM saMmitaM sA!rekAdazabhiraGgulaiH // 807 // vAmaM tu dazabhiH sArdheH saMmitaM dakSiNe mukhe / AyasaM valayaM kArya vAme vallIsamudbhavam / / 808 / / pANmAsiko mRto vatso yastasyAdAya pArikAm / tayAvaguNThya valayaM vallIjaM vAmavaktragam // 809 // saptarandhrAnvitaM kRtvA sudRDhaiH sUkSmadorakaiH / / nikSiptasteSu randhreSu bandhavyAH kalazAH zlatham // 810 // te hemAdimayAH sapta dairyeNa caturahagulAH / tyaktvAmulAni catvAri vAme syAlohapatrikAm // 811 // zvAsapUrNodaraM dhuMdhuMthumAdivarNoccAreNa vaadyet| karkaTakasya lakSaNaM nRttAdhyAye vakSyate, " anyonyAntaraniSkrAntA sphurad gulmastu karkaTaH" iti // 802-804- // ____ iti zaGkhalakSaNam iti suSiravAdyalakSaNam (su0) athAnaddhAkhyaM vivakSuH prathamaM paTahaM lakSayituM vibhjte-maargeti| paTaho dvividhaH-mArgapaTaho dezIpaTahazceti / tatra mArgapaTahasya lakSaNaM kathyatesArdheti / sAdhauM dvau hastau dIrghatA, paridhiH puna: SaSTayagulaparimitaH, madhyadeza: sthUla:, dakSiNaM mukhaM sAdhaiMkAdazAGgulam / vAmamukhaM tu sArdhadazAGgulam / dakSiNe mukhe lohamayaM valayaM kartavyam / vAmamukhe vallIsamudbhavam / paannmaasiketi| yasya tarNakasya jAtasya pANmAsajAtasya pArikAmAdAya gRhItvA, tayA vallIja Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 393 agulatrayavistArAM paTahe veSTayed dRDham / bAhya kAyasya yacarma pazostena ghanena ca // 812 // kavalAkhyena banIyApihitaM vadanadvayam / dakSiNAsyasya kavalaM paritaH kRtarandhrakam / / 813 / / randhrakSiptaguNAMDhamAkRSyetaravaktragaiH / valaye. tAnguNAnsamyagvanIyAdADharthasiddhaye / / 814 // vAmAsyakavalAntaHsthasaptarandhranivezitaiH / guNairAveSTaya kalazAnAyasaivalayaiH / / 815 // antaHkSiptvA samAkRSTailaye gADhatAM nayet / kalazebhyo bahirvAmavalayAnte ca badhyate / / 816 // veSTanAya kaTeH kacchetyukto'yaM skandadaivataH / zrIyajJapuravaryeNa paTaho mArgasaMbhavaH / / 817 / / iti mArgapaTahaH vAmavaktragaM valayamavakuNThya,ubhayavidhaM saptarandhrayutaM kRtvA randhreSu kSiptaiH sUkSmadorakaiH kalazAn zlathaM bndhniiyaaH| ta iti / te kalazAH suvarNAdidhAtumayAH caturajhuladIrghA: sapta kAryAH / vAmamukhAt agulacatuSTayaM parityajya lohakRtAM patrikAmagulatrayavistArAM dRDhatayA paTahe AveSTayet / bAhyamiti / pazoH tarNakasya chAgasya vA zarIrabAhyaM yacarma tena nibiDena kavalanAmadheyena pihitaM mukhadvayaM badhnIyAt / dakSiNeti / dakSiNamukhasya kavalaM sarvataH chidrayutaM kAryam / randhreSu kSiptairdorakaiH kalazAnAkRSya itaramukhagatai: valaye tAn dorakAn badhnIyAt / vAmeti / vAmamukhasya kavalaM tu anta:stheSu saptarandhreSu nivezitaiH dorakaiH kalazAnAveSTaya AyasaiH lohamayaiH valayaiH antarnikSipya AkRSTe: svairdorakaiH valayaM dRDhaM kuryAt / kalazebhya iti / kalaza:sakAzAt bahiHpradeze vAmavalayaprAnte ca kalaze badhyate / ayaM paTahaH kacchetyucyate / skando guho daivataM yasya / / -809-817- // iti mArgapaTahaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 saMgItaratnAkaraH dezIstho'pyevameva syAddarye'sau sArdhahastakaH / saptAGgulaM dakSiNAsyamanyatsArdhaSaDaGgulam // 818 // AntaraM jATharaM vAkSNaM pshorgditmuddlii| tayA tu svecchayA vaktraM vAmamasya nibadhyate // 819 // vizeSo'yaM bhavedasminnubhau khAdiradArujau / vidhokto'yaM dvayoranyairuttamo madhyamo'dhamaH / / 820 / / uttamaH proktamAnaH syAd dvAdazAMzonitaH punaH / / madhyamaH SaSThabhAgena vihInastvadhamo bhavet // 821 / / ___ iti dezIpaTahaH athAdyavarNAHhavarjitaH kavargazca TatavargoM rahAvapi / iti SoDaza varNAH syurubhayoH pATasaMjJakAH // 822 / / (su0) evaM mArgapaTahaM lakSayitvA dezIpaTahaM lakSayati-dezIstha iti / mArgapaTahavat dezIpaTahaH kAryaH / paraM tu dIrghatve sArdhahasta: kartavyaH / dakSiNaM mukhaM saptAGgulam / vAmamukhaM sArdhaM SaDaGgulam / Antaramiti / pazorantarjaThare yatsthitaM carma, vakSNAt jAtaM vANaM tat uddalItyucyate / tayA nirmalayA uddalyA vAmamukhaM bandhanIyam / etAvAn vizeSa:-ubhAvapi paTahau khadirakASThena kAryoM / vidheti / ayaM mArgadezIgatatvena dvidhA paTahaH, pratyekamuttamAdibhedena triprakAraH, pUrvoktapramANenomuttamaH, tato dvAdazAMzena nyUno madhyamaH, SaSThAMzena nyUno'dhama iti / / -818-821 // iti dezIpaTahaH (ka0) uvarjita ityAdi / kakhagaghaTaThaDaDhaNatathadadhanaraha iti SoDaza varNAH / ubhayoH; mArgadezIpaTahayoH / pATasaMjJakA iti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH saMyogaviyogAbhyAM kramavyutkramayogataH / sasvaratvAsvaratvAbhyAM pATAste syuranekadhA / / 823 // ulyAmeva kAro dekAraH kavale'dhikaH / dezIpaTahamevAhurimamaDAvajaM janAH // 824 // aSTAdazAGgulaH kiMcinatAyo madhyataH pRthuH / koNa: kAryo mUladeze madanAmbaraveSTitaH / / 825 / / padmAsanopaviSTena goSTayAmUrudvayopari / saMsthApya mArgapo vAdyo varNodbhave paTuH / / 826 // chaarasi vAdyate ghaTavAdyavat / koNena pANinA vAsya vAdanaM sUrayo viduH / / 827 / / iti paTahalakSaNam 395 paTapATA ityucyanta ityarthaH / saMyogaviprayogAbhyAmiti / saMyoga: "halo'nantarAH saMyogaH " (pANinisUtram 1-1-7) itmuktalakSaNaH, viprayogastadviparyayaH / kramanyutkramayogata iti / varNAnupUrvyA samuccAraNaM kramaH, tadviparyayeNoccAraNaM vyutkramaH / sasvaratvAsvaratvAbhyAmiti / atra svarAH SaDjAdaya eva vivakSitAH, na tvakArAdayaH / teSAM viprayogazabdenaiva gRhItatvAt / SaDjAdigrahaNe'pi sasvaramiti rAgasAhityameva vivakSitam / anyathA asvaratvasyApi vyavacchedyAbhAvAdanarthakatvamApadyeta / svarasthAyizabdasya SaDjAdyanyatamasvara-. rAhityAbhAvAt / ato'tra svarazabdo rAgopalakSaNatvena draSTavyaH / evamuktairvizeSaNaistaM pATAH anekadhA syuriti, bahubhedabhinnA bhavantItyarthaH / ulyAmeva jheMkAra iti / uddalI nAma dezIpaTahasya vAmavaktra pidhAyakazcarmavizeSa ucyate ; tatra vAdanena kAra evAdhika iti / pUrvoktebhyaH SoDazavarNebhyo'dhika utpadyata ityarthaH / dekAraH kavale'dhika iti / kavalaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 saMgItaranAkaraH ye pATAH paTahe proktAsteSAM vividhagumphanAt / hastodbhavAH pATabhedA hastapATAH prakIrtitAH / / 828 // te cAnantA na zakyante pratyekaM vedituM jnaiH| pradarzanArthameteSu katicitpratipAdaye // 829 // nAma mArgapaTahasya dakSiNavaktrapidhAyakazcarmavizeSaH / tatra vAdanena deMkAraH pUrvavadadhika utpadyate / padmAsanopaviSTeneti / padmAsanabandhaM kRtvopaviSTena paTahavAdakena // 822-827 // paTahalakSaNam (su0) asya varNAnAha-Davarjita iti / DakAreNa varjito hInaH, tena kavargaTavargatavargA rephahakArAzca SoDaza varNA: pATAH / uttamo mArgadezIpaTahayobhavet / te pATAH saMyogAdivizeSeNa anekaprakArA bhavanti / pUrvoktAyAmuhalyAM jheMkAra evotpadyate / kavale deMkAraH pUrvoktavarNebhyo'dhiko jAyate / dezIpaTaho loke aDAvaja ityucyate / aSTAdazeti / asya paTahasya koNaH vAdanakASThamaSTAdazAGgulapramANam | agre kiMcinnanaM, madhye sthUlaM, mUladeze madanAmbareNa sikthakacchena ca triveSTitaM kAryam / vAdanaprakAramAha-poti / padmAsane lokaprasiddha upaviSTena vAdakena UrvonidhAya mArgapaTaho vAdyo vAdanIyaH / nATake tu ayaM paTahaH, ardhamukhaH ghaTavAdyavadvAdyata ityarthaH / athavA asya vAdanaM koNena pANinA kAryam // 822-827 / / iti paTahalakSaNam (ka0) atha paTahodbhavAn hastapATAn lakSayati-ye pATA iti / teSAmiti / yathAyogaM jheMkAradeMkArasahitAnAM kAdInAM SoDazavarNAnAm / vividhagumphanAta; saMyogAdibhirbahudhA vividhakAraNAt / hastodbhavA iti hetugarbhitaM vizeSaNam / hastodbhavatvAditi heturdaSTavyaH / koNasyApi hastavyApArAdhIna Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 SaSTho vAdyAdhyAyaH sadyojAtAnAgabandhaH svastiko vAmadevataH / alagno'bhUdaghorAttu zuddhistatpuruSAbhidhAt / / 830 // AsIdIzAnavaktrAttu samaskhalitasaMjJakaH / jAtAH paJceti paJcabhyo mukhebhyaH pArvatIpateH // 831 / / ataste sarvapATAnAM pATA mukhyatamA matAH / kramAttadevatA brahmaviSNuzavaravIndavaH / / 832 // nAgabandhazca pavanastathaikaikasarAbhidhau / tato duHsarasaMcAravikSepA nAgabandhajAH // 833 // saptatyatha svastikajAH svastiko blikohlH| phullapUrvazca vikSepaH kuNDalIpUrvakazca saH // 834 // saMcAravikhalI khaNDanAgabandhazca pUrakaH / bhedAH saptetyalagnasya tvete sapta prakIrtitAH // 835 // alagnotsAravizrAmA viSamAdyA khalI srii| sphurI sphuraNakazceti zuddhaH syAcchuddhirAdimaH / / 836 / / svarasphuraNakotphullavalitAvaghaTAstataH / vyApAratvAttadudbhave'pi hastodbhavatvameva draSTavyam / tatavAdye hastavyApArasadbhAve. 'pi tatrAGgulivyApArasya prAdhAnyAnna hastodbhavatvavyapadezaH / / 828, 829 // (su0) adhunA paTahapATAn nirUpayati-ya iti / ye pATAH SoDazavarNAH kavargAdayaH pUrvamuktAH, teSAM vividhagumphanAt kramAt kramavadyogAt hastenotpannA: pATabhedAH hastapATA ityucyante // 828, 289 // (ka0) teSu mukhapATAnAM nAgabandhAdInAmutpattiM darzayati-- sadyojAtAditi // nAgabandhAdInAM paJcAnAM nAmasAmyena nAgabandhAdayo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 saMgItaratnAkaraH takAro mANikyavallI bhedAH sapteti saMmatAH // 837 // samaskhalitakasyAdyaH samaskhalitasaMjJakaH / vikaTaH sadRzaH pATakhalI cADukhalI tataH / / 838 // anucchallastathA khutto bhedAH sapteti santyamI / pazcatrizaddhastapATAstalapATAzca kIrtitAH / / 839 // koNAhatazca saMbhrAnto viSamArdhasamAviti / catvAro hastapATAH syurnandikezvarabhASitAH // 840 // utphullaH khalakastadvatpANyantaranikuTTakaH / daNDahastaH piNDahasto yugahastordhvahastakau // 841 // 'vAntarabhedAH krameNa draSTavyAH / ekaikasarAbhidhAviti / ekazcaikasarAbhidhazca / talapATAzceti ; hastapATAnAmeva saMjJAntaram // 830-839 // (su0) sadyojAta iti / Izvarasya sadyojAtamukhAt nAgabandhAkhyaH paTaho jAtaH, vAmadevamukhAt svastikaH, aghoramukhAdalagnaH, tatpuruSAcchuddhiH, IzAnamukhAt samaskhalita iti / ete paJca pATA: Izvaramukhebhyo jAtAH / tasmAnmukhyAH / eteSAM krameNa devatA Aha-kramAditi / brahmaviSNuzarvaravIndavaH kramAd devtaaH| eteSAM bhedaanaah-naagbndhshceti| nAgabandhapATasya, nAgabandhAdayo vikSepAntAH sapta bhedAH / svastikapATasya, svastikAdayaH pUrakAntA: sapta medAH / alagnasya, alagnAdayaH sphuraNakAntAH sapta bhedAH / zuddheH, zuddhayAdayo mANikyavallyantAH sapta bhedAH / samaskhalitasya, samaskhalitAdayaH khuttAntAH sapta bhedAH / sarve militA: paJcatriMzaddhastapATAH / ta eva talapATA ityucyante // 830-839 // (ka0) matAntareNa paTahe caturaH pATAnuddizati-koNAhatazcetyAdi / paTahAdisAdhAraNAnekaviMzatihastapATAnuddizati-utphulla ityaadi| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 SaSTho vAdyAdhyAyaH sthUlahasto'rdhApANiH pArzvapANyardhapANyapi ! kartarIsamakartayauM tato viSamakartarI / / 842 / / samapANizca viSamapANiH syAtpANihastakaH / nAgabandho'pyavaghaTaH svastikazca samagrahaH / / 843 // ityekaviMzatihastapATAH syuH paTahAdiSu / ullolaH pANyantarazca nirghoSaH khaNDakartarI // 844 // daNDahastaH samanakho binduryamalahastakaH / recito bhramaro vidyudvilAso'pyardhakartarI / / 845 // alagnAkhyastato rephaH samapANirataH param / parivRttaH poDazeti vAdyeSu paTahAdiSu // 846 / / etAnmAyo huDukkAyAM kurvate vAdyavedinaH / aSTau viSamapATAH syurapATAkhyAn bruve'dhunA // 847 // talapahAraH praharo valito guruguJjitaH / ardhasaJcastrisaJcazca vipamo'bhyasta ityamI / / 848 // syAtAmalagapATo dvau saJcavicchuritAbhidhau / bhramaraH kuzcitazceti citrapATAvubhau matau // 849 // aSTAzItirime hastapATA niHzaGkakIrtitAH / paTahAdisAdhAraNatve'pi prAyeNa huDukkAgatAn SoDaza pATAnuddizati-ullola ityAdi / apATAparasaMjJakAnaSTau viSamapATAnuddizati-talapahAra iti / athAparAMzcaturaH pATAnuddizati-sazcetyAdi / militAM hastapATasaMkhyAmAha-aSTAzItiriti // 840-849- // (su0) matAntareNa paTahe pATabhedAnAha-koNAhata iti / koNAhatAdayazcA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 saMgItaratnAkara: zivavaktrotthapAdAnAM svarUpaM pratipAdaye / / 850 // teSAmutpAdakAnpANI lokato lakSayetsudhIH / tadyathA - ( 1 ) Tanagina ginanagi, iti nAgabandhaH, (2) nanagaDa giDadagi, iti pavana:, (3) giDagiDa giDadatthA, ityekaH, (4) kiTatata 2, ityekasaraH, (5) nakhu nakhu, iti duHsaraH, (6) khirata kiTa, iti saMcAra:, (7) yoMgi yoMthi, iti vikSepaH / iti sadyojAtodbhavAH sapta hastapATAH tvAraH pATAH nandikezvaraproktA hastapATAH / utphullAdayaH samagrahAntA ekaviMzatiH paTahAdiSu hastapATAH | ullolAdayaH parivRttAntAzca SoDaza / talaprahArAdayo'STau viSamapATAH, ta eva apATA ityucyante / saJcavicchuritau cAlagnapATau syAtAm / bhramarakuJcitau ca citrapATau / evamaSTAzItirhastapATAH // 840-849 // (ka0) atha nAgabandhAdInAM paJcatriMzaddhastapATAnAM svarUpANi lokaprasiddhayA darzayati - zivavaktrotthetyAdi / tatraikasakhye hastapA kiTatateti varNAn likhitvA anantaraM dvayako likhitaH / tena teSAM dviruccAraNamavagantavyam / kiTataTa, kiTataTeti / evaM sarvatra pATasaMkhyAGkAn vihAya madhye vinyastaiH dvayAdisaMkhyAGkaH tatpUrvasya varNasamudAyasya dviruccAraNAdikaM draSTavyam // 850, 850 // (su0 ) tatra IzvaramukhodbhavAnAM paJcatriMzaddhastapATAnAM svarUpaM pratijJAya kathayati - zivavaktrotthetyAdinA / krameNa teSAM lakSaNAnyAha - tadyatheti / tatra nAgabandhAdayo vikSepAntAH sapta hastapATA yathA -- Tanagina ginanagi iti nAgabandha: ( 1 ) ; nanagiDa giDadagi iti pavana : (2); giDagiDa giDadatthA ityekaH (3) kiTataTa 2 ityekasara : ( 4 ) ; nakhu nakhu iti du:sara: (1) ; khiratakiTa iti saMcAra : ( 6 ) ; thoMga thoMthi iti vikSepa: (7) iti sadyojAtodbhavAH sapta hastapATAH // 1 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 401 (1) tatakiTaki, iti svastikaH, (2) yoM haMtA, iti balikohalaH, (3) yogina thoMgina thogina, iti phullavikSepaH, (4) thoMthoM goMgoM, iti kuNDalIvikSepaH, (5) poMgiNatattA, iti saMcAravilikhI, (6) kiTayoMthoM ginakheMkheM, iti khaNDanAgabandhaH, (7) Taku jhaMjheM, iti pUrakaH / iti vAmadevodbhavAH sapta hastapATA: (1) naga giDagiDa dagidA, ityalagnaH, (2) datthariki datthariki, ityutsAraH, (3) taki dhiki taki dhiki, iti vizrAmaH, (4) Tagunagu Tagunagu, iti viSamakhalI, viSamaskhalito vA, (5) khiritu khiritu, iti sarI, (6) khiri khiri, iti sphurI, (7) narakitthariki, iti sphuraNaH / ityaghorodbhavAH sapta hastapATAH (1) darigiDa giDadagidA, iti zuddhiH, (2) TaTakuTaTa, iti (su0) svastikAdaya: pUrakAntAH sapta pATabhedA yathA-tatakiTakiTa iti svastikaH (1); tho haMtA iti balikohalaH (2); thogina thogina thogina iti phulavikSepaH (3); thothoM goMgoM iti kuNDalIvikSepaH (4); thoMgiNatattA iti saMcAravilikhI (5) kiTathoMthoM ginakheMkhe iti khaNDanAgabandha: (6); Taku jheMjheM iti pUrakaH (7) vAmadevodbhavAH sapta hastapATAH // 2 // (su0) alagnAdayaH sphuraNAntAH sapta pATabhedA yathA-tatakiTa dagiDadA ityalagnaH (1); datthariki datthariki ityutsAraH (2); taki dhiki taki dhiki iti vizrAmaH (3); Tagunagu Tagunagu iti viSamaskhalita: (4); khiritu khiritu iti sarI (5); khiri khiri iti sphurI (6) narakitthariki iti sphuraNaH (7) ityaghorodbhavAH sapta hastapATAH // 3 // (su0) zuddhAdayo mANikyavallyantAH sapta pATamedA yathA-darigiDa giDa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: svarasphuraNaH, (3) nanagina kharikhari, ityucchala:, (4) dakheM dakheM darkhe khe, iti valitaH, (5) yoM ginagi yoM ginagi, ityavaghaTaH, (6) tattA iti takAraH, (7) vidhi, iti mANikyayallI / iti tatpuruSodbhavAH sapta pATA : 402 (1) tajheM tajheM jheM, iti samaskhalitaH, samaskhalI vA, (2) girigDa girigDa, iti vikaTaH, (3) kiNakiNaki, iti sadRzaH, (4) vidhikTiki, iti khalI, skhalito vA, (5) diginagi diginagi, ityaDukhalI, aDuskhalito vA, (6) gharakaTa gharakaTa, ityanucchalaH, (7) donakaTa donakaTa, iti khuttaH / itIzAnodbhavAH sapta pATAH iti sadAzivapaJcavaktrodbhavAH paJcatriMzaddhastapATAH dagidA iti zuddhi: (1) ; TaTakuTaTa iti svarasphuraNa: (2); nanagina kharikhari ityutphulla : (3); dekhe dekhe khe iti valitaH (4) yoM ginagi dhoM ginagi ityavaghaTaH (5) tattA iti takAra : ( 6 ) dhidhi iti mANikyavallI (7) iti tatpuruSodbhavAH sapta hastapATAH // 4 // (su0 ) samaskhalitAdaya: khuttAntAH sapta pATabhedA yathA-tajheM tajheM jheM iti samaskhalitaH, samaskhalI vA (1); girigDa girigDa iti vikaTa : ( 2 ) ; kiNakika iti sadRza: (3); vidhikiDaki iti pATakhalI, pATaskhalito vA ( 4 ) ; diginagi diginagi ityaGgukhalI, askhalito vA ( 5 ) ; dharakaTa dharaghaTa ityanucchalaH (6); donakaTa donakaTa iti khutta: (7) itIzAnodbhavAH sapta hastapATAH / evaM sarve militvA paJcatrizaddhastapATA bhavanti // 5 // - 850, 850 - // iti sadAzivapazvavaktrodbhavAH pazcatriMzaddhastapATAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH kaniSThAGguSThasaMyogAccheSAGgulivivartanAt / / 851 / / "koNAhato hastapATaH zArGgadevodito yathA / khukhuMdari khukhuMdara karagiDa karagiDa | iti koNAhata : (1) sarvAGgulyapraghAtazca sarvAGgulavivartanam / / 852 / / yasya niSpAdakaM so'tra saMbhrAntaH kathito yathA / daragaDa daragaDa girigiDada dANakiTa maTaTaku | iti saMbhrAntaH (2) calanaM maNibandhasya patAkasyAtha kampanam / / 853 // pAdakampostha janako yasyAsau vipamo yathA / daheM daheM khukhuMda khukhuM daheM tataki tataki / iti viSamaH (3) pUrvalakSmaviparyAsAdbhavedarghasamo yathA // 854 // dadagida gigirikTidagiyoM thoM giyoMgada / ityardhasamaH (4) iti nandikezvarotAzcatvAro hastapATAH / 403 (ka) nandikezvaroktAnAM pATAnAM svarUpaM vAdanaprakArapUrvakaM darzayati - kaniSThAGguSThetyAdi // - 851-854 // (su0 ) tatra nandikezvaraproktaM koNAhatAdipATacatuSTayaM lakSayatikaniSTeti / kaniSThAGguSThaiH saMyogAt aparAsAmaGgulInAM vivartanAt koNAhatAkhyo hastapATo jAyate / sarvAsAmaGgulInAmaprairvAtaH vivartanaM ca yanniSpAdayati sa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH utphullo nakharAghAtAdalapadmasya jAyate / kanheM kheN| ityutphullaH (1) yadA prasAritAguSThaH zukratuNDasya hanyate / / 855 / / viralAgulibhirvAyaM krameNa khlkstdaa| dAMgiDa gidddgidaa| iti khalaka: (2) yastu dakSiNahastasya tarjanyaGguSThaghAtataH // 856 // kramavyutkrapaghAtAttu vAmahastena rephavat / jAyate zAGgiNokto'sau pANyantaranikuTTakaH / / 857 / / dagiDadAM kharikkadA kharikka kharikkadAdAM svarikharidAM giDadA / ___iti pANyantaranikuTTaka: (3) saMbhrAntaH / maNibandharUpasya kaTipUrvapradezasya calanaM patAkahastAvakampanaM ca IdRk yazca yasya janako nimpAdaka: sa viSamaH / etallakSaNaviparyayeNa ardhasamaH // -891-854 // iti nandIzvaroktAzcatvAro hastapATA: (ka0) athaikaviMzatiM hastapATAn darzayati-utphulla ityAdi / alapayasya nakharAghAtAditi / " vyAvartitAkhyakaraNaM kRtvaiva samavasthitAH / yasyAGgulyaH karatale pArzvagAH so'lapallavaH / / alapadmaH sa eva syAdaGgulInAM tu kecana / asya vyAvartitasthAne parivartitamacire (7-146)" Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH UrdhvaghAtaM patAkena kRtvaikamatha rephataH / kRtau yatrordhvaghAtau dvau daNDasto bhavedasau || 858 || dAtarikiTa dAM kharikharidAM / iti daNDahasta: ( 4 ) kramAdrephordhvahastAbhyAM piNDahastaH prajAyate / parika tharikaTajheM | iti piNDasta : ( 5 ) rephAtmabhyAM karAbhyAM cedUrdhvaghAtadvayaM pRthak / / 859 / / kriyate pATaniSpatyai yugahastastadA bhavet / dAMdAM / iti yugahasta: ( 6 ) Urdhvahasto dakSiNena talenodgADhaghAtakaH || 860 / daragaDa dAMdAM / ityUrdhvasta: (7) 405 ityalapadmahastasya lakSaNaM vakSyati / tasya nakharAghAtAdivyAvRttikaraNena kRtAdityarthaH / uttaratrApi vAdanopayogitvenottAnAM hastAnAM lakSaNAni nRttAdhyAyata evAvagantavyAni // 855-860 // (su0) utphullAdInAmekonaviMzatihastapATAn lakSayati - utphulla iti / alapadmasaMjJikasya hastasya nRttAdhyAye vakSyamANasya nakhAvAtAt utphullaH (1) prasArito'GguSTho yasmin tathAvidhasya vakSyamANazukatuNDAkhyahastasya viralAbhiraGgulIbhiH krameNa yadA vAdyate tadA kharakaH (2) dakSiNahaste tarjanyaGguSThayA tADitavAmahastasya ca pUvoktarephavat kamAghAtena vyutkramA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 saMgItaratnAkaraH UrdhvaghAtadvayaM kRtvA talahastena hanyate / yadA vAdyapuTadvandvaM sthUlahastastadoditaH / / 861 // khukhuMda khuMTuMda / iti sthUlahasta: (8) ardhApANirardhAbhyAM karayostADanAdbhavet / khudAM khudAM / ityardhArdhapANiH (9) vAdanaM nakharAgreNa pArzvapANirudAhRtaH // 862 // tharagiDa dAgiDa dagiDa dagiDa / ___ iti pArzvapANi: (10) ardhapANirbhavedekakarAgrakRtatADanAt / dagiDa dagiDa daragiDa daragiDa / ityardhapANiH (11) (ka0) vAyapuTadvandvamiti / vAdyasya paTahAdeH puTadvandvaM vAmadakSiNamukhadvayam // 861-870 // ghAtena vA yatra jAyate sa pANyantaranikuTakaH (3) patAkAkhyena vakSyamAgahastena Urbapradeze ghAtaM kRtvA sarvAGgulIkRtarephahastena dvau ghAtau yatra kriyate asau daNDasta: (4) krabheNa rephasyordhvahastasya ca karaNe piNDahasta: (5) rephAbhyAM hastAbhyAmUrdhvaghAtadvayaM pATaniSpattyartha pRthak kriyate cet tadA yugahasta: (6) dakSiNahastena tIvravAtAt Urdhvahasta: (7) Urdhva ghAtadvayaM vidhAya talahastena yadA vAdyasya phuTadvayaM hanyate tadA sthUlahasta: (8) karayorardhAbhyAM tADane kRte sati ardhAdhapANi: (9) nakhAgreNa vAdanaM pArzvapANi: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH pracAlanAdvAmahastAGgulInAM kartarI matA / / 863 // Tiri Tiri Tiri kiTayoM digidA tiri Tiri kiTa jheM takikiTa / iti kartarI (12) kartarIbhyAM samaM ghAtaH karAbhyAM samakartarI / jhinakiTa kanakiTa kiTajheMthoM digida tiriTi tiriTiki / ___ iti samakartarI (13) krameNa tADanAd dvAbhyAM bhavaMdvipamakartarI / / 864 / / Tiri Tiri thoM digida Tiri Tiri kida / iti viSamakartarI (14) aGguSThAGgulisaMghAtau hamtayoryugapadyadA / pIDayetAM puTadvandvaM samapANistadA bhavet // 865 / / dAM giDa giDa dAMdA / iti samapANi: (15) vyatyayAvayApRtau hastau sAGguSTAGgulibhiH kramAta / yasminvipamapANi taM brUne zaMkaravallabhaH / / 866 // dAMdA giDa giDa daadaaN| iti viSamapANi: (16) (10) ekasya karasyAprega tADanena ardhapANi: (11) vAmahastasya aGgulicAlanAt kartarI (12) kartarIdvayena samakAlaM ghAtAt samakartarI (13) dvAbhyAM karAbhyAM krameNa tADane viSamakartarI (14) puTadvayaM pIDayitvA hastayoraGguSTAGgulighAte samapANiH (15) dvau hastau aGguSTasahitAbhiragulIbhi: vyatyayAt vyApRtau, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 saMgItaratnAkaraH sapapANestu viralAGgulitve pANihastakaH / taragiDa daragiDa / iti pANihastakaH (17) nAgabandho viparyAsAtpuTayoH karaghAtataH / / 867 / / pratyekaM vA puTadvandve karAbhyAM tADanAdayam / iti nAgabandhaH (18) talena hatvA praharetsAGguSThAGgulibhiH kramAt // 868 / / puTamekaikapANizcedbhavedavaghaTastadA / tatagiDa giDa dagiTana ginaginanagi / ityavaghaTa: (19) puTamekaM nihanyAtAM svastike svastikau karau // 869 / / takiTa tkitttki| iti svastikaH (20) samaM karatalAbhyAM tu puTaghAtAtsamagrahaH / tale kecidiha pAhuraGguSThAgulivarjite // 870 // takiTa kiTataka / iti samagrahaH (21) ityekviNshtihstpaattaaH| dakSigahasto vAmataH, vAmo dakSiNata: tadA viSamapANi: (16) samapaNirviralAgulitve pANihastakaH (17) karayoviparyAsAt karAghAtAtpuTayoH pratyeka puTadvayatADanAdayaM nAgabandhaH (18) ekaikena hastatalena ghAtaM kRtvA aGguSThasahitAGgulIbhiH kramAt yadA prahAraM karoti tadA avaghaTa: (19) svastika Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 SaSTho vAdyAdhyAyaH lolo vyavahitAGguSTho dakSiNo yasya sAdhakaH / vAmazcocchalito hastamullolaM taM pracakSate // 871 // aGguSThamadhyamanye'tra bruvate dakSiNaM karam / puTamadhye dakSiNena sAGguSThena hatiM pare / / 872 // jheyAM jheMthAM thAMthAM jheM / iti lolaH (1) vyaGguSTho dakSiNo hastaH puTe cenmuhurullaset / khapuTaM pIDayedvAmastadA pANyantaro bhavet // 873 // vizliSTAGgulisaMcAramaguSThArdhAdhatADanam / pANyantarasya janakaM kecidAcakSate budhAH // 874 // saMjJako dvau karau ekaM puTaM hatvA nRttAdhyAye vakSyamANasvastikAvante bhavetAm , iti svastikaH (20) karatalAbhyAM samakAlaM puTe hanyamAne samagrahaH (21) iha kecit aguSThAGgulivarjitaM talamAhuH // 855-870 // ityekaviMzatihastapATA: (ka0) atha prAyikahauDukkAn SoDaza hastApATAn darzayati-lolo vyavahitAGguSTha ityAdi // 871-886 // (su0) SoDaza prAyikahauDukkapATAn lakSayati-lola iti / dakSiNo hasto vyavahitAGguSThaH, vAmahastazcocchalitaH, yasya sAdhakaH yaM sAdhayati sa lolaH / anye tvAcAryAH aGguSTho madhyastho yasya tathAvidhaM dakSiNahastamAhuH / kecidaGguSThasahitena dakSiNahastena hatimAghAtamAhu: (1) aGguSThena vinA dakSiNo hastaH puTamadhye punarullAsaM prApnoti, vAmahastazca svapuTaM pIDayati cet, tadA pANyantaraH / kecid viralAgulisaMcAro yasmin , tathA vizliSTAza 52 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH anye pANyantaraM prAhurvyaGguSThAdyuktalakSaNam / hastAntaraM tato bhinnaM vizliSTAdikalakSaNam // 875 // nakhe nakhe nakheM khekhekheM nakhe nakhe nakhe khekheMkheMkheM khaM khuMda khuMda / iti pANyantara: (2) koNaghAtena nirghoSaM niHzaGkaH samabhASata / nakhakhi thoMthoM digidaa| iti nirghoSaH (3) ghAtAdakSiNahastena viralAGgulinA tataH // 876 // aGguSThaghAtaimena pIDanAtkhaNDakartarI / dAM khukhudAM2 khukhuga thoMTa deM jheMdoM githoMTe / iti khaNDakartarI (4) amulyauH pIDayitvAGguSThena parighaTanAt / / 877 // vAmena pIDanAdvAye daNDahasto'bhijAyate / khukhuNaM khukhuNaM jheMdrajheMdra TiriTiri / iti daNDahasta: (5) samatvaM pATavarNAnAmagulInakharAhate // 878 // linA ardhArdhatADanaM pANyantaraM janayatItyAhuH / apare tu aGguSThAdyuktalakSaNahInamante haste madhye lagnaM pUrvoktalakSaNamevamAhuH (2) koNena ghAte kRte sati nirghoSaH (3) viralAGgulinA dakSiNahastena ghAtAt vAmenAguSThaghAtai: pIDanAt khaNDakartarI (4) dakSiNahastena aGgulyapraiH pIDanAnantaramaGguSThena ghaTTanaM vAmahastena pIDanaM cet , tadA daNDahasta: (1) aGgulIbhirnakhaizca saMghAtAt Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH dRzyate yatra taM prAhuH pATaM samanakhAbhidham / raha raha tarakiTa dhikiTa takidhaki TeheTaheMtraH / / iti samanakha: (6) avaSTabhya puTaM vAmapANinA tarjanIhate // 879 // bindurutpadyate proktamiti soddhlmuununaa| dedigi dedigi girigiDa 2 / iti vinduH (7) samavaSTabhya vAmena puTaM dakSiNapANinA // 880 // saMpIDanaM vAdayeccettadA yamalahastakaH / kuMda kuMda jheMdra jheMdra jhehe jheMheM / ___ iti yamalahasta: (8) uttuGgIkaraNaM vAdye skandhasya sphuraNaM tathA / / 881 // aGguSThatarjanIghAtaH pATaM kurvanti recitam / deMdeM thAMthoM deMdeM nakho3 nahanajheM / iti recita: (9) bhramaro hastapATaH syAtsamastAGgulitADanAt // 882 / / khekheNaM khukhuNaM khu3 NaM jheMdra2 Naha kareM jheM / iti bhramaraH (10) pATavarNAnAM sAmyaM yatra, sa samanakhaH (6) vAmahastena puTaM dhRtvA dakSiNatalena ghAtAt binduH (7) vAmena puTaM dhRtvA dakSiNena saMpIDanAt yamalahasta: (8) vAmasyo karaNaM, skandhasya sphUrtiH, aGguSThena tarjanyA ca ghAta:, etai recitAkhyaM pATaM yatra janayanti sa recita: (9) samastAGgulInAM bhramararUpatADa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 saMgItaramAkaraH aGguSThatarjanIghAtAdvalitArdhihastakaH / vidyudvilAso bhaNito vidyudvilasito'thavA / / 883 // taNe3 tira jhoMjhoM dri3 traaN| iti vidyudvilAsaH (11) tarjanImadhyamAnAmA viralAH praharanti cet / zrIzrIkaraNanAthena tadA proktArdhakartarI / / 884 // dokhuMTuM3 greha gheTa3 jheheM ghigigi thoTeM / ityardhakartarI (12) hastau na kuNDalIlagnau yatrAlagnaM tamUcire / khuMTuM2 nakheM jhehegira thotteN| ityalamaH (13) syAdrepha skandhasaJcena samastAGgulighAtataH / / 885 / / hanathoM jheMjheM draM2 jheMdra jheNheNdr| ___ iti repha: (14) samapANiravizrAntaviralAgulighAtataH / nanagi2 degi yoM ginahara jheM / iti samapANiH (15) nAt bhramaraH (10) aGguSThatarjanIbhyAM ghAtAt valitArdhArdhahastakena vAdane vidyudvilAsa:, vidyudvilasito vA (11) tarjanyAdayastisro'Ggulayo viralAH prahAre kurvanti cet , tadA ardhakartarI (12)hastau kuNDalI sarpAkAratvena yatra lagnau so'valamaH (13) skandhanatyA samahastAGgulighAtAt repha: (14) anavarataM viralAGgu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAyAdhyAyaH parivRtto hastapATaH syAtpuTadvandvatADanAt // 886 / / jheM thoM4 giNanA3 / iti parivRttaH (16) iti SoDaza prAyikahauDakahastapATAH / talapahArahetuH syAdvAmaskandhapacAlanam / madhyevAmapuTaM vAmapANinA ca nipIDanam // 887 // deM yoM deM ghikiTa kiTa jheMdhitiri2 traa| ___ iti talaprahAraH (1) talAguSThapahAreNa praharo'bhihito budhaiH / jhedAM thoM gidigida2 kiTa dho dhoM / / __iti praharaH (2) UrdhvAye paTahAdau tu tarjanyaguSThadhArite // 888 // lighAtAt samApANiH (15) puTadvayatADanAt parivRtta: (16) // 871-886 // iti SoDaza prAyikahauDukkahastapATA: (ka0) athApATAkhyAnaSTau pATAn darzayati-talapahAraheturityAdi // 887-892. // (su0) athASTau apATAkhyahastapATAn lakSayati-taleti / vAmaskandhena cAlanaM vAmapuTasya madhye madhyevAmapuTam , "pAre madhye SaSThayA vA" (pANinisUtram 2-1-18) iti samAsaH / tatra vAmapANinA pIDanaM ca talaprahArAkhyasya hetu: kAraNam , iti talaprahAraH (1) talenAGguSThena ca prahAreNa praharAkhyaH pATaH, iti praharaH (2) UrdhvAgre paTahAdau paTahe huDukkAyAM vA tarjanyaGgulIbhyAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 saMgItaratnAkaraH vAdanena samudbhatamapATa valitaM viduH / khuMkhudari2 dAM yogi yogi| iti valita: (3) aGguSThAnAmikAbhyastavalanAdakSiNe puTe // 889 // ucchAsAdvAmapANezca jAyate guruguJjitaH / thukara4 thoragiDidAra ghiki thoNtteN| iti gurugujita: (4) kampanaM vAmapAdasya nitambacalanaM tathA // 890 // ucchrAsanaM karatalasyArdhasazcamapaJcakam / kheM kheM dari2 kheM kheTaH2 / ityardhasaJca: (5) trikasya calanAdvAmAGguSThasya parighaTTanAt // 891 // skandhasaJcAcca saMjAtaM trisaJcaM paricakSate / kheMda kheM kheM dkheNd| iti trisaca: (6) dhArite sati yadvAdanaM tasmAt valitAkhyo'pATo jAyate, iti valita: (3) dakSiNe puTe aGguSThAnAmikAbhyAmabhyastAt puna:kRtAt valanAt vAmapANerucchAsAcca guruguJjita utpadyate, iti gurugujitaH (4) vAmapAdasya kampaH, tathA nitambasya calanam , karatalasyocchAsaH, ete ardhasaJcAkhyamapATa prapaJcayati, ityardhasaJca: (5) trikasya :calanam , vAmAGguSThasya parighaTTanama, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH hastavaiSamyasaMjAto viSamaH saMmataH satAm // 892 // khedaMdhari2 thoM digidharikheM4 kharakaTa2 / iti viSamaH (7) apATo'bhyastasaMjJastu bhavetkaravivartanAt / khaNagiNakhaGgi2 takidhikitta / ityabhyasta: (C) ityaSTAvapATAkhyA hastapATAH / ardhAGgulyapraghAtotthaM saJcamAcakSate yathA // 893 // thukara2 giNaNaM2 / iti saJcaH (1) karasazcena zuddhenAGguSThaghAtena ca kramAt / utpanno'lagapATaH syAnAmnA viccharito yathA // 894 // jheMdra 2 jheMgiri giDidA nagiri giDanam / iti vicchurita: (2) skandhasyeSannamanam , etebhyastrisaJco jAyate, iti trisazca: (6) hastavaiSamyeNotpanne viSamaH, iti viSama: (7) karavivartanAt abhyasta:, ityabhyasta: (8) // 887-892- // ityaSTau apATAkhyA hastapATA: (ka0) athAlagapATasya bhedadvayaM darzayati-ardhAGgulyagretyAdi // -893, 894 // ityalagapATadvayam (su0) alagapATadvayaM lakSayati-ardheti / ardhanAmulyareNa ghAtAt Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 saMgItaranAkaraH talapahAro valitabhedito bhramaro yathA / daM thaM deM jheMdra4 khukhuMdhuri dyoNgi| iti bhramaraH (1) saMkarAtkarapATAnAM kuzcitaH kathito yathA // 895 // khukhuMdhari2 dharigigiDa2 danheM2 khuMkhaM danheM2 girigiDidara datyoMgi thogir| iti kuzcita: (2) iti citrapATadvayam ityaSTAzItihastapATalakSaNam / paTahasya huDukkAyAH paJca saJcAnbruve'dhunA / skandhakUperayostadvadaguSThamaNibandhayoH // 896 // utthitaH sacAkhyaH pATaH, iti saJcaH (1) karasaJcenAGguSThaghAtena cotpanno vicchuritaH, iti vicchuritaH (2) // -893-894 // ___ ityalamapATadvayam (ka0) atha citrapATasya bhedadvayaM darzayati-talamahAra ityAdi // 895 // (su0) citrapATayorlakSaNamAha-taleti / pUrvoktatalaprahAreNa, pUrvoktavalitena ca mizrito bhramaraH, iti bhramaraH (1) anyeSAM karapATAnAM saMkarAt kuJcitaH, iti kuJcita: (2) // 895 // iti citrapATadvayam ityaSTAzItihastapATalakSaNam (ka0) atha paJca saJcAn lkssyti-pdhsyetyaadi||896-899|| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH vAmasya caraNasyApi kampaH saJco'bhidhIyate / zreSThaH pATahikaH saJcAdaGguSThamaNibandhayoH // 897 // skandhakUparasaJcAttu nIcaH paTahavAdakaH / varo hauDDukkikoaSTakUparaskandhasaJcataH / / 898 // saJcAbhyAM maNibandhotthakUparAbhyAM tu madhyamaH / asau vAmAghisaJcena vAdanAdadhamo bhavet // 899 / / iti pazcasaJcalakSaNam pATavinyAsabhedAH syurvAdyAni paTahAdiSu / bolAvaNI ca callAvaNyuDuvazca kucumbiNI // 900 // (su0) paJca saJcAn pratijJAya kathayati-paTahasyeti / yastu paTahasya huDukkAyAzca pATAn jAnAti, tatsaMbandhinaH paJca saJcAn adhunA bruve kathayAmi / saJcasya lakSaNamAha-skandheti / skandhakUrparAguSTamaNibandhavAmacaraNAnAM kampa: sazca ityucyate / pATahikaH paTahavAdakaH, aGguSTamaNibandhayo: saJcAt zreSThaH / sa eva skandhakUparAbhyAM nIca: / hauDukkikaH huDukkAvAdaka: aGguSThakUrparaskandhAnAM saJcAt varo zreSThaH / sa eva maNibandhotthakUrparAbhyAM madhyamaH / vAmAghisaJcenAsau adhama iti // 896-899 // iti paJcasaMcalakSaNam (ka0) atha paJcaviMzatipaTahAdijAtisAdhAraNAni vAdyAnyuddizya lakSayituM teSAM sAmAnyalakSaNaM tAvadAha-pATavinyAsabhedAH syuriti / pATAH pUrvoktA aSTAzItisaMkhyAH ; teSAM vinyAsabhedAH / pATAnAM yathAyogaM yojanAvazAdvAdyAni bhavantItyarthaH / tatra paTahAdisAdhAraNAni dvAdaza vAdyAnyuddizati-bollAvaNItyAdi // 900, 901- // 53 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 saMgItaratnAkaraH cAruzravaNikAlagnaparizravaNikA tataH / samapahAraH kuDuvacAraNA karacAraNA / / 901 // daNDahasto ghanaravastAnIti dvAdazAvadan / vallizca vallipATaH syAddhattAbhadau jhaDappaNI / / 902 // anuzravaNikA hasto joDaNI triguNA tataH / paJcahastaH pazcapANirvAdyaM syAtpaJcakartarI // 903 / / tatazcandrakalA prAhurvAdhAnIti trayodaza / prAyeNaitAni dRzyante huDukkAvAdyagocare // 904 // vAdhAnAmubhayeSAM syAtpaJcaviMzatirityasau / AdimadhyAvasAneSu dekArabahulaM bhavet // 905 // __ (ka0) atha trayodaza prAyikahuDukkAvAdyAnyuddizati-vallizcetyAdi / ghattAbhedAviti / ghattA ca bhedazceti dvandvaH / jhaDappaNItyeko'nye ca vollAvaNyAdayo rUDhitaH saMjJAzabdA draSTavyAH / / -902-904- // ___ (su0) vAdyAni lakSayitumAha-pATeti / pUrvoktapATavinyAsavizeSAH paTahAdiSu vAdyeSu vidhIyamAnA vAdyAnItyucyante / tAni ca bolAvaNyAdIni ghanaravAntAni dvAdaza; vallyAdIni candrakalAntAni ca trayodaza / tAni huDukkAvAdyavizeSA eva bhavanti ; ete militA: paJcaviMzatiH // 900,904- // __ (ka0) tatra bolAvaNI lakSayati-AdimadhyAvasAneviti / dekArabahulamiti / yadA paTahe vAdyatvena bollAvaNI vAdyate, tadA deMkAreNa bahulaM pracuraM bhavet / dvitIyaM ca tAdRzamiti / dvitIyamapi khaNDaM dekArabahulaM kartavyamityarthaH / asyAH khaNDadvayaM vAdyAntare syAyojanAvitamiti / asyA bolAvaNyAH khaNDadvayamuktarUpaM yojanAnvitaM tatta. dvAdyoktapradhAnAkSaraiyojitetarasAdhAraNAkSarAnvitaM cedityarthaH / vAdyAntare huDu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH AdyakhaNDaM dvitIyaM ca tAdRzaM vAdyate pRthak / yatra bollAvaNI soktA paTahe vAdyavedibhiH / / 906 // yathA-3 thoM3 deM3 / asyAH khaNDadvayaM vAdyAntare syAdyojanAnvitam / jheMkRtikRtisthAne huDukkAyAM bhavediha / / 907 / / DakkAyAM mardale caiva thoM trivallayAM tu doM bhavet / karaTAyAM tu Temeva pradhAnAkSarayojanA / / 908 // vAdyAntareSvapi prAjJaiH prohyatAmanayA dizA / iti bollAvaNI kkAdau bolAvaNI syAdityarthaH / tadeva keSucidvAdyeSu darzayati-jhaMkRtirityAdi / iha, khaNDadvaye ; dekRtisthAne, paTahApekSayA AdimadhyAvasAneSu prayuktasya deMkArasya prasaGge, jheMkRtiH, jheMkAraH prayuktazcet ; tadA huDukkAyAM bollAvaNI bhavet / huDukkAyAM jheMkAro bhavati / thomityAdimadhyAvasAneSu prayujyate cet ; tadA DakkAyAM bhavati / thomiti tu prayujyate cet ; tadA mardale bhavati / domiti trivallayAM bhavet / Temityeva tu karaTAyAM bhavet / evaM pradhAnAkSarayojanAdvAdyAntareSvapi DhakkAdiSvapi / anayA dizA mohatAmiti / tattadvAdyoktapradhAnAkSarANAM yathAyogaM kAdibhiH SoDazavarNaiH saha yojanAttattahollAvaNI kAryatyarthaH / nanu pradhAnAkSarasyaikatvAditareSAM bahutvAtkathaM vAdyAntarapratItiriti ceducyate / yathA SaDjAdiSvekatamasyAMzatvenetareSAM bahutve'pyaMzasyaiva tatra pradhAnatvena prayogabAhulyAditareSAM tadrAgarUSitatve sati rAgAntarapratItiH, tadvadatrApi deMkArAdibhiH pradhAnAkSarairitareSAM tatra tatra yogAtteSAM tattaddhvanirUSitatve sati tattadvAdyapratItiriti na kiMcidetat // -905-908- // iti bolAvaNI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 saMgItaratnAkaraH maNDale cAlyate yatra pocuzcallAvaNImamUm / / 909 / / iti callAvaNI (2) vAmena talahastena dakSiNena tu pANinA / lulitena sakoNena tAdanAduDuvo bhavet / / 910 / / ityuDuvaH (3) uddalIpihite vaktre hastasvastikatADanAt / (su0) tatra bollAvaNyA lakSaNamAha-mAdimadhyeti / AvaM khaNDam , Adau madhye, avasAne ca demiti zabdapracura bhavati / dvitIyamapi tAdRzameva yatra pRthagvAdyate sA bolaavnnii| asyAH bolAvaNyAH paTahAdanyasmin vAdye yojanAyA saMbandha: syAt / tAmeva yojanAmAha-jheMkRtiriti / huDukkAyAM iha bollAvaNyAM jheMkAradeMkAraH pATa: / DakkAyAM mardale ca thomiti / trivallyAM domiti bhavati / karaTAyAM tuM Temiti / iyaM pradhAnAkSarayojanA jJAtavyA / anena ca prakAreNa anyeSvapi vAdyeSUhanIyam // -905-908- // iti bollAvaNI (1) (ka0) callAvaNyAdInAM lakSaNAni granthata evAvagantavyAni / / -909-918 // ___ (su0) callAvaNyAdInAM lakSaNamAha-maNDala iti / yatra maNDale pradeze cAlana kriyate amUmetAM calAvaNItyavAdiSuH ; iti callAvaNI (2) vaameneti| talahastarUpeNa vAmahastena koNasahitena pUrvoktalalitarUpeNa dakSiNapANinA kRtatADanAduDuvaH; ityuDuvaH (3) mukhe pUrvoktayA uddalyA pihite sati nRttAdhyAye vakSyamANahastasvastikena tADane kRte sati khuMkArapracuraM vAcaM kucumbiNI ; iti kucumbiNI (4) pUrvoktabolAvaNyeva krameNa samakarAlahastadvayakRtaiH bahubhirvAdya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 SaSTho vAdyAdhyAyaH kArabahulaM vAyaM kIrtayanti kucumbiNIm // 911 // iti kucumbiNI (4) bollAvaNyeva pANibhyAM kramAdvA yugapatkRtaiH / bhUribhiH saMbhRtA pAzcAruzravaNikA bhavet // 912 / / zuddhaizcitraH kramAtpATaiH zuddhA citreti sA dvidhA / iti cAruzravaNikA (5) alagnaH kuNDalIsparza vinA koNaprahArataH // 913 // ityalagnaH (6) kartarI samapANizcAvaghaTo yatra tu kramAt / soktA parizravaNikA zrIyajJapuramariNA // 914 // iti parizravaNikA (7) samapahAro yugapatkaradvandvena ghAtataH / __ iti samaprahAra: (8) kuDubodbhavapATAbhyAM vAdyaM kuDuvacAraNA // 915 // yUthaizvArupravaNikA; sA dviprakArA-zuddhA, citreti / zuddhaiH pATaiviracitA zuddhA, citraiH pATaiviracitA citreti ; iti cAruzravaNikA (5) kuNDalImaspRzya koNaprahAre kRte alagnaH ; ityalamaH (6) pUrvoktakartarIsamapANyavaghaTAH yatra krameNa kriyante sA parizravaNikA ; iti parizravaNikA (7) samakAlaM karadvayena ghAte kRte sati samaprahAraH ; iti samaprahAraH (8) kuDuvAjAtAbhyAM pATAbhyAM kuDuvacAraNA / kuDuvazca vAdanadaNDaH, koNa iti cocyate / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 saMgItaratnAkara: ucyate vAdano daNDa : koNaH kuDuva ityapi / iti kuDuvacAraNA (9) jAtA hastajapATaistu kevalaiH karacaraNA / / 916 / / iti kacAraNA (10) ekaiko ya: karadvandvAnmRdudakSiNapANikAt / jAyate tAdRzaiH pATairdaNDahasto'bhidhIyate / / 917 / / iti daNDahasta : (11) yaH kareNa karAbhyAM vA kRtaiH pATairnirantaraiH / nirantaraghanadhvAnaH sa syAddhanaravAbhidhaH // 998 // iti ghanarava: (12) iti dvAdaza paTahAdijAtAni vAdyAni / * skandhena maNibandhena kuDuvena ca cAlanAt / sollAsAjjAyate vallistrividhA paTahAdiSu / / 999 / / iti valli : (1) iti kuDuvacAraNA (9) hastodbhavaiH kevalaiH pATaiH karacAraNA; iti karacAraNA (10) mRduH zithila: dakSiNapANiH yasmin evaMvidhAt karadvayAt ya ekaikaH pATa utpadyate, tathAvidhai: bahubhiH pATairdaNDahasta: ; iti daNDahasta: (11) ya iti / ekena hastena, hastadvayena vA kRtairnirantarairmilitaiH pATairanavaratanibiDadhvaniH ghanaravaH ; iti ghanarava: ( 12 ) // -909-918 // iti dvAdaza paTahAdijAtAni vAdyAni d (su0 ) vallyAdyAni trayodaza prAyikahauDukkavAdyAni lakSayati-skandheneti / skandhenAMsena maNibandhena karapUrvabhAgena kuDDuvena koNena ca kRtAt sollA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH ardha vArghadvayaM vallyAM svaiH svaiH pATairayojanam / kRtaM saMyojanaM vA cedrallipATastadA bhavet // 920 // iti vallipATa: (2) nivaddhaM vAdayedAdyaM kArArdha purAtanam | anibaddhaM svabuddhayA karAbhyAM vAdayedatha / / 921 // vAdyenAdyaM nibaddhaM cetpunardhattA tadocyate / iti ghattA (3) yogenaikena niSpannastadupAGgabhavo'paraH / / 922 // pATo'nyonyAGgayogastaiH saMmizraH pATapUraNaiH / nAnAvAdyodbhavaiH pATairbhedatredhA latrayAt // 923 // iti bheda: ( 4 ) yAmupakrame madhye'nte'tha vAdyairanekadhA / sarvavAdyAni vAdyante jagadustAM jhaDappaNIm // 924 // iti jhaDappaNI (5) 423 sAccAlanAt trividhavallirjAyate ; iti valli : (1) ardha veti / vallyA ardhamardhadvayaM vA svaiH svaiH pATai rahitaM sahitaM vA yadi syAt, tadA vallipATa: ; iti vallipATa: (2) nibaddhamiti / jheMkArAsyArdhamAdyaM vAdayet / atha purAtanamanibaddhaM svabuddhayA ardha karadvayena vAdayet / punarAdyaM nibaddhaM vAdyena vAdayati cet, tadA ghattA ; iti ghattA (3) yogeneti / ekena yogena niSpanna:, yazca yoga upAGgAjjAyate pATaH, yazcAnyonyAGgairjAtaiH pATapUraNaiH mizritaiH pATaiH yukto bheda:, sa ca layasya traividhyAt trividho bheda: ; iti bhedaH (4) yasyAmiti / AdimadhyAvasAneSu vAdanairanekavidhAni vAdyAni yasyAM vAdyante sA jhaDappaNI ; iti jhaDappaNI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 saMgItaranAkaraH pATaH pATAkSaraM yadvA zrUyate cetpunaH punaH / anuzravaNikAM prAha zaMkarAnucarastadA / / 925 // ityanuzravaNikA (6) dve catvAri bhavantyaSTau yadvA khaNDAni poDaza / deMkArAdIni yatrAsau hastaH sa tu caturvidhaH // 926 / / caturazrayazramizrakhaNDatAlapayogataH / ___ iti hasta: (7) tadardhArdhAdibhedena krameNa vyutkrameNa vA // 927 // akhaNDatAlAH pATAzveyujyante joDaNI tadA / ___ iti joDaNI (8) khaNDAni trINi yatra syurekaikaM triguNaM tathA / / 928 // vAdyate yatra sA proktA triguNA trividhA ca sA / AdimadhyAntakhaNDAnAM traiguNyAtsA punardvidhA / / 929 // (1) pATa iti / pATo vA pATAvayavo vA yatra punaH punaH zrUyate, sA anuzravaNikA; ityanuzravaNikA (6) dve iti / prathamaM deMkArayuktAni dve khaNDe, catvAri vA khaNDAni, aSTau SoDaza vA yatra bhavanti, tadA hasta: ; sa caturvidha:caturazraH, vyazraH, mizra ; khaNDa iti / catastra azrayo yasya sa caturazraH; ekaH caturazratAlena, aparastryazreNa, kazcinmizreNa, anya: khaNDeneti ; iti hastaH (7) tadardheti / khaNDatAla vihAya anyaistAlerupanibaddhAH pATA ardharUpAH, ardhArdharUpA vA kramavyutkramAbhyAM yatra saMyogamApnuvanti, tadA joDaNI ; iti joDaNI (8) khaNDAnIti / yatra trINi khaNDAni bhavanti / ekaikaM khaNDaM triguNaM vA yasyAM sA triguNA / sA ca triprakArA-AdikhaNDasya traiguNyAdekA; madhyakhaNDasya traiguNyAt dvitIyA ; antyakhaNDasya traiguNyAt tRtoyeti / trivi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH kramavyutkramato'thAsyAstattraiguNyamudAharet / prayujya trINi khaNDAni prayuJjItAdimadvayam // 930 // tatazcAdyamiti proktaM khaNDe traiguNyamAdime / ityAditriguNA madhye triguNA tu dvidhA bhavet // 931 // traiguNyAnmadhyakhaNDasya dviHprakArAtaducyate / khaNDatrayaM tataH khaNDadvayamAdyaM prayujyate // 932 // tato madhyamamityevaM yadvA khaNDadvayAtparam / antyadvayaM vAdayitvA prayojyaM madhyamaM dalam || 933 // athAntastriguNAyAM prAk khaNDatritayavAdanam / tato'ntimadvayaM khaNDamantimaM vAdayettathA // 934 // evamaSTavidhAmAha triguNAM bhavavallabhaH / athavA caturazrAdau kApi tAle datrayam // 935 // 425 dhAt pATakamAt vyutkramataH sA triguNA punardvividhA / atheti / pUrvoktaM traiguNyaM vizeSeNodAharAmIti pratijAnIte / evaM pratijJAya tadeva traiguNyaM nirUpayati-- prayujyeti / khaNDatrayaM pUrva gItvA, AdyaM khaNDadvayaM gAyet / tataH punarAdyamevamAditraiguNyena AdimatraiguNyaM bhavati / madhye tu triguNA dvividhA / madhyakhaNDasya dviprakArAt traiguNyAt khaNDatrayamucyate / tadeva dvividhatraiguNyamAha--khaNDeti / pUrva khaNDatrayaM geyam / tata AdyaM khaNDadvayam / tato madhyakhaNDamityeko bhedaH / A Adau khaNDayam, tato'ntyaM khaNDadvayaM tato madhyamadalaM khaNDamiti / antastriguNAyAH traiguNyaprakAramAha - athAnta striguNAyAmiti / evamaSTavidhA triguNA bhavanti // 919-934 // (su0 ) pakSAntaramAha -- athaveti / caJcatpuTAdau yatra kacana tAle khaNDanayaM prayujya gItvA, ekasvaramAnena khaNDadvayaM khaNDatrayaM yatra kriyate sA triguNA / athavA caJcatpuTena cAcapuTena vA mizrestAlairyuktaH kramAt tribhiH khaNDaireSA 54 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 saMgItaratnAkara: prayujyaikasya khaNDasya mAnenAtha daladvayam / kuryAddatrayaM tAvadyatra sA triguNA bhavet || 936 // caturazratrayazramizrayuktairvaiSA kramAdalaiH / anye tvekakale tAle dvikale'tha catuSkale || 937 // kramAdviracitaiH khaNDaistriguNAmabhaNanbudhAH / ekaM cacatpuTe khaNDadvayaM cAcapuTe tataH / / 938 / / mizre khaNDatrayaM yatra triguNAM tAM jaguH pare / padaizcaturbhirasyAM syAtkhaNDamekaM padaM punaH / / 939 // mitaM kalAbhiraSTAbhirityuktaM sUrizAGgiNA / iti triguNA ( 9 ) paJcasto hastapATaistazabdAnvitAbhidhaiH // 940 // iti paJca hasta : (10) paJcapANistu pATaiH syAtpANizabdayutAbhidhaiH / iti pacapANi: (11) triguNA bhavati / anye tviti / ekakale dvikale catuSkale ca tAle kramAt kRtaiH khaNDaistriguNetyanye budhA abhaNan / evamiti / pare AcAryAH ekaM khaNDaM caccatpuTe, khaNDadvayaM cAcapuTe, mizratAle khaNDatrayaM yasyAM tAM triguNAmavAdiSuH / padairiti / asyAM triguNAyAM caturbhiH padairekaM khaNDam / padaM punaraSTakalena mitamiti zArGgadevenoktaM bhavati || -935 - 939- // iti triguNA ( 9 ) ( mu0 ) pathvahasta iti / paJcahastazabdasahitaiH hastapATaiH paJcahasto bhavati iti paca hasta: (10) pacapANiriti / pANizabdayutA madiryeSAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 SaSTho vAdyAdhyAyaH kartarIpadavatsaMjJaiH pATaH syAtpaJcakartarI // 141 / / iti paJcakartarI (12) vardhante ca hasante cenmAtrAzcandrakalA iva / tAlazcandrakalAkhyazca tadA candrakalA bhavet // 142 // dvAtriMzanmAtrikAmanye pAhuzcandrakalAmimAm / dvimAtrA: poDazakalA vRddhihAsayujo viduH / / 943 // . tAdRkcatuHpaSTikalAM tAmAhurdakSiNe pathi / iti candrakalA / iti trayodaza prAyikahauDukkavAdyAni / iti paJcaviMzatirubhayavAdyAni / udmAhAdinibaddhAH syuratra gItaprabandhavat // 944 // vAdyaprabandhAsta dalakSmANyabhidadhe'dhunA / tathAvidhaiH pATaiH paJcapANirbhavati ; iti paJcapANiH (11) kartarIti / kartarIpadayuktA saMjJA yeSAM tathAvidhaiH kartaryardhakartarIviSamakartaryAdInAM taistaiH pATaiH paJcakartarI jAyate ; iti paJcakartarI (12) vardhanta iti / candrakalAvat mAtrA vardhante hasante nyUnIbhavanti cet yasyAM, sA candrakalAkhyatAlenopanibaddhA candrakalA (13) anye tu dvAtriMzanmAtropanibaddhA candrakaletyAhuH / vRddhinyUnatAyuktAzca SoDazakalA: dvimAtrAste ajJAsiSuH / dakSiNe mArge tAdRzAH catuHSaSTikalAH yasyAM vidyante tAM candrakalAmAhuH // -940-943- / / iti cndrklaa| iti trayodaza prAyikahauDukkavAdyAni iti paJcaviMzatirubhayavAdyAni (ka0) evaM vAdyAni nirUpya tatprabandhAn darzayitumAha-udAhA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 saMgItaratnAkaraH yatirotA ca gajaro rigoNI kavitaM padam // 945 // melApakacopazamodgrAhaprakaraNAnyatha / avatsakazchaNDaNazca tuDukA malapaM tataH // 946 // malapAGgaM ca malapapATazchedo'tha rUpakam / antaro'ntarapATazca khojaH khaNDayatistataH // 947 / / khaNDacchedo'pyavayatiH khaNDapATazca khaNDakaH / khaNDahullaH samaH pATo dhruvako'GgAGgarUpake // 948 // tAlo citAlaH khalakaH samudAyazca joDaNI / uDavastalapATazcohavaNI tuNDakastataH // 949 // aGgapATazca paisArastricatvAriMzadityamI / uktAH zrIkaraNAgaNyA prabandhA vAdyasaMzrayAH // 950 // zItodakAstathA snAnagarvo'nyo garvanirNayaH / utprekSAmAtrajA lakSmahInAste'smadupekSitAH // 951 / / dItyAdi / atra ; vAdyaprakaraNe, gItamabandhavat udgrAhAdinivaddhA iti / udgAhAdayaH ; udgAhaH, melApakaH, dhruvaH, vikalpenAntaraH, Abhogazceti prabandhAdhyAya uktA dhAtavaH ; tairnibaddhA elAdayo yathA gItaprabandhe uktAH, tathAtrApi tairnibaddhA yatyAdayo vAdyaprabandhAH syuH / gItaprabandhavadityatidezenaiva melApakAbhogayoryathAyogamabhAvena dvidhAtukatvAdikaM bhedatrayaM draSTavyam / vAdyapravandhagatAnAmudgAhAdInAM bhANDikalokakRtAH saMjJAstu laharItyudgAhasya, yaDupu iti melApakasya, antariti dhruvasya, upAntariti vaikalpikasyAntarasya, muktAyItyAbhogasya ca saMjJA drssttvyaaH| tadbhedalamANIti / teSAM vAdyaprabandhAnAM bhedA yatyAdayaH ; tAsAM lakSmANi lkssnnaani| tAnyuddizatiyatirityAdi // -944-951 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 SaSTho vAdyAdhyAyaH prAyo vAdyapabandhAnAM deMkAro'nte nidhIyate / kAbhyAMcitkUTavarNAbhyAM racito'tyantakomalaH // 952 // ekarUpAkSarastAlacchandobhivyaJjanojjvalaH / yo vAdyate vAdyakhaNDo virAmairvahubhirmuhuH // 953 // yatijekkA ca sA tajjJairvAdyA mnntthaadisaalge| Adau vAdyapabandhasya kasyApyaGgatayA yadA // 954 // tadvido vAdayantyetAM vadantyuTTavaNaM tadA / pATAnAM racanAM kecidatra necchanti sUrayaH // 955 // gaDdagathoM gakkoMTe gaDdagathoM gakkoMTe gaDdagathoM gakoTeM / iti yatiH (su0) idAnIM vAdyaprabandhAna nirUpayitumAha-udagrAheti / ugrAhadhruvakAbhogaiH pUrvoktagItapravandhavadupanibaddhAH vAdhaprabandhA bhavanti / te ca yatyAdayo paisArAntAH tricatvAriMzat / zItodakasthAnagarvagarvanirNayAkhyAstrayaH kevalotprekSAjanitA: lakSaNAbhAvAt asmAbhirupekSitAH // -944-951 // (ka0) tatrasthayatiM lakSayati-kAbhyAMciditi / kUTavarNAbhyAM paTahAdivAdyasAdhAraNavarNAH kUTavarNA ucyante, teSu yAmyAM kAmyAMcit / racita iti / mithoyogArhAbhyAM ' tathoMga kathoTiMga ' ityAdyakSarAbhyAM nirmitH| atyantakomalaH, bndhkaatthinyvrjitH| ekarUpAkSaraH; upakrAntavarNAnusAreNaiva smaapitH| tAlacchandobhivyaJjanojjvala iti / tAlacchandasorabhivyaJjanena prakAzamAnaH / bahubhirvirAmai ; vicchedairupalakSitaH yo vAdyakhaNDaH muhurbhadyate sA yatirjakkA ca / jakketi yateH saMjJAntaramityarthaH / sA tajjhaimaNThAdisAlaga iti / sAlagasUDasthe maNThAdau gIte vAdyA vAdanIyA, racanAyAM yojanIyetyarthaH / etAM yatiM yadA kasyApi vAdyaprabandha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 saMgItaranAkaraH dvirugrAhastataH khaNDaM yasyAM dvirbhUridekRti / tatkicidadhikaM vAre dvitIye'tha tRtIyakam // 956 / / kiyadIrgha zuddhakUTakhaNDaiH pATairvimizritaiH / vyastaiH samastai racitaM tato deMkRtimatpunaH // 957 / / syautAgajarAderAdAvanatayA tadvido vAdayanti tadohavaNaM vadanti / atra; yatau kecitsUrayaH pATAnAM nAgabandhAdInAM racanAM necchantItyanena kecidicchantIti gamyate // 952-955 // iti yati: ___ (su0) atha vAdyaprabandhAnAM sAdhAraNaM lakSaNamAha-prAya iti / bAhulyena vAdyaprabandhAnAmante deMkAra: demitizabda: svecchopanibaddhAbhyAM kUTapATasya varNAbhyAM nibaddhaH pATAkSara: samAnAkSaracchandobhivyaktisamarthastAla iti / yatiM lakSayati-ya iti / yo vAdyakhaNDa: bahubhi: virAmai: vAdyate sA yatiH / sA jakketi cocyate / sA ca maNThAdisAlagasUDe vAdanIyA / AdAviti / iyaM yasya kasyApi vAdyaprabandhasya Adau yadA yatiM vAdayanti, tadainAM vAdyajJA uTTavaNamiti vadanti // 952-955 / / iti yati: (ka0) anantaramotAM lakSayati-dvirugrAha ityAdi / yasyAmotAyAmugrAho dvidivAraM prayojyo bhavati / tata udgrAhAnantaraM bhUridekRti bahuladeMkAraM khaNDaM melApakAkhyaM khaNDaM dvibhaveta / tatkhaNDaM dvitIye vAre kiMcidadhikaM prthmvaaraapekssyaa| kiMcidadhikamityanena dvitIyaM khaNDamapi dvivAraM kartavyamityarthaH / dvitIyavAre kiMcidAdhikyaM ca katipayaiH pATAkSaraiH kartavyaM bhavati / atha tRtIyakaM dhruvAkhyaM khaNDam / zuddhakUTaravaNDairiti pATairityasya vizeSaNam / zuddhAzca kUTAzca khaNDAzceti dvandvaH / ata eva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH sakRttacca prayoktavyamatha varNasarAtmakam / dIrgha khaNDaM tato'lpaM ca prAcyaM zuddhAdinirmitam // 958 // otA sotA chaNDAntA kaizvikRtimuktikA / everest syAnniHsArau chaNDaNo bhavet // 959 // uddhato dhvanitra syAtmAyo mAnaM vilambitam / dIptaM nRttaM ca tAmAhuH kecitkedAra hatyapi // 960 // imAmAvahanIM prAhureke'nye tvanyathA jaguH / pATairbahuladekAraistAlaizca nikhilaiH kRtA / / 961 / / bahudhA sthApanA yasyAmAhurAhavanIM budhAH / Adau dekArakhaNDaM cedeMkArAdistadocyate // 962 // 431 mizritairvyastaiH samastapATai racitam / kiyaddIrgha - pUrvakhaNDApekSayA kiMciddIrghaM bhavet / tataH ; anantaram / kRtimattacca punaH sakRtprayoktavyamiti / tRtIyakhaNDAnantaraM dvitIyaM dekArakhaNDaM punaH sakRdekavAraM prayuJjItetyarthaH / kRtimaditi dvitIyakhaNDamityatra parAmRzyate / atha varNasarAtmakamiti / atha, anantaraM ; varNasarasaMjJakamaparaM dIrghaM khaNDaM, tato'pi zuddhAdipATe : kAryam / chaNDAnteti / chaNDaNo nAma vakSyamANo vAdyaprabandhabhedaH / so'nte yasyAH sA tathoktA / kRtimuktiketi / prAyo vAdyaprabandhAnAM kAro'nte vidhIyata iti sAmAnyena pUrvamuktam / tasya matAntareNa kacidapavAdo darzito bhavati / eSA otA ekakalayugme yathAkSaracaccatpuTe syAt / chaNDaNa otAGgatvena tadante prayojyaH / chaNDaNo niHsArau bhavet / atra ; otAyAM prAya: ; prAcuryeNa, uddhato dhvaniH, ghoSAkSarajanito dhvaniH, vilambitaM mAnaM ca dIptaM nRttaM ca syAt / asyA evautAyA matAntareNa saMjJAntarANi darzayati Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 saMgItaratnAkaraH yathA-taddhiTeM katthoMkaTa naganayoMgakuthoMgadAra, dhikkaTTara, takaTayoMgaka ghidhika thoraghaTe2, ityudgAho dvivAraM kartavyaH / gaDdagade ginardegak tu thaM haM deMgak deMganatha ganatadigi nattattekkaTadeMdeMginatakkaTa khukhughaMghaM deMgak , iti dekArakhaNDaM dviH // taamaahurityaadinaa| ye venAmAhavanImAhusteSu kecana tasyA lakSaNamanyathA jagurityuktvA tadarzayati-pArbahaladeMkArairiti / AdAviti / otAyAmAdAvudgAhakhaNDAtpUrva deMkArakhaNDaM prayujyate cettadautA deMkArAdirityucyate // 956-962- // (su0) otAM lakSayati-dviriti / ugrAho dvivAraM geyaH / tato bhUridekRti bahulIkRtadeMkArasahitaM khaNDamapi dvivAraM geyam / dvitIye vAre kiMcidadhikaM geyam / tatastRtIyaM dIrghakhaNDaM zuddhapATaiH kUTapATaiH khaNDapATaiH mitraiH vyastaiH samastaiH pATai racitam / zuddhapATAdilakSaNaM mardalaprakaraNe kathayiSyati / evaM tRtIyakhaNDAnantaraM punastadeva khaNDe deMkArayuktaM sakRtprayoktavyam / tato varNasarasaMjJakaM dIrgha khaNDam / tata: zuddhapATAdinirmitamalpaM yasyAM sA otetyucyte| tasyAzrAnte ca chaNDaNaH kartavyaH / iyamotA deMkRtimuktiketyucyate / ekakalavat caccatpuTe ca iyaM kartavyA / niHsArau tAle viracitA iyameva chaNDaNo bhavati / uddhata iti / asyAmuddhato dhvaniH, vilambitaM mAnam , vikRTaM nRtyaM ca / tAmetAM kecitkedAra ityAhuH / eke imAmAhavanImAhuH / matAntareNAnyathA lakSayati-pATairiti / deMkArapracuraiH pATaiH sarvaiH tAlayuktA sthApanA yasyAM, tAmAhavanImihuH / Adau deMkAro nibadhyate cet, tadA deMkArAdirityucyate // 956-961- // ityotA (ka0) lakSaNAnusAreNa prastArya darzayitumAha-yatheti / prastArastu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH dvitIyavAre tvadhikaM kathyate yathA - gaDpak deMgak gaDaDdak deMgak, iti / tadeMgaDadak yoMkadarthogak taTe kaTadakaT dare hoMkathoreheTaitake vikayoM thoM haiM thoM deM, iti tRtIyasvaNDaM zuddhAdipATaracitam // 433 tataH punaH prAcInardekArakhaNDaM sakRt / tataH - gaDdak dadhikAdhika takaga kathana hakadaka daDaka daragaDa dhirigiDa dharagaDdak / daragaradaga dhiragaDadagara, takadhigathoMgaTe dhikathoMTaithika thoDaM khuM khutataka thoragaDa2, tak thoragaDataka yotak thotak poragaDa thoragaDa taka dhikayoMgaTeM, iti varNasarAtmakaM khaNDam // tataH prAcInaM zuddhAdinirmitaM svalpam / etAvatparyantaM caccatpRTe / gar3hadg TeMdrag thohaTeM hete dahaM tho2, tada vidhiyoM tharaghaTe haiM yoM tatha tathoM vikathoTeM, iti niHmAruke chaNDaNaH / kArasthAne dekAra ityanye // ityotA - taddhiTe mityAdigranthata evAvagantavyaH / atra prathamaM dvirAvRttaM khaNDamudgAhaH / tato dekAra bahulaM dvitIyabAre'dhikaM dvirAvRttaM dvitIyakhaNDaM melApakaH / tataH zuddhAdinirmitaM tRtIyakhaNDaM dhruvaH / tato dhruvazeSatvena sakRddekAra - khaNDasyAnantaraM varNasarAtmakaM dIrghaM caturthakhaNDamantara: / tato'lpaM zuddhAdi - nirmitaM paJcamaM khaNDamAbhogaH / evamanyatrApyudgAhAdayo'vayavA yathAsaMbhavaM draSTavyAH / tadetAvadotAsvarUpaM caccatpuTe proktam / chaNDaNastu pRthavaprabangho'pyotAGgatvena vihitatvAdotAntarbhUta eva niHsAruke prayoktavyaH // ityotA (2), 55 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 saMgItaratnAkara: kRtvaikavAramudgrAhaM nAtidIrgho na cAlpakaH / vAdako gambhIro dhvanimuccataraM dadhat // 963 // triH khaNDo'bhyasyate kUTabaddho varNasareNa vA / muhurvidhAyopazamaM chaNDaNo yatra rajyate // 964 // gajaro'sAvuTTavaNaM syAdasyAdau punaH punaH / ekatAlyAmuTTavaNaM tasyAM niHsAruke'thavA / / 965 // bhavedupazamosnyatra nAsya tAlo niyamyate / gajarAvayavAH sarve vAdyante te nirantarAH // 966 // - 1 ( ka 0 ) atha gajaraM lakSayati -- kRtvaikavAramityAdi / yatra gajare prathamamekavAramudgAhaM kRtvA / nAtidIrgha ityAdIni khaNDa vizeSaNAni draSTavyAni / kUTaiH; paTahAdisAdhAraNairakSaraiH, varNasareNa vA baddha uccataraM dhvaniM dadhat / nAtidIrghaH; atyAyatatvarahitaH / na cAlpakaH ; atihrasvatvarahitaH / vAdako ddhopagambhIraH vAdaka iti tu svamukhenaiva pATAkSaroccAraNapaTuH tAladharo vA, paTahAdivAdyavAdako vA abhidhIyate / tasyodghoSa uccAraNe vAdane vA ghanadhvaniH, tena gambhIraH / evaMvidhaH khaNDastrIvAramabhyasyate / upazamam ; upazamAkhyaM vakSyamANaM vAdyaprabandhaM muhurvidhAya, yatra chaNDaNo rajyate ; rAgayuktaH kriyate cet, asau gajaraprabandhaH / asya gajarasyAdAvuTTavaNaM vakSyamANaM punaH punaH syAt / taduTTaNamekatAlyAM syAt / upazamastasyAmekatAlyAmathavA niHsAruke bhavet / anyatreti / gajarAGgatvAdanyatra prabandhAntarAGgatve svatantratvenetyarthaH / asyopazamasya tAlo na niyamyate / atraiva tAlaniyama ityarthaH // 963-966 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH yathA-tathoha tathoha dhiyoM2, haTe / thoMhadaga thohaTeM, ityudRvaNamekatAlyAM punaH punaH / thoMTeM daMdagena thoMgaTeM meM dhikataka, ityudvaahH| pratigrAhaNA vocyate / ayaM kilaikatAlyAM kRtaH / gaDdagata deMgaganagdihik / kathoMgatakadhika thoMgaTeMheM thodagak / giDdakyoMgakkayoM 3, deMthoMhaTagoM 3, deM, iti trirekatAlyAM khaNDaH / kevalo'pyayaM khaNDo gajara ityucyate / gaDdakyoMgakyoMgakkayoharaghaTa thare, ityekatAlyAM punaH punarupazamaH / thohaTeM, iti uDaNDaNaH / etatsarvaM nairantayeMNa vAdyate // iti gajara: (ka0) prastArya darzayati-tathoha tathohetyAdi / ugrAhaM prastArya pratigrahaNA cocyata ityugrAhasya saMjJAntaramuktam / loke hi tathA tANDikA vadanti / prAkRtatvena 'paDighA' iti gajarAvayavAH sarve vAdyante / te nirantarA ityuktatvAdatrAvayavatvenoktAnyupazamacchaNDaNodRvaNAni nairantaryeNa prayojyAni / ayaM gajara ugrAhe dhruvAbhyAM dvidhAtuko veditavyaH / upazamAdayaH pRthakprabandhA apyaGgatvena vihitAH prayuktAH / evamanyatrApi draSTavyam // iti gajaraH (3) (su0) gajaraM lakSayati-kRtveti / ekavAramudgrAhaM gItvA, nAtidIrghaH, nAlpaH, vAdakasya bhedena gambhIraH uccadhvani vidadhAnaH kUTapATaiH pUrvoktavarNasareNa vA nibaddhaH khaNDaH trivAramabhyasya, tena vopazamaM muhuvidhAya, chaNDaNaH pUrvokto yatra kriyate asau gajara: / asya Adau pUrvoktamuTTavaNaM geyam / taccaikatAlyA niHsArukatAlena vA bhavet / upazamastu anyatra tAlena vA bhavet / asya tAlaniyamo nAsti / sarve'pi gajarAvayavA gajarasaMnikRSTA vAdyante // 963-966 // iti gajaraH (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 saMgItaratnAkara: pratyekaM dviH prayuktenopazamenAntayoginA / yuktaM khaNDatrayaM zuddhaiH kUTaiH khaNDaizca nirmitam // 967 // pATairvyastaiH samastaizca baddhaM varNasareNa vA / yasyAM syAdvAdakasthUla milatkolAhalAkulam || 968 // chaNDAntA rigoNI sA dadhatI dhvanimuttamam / asmuTTavaNaM kArya vaikalpikamupakrame / / 969 / / dInRte bhavedeSopamA lalitA matA / lalitaM NaM tadA tallalite bhavet // 970 // antyakhaNDAtsopazamAcchaNDaNAddIpta nartanam / 1 ( ka 0 ) atha rigoNIM lakSayati--- pratyekamityAdi / dvidvivAraM prayuktenAntayoginA khaNDAntasaMbandhenopazamena yuktam / punaH kiMvidham ? zuddhaiH kUTaiH khaNDaizca nirmitam / zuddhAstattadvAdyapratiniyatA varNAH, kUTA: sarvavAdyasAdhAraNAH, atra khaNDazabdena varNasamudAyAvayavabhUtA ucyante, taizca nirmitam / vyastaiH samastaizca pATairnAgabandhAdibhirbaddhaM varNasareNa vA baddhaM pratyekamevaMvidhaM khaNDatrayaM yasyAM syAt sA rigoNIti saMbandhaH / punaH kiMvidhA ? vAdaka sthUla milatkolAhalAkulamuttamaM dhvaniM dadhatI madhye madhye vAdako vAdyadhvanimelanena khalu kolAhalaM sthUladhvaniM karoti, tena saMkIrNamuttamaM sukhazrAvyamityarthaH / tAdRzaM dhvaniM dadhatI / chaNDaNo'nte yasyAH sA / asyAM rigoNyAmupakrama uTTavaNaM vaikalpikaM kAryam / eSA rigoNI dIptavRtta uddhate bhavet / upazamAH khaNDAnteSvaGgatvena prayuktAH | lalite lAsyanRtye matAH / uTTavaNaM yadi svayaM lalitaM tadoTTavaNaM lalitanRtte bhavet ityanenodRvaNasya kadAciduddhatatvamapyuktaM bhavati / antyakhaNDAdArabhya sopazamacchaNDaNe dIptanartanam, uddhataM nRttaM prayojyamityarthaH // 967-970- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH yathA-takeM dhikke takadhika takaki thoMkaTagena2 thoMgakkayoM3 iti prathamakhaNDam / TaithoTeMgeM tyoMdiyoMdhihaTeM / ityupazamo dviH / takarga daDarada kuthikurgadaDadhikka dakvarga daDagdakyoMgattakadhika kadhikata dhikakadhi TeMgeMnathoMga2 thoMgakkathoM iti dvitIyakhaNDam / TeM yoM haTageM thoMTeM / ityupazamo dviH| thoMgaTaM daragaDa dhiragaDa dhitthAH thoMkaTa takathoM kaTadhikkA / thoMdhika taddhitak / iti tRtIyakhaNDam / katthoMTakka thAhakaTage dhikaTai thau haTageM thoM haTeM ityupazamo dviH / tathoM giDdak diganadigana diganaka thoMgataddhitak / thoMheMTeM / iti cchaNDaNaH / ityekatAlyAmudAharaNam // iti rigoNI nAtidIrgha dvirAcaM syAtkhaNDaM zuddhAdinirmitam // 971 / / (ka0) tak dhikkemityAdiH prastAro draSTavyaH / ityekatAlyAmudaharaNamiti / likhite prastAra ityarthaH / evaM tAlAntare'pi draSTavyamiti bhAvaH / khaNDatrayayuktatvAdayaM tridhAturveditavyaH // iti rigoNI (4) (su0) rigoNI lakSayati-pratyekamiti / zuddhAdipATai: vyastaiH samastairvA varNasareNa vA yannibaddhaM pratyekaM dvivAraprayuktena upazamAkhyena antena yuktaM khaNDatrayaM gIyate / vAdakasthUlena kolAhalena yuktena vyAkulo bhavati, ante ca chaNDaNo yasyAM sA rigoNI / asyAma ; upakrame uTTavaNaM vaikalpikena kriyeta, tadA na veti / iyaM rigoNI dIptanRtte nayet / lalite tu upazamayuktA, yadi uTTavaNaM lalitaM syAt , tadA antyakhaNDAt sopazamaM kAryam / dIptanartane ca uddhataH kAryaH // 967-970 // iti rigoNI (4) (ka0) atha kavitaM lakSayati--nAtidIrghamityAdi / yatra kavite Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 saMgItaratnAkaraH yadvA varNasareNAtha tAdRkkhaNDaM sakRdbhavet / ityugrAhadhruvau kRtvA svodgrAhAntyadale'thavA // 972 / / svodgrAhe yatra muktistatkavitaM kavayo viduH / asya nAmAntaraM prAhuranye'vaccheda ityapi / / 973 // bhavediha drutaM mAnaM varNAH prAyaH syuruddhatAH / / bAhulyAnartanaM dIptaM niHzaGkeneti kIrtitam // 974 // yathA-gaDdakdaginadaMdaM ginathoMga dhikkaTa nakAdhitaka deMhakadara gaDadariktha riktha ridaragaDa tharika thoM gaMDake / dhikthoM TeM2, ityudgAho dviH| jheMkaka nakhakhina2 taheM hake nakhakhinathoM, iti dhruvAkhyaM khaNDam / tato deMhakaDaragaDetyAdinodgAhAntyakhaNDenodgAheNa vA sakalena gaDdagityAdinA tyAgaH / niHsArutAle cedamudAharaNam // iti kavitam zuddhAdinirmitam / Adizabdena kUTAH khaNDAzca gRhyante / yadvA varNasareNa nirmitaM nAtidIrghamAdyaM khaNDaM dviH prayojyaM syAt / atha ; anantaraM tAgAdyakhaNDasadRzaM dvitIyakhaNDaM sakRdbhavet ityugraahdhruvaaviti| tatrAdyaM dvirabhyastamudgrAhaH / atha sakRtkRtaM dhruvaH / tau kRtvA svodgrAhAntyadale svakIyodgrAhAntyArdhe / athavA svodmAhe samasta evodgrAhe vetyarthaH / muktinAso bhavati tatkavitaM viduriti saMbandhaH / asya kavitasya ; avaccheda iti nAmAntaramanye prAhuH / iha, kavite drutaM mAnaM bhavet / prAya uddhatA iti / uddhatapracurA ityarthaH / bADulyAddIptaM nartanamiti / varNAnuguNyeneti bhAvaH // -971-974 // (ka0) gaDdagdaginetyAdiprastAro lakSaNAnusAreNa draSTavyaH / melApakAbhogahInatvAdidaM dvidhAtu veditavyam // iti kavitama (5) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 439 udAho'lpo dhruvo nAtidIrghaH zuddhAdinirmitaH / syAdvarNasarabaddho vA chaNDaNo'nte yadA tadA // 975 // padaM vadanti vAdyajJAH prAyastaddIptanartane / vAdayitvA yati madhye prabandhasya vimucyate // 976 / / pATena yatra tatproktamaparaiH sUribhiH padam / yathA-taddeheM taheM tataktadai / ityudgAhaH / takaTa dhikaTa ghidhikiTadhikiTADdagadhikataka dhikathoMgaTeM / iti dhruvaH / gata kaTavidhi kaTadhikkiADadagavidhikaTa dhikiraDADagadhigakigDAhagayoM? haMghikayoMgaTeM / iti cchaNDaNaH / idamudAharaNaM varNatAle // ___ iti padam (su0) kavitaM lakSayati-nAtidIrdhamiti / zuddhapATAdinirmitaM vAdyakhaNDaM varNasareNa vA nirmitaM dvirgeyam / tena tatsadRzameva khaNDaM sakRdyaM bhavet / evamugrAhadhruvau gItvA ugrAhasahite'ntyakhaNDe udgrAhe vA yasmin muktiH tatkavitam / / -971-974 // iti kavitam (5) (ka0) atha padaM lakSayati-udagrAho'lpa ityAdi / dhruvo nAtidIrgha ityanena vasyodgrAhApekSayA dviguNadIrghatvaM vivakSitam / tato'pi dIrghatvaM niSidhyate / ziSTaM spaSTam / matAntareNa padasya lakSaNamAhavAdayitveti / pravandhasya ; uktalakSaNasya padaprabandhasya, madhye ; ugrAhadhruvayorantarAle, ugrAhAtparaM dhruvAtpUrvamityarthaH / yati ; prathamoktaM yatiprabandhaM vAdayitvA, pATena tatpUrvokteSu hastapATeSu yena kenacitpATena vimucyate tyajyate yatra tatpadaM proktam / ugrAhadhruvakAmyAmidaM padaM dvidhAtu // 975-976- // (ka0) tadeheM taddemiti prastAraH // iti padam (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 saMgItaratnAkara: ekatAlyAM drute 'mAne nartanArambhagocare // 977 // samaM ca karaTATIpikAhalAvAdane sati / abhyasto vAdyakhaNDo'lpaH kUTenaikena nirmitaH // 978 // taddhImiti cchaNDAntaH smRto melApako budhaiH / vidyAvantaH svasamaye prAhurmelApanImimAm // 979 // varNAnAM TirityeSAmAvRttiSTIpirucyate / yathA- - thoMgaTe gaDdanaM yoMgaTe / iti yAvatprabandhapUrti puna:punarvAdanIyam / taddhamiti / iti cchaNDaNaH, iti melApakaH / iti melApaka: (su0 ) padaM lakSayati - umAha iti / alpa udgrAhaH, dhuvazca nAtyantadIrghaH zuddhapATAdibhirnirmitaH ; varNasareNa vA ante chaNDaNaH tadA padamityucyate / matAntareNAnyathA lakSayati - vAdayitveti prabandhasya pUrvoktayati vAdayitvA pATena yatra vimuktiH tatpadam // 975-976- // iti padam (6) (ka0 ) atha melApakaM lakSayati - ekatAlyAmidi / dute mAne nartanArambhagocare nRttArambhaviSaye / samam; ekakAlam / karaTATIpikAilAvAdane satIti / karaTAyASTIpi: karaTATIpi, kAhalAyA vAdanaM kAhalAvAdanaM, tayordvandvaikavacanam / kUTenaikeneti / zuddhakhaNDAbhyAM vinetyarthaH / taddhImityanukaraNam / tadAtmaka chaNDaNo'nte yasyeti sa tathoktaH / vidyAvantaH; kevalaM lakSyaprayoktAraH / tAneva loke ' vidyAvaMtarU' iti karNATA vadanti / TirikItyeSAmAvRttiriti / Tiriki Tiriki Tiriki Tiriki, iti TIpe: svarUpamuktam // - 977-979 // 1 tALe iti sudhAkarapAThaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH khaNDaM zuddhAdibhiH pATabaddhaM varNasareNa vA // 980 // alpaM komalanAdaM ca sukumArAkSarAnvitam / abhyastaM komale nRtte bhavedupazamAbhidham / / 981 // yathA-TethoMge poTeTe thAhaTage thAyeM ghoTe // ityupazama: (ka0) thoMgaTeM gaDdadmamityAdiH prastAraH / ayaM kevalaM melApakakhaNDAtmakatvAdekadhAtuko'vagantavyaH // iti melApaka: (7) (su0) melApakaM lakSayati-ekatAlyAmiti / ekatAlIsaMjJake drutalaye tAle, nartanArambhagocare ; nRttArambhaviSaye sati, kamTAdivAdane ca yugapata vidyamAne alpakUTapATena ekena nirmita: abhyastazceta , tImiti varNo'nte yasya, evaMvidha: chaNDaNazcAnte vAdyate yasya, sa melApakaH / vAdakaprasidhyA melaapniimiti| Tiriki TirikIti varNAnAmAvRttivazAt ttiipirityucyte||-977-979-|| ___ iti melApaka: (7) (ka0) athopazamaM lakSayati-khaNDaM zuddhAdibhiriti / Adizabdena kUTA gRhyante / spaSTamanyat // -980, 981 // (ka0) TeMthoMkaTa ityAdiH prastAraH / ayamapyekadhAtukaH / ityupazama: (8) (su.) upazamaM lakSayati-khaNDa miti / khaNDe sati zuddhAdibhi: pATe: varNasareNa vA upanibaddhaM, sukumArAkSaganvitaM komalanAdaM ca yatra komale nRtte abhyastaM tadupazama: // -980, 981 // ityupazamaH (8) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 saMgItaratnAkaraH Adau vAdyapabandhAnAM zuddhakUTAdinirmitaH / yaH khaNDo vAdyate prAhurugrAhaM taM mahattamAH / / 982 / / udAhopazamAdInAM yadyapyanyAnatoditA / yAvatpUraNamAvRttestathApi syAtmabandhatA // 983 // dvirAvRttiranAttirvA syAdaGgatayA sthitau ! yathA-teM TeM hai taTTe takrataTe, iti yAvatprabandhapUraNamabhyAsAduddAhaH prabandhaH / aGgatvaM tu dviH sakRdvA / prAkprayogastvaGgaprabandhayostulyaH // ityugrAhaH (ka0) athodgrAhaM lakSayati-- AdAvityAdi / zuddhakUTAdinirmita ityAdizabdena khaNDA gRhyante / mahattamAH; atizayena mahAnta AcAryA ityarthaH / nanUgrAhAdInAM prabandhAvayavatvenoktAnAM kathaM pRthakprabandhatetyata Aha-udyAhopazamAdInAmityAdi / atrAdizabdena melApakacchaNDaNAdayo gRhyante / anyAGgatA prabandhAntarAGgabhAvo yadyapyuditA / tathApi yAvatpUraNamiti / yAvatIbhirAvRttibhiH prabandhAkAGkSAbuddhiH pUryate tAvadAvRttahetoH prabandhatA syAt / ayamarthaH-- ugrAhadyavayaveSu yatraika eva prabandhatvenocyate tatretarAvayavasthAne tameva prayujya, avayavitvena prabandhaH pUraNIya iti / ata evodgrAhopazamAdInAM prabandhAnAmekadhAtukatvadoSo'pi nivartanIyaH / ekadhAtukatve hyaprabandhatvadoSaH prasajyate / prabandhAnAmanekAvayavatvaniyamAt / ekadhAtukasya tu tadabhAvAt / tatrAvRttikRtAnekatvAGgIkAre tu na sa doSa iti sarva samaJjasam / yadyevaM prabandhatvasyAnyAGgatvasya ca ko bhedaH ? ityata Aha-dvirAttirityAdi / ajhatayA sthitau, dvirA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 SaSTho vAdyAdhyAyaH uddhataM dhvanitaM kUTabaddhaM khaNDaM muhurmuhuH / / 984 / / prayuktaM syAtpaharaNaM dhruvAdyAbhAgagAcare / nRtte pAyaH prayoktavyamanyatrApIcchayA bhavet // 985 // yathA-kathoMgakka thoMgatyoMgaTayoMgaka yoga thogayok kathogak yoMkaTa yogakthokaTaM yogak / gaDdakkAdhika thoMgak / Tage dyoNh| dinikukucityo hadhikaM ghiTaM iti punaH punaH prayojyam / ekatAlyAmidamudAharaNam // iti praharaNam vRttiH ; dvivAramAvRttiH / anAvRttiH, sakRtprayogaH / bahudhAvRttau prabandhataivetyarthaH // 982-983- // (ka0) terTetahemiti prastAraH / prAkprayogasvarupabandhayostulya iti / ugrAhasyAnyAGgatve pRthakpravandhatve ca prAkprayogaH samAna eva / AvRttaya eva bhedikA ityarthaH / ayamapyekadhAtuH // ityugrAhaH (9) (su0) ugrAhaM lakSayati-AdAviti / zuddhakUTapATAdibhinirmitaH khaNDa: vAdyaprabandhAnAmAdau yo vAdyate sa ugrAhaH / udagrAheti / ugrAhopazamAdInAM yadyapyanyAGgatvamuktaM, tathApi prabandhapUraNaparyantamAvRttau kRtAyAM svatantraprabandhatvaM bhavati / aGgatvena prAdhAnyena sthitau satyAM dvirAvRttiH / anAvRttirvA; sakRtprayogaH / bahudhAvRttau prabandhataivetyarthaH // 982-983- // ityudgrAha: (9) (ka0) atha praharaNaM lakSayati-uddhatamityAdi / dhvanitaM; ghoSayuktam / kUTabaddhaM ; kUTaireva baddham / muhurmuhuH prayuktaM khaNDaM praharaNaM syAt / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 saMgItaranAkaraH udyAhaH syAttataH khaNDaM zudrakUTAdinirmitam / tadvarNasaravaddhaM vA prayujya dviridaM dvayam // 986 // tataH prAkkhaNDasahitaM tAhakkUTapayaM dalam / vAdyate chaNDaNo'nte ca yatra so'vatsako bhavet // 987 // prayojyaM nartane dIpte zAhUdevena kIrtitaH / yathA-gaDdagdadaM gaDdakthikkaTa takadhikkaTa takthiktak / inyuTTAhaH / khaDi khaDi khakhanakha khidak jheMkhakhanakha khidaktadakka dhikkakakagiNanaga thoMgadihi kiM thogadihikkitaka dhikathoMgaTe gaDak / takadhika thoMgaTeM / iti dvitIyaM khaNDam / etacca sahorAheNa punaH punarvAdayet / jhaka jhakhikhinnakhanakhakhita haiM khakhanakhajheM khana khariba tuDi hidihi / kayoMgak / iti tRtIyakhaNDaM pUrvakhaNDena saha vAdayet / takadhika takkare ghaTathayoMgaka thoMgakkaTeM, iti cchaNDaNaH / idamudAharaNaM raGgavidyAdharatAle // ityavatsaka: dhruvAdyAbhogagocare prAyaH prayoktavyamiti / ayamarthaH -- dhruvAdibhiH sabhastAvayavaiH parimitaM yAvannRttaM tAvati nRtte khaNDasya muhurAvRttyA prAyeNa prayojyamiti / anyatrApIti / khaNDanRte cetyarthaH / / -984-985 // (ka0) kathoM gakathomityAdiH prastAraH / idamapyekadhAtukaH / / iti praharaNam (10) (su0) praharaNaM lakSayati-uddhateti / uddhatanAdAt kUTapATebaMddhaM puna: punargIyamAnaM praharaNamityucyate // 984, 985 // iti praharaNam (10) (ka0) athAvatsakaM lakSayati- udAhaH syAdityAdi / idaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH kUTAdibaddhaH khaNDaH syAcchaNDaNo vAdyamokSakaH // 988 // yathA-gaDdag TaiMdavara takathoM thohaTeM hataTaheM dhoM2 takayoM takathoM dhikathoM tata ghidhi thoM thoM ragha Tai Tai thoH tathoTe / / iti cchaNDaNa: dvayamiti / udgrAhaM dvitIyakhaNDaM ca dviH prayujya, tato'nantaraM, prAkkhaNDa. sahitaM; dvitIyakhaNDasahitaM, kUTamayaM ; kUTAkSarapracura tAidvitIyakhaNDasadRzaM dalaM tRtIyakhaNDaM yatra vAdyate, ante ca cchaNDaNo vAdyate so'vatsako bhavet // 986, 987- // (ka0) gaDdagdaMdamityAdiH prastAraH / ayaM tridhAtukaH / ityavatsakaH (11) (su0) avatsakaM lakSayati- ugrAha iti / pUrvapUrvalakSita udgrAhaH, tataH zuddhapATAdinibaddhaM khaNDaM varNasaranibaddhaM vA jJeyamudgrAhaH / khaNDaM ca dviH prayoktavyam / tataH pUrvaM khaNDasahitaM tAdRzaiH pATai racitaM dvirvAdayitvA, ante ca chaNDaNo gIyate yatra so'vatsakaH // 986, 987- / / ityavatsakaH (11) ' (ka0) atha cchaNDaNaM lakSayati-kUTAdivaddhaH khaNDa ityAdi / vAdyamokSaka iti / vAdyasya vAdyaprabandhasya mokSako'vasAnakArakaH / idamanyAGgatve / pRthakprabandhatve tUgrAhokto nyAyo draSTavyaH / atra dvayorapyantaprayoktavyaH samAnaH -988 // (ka0) gaDdagTe mityAdiH prastAraH / ayamapyekadhAtukaH // iti cchaNDaNaH (12) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 saMgItaratnAkara: zuddhakuTAdibhirbaddhaH khaNDo varNasareNa vA / abhyastaH syAdadrute mAne tuDukA dIptanatene / / 989 // drutAd drutataraM mAnamatra lakSyeSu dRzyate / udgrAhadhruvakAbhoge yatrAnyatamakhaNDakam / / 990 / / vAdanIyaM pare prAhuranye tu tuDukAM jaguH / udmAvakAbhogomAhANAM vAdanaM kramAt // 999 // yathA - TeM dedagi tathoMgaTedhikataH raghaTe he kathIH Tegedhika taTathoMgaH gaNa nagiH thoMgataka vikathoMgaTe, ekatAlyAmidamudAharaNam // iti tuDukA (su0) chaNDaNaM lakSayati - kUTAdIti / kUTapATAdinibaddhaH khaNDaH chaNDaNaH // - 988 // iti cchaNDaNa: (12) (ka0) atha tuDukAM lakSayati -- zuddhakUTAdibhirityAdi / drute mAne dIptanartane'bhyastakhaNDastuGakA syAt / atra tuDukAyAM -- lakSyeSu drutAdbhutataraM mAnaM dRzyata iti / dezItvenAniyamAditi bhAvaH / asyA eva matAntareNa lakSaNAntaramAha - udyAhetyAdi / pare; AcAryAH, atra tuDukAyAmudmAhavakAbhogeSvanyatamaM khaNDakaM vAdanIyaM prAhuH / tadeyaM dvidhAtukA | punarapi matAntareNa lakSaNAntaramAha - anye viti / anye ; AcAryAstu udgrAhadhruvakAbhoge udgrAhANAM kramAdvAdanaM tuDukAM jaguH / tadAnImiyaM tridhAtukA bhavati // 989-991 // 1 (ka0 ) TeMdadaMgitetyAdiH prastAraH / asminpakSa iyamekadhAtukA // iti tuDukA (13) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH yatra zuddhAdibhirbaddhaH khaNDo varNasareNa vA / vitAlaH syAd drutalayaH paryante tu vilambitaH / / 992 / / kacitkApi komalaizcArugumphitaH / yatrAsau malapaH proktaH prAyiko dIptanartane / / 993 // yatrodgrAhaH sakRd dviryA dhruvako'tha sakRdbhavet / vyApakAkSaramitraistaddhiyoM TeMrdebhirakSaraiH // 994 // baddhaM nirantarayati prAhutaM malapaM pare / 447 yathA - gaDdak taddhitthoM hathahare ghaMTeM gaganagataka dhikka thauM haTeM haiM thodak / takka tahadhika thokathohaka tho3 haTTai i khikharakhikhikherathahaiM haiM thohagak / dihaM kaTadahaM kaTagaDda gatharikaTaM2 rikaTataka3 taka vidhika tho'thada / idamudAharaNaM mudrita - maNThatAle || iti malapa: (su0 ) tuDukAM lakSayati - zuddheti / zuddhapATakUTAdibhiH varNasareNa vA nibaddha: khaNDa: abhyasta: tuDuketyucyate / udmAheti / kecidetasyAmuprAhAdiSu anyatamaM khaNDaM vAdanIyamityAhu: / anye tu udgrAhAdInAM caturNAM krameNa vAdanAt tuDuketyAhuH // 989-991 // iti tuDukA (13) (ka0 ) atha malapaM lakSayati-yatra zuddhAdibhirityAdi / yatra malape zuddhAdibhirvarNasareNa vA baddhaH khaNDaH / drutalaya: sanvizAla: syAditi / khaNDa Adita Arabhya bhAgatraye drutalayaH prayoktavya ityarthaH / paryante tu vilambita iti / caturthabhAge vilambitalayaH prayoktavya ityarthaH / matAntareNa lakSaNAntaramAha - yatrodgrAha ityAdi / vyApakAkSaramitrairiti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 saMgItaratnAkaraH sodAharaNalakSmANi bAlabodhAryamabhyadhAm / / 995 / / lakSmamAtramatho vakSye vistaravastamAnasaH / malapAGgaM tu malapenAGgena malapena ca / / 996 // ___ iti malapAGgam vyApakAkSarANi kAdIni SoDaza, tairmizrANi kUTAkSarANi taddhithoM meM deM, ityakSarANi mardalapratiniyatatvena zuddhAni, tairbaddham / nirantarayatima vilambitavicchedaM malapaM taM pare prAhuH / asmin pakSe dvidhAtuko'yam // 992-994- // (ka0) gaDdam taddhioM, ityAdi prastAraH / asminpakSe'yamekadhAtukaH // iti malapaH (14) (su0) malapaM lakSayati-yoti / zuddhapATAdibhirvarNasareNa vA nibaddhaH, vitAlaH, tAlazUnyaH, drutalaya: prAnte vilambitalayAnvitaH dIptAdivarNayuktaH khaNDo yatra sa malapa: / matAntareNAnyathA lakSayati-yoti / udgrAhaH sakRd dvirvA geyaH / dhruvaH sakRt vakSyamANabyApakAkSaramizraH taddhiyoTedemityetairakSaraiH nibaddhaM nirantarayatiyuktaM malapaM pare prAhuH // 992-994- // iti malapa: (14) (ka0) atha malapAGgAdInAM saMkSepeNa lakSaNamAtrameva vaktumAhasodAharaNeti / tatra malapAjhaM lakSayati--malapAGgaM viti / aGgena malapena / punarapi malapena cetyanenAGginA malapena ceti gamyate / malapa evAGgatvenAGgitvena ca prayujyate cenmalapAnaM nAma prabandho bhavatItyarthaH / / / -995, 996 // iti malapAGgam (15) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH pATairmalapapAdaH syAdviSamairmalapopamaH / ! iti malapapATa: drutaiH karatalAghAtairvikRtairyatra vAdyate // 997 // vAdyaM vicchidya vicchidya cchedamicchanti taM budhAH / iti cchedaH 449 ( su0 ) evaM mugdhaparijJAnArthaM sadRSTAntAn bhedAnuktvA dRSTAntAdInavaziSTabhedAn lakSayati- malapAGgamiti / aGgabhUtena malapena mukhyena ca malapena yuktaM malapAGgam // 995, 996 // iti malapAGga (15) (0) viSamaiH pATaiH kRto malapopamaH malapasadRzo malapapATaH syAta // 996 // iti malapapATa: (16) (su0 ) pATairiti / viSamaiH pATaiH malapavadupanibaddhayamAno malapapATa: // 996- // iti malapapATa: (16) (ka0 ) atha cchedaH - bikRtairiti / drutasyAtra prakRtatvAnmadhyavilambitA vikRtA ucyante // - 997, 997- // iti cchedaH (17) (su0) drutairiti / karatalasya AghAtaiH, drutaiH vikRtaizca yatra vAdyaM vAdya sa cchedaH // - 997, 997 // iti ccheda: (17) 57 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH otAM kRtvA dvirudgrAhaH sakRdvA vyApakAkSaraiH // 998 // sapATairvihito yatra prAnte racitadekRtiH / madhye laye chaNDaNaH syAdrUpakaM tannirUpitam // 999 // iti rUpakam nibaddho vAdito gItavAdyasaMdhau mato'ntaraH / ityantaraH antaraM vAdayitvA cedanivaddhasya vAdanam // 1000 // kriyate'ntarapATaH syAttadA niHzaGkasaMmataH / ityantarapATa: samAzliSTaghanazlakSNapATavarNavinirmitaH // 1001 // hastalAghavasaMpannaH khojaH saMjalpito budhaiH / iti khoja: (ka0) itaH paraM rUpakAdImAM lakSaNAni granthata eva subodhAni / / -998-1016 // (su0) idAnIM rUpakAdInAM lakSaNaM vaktumAha-otAmiti / pUrvoktAmotAM kRtvA yatrodgrAhaH vyApakAkSaraiH pATasahitaiH kRtaH, iti rUpakam ; ante ca deMkAreNa yuktaH sakRt dvirvA geya: madhyalaye ca chaNDaNaH, tadrUpakam (1); nibaddhamiti / pATataH pATaiItvA, gItavAdyasaMdhigata: nibaddho'ntaraH, ityantara: (2); antaramiti / antaravAdanAnantaram , anibaddhasthavAdanaM kriyate cet tadantarapATaH, ityantarapATa: (3); sameti / samaiH samAnaiH zliSTaiH ghanaiH nibiDai: zlakSNaiH masRNaiH pATavaNairnibaddhaH hastalAghavasaMyuktena vAdyamAno khojaH, iti khoja: (4); Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 451 SaSTho vAdyAdhyAyaH 451 kRtvA khaNDaM pATabaddhaM yativadvAdanaM bhavet // 1002 // evamAttikaraNAdAhuH khaNDayati budhAH / . iti khaNDayatiH khaNDacchedasamAyogAtkhaNDacchedapabandhayoH // 1003 / / chedairvyaktaiH samAyuktaM khaNDacchedaM pare jaguH / iti khaNDacchedaH yasyAM viratirante ca tAlasya vyApakAkSaraiH / / 1004 // sapArbaddhakhaNDA yA sAkhyAtAvayatirbudhaiH / ityavayatiH pATasya khaNDanAdvAye khaNDapATo'bhidhIyate // 1005 // iti khaNDapATa: khaNDaH syAtkhaNDamadhye'pi khaNDazo vAdane sati / iti khaNDakaH srotogatAkhyayA yatyA khaNDahullo'bhidhIyate // 1006 / / iti khaNDahullaH kRtveti / pATanibaddhaM khaNDaM kRtvA pUrvoktayativad vAdanaM yatra bhavati / etadAvRttau khaNDayatiH, iti khaNDayatiH (5); khaNDacchedayoH saMyogAt khaNDacchedaH / anye tu cchedairavayavapATai: vyaktaizca yuktamamuM viduH, iti khaNDacchedaH (6) yasyAmiti / ante tAlasya viratiH, sapATaiH pATasahitaiH vyApakAkSaraiH upanibaddhA ca sA avayatiH, ityavayati: (7); vAdye pATasya khaNDanAt khaNDapATaH, iti khaNDapATa: (8); khaNDamadhye khaNDaza: avayavazaH vAdane kriyamANe khaNDakaH, iti khaNDakaH (9); tasminneva khaNDake srotogatAkhyayA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 saMgItaratnAkaraH gItanRttasamo mAne prabandhaH pocyate samaH / iti samaH niSpannaH kevalaiH pATaiH pATa ityabhidhIyate // 1007 // iti pATa: dhruvako bhUrivAyeSu syAdAztto'ntare'ntare / iti dhruvakaH aGgamaGgIkRtaM sAndairapATaiApakAkSaraiH // 1008 // ityaGgam dvirugrAho dhruvAbhogaM dhuvAkhyaH kramazastataH / yatrAGgarUpakaM mAha tattejonvayadIpakam // 1009 // ityaGgarUpakam tAlazcatuHpaSTikalo yugme mArge ca dakSiNe / iti tAla: yatyA vAdane kriyamANe gvaNDahullaH, iti khaNDahullaH (9); gIteti / mAne pramANe gIte nRtte ca samau sama ityucyate, iti samaH (10); niSpanna iti / kevalaiH pATai: gItavAdyasaMdhigato niSpanna: pATa ityucyate, iti pATaH (11); dhruvaka iti / anekavAdyeSu madhye madhye AvRtto dhruvakaH, iti dhruvakaH (12); pATahInaiH vyApakAkSaraiH aGgasahitairupanibaddhamaGgaM bhavati, ityaGgam (13); dviriti / udgrAho dvirgeyaH, tato'nantaraM dhruvAbhogaM dhruvAkrameNa baddhaM sakRdrIyate tadanarUpakamiti, ityaGgarUpakama (14); yugme caccatpuTe dakSiNamArge catu:SaSTikalAbhiyoM gIyate sa tAla:, iti tAla: (15); AdimadhyAvasAneSu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH vitAlastvAdimadhyAnta vikRtastAla iSyate || 1010 // iti vitAla: hastena vitatAGguSThaviralAGgulinA kramAt / patAkena hatairjAtaiH pATaiH syAtkhalakAbhidhaH / / 1011 // iti khalaka: samudAyo nijaiH pATaiH samastAtodyavAdanAt / iti samudAya: pATAnAM pRthaguktAnAM mizraNAjjoDaNI matA / / 1012 // iti joDaNI uDavaH salayAttAlAd dvitAlAcca layojjhitAt / ityuDava: talapATastu malaponmizrapATapabandhaH // 1013 // iti talapATa: nijairyA taddhiyoMdebhirvyApakairakSaraistathA / 453 vikAraM prAptaH tAla eva vitAla ityucyate iti vitAla: (16) ; hasteneti / vitato'GguSThaH, viralAzcAGgulayo yasmin evaMvidhena vakSyamANapatAkAkhyahastena kRtAghAtairjAtaiH pATaistu khalaka:, iti khalaka : ( 17 ) ; samudAyeti / nijai: sahajaiH pATaiH samastavAdyavAdanAt samudAya:, iti samudAya: (18) ; pRthaguktAnAM pATAnAM mizrIkaraNe joDaNI, iti joDaNI (19); pUrvoktatAlasahitAt layaprabandhAt vitAlaprabandhAcca layahInAt kRtAddhetoH uDava:, ityuDava: (20); pUrvoktatalaprabandha mizritapATaprabandhAdutpannastalapATa:, iti talapATa: (21) ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH pATairvA racitA kiMcidvilambitalayAzrayA // 1014 // deMkArAlaMkRtAdyantA vadantyuTTavaNImamUm / ityuTTavaNI vAyaikadezaM vargAntamayaM vAdyAdimadhyayoH // 1015 // vAdayellaghuistatvAdyaM tamAkhyAti tuNDakam / iti tuNDakaH pATaireva yatiH sAndraH prAJjalairaGgapATakaH // 1016 / / ityaGgapATaka: khaNDaH syAtpRthagAtodyavAdyaiH paisArasaMjJakaH / iti paisAraH iti tricatvAriMzadvAdyaprabandhAH / pradarzanArthamityuktAH prabandhAH katicinmayA // 1017 // nijairiti / svotpatnaiH taddhirthodemityAdibhirvaNe: vyApakAkSaraiH pATairvA racitA vilambitalayayuktA AdAvante ca deMkAreNAlaMkRtA uTTavaNI, ityuTTavaNI (22); vAdyeti / vAdyasya Adau madhye ca vAdakaH vargAntamayaM layavAdyaikadeze vAdakaM hastalAghavena yaM vAdayet , taM tuNDakamiti zArGgadeva AkhyAti, iti tuNDakaH (23); pATairiti / aGgasahitaiH nibiDaiH pATairupanibaddhA pUrvoktayatireva aGgapATakaH, ityaGgapATaka: (24); AtodyavAditaiH khaNDaH pATaiH paisAraH, iti paisAra: (25) evaM tricatvAriMzadvAdyaprabandhAH // -998-1016- // ___ iti paisAra: iti tricatvAriMzadvAdyaprabandhAH / (ka0) uktarItyAnye'pi prabandhAH kalpayituM zakyA ityAhapradarzanArthamityAdi / paTahoktAn hastapATAdIn yathAyogaM mardalAdiSvatidi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 SaSTho vAdyAdhyAyaH anyAnapi pathAnena vidAMkurvantu tadvidaH / pATabhedAzca vAghAni prabandhA vAghasaMzrayAH // 1018 / / yathAyogaM mardalAdisarvavAdyeSvime matAH / iti vAdyaprabandhalakSaNam nirdoSavIjavRkSotyaH piNDe'rdhAgulasaMmitaH // 1019 // ekaviMzatyaGgulaH syAdairye vAme mukhe punaH / caturdazAGgulAni syurdakSiNe tu trayodaza / / 1020 / / mAnaM yasya manAGmadhyaH pRthurekAmulAdhike / vaktrAbhyAM carmaNI vRtte ghane ye prAntayostayoH // 1021 // catvAriMzatpRthagrandhrANyagulAntaravanti ca / vadhe tadrandhravinyaste sIvanaprakriyAvati / / 1022 / / poto/dhaHsthitA dRSTodarapRSThA ca vignikA / zati-pATabhedAzcetyAdi / pATabhedA nAgabandhAdayo'STAzItihastapATAH / vAdyAni bolAvaNIprabhRtIni paJcaviMzatiH / vAdyasaMzrayAH prabandhA yatyAdayastricatvAriMzat / / -1017-1018- // iti vAdyaprabandhalakSaNam (su0) evamuktaprakAreNAnyAnapi prabandhAna anenaiva dizohanIyA ityAhapradarzanArthamiti | atidezamAha-pATabhedAzceti / nAgabandhAdayaH pATabhedA aSTAzItiH, bollAvaNIprabhRtIni vAdyAni paJcaviMzatiH, yatyAdayo vAdyasaMzrayAH prabandhAstricatvAriMzat // -1017-1018- // iti vAdyaprabandhalakSaNama (ka0) atha mardalaM lakSayati-nirdoSetyAdi / spaSTo'rthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH kriyate veSTayate madhye tribhirvandhairhadeM tathA // 1023 // kAryoM gomUtrikAbandhastatra vadhradvayena ca / tathA yathA pinaddhAsye bhavetAM carmaNI dRDhe // 1024 / / kuNDalyoH prAntayorvAmakuNDalyAM saMnivezya ca / kacchAM kSiptvA dakSiNasyAM kRSvA dviguNatAM nayet // 1025 // sAJcaladvitayAM paTTamayImaSTAmulAyatAm / yadvAnyavasvajAM zobhAnugAM nyasyetkaTItaTe // 1026 // nigadanti mRdaGgaM taM mardalaM murajaM tathA / proktaM mRdaGgazabdena muninA puSkaratrayam // 1027 // atyantAvyavahAryatvAniHzako na tanoti tat / bhUtimizreNa bhaktena cikkaNenAtimardanAt / / 1028 // piNDikAM pUrikAkArAM vAmavaktre nivezayet / bohaNAkhyena tenAsyaM limpedalpena dakSiNam // 1029 // evaM jaladharavAnagambhIro bhavati dhvaniH / niHzaGkenAtra ca prokto devatA nandikezvaraH // 1030 // raktacandanajo yadvA khAdiro'nyairayaM mataH / triMzadaguladairghyazca piNDe tvagulasaMmitaH // 1031 // etasya vAmaM badanaM dvAdazAGgulasaMmitam / / dakSiNaM tu mitaM sAdhairekAdazabhiragulaiH // 1032 // pATAzca taddhithoTeMheM demityatra kIrtitAH / pATAzca tadriyoM demityatra kInitA iti / atra mardalasya dakSiNavaktre taddhioMTeMheMnaMdemiti sapta varNAzca pATAH kIrtitAH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH taTahA dadhalAzceti pATAnanyatra manvate // 1033 / / iha syuH paTahoktAzca varNAH SoDaza kAdayaH / adhikAnbhajhamAnvarNAnvarNayantyapare tviha // 1034 // teSu taddhayAdayaH sapta kevalA: zuddhasaMjJakAH / sasvarairasvarairyuktairayuktairvA kakhAdibhiH // 1035 // vyApakAkhyaiH SoDazabhirmizrAste kUTasaMjJakAH / kUTamizrAstu te zuddhA budhaiH khaNDAbhidhA matAH / / 1036 // chandasA bhUrihayena sphUrtimUrtirudAradhIH / taTamA dadhalAzceti pATAnanyatra manvata iti / anyatra mardalasya vAmavaktre taTahA dadhalAzceti SaDvarNAn pATAn manvataM / iha syuriti / iha mardale paTahoktAH SoDaza kAdayo varNAzca syuH / apare ; AcAryAstviha mardale bhajhamAn varNAnadhikAn varNayantItyevaM militvA mardale dvAtriMzatpATA bhavanti / atra keSAMcidekarUpatve'pi pRthakprayatnasAdhyatvAtpRthagvarNatvamavagantavyam / teSvityAdi / teSu dvAtriMzadvarNeSu taddhayAdayaH sapta taddhioTehenademityete varNAH kevalA varNAntarairamizrAzcecchuddhasaMjJakA bhavanti / kUTAnAM varNAnAM svarUpaM darzayati-sasvarityAdi / taiH zuddhA eva sasvarAdayaH zabdAH pUrvameva vyAkhyAtAH / tAdRgbhUtaiH vyApakAkhyaiH sakalavAdyasAdhAraNyena vyApakasaMjJaiH kakhAdibhiH SoDazabhiH varNaimizritAzcettadA kUTasaMjJakA bhavanti / khaNDAnAM svarUpaM darzayati-kUTamizrAstviti te zuddhAH tayAdayaH sapta varNAH / atra tuzabdazcedarthe / kUTamizrAzcedityarthaH / tadA khaNDAbhidhA matAH / atha zlokadRSTAntapUrvakaM vAdyaprabandhanirmANaprakAramAhachandasetyAdi / sphUrtimUrtiriti / sphUrtiH pratibhA, saiva mUrtiryasyeti sa tathoktaH / udAradhIH; avikalabuddhiH kaviryathA zravaNotsavadaiH padaiH lokaM :6 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 saMgItaranAkaraH kaviH kavayati zlokaM zravaNotsavadaiH padaiH // 1037 // yathA tathA kacittAlairvarNatrayamanoharAn / vidhAya vAdako vAdyaprabandhAnbanjhumarhati // 1038 / / imaM kavitakArAkhyaM vAdakaM bruvate janAH / iti mardalalakSaNama kavayati tathA tAdRzo vAdakaH / kvacittAlairityanenAnyatra tAlenAparatra tAlAbhyAM vA nibaddhAn , varNatrayamanoharAn ; varNAnAM zuddhAnAM kUTAnAM khaNDAnAM ca trayaM varNatrayam / yathAzomaM prathitaiH zuddhAdimistrividhairvaNaH, manoharAn vidhAya vAdyaprabandhAn bahUn prathitumarhati yogyo bhavati / jacAH ; bhANDikajanAH / imaM prabandhanibandhAraM vAdakaM kavitakArAkhyaM kavitakAra ityAkhyA yasyeti sa tathoktastaM buMvate // -1019-1038- // iti mardalakSaNam (su0) atha mardalaM lakSayati-nirdoSa iti / vraNa bhedAdidoSahInAt bIjakavRkSAt jAta: ardhAGgulapramANaH piNDa:, madhyavivaraM vinA kASTapramANamekaviMzatyagulaM dairdhya, vAmamukhaM ca caturdazAGgulaM, dakSiNe tu trayodaza, madhya:; madhyapradezaH, pRthuH; sthUla:, mukhAbhyAmekAGgulenAdhikaH, dvayoH prAntayoH vRtte vartule ghane nibiDe dve carmaNI, tayoH carmaNoH pratyekamagulAntarANi catvAriMzadrandhrANi kAryANi / vadhra iti / sIvanaprakriyAyukte tayozcarmaNoH randheSu vinyaste vadhre protA Urdhvamadhazca sthitA dRSTamudaraM pRSThaM ca yasyAH, evaMvidhA vignikA yatra kriyate, "vignikA vAdyazAstre'smin karparA parikIrtitA" iti / sA ca vignikA tribhirvadhaiH baddhe sati, dRDhaveSTite kAryA iti / tatra tasmin pradeze dvAbhyAM baddhAbhyAM gomUtrikA kAryA, gomUtrikAkAreNa racanAvizeSeNa vadhe ca kArya ityarthaH / tathA kArye yathA dve AcchAditamukhe carmaNI dRDhe syAtAm / prAntayoriti / prAnte vartamAne kuNDalidvayamadhye vAmakuNDalyAM kacchAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 459 caturvidho mArdaliko vAdako mukharI tathA // 1039 // tataH pratimukharyAkhyasturyoM gItAnugo mataH / cipiTarajjuM nivezya dakSiNakuNDalyAM nikSipya AkRSya dviguNAM kuryAt / kathaMbhUtAM kacchAm ? aJcaladvayena yuktAM paTTasUtrakRtAm aSTAGgulAmanyavastrajAtAM zobhAnugAM kaTipradeze nyasyet sthApayet / evaMvidhalakSaNayuktaM mRdaGgamAhuH / tasyaiva paryAyau mardalamurajAviti / proktamiti / muninA bharatena puSkaratrayamuktam / tadatyantaM lokavyavahArAbhAvAt zArGgadevo na vyatistarat / bhUtIti / bhUti: kASThabhasma, tanmizritena odanena cikkaNena snigdhena saMmartha piNDikAM golakI kRtvA pUrikA guDamizraH, pUlA iti mahArASTra prasiddhaH, tadAkArAM piNDikA mardalasya vAme mukhe nivezayet / bhUtimizrasyaudanasya bohaNamiti saMjJA / tena dakSiNabhukhaM svalpameva limpet / evaM bohaNalipte gambhIro dhvanirbhavati / atra devatA ca nandikezvaraH // ____ matAntaramAha-khAdireti / ayaM mardala: anyairAcAryai raktacandanakASThena khadirakASThena vA jAta: saMmataH / triMzadagulAni dairghyam , agulapramANaH piNDaH, vAmamukhaM dvAdazAGgulam , dakSiNaM sAdhaMkAdazAGgulama / pATAnAhapATA iti / taddhithoMTehenedemityete pATAH / anye tu taTahA dadhalAzcetyete pATA ityAhuH / pATaproktAzca SoDaza kavargAdaya: bhajhamAnapi atrAdhikA: pATavarNA iti kecidAhuH / pATAnAM saMjJAvizeSamAha-teSviti / taddhayAdayaH sapta kevalA: zuddhapATAH, sasvaraiH svarayuktai', asvaraiH, svarahInairvA samastaiH vyastairvA vyApakasaMjJa: kakhAdibhiH SoDazabhirvarNaiH mizrA: pATA: kUTasaMjJakA: pATAH / kUTamizrAH zuddhAstu khaNDapATA ityucyante / chandaseti / ramaNIyena chandasA pratibhAvAn kaviH yathA zravaNayorutsavadAyakaiH padaiH zlokaM racayati, tathA vAdakaH zuddhakUTAdivarNatrayamanoharAna bandhAna banDhe racayitumarhati // -1019-1038- // iti mardalalakSaNam . (ka0) atha mArdalikabhedAnAha-caturvidha ityAdi / jalpavi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratvAkaraH vAdako vAdakartA syAdvAdaH pakSapariyahaH // 1040 // svapakSasAdhanaM tadvatparapakSasya dUSaNam / ye'nye jalpavitaNDAdyA vAdabhedAH salakSaNAH / / 1041 / / na tAnbravImyahaM granthaprapaJcabhayabhaguraH / vAde ca vAdanaM kArya prathamaM trATanAbhidham // 1042 // mardale tAlarahite bohaNena vinA dhvaniH / yo dehaDaDagityAdi kRto'sau trATanaM matam // 1043 // voDavADaM ghanaravaM hastAvatyerthamAcaret / muktazabdAtmakaM dehadaDAdapramukhaM tataH // 1044 // udhAraM sthApanaM pazcAdvAdayettadayocyate / mukhayorbohaNaM datvA vAdayedvAmamAnanam // 1045 / / taNDAdyA iti tarkazAstroktalakSaNA vAdabhedA draSTavyAH / bATanAbhidhamiti / trATanamityabhighA yasya tattathoktam / trATanasya svarUpamAha-mardala ityaadi| dehaDaDagityAdirItyAdyanukaraNe varNoccAraNam / AdizabdenAnye'pyanukaraNayogyA varNA grAhyAH / evaM kRto'sau dehaDaDagityAdi dhvanikhATanaM matamiti saMbandhaH / voDavADamiti / hastAvartyarthamiti boDavADaprayojanakathanena hastajADyApanayanAya kriyamANAM nirantarAGguSThakaniSThikAhatimaddhastAbhyAM vAdanaM voDavADamiti tatsvarUpamunneyam / tato'nantaraM muktazabdAtmakaM sAnuraNanadhvanirUpaM dehaDaDAdapramukhamudhArAkhyaM vAdyaM vAdayet / pazcAdudhArAnantaraM sthApanaM vAdayet / tadayocyata iti / atha ; anantaraM tat ; sthApanamucyate, svarUpakathanena prakAzyate / mukhayorbohaNaM datveti / bhUtimizreNa marditenaudanena pUrikAkArAM piNDikAM kRtvA vAmavaktre nivezyAlpena tenaudanena dakSiNaM vaktraM liptvetyarthaH / vAmamAnanaM gaDdagdhomityanukaraNaM yathA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 SaSTho vAdyAdhyAyaH gaDdagdhomiti vaktraM tu gaddadagdhAmiti dakSiNam / tato madhyalaye tAle dvitIye mukhayoyoH // 1046 / / kuryAbhAdasamAyogamayoccocaM dalatrayam / pRthagvilambite madhye drute caiva laye kramAt // 1047 // tayaikadvitriyoMkAraracitaM grahamokSabhAk / Alapsivacca tristhAnazuddha hastadvayena yat // 1048 // madhuraM vAdyate tajjJaiH sthApanaM tadudAhRtam / tatasyoMkArabahulagrahamokSo'ntaro bhavet // 1049 // bhavati tathA vAdayet / dakSiNaM vaktraM tu gaDdagdhAmityanukaraNaM yathA bhavati tathA vAdayet / tataH; anantaraM, madhyalaye dvitIyAkhye tAle dvayormukhayomidakSiNayo dasamAyogaM nAdayorekAkArayorbhinnAkAratve vAdisaMvAdirUpayoH samAyogaM melanaM kuryAt / athaH; anantaram / uccocamiti / dIrghadIrgha dalatrayaM khaNDatrayaM vilambite madhye drute ca pRthagvAdyata ityuttareNa saMbandhaH / pRthagiti / prathamakhaNDAddIrgha dvitIyakhaNDaM, tasmAt tadapekSayA dIrgha dvitIyaM khaNDaM, tadapekSayA dIrdhe tRtIyaM khaNDamapi layatraye yojayediti pRthakzabdArthaH / etallayakramAttathaikadvitrioMkAraracitaM tattadeva khaNDatrayaM grahamokSamAgvAdyate / ayamarthaH-prathamadalaM vilambitalaye grahamokSayorekaikathoMkAraracitam , madhyalaye grahamokSayordvidvithoMkAraracitam / dutalaye grahaNamokSayostritriyoMkAraracitaM kRtvA, tathA dvitIyatRtIyadalayorapi kuryAditi / Alaptivaca tristhAnazuddhamiti / AlaptiryathA mandramadhyatArAkhyeSu sthAneSu zuddhApasvararahitA kartavyA bhavati, tathA mardalavAdye sthApanamapi tristhAneSu vilambitamadhyadruteSu zuddhamasaMkIrNa kartavyamityabhiprAyaH / athavA Alaptivat , AlApo rAgAlApaH, so'syAstIti matvarthe vatiH / asminpakSe tristhAna Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 saMgItaratnAkaraH caturazrayazramizrakhaNDeSvekena kenacit / tAlena TAkaNIvAdau kartavyau tadanantaram // 1050 // tayorekasaro joDA ceti bhedadvayaM matam / / zuddhamiti mandrAdiSvapasvararahitamityarthaH / vAdakaH svayaM rAgAlApayukta. muddhaTTanaM kurvan taduparaJjakatvena madhye madhye mardalavAdanaM kuryAdityarthaH / evaM hastadvayana yanmadhuraM vAdyate tasthApanamiti tajjJaiH ; vAdyajJairudAhRtam / tataH; sthApanAnantaraM, thoMkArabahulagrahamokSaH; thoMkArairbahulaigrahamokSau yasyeti sa tathoktaH / antaraH ; antarAkhyaH khaNDaH kartavyo bhavati / tadanantaram ; antarAnantaraM caturazravyazramizrakhaNDeSu madhya ekatamena kenacittAlena TAkaNIvAdau, TAkaNI ca vAdazceti dvandvaH ; tau kartavyau bhavataH / tayoH ; TAkaNIvAdayoH, pratyekam / ekasaro joDA ceti bhedadvayaM matamiti / ekasaraTAkaNI joDATAkaNIti / ekasaravAdo joDAvAdazcetyarthaH // -1039-1050- // (su0) mArdaGgikamaidAnAha-caturvidha iti / mArdalikaH; mardalavAdakaH, vAdakAdibhedena caturvidhaH, vAdakaH, mukharI, pratimukharI, gItAnuga iti / tatra vAdakasya lakSaNamAha-vAdaka iti / vAdasya vidyAkalahasya kartA vAdakaH, pakSaparigrahazca vAda ityucyate / svapakSasAdhanaM parapakSadUSaNaM vipakSaparigrahaH / ye'nya iti / ye jalpavitaNDAdyA anye bhedA:, tAn granthavistarabhItyA nAvocat / vAda iti | pakSaparigraharUpe vAde trATanAsaMjJikaM vAdyaM prathama kartavyam / trATanaM lakSayati-mardala iti / bohaNena vinA atAle mardale vakSyamANe dehaDaDagAdikRtaH yo dhvanirjAyate tatra trATanaM matamiti / boDavADamiti nibiDazabdaM mArdaGgikaprasiddha hastavistArArtha kuryAt / tata:, anantaraM muktazabdarUpAt dehadaDagAt apramukhaM kAryam / tata: udhArasthApanaM ca / tatsthApanamapramukhamityucyate / mukhayoriti / mardalasya mukhadvaye bohaNaM datvA vAma mukhaM gaDdagdhomiti varNairvAdayet / dakSiNaM vaktraM tu gadagdhAmiti vAdayet / tata Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH kRtvA zramasya vahI yastAle'STakalAdike // 1051 / / vAdyakhaNDastAlakalAprastArAnugataH kRtaH / / akhaNDitaSTAkaNI saikasaratvaM sakRtkRteH // 1052 // ekadvitricaturvAraM zuddhAbhyasanato bhavet / iha zramavahanyAkhyaH prakAro vAdane yathA // 1053 // taddhitoTeM tatadhidhiyoMthoMTeMTeMtatatadhidhidhiyoMthoMrthoTeM / tatatata vidhidhidhiyothothothoTeTeTeTe / iti zramavahanIM tvA, ekasaraTAkaNI yathA-takadhikaTa takadhikaTa dhikaTataka takadhikaTa takatakadhikaTa dhikaTakatadhikaTa ityaSTau vAdyakhaNDasya khaNDA aSTAsu kalAsu, saiva dvivAraM joddaa|| iti / tato'nantaraM madhyalaye tAladvaye vAdasaMyogaM kuryAt / tato nAdaM pUrvasmAt pUrvasmAt uccamAnam uttarottaraM vilambitAdilayatryaM kramAt ekadvitraiH thoMkAraiH grahe mokSe ca yuktaM dalatrayaM khaNDatrayaM sthAnatrayamiti zuddhaM hastadvayena madhuraM yadvAdyate tat sthApanamiti / tata iti / tata: anantaraM grahamokSamadhye thomiti zabdena vyAptaM caturazrAditAleSu yena kenacittAlena racitaM bhavet / tadA TAkaNIvAdazca kartavyaH / tayoH TAkaNIyoH pratyekamekasaraTAkaNI joDATAkaNI ceti dvau bhedau // -1039-1050- // (ka0) tatra sAmAnyena TAkaNI lakSayati-kRtveti / zramasya vahanI kRtvA, aSTakalAdhike tAle; ekakalacaccatpuTAdAvityarthaH / Adizabdena dvikalacatuSkalacaJcatpuTAdayo gRhyante / tatraikasmin tAle, tAlakalApastArAnugata iti dakSiNAdimArgavazAttAlasya yAvanmAtrA kalA bhavati, tasyAH prastAramanugataH kRtaH / akhaNDitaH; sakalo vAdyakhaNDaH TAkaNIti saMbandhaH / sA sakRtkRterekasaratvamiti / prApnotI zeSaH / anAvRttyaika Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 saMgItaratnAkaraH TAkaNIvatsamastaM prAkkhaNDaM kRtvA tataH param / khaNDaM khaNDaM dviviAraM vAdyate vAdyasaMjhake / / 1054 / / tatraikasarajoDAtvaM TAkaNIvadudAhRtam / yathA-daMdaMTiriTiTTikaDda kaDadagajheka Dadagajhe parikkapari TagaNagaNadhari gaNagaNadhari datharigaDadaga datharigaDadaga hatharigaDadaga dadharidayaritargaDdaktharikkaTatattak iti SoDazakale tAle SoDazakalAsuSoDazakhaNDakaM vAdyaM kRtvA tAn SoDaza khaNDAn dviddhiH kuryAt / ityekasaravAdaH saraTAkaNI bhavatItyarthaH / TAkaNyaGgatvena prasaktAyAH zramavahanyA lakSaNamAha-ekatriItyAdi / zuddhAbhyasaneni / zuddhAnAM tadvayAdisaptavarNAnAM madhye keSAMcidekadvitricaturvAramAvRttau / tAH prastArya darzayitumAha-yatheti // -1051-1053 // (ka0) taddhitoTemityAdi yAvadaSTakalaM zramavahanyAH prastAro draSTavyaH / saiva dvivAraM kRtA cejoDATAkaNI // (ka0) atha vAdaM lakSayati-TAkaNIvadityAdi / vAdasaMjJakaM prAkkhaNDaM svakIyaM prathama khaNDaM TAkaNIvaTTAkaNyAmiva sakRdekavAraM kRtvA / tataH paraM khaNDaM khaNDaM dvirdvivAraM vAdyata iti saMbandhaH / tatraikasarajoDAtvamiti / ekasaratvaM caikasarajatvam / TAkaNIvadudAhRtamiti / uktalakSaNasya vAdyasya sakRtkaraNenaikasaravAdaH / tasyaiva samudAyatrayasya dviHkaraNena joDAvAda ityarthaH // 1054, 1054- // (ka0) daMdaM Tiri, ityAyekasaravAdasya prastAraH / joDAvAde tameva dviH kuryAta / ityekasaravAdaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 SaSTho vAdyAdhyAyaH takAreNa ca sarveSAmeteSAM tyAga iSyate // 1055 // kuryAttato digidigi tATavAdAdikaM tathA / varNA digidigItyete proktA digidigau budhaiH // 1056 // yaH khaNDo'tidrute mAne tATavAdaH sa kathyate / anye'pi vAdavidhayo'bhyUhyantAmadhvanAmunA // 1057 / / iti vAdaprakArANAM samyaktve vijayo bhavet / iti vAdakaH (su0) tayorlakSaNamAha-kRtveti / zramasya vahIM kRtvA aSTakalAdhike tAle tAlakalAvistArAnugaH ekasaragItau vAdyakhaNDa: TAkaNItyucyate / sA TAkaNI ekadvitricaturvAramAvRttyA ekasaraH / iheti / zramavahanyAH vAdanaprakAraH taddhithoMdemityAdyaiH pATaiH / ekasaraM lakSayati-TAkaNIvaditi / TAkaNIvat samastakhaNDaM prathamaM gItvA, tataH paraM khaNDaM dviprakAra vAdyate cet pATa: pATasyaikasaratvAt / joDAtvaM ca TAkaNIvad jJAtavyam / sa eveti ; sa evaikasaraH dviHkRtazcet , joDetyucyate // -1051-1054- // ityekasaravAdaH ___ (ka0) sarvAnugataM lakSaNaikadezamAha-takAreNeti / tato'nantaraM digidigi kuryAt / tathA digidigetyanantaraM tATavAdAdikaM kuryAt / atrAdizabdena tANDikaprasiddho vAdyavizeSo draSTavyaH / digidigIti tATavAdayoH krameNa svarUpaM darzayati / varNA ityAdi / anye'pIti / pUrvoktA bolAvaNyAdayo dezIprasiddhAzca vAdyavidhayaH / amunA adhvanA vAdoktamArgeNAbhyUhyantAm / nigamayati-itIti / samyaktva uktaprakAreNa vAdane vijayo bhavediti phalaM darzitam // 1055-1057. // iti vAdaka: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 saMgItaratnAkaraH kartA vAdyaprabandhAnAM nRtazikSAvicakSaNaH // 1058 // gItavAdananiSNAtaH surekho'ntarmukhazca yaH / ardhAGgamiva nartakyA vAdayedraGgabhUmigaH // 1059 / / vAdakaiH prekSitamukho vAdanArtha mukharyasau / __ iti mukharI kiMciddhIno mukhariNaH proktaH pratimukharyasau // 1060 // iti pratimukharI (su0) takAreNeti / eteSAM sarveSAM prAnte takAraH kartavyaH / digidigItyAdivarNAn kuryAt / atidrute mAne yaH khaNDo gIyate, sa tATavAda ityucyate / anye'pi vAdyaprakArA anekA amunA adhvanA anena mArgeNa UhanIyAH / evamuktaprakAreNa, vAdaprakArANAM samyaktvaM samIcInatvaM yatra vidyate, tatra tasya mArdalikasya vijayo bhavet // -1055-1057 // iti vAdaka: (ka0) atha mukhariNaM lakSayati--kartetyAdi / vAdyaprabandhAnAM yatyAdInAM kartA nirmAtA / nRttazikSAvicaNa iti / pAtrANAM prathama naTenopadiSTasya nRttasya tadasaMnidhAvapyabhyAsakaraNe dakSa ityarthaH / gItavAdananiSNAta iti / madhye madhye nAdAnukaraNena gItaM yathA rajyate tathA vAdane nipuNa ityarthaH / surekha iti / vAdasamaya dRzyAsaMnivezavAnityarthaH / antamukha iti / avahitamanA ityarthaH / nartakyA ardhAGgamiveti / karacaraNAdyaGgaM yathA nRtta upayujyate tathA mukharyapi nRttAnuguNalayapradAnAnavadupayujyata ityardhAGgamivetyuktam / vAdanArtha vAdakaiH prekSitamukha iti / itareSAM vAdakAnAM vAdanaM mukharyadhInamityarthaH / / -1058-1059 // iti mukharI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH zuddhasAlagagItAnAM varNAnkaThinakomalAn / samAMzca viSamAnAdaM mandaM madhyaM ca tArakam / / 1061 // prauDhaM vA madhuraM samyaganugacchati vAdanAt / pUrvabhAge tathAbhoge jakkAmaharaNe kramAt // 1062 / / kuryAdvaikalpike yadvA samayaM gItamAzrite / samutthite vAnulomyAdvailomyAdvobhayena vA // 1063 / / niHsArau sAlage gIte yastaM gItAnugaM viduH| kramAttakArayoMkArau sa kuryAd grahamokSayoH / / 1064 / / iti gItAnugaH (su0) mukharIlakSaNamAha-karteti / surekha: rakSakaH antarmukhazca kartavyaH / ardhAGgamiva nRtte tadanusAritvAt abhinayakArakaH rajasaMgataH raGgamaNDapaM prAptaH // iti mukharI (su0) pratimukharIlakSaNamAha-mukharIproktalakSaNaiH kiMciddhIna: pratimukharI // -1058-1059- // ___ iti pratimukharI (ka0) pratimukharIgItAnugayorlakSaNaM granthata eva subodham / tatra 'jakketi yatirucyate / yatirjakketi sA' ityuktatvAt / grahe takAraH / mokSe thoMkAra iti kramo draSTavyaH // -1060-1064 // ___ iti gItAnugaH iti caturvidhamAlikalakSaNam (su0) gIsAnugaM lakSayati-zuddheti / yastu zuddhAnAM sAlagAnAM ca gItAnAM kaThinAdiguNAn varNAn badhvA, samAMzca viSamAn nAdaM, mandramadhyatAreNa prauDhaM madhuraM vA vAdanAt samyaganugacchati anusarati, yazca sAlagagIte pUrvabhAge Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH varNavyaktiH surekhatvamanuyAyapravINatA / madhuroddhatavAdyeSu vijJatA hastalAghavam // 1064 // avadhAnaM zramajayo mukhavAyeSu pATavam / raktirAviddhakasyAnuttirbahulatA tathA // 1065 // yatitAlalayajJatvaM gItAnugamanaM tathA / guNA mArdalikasyaite doSaH syAttadviparyayaH / / 1066 // iti mArdalikaguNadoSAH udgrAhe Abhoge ca niHsArutAle Anulomyena prAtilomyena ubhayena vA jakkA prahAreNa kuryAt / taM gItAnugaM viduriti saMbandhaH / sa gItAnugo vAdakaH grahe mokSe ca takArayoMkArau kuryAt // -1059-1062- // iti gItAnugaH iti caturvidhamArdalikalakSaNam (ka0) atha mArdalikaguNadoSAnAha-varNavyaktirityAdi / anuyAyapravINatA ; anuyAyo nAmAnuvRttirvAdyAnukaraNamityarthaH / tatra pravINatA / tadoSAnAha-tadviparyaya iti / teSAM guNAnAM viparyayo vaiparItyaM doSaH // 1064-1066 // iti mArdalikaguNadoSA: (su0) mArdalikaguNadoSAnAha-varNavyaktiriti / surekhatvaM raJjakatvaM, gItacchAyAnusaraNamanuyAyatvaM, tatra pravINatA / Aviddhako huDukkAvAdakaH, tasya anuvRttiranusaraNam // 1064-1066 // iti mArdalikaguNadoSAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH tadvandaM dvitricaturaistajjJairmardaladhAribhiH / prAdhAnyena vidhAtavyaM tairmukharyanuvartanam // 1067 / / iti mArdalikavRndama yA hastasaMmitA daiye'STAviMzatyagulA punaH / paridhAvagulamitA piNDe saptAGgule mukhe // 1068 / / maNDalyau vaktrayorvallImadhyAvekAdazAGgule / sapAdAGgulakasthaulye uddalIkRtabandhane // 1069 / / vadanAbhyAM saha syAtAM kuryAdrandhrANi SaT tayoH / baddharajjunivezArtha purobhAge'rgalAtrayam // 1070 // kalazAkalitadvayantaM pazcAdbhAge'rgalAdvayam / bandhasUtrAntare madhye bhavedudarapaTTikA / / 1071 / / agulatrayavistArA lakSNA hRdyhaarinnii| dvAtriMzattantusaMjAtarajjvA pakSadvayaM dRDham // 1072 // (ka0) atha mArdalikavRndaM lakSayati-tadvandamiti / teSAM mArdalikAnAM vRndaM samAjaH // 1067 // iti mArdalikavRndam (su0) mArdalikavRndaM lakSayati- tabRndamiti / dvAbhyAM tribhizcaturbhirvA mRdaGgadhArakaiH bRndaM bhavati / taizca prAdhAnyAt pUrvalakSito mukharyanusartavyaH // 1067 // ___ iti mArdalikavRndam (ka0) atha huDukkAM lakSayati-yA hastasaMmitetyAdi / majheMkArAviti / atra huDukkAyAM makArokArau pATahebhyo varNebhyo'dhikAvuktau / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH baddhvA tatrotkakSako ca vidhAya skandhapaTTikAm / tayoguiNatAM nyasyedagulArdhArghasaMmitam // 1073 / / chidraM yasyAzcaturthIze nAdodbodhavidhAyakam / huDukkA sA budhaiH proktA tasyAzca skandhapaTTikAm // 1074 // nyasya skandhe dakSiNena pANinA vAdanaM bhavet / udare paTTikA proktA tasyAM vAmaM nivezayet // 1075 // devatA mAtaraH sapta zAGgadevena kIrtitAH / kurvIta pATahAnvarNAniha dekAravarjitAn / / 1076 // atrAnyairadhikAvuktau majheMkArau manISibhiH / lakSyajJAstvAvajaM prAhurimAM skandhAvajaM tathA // 1077 // iti huDukkAlakSaNam pATa hairvaNaiH saha makArokArau prayoktavyAvityarthaH / imAM huhukkAM lakSyajJA AvajaM tathA skandhAvajaM caivaM saMjJAdvayamaparamAhuH // 1068-1077 / / iti huDukkAlakSaNam (su0) huDukkAM lakSayati--yA hasteti / dIrghatve hastapramANe, paridhau vartulapramANe aSTAviMzatyagula:, piNDe ekAgula:, tasyAH dve mukhe saptAGgula:, mukhayoH maNDalyau vallImadhyau carmaracite ekAdazA gulamite, sacaturthAzAgula: sthaulye, pUrvoktayA uddalyA baddhamukhena saha syAtAM bhavetAm / tayoH maNDalyo: bandhanarajjupravezAya SaD randhrANi kAryANi / pUrvabhAge ca tisro'rgalA kalaze kalitA Adirantazca yAsAM tathAvidhA, pazcAdbhAge tu dve argale bandhe, bandhasUtrayoH madhye udara paTTikA bhavet / aGgulatrayavistArA zlakSNA masRNA hRdayahAriNI dvAtriMzattantubhiH saMjAtArajju:, tayA pakSadvayaM dRDhaM badhvA, tatra proktAvasthA UrdhvakakSA yasyAH, tathAvidhAM skandhapaTTikAM kRtvA, tayoH; randhrayoH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH bIjavRkSodbhavA piNDe'GgulaturyAzasaMmitA / ekaviMzatyaGgulA syAddairye hastamitAthavA / / 1078 / / paridhau dadhate mAnaM yA catvAriMzadaGgulam | caturdazAGgule vaktre keSAMcid dvAdazAGgule / / 1079 // maNDalyau lohaje mUtraveSTite carmabandhane / paridhau saMmite te ca dvAcatvAriMzatAGgulaiH || 1080 // tisrastisrastathA tantrIrmukhayorvalayadvayam / 471 dadhate valavyAptaM caturdazabhiranvitam / / 1081 / randhaisteSvekAntareSu vinikAstAvatI: kSipet / dvAbhyAM dvAbhyAM vinikAbhyAM vandho matsyAkRtirbhavet ||1082|| yasyAstAM karaTAmAhuH prAntayoH prAntavaddhayA / kacchayA skandhadeze tAM kaTyAM vA vAdane vahet / / 1083 // carcikA devatA cAsyAM pATAstu karaTetyamI / vAdanaM kuDupAbhyAM tu zArGgadevena kIrtitam || 1084 // tirikitirikirIti prAyaH pATadvayaM matam / iti karaTAlakSaNam nyasyet / aGgulacaturthAMzamitaM chidraM yasyAH, caturthAze nAdodbodhavidhAyaka syAt / tasyA vAdanaprakAramAha - tasyA iti / varNAnAha - kurvIteti / deMkAraM vinA paTahoktAn varNAn kuryAt / anyaiH manISibhiH makArajheMkArAvadhikAvuktau / iyaM huDukkA loke AvajaM skandhAvajamiti ca kathyate // 1068-1077 // iti huDukkAlakSaNam (ka0) atha karaTAM lakSayati - bIjavRkSodbhavetyAdi / pATAstu karaTetyamI ; karaTeti varNasamudAya ekaH / tiriki tirikirIti dvitIyaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 saMgItaratnAkaraH ghanaH zlakSNaH supakazca stokavaktro mahodaraH // 1085 / / pANibhyAM vAdyate tajjJaizcarmanaddhAnano ghaTaH / kathitAH pATavarNA ye mardale te ghaTe matAH // 1086 // iti ghaTalakSaNam prAya iti prAcuryeNetyarthaH / sAmAnyena tu paTahAdikUTapATA yathocitaM draSTavyAH // 1078-1084- // ___ iti karaTAlakSaNam (su0) karaTAlakSaNamAha-bIjeti / bIjako'sanavRkSaH, tasmAt jAte piNDe aGgulacaturthAzena mitA dIrghatve, ekaviMzatyagulA paridhau, vartulapramANe catvAriMzadagulA, tasyAzca dve mukhe caturdazAGgule kArye iti / maNDalyau ca lohamayyau sUtreNa veSTite carmaNAvabaddhe paridhau dvAcatvAriMzadaGgule kArye / tisra iti / mukhayoH caturdazabhI randheH yuktaM kavalena vyAptaM valayadvayaM dadhAnA tisrastisraH tantrISvekAntareSu randhreSu kSipet / tAvatIvignikA karparAzca nikSipet / dvAbhyAM vignikAbhyAM matsyAkAraM bandhanaM kriyate yasyAM, tAM karaTAmityAhuH / prAntapradezayoH prAntayA baddhayA skandhapradeze ca kacchayA kavyAM vA vAdanasamaye karaTAM vahet / karaTeti trayo varNAH pATA:, kuDupAbhyAM ; koNadvayena vAdanaM kAryam // 1078-1084- // iti karaTAlakSaNam (ka0) atha ghaTa-ghaDasa-Dhavasa-DhakkA-kuDukkA-kuDavA-rujA-DamarukaDakkA-maNDiDakkA-DakkulI-sellukA-jhallarI-bhANa-trivalI-dundumi-bherI-niHsANa-tumbakInAM lakSaNAni granthata eva subodhAni // -1085-1156 // iti ghaTAdilakSaNam (su0) ghaTaM lakSayati-ghana iti / ghana: antaHsAraH,lakSNo masRNaH,supakkaH samyakpAkavAn , stokavaktraH alpamukhaH, mahodara: sthUlodaraH, carmanaddhAnanaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH huDukkayaiva ghaDaso vyAkhyAtaH kiMtu maNDalI / dakSiNasyodalIbaddhA vAmA rajjvA niyantritA // 1087 // auda- paTTikAyAM ca vAmo'tra na nivezyate / goMkArabahulaM cAmuM vAdayediti tadvidaH // 1088 / / aGguSThamadhyamAmulyau mdnaaktaagrbhaagtH| dakSiNena kareNAsye gharSaNAdoMkRtirbhavet / / 1089 / / ghAto'gulIbhirvAmasya vAmAGguSThena pIDanam / iti ghaDasalakSaNam syAddhastadairghyaH paridhau sanavatriMzadagulaH // 1090 // dvAdazAGgulake vaktre vallIvalayasaMyute / dharmaNA AcchAditamukhazca yatra karadvayena vAdyate sa ghaTaH / mardale ye kathitAH pATavarNAH te sarve'pyasmin ghaTe jJAtavyAH / / -1075-1086 / / ___iti ghaTalakSaNam (su0) ghaDasaM lakSayati- huDukkayaiveti / huDukkAlakSaNameva ghaDasasya lakSaNaM, tarhi kathaM pRthanirdeza ityAha-kiMtviti / ayaM vizeSa:-dakSiNasya sthitA maNDalI asya ghaDasasya uddalyA badhyate / vAmAmaNDalI tu tarjanyA niyamyate / audaryAmadarasaMbandhinyAM paTTikAyAM vAmahastasya nivezo nAsti / goMkArasya prAcurya yasmin ; evaMvidhaM samamaGgulyoH madhvocchiSTaliptena agrabhAgena vAdayet / dakSiNena asya gharSaNAt mukhagharSaNAt goMkAra utpadyate / etasya ca vAmavAdane vAmahastasyAGgulIbhiH ghAtasyaivAGguSTena pIDanamiti // 1087-1089- // iti ghaDasalakSaNam (su0) DhavasaM lakSayati-syAditi / hastapramANadairghyaH paridhau vartula 00 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 saMgItaratnAkaraH yo dhatte sapta saptApi randhrANi valayadvaye // 1091 // tathA kavalayostAbhyAM tuNDe valayasaMyute / pidhAya gADhaM badhyete randhravinyastadorakaiH // 1092 // yasyAsau DhavasaH proktaH zAGgadevena suurinnaa| skandhe nikSipya kacchAntaM vAmahastena vAdayet // 1093 / / vAmAsye dakSiNasthena kuDupena tu dkssinne| DhaMkArapATavarNaizca rUDho'yaM Dhavaso jane // 1094 // iti DhavasalakSaNam vyAkhyAtA Dhavasenaiva DhakkA kiMtu mukhadvayam / trayodazAGgulaM tasyA dhRtvA tAM vAmapANinA // 1095 // tajjJo dakSiNahastasthakoNaghAtena vAdayeta / DheMkAraH pATavarNAH syuniHzaGkeneti kIrtitam // 1096 / / iti DhakAlakSaNam pramANena ca sahita: sanavatriMzadagula: ekonacatvAriMzadagula ityarthaH / yazca vallIvalayasaMyute dvAdazAGgulapramANe dve mukhe dhatte, valayadvaye ca sapta sapta randhrANi dhatta iti / yasya ca valayaH tuNDe mukhe valayena saMyukte tAbhyAM valayAbhyAmAcchAdya randhravinyastaiH dorikaiH yasya gADhaM badhyete, asau Dhavasa iti / skandha iti / skandhe kacchAntaM prAntaM nikSipya, vAmahastena vAdayet vAmAsye, dakSiNAsye tu dakSiNahastasthena koNeneti // -1090-1094 // iti DhavasalakSaNam (su0) DhakkAM lakSayati-vyAkhyAteti / DhavasoktalakSaNenaiva DhakkA vyAkhyAtA / ayaM tu vizeSa:-mukhadvayaM trayodazAGgulamiti // 1095-1096 // iti DhakAlakSaNama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH huDukkaivArgalA hInA kuDukkA kiMtu vAdanam / asyAH kareNa koNena kSetrapAlastu devatA // 1097 // iti kuDukkAlakSaNam bIjadArumayI saptAGgulagarbhamukhadvayA / ekaviMzatyagulA ca yasyA dairye samAkRtiH // 1098 // saMhatAnitrayAkAratryaGgulasthUlatAyute / / vRtte navAgule garbhe valaye vallinirmite // 1099 // saptasaptacchidrayute yasyAH syAtAM mukhadvaye / kavalAbhyAM pinahyete mukhe ca valayAnvite // 1100 // sarandhe kabale randhranyastatantrIsuyantrite / kuDuvA sA huDukkoktavarNAtkArabhUyasI // 1101 / / koNAbhyAM madanAktAbhyAM vAyate tyaktajheMkRtiH / ___ iti kuDuvAlakSaNam (su0) kuDukkAM lakSayati-kuDukketi / pUrvoktahuDukkaiva argalA hInA kuDukkA / kiMtu kareNa koNena vAdanamiti vizeSaH // 1097 // iti kuDukkAlakSaNam (su0) kuDDuvAM lakSayati--bIjeti / bIjakavRkSakRtA lohAdidhAtumayI vA saptAGgulo garbho mukhadvayaM yasyAH, ekaviMzatyaguladIrghA samAnAkArA saMhatamevotthApitaM yadagnitrayaM tadvat trikoNa AkAro yasyAH / yasyAzca mukhadvaye vartule garbhagarte navAgule valayIkRte saptasaptarandhre dve valaye syAtAm / mukhadvayeti / mukhadvaye kavalAbhyAmiti dvimukhe kavalAbhyAmapi pinahyete AcchAdyate / mukhe ca valayAnvite kArye, saranche randhrasahite, randhranyastayA tanyA samyak niyantrite Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 saMgItaranAkaraH aSTAdazAGgulA daidhye dRDhA rujhA samAkRtiH // 1102 // ekAdazAGgule tasyA vadane kuNDalIyute / nadravye carmaNA vAmavaktrAntaHkuNDalIdvayam // 1103 // tatraikA vaktramAtrA syAdaparA cturgulaa| kuNDalyorantarAle syAnnalikA snAyunirmitA // 1104 // saikacchidraM vAmavaktraM sUtratantvaJcanIyutam / pUrvavadvignikAH kAryA vaktrayoH sapta sapta ca // 1105 / / pAdonahastamAtrAM ca nAgapAzavatIM dRDhAm / kacchAM skandhe nivezyAsyA vAdanaM veditaM budhaiH // 1106 / / ruMkArajananAduJjA sA bhavedbhuGgidaivatA / / matagoktAstvime varNAH katadA vanamA ravau / / 1107 / / uktAstvanyairime varNAH karagA ghaTanAH khahau / vimikA vAdyazAstre'sminkarparAH parikIrtitAH // 1108 // iti rakhAlakSaNam dve kavale yasyAM sA kuDuvA ; huDukkokta eva varNo yasyAM, madhUcchiSTakoNadvayena vAdyate / jheMkAro nAsti // 1098-1101- // iti kuDuvAlakSaNam (su0) rujAM lakSayati-aSTAdazeti / aSTAdazAGguladIrghA rujA, sA samAnAkRtiH, tasyA kuNDalIyute dve vadane ekAdazAGgulA ca carmaNA naddhavye bandhayitavye / vAmamukhasya Asyamadhye kuNDalIdvayaM kartavyam / tatra kuNDalyormadhye ekA vaktrapramANA, aparA tu caturagulapramANA ca, snAyunirmitA nalikA sthaapyaa| vAmamukhamekacchidrasaMyutaM sUtratantunAcanavatyA vAdyaM badhvA, prAnte Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH vitastimAtradairdhyaH syAdaSTAGgulamukhadvayaH / yo yasya maNDalIyukte mukhe baddhe ca carmaNA // 1109 // trivalIvarakSAmamadhyo nibaddhaH mUtradorakaiH / madhye ca gADhatAM nItAvazcanyau vAdanAya ca // 1110 // bhavetAM prAntasaMlagnasamRnmadanagolakaiH / / asau Damaruko madhye dhRtvA istadvayena ca // 1111 // DaghavarNo vAdanIyaH prokto niHzaGkariNA / anyaiH kakharaTA varNAH proktA Damaruke'dhikAH // 1112 // iti DamarukalakSaNam kaThinayA vAdanarajjvA saMyutaM bhavet / pUrvaprakAreNa vignikAH karparAH pratimukhaM sapta sapta kartavyAH / asyA vAdanaprakAramAha-pAdoneti / caturthAzonahastapramANAM kacchAM cipiTarajjuM skandhe nivezya vAdanaM kartavyam / iyaM ca ruMzabdamutpAdayati tasmAt rukSetyucyate / mataGgena katadavanamaravA varNA uktAH / anyaiH karagaghaTanakhahA uktA: / asmiMzca vAdyazAstre vignikAzabdena karparA ucyante // -1102-1108 // iti rujAlakSaNam (su0) DamarukaM lakSayati-vitastiriti / vitastipramANadeye, aSTAgulapramANamukhadvayaM ca, yasya mukhadvayaM carmaNA yuktaM maNDalIyuktaM ca bhavet, vakSyamANatrivalIvat kSAmaH kRzo madhyapradezo yasya, madhye ; madhyapradeze, gADhaiH dorakairupanibaddhaH dve aJcanyau vAdanIyasya prAnte saMlagnaH samRnmRdA sahitaH madanasya sikthakasya golako yayoH sa DamarukaH / madhye hastadvayena dhRtvA DaghavarNayuto vAdanIyaH / anyaiH kakharaTA varNA adhikA: proktAH // 1109-1112 // iti DamarukalakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH vitastimAtraM dairghyaM syAnmadhyaH kiMcitkRzo bhavet / mukhe tvaSTAGgulaiH piNDo'rthAGgulastantrikAdvayam // 1113 // mukhe mukhe zaGkavazca catvArastAmranirmitAH / teSAmadho dvAvUrva dvau tantrIbandhanasiddhaye // 1114 // tantryostRNazalAkAM ca nidadhyAddhanipuSTaye / anyallakSma huDukkAvadyasyAH pATAkSarANyapi // 1115 // syAddazAGguladairyeNa kuDupena tu vAdanam / niHzaGkazAGgadevena DakkA sA parikIrtitA / / 1116 // anye'syA vAdanaM pAhuH kareNa kuDupena ca / hastaghAtena DaMkAro vAdane kuDupena tu // 1117 // ghaTastato Dagizceti mukhAnpATAnvadantyamI / / nagau khakaraTA varNA mukhyAH proktAH parairiha // 1118 / / asyAM ca mUrayaH prAhurdevatAM vindhyavAsinIm / agulonA madhyamA sA dvayagulonA kanIyasI // 1119 // iti DakAlakSaNam (su0) DakkAM lakSayati-vitastimAtramiti / dairdhya vitastipramANam , madhyaH kiMcit kRzaH kSAmaH, aSTAGgulapramANaM mukhadvayam , dve tantryau, mukhe mukhe, pratimukham , catvAraH tAmranirmitAH zaGkavaH, teSAM zaGnAmadhaHpradeze dvau, UrdhvaM ca dvau tantrIbandhanArtha, tantrIdvayaM nAdavRddhayarthaM tRNazalAkA kSeptavyA, anyat lakSma kuDukkAvat / kuDupena ca vAdanaM yasyAH, sA DakkA / kecit kareNa koNena vAdanamAhuH / kareNa ghAte kriyamANe ruMzabda utpadyate / koNena tu ghaTAdayaH, amUn pATamukhAn vadanti / anyaiH nagakhakaraTA varNA iha mukhyA iti vadanti / asyAM DakkAyAM vindhyavAsinI devatAmAhuH / pUrvoktapramANA DakkA uttamA, aGgulanyUnA madhyamA, dvayagulanyUnA kaniSTheti // 1113-1119 // iti DakAlakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 479 SaSTho vAyAdhyAyaH Dakkaica maNDiDakA syAtki tvasyAH SoDazAGgulam / dairghyamaSTAGgulau garbho syAtAM vadanayoyoH / / 1120 // SoDazAmulako madhyaparidhirnAtra cArgalA / na ca kacchotkakSakastu madhye syAdazcanIdvayam // 1121 // utkakSaM cAzcanIdvandvaM vAmAGguSThAgulitrayAt / / dhRtvA saMpIDya tarjanyA maNDalIprAntamAnanam // 1122 // asyA dakSiNajAnusyaM hanyAddakSiNapANinA / utkarza maNibandhordhvaM yadvAnyasyAzcanIdvayam / / 1123 // kaniSThAnAmikAGguSThaiH saMyujyApIDya maNDalIm / tarjenyA madhyayA vAtha hastenAnyena vAdayet 1124 // vadanti vAdanaM tasyAH kareNa kuDupena vA / / caryAgAne ca pUjAyAM zakteH sA viniyujyate // 1125 // iti maNDiDakAlakSaNam (su0) maNDiDakkAM lakSayati-Dakaiveti / pUrvoktalakSaNA Dakkaiva maNDiDakA bhavati / ayaM tu vizeSa:-- dairghya SoDazAgulaM vadanadvaye, garbhadvayamaSTAGgulam , madhyaparidhiH SoDazAGgula:, argalAzca na santi, na ca kacchA, madhye tu punaH UrdhvakakSamaJcanIdvayaM syAt, evaMvidhamaJcanIdvayaM vAmAguSThena agulItrayeNa ca dhRtvA, asyA AnanaM dakSiNajAnuni sthitaM dakSiNahastena ghAtayet / vAdane prakArAntaramAha-utkakSamiti / UrdhvakakSamaJcanadvayaM maNibandhe Urdhvapradeze nikSipya, kaniSThAnAmikAguSThaiH saMyojya, tarjanImadhyamAbhyAM maNDalI pIDayitvA, anyahastena vAdayet / prabandhAdhyAyoktacaccarIgAne, zakte: pUjAyAM ca sA viniyujyate // 1120-1125 // iti maNDikhakAlakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 saMgItaratnAkaraH kAMsyAdgozRGgato dantidantAdvA DakkulI bhavet / dairye pazcAGgulA vaktre tasyAzca caturaGgule 1126 / / meSapAyuddalIbaddha va svacakrasamanvite / cakre ca kAMsyaje tAmramaye vA lohaje pRthak // 1127 // paJcarandhre tathodalyau randhavinyastadorakaiH / sautrairgA nibadhyete madhye mUtreNa veSTitam // 1128 // nAtizlathaM nAtigADhaM madhyaM sUtre tvanAmikAm / / nidhAya madhyatarjanyau vivRte cakrasaMyute // 1129 // kRtvAGguSThaM tvanyacakre nyasyAya madanAJcitAm / vidhAyAzcanikAmekAM tAM duMdumiti vAdayet // 1130 // tuMtumityapare prAhuH pATA mardalasaMbhavAH / yathAsaMbhavametasyAM zArGgadevena kIrtitAH // 1131 / / iti DakkulIlakSaNam (su0) DakkulI lakSayati-kAMsyAditi / kAMsyena gozRGgeNa hastidantena vA DakkulI kAryA | tasyA dairdhya paJcAGgulam , mukhadvayaM caturaGgulam / meSasya ajasya vA pArikA kRttiH, tayA nirmitayA uddalyA baddhe mukhadvaye cakrasamanvite, cakradvayaM kAMsyena tAmraNa lauhena vA paJcarandhrasaMyuktaM kAryam / tathA dve uddalyau chidre nyaste, sautraiH; sUtrakRtaiH dorakaiH gADhaM bandhanIyam / vAdanaprakAramAha-madhya iti / anta:sUtreNa veSTitamatigADhamatizlathatvahInam , anAmikAm , madhyasUtreSu nidhAya madhyamAtarjanyau dve amulyau vivRte asaMyukte kRtvA, azaSTamanyasminvaktre nyasya sthApayitvA, madanAJcitAM; sikthakena aJcitAM liptAmekAmaJcanikAM kRtvA, tAm ; uddalIM duMdumiti zabdena vAdayet | apare tuMtumiti mardalasaMbhavA: pATA: prAhuH // 1126-1131 / / iti DakkulIlakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH zityaGgulA dairghya paridhau triMzadaGgulA / samakAyA sellukA syAdvIjakASThena nirmitA // 1132 // dazAGgule mukhe tasyAH paraistvekAdazAGgule | ukte na bandhanoddalyau tAbhyAmekAGgulAdhike / / 1133 // vallIjaM tarjanIsthaulyaM mukhayorbalayadvayam / sarandhraSaTkaM randhrastharajjubhirgAyantritam ||1134 | ekAGgulAdhikaM tacca vaktrAbhyAM vadanaM punaH / trigarbhitaM vAmaM vAmahastena vAdayet / / 1135 // mukhaM dakSiNapANisthakuDupena tu dakSiNam / mukhe vAme tu kA dhikAro dakSiNe mukhe / / 1136 // iti sellukAlakSaNam palaiH syAtpaJcaviMzatyA daighrye tu dvAdazAGgulA | aSTAdazAGgulamitA paridhau samavigrahA / / 1137 / / 481 (su0) sellukAM lakSayati-- SaDDizatIti / dairghya ; SaDUiMzatyagulA, paridhau ; vartulapramANau triMzadaGgulA ca, samAnadehA bIjakASThena asanakASThena nirmitA sellukA syAt / tasyA mukhadvayaM dazAGgulam | anyairAcAryaiH ekAdazAGgulamityuktam / bandhanamuddalI ca tAbhyAM mukhAbhyAmekenAGgulenAdhike, valayadvayaM vayutaM mukhayo: sthApya randhraSaTkeNa yuktaM, randhrasthitAbhI rajjubhirgADhaM baddhAbhyAM vaktrAbhyAm ekenAGgulenAdhikamiti valayadvayaM vizeSaNam / tantrikA garbhitaM mukhaM vAmahastena vAdayet / dakSiNahastasthakoNena dakSiNaM mukhaM vAdayet / vAme mukhe jheMkAra:, dakSiNe mukhe tu dhikAra utpadyate // 1132-1136 // iti sellukAlakSaNam (su0) jhallarIM lakSayati - palairiti / palaiH paJcaviMzatipramANA, daiye 61 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 saMgItaratnAkaraH sasUtrakaTakaM randhradvayaM kaNThe ca bibhratI / carmaNAnaddhavadanA jhallarI parikIrtitA // 1138 / vAmahastadhRtA sA ca vAdyA dakSiNapANinA / ___ iti jhallarIlakSaNam syAttadardhapalo bhANaH paridhau dvAdazAGgulaH // 1139 // anyattu jhallarIlakSma tasya zrIzAGgiNoditam / iti bhANalakSaNam saptAGgulamukhadvandvAtrivalI hastadairdhyabhAk // 1140 // muSTigrAhyazva madhyo'syA vadane kavalAvate / kavale lohamaNDalyau saptarandhra pRthakpRthak // 1141 // randhranyastairguNairbaddho madhye gADhaM ca veSTanam / mUtrarajjvA hastamAtrA kacchA skandhAvalambinI / / 1142 // dvAdazAGgulA, paridhau aSTAdazAGgulamitA, samavigrahavatI sUtrakaTakayuktaM kaNThe randhradvayaM dadhAnA carmaNA AcchAditamukhI jhallarI syAt / sA vAmahastena dhRtvA dakSiNapANinA vAdanIyA // 1137-1138- // iti jhallarI (su0) bhANaM lakSayati-syAditi / tadardhapala: ; sArdhadvAdazapalaparimita: / paridhau ; dvAdazAGgula: / anyattu lakSma jhallarIvat // -1139-1139- // ___ iti bhANalakSaNam (su0) trivalI lakSayati-saptAGguleti / saptAGgale dve mukhe hastau dairghyam / evaMvidhA trivalI bhavati / asyAH trivalyA madhyo muSTigrAhyaH, vadane carmanaddhe mukhe kavalenAvRte kArye saptarandhra, lomahamaNDalyau kavale ityucyete / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 SaSTho vAdyAdhyAyaH vAdanaM karayugmena zArGgadevena kIrtitam / tadAdoMdeti varNAH syukhipurA cAtra devatA // 1143 // ekAdazAGgulamukhI viMzatyaguladairdhyabhAk / mukhArdhamAnamadhyAsau madhye cAcanikAyutA // 1144 // tadardhavarNasaMyuktA trikulyA cocyate budhaiH / iti trivalIlakSaNam AmradrumasamudbhUto mahAgAtro mahAdhvaniH // 1145 // kAMsyabhAjanasaMbhAragarbho valayavarjitaH / carmanaddhAnano baddho vadhairgADhaM samantataH / / 1146 / / dRDhacArmeNa koNena vAdyo varNena dundubhiH / meghanirghoSagambhIraghoMkArasyAtra mukhyatA // 1147 // maGgale vijaye caiva vAdyate devatAlaye / iti dundubhilakSaNam randhainyastairguNaiH madhyabhAge veSTanaM kAm / sUtrarajjunA kRtahastapramANA skandhAvalambinI kacchA kAryA, karadvayena ca vAdanam / tadAdoMde ityAdayo varNAH / atra devatA ca tripurA / asyAstrivalyA: lakSaNavizeSeNa nAmAntaramAha-ekAdazeti / ekAdazAGgulaM mukhaM yasyAH / viMzatyaguladIrghA mukhasya, ardhamAnaM sArdhapaJcAgulaM tAvatpramANaM madhyo yasyAH, evaMvidhalakSaNayuktA aJcanikayA yutA ca trivalI varNasaMyuktetyAhuH / iyameva trikulyetyucyte||-1140-1144-|| iti trivalIlakSaNam (su0) dundubhiM lakSayati-Agneti / AmradrumodbhavaH sthUladhvaniH; sthUlaravaH ; kAMsyabhAjanAnAM samUho garbhe yasya, valayahInaH, carmaNA AcchAditamukhaH, vadhaiH parito baddhaH, dRDhena carmakRtena koNena varNena ca dundubhi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 saMgItaranAkaraH vitastitrayadairdhyA syAbrerI tAmraNa nirmitA // 1148 / / caturviMzatyaGgule ca vadane valayAnvite / tasyAH savalaye carmacchanne chidrasamanvite // 1149 / / rajjvA niyantrite gADhaM madhye sUtreNa bandhanam / dakSiNasthena koNena vAmahastena tADanAt / / 1150 / / udbhaTo bhavati dhvAno gambhIro'ribhayaMkaraH / taMkAraH pATavarNo'syAM mukhyo niHzaGkakIrtitaH // 1151 // iti bherIlakSaNam kAMsyajastAmrajo lauho vottamo madhyamo'dhamaH / : ekavaktro mahAnvako svalpo'dho'rdhayavAkRtiH // 1152 // bhRtagarbhaH kAMsyapAtrabhAraimahiSacarmaNA / channAnano baddhacarmA tadrandhranyastavadhrakaiH / / 1153 / / dinIyaH / atra meghagarjitagambhIradhvanivat ghoMkArasya mukhyatvam / ayaM dundubhiH vijayayAtrAyAM devatAlaye maGgale ca vAdyate // -1145-1147- // ____ iti dundubhilakSaNam (su0) merI lakSayati-vitastiriti / vitastitrayamitA dIrghA tAmraNa nirmitA bherI valayasaMyute mukhe yasyAH, caturvizatya gule kArye / valayadvayaM ca carmaNA AcchAditaM cchidrasahitaM rajjubaddha kAryam / madhye ca sUtreNa bandhanaM kAryam / dakSiNahastena koNena vAmahastena ca ghAtAt aribhayaMkaraH gambhIraH atyudbhaTazca dhvAno bhavati / asyAM taMkAra: pATavarNo mukhyo bhavati // -1148-1151 // iti bherIlakSaNam (su0) ni:sANaM lakSayati-kAMsyaja iti / kAMsyajo ni:sANa uttamaH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 SaSTho vAdyAdhyAyaH kSipto'dho vadhravalaye nivezyAvartitarmuhuH / dviSadvitrAsajanano niHsANaH zAGgiNoditaH // 1154 // cArmaNenAsya koNena sadvitIyasya vAdanam / dRDhazabdena bhIrUNAM bhinatti hRdayAnyayam // 1155 // syAdasmAyuddhavIrANAM romAJcopacitaM vapuH / iti niHsANalakSaNam niHsANavattumbakI syAttato'lpA gAtranAdayoH // 1156 / / ___iti tumbakIlakSaNam uktau prakRtidArUNAmanuktau vA vikalpataH / jJeyo dAravavAdyAnAM khadiro raktacandanaH // 1157 / / tAmrajo madhyamaH, lohajo'dhamaH / ekamukho mahAn sthUla: mukhe svalpaH, adho'rdhayavAkRti: ; ardhayavapramANAkArAdhobhAgaH / kAMsyapAtrasamUhaiH pUrve madhye mahiSacarmaNA AcchAditamukhaH, tasya ni:sANasya randhre vinyastai: carmavalaye nivezya muhurmuhuH AvartitaiH dviguNitaiH vadhrakaiH baddhaM carma yasya, sa vairivitrAsakArI ni:sANaH / sadvitIyasyAsya carmasaMbandhinA koNena vAdanaM dRDhazabdena yadA kriyate tadAyaM niHsANaH bhIrUNAM hRdayAni bhinatti / asmAt yuddhavIrANAM romAJcitaM vapuzca syAt // 1152-1155- // iti niHsANalakSaNama __ (su0) tumbakI lakSayati-ni:sANavaditi / niHsANAt gAtre nAde ca kiMcidalpA tumbakI syAt // -1116 // ____ iti tumbakIlakSaNam (ka0) athAvanaddhavAdyaprakRtibhUtaM dAruvizeSaM tadguNAMzvAhauktAvityAdi / prakRtidArUNAmuktAviti / yatra vAdyasya prakRtitvena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 saMgItaranAkaraH sarveSu syuryathAyogaM pATAH pATahamArdalAH / nIrasocchUitabhUrjAtAjjIrNAdvAtAhatAttaroH // 1158 / / nirbhidyotsArite garbhe zeSAdvAdyAni kArayet / pUrvaparohe chinne'nyo yaH prarohaH prarohati // 1159 / / tadudbhavadrumodbhUtaM vAdyaM sarva prazasyate / garbhasyotsAraNaM tvetadveNoranyatra pAdape // 1160 // tarUNAM jAtayastitaH pittalA vAtalA tathA / zleSmalA ceti tatra syAtpittalA nIrasakSitau // 1161 / / atyalparasabhUjAtA vAtalA zleSmalA punH| jalAzayasamIpastharasasaMplutabhUmijA / / 1162 / / pittalAtyuttamA jAtirvAtalA tvadhamA bhavet / zleSmalA vaya'te zuSke vRkSe'pi cchedanAtpurA // 1163 / / iti kASThalakSaNam yathAnuktaM dArUNAmuktiryathA paTahAdau khadirAdeH / anuktauveti / yathAbhidhAnaM dAruvizeSANAmanabhidhAnaM vA, yathA kuDukkAdInAm / tatrobhayatrApi dAravavAdyAnAM dAruNA nirmitAnAM paTahAdInAM vAdyAnAM prakRtitveneti zeSaH / khadiro raktacandanena vikalpito jJeyaH / khadiro vA raktacandano vA kartavya ityarthaH / sarveSviti / sarveSu tuDukkAdiSu vAdyeSu / pATaimArdalAH pATA iti / pATahAH kakhAdayaH SoDaza / mArdalA api matAntaroktaiH saha taddhyAdayaH SoDaza / yathAyogaM syuriti / yaiH pATairyasya vAdyasya sphuTamanukaraNaM bhavati tatra prayojyA ityarthaH // 1157-1163 // iti kASThalakSaNam (su0) vAdyakASThavizeSAnAha-uktAviti / kAraNabhUtAnAM kASThAnA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 SaSTho vAdyAdhyAyaH komalatvaM vraNagranthibhedAndAruSu varjayet / iti kASThadoSA: pANmAsikasya vatsasya carma syAtpuTabandhane // 1164 / / anye dvivatsarasyAhustanna lakSyeSu dRzyate / muktAvanuktau vA vikalpena dAruracitAnAM sarveSAM khAdiro raktacandano vA prakRtirjJAtavyA / yathAyogaM, yathAsaMkhya: / evaM paTahasaMbandhino mardalasaMbandhinazca paattaa:| nIrasAyAm ; ambuzUnyAyAm , ucchritabhUjAtAyAM, jIrNAt purANAt sarvadA pavanena AndolitAta taro: nirbhiya sitvA garbha utsArite tyakte sati zeSAt tasmAt vAdyAni kArayitavyAni / pUrva iti / pUrvasmin prarohe chine sati prarUDhAt anyasmAt prarohAt jAtaM vAdyaM prazastam / garbhotsAraNamidaM veNuvAcaM vinA anyatra jJAtavyam / tarujAtI: kathayati-tarUNAmiti / tAsAM lakSaNamAha -tisreti| tarUNAM tisro jAtayaH ; pittalA, vAtalA, zleSmalA ceti| tatra tisRNAM madhye nIrasabhUmau jAtA pittalA, alpatararasabhUmau jAtA vAtalA, jalAzayasamIpastharasasaMplutabhUmau jAtA zleSmalA iti / tAsu pittalA atyuttamA, vAtalA adhamA, zlemalA tu vA iti / chedAtpUrva zuSko vRkSo'pi varNya iti 11197-1163 // iti kASThalakSaNam (ka0) dArudoSAnAha-komaletyAdi / 1163. // iti kASThadoSAH (su0) kASThadoSAnAha-komalatvamiti / komalatvaM ; sukumAratvam / varNa chidraM, prandhiH zAkhAsaMdhiH, bhedo minnatvaM, ete doSA dAruSu vrjniiyaa:||1163-|| iti kASThadoSAH (ka0) carmaNo guNAnAha-pANmAsikasyetyAdi // -1164-- 1167 / / iti carmaguNAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 saMgItaratnAkaraH baddhasya vRSabhasyAsya carmaNA vadhrakalpanA // 1165 // kundenduhimasaMkAzamAmrapallavasaMnibham / snAyumAMsavihInaM ca carma gosaMbhavaM ca yat // 1166 // zItodake nizAmekAM vAsayitvA samuddhRtam / vAdyAvanahanArtha tad grAhyaM zrIzAGgiNoditam // 1167 // iti carmaguNAH medoduSTaM jarAkrAntaM klinnaM kAkamukhAhatam / agnidhRmahataM jIrNa na vAdye carma karmakRt / / 1168 / / guNai ritarodArairyasya naddhaM jagattrayam / avanaddhamidaM tena zAGgadevena kIrtitam / / 1169 // iti carmadoSAH ityavanaddhavAdyaprakaraNam / ___ (su0) carmaguNAnAha- pANmAsikasyeti / SaNmAsotpannasya vatsasya tarNakasya carma puTabandhane syAt / anye tu dvivatsarasyAhuH / tat lakSyeSu na dRzyate / puTaM vAdyamukhaM vRddhavRSabhasya carmaNA vadhrA kAryA / kundeti / kundAdivat ujjvalaM, mAkandapallavavat AtAmra vA snAyumAMsAbhyAM vihInaM gocarma, tadekasyAM nizAyAM zItalodake sthApayitvA, uddhRtaM sat vAdyapidhAnArtha grAhyam // -1964-1167 // iti carmaguNAH (ka0) carmadoSAnAha--- medoduSTamityAdi / athAvanaddhavAdyaprakaraNaM nigamayitumAha-- guNarityAdi // 1168-1169 // __ iti carmadoSAH ityavanavAdyaprakaraNam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 489 atha ghanavAdyam - kAMsyaje ghanavAdye syAtkAMsyamagnau suzodhitam / kAMsyajo vartulastAlaH sapAdadvayaGgulAnanaH // 1170 / / madhyo'syAGgulavistAro nimno randhaM ca madhyagam / pAdonaguJjAmAtraM syAtpiNDastu yavamAtrakaH // 1171 / / sArdhAGgulaH syAdutsedhaH samAzlakSNazubhAkRtiH / kAyoM tathA yathA nAdo bhavecchratimanoharaH // 1172 // netravastrAJcalAyANi rajjUkRtya nivezayet / randhe'yANAmanirgatyai granthi ca racayed dRDham / / 1173 // IktAlayugaM kRtvA tAlamekamathAJcalaiH / AveSTaya tarjanI vAmAmaGguSThena ca veSTanam // 1174 // Akramya talamadhyasthaM dhRtvA tiyeGmukhIkRtam / / zeSAGgulIH prasAryoMdikSiNena tu pANinA // 1175 / / tAlamanyatarasyAntalambamAnAcalAvalim / tarjanyaGguSThayoragrabhAgatastiryagAnanam // 1176 / / dhRtvA tasyAgrabhAgeNa madhyamanyasya tADayet / alpanAdo bhavecchaktibhUrinAdaH zivo bhavet // 1177 // (su0) carmadoSAnAha-meda iti / medasA dUSitam , medo dhAtuvizeSaH / jarA garbhaveSTanaM, tayA AkrAntam / klina stimitam / kAkamukhAhataM zithilam / agninA dhUmena vA naSTam / jIrNaM jaraTham // 1168-1169 // iti carmadoSAH ityavanaddhavAdyaprakaraNam / (ka0) atha ghanavAdyaM lakSayitumAha-atheti / kAMsyajamiti dhanavAdyasya sAmAnyalakSaNam / tacca kAMsyamamau suzodhitaM grAhyamiti 62 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 saMgItaratnAkaraH zive snigdhe ghano nAdaH zaktau syAttadviparyayaH / vAmena dhArayecchakti zivaM dakSiNapANinA // 1178 // azvamedhaphalaM caiva praapnuyaaddossmnyyaa| devatA tumbaruryugme zaktiH zaktau zive zivaH // 1179 // drutAdisiddhathai tannAdadhRtirUdmazulIkRtA / kalpanetyucyate kAryamasya syAttAladhAraNam // 1180 // niHzaGkazArGgadevena pATAH sarve'tra kIrtitAH / iti tAlalakSaNam zeSaH / tatra tAlaM lakSayati-kAMsyaja ityAdi / drutAdItyAdi / drutAdisiddhayai; atrAdizabdena ladhvAdayo gRhyante, dUtAdimitakAlapradarzanAyetyarthaH / UrdhvAgulIkRtA; hastadvaye tarjanyaGguSThAbhyAM tAladvayasya dhRtatvAttadatiriktAGgulya UrvIkRtAstA UrvAmulyastAbhiH kRtA / tannAdadhRtiH ; tayostAlayoH nAdasyAnukaraNenAkAreNa dIrghasya dIrghasya nirodhenAvasAnakaraNaM hrasvIkaraNamityarthaH / kalpanetyucyata iti / lakSyapradhAnastAladhAribhiriti zeSaH / kAryamasya syAttAladhAraNamiti / asya tAladhAriNaH, tAladhAraNam ; uktaprakAreNa tAlayordhAraNaM, tathA tannAdadhAraNaM ca kArya syAt kartavyaM bhavati / atra tAle sarve pATAH kIrtitA iti / tAlasya tUryatrayamitihetutvAditi bhAvaH // 1170-1180- // iti tAlalakSaNam (su0) ghanavAdyeSu prathamaM tAlaM lakSayati-kAMsyaja iti / kAMsyajAte ghanavAdye prathamaM kAMsyamagnau zodhayet / kAMsyAt jAto kAMsyajaH, vRtta: vartula:, sacaturthIzadvayAgulamitamAnanaM mukhaM yasya ; asya, kAMsyatAlasya madhyaH agulavistAro bhavati, nimnaH nIcazca bhavati / madhyagataM randhra pAdonaguJjApramANaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH gulau tale || 1981 // nalinIdalasaMkAzau kAMsyatAlau samAkRtI | Trirat archiyaje madhye sofat fast tayoranyattu tAlavat / pATA jhanakaTA mukhyAH santi pAThAntarANyapi // 1182 / / nArado devatA cAtretyuktaM soDhalamUnunA / iti kAMsyatAlalakSaNam 491 " bhavet / piNDastu, yavamAtra: / utsedhaH ; ucchrAyaH sArdhAMgulapramANaH / samAnaH zlakSNo masRNo ramaNIyA kRtizca tathA kAryA yathA zravaNayo ramaNIyanAdo bhavati / netre vastrAJcalAprANi paTTavastravizeSANi, tai: rajjUkRtya rajjuM vidhAya randhre nivezya agrANAmanirgatyai granthi kuryAt / IdRgiti / evaMvidhaM tAladvayaM vidhAya ekaM tAlaM aJjalai veSTya tarjanyA vAmAGguSThena ca veSTitaM tAlamAkramya pANitalasya madhyasthale dhRtvA, dakSiNahastasya tarjanyA aGguSThena ca rajjuM veSTayitvA dvitIyaM tAlaM pANitalamadhye lambamAnaM tiryaGmukhaM dhArayitvA, anyasya tAlasya madhyaM tADayet / alpeti / ubhayostAlayormadhye alpadhvaniH zaktiH, bahudhvaniH zivaH zivatAlena tADyamAne sati snigdho ghano nibiDo nAdo jAyate / zaktau asnigdhAyAmalpa iti / vAmeneti / vAmena pANinA zaktiM dhArayet / dakSiNena pANinA zivam / evaMkRte azvamedhaphalaM prApnoti / anyathA doSaM prApnuyAditi / UrdhvAGgulyA tasya nAdasya dhRtiH stambhanaM drutatvAdisiddhaye yatkriyate sA kalpanetyucyate / asya tAlasya anyat kArya tAladhAraNamiti // 1170 - 1980 - // iti tAlalakSaNama (ka0 ) atha kAMsyatAlAdInAM lakSaNAni granthata eva subodhAni / tatra kamrikApaTTavAdyayordAravatve kAMsyajatve'pi mUrtirUpatvAddhanavAdyatvamevetyavaseyam // 1181 - 1205 // iti kAMsyatAlalakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 saMgItaratnAkaraH ardhAGgulamite piNDe ghaNTA kAMsyamayI bhavet // 1183 / / ucchrAye'STAGgulA vaktre vizAlA mUlato'lpikA / sA ca prAsAdasaMbaddhA zalAkAkAradhAriNI // 1184 // mUle daNDaM trizRGgAgraM dadhatI muulsNyutaa| SaDaGgulAyataM sArdhAgulapiNDaM ca lambitam // 1185 // lohajaM jAlakaM garbhe dadhAnAM tAmadhomukhIm / daNDe dhRtvA TaNatkAravahulaM vAdayetsudhIH // 1186 // sA sarvadevatA tajjJairvAdyate devatArcane / iti ghaNTAlakSaNam taikSNagolakagarbhAH syuH kAMsyodbhavapuTadvayAH // 1187 // (su0) kAMsyatAlaM lakSayati-nalinIti / kamalinIpatravat samAnAkArau trayodazAGgulapramANau, mukhe dvayagulau, kAMsyAt jAtau kAMsyatAlau kAryoM / tayo: tAlayormadhye aGgulapramANau nimnau nIcau ca kartavyau / anyattu tAlavad jJAtavyam // -1181-1982- // ____ iti kAMsyatAlalakSaNam (su0) ghaNTA lakSayati-ardhAGguleti / piNDe ardhAGgulamite, uccatve aSTAGgulA, kAMsyaghaTitA mukhe vizAlA mUle alpA ghaNTikA kAryA / sA ca prAsAdazalAkAkArA bhavet / mUle ca zRGgatrayasahitAgraM daNDaM mUlasaMlagnaM dadhAnA ghaDaGgulAyAmaM sArdhAGgulapiNDaM lambamAnaM lauhajAlakaM garbhe dadhAnAm , tAM ghaNTAm adhomukhI daNDe dhRtvA vAdayediti // -1183-1986- // iti ghaNTAlakSaNam (su0) kSudraghaNTikAmAha-takSNyeti / tIkSNo lohavizeSaH, tajjAto golaka: madhye garbho yasyAM, kAMsyAt jAtaM puTadvayaM yAsAM tA:, kAMsyodbhavapuTadvayAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 493 SaSTho vAdyAdhyAyaH sughanAH mUkSmajAtIyavadarIbIjasaMmitAH / ziraHsuSiravinyastarajavaH kSudraghaNTikAH // 1188 / / tAzca ghargharikA loke bhASyante parmarAstathA / tAbhirghargharabhedAnAM kRtiH peraNinartane / / 1189 / / iti kSudraghaNTikAlakSaNam kAMsyajA hastamAtrA syAtpiNDe tvAmulA ghanA / jayaghaNTA samA zlakSNA vRttA prAnte dvirandhrabhAk / / 1190 / / dhRtvA tadrandhravinyastarajjau tAM vAmapANinA / dakSiNe dakSiNasthena dRDhakoNena vAdayet // 1191 // DeMkAravahulAH pATAH sarve'syAH zAGgiNoditAH / iti jayaghaNTAlakSaNam sUkSmabadarIbIjapramANA zikhAcchidre vinyastadorikA kSudraghaNTikA bhavanti / tAzca loke gharikA ityucyante / tathA marmarA ityapi / ghargharavizeSAbhi: tAbhiH peraNInAM nartakavizeSANAM vakSyamANAnAM nartane kRtiH prayojanam // -1987-119 // iti kSudraghaNTikAlakSaNam (su0) jayaghaNTA lakSayati-kAMsyajeti / kAMsyaviracitA hastapramANA, piNDe tu ardhAGgulamitA, ghanA; nibiDA, samA; samAnAkArA, zlakSNA ; masRNA, vRttA ; vartulA, prAnte dvirandhrabhAk, randhradvayavatI ca jayaghaNTA kAryA / tadrandhravinyastarajjo ; tasyA randhre vinyastAyAM rajjau, tAM ; jayaghaNTA vAmapANinA dhRtvA, dakSiNapradeze dakSiNahastasthitena koNena vAdayet / asyA jayaghaNTAyAH pATA: sarve DeMkArapracurA: // 1190-1191- // iti jayaghaNTAlakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 saMgItaratnAkaraH khAdiraM ghanaveNUtthaM yadvA kamrAcatuSTayam // 1192 / / zlakSNaM dvayaGgulavistAraM dvAdazAGguladairghyakam / madhye piNDo yathAzobhaM kiMcinyUnastato'ntayoH / / 1193 / / yasya tatkamrikAvAyaM tatra dve dve tu kamrike / ekaikahastanyaste ye tayorekaikakamrikAm // 1194 / / madhyamAGguSThayormUle dhRtvA prAnte tayoH punaH / aparAmaparAM dhRtvA zithilAM vAdayeddhiyA / / 1195 / / kampena maNivandhasya kamrikAvAdanaM matam / pATA: kiTakiTAmukhyAstatra pATAntarANyapi // 1196 // kamrANAmantaraM kRtvAnAmayA dakSiNasthayA / talaghAtAguSThamuSTevAmasyetyapare jaguH // 1197 // iti kamAlakSaNam (su0) kamAM lakSayati-khAdiramiti / khadireNa jAtaM khAdiram / ghanaveNUttham , ghano'nta:sAro yo veNu:, tasmAjAtaM vA / zlakSNaM masRNam ; dvayaGgulavistAram ; dvayaGgulAyAma, dvAdazAGguladIrgha kamrAcatuSTayaM kartavyam / piNDastu madhye zobhAmanatikramya krameNa kAryaH / prAntayorante kiMciddhInaH / yasyaivaM lakSaNaM syAt tat kamrikAvAdyaM jJeyam / tatreti / tAsu caturyu kamrAsu madhye, dve dve kane ye pratihastaM vikSipyete tayorekaikAM kamrAM madhyamAGguSThayoH mUle dhRtvA prAntayodhRtvA ca aparAM kamAM buddhayA zanairvAdayet | maNibandhasya kampane ca kamrAvAdanaM matam / tatra pATA: kiTakiTAdayo mukhyA: / matAntareNa vAdanaprakAramAha-kamrANAmiti / kamrANAmantaraM vidhAya dakSiNAnAmikayA vAmasyAGguSThasya muSTe: talena prAnte ca ityanye avAdiSuH // -1192-1197 // iti kamrAlakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 495 SaSTho vAdyAdhyAyaH sarpAkRtiratho nimnA kAMsyajA lohajAthavA / zuktisyaGgulavistArA sArdhahastadvayA matA // 1198 // tiryagrekhArAjitA ca mRgazRGgopamena sA / RjunA lohakoNena sarekhena vigharSaNAt // 1199 // vAdyate kirikiTTeti pATA yakSAstu devatAH / yatimAtrAvabodhe'tretyuktaM niHzaGkariNA // 1200 / / kirikiTTakamityuktaM talloke rudravallabham / iti zuktivAdyam zrIparNIdArujaH paTTazcaturazrAyato bhavet / / 1201 // dvAtriMzadagulo dairye'nyairuktastriMzadagulaH / vistAro hastamAtraH syAdRrvAdhaHsthitayordvayoH / / 1202 // lohamayyoH sarikayostridrajjUpamAyujoH / (su0) zuktivAdyaM lakSayati-sapaiti / sarpavat AkRtiM dadhatI nimnA nIcA kAMsyena lohena vA kRtA vyaGgulAyAmA sArdhahastadvayadIrghA tiryakrekhayA virAjitA zuktiH syAt / sA ca ; zuktirapi, mRgazRGgacat upamA AkAro yasya, tathAvidhena RjunA saralena lohakoNena rekhAsaMyuktena gharSaNena vAdanIyA / kirikiTTetyAdayaH pATAH / devatAstu yakSA / atra ; etasmin vAdye kevalaM yatijJAnameva prayojanam / idameva vAdyaM loke kirikiTTakamityucyate // 1198-1200- // iti zuktivAdyam (su0) paTTavAdyaM lakSayati-zrIparNIti / zrIparNIvRkSAt jAtaH, Ayata:, caturazraH, dvAtriMzadadagulo dIrghaH / matAntareNa triMzadaGguladIrghaH / vistAra: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 saMgItaratnAkara: kSiptAbhistAdRzacadravalayA balibhiryutaH // 1203 // vakSoye jAnunormadhye yadvA saMdhArya vAdyate / ayaM ca karazAkhAyai rAlAlipto vighRSyate / / 1204 // kavacAsthaDaraTAH pATAH pATahAveha saMmatAH / saptA devamunayo devatAH zArGgiNoditAH / / 1205 / / iti paTTavAdyam santyanyAnyapi vAdyAni loke bhUyAMsi yAni ca / teSu vistArasaMtrAsAdudAste soDhalAtmajaH / / 1206 // iti ghanavAdyalakSaNam hastapramANo bhavet / Urdhvamadhazva sthitayoH dvayoH lohakRtayoH sarikayoH trivRdrajjutulyayoH nikSiptAbhiH lohamayakSudravalayAvalibhiH saMyuktaH paTTaH kartavya iti saMbandha: / vakSaso'ye jAnumadhye vA dhArayitvA vAdayet / ayaM ca paTTaH, rAlAliptaH, rAlA vRkSavizeSaH, tasya niryAsena liptaH, karADgulyayaiH vighRSyate / asya kakhacA: thaDaraTA: pATahAzca pATAH / atra sapta devamunayo devatAH // - 1200 - 1205 // iti paTTavAdyam ( ka 0 ) anyAnyapi vAdyAni lokAnusArato draSTavyAnItyAhasantItyAdi // 1206 // iti ghanavAdyalakSaNam (su0 ) anyeSu lokaprasiddheSu vAdyabhedeSu vistarabhiyA zArGgadeva udAsIno bhavati // 1206 // iti ghanavAdyalakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH raktaM viraktaM madhuraM samaM zuddhaM kalaM ghanam / sphuTahAra : subharaM vighuSTaM ca guNairiti // 1207 // dazabhiH saMyutaM vAdyamuktaM soDhalamUnunA / anvarthAnyatra nAmAni samaM tvaSTavidhaM matam // 1208 / / akSarAyaGgapUrva ca tAlAdi yatipUrvakam / layAdi nyAsApanyAsapUrve pANisamaM tathA / / 1209 // syAdakSarasamaM gItagurulaghvakSarAnugam / gItasya grahamokSAdInyaGgAnyatreti yatpunaH || 1210 // syAttadaGgasamaM tAlAnugaM tAlasamaM matam / yaterlayasya nyAsasyApanyAsasya ca sAmyataH // 1211 // yatyAdipUrvakaM jJeyaM kramAtsamacatuSTayam / gItagrahaiH pANisaMjJaiH samaM pANisamaM matam / / 1212 // vAdyasyaite guNAH proktA doSaH syAttadviparyayaH / vAdyaguNadoSAH 497 (ka0) atha vAdyaguNAnAha - raktamityAdi / tatra samasyASTau bhedAn darzayati - akSarAdItyAdi / gitagrahaiH ; samAtItAnAgataiH / pANisaMjJairiti / kramAt ; samapANyavapANyuparipANisaMjJakaiH // 1207-1212- // vAdyaguNadoSAH (su0 ) vAdyaguNadoSAnAha - raktamiti / raktAdibhiH vighuSTAntaiH dazabhirguNaiH yuktaM vAdyaM bhavati / teSAM nAmnaiva lakSaNaM jJAyate / raktam, raJjakam | viraktama, vibhinnam | madhuram, mAdhuryam / samama, vakSyamANamaSTavidham / zuddham, asaMsRSTam / kalama, sUkSmam / ghanaM, sAram / sphuTaprahAraH, vyaktadhvani: / subharam, surAgam / vighuSTam, gambhIramiti / samaM tvaSTaprakAraM akSarasamAdibhedena / 63 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 saMgItaratnAkaraH hastakoNapahArajJo gItavAdanakovidaH // 1213 // yatitAlalayAbhijJaH pATajJaH paJcasaJcavit / dazahastaguNopetaH pAtrAbhipretavAdakaH / // 1214 // AtodyadhvanitattvajJaH smaadigrhveditaa| gItavAdananRtyasthacchidracchAdanapaNDitaH // 1215 / / grahamokSapradezajJo gItanRttapramANavit / vAdye samastabhedajJo rUparekhAnvitastathA // 1216 // uddhaTTanapaTuH sarvavAdyabhedavivecakaH / nAdavRddhikSayApattikovido vAdako varaH // 1217 // guNaiH katipaya naH sarvA vAdako'dhamaH / iti vAdakaguNadoSA: teSAM lakSaNamAha-syAditi / gItagatagurulaghvakSarANAmanugamanvitam , akSarasamam / gItasya aGgAni grahamokSAdIni yadanugacchati, tadaGgasamam / gItasya grahai: samapANyAdibhiH samaM, pANisamam / tAlAnugaM, tAlasamam / yateranugaM, yatisamam / layAnugaM, layasamam / nyAsAnugaM, nyAsasamam / apanyAsAnugam , apanyAsasamam / etairguNaiH viparyayeNa doSa: syAt // 1207-1212- // iti vAdyaguNadoSAH (ka0) atha vAdakaguNadoSAnAha-hastakoNaprahAra ityAdi / udghaTTanapaTuriti / uddhaTTanaM nAma pATAkSaroccAraNam / uddhaTTaneti bhANDikA vyavaharanti / uktaguNayukto vAdako varaH / katipayairguNairhIno madhyaH / sarvairguNaihIno'dhamaH smRtaH // -1213-1217- // iti vAdakaguNadoSAH (su0) vAdakaguNadoSAnAha-hasteti pazcasacavit gItavAdyanRttagrahamokSarandhrANi paJca vettIti paJcasaMcavit , tathAvidhaH / vAdasya vRddhikSayaprApa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vAdyAdhyAyaH 499 vAJchAnugau dRDhau vyaktau snigdhau dRDhanakhau laghU // 1218 // vidhAyAgulisaMcArau svedahInau jitazramau / yuktamahArau ca karau proktau dazaguNAviti // 1219 // iti hastaguNA: iti zrImadanavadyavidyAvinodazrIkaraNAdhipatizrIsoDhaladevanandananiHzaGka zArGgadevaviracite saMgItaratnAkare vAdyAdhyAyaH SaSThaH samAptaH / NajJaH / etairguNairyukto vAdako vara uttamaH / katipayaiH alpairguNairyukto hIno vA madhyamaH / sarvairguNairhIno'dhama iti // -1213-1217- // iti vAdakaguNadoSA: (ka0) vAdakasya karayorguNAnAha-vAJchAnugAvityAdi / -1218, 1219 // iti hastaguNAH anavadyaguNaH kallinAtho vAdyavibhAgavit / vAdyAdhyAyasya vivRtimakaronnijavidyayA / iti zrImadabhinavabharatAcAryarAyavayakAratoDaramallazrIlakSmaNAcAryanandanacatura kallinAthaviracite saMgItaratnAkarakalAnidhau SaSTho vAdyAdhyAyaH (su0) hastaguNAnAha-vAJchAnugAviti / vAJchAnugau ; cetovAJchitavAdakau, vidheya: adhInaH aGgulisaMcAro yayoH // -1218, 1219 // iti hastaguNAH iti zrIdandhramaNDalAdhIzvarapratigaNDabhairavazrImadanapotanarendranandanabhujabalabhImazrIsiMhabhUpAlaviracitAyAM saMgItaratnAkaraTIkAyAM saMgItasudhAkarAkhyAyAM SaSTho vAdyAdhyAyaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX I zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 340 352 296 294 393 339 282 puTasaMkhyA anulaM nistuSeH SaDbhiH 251 aGgulaM yavapAdena 35 aGgulaM SaDyavaM cAtra 169 akulaM sayavadandvaM 208 akulatrayavistAraM 497 akulatrayavistArA 424 ahulatrayavistArAM 463 aGgulatritayaM mAnaM 391 aGguladvandvaparidhi: 488 aGguladayavistAraM 282 anuladvitayaM mAnaM 181 aGkulasya tribhiH pAdaH 197 akulAdhikapArzva ca 197 anulAnAM daNDamAnaM 209 akulAnAM yavArdhAnAM 169 akulAnAmantarANi 229 akulAni trayastriMzat 248 akulAnyantarAlAni 4.8 akulArdhaM pRthaDmAnaM 452 aGkalIbhizvatasabhiH 345 aklImedamAtreNa 32. akulIsAraNAbhyAsaH aMzasaMvAdyanyatara aMze tadanuvAdI ca akRtArthena pUrveNa akRtArthoM tatastAbhyAM akSarAdyApUrva ca akhaNDatAlA: pATAzcet akhaNDitaSTAkaNI saika agraM dvitrAkulaM tasya amidhUmahataM jIrNa aprAdadhastAtpAdone aGkaH kAryo'tha tairakaiH akkA dalagapAnAM syuH akkAn gRhIta te'pyantya aGkAbhAve gRhyante aGkAbhAve tA prAyAH aGkitvA svaradezAnAM aGketa ca svarasthAna aGgapATazca paisAraH ajamagIkRtaM sAndaH aDalaM tena pUrvoka bhalaM nivabandhAsau 282 339 332, 354 342 343 347 350 343 242 259 359 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 313 282 132 167 254 196 alaiH paJcadazabhiH alaiH saptadazabhiH aGgulairekaviMzatyA alairdaNDamAnaM syAt aoNlayoM dvAdazabhiH alonA madhyamA sA anulyapraiH pIDayitvA aDalyAH kampane tatra anusyAnye'nyathApyAhuH aGguSThaghAtaimina aSTatarjanIghAtaH anuSThatarjanIghAtAt aSTaparvadairdhya syAt anuSThamadhyamanye'tra aDDaSThamadhyamAGgulyau anuSThAGgulisaMghAtau aGguSThAnAmikAbhyasta aSThAbhyAM kanIyasyA anuSThAbhyAM ca tarjanyA aSThAbhyAmekakAle atastasyA mudritAyAM ataste sarvapATAnAM atipAte lagAbhyAM dviH atimandradhvanivAsa atimandradhvanitvena atItena praheNa syAt atyantAvyavahAryatvAt atyalparasabhUjAtA bhatra kIrtidharastvanyAM puTasaMkhyA 353 atra gAndhAramevAhuH 331, 346 atra nyAsamapanyAsaM 353 atra meSAntratantrI syAt 353 atrAnyairadhikAvuktI 329 atrApi mantrastobhAnAM 478 atretAvatitho bhedaH 41. atrottarAdharau yau 325 atropariSTAdArabhya 24. atha dvAviMzatiH prAcyAH 41. atha dvitIyamAgatya 411 atha pratimukhaM kArya 412 athavA caturazrAdau 233 athavA madhyamaM kRtvA 409 athAntatriguNAyAM prAka 473 ayo'rdhapreritau pUrva / 407 athoktvA paJcame taM ca athocArya rimau paMtu __ ayottarecaturbhi: syAt 274 athopavartanaM kecit 259 adha:paGktau tu SaSThA 35. adhaHpaGktau sthiterhai| 397 adha:samavadanyatsyAt 258 adharasthasya vaMzasya 344 adharAnto dviradhara 322 agharAstrInkramAduktvA 269 adhastanaM prakampyAtha 456 adhastanaH syAdAndhAraH 486 adhastanazreNisaMkhyA 329 adhastanyAstRtIyAdI 369 274 425 381 425 374 309 381 127 189 222 214 328 252 372 158 218 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 335 348 343 391 315 puTasaMkhyA adhastAdalotsedhaM 286 antareSvaguladdhandU adhastumbamadhovaktraM 237 antareSvaSTamAMzona adhastRtIyaturyoM ca 307 antareSvaSTamAMzonaM adhikaM yavapAdena 338 antaro'ntarapATazca adhikAn bhajamAnvarNAn 457 antarbahirmukhau ghAtau adhunA mugdhabodhArtha 362 antarmadhyamayA ghAtaM adho gacchetplute pUrNe 221 antastu mASamAtraM syAta adho bhAge'kSisadRzaM 234 antastharandhrasaMlamaM aNyaSTAviMzatizata 131 antAntamantAharaNa adhvanyAnAM pravAseSu 356 antAharaNamityetAni anantarasvararekA 68 antimaM vAyurandhra syAt anayA mAtrayAtra syAt 8 ante geyaM gItakAnAM anayorvazayoH zeSa 346 ante guruva kumudaH anayorvastuvannyAsaH 35 ante cAkulamAnena anAgataH prAkpravRtta 28 ante vA saptamI mAtrA anAgatasamAtItAn 262 anto gItipadAvRtti anAmayA bahistantrI 242 antyakhaNDAtsopazamAt anivaddhaM svabuddhayArdha 423 antyadvayaM vAdayitvA anugrahAya mugdhAnAM 386 antyapUrvadvitIyAka anucchalastathA khutta: 398 antyasya tvantimA mAtrA anubandhazceti catuH 252 antyAyakacatuSkasya anubandhAbhidho dhAtuH 256 antyAGke tatra naSTAI anuzravaNikAM prAha 424 antye tAnivisaM pAta anuzravaNikA hastaH 418 antye padAvRttiyuktaH antaHkSiptvA samAkRSTaH 393 antye dve ca prayoktavye antaraM vAdayitvA veda 45. anyatkakubhamUrdhvAdha: antaraM svararandhrANAM 336 anyattu jhallarIlakSma antarAlaM saptamaM syAt 291 anyattu pUrvavavaddaNDe antareSu pRthakmAnaM 334, 333, 347 anyattu pUrvavalakSma 3 426 196 18. 291 482 349 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA 494 137 152 15. 441 44. 377 anyatu laghuniyoM anyatrIparivAdhAntaM anyathA varNayantIha anyadbhedatrayaM cAca anyade'dadvayaM cAca anyalakSma huDukkAvat anyallaghvIgataM lakSma anyAnyapi pathAnena anyA vilambamadhyAbhyAM anye'ntAharaNenAntAn anye'pi vAdavidhayaH anye'pi santi bhUyAMsa: anye'syA vAdanaM prAhuH anye kalatalonmizra anye tu pannamaM kRtvA anye tu pratizAkhAnte anye tu mASaghAtAdi anye tvekakale tAle anye dvAtriMzataM prAhuH anye dvivatsarasyAhuH anye paJcaiva saMkIrNAn anye pANyantaraM prAhuH anyaiH kakharaTA varNAH anvarthAnyatra nAmAni anvitAM patrikA mizra apanIya kalAM kamrAM aparAntakamullopyaM aparAntakavattasmAt apATo'bhyastasaMjJastu puTasaMkhyA 295 aparAmaparAM dhRtvA 238 api pazcayavaM mAnaM 325 abhaGgo rAyavakola: 13 abhaGgo laplutau rAya 15 abhinando'nAnAndI 378 abhinando laghudvandvaM 288 abhiSeke narendrANAM 455 abhyastaM komale nRtte 26 abhyastaH syAd dute mAne 127 abhyasto vAdyakhaNDo'lpaH 465 ayaM ca karazAkhApraiH 16. ayamekakalazcaccata 478 ayuganyatarAja syAt 278 ardhe procya viramyAtha 38. ardhapANirbhavedeka 47 ardhamA tathA vyoma 280 ardhamAtraM druto mAtrA 426 ardhamukArdhamukta: syAd 267 ardhe vArdhadvayaM vallyAM 487 ardhasaJcastrisaJcazca 22 ardhAGgamiva nartakyA 41. ardhAGgulamite piNDe 477 ardhAGkhalAni pratyeka 497 ardhAkulAntarANi syU 234 ardhAkulya praghAtotthaM 246 ardhApANirardhAbhyAM 29 ardhendunAgaphaNavad 8. alaMkAratvamapyasya 495 alama: kuNDalIsparza 138 135 329 345 415 326 253 421 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 481 335 223 388 112 349 296 34 417 alamAkhyastato repha: alamo'bhUdaghorAttu alagnotsAravizrAmA alpaM komalanAdaM ca alpa: saMdaSTavadbhAti alpanAdo bhavecchaktiH alpAnasaMbhave tAla alpAntaratvamuktaM yat avagADhaM pravRttaMca avatsakazchaNDaNazva avadhAnaM zramajaya avanaddhamidaM tena avaruhya tRtIyAdi averakAdaza parA avarorikramAdetya avalekho madhyamayA avaSTabhya puTaM vAma avAntaravidArINAM avispaSTAntaratvena avocaditi niHzaGkaH azvamedhaphalaM caiva azvavAladhikezotya aSTamakharasaMbhUtiH aSTamAMzavihInena aSTamAMzAdhikaM mAnaM aSTamAMzAdhikaiH pazca aSTamAMzonitaM mAnaM aSTAcatvAriMzatA syAt adhAdaza kalA: kecit puTasaMkhyA 399 aSTAdazAGgula: kiMcita 397 aSTAdazAlamitA 397 aSTAdazAlA dairye 41 aSTAdazAGgule daNDaH 358 aSTAdazAGgule vaMze 489 aSTAviMzatyagulA ca 161 ayazItirime hasta 33. ayai dvAdaza madhye lAH 68 aSTau viSamapATA syuH 428 asaMbhave pUrvapUrva 468 asamAnavidArIka: 488 asAvaMzAdiraMzAnta 378 asau Damaruko madhye 36 aso vAmAghisaJcena 31. asminneva kale vastu 24. asya nAmAntaraM prAhuH 411 asya rAgasya gAndhAra: 36 asyAM kiMnaravINAyAM 328 asyAM va sUrayaH prAhuH 242 asyAM sthAyinamArabhya 496 asyAH kareNa koNena 315 asyA: khaNDadvayaM vAdya 325 asyA dakSiNajAnusthaM 346, 353 asyApi sthAyinaM prAhuH asyAmapi svaro lakSye 341 asyAmuTavaNaM kArya 349 asyAstu mandragAndhAra: 335 asyAstu madhyamo nyAsa: 277 asyAstRtIye svasthAne 310 296 478 287 419 313 385 307 365 64 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA A 365 270 270 290 117 127 246 225 6. A kakubhaziromadhyAt AkAravarja zAkhAyAM AkAraiH prathamAvRtti: AkuzcanmadhyamApArzva Akramya talamadhyasthaM Akramya vAmahastastha Akramya vAmetarayA AgrahaM prAktRtIyAdvA AtodyadhvanitattvajJaH AdartavyaM kiMnarINAM AdAvadhika AvApe AdikAmodikAyAH syAda AditAlo dvitIyazca Aditye daNDamAnaM syAt AdimadhyAntakhaNDAnAM AdimadhyAvasAneSu : Adau dekArakhaNDaM cet Adau mandrastatastAraH Adau rUpamathaikaikaM Adau vAdyaprabandhasya Adau vAdyaprabandhAnAM Adya vastudvayaM mandra AyaM sAlaganaTTAyAH AdyaM svasthAnamAtiSTheta AdyakhaNDaM dvitIyaM ca AdyakhaNDe yadAdyau dvau AdyamArohivarNena AdyavarNaiH pAtakalA puTasaMkhyA ApasvasthAnavidhinA 294 AdyA tathA dvitIyA syAda 102 AyA dvikalayugmena 98 AyAntaraM tatra yava 230 AdyAyA vikalacAca 489 AyA rovindakagatA 316 AdyAsu catasRSvAsAM 316 AyAstAsu nirevAnyAt 311 AdyAstisastyajet 498 Aye kalAcatuSke'ntye 295 Aye vastuni kartavyaM 16 AdhorikAM patrikA cet 375 Anandaghanamadhye mi 136 AniviprA AniviprA 334 AniviprAH pAdabhAga 424 AntaraM jATharaM vAkSaNaM 26, 418 Andolya meM prakampyAtha 431 Abhogazceti paJcAnAM 254 AmadhyamasvarasthAnaM 177 AmadrumasamudbhUta: 429 AyasaM valayaM kArya 442 Ayasa: kAMsyajo raupya: 36 AramyAnuSTubhaM vRttaH 380 ArabhyATAlAdevaM 296 Aruddha caturastasmAt 419 Aruhya trIstRtIyAdIn 266 Aruhya panimAnpazca 68 Amla SaT svarAneSAM 14 ArohiNyavarohI syAt 365 132 392 129 3.8 296 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 507 puTasaMkhyA puTasaMkhyA 360 Ahatya ca dvitIyasya 277 Ahatya dvizvaturvAsmAta 284 Ahatya maMdviguNasaM 317 Ahureke mAnahInaM 376 281 293 324 252 bArohI paJcamAnta: syAt Arohe bahulA yasyAM ArohaNAvarohaNa ArdacarmakRtAM zuSkA Alaptivaca tristhAna AlApinI kiMnarIca AlApinIgataM lakSma bhAlApinIvadasyAM ca AvApanivitA AtA AvApastatra hastasya AvApAdiH prayoktavyaH AviddhadhAtau rimitA AvRtiH pAdabhAgAdeH AvRttidvayamAtrAyAd AvRtyA dvismirathavA AveSTaya tarjanIM vAmAt AzrAvaNaM zuSkavAyaM AzrAvaNAyAM geyA sA AzrAvaNArambhavidhi: ASTAdazAGgulAdvaMzAt AsAritaM caturdhA syAt AsAritaM tadevokaM AsAritatrayaM pUrva mAsAritavadatrApi bhAsAritAdau zamyAdiH AsAritAnAmutpattiH AsAritAnyAhuranye / : bhAsAritebhya utpa bhAsIdIzAnavaktrAtu 425 252 229 282 ita: parasyAH pratyeka 288 itaH pareSu vaMzeSu 6. iti naSTasya vijJeyaM 5 iti vaMze gatiH prokA 19 iti vAdaprakArANAM 291 iti SoDaza varNAH syuH 24 iti sarve catutriMzat 13 ityAha bharatastatra 98 ityAditriguNA madhye 489 ityAviddhe paJca medAH 265 ityekaviMzatihasta 26. ityete dhAtavaH proktA: 265 ityukaM kaizvidAcAryaH 321 ityudrAhadhruvau kRtvA / 106 idamAlApinI lakSma 279 idamAhuH kalA teSAM 281 idAnIM tAdRzI vaMza 18 indirA patrikA brahmA 14 imaM kavitakArAkhyaM 12. imAmAhavanIM prAhuH 113 iyamevocire tAlaM 124 iSTatAlatamite 397 iSTatAlatamitaH 284 284 158 178 191 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 sthAnAnavAptava iSyate'lpAntaratvena iha bhairavavatkAryaM iha zramavahanyAkhyaH iha syuH paTahotA IktAlayugaM kRtvA IdRgrUpo'tra katidhA ISadaspaSTa sArikA ISadviramya spRSTvA ca ISadvilambya cAhatya 3 ukta zvasurdhA kaGkAlaH uktAH zrIkaraNAgraNyA utA yavASTamAMzona uktAnubandhavadbodhyaM uktAnyanyAnyapi prAjJaH uktAstvanyairime varNAH una bandhanoilyA uktau prakRtidAruNAM vAhApUrve tu uktvA tu vilambyAtha uktvA tRtIyaturthI ca uktvA dvitIya tRtIya ucyate vAdano daNDaH ucchrAye'thaGgulA vaktre ucchrAsanaM karata saMgItaratnAkara: puTasaMkhyA 361 ucchrAsAdvAmapANezva 336 uDava: salayAttasmAt 369 uDavastalapATazca 463 utkakSaM cAcanIdvandvaM 457 utkakSaM maNibanthordhvaM 489 172 291 uttarAdhadharAntazcet 374 uttarA dvikalA jJeyaH 311 476 481 utkSiptayA sAraNayA utkSiptA saMnivikhyA uttarAdvidviradhare uttarAdharaghAtau hi uttare saM tatastala: uttareNAkRtArthena 151 428 uttareNAparetyAhuH 347 uttaro mudrito vaMzaH 360 uttuGgIkaraNaM vAMdhe 317 485 376 380 uttamaH proktamAnaH syAd uttaraH paJcapANizca 371 305, 385 utpanno'lagapATaH syAt utpAte saMbhrame yuddhe utprekSAmAtrajA lakSma utphulla: khalakastadvat utphullo nakharAghAtAt utsRSTasAraNAM yatra udare paTTikA proktA udIrya taM drutIkRtya 422 udvAha: syAttataH khaNDa 4 puTasaMkhyA 414 453 428 479 479 242 238 394 12 252 108 255 254 15 168 274 350, 351 411 415 231 428 398 ** 242 470 385 444 492 udvAhaH syAdanudrAhaH 414 uddhAhRdhruvakAbhoga Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 132 YYE Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA udAhadhruvakAbhoge 262 321, 329 352 341 244 127 puTasaMkhyA 446 upohanAni bastUni 427 ubhayo: saMnipAtaH syAt 439 ubhayoH samabhAvena 42 umApatidvaryakula: syAt 498 umApatestu vaMzasya 118 umApatau tripuruSe 19 umApatau daNDamAnaM 12 ullekharephau yatrAstAM 42. ullopyakavadaGgAnAM 395 ullola: pANyantaraca 172 211 443 Uno'dhiko vA skSaH sa 431 Urca laghubhyAM ragaNa: 351 Urva saMpiSTakAdA syAt . 484 ardhvapaktigatA meyAH 243 UrdhvapaktisthasarvAGka 46. Urdhvahasto dakSiNena 68 UrjAgre paTahAdau tu 88 abhaMghAtaM patAkena 91 UrdhvAdhAtadvayaM kRtvA 204 UrdhvAdha: sArayennAda 316 UrdhvAdharazikhAdvandva 33. UrdhvAdhogau mAddhastau 85 UrdhvAdho dairdhyabhAprandhra udvAhAdinibaddhAH syuH udAho'lpo dhruvo nAti udAhopazamAdInAM udghaTTanapaTuH sarva uddhaTTAdi: sunandAyAM uddhaTTe tu saniSkAmaM udyo'pi tryazrabhedaH uddalIpihite vaktre udalyAmeva jheMkAraH uddiSTaM tatra saMkhyAka uddiSTe tu gurolabhya: uddhataM vanitaM kUTa uddhato dhvaniratra syAt uddhRtAGgulipaddhau tu udbhaTo bhavati dhvAna: udveSTaparivartAbhyAM udhAraM sthApanaM pazcAt upakramya caturdhA syAt upapAtaM vinAnyAni upapAtastato'ntena upariSTAtsamArabhya uparisthe kacitkASThe upAlambho'pi doSAya upohane kalApAtAn upohanaM tu vastva upohanaM makastha upohanaM syAtkalikaM upohanAnAM guruNI 358 155 182 405 405 406 238 315 246 289 54 Rco gAthA ca sAmAni 112 RcyUDhamiti sAmoktaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 475 RjunA lohakoNena RSabhaM sthAyinaM kRtvA RSabhaH syAtpradezinyA RSame sthAyini prAcaM 272 350 253 342 495 ekaviMzatyakula: syAda 3.5 ekaviMzatyAlA ca 326 ekaviMzatyAlA syAt 37. ekaviMze gurau kAryA ekaviMze daNDamAnaM ekavistArasaMzaM taM 278 ekavIravadanyattu 426 ekavIrAdayo'trApi 361 ekavIrAdisaMjJAbhiH 73 ekavIre daNDamAnaM 192 ekasvaraM yadA nAnA 316 ekasvarANi randhrANi 264 ekAkSarA: kalA aSTA ekAkSarA: sAmagAne 137 ekAhayuktaniHzeSa ekAvanta AdyAya ekAGgAdiSaDaGkAntaM ekAGgulAdhikaM taba 354 ekAGgulAdhikastasmAta 282 ekAdazAGgulamukhI 182 ekAdazAGguLe tasyA 234 ekaikaM vividhaM vAtra 463 ekakakoSTha ekAGka 164 ekaikamakSaraM zeSAH 233 ekaikahastanyaste ye 429 ekaikAlavRjhyA syuH 484 ekeko yaH karadvandvAt 34 ekonaviMzatiH proka 264 ekonaviMzatiriti 355 346, 352 345, 352 259 351 129 132 194 187 ekaM caccatpuTaM khaNDaM eka camatpuTe khaNDa eka: syAdvAMziko mukhyaH ekakaM vividho vA syAt ekakoSThonitAH pazcAda ekatantrIvadadharA ekatalayAM tu yatprokta ekatanyAdivINAsu ekatAlI ca kumudaH ekatAlyA dute mAne ekatAlyAmuTavaNaM ekatrAnivizA Aza ekatriMzanmitA mAnaM ekadaNDamadho bhAge ekadrutAdyA viSama ekadvitriguNAM tantrI ekadvitricaturvAra ekaze kamAnnyasya ekameva tvadhaH zata ekarUpAkSarastAla ekavakatro mahAnvaktre ekavastukamadhyAhuH ekaviMzatitantrIstha 434 ekAkA 481 346 483 184 112 321, 31 422 353 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTasaMkhyA 33. 234 358 425 270 270 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 54 evaM vaMzA navaiveti 295 evaM vastuvayaM gItvA 456 evaMvidhasya daNDasya 379 evamanvarthanAmatvAt 399 evamaTavidhAmAha evamaSTAdaza kalA: 106 evamAttikaraNAt 11. evamAzrAvaNAmAha 112 eSa saMyogameruH syAt 254 eSAM pAtakalAyogaM 29 eSu triSvapi pakSeSu 13 ekakalayugme syAt 250 eSo'pi janakaH proktA 305 eSvakSarANi niyatAni o oMkAraca hakAro'pi oghaM cAnugataM tatvaM ojasya pAdabhAgeSu otA soktA chaNDaNAntA otAM kRtvA viruddhAhaH oveNakaM dvAdazAGgaM oveNake dvAdazAoM au 456 audayo paTTikAyo ca etadAye kalASaTke etayorantarAle tu etasya vAmaM vadanaM etAM sAlaganaTTAM tu etAn prAyo huDukAyAM etAnyutsAhakArINi eve yathAkSarAsteSAM eteSAM paJca Sad sapta eteSu syAd dhruvaH pAta: ete saMghAtaje bhedA: etaiH prakaraNAkhyAni etau svayonivatsyAtAM etatkRtapratikRtaM etatkameNAvarohaH etadvAle heyaM titi etadve dhvAnagambhIra etaddhastasamAyogAt etya paJcamametasmAt etya sthAyini cennyAsaH etyAdha tasya SaDjaM ca ebhiH svarairviracitaM evaM katipaye rAgAH evaM caturdazavidha: evaM caturdazAtpaJca evaM jalagharavAna evaM tumbakamuttAnaM evaM naSTasya bodha: syAt evaM paJcadazaivaite evaM prasiddhalakSmANaH 248 129 175 262 18 284 314 252 338 230 42 217 kaMdarpatAlastasyaiva 136 kakubhaM dakSiNatyAghraH / 339 kakhacAsthaDaraTA: pATA: 218 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 414 365 358 328 313 494 kacchayA skandhaveze tAM kacchAM kSipvA dakSiNasyAM kacchAM skandhe nivezyAsyA kaNThasya guNadoSA ye kaNDikAvardhamAnaM ca kaNDikAnAM vadantItthaM kaNDikAbhizvatamRbhiH kathitAH pATavarNA ye kathitA na tu teSvasti kaniSThayA dakSiNayA kaniSThAgramitasthaulyaM kaniSThAGgulimAnaM vA kaniSThAGgulivistAraM kaniSThAGgulivistArA aniSThAGguSThasaMyogAt kaniSThAGguSThasaMsparza: kaniSThAtarjanIpArzva kaniSThAdIni bhAntyatra kaniSThAnAmikAGguSThaiH kaniSThAmadhyapaoNpha kaniSThAmadhyama: syAt kaniSThAyA mitA khAniH kaniSThAsAraNAbhyAM vA kaniSThAsArita prokta kaniSThAsAritakalA kaniSThAsArite yugmaH kaniSThAsAritokena kanduko lau ca sagaNa: kapilo'sau tumbadhvAna puTasaMkhyA 471 kampanaM vAmapAdasya kampayitvA prahanyAsAt 476 kampayitvA rimo dvitrAn 358 kampayitvA vilamnyApi 114 kampitastumbakI kAkI 118 kampitasphuritadhvAnaM 115 kampitA valitA mukkA 472 kampite nyasyate rAgaH 344 kampite sthAyini nyAsAt 259 kampena maNibandhasya .. 388 kamrANAmantaraM kRtvA 233 kamrikA tatkiyA cokkA 319 karaTAyAM tu Temeva 237 karaNaM taspa vakSyAmi 403 karaNasya tu bhedAH sya 243 karaNasyAnubandhastu 243 karaNaizvitrayantyastAH 124 karaNo'lpagurustatra 479 karanAmAnyapImAni 344 karasavena zuddhana 326 karasya kiMcitsAGguSTa 343,344 kareNuvadanAkAra 241 kartarI khasitau yatra kartarIpadavatsaMhaH 85 kartarIbhyAM samaM ghAta: 106 kartarIsamakartayoM 278 kartarIsamapANizca 152 kartaryA galarandhe vA 358 kartavyaM saMmitaM sAdhaiM: 238 419 249 252 257 248 256 415 243 245 420 29. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartavyA gurupastu kartavyAnyekakAnyatra kartA vAdyaprabandhAnAM karparaM nArikelottha kalazAkalitadvayantaM kalazebhyo bahirvAma kalAcatuSkakAlAtsyAt kalA dvAdaza zeSAstu kalA dvAviMzatAvevaM kaladhvanirlaghudvandvaM kalAnAM pUraNaM mantra kalAnidhiH SoDaza syAt kalAnidhau sapAdeH syAta kalA prayoga nirmukaM kalA bhavanti zakale kalA munijanairukA kalAsvaSTasu vividhaH kalpanetyucyate kArya kalAkhyena badhnIyAt kavalAbhyAM pinahyete kabale lohamaNDalyau kaviH kavayati zlokaM kAMsyajastAmrajo lauha : kAMsyajA hastamAtrA syAt kAMsya ghanavAdye syAt kAMsya jo vartulastAla: kAMsya bhAjanasaMbhAra kAMsyamadhyo'thavA lauhya: kAMsyAnozyAto danti 65 zlokArthAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 194 kAmyAMcitkUTavarNAbhyAM 131 kAryA tathA yathA nAda: kAryAvaGguladeya ca 466 282 469 kAryoM gomUtrikAbandhaH kAlo ladhvAdimitayA 393 kAhalA tuNDa kinyau ca 69 kiMcicchAstrakRtAM prAcAM kiMcidgItAnuharaNAt 269 268 kiMciddhIno mukhariNaH 158 kiMcinnyUnaM vadhastumba 129 kiMtu triyogaje bhede 321 kiMtu pratinidhirnAtra 349 kiMtu baddhA padairanyaiH 92 kiMtu labdhe laghau zeSa 272 kiMtu sthAyinamArabhya 131 kiMnarItritayaM tatra 92 490 393 475 482 kirikiTTakamityukaM 458 kucajhalasahitaM 484 kuDako dvau drutau lau dvau 493 kuDuvA sA huDuko ka 489 kuDuvodbhavapATAbhyAM "3 483 kiMnarI dvividhA lathvI kiMnarI vAdakAH prAyaH kiMnaryA yai: svare: svasva kiyaddIrghaM zuddhakUTa 290 480 kuNDalyoH prAntayorvAma kuNDalyorantarALe syAt kundendu himasaMkAzaM kumudo lA drutau lau gaH 513 puTasaMkhyA 429 489 315 456 Y 230 337 263 466 291 200 J< 102 218 300 288 284 297 314 40 495 116 146 475 421 456 476 rec 152 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 kuryAttato digidigi kuryAddalatrayaM tAvat kuryAdvaikalpike dvA kuryAnnAdasamAyogAt kurvanti hRdayasphUrti kurvantyaduSTapuSTaMca kurvantyeka randhre'pi kurvIta pATahAn varNAn kulakaM chedyakaM ceti kuvindake laghurbindu kuhareNAtha tadvAdyaM kUTamizrAstu te zuddhA: kUTAdibaddhaH khaNDaH syAt kUrmapRSThonnataM madhyaM kRtaM yatra tRtIyaM tat kRtaM saMyojanaM vA cet kRtAveSTo vaMzapatraiH kRtau yatrordhvaghAtau dvau kRtvA khaNDaM pATabaddhaM kRtvA gamRSabhA ca kRsvA prahaM dvitIyaM ca kRtvA mahAtparau dvistu kRtvASThaM tvanyacakre kRtvA tato'grataH kiMcit kRtvA tRtIyaM svasthAnaM kRtvA tRtIyaturthI ca kRtvA dvitIyaM svasthAnaM kRtvA dvitIyaturthI ca kRtvA nyAse prahe gauDa : saMgItaratnAkara: puTasaMkhyA 465 kRtvA zramasya vahanIM 426 kRtvASTamaM vilambyAtha 467 461 231 251 328 kRtvA sthAyisvare nyAsaH kRtvA spRSTA prahaM procya kRtvA svasthAyiniSAdau ca kRtvekavAramudrAhaM kRSNA dakSiNato gantrI 470 kecittrayodazaivAtra 30 keciddezIvido vaMzAn 158 kevalAstA: prayujya dviH 245 koNaH kAryo mUladeze koNaghAtena nirghoSaM 457 445 koNAGgulIvAdanIyA 234 koNAbhyAM madanAkAbhyAM 365 423 387 koNAhataca saMbhrAntaH koNAhato hastapATaH koNena pANinA vAsya komalatvaM vraNagranthi kolATo'nyairayaM proktaH ko samordhvapaGktisthe 405 451 380 370 382 480 286 365 309 kramAdantyopAntyaturya 365 kramAdanye'GgulIkoNa 383 kramAdupoddanAnyAsAM 312 kramAdetad dvayAbhyAsAt kramavyutkramaghAtAttu kramavyutkramato'thAsyA: kramAtakArarthI kArau kamAsadevatA brahma kramAdadho'dho vinyasyet puTasaMkhyA 463 364 307 373 302 434 292 330 275 395 410 248 475 398 403 395 487 154 214 xx 425 467 397 177 178 248 115 238 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTasaMkhyA 428 424 194 244 245 kamAdete karA yatra kramAdraleSu zeSeSu kramAdataM narghAta: kamADephordhvahastAbhyAM kramAdviracitaiH khaNDaiH krameNa tADanAd dvAbhyAM kameNa yadi jAyeta krameNa svaramArohet kiyate'ntarapATa: syAt kriyate pATaniSpattI kriyate vezyate madhye kiyAnantaravizrAnti: krIDA dvatau virAmAntau kodhAbhimAnAyoH kuryAta kSipetkakubhadaNDasya kSiptAbhistAdRzakSudra kSipto'dho vadhravalaye kSepaH plato'tipAtazca kSepAdayo'tra catvAraH kSepo dakSiNapArzvasya kSepo laghugurubhyAM syAt 494 334 355 341 421 315 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 245 khaNDamaSTAGgula nyasya 33 khaNDahulla: samaH pATa: 241 khaNDAni trINi yatra syuH 405 khayuktairviSama: koSTaH 426 khasitasphuritau yatra 407 khasito yatra tatprAhuH 307 khasito yatra vAdyajJAH 296 khAdiraM ghanaveNUtthaM 450 khAniH parimitA zeSaM 405 khAni: sarveSu vaMzeSu 456 khAnistaducyate dezyAM 24 khuMkArabahulaM vAcaM 148 kheTako zikhayolagau 356 293 gajakezopamA tantrIM 496 gajajhampo gurorUrva 484 gajarAvayavAH sarve 252 gajaro'sAvuTavaNaM 258 gajalIlaM daNDakaM ca 5 gajalIle virAmAntaM 257 gajazcaturlA dhArAsau gajo varNayati: siMhaH 464 gaDdagdhomiti vaktraM tu 441 gatAnugatikatvena 451 gatrayaM lapalagapAH 454 gatvA vilambya taM tasmAt 451 gatvA sthAyinamArabhya 428 gartamadhye ca randhraNa 425 garbhasyotsAraNaM tvetat 286 153 244 143 156 137 344 142 khaNDa khaNDaM dviddhivAraM khaNDaM zuddhAdibhiH pATe: khaNDa: syAtkhaNDamadhye'pi khaNDa: syAtpRthagAtoya khaNDacchedasamAyogAt khaNDacchedo'pyavayatiH khatrayaM tataH khaNDa 374 304 234 486 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 garbhe'sya vyApakaM randhra pauru syurvirAmAntau gau drutau guruti galau plutatrayaM vakraH gacetye konaviMzatyA gAtuH sahAya: kartavyaH gAndhArastu graho dezyAM gAndharvamArga kuzala: gAndhAre sthAyini procya gAndhAro madhyamAGgulyA gAyatrI prasRtichandaH gAyegItaM nibaddhaM ca gAtvAro laghUnyaSTau gItaM caturvidhAdvAyAta gItaM tato'vanaddhena gItaM vAyaM tathA nRttaM gItakatraya saMyogAt gItagrahaiH pANisaMjJaiH gItanRttagata nyUna gItanRttasamo mAne gItapradhAnatAvAdya gItavAdanadakSatvaM gItavAdana niSNAta: gItavAdananRtyastha gItasya grahamokSAdi gItasyAnte'nukartApa gItAGganiyamaM kaMcit gItAdisamakAlastu saMgItaratnAkara: puTasaMkhyA 285 gItAdervidadhattAlaH 154 gItAnugaM triprakAraM 148 145 157 272 21 guNAndoSAMva tadvRnde 306 21 372 284 132 284 278 gItAvRttyA padAvRttyA gIte tatpadagItibhyAM gItyA tataH paraM geyaM guNA mArdakasyai gumphaH svarAntarANAM tu guravaH paJcalAH SaT ca guravo'STau dvAdazAtha guru: kalAtra dvikale 227 guruH plutI bhavetprAcA "" guruNAguruNA kArya 3 guruDataplutAH proktAH 280 gurumerAvadhaH paGkteH 497 gurumeroradhaH pakau 232 gururlaghudrutastALe 452 gurulAbhe tvapAtAI : 498 497 guNaiH katipayairhIna: guNairAveSTaya kalazAn guNairbhUritarodAraiH 262 gurustadA vipaSvyAdi 359 guruhetostRtIye tu 466 gurUNyaSTau ca laghavaH gurUNyaSTau laghUnyaSTau gurU dvau laghavo'STau ca puTasaMkhyA 4 263 98 54 97 468 233 498 393 388 301 273 272 10 209 33 149 187 219 159 209 250 169 277 32 276 67 4 138 264 gurvante ceti mAtraikA 54 gurvaSTake syAdvividhaM 27 gurvAyAzcaturazrAdeH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurmadhye tu catvAraH gRdhravakSosthijA yadvA gRdhravakSosthinalikA geyaM zrutisvaraprAma gokAra bahulaM cAmuM gola ityAdyakhaNDaM syAt gaurIsarasvatIkaNThA pranthitraNabhidA hIna: grahaM kRtvA dhamAhatya prahaM coktvA tRtIyaM ca grahamokSapradezaza: prahazcindhamarAmakIH grahAMzanyAsaniyamaH grahAcedavaroheNa grahAdisvarasaMbhUti grahAdistrInsvarAnspRSTvA mahAdharAMnI nAruhya grahAdhastAttRtIyaM ca grahAdhastuparyantaM zlokArthAnAmanukramaNikA grahAbhisaraNaM kRtvA prahAnmadhya sthitAtSaDjAd puTasaMkhyA grahaM tameva saM kRtvA grahaM dviguNasaM kRtvA 373, 382, 386 grahaM dviguNasaM procya 377 313 prahaM mAlavinaH kRtvA graha dvitIyaturyozca 363 prahanyAsAddevakRteH grahanyAsAdvasantaH syAt grahametya tataH prAcaM 149 prahAnmandraniSAdAccet 290 grahArthe grahapUrva ca 285 grahArthaM drutamuccArya 356 grahArthe ca sthirIbhUya 473 278 137 233 218 313 382 prahe cennyasyate rAgaH grahe nyAsAdbhairavasya grahe nyAsena gurjaryA: grahe nyAso yadA rAgaH grahe nyAso vasantasya praho gAndhAra evAsyA graho hi madhyamo rAgaH gha 99 ghaTastato Dagizceti ghaDaso Dhavaso DhakkA ghatA dvandvamukundau ca 378 305 370 498 380 301 310 ghAtAddakSiNahastena 314 ghAto'GgulIbhirvAmasya 311 ghAto'timadhuradhvAnaH 308 ghoSo repho'tha binduH syAt ghanaH zlakSNaH supakvazca ghanasya ca guNAndoSAn ghano mUrtiH sAbhighAtat ghAtaH kevalayA pAta: ghAtaH pAtazca saMlekhaH ghAtaH syAnmadhyamAkAnta 306 309 varjitaH kavargazca 306 kautukato nandi Ga ca 517 puTasaMkhyA 312 375 377 " 311 369 370 309 371 304 298 478 230 137 472 233 228 240 239 33 410 473 259 239 394 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 231 Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 351 330 151 227 251 231 112 321 115 345 350 352 153 332 puTasaMkhyA cake ca kAMsyaje tAne 480 caturdazAdivaMzAnAM caJcatpuTa: syAdrikala: 91 caturdazAdivazeSu caccatpuTazcAcapuTa: 9 caturdutI galau pUrNaH caccatpuTavadagulyaH 43 caturdhA tatra pUrvAbhyAM caccatpuTAdibhedAstu 22 caturdhA teSu vistAraH caccatpuTA saptamI syAt 269 caturdheti mataM vAdyaM cacatpuTe tvekakaLe 14 caturmAtrAkSaragaNAH caNDatAlazcandrakalA 137 : syAt catasraH kaNDikAstAsAM caturmukhasya daNDasya catuHsvaracchidrayutA 388 caturmukhAdayastasmAt caturahI nivarteta 209 caturmukhAdayo vaMzAH caturaGguladA ca 234 caturmukhe daNDamAnaM caturaGguladairyeNa 282 caturmukho japlutAbhyAM caturalaparyantaM 286 caturyavI sArdhapAda caturakulavaktraM ca 282 caturyoge tu catvAraH caturanulasaMmAnaM 288 caturviMzatirAsAM tu caturahulisaMghAte 243 caturvizatisaMkhyaiH syAt caturazravyazramitha 424, 426, 462 caturvizatyanulAnAM caturazrastathA vyazraH 9 caturvizatyanule ca caturtha vyakulaM proktaM 293 caturvidho mArdalikaH caturthasvaramAhatya 363 catuzcatuSkoSThahInA: caturthI paJcamI ceha 9. catuzcatvAriMzatA syAta caturdaza svarasthAne 285 catuSkalaM tu dviguNaM caturdazastu paJcamyAM 99 catuSkalaM tRtIya sthAna caturdazAkulaM daNDaM 33. catuSkala: sunandAyAM caturdazAkulAni syuH 455 catuSkalA syusteSvAye cartudazAkule vaktre 471 catuSkalAni catvAri caturdazAGgulo daNDaH 34. catuSkale tu dviguNaM caturdazAGgulo vaMzaH 33. catuSka tvAnivizAH 202 354 484 459 187 335,355 272 117 A Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catuSkale nekale catuSkalenottareNa kolakat catuSkalau tau dviguNau catvAriMzatpRthagrandhra catvAro gAstathA lA syuH catvAro laghavo'zabdA: catvAro hastapATAH syuH carcikA devatA cAsyAM carmaNAnaddhavadanA carmanaddhAnano baddha: carmAvanaddhavadanaM caryAgAne ca pUjAyAM calanaM maNibandhasya calazaGkaM gaLe randhraM calazaGkubhrAmaNAdi cAruvaNikAlama cArmaNenAsya koNena citrA vAcaH pravartante citrA vAdyapradhAnatvAt citrA vINA vipacI ca citrA vRttirdakSiNA ca citrAyAmakulImAtraM citritA lalitA snigdhAH citre tvekamitImAni ciramadhyadrutalayA: cha chaNDAntA rigoNI sA lokAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 33 chandakAsArikhe varSa 41 chandasA bhUriyena 102 chando dhArA kekuTI ca 10 channAnano baddhacarmA 451 273 146 398 471 482 483 janako nayasA vakraH 228 jayaghaNTA tataH kamrA jayaghaNTA samA zlakSNA jayazrI ragaNAllo gaH chAyAnaTTAkhyarAgasya chidraM yasyAzcaturthAMze chidre nyasyAtha saMkIlaM chedairdhya keH samAyuktaM 479 403 286 290 418 485 ja jalAzayasamIpastha jAtAH paJceti paJcabhyaH jAtA hastajapAstu jAtyaMze madhyamagrAma 225 jAyate'syApi vaMze tu 262 jAyate tAdRzaiH pATaiH 229 jAyate zArGgiNoko'sau 262 jAyante vaiNazArIra 248 jitazramakaradvandva : 277 jo laghudda hRtau pazca 124 jyeSThatAlena cejjyeSThA 26 jha jha jhaNTuM digidigi 436 jhaNTumAyakSaraireva 519 puTasaMkhyA 29 457 244 484 379 470 287 451 155 230 493 148 46 397 422 279 383 422 404 327 318 145 123 116 34 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 jhampAtAlovirAmAntaM kRtirdekRti jJAnaM pUraNasaMkhyAyA: yo dAravavAdyAnAM jJa Ta TAkaNIvatsamastaM prAkR Da kAyAM mardale caiva Dhakkaiva maNDiDakkA syAt saNa vAdanIyaH DekA bahulAH pATAH Dha DhaMkArapATa varNaizca DheMkAraH pATavarNAH syuH l taMkAraH pATavarNo'syAM taM ca zrutinidhiM prAhuH taM cAtha prAzvamasyArtha taM dakSiNaM zivaM naumi taM dadhadamadhye'tha taM vAdanaprakAraM ca taM vilambitatAM nItvA taM vilambya tato gacchet saMgItaratnAkara: puTasaMkhyA 153 taM saM procya nimAhatya 419 takAro mANikyavallI takAreNa ca sarveSAM kalAvatkArya 172 485 464 tataM vINA dvidhA sA ca tataH karaNabhedaM dviH tataH pau dau lau gaH 419 tataH paraM tu tritayaM 479 tataH pratimukharyAkhyaH 477 tataH prAkkhaNDasahitaM 493 tataH zIrSa saikakena tataH samagrahe zamyA tacchiraH prAntayormAnaM tajjJo dakSiNahastastha taTA dalAceti tataM yenAvanaddhaM ca tatazcandrakalA prAhuH 474 tatazcAdyamiti proktaM = 19 484 322 373 tatastatsakRdAhatya tatastRtIyaturthI ca tatastRtIyamAkampya tatastRtIyamAruhya tatasthoMkAra bahula tato'tItagrahe zamyA 1 tato'dhasthaM drAghayitvA 236 tato'nantarameko'nte 327 tato'ntAharaNaM prokaM 381 tato'ntimadvayaM khaNDaM 384 tato dakSiNahastastha puTasaMkhyA 365 398 465 54 340 474 457 225 229 271 145 231 459 xxx 127 268 418 425 371 312 374 309 461 268 374 102 70 425 316 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 521 puTasaMkhyA 279 238 251 222 202 zlokArdhAnAmanukramaNikA purasaMkhyA 380 tathA yathA pinadAsye 397 tathA layAntaragata: 425 tathAsyA dorikAdeza 461 tayekadvitriyoMkAra 309 tathaivAtidutalayaM 286 tadakAdhastanaH sArdha 132 tadadveSveva pUrvoka 430 tadadho'dhazca tAvanti 227 tadabhAve tu SaSThAke 287 tadardha piNDasaMyukta 263 tadardhavarNasaMyuktA 20. tadardhArdhAdimedena 374 tadardhe meDhakopAnte 31. tadartho meDhakopAntye 189 tadA do deti varNAH syuH 261 tadA caturtha svasthAnaM 356 tadA drAviDagauDasya 315 tadA dvitIyaM svasthAnaM 285 tadAnyAsAM vAdanaM yad 357 tadAsAritavadbhAti 229 tadAstAmucyate kiMtu 82 taduktaM sakalaM vAdya 464 tadudbhavamodbhUtaM 476 tadUrgha cakrikA sthApyA 356 tadotkSiptA saMniviSTA 474 tadoSAcchAdanaM mArga 317 tadAdazakalaM prokaM 252 tavAdazakalAtAla 254 taddhImiti chaNDaNAntaH tato dI? rimau kRtvA tato du:sarasaMcAra tato madhyamamityevaM tato madhyalaye tALe tato yadi grahe tAle tato lohamayIM zlakSNAM tato hiMkAra oMkAra: tatkiMcidadhikaM vAre tattataM suSiraM cAva tattatsArIpradezasthAM tatvaM bhavedanugata tatpaGktInAmapi jJeyaM tatparaM dIrghatAM nItvA tatparaM sthAyinaM tasmAta tatparA: svasvapUrvAta: tatra jAtikhdAttA syAt tatra raktivizeSasya tatra lamazikhAthordhA tatra laghvIgataM lakSma tatra zabdaguNeSveva tatra zrIzArGgadevena tatrArdhamantyamAdau syAd tatraikasarajoDAtvaM tatraikA vaktramAtrA syAt tatsarva vaMzavAye'tra tathA kavalayostAbhyAM tathA tathA vidhAtavyaM tathA nIraTito hAdaH tathApi vAlabodhAya 293 363, 365 250 120 337 246 486 389 238 360 277 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 382 372, 376 394 327 392 462 486 240 412 489 18 242 tabRndaM dvitricaturaiH tadbhedapratyayArtha tu tadbhedAstvekatantrI syAt tadvandhre daNDAntarAlaM tadvadeva tataH saMdhiH tadvadyathAkSaraH kAryaH tapUrNasarabaddhaM vA tadvalayAntaraM mArga tadvido vAdayantyetA tantrikAgarbhitaM vAma tantrI vadhvA tato'dhastAt tantrI yatra tadAcaSTa tantrI lamAnuSThapArdhA tantrIkarSo'GguSTatarja tantrINAmekaviMzatyA tantrIye'tha dAdAya tantrIdvayena nakulaH tantrIpatrikayorantaH tantrIprAntAntare kSitA tantrIbhAgastRtIyAMza tantrIbhiH saptabhizcitrA tantrImAnena banIyAt tantrIrandhrAtpuraH svAghri tantrIsaMlagmajIvAtaH tanvyA saMveSTaya kakubhaM tantryAyava karaNaM tantryostRNazalAkAM ca tanmadhye tu samA koSThe tapau lagau drutau gau la: puTasaMkhyA 469 tamAndolya dvitIyaM tu 16. tameva sthAyinaM kRtvA 229 tayA cAnAmayAnyatra 29. tayA tu svecchayA vaktraM 89 tayA yadvAdyate randhra 12 tayAvaguNThya valayaM 444 tayorakasaro joDA 107 tayordviguNatAM nyasya 429 tarUNAM jAtayastitaH 481 tarjanIpArzvalamAyA: 316 tarjanImadhyamAnAmA 259 tarjanyakuSThayorana 241 tarjanyA ca pRthakpAda 243 tarjanyA dhAryate vinduH 248 tarjanyA madhyayA vAya 287 talaM kRtvAvarohaNa 248 talaghAtASThamuSTeH 236 talapATastu malapa 234 talaprahAraH praharaH 289 talaprahArahetuH syAt 248 talaprahAro valita 315 talahasto'rdhacandrazya 289 talAGguSThaprahAreNa 246 tale kecidiha prAhuH 236 talena dakSiNo hastaH 251 talena hatvA praharet 478 tasmAtkRtvAvarohaNa 181 tasmAttRtIyatuyeM tu 146 tasmAdadhastanau spRSTvA 259 453 413 239 413 408 sr w sh 290 313 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 523 puTasaMkhyA 254 327 347 332 272 317 489 452 427 138 135 22 tasmAdardhAlanyUnA tasmAdASaSThamAruhya tasmAduddiSTarUpasthAt tasmAdetya prahanyAse tasmAddezyanusAreNa tasmAdvINA niSevyeti tasmAllakSyaviruddhaM yat tasminneva grahe kRtvA tasya tumbaM pariNAhe tasya dve trINi catvAri tasya vAdanabhedAMzca tasya sthAne bhavedAdyA tasyAH savalaye carma tasyAstAlo'tra kartavyaH tA: SaSThayAmadvitIyAntyA tArakcatuHSaSTikalAM tAdRkpAdastatastadvat tAni gItAni vakSyAmaH tAnevAGkAn labhante te tAnyakSarANi vakSye tAnyatra brahmagItAni tAnyaSTau badarIbIja tAbhirghargharabhedAnAM tAmrajA rAjatI yadvA tAraM ca spRzyate sa syAta tAranpUnatayA kAka tArarandhra tato'dhastAt tArasthAnaM dviH prahRtya tArasthAnasthita: SaDja: puTasaMkhyA 285 tArasthAne dvirAghAtAt 306 tArasthA mukhasaMyoga 215 tArAdau yavamuktena 375 tArAyaSTasu randhreSu 339 tAlatrayaM ca zamyaikA 317 tAlapAtakalAbhijJA 298 tAlamedAH kamAdaka: 377 tAlamanyatarasyAnta 282 tAlavatuHSaSTikala: 319 tAlazcandrakalAkhyaca 232 tAlastalapratiSThAyAM 286 tAlAnAM lakSaNaM vakSye 484 tAlAnAmadhunA teSAM 273 tAlAzcatvAra ityanye 48 tAlikeyaM pRthagyadvA 427 tAlena TAkaNIvAdau 88 tAle ni:zaGkalIlAkhye 29 tAle rAjamRgADhe tu 172 tAle sarasvatIkaNThA 116 tAlo'tha kAMsyatAla: syAt 129 tAlo'STamo'ntimA zamyA 319 tAlI rAjamRgAzca 493 tAlo vitAla: khalaka: 389 tAvatsaMkhyAkaparyantAM 244 tAvad duto'tra tAla: syAt 358 tAvadyAvaddaDho bandhaH 341 tAvAMzca parizeSo'sau 255 tAzca parikA loke 124 tAsu svabhAvato yAstu 462 139 159 159 230 137 428 160 204 293 493 180 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 tiravIM tatparAmUnAM tirikitirikiriti tiryakpaGktisthakoSThAGkaiH tiryaksaMsthena deNa tiryagrandhre calaM zaGku tiryamandhre nivezo'sya tiryagdairghyaM tAvadanyat tiryagyavodaraiH SaDbhiH tiryagyavodaraiH sAdhaiH tiryakhArAjitA ca tinastisrastathA tantrIH tIvrAtIvratayA vAyoH taMtumityapare prAhuH tuNDa kinyeva cukkA syAt tumbakaM madhyarandhraM syAt tumbaM daNDasthakakubha tumbaM dhRtvAtha pAdAbhyAM tumbaM vakSasi nikSipya tumbasyotsedhatastasya turaGgalIla: zarabha turuturyapi sA loke tu kRtvA tamAhatya tu coktvA tRtIyaM ca turya coktvA dvitIyAdIn turya tatastRtIyaM ca turya dvitIyatastu trIn tu vilambya kRtvA ca vilambya tatprAcaM saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 179 turya pazcamaturyozca 471 turyavastUtarArdhasthaiH 203 turyasvaraM dvitIyaM ca 234 turyAdivyatyaye'pyevaM 283 290 289 288 345 495 471 328 480 390 236 turyAdayo niSAdAyA: turyAyAM dvAdazastAlaH tRtIyaM grahapAzcAtya tRtIyaM ca tato'dhasthaM tRtIyaM tadhasthaM ca tRtIyaM tu tRtIyAMza tRtIyaM dvikhirAhatya tRtIya kampana dU tRtIyagrahatAM tvasyA tRtIyaprahRtA tvasyA tRtIyaturyasAryo'stu 286 tRtIyapaJcamAGkAbhyAM 315 tRtIyapaJcamopAntya tRtIya bhAgarahita 283 235 tRtIyastvasya vaMzeSu 136 tRtIyAdigaLeSu syuH 390 tRtIyAdhastanasthAne 378 371 tRtIye guruNi proka tRtIye tu tRtIyo gaH 305 tRtIye saptake sthAnaM tRtIye syAccatasRbhiH " 383 tRtIyo'syAH svaro vaMze 367 tRtIyo dRzyate prAya: 372 te cAnantA na zakyante 194 te dve rajayituM zake puTasaMkhyA 310 60 363 298 300 84 374 303 307 293 385 362 378 374 286 164 208 293 371 47 220 34 266 247 18 385 370 396 336 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 525 puTasaMkhyA puTasaMkhyA 239 152 342 394 256 136 331 tenaiva tatpravRttaM syAt teneSAM khaNDatAlatvaM tebhya uddiSTasaMsthebhyaH teSAM ca mukharandhrasya teSAM saMnihitAdyAnAM teSAmadho dvAvU dvau teSAmanyonyasaMsargAta teSAmutpAdakAnpANIn teSu taDyAdaya: sapta teSu prastutamedastha teSu mdhrAGgulIprAptiH teSu vistArasaMtrAsAt teSu vRttaM tadUdhiH teSu svaravibhAgAya teSvaSTAsUrdhvarandhrANi te hemAdimayAH sapta to gaplutau rAjatAla: tekSNagolakagarbhA syuH tyaktvAkulAni catvAri tyaktvA cAntyAM kalAM tatu tyaktvA phUtkArasuSiraM tyaktvA vitasti jIvAta: trayaH svarA: prajAyante trayastu dakSiNAtpANe: trayodazAkulaM tasyAH trayodazAkulastadvat trayodazAkulo vaMzaH trayodazAkulau vaktre trayodazAdayo ye ca . 1 trayodazAdayo vaMzAH 138 trayodazAtpare tAra 215 trayodazeti sarve'pi 389 trayo drutA DombalI tu 200 kyoviMzatyakhalAnAM 478 triH khaNDo'bhyasyate kUTa 22 triMzadaladairghyazca 40. trikala: SaTkalo vAtra 457 trikasya calanAdvAma 197 vidhAparAntakaM tadvat 344 tridhoko'yaM dvayoranyaiH 496 viprahArabhave bhedA: 97 tribhaGgIrakAbharaNe 32. triyavAnyatarAlAni 341 triyogajAzca ye bhedAH 392 triyogajAzcaturyoga 144 triyogamevamAdadhyAt 492 triyogo'yamadhaH SaSTha 392 trirAvRttI madhyamA syAt 120 biruttarasbiradharaH 319 trivalIvarakSAmamadhyaH 238 vizvaturvA tataH spRSTa 326 vistArasvaraghAtena 284 tristhAnatvaM zrAvakatvaM 474 tristhAnasvararAgAdi 322 trihastadairghyastAvacca 338 vINyajAni pRthakteSAM 491 trINyetAni nibadhyante 338 tAmisaMsthitaM yadA 190 . 252 376 255 357 317 233 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItagnAkara: puTasaMkhyA 348 355 350 traiguNyAnmadhyakhaNDasya tryamulAyatayA yuktaM jyazre'nte vyazratAlena vyazreNa mAhAjanika dhyazre sthite caturthaH pra tryazrI mizrI dvidhA varNaH tryazrau zarIrasaMhArau 342 331 354 398 399 418 289 286 puTasaMkhyA 425 daNDamAnaM manoreka 236 daNDamAnaM yutaM sArdha 72 daNDamAnaM zrutinidhau , daNDavaktrapraviSTAdha: 76 daNDavaktramitasthaulya 145 daNDazcaturmukhe sArdha 111 daNDazca yavayugmena daNDasnipuruSe vaMze daNDasya mAnamAditye 456 daNDahasta: piNDahastaH daNDarasana. 242 daNDahastaH samanakha: 5 daNDahasto ghanaravaH 484 daNDAMzaH parizeSo'tra 340 daNDAgrAd dvayaGgule'dhastAt 283 daNDAntazIrSamadhyAnta: 473 daNDAnte sArikotsedhaH 259 daNDe tvekonaviMzasya 241 daNDe dhRtvA TaNatkAra 393 daNDe paJcadazasya syAt 493 daNDe saMveSTayenmandra 473 daNDo'DlaikaviMzatyA 60 daNDo'STAdazavaMzasya 113 daNDo yavASTamAMzena 335 dadvayaM gazca madanaH 237 dadhate kavalavyAptaM 339 dadhAnaH kakubhaM sAraM , darpaNe dadvayaM gazca 342 darzanasparzane cAsyA 352 dalagA dalapAzcaiva 293 294 s h dakSiNaM tu mitaM sAdhaiM: dakSiNa: kartarI kuryAt dakSiNazceti tatra syAt dakSiNasthena koNena dakSiNasya karasya syAt dakSiNasyAnAmayA vA dakSiNasyohalIvaddhA dakSiNAmuSThato hanti dakSiNAnAmayA yatra dakSiNAsyasya kavalaM dakSiNe dakSiNasthena dakSiNena kareNAsye dakSiNe vArtike tvetada dakSiNe syAt trisaMkhyAtaM daNDaH kalAnidhau vaMze daNDa: zaMbhurumA tantrI daNDa: zrIzAGgadevoktaH daNDa: saptadaze vaMze daNDaH sArdhe: SoDazabhiH daNDamAnaM paraM lakSma s 237 346 349 355 153 234 142 237 203 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazabhiH saMyutaM vAyaM dazamaM dvyaGgulaM hInaM dazamuSTimitaM daNDaM dazamuSTyadhikaM mAnaM dazamaikAdaze pro dazahastaguNopetaH dazAGgule mukhe tasyA: dazAGgulo mahAnandaH dazeti zuSkavAdyAni dIpako dalagA dvidviH dIpaka dIkSaNa dIptaM nRttaM ca tAmAhuH dIptavRtte bhavedeSA dItairvarNaiH kacitkApi dIrgha khaNDaM tato'lpaM ca dIrghIkRtya tRtIyaM ca cArmeNa koNena dazabdena bhIrUNAM dRzyate madhyamAdestu dRzyate yatra taM prAhuH dekArAdIni yatrAsau dekArAdyalaMkRtAdyantA devA tumbu devatA gAtaraH sapta dezAkhyA sa tadA lakSye dezItAlaprapacena dezItAlastu laghvAdi dezItAlA : samAdidhaH dezIpaTahamevAhuH zlokArthAnAmanukramaNikA puTa saMkhyA 497 dezIrAgeSu nirNItaH 291 dezIvaMzeSu sarveSu 283 dezIstho'pyevameva syAt dezyAstadAyaM svasthAnaM " 295 dehasauSThava saMpannaH 498 dairghyamaSTA garbhI 481 321 265 150 deye paJcAGgulA vaktre deyeM muSTau tu vistAraH dairdhya syAnmadhya vistAraH dorakaM nAgapAzena 137 dorako vAsukirjIvA 431 drutaM kRtvA pazcamaM tu 436 drutamadhya vilambe: syAt 447 drutamerurlaghormeru: 431 372 483 drutahInAdayo dvayAdi 485 drunahInAdayo bheda 454 490 470 tatrayaM laghudvandvaM drutatrayaM virAmAntaM 364 drutahInAyakoSThAsu 411 424 drutAkAnantaraM kArya drutAdikAllayAnA sAM brutAdiniyamaH so'tra drutAdiracanAbhedAt tAdisiddhayai tanAda 306 zrutAd drutataraM mAnaM 22 drutAd drutau virAmAntau 134 drutAdyAdyakSarairjJeyaM 137 395 hute bindurvirAmAnte te labdhe tataH pUrvai: 527 puTa saMkhyA 301 350 394 372 318 479 480 315 314 236 237 371 26 160 157 156 182 206 215 213 262 206 135 490 xxe 139 138 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 11 212 Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA 12 102 . 234 309 375 drute zaMbhurlaghau devI dvataiH karatalAghAtaiH drutaiH SaDbhistu SaTatAlaH dUto madhyo vilambadha druto laghuH sArdhamAtra: druto laghurguruvantyiH dvatau turAlIla: syAt drutau dvau jagaNo vakaH dvayorAnivizAstadvat dvAtriMzaca kalA jheyAH dvAtriMzattantusaMjAta dvAtriMzadagulAnAM tat dvAtriMzadaDalo dedhye dvAtriMzanmAtrikAmanye dvAtriMzAMzonapAdAbhyAM dvAdazaM tu tRtIyAMza dvAdazAGgula AdityaH dvAdazAGgulake vaktre dvAdazAGge dazakalaM dvAdazAtra kalA prAgvad dvAdazAnAM dazAnAM ca dvAdazArdhasvaranyUnaH dvAdazeti guNA: proktAH dvApaJcAzadbhavetsArdha dvAbhyAM vibhizcaturbhizca dvAbhyAM dvAbhyAM vignikAbhyAM dvAviMzati kalA: kecit dvAviMzatyanulo'pyanya: dvikale'TakalA mAtrA puTasaMkhyA 138 dvikale dvAdazakalaM 449 dvikale dvAdaza kalA: 156 dvikalenottareNa syAt 24 dvikale paJcapANau sA 166 dvikale pAdabhAga: syAt 222 dvikale madrake vastu 146 dvikale syunizanitA 155 dvikalo'vAthavA caJcat 42 dviguNadviguNatvena 115 dviguNadviguNau yau 469 dviguNAkarSaNAtkarSet 333 dvitIyaM kampayitvA ca 495 dvitIyaM kampitaM kRtvA 427 dvitIyaM ca kramAduktvA 355 dvitIyaM va grahe nyAsa: 291 dvitIyaM ca tRtIyAdha: 321 dvitIyaM ca prayujya dviH 473 dvitIyaM dviyavopeta 9. dvitIyaM saptamaM kRtvA 268 dvitIyakhaNDe vizrAmyet 277 dvitIyaturyaSaSThAkaiH 338 dvitIyapakSavatprAnte 357 dvitIyamantara meyaM 350 dvitIyamantarAlaM tu 258 dvitIyamAtrA tAlAntA 471 dvitIyasvaramevAsyA 267 dvitIyA tu padairyuktA 322 dvitIyAdhastanaH pAtyaH 6. dvitIyAntarato'dhastAt 382 310, 364 216 265 295 272 164 293 29. 84 377 214 291 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAnyA bhavenmadhya dvitIye pazcamAntaH syAt dvitIyo'tra svaraH sthAyI dvitIyo'syAH svaro lakSye dvitIyo'syAmapi prAyaH dvitIyo dvvAnantya: dvitrAstato'dhikAH sArI: dvidaNDikaM zakunASTa dvidvikoSThonitAH svasva dvimAtraM ca kalA vakraM dvimAtrA: SoDazakalA : dviyogajAH kramAdbhedAH dvibhyasyedevameva dvirAvRttiranAvRttiH dviruttarAdharAnto dviH dviruttaro dviradhara: dviruddhahastata: khaNDaM dviruddha ho dhruvAbhogaM dvizvatvAro virAmAntAH dviSadvitrAsajanana: dvikhyAtaM trisaMkhyAtaM dvikha prahatatpUrvaH dvitrirvApyavaroheNa dvitrivaktvAtha dvitIyaM dve catvAri bhavantyaSTau pakI svasvapUrvAta ThAeko dvau tAlau saMnipAtau dvau drau dvau tAsAmAcakoSThau 67 lokAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 26 dvau mArgoM gIta keSUkau 369 dvau lau dvau dau laghu dvau dvau dvau lagaughattA " 370 dvau SoDaza laghUnyante 377 187 292 234 179 vyaGgulAvadhyaSTarmI tu yo yadA tadAntaH syAt pardhamardhasthitaM tadvat 271 442 255 252 430 452 150 459 113 373 381 376 424 191 192 172 180 gha 138 ghasUrakusumAkAra 427 dhanuSA vAmahastastha 195 pacAsI syAttadA dRSTaH syAdRzyate vaMze dhAtunA citritA kAryA dhAtUnyatra prayuJjIta dhAtUnvRtitrayaM tasva dhAtvantare mizrayitvA dhaivataH syAnmadhyamayA dhaivate sthAyitAM nIte dhaivate sthAni prAkSaM dhRtvA karkaTahastena dhaivataM grahamAsthAya dhaivataM sthAyitaM kRtvA 303, 307, dhRtvA tadrandhavinyasta dhRtvA tasyAgrabhAgeNa vA saMpIya tarjanyA 529 puTasaMkhyA 104 150 158 277 286 73 296 bhuH zamyA tatastAlaH trakA patitA citre 389 yzd 305 371 281 275 356 275 378 310, 311, 369 326 373 378 391 493 489 rus Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA 381 dhruvakA sarpiNI kRSNA dhruvako bhUrivAyeSu dhruvapAtamapAtaM vA dhruvapAte prayojyAstA dhuvAyAM tUmayastAlaH dhruvAsAritamAvRtti go hastasya pAta: syAt 480 336 276 343 423 nagau khagaraTA varNAH na ca kaccho kakSakastu na tatra yuktilezo'sti na tadvandhraH svajAtIyaH na tAnbravImyahaM anya nadravye carmaNA vAma na nayettarjanIsparza nanvekalakSma medo'yaM na bRhatyadhikaM mAnaM nalinIdalasaMkAzI navamaM tu yavAnaM navamuSTimito dedhye na vA tatsarvamArgeSu naSTe tu parapatInAM na sthUlA na kRzAtyantaM na pAlaM paJcayavaM nAgabandhazca pavanaH nAgabandho'pyavaghaTaH nAgabandho viparyAyAta nATake tvardhavaktro'yaM puTasaMkhyA 6 nATyarAmakRterAyaM 452 nAtaH paraM tu vaMzAnAM 33 nAtidIrgha dvirAcaM syAt 6 nAtizlathaM nAtigADhaM 281 nAtra trayodazo vaMzaH 113 nAtra saMkhyA vidArINAM 5 nAthendradaNDamAna syAt nAyendravatparaM lakSma nAdavRddhikSayApatti 470 nAdazrutisvaragrAma 479 nAdahetormAhatasya 338 nAnAmAgailayo yatra 351 nAnAvAdyodbhaveH pATeH 46. nArado devatA cAtra 476 nAsti pratinidhistvAsAM 247 ni vilambyAvarohI cet 26. niHzavINetyAdyAtha 295 ni:zaGkazAhadevazva 591 ni:zazAI devena 291 niHzaGkasaMjJake tAle 282 ni:zanAtra ca protaH 6. ni:zaGko'tra samAdhatte 218 niHzandA zabdayuktA ca 34. niHzabdeti caturdhokA , ni:sANavattumbakI syAt 39. ni:sAruko rAjavidyA 399 niHsArI sAlage gIte 408 nikSipetkAkubhaM daNDaM 395 nikSiptasteSu randhreSu 180 365 229 137 478,490 159 456 300 485 136 288 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTasaMkhyA 486 489 230 lokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 456 nRte prAyaH prayokazyaH 47 nIrasocchUitabhUjAtAt 453 netratrAlAprANi 389 nyastAM pRSThe kaniSThAyA 480 nyasya skandhe dakSiNena 238 nyasyate zuddhanahAyA: 15 nyasyAlpamAdyAnmahataH 54 nyAsaH karNATagauDasya 423 nyAsastadA tRtIyaM syAt 45. nyAsasturukagauDasya 234 nyAsAntamathavAMzAntaM 422 nyAsAnto vividha: kArya: 264 nyAsApanyAsasaMnyAsa 127 nyAse kRte rAmakRteH 455 nyAso'syAMze'sya saMvAdi 391 nyAso yadA syAtsvasthAnaM 382 303 nigadanti mRdaGgaM taM nijapAtavinA yA nijeryA taddhiodebhiH nidhAtamyA yavasthUlA nidhAya madhyatarjanyo nipIDayora:sthalAsano nipratAzanitAniza nipraniprA ninitA: nibaddhaM vAdayedAyaM nivaddho vAdito gIta nimnamadhyaM manAgantaH nirantaraghanambAnaH nirantaraH pANighAtaiH nirantaraiH stutipadaiH nirdoSabIjAkSotyaH nirdoSasyorakhAtanAme: nirbhidyotsArite garbha niyukaM padaniyukaM nizI tAzau nisamiti nizau nitAzapranizaM niSAdAda grahatA nItAt niSAde sthAyini procya niSkoTitamathonmRSTa niSkoTitAkhyaH skhalitaH nikoTitAbhidhaM pANi niSkoTate tale haste niSkAmo'dhastalasya syAt niSpama: kaMvalaiH pArTaH nihanti katI lyaH 24 30 179 222 15 pakSAntare vastumAtraM pakiM kRtveTatAlastha 184 paktibhyAM svasvapUrvAbhyAM 383 paGktau tadaDDayogAI 252 paGktau tu plutahInAyo 239 paJcatriMzaddhastapATA: 242 paJcapANistu pATeH syAt 246 paJcapANe: kaniSThAdi 5 paJcapANI praveNI tu 452 paJcabhilaghubhirgaurI 242 paJcamaM grahamAsthAya 398 426 18 91 374, 384 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA 395 31. 365 184 180 289 469 292 294 399 413 puTasaMkhyA 331 padmAsanopaviSTena 332 pamAgatya vilambyAeM 269 pamAndolya prakampyApi 136 parAsAM zeSakoSTheSu 3.9 parAsu zeSakoSTeSu 48. parito'rdhAlanyUnA 8 paridhAbAlamitA 342 paridhiIzyate tatra 272 paridhistu tRtIyAMza 45 paridhau dadhate mAnaM 22 paridhau saMmite te ca 304 parivRttaH SoDazeti 418 parivRtto hastapATa: . 426 parizeSastathA sAlyAta 285 pare kRtArthe grAhyaH syAt 303 pare pare'varohI syAta 302 pareSu ca nivRtteSu 358 paro dviradharo'ya syAt 416 paro yadyakRtArtha: syAt 230 parau svarau drutIkRtya 283 pale: syAtpaJcaviMzatyA 6 pazcimAdhai pratimukhaM 453 pATa: pATAkSaraM yadvA 216 pATaprabhavavAdyAni 209 pATabhedAzca vAdyAni 214 pATavinyAsabhedAH syaH 217 pATasya khaNDanAdvAthe 439 pATA: kiTakiTA mukhyA: 426 pATA sanakaTA mukhyA: pacamAMzonitaM mAnaM . pacamAnamitA: zeSaM pazcamI zamyAtAlAbhyAM pacamo niHzaGkalIla: Sazcamo lakSyate sthAyI pacarandhre tathoDalyau pacalapvakSarocAra paJcaviMzatirAkhyAta paJcaviMzatyakSaraM syAt pakSa SaT sapta vA vasta pazca sapta navApi syuH pakSa svarAnnyasyate cet paJcahasta: pazcapANiH pazcahasto hastapATaH pazcAhula: parINAhaH paJcAnAruhya turya ca pazcAruya niSAdAntAn paJceti phU-kRtedoSAn paTahasya huDakAyA: paTaho mardalazvAtha pAsatrapayIM tantrI patAkA tUrvagamanAt patAkena hatatiH patitAtsaha pUrvAbhyAM patitAd gurulAbhaH syAt patitAlaH pAtyapAta patite vRttagukA padaM vadanti vAdyajJAH padezarmirasyAM syAt 294 2.9 218 252 481 424 494 491 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 332 92 387 pATAnAM pRthaguktAnAM pATAnAM racanA kecita pATAca tiddhioMTehaiM : pATena yatra tatproka pATereba yati: sAndaiH pArTabahuladekAraiH pATamalapapATa: syAt pATervA racitA kecit pATervyastai: samastaizca pATobhanyonyAGgajAtairyaH pANibhyAM vAdyate tajaH pANyantarasya janakaM pAta: kalA tu sA AyA pAtayetpUrvapUrvAvaM . pAdakampo'tha janakaH pAdanyUnena pAdena pAdabhAga: kalAnAM tu pAdabhAgatraye niprau pAdamAga dvAdaza syuH pAdabhAgA vihAyAyAM pAdabhAgeSvAniviprA pAdabhAgezcaturbhistaiH pAdayuke pAdabhAge pAdAnmukhaM chandake syAt pAdottarArdhatAlena pAdonagujAmAtraM syAt pAdonazyakulaM turye pAdonatryaGgulaM mAnaM pAdonayanulAni syuH lokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA 453 pAdonamaladvandaM 315, 348, 355 429 pAdonamalaM mAnaM 456 pAdonahastamAtrAMca 439 pAdonAbhyAmanulAbhyAM 454 pAdonena yavadandve 331 431 pAdonekulamAna 355 449 pAdopapAtasaMpiSTe 454 pAvikA vaiNavI kAryA 430 pAvo veNusamutpanna: 423 piNDikA pUrikAkArAM 472 pittalAtyuttamA jAtiH 4.9 pidhAya gADhaM badhyete 474 5 pinAkyAM dhanuSaH kamrA 114 168 pIDayetAM puTadvandvaM 4.7 403 puTamadhye dakSiNena 333 puTamekaM nihanyAtA 10 puTamekaikapANivet 38 punaH prAJcaM vidhAyAtha , punaruccArya taM kRtvA 381 11 punadvaidhA zIrSakaM tu 99 punIto viprahatyAdi 1. puSNanti vINAvAdyaM ye 251 19 puSpaM kalaM talaM bindU 252 105 pUraNApUraNAbhyAM ca 328 99 pUrva latvA tamAhatya 378 489 pUrva prahaM dvitIyaM ca 295 pUrva prakampya tasyArdha 374 333 pUrvaprarohe chinne'nyaH 35. pUrvabhAge tathAbhoge 467 408 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 saMgItaranAkaraH 4 pUrvamAnAdhikAH santi / pUrvalakSmaviparyAsAt pUrvavatkAkubho daNDaH pUrvavadvimikA: kAryA pUrvavetpatito na syAta pUrvasmAdaparaM tumbaM pUrvasyA vA parasyA vA pUrvArdhasthapadAvRtyA pUrveSAM pAtyamAnAnAM pUrvokaM lakSaNaM zeSa pUrvotamanyadAditye pUrvokamaparaM lakSma pUrvokkamaparaM sArdha pUrvokA dvAdaza kalA pRthaktRtIyabhAgonaM pRthakpazcayatrI sArdha pRthazirontayormAnaM pRthaksadvitayaM mAnaM pRthaksapAdapAdena pRthaksaptayavAni syuH pRthaksaptAntarAlAni pRthaksArdhAkulAni syuH pRthagardhAkulAnyeSAM pRthagaSTasundheSu pRthagvilambite madhye prakampya tatpara procya prakampya lalitaM tasmAt prakampyAtha tRtIyaM ca prakarI syAcaturvastu puTasaMkhyA puTasaMkhyA 337 prakalpya tasya SaDjatvaM 366 4.3 prakRtiH sarvavINAnAM 294 pragalbhadhIH suzArIraH 310 476 pravAlanAdvAmahasta 168 pratApazekharo jhampA 286 pratApazekharo dIptAt 153 34 pratipAdaH padaranyaH 72 pratipAdAdime caikA 216 pratizuSkAM tadAcaSTa 251 355 pratihAropadavIca 132 343 pratyako magaNo lau nau 143 350, 353 pratyupohanamatra syAt 38, 46 349 pratyupohanamatrora 54 27. pratyekaM tasya cAvRtti: 281 345 pratyekaM to nAmagataH 333 pratyekaM triyavI sArdhA 346 pratyeka dviH prayuktana 339 pratyeka mAnamAkhyAtaM 335, 343, 347, 334 348 342 pratyekaM mUlata: SaSTha 343 pratyekaM yAdena 335 343 pratyekaM vA puTadvandve 341 pratyekaM SoDazAMzona 354 pratyekamalaM mAnaM . 342 461 pratyekamakuladalaM 352 311 pratyekamaGgaladvandvaM 313 pratyekamantarAleSu 332, 339, 344, 308 354, 355 82 pratyekamaSTarandhrI syAt 149, 354 349 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTasaMkhyA 367 211 349 348, 355 379 368 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 293 prAksvarasthAnavadAraya 18 prAgUne vAmasaMsthAstu 247 prAgvazcaturnivRtti: syAt 302 prAgvatpara muralyAM tu . 296 prAgvatpara rudradaNDe 454 prAgvatpara vizvamUrtI 396 prAgvadASaSThamAroha 243 prAcAM caturNA meruNAM 230 prAcInaM laghunA nItvA 333 prAcInaM svaramuccArya 349 prAthamyasAmyato yadvA 43 prAdhAnyena vidhAtavyaM 425 prAntAntareNAnyakoSTe 426 prAyeNetAni dRzyante 279 prAyo vAyaprabandhAnAM 28. prAhuH parisataM mRgya wr proktaM mRdAzabdena 273 proktaM yavenAbhyadhika: 73 zrocya tathai vilamvyAdha 91 procya spRSTvA grahaM tasmAt 92 protovadhiH sthitA dRSTa 16. prauDhaM vA madhura samyag plutaH sArdhatrimAvazva 13. plutapako sazUnyAH syuH 197 lunamerAvadhaH paGktaH 253 plutalAbhAtu gurubat 330 plutAkArAstricaturA: 265 plutAlabhyo nivRtistu 360 te trayo virivAyA prathamaM prathitaM prAH prathame pAdabhAge syAt prathame saptake sthAnaM prathame sthAyinaM kRtvA / pradarzanArtha ke cit pradarzanArthamityuktAH pradarzanArthameteSu pradezinyA spRzedyatra pramedA ghanavAdyasya pramANaM munidaNDasya pramANamantarAleSu prayukaM syAtpraharaNaM prayujya trINi khaNDAni prayujyaikasya khaNDasya prayoge'bhimRtasya syAt prayogo dvau padaivAnyaH prayojyaM nartane dIpte pravRttaM caikakaM varNa pravRttAbhyAM pravRttena praveNyanantaraM kaizcit praveNyAM tu prattaM syAt prasiddhividhuratvena prastArasaMkhye naSTaM ca prastAvAdIni saptApi prastuteSu viparyastAH prahAralAghavAtkRtvA prAk caturdazavaMzAtte prAk prAgyugmottarAdIni prAk prAgvadararohI syAt . 418 429 28. 294 455 195 189 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 pate tryahaM trimAtraM ca te mAtrAyute vakraH luto yo gurusthAne tau vyaste samaste ca phulapUrvazva vizeSaH phUtkAradoSA yamalaM pha phUtkAraprabhavo vAyuH phUtkArarandhramekaM syAt phUkAre'pi yathAyogaM phUtkAraiH sAvadhAnatvaM phUtkAro yamala: proka: vayaM nirantarayatiM baddha stutipadestyakta baddharajju nivezArthaM badhvA tatrotkSakau ca bandhasUtrAntare madhye bahista ntrI tistUrNa bahudhA tahagatvena bahudhA mUrcchanA hastA: bahudhA sthApanA yasyAM bahulA viddhakaraNa: bahukrena prayuke ca bAhulyAnartanaM dIptaM kAyasya yazcarma bindu mitho melayeta bindurutpadyate prokaM saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 138 31 190 161 397 358 320 388 358 357 358 bindurekatra tanya syAt binduhastena vA mandre bIjadArumayI sapta bIjavRkSodbhavA piNDe bRhatI kiMnarItyeSA bRhatIdaNDamAnaM syAt bRhatImadhyamA laghvI boDavA ghanaravaM bolAvaNI ca calAva bolAvaNyeva pANibhyAM bohaNArUyena tenAsyaM brahmaNA ca purA gItaM bhitaM tattu 447 31 469 470 469 bhavantyAzAvitA Ani 242 bhavetAM prAnta saMlagna bhagavAnbharatastvAsAM bhagavAn garatastvAha bhagatAle caturbinduH bha 275 bhavettRtIyamAtrAyAM 245 bhavetsaMcAriniSpatau 431 bhavediha drutaM mAnaM 273 bhavedupazamo'nyatra 271 bhavedekakale tasmin 438 bhavedvaGgAlarAgasya 393 bhavedveNyAM praveNyAM ca 275 411 puTasaMkhyA 259 284 475 471 292 288 288 46deg 417 421 456 131 280 36 115 159 75 477 3 328 rC/ 44 66 368 90 121 147 bhabellayAntarAbhAsaM bhAccaturlaghu niHzabdaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTasaMkhyA 483 231 148 147 42. 137 389 bhUtimitreNa bhaktena bhUpAlI sA janarukA bhUrigurguruhIno vA bhUribhiH saMmRtA pATaH bhUlamabAhyapAbhyAM bhRtagarbha: kAMsyapAtra bhedadaye'syIddhaTTAkhya medAH saptetyalamasya bhedA kRtAntaladhvanta medA vyaJjanadhAtUtthA bhedAniItavAdyasya bhedAnAM yAvatAM madhye bhedAstalena ribhita bhedAste'nvarthanAmAna: bhedAste paGktiSu jheyAH bhedairekakalAyaiH syAta bherIni:sANatumbakyaH bhramara: kuJcitazceti bhramara: saMdhitachinnau bhramaro'ntaH kramAcchIghra bhramaro hastapATaH syAt bhrAmaNaM vaiparItyena 468 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 456 maGgale vijaya caiva 307 mAleSu ca sarveSu 257 maNTharUpakavelAyAM 421 maNTho na jau laghuryadvA 316 maNDale cAlyate yatra 484 maNDalyo lohaje sUtra 20 maNDalyau vaktrayovalI 397 mataGgokAstvime varNAH 166 madanaH pratimaNThazva 276 madhuraM vAdyate tasaH 265 madhuravAnasiddhathai tat 168 madhuroddhatavAdyeSu 271 madhyaparva kaniSThAyAH 254 madhyaprAntAntarAle tu 203 madhyamaM prahamAsthAya 66 madhyama jyeSThamityeSAM 230 madhyama sthAyinaM kRtvA 399 madhyamaH SaSThabhAgena 239 madhyamAGguSThayormUle 240 madhyamAdigrahaH zAstre 411 madhyamAdigrahe kAryA 287 madhyamAdipadaM jJeyaM madhyamAdeH samAkhyAtaM madhyamAnAmikAbhyAM tu 380 madhyamAyAM daNDadairghya madhyamAsAritAdistha 137 madhyamAsArite tAle 157 madhyame'STau kalAstvAdyA 144 madhyame saptake sthAnaM 348 315 368 106 302, 362 494 . 290 298 . . 240 292 8 maM prakampya sthirIbhUya maM vidhAya prahaM taM ca makarandaH kIrtitAla: magaNava trayo doptA magaNo laplutau raGga 122 110 247 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 madhya SaDjAdmahAtpUrva madhyasthAnagatAH sapta madhyasvarA nava dazaiMka madhyamo muktayA tantryA madhyaSaDjaM grahaM kRtvA 305, 308 madhyAntayozca vA bhinna mitau ninau madhye madhye ca gADhatAM nItau madhye kUrmonAM lauha madhye kUrmonatA lauhI madhye piNDo yathAzobhaM madhye laye chaNDaNaH syAt madhye vAmapuTaM vAma madhyo'syAkulavistAraH madhyottara dviradhara: madhyottara dviradhare manordaNDe paka nau daNDastu pAdona mandraSaDjaM grahaM kRtvA mandrasthaM paJcamaM kRtvA mandrasvarAdviruccArAt mandasvara dvirAghAtAt mandAdyanto bhavettAraH mardaneneSTakA cUrNa mardalAkhyastato vAdyaM mardale tAlarahite malapAGgaM ca malapa malapAnaM tu malape saMgItaratnAkara: puTasaMkhyAM 284 mallatAlo virAmAnta mallikAmodatAle tu 309, 311 mallikAmodavijaya 305 mahatyavAntarA ceti 323 mahAjanikamantaH syAd 3 29 mAtRtIyaM vrajettasmAt 102 mAtrApUrvadale kArya: 491 477 289 285 494 450 413 mAtrAmAtramiti proktaM mAtrAvRtaiH kalAnAM ca 256 391 233 460 428 448 mAtrA syAdavarASTAGgA mAdhavIM saMbhAvitAkhyAM mAdhurya saukumArya ca mAdhuryaraktisaMyuktA mAnaM khAnistu mAtavyA 489 mAnaM khAnestvaSTamAMza 252 mAnaM khAnau tvaSTamAMza 256 mAnaM jAtimukhAkhye syAta 334 mAnaM tArAdirandhrANi 344 mAnaM nAthendradaNDasya 310 mAnaM mahAnandadaNDe 307 mAnaM yasya manAmadhyaH 254 mAnaM lakSaNamanyattu 255 mAnaM vAdanacApe syAt mAnaM SaNmukhadaNDasya mAnaM syAdyavapAdona mAnahInaM tu yadrandhaM mAnAntareNAbhidadhuH mAne'tra dRzyate teSAM mAne paJcayave kasmAt paTasaMkhyA 151 148 136 34 73 312 67 76 131 127 262 279 336 349 348 343 341 331 354 343 455 355 315 346 " 351 330 336 337 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArga citraM vArtikAkhyaM mArgadezIgatatvena mArgabhedAccara kSipra mArgastha syA mArgA: syustatra catvAra: mArgAsAritakaM lIlA mitaM kalAbhiraSTAbhiH mitaH ziraH pRthakprAnta mitazcaturmukhe daNDe mitA khAniH paraM lakSma mitA khAnirbhavettAra mitAni pUrvatraccheSaM mitAni lakSaNaM zeSaM mitAni sapta pratyekaM mito daNDo vizvamUrtI mithyA prayoga bAhulyaM milanti muditA vaMzA: milanti sarvavaMzAnAM mizre khaNDatrayaM yatra mizro'ntaH SaDidhaH proktaH mizro drutacatuSkA syuH mIyate ca tato'smAbhiH mIyante sarvabhedasthA: mukunde tu laghurbindu muktatantrI bhavaM kRtvA mukkatantryAtha SaDjaH syAt mukazabdAtmakaM deha mukte tu tArarandhre'nya muktvA tRtIyaM spRSTA ca lokAnAmanukramaNikA saMkhyA 262 4, 392 24 392 5 265 426 342 346 344 361 351 mukhaM dakSiNapANistha mukhatAlena vA kArya 11 426 73 145 227 mukhapratimukhe syAtAM mukhayorbohaNaM datvA 344 332 mukhAtparaM pratimukhaM 334 mukhArdhamAnamadhyAsau 345 mukhe tvaGguleH piNDa: 342 mukhe mukhe zaGkavaca mukhe vAme tu jheMkAra : mukhyavINAprayuktasya mukharandhraM ca tasyAH syAt mularandhrAtArarandhaM murandhrAdaGgulAni mukharandhre'GgulaM mAnaM mukhyeyaM sarvavINAnAM mudrita: svararandhraH syAt mudritAstu grahaH proktaH pUrvapUrvamAt muditeSu bhavetSaDja: mudito'syA maho vaMze muralyAkhyo'paro vaMza: muSTiprAyazca madhyo'syAH 178 muhuH sAraNayA tantrI 158 muhurvidhAyopazamaM 292 mUrcchanArAgabhASAde: 284 mUlataH paJcamAMzona 460 mUlata: saptamAMzonaM 325 mUlata: saptamAMzona 384 mUlatazcAgraparyantaM 539 puTasaMkhyA 481 105 273 460 388 319 388 352 127 483 *Dha " 481 249 248 338 367 352 323 372 322 482 241 434 336 341, 345 348 334 391 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 saMgItaranAkaraH mUlamutpIcya dhRtvA tAM mUlazabdo'nvayaM yAti mUle daNDaM trizalAyaM mUlena saMmitA kAryA mRdulAM kSIrapAkena meghanirghoSagambhIra meDhakAtpurataH zaGkaH medoduSTaM jarAkAntaM meruH saMyogameruzca melApakacopazama meSapAryulIbaddha maivaM taddhAtubhedAnAM 278 puTasaMkhyA puTasaMkhyA 283 yatra niHzaGkavINA sA 340 yatra bolAvaNI sokA 419 492 yatra zuddhAdibhirbaddhaH 447 355 yatra sAraNayA hanti 242 389 yatra syAd gururante sA 483 yatra svasthAnamA tat 29. yatrAGgarUpakaM prAha 488 yatrAbhidadhire dhIrAH 237 16. yatrArambhavidhi: sa syAt 271 428 yatrAvamRSTamAcaSTa 480 yatrAsau malapa: protaH 447 260 yatroddhAhaH sakRd dviryA yathA kalatalAkhyAbhyAM yathAkSaraM dvisaMkhyAtaM 113, 281 358 yathAkSaraM sarvamArge 422 yathAkSaradvikalayoH 276, 277 465 yathAkSarazca dvikala: yathAkSarasya yugmasya 270 172 yathAkSarasyottarasya 268, 252 225 yathAkSarAditritayaM 124 468 yathAkSarAdibhedena 498 yathAkSareNa vA tatra 495 yathAkSareNottareNa 54, 72, 270 yathAkSare vizeSo'tra 429 yathAkSarottare zIrSa 497 yathA tathA kacittAla: yathA yathA svare vyaktI 167 yathAyogaM mardalAdi 276 yathA viratiranyatra 442 yaH kaphopahatAdvaktrAt yaH kareNa karAbhyAM vA yaH khaNDo'tidvate mAne yaH khaNDo vAdyate prAhuH yaH zeSa: sa plutAlabhyaH yatastaM naumi vistAra yatitAlalayajJatvaM yatitAlalayAbhijJaH yatimAtrAvabodhe'tra yatirotA ca gajara: yati kA ca sA tajjJaiH yaterlayasya nyAsasya yatyAdipUrvakaM deyaM yatra tamaSTamAkhyAta yatra dvAdaza lA go'nte 428 11 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAzobhaM vidArI ca yathAzobhaM kAMsyatAla yathAsaMbhavametasyAM yathAsthAnaM prayoktavyAH yathAsvaM svarabhedAnAM yathAsvaM svaradezAMza: svarAdhikyaM yadayogAdantyo'GkaH yadA Dombakriya: prokSaM yadA tadA gauDakRte: yadA tadAyaM svasthAnaM yadA tadA drAviDa: syAt yadA tadA dviradhara yadA tadA bhairavaH syAt yadA tadA vardhamAna yadA tadA syAtkAmodA yadA pUrvakramAgatAH yadA prasAritAGguSThaH yadA bhavati kaizikyAH yadA varATyAH svasthAnaM yadA vAdyapuradvandvaM yadA vidArIvicchedaM yadA vilambitalayaM yadidaM lakSma zAstrokaM yadvA kalAprayogeNa yadvA lakSya pradhAnAni yadvA ladhvAdikhaNDAnAM yadvA varNareNAtha yadvA zatAzatA tAla: zlokArthAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 130 yadvA zAkheyamuditA 134 yadvA SaTplutatvaka 48deg 261 248 292 yadvAnyavakhajAM zobhA yadvinA gItanRttAbhyAM yanmeDhaka ziro madhyAt yamalaM tuNDakinyozca 357 yavatrayaM pRthaksArdhaM 166 yavatrayaM sArdhapAda 373 yavadryaM pRthaGmAnaM 377 yavadvayAdhikaiH sAdhaiH 374 yavanyUnAGgulamitaM 313 yavapAdAdhikaM mAnaM 255 yavapAdAdhikA triMzada 303 yavapAdonapAdona 124 yavasya cASTamAMzena yavasya sArdhapAdAbhyAM yavasya sArdhapAdena 404 yavasyAdhikaM mAnaM 385 yatrasyASTamabhAgena 369 406 250 308 124 yavAdhikaM sapAdena yavAdhikayaGgulaM tu yavAdhikAGgulA jJeyA vAdhikA jAtimukhaM yavAdhikAbhyAM sArghAbhyAM yavAdhikairdaNDamAnaM " 336 69 298 138 438 14 yavAnAladvandvaM yavAnvitaiH sapAdena yavArdhasahitA ruda yavArdhenAdhikaM tasya 541 puTasaMkhyA 70 172 456 231 290 390 335 333 352 332 295 346 333 347 339, 353 335, 353 332, 339, 355 347 335 " 291 333 "3 293 349 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute " 334 352 295 Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 245 348 353 332, 353 41 339 349 259 249 11. P 2 l puTasaMkhyA yavASTamAMzayuktAni 347 yuktaM karaiH kamAdebhiH yavASTamAMzasahitA 354 yukta khaNDavayaM zuddhaH yavASTamAMzasahitaH 347, 348 yuktaM sArdhana pAdena yavena ca sapAdena 354 yuktaprahArau ca karau yavonayanulaM pRSTha 291 yuktamantaramAnaM syAt yavonamaGgulaM mAnaM 331 yuktA yavena sArdhana yavonamaGguladvandvaM 293 yuktenaikakakalAdyairvA yavonAbhyadhikaM mAnaM 349 yuktaryavena pAdena yavonAbhyAmaGgulIbhyAM 295 yuktairyavasya pAdona yastu dakSiNahastasya 404 yugapadyatra tatpuSpaM yastvAditAro mandrAntaH 254 yugapadvAdanaM rUpaM yasmAtsa yasyAmU yAM 214 yugmatAlaH pratimukha yasmin viSamapANiM taM 407 yugmapravRttavattasmAt yasya tatkramikAvAyaM 494 yugmasya ye trayo bhedA: yasya niSpAdakaM so'tra 403 yugme dvikalayugmena yasyAM viratirante ca 451 yugmo'ntaH prathamasteSAM yasyAM syAdvAdakasthUla 436 ye'nye jalpavitaNDAbA: yasyAmasau dhruvA leyA 278 ye catvAra striyogotthAH yasyAmupakrame madhye 423 ye pATA: paTahe proktA: yasyAstAM karaTAmAhuH 471 ye pUrvoktakamA: sapta yasyAstRtIyakhaNDe'STo 272 ye prahAravizeSotthA: yasyAsau DhavasaH proktaH 474 yaiH kazcida.vabhiH yA pakkaveNuvalkotthA 237 yairaGka: patitainaSTe yA mAtrA vastuno'ntyA syAta 273 yeraGkaH patitainaSTeH yA hastasaMmitA dedhye 469 yo grahaH kriyate vaMze yAH SoDaza kalAH proktAH 84 yo dehaDaDagityAdi yAk catuSkale vastu 88 yo dhatte sapta saptApi yAvatpUraNamAvRtte: 442 yo yasya maNDalIyukta .yAvanto yatra rAge syuH 386 yo vAdyate vAyakhaNDa; . h . m w . lh 203 m 339 251 105 172 215 286 474 470 429 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 puTasaMkhyA yo vINAvAdanaM vetti yogenakena niSpannaH yogo'ntyopAntyaSaSThAnA yojyA dalagapeSu syuH 297 375 134 144 136 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 317 rAge'tra patramaH sthAyI 423 rAge kurvanti baGgAle 188 rAge prathamamaJjayoM 196 rAge zuddhavarAvyAM sA rAjacUDAmaNiM natvA 497 rAjacUDAmaNio dvau 213 rAjacUDAmaNI raha 456 rAjatAlo varNatAla: 35. rAjanArAyaNAkhyazca 468 rAmakrI syAdasau proktA 15. rAlAsaMliptayAsyAM ca 136 rigau ridalametAni 143 ribhito dvau laghU gAnto 147 rimeva grahamAzritya 484 raMkArajananAdvajA 136 rUjA Damaruko DakA 393 rUpaM kRtapratikRtaM 482 rUpakiyAviparyAsAta 389 rUpapUrtI nivartante 391 rUpAptau prApakAGkebhyaH 328 recito bhramaro vidyuta 329 rephabhramaraghoSAdha 489 rephastvekasvaro ghAta: 234 rephAtmabhyAM karAbhyAM cet 343 ro druto dvau gurU skande 471 rovindaM tasya SaNmAtra: 314 rovindakottare sapta 137 311 316 381 257 381 476 230 raktaM viraktaM madhuraM raktacandanajAnsarvAn raktacandanajo yadvA raktimAdhuryavirahAt rakirAviddhakasyAnu ragaNo DhektikA kaizcita rajaH zrIrAcaccoM raGgazcaturdutI gazva raDAbharaNatAle tAta rajvA niyantrite gADhaM ratilIlaH siMhalIla: randhrakSiptairguNergADhaM randhranyastairguNairbaddha: randhramadhye kAzamayIM randhramardhAkulamitaM randhre'sya mukhasaMyoga randhre'khile'AlImukte randhe'grANAmanirgatyai randhre tasya niviSTena randhreSvaSTasu tArAdi randhesteSvekAntareSu rAgasya tasya tereva rAgA: proktA: pathAneva rAgAbhivyaktizaktA syuH m y m m s 259 405 150 96 la 30. lakSaNasthaM dvitIyAdi 386 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 368 377 379 372 211 142 139 287 294 lakSayantyantarANyAsa lakSma dvikalatratkiMtu lakSmamAtramatho vakSye lakSmAntAharaNAdInAM lakSmedaM yojayetsarva lakSyajJAsvAvajaM prAhuH lakSye tu dRzyate sthAyI lakSye tu paJcamaH sthAyI lakSye tu sarvavaMzasthAH lagau lapau gapau ceti lamAM dvitIyaprAntena laghavo'STAdazAnye syuH laghavo'STau gururlAzca laghugurvAtmakaitiH laghudvayaM dvatazcaikaH laghuni vyApakaM hrasvaM laghuplutAvutsavaH syAt laghumerAvadhaH patiH laghumeruvadanyatnu laghumerau koSTapaGktIH laghurgururdUtadvandvaM laghu tadvayaM cAnte laghutAnAM tritayaM laghurtI dvau gururiti laghunirantare tvasmin ladhuryatrAtikIrNo'sau laghusthAne gurujJeyaH laghuhInAdupakramya laghUkRtya grahe nyAsaH puTasaMkhyA 292 laghUkRtya tRtIyaM ca 43 laghUkRtya drutaM kRtvA 448 laghukRtya laghoH pUrvI 91 laghUkRtyAdharasyA 366 laghU grahadvitIyau ca 47. laghorake na labhyeta 303 laghvante datrayaM siMha 312 laghvAditAlo loke'sau 368 ladhvI sA kiMnarI proktA 195 ladhvIdaNDagataM deya 287 laSvyAH syAda bRhatI vAyu 266 laGghayellacitAdUrdhva 272 lapau gapau pagau lAdvaH 256 lapau galau pluta: kIrtiH 139 lapluto sagaNo'naGgaH 138 labdhAGkanyUnitAntyAGka 156 labdhAGkayogahIne'ntye 216 labdhe'dhovrajanaM zeSAt 220 labhyate tatra naSTAGka 184 layaM tAlaM virAmaMca 148 layavaidhAdAdimadhya 142 layapravRttiniyamaH 157 layA: kamAtsamAdau syuH 146 layAdinyAsApanyAsaM 169 layAntare svatantra syAta 258 layo'kSare pade vAkye 188 lalitaM yayuTTavaNaM 185 lalitAyAstadA proktaM 371 lalite dvau drutau lo gaH 313 145 149 151 216 211 220 208 263 113 24 385 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 545 puTasaMkhyA 344 320 321 350 338 319 382 351 lalito madhuraH snigdha: lAlityaM komalatvaM ca lAzcaturdaza catvAraH likheddakSiNasaMsthaivaM lInAkRti dviruccArya lIlAkaraNayatyAkhyau lIlA dalau paH karaNa kulitena sakoNena lekhyapakRtyuparizreNI loke mAlavagauDo'sau loke sAlagagauDo'yaM lolo vyavahitAGguSThaH lohajaM jAlaka garbha lohamayyoH sarikayoH laukikaidikairvApi lau drutau pratitAla: syAt lau dvau catutI dvau lau lauhIM kAMsyamayI yadvA lauyA sArikayA yuktaM 362 342 376 338 puTasaMkhyA 356 vaMzacaturdazaivaivaM 357 vaMzazreNImimAmAha 115 vaMzasthairnavabhI randhraH 165 vaMzasya mukharandhrasya 265 vaMzAnAmalpamAnAnAM 137 vaMzAntarAntaraistulyaM 154 vaMze'dhaH sarvasndhebhyaH 42. vaMze prahastRtIyo'sya 19. vaMze tulya: prakArA: syuH 383 vaMze dezIstharAgANAM 384 vaMze vasau daNDamAnaM 409 vaMzeSvasyAmapi prAyaH 492 vaktuM taduktarItyA hi 495 vaktrAbhyAM carmaNI vRtte 129 vaktre phUtkArarandhrasthe 149 vakSopre jAnunomadhye 146 vakSyate svaravINAtra 285 vakSyAmaH svararandhrANAM 289 vakSyAmahe munimatAt vadanAbhyAM saha syAtAM vadanti vAdanaM tasyAH 329 vadhyaprAntAtirikze 356 vaH tadandhravinyaste 23. vanamAlI haMsanAdaH 338 varo hoDakkiko'GguSTha 352 varNaH paJcadazastadvat 389 varNagrAmavibhAgaM ca 356 varNabhinno hatau logaH , varNavyaktiH surekhatvaM 455 336 496 229 247 316 136 417 vaMzaM pUrayate tajjJaiH vaMzaM prayujIta bhRGgAre vaMza: pAvaH pAvikA ca vaMza: saptadazo lakSma vaMzapaddhatireSA ca vaMzavadvAdayedvandhra vaMzavINAzarIrANAM vaMzavINIzarIrANi 266 263 .468 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA 460 483 406 388 414 389 287 varNA digidigItyete varNAnAM TirikItyeSAM varNAnukarSaNaM tAla varNAlaMkAradhAtvAdi varNAlaMkAraniSpattiH vartula: sarala: lakSaNa: vardhante ca hasante cet vardhamAnAGgamityanye vardhamAnAsAritaM tu vardhamAnAsAritAni valaye tAnguNAnsamyak valizca vallipATa: syAt vallIjaM tarjanIsthaulyaM vasanto nmau virAmanta vasuraSTAkula: proktaH vasuvaMze tu daNDasya vasau vaMze yavArdhana vastuta: sarvayantreSu vastumAtrairaniyukaM bastUnAM bhinnavAkyatve vastUnAmekavAkyatve vastvaviha gItAGga vA ityante mukhAnAM syAt vAMzikAnAmiti prAyaH vAMzikasya guNAnetAn vAMzikasyeti doSAH syuH vAmchAnugau dRDhau vyaktI vAdakaiH prekSitamukha: vAdako darzayAye puTasaMkhyA 465 vAdakoddhoSagambhIraH 440 vAdako vAdakartA syAt 7. vAdanaM karayugmena 33. vAdanaM kuDupAbhyAM tu 328 vAdanaM nakharAgreNa 319 vAdanaM vividhaM nAga 427 vAdanIyaM pare prAhuH 107 vAdanena samudabhUtaM 114 vAdayitvA prahatattaya 124 vAdayitvA niSAdaM ca 393 vAdayitvA yati madhye 418 vAdayekinarIvINA 481 vAdayelaghuhastatvAt 153 vAde ca vAdanaM kArya 321 vAyaM dakSAdhvaradhvaMsa 333 vAyaM pakSirutaM ceti 347 vAdyaM vicchidya vicchidya 314 vAyakhaNDastAlakalA vAdyatantrItataM vAdyaM vAdyate kirikiTTeti vAyate gurumukhyAyAM vAdyate chaNDaNo'nte ca 115 vAdyate yatra sA prokkA 361 vAdyate ladvayaM tajjJaiH 36. vAyaprabandhastadbheda vAyasyaite guNA: proktAH vAdyAnAmubhayeSAM syAt 466 vAdyAntareSvapi prAH 264 vAthAnyatastatastAni 231 244 449 463 250 444 424 250 427 497 418 232 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 484 233 287 453 1 440 412 367 vAdyAnyAzrAvaNAdIni vAdhAvanahanArtha tad pAye samastabhedazaH vAyaikadezavargAntaM vAmazvecchalito hasta: vAmAsya kavalAntaHstha vAmasya caraNasyApi vAmasya tisabhistAbhiH vAmasya madhyamAhulyA vAmasthAnAmikAhulyA vAmasyAnAmikAvAH vAmahastadhRtA sAca vAmAnuSThAgrabhAgena vAmAhuchena tUdhi: vAmAsye dakSiNasthena vAmena talahastena vAmena dhArayecchakti vAmena pIDanAdvAye vAmenAdAya tatkoNe vAmenAyaM nibaddhaM cet vAmorumUlAkAntAgraM vikaTa: sadRza: pATa vikalpo bahudhA seSu vikSiptAkhyA patAkA ca vikSepo'dhastalasyAsya vimikA vAdyazAne'smin vijayAnandasaMjhe tu vijayo bindumAlIca vitastimAtraM dairghya syAta puTasaMkhyA 356 vitastimAtradairdhyaH syAt 488 vitastimAtrA syAt 498 vitastistaddvayaM hastaH 454 vitastyabhyadhikA deye 409 vitAla: syAd dvatalayaH 393 vitAlastvAdimadhyAnta 417 vidArI syAttRtIyAnye 287 vidArINAM bhavedatra 241 vidArIbhAgayoH sAmyAt 326 vidAryaH syuH stutipadeH 284 vidAryoH padavarNAdi 482 vidyAvantaH svayamaye 389 vidyudilAso bhaNitaH 259 vidhAya taM puna: procya 474 vidhAya tuthukAreNa 42. vidhAya vAdako vAya 490 vidhAya sapta randhrANi 410 vidhAyAGgulisaMcArau 317 vidhAyAcanikAmekAM 423 vidhinaikakalAyena 316 vidhirviSamakoSThoktaH 390 vidheyo vividho veNyA 104 vipaJcyAdau yadA tvasyAH 6 vibhakAGgamadhyavartI 5 vibhaktAGgeSu teSu syuH 476 vizrAntau raGgasaMsthAnAM 148 viralapAtitAratvAt 137 viralAlalibhirvAcaM 478 virAmAdidvatau dvau ca 391 48. 214 25. 113 111 231 323 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 virAmAntaM budhairukA virAmAntaM plutau ca virAmAntadrutadvandva virAmAntau drutau binduH vilambite gItalaye vilambite tRtIye'tha vilambite dvitIye'tha vilambya kampayitvArdha vilambya kampitaM kRtvA vilambya cAhataM kRtvA vilambya taM drutIkRtya vilambya tadadhaHsthaM ca vilambya turyamAndolya vilambya sphuritaM tu dvi: vilambyAto'varoheNa vivAdino'lpakAn kuryAt vividhaH prativastu syAt vividhacaturazre syAt vividhAbhyAM vaikakAbhyAM vividho'ntimastvante vividho'syAdyabhAge syAd vividho'syAdyamaGgaM syAd vividho dvividArIka: vividho vA tridhAnto'tha vividho vA pravRttaM vA vividho vaikakaM vajra vividhaikaika saMyogaH vittaH syAdvidArI tu vizAlA cennava kalA saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 155 155 143 156 264 362, 377 vizAlA saMgatA vAdyA vizAlAdyA saMgatA ca vizAlAyAM saMgatAyAM viziSTo dhAtunA tena vizeSaH kathyate tveSa vizeSo'yaM bhavedasmin 386 vizeSo'yamihAnyatu 373 vizrAntiyuktayA kAle 307 vizrAntau raGgasaMsthAnAM 369 vizliSTAGgulisaMcAraM 379 vizvamUrtivadanyattu 311 vizvamUrtI daNDamAnaM 305 viSamAyAmUrdhvapaGkau 372 viSamordhvazreNisaMsthe 380 visarjitA bahiryAtA 275 vistArakaraNAviddha 38 vistArajazca saMghAta: 92 vistAradhAtunA hInA: 73 bistAradhAtubhedAnAM vistArAviddhakaraNa 41 72 vistAro hastamAtra: syAt 69 vistIrNanAdabhedatvAt 34 vINAdaNDAntakakubha 70 vINAvAcaM mAnatAla 97 vINAzIrSAdadhastAcca 92 96 34 120 vRttaM ca trividArIkaM vRttaM tiSazvatasro vA vRttaM saMharaNe'tra syAt vRttasthAnasthayA nAbhyA puTasaMkhyA 118 115 117 260 221 394 294 24 231 409 344 339 181 214 6 251 251 273 265 278 495 253 289 280 289 83 67 70 236 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 549 puTasaMkhyA 287 117 267 269 269 bRttitrayeNa vAdyaizca vRttirguNapradhAnatva vRtte navAGguLe garbha vRttena vyaGgulasthUla vRddhasya vRSabhasyAsya vegAtkRtvAtha turya va veNAvapi tadicchanti veNI tathA praveNI syAta veSTanAya kaTe: kacchA vaicitryAtvApi vizrAntaH vaiNava: khAdiro dAntaH vaiNavI yavavistArA vaipazcikAdyAH kuryuzcet vaihAyasaM vidhAtanyaM baihAyasAdiniyuktaM vaihAyase tu nivizA vyaktaM pragalbhate vaktuM vyakamuktAGgulitvena vyakuSTo dakSiNo hasta: vyannadgItagataM gItaM . vyatyayAdvadhAtau hastau vyastaiH samastai racitaM vyAkhpAtA Dhavasenaiva vyApakAkSaramizrastat vyApakAkhyaiH SoDazAbhiH vyApArA dakSiNasyeti zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 281 zakuM taM bhrAmayettAvad 262 zaGkhamArgo'saMkSepaH 475 zaGkhAdayazca vAdyasya 234 zatAlaprAn prAhuranye 488 zatAzatAsaMnipAtA: 371 zatAzatAsamityeka 264 zadvayaM tAdvayaM zamye 88 zanitA mASaghAte syuH 393 zamyAtAlaM dvirante ca 253 zamyAtrayaM tatastAlAH 319 zamyAtrayeNa prathamA 236 zamyA dakSiNahastasya 251 zamyA dyA tRtIyA syAt 68 zarIre caturazraM vA . 76 .zarIre pratipAdAntya 75 zarIrAdyakalASaTke 339 zarIre prAkkalAstikSa: 325 zAkhAyA: pratizAkhAyA: 409 zAkhAdha pazcimaM tvAha 283 zAkhAvarA SaDazA syAd zAkhA vastUcyate tasyAH zAkheva pratizAkhA syAt 474 zAkheva pratizAkhoktA 447 zAdeva: samAcaSTe zAGgadeve hatadvandvaM 239 zAhadevo'nyathA vaMza: zAIdevo'nyamAnena zAsreNa tena kasyApi 296 zikharaM nirmitaM dhAtu 352 159 339 345 336 zaktA vivektumatrApi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaramAkaraH puTasaMkhyA 218 356 134 495 393 386 292 412 325 417 puTasaMkhyA ziraHprAntau pRthagjAti 335 zeSA dvAdaza lA: khaNDai; zira:suSiravinyasta 493 zeSe'vAzritapaktyaGka zivavaktrotyapATAnAM 40. zeSeSu dve catasro'Tau zivastutau prayojyAni 29 zokArteSu prayujIta zive nigdhe ghano nAdaH 490 zrIkIrtivijayAnandaM zItodakAstathA sAna 428 zrInandanazca janakaH zItodake nizAmekAM 488 zrIparNI rujaH paTTaH zIrSakaM gItakAnte syAt 98 zrIyajJapuravaryeNa zIrSakakaLena syAt 46 zrIrAgasya sudhaiH prokaM zIrSAtparo mASaghAta: 89 zrIzAIdevopadezAt zukavaktraH sphuritaka: 245 zrIzrIkaraNanAthena zuktikAM kiMcidunnidra 389 zrutidvayaM tvardhamukke zuktistryaGgulavistArA 49. zrutyAdikramato gIta zuddhakUTAdibhirbaddhaH / 446 zreSThaH pATahikaH sazcAt zuddhasAlagagItAnAM 467 zlakSNaM vyaGglavistAraM zuddhacitraiH kamAtpATaH 421 zlakSNaH samaH suvRttazca zuSkaM gItAnugaM nRtta 231 lakSNAM nAyumayIM tantrIM zRGgaM yanmAhiSaM zvaNaM 390 zliSTA tantrI yadotplutya rAjA dAravI vA syAt 388 zliSTA vastramaSImizrA zyAsyAnaDuhasyAtha 39. zleSmalA ceti tatra syAta zeSaM tu pUrvavaddaNDe 347,353 zleSmalA vaya'te zake zeSaM tu pUrvavadvaMze 333, 342, 346 zeSaM tu pUrvavalakSma 353 zeSaM tu munivaDaNDe 347 SaTkoSThAstadvadanye syuH zeSaM prAgvadathAditye 348 SaTcatvAriMzatA pAda zeSakoSThAH parAsAM tu 187 SaTtAlavAntarakIDA zeSakoSTheSvantyaturya 184 SaTtriMzadAlaM cakre zeSasthAneSvAniviprAn 85 SaTpitAputrakasthyazra zeSAGgulIH prasAryordhvAta 483 SaTsaptATAlA vaMzAH 494 282 236 238 285 486 195 339 137 291 1 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsvarAn grahamuccArya SaTsvevamanya vaMzeSu SaDaGgulaM zirastvasya SaDaGgulaH SaNmukhaH syAt SaDaGgulAyataM sAdha SaDaGgulo'tra paridhiH SaDjaM tu sthAyinaM kRtvA SaDjagrAmasthajAtyaMze SaDjataH sthAyiparyantAt SaDjAdyukti: prasajyeta SaDje he dvitIyaM ca SaDje he mamAhatya SaDje cennyasya gauDa SaDjo'nyo vA svaro vaMze SaDlo'ntagurnIraTitaH SaDviMzatyaGgulA de mukha yavapAdAbhyAM SaSTaGgulapaNAhaM SaTalo madhyadezaH SaSThaM kRtvAvaru mau SaSThaM ca paJcamaM kRtvA SaSThaM yavadvayanyUna bhAgavihInaM syAt SaSThAMzonaM madhyaparva SaSThAntaH saptamAnto vA SaSThI vA saptamI mAtrA SANmAsikasya vatsasya bANmAsiko mRto vatsa: SoDazAlako madhya zlokArthAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 310 SoDazAMzAdhikaM tasya 323 SoDazAMzAdhikaM mAne 288 SoDazAMzAdhikA mAna 321 SoDazAMzona pAdena 492 SoDazAMzonitaiH sAdhaiH 288 308 279 saMkarAtkarapATAnAM saMkhyAniyamametAsAM 296 300 371 365 312 366 257 333 348 369 85 487 392 479 saMkhyAyanta iti prokAH saMkhyaiSA merukoSThAGka saMkhodanA caturthI ca saMgatA SaTkalamukhI saMghAtaje ye catvAraH saMcAravikhalI khaNDa 481 saMdigdhapatrikA tantrI 332 saMdhizca caturazraM syAt 235 saMnipAtaceti kalA: 392 saMnipAtastu nAstyatra 311 363 29.3 sa saMnipAtasamAptIni saMnipAtastvardhagaNa: saMnyAseMze'thavA nyAsaH saMpakkeSTAkatAlaM ca saMpakkezakavadyadvA saMpakkeSTAkasya kalA: saMpaSTeSTAko'pi bheda: saMpannatvAttadanyAstu saMpiSTakaM tataH kArya saMpiSTakaM tathA veNIM 551 puTasaMkhyA 341 344 353 335 44 416 35 166 208 265 121 254 397 236 88 75 20 110 112 32 277 277 20 12 248 89 85 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 saMpiSTakakalAstvatra saMpiSTake kalAH proktA: saMpiSTake nizamyAstri: saMpIDanaM vAdayet saMbhavaH sthAyinA yena saMyogamerAvUrdhvAH syuH saMyogaviprayogAmyAM saMveSTaya kIlake'ntaHsthe saMveSTaya nAgapAze'smit saMsthApya mArgapaTaha: saMhatAbhitra yAkAra sa eva tAlo dvikala: sa eva mAlavItyuktaH sakalaM niSkalaM ceti sakRttacca prayoktavyaM sakRttAro'tha mandro dviH sagaNadvitayaM yatra sa ca syAtkartarIyuktaH sajAtIyavijAtIya saJcAbhyAM maNibandhottha satvaGgultRtIyAMza: sa tRtIyAMza kulaM syAt satyante'styeva sa dvedhA sadasattve pratinidheH sadyojAtAnnAgabandhaH sadvAtriMzAMzapAdona sadvitIyaM kampayitvA santi dvAviMzatirvaMza santyanyAnyapi vAdyAni saMgItaratnAkara: puTasaMkhyA 277 sapATairbaddhakhaNDA yA pArvati yatra " 93 sapAdaM SoDazAMzena 411 sapAdatritayaM mAnaM 386 sApAdadviyavI mAnaM 191 sapAdamaGgulaM jAti 395 sapAdamasulaM mAnaM 236 sapAdamakulaM zeSaM pAdamasa " 395 sapAdayavapAdona 475 sapAdayavasaMyukta 118 sapAdaSoDazAMzona 312 246 sapAdAGgulakaM jAti sapAdAGgulaka sthaulye 431 sapAdAGgulamAtrA tu 255 sapAdAni catustriMzat 148 sapAdAni trayastriMzat 290 sapAdAvantarAleSu 256 sapAdena tu pAdena 417 sapAdaiH saptadazabhi: 355 sapAdairaSTamAMzena 291 saptadvayamevaM syAt saptakasya dvitIyasya 91 185 saptatriMzadyavArdhena 397 saptamaM tu yavonena 346 saptamAMzavihInaM syAt 368 saptamAntatRtIye syAt 345 496 saptamAntAH prajAyante saptarandhrAnvitaM kRtvA puTasaMkhyA 451 450 350 331 353 345 333 347 354 353 354 350 333 469 315 334 343 347 "" 353 348 292 285 334 295 343 368 324 392 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptasaptacchidrayu saptAGgadvAdazAGgatve saptAGgamavaraM jJeyaM saptAGgulaM dakSiNAsyaM saptAkulamukhadvandvAt saptAGgulAdivaMzeSu saptAnAmantarAlAnAM saptAntarANyadhastArAt saptA devamunayaH saptetyatha svastikajA: samaM karatalAbhyAM tu samaM ca karaTATIpi samaM pAdapA samakAyA sellukA syAt samatvaM pATavarNAnAM samantAtsarvarandhrANi samapANiravizrAnta samapANizca viSama samapANestu virala samaprahAraH kuDuva samaprahAro yugapat samavaSTabhya vAmena samaskhalitakasyAdyaH samastanaSTavaccAtra samastanaSTavanaSTaM samastalaghatraH sarva samastahastavAdyaM tu samastoddiSTavatproka samAptA padavarNAnte 70 zlokArthAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 475 samAptArthanyAsayuktaM 90 samazca viSamAnAdaM samAzliSTadhanazlakSNa samA sarvatra khAniH syAt 482 samA srotogatA cAnyA 337 samAM chotogatAM tadvat 342 96 394 samuzcArya svaraM turya samutthite vAnulomyAt 33 496 samudAyo nijaiH pATaiH 397 same tvantyaM vinaiteSAM **8 samo'tIto'nAgatazca samo guru 446 dvau laghvante 88 samo lau dvau virAmAntau samyaksvaropayogIni 481 410 sayavArdhAladvandvaM 329 sarandhraSaTkaM randhrastha 412 sarandhre kavale randhra 399 sarpAkRtiratho nimnA 408 418 421 411 398 218 212, 221 sarvatra parihAro'yaM sarvamanyattu vaMzAnAM sarvadevamayI tasmAt sarvadrutAvadhiH kAryaH 213 34 sarvadvatAntA jJAyante sarvadrutAntA mIyante sarva prastAva teSAM 193 sarvamAsAritaM tatra 246 sarvalAntAH kramAjjJeyAH sarvavaMzeSu tArasya sarvavAdyAni vAdyante 553 puTasaMkhyA 54 467 450 340 26 262 363 467 453 180 27 151 149 317 293 481 475 495 301 355 237 161 182 " 206 113 186 352 423 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 292 285 342 330 348 347 392 sarvAGgayukta niyuktaM sarvAkulyapraghAtazca sarvAtodyAni vAdyante sarvAbhistimubhistAsAM sarveSAmapi vaMzAnAM sarveSu syuryathAyoga sarveSveteSu vaMzeSu sarvoddiSTavadudviSTaM sazabdA tu dhruvA leyA sasUtrakaTakaM randhaM sasvaratvAsvaratvAbhyAM sasvarairasvarairyukaiH sahitaM mAnamAkhyAtaM sA ca prAsAdasaMvaddhA sA cAkariSTatAlastha sAccaturlaghuniHzabdaH sAJcala dvitayAM paTTa sA bhUpAlI zrutA loke sA sarvadevatA tajjJaiH sAmAnAni ca bhUyAMsi sAmudgazcArdhasAmudraH sAraNAtsAraNetyuktA sArikAmastakanyastA sArikAyAH ziromUle sArIkakubhayormadhye sArINAmathavA vastra sArImastakamadhyAnAM sArdha yavAdhikaM tasya sArdhatrayoviMzatiH syAt puTasaMkhyA 30 sArdhamyakulavistAra 403 sArdhatrivastupaye tu 231 sArdhavyaGgulavistAra: 240 sArdhapaJcayavaM mAnaM 350 sArdhapaJcayave mAne 486 sArdhapAdAdhikaiH zIrSa 324 sArdhapAdAdhikarukkA 223 sArdhahastadvayaM tasya 6 sArdhAkhala: syAdutsedhaH 482 sArdhAGgulaM tvaSTamaM syAt 395 sArdhAkulaM pRthaGmAnaM sArdhAnulakamekaikaM 335 sAladvayaM mAna 492 sArdhAGguladvayamitau 165 sArdhAkulaparINA 147 sArdhAGgalAstA: paridhau 456 sArdhAbulau ziraHprAnto 373 sArdhana yavapAdena 492 sArdhena SoDazAMzena 131 sAryate kamrikAvArya 34 sAvadhAnamanAzceti 238 siMhe ladau latrayaM ca 287 sughanAH sUkSmajAtIya 289 subalazlakSNasUtrotthaM 287 sumukhIkaNDikA pazcAt 291 sumukhI ca sunandAdyA 29. surAgavyaktimAdhurya 35. suvRttaH saralo daNDa: 346 suvRttA masRNA tumbAt 489 295 334, 354 348 332, 340 355 233 295 331 345 355 246 318 157 236 123 118 359 233 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suzikSitena racitAt suSiraM paTahaM tasya sUkSmazcAtra bhavennAdaH sUtrarajjvA hastamAtrA sellukA jhallarI bhANa: saikacchidaM vAmavaktraM so'tra kAryanirAvRttaH so'dhastana: svapaktistha so'vapANiratIta: syAt sokA parizravaNikA sodAharaNalakSmANi sopohanA sunandAdau sollAsAjAyate valli sautrairgADhaM nibadhyete skandhakUparasazcAttu skandhakUparayostadvat skandhasaJcAca saMjAtaM skandhe nikSipya kacchAntaM skandhena maNibandhena skhalito mUrcchanAkhyAzca skhalito mUrcchanA cAtha stomabhaGgI vijAnIyAt sthAnatrayasya niSpatiH sthApayitvA parA: SaT ca sthApayedantare kiMcita sthAyituya ca kRtvAsmAt sthAyinaM tatparaM coktvA sthAyinaM taddalaM coktvA sthAyinaM dviguNaM SaDja zlokArdhAnAmanukramaNikA 555 puTasaMkhyA puTasaMkhyA 327 sthAyinaM madhyagAndhAra 232 sthAyinaM madhyamaM kRtvA 308, 367 247 sthAyinaM madhyamaM mandraM 482 sthAyinaM madhyamRSabhaM 304 23. sthAyini dviguNe SaDje 371,375,379 476 sthAyini nyasyate yatra 375 274 sthAyini nyasyate rAgaH 218 sthAyino'dhasturIyaM ca 312 28 sthAyino'rdhAtsamAruhya 375 421 sthAyino dhaivatAtpUrva 448 sthAyino dhaivatAtyAcyAt 313 122 sthAyino madhyamAtpazca 310 422 sthAyinyAsAddezavAla 383 48. sthAyinyAsAdbhavedAcaM 362 417 sthAyipUrvAntaramAgatya 305 416 sthAyisvarAntaM yatrAdaH 360 414 sthAyyantamavarohezcet 302,300 474 sthAne tu pazcamasyAdha: 422 sthitaM pravRttamapara 245 sthitatAlayutaM tasya 244 sthitapravRttihIno'yaM 131 sthitena patrikAdhAra 234 327 sthUlahasto'dhipANiH 286 sthaulye'STamitA garbha sthIlyenAlApinI tulye 316 312 mAyumAsavihInaM ca 488 312 snigdhatA ghanatA ratiH 357 382 sparzo'SThakaniSThAbhyAM 369, 385 spaSTatAramupetaM yat 245 243 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA 460 409 319 345 332 378 308 238 243 spRSTA grahAtparaM pUrvI spRSTvA grahadvitIyau ca spRSTvA yadA grahe nyAsaH spRSTrA vilambya dvitIye spRSTvA sthAyinametasmAt sphuThaprahAra: subharaM sphuritaH khasitazceti sphuritaM prahatatpUrvI sphurite kampitA tantrI sphuritarmUrcchanAsaMjJaiH sphurI sphuraNakazceti syAtAmalagapATau dvau syAttadAsamaM tAla syAttadardhapalo bhANa: syAtpAdaH pratipAdazca syAtsaptaviMzatiH sArdha syAdakSarasamaM gIta syAdasmAdhuddhavIrANAM syAdAvApo'tha niSkAma: syAdrA mUrcchanAdInAM syAddazAkuladaiyeNa syAddhastadeya: paridhI syAd dvAdazakalaM khaNDa syAdrUpazeSamoghazca syAdephaH skandhasaJcena syAdvarNasarabaddho vA syAdvitastitrayaM dhye syurArohAvarohAbhyAM srotogatAkhyayA yatyA puTasaMkhyA 313 svapakSasAdhanaM tadvat 311 svapaGktisthAliMkhedakAn 308 svapuTaM pIDayedvAmaH 385 straideya'mAnadairdhya ca 312 svamate'bhyupagamyante 497 svamAnAd dRzyate tAra 239 svaratrayaM viramyAtha 382 svaradayaM dvirAruhya 241 svararandhrANyAmuyAtA 245 svarasphuraNakotphulla 397 svarasthAne kampanena 349 svarasthAne drutaM kamrA 497 svarA: pare syuH sArINAM 482 svarAgayonijAtestu 87 svarANAM kiMtu vaiNAnAM 347 svarArdha syAdUrvatayA 497 svaro vaMze dvitIyo'sya 485 svaro dvitIyo jAyeta 4 svarodaye'pyanulayaH 248 svasthAnaprakriyeveSa 478 svasthAnaM prathamaM toDyAH 473 svasthAnaM prathamaM prokaM 272 svasthAnamAdimaM rAma 249 syasthAnamAyaM bhairavyAH 412 svasthAnamAyaM malhAre 439 svasthAnavadapasthAne 285 svodgrAhe yatra muktistat 271 451 haMsanAda: siMhanAdaH 292 32 247 350 386 324 351 362 380 378 382 360 146 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 553 412 389 132 puTasaMkhyA 143 hastena vitatAsaSTha 24. hastodbhavAH pATabhedA: 259 hastau na kuNDalI lamau 498 hAhUvarNavatI vIra 478 hiMkAroMkArayostatra 389 huMdhuMtho digidityetat 39. huDakyai va ghahasa: 388 huDukkAyavanaddhAnAM 233 huDukkA sA budhaiH prokkA 45. huDukkevArgalA honA 415 hetU mandrasvarANAM to 410 haMsalIle virAmAnta hananaM chinnamAcaSTe hanti tristhAnakaM tantrI hastakoNaprahArajJaH hastaghAtena DaMkAraH hastatrayamitA deye hastadvayakRtA yA sA hastadvayAdhikA mAne hastayozca guNAnatra hastalAghavasaMpakSa: hastavaiSamyasaMjAtaH hastAntaraM tato bhinna . . 8 8 8 5 329 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma aMzaH, 32, 68, 251, 381 aMzakaH, 263 aMzAdiH, 341 aMzAntaH, 41 aMze, 35 akRtArthaH, 198, 159, 208 akkeza:, 317 akSaraH, 24, 34 akSaram, 263 akSararAdyaGgasamam 497 aGkaprakriyA, 195 aGkayojanAH, 180 APPENDIX II vizeSapadAnAmanukramaH aGkazreNI, 137 aGkAn, 177 aGgaH, 428, 452 aGgapATaH, 420, 454 aGgarUpakaH, 428, 452 aGgasamaH, 497 aGgulikucanam, 5 aGgulI, 43 avanikA, 480, 483 avanI, 476, 477, 479 aJcalaH, 456 aDDakhalI, 397, 402 aDatAlikaH, 137 aDatAlI, 158 askhalitaH, 402 aDDAvajam, 395 atikIrNaH, 258 atipAtaH, 252, 258 atimandradhvaniH, 311 atItaH, 27, 262, 269 atItagrahaH, 268 adhamaH, 417, 490 adharamadhyaH, 256 adharAntaH, 252 adharAdiH, 255 adharAdyuttaraH, 252, 254 adhvanI, 356 anaGgaH, 137, 151 anaDuhaH, 390 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH apanyasanam , 32 apanyAsaH, 68, 497 aparAntakam , 29, 49, 54, 88, 89, anAgataH, 27, 28, 262 anAgatagrahaH, 267 anAmA, 18, 240, 242, 326 anAmAhulI, 238 anAmikA, 326 aniyuktaH, 30 anugatam , 262, 263 anugrahaH, 386 anucchAlaH, 398,402 anubAhaH, 132 anupamA, 345 anubandhaH, 252, 256, 257, 258, 260 anubandhakaH, 252 anuyAyaH,496 anuvAdI, 252, 279 anuvRttiH , 468 anuzravaNikA, 424 anusvanitam , 252, 259 antaH, 70, 91, 93, 102, 117 antaraH, 428,450 antarapATa:, 428, 450 antarmukhaH, 466 antAntaH, 76 antAharaNam , 70,76, 78,88, 91, 95, 125, 128 antarakrIDA, 135, 156 anye, 113, 128, 267, 277, 278, 380 anyaiH, 154 apare, 113, 258, 274, 284 apavarga:, 237 apasthAnam , 360 apATaH, 399, 415 abhamA, 233 abhAH, 137, 152 abhinandaH, 137, 150 abhiSekaH, 231 abhisRtam , 280 abhyastaH, 39,415, 440 ayuk, 70, 73 ayugmaH, 23, 73, 95 ayugmasthita:, 81 aribhayaMkaraH, 484 argalA, 469, 479 ardhakartarI, 239, 242, 245, 399, 412 ardhacandraH, 239, 243 ardhapala:, 482 ardhapANiH, 399, 406 ardhamAtraH, 138 ardhamuktA, 328, 329 ardhayavaH, 395, 484 ardhasaJcaH, 399, 414 ardhasamaH, 398, 406 ardhasAmudgaH, 34 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH ardhArdhapANiH, 399, 403 azabdakaH, 147 alaMkAraH, 253, 281 azabdAH , 146 alagapATaH, 399,415 azvamedhaH, 490 alamaH, 397, 399, 401, 412, azvavAladhi:, 315 418, 421 aSTakalam , 91 alapadmaH, 404 asamaH, 151 alpaH, 358 A alpatA, 131 avagADham , 68, 92 Akuzcanam , 238 avaguNThya, 392 AcAryAH, 284 avaghaTa:,397,399,402,408,421 AtAvizA:, 42, 6. avacchedaH, 430 AtodyAni, 231 avatsakaH, 428, 444 AtodyadhvanitattvajJaH, 498 avadhAnam , 444 AdikAmodikA, 375 avanaddham , 225,227,228,233,408 AditAlaH, 136, 139 avanaddhagA:, 230 AdityaH, 321, 334, 348, 354 avapANiH. 28, 92 AdityavaMzaH, 335, 344 avamRSTam , 252, 266 AdhAragartaH, 234 avayatiH , 428, 451 AdhorikA, 246 avarupa, 310, 311, 312, 313 anandaghanam , 225 avaruhyate, 367 AnivitAH, 42 avarohaH, 271, 284, 302, 303, AniviprAH, 42,60, 85, 99, 75 305, 306, 307, 308, 310 AnivizAH, 42, 75 avarohaNam , 365 Anivisam , 75 avarohI, 68,309, 310, 365, AntaraH, 394 367, 368, 369 Andolya, 302, 305, 307, 365 avarodha, 296 AbhogaH, 132, 443, 446, 452 avalekhaH, 238, 240 AdrumaH, 483 avAntarA, 34 AmrapallavaH, 488 avyavasthitaH, 358 AyasaH, 319, 392, 393 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH ArambhavidhiH, 265, 271 Aruzya, 296, 305, 307, 308, 309, 310, 311, 313, 367 Aroha:, 271, 277, 284, 367, 369 ArohiNi, 367 ArohivarNaH, 68 ArohI, 310, 368 Ardacarma, 317 AlaptiH, 46 1 AlApinI, 229, 282, 284, 288 Avajam 470 AvApaH, 4, 5, 6, 16, 19, 60 Aviddha:, 251, 252, 256, 257 AviddhakaH, 278, 468 AviddhakaraNaH, 273 AviddhadhAtuH, 261 AvRtti:, 24, 98, 113, 281 AvRttihInam 113 AveSTaya, 489 AzavitA, 75 AzrAvaNA, 265, 267, 270, 356 AsAritaH, 14, 106, 112, 113, 118, 120, 124, 265, 279, 281 AsAritAni, 113 AsAritAbhAmam 114 AhataH, 371, 373, 375, 376, 378, 379, 381, 382, 385 AspRzya, 369, 380 AhavanI, 431 71 indirA, 237 induH, 397 iSTakAcUrNam, 291 i haSTatAla:, 178, 191 iSTasthAnam 361 IzAnaH, 402 IzAnavaktrAt 397 u 561 uccaya:, 252, 257 uTTaNam 428, 429, 434, 436, 454 uDavaH, 417, 420, 428, 453 utkakSaH, 479 utkSiptA, 238 uttara:, 12, 39, 41, 72, 127, 128, 269, 273, 278, 350, 351 uttarAH, 108 uttarAdiH, 255 uttarAdikaH, 252 uttarAdharaH, 254 uttarAdharAntaH, 252, 294 uttareNa, 168, 274 uttAna:, 236 uttuGgIkaraNam, 411 utpAtaH, 231 utprekSA, 428 utphula:, 397, 398, 402, 404 utsavaH, 153, 156, 231 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 saMgItaratnAkaraH utsAraH, 395,401 upazamaH, 428,434,436,441,442 utsAhaH, 231 upAlambhaH , 330 utsRSTasAraNA, 242 upohanama, 31, 33, 38, 41, 46, utsedhaH, 236,489 54, 60, 82, 85, 96, 95, udarapaTTikA, 469 100, 110, 112, 117, 118, udIkSaNaH, 137, 159 119, 122 udAttA, 261 upohanAni, 110, 113, 115 udgIthakaH, 131 ubhayI, 238 udAhaH, 132, 427, 428, 430, umA, 237 430, 439, 442, 444, 446, umApatiH, 321,329,331,341,352 450, 452 uraHsthalAsannAm, 238 uddhaTTaH, 12, 19, 20,71, 118 ullekha:, 239, 240, 244 uddhaTTanapaTuH, 498 ullopyam , 29,76 uddalI, 394, 395, 420, 469, ullopyakam , 66, 69, 75. 78, 79, 473, 480, 481 91, 102, 127, 128 uddiSTam , 160, 172, 211 ullolaH, 399, 405 uddhataH, 431 Una:, 358 uddhatam , 443 Urdhvahasta:, 398, 405 udbhaTaH, 484 udveSTaH, 243 ughAram,460 RcaH, 29, 132 unmukham , 282 RjunA, 495 unmRSTam , 252, 259 RSabhaH, 284, 304, 305, 308, upadravaH, 132 326, 366, 370, 381 upanayanam , 231 RSabhasvaraH, 303 upapAtaH, 88, 91, 92 RSabhAdayaH, 323 uparipANikaH, 28 uparivAdyam , 244, 246 upavartanam , 54, 58, 60, 87, 89, ekakam , 69, 70, 72, 73, 92, * 91, 92, 95, 95, 101 96, 127, 273 / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH ekakala:, 9, 14, 33, 41, 45, 46, otA, 428, 431, 450 75, 102, 426, 431 oveNakam , 87, 93 ekakalamadrakam , 32 audaryAm , 476 ekakalayugmaH, 269 ekakalA, 31,54, 66 ekakAni, 131 kaMdarpaH, 136 ekatantrikA, 248 kaMdarpatAlaH, 142 ekatantrI, 229, 235, 264, 316 kakubhaH, 234, 237, 238, 287, ekatAlikA, 152 282, 285, 291, 293, 294 ekatAlI, 137, 434, 439, 440 kaGkAla:, 137, 151, 244, 245 ekatAyAH, 182 kacchA , 393, 456, 471,474,476, ekarUpAkSaraH,429 479, 482 ekavaktraH , 484 kaNDikA, 115, 118, 119, 123, ekavastukam , 34, 46 124 ekavAkyatvam , 30 kaNDikAvardhamAnam, 114, 115 ekavistaraH, 253, 271 kaTaH, 393 ekavIraH, 320, 330, 340, 342, kaTI, 471 345, 346, 352 kaniSTham , 106, 110, 120 ekavIrAdapaH, 344, 355 kaniSThA, 18,238, 326, 331, 334 ekasaraH, 397, 462, 463, 464 kaniSThAdIni, 124 ekAkSarAH, 129, 132 kaniSThAsAraNA, 241 ekAGkayuktaH, 184, 194 kaniSThAsAritam , 83, 8,87, 107, ekAkam , 73 125, 278 ekAgaH, 81 kanduka: 137, 152 eke,281 kamalApatiH, 237 kampanam , 230, 325, 361 oMkAraH, 129, 132 kampayitvA, 365, 365, 369 370 oghaH, 249, 251, 262263, 264, kampitaH, 313, 358, 307, 309, o 356 ojaH, 18 kampitA, 238, 247, 328, 362 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 saMgItaratnAkaraH kamrA, 230, 243, 246, 314, 494 kalAH, 84, 115 kamrikA, 238, 494 kalAnidhiH, 1,335, 349 kamrikAvAdyam, 246 kalApAtaH, 85 karacAraNA, 410,422 kalApUrakatA, 132 karaTA, 230, 419, 440, 471 kalAbhijJaH, 317 karaNaH, 137, 155, 249, 251,252, kalAvidaH, 245, 336 256, 257, 261, 271, 278 kalAvidhiH, 76 karaNadhAtujAH, 276 kalikam , 38,46, 54 karaNayati:, 135, 154 kalpanA, 490 karaNAgraNIH, 355 kavalam , 393, 395, 475, 482 karanAmAni, 239 kavayaH, 438 karavivartanam , 415 kaviH, 458 karasavaH, 415 kavitam , 428, 438 karasAraNA:, 232 kavitakAraH, 458 kareNuH, 39. kAMsyajaH, 309, 484, 489, 493, karkaTahastaH 391 494. karNATagauDaH, 382 kAMsyatAla:, 134, 230, 491 katarikA, 246 kAMsyatAladharaH, 21 kartarI, 239, 241, 242, 244, kAMsyamayI, 285, 290 245, 290, 399, 407, 421, kAkasvaraH, 358 427, 428, 421 kAkI, 358 karparam , 236, 282, 476 kAkubham , 292 kalam , 252, 252, 497 kAzcana:, 319 kaladhvaniH, 137, 158 kAzcanI, 389 kalaza: 392, 393, 429 kAminI, 356 kalA, 4, 5, 10, 18, 19, 20, 22, kAmodA, 308 38, 46, 54, 60, 75, 89, kAsasUtram, 283 90, 110, 112, 129, 131, kArmukaH, 315 132, 138, 246, 247, 268, kAlaH, 4, 24 269, 270, 272, 276, 27 kAhalA, 230, 388, 389, 40 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH kiMnaravINA, 296 kUTamizrAH, 457 kiMnarI, 229, 284, 288, 295, kUTAdibaddhaH, 445 314 kUrparaH, 416 kiMnaryAm , 314 kRtapratikRtam, 247, 250 kiMnarIvAdakAH, 297 kRza:, 358 kiMnarIvIgA, 287 kRSNA ,6 kirikiTakam, 459 kRtArthaH, 209 kIlakam , 239 kecit , 88, 97, 158, 267, 292, kIrtiH, 149 325, 330, 337 kIrtitAla:, 137, 149 kedAraH, 413 kIrtidharaH, 329 kaikuTI, 244, 245 kucumbiNI, 417, 421 kaizikI, 385 kuJcita:,399,416 kaizcit , 150, 284 kuDukkaH, 146 kokilApriyaH, 136, 148 kuDakakaH, 136 koNaH, 317, 395, 422, 475 kuDakA, 230, 475 koNaghAta:, 410 kuDupaH, 471, 474, 478, 479,481 koNaprahAra:, 421 kuDavaH, 230, 421, 422, 475 koNAkulI, 248 kuDuvacAraNA, 418, 421 koNAhataH, 398, 403 kuNDalI, 397, 476 komala:, 467,447 kuNDalIvikSepaH, 401 komalatvam, 357,487 kuNDalIsparzaH, 421 kolAhala:, 436 kumudaH, 137, 152 kolATa:, 154 kulakam , 30 kovidAH, 127 kuvindaH, 137 koSThakam , 180 kuvindakaH, 158 kautukaH, 231 kuzala:, 21 kauzalam , 360 kuharaH, 239, 243, 245 kriyA, 4, 24, 134, 238 kUTa:, 436, 440 klinnam , 488 kUTavaddham , 443 krIDA, 136, 148 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH krodhaH, 356 khAnimAnam, 333 kSipram , 24 khuttaH, 398,494 kSIrapAkaH, 389 kheTakaH, 315 kSudraghaNTikA, 230,493 khoja:, 428, 450 kSetrapAla:, 475 kSepaH, 5, 252, 257 gajaH, 137, 156 gajajhampaH, 137, 153 khaNDa:, 22, 151, 451, 454 gajara:, 428,434 khaNDakaH, 428, 451 gajarAvayavAH, 434 khaNDakartarI, 399, 410 gajalIlaH, 136, 143, 244, 245 khaNDacchedaH, 428, 451 gadyam, 132 khaNDatAla:, 424 gaNitazAstram , 340 khaNDatAlatvam, 138 garvanirNayaH, 428 khaNDanAgabandhaH, 397,401 gAthA, 29 khaNDapATa:, 428, 451 gAndharvaH, 22 khaNDaprastArakaH, 160 gAndharvamArgaH, 21 khaNDayati:, 420, 451 gAndhAraH, 284, 298, 300, 302, khaNDahula:, 428 304, 306, 310, 313, 326 kham , 197 gAyatrI, 132 khayuktaiH, 194 gArugiH, 137, 154 khalakaH, 398, 404, 428, 453 gItam , 3 khalitaH, 244 gItakam , 70 khalI, 398, 402 gItaniSpattiH, 247 khadira:, 233, 234, 394, 456, gItanRttagatam, 232 485, 494 gItanRttasamaH, 452 khasitaH, 239, 241, 244, 245 gItanRttAnugaH, 231 khAdiraH, 283, 319, 494 gItaprabandhaH, 427 khAniH, 334, 341, 343, 344, gItavAdanakovidaH, 318 345, 348, 349, 351, 355 gItavAdanadakSatvam , 359 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH gItAnugam , 461. 263, 467 grahAn , 262 gItAvRttiH, 98 prahAvadhiH, 367 gItiH, 94, 97, 262, 263 grAmaH, 248, 263, 319, 356 guNA:, 318, 357 guNAn , 227, 360 guNadoSAH, 388 ghaTaH, 472 guNaviparyayaH, 361 ghaTavAdyam , 230, 395, 489 guruH, 8, 10, 32, 138, 146, ghaDhasaH, 230, 473 190, 166 ghaNTA, 230 guruguJcitaH, 399, 414 ghattA, 157, 418, 23 gurumeruH, 160, 187, 190, 221 ghana:, 227, 228, 233, 393 gurjarI, 304 450,472, 490,497 gurjaryAH, 370 dhanatA, 350 gumphaH , 301 ghanaravaH, 418, 422 gurU, 142, 149 ghanA, 261 gopAlakeli:, 391 gharSarikA, 493 gopucchA, 26, 262 gharSaNam , 473 gImUtrikAbandhaH, 456 ghAta:, 239 goSThI, 231, 395 ghoSaH, 239, 241, 245 gauDaH, 312, 113 ghoSaka:, 248 gauDakarNATa:, 312 gauDakRtiH, 309, 377 gaurI, 137, 159 cakrikA, 389 granthibhedaH, 319 caccatpuTaH, 9, 10, 14, 18,22,43, pranthivraNabhid, 233 90, 269, 278, 426 grahaH, 27, 298, 301,305, 306, caccarI, 136, 143 308, 309, 310, 311, 313, caNDaNa:, 428 363,364,366,368,369,370 caNDatAlaH, 137, 157 granyAsaH, 367 caNDaniHsArakaH, 148 grahAta,304 caturazraH, 9,92,145,424,425,462 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 caturazrakam, 104 caturazram, 88, 104, 105, 89 caturazrAdiH, 138 cikkaNaH, 456 citra:, 5, 7 caturthakaH, 139 caturdazakalA, 22 citram 1, 124, 262 caturmukhaH, 137, 153, 321, 332 citrA, 113, 225, 229, 248, 342, 346, 352 caturmukhAdayaH, 350 saMgItaratnAkara: caturyogaH, 180, 202 caturyogabhavaH, 200 caturyogottha:, 203 caturyogodbhavAH, 203 caturvastu, 31, 82 catuSkalaH 9, 12, 13, 33, 37, 40, 43, 75, 76, 88, 102 catuSkalam, 60, 272 catuSkalamAtrA, 79, 80, 81 catuSkalA, 67, 109 catuSkalAni, 82 catuSkalodbaTTaH, 12 17, 33, 44, 68, catustAlaH 152 catustAlI, 137 candanaH, 319 candrakalA, 137, 157, 418, 427 carcikA, 471 caryAgAne, 479 calakIlakam, 287 cazaGku : 286, 287, 290 calAvaNI, 417, 420 cAcapuTa:, 9, 10, 13, 15, 117, 726 cAruzravaNikA, 418, 420 262, 421 citritAH, 277 cindhamarAmakrIH, 380 ciram, 24 cukkA, 230, 390 cha chatrakaH, 104 chaNDaNa:, 434, 436, 439, 440, 444, 445, 450 chandaH, 132, 244 chandakam 104, 105 chandakAsAritam, 29 channAnanaH, 484 chAyAnaTTA, 310, 379 chinnaH, 239, 240 cheda:, 428, 449 cheyakam, 30 choTikA, 5 ja jakkA, 429, 467 jagaNa:, 155 jATharam, 394 janaka:, 137, 155 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH jayaH, 136, 145 TirikI, 440 jayazrIH, 136, 148 TIpA, 327 jayamaGgalaH, 136, 148 TIpiH, 440 jarA, 488 DakA, 230, 19, 478, 479 jalpaH, 460 DamarukaH, 230, 477 jAtiH, 261, 263, 318 DombakI, 307, 373 jAtimukham , 333, 335, 341, 345 DombulI, 137, 152 jAtyaMze, 279 DhaMkAraH, 474 jAlakam , 452 DhakkA, 230,474 jitazramaH, 499 Dhavasa:, 230, 402 jitazramakaradvandvaH, 317 DhekAraH, 474 jitendriyaH, 318 DhekikA, 137 jIrNam , 488 DheMkI, 137 jIvA, 236, 235, 230 joDaNI, 424, 428, 453 joDA, 462, 464 takAraH, 398, 402, 467 jyeSTham , 106, 110, 116 tatam , 225, 227, 228, 229, 232 jyeSThatAla:, 123 tatpuruSaH, 395, 402 jyeSThAsAritam , 109, 123, 126 tattvam , 262, 263, 281, 317 tattvavit, 318 tattvavidaH, 344 jhaDappaNI, 424, 420, 453 tatvAnugatam , 356 jhampA, 137 taddhayAdayaH, 457 jhampAtAla:, 153 tantrikA, 242, 285, 294, 481 jhallarI, 230,482 tantrikAhatiH, 239 jhekAraH, 395 tantrI, 234, 236, 235, 230, jhekRtiH, 419 241, 243, 248, 251, 259, 274, 283, 286, 287, 289, 316, 401 TAkaNI, 462, 463, 464 tantrIkarSaH, 243 72 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 tatradharSaNam, 241 tantrIghAtaH, 242 tantratADanam 240 tantrImAnam 315 tantravAdyAni, 317 , tantrIhatiH 242 tarjanika, 238 tarjanI, 18, 240, 242 talaghAtaH, 494 talapATa:, 428, 453 talaprahAra:, 399, 413, 416 talam, 243, 252, 259, 271, 408 talahastaH, 239, 243, 406, 453 tAnadAyitA, 355 tAnivisam, 42, 60 tAna:, 484 tAmraja:, 389, 484 tAraH, 244, 284 tAraka:, 467 tAranAdaH, 463 saMgItaratnAkara: tAranyUnatA, 358 tArasthAnam, 254, 255, 324 tAla:, 3, 4, 9, 14, 15, 27, 29, 33, 84, 99, 118, 134, 137, 139, 148, 155, 204, 230, 263, 267, 272, 428, 452, 497 tAlapAta:, 317 tAlapUraNa:, 169 tAlasamam 47, 497 tAlA:, 22, 124, 138, 160, 167 tAlAdhyAyaH, 280, 281 tAlayojanA, 267 tAlAvRttiH, 70 tAlikA, 47, 48, 49, 50, 51, 53, 55, 56, 57, 58, 59, 64, 65 tAzatAzAH, 51 tAzatAsam, 54 tittirI, 390 tuDukA, 428, 446, 428, 454 tuNDakinI, 230, 390 tuthukAraH, 391 tumbam, 235, 236, 237, 282, 283, 286, 288, 290, 315 tumbaka:, 236 tumbakI, 230, 358, 485 tumbakA, 287 tumburuH, 231, 490 turaGgalIla:, 136, 146 turuturI, 390 turuSkaH, 312 turuSkagauDaH, 312, 383 turyasvaram 363 tuvarIbIjam 388 tRNazalAkA, 470 tRtIya:, 139 toDI, 367 tyaktabhItiH, 318 trATanam 480 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH 571 trikala:, 75, 130,132 yazram , 104, 105, 106 trikalam , 38 trikulI, 483 dakSAdhvaraH, 231 triguNA, 418, 424, 425 dakSiNaH, 1, 5, 7, 60 tritantrikA, 229, 248 dakSiNA, 54, 113, 124, 262 tripuTaH, 158 dakSiNAnAmA, 241 tripurA, 483 dattilaH, 54, 55, 70 tripuruSaH, 321, 342, 346, 351 dattilAdayaH, 85 triprahArabhavaH, 256 daNDaH, 233, 237 tribhaGgiH, 136, 146 daNDakam , 245 tribhinnaH, 144 daNDam , 244 trimAtraH, 138 daNDahastaH, 398, 399, 405, 410, triyogaH, 184, 190 418, 422 triyogajAH, 200, 202, 203 dantajA, 389 viyogotthAH, 203 dantidantaH, 480 biradharaH, 252, 255 darpaNaH, 136, 142 trirutaraH, 252, 255 dazakalam , 90 trivalI, 230, 477, 402 dAntaH, 319 trivallI, 419 dAravavAdyAni, 485 trivastu, 31 dAravI, 388 trividArIkA, 83 dIpakaH, 137, 150 trivRt, 495 dIptaH, 156 trizaGgam , 492 dIptam, 138, 153, 431 trisaMkhyAtam, 113, 281,259 dIptA, 157 trisaJca:, 399, 414 dIptanartanam , 436, 439, 444, 446, tristhAnatvam , 357 440 tretAmiH, 233 dIptanRttam , 436 tryam , 138 dIrgham , 138 dhyazraH, 9, 11, 12, 70, 72, 76, dIrghAkRtya,372,374,379,381,376 111, 145, 424, 426, 461 du:kham , 231 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 duHsaraH, 397 dundubhiH, 230, 483 dRDhakhaH, 489 DhA, 282, 286, 287 dekAra:, 395, 429 kRti:, 419, 450 devakRti:, 301, 309, 378 devakI:, 378 devamunaya:, 496 devatAH, 138 devatAlayaH, 483 devAH, 496 devI, 138 dezavAla gauDaH, 381 dezAkhyA, 306, 372 dezI, 4, 305, 306, 372, 392 dezIgatam, 134, 336 dezItAla:, 22, 134, 137 dezIpaTahaH, 395 dezIrAgaH, 301, 306, 360 dezIvaMzaH, 350 dezIvidaH, 330, 337 dezIzAstram, 355 dezI saMsiddham, 288 dezIsthaH, 394 dehasauSThavaH, 318 saMgItaratnAkara: doraka:, 237, 282 dorakam, 236, 480 dorikA, 237, 238 doSAcchAdanam, 360 doSAn, 233, 358 drAghayitvA, 374 vAdhitaH, 374 drAviDa:, 313 drAviDagauDaH, 384 drutaH, 24, 135, 138, 139,166, 143 drutam 138, 244, 245, 381 drutameruH 160, 182, 184 drutalayAzrayam, 356 dutahInAH, 182, 206 drutAdi:, 138, 353 tAdilalitadhvanim 356 dutIkRtya, 377, 379, 380, 381, 382, 385 dvandvaH, 137, 158 dvAdazakalam 54, 69 dvi: prahArabhavaH, 254 dvikala, 9, 10, 12, 13, 17, 20, 38, 39, 40, 60, 67, 79, 84, 89,91,102,117,118, 276, 277 dvikalam 54, 95, 273 dvikalA, 108 dvikalayugmaH 71, 270, 271 dvikalottara:, 268 dvikaloddhaTTaH, 12 dviguNasam, 373, 377, 382 dvitAla: 453 dvitIyakam 159 dvimAtram, 138 dviyogajAH, 195, 200 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH dviradharaH, 252, 252, 255, 256 dhvani:, 242, 246, 356, 357 dviruttaraH, 252, 254 dhvanivRddhiH, 5 dvividArIka:, 34 dvisaMkhyAtam , 113, 281 dvegeyakam , 34 nakulaH, 229, 248, 264 dvaigeyakAbhidhaH, 41 nakhakartarIH, 239, 241 dvayAH , 73, 81 nakharAyaH, 406 dvayAdisamaH, 182 nakharAghAta:, 404 nagaNaH, 144, 159 nandanaH, 137, 149 dhattUrakusumam , 389, 390 nandikezvaraH, 398, 403, 456 dhanuSaH, 31 nandI, 231 dhannAsI, 305, 371 namaH, 144 dhAtavaH, 252, 257, 261 nayasA, 155 dhAtuH, 253, 256, 281, 391 narendrAH , 231 dhAtubhedAH, 26. nartakI, 469 dhAtUna , 251, 205, 356 nartanam , 438 dhArA, 244 nartanArambhaH, 440 dhIrAH, 235, 279 nalikA, 290, 389, 406 . dhevataH, 296, 302, 303, 305, nalinI, 391 310, 311, 313, 326, 369, naSTaH, 217 373, 378, 381 naSTam , 160, 167, 169, 218 dhruvaH, 1, 4, 112, 428, 439, naSTapraznaH, 168 443, 446, 447, 450 naSTavata, 172 dhruvakaH, 132 nAGkam , 168, 200 dhruvakA, 6, 7 nAgapAzaH, 238, 476 dhruvapAtaH, 33 nAgabandhaH, 395, 399,408 dhruvamArgaH 113 nAgAH 388 dhruvA, 6, 267, 272, 276, 281 nATakam , 231, 395 dhavAsAritam , 113 nATyarAmakRtiH, 381 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 saMgItaratnAkaraH nAthendraH, 321,333, 343, 347, 394 niyamAdRSTakalpanA, 298 nAdaH, 236, 247, 318, 467, nirantarayatiH, 447 481, 490 nirarthakaH, 280 nAdasiddhiH, 238 nirgItavAdyam , 265 nAdAnuraNanam , 357 mirghoSaH, 399, 410 nAndI, 137, 151 niryuktam , 30, 76 nAbhiH, 237 nivizAni, 75 nAbhyA, 236 nizanitAH, 54, 75 nAradaH, 231, 491 nizamyA:, 93 nAlikeraH, 236 niSAdaH, 285, 302, 326, 381, niHzakaH, 137, 159, 242, 247, 383, 384 252, 300, 345, 389, 399, niSAdAdyAH, 300 410, 438, 450, 456, 474, niSkalam , 246, 247 477, 478, 484, 490, 495 niSkAmaH, 4, 5, 19 niHzaGkalIla:, 136, 139 niSkoTitaH, 239, 242, 246 ni:zaGkavINA, 229, 317 niSkoTitam , 252, 252 niHzaGkasUrI, 166 nIraTitaH, 252, 257 ni:zabdA, 4 nIcaH, 417 ni:zabdam, 147 nRttam, 3, 431 ni:saraNam , 306 nRtAnugam , 231 ni:sANaH, 230,485 naiSAdaH, 246 ni:sAruH, 431,434, 467 nyAsaH, 32, 34, 35, 68, 301, niHsArakaH, 136, 148 305, 307, 309. 363, 364, nijapAtaH, 47 369, 370, 371, 372, 377, nijamAyA, 225 382, 383, 497 nidhanam , 132 byUnAdhikyam , 357 nipIDitA, 321 nipIvya, 230 nipraniprAH, 54 pakSapariprahaH, 470 nibandhanam , 252 pakSirutam , 244, 246 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 575 vizeSapadAnAmanukramaH paJcakartarI, 418, 427 padam , 24, 428 paJcapANiH, 12, 18, 33, 35, 43, padaniyuktam , 30 47, 90, 91,98, 102, 249, padAvRttiH, 41, 98 padmAsanam , 395 paJcamaH, 139, 305, 305, 307, padminI, 56 310, 311, 312, 313, 326, panisAn , 296 362, 363, 364, 365, 371, parikamaH, 142 372, 374, 375, 379, 380, parighaTanA, 265, 277 381, 384 paridhiH, 233, 288, 290, 292, pazcamAnta:, 368, 369 294, 471, 473, 481 pazcarandhra, 480 parivarta:, 118, 243 paJcavaktra:, 321,332,346,350,353 parivartanam , 24 paJcavastu, 62, 63 parivRttaH, 399, 413 pazcavastukam , 49, 55, 58 parizravaNikA, 418, 421 paJcavastukabhedAH, 65 parisRtam, 279, 280 paJcasaJcavit , 498 pare, 92, 269, 358 paJcahastaH, 418, 426 / / pavana:,397 paTahaH, 230, 232, 392, 393, pazuH, 393 396, 416 pATaH 398, 423, 424, 428, 439, paTahavAdakaH, 417 paTahAdiH, 399 pATakhalI, 398 paTuH, 395 pATajJaH, 498 paH, 495 pATaniSpattiH, 405 paTTasUtramayI, 283 pATaprabhavavanAdyAni, 233 paTTikA, 470, 473 pATabhedAH, 396, 455 patAkaH, 403, 405, 453 pATavarNaH, 450 patAkA, 6 pATavarNAH, 472, 474 patitA, 6, 7 pATavinyAsaH, 417 patrikA, 234, 236, 235, 146, pATahAH, 496 285, 289 pATahikaH, 417 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 saMgItaratnAkaraH pATA:, 396, 395, 421, 429, pAvikA, 230, 387 430, 431, 436, 449, 453, piNDaH, 350 456, 490, 491,494 piNDahastaH, 358,405 pATAkSarANi, 478 pittalA, 486 pATAn, 232 pinAkI, 229, 314, 315, 316 pANikaH, 14 puTadvandam , 407, 408 pANikam, 29 puTabandhanam , 487 pANikA, 127 punItaH, 237 pANighAtaH, 264 purAtanAH, 76, 137, 259 pANisamam , 497 puSpam , 252, 259 pANihastakaH, 399, 408 puSkaraH, 456 pANIn ,400 pUrakaH,397 pANyantaraH, 399,410 pUraNApUraNAbhyAM, 328 pANyantaranikuTakaH, 398,404 pUrikA, 456 pAta:, 5, 230. 239 pUrNaH, 151 pAtakalA, 14 pUrvAcAryAH, 325 pAtakalAyogaH, 13 pRthuH, 395 pAtakalAvidhiH, 38,42, 267 pRthulaH, 392 pAtakalpanA, 33 pRthulA, 262 pAtAlaH, 178 peraNinartanam , 493 pAtAlakaH, 16. pezI, 317 pAdaH, 87, 92, 106 pesAraH, 428, 454 pAdakampaH,403 prakampya, 308, 309, 311, 313, pAdabhAgaH, 10, 17, 18, 19, 24, 365,370 38, 40, 42, 85, 99, 111 prakaraNam , 29, 428 pArikA, 392 prakarI, 29, 82, 84 pArvatIlocanaH, 134, 137, 154 prakaryAdIni, 82 pArvatIpatiH, 397 prakalpya, 366 pArvapANiH, 399, 406 prakRtiH, 237 pAvaH, 230, 387 pragalbhatA, 360 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH 577 pragalbhadhI:, 318 prabandhAna, 233 pracuratA, 357 pravRttaH, 68, 75, 98 pracchAdanam, 231 pravRttam, 68, 70, 71, 72, 73, prathamamaJjarI, 307, 375 81, 92, 95, 273 pradezinI, 243, 326 pravAsaH, 356 pratApazekharaH, 137, 153 pravINaH, 284 pratitAlaH, 137 pravINatA, 467 pratitAlakaH, 149 praveNI, 88, 90, 91, 92, 95 pratinidhiH, 178, 180,185 praveza:,5 pratipAdaH, 87, 88, 94, 97 pravezakaH,4 pratiphUtkRtim , 350 prasAra:, 239 pratibhedaH, 249, 250 prasArakaH, 243 pratimaNThaH, 137 prasAraNam , 5 pratipaNThakaH, 153 prasiddhalakSmANaH, 339 pratimukham , 67, 106, 110, 127, prasiddhividhuratvena, 160 128, 273, 274 prasRtAguli:,5 pratimukharI, 466,459 prastAraH, 160,161 prativaktrakaH, 105 prastAre, 12 pratizAkhA, 45, 45, 48, 49, 51, prastAvaH, 130, 131 53, 55, 56, 55, 58, 6.. praharaH, 399, 413 62, 63, 64, 65, 50, 102, praharaNam , 443 103, 249 prAcAm , 330 pratizupkA, 251 prAyaH, 317 pratihAraH, 132 prauDhaH, 46. pratyAH , 136, 143 plutaH, 9, 11, 12, 135, 130 pratyayArtham:, 16. 139, 155, 164, 252, 258 pratyupohanam , 31, 33, 30, 38, 46, plutapaGktiH , 195 60, 83, 354 plutabhedaH, 221 prabandhaH, 439, 428, 452, 454, plameruH, 160, 189 455 plutahInAyAM, 222 73 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 plusI, 169, 209, 217 phulla vikSetra, 400 phUtkAra:, 319, 358 phUlakAre, 357 phUtkAradoSAH, 358 phUtkRte:, 358 pha ba baGgAla, 302 baGgAlarAgaH, 368 baGgAle 297 badarIbIjasaMkAzAni, 319 badarIbIjasaMmitA:, 49.3 bahulIrAmako, 310 bANapuGkhaH, 285 bAhyakAya:, 393 bindu:, 138, 156, 239, 242, saMgItaratnAkara: 252, 259, 275. 399, 411 bindukam, 138 bindumAlini, 149 bindunAlI, 137 bIjakASThaH, 481 362, 440 bRndam, 361 budhAH, 83, 92, 97, 242, 251, 386, 426, 431, 450, 457, 476 bRhatI, 284, 287, 288, 294 bRhatI kiMnarI, 192 boDavADa, 460 bolAvaNI, 417, 419, 421 bohaNam, 456, 460 brahmagItAni, 129, 116 brahmasuSiram 225 brahmA, 129, 131, 237, 397 " bhagavAn, 36, 54, 115 bhamaH, 137 bhagatAle 159 bhakavya:, 206 bhayabhasuraH, 460 bha bhuvanam 225 bhUtimizreNa, 456 bhUpAlI, 307, 373 bhUrinAdaH, 489 mRGgiH, 476 bhedaH, 423 bherI, 230, 484 budhaiH, 154, 245, 281, 295, 314, bhogasvargApavargade 237 bharata:, 36, 46, 115 bharatAdibhi:, 276 bhavavallabhaH, 425 bhANaH, 230, 482 bhinnavAkyatvam, 30 bhairavaH, 303 bhairavavat 369 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH bhairavI, 310 madhyaH, 24, 28, 461, 465 bhairavyaH, 370 madhyam, 116, 304 bhramaraH, 239, 240, 245, 349, madhyagAndhAraH,306 399, 164 madhyadezaH, 392 madhyama:, 284, 298, 306, 307, 308, 309, 40 makarandaH, 137 mayyamam , 106, 110, 296, 302, makarandakaH, 148 308, 362, 367, 368, 381 magaNaH, 143, 144, 157 . madhyamagrAmaH, 279 maGgalam , 231, 483 madhyamA, 18, 240, 288, 292, 326 maNThaH, 148 madhyamAGgulI, 241 maNThakaH, 136, 147, 429, 147 madhyamAt , 312 maNThikA, 135, 149, 150 madhyamAdiH, 296 maNDalI, 471,473, 479 madhyamAdigrahaH, 298, 300 maNDiDakA, 230, 479 madhyamAde:, 362, 364 matagaH, 356, 476 madhyamAsAritam , 108, 117, 122 mataGgoktiH,476 madhyalayaH, 461 mattakokilA, 229, 248, 250 madhyaSaDjam , 308, 309, 310, 311 madanaH, 137, 153 madhyaSaDjAt , 305 madanagolakA, 477 madhye, 204 madanAkaH, 473 madhyottaraH, 256 madanAccitam , 480 manISiNaH, 47 madanAmbaraveSTitaH, 395 manISibhiH, 358 madrakaH, 10, 38, 43, 96, 99 / manuH, 321, 335, 339, 344, 349 madrakam , 29, 36, 34, 83, 84, manudaNDaH, 334 273 mantrapadaiH, 129 madhukarI, 230, 388, 389 mantrastobhAnAm, 132 madhuraH, 356, 467 mandraH, 323 madhuram , 497 mandraH, 29.6,467 madhuradhvAnaH, 389 mandagaH, 320 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 saMgItaranAkaraH mandragAndhAraH,307 mahAnandaH, 321, 333, 343, 347, mandratAraH, 254 mandraniSAdaH, 312 mahiSacarma, 484 mandraSaDjam , 310 mahodaraH, 472 mandrastham, 307 mAMsam , 488 mandasvarasthAnam , 235 mAgadhI, 262 mandre, 284 mANikavallI, 398, 402 mardala:, 230, 233, 319, 460, mAtrA, 8, 10, 38, 70, 75, 83, 472, 480 mardalam , 056 mAtrAyutA, 138 mardaladhArI, 469 mAtrAvRttAH, 131 mardalAH, 486 mAtrikam , 138 marmarA:, 493 mAtrikA, 5 malapaH, 447, 453, 498 mAnam, 24 malapam , 428 mAnakalpanA, 295 malapapATaH, 428, 449 mAnahInam , 351 . malapAGgama, 428, 448 mAdhuryam , 279, 295, 336, 344, malapopamaH, 449 350, 357, 359 mallaH, 137 mArgaH, 1, 4, 5, 104, 392 malatAla:, 151 mArgam, 262 mallikAmodaH, 136 mArgapaTahaH, 295 malikAmodatAla:, 148 mArgabhedAt , 24 malhAraH, 311, 382 gArgarAgaH, 360 masaNA, 237 mArgasaMbhavaH, 393 mastakam , 29. mArgAsAritakam , 265, 278 mahatI, 34 mArdalaH, 455 mahAgAva:, 483 mArdalikaH, 232, 459, 468 mahAjanikaH, 73, 81 mAlatIkalikA, 389 mahAjanikam , 70, 72, 79, 80,81 mAlavagauDaH, 383 mahAdhvaniH, 483 mAlavatriyaH, 365, 366 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH mAlavinaH, 313 muneH, 15, 353 mAlavI, 312 murajam , 456 mASaghAta:, 87, 89, 92,101, 28. muralI, 230, 322, 349,388 mASaghAtavat , 99 mitiH, 4, 9, 353, 354 mAhiSam , 390 midhyAprayogaH 361 mukundaH, 137 midhaH, 70, 73, 81, 95,145, mukunde, 158 420, 424, 462 mukkA, 329, 328 mizrAntaH, 8. muktiH , 438 muSTigrAhyaH, 482 mukham , 67, 105, 106, 110, mUrchanA, 239, 243, 245, 268, 115, 127, 273 336,356 mukhatAlaH, 105 mUrtiH, 228, 458 mukharandham , 352, 388, 389 mRgazAm, 495 mukharI, 456, 466 mRgyam , 280 mukhyavINA, 249 mRdaGgam , 455 mukhyavaiNikaH, 250 mRdumadhyalayadhvanim , 356 mugdhabodhArtham, 362 mRdulA, 389 mugdhAnAm , 386 meDhakaH, 289, 290, 293, 294 muktiH , 350, 351, 352, 3641 meDhakam , 286, 287 366, 372 merukoSThAvAt , 208 maditamaNThakaH, 147 melApakaH, 428, 440 munayaH, 138,496 nelApanI, 440 muni:, 54, 321, 342, 346, meSapArI, 480 meSAntratantrI, 282 munibhiH, 91 mokSam , 317 munijanAH, 131 munidaNDaH, 333 munimatAt , 267 yakSAH, 388, 495 munivaraH, 367 yagaNaH, 142, 146 munisaMmataH, 130 yajJapuramaNDanaH, 260 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 saMgItaratnAkaraH yajJapurAgraNI:, 270 yatiH, 1, 26, 135, 262, 263, raktam , 497 428, 429, 437, 451, 497 rakacandanaH, 456,485 yatitAlalayAbhijJaH, 498 . raktacandanajAn , 283 yatilamaH, 143 raktiH, 251, 295, 336, 344, yatilagnakaH, 136 350, 357, 467 yatisamam , 497 raktivizeSaH, 356 yathAkSaraH, 9, 11, 12, 37, 39, 47, ragaNaH, 148, 150, 152, 155 54, 72, 90, 91, 98, 106, raGgaH, 136, 143 113, 118, 124, 125, 268, rajayadIpakaH, 136, 144 270, 272, 276, 281 rajabhUmigaH, 466 yathAkSaroddhaTTaH, 12 saMsthAnAm , 231 yathAkSarottaraH, 88 razAbharaNaH, 136 . yamalaH, 358 raGgAbharaNatAla:, 147 yamalam , 390 rajodyotaH, 136, 144 yamalahasta:, 411 ratiH, 130 yamalahastakaH, 392 ratitAla:, 154 yAjJavalkyAdayaH, 207 ratilIlaH, 136, 142 yAtrAyAm , 231 raviH, 237, 397 yuk, 70,72 rAktacandanaH, 319 yuktaprahAraH, 499 rAgaH, 284, 303, 309, 318 yuktAyuktavit , 330 rAgavardhana:, 137, 156 yugahastaH, 398,405 rAgavedibhiH, 365 yugmaH, 22, 71, 73, 95, 118 rAgAH, 314 yugmajAH,268 rAgAbhivyaktihetavaH, 337 yugmatAla:, 110 rAjacUDAmaNiH, 134, 136, 144 yugmapravRttam , 79, 80, 89 rAjatAlaH, 136, 144 yugmasthitam , 79, 81 rAjatI, 389 yuddhe, 231 rAjanArAyaNaH, 137, 155 yojanaH, 150 rAjamArtaNDaH, 137, 159 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH 583 rAjamRgAGkaH, 135, 159 raudraH, 231 rAjavidyAdharaH, 136, 148 raupyaH, 319 rAmakRtiH, 308 rAmakRteH, 377, 380 rAyakola:, 137, 152 lakSma, 282 rAlAliptaH, 496 lakSmIzaH, 137, 155 rAlAsaMliptayA, 316 lakSyagocare, 370 rAsaH, 139 lakSyavartmani, 160 rigoNI, 428, 436 lakSyavidAm, 282 ribhitaH, 252, 257, 271 lakSyavedinaH, 379 ribhitA, 261 lakSyavedibhiH, 372, 382 rujA, 230, 476 laghavaH, 146 rudraH, 321, 343, 347 laghu:, 4, 8, 32, 138, 139, 148, svadaNDaH, 334 163,146,166,371,376,499 rudradaNDe, 354 laghukiMnarI, 295 rudavaMzaH, 334 laghuguruplutA:, 144 rudravaMzakam , 344 laghutAm , 379 rubavallabhaH, 495 laghumeruH, 160, 184, 188, 216 rUkSa:, 358 laghumeruvat , 220 rUpam , 177, 249, 250 laghuzekharaH, 137, 153 rUpakam , 428,450 laghuni, 138 rUpapUrtiH, 214 laghuhInAt, 185 rUpazeSam , 249, 250 laghUkRtya, 371, 377, 379 rUpAptiH, 209 laghUpAyAH, 16. recitaH, 399, 411 laghvAdimitiH, 134 rephaH, 239, 241, 244, 245, laghvI, 284, 285, 288, 294 246, 252, 259, 399, 404, lapvIkiMnarI, 278 405 layaH, 1, 24, 28, 157,263, 461 rovindam, 96 layapravRttiniyama:, 26 rovindakam , 29, 127 layaskandaH, 137 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 saMgItaratnAkaraH layAdi, 497 layAntaram , 106, 107, 110, 113, 116, 125, 126, 280 layAntarAbhAsam, 121 lalitaH, 137, 154, 356 lalitapriyaH, 137, 155 lalitA, 261,436 lalitA: 277 lalitAyAH, 385 lAlityam,357 lipau, 138 lIlA, 135, 154 lIlAkRtam, 268, 279, 280 lulitaH, 420 lokarItyA, 387 lokavartmani, 380 lola:, 409 lohakoNena, 495 lohajA, 234, 495 lohapatrikA, 392 lohamayyoH , 495 laukikaH, 351 lauhaH, 484 lauhI, 285, 289 lauhyaH, 290 vaMzavat , 389 vaMzAH, 323, 330, 330 vaMzeSu, 364 vaMzavAthe, 356 vaMzapaddhatiH, 352 vaMzarUpam , 345 vaMzavidaH, 322 vaMzavINA, 356 vaMzazreNI, 345 vaktram , 336, 394 vaktrapANiH, 265, 293 vakraH, 155, 157 vakrama,138 vakSaHsthalAt, 238 vajraH, 92 vajram , 88, 89 vatsaH, 392, 487 vadanam , 233, 236 vadhe, 455 vanamAlI, 136, 145 varATI, 303 varAvyAH , 369 varga:, 145, 263, 266, 281 varNatAla:, 136 varNabhinnaH, 133, 144 varNamaNThikA, 937, 150 varNayatiH, 137, 156 varNavyaktiH, 468 varNasaraH, 431, 434, 436, 41, 446, 446, 478 vaMza:, 230, 247, 314, 319 321, 322, 328 vaMzagocare, 34, 378 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH varNasarabaddhaH, 439 varNasarabaddham , 444 varNAH, 130, 488 varNaGgam , 273 varnAnukarSaNam, 90 varNAlaMkAragItayaH, 131 varNAlaMkAradhAtvAdi, 330 varNAlaMkAraniSpattiH, 328 vartula:, 319 vartulAm 286 vardhanaH, 137, 155 vardhamAnaH, 120 vardhamAnam , 114, 124 vardhamAnakam , 29, 121 vardhamAnavat , 124 vardhamAnAGgam , 100 vardhamAnAbhAsam , 125, 122, 126 vardhamAnAsAritam , 114, 124 bardhamAnAsAritAni, 124 valayam, 392, 393 valikohala:, 401 valita:, 397, 399, 402, 414 valitA, 328 valipATaH, 418, 423 vallI, 392 vallIbalayam , 473 vallIjam , 481 vasanta:, 135, 153, 305 vasamtasya, 371 vasuH, 321, 342, 347 74 vasuvaMzaH, 333 vasau, 353 vastu, 30, 32, 33, 35, 46, 47, 48, 49, 50, 55, 56, 61, 62, 63, 84, 96, 244, 245 vastutrayam , 43, 53 vastumAtram , 83 vastuvit , 245 vastUni, 87, 110 vAMzikaH, 36. vAMzikasya, 361 vAkyam, 24 vANam , 394 vAcaH, 25 vAmcchAnugaH, 499 vAtalA, 486 vAdakaH, 233, 459, 460, 497 vAdanam , 362, 388 vAdanakramam , 296 vAdanavApaH, 315 vAdanadhanvA, 315 vAdanabhedAH, 232 vAdayitvA, 381, 382 vAdI, 275 vAdyam , 3, 227, 228, 230, 233, 244, 246, 263, 281 vAdyakhaNDaH, 429, 440 vAdyajJAH, 245, 439 vAyaprabandhAH , 427, 429, 42, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 saMgItaratnAkaraH vAdyabhANDamitiH, 233 vivArI, 36, 68, 130, 250, 2.., vAdyamokSakaH, 445 vAdyavidaH, 242, 390 vidAyaH, 127 vAdyavedinaH, 239, 395 vidyAvantaH,440 vAdyavedibhiH, 419. vidyut , 399 vAdyazAstram , 476 vidyudvilasitaH, 412 vAyasaMzrayAH, 428 vidyudvilAsa:, 399, 412 vAdyAni, 232, 356 vidhi:, 115 vAmadevataH, 397 vindhyavAsinI, 478 vAmadevaH, 401 vinyAsaH, 68 vAmAghisaJcaH, 417 vipaJcI, 229, 248, 249, 250 vArtikaH, 5, 7 viprayogaH, 395 vArtikam , 60, 124, 262, 27.. viprahatyAdipAtakAH, 237 vAsukiH, 237 virakam , 497 vikaTaH, 398, 102 virzataH, 263 vikSiptA,6 virAmam , 263 vikSepaH, 4, 5, 16, 397 virAmavat, 152 vignikA, 455 virAmavAn , 159 vignikAH, 471, 476 virAmAdiH, 150 vighuSTam , 497 virAmAntaH, 139, 156 vicakSaNAH, 229, 322 virAmAntam , 138, 143, 146, vicchurina:, 399, 415 148, 149,151,153,155,156 vijayaH, 137, 149 virAmAntalaghuH, 153 vijayAnandaH, 136, 137, 148 virAmAntAH , 145, 150 vitaNDA, 46. virizcAdyAH, 138 vitastiH , 233, 238, 287, 477, vilambaH, 24 478,484 vilamvitaH, 28, 461 vitAlaH, 428, 447, 453 vilambitama, 431 vidArikA, 270, 274 vilambitatA, 381 vidArikAH, 67 vilambite, 362, 377, 388 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH vilambya, 363, 364, 365, 365, vistAratattvaudhaH 225 369, 372, 373, 374, 375 vistAradhAtujAH, 271 376,379,380,381,384,385 vistArAnubandhavat , 257 vilokitaH, 135, 153 vINA, 229, 235, 247, 284,317 vivAdinaH, 275 / vINAyAm , 356 vivAhaH, 231 vINAdaNDaH, 293, 294 vividhaH, 34, 38, 41, 54, 69, vINAdaNDAn , 283 70, 72, 73, 92, 96,97 - vINAvAdanam , 317 vividhAH, 131 vINAvAdyam , 280 vivRttaH, 34 vINAvidhau, 281 vizAkhilaH, 46, 68, 235 bINAzIrSAn , 281 vizAlA, 115, 115, 118, 119, vIraH, 231 120, 121, 492 vIrAH, 231 vizrAmaH, 397, 401 vIravirudam , 389 vizrAntiH, 24 vIravikramaH, 136, 142 vizvamUrtiH, 338, 339, 344, 348 vRttaH, 129, 234 vizvamUrtI, 135, 150, 180, 398, vRttam , 70, 83,97 399, 403, 415 vRttA, 493 viSamA, 467 vRttiH, 1,113, 262 viSamAn, 467 vRttitrayeNa, 281 viSamakartarI, 399, 400 vRSabhaH, 488 viSamakhalI, 397, 401 veNI, 88, 90, 11, 12 viSamapATA, 399 veNu:, 264 viSamapANiH, 399, 400 veNuprAvINyazAlina:, 264 viSamaskhalitaH,401 velAvalyAH , 374 viSNuH, 397 vaiNaH, 265 visarjitA, 6 vaiNavaH, 281, 319 vistAraH, 251, 252, 253, 260, vaiNavI, 387 265, 275, 278 vaiNikaH, 318 vistArajaH, 251, 253 vaidikasAmavat, 13, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 pAJcikAyA:, 251 vaihAyasam, 68,70, vyakti:, 357, 359 vyakI, 317 vyaJjanadhAtukaH, 272 vyaJjanadhAtUtthA, 276 vyaJjanam, 129, 137, 252, 261 vyaJjanAH, 251 vyastaH, 14 vyastaH, 430 vyApakam 138 vyApakAkSaraiH, 450 vyApakAkSara mizraH, vyApakAkSarANi, 451, 452 maNagranthibhedAn 487 za zaMkaravallamaH, 407 zaMkarAnucaraH, 424 zaMbhu:, 138, 231, 237 saMgItaratnAkara: zakalam, 272, 278 zaktiH, 489, 490 zaku:, 282, 287, 290 zaGkasthAnam, 233 zaGkatra:, 234, 478, 104 zaGkhasya, 391 zaGkhamArgaH, 134 zaGkhAdi:, 230 zatAnisam 75 1 zatAlaprAn, 60 zatAzatA:, 47, 75 1,96 zanitA:, 93 zamyA, 4, 5, 14, 19, 33, 84, 99, 106, 111, 267, 268, 269, 272, 280 zamyAtAlam, 117 zarabhalILa:, 136 zarabhalIlaka:, 146 zarIram, 97, 99, 101, 102, 104, 105, 106, 111, 127, 128 zarvaH, 397, 492 zAkadArujaH, 215 zAkhA, 45, 46, 40, 51, 53, 56, 57, 98, 62, 64, 65, 70, 102, 103 zArGgadevaH, 137, 229, 291, 256, 287, 292, 301, 307, 328, 339, 345, 350, 352, 363, 403 444, 470, 474, 480, 481, 483, 488 zArGgadeve, 151 zArGgavidyA 352 zArGga, 159, 252, 367, 404. 485, 488, 492, 496 zAstrIya:, 351 zikhA, 315 zivam, 225 zivaH, 489, 490 zivavaktraH, 400 zivastutiH 29 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH 589 zIghratapaH, 24 zokArta:, 356 zItodakAH, 428 zramajayaH, 468 zItodake, 488 zramavahanI, 463 zIrSaH, 89 zravaNotsavadaH, 458 zIrSakam , 31, 33, 38, 39, 41, zrAvakatvam , 357 43, 46, 48, 49, 50, 51 53, zrIkaraNAgraNI:, 339, 360, 428 55, 56, 55, 58, 61, 64, zrIkaraNezvaraH, 296 65, 98, 101, 103, 105, zrIkIrtiH, 134, 137 106, 127, 128 zrInandanaH, 137, 155. zIrSam, 88, 102, 127 zrIniHzaGkaH, 284 zukratuNDAsya, 404 zrIparNI, 495 zukavaktraH , 239, 243, 245 zrImatsoDhalanandanaH, 240 zuktiH, 495 zrImAn , 270 zuktikA, 230, 389 zrIyajJapuravaryaH, 393 zuktijA, 389 zrIyanapurasUriH, 421 zuddham , 497 zrIrazaH, 136, 143 zuddhA, 421 zrIrAgasya, 386 zuddhakUTakhaNDa:, 43. zrIzAjadevaH, 229, 339 zuddhakUTAdi, 444, 446 zrIzAI , 138, 235, 309, 344, zuddhakUTAdiH, 442 351,482, 488 zuddhanaTTAyAH, 376 zrIzAhmisUriNA, 350, 352 zuddhavarAvyAm , 376 zrIzrIkaraNanAthaH, 412 zuddhasAlagaH, 467 zrutiH, 317, 353 zuddhiH, 395, 401 zrutijAtivit , 317 zuNkam , 231 zrutinidhiH, 322, 350 zuSkavAdyam , 265 zrutivINA, 229 zuSkavAdyAni, 265 zreSThaH, 417 rAGgam , 230, 390 zlakSNaH, 233, 234, 282, 319, zRGgajA, 388 bhyAre, 356 zlakSNam , 286, 390, 494 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 lakSNA, 236, 286, 493 zlatham, 392 zliSTa:, 285, 450 zleSaNam 291 zleSmalA, 486 Sa SaTkalaH, 10, 130 kalam 272 SaTkalamukhI, 121 saMgItaratnAkaraH SaTtAlaH, 137, 156 SaTpitAputrakaH, 11, 12, 20 SaDjaH, 284, 306, 308, 312, 323, 324, 326, 365, 366, 369, 381 sa saMkhyA saMtatiH, 168, 172, 177 khoTanA, 265, 276 saMgatA, 115, 117, 118, 119, SaDje, 371, 375, 379 SaDjagrAmaH, 279 SaDjata:, 296 SaDjAdi:, 300 SaDjAdaya:, 323 saMbandha:, 132 SaDvastu, 58, 63, 64, 65 SaDvastukam 50, 53, 56 saMbhramaH, 231 SaNmukhaH, 321, 332, 342, 346, saMbhrAnta:, 398, 403 347 saMbhAvitA, 262 SaNmukhasya, 353 saMyoga:, 395 saMyogameha:, 160, 191, 203 saMskRti:, 132 saMkhyA, 160, 66, 204, 208 saMkhyAniyama:, 35, 36 121, 122 saMghAtaja:, 251, 252, 253, 256 saMcAraH, 397 saMcAravikhalI, 397, 401 saMda:, 358 saMdhi:, 88, 89 saMghitaH, 239, 240 saMnipAta:, 4, 5, 20, 75, 87, 112, 166, 110 saMniviSTA, 238 saMnyAsa:, 32, 68 saMpakkeSTAkaH, 12, 12, 20, 277 saMpakkeSTAkatAlavat, 277 saMpiSTa:, 92 saMpiSTakaH, 277 saMpiSTakakala:, 276 saMpiSTakam, 88, 89, 93, 14, 127 saMlekha:, 239, 240 saMvAdI, 35, 68, 251, 275 saMspRzya, 380 saMharaNam 57, 70, 78, 83, 85, 87 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnAmanukramaH 591 saMhAraH, 111 sakalam , 246 samastoddiSTavat , 213 samA, 26, 262, 282, 286, 450, samAkRti, 399 samAdiprahaveditA, 427 samAn, 467 samApanam , 68 samudAya:, 420, 453 sarala:, 233, 319 saralam, 138 sarasvatI, 237 sarasvatIkaNThAbharaNaH, 137, 159 sarikA, 495 sariMgamAdayaH, 336 sarI, 397, 401 sarpAkRtiH, 495 sarpiNI, 6 sarvadevamayI, 237 sarvagutAntAH, 182 sarvadvatAvadhiH, 16 // sarvaprastAravata, 206 sarvamaGgalA, 237 saviratI, 356 sazabda:, 4,6 sAmagAne, 132 sAmAzAni, 130, 131 sAmAni, 25 sAmokkam, 132 sAmodbhavam, 138 sAmudraH, 34 sAram , 234 sAraNA, 238, 241, 242, 247, 317, 359 sArasaH, 137, 157 sArikA, 237, 285, 286, 285, 289, 290, 293, 294 sArikAH, 282, 291 sArI, 287, 292 sArthakaH, 280 sArdhamAtraH, 166 sArdhatrivastu, 82 sAlaga:, 429, 467, 313 sAlagagauDaH, 384 sAlaganaTTA, 379 sAlaganaTAyA:, 380 sAvadhAnatA, 357 sAvadhAnamanAH, 318 sikthaH, 391 siMhaH, 137, 157 siMhanandanaH, 136 siMhanAdaH, 136, 146 siMhalIlaH, 136, 142 siMhavikramaH, 136, 142 siMhavikramaH, 136, 142 siMhavikrIDitaH, 136, 145 sIvanam,455 sukumArAkSaraH, 441 sughaTitam , 390 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH sudhAMzuH, 237 saukumAryam , 279 sudhIH, 315, 316, 400 skande, 158 sunandA, 115, ,115, 118, 119, skandadevataH, 393 122, 123 skandhaH, 416, 474, 476 sapakkaH, 235, 472 skandhapaTTikA, 470 sumukhI, 115, 117, 118, 119, skandhasaJcaH, 414 123 skandhAvajam , 470 subharam , 497 skhalitaH, 239, 242, 245, 358, surAgatA, 359 402 surekhaH,465 stokaH, 273, 350 surekhatvam , 465 stokavaktraH, 472 suvRttaH, 233, 282 stomaH, 130, 132 suvRttA, 237 stomabhaGgI, 131 suzArIra:, 318 stobhAkSaraH, 129 muSiram , 227, 228, 230, 232, stobhAkSarANi, 131 233, 319, 345, 387, 389 sthApanam , 460, 461 susthAnam , 360 sthAyitAm , 373 susthAnatvam , 359 sthAyinaH, 375, 377 sUkSmaH , 247 sthAyinam , 287, 296, 297, 300, sUkSmA, 282 302, 304, 305, 306, 308, sUrayaH, 253, 338, 395, 429 311, 313, 362, 367, 372, sUriNA, 287, 474 376, 379, 380, 385, 386 sUribhiH, 213, 265, 439 sthAyini, 368, 369, 371, 378, sUrizAGgiNA, 217, 357, 366, 426 sUrisamAzritam , 130 sthAyI, 303, 307, 309, 310, sellukA, 230, 481 311, 312 soDhalanandanaH, 259 sthitaH, 75, 76 soDhalasUnunA, 137, 230, 344, 345, sthitam , 70, 1 355, 411,491, 497 sthitapravRttaH, 81 soDhalAtmajaH, 496 sthitapravRttam , 79 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitapravRttahIna, 73 sthirazaH, 286 sthirAsanaparigrahaH, 318 sthirIbhUya, 380 sthUlahasta:, 399, 406 snAnagarvaH, 428 snAyu, 476, 488 snAyumayI, 236, 287 snigdhaH, 356, 490, 499 snigdham, 390 snigdhatA, 357 snigdhAH, 277 vizeSa padAnAmanukramaH sphuTaprahAra:, 497 sphuraNa:, 401 sphuraNaka:, 244, 397 sphurita: 239, 241, 244, 245 sphuritam, 372, 375, 382 sphuritau, 373 sphurI, 401 sphUrti:, 457 srotogatA, 262, 451, 317, 356 svarabhaGgaH, 351 svaravINA, 229 svavyaktiH, 287 75 svaravyaJjikA, 251 svarasaMbhUtiH, 314 svarasiddhiH, 308, 341 svarahetava:, 356 svarasthAnAni, 296 svarga:, 237 svastikaH, 397, 399, 408, 431 svasthAnam, 296, 362, 363, 364, 365, 366, 367, 368, 369, 370, 371, 372, 373, 374, 375, 376, 377, 378, 380, 381, 382, 383, 384, 385, 386 svasthAnaprakriyA, 369 strAtI 231 svedahIna, 499 593 ha haMsaH, 137, 157 haMsanAda:, 136, 146 haMsalIka:, 136, 143 hakAraH, 129 svara:, 129, 296, 297, 305, 309 svarA:, 284, 292, 300 haram 225 svarAna, 296, 304, 306, 307, harapriya:, 244, 351 308, 310 hastaH, 233 svara sphuraNaH, 402 svarasphuraNakaH, 397 hastapATa:, 403, 413 hastapATAH 396, 398, 399, 401, 402, 403 hastapATaiH, 426 varNavatI, 387 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 saMgItaranAkaraH hiMkAraH, 132 hRdayasphUrtiH, 231 hInaH, 233 hemAdi, 392 huDukkA, 240, 233, 399, 416, hoDukkikaH, 417 418, 419, 470, 473, 475, hasvam , 138 hAdaH, 252, 257, 271 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ERRATA Page 15 Correct Reading tAzatAza tAladhArI mArgatAla lakSaNam saMnyAsAMze tavayoH . : bh 4: s m h m bh s , vaihAyasam 113 132 aparAntake AsAritAni saMbandhaH RcyUDham gajalIlo haMsalIlo varNabhinanibhinnakA varNaruyazraH kollATa: karaNa: 154 " m m s h h h , s viMzatyuttarazataM yogaH 194 nabho'nvitAH 215 . m m m h patitaH pareNa dviradharo'pyadharAt repho'nu caturdhA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH . . Page 285 287 324 329 Correct Reading vakSosthi meDhakopari udyanti udayaM prApnuvanti vaMzavyavasthA . na tatra vaMza 356 358 kRza: kampitaH . . rukSa: sa kampitaH prakriyaiSeva cindhamarAmakrI: 38. 288 praha .. ityutphula: mANikavalI hastapATA: ..... 423 viparyAsAt ekaviMzati tADanAt AjAteyaH praharaNAni vitAla: vRddhasya 428 .. 488 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute