Book Title: Anekarth Sangraha Satik Part 02
Author(s): Hemchandracharya, Mahendrasuri, Jinendravijay
Publisher: Harshpushpamrut Jain Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002280/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gii khuc kaacc u jbaaje kaaj ? gulaa hl : : || jibh htt ttri naa hy' ? tijnykh bdd' gu. . #ii dbaarsth hy'e smuh: ddaalaai gr'ii milH pry' bhtr li krli et shuru / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharSapuSpAva jaina granthamAlA pratyAH -91 zrI mahAvIsajanendrAya namaH / pU. A. zrIvijasAstasariyo namaH / anekArtha-saGgrahaH kairavAkarakaumudITIkAlakRtaH (dvitIyo vibhAgaH) ja granthakAraH kumArapAlanRpapratibodhaka-paJcAGgavyAkaraNAdivipula sAhitya sarjaka-kalikAlasarvajJapUjyAcAryadeva zrImadhemacandrasUrIzvaraH TIkAkAraH kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrAcArya-paTTadhara-vidvanmUrdhanya pUjyAcAryadeva zrImanmahendra sUrIzvaraH saMzodhaka : saMpAdaka ca tapomUrti-pUjyAcAryadeva zrImakjiyakarpUrasUrIzvara-paTTAlaGkAra ____ hAlAradezoddhAraka-kaviratnapUjyAcAryadeva zrImadvijayAmRtasUrIzvara vineya panyAsa-zrI jinendrvijy-mnnikrH| Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzikA :- zrI harSapuSpAmRta jaina granthamAlA lAkhAbAvala-zAMtipurI (hAlAra) (gujarAta) prathamAvRti pratayaH 2000 vIrasamvat 2507 vikramasamvat 2037 sana 1980 prAptisthAna : (1) - mahetA maganalAla catrabhuja zAkamArakeTa sAme nizAla phalI jAmanagara (2) . sarasvatI pustaka bhaMDAra 'hAthIkhAnA ratanapola amadAvAda (3) somacaMda DI. sAha, jIvananivAsa sAme pAlItANA (4) sevantIlAla vI. jaina 20 mahAjana galI muMbai-2 19 phArma pramANagranthasya kIracaMda jagajIvana zeTha prinTalenDa-vaDhavANa zahera anyatparipUrNagranthasya rAmAnanda priTiMga presa amadAvAda Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanA be bela amArI zrI harSapuSyAmRta jaina graMthamAlA taraphathI zrutajJAnanI bhakti rUpe je sAhitya prakAzana thaI rahela che temAM A zrI anekArtha saMgraha saTIka bhAga 2 je pragaTa karIne ame AnaMdita banIe chIe, A granthane pahele bhAga saM. 2028mAM pragaTa thayA hatA ane tyAra pachI chapAvavAnI aneka muzkelIone kAraNe A bIjo bhAga atyAre pragaTa thAya che. pUjyapAda kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasurIzvarajI mahArAjA jaina zAsananA mahAna prabhAvaka puruSa hatA. temaNe jaina dharmanI mahAna prabhAvanA karavA Adi sAthe sAhitya paNa vipula pramANamAM racyuM che, zrI anekArtha saMgraha e paNa teozrIne racela sAhityamAM mahAna kRti che. A mahAna graMtha upara teozrIjInA ja vidvAna paTTadhara ratna pUjya zrI mahendra sUrIzvarajI mahArAje keravAkara kaumudI nAmanI TIkA racI che. je A granthamAM pragaTa thAya che. A mULa grantha pUrve pragaTa thayela paNa TIkA pragaTa thayela nahi. A mahA mUlyavAna grantha TIkA sahita pragaTa thAya te bahu upayogI thAya te mATe sva. hAlAradezadvAraka pUjya AcArya deva zrI vijayaamRtasUrIzvarajI mahArAjA tathA sva. pUjya munirAja zrI pArvavijyajI mahArAje saM. 2007 mAM hastaprata uparathI lakhAvela. paraMtu anyonya saMgane kAraNe pragaTa thaI zakela nahi. svargastha baMne pU e A graMtha saMzAdhana karIne pragaTa thAya te mATe pUjya paMnyAsazrI jinendravijayajI gaNivara (te vakhate munizrI)ne mArgadarzana ane preraNA ApI gayelA. pUjya panyAsazrI jinendravijayajI gaNivare saM. 2023 jAmanagara pleTa cAturmAsa daramyAna A granthanuM saMzodhana zarU karyuM ane jAmanagara ploTa AdinA. prAthamika sahakArathI mudraNa cAlu thayela paraMtu presanI agavaDatA Adine kAraNe pahelo bhAga saM. 2028 mAM pragaTa thayele ane A bIjo bhAga paNa presanI agavaDatAne kAraNe saM. 2007mAM pragaTa thAya che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDhavANa, pIMDavADA, bAvara ane amadAvAda ema aneka jagyAe A kArya mATe meTara ane kAgaLa pheravavA paDyA che ane chevaTe A grantha pragaTa thatAM eka mahAna kArya A graMthamAlA dvArA pUrNa thAya che. A granyanA saMzodhana tathA saMpAdanamAM pUjya panyA zrI jinendra zivajayajI maMNivara sarva pUjya gurudeva AcArya devazI vijaya amRgsurIzvarajI mahArAjanI kRpAthI teozrInI bhAvanA mujaba khUba khaMta rAkhIne samayane bhoga ApI saMzodhana karyuM che. - uparAMta pUjya paMnyAsajI mahArAje A anekArtha saMgraha mULanuM bhASAMtara paNa mahAparizrama laIne taiyAra karyuM che ane te bhAvimAM pragaTe karavAnI amArI abhilASA che. A granthanA prakAzanamAM pUjyapAda AcArya devAdi pUjya munirAjone. sadupadezathI judA judA saMghe tathA bhAvie udAratAthI rakama ApIne tathA grAhaka banIne je sahakAra Ape che te mATe pUjya preraka munirAje tathA tAene khUba AbhAra mAnIe chIe. temanI nAmAvalI A graMthamAM anyatra ApelI che. sahakAra maLavAthI A granthanI 1lA bhAganI nakale bhaMDAro tathA pU. sAdhu sAdhvIjI mahArAjane sArA pramANamAM bheTa mokalI hatI. te ja rIte bIja bhAganI nakale paNa maLela sahakAra mujaba pU. sAdhu sAdhvIjI mahArAje tathA jJAna bhaMDArane bheTa mokalI ApavAnuM rAkhyuM che. A granthanA mudraNa mATe zrI kIracaMdabhAI jagajIvanabhAI zeThe prinTalenDa mudraNAlaya) tathA jJAnodaya presa (pIMDavADA) tathA rAmAnaMda presa (amadAvAda)nA mAlikoe je mudraNa karI ApyuM che te mATe tathA amadAvAda vALA bhAI bAbulAla halacade thoDA pharmA khaMtathI chapAvI Apela tathA chelle sarasavatI pustaka bhaMDAra amadAvAdavALA bhAIzrI azvinabhAIe khaMta rAkhIne A kArya pUrNa karavamAM sahakAra Ape che te mATe teone AbhAra mAnIe chIe. AvA adragaTa sAhityane pragaTa karavAnI taka amArI granthamAlAne prApta thaI te mATe AnaMda vyakta karIe chIe. mahetA maganalAla catrabhuja Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA jJAnanI upAsanA : mAnava jIvana pAmyA pachI AtmAnuM lakSa dharmanI uttama ArAdhanA karI janma maraNathI mukti meLavavAnuM hovuM joIe. e lakSavALA AtmAo ja dharmanuM jJAna meLavavAnI tamannA jAge ane te jJAna meLavIne dharmanA Adarzone jIvanamAM apanAvavA udyamazIla bane. zrutajJAne pAsanA mATe dharma granthone abhyAsa gurunI AjJA mujaba karavo joIe. zrI mahAvIra paramAtmAe zrI gautamasvAmI Adi gaNadharanI tripadI ApI ane temaNe te tripadI pAmI dvAdazAMgInI racanA karI. temA 11 aMga prAkRta ardhamAgadha bhASAmAM racAyA ane caudapUrva svarUpa bAramuM aMga saMskRtamAM racAyuM. A Agamo upara niryukti, bhASya, cUrNi, TIkAonI racanAo thaI ane e rIte Agama paMcAMgInI upAsanA zivasukhanA athI munimahArAje kare che. adhyAtma zAstro prAkRta ane saMskRta bhASAmAM guMthAelA che. te samajavA Adi mATe hitAvI AtmAe te bhASAonuM adhyayana kare che, ethI bhASAnuM adhyayana paNa temane mATe adhyAtma svarUpe pariName che. AtmahitanI bhAvanA vinAnuM mAtra bhASAnuM jJAna te adhyAtma na gaNAya. bhASAnA jJAna dvArA tatvanA rahasya pAmIne pUrvanA mahApuruSoe vividha kakSAnA jIvone upayogI navanavAM dharmazAstro rayAM che. saMskRta bhASA bIjI bhASAonI mAtA gaNAya che. e bhASA sudaDha, alpazabda ane mahAarthanI dyotaka che. saMskRta bhASAmAM Arya dharmonA meTA bhAganA zAstro lakhAelAM che. Ama dharmazAstrone AdhArane kAraNe saMskRta bhASA bhAratamAM dharmabhASA prAyaH gaNAya che. saMskRta bhASAmAM pUjya hemacandra sUrIzvarajI ma.nuM bhavya pradAna : jaina munio prAkRta ane saMskRta bhASAmAM labdhalakSya hoya che. ane temanuM jIvana te dvArA dharmazAstranA rahasyonI prApti, tenI ArAdhanA ane adhyAtma prApti kare che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 kalikAla sarvajJa pUjya AcArya deva zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAjA vikramanA bAramAM saikAmAM thayela mahAna prabhAvaka puruSa hatA. teo jainadharmanA zAstrA, vyAkaraNa, sAhitya, nyAya Adi zAstrAnA prakAMDa vidvAna hatA. temanI pratibhAtho gurjarezvara zrI siddharAja jayasiMhe vyAkaraNa banAvavAnI temane vinaMti karI ane pUjya AcAya devazrIe zrI siddhahema mahAvyAkaraNanI racanA karI te ane vyAkaraNa kAvya, kASa, liMgAnuM zAsana, chandAnuzAsana vi. vyAkaraNanA aMgA vaDe saMskRta sAhityane sarvAMga suMdara banAvyuM, pUjya hemacaMdrasurIzvarajI mahArAjanA janma vi. saM. 1145 kArataka suda 15, AcAya pada vi. saM. 1166 vaizAkha suda-3 ane svargArAhaNu vi. saM. 1229mAM thayela. zrI siddhahema zabdAnuzAsana vi. saM. 1193mAM zarU karela ane tyArabAda kAvya kASA vigere racelA che. siddhahemamAM saMskRta prAkRta baMne vyAkaraNa racyAM che. mahArAjA siddharAjane te bahumAnya hatA ane mahArAja kumArapAlanA pratibAdhana karanArA teo guru hatA. siddharAja jayasiMhanA janma 1143 ane mRtyu 1199mAM thayela. kumArapAla mahArAjAneA janma 1149 ane mRtyu 1229mAM thayela. vipula sAhitya sarjana teozrIe saMskRta bhASAmAM vipula zreSTha sAhitya sarjyo che. temanI A kRtioneA anubhava karanArA temane mAnavA prerAya che. racIne eka bhavya yuga vI aMzathI prabhAvita temaSNe racela granthAmAM nIce mujaba granthA prasiddhimAM che : (1) yAgazAstra saTIka (zlAka 12570) (2) triSaSTi zalAkA puruSa caritra (32000) (3) pariziSTa 5 (3500) (4) drAzraya kAvya saMskRta (2828) (5) dvacAzraya kAvya prAkRta (1500) (6) abhidhAna citAmaNi zabdASa saTIka (10000) (7) OMSa nAmamAlA (274) (8) anekAsaMgraha (1828) (9) dezI nAmamAlA (mU. 783 TIkA 3500)(10)pramANumImAMsA saTIka apUrNa (2500) (11) siddhahemazabdAnuzAsana laghuvRtti (6000) (12) siddhahema. bRhravRtti (18000)(13) siddhahema nyAsa prAkRtavyAkaraNAdi vivaraNa sAthe (84000) (14) prAkRta vyAkaraNa chaMdavRtti (2200 (15) uDDAdi vivaraNu sahita (3250) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) vItarAga tetra (188) (17) liMgAnuzAsana saTIka (3684) (18) hema dhAtupArAyaNa vivaraNa (dhAtupATha) (pa600) (19) chaghenuzAsana chandracUDAmaNi vRtti sAthe (3000) (20) nighaMTumeSa (36) (ra1) anyaga vyavaracheda dvAciMzikA (32) (22) aga vyavaracheda kAtrizikA (33) (23) kAvyAnuzAsana alaMkAra cUDAmaNi laghuvRtti-viveka bahadavRtti (6000) (24) mahAdeva stotra (44) pUjya AcArya devazrInI racanAo gaNAya che tema chatAM saMdigdha che tevI kRtio che. hIrAlAla kApaDIAe nIce mujaba jaNAvI che. (1) ahaMnAma samuracaya (2) ahaMnIti (3) caMdralekhA vijyaprakaraNa (4) dvijavadana capeTA (vedAMkuza) (5) nAbheyanemi dvisaMdhAna kAvya (6) nyAya balobala sUtra (7) tenI bahadavRtti (8) bAlabhASA vyAkaraNa vRtti. pUjya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA lakhelA granthonA ullekha maLe che paNa te grantho maLatA nathI tenI yAdI paNa che. hIrAlAla kApaDIAe nIce mujaba jaNAvI cheH (1) anekArtha zeSa (2) dvAnnizaH kAtrizikA (3) nighaMTu (4) pramANamImAMsA bAkI bhAga (5) pramANa mImAMsAnI bAkI bRhadravRtti. (6) aSTama adhyAya laghuti (7) siddhahema banyAsa bAkI bhAga (8) vAdAnuzAsana (8) zeSa saMgraha nAmamAlA (10) zeSasaMgraha nAmamAlA sArodvAra (11) saptasaMdhAna mahAkAvya, prabhAvaka caritramAM paNa ghaNI kRtio maLatI nathI tema jaNAvela che. prabaMdha ciMtAmaNimAM temaNe traNa karoDa leka rayAnuM jaNAvyuM che. khaMbhAta, jesalamera, pATaNanA tAlapatranA bhaMDAromAMthI prabhAvaka caritramAM batAvelI kRtio sivAyanI navIkRtio upalabdha thaI nathI. zrI kumArapALa mahArAjAe alabhya tAlapatra meLavIne teonI kRtio lakhAvela che te tAlapatrIya prate paNa upalabdha thatI nathI. teozrIe AvuM mahAna sAhitya sarjana karIne kalikAlasarvajJa birudane yathArtha banAvyuM che. teozrIne A bhavya sarjana mATe kaTikiTi namaskAra ho. anekArtha saMgraha : temaNe kaMDArelA A sAhitya saMgamamAM nIce mujaba cha zabdaSei upalabdha che. (1) abhidhAna ciMtAmaNi saTIka (2) zeSa nAmamAlA (3) anekArtha saMgraha () dezI nAmamAlA (5) nighaMTu zeSa (6) liMgAnuzAsana. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A badhA zabda ke prakaTa thaI cUkyA che. enekArtha saMgraha sane 1888mAM jarmane De. pro. thiyeDora jAcArIe saMpAdana karI pragaTa karela paraMtu te pustaka prAyaH epUrNa ane ghaNI jagyAe apUrNa ane azuddha pAThavALuM che. sane 1896mAM zrI nirNayasAgara presa-muMbaI taraphathI paMDitavaryazrI zivadattA ane paM. kAzInAtha pAMDuraMga paraba dvArA saMpAdana karAvIne pragaTa karavAmAM Avela che. vi. saM. 1985 sane 1929mAM cokhA saMskRta sirIjha (banArasa) taraphathI paM. zrI janArdana tArAdatti ane paM. zrI dhanAnaMda pAMDeya dvArA saMpAdana karAvIne pragaTa thayela che. temaNe rasathI saMzodhana karyuM che. paraMtu pUrNa prata na maLavAthI temaja jarmananuM saMpAdita pustaka temane maLyuM paNa te azuddha hovAthI kAryomAM ghaNI pratikULatA rahI ane bIjA keza meLavI tenA pATho meLavIne saMpAdana karyuM che. jethI asala anekArtha saMgraha ane TIkAthI samarthana pAmatA ke karatAM temAM ghaNA leke pheraphAravALA che. namunA mATe tevA keTalAka leke A granthanI TIppaNImAM batAvyA che. temanI pAse prakAzita nirNaya sAgaranuM prakAzana upalabdha thayuM nathI. Ama ghaNI mahenata chatAM kAmamAM khAmI rahI gaI che. A baMne vidvAnoe vizvaprakAza, medinI, trikAMDazeSa), zAzvata, maMkha, vaijayatI, hArAvalI vigere zabda cheSanuM saMpAdana kareluM che. A prakAzamAM anekArtha mUlamAtra chapAyela che. jarmana pustakamAM kyAMka TIppaNIo che. bAkI keIe anekArtha saMgrahanI TIkA chapAvI nathI. anekArtha saMgrahanI A karavAkara kaumudI TIkA pragaTa thAya che tenI nakala pATaNa, khaMbhAta, amadAvAda ane amArA hastalikhita granthonA saMgrahanI pratomAMthI karAvela che tenuM saMzodhana karatI vakhate mULa temaja TIkAnA pAThenI khUba kALajI rAkhavAmAM AvI che. mULa leke TIkA dvArA samarthana pAmyA te rIte rAkhyA che jethI pUrvanI kAI paNa prata ke pustaka karatAM A anekArtha saMgrahanA ke vadhu spaSTa ane pramANabhUta che. TIkAnA samarthita pATha sivAyanA pATha mudrita mUla AdimAMthI prApta thayA te TIpaNImo ApyA che. khaMbhAtanA zrI jJAnavimala sUra jene Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna bhaMDAranI mULa prata uparathI mULa kSekanI prasakepI paNa amArI pAse che je upagamAM lIdhI che. A haimI anekArtha saMgraha bIjA ke karatAM viziSTa che. jemAM zabda vadhu che ane atyAre anupalabdha evA keSone paNa temAM AdhAra lIdhA che tema TIkAmAM ApelA pramANethI jANI zakAya che. A granthanI racanA traNa kramathI che: (1) eka svara Adi kramathI kAMDa che. (2) dareka kAMDamAM kAnta Adi kramathI zabda krama che (3) e kAnta Adi zabda kamamAM akAra AdinA kramathI zabda Apela che tethI A keSamAMthI zabda (1) kAMDa (2) aMta (3) Adi-ema traNa mathI jovAmAM Ave te tarata zabda prApta thaze. granthanI aMte zabdama Apela che temAM eja kumathI zabdane anukrama Apela che. keravAkarakaumudI TIkA : A granthakAra pUjya zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAjanA paTTadhara pUjya AcArya zrI mahendrasUrIzvarajI mahArAjAe A anekArtha saMgrahanI TIkA racI che. jenuM nAma kairavAkarakaumudI Apela che. gurubhaktithI temaNe A TIkA granthartA pitAnA gurudeva pUjyazrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAne nAme sthApI che. TIkA 14000 leka pramANa vistRta che. TIkAnI racanA jotAM TIkAkAra maharSi samartha vidvAna che. TIkAnI racanA mATe temaNe ra-3 zlokamAM te kAlanA koSonI yAdI paNa jaNAvI che jemAM vizvaprakAza, zAzvata, rasa, amarasiMha, maMkha, hunna, vyADi, dhanapAla, bhAguri, vAcaspati, yAdava, dhanvantari Adi kevo joyA che temaja bIjA seMkaDo grantha dharA TIkAmAM daSTAMte mUkIne TIkAne sudaDha banAvI che. A brahaddaTIkA sivAya anekArtha saMgrahanI avari paNa che jenI prAcIna paDimAtrAnI paMcapATI prati amArI pAse che. TakAnA viziSTatAH TIkAmAM zabdanA liMganI vyavasthA mATe pratyaya vaDe jANI levA jaNAvyuM che ane vizeSa hoya tyAM khulAsA karela che. vaLI dareka zabda mATe temaNe cAra cAra vAtanI apekSA jaNAvI che: (1) zabdanI vyutpatti (2) liMga nirNaya (3) viSama arthanuM prakaTIkaraNa (4) te te zabdanA upayoganA vAkya prayoga-daSTAMta. mULa lekamAM zabdanA anya arthe jyAM kahyA nathI tyAM - zabda vaDe enya Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keSakAre AdinA AdhAre navA navA arthe jaNAvyA che. temaja anekArtha saMgraha karatAM bIjA granthAmAM kaMI liMga butpitti Adi pheraphAra hoya agara tevA daSTa hoya te te paNa te te grantha ke granthakAronA ullekha sAthe jaNAvyuM che. AvA ullekho - nIce mujaba grantha ke granthakAra AdinA che :- paMkha, gauDa vijayantI, vyADi, ajaya, zAzvata, kAtya, vAtsyAyana, zruti, vAcaspati, maya, kauTilya, manu, amarakeSa, bharata, vallabhI TIkA vigere. TIkAmA nirdeza karAelA koSomAM dhanavaMtari, vyADi, ane dhanapAla ke naSTa thayA che tema temasamIkSAmAM jaNAvyuM che jyAre caukhambA prakAzanamAM vyADinA keSinI zodha karIe chIe tema jaNAvyuM che. saMzAdhana saMpAdana : A granthanuM lakhANa pUjya parama upakArI gurudeva AcAryadeva zrI vijaya amRtasUrIzvarajI mahArAja tathA pU. munirAjazrI pArzvavijyajI mahArAje rAjasthAnamAM 1996mAM prAya: zarU karAvela ane saM. 2003mAM purUM thaela. pU. gurudeva Adi A graMtha pragaTa thAya te mATe preraNA karatA ane saM. 2009mAM jAmanagara pleTa zAMtibhavanamAM cAtumasa teozrIe karela te vakhate zreSTiveryazrI premacaMda vrajapAlabhAI sAthe A grantha pragaTa karavA vAtacIta thaela-te vakhate huM sAme zrI hAlArI vizA osavALa jaina borDigamAM bhaNato ane pUjyazrI pAse Avate temaNe A granthanI mahattA samajAvI hatI, paraMtu te vakhate prakAzita thaI zakayuM nahi, paraMtu 2024mAM ame jAmanagara pleTamAM cAturmAsa karyuM tyAre zrI hAlArI vizA osavALa tapagaccha upAzraya ane dharma sthAnaka TrasTanA prAthamika sahakArathI mudraNa karAvavAnuM cAlu thayuM. deDheka varSamAM AkhA granthanuM saMzodhana karIne taiyAra karyo. saM. 2028mAM be kAMDa sudhIne pahele bhAga pragaTa thayo ane A 2037mAM bIjo bhAga pragaTa thAya che. granthanA mULa zlokAne pAThAMtaro TIppaNImAM ane TIkAnA pAThAMtare tyAM ja TIkAmAM ApyA che. TIkAmAM nirdeza karela siddhahema tathA uNadinA sUtronA aMka meLavIne te sUtranI joDe kausamAM ApyA che. mULa lekanA pATho punaH TIkAmAM paNa ApyA che tethI TIkA vAMcanArane kayA zabdanI vyutpatti Adi cAle che vi. khyAla tarata Ave. TIkAkAra maharSie TIkAmAM Apela daSTAMtanA mULa grantha zodhIne tyAM te te granthane nAma nirdeza karavAnI bhAvanA hatI ane prayatna paNa karyo paraMtu Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAkAra maharSinA vizALa agAdha jJAnanI daSTie meLavelA badhA daSTAMtanA mULa grantha seMkaDo grantho jotAM paNa maLavA kaThIna hatA jethI e kArya mulatvI rAkhyuM. thaDI nedha karI che paNa te paNa vacce vacce apUrNa hovAthI A prakAzanamAM mUkI nathI. prathama ja prakAzana pAmatA A saTIka granthamAM ghaNI kSatio rahI gaI che te vibudhajana kSantavya gaNune A kAryane vadhAvI leze evI AzA che. ane bhaviSyamAM vadhu saMzodhana adhyayanamAM upayogI thAya te rIte A dizAmAM AgaLa. vadhaze evI abhilASA che. - anekArtha saMgraha mULanuM bhASAMtara muMbaImAM saM. 2030-31mAM karyuM che. ane te paNa mudraNa thAya te mATe bhUmikA racAI che. jethI mULa loko kaMThastha. karanAra mATe tathA saraLatAthI tene upayoga thAya te mATe AdaraNIya banaze. A granthanA prakAzanamAM mArA parama upakArI gurudeva AcAryadeva zrImad vijayaamRtasUrIzvarajI mahArAjA tathA pUjyapAda munirAjazrI pArzvavijayajI mahArAjane sau prathama upakAra che ane A prakAzana prathama prakAzita thAya che te. teozrIne ja AbhArI che. A granthanA mahAna kArya mATe je je pUjya AcArya devAdi munirAjee preraNA ApI che tathA je je saMghe e jJAnakhAtAthI tathA bhAvikee bhaktithI. rakama ApI che te sarvanI lAgaNI anumodana karuM chuM. granthanA 17 pharamA kIracaMdabhAI zeThavaDhavANa zaheravALAe, eka phArmazAne dayA presa pIMDavADA ane bAkInA phArma rAmAnaMda presa amadAvAdamAM zrI bAbulAla. hAlacaMdabhAI tathA zrI sarasvatI pustaka bhaMDAravALA zrI azvinabhAInI khAsa kALajIthI chapAyA che. temaNe A kAryamAM rAkhela kALajI mATe noMdha lauM chuM. graMthakAra TIkAkAra : granthakAra pUjya kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe A grantha dvArA saMskRta bhASAne samRddha banAvI che. teozrIjInA jIvana aMge prabhAvaka caritra, prabaMdha ciMtAmaNi, kumArapALa caritra vigere granthamAM sArI sAmagrI che temaja De. bullara nibaMdha, zrI pITarsana riperTa, hemasamIkSA, zrI hemacandrAcArya vigere pustake paNa pragaTa thayelA che. meM pUjya zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnuM jIvana caritra citramaya banAvavA ATasTa pAse citra AlekhAvyA che paraMtu Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare pUrNa rauyAra nathI tema ahIM mukatAM daLa vadhI jAya tethI mukela nathI paraMtu bhaviSyamAM svataMtra prakAzana pragaTa karAya tevI dhAraNA che. TIkAkAra maharSizrI mahendrasUrIzvarajI mahArAjA pUjya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA chaThThA ziSyaratna che. granthakAranA mukhya ziSyamAM pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajI ma., pU. zrI guNacaMdrasUrIzvarajI mahArAja, pU. zrI. yazazcaMdrasurIzvarajI ma, pU. zrI bAlacaMdrasUrIzvarajI mahArAja, pU. zrI udayacaMdrasUrIzvarajI mahArAja, pUjyazrI mahendrasUrIzvarajI mahArAja mukhya che. kumAravihAranI prazastimAM vardhabhAna gaNi nAmanA sAtamAM mukhya ziSya paNa jaNAvAyA che. granthakAra zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA jagaprasiddha mahAna puruSa hatA te sAthe TIkAkAra pUjya zrI mahendrasUrIzvarajI mahArAja paNa mahAna vidvAna, parama gurubhakta ane samartha AcAryapravara hatA. A mahAna sarjana dvArA teozrIe vizva upara mahAna upakAra karyo che teozrIne kaTikaTi namaskAra karI dhanya banuM chuM. Aje ATha varSa bAda teozrIne A amUlya grantharatnanuM saMzodhana tathA saMpAdana karavAne mane avasara prApta thayo te mATe dhanyatA anubhavuM chu. zrI hA. vI. e. tapagaraNa jaina upAzraya, 45 digvijaya pleTa jAmanagara vi.saM. 2037 kArataka suda-15 zanivAra tA. 22-11-80 paramapakArI gurudeva AcAryadeva zrImadavijayeamatasUrIzvara caraNa kiMkara paM. jinendra vijaya gaNI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgraha surIka bhUA. 1 tathA 2 mAM atyAra sudhI * maLela sAkSaranI zAyarI ta tA gAma sAvarakuMDalA jAmanagara. beDA. jAmanagara muMbaI rakama 501 zeTha dharmadAsa zAMtidAsanI peDhI pU. zrI jinendra vijayajI guNivaranA udezathI . . . 4001 zrI hAlArIvazA osavALa tapagaccha upAzraya ane dharmasthAnaka TrasTa pU. paM zrI jinena vijayajI gaNivaranA upadezathI. 3750 zrI zrutajJAna amIdhArA jJAnamaMdira pU.paM. zrI mANeka vijayajI gaNivaranA sadupadezathI 2250 zrI vizA zrImALI tapagaccha jaina saMdha jJAna khAtethI pU. paM. zrI jinendravijyajI gaNivaranA upadezathI zeTha motIzA lAlabAga jaina cerITIjha jJAnakhAtethI pU. A.zrI vijayajitamayAMkasurIzvarajI mahArAjanA sadupadezathI zrI munisuvratasvAmI .mU.jainasaMgha velANI esTeTa malADa pU. paM. zrI jinendra vijayajI gaNivaranA sadupadezathI.. 1500 zrI ve. mU. jaina saMgha (prahalAda pleTa) pU. paM. zrI jinendra vijayajI gaNivaranA sadupadezathI 1000 zrI. che. mU jaina saMgha pUpaM. zrI jinendravijayajI gaNivaranA sadupadezathI 501 zrI zAMtibhavana jaina upAzraya pU. paM. zrI rAjendra vijayajI gaNivaranA sadupadezathI eka sadmahastha pU, mu. zrI mRgAMka vijyajI mahArAjanA sadupadezathI. 501 zrI je. mU. jainasaMgha jJAna khAtethI pU. zrI mahendra prabhAzrIjI ma. nA upadezathI 375 zrI e. mU. jainasaMgha pUA. zrI devendra sAgara sUrIzvarajI mahArAjanA sadupadezathI. muMbaI rAjakoTa, navAgAma jAmanagara amadAvAda rAsaMgapura ribaMdara Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapIpaLA amadAvAda DabAsaMga, jesara alAu 301 zrI. che. mU. jaina saMgha pUA zrI vijayajayanA zekhara sUrIzvarajI mahArAjanA saduparAthI 301 zrAvikA bahena pU. sA.zrI caMdraprabhAzrIjI ma. nA. sadupadezathI. 285 zrI hA. vI. e. 2. mU. tapagaccha jainasaMdha 251 zrAvikA bahene pU.sA. zrI mRgendraprabhAzrIjI ma. nA sadupadezathI 161 zrI. pe. ma. jaina saMgha khAtethI 151 zrI jainasaMgha pU. sA. zrI anaMtaprabhAzrIjI ma. nA sadupadezathI - 105 zAha prabhAzaMkara suMdarajIbhAI tathA mAtuzrI amRta benanA zreyArthe temanA suputra taraphathI janasaMgha jJAnakhAtethI pU. sA. zrI mahendraprabhAzrIjI ma. nA. sadupadezathI 101 zrAvikA bahene pU. sA. zrI anaMtaprabhAzrIjI ma. tathA pU. sA. zrI suvarNaprabhAzrIjI ma. nA varasItapa nimi. DhImA rAjakeTa ** bhADalA pAlItANuM sahakAra mATe preraNAdAtA tathA dAtAone AbhAra mAnIe chIe. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdara samarpaNa parama ArAdhyapAda pU.pAda paM. zrI buddhivijyajI gaNivara (buTerAvaLa mA)ne ziSyaratna viThaTha pU. 5, zrI ANaMdavijyajI gaNivaranA ziSyaratna munisaradAra pU. munirAja zrI harSavijyajI dAdAnA ziSyaratna tapamati nispRhI ziromaNi pU. AcAryadeva zrImaddavijya kapUrasUrIzvarajI mahArAjAnA - paTTadhara hAlAradezaddhAraka kaviratna, parama upakArI prakRSTavaktA zAsanasaMrakSaka pUjayapAda AcAryadeva zrImad vijayaamRtasUrIzvarajI mahArAjAnA karakamalomAM teozrIjInA anaMta upakAranI smRtimAM A granya samarpaNa karI dhanya banuM chuM. gurudevakRpAkAMkSI jinendravijaya Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama kANDaH 1. trisvaraH tRtIyakANDaH catuHsvaraH caturthakANDaH 3. paJcasvaraH paJcamakANDaH 4. SaTsvaraH SaSThakANDaH 5. avyaya(pariziSTa)kANDaH saptamaH zabdakramaH 7. zuddhipatrakam M000 463 518 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4888 60 EN\ // atha tRtIyaH kANDaH // 85 66 8885 aNuko nipuNe'lpe cAzokau kaGkallivaJjulau / niH zokapAradau cA'pyazokA tu kaTurohiNI // 1 // abhIko nirbhaye kamre'pyanIkaM raNasainyayoH / alIkamapriye bhAle vitathe'nUkamanvaye // 2 // arham / atha tRtIyaM trisvarakANDamArabhyate / tatrAdauM kAntAH / aguko nipuNe'lpe ca / nipuNo'NuraNukaH / "tanuputrANuvRhatI" 7-3-23 / iti kaH / aNuprakAro vA " ko'NvAdeH " 7-2-76 / iti kaH / vAcyaliGgaH / dvayoryathA - paryANamazveSvaNukA vidanti / azokau kaMkellivaJjulau / niH zokapAradau cApi / na zavati azokaH / " bhINazali" ( uNAdi 21 ) iti kaH / nAsti zoko'syeti vA / niHzoke vAcyaliGgaH / kaGkallau niHzoke ca yathA - varasahakAra (varasahAyaH) karaJjakavIra ( vIranAmA taruH anyatra vIravalaH) taze'zokamadanapunnAgasarvadrumamayarAjan kathamasi na bibhitakaH kvApi / vaJjulo vetasaH pAradaH sUtaH / tatra klIbe ityanyaH / azokA tu kaTurohiNI / kaTurohiNI oSadhiH || 1 || abhIko nirbhaye kamre'pi / na vidyate bhIrasya abhIkaH / " zeSAdvA" 7-3 - 175 / iti kac / abhikAmayate vA / "abherIzca vA" 7-1-189 / iti kaH / nirbhaye vAcyaliGgaH / tatra yathA--medasvinaH sarabhasopagatAna bhIkAn / kamre kAmuke yathAabhIkapItAntikadhUsarebhyo garbhasthatAmbUlarasAruNebhyaH / pazya zriyaM karSati kAJcanAraM paJcAlanArIdazanacchadebhyaH / anIkaM raNasainyayoH / aniti anena anIkam / "syami kaSi " ( u0 46 ) iti Ika: / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) anekArthasaMgrahaH saTIkaH zolejnUko gatajanmanyaMzukaM zlakSNavAsasi / uttarIye vastramAtre'pyalakAcUrNakuntalAH // 3 // alakA tu kuberasya nagaryAmantikaM punaH / pArve'ntikA tu cullyAM syAtsAtalAkhyauSadhe'pi ca // 4 // puMklIbaH / raNe yuddhe yathA-sahasragorivAnIkaM duHsahaM bhavataH paraiH / sainye camvAM yathA-tasyAnIkaivisarpadbhiraparAntajayodyataiH / alIkamapriye bhAle vitathe / alyate vAryate bhUSyate vA alIkam (alikamapi) / "syami kaSi" iti IkaH / sarveSu yathA-te dRSTimAtrapatitA api kasya nAtra kSobhAya pakSmaladRzAmalakAH khalAzca / nIcAH sadaiva savilAsamalIkalagnA ye kAlatAM kuTilatAmiva na tyajanti / anU kamanvaye / shiile| anvavyati samavaiti anUkam / aci nyavAditvAt katvam / dvayoryathAvarasyAnUkavittAni prekSya kanyA pradIyate / / 2 / / anUko gatajanmani / gatajanmApariNatavayA yathA-spRzanti zUkayAnUkaM no kAminyaH sayauvanAH / aMzukaM lakSNavAsasi / uttarIye vastramAtre'pi / aznute aMzukam / "kaJcukAMzuka" (u0 57) iti sAdhuH / lakSNavAsasi yathA-zvAsAH saMvRtatArahArarucayaH sambhinnacInAMzukAH / uttarIye yathA-navanakhapadamaGga gopayasyaMzukena / vastramAtre yathAzuklAMzukoparicitAni nirantarAbhirvezmAni razmivitatAni narAdhipAnAm / alakAcUrNakuntalA: / alyante alakAH / "du ka na" iti akaH / puMklIbaH / prAyo bhUmni yathA-vilulitAlakasaMhati-- rAmRzan mRgadRzAM zramavAri lalATajam // 3 / / alakA tu kuberasya nagaryAma / yathA-gantavyA te vasatiralakAnAma yakSezvarANAM / antikaM punaH / pArve / anto'sti asya antikam / "ato Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww *alarko dhavalArke syAdyogonmAditazunyapi / ambikomApANDumAtrordevatAbhidi mAtari // 5 // andhikA tu ketave syAtsarSapImiddhayorapi / amlikA tintiDIkAmlodgAracAGgerikAsu ca // 6 // 'nekasvarAt" 7-2-6 iti ikaH / dharmamAtre klIbe tadvati vAcyaliGgaH / yathA-tAmantikanyastabalipradIpAm / antikA tu cullyAM syAt sAtalAkhyauMSadhe'pi ca / cullyAM yathA-na duSyedantikAsthitam ||4||alrko dhavalArke syAd yogonmaaditshunypi| alyate'larkaH / "niSkaturuSka" (u0 26) iti sAdhuH / dhavala: zvetaH / arko vRkSavizeSaH / tatra yathA-kuryAdarkamalarkeNa yogena karmaNAdinA / unmAdite zubhi yathA-alarkaviSavatkAlaM prApyAvazyaM vikurvate vijAtayaH / ambikomApANDumAtrordevatAbhidi mAtari / ambaiva ambikA / umAyAM yathA-yo'sau kutra camatkRteratizayaM yAtvambikA keshrii| pANDumAtari yathA-ambikAyAmabhUtpANDuH / devatAbhid dvAviMzasya jinapaterupAsikA kUSmANDikAnAma / tatra ythaa-bhuuyaadbimbcchide'mbikaa| mAtari jananyAM yathA-abhyaSeci ziro yeSAmambikA caraNAmbubhiH / / 5 / / andhikA tu kaitave syAtsarSapImiddhayorapi / andhayati andhikaa| kaitavaM dyUtam / sarSapI oSadhiH / middhaM nidraa| kaitavamiddhayoryathAandhikAndhAvidhAsyanti kuto dharma narAdhamAH / amlikA tintiDIkAmlodgAracAGgerikAsu ca / amlo rso'stysyaammlikaa| tintiDIkA cinycaa| tatra yathA-guDUcI komalAmlikA / amlodgArazcAGkerikA ca oSadhyau // 6 // Aloko darzane bandiyo (bhA) * pra0 alarko nRpe zvetA rogonmAditazUnyapi / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) anekArthasaMgrahaH saTIkaH Aloko darzane bandighoSaNodyotayorapi / AnakaH paTahe bheryAM dhvananmeghamRdaGgayoH // 7 // AtaGko ruji zaGkAyAM santApe murajadhvanau / AhnikaM syAtpunarahanirvaye nityakarmaNi // 8 // SaNodyotayorapi / Alokanam Alokyate'nena vA AlokaH / darzane yathA-Aloke te nipatati purA sAvalivyAkulA vA / bandighoSaNe yathA-visRSTapAzrvAnucarasya tasya pArzvadrumAH pAzabhRtAsamasya / udIrayAmAsurivonmadAnAmAlokazabda vayasAM virAvaiH / udyote yathA-taDiddIpAlokaidizi dizi carantIva jaladAH / AnakaH paTahe bheryAM dhvananmedhamRdaGgayoH / "aNati zabdAyate AnakaH / "aDit" (u0 72) iti AnakaH / paTahe bhe- mRdaGge ca yathA-pratinAditAmbaravimAnamAnanitarAM mudA paramayeva dadhvane dhvanan (nadan ) megho garjanparjanyaH / / 7 / / AtaGko ruji zaGkAyAM santApe murajadhvanau / AtaGkanamAtaGkatyasmAdvA AtaGkaH / santApe puMklIbaH / ruji zaGkAyAM santApe ca yathA-puruSAyuSajIviyo nirAtaGkA nirItayaH / murajadhvanaumRdaGganAdaH / AhnikaM syAtpunarahanirvatyai nityakarmaNi bhojane granthabhAge ca / ahnAnivRttam ahnikam / "tena nirvRtte" 6-2-71 / iti ikaN / ahni bhavaM vA " varSAkAlebhyaH " 6-3-80 / iti ikaN / "anInA'daTa yahno'taH" 7-4-67 / ityahno'kAralopaH / caturvartheSu / ahanirvatrye vAcyaliGgaH / anyatra kliibe| ahanirvatrye ekAhaniSpAdya / yathA-yasyAhnikaiH prabandhaviduSAmanAya vismitaM cetaH / nityakarmaNi yathA-maharSiharSavihitasnAnAhnikAlAya vaH / / 8 // bhojane yathA-madhyAhna Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya : kANDa : bhojane granthabhAge cAssDhakaH prasthacatuSTaye / ADhakI tuvarIkSvAkuH kaTutumbyAM nRpAntare ||9|| * udarkastUttarakAlaphale madanakaNTake / uSNako dharma udyuktAturayorUmikA punaH // 10 // deyamAhnikam / granthabhAgo granthAvayavaH / yathA - avAntaraprakaraNavizrAme zIghra pAThata Ahnikam / ADhakaH prasthacatuSTaye | ADhauka ADhakaH / " kIcaka" ( u0 33) iti ake sAdhuH / triliGgaH / yathA - zANaM pANitalaM muSTaM kuDavaM prasthamADhakam / droNavahaM cakramazo vijAnIyAccaturguNam / ADhakI tuvarI / gaurAditvAd GIH / tuvarI dhAnyabhedaH / tatra yathA - ADhakI kaphapittaghnI kiJcinmArutakopinI / ikSvAkuH kaTutumbyAM nRpAntare / / " iSyate ikSvAkuH "iSeH svAkuk ( u0 757 ) kaTutumbyAM strIliGgaH / nRpAntare nRpavizeSe puMsi / tatra yathA - ikSvAkuvaMzaprabhavo yadAte bhetsyatyajaH kumbhamayomukhena / / 9 / / udarkastUttarakAlaphale madanakaNTake / udiyatti udarkaH / "niSkaturuSka" ( u0 26 ) iti ke sAdhuH / uttarakAlaphale yathA - zubhodarkAya vaikalyamapi pApeSu karmasu / madanena kAmena kRtaH kaNTako romAJca madanakaNTakaH / uttarakAle'pi / uSNako dharma udyuktAturayoH / uSNa eva uSNakaH / uSNaMkArI vA "zItAcca kAriNi " 7-1-186 / iti kaH / udyuktAturayorvAcyaliGgaH / gharmo nidAghaH / udyukta udyamI / tatra yathApuSNanti bharturmudamuSNakA janAH / Aturo rogI / UrmikA punaH / utkaNThAyAM bhRGganAde vastrabhaGgalIyake / vIcyAzca / Urmireva * pra0 syAdulukaH kAkazatrAvindre bhAratayodhini / (5) uSNikA mRdbhANDabhede karabhasya ca yoSiti // udarka 0 / O Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH JAVAN AAAAAAAAAAAAAAAAAN da utkaNThAyAM bhRGganAde vastrabhaGgagulIyake / vIcyAM ca kanakaM hemni kanako nAgakezare // 11 // dhattUre paJcake kAJcanArakiMzukayorapi / karako dADime pakSibhede kare kamaNDalau // 12 // UmikA / svArthekaH / UrmipratikRtirvA / "tasya tulye kaH saMjJApratikRtyoH' 7-1-108 / iti kaH // 10 // paJcasvartheSu agulIyake yathA-kSatomikAkanakaparAgapaGktim / zeSeSu yathAUrmikAbhivibhAntyetA nadIvadhvo latA iva / kanakaM hemni / kanati kanakam / "da ka nR" iti akaH / yathA-daMSTrayA knkbhnggpishnggyaa| kanako nAgakesare // 11 // dhattUre paJcake *kAJcanArakiMzukayorapi / paJcApi vRkSabhedAH / karako dADime pakSibhede kare kamaNDalA laTvAkaraGka (ja) yorvarSopale c| kIryate kirati vA karakaH / "da ka na" iti akaH / kara eva vA / saptasvartheSu varSopale triliGgaH / kamaNDalukaraGkayoH puMklIbaH / zeSeSu puMsi // 12 / / laTvA kusumbhaM tatra dADime ca yathAkarakakusumatAmrazcandramAna mramUrtiH / kare maNDalauM ca yathAkarakaM karake nyasya maskarI bhaaskrodye| karako jalAdInAM sthAnam / tatra yathA-yasyAM vidrumavarNavarNyakarakaprodgIrNamarNazcirAt / varSopale yathA-tAn kurvIthAstumulakarakAvRSTihAsAvakIrNAn / kaTukaM kaTu / kaTurohiNI vyoSaM ca / kaTveva kaTukam / kaTau guNe puMsi / tadvati vAcyaliGgaH / tatra yathAAtapaH kttukorukssshchaayaamdhurshiitlaa| kaTurohiNI oSadhiH / * yadyapi keSucidanekArtheSu kAMcanArAdidhvartheSu klIbatvamuktaM tathApi makhAdiSu puMstvam / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxxxxxwwww mmar tRtIyaH kANDaH wwwwmorrrrrra laTvAkaraGkayovarSopale ca kaTukaM kaTu / kaTurohiNI vyoSaM ca kaJcukazcolavarmaNoH // 13 // vardhApakagRhItAGgavasane vArabANake / nirmoke kaTakastvadrinitambe bAhubhUSaNe // 14 // vyoSaM tryuussnnm| kaJcukazcolava (ca) carmaNoH vardhApakagRhItAGgavasane vAravANake / nirmoke / kacyate kaJcukaH / "kaJcukAMzuka" (u0 57) iti sAdhuH / puMklIbaH / cola: knyculikaa| tatra nirmoke ca yathA-Abhoginau maNDalinau tatkSaNonmuktakaJcukau / varamAzIviSau spRSTau na tu tanvyAH payodharau / varmaNi kavace yathAvalAni zUrANi ghanAzca kaJcukAH / / 13 // vardhApakagRhItAGgavasane yathA-nRtyanti kaJcukailabdhaH sauvidallAH sutotsave / vAravANake nunicole ca yathA-antaH kaJcukikaJcukasya vizati trAsAdasau vAmanaH / kaTakastvadrinitambe bAhubhUSaNe / senAyAM rAjadhAnyAM ca / kaTati kaTakaH / "da ka na" (u027) iti akaH / puMklIbaH / adinitambe yathA-sphaTikakaTakabhUmi rnATayatyeSazaila: / bAhubhUSaNe yathA-padmarAgakaTakAGkitahastAH . / / 14 / / senAyAM yathA-muktAstRNANi paritaH kaTakaM carantaH / rAjadhAnyAM yathA-bhrAtaH kvaccalito'si yAmi kaTakaM kiM tatra sevAzayA / kramuko bhdrmustke| gUvAke (le) paTTikAlodhe / kAmati kramukaH / "krameH kRm ca va" (u0 53) iti ukaH / bhadramustako mustAbhedaH / gUvAke pUge yathA AyAtaH kramukatvacA viracitAM bhikSA puTImudvahan / paTTikAlodhro raktalodhraH / kaNTakaH kSudravairiNi / veNau drumAGge romAJce / kaNTati kaNTakaH / "da ka nR" (u0 27) iti akaH / drumAGge Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : (8) anekArthasaMgrahaH saTIka : senAyAM rAjadhAnyAM ca kramuko bhadramustake / guvAle paTTikAlodha kaNTakaH kSudravairiNi // 15 // veNau drumAGga romAJce kalaGko'GkApavAdayoH / kAlAyasamale cApi kaNikA karNabhUSaNe // 16 // / / romAJca ca puMklIbaH / anyatra puMsi / kSudravairiNi drumAGge ca yathA- kaTakaH kaNTakAn sarvAn mardayAmAsa nirdayam / sahi na kSamate yasmAd bindunApyAtmano'dhikam / / 15 / / veNuvaMza: / romAce yathA - lakSmIkaragrahaNakaNTakita prakoSThaH / kalaGkI'GkApavAdayoH / kAlAyasamale cApi / kIryate kalaGkaH / "kiro'Gkorolaca vA" ( u0 62 ) iti aGkaH / aGke lAJchane yathA- kalayati ca himAMzorniSkalaGkasya lakSmIm / apavAde yathA - dinakara kulAskandI ko'yaM kalaGkanavAGkaraH / kAlAyasamale yathA - niSkalaGkaH kRpANaH / karNikA karNabhUSaNe bIjakoze sarojasya karamadhyAGgalAvapi kuTTanyAM hastihastAgre / karNebhavA kaNikA / " karNalalATAtkal" 6-3-141 / karNayati vA / karNabhUSaNe yathA- kaNikAkiraNakarburitAsyAm ||16|| sarojabIjakoze hastihastAgre ca yathA - gaje sthitA zrIpadma e ca bhrAmyanmadhupakaNike / kara madhyAGgalau kuTTanyAM ca yathA -karNikA svarNavarNA'pi varNyA nava vibhUSaNA (vigatabhUSaNA ) / kaNikA sUkSmavastuni / agnimanthe / sUkSmaH kaNaH kaNikA / kaNAH sphuliGgAH santyatra vA / sUkSmavastuni yathA - te grastAH punarabhratoyakaNikA tIvravratairbahibhiH / / 17 / / agnimantho'raNi: / godhUmapiSTe'pi yathA - kaNikAkhaNDAjyakRto laDDuko modakazca saH (modako laDDukazca saH) / kAmukAstu kAmyazokAtimuktakAH / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa AAAAAAAAAAAAAAAN bIjakoze sarojasya karamadhyAgulAvapi / kuTTanyAM hastihastAgne kaNikA sUkSmavastuni // 17 // agnimanthe kAmukAstu kAmyazokAtimuktakAH / kArakaM kartR karmAdhoH kArikA yAtanA naTI // 18 // kamanazIlaH kAmukaH / "zukami" 5-2-40 / iti ukaN / kAmini vaacylinggH| tatra yathA-parivrAT kAmukazunAmekasyAM pramadAtanau / azokAtimuktakau vRkSau / kArakaM kartR karmAdyoH / karoti kArakam / kartari vAcya linggH| karmAdau klIbe / kartari yathA-khaniteva hi kUpasya prAsAdasyeva kArakaH / karmAdau yathA-SaT kArakANi sambandha uktAnuktatayA dvidhA / korikA yAtanA nttii| kRtivivaraNazlokA nApitAdikakarma ca / karaNaM kArikA / bhAve NakaH / yAtanA pIDA tatra yathA-sahyA kathaM narakabhUmiSu kArikA syAt / naTyAM vivaraNazloke ca yathA-kArikA kArikeveyaM karoti kramanirNayam // 18 // kRtau nApitAdika karmaNi ca yathA-akArSIH kArikAM kAM tvam / kAvRkaH kukkuTe koke pItamuNDe / ku ISat vRka iva kAvRkaH / "alpe" 3--2-136 / iti koH kAdezaH / kukkuTastAmracUDaH / kokazcakravAkaH / pItamuNDaH sugRhAkhyaH pakSI (sughrii)| atha kArmukaH / vaMze / karmaNe zaktaH kaarmukH| "yogakarmabhyAM yo kanau" 6-4--94 / iti ukaJ // 19 / / vaMzastvaci saarH| kArmukamiSvAse karmaThe / karmaThaH karmazUraH, tatra vaacylinggH| iSvAse dhanuSi yathA-kArmukeNaiva guNinA bANaH sandhAnameSyati karmaThe yathA- kArmukaH zarmakAraNam / kSArako rase / korake pakSyAdipAze / kSarati kSArakaH / korake puMklIbaH / rase Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) anekArthasaMgrahaH saTokaH kRtivivaraNazlokA nApitAdikakarma ca / kAvRkaH kukkuTe koke pItamuNDe'tha kArmukaH // 19 // vaMze kArmukamiSvAse karmaThe kSArako rase / korake pakSyAdipAze kAlikA yoginI bhidi // 20 // yathA--kaH kSate kSArakaM kSipet / korake yathA--kSArakaiH kusumacApasAyakaiH / pakSyAdInAM pAze bandhane yathA-kSArakAGkitakUrparaH / kAlikA yoginI bhidi svarNAdidoSe meghAlyAM surAgauryornavAmbude / kramadeyavastumUlye kAyeM vRzcikapatrayoH / romAlyAM dhUmarImAMsyoH kAkIpaTolazAkhayoH / kAlyeva kAlikA / kAlo varNo'styasyA iti vaa| "ato'nekasvarAt" 7--2--6 / iti ikaH / kAlayati vA / kAlasya bhAvo vA / caurAditvAdakane / caturdazasvartheSu / yogini bhidi yathAharasiddheH pratIhArI kAlikAnAma yoginI // 20 // svarNAdidoSe yathA-nikaSeNa vinA hemnaH kAlikA nahi lakSyate / meghAlI sAmAnyena meghapaGktiH / tatra yathA-vyabhAvyata pralayajakAlikAkRtividrataH prtiblketnaavlii| surAyAM madirAyAM yathAyAti kAlikayA dravyaM kArUNAM pApakarmaNAm / gauryAM yathAvijJeyaM kAlikAmatam / navAmbudaH kAdambinI tatra yathA-kAlikeva nibiDA blaakinii| kramadeyavastumUlyaM yad vyayakaraNAdau vyavahAribhighRtAdivastupravezanAya dravyaM gRhyate / kalAntare'pi maMkhaH / dvayoryathA-duHkhena dIyate vAlaH kAlikA kAlajalpitA / kAyeM yathA-zauryoSmabhAjAM bhajatAM mukhAni svabAhumaurvIkiNakAlikava / vRzcikapatraM paTolazAkhA ca oSadhI // 21 // romAlyAM yathA-dUrvAlyeva navA kulyA vAlA kAlikayA babhau / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa (11) svarNAdidoSe meghAlyAM surAgauryornavAmbude / kramadeyavastumUlye kArye vRzcikapatrayoH // 21 // romAlyAM dhUmarImAMsyoH kAkIpaTolazAkhayoH / kimpAko vRkSabhidyajJe koTako niSThure kRmau // 22 // dhUma* yathA-vikRtya kAlikAmbhoje muniH kaivarttavAlikAm / mAMsI gandhadravyam / kAkyAM yathA-puSNAti kAlikA pUrvaM pazya kokilabAlakAn / kimpAko vRkssbhidyjnye| kutsitaH pAkaH pariNAmo'sya kiNpaakH| kutsitaH pAko vA la iti vA / vRkSabhidi yathA-kimpAkaphalasaMkAzAH / ajJo mUrkhaH / vaacylinggH| kITako niSThure kRmau| kITayatIti kiittkH| kITa eva vA kiittkH| niSThure vaacylinggH| kRmau yathA-sa mRtvA jAyate pApaH paGke prakaTakITakaH / / 22 / / kIcako dhvanimadvaMze daityabhede drumAntare / kacyate kiickH| "kIcakapecaka" (u0 33) iti sAdhuH dhvanimati vaMze yathA-sakIcakarmArutapUrNarandhra raNadbhirApAdita vaMzakRtyam / daityabhede virATazyAle yathA-bhImo bhISayate saiSamecakaH kIcakAsRjA / kulakaM paJcAdi zlokasamanvaye paTolake kolati kulakam / "dhra dhUndi" (u0 29) iti kidakaH / kulaM kAyati vA paJcAdizlokAnAM samanvaya ekavAkyatayA'rthasaGgatiH / yadAha-paJcAdibhizcaturdazAntaiH kulakam / tatra yathA--muktakaM kulakaM kozaH // 23 // kulakaH kulapradhAne valmIke kAkatiNDuke / kulapradhAne yathA-kriyeta yadvA kulakaiH kulonnatiH / valmIko vAmalUraH / kAkatiNDuko vRkSaH / kulikastu kulazreSThe drumanAgavizeSayoH / prazastaM kulamasyAsti kulikaH / "ato'nekasvarAt" 7-2-6 / iti ikaH / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wnnnnwrAAAAAAAAV (12) anekArthasaMgrahaH saTokaH kocako dhvanimavaMze daityabhede dumAntare / kulakaM paJcAdizlokasamanvaye paTolake // 23 // kulakaH kulapradhAne valmIke kAkatiNDuke / kulikastu kulazreSThe drumanAgavizeSayoH // 24 // triSvartheSu / nAgavizeSe yathA- karkoTaH koTikRtvaH praNamati puratastakSake dehi cakSuH sajjaH sevAJjaliste kapilakulikayoH stauti ca svastikastvAm // 24 // kuziko munibhede syAt phAle sarje vibhItake / kuSNAti kuzikaH "kuzika hRdika" (u0 45) iti sAdhuH / caturSu artheSu / munibhede yathAyUpavatyavasite kriyAvidhau kAlavitkuzikavaMzavarddhanaH / phAle yathA-dArayan kuzike norvI sarjavibhItako vRkSau / kSullakaH pAmare svalpe kaniSThe duHsthite khale / kSuNatti kSudyate vA kSullakaH / "kIcaka pecaka" (u0 33) iti sAdhuH / kSudhaM lAti vA kSullaH / svArthe ke kSullakaH / paJcasvartheSu vAcyaliGgaH / sarveSu yathA-rAjaJa jagattrayImalla tvatto'nye kSullakA nRpAH / kSudrazaGke'pi // 25 // kUci (ci) kAkSIravikRtau kuJcikAyAM ca kuDmale / AlekhyakUcikAsUcyoH / kocati kUcikA / "kuzika"--iti sAdhuH / paJcasvartheSu / kSIravikRtau yathA-kucikA pittanAzikA / kuJcikAyAM yathA-kUcikA randhrasambandhe yathA kilakapATayoH / kuDmalaM mukulam / AlekhyakUcikA citratUlikA / sUci ketkaadygrbhaagH| sIvanI ca / kRSakau phAlakarSakau / kRSati kRSakaH / "kRSerguNavRddhI ca vA" (u0 31) iti kidakaH / phAlaH kuzikaH / karSakaH kuttumbii| dvayoryathA-kRSanti kRSakAH kSetraM karSotkarSapavitritam Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa kuziko munibhede syAtphAle sarje vibhItake / kSullakaH pAmare svalpe kaniSThe duHsthite khale // 25 // akUcikA kSIravikRtau kuJcikAyAM ca kuDmale / AlekhyakUcikAsUcyoH kRSako phAlakarSakau // 26 // korakaM tu kuDmale syAtkatkolakamRNAlayoH / kautukaM narmaNIcchAyAmutsave kutuke mudi / / 27 / / / / 26 / / korakaM tu kuDmale syAtkatkolakamRNAlayoH / kurati korakam / "da ka na" (u0 27) iti akaH / puMklIbaH / kuDmale yathA-marudavaniruhArajo vadhUbhyaH samupaharan vicakAra korakANi / katkolako vRkssH| mRNAlaM bisam / kautukaM narmaNIcchAyAmutsave kutuke mudi / pAramparyAgatakhyAta (sthAne) mngglodvaahsuutryoH| gItAdau bhogakAle ca / kUyate kautukam / "kaJcakAMzuka" (u0 27) iti sAdhuH / kutukameva vA prajJAditvAdaN / kutukasya bhAvo vA yuvAditvAdaN / navasvartheSu / narmaNi yathA-gaGgAM sapatnImiva kautukena sandarzayanmUddhina zivaH shivaayaaH| icchAyAM yathA-bAhu, raNakautukI / utsave yathAvivAhakautuke tAbhyAM yautakaM nRpatirdadau / kutuke kautUhale yathA-nijakaratalaraGge nattitaH kautukena / mudi harSe yathAkautukotphullalocanAH // 27 // pAramparyAgata khyAta maGgale yathA-vaivAhikaH kotukasaMvidhAna he gRhe vyagrapurandhrivargam / udvAhasUtre yathA--atha tasya vivAhakautukaM lalitaM bibhrata eva paarthivH| gItAdau yathA--nAryo jagurmaGgalakautukAni / bhogakAle yathA-aGganAkautuke'naGgaH pratyaGgaM saMcacAra saH / kauzikaH * pra0 kUpako guNavRkSe syAttailapAtre kakandare / kucikA0 / / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) anekArthasaMgrahaH saTAka: pArampa-gatakhyAtamaGgalAdvAhasUtrayoH / gItAdau bhogakAle ca kauzikaH zakraghUkayoH // 28 // kozajJe guggulAvAhituNDike nakule munau / / kauzikI caNDikAnadyoH khanakaH sandhitaskare / / 29 / / mUSike bhUmivittajJe khaTTiko mAMsavikrayo / mahiSIkSIraphenazca khullakaH svalpanIcayoH // 30 // zakraghUkayoH / kozaze guggulAvAhituNDike nakule munau / kuzikasyApatyaM kauzikaH / vidAditvAdan / kauzete vA "kuzika hRdika" (u0 45) iti sAdhuH / kozo bhANDAgAraM prayojanamasyeti vA "prayojanam" 6/4/117 / iti ikaN / zake ghUke ca yathA-pravizya hemAdriguhAgRhAntaraM ninAya bibhyaddivasAni kauzikaH / / 28 / / kozajJe bhANDAgAraze yathA-kozinIyAnakauzikAH / guggulau yathA-aguruturuSkakauzikavararocanA dhuupaamodpriyH| AhituNDike nakule ca yathA-turaga iva kauzikAtsa bibhyat / munau vizvAmitre yathA-kauzikena sa kila kSitIzvaro raammdhvrvighaatshaantye| kauzikI cnnddikaandyoH| dvayoryathA-kauzikI zreyase'stu vH| khanakaH sandhitaskare // 29 // mUSike bhUmivittajJe / khanati khanakaH / "nRtkhanujaH zilpinyakaT" / 5/1/65 / sandhitaskaraH suraGgAcauraH // 29 / / mUSika aakhuH| bhUmivittajJo nidhAnavettA / triSvapi yathA-khanyante khnikairbhuvH| jalAdhAre'pi maMkhaH / tatra ca striyAM yathA-vanikA khanikA rathyA prapA satrAvarohaNam / khaTTiko maaNsvikryii| . mahiSIkSIraphenazva / khaTTaNa samvaraNe / khaTTayati khaTTikaH / "kuzika' (u0 45) iti saadhuH| mAMsa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: kholakaH pUgakoze syAcchirastre nAkupAkayoH / granthikaM pippalImUle granthiparNakabheSaje // 31 / / granthiko guggulau daivajJe mAdrayakarIrayoH / gaNDako vighne vidyAyAM sakhyAvacchedakhaDgiSu // 32 // vikrayiNi yathA-seyaM khaTTikahaTTikA prilutthtpaapisstthvnntthaakulaa| khullakaH svlpniicyoH| khad hiMsAyAM ca khadyate khullakaH / "kIcaka" (u0 33) iti saadhuH| vaacylinggH| dvayoryathAkSIvaH khelati khullakaH // 30 / / kholakaH pUgakoze syAcchirastre nAkupAkayoMH / khalati kholakaH / "kIcaka" (u0 33) iti saadhuH| pUgakozaH pUgapuTam / zirastraM zirastrANam / naakurvlmiikH| pAko TimbhaH / sarveSu yathA-naro'yaM nagavadbhAti maulilAlitakholakaH / granthikaM pippalImUle granthiparNakabheSaje / granthiratrAsti granthikam / brIhyAditvAdikaH / granthi reva vaa| grantho'syAsti vA / "ato'nekasvarAt" 7/2/6 / iti ikaH // 31 / / granthiko guggulau daivajJe mAdreyakarIrayoH / guggulakarIrau vRkSau / daivajJo gaNakaH / mAdreyaH (nakulo'pi) sahadevaH / gaNDako vighne vidyAyAM saMkhyAvacchedakhaDgiSu / gaNDati gaNDakaH / paJcasvartheSu / vighne yathA-caNDi khaNDaya gaNDakAn / vidyA vidyAvizeSaH / saMkhyAvizeSazvatvAraH kapardakAH / avacchede parvaNi tu striyAma, lakSya yathA-ikSoH kSetre dvipendrAvalikavalakRte gaNDikAH khaNDayanti / upadhAne'pi mNkhH| tatra khaDgini ekazRGge ca yathA-zayyeva vindhyavasudhAgarugaNDakAdyA // 32 // gaNDakI tu saribhede / gaurAditvAd ddiiH| yathA-siprAvetravatI mahAsariditi khyAtA ca yA gnnddkii| gaNako grahavedini / gaNayati gnnkH| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTAka: wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww gaNDakI tu saribhede gaNako grahavedini / gaNikebhyAM yUthikAyAM tarkAryAM paNyayoSiti // 33 // grAhako grahItari syAd vyAdhAnAM ghAtipakSiNi / gAndhiko lekhake gandhavANije guNDakaH punaH // 34 // kaloktau malane dhUlau snehapAtreya gairikam / svarNe dhAtau golakastu jArato vidhavAsute ||3shaa vAcyaliGgaH / yathA-gaNayati gagane gaNakazcandreNa samAgama vizAkhAyAH / gaNikebhyAM yUthikAyAM tarkAryAM paNyayoSiti / caturvatheSu striyAm / ibhyAM hastinyAM yathA-Aruhya sapraguNitAM gaNikAM nrendrH| yUthikA pusspltaa| tarkArI oSadhiH / paNyayoSiti yathA-svaguNarAphalaprApterAkRSya gaNikA iva // 33 / / grAhako grahItari syAd vyAdhAnAM ghAtipakSiNi gRhNAti grAhakaH / grahItari vAcyaliGgaH / tatra yathA- na guNagrAhako jnH| vyAdhasambandhe nihiMsra pakSibhede zyenAdau yathA-nAhaM grAhakapaJjaraM punaridaM gRhNAti jIvannaho / gAndhiko lekhake gandhavANije / gandho bAlaH prayojanamasya gAndhikaH / "prayojanam" 6/4/117 / iti ikaN / gandhaH paNyamasyeti vaa| "tadasya paNyam" 6/4/54 / iti ikaN / dvayoryathA-nAnApatraughamete mukulitanayanA gAndhikAH zodhayanti / guNDakaH punaH kaloktau malane dhUlau snehapAtre / guNDayate'nena guNDakaH / "nAmni puMsi ca" 5/3/121 / iti nnkH| caturvartheSu // 34 // kaloktirmadhurabhaNitiH / malanaM dhAraNam / dhUliH pAMsuH / snehapAtraM kutupAdi / atha gairikam // svarNe dhaatau| girau bhavaM gairikam / giriNA vigraho girikA tu "bhave" 6/3/123 / ityaN / avyadhikanyAyena Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAAmnwww tRtIyaH kANDaH moommammomwwwwwwwwwwwwwwww aliJjire guDe cApi goraDUnagnabandinoH / khage ca caSako madye sarake madyabhAjane // 36 // calukaH prasRtau bhANDaprabhede culuko yathA / cArako'zvAdipAle syAbandhe saMcArike'pi ca // 37 // adhyAtmAditvAd vA ikaN / svarNe yathA-gairikAdrau yayAvindraH / dhAtau yathA- krudhA dadhattanumatilohinImabhUtprasenajidgaja iva gairikaarunnH| golakastu jArato vidhavAsute / alijire guDe cApi / guDati golakaH / gola eva vA svArthekaH / jAreNa yo vidhavAyAM jAtaH sa golkH| yatsmRtiH amRte jArajaH kuNDo mRte bhartari golakaH // 35 / / alijaro maNikaH / tatra yathAgholaM golakagahvareSu parato nyasyanti gosstthaanggnaaH| guDaH sarvato vRttaH / tatra yathA-kadambagolakAkAram / goraGkanagnabandinoH / khage ca / gobhirvacanairjalairvA ramate goraGkaH / "kaizIzami" (749 u0) iti kuH / nagno vivastraH / tatra vaacylinggH| zeSayoH puMsi / bandIsUtaH / khagaH pakSivizeSaH / caSako madye sarake madyabhAjane / caSanti anena caSakaH / "da kana" (u0 27) ityukaH / puMklIbaH / madyaM dhAnyapiSTodbhavam / saraka aikSavaH / tayoryathA-caSakapAnakalAlasamAnasaH / madyabhAjane yathA - phulladRSTivadanaM vanitAnAmabjacAzcaSaka ca SaDajriH / calukaH prasRtau bhANDaprabhede culuko yathA / calati culumpati ca calukaH / culukaH / " kaJcukAMzuka" . (u0 57) iti sAdhuH / prasRtau culukaH / strIpuMsaH / prasRtau yathA-agasti culukotkSipta-saptavAridhivAriNi / bhANDaprabhedo 3 bhAjanavizeSaH / culukazabda AdipuruSe'pi / yathA culukasyApatyaM Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) anekArthasaMgrahaH saTIka : citrakastu citrakAye drumauSadhavizeSayoH / cumbakaH kAmuke dhUrte bahuguvaMzmabhedayoH ||38|| culukI kuNDikAmede zizumAre kulAntare / cUtakaH kUpa Amra e ca cUlikA nATakAGgake // 39 // vRddhaM caulukyaH / cArakozvAdipAle syAdbandhe saMcArake'pi ca / cArayati cArakaH / bandhe kArAyAM puMsi / zeSayorvAcyaliGgaH / azvAdipAle yathA harigavRndacArakaH / bandhe yathA - saMcAracArake kutaH / saMcArake yathA - sAraNIvAricArakaH ||37|| citrakastu citrakAye drumauSadhavizeSayoH / citra eva citraka: / tilake'pi / tatra tu klIbe / tatra citrakAye zvApade ca yathAniyataM dadhate ca citrakairaviyogaM pRthugaNDazailataH / auSadhavizeSa yathA - mumUrtIH kintavAmIbhizcavyacitrakanAgaraiH / auSadhavizeSe napuMsako'yamitiliGgavidaH / cumbakaH kAmuke ghUrte bahugurvazmabhedayoH / cumbatI cumbakaH / catuSvartheSu / azmabhede puMsi / zeSeSu vAcyaliGgaH / kAmuke'zmabhede ca yathA - vezyA lohazalAkeva javAccumbati cumbakame / dhUrto vazvakaH / bahavo guravo yasya sa bahuguruH ||38|| culukI kuNDikAbhede zizumAre kulAntare / culumpati culukI / " kaJcukAMzuka" ( u0 57 ) iti sAdhuH / gaurAditvAdGIH / kuNDikAbhedo jalabhAjanavizeSaH / zizumAro jalajantuvizeSaH / kulAntaram anvayabhedaH / cUtakaH kUpa A ca / catyate cUtakaH / " kIcaka pecaka" ( u0 33) iti sAdhuH / cUta eva vA svArtheka dvayoryathA - cUtakAnAM rasaM pItvA pAnthAH pathi sukhaM yayuH / cUlikA nATakAGgake / kariNaH karNamUle ca / culaiba cUlikA svArthekaH / nATakAGgake yathA-: Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH wwwwwmammmmmmmmmmmm kariNaH karNamUle ca janakaH pitRbhUpayoH / jambuke varuNe pherau jatukaM hiGgalAkSayoH // 40 // jatukA carmacaTakA jIviko vRddhajIvinI / kSapaNe prANake potasAlasevakayo me // 41 // viSkambhacUlikAkAsyAMkAvatArapravezakaiH // 39 // kariNaH karNamUle yathA-reje vyAlAvalI lolA cUlikA cumbicAmarA / janaka: pitRbhUpayoH / janayati janaka: pitari yathA-janako'si janArdana sphuTaM dharmArthatayA manobhuvaH / bhUpe bhUpavizeSe yathAjanakatanayA snAna puNyodakeSu / jambuke varuNe pherau / jamati jambukaH / "kaJcukAMzuka" (u0 57) iti uke sAdhuH / nIce'pi / sarveSu yathA-satyaM paulastyasiMhasyajambukaH pazcimApatiH / jatukaM higulAkSayoH / jatu eva jatukam higurAmaTham / tatra yathA-upayujyate hi zAkeSu jatukaM na tu mUrddhani / lAkSAyAM yathA-sandhAnaM sajjaneneva jatuke naiva janyate // 40 // jatukA carmacaTakA / jtuprtikRtirjtukaa| "tasya tulye" 7-1-108 / iti kaH / jIvako vRddhajIvini / kSapaNe prANake pItasAlasevakayordume / vyAlagrAhe / jIvati jIvayati jIvakaH / drumakSapaNakapItasAleSu puMsi / zeSeSu vaacylinggH| vRddhijIvI kalAntarajIvI / kSapaNaH zramaNaH / prANakaH prANitA / prANadAyako vaa| pItasAlo'sanaH / sevko'nujiivii| drumo bandhUkadrumaH // 41 // vyAlagrAha AhituNDikaH / tatra yathA-viSayaviSahatAnAM jIvakastvaM purAre / zeSeSu yathA-jIvakasyedRzI gatiH / jIvikA tu jIvantyAM vartane'pi ca / jIvanaM jIvikA bhAve NakaH / jIvantI mdhusrvaa| vartane yathA-buddhipauruSahInAnAM jIviketi Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) anekArthasaMgrahaH saTIkaH vyAlagrAhe jIvikA tu jIvantyAM vartane'pi ca / jhillikA jhilikeva syAccIyA~ rucyAtapasya ca // 42 // vilepanasya ca male takSakastakSNi pannage / drumabhede taNDakastu samastapadajAtake // 43 // taruskandhe vezmadAru mAyAbahulayorapi / phenakhaJjanayozcApi tArakaH karNadhArake // 44 // bRhaspatiH / jhillikA jhilikeva syAccIryAM rucyAtapasya ca / vilepanasya ca male / jhamati jvalati vA jhillikA jhilikA ca / "kuzika hRdika" (u0 45) iti sAdhuH / cIrI pakSibhedaH / Atapasyaruk atizayena dIpyatetyarthaH // 42 // vilepanasya mala udvrtnikaa| takSakastakSiNa pnnge| drumbhede| takSati takSakaH / takSiNavarddhako yathA-takSNoti takSaka iva durvAkyairdurjano janam / pannage pannagabhede yathA-karkoTa: koTiHkRtvaH praNamati puratastakSake dehi cakSuH / drumabhedo vRkSavizeSaH / taNDakastu samastapadajAtake / taruskandhe vezmadArumAyAbahulayorapi / phenakhajanayozcApi / taDur3a tADane taNDate taNDakaH / paJcasvartheSu / samastapadajAtake puMklIbaH / samastaM kRtasamAsaM padAnAM jAtakaM samUhaH samastapadajAtakam // 43 // taruskandhastarusamUhaH / vezmArthaM dAru kASThaM vezmadAru / mAyAvahulo maayaaprdhaanH| tatra vAcyaliGgaH / pheno DiNDIraH / khaJjanaH khajariTaH / sarveSu yathAsamudravelA vanAlIva anekataNDakAkulA dmyntiikthaa| tAraka: karNadhArake / daitye c| tarati tArayati vA tArakaH / karNadhArake yathA-bhrAntastIrthAni dRSTastvaM mayaikasteSu tArakaH // 44 // daitye yathA-tasmin viprakRtAH kAle tArakeNa divaukasaH / tArakamuDau Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya : kANDa : daitye ca tArakamuDau netratanmadhyayorapi / tilakosvadrumabhidoH puNDrake tilakAlake ||45 // tilakaM rucake klomni trizaGkaH zalabhe nRpe / mArjAre ca turuSkastu deze zrIvAsasiyoH // 46 // (21) netratanmadhyayorapi / uDau triliGgaH / netra #madhye strIklIba: netre klIbe / triSvapi yathA - nizAkarakarasparzaharSonmIlitatArakA / aho rAgavatIsaMdhyA muJcati svayamambaram / tilako'zvadrumabhido : puNDrake tilakAlake / tilati snihyati tilakaH / " dhrudhUndi" ( u0 29) iti kidaka: / puNDrake puMklIbaH / azvabhit tilakito hayaH / drumabhidi puNDrake ca yathA- na khalu zobhayati sma vanasthalIM na tilakastilakaH pramadAmiva / tilakAlako dehe kRSNaM lakSma || 45|| tilakaM rucake kloni / rucakaM sauvarcalam / kloma hRdayasya dakSiNe udaryo jalAdhAraH / trizaGkaH zalabhe nRpe / mArjAre ca / trayaH zaGkavo'sya trizaGkaH / puMsi / zalabhaH pataGgaH / nRpe nRpabhede yathA - trizaGkorupabhogAya na dyaurapi na bhUrapi / mArjAro biDAla: / turuSkastu deze zrIvAsasihnayoH / tUryate turuSkaH / "niSka turuSka" ( u026) iti sAdhuH / sile strIpuMsaH / deze yathA - zuSkamuSkasturuSkezo bhItyA tava dharAdhava / zrIvAsasilo dhUpau // 46 // tUlikA tUlazayyA syAdAlekhyasya ca lekhanI / tulati tUlikA tulaM nirasthikarpAsAdi tasya zayyA / tatra yathA - sukhena supto'pi sa tUli - kAyAm / Alekhyasya citrasya lekhanyAM yathA - unmIlitaM tUlikAyeva * yadyApi pratipadapadapAThena strIvalIbatvaMnoktaM tathApi anekArtheSu dRSTam / x vastraM khaJca / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) anekArthasaMgrahaH saTokaH ammarrrrrr ror tUlikA tUlazayyA syAdAlekhyasya ca lekhanI / darzako darzayitari pratihArapravINayoH // 47 // drAvakastu zilAbhede syAdghoSakavidagdhayoH / dArako bhedake putra dIpakaMsyAdalakRtiH // 48 // dIpakau dIptikRddIpau dIpyakaM tvajamodake / . mayUrazikhAyavAnyordhaniko dhAnyake dhave // 49 // citram / zalAkAyAmapi maGkhaH / yathA-gRhItvAJjanatUlikAm / darzako darzayitari pratIhArapravINayoH / darzayati pazyati vA darzakaH / darzayitR pravINayorvAcyaliGgaH / darzayitari yathAyathA-guravo mArgadarzakAH / pratIhAre pravINe ca yathA-darzakajananivAryamANakalakalamAsthAnam // 47 // drAvakastu zIlAbhede syAdghoSaka vidgdhyoH| drAvayati dravati vA drAvakaH / ghoSaka vidagdhayorvAcyaliGgaH / zilAbheda: auSadham / dhoSaka: punaH punakyiAvarttakaH / vidagdhe yathA-drAvayanti manobharturdrAvakAH ke'pi sevakAH / dArako bhedake putra / dArayati dArakaH / bhedake vaacylinggH| dvayoryathA-narendradArakaH so'yaM mAninImAnadArakaH / dIpakaM syAdalaGkRtiH / dIpayati dIpakam / alaGkRtirAlaGkAra vizeSaH / yadAha-sakRdvRttistu dharmasya prakRtA prakRtAtmanAm / saivakriyAsu bahISu kArakasyeti dIpakam / dIpako diiptikRddiipau| dIptikRti vaacylinggH| dvayoryathA- zaraNamAtmabhaye nizi dIpakaH / pakSibhede'pi / yadAha-pakSiNA yena gRhyante pakSiNo'nye sa dIpaka: / dIpyakaM tvajamodake / mayUra zikhAyavAnyoH / dIpyate dIpyakam / "kIcaka" (u0 33) ityake sAdhuH / trayo'pyauSadhabhedAH / dhaniko dhAnyake dhane dhanADhya / dhanamastyasya Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (23) dhanADhye dhanikA vadhvAM dhenukA dhenuribhyapi / dhenukaM dhenusaMhatyAM karaNe'pi ca yoSitAm // 50 // narako daityanirayau nandakaH kulapAlake / harSake viSNukhaDne ca nartakaH kelake naTe // 51 // dhanikaH / dhAnyakaM kustumburu / dhavo bhartA // 49 // dhanADhya dhanavati vaacylinggH| tatra yathA-dhanikena dhanaM dattamadhamarNAya varddhate / dhanikA vadhvAm / vadhUH patnI / dhenukA dhenurityapi / dhenureva dhenukA / dhenurnavaprasUtA / tatra yathA-sA dhenukA dugdhnidhaanbhuumiH| ibhI hastinI tasyAM yathA-Aruhya varadhenukAm / kSurikAyAmapi maGkhaH / yathA - yaudhairbaddhAsi dhenukaiH / daityavizeSe'pi / tatra puMliGgaH / dhenukaM dhenusaMhatyA karaNe'pi ca yoSitAm / dhenUnAM samUho dhainukam / dhenoranaJaH / 6-2-15 / iti ikaN dhenukAyA idaM vA / "tasyedam" 6-3-160 / iti aN / dhenusaMhatyAM yathA-taddhenukaM dhyAyati mAdhavasya / yoSitAM karaNaM vAtsyAyanaprasiddham // 50 // narako daityniryau| nRNAti narakaH / "dR ka nR' (u0 27) iti akaH / dvayoryathAsatyAnuraktaM narakasya jiSNavo guNairnRpAH zAGgiNamanvayAsiSuH / nandakaH kulapAlake / harSake viSNukhaGge ca / nandayatIti nandakaH / kulpaalkhrssyorvaacylinggH| harSake viSNukhaGge ca yathAnAmnA'pi tasyaiva sa nandako'bhUt / nartaka: kelake ntte| dvipe poTagale cApi / nRtyati nartakaH / NakaH / naTe tu "nRtkhanaraJjaH zilpinyakaTa" 5-1-65 / kelake krIDake vaacylinggH| naTe yathA-nartakenaiva natitAH // 51 // dvipo hastI / poTagala: kaashH| nartakI lAsikA dvipI / lAsikAyAM yathA-dvau saGkIrNI racayati Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) anekArthasaMgrahaH saTAka: dvipe poTagale cApi nartakI lAsikA dvipI / nAlIko'jJe zare zalye nAlIkaM padma tadvane // 52 // nAyako maNibhinetR pradhAneSvatha nAlikA / nAle kAle cullirandhra vivare veNubhAjane // 53 // nipAka: pacane svedAsatkarmaphalayorapi / nimako vyomni sannAhe mokSake sarpakaJcuke // 54 // sau narttakI pragalbhA / nAlIko'jJe zare zalye / l gandhe / nalati nAlIkaH / "sRNIkAstIka" ( u0 50 ) iti sAdhuH / ajJe vAcyaliGgaH / tatra yathA- vivRtenApi zAstreNa nAlIkaH kiM kariSyati / zare zalye ca yathA - bhUpAlamaulinA tena nAlIkai: kIlitaM balam / nAlIke padma tadvane / padma puMklIba: / tatra yathAnAlIkamAlAM malate sa maulau / teSAM padmAnAM vanaM tadvanam // 52 // nAyako maNibhinetR pradhAneSu / nayati nAyakaH / netRpradhAnayorvAcyaliGgaH / triSvapi yathA - ekArthatantuprotAyAM nAyako nAyakAyate / atha nAlikA | nAle kAle cullirandhre vivare veNubhAjane / nAtyeva nAlikA | nalati vA / paJcasvartheSu nAle yathA - pItaM nAlikayA jalam / kAle yathA - kSaNaiH SaDbhizca nADikA / veNubhAjane yathA - dhAnyAvApaM vidadhatitarAM hAlikA nAlikAbhiH / nipAka: pacane svedAsatkarmaphalayorapi / nipacanaM nipacyate'nena vA nipAka: / pacane yathA - jAtastakaH (taH ) zAkanipAkakAlaH / svedo gharmAmbu / asatkarmaphalaM duSkarmaphalam / nirmoko vyomni sannAhe mokSake sarpakaJcuke / nirmucyate'nena nirmokaH / vyoyomni yathA-nirmokakokanadatulyamidaM vacaste / mokSa eva mokSakaH / tatra sannAhe ca yathA - zokamohaparolokaH stoko nirmoka tatparaH / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: ... (25) nnnnnnnnnnnnnnn AAAAmar/ *paryako maJcaparyastyoH pratIko'GgapratIpayoH / patAkAGkadhvaje ketau saubhAgye nATakAMzake // 55 // pAtuko jalamAtaGge patayAluprapAtayoH / prANako jIvakatarau satvajAtIyabolayoH // 56 // sarpakaJcuke . yathA-vellanirmokavallInibiDanigaDitAnokahakroDanIDakrIDanniHzaGkaghUkavyatikaramukharAbhUmayo bhISayanti / / 54 / / paryako maJcaparyastyoH / paryacyate paryaMkaH / parigato'GkamvA / maJce yathA - nAgaparyaGkazAyI / - paryastau parikare ythaapryngkbndhsthirpuurvkaaym| pratIko'GgapratIpayoH "prAtipratIkaH sRNIka" iti sAdhuH / pratIpe vAliGgaH / aGgam avayavaH / tatra yathA-prati pratIkaM prvibhuussitaayaaH| pratIpe pratikUle yathA-kSitidhava tava hastI supratIkapratIkaH / pradIpe'pi yathApratIkAbhIzunIkAbhistamisra sakalIkRte / patAkAGkadhvaje ketau saubhAgye nATakAMzake / patati patAkA / "zalivali" (u034) iti AkaH / aGkadhvajazcinhadhvajaH / tatra yathA-patAkAbhivitaya'nte niketAH pRthivIbhujAm / ketau sobhAgye ca yathA-ramyA iti prAptavatIH patAkAM rAgaM viviktA iti varddhayantI / nATakAMzake yathA-bIjaM binduH patAkA ca prakarIkAryalakSaNAH / arthaprakRtayaH paJca tA etAH parikIrtitAH // 55 // pAtuko jalamAtaGge ptyaaluprpaatyoH| patanazIla: pAtukaH / "laSapatapadaH" 5-2-41 / iti ukaN / patayAlau vAcyaliGgaH / jalamAtaGgo jlhstii| patayAlau yathA-bheje'bhitaH pAtukasiddhisindhorabhUta* mu0 mU0 / nIlikA nIlinI kSudrarogazephAlikAsvapi / parAkastu vrate khaDne prasekaH secane cyutau / / paryo0 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) anekArthasaMgrahaH saTIkaH pATako rodhasi grAmaikadeze'kSAdipAtake / vAdyabhede mahAkiSko mUlyasyApacaye'pi ca // 57 // pAlaGkaH zAkabhede syAtsallakayAM pAjipakSiNi / pinAkaH zivakodaNDe pAMsu vRSTitrizUlayoH // 8 // pUrvAM rucamamburAzeH / prapAto bhRguH / sauptikaM vA / prANako jIvakatarau satvajAtIyavolayoH / prANiti prANakaH / prANa eva vA / jIvakataruva'kSabhedaH / satvajAtIyaH satvaprakAraH tatra vAcyaliGgaH / volo gandharasaH / / 56 / / pATako rodhasi grAmaikadeze'kSAdipAtake / vAdyabhede mahAkiSkau mUlyasyApacaye'pi ca / pATayati paTati vA pATakaH / paJcasvartheSu / rodhastaTam / grAmaikadeze yathA-jalaukaH kAGkSayA yAti sAdhuzcaNDAlapATakam / akSAdInAM dyUte pAtayitA akSAdipAtakaH / vAdyabhedo vAdinam / mahAkiSkuH pramANavizeSaH / mUlyasyApacaye yathA-pATakenApyate karma // 57 // pAlaGkaH (pAlakaM) zAkabhede syAtsallakyAM pAjipakSiNi / pAlyate pAlaGkaH / "niSka turuSka" (u0 26) iti sAdhuH / zAkabhede yathA-pAlaGkazAkaM sukRtI na bhuGkte / sallakI gjpriyaa| pAjipakSI pakSibhedaH / pinAkaH zivakodaNDe pAMsuvRSTitrizUlayoH / pinaSTi pinAkaH / "piSeH pin piNyau ca" (u0 36) iti AkaH / puMklIbaH / zivakodaNDe yathA-kuryAM harasyApi pinAkapANedhairyacyuti ke mama dhanvino'nye / pAMsuvRSTidhUlivRSTi: / trizUlaM zaivamevAtra // 58 // priyakastu caJcarIke nIpe kazmIrajanmani / priyaGgau citrahariNe pItasAlatagera(rAva) pi priyaM kAyati priyakaH / prINAti vA / "kIcaka" (u0 33) iti sAdhuH / caJcarIke bhramare strIpuMsaH / nIpaH Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: priyakastu caJcaroke nIpe kazmIrajanmani / priyaGgo citrahariNe potasAlatarorapi // 59 // *piSTako netraroge syAd dhAnyAdicamase'pi ca / piNyAkaH kuGkame hiGgau sirake tilacUrNake // 60 // pulako gajAnnapiNDe romAJce prastarAntare / azrurAjyAM maNidoSe galvarke tAlake kamau // 61 // kadambaH / kazmIrajanma ghusRNam / priyaGgaH phlinii| citrahariNe yathA-pracalitaiH paritaH priykvjaiH| pItasAlatarurasanaH / tatra yathA-unnidra priyakamanoramaM ramaNyAH saMreje sarasi vapuH prakAzameva // 59 / / piSTako netraroge syAdghAnyAdicamase'pi ca / pinaSTi piSyate vA piSTa: / piSTa eva piSTakaH / dhAnyAdezvamase cUrNavizeSe / yathA-kaSTena piSTakaistailaM mauleruttAryate tthaa| piNyAkaH kuGkame hiGgo sirake tilacUrNake / pinaSTi piNyAkaH / "piSeH pin paNyau ca" (u0 36) ityAkaH / puMklIbaH / kuGkame hiGgau sirake ca yathA- piNyAkagandha iva tuSTikRdasya so'bhUt / tilacUrNe yathA - piNyAkAnnAzinInAMhi payo gurutaraM bhavet / // 60 // pulako gajAnnapiNDe romAJce prastarAntare / azrurAjyAM maNidoSe galvarke tAlake kRmau / polati pulakaH / "dhU dhUndi" (u0 29) iti kidakaH / aSTasvartheSu / gajAnnapiNDe yathA-pulakakavalalola: khelati vyAlarAjaH / romAJce puMklIbaH / tatra yathA-bhRzasvidaH pulakavikAsimUrtayaH / prastarAntare lakSNapASANe ythaa-pulkpRssttdhautaambrH| azrurAjI nayanAmbudhArA / maNidoSe yathApulakatrAsaviddhAdidoSairmaNiradUSitaH / galvarkazcaSakaH / tAlakaM *mu0 ma0-pitaka: syAttu visphoTe mnyjussaayaampiissyte| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ irrorarrrrrrrrrrrrrr (28) anekArthasaMgrahaH saToka: pulAko bhaktasikthe syAtsaMkSepAsAradhAnyayoH / puSpakaM mRttikAGgArazakaTyAM ratnakaGkaNe // 62 // kAsIsezrIdavimAne netraroge rasAJjane / lohakAMsye rIrikAyAM putrakaH zarabhe zaThe // 63 / / haritAlakam (haritAlam) (hritaal:)| kRmau kITe yathA-vartmanAM pulakavRzcikaspRzAm // 61 // pulAko bhaktasikthe syAtsaMkSepAsAradhAnyayoH / polati pulAkaH / "zubhigRhi" (u0 35) iti kidAkaH / bhaktasikthe yathA-sthAlIpulAkanyAyena kuryAd guNa priikssnnm| saMkSepa: kSipraM tatra yathA-pulAkakArI . vipulAzayaH syAt / asAradhAnye, yathA- pulAkA iva dhAnyeSu / puSpakaM mRttikAGgArazakaTyAM ratnakaGkaNe / kAsIsezrIdavimAne netraroge resAJjane / lohakAMsye rIrikAyAm / puSpyati puSpakam / puSpapratikRtirvA aSTasvartheSu / mRnmayI anggaarshkttii| mRttikAGgArazakaTI / ratnakhacitaM kaGkaNam ratnakaGkaNam // 62 / / sIsaM dhAtubhedaH / zrIdavimAne yathA-nirastagAmbhIryyamapAstapuSpakaH prakampayAmAsa na mAnasaM na sH| netraroge yathAasau rasaH puSpakanAzahetuH / rasAJjanam auSadhabhedaH / lohena mizraM kAMsyaM lohakAMsyam / rIrikA pittalabhedaH / putraka: zarabhe zaThe zaive vRkSaprabhede ca / putraM kRNAti hinasti putrakaH / "kvacit" iti DaH / punAti vA / "kIcaka" (u0 33 ) iti sAdhuH / kRtrimaH putro vaa| "tanu putra" (7-3-23) iti kaH / zarabho'STApadaH / zaTho'nRjau // 63 // zaive zivamatadIkSite ca vaacylinggH| zave yathA - samayI sAdhakazcava AcAryazcApi putrakaH / vRkSaprabhedaH putrapremNA sikto vRkSaH / kRtrimasute'pi yathA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya : kANDa : zaive vRkSaprabhede ca putrikA yAvatUlike / pAJcAlikAduhitrozca pUrNakaH svarNacUrNake // 64 // pUrNikA nAsikAcchinyAM pRthukazcipiTe'rbhake | padAkuzcitrakavyAghra - vRzcikeSu sarIsRpe // 65 / / (29) R " 6 sA kandukaiH kRtrimaputrakaizca / putrikA yAvatUlike / pAJcAlikA - duhitrova / putryeva putrikA / yAvatUlakama alaktapolikA pAJcAlikA kASThadantAdinirmitA strIpratikRtiH tatra yathAtaptAyaH putrikAH kvApi smAritAnyavadhUratam / duhitA tanayA / pUrNakaH svarNacUrNa (Da) ke / pUrNa eveti pUrNakaH / svarNacUDakaH pakSivizeSaH ||64 || pUrNikA nAsikAcchinnyAm / nAsikA chinnA yasyAH sA nAsikA cchinnI / " svAGgAderakRta 2--4-46 / iti GIH / pRthukazcipiTe'rbhake / pRthukAya pRthukaH / prathate vA / " kaJcukAMzuka" ( u0 57 ) iti sAdhuH / cipiTa AdrasasyAbhyoSaH / tatra yathA - vRthA pRthukamardanaM halabhRtA parArthaM kRtam / arbhake yathA - kvacitkrIDakoDa pratibhayaparitrasta - pRthukAH / pRdAkucitrakavyAghravRzcikeSu sarIsRpe / pipatti pRdAkuH / "sRpRbhyAM dAkuk" ( u0 756) caturSvartheSu yathA - sadA pRdAkuH kurute hi zaGkAm || 65 || pecakaH karilAGgalamUle ghUke / Sacyate pecakaH / "kIcaka pecaka" ( u0 33 ) iti sAdhuH karilAGgalamUle yathA--karIndro mecakaiH ( karIndro varNakaiH) sAndraikIbhUtacakaH / ghUke yathA-khaM pecaH kaJcukitaM raNeSu / atha . peTakam / maJjUSAyAM samUhe ca / peTati peTakaH / "chidibhidipiTervA" ( u0 30 ) iti akaH / peTa eva vA / svArthikakapratyayAntastu samUhe triliGgaH / maJjUSAMyAM klIbe / pulliGgo'yamiti / "1 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAnnxnnnnwwwwwwww (30) anekArthasaMgrahaH saTIka: pecakaH karilAGgalamUle ghUke'tha peTakam / maJjUSAyAM samUhe ca bahuko jalakhAdake // 66 // dAtyUhe karkaTe'rke ca bandhUkaH potasAlake / bandhUjIve bandhakastu satyaGkAre'tha bandhakI // 67 / / svairiNyAM ca kariNyAM ca bAlikAkarNabhUSaNe / paJcholAyAM vAlukAyAM bAlAyAM bhasmakaM ruji // 68 // liGgavidaH / tatra yathA-nyadhatta vaTapRSThataH kanakapeTakaM taskaraH / samUhe ythaa-ghttitssttpdpettkpaattlaa| bahuko jalakhAdake dAtyUhe karkaTe'rke c| bahu bhakSyaM ke jalamasya bahukaH / bahuH kAyati vA / caturvartheSu / jalakhAdakadAtyUhI pakSivizeSau // 66 // karkaTaH kulIraH / arko raviH / bandhUkaH pItasAlake / bandhUjIve / badhyate bandhUkaH / "mRmanyaji" iti kukaH (ukH)| pItasAlo'sanaH, bandhujIve yathA-nIlendIvarazaGkayA nayanayorbandhUkabuddhayAdhare / bandhakastu satyaGkAre / badhnAti bandhakaH / "da ka nR" ( u0 27) ityakaH / puMsi / maGkhastu kulaTebhI ca bndhkii| AdhAvastrI bandhikAnubandhakAriNi vAcyaliGgA iti puNkliibtvmaah| satyaMGkAre Adhau yathA-na vRddhibandhake naSTe sarvanAzena tadvanam / atha bandhakI / svairiNyAM ca kariNyAM ca / gaurAditvAd GIH / / 67 / / svairiNyAM yathA-bandhakyo yaM prazaMsanti sa rAjan puruSo'dhamaH / kariNyAM yathA-bandhakI nikaTamabhrabhUpatiH / bandhakAriNyapi saMsArabandhikA maayaa| bAlikA karNabhUSaNe / piJcholAyAM vAlukAyAM vAlAyAm / bAlyeva bAlikA balate * bAlakaH punaH zizomurkhe'zvagajayovalidhau bhasmakaM ruji0 / 4 atra AdhiparyAyaH satyaMkAro na tu lokaprasiddha satyakAre / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: viDaGge kaladhaute ca bhrAmaka: pherudhUrtayoH / sUryAvarte'zmabhede ca bhAlAGkaH kacchape hare // 69 / / mahAlakSaNasampUrNapuruSe karapatrake / rohite zAkabhede ca bhUtIkaM kaTaphalauSadhe // 70 // vA bAlaiva vaa| karNabhUSaNe yathA-bibhratI tilakaM bhAle zravasoH svarNabAlikAm (karNabhUSaNe'GgalIye ca puMklIba iti liGgavidaH maGkhAdyanekArtheSu strii|) piJcholA oSadhiH / aGgalIye'pi maGkhaH / tatra vAlukAyAM sikatAyAM ca yathA-sindhurvIcikarAnuvAhabahalaprauDhollasadbAlikAn / bAlAyAM yathA-bAlikAracitavastraputrikAkrIDanena sadRzaM tadarcanam / kaGkaNe'pi mngkhH| yathA-bAlikAGkitaprakoSThaH / bhasmakaM ruji / viDaGge kaladhaute ca / bhasmayatIti bhasmakam / bhasmapratikRtirvA / ruji roge yathA-bhasmake bhasmatAM yAti samastaM bhakSitaM yataH // 68 / viDaGgamauSadham / kaladhautaM rUpyam / grahavizeSe'pi / tatra puMsi / yathA-pratipAlaya nAtha nADikAdvitayaM samprati bhasmakodayaH / bhrAmakaH pherudhUrtayoH / sUryAvarte'zmabhede ca / bhramati bhrAmakaH bAhulakAd vRddhiH / pheruH zRgAlaH / dhUrto vaJcakaH / tatra vAcyaliGgaH / suuryaavrtobhessjbhedH| azmabhede yathA-bhrAmako bhrmytyyH| bhAlAGkaH kacchape hre| mahAlakSaNasampUrNapuruSe krptrke| rohite zAkabhede ca / bhAle'Gko'syAsau bhAlAGkaH, bhAlyate vA / "mavAkA" (u0 37) iti sAdhuH / kacchapaH kUrmaH / haraH zambhUH // 69 / / karapatraka krkcm| rohito matsyabhedaH / bhUtIkaM kaTaphalauSadhe / yavAnyAM ghanasAre ca bhUnimbe bhUstRNe'pi ca / bhavati bhUtIkam / "sRNIka" (u0 50) iti sAdhuH / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) anekArthasaMgrahaH saTIka: yavAnyAM ghanasAre ca bhUnimbe bhUstRNe'pi ca / bhUmikA tu racanAyAM rUpAntaraparigrahe / / 71 / / mazakaH kSudrarugjantubhedayormadhukaM vapuH / madhuyaSTizca madhuko bandizrIvadapakSiNoH // 72 // maNDUko maNDUkaparyoM maNDUko bhekazoNako / - malliko haMsa bhede syAt mallikA kusumAntare // 73 // paJcasvartheSu / kaTaphalauSadhaM zrIparNI // 70 // yavAnI duSTo yavaH / ghanasAra krpuurH| bhUnimbaH kiraattiktH| bhUstRNaM chtraa| bhUmikA tu racanAyAM rUpAntaraparigrahe / bhUmireva bhUmikA / racanAyAM yathA- AdyA prAsAdabhUmikA / rUpAntaraparigrahe yathA-athopapatti chalanAparoparAmavApya zailUSa ivaSa bhUmikAm / // 71 // mazakaH kssudrrugjntubhedyoH| mazati mazakaH / "da ka na" ( u0 27) iti akH| jantubhede yathA-yAminyAM yAmi svapimi nanu nirdeshmshke| madhukaM trapu madhuyaSTizca macate madhukam / "kaJcukAMzuka" (u0 57) iti. saadhuH| trapu vaGgam / bhadhuyaSTirmadhukASTham / tatra striikliibH| madhuko bndishriivdpkssinnoH| bandI bandibhedaH / yacchAzvataH madhukA bandinaH ke'pi / zrIvadAravyaH pakSI zrIvadapakSI // 72 // maNDUkI maNDUkaparyo / maNDati maNDyate vA mnndduukii| "mRmanyaji" (u0 58) iti ukaH / gaurAditvAd DIH / maNDUkaparNI oSadhiH / maNDUko bhekshonnko| bheke yathA-tAvadgarjasi maNDUkaH kUpamAzritya nirbhayaH / zoNako nadabhedaH / malliko haMsabhede syAt / mallati mallikaH / "krIkalyali'' ( u0 38) iti bahuvacanAdikaH / ___madhakA bandinaH ko'pi / maNDukI0 / / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: mone mRtpAtrabhede ca mAtRkA karaNezvare / / mAtRvarNasamAmnAyopamAtRSvatha mAlikA // 74 / pakSimalle saribhede aveye puSpadAmani / / *mecakaH zyAmale kRSNe timirebahicandrake // 75 / / haMsabhedo malinacaJcucaraNaH / mallikA kusumAntare mIne mRtpAtrabhede ca / kusumAntaraM vicakilam / tatra yathA-upayayau vidadhannavamallikAH zuciraso cirasaurabhasampadaH // 73 / / mIno mInabhedaH / mRtpAtrabheda: zarAvaH / tatra yathA-mallikAMkitakarA vivizustAH / vAdyabhede'pi maGkhaH-yathA-mallikA jhallarIdhvaniH / mAtRkA karaNezvare / mAtRvarNasamAmnAyopamAtRSu / mAtRpratikRtirmAtRkA mAtaiva vaa| karaNAni indriyANi teSAmIzvaraH, AtmakaraNezvaraH / tatra yathA-durjJAnaM mAtRkAtatvam / zeSeSu yathA-vizvamAtRkayA vizvaM jJApitaM sakalAH klaaH| atha mAlikA / / pakSimalle saribhede graiveye puSpadAmani / malate mAlikA mAleva vA / / 74 / / pakSimalla: pakSivizeSaH / saridbhedo nadIvizeSaH / graiveyaM grIvAbharaNam / tatra yathA-kaNThasthitayA vimlprshnottrrtnmaalikyaa| puSpadAmani yathA-maulizcampakamAlikAva* layitaH / mecaka: zyAmale kRSNe timire bahicandrake / macyate mecakaH / "kIcakapecaka" (uNAdi 33) iti sAdhuH zyAmalakRSNayorvarNavizeSayAH paMklIbaH / tadvati vAcyaliGgaH / zyAmalaM nIlam / kRSNam asitam / tayoryathA-gajakadambakamecakamucca(mucaka)nabhasi vIkSya navAmbudamambaram / timire bahicandrake ca yathA-jaladamecakakaJcakitA dizoH bhRzamavekSya vinRtyati * mAmalaM tu madIye syAnmAmAko mAtule smRtaH / mecakaH0 / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) anekArthasaMgrahaH saTIka: nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn. mocako moktakadalIzigrudrumavirAgiSu / / modako harSulo khAdye yamako yamaje vrate / / 76 / / yamakaM vAgalaGkAre yAjako rAjakuJjare / yAjJike ca yutakaM tu yautake yugmayuktayoH // 77 / / mecakI / / 75 / / mocako moktRkadalIzigrudrumavirAgiSu / muJcati mockH| caturSu artheSu / virAgI mumukSuH / tatra moktari ca vAcyaliGgaH / moktari yathA- bIDasaGkocamocakaH / zeSeSu yathAmocakaraJcitaM vanam / modako harSale khAdye / modate'sau modayati vA modakaH / harSulo harSavAn / harSaheturvA / tatra vaalinggH| khAdye laDDuke puMklIbaH / dvayoryathA-muditA modakamuditaM ravIndukavalaMkagRdhnumatibhImam / yamako yamaje vrate / yama eva yamakaH / yamajo yugmjaatH| tatra vaacylinggH| dvayoryathA-nakula: sahadevazca yamako yamakasthitau // 76 / / yamakaM vAgalakAre / yamau samajAtau tatpratikRtiryamakam / vAgalaGkAre / zabdAlaGkRtau / yathA-arthe satyarthabhinnAnAM varNAnAM sA punaH shrutiH| yamakaM pAdatadbhAgavRttitadyAtyanekatAm / yAjako raajkunyjre| yAjJike c| yajati yAjayati vA yAjakaH / rAjakuJjaro bhUpazreSThaH / yAjJiko yjnykriyaajnyaataa| dvayoryathA-yAjakaH pUjyate na kaiH / yutakaM tu yautake yugmayuktayoH / saMzaye calanAgre strIvastrabhede paTAJcale / yutau kAyati ra tameva vA yutkm| yukte vAcyaliGgaH / yautakaM yutayorvadhUvarayordeyam / tatra yugme yukte ca yathA-hastyazvaratnayutakaM yutakAya (yugmAya) deyam / calanavaNDAtaka: tasya graM calanAgram / strIvastrabhedaH / pridhaanaantrptt:| rajako dhaavkshukau| rajati rajakaH / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH NAVAAAAAA - - saMzaye celanAgre strI vastrabhede paTAJcale / rajako dhAvakazuko rasikAkaTisUtrake / / 78 / / rasanAyAM rasAlAyAM rAtrakaM paMcarAtrake / rAtrakastu paNavadhUgRhAntavarSavAsini // 79 / / . "nRtUvanaja: zilpinyakaT' / dhAvako nirNejakaH / tatra yathArajakazilAtalasadRzaM yAsAM jaghanaM ca vadanaM c| zuka: zukavizeSaH / rasikA kaTisUtrake / rasanAyAM rasAlAyAM / rasayati rasikA raso'styasyAM vA / kaTisUtram mekhalA // 78 / / rasanA jihvA / rasAlA shikhrinnii| rAtrakaM paJcarAtrake / paJcAnAM rAtrINAM samAhAraH paJcarAtrakam / "saMkhyAtaika" 7-3-119 / iti at samAsAntaH / paJcarAtrameva paJcarAtrakam / svArthekaH / paJcarAtraikadezo rAtrakaM bhAmAvat / rAtrakastu paNavadhUgRhAntavarSavAsini / rAtrIrAcakSANo rAtrakaH / NijantANNakaH / / 79 / / rAjikA paGktau rekhAyAM kedAre rAjasarSape / rAjireva rAjikA / rAjate vA / paktau yathA-parirarAja mtnggjraajikaa| rekhAyAM yathA-arAjake bhUrjadale lilekha / kedAro vapraH / rAjasarSape yathA-juhoti vahnau lavaNaM sarAjikan / rucakaM tu mAtuliGge niSke sauvarcale'pi c| rocate rucakam / "dhrudhUndi" (u029) iti kidakaH / niSke mAtuliGge ca puMklIbaH / mAnuliGge yathA pItavatyabhimate madhutulyasvAdamoSTarucakaM cididkssau| niSke xvakSovibhUSaNe yathA-svastikAdisamAkAraM rucakaM rucimadviduH / lalAmanyapi maMkhaH / lalAmaratnaM tatra yathA-adhararucakaM candana* tatpratipAdakograntho'pi paJcarAtrakam / x yadyapi liGgavido bhUSA|veyakaM vyAkhyAnti tathApi anekArthakRta urovi bhUSaNamapi graiveyakamAmanantIti kRtvA niSke'pi puklIbatvam / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) anekArthasaMgrahaH saTIkaH rAjikA paGktau rekhAyAM kedAre rAjasarSape / rucakaM tu mAtuliGge niSke sauvarcale'pi ca // 8 // *rUpakaM nATakAyeSu kAvyAlaGkAradhUrtayoH / reNukA tu hareNvAM syAjjamadagnezca yoSiti // 81 // peSaNapASANe'pi // 80 / / rUpakaM nATakAyeSu kAvyAlaGkAradhUrtayoH / rUpyate rUpakam / " kIcaka" (uNAdi 33) iti sAdhuH / rUpayati vA / nATakAdyeSu yathA-satyArthA bhAratI yasya dshruupksNshryaa| kAvyAlaGkAre yathA-tadrUpakamabhedo ya upamAnopameyayoH / dhUrte zaThe vaacylinggH| suvarNAdimudrAyAmapi / yathA-tadapi sAmpratamAhararUpakam / reNukA tu hareNvAM syAjjamadagnezca yossiti|| reNupratikRtiH reNukA, raNati vA / "kaJcuka" (u057) iti sAdhuH / hareNurgandhadravyam / jamadagniyoSiti yathA-astyevaitatkimu kRtavatA reNukAkaNThavAdhAM baddhaspardhastava parazunA lajjate candrahAsaH // 81 / / lampAko lampaTe deze / lapati lapyate vA lampAkaH / "mavAka zyAmAka" iti sAdhuH / lampaTe vAcyaliGgaH / tatra yathA-lampAka: paakshaasnH| deze yathA-lampAkInAM kirantazci kuraviracanAm / lAsako kekinartakau / lasati lAsakaH / nartake vAcyaliGgaH / dvayoryathA-payodamurajapvanau lasati dhlAsako nRtyati / lUnakastu pazau bhinne / lUna eva lUnakaH / " lUnaviyAvAtpazI" (7-3-21) ityanena yAvAditvAd vA kaH bhinne vaacylinggH| locako nIlavAsasi / kajjale mAMsapiNDe'kSitAre striibhaalbhuussnne| nirbuddhau kaNikAmocAjyAsubhrU lathacarmaNi / / locate locayati * mu0 rocanAyAM viDaGge ca maGgaladravyadantayoH / avazyAbharaNe lAsye protkaTe'pi prakIrtitaH // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH lampAko lampaTe deze lAsako kekinartako / lUnakastu pazau bhinne locako nIlavAsasi / / 82 / / kajjale mAMsapiNDe'kSitAre strIbhAlabhUSaNe / nirbuddhau karNikAmocAjyAsubhUlathacarmaNi / / 83 / / varAkaH zocyaraNayoH vartako'zvakhure khge| vaJcako jambuke gehanakule khaladhUrtayoH / / 84 / / vA locakaH / dazasvartheSu / nirbuddhau vAcyaliGgaH / nIlavAsasi gopInAM caturhastapramANanIlavastre yathA puSpekSaNairlambitalocakairvA madhuvrata vAtavRtairvatatyaH / / 82 // zeSeSu yathA-locaka: kasya rocakaH / / 83 / / varAka: zocyaraNayoH / vRNIte varAkaH / "vRdbhikSi" 5-2-70 iti TAkaH / varerakyate'treti vaa| zocye vaacylinggH| tatra yathA-bhramati virahakhinnazcakravAko varAkaH / raNaH saGgrAmaH / varttako'zvakhure khge| varttate vartakaH / azvakhure yathA-vartakakSuNNabhUgataH / khage khagavizeSe yathA-tadandhakavartakIyaM kAkatAlIyaM yanmUrkhamintreSu kvcitkaarysiddhiH| atra hi andhakazca varttakazca andhakavartakaM tattulyamandhakavartakIyam / vaJcako jambuke gehanakule khaladhUrtayoH / baJcayati vaJcakaH / khaladhUrtayorvAcyaliGgaH / caturvartheSvapi yathAvaJcakarAvRtAntAste durgamA vanabhUmRtaH / valmIko nAkuvAlmIkyo rogabhede / valane valmIkaH / "sRNIkAstIka" (u0 50) iti sAdhuH / nAko vAmalUre puMklIbaH / tatra yathA-valmIkAnAtprabhavati dhanuH khaNDamAkhaNDalasya / valmIko prAcetase yathA-pIyUSamiva nAlIkaM valmIkasya kavervacaH (giraH) / rogabhede rogavizeSe yathA-asAdhyaH pAdavalmIkaH / atha vrnnkH| vilepane malayaje naThe ca (vAraNe ca) varNayati varNakaH // 84 // vilepane malayaje ca puMklIbaH / vilepane Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) anekArthasaMgrahaH saTokaH valmIko nAkuvAlmIkyo rogabhede'tha varNakaH / vilepane malayaje naTe ca vasukaM punaH / / 85 / / romake vasukastu syAcchivamallyarkaparNayoH / vyalokaM vyaGgya vailakSyApriyAkAryeSu pIDane // 86 / / yathA-api rahasikRtAnAM vAgvihIno'pi jAtaH suratavilasitAnAM varNako varNako'sau / malayaje ythaa-anggNddhivrnnklepshubhrm| (vAraNa) naTe yathA-varNakarvaNitaH karNaH svarNa pUrNa dvipaM dadau / vasukaM punaH / / raumake / vasyate vasati vA vasukam / "kaJcukAMzuka' (u057) iti sAdhuH / / 85 / / raumakam rumAbhavaM lavaNam / vasukastu syaacchivmllyrkprnnyoH| zivamallI bakapuSpam / arkaparNo'rkavRkSaH / vyalIkaM vyaGgyavailakSyApriyAkAryeSu pIDane / viziSTam alIkaM yatra vyalIkam / vizeSeNa alyate vaa| "syamikaSi" (u0 46) iti iikH| apriye'kArye ca puNkliibH| vyaGgyaM dhvanyama, vailakSye yathAna kiJcidUce sa kila vyliikaat| apriye yathA-mayA na te'kAri manAgvyalIkam / akArye yathA-sujano'pi cakAra sa vyalIkam / pIDane yathA-ciravyalIkena jagAma zAntim / kAmajadoSaviparyayorapi maGkhaH / kAmajadoSe yathA-sehe na gotraskhalitaM vyalIkam / viparyaye yathA-pRSTo'pi satyaM vadati vyalIkam / / 86 / / vArSikaM trAyamANAyAM varSAbhave / varSAsu bhavaM vArSikam / "varSAkAlebhyaH" 6-3-80 iti ikaN / trAyamANA oSadhiH / varSAbhave vAcyaliGgaH / tatra yathAvArSikaM saMjahArendro dhanurjevaraghurdadau / atha vaalhikH| dezabhede'zvabhede ca vAlhikaM hiGga kuGkamam vAlhikavat / valhate vAlhiH / "padipaThi (u0607) iti i: / bAhulakAt dIrghaH svArthe ke vAlhI (lhi)kH| "sRNIkAstIka' (u0 50) iti Ike vAlhIkaH / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH vArSikaM trAyamANAyAM varSAbhave'tha vAlhikaH / dezabhede'zvabhede ca vAlhikaM hiGgu kuGkumam / / 87 // vAlhikavadvArdhakaM tu vRddhatve vRddhakarmaNi / vRddhAnAM samavAye ca vAlukaM harivAluke // 88 // dezabhedAzvabhedayoH puNlligau| higukuGkumayonapuMsakau / dezabhedAzzvabhede ca yathA-vAlhikezo niglhte| vAlhokIdazanacchadAruNatalai: patrairazokoccitaH vAlhIkaM turagaM nRpaH hiGgukuGkumayoryathA-gAndhikA vAlhikakSodAmodamoditadigmukhAH / / 87 / / vaalhiikaardrsaindhvaiH| surabhitA vAlhIkacandanavilepita vaannlinggH| vArddhakaM tu vRddhatve vRddhakarmaNi / vRddhAnAM samavAye ca / vRddhasya bhAvaH karma vA vArddhakam / corAditvAdakA / vRddhAnAM samUho vA / "gotrokSava. tso'kana 6-2-12 iti akm| vRddhatve yathA-vArddhake munivRttInAm / vRddhakarmaNi yathA-vArddhakaM hAsyavarddhakam / vRddhasamavAye yathA-vArddhakaM sevamAnasya puMso buddhivivarddhate / vAlukaM harivAluke / valate vAlukam / "kaJcuka" (u0 57) iti sAdhuH / harivAlukaM bheSajabhedaH // 88 // vAlukA tu sikatAsu / yathA-krIDantyetA vipulapuline bAlikA vAlukAbhiH / vitarkaH saMzayohayoH / vitarkaNaM vitarkaH / sthANurvA puruSo veti saMzayaH tatra yathA-samAlokyAjau tvAM vidadhati vitarkAn pratibhaTAH / Uha unnayanam / tatra yathA-tvayyAyAte vitarkAni nidadhatta ivAbhAti kampaH pyodheH| vipAkaH pariNAme syAdurgatisvAdunorapi / vipacanaM vipacyate'smin vA vipAkaH / svAduni guNe puMsi / tadvati vaacylinggH| pariNAme yathA-hatavidhilalitAnAM hA vicitro vipAkaH / durgatau yathA-te vipAke vipadyante dussahe duHkhakoTibhiH / svAduni yathA-tvadvacaH pakamAkandavipAkaM nAkanAyike / pacana Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) anekArthasaMgrahaH saTIka: NNNNNNN vAlukA tu sikatAsu vitarkesaMzayohayoH / vipAkaH pariNAme syAdurgatisvAdunorapi // 89 / / vivekaH punarekAnte jaladroNIvicArayoH / vRSAGkaH sAtrubhallAta zaMkareSu mahallake // 9 // vRzcikastu druNe rAzAvauSadhizUkakoTake / vaijikaM kAraNe zigrutaile ca vaijiko'Gakure // 91 // svedayorapi maGkhaH / pacane yathA-vipAke kaTuzItaJca / svede yathAAmajvare vipAkaM prayujIta / / 89 // vivekaH punarekAnte jldronniivicaaryoH| vivicyate vivecanaM vA vivekaH / pRthagAtmatAyAmapi / tatraikAnte vicAre ca yathA-rativiveke hi sadaiva yoginaH / jaladroNI avagAhasthAnam / vRSAGkaH sAdhu bhallAtazaMkareSu (vRSAGko zivabhallAtau rabhasaH) mahallake / vRSo dharmo mahokSo vAGko yasya vRSAGkaH / vRzcayate varSati vA / "mavAka" (u0 37) iti sAdhuH / sAdhau sadAcAre vAcyaliGgaH / bhallAto vRkSavizeSaH / zaGkare yathA-pAyAddevo vRSAGkaH / mahallakaH sauvidalla: / / 9 / / vRzcikastu druNe rAzAvauSadhizUkakITake / vRzcati vRshcikH| "pApuli" (u0 41) iti kidikaH / druNe strIpuMsaH / druNe rAzibhede cayathA-tulAmAruhya sUryeNa vRzcike nihitaM padam / auSadhe madanakAkhye yathA-etA vRzcikarAgaraktacaraNAH / zUkapradhAnaH kITa: kaNTakI kRmiH zUkakITaH / tatra yathA-gaIbhakavRzcikAkulapaGkilavasudhAtalAsu barSAsu / vaijikaM kAraNe zigrutaile c| vIjaM prayojanamasya bajikam / kAraNaM hetuH| zigruH zobhAjanastasya tailam, zigrutailam / baijiko'ngkure| aGkuraH prarohaH / / 91 / / zaGkhakaM valaye kambau / sa eva saGkakapa / tayoryathA-mugukhyo maGgalaM cakruH pAvakAti Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: (41) zaGkhakaM valaye kambo zaGkhakastu ziroruji / zampAkastu viyAte syAdyAcake caturaGgule // 12 // zambUko daityavizeSe karikumbhAntazaGkayoH / zalAkA zArikA zalyaM zvAvidAleravyakUcikA / / 93 // pANayaH / zaGkhakastu ziroruji / zaGkha bhAlaikadezaM kRNoti shngkhkH| "kvacit" iti ddH| zampA (yA) kastu viyAte (vipAke) syAdyAcake caturaGgale / zAmyati zamyAkaH / "mavAka zyAmAka" (u0 37) iti sAdhuH / viyAto dhRSTa: / yAcako mArgaNaH / tayorvAcyaliGgaH / caturaGgula: kRtamAlataruH // 92 / / zabUko daityavizeSe karikumbhAntazaGkhayoH / zAmyati zambUkaH / "zambUka zAmbUka" (u0 61) iti sAdhuH / daityavizeSe yathA-brUta brUta bhaTAH kva sa kva sa naraH zambUkajIvAharaH / karikumbhAnto hastikumbhaparyantaH / zaGkhaH kambuH / zalAkA zArikA zatyaM zvAvidAlekhyakUrcikA chatrapaJjarakASTISu / zalati zalAkA / "zalivali" (u0 34) ityAkaH / SaTSvartheSu / zArikA pakSivizeSaH / zalyama AyudhavizeSaH zvAvit mRgavizeSaH / AlekhyakUcikA citrakaralekhanI / chatrapaJjarayoH kASThIchatrapaJjara kASThI iSurvANavizeSaH zArikAyAM paJjarakASTayAM ca yathAzalAkApaJjarastheyaM zalAkAmaJju guJjati / AlekhyakUcikAyAM yathA-tasyAzalAkAJjananirmiteva // 93 // chatrakASTayAMyathA-chatraM ratnazalAkAbhirmeghanIlaM virAjate / iSau yathAkSitipAla: zalAkAbhiH saMkIlayati zAtravam / ratnasvarUpabhit parIkSayorapi maMkhaH / krameNa yathA-vaDUryabhUmirnavabheghazabdAduddhinayA ratnazalAkayeva / zalAkayA ko'pi bhinatti patram / zallakI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) anekArthasaMgrahaH saTokaH chatrapaJjarakASTISu zallakI zvAvidhidra me / zArkakaH syAddugdhaphene zarkarAyAzca piNDake / / 94 / / zizukaH pAdape bAle zizumAre'tha zItakaH / zItakAle'lase susthe zUzakaH prAvaTe rase // 95 // svastiko maGgaladravye gRhabhedacatuNkayoH / syamIkaH pAdape nAkau syAtsyamIkA tu nIlikA // 96 // zvAvidhidrume / zalazcalla aashugtau| kIcakAditvAt zallakI / drume yathA-revAjalaM kisalayAni ca zallakInAm / ayaM dntyaadirpi| zArkakaH syAduradhaphene zarkarAyAzva piNDake / zRNAti pittamiti zArkakaH / "kIcaka' (u0 33) iti sAdhuH // 94 / / zizukaH pAdape bAle zizumAre / zizureba shishukH| zizuM kRntati vA "kvacit" iti ddH| bAle yathA-vivizuH zizukAH kroDe / atha zItaka: zItakAle'lase susthe| zIta eva shiitkH| zItaM karoti vA / "zItAcca kAriNi" itikaH / alasasusthayorvAcyaliGgaH sarveSu yathA-zItako durgdvessyH| zUkakaH prAvaTe rase / zukgatau shuukkH| kIcakAditvAt ake sAdhuH / pravRddho vaTa: kUpaH prAvaTa: / rasaH pAradaH // 95 / / svastiko maGgaladravye gRhabhedacatuSkayoH / svastikAyati karoti vA svastikaH / 'kvacit" iti DaH / maGgaladravye yathA-muktAsvastikamAtanudhvamuDupatvaM pUrNaku mbhI bhava / gRhabhedo gRhavizeSaH / tatra yathA-svastika: sarvatobhadrorucako varddhamAnaka: / nandyAvarttAdayazcAnye dvArAliMdAdibhedataH / catuSkaM catuSpatham / syamIkaH pAdape nAkau syAt / syamU zabde / syamyate syamIkaH / "syamikaSi" (u0 46) itiIkaH / nAkuvalmIka: / syamIkA tu nIlikA // nIlikA oSadhibhedaH / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) tRtIyaH kANDa : sarako madirApAtre madirApAnamadyayoH / sasyako nAlikerAntaH sasyAbhamaNikhaGgayoH / / 97 / / samparkaH surate pRktau sAyako bANakhaDgayoH / sthAsako hastabimbe syAtsphurakAdezva bubude // 98 // / / 96 / / sarako madirApAtre madirApAnamadyayoH / sarati saraka: / "dRkUna " / ( u027 ) iti akaH / madirApAne triliGgaH, zeSayoH puMklIba: / madyaM madyavizeSa ikSuzIdhu / sarveSu yathA - prApicetasisa - vipratisAre yoSitAmavasaraH sarakeNa / sasyako nAlikerAntaH sasyAbhamaNikhaDgayoH / sasyapratikRtiH sasyakaH / " tasya tulye" 7 /1/108 samantAtsyati vA " kIcaka" (3033) iti sAdhuH / sasyena parijAto vA "sasyAdguNAtparijAte" .7/1/178 iti kaH / nAlikerasya antaH sasyaM madhyaM bIjaM tatsadRzo maNiH / kazcittu sasyakaH syAnmaNI khaDDe nAlikerasya cAnte ityAh / samparkaH surate pRktau / samparcanaM samparkaH / surate yathA - samparkastarkyate yUnoH zlathadhammillabhUSaNeH / pRktau sambandhe yathA- prApyatAM vidyutaH sampatsamparkAdarkarociSAma | sAyako bANakhaDgayoH / syati sAyakaH / jakaH / bANaM yathA - yuSmaddeheSu lajjAM dadhati paramamI sAMyakA niSpatantaH / khaDge yathA - sAyakasahAyavAhormakaradhvajaniyamitakSamAdhipateH / sthAsako hastabimbe syAtsphurakAdezca budbude tiSThati sthAsakaH / " kIcaka" ( u0 33) itisAdhuH / hastabimbe yathA - sItAhastAmbujanmArpita - malayabhavasthAsakAnarccaneSu / sphurakAdInAM budbudAkAre pittalAdimaye bhUSaNe yathA - raukmA rejuH ( sauvarNAH) sthAsakA mUrtibhAjo darpasyeva vyAptadehasya zeSaH || 98 / / sUtakaM janmani rase / sUta zabdAtsvArthe Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH - sUtakaM janmani rase sUcakaH zuni durnane / kathake sIvanadravye mArjAre vAyase'pi ca // 19 // sRdAkurvaje dAvAgnau pratisUrye samIraNe / sevako'nuge praseve secakaH sektRmeghayoH // 10 // hArako gadyavijJAnabhidoH kitavacorayoH / huDukko madamatte syAddAtyU he vAdyabhidyapi // 10 // ke sUtakam / rase pArade puMklIH / janmani yathA-na grAhyaM sutasUtake / rase yathA-kuSTine bhasmasUtakam / sUcakaH zuni durjne| kathake sIvanadravye mArjAre vAyase'pi ca sUcayati suuckH| kathakadurjanayorvAcyaliGgaH / zuni durjane mArjAre vAyase ca yathAsUcako nIcavRttiH / kathake yathA-zrutaM na zubhasUcakam / sIvanadravye yathA-sUcakaiH sIvyate goNI / / 99 // sRdAkurvajra dAvAgnau pratisUrye smiirnne| sarati sRdAkuH / "sRpRbhyAMdAkuk" (u0 756) catuSTuM artheSu puMsi / pratisUryaH kRklaasH| sevako'nuge prseve| sevate sevakaH / sIvyate vA / "nAmni puMsi ca" iti NakaH / anuge vAcyaliGgaH / tatra yathA-praNamatyunnati hetorjIvitahetovimuJcati prANAn / duHkhIyati sukhahetoH ko mUDhaH sevakAdanyaH / prasevo vastrAdyAvapanam, tatra yathA-vINApi sevakaviyogavazAdviSIdet / secakaH sektRmeghayoH / siJcati secakaH / sektari vAcyaliGgaH / dvayoryathA-vanaM siJcati secakaH // 100 // hArako gadyavijJAnabhidoH kitavacaurayoH / harati cittaM vittaM vA hArakaH / caturvartheSu / gadyaM chandorahito vAkyabandhastasyabhidvizeSaH vijJAnabhit kalAvizeSaH / kitavo dhUrtaH / caurastaskaraH / huDuko madamatte syAddAtyUhe vAdyabhidyapi / huDgatau hoDati huDukkaH / "niSkaturuSka" Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: (45) herukastu mahAkAlagaNabuddhavizeSayoH / gomukhaM vAdyabhANDe syAllepane kuTilaukasi // 102 // vizikho rakSaH trizikhaM syAtkirITatrizUlayoH / durmukho mukhare nAgarAje vAjini vAnare // 103 // pramukhaM prathame mukhye mayUkhA jAlaruk tviSaH / vizikhA khanitrikAyAM rathyAyAM vizikhaH zare // 104 // (u0 26) iti sAdhuH / vAdyabhidi strI puMsaliGgaH / muktahikkA huDukkA // 101 // herukastu mahAkAlagaNabuddhavizeSayoH / hinAti heruka: / "kaJcakaH" (u0 57) iti sAdhuH / mahAkAlasya Izvarasya gaNaH pramathastasya buddhasya ca vizeSe / atha khAntAH / gomukhaM vAdyabhANDe syAllepane kuttilauksi| gorivamukhamasya gaurjalaM mukhaM pradhAnamasyeti vA / gomukhaM vAdyabhANDe yathAprahatAnekagomukhe / lepane yathA-yasyAmalindeSu na careva mugdhAGganA gomayagomukhAni / kuTilaM gomukhAkAram / oko gRham / tatra yathA-gomukhaM zrIparAGmukham / vaijayantI tu gomukho'trI vAdyabhede nake nAlepane na pumityAha // 102 // trizikho rakSaH / tisraH zikhA yasya trizikhaH / rakSasi palAde yathA-trizikho vizikhairhataH / trizikhaM kirITatrizUlayoH / dvayoryathA-ucchikhaM trizikhaM yasya maulau pANau ca valgati / durmukho mukhare nAgarAje vAjini vAnare / duSTaM mukhaM yasya durmukhaH / mukhare vAcyaliGgaH / tatra yathA-utphullagallarAlApAH kriyante durmukhaiH sukham / vAjini yathA-hattuM vaktraM nAzakadmukho'pi // 103 // pramukhaM prathame mukhye / pragataM mukhamaM AdibhAvaM pradhAnatvaM vA pramukham / vAcyaliGgaH / dvayoryathA-vAsava Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) anekArthasaMgrahaH saTokaH vizAkho yAcake skande vizAkhA meM kaTillake / vaizAkhaH khajake rAdhe sumukho garuDAtmaje // 10 // pramukhA devaaH| mayUkhA jvAlaruktviSaH / mayate mayUkhaH / mayedhibhyAmukhe khau (u0 91) iti Ukha: jvAlo'gnerarciH / ruk zobhA tviTa kiraNaH / jvAle jvAlAyAM yathAabhyudgatA agnibhirunmayUkhaiH / ruci yathA-mukhamayUkhaparajitamambujama tviSi yathA-vitatapRthuvaratrAtulyarUpairmayUkhaiH / vizikhA khanitrikAyAM rathyAyAM / vizeSeNa zyati vizikhA / "zyaterica vA" (u085) iti kha: / viziSA zikhA'treti vA / khanitrI munInAM mRdavadAraNabhANDaM zastrIprAyam, tatra yathA-munayo vizikhotkhAtamRdbhilimpati vedikAm / rathyA pratolI / yatkauTilyaH / vizikhAyAM sauvaNikapracAraH / vizikhaH shrai| zare bANe yathAmanobhedyaM zabdaprabhRtaya ime paJcavizikhAH / / 104 // vizAkho yAcake skande / vizakhati vizAkhaH / yAcakaH prArthayitA / tatra vaacylinggH| skande yathA-dizyAdvizAkhaH zatazAkhamAyuH / vizAkhA bhe kaTillake / bhe nakSatre prAyeNa bahuvacanAntaH / tatra yathA-kRttikAsu vizAkhAsu maghAsu bharaNIsu ca / kaTillakaH punarnavaH (kakhellakaH) / yadAha-punarnavo vizAkhA ca kaTillakaH sa zilATakaH / vaizAkhaH khajake raadhe| vizAkhAH prayojanamasya vaizAkhaH / "vizAkhASAr3hAnmanthadaNDe" iti aN / vaizAkhI paurNamAsI asyeti vA / "sA'sya paurNamAsI" ityaN / khaz2ake manthAnake ythaa-dovaishaakhaivigaahyaambhH| rAdhazcitrottaro mAsaH / tatra yathA-vaizAkhe madhusUdanaH / sthAnakavizeSe'pi maGkhaH / tatra tu klIbe yathA-vaiSNavaM samapAdaM ca vaizAkha maNDalaM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH paNDite phaNibhede syAdayogaH kaThinodyame / vizleSe vidhUre kUTe'pAGgo netrAntapuNDyoH // 106 // aGgahIne'pyanaGga khe citte'naGgastu manmathe / AbhogaH paripUrNatve varuNacchatrayatnayoH // 107 // . tathA / pratyAlIDhamathAlIDhaM sthAnAnyetAni SaD viduH / sumukho garuDAtmaje / paNDite phaNibhede syAt / zobhanaM mukhamasya sumukhaH / garuDAtmajo garuDaputraH // 105 / / paNDite vaacylinggH| tatra yathA-grAhyA sumukhazemuSI / phaNibhedo nAgavizeSaH / atha gAntAH / ayogaH kaThinodyame / vizleSe vidhUre kuTe / nAsti yogo'tra ayogH| ayovadgati vA / caturvartheSu / kaThineSu karmasvadyamo'sya puruSasya kaThinodyamaH / vidhuro vikalaH / tayo cylinggH| vizleSe yathA-varagurubhirayoge dRmbhate no vivekaH / kUTamasatyam / apAGgo netrAntapuNDrayoH / aGgahIne'pi / apakrAnto'pagato vA aGgAt, apakRSTamaGgamasyeti vA apAGgaH / aGgahIne vaacylinggH| netrAnte yathA-calApAGgaM dRSTi spRzasi bahuzo vepathumatIm / puNDre tilake yathA-gorocanApAGgarucI lalATe / / 106 / / aGgahIne yathA-kuryAnnApAGgasaGgatim / anaGgaM khe citte / nAsti aGgam AkAraH zarIraM vA'sya anaGgam / kham AkAzam / cittaM manaH / anaGgastu mnmthe| yathA-anaGgaH paJcabhiH pauSpaivizvaM vyajayateSubhiH / Abhoga: paripUrNatve varuNa chatrayatnayoH / AsamantAd bhujyate'nena aabhogH| paripUrNatve yathA-dRzyaH kiJcitpavanacalacInAMzukatayA kucAbhogaH strINAM harati na tathonmudritavapuH / varuNasya pAdaH patezchatraM varuNachatram / yatna AdaraH // 107 / / Ayogo gandhamAlyopahAre vyApRtiro Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) anekArthasaMgrahaH saTIka: Ayogo gandhamAlyopahAre vyApRtirodhayoH / Azugo'rke zare vAyau utsargastyAgadAnayoH / / 108 / / varjane sAmAnyavivAvudvegaM pUgikAphale / udvegastUdvejane asyAtkaliGgo novRdantare // 109 / / dhayoH / Ayujyate'nena AyuktirvA AyogaH / gandhamAlyopahAre yathA-AyogayogavihitAkhiladevabhogaH / vyApRtau vyApAre yathAAyogo yogakarmaNi / rodho nirodhanam / Azugo'rke zare vaayau| Azu zIghraM gacchati AzugaH / "nAmno gamaH" iti Da: / arke yyaa-naashytyaashugstmH| zare yathA-rAvaNasyApi rAmAsto (?) bhitvA hRdayamAzugaH / vAyau yathA-AzugApahRtapuSpasaurabhaH / utsargastyAgadAnayoH / varjane sAmAnyavidhau / utsRjyate utsarjanam vA utsargaH / tyAge yathA-toyotsargA drutataragatistatparaM varmatIrNaH / dAne yathA - vRttotsarga: svavarmebhyaH svargadvAramanargalam // 18 // varjane yayA-kartavyo matsarotsargaH / sAmAnyenoktovidhiH sAmAnyavidhiH / tatra yathA-apavAdairivotsargAH kRtavyAvRttayaH paraiH / udvegaM pUgikAphale / udgato vego'sya saMsakatvAdudvegam / pugikAphalaM kramukam / udvegastUdvejane syAt / udvejanam udvegaH yathA-zAntodvegastimitanayanaM dRSTabhaktirbhavAnyAH / kaliGgo nIvRdantare / pUtIkaraje dhUmyATai syAt / kalyate kaliGgaH / "sphulIkali palyAbhya iGga" (u0 102) kaliGgaM cUDA'syeti vA / nIvRdantare dezavizeSe yathA-utkalAdezitapathaH kaliGgAbhimukho yayau / ayaM prAyeNa {bhUmni sUtre tu zabdaprAdhAnyAdekavacanAnto nirdezaH // 109 / / *mu0 stimite zIghragAmini udvAhe ca bhave'pi syAtkaliGgo0 / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: pUtIkara dhUmyATe syAtkaliGgA nitambinI / kaliGga kauTaje phale kAliGgastu bhujaGgame // 110 // dvirade bhUmikarkArau kAliGgI rAjakarkaTI / catrAGgaH zvetagaruti cakrAGgI kaTurohiNI // 111 // jihmago mandage sarpe turago vAjicittayoH / (49) turagI tvavagandhAyAM dhArAGgastIrthakhagayoH / / 112 // pUtIkaraJjo vRkSa: / dhUmyATa : pakSI / kaliGgA nitambinI / nitambinI strIvizeSaH / kaliGgaM kauTaje phale / kuTajasya vRkSasyedaM phalaM kauMTajama / kAliGgastu bhujaGgame / dviradebhUmikarkArau / ku ISat liGgamasya kAliGgaH / " alpe " iti kAdezaH, kaliGge bhavo vA / kena ( jalena ) AliGgyate vA // / 110 / / bhUmikarkAruH / kUSmANDavizeSaH / kAliGgI rAjakarkaTI / rAjakarkaTI rAjacirbhaTI / catrAGgaH zvetagaruti / cakrAkAraM vRttatvAdaGgamasya cakrAGgaH / zvetagaruti haMse yathA cakrAGgarvakritagrIvaiH / cakrAGgI kaTurohiNI / kaTurohiNI oSadhi - vizeSaH / / 111 / / jihmago mandage sarpe / jihyaM gacchati jihmagaH / " nAmno gamaH" iti DaH / mandage vAcyaliGgaH / dvayoryathAjihmagAH kasya na dveSyAH / turago vAjicittayoH / turo gacchati turagaH / nAmnogamaH iti DaH / vAjini azve yathA-AkulyakArikaTakasturageNa tUrNam / cittaM manaH / turagI tvazvagandhAyAm / azvagandhA oSadhiH / dhArAGgastIrthakhaDgayoH / dhArAM paraM prakarSamaGgati dhArAGgaH / dhAre vAGgamasyeti vA / tIrthaM tIrthavizeSaH / khaDge yathA-bhrAtarbhasyati bhUdharo'pi bhavatA dhAraGgadhArAhataH / / 112 / / naraGgaM zephe varaNDe / nRNAti naraMgam / patitamItyaMgaH / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) anekArthasaMgrahaH saToka: naraGga zephe varaNDe nAraGgaM viTajanminoH / kaNArase nAgaraGge niSaGgastUrNasaGgayoH // 113 // nisargaH sRSTau svabhAve *plavagaH kapimekayoH / arkasUte pannagastu pAkASThe bhujaGgame // 114 // zepho liGgam / varaNDo bhittiH / ikSvAdibhArako vaa| nAraGgaM viTajanminoH / kaNArase nAgarauM / nRNAti nAraGgam / "sRvRnRbhyo Nit" ( u0 99 ) iti aNgH| caturvartheSu / viTaH khiddgH| janmI dehI / kaNArasaH pippliirsH| nAgarane yathAraso gandhazca rUpaM ca nAraGge tritayaM sthitam / niSaGgastUrNasaGgayoH / niSajyante bANA asminniti nissnggH| niSaJjanaM vaa| tUNe iSudhau yathA-jAtAmiSaGgo nRptinissnggaaduddhrtumaicchtprsbhoddhRtaari| saGge yathA-gahanavananiSaGgo mekSiheturna kasya / / 113 // nisargaH sRSTo svbhaave| nisarjanaM nisargaH / sRSTau yathA-jagannisargasaMhArakArakaH paramezvaraH / svabhAve yathA-nisargadurbodhamabodhaviklavAH kva bhUpatInAM caritaM kva jantavaH / plavagaH kapibhekayoH / arkasUte / plavena gacchati plavagaH / "nAmno gamaH" ini ddH| kapau yathAplavagasainyamalUkajitAjitam / bheke maNDUke yathA-plavagaravavicitre tatra tIre sarasyAH / arkasya sUtaH sArathiraruNaH / arkAdaMzumataH sUto jAto vA / yadAha-revantastvarkaretojaH plavago hayavAhanaH / pannagastu padmakoSThe bhujnggme| padbhyAM na gacchati pannagaH / pannaM channaM gacchati vA / padmakoSTham oSadhivizeSaH / bhujaGgame yathA - dolAkeliniSaNNapannagavadhUgItotsavaprakrame // 114 // parAgazcandane reNau girauM khyaatyupraagyoH| snaaniiypussprjsoH| nIlaGga kRmijAtike / bhambharAlyAM prasUne ca plavagaH / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: parAgazcandane reNau girau khyAtyuparAgayoH / snAnIyapuSparajasoH pataGgaH sUryapakSiNoH // 115 / / pArate zalabhe zAlau patrAGgaM raktacaMdane / bhUrjapanakayozcApi prayAgo vAjizakrayoH // 116 / / parA gacchati parAgaH "nAmno gamaH" iti DaH / parazvAsau rAgazceti vA / saptasvartheSu / candane yathA-grISme parAgarasavAsitabAhumadhyA / reNau yathA-samUDhakarpUraparAgapANDuram / giriH pazcimAcalaH / tatra yathA-parAgazRGge ravirastameti / khyAtiH prasiddhiH / sA ca zubhA azubhA ca / tatra azubhAyAM yathAsamapahAya virAgiparAgiNIralikadambakamamburuhAM tatIH / uparAge sUryendugrahaNe yathA- na deyaM gaNakarlagnaM parAge candrasUryayoH / snAti anena snAnIyaM cUrNa piSTikAdi tatra ythaa-praagottitairnggaiH| puSparajasi yathA-uddhRtaH sarasiz2asambhavaH parAgaH / pataGgaH sUryapakSiNoH / pArate zalabhe zAlau / patati pataGgaH / "patitamIti" aGgaH / patau gacchati vA 'nAmno gamaH" iti Da: / apataMgati vA pRSodarAditvAt / sUrye yathA-patat pataGgapratimastaponidhiH / pakSiNi yathA-pattaGganAthopari kaiTabhAriH / 115 / / pArate rasendre yathA-tApAduDDIya patati pataGgaH zItale jle| zalabhe yathA-pataGgavadvahnimukhaM vivikSuH / zAlau zAlibizeSe yathApataGgAstapanIyAzca ye cA'nye zAlayaH shubhaaH| pArate klIba ityanye / patrAGgaM raktacandane / bhUrjapadmakayozcApi / patreSvaGgati patrANi aGgamasyeti vA patrAGgam / padmakam auSadhibhedaH / prayAgo bAjizakrayoH / yajJe tIrthavizeSe ca / prArabdho yAgo'trAnena asmin asmai vA prayAgaH / prayajanaM prejyate vA / bAjini zake ca Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) anekArthasaMgrahaH saTAMkaH yajJe tIrthavizeSe ca prayogastu nidarzane / kArmaNe ca prayuktau ca priyaGga rAjasarSape // 117 / / pipalyAM phalinokajhvoH punnAgaH pAdapAntare / nAtophale narazreSThe bhujaGgaH sarpaSiGgayoH // 118 // mAtaGgaH zvapaco hastI mRdaGgo ghoSavAdyayoH / raktAGgo bhaume raktAGga kampilye vidrume'pi ca // 119 // yathA-yAti prayAgo gaganena vegAt // 116 // yajJe yathA-dvijaiH prayAgaH kriyate niyogAt / tIrthavizeSe yathA-loka: prayAgavAsI kUpe snAnaM samAcarati / prayogastu nidarzane / karmaNe ca prayuktau ca / prayujyate'nena prayojanaM vA prayogaH / nidarzane udAharaNe yathAdRSTaziSTaprayogo'hama / kArmaNe vazIkaraNe yathA-yogI prayogeNa vazIcakAra / pryuktirvyaapaarH| tatra yathA-mugdhatvAdaviditakatavaprayogA gacchantyaH sapadi parAjayaM taruNyaH / priyaGga rAjasarSape / pipalyAM phalinI knggvoH| prINAti priyngg| "prIkaipainIleraGguka" (u0 761) rAjasarSapo rAjikA // 117 // pippalI kaNA / phalinI shyaamltaa| tatra yathA-priyaGgazyAmAGgaH prakRtisubhagaH / kaGgaH pItataNDulA / tatra yathA-aNavaH priyaGgakodravamayuSThakAH shaaliraaddhkaaH| punnAgaH pAdapAntare / jAtIphale nrshresstthe| pumAMzcAsau nAgazca punnAgaH / punnAga iva prdhaantvaadvaa| NadapAntaranarazreSThayoyathA-varasahakArakaraJjakavIratarozokamadanapunnAgaH / bhujaGgaH srpssinggyoH| bhujena gacchati bhujAbhyAM nRtyadbhyAmiva gacchati vA bhujaGgaH / nAmno gamaH iti DaH / SiGgo vezyApatiH / dvayoryathA-tamiddhamArAdhayituM sa karNakaiH kulaina bheje phaNinAM bhujaGgatA // 118 // mAtaGgaH zvapaco hastI / manyate mAtaGgaH / "mane Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH 'b'-'b''''''''''''''''' roomrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr raktaGgA jIvantikAyAM rathAGgaH kokapakSiNi / rathAGga cake varAGga yonau zIrSe guDatvaci // 120 // kuJjare ca viDaGgastu syAdabhijJakRmighnayoH / visargo visarjanIye varcasi tyAgadAnayoH // 12 // man mAtau ca" (u0 100) ityaGgaH / zvapacazcaNDAlaH / dvayoryathA-mAtaGgAnAmapIhopari parapuruSaryA ca dRSTA ptntii| mRdaGgo ghossvaadyyoH| mRdyate mRdnggH| viDivili (u0101) iti kRdnggH| ghoSo naadbhedH| vAdye yathA-rajani viratizaMsI kAminInAM bhaviSyadvirahavihitanidrAcchedamucca dnggH| raktAGgo bhaume| raktamaGgamasya rktaanggH| bhaumo maGgalastatra yathA-raktAGgaH paJcamasthaH / raktAGgaM kampilye vidrume'pi ca / kampilyam auSadhabhedaH / vidrumaH pravAlam // 119 // raktAGgA jIvantikAyAM / jIvantikA mdhusrvaa| rathAGgaH kokapakSiNi / rathAGgaM cakraM tannAmatvAd rathAGgaH / yathA-rathAGgamithunAzrayA / rathAGgaM ckre| rathasyAGgaM rathAGgam / yathA-rathAGgapANeH paTalena rociSAmRSitviSaH samvalitA virejire / varAGgaM yonI zIrSe guDatvaci kuJjare c| varaM pradhAnamaGgama, varAGgam / yono yathA-aGganAnAM varAGgeSu nIrAgo rajyate katham / zIrSe yathA- gaGgAM varAGge dadhataH smraareH| guDavanmadhurAtvak / sugandhivallI (chalI) vizeSaH tatra yathA-varAGgakautImadhukavilvamajjailavAlukam // 120 // kuJjare yathA-varAGgasaGgrAmataraGgiteSu / viDaGgastu syaadbhijnykRmighnyoH| viD vyApakamaGgamasya viddnggH| viDyate vA "viDivili" (u0 101) iti kidnggH| abhije vaacylinggH| kRmighnam / tatra Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) anekArthasaMgrahaH saTIkaH NNNNNNNNNNN sambhogo bhogaratayoH zuNDAyAM sarvagaM jale / sarvagastu vibhau raudre sAraGgo vihagAntare // 122 // cAtake caJcarIke ca dvipaiNazabaleSu ca / / anaghaH syAd gatapApe manojJe nirmalepi ca // 123 / / trilinggH| tatra yathA-phenau rasAJjanaM kSaudraM viDaGgo'tha mnHshilaa| visargo visarjanIye varcasi tyAgadAnayoH / visRjyate visargaH / visarjanIye bindudvaye yathA-pratikUlavarNamupahata luptavisarga visandhihatavRttam / varcasi annamale yathA-visargaH svargiNAM kutH| tyAgadAnayoryathA-AdAnaM hi visargAya. satAM vArimucAmiva // 121 // sambhogo bhogaratayoH zuNDAyAm / sambhujyate smbhogH| bhoge yathA-asaMbhogAdalabdheva samRddhi[ddhibuddhibhiH / rate yathA-sambhogAnte mama samucite hastasamvAhanAyAm / zuNDAyAM yathA-sambhogadaNDena papau sa nAgaH / sarvagaM jle| sarvatra gacchati sarvagam / yathA-sarvagaM sarvavallabham / sarvagastu vibhau rudre / vibhau vyApake vaacylinggH| tatra yathAsarvIyaM sarvagaM sarvaM sarvadevanamaskRtam / rudre yathA-sa sarvagaH prvtputrikaayutH| sAraGgo vihagAntare / cAtake caJcarIke ca dvipaiNazabaleSu ca / sarati saarnggH| " sRvRnRbhyo Nit" (u0 99) iti anggH| sAraGgAyati gacchati vA / pRSodarAditvAt / saha AraGgeNa varttate iti vA / caJcarIke strIpuMsaH / zavale varNe puMsi / tadvati vAcyaliGgaH / SaTsvartheSu zavalavarja sarveSu yathA-nIpaM dRSTvA haritakapizaM kesarairardharUlairAvirbhUtaprathamamukulAH kandalIzcAnukaccham / dagdhAraNyeSvadhikasurabhi gandhamAghrAya corvyAH sAraGgAste jalalavamucaH sUcayiSyanti Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH amodhaH saphale moghA punaH pathyAviDaGgayoH / ullAgho nipuNe hRSTe zucinirogayorapi // 124 // kAcighastu mUSike syAcchate kumbhecchamaNDake / / parigho'sne yogabhede parighAte'rgalepi ca // 12 // mArgam // 122 // zabale yathA-nAraGga mIlasAraGga yAvanno yAti pakvatAm / atha ghAntAH / anaghaH syAdgatapApe manojJe nirmale'pi ca / nAsti aghamasya anghH| vAcyaliGgaH / sarveSu yathA-didRkSamANAH prati rathyamIyurmurArimArAdanaghaM janaudhAH // 123 // amoghaH saphale / muhyate'nena moghaH / ' pani / meghAditvAd ghatvam, na mogho'moghH| vaacylinggH| yathAyadamoghamapAmantaruptaM bIjamajatvayA / amoghA punaH pathyAviDaGgayoH / pathyA harItakI / viDaGgaH kRmighnam / ullAgho nipuNe hRSTe shuci| niirogyorpi| ullAghate sma ullaaghH| kte anupasargAH kSIvollAgheti sAdhuH vAcyaliGgaH / caturvapi yathA-ullAghaH zlAghyate na kaiH||124|| kAcighastu mUSike syAcchate kumbhecchamaNDake / kacyate kAcighaH "maghAghaGgha' (u0 110) iti saadhuH| maNDakaH prdeshvishessH| parigho'stre yogabhede parighAte'rgale'pi ca / parihaNyate'nena parihaNanaM vA prighH| "pareghaH" iti karaNe'li saadhuH| bhAve'pi bhulaadhikaaraat| atre yathA-pAdapAviddhaparighaH zilAniSpiSTa mudgrH| yogabhede yathA-zUle mUni mRgau maghA caparighe citrA tathA vaidhRte / parisamantAd hananaM parihaNyate'nena vA parighAtaH / tatra yathA-bhArgavasya sukRto'pi so'bhavatsvargamArgaparigho duratyayaH / argale yathA-nagarapariSadIrghAkAhavaste mamete // 12 // paliSaH kAcakalaze ghaTe prAkAragApure / "pariSasya Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Annanoranoramoonam (56) anekArthasaMgrahaH saTIka: palighaH kAcakalaze ghaTe prAkAragApure / pratigho ruTapratighAtau mahA? lAvakANDaje // 126 // mahAmUlye'pyavIcistvantaraGge narakAntare / kavacastu paritrANe paTahe nandipAdape // 127 // krakacaH karapatre syAd granthilAkhyatarAvapi / kaNociH puSpitalatAguJjayoH zakaTe'pi ca // 128 // parighAGkayoge-iti latve palighaH / triSvapi yathA-palighaH / slilaakulH| pratigho ruT pratighAtau / pratihanyate'nena pratighaH / "kvacit" iti De pRSodarAditvAd ghatvam / ruTa roSastatra yathAuddAmapratighAnalapratihataprajJaH sa vijJo'pyabhUt / pratidhAte yathAsaha niSpratidhena cakSuSA tritayaM jJAnamayena pazyati / mahAqa lAvakANDaje / mahAmUlye'pi / mahAna?'sya mahAghaH / mahAmUlye vAcyaliGgaH / lAvako'bhidhAno'NDakaH pakSI lAvakANDajaH // 126 / / mahAmUlye yathA-yato mahA_Ni bhRtAnyanUnaH prasthamuMha(ribhirucchikhAni / atha cAntAH / avIcistvataraGge narakAntare / na vidyante vIcayo'smin avIciH / avyate vA "mRzcikaNi" (u0 627) iti IciH / ataraGga kallolarahitam / tatra vAcyaliGgaH / narakAntare strIpuMsaH / ataraGge yathAavIcinirvAte sarasasarasIveyamacalA / narakAntare yathA-avIcau pacyante sukRtarahitAyAtanazataiH / kavacastu pari(tanu) trANe paTahe nandipAdape / kUyate kavate vA kavacaH / "kalyavi" (u0114) iti acaH / tanutrANe puMklIbaH / tatra yathA-rathI niSaGgI kavacI dhanuSmAn paTaha AnakaH / nandi pAdapo gardabhANDavRkSaH // 127 / / Rkaca: karapatre syAd granthilAkhyatarAvapi / kAtyati Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tRtAyaH kANDaH namuciditije kAme nArAco lohasAyake / jalebhe nArAcyevaNyAM prapaJco lipralambhane // 129 // vistAre saJcaye cApi marIciH kRpaNe ghRnnau| RSibhede'tha mArIcaH kakkole yAjakadvipe // 130 / / kramyate vA krakacaH / "krakacAdayaH" (u0 115) iti sAdhuH / karapatre puMklIbaH / tatra yathA-dArudAraM vidAryante dAruNaiH krakacaiH kvacit / kaNIciH puSpitalatAguJjayoH zakaTe'pi ca / kagati kaNIciH / "mRzvikaNi" (u0 627) iti IciH / triSvartheSu / zakaTe puMsi / zeSayoH striyAm // 128 // namuciditije kAme / na muJcati namuciH / "nAmyupAntya" iti kidiH / nakhAditvAnnajo'dabhAvaH / ditije dAnave yathA-namayati sma sa kevalamunnataM vanamuce namuceraraye ziraH / kAme smare yathA-AvidherAkRmaH kiJcinnamucirna vimuJcati / nArAco lohasAyake / jalebhe / naramaJcati narAc tasyApatyaM (tasyAyaM) nArAcaH / nAramaJcati vA / lohasAyake yathA-nArAcaiH kRtavIryanandanavadhUbASpapriyaM bhAvukaiH / jalebho jalahastI / nArAcyeSaNyAma / epaNI vaidyazalAkA / prapaJco vipralambhane / vistAre saJcaye cApi / prapaJcanaM prapaJcaH / vipralambhanaM vipratAraNam / tatra yathAdhUrtAH prapaJcacaturAH parivaJcayante / / 129 // vistAre yathA-kaiH kairatra vacaH prapaJcaracanAcAturyamAcaryate / saJcaye yathA-bandhUkavidrumajapAkusumaprapaJcodantacchadasya saparicchada eSa sarvaH / marIciH kRpaNe ghRNau~ / RSibhede / mriyate'sAvanena vA marIciH / "mRzvikaNi" (u0 627) iti IciH / kRpaNe vaacylinggH| ghRNau strIpuMsaH / RSau pumAn / kRpaNe yathA-marIcimriyamANo'pi Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) anekArthasaMgrahaH saTokaH rakSobhede'thANDajaH syAtkakkiNDe'hau khage jhape / aNDajA tu mRganAbhau aGgajo manmathe sute // 131 / / made keze *aGgajaM rakte kambojo nIvRdantare / zaGkhahastibhedayozca karajo nakhavRkSayoH // 132 // vizrANayati na no dhanam / ghRNau yathA-saMnigRhya timiraM mriicibhiH| RSibhedaH saptaRSimadhyavartI / yadAha-marIciratryaGgirasau pulastyaH pulahastathA vasiSThazca mahAtejAH saptamaH prikiirtitH| atha mArIcaH kakkole yaajkdvipe| rakSAbhede / mriyate'nena maariicH| mriyate rIcaN / kakkolo vRkSabhedaH / yAjakasya dvipo yAjakadvipaH // 130 // rakSobhedo rAvaNamAtulaH / tatra yathA-hiMsrAsu bAha mArIcamizrAnaH parivRNvateH / atha jAntAH / athANDajaH syAtkakkiNDe'hau khage jhaSe / aNDAjjAto'NDajaH / kakkiNDa: kRkalAsaH / ahiH sarpaH / khage yathA-nIDakroDe'NDajazreNItuNDai: khaNDayaticchadam / jhaSo matsyaH / aNDaz2A tu mRganAbhau / mRganAbhiH kastUrikA / aGgajo manmathe sute / made keshe| aGgAdaGgaje vA jAyate'GgajaH / caturvapi yathA-aGgajaH kasya na priyaH / / 13 // aGgajaM rakte / rakte rudhire yathA-gajAGgajaistatra vahanti ndyH| kambojo niivRdntre| zaGkhahastibhedayozca / kAmyate kambojaH / uTajAdayaH (u0 134) iti sAdhuH / nIvRdantare dezabhede yathA-kambojAH samare sodUM tasya vIryamanIzvarAH / zaGkhabhede hastibhede ca yathA-kambojaH pUjyate na kaiH / karajo nakhavRkSayoH / kare jAyate karajaH / koryate vA / uTajAditvAtsAdhuH / nakhe yathA-dantakSatAni karajaizca vipATitAni / vRkSaH karajAkhyaH // 132 // kAmbojaH . * pra0 sudare ca kaambojo| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH inanitannarmannanannnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnunina kAmbojaH punarazvAnAM bhede punnAgapAdape / .." valakSakhadire cApi kAmbojI mASaparNikA // 133 // kArujaH kalame phene valmIke nAgakesare / ... gairike zilpinA citre svayaMjAtatile'pi ca / / 134 / / kuTajo'gastye drubhede droNe girijamabhrake / .. zilAjatuni lohe ca girijA mAtuluGgyumA / / 135 / / .. punarazvAnAM bhede punnAgapAdape / klakSakhadire cApi / kambojadeze bhavaH kAmbojaH / kAmyate vA uTaz2AditvAtsAdhuH / azvabhede yathA-yAtrAnehasi yasya digvijayinaH kaambojvaahaavlii| vIkhollekhavikAsini kSitirajaHpaGke viyaccumbati / valakSakhadiraH zvetakhadiraH / kAmbojI mASaparNikA / mASaparNikA oSadhivizeSaH / / 133 / / kArujaH kalabhe phene valmIke nAgakesare / gairike zilpinA citre svayaMjAtatile'pi ca / kirati kIryate vA kArujaH "uTajAdayaH" ( u0 134) iti sAdhuH / kArorjAto vA kena arujo vA / saptasvartheSu / kalabhastriMzadabdako hastI / pheno ddinnddiirH| valmIko nAkuH / nAgakesaro vRkSaH / gairikaM dhAtubhedaH / zilpinA kArUNAM citraM vismayakAri karma / tatra vAcyaliGgaH / svayaMjAtatilo'raNyatilaH // 134 // kuTajo'gastye bhede droNe / kuTAt ghaTAjjAtaH kuTajaH / kuTati vA / "kuTe rajaH" (u0 130) iti ajaH / kuTAditvAnna guNaH / agastye droNAcArye ca yathAkuTajena nipIto'yaM mahAnapi raNodadhiH / drubhede vRkSabhede yathAkuTajapuSpaparAgakaNAH sphuTaM vidadhire dadhireNuviDambanAm / girijamabhrake / zilAjatuni lohe ca / girau jAtaM girijam / abhraka svacchapatram / zilAjatu dhAtubhedaH / lohaM tAmrAdi / sarveSu Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saToka: ANAVARAvr jalajaM kamale zaGke nIrajaM padmakuSTayoH / / / parajo'sau tailayantre kSurikA phalaphenayoH // 136 // bAhujastu svayaMjAte tile kSatriyakIrayoH / bhUmijau narakAGgArau bhRmijA janakAtmajA // 137 // yathA-rAjate girijaiH giriH / girijA maatulunggyumaa| mAtuluGgI bojpuurii| umAyAM yathA-avocadyaM pazyatyavatu sa zivaH sA ca girijA // 13 // jalajaM kamale zaGke / jale jAyate jalajam / kamale yathA-vihaGgamAnAM jljaatptraiH| zaGkha yathA-tataH priyopAttarase'dharoSThe nidhAya dadhmau jalaja kumAraH / nIraja padmakuSTayoH / nIre jAtaM nIrajam / nizcitaM rajatyanena vaa| sthAditvAtkaH / padme yathA-brIDayArudadivAlivirAvairnIlanIrajamagacchadadhastAt / kuSTaM gandhadravyavizeSaH / parajeo'sau tailayantro kSurikAphalaphenayoH paraM prakRSThaM jayati jAyate vA paraJjaH / "kvacit" iti DaH / pRSodarAditvAt mo'ntaH / asi: khaDgaH / tailayantraM dArumayam / kSurikAphalaM kRpANikA patram // 136 / / bAhujastu svayaMjAtatile kSatriyakIrayoH / bAhubhyAM jAto bAhujaH / bahirjAto vA / pRSodarAditvAt / kSatriye yathA-sampratyasya samastabAhujabhujakrodhasya nirvaasytH| jhuMdAno dhanurenduzekharamaho jAto bhvaanindhnm| kIraH zukaH / bhUmijau narakAGgArau / bhUmerjAtau bhUmijau / narako narakAsuraH / aGgAro maGgalaH / dvayoryathA-ko bhUmijAnnodvijate janaughaH / bhUmijA janakAtmajA / janakAtmajA sotA / tatra yayA-janakaH sa nijAM kanyAM dadau rAmAya bhUmijAm / valajaM gopure sasye kSetrasaGgarayorapi / sadAkAre / balate valajam / "valantazca vA" iti ajaH / valAjjAyate vA / sadAkAre Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ owinnrn.rrrrrrrrrrrrrrrrr. 1000000mAAAAmr. tRtIyaH kANDaH (61) valajaM gopure sasye kSetrasaGgarayorapi / sadAkAre valajA tu pRthivyAM varayoSiti // 138 // vanajo mustake stamberame vanajamambuje / vanajA tu mudgaparyoM sahajaH sahasambhave // 139 // nisarge ca sAmajastu sAmotthe kuJjare'pi ca / himajo menakA putre himajA pArvatI zaDhI // 140 // vaacylinggH| kSetre tAtsthyAtsasye'pi ca triliGgaH / tayoryathAtvaM samIraNa iva pratIkSitaH karSakeNa valajAM pupUSatA / gopure puradvAre yathA-rUrudhurvalajaM balAt / saGgare saGgrAme yathA-na yuddhazauNDA valaje valante / sadAkAre bhadrAkRtau yathA-vandyAste sAdhavo bljaaH| valajA tu pRthivyAM varayoSiti / dvoryathA-svabalairbalavanto'pi yudhyante valajAkRte // 138 // vanajo mustake stamberame / vanaM jalam araNyaM vA tatra jAto vanajaH / mustako mustA / stamberame gaje yathA-vanajairavanerjayaH / vanajamambuje / yathAdIrghaSvamI niyamitAH paTamaNDapeSu / nidrAM vihAya vanajAkSavanAyudezyAH / vanajA tu mudgapAm / mudgaparNI oSadhiH / sahajaH sahasambhave / nisarge ca / sahajAyate sahajaH / "kvacita" iti DaH / saha sambhave vAcyaliGgaH / tatra yathA-sahajakAlakUTazikSitakrauryeva lakSmIH // 139 // nisarge svabhAve yathA-sahajacApaladoSasamuddhataH / sAmajastu sAmotthe kuJjare'pi ca / sAmno jAtaH sAmajaH / sAmotthe vaacylinggH| tatra yathArAjA tu sAmajaM sandhiM dviSAM na bahumanyate / kuJjare yathAdantAdantairAhatAH sAmajAnAM jagmurbhaGgaM na svayaM sAmajAtAH / himajo menakAputre / himAjjAto himajaH / menakAputro Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) anekArthasaMgrahaH saTokaH kSetrajJAvAtmanipuNau doSajJaH prAjJavaidyayoH / sarvajJastu jinendre syAtsugate zaGkare'pi ca / / 141 / / avaTaH kapakhilayorgata kuhakajIvini / ariSTo lazune nimbe phenile kaMkakAkayoH // 142 / / mainAkaH / tatra yathA-yayau mahendravitrasto himajo hi mahodadhau / himajA pArvatI zaDhI / pArvatyAM yathA-himajA mahimotsave / zaDhI oSadhibhedaH / / 140 / / atha jJAntAH / kSetrajJAvAtmanipuNau / kSetraM zarIraM pAtraM vA jAnAti kSetrajJaH / nipuNe vAcyaliGgaH / Atmani yathA-kSetrajJakSetrayorbhedo vijJAtavyo vicakSaNaiH / nipuNe yathA-kSetrajJaH kurute kiJcinnAvicArya hitAhite / doSajJaH prAjJavaidyayoH / doSaM jAnAti doSajJaH / vAcyaliGgaH / dvayoyathA-buddhimalarogadoSajJaH / khale'pi maMkhaH / yathA-guNadoSau guNI vetti doSajJo doSameva hi / sarvajJastu jinendre syAtsugate zaGkare'pi ca / sarvaM jAnAti sarvajJaH / jinendre yathA-sarvajJa eva hi jAnAti pariNAmaM hi karmaNAm / sugate buddhe yathApraNamya sarvajJamapetaviplavam / zaGkare yathA-devaM praNamya sarvajJa sRSTisaMhArakArakam / / 141 / / atha TAntAH / avaTa: kUpakhilayogarte kuhakajIvini / avyate avaTa: / "divyavi" (u0142) iti aTaH / caturvartheSu / kUpe yathA-andhenAndha ivAkRSTaH pAtyate narakAvaTe / khile yathA-pATayatyavaTaM baTuH / garte yathA-ko nAma syAdavaTakuharAlokanevyasya kalpaH / kuhakamaindrajAlaM tena jIvati kuhakajIvI / tatra vAcyaliGgaH / tatra yathA-avaTa: kapaTe paTuH / pramatte'pi maGkhaH / yathA-avaTATaGkasaGketaniketanasamAzrayAm / ariSTo lazune nimbe phenile kaGka (daitya)kAkayoH / na riSya Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: ... (63) ariSTaM sUtyagAre'ntacihna take zubhe'zubhe / avaTurgandhuighATAsUtkaTastotramattayoH // 143 // uccaTA dambhacaryAyAM, prabhede lazunasya ca / karaTaH karigaNDe syAtkusumbhe ninyajIvane // 144 // teriya: / nAsti riSTaM kSemamatra vA / lazunaM kandabhedaH / nimbaphenilau vRkSau / kaGkaH pakSI / kAke vAyase yathA-ariSTairiva mUrtastadariSTairvalitaM gRham / . daityavizeSe'pi maGkhaH / yathAduSTariSTakaThorakaNThavalanA vizliTakaNThasrajA // 142 // ariSTaM sUtyagAre'ntacinhe takre zubhe'zubhe / zubhamAtre'zubhamAtre ca klIbe / tadvati vAcyaliGgaH / sUte prasavasyAgAraM gRhaM sUtyAgAraM tatra yathA-ariSTezayyAM parito visAriNA sujanmanastasya nijena tejasA / antacinhe maraNacinhe yathA- pANmAsikamariSTaM tat / take yathA-ariSTamiSTaM hi viziSTapuMsAma / zubhe yathA-ariSTAH santu panthAnaH / azuge yathA - ariSTakarmakAryeSu varjanIyaM prayatnataH / Asavabhede'pi maGkhaH / ariSTamiSTaiH saha sevate sadA / avaTurgandhuighATAsu / avyate avaTuH / "ati gRbhyo'duH" (u0762) ghATAyAM strIpuMsaH / zeSayoH striyAm / yadAha-avaTuH kathitA ghATA kUpagarteSu sUribhiH / gataH zvabhram / andhuH kUpaH / tayoryathA-avaTonikaTe ghaTaM ghaTaM ghATA kRkATikA / tatra yathAavaTau lakuTA hataH / utkaTastIvramattayoH / adhika utkaTaH / " sampronneH saMkIrNaprakAzAdhikasamIpe" (7-1-125) iti udo'dhikArthe kaTa prtyyH| udbhinnau kaTAvasya vA vaacylinggH| tIvra yathA-kopATopasamudbhaTotkaTasaTA koTeribhAreH zanaiH / matte yathA-madotkaTe recitapuSpavRkSA gandhadvipe vanya iva dvirephAH / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) anekArthasaMgrahaH saTIkaH kAke vAdye durduruTe, navazrAddhe'tha kerkaTaH / kulore karaNe strINAM, rAzau khage'tha karkaTI // 14 // zAlmalIphalavAlukyoH kAryaTo jatukAryiNoH / kokaTaH kRpaNe nisve, dezabhede turaGgame // 146 // uccaTAdambhe caryAyAM prabhede lazunasya c| uccaTati bhinatti uccaTA / dambhaH kaitavam / caryA caraNam / lazunasya prabhedo lazunavizeSaH karaTa: karigaNDe syAtkusumbhe nindyajIvane / kAke vAdye durduruTe navazrAddhe / karoti karaTa: / "divyavi" (u0142) iti aTa: / keti zabdaM raTati vA / ke zirasi raTati vA / karigaNDe yathA-alikulasevitakaraTitaTam / kusumbhaM rAgadravyam / nindyajIvanaM kutsitavRttiH / / 144 // durdurUTe durmukhe vAcyaliGgaH / tatra kAke vAdyabhede ca yathA - te karNakoTikaTavaH karaTA raTanti / navazrAddhaM pretasya ekAdazAhazrAddham / tatra yathAkaraTavaTakabhojI lampaTo viprakheTa: / atha karkaTa: / kulIre karaNe strINAM rAzau khge| kAkaH sautraH karkati karkaTa: / "divyavi" (u0142) iti aTa: / kulIro jalacarabhedaH / tatra yathA-karkaTasadharmArNo hi rAjaputrA jnkbhkssaaH| strINAM karaNaM vAtsyAyanaprasiddham / rAzau yathA-punarvasupAda ekaH puSyAzleSau ca karkaTaH / khagaH pakSivizeSaH / atha karkaTI // 145 / / zAlmalIphalavAlukyoH / zAlmalI vRkSabhedastasya phalam / vAluGkI cirbhaTI / dvayoryathA-dazanazakaTakoTyA karkaTIM troTayanti / kAryaTo jatukAryiNoH / kAriNamaTati kAryaTa: / kAryAya vA aTati pRSodarAditvAt / jatu lAkSA / kArTI kAryArthI / tatra vAcyaliGgaH / yathA-lampaTA: kAryaTA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH Annnnnnnr wwwnnnnnr kuraNTo jhiNTikAbhede kuraNTI dAruputrikA / kukkuTaH kukkubhe tAmracUDe vahnikage'pi ca // 147 // niSAdazUdrayoH putre, kRpITamudare jale / cakrATo dhUrte donAre, viSavaidye'tha carpaTaH // 148 // viTAH / kIkaTa: kRpaNe nisve dezabhede turaGgame / kakate kokaTa: / "kapaTakIkaTAdayaH" (u0 144) / iti sAdhuH / caturvartheSu / kRpaNo mitaMpacaH / nisvo nirdhanaH / tyorvaacylinggH| dvayoryathA-kIkaTAdAnasaGkaTAH / dezabhedo magadhAkhyaH / yadAha-kIkaTA magadhAhvayAH // 146 / / kuraNTo jhiNTikAbhede raNTi: sautraH / kutsitaM raNTati kuraNTa: / jhiNTikA bhedaH pItAkiTI / yannighaNTuH-sareyake sahacaro jhiNTImahAcarazca saH / saturaktaH kuruvakaH syAtpItastu kuraNTakaH / kuraNTI dAruputrikA / dArumayIputrikA dAruputrikA / kukkuTa:. kukkubhe tAmracUDe vahnikaNe'pi ca / niSAdazUdrayoH putre / kokate kukkuTaH / narkuTakukkuTo (u0 155) iti sAdhuH / kukkubhaH kumbhakArakukkuTaH / tAmracUDe guMklIbaH / tatra yathA-ayi vijahIhi dRDhopagU(ha) DhanaM tyaja navasaGgamabhIru vallabham / aruNakarodgama eSa vartate varatanu saMpravadanti kukkuTAH / vahnikaNaH sphuliGgaH / tatra yathA-uDDInaiH zatakoTikukkuTazataiH // 147 // niSAdazUdrayoH putra iti niSAdAcchUdrAyAM yo jaayte| kukkuTI mithyAcaryAdAvapi / kRpITamudare jale / kalpate kRpITam / tR kR kRSi (u0151) iti kITaH / udare yathA-gUDhodbhinnakRpITapIDhamakarodaMdhAsuraM yaH zivaH / jale yathA-kRpATayonerudiyAya tejaH / atra hi kRpITaM yonirasya kRpiittyoniH| yatsmRtiH adbhyo'gnibrahmataH Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH capeTe sphAravipule, parpaTe cipiTaH punaH / pRthuke piccitatate ciriSTI tu suvAsinI // 149 // taruNI ca jakRTastu, vArtAkakusume zuni / yamale vyaGgaTo dhautAJjanyAM zikyabhidIzvare / / 150 // ksstrm| cakrATo dhUrte dInAre viSavadye / cakreNa dambhena cakra dambha vA aTati cakrATaH / dhUrte vAcyaliGgaH / dInAro nANakavizeSaH / atha carpaTaH capeTe sphAravipule parpaTe / caratyanena caryate vA carpaTa: / "kapaTakIkaTAdayaH" (u0144) iti sAdhuH // 148 // capeTe yarthA-kaiTabhazcapeTaibhinnaH / sphAramudbhaTaM vipulaM vistIrNa sphAraM ca tad vipulaM ca sphAravipulam / tatra vAcyaliGgaH / parpaToM bhakSyavizeSaH / cipiSTaH punaH / pRthuke piJcitatate / nizabdAt nAsAnatitadvatorarthayoH "nerinapiTa" (7-1-128) iti piTa pratyaye cipiTaH / tatulyatvAcipiTaH / pRyuke abhyoSe yathA- cipiTamavaTakaNThe sairikA bhakSayanti / piccitaM kuTTitaM sat tataM vistIrNa piccitatatam / tatra vAcyaliGgaH / yathA-keciMccipiTanakuTA / ciriNTI tu suvAsinI taruNI * ca / cireH sautrAt "TiMNTazcar caM vA" (u0 150) iti cirinnttii| suvAsinI zabdena ruDhyA gRhiNI vRddhA'pyucyate iti maGkhaH / / 149 // taruNI dvitIyavayA srvaaNstrii| dvayoryathA-kaSTaM ciriNTI cirakAlanaSTA / jakuTastuM vArtAkA kusume zuni / ymle| jAyate jakuTa: / " narkuTa kukkuTa" (u0 155) iti sAdhuH / vAkikusume puMklIbaH / yamalaM yugmama / yaGgaTo dhautAjamyAM zikyabhidIzvarai / trINi aGgAni aTati tryagaTaH pRSodarAditvAt / dhautAJjanI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) tRtIyaH kANDaH wwwwwwwwwwwwwwwwwwwww trikUTaM sindhulavaNe, vikUTastu suvelake / tripuTau torasAtInI, tripuTA trivRdoSadhau // 15 // sUkSmailAyAM mallikAyAM, drohATo mRgalubdhake / catuSpar3I prabhede ca, biDAlavatike'pi ca // 152 / / dhArATazcAtapheDace ca, nirdaTo niSprayojane / nirdape'nyadoSe rate niSkuTo gRhavATikA / / 153 // zvetagRhagodhA / zikyaM kAcastasyabhit / anayoH puMklIbaH / IzvaraH zambhuH // 150 / / trikUTaM sindhulavaNe (lakSaNe) / trINi kUTAnyasya vikUTam / sindhulavaNam samudralavaNaM / trikUTastu suvelake / suvelaka: parvatavizeSaH / tatra yathA-durgaM trikUTa: parikhA samudraH / tripuTau tIrasAtInoM / trINi puTAnyasya tripuTaH / tIraM kUlam / sAtInaH kalAyAkhyo dhAnyavizeSo mAlavaprasiddhaH / tripuTA trivRdoSadhau // 151 / / sUkSmailAyAM mallikAyAm / sUkSmalA gandhadravyabhedaH / mallikA vicakilaH / drohATo mRgalubdhake / catuSpadIprabhede ca biDAlanatike'pi ca / droheNa aTati drohATaH / druhyati bA / "kapATa virATa" (u0148) iti sAdhuH / catuSpadIprabhede yathA- drohATapAThako'pyeSa labhate na barATa kam / atra vAcyaliGgaH / biDAlanatiko dAmbhikaH // 152 // dhArATazcAtakezve ca / dhArA dhArAbhirvA aTati dhArATaH / dvayoryathA-dhArATazcATulaspaTa: / nirdaTo nisspryojne| nirdaye'nyadoSe rte| nirdatte niTa: / "kapaTakIkaTAdayaH" (u0 144) iti sAdhuH / vAcyaliGgaH triSvapi yathA-veSTa: kasyApi nirdaTaH / niSkuTo gRhavATikA ! kedAraka: kapATazca / nirgataH kUTAt mandirAda, niSkuTati vA niSkudaH / gRha Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) anekArthasaMgrahaH saTokaH kedArakaH kapATazca, parpaTo bheSajAntare / piNTavikRtau parISTiH, parIkSAparicaryayoH // 154 // syAtparkaTI plakSatarau, pUgAdenUtane phale / piccaTastu netraroge, piccaTaM trapusIsayoH // 15 // varvaTI vIhibhivezyA, 'bhAkUTaH zailamonayoH / 'bhAvATo bhAvake sAdhuniveze kAmuke'pi ca // 156 // vATikAyAM yathA-grISmaM nirgamayanti niSphuTa kuTakoDeSu bhUmIbhRtaH // 153 / / hasvaH kedAraH kedArakaH / parpaTo bheSajAntare / piSTavikRto pRNAti parpaTa: "kapaTa kIkaTAdayaH" (u0 144) iti sAdhuH / dvayoryathA-parpaTa: karpaTopamaH / parISTiH parIkSAparicaryayoH / paryeSaNaM parISTi: / parIkSA gaveSaNam / paricaryA sevA / dvayoryathA- iTA parISTiH ziSTAnAM duSTakarma vipATanI // 154 // syAtparkaTI plakSatarau pUgAdernUtane phale / pRcyate parkaTI "kapaTakIkaTAdayaH" (u0 144) iti sAdhuH / gaurAditvAd ddiiH| dvayoryathA-saMkrIDante vikaTadazanAmarkaTA prkttiibhiH| piccaTastu netraroge / piccayati piccyate vA pivaTa: / "kapaTakIkaTAdayaH" (u0 144) iti sAdhuH / yathA-dRSTiH piccaTa picchilA pravayasAm / picaTaM trapusIsayoH / dvayoryathA-gaNDabhittivibhAtyeSA caJcatpicaTakuNDalA // 155 // varvaTI brIhibhivezyA-varvati varvaTI "kapaTa" (u0 144) iti sAdhuH / vrIhibhidi yathA-mero varvanti vrvttii| vezyA gaNikA tatra yathA-varvaTI ciinkrpttaa| bhAkUTa: shailmiinyoH| bhAn kUTo'sya bhaakuuttH| zailavizeSe - 1pra0 bAITa: kAntipuJjake / vAruNDe makare pote-bhAkuTa: / 2 pra0 bhAryATa: paTahAjIve lobhAtsvastrIsamarpake / 3 pra0 naTe / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiy| kANDaH raamaarnararamwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww markaTastu kapAvUrNanAme strIkaraNAntare / markaTI karaJjabhedaH 'zUkazimbyatha moraTam // 157 / / saptarAtrAtparaM kssiire'ngkotthpusspekssumuulyoH| ..... moraTA tu mUrvikAyAM mocATaH kRSNajIrake // 15 // ' candane kadalIgarbha 'varNATazcitrakAriNi / gAyane svIkRtAjIve varATA haMsayoSiti // 149 // mInavizeSe ca bhAvATo bhAvake sAdhuniveze kAmuke'pi ca / bhAvaM bhAvena vA aTati bhAvATa: / vaacylinggH| bhAvako bhAvayitA / sAdhunivezo bhadrAkAraH / kAmuka: kAmI // 156 // markaTastu kapAvUrNanAbhe strIkaraNAntare / markiH sautraH / markati markaTaH / "divyavi" (u0 142) iti aTaH / kapo yathAnItA markaTakena kAmapi dazAM dhig devamAvazyakam / UrNanAbho lUtA / strINAM karaNAntaraM vAtsyAyanaprasiddham / markaTI karaJjabhedaH zUkazimbI karajo nAmavRkSastasya bhedaH / zUkazimbI kapikacchUH / atha moraTam / saptarAtrAtparaM kSIre'GkoThapRSpekSumUlayoH / murati moraTam "kapaTa" (u0 144) iti sAdhuH // 157 // triSvapi yathA-moraTaM pittanAzanam / moraTA tu mUrvikAyAM mUrvikA jyAhetustRNavizeSaH / mocATaH / kRSNajIrake / candane kadalIgarbha-muJcati mocATa: / "kapATa virATa" (u0 148) iti sAdhuH / mocAmaTati vA // 158 / / candane kadalIgarbhe ca yathA-uccATayanti mocATA ... nidAvedAha1pra0 zUkazimbI ca vaanrii| bIjaM ca rAjakarkaTyAH prAcInAmalakasya ca / 2 mu0 mU0 revaTo dakSiNAvartazarke jAGa gulike'pi / revaTo (?) - soraTe veNI, syAdvAtulavarAyoH // varNATo0 / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (71) anekArthasaMgrahaH saTIla: gandholyAM cAya vikaTaH karAle pRthurampayoH / lokado jAnatAraNye maNikAretha veraTaH // 160 // mizrIkRte ca nIce - veraTaM badarIphale / zailATo devale zuklakAce siMhakirAtayoH // 161 / / viplavam / varNATazcitrakAriNi / gAyane svIkRtAjIve-varNAn aTavi varNATaH / vAcyaliGgaH / citrakArI citrakaraH / gAyano gAthakaH / svIkRtaH AjIvo jIvikA yasyAsI strIkRtAjIvaH / triSvapi yathA-varNATo bhATakAdhInaH / varaTA haMsayoSiti / gandholyAM ca / vRNoti vrttaa| "divyavi" (u0 142) iti att:| haMsayoSiti yathA-varaTeva varArohA savilAsamaTATyate // 159 // gandholI tailAdyAkhyaH kSudrajantuH / tatra strIsaH / atha vikaTa: karAle pRthuramyayoH / vistRto vikaTa: "kaTa:" 7/1/124 iti kaTapratyayaH / vizeSeNa kaTati vaa| vAcyaliGgaH / karAle yathA-mukhakandarAntaragato'pi vikaTadazanena kezinA / pRthau ramye ca yathA-gantavyaM devakule draSTavyA vikaTakaTitaTA vezyA / vekaTo jAtatAruNye maNikAre-biGkte vekaTaH "kapaTa" (u0 144) iti sAdhuH / jAtatAruNye vAcyaliGgaH / dvayoryathA-vekaTairghaTyate maNiH / atha veraTa: / mizrIkRte ca nIce ca ram / ati verttH| pRSodarAditvAt / vAcyaliGgaH // 160 // veraTaM badarIphale / badarIphalaM kuvalam / zailATo devale zuklakAce siMhakirAtayoH / zailamaTati zailATa: / caturyu artheSu / devlRssivishessH| kirAto bhilla: / saMsRSTaM tu saGgate syAcchuddhe ca vamanAdinA / saMsRjyate sma saMsRSTam / vaacylinggH| saGgate yathA-dattAH karNena viSasaMsRSTamodakAH / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuwwwwwww MANY tRtIyaH kANDa: * ambaSTho viprato vaizyAtanaye novRdantareM / ambaSThA syAdamlalobhyAM pAThAyUyikayorapi // 16 // kaniSTho'rUpe'nuje yUni kaniSThA tvatimAMgulI / kamaThaH kacchape daityavizeSe muni ni / / 16 / / vamanavirecanAdinA zuddhe yathA-saMsRSTe deyamauSadham / / 16 / / atha tthaantaaH| ambaSTho viprato vaizyAtanaye nIvRdantareM / ambAthI tiSThati ambaSThaH / "go'mbAmba" (2-3-30) iti Satvam / "DyApo bahulaM nAmni" 2-4-99 / iti hesvaH / amati vaa| "paSTaidhiThAdayaH" (u0 166) iti sAdhuH / vipreNa yo vezyAyoM janyate ttr| nIvRdantare dezavizeSe / ambaSThA syAdamla loNyAM paatthaayuuthikeyorpi| amlaloNI pAThA ca auSadhI / yUthikA puSpataruH // 162 // kamiSTho'lpe'nuje yUni atizayema alpo yuvA vA knisstthH| "alpa yUnoH kan vA" 7-4-33 / iti iSThe kanAdezaH / vAcyaliGgaH / alpe yathA-prAsIvasya kaniSThasye zaNu pArvati lakSaNam / anuje laghubhrAtari yathA-jyeSThe'mUThe parivettA kaniSTho dArasaGgrahIM / yUmi yathA-kaniSThaH pApaniSTho hi pAradArikatAdibhiH / kaniSThA tvaMtimAMgulI / yathA-vitastiH syaatknisstthyaa| kamaThaH kacchape daityavizeSe mumibhAjane / ke jale maThati vasati kamaThaH / kAmyate vA / mRjaza kami (0167) iti aThaH / kacchape puMsi / anyatra puMvalIvaH / kacchape yathAnidrAloH kamaThAkRterbhagavataH zvAsAnilAH pAntu vaH / daityavizeSe yathA-kamaThe dharaNendre caM svocitaM karmakurvati / prabhustulya *pra0 saMsRSTaM tu saGgatai syAcchuddhe ca vasanAdinI / hamaMTa: kacchape proktaH sahasrakiraNe'pi ca / ambauM / .. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) AAAAAAAAAAAAAAAAN anekArthasaMgrahaH saTIkaH jaraThaH karkaze jIrNe narmaTho SiDgacUcukau / prakoNThaH karNarAdhastAdbhapakakSAntare'pi ca // 164 // haste ca vistRtakare pratiSThAgaurave sthitau / chandojAto yAgasiddhau matkuSThau dhAnyamantharau // 165 / / manovRttiH pArzvanAthaH zriye'stu vaH / munibhAjane yathA-bhukte maThe kamaThapANirasau munIndraH // 163 // jaraThaH karkaze jIrNe / jIryati jaraThaH "mR z2a za" (u0 167) iti aThaH / karkaze guNe puMsi tadvati jIrNe ca vaacylinggH| dvayoryathA-ayamati jaraThAH prakAmagurvIralaghuvilambipayodharoparuddhAH / narmaThau ssiddgcuucuko| narmaNi tiSThati narmaThaH / pRSodarAditvAt / SiDgo viTaH / cUcukaM stanamukham / dvayoryathA-narmaThaH kAmakarmaThaH / prakoSThaH kUparAdhastAdbhapakakSAntare'pi ca / haste ca vistRtakare / prakuSNAti prakuSyate vA prakoSThaH / "kuServA" (u0164) iti tthH| kUparAdhastAt kUparAdhobhAge kalAcikAyAM yathA-kanakavalaya-bhraMsarikta-prakoSThaH / bhUpakakSAntare yathA-valganti vAhAH prathamaprakoSThe / / 164 // vistRtakare haste yathA-goSThaprakoSThamimate hi kASTham / pratiSThA gaurave sthitau chandojAtau yaagsiddhau| pratiSThAnaM pratiSThIyate'nayA vA pratiSThA / "upasargAdAtaH" (5-3-110) itydd| gaurave sthitau ca yathA-vipakSa makhilIkRtya pratiSThA khalu durlabhA / anItvA paGkatAM dhUlimudakaM nAvatiSThate / chandojAtizcaturakSarA tatra yathAuktAtyuktA tathA madhyA pratiSThA supratiSThikA / yAgasiddhau yathAeSa vai pratiSThA nAma yajJaH / maryAdA devAdisthApanayorapi maGkhaH / maryAdAyAM yathA-kRtapratiSThA nivasanti santaH / devAdisthApane Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : tRtIyaH kANDaH (73) AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA laghiSTho bhelake'tyalpe syAdvariSThastu tittire / variSThaM marice tAmra varorUtamayorapi // 166 / / vaikuNTho vAsave viSNau zrIkaNThaH kurujAGgale / zaGkare cAtha sAdhiSTho'tyarthe dRDhatame'pi ca / / 167 / / kAraNDo madhukoze'sau kAraNDave dalATake / kUSmANDau gaNakArU kUSmANDyAvambikauSadhI // 168 / / yathA-iSTi: pratiSThAsamaye purAreH / matkuSThau dhAnyamantharau madyate matkuSThaH / "paSThadhiThAdayaH" (u0 166) iti sAdhuH / manthare vAcyaliGgaH / dhAnye yathA-matkuSThAH kuSThanAzanAH / manthare yathA-matkuSThagAmI satataM sakAmI // 165 / / laghiSTho bhelake'tyalpe syAt / atizayena laghurlaghiSThaH / bhelaka uDDupaH / atyalpe vAcyaliGgaH / tatra yathA-jyeSThe laghiSTho rajanirbabhUva / variSThastu tittirau / atizayena varo variSThaH / tittiriH pakSI / variSThaM marice tAne varorutamayorapi / atizayena uru variSTha "priyasthira" 7-4-38 / iti varAdezaH / varorutamayorvAcyaliGgaH / tayoryathA- vasiSThastamabhASiSTa variSThaM raghupuGgavam / // 166 / / vaikuNTho vAsave viSNau / vikuNThAyA ayaM vaikuNThaH / vAsave yathA-vaikuNThoM dazakaNThena kuNThazaktivinirmame / viSNau yathA-vaikuNThakamaThaH pAyAt / zrIkaNThaH kurujAGgale zaGkare ca / zrIH kaNThe yasya zrIkaNThaH / kurujAGgalaM tIrthavizeSaH / zaGkare yathA-zrIkaNThakaNThacchaviH / atha sAdhiSTho'tyarthe dRDhatame'pi c| atizayena sAdhuH sAdhiSThaH / atizayena bADho vaa| bADhantikayodhinedau (7-4-37) iti sAdhAdezaH / vAcyaliGgaH / dvayoryathA-adhiSThitamasAdhiSThaH suSTha rAjyaM na tiSThati Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) anekArthasaMgrahaH saTokaH kodaNDaH kArmuke dezabhedabhrUlatayorapi / gAruDaM tu marakate viSazAstre'tha tittiDaH // 169 / / daityabhede tittiDI tu kAladAse mahIrahe / tintiDI cuke ciJcAyAM nirguNDI sindhuvArakaH // 170 / / // 167 / / atha DAntAH / kAraNDo madhukoze'sau kAraNDavedalATake / kirati kIryate vA kAraNDa: / picaNDairaNDa: (u0176) iti sAdhuH caturpu artheSu / madhukoze madhumaNDakaH / asiH khaDgaH / kAraNDavadalADako pkssinnau| kUSmANDau gaNakarkArU / kuSNAti kuSyate vA kUSmANDa: / picaNDairaNDa iti sAdhuH / gaNaH kelikilAkSaH / karaui yathA-brUta nUtana kUSmANDaphalAnAM ke bhvntymii| bhrUNe'pi / kuussmaannddyaavmbikaussdhii| ambikAyAM devatAvizeSe yathA-mRgendravAhanA nityaM kUSmANDI kamalekSaNA / / 168 / / kodaNDaH kArmuke dezabhedabhrUlatayorapi / koTimAna daNDo'sya kodaNDa: / pRSodarAditvAt kUyate vaa| picaNDairaNDa (u0 176) iti sAdhuH / kArmuke puMklIbaH / tatra yathAsphuTiSyati na kodaNDastruTiSyati na vA gunnH| bhrUlatAyAM yathAkodaNDe dRzyate jyoti: / gAruDaM tu marakate viSazAstre (vissodbhve)| garuDasyedaM garuDo devatA'syeti vA gAruDam / garuDamadhikRtya kRtam vaa| amo'dhikRtyagranthe (6-3-198) ityaN / marakate yathArAzirmaNInAmiva gAruDAnAM sa padmarAgaH phalito vibhAti / viSazAstre yathA-naSTaM viSaM gAruDamantrajApaiH / atha tittiDa: / daityabhede / tiryak tADayati tAjyate vA tittiDa: / pRSodarAdi1 mu0 mU0 viSodbhave taraNDo baDizIsUtrabaddhastu nibhelake tittiDo0 / 2 daityabhede syAdyamadAzetha tittiddii| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: (75) nIlazephAlyabjakandaH pracaNDaH syAtpratApini / valakSakaravIre'pi prakANDaH stambazastayoH // 171 // skandhamalAntare ca droH picaNDo'vayave pazoH / udare cAtha pUtyaNDo gandhaNe gandhakoTake // 172 / / tvAt // 169 / / tittiDI tu kAladAse mahIrahe / gaurAditvAt ddiiH| kAlasya yamasya dAsa: kAladAsaH / tintiDI cuke cinycaayaaN| tintiDazailabhavatvAt tintiddii| timpati vaa| vihaDakahoDa (u0 172) iti sAdhuH / cukrama amlavetasaH / ciJcA amlikA / nirguNDI sindhuvArakaH / nIlazephAlyabjakandaH / guDuN veSTane nirguNDayati nirgunnddii| sindhuvAra-nIlazephAlyau vRkSau / abjakandaH padmakandaH / sindhuvAre yathA-nirguNDI dhUpaguNDitam // 170 / / pracaNDa: syAtpratApini / valakSakaravIre'pi / pracaNDate prcnnddH| pratApini vAcyaliGgaH / tatra yathA-pracaNDA cAmuNDA samaraDamaraM khaNDayatu vaH / valakSakaravIraH 'vetkrviirH| prakANDa: stambazastayoH / skandamUlAntare ca droH / pravRddhaM kANDamasya prkaannddH| prakaNyate vaa| kaNyaNi (u0 169) iti Nit Da: / puMklIbaH / stambe yadA-kuzaprakANDena mamArja bhANDam / zaste prazaste yathA-jAnAmyaha tvAM puruSa prakANDam // 171 / / drovRkSasya skandhamUlayorantaraM madhyabhAgastatra yathAkaNDUyamAnAH saralaprakANDe / picaNDo'vayave pshoH| udare ca / apicaNDate picnnddH| pRssodraaditvaadlopH| piceH sautrasya vA / picaNDairaNDa iti sAdhuH / pazoravayave yathA-picaNDakhaNDAni cakhAda caNDI / udare yathA-picaNDilazcaNDagatiH kathaM bhavet / atra hi picaNDo'styasyeti / lomapicchAdeH (7-2-28) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) anekArthasaMgrahaH saTIkaH bheruNDau bhISaNakhagau bheruNDA devatAbhidi / 'mAraNDo'NDe bhujaGgAnAM mArge gomayamaNDale // 173 / / mArtaNDastaraNau koDe varaNDo vadanAmaye / antarAvedau saGgha ca vataNDA zArikA kSurI // 174 / / iti-ilH| atha pUtyaNDo gandhaNe gndhkiittke| pUtirahitaM pUtipradhAnaM vA'NDaM muSkaH kozo vA'sya pUtyaNDaH / gandhaiNaH kastUrikAmRgaH / gandhakITaH surabhikITakaH // 172 // bheruNDau bhiissnnkhgau| vibhetyasmAditi bherunnddH| picaNDairaNDa iti sAdhuH / bhISaNe bhISme vaacylinggH| khagaH pkssii| tatra yathA-visaMhatA vinazyati bheruNDA iva pkssinnH| bheruNDA devatAbhidi / bheruNDA runnddmaalaayuglvlyitaa| mAraNDo'NDe bhujaGgAnAM mArge gomayamaNDale / mArayanti mAryate vA'tra maarnnddH| picaNDairaNDa iti sAdhuH / triSu artheSu / bhujaGgAnAmaNDaH kozaH / maargo'dhvaa| gomayasya maGgalArthaM maNDalam gomayamaNDalam / / 173 / / mArtaNDastaraNau koDe / mRtaNDasyApatyaM mArtaNDaH / RSivRSNi (6-1-61) ityaN / mArayati vA / picaNDairaNDa iti saadhuH| taruNau yathA-ayaM mArtaNDaH kiM sa khalu turagaiH sptbhiritH| kroDaH sUkaraH / varaNDo vadanAmaye / antarAvedau sadhe ca / viyate varaNDaH / na kR tR (u0 173) iti annddH| vadanAmaye yathA-varaNDenArditaM tuNDam / antarAvedau yathA-varaNDa kramadaNDAbhyAmAruroha dvipaH krudhaa| saGgha yathA-ikSorvaraNDaM kSipati sma zuNDayA / vataNDA zArikA kssurii| vattiH / avatanoti vataNDA / paJcamADDaH (u0 168) iti saadhuH| vA vApyoH . 1 mu0 ma0 mAruNDastu 2 vadanavyathA 3 varaNDA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Am tRtIyaH kANDaH vattirvAruNDastu karNadRgmale sekabhAjane / gaNistharAje vitaNDA kaccIzAke zilAhvaye* // 17 // karavoryAM vAdabhede zikhaNDo barhacUDayoH / saraNDaH syAtkRkalAse bhUSaNAntaradhUrtayoH // 176 / / (3-2-56) iti avasya vAdezaH zArikA pakSiNI / kSurI kRpANI // 174 / / vattirdazA / vAruNDastu karNadRgmale sekabhAjane / gaNistharAje / vRNoti vaarunnddH| picaNDairaNDa iti saadhuH| karNasya dRzazca mala: krnndRgml:| gaNistharAjo vRkssbhedH| tayoH puMklIbaH / sekabhAjane yathA-vAruNDena muneH kanyA taruSaNDaM niSiJcati / vitaNDA kaccIzAke zilAhvaye / karavIryAM vaadbhede| vitanyate vitaNDA paJcamADDaH (u0 168) iti Da: / caturvartheSu / kaccIzAkaH zAkabhedaH / zilAhvaya oSadham // 175 / / karavIrI latAbhedaH / vAdabhede yathA-jalaH pratipakSasthApanAhono vitnnddaa| zikhaNDo barhacUDayoH / zikhAbhirDayate zikhaNDa: / kvacit iti De pRSodarAditvAtsAdhuH / barhe kalApe yathA-khaDgasaMvAdinI: kekA dvidhA bhinnAH zikhaNDibhiH / cUDAyAM kAkapakSe yathA-tau piturnayanajena vAriNA kinycidukssitshikhnnddkaavubhau| saraNDa: syAtkRkalAse bhUSaNAntaradhUrtayoH / sarati saraNDa: / ja ka (u0 173) itynnddH| kRkalAsaH saraTa: / bhUSaNAntaraM bhuussnnbhedH| dhUrte zaThe vAcyaliGgaH / tatra yathA-saraNDai: khaNDitA mahI // 176 / / atha DhAntAH / adhyUDha Izvare / adhyuhyate sma adhyUDhaH Izvaro vibhuH / adhyUDhA kRtasApatnyayoSiti / kRta sApantyaM 1 mu0 ma0 phaNirAjadvArapiNDayorvAruNDaH khaga udiNi (?) vitaNDA vArtabhede syAdatkaccIzAke shilaahvye| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) anekArthasaMgrahaH saTIkaH *adhyUDha Izvare'dhyUDhA kRtasApatnyayoSiti / ASADho malayagirau vratidaSDe ca mAsi ca / // 177 // upoDha UDhe nikaTe'pyudUDhaH povaroDhayoH // praruDho jaThare vRddha pragADho dRDhakRcchyoH / / 178 // yayA sA kRta sApatnyA sA cAsau yoSicca yA ekasyA upari dvitIyA pariNIyate / ASADho malayagirau vratidaNDe ca mAsi ca / ASADho devatA yasya aassaaddhH| devatA (6-2-101) ityaN / ASADhA prayojanamasyeti vA / vizAkhASADhAnmanthadaNDe (6-4-120) iti aN / ASADhI pUrNamAsI asyeti vA / sAsya paurNamAsI (6-2-98) ityaN / malayagirau yathA-prarUDhaM bADhamASADhe candranairdRDhagandhibhiH / vratidaNDe yathA-athAjinASADhadharaH pragalbhavAk / mAse mAsavizeSe yathAASADhasya prathama divase meghamAliSTa sAnum / / 177 / / upoDha UDhe nikaTe'pi / upohyate sma upoddhH| vaacylinggH| UDhe yathAupoDha rAgeNa vilolatArakam / nikaTaM samIpam / tatra yathAupoDhANi yathA grahaNe niSitre'rumA vizeSocchvasitambabhUva / udUDhaH pIvaroDhayoH // uduhyate sma uDhaH vaacylinggH| UDhe yathA-udUDhalokatritayena sAmprataM / gururdharitrIkriyate tarAM tvayA / prarUDho jaraThe vRdhe / prarohati sma prarUDhaH / vAcyaliGgaH / dvayoryathA-prarUDharomAM kuru dantureNa / pragADho dRDhakRcchrayoH / pragAhyate sma pragADhaH / vAcyaliGgaH / dRDhe yathA-pragADhaprauDhabAhavaH / bhRze'pi / yadAha-pragADhaM kRcchramicchanti pragADhaM valavabhRzam / / 178 / / vAruDhaH zambale vastrAJcale'gnau paJjarera / vAbhiruhyate sma vArUDhaH paJcasvartheSu / arari: kapATam / virUDho'Gkarite jAte / viroha* saMpiNDastanaye prokto dAyAde sadRze'pi ca / adhyUDha0 / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (79) vAruDhaH zambale vastrAJcalegnau paJjare'rarau / virUDho'Gkurite jAte vigUDho ga_guptayoH // 179 // samUDhaH puJjite sadyojAte bhugne'nupaplute / saMrUDho'Gkurite prauDheruNo'rke'nUrupiGgayoH* // 180 // sandhyArAge budhe kruSTe niHzabdAvyaktarAgayoH / aruNA trivRttizyAmAmaJjiSThA'tiviSAsu ca / // 181 // ti sma virUDhaH / vAcyaliGgaH / aGkarite yathA-zatAvarI virUDhAni guDucIkomalAmlikA / jAte yathA-gaGgapravAhAmbu virUDhazaSpaM gaurIgurorgahvaramAviveza / vigUDho . gIguptayoH / vigRhyate sma vigUDhaH / vAcyaliGgaH / dvayoryathA-prakAzayennaiva vigUDhakAryam / / / 179 / / samUDhaH puJjite sadyojAte bhugne'nupaplute / samuhyate sma samUDhaH / vAcyaliGgaH / caturvapi yathAgUDhaH samujjhati samUDhaH tRNAM dharitrIm / pakve'pi vallabhaTIkA yathAsamUDhakarpUraparAgapANDuram / saMrUDho'Gkarite prauDhe / saMrohati sma saMrUDhaH / vAcyaliGgaH / dvayoryathA-hAgrasaMrUDhatRNAGkareSu / tejoviSa hyaM ripumandireSu / atha NAntAH / aruNo'kanUrupiGgayoH / sandhyArAge budhe kruSTe niHzabdAvyaktarAgayoH / iyati aryate vA'rUNaH / RkavRdhRdAribhya uNaH / piGgA vyaktarAgayorguNayoH puMsi / tadvati niHzabde ca vaacylinggH| arke yathA-aruNakarodgama eSa varttate / anUrau sauryasArathau / yathA-kahnAya tAvadAruNena tamo nirastam / piGge yathA-himaruciraruNimnA rAjate rajyamAnairjaravakamalakandacchedagaurairmayUkhaiH // 180 // sandhyArAge * mudritamUle-samIDho mUtrite ghane / abhIkSNaM tu bhRze nitye'pyaruNo'nUrusUryayoH // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) anekArthasaMgrahaH saTokaH abhIkSNaM tu bhRzaM nityamiriNaM zUnya USare // indrANI zacyAM nirguNDyAM strIkaraNe'pyathoSaNA // 182 // kaNoSaNaM tu maricaM karuNo rasavRkSayoH / karuNA tu kRpAyAM syAtkaraNaM kSetragAtrayoH // 183 / / sAndhyadyutau yathA-aruNena kRtAH sAyaM dizaH kausumbhavAsasaH / bughe saumye yathA-sampratyaprAccyAmaruNaH samudgataH / kruSTe kruSTabhede yathA-aruNAliGgitaM vpuH| niHzabdaH shbdrhitH| avyaktarAge'vyaktalauhitye yathA - nidrAvigamAruNalocanAyAH / lohi. te'pi / yathA - parisaraNamaruNacaraNe raNaraNakamakAraNaM kurute / aruNA trivRttizyAmAmaJjiSThA'tiviSAsu ca / catastro'pyoSadhayaH / striyAm / / 181 / / abhIkSNaM tu bhRzaM nityam / abhIkSyate abhIkSNam / bhrUNatRNeti saadhuH| dvayoryathA-abhIkSNamakSuNNatayA'tidurgamam / iriNaM zUnya USare / Rz gatau / RNAti iriNam / RdruheH kit / (u0 195) iti iNaH / zUnye vAcyaliGgaH / USare'pyanye / dvayoryathA-saMsAre riNakalpavRkSabhavataH pAdAravindadvayam / indrANI zacyAM nirguNDyAM strIkaraNe'pi / indrasya bhAryA indraannii| varuNendrarudra (2-4-62) iti ddiiH| An vAMtaH / indro'pyanityanayA vaa| zacyAM yathA-siJcanti nityamindrANyo ghusRNairAvaNAGgam / athossnnaa| kaNA / oSati ussnnaa| nandayAditvAd anaH / / 182 / / kaNA pipplii| USaNaM tu maricaM / maricaM kRSNam / karuNo rasavRkSayoH / kIryate krunnH| Rka va dhRdAribhya unnH| (u0 196) rase yathA - zRGgArahAsyakaruNAraudravIra - bhayAnakAH / vRkSa yathA-taruNakaruNavallI phullamullAsayantyaH / dIne'pi / tatra Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tRtIyaH kANDa: gItAGgahArasaMveza-bhikSukAyastha saMhatau / varNAnAMspRSTatAdau ca yoginAmAsanAdiSu / // 184 // hRSIke sAdhakatame bavAdau ca kRtAvapi // - karaNaHzUdrAviTa putre kaGkaNaM karabhUSaNe / // 18 // vAcyaliGgaH / yathA-karuNamapi samarthaM mAninAM mAnabhede ruditamuditamastraM yoSitAM vigraheSu / karuNA tu kRpAyAM syAt / kRpA dayA tatra yathA-karuNAbharAJcitapuTA vIrasya vo dRSTayaH / karaNaM kSetragAtrayoH / gItAGgahArasaMveza-bhikSukAyastha-saMhatau / varNAnAM spRSTatAdau ca yoginAmAsanAdiSu hRSIke sAdhakatame bavAdau ca kRtaavpi| kriyate'nena kRtirvA krnnm| kirati kIryate vA / ta ka za (u0187) iti annH| kSetra kedaarH| tatra yathAgranthiparNakiraNeSu viceruH| gAtre yathA-upamAnamabhUdvilAsinAM karaNaM yattava kAntimatayA // 183 // gItabhede yathA-tatralAkaraNaM DhikI vartanI jyAmbaDastathA / aGgahArabhedaH / sthir-hstprysttaarkaaditriNshtprkaarH| tatra yathA-karaNarulvaNaH keyaM bhrAtarnRtyati nartakI / saMvezo nidhuvanaM tasya bhedo vaatsyaaynoktH| tatra yathA-navanavakaraNa-parAyaNa-ramaNI-lIlArasena taruNAnAm / kAyastho'dhyakSAderupalakSaNaM teSAM saMhatiH samUhaH / tatra bababAlavAdI ca yathA-karaNaM karotu rAjan sakale bhuvane tvadIya karaNAni / varNAnAM spRSTatAdau yathA-spRSTaM karaNaM sparzAnAm / yoginAmAsanAdiSu yathA-karaNAni punarbhadrAsanAdIni vidurbudhAH / / 184 / / hRSIke indriye yathA-AkhyAtamantaH karaNavijJaGkaH / sAdhakatame yathAyena kriyate tatkaraNam / kRtau yathA-sarvopakAra-karaNa-kaparAmaNena / kAyasthe ityeke / kAyasthakarmaNi ityapare / karaNaH Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (82) anekArthasaMgrahaH saTIkaH wwwwwwwwwwwww maNDane hastasUtre ca kalyANaM hemni maGgale / * kattRNaM rohiNaM phaGgA kareNustu mataGgaje // 186 // zUdrAviTa puDhe / zUdrAyAM vaizyAjjAte ityarthaH / kaGkaNaM karabhUSaNe / maNDane hastasUtre ca / kakuDgatau / kate kaGkaNam / takaza (u0 187) iti aNaH / puMklIbaH / karabhUSaNe yathAudvelladbhujavalli-kaGkaNa-jhaNatkArastadAduH sahaH / / 185 / / maNDane prasAdhane yathA- masRNa-ghumRNapaGkaH kurvate kaGkaNAni / hastasUtraM pratisaraH / tatra yathA-kaGkaNamocanAya gacchAmi / zirobhUSaNe'pi / yathA-sinduritAnekapa-kaGkaNAGkitA taraGgiNI veNirivAyatA bhuvaH / kalyANaM hemni maGgale / kalyate kalyANam / kalyANaparyANAdayaH (u0 193) iti sAdhuH / dvayoryathAyatkalyANaM tasya tu vahni vizato'pi kalyANam / kattRNaM rauhiSaM phaGgA / kutsitaM tRNamasya kattRNam / "tRNe jAtau" (3-2-132) iti koH kadAdezaH rauhiSaM tRnnjaatiH| phaGgA zAkavizeSaH / dvayoryathA-taM muSTibhiH kattRNavatpupoSa / kareNustu mataGgaje / dviradasya ca yoSAyAM karNikAratarAvapi kRNoti karoti vA kareNuH / kRhabhU (uNAdi 772) iti eNuH / ke mUnireNurasya vA / mataGgaje tadyoSAyAM ca strIpuMsaH / karNikAratarau puMsi / mataGgaje hastini yathA-kareNuH prasthito'neko reNu * araNistu bhavedagnimanthe nirmanthyadAruNi // indrANI tu zacIsinduvArayoH karaNe striyAH / iriNaM tUSare zUnye'pIkSaNaM darzane dRzi / / uSaNA tu kaNAyAM syAdUSaNaM marice matam / eSaNI vratamArgAnusAriNyAM ca tulAbhidi // kaGkaNaM karabhUSAyAM hastasUtre ca zekhare / kattRNaM rauhiSaM phaGgA kalyANaM hemni maGgale // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: - dviradasya ca yoSAyAM karNikAratarAvapi / kAraNaM ghAtane hetau karaNe kAraNA punaH / / 187 / / yAtanA kArmaNaM mantrAdiyoge karmakArake / kAkaNI mAnadaNDasya turIyAMze paNasya ca // 188 / / ghaNTAH sahasrazaH // // 186 / / dviradasya yoSAyAM hastinyAM yathA-dadau saraH paGkajareNugandhigajAya gaNDUSajalaM kareNuH / kAraNaM ghAtane hetau krnne| kRg hiMsAyAm ityasya hantyarthatvAccurAditve "curAdibhyo Nic" (3-4-17) iti Nici / tato bhAve'naTi kAraNam / karoti vA kAraNamiti sAdhuH kriyate'nena karaNam tataH svArthe'N vaa| ghAtane yathA - kAraNopahitamAnasasya te kAraNA nirayavahniSu sthitA / hetau yathA-nAkAraNaruSAM saMkhyA saMkhyAtA: kaarnnkrudhH| karaNe sAdhakatame yathAbhaktiryamazca zraddhA ca kAraNaM mokSasaMpadaH / kAraNA punaH / yAtanA / NivettyAsa (5-3-111) iti ane kAraNA / / 187 / / yAtanA narakavedanA tasyAM yathA-kAraNA nirayavahniSu sthitA / kArmaNaM mantrAdi yoge karmakArake / vRddhopadiSTaM karmaiva kArmaNam / "karmaNaH sandiSTe" (7-2-167) iti aN / karmaiva vA kArmaNam / prajJAditvAdaN / mantrAdiyoge yathA-kArmaNatvamagamadraNeSu / karma ca tatkArakaM ca karmakArakam / kAka(ki)NImAnadaNDasya turIyAMze paNasya ca / kRSNalAyAM varATe ca / kekyate kAkaNiH / "kaNit" (u0 640) iti aNiH / iyAM kaaknnii| turIyAMza iti mAnadaNDasya paNasya ca kAkAkSigolakanyAyenAbhisambadhyate / mAnadaNDazcatuSkaraH / paNaturIyAMze yathA-paJcAhataizcatubhirvarATakaiH kAkiNI caikA // 188 / / kRSNalA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) anekArthasaMgrahaH saTIkaH kRSNalAyAM varATe ca kRpANI kartarI kSurI / kRpANo'sau kSepaNI tu naudaNDajAlabhedayoH // 189 / / kauGkaNaH syAjjanapade kauGkaNaM tvAyudhAntare / grahaNaM svIkRtau vandyAM dhIguNe zabda Adare // 190 // gunyjaa| varATe kaparde yathA-asidhArAkrayakrItA varamekApi kaakinnii| mAnabhede prasRti madhyalakSaNe'pi mngkhH| yathAdaridraH kAkiNIM dadyAt / cakravatti-ratnavizeSe'pi / kRpANI kartaro bhurii| kalpate chedanAya kRpANI / kRpi viSi (u0 191) iti ANak / GyAM kRpaannii| kartayAM yathA-kRttaH kRpANyA hatakezasaMcayaH / churyAM yathA-drohaM cakre kasyacitsvA kRpANI / kRpANo'sau / asau khaDge yathA-he hasta dakSiNamRtasya zizoddhijasya jIvAtave visRja zUdramunau kRpANam / kSepaNI tu naudaNDajAlabhedayoH / kSipyate'nayA'syAM vA kssepnnii| dvayoryathA-jalanidhijalamadhye kSepaNI nikSipanti / / 189 / / kauGkaNaH syAjjanapade / kukyate kauRNaH / cikkaNakukkaNa (u0 190) iti sAdhuH / ayamavani pataMtIndurbhUpatiH kIRNAnAm / kauGkaNaM tvAyudhAntare / AyudhAntaram AyudhavizeSaH / grahaNaM svIkRtau vandyAM dhIguNe zabda Adare / grahoparAge pratyAye / gRhIti hyate vA grahaNam / gRhyate'nena vA / svIkRtau yathA-lakSmIkara grahaNa kaNTa kitprkosstthH| vandyAM yathA-grahaNIkRtaripurlakSmI: / dhIguNe yathA-zuzrUSA zravaNaM caiva grahaNaM dhAraNaM tathA / zabde ythaa-lokopcaaraadgrhnnsiddhiH| Adare yathA-cUDAmaNau ki grahaNaM harasya / / 190 // pratyAyo rAjAdi grAhyaM dhanam / tatra grahoparAge ca yathA-sA rAhumUtiriva * mu. mU0 grahaNI tu rugantare / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: grahoparAge pratyAye grAmaNI:* kSuramardini / pradhAne bhogike patyau grAmiNI paNyayoSiti // 191 // grAmedyAM nIlikAyAM ca gokarNaH' prathamAntare / aMguSThAnAmikonmAne mRge'zve narasarpayoH // 192 // na grahaNaM jahAti / grAmaNIH kSuramardini / pradhAne bhogike patyau / grAmaM nayati grAmaNIH / grAmAnAnniyaH (2-3-71) iti Natvam / kSuramardini puMsi / pradhAne bhogike patyau ca vaacylinggH| kSuramardI nApitaH / tatra yathA-kva bhUpatiparisyando grAmaNI kalahaH kva ca / pradhAne patyau ca yathA-khAdati muhuH paanniimRggraamnniiH| bhogo vidyate'sya bhogikH| bhogapAtram / grAmiNI paNyayoSiti / grAmedyAM nIlikAyAM ca / grAmaH peTakasaMvasatho vA'ratyasya graaminnii| paNyayoSit paNyastrI // 191 / / grAmeyI grAmodbhavA / nIlikA ossdhiH| gokarNaH pramathAntare / aGgaSThAnAmikonmAne mRge'zve narasarpayoH / gauriva kau~ asya gokarNaH / gokarNasadRzatvAdvA gaurdRSTiH karNo'syeti vA / pramathAntaraM gaNavizeSaH / tatra yathA - smRtagokarNaniketamIzvaram / atra gokarNagaNasevitatvAt / gokarNo niketaH / aGgaSThAnAmikonmAne yathA-pradezanyAdibhiH sArddhamaGgaSThe vitate sati / prAdezanAlagokarNavitastayoryathAkramam / mRge yathA - gokarNatarNako'yaM ta!tyupakaNThakaccheSu / azvataro vesrH| tatra sarpe ca yathAgokarNaH kRSNavarNo'yaM laSThavaNairna varNyate // 192 // gokarNI tu mUrvikAyAm / mUrvikA jyAhetustRNavizeSaH / caraNo mUlagotrayoH / 1 mudvitemUle-gokarNo'zvatare sapai mRgabhede gaNAntare / 2 mu. ma0 bhramaNe bhakSe rAsabhasya vinAvapa / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saToka: gokarNI tu mUrvikAyAM caraNo mUlagotrayoH / bahavRcAdau ca pAde ca caraNaM bhramaNe'dane // 193 / / jaraNo rucake hiMgau jorake kRSNajIrake / taruNaH *kukDapuSpe syAderaMDe yUni nUtane // 194 // taraNistaraNe'rke'zau kumAryoSadhinaukayoH / yaSThAvAbdhau dakSiNastu paracchandAnuvartini // 195 / / bahavRcAdau ca pAde c| caratyanena caraNaH / caryate vA / ta ka za (u0 187) iti aNaH puNkliibH| mUle yathAcaraNasekaviddhitavRkSakAH / gotramanvayaH / vahavRcAdayo vedazAkhAdhyayananimittakavyapadezabhAjo dvijnmaanH| tatra yathA-vizAlA brahmazAleyaM catuzcaraNamaNDitA / pAde yathA-sAraM jayatvAcaraNau kRtAzIrmAlye natAM nirvacanaM jaghAna / caraNaM bhramaNe'dane / caryate caraNaM / dvayoryathA-bahutaracaraNe nojitAstAvakena / cAritrepi / yathA-avRta caraNabodhaH prANino yatprasAdAdasamasukhanidhAnaM mokSamAsAdayanti / / 193 // jaraNo rucake hiMgau jIrake kRSNajirake / jIryate'nena jaraNaH / caturvartheSu rucakaM sauvarcalaM / hiMgU klIbe dUtyanye / taruNaH kukDapuSpe syAderaMDe yUni nUtane / tarati taruNaH / yamayajizakya (u0 288) iti una / yUni nUtane ca vAyaliMgaH yUni yathA-grAmataruNaM taruNyA navamaJjulamaMjarIsanAthakaraM / nUtane yathA-eSu re taruNa mArutadhUyamAnadAvAvalIvalayiteSu mahIruheSu // 194 // taraNistaraNe'rke'zau kumAryoSadhinaukayoH / ysstthaavaabdhau| taruNaM tarati tIryate'nayA vA trnniH| RhasRmRdhu (u0 638) aNiH / * kubjapuSpe / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: (87) AN dakSe'pasavye saraleprAcInepyatha dakSiNA / dikpratiSThA yajJadAnaM drughaNaH pazuvedhasoH // 196 // mudgare'pyatha durvarNaM kaladhautakuvarNayoH / daurvINaM mRSapaNe syAddharitAlIrase'pi ca // 197 // saptasvartheSu arke zau yaSThAvAbdhau ca strIpuMsaH / anyatra striyAm / taraNe yathA-taraNikaraNimeNAH kurvate phAladAnaiH / arke zau ca yathA - taruNataraNitApaklAntakauleyajilAtaH rabhataranipAtaM jIvitaM mAnavAnAm / kumArI cAsAvoSadhizca kumAryoSaviH / naukAyAM yathA-dAridrayodadhi taraNiH saraNi niHzreyasasya nityasya yaSTiH patitagorUpocchApano dNddH| yaSThAbdhidakSiNastu paracchandAnubatini / dakSe apasavye sarale'prAcInepi / dakSate dakSiNaH / druhRvRhi (u0 194) iNa / paMcasvartheSu vAyaliMgaH / parachandAnuvattini // 195 / / dakSe sarale ca yathA-dakSiNaH kSitipatiH vyazazraNat / apasavye yathA-he hastadakSiNa mRtasya zizodvijasya / aprAcIne dakSiNadigbhave yathA-cATukAra iva dakSiNo'nila: / atha dakSiNA / dik pratiSThA yajJadAnam / dizi yathA-dikdakSiNA gaMdhavAhaM mukhena / pratiSThAyAM yathA-karaNIyA zubhe lagne dakSiNA hi vicakSaNaiH / yajJadAne yathA-dakSiNAH sadasi raajsuuykiiH| drughaNaH pshuvedhsoH| mudgarepi / durhanyate'nena drughaNaH / vyayodroH karaNe (5-3-38) ityal / ghanAdezazca / arIhaNAdipATAt NatvaM / druhyati vAci kvaNa kukvaNetyaNe sAdhuH / pazumudgarayoryathA-pracakre drughaNairvaNaH / vedhasi bahmaNi yathA-drughaNopi na nidrAti sAMdradaityendrazaMkayA // 196 / / atha durvarNaM kaladhautakuvarNayoH / duSTo varNo'sya durvarNaM kuvarNe Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) anekArthasaMgrahaH saTokaH dharaNo'hipatau loke mAnye' dhAnye'pi divAkare / dharaNaM dhAraNe mAnavizeSe dharaNI bhuvi // 198 // gharSaNaM rate'bhibhave dharSaNI tvabhisArikA / "dhiSaNatridazAcAryaH dhiSaNA tu manISikA // 199 / / vaayliNgH| kalaghaute yathA-uccairmahArajatarAjivirAjitA'sauM duvarNabhittiriha sAndrasudhAsavarNA / kuvaNe yathA-savarNaM durvarNa sutanutanukAntyA tava kRtam / daurvINi mRSapaNe syAddharitAlI rasepi c| dukhena vIryate daurvINaM bhrUNa vRNeti sAdhuH / mRSaparNa oSadhivizeSaH / haritAlI durvA tasyAH rasaH / / 197 / / dharaNo'hipato loke mAne dhAnyepi divAkare / dharati ghriyate'nena vA dharaNaH / ahipatau yathA-kamaThe dharaNendre ca svocitaM karmakurvati / loko lokavizeSa: dharaNaM dhAraNe mAnavizeSe / dhRtidharaNaM dhAraNe yathA-dukhAkulasya manaso dharaNaM na zakyam / mAnavizeSe yathAayaM dhArayate mUrnA pitrvydhrnndvyiim| dharaNI bhuvi yathAdharaNIdharakandarAntarasthAma ikArAntopi yathA-vilasitamanukurvatI purastAddharaNi ruhAdhiroho vadhUlatAyAH // 198 // dharSaNaM rate'bhibhave / ghaSyate'smin dhRSTirvA gharSaNaM / dvayoryathA-aviratagharSaNarasikaH khala iva vezyAjano jayati / dharSaNI tvabhisArikA dhRNoti dharSaNI ramyAditvAdanaTi TitvADDIH / yathA-varSatyapi ghane yAti rasotkarSeNa dhrssnnii| dhiSaNastridazAcAryaH / dhRSNoti dhiSaNaH dhRSi vaherizvopAntyasyetyaNaH / yathA-saukhaprasuptikavidhau dhiSaNo nadISNaH / dhiSaNA tu manoSikA / manISikA 150 stne| 2 bhuvi| dhAraNaH salile svarge parameSThini dharmaNaH // sarvabhede vRkSabhede03 dhAriNI naaddilaadibhiH| dhAraNA syAtta yogAGge vAraNaM grahahe mtm|| Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH / (89) niryANaM nirgame mokSagajApAMgapradezayoH / nirvANaM mokSanirvRtyorvighAte karimanjane // 200 / / nirmANaM sAranirmityoH karmabhede samaMjase / niHzreNiradhirohiNyAM khajUrI pAdape'pi ca / / 201 / / buddhistatra yathA-tIkSNA hi manISiNAM dhiSaNA / / 199 / / niryANaM nirgameM mokSagajApAMgapradezayoH niryAyate niryANaM niryAti mado 'nena vaa| nirgame yathA-tato nagaraniryANe tyoraasiitsmaagmH| mokSe yathA-sarvasaMgaparityAgAnniryANaM sa yiyAsati / gajApAMgapradeze yathA-niryANaM nirpadasRjaM calitaM nissaadii| nirvANaM mokSa-nirvRtyo-vighAte karimajjane / nirvAtyasmin karaNAdhAre'naTa (5/3/129 nirvAti sma vA / nirvANamavAte iti ktasya natve sAdhuH / vighAte vAcyaliMgaH / nirvRttiH sukhamAtraM tatra mokSe ca yathA-priyAdarzanamevAstu kimanyaiH darzanAntaraiH / prApyate yena nivANaM sarAgeNApi cetsaa| vidhAte yathA-nirvANavairadahanAH prazamAdaroNAM / karimajjane yathA-nirvANamApi sarasISu gajAdhirUDhapena // 20 // nirmANaM sAranirmityoH karmabhede samaMjase / nirmIyate nirmANaM / sArasthiro'rthaH / nirmitau yathAjananayananirmANamaphalaM / karmabhido vicitrAvayavaracanAheturnAma karmabhedaH / tatra yathA-nirmANena vinirmitA tanuriyam / samaMjasaM nyaayH| niHzreNiradhirohiNyAM khajUrIpAdapepi ca / nirgatA zreNi: sopAnapaMktiratra niHzreNi: niSkrAntA zreNestaru samUhAdvA uccaviTapatvAt / striyAM adhirohiNyAM yathA-adhiroDhuM guNazreNI niHzreNImuktivezmanaH // 201 / / praghaNo'liMdake tAmrakalase lohamudugare / prahaNyate praghaNaH / praghaNapraghANau gRhAze Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90) anekArthasaMgrahaH saTIkaH praghaNo'liMdake tAmrakalase lohamudgare / pravaNastu kSaNe prahave kramanimne catuSpathe // 202 // Ayate ca pramANantu maryAdAsatyavAdinoH / pramAtaryekateyattAnityeSu hetuzAstrayoH // 203 // pattorNaM dhautakauzeye syAtpatrorNastu zoNake* / pakSiNI pUrNimAkhagyoH zAkinI rAtribhedayoH // 204 / / ityali (5-3-35) sAdhuH / praghaNati vA aliMdake dvArAdhodAruNi yathA-praghaNe praguNIcakruH karpUrasvastikAn striyaH / pravaNastu kSaNe prahave kramanimne catuSpathe / Ayatte ca / pravante'tra pravaNaH / pravate vA / paMcasvartheSu kSaNe puMsi / catuSpathe puMklIbaH / anyatra vAcyaliMgaH / kssnno'vsrH| prahave Asakte yathA-paropakArapravaNena cetsaa| kramanimne yathA-prAgudakpravaNA bhUmiH zlakSNA yoge prazasyate / catuSpathe yathA-pravaNe caranti bhUtAH // 202 // Ayatte yathA-prAyeNa yoSitpravaNA hi kAminaH / pramANantu maryAdAsatyavAdinoH pramAtaryekateyattAnityeSu hetuzAstrayoH / pramIyate'nena pramitiH / pramimIte vA pramANam / maryAdA avadhiH / tatra yathA-rAjAnaM mAM ca pramANaM kRtvA yataH yasyAkuzalaM pazyasIti / satyavAdini yathA-vANI pamANasya muneH pramANaM / pramAtari yathA-satAM hi saMdehapadeSu vastuSu pramANamantaHkaraNapravRttayaH / ekatAyAM yathA-parasparapramANAH bhrAtaraH / iyattA pricchedH| tatra yathA-kiyatpramANamudakam / nitye yathA-nabhaH pramANaM guNino gRNanti / hetau yathA-dhUmaH pramANaM jvalanAvabodhe / zAstre yathA-padavAkyapramANAnAM pAraMyAta * zoNakadrume / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya: kANDaH wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww praveNiNikuthayoH purANaM pratnazAstrayoH / purANaH SoDazapaNe pUraNaM vAnatantuSu / / 205 / / pUrake piSTabhede ca pUraNI zAlmalidrume / prokSagaM sekavadhayoH bharaNaM vetane bhRtau / / 206 // - sya dhImataH / pattorNaM dhautakauzeye syAt / prAptA UrNA'nena pattorNaM pRSodarAditvAt / yathA-pattorNasAvarNya juSaHkarAste / patrorNastu zoNake / zoNako ralukavRkSaH / pakSiNI pUrNimAkhagyo: zAkinIrAtribhedayoH / pakSAvasyA: staH pakSiNI / pUrNimAyAM yathA-sadRkSaH pakSiNIMdunA / khagyAM yathA-sA yayAvantarikSeNa pakSiNI va kSaNAdapi / zAkinIbhedaH shaakiniivishessH| rAtribhede AgAmivartamAnadinayukte yathA-amAvAsyAM pakSiNI nAdhIte // 204 / / praveNirveNikuthayoH / praveti praveNiH / kAvAvI (u0 634) iti NiH / striyAM veNiH kabarI / kutho varNakaMvala: / dvayoryathA-praveNImadanasyeva praveNI kusumAM. citA / purANaM pratnazAstrayoH purA bhavaM purANaM / pratne purAtane vAcyaliMgaH tatra yathA-nirmAtuM prabhavenmanoharamidaM rUpaM purANo muniH| zAstraM paMcalakSaNaM / yathA-sargazca pratisargazca, vaMzo manvantarANi ca / vaMzAnuvaMzacaritaM purANaM paMcalakSaNam / purANa: SoDazapaNe / yadAha-SoDazapaNaH purANaH paNo bhavetkAkiNI catuSkeNa / pUraNaM vAnataMtuSu / pUrake piSTabhede ca / pUryate'nena pUrayati vA pUraNaM // 205 / / pUrake vAcyaliMgaH / tatra yathAsahasrapUraNaH kazcillUnamU'sinA dviSaH / piSTabhede yathAghRtapUraiH sakarpUraiH pUraNazca sa puuritH| pUraNI zAlNalidrume / striyAM / TitvADDI / prokSaNaM sekvdhyoH| prokSyate prokSaNaM / seke Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH wwwwwwwwwww wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww bharaNI zoNake bhe ca bhramaNI syAdadhIzituH / krIDAdau kAruMDikAyAM bhISaNaM sallakIrase // 207 // bhISaNo dAruNe'rgATe matkuNo'zmazrupUruSe / udaMzo nAlikere ca nirviSANagaje'pi ca / / 208 // masRNA'kaThine snigdhe masRNo syAdatasyapi / mArgaNaM yAcane'nveSe mArgaNastu zare'rthini // 209 / / yathA-pRNTaprokSaNalabdhazuddhiradhunA / vadho hiMsA'rthAdyajJe / tatra yathAprANaprokSaNake vanetra vijane ki bhIru baMbhramyase / bharaNaM vetane bhRtau / bhriyate'nena bhRtirvA bibharti vA bharaNaM vetanaM mUlyaM / bhRtiH poSaNamAtraM dvayoryathA-mUrkhaziSyopadezena duSTastrI bharaNena ca / / 206 / / bharaNI zoNake bhe ca / zoNako ralukavRkSaH / bhe nakSatre yathA-budhe dhaniSThA bharaNI azvinI mUlarevatI / bhramaNI syAdadhIzitu: krIDAdau kAruDikAyAM / bhramyate'syAM bhramaNI / adhIzitu: raajaadeH| krIDAdauM yathA-bhramaSyAM prayayau (nRpH)| kAruMDikA oSadhiH / bhISaNaM sallakIrase bhISayati bhISaNaM // 207 / / bhISaNo dAruNe'rgATe / dAruNe vaacyliNgH| tatra yathA-sa rAvaNo nAma nikAmabhISaNaM / babhUva rakSaH vAtarakSaNaM divaH / argATo'pAmArgaH / matkuNo'zmazrupUruSe udaMze nAlikere ca nirviSANagaje'pi ca / mAdyati mtkunnH| bhra NatRNeti (u0 186) sAdhuH / azmazrupUruSe nAlikere ca yathAstraiNaM krIDati matkuNaiH / uddeze kSudrajantau yathA-matkuNAviva puraH pariplavau sindhunAthazayane niSeduSaH / nirviSANagaje yathA-dazanavyasanAdIyumatkuNatvaM mataMgajaH / / 208 / masRNo'kaDhine snigdhe / masyati pariNamate masRNaH / bhrUNatRNeti (u0 186) sAdhuH / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH - yantraNaM bandhane trANe niyame ramaNaM punaH / paTolamUle jaghane ramaNo rAsabhe priye // 210 // roSaNo roSaNe hemagharSe pArada Upare / rohiNI somavalke me kaMTharogobhayogavi // 211 / / / guNe puMsi / tadvati vAcyaliMgaH / akaThine yathA-masRNacaraNapAtaM gamyatAM bhUH sadarbhA / snigdhe yathA-masRNaghusRNapaMkairaMkitA pASNirasyAH / masRNAsyAdatasyapi / atasi umA / mArgaNaM yAcane'nveSe / mAryate mArgaNaM / yAcane yathA-draviNamArgaNalaMpaTakuTTanI / anveSe yayA-vaideho mArgaNaM rAmaH sakAmaH kurute vne| mArgaNastu zare'rthini / mArgati mArgaNaH / arthini vAcyaliMgaH / dvayoryathA-kRtapuMkhatayA leme lakSamapyAzu mArgaNe: // 209 / / yantraNaM baMdhane trANe niyame / yaMtryate. yaMtraNaM / triSvapi yarthA-kuryAdiMdriyayantraNaM / ramaNaM punaH / paTolamUle jaghane / ramyate'nena ramaNaM / paTolamUlamauSadhaM / jaghane yathAramaNAlavAlanirgataromAvalivallarIva saMsiktAH / ramaNo rAsabhe priye / ramate rmnnH| ramyAditvAdanaT / priye yathAcATucAkRtaka saMbhramamAsAkArmaNatvamagamadramaNeSu / / 210 / / roSANo roSaNe hemagharSe pArada USare ruSyati roSANaH / kalyANa paryANA (u0 193) iti saadhuH| roSaNe vAcyaliMgaH / tatra yathAropANastaM viSANAbhyAM vivyAdha vyAlakuMjaraH / hemagharSaH zoNaH / pArado rasaH / USaramiriNaM / rohiNI somavalke bhe kNtthrogomyorgvi| lohitaaktturohinnyoH| rohati avazyaM rohiNI NitvAvazyaketi Nin / rohita zabdAdvAzyeti DIstasya natvaM c| saptasvartheSu / somavalkaH zrIparNI / bhe nakSatre yathA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (94) anekArthasaMgrahaH saTIka: lohitAkaTurohiNyolavaNo rAkSase rase / asthibhede lavaNAtviT lakSaNaM nAmacihnayoH / / 212 / / lakSmaNaM ca lakSaNastu saumitro lakSmaNo yathA / lakSmaNaH zrIyute lakSmaNauSadhau sArasastriyAm // 213 // he rohiNi tvamasi rAtricarasya bhAryA / kaMTharogo galAMkuraH / umA gaurI tatra yathA-rohiNorahitaH shivH| gavi yathAvaddhiSNudhArA dhvani rohiNI: payazciraM nidadhyau duhataH sa goduhaH // 211 / / lohitAyAM raktAyAM yathA-tApAya rohiNI taDit / kaTurohiNI oSadhiH / lavaNo rAkSase rase / asthibhede / lunAti lavaNaH / nadyAditvAt ano NatvaM ca / rAkSase yathA-durjayo lavaNaH zUlI vizUla: prArthyatAmiti / 'rase yathAsvakSo lavaNabhojI syAt / asthibhedo bhAlakarNAtarAsthi / tatra yathA-zRNAti lavaNAdhAtaH / lavaNAtviT / tviT dIpti lakSaNaM nAmacihnayoH / lakSmaNaM ca / lakSyate'nena lakSaNaM / lakSayati vaa| lakSyate'nena lkssmnnN| cikkaNa kukkaNa (u0 1.0) iti saadhuH| lakSaNalakSmaNazabdau nAmacihnayoH vartete ityarthaH / nAmani yathA-kakustha ityAhita lakSaNo'bhUt / lakSmaNe na sa lakSmaNaH / cihna yathA-upakArApakArau hi lakSyaM lkssnnmetyoH| AjaizvaryaM ca satvaM ca vidukSmapisya lakSmaNaM // 212 / / lakSaNaM zAstre'pi / lakSaNastu saumitro lakSmaNo yathA-saumitro rAmAnuje yathA-uccaraNalabdhakIrterAjJArahitasya lakSaNayutasya / rAmasya vanaM zaraNaM jitaparakalabhasya zarabhasya / sugrIvasya zriyaM dRSTvA vinayaM lakSmaNasya ca / vibhISaNasya doleva matirAyAti yAti ca / lakSmaNaH zrIyute / lakSmI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (95) varuNo'rke'ppatau vRkSe varaNo varuNadrume / prAkAre varagaM vRtyAM vAraNaH syAnmataMgaje // 214 / / vAraNaM tu pratiSedhe brAhmaNaM viprasaMhatau / vede ca brAhmaNo vipre *vAruNI pazcimAsurA // 215 / / rastyasya lakSamaNaH / lakSmyA ana: vaacyliNgH| puNyabhAgI sa lkssmgH| lakSmaNauSadhau saarsstriyaaN| sArasa striyAM yathAvAlmokerarahitarAmalakSmaNAnAM sAdRzyaM dadhati girAM mahAsarasya // 213 / / varuNo'rke'ppatau vRkSe / vRNoti varuNaH / dRkRta dAribhya uNaH / arke yathA-udeti varuNoruNaH / appatauM pazcimApatau yathA-atisaktimetya varuNasya dizA bhRzamanvarajyadanuSArakaraH / vRkSo vRkSabhedaH / varaNo varuNadrume / prAkAre / vRNoti vrnnH| taka tha itynnH| dvayoryathA-prottuMgavaraNAvRtaH / varaNaM vRtyAM vRtiH svIkAraH / tatra yathA-kanyA varaNamicchati svajAtAveva vANijAH / vAraNaH syAnmataMgaje / vArayati vAraNaH // 214 // vAraNaM tu pratiSedhe / vAryate vAraNaM / mataMgaje pratiSedhe ca yathAna bhavati bisatanturvArajaM vAraNAnAM / brAhmaNaM viprasaMhato / vede ca / brAhmaNAnAM samUho brAhmaNaM / brAhmaNamANavetiyavAdhakaH zvAdibhyo'na / brahmaNA proktaM vA tena prokta ityaN / vede'n / brAhmaNamatraiveti nirdezAdbrahmaNa ityaMtyasvarAdilopo na bhavati / viprasaMhatau yathA-brAhmaNaM brahmazAlAyAmajihmadhvani gAyati / vede vedaikadeze yathA-pamyante yAjJavalkAni brAhmaNairbrAhmaNAni taiH| brAhmago vipre| brahmaNo'patyaM brAhmaNaH / Daso'patye ityaN yathA-gaMdhena gAvaH pazyanti vedaiH pazyanti brAhmaNAH / * brAhmaNI vADavastriyAM / spRkkAyAM phajikAyAM c| vAruNI0 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) anekArthasaMgrahaH saTIkaH gaMDadUrvA viSANaM tu zRMge kolebhadaMtayoH / viSANI meSazRMgyAM syAt vipaNiH paNyahaTTayo: / / 216 // paNyavIthyAM zramaNastu nigraMthe nidyajIvini / zramaNA sulatA mAMsI muNDIrI ca sudarzanA // 217 // phaMjikAspRkkayostu brAhmaNIti prayoktavyam / vAruNI pazcimA surA / gaMDadUrvA / varuNasyeyaM vAruNIM / pazcimAsurayoryathAsa vAruNIsaktimupetya sAmprataM vihInakAntiH patito dvijezvaraH / / 215 / / gaMDadUrvA pradhAnadUrvA viSANaM tu zrRMge kolebhadaMtayoH / veveSTi viSANaM / kRpivRSi vRSItyANam / triliMgaH / zrRMge yathA-pareta bharturmahiSo'munA dhanurvidhAtumutkhAtaviSANamaMDala: / koladaMte yathA - kolA viSANataTadhaTTitapalvalAntaH / ibhadante yathA- na jAtu vainAyakamekamuddhataM viSANamadyApi punaH prarohati / viSANI meSazRMgyAM syAt / meSazRMgI oSadhiH / vipaNiH paNyayoH / paNyavIthyAM vipaNyate vipaNAyaMtyasmin vA vipaNiH / padipaThIti iH / striyAM / mAghastu paNyavIthyAM puMsyAha / triSvapi yathA - agaNyapaNyapUrNApaNaM vipaNino vipaNi vibhejuH / atra vipaNiH / paNyaM haTTau vA vidyate yeSAM te vipaNinaH / zikhAditvAdit / vipaNi paNyavIthikAmityarthaH / zramaNastu nigraMthe nidyajIvini / zrAmyati zramaNaH / nadyA'ditvAdana: / nirgrathe yathA - kSamApradhAnAH zramaNAH bhavanti / nidyajIvinI vAcyaliMga: / tatra yathA - vizrAmaH zramaNe kutaH / zravaNa nakSatrabhede / zrUyate zravaNaH / ta ka zrR ityaNaH / strIpuMsaH / yathA - mUle'rkaH zravaNe candraH / zravaNa zravasi zrutau / zrUyate'nena zrutirvA zravaNaM / zravasi karNe puMklIbaH / zrutau zravaNamAtre Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (97) m wwwmmmmmmmmmmmmmmmmm zravaNo nakSatrabhede zravaNaM zravasi zra tau / zaraNaM rakSaNe gehe vadharakSakayorapi // 218 // *zrIparNastvagnimaMthe'bje zrIparNI zAlmalau haThe / saMkIrNo nicitAzuddhau saraNiH zreNimArgayoH // 219 // sAraNaH syAdatosAre dazakandharamaMtriNi / / siMGghANantu ghrANamale'yaH kiTTa kAcabhAjane // 220 // kliibe| zravasi yathA-AlocanAntat zravaNau vitatya / zrutau yathA-zuzrUSA zravaNaM caiva grahaNaM dhAraNaM tthaa| zaraNaM rakSaNe gehe vadharakSakayorapi / zRNotyapAyaM zaraNaM / ta ka za ityaNaH / zIryate vaa| zriyaMti taditi nairuktaaH| rakSaNe yathA-taruNAnapi rakSati kSamI sa zaraNyaH zaraNAgatAn dvissH| gehe yathA-etAbhiragnizaraNeSu sminniibhiH| vadhe yathA-vidviSAM zaraNaM shraiH| rakSake yathA-tvameva zaraNaM mama / / 218 / / zrIparNamagnimaMthe'bje / zrIH parNe yasya zrIparNa / agnimNtho'rnniH| abje yathA-zrIparNaparNa vidadhAti krnne| zrIparNI zAlmalau htthe| shaalmlivRkssbhedH| haTho jljstRnnvishessH| saMkIrNo nicitaashuddhau| samyakkIrNaH sNkiirnnH| saMkIryate mizrIkriyate sma vaayliNgH| nicite yathA-sakIrNakIcakavanaskhalitaikavAlavicchedakAtaradhiyazcalituM camaryaH / azuddhe yathA-saMkIrNajAtirgaja eSa yAti / saraNiH shrennimaargyoH| sarantyasyAmiti srnniH| kRha sU itynniH| striyAM / zreNI paMktau yathA-saraNiH pipIlikAnAM niryAtA varSasUcanaM kurute / mArge yathA-upaparisaraM modAvaryAH prityjtaadhvgaaH| saraNimaparomArgasvAvadbhavadbhirihekSyatAm // 219 / / sAraNaH syAdatIsAre dazakandha *zrAvaNo mAsi pAkhaNDe dadhyAtyAM zrAvaNA matA / shriiprnn| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) anekArthasaMgrahaH saTIka : suSeNo viSNu sugrIvavaidyayoH karamardake || suvarNaM kAMcane karSe suvarNAlA maSAntare // 221|| kRSNAguruNi viste ca suparNaH kRtamAlake || garuDe svarNacUDe ca suparNA vinatAbjinI || 222 // haraNaM tu hRtau doSNi yautakAdidhanepi ca // hariNau pAMDusAraMgau hariNI cAruyoSiti // 223 // 1 maMtriNi / sArayati sAraNaH / atIsAre yathA - taMtraM sAraNadAraNaM / rAvaNa maMtriNi yathA-maMtriNau zukasAraNau / siMhANaM tu ghrANamale'yaH kiTTe kAcabhAjane / siMghyate sahyate vAM siM (ghA) hANaM / kalyANapraryANAdaya ( u0 183 ) iti sAdhuH / / 220 / / suSeNo viSNusugrIvavaidyayoH / karamardake / zobhanA senA'sya suSeNaH / etyaka iti SatvaM / viSNo yathAsuSeNasenAprasareNa bhedinI / sugrIvasya vaidyaH sugrIvavaidyaH / karamardako vRkSavizeSaH / suvarNaM kAMcane karSe suvarNAlA maSAntare / kRSNAguruNi viste ca / zobhano varNo'sya suvarNaM / suTu varNyate vA / puMklIba: / kAMcane yathA - suvarNapuSpAM pRthivIM cinvanti puruSAstrayaH / karSe'rthAn kAMcanasya yathA mASodazArddhaguMjaH / SoDazamASo nigadyate karSa: / sa suvarNasya suvarNaH / suvarNasyAluH karakapAtrikA suvarNAluH / maSAntaraM yajJabhedaH / / 221 | | kRSNAguruH kAkatuMDaH / vistaH SaSThiH palazatAni / suparNaH kRtamAlake / / garuDe svarNacUDe ca / zobhanAni parNAnyasya suparNaH / kRtamAla AragvadhaH / garuDe yathA - nijaketuziraH zritaH suparNAdapatannayutAni pakSirAjaM / svarNacUDaH pakSivizeSaH / suparNA vinatAbjinI | vinatA garuDamAtA / tatra yathA - sauparNeyaprakIrNaiviSadharanikaraiH / abjinI padminI / / 222 || haraNaM tu hRtau doSNi yautakAdidhanepi Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (99) suvarNapratimAyAM ca haritA vRttabhedayoH / harSaNastu zrAddhadeve harSake yogarugbhidoH // 224 // hareNuH kulayoSAyAM reNukAyAM satInake / hiraNaM hiraNyamiva barATe hemni retasi // 22 // ca / hriyate haraNaM / hriyate'nena vaa| hRtau yathA-sItAharaNakAraNAt / dorbAhuH yautakaM vadhUvarayodayaM tatra yathA-icchAnurUpaM hariNI kRtazrIH prAsthApayadrAdhavamanvagAcca / hariNau paaNddusaarNgau| harati hariNaH / ha dR vR hi dakSibhya iNaH / pAMDau guNe puMsi / tadvati vaacylinggH| tatra yathA-hariNavadanakAntyA shlymnyy'nkti| sAraMge mRge yathA-araNye mAM tyaktvA hariNa hariNAkSI kva nu gtaa| hariNI cAruyoSiti / suvarNapratimAyAM ca haritA vRttabhedayoH / haritazabdAt zyetaitaharitetityAntasya natve ca hrinnii| cAru: pradhAnayoSit cAruyoSit / vAtsyAyanaprasiddhA // 223 // suvarNapratimAyAM yathAhariNIbhiH zritastaMbhA bhAnti prAsAdamaMDapAH / haritA nIlA tatra yathA-sanmanohAriNI byomni hariNI zukadhoraNI / vRttabhede yathA-bhavati hariNInsaumraumlau goraso dadhisaptakaiH / harSaNastu zrAddhadeve harSake yogarugbhidoH / hRSyati harSaNaH / harSake vaacylinggH| zrAddhadevo ymH| harSake yathA-kareNurmadaharSaNaH / yogabhidi yathA-vyAghAto hrssnnstthaa| rugbhid akSirogavizeSaH // 224 // hareNuH kulayoSAyAM reNukAyAM satInake / harati hareNuH / kR ha bhU ityeNuH / satInake puMsi / zeSayoH striyAM / kulayoSA kulstrii| reNukA gaMdhadravyaM satInakastripuTadhAnyaM / hiraNaM hiraNyamiva varATe hemni retasi / harati hiraNaM / cikkaNa Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) anekArthasaMgrahaH saTokaH amRtaM yajJazeSembusudhAmokSeSvayAcite // annakAMcanayorjagdhau khe svAduni rasAyane / / 226 / / ghRte hRdye gorase cAmRtaM dhanvantarau sure / amRtAmalakIpathyAguDUcImAgadhISu ca // 227 / / anRtaM karSaNe'lIke cAkSataH syAdahiMsite // paMDe lAjeSvaditaM tu vAtavyAdhau hate'rthite // 228 // kukkaNa (u0 190) sAdhuH / harati hiraNyaM / hiraNyavarjanyAdaya (u0 380) iti sAdhuH / hiraNaM kliibe| hiraNyaM hemni puMklIbe'nyatra klIbe / triSvapi hiraNaM yathA-hiraNaM kAraNaM shriyH| varATe hemni ca hiraNyaM yathA-hiraNyamevArjaya niSphalA: kalAH / hiraNyamakSayyAkupyamAnabhedadravyeSvapi // 225 / / atha tAntAH / amRtaM yjnyshesse'mbusudhaamokssessvyaacite| annakAMcanayorjagdhau khe svAduni rasAyane ghRte hRdye gorase ca / nAsti mRtamasmAdasminvA amRtaM / na mRtaM yAcitaM iti vaa| caturdazasvartheSu klIbe / yajJazeSe yathA-nityaM cAmRtabhojanaH / aMbuni yathA- amRtamiti vacasi satyapi viSamiti hi kimucyate vAri / sudhAyAM ythaadevaasurairmRtmNbunidhirmmnthe| mokSe yathA-sevyatAmakSayo dhIrAH sazriye cAmRtAya ca / ayAcite ythaa-ynmnuH| RtumucchazilaMkSeyamamRtaM syAdayAcitaM / zeSeSu yathA-amRte kasya na protiH // 226 / / amRto dhanvantarau sure| dvayoryathA-amRtAya namastasmai / amRtAmalakIpathyAguDUcImAgadhISu c| sarvA apyoSadhayaH / guDUcyAM yathA-kSudrAmRtAnAgarapuSkarAkhyaiH // 227 // anRtaM karSaNe'lIke c| na RtaM anRtaM / pApiSTatvAt / karSaNaM kRSiH / alIkamasatyaM / tadvati vaacylinggH| dvayoryathA-anRte vartate pApaM / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (101) ajitastIrthakRddha de buddhe viSNAvanirjite / acyuto dvAdazasvarge kezavAbhraSTayorapi // 229 // avyakta prakRtAvAtmanyavyakto'sphuTamUrkhayoH / anantaM khe niravadhAvanantastIrthakRddhidi // 230 / / akSataM syAdahisite / SaMDhe lAjeSu / na kSaNyate akSataM / ahiMsite vAyaliMgaH / lAjeSu puMklIbaH / lAje puMsi / bahuvacanAnta ev| ahiMsiti yathA-akSataH smrshraasnbaannaiH| SaMDastRtIyA prakRtiH / lAjeSu mAMgalyataMDuleSu / yathA-sudakSiNA saaksstpaatrhstaa| aditaM tu vAtavyAdhau hate'thite / arghate sma aditaM / hatArthitayorvAyaliMgaH / hate yathA-hRdaye digdhazarairivAditaH athite yathA-kadaryakurdate'ditaH // 228 / / ajitastIrthakRdbhade / buddhe viSNAvanijite / na jIyate'jitaH / anijite vaayliNgH| tIrthakRdbhade dvitIyatIrtha kare yathA - zrImaMtamajitaM devaM sarvataH praNidadhmahe / zeSeSu yathA-jIyAdajitaH prairjitH| acyuto dvAdazasvarge keshvaabhrssttyorpi| na cyvte'cyutH| abhraSTe vaayliNgH| dvAdazasvarge yathA-acyutendrazcyuto divaH / kezave yathA-zucismitAM vAcamavocadacyutaH / abhraSTe yathA-acyuteSu salakSyataH // 229 / / avyaktaM prakRtAvAtmani / na vyaktaM avyaktaM / prakRtiH sAMkhyoktA / tatra yathA-sAvayavaM paratantraM vyaktaM viparItamavyaktaM / Atmani parAtmani yathA - avyaktAdaNDamabhavat / avyakto'sphuTamUrkhayoH / vAyaliMgaH / asphuTe yathA-avyaktamityabhihite manujezvareNa / mUrkhe yathA-na vaktiyuktamavyaktaH / anaMta khe nirvdhau| nAratyaMto'sya anaMtaM / niravadhau vAyaliMgaH / khe AkAze yathA-anantamArohati tejasA raviH / niravadhau Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) anekArthasaMgrahaH saTIka : viSNau zeSe'pyanantA guDUcIbhUrdurAlabhA / vizalyA lAMgalIdUrvA zArivAhaimavatyapi // 239 // asvaMtamazubhe kSetre culyAmanavadhau mRtau / amatiH kAle caMDe cApyaMkatirvahnivedhasoH // 232 // agnihotraNyagastirdu munyoH syAdaditirbhuvi / devamAtari pArvatyAmaMhatistyAgarogayoH // 233 // yathA-anantA vAGmayasyAho geyasyeva vicitratA / anantastIrtha - kRdbhidi / viSNau zeSe'pi / tIrthakRdbha ede cartudaze tIrthakare yathAnamaH zrImadanaMtAya vItarAgAya tAyine / / 230 / / viSNau yathA - lakSmIranantasya nibaddhabhAvA / zeSe nAgarAje yathA anantabhogIndraphaNAmaNiprabhApravRddhasaktau zubhakAnti vo hareH / aze'pi maMkha / yathA-ananto jagadantakaH / anantA guDUcI bhUrdurAlabhA / vizalyA lAMgalI durvA zArivA haimavatyapi / bhUrbhUmiH / tatra yathA - saptasAgara - paryantAmanaMtAM bhrAmyatA bhayA zeSA oSadhayaH // 231 // asvaMtamazubhe kSetre culyAmanavadhau mRtau / na vidyate zobhano'to'sya asvaMtaM / azubhe dharmamAtre klIbe tadvati anavadhau ca vAcyaliMgaH / paMcasvapi yathA - asvantaM svAntaduHkhadaM / amatiH kAle caMDe cApi amatyamatiH / svalpamityati / kAle yame puMsi / caMDe vAcyaliMgaH | aMkatirvahnivedhasoH / agnihotraNi / acyate aMkatiH / aMce: kacavetyatiH / puMsi / / 232 || agastidrumunyoH syAt / agati agasti / agivalItyastik ( u0 660 ) puMsi / druvRkSavizeSaH / tatra yathA - prayANaM bhUbhujAM yuktamagasti kusumodgame / munau yathAsame pItaM ca bhuktaM ca agastirjarayiSyati / aditirbhuvi / devamAtari pArvatyAM / na dadAti aditiH / maJJoDAgoDitiH / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (103) ApAtaH pAtatatkAle'pyAhRtaH sAdare'rcite / AkhyAtaM bhASitetyAdAvAghrAte grastazighite // 234 // . AplutaH snAtake snAte'pyAvartaH payasAM bhrame / Avartane cintane cAna" janapade jane // 235 / / striyAM / triSvapi yathA-duritAnyaditirthamu / aNhtistyaagrogyoH| haMti aNhtiH| haMteha ca (u0 654) iti atiH| striyAM tyAgo dAnam / rogo rogabhedaH // 233 / / ApAtaH pAte tatkAle / ApatanaM Apatantyatra vA aapaatH| pAte yathA-puSpApAtastakitamidaM bhUtalaM bhUtabhartuH / tatkAle yathA-ApAtaramyA viSayAH pryNtpritaapinH| AitaH saadre'cite| Adriyate AitaH / kartR karmaNoH ktaH / vaayliNgH| sAdare yathA-iti sma pRcchtynuvelmaadRtH| priyAsakhI: uttrkoshleshvrH| acite yathAityAdRtaH strsaarssaarvhniH| AkhyAtaM bhASite tyAdau / AkhyAyate sma AkhyAtaM / bhASite vAyaliMgaH / tyAdistyAdyantaM padaM dvayoryathA-mA sma saMdhi vijAnantu mA sma jAnantu vigrahaM / AkhyAtaM yadi zRNvanti bhUyAstenaiva paMDitAH / AghrAle grastazighite AghrAyate sma AghrAtaM / vaayliNgH| graste yathAvyAghrAghrAtamRgI kRpA kulamRganyAyena hiNsaaruce| zighite yathAsa zIghramAghrAtakadaMvagaMdhaH // 234 // AplutaH snAtake snAte pi / Aplavate sma aaplutH| snAte vaacyliNgH| vedaM samApya snAtaH snAtakaH / tatra yathA-AplutaH plavate gRhN| snAte ythaa-aaplutaastormNdaarkusumoktkrviicissu| AvartaH payasAM bhrame / Avartane cintane c| AvRtyate'nena AvartanaM vA aavrtH| payasAM bhrame yathA-saMsapa'tyAH skhalitasubhagaM darzitAvarttanAbheH / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) anekArthasaMgrahaH saTIkaH samare nRtyazAlAyAmAhataM tu mRSArthake / guNite tADite cApyAdhmAtaH zabditadagdhayoH // 236 / / vAtarogepyathAsphotaH kovidArAparNayoH / AsphAtA girikAM ca vanamAllyAmathAcitaH // 237 / / AvartanaM bhrmiH| punaH punaradhyayanaM vaa| bhramau ythaa-ckraavtvivttitkssitirjHpuNjainbhschaaditN| adhyayane cintane ca yathA-maMtrAvarttapraNihitamanA varttate sau muniindrH| Ana" janapade jane / samare nRtyazAlAyAM / AnRtyatyasau asmin vA aanrtH| janapado deshvishessH| janastannivAsI // 235 / / samare nRtyazAlAyAM ca yathA-AnanirtanavivartitakhaDgavallI kaantaaksstksspitshtrunikaaykaayH| AhataM tu mRssaarthke| guNite tADite cApi / Ahanyate AhataM vaayliNgH| mRSArthake pA-dhik dhik tavAhatamidaM vacanaM vaMcanAtmakam / guNite yathA-paMcAhataizcaturbhirvarATakaiH kAkaNI caikaa| tADite yathA-AhataM kucataTena tarUNyAH sAdhusoDhamamuneti papAta / AdhmAtaH zabditadagdhayoH / vAtaroge pi / AdhmAyate sma aadhmaatH| shbditdgdhyorvaayliNgH| zabdite yathA-AdhmAte pAMcajanye janayati janatAnaMdakandapraroham / dagve tApite yathA-AdhmAtatAmracchaviH / / 236 / / vAtaroga aayurvedprsiddhH| athAsphotaH kovidaaraarkprnnyoH| AsphAyate aasphotH| aasphaayeddidityotH| kovidArArkaparNI vRkssau| AsphAtA girikaryAM ca vanamAllyAM / ete oSadhI / athaacitH| chAdite zakaTonmeye plaanaamyutdvyoH| sNgRhiitepi| AcIyate sma aacitH| chAdite saMgRhIte ca vaayliNgH| chAdite yathAcaityeSu teSu kusumprkraacitessu| zakaTena unmeyaH shkttonmyH| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatoyaH kANDa: (105) chAdite zakaTonmeye palAnAmayutadvayoH / saMgRhItepyathAyastaH klezite tejite hate // 238 / / kruddha kSipte'thAyatiH syAtprabhAvottarakAlayoH / dairghya saMge'pyAkRtistu jAtau rUpe vapuSyapi // 231 // AyattirvAsare snehe vazitve sthAmni sImni ca / AsattiH saMgame lobhepyApattiH prAptidoSayoH // 240 / / zakaTena voDhuM zakyo bhAra ityrthH| palAnAmayutadvayaM daza bhaaraaH| evaM ca Acitazabda ekasmin bhAre dazasu ca bhAreSu vartate ityarthaH / ydmrH| "Acito daza bhArAH syuH zAkaTo bhAra AcitaH" // 237 / / saMgRhIte yathA-arddhacitAsatvaramucchi cchritaayaaH| athAyastaH / klezite tejite hate / kruddhe kSipte / Ayasyati Ayasyate vA aaystH| paMcasvartheSu vaayliNgH| klezite kSipte ca yathA-AyastamaikSata janazcaTulAgrapAdaM gacchantamucchalitacAmaracArumazvaM / tejite yathA-AyastAsilatollasadripukule kAlAyamAno raNe / hate yathA-maMthAyastArNavAMbhaH pratikuharacalanmandaradhvAnadhIraH // 238 // kruddha ythaa-aaystshnivhaahnnprvRddhH| athAyatiH syaatprbhaavottrkaalyoH| daiye sNgepi| Ayasyate'nayA aaytiH| AyataMte'syAmiti vA striyAM / prabhAvottarakAle ca ythaa-rhytyaapdupetmaaytiH| dairghyaM yathAbibhrANamAyatimatImavRthAzirodham / saMgaH sNshlessH| AkRtistu jAtI rUpe vapuSyapi / Akriyate'nayA AkaraNaM vA aakRtiH| striyAM / jAtau yathA-kSatrAkRtiH ko'pi yuvA prvissttH| rUpaM saMsthAnavizeSaH / tatra yathA-yatrAkRtistatra guNA vasanti / vapuSi yathAalabhyazokAbhimaveyamAkRtiH // 239 // AyattirvAsare snehe Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTokaH wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww ApadyapIMgitaM tu syAcceSTAyAM gamanepi ca / uttaptaM caMcale zuSkamAMsasaMtaptayorapi // 241 / / ucitaM vidite'bhyaste mite yuktapyathotthitam / vRddhimatprodhatotpanneSUditaM tUdgatoktayoH // 242 // vazitve sthAmni sImni ca / Ayatante'tra AyatanaM vA aayttiH| striyaaN| sarveSu yathA-Ayattau kaarysNpttiH| AsattiH saMgame lobhe pi| AsadanaM aasttiH| striyAM / dvayoryathA-bANAhave vyAhatazaMbhuzakterAsaktimAsAdya janArdanasya / ApattiH prAptidoSayoH / aapdypi| ApadanaM aapttiH| striyAM / triSvapi yathA-dravyApattau bhavati na mano vihvalaM kasya kasya // 240 // iMgitaM tu syAcceSTAyAM gamane'pi ca / igu gtau| iMganaM iMgitaM / dvayoryathA-tasya saMvRtamaMtrasya gUDhAkAreMgitasya ca / uttaptaM caMcale zuSkamAMsasaMtaptayorapi / uttapyate sma uttaptaM caMcalasaMtaptayorvAcyaliMgaH / caMcale yathA-uttaptasaplinivahAprakutUhalAnAm / zuSkamAMse yathAuttapte kRmayo ythaa| saMtapte yathA - kupitamadanamuktottaptanArAcalIlAm / / 241 // * ucitaM viditebhyaste mite yukte'pi / ucyati sma ucitaM / caturvartheSu vaayliNgH| viditaM jJAnaM tatra yathA-sparzamuSNamucitaM dadhacchikhI yadvadAha haviradbhutaM na tat / abhyaste yathA-mamlanurna mnnikuttttimocito| mAtRpArzvaparivartanAviva / mite yathA-ucitarucitavAdI kairna vaMdyo munIndraH / yukte yathA-ucitamanucitaM vA vetti kaH paMDito'pi / athotthitaM / vRddhimatprodyatotpanneSu / uttiSThate sma utthitaM / vAcyaliMgaH / vRddhimati ythaa-gRhaadgnirivotthitH| prodyataH sodvegastatra yathAsamarAyosthitastadA / utpanne yathA-upaplavAya lokAnAM dhUmaketu. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (107) uddhRtaM syAduttulite paribhuktojjhite'pi ca / uSitaM nyuSite pluSTe ucchritaM tUccajAtayoH // 243 // pravRddha syAdathodvAnta udgIrNe nirmade dvipe / udAttodAtRmahatohUM ye ca svarabhidyapi // 244 // rivotthitH| uditaM tuudgtoktyoH| udeti sma uditaM / udyato smeti vaa| vAyaliMgaH / udgate yathA-udite tu sahasrAMzau na khadyotA na cndrmaaH| ukte yathA-adhiruhyatAmiti mahIbhRtoditaH kapiketanApitakaro rathaM hariH // 242 / / uddhRtaM syAduttulite paribhuktojjhitepi ca / uddhiyate sma uddhRtaM / vaayliNgH| uttulite utkSipte yathA-valmIkaH kimutoddhRto giririyAtkasya spRshedaashym| paribhuktoSite yathA-kSipedapsUddhRtaM ttH| uSitaM nyuSite pluSTe / vasati sma uSitaM / kte kSudhavasasteSAmitITi / yajAdi ti pRtighasvasa iti Satvam / uSU dAhe tasya vA matAMtareNeti uSitaM / vaayliNgH| nyuSite yathA-vane vyAdhaiH sArddha suciramuSitaM vlkldhraiH| pluSTaM dagdhaM tatra yathA-uSitazikhari zAkhI dAvavahniH kva caiSaH / ucchritaM tuuccjaatyoH| pravRddha syAt / ucchrayati sma ucchritaM / vaayliNgH| ucce yathA-atyucchriteSu girikuTataTeSu vaayoH| jAte yathA-ucchritAM kuru virAjitAMtarA // 243 / / pravRddhe pathA-ucchritAni patitAni patitAnyucchritAni ca / athodvAnta udgIrNe nirmddvipe| udvamyate udvamati sma vA udvAntaH / udgIrNe vaayliNgH| tatra yathA-udvAntagaralaiH saH / nirmadadvipo madarahito gjH| udAttodAtRmahatoha ye ca svarabhidyapi / udAdatte sma udAttaH / svarabhidi puMsi / anyatra vAyaliMgaH / dAtari yathA-kimadeyamudAttAnAM / mahati hRdye ca yathA-dhIro Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) anekArthasaMgrahaH saTIkaH unmatto mucakunde syAddhatUronmAdayuktayoH / udaMtaH sAdhau vArtAyAmudvAtaH samupakrame // 245 // mudgare'bhyAsayogAya kuMbhakAditraye'pi ca / pAdaskhalana udge'pyunnatistA_yoSiti / / 246 // udaye ca samRddhAvapyedhatu nari pAvake / kaMditaM ruditaM hatau kalitaM viditAptayoH // 247 // dAttaguNottaro rghuptiH| kAvyArthabIjaM svarabhidi yathAnihatyarInekapade udAtta: svarAniva // 244 / / unmatto mucakuMde syAhattUronmAdayuktayoH / unmAdyati sma unmttH| unmAdayukte vAyaliMgaH mucakundo vRkssjaatiH| dhattUre ythaa-unmttkrsaasvaadaaN| unmAdayukte yathA-unmatteva bhramati bhavato vallabhA hanta kIrtiH / udaMtaH sAdhau vaartaayaaN| udgato anto'sya udNtH| sAdhau vaacyliNgH| tatra yathA - udaMtA daaNtcetsH| vArtAyAM yathAkAnto dAntaH suhRdupahRtaH sNgmaatkiciduunH| udvAtaH samupakrame / mudgare'bhyAsayogAya kuMbhakAditrayepi ca / pAdaskhalana udraMge'pi / udvananaM udvanyate anena vA udvaatH| paMcasvartheSu samupakrame AraMbhe yathA-AkumArakathodvAtaM zAligopyo jaguryazaH / / 245 // mudgare yathA-udvAtaghAtittapadAti rayaM prayAti / yoginAM pavanajayanimittaM yo'bhyAsayogastadartha kuMbhakarecakapUrakatrayaM / pAdaskhalane yathA-yayAvanudvAtasukhena mArgam / udgato raMgo'sya udbhgH| dravyabhedaH / unnatistAyayoSiti / udaye ca samRddhAvapi / udgatA matiryasyA unnamanaM vA unnatiH / striyaaN| tArthyayoSit garuDapatnI // 246 / / udayasamRddhayoryathA-asatAmanizaM tathApyaho guruhRdrogakarI tadunnatiH / edhaturnari pAvake / edhate edhatuH / vahimahiguhye Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: kirAtaH syAdalpatanau bhUnimbamlecchayorapi / kirAtI kuTTanI gaMgA kRtAMto'kSemakarmaNi // 248 // siddhAntayamadeveSu gajito matakuMjare / garjitaM jaladadhvAne granthitaM hatahabdhayoH // 249 / / dhibhyo'tuH| (u0 779) / nA mnussyH| pAvakA'gniH / kaMditaM ruditaM hutau / krandanaM RditaM / rudite yathA-hA tAteti RdilamAkarNya viSaNNa: / hUtirAkAraNaM / kalitaM viditAptayoH / kalyale sma kalitaM / vaayliNgH| vidite yathA-akalitavidaiva niyogaaH| Apte yathA-pAyAtsa vaH shshiklaaklitaavtNsH| saMkhyAtatulitakSiprazabditeSvapi mNkhH| saMkhyAte yathA-akalitatapastejovIryaprathimni yshonidhau| tuli . yathA-karakalitaharAdrerduSkaraM ki hi tasya / kSipte yathA-saMgrAme kalito'pi zatrunivahastuSTAva kIrti tava / zabdite yathA-kalitakIrtiSu zakamukheSu // 247 / / kirAtaH syAdalpatanau bhUnimbamlecchayorapi / kirati kirAtaH / kR vR kalpalItpAtak / (u0 209) alpatanau yathA-paryaMtAzramibhinijasya sadRzaM nAmnaH kirAtaH kRtaM / kubjAnI ca tayaiva yAMti shnkraatmekssnnaashNkinH| bhUniMbaH / kirAtatiktAkhyamoSadhaM / mlecche yathA-viMdanti mArga nakharaMdhramuktairmuktA phalaiH kesariNAM kirAtAH / kirAtI kuTTanI gaMgA / gaurAditvAd ngiiH| kuTTanI saMbhalI / gaMgA jAhnavI / dvayoryathA-bhrAtar dvijaparityaktAkirAtIyaM karotu kim / kRtAMto'kSemakarmaNi / siddhAntayamadaiveSu / kRtasyAntaH kRtAntaH / kRtaH siddhoM'toniSThA'sya vA / kRto'nto'nena vA kRtAMtaH / caturvartheSu akSemakarmaNi azubhe karmaNi yathA-kRtI kRtAntaM kurute na jAtu // 248 // siddhAnte yathA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) anekArthasaMgrahaH saTokaH - AkrAnte ca garutmAMstu vihage pannagAzane / gabhastiH syAddinakare svAhAkiraNayorapi // 250 / / godaMto haritAle syAtsaMnaddhe daMzite'pi ca / gopatiH zaMkare SaMDe napatau tridazAdhipe // 251 // . kRtAntamApnoti na nivivekH| yame yathA-kRtAMta: kupitastasmai tasmindaivaM parAGmukham / daive yathA-krUrastasminnapi na sahate saMgama nau kRtaantH| jito mattakuMjare / garjati sma gjitH| mattakuMjaro mattagajastatra gajitazabdo bhAratAdau prsiddhH| gajitaM jaladadhvAne garjanaM gajitaM yathA - tacchu tvA te zravaNasubhagaM gajitaM mAnasoktAH / jaladetyupalakSaNaM / tenAnyatrApi / yathAsindhudhvAnini hukRte sphurati yattadgajitaM gajitam / pranthitaM hatabdhayoH / AkrAnte c| graMthyate sma graMthitaM / vAyaliMgaH / triSvapi yathA-graMthitaM dayitayA navamAlyaM // 249 // garutmAMstu vihage pannagAzane / garuM ti vidyate'sya garutmAn / vihage yathA-vidUrabhAvena ravergarutmatAM / pannagAzane yathA-ki bhakSaNAttvaM virato garutman / gabhastiH syAddinakare svAhAkiraNayorapi / gRdhyati gabhastiH / gRdhergamaceti (u0 661) astik| svAhAyAM striyaaN| zeSayoH puMsi / dinakare yathAdhvAntaM hinasti dyutibhirgabhastiH / svAhA agnibhAryA / kiraNe yathA-gabhastInAM patyustitautulanAM maMDalamagAt // 250 / / godanto haritAle syAt / saMnaddhe daMzite'pi ca / gudhyate godantaH / sImanta hemanta (u0 222) iti sAdhuH / gAM dAmyati thaa| damyamIti (u0 200) sAdhuH / saMnaddhadaMzitayorvAyaliMgaH / haritAlaM dhAtubhedaH / tatra puMsi / klIbe'pi kecit / saMnaddho Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (111) - sahasrakiraNe cApi jvalitau dagdhabhAskarau / jayantAvaindrigirIzau jayantyumApatAkayoH // 252 / / jIvantyAmindraputryAM ca jagatIcchaMdasi kSitau / jaMbUvapre jane loke jAmAtA duhituH patau // 253 / / vyUDhakaMkaTaH / daMzito daSTaH / gopatiH zaMkare SaMDhe nRpatau tridshaadhipe| sahasrakiraNe cApi / gorvR Sasya usrAyAH pRthivyAH svargasya tviSAM vA pati: goptiH| zaMkare SaMDhe tridazAdhipe ca yathA-manaH prINAti mopatiH / nRpatau sahasrakiraNe ca yathAkAmatyaMbarakhaMDamAtravibhavo dezAMtaraM gopatiH / / 251 / / jvalilo dagdhabhAsvarau / jvalati sma jvlitH| vAyaliMgaH / dagdhe yathA-hutabhujA jvalitA vanAntaH / bhAsvare yathA-jvalitaM na hiraNyaretasaM / cayamAskaMdati bhasmanAM janaH / jayantAvaidrigirIzau / jayati jayantaH / na ji bhU ityaMtaH / aiMdririndrasutaH / tatra yathA-yathA jayaMtena zacIpuraMdarau / girIze zaMbhau yathA-purA vijetA jayatAjjayaMtaH / jayantyumApatAkayoH / jIbatyAmindraputryAM ca / umAyAM dhavayogAdanyatra tu gaurAditvAdDIH / jIvantI mdhusrvaa| caturvapi yathA-jagajjayaMtI svaguNairjayantI // 252 / / jagatIcchaMdasi kSitau / jaMbUvapre jane loke / gacchati jgtii| gamema: dveneti kartR: / adhAtuhRdita iti ddiiH| chando dvaadshaakssraajaatiH| yadAha-triSTup ca jagatI caiva / kSitau pRSivyAM yathA- triHsaptakRtvA jagatIpatInAM / jaMbUrjabUdvIpastasya vapraH / tatra yathA-jagatIjAlakaTakaiH / janaH prjaa| loko viSTapaM / tatra yathA-satyaM suMdari vedhasastrijatIsAraM tvamekA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (112) anekArthasaMgrahaH saTokaH sUryAvarta vallabhe ca jImUto vAsarve'bude / ghoSake'drau bhRtikare jIvantI zamivaMdayoH // 254 // jovantyAM ca guDUcyAM ca jovAturjI vanauSadhe / jIvite ca jaMbhitaM tu viceSTitapravRddhayoH / / 255 // kRtiH / jAmAtA duhituH patau sUryAvarte vallabhe ca / jAyAM prajAyAM minvaMti tamiti jAmAtA / jAyAmiga (u0 860) iti tRH / duhituH patau yathA - jAmAturagrasaratAM prapadya // 253 / / sUryAvarta ossdhiH| vallabho dyitH| jImUto vAsaveM'bude / ghoSake'drau bhRtikare / jIvaMtyanena jiimuutH| jIvermavetyUtaH / jIvanasya jalasya mUtaH puTabaMdho vA / pRSodarAditvAt / ghoSakabhRtikarayorvAcya liNgH| vAsave yathA-paulomIvallabhaH so'yaM jImUto vai pravarSati / ambude yathA-jImUtena svakuzalamayI hArayiSyanpravRtti / ghoSakaH punaH punaruccaiH zabdakartA adrau yathA-dhanyAste kSapayaMti jIvitamidaM jImUtakuMje kvacit / bhRtyAM bhRti vA karoti bhRtikrH| jIvantI shmivNdyoH| jIvantyAM ca guDUcyAM ca / jIvyAditi jiivntii| rudi naMdIti ttidNtH| shmivRkssH| vaMdo vRkSaruhAnAma vRkssH| yo vRkSasyopari prarohati / / 254 / / jIvanto mdhusrvaa| guDUcI amRtaa| jIvAturjIvanauSadhe / jIvite ca / jIvyate'nena jIvanaM vA jiivaatuH| jiiveraatuH| puNkliibH| jiivnsyaussdhmupaayH| tatra yathA - prAcImaMkurayaMti kiMcana ruco rAjIvajovAtavaH / jIvite yathA-jIvAtave visRja zUdramunau kRpaannN| jaMbhitaM tu viceSTitapravRddhayoH / jaM (jU) bhAyAM sphuTite cApi / jaMbhaNaM jaMbhitaM / caturvapi yathA-ramyaM vadanabhitaM / kriyAvati vAcyaliMgaH / / 255 / / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (113) jaMbhAyAM sphuTite cApi tvaritaM vegatadvatoH / trigarto gaNite deze trigartA kAmukastriyAm // 256 // ghughumitha tRNatA tRNatve kArmuke'pi ca / daMzito mite daSTe sravantI ca dravantyapi // 257 / / nadyAmoSadhibhede ca dvijAtirbAhmaNe'Daje / durjAtaM vyasanAsamyakjAtayoratha durgatiH // 258 // tvaritaM vegtdvtoH| tvaraNaM tvritN| tvarate sma vaa| tadvati vaayliNgH| vege yathA-zastraM zastraM na zastrI tvaritamahaha hA karkazatvaM nakhAnAm / tadvati ythaa-tvritsturgairyyuH| trigto gaNite deze / trayo garto'sya trigartaH / gaNitaM gaNitabhedaH / deze prAyeNa 'bhUmni / tatra yathA-paritrigartaM pravavarSa meghH| trigartA kAmukastriyAM ghughu-| kAmukI cAsau svI ca kAmukatrI // 256 // ghughurI kiNknnii| atha tRNatA tRNatve kArmuke'pi ca / tRNasya bhAvaH tRnntaa| tRNavattADayati vaa| kvaciditi De pRSodarAditvAt / tRNatve yathA-tAM ratnatAM ca tRNatAM ca nisargasiddhAM teSAM punarghaTayitu niyataM vraakH| kArmuke yathA-kAmukAni vanAlikAn tRNatAH sahasAmucan / vallabhastu dhanuSi triSu natA tRNatA ityAha / tatra tu gaNikApakSe NatvaM cintyam / daMzito vamite daSTe / daMzeyaMtAt kte dNshitH| daMzaH saMjAto'sya vA vaacyliNgH| vamite yathA-daMzitai zitaM blN| daSTe yathA-daMdazUkaizca dNshitaa| sravantIva dravaMtyapi nadyAmoSadhibhede c| sravati dravati ca sravantI dravaMtI ca // 257 / / nadyAM yathA-parakortisravatInAM na pravezamadatta yaH / oSadhibheda: AkhuparNI / dvijAtiAhmaNaM'Daje / *mu0 mU0 tAlitaM stanite vastre vAdyabhANDe guNe stutau| trigrto| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (114) anekArthasaMgraha saTIkaH narake niHsvatAyAM ca dRSTAntaH syAdudAhRtau / zAstre'tha nikRtaM vipralabdhe viprakRte'dhame // 259 / / nirastaH preSitazare saMtyakte tvaritvodaye / niSTyUte pratihate ca nimittaM hetulakSamaNoH // 260 // dvirjAtirjanmA'sya dvijAtiH / brAhmaNetyupalakSaNaM tena kSatriyavaizyAvapi / yadAha-brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH trayovarNA dvijAtayaH / brAhmaNe'Daje ca yathA-dvijAtInAM zabdairmukharitavibhAte sudivase / durjAtaM vyasanAsamyakjAtayoH / durjAyate sma durjAtaM / asamyak jAte vAyaliMgaH / vyasane yathA-durjAtabaMdhurayamRccha harIzvaro me / asamyak jAte yathA-durjAtAste vyasananivahAH kena zakyAH visoDhum / atha durgatiH / narake niHsvatAyAM ca / niMditA gatirdugatiH // 258 // narake striipuNsH| niHsvatAyAM striyAM / dvyorythaa-tvtpaadpNkeruhpaaNsulipto| na durgatiM yAti janaH kadAcit / dRSTAntaH syAdudAhRtau / zAstre / dRSTo'to nizcayo'tra dRSTAntaH / udAhRtauM yathA-pUrNacandrodayAkAMkSI dRSTAnto'tra mahArNavaH / zAstre yathA-abhyastadRSTAntazatasya tasya / atha nikRtaM vipralabdhe viprakRte'dhame / nikriyate sma nikRtaM / vaacyliNgH| vipralabdho vaMcitaH / viprakRtaH parAbhUtaH / tayoryathAnikRto'pi na yAti vikriyAM / adhamaH krUraH / / 259 / / nirasta: preSitazare saMtyakte tvaritodite / niSTyUte pratihate ca / nirasyate sma nirastaH / preSite zare puMsi / anyatra vAcyaliMgaH / preSitazare pratihate ca yathA-rAjJA nirastaiH ripavo nirastAH / saMtyakte yathA-nirastanArIsamayAdurAdhayaH / tvaritodite yathAete nirastavacanAH sUcayantyattimAturAm / niSTyUte yathA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (115) nivAto vAtarahite dRDhasannAha Azraye / nirmukto muktanirmokabhujage niSparigrahe // 26 // nizAMtaM sadane zAMte prabhAte'pyatha nirvatiH / mokSe mRtyau sukhe sausthye nikRtiH zaThazAThyayoH // 262 // nirastAMbukaNoM'budaH / nimittaM hetulkssmnnoH| nimiyate'nena nimittaM / putrapitteti (u0 204) saadhuH| hetuH kAraNaM / lakSma lakSmaNaM cakSuH spandanAdi / hetau yathA-puMsAM kulaM na hi nimittamudAttatAyAH / lakSmaNi yathA-tAM puNyadarzanAM dRSTvA nimittajJastaponidhiH // 260 / / nivAto vAtarahite dRr3hasannAha Azraye / nivRtto vAto'tra nivAyate gamyate vA nivaatH| vAtarahite vAyaliMgaH / anyatra puNkliibH| vAtarahite yathA- nivAtaniSkaMpamiva pradIpaM / dRDhazcAsau sannAhazca dRDhasannAhaH / zastrAbhedyaM varma / tatra yathA-nivAtakavacacchannazarIrAste bhaTA babhuH / Azraye yathA-ete nivAtAstaravo munInAm / nirmukto muktanirmokabhujage niSparigrahe / nirmu cati sma nirmuktaH / niSparigrahe vaacyliNgH| muktnirmokbhujge| yathA - nirmuktshessdhvlrclendrmNthsNkssubdhdudymysaagrgrbhgauraiH| niSparigrahe yathA-nirmukto muktisaukhyabhAk / tyaktanigraMthikayorapi maMkhaH / krameNa yathAnirmuktasarvabhAvasya / nirmuktakavarIbhAravyAptavakSasthalA'dhame / / 261 / / nizAMtaM sadane zAnte prabhAte'pi / nizAmyati sma nizAMtaM / zAnte vAcyaliMgaH / sadane yathA-ityalpetarakalpanA kavalitasvAntA nizAMtAntare / zAnte yathA-nizAMtacitre munipuMgave'pi / prabhAte yathA-vasanamapi nizAnte meSyate tatpradAtum / atha nirvRtiH / mokSe mRtyau sukhe sausthye| nirvaraNaM nirvRtiH / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (116) anekArthasaMgrahaH sTIkaH wwwmoranwwwwww bhartsane'bhibhave kSepe niHkUtinirupadrave / alakSmyAM divapatau cApi niyatI devasaMyamau / / 263 / / prabhUtodgate prAjye prasUtaM jAtapuSpayoH / pratItaH sAdare prAjJe prathite jJAtahaSTayoH // 264 / / striyaaN| mokSe yathA-amUlamaMtrataMtraM ca kArmaNaM nirvRttizriyaH / mRtau yathA-gaMgAtaTe nirvRtimApa bhUpaH / sukhe sausthye ca yathAnitirhi manaso madahetuH / nikRtiH zaThazAThyayoH / bharsane'bhibhave kssepe| nikriyate'sau anayA vA nikRtiH| zaThe vaacyliNgH| anyatra striyAM / zaThe yathA-varjayennikRtInkhalAn / zAThye yathAarthasya mUlaM nikRtiH kSamA ca // 262 // bhartsanaM kopena daMDAviSkaraNaM / abhibhavo ghAtapratighAtAdiH / kSepo nindAmAtra / eteSu triSu yathA-nikRtipareSu pareSu bhUridhAmnaH / niHkUtinirupadrave / alakSmyAM dikpatau cApi / niSkrAMtakUteH poDAyAH / nizcitAkUtirato vA ni:kUtiH / nirupadrave vaayliNgH| alakSmyAM striyAm / dikpatI puMsi / nirupadrave yathA-ni:kUtidharma krmtthH| zeSayoryathA-puNyazeSeNa vinAkRtaH pumaan| sa yAti niHkUtyupabhogyatA haThAt / niyatI daivasaMyamau / niyamyate'nayA niyamanaM vA niyatiH striyAM / daive yathA-niyatiH kena vilaMdhyate sakhi / saMyame yathAniyatiM vidhAya citte // 263 / / prabhUtamudgate prAjye / prabhavati sma prabhUtaM / vaayliNgH| dvayoryathA-tRNaiH prabhUtaiH paribhUSitA bhuuH| prasUtaM jaatpusspyoH| prasUte sma prasUtaM / jAte vAyaliMgaH / tatra ythaabhuubhRdbhirikssvaakukulprsuutaiH| puSpe yathA-cUnaprasUtaiH kRtanavyabANaH / pratItaH sAdare prAjJe prathite jJAta hRssttyoH| pratyeti sa pratIyate sma vA pratItaH / paMcasvartheSu vaayliNgH| sAdaraprAjJayoryathA-tatpratI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya: kANDa: prahRtaM vistRte kSuNNe palitaM paMkatApayoH / keze *kezapAke paMDita: silhadhImatoH || 265 / / ( 117 ) praNIta upasaMpanne kRte kSipte pravezite / saMskRtAgnau paryAptaM tu zakta e pUrNe nivAraNe // 266 // tamanasAmupeyuSAM draSTumAvahanamagrajanmanAM / prathitajJAtayoryathAsoya vaTaH zyAma iti pratItaH / hRSTe yathA- pratyujjagAmAgamanapratItaH / / 264 / / prahRtaM vistRte kSuNNe / prahRNyate sma prahataM / vAcyaliMgaH | vistRte vistIrNaH / kSuNNo vyutpannaH / dvayoryathAzAstra prahatabuddhibhiH / tADite'pi / yathA-saMgItAya prahatamurajA / snigdhagaMbhIra ghoSam / palitaM paMkatApayoH / pakvakeze / kezapAke / palati palitaM / hRzyAruhi ( u0 210 ) iti ita: / palitAni santyasya vA abhrAditvAdaH / paMke paMkopacArAt pAnIyapRSTavarttamAne malavizeSe tApe ca yathA - pAnIyanirgamanamArgavivarttanena yAnAdradAH palitadhUsaratAmamIyat / pakvazcAsau kezazca pakva: kezo'syeti vA pakvakezaH / karmadhArayapakSe puMklIba: / bahuvrIhipakSe vAcyaliMgaH / bahuvrIhipakSe yathA- na tena vRddho bhavati yenAsya palitaM ziraH / kezasya pAkaH zauklyaM kezapAkaH / tatra pakva keze ca yathA- kaikeyIzaMkaye cAha palitacchadmanA jarA | paMDitaH silhadhI matoH / paMDyate sma paMDitaH / paMDA buddhiH saMjAtA'syeti vA dhImati vAcyaliMga: / silho gaMdhadravyaM / dhImati yathA - yaH kriyAvAnsa: paMDitaH || 265 || praNIta upasaMpanne kRte kSipte pravezite / saMskRtAgnau / praNIyate sma praNItaH / saMskRtAgnau puMsi / zeSeSu vAcyaliMgaH / upasaMpannaM rUparasAdiniSpannamannAdi / *pra0 zailajAte / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118) anekArthasaMgrahaH saTIkaH yatheSTe *prasRtastvardhAMjalI vegivinItayoH / tate ca prasRtA jaMghA pramItaM prokSite mRte // 267 / / paryastaM tu hate saste prapAtaH degsauptike bhRgau / parvato giridevoH pakSatiH pratipattithau / / 268 / / tatra yathA-praNItamannaM bubheje dvijendraH / kRte yathA-bhavatpraNotamAcAramAmanaMti hi sAdhavaH / kSipte yathA - dhanuSpraNItaiH vizikhaiH prnnunnH| pravezite yathA-pradhAnavargasya puraH praNItaH saMrakRtAgnau yathA-praNIte juhuyaaddhvym| paryAptaM tu zakte pUrNe (tRptau) nivAraNe / yatheSTe / paryApyate sma paryAptaM / shktpuurnnyorvaacyliNgH| zakte yathA- paryAptopi sa yoddha muddhatamatirdhatte nayAnnIcatAm / pUrNe yathA-paryAptapuSpastabakastanIbhyaH / nivAraNe yathA-paryAptaM tptvaaribhiH| nivAraNe'vyayamapi / / 266 / / yatheSTe yathA-paryAptamAptAH pravizantu mdhye| prasRtastvarddhAjalI vegiviniityoH| tate ca / prasarati sma prsRtH| arddhAjalau pumAn / anyatra . vAcya liNgH| ardhAMjalo yathA-etAM me prasRtAkSi vikSipasi ki tIkSNAM kttaaksscchttaam| vegini yathA-pazyaiSa pramRto hastI / vinIte tate ca yathA-nAnAzAstrArthasodbodhazuddhaprasRtabuddhayaH / prasRtA jNghaa| ythaa-prsrtprsRtaahtH| pramItaM prokSite mRte| pramIyate sma prmiitm| vaayliNgH| prokSitaM makhe hataM / yathA-pramItAH pazavo makhe / mRte yathA-bhISmaM bhaTairapramitaiH pramItaiH // 267 / / paryastaM tu hate sste| paryasyate sma paryastaM / vAcya lig'H| hate yathA-svahastaparyastasamasta* mu0ma0 yatheSTe doSe kRcche ca paryAptiH paricchede / prApte kAme prasRto. 0 pra0 nirjhare / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (119) pakSamUle prasUtiH syAdapatye prasave'pi ca / paddhatiH pathi paMktau ca prakRtiryonizilpinoH // 269 / / paurAmAtyAdiligeSu guNasAmyasvabhAvayoH / pratyAtpUrSikAyAM ca pratatirvistRtilatA // 270 / / zatruH / saste ythaa-prysthaaraavliH| prapAta: sauptike bhRgau| prapaMtyanenAsminvA prpaatH| sauptikaM raatridhaattii| tatra yathAyasya prapAtabhayato nizi na prsuptaaH| bhRgurdritttH| parvato giridevoH / parvANi santyasya / marutparvaNasta (7 / 2 / 15) iti taH / parvati vA dR sR mR bhR ityataH / girau yathA-parvateparamANau ca padArthatvaM vyavasthitaM / devauM yathA-dvandvaM naardprvtau| pakSatiH pratipattithau / pakSamUle / pakSasya mUlaM pakSatiH / pakSAtiriti ti: (7 / 1 / 89) striyaaN| dvayoryathA-gaganasarasicandro haMsavatpakSatI dve // 268 // prasUtiH syAdapatye prasave'pi ca / prasUyate prasavanaM vA prasUtiH / striyAM / apatye yathA-matprasUtimanArAdhya prajeti tvAM zazApa saa| prasave yathA-AstAM tAvadiyaM prasUtisamaye durvaarshuulvythaa| paddhatiH pathi paMktau ca / pAdAbhyAM hanyate paddhatiH / himahatikASiye paditi (3 / 2 / 96) pdaadeshH| striyaaN| pathi ythaa-shivpurpddhtiressaa| paMktau yathAneSApyatra triyAmAramaNarucizuciH pddhtiauktikaanaam| prakRtiyonizilpinoH / paurAmAtyAdiliMgeSu guNasAmyasvabhAvayoH / pratyayAtpUrvikAyAM c| prakriyate'nayA prkRtiH| pratyAtprathama kriyate vA / aSTasvartheSu striyaaN| yonirUpAdAnakAraNaM tatra yathA-yAmAhuH sarvabIjaprakRtiriti / zilpini yathA-kRtajJAprakRtiH kutaH // 269 / / paureSu puravAstavyeSu yathA - tathaiva so'bhUdannvartho Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (120) anekArthasaMgrahaH saTIkaH www pravRttivRttau vArtAyAM pravAhe *prArthitaM hate / yAcite zatrusaMruddha pArvatI drupadAtmajA // 271 // rAjA prakRtiraMjanAt / amAtyAdayaH saptarAjyAMgAni / ydmrH| svAmyamAtyaH suhRtkozo rASTradurgabalAni c| rAjyAMgAni prkRtyH| tatra yathA-atha vIkSya raghuH pratiSThitaM prakRtiSvAtmajamAtmavattayA / liMgaM strIpuMnapuMsakaM / mahadAdikaM c| krameNa yathAtRtIyA prakRtiH SaMDha: mahadAdyAH prakRtivikRtayaH sapta / guNAnAM satvarajastamasAM sAmyaM guNasAmyaM / tatra yathA- bahirvikAraM prakRteH pRthagviduH / purAtanaM tvAM puruSaM purAvidaH / svabhAve yathA-virarAma mhiiyaaNsH| prakRtyA mitbhaassinnH| pratyayAtpUrvikAyAM yathA-sobhavadvAravadhUsamAgamaH / prtyyprkRtiyogsNnibhH| pratativistRtirlatA / pratananaM pratanyate vA prttiH| striyAM / dvayoryathApIva dvipendro'yaM puSpapratatibhirvRtaH / / 270 // pravRttivRttau / pravAhe / pravarttanaM pravRttiH / striyaaN| vRttau yathApravRttirAsIcchabdAnAM caaritaarthaactussttyii| vArtAyAM yathAjImUtena svakuzalamayIM hArayiSyanpravRttim / pravAhe yathA-pravRttireSA bhUtAnAm / prArthitaM hate / yAcite zatrusaMruddhe / prArthyate sma prArthitaM / vAyaliMgaH / hate yathA-kimarthaM prArthitaH pazuH / yAcite yathA-bhaviSyati prArthitadurlabhaH kathaM / zatrusaMruddhe yathAanyonyaprArthitairbhaTaH / pArvatI drupdaatmjaa| zallako jIvanI gaurI / parvatasyeyaM parvate bhavA vA paarvtii| pArvatyavatAratvAdvA / .*mu0 pracitaH zakaTonmeSe palAnAmayutadvaye / prakRtaM tu prastute'pi prakRtaH prakatisthite / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (121) zallako jIvanI gaurI piMDitaM guNite ghane / pizitaM mAMsaM pizitA mAMsikA pIDitaM punaH // 272 / / bAdhite karaNe strINAM yaMtrAntarmardite'pi ca / *prokSitaM siktahatayorbharataH zabare naTe // 273 / / drupadAtmajA draupadI // 271 / / zallakI gajapriyA / jIvanI mdhusrvaa| gauryAM yathA-lIlAkamalapatrANi gaNayAmAsa pArvatI / piMDitaM guNite ghane / piMDyate sma piMDitam / vaacyliNgH| guNite yathA-SaSTAMzena tu piMDitaM / ghane yathA-bhrAmyatpiDitacaMDimA kathamaho nAdyApi vizrAmyati / pizitaM mAMsaM / piMzati pizitaM / kusipizIti kiditaH / yathA - tRptastatpizitena satvaramasau tenaiva yAtaH pthaa| pizitA maaNsikaa| mAMsikA gandhadravyaM / pIDitaM punaH / bAdhite karaNe strINAM yaMtrAMtarmadite'pi ca / pIDyate pIDitaM // 272 / / bAdhite yaMtrAntarmadite ca vaayliNgH| bAdhite yathA-nidrA tAta kutasteSAM ye k(RnnvyaadhipiidditaaH| strINAM karaNaM vAtsyAyanaprasiddhaM / yantrAMtarmadite yathA-vAcaH zrIkAlidAsasya pIDitekSurasopamAH / prokSitaM siktahatayoH / prokSyate sma prokSitaM / vAyaliMgaH sikte yathA - kanyAbhiH prokSitairvRkSarlakSaso lakSitaM vanaM / hato'rthAdyajJe yathA-maMtraprokSitavAlavarkaraziraH pUjopahAraiH kssnnaat| bharataH zabare ntte| kSetre rAmAnuje zAstre daupyaMtAvRSabhAtmaje / tNtuvaaye| bibharti bhrtH| dR pR bhR ityataH / aSTasvartheSu zabare naTe ca yathA-pallIva bhAti *mu0 puTitaH syuutpaattite| hastipuTe (hastapuTe) pRSatastu mRge vindau khrohite| zvetabinduyute'pi syAtpreSitaM prerite gate / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (122) anekArthasaMgrahaH saTokaH wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww wwwww kSetre rAmAnuje zAstre dauSyaMtAvRSabhAtmaje / tantuvAye bhArataM tu zAstradvIpAMzabhidyapi // 274 // bhAratI pakSiNIvRttibhidorvAcyatha bhAvitaM / vAsite prApte bhAsaMto me sUrye ramyabhAsayoH // 275 // bharatairnavanAdyazAlA // 273 / / kSetre kSetravizeSe yathA-ihaiva bhrtkssetr| rAmAnuje yathA-mAtuH pApasya bharataH prAyazcittamivAcarat / zAstraM nAdyazAstraM tatra yathA-taditi bharatavidbhirlakSitaM nATyalakSma / dauSyaMtau duSyaMtApatye yathA-bharataH kArtavIryazca SaDete cakravartinaH / RSabha AdinAthastasya AtmajaH putrastatra yathA-avApa kevala. jJAnaM bharato bharAtadhipaH / tantuvAyaH kurvidH| munivizeSe'pi yathA-abhyadhAdbharato muniH| bhArataM tu zAstre dvIpAMzabhidyapi / bharatAnadhikRtya kRto grantho bhaartm| amo'dhikRtya graMthe ityaN / bharatameva vA bhaartN| svArthe'N / zAstre'N / zAstre yathA-sRSTA gaurIdRzI yena bhave vistAribhAratA / dvIpAMzabhede yathA-etena bhAratamilAvRtavadvibhAti / / 274 // bhAratI pkssinniivRttibhidorvaaci| bharato vibhrata iyaM bhaartii| pakSiNIbhit pakSiNIvizeSaH / vRttibhidi yathA-kaizikyArabhaTI caiva sAttvatI bhAratI tathA / vAci vacane taddevatAyAM ca yathA-teSAM bhArati bhAratI sursritkllollolommibhiH| atha bhAvitaM / vAsite prApte / bhAvyate sma bhAvitaM / vAyaliMgaH / vAsite yathAbhAvitaM mRgamadena tanmadhu / prApte yathA-bhAvitArthairvanIpakaiH / sAkSAtkRtotpAditAzvastabhakteSvapi mNkhH| sAkSAtkRte yathA - bhAvitAtmA bhuvo bhartuH / utpAdite yathA - taistairvAkyavibudhagaditairbhAvitA tasya bhaktiH / Azvaste yathA-bhAvitaiH katipayaiH Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: (123) mathitaM nirjalaghole vyAloDitanighaSTayoH / mAlatI yuktau kAkamAcyA jAtIvizalyayoH // 276 / / jyotsnAyAM nizi nadyAM ca muSitaM khaMDita hRte / mUchita socchaye mUDhe rajato daMtidantayoH / / 277 // pdaatibhiH| bhakte sevite yathA-punaH punazcetasi yena bhAvitaM / bhAsaMto bhe sUrye rmybhaasyoH| bhAsate bhaasNtH| tR bhuuvdiityNtH| ramye vaayliNgH| bhAsaH pkssibhedH| sarveSu yathA-dyAM bhAsayati bhAsaMtaH // 275 / / mathitaM nirjalaghole vyAloDitavRSTayoH / mathyate sma mathitaM / vyaalodditnighRssttyorvaayliNgH| nirjalaghole vyAloDite ca yathA-yuvatIkaranirmathitaM mathitaM piba he nRpa sarvarajApaharaM / nighRSTe yathA-mathitavaMzasamutthitavahninA / mAlatI yuvatau kAkamAcyAM jAtIvizalyayoH / jyotsnAyAM nizinadyAM ca / malate maaltii| yutapitteti saadhuH| gauraaditvaaddddiiH| saptasvartheSu yuvatiH strii| kAkamAcIvizalyA oSadhiH / jAtyAM yathA-te conmIlitamAlatI surabhayaH prauDhA: kdNbaanilaaH||276|| jyotsnA candraprabhA / nizA raatriH| nadyAM nadIvizeSe yathA-mAlatItorajaSTaM knnH| muSi(NDi)taM khaMDita hRte / muSyate sma muSitaM / vaacyliNgH| khaMDite yathA-alimukhamuSitasaroruhamakaraMdasyaMdasurabhitA srso| hRte yathA-satyaM kiM vidhurAsi vatsa muSitA kenAmba durvedhasA / mUcchitaM socchye muuddhe|muurchaa saMjAtA'sya mUchitaM / tadasya saMjAtamitItaH / vAyaliMgaH / socchraye ythaa-cndnaasktbhujgnishvaasaanilmuurchitH| mUDho jaatmohH| tatra yathA-papAta mUrchitaH pRthvyaaN| rajato daMtidaMtayoH dhavale zoNite hAre durvaNe hdshailyoH| rajatyanena rajataM pRSiraMjIti kidataH saptasvartheSu / zaile puMsi Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (124) anekArthasaMgrahaH saTIkaH dhavale zoNite hAre durvarNe hadazailayoH / rasita svarNAdilipte rutastanitayorapi // 278 // 'revatI balabhAryAyAM nakSatrabhidi mAtRSu / raivataH syAdujjayaMte suvarNAlau pinAkini' // 279 // / / 277 / / dhavale zoNite ca guNe puMsi tadvati vAyaliMgaH / zeSeSu puNkliibH| daMtino daMtau dNtidNtau| tatra yathA-naya rAjanti rAjAno rajatairiva kuMjarA / dhavale zoNite ca yathA-pratiphalati karaughe saMmukhAvasthitAyAM / rajatakaTakabhitto sAndracandrAsu gauryAm / hade zaile ca yathA-krIDanti kAMtAH rajataizca kaantH| rasitaM svarNAdilipte rUtastanitayorapi / rasaNa AsvAdanasnehanayoH / rasyate rasanaM vA rasitam / rasaH saMjAto'sya vA / svarNAdilipte vAcyaliMgaH / kanakarasitakuMbhaiH zobhate bhUpavezma / rutaM vAsitaM tatra yathA-sarasaM sArasarasitaM / stanite meghajite yathA-muharanna tasya rasitaiH payomucaH // 278 / / revatI balabhAryAyAM nakSatrabhidi maatRssu| revate revtii| dR pR bhR iti bahuvacanAdataH / nakSatrabhidi revataro hiNeti ngiiH| zeSayostu rerasyAstIti matau nAmnIti vatve udittvaangngiiH| balabhAryAyAM yathA-revatI dazanocchiSTaparipUtapuTe dRzau / nakSatrabhidi yathA-some na saumyaM bhRgurevatI ca / mAtRSu yathA-sa punrjaatmaatro'mbaarevtiibhirgRhyte| revataH syAdujjayante suvarNAlau pinAkini / rAyAvato raivataH / ujjayante yathA-asau giri raivatakaM dadarza / suvarNAlu: suvarNakarakapAtrikA tatra yathA- raivate na payaH ppau| pinAkini 1 mu0 ramatirnAyake svarge ramitaM stanite rute / 2 pra0 hare'sure / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Non-connn 4000nnnnnnnnnnn dvitIyaH kANDa: (125) rohito lohite mone mRge rohitadrume / rohita tvRjuzakAstre dhIre lalitamopsite // 280 // laDite hArabhede ca lohite maMgale nade / varNabhede lohitaM tu kuMkume raktacandane // 281 / / gozIrSe rudhire yuddha vaddhitaM chinnapUrNayoH / prasate vanitaM tu syAtprArthite sevite'pi ca // 282 / / yathA- taM daivataM raivatanAmadheyam // 279 // rohito lohite mIce mRge rohItakadrume / rohati rohitH| dRzyAruhItItaH / lohite guNe puMsi / tadvati vAyaliMgaH / tatra yathA-masRNaghusRNarAjI rohito rohiNIzaH / mIne mRge ca yathA-Rgiti niraparAdhAn rohitAn ghAtayaMti / rohitaM tvRjuzakrAstre dhIre / RjuzakrAstre yathA - jAtam rohitameva kevalapamajyAbaddhamaindraM dhnuH| dhIre kuMkume yathA--AloDita rohitpNkpuuraiH| llitmiipsite| laDite hArabhede ca / lalaNa iipsaayaaN| laD vilAse vA / lalyate sma laDati sma vA lalitaM / IpsitalaDitayoyiliMgaH / tayoryathA-gADhotkaMThAlalitala litai raMgakaistAmyatIti // 287 / / hArabhedo hAravizeSaH / lohite maMgale nde| vrnnbhede| rohitazabdasya rasya latve lohitH| maMgalo bhaumH| tatra yathAazvinI lohite zreSThaH / nade yathA-rohitAnAM bhavennAMbusauhityaM lohitepi kiM / varNabhede guNe puMsi tadvati vAyaliMgaH / tatra yathA-lohitAyati kadAcidAtape / lohitaM tu kuMkuma raktacandane gozIrSe rudhire yuddhe / rudhire puMklIbaH / kuMkume yathA-gorocanA lohitaM ca zilAvadalameva ca // 281 // gozIrSa raktacandanaM ca cNdnvishesso| rudhire yathA-tAH puutnaalohitpaanmttaaH| yuddhaM saMgrAmaH / vaddhitaM cchinnapUrNayoH / prsRte| varddhaN chedanapUrNayoH / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (126) anekArthasaMgrahaH saTokaH -NNAVANAVANA vanitotpAditAtyartharAganAryapi nAryapi / vasatiH syAdavasthAne nizAyAM sadane'pi ca // 283 // vratatistu pratAninyAM vistAre'pyatha vApitam / bojAkRte muMDite ca vyAghAto yogavighnayoH / / 284 // vRdhUD vRddhau vA NyantaH vadyate sma vaddhitaM / vaayliNgH| chinne ythaa-kutthaarairvddhitstruH| pUrNe yathA-draviNavaddhitakozanirIkSaNAt / prasRte yathA-vaddhitA kiitijaahnvii| vanitaM tu syAt prArthite sevite'pi ca / vana bhkto| vanyate sma vanitaM / vaayliNgH| dvayoryathA-vanitaM kena no vanaM // 282 // vanitotpAditAtyartharAganAryapi naarypi| utpAditAtyartharAgA nArI sAmAnyanArI ca / dvayoryathA-vanecarANAM vanitAsakhAnAM / vasatiH syAdavasthAne nizAyAM sadane'pi ca / vasantyasyAmiti vasatiH / khalyamIti (u0 653) atiH / striyAM / avasthAne yathA-gantavyA te vasatiralakAnAmayakSezvarANAm / nizAyAM yathA-katiciduSitvA ghstiiH| sadane yathA- devyAvibhramasadma padmavasateH // 283 / / vratatistu pratAninyAM vistAre'pi / viyate'nayA vratatiH / govrataceti (u0 655) atiH / prataterjapAditvAtpasya vatvaM / vaa| khiyaaN| pratAninI vallI tasyAM yathA-dharAdharendraM vratatItatIriva / vistAre yathA-vAtyA saMvegaviSvagvratatibalayitasphItadhUmAdhivAsa / atha vApitaM / bIjAkRte muMDite ca / vApyate sma vAcyaliMgaH / bIjAkRtaM uptabIjaM / dvayoryathA-sukSetramiva no kasya prItaye vApitaM ziraH / vyAghAto yogvighnyoH| ghAte / vyAhanyate'nena vyAhananaM vA vyAghAtaH / yoge yathA-navavyAghAta1 mu0 vistAre vahatuH pathi / vRSabhe vahatirdhenvA sacivepyatha vApitam / / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: ghAte'tha vyAyataM dorghavyApRte'tizaye dRDhe / vAsantaH parapuSTe syAtkarabhe'vahite viTe // 285 // (127) vAsantI mAdhavI yUthIpATalAsvatha vAsitam / vastracchanne jJAnamAtre *bhAvite'pyatha vAsitA // 286 // strIkariNyoH vivasvAMstu devasUrye vizrutaM / jJAte hRSTe pratIte ca viditaM budhite zrute // 287 // vajrayoH / vighne yathA - kAryavyAghAtajAtaM haratu gaNapatiH / / / 284 / / ghAte yathA - vyAghravyAghAtajarjaraH / atha vyAyataM dIrghavyApRte'tizaye dRDhe / vyAyacchate sma vyAyataM / vAcyaliMgaH / atizete atizayaH / atizayavAnityarthaH / dIrghe dRDhe ca yathAyuvAyugavyAhatabAhuraMsalaH / zeSayoryathA- prAntavyAyatadIrghalocanadalaiH / vAsantaH parapuSTe syAtkarabhe'vahite viTe / vasante bhavA vAsaMta: bharttusaMdhyAderaN ( 6 | 3 |89 ) / avahitaH sAvadhAnaH / tatra vAcyaligaH / sarveSu yathA - vAsantairbhAsitaM vanam // 285 // vAsantI mAdhavIyUthIpATalAsu / vasante vasante puSyati vAsantI / RtvaN ( 6 / 4 / 125) aNantatvAt GIH / sarvAH kusumalatAH / atha vAsitaM / vastracchanne jJAnamAtre bhAvite'pi / vAsyate sma vAsitaM / vastracchannabhAvitayorvAcyaliMga: / vastracchanne yathAcInAMzukairvAsitaharmyagarbhe / jJAnamAtre yathA - vAsitaM pAdapeSvapi / bhAvite yathA tasyAstiktairvanagajamadairvAsitaM vAntadRSTiH / atha vAsitA || 286|| strIkariNyoH / dvayoryathA - etAH zRMgAritAMgyaH karakamalajuSo vAsitAH saMcaranti / vivisvAMstu deve sUrye / - mu0 bhAvite vihagArave / vAsitA kariNInAyervihitaM tu kRte zrute // viditaM svIkRte jJAte vivasvAn devasUryayoH / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (128) anekArthasaMgrahaH saTokaH - - vigato niSprabhe vIte vivikto vasunaMdake / viviktaM syAdasaMpRkte rahaHpUtapivekiSu // 288 / / vidhutaM kaMpite tyakte vikRto rogyasaMskRtaH / bIbhatsazca vinItastu nibhRte nirjitendriye / / 289 / / vivastejo'styasya vivasvAn / deve yathA - vivasvaMtaH svAMte bhayamupayayumtasya vacasA / sUrye yathA-adhovivasvAn privrtmaanH| atha vizrutaM / jJAte hRSTe pratIte ca / vizrUyate sma vizrutaM / vAyaliMgaH / jJAtamekenApi / pratItaM sarvaprasiddhaM / tayoryathArAmo'sau bhuvaneSu vizrutaguNaH / viditaM vudhite zrute / vidyate viditaM / vaacyliNgH| dvayoryathA-nanu janaviditairbhavadvayalIkaizciraparipUritamevakarNayugmam // 287 // vigato niSprabhe vIte / vigacchati sma vigataH / vAyaliMgaH vizeSeNa itaM gataM votaM dvayoryathA-vigatatimirapaMkaM dazyati vyomayAvat / vivikto vsunNdke| vivicyate sma viviktaH / vasunaMdaka: sphurakaH / viviktaM syAdasaMpRkte rahaHpUtavivekiSu / vAliMgaH / asaMpRkte pUte ca yathA-prasannadikpAMsu viviktavAtam / rahasi ekAnte yathA-viviktaM sthAnamAzrayet / vivekini yathA-vivikto dharmatatparaH // 288 / / vidhutaM kaMpite tyakte / dhugR kNpne| matAntareNa hrsvaaNtH| vidhUyate sma vidhutH| vAyaliMgaH / kaMpite yathAkopena vidhutAdhara: / tyakte yathA-rahasi vidhutavastrA kAntamAliMgati strii| vikRtA rogysNskRtH| bIbhatsazca / vikurute sma vikRtaH / vaayliNgH| rogiNi yathA-hA hA kSaNAdidamabhUdvikRtaM zarIraM / asaMskRte yathA-vikRtavacano mUrkhaH kasya prayAti na hAsyatAM / bIbhatse yathA-kIcakAreNa bhImo'yaM samantAdvikRtaH Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: vargaNaje sAdhuvAhyazve vinayagrAhite hRte / vinataH praNate bhugne vinatA piTakAbhidi / / 290 / / suparNAyAM vihastastu vihvale paMDakespi ca / vizvastaH kRtavizvAse vizvastA vidhavakhiyAm / / 291 // (129) kRtaH / vinItastu nibhRte nirjitendriye vANije (jye) sAdhuvAhyazve vinayagrAhite hRte / vinIyate sma vinItaH / SaTsvartheSu vaNije sAdhuvAhyazve ca puMsi / zeSeSu vAcyaliMga: / nibhRte yathA - upasthitaM prAMjalinA vinItena garutmatA / nirjitendriye vANije ca yathAvinItajanavibhrAjigarbhA sA nagarI babhau / / 289 / / sAdhuvAhyazve yathA - vanAyujaivinItaistaiH / vinayagrAhite yathA - nItau vinI - tairavarodharakSaiH / hRte apanIte yathA - vinItamohomRdubhirvanAnilaiH / vinataH praNate bhugne / vinamati sma vinataH / vAcyaliMga: / praNate yathA-vinatavanitA cUDAratnaprabhAruNitAMghribhiH / bhugne yathA - bhrUbhAravinatagAtraH / vinatA piTakAbhidi / suparNAyAM / piTakA bhAjanavizeSaH / / 290 || suparNA garuDamAtA / tatra yathA - vainateya iva vinatAnaMdanaH / vihastastu vihvale paMDakespi ca / vigatau hastAvasya vihastaH / vihasati vA damyamiti taH / vihvale vAcyaliMgaH | tatra yathA - rAmAparitrANa vihastayodham / paMDakaH SaMDha: / vizvastaH kRtavizvAse / vizvasiti sma vizvastaH / vaacyliNgH| vizvastA vidhavastriyAM / kRtavizvAse vidhavastriyAM ca yathA - suciraM sa hasarvasAtvatairbhavavizvastavilAsinIjanaH / vijAto vikRte jAte / vijAyate sma vijAtaH / vAcyaliMgaH / dvayoryathA - vijAtajAtI kusumAvataMsa | vijAtA tu prasUtikA / yathA - vijAtAjAtyaputrakaM / vivartto nartane saMghe'pAvRtto / vivarttanaM vivartaH / nartanaM nRttaM / saMghaH samudAyaH / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (130) anekArthasaMgrahaH saTokaH vijAto vikRte jAte vijAtA tu prasUtikA / vivartI nartane saMghe'pAvRtau vikRtI ruji // 292 // Dibe vikAramadyAdau vipatiryAtanApadoH / vicchittiH syAdaMgarAge hAvavicchedayorapi // 293 / / vidhAtA druhiNe kAme vinetA dezake nRpe / vRtAMtastu prakaraNe kAsne vArtA'.kArayoH // 294 // apAvRttirapAvarttanaM / tatra yathA-aho dazAsyasya dazAvivarttaH / vikRtI ruji / Dibe vikAramadyAdau / vikriyate'nayA vikaraNaM vA vikRtiH / striyaaN| caturvartheSu // 292 / ' Dibo viplavaH / vikAre yathA - maraNaM prakRtiH zarIriNAM vikRtirjIvitamucyate budhaiH / madyAdayo madyamAMsanavanItamadhudugdhadadhighRtatailapakvAnnaguDarUpA daza / tatra yathA-kaSAyapradhvaMsAdvikRtiparihAravratamidam / vipattiryAtanApadoH / vipadyate'nayA vipadanaM vA vipattiH / yAtanA naarkiivythaa| Apadi yathA- saMpattau ca vipattau ca mhtaamekruuptaa| vicchittiH syAdaMgarAge hAvavicchedayorapi / vicchidyate'nayA vicchedanaM vA vicchittiH / aMgarAge hAve ca yathA - nvnvvicchittibhuussitairNgaiH| vicchede yathA-na bhAti dAnavicchittiH prabhUNAM dantinAmiva / / 293 // vidhAtA druhiNe kAme / vidhatte vidhaataa| dvayoryathA-akiMcitkurvANAH pazava iva tasyAM vayamaho vidhAtumitvAdvipadi parivartAmaha ime / vinetA dezake nRpe| vinayati vinetaa| dezaka: zikSayitA / tatra vaayliNgH| dvayoryathA-tribhuvanavinetA raghupatiH / vRtAntastu prakaraNe kAtsrne vArtAprakArayoH / vRttoGato'sya vRtasyAMta iti vRtaaNtH| prakaraNe prastAve yathA - vRttAMtAgatametatte katha Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (131) vRhatI kSudravArtAkyAM chandovasAnabhedayoH / mahatyAM vAci vArddhAnyAM vellitaM kuTile dhRte // 29 // plute veSTitaM lAsake ruddhe strIkaraNAntare / zakuMto vihage bhAse zrIpativiSNubhUpayoH // 296 / / zuddhAntaH syAdrahaHkakSAntare rAjJo'varodhane / saMkhyAvAnmitasudhiyoH sarasvAnudadhau nade // 297 / / yiSyAmyanantaram / kAtnyaM sAmastyaM / vArtAyAM prakAre ca yathA-kiM vRtAntaiH paragRhagataiH // 294 // vRhatI kSudravArtAkyAM chndovsaanbhedyoH| mahatyAM vAci vArddhAnyAM / vahati vRhtii| druhi vRhimahipRSibhyaH katRH (u0 884 / ) adhAtUdRdita iti GIH / kSudravA kI ossdhiH| donavAkSarAjAtiH / yadAhavRhatIpaMktireva ca / vasanabhedo vaikakSyaM vaasH| tatra mahatyAM ca yathA-vRhatovRhatI zreSTA / vAk vANo vA nI galaMtikA kaMTakArikAyAmapi / vellitaM kuTile dhate / plute| vellati sma vellitaM / vaayliNgH| triSvapi yathA-kallolavellitadRSatyaruSaprahAraiH // 295 / / veSTitaM la lA)sake ruddha strIkaraNAntare / veSTyate sma veSTitaM / ruddhe vAyaliMgaH / lasaka ossdhbhedH| ruddha yathA - veSTito viSavallIbhiH kalpagariva rAjate / strINAM karaNAntaraM vAtsyAyanaprasiddhaM / zakuMto vihage bhAse / zaknoti zakuMtaH / zake rutaH / vihagaH saamaanypkssii| bhAsaH pakSivizeSaH / dvayoryathA-krIDAzakuMtamiva pNjrbhaajmaajau| shriiptivissnnubhuupyoH| zriyaH patiH shriiptiH| viSNau yathAupAlabdhevoccaigiripatiriti shriiptimsau| bhUpe yathA-zriyaH padaM zrIpatireva nAnyaH / / 296 // zuddhAntaH syAdrahaHkakSAntare raajnyo'vrodhne| zuddho rakSitoM'to'sya zuddhAntaH / rahaH kakSAntara Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132) anekArthasaMgrahaH saTIkaH saMvataH pralaye'kSadrau saMhataM milite dRDhe / skhalitaM chalite bhraSe saMskRtaM lakSaNAnvite // 298 / / bhUSite kRtrime zaste saMghAto ghAtasaMghayoH / saMhitA varNasaMyoge zAstravedaikadezayoH // 299 / / mekAntasthAnavizeSaH / tatra yathA - zuddhAnte maMtraNaM rAjJAM / avarodhanaM antaHpuram / tatra puMklIbaH / tatra yathA-zuddhAntarakSyA jagade kumaarii| sNkhyaavaanmitsudhiyoH| saMkhyA ekatvAdivicAraNA vA'styasya saMkhyAvAn / dvayoryathA-saMkhyAvanto bhavanti stpurussaaH| sarasvAnudadhau nde| saraH prasaraNamastyasya sarasvAn / dvayoryathA-sarasvatipadaM cittaM sarasvati nidhehi me // 297 / / saMvata: prlye'kssdrau| saMvRtyate'nena saMvRtaH / pralaye yathAsaMvata'zaMbhukaivata: kurute vizvayAdasAM / akSadrurbibhItakaH / tatra yathA-saMvarte varttatte kliH| saMhataM milite dRDhe / saMhanyate sma saMhataM / vaayliNgH| milite yathA-na saMhatAstasya na bhedvRttyH| prayANi vAgchantyasubhiH smiihituN| dRDhe ythaa-sNhitaakhilsNdhyH| skhalitaM chalite bhrsse| skhalyate sma skhalanaM vA skhalitaM / chalite vaacyliNgH| tatra yathA-kalinAskhalitaH khalu bhraSo yathocitAt / rUpAbhraMzaH / tatra yathA-skhalite skhalite vadhya iti cetkriyate matiH / saMskRtaM lakSaNAnvite / bhUSite kRtrime zaste / saMskriyate sma saMskRtaM / vAyaliMgaH / lakSaNena prakRtipratyayavibhAgena anvitaM lakSaNAnvitam / tatra klIbe ityeke / kRtrimamutpAdyaM / tayoryathA - svaadynrsmneksNskRtpraakRtairkRtpaatrsNkrH| bhAvazuddhivihitarmudaM jano nATakariva babhAra bhojanaiH // 298 // bhUSite yathA-maskurIvalkasaMskRtaH / zaste yathA- zuSmaNi praNayinAbhisaMskRtairhavIMSi juhavAMbabhUvire / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: sthapatiH sauvide'dhIze bRhaspatISTayajvani / kAruke ca saMtatistu tanaye duhitaryapi // 300 // paraMparAbhave paMktau gotravistArayorapi / saMnatiH praNatidhvanyoH saMgatirjJAnasaMgayoH ||301 // (133) saMghAto ghAtasaMghayoH / saMhananaM saMghAtaH / ghAte yathA-khaDgasaMghAta pAtitaH / saMghe yathA - yodhasaMghAtabhItaH / saMhitA varNasaMyoge zAstra vedaikadezayoH | saMdhIyate sma saMhitA / te dhAga ityanena hirAdezaH / varNAnAmakArAdInAM saMyoga: saMdhiH / tatra yathAsaMhitaikapade nityA nityA dhAtUpasargayoH / zAstraikadeze yathAIzAnasaMhitA / vedaikadeze yathA - zAkalyasaMhitAmanuprAvarSat parjanyaH / / 299 / / sthapatiH sauvide'dhIze bRhaspatISTayajvani / kAruke ca / sthApayati sthapatiH / khalyamIti ( u0 653) upalakSaNAdati: / pRSodarAditvAddhrasvaH / adhIzaH svAmI / tatra vAcyaliMga: / sovidaH kaMcukI / tatra yathA - sthapatinipatakakSye ko vizedrAjaharmye / bRhaspatISTiriSTivizeSo bAjapeyayAgAnaMtaraM kriyate tasyAyo yajvA tatra / kArukastakSA / tatra adhoze ca yathAjagattrayaikasthapatistvamuccakaH / saMtatistu tanaye duhitaryapi / paraMparAbhave paMktI gotravistArayorapi / saMtanyate saMtatiH / striyAM kti: / tanaye yathA - saMtatiH zuddhavaMzyA hi paratreha ca zarmaNe / duhatari yathA - pAyAdvo dadhadarddhAGge tuhinAcalasaMtatim // 300 // paraMparAbhave yathA - citAsaMtatitaMtujAlani biDasyUte valagnApriyA / paMktau yathA - pazyaitAM tarusaMtati kusumitAM saMtApatApacchidam / gotre yathA - raghurikSvAkusaMtatiH / vistAre yathA - aMtako dhvAMtasaMtateH / saMnatiH praNatidhvanyoH / saMnamanaM saMnatiH / praNatau yathA 1 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (134) anekArthasaMgrahaH saTIka: sammatirvAMcchAnumatyoH samitiyudhi saMgame / sAmye sabhAyAmIryAdau saMvittiya vivAdayoH // 302 / / sthApitaM nizcite nyaste stimitau klinnanizcalo / sikatAH syurvAlukAyAM sikatA saikate ruji // 303 // harirAkramaNena sanati kila bibhRt| bhiyetysNbhvH| dhvaniH zabdaH / sNgtirjnyaansNgyoH| saMgacchate'nayA saMgamanaM v| sNgtiH| striyAM / jJAne yathA - SaDaMgasaMgatiH kasya / saMge yathA-saMgatiH sujane jane // 301 / / sNmtirvaaNcchaanumtyoH| saMmananaM sNmtiH| striyaaN| dvayoryathA-saMmatirna vimatirna yoginaH / samitiyudhi saMgame / sAmye sabhAyAmIryAdau / saMyati asyAM samadanaM vA samitiH / striyaaN| yudhi saMgame sabhAyAM ca yathA - samitau rabhasAdupAgataM / sagadaH saMpratipattumarhasi / iryA AdiryasyAsau iiryaadiH| ydaah-iiryaabhaassnnaadaannikssepotsrgmNjnykaaH| paMcAhuH smitiiH| tatra sAmye ca yathA-zaminAM samitiH zreSThA / saMvittiya'vivAdayoH / samyak vadanaM sNvittiH| dhIbuddhistatra yathA-vikalpairmohitaM vizvaM nijasaMvittikalpitaH / avivAde yathA-saMvittirubhayorapi // 302 / / sthApitaM nizcite nyaste / sthApyate sma sthaapitN| vAyaliMgaH / nizcite yathA-prameyaH sthApito yena / nyaste yathA-vakSaH sthApitakaustubhaH / stimitau klinnnishclau| stimyate sma stimyati vA stimitaH / vAyaliMgaH / klinne yathA-aMbhodAMtaH stimitavasanA / nizcale ythaa-dhyaanstimitlocnH| sikatAH syurvAlukAyAM / siki: sautraH sikyaMte sma siktaaH| pRSiraMjoti (u0 208) kidtH| prAyeNa strI bhUmni yathA-rasikatAsikatAstriva dudhiyAm / sikatA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (135) sukRtaM tu zubhe puNye suvidhAne'tha suvratA / sukhadohyasaurabheyyAM suvrato'rhati suvrate // 304 / / sunItidhaM vamAtA syAtsunayorapyatha *sUnRtaM / . maMgale priyasatyoktI hasantI zAkinIbhidi // 30 // saikate ruji| saikataM taTaM tatra upacArAt sikatAzabdaH / ruk rogavizeSaH / zarkarAyAmapi // 303 / / sukRtaM tu zubhe puNye suvidhAne / suSThu kriyate sma sukRtaM / zobhanaM kRtaM vA / zubhaM kSemaM / puNyaM zreyaH / zobhanaM vidhAnaM yasya suvidhAnaM / suvihitamityarthaH / tatra vaayliNgH| zubhe yathA-devastanotu namrANAM sukRtaM puNyazAlinAm / puNye suvidhAne ca yathA-sukRtaM duSkRtaM caiva puruSasya samaM vrajet / atha suvratA sukhadohyasaurabheyyAM / zobhanaM vratamasyA: suvratA / sukhena dohyate sudohyA sA cAsau saurabheyI gauzca sukhadohyasaurabheyI / tasyAM yathA-suvratA kena no vRtaa| suvrato'rhati savrate / arhan viMzastIrthakaraH / tatra yathAvaMde suvrtneminau| sadvate vAyaliMgaH / tatra yathA-varaM varaya suvrata // 304 / / sunotidhUvamAtA syAtsunayorapi / suSThu nIyate sunayanaM vA suniitiH| zobhanAM nItirasyeti vA sunItiH / dhruvasya auttAnapAdermAtA dhruvmaataa| zobhano nayaH sunayaH / anayorarthayoH striyaaN| zobhano nayo'syeti vA sunyH| asmin pakSe sunIti zabdo vAyaliMgaH / dhruvamAtari yathA - sunItiH suSuve dhruvaM / sunaye yathA-sunItiH zlAghyate na kaiH| atha sUnutaM / maMgale priystyoktau| suSThu Unyate sUn / sUn ca tat RtaM *mU0 syAtsunayA surataM punH| mohane suratA devabhAve ca suhitaM punH| taptA bhukte suSThuhite sunRtaM / priyasatyavAk / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (136) anekArthasaMgrahaH sTokaH mallikAMgAradhAnyozca hArito vihagAntare / muno chadmanyathAzvatthaH pippale gardabhAMDe // 306 // azvattheSapaurNamAsyAmatithiH kuzanaMdane / * krudhyAgaMtAvathopasthaH pAyumeDhAMkayoniSu // 307 / / ca suunRtN| maMgalaM kalyANaM tatra dharmamAtre klIbe tadvati priyasanyoktau ca vaayliNgH| dvayoryathA-sUnuH sUnRtavAk sraSTuvisasoM jitazriyam / hasantI zAkinIbhidi mallikAMgAradhAnyozca / hasati hasatI // 305 / / mallikA diipvaadhaarH| aMgAradhAnI aNgaarshkttii| tatra yathA-zItaM nirgamayaMtyete hasantI praaNtvrtinH| hArIto vihagAntare / muno chadmani / harati haariitH| hag ItaNa / vihagAntare ythaa-mricodbhraanthaariitaamlyaadrruuptykaa| munau munivizeSe yathA-hArItagadyaigirizaM stuvNti| chadma kaitavaM tatra yathA-hArItena haranti hanta janatAcittAni vitteSiNaH / atha thaantaaH| athAzvatthaH pippale gardabhAMNDe / azva iva tiSThati azvatthaH / pRSodarAditvAd dvAvapi vRkssau| tayoryathAvanaM tadazvatthakapitthasaMkulam // 306 // azvattheSapaurNamAsyAM / azvatthena candrayuktena yuktA porNamAsI ashvtthaa| zravaNAzvatthAnnAmnya iti aprtyyH| ISasya Azvinasya paurNamAsI / tatra yathA-azvatthAyAM vitanvaMti purandaramahotsavam / atithiH kuzanaMdane / krudhyAgatau / atati atithiH| aterithiH| athopasthaH pAyumer3hAMkayoniSu / upatiSThate upasthaH / paayurmudH| mer3ha pushcihn| aMka utsaMgaH / yoniH striicihn| sarveSu yathA*mu0 kRdhyAgantAvavyathastu vyathAhone ca pnnge| avyathA tu harotakyA mupastho yoniliGgayo // utsaGgagudayozcApi samopasthitavatyapi / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH kANDaH (137) unmAtho mAraNe kUTayaMtrasaMghAtayorapi / / 0kSavayuH kAze chikkAyAM kAyastho'kSarajIvakaH // 308 / / paramAtmA ca kAyasthA harItakyAmalakyapi / *damatho damane daMDe nigraMtho nisvamUrkhayoH // 309 // zramaNe ca nizIthastu rAtrimAtrArddharAtrayoH / pramathaH zaMkaragaNe pramathA tu harItakI // 310 // upasthasaMsthApitapANipallavaH // 307 // unmAtho mAraNe kUTayaMtraghAtakayorapi / unmathanaM UrdhvapAtAnmathyate'nena vA unmaathH| unmathati vA bAhulakAdupasargAdapi jvalAditvANNaH / mAraNe ythaa-prtyrthipaarthivonmaathH| kUTayaMtre yathA-unmAdabaddhagAtrasya mRgasyeva viceSTitam / ghAtako haMtA / tatra vaayliNgH| maMkhastu kUTayaMtrakamunmAthaM na strInAvadhaghAtayoH ityaah| kSavathuH kAze chikAyAM / kSavaNaM kssvyuH| dvito'yuriti ayuH| puMsi / dvyopthaa-abhiikssnnkssvyuudgaarsNtaapaacaaNtvigrhH| kaaystho'kssrjiivkH| paramAtmA c| kAye tiSThati kaaysthH| akSarajovake yathAkAyasthenodarasthena mAturmAsaM na bhakSitam / / 308 / / paramAtmani yathA-kAyastho'pi na kaaysthH| kAyastho'pi na dRzyate / kAyasthA harItakyAmalakyapi / harItakyAmalakyo vRkSo / damatho damane daMDe / damanaM dAmyaMtyanena vA damathaH / bhRzIzapIti bahuvacanAdathaH / daMDazcaturtha upaayH| nigraMtho nisvamUrkhayoH / zramaNe ca / nirgato graMtho dravyaM zAstraM vA'sya nigrNthH| nisvamUrkhayorvAyaliMgaH / triSvapi yathA - nigraMtho hasyate viTaH // 309 / / nizIthastu . rAtrimAtrArddharAtrayoH / nitarAM zerate prANino'treti nizIthaH / * mu0 udrathastAmracUDe syaanmhendrmhaakaamuke| kSavathu0 / * mu0 gogranthistu karIve syAdgoSThe gojibikoSadhauH / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (138) anekArthasaMgrahaH saTokaH mmmmmmmmmmmmmmmmmwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww manmathaH kAmaciMtAyAM puSpacApakapitthayoH / rudathaH kukuTazunoH vaMcathaH pikakAlayoH // 311 // varUthaM tu tanutrANe rathagopanavezmanoH / vayastho madhyamavayAH vayaHsthA zAlmalidrume // 312 // nyudbhyAM zIGa iti kitthaH / rAtrimAtre yathA- nizIthadIpAH sahasAhatatviSo babhUvurAlekhyasamarpitA iva / arddharAtre yathAkva prasthitAsi karabhorughane nizIthe / pramathaH zaMkaragaNe / pramathati prmthH| yathA-prathamaH pramatheSu yH| pramathA tu harItakI / harItakI pathyA // 310 // manmathaH kAmaciMtAyAM puSpacApakapitthayoH / mano mathnAti manmathaH / pRSodarAditvAtsAdhuH / mathati cittaM rAgiNAmiti vaa| RmimathibhyAM ceti saadhuH| kAmaciMtAyAM yathA-tamatha mnmthmnmtbhaassinnH| puSpacApe yathA-madhurnRNAM manmathasAhacaryAdasAvanukto'pi sahAya ev| kapittho vRkSaH / rudathaH kukkuTazunoH / roditi rudthH| vidi bhidIti kidthH| vaMcathaH pikkaalyoH| vaMcati vNcthH| bhRzIzapItyathaH / (u0 232) / / 311 // varUthaM tu tanutrANe rathagopanavezmanoH / vRNAti varUthaM / bhRvRbhyaamuuthH| rathagopane puMklIbaH / tanutrANe kavace yathA-varUthamiva pAthodaidinanAthasya nirmme| rathagopane yathA-avanimekarathena varUthinA jitavataH kila tasya dhanu tH| vezma gRhaM / vayaHstho mdhymvyaaH| vayasi yauvane tiSThati vayaHsthaH / vAyaliMgaH / tatra yathA-ete vayaHsthAH sthapuTe'pi mArgevayaHsthA shaalmlidrume| brAhmIguDUcIkAkolIsUkSmailAmalakoSu c| vayAMsi tiSThatyatreti vayase tiSThati iti vA vayaHsthA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: (139) brAhmIguDUcIkAkolIsUkSmailAmalakoSu ca / vamathurvamane kAze gajasya karasIkare // 313 / / vidatho yogini prAjJe zamathaH sacive zame / zapathaH kAra Akroze zapane ca sutAdibhiH // 314 / / zayathaH syAdajagare nidrAlau maraNe'pi ca / SagraMthaH karaMjabhede SaDgraMthA tu vacA zaDho // 315 / / samarthaH zaktisaMpanne saMbaddhArthihite'pi ca / siddhArthaH sarSape zAkyasiMhe'ntyajinavaptari / / 316 / / SaDapi vanaspatibhedAH // 312 // vamathurvamane kAze gajasya karasIkare / vamanaM vamyate'sAviti vA vmthuH| dvito'thuritythuH| puMsi / vamanaM vAMtiH / kAzaH kssvthuH| gajasya karasIkare yathA-udbhrAMto daMDazaMDo Tumaravamathu (daMDo dumarava: madhu) bhiyomatArAkarAlam // 313 / / vidatho yogini praajnye| vetti vidathaH / vidibhidIti kidathaH / vaayliNgH| zamathaH sacive zame / zAmyati zamanaM vA zamathaH / bhRzizapIti (u0 232) athaH / zapathaH kAra Akroze zapane ca sutAdibhiH / zapanaM zapathaH / bhRzizapItyathaH / kAraH kriyaa| Akrozo gAlidAnaM / sutAdibhiH zAnaM sutAdizarIrasparzaH / triSvapi yathA-na vRthA zapathaM kuryAdalpe'pyarthe naro budhaH // 314 // zayatha: syAdajagare nidrAlI maraNe'pi ca / zete zayanaM vA zayathaH bhRshishpiitythH| nidrAlI vaayliNgH| SaDgraMthaH krNjbhede| SaDgraMthayo'sya SaT grNthH| pRSodarAditvAt sAdhuH / karaMjo vRkSaH / tasya bhedaH / SagraMthA tu vacA zar3hI / dve'pi oSadhI // 315 // samarthaH zaktisaMpanne saMvaddhAthihite'pi ca / samarthayate samarthyate saMgato'rtho'syeti vA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) anekArthasaMgrahaH saTokaH arbudaH parvate mAMsakolake dazakoTiSu / arddhanduH syAdatiprauDhastrIguhyAMguliyojane // 317 / / galahaste nakhAMke'rdhacandre'gadastu vAlije / aMgadaM tu keyUre syAdaMgadA yAmyadiggajI // 318 / / samarthaH / vAyaliMgaH / zaktisaMpanne yathA-ko'tibhAraH samarthAnAM / sambaddhArthe hite ca yathA-tathA samarthAM giramUcivAMsaM pratyAha devAnucaraM diliipH| siddhArthaH sarSape zAkyasiMhe'ntyajinavaptari / siddho'rtho'sya siddhaarthH| zAkyasiMho buddhvishessH| tatra sarSape ca yathA-siddhArthatA sphurati tAvadiyaM sphuTava sadvRttatA bhavati sarvapayAvadeva / antyajino mahAvIrastasya vaptA janakastatra yathA- siddhArthapArthivasutaH sukRtAya vIraH // 316 / / atha daantaaH| arbudaH parvate mAMsakIlake dazakoTiSu / arvati arbudaH / iMgyavibhyAmudaH / parvate puMsi / zeSayoH puNkliibH| parvatavizeSe yathA-atyAzcaryanidhAnamarbuda iti khyAto giriH| mAMsakIlo'kSirogavizeSaH / tatra yathA-cakSuzcarvitamabuMdaiH / dazasaMkhyAkoTayo dshkottyH| yadAha-prayutaM koTimathArbudamiti / arddhanduH syaadtiprauddhstriiguhyaaNguliyojne| galahaste nakhAMke'rdhacandre / indorardU addhendusttsdRshtvaadddhenduH| sameM'ze addhaM na veti samAsaH / arddha indoriti asamAM'ze tu jaratyAdibhiriti samAsaH / atiprauDhastrIguhyAMguliyojanaM vAtsAyanaprasiddhaM // 317 / / galahaste nakhAMke ca yathA-arddhandustena me dattastenAhaM sakhi vihvlaa| arddhacaMdre yathA-tatra vyaktaM dRSadi caraNanyAsamaddhendumUle: / aMgadastu vAlije / aMgaM dadAti dyati vA aMgadaH / vAlijo vAliputrastatra yathA-tadAtmaja ihAMgadaH prahita eSa Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: (141) AspadaM kRtyapadayorAmodo gaMdhaharSayoH / AkraMdo dAruNe raNe sArAvarUdite nRpe // 319 / / kSaNadaM toye kSaNado gaNake kSaNadA nizi / kapaIH pArvatIbharturjaTAjUTe varATake // 320 // saumitriNA / aMgadaM tu keyUre syAt / keyUre bAhubhUSaNe yathAairAvatAsfAlanavizlathaM yaH saMghaTTayannaMgadamaMgadena / aMgadA yaamydiggjo| dakSiNadikvAraNasya vAmanasya patnI // 318 // AspadaM kRtypdyoH| AsamantatpadaM AspadaM / varcaskAditvAt / kRtyaM kaary| pade sthAne yathA- nisargabhinnAspadamekasaMsthamasmindvayaM zrAzca sarasvatI ca / Amodo gaMdhaharSayoH / Amodate AmodanaM vA AmodaH / dvayoryathA- sAMdrAmode hRdayakamale bhaMgatAmeti bhaktiH / AkraMdo dAruNe ruNe sArAvarudite nRpe| Akrandati atreti AkrandanaM Akrandayati vA AkradaH / dAruNe raNe yathA- AkraMde mahati jaharSa vIravargaH / sArAve sazabda rUdite yathA-uditaruditAkaMdaM kvApi kvacitkalagItikam / nRpaH pANigrAhAkrAMtasya vijigISo rakSitA / tatra yathA-AkaMdasaMdIpitajaitrayAtrAH // 319 / / kSaNa toye / kSaNaM dadAti kSaNadaM / toyaM niirN| kSaNado gaNake / gaNako mauhUtikaH / kSaNadA nizi / yathA-Aruhya nAryaH kSaNadAsu yasyAM nabhogatA devya iva vyarAjan / kapardaH pArvatIbhavurjaTAjUThe vraattke| kaMziraH pipatti kapardaH / zA zapIti (u0 237) bahuvacanAddaH / ke jale paIte vaa| pArvatIbharturmahezvarasya jaTAjUDhe yathA-kaparde kUdate yasya jAhnavI vIcihastakaH / varATake yathAprAptA kANakapadikApi na mayA tRSNe'dhunA muMca mAm / atra Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (142) anekArthasaMgrahaH saTIka : karNAduH syAtkarNapAzyutkSiptikA kumudaH kapau / dignAganAgayodaitya vizeSe ca sitotpale / / 321 // kumudA kuMbhIgaMbhAryoH kusIdaM vRddhijIvane / vRddhayA jIve kaumudastu kArtike kaumudIndubhA / / 322|| hrasvaH kaparcha : kaparddikA || 320 || karNAduH syAtkarNapAzyutkSiptikA / karNamaMdati karNAduH / bhR sR tR tsarIti bahuvacanAduH / striyAM / karNapAzI karNalAlikA / utkSiptikA karNAbharaNaM / dvayoryathA - suvarNakarNAduvilolakarNA / kumudaH kapau / dignAganAgayodaityavizeSe ca sitotpale / kau pRthivyAM kutsitaM vA modate kumudaH / mUlavibhujAditvAtkaH / kAmyate vA kumudabudabudAya iti sAdhuH / sitotpale puMklIbaH / anyatra puMsi / kapau sitotpale ca yathA - kIrtiH pravarasenasya prayAtA kumudojvalA / dignAge yathA - vAmanaH kumudoMjanaH / nAgaH sarpavizeSaH / tatra yathA - nAgena laulyAtkumudena nUnamupAtamaMtarha davartinA tat / daityavizeSe yathA - jigAya daityaM kumudaM mukuMdaH || 321|| kumudA kuMbhIgaMbhAryoH / dve'pi oSadhI / kusIdaM vRddhijIvane / vRddhayA jIve / kusca zleSe daMtyAMta: / kusyati kusIdaM / kuseridedAviti kidoda: / vRddhayA jIve vAcyaliMgaH / vRddhijIvane yathA -kusIdakRSivANijyairvaizyavRttirudAhRtA / vRddhayA jIve yathA- kusIde nAsti dAkSiNyaM salobhe nAsti sauhRdam / durjane nAsti vizvAso dAridrye nAsti bhojanam / kaumudastu kArttike / kaumudyaH saMtyatra kaumudaH / abhrAditvAdaH / yathA - modate kaumude mAsi gAvaH / zAvakasaMkulAH / kaumudadubhA / kumudAnAmiyaM kaumudI / indorbhA prabhA tasyAM yathA - zazinA saha yAti kaumudI saha meghena Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: govindastu gavAdhyakSe vAsudeve bRhaspatau / goSpadaM gokhurasvabhraM gavAM ca gatigocare // 323 // jalado mustake meghe jIvado ripuvaidyayoH / graMthiparNe tamonuttu zazimArtaNDavahniSu // 324 // dArado viSabhede syAtpArade hiMgule'pi ca / dAyAdo sutasapiMDau #dhanado dAtRguhyakau // 325 // (143) tadvilIyate / / 322 / / govindastu gavAdhyakSe vAsudeve bRhaspatau / gAM vindati govindaH / nigavAde nAmnIti zaH / gavAdhyakSe vAsudeye ca yathA - govinda tAsu vihitA bhavatA yathArthA / bRhaspatI yathA - Adideza sa govindaM dAnavocchittaye hariH / goSpadaM gokhurasvabhre gavAM ca gatigocare / goH padaM goSpadaM / varcaskAditvAtsAdhuH / gokhurazvabhraM yathA - vavarSa meghaH kila goSpadatraM / gavAM gatigocare yathA-goSpadeSu vicarannapIyata / / 323 || jalado mustame / jalaM datte jaladaH / mustake meghe nAmatvAt / meghe yathA- kuto vArAmoghaM bata jalada moghaM vitarasi / jovado ripuvaidyayo: / graMthiparNe / jIvaM dyati dadAti vA jIvadaH / ripau vaidye ca yathA - AyuzcedrogiNAM na syAjjIvado jIvadastadA / graMthiparNaM gaMdhadravyaM / tamonuttu zazimArtaNDavahniSu / tamoM' - kAraM nudati tamonut / triSvapi yathA - tamonudAsaMtamasaM nirastaM || 324 || dArado viSabhede syAtpArade hiMgule'pi ca / daratsudeze bhavo dAradaH / triSvapi yathA - sadAradaM mayati sma vArtikaH / dAyAdo sutasapiMDau / dAyaM bhAgamAdatte dAyAdaH / dazcAjJaiti DaH / sutaH putraH / yayorekaH pUrvaH saptamaH puruSastAvanyonyasya sapiMDau / gotriNAvityarthaH / dvayoryathA - dAyAdA dhanamAtR*mu0 dohado garbhalakSaNe / abhilASe tathA garbhe dhanado0 / 1 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) anekArthasaMgrahaH saTIkaH naladA mAMsyAM naladamuzIramakarandayoH / narmadA revAnarmAlyoH niSAdaH zvapace svare // 326 // nirvAdastyaktavAde'pavAde ca pramado mudi* / . pramadA strI prasAdo'nugrahasvAsthyaprasattiSu // 327 // ranti tarasA yatnena saMrakSitam / dhanado dAtRguhyakau / dhanaM dadAti dhanadaH / dAtari vaayliNgH| dvayoryathA-dhanadosi dhanAthinAm // 325 / / naladA maaNsyaaN| nalaM dyati naladA / ato Da iti ddH| mAMsI gaMdhadravyaM / naladamuzIramakarandayoH / uzIraM vAriNImUlaM / makaraMdo madhu / narmadA revAnarmAlyoH / narma dyati-dadAti vA narmadA / revAyAM yathA-uddezo'yaM srskdlishrennishobhaatishaayii| kuMjotkarSAM kuritaramaNIvibhramo nrmdaayaaH| narmAlI nrmskhii| niSAdaH zvapace svre| nirIdati niSAdaH / vA jvalAdIti nnH| niSIdaMti svarA atreti vA / vyaMjanAdyA / zvapace yathA- mA niSAda pratiSThAstvamagamaH zAsvatI smaaH| svare svaravizeSe yathA-niSAda: sarvasaMdhistho lalATasthastu dhaivataH // 326 / / nirvAdastyaktavAde'pavAde ca / rgato vAdo'sya nirvaadH| nirvadanaM vaa| tyaktavAde vaayliNgH| * yathA-nirvAdA vAdinaH kRtaaH| apavAdo'varNavAdaH / tatra -khalu nirvAdakathAyAM vaditAyatkhalu jano'pi syAt / pramado / pramadanaM prmdH| saMmadapramodo harSa ityal yathA-sRSTA sitana vidhinA nidhanA guNAnAm / lokatrayIM pramadakaMdamayIM vidhAtuM / pramadA khii| pramAdyati prmdaa| prakRSTo mado'syA iti vaa| yathA-pramadAH ptivm'gaaH| iti pratipannaM hi *mu0 mudi mttke| Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (145) NNNNNNNN kAvyaguNe prahlAdastu ninAde dAnavAntare / pratipattu saMvittithau prAsAdo rAjamaMdire // 328 / / devatAyatane cApi maryAdA sthitisImayoH / mAkaMdaH syAtsahakAre mAkandyAmalakIphale // 329 / / vicetanairapi / prasAdo'nugrahasvAsthyaprasattiSu / kAvyaguNe / prasadanaM prasIdatyanena vA prsaadH| anugrahe yathA-tava prasAdAtkusumAyudhe'pi / svAsthye ythaa-ghnmprraatrpraaptbuddhiprsaadaaH| kavaya iva mahIpAzcintayantyarthajAtaM / prasattau yathA-prasAde vartasva prakaTaya mudaM saMtyaja rUpam / / 327 // kAvyaguNe yathA-zuSkaMdhanAgnivat svacchajalavat sahasaiva yaH / vyApnotyanyat prAsAdosau sarvatra vihitasthitiH / nairmalye'pi mNkhH| yathA-prasAdamAdarza ivAntarAtmani / prahlAdastu ninAde daanvaantre| prahlAdanaM prahlAdate vA prhlaadH| dAnavavizeSo 'hiraNyakazipoH putrH| pratipatsaMvittithau / pratipadanaM pratipadyate vA pratipat / striyAM / saMvidi yathA-Iti samyakpratipadAttvayedriyajayaH kRtaH / tithau yathApratipatpAThazIlasya vidyeva tanutAM gtaa| prAsAdo rAjamaMdire / devatAyatane cApi / prasIdaMti nayanamanAMsi asminniti prAsAdaH / ghaJyupasargasya bahulamiti diirghH| rAjamaMdire yathA-harSasya sptbhuvnprthitorukiirteH| prAsAdapaMktiriyamucchikharA vibhAti // 328 / / devatAyatane yathA-prAsAdeSu truttitshikhrsvbhrlbdhprveshH| prAtaH prAtastuhinasalilai: zArvaraiH snaapitaani| maryAdA sthitisI myoH| maryeti sImArthe'vyayaM / maryA dadAti maryAdA / sthitau yathA-AryAH samaryAdamudAharantu / sImAyAM yathAmaryAdAmabhibhavanti jalanidhayaH / mAkaMdaH syAtsahakAre / mAkandate Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146) anekArthasaMgrahaH saTokaH mukuMdaH pArade ratnavizeSa garuDadhvaje / menAdaH kekinicchAge mArjAre varadaH punaH // 330 // prasanne zAntacitte ca varadA tu kumArikA / vizadaH pAMDure vyakte zArado vatsare nave // 331 // zaradbhave pItamudgarazAline'pyatha zAradI / saptaparNAMbupipalyoH sunaMdA rocanAMganA // 332 // maakNdH| yathA-mAkandamaMjarIpuMjapiMjarIkRtakAnanaH / mAkandyAmalakI phle| mAkandyAH phalaM maakndii| dorathANina iti mayaT / phala iti tasya lup| harItakyAditvAtstrItvaM gorAditvADDIH // 329 // mukuMda: pArade ratnavizeSa garuDadhvaje / muMcati mukuMdaH / mucerchaH / kuMdaka kuMdAviti DukandaH / triSvapi yathAmukuMdo vaMdyate na kaiH| nidhivizeSe'pi yathA-mukuMdakuMdanIlAzca cA svanidhayo na vA / menAdaH kekinicchAge mArjAre / me iti nAdo'sya menaadH| triSvapi yathA-menAdanAdaM sa nizamya baalH| varadaH punaH / prasanne zAntacitte ca / varaM dadAti varadaH / vAcyaliMgaH // 330 / / prasannaH kRtAnugRhaH / dvayoryathA-vRNute varadaH shNbhuursmtsNkrmitaiH| varadA tu kumaarikaa| varAya dIyate vrdaa| kvaciditi ddH| vizadaH pAMDure vyakta / vizIyate vishdH| pAMDure gaNe puMsi / tadvati vyaktau ca vAyaliMgaH / pAMDure yathA-kuMdeMduvizadaM yshH| vyakte yathA - himavyapAyAdvizadAdharANAm / zArado vatsare nave / zaradbhave pItamudgarazAlinepi / zaradeva zAradaH / prajJAditvAdaN / zaradi RtuvizeSe bhava iti vA shaardH| bhartusaMdhyAdiriNityaN / nave zaradbhave zAline vAyaliMgaH / vatsare yathA-nipatantyeva bAlAnAmaSTame zArade radAH / nave yathA- zAradarbhRgamadaiH pramadAbhiH / / 331 / / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: (147) jananI bAhubalino'pyagAdho'stAgharaMdhrayoH / avadhiH syAdavadhAne kAlasImabileSvapi // 333 // AnaddhaM baddhamurajAdhAviddhaH kSiptavakrayoH / AbaMdho bhUSaNe premNi baMdhe'thotsedha ucchraye // 334 / / zaradbhave yathA-AtapatrIbhavatyete kSaNaM shaardvaaridaaH| zAlIno'dhRSTaH / atha zAradI saptaparNAMbupipalyoH / saptaparNA vRkssbhedH| bhaMbupippalI jalapippalI / maMkhastu viSvadhRSTanave zuddhau zArado'pi zaradbhave / astrI saMvatsare saptapUrNIva zAradI punaH / lAMgalI zAradAdevI / tatra devyAM yathA-zAradAM zAradAMbhodasitAM haMsAsanAM numH| sunaMdA rocnaaNgnaa| jananI bAhubalinopi / suSTu naMdati sunndaa| rocanA rAgadravyaM / aMganA strI // 332 / / bAhubalina AdinAthaputrasya jananyAM yathA-vanecarAn girivarAn durmadAn svaapdaanypi| drAk khaMjIbhavataH pazyatsunaMdAnaMdanAjJayA / atha dhAntAH / agAdho'stAgharaMdhrayoH / na gAdhate agaadhH| astAghe vAyaliMgaH / astAghe'labdhamadhye yathA-kiyadgAdhamagAdhaM vA gajaM pRcchasaraH sakhe / raMdhre yathA-duSTAMdhatamasAkrAMtAdagAdhAnmAM smuddhr| avadhiH syAdavadhAne kAlasImavileSvapi / avadhIyate'sau avadhAnaM vA avdhiH| upasargAdaH kiriti (5 / 3 / 87) kiH| puNsi| caturvartheSu kAle sImni ca yathA-zeSAnmAsAngamanadivasasthApitasyAvacervA vinyasyaMtI bhuvi gaNanayA dehalIdattapuSpaiH // 333 // AnaddhaM bddhmurjaadi| Anahyate sma AnaddhaM / baddhe vAligaH / tatra yathA-bhujaMgamAnaddhajaTAkalApam / murajAdau yathA-tataM vINAdikaM vAdyamAnaddhamurajAdikam / AviddhaH kssiptvtryoH| Avidhyate sma aaviddhH| vaayliNgH| kSipte Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (148) anekArthasaMgraha saTIkaH AAAAAAAAAAAAAAAAAAP saMhanane'pyupAdhistu dharmadhyAne vizeSaNe / kuTuMbavyApRte chadmanyupadhivyAjacakrayoH // 335 / / kabandhaM tuMDe ruMDe'psu kabandho rAhurakSasoH / duvidho durjane niHsve nyagrodho vaTapAdape // 366 / / ythaa-pyodhimaaviddhcljjlaavilm| vilaMghya laMkAM nikaSA haniSyati / vakre ythaa-aaviddhvlitjdhnN| AbaMdho bhUSaNe premNi bNdhe| Abadhyate'sau anena vA AbaMdhanaM iti vA AbaMdhaH / bhUSaNe yathA-prabhraSTaiH sarabhasamabhaso'vagAhakrIDAbhividalitayUthikApizAMgaiH / AbaMdhaiH sarasihiraNmayairvadhUnAmaurvAgnidyutizakalairiva vyraaji| premNi ythaa-putrdaarniraabNdhH| baMdhe yathA- premAbaMdhavivardhitAdhikarasA prItistu yA sA tvayi / athotsedha ucchraye / saMhanane'pi / utsedhanaM urdhvaM sidhyatyanena vA utsedhH| puNkliibH| ucchraye yathA-babandha bAlAruNababhruvalkalaM payodharotsedhavisIrNasaMhati / / 3 4 // saMhanane zarIre yathAsthulotsedhavyavahitarathasyAtmanaH kuMbhakarNaH / upAdhistu dharmadhyAne vishessnne| kuTuMbavyApRtecchadmani / upAdhIyate upaadhiH| caturvartheSu puMsi / dharmadhyAne yathA-vinopAdheH zAstraM tRNatuSabusaprakhyamadhunA vizeSaNe yathA-upAdhirahitaH so'pi sphaTiko na virAjate / kuTuMbavyApRte yathA-upAdhi dhaMte vividhavidhibhibA~dhavajanAH / chAni yathA-cidrUpAnaMdamayo niHzeSopAdhivarjitaH shuddhH| updhiaajckryoH| upadhIyate updhiH| puNsi| vyAje yathAariSu hi vijayArthinaH kSitIzA na vidadhati sopadhisaMdhidUSaNAni / cakraM rathAMgaM / / 335 // kabaMdha tuDe runDe'psu / kavate kUyate vA kbNdh| koraMdha iti (u0 257) aNdhH| kasya ziraso Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (149) zamyAM vyAme nyagrodhI tu mohanAkhyoSadhIbhidi / vRSaparyo niSadhastu kaThine parvate svare // 337 / / dezatadrAjayozcApi nirodho nAzarodhayoH / prasiddho bhUSite khyAte praNidhiryAcane care // 338 // baMdho'treti vA kena baMdhyaM vA pRSodarAditvAt / runDe puNkliibH| zeSayoH kliibe| runDaM apazIrSa vpuH| tatra tuMDe ca ythaatvdrthiiykrvyaatkpikulkbNdhvytikraiH| karAleyaM bhUmi vanamayamadyApi tanute / apsu yathA-kabaMdhasaMbandhavivRddhapAdapaM / kabaMdho raahurksssoH| rAhau yathA-kabaMdho bAdhate vidhum / rakSasi yathAbadhanidhUtazApasya kbndhsyopdeshtH| durvidho durjane niHsve / duSTA vidhA kriyA bhojanapiMDo vA'sya durvidhaH / vAcyaliMgaH / durjane yathA-duvidheSu vinayo na zobhate / niHsve yathA-vivinakti na buddhi vidhaH svayameva svahitaM pRthagjanaH / nyagrodho vttpaadpe| zamyAM vyAme / nyakrohati nyagrodhaH / lihAdyaci vIrunnyagrodhAviti (4 / 1 / 121) saadhuH| nyakruNaddhi vA / vaTapAdape yathAnyagrodhe phalazAlini sphuTarasaM kiMcitphalaM pacyate // 336 / / zamI vRkssbhedH| vyAmastiryaprasAritabAhvantaraM / tatra ythaanygrodhmeyctursrnitNbbiNbaa| nyagrodhI tu mohnaakhyaussdhiibhidi| vRsspyaaN| gaurAditvADDI: / vRSaparNI aakhuprnnii| niSadhastu kaThine parvate svre| dezatadrAjayozcApi / niSyati niSadhaH / neH syateradhak (u0 252) kaThine vaayliNgH| tatra yathAniSiddhaM niSadhaM vacaH / svaro nissdhaakhyH| tatra yathA-dhaivato nissdhH| saptataMtrI kaMThodbhavAH svarAH / parvate deze tadrAje ca yathAsa naiSadhasyArthapateH sutAyAmutpAdayAmAsa niSiddhazatruH / anUnasAraM niSadhAnnageMdrAtputraM yamAhuniSadhAkhyameva // 337 // nirodho Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (150) anekArthasaMgrahaH saTIkaH - paridhi yajJiyataroH zAkhAyAmupasUryake / mAgadho magadhoddha te zuklanIrakabaMdinoH // 339 // vaizyataH kSatriyAputre mAgadhI tu syAtpippalI / yUthIbhASAvizeSazca vibudhaH paMDite svare // 340 / / naashrodhyoH| nirodhanaM nirodhH| nAze yathA- sthitisarganirodhakAriNA bhavatA vizvajanInamIdRzaM / rodhe yathA-antaicarANAM mastAM nirodhAt nivAtaniSkaMpamiva pradIpam / prasiddho bhUSite khyAte / prasidhyate prasidhyati sma vA prsiddhH| vaayliNgH| dvayoryathA-yathA prasiddharmadhuraM saroruhe jaTAbhirapyevamabhUttadAnanam / praNidhiryAcane cre| praNidhAnaM praNidhIyate vA praNidhiH / puMsi / yAcane ythaa-prnnidhivshaadupjaatstprbhaavH| care yathA-zrutaM mayA matpraNidhiH svryH| praNidhAne'pi // 338 // paridhi yajJiyataroH zAkhAyAmupasUryake / parito'gnezcaturdiktvaM dhIyate darbhAstaraNavat pridhiH| paridhIyate sUryAdiranena vaa| puMsi / yajJiyo yajJArhastarUstasya shaakhaa| tatra yadAha-bahupramANAH paridheracchinnAgro'tipatrala: / upasUryake sUryapariveSe yathA-paridhimukta ivaahimdiidhitiH| ckrpraaNte'pi| mAgadho magadhodbhate zuklajIrakabaMdinoH / vaizyata: kSatriyAputre / magadheSu bhavo maagdhH| magadhyati magadhaH / tataH svArthe'Ni vA maagdhH| magadhodbha te vaayliNgH| tatra yathA-na me hriyA zaMsati kiMcidIpsitaM / spRhAvato vastuSu keSu mAgadhI / baMdini yathA-praNijagadUrakAki shraavksnigdhkNtthaaH| pariNatimiti rAtrermAgadhA mAdhavAya // 339 // baizyataH kSatriyAputre ythaa-suutmaagdhbNdibhiH| mAgadhI tu syaatpipplii| yUthI bhASAvizeSazca / pippalI knnaa| yUthI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (151) visrabdho'nudbhaTe zAnte vizvastAtyarthayorapi / vivadho vIvo bhAre paryAhArAdhvanorapi // 34 // saMbAdhaH saMkaTe yonau saMrodhaH kSeparodhayoH / saMnaddho mite vyUDhe samAdhiH syAtsamarthane // 342 // pusspltaa| bhASAvizeSe yathA- ekarUpA hi bhagavato'rdhamAgadhIbhASA vAridavimuktavArivadAzrayAnurUpatayA pariNamati / vibudhaH paMDite sUre / vibudhyate vibudhaH / paMDite vaayliNgH| dvayoryathAjayatyanya sa kopyadhvA bhAratyAH khmivaakhilH| kSaNNo'pi vibudhurbA vibhAtyakSuNNa eva yaH // 340 // visrabdho'nudbhaTe zAnte vizvastAtyarthayorapi / visrabhate sma visrbdhH| vaayliNgH| vizvaste yathA- visrabdhaH kriyatAM varAhapatibhirmustAkSitiH palvale / atyarthe yathA-visrabdhaM paricuMbya jAtapulakAmAlokya gaMDasthalIm / vivadho vIvadho bhAre paryAhArAdhvanorapi / vivadhyate vivadhaH / ghaJyupasargasya bahulamiti dIrghatve vIvadhaH / vividho vadho'syeti vaa| paryAhAratRNajalAnAdInAmanyata AnayanaM / bhAre yathAvahanti vIvadhaM mUrnA na zAstraM jihavayA jaDAH / paryAhAre dhvani ca yathA-niruddhavIvadhAsAraprasArAMgA iva vrajam / evaM vivAdho'pi // 341 / / saMbAdhaH saMkaTe yonauN| saMbAdhate sNvaadhH| samyaka bAdho'treti vaa| saMkaTe vAyaliMgaH / dvayoryathA-karihastena saMbAdhe prvishyaaNtviloddite| upasarpandhvajaH puMsaH / saadhnaantviraajte| saMrodhaH kSeparodhayoH / saMrodhanaM saMrodhaH kSepe ythaayodhsNrodhdurdhrssH| rodhe yathA-aMbhasAmoghasaMrodhaH prtiipmmnaadiv| saMnaddho vamite vyUDhe / saMnahyati sma saMnaddhaH / vAyaliMgaH / barmite yathA-saMnaddha iva kesarI / vyUDhaM vipulam / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (152) anekArthasaMgrahaH saTIkaH cittaikAgryaniyamayonei saMnnidhiraMtike / pratyakSe cAtha saMsiddhiH samyasiddhisvabhAvayoH // 343 / / ayanaM pathigehe'rkasyodagdakSiNato gatau / amlAnastvamale kiTIbhede'rjunaM tRNe site // 344 // samAdhiH syAtsamarthane / cittaikaagryniymyomauNne| samAdhAnaM samAdhIyate mano'sminvA smaadhiH| puMsi / samarthanaM codyaparihAra uttaramiti yAvat / yathA-ayaM tvadukte tava pUrvapakSe samAdhirAdhIyata eSa sAdhuH / / 342 / / cittaikAgrye yathA-sA bhUdharANAmadhipena tasyAM samAdhimatyAM udapAdi bhvyaa| niyame yathAyadA phalaM pUrvatapaH samAdhinA na tAvatA labhyamamaMsta mAninI / munerbhAvaH karma cA maunaM dhyAnavacanAbhAvAdi / tatra yathAAtmezvarANAM na hi jAtu vighnaaH| samAdhibhedaprabhavA bhavanti / saMnidhiraMtike pratyakSe ca / saMnidhoyate snnidhiH| puMsi / aMtike yathA-vItavighnamanadhena bhAvitA saMnidhistava mukhena me'dhunA / pratyakSe yathA-yAtaH sannidhimasya tIvratapasA devo bhvaaniiptiH| atha saMsiddhiH smysiddhisvbhaavyoH| samyak sedhanaM sNsiddhiH| striyAM ktiH| samyasiddhI yathA-saMsiddhisiddhavibhavAH munayaH pryaataaH| svabhAve yathA-saMsiddhireSA sujanasya nityaM paropakAreSu hi yaH prytnH| // 343 // atha nAntAH ayanaM pathigehe'rkasyo. dagdakSiNato gau| ayaMte'mminniti ayanaM / pathigehe yathA- kiM vA mRgA mRgapaterayaneSvayaMte / arkasyodaggatau yathA-gaMgAyAM ca divA bhUmAvatIte cottarAyaNe / dakSiNagatau yathA-agasticihnAdayanAssamIpaM / diguttarA bhAsvati sanivRtte / amlAnastvamale kiNttiibhede| na mlAyati sma amlAnaH / ktavyaMjanAntastheti natvaM / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: (153) NNNNNNAAM netraroge'rjunapArthe haihaye kekIni drume / mAturekasute cArjunyuSA goH kuTTanI sarit // 345 / / aMganaM prAMgaNe yAne pyaMganA tu nitaMbinI / syAdapAnaM gude'pAnastadvAyAjanaM masau // 346 // amle vaayliNgH| tatra ythaa-amlaanmukhpNkjaaH| kiTIbhedo varNatarUstatra yathA-ye catvAro dinakarakulakSatrasaMtAnamallImAlAmlAnastavakarucirA jajJire rAjaputrAH / arjunaM tRNe site / netrroge| ayNte'rjunH| ymyjiityunH| (u0 288) site guNe puNsi| tadvati vaacyliNgH| tRNe yathA-somaM yadi na vaMdeyuH pUtokAnabhiSuNuyuH / yadi pUtIkAnna labheyurarjuno nyabhiSuNuyuH / site zubhre yathA-pizaMgamauMjIyujamarjunacchavim // 344 / / arjunaM pArthe haihaye kekIni drume / mAturekasute ca / pArthe yathA-kodaMDaM yasya gAMDIvaM spardhate kastamarjunam / haihaye yathAsmarasi yadarjunaH kaartviiryH| kekI myuurH| drumaH kakubhAkhyaH / tatra yathA-utphalArjuna sarva vAsitamarut / mAturjananyA eka eva sutaH so'rjuna ityabhidhIyate / arjunyuSA gauH kuTTanI sarit / uSA raatriH| gavi yathA- Aste pujitamarjunIkulamapastaM vepalA shossre| kuTTanI zabhalI / sarit karatoyAkhyA nadI / / 345 / / aganaM prAMgaNe yaane'pi| agati asmin aMgyate vA aMganaM / anaTa / prAMgaNe ythaa-anNgaaNgnmNgnaaH| yAnaM gamanaM / aMganA tu nitmbinii| prazastamaMgamastyasyAH aNgnaa| nAMgAderiti nH| yathA-prAyeNete ramaNaviraheSvaMganAnAM vinodAH / syAdapAnaM gude / apAtItyanena apaanN| vyaMjanAdyA / apAvRtyanIyate vA kvaciditi ddH| yathA-saMkocyApAnaraMdhre hutavahasadRzaM taMtu Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (154) anekArthasaMgrahaH saTokaH mmmm rasAMjane'ktau sauvIrethAMjano digmataMgaje / aMjanA tu hanumanmAtayaMjanI lepyayoSiti // 347 // avanaM rakSaNaprItyoraryamA pitRdevate / taraNau sUryabhaktAyAMmazanivajravidyutoH // 348 // araniH kupare pANau saptakoSTatatAMgulau / AsanaM viSTare hastiskandhe yAtrAnivartane // 349 / / vatsUkSmarUpam / apAnastu tdvaayau| yathA-apAnapavanomanyA pRSTa pRssttaaNtpaassnnigH| aMjanaM masau / rasAMjanektI sauvIre / ajyate'ne nAkSianakti vA aNjnN| masau kajjale yathA-vasAnameNAjinamaMjanadhuti // 346 / / rasAMjanamaMjanavizeSaH / aktirdhAtvarthamAtraM / tatra yathA-mAnyaH saiSa muniH nirNjnmnaaH| sauvIraM dhAtuvizeSaH / aMjano digmataMgaje digmataMgaje pazcimAzAgaje / yathA-aMjanajanitavikArAdhareva dRSTirna te rmyaa| aMjanA tu hanumanmAtari / anakti aNjnaa| naMdyAdi ane Ap / ythaa-aNjnaamgmdvaayuH| aMjanI lepyayoSiti / kartaryanaTi DIH / raMjitaH puMjitaH zrIbhiraMjanIbhirjanIjanaH // 348 // avanaM rakSaNaprItyoH / avyate avanaM / dvayoryathA - samudrakAveravaneH kRtAvanaH / aryamA pitRdaivate / taraNau sUryabhaktAyAM / arInAmayati aryamA / zvanmAtarizvanniti (u0 902) iti sAdhuH / pitara eva daivate pitRdaivataM / taraNau yathA-proSitAryamaNaM meroraMdhakArastaTImiva / sUryabhaktA ossdhiH| azanivajravidyutoH / aznute'zaniH / shdivRtymiityniH| striipuNsH| vajra yathA- jahAra cAnyena mayUrapakSiNA zareNa zakrasya mahAzanidhvajam / vidyuti yathA-azaneramRtasya cobhayorvazinazcAMbudharAzca yonayaH / karake'pi // 348 / / araniH kupare pANau Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH Asano jIvakatarAvAsanI paNyavIthikA / ApannaH sApadi prApte'pyAdAnaM dhAjibhUSaNe / / 350 // grahaNe'thotthAnaM sainye pauruSe yudhi pustake / udyamodgamaharSeSu vAstvaMteGganacaityayoH // 351 // saprakoSTatatAMgulau / iti araniH / striipuNsH| kupare bAhamadhyasaMdhau yathA- chinnAstrAH praharaMtyaratnibhirapi kruddhA hi yodhA yudhi / saprakoSThatatAMgulau pANau yathA-aranimAtrImapi no bhuvaM dadau / AsanaM viSTare hastiskandhe yAtrAnivarttane / Asyate'smin AsanA vA AsanaM / viSTare puMklIvaH / tatra yathA-svahastadatte munimAsane munizciraMtanastAvadabhityavIvizas / hastiskaMdhe yathA-AsanAsphAlanavyagrakaraH saMgrAmabhUmiSu / yAtrA vijigISoH zatru prati yAnaM / tasyA nivarttane yathA - kSINasyaiva kramazo daivAt pUrvakRtena vA mitrasya cAnurodhena dvividhaM smRtamAsanam / / 349 / / Asano jovktrau| jovakataruvRkSavizeSaH / AsanI pnnyviithikaa| paNyavIthikA paNiH / ApannaH sApadi praapte'pi| Apadyate sma ApannaH / vAyaliMgaH / sApadi yathAApannAtiprazamanaphalAH saMpado hyattamAnAm / prApte yathAApannapannagaviSopazamaH kumAraH / AdAnaM dhAjibhUSaNe / grahaNe / AdIyate AdAnaM / vAjibhUSaNe ythaa-aadaansNdaanitkNdhraanH| grahaNe yathA-AdAnaM hi visargAya puMsAM vArimucAmiva / / 350 / / utthAnaM sainye pauruSe yudhi pustake / udyamodgamaharSeSu vaastvNteN'gncaityyoH| malotsarge'pi / utthIyate'nena asminbA utthAnaM / ekAdazasvartheSu / sainye pauruSe yudhi harSe ca yathA-utthAnA tu gato jigAya divasaH kaizcitsa sarvAdizaH / pustakaM likhipta Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156) anekArthasaMgrahaH saTokaH malotsargepyathottAnaH suptonmukhagabhIrayoH / udyAnaM syAnniHsaraNe vanabhede prayojane / / 352 // uddhAnamudgame cullyAmudAnaH pavanAMtare / sarpabhidhudarAvarte kamanozokapAdape / / 353 // ptrsNcyH| udgamaH Udho bhavanaM tatra yathA-utyAnopanivezanAni kurute talpe muhuH paaNsulaa| vAstu gehaM tasyAMtastatra udyameM aMgane ca yathA-sUtthAne sujane janasya ramate ceto yathA sadmani / caityaM vihAraH // 351 // malotsargaH puriissotsrgH| athottAnaH suptonmukha. gabhIrayoH / uttanyate uttAnaH / vaacyliNgH| suptazcAsAvunmukhazca suptonmukhastatra ythaa-ddimbhairuttaanshaayibhiH| agabhIramunnatamadhyaM tatra yathA - uttAnapANidvayasannivezAtpraphullarAjIvamivAMkamadhye / udyAnaM syAnniHsaraNe vanabhede prayojane / udyAyate udyAtyanena asminvA udyAnaM / niHsaraNaM nirgamanaM / vanabhedo rAjAdikrIDAsthAnaM puSpavATI vaa| tatra 'kliibH| yathA-vizrAMtaH san vraja navanadItIrajAtAni siMcannudyAnAnAM navajalakaNe'thikAjAlakAni / prayojanaM pravRttisAdhyaM phalaM // 352 // uddhAnamudgame cullyAM / ohAMk gatau / DudhAMgk dhAraNe ca vaa| udghAyate uddadhatyatra vA udghAnaM / udgame yathA-udghAnaM dhaanysNtteH| cullyAM yathA-uddhAnAdbhAMDamutkSipya / udAnaH pavanAntare / sarpabhidyudarAvarte / UrdhvamAnayati rasAdIn udAnaH / kvaciditi ddH| udAniti vA pavanAMtare yathA-udAno hRcchirAMtare / sarpabhit sarpabhedaH / udarAvarta udrrogvishessH| kamanozokapAdape / kAmikAmAbhirUpeSu / kAmayate kamanaH / ramyAdibhyaH kartari (5 / 3 / 126) ityanaT / kAmyabhirUpayorvAcyaliMgaH / caturvapi Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (157) kAmikAmAbhirUpeSu kaThinaM niSThurokhayoH / kaThinI tu khaTikA syAtkaThinA guDazarkarA // 354 // kartanaM yoSitAM tUlasevane cchedane'pi ca / kaMdanaM rodane hvAne kalpanaM kRptikarttane // 355 / / kalpanebhasajjAyAM kalApI plakSakekinoH / kaMcuko joMgakatarau mahalle panname viTe // 356 / / yathA-nikAmaM kAminInAM hi prayAti kamane manaH / / 353 / / kaThinaM nisstthurokhyoH| kaThati kaThinaM / zyAkaThItInaH (u0 282) / niSThure vAyaliMgaH / tatra yathA-na gUDhAntaHkopAkaThinahRdaye saMvRtiriyaM / ukhA bhAjanavizeSaH / tatra yathA-maThe kaThinasaMkaTe praviluThaMti kaSTaM zaThAH / kaThinI tu khaTikA syAt / yathAkaThinyA mArayantyete gaNayanto vaNikzaThAH / kaThinA guDazarkarA / guDazarkarA zarkarAbhedaH // 354 // karttanaM yoSitAM tUlasevanecchedane'pi ca / kRtyate karttanaM / tUlaM nirasthikarpAsaH tasya sevanaM tatra yathA-raMDAH karttanagoSThISu na tiSThati kathAM vinA / chedane yathA-prathayatitarAM svairAcArapravartanakarttanam / kraMdanaM rodane hAne / Rdu rodanAhvAnayoH / kraMdyate kraMdanaM / dvayoryathA-kiM kraMdanena na hi kopi zrRNoti zUnye / kalpanaM kRptikarttane / kRpyate kalpanaM / kRptau yathA-talpakalpanavidheranaMtaram / karttane yathA-zmazrukezanakhadairghyakalpanam / / 355 // kalpanebhasajjAyAM / kalpanaM klpnaa| NivetyAsetyanaH (5 / 3 / 111) / ythaa-klpnaasjjsenaaniiniitbNdhursiNdhurH| kalApI plakSakekinoH / kalApo'styasya kalApI / plakSo vRkssH| kekini yathA-kalApinAM prAvRSi pazya nRtyaM kAntAsu govrdhnkndraasu| kaMcukI joMgakatarau mahalle Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158) anekArthasaMgrahaH saTIkaH kAMcanaM hemni kiMjalke kAMcano nAgakesare / uduMbare kAMcanAre punnAge caMpake'pi ca / / 357 // kAMcanI tu haridrAyAM kAnInaH kanyakAsute / karNe vyAse kAnanaM tu brahmAsye vipine gRhe / / 358 / / kuhano mUSike seye kuhanA daMbhakarmaNi / kuMDalI varuNe sarpe mayUre kuMDalAnvite // 359 / / pannage vitte| kaMcukamastyasya kNcukii| joNgktrurgruvRkssH| zeSeSu yathA-dvAraM ravadbhirAvRtaM bahirapi praklinmagaMDairgajairantaH kaMcukibhiH sphuranmaNizikhairadhyAsitA bhUmayaH / / 356 // kAMcanaM hemni kiMjalke / kAmyate kAMcanaM / vidanagaganeti (u0 275) sAdhuH / hemni yathA-kSaNaM vapurapAvRNu spRzatu kAMcanaM kalikAm / kiMjalke yathA-svarNAbujaiH kaaNcnrennugbhaiH| kAMcano nAgakesare / uduMbare kAMcanAre puMnAge caMpake'pi ca / paMcApi vRkSabhedAH / dhattUre'pi // 357 / / kAMcanI tu haridrAyAM / gaurAditvADDI: / haridrA rjnii| kAnInaH kanyakAsute / karNe vyAse / kanyAyAH apatyaM kniinH| kanyAyAH triveNyAH / kanInatrivaNaM ceti sAdhuH / vyAse yathA-vaMde vAlmIkakAnInau / kAnanaM tu brahmAsye vipine gRhe / kasya brahmaNaH AnanaM kAnanaM / kanati vA / vidaneti (u0 275) iti sAdhuH / vipine yathA-zIto vAyuH pariNamayitA kAnanoduMbarANAm // 358 / / kuhano mUSike seye / kuhaNi vismApane / kuhayate kuhanaH / saha Iya'yA vartate seyaH / tatra vAyaliMgaH / tatra yathA-priyajAnira kuhanaH / kuhanA daMbhakarmaNi / kuhanaM kuhnaa| NivetyAsetyanaH (5 / 3 / 111) / yathA-no vidmaH kuhanAviTena baTunA kiM tena kAriSyate / kuMDalI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: ketanaM sadane cine kRtye copanimantraNe / kesaryarvaNi punnAge nAgakesarasiMhayoH || 360|| kaupInaM guhyadeze syAdakAyeM cIvarAntare / kaulInaM janavAde'hipazupakSizunAM yudhi / / 361 || (159) varuNe sarpe mayUre kuMDalAnvite - kuMDalamastyasya kuMDalI zikhAditvAdan / kuMDalAnvite vAcyaliMgaH / tatra sarpe ca yathA - jAtyaiva ye vAyubhujo vikarNAstAn bhoginaH kuMDalino vadaMti / / 359 / / ketanaM sadane cihna kRtye copanimantraNe / ketyate jJAyate'nena ketanaM / sadane yathA-akRtasakRtakRtyaH ketanaM bhUtabhartuH / cihna puMklIba: / tatra yathA - samAlalaMbe vRSarAjaketanaH / kRtyamavazyakAryam / tatra upanimaMtraNe ca yathA- pUrvedyuH ketanaM kAryaM vRddhAnAM gRhamedhinAm / saryarvaNi puMnAge nAgakesarasiMhayoH / kesarAH santyasya kesarI / arvaNi azbe yathA - sahyaH kena sa kesarI | punnAganAgakesarau vRkSau / siMhe yathA - kesarI niSThurakSipta mRgapUgo mRgAdhipa: / / 360 / / kaupInaM guhyadeze syAdakAyeM cIvarAntare / kUpapravezanamarhati kaupInaM / zAlInakaupInArtvijInamiti ( 6 / 4 / 185 ) / iti sAdhuH / guhyaM pAyopasthaM tacca taddezazca / tatra yathA - kaupInAcchAdanaM valkamakSasUtraM jaTAjinam | akArya pApakarma yathA - utsarpatpInakaupInanAzitAzeSavigrahaH / cIvarAntare guhyAcchAdanavAsasi yathA - kaupInaM vasanaM kadannamazanaM zayyA dharA pAMsurA / kaulInaM janavAde'hipazupakSizunAM yudhi / akArye guhyakaulInye / kulasya jalpaH kaulInaM / kulAjalpe ( 7|1|86 ) iti Ina / kulIne bhavaM kulInasya bhAvaH karma yuvAderaNa | janavAdo lokApavAdaH / tatra yathA - mA kaulInA tatra Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww akArye guhyakaulInye gahanaM vanaduHkhayoH / gahvare kalile cApi gaMdhanaM tu prakAzane // 362 / / sUcanotsAhahiMsAsu garjanaM stanite krudhe / guMjanaM viSadigdhasya pazormAse rasonake // 363 / / gostano hArabhede syAdgostanI hArahUrikA / ghaTTanA calanAvRtyozcalanaH pAdakaMprayoH // 364 // dasitanayane mayyavizvAsinI bhuuH| ahipazupakSizunAM yudhi yuddhe yathA-kaulInakelisamaye samaye kSito'bhUt // 361 // akArya kutsitaM karma / guhyaM gopyaM / kolInyaM kulInatvaM / gahanaM vnduHkhyoH| gahvare kalile cApi / gAhyate ghnN| vidaneti (u0 275) sAdhuH / duHkhakalilayorvAcyaliMgaH / vane yathA-avizadazanaividhyagahanaM / duHkhaM durvgaahN| tatra yathA-kiM gahanaM strIcaritam / gahvare / yathA-girigahanAni vigAhayaMti mohaat| kalilamAkIrNaM tatra yathA-zArdUlagahanaM vanam / gaMdhanaM tu prakAzane / sUcanotsAhahiMsAsu / gaMdhiN ardne| gaMdhyate gaMdhanaM / prakAzanaM prakaTanaM // 362 // sUcanaM drohAbhiprAyeNa paradoSodghaTTanaM / utsAha udyamaH / hiMsA praannivdhH| sarveSu yathA-tadgaMdhanaM proddharakaMdharANAM naivAdriyante sujanAH khalAnAM / garjanaM stanite krudhe / garvyate garjanaM / dvayoryathA-na bibhyati bhaTA yasmAdviSAM grjntrjnaiH| gUjanaM viSadigdhasya pazormAse rasonake / gRju zabde / gUjati gUjanaM / dhasirasItyanaH / rasonakaH kaMkabhedaH / tatra puMklIbaH / tatra yathArasono lazuno riSTo guMjano dIrghapatrakaH // 363 // gostano hArabhede syAt / gostanAkRtitvAt gostanaH / yathA-tasyAH Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH ___ (161) calanaM kaMpe calanI cArobhidvastraghargharI / caMdano vAnarabhidi zrIkhaMDe caMdanI nadI // 365 / / cetanaH syAtsahRdayaprANinozcetanA tu dhIH / colako tu nAgaraMge kiSkuparvakarIrayoH // 366 // kaMpitagostanA stanataTI / gostanI haarhuurikaa| hArahUrikA draakssaa| tatra yathA-saMjAto bata gostanophalarasastattve'pi vastvaMtaram / ghaTTanA calanAvRtyoH / ghaTTanaM ghttttnaa| calanaM kaMpanaM / AvRttirAvartanaM / dvayoryathA-raNadbhirAghaTTanayA nbhsvtH| calanaH pAdakaMprayoH / calatItyevaM zIla: calanaH / cAlyazabdArthAdakarmakAd (5 / 2 / 43) / ityanaH / pAde ythaa-cplclnkaakprernnotuNgitaagrN| kaMpre vAyaliMgaH // 364 // calanaM kNpe| calyate calanaM / yathA-digdatiromacalanaM dharaNI dhunoti / calanI cArIbhidvastraghargharI / calatyanayA calanI / cArIbhedo bharatazAstraprasiddhaH / vastraghargharI baalikaapridhaanvishessH| caMdano vAnarabhidi / zrIkhaMDe / caMdati caMdanaH / dhsirsiitynH| zrIkhaMDe puNkliibH| tatra yathA-yadyapi caMdanaviTapI vidhinA phalapuSpavajito vihitaH / caMdanI ndii| gaurAditvAGDIH / / 365 / / cetanaH syAtsahRdayaprANinoH / cetayate cetanaH / sahRdaye yathA-cetanasya na mtivirudhyte| prANini yathA-kAmArttA hi prakRtikRpaNAzcetanAcetaneSu / cetanA tu dhIH / cetanaM cetnaa| NivetyAsetyanaH / (5 / 3 / 111) / yathA-avagacchati mUDhacetamaH priyanAzaM hadi zatyamapitam / colakI tu nAgaraMge kisskuprvkriiryoH| colako'styasya colako / nAgaraMgakarIrau vRkSau / kiSkaparvAkSu Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (162) anekArthasaMgrahaH saTokaH chardano'laMbuSe nibe chardanaM vamane'pi ca / chadanaM parNagarutozchedanaM karttane bhidi // 367 // jayanaM vijaye'zvAdisaMnAhe jaghanaM kaTau / striyaH zroNipurobhAge javano vegivegayoH // 368 // vegyazve novRti javanyapaTyAMmoSadhobhidi / jIvanastu putraMjIve jIvanaM vRttivAriNoH // 369 // vaMzo vA // 366 / / chardano'laMbuSe nibe / chadyate'nena chardate vA chardanaH / alaMbuSo rAkSasavizeSaH / niMbo vRkSaH / chardanaM vamane'pi ca / chadyate chardanaM / yathA-dAtavyaM chardanauSadhaM / chadanaM parNagarutoH / chAdayati chadanaM / vidana (u0 275) iti sAdhuH / parNe yathA-chadanAMtaritAtapA drumAlI / garuti pakSe yathA-caranti citracchadanAH zikhaNDinaH / chedanaM karttane bhidi / chidyate chedanaM / kartane dvaidhIkaraNe yathA-zaraiH zaracchedanamAcaraMti / bhidi vidAraNe yathA-tuMdachedananiryadaMtravisarA vIrAH kramante puraH // 367 / / jayanaM vijye'shvaadisNnaahe| jayo jIyate'nena vA jayanaM / ghsirsiitynH| azvAdisaMnAhe yathA-jayati jayanazAlA vAjinAM raajkiiyaa| jaghanaM kttau| striyAH zroNipurobhAge / hanyate'smin jaghanaM / hanerghatajaghau cetynH| (u0 272) / kaTau yathA-pRthulapRthulAsthUlasthUlAkRtA jaghanasthalI striyaaH| zroNipurobhAge yathA-jJAtAsvAda: pulinajaghanAM ko vihAtuM samarthaH / pazcAdarthe'pi maMkhaH / yathA-pazyaMti yanna ripavo jaghanaM hayAnAM / javano vegivegayoH / vegyazve niivRti| javati javanaH / bhUSAkroghetyanaH / (5 / 2 / 42) / javate'nena vA / vegini vAyaliMgaH / tatra yathAtatprArthitaM javanavAjigatena rAjJA // 368 / / nIvRt deshH| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (163) syAjjIvanA tu medAyAM jIvanI tu mdhusrvaa| talinaM virale svacche stoke'tha tapano ravau // 370 // bhallAte narake grISme taluno yUni mArute / tamoghno vahvisUryendubuddhakezavazaMbhuSu / / 371 / / tapasvI tApase dIne tarasvI vegirrayoH / temanaM vyaMjane klede temanI cullibhidyapi // 372 // javanyapaTyAMmoSadhIbhidi / apaTI pratisrorA / tatra yathA-samIraziziraH zirassu basatAM satAm / javanikA nikAmasukhinAm / jIvanastu putraMjIve / jIvayati jIvanaH / naMdyAditvAdanaH / putraMjIvo vRkSavizeSaH / jIvanaM vRttivaarinnoH| jIvyate'nena jIvanaM / vRttau yathA-kva yAmaH kiM kurmo gRhiNi gahano jIvanavidhiH / vAriNi yathA-jagajjIvati jIvanaiH / / 369 / / syAjjIvanA tu medaayaaN| medA oSadhiH / jIvanI tu mdhusrvaa| jIvyate'nayA jiivno| anaT / madhusravA jiivntii| talinaM virale svacche / stoke / talati tlinN| vipineti (u0 284) / sAdhuH / vaayliNgH| virale yathA-talinamalinadaMtaH so'yamagre pishaacH| svaccha nirmale yathA-saudhAnAM talinodareSu patitam / stoke'lpe yathA-mRgekSaNAnAM tlinodriinnaaN| niraMtaraM vigrahakarzitAnAm / atha tapano rvau| bhallAte narake grISme / tapati tpnH| nNdyaaditvaadnH| ravau yathA-paMcamaH paMcatapasastapano jAtavedasAM // 370 // narake yathA-avIcau tapane kalpaM vaseyurbrahmaghAtakAH / taluno yUni mArute / tarati taruNaH / yamyajizakya (u0 288) ityunaH / ruphiDAditvAllatve talunaH / yUni vAyaliMgaH / tatra yathAnakhaistalinamaulibhistalUnalUna piinstnaa| tamoghno vahnisUrye dubuddhakezavazaMbhuSu / tamo'dhakAraM pApaM vA hanti tamoghnaH / brahmAditbAdRk / sarveSu yathA-nihantu vighnaM jagatastamoghnaH // 371 / / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (164) anekArthasaMgrahaH saTIkaH Annanommam todanaM vyathane to dahano duSTaceSTite / bhallAte citrake'gnau ca damano vIrapuSpayoH // 373 // darzanaM darpaNe dharmopalabdhyorbuddhizAstrayoH / svapnalocanayozcApi daMzanaM varmadaMzayoH // 374 / / tapasvI tApase dIne / tapo'styasya tpsvii| astapomAyeti (7 / 2 / 47) vin / vaayliNgH| tApase yathA-tapasvibhiryA sucireNa sabhyate / dIne yathA-kimanena tpsvinaa| tarasvI vegirryoH| taro vego balaM vA'styasya tarasvI / bAcyaliMgaH / begini yathA-asakRdeva hitena tarasvinA harihayAgrazareNa dhnurbhRtaa| zUre yathA-samaramUrdhani sena tarasvinA / temanaM vyaMjane klede / timyate temanaM / vyaMjane yathA-saMbhAraspRhaNIyatemanarasAnAsvAca kiMcittataH / klede yathA-svedatemanavilignakaMcukAH / temanI cullibhidyapi / yathA-khAtAstemani kAzcamUcaranarairastokapAkotsukaiH // 372 / / todanaM vyathane totre / tudyate tudaMtyanena vA todanaM / vyathane yathA-vidhAtavyaM na vAcApi budhaiH sajjanatodanam / totre yathA-nAlasyatazcalati todanatADito'pi / dahano duSTaceSTite / bhallAte citrake'gnau ca / dahati dhnH| duSTaceSTite vAcyaliMgaH / tatra bhallAte citrake ca yathA-dahano dAhakaH khalu / agnau yathA-dhUmAMdhitena dahanena na vIkSitAsi / dmnobiirpusspyoH| dAmyati damayati vA damanaH / puSpe yathApUjAvidhidamanakena cayaH smarasya tasminmadhuH sa bhagavAn gururaMganAnAM // 373 / / darzanaM darpaNe dharmopalabdhyorbuddhizAstrayoH / svapnalocanayozcApi / dRSTidRzyate'nena asminvA darzanaM / saptasvartheSu darpaNe yathA-aMdhasya kiM darzanadarzanena / dharme yathA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: (165) dvijanmA vo rade vipre durnAma punararzasi / durnAmA dIrghakozyAM syAddevano'kSe'tha devanaM // 375 / / vyavahAre jigISAyAM krIDAyAM dhamano nale / kare bhasvAdhmAyake ca dhamanI kaMdharA sirA // 376 / / ahiMsA jinadarzane / upalabdhirjJAnaM / tatra yathA-samyagdarzanasaMpannaH karmabhirna nibadhyate / buddhimataM tatra yathA-ityekeSAM hi darzanam / zAstre yathA-jJAlA SaNNAM darzanAnAM asmin vAGmayasadmani / svapne yathA-darzane'dya mayA dRSTa: suptayA nizi vllbhH| locanaM dRSTistatra yathA-pApinA kurute bAlA darzanasparzanaM muhuH / vilokanepi / yathA-tAM puNyadarzanAM dRSTvA nimittjnystponidhiH| daMzanaM vrmdNshyoH| daMzayali dazyate vA daMzanaM / varmaNi ythaaaNsrdshnbNdhuraiH| daMze yathA-vaMzadaMzanabhayena dhenavaH // 374 / / dvijanmA vau rade vipre| dve janmanI yasya dvijnmaa| tArakAsvapi maMkhaH / viH pkssii| vipretyupalakSaNam / tena kSatriyavaizyayorapi / vau vipre tArakAsu ca yathA-hiraNyagarbho bhuvanAMDakAdiva kSapAkaraH kSIramahArNavAdiva / abhUtsuparNo vinatodarAdiva dvijanmanAmarthapatiH ptisttH| rade yathA-sadya eva tu zuddhiH syAdajAteSu dvijanmasu / durnAma punararzasi / duSTaM nAmAsya pAparogatvAt durnAma / klobe / yathA-durnAmabhirvAmana eSa jAtaH / durnAmA dIrghakozyAM syAt / duSTaM namati durnAmA / khAtmanAtmaniti (u0 916) saadhuH| striyAM / dIrghakozI jalajaMtuvizeSaH / devano'kSe / dIvyatyanena devnH| akSaH pAzakaH / yathAdevanAcchalakRto hi kimatra / atha devanaM / vyavahAre jigISAyAM kriiayaaN| dIvyate devanaM // 375 / / triSvapi yathA-prakaTIkRta Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTokaH haridrA ca dhAvanaM tu gatau zauce'tha naMdanam / indrodyAne naMdanastu tanaye harSakAriNi // 377 / / malinaM nalikAtoyeM bujeSu nalinI punaH / padmAkare gaMgAbjinyonidhanaM kulanAzayoH // 378 / / devanAnkurUn / dhamano nale / krUre bhastrAdhmAyake ca / dhamiH sautrH| dhamati dhamyate vA dhmnH| yuusirsiitynH| nalastRNavizeSaH / anala itynyH| yadAha-dhamano'pyanale bhastrAdhmAyakakrUrayoH smRtH| kruurbhsvaadhmaaykyorvaacyliNgH| tayoryathA-dhamanAnAM mana:zuddhivarttate na manAgapi / dhamanI kaMdharA siraa| haridrA ca / dhamati dhmniH| zadivRtyamIti aniH| cAM dhmnii| kaMdharAyAM yathA-caMcvAkSepaprahAraistuTitadhamanibhidikSu vikSipyamANerAzApAlopahAraM dazabhirapi bhRzaM tvacchirobhiH kromi| sirAyAM yathA-dhamanyo nAbhisaMbaddhA viMzatizcaturuttarA // 375 / / haridrA rajanI agnyuddIpanabhAMDe'pi maMkhaH / yathA-mukhenopadhamedagniM dhamanyaMtaritena tu| dhAvanaM tu gatau shauce| dhAvyate dhAvanaM / gatau vegavati yathA-dhane puNyaikasaMsAdhye mudhA dhAvanamarthinAM / zauce yathAsAdhubhiH prAtarutthAya vidheyaM dantadhAvanam / atha naMdanaM / indrodyaane| naMdati nandanaM / yathA-abhijJAH chedapAtAnAM kriyante nandanadrumAH / nandanastu tanaye harSakAriNi / harSakAriNi vAcyaliMgaH / dvayoryathA-pAMDonaMdana naMdanaM vanamidam // 377 // nalinaM nalikAtoyeM'bujeSu / nalati nlinN| zyAkaThIti (u0 282) inaH / aMbuje puMklIbaH / gauDastu nalinI padminI vyomanimnagA kamalAkare / napuMsakaM nalikAyAM na puMsi sarasIruhe / ityAha / nalikA aMtaHzuSiramupakaraNaM / tatra yathA-talinanalinavAtairvahnimu Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (167) nidAnaM kAraNe zuddhau tapasaH phalayAcane / vatsadAmnyavasAne ca pradhanaM yudhi dAruNe // 379 // pradhAnaM prakRtau buddhAvuttame paramAtmani / mahAmAtre prasUnaM tu prasUte phalapuSpayoH // 380 // nmIlayaMti / toye yathA-pulinaM nalinaM svalpaM / aMbuje yathAcaraNanalinanyAsodaMcannavAMkurakorakaH / nalinI punaH / padmAkare gaMgAbjinyoH / padmAkare yathA-nalinI nigUDhasalilA ca yatra sA sthalamityadaH / patati yAsu yodhane / gaMgAyAM yathAdvipairmadajalAsArairnalinI mliniikRtaaH| abjinyAM yathA-nirarthaka janma gataM nalinyA yayA na dRSTaM tuhinAMzubiMbam / nidhanaM kulanAzayoH / niyataM dhanamatra nivRttaM dhanamatra vA nidhanaM / nipUrvI dhanirmaraNArthe iti sabhyAH / puMklIbaH / kule yathA-kalacurinidhanA dhanAni dadyuH / nAze yathA-kRSNAkrodhAgradUtaH kurukulnidhnotpaatnirghaatvaatH| aMte'pi / yathA-dhvanaMti dhenavo grAmanidhaneSu prativrajam // 378 // nidAnaM kAraNe zuddhau tapasaH phaLayAcane / vatsadAmnyavasAne ca / DudAMk dAne / dakSilavane devazodhane vA yathAyogaM karaNe bhAve ca anaTi nidAnaM / kAraNe yathA-ayathAbalamAraMbho nidAnaM kSayasaMpadaH / zuddhauM yathA-kArabhojanapAtrANAM nirAnaM vahninA bhavet / tapasaH phalayAcane yathArAgAbhibhUtaH saMbhUto nidAnamiti nirmame / vatsadAmni yathAnidAnasaMdAnitabAlavatsam / avasAne yathA-nidAneMtarvaka: sapadi marutA so'pyapahRtaH / pradhanaM yudhi dAruNe / dhanirmaraNA rthotra nidhanavat / pradhanyate'sminnanena vA pradhanaM / varSAdayaH klIbe (5 / 3 / 29) ityal / dvayoryathA-kSetraM kSatrapradhanapizunaM kauravaM tadbhajethAH // 279 // pradhAnaM prakRtau buddhAvuttame Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168) anekArthasaMgrahaH saTokaH wwwwwwwwwwwwwwwwwww prajJAnaM buddhau cihna ca syAtprasannaM prasAdavat / prasannA tu madirAyAM pavano vAyuvallayoH // 381 / / pavanaM punarApAke padminI yoSidantare / abje'bjinyAM sarasyAM ca pAvanaM malakRcchyoH // 382 // paramAtmani / mahAmAtre / pradhIyate'smin pradhatte vA pradhAnaM / ajahat / klIbaliMgaH / prakRtiH sattvarajastamasAM sAmyavasthA / tatra uttame ca yathA-na mahAnayaM na ca bibharti guNasamatayA pradhAnatAm / buddhau paramAtmani mahAmAtre ca yathA-vRttiH pradhAnAnugatA janasya / prasUnaM tu prasUte phalapuSpayoH / prasUyate sma prasUnaM / sUyatyAdyodita iti tasya naH / prasUte vAcyaliMgaH / tatra yathA-prasUnasUnurvanitA nitAMtam / phalapuSpayoryathA-prasUnakluptaM dadataH sadatta'vaH / pure sya vAstavyakuTuMbitAM gatAH // 380 / / prajJAnaM buddhau cihna ca / prajJAyate'nena prajJAnaM / buddhau yathAprajJAnamIdagvidhamasti yasya / cihna yathA-prajJAnena vRSeNa viddhi girizam / syAtprasanna prasAdavat / prasIdati sma prasannaM / vAcyaliMgaH / yathA-api prasanna hariNeSu te manaH / prasannA tu madirAyAM / yathA-prasannAmAsannAmapi dadhati no nirmaladhiyaH / pavano vaayuvllyoH| punAti pUyate'nena vA pvnH| vAyau yathA-pavanazca dhUtanavanIpavanaH / vallo niSpAbaH // 381 // pavanaM pUnarApAke / ApAka: kulAlapAkasthAnaM / tatra yathA-pavane pAvakaM kopi pApaH bhipati nisskRpH| padminI yoSidaMtare / abje'bjinyAM sarasyAM ca / padmAni vidyate'syAM paminI / yoSidaMtaraM kAmazAstraprasiddhaM / zeSeSu yathA-jAvaM manye tuhinamathitA padminI vAnyarUpAm / pAvanaM jalakucchrayoH / pAvayati pAvanaM / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH ( 169) pAvanaH pAvake silhe'dhyAse pAvayitaryapi / pAvanI tu harItakyAM pAThIno gugguladrume // 383 // pAThake mInabhede ca pizunaH sUcake khale / kapyAse pizunA spRkkA syAtpizunaM tu kukumam // 384 / / pItanaM tu haritAle pItadAruNi kukume / pItanaH punarAmrAte pUtanA tu harItakI // 385 // jalaM noraM / kRcchre sAMtapanAdikam / dvayoryathA-vane muniH pAvanapUtagAtraH // 382 // pAvanaH pAvake silhe'dhyAse pAvayitaryapi / pAvako'gniH silho gaMdhadravyaM / adhikamasAramasyate kSipyate'nena adhyAsaH / zUrpamiti yAvat / pAvayitari vAcyaliMgaH / tatra yathAsaMbhAvayati yAnyeva pAvanaiH pAdapAMsubhiH / pAvanI tu harItakyAM / harItakI pathyA / pAThono gugguludrume / pAThake mInabhede ca / paThati pAThInaH paTherNiditi ( u0 287 ) InaH // 383 // pAThake vAcyaliMgaH / tatra yathA-navInaH pAThIno luThati padapIThe nijaguroH / mInabhede yathA-mainAko'pi gabhIranIraviluThatpAThInapRSTollasacchevAlAMkurakoTikoTarakuTokuDyAMtare nivRtaH / pizunaH sUcake khale / kapyAse / piMsati pizunaH / pizimithikudhibhyaH ( u0 290 ) unaH / sUcakakhalayorvAcyaliMgaH / sUcaka kathake yathA-padmabhede pizunAH siSevire gaMdhamAdanavanAMtamArutAH / khale. durjane yathA-vada zunA pizunAsadRzaH kathaM / kapyAsaM kapimukhaM / pizunA spRkkAM syAt / spRkkA gaMdhadravyabhedaH / pizunaM tu kuMkumaM / yathA-kAntopabhogapizunaM pizunaM stanAnAm // 384 // pItanaM tu haritAle potadAruNi kuNkume| pItayati potanaM / pItadAru dAra haridrA triSvapi yathA-pItaM pItanareNunA / pItanaH Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 170 ) anekArthasaMgrahaH saTIkaH vadhyA ca vAsudevasya pRtanA'nIkinI cmuu|| senA sainyavizeSazca phAlguno mAsapArthayoH // 386 // nadIje'rjunakSe ca phAlgunI pUrNimAbhidi / bhavanaM sadane bhAve bhaMDanaM kavace yudhi // 387 // punarAmrAte / AmrAto vRkSavizeSaH / pUtanA tu harItakI / vadhyA ca vAsudevasya / pUyate pUtanA / pRpUbhyAM kiditi (u0 293 ) tanaH // 385 // vAsudevasya vadhyAyAM rAkSasyAM yathA-yadi nAMgateti matirasya mRdurajani pUtanAM prati / maMkhastu pUtanA tu harItakI / bhUtabhede / puMstrIliMgaH / dvayorityAha-yathA etatpUtanacakramakramagrAsArddhamuktaiH / pRtanA'nIkinI camUH / senA sainyavizeSazca / piparti pRtanA / pRpUbhyAM kidi (u0 293 ) ti tanaH / tisro vAhinyaH sainyavizeSaH / taistribhizcamUH / tAbhistisRbhiranIkinI / senA sainyamAnaM / sarveSu yathA-zrIbhImapRtanotkhAtarajobhirvairibhUbhujA / phAlguno mAsapArthayoH / nadIje'rjunavRkSe ca / phAlgunI paurNamAsI asya phAlgunaH / sAsyapaurNamAmItyaN (6 / 2 / 98) / phalgunISu jAtaH phalgunaH / phalgunyASTa iti ( 6 / 3 / 106 ) Te / prajJAditvAtsvArthe'Ni vA / mAse yathA-bhavanti phAlgune mAsi vRkSazAkhA vipallavAH / pArthe yathA-arjunaH phAlgunaH pArthaH kirITI zvetavAhanaH / / 386 // nadIjo viTamAkSiko nAma dhAtubhedaH / phAlgunI pUrNimAbhidi / phalgunIbhizcandrayuktAbhiryuktA phAlgunI / yathA-na phAlgunIpabaMNi phalgu dattam / bhavanaM sadane bhAve / bhavantyasminniti bhUyate vA bhaknaM / anaTa sU dhU bhU iti ano vA / sadane puMklIbaH / tatra yathA-dRSTvA dRSTvA bhavanavalabhItuMgavAtAyanasthAm / bhaMDanaM kavace yudhi / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH ( 171) khalIkAre bhaTTino tu brAhmaNyAM nRpayoSiti / bhAvanA vAsanA dhyAnaM bhuvanaM lokakhAMbuSu // 388 // bhUtAtmA duhiNe dehe madanaH sikthake smare / rADe vasaMte dhattUre malinaM kRSNadoSayoH / / 389 / / khalIkAre / bhaDuDa paribhASaNe / bhaMDyate bhaMDanaM / triSvapi yathA-bhaTaibhaMDanamaMDitaiH // 387 // bhaTTinI tu brAhmaNyAM nRpayoSiti / bhaTTo dvijanmA nRpatirvA patirastyasyA bhaTTinI / dvayoryathA-bhaTTino bhaTTaveSTitA / bhAvanA tu vAsanA dhyAnaM / bhAvyate bhAvanA / dvayoryathA-bhAvanA bhavanAzinI / bhuvanaM lokakhAMbuSu / bhavantyanena asminvA bhuvanaM / sU dhU bhU iti kidanaH / loko viSTapaM tatra puMklobaH / tatra aMbuni ca yathA-karabadarasadRzamakhilaM bhuvanatalaM yatprasAdataH kavayaH / pazyanti sUkSmamatayaH sA jayati sarasvatI devI // 388 // bhUtAtmA dahiNe dehe / bhUtAnAmAtmA bhUtAnyevAtmA'syeti vA bhUtAtmA / druhiNe yathA-bhagavAste sa bhUtAtmA nirvANaM . sampradAsyati / dehe yathA-kadA bhUtAtmAnaM surasariti muktvA sukhamiyAM / madanaH sikthake smare / rADe ( rADhe-jale) vasaMte dhattare / mAdyati madayati vA madanaH / sikthake madhUcchiSTe yathA-madanagolakamRSTaradacchadAH / rADo vRkSavizeSaH / yathAha-madanaH / salyako rADaH / tatra smare ca yathA-ayodhAnalatAmimAM samadanAM nArImivAnyAM dhruvam / vasante yathA-upayayau madanotha yathArthatAm / malinaM kRSNadoSayoH / malostyasya malinaM / malAdImasazceti inaH / kRSNe vAcyaliMgaH / tatra yathA-atha nAgayUthamalinAni jagatparitastamAMsi Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 172 ) anekArthasaMgrahaH saTIkA malinI rajasvalAyAM maMDanaM tu prasAdhane / maMDano'laMkariSNau syAnmArjano lodhrazAkhini // 390 // mArjanaM zuddhikaraNe mArjanA murajadhvanau / mAlinyumAyAM gaMgAyAM caMpAvRttaprabhedayoH // 391 // mAlikyAM mithuno rAzau mithunaM pustriyoryuge / muMDanaM rakSaNe kSaure mehanaM mUtraziznayoH // 392 // paritastarire / doSe yathA-yazaH prasUte malinaM pramArTi / 389 // malinI rajasvalAyAM / gaurAditvADDoH / yathA-spRzati / no bata jAtiviyogataH kamalinI malinImiva SaTpadaH / maMDanaM tu prasAdhanaM / maMDyate maMDanaM / yathA-maMda maMdamakAri yena nijayordodaMDayomaMDanam / maMDano'laMkariSNau / maMDayati ityevaMzIlo maMDanaH / bhUSAkrodhArthetyanaH / vAyaliMgaH / yathA-tatrApi varadAtIramaMDanaM kuDinaM puram / syAnmArjano lodhrazAkhini / mAya'te'nena mArjanaH // 390 // mArjanaM zuddhikaraNe / mAjyate mArjanaM / yathAkurvANAnAM saMparAyAMtarAyaM bhUreNUnAM mRtyunA mArjanAya / mArjanA murajadhvanau / mAya'te mArjanA / NivetyAsetyanaH / yathA-AsInAH kimiti sthitA nanu sakhe prasUyatAM mArjanA / vAdyavadanadeyadhyAnyapiMDayomiti maMkhaH / mAlinyumAyAM gaMgAyAM caMpAvRttaprabhedayoH / mAlikyAM / malate'vazyaM mAlinI / NinvAvazyaketi Nin / mAlA astyasyA iti vA mAlAyAH kSepe itIn / paMcasvartheSu umA gaurI gaMgA jAhnavI / caMpA nagarI / vRttaprabhede ca yathAnanamayayayuteyaM mAlinI bhogilokaiH // 391 // mAlikI puSpalAvI / tatra yathA-sA mAlinI caMpakamAlabhAriNI / mithuno rAzau / methati mithunaH / pizimithIti ( u0 290) kidunaH / yathA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tRtIyaH kANDaH ( 173) maanaamanamaroorammarwar maithunaM ratasaMgatyoH yamanaM yamabaMdhayoH / yApanaM kAlavikSepe nirAse vartane'pi ca / / 393 // yojanaM catuSkrozyAM syAdyogaparamAtmanoH / rasanaM dhvanite svAde rasajJArAsnayorapi // 394 // paMcavyomahutAzanaizca mithunaH karkaH kuvedo'gnibhiH / mithunaM . pustriyoryuge / pustriyoriti sautro nirdezaH / yathA-parasparAkraMdini cakravAkayoH puro viyukta mithune kRpAvatI / muMDanaM rakSaNe kSaure / muDuD majjane / muDDu khaMDane vA / muMDayate muMDanaM / kSurasyedaM kSauraM karma tatra yathA-rAjJo hi duSTanigrahaH ziSTapAlanaM ca dharmo na puraH ziromuDanaM jaTAdhAraNaM vA / mehanaM mUtraziznayoH / mihyate mehati vA mehanaM / dvayoryathA-mehanaM dehinAM gopyaM // 392 // maithuna ratasaMgatyoH / mithunasya bhAvaH karma vA maithuna / yuvAderaNU / rate yathA AhAro maithuna nidrA sevamAnasya varddha te / saMgatiH saMbandhamAtra / tatra yathA-maithuna kuthakaMthayoH / yamana yamabaMdhayoH / yamyate yamana / yamaH saMyamaH / dvayoryathA-markaTasyeva manaso vidadhyAghamana muniH / yApana kAlavikSepe nirAse vartane'pi ca / yApyate yApayati. bA yApana / kAlavikSepe vartane ca yathA-muktyarthI yatra tatrasthaH kuryAjjIvasya yApanam / nirasana nirAsaH / tyAga ityarthaH / tatra yathA prabalazakraparAbhavazaMkayA yadi karoti dhanasya sa yApanam // 393 // yojanaM catuSkrozyAM syAdyogaparamAtmanoH / yujyate yuMjaMti vA yojanaM / catuSkrozyAM yathA--yukto nu krozasaMpannojanairiva yojanaiH / yogaH saMbandhamAnaM / tatraM yathA- karapaMkajayojanam / rasana dhvanite svAde rasajJArAsnayorapi / rasyate rasatyanena vA rasana / rasajJAyAM strIklIbaH / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 174 ) anekArthasaMgrahaH saTIkaH raMjanaM rajake raktacaMdanepyatha raMjanI / maMjiSThArocanAnIlIguDAsu rajanI nizi // 395 // lAkSAnIlIharidrAsu rAdhanaM prAptitoSayoH / sAdhane recanI guMDA daMtI ropanikA trivRt // 396 // rodanaM tvazruNi kaMde rocamaH kUTazAlmalI / rocanA raktakalhAre gopitte varoSiti // 397 // dhvanite yathA-jaladarasanabhItA kAMtamAliMgati svam / svAde AsvAdane yathA-zrRMgArarasanAnATye / rasajJAyAM yathA-yadamI darzati dazanA rasanA tatsvAdasukhamavApnoti / rAsnA auSadhiH // 394 // raMjana raMjake raktacaMdane'pi / raMjayati rajyate'nena vA raMjana / raMjake vAyaliMgaH / tatra yathA-rAjA sajjanaraMjanaH / atha raMjanI maMjiSThArocanAnIlIguDAsu / catasro'pyoSadhayaH / rajanI nizi / lAkSAnIlIharidrAsu / rajyati rajanI / raMjaH kiditi ( u0 681 ) aniH / DyAM rjnii| nizi yathA-dviguNIbhUtA rajanI vRddhava zanaiH zanaiH yAti // 395 // rAdhanaM prAptitoSayoH / sAdhane / rAdhyate rAdhanauM / triSvapi yathA-dhanarAdhanaduvidhaH / recanI guMDA daMtI rocanikA trivRt / recayati recanI / catasro'pyoSadhayaH // 396 // rodanaM tvazruNi kaMde / rodityanena rudyate vA rodanaM / azruNi yathA-locane rodanAtAne / de yathA-karuNo rodanadhvaniH / rocanaH . kUTazAlmalau / rocate rocanaH / iDito vyaMjanAryatAdityavanaH / kUTazAlmalibhedaH / rocanA raktakalhAre gopitte varayoSiti / raktakalhAraM jalajavizeSaH / gopitta gorocanA / tatra yathA-tvaM rocanAgaurazarIra Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH ( 175) laMghanaM bhojanatyAge plavane kramaNe'pi ca / lalAma vallalAmAzve zRMge cihapatAkayoH // 398 // ramye pradhAne bhUSAyAM pudre pucchaprabhAvayoH / lalanA strInADijihvAH lAMchanaM lakSmasaMjJayoH // 399 // lAMgalI syAdabalabhadre nAlikere'tha lekhanam / bhUle cchede lipinyAse vyasanaM niSphalodyame // 40 // yaSTiH / varayoSit varastrI / / 397 // laMghanaM bhojanatyAge plavane kramaNe'pi ca / laMdhyate laMghanaM / bhojanatyAge kramaNe atikrame ca yathA-bhakte dveSo jaDe prItI rucitam gurulaMghanam / mukhe ca kaTutA nityaM dhaninAM jvariNAmiva / plabane yathA-poto pAyAdiha hi bahavo laMghane'pi kramate / lalAma ballalAmAzve zRMge cihnapatAkayoH / ramye pradhAne bhUSAyAM pudre 'pucchaprabhAvayoH / lAti lalAma / sAtmannAtmanniti ( u0 916) sAdhuH / klIbe / rukmagrISmeti ( u0 346 ) nipAtanAt lalAmaM puklIbaH / dvAvapi ramyapradhAnayorvAcyaliMgau / dazasvartheSu / azvo hayaH / zaMgaM viSANaM / cihna lakSaNaM / patAkA dhvajaH // 398 // ramye pradhAne bhUSAyAM :ca yathA-nirmApitastribhuvanaikalalAmabhUtaH / pudro'zvasya svAbhAvikaH zveto mukhapaTTaH / tatra yathA-siMdUrapUraparipUrNalalAmabhaMgyA; patyuH pratApamiva darzayate varAzvaH / pucche yathAlIlAvilolitalalAmavilAsabhAsaH / lalanAH strInADijihvAH / lalati lalanA / naMdyAdhanaH / striyAM yathA-haryeSvasyAH kusumasurabhiSvadhvakhinnAMtarAtmA nItvA khedaM lalitalalanApAdarAgAMkiteSu / nADiH sirA / jihvA rasanA / lAMchanaM lakSmasaMjJayoH / lAMchacate'nena lAMchana / lakSmaNi yathA-kaThoratArAdhipalAMchanacchavi / saMjJA abhivAnaM // 399 // lAMgazI syAdabalabhadre nAli Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 176 ) anekArtha saMgrahaH saTIkaH aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa000000000 daivAniSTaphale saktau strIpAnamRgayAdiSu // pApe vipattAvazubhe vyaMjanaM zmazrucihnayoH // 401 // temane'vayave kAdau vamanaM chardane'rdane / vasanaM chAdane vastre varjanaM tyAgahiMsayoH // 402 / / kere / lAMgalamastyasya lAMgalI / dvayoryathA-lAMgalilIlAlalite mAdhavavicchittijanitasaubhAgye / atha lekhanaM / bhUrje cchede lipinyAse / likhyate'smin lekhanaM / bhUjoM bahutvakaH / tatra lipinyAse ca yathAvidheyaM lekhane tajjJa rAjAdezasya lekhanam / cchede yathA-karotu tatra kiM nAma vanitA nakhalekhanam / vyasanaM niSphalodyame / daivAniSTaphale saktau strIpAnamRgayAdiSu / pApe vipattAvazubhe / vyasyati zreyomArgAta vyastirvA vyasana / niSphalodyame yathA-paThakaH pAThakazcaiva ye cAnye zAstraciMtakAH / te'mI vyasaninaH sarve yaH kriyAvAnsa paMDitaH // 400 / / devAniSTaphale yathA -ye prApte vyasane'pyanAkuladhiyaH saMpatsu nevonnatAH / saktirAsaktistatra yathA-paropakAravyasana mahAtmanAm / svopAnamRgayAdiSu / dyUtaM ca mAMsaM ca surA ca vezyA, pAparddhi cauyaM paradArasevA / etAni saptavyasanAni loke, pApAdhike puMsi sadA bhavaMti / pApe yathA-devaH sa vo dinamaNirvyasanAni hantu / vipattau yathA-yadeMdoranveti vyasanamudayaM vA nidhirapAM / azubhe yathA-vyasane niyojayecchatru / vyaMjana zmazrucihnayoH / temane'vayave kAdau / vyajyate'nena vyaMjana / paMcasvartheSu zmazruNi yathA-AkucitavyaMjanabhaktibhAjA mukhena nArInayanAni muSNan / cihna yathA-amAtyavyaMjanarAjJAM dUSyAste zatrusaMjJitAH / atra hi amAtyatvaM vyaMjanacihnameSAmivyarthaH / / 101 // temana niSThAnAdi / tatraM kAdau ca yathA-saM Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) varddhanaM chedane vRddhI cInI tu galatikA / / vapanaM muMDane vIjAdhAne'ya varsanI padhi // 403 / 16. varttane tapiMDe ca banakA vistArake / .. . zArdUle gaMdhamArjAre vAmano diggaje'cyute // 404 / / janaiH pravavRte susaMskRtairvAgiyaM rasavatI kavairiva / avayavaH zarIraikadezaH / tatra yathA-ubhayavyaMjamA poTA / namana chardame'dane / vamyate vamanaM / chardane yathA-SaNmAsyAM kurute yastu vamanaM bA virecanam / ardanaM pIDA / vasanaM chAdane - vastre / vasik AcchAdane / vasyate'nena vasanaM / chAdane AcchAdane yathA-dazanabasanabhUmibaMdhujIva dunoti / vastre yathA-Atmanaiva ... rurudhe kRtineva svedasaMgivasanaM jaghanena / varjanaM tyAhiMsayoH / vaya'te. varjanaM / tyAgo dAnaM / parihAro vA / dAne - yathA-zrINAM vyadhAdarjanamarjitAnAM / parihAre yathA-khalAnAM kRtibhiH kAryaM dUrAdeva tu varjanam / hisAyAM yathA-na syAtkalau varjanamarjunonAM // 402 // varddhanaM chedane vRddhau / varddhaN chedanapUraNayoH / vRdhaD vRddhau vA / bhAve'naTi vardhanaM / chedane yathA-prAk nAlavarddhanAtpu so jAtakarma vidhIyate / vRddhau yathA-avaMdhyavacasA yena niruddhaM viMdhyavarddhanam / varddhanI tu galaMtikA / vArddhiyate'syAM varddhanI / pRSodarAditvAt / galaMtikA gagarI / tatra yathA-na vRddhA varddhanI voDhuM sudRDhA nIrapUritAm / saMmArjinyAmapi / yathA-saMmArjanI bahukarI varddhanI ca samUhinI / vapanaM muMDane bIjAdhAne / upyate vapanaM / muMDane yathA-tIrthe vapanamAcaret / bIjAdhAne yathA-kurvati vrIhivapanaM kSetre taptAMbupUrite / atha vartanI pathi / varttane tarkupiMDe ca / vartante'syAM anayA vA vartanI / pathi yathA-akIrtivartanI caiSA kukavitvabiDaMbanA // 403 // vatane jIvikAyAM yathA-kAM vartanI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (178) anekAryasaMgrahaH saTIka kharve'koThe vAhinI tu senAsadmedasindhuSu / syAhANinI tu nartakyo chekamattastriyorapi // 405 // vitAnaM kadake yajJe vistAre RtukarmaNi / tucche maMde vRttamede zUnyAvasarayorapi // 406 // manusaraviha sAdhuvargaH / tauravastAtpASANAdimayaH piMDasta'piMDaH / vanazvA vipratArake / zArdUle gaMdhamAjAra / vane zveva vanazvA / triSvapi yathA-vanazvA vizvAse vizati na hi kasyApi nitarAm / vipratArako'raNyazvetyanye / vAmano diggaje'cyute / kharve'koThe / vAma hasvAvayavatvamastyasya vAmanaH / nAMgAderiti naH / sarve vAyaliMgaH / diggaje dakSiNAzAdvipe yathA-kAvyAlaMkArabhUruvI vAmanenaiva pAritA / acyute yathA-vAmanAzramapadaM tataH paraM // 404 // sarve yathA-udbAhuriva vAmanaH / aMkoTho vRkSaH / cAhinI tu senAtabhedasiMdhuSu / vAhAH santyasya vAhinI / vahatyavazyaM vA / Avazyake Nin / senA senAmAtraM / tasyAH senAyAH bhedaH prakAraH / yadAha-tribhigulmairgaNastaistu vAhinI trimiriSyate / siMdhu dI / triSvapi yathA-vAhinyaH pArzvametAH kSaNamapi bhavato naiva mucantyabhIkSNam / syAdvANinI tu nartakyAM chekamattastriyorapi / vaNati avazyaM vANino / vAninItyamaraH / chekA vidagdhA / mattA unmattA / triSvapi yathAyasminmahI zAsati vANinInAM nidrAM vihArArddhapathe gatAnAm // 405 // vitAnaM kadake yajJe vistAre RtukarmaNi / tucche maMde vRttabhede zUnyAvasarayorapi / vitanyate vitAnaM / navasvartheSu tucchamaMdayorvAcyaliMgaH / vRttabhede klIbe / anyatra puMklIbaH / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (179) vijJAnaM kArmaNe jJAne vilagnaM madhyalagnayoH / viklinnA jIrNazIrNAAH vilInau lInavidrutau // 407 // viSaghnaH zirISatarau viSaghnA trivRtA'mRtA / vicchinnaM tu kuTile syAtsamAlabdhavibhaktayoH // 408 // kadaka ullocaH / tatra zUnye ca yathA-bahattalairapyatulairvitAnamAlAvanaddhairapi cAvitAnaiH / yajJe RtukarmaNi ca yathA-somapAyini bhaviSyate mayA vAMcchitottamavitAnayAjinA / vistAra yathA-vilulitakamalaughaH koNavallIvitAnaH / tucche maMde ca yathA-citraM te'tivitAnamAramati ceddevaM bhavAnIpatim / vRttabhedo'STAkSarajAtau chandaH / yadAha-anyadato hi vitAnaM / avasare yathA-vitAnetAnevaM naTayati naTAnbhUpatilakaH // 406 // vijJAnaM kArmaNe jJAne / vijJAyate vijJAnaM / dvayoryathA-vijJAna yoginAmeva naivAnyatra vilokyate / vilagna madhyalAnayoH / vilagati sma vilagna / kte kSubdha viribdheti (1 / 4 / 70 ) sAdhuH / vilajjate sma vA / madhye puklIbaH / tatra yathA-madhyena sA vedivilagnamadhyA / lagna skt| rAzInAmudayo vA / saktervAcyaliMgaH / tatra yathA-namaMti yaM maulivilagnapANayaH / rAzInAM meSAdInAmudaye yathA-vilagnabhuvanaM gate / viklinnA jIrNazIrNAH / viklidayati viklinnaH / vAcyaliMgaH / triSvapi yathA-viklinnAnnaparIbhogAdrogaH syAdaMginAM dhruvam / jarayA jIrNe ityanaH / vilInau lInavidutau / vilIyate sma vilInaH / vAcyaliMgaH / lInaM saMzliSTaM / vidutaM vinaSTaM dravIbhUtaM vA sarvatra yathA-svarNa tatkiM na tatraiva vilInaM dahanodare // 407 // viSaghnaH zirISatarau / viSaM haMti viSaghnaH / acitte Tagiti Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 180) anekArthasaMgrahaH saTIkaH vimAnaM devatAyAne saptabhUmagRhe'pi ca / vidhAnaM hastikavale preraNe'bhyarcane dhane // 409 // vetanopAyavidhiSu prakAre vairakarmaNi / vipanno bhujage naSTe vizvapsA vahnicaMdrayoH // 410 // samIraNe kRtAMte ca vilAsI bhogisarpayoH / viSayI viSayAsakte vaiSayikajane nRpe // 411 // ( 511483 ) Taka viSaghnA trivRtA'mRtA / viSaM hanyate'nayA viSaghnA / sthAditvAtkaH / dve'pi latAbhedo viSaghnI ityanye / vicchinnaM tu kuTile syAtsamAlabdhavibhaktayoH / vicchidyate sma vicchinnaM vAcyaliGgaH / kuTilaM vakaM / samAlabdhaM varddhitaM vibhakta pRthakkRtaM / triSvapi yathA-avicchinnataruzreNivicchinnAptatapasaMcaram / samAptAvapi maGkhaH / yathA-avicchinno'bhavat jaladhilaharI saGgasubhAge // 408 // vimAnaM devatAyAne saptabhUmagRhe'pi ca / vimAnti vimAnaM / puMklIbaH / devatAyAne yathAkhilobhUte vimAnAnAM tadApAtanayAtyavi / saptabhUmigRhe yathAnarendrakRtasanmAno vimAne mAnavezvaraH / azvayAnamAtrayorapi / vidhAnaM hastikavale preraNe'bhyarcane dhane / vetanopAyavidhiSu prakAre vairakarmaNi / vidhiyate'nena vidhirvA vidhAnaM / navasvartheSu yathAsa sindhuravidhAnena kuTuMbaM paripuSyati // 409 // vipanno bhujage naSTe / vipadyate sma vipannaH / naSTaH parAsuH / tatra vaayligH| dvayoryathA-caMdracUDAbhidho jAto vipannaH pannagA'nvaye vizvapsA bahicaMdrayoH / samoraNe kRtAMte ca / vizvaM psAti vizvapsA / zvAnmAtarizvAnniti ( u0 902) sAdhuH / pusi / caturvapi yathA-vizvapsA vizvavizrutaH // 410 // vilAsI Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00000000AAAAAAAAAAAAAAA0000000AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA . tRtIyaH kANDaH _ ( 181 ) kAme viSayihRSIke vyutthAnaM pratirodhane / virodhAcaraNe svairavRttau samAdhipAraNe // 412 // vRjinaH keze vRjinaM bhugne'ce raktacaNi / veSTanaM mukuTe karNazaSkulyuSNISayovRtau // 413 // bhogisarpayoH / vilasatItyevaM zIlo vilAsI / vile Aste iti vA / ajAteH zIla iti Nin / bhogini vAyaliMgaH / dvayoryathA-vilAsinAM lAsaka eSa vAyuH / viSayI viSayAsakte vaiSayikajane nRpe / kAme / viSayaH sparzAdirjanapado vA'styasya viSayI / viSaye sparzAdau AsaktaH / viSayAsaktaH / tatra vAcyaliMgaH / vaiSayikajano grAmakuMDAdiH / nRpo rAjA / kAmaH smaraH / catulapi yathA-no zakyate viSayiNA viSayo vimoktum // 411 // viSayi hRSIke / hRSIke indriye klIbaH / vyutthAna pratirodhane / virodhAcaraNe svairavRttau samAdhipAraNe / vigatamutthAnamatra vyusthAna / viruddhaM viziSTaM vA utthIyate'sminniti vA / caturvartheSu pratirodhane samAdhipAraNe ca yathA-samAdhirmarutAM cApi vyutthAne yoginAM manaH / virodhAcAraNe svairavRttau ca yathA-vyutthAnaM parihRtya bhUmipatayo yAtAstava preSyatAm // 412 // vRjinaH keze / vRjyate vRjinaH / vRji tuhIti ( u0 283 ) kidinaH / yathAvrajati vRjinapAzaH kAmapAzatvamasyAH / vRjinaM bhugne'ghe rakta carmaNi / bhugnaM kuTilaM / tatra vAcyaliMgaH / tatra aghe ca yathAzivaM dizaMtu vaH sarve nirastavRjinA jinAH / raktacarmaNi yathAvRjinajanitaveSaH saiSa zaMbhunanarta-veSTanaM mukuTe karNazaSkulyuSNoSayovRtau / veSTate'nena veSTayate vA veSTana / caturvartheSu mukuTe uSNISe ca yathA-tamaraNyasamAzrayonmukhaM zirasA veSTanazobhinA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (182 ) anekArthasaMgrahaH saTIkA vedanA jJAne pIDAyAM zayanaM svApazayyayoH / rate zamanastu yame zamanaM zAMtihiMsayoH // 414 // zvasanaM zvAse zvasanaH pavane madanadrume / zakunaM syAdevazaMsi nimitte zakunaH khage // 415 // sutaH / karNazaSkulI karNaputrikA / vRtivaraNaM tatra yathA-bhogiveSTanamArgeSu candanAnAM samarpitam // 413 // vedanA jJAne pIDAyAM vedyate vedanA / Nive tyAsetyanaH / ( 5 / 3 / 111) / jJAne yathAsaMmUchitA hi santyeva tirazcAmapi vedanAH / pIDAvAM yathAvyAdhestattvaparijJAnaM vedanAyAzca nigrahaH / zayanaM zvApazayyayoH / rate / zayyate zerate'tra vA zayanaM / zayyAyAM puMklIbaH / zvApe yathA-zayana mahyAstale kevale / zayyAyAM / yathA-saMviSTakuzazayane nizAM ninAya / rate surate yathA-klAnti nihaMti pavanaH zayanAvasAne / zamanastu yame / zamayati zamanaH / yathA-asi bhujagavibhUSaNastavAsAvarizamano jayati kSitIzabAhuH / zamanaM zAntihiMsayoH / zamyate zamana / zAMtau yathA--munInAM kopazamanaM mukhyamaMgaM tapovidhiH / hiMsAyAM yathA-vivarjayedyaH zamana pazUnAm // 414 // zvasana zvAse / zvazyate zvasana / yathA-zvasanamurajavaM saMtyajorddha pravRttam / pulliMgo'yamityanyaH / zvasanaH pavane madanadrume / zvasiti zvasanaH / pavane yathA-kuMThakuhare vimUDhaH zvasano yAvanna niryAti / meruvakepi maMkhaH / tatra yathA-kAmAgniH zvasanena dIpitaH / zakuna syAdevazaMsi nimitte / zakyate'nena zaknoti vA zakuna / yamyajItpunaH / yathA-zakunAdiva mArgavartibhiH puruSAdudvijitavyamIdRzaH / zakunaH khage / yathA-prabhAte Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (183) zakuniH khage karaNamede kauravamAtule / zataghnI tu vRzcikAlyAM zastrabhedakaraMjayoH // 416 // zAsana nRpadattoD zAstrAzAkhazAstiSu / zikharI koTTakoyaSTayo? me'pAmArgazailayoH // 417 // ni kaivipinazakunaikU jitamitaH // 415 // zakuniH khage karaNabhede kauravamAtule / zaknoti zakuniH / zakeruniH / pusi / khage yathA-vaNikcakrAkrandaviSi zakunikolAhalAkule / karaNamedo jyotiHzAstraprasiddhaH / tatra yathA-zakunicatuSpadanAge / kauravamAtule yathA- zAtravaM zastrasaMghAtairdunoti zakuniH punaH / zataghnI tu vRzcikAlyAM zababhedakaraJjayoH / zataM haMti zataghnI / acitte Tak / vRzcikAlI oSadhiH / zastrabhedaH zastravizeSaH / yadAha-zataghnI tu catustAlA lohakaMTakasaMcitA / tatra yathAayaH saMkucitAM rakSaH zataghnImatha zatrave / karaMjo vRkSaH // 416 // zAsanaM nRpadattol zAstrAjJAlekhazAstiSu / zAsatyanena zAstirvA zAsanaM / paMcasvartheSu / AjJA AdezaH / zAstiH zikSaNaM pAlanaM vA / nRpadattoyA yathA-svadattaM paradattaM vA yo haradevazAsanam / zAstre yathA-zabdazAsanavidaH samAsayorvigrahaM vyavasAsuH svareNa te / AjJAyAM zAstau ca yathA-pAkazAsanasamAnazAsanaH / lekhe yathA-tamabhyanadatprathamaM prabodhitaH prajezvaraH zAsanahAriNA hareH / zikharI koTTakoyaSTayodrume'pAmArgazailayoH / zikharamastyasya zikharI / paMcasvartheSu koTTo durgaM tatra yathA-zikharizikharametanmAlitaM bhUmipAlaiH / koyaSTiH pakSivizeSaH / drume yathA-vivarddhante kaSTaM girizikhariNo vAtavidhutAH / apAmArga oSadhiH / zaile yathA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 184 ) anekArthasaMgraha Toka zikhaNDI kukkuTe citramekhale bardibarhayoH / bhISma bAje zrRMgArI suveSe kramuke dviSe // 428 // sent syAllikAyAM kaMpilyakaphaNiJjayoH / zobhanaH sundare yoge savanaM snAnayAgayoH || 419 // somanirdalane cApi sadana jalasadmanoH / stana kuMthane meghagarjatadhvanimAtrayoH // 420 // zikhariNi kva nu nAma kiyacciram / kimabhidhAnamasAvakarottapaH / / 417 // zikhaMDI kukkuTe citramekhale barhibarhayoH / bhISmArau bANe / zikhaMDosstyasya zikhaMDI | citramekhala: pakSI / kukkuTe citramekhale barhiNi ca yathA - yadvAyuranviSTamRgaiH kirAtairAsevyate virAjante zatrustatra yathA-hate yathA-zikhaNDibhiH bhinnazikhaMDibarhaH / barhe kalApe yathA-ke kino'pi navodbhinnaiH zikhaMDibhiH / bhISmasya ariH jarati gAMgeye puraskRtya zikhaNDinam / bANe khaMDitamuDamaMDalaH / zRMgArI suveSe kramuke dvipe / zrRMgAro'styasya zRMgArI / suveSe vAcyaliMgaH / tatra yathA - zrRMgArI nAgaro naraH / kramukaH pUgaH / dvipo hastI // 498 // zleSmaghnA syAnmallikAyAM kaMpilyaka phaNiJjayoH / zleSmA hanyate'nayA zleSmaghnA sthAdibhyaH kaiti kaH / mallikA vicakilaH / kaMpilyako vRkSaH / phaNiJjo marubakaH / zobhanaH sundare yoge / zobhate zobhanaH / iDito vyaMjanAdyaM tAdityanaH / sundare vAcyaliMgaH / tatra yathAzobhanAkRtirayaM nRpAtmajaH / yoge yathA - saubhAgyaH zobhanastathA / savanaM snAnayAgayoH / somanirdalane cApi / sUyate savanaM / snAne yathA - madhyaMdine narapatiH savanaM vidhAya / yAge yathA - samuccAritatRtIyaM savanavatabrahmaNi brahmaNi // 419 // somasya Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (185) sparzanaM hRSIke dAne, spaze ca sparzano'nile / spaMdanaM zravaNe toye spandanastinize rathe // 421 // saMvyAnaM chAdane vastre samAno dehamArute / varNabhitsatsamaikeSu saMtAno'patyagotrayoH // 422 // oSadharAjasya nirdalanaM nirmathanam / tatra yathA-etasminsavanavidhau vidhRtapApAH / sadanaM nalasadmanoH / sIdantyatra sadanaM / jalaM nIraM / sapani yathAamarasadanAdibhyo bhUtAnakIrtiranazvarI / stananaM kuthane meghajitadhvanimAtrayoH / stanyate stananaM / kuthanaM sNkleshH| meghagarjite yathA-jaladapaMktaya iva uccaiH stnnaabhirmyaaH| dhvanitamAtre yathA du'dubhistananapuSpavarSaNairanvamodyata mahaH surairapi // 420 // sparzanaM hRSIke dAne sparze ca / spRzyate sparzanaM karmaNi bhAve vA'naT / hRSIke yathA-sparzanaM rasanaM ghrANaM cakSuH zrotramitIMdriyaM / dAne sparze ca yathA-azvatthasevA tilapAtradAnaM gosparzanaM brAhmaNatarpaNaM ca / sparza!'nile / spRzati sparzanaH / nNdyaaditvaadnH| anile vAyau yathA-sparzanaM hi ka upaiti cakSuSA / spandanaM zravaNe toye / spadyate spaMdanaM / dvayoryathA-svedaspaMdanalInacInavasanai dRzyAMgayaSTizciram / spandanastinize rthe| tinizo vRkssH|rthe yathA-rahobhAjAmakSadhUH spaMdanAnAm / / 421 / / saMvyAnaM chAdane vastre / saMvIyate saMvyayati saMvIyate'nena vA saMkhyAnaM / dvayoryathA-saMkhyAnalIlA taruvalkalAni / samAno dehamArute / varNabhitsatsamaikeSu / samAnIyate samAnaH / kvaciditi DaH / samAnityanena vA / samAnaM tulyaM mAnaM parimANamasyeti vA saha mAnena varttate iti vaa| satsamaikeSu vAcyaliMgaH / dehamArute puklIvaH / same'pIti liMgavidaH / dehamArute yathA-samAno'gnisamIpasthaH koSThe carati kevale / varNabhidi same ca yathA-samAnAnAM bhaveddedhyaM saMhatAnAM parasparam / sati sAdhau yathA-samAno mAnyate na kaiH / ekasmin asAdhAraNe yathA-samAnasthAnalAmena jaharSa munikujaraH / saMtAno'patyagotrayoH saMtatau devavRkSe ca / saMtanyate saMtAnaH / caturvartheSu / apatyaM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH saMtato devavRkSe ca saMsthAnaM tvAkRtau mRtau catuSpathe saMniveze sajjanaM ghaTTagulmake // 423 // sajjanastu kulIne syAtsajjanApi ca klpnaa| saMdhAnaM tu saMghaTane'bhiSave saMdhanI tu gauH // 424 // vRSAkrAMtA'kAladugdhA sthApanaM tu nivezane / puMsavane samAdhau ca sAdhanaM siddhisainyayoH // 425 // putrapautrAdiH / gotraM vaMzaH / saMtatiH pravAhaH / apatye yathA-saMtAnakAmAya tatheti kAmaM rAjJe pratizrutya payasvinI sA / gotre yathA-saMtAnatAnavakRtaH puruSasya janmaH vyartha bhavediti kimatra vicitratA te // 422 // saMtatau yathA-asyAM zaradi nadInAM saMtAnastAnavaM yAti / devavRkSe yathA-saMtAnakatarucchAyA-supta-vidyAdharAdhvagaM / saMsthAnaM tvAkRtau mRtau catuSpathe saMniveze / saMsthitiH saMsthIyate'tra vA saMsthAnaM / AkRtau TaMke yathAsaMsthAnamAsthAnamano jahAra / mRtimaraNaM / saMnivezo racanA tayoryathAmAlAkAra iva srajAM sa vidadhe saMsthAnamuccairdviSAm / catuSpathe yathAvidheyaH saMsthAne sthirataramanobhirvalividheH / sajjanaM ghaTTagulmake / sat janayati sajjati vA sajjanaM / ghaTTo nadyavatArastatra gulmamAyasthAnaM ghaTTagulmakaM senAsaMnivezavizeSo vA / tayoryathA-dhIropi sajjanamukhe mukhameti kaskaH // 423 // sajjanastu kulIne syAt / saMzcAsau janazca sajjanaH / vAcyaliMgaH / yathA-sAdhvI sadA sadAcArasajjasajjanasevitA / sajjanApi ca kalpanA / sajjanaM sajjanA / NivetyAsetyanaH (5 / 3 / 111) kalpanA ibhasajjIkaraNaM / tatra yathA-kiM duSkaraM bhavati sajjanayA gajAnAM / saMdhAnaM tu saMghaTane'bhiSave | saMdhIyate saMdhAnaM / saMghaTane yathAkAmu keNeva guNinA vANaH saMdhAnameSyati / abhiSave yathA-sAdhubhirmadyasAdhanaM na vidheyaM kadAcana / saMdhe(sedha)nI tu gauH vRSAkrAMtA'kAladugdhA / saMdhA garbhagrahaNamastyasyAH saMvenI / zikhAditvAdin // 424 // vRSeNAkramyate sma Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (187) upAye'nugame mer3he nivRttau kArake vadhe / sapane mRtsaMskAre pramANe gamane dhane // 426 // sukarmA yogabhede syAtsatkriye devazilpini / sudAmA parvate meghe sudhanvA tvadRSdhanvinoH // 427 // vRSAkrAMtA lagnagarbhA ityarthaH / na kAle duhyate sma akAladugdhA / ya ktvAtpaH / adugdhA dohakAle tu saMghenI / vRSAkrAMtA akAladugdheti ca govizeSaNaM / tenArthadvayameva / dvayoryathA-AvikaM saMdhenI kSIraM na bhoktavyaM dvijanmabhiH / sthApanaM tu nivezane / puMsavane samAdhau ca / sthApyate sthApanaM nivezane yathA-dviSAM punaH sthApanamAtatAna / puMsavane garbhakriyAvidhau yathA-saMsthApanaM kArayate mhissyaaH| samAdhau yathA-yogI sadA sthApanavItamohaH / sAdhanaM siddhisainyayoH upAye'nugame mer3he nivRttau kArake vadhe / dApane matsaMskAre pramANe gamane dhane // sAdhyate sAdhyate'nena vA sAdhanaM / trayodazasvartheSu / siddhau niSpattau ca yathA-svArthahAnyApi kurvIta gurorevArthasAdhanaM // sainye mer3he ca yathA-sAdhanaM samuhadyasya yannAnyasya vilokyate // 425 / / upAye yathA-kRtaM tapaH sAdhanametayAvapuH / anugame yathAguruNAM sAdhanaM kAryamudakAtprAgiti sthitiH / nivRttau niSedhe yathA. vidhAnamArabdha sasAdhanaM mudhA / kArake sAdhakatame yathA-pratikUlatAmupagate hi vidhau viphalatvameti bahusAdhanatA / vadhe yathA--ahanyahani bhUpAlaH kurute vairisAdhanaM / dApane yathA-sAdhanaM dviguNaM kaarymRnniksyottmrnnkH| mRtsaMskAre yathA-vahninA dehasAdhanaM / pramANe yathA-sAdhanaM dUSaNaM caiva samAsaM parasaMvide / gamane yathA-gaMgAtIre sAdhanaM siddhihetuH / dhane yathA-tapasvinAmucchilaM hi sAdhanaM // 426 / / sukarmA yogabhede syAt / sakriye devazilpini / zobhanaM karmA'sya sukarmA sakriye vAcyaliMgaH / zeSayoH pusi / yogabhede yathA-atigaMDaH sukarmA ca / satkriye yathA-sukarmanirmaNena hi / devazilpini Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) bhanekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIko vimAgaH suparvA parvaNi zare tridaze vaMzadhUmayoH / sUcanA syAdabhinaye gaMdhane vyadhane dRzi // 428 // sevanaM sIvanopAstyoH senAnIH sainyape guhe| 'hAbano'civrIhivarSe hrAdinI vajravidyu toH||426|| yathA-sukarmanirmite hamphe suparvANaH sadAsate / sudAmA parvate meghe / suSThu dadAti surAmA / man / pusi / dvayoryathA-saudAmanyA kanakanikAsnigdhayA darzayovIM / atra sudAmnA parvatena meghena vA ekadiksaudAmanI / TastunyadikhItyaNi DIH / sudhanvA tvaSTdhanvinoH zobhanaM dhannA'sya sudhanvA / pusi / tvaSTo devavakiH / dhanvini yathA-aMdhakAraM zarAsAraiH sudhanvAno vitanvate // 427 / / suparvA parvaNi zare tridaze vaMzadhUmayoH / suSTu pRNAti suparvA / zobhanaM parvAsya vA / pusi / parva mahaH / sarveSu yathA-akharvAH svaguNA yasya sa suparveva varNyate / sUcanA syAdabhinaye gaMdhane vyadhane dRzi | sUcanaM sUcyate'nayA vA sUcanA / NivetyAsetyanaH (5 / 3 / 111) catuSvartheSu gaMdhanaM drohAbhiprAyeNa paradoSodghaTTanaM / vyadhanaM sUcyAdi / dRk dRSTiH / sarveSu yathA-jahe, manaH sUcanayA na kasya // 428 // sevanaM sIvanopAstyoH / zivUc Datau / SevRD sevane vaa| bhAve'naTi sevanaM / dvayoryathA-sevanadRDhIkRtAnAM svAmipaTAnAM kSatiH kva saMdRSTA | senAnIH sainyape guhe / senAM nayati senAnIH / pusi / sainyape yathA-tadicchAmaH prabho sraSTu senAnyaM tasya (tArakadAnavasya) zAntaye / guhe SaNmukhe yathA-senAnyamAlIDhamivAsurAstreH / hAyano'rcivrIhivarSe / jahAti jihIte vA hAyanaH / haH kAlavIhyoriti TanaNa aciMSi tu bAhulakAt / vrIhI pusi / anyatra puklIvaH / aciMSi dIptau yathAhavyapravAha-bahu-hAyanahavyavAhasyUrjasphuliMganicayaprakaTIkRtAzaH / vrIhau 1 mumU-hasanyaGgAradhAnyAM syAddhasanaM hasite matam / hastinI nAyikAbhede mAtaGgasya striyAmapi / / hAyano0 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (189) hiMDanaM krIDAratayoryAne'nUpastu sairibhe / jabaprAye'ppathAvApaH pAtabhedAlavAlayoH // 430 // prakSepe bhAMDapacane'pyAkSepaH paribharsane / kAvyAlaMkaraNAkRSTayoH syAdAkalpastumaMDane // 431 // paSTikAkhye yathA--yavakA hAyanAH pAMsuvApyanaiSadhakAdayaH / varSe yathA--tatraikahAyana-kuraMgavilocanAyAH / hAdinIvavidha toH| hAdaH zabdo'styasyA hAdinI / vajra yathA-hAdinI hAdavitrastA jagmuH zailA mahodadhiM / vidyuti yathA--tAsAmAsIttamasi zaraNaM hAdinInAM prakAzaH / samasyA nadyAM nAdavatyAM ca-maMkhaH / sallakyAM yathA-mAtaMgA hAdinI bhaMgaM / nadyAM yathA-zrAMtA yAMti tvaritamamarahAdinIpArzvamazvAH / nAdavatyAM yathA-nirdAdinyA vipaMcyAmilitamaliruteneva taMtrIsvanena // 429 // hiMDanaM krIDAratayoryAne / hiMDate'smin hiMDayate vA hiMDanaM / triSvapi yathA--bhaMDAnAM hiMDanasthAnaM / atha pAntAH / anUpasta sairime / jalaprAye'pi / anUpo'styasya anUpaH / abhrAditvAdaH / anugatA Apo'tra vA / kakyUH pathyapoditi samAsAnte anodeze uvityupAdezaH / saribho mahiSaH / jalaprAye vAcyaliMgaH / tatra yathA--tAmagratastAmaratAMtarAbhAmanUparAjasya guNairanUnAM / athAvApaH pAtabhedAlavAlayoH prakSepe bhAMDapacane'pi / AvapaMtyasminnityAvApaH / AvapanaM vA / pAtabhedastAlakAlakriyAvizeSaH / AlavAle yathA-AvApeSu pivanti yatra salilaM sAyaM samazvAsinaH // 430 // prakSepe yathA--zarAvApAptaM ggntlmetdrghupteH| bhAMDapacanaM ApAkasthAnaM / tatra yathA--AvApadhUmaparidhUsaramaMtarikSaM / ariciMtAvalayorapi / ariciMtAyAM yathA--paraM pratyAvApaH phalati kRtasekastaruriva / valaye puklIvaH / tatra yathA--prakoSThaH zuzubhe tasyA gatopyAvApazUnyatAM / AkSepaH paribharsane / kaavyaalNkrnnaakRssttyoH| AkSepaNamAkSepaH / paribharsane yathA-AkSepara: vacanairvilakSaM / kAvyAlaMkaraNe Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH kalpane cApyulapastu gulminI tRNabhedayoH / uDupaH plavazazinoH kalApo bahatUrNayoH // 432 // saMhatI bhUSaNe kAMcyAM kacchapo mallabaMdhake / kamaThe kacchapI vINA kasipurbhojyavasnayoH // 433 // yathA-niSedho vaktumiSTasya yo vizeSAbhidhitsayA / vakSyamANoktaviSayaH / sa AkSepo dvidhA mataH / AkRSTau yathA-yAMzukAkSepa-vilajjitAnAM / syAdAkalpastu maMDane kalpane cApi / Akalpate AkanpanaM vA AkalpaH / maMDane yathA-AkalpasaMkalpitarUpazobhAn / / 431 // kampane udeze yathA-Akalpastasya haviSaH kartavyo devatA prati / ulapastu gulminI tRNabhedayoH / valate ulapaH / viSTapolapavAtapAdapa (u0 3.7) iti sAdhuH / gulminI verundredaH / tatra klIbe ityanye / tRNabhede yathA-uttIrNabhAralaghunApyalaghUlapaudhesauhityaniHsahatareNa taroradhastAt / uDupaH plavazazinoH / uDDa saMghAte sautraH / ucyate uDupaH / uDerupak / uDUnpAti vA / save puMklIvaH / tatra yathA-titIrgha dustaraM mohAduDupenAsmi sAgaram / zazini yathA-uDupa tvaM pUrNakubhIbhava / kalApo bahatUNayoH saMhatau bhUSaNe kAMcyAM / kalpate kalApaH kalerApaH / kalAmApnoti vA / baheM yathA-dRSTveva nirjitakalApabharAmadhastAdvathAkIrNamAlyakavarAM kavarI taruNyAH / tUNe yathA-kalApayuktaM kavacaM dhanuzca // 432 // saMhatau yathA-bhujaMgamAnaddhajaTAkalApaM / bhUSaNe yathAdhvanimadhikaM kalamekhalA kalApaH / kAMcyAM yathA-zyAmA svarNakalApena vidyuteva dhnaavliH| kacchapo mallabaMdhake / kamaThe / kat kutsitaM zapati kacchapaH |kcchen pibati vA / mallako vaMdhavizeSaH / kamaThe yathA-mekaiH koTarazAyibhima tamiva kSmAntargataM kacchapaiH / kacchapI vINA / yadAhasarasvatyAstu kcchpii| tatra yathA-tadgaccha kacchapIdhvAnazravaNotsuka saMsadi / kasipurbhojyavastrayoH / ekakasmindvayozcApi / kasa gatau Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (11) ekakasmindvayozcApi kAzyapo munimInayoH / kAzyapyuyA kutapastu chAgakaMbaladarbhayoH // 434 // vaizvAnare dinakare dvijanmanyatithau gavi / bhAgineye'STamAMze'hau vAdya'tha kuTapo munau // 435 // niSkuTe mAnabhede ca kuraNapaH pUtagaMdhini / zave jihvApastu zuni vyAghra dvIpibiDAlayoH // 436 // daMtyAMtyaH / kasati kasipuH / kastyatibhyAmiti puk / puklIvaH / tAlavyamadhye'yamityanye // 433 // ekaikasminniti bhojye vane ca pRthak varttate / dvayoriti bhojyavastrayoH yugapadityarthaH / tenArthatrayaM siddhaM / triSvapi yathA-satAM gRhe karoSi tvaM hiraNyakasipusthitiM / kAzyapo munimInayoH / kasyApasyApatyaM kaashypH| vidAde vyaddhe iti aJ / kazyapasyAyamiti vA / tasyedamityaN / dvayoryathA-vane yAsyati kAzyapaH / kAzyapyuA / yathA-tvaM na dhArayase cettadadho yAsyati kAzyapI / kutapastu chAgakaMbaladarbhayoH / vaizvAnare dinakare dvijanmanyatithau gavi bhAgineye'STamAMze'hanauM vAdya / kutiH sautraH / kutyate kutapaH / bhujikidIti kidapaH / kupRthvIM tapati vA / dazasvartheSu-chAgakaMbaladarbhadinASTamAMzeSu puklIvaH / zeSeSu pusi / darbhe yathA-kutapaM cAsane dadyAttilaizcAvakarenmahIM // 434 // bhAgineye yathA-mAdyanmitra-kalatra-putrakutapa-zreNIraNacchaMkhalA baMdhadhvasta-gaterniruddhavapuSaH kodhIdividveSibhiH / aSTamAMzo'hrau madhyAhnA pravRttiH zrAddhakAlaH / yatsmRtiH-divasasyASTame bhAge mandIbhavati bhaaskre| sakAlaH kutapo yatra pitRmyo dattamakSayaM / vAyamede yathA-kutapasya tu vinyAsaH prAtyAhAra iti smRtaH / zeSeSu yathA-kutapa eSa tapasvijanapriyaH / cArme snehapAtre'pi / yathA-cakorANAM jyotsnArasakutapakautUhalakRtAM / atha kuTapo munau niSkuTe mAnabhede ca / kuTaM pAti kuTapaH / kuTati vaa| bhujikutIti kidapaH // 43 // niSkuTo Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (192) bhanekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vimAgaH pAdapo drau pAdapIThe pAdapA pAdarakSaNe / raktapaH syAdyAtudhAne raktapA tu jalaukasi // 437 // viTapaH pallave staMbe vistAre SiGgazAkhayoH / surUpastu budhe ramye prAptarUpAbhirUpavat // 438 // kadaMbaH sarSape nIpe kadaMba nikuruMcake / kalaMbo nAlikAzAke pRSatve nIpapAdape ||436 / / gRhArAmaH / mAnabhedaH prasthacaturthabhAgaH / kuraNapaH pUtagaMdhini / zave / kuNati kuNapaH / bhuji kutIti kidapaH / pUtagaMdhini vAcyaliMgaH / zave puklIvaH / dvayoryathA-kuNapaM kAminI bhakSyamiti tisro vikalpanAH / jihvApastu zuni vyAghra dvIpibiDAlayoH / jihvayA pivati jihAM pAti vA jihApaH / caturtheSu yathA-jihvApaH pApaceSTitaH / / 436 // pAdapo drau pAdapIThe / pAdaimU laiH pibati pAdau caraNau pAti vA pAdapaH / drau vRkSa yathA--adrIMdrakuMjavarakujara--gaMDakASa--saMkrAMtadAna--payaso vanapAdapasya / pAdapIThe pAdAsanaM / pAdapA pAdarakSaNe / pAdarakSaNaM pAdukA / tatra yathAna paMthA pAMthasArthena sugamaH pAdapAM vinA / raktapaH syAdyAtudhAne / raktaM pibati raktapaH / yAtudhAno rAkSasaH / raktapA tu jalaukasi | yathA-asaMte sarvato raktaM kuTanyo raktapA iva // 437 // viTapaH pallave staMbe vistAre ssiddgshaakhyoH| viTati viTapaH / bhuji kutIti kidapaH / viTaM pAti vA / SiDge pusi / zeSeSu puklIvaH / pallavaH kisalayaM / staMbo gucchaH vistAro'rthAdvakSasya SiDgo viTaH / zAkhA taroH skandhArdhvaprasRtA / SiDgavarja zeSeSu yathA-drutasamIracalaiH kSaNalakSitavyavahitA viTapairiva maMjarI / SiDge yathA-nRpavividhaviTaparUpastathApi viTapaH kathaM nAsi / surUpastu budhe ramye prAptarUpAbhirUpavat zobhanaM rUpamasya surUpaH |praaptN rUpamanena praaptruupH| abhimato rUpeNa abhirUpaH |tryo'pi vAcyaliMgAH / dvayoyathA-hRdayAvarjanacaturAH ke'pi surUpAH virAjante // 438 // atha bAMtAH / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (193) kAdambaH kalahaMseSvoH nitambaH kttirodhsoH| striyAH pazcAtkaTau sAnau pralambastu pralambanam // 440 // daityastAlAGkuraH zAkhA prAlambaH syAtpayodhare / trapuse hArabhede ca bhUjambUstu vikaGkate // 441 // godhUmAhvayadhAnye ca herambaH zauryagarvite / / mahiSe vighnarAje cArambhastu vadhadarpayoH // 442 // kadambaH sarSape nIpe / kada vaiklavye sautraH / kadati kadaMbaH / kaderNidvetyambaH / kutsitamambate vA / nIpe yathA-navakadaMbarajo'ruNitAmbare // kadamba nikurumbake / yathA-chAyAnaddhakadaMbakaM mRgakulaM romanthamabhyasya tu / kalaMbo nAlikAzAke pRSatve nIpapAdape // kalaMbate kalaMbaH / nAlikAzAke strIpusaH / triSvapi yathA-karakalitakalaMbaH koyaneti pralaMbaH // 439 // . kAdaMbaH klhNsessvoH| kadiH sautraH / kadati kAdaMbaH / kadeNidveti NidaMbaH / kalahaso dhUsarapakSo haMsaH / tatra yathA-abjaM cumbati kAdambaH / iSau bANe yathA-tAvatpUgairanyanAgAdhirohaH / kAdambAnAme kapAtairasIvyat / nitaMbaH kaTirodhaso / striyAH pazcAtkaTau sAnau / nitanyate nitaMbaH / valinitanibhyAM vaH / kaTau puruSasyApi zroNo yathA-nitaMbabiMbasaMbaMdhabaMdhuracchu: rikAdharaH / roSasi kle yathA-raMtuM kSatottuMganitaMbabhUmayo muhurvajantaH pramadaM madoddhatAH / striyAH pazcAtkaTo sAnau ca yathA-sevyA nitaMbAH kimu bhUdharA NAmuta smarasmeravilAsinonAm / pralaMbastu pralaMbanaM, pralaMbanaM pralaMbate vA pralambaH // 440 // daityastAlAkuraH zAkhA / daityatAlAMkurazAkhAsu yathA-kapiH pralamba musalIva kRntati / prAlambaH syaatpyodhre| trapuse hArabhede ca / prAlambate prAlambaH / payodharaH stanaH / trapusaM trapusIphalaM / triSvapi yathA-saguNaH zItalo navyaH prArambaH kasya na priyaH / bhUjaMbUstu vikaMkate / bhuvi jaMbUriva bhUjambUH / striyAM / vikaMkataH ma'vAvRkSaH // 441 // godhUmAvayadhAnye ca / herambaH zauryagarvite / mahiSe vighnarAje c|| Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH laToMkaH dvitIyo vibhAgaH tvarAyAmudyame cApyAtmabhUH brahmaNi manmathe / RSabhaH syAdAdijine vRSabhe bheSaje svare // 443 // karNaraMdhre kAlapucche zreSThe cApyuttarasthitaH / RSabhI tu zukazivyAM puruSAkArayoSiti // 444 // vidhavAyAM sirAlAya karabho maya uSTrake // aMgRlezca kaniSThAyAM maNibandhasya cAntare ||445 // (194) hinoti herambaH / tuMbastaMvAdaya iti ( u0 320 ) sAdhuH / zauryagarvite vAdhya - liMgaH / tatra yathA - herambaDimbaM virala: saheta / mahiSe yathA - herambavAhanabhayaM bhajate na kaskaH / vighnarAje vinAyake yathA - he heramba kimamba rodayasi re putraM kimityeSa me / karNe moTayate kumAra kimidaM jyeSThe'pyanuSThIyate / atha bhAntAH / Arambhastu vadhadarpayoH || ArambhaNamAraMbhaH / udyamaH utsAhaH / catuSvapi yathA-nirAraMbhAstapasvinaH / AdikarmaNyapi / tatra yathA - mahArambhAH kRtadhiyastiSThanti ca nirAkulAH // 442 // tvarAyAmudhame cApi / AtmabhUH brahmaNi manmathe / AtmanA Atmano yA bhavati AtmabhUH / puMsi brahmaNi yathA - vacasyavasite tasya sasarja girimAtmabhUH / manmathe kaMdarpe yathA-jitamAtmabhuvA vizvamAkramerA ca brahmaNaH / RSabhaH syAdAdijine vRSabhe bheSaje svare karNaraMdhre kolapucche zreSThe, cApyutarasthitaH / RSati RSabhaH / RSi vRSoti ( u0331) vidabhaH / Adijite yathA - AdimaM torthanAthaM ca RSabhasvAminaM stumaH / vRSabhe balIvarde yathAvimvairdugdho'pi vavati bata dugdhaM kimRSabhaH / svare svaravizeSe yathA - satatamRSabhahInaM bhinnakIkRtya SaDjam // 443 // karNaraMtra zrotravivaraM / kolapucchaM sUkaralAMgUlaM / uttarapadasthitaH zreSThe ca yathA- dharme cArthe ca kAme ca mokSe ca bharatarSabha / RSabhI tu zukazivyAM puruSAkArayopiti gaurAditvADo: / zUkaziMbI kapikacchUH // 444 // vidhavAyAM sirAlAyAM / sirAlA oSadhiH / karabho maya uSTrake / aMgu Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH kakubho vINApraseve rAgabhederjunadrume / / kusumbhaM tu zAtakumbhe syAllabdhAyAM kamaNDalau // 446 // gardabho rAsabhe gandhe gardabhI janturubhidoH / gardabhaM kumudabhede durlabhaH kacchure priye // 447 // duSprApe'pi dundubhistu bheryA ditisute viSe / akSabindutrikadvandve nikumbhaH kumbhakarNa je // 448 // lezca kaniSThAyAM maNibandhasya cAntare / kirati kIryate vA karabhaH / kalA, ityabhaH (u0 329) / kare bhAti vA / maya ussttrH| hUsva uSTra uSTrako yadAha-karabhastu trihAyaNaH dvayoryathA-saMvitpuraM varavikAsi camUsamutthaM / pRthvIraja krbhkNtthkddaarmaashaaH| kaniSThaH maNibaMdhAMtare yathA-kva prasthitAsi karabhorUghane nizothe // 445 // kakubho vINApraseve rAgabhede'rjunadrume / kakyate kakubhaH / kakerubhaH / vINApraseve puMrulAbaH / vogApraseve bogAvastAt taMtrAnibandhanasthAne (carmapuTaH) / rAgabhede ca yathA-nAradena mano jahe kakubhadhvanibhirvibhoH / arjunavRkSe yathAkAlakSepaM kakubhasurabhI parva te parvate te / kusumbhaM tu zAtakumbhe syAllabdhA(dA)yAM kamaNDalau / kusan zleSe / daMtyAntaH / kusyati kusuMbhaH / kAkusibhyAM kuMbhaH / puMklIvaH / zAtakuMbhe suvarNe yathA-kusuMbhakuMbhaMparastaH sa zaMbho / labdhAyAM yathA-vikasatkusumbhakusumAruNatAm / kamaNDalau yathA-vitrambheNa kusumbhasaMbhRtajalairyAtrAsu jagmurjanAH // 446 // ___ gardabho rAsabhe gadhe / gati gardai bhaH / ka sa ga ityabhaH (u0 329) / rAsame yathA--garddhabhayAnamasajjanasevA / gaMdho gaMdhavizeSaH / gardabhI jNturukbhidoH| gaurAditvADDIH jaMtubhede rogamede ca / gardabhaM kumudabhede / yathAiti gardabhakodabhede kamalairmukulAyitaM / durlabhaH kacchure priye / duSprApe'pi / duHkhena labhyate durlabhaH / vAyaliMgaH / kacchuraH pAma naH / triSvapi yathA-sa / durlabhaH sarvavadhUmiriSyate // 417 // dundubhistu bheryA ditisute viSe / akSavindutrikadvandve / dAmyati Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH dvitoyo vibhAgaH / dantyAM ca vallabho'dhyakSa kulInAzve piye'pi ca / varSAbhUH punarnavAyAM syAd gaNDUpadabhekayoH // 449 // viSkambho vistRtau yogavizeSapratibaMdhayoH / yoginAM ca bandhabhede rUpakA'vayave'pi ca // 450 // duMdubhiH / dameDubhirDam ca / akSabindutrikadvandve'striyAM / anyatra puMsi / meryA yathA-kenAsmatsiMhanAdapratirasitasakho dundubhistADito'yam / ditisute yathAduMdubhi nAma daityendra niSpipeSa kapozvaraH / viSaM viSabhedaH / akSabiMdutrikadvandve yathA-dundubhyA kila tatkRtaM patitayA yadraupadI hAritA / nikumbhaH kumbhakarNaje dantyAM ca / nitarAM skumnAti nikumbhaH / pRSodarAditvAna tsalopaH / kuMbhakarNaje kumbhakarNasute yathA-nizuMbhitA nikumbhena kapayaH kaMpanirbharAH // 448 // dantI oSadhiH / vallabho'dhyakSe kulInAzve priye'pi ca / vallate ballabhaH / ka za ga (u0 329) iti abhaH / priye vAcyaliMgaH adhyakSetra gavAmadhikRtaH / tatra yathA-goSTheSu ballamakRtAtithisatkriyeSu / kulInAzve yathAstokena nAkramata vallabhapAlamuccakaiH / zrIvRkSakIpuruSakonnamitAnakAyaH / priye yathA-upanIvikamaruddha kila strIvallabhasya karamAtmakarAbhyAM / varSAbhUH punarnavAyAM syAt gaNDpadabhekayoH // varSAsu bhavati varSAbhUH / punarnavAyAM striyAM / zeSayoH puMsi / vaijayantIkArastu "mekyAM punarnavAyAM stro varSAbhU dardure naSaN (nakhe) ityAha / gaMDUpadaH kRmibhedaH / meke yathA-varSAbhUnivahA iva kAle kolAhalaM kRtvA // 449 // viSkambho vistRtau yogavizeSamatibandhayoH / yoginAM ca baMdhabhede rUpakAvayave'pi ca / viSkabhaNaM viSkamnAti vA viSkaMbhaH / veH skanna iti patvaM / vistRtau yathA-viSkaMbhaSaSTabhogazva viSkaMbhastriguNazca yaH / yogavizeSe yathA-viSkabhaH prItirAyuSmAn / pratibaMdhe yathA--na kAryaH kAryaviSkaMbhaH / yoginAM baMdhamede yathA--yogI pavanaviSkaMbhAbhyAsanirbharamAnasaH / rupakasya nATa EE Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH visrambhaH kelikalahe vizvAse praNaye vadhe / vRSabhaH syAdAdijine vRSapuMgavayorapi // 451 // sanAbhi tisadRzoH surabhiheMmni caMpake / jAtIphaLe mAtRbhede ramye caitravasantayoH // 45 // kAderaMze'vayave yathA-vRttavartiSyamANAnAM athAMzAnAM nidarzakaH / saMkSepArthastu viSkaMbho madhyapAtraprayojitaH // 450 // visambhaH kelikalahe, vizvAse praNaye vadhe / vinaMbhaNaM vinamaH / / kelikalahe yathA--koyaM vipremasaMraMbho daMpatyoH premmgnyoH| praNayaH prema / 'vizvAse praNaye ca yathA--tasyAM kSaNikacittAyAM vinambhaH ko'nyayoSiti / vadhe yathA--caMDo nizuMbhavinamaz2ambhitAdbhutazaktikA / vRSabhaH syAdAdijine vRSapuMgavayorapi / vRSo dharmastena bhAti vRSabhaH / varSati vA / RSi vRSoti kidabhaH / Adijine yathA--pAtu vo vRSabhaH svAmI / vRSe yathA-ucchRGgitAnyavRSabhAH saritAM nadanto / roghAMsi dhIramapacaskirire mahokSAH / puMgave pradhAne yathA--mukhe satyA vANI puruSavRSabhANAM vratamidam // 451 // sanAbhi tisadRzoH / samAnA nAbhirasya sanAbhiH / samAnasya dharmAdiviti sa bhAvaH / sadRze tu upacArAt / jJAtau puMsi / sadRzi vAcyaliMgaH / jJAtiH svajanastatra yathA-bhrAtaro ye ca saMsRSTA bhaginyAzca sanAbhayaH / bhaginIpatibhAgineyAdayaH / sadRzi yathA vaktramindoH sanAbhi / surabhihemni caMpake / jAtIphale mAtRbhede ramye caitravasantayoH / surabhate surabhiH / padipaThIti bahuvacanAdiH / AgamazA sanamanityamityanAgamAbhAvaH / dazasvartheSu ramye sugandhau ca vAyaliMgaH / mAtRbhede gavi sallakyAM ca striyAM / anyatra puMsi / hemni caMpake ca yathA--tasyAH zarIraM surabheH sanAbhi / jAtIphalaM jAtikozaH / mAtRbhede yathA--ArambhasiddhiM surabhistanotu / ramye zreSThe yathAtAM saurabheyI surabhiryazobhiH / caitre vasaMte sugandhau ca yathA-mRdulatAMtalatAMtamalokayat samurabhiM surabhi sumanobharaiH // 452 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (198) anekArthasaMgrahaH saTIka dvitIyo vibhAgaH sugandhau gavi sallayAmadhamo nyUnagarthayoH / AgamastvAgatau zAstre'pyAzramo batinAM maThe // 453 // brahmacaryAdicatuSkepyuttamA dugdhikoSadhe / uttamaM tu pradhAne syAtkalamaH zAlicaurayoH // 454 // kusumaM strIrajonetrarogayoH phalapuSpayoH / kRtrima lavaNabhede kRtrimaH kRtsilhyoH||455|| sugandhau mavi sallakyAM / gavi yathA--urjasvalena surabhImanuniHsapatnaM jagme jayodhuravizAlaviSANamuktvA / sallakyAM yathA--surabhijaMbhamanA varakuJjaraH / atha mAntAH / adhamo nyUnagaryayoH adyate'dhamaH avaghavavetyamaH / adho bhava iti vA / amotAvodhasa ityamaH / vAyaliMgaH // dvayoryathA-vApI snAtumito gatAsi na punastasyAdhamasyAMtikam / AgamastvAgatau zAstrepi / mAgamanaM AgacchatyasmAditi vA AgamaH / yuvarNetyal / zAstraM Aptavacanam / dvayoryathA-kasya nAnaMdaniSyedaM, vidadhAti sadAgamaH / / Azramo vatinAM maThe / etya zrAmyati asminniti AzramaH / puMklovaH / maTheti sthAnopalakSaNam / tatra yathA--tau dampatI vamiSThasya gurojagmaturAzramam / / 453 // brahmacaryAdicatuSke'pi / brahmacaryAdicatuSkaM-brahmacArI gRhasthoM vAnaprastho yatiriti catvAraH / tatra yathA--paMcaviMzatitattvajJo yatra tatrAzrame rataH / uttamA dugdhikauSadhe / utkRSTA uttamA / udaHprakRSTe tamam // uttamaM tu pradhAnesyAt / vAcyaliMgaH / yathA--paritapyata evaM nottamaH / paritaptopyaparaH ssNvRttiH| kalamaH zAlicaurayoH / kaDat made sRpapradhotyamelatve ca kalamaH / zAlI yathA--ApAdapadmapraNatAH kalamA iva te raghum / caure yathA-kalamaiH kamalAitA // 454 // kusuma svIrajonetrarogayoH phalapuSpayoH / kusac zleSe daMtyAntaH / kusyati kusumaM / udvaTikulpalIti kumaH / puSpe puMklIbaH / zeSeSu klIbaH / strIrajasi yathA-kusumavatImiha vallI madhupAdanyo bhajeta ko nAma / netraroge yathA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH godhUmo bheSaje nAgaraMgakhohiprabhedayoH / / golomI vArayoSAyAM SaDgandhAsitarvayoH // 456 // gautamo gaNabhRdbhede zAkyasiMharSibhedayoH / gautamyumAyAM rocanyAM talimaM talpakhaDgayoH // 457 // vitAne kuTTime cApi dADimaH karakailayoH / niSkramo nirgame buddhisampattau duSkule'pi ca // 458 // vijJeyastitiDIbIjarasaH kusumanAzanaH / phalapuSpayoryathA--samabhisRtya rasAdavalaMbitaH pramadayA kusumAvavicoSayA / kRtrimaM lavaNabhede / karaNena nirvRttaM kRtrimaM / dvitastrimak tatkRtamiti trimaka / yathA--na rocate bhojyamakRtrimaM nRnnaam| kRtrimaH kRtsilhyoH| kRte vAcyaliGgaH / tatra yathA-jidhRkSayA kRtrimapatrapaMkteH / silho gandhadravyam // 455 // . godhUmo bheSaje nAgaraMgatrI hiprabhedayoH / gudhyate godhUmaH / krudhirNadherUmaH / nAgaraMgadrohiprabhedayoryathA--godhUmasadRzAkRtiH // golomI vArayoSAyAM ssddgndhaasitrvyoH| gAM lunAti gobhirkhayate vA golomI / rukma-grISmeti sAdhuH / vArayoSA vArastrI / SaDgandhA vacA / sitadUrvA dUrvAbhedaH // 456 // gautamo gaNabhRbhede shaakysiNhrssibhedyoH| gotamasyApatyaM gautamaH / RSivRSNyaMdhaketyaN gautama eva vA prajJAditvAdaN / gaNabhRbhedaH zrImahAvIrasya prathamagaNadhara indrabhUtinAmA tatra yathA-tApasAn bhojayAmAsa gautamo gaNabhRdvaraH / zAkyasiMhe buddhe yathA-gautamena yadudasyatA zayaM proddhRtaM jagadupaplutAzayam / RSibhede yathA--pratyapadyata cirasya yatpunazcAru gautamavadhUH zilAmayI // gautamyumAyAM rocanyAM / prakRSTA gorgotamA tasyA iyaM gautmii| umA gaurI / rocanI oSadhiH // talimaM talpakhaDgayoH / vitAne kuTTime cApi / talati talimaM vayimakhacimAdayaH (u0 350) iti sAdhuH / vitAnaM caMdrodayaH khaDge yathA--talinatalimadaDaiH zAtravaM khaMDayanti // 157 // zeSeSu yathA--zrIkhaMDavadhotasodhatalimo ramyaH kSaNo vartate |daaddimH karakailayo / yati pittamiti dADimaH / karako (karana-karaJja)vRkSabhedaH / yadAha Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (200) anekArthasaMgrahaH saTIkaH dvitIyoM vibhAgaH niyamaH syAtpratijJAyAM nizcaye yantraNe vrate / nigamAH pUrvaNigvedanizcayAdhvavaNikpathAH // 459 // naigamo nayapauropaniSadRtiSu vANije / / prathamaH syAtpradhAnAdhoH prakramovasare krame // 460 // dADimo dAlimaH sAraH kuTimaH phalakhADavaH / svAdvamlo raktabIjazca karakaH zukavallabhaH // tatra triliMge yathA--pAkAruNasphaTitadADimakAMti vaktram / elA vRkSabhedaH // niSkramo nirgame buddhisaMpattau duSkule'pi ca / niSkramaNaM niSkrAmatyanena niSkrAmati vA niSkrAmaH / nirgame yathA--pravezo niSkramo vApi kAryoM rAjakule kramAt / buddhisaMpattau yathA-niSkramo'kramavatAM durAtmanAm sajanApakataye snaatnH| duSkule yathA--nimaMtrI niSkramaH kAryoM rAjJA vikrmmicchtaa||458|| niyamaH syAtpratijJAyAM nizcaye yantraNe vrate / niyamanaM niyamaH / saMnivyupAdyama ityal / pratijJAyAM yathA-iti kRtaniyamo jaghAna zatrUn / nizcaye yathA-yamo'yaM niyamAdeva hinasti bhuvanatrayIm / yaMtraNe baMdhane yathA-vibhrama ramaNI dhatte nIvIniyamanirbharA / vrate yathA-ahnAya sA niyamajaM klamutsasarja / / nigamAH pUrvaNigvedanizcayAdhvavaNikpathAH / nigacchatyatra anena vA nigmH| gocara saMcareti ghaH / SaTavartheSu puri vaNije ca yathA--na khalu nigamamArga yAti sAdhvI kadAcit / vede yathA--sAmrAjyaM nigamasya sarvaviSaye zaMbhorivojjambhate / nizcaye adhvani vaNipaNe ca yathA--satAM sajjanasAhAyyAt sugamo nigamaH khalu // 459 // . naigamo nayapauropaniSatiSu vANije / nigame bhavo naigamaH paJcasvatheSu / nayo niravadhAraNaH pakSaparigrahaH / tatra yathA-naigamAdayaH sapta nayAH / paure vANije ca yathA--purANi zreNayazcaiva zilpino nagamAstathA / upaniSat vedAntaH / dRtizcarmaprasevakaH // prathamaH syAtpradhAnAdhoH / prathamate prathamaH / sRpRprathicarItyamaH / vAcyaliGgaH / pradhAne yathA--gariSThAgoSThI prathamaiH pramAthaiH parivAritaH / Adau yathA--prathamabidubhirambumucobhasAm // prakramo'vasare krame / prakramyate prakramaH / avasare yathA-dolAke linisaNNa pannagavidhau gItotsavaprakrame / krame yathA--nAgatazca sa hahA ko'yaM vidhe / kramaH // 460 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (2.1) paJcamo rucire dakSe pazcAnAmapi pUraNe / rAgabhede paMcamI tu draupadyAM paramaH pare // 461 // agresaraprathamayo kAre paramaM punH|| syAdavyayamanujJAyAM pratimA pratirUpake // 462 // gajasya dantabhede ca madhyamo madhyajasvare / dehamadhye madhyadeze madhyamA kaNikAMguliH // 463 // paJcamo rucire dakSe paJcAnAmapi puurnne| rAgabhede / paJcayate paJcamaH / rukma-grISmeti (u0 346) sAdhuH / paJcAnAM pUraNa iti vA / "nomaT" (7 / 1 / 169) / rAgabhede puMsi, zeSeSu vAcyaliMga / rucire dakSe caM yathApaJcamo'yaM vipazcitAm / paJcAnAM pUraNe yathA--paJcamaM paJcatapasastapano jAtavedasAm / rAgabhede yathA-prIti paJcamarAgagotiSu // pazcamI tu draupadyAm // yathA prapazcaH paJcamIgirAm / / paramaH pare agresaraprathamayoroMkAre // pRNAti paramaH / sRpaprathItyamaH / OMkAre puMsi zeSeSu vAcyaliGgaH / pare utkRSTe yathAparamaM yo mahattejaH / / 461 // agresare prathame ca yathA-paramaH sa manoSiNA / paramaM punaH syAdavyayamanujJAyAm / yathA-tataH parama matyuktvA pratastha munimaNDalI | pratimA prtiruupke| pratimIyate pratimA pratirU rake yathAratnastaMbheSu saMkrAntapratimAzca cakAsire // 462 // gajasya dantabhede / gajasya dantabhede(bandhe) yathA-dantai suvarNanihitapratimaigajendra / madhyamo madhyaje svare dehamadhye mdhydeshe| madhye jAto madhyamaH madhyAnmaH / madhyaje vAcyaliMgaH / tatra yathA-sarveSAmeSa teSAM samaramasvabhuvi krodhavahnau juhoti / dvitrahuMkAramatrairabhijanasamidho madhyamaH pAMDaveyaH // svare svaravizeSe yathA-krauJcaH kvaNati madhyamam / dehamadhye 'klobH| tatra yathA-zucau catuNI jvalatAM zucismitA havirbhujAM madhyagatA sumabhyamA / madhyadeze yathA-himavadviMdhyayomadhyaM yat prAk vinshnaadpi| pratyage ca prayAgAcca madhyadeza sa Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - (202) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhogaH rAkA rajasvalA cApi vyAyAmaH pauruSe zrame / viyAme durgasaMcAre vilomamaraghaTTake // 464 // vilomo varuNe sarpe pratApe kukkure'pi ca / vilomI syAdAmalakyAM vikramaH zaktisaMpadi // 465 // krAMtau ca vidrumo vRkSe pravAle'pyatha vibhrmH| zobhAyAM saMzaye hAve sattamaH zreSThapUjyayoH // 466 / / madhyamaH // madhyamA karNikAMguliH rAkA rajasvalA cApi / karNikA bIjakozaH / aMgulau madhyamAMgulau yathA-aMguSThamadhyamAbhyAM tu cakSuSI samupaspRzet // 463 / / rAkA pUrNimA tatra yathA-amRtamamRtarazmimadhyamA madhyarAtre / rajasvalAyAM yathA-madhyamA na vivAhyA syAt kuladoSakarI hi sA / vyAyAmaH pauruSe zrame / viyAme durgasaMcAre / / vyAyamanaM vyAyacchate'tra vyaayaamH| pauruSe zrame ca yathA-sthAne zamavatAM zaktyA vyAyAme vRddhiraMginAm / viyAmastiryak bAhU prasArito vyAma iti yAvat / yacchezaH-atha vyAyAme viyAmaH syAt bAhU cApastanUnala / tatra yathA-vyAyAmamAtrI parikhAM khanaMti / durgasaMcAra iti cANAkyoktakRtyAMtarANAmupalakSaNam / tatra yathA- zamavyAyAmAbhyAM prati. vihitataMtrasya nRpateH / paraM prayAvApaH phalati kRtasekastaruriva / vilomamaraghaTTake // vilUyate vilUnAti vA vilomam rukma grISmeti sAdhuH / araghaTTako ghaTIyaMtram // 464 // vilomo varuNe sarpe pratIpe kukkure'pi ca // viparIta lomakaroti Nici aci ca vilomaH / pratIpe vAdhyaliMgaH / varuNa yAdapatiH / pratIpe yathA-guNayedvilomagatyA // vilomI syAdAmalakyAm / / gaurAditvAt DIH AmalakI dhAtrI / vikramaH zaktisaMpadi krAMtau ca / vikramaNaM vikramaH zaktisaMpadi yathA-anusmRtAkhaMDalasUnuvikramaH // 465 // krAMtiH pAdavikSepaH tatra yathA-haMsebhyaH kramavikramazcaladRzo kiM zikSitaH sarvataH // vidramo vRkSe pravAle'pi / viziSTo drumo vidrumaH vidravati vA kuMdumaliMdumeti sAdhuH / vRkSe yathA- velAtaTeSudgatavidrumeSu / pravAle yathA-lekhayA vimalavidrumabhAsA / atha vibhramaH / zobhAyAM saMzaye hAve / vibhramaNaM vibhrAmyatya Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH sAdhiSThe saMbhrama bhItau saMvegAdarayorapi / suSImaH zizire ramye suSamaM rucire same ||467 || - suSamA tu syAtparamazobhAyAM kAlabhidyapi / atyayo'tikrame doSe vinAze daMDakRcchrayoH // 468 // avadhyamavadhA sthAdanartha kavacasyapi / abhayamuzIrAmItyorabhayA tu harItakI ||469 // (203) 1 nena vA vibhramaH / zobhAyAM yathA - iMdorvibhramamAnanaM vitanute / saMzaye yathApuMso'pi mRgatRSNAyAM yasyAsti jalavibhramaH / hAve vilAse yathA - rurucire rucire kSaNavibhramAH / / sattamaH zreSThapUjyayoH sAdhiSThe / atizayena sat sattamaH vAcyaliMgaH | zre: prazasyatamaH sAdhiSThaH sAdhutamaH / triSvapi yathA - zRNu tvaM munisattama // 466 || saMbhramo bhItau saMvegAdarayorapi / saMbhramaNaM saMbhramaH / bhoto yathA - kusumasaurabha lolaparibhramamara saMbhramasaMmRtazobhayA / saMvego bhayAdibhizcittavyAkSepAt tvaraNam tatra yathA - gRhNan kezeSvapAstacaraNanipatito nekSitaH saMbhrameNa / Adare yathA - saMbhramaH snehamAkhyAti vapurAkhyAti bhojanam // suSomaH zizire ramye / zobhanA sImA'sya suSImaH / pRSodarAdikhAt Satvam / vAcyaliMgaH // supImaM rucire same / zobhanaM samaM suSamaM suSThu samati vA / nirduH suve: samasRteriti Satvam vAcyaliMgaH / dvayoryathA 1 : suSame bhUpradeze tu baddhvA nizcalamAsanam ||467 // suSamA tu syAtparamazobhAyAM kAlabhidyapi / kAlabhidi yathA - suSamAto duHSamAyAM kRpA phalavatI tava || atha yAMtAH // atyayo'tikrame doSe vinAze daMDa kucchrayoH // atyayanaM atyayaH paMcasvartheSu / atikramastUllaMbanam tatra yathA - parvAtyaye soma ivASNarazmeH / doSe yathA - niratyayaM sAma na dAnavarjitaM na bhUridAnaM virahayya sakiyAm / vinAze yathA-prANAtyaye sarvadhanApahAraH / daMDe yathA - vAkAruSya ityayaH zatam / kRcchre kleze yathA - adhyayo yasya naivAsti zote vApyA'pi vA // 468|| avadhyamavadhArhe syAdanartha kavacasyapi / vadhamarhati vadhyam / daNDA 1 * Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (204) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH anayo'zubhadaive syAdvipadvyasanayorapi / azvIyamazvasaMdhe'zvahite'dhRSyaH pragalbhake // 470 // adhRSyA nimnagAbhede'halyA gautamayoSiti / sarobhede'pyabhikhyA tu zobhAyAM kIrtisaMjJayoH // 471 / / deryaH / na vadhyam avadhyaM vAcyaliGgaH / avadhAhe yathA-tipatiddhAd hyavadhyo yataH // abhayamuzIrAbhotyoH / nAsti bhayamasmAdasya vA na bhayaM vA abhayam / uzIraM vIraNImUlam / abhotiriti bahuvrIhistatpuruSo vA / bahuvrIhipakSe abhayazabdo vAcyaliMgaH / tatra yathA- abhayAH santu panthAnaH / tatpuruSapakSe klibeH tatra yathA-yo bhUteSvabhayaM dadyAt bhatebhyastasya no bhayam // abhayA tu harItakI // // harItakI pathyA // 469 / / anayo'zubhadaive syAt vipadvyasanayorapi / ayaH zubhaM daivaM tadvirodhI anayaH viruddho nayaH iti vA / azubhadaive yathA-sarvametadanayasya jRmbhitam / vipadi yathA-kiM na pApamanayena kurvate / vyasane strImadyAdau yathA-anayenaiva rAjazrIH kSIyate mAbhRtAM kSaNAt / azvIyamazvasaMdhe'zvahite / azvAnAM samUho'zvoyam / vAvAdIya iti IyaH / azvebhyo hitaM vA tasmai hite iti iyaH / azvahite vAcyaliMgaH / azvasaMghe yathA- azvIyaM ca khuroddhattAvanitalam / azvahite yathA-azvIyeSu yAkureSu kurute vAhAvalIvikramam / adhRSyaH pragalbhake / na dhRSyate'dhRSyaH / kRdupAMtyeti kyap / pragalbhakaH prauDho'nAkalanIya iti yAvat / tatra vAcyaliMgaH tatrayathA-adhRSyazvAbhigamyazca yAdo ratnarivArNavaH // 470 // adhRSyA nimnagAbhede // nimnagAbhedo nadIvizeSaH / ahalyA gautamayoSiti sarobhede'pi / na halyate ahalyA / natro halipateriti yaH / gautamayoSiti yathA-tridazapatirahalyAM tApasIM yaH siSeve / saromedastaDAgavizeSaH / abhirakhyA tu zobhAyAM kiirtisNjnyyoH| abhilyAyate'nayA abhilyAnaM vA abhikhyA / zobhAyAM yathA-kApyabhicyA tayorAsId bajatoH zuddhaveSayoH / kI tI yathA-abhilyA sAMmukhyaM nayati ripumapyAzu nRpateH / saMjJAyAM yathA-asau rAmAbhikhyaH smRti Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa: ahArthI hartumazakye zaile'thAzaya Azraye / abhiprAyapanasayorAdityastridazArkayoH || 472 || Atreyo munirAtreyI puSpavatyAM saridbhidi / Atithyo'tithau tadyogyepyAmnAyaH kula Agame // 473 || upadeze ceMdriyaM tu cakSurAdiSu retasi / udayaH parvatonnatyorurNAyuravikaMbale ||474 || (205) pathamagAnnaiva bhavataH // 471 || ahAryo hartumazakye zaile // na hartuM zakyo ahAryaH hartumazakye vAcyaliGgaH dvayoryathA- vimucya sA hAramahAryaMnizcayA vilolayaSTiH praviluptacaMdanam // athAzaya Azraye abhiprAyapanasayoH // Azerate'sminniti AzayaH puMnAmni iti ghaH AzItirvA bhAve ala / Azaye abhiprAye ca yathA-lolatvAdapaharatAM tadaGgarAgam saMjajJe sakaluSa Azayo jalAnAm / panaso vRkSabhedaH || AdityastridazArkayoH / / vyaditerapatyamAdityaH / anidampati jyaH / tridaze yathA - AdityA vyatyayaM hitvA tvAM sruvaMti purAtanam / arke yathA - amI ca kathamAdityAH pratApakSitizItalAH ||472 || Atreyo muniH // atrerapatyaM AtreyaH ito'nitra iti ayaNU yathAjIrNabhojanamAtreyaH // AtreyI puSpavatyAM saridbhidi // ati AtreyI gayahRdayeti sAdhuH / gaurAditvAt DIH / puSpavatI rajasvalA tatra yathA- AtreyI gamanAddharerapi vibhorlakSmIH parAvartate / saridbhidi yathA - reve kAveri sipre bata bata yamune kaSTamAtra kaSTam / Atithyo'tithau tadyogye'pi // atithireva AtithyaH bheSajAditvAt svArthe dyaN / atithaye'yaM vA Nau tithiriti NyaH tadyogye atithyarthaM tatra vAcyaliGgaH dvayoryathA - AtithyAnAM prathitamahasAM kAryamAtithyamAryaiH || AmnAyaH kula Agame upadeze ca // AmnAyate AmnAyaH kuThe anvaye yathA - AmnAyAyAtametadbhavati na viphalaM jAtucidratnajAtam / Agame vede yathA - adhotI cara kAmnAye so'dhvaryuH zreSTha ucyate ||473 // upadeze yathA - nirAmnAyo maMtraH sphurati na hi kasyApi niyatam // iMdriya Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (206) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH UrNanAbhe ca meSe caurNeyameNItvagAdike / ratabaMdhabhidi strINAM kaSAyaH surabhau rase / / 475 / / rAgavastuni niryAse krodhAdiSu vilepane / varNe kAleyastu datye kAleyaM kuMkumaM yakRt / / 476 // tu cakSurAdiSu retasi / indrasyAtmano liGgaM iMdriyaM iMdriyamiti sAdhuH / cakSu. rAdigvityAdizabdAt zrotraM tvaknAsikA jihvA ceti / tatra yathA-evamindriyasukhasya vartmanaH sevanAdanugRhotamanmathaH / retasi yathA-bAlyaM vRddhirbalaM prajJA cakSuH zrotraM tvagindriyam / (dazabhirdazabhirvarSe retadvAlyAdikrameNa hoyate // ) // udayaH parvatonnatyoH // udeti asmin udanayanaM vA udayaH parvate yathAudayazikharazaGgaprAGgaNeSveSa rikhan / unnatau yathA-udayapratApanAzA mamApi kimutAparasya lokasya // UrNAyuravikaMbale urNanAbhe ca meSe ca / / UrNAstyasya uurnnaayuH| UrNAhaM zubhamo yus / puMsi / avikaMbale yathAmAlinyamUrNAyurivAtanoti khalo janAnAmupalAlito'pi // 47 // UrNanAbhe markaTake yathA-jarNorNAyupuTopamA prakaTayatyastakSaNe caMdramAH / meSe yathA-UrNAyohagasya kiM na kurute gomAyurArAdapi // aiNeyameNItvagAdike / ratabaMdhabhidi strINAm // eNyA vikAro'vayavo vA aiNeyaM eNyA eyaJ / ratabaMdhe tUpacArAt / eNI tvagAdike vAcyaliMgaH tatra yathA-aiNeyyAM vaci saMvizanti vasate cApi tvacaM tAravIm / strINAM ratabaMdhabhedaH kAmazAstraprasiddhaH / kaSAyaH surabhau rase / rAgavastuni niryAse krodhAdiSu vilepane / varNe / kaSati kaSAyaH / kulilulikalikaSibhyaH kAyaH / surabhI varNe ca guNe puMsi tadvati vaacyliNgH| anyatra puMkalIbaH surabhau yathA-pratyakSeSu sphuTitakamalA modmaitriikssaayH| rasastuvarAkhyaH tatra yathA-kaSAyatiktamadhurAH pittamanye tu kurvate // 47 // rA gavastuni yathA-adharo vItarAgaste kaSAye te vilocane / niryAse kAtharase yathA-potaH zotakaSAyo'yaM shrkraarssNyutH| krodhAdiSu yathA - syuH kaSAyAH krodhamAnamAyAlobhAH zarIriNAm / vilepane avasnehane Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (207) kulAyaH pakSiNAM sthAnagehayoH kSetriyAstrayaH / anyadehacikitsAhA''sAdhyaruk-pAradArikAH // 477 // kSetriyaM kSetraje taNe gAMgeyaM svrnnmustyoH|| kaseruNyatha gAMgeyo gAgavat skaMdabhISmayoH // 478 // yathA--karNArpito rodhakaSAyarUkSe gorocanAbhedanitAntagaure / varNo raktapItavarNayogaH tatra yathA-jAtaM kaSAyitaM vyoma nAnAkusumareNubhiH / snigdhavAsitayorapi maMkhaH / snigdhe yathA-cUtAMkurAsvAdakaSAyakaMThaH puMskokilo yanmadhuraM cukUja / vAsite bhAvite yathA-nidrAkaSAyamukulIkRtatAmranetraH / kAleyestu daitye / kalidevatA asya kAleyaH / kalyagne reyaN yathA-kAlayopadrutAH kAle / kAleyaM kuGkumaM yakRt / ku ISallIyate kAleyam yaeccate iti ye alpe iti kAdezaH / kuMkume yathA-kAleyakazodavilepanazriyam dizan dizAmullasadaMzubhaghutiH / yakRt kAlakhaNDam / kulAyaH pakSiNAM sthaangehyoH| kolati kulAyaH kulolulIti kAyaH dvayoryathA-dadhatamaMtaritAM himadIdhiti svagakulAya kulAyanilAyitAm / / kSetriyAstrayaH / anydehcikitsaaho'saadhyruk-paardaarikaaH|| kSetre'nyasmin nAzyaH kSetriyaH / kSetre'nyasmin nAzye iyaH vAyaliMgaH / cikitsyazarIrAt parazarIre saMkramayya yazcikitsyate vissbhuutgrhaadiH| so'nyadehacikitsAhaH tatra yathA-kSetriyaM viSamavAtidusahaM janmAMtarazarIre nAzyo na ihatye yo vyAdheH so'sAdhyaruk / tatra yathA-Avedayati nitAMtaM kSetriyarogaM sakhi hRdaMtaH / pAradArikaH svakSetrAt svakalatrAt anyasmin kSetre prarvatamAno nAzyo nigrAhyo bhavati / tatra yathA-svakSetrAt kSetriyA rakSyAH // 477 // kSetriya kSetraje tRNe // tRNamapi svakSetrAt anyasmin dhAnyakSetre nAzyaM bhavati / tatra yathA-kSetriyeSviva davAnalasya te dAhazaktiratulA virodhiSu / gAMgeyaM svrnnmustyoH| kaseruNi / gaMgAyA asatyamitra gAMgeyam / zubhrAye yaNa / svarNe yathA-gAMgeyAbharaNaprabhAvyatikaraprAmaprakRSTazriyam / mustAkazeru ca kaMdavizeSe / 1 mu0 mU0-kukRtyamanutApe syAdayuktakaraNe'pi ca / kulAyaH / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitoyo vibhAgaH cakSuSyaH subhage puNDarIkavRkSe rasAMjane / katake'kSihite cApi cakSuSyA tu kulacchikA // 479 // cAMpeyo hemna kiJjalke caMpake nAgakesare / jaghanyaM ziznagarhye'ntye jaTAyurguggulau khage ||480 // tapasyaH phAlgune mAse tapasyA niyamasthitau / dvitIyA tithigehinyadvitIyaH pUraNe dvayoH // 481 // gAMgeyo gAMgavat skandabhISmayoH / gaMgAyA apatyaM gAMgaH zivAdyaN / skaMde yathAgAMgeyamabhyuddharatA'nugaMgam / bhoSme yathA - gAMgeyaH sa babhUva yasya purato yAtAstRNaM zatravaH / evaM gAMgo'pi // 478 // cakSuSyaH subhage puNDarIkavRkSe rasAMjane / aahsafed cApi / cakSuSe hitazcakSuSyaH prANyaMge tiyaH / subhagAkSihitayo - rvAcyaliMgaH / tayoryathA - nityaM prasAritakaraH savitApi bhavatyacakSuSyaH / rasAMjanamaMjanavizeSaH / katakasthAne ketake ityanye / cakSuSyA tu kulacchikA / kulacchikA tu netrauSadham // 479 / / cAMpeyo hemni kiJjalke caMpake nAgakesare / capyate cAMpeyaH / geyahRdayAdaya iti sAdhuH / hema svarNam / kiJjalkam kesaram | caMpakanAgakesarau vRkSau / jaghanyaM zinaga'ntye / jaghane bhavam jaghanyam digAdidehaMzodyaH / jaghanyasya tulyaM vA zAstrAderyaH / zizne yathA-zvevAnutapyate sAdhuH kRtvA karma jaghanyajam / garthe vAcyaliMgaH tatra yathA - dharmArthakAmAH samameva sevyAH yastvekasaktaH sa naro jaghanyaH / antye pazcAdarthe yathA - uttiSThetta guroH pUrvaM jaghanyaM saMvizedapi / antye vAcyaliMgaH ityanye // jaTAyurguggulau khage // jaTAmeti jaTAyuH / kRvApAjI syuNU / puMsi / guggulurmahizAkSaH / svage yathA - cApe tAta jaTAyujIvitakathAparyantadhUmAtikrodhotpIDanipItazokajaDimA dRSTistu vizrAmyati / / 480 || tapasyaH phAlgunamAse / tapa eva tapasyaH martAdibhyo yaH / yathA - bhrazyaMti patrANi tasestapasye / / tapasyA niyamasthitau / tapasaH karaNaM tapasyA / tapasaH kyaniti kyAni zaMsi pratyayAdityaH / yathA - vane tapasyAM tanute tapasvI / dvitIyA tithigehinyoH // dvayoH pUraNI dvitIyA / dvestIyaH / tithau yathA - zukreNa I (208) Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (209) nAdeyI jalavAnIre bhUjaMbUnAgaraMgayoH / kAMguSThe ca japAyAM ca nikAyaH sadmasaMghayoH // 482 // paramAtmani lakSye ca preNayaH premayAzcayoH / visaMbhe prasare cApi pratyayo jnyaanrNdhryoH|| 483 / vizvAse zapathe hetaavaacaarprthittvyoH|| adhIne nizcaye syAdau praNAyyaH kAmavajite // 484 // pratipadA zreSThA dvitIyA somasUnunA / gehinyAM bhAryAyAM yathA-sa sadvitIyo vanamAjagAma // dvitIyaH pUraNe dvayoH // vAcyaliMgaH yathA-taM dezamAropitapuSpacApe ratidvitIye madane prapanne // 481 / / nAdeyI jalavAnIre bhUjaMbUnAgaraMgayoH / / kAMguSThe ca japAyAM ca // nadyAM bhavA nAdeyo / nadyAdereyaN / paMcApi vanaspatayaH / nadI samudbhave'pi / tatra vAcyaliMgaH tatra yathA-nAdeyaM nAdeyI zaradi vasante ca nAdeyam // nikAyaH smsNghyoH| paramAtmani lakSye ca // nicoyati nikAyaH / samanyarthe citi dehAvAsini dhanu kAdezazca / saMghe tu saMghentarddha iti / nivRto niyato vA kAyo'treti vA / sadmani nivAse yathA-kAyo'pyapAyanicayasya nikAya eva / saMghe yathA-nAkanAyakanikAyakAminIkopakaMpakuTilairvilocanaiH // 482 / / paramAtmani lakSye vedya ca yathAnikAye yoginAM cittaM dhAtukmANAmivoccakaiH // praNayaH premayAzcayoH / visaMbhe prasare cApi // praNayanaM praNayaH / premNi yathA-praNayakupitAM dRSTvA devI sa saMbhramavismRtaH / yAJcAyAM yathA-prApte naiva parAGmukhAH praNayini prANopayogairapi / visaMme vizvAse yathA-api prasannaM hariNeSu te manaH karasthadarbhapraNayApahAriSu / prasare yathA-premapraNayasaMjAtaharSagadgadayA girA / paricaye'pi yathAkRto'kSasUtrapraNayI tayA karaH / / pratyayo jnyaanrNdhryoH| vizvAse zapathe hetAvAcAraprathitatvayoH // adhIne nizcaye syAdau / pratIyate'nena pratyayanaM pratyeti vA pratyayaH / jJAne yathA-vikalpapratyayotpannA na zabdA sattvadarzane / raMdhre chidre yathA-ripoH pratyayamAsAdya praharet kAladharmavit // 483 // 1 mu. mU. nilayo'stamaye gRhe / gopanasya pradeze'pi nepathyaM nu prasAdhane / raGgabhUmau veSabhede praNayaH / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH asaMmate prasanyastu pratikUlAnukUlayoH / pratIkSyaH pratipAlye syAtpUjye ca praLayo mRtaiA // 485 // saMhAre naSTaceSTatve paryyAyo'vasare krame / nirmANadravyadharme ca parjanyo garjadaMbude ||486 // (210) vizvAse yathA-tatpratyayAcca kusumAyudhabandhurenAmAzvAsayat suracitArthapadairvacobhiH | zapathe yathA - pratyayo vacanameva sAdhuSu / hetau yathA - apekSate pratyayamuttamaM tvAM bojAMkuraH prAgudayAdivAmbhaH / AcAre yathA - sAdhupratyaya evAyaM kRte pratikRtaM hi yat / prathitatve prathAyAM yathA- prAyaH pratyayamAdhatte svadguNeSUttamAdaraH / syAdI yathA - so'bhavadvaravadhUsamAgamaH pratyayaprakRtiyogasaMnibhaH // praNAyyaH kAmavarjite / asammate || praNIyate praNAyyaH praNAyyo niSkAmA saMmate iti dhyaNi sAdhuH vAcyaliGgaH / kAmavarjito viSayeSvanAsaktaH / tatra yathAjyeSThAya putrAya pitA brahma brUyAt praNAyyAya vAMteSAsine ||484|| asaMmate caurAdike yathA - avApnuyAtsopyavicAranigrahaM yadi praNAyyaiH saha saMvasennaraH || prasanyastu pratikUlAnukUlayoH // pratIpaH savyAt pragataH savyaM vA prasavyaH vAcyaliMgaH / pratikUle yathA- prasanyo bhrAtRvyo vyasanazatavAMchA malinadhIH / anukUle yathA - prasavyognirivAhutim / vAme'pi maMkhaH yathA - prasanyamaMnali dadyAt // pratIkSyaH pratipAlye syAt pUjye ca // pratIyate pratIkSyaH vAcyaliMgaH dvayoryathA - pratakSyaM ca pratIkSyAyai pitRzvastre sutasya te // pralayo mRtau // saMhAre naSTaceSTatve // pralayanaM pralayaH / mRtau yathA - mahAjanavirodhena kuMjaraH pralayaM gataH // 485 // saMhAre yathA - pralayollalitasya vAridhaiH parivAho jagataH karoti kim / naSTaceSTatve sAttvikabhAve yathA - bhramimaratimalasahRdayatAM pralayaM bhUrcchAM tamaH zarIrasAdam / mUrchAyAmapi yathA - avadhAnapare cakAra sA pralayAMtonmiSite vilocane / paryAyo'vasare krame / nirmANadravyadharme ca // paryayaNaM paryAyaH / pareH krame iti ghaJ paryeti vA tan vyadhAti NaH / avasare yathA - paryAye vihitaM kArya sidhyatyeva na saMzayaH / krame yathA - paryAyapItasya surairhimAMzoH kalAkSayaH 1 1 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH vAsave meghazabde ca payasyaM tu payobhave / payohite payasyA tu kAkolI dugdhikApi ca // 487 // prakriyA tutpAdane syAdadhikAraprakArayoH / pAnIyaM peyajaLayoH pAruSyaMstu bRhaspatI / / 488 // pAruSyaM paruSabhAve saMkraMdanavane'pi ca / paulastyo rAvaNe zrIde bhrAtRvyo bhrAtRje ripau ||489 // (211) lAdhyataro hi vRddheH / nirmANaM nirmitiH / dravyadharmo navapurANAdiH / tatra yathAguNaparyyAyavad dravyam / parjanyo garjadaMbude || vAsave meghazabde ca // garjati parjanyaH / hiraNyaparjanyAdaya iti sAdhuH / garjadaMbude yathA - sphUrjamA garja parjanya darpo'yaM yadi te'mbhasA / / 486 // vAsave yathA - ajanyaM saujanyaM yadi bhavati parjanya bhavataH / meghazabdo meghadhvaniH // payasyaM tu payobhave // payohite / payasi bhavaM payasyam / digAditvAdyaH / payase hitaM vA / uvarNayugAderya iti yaH / vAcyaliMgaH / payasyA tu kAkolI dugdhikApi ca // dve api oSadhI // 487 || prakriyA tUtpAdane syAdadhikAraprakArayoH / prakaraNaM prakriyA utpAdane yathA - zabdAnAM prakriyA jJeyA / adhikAro vyavasthApanam / prakAre yathAaizvarya prakriyA mAtra kRtArthAH saMtu hetayaH / pAnIyaM peyajalayoH // pIyate pAnIyam peye vAcyaliMgaH / dvayoryathA - pAnoyaM pAnIyaM zaradi vasante tu pAnIyam // pAruSyastu bRhaspatau // paruSa eva pAruSyaH / meSAditvAdyaN ||488 || pAruSyaM paruSabhAve saMkraMdanavane'pi ca // paruSasya bhAvaH pAruSyam / pRNAti vA / gayahRdayeti sAdhuH / paruSabhAve yathA- pAruSyaM vacasA ruSApi kuruSe yattannate pauruSam / saMkaMdanavanaM indravanam / paulastyo rAvaNe zrIde || pulasterapatyaM paulastyaH / gargAditvAdyaJ / rAvaNe yathA - paulastyaH kathamanyadAraharaNe doSaM na vijJAtavAn / zrIde dhanade yathA - paulastyena zudhAMzumaulisuhRdA grastaM samastaM dhanam // bhrAtRvyo bhrAtRje ripau // bhrAturapatyaM bhrAtRvyaH / bhrAturvya iti vyaH / ripau tu ekadravyAbhi jASitvanimittopacArAt / dvayoryathA - bhrAtRvye 1 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212) anekArthasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH bhujiSyaH syAdanAdhIne kiMkare hastasUke / bhujiSyA gaNikAdAsyoH malayaH parvatAntare // 490 // .. zailAMze deza ArAme malayA trivRtauSadhI / maMgalyo rucire'zvatthe trAyamANe masUrake // 491 // bilve maMgalyaM tu danni maMgalyA rocanA zamI / zatapuSpA zuklavacA priyaMguH zaMkhapuSpyapi // 492 // adhaH puSpI mRgayastu pherau brahmaNi lubdhake / rahasyaM gopanIye syAdrahasyA saridaMtare // 493 / / naiva vizvAsaH // 489 // bhujiSyaH syAdanadhIne kiMkare hastasUtrake / / bhuGkte bhujyate vA bhujiSyaH / rucibhujibhyAM kiSyaH / anadhonakikarayorvAcyaliMgaH / anadhIne yathA-bhujiSyA bhUbhunaH sarve / kiM kare yathA-harau carati cArakAzramatapasvitAM tAM zacI bhujiSyadayiteti yaH paririraMsumapyastavAn / hastasUtrake yathA-mujiSyabhUSitabhujaH // bhujiSyA gaNikAdAsyoH / dvayoryathA-kAmAMdhAH kAminaH pazya bhujeiNyAmapi bhuMjate / malayaH parvatAntare / / zailAMze deza ArAme // malate malayaH kruguvalItyayaH / malaM yAti vA parvatAMtare puMklIbaH / tatra yathA-murchayatyeSa pathikAn madhau malayamArutaH // 490 // zailasyAM'zo'vayavaH / deze yathA--malayakosalakekayazAsinAM duhitaro hitaropitamArgaNam / ArAme yathA-ete'layo malayavaMjulamaMjarISu guMjaMti maMju ghanasaurabhalAbhamattAH // malayA trivRtauSadhau // trivRtA viSaghnA // maMgalyo rucire'zvatthe trAyamANe masarake // vilve // maMgale sAdhurmaMgacyaH / rucire maMgalaheto vAcyaliMgaH / tatra yathA-athAMgulyAM haritAlamAI maMgacyamAdAya manaHzilAM ca / azvatthabilvo vRkSau / trAyamANamoSadham / masurako dhaanybhedH| 491 // maMgalyaM tu dani // yathA-maMgalyatilakaM carvarasya kuThayoSitaH // maMgalyA rocanA zamI / zatapuSpA zuklapacA priyaMguH zaMkhapuSpyapi // adhaHpuSpI // saptApi oSadhibhedAH // 492 / / mRgayastu pherau brahmaNi lubdhake / / mRgayate mRgyate vA 1 mahendro malayaH sahyaH shktimaankssprvtH| vindhyazca pArijAtazca saptaite kulprvtaaH|| Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sRtoyaH kANDaH (293) lauhityo'bdhau nade vohI brahmaNyo brahmaNe hite / zanaizcare vyavAyastu maithunavyavadhAnayoH // 494 // vadAnyaH priyavAgdAnazIlayorubhayorapi / vaktavyo vAcyavandya vaco'hehInayorapi // 495 // valayaH kaMkaNaM kaMTharuk vAleyastu gardabhe / valyathai komaleMgAre vallayAM vijayo jaye // 496 // mRgayuH / kevayu bhuraNNeti (u0 746) sAdhuH / mRgAn yAti vApI mRgeti kiduH puMsi / pheruH zRgAlaH / brahmA vedhAH / lubdhake yathA-haMti no pazayastho'pi zayAlamRgayurmugam / rahasyaM gopanIye syAt // rahasi bhavaM rahasyam / digAdIti yaH // yathA-rahasyAkhyAyoya svanasi mRdukarNAntikacaraH / rahasyA saridaMtare // saridaMtaraM nadIbhedaH // 493 // lauhityo'bdhau nade trIhau / lohita eva lauhityaH / bheSajAditvAdyaN / nade yathA-cakaMpe tIrNalohitye tasmin prAg jyotiSezvaraH / / brahmaNyo brahmaNe hite / zanaizcare / brahmaNe hito brahmaNyaH / prANyaMgarathasvaleti yaH / brahmaNi sAdhurvA brahmahite vAcyaliMga: tatra yathA-brahmaNyo'pi brhmvittaaphaarii| zanaizcaro ravisutaH // vyavAyastu maithunavyavadhAnayoH // vyavAyanaM vyavAyaH / maithune yathA-ativyavAyAdiva rAjayakSmA / vyavadhAne tiraskaraNe yathA-duHkhavyavAyakuzalasya vizAlabuddheH // 49 // vadAnyaH priyavAgdAnazIlayorubhayorapi // vadati vadAnyaH / vadisahinyAmAnyaH / triSvapi vAcyaliMgaH tatra yathA-gato vadAnyAMtaramityayaM me mAbhUt parovAdanavAvatAraH / vaktavyo vAcyavandya vaco'hehInayorapi / / ucyate vaktavyaH ucyate vAcyaH vaacyliNgau| triSvapi vaktavyazabdo yathAsavaktavyo na vaktavyaH / vAcyazabdo garthe yathA-na yathA vAcyatAmeti / vacohe yathA-tadvAcyaH sa dazAnano mama girA / hIne yathA-tuNaM nArAcavAcyaM vahasi kimu mudhA // 495 // valayaH kaMkaNaM kaMTharuk // valate valayaH / kRguvalItyayaH puNkliibH| kaMkaNe ythaa-knkvlybhrNshriktprkosstthH| kaMTharuk kaMTharogaH / / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (214) . anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH pArthe vimAne vijayomAtatsakhyostithAvapi / viSayo yasya yo jJAtastatra gocaradezayoH // 497 // zabdAdau janapade ca vismayo'dabhutadarpayoH / vinayaH zikSApraNatyovinayA tu valauSadhau // 498 // samUhe'pi yathA-alivalayasadRkSaiH kuMtalaiH padamalAkSyAH // vAleyastu gardabhe / calyarthe komaLeGgAre vallAm // valate vAleyaH / gayahRdayAdayeti sAdhuH / calaye'yaM vA chadileireyaN / valyarthe komale ca vaacyliNgH| gardabhe yathA-vahatyeva hi kAleyaM vAleyo na tu bhogabhAk / valyarthe yathA-bAleyataMDulavilopakadArthatAbhiretAbhiragnizaraNeSu sadharmiNIbhiH / komalaM mRdu / aNgaarvllr| bhAMgInAma oSadhoH // vijayo jaye // pArthe vimAne // vijayanaM vijayate vA vinayaH / jaye yathA- vijayastvayi senAyAH sAkSimAtre'padizyatAm / gatAvapi maMkhaH // 496 / / tatra pArthe'rjune ca yathA-vijayo vijayodyato yadA / vimAne yathA-vijayo vaijayaMtazca jayaMtazcAparAjitaH // vijayomAtatsakhyostithAvapi // umAyAM yathA-devi stuvaMti vijayeti jayeti umeti / tatsakhyAm yathA-kathayatu vijayAnapramANaM yadInduH / tithau tithivizeSe yathA-maMgalena vijayA jayAvahA // viSayo yasya yo jJAtaH tatra gocaradezayoH // zabdAdau janAde ca // visinoti viSayaH / sadasi tasyeti Sattvam / zabdAdayaH zabdarUparasagaMvasparzAH tatra yathA-sa kasya stotavyaH katividhaguNaH kasya viSayaH / gocare yathA-saumitrerapi patriNAmaviSayastatra priyA kvApi me| tayoryathA-rAgIva sakkimadhikAM viSayeSu vAyuH // 497 / / janaisyimAno janapadaH / tatra yathA-utsannaviSayagrAmAtsthAnAduccalitadvijAH // vismayo'ddhatadarpayoH // vismayanaM vismayaH / viziSTaH smaya iti vA / adbhute yathA-yadvismayastimitamastamitAnyabhAvamAnandamaMdamamRtaplavadanAdivAbhUt / darSe yathA-tyAge tapasi zaurye ca vijJAne vinaye naye / vismayo hi na kartavyo bahuratnA vasuMdharA // vinayaH zikSApraNatyoH / vinayanaM binayaH zikSAyAM yathA-vinayA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (215) vizalyA lAgalI daMtIguDUcItripuTAsu ca / zalyena rahitAyAzca priyAyAM lakSmaNasya ca // 499 / / zvazuryoM devare zyAle zAMDilyaH paavkaantre| bilve munau ca zAleyaM zatapuSpAhayauSadhe // 500 // kSetre ca zAlidhAnyasya zIrSaNyaM zIrSarakSaNe / zIrSaNyo vizade keze zaileyaM zailasaMbhave // 501 // gnayanizcayaH / praNato yathA-guNaprakarSo vinayAdavApyate // vinayA tu valau dhau // vanayAta rogAn vinayA // 498 // vizalyA lAMgalI daMtI guDUcI tripuTAsu ca / zalyena rahitAyAM ca priyAyAM lakSmaNasya ca // vigataM zalyamato drAvakatvAt vizalyA / vigataM zalyaM asyA vaa| SaDvartheSu / lakSmaNasya priyA hitakAriNI bhAryA vA tatra yathA-vizalyAM saumitrerayamupaninAyauSadhivarAm // 499 // zvazuryoM devare zyAle // zvazurasyApatyaM zvazuryaH / / zvazurAdyaH / dvayoryathA--jyeSThaH zvazuryaH zAlI ca saMmAnyo guruvatsmRto // zAMDilyaH paavkaantre| bilve munau ca // zaMDilasyApatya zAMDilyaH / gargAditvAt yan / zAMDilye sAdhurvA / pAvakAntare vahnivizeSaH / bilvo vRkssH| munau yathA-kratukriyA chAMDazauNDasya zAMDilyanAmno maharSavaMzaH // zAleyaM zatapuSpAhayauSadhe // kSetre ca zAlidhAnyasya // zAlate zAleyam / gayahRdayAdaya iti saadhuH| zAlInAM kSetramiti vA / brohi zAlereyaniti eyaJ / dvayoryathA-vizAlaH zAleyaH phlprinntisphaatisubhgaiH| zIrSaNyaM zIrSarakSaNe / / zirasi bhavaM zodhaNyam / digAditvAdyaH / zirasaH zorSanniti zIrSannAdezaH / zIrSarakSaNe zirastrANe yathA-zIrSaNyAnAM dinakara karasparzaniyaMducInAm // 50 // zIrSaNyo vizade keze // vizado yaH kezastatra yathA-jarAjaraThazIrSaNyo dhanyo dhyAyati zaMkaram / maMsastu vizade keze ceti arthadvayamAha / tatra vizade yathAzIrSaNyAstava kortayo'tra bhukne rAjaMti rAjan sdaa| zirobhavazirohitapradhAnebapi maMkhaH / tatra tu vAcyaliMga : / krameNa yathA-zIrSaNyAnmucyate vyAdhaiH / uSNaM Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (216) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH siMdhUtthe tAlapAzca zaileyastu madhuvrate / samayaH zapathe bhASAsaMpadoH kAlasaMvidoH // 502 // siddhAMtAcArasaMketaniyamAvasareSu ca / kriyAkAre ca nirdeze saMstyAyo vistRtau gRhe // 503 // saMniveze sannayastu samavAyAnusainyayoH / sAmarthya yogyatAzaktyoH saurabhyaM' guNagaurave // 504 // payoM na zIrSaNyam ' zIrSaNye tvayi puNyapaNyavibhavarlabhye bhayaM me kutaH // zaleyaM zailasaMbhave // siMdhutthe tAlaparyAzca // zaile bhavaM zaileyam / nadyAdo rayaN / zilAyAstulyaM vA zilAyA eyacceti eyaJ / zilAsaMbhave yathA-zaileyanadveSu zilAtaleSu / 501 // siMdhUtthaM lavaNam / tAlaparNI oSadhiH // zaileyastu madhuvrate / / madhuvrato bhramaraH strIpuMsaH // samayaH zapathe bhASAsaMpadoH kaalsNvidoH|| siddhAMtAcArasaMketaniyamAvasareSu ca / kriyAkAre ca nirdeshe| samIyate sameti vA samayaH / dvAdazasvathaiSu / kAle puMklIvaH / zapathe yathA-tanayasamayaM sAyaM kRtvA yayau mama vallabhA / bhASAyAM yathA-niHzeSadezasamayasya nRpaH sa vijnyH| saMpadi yathA-upakAro hi kartavyaH kRtibhiH samaye sati // 502 // kAle AcAre ca yathA-spRzan sazaMkaH samaye zucAvapi sthitaH karAgaira smgrpaatibhiH| saMvit jJAnaM tatra yathA-samayena mayA jJAtaM paraM brahma kSaNAdapi / siddhAMte yathA-na pakSapAtI samayastathAte / saMkete yathA-sAyaM tatra tvayA gamyaM mayeti samayaH kRtH| niyame yathA-vaktavyaM satyameveti gRhItaH samayo myaa| avasare yathA-yAvat sa eva samayaH samameva tAvadavyAkulAH paTamayAn yamito vitanya / kriyAkAro vyavasthApanam tatra yathA- samaye tiSTha sugrIva mA vAlipathamanvagAH / nirdeza AjJA tatra yathA-dIyatAM zAsanaM tasmai samayo'yaM mahIpate / / saMstyAyo vistRtau gRhe / sNniveshe|| saMstyAnaM saMstyAyate'sau vA saMstyAyaH / vistRtau saMghAte yathA-saMstyAyena caraM ti haMta hariNA vyastAbhizaMkAstataH / gRhe saMniveze ca yathA-saMstyAye nivasannupetamatithi kAle'vajAnAti kaH // 503 // sannayastu 1. mu. sokarya tu vinA zrame / sUkaraspa kriyAyAM ca saurabhyam / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (217) saugandhye cArutAyAzca hiraNyaM punrkssye| pradhAnadhAtau kanake mAnabhede kapardake // 505 // draviNAkupyayozcApi icchAyo manmathAtmanoH / hRdayaM vakSasi svAnte vRkkAyAmamaraH sure // 506 // samavAyAnusainyayoH // saMnIyate sannayaH / yuvarNe tyala / samavAye dravyamIlane yathA-AsomayAgAt kAryaH syAt sannayo naahitaagninaa| anusainyaM pazcAdavasthAyibalam tatra yathA-sannayo hi na dhAtavyo nayajJena mahIbhujA / / sAmarthya yogyatAzaktyoH // samarthasya bhAvaH sAmarthyam / dvayoryathA-sAmarthya bhavataH puraMdaramatocchedaM vidhAtuM kutaH // saurabhyaM guNagaurave // saugandhye cArutAyAM ca // suramerbhAvaH saurabhyam / guNagauravacArutayoryathA-saurabhyaM labhyate puNyaiH / saugandhye yathA-gatAste vistIrNastabakabharasaurabhyalaharo, parotavyomAnaH prakRtiguravaH ke'pi taravaH / / hiraNyaM punarakSaye // pradhAnadhAtau kanake mAnabhede kapardake // draviNAkupyayozcApi / / hriyate hiraNyam / hiraNyaparjanyAdaya iti saadhuH| saptasvartheSu / kanake puMkalIvaH / akSayamavinazvaram / pradhAnadhAtuH zukram / kanake yathA-hiraNmayI sA lalaneva jaMgamA / atra hi hiraNyasya vikAro hiraNmayI / atyAcchAdane iti ma yada sAravaizvAketi saadhuH| mAnabhede yathA-hiraNyamekaM gAmekAM bhUmerapyekamaMgulam / harannarakamApnoti / / akupyamutkRSTadhanaM rUpyahemAdi, kapardake draviNe akUpye ca yathA-hiraNyamevArjaya niSphalA : kalAH // 505 // hRcchAyo manmathA''tmanoH // hRdi zete hRcchayaH / AdhArAdityaH / dvayoryathA-hRcchayaH kathamanAtmatAM gataH // hRdayaM vakSasi svAMte vRkkAyAM (bukkAyAm ) // hiyate harati vA hRdayam gayahRdayAdaya iti sAdhuH / vakSasi svAMte ca yathA-rAmamanmathazareNa tADitA duHsahena hRdaye nizAcarI / vRkkA'pramAMsam // atha rAMtAH // amaraH sure // snuhIvRkSe'sthisaMhAre'pi // na mriyate amaraH amati vA / achi cadityaraH / pure yathA Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (218) anekArthasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH snuhIvRkSe'sthisaMhAre'pyamarA tvmraavto| sthUNA durvA guDUcI cAntaraM randhrAvakAzayoH // 507 // madhye vinArthe tAdarthe vizeSe'vasare'vadhau / AtmIyA''tmaparIdhAnAMtaddhibAhyeSvathAvaram // 508 // mude murAreramaraiH sumerorAnIya yasyopacitasya zagaiH / / 506 // snuhIvRkSo vajra. truH| asthisaMhAro gaMgAdikSepyANAmasthnAmekatramIlanam // amara tvamarAvatI / sthUNA durvA guDUcI c|| amarAvatyAM thA-amarAyAM suro bhAvI samare saMmukho hataH / sthUNA staMbhaH / dUrvA guDUco ca oSadhiH // antaraM rndhraavkaashyoH|| madhye vinArthe tAdayeM vizeSe'vasare'vadhau / / AtmIyAtmaparIdhAnAMtaddhibAyeSu // aniti ataram / anikAbhyAM taraH trayodazasvartheSu / puMklobaH / raMdhe yathA-calatpalAzAMtaragocarostarostuSAramUrteriva naktamaMzavaH / avakAze yathAmadhye yathA- zyAmamukhasya tasya mRNAlasUtrAntaramapyalabhyam // 507 // madhye yathA-tadaMtare sA virarAja dhenurdinakSapAmadhyagateva saMdhyA / vinArthe yathAdharmAtareNa vibhavaH kRtinAM kutastyaH / tAdayeM yathA-arthestairviSayAMtaraiH kimiva naH kRtyaM sudhAsaMbhavaiH / vizeSe yathA-ikSukSIraguDAdInAM mAdhuryasyAMtaraM mahat / avasare yathA-idamaMtaramupakRtaye prakRtivalAyAvadasti saMpadiyam / 'dho samAptau yathA-gItAMtare ca zramavArilezaiH kizcitsamunchvAsitagaMDalevam / Atmoye yathA -ye bhaktiM parizIlayanti vibudhAste'bhyaMtarAste vibhoH / Atma ne atmopalakSite manaH prabhRtau yathA-vyatiSajati padArthAnaMtaraH ko'pi hetuH / parIdhAne yathA-tUNAveva punastarAM draDhayati svAdatarasmAtpaTAdAkRSTaiH kuzavIsantubhirabhikudro munirbhArgavaH / aMtardhA vyavadhAne yathA-dadhatamaMtaritA himadodhitam / bAhye yathA-aMtareSu na dezeSu vicaret durgato'pi san / / athAvaram // carame // avyate avaram / averdha ca vetparaH / vAdhyaliMgaH / caramaM nidham dizyapi maMsvaH tatra tu striyAm / tayoryathA-dinanAtho'varAsaMgaM Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa __(219) carame'varA tu gaurIganajaMghAMtyadezayoH / / akSaraM syAdapavagai paramabrahmavarNayoH // 509 // gagane dharmatapasoradhvare mUlakAraNe / adharo'nUrdhvahonoSTheSvaMbaraM' vyomavastrayoH // 510 // karpAse surabhidravye'raraM chadakapATayoH / aMkuro romni salile rudhire'bhinavodgame // 511 // prApyA'dhomukhatAM gataH // 508 / / avarA tu gaurI gajajaMghAMtyadezayoH // gaurI umA / gajajaMghAyAH aMtyadezaH pazcAd bhAgaH tatra yathA-magno'varAbhyAmavIvabhUva / ganajaMbAMtyadeze kaThobe iti liMgavinaH // akSaraM syAdapavarga paramabrahmavarNayoH // gagane dharmatapasoradhvare mUlakAraNe // na kSarati akSaram / aznute vA / mIjyajoti saraH / apavarge mokSe yathA-sa yAti paramo yogI priyaM dhAmAkSaraM param / paramabrahmaNi yathA-yamajharaM vedavido vidustamAtmAnamAtmanyavalokayaMtam / varNe yathA-tAnyakSarANi hRdaye kimapi dhvananti // 509 // gaganaM vyoma, dharmaH puNyaM, tapa upavAsAdiH, adharo yAgaH, mUlakAraNaM paramANvAdiH, akSaye'pi maMkhaH yathA-tamakSaraM brahmaparaM pavitram / adharo'navoM hInoSTheSu // avyate adharaH / averdha ca vetyaraH / anUdhe hIne ca vAcyaliMgaH / anU: adhastanaH tatra yathA-adharottaratAM prapannayoH priyayoH pArzvanivezinostathA / hone yathA- pradho dhagaM na pazyati saMpallezAkulo mUrkhaH / oSThe yathA-nivAryatAmAli kimapyayaM baTuH punarvivakSuH sphuritottarAdharaH // ambaraM vyomavastrayoH / / karpAse surabhidravye // amati abaram / jaTharaka kareti sAdhuH / vyomni vastre ca yathA-yenevAMbarakheDena saMvIto nizi caMdramAH // 510 // surabhidravyam tAyikaprasiddham tatra yathA-surabhitAMbaramaMbaradhUpataH // aparaM cchadakapATayoH / iyarti araram / Rchi caTItyaraH / chadH patram kapATe yathA-ararapuTacItkAravirutaiH / vaijayaMtIkArastu na nA kapATekolohe somye syAdarara: 1 mu* apvaraH sAvadhAnake vasubhede Rtau cApyambaraM / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (220) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH ajiraM dare kAye viSaye prAGgaNe'nile / aziro'rke rAkSase'gnau aMgAro'lAtabhaumayoH // 512 / / aMDIraH zaktanarayorasuraH sUryadaityayoH / asurA rajanIvAsyoragurustvagurau laghau // 513 / / ziMzapAyAmathAhAro hAra AharaNe'zane / AsAro vegavadvarSe suhRddalaprasArayoH // 514 // pumAn ityAha / aMkuro romni salile rudhire'bhinavodgame // aMkayate aMkuraH / vAsyatyasItyuraH / abhinavodgamaH prarohastatra yathA - bIjAGkuraH prAgudayAdivAMbhaH // 511 // ajiraM dadure kAye viSaye prAMgaNe'nile / ajaMtyasmin ajiram / sthavireti sAdhuH / darduro bhekaH / kAye prAMgaNe ca yathA-ajiramajiraM pApAnAM tat kathaM bata rajyase / viSaye rUpAdau yathAbhajirANyanarANi yaH pumAn tanute tasya bhavenna muktatA / anilo vAtaH // aziro'rke rAkSase'gnau // azrute aznAti vA aziraH / sthavireti sAdhuH / zvAzira ityanye / triSvapi yathA - aziraH zirastApakaH / / aMgAro'LAtabhaumayoH // aMgatyaMgAraH / aMgyaMgItyAraH / alAte puMklovaH tatra yathA-aMgAracuMbitamiva vyathamAnamAste / bhaume yathA-aMgAreNAzvinI zreSThA // 512 // aMDIraH zaktanarayoH // aMDe mastyasya kAMDAMDabhAMDAdIra iti zliSTanirdezAdIraH / zakte vaacyliNgH| tatra tathA-cirAdaMDIreNa tvayi tadapi rAmeNa guNitam // asuraH sUryadaityayoH // na surati asuraH bhasyati vA / vAsyasItyuraH / daitye yathA- samatsareNAsura ityupeyuSA cirAya nAmnaH prathamAbhidheyatAm // asurA rajanIvAsyoH // rajanI rAtriH vAsI takSopakaraNam // agurustvagurau laghau zizapAyAm // na gururaguruH / agurau ziMzapAyAzca puMklobaH laghau vAyaliMgaH / agurau laghau ca yathA-agururiti vadatu loko gauravamAtraiva punarahaM manye // 513 // ziMzapA vRkSaH // athAhAro hAra AharaNe'zane // AharaNamAhiyate kA 1. mu. avIrA tu nArI patisutojjhitA / rajasA saMyutApyuktAhAra0 / . Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (221) AkAra iGgitAkRtyorAdhAro jaladhAraNe / AlavAle'dhikaraNe'pyAkaro nikare khanau / / 515 / / itaraH pAmare'nyasminnitvaraH karakarmaNi / pathike durvidhe nIce syAditvayabhisArikA // 516 / / AhAra / hAre bhazane ca yathA- carati vimuktAhAraM vratamiva bhavato ripustrINAm / AharaNe Anayane yathA-vaMTho'yaM niSThurAkAraH kASThAhAreNa jIvati / AsAro vegavadvarSe suhRdbalaprasArayoH / AsaraNaM AsaraMtyanena vA bhAsAraH / vegavadvarSe yathA- tvAmAsAraprazamitavanopaplavaM sAdhu mUrnA / suhRdale yathAniruddhavAvadhAsAraprasArAMgA iva vrajam / prasArastRNakASThAdihetave prasaraNam // 514 // AkAra iMgitAkRtyoH // Akriyate AkAraH / iMgitaM bhAvasUcakaM ceSTitam / tatra yathA- na mayA lakSitastasya svalpo'pyAkAravibhramaH / AkRtiH vaivAdiH / tatra yathA- gUDhAkAreMgitasya ca // AdhAro jaladhAraNe // AlavAle'dhikaraNe'pi / / Adhriyate'sminnityAdhAraH / nyAyAvAyeti ghaJ / jaladhAraNe aMbhasAM baMdhe yathA- samudraH pralayonmudraH kimAdhAreNa dhAryate / AlavAle yathA- AdhArabaMdhapramukhaH prayatnaiH saMvardhitAnAM sutanirvizeSam / adhikaraNe yathA- kimAghAro dhAtA sRjati kimupAdAna iti ca // Akaro nikare khanau / Akoryate'sminniti etya kurvatyatra vA AkaraH / punAmni ghaH / nikare yathA- AmUlaM guNasaMgrahavyasanitA dveSazca doSAkare / khanau yathA- dilopasUnurmaNirAkarodbhavaH prayuktasaMskAra ivAdhikaM babho // 515 // itaraH pAmare'nyasmin / eti itaraH iNa pUbhyAM kiditi kit taraH vAcyaliMgaH / pAmare yathA-nAsyAM kAmo mahatAmitarAnabhilaSati sApi na prasabham / anyasmin yathA- zubhetarAcAravipakrimApado vipAdanIyA hi satAmasAdhavaH / itvaraH krUrakarmaNi / / pathike durvidhe nIce // ayanazIla itvaraH / sRjINa na zabdarap / vAcyaliMgaH / caturvapi yathA- kimittvaraiH satvaragattvaraistaiH // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (222) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH IzvaraH svAmini zive manmathe'pIzvarAdrijA / udaraM tuMdaraNayoruttaraM pravarorvayoH // 517 / / udIcyaprativacasoruttarastu virATaje / uddhAraH syAdRNodvRtyorudAro dakSiNo mahAn // 518 / / syAditvaryabhisArikA / ctvrevitvr| yAti vegavihvalakuMtalA // 516 / / IzvaraH svAmini zive manmathe'pi // IzanazIla iishvrH| sthezabhAsapisakaso varaH / Adaye'pi tatra svAmini ca vAcyaliMgaH / svAmini zive Adaye ca yathAprAleyazItamacalezvaramIzvaro'pi sAMdrebhacarmavasanAbharaNo'dhizete / manmathaH kAmaH // IzvarA adrijA / adrijA gaurI tatra yathA- vighnacchide caraNapaMkajamIzvarAyAH // udaraM tuMdaraNayoH / unatti udaram / mRbUMdIti kidaraH / tuMde yathA- raktAzokakRzodarI kva nu gatA tyaktvAnuraktaM janam / raNe saMgrAme yathAkasya syAnnodare daraH / / uttaraM pravarordhvayoH // udIcya prativacasoH // atizayena utkRSTaM Urdhvam / dhA ut uttaram / dvayorvibhajye vatarap / uttarati vA / pravarooMdIcyeSu vAyaligaH / pravare yathA- lokottaraM caritamarpayati pratiSThAm / Urva yathA- punarvivikSuH sphuritottarAdharaH // 517 / udIcye yathA- pituranaMtaramuttarakosalAn / prativacasi yathA- vokSitena parigRhya pArvatI. muddhakaMpamayamuttaraM dadau / / uttarastu virATaje / / virATa no virATarAjasUnuH / tatra yathA- vairATe uttarasyaiva tavaitat kathanaM vRthA / / diknakSatrayorapi / / tatra tu strIliMgaH / dizi yathA- astyuttarA dizi devatAtmA / nakSatre yathAhastAdyAH paJcavastreSu prazastaM cottarAtrayam // uddhAraH syaadRnnoddhRtyoH|| uddhiyate uddhAraH / RNe yathA-lAvaNyamuddhAratayA gRhItvA manye vidhAtrA vihitA mRgAkSI / uddhRtto yathA-kailAsoddhAradhoraM dazavadanabhujAmaMDalIyaMtrabaMdham rerekodaMDadaMDapratiparuradalannAsi soDhA dRDhosi / saMgraha kocchiSTa yorapi maMkhaH saMgrahe yathA- sUkodAraM kariSyAmi / bhuktocchiSTe yathA-yatroddhArI bhavati zatazaH ko'pi karpUrapUraH / / udAro dakSiNo mahAn dAtA // udaryate udAraH 1 mu0 uttarA digudIcyAM syAtsnupAyAmarjunasya ca / uddhAraH / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (223) dAtorvarA tu bhUmAtre sarbasasyADhaya vyapi / RkSaraM vAridhArAyAmRkSaraH puna:tviji / 519 // ekAgrau tadgatAvyagrAvauzIraM shynaasne| uzIraje cAmare ca daMDe kararaH khage // 520 / karIre krakace dIne karburaM kAMcane jale / karburo rAkSase pApe zabale kaMdaro'kuze // 521 / / ghaJ vAcyaliMga / dakSiNa sarala tatra yathA-udAracaritAnAM tu vasudhaiva kuTumbakam / mahati yathA-sa tatheti vineturudAramate pratigRhya vaco visasarja munim // 518 / / dAtari yathA-kiM dadAtu kimaznAtu bhartavyabharaNAkulaH / udAramatarApto jagatritayamAtrake // urvarA tu bhUmAtre sarvasasyADhayabhuvyapi / uru Iyarti / aci urvarA / bhUmAtre yathA-yadaMSTrAcaMdrakhaMDe'bhUllAMchanachaviruvarA / sarvasasyADhayabhuvi yathA-sa pazyannurvarAnurvImurvIzo'dhUnayacchira / / RkSaraM vAridhArAyAm / / RSati kRtanRSibhya kiditi kita sara / / RkSaraH punaRtviji // Rtvik yAjJika // 519 // ekAgrau tadtAnyagrau / / eka agraM pradhAnamasya ekAgra / vAcyaliMga / dvayoryathA-jaDIbhavaMti cetAMsi nityamekAgraciMtayA // uzIraM zayanAsane // uzIraje cAmare ca daMDe ca // vaSTi uzIram / vasi ghasIti kidIra / vazerayaDIti dRt / uzIrameva UzIram / prajJAdhaN / uzIrasyedaM vA zayanaM ca AsanaM ca zayanAsanam / tatra yugapadvartate / uzIraM voraNomUlam tatra jAtam uzIrajaM tatra vAyaliga / daMDo yaSTiH / tatra zayanAsane ca yathA-rAjAbhidhAnAkSaramudritaM tadauzIramAlokya na kasya bhIti / cAmare yathAzubhrauzIramiSAdatIva vimalA kIrti sthitA te'grata // kararaH khage // karore krakace dIne / kareti zabdaM rAti karara / kIryate vA / jaThareti sAdhu / catu pi yathA-udveja nIyAH kararA narANAm // 520 // karburaM kAMcane jle|| kati karburaM vAsyasItyura / dvayoryathA-karburama burAtmA kazcid dAtuM pramatte Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (224) anekArthasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH vivare ca guhAyAzca karkaro makure dRDhe / kadaraH zvatakhadire krakacakSudrarogayoH // 522 // karparastu kaTAhe syAcchastrabhedakapAlayoH / kaMkaraM kutsite takre kaDAro dAsapiMgayoH // 523 // kaMjAraH kuJjare sUrye jaraThe druhiNe munau / karIraH kalaze vaMzAMkuravRkSavizeSayoH // 524 // jagati / karburo rAkSase pApe zabale / pApazabalayodharmamAtre puMsi tadvati vAcyaliMgaH / rAkSase pApe ca yathA-karburama kaburAtmA / zabale kalmaSe yathA-bhAsvakaustubhakAMti karburaparibhrAjiSNuvakSaHsthala // kaMdaroM'kuze // vivare ca guhAyAzca / / kaM ziro dRNAti kNdrH| kaMdate vA / Rchi caTItyaraH / guhAyAM triliMga / aMkuze yathA- kaMdagaItinAM drH||521|| vivare yathAvidrathaH pratibhayamAsyakaMdaraM lalatphaNAdharamiva koTaraM taru / guhAyAM yathAgAyaMti kinnaragaNA girikaMdareSu // karkaro makure dRDhe // kirati krkrH| RtaSTidityapratyaya / sarupadvitvazca / makura korakaH / dRDho balIyAn tatra vAcyaliMga / kSudra pale'pi yathA- prahitakarkaramAkuravarkaram galaMti kAyAM karkarItyapi // kadaraH zvetakhadire krakacakSudrarogayoH / / kadiH sautraH kadati kadara / Rchi caTItyaraH / kutsitamiyarti vA kaM dRNAti vA // 522 // karpastu kaTAhe syaacchstrbhedkpaalyoH|| kalpate karparaH / jaTharakrakareti sAdhuH / kaTAhe yathA-sAvaSTaMbhanizuMbhanirbharanamadbhUgolaniSpIDananyaMcakapara kUrmakaMpavikalabrahmAMDamAMDasthiti / zastrabhede yathA-sa karparA kRttadazena vAsasA / kapAle yathA-tasmai vahe yamudakaM ghaTakarpareNa // kaMkaraM (kaccaraM) kutsite take | kaMkate kaMkaram / jaThareti nipAdanAdaraH / ke sukhaM karoti vA hetvA dauhaH / kutsite vAcyaliMga / takra mathitam // kaDAro dAsapiMgayoH / / kati kaDAra / agyaMgotyAraH / piMge guNe puMsi tadvati vAcyaliMgaH / tatra yathA-pRthvIrajaH karamakaMThakaDAramAzA // 523 // kaMjAra kuMjare sUrye jaraThe duhiNe munau kajiH sautraH / kaMjati kaMjAraH agyaMgItyAraH / paJcasvartheSu maraThe guNe puMsi Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (225) kalatraM tu zroNau bhAryAyAM durgasthAne ca bhUbhujAm / kaTitraM tu kaTIvastre rasanAcarmabhedayoH // 525 / / kacchuraH puMzcale pAmAsahite kacchurA zaDhI / duHsparzA zUphaziMbI ca kavaraM lavaNAmlayoH // 526 // kabarI kezavinyAsazAkayoH kaMdharo'mbude / kaMdharA tu zirodhau syAt kazeruH pRSTakIkase // 527 // tadvati vAcyaliMgaH / karIraH kalaze vaMzAkurapakSavizeSayoH // kIryate karIraH / kRzagaitoraH puMklabaH kalaze yathA-karI jaDasaMge'pi tApahArI zaroriNAm / vaMzAMkure yathA-ratnaiH punaryatra rucA rucaM svAmAninyire vaMzakarIranIlaiH / vRkSavizeSa yathA-jAnantyupa kartumamI mArgakarIrAH zarIreNa // 524 // kalatraM zroNau bhAryAyAM durgasthAne ca bhUbhujAm // kaDati kaDatram / vRgnakSItyatraH / latve kalatram / kalaM trAyate vA / zroNo bhAryAyAJca yathAsAdhorivoruyugalasya kalatrasaMgastasyAH svataMtragatibhaMgakaro'dya jAtaH / durgasthAne yathA-nirvikramo mahonAthaH kalatraistrAyate kiyat / / kaTitraM tu kaTovastre rasanAcarmabhedayoH // kaTiM trAyate kaTitram / kati AvRNoti vA / baMdhivahItotraH triSvapi yathA-reje kaTitreNa kuTo kaTo ca // 525|| kacchuraH puMzcale pAmAsahite / kacchurastyasya kacchuraH / kacchavA DuraH vAcyaliMgaH / puMzcalaH kAmakaMDUlaH / dvayoyathA-5cchure vacchalAH striyaH / kacchurA zaDhI (zaTo) / duHsparzA zUpharzivI ca // tisro'pyoSadhayaH / / kavaraM lavaNAmlayoH // kvayate kavaram / RchicttotyrH| dharmamAtre kalIbe tadvati vAcyaliMgaH / dvayoryathAvarvarAH savapriyAH / karbure'pi maMkhaH // 526 / kabaro keshvinyaasshaakyoH|| kezavinyAse bhAjagoNeti DoH / zAke tu -kabarova kabarI / kezavinyAse yathA-vyAkIrNamAlyakabarAM kavarI taruNyaH / zAkaM zAkavizeSaH // kaMdharo' mbude // alaM dharati kaMdharaH / AyudhAdibhya ityac yathA-jaladurdharadhArAmirdharAM prINAti kaMdharaH // kaMdharA tu zirodhau syAt // kaM ziro dharati Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (226) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH vaNajAtau kaMdabhede kaNerustu goruvat / vezyebhIkarNikAreSu kaTapU rakSadevane // 528 // vidyAdhare'srape rudre kAMtAraM durgavama'ni / mahAraNyopasargAdyoH kAnane vizeSayoH / 529 / / kAzmIraM puSkaramUle TaMkakuGkumayorapi / kAverI tu haridrAyAM vizvAyAM saridaMtare // 530 // kirmIraH zabale daitye kizoro DayazAvake / sUrye yUnyathakiMzArurdhAnyazUke zare'pi ca // 531 // kaMdharA / ziro'dhigrAvA / tatra yathA- na cakramasyAkramasAdhikaMdharam // kazeru pRSTakIkase tRNanAtau kaMdabhede // ke zete kazeru / zigrugerunAmarvAdaya iti sAdhuH / klIbe / vaijayaMtI tu pRSTasyAsthikazervatA iti niyAmapyAha / pRSTakokase yathA-sadaMDaniSpiSTa kazerukhaMDaH // 527 // kaNerustu gaNeruvat / vezyebhI karNikAreSu // kaNati gaNayati ca kaNeruH / gaNeruH / zigragehanamervAdaya iti sAdhU / karNikAre puMsi / zeSayoH striyAm / vezyA gaNikA / ibhI hastinI // kaTa] rakSade vane / vidyAdhare'srape rudre / / kaTena pravate kaTapraH / didadaditi sAdhuH / catuSvartheSu puMsi / akSaiH pAzakairdevanamakSadevanam / anapo rAkSasaH // 528 // kAMtAraM durgavama'ni / mahAraNyopasargAdhoH kAnanekSuvizeSayoH // kAmyate kAMtA dvArazaMgAreti sAdhuH / kAMtamiyati vA / durgavartmani mahAraNye kAnane ca puMkTIvaH / triSvapi yathA-krayAdadvipasarpabhAjizavarI kAMtAradurge girau / upasargo vighnaM Adi zabdAd durbhikSAdiparigrahaH / ikSau puMsi ityeke / / 529 // kAzmoraM puSkaramUle TaMkakuMkumayorapi / / kazmIreSu bhavaM kAzmIram / kopAMtyAccANityaNa / puSkaramUlaTaMkI auSadhabhedau / kuMkume yathA-kAzmIracchuratAcchAMDa malakA maMdodarI naMdatu // kAverI tu haridrAyAma vezyAyAM saridantare / kAvyate kAverI / zaterAdaya iti sAdhuH / saridaMtare yathA- kAverItaTabaMdhavaH sarabhasaM lAnAstamAladrumAH // 530 // kimIraH 1 mu0 karaM zaTitAlayoH kaThorau pUrNakaThinau kAntAraM0 / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (227) kuharaM gahare chidre kukkuraM graMthiparNake / kukkuraH zvA kuberastu dhanade naMdipAdape // 532 // kurparo jAnukaphaNI kumAro'zvAnucArake / yuvarAje zizau skaMde zuke varuNapAdape // 533 // zavale daitye / kirati kiriH / jaMborAbhIreti sAdhuH / zabaLe guNe puMsi tadvati vAdhyaliMgaH / tatra yathA- klaptAMgarAgavanitA jalakelikamakirmoranIraparipUritatIradezAH / daitye yathA- kimmIravIravadhadurdharabAhudaNDaH / / kizoro hayazAvake / sUrye yUni // kRzyati kizoraH / koracoreti sAdhuH / hayazAvake yathA- navajAtakizorANAmekavAsarajanmanAm / yUni taruNe yathA - madhyaM mRgIdRzaH siMhakizorodarasodaram / / atha kiMzArUrbhAgyazUke zare'pi ca // kiMcit kutsitaM zRNAti kiMzAruH kimaH zroNidityuH puMsi / dhAnyazUke yathA- cakAse zalikiMzArukapizAzAmukhA zarat / zare iSau yathA- kiMzArunikarAkIrNe bAhuzAlibhiranvite / / 531 / / kuharaM gahare chidre // kuhayate kuharam mRdhuMdIti kidaraH / kuM harati vA / gahare yathA-advidroNI kuTIre kuhariNi hariNArAtayo yApayati / chidre yathA-kaMThakuhare vimUDhaH zvasano yAvanna niryAti // kukkuraM graMthipaNake // kUkayate kukkuram / zvasura kukaMdareti sAdhuH / graMthiparNakaM gaMdhadravyam // kukkuraH zvA // yathA- mUDhasya na sthitiM yAti matiraMdheva kukkurI | kuberastu dhanade naMdipAdape // kutsitaM veramasya kuberaH / kauti vA kukugupatIti kerH| dhanade yathA-kuberaguptAM dizamuSNarazmau gaMtuM pravRtte samayaM vilaMghya / naMdinAmApAdapo naMdipAdapaH // 532 // kurparo jAnukaphaNI // krurati kurparaH jaTharakra kareti sAdhuH dvayoryathA- ullalan patitodapI kupareSUdgatavaNaH // kumAro'zvAnucArake / yuvarAje zizau skaMde zuke varuNapAdape // kAmyate kumAraH / kamerata uccetyAraH / kutsito mAro'sya kumArayati vA kumaarH| azvAnucArake yathA- so'nvIyamAno bahubhiH kumAraiH / yuvarAje yathA- atha prabhAvopanataiH kumAraM kalpadmotthairavakIrya puSpaiH / zizau Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (228) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : : dvitIyo vibhAgaH kumAraM jAtyakanake kumArI tvaparAjitA / nadIbhidrAmataraNI kanyakA navamAlyumA // 534 // jambudvIpavibhAgazca kuTAraM kevale rate / kuMjaro'nekape keze kuMjarA dhAtakIdrume / 535 // pATalAyAM kuThAruI kIzayoH kUbaraH punaH / kubje yugaMdhare ramye kesaro nAgakesare // 536 // skaMde ca yathA- brAhme muhUrte kila tasya devI kumArakalpaM suSuve kumAram / zuke yathA-kumAraM sArikAM caiva paMjarasthAM jagAda sA / / 533 // kumAraM jAtyakanake / yathA kumAracAmIkaramudrikAMkitaiH // kumArI tvaparAjitA / nadIbhidrAmataraNI kamyakA navamAlyumA / jaMbUdvIpavibhAgazca // aparAjitA rAmataraNI navamAlI ca oSadhayaH / nadIbhida nadIbhedaH / kanyakAyAM yathA- pazyet kazcit calacapala re kA tvarA'haM kumaarii| umAyAM yathA- hIkArI tripurA parA paramayo mAtA kumArotyasi // 534 // jaMbUdvopavibhAgaH kumArIdvIpAkhyaH // kRTAraM kevale rate // kuTati kuTAraH / dvArazaMgAreti sAdhuH / kevalo'sahAyaH / tatra vAliMgaH / ratam suratam // kuMjaro'ne kape keze // kuMbhAvasya staH kuMjaraH madhyAdibhyo raH // kau pRthivyAM jIryati vA pRSodarAditvAt anekape hastini puMklIvaH tatra yathA-te mAghabadanIkakuMjarakulaiH kuMjavaNakukuhAH / kezaH kacaH / / kuMjarA dhAtakI drume / / pATalAyAm // dvAvapi vRkSavizeSau // 535 / / kUThAruI kozayoH // kuTheH sotraH / koThati kuThAraH / kRSi kSudhati bahuvacanAdAruH puMsi / drurvRzaH / kozaH kapiH / / kUvaraH punaH kumje yugaMdhare ramye // kUyate kUvaraH / nomo kutuceti dIrghazceti varaT / kubjaramyayorvAcyaliMgaH / yugaMdharaM yugaM tatra pulakAvaH / kubje ramye ca yathA-cIvaraiH kUvaro bhAti / yugaMdhare yathA-ajhaM nakSatranAtho'ruNamapi varuNaH // kavarAgraM kUveraH kesaro nAgakesare // turaMgasiMhayoH skaMdhakezeSu bakuladrume / punAgavRkSe kinjalke syAt // ki iti juhotyAdau smaranti / ciketi kesaraH / mIjya jIti / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (229) turaMgasiMhayoH skaMdhakezeSu bakuladrume / nAgavRkSe kijalke syAtkesaraM tu hiMguni / 537 / / kedAraH kSetrabhidyAlavAle zaMkarazailayoH / kenAraH kuMbhinarake ziraskapAlasaMdhiSu // 538 // keTiruH zakragope syAnnakule pAkazAsane / koTTAro nAgare kUpe puSkariNyAzca pATake // 539 // gharaH kinakaskaMdhakezayoH puMlkIbaH / nAgakesare puMnAge bakulada me ca yathAprasau maruccubitacArukesaraH // 536 / / turagaskaMdhakezeSu yathA-valguvalagatyasAvazvaH pANDukesaravAladhiH / siMhaskadhakezeSu yathA-siMhakesarasaTAsu bhUbhRtAM pallavaprasaviSu drumeSu ca / turaMgasiMhayorityupalakSaNametat / tena anyeSAmapi skaMdhakeze kesarazabdo vartate yathA-unmRSTaM karabhasya kesarasaTAbhArAgralAnaM rajaH / kiJjake yathA-dadhAnamambhoruhakesarAtIrjaTAH // kesaraM tu hiMguni / yathA-kRsarAkesarAmoda prINitaghrANagaharA // 537 // kedAraH kSetrabhidyAlavAle zaMkarazailayoH // kadiH sautraH / kayate kedAraH dvArazaGgAreti sAdhuH / kSetrabhidi puklIbaH / tatra yathA-na mitAH phalabhAreNa na mitA zAlimaMjarI / kedAreSu hi pazyantaH kedAreSu vinispRhAH / AlavAle yathA-vAsitamupavanametat maruvakakedAramedurAmodaiH / zaMkare yathA-varma kedAradevasya susthaM cakre mahAbhujaH / zaile yathA-pibaMti pAradaM muktyai gatvA kedAraparvatam // kenAraH kuMbhinarake ziraskapAlasaMdhiSu // kanati kenAraH / dvArazaGgAreti sAdhuH / caturvartheSu / kuMbhinarako narakabhedaH // 538 // keTiruH zakragope syAt nakule pAkazAsane / keTati keTiruH / zigerunamediya iti sAdhuH / puMsi trivartheSu / zakragopa iMdragopaH // kohAro nAgare kUpe puSkariNyAzca pATake / / komiyati koTAra / karmaNo'N / nAgaro nagararakSitA / puSkariNyA' Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (230) anekArthasaMgrahaH saTIkaH dvitIyo vibhAgaH kharparastaskare bhikSApAtre dhartakapAlayoH / khapuro mustake pUge lasake khapuraM ghaTe // 540 // kharjaraM sUpyaphalayoH kharjaraH koTavRkSayoH / khaMDAbhramabhrAvayave strINAM daMtakSatAMtare // 541 // khadirI zAke khadiro daMtadhAvanacaMdrayoH / khikhirastu zivAbhede khaTvAMge vAri vAlake // 542 // nagaryAH / pATake ekadeze // 539 // khaparastaskare bhikSApAtre dhrtkpaalyoH|| khadati khAdatyanena vA kharparaH / jaTharakrakareti saadhuH| taskare yathA- muSNAtyavaMtI rajanISu kharparaH / bhikSApAtre kapAle ca yathA-bhavaMti yoginaH prAyaH khaMDakharparabhojinaH / / vaMcakaH tatra vAcyaliMgaH / / khapuro mustake pUge lasake / khapurati khapuraH / lasako vRkSabhedaH / triSvapi yathA- mukharaMjanakovidasya kaH khapurasyAtra na saMmukho'bhavat // khapuraM ghaTe / yathA-kUpAMtaH pariprayanti khapuraM paurAGganA vAribhiH // 540 // kharaM rUpyaphalayoH // khAte khajUram / momatsItyUraH / rUpye yathA- khajUgadarzatulAM yAti sphaTikAzmabhittiSu vivasvAn / phale phalavizeSe yathA-jarasA jarjarasyApi kharjUH khabUrabhakSaNe // khajUraH kITavRkSayoH // kITe yathA-khajUravRzcikasarIsRpabhoSaNeSu / vRkSe yathA-khajuradrumadanajaMghamasitatvaknaddhaviSvak tataH snAyugraMthivanAsthipaMjarajaratkaMkAlamAlokyate // khaMDAbhramabhrAvaya ve strINAM dantakSatAMtare // khaMDa ca tat abhraM ca khaNDAbhram / khaMDAbhrasadRzaM vA / dvayoryathAdaMtAgralekhyaM parimaMDalaM yat khaMDAbhratulyaM viSamonnataM c| khaMDAbhraka tadvibudhaiH prayojyaM somaMtinInAM sanamaNDaleSu // 511 // khadirI zAke // khada hiMsAyAm cakhadati khadarI (khadiri ) / maMdibhaMdIti iraH / gaurAditvADDIH // khadiro dntdhaavncNdryoH|| daMtadhAvano vRkSavizeSaH / tatra yathA-jvalitakhadirakASThAMgAragauraM vivasvAn // khikhirastu zivAbhede khaTvAMge vAri vAlake // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (231) khikhirAvabahutve ca gaharo biladaMbhayoH / kuMje'tha gargaro mone syAdgargarI tu maMthanI // 543 // gAMdhAro rAgasiMdUrasvareSu nIvRdaMtare / gAyatrI khadire chaMdovizeSe gopuraM punaH // 544 // mustake dvAri pUre ghargharastu nadAtare / caladvAridhvanau cUke caMdirazcaMdrahastinoH // 545 // khikhirAbadabahutve ca ' khikhi ravi gandaM gani khiM khaH / khanyate vA / sthavirapiThare te sAdhu / evaM khikha . . . . . . na vizeSaH / khaTvAMgaH zivahastopakaraNam / vAH pAnIyam / vAlakaM hoveram / / 542 // hutvaM bahusaMkhyA / eteSvartheSu / yathA-stroliMgaH, khikhorA zabdo vartate, tathA khikhi zabdo'pItyarthaH // gaharo biladaMbhayoH // kuMje // gAhyate gahvaraH / tIvaradhIvareti sAdhuH / puMklIvaH vile kuMje ca yathA-gaurIgurorgahvaramAviveza / dabhe yathA-sa gaharaM kuvaradevanaM tat / / atha gargaro mone syAt // girati gargaraH RtaSThiditi apatyayaH svarUpadvitvaM ca / mIno matsyabhedaH / / gargarI tu maMthanI // yathA-AloDyamAnagurugari kAninAdaiH // 543 // gAMdhAro rAgasiMdarasvareSu nivRdaMtare // gAMdhArayati gAMdhAra: pRSodarAditvAt / rAge yathA-gaMdhArodgArabaMdhuram / siMdUraM nAgajam / svare yathA-ajAvikaM tu gAMdhAraM krauJcaH kaNati madhyamam / novRdaMtaraM dezavizeSaH // gAyatrI khadire chaMdovizeSe // gAyatastrAyate gAyatro / khadiro vRkSaH / chaMdovizeSaH SaDakSarAjAtimatravizeSo vA / maMtravizeSe yathA-gAyatrImAtramapyete na vidaMti dvijavAH // gopuraM punaH // mustake dvAri pUAre / / gupyate gopuram / zvasureti sAdhuH / / 544 // mustakaH oSadhibhedaH / dvAri sAmAnyadvAre yathA-puraH purandhrogRhagopurAMtare / pUrvI re yathAlaMkApurI gopuratoraNAnAm // ghargharastu nadAMtare / caladvAridhvanau dhake / / dharati ghardharaH / bAhulakAdapratyayaH / sarUpadvitvaM ca / nadAMtaraM hRdavizeSaH / caladvAzcalapAnIyam / dhvanau yathA-gharAdvayakaghoSAn / ghUka ullUkaH / kiMkiNoSvapi mAdhaH / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (232) anekAryasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH catvaraM syAtpathAM zlaSe sthaMDilAMgaNayorapi / caMkuraH syaMdane vRkSe cakuro netragocare // 546 // cATukAre cakragaMDAvapi cAturake yathA / camaracAmare daitye camarI tu mRgAntare // 547 // cikuro'hau gRhababhau keze cNclshailyoH| pakSivRkSabhidozcApi chidiro'gnau parazvadhe // 548 // RgvIrdadhAnai ravatatyakaMdharAzcalAvacUlA kulaghargharA ravaiH / / caMdirazcaMdrahastinoH / / caMdati caMdiraH / madibhaMdicaMdoti iraH / / 545 / / catvaraM syAtpathAM zleSe sthaMDilAMgaNayorapi // catyate catvaram / ka ga zra iti caraha / pathAMzleSe yathA- gehe gahe vipaNiSu tathA catvare pAnagoSThyAm / sthaMDilaM saMskRtA bhUmiH / aMgaNamajiraM yathA-vastaiNanetrA navakuMkumena sekaM pracakrugRhacatvareSu // caMkuraH syaMdane vRkSe // cakiH sautraH / caMkati ceSTate caMkuraH / vAsyasi vAsItyuraH / caturo netragocare // cATukAre cakragaMDAvapi cAturake yathA // catati catyate vA caturaH / vAsyasItyuraH / prajJAditvAt svArthe'Ni caturaH / tataH svArthe ke zatrurakaH / netragocaro ghaTAdiviSayaH / tatra cATukAre ca vAcyaliMgaH / 546 // cATukAre yathA-haraMti caturAzcittaM kAminAM svAminAM tathA / cakragaMDavazcakrakhaMNDAni / evaM cAturakazabdo'pi / vegidakSayorapi maMkhaH / vegini yathA-caturaM caturaMgamaM tataH svayamAruhya yayau didRkSayA / dakSe yathA-paropakAracAturyamAryANAmeva vidyate / camarazcAmare daitye // camati camaraH / aTi caTItyaraH / cAmare yathA-taveMdudhAmadhavalA cakAsti camarAvalI / daitye yathA-yo rakSaccamaraM mahendrabhIte // camarI tu mRgAntare // mRgAntaraM AraNyaH pazuvizeSaH / tatra yathA-bAlapriyatvaM zithilaM camaryaH // 547 // cikuro'hau gRhabazrI keze cNclshailyoH| pakSivRkSabhidozcApi // cakate cikuraH / zvazurakukuMdareti sAdhuH / saptasvartheSu / caMcale vaacyliNgH| zeSeSu pusi / gRhababhruhanakulaH / keze yathA-laMpAkInAM kiratazcikuraviracanAM Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (233) karavAle ca rajjau ca chitvaro vairidhartayoH / chittvaraM chedanadravye jaTharaH kukSivRddhayoH // 549 / / kaThine ca jarjaraM tu vaasvdhvjjiirnnyoH| jaMbIraH prasthapuSpAkhyaH zAke daMtazaThadrame // 550 // rallakAn lAsayaMtaH / caMcale yathA-karagakuzAMkuracikurAH / kuraMgakA mekadA syurvA / zailaH zailavizeSaH / bhravalaye'pi maMkhaH / yathA-tAM vIkSya lIlA cikurAmanaMgaH svacApasaudaryamudaM mumoca / lolAcaturAmiti pAThAntaram / / chidiro'gnau parazvadhe // karavAle ca rajjau ca // chinatti chidyate va chidiraH / zuSoSIti kidiraH / parazvadhe karavAle ca yathA-chidiracheditacchatraH // 548 // chitvaro vairidhartayoH / chinatti chittvaraH / chidyate anena vA / tIvaradhIvareti sAdhuH / vAcyaliMgaH / dvayoryathA-jitvarazchitvaro neSTaH / chitvaraM chedanadravye // chedanadravyaM vAsyAdi / jaTharaH kukssivRddhyoH| kaThine ca // jAyate jaTharaH / jaTharakrareti sAdhuH / kukSau puMklIbaH kaThine guNe puMsi / tadvati vRddhe ca / vAyaliMgaH / kukSau yathA-jaTharapiTharIduSpUreyaM karoti viDaMbanAm // 549 // kaThine yathA-jaTharaM piTharaM voDhA vaTharaH pAThamaMtharaH // jarjara tu vAsavadhvajajIrNayoH // jIryati jarjaram / Rti SThiditi apratyayaH / sarUpadvitvaM ca yaMtrazAMtyarthaM pArthivairiMdraH pUjyate iMdradvAdazyAM sa vAsavadhvajaH / tatra yathA-dvAdazyAM bhUbhujaH zAMtyai varivasyati jarjaram / jorNe vAcyaliMgaH / yathAjarasA jarjarasyApi kharjUH / khajUrabhakSaNe / vizIrNasachidrayorapi mNkhH| vizIrNe yathA-kRtvA puMvatpAtamuccaigubhyo mUrdhni grANAM jarjarA nijharaughAH / sachidre yathA-naivaM ceddIrghamAstAM naTabaTuvadane jarjarA kAvyakathA // jaMbIra: prasthapuSpAkhyaH (puSpadantAkhyaH) zAkedaMtazaThadrume // jAyate jaMbIraH / jaMbIrAbhoreti sAdhuH / prasthapuSpaH phaNijjukaH / daMtazaTho jaMbhalaH kapitthe'pi / dvayoryathA- bhaktvA jaMbIrajhATe (kATe) dinamanusaraNi prAjya (prAzya)vAnIra Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (234) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH jaleMdro jaMbhake'mbhodhau varuNe'pyetha jharjharaH / vAdhe nade kaliyuge jhalarIvatta jhallarI // 551 // vAdyabhede kezacakre TaMkAro jyArave'ddhate / prasiddhau cAtha TagaraSTaMkaNakekarAkSayoH // 552 // TaTTarI tvanRtAkhyAnalaMpApaTahavAdyayoH / tamitraM timire kope tamisrA darzayAminI // 553 / / zayyAm // 550 / / jaleMdro jaMbhake'mbhodhau varuNe'pi // jalasyeMdro jaleMdraH jaMbhako vRkSaH / ambhodhiH samudraH / varuNaH pratIcIpatiH // atha ajharaH vAdhe nade kaliyuge // jhIryati jhajharaH RtaSTiAdeti apratyayaH / sarUpadvitvaM ca // vAdo nade ca yathA-jharjharadhvanitajarjarakaNaH // jhalarIvatta jhallarI // vAdyabhede kezacakre // jhalleti jhalleti ca zabdaM gati jhalarI jhllrii| nAmyupAMtyeti bahuvacanAtkidiH / itoktyarthAditi DI: (2-4-32) // 551 // vAdyamede yathA-jhAtkAraijhallaroNAM vadadhati gaNakAH pANinA pANiyogam / kezacakraM gulaMchobhUtAH kezAH / chatrAMtalambamAnavastre'pi / yadvaijayaMtI / chatrAMtAlaMbivastre tu mallarIH kezavAdyayoH // TaMkAro jyArave'dbhute / prasiddhau ca // TanitikaraNaM TaMkAraH / jyArave yathA-TaMkAraM smarakArmukasya suratakrIDA pikInAM ravaH / adbhute prasiddhau ca yathA-zakrasaMhAraTaMkAro dharAdhara tava sphuTam // atha TagaraSTaMkaNakekarAkSayoH // TaMkyate TagaraH / jaTharakakareti sAdhuH / kekarAkSA vakrAkSaH // 52 // TaTTarI tvanRtAkhyAnalaMpApaTahavAghayoH // tanyate raTTarIjaThareti sAdhuH / TiTeti zabdaM rAti vA / anRtAkhyAnaM mRSAbhASaNam / laMpApaTahaH paTahavizeSaH / tadAkhyaM vAdyam // tamisra timire kope // tamo'styatra taminam / taminArNavaNyotsneti sAdhuH / dvayoryathA-nabha iva vitamisraM bhAsate sAdhucittam // tamisrA darzayAminI // tamastatiH / darzayAminI amAvAsyA rAtristatra yathA-tamisrayA zuklanizevanAtra // 553 // tamastato yathA-tamitrA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (235) tamastatiH timiraM tu dRSTirogAndhakArayoH / tittiriH pakSiNi munau tuSAro himadezayoH // 554 // zokare himabhede ca tuburI dhaanykNshunii| tUvaro'zmazrupuruSe prauDhA'zRMgAnaDuhyapi // 555 / daharo mUSikA svalpabhrAtroDimbhe'tha dNturH| unnatadaMte viSame darduro bhekameghayoH // 556 // mUrchA tri nagadagadakArAkaraNaiH // timira tu dRSTirogAMdhakArayoH / / timyatAva timiram / zuSoSoti kidiraH / aMdhakAre puMkloba: / dvayoryathAhimadhavaladaMtakezI maMdadyutitArakA bRhattimirA / dviguNIbhUtA rajanI vRddhava zanaiH zanairyAti // tittiriH pakSiNi munau // tarati tittiriH / dRbhUmIti i pratyayaH / ti ttarAdezazca puMsi / pazciNi yathA -kukkaTa tittirilAva kameSairmahiSaizca yA raNakrIDA / munirvedazAkhayoH pravaktA / tatra yathA - kaThinAtkaThino jAtaH zaragulmAcca gautamaH / droNAcAryastu kalazAt tittiristittirIsutaH // tuSAro himadezayoH // zokare himabhede ca // tuSyatyanena tuSAraH / tuSikuThibhyAM kive detyAraH / tuSamiyati vA / hime puMklovaH / tatra yathA - parda tuSAnutidhautAktam / dezabhede yathA - tuSArajAtaizcaturaisturaMgaiH // 554 // zokare yathA - snapanavArituSArabhRtaH stanAH / himabhedo'vazyAyaH / tatra yathAasaralajanAzleSaH karastuSArasamIraNaH // tuMburI dhAnyakaMzunI // tuMvati ardayati tubarI / zvazurakukuMdareti sAdhuH / dhAnyakaM kustuMburu / zuno saramA / tUvaro'zmazrapuruSe prauDhA'zRMgAnaDudyapi // tavIti tUbaraH / nImIkrutucerdIrghazceti gharaT / azmazrapuruSo niSkUrcaH pumAn / prauDho yauvanastho yo'zaMgo'naDvAn balIvardastatra / dvayoryathA - tUbarasya hRdaye'pi saMsthitaM zauryamatra na vibhAvyate janaiH // 555 // daharo mUSikA svalpabhrAtrorDiMmbhe // dahate daharaH / daharajaThareti bahuvacanAt sAdhuH trizvartheSu / mUSikA uMdarI / svalpabhrAtA laghubhrAtA / DiMbhaH zizuH / atha daMturaH // unnatadaMte viSame // unnatA daMtA Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (236) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH vAdyabhAMDe zailabhede darduraM grAmajAlake / darduromA dardaraH syAdoSadbhagne girAvapi // 557 // daMDAro vahane mattavAraNe zarayaMtrake / kuMbhakArasya cakre ca dvAparaM saMzaye yuge // 558 // dAsera uSTre ceTe ca durdharastvRSabhauSadhau / duHkhadhArye dhUsarastu rAsameM stokapANDure // 559 // asya saMti daMturaH / daMtAdunnatAditi DuraH / viSame tUpacArAt / vAcyaliMgaH / unnatadaMte yathA - hasyoSThaM daMturaM vakraM vaktraM yasya sa durbhagaH / viSame yathAanena sasRjetarAM turagameghamukkabhramatturaMgakhuracaMdrakaprakara daMturA medinI // darduro bhekmeghyoH| vAdyabhAMDe zailabhede / / dRNAti darduraH / zvazureti sAdhuH / dardazabdaM rAti vA / meke yathA- sa naraH kUpadarduraH / meghe yathA- svairaM varSati da?raH // 556 // vAdyabhAMDe yathA- paryaMtavama'su vicakramire mahAzvAH zailasya dardarapuTAniva vAdayaMtaH / zailabhede yathA - stanAviva dizastasyAH zailau malayadardurau // dadaM grAmajAlake // grAmajAlakaM grAmasamUhaH // darduromA / umA gaurI // dardaraH syAdISadbhagne girAvapi // dIrthate dardaraH / RtaSTiditi apratyayaH / sarUpadvitvaM ca / ISadbhagne vAcyaliMgaH / vAdhabhAMDe'pi / dardarI sasyalaMTAvapi // 557 // daMDAro vahane mattavAraNe zarayaMtrake / kuMbhakArasya cakre ca // daMDena Iyarti daMDAraH / caturvartheSu / vAhanaM yAnapAtram / mattavAraNo matAMgajaH / zarayaMtrakaM zarakSepako yaMtravizeSaH // dvAparaM saMzaye yuge // dvau pakSau parau yatra dvAbhyAM kRtayugatretAbhyAM paraM vA dvAparam / pRSodarAditvAtsAdhuH / saMzaye puMkIvaH yuge tu klIbepuMsIti gaurH| saMzaye yathA- sthANurvA puruSo veti dvAparaH paramo mama / yuge yathA- dvApare droNapAthI ca // 558|| dAsera uSTra ceTe ca // dAsI rIryate dAseraH / dAsyA apatyaM vA / kSudrAbhya eraNa vA iti eraNa pratyayaH / dvayoryathA- tubhyaM dAseradAsIyaM badarI yadi rocate / etAvatApi kiM drAkSA na sAkSAdamRtapradA(pA) // durdharastvRSabhauSadhau // duHkhadhArye / / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (237) narendro vArtike rAjJi viSavaidye'tha nAgaram / zuThImustakapaureSu nirjarastvajare sure // 560 / / nirjarA tu tAlapatryAM guDUcyAM tattvabhidyapi / nirnaro'zvei tuSAgnI nikaraH sArasaMghayoH // 561 // duHkhena dhriyate durdharaH / khal / duHkhadhArye vAcyaliMgaH / tatra yathA- vanyebhadAnAnilagaMdhadurdharAH / / dhUsarastu rAsabhe stokapAMDure // dhuvati dhuusrH| kRdhUtanmUSibhyaH kiditi saraH / rAsabhe yathA- dhUsare prapsaraH kutaH / stokapAMDure guNe puMsi tadvati vAcyaliMgaH tatra yathA- vasudhAliMganadhUsarastanI // 559 / / nareMdro vArtike rAjJi viSavaidye // nareSvidro narendraH / vArtiko dhAtuvAdI tatra yathAraseMdrabaMdha vidadhau nareMdraH / rAjJi viSavaiye ca yathA- sunigrahA nareMdreNa phaNIMdrA iva zatravaH // atha nAgaram / zuMThomustakapaureSu // nagare bhavaM nAgaram / pore vaayliNgH| zuMThyAM mustake ca yathA- mumUrSoM kiM tavAcApi cavyacitraka-nAgaraiH / pore yathA- yaH puNya(paNya)khoratiparimalodgAribhirnAgarANAmuddAmAni prathayati zilAvezmabhivinAni / yAnapAtrastaMbhanopakaraNe'pi / yathAsainyaM taiH sthApitaM sthAne vahimiva nAgaraiH // nirjarastvajare sure // nirgatA jarA asmAt nirja': / ajare vAyaliMgaH / tatra yathA- amaro nirjaro bhUyA vatsa bAMdhavavatsalA / sure yathA- AlAnakarma khalu nirjarakuMjarasya // 560 // nirjarA tu tAlapatryAM guDcyAM tattvabhidyapi // ni yati nirjaraNaM vA nirjarA / tAlapatrI guDUcyau oSadhI / tattvabhidi yathA- saMsArabIjabhUtAnAM karmaNAM jaraNAdiha / nirjarA sA smRtA dvedhA sakAmAkAmavarjitA // niro'zvei tuSAgnau // nirguNAti nirnaraH / arkAzvaH sUryAzvaH / tuSAgniH karoSAgniH // nikaraH sArasaMghayoH // nyAyadAtavyavitte ca // nikIyate asau nikaraH niyataH kAro vaa| sAre yathA-priyaM satyaM vAcyaM sudati vacasAmeSa nikaraH / saMghe yathA-kuhUzabdo jAtaH pikanikarakaMThekazaraNaH // 56 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (238) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH nyAyadAtavyavitte ca nirvaraM tu gatatrape / kaThine nirbhaye sAre nikArastu parAbhave // 562 // dhAnyAkSepe nIvarastu vAstavye'pi vaNijyapi / pravaraM saMtatau gotre zreSThe ca prakharaH punaH // 163 // vesare hayasannAhe kukkure'tibhRzaM khare / prakaraH kIrNaduSpAdau saMhatau prakaraM punaH // 564 // jogake prakarItvarthaprakRtau ctvraavnau|| prastaraH prastAre grANi maNau ca pradaraH zare // 565|| nyAyadAtavyavitte yathA-nikaraM nRpaterdadau / / nivaraM tu gatatrape / kaThine nirbhaye saare|| nirbiyate nirvaram / vaacyliNgH| caturvapi yathA- nirvarA varvarA yudhiH / / nikArastu parAbhave // dhAnyAkSepe // nikRtinikAraH / bhAvakoriti ghana / nikIryate vA kirodhAnye iti ghaJ / parAbhave yathA-suduHsahaM prApya nikAramIdRzam // 562 // dhAnyAkSepe yathA-nikAro dhAnyAnAM racayati vizuddhi dRDhatarAm // nIvarastu vAstavye'pi vaNijyapi // nayati nIvaraH / nImIkRtucedIrghazceti varada / vAstavye vAcyaliMgaH // pravaraM saMtatau gotre zreSThe ca // praviyate pravaram / bhaLa / gotre puMzlIbaH / zreSThe vAyaliMgaH / saMtatauM yathA-pravarAghyAyapAThakaH / gotraM gotravizeSaH tatra yathA-samAnapravarAstathA / zreSThe yathA-vAlmIkinA kavijanapravareNa gote // prakharaH punH|| vesare hayasabhAhe kukkure'tibhRzaM khare // atizayena kharaH prakharaH catuvartheSu // 563 // vesare kukkure ca yathA- zravaNo satraNI jAtau prakharasya kharasvaraiH / hayasannAhe yathA- prakharaijino rejurgarutmaMta ivAdhikam / atibhRzaM khare guNe puMsi tadvati kAdhyaliMgaH / tatra yathA-tAvat kharaH prasvaramullamayAM cakAra // prakaraH kIrNapuSpAdau / saMhato // prakIryate prakaraH / kIrNapuSpAdo yathA-catuSkapuSpaprakarAvakorNayoH / saMhato yathA-anena sasRjetarAM turagameSamukkabhramatturaMgakhuracaMdrakaprakaradaMturA medinI // prakaraM punaH // 564 // jAMgake / nogakam agara // prakarI tvarthaprakRtau catvarAvanau / gaurAdItvAiDoH / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (239) bhaMge roge prasarastu saMgare praNaye jave / prakAraH sadRze bhede paMkAro jalakujake // 566 / / sopAne zaivale seto padAraH pAdaliSu / pAdAliMde pavitraM tu medhye tAne kuze jale // 567 / / arthaprakRtau yathA-bIjaM biMduH patAkA ca prakarI kAyalajhaNA / arthaprakRtayaH paJca tA etAH parikIrtitAH // catvarAvanizcatvarabhUmiH / / prastaraH prastAre grAbNi maNau ca / / prastIryate prastaraH / prastAre yathA-kuvalayadalazastaprastare srastare'syA : / grANi yathA-asAvahaM loha py| sa yasyA jAtaH punaH prastara eva kAMtaH / AkarSakadrAvakacuMbakAnAM naiko'pyaso bhrAmaka ityavaimi // maNau yathA--prazastaprastaroiMDakhaMDamaMDita kuMDalaH // pradaraH zare / maMge roge / / pradIryate anena pradaraH / punAmni ghaH / pradaraNaM vA / zare yathA-pradaradAtisaMnahanodarahatagaladudhirA'ruNavakSasaH // 565 / / bhaMgo bhayaM ghobhAvo vA / tatra yathA-sa voraku jaro yasya pradaro naiva saMgare / rogo rogavizeSaH strINAM rudhirapravAhalakSaNaH / tatra yathA-nArINAM prdraadvrH|| prasarastu saMgare praNaye jave // prasaratyatra prasaraH / punAmni ghaH prasaraNa vA bAhula kAdacha / saMgare saMgrAme yathA-durvAro vairivIrANAM prasaraH kAtarai raiH / praNaye premni yathAparasparaM saprasaraM vadhUvaram / jave vege yathA-zakyeta prasaro rorbu nAnuraktasya cetsH| prapaMcavyAyAmAyorapi maMkhaH / prapaMce yathA-tvaSTuH sadAbhyAsagRhItazilpavijJAnasaMpatprasarasya somA / vyAyAme abhyAsArtha aMgaparizrame yathA-prasarakarmaNi karmakRtAnitastata itaH prasaratyaniza balam // prakAraH saraze bhede // prakrI-- yate prakAraH sadRze dharmamAtre puNsi| taiti vAcyaliMgaH tatra yathA-viSaprakAra: pizunopacAraH / mede yathA-nAnAprakArarasamadhyagatApi dIM // paMkAro jalakujake. sopAne zaivache setau // paMkamiyarti paMkAraH / caturvartheSu // 566 // padAraH pAdaliSu // pAdAliMde // padamiyarti padAraH / pAdAliMdaH pAdapITham / / pavitraM tu medhye tAne kuze jale / oghopakaraNe cApi // pyate Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (240) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH oghopakaraNe cApi pavitrA tu nadIbhidi / prAMtara koTare'raNye dUrazUnyapathe'pi ca // 568 // pArparo bhasmani yame jarATe nIpakesare / kSayaroge bhaktasiktve pAmaro nIcarkhayoH // 569 // pATIro mUlake vaMge titauH vaatikeNbude| kedAre veNusAre ca pAMDuro varNatadvatoH // 570 // anena pavitram / RSinAmnoH karaNe itItraH / medhye pAvane puMklIvaH / vAdhyaliMgaH ityanye / tatra yathA-jagatpavitrairapi tanna pAdaiH spraSTuM jagatpUjyamayugyatAkaH / tAne zulbe yathA-pavitre'bhyuddharenmaMtram / kuze kuzavikAre yathA-sadaiva dhArayedviSaH pavitra dakSiNe kare / jale yathA-viprAH paviauH savanaM vitanvate // 567 / / opopakaraNam UrjAtaMtusaMtatinirmitaM jainamunonAM rajoharaNam tatra yathA-pavitrapANayordivAstatrAjagmurmunIzvarAH // pavitrA tu nadIbhidi // nadImit nadAvizeSaH // prAMtaraM koTare'raNye dUrazUnyapathe'pi ca // prakRSTam aMtaraM pragatamaMtareNa vA prAMtaram / koTare'raNye yathA- kRtaM giriprAMtaragocaraistapaH / dUrazUnyapaye yathA-suralokAdavatAraprAMtarakhedacchidaM vaMde // 568 // pArparo bhasmani yame jarATe nIpake sare / kSayaroge bhaktasiktve // pArayati pArparaH / jaTharakakareti sAdhuH / jarATo vRkSaH / nIpakesaraH kadambasya kiMjalkaH // pAmaro mUrkhanIcayoH // pAsi pAmaraH jaTharakrakareti sAdhuH / vAyaliMgaH dvayoryathA-kiM puSpitena vijahIhi vikAsahAsamuddAmapAmaraghanA marubhUmireSA // 569 // pATIro mUlake vaMge tito vAtikembude // kedAro veNusAre c|| pATayati pATIraH / jaMbIrAbhIreti saadhuH| mUlakaM zAkamedaH / vagaM trapu / titauH cAlanI / vAtiko gAruDikaH / aMbudo meghaH / kedAraH kSetravizeSaH / veNusAro vaMzasAraH // pAMDuro vrnntdvtoH|| paMDate pAMDuraH zvazurakukuMdreta sAdhuH / pAMDuvarNo'styasyeti vA / madhvAdibhyo raH / sadvati vAyaliMgaH / varNe yathA-gaMDayoH pAMDuro varNo virahe hariNIdRzAm / tadvati Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (241) pAMDuraM tu maruvake piMDAro bhikSuke drume / mahiSIpAlake kSepe piTharaM mathi mustake // 571 // ukhAyAM ca piMjarastu pItarakte'zvabhidyapi / piMjaraM zAtakuMbhe syAtpIvaraH sthUlakUrmayoH // 572 // puSkaraM dvIpatIrthAhikhagarAgauSadhAMtare / / tUryAsye'siphaDe kAMDe jhuMDAgre khe jale'mbuje // 573 // yathA-samUDhakarpUraparAgapAMDuram / / 570 // pAMDuraM tu maruvake / marubakaH phaNijmakaH // piMDAro bhikSuke drume / mahiSIpAlake kSepe // piMDAya piMDaM vA iyarti piMDAraH / mahiSIpAlake yathA - mahiSIdohavaidagdhyaM piMDAre na tu paMDite / kSepo niMdA // piTharaM mathimustake // ukhAyAM ca // piTha hiMsAsaMklezayoH / piThati piTharam mRdhundIti kiduraH (kidaraH) ukhAyAM triliNgH| maMthA mathAnakaH / mustaka: kaMdamedaH pustake lepya karmaNoti maMkhaH // 571 // ukhAyAM yathA - bhaktApUrNe jaTharavivare dehinAM saMbhavaMti // piMjarastu pItarakte'zvabhidyapi // pijuNa hiMsAdau piMjayati piMjaraH / RchicaTItyaraH / pItarakte vaNe puMsi tadati vAcyaliMgaH tatra yathA- gAtrANyakuMkumavilepanapinarANi // piMjaraM zAtakuMbhe syAt // yathAnarasA jarjaraM pazya kIraM piMjarapaMjare // pIvaraH sthUlakUrmayoH // pyAyate pirati vA pIvaraH / tIvaradhIvareti sAdhuH / sthUle vAyaliMgaH tatra yathA- payodhareNorasi kAcidunmanAH priyaM jaghAnonnatapIvarastanI / karme kacchape yathA-dhIvaraiH pIvaro dhRtaH // 572 // puSkaraM dvopatIrthAhikhagarAgauSadhAMtare // tUryAsye'siphale kAMTe zuMDAne khe jale'mbuje // puSNAti puSyati vA puSkaram / puSibhyAM kiditi karaH // trayodazasvartheSu / dropAdInAM SaNNAM aMtarazandaH pratyekaM abhisaMbadhyate / tatra dIpAMtare abuje ca yathA-dopasya taM patimamuM bhaja puSkarasya nistandrapuSkaratiraskaraNasamAkSi / thorthAntare yathA - mA gayAM gaccha kaunteya mA gaMgA mA ca puSkaram / ahimede khagAMtare ca yathA- duSkaraH puSkaragrahaH / rAgAMtare yathA- puSkaraH sukaraH kRtaH / oSadhAntare yathA-kSudrAmRtAnAgarapuSkarAkhyaiH / tUryAsye yathA- RvyAtpugaiH pugpharANyAnakAnAM pratyAzAbhiH medasodAritAni / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (242) anekAryasagrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH vaTharo vaSTazaThayoH baMdhuro ramyanamrayoH / baMdhurastu tayorhase baMdhujIvaviDaMgayoH // 574 // baMdhurA paNyayoSAyAM barbarA nIvRdaMtare / varvarastu haMjikAyAM pAmare kezacakrale // 575 / / puSpe ca barbarA zAke varkaraH pazunarmaNoH / badarA syAdelApA viSNukAntauSadhAvapi // 576 // asiphale yathA- vakSaH pATharApsarorAtmanaiva krodhenAMdhAH prAvizanpuSkarANi / kAMDe zare yathA- puSkalaH puSkarAsAro na va rairduSkaro raNe / zuMDApre yathAAlolapuSkaramukhola latairamIkSNamujhAMrabhUvurabhito vapuraMbuvarSeH / khe jale ca yathA - nirmala puSkaraM jAtamagaste rudaye sati / muraje'pi yathA - tvadgabhIradhvaniSu zanakaiH puSkareSvAhaneSu // 573 / / vaTharo vaSTazaThayoH // vaThastho'lpe // vaThAta vaTharaH / RchicaTi ityaraH / vAyaliMgaH / vaSTo mUrkhaH zaTho'nRjuH / dvayoryathA- vaTharazca tapasvI ca zUravApyakRtavaNaH // baMdhUro ramyanamrayoH // baMdhuzabdasya bAhulakAdadorghatve baMdhUraH / vAdhyaliMgaH // baMdhurastutayoIse baMdhujIvaviDaMgayoH // badhnAti cittamiti baMdhuraH / vAzyasotyuH / tayoriti ramyanamrayorityarthe / tatra vAcyaliMgaH / ramye yathA - kaMThasya tasyAH stanabaMdhurasya / nane yathA-valagatyazvo baMdhuraH kaMdharAyAm / haMsaH sita chadaH / baMdhujIvo baMdhUkaH viMDagaM kraminamauSadham // 574 / / baMdhurA paNyayoSAyAm / / paNyA yoSA vezyA yathA- baMdhurA baMdhurAkArA // barbarA nIvRdaMtare / / barbati barbaraH / RchicaTItyuraH / novRdaMtare dezavizeSe pumni yathA - barbarAnirvarA yudhi // varSarastu iMjikAyAM pAmare kezacakrale // puSpe ca // haMjikA bhAGgI / pAmaro nocaH / kezAnAM cakrAkRti lAti kezacakrala: kezavinyAsaH / / 575 // puSpaM kusumavizeSaH / tatra puMklIbaH // varSarA zAke / zAkaM zAkavizeSaH // varkaraH pazunarmaNoH // vRNoti varkaraH / ki za vR bhyaH karaH (u.435) pazucchAgazizuH / tatra yathA - ghoravarkaravetkAraH karkazaH karNayorayam / narmaNi yathA- prahita karka' mA kuru varkaram // vadarA syAdelA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (243) badarI kolikArpAsyoH badarantu tayoH phle| badarastu karpAsAsthi bhaMguro vakranazvarau // 577 / / bhrAmaraM madhuSadorbhAskaro vadvidharyayoH / bhAryoruranyastrIputrotpAdake mRgazailayoH // 578 / / bhRGgArI tu cIrikAyAM bhRGgAraH kanakAlukA / matsaraH parasampattyakSamAyAM tadvati krudhi // 579 / / paNyA viSNukAntauSadhAvapi / vada sthairye / vadati vdg| Rcchi caTI (u.397) tyaraH // 526 // vadarI kolikAsyioH // arthavizeSe / gaurAditvADDoH (2-4-19) kolyAM yathA-tubhyaM dAseradAsIyaM vadarI yadi rocate / kArpAsI vamanI // vadaraM tu tayoH phale // vadaryAH phalaM vadaram / yathA - . karavadarasadRzamakhilaM bhuvanatalaM yatprasAdataH kavayaH // vadarastu kAsAsthi // kAsyAsthi bIjaM tatra // bhaMguro vakranazvarau / bhajyate ityevaMzIlo bhaMguraH / bhaMji bhAsi mido dhuraH (5-2-74) vAcyaliGgaH / vakre yathA - keralI cikurabhaMgibhaMguram / nazvare yathA - samAgamAH sarvamutpAdi bhaMguram // 577 // bhrAmaraM mdhudRssdoH|| bhramaraiH kRtaM bhrAmaram / nAmni makSikAdibhya (6-3-193) ityaN / bhrAmyati vA / jaTharakakareti sAdhuH / madhuni yathA-mAkSika tailavarNa syAt ghRtavarNa ca pauttikaM ( pautrikam ) / bhrAmaraM tu bhavecchuklaM: kSaudraM tu kapilaM bhavet / dRSad pASANavizeSaH / bhAskaro vhiryyoH|| bhAsaH karoti bhAskaraH / saMkhyAhardiveti TaH / (5-1-102) kaskAditvAt skaarH| vahIM yathA-suvavinihitahavyairbhAskaraM tarpayanti / sUrye yathA-kalyANa vaH kriyAsu kisalayarucayaste karA bhAskarasya | bhAryokaranyastrIputrotpAdake : mRgazailayoH // bhAryAmiyati bhAryoruH / attaruceti / upratyaya UkarAdezazca / / vibharti vaa| zighugerunamercAdaya itisAdhuH / anyastrIputrotpAdakaH / kssetrjputrotpaadyitaa| mRgo mRgavizeSaH / zailaH zaichamedaH / / 578 / / bhRGgArI tu cIrikAyAm // bhRGgavadiyati bhRGgArI / bhriyate vA / dvAragRGgAreti saadhuH| corikA jhilikA / bhRkSAraH Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (244) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : : dvitIyo vibhAgaH aracernm kRpaNe matsarA tu syAnmakSikA makaro nidhau // nake rAzivizeSe ca mandaro manthaparvate // 580 / / svargamandArayormande vahale madhuraM visse|| madhurastu priye svAdau rase ca rasavatyapi // 581 // kanakAlukA // yathA-zaGgArarasabhRGgArastasyAH saundaryavIrudhaH // matsaraH parasampatyakSamAyAM tadvati krUdhi // kRpaNe // mAdhati anena, mAvati vA matsaraH / moDyatIti saraH / tadati kRpaNe ca dAbhyaliGgaH / parasampatyakSamAyAM krudhi ca yathA-nirmatsarA eva guNeSu santaH / tadvati yathA-khyApakA nijaguNeSu niyogAt / matsarAH paraguNeSu sadaiva // 579 // kRpaNe yathA-kRtavibhavanikArA matsarAH kutra sArAH // matsarA tu syAnmakSikA // yathA-nidAgha'divasa iva bahumatsaro vahAta santApaM sumana sAm // makaro nidhau // nakre rASi"vizeSe ca // maMkate maNDayati vA makaraH / jaTharakakareti sAdhuH / niSo yathAmahApadmazca pAzca zaMkho makarakanchapo / nake jalacaravizeSa yathA-kallolavellitadRSatyaruSaprahArai ratnAnyamUni makarAkaramAvasthaH / rAzibhede yathA- meSe'karko vRpe candro makare bhauma eva ca // mandaro manyaparvate // svargamandArayomande vahale // mandate mndrH| RchicaTotyaraH (u. 397) / pazcasvartheSu / manthaparvate yathA -zobhaiva mandarakSubdhakSubhitAMbhodhivarNanA // 580 // svarge yathA- savadhUkA: sukhino'sminanavaratamamandarAgatAmarasadRzaH / mandAraH surataruH / - mando'laptaH / bahalo bahulaH / mAyorvAcyaliGgaH / / madhuraM viSe // mApatyanena - madhuram / zvazurakukundareti sAdhuH / yathA-madhuraM dunoti kuSTham / madhurastu priye svAdoM rase ca rasavatyapi / madhu viSate'tra madhuraH / madhyAdibhyo raH / rasabarna triSvapi vAcyaliGgaH / priyaM manojJaM tatra yathA-kimiva madhurANAM maNDanaM nAkRtonAm / svAdu mRSTam / tatra yathA-tAmbUlaM kaTutiktamuNNamadhuraM kSAraM kaSAyAnvitam // raso gulyaH(gulmaH) tatra yathA-madhuno madhuro rasaH // rasavati yathA- madhuramaya kiM tasyApi prasannarasa phalam // 581 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (245) madhurA mathurApuryA yaSTImedAmadhUliSu / madhukurkuTikAyAM ca mizreyA zatapuSpayoH // 582 // mandiro makarAvAse mandiraM nagare gRhe / mantharaH sUcake koze ke mande pRthau mathi // 583 // mantharaM tu kumumbhyAM syAnmandArastridazadrume / paribhadre'rkapaNe ca masUro masuro'pi ca // 584 // masurA masarA ca catvAro paNyayoti / tathA bAhivizeSe'pi marmaro vasanAntare // 585 / / madhuga mathurApuryAM yaSTImedAmadhUliSu // madhukurkaTikAyAM ca mizreyAzatapuSpayoH // yaSTI yaSTimadhu / medA oSadhiH / madhuliH zarkarA / madhukukkuTikA maatulinggiivRkssH| mizreyA zatapuSpA ca oSadhyau / mandiro makarAvAse // 582 // maMdyate stUyate mandiraH / madi mandIti (u. 412 ) iraH / makarAvAsaH samudraH // mandiraM nagare gRhe // gRhe strIklIbaH / nagare yathA- prAvezayanmandiramRdvamenam / gRhe yathA - taruNatapanabhAso mandirAbhyantareSu // mantharaH sUcake koze vakre mande pRthau mathi // madhnAti mantharaH / RchicaTI ( u. 397 ) ti araH // sUcake vakra mande pRthau ca vAyaliGgaH / sUcake yathA- mantharairmadhyate jagat / vakra mande pRthau ca yathA - madamantharamAtaGgakumbhapATanalampaTaH / kozo bhANDAgAraH / manthAH manthAnakaH // 583 // mantharaM tu kusubhyAM syAt // kusumbhI oSadhibhedaH / mandArastridazadrume // pa(pA)ribhadre'rkapaNe ca // manyate stUyate mndaarH| magyaMgIti ( u. 405 ) AraH // tridazadrume yathA- karoti pAdAvupagamya maulinA vinidramandArarajo'ruNAMgulI / paribhadrArkaparNI vRkSau / masUro mamuro'pi ca // masurA ca masarA ca catvAro paNyayoSiti // tathA vrIhivize-- Se'pi // masyati masUraH / mImasItyaraH ( u. 427) / vaasysiityure| masuraH // 584 // strIpuMsaliGgatvenaiva siddhe masurAmasUrAzandayorupAdAnaM spaSTArtham / dvayoryathA- masUrapiSTAtakasRSTadehAM dUrAnmasUrAmaklokya zUraH / / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (246) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH zuSkapatradhvanau cApi marmarI pItadAruNi / mayUraH kaikicUDAkhyauSadhyapAmArgakekinoH // 586 // mahendro vAsave zaile maMjarI tilakadrume / vallayAM sthUlamuktAyAM mATharo vyAsaviSayoH // 587 // sUryAnuge'tha mArjAraH syAt khttvaaNshbiddaalyoH|| mihiro'rke'mbude buddha mudgaraH korakAstrayoH // 588 // evaM masuro'pi / vrIhimede- masuraH klIbe'pIti gauraH // marmaro vasanAntare / / zuSkapatradhvanau cApi // mriyate'nena marmaraH / bAhulakAdapratyayaH / sarUpadvitvaM ca / marmaro'syAstIti vA / abhrAditvAdaH / vasanAntaraM vasanabhedaH / / 585 // zuSkapatradhvano yathA-madoddhatAH pratyanilamvicerurvanasthalomarmarapatramokSAH // marmarI pItadAruNi // pItadAru drumamedaH // mayUraH kekicUDAkhyauSadhyapAmArgakekinoH // monAti :mayUraH / momasItyUraH ( u. 427) mayAM roti vA pRSodarAditvAt / kekicDA mayUrazivAnAmauSaviH / apAmArgaH oSadhamedaH / kekini yathA- api turagasamApAdutpatantaM mayUram // 586 // mahendro vAsave zaile // mahAnindraH mahendraH / vAsave yathAaso mahendraprabhRtInadhizriyaH / zaile yathA- asau mahendrAdrisamAnasAraH 'patirmahendrasya mahodadhezca // maJjarI tilakadrume // valayAM sthalamuktAyAm / maMjiH sautraH / maMjati maMjarI / RcchicaTotyaraH ( u. 317) / vallA strIpuMsaH / tatra yathA- mRgAH priyAladrumamaMjarINAM rajaHkaNairvinitadRSTipAtAH / mATharovyAsaviSayoH / suuryaanuge|| maThati maTharaH / RcchicaTItyaraH / maTharasyApatyaM mATharaH / vidAditvAdaJ / vyAsaH pArAzayaH / vipro brAhmaNaH / sUryAnuge yathA- mATharaH piMgalo daNDazcaNDAMzoH pAripAzcikAH / / 587 // atha mArjAraH syAt khaTvAMzaviDAlayoH / mArTi mArjAraH / agyaMgotyAraH (u. 405) biDAle yathA- mArjAramapyAnatanizcalAnaM yasyAM janaH kRtrimameva mene / mihiro''mbude buddhe // mehati mihiraH / zuSISoti kidiraH (u. 416) arke Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (247) loSTAdibhedane cApi muhiro mUrkhakAmayoH / mudiraH kAmuke meghe makuro mukuro yathA // 589 / / kulAladaNDe bakule korakAdarzayorapi / marmuro manmathe sUryaturage tuSapAvake // 590 // rudhiraM ghusaNe rakte rudhiro dharaNIsute / vallaraM maMjayoMH kSetre'nambhasi zAdvale // 591 // yathA- mahato'pi yanna sAdhya kazcillaghureva tatprasAdhayati / gauhamihirastimiraM na harati dIpastu nAzayati / ambudo jaladaH / buddhaH sugataH / mudgaraH korakAstrayoH // loSTAdibhedane cApi // modate mudgaraH / mudigurIbhyAM Tidgajo cAntau ityaraH (u. 404) / korake yathA- tagaramudgarasundarakandarAH / astre yathA- udgUrNamudgaraH ko'pi dadhAve saMgarAMgaNe // 588 // loSTabhedane strIpuMsaH / tatra yathA- kASThamudgaravicUritaloSTaH / AdizabdAtkarkarAdigrahaH / muhiro mUrkhakAmayoH / muhyati muhiraH / zuSISoti kidiraH / mUrkha vAcyaliGgaH / mudiraH kAmuke meghe podate mudiraH / zuSISIti kidiraH / kAmuke vAcya. liGgaH / dvayoryathA- mudiraiH sundaraM vanam / makuro mukuro yathA kulAladaNDe bakule korakAdarzayorapi / makuD maNDane / maMkate makuraH mukuraH / maMkernaluk voccAsyetyuraH // 19 // kulAladaNDaH kumbhakAropakaraNayaSTiH / bakulo vRkSaH / korake yathA- mAkandamukurAmodamedurIbhUtabhUtalam / Adarze yathA - dikkAntA mukure cakora suhRdi prauDhe tuSAre viSi // murmuro manmathe pUryaturage tuSapAvake / ka ma za ka hiMsAyAm / mUryate'nena murmuraH / kicceti kidapratyayaH / sarUpadvitvaM ca / manmathaH kAmaH / sUryaturago'zviH / tuSapAvake yathA- smarahutAzanamurmuracUrNatAM dadhurivAmravaNasya rajaHkaNAH 1590 // rudhiraM ghusaNe rakte // ruddhayate ruNaddhi vA rudhiram / zuSISIti kidizaH / dvayoryathA- gandhavadrudhiracanda Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (248) anekArthasaMgrahaH saTokaH :: dvitIyo vibhAgaH valraM tu vanakSetra vAhanoSarayorApa // zuSkamAMse kolamAMse varatrA vartikakSayoH // 592 // vAgaroM' vAgke zANe nirnare vADave vRke / mumukSau paNDite cApi parityaktabhaye'pi ca / / 593 // vAsaro rAgabhede'hni vArdaraM kRmije jale // kAkacicyAzca bIje bAg dakSiNAvartazakhayoH // 594 // nokSitA jIvItezavasati jagAma saa| rudhiro dharaNIsute / dharaNIsute maGgale yathA- karmodyukto dazame zUge'dhRSyaH pradhAnajanasevI / sutasaukhyayuto rudhire pratApabahulaH pumAnbhavati // valla kuMjamaMjaryoH / kSetre'nembhasi zAdale / vallate vallaram / jaTharakakareti sAdhuH / paJcasvartheSu / maMjayIM strIpuMsa iti liNgvidH| kuMjaH kuDaGgaH / anambhA nirjalaH pradezaH / zAdvalaM haritam / tayorvAcyaliGgaH / sarveSu yathA - vallare vallavA vallavallarovallaloluSAH // 591 // vallUraM tu vanakSetre vAhanoSarayorapi / zuSkamAMse kolamAMse / vallate vallUram mImasotyUraH / paMcasvartheSu zuSkamAMse kolamAMse ca triliGgaH / vane araNye kSetraM vanakSetram / vAhanaM yAnavizeSaH / UparaM kSArakSetram / zuSkamAMse kolamAMse ca yathA- valravallo jagalecchabhallaiH / varatrA vartikakSayoH // vRNoti varatrA / vRganakSItyatraH / varaM trAyate vA / vartiriva vartiH / rajjurityarthaH / tatra yathA- ' vitata pRthu varatrA tulyarUpairmayUraH / kakSA hastimadhyavartino carmarajjuH / tatra yathA-varatrAmAlambya dviradavaramArohati nRpaH // 592 // vAgaro vArake zANe nirnare vADave vRke / mumukSau paMDite cApi parityaktamaye'pi ca // vaMcati ghaagrH| jaTharakakareti sAdhuH / vAcamiyati vA / lihAyaci / aSTasvartheSu / vArakaH kalaza:(bhaH) zANo nikaSaH nirnarI ravituragaH // vADava UrvaH(aurvaH) / vRko mRgamedaH / mumukSupaNDitaparityaktabhayeSu vAdhyaliGgaH // 593 // vAsaro rAgabhede'ti // vAsayati vAsaraH / RcchicaTItyaraH / ahi puMklIvaH / tatra yathAnavakanakapizaGgaM vAsarANAM viSAtuM kakulikulizapANe ti bhAsAM vitAnam / 1. mu. vaziraM kiNihI sindhulavaNe kumbhakeSu ca / vAgaro / Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (249) vAmurA vAsitA rAjyobhuvi viSTara Asane / pAdape kuzamuSTau ca vistAro stmbvistRtii||595|| viduro nAgare dhIre dhRtarASTrAnuje'pi ca / vikAro vikRtau rAge vihArastu jinAlaye // 596 // lIlAyAM bhramaNe skandhe bidAro yudhidArUNe / vidArI rogabhede syAcchAlapIkSugandhayoH // 597 // vAdaraM kRmije jle| kAkacicyAzca boje vAgdakSiNAvartazaMkhayoH / vArayati vArdaram / jaTharetyare sAdhuH / vAridoryate vA pazcasvatheSu / kRmijamaguru kAkaciMco guMjA tasyabIje, vAga. vacanam / dakSiNAvartazaMkhaH zaMkhabhedaH // 594 // vAsurA vAsitA rAjyorbhuvi / vAsaN upasevAyAm / vAsyate vAsurA / vAsyasItyuraH / vAsitA zrI / viSTara Asane pAdape kuzamuSTau ca / vistRNAti, vistIryate vA viSTaraH / vastre iti SatvaM / Asane kuzamuSTau ca puMklIvaH / Asane yathA- mahAmahAnIla zilArucaH puro niSedivAn kaMsakRSaH sa viSTare / pAdape kuzamuSTau ca yathA- tApasA viSTarapriyAH / vistArau stambavistRtI / visUraNaM vistAraH / verazabdeprathane (5-3.69 ) iti paJ / stambe yathA-AvistArottaruSu vigatA zaMkamake vizanti / vistRtau yathA- vistAraruddhavasudhonvacalaM cacAla lakSmI dadhatpratigireralaghurvalaughaH // 595 // viduro nAgare dhIre dhRtarASTAnuje'pi ca / vettItyevaMzIlo viduraH / vetticchidabhidaH kiditi / ghuraH / naagrghiiryorvaacylinggH| nAgaro ngrvaasii| dhIro vidvAn / tatra yathA-vedAntavidurAH ke'pi ke'pi naiyAyikottamAH / dhUtarASTrAnujaH kauravamantrI / tatra yathA-zrutvA viduravAkyAni / vikArovikRtau rAge / vikaraNaM vikaarH| dvayoryathA-vikAraH kopyantarjaDayati ca tApaM ca kurute / vihArastu jinAlaye / lIlAyAM bhramaNe skandhe / viharatyasmin anena viharaNaM vA vihAraH / jinAlayabhramaNayoH puMlkIbaH / jinAlaye yathA- adharo vItarAgaste kASAyete vilocane / vihAraH kaNThadezaste dUti pravrajitAsi kim // lIlAyAM bhramaNe yathA-sasmAra vAraNapatiH parimIlitAkSamicchAvihAravanavAsamahotsavAnAm / skandhoM'zaH samUho vA / - 17 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (250) anekArthasaMgrahaH saTIka : dvitIyA vibhAga; vidhuraM syAtpravizleSe vikale vidhurA punaH / rasAlAyAM visarastu samUhe prasareApa ca // 598 // zarvaro mlecchabhede'psu hare'tha zambaraM jale / citra bauddhavratabhede zambaro dAnavAntare // 599 // matsyaiNa giribhedeSu zambarI punarauSadhau / zarkarA khaNDavikRtau karparAMzerugantare // 600 // vidAro yudhi dAruNe / vidIryate'tra vidAraNambA vidAraH / vidArI rogabhede syaacchaalprnniikssugndhyoH| vidArayati vidArI / (aci re) gaurAditvADDIH / zAlaparNAkSugandhe oSadhI / vidhuraM syAtpravizleSe vikle| vidhat vidhAne / vidheH kidityure vidhuraH / vikale vAcyaliGgaH / pravizleSa iSTavastuviyogaH / tatra yathA-mitrANi tAni vidhureSu bhavanti yAni / vikale yathA- kaH sannaddhe virahavidhurAM tvayyupekSeta jAyAm / kaSTe'pi yathA- sati madhAvabhavanmadanavyathAvidhuritAdhuritAH kukurstriyH| vidhurA punaH / rasAlAyAm / rasAlA zikhariNI / visarastu samUhe prasare'pi ca / visaraNaM visaraH / bAhulakAdam / dvayoryathAkaravisaranirastadhvAntarAziH kharAMzu // 598 // zavaro mlecchabhede'psu hare / zavati zavaraH / RchicaTI araH / mlecchabhede yathA-amI krUrA dUrAtkvaNitamidamAkarNyasutarAM tvarante hantuM tvAmahaha zavarAH pukhitshraaH| ApaH salilam haraH zambhuH / kRtakrIDA kirAtaveSatvAt / zambaraM jle| citre bauddhabratabhede / zAmyati zambaram / ka ga za iti bahuvacanAdvarad (u. 441) zamvRNoti vA / lihAyac (5-1-50) jale yathA-zambaramambarasadRzaM vizadataraM tabhRzaM jaladhi / citraM nAnAvarNam / tatra- vAcyaliGgaH / zambaro dAnavAntare / matsyaiNagiribhedeSu / dAnavAntare yathA- zambarAriraparo virAjate // 599 // matsyamede eNabhede ca yathA- ukAkamArjAragRdhrazaMbarasUkarAH / ahivRzcikagodhAzca jAyante rAtribhojanAt // giribhede yathA-zaMbaraH zikharI so'yaM zabarAkorNagaharaH / mAyAyAmapi maMkha:- zaMbarAuMbaraM vIra jahIhi dhIragarhitam / zambarI punaroSadhau / oSadhi Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH . (251) upalAyAM zarkarAyuga deze ca zakale'pi ca / zarvarI nizi nAryAM ca zakvarI saridantare // 601 // chandojAto mekhalAyAM zArIraM dehaje vRsse| zArvara ghAtuke dhvAnte zAvaro roghrapApayoH // 602 // aparAdhe zAvarI tu zUkazimbyatha zAzvaram / chandobhit zAkcarastUlA zAlAraM pakSipaMjare // 603 // rAkhuko / zarkarA khaNDavikRtau krpraaNsherunaantre| upalAyAM zarkarAyuga deze ca zakale'pi ca / zaNoti zIyate vA zarkarA / ki za vR bhyaH karaH (u. 435) zarkarAyug deze tvabhedopacArAt / SaDartheSu striyAm / svaNDavikRtau yathAkAlidAsakavitA navaM vayo mAhiSaMdaghi sazarkaraM payaH / karparAMzo mRtkapAlakhaNDam // 600 // upalA azmarUpAmRt / tayoryathA- nagataruzikharAmardIta zarkaromAruta3caNDaH / rugantare yathA-zarkarAnAzakoSadham / zarkarAyuktodizaH / zarkayugdezaH / tatra yathA-zarkarAyAM yayo karkaH / zakalaM khaNDam / zarvarI nizi nAryA ca // zaNoti zarvarI / ka ga za (si. u. 441) iti varaT / nizAyAM yathAgatiparicayanazyannaidratandraH kathaMcidgamayati zayanIye zarvarIM kiM karotu / zakvarI saridantare // chandojAtau mekhalAyAm / zaknoti zakvarI / snAmadoti (u, 904) van / NazvarAdhoSeti Do (2-4-4) razcAntAdezaH // 601 // chandojAtizcaturdazAkSarA / tatra mekhalAyAM ca yathA- zakvaryA grathitA vibhAti sutanoH sAromarAjistanau / dhatte yA smara pArthivasya ruciraM bhogAvalo vibhramam // gavyapi zArIraM dehajevRSe / zarIre bhavaM zArIram / dehaje vAcyaliGgaH / tatra yathA-zArAranisardukhaH saMsAre ko na duHkhitaH / vRSo maithunam // zArvaraM dhAtuke dhvAnte / zaNoti zarvaram / kR gR iti varaTi / svArthe'Ni (u. 441) zArparam zarvayAM bhavaM vA / dhAtuko hiMsrastatra vAcyaliGgaH / dhAtukahastinI tyamaraH / ddhayoryathA- zarvarI zArvarairbhISma / zAvaroroghrapApayoH / aparAdhe zyati zAvaraH / tovarapIpareti baraT / (u, 444) rodho vRkSavizeSaH / pApaM Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (252) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH sopAnahastinakhayoH zikharaM pulkaagryoH| pakvadADimabIjAbhamANikyazakale'pi ca // 604 // . vRkSAgre parvatAgre ca ziziraH zItale hime / Rtubhede zilIndhrastu tarumInaprabhedayoH // 605 // pAtakam / aparAdha AgaH / zAvarI tu zUkazimbI / zUkazimbI kapikacchUH / atha zAkvaraM chandobhit / zakaryeva zAkvaram , chandobhit , caturdazAkSarA jaatiH| zAkvarastukSA / zakvaryA dhenorayaM zAkvaraH / ukSA vRSabhaH tatra yathA-dUraM zaMkara zAkvaraH samabhavatprAleyazailAvanau / yattaMtrakSitipAlapaMkajadRzAM trAsAya hAsAya ca // zAlAraM pakSipaMjare / sopAnahastinakhayoH / zAlAmiyarti zAlAram karmaNo'N (5-1-72) hastinakho durgadvArAvataraNArtha kramanimno mRtkUTopasopAnAkhyaH // 603 // zikharaM pulkaagryoH| pakvadADimabIjAbhamANikyazakale'pi ca / vRkSAgre parvatAgre ca / zAkhati zikharam / zAkheridetaucAta ityaraH / paMcasvartheSu puMklIbaH / pulako romAMcaH / agraM agramAtram / tayoryathA-ruciraiH zikharaiH kAmyA gRhAlIva mRgekSaNA / pakkadADimabIjAbhamANikyazakale yathA-tanvI zyAmA zikharadazanA // 604 // vRkSAgre yathA-eSa vRkSazikhare kRtAspadaH / parvatAgre yathA-yazcApsarovibhramamaNDanAnAM sampAdayitrIM zikharairvibharti / ziziraH zItale hime / Rtubhede / zazati ziziraH / zava zaze riccAta (u. 413) itIraH / zItale guNe pusi / tadvati vAcyaliGgaH / anyatra puMklIbaH / zItale yathA-zizirazIkaravAhini mArute carati zItabhayAdiva satvaram / hime yathA-zizirakaramayUkhaidahyate'GgaM sumukhyAH / Rtubhede yathA- ziziramAsamapAsya guNo'sya naH ka iva zItaharasya kucoSmaNaH / zilIndhrastu tarumInaprabhedayoH / indre zilIndhraH / khurakSureti nipAtanAt (u. 396) sAdhuH / taruprabhede yathA-navakadambarajo Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (253) zilIndhaM kadalIpuSpe kavakatripuTArUyayoH / zilIndhrI vihagI gaNDUpadImRdaya zIkaraH // 606 // vAtAstajale'mbukaNe zuSiraM vAghagartayoH / zuSiro'gnau sarandhre ca zRGgAro gajamaNDane // 607 // murate rasamede ca zRGgAraM nAgasambhave / cUrNe lavaGgapuSpe ca saMstaraH saMstare makhe // 608 // 'ruNitAMbarairadhipurandhri zilIndhra sugandhibhiH // 605 // zilIn, kadalIpuSpe kavakatripuTAkhyayoH / kavakaM udbhidvizeSaH / tatra yathA- kattu yacca prabhavati mahImuzchilondhrAtapatram / tripuTAkhyA ossdhiH| zilIndhI vihagI maNDapadImRt / vihago pakSiNImedaH / gaNDUpadI jalaukAstasyA mRt mRttikA / atha zokaraH / vAtA ( tyA) sta jale'mbukaNe / sIkate siMcati zIkaraH / acchi caTI ( 397 u. ) tyaraH // 606 // vAtAstajale yathA-pAzcAtyo vAti vegAt druta(drava)tuhinazilA zIkarA sAravarSoM / mAtaGgakSuNasAndrazrutasaralasarat zArasArI samIraH // ambukaNe yathA-bhAgIrathInirjharasIkarANAM voDhA muhuH kampitadevadAruH / zuSiraM vAdhagayoH / zuSizchidramasyAsti zuSiram / madhvAditvAt (17-1-26) rH| zuSyatyanena vA zuSoSIti kidiraH / vAcaM vAghavizeSaH / yadAha-vaMzAdikaM tu zuSiramAnadvaM murajAdikam / garte yathAzuSireSu samIkRteSu zaMku pratihanyAccaturaGgulaM tu bhUmau / zupiro'gnau sarandhra ca / sarandhre vAcyaliGgaH / tatra yathA-asminnaMtaH zuSire niHsAre dehapaMjare kAsthA / zRGgAro gajamaNDane / surate rasabhede ca / zRNAti zaGgAraH / dvArazaGgAreti (411) sAdhuH / rasabhede puMklIbaH / gajamaNDane yathAzRMgAritAyatamahebhakarAbhamaMbhaH // 607 // surate rasabhede ca yathA-zRGgAravallabhaH kAmI / zaGgAraM nAgasambhave / cUrNe lavaGgapuSpe ca / nAgasambhavaM sindUram * triSvapi yathA-nidhatte somante jhagiti navazRMgAramaparA / saMstaraH saMstare (prastare) makhe / saMstIryate saMstaraH, saMstIyante darbhA atra vaa| saMstare yathA-navapallava Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (254) anekArthasaMgrahaH / saTIka dvitIyo vibhAgaH sAro'GgIkRtau yuddhe kriyAkAre vissaapdoH| saMgaraM tu phaLe zamyAH sambhAraH sambhRtau gaNe // 609 // saMskAraH pratiyatne'nubhave mAnasakarmaNi / guNamede'tha saMkAro'vakare'gnicaTatkRtau // 610 // saMkArI bhuktakanyAyAM sAmudraM lavaNAntare / lakSaNe ca zarIrasya sAvitrastu mahezvare // 611 // saMstare racayiSyAmi tanuM vibhAvasau / makhe yathA-sasaMstaraM vistaratazcakAra // 608 // saGgaro'GgIkRtau yuddhe kriyAkAre viSApadoH / saMgaraNa saMgirate'tra vA saMgaraH // samyak garo vA / aMgIkRtiH pratijJA tatra yathA-sRSTidoSavivarjitAtra na mayA kAryetyayaM saMgaraH // yuddhe yathA-yasmin saMgarabhAji karNapadavI karNo'pi naarohtii| kriyAkAro vyavasthAsthApanaM tatra yathA-kRte'pi saMgare zatrorAzvAso na vidhIyate / viSe yathA-asatAM kacittAnAM giraH saMgarasodarAH / Apadi yathA-saMgare zaraNamIza tavAMnIH / saMgaraM tu phale zamyAH / zamI vRkSastasya phale / sambhAraH saMbhRtau gaNe / saMbhriyate sambhAraH // dvayoryathA-prabhAsambhArasambhinnatamaH stomaH prabhApatiH // 609 // saMskAraH pratiyatne'nubhave mAnasakarmaNi / guNabhede / saMskaraNa saMskAraH / pratiyatnaH sato guNAntarAdhAnam / tatra yathA- dilIpasUnurmaNirAkarodbhavaH prayukta. saMskAra ivAdhikaM babhau / anubhave yathA-phalAnumeyAH prArambhAH saMskArAH prAktanA iva / mAnasakarmaNi yathA - nisargasaMskAravinota ityasau nRpeNa cakre yuvarAjazabdabhAk / guNabhede yathA-patsaMskArakalAnuvartanavazAvelAcchalenaM bhasAM yAtAyAtamatandritaM jalanidhe dyApi vizrAmyati / atha saMkAro'vakare'gnicaTatkRtau / samaM tataH kAraH sNskaarH| avakaraH sapAMsutRNapuMjaH / agnezcaTatkRtizcaTatkArazabdaH // 610 // saMkArI bhuktakanyAyAm // saMgataH kAro'syAM sNkaarii| gaurAditvADDoH / (2-4-19) sAmudraM lvnnaantre| lakSaNe ca zarIrasya / samudre bhavaM sAmudram / samudreNa proktaM vA / lavaNAntare yathA- asamudrasAmu Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vRtIyaH paraH / sAvitrI devatAbhede sindUraM nAmasambhave / sindUrastu vRkSabhede sidUrI raktacelikA // 612 // rocanI dhAtakI sundayaMganAyAM dumAntare / zunArastu zunIstanye sarpAnte caTake'pi ca // 613 // sairandhrI paravezmasthazilpakRtsvavaza striyAm / varNasaMkarasaMbhUtastrImahallikayorapi // 614 // darasaprasUtiH / zarIralakSaNe yathA- sAmudralakSaNaiH sarvaiHlakSitAGgaH kSitIzvaraH / sAvitrastu mahezvare / savitaiva sAvitraH / aSTamUrttittvAt / prajJAditvAt svArthe'N (7-2-165) // 611 // sAvitrI devtaabhede| savitA devatA asyAH sAvitrI / yathA-pavitrA vaTasAvitrI mRganetrAbhiraya'te / sindUraM nAgasambhave / syandate sindUram / sindUrakati sAdhuH (u. 430) yathA-sindUraspRhayA spRzanti kariNAM kumbhasthamAdhoraNAH / sindurastu vRkSabhede / vRkSamede pullinggH| sindUrI raktacelikA / rocanI dhAtakI / raktacelikA vastra vizeSaH / karNATadezaprasiddhaH // 612 // rocanI ossdhiH| dhAtakI vRkSaH / sundarya'ganAyAM maantre| sundiH sautraH / sundati sundaro / Rcchi caTItyaraH / (u. 397) aGganAyAM yathA-vrajanti vidyAdharasundarINAmanaGgalekhakriyayopayogam / zunArastu zunIstanye sarpANDe (nte) caTake'pi ca / suSThu na aryate sunAraH / ghaJi nasvAditvAtsAdhuH / sUyate vA / dvArazaMgAreti sAdhuH (u. 411) triSvapi yathA-sunAro na stu (su)nAribhiH kriyate karagocaraH // 613 // sairandhrI paravezmasthazilpakRtsvavazastriyAm / varNasaMkarasambhUtastrImahallikayorapi / svairaM dhrAyati sairandhrI / kvaciditi (5.1.171) De / pRSodarAditvAtsAdhuH / paravezmasthazilpakRt svavazastriyAmiti, yA paravezmasthA zilpa kalAkauzalaM karoti / svavazA svAyattA ca nanu ekAyattastro tasyAmityeko'rthaH / varNasaMkarasambhUtasnoti dvitIyo'rthaH / mahallikA sauvidalleti tRtIyo'rthaH // triSvapi yathAsarandhyA nijazilpakalpanavirSi dadhanizIthe dhruvam / kAsyastu catuHSaSTikalAbhijJA Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (256) anekArthasaMgrahaH saTIka : dvitIyo vibhAgaH sauvIraM kAMjikasrotAMjanayorbadarIphale / syAdargalaM tu kallole paridhe'pyanalo'nile // 615 // vasudeve vasau vahAvarAlaH samadadvipe / vakre sarjarase cApyavelastu syAdapahave // 616 // avelA tu pUgacUrNe'calastu girikIlayoH / acalA bhuvyajalistu kuDave karasampuTe // 617 // zIlarUpAdisevinI prasAdhanopacArazA sairandhrItyAha // 614 // sauvIraM kAMjikasrotAMjanayorbadarIphale / suvIrANAmidaM sauvIram / kAMjike yathA- putraM dayAM patiM dadyAM na tu sauvIrakaM kvacit / srotAMjanaM nayanaprasAdhanamauSadham / deze'pi / tatra 'bhUmni / upacArAttajjJapuruSe'pi / atha lAntAH / syAdargalaM tu kallole parighe(daNDomipAri)'pi / iyarti argalam / Rjane'GgetizcetyalaH / triliGgaH / parighe yathA- dvArArgalAbaddhasurezvarAM kA laGketi yA rAvaNarAjadhAnI / analo'nile / vasudeve vasau vahau / anityanalaH / mRdikaMdItyalaH / (u. 465) anilo vAyuH // 615 / / vasudevo viSNupitA / vasurdevamedaH / yadAha-dharo dhruvazca somazca ahazcaivAnalonalaH / pratyUSazca prabhAsazca vasavo'STau prakIrtitAH // vahnau yathA-yadi dahatyanalo'tra kimadbhutam / arAlaH samadadvipe cakre sarjarase caapi| iyarti marAlaH / R kR mR (u. 475) ityAlaH / vakre vAcyaliGgaH / samadadvipe yathA- marAlaH kaMkAlaM kavalayati karAgreNa samare / vake yathA-karoti lakSyaM ciramasya cakSuSo na vakramAtmIyamarAlapakSmaNaH / sarjaraso rAlaH / avelastu syAdapanave (syAdupadrave) / navelatyavelaH / apahnavo apalApaH / / 616 // avelA tu pUgacarNe / pugasya pugaphalasya cUrNa pUgacUrNa tatra / acalastu girikiilyoH| na calati acalaH / girau yathA- acala eSa bhavAniva rAjate / kIlaH zaMkuH / acalA bhuvi / yathA-gAyanti tatra yadi nAma bhujaMgayoSAH zeSaH zirAMsi dhunuyAdacalA calA syAt / aJjalistu kuDave karasampuTe / anakti, bhagyate vA aJjaliH / pASaMjibhyAmaliH / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . tRtIyaH kANDaH (257) aGguliH karazAkhAyAM karNikAyAM gajasya ca / AbhIlaM bhISaNe kRcche'pIlvalo matsyadaityayoH // 618 // * ilvalAstArakAmede'pyupalo grAvaratnayoH / upalA tu zarkarAyAmutpalaM kuSTabhUruhe // 619 // puMsi / kuDavaH prsRtiH| tatra yathAH- araNyabIjAMjalidAnalAlitAstathA ca tasyAM hariNA vizasvasuH / karasampuTaH prasRtapANidvayapuTaH / praNAmAthe mukulitaM hastayugmaM vA / prasRtapANidvayapuTe yathA- iti cApi vidhAya dIyatAM salilasyAMjalireka eva nau| praNAmArtha mukulitahastayugme yathA- zatamakhamupatasthe prAMjaliH puSpadhanvA // 617 / / aGguliH karazAkhAyAM karNikAyAM gajasya ca / aGgati mngguriH| masyasItyuriH (u. 699) RphiDAditvAllatve (2-3-104) aGgaliH / karazAkhAyAM yathA- athAMgulibhyAM haritAlamAI maGgalyamAdAya manaHzilAM ca / gajasya karNikA zuNDAgraM tatra yathA- zete mukhAntaHsthagitAMguligaMjaH / zrAbholaM bhoSaNe kRcche'pi / Abimeti asmAt AbhIram / jambIrAbhoreti (u. 422) sAdhuH / latve AbhIlam / dharmamAtre klobe, tadvati vAccaliMgaH / kRcchaM duHkham dvayoryathA- AbhIlanIlavanakuMjaragarjitena / ilvalo matsyadaityayoH / elayati ilvlH| tulvale lvalAdaya (u. 500) iti sAdhuH / matsyo matsyavizeSaH / daityo yo'gastyena jagdhaH // 618 // tatra yathA- vAtApi bhakSito yena ilvalazca mahAsuraH / ilvalAstArakAbhede'pi / striyAM bhumni / yathA- ilvalA mRgazIrSasya zirasyAstArakAH smRtAH / upalo grAvaratnayoH / upyate upalaH tRpivapoti kidalaH (u. 468) upalAti vA puMlIbaH / prAvaNi yathA- yeSAmazeSabhuvanAbharaNasya hemnastattvaM vivektumupaTAH paramaM pramANam / ratne yathA- akAri tasya mukuTopalaskhalatkaraistrisandhyaM tridazaidize namaH / upalA tu zakarAyAm / zarkarA pASANakaNikA, ikSuvikAro vA / tatra pASANa kaNi kAyAM yathA- upalAvalitaM vartma sapadatre (upAnatsahita)karotu kim // ikSuvikAre yathA - sitopalAloDitametadeva carNAhitaM . * mu. amalA kamAlayAM syAdamalaM vizade'bhrake / AbhIlaM / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (258) bhanekArthasaMgrahaH saTIka : dvitIyo vibhAgaH indIvare mAMsazUnye'pyujjvabastu vikAsini / zahAre vizade dIpte'pyuttAlaMstvarite kapau // 620 // zreSThotkaTakarAleSatphulkaH strIkaraNAntare / vikasvarottAlayozca kamalaM klomnimeSaje // 621 // paGkaje salile tAmra kamalastu mRgAntare / kamalA zrIvaranAryoH kapilo vahnipiGgayoH // 622 // pittanivAraNAya / utpalaM kuSTabhUruhe / indIvare mAMsazUnye'pi / utpalati utpalaM utpIyate vA / muraloraleti (u. 474) sAdhuH / udgataM palaM mAMsamatra vA // 619 / / indIvare puMklIvaH / tatra yathA- zyAmIcakAra vnmaakuldRssttipaataiteiritotpldlprkaarairivaambhH| ujjvalastu vikAsini / zaMgAre vizade dIpte'pi / ujjvalati ujjvalaH / zRGgAre puMsi / anyatra vAcyaliGgaH / vikAsini yathA-ujjvalaibakulacampakapuSpaiH / zRGgAro rasaH / yadAha-zRGgAraH zucirujjvalaH / tatra yathAdampatyorujjvalo rasaH / vizade yathA- kundojjvalaM svad yazaH / dIpte yathAujjvalajjvalanagvAlAkarAlaM gaganAMgaNam / uttAlastvarite kapau / zreSThotkaTakarATheSu / uttAlayati uttAlaH / kapau puMsi / anyatra vAliGgaH / svarite zreSThe ca yathA- uttAlatAlaraNitaiH / kapo yathA- uttAlastAlapAdape // 620 // utkaTe karAle ca yathA-uttAlA: kaTapUtanaprabhRtayaH sAMrAviNaM kurvate / utphullaH striikrnnaantre| vikasvarottAlayozca / utphullati utphullaH utphalati sma vA / anupasargeti (4-2-80) sAdhuH / vikasvarottAlayorvAdhyaliGgaH / strIkaraNAntaraM vAtsyAyanaprasiddham / vikasvare yathA-utphullakiMzukatarupratimo manobhUH / uttAle utkaTe yathA-utphullagallairAlApAH kriyante durmakhaiH sukham / kamalaM klomni bheSaje / paMkaje salile taane| kAmyate kamalam / mRdikandItyalaH (u. 465) kaM malate kutsita malati vA paGkaje puMklobaH // klomahRdayasya dakSiNapArve udryojlaadhaarH| meSajam oSavizeSaH // 621 // paGkanasalilayoryathA-sakamalaM kamalaM kama kSaNA idi dadhAti mudhA virahe tava / tAnaM Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI kANDa (259) kukkure munibhede ca kapilA ziMzapAtarau / puNDarIkakariNyAM ca reNukAgovizeSayoH // 623 // kapAlaM kuSTharugbhede ghaTAdizakale gaNe / ziro'sthani kandalaM tu navAkure kaLadhvanau // 624 // zulvam / kamalastu mRgAntare / yathA-sadRze vanavRddhAnAM kamalAnAM tavekSaNe / kamalA zrIvaranAryoH / zriyAM yathA-sAmyamApa kamalAsakhaviSvaksenasevitayugAntapayodhiH / varanArI varAGganA / kapilo vhipinggyoH| kukkure munibhede ca / kavRD , varNe, kavyate kavate vA kapilaH / sthaNDilakapiTheti sAdhuH / (u. 484) piMge varNe puMsi / tadvati vAcyaliGgaH / tatra yathAghanakapilajaTAMtabhrAntagaGgAjaloghaH // 622 / / kukkuraH zvA / munibhede yathAguroyiyakSoH kapilena roSAt rasAtalaM saMkramite turaGge / kapilA ziMzapAtarau / puNDarokakariNyAM ca reNukAgovizeSayoH / puNDarIko diggajastasya kariNI / reNukA jamadagnipatnI / govizeSe yathA-sahanaM kapilAnAM yaH sada rNAnAM dadAti hi // 623 // kapAlaM kuSTharugbhede ghaTAdizakale gaNe / ziro'sthani / kapiH sautraH / kapyate kapAlam / RkRmRvR (u0 . 475) ityAlaH / kaM pAlayati vA / puMklIbaH / ghaTAdizakale yathA- kapAle mArjAraH paya iti karAn leDhi zazinaH / gaNaH samUhaH / mRtasya jIvato vA ziraso'sthi tatra / mRtasya ziro'sthani yathA-itthaM khaTvAGgakoTo prakaTitadazanaM maMjuguMjatsamIraM rAgAMdhAnAmivoccairupahasati mahAmohajAlaM kapAlam / jIvato yathA- vidhilikhitAkSarabhAlaM phalati kapAlaM na bhUpAlaH / bhikSu bhAjane'pi tatra ca strIpuMklobaH / yathA- puNye prAme vane vA mahati sitapaTachanna (chinna) pAlI kapAlIm / kandalaM tu navAGkure kaladhvanau / uparAge mRgabhede kalApe // kandate kandalam / mRdikandI (u. 465) tyalaH / paMcasvartheSu triliGgaH / navAGakare yathA-UrudvayaM kadalikandalayoH sanAmi / kalapvanirmadhurazabdaH // 24 // uparAgaH Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (260) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH uparAge mRgabhede kalApe kaMdalIdrume / karAlo raudratuGgorudhUNataicheSu danture // 625 // karAlaM tu kuThere syAtkambala: kRmisAsnayoH / nAgaprabhede prAvAre vaikale kambalaM jale // 626 // kallolo'rau harSavIcyoH kadalI hariNAntare / rambhAyAM vaijayantyAM ca kAmalaH kAmirogayoH // 627 // upaplavaH / mRgasya medo vizeSaHyadAha-kandalI tu zyAmavI hastA yAmA mhodrii| kalApaH samUhaH / kandalI(kadalI) drume / drumo rambhAtaruH / karAlo raudratuGgoru dhUNataileSu danture / karoti karAlaH / Rkama ityAlaH / (495) dhUNataile puMsi / zeSeSu vAcyaliGgaH / raudre yathA-daMSTrAkarAlamakarAlikarAlitAbhiH / tujhe yathA-karAlatAle drumasodarAGgaH / uru pRthulaM tatra yathA-navendubimbaM kiraNaiH karAlam / dhUNatailaM tailabhedaH / danture yathA-vyAghravyAttakarAlacakrakuharaM jighratyajanaM mRgaH / caNDakAvyAptayorapi maMkhaH / tatra caNDikAyAM striyAM, yathA-karAlAyatanAccAyamuccaran karaNo dhvaniH / vyApte vAcyaliGgaH / tatra yathA-nakhakiraNalasatkesarAlIkarAlaH // 625 // karAlaM tu kuThere (kaThoraH) syAt / kuThero arjakaH / kambalaH kRmisAsnayoH / nAgapabhede prAvAre vaikakSe (kSye ) / kAmyate kambalaH / zamikamoti valaH / (u. 499 ) sAsnAyAM prAvAre ca stra puNsH| kRmiH kRmivizeSaH / sAsnAyAM yathAkambalApracalaghaNTiko vRSaH / nAgaprabhede sarpavizeSe yathA-kambalAzvatarAvubhau / atra prAvAra UrNamayaM vAsaH / tatra yathA-nava kambalasavyAnapItazotaH sutastava / vaikakSamuttarAsaMgaH / kambalaM jle| yathA- lIlAvApISu khelanti kambalai. rabalAsakhAH // 626 // kallolo'rau harSavIcyoH / kalpate kallolaH / picholekalloleti ( u0 495) // sAdhuH / tripvapi yathA-utkallolaH kSitipatirayaM vIcimAlova bhAti / kadalo hrinnaantre| rambhAyAM vaijayantyAM ca / kadiH sautraH / kayate kdlii| mudikaMdItyalaH / hariNAntaraM mRgavizeSaH / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH marudeze'vataMse ca kAkolo maukulau viSe / kulALe kAhalantu syAd bhRze cAvyaktavAci ca // 628 / / zuSke ca vAdyabhede ca kAhalI taruNastriyAm / kaTTAstu lohagUthe tAnasya kaLaze'pi ca // 629 // kIlAlaM rudhire nIre kuzalaM kSemapuNyayoH / paryAptau kuzalo'bhijJe kuvalaM badarIphale // 630 // (261) 1 tatra yathA - kadalI tu biLe zete mRDubhakSyocca karburaiH / nIlAmrai romabhiryuktA sA viMzatyaMgulAyatA || rambhAyAM vaijayantyAM ca yathA - taM sadvipendra tulitA tu tuMga zRGga. mamyullasatkadalikA vanarAjiruccaiH / vistAraruddhavasudho'nvacalaM cacAla lakSmI daghatprati gireralaghurvalaughaH // zAkAdinavanAlepi tatra zrIklIva: / kAmala: kAmirogayoH / marudeze'vataMse ca kAmaM lAti kAmalaH / kAmayate vA / hRdi kandItyalaH / ( u. 465 ) kAmini vAcyaliGgaH / kAmirogayoryathAkAmalena hRtaM cakSuzcitraM tasyA mRgIdRzaH / avataMsaH zekharaH || 627|| kAkolo maukulau (mauSkulau ) viSe / kulAle / ISat kolati vA kAkolaH / alpe 3-2-136 / iti kAdezaH / viSe puMkloba: / maukulirdroNakAkaH / tatra viSeca yathA - eSa pakSI kaTuraTan vyathAM hRdi tanoti me / kAkolo'yaM kimAzcaryaM vizvasyodvegakArakaH // kulAla: kumbhakArakaH / kAhalaM tu syAd bhRze cAvyaktavAci ( santyantavAci) ca zuSke ca vAdyabhede ca / kaNati kaNyate vA kohalam / muralora leti (u. 474) sAdhuH / bhRze kriyAvizeSaNam / avyakta vAci // 628|| zuSke ca vAcyaliGgaH / vAdyabhede strIklIbaH / bhRze avyaktavAci vAdya bhede ca yathA - tUryArAvairAhi to tAlatAlairgAyantIbhiH kAhalaM kAhalAbhiH / kAhaLI taruNa striyAm / yathA - kAhalI bAhulI neyaM vallabhasya virAjate / kiTTAlastu lohagUthe tAmrasya kalaze'pi ca / kimalati - AlAti vA kiTTAlaH | lohagurtha lohamalaH ||629|| kILAlaM rudhire nIre / kIlyate badhyate kIlAlam / R kRmR 1 (u. 475) ityAlaH / rudhire yathA - kIlAla kulyA sutaraMti yodhAH / amRtamaNDayorapi. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (262) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH muktAphalotpalayozca kumbhilo apacaurayoH / zlokacchAyAhare zyAle kuddAlo bhUmidAraNe // 631 // yugapatre'tha kuTilaM bhagure kuTilA nadI / kuNDalaM valaye pAze tADake kuNDalI punaH / 632 // maMkhaH / tatra amRte nIre ca yathA- kIlAlA ( samudra ) layalonatAmupagate tasmin rvemnnddlo| maNDe yathA-madhyAhne pratiketanaM bhajati yaH kIlAlapAno. tsavam / kuzalaM kSemapuNyayoH / paryAptau / kuzac / zleSaNe tAlavyAntaH / kuzyati kuzalam / tRpivapItyalaH / kSeme yathA-avyApannaH kuzalamabale pRcchati tvAM viyuktaH / puNye yathA- kuzalairjAyatenaNAM marvazAstreSu kauzalam / paryAptiH sAmarthyam / tatra yathA-mahelAnAmavikalaM kuzalaM musalagrahe / kuzalo'bhijJa / vAcyaliGgaH yathA-vistArayati kuzalAzcitrAM vAcaM paTomiva / kuvalaM badarIphale / muktAphalotpalayozca / kUyate kuvalam korveti kidalaH / kuvalyAH vikAraH phalamiti vA / hemAditvAdaD / tasya phalam / iti lup / kauvalati vA / badarIphale triliGgaH // 630 // utpale puMklIbaH / triSvapi yathA-kevalaM kuvalasthUlaiH sArodityazrubindubhiH / kumbhilojhapacaurayoH (mInamUSayoH) zlokacchAyAhare zyAle / skumnAti kumbhilaH / sthaNDilakapileti sAdhuH / jhaSo matsyaH / zlokacchoyAharaH kavicauraH / caturvapi yathA-kumbhiLastasya vallabhaH / kuddAlo bhuumidaarnne| yugapatre / kuM pRthvI, kutsitaM vA dAlayati kuddAlaH / pRSodarAdittvAta sAdhuH / bhUmidAraNe yathA-cakhAnavairiNAM kandaM sakuhAlairivAsibhiH // 631 // yugapatraH kovidArAkhyo vRkSaH / atha kuTilaM bhaGgare / kuTati kuTilam // kalyanItIlaH / bhaGguraM vakram / tatra vAcyaliGgaH / yathA- pUrva (hareH) smarturavantu kopakuTilabhaMguradRSTayaH / kuTilA ndii| nadI nadovizeSaH kuNDalaM valaye pAze tADake / kuNDate kuMDalam / mRdikandItyalaH / tADaGka pulakIvaH / valaye yathA-yahormaNDalakuNDalIkRtadhanurdaNDena sidAdhipa / pAze Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAzanAdrau guhUcyAM ca kuntako halakezayoH / kuntalAH syurjanapade kukUlaM tu tuSAnale // 633 // zaMkusaMyuktagarne ca kulAlo ghUkapakSiNi / / kukkubhe kumbhakAre ca kucelaH syAtkuvAsasi // 634 // yathA-kuNDapatitaH shNddH| tADake yathA-prollasatkuNDalaprotapadmarAgadalaviSA / / kuNDalI punaH / kAJcanAdrau guDUcyAM c| striyAM gaurAdittvADDIH // 632 // kuntalo ila(yava) keshyoH| kuntaM lAti kuntalaH / kanati dIpyate vA / muraloraleti (u.474) sAghuH / hala lAgalam / keze yathA-eSA kuMcitakuntalAkulavadhUHlAsu lIlAyate / kuntalAH syurjnpde| puM bhumni / yathAavikalahasitatvAtkSAlitAnIva kaantyaa| mukulitanayanatvAd vyaktakarNotpalAni / tvayi vinihitabhAraH kuntalAnAmadhIzaH pibatimadhusugandhInyAnanAni priyANAm // taddezaje tRpacArAt / tatra tu vAdhyaliGgasaMkhyaH yathA-vaktre nAgarakhaNDamastu purataH premaakulaakuntlii| madhupAtre'pi maMkhaH / tatra tu klIbe / yathA-kuntaleSu kalitaM lalitAGgyaH kApi shaaynmnnymnskaaH| vallabhaiH samarasA saha pItiprItaye'dhyavasasuH su(sa)vilAsAH / kukUlaM tu tuSAnale / zaMkusaMyuktagarne ca / kUyate kuklam / dukUlakukUleti (u.491) saadhuH| kuM pRthvI kUlati AvRNoti vA / tuSAnale puMklIvaH / tatra yathA-vAyuH kukUlamiva varSati dakSiNazca kArzA na vairivazarairmadanazca hanti // 633 // zaMkusaMyuktagarte yathA-vallabhoktasya pAnthasya kukUlamapi tUlikA / kulAlo ghUkapakSiNi / kukkume kumbhakAre ca / kolati kulaalH| kulipulIti ( u.410) kidaalH| kulamalati vA kumRdaM lAlayati vA / kukkubho pkssii| kumbhakAre yathA-mRdamiva balAtpiNDokRtya pragalbhakulAlavat / kucelaH syaatkruvaassi| kutsitaM celo vAso'sya kucelH| pAcyaliGgaH yathA- kucelaH karkazaH stabdhaH svAdhonaH svayamAgataH paJca loke na Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (264) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH kucelA tvaviddhakaNyA kevalaM tvekakRtsnayoH / nirNIte kuhane jJAne kevalI granyabhidhapi // 635 // komalaM mRdule toye kohalo munimadyayoH / granthilo granthisahite vikaMkatakarIrayoH // 636 / / garalaM pannagaviSe tRNapUlakamAnayoH / gandholI varaTAzuNThyobhadrAyAmatha gokilaH // 637 // pUjyante vRhaspatisamA'pi // 634 // kucelA tvaviddhakAm / kutsitaM celati kucelA na viddhau karNI yasyA aviddhakarNI / kevalaM tvekakRtsnayoH / nirNIte kuhane jnyaane| kevRD secane / kevate kevalam / mRdikandotyalA (u.465) jJAnanirNotayoH klIbe / anyatra vAdhyaliGgaH / eko'sahAyaH / tatra yathA-kevalo'pi sphuranbANaH karoti vimadAn kavIn / kRtsne yathA-unnidrayeNa nayatyananyacaritA rAtriM balAtkevalAm / nirNote yathA-kRpaNasya kupANasyaca kevalamAkArato bhedaH / kuhana IrSyAluH / jJAnaM sarvathAvaraNavilaye cetanasya svarUgavirbhAvalakSaNam / tatra yathA-kevalAlokabhAkhate / nirNIte kevalamityavyayamapi / kevalo granthabhidyapi / pranthabhit jyotiH zAstra vishessH| tatra striyAm / kevalamAmaketi (2-4-29) DoH / yathA-durjJAnAkeva lokalau // 635 // komalaM mRdule toye / kAmyate komalam / muraloraleti sAdhuH / (u.474) mRdulevAcyaliGgaH tatra yathA-kopAkomalalola bAhulatikApAzena baddhA dRDham / toye yathA-kevalaM / komalAhAro jaatstsyaastroriv| snigdhatulyavRttiSvapi maMkhaH / snigdhatulyayoryathA-kamalakomalapANitalAtataH / vRtto tu striyAm tatra yathA-zoSairvarNairyathAyogaM kathitA komalAkhyayA / kohalo munimdhyoH| kUhayate kohlH| mRdikandI (u. 465) tylH| bAhulakAd guNaH / munirbharatamunitanayaH / madya zIdhu / granthilo anthisahite vikNktkriiryoH| granthayaH santyasya granthilaH / sinmAditvAt lH| pranthiM lAti vA pranthisahite vAcyaliGgaH / tatra yathAgranthilA zithilA veNI maithilyA japrathe (jagRhe ) katham / vikaMkatakarIrau vRkSau // 636 // garalaM pannagaviSe tRNapUlakamAnayoH / gIryate garalam / mRdikandIti Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH musale lAGgale cApi gopAlo gopabhUpayoH / syAdgaurilastu siddhArthe lohacUrNe'tha candrilaH // 638 // nApite vAstuke rudre caMcalo'nilakAminoH / / caJcalA tu taDillakSmyozcapalazcorake cale // 639 // (u.465) bahuvacanAdalaH / pannagaviSe puMchIbaH / tatra yathA-vyAla: saiSa puro nigorNagaralajvAlAkarAlAnanaH / tRNaplakastRNamuSTiH / mAno'haMkAraH / viSamAtre'pi / gandholo varaTA zuNThyorbhadrAyAm / gandhayate adayati gandholI / picholakakoleti sAdhuH (u.495)| varaTAtailAdhAravyAkSudrajantuH / zuMThI oSadhiH / bhadrA karaNavizeSaH / atha gokilaH / musale lAGgale cApi / gobhiH kilati krIDati gokilaH / / 637 // musalam ayogram / lAGgalaM halam / gopAlo gopabhUpayoH (nRpgopyoH)| gAM saurameyI pRthvoM vA pAlayati gopAlaH / dvayoryathA-nadyAstIre vidarbhAyAH kApi gopaalbaalikaaH| gAH samuccArayatyeSA kSetrIkRtya nalaM varam // syAdgaurilastu siddhArthe lohacUrNe / goro varNo'sya gaurilaH / picchAditvAdilaH (u.495) / siddhArthaH zvetasarSapaH / lohacUrNa lohakSodaH / atha candrilaH (cnnddilH)| nApite vAstu ke rudre / candati candrilaH / sthaNDilakapileti (u.484) sAdhuH // 638 // nApito divAkIrtiH / vAstukaM zAkabhedaH (kSIrapatram ) / rudraH zambhuH / caMcalo'nilakAminoH / bhRzaM calati caMcalaH / yaDantAdac / dvayoryathA-vepate caMcalenAttaM kAntAyA vasanA'zcalam / capale'pi yathA-caMcalaDhagaJcalavibhrameNa / kAmicapalayorvAcyaliGgaH / caJcalA tu taDillakSmyoH / dvayoryathA-sthAsnavaH kutra caMcalAH / capaLazcorake cale / kSaNike cikure zIghra pArate (pArade) prastarAntare / mIne c| cap sAMtvane / capyate capalaH / mRdikandI (u. 465)tyalaH / cale kSaNike cikure zIghe ca vAcyaliGgaH / corakaM gandhadravyabhedaH / cale kSaNike Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH kSaNike cikure zIghe pArate prastarAntare / mIne ca capalA tu syAtpippalyAM vidhuti zriyAm // 640 // puMzcalyAmatha catvAlo yjnykunnddkgrbhyoH|| cUDAlazcUDayA yukte cUDAlA'pi ca cakralA // 641 // chagalazchAge chagalI vRddhadArakabheSaje / chagalaM tu nIlavastre jagalo madanadrume // 642 // medake kitave piSTamadhe'tha jaTilo jaTI / jaTilA tu mAMsikAyAM jambUlaH krakacacchade // 643 // ca yathA- alamaticapalatvAt svapnamAyopamatvAt / / 629 // cikura iSannimIlitAkSaH / zovastvaritaH / pArate yathA- capalapalazatAnAM bandhakaH saiSa yogaH / prastarAntaraM pASANavizeSaH / mAno matsyaH / capalA tu syApippalyA vidyuti zriyAm / puMzcalyAm / pippalI kaNA / zeSeSu yathA- citraM kimatra yajjAtaM capalAnAM palAyanam // 640 // atha catvAlo yajJakuNDakagarbhayoH / catyate catvAlaH / catvAlakaMkAleti (u. 480) sAdhuH / yajJakuNDakaM yajJagataH / garbho madhyam / cUDAlazcUDayA yukte| cUDo vidyate'sya cUDAlaH / prANyaGgAdAtolaH / yathA-cUDAlaiH zizubhirviloDitamidaM kroDaM pituH sarvataH / cUDAlA'pi ca cakralA // 641 // cakralA kSudrajantumedaH / chagalazchAge / chyati chagalaH / choDaggAdityalaH (u. 471) / yathA- badhnAti chagalaM gache / chagalI vRddhadArakabheSaje / gaurAdittvADDIH / chagalaM tu nIlavastre / yathA'chAlacchannagAtro'yaM rAtrau keneha lakSyate / jagalo madana(kanaka) me / medake kitave pissttmye| jAyate jagalaH / muraloraleti (u. 474) sAdhuH / medako madyapaMkaH / kitavo dhuurtH| tatra vAcyaliGgaH // 642 // medake kitave piSTamadhe ca / yathA- aspRzyaM jagalaM jguH| mecake'pi mNkhH| yathA- ajagarajagalAstaruvanagahanAH / atha jaTilo jttii| jaTAH santyasya jaTilaH / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (267) jambU drame'tha jambAlaM kaIme zaivale'pi ca / jaGgalo nirjale deze pizite'pyatha jambhalaH // 644 // jambIre devatAbhede jAGgalaH syAtkapiMjale / jAGgalI tu zUkazimbyAM jAGgulaM jAlinIphale // 645 // jAgulI viSavidyAyAM taralo bhAsvare cale / hAramadhyamaNau SiDge taralA madyamuSNikA // 646 // kAlAjaTAghATAkSepe itIlaH / vaacylinggH| yathA- viveza kazcijaTilastapovanam / jaTilA tu mAMsikAyAm / mAsikA gandhadravyam / jambUla: krakacacchade / jambudrume / jAyate jambUlaH / dukUla kukUleti (u. 491) sAdhuH / kraka cacchadaH ketakaH / / 643 // atha jamvAlaM kardame zaivale'pi ca / jAyate jambAlam / cAtvA Tha kaMkAleti (u. 480) sAdhuH / puMklobaH / dvayoryathA-- jambAlajAlajaTilAsu sarittaTISu / jaGgalo nijale deze pizite'pi / jAyate jaGgalaH / Rjanentizce (u. 467) tyalaH / nirjaladeze vAcyaliGgaH / tatra yathA-anUpaH pittaje zasto jaGgalaH zleSmaje punaH / pizite puMklobaH / tatra yathA-harati vinayaM vAmo yasya prakAzitasAhasaH / prati(vi). galadasRkpaMkaH pANirlalannarajaMgalaH / atha jmbhlH| jambIre devatAbhede / jambhaM lAti jambhalaH / jamborA vRkSaH // 644 // jAMgalaH syAtkapiMjale / jaMgaladeze bhavo jAGgalaH / kapijalaH pakSivizeSaH / jAGgalI tu zUkazimbyAm / zUkazimbI kapikacchUH / jAgulaM jAlinIphale / jAyate jAGgalam / kumula. tumaleti sAdhuH (u. 487) / jAlinI latAmedaH tasyAH phale // 645 // jAgulI viSavidyAyAm / yathA-jAGgalI nAma vidyAhamuttamA viSanAzinI / taralo bhAsvare cle| hAramadhyamaNau SiGge / tarati trlH| mRdikandItyala (u.465) / bhAsvare cale ca vaacylinggaiH| bhAsvare yathA-saralatarale AvAM tAvada bahuzrutazAlinau / cale yathA-taralatarataraGgai raGgita gAGgamambhaH / hAramadhyamaNau yathA-nAyaM hArasya madhye taralamarakato nAbhideze kRzAMgyAH / SiDgo viTaH / tatra Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (268) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH tamAlo varuNe puNDe'sau tApicche'tha taNDulaH / viDaGge dhAnyasAre ca tAmbUlaM kramukIphale // 647 // tAmbUlI nAgavallyAM syAttumulaM raNasaMkule / tumalo bibhItakadrau taitilaM karaNAntare // 648 // yathA-hasyate kuTilasvAntaistaralaiH saralo janaH / taralA madyamuSNikA // 646 // uSNikA yavAgUH / tatra strIklIbaH / tatra yathA- sevitatarale madhye satatanitambAdhivAsinikRzatvam / yuktaM tuMgapayodharataTatalapIDAsahabratini / / 646 // tamAlo varuNe puNDre'sau tApicche / tAmyati tamAlaH / RkRmR ityAlaH (u. 475) / vAruNo vRkSaH / puNDrastilakam / tatra yathA-bhAle tamAlaH kulabAlikAnAm / asiH khaDgaH / tApicche puMklIvaH / tatra yathA-tenopamIyeta tamAlanIlamAmuktamuktAlatamasya vRkSaH / atha taNDulaH / viDaGge dhAnyasAre ca / taDuD tADane / taMDyate taNDulaH / hRSIvRtityulaH (u.485) / viDaGgamauSadham / dhAnyaptAroM nistuSo brohyaadiH| tatra yathA-tuSairapi vinirmukkA na prarohanti taNDulAH / tAmbUlaM kramukI (kramuke) phale / tAmyate'nena tAmbUlam / tameonto dIrgha stuce tyUlaH (u. 489) / tAmbUlabhRtagalloyaM bhallaM jalpati mAnavaH / pUgaphalaparNacUrNasaMyoge'pi / tatra yathA-tAmbUlasya sakhe trayodaza guNAH svarge'pi te durlabhAH // 647 // tAmbUlI nAgavallyAM syAt / yathA- tAmbUlInAM dalaistatra racitA pAnabhUmayaH / tumulaM raNasaMkule / tAmyate'nena tumulam / kumulatumuleti (u. 487) sAdhuH / vAcyaliGgaH / yanmakhaH-tumulaM vyAkule zabde triSu syAtsaMkule raNe / yathA- saMgrAmastumulastasya / tumulo vibhItakadrau / vibhItakadruH kalidrumaH / vyAkularave'pi / yathA-khagakulaM tumulaM kurutetarAm / taitila karaNAntare / tilati titilaH / jajalatitilati (u. 18) sAdhuH / tasyedaM taitilam / yathA-bavaM ca bAlavaM caiva kaulavaM taitilaM tathA // 648 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (269) taitilo gaNDakapazau dukUlaM sUkSmavAsasi / kSaumavastre'tha dhavalo mahole sundare site // 649 // dhavalI gaunakulastu pANDavaprANibhedayoH / nakulI kukkuTImAMsyo bhIlaM tUttamastriyAH // 650 // vaMkSaNe nAbhigarbhANDe nAkulI cavyarAsnayoH / kukkuTIkande niculastvijjaladrau nicoLake // 651 // tatilo gaNDakapazau / gaNDaka ekazRGgaH pazuH : dukUlaM sUkSmavAsasi / kSaumavastra / dunoti dukUlam / dukUlakukUleti (u, 491) mAdhuH / dvayoryathAtadavitathabhavAdoryanmamattvaM priyeti priyajanaparibhuktaM yadukUlaM dadhAnaH / atha dhavalo mahokSe sundare site / dhunoti dhavalaH / mRdikandItyalaH (u. 465) / site guNe puMsi / tadvati sundare ca vAcyaliGgaH / mahokSe yathAdhunAnena skandhaM dhavala kimu muktaH pathibharaH / sundare yathA-dhavalakucasametaM yauvana vA vanaM vA / site yathA-tatra haMsa dhavalottaracchadaM jAhnavI pulinacAru darzanam // 649 // dhavalI gauH / gaurAditvADDIH / dhavaleti gauraH / nakulastu pANDave prANibhedayoH / nAsti. kulamasya na kolati vA nakulaH / naravAditvAt / namo'dabhAvaH / dvayoryathA-pANDavasainyamiva sanakulam / nakulI kukkuTImAMsyoH / kukuTA tAmracUDI / mAMsI gandhadravyam / nAbhIla tuuttmstriyaaH| vaMkSaNe nAbhigarbhANDe / nAbhI lAti nAbhIlam / vaMkSaNa UrusandhiH // 650 / / nAbhigarbhANDaM nAbhimadhye aNDakAkArakozaH / uttamastriyAH iti dvAbhyAmapi sambadhyate / dvayoryathA-nAbhIla mUlaM spRzataH svabhartarnAbhyeti bhItyAbhimukhaM navoDhA / nAkulI cvyraasnyoH| kukuTI kande / nakulasyeyaM naakulii| nAkulInAM kula iti / nakhAditvAt sAdhuH / cavyarAsne oSadhibhedo / kukkuTokando rasonabhedaH / niculastvijjaladrau nicolake / nenakti nijyate vA niculaH / kumulatumuleti sAdhuH / ijjaladrau jalaveta savizeSe yathA-sthAnAdasmAtsarasaniculAdutpatodaGmukhaH kham / nicolakaH kUrpAsastatra yathA-niculamukulitAMgo raGgagarbha natAGgo // 651 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (270) anekArthasaMprahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH nistalantu bale vRtta nirmalaM vimale'bhrake / nirmAlye ca niSkalastu naSTavIje kalojjhite // 652 // nepAlI manaHzilA syAt suvahA navamAlyapi / pravAlo vidrume vINAdaNDe'bhinavapallave // 653 // pratalaH pAtAlabhede tatAGgulikare'pi ca / paTalaH tilake netraroge cchadiSi saMcaye // 654 // nistalaM tu bale vRtta / nirgataM talamasmAt nistalam / balaM sainyam / vRtte vartuLe vAcyaliGgaH / tatra yathA-daNThasya tasyAstanabandhurasya muktAkalApasya ca nistalasya / nirmalaM vimale'bhrake / nirmAlye ca / nirgato malo'smAt nirmalam / vimale vAcyaliGgaH / tatra yathA-sambhRtopakaraNena nirmalAM kartumiSTamabhivAMchatA mayA / abhrake yathA-nirmalena dhavalaM kRtaM gRham / nirmAlyamupabhuktapuSpAdi / niSkalastu naSTavIje kalojjhite / nirgataM kalaM rato'sya nirgatA kalA'sya vA / niSkalaH vAcyaliGgaH / dvayoryathA-niSkalaH puruSo'dhamaH // 652 // nepAlI manaHzilA syAt suvahA navamAlyapi // nepAla dezabhavatvAt nepAlI / manaHzilA kunaTI / suvahArAsnA navamAlA puSpalatA / prabAlo vidrume vINAdaNDe abhinavapallave / pravalati pravAlaH / jvAlAditvANNaH / prakRSTaM balamasya vA / puMkalIcaH / vidrume yathA-puraH pravAlairiva paritAddhayA / vINAdaNDe yathA-vilAnamadhyAM (tanumadhyA) kuTilapravAlAM tanvI kalAlApamanoharAM saH / ale nirAtaGkamano nivAya reme vipaMcImiva cATukAraH / / abhinavapallave yathA-puSpaM pravAlo'pi(pa)hitaM yadi syAt muktAphalaM sphuTavidrumastham // 653 / / pratalaH pAtAlabhede tatAGgulikare'pi ca / pragatastalam adhobhAgaM prakRSTastalazcapeTo (paTo) vA pratalaH / pAtAlabhedaH pAtAlabhuvanAntaram / tatAGgulikare yathA-prataLatADitagaNDatalaH khalaH / paTalaM tilake netraroge cchadipi sNcye| piTake parivAre ca / paTati paTalam / mRdikndiitylH| paTaM lAti vA / netraroge cchadiSi ca trilinggH| saMcaye strIklIbaH / anyatra Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH piTake paricAre ca paJcAlA nivRdantare / pAJcAlI putrikAgotyoH palalaM paMkamAMsayoH ||655 // tilacUrNe palalastu rAkSase pAcalo'nale / afra Tardravye pAlo dviradajvare // 656 // pAkalaM kuSThabhaiSajye pAtAlaM vADavAnale / rasAtale pATalaM tu kusumazvetaraktayoH ||657 // (271) klIbe / piTakespi stroklona iti khaH / tilake yathA-sA hATakAGkapaTalaM prakaTIcakAra / netraroge yathA- Atmasamameva mandAH paTumapi pazyanti nayanayo: pazya / parinIlapaTalabhAjo haritarucirbhAti haridazvaH || chadiSi gRhAcchAdane yathApaTalAdhArakuDyeSu / saMcaye yathA - maMkSUdapAti paritaH paTalairalInAm // 654 // piTakaM puSpAdibhANDam / tatra yathA - kusumapaTalapANiH pATalAmuccinoti / parivAraH paricchadaH / adhyAye avAntaraprakaraNa samAptAvapi makhaH / tatra tu puMsi / yathA - prathamaH paTalaH / paJcAlA nIvRdantare | paMcyante paJcAlAH / RkRmRvR ityAlaH (u. 475 ) / puMbhumni / yathA - pAzcAleSu na vAcAlAH ( dariNIdRzaH ) prAyeNa hariNIdRzAm / pAJcAlI putrikAgItyoH / putrikA pASANAdinirmitA / tatra yathA- pAMcAlaya: kalayanti lolavalayairAzcaryameNIdRzAm / gotigatimedaH / palalaM paMkamAMsayoH / tilacUrNe / paLati palalam / dikandI (u. 465 ) tyalaH / paGke yathA -kaiH zakyate vA palale palAyitum / mAMse yathA-niHzaGkaM madirAM pibanti palalaM svAdanti / / 655|| tilacUrNe yathAkRsarAM pallaiH kIrNAm / palalastu rAkSase / rAkSaso rAkSasavizeSaH / pAcalosnale / anile rAdhanadravye / pAcayati pAcalaH / muraloraleti sAdhuH (u. 474) / rAdhanadravya mindhanam / pAkalo dviradajvare / pacyate'nena pAkalaH / muralo rati sAdhuH (u. 474 ) / yathA - kalabhaM kaThora iMva kUTapAkalaH // 656 // pAkalaM kuSThabhaiSajye / kuSTabhaiSajyaM gandhadravyam / rogabheda iti khaH / yathAcarcikApAkalaM pAmA kaNDUzca piTakA tathA / pAtAlaM vADavAnale / rasAtale / 1 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (272) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH pATalaH syAdAzuvrIhau pATalA pATalidrume / pAMzulo harakhaTvAGge puMzcale pAMsulA bhuvi // 658 // pAtalI mRttikApAtre nArIvAgurayorapi / pippalaM salile vastracchedabhede'tha pippalaH // 659 // niraMzule vRkSapakSibhedayoH pippalI kaNA / piGgalaH kapile va rudre'rkapAripArzvike // 660 // patantyatra pAtAlam / patikRlubhyo NidityAlaH (u. 479) / vaDavAnale yathAtatpAtAlopayomyeva pUritaM norarjalam / rasAtale yathA - pAtAlAnna vimocito bata valirnIto na mRtyuH kSayam / pATalaM tu kusumazvetaraktayoH / pATalAyAH puSpam pATalam pATayati vA / mRdikandIvyala: ( u. 465 ) / kusumamatra pATalipuSpam / tatra strIkla baH / zvetarakte guNe puMsi / tadvati vAcyaliGgaH / kusume yathAghaTitaSaTpadapeTakapATalA paTalasampuTapaTinapATavam / zvetarakte yathA - sapATalAyAM gavi tasthivAMsaM dhanurddharaH kesariNaM dadarza || 657 || pATalaH syAdAzuvrIhau / AzutrI hihibhedaH / pATalA pATalidrume / yathA -- pATalA puSpasanmizra - mallikA mAlabhAriNI / pAMzulo harakhaTvAne puMzcale / pAMzurastyatra pAMzulaH / sidhmAditvAllaH ||7|2|21|| pAMzulayati dUSayati vA / puMzcalaH svacchadakAmukaH / tatra vAcyaliGgaH / tatra tathA - tasyAH khuranyAsapavitrapAMsumapAMsulAnAM dhurikIrttanIyA / pAMsulA bhuvi / yathA- pAMsulA pAsulaiveyaM bhujya (bhakSya ) - mAnA navairnavaiH // 658|| pAtaLI mRttikApAtre nArI vAgurayorapi / pAtayati pAtalI / muraloraleti sAdhuH ( u. 474 ) | mRttikApAtraM bhANDavizeSaH / nArI strI / vAgurA mRgajAlikA / pippalaM salile vastracchedabhede / palati pippalam / pRpalibhyAM Tit pip ca pUrvasyetyaH (u. 19) dvitvaM pUrvasya ca pip AdezaH / salile yathA - kapilaH pippalaM papau / chidyate'nena chedo vastrasya chedazchedopakaraNaM, tasya bhedAvizeSaH / tatra puMklIvaH / tatra yathA-sIvyati sma sakUrpAsAn vastraiH pippalakalpitaiH / atha pippalaH / niraMzule vRkSapakSibhedayoH / niraMzulaH zvApadavizeSaH / vRkSabhede yathA - vipulapippalapatrasamAkRteH ||6 59 // pippalI kaNA / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH . (273) kapau munau nidherbhede piGgalA kumudastriyAm / kArAyikAyAM vezyAyAM nADIbhede'tha pittalam // 661 // pittavatyArakUTe ca pittalA toyapippalI / piculo nicule toyavAyase jhAvukadume // 662 // tatra yathA-kuSTa mutpalapatrANi pippalyo raktacandanam / piGgalaH kapile vahnau rudre'rkapAripAzvike / kapau munau nidhe/de / piGgo varNo'styasya piGgalaH / sidhmAditvAt laH / 7 / 2 / 21 / piMjayati vA / muralo raleti (u. 475) sAdhuH / kapile guNe puMsi / tadvati vAcyaliGgaH / tatra yathAupekSate (yAte) yaH zlathabandhinorjaTAH (terjaTAH) kapoladeze kalamAnapiGgalAH / vahnau rudre ca yathA-sa piGgalaH piGgalanetrajanmA / arkapAripAzcike yathA-mATharaH piGgalo daNDazcaNDAMzoH pAripArzikAH // 660 / kapo yathA-gale (galo) piGgalavattena balAd baddhA mahI bhujaH / muno yathA-piGgalAdibhirAcAryaduktaM laukikaM dvidhA / nidherbhede yathA-naisarpaH pANDukazcAtha piGgalaH sarvaratnakaH / mahApadmaH kAlamahAkAlau mANavazaMkha kau // piGgalA kumudastriyAm / kArAyikAyAM vezyAyAM nADIbhede / kumudo diggajaH / tasya strii| karAyikA pakSiNIbhedaH / tatra yathA-dakSiNe na bahuzo'tha pRSThataH piGgalA kilakilAyitA zubhA / vezyAyAM yathA-piGgalA kararaH sarpAH sAraMgA(bhramarA)nveSaNaM vane / iSukAraH kumAro ca SaDete guravo mama // nADIbhede yathAiDA ca piGgalA caiva suSumNA ceti nADikA / atha pittalam / pittavatyArakUTe ca / pittamasyAsti pittalam / sidhmAditvAllaH 7 / 2 / 21 pittaM lAti vA // 661 // pittavati vAcyaliGgaH / ArakUTe strIklIbaH / pittavati yathApittale madhuraM pathyam / ArakUTe yathA-pittalasya palAnyaSTau / pittalA toyapippalI / toyapippalI lAgalI / piculo nicule toyavAyase jhAvukadrume / pacyate piculaH / kumulatumule (u. 487) ti saadhuH| picuM lAti vA / niculo Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (274) anekAthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH piMjalaM syAtkuzapatre haridrAbhe'tha picchilaH / vijjale picchilA potakikAyAM saridantare // 663 // zAlmalau ziMzapAyAM ca piNDilo gaNanApaTau / sthUlajathe puSkalastu pUrNe zreSThe'tha pudgalaH // 664 // kAye rUpAdimadravye sundarAkAra Atmani / pezalaH kuzale ramye phenilo'riSTapAdape // 665 // vetasaH / toyavAyaso jlkaakH||662|| piMjalaM syAtkuzapatra haridrAbhe / piMjarasya latve piMjalam / kuzapatraM darbhadalam / haridrAbhe guNe puMsi / tadvati vAcyaliGgaH / tatra yathA-kurvANamutpijalajAtapatravihaGgamAnAM jalajAtapatraiH / atha picchilaH / vijjale (nijle)| picchA'styasya picchilaH / lomapicchAdeH zelam vAliGgaH / yathA-srontontaragrAvasu picchileSu matsyabhramAd bhrAmyati bAlavargaH / picchilA potakikAyAM saridantare / zAlmalI ziMzapAyAM ca / potakI durgA / saridantaraM nadobhedaH / / 663 // zAlmaliziMzape vRkSau / piMDilo gaNanApaTau / sthUlajale / piMDuDa saMghAte / piMDyate piMDilaH / kalyanimahotIla: (u. 481) / pravRddhA piMDirastyasya vA / svAGgAdvivRddhAtte itIlaH / vAyaliGgaH / puSkalastu pUrNe zreSThe / puSyati puSNAti vA puSkalaH / balipuSeH kalak / vAcyaliGgaH / dvayoyathA- guruzuzrUSayA vidyA puSkalena dhanena vA / atha pudgalaH / kAye rUpAdimadravye sundarAkAra Atmani / pUyate punAti vA pudgalaH / muraloraleti (u. 474) sAdhuH / pUraNagalanadharmA vA / pRSodarAditvAt sAdhuH / catuSvartheSu // 664 // kAyaH zarIram / rUpAdimadrvyaM paramANulakSaNam / yadAha- pUraNagalanadharmANaH sparzarasagandhavarNavantaH pudgalAH / sundarAkAro ramyAkRtiH / AtmA cetanaH / pezalaH kuzale ramye / piMzati pezalaH / mRdikandItyalaH (u. 465) / vAcyaliGgaH / kuzale yathA- paricaraNapezalatvaM yasya samagreSu kAryeSu / ramye yathA-tasyAstIre racitazikharaH pezalairindranolaiH / mRdau snigdhe cApi maMkhaH / mRdo yathA-aGge zirISakusumAdapi pezale'smin / snigdhe Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (275) phenilaM madanaphale badare phenavatyapi / bahulaM bhUriviyatobahulaH pAvake zitau // 666 // kRSNapakSe bahulA tu surabhyAM nIlikailayoH / bahulAstu kRttikAsu biDAlo vRSadaMzake // 667 // pakSibhede'kSigole ca maNDalo bimbadezayoH / bhujaGgabhede pariSau zuni dvAdazarAjake // 668 // yathA-pAdAnate praNayapezalavAcikAnte tyaktastayA madati kopanayA na manyuH / phenilo'riSTapAdape / pheno'styatra phenilaH / prajJAparNodakaphenAllelI 7 / 2 / 22 / yathA- cInAMzukaiH phenilaphenazubhaiH // 665 // phenilaM madanaphale badare phenavatyapi / madanasya vRkSasya phalaM madanaphalam / badaraM kuvalam / phenavati vAcyaliGgaH / tatra yathA-vaidehi pazyAmalayAdvibhinna matsetunA phenilamamburAzim / bahulaM bhUri viyatoH / baMhate bahulam / sthAvaMkivaMhIti (u. 486) ulo nalopazca / bahUn arthAn lAti vA / bhUri prabhRtam / tatra vAcyaliGgaH / yathA- klezAkulaM bahuladoSamidaM zarIram / viyati byomni yathA-bahulaM jaladAkIrNam / bahulaH pAvake zitau / kRSNapakSe / pAvake'gnau yathA-sanmantrendhanasupradIprabahulajjvAlAvalIvellitaH / zitau kRSNe varNe puMsi / tadvati vAcyaliGgaH yathA-bahulakuntalavallivibhUSitA ||666||kRssnnpksse yathA-bahule'pi gate nizAkarastanutAM duHkhamanaGga mokSyati / bahulA tu surabhyAM niilikailyoH| surabhigauH / tatra yathA-bahulA bahulA bharataiH sevyate puNyakarmabhiH pumbhiH / nIlikA elA ca auSadhI / bahulAstu kRttikAsu / striyAM bhUmni / yathA-bAhuleyavijaye bhRgUdvahaH / atra bahulAnAmapatyaM bAhuleyaH kArtikeyaH / biDAlo vRssdNshke| pakSibhede'kSigole ca / vii Akroze / viDyate viDAlaH / kulipilIti (u. 410) kit AlaH / vilaM dArayati vA / pRSodarAditvAt / 3 / 2 / 155 / vRSabhadaMzake yathA-bibhyubilADekSaNabhISaNAbhyo vaiDaryakuDayeSu zazidhutibhyaH // 667 // maNDalo bimbadezayoH / bhujaGga(ga)bhede paridhau zuni dvA. dazarAjake / saMghAte kuSTabhede ca / maNDayati maMDyate vA maNDalaH / mRdika Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (276) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH saMghAte kuSTabhede ca maJjulantu jalAJcale / ramye kubje maJjulastu dAtyUhe maGgalaM punaH // 669 // kalyANe maGgalo bhaume maGgalA zvetadurvikAH / mahilA nAryA gundrAyAM mAtulo madanadrume // 670 // ndItyalaH (u. 465) / bhujaGgabhede zuni ca pusi / anyatra triliGgaH / aSTasvartheSu / bimbe yathA-pariveSabhISaNamivArkamaNDalam / deze yathA-dezAnAM dakSiNodezestatra vaidarbhamaNDalam / bhujaGgamede sarpabhede yathA-maNDalaH zaMkhapAlazca / paridhau pariveSe yathA-maNDalaM dhUmadhUmrAbhaM raveH syAt vRSTisucakam / zuni yathA-upekSya loSTa. kSeptAraM loSTaM dazati maNDalaH / dvAdazarAjake yathA-nAbhAvAtmAnamAyacchet netA prakRtimaNDale // 668 // saMghAte yathA-tataH pamityuktvA pratasthe munimaNDalam / kuSTabhede yathA-vapurmaNDaladUSitam / sthAnakavattulakAGgeSvapi maMkhaH / sthAnake yathA-sthAnAnyAlIDhavaizAkhapratyAlIDhAni maNDalam / vartule yathA-udyannAdaM dhanvibhiniSThurANi sthUlAnyuccairmaNDalatvaM dadhanti / karmAGga yantrAdi upalepAdi ca / yantrAdau yathA-tantrAvApa vidAyogaimaNDalAnyadhitiSThatA / upalepAdau yathAcaturasra maNDalantu kArya viprasya bhojane / maJjulaM tu jalAMcale / ramye kubje / majumanojJatvamastyasya maMjulam / sidhmAditvAllaH / majeH sautrasya / kumulatumule. tyule vA (u. 487) / ramye vAcyaliGgaH / jalAJcala:(laM) zevAlaM tatra puMklIbaH / ramye kuMje ca yathA-kokilA maMjulAlApaimaMjule(laM) maMju guMjati / majulastu dAtyUhe / dAtyUho jalaraMkuH / maGgalaM punaH / kalyANe / maGgati maGgalam / mRdikandI (u. 465 ) tyalaH / puMklIbaH / yathA- Avirbhavantu paramANi ca maGgalAni // 669 // maGgalo bhaume / yathA-vRSTizcalati maGgale / maGgalA zvetadurvikA / zvetavarNA durvA zvetadUrvikA / mahilA nA- gundrAyAm / mahate mahilA / kalyanomahIti (u. 481 ) ilaH / nAryA yathA-milanmAnapranthimahilamahilA mohanakalA vilAsaM gAhante rajanimukhamitrANi marutaH / gundrA mustrAbhedaH / mAtulo madanadrume / dhattUre'hivrIhibhidoH pituH Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (277) dhatture'hibrIhibhidoH pituH zyAle'thamAcalaH / bandi caure ruji grAhe musalaM syAdayograke // 671 // musalI tAlamUlyAkhukaNikA gRhagodhikA / mekhalAdinitambe syAdrasanAkhaDgabandhayoH // 672 // zyAle / mAM tulayAta mAtulaH / mAtuH bhrAtA vA / pitRmAtuADulaM bhrAtarIti / 6 / 2 / 62 / DulapratyayaH // 670 // dhatture yathA-dArikAbIjamAjyaM ca rAjasarSapa eva ca / mAtulena samAyukto dhUpaH sarvajvarApahaH // ahibrohibhidoriti ahibhede vohibhede ca / pituH zyAle yathAadhamA mAtulaiH khyAtAH zvazuraisvadhamAdhamAH / atha mAcalaH / bandicaure rujigrAhe / mA lakSmIH, tadartha calati na calati vA mAcalaH / bandigrAhIcauro bandicauraH / ruk rogabhedaH / grAho matsyAdiH / musalaM syAdayograke / musaca khaNDane dantyAntyaH / musyatyanena musalam / tRpivapIti (u. 467) kidalaH / muhuH svanaM lAti muhurmuhurlasati vA / pRSodarAditvAt / 3 / 2 / 155 // puMklIvaH / ayograM AyudhavizeSaH / kSodopakaraNaM vaa| AyudhavizeSe yathA- sampratyasAmprataM vaktumukte musalapANinA / kSodopakaraNe yathA-musalakSepahuMkArastobhaiH kamalakhaNDini / kucaviSkambhamuttamnanniSkumnAtIva te smaraH // 673 // musalI tAlamUlyAkhukaNikA gRhagodhikA / tAlamulI AkhukarNI ca oSadhiH / gRhagodhikA pllii| tatra yathA-madgehe musalIva mUSikavadha mUSIva mArjArikA mArjArIva zunI zunIva gRhiNI vAcyaH kimanyo janaH / mekhalAdinitambe syAdrasanA khddgbndhyoH| mina(no)ti mekhalA / migaH khalazca ecceti / khalaH / mehanasya vantasya mAlA vA / pRSodarAditvAt / adrinitambe yathA-vandhaiH puMsAM raghupatipadairaGkitaM mekhlaasu| rasanA kAMcI / khaDgabandhaH pratyAkAravarghikA, yayA khaGgo niHsaran rkssyte.| yayA azvavArAH kakSAdau khaGgaM lambayati vA / rasanAkhaGgabandhayoryathA-pANigrahaNametasyA vidhinA vihitaM tvayA / nirmekhalA tvasilatA gale lagati vidviSAm / mauJjyAmapimaMkhaH / yathA-mekhalAmajinaM daNDamupavItaM kamaNDalum / apsu prAsya vinaSTAni Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (278) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH rasAla ikSau cUte ca rasAlaM bolasilhayoH / rasAlA dUrvAvidAryoNihAmArjitayorapi // 673 // rAmilo ramaNe kAme lAgRlaM ziznapucchayoH / lAgalaM tAlahalayoH puSpabhidgRhadAruNoH // 674 // lAGgalI jalapippalyA lohalo'sphuTavAdini / zaMkhalAdhArye vajulastvazokatinizatrume // 675 // grahItavyAni kovidaiH // 672 / / rasAla ikSau cUte ca / rasamAlAti rasAlaH / ikSau yathA-narajanmarasAlasya madhyabhAgaH prazasyate / cUte yathA-malayapavanAkampotphulladrasAlarasAlasAH sapadi madhupAH puSpeSvanyeSvanAdaramAsate / navamupanataM (nayamupavana) muMjAnAnAM manAk malinAtmanAM ciraparicite'vajJAvAsyAdiheti kima - tam // rasAlaM bolasilhayoH / bolaH silhazca oSadhe / rasAlA darvA vidAryoMjihAmArjitayorapi / dUrvA vidArI ca oSadhiH / jihvA rasanA / tatra yathA- radAnAM carvaNaklezo rasAlaiva rasAlayaH / mArjitA zikhariNI / tatra yathA-eSA vRkodarakRtA surasA rasAlA // 673 // rAmilo ramaNe kAme / ramate ramayati vA rAmilaH / sthaNDilakapileti (u. 484) sAdhuH / ramaNo bhrtaa| kAmaH smaraH / lAGgralaM ziznapucchayoH / laGgati lAlim / duklakukUleti (u. 491) sAdhuH / puMklobaH / dvayoryathA-ko hi zAdUlalAzUlasamUlonmUlane blii| lAGgalaM tAlahaLayoH puSpabhidgRhadAruNoH / laMgati lAMgalam / nahilaMgedIrghazca (u. 466) ityalaH / tAlo vRkSastatphalamvA / hale yathA-halamaguvalasyaikonaDvAn harasya na lAGgalam // kramaparimitA bhUmiviSNo na gaurnaca lAGgalam // 674 // lAMgalI jalapippalyAm / gorAditvAt 12 / 1 / 19 / DIH / lohalo'sphuTavAdinI / zaMkhalAdhAyeM / luheH sautrasya murakoraleti (u. 474) nipAtanAt lohalaH / lohaM lAti vA / vAcyaliGgaH / asphuTavAdI bhavyakavatA / zaMkhalayA yat dhiyate tat zRMkhalAdhAryam / vajulasatvazokatinizadrame / vAnIre ca / vajati vaMjulaH / kumulatumuti (u.487) Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (279) vAnIre cAtha vaNThAlaH zUrayunnaukhanitrayoH / vAtUlo vAtale vAtasamUhe mArutAsahe // 676 / / vAmilo dAmbhike vAme vipulaH pRthvgaadhyoH| vipulA''ryAbhidi kSoNyAM vimalo'rhati nimele // 677 // vRSalasturage zUdre zakalaM rAgavastuni / valkale tvaci khaNDe ca zambalaM matsare taTe // 678 // sAdhuH / triSvapi yathA--yAte dvAravartI tadA madhuripau tadattazampAnatAM kAlindItaTarUDhavaMjulalatAmAliMgya sotkaNThayA / / 675 / / atha vaNThAlaH zUrayunnaukhanitrayoH / vaNThayorAlamatra vaNThairalyate vA vaNThAlaH / zUrayoyut yuddham zUrayut / nAvaH khanitraM naukhanitrat / tayoH / vAtUlo vAtale vAtasamUhe mArutAsahe / vAto'styasya vAtUlaH / valavAtadantalalATAdUlaH / 7 / 2 / 19 / vAtAnAM samUho vA / gorathavAtAdityUlaH / 6 / 2 / 24 / vAtasya samUho vA / valavAtAdUlaH / vAtasamUhe puMsi / zeSayorvAdhyaliGgaH / vAtale yathA-sutanurvAtUlatAM lambhitA / vAtasamUhe yathA-vAtulasaMcAlatatulalavAvalobhirjAto jano yuvajaran pathikazcalanti (ckaasti)| mArutamAsahate iti saherADaprazleSaH / mArutaM na sahate ityarthe tu kulapratyayo bAhulakAt // 676! / vAmilo dAmbhike vAme / vAmaH pratikUlatvaM satyatvaM vA astyasya vAmilaH / bAhulakAdilaH / vAcyaliGgaH / vipulaH pRthvagAdhayoH / vipulati vipulaH / vAcyaliGgaH / pRthau yathAvipulataranitambA bhogaruddhe ramaNyAH / zayitumanadhigacchan jIvitezo'vakAzam / agAdhe yathA-vipulamatibhiH kairapyetajjagajjanitaM puraa| vipulA''ryAbhidi kSoNyAm / AryAbhede yathA-AyeSu triSu pAdo bhavati bhavati tu pathyA vipulA tu yAnyathA pAdabhAk / kSoNyAM yathA-bhUpa tvadIyayazasAM vipulApi hi saMkaTaveyam / vimalo'rhati nirmale / vigato malo'sya vimalaH / arhan tryodshstiirthngkrH| tatra yathA-vimalasvAmino vAcaH ktkkssodsodraaH| nirmaLe vAcyaliGgaH / tatra yathA-khayA vimalavidrumabhAsA santataM timiramindurudAse // 677 // vRSalasturage zUdre / varSati vRSalaH / tRpivapIti (u. 467) kidalaH / vRSa lAti Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (280) anekArthasaMgrahaH saTokaH :: dvitIyo vibhAgaH pAtheye ca zayAlustu nidrAlau vAhase zuni / . zyAmalA pippale zyAme zArdulo rAkSasAntare // 679 // vyAghra ca pazubhede ca sattame tRttarasthitiH / zAlmaliH pAdape dvIpe zItalaH zizire'rhati // 680 // vaa| manustu vRSo hi bhagavAn dharmastasya yaH kurute tvalam (nissedhm)| vRSalaM taM vijaaniiyaadityaah| turage yathA-akRtvavRSaNavIjaM vRSalaikSipyate khalu / zUdre yathAna pATyo vRSalervedaH / zakalaM rAgavastuni / valkale tvaci khaNDe ca / zaknoti zakyate vA zakalam / mRdikandI (u. 465) tyalaH / khaNDe puMklIbaH / rAgavastuni yathA-vastraiH zAkalikaiH kalAM kalayasi smerAkSi lokottaram / atra hi zakalena raktAni zAkalikAni vastrANi / zakalakardamAdve / 6 / 2 / 3 / ti ikaN / valkale tvaci ca yathA- taruzakalairapi munayaH kAlaM gamayanti kAnane yasmAt / khaNDe yathA-zItalena niravApa yatkSaNaM maulicandrazakalena zUlinaH / zambalaM matsare taTe / pAtheye c| zAmyati zambalam / zamikamipalibhyo valaH (u. 499) / zaM sukhena valate'smAdvA / pAtheye puNklobH| matsaro roSaH / taTaM klam // 678 // pAtheye yathA-dharma eva pare loke zambalaM gaditaM budhaiH / zayAlustu nidrAlau vAhase zuni / zayanazIlaH zayAluH / zIzraddhAnidretyAluH / 5 / 2 / 37 / nidrAlau vAcyaliGgaH / tatra yathA-hanti no pazayastho'pi zayAlumaMgayurmugam / vAhaso'. jagaraH / zvA kukkuraH / zyAmalaH pippale zyAme / zyAmo varNo'sya zyAmalaH / sidhmAditvAllaH / / 2 / 21 / pippalo'zvatthaH / zyAme guNe puMsi / tadvati vAcyaliGgaH / tatra yathA-snigdhazyAmalakAntiliptaviyato velladvalAkA ghanAH / zArdulo rAkSasAntare / vyAghra ca pazubhede ca sattame tRttarasthItiH / zaNoti zArdUlaH / dukUla kukUleti (u. 491) sAdhuH // 679 // vyAghra pazubhede ca yathA-sadevadArudumavedikAyAM zArdUlacarmavyavadhAnavatyAm / uttarapadasthaH sattame yathA-uttiSTha narazArdUla samunmUlayavidviSaH / zAlmaliH pAdape dvIpe / zAlate zAlmaliH / mAzAlibhyAmokalimalI (u. 703) strIpuMsaH / pAdape yathA Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... tRtIyaH kANDaH / zrIkhaNDe puSpakAsIsAsanapayoM: zilodbhave / zRgAlo dAnave pherau zagAlI syAdupaplave // 681 // zaMkhalaM puMskaTIkAMcyA loharajjau ca bandhane / zauSkalaH zuSkamAMsasya piMDake pizitAzini // 682 / / haM ho zAlmalipAdapa pratidinaM ko na tvayA vaMcitaH / dvIpe yathA-dvIpasya zAlmaliriti prathitasya nAthaH pAthodhinA valayitasya surAmbunIyam / zItalaH zizire'hati / zrIkhaNDe puSpakAsIsAsanaparyo: zilodbhave / zotamastyasya zItalaH / sidhmAditvAt 7 / 2 / 21 / laH zete vA / ziGastalagiti (u. 501)- talaka / zizire guNe puMsi ! tadvati vAcyaliGgaH / tatra yathA-tAmusthApya svajalakaNikAzItalenAnilena / arhan dazamastIrthakaraH / tatra yathAsyAdvAdAmRtanisyandI zItalaH pAtu vo jinaH // 680 // zrIkhaNDaM candanam / puSpakAsIsaM kAsIsavizeSaH / AsanapI oSadhiH / zilodbhavaM dhAtuvizeSaH / gauDastu zrIkhaNDapuSpakAsIsazaileyeSu napuMsakam / pumAnAsAnapA syAcchItalaH zizire triSvityAha / zRgAlo dAnave pherau / zuNo(NA)ti zagAlaH / cAtyAleti (u. 480) sAdhuH / phero yathA-varaM vRndAvane ramye zagAlatvaM parIpsati / phero dantyAdirapyayam / tatra asRg gilati pRSodarAditvAt sAdhuH / zagAlo syAdupaplave / upaplavo DamaraH / tatra striyAm // 681 // zaMkhalaM puMskaTIkAcyAM loharajjau ca bandhane / zaNoNA)ti zaMkhalam / zronotto hasvazceti (u. 498 ) khalaH / triliGgaH / puMskaTIkAMcyAM yathAkapAlamAlAkhaTvAGgadhArI lolAsthizaMkhalaH / mahApAzupato bhImaH zmazAnasya ca vigrahaH // loharajjau yathA-kalatraM nigaDaM datvA na santuSTaH prajApatiH / bhUyo. 'pyapatyadAnena babandha galazaMkhalam / bandhAne bandhamAtre yathA-vizaMkhalaM zaMkhalakAH pratasthire / zauSkalaH zuSkamAMsasya paNike pizitAzini / zuSkaM mAMsaM lAti zuSkalaH / prajJAditvAt (7 / 2 / 165 ) aNi // zauSkalaH vAcyaliGgaH / Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (282) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitAyo vibhAgaH paNDAlI sarasItailamAnayoH kAmukakhiyAm // saMkulo'spaSTavacane vyApte ca saralastvRjau ||683 || udAre pUtikASThe ca saptalA navamAlikA / sAtalA pATaLA gurujA sandhilaukaH suraGgayoH / / 684 // nAMdyAM sidhmalaH kilAsI sidhmalA matsyacUrNake / sutalosTTAlikAbandhe pAtAlabhuvanAntare ||685 // / paNo'styasya paNikaH / vikretA ityarthaH / pizitAzI mAMsAzI // 682 // qNDakI sarasI tailamAnayoH kAmuka striyAm / SaMDaMsamUham alati AlAti vA NDalI triSvartheSu / sarasI kAsAraH / tilaM mIyate yena tattailamAnaM karSAdi / kAmukI cAsau bIca kAmukanI / saMkulosspaSTavacane vyApte ca / saMkolati saMkula: / vAcyaliGgaH / aspaSTavacane yathA - nindayA na viditaM na zaMsayAt durjano vadati saMkulaM satAm / vyApte yathA- alaM sthitvA zmazAne'smin gRna gomAyusaMkule / vyAkule'pi maMtraH / yathA- na tatra svaH paro vApi dadRze raNasaMkule | saralastvRjau / udAre pUtikASThe ca / sarati saralaH / mRdikandI (u. 465) sthalaH / RjUdArayorvAcyaliGgaH / Rjau yathA - nAtyantaM saralairbhAvyaM gatvA pazya vanaspatIn / saralAstatra chidyante kubja | stiSThanti pAdapAH / udAre yathAvibhave satyapi prAyaH saralo viralaH pumAn / pUtikASThaM devadAruduH / tatra yathA - kapolakaNDUH karibhirvinetuM vighaTTitAnAM saradrumANAm / saptalA navamAlikA | sAtalA pATalA guMjA / sapati samavaiti saptalA / muraloraleti ( u. 474 ) sAdhuH / catvAro'pi latAbhedAH / sandhilau kaH suraGgayoH / nAndyAm / sandhi lAti sandhilA / oko gRham / suraGgA bhuvontare gUDhamArgaH ||684 // nAndI dvAdazatUryanirghoSaH / sidhmalaH kilAsI / simAni santya - sya vidhmalaH / sidhmAditvAlaH / 7 / 2 / 21 / vAcyaliGgaH / kilAsI svakupuge / tatra yathA - dambho livaNasidhmalaira paghanairlaGkezvaro'yaM puraH / simalA matsyacUrNake / zuSkANAM matsyAnAM ca cUrNa matsyacUrNakaH / tatra stri - Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (283) muvelaH praNate zAnte giribhede'tha hemalaH / kalAde zaraTe grAvabhidyabhAvaH punamatau // 686 // asattAyAmathAkSI vazire madavajite / AhavaH samare yajJe'pyAzravo vacasthite // 687 // pratijJAyAM ca kleze ca syAdAtavamRtadbhave / , nArI rajasi puSpe coddhavaH kezavamAtule // 688 // yAm mutalo'liTTAkAbandhe pAtAlabhuvanAntare / zobhanaM talamasya sutalaH / aTTAlikAbandhaH prAkArazikhare yodharakSAhetuH sannivezavizeSaH / / 685 // pAtAlabhuvanAntaraM purANaprasiddham / suvelaH praNate zAnte giribhede / suSTuvelati zobhanA velA'tra vA suvelaH / praNatazAntayorvAcyaliGgaH / triSvapi yathA-valAkrAntaH zatruH samajani suvelo giririva / atha hemlH|| kalAde zaraTe grAvabhidi / hemaM lAti hemalaH / hinoti vA / muraloraleti (u.474) sAdhuH / kalAdaH sauvarNikaH / saraTaH kRkalAsaH / prAvabhit dRSadbhedaH / abhAvaH punarmatau / asattAyAm / na bhvnmbhaavH| mRto yathA- kaSTaM mAturabhAvena jIvanti zizavaH khalu // 686 // asattAyAM yathA- sAnnidhyayogAtkila tatrazacyA: svayamvarakSobhakRtAmabhAvaH / athA'kSIvaM vazire madavarjite / akSoti akSIvam / prahvAheti (u. 514) saadhuH| na kSIvate sma vA / anupasargAH kSIveti sAdhuH 14 / 2 / 80 / vaziraH (2)sAmundraM lavaNam / madavarjite vAcyaliGgaH / tatra yathAakSAvaM tatkSaNAjjAtaM nAmnaiva tava zAtravam / AhavaH samare yajJe'pi / AhUyante yoddhAro'treti AhavaH / mAho yuddhe ityalvA / zabdasya cotvam / AjuhRtyatra vaa| paMnAmniH dyH| samare yathA-bANAhakayAhatazambhuzaktarAsattimAsAdya janArdanasya / yajJe yathA-samAjuhAvAhavahavyalolupAn / Azrayo vacanasthite / pratijJAyAM ca kleze ca / AzRNoti AzravaNaM vA AzravaH / vacanasthite vAcyaliGgaH / triSvapi yathAdhIrANAmAtrave toSaH // 687 // syAdAtavamRtUdbhave / nArIrajasi puSpe ca / Rtau bhavaM mArtavam / RtuH prApto'syeti vA / Rtvaadibhyo'nn| Rtureva Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (284) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH utsave Rtuvahnau cotsavo'marSe mahe'pi ca / icchAprasara utseke kAravIkRSNajIrake // 689 // dIpye madhurAtvapatryoH kitavaH kanakAhaye / matte ca vazcake cApi kezavaH kezasaMyute // 690 // vA / prajJAditvAdaN / RtUddhave vAcyaliGgaH / tatra yathA-puSpaM phalaM cArtavamAharantyaH kAThe ca bIjaM yadi kRSTarohi / nArIrajasi yathA-ArtavaM dvAdaze varSe yoSitAM vartate khalu / puSpaM kusumam / uddhavaH kezavamAtule / utsave Rtuvahnau ca / utkarSeNa juhoti iyate vA uddhavaH / kezavamAtule yathA-sArddhamuddhavasoribhyAmathAsAvAsadatsadaH // 688 // utsave yathA-nRtyadvaravadhUlolavalayAvalizijayA / viddha uddhavasambaddho gItizabdo haratyasau / Rtuvahno ca yathA-bhAlamuddhalitaM tena samiddhoddhavabhasmabhiH / utsavo'marSe mahe'pi ca / icchAprasara utseke| utsUyate utsavanaM vA utsavaH / catuHSvartheSu / amarSo raudrabhAvaH / utseko vIrabhAvaH / tayoryathA-vavRte maraNotsavo'sya citte yadito vAgbhirasAvasArayattam / mahekSaNe yathA-utsavo'pi daridrasya duHkhAya na sukhAya ca / icchAprasare yathA-AliGgano dAmavilAsavandhyaM ratotsavaM cumbanamAtrazeSam / icchAyAH prasave utpatto ityamaraTokA / kAravI kRssnnjiirke| dopye madhurAtvapatryoH / karoti kaarvaa| kairavabhairaveti sAdhuH / gaurAditvADoH // 689 // dIpyo'jamodA / madhurA zatapuSpA / tvakpatro oSadhiH / kitavaH kanakAhaye matte ca vaMcake cApi / kit nivAse ityasya kiti kuDIti / kityave kitavaH kiM tavAsti vA / pRSodarAditvAt / kanakAyo dhattaraH / matte vaJcake ca vAcyaliGgaH tayoryathA-dRSTaH svapne kitava ramayankAmapi tvaM mayeti / dyUta kAre'pi maMkhaH / yathA hi-vaMcitAsmi kitaveti kalaM vadantI / kezavaH kezasaMyute / punnAge vAsudeve ca / prazastA kezA vAlAH ziphA vA asya santi kezavaH / kezAd iti vaH / kezasaMyute vAcyaliGgaH / tatra vAsudeve ca yathA-kezavo'pi na kRSNo yaH // 690 // punnAgo Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tRtIyaH kANDaH (285) punnAge vAsudeve ca kaitavaM dhUtadambhayoH / kairavaH kitave zatrau kairavaM sitapaGkaje // 691 // kairavI tu candrikAyAM gandharvastu nabhazcare / puMskokile gAyane ca mRgabhede turaGgame // 692 // antarA bhavadehe ca gAlavo munilodhrayoH / gANDIvagANDivo cApamAtra pArthadhanuSyapi // 693 // vRkssH| kaitavaM dhRtadambhayoH / kitavasya bhAvaH karma vA kaitavam / yuvAditvAdaN / dvayoryathA-kaitavena kurubhirvijitA bhUH / kairavaH kitane zatrau / karoti kairavaH / kairavabhairaveti (u. 519) sAdhuH / kitavaH zaThaH / zatrurariH / tayoryathA-tvayi bhAsvatyudite sarvatejomibhAvini / unmIlati dharAnAtha kiM kairavakulaM kacit / kairavaM sitapaGkaje / kairavo haMsastasyedaM kairavaH / yathAarddhamunmiSati kairavAkare sAdhupaMkajavane nimIlati // 691 // kairavI tu candrikAyAm / kairavaM devatA'syAH kairavI / yathA-kairavI bhairavIbhUtA viyoge hariNIdRzaH / gandharvastu nabhazcare / puskokile gAyane ca mRgabhede turaGgame / antarA bhavadehe ca / gandhayate'Iyate gandharvaH / gandherAnta (u.508) iti vaH / nabhazcare yathA-asmAbhiryadanuSTheyaM gandharvaistadanuSThitam / puskokile gAyane ca yathA-sahakAravanasyAMtazcAryoM gandharvagItayaH / mRgabhede turaGgame ca yathA-gandharvaiH sarvato vyAptAM mahiSIparivAriNIm / rAjadhAnImiva nijAM vanabhUmimamanyata // 692 // antarA maraNajanmanomadhye yo deho yAtanAzarIraM so'ntarAbhavadehaH / yadAhuH-antarAbhavadehAdi neSyate vindhyavAsinA / tatra yathA-gandharvadehena divaM jagAma / gAlabo munilodhrayoH / galati gAlavaH / kairavabhairaveti sAdhuH / munirmunivizeSaH / lodhrA vRkSavizeSaH / gANDIvagANDivau cApamAtre pArthadhanuSyApi / gANDo gANDizca parva vidyate'mya gANDIvaH / gANDivaH maNyAditvAdvaH / puMklIbo / cApamAtre yathA-gANDIvadaNDena vikhaNDitA zvo bhUpAlamauliyudhi kuntalezaH / pArthadhanuSi yathA-rAja Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (286) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH tANDavaM tRNabhinnATaca bhedayoH tridivantu khe / svarge ca tridivA nadyAM dvijihaH khalasarpayoH // 694 // nihnavaH syAdavizvAse'palApe nikRtAvapi / niSpAvaH pavane zUrpapavane nirvikalpake // 695 // valle kare zivyAM prabhavo janmakAraNe / Adyopalabdhaye sthAne'pAMmuLe munibhidypi|| 696 // nyAnAM zitazarazatairyagANDIvadhanvA dhArApAtaisvamiva kamalAmyalpavarSan mukhAni / gANDivazabdo dvayoryathA - gANDivena hi ripUn kuru SitAn kurvatA - yazastvayArjitam || 693 // tANDavaM tRNabhinnATyabhedayoH / taNDoridaM taNDunA proktaM vA tANDavam / puMklIbaH / nATyabhede yathA - caNDIzaH pAtu vo yasya tANDave kSitimaNDalam / tridivantu khe svarge ca / tRtIyaM divaM tridivam / mayUravyaMsakAditvAt / svarge puMklova: / dvayoryathA - zriyo vAsAM bhoje tridivasa ridammojakuhare harernAbhIpa madhumadhukaro yaH kila papau / tridivA nadyAm / triSu dIvyati tridivA / yathA pibatvaM deva yadi vA tridivAmbu divAnizam / dvijihaH khalasarpayoH / dve jile vacane rasane vA'sya dvijihnaH / dvayoryathA vAgviSasya dvijihnasya vizvAsaM ko'dhigacchati ||694 // nihnavaH syAdavizvAse'palApe nikRtAvapi / nihnavanaM nihnavaH / avizvAso'pratyayaH / nikRtiH zAThyaM tayoryathA - ko me niraparAdhasya sakhe nihnava eSate / apalApe yathA-tena mAdhavamAlatyoH kAryaH svamatinihnavaH / niSpAvaH pavane zUrpapavane nirvikalpake / valle kaDaGgare zivyAm / niSpavanaM niSpUyate vA niSpAvaH / nirameH pUlba (5.3.21) iti ghaJ / SaTsvartheSu / pavanam sAmAnyapavanam, / zUrpeNa pavanam zUrpapavanam / nirvikalpa ke kRtanizcaye vAcyaliGgaH ||695 // vallo dhAnya medaH / kaDaGgaro busam / zimbI bIjakozI / sarveSu yathA - niSpAvaniSpAvakRtaH kRSIvalAn / prabhavo janmakAraNe / Adyopalabdhaye sthAnestimUle munibhidyapi / prabhavanaM prabhavatyasmAt / prabhavati vA prabhavaH / catuHSva Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (287) prasavaH puSpaphalayorapatye garbhamocane / utpAde ca prasevastu vINAsyUtayohatau // 197 // prabhAvastejasi zaktau pallavaH kisale vale / viTape vistare'laktarAge zRGgArapiGgayoH // 698 // rtheSu / janmakAraNaM pitrAdi / tatra yathA-ka sUryaprabhavo vaMzaH ka cAlpaviSayAmatiH / AdyA prathamA / upalabdhidarzanam / gaMgAdInAM tadartha sthAnam himavadAdiH / tatra yathA-surApagAyAH prabhavo himAcalaH / apAM mUle yathA- prabhavanti prabhave nadyaH saMkIrNAH pRthavaH puraH / munibhede yathA- ziSyo jambumahAmuneH prabhava ityAsIt / samvatsarabhede'pi / yathA- prabhave yajJakarmaNi // 696 // prasavaH puSpaphalayorapatye garbhamocane / utpAde ca / prasUyate prasavanaM vA prasavaH / paMcasvartheSu / puSpe yathA- gaNA na meruprasavAvataMsAH / phale yathA- mAkandapuSpaprasavairvihastAm / apatye yathA- duslyajaH prasavasnehaH pazUnAmapi pazyata / garbhamocane yathA- na hi vandhyA vijAnAti gurvI prasavavedanAm / utpAde yathAjAtaH krameNa madanaprasavaH kRshaanggaayaaH| prasevastu viinnaaNgsyuutyohtau| prasIvyate prasevaH / vINAMgaM kakubhAkhyaM daNDAdhaH zabdagAmbhIryArtha dArumayaM bhANDam / yada bhastrayAcchAdyate / tatra yathA- prasavamUle sa babandha tantrIm / syUto vastrAcAvapanam / dRtirAlazcarmamayI / tayoryathA- prasevasaMsthApitadevavastraiH // 697 // prabhAvastejasi zaktau / prabhavatyanena prabhAvaH / bAhulakAd dhaJ / tejasi pratApe yathA- yatpunaH stIyate'mbhodhiH prabhAvaprAbhavo hi saH / zaktiH sAmarthyam / tatra yathA- acintyo hi maNimantrauSadhInAM prabhAvaH / pallavaH kisale vale / viTape vistare'laktarAge shNgaarssinggyoH| pallati pallavaH / vaDivaTI (u. 915) tyavaH / saptasvartheSu / kisale 'klobH| tatra yathA- tenAmaravadhUistasadayAlUnapallavAH / valaM sthAma / viTape zAkhAyAM yathA- sahasrazo maMjaritAzca pllvaaH| kalA ca puMskokilavAci vartate / vistAre yathA- vAcaH pallavitA iva / alakarAge zaMgAre SiDge ca yathA- pallavaH kAmivallabhaH / patra mAtre vastraikadeze rahasi ca mNsH| patramAtre yathA- tnviimekjlaaiipllvtyaa| vastraikadeze Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (288) anekAthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH pazcatvaM bhAve paMcAnAM prANAnAmatyaye'pi ca / pArthivo nRpatau bhUmivikAre pArthivI tukA // 699 // puGgavo gavi bhaiSajye pradhAne cottarasthitaH / pheravo rAkSase pherau bAndhavo bandhumitrayoH / / 700 // bhArgavaH parazurAme sudhanvini mataMgaje / daityagurau bhArgavI tu kRSNAmayoH zriyAm // 701 // yathA- roSAdadhAnA'bhinihitaikakoNakamanIyena pRsstthtH| kakSAnikSiptapallavena / rahasi yathA- nIlIbhavannUtanazAdvaleSu dhyAyanti dhanyA navapallaveSu // 698 // paMcatvaM bhAve paMcAnAM prANAnAmatyaye'pi ca / paMcAnAM bhAvaH paJcatvam / dehasya mahAbhUtArabdhatvena maraNe'pi / pratyekaM svAMzasaMkramAt paMcabhAvaH / dvayoryathAeko'pi prApa paMcatvam / pArthivo nRpatau bhUmivikAre / pRthivyA IzaH pArthivaH / pRthivI sarvabhUmerIzajJAtayozcAJ (6-4-156 ) / pRthivyA ayaM pRthivyAM bhava iti vA / pRthivyAnAJ (6.1.18) / nRpatau yathA-bAlo'pi nAvamantavyo manuSya iti pArthivaH / bhUmivikAre vAcyaliGgaH / tatra yathA parvatAH pArthivAH khalu / pArthivI tukA / tukA vaMzarocanA // 699 // puGgavo gavi bhaiSajye pradhAne cottarasthitaH / pumAMzcAsau gauzca puNgvH| gostatpuruSAt ityat samAsAntaH / gavi yathA- svedodgamaH prAdurabhUdumAyAH svinnAnulipuMgavaketurAsIt / bhaiSajyamauSadham / uttarapadasthitaH pradhAne yathA- sa eSa bhRgupuMgavo girizavAlaziSyo muniH / pheravo rAkSase pherau / phe iti ravo'sya pherakaH / dvayoryathA- zmazAne rajanI ninye bhairavo pheravAravaiH / bAndhavo bandhumitrayoH / bandhureva bAndhavaH / prajJAditvAdaN / bandhau yathA- ye yAntyabhyudaye prIti nojjhanti vyasaneSu ca / te bAndhavAste suhRdo lokaH / svArthaparo prH| mitre yathA-mithyAvAdini ti baandhvjnsyaajnyaatpiiddaagme||700|| bhArgavaH parazurAme sudhanvini mataMgaje daityagurau / bhRgorapatyaM bhArgavaH bhRgo Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (289) ... tRtIyaH kANDaH bhairavo bhISaNe rudre rAgabhede'tha maadhvH| viSNau vasante vaizAkhe mAdhavI madhuzarkarA // 702 // vAsantI kuTTanI hAlA rAghavo'bdheSAntare / raghuje'pyatha rAjIvo mInasAraGgabhedayoH // 703 // rayaM vA / parazurAme yathA- bhArgavasya sukRto'pi so'bhavat svargamArgaparigho duratyayaH / sudhanvini-sudhanurdhare vAcyaliGgaH / mataGgano gajaH / daityagurau zukre yathAavateraturnayananandanau nabhaH zazibhArgavAvudayaparvatAdiva / bhArgavI tu kRSNAmayoH zriyAm / triSvapi yathA-sA bhArgavo svargasadAM sadAr2yA // 7.1 // bhairavo bhISaNe rudre rAgabhede / bibhyatyasmAt bhairvH| kairavabhairaveti saadhuH| bhoSaNe caacylinggH| tatra yathA-ravaH zravaNabhairavaH sthagitarodasI kndrH| rude yathApAyAtsa vo bhairavaH / rAgamede yathA- zrIrAgo'tha vasantazca bhairavaH paJcamastathA / atha mAdhavaH / viSNau vasante vaizAkhe / mA lakSmIstasyA dhavo mAdhavaH madhureva vA / prajJAditvAdaN / viSNau yathA-pariNatimiti rAtre gidhA mAdhavAya / vasante yathA-paralokavidhau ca mAdhavasmaramuddizya vilolapallavAH / vaizAkhe yathArejaturgativazapravartinau bhAskarasya madhumAdhavAviva / mAdhavI madhuzarkarA / cAsantI kuTTanI hAlA / madhuno vikAro mAdhavI / madhau caitre puSyati vA madhuni bhavA vA / madhuzarkarA zarkarAbhedaH // 702 // vAsantyAM yathA-pratyAsannaH kurabakavRtermAdhavImaNDapasya / kuTTanI zambhalI / hAlA surA / tayoryathA-mAdhavI mAdhavIpriyA / raaghvo'bdhessaantre| raghuje'pi / rAvRD sAmarthye / rAghate rAghavaH / kairavabhairaveti sAdhuH (u. 519) / raghorapatyamiti vA / abdheH samudrasya jhapAntaraM matsyabhedaH / raghuje yathA-trapAM kSaNamupekSya he nayata rAghavaM lAghavaM purandaraparAkramaglapanacaJcAvAhavaH (caJcavo vAhavaH) / atha rAjIvo mInasArabhedayoH / rAjyo rekhAH santyasya rAjIvaH / maNyAditvAdvaH (u0516) / mono matsyaH sAraGgo mRgastayorbhede yathA-rAjIva rAjIvita(te)te vanAMte // 703 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (290 ) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH rAjIvamabje rauravo bhISaNe narakAntare / vallavaH syAtyupakAre godogdhari vRkodare // 704 || vaDavA'zvinyAM strIbhede kumbhadAsyAM dvijastriyAm / vADavaM karaNe strINAM vADavaughe rasAtale || 705 // vADavo vipra aurve ca vidravo dhIH palAyanam / vibhAvaH syAtparicaye ratyAdInAM ca kAraNe // 706 // 1 rAjIvamaje / yathA- prAcImaMkurayanti kiJcana rucI rAjIvajIvAtava / raurat bhISaNe narakAntare / rau iti ravo'sya rauravaH, roravIti roravastasyAyamiti vA / bhISaNe vAcyaliGgaH / tatra yathA - kauravA rauravA yeSAM te'pi kiM vIrakuJjarAH / narakAntare yathA - sa yAti narake ghore raurave pazyate dhruvam / vallavaH syAtsUpakAre godogdhari vRkodare / vallate samvRNoti vallavaH / vaDivaTItyavaH ( u. 515 ) / sUpakAre yathA - vallavairvallapAko'pi kRtaH syAnnRpavallabhaH / godogdhari yathA - kalazimudadhigurvI vallavA loDayantaH / vRkodarospi virATagRhe sUpakAratvAt kallavaH ||704 || vaDavA'zvAyAM strIbhede kumbhadAsyAM dvijastriyAm / vaDa AgrahaNe sautraH / varDAta vaDavA / vaDiva - TItyavaH ( u. 515) / caturSvartheSu / azvAyAM kumbhadAsyAM ca yathA - pUrNagarbheva vaDavA vaDavA vat (bata) sIdati / samagragrAmaNI gehavihitodakapUraNA / strIbhede yathAnAyikA tridhA mRgI vaDavA hastinI ca / dvijastriyAM yathA - vedeSu vaDavA naDA | vADavaM karaNe strINAM vADavaiauce rasAtale / vaDavAyA idaM vADavam / vaDavAnAM samUho vA / SaSTyA samUhe ityaN | 6 |2| 9| strINAM karaNaM vAtsAyanaprasiddham / vADavaughe yathA- bhRzamakazakazAbhirvADavaM tADayanti / rasAtalaM pAtAlaM / tatra puMklIbaH // 705 // vADavoM vipra aurve ca / vaDavA azvinI brAhmaNI vA tadapatyaM vADavaH / zivAdyaN / dvayoryathA - tRpti na yAti manye zrAddhazatenApyagnimukho vipraH / jalamapi vADavamukhagaM bhasmIbhavatIti no citram // vidravo dhIH palAyanam / vidravatyanena vidravaNaM vA vidravaH / ghIrbuddhiH / tatra Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (291) vibhavo dhananivRtyoH zAtravaM zatrasaMcaye / zatrutve ca zAtravaH sembhavaH kAraNe janau // 707 // AdheyasyAdhArAnatiriktatve ca jine'pi ca / sacivaH sahAye'mAtye suSavI kRSNajIrake // 708 // yathA- bhayo dravati vidravAt / palAyane yathA-tvatkIrtanaM drutamupadravavidravAya / vibhAvaH syAtparicaye ratyAdInAM ca kAraNe / vibhAvanaM vibhAvaH / vAgAdyabhinayasahitAH / sthAyivyabhicArilakSaNAzcittavRttayo vibhAvyante jJAyante'nena vA / paricaye yathA-vibhAvena vibhUnAM hi vaibhavaM syAnna saMzayaH / ratyAdeH kAraNe yathA-bahavo'rthA vibhAvyante vAgaMgAbhinayAzrayAH / anena yasmAttena vibhAva iti saMjJitaH / / 706 // vibhavo dhananivRtyoH / vibhavatyanena vigamo bhavasya atreti vibhavaH / nirvRtinirvANam / dvayoryathA-prabhAte pAdayoH spRSTA prabhAte zirasA prabho / vibhavaM vitanotyAzu vibhavaM ca padaM nRNAm / zAtravaM shtrusNcye| zatrutve ca / zatrUNAM samUhaH zAtravam / SaSThyA samUha ityaN / zatrorbhAva iti vaa| yuvAderaN / 7 / 1167) dvayoryathA- vitanoti na saMgrAme zAtravaM yasya zAtravam / zAtravaH zatrau / zatrutve ca zAtravaH / prajJAditvAdaNa 7 / 2 / 165 / yathA-sainyaM vijigyo yuSi zAtravANAm / sambhavaH kAraNe janau / AdheyasyAdhArAnatiriktatve ca jine'pi ca / sambhavatyasmAt sambhUtirvA sambhavaH sambhavanamiti vA / caturvartheSu / kAraNaM hetuH| janirutpattiH / jinastRtIyastIrthakaraH / teSu yathA-dizyAdvaH sambhavaH saukhyaM nirastabhavasambhavaH // 707 // Adheyasya vastuna AdhArAt anatiriktatvamanAdhikyam / yathA-sambhavati droNaH sthAlyAm / tatra yathA-asmin kSatriyavaMzajena mahato voryasya no sambhavaH / upapattAvapi maMkhaH / tatra yathA-tejastimirayornAsti sahAvasthAnasambhavaH / samaye'pi / sacivaH shaaye'maatye| sacate sacivaH / palisacerivaH (u.522) sahAye yathA-dhatte vakSaH kucasacivatAmadvitIyantu vaktram / amAtye yathA-tena jagato 1. zatrau pANDavo rasabhAvayoH / sambhavo janane hetau melake cArujanmani / Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (292) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vabhAgaH jIrake kAravelle ca saindhavaH sindhudezaje / sindhusthe syAdathAdarzaSTIkAyAM pratipustake // 709 // darpaNe cApyathoDDIzazcaNDIze zAstrabhidyapi / upAMzurjApabhede syAdupAMzu vijane'vyayam // 710 // karkazo nirdaye krUre kmpilykkRpaannyoH| ikSau sAhasike kAsamardake puruSa dRDhe // 711 // gurvI saciveSu nicikSipe / muSavI kRSNajIrake / jIrake kAravelle ca / suSTu sunoti aci gaurAditvAt DyAM suSavI troNyapyoSadhAni // 708 // saindhavaH sindhudeshje| siMdhusthe syAt / siMdhuSu bhavaH saindhavaH / sindhudezaje vAcyaliGgaH / sindhusthaM lavaNabhedaH / tatra puMzlobaH / sindhudezaje yathA-taM saindhavaM kSitadhavaH sahasAdhirUr3haH / sindhUsthe yathA- viDasauvarcasaindhavahiMgvajamodAyavakSAram / athAdarzaSTIkAyAM prtipustke| darpaNecApi / AsamantAd dRzyate'smin AdarzaH TokA nirantaravyAkhyA / tatra pratipustake yathA-AdarzadarzitadizA na zaThA likhanti // 709 // darpaNe yathA-niHzvAsAndha ivAdarzazcandramA na prakAzate / athoDDIzazcaNDIze zAstrabhidyapi / uddizyate uDDozaH / pRSodarAditvAt / caNDIze yathA-uDDozaH pAtu varacaNDo sanAthaiH pramathairvRtaH / (uDDozaH pAtu vazcaNDI samAdhaiH prathamairvRtaH / ) zAstrabhede yathA-uDDIzaM yo na jAnAti sa ruSTaH kiM kariSyati / upAMzu pabhede syAt / upAzrute upAMzuH / azerAnontazcetyuH puMsi / jApabhedaH kiMcit sphuradoSTo jApaH / yathA-jApyantu trividhaM proktaM vAcikopAMzumAnasam / upAMzu vijane'vyayam (ye)| vijane ekAnte / vartamAnaupAMzuzabdo'vyayam tatra yathA-paricetumupAMzudhAraNam kuzapUtaM pravayAstu viSTaram / pUrvAcAryAnurodhena upAMzuzabdasyAnekArthatvaM darzinam // 710 // karkazo nirdaye krUre kampilyakakRpANayoH / ikSau sAhasike kAsamardake paruSe dRDhe / karko'styasya karkazaH / lomAditvAt zaH karka zyati vA / navasvartheSu / kampilyake kRpANe ikSau kAsamardake ca puMsi / paruSe guNe puMklIvaH / tadvati zeSeSu 1. sugrIvo vAnarAdhipe cArugrIve saindhavaH / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tRtIyA kANDaH (293) kapizau silhakazyAvau kapizA mAdhavI suraa| kInAzaH kSudrayamayoH karSakopAMzudhAtinoH // 712 // kulizo matsyabhitpanyoH girizo vAkpatau hre| adrirAje'tha tuGgIzaH zazAGke zazizekhare // 713 // vAcyaliGgaH / nirdayo nisskRpH| karaH kSudraH / kampilyakaM raagdrvybhedH| kRpANaH khaDgaH / ikSuH puNDaH / sAhasiko'vimRzyakartA / kAsamardaka auSadham / paruSo duHsprshH| dRDho balI sthUlo vA / nirdaye kare sAhasike paruSe dRDhe ca yathAsamarAya nikAmakarkazaM kSaNamAkRSTamupaiti yasya ca / dhanuSA samamAzu vidviSAM kulamAzaMkitabhaMgamAnatim / / 711 // kapizau silhakazyAvau / kapirvarNo'styasya kapizam / lomAditvAt zaH / silhako gandhadravyam / zyAve varNavizeSe puMsi / tadvati vAcyaliGgaH / tatra yathA-cakAze zAlikiMzAru kapizA zAmukhA zarat / kapizA mAdhavI surA / mAdhavI vAsantI / surA hAlA / dvayoryathA-vyAkozakozakapizAM madhupAH pibanti / mAdhavyAM kapizItyanye / kInAzaH kSudrayamayoH / karSakopAMzughAtinoH / kanati kInAzaH / kanerIzcAta (u. 534) ityAzaH / kInaM AmamAMsaM aznAti vA / yame puMsi / anyatra vaacylinggH| rAkSase'pi / kSudraH kRpaNo lubdhaH kRtaghno vA / yadAha-lubdhaH kInAzaH syAt kInAzo'pyucyate kRtaghnazcayo'znAti vAmamAMsaM sa kInAzo yamazcaiva kInAzastadvataH kSudra iti ca / kSudre karSe ca yathA-na kSipanti phalaM kSipraM kInAzAH khaladhAma sukSaNAttRNabusaprAyazodo yatra na jAyate / yame yathA-nadenamulaMghitazAsana vidhervidhehi kInAzaniketanAtithim / upAzughAtI pararahasyabhedI / chaladhAtuko vA ( chalaghAtako vA ) // 712 // kulizo matsyabhitpanyoH / kulinaMzyati kulizaH / kolati vA / kulikanIti kizaH kaulizyate vA / pavau vane puMklIbaH / tatra yathA-parizizliSuH kSitipatIn kSitIzvarAH kulizAtpAraNagirayo girIniva / (yAvat vajreNa na chinnA iti saMbandhaH / ) girizo vAkpatau hre| adrirAje / adirAje girAmIzo girIzaH / bAhulakAdIrghAbhAvaH giregirINAM pA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (294) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH 'nistriMzo nighRNe khar3e nirdezaH kathanAjJayoH / nirvezaH syAdupabhoge mUrchane vetane'pi ca // 714 // nivezaH sainyavinyAse nyAse draGgavivAhayoH / nidezaH syAdupakaNThe zAsane paribhASaNe // 715 // Iza iti vA / triSvapi yathA- dausthyaM girIzo'pi na hartumIzaH / atha tuMgI. zaH / zazAGke shshishekhre| tuGgI rAtrigaurI vA tasyAH IzastuGgIzaH / tuGgIzazcandro vidyate'syeti vA / abhrAditvAdaH / zazizekharaH zambhuH // 713 // nistriMzonirdhaNe khaGge / nirgatastriMzato'Ggulibhyo nistriMzaH khagaH / naJ vyayAt saMkhyAyA DaH / nighRNe tUpacArAt / tatra vAcyaliGgaH dvayoryathA-dviSadvinAzanistrize nistrize yasya saMyati / nirdezaH kthnaajnyyoH| nirdezanam nirdezaH / dvayoryathAlaghusaMgrahakArI ca sAdhuzabdaprasiddhakRt / nirdezaH prathate deva tavAyaM pANineriva // nirvezaH syAdupabhoge mUrchane vetane'pi ca / nirvizyate bhujyate nirvizatyanena nirveshH| upabhoge yathA-saMsAre nAsti nirdezaH sadbhiH satkathanAtparaH / sarvakAlaM samarase yatra tRptirna jAyate / / mUrchanaM mohaH / vetane karmamUlye yathA-kroDAsarasyAmatha sannatAGgayo hArAghalaGkArazatAni tA ye / tAstatyajurvAstavakAntizilpakArasya nirvezamiva smarasya / / prasAre'pi maMkhaH / yathA-patitasya zuddhasalile tailasya bhaveda bhRzaM hi nirvezaH // 714 // nivezaH sainyavinyAse nyAse dNgvivaahyoH| nivezanaM nivezaH nivasante'tra vA / sainyavinyAse yathA-na zUnyatAmagamadasau nivezabhUH prabhutatAM dadhati bale calatyapi / nyAsamAtre yathA-nivezaH svaHsindho. stuhinagirivIthISu jayati / draGgo nagaram / tatra yathA-dviSAM nivezeSu carapravezaH kAryoM nUpaiH / vivAhe yathA-vinirmame surezena niveza: kezavadhiyoH / nidezaH syAdupakaNThe zAsane paribhASaNe / nikaTo dezo nidezaH / nidezanaM vA / upakaNThaM samIpam / zAsanamAjJA / paribhASaNaM saMkathA / upakaNThe paribhASaNe ca yathA-vezyAnideze vivazo na kaskaH (ksvH)| zAsane yathA 1. duHsparzastu kharasparza kaSTakAyAM yavAsake nistriMzo Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa (295) nIkAzo nizcaye tulye prakAzaH sphuTahAsayoH / udyote'tiprasiddha ca pradezo dezamAtrake // 716 // bhittau mAnavizeSe ca palAzaH kiNshuke'strpe| harite palAza patre piMgAzaM jAtyakAzcane // 717 // tau nidezakaraNodhato pituH / nIkAzo nizcaye tulye / nitarAM kAzate nIkAzaH // 715 // nAminaH kAze iti dIrghaH / tulye vAcyaliGgaH / tatra yathA-yazaH zazAGkanIkAzaM bhRzaM hAsayate dizaH / prakAzaH sphuTahAsayoH / udhote'tiprasiddha ca / prakAzate prakAzanaM vA prkaashH| sphuTAtiprasiddhayoyiliGgaH / sphuTe yathA-unnidrapriyakamanoramaM ramaNyAH saMreje sarasi vapuH prakAzameva / hAse yathA-saprakAzo zaraskAzeraM bhojaiH smeralocanA / udyote yathA- aindrayAmasau rogharajaHsavarNo yathA prakAzo dizi dRzyate'tra (didRshyte'tr)| atiprasiddha yathA-zrutaprakAzaM yazasA prakAzaH pratyujagAmAtithimAtitheyaH / pradezo dezamAtrake / bhittau mAnavizeSe ca / pradizyate'sau anena vA prdeshH| dezamAtrake yathA- pituH pradezAstava devabhUmayaH // 716 // bhittiH kuDyam / mAnavizeSe yathA-sAguSThayA pradezinyA zravaNau samupaspRzet / atra hi pradezo mAnavizeSaH / paricchedyatvena vidyate yasyA iti kRtvA tarjanIpradezinItyucyate / prAdeza iti tu prajJAditvAt svArthe maN / sthAnavizeSe'pi maMkhaH / tvatpradezaparimArjanapUtaH pANirIzvara kadA mama bhUyAt / palAzaH kiMzuke'strape harite / palati palAzaH / palerAza: ( u. 533 ) palaM mAMsamaznAti vA / kiMzukastripatrakaH / astrapo rAkSasaH / harito nIlakapizo varNastatra puMsi / tadvati vAcyaliGgaH / triSvapi yathA- yatra palAzA bahavaH pade pade prollasatpalAzazikhAH kathamiva saMcarasi vane tatrA'sminna dvitIyastvam / palAzaM patre / yathA- vahati sphuTamekameva te vacanaM zAkapalAzadezyatAm / piMgAzaM jAtyakAzcane / piMgatva 1. pAzaM chedane mRtam pakSIyo garaDe viSNo piGgAzam / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH piMgAzau matsyapallIko piMgAzI syAttu nIlikA / bAlizastu zizau mUrkhe bhUkezaH zaivale vaTe // 718 // lomazo' lomayukta'vau lomazA zAkinIbhidi / mahAmedA kAkajaDA zRgAlI jaTilAsu ca // 719 // kAsIse'tivalA zukazimbI markaTikAsu ca / vivazaH syAdavazyAtmA'niSTaduSTamatizca yaH // 720 // vikAzo rahasi vyakte vipAzaH pAzavajite / vipAzA tu zaribhede sadezo'ntikadezayoH // 721 // maznute piMgAzam // 717 // piMgAzau matsyapallIzau / matsyA matsyabhedaH / pallIzaH pallIpatiH / piMgAzI syAttu nIlikA / nIlikA auSadhiH / bAlizastu zizau mUrkha / balate bAlizaH / baleNivetozaH (u. 536) / mUrkha vAcyaliGgaH / dvayoryathA- nirarthakaM parasyApi gRhe vizati bAlizaH / bhUkezaH zaivale vaTe / bhuvaH keza iva bhUkezaH / zaivale 'klobaH // 718 // lomazo lomayukte / (lomazo lomasaMyute) / avau| lomAni santyasya lomazaH / lomAditvAtzaH lomAni zyati vA / lomayukte vAcyaliGgaH / tatra yathA-stanakezavatI strI syAt lomazaH puruSaH smRtaH / avau yathA- nirmalaH kambalazlakSNaivyUto lomazaromabhiH / lomazA zAkinIbhidi / mahAmedA kAkajaGghA gAlIjaTilAsu ca / kAsIse'tibalAzUkazimbI markaTikAsu ca // zakinIbhidi zagAlyAM ca yathA- jambhate lomazA nizi / kAsIsaM dhAtubhedaH / zeSAH SaDoSadhayaH // 719 // vivazaH syAdavazyAtmA'niSTaduSTamatizca yaH // 720 // vigato vaza AyattattvaM yasya sa vivazaH / viruddhaM vaSThikAmayate vA vAcyaliGgaH / dvayoryathA- atha mohaparAyaNA sato vivazA kAmavavibodhitA // 720 // vikAzo rahasi vyakte / vikAzate vikAzaH / ekadezavikRtatvAt vIkAzo'pi / vyakte vAcyaliGgaH / dvayoryathA- upavizya vikAzeSu rahasyAni prakAzayet / vipAzaH pAzavajite / vigataH pAzo'sya vipAzaH / vAcyaliGgaH / yathA- vipAzamAdhAya sakIrapAzam / 1. bhUkezI valvajeSu syAt lomaso0 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (297) sadRza tUcite tulye saGkAzaH sadRzo'ntike / samvezaH zayane poThe sukhAzastu pracetasi // 722 // zubhAze rAjatinize hatAzo niSkape khale / adhyakSo'dhikRte'nvakSe'bhISu pragraharociSoH // 723 // vipazA tu sariddhede / vasiSTaM vipAzayati mokSamApAdayati vipAzA / yathAvasiSTasaMsevitatIradezAdhunI dhunote kaluSaM vipAzA / sdesho'ntikdeshyoH| samAno dezo'sya sadezaH / mamAnasya dharmAdiSviti / samAnasya sabhAvaH / antike vAcyaliGgaH / dvayoryathA-nadyA sadeze girigahvareSu // 721 // sadRzaM tUcite tulye / samAnamiva dRzyate madRzam / tadAdhanetiTakiTagdRzadRkSe iti samAnasya sabhAvaH / vAcyaliGgaH / ucite yathA- mAM lokavAdazraNAdahAsoH, zrutasya kiM tatsadRzaM kulasya / tulye yathA-saroja sadRzIM dRzAm (dRzam) / saMkAzaH sadRzo'ntike / samaM saMgataM vA kAzate saMkAzaH / vAcyaliGgaH / sadRze yathA - vastrAyante nadInAM titakusumadharAH zakrasaMkAzakAzAH / antike nikaTe yathA- rAjasaMkAzamAsAtha kasko na svaM prakAzayet / samvezaH zayane pIThe / samvezanam saMvizantyatra vA samvezaH / zayane yathA-atha pradoSe dopajJaH samvezAya vizAMpatiH (patim ) / pIThe yathA- samveze samupAvizat / sukhAzastu pracetasi / zubhAze rAjatinize / sukhAkhyAyAM puri zete sukhAzaH / kaciditi DaH sukhaheturAzA'sya vA / suSTu khamaznute vaa| pracetA varuNaH // 722 // zubhAzaH zumecchaH / tatra vAcyaliGgaH / rAjatinizo vRkSaH / hatAzo niSkRpe khale / hatA AzA yasya sa htaashH| vAcyaliGgaH / dvayoryathA-ito hatAzena zizuryamena / atha ssaantaaH| adhyakSo'dhikRte'nvakSe akSeSu AyasthAneSvadhikRtaH / adhikAnyakSANyasya adhyakSNoti vA / aauradhigato vA / adhyakSaH vAcyaliGgaH / adhikRto niyuktH| anvakSaM pratyakSam / dvayoryathAzulkAdhyakSaiH svayamahi kRtaM bhANDamadhyakSametat / abhISuH pragraharociSoH / abhiSyate abhISuH / "pRkAhRSIti' (u0 729 // ) uH| puMsi / pragraho 1. naSTavAJche hutAzastu pAvake bahubhojinI / adhyakSo0 20 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (298) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH ArakSo rakSake hastikumbhAdhazcAmiSaM paMle // mundarAkAra rUpAdau sambhoge lobhalaJcayoH // 724 // AkarSaH pAzake dhanvAbhyAsAGge dyUta indriye // AkRSTau zAriphalake'pyuSNISaM lakSaNAntare // 725 // valgAdi / rocirmayUkhaH tatra yathA-abhISUNAM narendrasya yodhAnAmudayaiSiNaH / abhISUNAM camUryasya (ca sUryasya) vaimukhyaM na kadApyabhUt / ArakSo rakSake hastikumbhAdhazca / ArakSati ArakSyate vA ArakSaH / rakSake vAcyaliGgaH / tatra yathA-ArakSAdbhayamutpanna, narANAM ko hi rakSati / hastikumbhAdho bhAge-yathA-ArakSamagnamavadhUya mUNiM mRNi sitAgramekaH palAyata javena kRtaatnaadH| AmiSaMpale / sundarAkArarUpAdau sambhogelobhalamcayoH / abhyate AmiSaM, "amimabhyAM NiditISaH" (u0 549) // AmiSativA / paJcasvatheSu puMklobaH / pale mAMDe yathA--upAnayatpiNDamivAmiSasya / sundarAkArarUpAdau bhogyavastuni yathA-AdAsyamAnaH pramadAmiSaM tat / sambhoge lobhalaJcAyAJca yathA-AmiSArthe bhaveyuddham // 724 / / AkarSaH pAzake dhanvAbhyAsAGgedayata indriye / AkRSTau (AkRSTe)-(AkRSTo) shaariphlke'pi| AkRSyate'sau AkarSaNam / AkarSanti asmin vA AkarSaH / pAzako devanaH / dhanvAbhyAsAGgaM dhanuSkANAM bAhu dRDhI karaNArtha vAlukAdibhUtakutapAdiyantraM / yutaM durodaraM / zAri phalakaM aSTApadaH / caturvapi yathA-AkarSAtsadurAkarSaH sakhe mAsmakRthAgraham / indriyaM cakSurAdi / AkRSTau yathA-AkarSA janamiva cakSuSo janAnAm / anye tu pAzakazabdena uSTrANAM dArumayaM rajju indhanArtha pAdakaTakamucyate ityAhuH yathA-AkarSeNeva vibho zabdAdi sudIrdha rajjuviSayeNa manasA pazumiva paravazamamRteza vipAzayAzutvam / uSNISaM lakSaNAntare / ziroveSTe kirITe ca / upati azubhaM uSNISam / "uSeontazcatISaH" (u0 556) // puMklIvaH / lakSaNAntaraM dehalakSaNavizeSaH / tatra yathA-maulicchatre mahezasya jagadIzivazaM Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH ' (299) ziroveSTe kirITe ca kaluSaM tvAvilAhasoH // kalmASo rAkSase kRSNe zabalepyatha kilviSam / 726 / pApe roge'parAdhe ca kulmASaM syAttu kAzcike / kulmAkSo'nnar3a svina dhAnye gavAkSo jAlake kapau // 727 // sini / vRttamuttuGga muSNISaM zizriye kalazazriyam / 725 / ziroveSTe yathA-Rtvijolohi toSNoSAH pravizantu yathAkramam / kiraMTe yathA-vikoNe muSNoSamaNiprabhAbhiH / kaluSaM tvaavilaaNhsoH| kalpate (kalyate) kaluSaM / kaM "pa mahi hanI tyuSaH" (u0 557) / Avile vAcyaliGgaH / tatra yathA-vibhinnazaravaH kaluSI bhavan muhurmadena dantIva manuSyadharmaNaH / aMhasi pApe yathA-dhunI dhunIte kaluSaM vipAzA / kalmASo rAkSase kRSNe zabale'pi / kalpate (kalyate) kalmASaH / "kulezca mASak., (u0 563) / rAkSaso raaksssbhedH| kRSNazabalayorvarNayoH / puMsi tadvapi vAcyaliGgaH / kRSNe yathA-sakalmA SaH kaNThastavana kurute na zripamaho vikAro'pi zlAghyo bhuvanabhayabhaMgavyasaninaH / zavale yathA-sarojAkSI kakSA maNikiraNa kalmASa vapuSaM / atha kilviSam / pApe roge'parAdhe ca / kalyate kilviSam / "kale: kilvecetISaH" ( u0 551 ) // 726 // pApe yathA sabhAyAM na praveSTavyaM vaktavyaM nA'samaMjasam sabhA yA na praveSTavyA vaktavyaM vA samaMjasam / abuvan vibruvan vApi naro bhavati kilviSI / rogo gada / aparAdhe yathA tasya kilviSamapekSase'tha cenno bhavetsakhi sa eva te priyaH / snehavRttimanurudhyase sphuTaM gRhyatAM niraparAdha eva saH / kulmASaM syAttu kAzcike / kolati kulmASaM / "kulezca mASaka.,(u0 563)yathA-kulmASapANaM praNihanti vittaM kulmAkSo'rddha svinnadhAnye ||ardhsvinndhaanyN mASAdi / tatra yathA-bhramannA sAdayAmAsa. kulmASAn kutracidgRhe / gavAkSo jAlake kapau // gorakSIva gavAkSaH // "akSNo'prANyaGge (7 / 3 / 85) itya. samAsAntaH // gorivAzasya vA"sakthyaNaH svAGge'' (7 / 3 / 126) iti TaH // jAlake yathA-vidyudgarbhastimitanayanAM tvatsanAthe gavAkSe vaktaM dhIrastanitavacanairmAninAnI prakamethAH / kapiH plavagavizeSaH / yathA-gavo gavAkSo-gavayaH / zaramo gandha Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (300) anekArthasaMgrahaH saTIkaH dvitIyo vibhAgaH gavAkSI vindravArUNyAM gaNDUkSo mukha pUraNe // gajasya ca karAGgulyAM prasRtyA pramite'pi ca // 728 / / gorakSo gopanAraGgI jigISAtu jaya spRhA // vyavasAyaH prakarSazca tarISaH zobhanA kRtau // 729 // bhele'bdhau vyavasAye ca tAviSo'bdhi suvarNayoH / svarge ca nahuSo rAja vizeSe nAga bhiyapi // 730 // nikaSaH zANaphalake nikaSA yAtu mAtari // nimeSanimiSaunetra mIlane kAla bhidyapi // 731 // mAdanaH // 727 // gavAkSIvindravAruNyAM / indravAruNI latAbhedaH / gaNDUSo mukha puurnne|| gajasya ca karAGgulyA pramRtyA pramite'pi ca // gaNDati gaNDSaH / khaliphalItyuSaH mukha pUNe strIpuMsaH / tatra yathA-vatse mA bahu niHzvasIH kuru surAgaMDSamekaM zanaiH / gajasya karAGgalyAM yathAdadau saraH paGkajareNugandhigajAya gaNDUSajalaM kareNuH / prasRtyA pramite yathAagastiH pAtu vo yasya gaNDSo'bhUt-payonidhiH / / 728 // gorakSo gopanAraGgau / gAM rakSati gorakSaH / gope vAcyaliGgaH / tatra yathA - gorakSanAthaH kSiNutA maghAni / nAraGgo vRkSaH / jigISA tu jayaspRhA / vyavasAyaH prakarSazca / jetumicchA jigISA / jayaspRhAyAM yathA-SaDvidhaM-balamAdhAya pratasthe digjigISayA / vyavasAye yathA-suprajJasyAjigISasya kAryasiddhiH suduSkarA / prakarSaH utkrssH| tarISaH zobhanA kRtau / bhele'ndhau vyavasAye ca / taratyanena triissH| "kRtabhyAmISaH (u0553) ||shobhnaa kRtau vAyaliGgaH // 729: // bhela: pUvaH / adhiH samudraH / vyavasAyaH kAryatAtparyam / tAviSo'bdhisuvarNayoH / svarge ca / tavIti tAviSaH / "tavervA" iti ISaH // (u0550) triSvapi yathA-ratnAzrayo nirIhANAM tAviSo'piviSopamaH / nahuSo rAjavizeSe nAgabhidyapi nahyate nahuSaH / "Rpa nahi hani uSaH (u0557) rAja vizeSe yathA-adhamAccaiva nahuSaH pratipede rasAtalam / nAgabhit sarpabhedaH / 730 / nikaSaH zANaphalake / nikaSantyatra nikaSaH / " gocara saMcara-Sam " / 5 / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (301) pratyUSaH syAdvaso prAtaH pradoSaH kAladoSayoH // paruSaM karbure rUkSe syAnnISThura vacasyapi // 732 // pIyUSamamRte navya sUtadhenoH payasyapi // puruSastvAtmani nare punnAge cAtha pauruSam // 733 // 1 // 55 // iti SaH yathA-prAduHSanti vizeSAhemnAM nikaSopalaM ( nikASA) nikaSA yAtumAtari / yAtUni rakSAMsi. teSAM mAtA tatra yathA-ditiraditiInukaDhunikaSAvanitAzca mAtaraH proktAH / nimeSa nimiSau netramolane kAla bhidyapi / nimeSaNaM nimeSa dhana / "sthAdibhyaH kaH ,,5 / 3 / 82 / iti ke nimiSaH / kAlamede tUpacArAt / netramolane yathA-ArAdhitodvAmaturapsobhizcake prajAH svAH sanimeSacihnAH / animeSamavirAmA rAgiNAM sarvarAtraM navanidhuvana lolAkautukenAbhivIkSya / kAlabhidi yathA-nimeSa mAtrAdava dhya ca vyathAM / sahotthitaH sainikaharSaniH svanaiH / evaM nimiSo'pi // 731 / / pratyUSaH syAdvasauprAtaH / pratyUSati rujati pratyUSaH / aSTau vasavaH teSu madhye ekasya pratyUSa iti nAma prAtaH prabhAte puMklobaH / tatra yathA-pratyUSeSu sphuTitakamalA modamaitro kaSAyaH / pradoSaH kAla dossyoH| prArabdhA doSA atra prakRSTo vA doSaH pradoSaH / doSavAya pe makhaH / triSvapi yathA-tamaH svabhAvAstepyenaM pradoSa manu gAminaH / paruSaM karabure rukSesyAnniSThura vacasyapi // pRNAti parUSaM Rpa nahi hAni- uSaH (u0557) ityussH| vAcyaliGgaH sadRze'pi maGkhaH kabure sadRze ca yathA-virakta pandhyAparuSaM purastAdyathA rajaH pArthivamujihote rukSe yathA-snehasaMgepi pAruSyaM vartate te karomi kiM / niSTure vacasi yathAapi sapatnajanena ca tena vAga paruSA paruSAkSaramIritA // 732 / pIyUsamamRte navyamUtadhenoH payasyapi (dhenu pysypi)|| poyiH sautraH (pIya: sautrH)| pIyyate pIyUSaM / "khali palotyUSaH" (u0560) amRte yathA-api sumukhimayuSAH pazya payUSarazmeH / navyasUtadhenoH payami yathA-pIyUSagaNDUSazatAni pAyaM pAyaM svanti vanavAsi gopAH // puruSastvAtmani nare punnAge ca / pRNAti puruSa "vidipRbhyAM kidityuSaH (u0558)|| purizayanAdvA pRSodarAditvAt // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (302) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH UrdadhvavistRta doH pANi puruSonmAna tejasoH / / puMsaH karmaNi bhAve ca mahiSI nRpa yoSiti // 734 // sairibhyAmauSadhIbhede mAriSastvAryazAkayoH // mAriSA dakSajananI mRgAkSI mRgalocanA // 735 / / Atmani yathA-tadarzinamudAsInaM tvAmeva puruSaM viduH / nare yathA-taraseva kopi bhuvanaikapuruSa puruSastapasyatitapanjagatIm / punnAgo vRkSaH / pazcaista pramANe'pi maGkhaH / yathA-uddhvabAhurUddhvapadaH / prapadAbhyAM pratiSTitaH / paJcArattirdazapadaH puruSo viMzazatAMgulaH / atha pauruSam // Urdadhya vistRta doH pANi puruSonmAna tejasoH // puMsaH karmaNi bhAve ca // puruSaH pramANamasya pauruSam // 733 // "hasti puruSAdvANa" puruSasyedaM vA / puruSasya bhAvaH karma vA / "puruSahRdayAdasamAse" 7 / 1 / 70 / ityaNa urdava vistRta doH pANi puruSonmAne vAcyaliGgaH / tatra yathA-kArayetpauruSI vedi darzikImagnisaMyutAm / tejasiMparAkrame yathA-vitanyate tena nayena pauruSaM // puruSasya karmaNi bhAve ca yathA-buddhipauruSa hInAnAM jIvike ti bRhaspatiH // mahisI nRpa yoSiti / sairibhyAMmauSadhI bhede / mahyate mahiSI / "mahyavibhyAM Tit (30547) itI SaH / tridhvapi yathA-AkrAntaM mahiSa bhireva zayanaM tvadvidviSAM mandire rAjan saiva cirantanapraNayinI zUnye'pi rAjyasthitiH // 734 // mAriSastvAryazAkayoH // maz hiMsAyAM, mRNAti mAriSaH / 'amimabhyANi ditIsaH" (u0549) // Arye yathA-mAriSa bhavataH kutUhalamIdRzamevaitat zAkaM zAkabhedaH / mAriSA dakSa nananI / dakSasyamunerjananI dakSa jananI / mRgAmI mRgalocanA // triyAmendravAruNI ca / / mRgasyeva akSiNI asyAH mRgAkSI / / "savathyakSNaH- svAGge 7-3-126" iti TeGIH / mRgo nakSatra medo'kSi asyA vA / "akSNo'prANyaGge' 7-3-84iti atigaurAditvAGgIH / mRgAlocanAyAM yathA kenApyatra mRgAkSi rAkSasapateH kRtvA ca kaNThATavIm // 735 // triyAmA rAtriH / Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH ...... (303) triyAmendravAruNI ca raktAkSo raktalocane // cakore mahiSe kare pArAvate'tha rauhiSaH // 736 // .. mRgakattUNa matsyeSu vizleSastu viyojane // vidhure cAtha zuzrUSopAsanAzravaNecchayoH // 737 // zailaSaH syAnnaTe bilve saMharSaH pavane mudi / spardhayAM ca samIkSAtu granthabhede samIkSaNe // 738 // indravAruNI latAbhedaH / raktAkSo raktalaucane / cakore mahiSe kare pArAvate (pArApete) / rakta akSiNI yasya sa rakAkSaH / raktalocane krUre ca vAcyaliGgaH / tayoryathA-vipakSa vIkSaNAjjajJe raktAkSo rAkSasezvaraH / cakore mahiSe pArAvate ca yathA kSaNaM kautukasatAkSaratAkSo vIkSyate na kaiH / atha rauhiSaH / mRgakattRNamatsyeSu // rohati rohiSaH / "ruhe vRddhizca" (u05. 48) itI SaH // 736 // mRgo mRgabhedaH // tatra tathA-kRSNasArarururohiSAkulaM kekikokilakulAravAvRtam / kattaNa tRNajAtiH / / tatra pulakobaH / tatra yathAyoSA sasvasvapiSi rauhiSakAyamAne / matsye matsyabhede yathA-adRSTAtizayonityAnubhUtaM bahumanyate manyate rohiSastuNyazcaNDo(tuMDI)mapimahodadhiM / vizleSastu viyojane, vidhure ca / / atha vizleSaNaM vizleSaH / viyojanaM pRthagbhAvamAtram / vidhurmissttvstuviyogH| viyojane yathA-adRzyatatvacaraNAravinda vizleSaduHkhAdivabaddhamaunam / vidhure yathA AstAMdUreNa vizleSaH / priyAmAliGgatopi me / svedaH kinna sarinnAtho romAJcaH kinnaparvataH / zuzrUSopAsanAzravaNecchayoH // zrotu micchA zuzrUSA / upAsanAyAM yathA-tasmai zazama praNipatya nandI zuzrUSayA zailasutAmupetAM / zravaNe chAyAM yathA zuzrUSA zravaNaM caiva grahaNaM dhAraNantathA // 737 // zailpaH syAnnaTe bilve / zalati zailUSaH "koradUSeti sAdhuH / (u. 561) naTe yathA-athopapattichalanAparo parAmavApya zarUSa ivaiSa bhUmikAM / bilvaH zrIphalam / saMharSaH pavane mudi| spardAyAM ca // saMhRSyatyanena saMharSaNaM kA 1 vizeSastu vyakatAvavayave'pi ca Adhikye cAya0 / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (304) anekAthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH alasaH syAddumabhede pAdaroge kriyAjaDe // alasA tu haMsa par3hayAM nagauko vada gaukasaH // 739 // vihaMga siMha sarabhAH AzvAsaH syAtta nivRttau // AkhyAyikA paricchede'pISvAsodhanvadhanvinoH // 74 // ucchvAsaH prANanezvAse gadyabandhAntare'pica // uttaMsaH zekhare karNapUre cApi vataMsavat // 741 // saMharSaH / pavano vAyuH / mudi yathA- vallabhAlokanaM kasya saMharSa na pravarSati / sparddhAyAM ca yathA-- saMharSiNA saha guNAbhyadhikairdurAsam / samIkSA tu granthabhede samIkSaNe / samIzyate'nayA samIkSaNaM vA samokSA / dvayoryathA-samIkSAvicakSaNaH / atha sAntAH // 738 || alasaH syAddmabhede pAdaroge kriyAjaDe / alati alasaH / " vapyaNi" ityasaH // na lasati vA / drumabhedo azokavRkSaH / pAdaroge yathA - alasitacaraNAmaH kardamaiH prAvRSeNyaiH / kriyAjaDe vAcyaliGgaH / tatra yathA - vapuralasalasadvAhulakSmyAH punAtu | alasA tu hNspdyaaN| haMsapadI auSadhiH / nagauko vada gaukasaH / vihaMga siMha sarabhAH / agonagazca vRkSa girirvA / tatra oko'sya / agaukAnagaukAH / 739 | vihaMgaH pakSI | siMhaH kesarI | sarabho'STApadaH / AzvAsaH syAtta nivRttau / AkhyAyikA paricchede'pi / AzvAsanaM AzvAsaH / nirvRtirdhRtiH / dvayoyathA - AkhyAyike vasAzvAsA suvaktrA ca mRgejhaNA / iSvAso dhanvadhavinoH / iSUn asyati iSvAsaH / dhanvani / puMklIva: / dhanvini vAcyaliGgaH / dhanvani yathA- palAyata parityakta maheSvAsA vasAcamUH / dhanvini yathA - nAzitaM vidviSAM saimyamiSvAsairiSuvarSibhiH // 740 // ucchvAsaH prANane zvAse gadyabandhAntare'pi ca / ucchvAsanaM ucchvAsaH / prANanaM jIvanaM / AyurityarthaH / zvAsaH pavanazvasitaM / tayoryathA - dehAntaryAvaducchravAsastAvaddharma vidhehi bho / gadyabandhAntare yathA - gadyapadyamayIcampUH sAGkocchvAsA ca varNyate // uttaMsaH zekhare karNapUre cApi (ya) vataMsavat / bhUSatasuN alaGkAre uttaMsayati uttaMsaH / avata Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tRtIyaH kANDaH .. (305) udacirutprabhe'gnau ca kanIyAnanuje'lpake atiyuni kIkasastu kumau kIka samasthani // 742 // tAmasaH sarpakhaLayoH tAmasI syAnnizomayoH / tristrotA jAhavI sindhubhidoratha divaukasau // 743 // nyte'vtNsH| vyavAbhyAMtanerIccaveritisaH / vAvApyoriti avasyavAdezaH / avataMso'pi // trayo'pi punapuMsakAH / zekharaH ziromAlyam / karNapUraH karNAbharaNam / dvayoryathA- uttaMsa kautuka rasena vilAsinonAM lUnAni yasya na nakhairapi palvavAni / vataMsaH zekhare yathA- uSNAgameM na vavataMsitamallikAnAM / snAtAnuvAsita vikuMcitakuMtalAnAm / karNapUre yathA- vataMsayantI nayanaM mRgAkSI kaTAkSa lakSairmuhurIkSate mAM / avataMso dvayoryathA- gaNA na meruprasavAvataMsAH // 741 // ucirutprabhe'gnau ca / / udgatA UrduvvA vA arcirasya udarciH / utprabhe vAcyaliGgaH / tatra yathA- sphurannudarciH sahAsA tRtIyA dakSNaH kRzAnuH kila niSpapAta / agnau puMsi tatra vaacylinggH| prakSipyodaciSaM kakSe zerate te'bhimArutaM / kanIyAnanuje'lpake / atiyUni / atizayena'lpo yuvA vA kanIyAn / "guNAGgAdveSThe yama' 73 / 9 / iti Iyasau alpa yUnoH katveti kanAdezaH / anuje'tiyUne ca yathA- kalatra vAhanaM bAle kanIyAMsaM bhajasva me / alpake vAcyaliMgaH / tatra yathA- rajaH kaNaiH kanIyobhirayoMbhiriva tApitaiH / dakSiNAnika nirdhUtaiH (nirmAtaiH) spRSTA kaSTaM hi jIvati / kokasastu kumau kakate kakasaH / "phanasatA marasAdayaH" (u0573). iti sAdhuH / kI iti avyaktaM kasati vA / kRmiH kottH| yathA-kIkasA:kRmayo'NavaH / kIkasamastha- ni / yathA-sad yaH pATita kaMThakIkasa kaNA kIrNAzadaMzasthalIm / svenebhAjinapallave namu ditaH prasphoTayad dhUrjaTiH // 742 / / tAmasaH sarpakhalayoH / tamo'styasya tAmasaH / "jyotsnAditvAt" ann|| (7 / 2 / 34) khale vAcyaliGgaH / dvayoryathA-duzceSTitai nijaireva tAmaso hi malImasaH // tAmaso syAnnizomayoH // nizAyAM yathA-hA Sik sA kila tAmasI zazimukhI dRSTA mayA yatra sA | umA gaurI / tristrotA jAhnavI pindhubhidoH / trINi strotAMsi yasyA sA tristrotaa| Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - (306) anekArthasaMgrahaH saTIkaH dvitIyo vibhAgaH cAtaka stridazcApi dIrghAyujIvake dvike // mArkaNDe zAlmali tarau nabhasastu nadIpatau // 744 // gagane Rtu bhede ca panasaH kapirug bhidoH / / kaNTake kaNTaki phale praceto varuNe munau // 745 // jAhavyAM yathA-aGguSTha niSThyUtamivordadhvamuccaistristrotasaH santata dhAramammaH / sindhubhit nadIvizeSaH / tatra yathA-tistrastristrotasastIre saMkrIDante mRgI dRshH| atha divaukasau / cAtakastridazazcApi // divi oko'sya divaukAH / 'pRSo. darAditvAt" akArAgamaH / vRttiviSaye akArAnto vA diva zabdaH / 743 // cAtake yathA-kriyate nIradaireva vitRSNatvaM divaukamAm / tridaze yathA-tasmin viprakRtAH kAle tArakeNa divaukasaH / dIrghAyujIvake dvike / mArkaNDe zAlmali tarau / dirghamAyurasya dIrghAyuH / jIvako dIrghajIvI / tatra vAcyaliGgaH / tatra yathA-dIrghAyubhejate'ndha yaSTipadavIM zrInAcirAjaH-kaviH / dvikaH kAkaH / mArkaNDa RSiH // nabhasastunadIpatau / gagane Rtu bhede ca / Nabhac hiMsAyAM, nabhyati nabhasaH / "tapyaNi" (u0569) // itya saH nadIpatiH samudraH / / 744 / / gagane yathA- vRkSA dhvananti nabhasaMgama saMgamena / atra hi nabhase gamanena gacchanti nabhasaGgamA pakSiNaH / RtubhedaH prAvRT / panasaH kapirugmidoH // kaNTake kaNTaki phale // panyate'nena panasaH / "tapyaNi" (u0569) ityasaH / kapibhedaH kapi vizeSaH gbhedaH rogavizeSaH / kaNTaka stIkSNAgro vRkSAvayavaH romAJco vA kaNTakikalo vRkSavizeSaH tatra 'klovaH / tatra yathA srspnspraayairvRttiH| sukhopantaiH phalaiH / pracetA varuNe munau / hRSTe / prakRSTa prasannaM prahRSTaM vA ceto'sya pracetAH / hRSTe vAcyaliGgaHvaruNe yathA kiM cAyamaridurvAraH pANau pAzaH pracetasaH / munau yathA prAcetase na jagade raghuvIra vRttam / atra hi-pracetaso munerapatyaM prAcetaso vAlmIkiH / 744 // hRSTe yathA-pracetA. vallabhe dRSTe ko hi na syAtsacetanaH / pAyasaH shriivaase| Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDa hRSTe pAyasaH zrIvAse pAyasaM paramAnnake || vIbhatso vikRte krare rase pAyeM ghRNAtmani // 746 // bukkasI kAlikA nIlyoH bukaso zvapace'dhameM || mAnasaM svAnta sarasoH rabhaso vegaharSayoH // 747 // rAkSasI kauNapI daMSTrA roda iva tu rodasI || divi bhuvyubhayozcApi lAlaso lolayAJcayauH // 748 // (307) - pAyaso drumakSIrasya vikAraH srutiH pAyasaH / zrIvAsaH saradravaH / pAyasaM paramAnna ke / payasi saMskRtaM pAyasam / "saMskRte bhakSye" ( 6-2-140 ) ityaN / puMklabaH yathA - pAyasaM vAyasebhyo'pi dIyate zakunArthinA / bIbhatso vikRte krUre rase pAyeM ghRNAtmani // bIbhatsate bIbhatsyate vA bIbhatsaH / rase pArthe ca puMsi / zeSeSu vAcyaliGgaH / vikRte yathA - bIbhatso'sthibhirutphaNA ca bhayakRnmUryAdbhutatuMgayA / kare yathA-kathaM vA bImasaM caratamidamAryeNa vihitam / rase pArthe ca yathA - bIbhatso'pyativIraH pArtho'pArthapravRttiH syAt / ghRNAtmA = jugupsAtmakaH / tatra yathA - bIbhatsaH kaccha dezo ya macchabhalazatairbhRtaH // 746 || bukkasI kAlikA nIlyoH / bukkayate bukaso / " phanasatAmarasAdaya " ( u0573 ) iti sAdhuH / bukkAsyate vA / kAlikA yoginI / nIlI oSadhiH / gaar: vapace'dhame / adhame vAcyaliGgaH dvayoryathA bhavanti bukkasA eva brahmastrI-bhrUNaghAtakAH / mAnasaM svAntasarasoH / mana eva mAnasam / " prajJAditvAt " (7-2-165) aNu / mAnaMsyati vA / dvayoryathA - nirastagAmbhI-masta puSpakaH prakampayAmAsa na mAnasaM na saH / rabhaso vega harSayoH / rabhante'nena rabhasaH / " divAdi rabhIti kidasaH " ( u0572) strI puMsaH / vego, 46 hastvarA vA / raMhasi yathA - samitI rabhasAdupAgataM - sagadaH sampratipattu - marhasi / tvarAyAM yathA - atirabhasakRtAnAM karmaNAmA vipatterbhavati hRdayadADI zalya tulyo vipAkaH / harSe yathA - bhAliGgitaH sarabha santaralAyitAkSyA / 747 // rAkSasI kauNapI daMSTrA / rakSasa iyaM rAkSasI / rakSa eva vA / "prajJAditvAt " / (7-2-165) aN / dvayoryathA duHkhAkaroti no keSAmudgacchantIha rAkSasI // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (308) anekArthasaMgrahaH saTokaH :: dvitIyo vibhAgaH tRSNAtireka autsukye varIyAn zreSTha yogayoH // . ati yUnyati vistIrNe vAyasaH stvagarauM dvike / 749 / / zrIvAse vAyasI kAkodumbarI kAcamAcyapi // vAhaso'jagare vAriniryANasuniSaNNayoH // 750 // tadbhavAdiSvapi maGkhaH tatra vAcyaliGgaH / tatra yathA-rAkSasImakRtarakSitaprajastebasAdhikabibhISaNAM purIM / roda iva tu rodsii| divi bhunyubhayozcApi / rudantyatrarodaH / "asityas" / strIklIbaH / "gaurAditvAt" striyAMGyAM rodsii| triSvapi yathA-rodaH kukSimbharidhvAnairdadhvane vijayAnakaiH / khaH zravaNabhairavaH sthagitarodasI kandaraH kutodayasamarodadherayamabhUdapUrvaH puraH / rodasItyavyayamapi / lAlaso lolayAJcayoH // tRSNAtireka autsukye // lAlaptIti lAlasanaM vA lAlasaH // catuSvartheSu / lole vAcyaliGgaH / zeSeSu strI puNsH| lole yathA-chAyAM nijastrI caTu lAlasAnAM madena kiMciccaTu lAlasAnAM / yAJcAyAM tRSNAtireke autsukye ca yathA - sAgatAdyaviSayeSu lAlasA vartate tvAya tudeva (sadaiva) lAlasA / buddhirasti tava caJcalAlasA prApta sAra para vitkalAlasA / atra prathamo yAzcAyAM tRSNAtireke ca / dvitIyastvautsukye / 748 / varIyAn zreSTha yogayoH / atiyUnyAta vistIrNe // atizayena varo varIyAn / atizayena ururvA / "Iyasipriya sthareti" varAdezaH / ya ge puMsi / anyatra vAcyaliGgaH / zreSThe atiyuni ca yathA 'asmin svayaMvaredevi / varIyAMsaM varaM vRNu / yoge yathA-varIya n parighaH zivaH / ativistIrNe yathA-urvI mahI vAritato varIyo variSThamAkAzamAtopitattvaM / vAyasastvagarau dvike / zrIvAse / vayate vAyasaH / "sRvayibhyAM NidityasaH" / / '(u0570) vaya eva vaa| "prajJAditvAdaN" 7 / 2 / 165 // zrIvAsa vAci pa yasa zabdasya vA 'japAditvAt" // 2 // 3 // 105 vatvaM // agaruH kAkatuNDaH / zrIvAsaH saraladravaH / tayoryathA-vAyasaH kAyasaugandhyaM vidhatte dhaninAM kSaNAt / dike kAke yathA-vAyasa naya namivAstezaMkitamanizaM durAtmanAM cetaH 749|vaaysii kAkodumbarI kAcamAcyapi / vayasaH (vAyasaH) pakSiNaH, iyaM vAyasI / kAko Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (309) vilAso hAve lIlAyAM vihAyo vyomapakSiNoH // zrIvAsaH syAvRkadhUpe kamale madhusUdane // 751 // zreyasI gaja pippalyAmabhayA rAsnayorapi / samAsaH samarthanAyAM syAt saMkSepeka padyayoH // 752 / / saptAciH karanetre'gnau sAdhIyAnatizobhane / ativAThe sAhasantu dame duSkarakarmaNi // 753 // dumbaro vRkSabhedaH / kAcamAco oSadhiH / / vAhaso'jagare vAriniryANamuniSaNNayoH // vahati vAhasaH / "vahiyubhyAM veti NidasaH' (u0 571) vAha gati (rAti) syati vA / vAriniryANaM vAripravAhaH / suniSaNNe vAcyaliGgaH / tatra ajagare ca yathA-nirutsAhezayAlaucavAhase sAhasaM kutaH / / 750 // vilAso hAve lIlAyAM / vilasatyanena vilasanambA vilAsaH / hAvo lolA ca strINAM ceSTAvizeSo / yadbharataH / hAvaH zRGgAra bhAvAptaurampokkasmitavIkSitam priyasyAnukRta lIlA zliSTA vAraveSa ceSTitaiH / dvayoryathA-vilAsena hi kAminyo mohayanti munonapi / vihAyo vyoma pakSiNoH / vijahAti vijihIte vA vihA. yAH / "vihAyaH sumanasiti (u0976) sAdhuH / vyomni puMklI baH / / pakSiNi pusi / dvayoryathA-kSaNAdvimAnena yayau vihAyasA vihAyasAmoza ivAmitadyutiH / tulyAM ca kIlena tanA (dA) vihAyasA-vihAyasA tacchucamAzrayadvanaM / zrIvAsaH syAvRkadhRpe kamale madhusUdane // zriyovAsaH zrIvAsaH / vRkadhUpo dhUpa vishessH| triSvapi yathA zrIvAso vAsavasyApi vallabhaH kiM punarnRNAm // 751 // zreyasI gaja pippalyAmabhayA rAsnayorapi // atizayena prazasyA zreyasI / "guNAMgAdveSTheyasU 7 / 3 / 9 // iti-Iyaso / "prazasyasya zraH" 74-31 // iti zrAdezaH / tistropyobdhyH| samAsaH samarthanAyAM syAt saMkSepaka pdyyoH| samasana samasyante padAnyatra vA smaasH| samarthanA samAptiH / tatrayathA-zAstra samAse'pi maMgalaM kArya / saMkSepe yathA proDhiAsa samAsau ca sAbhiprAyatvameva ca / aikapA padAnAmekArthIbhAvaH / tatra yathA-cArthedvandvaH samAso hi sahokkAviSyate. budhaiH // 751 // saptAciH krUranetre'gnau / sapta aSio'sya saptArciH / puMsi / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (310) anekAthasaMgrahaH saTIkaH dvitAyo vibhAgaH avimRzyakRtau dhAye sArasaM sarasIruhe // sArasaH puSkarAkhyendoH sumanAH prAjJa devayoH // 754 // jAtyAM puSpe sumedhAstu jyotiSmatyAM viduSyapi // surasaH svAdau parNAse'pyatyUha zcitra mekhale // 755 // karanetraH zanaizcaraH / dvayoryathA yasmAtsantApako yuccaiH saptArcizcaryatejanaiH / sAdhIyAnati zobhane / atibAThe // atizayena sAdhuH sAdhIyAn / atizayena bADho vaa| "vADhAntikayoH sAdhanAdau" 7 / 4 / 37 // iti sAdhAdezaH / vAcyaliGgaH / dvayoryathA kimatra sAdhoya iti prayatnAdvicArya kArya guru kAryamAya: / sAhasaMtu dame duSkara karmaNi / avimRzya kRtau dhATrye / sahasi bale bhavaM sAhasaM / bhave'N / saha eva vA / prajJAditvA daN 7 / 2 / 165 / damo daNDazcaturthopAyaH / tatra yathA- dApyastUttama sAhasaM / darakarmaNi yathA-na sAhasa manAruhya naro madrANi pazyati / avimRzya kutau yathA-na khalu na khalu mugdhe sAhasaM kAryametat / dhASTye yathA-udyatA jayini kAminI mukhe te na sAhasamanuSThitaM-punaH / sArasaM sarasIrahe / sarasi bhavaM sArasaM / yathA-sarasasArasasArasamAraNairvipinametaditaH surabhIkRtaM / sArasaH puSkarAkhyendoH // sarati sArasaH / sRvayibhyAM Niditi NidesaH / (u0570||) puSkarAkhyaH pakSibhedaH / tatra yathA-dIrghAkurvan paTumada kalaM kRjitaM sArasAnAM / indau yathA-siMcatIva sudhAsAraiH sArasaH sarasaiH kraiH| mumanAH prAjJa devayoH // jAtyAM puSpe / zobhanaM mano'sya sumanAH / suSTu mAnyate vA vihAyassumanasiti sAdhuH / prAjJe vAyaliGgaH / deve puMsi / jAtyAM puSpe ca strIliGgaH / puSpeprAyo bhUmni ca / caturvapi yathA-mAlatI vimukha zcaitrovikAsIpuSpasampadAm / Azcarya jAti honasya kathaMsumanasaH priyAH (yaa)| sumedhAstu jyoti matyAM viduSyapi / zobhanA medhA'nayA'sya vA sumedhAH / "mandAlyAcca meghAyAH" i tyas samAsAntAH / jyotiSmatI oSadhiH / tatra striyAM viduSi vaacylinggH| tatra yathA-sumedhA raNyate nAdye (ttye)rspiiyuussvicibhH| Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH . (311) atyUhAtu nIlikAyAM, bhAgraho'nugrahe grhe| AsaGgakramaNayozcApi Arohodairdhya ucchaye // 756 / / ArohaNe gajArohe strI kadayAM mAnabhidyapi // kalaho bhaNDane khaDgakoze samA rADhayoH // 757 // surasaH svAdau prnnaasepi| zobhano raso'sya surasaH / svAdau vaacylinggH| tatra yathA-eSA vRdodarakRtA sarasA rasAlA / parNAsogulmabhede-arjakavizeSaH / parNA ( tatra ) striyAmityanye / atha hAntAH-atyUhazcitramekhale // atyahati atyUhaH / citrameskhalaH pakSivizeSaH // 755 // atyUhA tu nIlikAyAm // atyuhyate atyahA / nilikA oSadhiH / Agraho'nugrahe grahe / AsaGgakramaNayozcApi / AgrahaNamAgrahaH / anugrahaH prsaadH| grahaH svIkAraH / AsaGgaH AsaktiH / AkramaNaM aakraantiH| sarveSu yathAmRtyeSu vihitAgrahaH / Aroho dairdhya ucchye / ArohaNe gajArohe strI kaTyAMmAnabhidayapi // Arohatyasmin ArohaNaM Agehati vA ArohaH / dairghyamAyAmaH / ucchyauddhvamAnaM / tatra yathA-ArohapariNAhAbhyAM vyAptavyomadigantaraH / ArohaNe yathA-ArohamavarohaJca muhurmudati(muharmuharati) kurvatI / svadaGgayaSTau madRSTinizcalApi kapIyate / gajArohe yathA-bANAkSiptArohazUnyAsanAnAM gajetyupalakSaNaM / tenA'zvArohe'pi yathA-ArohamAkRSya mahAprayatnaM viveza zIghra para sainyamakhaH / strIkaTyAM yathA-kAmaM kuru vArArohe dehime parirambhaNam / mAna bhit mAnavizeSaH / taroradhaH skandhe'pi maMsa / yathA chAyAvanto gatavyAklA: zvArohAH phalazAlinaH // kalaho bhaNDane khaGgakoze samara rADhayoH // kalyate kalahaH / "kRpaka TI (u0589) tyahaH // kalaM hanti vA / kaciditi DaH / kalAM jahAti vA / DeDyApovahulaM nAmnIti hsvH| puMsi / gauDa stu bhaNDane khaDgakoonAkalahaM yuddharADhayo(rAhaMyo) rityAha / bhaNDanaM rATiH / tatra ythaa-cyutaamindolekhaartiklhbhgnN ca valayaM / khaDgakozaH pratyAkAraH / samare saMgrAme : yathA vilambituM na khalu sahA manasvino vidhitsataH kalaha Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (312) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH kaTAhaH syAtkUrma pRSTe kapare mahiSIzizau / tailAdi pAkapAtre ca dAtyUhaH kAlakaNThake // 758 / / cAtake'pi navAhastvAdayatithau nava vAsare // niya'ho dvAriniryAse zekhare nAga dantake / 759 // nirUho nizcite tarke vasti bhede'tha nigrahaH // . bandhake bhartsane sImni pragrahaH kiraNe bhuje // 760 / mavekSyavidviSaH / rADho dezavizeSaH / 757 / kaTAhaH syAtvUrmapRSThe kapare mahipIzizau / tailAdipAkapAtre ca / kaTati AvRNoti kaTAhaH / "vRkaTizamibhyaH AhaH" (u0591) / / kUrmapRSThe yathA-nyaJcatkarmakaTAhakoTivicalabhUbhAgasaMkSA bhataH / kapare yathA-sphuTitaghaTakaTAhairdurgamaH kUpamArgaH / mahiSyAH zizu-Dimbho mahiSIzizuH / tailAdipAkapAtre triliGgaH / tatra yathA-asmin mahAmohamaye kaTAhe sUryAgninA rAtridinendhanena / mAsatu darvI parighaTTanena bhUtAni kAlaH pacatiprasahya / dAtyUhaH kAlakaNThake / cAtake'pi // dadAti dAtyUhaH (dtyuuh)| kAlakaNTha kojalaraMkuH // 758 // cAtakebapohakaH / dvayoryathA dAtyUha vyUha kelIkalita kuha kuhArAvakAntAvanAntAH / nvaahstvaadytithaunvvaasre|| navaM prathamaM pratyagraM vA ahanevAhaH / "ahna" 7-3-116 / iti // aT samAsAntAH / "ahaniyaMha kalahA' iti pustvaM // AdyatithiH pratipat / navaH pratya pro vAsaro nava vAsaraH / nirgRhodvAri niryAse zekhare naagdntke| nireti niyUhaH / "niraiN Uhaziti Uhazi / "hviNorapviti vyau // 4 / 3 / 15 // iti yatvaM / yUhilaukiko dhAturvA / dvAri yathA-niryahaparyaMkatale niSaNNA / niryAsaH kvaathrsH| tatra yathA-pazcakolakaniyUhaH / zekharo gRhAderbahinirgataM dAru / tatra yathA rathAntare yatra gRhAntareSu vitardiniyUhaviTaMkanIDaH / zekharo'vataMsaH iti maMkhaH / yathA sarasakusumacitravyUiniryuihRdyadyutitaralalalAmAmlAnazobhottamAGgaH / nAgadantako bhittinivAtakIlakaH / tatra yathA-nirdUhakollambitatArahAraiH // 759 // nirUho nizcite tarke vasti bhede // niSkrAntaM Uhate nirUhaNaM vA niruutH| nirohati vA / pRsodarAditvAt nizcitamiti bhAve karmaNi vA taH / tarko Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (313) tulAsUtre'zvAdirazmau suvarNe ili pAdape / bandhane vandhyAM pravAho vyavahArAmbuvegayoH // 761 // pravaho vAyubhede syAdvAyumAtre bhirgte| . pragrAhaH syAttulAsUtre vRSAdInAM ca bandhane // 762 // vitarkaH / tayoryathA-hemno nirUhaM kurute kalAdaH / basterapAnasya bhedo bastimedaH vastivizeSaH / atha nigrahaH / bandhake bhartsane sImina / nigRhNAti nigrahaNaM nigRhyate anena vA nigrahaH / bandhakaH AdhiH / tatra yathA-dhanikasyAdhamayena kriyate nigrahe gRham / bhartsane tarjane yathA-yatsAdhya svayameva tulyamubhayoH pakSe viruddhaM ca yat / tasyAMgIkaraNena vAdina iva syAtsvAmino nigrahaH / bharsanena daNDo'pi lakSyate / sImA maryAdA / pragrahaH kiraNe bhuje / tulAsUtre'zvAdirazmau suvarNe ili pAdape / bandhane bandhyAM / pragRhyate'sAvanena pragrahaNaM vA / pragrahaH / saptasvartheSu / kiraNe yathA-pragrahA praharAjasya tamasAM nigrhkssmaaH| bhujo bAhuH // 760 // tulAsUtre yathA-pragrahakalayA paNyaM kalayanti vANijAdapare / azvAdirazmI yathA-utteruruttAlakhurA vaM drutAH / zlathIkRtapragrahamarcatAM vrajAH / suvarNahalipAdapaH tamAlavRkSaH / bandhane yathA -pratyarthi pragraho'ka rikArAyAM tena bhUbhujA / bandhyAM haThahattastriyAM ya pA-sAdhayanti abhimAnaM hi parastroharaNAnnRpAH / mAninAM tUcitA kApi na pragraha kalatratA / pravAho vyavahArAmbuvegayoH / pravahaNaM pravahatyanena vA prvaahH| vyavahAre yathA-lokapravAha notkrAmet na zau.Dorya samAcaret / ambuvege ambusrotasi / yathA-pravAhovArAM yaH pRSatalaghudRSTaH zirasi te // 761 // pravaho vAyubhede syAdvAyumAtre bahirgate / pravahati prabahaH pravahaNaM vA / gocarasaMcareti bAhulakAt ghaH / agrAhaH syAttulAsUtre vRSAdInAM ca bandhane / pragRhyate pragrAhaH / prAzmi tulAsUtre iti al vikalpanAt gham / tulAsUtre yathA-tolayanti janAH paNyaM prAheNa gRhe gRhe / dRSTamAtraM tu dRSTayaiva vira Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (314) anekAthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH reat are Arambhe varAho nANake kirau / her fat fast arAhI gRSTibheSaje // 763|| mAtaryapi videhastu nirdehe maithile'pi ca / vigro yudhi vistAre pravibhAgazarIrayoH // 764 // 6 I I lAstolayantyalam / vRSAdInAM ca bandhane yathA- pragrahAgreNa saMgRhya zithilaM kSveDanAkhaiH / sAdhu vallabhapAlo'yaM vivarttayiSate hayam // 762 // paTahI vAdya Arambhe / paTe hanyate paTahaH / kvaciditi DaH / paTati vA / kapa kaTItyahaH / vAdya puMklIbaH / tatra yathA-- kurvan sandhyAba lipaTahatAM zUlinaH zlAghanIyAm / Arambha Adikarma / varAho nANake kirau / meghe muste girau viSNau / vriyate vRNoti varAhaH / vRkaTi zamimya AhaH / nANakaM rUpakAdi / kirau sUkare yathA-vidhaiH kriyatAM varAhapatibhirmustAkSatiH palvale / megho naladaH / mustaH kandavizeSaH / giriH parvatavizeSaH / viSNo yathA - vastrAmaiko bandhumiSTaM didRkSuH / sindhau vAdyaM maNDalaM gorvarAhaH / vArAhI gRSTibheje / mAtaryapi / varAhAsyeyaM vArAhI / gRSTyAkhyaM bheSajam yadAha - viSvaksena priyA gRSTirvArAhI badarItyapi // 763 || mAtari mAtRbhede - yathA - vArAhI ghanaghoraghargharavA aindrI ca vajrA budhA / videhastu nirde maithile'pi ca / vigato deho'sya videhaH / vidihyate vA / nirdehe vAcyaliGgaH / tatra yathA - sapadi bhavati jIvaH karmamukto videhaH / maithile yathA - tau videhanagarIniva sinAm / vigraho yudhi vistAre pravibhAgazarIrayoH / vigrahaNa vigRhyate vA vigrahaH / yudhi zarIre ca yathA - raktaprasAdhitabhuvaH kSatavigrahAraca svasthA bhavantu kururAjasutAH sabhRtyAH / vistAre yathA - AcaSTe vigraheNApi samaye saMgraheNa ca / yaH ziSyabuddhimAlakSya sagururgurusattamaH / pravi bhAgo vAkyaM samAsAdyArambhakaH padasamUhaH / tatra yathA - avigrahA gatAdi - "sthA yathA prAmAdikarmabhiH / kriyAsambadhyate tadvat kRtapUrvyAdiSu sthitA / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH (315) vaidehI pippalIsotArocanAsu vaNik striyAm / saMgraho bRhaduddhAre grahasaMkSepayorapi // 76 // suvahastu sampagabahe suvahA sallakIdrume / rAsnAzephAlikAgodhApadyelAparNikosu ca // 766 // ityAcArya zrIhemacandraviracite'nekArthasaMgrahe trisvarakANDaH smaaptH||3|| 764 // vaideho pippalIsItArocanAsu vaNika striyAm / videhA devatA asyA videhasyApatyaM vA vaidehI / pippalA kaNA / sautAyAM yathA-vaidehI tu kathaM bhaviSyati ha hA hA devi dhIrA bhava / rocanA rAgadravyam / vaNika striyAM yathA-vaidehI na videha (videdi) hIti(?) vidhavAvAlhIkaparvapuH / saMgraho bRhaduddhAre grahasaMkSepayorapi / saMgRhNAti saMgrahaNaM vA saMgrahaH / bahataH zAstrAderuddhAraH sArAkarSaNaM bRhaduddhAraH / tatra yathA-kriyate sArasaMgrahaH / grahaH svAkAraH / tatra yathA-zaradi samagraphalAnAM kartavyaH saMgrahodhinibhiH / saMkSepe yathA-AcaSTe vigraheNApi samaye saMgraheNa ca / saMcaye'pi maMkhaH / yathA-dhanasaMgraheNa kiM te yadiha na bhogAya naiva dAnAya // 765 / / suvahastu samyagvahe / suSThu vahati suvahaH / vAcyaliGgaH / samyagvahati yaH smygvhH| yathA-suvaho hi balobaIH kasya na syAtsukhAvahaH / suvahA sallakodrume / rAsnAzephAlikAgodhApadyelAparNikAmu c| rAsnAdyAzcatasro'pyoSadhayaH / sarveSu yathA-paropakArasadbuddhiravitteSvapidRzyate / udIyuH kartumArogyaM suvahA nivahAyataH // 766 // ityAcAryazrI hemacandraviracitAyAmanekArthakairavAkarakaumudItyamidhAnAyAM svopajJAnekArthasaMgrahaTokAyAM trisvarakANDastRtoyaH paripUrNaH // 3 // zrIhemasUriziSyeNa zrImanmahendramUriNA bhakiniSThena TIkeyaM tannAmnaiva pratiSThitA // 1 // samyagjJAna nidhiguNera navadhiH zrIhemacandraprabhogranthe vyAkRtikauzalaM vilasati kyAsmAdRzAM tAdRzam / vyAkhyAmaH sma tathApi taM punaridaM nAzcaryamantarmanastasyAjasamapi sthita Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (316) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH ||ath caturthaH kaannddH|| aGgAraka ulmakAMze mahIputre kuraNTake / aGgArikA tviAkANDe kiMzukasya ca korake // 1 // alipakaH pike bhRGge alamakaH padmakesare / madhUke kokile bheke azmantakaM mAlukAcchade // 2 // culyAM cAkSepako vyAdhi nindake vAtarujyapi / Akalpakastamo mohagranthAvutkalikA mudoH // 3 // sya hi vayaM vyAkhyAmanubrUmahe // 2 // yallakSyaM smRtigocaraM samabhavad dRSTaM ca zAstrAntare taHsarva samadarzi kintu katicinno dRSTa lakSyAH kvacit / abhyUhyaM svayameva teSu sumukhaiH zabdeSu lakSyaM budhairyasmAtsamprati tuccha kazmaladhiyAM jJAnaM kutaH sarvataH // 3 // ekatrApi kRtAbhidheyaviSaye vyuHpattirarthAntare kartavyA svayameva drshitdishaanirvedvndhyairbudhaiH| varNAdhakramavarNanaM ca na kRtaM tatrApi kArya svayam yatkRtsnaM pratipAdanena vivRtiH kAmaM varIvRdhyate // 4 // ||ahN|| atha caturthaM catuHsvarakANDamArabhyate // tatrAdau kaantaaH| aGgAraka ulamukAMze mahoputra kuraNTake / aGgateragyaM gaHti Are svArthe ke ca aGgArakaH / triSvapi yathA-aGgArakaM vijAnIyAttaptAGgArakaro viSam / aGgArikA tviAkANDe kiMzukasya ca korake / aGgamiyati aGgArikA / dvayoryathA-aGgArikAH pazya puropakaNThe // 1 // alipakaH pike bhRGge / na limpati alipakaH / kIcakAditvAtsAdhuH / dvayoryathA-alipakakulajalpairAjuhAveSa pAnthAn / alamakaH padmakesare / madhUke kokile bheke / alamatyarthamakati alamakaH / padmakesare madhUke ca yathA-alamalamakazceto hattuM svasaurabhavaibhavAt / azmantakaM mAlukAcchade / culyAM ca / aznute azmaM taM sImanteti sAdhuH / svArthe ke azmantakam / mAlukAcchado vRkSaH / tatra yathA-torAzmantakazamvicumbitamukhAH // 2 // culyAM ca yathA- azmantakAntikacalAcalakumbhadAsI / tRNe'pi tatra puMsi yathA-muzcA Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (317) AkhanikastvAkhuriva kirAmbudaracorayoH / utkalikA tu helAyAM taraGgotkaNThayorapi // 4 // eDamUko'neDamUka ivAvAk zrutike zaThe / kaTillakastu varSAbhyAM parNAse kAravellake // 5 // lAbhe tu kartavyA kuzAzmantakavallajaiH / yadAha maMkhaH-azmantakaM bhave ccunyAM nA vRkSatRNabhedayoriti / AkSepako vyAdhinindake vaatrujypi| AkSipatyAkSepakaH / nindake vAcyaliGgaH / vAtazcAsau ruka vAtaruk / triSvapi yathA-rujati janamanAMsi kSipramAkSepako'yam / AkalpakastamomohagranthAvutkAla kAmudoH / Akalpate kalAkaH / tamomohAbhyAM hRdpranthistamomohagraM thaH / triSvape yathA-AkalpakaM kalpayate mRgAzI // 3 // Akhani kastvAkhukhi kirAmamudaracIrayoH / Askhanate kuzikAdittvAtke (u.45) AkhanikaH / kiraH sukaraH / triSvapi yathA-rAnannAkhanikAH khananti nagaraM zUnyaM tvadIyadviSAm / parAibhyAsvanibhyAM Didityu (u.742) pratyaye AkhuH / lAghavArtha dvisvarasyApyatra pAThaH / evaM sarvatra / undare strIpuMsaH / zeSayoH puMsi / undare yathA-kRtvAkhurvivara svayaM nipatito naktaMmukhe bhoginaH / utkalikA tu helAyAM taraGgotkaNThayorapi / utkalite utkalikA / kIkalItikaH / helotkaNThayoryathA-uddAmotkaLikAM vipANDurarucaM prArabdhajambhA kSaNAt / taraGge yathA-vanAvalIrutkalikA sahasrapratikSaNotkUlitazaivalAbhaH // 4 // eDamUko'neDamUka ivAvAzrutike zaThe / eDo badhiraH sacAsau mUkazca eddmuukH| aneDo'pi avakAro'pi mUkaH aneddmuukH| vAliGgau / dvayoryathA-eDamUka kathameDamUkatA na vyadhAyi vidhinA tavAdhunA / aneDamUko vAkzruti ke yathA-aneDamUkA bhUyAsuste yeSAMtvayi matsaraH / kaTillakastu varSAbhyAM parNAse kAravellake / kaTati kaTillaH / bhillAcchabhalleti (u.464) sAdhuH / ke kaTillakaH / varSAbhUroSadhiH / parNA Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (318) anekArthasaMgrahaH saTokaH :: dvitIyo vibhAgaH 'karkaTako'hau vilve ca kanonikA'kSitArikA / syAkaniSThAGgulirapi kAkarUko digambare // 6 // ulke strIjite dambhe bhIruke nirdhane'pi ca / kuravakaH zoNAmlAno'ruNA pItA ca jhiTikA // 7 // kukavAkustAmracUDe myuurkklaasyoH| kozAtakaH kace kozAtakI jyotsnI paTolikA // 8 // ghoSako'tha kauleyakaH sArameyakulInayoH / kaukkuTiko dAmbhike syAdadUreritalocane // 9 // so'rjakavRkSaH / kAravellakaH zAkabhedaH // 5 // karkaTako'hau bilve ca / karkeH sautrAdityavotyaTe karkaTaH / tasya tulyaH karkaTa kaH / kanInikA'kSitArikA / syAt kaniSThAMgulirapi / kanati kanonikA / kanerotakaH / akSitArakAyAM yathA-kiMcillakSyakanInikeva nayane nAsAprataH sthAsnunI / kAkarUko digambare / ulake strIjite dambhe bhIruke nirdhane'pi ca / kakate kAkarUkaH / zambUketi sAdhuH / bhIrukanirdhanayorvAcyaliGgaH / SaTsvapi yathAkiM vAtra nindanti na kAkarUkam // 6 // kuravakaH zoNAmlAno'ruNA pItA ca jhiMTikA / kutsito vo'smAt kuravakaH / kutsitaM rauti vaa| kuru ruTiraMTibhya ityakaH / zoNAmlAno vRkSastatra yathA-kurucakakucAghAtakoDA sukhe na viyujyase / aruNA potA ceti aruNajhiTikA pItajhiMTikA cetyarthaH // 7 // kRkavAkustAmracUDe mayUrakakalAsayoH / kRkamavyaktaM vakti kRkavAkuH / kRkasthUrAdvacaH kaceti (u.728) NiDuH / puMsi / tAmracUDe yathA-rutamatha kRkavAkostAramAkarNya kAle / kozAtakaH kce| kozamatati kozAtakaH / kozAtakI jyotsnI paTolikA / ghoSakaH / gaurAditvAGDIH / jyotsnI paTolike valyau / ghoko'pAmArgaH / paTolikAyAM yathAkozAtako puSpaguluMchakAntibhirmukhairvinidrojjvalavANa cakSuSaH // 8 // atha kauleyakaH saarmeykuliinyoH| kule bhavaH kauleyekH| kula kukSi Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (319) guNanikA tu zUnyAGke nartane pAThanizcaye / gomedakaM pItaratne kAkole patrake'pi ca // 10 // gokaNTako gokSurake gokhure sthapuTI kRte / gokuNikaH kekare syAtpaGkasthagavyupekSake // 11 // gharikA bhraSTadhAnye kiGkaNyAM saridantare / vAditrasya ca daNDe'pi caNDAlikauSadhIbhidi // 12 // grIvAdityeyakA (6.3.12) kulasyApatyambA / yaiyakatrAvasamAse vetyeyakam / dvayorya thA-kauTheyakaH kila bhaveninabhartRbhaktaH / kaukuTiko dAmbhika syAdadarerillocane / dAmbhikaceSTA mithyAzaucAdi / kukkuTotAmAcarati kaukkuTikaH / kukkuTIzabdena kukkuTopAto vA lakSyate / tena ca dezasyAlpatA / kukkuTIM pazyati kokkuTikaH / yo hi bhikSuravikSiptadRSTiH pAdavikSepadeze cakSuH saMyamya yugamAtradezadarzI gacchati sa evamucyate / zAbdikadAdariketi sAdhuH / vAcyaliGgaH / dAmbhike yathAjaGghAlavAlacaritAdhvani sAdhuvRttaluNTAkakaukkuTikakarma sudhArmikeSu // 9 // guNanikA tu zUnyAGke narttane pAThanizcaye / guNyate'syA guNanI svArthe ke guNanikA / guNanameva vA / guNanamastyasyAM vA / ato'nekasvarAditokaH / zUnyAGko binduH / narta namiti bhAve AdhAre vA anaT / tatra yathApreDadguNA guNanikA gaNikAH zrayanti / pATha nizcaye yathA-hetuH paricayasthairya vakturguNanikeva sA / gomedakaM pItaratne kAkole patrake'pi ca / gobhiH kiraNairjalai medhati gomedakam / kAkolaM viSam / patrakaM gandhadravyam / pItaratne yathA-gomedakAnAM dyutibhiH pizaMgAH // 10 // gokaNTako gokSurake gokhure sthapuTIkRte / gavAM kaNTa ko bAdhakatvAt gokaNTakaH / gokuNikaH kekare syAtpaGkasthagavyupekSake / gAmakSi kvaNayati gokuNikaH / kuzaketi sAdhuH / gAmAkraSTuM kardamAt kuNikaH pANivikala iva vaa| kekaro vakradRSTiH / paGkasthagavImupekSate yastatra / dvayovacyiliMgaH // 11 // dharikA bhraSTadhAnye kiMkaNyAM saridantare / vAditrasya ca daNDe'pi / ghargharaH svaro'styasyAM. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (320) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH kindarAyAmumAyAM ca jarjarIkaM jarattare / bahucchidre'pyatha jaivAtakaH syAdrajanIkare // 13 // kRzAyuSmadveSajeSu tatarIkaM vahinake / / parAge trivarNakastu gokSure'pyatha trivarNakam // 14 // tryUSaNaM triphalA tiktazAkastu pathasundare / varuNe khadire dandazUkastu phaNirakSasoH // 15 // dalADhako'raNyatile gairike nAgakesare / kunde mahattare phene karikarNyazirISayoH // 16 // gharSarikA / kiGkaNyAM yathA-smarAjJAM ghoSayantIva kAMcI ghargharikAravaiH / caNDAlikauSadhI bhidi / kindarAyAmumAyAM ca / caNDamalati caNDAlikA / caNDAlo'styasyA vA / kindarA caNDAlavAditram // 12 // jarjarIka jarattare / bahuchidra'pi / jIryati (jIyate) jarjarIkam / Rpa ha za ma bhyo durazcAdAvitIkaH / vAcyaliGgaH / atha jaivAtRkaH syAdrajanaukare / kRzAyuSmaddheSajeSu / jIvati jIvatyanena vA jaivAtRkaH / joverAtRko jaiva cetyAtRkaH / kRzAyuSmatocyiliGgaH / rajanIkare yathA-pratyarthikSitipAlapaGkajavanI jaivAtRkakSmApate // 13 // AyuSmati yathA-bAlostu jaivAtRkaH / tatarIke vahinake / pArage / tarati tArekam / ka pa da za iti / bahuvacanAdike sAdhuH / vahitrakaM pravahaNam / pAragaH pAragAmA / tatra vAcyaliGgaH / trivarNakastu gokSure / tribhiravayavairvarNyate trivarNakaH / klIbetyanye / atha trivarNakam / tryUSaNaM triphalA / trayo varNakA atra trivarNakam // 1 // tryuSaNaM trikaTu / tiktazAkastu pthsundre| varuNe khdire| tiktazcAsau zAkazca tiktazAkaH / trayo'pi vRkSAH / dandazUkastu phaNirakSasoH / dandazyate ityevaMzIlo dandazUkaH / yaji japi daMzI (5.2.97) tyUkaH / phaNini yathA-bhayavihvalamAzu daMdazUkairvivazairAvivize svameva dhAma // 15 // dalADhako'raNyatile gairike nAgakesare / kunde mahattare phene karikarya 6 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (321) vAtyAyAM khAtake praznyAM niyAmako niyantari / potevAhe karNadhAre nizcArakaH samIraNe // 17 // purISasya kSaye svaire pracalAko bhujaGgame / zarAghAte zikhaNDe ca prakIrNakaM turaGgame // 18 // cAmare vistare granthabhede pippalakaM punaH / cUcuke sIvanasUtre piNDItakaH phaNijjake // 19 // tagare madanadrau ca puNDarIkaM sitAmbuje / sitacchatre bheSaje ca puNDarIko'gnidiggaje // 20 // zirISayoH / vAtyAyAM khAtake praznyAm / dalyate dalADhakaH / kIcaketi (u.33) saadhuH| mahattaro bRhattaraH / tatra vaacylinggH| khAtakaM kRtrimbhuugtH| praznI oSadhiH / ekAdazasvartheSu / / 16 // niyAmako niyntri| potavAhe karNadhAre / niyacchati niyAmakaH / niyantari vAcyaliGgaH / potavAho niyA(yAM)makaH / dvayoryathA-cetazcedaniyAmakaM khalu calatyuccha khalaM potavat / karNadhAro nAvikaH / nizcArakaH samIraNe / purISasya kSaye svaire / nizcarati nizcaraNaM vA nizcArakaH / svaire vAcyaliGgaH / triSvapi yathA-nizcArakaracArakavAsivallabhaH // 17 // pracalAko bhunnggme| zarA(zaro)ghAte zikhaNDe ca / pracalamakati pracalAkaH / zikhaNDazcandrakaH / triSvapi yathA-kAle balAhakAkIrNe kekomiH pracalAkinAm / pracalAkAH palAyante pracalAkairivAditAH / prakIrNakaM turaGgame / cAmare vistare grnthbhede| prakIryate sma kte ke ca prakIrNakam / kliibe| gauDastu prakIrNakaH syAtturage cAmaragranthabhedayoriti puMsyAha // 18 // cAmare yathA-yAMto'spRzantazcaraNairivAvani javAt prakoNairabhitaH prkiirnnke| pippaLakaM punH| cUcuke sIvanasUtre / palateH / pRpalibhyAM Ti tyip ca pUrvasyetya (u.11) pratyaye ke ca / pippalakam / cUcukaM sanavRntam / tatra yathAnIlapippalako stanau / piNDItakaH phaNijjake / tagare madanadrau ca / piMDyate pinnddotkH| haru hi piNDibhya itakaH / (u.79)| trayo'pi vanaspatayaH // 19 // puNDarIkaM sitaambuje| sitacchatre bheSaje ca / pugati puNDyate vA puNDarIkam / 1 dAserakastu dhIvare dAsIputre ca karabhe niyAmako / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (322) anekArthasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH sahakAre gaNadhare rAjikAhauM gajajvare / kozakArAntare vyAghre puSkalakastu kIlake // 21 // kRpaNe gandhamRge ca syAtpUrNAnaka mAnake / pAtre ca pUrNapAtre ca phapherIkantu mArdave ||22|| pharpharIkazcapeTAyAM balAhako'mbude girau / daitye nAge barbarIkaH kezavinyAsakarmaNi // 23 // kAlabhede mahAkAle bakerukA balAkikA | vAtavarjitazAkhA ca bhramarako madhutrate ||24|| sRNokAditvAtsAdhuH / (u.50) sitAmbujasitacchatrayoryathA-zAnte pitaryAhitapuNDarokaM yaM puNDarIkAkSamiva zritAzroH / puNDarIko'gnidiggaje / sahakAre gaNadhare rAjikAhau gajajvare / kozakArAntare vyAghre / agnidiggaje Agneyo (Agnoye) diggaje yathA - airAvataH puNDarIko vAmanaH kumudoJjanaH // 20 // gaNadharaH zrIRSabhanAthasya yathA - anyatazca pratiSThAsurapareyurjagadguruH gaNatpuNDarIkaM taM puNDarIkamathAdizat / kozakArAntaramikSubhedaH / vyAghre yathA - tena dvipAnAmiva puNDarIko rAjJAmajayyo'jani puNDarIkaH / puSphalakastu kIlake / kRpaNe gandhamRge ca / puSNAti puSkalakaH / kIcakAditvAtsAdhuH / kIlakagandhamRgayoryathA-sIni puSkalako hataH ||21|| syAtpUrNAnakamAnake / pAtre ca pUrNapAtre ca / pUrNamanati pUrNAnakam / pAtraM bhAjanam / pUrNapAtraM tuutsave yad balAd gRhItaM vastrAdi / yadAhuH / utsaveSu - suhRdbhiryadalAdAkRSya gRhyate / vastramAlyAdi tatpUrNapAtraM pUrNAnakaM ca tat / pharpharIkantu mArdave / piparti pharpharIkam / sRnn| keli (u.50) sAdhuH || 22|| pharpharI kazcapeTAyAm / bAhulakatvAtpuMstvam / balAhako'mbude girau / daitye nAge / vAriNo vAiko balAhakaH / pRSodarAditvAt valati vA / baliviliziloti (u.81) AhakaH / ambude yathA - balAhakacchedavibhaktarAgAm / daitye yathA - balAhaka daityaripurjaghAna / nAgaH kAdraveyaH / tatra yathA - mahAnIlamahA kaNauM dhRtarASTrabalAhako / . barbarIkaH kezavinyAsa karmaNi / kAla (zAka ) bhede mahAkAle / vRNoti triyate vA varvvarIkaH kaH / kRpR / iti ike sAdhuH ||23|| mahAkAla : kimpAkaH / bakerukA balAkikA | vAtAvarjitazAkhA ca / balairuvate Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (323) girika kezacUrNe ca bhayAnakastu bhISaNe / vyAghra rAho rase bhaTTArako rAjJi muno sure // 25 // bhAryATiko mRgabhede bhAryayA ca vinijite / marubakaH puSpabhede madanadrau phaNijjake // 26 // mayUrakastvapAmArge mayUrakaM tu tutthake / mANavakaH kupuMsi syAdvAlahArabhidorapi // 27 // bakerukA / ghaJi / pRSodazaditvAtsAdhuH / bhramarako madhuvrate / girike cUrNakeze ca / bhrAmyati RcchicaTotyare (u.397) ke ca bhramarakaH / bhramarapratikRtirvA // 24 // giriko bAlakIDanakASTham / tatra yathAhelAhata na mara katrAmamaNDalIbhiH / cUrNa ke zo llaattstho'ukH| tatra puMklovaH / madhuvate strIpuMsaH / tayoryathA-vIsante vanitAlatAbhramarakaibhrAjiSNavo jiSNunA / bhayAnakastu bhoSaNe / vyAghra rAhI rase / vibhetyasmAditi bhayAnakaH / zobho rAje zvAnakaH (u. 71) bhISaNe vAcyaliGgaH / tatra yathA- tatsaumyaM ca bhayAnakaM ca zivayorakyaM zivAyAstu vH| rasazcarvaNIyatAM gataH sthAyibhAvaH / tatra yathA-vikRtasvarazravaNAdi vibhAvaM karakaM pAcanubhAvaM zaMkAdivyabhicAri bhayaM bhayAnakaH / bhaTTArako rAjJi munau sura / bhajyate bhaTTArakaH / kIcakAditvAtsAdhuH / bhaTTairayate vA / rAjJi yathA-- paramabhaTTAraka zrI kumArapAladevaH zAsanaM prayacchati yathA / munau yathA-bhaTTArakaH zrI gautamaH / sure yathA-AmnAsItsvaparizramaM saphalayan zraddhA vizuddhAtmane yasmai bhASyamahArNavaM sa bhagavAn zrI zeSabhaTTArakaH // 25 // bhAryATiko mRgabhede bhArya yA ca vinijite / bhAryAmaTati bhAryATikaH / kuzikAditvAtsAdhuH / marubakaH puSpabhede madanadrau phaNijjake / marau baka iva sIdati marubakaH / puSpabhede yathA-yato rurucire stroNAM caitramarucakana naH / phaNijjake yathA-navamarubake vartate puSpa kAryam // 26 // mayUrakastvapAmArge / mayUrasya tulyo mayurakaH / tasyatulyeH ka (7.1.108) iti kaH / mayUrakaM tu tutthke| tutthakaM zikhigrIvam / mANavakaH kupuMsiH syAd bAlahArabhidorapi / manorapatyaM Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (324) anekAthasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH mRSTerukaH syAnmiSTAze dAnazauNDe'tithidviSi / rataddhikaM tu divase sukhasnAneSTamaGgale // 28 // rAdharaGkustu nAsIre zIkare jaladopale / lAlATikaH syAdAzleSabhede kAryAkSame'pi ca // 29 // prabhorbhAladarzini ca lekhIlakastu tatra yH| svahastaM parahastena likhiteSu vilekhayet // 30 // kutsitaM muDhaM mANavaH / mANavaH kuHsAyAmitisAdhuH / svArthe ke mANavakaH / kupuMsi bAlabhidi yathA-nirarthakaM mANavakA gRNanti / hArabhitSoDazalato hAraH // 27 // mRSTerukaH syAnima(ma)STAze dAnazauNDe'tithidviSi / mRSTamiyarti mRSTerukaH / kaMcukAditvAtsAdhuH / vAcyaliGgaH / mRSTAzo mRSTabhakSakaH / dAnazauNDe'tithidviSi ca yathA- nanAma nAmasAmyena svabhAvasamatA matA / dRSTau mRSTerukAkhyau hi dAnazauNDA'tithidviSo / rataddhikaM tu divase sukhasnAne'STamaMgale / ratasya Rddhiratra ratarddhikam / triSvapi yathA-rataddhi ke ratarddhikaM kRtvA nyasedatarTikam // 28 // rAdharaMkustu nAsIre zIkare jaladopale / rAdhasiddhau ramate rAdharaH / kaizozamIti (u.749) kuH / puMsi / nAsIramagrayAnam / lAlATikaH syAdAzleSabhede kAryAkSame'pi ca / prabhorbhAladarzini ca / lalATaM prayojanamasya lAlATikaH / prayojanamitIkaN / dUrastha eva svAmino lalATaM pazyati na tu kAyeM tiSThate vaa| prabhorlalATameva kopaprasAdAbhilakSaNAya pazyati vA / zAbdikadAdariketi (64.45) sAdhuH / AzleSabhede puMsi / zeSayocyiliGgaH // 29 // prabho ladarzini yathA-saukhaprasuptikavidhau dhiSaNo nadISNaH / sausnAtikaH sa kila daityamahattarazca / lAlATikAstadapare praharAzitArA yasyApriyaGkaramanuSya kimastu mUrnAm (muurnaa)| prabho vadarzini ceti pAThaH / bhAvadarzI abhiyAyaprekSagatatparaH / lekholakastu tatra yaH / svahastaM parahastena Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH lekhahAre vartarUkaH kAkanIle jalAvaTe / varATakaH padmabIjakoze rajjo kapaIke // 31 // varaNDakastu mAtaMgavedyAM yauvanakaNTake / samvartule ca bhittau ca vinAyako gaNAdhipe // 32 // buddhe tAye gurau vighne vitunnakantu dhAnyake / jhATAmalauSadhau vApi vidUSako'nyanindake // 33 // krIDanIyakapAtre ca vizeSakastu puNDrake / vizeSAdhAyake vApi vRndArako manorame // 34 // likhiteSu vilekhayet / lekhahAre / lekhayati lekha lAti vo lekhIlakaH / kIcakAditvAtsAdhuH / parahastadhRtena svahastena yo lekha likhati tasminnityarthaH // 30 // vartarUkaH kAkanIle jalAvaTe / vartate vartarUkaH / zambukAditvAsAdhuH / kAkanIlo vRkSabhedaH / jalAvaTaH sajalakUpaH / nadImede'pi / varATaka: padmavIjakoze rajjau kapaIke / varamaTati varATaH / svArtha ke varATakaH / kaparda ke strIpuMsaH iti durgamaMkhau / tatra yathA-putrAdapi priyatamaikavarATakAnAm // 31 // varaNDakastu mAtaGgavedyAM yauvanakaNTake / samvatale ca bhitto ca / viyateH / kR ta za ityaMDe svArthe ke ca varaNDakaH / mAtaGgavedhAM yathA-gatA surantarA dantI varaNDaka ivAbhavat / yauvanakaNTakaH kIlakAlyo mukharogaH / sambattulaM samyak vartulam / vinAyako gaNAdhipe / buddha tAye gurau vighne / vinayati vinAyakaH / gaNAdhipe yathA-na jAtu vainAyakamekamuddhRtaM viSANamadyApi punaH prarohati / vidhne yathA-azreyasi pravRttAnAM kApi yAnti vinAyakAH // 32 / / buddhaH sugataH / tAyo garuDaH / guruH zAstA / vitunnakantu dhAnyake / jhATAmalauSadhau vaapi| vidyate te ke ca vitunnakam / dhAnyakaM kustumburuH| vidUSako'nyanindake / krIDanIyakapAtre ca / vidUSayati vidUSakaH / anyanindake vAcyaliGgaH // 33 // kroDanIyakapAtre yathA-vidUSakanaTImArphaH prastutAkSepi bhASitam / sUtradhArasya Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (326) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH surezreSThe bRhatikA syAdUruvastrabhedayoH / vaitAlikaH kheTTatAle maGgalapAThake'pi ca // 35 // vainAzikaH syAt kSaNike parAyattorNanAbhayoH / vaidehako vANijake vaizyAputre ca zUdrataH // 36 // zatAnIko munau vRddhe zAlAko balomukhe / sArameye zRgAle ca zilATakastilATTayoH // 37 // vastroktaspaSToktairyattadAmukham / vizeSakastu puNDke / vizeSAdhAyake vApi / vizinaSTi vizeSakaH / puNDU ke 'klovaH / vizeSAdhAyake vaacylinggH| puNDake yathAvizeSako vA vizizeSa yasyAH zriyaM trilokItilakaH sa eva / vizeSAdhAya ke yathA-guNo guNavizeSakaH / vRndArako manorame / sure zreSThe / prazasta vRndamastyasya vRndArakaH / vRndAdArakaH (7-2-11) manoramaM manojJam / zreSTha mukhyam / tayorvAcyaliGgaH // 34 // sure yathA-vRndAravRndArakavRndavando mandAramAlAmakarandabindUn / zeSayoryathA-vidvaddhRndArakairvandyA / bRhatikA syaaduuruvstrbhedyoH| bRhatyeva bRhatikA / tanuputre tikH| UruH sakthi / vastrabhede yathA-kSapati yo bhuvanaM vitatAM bRhadabRhatikAmiva raucanikI rucam / vaitAlikaH khehatAle maGgalapAThake'pi ca / vitAla eva vaitAlikaH / vinayAditvAdikaN / vitAlaH zabdaprayojanamasyeti vA / prayojanamitIkaN / kheTena krIDayA tAlaH kheDatAlaH / maGgalapAThake yathA-vaitAlikAH kalagiro'vasareSu peThaH // 35 // vainAzikaH syAt kSaNike parAyattorNanAbhayoH / vinAzaH prayojanamasya vainAzikaH / kSaNikaparAyattayorvAcyaliGgaH / kSaNike yathA-vainAzika jagadidaM nigadanti santaH / urNanAbho luunaa| vaidehakA vANijake vaizyAputre ca zudrataH / vidihyate ghani svArthe'Nike ca vaidehakaH / vANijake yathAgRhapati vaidehaka tApasavyaJjanAH prANidhayaH / zUdrato vaizyApuDhe yathA-vaidahakAnAM kRSigorakSAdi karma // 36 // zatAnIko munau vRddhe / zatamaniti zatAnIkaH / sRNIkAditvAtsAdhuH / zAlAvRko bliimukhe| sArameye zRgAle ca / zAlAyAM Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDa : (327) zRGgATakaM pathAM zleSe pAnIyakaNTake'pi ca / / saMghATikA' tu kuTTanyAM ghrANe yugme'mbukaNTake // 38 // santAnikA kSIrasAre markaTasya ca jAlake / supratIkaH syAdozAnadiggaje zobhanAGgake // 39 // saikatikaM punarmAtyAtrAmaGgalasUtrayoH / saikatikaH kSepaNike saMnyaste bhrAntijIvini // 40 // vRka iva zAlAvRkaH / zAlAM vRNoti vo / vIci puSIti kit kaH (u.22) / triSvapi yathA-bhIruH zAlAvRkebhyo yaH sa kArya kinnu sAdhayet / zilATakasti: (shi)laattttyoH| zilamucchaM zilAM vA aTati zilATakaH // 37 // zRGgATakaM pathAM zleSe pAnIyakaNTake'pi ca / zIryate zaMgATa kapATAditvAtsAdhuH / tasya tulyaM zRGgATakam / zRGgaTati vA / pathAM zleSe yathA-dhAtuzcaturmukhIkaMThazRMgATakavihAriNIm / pAnIyakaNTako jalavizeSaH / puMsyapItyanye / saMghATikA tu kuTTanyAM ghrANe yugme'mbukaNTake / saMghaTate saMdhamaTati vA saMghATikA / yugme yathA-saMghATikA ghaTayatAM zivayoH zivAni // 38 // santAnikA kSIrasAre (zAre)markaTasya ca jAlake / santanoti santAnikA / santAno'styasya vA santAnikA / kSIrasAram AmikSA / markaTo lutA tasya jAlakam / supratIkaH syAdIzAnadiggaje zobhanAGgake / zobhanAH pratIkAH avayavA yasya supratIkaH / IzAnadiggaje yatha-suragaja iva gAMgaM saikataM supratIkaH / zobhanAGgake vAcyaliGgaH // 39 // saikatikaM punrmaatyaatraamngglsuutryoH| sikiH sautraH / sikate saikatikam / kuzikAditvAtsAdhuH / mAtRyAtrA mAtRRNAM brahamyAdInAM yAtro utsavaH / maGgalasUtraM (kausumbhaM) kaMkaNasUtram / saikatikaH kSepaNike saMnyaste bhrAntijIvini / sikatAH prayojanamasya saikatikaH / vAcyaliGgaH / kSepaNAdiH karkarAdiH / saMnyastastyaktasaMgaH / bhrAnti 1 zRMgAlikA zivAyAM syAtrAsAdapi palAyane / saMghATikA / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((28) anekArthasaMgrahaH saTIka dvitIyo vibhAgaH somavalkaH kaTphale syAdvalakSaH khadiradrume / saugandhiko gandhavaNi saugandhikantu katRNe // 41 // gandhopale padmarAge kalhAre'gnimukho dvije / read citrake deve'pyagnizikhaM tu kuMkume // 42 // agnizikhA lAGgalikyAmindulekhendukhaNDake / gaDUcI somalatayoH paJcanakhastu kacchape ||43|| gaje baddhazikho vAle baddhazikhoccaTauSadhau / mahAzaMkho nidhibhede saMkhyAbhede narAsthini // 44 // jIvI sandehajIvI // 40 // somavalkaH kaTphale syAdvalakSaH khadiradume / somasyeva valkalamasya somavalkaH / kaTphalo vRkSaH / saugandhiko mandhavaNik / sugandhAH paNyamasya saugandhikaH / saugandhikaM tu katRNe / gandhopale padmarAge kalhAre / sugandhaH prayojanamasya saugandhikam / katRNaM rohiSam // 41 // gandhopalo gaMdhakauSadham / padmarAgo maNiH / kalhAramutpalabhedastatra - yathA - sarastu rAjahaMsAbhasaugandhikasugandhiSu / atha svAntAH / agnimukho dvije / bhallAte citrake deve'pi / agnirmukhaM pradhAnamAsyaM vA asya / agnirmukhe asmAditi vA agnimukhaH / bhallAtaka citra ke oSadhimedau / agnizikhaM tu kuMkume / agniriva zikhA'sya agnizivam ||42 || agnizikhA lAGgalikyAm / lAGgaliko oSadhiH / indulekhendukhaNDake / gahUcI somalatayoH / indorlekhA indulekheva vA indulekhA / indukhaNDake yathA - indulekheva yA vakrAsaMdhyeva kSaNarAgiNI / gaDUcI somalate oSadhI / paJcanakhastu kacchape gaje / paJcanakhA asya paMcanakhaH / kacchapaH zazakAdInAmupalakSaNam / yadAha - paMca paMcanakhA bhakSyA brahmakSatrasya rAghava | zazakaH zalyakaH zvAvidroghA kUrmazca paJcamaH // 43 // baddhazikho bAle / baddhazikhA'sya baddhazikhaH / bAlaH zizuH / baddhazikhoccaTauSadhau / baddhA zikhA yayA baddhazikhA / mahAzaMkho nidhibhede saMkhyAbhede narAsthini / Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (329) vyAghanakhastu kande syAdgAndhadravyAntare'pi ca / zazilekhA vRttabhede vAkucI candralekhayoH // 45 // zilImukho'lau bANe caa'pvrgstyaagmokssyoH| kriyAvasAnasAphalye'pyabhiSaGgaH parAbhave // 46 // Akroze zapathe cehAmRgaH syAd rUpakAntare / vRke jantI coparAgo rAhugrastArkacandrayoH // 47 // mahAMzcAsau zaMkhaH mahAzaMkhaH // 44 // vyAghranakhastu kande syAdgandhadravyAntare'pi ca / vyAghranakha iva nakha vyAghranakhaH / zazilekhA vRttabhede bAkucIcandralekhayoH / zazinamapi likhati zazino lekhA vA zazilekhA / vRttabhedacandralekhayoryathA-kalayAta pANDurabhAvaM taba virahe sutanuH sA / subhage yathA divasAdau galitaruciH zazilekhA / / bAkucI varvarikA // 45 // zilImukho'lau bANe ca / zilIva jalajanturiva mukhamasya zilimukhaH / alo strIpusaH / tayoryathAtvAmAyAnti zilomukhAH smaradhanurmukkAH sakhe mAmapi / athA gaantaaH| apavargastyAgamokSayoH / kriyAvasAnasAphalye'pi / avaparjanamapavargaH / tyAge dAne ca yathA-marthopavargarasikasya yazAMsi sUte / mokSe yathA-tathApi bhavato mUrtirapavargAnubandhinI / kriyA'vasAne ythaa-kriyaapvrgessvnujiivisaatkRtaaH| abhiSaGgaH parAbhave / Akroze zapathe ca / abhiSaM janamabhiSajyate'neneti vA'bhiSaMgaH / parAbhave yathAjAtAbhiSaGgo nRpati niSaGgAt // 46 // Akoze yathA-kopAbhiSaGgavigalatyakalAMgamandhiH / zapathe yathA-cacA cha tasmAdabhiSaGgabhaGgAt / IhAmRgaH syaadruupkaantre| vRke jantau ca / IhayA mRgyate mRgayate vA IhAmRgaH / rUpakAntare vRke ca yathAvisphUnaida i mRgabhUmikA su rajyAnta raktAviratAzca kecit / uparAgo rAhugrastAkacandrayoH / vigAne duye rAhau / uparazyane'nena uparAgaH / ghaJa bhAve - karaNe i'ta lopaH / uparajanana / rA prastArkacandraya yathA-upagagANe dattamakSayaM dakSaNAdikam / zeSeSu yathA: kasyoparAgalalitaM na vigaga(ma)hetuH // 27 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6330) anekArthasaMgrahaH saTIka :: tRtIyo vibhAgaH vigAne durnaye rAhAvupasarge upadrave / prAdau roge ca bhede ca kaTabhaGgo nRpAtyaye // 4 // hastacchede ca sasyAnAM chatrabhaGgo nRpakSaye / svAtantrye vidhavatve ca dIrghAdhvagaH kramelake // 49 // lekhahAre mallanAgo vAtsyAyanasurebhayoH / samAyogastu saMyoge samavAye prayojane // 50 // samprayogo nidhuvane sambandhe kArmaNe'pi ca / jalasUciH zizumAre troTimatsye jalaukasi // 51 // upasarga upadrave / prAdau roge ca bhede ca / upasRjyate upasargaH / upadrave yathArakSantu skhalitopasargagalinaprauDhapratijJAvidhau / prAdau yathA-dhAtulInamupasarga ivArtham (:)kaTabhaGgo nRpAtyaye / hastacchede ca sasyAnAm / kaTasya bhaMga iva prajAnAM duHsahatvAt / kaTeti zabdena bhajanaM vA kaTabhaMgaH / nRpAtyayo nRpakSayaH / sasyAnAM hastacchedo moTanam / chatrabhaGgo nRpakSaye / svAtanye vidhavatve ca / chatrasya maGgo'tra chatrabhaGgaH / nRpakSaye yathA-rajanyAmindracApena chatrabhaGgaM vinirdizet / dIrghAdhvagaH kramelake / lekhahAre / dIrghamadhvAnaM gacchati dIrghAdhvagaH / nAmnogama (5-1-131) iti DaH // 49 // lekhahAre ca vAdhyaliGgaH / dvayoryathAdIrghAdhvagAnAM hi kimatra dUram / mallanAgo vAtsyAyanasurebhayoH / mallazcAsau nAgazca malchanAgaH / vAtsyAyanazcANakyaH / surebha airAvaNaH / samAyogastu saMyoge samavAye prayojane / samAyojanaM samAyujyate'thavA samAyogaH / saMyogo dravyayorupazleSaH / samavAyo naiyAyikaprasiddhaH sambandhavizeSaH / triSvapi yathA-durlabho hi samAyoge samAyogo hitaiSiNAm // 50 // sampraprayogo nidhuvane sambandhe kArmaNe'pi ca / samprayojanaM samyak prayogo vAtra samprayogaH / nidhuvane yathA-sA samprayogarabhasena dinaM natAMgI / sambandhe yathAsAdhubhiH smpryogH| atha cAntau / jalasUciHzizumAre troTimatsye jlauksi| kaGkazanATayozcApi / jalasya sUciriva jalaM sUcayati vA jalasUciH / svarebhya i:puNsi| Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH kazaGgATayozcApi malimlucastu taskare / vAte kazmIraja kuSTe kuMkume pauSkare'pi ca // 52 / / kazmIrajA'tiviSAyAM kSIrAbdhijaM tu moktike / vazire kSIrAndhijastu candra kSIrAdhinA zriyAm // 53 // graharAjaH zazinyarke jaghanyajo'nujanmani / zuddhe ca dvijarAjastu zeSe tAyeM nizAkare // 54 // troTizcaJcuH tayA yukto matsyatroTimatsyaH / kaMkaH pakSI / zaGgATa jalodbhavaH kandaH // 51 // malimlucastu taskare / vAte / malinaM mlocati malimlucaH / mUlavibhujAditvAtkaH / taskare yathA-na pareSu mahaujasaH chalAdapakurvanti malimlucA iva / atha jAntAH / kazmIra kuSTe kuGkume pauSkare'pi (puSkare'pi) ca / kazmIreSu jAtaM kazmIrajam / kuSTaM gandhadravyam / pauSkaraM puSkaramUlam / kuGkume yathA-aruNitamakaThorairvezmakazmIrajAmbhaH snapitamiva tadetadbhAnubhirbhAti bhAnoH // 52 // kazmIjA'tiviSAyAm / ativiSA oSadhiH / kSIrAbdhi tu mauktike / bazire / kSIrAbdherjAtaM kSIrAbdhijam / vaziraH sAmudralavaNam / kSIrAdhinastu candre / yathA-kSIrAbdhijasya tulanAM lalanAmukhAni / kSIrAdhinA zriyAm / yathA-kSIrAbdhijA na sthiratAmupaiti // 53 // graharAjaH zazinyaH / grahANAM rAjA graheSu rAjate vA graharAjaH / dvayoryathA-asmin vigraharAje kAle kazcakSuSAmudayaH / jaghanyajo'nujanmani zUdre ca / jaghanye aMtye jAto jghnyjH| anujanmani yathA-jaghanyaje bhrAtari kaatraasye| noce'pi / nIcazUdrayoryathA-tatki karASi durbuddhe yatkurvanti jaghanyajAH / dvijarAjastu zeSe tAyeM nizAkare / dvijAnAM sarpANAM pakSiNAM viprANAM vA rAnA dvijarAjaH / rAjan sakheriti aT (7-3-106) smaasaantH| zeSe tAkSya ca yathAadhyAsya viSNudvijarAjapRSTam / nizAkare yathA-itthaM dvijena dijarAnakAntirAvedite bedavidAMvareNa / dvije'pi // 54 // dharmarAjastu sugate zrAddhadeve Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (332) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH dharmarAjastu sugate zrAddhadeve yudhiSThire / bharadvAjaH pakSibhede bRhaspatisute'pi ca // 55 // bhAradvAjo munau bhAradvAjI vanapicudrume / bhRgarAjo madhukare mArkave vihagAntare // 16 // rAjarAjo nRpezendroH kubere'tha sakRtprajaH / dvike siMhe'thocciGgaTaH kopane mInabhidyapi / 57 // karahATaH padmakande dezadrumavizeSayoH / kAryapuTo'narthakare kSapaNonmattayorapi // 58 // yudhiSThire / dharmeNa samavarttitvena rAjate dharmarAjaH / sugate zrAddhadeve ca yathAdharmagajaparikalpitarAtityaktadoSanicamAH khalu santaH / yudhiSThire yathA-sahAyamadhvaradhurAM dharmarAjo vivakSate / bharadvAjaH pakSibhede bRhaspatisute'pi ca / bharanto vAjAH pakSAH asya bharato vAjayati vA bharadvAjaH // 55 // bhAradvAjo munau / bharadvAjasyApatyaM vRddhaM bhAradvAjaH / vidAditvAdanu / bhAradvAjI vanapicudrume / bhAradvAjasyeyaM bhAradvAjI / vanodbhavavamanIvRkSaH / bhRGgarAjo madhukare mArkave vihagAntare / bhRgazcAsau rAjA ca bhRgavadrAjate vA garAnaH / mArkavaH kezaraJjanaH / vihagAntaraM dhUmyATaH / madhukare striipuNsH| tatra yathArAjan rAjIva rAnIyaM bhRGgarAjavirAjate // 5 // rAjarAjo nRpezendvoH kubere / rAjJAM rAjA svAmI rAjA cAsau rAjA ca rAjJAM yakSANAM vA rAjA rAjarAjaH / rAjan sarityat / samApsAntaH / nRpeze yathA-naivAstirAjarAjasya tatsukhaM naiva devarAjasya / indau yathA-sapadi kumudarAjI rAjarAjena reje / kubere yathA-anta pizciramanucarA rAjarAjasya dadhyau / atha sakRtmajaH / dvike siMhe / sakRtprajApatyamasya makRtprajaH / dvikaH kAkaH / dvayo yathAsakRtpranAnAmapi vaMzavRddhiH / atha dAntAH / athocciGgaTaH kopane mInabhidhapi / uccAGgamati ucciGgaTaH | pRSodarAditvAt / kopane vAcyaliGgaH // 57 / / karahATaH padmakande dezadrumavizeSayoH / kaM rahayati karahaM padmAdi tadarati / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (333) kAmakUTau vezyAvibhramaSTAvatha kUTannaTaH / zoNake kaivattImuste kuNDakITastu jArataH // 59 // viprIputre dAsIpatau cArvAkokti vizArade / khaJjarITastu khaJjane'sidhArAvratacAriNI // 60 // gADhamuSTistu kRpaNe kRpANaprabhRtAvapi / cakravATastu paryante kriyArohe zikhAtarau / 61 // tulAkoTinibhede'rbude syAnnUpure'pi ca / nArakoTaH svadattAzAvihantayazmakITake / 62 // kare haTanamasyeti karahATaH / padmakande yathA-sughaTitakarahATAM noTibhitroTyanti / puSpavizeSe'pi / kAryapuTo'narthakare kSapaNonmattayorapi // 58 // kAryeSu puTati zliSyati kAryaH puTo'syati vA kAryapuTaH / anarthakaronmattayorvAcyaliGgaH // 58 / kAmakUTau vezyAvibhrameSTau / kAma kTaM kapaTamatra kAmasya vA kUTa iva kAmakTaH / vezyAyA vibhramo vezyAvibhramaH / vezyAyA iSTazca / atha kUTannaTaH / zoNake kaivartImuste / kUTan vakrIbhavan naTati spandate kUTannaTaH / dvApyauSadhabhedau / kuNDakoTastu jArataH / viprIputre dAsIpatau cArvAkokti vizArade / kuNDo bhartayamRte jArajaH / sa cAsau kITazca kuNDakoTaH / nindhaM kutsanairapApAcairiti smaasH| anyatropacArAt / cArvAkoktivizArade vAcya laGgaH / khaJjarITastu khaJjane / asidhArAvatatAriNi / khaJjati khaJjaroTaH / khajerITaH / asidhArAvatacAriNi vAcyaliGgaH / khaMjane yathA-sa khaMja geTA sapayaHpasa!dA (?) sA kasya nA mAnasamAcchinatti // 60 // phalake'pi / gADhamuSTistu kRpaNe kRNaprabhRtAvapi / gADho muSTirasya gADhamuSTiH / kRpaNe vAcyaliGgaH / dvayoryathA-kozAsakto gADhamuSTirna kizcit / prabhRtizabdAt kssurikaado| cakravATastu paryante kriyArohe zikhAtarau / cakra cakrAvadvA vaTanaM veSTanamasya cakraM vati vA cakravAraH / kriyAyA ArohaH prakarSaH // 61 // tulAkoTinibhede'rbude syAnnUpure'pi ca / koTestulA 1. gandhakuTI madirAyAM buddhAyatane'pi ca / gADha0 / 2. catuHSaSTizcatuHSaSTikalAsu ca have'pi ca / tulA. / Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ (334) anekArthasaMhaH saTIkaH :: tIyo vibhAgaH pratikRSTantu guhye syAt dvirAvRtyA ca karSite / pratiziSTaH punaH pratyAkhyAte ca preSite'pi ca // 63 // parapuSTaH kalakaNThe parapuSTA paNAGganA / varkarATastu taruNAdityaroci:kaTAkSayoH // 64 // strINAM payodharolsaMgakAntadattanakhe'pi / zipiviSTastu khalvATe duzcarmaNi pinAkini // 65 // tulAkoTiH / rAjadantAditvAt / tulAkRterjaghAyAH koTiriva tulAkoTiH / puMsi / dvayoryathA-amUlyasya mama svarNatulAkoTidvayaM kiyat iti kopAdivAtAnaM pAdayugmaM mRgIdRzaH / nArakITaH svadattAzAvihantayazmakITake / narakITa eva nArakoTaH / prajJAditvAdaN / na iyarti nAraH / pASANastasya kITo vA svadattAmAzAM kAmaM vihanti yastatretyarthaH / tatra vAcyaliGgaH // 62 // pratikRSTantu guhye syAt / dvirAvRtyA ca karSite / pratikRSyate pratikRSTaM vAcyaliGgaH / guhyaM gopyam / pratiziSTaH punaH pratyAkhyAte ca preSite'pi ca / pratiziSyate pratiziSTaH / vAcyaliGgaH / pratyAkhyAte yathA-apriyANi vadatyeka pratiziSTo'pi durjanaH / preSite yathA-damaghoSasutena kazcana pratiziSTaH pratibhAnavAnatha / parapuSTaH kalakaNThe / pareNa puSyate sma parapuSTaH / yathA-tadvasantamadAndhasya parapuSTasya ceSTitam / parapuSTA paNAGganA / yathA-iSTA naiva viziSTAnAM parapuSTA sa kuTTanI / varkarATastu taruNAdityarociHkaTAkSayoH / strINAM payodharotsaMgakAntadattanakhe'pi ca / varkaraM taruNamAdityamaTati varkarATaH / varkareNa narmaNA vATati varkarATaH // 64 // zipiviSTastu khalvATe duzcarmaNi pinAkini / zipizcarmaviSTaM doSavyAptamasya zipiviSTaH / zibirnAma rAjA sa mUrddhani piSTo'sya tadasthivahanAditi vA pRSodarAditvAt / duzcarmA nizcamAnaziznaH viSNAvapi / viSNupinAkino ryathA-ziSTAnAM zipiviSTaviSTapapate bhUyAt svamiSTapradaH / zrutikaTaH prAyazcitte prAMcalohabhujaGgayoH / zruti zAstraM karNa vA kaTati Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH zrutikaTaH prAyazcitte prAMcalohabhujaGgayoH / kalakaNThaH pike pArApate haMse kaladhvanau // 66 // kAlakaNThanIlakaNThau pItasAre mahezvare / dAtyuhe grAmacaTake khaJjarITe zikhAvale // 67 // kAlapRSThantu kodaNDamAtrake karNadhanvani / kAlapRSTho mRgabhede kaGke dantazaThaH punaH // 68 // jambIre nAgaraGge ca karmaraGgakapitthayoH / putikASThantu sarale devadAruha me'pi ca // 69 // anugacchati AvRNAti vA zrutikaTaH / prAyazcittaM pApazodhanamupavAsAdi / prAzcalohaM lohavizeSaH / bhujaGgaH sppH| atha ThAntAH / kalakaNThaH pike pArApate haMse kaladhvanau / kalo madhurakaNThaH svaro'sya klknntthH| pike pArAyate ca yathA-priyatamAvadanenduvilokitairasuhitaH kalakaNThayuvA na kaH prati muhuH pratigatya nabhastalAdvalati yAti valatyatha yAtyatha / kaladhvanI vaacylinggH| tatra yathA-kalayati kalakaNThaH paJcamaM gagarAjam // 66 // kAlakaNThanIlakaNThau pItasAre mahezvare / dAtyUhe grAmacaTake khaJjarITe zikhAvale / kAlo nIlazca kaNTho'sya kAlakaNThaH nIlakaNThaH / potasAro vRkSaH / mahezvare yathAjayanti nIlakaNThasya nIlAH kaNThe mahAhayaH / zikhAvale mayUre yathA-yAmadhyAste divasavigame nIlakaNThaH suhRdaH / evaM kAlakaNTho'pi // 67 // kAlapRSThantu kodaNDamAtrake karNadhanvani / kAlaH pRSThe'sya kAlaM pRSThamasti vA kAlapRSTham / karNadhanvani yathA-karNe karAndolitakAlapRSThe tiSThedbhapRSThagaNaH kuto'gre / kAlapRSTho mRgabhede kngke| kaGkaH pakSI / dantazaThaH punaH / jambIre nAgarale ca krmrnggkpitthyoH| danteSu zaTho'mlatvAt dantazaThaH catvAro vRkSAH // 6 // pUtikASThantu saralo devadArudrume'pi ca / pUti ugragandhaM kASThamasya pUtikA-. STham / saralo vRkSaH // 69 / sUtrakaNThaH khaMjarITe dvijanmani kpotke| sUtraM sUtrAkRtirupavItaM vA kaNThe'sya sUtrakaNThaH / dvijanmani yathA-kiM pADhata Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (336) anekArthasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH sUtrakaNThaH khaMjarITe dvijanmani kapotake / hArikaNTho hArayuktakaNThe parabhRte'pi ca // 70 // apo gaNDo'tibhIrau syAcchiMzukAvikalAGgayoH / cakravADaM gaNe cakravADo'drau cakravAlavat // 71 / jalaruNDaH payoreNau jalAvarte bhujaGgame / devatADo ghoSake'gnau rAho vAtakhuDA punaH // 72 / vAtyAyAM picchile sphoTe vAmAyAM vAtazoNite / adhyArUDhaH samAruDhe'bhyadhike'GgAriNI punaH // 73 / kuNThaiH zaThasUtrakaNThaiH / hArikaNTho hArayuktakaNThe parabhRte'pi ca // 70 // hArI hAravAn manoharoM vA kaNTho galaH svaro vA yasya harikaNThaH / hArayuktakaNThe vAcyaliGgaH / atha DAntAH / ayo gaNDo'tibhIrau syAcchiMzukA vikalAGgayoH / pyate pUgogAdirityaNDe'pogaNDo vikalAGgastatsadRzA'pogaNDaH / najatre sAdRzye / pogaNDaviparIto vA / atibhorAvavikalAGge ca vAcyaliGgaH / cakraghADaM gnne| cakreNa vADate cakravADam / latve cakravAlamapi / yathA-nAgAGka moktumicchoH zayanamuruphaNA cakravAlopadhAnam / cakravADo'drau cakravAlavat // 71 // adrilokAlo kAkhyastatra yathA-dhruvaM patati paMktikaMdhara kabandhapIDAbharAt nijAbanamanakramonnamita cakravAlAcalam // 71 // jalaruNDaH payoreNau jalAvaH bhujaGgame / jalaM ruNaddhi jalaruNDaH / picaNDa ditvAtsAdhuH / jaDaM ruNDamasyati vA / devatADo ghoSake'gnau rAhau / devaH pradhAnabhUtastADo devatADaH / devatA aNDati ughachanti atreti vA / devAn tADayati vA / ghoSako vRkSaH / vAtakhuDA punaH / vAtyAyAM picchile sphoTe vAmAyAM vaatshonnite| vAtena khoDati pratihanyate vAtakhuDA / pRSodarAditvAt // 72 // picchilaH sphoTaH picchilA sphoTikA / vAmA strI / sarveSu pumItyanyaH / atha DhAntAH / adhyArUDhaH samAruDhe'bhyadhike / adhyArohateH kartari karmaNi vA kte adhyArUDhaH / vAyaliGgaH / samArUDhe yathAabhyAruDhe suraparivRDhe skandhamaigavaNasya / atha nnaantaaH| aGgAriNI punH| Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH bhAskaratyaktadikkulyorAtharvaNaH purodhasi / atharvaNajJabrAhmaNe cApyArohaNaM prarohaNe / / 74 / / samArohe sopAne ca syAduddharaNamunnaye / bhuktojjhitonmUlanayorutkSepaNamudaJcanam / 75 / / vyaJjanaM dhAnyamalanaM vastu kAmaguNo ratau / viSayAbhogayozcApi kArSApaNa stu kArSike // 76 // bhAskaratyaktadikallyoH / aGgAga: mantyasyAM anggaarinnii| bhAskaratyaktadigityupacArAt / tatra yathA-tatkSaNAdityamuktAM tu vadatyaGgAriNI dizam // 73 // AtharvaNaH purodhsi| atharvaNabrAhmaNe cApi / atharvANaM vettyadhIte vA mAthavaNikaH / nyAyAditvAdikaN / atharvaNikAnAM dharma AmnAyaH saMdho vA mAtharvaNaH ANikAdaNi kalukceti sAdhuH / a tharvaNayogAtpurodhA atharvajJazca AtharvaNaH / zAntigRhe'pi tatra klonam / ArohaNaM prara' hnne| samArohe sopAne ca / Aruhyate Arohantyanena vA ArohaNam / pArAhaNe udgame yathA-apAmoghaM (meghaH) kirati haritArohaNakRte / / 74 / / samArAhe yathA-ArohaNArtha navayauvanena kAmasya sopAnamiva prayuktam / sopAne yathA-Age,NeSu vicaranti sadaiva haMsAH / syAduddharaNamunnaye bhuktojjhitonmUlanayoH / UddhaM dhriyate hiyate vA uddharaNam / unnaya Urddha nayanam / kU Adibhyo jalAdeH / tatra yathA-kailAsoddharaNena bhAravahanaprauDhistvayAviSkRtA / bhuktojjhite vAntAnne yathA-asmArikamuddharaNalabdhamRtestavaiSa garvasvaraM vada sakhe nanu nitrapo'pi / UnmUlane yathA-amAtyasya ca duSTasya mUlAduddharaNaM sukham / utkSepaNamudacanam / vyaJjanaM dhAnyamalanaM vastu / utkSipyate urikSapantyanana vA utkSepaNam / udaMcane yathA-utkSepaNaM vArighaTasya kUpAt / kAmaguNo ratau viSayAbhogayozcApi / ka masya smarasya icchAyA vA guNaH kAmaguNaH / triSvapi yathA-paNa ginAH kAmaguNairguNinyaH / kArSApaNastu kArSike / paNaSoDazake / karSaNa Apyate kArSApaNaH / bhujAditvAda naT / pUrvapadastheti gatvam / svArthe' Na kArSApaNaH puMkalAbaH / kArSiko vizatyadhikaika Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (338) anekAthasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH paNaSoDazake cIrNaparNaH khajUranimbayoH / / cUDAmaNiH kAkaciMcAphale mUrddhamaNAvapi // 77 // juhurANo'dhvaryubanyoH taNDurINastu varvare / taNDulAmbunikITe ca tailaparNI tu sihake // 78 // zrIvAse candane dAkSAyaNyumAyAM ca bheSu ca / rohiNyAM ca devamaNiviSNuvakSo maNau hare // 79 // azvasya kaNThAvarte ca nArAyaNastu kezave / nArAyaNI zatAvayumAzroH niHsaraNamRtau // 8 // paMcAzat zatasaMkhyo varATakamAnavizeSaH / dvayoryathA-karSApaNo'pi kRpaNasya hiraNyakoTiH / cIrNaparNaH khrnimbyoH| cINa parNamasya cIrNaparNaH / cUDAmaNiH kAkaciMcAphale mUrddhamaNAvapi cUDAyAM mANaH cUDAmaNiH / tatsadRzo vA / kAkacicA guNjaa| ttphle| mUrddhamaNau yathA- bibhrad brahmaziraH zivAya jgtaamennaangkcddaamnniH||77||juhuraanno'dhvryu vhnyoH| juhoti yate vA juhurANaH / mumucAna yuyudhAneti sAdhuH / taNDurINastu varvare / taNDulAmbuni kITe ca / taNDunAM taNDuleSu vArINaH taNDurINaH / pRSodarAditvAt / taNDyate vA / bhrUNatRNeti sAdhuH / tailaparNI tu sihake / zrIvAse candane / tailaM parNe'syAstailaparNI / pAkakarNeti DoH / zrIvAsaH saraladravaH / dAkSAyaNyumAyAM ca bheSu ca / rohiNyAM ca / dakSasyApatyaM dAkSiH / tasyApatyaM strI dAkSAyaNI / anantarApatye'pi pautrAghupacArAt / yajina ityAyanaN / jAterayAMteti DIH / umAyAM yathA-dAkSAyaNIvibhramaderpaNabhibAlendukhaNDa bhavataH punAtu / bheSu yathAkSArodArNava suktimauktikamayaM dAkSAyaNonAyakaH / rauhiNo gauH / devamaNi viSNuvakSo maNau hare / azvasya kaNThAvarte ca / devasya maNirdeveSu maNirika devarmANasadRzo vA devamaNiH / viSNuvakSo maNau azvakaNThAvarte ca yathA-AvartinaH zubhaphalapradazuktiyuktAH sampannadevamaNayo bhRtaHndhrabhAgaH // 79 // nArAyaNastu kezave / narAnayate ramyAditvAdanATa pUrvapadastheti Natve svArthe'Ni ca nArAyaNaH / yathA-tvavRtyA zithilIkRtastribhuvanatrANAya nArAyaNaH / nArAyaNI zatAvaryumA Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (339) upAye gehAdimukhe nirvANe nirgame'pi ca / nistaraNantu nistAre taraNopAyayorapi / / 81 // nirUpaNaM vicArAvalokanayonidarzane / nigaraNaM bhojane syAt nigaraNaH punargale // 82 // prakaraNaM syAtprastAve rUpake'tha pravAraNaM / kAmyadAne niSedhe ca parINantu parvaNi // 83 // parNavRntarase parNasirAyAM ghRtakambale / parAyaNaM syAdabhISTe tatparAzrayayorapi // 84 // zrIH / nAraM narasamUhamayate nArAyaNA / nArAyaNasya bhAryA vA / niHsaraNaM mRtau / upAye mehAdimukhe nirvANe nirgame'pi ca / nissaratyanena ni:striyate vA nissaraNam / gehAdInAM mukhadvAraM nirgame yathA-vaco jIvitayorjAtaH puro nissaraNeraNaH // 80 // nistaraNaM tu nistAre taraNopAyayorapi / nistIryate nistarantyanena vA nistaraNam / nistAro jovikA tatra upAye ca yathA-raNA nistaraNaM teSAM yeSAM prANAstRNaM nRNAm / taraNe yathA-saMsAranoranidhinistaraNAya kAyaH / / 81 / / nirUpaNaM vicArAvalokanayonidarzane / nirUpyate nirUpaNam / vicArAvalokanayoryathA-kalAdA eva jAnanti kApiNanirUpaNam / nidarzanaM dRSTAntaH / nigaraNaM bhojane syAt / nigIryate nigaraNam / nigaraNaH punargale / nigarantyanena nigaraNaH / / 82 // prakaraNaM syAtprastAve rUpake / prakriyate prakaraNam / prastAve yathA-prakaraNakathitaM vAkyaM bhavati hi saMsiddhaye puMsAm / rUpake yathA-prakaraNaphalabIjabhAvakAnAmamRtabhujAM samupAsmahe samAjam / kIrNe'pi yathA-puSpaprakaraNarucire / atha pravAraNam / kAmyadAne niSedhe ca / pravAryate pravAraNam / kAmyasya vastuno dAnaM kAmyadAnam / kAmanApUrva dAnaM svecchayA tyAgaH / kAmadAnamityamaraH / parINantu parvaNi / parNavRntarase parNasirAyAM ghRtakambale / parcati parcarINam / bhrUNa-- tRNeti sAdhuH / parvaNi granthau uttarAyaNe vA / roNaM saMjAtamiti vA / ghRtakambala Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH paravANirdhamadhyakSe varSe pArAyaNaM punaH / kAtsnyeM pAragatau saMge pIlu paNyaSadhIbhidi // 85 // mUvayAM cicikAyAM ca puSkariNI jalAzaye / hastinyAM kamalinyAM ca mInAmRNastu khaJjane // 86 // dardarA raktareNuH palAzakaliko me / sindure rAgacUrNastu khadire makaradhvaje // 87 // (340) uttarAyaNe zivaliGgasya vRtapUjA / parAyaNaM syAdabhISTe tatparAzrayayorapi / para Iyate parAyaNam / svarAditi Natvam / abhISTatatparayorvAcyaliGgaH / triSvapi yathA - parAtparataraM yAnti nArAyaNaparAyaNAH // 84 // paravANirdharmAMdhyakSe varSe / parA vANirasya paravANiH / paraM varNyate vA / kamivamIti Nidi: / varSaM vatsaraH / pArAyaNaM punaH / kAtsnyeM pAragatau saMge / pAramayante'nena sAkalyaM vyApnuvanti / pare'yanaM vA pArAyaNam / kAtyaimatra kArtsnyena vacanam / yadAha - sAkalyavacanaM prAjJaiH pArAyaNamudAhRtam / tatra yathAdhAtupArAyaNam / pAragatau yathA - sa bhavatu bhavapArAvArapArAyaNAya ! saMge mambandhe yathA - brahmapArAyaNaM jagau / pIlupaNyaSadhIbhidi mUrvvAyAM cicikAyAM ca / pIlavat parNamasyAH pIluparNI pAkakarNeti GoH // 85 // mUrvvA jyA hetustRNavizeSaH / puSkariNI jalAzaye / hastinyAM kamalinyAM ca / puSkarANi santyasyAM puSkariNI / jalAzaye yathA- na khAnitAH puSkariNyo ropitA na mahIruhaH / mInAmRNastu khaJjane / dardag2a / mInAn Amayati mAnyate vA monAmRNaH / bhrUNatRNeti sAdhuH / svaJjana pakSI // 86 // dardarAmro vRkSamedaH / raktareNuH palAza kodrame / sindure / raktA gNavo'sya raktareNuH / puMsi / rAgacUrNastu khadire makaradhvaje / rAgAya cUrNo'sya rAgeNa cUrNayati vA rAgacUrNaH / khAdere yathA - rAmacUrNavanaM pazya / makaradhvaje yathA - zrIrAgacUrNazriyam // 87 // Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (341) caturthaH kANDaH rerihANo'mbare rudre lambakarNaH punazchage / aGkoThe vArabANastu kUrpAse kavace'pi ca // 8 // vidAraNaM bhedane syAtsamparAye viDambane / vaitaraNI pretanadyAM jananyAmapi rakSasAm // 89 // zaravANiH zaramukhe padAtau zarajIvini / zikhariNI vRttabhede romAlI peyabhedayoH // 9 // rerihANo'mbare rudre / rihaH sUtro hiMsAH / rehati rerihANaH / kalyAditvAtsAdhuH / ambaraM namaH / lambakarNaH punazchage / aGkoThe / lambI karNAvasya lambakarNaH / aGkoTha aGkolakanAmA vRkSaH / vArabANastu kUrpAse kavace'pi ca / bANAn vArayati vArabANaH / rAjadantAditvAt / 'lobaH / kUrpAsaH kaMcukaH / kavacaM varma / dvayoryathAtabodhavAgbANAnAmayatnapaTavAsatAm // 88 // vidAraNaM bhedane syAtsamparAye viDimbane / vidAryate vidAryantyasminvA vidAraNam / bhedane yathA-dantabhaMgo hi nAgAnAM zlAghyo girividAraNe / zeSayoryathA-suduSkaraM vairividAraNaM nraiH| vaitaraNI pretanadyAM jananyAmapi rakSasAm / vigatataraNau dvayarke pAtAle bhavA vaitaraNI / vai duHkhArthaH / duHkhena. tIryate iti vA / RhasamRdhR (u.38) ityaNiH pretandI narakanadI / tatra yathA-nadI vaitaraNI nAmAvatAryante varAkakAH // 89 // zaravANiH zarasukhe padAtau shrjiivini| zarAn vaNati zaravANiH / kamivamIti nnidiH| zarajIvIni vaacylinggH| zeSayoH puMsi / zikhariNI vRttabhede romAlIpeyabhedayoH / strIratne mallikAyAM ca / zikharamastyasyA shikhrinnii| vRttabhede yathA-haran sarvA bhoja zriyamavirataM sindhu tinA kRtArthastatvAno nizitamasi vidyotamasamam / sudhAMzustvadvaMze svamiva jayasiMhakSitipate kalA pUrNaH pazyodayazikhariNIhAbhyudayate // zeSeSu yathA-zikhariNI-- ramaNIyaziromaNiH / / 90 // samIraNaH phaNijjake / pAnthe cAyo / samyak Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mernamww-uRemixrm (342) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH strIratne mallikAyAM ca samIraNaH phaNijjake / pAnthe vAyau saMsaraNaM tvasambAdhacamagatau // 91 / / saMsAre samarArambhe nagarasyopanirgame / hamtikarNaH syAderaNDe palAzagaNabhedayoH // 92 // avadAtaM tu vimale manojJe sitapItayoH / apAvRto'parAyatte pihite'vasitaM gate // 93 // Rddhe jJAte'vasAne cApyavagItaM vigarhite / muhudRSTe'pavAde cAtyAhitaM tu mahAbhaye // 9 // smiirnnH| ramyAditvAdanaT / phaNijjako mrubkH| vAyo yathA-samIraNa prerayitA bhaveti tyAdizyate kena hutAzanasya / saMsaraNaM tvasambadhacamRgatau / saMsAre samarArambhe ngrsyopnirgme| saMsRtiH saMsaraNam / asambAdhacamUgato asaMkaTasenAgamane yathA-etatsaMsaraNaM vilokya bhavato yAtAH kSayaM zatravaH // 91 // saMsAre punarbhave yathA-ko'smin saMsaraNe vivekavizado yAto rati sajjanaH / nagarasyopanirgamo ghaMTApathaH / tatra samarArambhe ca yathAyAnti drutaM saMsaraNeSu yodhAH / hastikarNaH syAderaNDe palAzagaNabhedayoH / hastikarNAviva kau patrANi cAsya hstikrnnH| ussttrmukhaaditvaatsaadhuH| triSvapi yathA-hastikarNasavaNo 'yam // 92 // atha taantaaH| avadAtaM tu vimale manojJe sitpiityoH| avadAyate sma avadAtam / sitapItayoguNaH puMsi / tadvati zeSayozca vAcyaliGgaH / vimale yathA-satyAvadAte vacasi tvadIye / manojJe yathAavadAta mukham / site yathA-kundAvadAtaM yazaH / pIte yathA-jayati kanakAvadAtaH kRSNajaTA mukuTamaNDito vRSabhaH / apAvRto'parAyatte pihite / apAtriyate apAvRtaH / vAcyaliGgaH / avasitaM gate / R(ba) jJAte'vasAne cApi / avasIyate avasitam / vAcyaliGgaH / gate yathA-avasitaM bAlyam // 93 // Rddhe yathA-dhanenAvasitaH / jJAte yathA-avasitamantro rAjA / avasAne bhAvAnayane dravyAnayanamiti / nyAyAdavasAnaM gate yathA-avasitamantrasAdha Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (343) jIvanirapekSakarmaNyabhijAtaH kulodbhave / nyAyye prAjJe'bhinItastu nyAyye'marSiNi saMskRte // 15 // abhiyuktaH pariruddha tatpare'ntargataM punaH / madhyaprAptavismRtayoraGgAritaM tu bhasmite // 96 // palAsakalikodbhede cAtimuktastu niSkale / vAsantikAyAM tinize'pyavadhvasto'vacUrNite // 9 // nasyAsmadaguroraghoraghaNTasya / avagItaM vigrhite| muhuISTe'pavAde ca / avagIyate sma avagItam / apavAde klIbe zeSayorvAcyaliGgaH / vigahite yathA-vidhuraM kimataH paraM parairavagItAM gamite dazAmimAm / muhurdaSTe yathAavagItaM nRttam / apavAde yathA-yadi parastriyaM na tyajasi tarhi avagItaM te bhaviSyati / atyAhiMtaM tu mahAbhaye / jIvanirapekSakarmaNi / atyAdhoyate sma atyAhitam / dvayoryathA-dhik dhik zAntaM pratihatamidaM tInamatyAhitaM naH // 9 // abhijAtaH kulodbhave / nyAyye prAjJe / abhijAyate sma abhijAtaH / vAcyaliGgaH / triSvapi yathA-abhijAtabhavane (madena)tena sA yadi yujyate hi daivayogataH / abhinItastu nyAyye'marSiNi saMskRte / abhinIyate sma abhinItaH / vAcyaliGgaH / saMskRte yathA-abhinItaH kAvyArthaH prAyaH zikSAvidhiprasaraiH / vAgAdinA abhinayaviSayatA nIta ityarthaH // 15 // abhiyuktaH pariruddha tatpare / abhiyujyate sma abhiyuktaH / vAyaliGgaH / pariruddha AkSiptastatra yathA-abhiyukto raNavaktarvalate'bhimukhaM bhaTaH / tatpare Asakte yathA-yukto'bhiyukto janaH / antargataM punaH / madhyaprAptavismRtayoH / antagacchati antargatam / vAcyaliGgaH / madhyaprApte yathA-hRdayAntargato manyunadagdhvA vinivartate / / vismRte yathA-antargatAni zAstrANi daurgatyena garIyasA / aGgAritaM tu bhasmite / palAsakalikodrede ca / aGgArAH saMyAtA asya aGgAritam / taarkaaditvaaditH| bhasmite vaacylinggH||96|| atimuktastu nisskle| vAsantikAyAM tinishe'pi| atimucyate sma atimuktaH / niSkale vAcyaliGgaH / avadhvasto'vacUNite / tyaktaninditayozca / avadhvasyate sma ava Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (344) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH tyaktaninditayozcAdhikSiptau nihitabharsitau / apacitiya'ye hAnau pUjAyAM niSkRtAvapi // 9 // anumatiH syAdanujJApaurNamAsIvizeSayoH / abhizastiH punarlokApavAde prArthane'pi ca // 99 / / udAsthitazcaredvAHsthe'dhyakSe copAhitaH punaH / Aropite'nalotpAte'pyupAkRta upadrute // 10 // dhvstH| vAyaliGgaH / avacarNite yathA-zaphairavadhvastazilAtaleSu / nindite yathAetairavadhvastavihastamAnasaiH // 97 // adhikSiptau nihitabhatsitau / adhikSipyate sma adhikSiptaH / vAcyaliGgaH / nihite yathA-adhikSipte bhAre vahati karabho yojanazatam / bhatsite yathA-adhikSipto'pi vikRti na yAti kApi sajjanaH / api citiLaye hAnau pUjAyAM niSkRtAvapi / apacayanamapacitiH / striyAM tiH / apacAyanamvA / apAccAyazciH ktAviti (4-2-66) cirAdezaH // vyaye yathA-gRhe'pacitisaMkaTe kaTu raTatyasau gehinI / pUjAyAM yathA-prabhavaH payodhirapacitirIzvarabhavaneSu ratnAnAm / hAnau yathA-vibhavApacitau cintA no citA hi vipazcitAM niSkRtiniSkriyaH // 98 // anumatiH syaadnujnyaapaurnnmaasiivishessyoH| anumananamanumatiH / striyAM tiH / anujJAyAM yathA-tavAnumatyA vicaranti yatra / kalAhInenduyuktatvaM paurNamAsyA vizeSaH (vizeSataH) / abhizastiH punalokApavAde prArthane'pi ca / abhizaMsanamabhizastiH / striyAM tiH / / stutAvapi maMkhaH / triSvapi yathA-abhizastiM prakurune yasya zatruH suhRd yathA // 99 // udAsthitazcare dvAsthe'dhyakSe ca / udAtiSThati sma udAsthitaH / upAhitaH punaH / Aropite'nalotpAte'pi / upAdhIyate sma upaahitH| Agepite vAcyaliGgaH / tatra yatha'-uSTropAhitadivyaratnanicayo yAtaH sadezAntaram / analotpAte grathA-upAhitotyannA bhayoti viklavaH / upAkRta upadrate / mantraNa prokSitapazau / upAkite sma upAkRtaH / u drute va cyaliGgaH / mantreNa prozitapazau yathA-yo'bhimanya nihanyeta. sa syAt pazuruSAkRtaH / / 100 ullikhitaM Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (345) mantreNa prokSitapazAvullikhitaM tanUkRte / utkIrNe coparaktastu svarbhAnau vyasanAture // 101 // rAhugrastArkazazinoparucitaH samAhite / ruddha digdhe'yojjambhitamutphulle ceSTite'pi ca // 102 // udgrAhitamupanyaste baddhagrAhitayorapi / upasattiH saGgamAtre pratipAdanasevayoH // 103 // RSyaproktA zukazimbyAM zatAvaryA vagabhidi / airAvato'hau nAraGge likuci tridazadvipe // 104 // tanUkRte / utkIrNe ca / ullikhyate sma ullikhitam / vAcyaliGgaH / dvayoryathATaMkairullikhitAH sphuranti dRSadaH / uparaktastu svarbhAnau vysnaature| rAhugrastAkazazinoH / uparajyate sma uparaktaH / vyasanAture vAcyaliGgaH / tatra yathA-naivoparaktahRdayasya hitAhite staH // 10 // rAhuprastArke yathA-uparakto'pi vivasvAn na jAtu kAntiM nijAM tyajati / AttarAge'pi maMkhaH / yathA-etanme nitarAM dhunoti hRdayaM kAmoparaktaM mukham / upacitaH samAhite / ruddha digdhe / upacIyate sma upacitaH / vAcyaliGgaH / samAhite yathA-zamopacitamAnasAH / digdho mAMsalaH / tatra ruddhe yathA-mastraistAvanmuhurupacitaidRSTirAlapyate me / athojjambhitamutphulle ceSTite'pi ca / ugnambhaNamujambhitam / klIve kaH / kartari kte tu vAcyaliGgaH / utphulhe yathA-vallIbhirunRmbhitam / ceSTite yathAujjambhitaM kAvacikasya pazya // 102 // ugrAhitamupanyaste baddhagrAhitayorapi / udgrAhyate sma ugrAhitam / vaaylinggH| upanyaste yathA-ugrAhitA samprati zambhusidiH / upasattiH saGgamAtre pratipAdanasevayoH / upasadanaM upasattiH / striyAM tiH| triSvapi yathA-kRtopasattiH suguroH(saguroH)sadApi // 1.3 // RSyaproktA zukazimbyAM zatAva- vaLAbhidi / RSyeNa proktA RSyaproktA zUkazimbI kapikacchUH / vlaabhitshtaavryaavossdhii| airAvato'hau nAraGge likuci tridazadvipe / irAvati adhyAvanupe vA bhavaH airAvataH / tridazadvipe Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (346) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH airAvataM tu zakrasya RjudIrghazarAsane / airAvatI saridavidhudbhidoH zatahadA yathA // 105 // kaladhautaM rUpyahemnoH kaladhautaH kaladhvanau / kuharitaM tu raTite pikAlApe ratasvane // 10 // kumudatI kairaviNyAM dayitAyAM kuzasya ca / kRSNavRntA mASapaNyA pATalAkhyadrume'pi ca // 107 // puNkliivH| tatra yathA-airAvate suravadhUpariMgIyamAnayuSmadyazaH zravaNanizcalakarNatAle / nAraGgalikucau vRkSavizeSau // 104 // airAvataM tu zakrasya RjudIrghazarAsane / puMklIva iti maMkhaH / yathA-prAvRSeNyaM payovAhaM vidyudairAvatAviva / airAvatI saridvidyudbhidoH zatahUdA ythaa| irAvati meghe bhavA airAvatI / zatahado'bdhirastyasyAH zatahUdA / abhrAditvAdaH / zatadhA hAdate vaa| vADavajyotiptvAt saadhuH| yathA zatahUdAzabdo vidyudvidyudbhidoH vartate / tathA airAvatI zabdo'pItyarthaH / tAnteSvapi lAghavArtha zatahUdAzabdasya pAThaH / dvayoryathA-- airAvatI cesthiratAmupaiti (tathA) dUraM parikSiptazatahadeva // 105 // kaladhautaM rUpyahemnoH / kalaM kindRtaM dhautamasmin kaladhautam / dvayoryathA-kaladhautabhittiSu zazI virAjate / kaladhautaH kldhvnau| kalazcAsau dhautazca kaladhautaH / vAcyaliGgaH / yathA-gIyante kaladhautakaNThakuharairdevairyazAMsi prabhoH / kuharitaM tu raTite pikAlApe ratasvane / kuharaM saMjAtamasya kuharitam / tArakAditvAditaH / triSvapi yathA-zrutvA zrutvA kuharitamamI pAnthasArthAH smaranti // 106 // kumudatI kairaviNyAM dayitAyAM kuzasya ca / kumudAni santyasyAM kumudtii| naDakumudeti DinmatuH (6 / 2 / 74) / kumudazabdAdvA tadasyAstIti matuH / kairaviNyAM yathA-prabhAtavAtAgamakaM pitAkRtiH kumudratIreNupizaMgavigraham / kuzadayitAyAM yathA-atithi nAma kAkutsthAtputramApa kumudvtii| kRSNavRntA mASapaNyA pATalAkhyadrume'pi ca / kRSNaM vRntamasyAH kRSNavRntA / mASaparNI oSadhiH / dvayoryathA-kRSNA vRntA vane bhAnti madhupAta Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (347) gandhavatI surApuryoH pRthviiyojngndhyoH| gRhapatiH gRho sUtrI candrakAntantu kairave // 108 // candrakAnto ratnabhede carmaNvatI nadIbhidi / kadalyAM citraguptastu kRtAnte tasya lekhake // 109 // divAbhItaH kAkaripo kumbhile kumudAkare / divAkIrti pite syAduluke'ntAvasAyini // 110 // saMnibhAH // 107 // gandhavatI surApuryoH pRthvIyo janagandhayoH // gandho'styasyA gndhvtii| surA oSadhiH / yojanagandhA vyAsamAtA / catuHSvartheSu yathA-etAM gandhavatIM pazya vyAsanirbhAsitAMtikAm / gRhapatiH gRhI strii| gRhasya patiH gRhapatiH / puMsi / gRhI gRhasthaH / satraM sadAdAnamastyasya strii| dvayoryathA-gRhapatiparikIrNe puNyanaipuNyabhAji / candrakAntantu kairave / candrasya kAntaM candraH kAnto'sya vA candrakAntam / yathA-unnidrazcandrakAntaiH // 108 // candrakAnto rtnbhede| yathA-sAyaM zazAMkakiraNAhatacandrakAntaniHsyandinIranikareSu kRtaabhissekaaH| carmaNvatI nadIbhidi kdlyaam| carmANi santyasyAM crmnnvtii| nadyAM manuriti (6-2-72) matau carmaNvatyaSTIvaditi sAdhuH / nadyAM yathA-carmaNvatIkartR sadRg / kadalyAM yathA-carmaNvatIstambhanibaddhatoraNam / citraguptastu kRtAnte tasya lekhake / citre likhite guptazcitraguptaH / dvayoryathA-nAmAnyeSAM likhAmi dhruvamahamadhunA citraguptaH pramArTi // 109 // divAbhItaH kAkaripau kumbhile kumudaakre| divA bhIto divAbhItaH / avyayaM pravRddhAdibhiriti samAsaH / kAkaripuSUkaH / kumbhilazcauraH / tayoryathA-divAkarAdrakSati yo guhAsu lInaM divAbhItamivAndhakAram / divAkIrti pite syAdulUke'ntAvasAyini / divA kIrtyate divAkIrtiH / svarebhya iH / kRtaH kIrtirIti kIrtyAdezaH / puMsi / antAvasAyI caNDAlaH / triSvapi yathA-anviSyate divAkIrtirapi kAryArthibhineraiH // 110 // dhamaketa vahanyutpAtau / dhUmaH keturasya dhUmaketuH / puMsi / vahau yathA-zakasampreSito Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (348) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH dhUmaketU vahanyutpAtau nandhAvattau gRhAntare / tagare'tha nadIkAnto nirguNDI niculAbdhiSu // 111 // nadIkAntA latAjamboH kAkajaGghoSadhe'pi ca / nAgadanto hastidante gehAnniHsRtadAruNi // 112 // nAgadantI zrIhastinyAM kumbhAkhyabheSaje'pi ca / nistuSitaM vajite syAdtatvaci laghukRte // 11 // nirAkRtirasvAdhyAye nirAkara niSedhayoH / . pratihatastu vidviSTe pratiskhalitaruddhayoH // 114 // hRtye dhUmaketurathAgamat / gRhabhede'pi tatrotpAtye ca yathA-dhUmaketurudetyeSa prajAnAM dhUmaketave / nandyAvartoM mahAntare / tgre| nandI AvattoM atra nandyAvarttaH / gRhAntaramADhya samavizeSaH / tagaro vRkSavizeSaH / dvayoryathAnandyAvarte'tha dolAM kalayati lalanA / atha nadIkAnto nirguNDI niculAbdhiSu / nadyAH kAnto nadIkAntaH / nirguNDI sinduvAraH / niculo vetasaH / triSvapi yathA-puraH pazya nadIkAntam // 111 // nadIkAntA latAjamboH kAkajauSadhe'pi ca / sphuTam / nAgadanto hastidante gehAnniHsRtadAruNi / nAgasya danto nAgadanta iva vA nAgadantaH / gehAgniHsRtadAruNi yathA-kAryante nAgadanta praNayamadhigRhaM patrikAzcitravatyaH // 112 // nAgadantI zrIhastinyAM kumbhAkhyabheSaje'pi ca / nAgasyeva dantau yasyAH nAgadantI / nAsikodaroSTheti GaH / nAgadantIva nAgadantI / zrIhastinI azmarIripunAmauSadham / kumbhA kumbhikA / nistuSitaM varjite syAdtatvaci laghUkRte / nistuSaM karoti Nici kte nistuSitam / vAcyaliGgaH / varjite yathA madya nistuSitam / zeSayoryathA-vaco nistuSitAH priyaGgava iva // 113 // nirAkatirasvAdhyAye nirAkAraniSedhayoH / AkRterjAtaniSkrAnto niraakRtiH| nirgatA AkRtiryasmAt nirAkaraNaM vA / asvAdhyAyo vedahInaH / tatra yathAbrahmabandhamunikheTanirAkRte / nirAkAre vAcyaliGgaH / tatra yathA-nanu zlAghyo nirA Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (349) praNihitaM tu samprAptanihitayoH samAhite / pratikSipta pratihate niSiddhe preSite'pi ca // 115 // pradhapitA klezitAyAM ravigantavyadizyapi / pravajitA tu muNDIyA~ tApasyAM mAMsikauSadhau // 116 // prajApatirbrahmarAjJorjAmAtari divAkare / vahnau tvaSTari dakSAdau pratikRtistu pUjane // 117 // kRtiH| niSedhe yathA-etanmAnanirAkRtau kuzalatAM yAtaM vidhomaNDalam / pratihatastu vidviSTe prtiskhlitruddhyoH| pratihanyate sma pratihataH / vAcyaliGgaH / vidviSTe yathA-dhidhika zAMtaM pratihatamidaM tIvramatyAhitaM naH / pratiskhalite yathAtasminnupAyAHsarve naH krUre pratihatakriyAH / ruddhe yathA-jambUkuMjapratihatarayam / 114 // praNihitaM tu samprAptanihitayoH / smaahite| praNidhIyate sma praNihitam / vAcyaliGgaH / samprApte yathA-praNihitaM dhanam / nihite yathA-mandaM mandaM praNihitapadaM saMcaratyuSTrasArthaH / samAhite yathA-bhAvyaM tayA praNihitacetaseti / pratikSiptaM pratihate niSiddha preSite'pi ca / pratikSipyate sma pratikSiptam / vaacylinggH| pratihate niSiddhayoryathA-pratikSipto'pi hi khalo na zAntimavalambate / preSite yathA-parasparapratikSiptazarodhAstatra sainikAH // 115 // madhUpitA klezitAyAM ravigantavyadizyapi / pradhUpyante sma pradhUpitA / klezitAyAM yathA-pradhUpitAsu kSitipaiH prajAsu / ravigantavyadizi yathA-pradhUpitAyAM dizi saJcarantI / pravrajitA tu muNDIyA~ tApasyAM mAMsikauSadhau / pravrajati sma pravrajitA / muNDorI oSadhibhedaH / tApasyAM yathA-kumArapravrajitA zApadussahaiH // 116 / / prajApatirbrahmarAjJorjAmAtari divAkare / vahnau tvaSTari dakSAdau / prajAnAM prajAyA vA patiH prjaaptiH| puMsi / brahmaNi yathA-prajApatiH kalpitayajJabhAgam / tvaSTA devvrddhkiH| pratikRtistu puujne| pratimAyAM prtiikaare| pratikriyate pratikRtiH / striyAM ktiH // 117 // pratimA pratibimbam / tatra yathAramyAM raghupratikRtiH sa navopakAyA~ bAlAtparAmivadazAM madano'dhitasthau / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (350) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH pratimAyAM pratIkAre pratipattistu gaurave / prAptau pravRttau prAgalbhye bodhe parigataM gate // 118 // prAptaveSTitayorzAte pallavitaM sapallave / lAkSArakte tate paMcaguptazcArvAkadarzane // 119 // kamaThe parivartastu kUrmarAje palAyane / yugAnte vinimaye ca parighAtastu ghAtane // 120 // (ramyAM raghupratipratikRtiH sanavopakArthI bAlyAtparAmivetyAdi / ) pratIkAre yathAvairipratikRtau dakSaH / pratipacistu gaurave / prApto pravRttI prAgalbhye bodhe / pratipadanaM pratipattiH / striyAM gaurave yathA-pratipattiriyaM guroH / pravRttirArambhaH / tatra prAptau ca yathA-arthAnoM (artho'noM ) vicintya syuH kAryANAM pratipattayaH / prAgalbhye bodhe ca yathA-vAgarthapratipattaye / parigataM gate / prAptaveSTitayorzAte / parigamyate parigatam / bhAvatAntasya klIbatvaM karma kartR kAntasya tu vAcyaliGgaH / gate yathA-kacidapi gajendraH parigatam // 118 // prApte yathA-parigata ivApatyasneho latAsu mRgISu ca / veSTite yathA-kusumaparigato'sau kezapAzaH sukezyAH / jJAte yathA-iti parigatametat sthAnamAsAca sadyaH / paralavitaM sapallave lAkSArakte tate / pallavAH saMyAtA asya pallavitam / tArakAditvAditaH / vAcyaliGgaH / tataM vistIrNam / sapallave yathAaMkuritaH korakitaH pallavitaH puSpitazca shkaarH| paMcaguptazcArvAkadarzane / kamaThe / paJcabhirgupyate sma paJcaguptAnyasya vA paJcaguptaH // 119 // kamaThaH kacchapaH / parivartastu kUrmarAje palAyane yugAnte vinimaye c| parivartate jagadatreti parivartanaM vA parivartaH / yugAnte yathA-parivarteSvananteSu / vinimaye yathA-anyonyavastraparivartamiva vyadhattAm / parighAtastu paatne| astraM ca / parighAtanam parighAtyate'nena vA parighAtaH // 120 // atha pshuptiH| pinAkini hutAzane / pazUnAM patiH pazupatiH / pazoH patiriti vA / hutAzanasya chAgavAhanatvAt / pinAkini yathAzarasandhAnasaMrambhaH pazau pazupatAvapi / pAzupataH zivamallyAM pazupatyadhi Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH kANDaH -- astre cAtha pazupatiH pinAkini hutAzane / pAzupataH zivamallyAM pazupatyadhidevate // 121 // pArijAtastu mandAre pAribhadre suradrume / pArApataH kalarave girau markaTatiNDuke // 122 // pArAvatI tu lavalIphalagopALagItayoH / puSpadantastu diGnAge jinabhede gaNAntare // 123 // puSpadantau ca candrArkAveoktyAtha puraskRtam / pUjite svIkRte sikte'bhizaste'grakRte'pi ca // 124 // daivate / pazupatirdevatA'sya pAzupataH / ghanAdeH patyurityaNa ( 6-1-14 ) / zivamallI vakapuSpam / pazupatiradhidaivataM yasya sa tathA / tatra vAcyaliGgaH / yathAilAdhyaM pAzupataM vratam // 121 || pArijAtastu mandAre pAribhadre suradrume / pAriNaH pArAvato'bdherjAtaH pArijAtaH / mandAro'rkabhedaH / pAribhadro nimbaH / suradrume yathA- pArijAtapallavebhyo rAgamiti / pArApataH kalarave girau markaTatiNDuke / pAramApatati pArApataH / lihAyac (5-1-50 ) / markaTatiNDuka - stiNDukavizeSaH / kalarave yathA - tAM kasyacidbhavanavalabho suptapArApatAyAm // 122 // pArAvatI tu lavalIphaLagopALagItayoH / harItakyAditvAllavalIphale'pi strItvam / puSpadantastu diGnAge jinabhede gaNAntare / puSpavadantA asya puSpadantaH / diGnAgo vAyavyadiggajaH / jinamede navatIrthakare yathAvande zrIpuSpadantasya // 123 // puSpadantau ca candrArkauve koktyA / puSpe iva puSpe dantAviva dantau puSpe ca te dantau ca puSpadantau / yathA - vizvasyAsya vilocane tirayato (te) yatpuSpadantau tamaH / atha puraskRtaM pUjite svIkRte sikte'bhizaste'grakRte'pi ca / puraskriyate sma puraskRtam / namaspurasogateriti saH (2-3-1) / vAdhyaliGgaH / pUjite yathA - harinmarudbhiH sapuraskRtakRtI / svIkRte yathA - sapuraskRta sakriyaH / sikkAbhizastayoryathA - namaH karoti sma mahAlakSmyai bhakti puraskRtaH / aprakRte yathA - puraskRtA vartmani pArthivena // 124 // (351) Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (352) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH bhogavatI tu sarpANAM nagare'pi sarityapi / raGgamAtA jatucandhorlakSmIpatirjanArdane // 125 // pUge lavaGgavRkSe ca vyatIpAta upadrave / / yogabhede'payAne ca, vanaspatidrumAtrake // 126 // vinApuSpaphalidrau ca vinipAtastu devataH / vyasane cAvapAte ca vaijayanto guhe dhvaje // 127 // indrAlaye vaijayantI tvagnimanthapatAkayoH / jartuyantyAM ca samAghAtastvAhave ghAtane'pi ca // 128 // bhogavatI tu sarpANAM nagare'pi sarityapi (sridntre)| bhogaH santyasyAM bhogavatI / bAhulakAd dIrghatvAbhAvaH / dvayoryathA-bhogavatyapi vasundharAzritA / raGgamAtA jatuca(cu)nyoH / raGgasya mAtA raGgamAtA / candI kuTTanI / lakSmIpatirjanArdane / pUge lavaGgavRkSe ca / lakSmyAH patiH lakSmIpatiH / janArdane yathA-lakSmIpatezcaritakIrtanamAtracAru // 125 / / pUgaH kramukaH / vyatIpAta upadrave / yogabhede'payAne ca / vyatipatanaM vyatipatantyasmin kAryANi vA vyatIpAtaH / ghaJyupasargasyeti doghH| yogabhede yathA-dinamekaM parihAryaH parighazca tathA vyatIpAtaH / apayAnaM palAyanam / vanaspatimAtrake vinA puSpaphalidrau ca / vanasya ptirvnsptiH| varcaskAditvAtsAdhuH / drumAtre yathA-klAnticchido vanavanaspatayastadAnIm // 126 // puSpaM vinA phalavati drume yathA-phalI vanaspati yaH / vinipAtastu daivataH / vyasane cAvapAte ca / vinipatanaM vinipaatH| daivAghad vyasanaM tatra yathA-vinipAto'pi samaH smunnteH| patanamAtramavapAtaH / vaijayanto guhe dhvaje / indraalye| vaijayantI manAsti vaijayantaH / abhrAditvAdaH // 127 // vaijayantI tvagnimanthapatAkayoH / jayannyAM ca / vijayante vijayantaH / ka ji bhU ityantaH / tasyeyaM vaijayantI / patAkAyAM yathA-ityasyate'nekadalImadhuzrIH prbhaavniiketnvaijyntiiH| agnimanthosraNiH / jayantI oSadhiH / samAghAtastvAhave ghAtane'pi ca / samA hanyante Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH samAhitaH samAdhisthe saMzrute'tha smuddhtH| avinI te samudgINe samudrAntA durAlabhA // 129 // kAryAsikA ca sRkA ca sadAgatiH sadIzvare / nirvANe pavamAne ca sarasvatI saridbhidi // 130 // vAcyAyAgAyAM strIratne, govAgdevatayorapi / sUryabhakto bandhujIve, bhAskarasya ca pUjake // 131 // yo dvAro'trAta samAghAtanamvA samAghAtaH // 128 // samAhitaH samAdhisthe saMzrute / samAdadhAti samAdhiyate vA smaahitH| vAcyaliGgaH / samAdhisthe yathAsamAhitairapyanurUpitastataH padaM dRzaH syAH kathamoza mAdRzAm / saMzrutaH pratijJAtaH / dattottare'pi yathA-samAhito mnmthpuurvpkssH| atha smuddhtH| avinIte samudgIrNa / samuddhanyate sma samuddhataH / vaalinggH| avinIte yathA-sahajacApaladoSa smuddhtH| samudgINa samudIritam / samudrAntA duraalbhaa| kArpAsikA spRkkA c| samudro'nto yasyAH sA samudrAntA / spRkkAdurAlabhe oSadhe // 129 // kArpAsikA vamanI / bhUmAvapi yathA-samudrAntAM sthirAM zuddhAm / sadAgatiH sadIzvare / nirvANe pavamAne ca / sadAgatiryasya sa sdaagtiH| pavamAne yathAmahiSakSatA garutamAlanadalasurabhiH sadAgatiH / sarasvatI saridbhidi / vAcyApagAyAM stroratne govAgdevatayorapi / saraH prasaraNamastyasyAH / sarasvatI / saridbhidi yathA-nadomivA'ntaH salilAM sarasvatIm // 130 // vAci yathA-ratimAkAzabhavA sarasvatI / ApagA mAtre yathA-kUlaMkaSA zaivalinI sarasvatI / vAgdevatAyAM yathA-vAcAlAsi sarasvatI baja gRhAn kaH sUktigoSThIkramaH / sUryabhakto bandhujIve bhAskarasya ca puujke| sUryasya bhaktaH sUryabhaktaH / baMdhujIvo baMdhukaH / bhAskarapUjake vAcyaliGgaH // 13 // haimavatyadrijA svarNakSIrI zuklavacA'bhayA / himavataH iyaM haimavatI / adrijA gaurI gaMgA ca tayoryathA-cukopa sA haimavatIti nAmnA / svarNakSIrI abhayA zuklavacA cauSadhayaH / himavati jAtAdAvapi tatra tu vAyaliGgaH / yathA Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (354) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH haimavatyadinA' svarNakSIrI zuklavacA'bhayA / anIkastho rakSivarga, yutkhale vIramardale // 132 // cihane gajazikSake cetikathA vyarthabhASaNe / azraddhaye naSTadharme'pyudarathiviyanmaNau // 13 // abdhau citraratho vidyAdhare gandharvaparyayoH / catuSpathazcaturmArga-saGgame brAhmaNe'pi ca // 134 // dazamIsthaH sthavire syAta, kSINarAge mRtAzane / vAnaprastho madhUkadrau, kiMzukAzramabhedayoH // 135 // sthANvAzramaM haimavataM jagAma / atha thAntAH / anokastho rakSivarge yutkhale vIramardale / cihane gajazikSake c| anIke tiSThati anIkaM tiSThatyoti vA anIkasthaH / rakSivargagajazikSakayoryathA-anIkasthaiH svasthaiH sthitirihakathaM shtrunikre| yudhaH khalaMH raNabhUmiH // 132 // itikathA vyarthabhASaNe azraddheye naSTadhamrme'pi / iti kathA itikathA avyayaM prvRddhaadibhiritismaasH| udrthirviynmnnau| abdhau / udU miyati udarathiH / udarteNivetyathiH / puMsi / viyanmaNirAdityaH // 133 // citraratho vidyAdhare gandharvaparyayoH / citroratho'sya citrarathaH / catuSpathazcaturmArgasaGgame brAhmaNe'pi ca / catvAraH panthAno'tra catuSpathaH / caturNA pathAM samAhArazcatuSpathaH catuSpathamiti klIbe'pi / caturgisaMgame yathA-kiM yAto'si catuSpathe ||134||dshmiisthH sthavire syAt kSINarAge mRtAzane // dazamyAM avasthAmAM tiSThati dazamIsthaH / vAcyaliGgaH / sthavirakSINarAgayoryathA-cakiNo dazamIsthasya rogiNo bhAriNastriyaH / snAtakasya ca rAjJazca paMthA deyovarasya ca // mRtasya hastenAzanaM yasya sa mRtAzanaH / vAnaprastho madhukadrau kiNshukaashrmbhedyoH| pratiSThante'tra prasthaH / vanasya prasthe bhavo vAnaprasthaH / Azramabhede yathA-vAnaprasthamunisthalISu vidvataM baddhoTanAsu (baddho jaTAsu) tvayA // 135 // athadAntAH // aSTApadazcandramAllyAM lUtAyAM zarabhe girau| kanake zAriphalake / aSTau padAnyasya 1 senApatiguhe'dhyakSe himArAtiH khage'nale / haima. / Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturya kANDaH aSTApadazcandramallyAM, lUtAyAM zarabhe girau / kanake zAriphalake'bhimardo mandhayuddhayoH // 136 // syAdabhisyanda AsravanetrarogAtivRddhiSu / avavAdamtu nideze nindAvizrambhayorapi // 137 / / upaniSattu vedAnte rahasyadharmayorapi / ekapadaM tadAtve syAdeka padI tu vartmani // 138 // kaTukandaH zRGgabere zobhAMjanarasonayoH / kuruvindaH padmarAge mukurabIhibhedayoH // 139 // aSTasu loheSu padaM pratiSThA'syeti vA aSTApadaH / nAmnIti dIrghaH / kanake zAriphalake ca puMklIbaH / zeSeSu puMsi / candramallI vanaspatibhedaH lUtA UrNanAbhaH / girau yathA-aSTApadAndolanasvargAdhIzasahastrabAhuvijayaprAyANi satyApaya / kanake yathA-AvarjitASTApadakumbhatoyaiH / zAriphalake yathAandhakAritalalATASTApadam / abhimaddoM mNthyuddhyoH| abhimadanamabhimaIH / manye yathA-tIvAbhimaIparihAraniviSTa buddheH / yuddhe yathA-yuktaM na mAIvamarAvabhimabhAji // 136 // syAdabhisyanda AsravanetrarogAtivRddhiSu / abhisyandanamabhisyandaH / mAnave yathA-kenAbhisyandatohayaiH / avavAdastu, nirdeze nindAvizrambhayorapi // avavadanamavavAdaH / nideza AjJA tatra yathA-madhukarairavabAdakavi / nindAyAM yathA-dRSTo'yamavavAdaste / vizrambho vizvAsaH // 137 // upaniSattu vedAnte rahasyadharmayorapi / upasamIpe brahmaNo niSIdantyanayeti upaniSat / triSvapi yathA-yadvedAdhyayanaM tathopaniSadAM sAMkhyasya / ekapadaM tadAtve syaat| ekaM padamekapadam / tadAtvantatkAlaH / ekapadI tu varmani / ekaH pAdo'syA ekapadI / kumbhapadyAditvAtsAdhuH // 138 // kaTukandaH zRGgavere zobhAMjanarasonayoH / kaTuH kandaH kaTukandaH / zRGgaberamAdakam / zobhAMjanaH zigruH / rasono lazunam / kuruvindaH padmarAge mukuravrIhibhedayoH kulmASe hinmule muste / kuruM vindati kuruvindH| nigavA Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___(356) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH kurumASe hiGgule muste kokanadantu raktayoH / ambhojanmakumudayozcatupado gavAdiSu // 140 // strINAM karaNabhede ca raktapAdo mataGgaje // syandane ca janapadaH syAtpunarjenadezayoH // 141 // parivAdastu nindAyAM vINAvAdanavastuni // priyambadaH priyavAdinabhazcaravizeSayoH // 142 // pIThamaddo'tiviyAte nATyoktyA nAyakapriye // puTabhedastu nagarAtodyayostaTinImukhe // 143 // mahAnAdo varSakAbde mahAdhvAne zayAnake // gaje ca mucukundastu dubhede munidaityayoH // 14 // dernAmnoti shH| padmarAgahiMgulayoryathA-sAvitrAH kuruvindaH kandalarucaH prAcomalaM kurvate mukuro darpaNaH // 139 // kokanadantu rktyoH| ambhojnmkumudyoH| kokaizcakravAkairnadati kokndN| dvayoryathA-phullakokanadakAntitaskarI / catuSpado gavAdiSu / strINAM karaNabhede ca / catvAri padAni yasya sa catuSpadaH / gavAdiSu yathA-dvipadacatuSpadabhAgI / 140 // karaNabhedo vaatsyaaynprsiddhH|| raktapAdo matagaje syandane ca / raktaH pAdA asya raktapAdaH / syandano rathaH janapadaH syAtpunarjanadezayoH // janaiH padyate janapadaH // padaNigata vityasyAla / janAnAM padamiti vA / pratipadapAThAtpustvaM / dvayoryathA-prItisnigdhaijanapadaH vadhlocanaiH pIyamAnaH // 141 // parivAda stu nindAyAM vINAvAdanavastuni / parivadanaM paryudyate'nena vA parivAdaH / nindAyAM yathAprasarati parivAdaH sarvato'yaM na yAvat / vINAvAdanavastuni yathA-kala tayA vacasaH parivAdinI svarajitArajitAvazamAyayuH // atra hi parivAdo'syA astIti parivAdinI / priyambadaH priyvaadinbhshvrvishessyoH| priyamvadatIti priyaMvada iti khH| priyavAdini vAcyaliGgaH // tatra yathA-priyamvadaH pratyavadatsurezvaram / nabhazcaravizeSe yathA-avehi gandharvapatestanUjaM priyaMvadaM mAM priyadarzanasya // 142 // pIThamardo'tiviyAte nAyoktyA nAyakapriye / Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (357) meghanAdo meSazabde varuNe rAvaNAtmaje / vizArado budhe dhRSTe viSNupadaM nbhobjyoH||145|| viSNupadastu kSIrode viSNupadI muraapgaa| saMkrAntidvArakA vApi samaryAda' tu sannidhau // 14 // maryAdayA sahite'pyanubandho'prayogiNi / mukhyAnuyAyini zizau prakRtasyAnuvartane // 147 // . poThaM mRdnAti pIThamaIH / ativiyAto atidhRSTaH / tatra yathA-yauvanonmAdalIlAgoSThInAM pIThamaIH / nATyoktyA nAyakapriyo vidUSakaprabhRtiH puTabhedastu nagarAtodyayostaTinImukhe / puTaM bhinatti puTabhedaH // 143 / / mahAnAdo vaSukAbde mahAdhvAne zayAnake / gaje c| mahAnnAdo'sya mahAnAda iti vA mahAnAdaH / zayAnako'jagaraH / mucukundastu drubhede munidaityyoH|| muMcati mucukandaH mucidrukunda kukundAviti kidi du kundaH / ibhede yathA-dvitramucukundakalikAstricaturamukulaH krameNa lavalISu / paMcaSaphalino kusumo jayati himanavAvatAraH // 14 // meghanAdo meghazabde varUNe rAvaNAmaje / meghasya nAdo meghasyeva nAdo'syeti vA meghanAdaH / rAvaNAtmaje yathA-saumitre tiSTha pAtraM tvamapi nahi ruSAM na tvahaM meghanAdaH / vizArado budhe dhRSTe / vizeSeNa zAradasya vizAradaH / vAcyaliGgaH / dvayoryathA-tAM bhavAnI .... bhavAnItAM bileshnaashvishaardaaN| viSNupadaM nbhobjyoH| viSNoH pada padamiva vA vissnnupdN||145|| nabhasi yathA-krAntvA viSNupadaM prayAti zanakairastAcalaM bhaaskrH| viSNupadastu kSIrode / viSNoH padaM yatra vissnnupdH| viSNupadI muraapgaa| saMkrAnti dvArakAvApi / viSNoH pAdau heturasyA viSNupadI / kumbhapayAdiriti saadhH| surApagAyAM yathA-kimbAkRSTAMghripadmatidyutibhiraruNitA vissnnupdyaaHpdvyH| samaryAdaM tu sannidhau // 146 // maryAdayA sahite'pi // maryAdayA saha vartate samaryAdaM / sannidhinnakaTyaM / tatra- klIbo tadvati maryAdayA sahite ca 1 zatahadA tu vidhuti vajre'pi ca samaryAdA ra prakRtakyAnuvatte ca doSasyApAdaneDapi ca / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (358) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH doSotpAde'nubandhI tu hikAyAM tRSyati kAcit / avarodhastu zuddhAnte nirodhAne nRpaukasi // 148 // avaSTabdhamavidure samAkrAnte'valambite / aniruddhazcare puSpacApasUnAvanargale // 19 // AzAbandhaH samAzvAse markaTasya ca vAsake / iSTagandhaH sugandhiH syAdiSTagandhaM tu vAluke // 150 // vAcyaliGgaH maryAdayA sahite yathA-AryAH samaryAdamudAharantu // atha dhAntAH / anubandho'prayogiNi mukhyAnuyAyini zizau prakRtasyAnuvartane / doSotpAde anubadhyate iti anubandhaH // aprayogiNi yathA-tivAzavAnubandhena / prakRtasyAnuvartane yathA-sAnubandhAH kathaM na syuH sampado me nigapadaH (mayaH) // 147 // doSotpAde yathA-mahatAM nAsti kadAcanAnubandhaH / mukhyAnuyAyo prdhaanaanugaamii| anubandhI tu hikkAyAM tRSyati kvacit / gaurAditvAGgIH avarodhastu zuddhAnte tirodhAne nRpaukasi / avarudhyate avrodhH| zuddhAntanRpaukasoryathA-yAvaccalAsanavilolanitambabimbavinastavastramavarodhavadhuH papAta // 148 // avaSTabdhamavidure samAkrAnte'vadhambite / avaSTabhyate sma avaSTabdham / avAccAyorjA vidUre 2-3-42 iti SatvaM / vAcyaliGgaH / triSvapi yathA-avaSTabdhaklezaiH zamasukhavimUDhaH zaThamatiH / aniruddhazcare puSpacApa banAvanargale |n niruddhayate aniruddhaH / anargale vAcyaliGgaH / puSpacApasUno (puSpacApastanau) yathA-aniruddhasamadyatiH // 349 // AzASandhaH samAzvAse markaTasya ca vAsake (jAlake) / AzAyA bandhaH AzAbandhaH / samAzvAse yathA-AzAbandhaH kusumasadRzaM prAyazo hyaGganAnAm / markaTavAsako lUtApuTam / iSTagandhaH sugandhiH syAt / iSTo gandho'sya iSTagandhaH / vaadhylinggH| iSTagandhantu cAluke / vAlakaM bheSajabhedaH // 150 // ikSugandhA kAzakroSTrI kokilA Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH ikSugandhA kAzakroSTrI kokilAkSeSu gokSure / ugragandhA vacAkSetrayavAnyo chiki kauSadhau // 151 // upalabdhirmatau prAptau kAlaskandhastu tinduke | tamAle jIvakadrau ca tIkSNagandhAvacauSadhe // 152 // zobhAjane rAjikAyAM parivyAdho drumotpale / vetase mahauSadhaM tu viSAzuNThyo rasonake // 153 // brahmabandhurnindadyavime, bAndhave brAhmaNasya ca / samunnaddhastUrddha baddhe paNDitammanyadRptayoH // 154 // (359) kSeSu gokSure / ikSoriva gandho'syA ikSugandhA / kroSTrI zRgAlI / zeSA oSadhibhedAH / ugragandhA vacAkSetrayavAnyorichakikauSadhau / umro gandho'syA ugragandhA / sarvA oSadhayaH || 153 || upalabdhirmatau prAptau / upalambhanamupalabdhiH zcAdittvAt / striyAM ktiH / ( 5- 3 - 92) matirjJAnaM / dvayoryathA - samyak putri vimRzya pUrvaparayorathapalabdhau padaM karttavyaM subhage yato'rtharucitA dharmeyamasmadgRhe / kAlaskandhastu tinduke / tamAle jIvakadrau ca / kAlaH skandho'sya kAlaskandhaH / orang: zyAmakhadiraH / tIkSNagandhA vacauSadhe / zobhAJjane rAjikAyAM / tIkSNo gandho'syAH tIkSNagandhA || 152 || zobhAJjanaH zitruH / rAjikA rAjasarSapaH / parivyAdho drumotpale / vetase / parividhyati parivyAdhaH / "tan vyadhINiti NaH" (5-1-64 ) dmotpaH karNikAraH / mahauSadhaM tu viSAzuNThyo rasonake / mahadauSadhaM mahauSadhaM / "jAtIyaikArthe veriti DA : " ( 3-2-70 ) || 153 || brahmabandhurnindyavipre bAndhave brAhmaNasya ca / brahmA bandhurasya brahmabandhuH / dvayoryathA - brahmabandhurayamAgato'tithiH / samunnaddhastUrddhavaM baddhe paNDitammanyadRptayoH / samunnahyate samunnaddhaH / vAcyaliGgaH // 154 // atha nAntAH / apAcInaM viparyaste'pAgarthe / apAgeva apAcInaM / "adik striyAM vAca itInaH / ( 7-1-107) viparyaste vAcyaliGgaH / tatra 1 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (360) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH apAcInaM viparyaste'pAgarthe'bhijanaH kule / kuladhvaje janmabhUmyAmabhimAnastvahaMkRtau // 155 // hiMsAyAM praNaye jJAne'valagno madhyalagnayoH / avadAnamitivRtta khaNDane zuddhakarmaNi // 15 // adhiSThAnaM prabhAve'dhyAsane ngrckryoH| anUcAnaH sAGgavedakovide vinayAnvite // 157 // yathA-sopAcInAni pazyati / apAk pazcAdityasyArtho'pAgarthaH / tatra yathAapAcInaM cInAMzukayugalasaMvItavapuSA / abhijanaH kule kuladhvaje janmabhUmyAM / abhijAyate abhijanaH / kule yathA-tAM pArvatItyabhijanena nAmnA bandhupriyAM bandhujano juhAva / kuladhvaje yathA-vaidarbhidarbhadalapUjanayA'pi yasya garbhe janaH punarudeti na jAtu mAtuH / tasyArcanAM racaya tatra mRgAMkamaulestanmAtradaivatajanA'bhijanaH saMdezaH / janmabhUmau yathA-yaH kanyakubjAbhijanaH sa raajaa| abhimaanstvhNkRtau| hiMsAyAM praNaye jJAne / abhimAnanamabhimAnaH / ahaMkRtau yathA-abhimAnavato manasvinaH priyamuccaiH padamArurukSataH // 155 // hiMsAyAM yathA-yaH zatruSvabhimAnavAn sa jayati sphotaM mahImaNDalam / premapUrvako vazIkAraH praNayastatra yathA-priyAbhimAnena vinA na tanvI cittasya kopAkulatAM jahAti / jJAne yathA-tattvAbhimAnena vinA na mokssH| avalagno mdhylgnyoH| avalagati sma avlaanH| "kSubdhavirabdheti saadhuH|" madhye puNkliibH| tatra yathA-kRzAvalagnAM sudI sasarja / lagne vAcyaliGgaH / tatra yathA-kSipto hastAklAnaH prasabhamabhihato vyAdadAno'zukAntam / avadAnamitivRtte khaNDane zuddhakarmaNi / avadIyate avadAyate vA'nenA'vadAnaM / trivapi yathAvizvAvasuprAgraharaiH sadevaiH saMgIyamAnatripurAvadAnaH // 156 // adhiSThAna prabhAve'dhyAsane ngrckryoH| adhiSThIyate adhiSThAnaM / cakra rathAGgaM / tatra prabhAve ca ythaa-uccaisterustuurnnmlaapgaayaaH| sAdhiSThAnAste kimAzcaryamatra // nagarAdhyAsanayoryathA- adhiSThAnaM rAjJo jagati jayati prApta Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDa , .. . (361) anvAsanaM snehavastau sevAyAmanuzocane / ... agrajanmA'graje vipre'ntebAso punarantyaje // 158 // ziSyaprAntagayozcApyAyodhanaM samare vadhe / . . ArAdhanaM pAkaprAptyoH sAdhane toSaNe'pi ca // 159 // AcchAdanaM tu vasane sampidhAne'pavAraNe / . AkalanaM parisaMkhyAkAMkSayorbandhane'pi ca / / 160 // vibhavam / anUcAnaH sAGgavedakovide vinayAnvite // anUvAca anUcAna: "veyivadaneti (5-2-3) saadhuH|" vinayAnvite vAcyaliGgaH / dvayoryathA-idamUcuranUcAnAH prItikaMTakitattvacaH // 157 // anvAsanaM snehavastau sevAyAmanuzocane / anvAsyate anvAsanaM / snehavastiH snehopakaraNam / agrajanmA'graje vipre / agre janma asya agrajanmA puMsi / agraje yathA-agrajanmA yadA tiSThettadA-dadhyAnujaH katham / vipre yathA-draSTumAha vanamagrajanmanAM / antevAsI punarantyaje ziSyaprAntagayazciApi / ante vasatyantevAsI // 158 // zayavAsItyalup (3-2-20) prAntage vAcyaliGgaH ziSye yathA-rutAnizaNvan vayasAMgaNo'ntevAsitvamApa sphuTamaGganAnAm / AyodhanaM samare vadhe / Ayudhyante'sminnityAyodhanaM / samare yathA-Ayodhane kRSNagati sahAyamavApya yaH kSatriyakAlarAtri / vadhe yathA-zastrAyodhanavidhuro raNabhuvi vIropi muhyati prAyaH / ArAdhanaM pAkaprAptyoH sAdhane toSaNe'pi ca / ArAdhyate ArAdhanaM / sAdhane yathA-nyasyAGgAni tataH kuryAdvidayArAdhanamuttamam / toSaNe yathA-zaMkarArAdhanaM dhanaM // 159 // AcchAdanaM tu vasane sampidhAne'pavAraNe / AcchAdyate'nena AcchAdanaM / vasane yathA-bhojanAcchAdane sadbhirubhekasipu kathyate / sampidhAnA'pavAraNayoryathA-AcchAdanamakAryasya kAryamAryaiH / prytntH| AkalanaM parisaMkhyAkAMkSayorbandhane'pi ca / Akalyate AkalanaM bandhane yathA-sevyA'pi sAnunayamAkalanAya yntraa| zeSayo yathA-jaladhijalA Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (112) anekArthasaMgrahaH saTokaH dvitIyA vibhAgaH AtaJcanaM syAjjavane prINana prativApayoH / AvezanaM bhUtAveze praveze zilpivezmani // 169 // AskandanaM tiraskAre saMzoSaNasamIkayoH / AtmAdhInaH sute mANAdhAre zyAle vidUSake // 162 // AtmayoniH smare vedhasyuduvarttanaM vilepane / apAvRtAnutpattane syAdupAsanamAsane || 163 // kalanArciteSu teSu // 160 // zrataJcanaM syAjjavane prINana prativApayoH / taM gatau / AtaJcati yatabhyate vA AtaMcanam / javane vegavati vAcyaliGgaH / tatra yathA - AtazcanaM paMcazarasya bANaM, samprApya zIghraM bhuvanaM nayanti / prativApo dravadravyasya bhANDAt bhANDAntarakSepaH / tatra prINane ca yathA - sudhAramA canacaMcadukhacaMdrAMzuzubhrIkRtagaNDalekhA: / AvezanaM bhUtAveze praveze zilpivezmani / vizya Avezyate asminvA AvezanaM / bhUtAveze yathA - dapavezanaduHsthitasya paramo mantrasvadIyaM vacaH / zilpavezmani yathA - AvezanAni vivizuH sahasaiva siMhAH || 161 || AskandanaM tiraskAre saMzoSaNasamIkayoH / AskaMdadyate - Askayate'sminvA AskandanaM / tiraskAre yathA- ete iThAskandanamantareNa, raNeSu yogyA na vahanti vAhAH / prApaNe'pi / tatra saMzoSaNe ca yathAgrISmAskandana jarjarIkRtatRNaploSAya dAvAnalaH / samI ke saMgrAme ca yathAAskandane skandasamAnasAraH / zarairarINAM vijayaM vidhAya / AtmAdhInaH sute prANAdhAre zyAle vidUSake / Atmano'dhInaH AtmAdhInaH // 162 // - AtmayoniH smare veSasi / AtmA yonirasya AtmayoniH / puMsi / smare yathA-prahatamabhyudayatamAtmayonim / vedhasi yathA - saMdarzanaM lokaguroramoghaM taMvAtmayoneriva kiM na ghatte / udvarttanaM vilepane / apAvRttApata syAt / udvartyate udvartyate'nena vA uddharttanaM vilepani - karaNe vA anaT / tatra bhAvapakSe yathA - udvarttanaM kAraya kuMkumena / Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catuthaH kANDaH zuzrUSAyAM zarAbhyAse'pyupAdhAnaM tu gaNDake / vrate vizeSe praNaye syAdutpanamutplutau // 164 // utpattAvuyanastu vatsarAje ghaTodbhave / utsAdana samullekho vartenodyAneSvapi // 165 // udvAhanaM dvisItye syAdudvAhanI vaTArake / kapItanaH gardabhANDazirISA mrAtapippalAH // 166 // PASS tatra karaNapakSe yathA - udvartanaM bhartturathApayantI / apAvRttau yathA-modhIkartu caTu (bahula) zapharodvarttanaprekSitAni | upAsanamAsane zuzrUSAyAM zarA'bhyAse'pi / upAsyate upAsanaM / triSvapi yathA-upAsanaM tatra dRDhaM kimudabhutaM // 163 // upadhAnaM tu gaNDake / vrate vizeSe praNaye / upAdhI T upAdhoyate upAdhAnaM / gaNDake ucchIrSake yathA nAgAMce mokumiccho: zayanamuruphaNAcakravAlopadhAnaM / vrate yathA zratArAdhanamAdheyamupadhAnavidhAnataH / vizeSo vizeSaNaM / syAdutpatanamutplutau utpattau / utpatyate utpatanaM / ullutI yathA-parabhRtazizo maunaM / tAvadvidhehi nabhastaleAtpatanaviSaye pakSau syAtAM na yAvadimau kSamau // 164 // udayanastu vatsarAje ghaTodbhave / udayate udayanaH / nandrayAdibhyo'naH / vatsarAje yathA- prApyAvantImudayankathAkovida grAmavRddhAn / ghaTodbhavo'gastiH / utsAdanaM samullekhodvarttanodvAhaneSyatha / utsAdayate utsAdanaM / // 165 // udvAhanaM dvisItye syAt / udvAhyate udvAhanaM / dvAbhyAM sItAbhyAM saMgataM dvisItyaM - dvikRSTaM / udvAhanI vaDhArake | vaTArako rajjuH / kapItanaH (no) gardabhANDazirISAtrAta pippalAH / kapI tanoti kapItanaH / lihAyac / kampate vA "vidanaga - ganeti sAdhuH " catvAro'pi vRkSAH || 163 || kaladhvaniH parabhRte pArApatakalApinoH / kalo dhvanirasya kaladhvaniH / triSvapi yathA - kaladhvanau kUjati pAnthasArthAH priyAM smaraMti smaratApataptAH kAtyAyano vararucau / katasyApatyaM vRddhaM kavyaH // "gargAderyaJ " / / ( 6-- 1 1 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (364 anekArthasaMgrahaH saTIka / dvitIyo vibhAgaH kaladhvaniH parabhRte paaraaptklaapinoH| kAtyAyano vararucau, kAtyAyanI tu pArvatI // 167 // kaSAyavastraM vidhavA'rddhavRddhA mahilA'pi ca / kAmacArI kalambike, svecchAcAriNi kAmuke // 168 // kArandhamI dhAtuvAdanirate kAMsyakAriNi / . kiSkupA poTagale syAdikSutvacisArayoH // 169 / / kucandanaM vRkSabhede patrAGke raktacandane / kumbhayonidroNe'gastau kRSNavarmA vidhuntude // 17 // 42) tasyApatyaM yuvA kAtyAyanaH / "yajina (6-1-54) ityAyanaN // yathA-kAtyAyanena te (mate) sRSTA vibuddhi pratibuddhaye / kAtyAyanI tu paarvtii| kaSAyavastraM vidhavA'rddhavRddhAmahilA'pi ca / kAtyazabdAt "yoDAyaM nnaveti DoH / " (2-1-67) kAtyAyanI pArvatyAM / yathA-prasAdhayatu vaH kRtyAni kAtyAyanI // 167 // kaSAya(kASAya)vastraM vidhavA ardhavRddhA mahilApi / kaSAyavastrA cAsau vidhavA ca sA cAsau ardhavRddhAmahilA ca sA tathA / tasyAM kAtyAyanI ca / kAtyAyanI yathA-kAtyAyanI nItivizAradA cet / kAmacArI kalambike svecchAcAriNi kaamuke| kAmena carati kAmacArI / svecchAcAriNi kAmuke ca vAcyaliGgaH / kalambikazcaTakaH / svecchAcAriNi yathA-na tvaM dRSTvA na punarala kAM jJAsyase kAmacArin // 168 // kArandhamI dhAtuvAdanirate kAMsyakAriNi / karaM dhamati, pANikarAditi khazi krndhmH| svArthe prajJAdyaNi kAraMdhamaH / so'syAstIti kArandhamI / vAcyaliGgaH / kiSkupA poTagale syAdikSutvacisArayoH / kiSkupramANAni pANyasya kiSkuparvA / poTagalo naDaH / ikSuH rasAlaH / tvacisAro vNshH|| 169 // kucandanaM vRkSabhede patrAGge raktacandane / kau kutsitaM vA candanaM kucandanaM / patrAGgaM paTTaraMjanaM -yannighaMTuH / kucandane tu patrAGgaM pattagaM paTTaraMjanam / raktacandanaM bhAskarapriyam / kumbhyonirdonne'gstau| kumbhayonirasya kumbhayoniH / Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH ------- durAcAre hutAze ca gavAdinIndravAruNo / ghAsasthAnaM gavAdInAM gadayitnuH zarAsane // 17 // jalpAke puSpagape ca ghanAghano nirantare / vAsave ghAtuke mattagaje varSa kavAride // 172 // ghoSayitnuH pike vipre cirajIvI tu vAyase / aje ca citrabhAnustu hutAzanadinezayoH // 173 // jalATanaH kaGkakhage jalATanI jalaukasi / tapodhanA tu muNDIyA~ tapodhanastapasvini // 174 // droNo azvatthAmapitA / agastau yathA-prasasAdodayA daMbhaH kumbhayonermahaujasaH / kRSNavarmA vidhuntude / durAcAre hutAze ca / kRSNaM vA'sya kRSNavarmA // 170 // durAcAre vaacylinggH| hutAze yathA-dAhazaktimiva kRSNavartmani / pApe'pi / gavAdinIndravAruNI ghAsasthAnaM gavAdInAM / gAvo'dantyasyAM gvaadinii| anaTi svare vA nakSa ityavAdezaH / gadayitnuH zarAsane jalpAke puSpacApe ca / gadayati gadayitnuH / hRSi puSIti itnuH // 171 // jalpAke cAcyaliGgaH / zeSayoH puNsiH| zarAsanaM dhanuH / puSpacApaH smaraH / ghanAghano nirntre| vAsave ghAtuke mattagaje varSa kvaaride| hanti ghanAghanaH / "aci" carAcareti sAdhuH / ghAtuke vaacylinggH| tatra vAsave ca yathA-paramadAnavalokaghanAghanA / mattagajavarSakavAridayoryathA-ghanAghanAnIlaghanAghanapriyAm // 172 // ghoSayitnuH pike vipre / ghoSayati ghoSayitnuH / hRSi puSIti (u0797) itnuH / puMsi / cirajIvI tu vAyase aje ca / ciraM jIvati cirniivii| Nin / ajo brahmA / citrabhAnustu hutAzanadinezayoH / citrA bhAnavo'sya citrabhAnuH / puMsi / dvayoryathA-sAdhyakarmaNi samAptimAgate citrabhAnumRSayo'bhyupAsate // 173 // jalATanaH kNkkhge| jale'Tanamasya jlaattnH| jalATanI jalaukasi / gauraaditvaaddddiiH| tapodhanAtu muNDIyoM / tapaH santApo dhanamasyAstapodhanA / muNDIrI ossdhibhedH| tapodhanastapasvini / tapo vataM dhanamasya tapodhanaH / yathA-tapodhanAkAradharA sarasvatI // 17 // tapasvinI Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (366 . anekArthasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH tapasvinI punarmAsI kaTurohiNikA'pi ca / tiktaparvA hilamocIguDUcImadhuyaSTiSu // 175 // devasenendrakanyAyAM sainye diviSadAmaphi / nAgAMcanA nAgayaSTau dviradastha ka mudagare // 17 // niryAtanaM vairabhudau dAne nyAsasamarpaNe / nidhuvanaM rate kampe nirvAsanantu mAraNe // 177 // purAdezca bahiSkAre nirasanaM niSUdane / niSThIvane nirAse ca nizamanaM nizAmanam // 178 // punamausI kaTurohiNikA'pi ca / tapo'styasyAstapasvinI / "astapo mAyeti" vini DI: / dve'pyoSadhyau / tiktaparvA hilamocIguDacImadhuyaSTiSu / tiktaM : parva asyAstikaparvA / trayo'pi oSadhibhedAH // 175 // devasenendrakanyAyAM sainye diviSadAmapi / devAn sinoti devasenA / sarveti naH / devasya senA vA / diviSadAM sainye yathA-yA devaseneva parairalaMdhyA / nAgAMcanA nAgayaSTau dviradasya ca mudgare // 176 // nAgAnAmaMcanamanayA nAgAMcanA / nAgayaSTi gadamanI / niryAtanaM vairazuddhau dAne nyaassmrpnne| niryAtyate niryAtanaM / vairazuddhau yathA-niryAtanaM yAtanayA ripUNAM / dAne yathA -niryAya niryAtanamAtatAna / nyAso nikSepastasya samarpaNaM tatra yathAjJAtvA pramANaliMgAdi kuryAnniryAtanaM ttH| nidhuvanaM rate kampe / nidhUyante aGgAnyatra nidhUyate vA nidhuvanaM / rate yathA-navanidhuvanalIlAM kautukenAbhivIkSya / nirvAsanantu mAraNe purAdezca bahiSkAre / nirvAsyate nirvAsanaM / mAraNe yathA-mokSe cittamiva vyadhAtsa bahuzo, nirvAsanaM vidviSAM ||177||puraade - bahiSkAre yathA-tasya nirvAsanaM kArya sarvasya dvijakarmaNaH / nirasanaM niSadane / niSThIvane nirAse ca / nirasyate nirasanam / nizamanaM nizAmanaM / niriikssnnshrvnnyoH| nizamyate nizamanaM nizAmanaM vA / zamo'darzane / matabhedena vA isvH| dvAvapi dvayoM / nizamanamapi pApminAM niSiddhaM // 17 // nirbhartsana Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (1) nirIkSaNazravaNayoninimalaktake / khalIkAre prajananaM pragame yonijanmanoH // 179 // praNidhAnamabhiyoge samAdhAnapravezayoH / prayojanaM kAryahetvoH syAtpravacanamAgame // 180 // prakRSTavacane prasphoTanaM sUppe prakAzane tADane / pratipannastu vijJAte'GgIkRte'pi ca // 18 // pratiyatnaH saMskAre syaadupgrhnnlipsyoH| prahasanantu prahAsAkSepayo rUpakAntare // 182 // malatake / khalIkAre / nirbhayate'nena vA nirbharsanaM ||alkt ke yathA-harSacarite sarasvatIvarNake nirbharsanatADanajAtarAgAbhyAmiva svabhAvAruNAbhyAM pAdapallavAbhyAmudbhAsamAnA / atra hi-alaktakamardanena jAtagagAbhyAmivetyarthaH / prajananaM pragame yonijanmanoH / prajanyate'sminvA prajananam // pragamo mArgaH // 179 // praNidhAnamabhiyoge smaadhaanprveshyoH| praNidhIyate praNidhAnaM / samAdhAne yathA-so pazyatpraNidhAnena santatesstambhakAraNam / prayojanaM kAryahetvoH / prayukta prayojanaM / kArye yathA-prayojanApekSitayA prabhUNAM, prAyazcala gauravamAzriteSu / hetau yathA-gataspRho'dhyAgamanaprayojanaM vadeti vaktuM vyavasIyate yayA / syAtpravacanamAgame prakRSTavacane / procyate prakRSTaM vacanamasya vA pravacanam / mAgame yathA-anUcAnaH pravacane sAMge'dhItI // 180 / / prakRSTavacana iti tatpuruSo bahuvrIhirvA, bahuvrIhipakSe vAyaliGgaH / dvayorapi pakSayoryathA-pravacane kacanApi na vidviSaH / prasphoTanaM sUrye prakAzane taaddne| prasphoTyate'nena prasphoTyate vA prasphoTanaM / sUppe puMklIbaH / pratipannastu vijJAte'GgIkRte'pi ca / pratipadyate sma pratipannaH / vaacylinggH| dvayoryathApramadAH pativama'gA iti pratipannaM hi vicetanairapi // 181 // pratiyatna saMskAre syAdupagrahaNalipsayoH / pratiyatanaM pratiyatnaH / yajisvapIti Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (368) anekArthasaMgrahaH samIkaH : dvitIyo vibhAgaH pratimAnaM pratibimbe gajadantadvayAntare / prasAdhanI kaMkatikAptiddhyoH prasAdhanaM punaH // 183 / / veSe pracAlakI sappai mayUre'tha pasvinI / vibhAvayA~ godhenvAM ca puNyajanastu sjjneH||184|| guhyake yAtudhAne ca pRthagjano'dhame jaDe / pRSThazaGgI bhImasene khaNDasairibhayorapi // 185 // nH| sato guNAntarAdhAnaM saMskAraH / tatra yathA-pratiyatnamapekSyate nahi pratibhAtatvasahodarI satAm / upagrahaNamAdAnam / lipsAyAM yathA-mithyaiva kurvate mUDhAH pratiyatnaM dhanamprati / prahasanantu prahAsAkSepayo rUpakAntare / prahasyate prahasanam / rUpakAntaraM dazarUpakaprasiddha / tatra prahAse ca yathA-gAtrairgirA ca vikalazcaTumIzvarANAM kurvannayaM prahasanasya naTaH kRto'smi // 182 // pratimAnaM pratibimbe gajadantadvayAntare / pratimIyate pratimAnaM / pratibimbe yathAkiM tasyApratimAnamAnamasahaH siMhasya gamyo gajaH / gajadantadvayAntare yathAambhodhirodhapti pRthupratimAnamAgarudvorudantamusalaprasaraM nipete / prasAdhanI kaMkatikAsiddhyoH / prasAddhayate'nayA prasAdhanI / kakatikAyAM yathAprasAdhanI hastasakhIjanAnvitA / siddhiniSpattiH / prasAdhanaM punaH // 183 // veSe / veSo maNDanaM / yathA-dhriyate kusumapradhAnaM tava taccAru vapurna dRzyate / ArAdhane'pi maMkhaH / samuddIpitakandarpA kRtagaurIprasAdhanA / pracalAkI sarpa myuure| pracachamakati Nini pracalAkI pracalAkaH kalApo (pracApo) 'styasya vA / mayUre yathA-kalaravaiH prcltprclaakinaaN| atha payasvino vibhAvayA~ godhenvAM ca / payo'styasyAH payasvinI / asta pa iti vin / godhenvAM yathAkathaM nu zakyo'nunayo maharSeviMzrANanAdanyapayasvinInAm / puNyajanastu sjjne| guhyake yAtudhAne ca / puNyo janaH puNyajanaH / sajjanaguhyakayoryathA-alakeva puNyajanAlaGkRtA // 184 // pRthagjano'dhame jdde| pRthag janebhyaH pRthagajanaH / dvayoryathA-vivinakki na buddhidurvidhaH / svayameva svahitaM pRthagajanaH / pRSThazaGgI Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH mahAdhanaM mahAmUlye silhake cAruvAsasi / mahAseno mahAsainye skande'pyatha mahAmuniH || 186 / / agasti kustumburuNormAludhAnI latAbhidi / mAdhAna mAtulAhI mAtulAnI punaH zaNe // 187 // kalApe mAtuLapanyAM rasAyano vihaGgame / pakSIndre rasAyanantu jarAvyAdhijidauSadhe // 188 // rAjAdanaH piyakadrau kSIrikAyAM tripatrake / varddhamAno vIrajina svastikairaNDaviSNuSu // 189 // bhImasene khaNDasairibhayorapi / zRGgamastyasya zRGgI / pRSThe zRGgI pRSTha || 185 || mahAdhanaM mahAmUlye silhake cAruvAsasi / mahaca taddhanaM mahAdhanaM / mahaddhanamasya bahuvrIhi pakSe tu mahAmUlyacAruvAsasorvAcyaliGgaH / mahAseno mahAsainye skande'pi / mahatI senA'sya mahAsenaH / mahAsainye vAcyaliGgaH / skande yathA - mahAsenasamaprabhaH / atha mahAmuniH / agastikustumburuNoH / mahAnmunirmahAmuniH / puMsi // 186 // agastau yathA - udite hi mahAmunau / kustumburu dhAnyakam / mAludhAnI latAbhidi / mAlA dhIyate'nayA mAludhAnI / pRSodarAditvAt / mAludhAno mAtulAhau / malate viSaM mAludhAnaH / mumucAneti sAdhuH / mAtulAhizcitrasarpaH / mAtulAnI punaH zaNe / kalApe mAtulapatnyAM / mAyAH zriyastulayA'niti aci iyAM mAtulAnI gurupatnI pitRSvasA / mAtulasya bhAryA mAtulAcAryeti GI An cAntaH / zaNaM bhaGgA tatra yathA-mAtulaM mAtulAnIM ca // 187 // mAtulapanyAM yathA- mAtRSvasA mAtulAnI gurupatnI pitRSvasA / rasAyano vihaGgame / pakSIndre / rasAyAM pRthivyAmayanamasya rasAyanaH / rasAyanantu jarAvyAdhijidauSadhe / rasAnAmayanamatra rasAyanam / yathA - karNAmRta ni manasazca rasAyanAni // 189 // rAjAdanaH piyAladrau kSIrikAyAM tripatrake / rAjJAdyate rAjAdanaH / puMklobaH / piyAladuzcAravRkSaH / kSIrekA madhurAlaphalam / tripatrakaH kiMzukaH / utkRSTabhojyepi / sarveSu yathA-rAjAdanaM puNyakRto labhante / varddhamAno vIrajine 9 rocamAno dIpyamAne kaNThAla ca vAjinaH / varddhamAno 0 / (369) Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (370) anekArthasaMgrahaH saTIka : dvitIyo vibhAgaH praznabhede zarAve ca virocno'gnisuuryyoH| prahlAdanandane candre viheThanaM viDambanam // 19 // hiMsAyAM mardane vismAphnA syAtkahake smare / gandharvanagare cApi viSvakseno janArdane // 19 // viSvaksenA tu phalinI vizrANanaM visyite| sampreSaNe parityAge vihananantu piJjane // 192 // vadhe'tha vizvakarmA'rke munibhidevazilpinoH / vighnakArI vighAtasya kArake ghoradarzane // 193 // svastikairaMDaviSNuSu / praznabhede zarAve ca / varddhate vrddhmaanH| zarAve puMklIvaH / anyatra puMsi / vIrajine caturviMzatIrthakare / yathA-zrIvardhamAnaM jinamAptamukhyaM svayaMbhuvaM stotumahaM yatiSye // 189 // vigecno'gnisuuryyoH| prahAdanandane candre / virocate virocanaH / agnau yathA-dabhre virocanaruciM paTalaM jaTAnAm / sUrya yathA-trailokyalocanavirocanacATugarbhAm / prahlAdanandano balipitA / tatra yathA-rAjate gajarAjasya dAnaM vairocaneriva / candre yathA-vairocane mahasi muktshucshckoraaH| viheThanaM viDambane / hiMsAyAM mardane / viheThyate viheThanam // 190 // vismApanA syAtkuhake smare gandharvanagare cApi / vismApyate vismApanaM tasya AkhyA prasiddhirvismApanAkhyA / kuhakamindrajAlam / smare puMsi / zeSayoH klIbe / viSvakseno janAIne / viSUcI senA'sya viSvaksenaH / yathA-viSvaksenaM senayA somyagAcca // 191 // viSvaksenA tu phlinii| phalinI priyaGguH / vizrANanaM vihAyite / sampreSaNe parityAge / vizrANyate vizrANanaM vihAyitaM dAnaM / tatra yathA-vizrANanAdanyapayasvinonAm / vihananaM tu pijane / vadhe / vihanyate'nena vihanyate vA vihananaM piJjane yathA-tUle vihananA hate // 192 // vadhe yathA-vihananaM madhunA zatroricchanti parAkramAnna buddhibalAt / atha vizvakarmA' munibhidevazilpinoH / Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kA vilepanI syAdayacAnyAM cAracepastriyAmapi / vRkSAdano madhucchatre calapatra kuThArayoH // 194 // vRkSAdanI tu vandAyAM vidAryA gandhakauSadhe / vRSaparvA tu zRGgArihara daityakaseruSu || 195 || vairocano ravisute sugate balidAnave / saan ghanasAre kalAnAthAbdhiphenayoH // 196 // zleSmaghanA tu ketakyAM malyAmatha samApanam / paricchede samAdhAne samAptivadhayorapi // 197 // (301): vizvaM karoti vizvakarmA / arke yathA- prajAnAmiva vizvakarmmakiraNAH / devazilpini yathA-nirmAtuM vizvakammaiva karmmaTho rUpamIdRzam / vighnakArI vighAtasya kArake ghoradarzane / vighnaM karoti vighnakArI / vANyaliGgaH / dvayoryathA-mA vighnakAro bhava me durAtman // 193 // vilepanI syAdyavAgvAM cAruveSastriyAmapi / vilipyate'nayA vilipati vA vilepnii| vRkSAdano madhucchatre calapatrakuThArayoH / vRkSo dyate'nena vRkSAdanaH / madhucchatraM madhumaNDaH / calapatraH pippalaH // 194 // vRkSAdanI tu bandAyAM vidAryAM gandhakauSadhe / vandA vRkSApariprarUDho vRkSaH / vidArI latA medaH / vRSaparvvA tu zRGgAriharadaityakaseruSu / vRSeNa pavrvA'sya vRSaparvA / vRSaM pRNAti vA / snA madIti vn| zRGgAriNi vAcyaliGgaH / caturSvartheSu / daitye yathA - upanIya bindusarasAnmayena yA maNidAru cAru kila vArSaparvaNaM / vidadhe'vadhUta surasadmasampadaM samupAsadatsapadi saMsadaM satAM / atra hi vRSaparvaNa idaM vArSaparvaNaM / kazeru kandabhedaH / 195 / / vairocano rvisrute| sugate balidAnave / virocanasyAyaM vairocanaH / balidAnave yathA - vairocana-niketanaM / zvetadhAmA ghanasAre kalAnAthAdhiphenayoH / zvetaM ghAmA'sya zvetadhAmA / triSvartheSu // 196 // zleSmaghanA tu ketakyAM masyAM / zleSmaNi ghanA zleSmaghanA / atha samApanaM paricchede samAdhAne samAptivadhayorapi samApyate samApanam / paricchada iyattA / samAdhAnaM samAdhiH / vadhasamAptyo . Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (372) anekArthasaMgrahaH saTIka : dvitIyo vibhAgaH sammUrchanamapi vyAptau mohe sanAtano'cyute / pitRRNAmatithau rudravedhasoH zAzvate sthire // 198 // sadAdAno gandhagaje herambe'bhramataGgaje / saMyamanaM vrate bandhe saMyamanI yamasya pUH // 199 / / samAdAnaM samIcInagrahaNe nityakarmaNi / samApannaM vadhe kliSTe samAptaprAptayorapi // 20 // samvadanantu sambAde samAloce vazIkRtau / samutthAnaM nidAne'bhiyoge samvAhanaM punaH // 201 // vAhane'Ggamardane ca samprayogo tu kAmuke / kalAkelau suprayoge sarojinI saroruhe // 202 // yathA-rAjA zatrusamApanAya vihitodyogaH sthito yadyapi // 197 // sammU rchanamabhivyAptau mohe / sammUJjeyate sammarchanam / sanAtano'cyute / pitRNAmatithau rudravedhasoH zAzvate sthire / sanA sadA bhavaH sanAtanaH / sAyaM ciramiti tanaT / rudrAcyute vedhassu yathA- dadRze tena sanAtanaH kSaNAt zAzvatasthirayorvAcyaliGgaH / tayoryathA-sanAtane vartmani sAdhusevite // 198 // sadAdAno gandhagaje herambe'bhramataGgaje / sadA dAnamasya sadAdAnaH saMyamana vrate bandhe / saMyamyate'nena saMyamyate vA saMyamanam / bandhe yathA-nIvIsaMyamanaM vilokya sutanoH / saMyamanI yamasya puuH| saMyamyante prANino'syAM saMyamanI // 199 // samAdAnaM samIcInagrahaNe nityakarmaNi / samAdIyate samAdAnam / samApannaM vadhe kliSTe samAptaprAptayorapi / samApadyate samApannaM, vadhe klIvaH, zeSeSu vAcyaliGgaH // 200 // sambadanantu sambAde samAloce vshiikRtau| samudyate samvadanam / samutthAnaM nidaane'bhiyoge| samutthIyate'. smin samutthIyate vA samutthAnam / sambAhanaM punaH vAhane'GgamaIne ca / sambAhyate smvaahn||201|| aGgamaIne yathA-azithi parirambhairdattasambAhanAni / samprayogI tu kAmuke / kalAkelau mupryoge| samprayogo'syAstoti samprayogI / kalAkeli smaraH / kAmuke suprayoge ca vAcyaliGgaH / sarojinI Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ........... caturthaH kANDaH ... (373) saroruhiNyAM kAsAre stanayitnuH payomuci / / .. mRtyau stanite roge ca sArasanamuracchade // 203 // kAMcyAM ca sAmayonistu sAmotthe duhiNe gje| .. sAmidhenI samidRcoH suyAmuno janArdane // 20 // vatsarAje prAsAde'dribhede cAtha sudarzanaH / viSNozcakre sudarzanyamarAvatyAM sudarzanA // 205 / / saroruhe / saroruhiNyAM kAsAre / sarojAni santyasyAM sarojinI / manmAjjAde nIti in / sarojino saMjAtatvAt saroruhamapi sarojinI / / 202 // kAsAraH srso| saroruhe saroruhiNyAM ca yathA- sarojinI yadvimukhI zazAGke yadyAminImAhiyate na bhaanuH| sphuTaM phalaM bAlamRgAyatAkSi vidagdhadUtI parivarjanasya / stanayitnuH payomuci / mRtyau stanite roge ca / stanayati stnyitnuH| pusi| hRSi puSIti itnuH / stanitapayomucoryathA-yatnoyaM stanayitnunA viracito manye maducchittaye / saarsnmurshchde| kAcyAM ca / sAraM sanoti sArasanaM / uraschade urane yathA-dadhruH sArasanaM raNe // 203 / / kAJcyAM yathA-vizvambharAsArasanAyamAnaM kaJcukamAtre'pi / sAmayonistu sAmotthe druhiNe gaje / sAmavedo yonirasya sAmnAM yonirvA sAmayoniH / sAmotthe vAcyaliGgaH / zeSayoH puMsi / sAmidhenI smicoH| samindve jvalano'syAH saamidhainii| dinanagneti sAdhuH / samidhAmAdhAnI vA samidha A dhAneTetyaNi ddiiH| samidhi yathA-dUrepyazaGkitadhiyaH kuzasAmidhenI nIvArapuSpaphalamUlamupAharante / ruci yathA-sAmidhenIradhItya / suyAmuno janAIne / vatsarAje prAsAde'dribhede ca / yamunAyA ayaM yAmunaH / zobhano yAmunaH suyAmunaH // 204 // atha sudrshnH| vissnnoshckre| sukhena dRzyate sudarzanaH / "zAsu yudhoti anaH" (5-3-141) puMsi / vAcaspatistu cakra sudarzano'niyAmityAha / yathA-tasya neSyati vapuH kabandhatAM bandhureva jagatAM sudarzanaH / sudrshnymraavtyaaN| suSThu dRzyate'syAmanaTi DyAM ca sudarzanI / liGgAnuzAsanakArA'bhiprAyeNa puMsi / gauDamatena tu klIbe / sudarzanA AjJA Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIka : dvitIyo vibhAgaH AjJAyAmauSadhIbhede merujambyAM surabhidi / saudAminI taDidbhedataDittorapsarobhidi // 20 // harSayitnuH sute svarNe'valepo garvalepayoH / dUSaNe'pyapalApastu premApahavayoratha // 207 // upatApo gade tApe jalakUpyaMdhugarbhake / sarasyAM jIvapuSpantu damanake phaNijjake // 208 // nAgapuSpastu punnAge campake nAgakesare / parivApo jalasthAne paryuptiparivArayoH // 209 // yAmauSadhIbhede merujambvAM murIbhidi / zobhanaM darzanamasyAH sudarzanA / / 205|| merujambbAM strIpuMmaH / saudAmi(ma)nI taDiddhedataDitorapmarobhidi // 206 // sudAmnA parvatenaikadik saudaamnii| Tanubhya dizItyam / taDidbhedataDitoyathA-saudAminyA kanakanikaSasnigdhayA darzayovIm / harSayitnuH sute svarNe / harSayati harSayitnuH / dRSi puSIti itnuH / puMsi / // atha pAntAH / avalepo garvalepayoH / dUSaNe'pi / avalepanamavalepaH / garve yathA-balAvalepAdadhunApi pUrvavatprabAdhyate tena jagajigISuNA / apalApastu premApahRvayoratha / apalapyate apalApaH / apahave yathA-dhanApalApaM kurute durAtmA / upatApo made tApe / upatapyate'nena upatApaH / tApe yathA-paropatApena samRddhibhAvaM / jalakUpyaMdhugarbhake / sarasyAM / jalasya kUpI jalakUpI / andhoH kUpasya garbhakaM tatra / jIvapuSpaM tu damanake phaNijjake / jIvasya puSpaM jovapuSpaM / damanako gandhotkaraH / phaNijjako marubakaH // 208 // nAgapuSpastu punnAge campake nAgakesare / nAgAkAraM puSpamasya nAgapuSpaH / parivApo jalasthAne pryuptiprivaaryoH| puryupyate'smin parivapaNa vA parivApaH / parIvApo'pi jalasthAnaparivArayoryathA-bhRtaparivApA munayo vanabhuvi rAjyaM pratAyante / paryupti lAderbhANDAbhANDAntare kSepaH / vapane'pi yathA-etalklezaparIbApamAnaM bhikSAprayojanam / / 209 // piNDapuSpaM japAyAM syAdazoke Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH ... (375) piNDapuSpaM japAyAM syAdazoke sarasIrahe / bahurUpaH smare viSNo saraTe ghRNaka zive // 210 // meghapuSpaM tu nAdeye piNDAbhre salile'pi ca / vipralApo viruddhoktAvanathakavacasyapi // 211 // vRkadhUpo vRkSadhUpe sillahake'tha vRSAkapiH / vAsudeve zive'gnau ca haimapuSpantu campake // 212 // sarasIrahe / piNDarUpaM puSpamasya piNDapuSpam / bahurUpaH smare viSNau saraTe dhUNake zive / bahUni rUpANi asya bhuruupH| dhUNakamauSadhibhedaH // 210 // meghapuSpaM tu nAdeye piNDAbhre salile'pi ca / meghasya puSpamiva meghapuSpam nAdeyo vetasaH / piNDAbhra ossdhimedH| salile yathA-meghapuSpavizadIkRtA dizaH / vipralApo virudvoktaavnthkvcsypi| vipralapanaM vipralApaH / dvayoyathA-kRtajanaparitApaivipralApaiH kimemiH // 211 // vRkadhUpo vRkSadhape silhake / vRkAn dhUpayati vRkadhUpaH / dvAvapi gandhadravyabhedau / atha vRssaakpiH| vAsudeve zive'gnau ca / vRSeNa tejasA Akampate vRSAkapiH / "abhikuNThi kaMppaM hibhyo naluk ceti i: (u.614) puMsi / zivavAsudevayoryathA- vRSe saMgaM bibhradbhavasi satataM tAr2yAvahano, ripoH zUlodbhedI prathama iha sannaMdaka iti / sadA zakte" bhavasi na tu mAM cApi bhajase, samayAnuprAhI prabhavasi vRSAkapyupamitaH / agnau yathA-vRSAkarivAtapam / indrasUryayorapi / hemapuSpantu campake azokadrau jpaapusspe| hemavarNa puSpamasya, hemavaNaM puSpamiti vA hemapuSpam // 212 // atha bAntAH / / rAjajambUstu jambUbhit piNDakharjUravRkSazcApi / rAjJo jambUH rAjajambUH / striyAM / atha bhAntAH / avaSTambhastu kaashcne| saMrambhArambhayoH stambhe / avaSTabhyate avaSTambhaH / "avAcceti SatvaM / kAMcana-saMrambhayoryathA-raghogvaSTambhamayena patriNA hRdi kSato gotrabhidapyamarSaNaH / // 213 // Azraye'pi / yathA-dantAvaSTambhapAtakramanamitabahirgartavadgaNDabhittiH / zAtakumbhozvamArake / zAtakumbhe girau bhavaH zAtakumbhaH / azvamArakaH krviirH| Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (376) anekArthasaMgrahaH saTIka : dvitIyo vibhAgaH azokadrau japApuSpe rAjajambUstu - jambUbhit / piNDakharjUravRkSazcApyavaSTambhastu . kAzcane // 213 // saMrambhArambhayoH stambhe zAsakumbho'zvamArake / zAtakumbhantu kanake'bhyAgamaH samare'ntike // 214 // ghAte rodhe'bhyupagame'nUpamastu manorame / anUpamA supratIkastriyAmupagamaH punaH // 215 // aGgIkAre'ntikagatAvupakramastu vikrame / upadhAyAM tadAdayAcikhyAsAcikitsayorapi // 216 // zAtakumbhantu kanake / yathA-AhlAdayanti saukhyAmbhaH zAtakumbhIyakumbhikAH / atha mAntAH // abhyAgamaH samare'ntike ghAte rodhe'bhyupagame / abhyAgacchanti, atreti abhyaagmH| "sthAdibhyaH kaH" abhyAgamanambA, 'yuvarNetyala' (5-3-29) / sarveSu yathA- abhyAgamo yatra babhUva rAjJAM nAnAdigantebhya upAgatAnAm / abhyAgamane'pi yathA-tanau mamustatra na kaiTadviSastapodhanAbhyAgamasambhavA mudaH // 21 // anUpamastu manorame / na upamA asya anUpamaH, vAcyaliGgaH yathA-anupamasukhabIjaM dharmamekaM gRNanti / anUpamA suprtiikstriyaaN| supratIko diggajastasya striyAM bhAryAyAm / upagamaH punaH anggiikaare'ntikgtii| upagamanamupagamaH / aGgIkAre yathA- dharmopagamazuddhAtmA // 215 // antikagatau yathA- upagamamarhati sAdhuH sucaritro medhayAnusaMgataH / upakramastu vikrame / upadhAyAM tdaadyaacikhyaasaacikitsyorpi| aarmbhe| upakramaNamupakramaH / vikramArambhayoryathA- upakramaH samprati niSphalo bhavet / upadhA, dharmAdinA sacivaparIkSA, tatra yathA-upakramairaskhalitairvizuddhAH / tadAdyAcikhyAsAyAM tu tatpuruSe AdAvupakramopajJa iti klIbe yathA- nandopakrama pramANAni nande na prathamaM jJAtvAyAcikhyAsitAnItyarthaH / cikitsAyAMH yathAasAdhyopakramA rogAnArabhyante cikitsituM / atha jalagulmo jalAvarte'bucatvare Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH .. (377) Arambhe'tha jalagulmo jalAvartembucatvare / kamaThe daNDayAmastu divase kumbhaje yame // 217 // pravaGgamaH kapo bheke parAkramastu vikrame / sAmarthe cAbhiyoge ca mahApadmaH punarnidhau / / 218 // nAgasaMkhyAbhidoryAtayAmo bhuktasamujjhite / jIrNe ca sArvabhaumastu diggaje cakravartini // 219 // anuzayaH pazcAttApe dIrghadveSAnubandhayoH / anvAhAryamamAvAsyA zrAddhamiSTezca dakSiNA // 220 // kmtthe| jalasya gulmo jalagulmaH / daNDayAmastu divase kumbhaje yame / daNDavat yAmA asya, daNDaM yacchati vA, daNDayAmaH / kumbhajo'gastiH, yamaH kInAzaH // 217 // pra(plavaGgamaH kaSau bheke / praveNa gacchati pravaGgamaH / "nAmno gama" (5-1-131) iti khaH / kapo yathA-saMcerurAtmAna ivAparaM kSaNAt kSamAruhaM dehamiva pravaGgamAH / parAkramastu vikrame / sAmarthya cAbhiyoge ca / parAkramaNaM parAkramaH / triSvapi yathA-parAkramaH paribhave vaiyAtyaM surateSviva / mahApadmaH punarnidhau nAgasaMkhyAbhidoH / mahatI padmA asya, mahApadmaH // 218 // nAgasaMkhyAbhidoriti nAgabhede saMkhyAbhede ca / yAtAmo bhuktasamujjhite / jIrNe ca / yAtA yAmA asya yAtayAmaH / / vAcyaliGgaH / / bhuktasamujjhite yathA-darbhAH kRSNAjinaM mantrA brAhmaNA haviragnayaH / ayAtayAmAnyetAni niyojyAni punaH punaH / / jIrNo vRddhastatra yathA-aho dRSTacaramapyasya sAMgrAmikamojAyitaM mAmayAtayAmamiva bhISayate / sArvabhaumastu diggaje cakravartini / sarvabhUmeti Izo vA sArvabhaumaH / "pRthivIsarvabhUmerIzajJAtayozcAJ" (6-1-18) // cakravarttini yathA-jyotsnAjalairayamudayate zabarI sArvabhaumaH // 219 // atha yAntAH anuzayaH pazcAttApe dIrghadveSAnuvandhayoH / anuzayanamanuzayaH / pazcAttApa Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (378) anekArthasaMgrahaH saTIka : dvitIyo vibhAgaH avazyAyo hime dape'pyapasavyantu dkssinne| pratikUche'ntazayyA bhUzayyA piluvanaM mRtiH // 221 // / upakAryA rAjagehamupakArocitA'pi ca / candrodayo zazyudayolmocauM candrodayauSadhau / / 222 / / jalAzayamuzIre syAjjalAzayo jalAzraye / taNDulIyaH zAkabhede viDaGgatarutApyayoH // 223 // . . dIrghadveSayoryathA-abhidhAya tadA tadapriyaM zizupAlo'nuzayaM paraM gataH / anubandha Asaktistatra yathA-pravimuktAnuzayo yadA muniH / doSe'pi / yathA-anuzayazatAghAtaM ceto na pazyati satpathaM / anyAhAryasamAvAsyA zrAdamiSTezca dakSiNA / anvAhiyate'nvAhArya / / 220 / / avazyAyo himeM"dapi / azyAyate'vazyAyaH / tanvyadhItiHNaH / hime yathA-upassu vavurAkRSTajaDAvazyAyazIkarAH / apasavyantu dakSiNe, prtikuule| savyAdapagataM, apasavyam, vAcyaliGgaH / dakSiNe yathA-apasavyena pANinA / antazayyA bhUzayyA pita vanaM mRtiH / ante zayyA antazayyA / triSvapi yathA-nyAyyAntazayyA na satAM kadApi // 221 // upakAryA rAMjagehamukArocitApi ca / upakriyate upakAryA, rAjagehe paTamaNDapAdirUpe yathA-tasyopakAryA racitopacArA vanyeta rAjA na padopadAbhiH / upakArocite, arthe lAghavAthai striyAM nirdezaH / anyathA tu vAcyaliGgataiva / yathA-naivopakAryA sujanairanAryAH / candrodayo (candrodayau) zazyudayollocau / candrasyodayaH, udaya iva, vA candrodayaH / dvayoryathAcandrodayodbhAsitasannivezaH / candrodayauSadhau / candre udayo yasyAzcandrodayA / / 212 // jalAzayamuzIre syAt / jale Azayo asya 'jalAzayam / uzIraM vIraNImUlam / jalAzayo jalAzraye / jalasya Azayo jalAzayaH / * * avasAyopayuktAnye samApto nizcaye'pi ca / avazyAyo / ......... Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDa::.. (379) tRNazUlyaM marisakAyAM ketakIzAkhinaH phale / dhananjayo nAgabhede kakubhe dehamArute // 224 // pArthe'gnau nirAmayastu syAdiDikke gatAmaye / pratibhayaM bhaye bhISme, pratizrayaH sabhaukasoH // 225 // paridhAyaH pariko, jalasthAnanitambayoH / pAzcajanyaH poTagale, zaMkhe dAmodarasya ca // 226 // yathA-latAM puSpavatI spRSTvA kRtasnAno jalAzaye / taNDulIyaH zAkabhede viDaGgatarutApyayoH / taNDulebhyo hitastaNDulIyaH / "tasmai hite iti" yA saDate ghI, gayahRdayeti, sAdhuH (u. 370) / tApyo viSTamAkSikaH // 2:23 // tRNamUlyaM mallikAyAM ketakIzAkhinaH phale / tuNaiH zUlyate, dhyaNa, nie zUlyaM / dhanaJjayo nAgabhede kakubhe dehamArute / pArthe'gnau / dhana jayati dhanaJjayaH / "bhRvRjIti khaH" (5-1-112) / nAgabhedaH sarpabhedaH / kakubho 'rjunataruH // 224 // pArthe yathA-Adityamiva duSprekSyaM, samudramiva dustaram vedArthamiva durbodhaM pazya karNa dhanaJjayam / / agnau yathA-dIpto dhanaJjaya ivAzru dadAha mohaM / nirAmayastu syAdiDikke gatAmaye / nirgata Amayo'sya nirAmayaH / iDikkaH zizuvAhakaH / gatAmaye vAcyaliGgaH / tatra yathA-saveM santu nirAmayAH / pratibhayaM bhaye. bhISme / prati bhItiH, prati bhaya, pratigata bhayena vA / bhaye yathA-pratibhayacalitAMgasandhibandhaH / bhISme bhayaGkare vAcyaH liGgaH / tatra yathA-bhAskarazca dizamadhyuvAsa yAM tAM zritAH pratibhayaM vavAzire / pratizriyaH sabhaukasoH / prati zrIyate pratizrayaH / dvayoryathA-divyaM pratizrayamavApyaguNaprakAzaM samprAptavAnnanu guNoktivizAradaH saH // 225 / paridhAyaH parikare jalasthAnanitambayoH / paridhIyate paridhAyaH / ghaJ parikaraH paricchadaH / pAJcajanyaH poTagaLe zaMkhe dAmodarasya ca / paMcajane pAtAle bhavaH / pAJcajanyaH / "gambhIrapaJcaz2ani bahirdevAditibhyaH (6-3-135) / poTagalaH Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (380) anekArthasaMgraha; saTIka dvitIyo vibhAgaH pauruSeyaM puruSeNa kRte'sya ca hite vadhe / samUhe ca vikAre ca, phalodayo dhulAmayoH // 227 // bilezayo mUSike'hau, bhAgadheyaH punaH kare / dAyAde mAgadheyantu. bhAgye mahAlayaH punaH // 228 // tIrthe vihAraparamAtmanomahodayaM pure / : mahodayaH svAmyamuktyormahAmUlyaM mahAke // 229 // kAzaH / dAmodarazaMkhe yathA-mandAnilApUrakRtaM dadhAno nidhvAnamazrUyata pAMcajanyaH / / 226 // pauruSeyaM puruSeNa kRte'sya ca hite vadhe / samUhe ca vikAre ca / "puruSAt kRtahitavadhavikAre caiyaJityeyaji (6 / 2 / 29) / pauruSeyaM / samUhe klIbe zeSeSu vAcyaliGgaH / kRte yathA apauruSeyaM vacanamasambhavi(vati) / hite yathA-yatpauruSeyaM vacanaM tadeva / vadhe yathA yo'pauruSeyeNa vadhena nAzaM nIto na zocyaH suhRdA sa bandhuH / samUhe yathA-ekAkino'pi paritaH pauruSeyavRtA iva / vikAre yathA-pauruSeyA sRjAli pU: / phalodayo dhulAbhayoH / phalasyodayo yasmAt phalasyodaya iti phalodayaH / divi svarge, lAbhe prAptau ca yathA-phalodayo niSphala eva tasya // 227 / / vilezayo mUSike hau| bile zete bilezayaH / "AdhArAdityaH" 5 / 1 / 137 / zayavAsItyalupU / 3 / 2 / 25 / bhAgadheyaH punaH kare / dAyAde / bhAga eva bhAgadheyaH, nAmarUpabhAgAddheyaH / bhAgIyate vA, ya eccAtaH / kare rAjagrAhyo bhAgaH / tatra strIpuMsaH / tatra yathA-zaktiH kalpitabhAgadheyaharaNe rAjJo na saMrakSaNe / bhA(bho)ge'pi yathAkAlopapannAtithibhAgadheyaM, vanyaM zarIrasthitisAdhanaM vaH / bhAgadheyaM tu bhAgye / yathA -bhAgadheyaparipAkahetukaH, prApyate hi sukhaduHkhasaGgamaH / mahAlayaH(yaM) punaH tIrye vihAraparamAtmanoH / mahAn Alayo mahAlayaH // 228 // mahodayaM pure| mahAn udayo yatra mahodayaM, strIklIvaH / puraM kanyakubjaM / mahodayaH svAmyamuktyoH / dvayoryathA-spRhayati sadayo mahodayAya / mahAmUlyaM mahAke / Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (381) caturthaH kANDaH padmarAgamaNau mArjAlIyaH zUSiDAlayoH / zarIrazodhane rauhiNeyo vatse budhe bale // 230 // samucchyo vaironnatyoH , samudAye gaNe rnne| samudayastUdgame'pi, samparAyastu saMyuge // 231 // padmarAgamaNau / mahAn mUlyamasya mahAmUlyaM, mahAghake vAcyaliGgaH / tatra yathAmahAmUlyAni vAsAMsi // 229 // mArjAlIyaH shuudbiddaalyoH| zarIrazodhane mArTi mArjAlIyaH / mRjerNAlIyaH / rauhiNeyo vatse budhe bale / rohiNyA apatyaM rauhiNeyaH / vatse, catuSpAdya eyaJ / 6 / 1 / 83 / budhe / jhyAptyUDaH ityeyaN / 6 / 1 / 70 / balabhadramAtRvAcakA tu mAnuSInAmANapavAdaH, zubhrAdyeyaN / 61 / 73 / budhe yathA-rohiNeyasahitAH shubhgrhaaH| bale balabhadre yathA-yAM revatIjAniriyeSa hAtuM, na rauhiNeyo na ca rohiNIzaH // 230 // samucchyo vaironnatyoH / samucchyaNaM samucchrayaH / vare yathA sphurjatsamucchrayazatAkulitA na jAtu saMcintayanti kuzalaM mama vairiNo'mI / unnatau yathA-saveM kSayAntA nicayAH patanAntAH samucchrayAH / samudAyo gaNe rnne| samudyante'tra samudAyanaM vA samudAyaH / gaNe yathA-bahUnAmapyasArANAM samudAyo hi durjayaH / raNe yathA-saha mitrakulena bhUpatiH samudAyaM tava saMpratIkSate / samudayastUgame'pi / samudayanaM samudayaH / api zabdAdgaNe raNe'pi / udgame yathA-jyotiSAM samudaye samAhitaH / gaNe yathA-na hi bhIrugataM nivartate samudayamAtramidaM kalevaram / raNe yathA-samudayodayabhAji dharAdhipe tvayi vibho bhajati zriyamunnatiH / samparAyastu sNyuge| ApadhuttarakAle ca / samparAyanti atra bhaTA iti samyag parairayyatte vA samparAyaH / saMyuge puMklIvaH / tatra yathA - kurvANAnAM samparAyAntarAyaM bhUreNUnAM mRtyunAmArjanAya // 231 // uttarakAle yathA-nRpateH karma karttavyaM sarvadA sAmparAyikam / syAtsamAyaH Ahave / pazubhiH pakSibhidhUte / saMgharSaNAyante'tra smaayH| 'hRsamAhvayeti sAdhuH' (5-3-41) / Ahave Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (382) anekArthasaMgrahaH saTIkaH / dvitIyo vibhAga ApadyuttarakAle ca, syAtsamAhaya Ahave / pazubhiH pakSibhirdU te, sthalocayo varaNDake // 232 // gajAnAM madhyamagate, maNDAzmAkAnyorapi / hiraNmayo lokadhAto, sauvarNe'bhimaro vadhe // 233 // svabalAt sAdhvaMse yuddhe'vasaro vatsare kssnne| aruSkara vraNare bhallAtakaphale'pi ca // 234 // yathA-tumulo babhUva samAhvayostayoH / pazubhiH pakSibhiDUMte yathA-dhika taM yena samAhRyeSu nidhanaM, nItA nijazrIrbalAt / sthUloccayo varaNDake / gajAnAM madhyamagate, gaNDAzmAkAtya'yorapi (kAsnayoraSi) / uccIyate , uccayaH, sthUla uccayaH sthUloccayaH // 232 // gajAnAM madhyamagate yathA-sthUloMccaye nAgamadaMtikAgatAM gajo'grajAtAgrakaraH kareNukAm / akAtsnye yathA-nirNItamAptAdavagatya kizcit sthUloccayenedamiyatprameyam / hiraNmayo lokadhAtau sauvarNe / hiraNyasya vikAro hiraNmayaH / "abhakSyAcchAdana iti mayaTi" 6 / 2 / 46 // "sAravaizvAketi sAdhuH" 7 / 4 / 30 / lokadhAturmeroruttareNa kSetravizeSaH / suvarNasya vikAraH sauvarNastatra vAcyaliGgastatra yathA-hiraNmayorvIruhavallitattubhiH / atha rAntA abhimaro vadhe / svabalAtsAdhvase yuddha : 'mRzahisAyAm / abhimaraNaM bhabhimaraH, al, abhiniyante'smin vA ghaH // 2,33 / / svabalAt svasainyAt / sAdhvase yuddhe ca yathA-abhimarasamaye nijapratApo bhavati nRpasya jayAya hetu rekaH / avasaro valsare kSaNe / avasarantyatra aksaraH / kSaNe yathA-zazaMsa sevAvasaraM surebhyaH / aruSkaraM vragakare bhallAtakaphale'pi ca / aruH karoti aruSkaraM / saMkhyAhardi vA TaH 5 / 1 / 102 / samAse'samastasyeti Satvam / 2 / 3 / 13 / vraNakare vAcyaliGgaH / tatra yathA-gADhAruSkaradIrghaduHkhapaTalIlInaM mano mAmakaM, tvaM cetsaMzrayase na rakSasi ca tattenAtra naH kautukam // 234 // azvataro nAgabhede vesare / azva iva tarati azvataraH, hasito vA adhoya Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (383) caturthaH kANDaH azvataro nAgabhede, vesare'nuttaraH punaH / niruttare ca zreSThe cAvaskaro gUtha guhyayoH // 235 / / abhihAraH sannahane, caurikodyamayorapi / avahArastu yuddhAdivizrAntau grAhacorayoH / / 236 // nimantraNopanetavye'laGkAraH kaGkaNAdiSu / / upamAdAvakUpAraH, kUrmarAjasamudrayoH / / 237 // trH| "vasokSeti taraTa" 7 / 3 / 51 / azvaM tarati vA, lihAyac / 5 / 1 / 50 / nAgabhedaH, sarpabhedaH / vesare yathA-durvacanamanabhijAtAH sujanaM pratyutsRjantyupetyApi, azvatarAstambhasi dUrAdAgatya mehanti / anuttaraH punaH, niruttare ca zreSThe ca / nAstyuttaramasya anuttaraH, vAcyaliGgaH / niruttare yathA-anuttaraM so'pi cakAra dUtam / zreSThe yathA-anuttaraM mndirmuttrntii| avaskaro gRthaguhyayoH / avakIryate avaskaraH / vaccaskvAdiSvavaskArAdaya iti sAdhuH / guhyaM jyAdivyaMjanam / dvayoryathA-dhika tAnavaskaranimagnatanUn kRmINAM, sAmyaM bhajanti satatAdhamavRttayo ye // 235 // abhihAraH sannahane caurikodyamayorapi / abhiharaNaM abhihAraH / sannahane yathA-bhavazatruparAjayAya dhIrairabhihAra: prakaTIkriyeta yaH / caurikAyAM yathA-rAtrau tAH suratAbhihAracaturA gacchanti patyuguhAt / udyame yathA-te mokSamArgaparimarzakRtAbhihArAH / avahArastu yuddhAdivizrAntau grAhacaurayoH / nimantraNopanetavye / avahiyate avahAraH, grAhacaurayostvavaharatIti avahAraH / avahasA saMsroriti NaH / 5 / 1 / 63 / yuddhAdivizrAntau yathA-yuddhAvahArakaraNapravaNo'pi vIraH / AdizabdAchUtAdivizrAntAvapi // 236 // nimantraNopanetavyaM zarkarAdisvAdukRtaM bhakSyam , tatra yathA-etasmin viSayAvahAraviSame saMsAravArAMnidhau / alaGkAraH kaGkaNAdiSu, upamAdau / alaMkriyate anena alaGkAraH / "bAhulakAdghaJ" / dvayoryathA-zleSAlaGkArabhAjo'pi rasAniSpaMdakarkazAH ! durbhagA iva kAminyaH prINanti na mano girH|| Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (384) kanekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH avatArastu nadyaditIrthe'vataraNe'pi ca / agnihotre'nale havye'sipatro narakAntare // 238 // kozakAre'rddhacandrastu glhstendukhnnddyoH| . candrake bANabhede cArddhacandrA trivRtAbhidi // 239 // akUpAraH kUrmarAjasamudrayoH / na kuM pipartti akUpAraH, bAhulakAdIrghaH / na kUpamiyati vA / samudre yathA-tUrye yugakSayakSubhyadakUpArAnukAriNI // 237 // avatArastu nadyAditIrthe'vataraNe'pi ca / avataratyanena avatAraH / avAt tRstRbhyAmiti ghaJ / avataraNaM vA bhAve'pi matAMtareNa ghaJ / nadyAditIrthe yathA-ruddhe gajena saritaH sa ruSAvatAre riktodapAtrakaramAsta ciraM janauSaH / avataraNe yathA-sA tIrasopAnapathAvatArAdanyonyakeyUravighaTTanIbhiH / agnihotro'nale havye / hUyate hotrA yAmeti traH / agnizvAsau hotrazca, agnau hotra iti vA / dvayoyathA-agnihotraphalA vedAH / asipatro narakAntare / koshkaare| asirUpANi patrANyatra asipatraH / narakAntare yathA-nirvANasiddhirasikAH sudhiyastyajanti / rAjyaM visarpadasipatravanaM krameNa // 238 // kozakAra ikSubhedaH / arddhacandrastu galahastendukhaNDayoH candrake bANabhede ca / arddhacandrasya arddhacandraH ju(kSu)ratyAdibhiriti samAsaH / galahastendukhaNDayothA-itthaM sarvaM bhavadanugAmAdozvaratvaM mayAptamadyApi tvaM mama narapate nAddhacandraM dadAsi / candrako mecakaH / bANabhede yathAutplutyArArddhacandrAvalUne / nakhakSatavizeSe'pi / yathA--yo'rddhacandrasadRzAkRtivakraH so'rddhacandra iti nAma nakhAMkaH / dIyate madanazAstravidagdhaiH kaNThadezakucakumbhayugeSu // . . arddhacandrA trivRtAbhidi / arddhacandrAkArapatrayuktattvAdarddhacandrA / trivRtAbhidoSadhibhedaH / / 239 // AtmavIro balavati zyAlaputre vidUSake / AtmanA vIraH AtmavIraH / ADambarastu saMrambhe bRhite tUryanisvane / Adamyate Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH AtmavIro balavati zyAlaputre vidUSake / ADambarastu saMrambhe, bRhite tUryanisvane // 240 // indIvaraM nIlotpalamindIvarA zatAvarI / upakAra stUpakRtau, vikIrNakusumAdiSu // 249 // upacArastu laJcAyAM, vyavahAropacaryayoH / udumbaraH kuSTabhede, dehalyAM paNDake tarau / / 242 // udumbaraM tAmra, upaharaM rahasi sannidhau / uddanturaH karALe syAduttuGgotkaTadantayoH // 243 // (385) / ADambaraH, "jaThareti sAdhu " / puMklIvaH / saMrambhe yathA - yadapi ca proddAmasaudAmanIdAmADambaramambare viracitam / bRMhitaM gajagarjitam / tatra tUryanisvane ca yathA - sADambarA samarabhUrbhayadAyinI sA // 240 // i (I) ndIvaraM nIlotpalam | indati zriyA indIvaram / ' tIvareti sAdhuH' yathA - nIlendIvarazaGkayA nayanayeAH / indIvarA zatAvarI / zatAvarI oSadhIbhedaH, indIvarotyamaraH / upakArastUpakRtau, vikIrNakusumAdiSu / upakriyate upakAraH / upakRtau yathA - paropakAraH puNyAya pApAya parapaDanIm / vikIrNakusumAdiSu yathA - tasyopakAryA racitopakArA / / 241 / / upacArastu laJcAyAM vyavahAropacaryayoH / upacaryate upacAraH / laJcAyAM yathA - upacAragRhItena zatruNA zatrumuddharet / vyavahAre yathAtayopacArAJjalikhinnahastayA nananda pAriplavanetrayA nRpaH / upacaryAyAM yathAsopacAramupazAntavicAraM sAnutarSamanutarSapadena / Arope'pi yathA--upacArapadaM na cedidaM tvamanabharaGgaH kathamakSattA ratiH / udumbaraH kuSThabhede, dehalyAM paNDake tarau / unatti udumbaraH / tIvareti sAdhuH (u. 444) / dehalyAM dvArAghodAruNi yathA-dvArodumbaralagnamUrtibhiridaM dhUttai gRhaM gamyate / paNDakaH klIbaH / tarau yathA - zIto vAyuH pariNamayitA kAnanodumbarANAm // 242 // udumbaraM tAmre / tAmraM zulvam / upaharaM rahasi sannidhau / upaharati upaharaM / T Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (386) anekArthasaMgraha; saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH audumbaro yame rogabhede karmakaro'ntake / bhRtijIvini bhRtye ca karmmakarI tu vimbikA // 244 // mUva ca karNikArastu, kRtamAle drumotpale / karavIro hayamAre, kRpANe daityabhidyapi / / 245 / / karavIrI tu putravatyAM sadgavyAmaditAvapi / kalikArastu dhUmyATe, pItamuNDakarajayoH // 246 // karNapUraH syAcchirISe, nIlotpalAvatansayoH / kaTambharA prasAraNyAM, golAyAM gajayoSiti // 247 // puMklIbaH / rahasi yathA-upahvare girINAM ca, nadInAM saGgame tathA / sannidhau yathA - upahRre puNyatameMzumatyAH / uddanturaH karAle syAduttuGgotkaTadantayoH / utkRSTo danturaH uddanturaH, vAcyaliGgaH / uttuGga unnataH / utkaTadanta utkaTadazanaH // 243 // audumbaro yame rogabhede / udumbarasyAyamaudumbaraH / yamaH kRtAntaH / karmakaro'ntake / bhRtijIvini bhRtye ca / karmma karoti karmakaraH / bhRtau karmmaNaH iti TaH / ( 5-1-104) antako yamaH bhRtijIvI bhATakajIvI / bhRtyaH padAtiH / anayorvAcyaliGgaH, tayoryathA - yastaveha savanena bhUpatiH karmma karmmakaravat kariSyati / karmmakarI tu bimbikA mUrvvA ca / bimbikA tuNDikA mUrdhnA jyA hetustRNavizeSaH // 244 // karNikArastu | kRtamAle drumotpale karNikAmiyartti karNikAraH / kRtamAladmotpalau vRkSau / dvayoryathA - varNaprakarSe sati karNikAraM / karavIro hamAre kRpANe daityabhidyapi / kirati karavIraH / jambIreti sAdhuH // (u. 422 ) || hayamAre yathA- pUjAM vidhAya vibhave karavIrapuSpaiH / zmazAne'pi yathA - vIrAste karavIravIravartmani sadA bhrAmyanti mattA iva // 245 // karavIrI tu putravatyAM sadgavyAmaditAvapi / kare vIro asyAH krbiirii| gaurAdisvAdGIH / kalikArastu dhUmyATe pItamuNDakarabjayoH / kaliM karoti kalikAraH / dhUmyATapItamuNDau jIvavizeSau / karaJjo vRkSaH // | Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (387), caturthaH kANDaH kalambikAyAM rohiNyAM, varSAbhUmarvayorapi / kAlajaro bhairavAdrayoyogicakrasya melake // 248 // kAdambaraM dadhisAre, sIdhumadyaprabhedayoH / kAdambarI kokilAyAM, vANIzArikayorapi // 249 // kumbhakAraH kulAche syAt, kumbhakArI kultthikaa| kRSNasAraH ziMzapAyAM, mRgabhede snuhitarau // 250 / / 246 // karNapUraH syAcchirISe nIlotpalAvataMsayoH / ko pUrayati' karNapUraH / zirISe pusi / zeSayoH puMklIbaH / avataMse(vasante) yathA AnandAya dRzaH puro na vihito no karNapUrIkRtaH / kaTambharA prasAraNyAM, golAyAM gajayopiti // kalambikAyAM rohiNyAM, varSAbhUmarvayorapi / kaTaM vibharti kaTambharA / bhRvRjIti khaH / (5-1-112) / golA godAvarI / gajayoSitkareNukA / zeSA oSadhayaH // 257 // kALajaro bhairavAdrayoryoMgicakrasya meLake / kAlena jIyati kAlaJjaraH, pRSodarAditvAt / bhairavastIrthavizeSaH / adrau yathA-mRgAH kAlaJjare girau // 248 // kAdambaraM daghisAre sIdhumadhaprabhedayoH / kutsitAmbarasya nIlavAsasa idaM kAdambaraM, strIklIbaH / dadhisAro dadhyagram / sIdhumadyaprabhedayoryathA-pApAH kAdambarIpAnavivasIkRtacetasaH jananI hA priyIyanti jananIyanti ca priyAm / kAdambarI kokilAyAM, vANIzArikayorapi / kAdambavadrAjate kAdambarI, kvaciditi dde| gaurAdittvADDIH // 249 // kumbhakAraH kulAle syAt / kumbhaM karoti kumbhakAraH / kumbhakArI kulasthikA / kulasthikA cakSuSAnAmauSadham / kRSNasAraH ziMzapAyAM, mRgabhede snuhitarau / kRSNazcAsau sArazca kRssnnsaarH| mRgabhede yathA-zRGgeNa saMsparzana(saMsparzani)mIlitAkSI mRgImakaNDUyata kRSNasAraH / zabalepi yathA-pakSmotkSepAdupari vilasatkRSNasAraprabhANAM // 250 // girisAraH punarlohe, liGge malayaparvate / giregiriSu vA sAro girisAraH / liGge zivaliGgabhede / lohe klIbe iti liGga Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (388) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH girisAraH punarlohe, liGge malayaparvate / ghanasArastu kapUre, dakSiNAvarttapArade // 251 // carmakAraH pAdukRti, carmakAryoSadhIbhidi / cakradharo viSNusarpacakriSu grAmajAlini // 252 // carAcaraM jaGgame syAdiGgaviSTapayorapi / citrATIro ghaNTAkarNabalicchAgAsabindubhiH // 253 // aGkitabhAle candre ca, tAlapatrantu kuNDale / vidaH / dhanasArastu kapUre, dakSiNAvarttapArade / ghana; sAro asya ghanasAraH / karpa re yathA- na raGge cAturya tirayasi na dattasthapuTatAM, mahAgha svaM tasmAt kimiti dhanasAraM prathayasi / radAvadyastenairvibhavalavalabhyairapi, yato dalaistAmbUlInAmavanivalayaM raJjitamidam // 251 // carmakAraH pAdukRti / carma karoti carmakAraH / pAdUkRt upAnatkRt, tatra yathA-cANi zarmakAraNi, carmakAro vinirmame / carmakAryoMSadhIbhidi / aNantatvAdDIH / cakradharo viSNusarpacakriSu grAmajAlini / cakraM dharati cakradharaH, AyudhAdibhyo dhRgo'daNDAderityac / (5-1-94) / cakrI kulAlo yAMbikazcakravartI vA / grAmajAlI grAmavRndabhartA, tatra vAcyaliGgaH / viSNau yathA-cakradhara iti rathAGgamadaH sattvaM bibharSi bhuvaneSu rUDhaye // 252 // carAcaraM jaGgame syAdiGgaviSTayayorapi / carati carAcaraM / carAcareti sAdhuH, (4-1-13) iGgamadbhutaM, tatra jaGgame ca vAcyaliGgaH / jaGgame yathA-uccakaizca sacarAcarakIrttiH / viSTape yathA-jayena kazcidviramedayaM raNAt bhavedapi svasti carAcarAya vA / citrATIro ghnnttaakrnnblicchaagaatrbindubhiH| aGkitabhAle candre ca / catraM citrAM vA'rati citrATIraH / jambIrAbhIreti sAdhuH / (u. 422) / ghaNTAkarNo yakSastasya balinimittaM yo hatacchAgastasyAstra raktaM tasya bindavastairaGkitaM bhAlaM yena tasminnityarthaH // 253 // tAlapatrantu kuNDale / tAlasya patraM patramiva vA tAlapatraM / yathA-zravaNa Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH syAcAlapatrI raNDAyAM tuGgabhadro madotkaTe // 254 // tuGgabhadrA nadIbhede tulAdhArastulAguNe / vANije tuNDikerI tu karpAso bimbakApi ca // 255 // toyadhAro jaladhare suniSaNNAkhyabheSaje / dazapuraM pattane syAnmustAyAM novRdantare || 256 // daNDadharo yame rAjJi daNDayAtrA tu diggaje / saMyAne varayAtrAyAM digambarastu zaGkare / / 257 / / andhakAre kSapaNake syAdvastrarahite'pi ca / durodaraH punardhate dyUtakAre paNe'pi ca / / 258 // " (389) 1 yugaladolAM dolite tAlapatre / syAttAlapatrI raNDAyAM / tADyate tAlapatrI, khurakSureti sAdhuH / gaurAditvADDIH / raNDA vidhavA strI / tuGgabhadro madotkaTe / tuGgazvAsau bhadrazca tuGgabhadraH / madotkaTo madakalaH / / 254 // tuGgabhadrA nadIbhede / tuGga bhadraM yasyAM tuGgabhadrA / tulAdhArastulAguNe, vANije / tulAM dharati tulAdhAraH, tulAyA guNo rajjuH / tuNDikerI tu, karpAsI, bimbikApi ca / / tuNDyate tuNDikerI, jAterAdaya iti sAdhuH / karpAsI manI, bimbikA latAbhedaH / / 255 / / toyadhAro jaladhare suniSaNAkhyabheSaje / toyaM dharati toyadhAraH / dazapuraM pattane syAnamustAyAM nIvRdantare / dazAnAM puraM dazapuraM dRzyate vA / khurakSureti sAdhuH / nIvRdantaraM dezavizeSaH / tatra pattane ca yathA-pAtrIkurvvan dazapuravadhUnetra kautUhalAnAM // 256 // daNDadharo yame rAjJi / daNDaM dharati daNDadharaH / daNDayAtrA tu diggaje / saMyAne varayAtrAyAm / daNDAya daNDAkArA vA yAtrA daNDayAtrA / samuditAyAM yAnaM saMyAnam / digambarastu zaMkare andhakAre kSapaNake syAdvastrarahite'pi ca / digevAmbaramasya digambaraH / vastrarahite vAcyaliGgaH / tatra zaGkare ca yathAdigambaro bahati kapAlabhUSaNaM // 257 // durodaraH punarvRte dyUtakAre paNe'pi ca / duSTamAsamantAdudaraM yatra durodaraH / paNo dyUtajeyaM, dyUtapaNayoH puM klIbaH / 1 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (390) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH dehayAtra yamapurIgamane bhojane'pi ca / dvaimAturo jarAsandhe herambe'tha dharAdharaH // 259 // kRSNe'drau dhArAdharastu pyodkrvaalyoH| dhArAGkuraH zIkare syAnnAsIre jaladopale // 260 // dhArtarASTraH kaurave'hau kRSNAsyAMghrisitacchade / dhundhumAro gRhadhUme nRpabhedendragopayoH // 261 // padAlike'pyatha dhurandharo dhurye dhavadrume / dhRtarASTraH khage sappai surAjJi kSatriyAntare // 262 // dyUtakAre pusi / triSvapi yathA-durodaracchadmajitAM samIhate, nayena jetuM jagatI suyodhanaH // 258 // dehayAtrA yamapurI-gamane bhojane'pi ca / dehasya yAtrA dehayAtrA / dvaimAturo jarAsandhe, herambe / dvayormAtrorapatyaM dvaimAturaH / saMkhyAsaMbhadrAnmAturmAtucetyaNa (7-1-66) / jarAsandhe yathA-hate hiMDambaripuNA rAjJi dvaimAture yudhi / atha dharAdharaH kRSNe'drau / dharAM dharati dharAdharaH // 259 / / kRSNe yathA-dadhatau bhuvanAnyantarvilInau halivatsalau / AkArAtkevalaM bhinnau dhArAdharadharAdharau / adrau yathA-dharAdharendraM vratatItatIriva / dhArAdharastu pyodkrvaalyoH| dhArAM dharati dhArAdharaH / payode yathA-dhArAdhara varSati / dhArAGkuraH zIkare syAnnAsIre jaladopale / dhArAyA aGkuro dhArAGkuraH / vAtAsta vArizIkaraH / nAsarImagrayAnaM, jaladopalaH karakaH // 260 // dhArtarASTra kaurave'hau, kRSNAsyAMghrisitacchade / dhRtarASTrasyApatyaM dhArtarASTraH, dhRtarASTra eva vA / svArthe'N / kauravakRSNAsyAMgrisitacchadayoryathA-nipatanti dhArtarASTrAH kAlavazAn medinIpRSTe / dhundhumAro gRhadhRme. nRpabhedendragopayoH / padAlike'pi / dhundhumasuraM mArayati dhundhumAraH / dhUyate vA / dvArazRGgAreti sAdhuH / (u. 411) // padAlikamoSadhibhedaH / nRpabhede yathA-mAndhAtA dhundhumArazca / / 261 // atha dhurandharo dhurye dhavadrume / dhurAM dhArayati dhurandharaH, dhArerdhaceti Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH . (391) dhRtarASTro haMsapadyAM namazcaraH khage'mbude / . vidyAdhare samore ca nizAcarastu rAkSase // 263 // sarpa ghUke zRgAle ca nizAcarI tu pAMsulA / niSadvaraH smare paGke niSadvarI punarnizi // 264 // nIlAmbaro balabhadre rAkSase krUralocane / pratIhAro dvAri dvAsthe pratikAraH same bhaTe // 265 // khaH / (5 / 1 / 113) dhurye vAcyaliGgaH / tatra yathA-gajInAM paGkamagnAnAM gajA eva dhurandharAH / dhRtarASTraH khage sarpa surAnji kSatriyAntare / dhRtaM rASTraM yena dhRtarASTraH / dhRtaH san rAjate vA / Diti braT / (u. 446) / kSatriyAntare yathAdhRtarASTrasutena sutyajAzciramAsAdya narendrasampadaH // 262 // dhRtarASTrI iMsapadyAM / dhRtaM rASTra yayA dhRtarASTrI / haMsapadI oSadhiH / nabhazcaraH khage'mbude / vidyAdhare samIre ca / nabhasi carati nabhazvaraH / "careSTa" iti TaH (5 / 1 / 138) / vidyAdhare yathA-nabhazcaraistatpadavI vivave / nizAcarastu rAkSase / sap ghUke zRgAle ca / nizAyAM carati nizAcaraH / "careSTa" iti TaH (5 / 11138) rAkSase yathA-tasmai nizAcaraizvarya pratijajJe raghUdvahaH / / 263 // nizAcarI tu pAMsulA / pAMsulA svairiNI, tatra yathA-rAmamanmathazareNa tADitA, duHsahena hRdaye nizAcarI / niSadvaraH smare pngke| niSIdati niSAdatyasmin vA niSadvaraH / ku ga za da vRg-varaTra (u. 441) krUralocane vAcyaliGgaH / niSadvarI punanizi / TitvAnDIH // 264 // nIlAmbaro balabhadre rAkSase krUralocane / nIlamambaramasya nIlAmbaraH / balabhadre yathA-AkRSya kumbhiziraso muzalAhArairnIlAmbareNa saruSA kRtanAmazeSaH / pratIhAro dvAri dvAsthe / prati hiyate pratihAraH pratIhAraH / ghaJyupargasyeti vA dIrghaH (3 / 2 / 86) / dvAsthe yathA-janasaMmRtsaho dakSaH pratIhAraH sa ucyate / pratihAro'pi dvayoryathA-bhaviSyataH patyurumA ca zambhoH, samAsasAda pratihArabhUmim / pratikAraH same bhaTe / pratikriyate pratikAraH, Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (392) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH pratisarazcabhUpRSThe niyojyakarasUtrayoH / mantrabhede vraNazuddhAvArakSe maNDane saji // 266 // kaGkaNe'tha parikaraH paryaGkaparivArayoH / pragADhagAtrikAbandhe vivekArambhayogaNe // 267 // parivAraH parijane'sikoze'ya prmprH| dIrghatve pratIkAro'pi / samastulyaH, bhaTo vIraH / pratikriyA, gajAgradhAvatorapi / krameNa yathA-duHpratikArau mAtApitarau / tanute vAjijavollasatkva(ka)zapuraH kAmatsuparNAgrajapratikAropari velladAyatakaro mattebhavikrIDitam // 265 // pratisarazcamapRSTe niyojykrsuutryoH| mantrabhede vraNazuddhAvArakSe maNDane laji // kaGkaNe / pratisarati pratisaraH / camUpRSTakarasUtrayostriliGgaH / niyojye preSye, vaacylinggH| zeSeSu tu puMsi / camvAH pRSTe pazcAbhAge yathA-pratisaravaMti hayAruhataralitataravArikAlajihvAgre / niyojye yathA-prItyA pratisarA'smi te / karasUtre yathA-antraiH kalpitamaGgalapratisarAH / ArakSe gajalalATamamaNi yathApratisarasaktasRNeriva gajasya kA tasya nirvatirmanasaH / maNDane yathA-etAH kalpitakuGkumapratisarA niryAnti vArastriyaH // 266 // atha parikaraH paryaGkaparivArayoH / pragADhagAtrikAbandhe vivekArambhayogaNe / parikriyate'nena parikaraH / puMnAmni ghaH (5 / 3 / 130) / matAntareNa saDabhAvaH / parikIryate vA paryaGkaH / paryastikA tatra yathA-ahiparikarabhAjo bhAsmanairaGgarAgairadhigatadhavalimnaH zUlapANerabhikhyAM / parivAre yathA-tava parikare kAnte netthaM virodhini bodhite / nagADhagAtrikAbandhe yathA-mayA baddho duSTadvijadamanadIkSAparikaraH / Arambhe yathAmamApyeSa stotre hara nirapavAdaH parikaraH / gaNe yathA-3mazAneSvAkrIDA smaraharapizAcAH sahacarAzcitAbhasmAlepaH sragapi nRkaroTI parikaraH // 267 // parivAraH parijane'sikoze / parivArayati parivAraH / parijane yathA-dvayoryathAasiriva niSparivAraH sadaMzatvaM raNe prakAzayati / atha prmprH| mRgabhede Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - caturthaH kANDaH (393) mRgabhede prapautrAdau paramparA'nvaye vadhe / / 268 / / paripATayAM parisaraH prAnta bhUdaivayomato / pakSacaro yUthabhraSTapRthakcArigaje vidhau // 269 // payodharaH kuce meghe kozakAre kazeruNi / nAlikere pAtraTorastvapavyApAramantriNi // 270 // lohakAMsye jaratpAtre pinggaannkhutaashyoH| pArAvAraH payorAzau pArAvAraM taTadvaye // 271 // pAribhadrastu mandAranimbau pItAmbaro'cyute / naTe ca pUrNapAtrantu 'jalAdipUrNabhAjane // 272 / / prapautrAdau / parAtparaH paramparaH / pRSodarAditvAt / paramparAnvaye vadhe / paripAvyAM / paripATyAM yathA-toyAntarbhAskarAlIva reje muniparamparA // 268 // parisaraH pAntabhUdaivayoma tau / parisaranti atreti parisaraH / puMnAmnIti ghaH / prAntabhuvi yathA-sadyaH purI parisare'pi zirISamRdvI / daivaM vidhiH / pakSacaro yUthabhraSTapRthakcArigaje vidhau / / pakSe carati pakSacaraH / yUthabhraSTaH san yaH pRthaka carati gajaH sa tthaa| vidhuzcandraH // 269 // payodharaH kuce meghe kozakAre kazeruNi / nAlikere / payo dharati payodharaH / sarveSvapi yathA-ayamatijaraThAH prakAmaguz2aralaghuvilambipayodharoparuddhAH, satatamasumatAmagamyarUpAH pariNitadikkarikAstaTI bibhartti / pAtraTIrastvapavyApAramantriNi / lohakAMsye jaratpAtre piGgANakahutAzayoH / pAtramaTati pAtraTIraH / jambIreti sAdhuH / lohena mizraM kAMsyaM, lohakAMsyam // 270 // pArAvAraH pyoraashau| pAramAvRNoti .. pArAvAraH / yathA-prAptuM pAramapArasya pArAvArasya pAryate / pArAvAraM taTadvaye / pAraM ca avAraM ca pArAvAram / taTadvayaM paratIramarvAk tIraM ca // 271 // pAribhadrau tu mandAranimbau / pAriprApte pAraM bhadramasya pAribhadraH / mandAraH surataruH / piitaambro'cyute| naTe c| pIte'mbare'sya pItAmbaraH / acyute yathA - 1 gomedakamaNau smRtaH / malayaje pUrNapAtraM jalAdi / Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (394) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH vardhApake balabhadrastvanante balazAlini / balabhadrA kumAryA syAt trAyamANauSadhAvapi // 273 / / 'vArvaTIrastrapuNyAmrAsthyaDare gaNikAsute / 'bindutantraM punaH zAriphalake caturaGgake // 274 // mahAvIro'ntimajine parapuSTe jarATake / tAkSrye karke pavau zUre siMhe makhahutAzane // 275 / / pItAmbaro'bdheryadavApa lakSmIm / pUrNapAtrantu, jalAdipUrNabhAjane vapake / pUrNa ca tat pAtraJca pUrNapAtram / jalAdipUrNabhAjane yathA-zazadharadhavalAbhaM pUrNapAtraM vahantI / / 272 // varddhanaM varddhastasyAptirApako vardhApakaH / nAmni puMsi ceti NakaH / (5-1-121) / utsaveSu suhRdbhiryadvalAdAkRSya gRhyate vastramAlyAdi sa vardhApakaH / tatra yathA-pUrNapAtramiyaM tasmai maithilI kalpayiSyate / balabhadrastvanante balazAlini / balena bhadro balabhadraH / balazAlini vaacylinggH| anante halAyudhe yathA-balabhadrapralambaghnau pakSAviva sitAsitau / balabhadrA kumAryA syAt trAyamANauSadhAvapi / balena bhadramasyAH balabhadrA // 273 // vAvaTIrastrapuNyAmrAsthyaDare gaNikAsute / vRNoti vAvaTIraH / jambIreti saadhuH| bindutaMtra punaH zAriphalake caturaGgake / bindavastanyante'smin bindutantram / huyAmeti traH / caturaGgakaM dhUtavizeSaH // 274 // mahAvIro'ntimajine parapuSTe jarATake / tArye karke pavau zUre siMhe makhahutAzane / mahAMzcAsau vIrazca mahAvIraH / jarATaka oSadhiH / tAyo garuDaH / karkaH zveto'zvaH / pavirvajram / makhahutAzano homAgniH / antimajine yathA-arhate yoginAthAya mahAvIrAya tAyine / zUre yathA-tasmai kaH prathamAya mAniSu mahAvIrAya vairAyate // 275 // mahAmAtraH pradhAne syaadaarohksmRddhyoH| 1 bahmaputro nadIbhidi kSetrasaGgarayorapi / vAvaTI0 / 2 vArakIro bhAragrAhiNyArAdhitaturaGgame / yUkAyAM veNiveSiyAM bhUtrayImukharayorapi // vidu.|| Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kA (395) mahAmAtraH pradhAne syAdArohakasamRddhayoH / maNichidrA tu medAyAmRSabhAkhyauSadhAvapi // 276 // rathakArastakSi(kSa)Ni syAnmAhiNyaH karaNIsute / rAgasUtraM pasUtre tulAsUtre'pi ca kvacit // 277 // lambodaraH syAduddhamAte pramathAnAM ca nAyake / lakSmIputro haye kAme vyavahAraH sthitau paNe // 278 // drubhede'tha vyatikaro vyasanavyatiSaGgayoH / vakranako khalazukau vizvambharo'cyutendrayoH / / 279 // mahatI mAtrA yasya mahAmAtraH / Arohake yathA-mahAmAtrairiba vyAlAH / maNicchidrA tu medAyAmRSabhAsyauSadhAvapi / maNeriva cchidramasyA maNicchidrA / medA zAlaparNInAmauSadhiH // 276 // rathakArastakSaNi syAnmAhiSyaH karaNIsute / rathaM karoti rathakAraH / kSatrAdvaizyAyAM jAto mAhiSyaH, vaizyAtzUdrAyAM jAto karaNI, tayoH sute / rAgasUtraM paTTasUtre tulAsUtre'pi ca kvacit / rAgeNa yukta sUtraM rAgasUtraM / tulAsUtre kacillalyAnusAreNa // 277 // lambodaraH syAduddhmAte pramathAnAzca nAyake / lambamudaramasya lambodaraH / udgato mAto vAyurasya uddhamAtaH tatra vAcyaliGgaH / pramathAnAM gaNAnAM nAyake yathA-hA lambodarakumbhamauktikamaNistomaimmamaikAvalI zilpe vAgadhamarNakasya bhavato lakendranidrArasaH / lakSmIputro haye kAme / lakSmyAH putro lkssmiiputrH| vyavahAraH sthitau paNe / drubhede / vyavaliyate vyavahAraH / sthitau yathA-AhAre vyavahAre ca, tyaktalajaH sukhI (sadA) bhavet // 278 // atha-vyatikaro vyasanavyatiSaGgayoH / vyatikIryate vyatikaraH / vyasane yathA-dhanyAH saMnyastadainyavyatikaranikarAH karma nirmUlayanti / vyatiSaGgaH sambandhastatra ythaa-bhaasvtkrvytikrollsitaambraantaaH(riitaaH)| saMkaravRttAntayorapi / krameNa yathA-tvadarthIyakravyAt kapikulakabandhavyatikaraiH karAleyaM bhUmi ganabhayamadyApi tnute| rAmArjunavyati Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH vizvambharAtu medinyAM vibhaakro'gnisuuryyoH| .. vizvakadvastu mRgayAkukkure pizune dhvanau // 280 // vIrabhadro vIraNe'zvamedhAve vIrasattame / vorataro vIrazreSThe zare vIrataraM punaH // 281 // vIraNe votihotrastu divAkarahutAzayoH / zatapatro dAghATe rAjakIramayarayoH // 282 / / zatapatrantu rAjIve samprahAro gatau raNe / sahacaraH punajhiNTyAM vayasye pratibandhake / 283 // . karaH sAmprataM vartate tayoH / vakranako khalazukau / vakra nakra nAsikA'sya vakranakraH / khale vAcyaliGgaH / vishvmbhro'cyutendryoH| vizvabibharti vizvambharaH / bhRvRjIti khaH (5-1-112) / acyute yathA tvameva vizvambharavizvamIziSe // 279 // vizvambharA tu medinyAM / yathA-vizvambharA bhagavatI bhavatImasUta / vibhAkaro'nisUryayoH / vibhAM karoti vibhAkaraH / saMkhyAhardiveti TaH (5-1102) / sUrye yathA-batabatta lasattejaHpuJjo vibhAti vibhaakrH| vizvakadvastu mRgayAkukkure pizune dhvnau| vizvaM kat kutsitaM dravati vizvakadruH (vizvakadrU :) / haripIteti druH / pizune vAcyaliGgaH / zeSayoH puMsi // 280 / / vIrabhadro vIraNe'zvamedhAzve vIrasattame / vIrazvAsau bhadrazca vIrabhadraH / vIraNaM tRNabhedaH / vIrasattame / vAcyaliGgaH / vIrataro vIrazreSThe, zare / prakRSTo vIro vIrataraH, vIrAn tarati vA / vIrazreSThe vAcyaliGgaH / vIrataraM punaH / voraNe / bAhulakAt klIve / / 281 // vItihotrastu divaakrhutaashyoH| vItayo'zvA hotraM vAhanaM havyaM vA'sya vItihotraH / zatapatro dAghATe rAjakIramayarayoH / zarta patrANyasya zatapatraH / dArvAghATaH pakSibhedaH // 282 // zatapatrantu rAjIve / yathA-kampena mUrdhnaH zatapatrayonim / samprahAro gatau raNe / sampraharaNaM samprahAraH / sampraharantyatra vA / bAhulakAdghaJ / raNe yathA-samprahAre graharaNaiH, prahArANAM parasparaM / sahacaraH punajhiNDyAM vayasye pratibandhake / saha Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (397) caturthaH kANDaH samAhArastu saMkSepa ekatrakaraNe'pi ca / samudrAruhabhede setubandhe timiGgile // 284 // sAlamArastarau hiGgau sukumArastu komale / puNDrekSau sUtradhArastu zilpibhede naTendrayoH // 285 // atibalaH syAt prabale'tibalA tu balAbhidi / akSamAlA tvakSasUtre vaziSThasya ca yoSiti / / 286 // carati sahacaraH / jhinTI oSadhiH / tatra strIpusaH / vayasye vAcyaliGgaH / tatra yathA -rAtrau dvitraiH saha sahacaraiH sevate tadvipakSaH / palyAmapi, tatra tu striyAM yathA-samantAduttAlaiH surasahacarI cAmaramaruttaraGgaiH // 283 // samAhArastu saMkSepa ekatrakaraNe'pi ca / samAhiyate samAhAraH saMkSepe yathA-sa samAhArato'bhyadhAt / ekatrakaraNe yathA-vyadhAdetAM vedhA vidhumadhusudhAsIdhusuhRdAM samAhAraM kRtvA kathamitarathAyaM guNagaNaH / samudrAruDabhede setubandhe timiGgile / samudramiyati samudrAruH / bhRmRtRtsarIti vaH bahuvacanAduH puMsi / (u. 716) // 284 // sAlAmArastarau hiMgau / sAlaM mArayati sAlamAraH / sukumArastu komale / puNDrekSau / suSTu kAmyate sukumAraH / kame rata ucca iti AraH (u. 409) / komale vAcyaliGgaH tatra yathA-sukumAramaho laghIyasAM hRdayam / sUtradhArastu zilpibhede naTendrayoH / sUtra dharati sUtradhAraH / zilpibhede yathA-devaH zivastribhuvanasthitisUtradhAraH / naTe yathA-dazamukhavadhanATyasUtradhAro raghupatirasya ca pAripArzviko'ham / 285 // atha lAntAH / atibalaH syAt prabale / atizayena balamasya atibalaH, vAcyaliGgaH / atibalA tu blaabhidi| balAbhit auSadhivizeSaH akSamAlA tvakSasUtre vasiSThasya ca yoSiti / akSAH padmabIjAni teSAM mAlA akSamAlA / na kSamAM pRthivIM lAti vA samAmitvAt , dvayoryathA-reje vasiSThalIleva munimAlAkSamAlayA // 286 // Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (398) anekArthasaMgraha; saTIka :: dvitIyo vibhAgaH aGkapAlI parIrambhe syAtkoTyAmupamAtari / ulUkhalaM gugulodukhale 'kalakalaH punaH // 287 // kolAhale sajarase kandarAlo jaTidrume / gaIbhANDe'pyatha kamaNDalU parkaTikuNDike // 288 // kutUhalaM zaste'dbhute khatamAlo balAhake / dhUme'tha gaNDazailo'dricyutasthUlAzmabhAlayoH // 289 // gandhaphalI tu priyaGgau campakasya ca korake / jalAzcalaM tu zaivAle svatazca jalanirgame // 29 // aGkapAlI parIrambhe syAt koTayAmupamAtari / aGke pAlyate svarebhyaH (1 / 3 / 30) iti i pratyaye yAmaGkapAlI / parIrambhe yathA-vitarati kamiturgharmitasyAGkapAlIm / koTiragrabhAgaH / upamAtA dhAtrI / ulUkhala guggulodUkhale / uduvai khaM bilamasya ulUkhalaM / pRSodarAditvAt / udUkhale yathAullUkhalaM tandulakhaNDanena / kalakalaH punaH / kolAhale srjrse| kalyate kalakalaH, adupAntyarudbhyAmazcAta ityapratyayo dvitvaJca / (u.14) // 287 // kolAhale yathA-zaNavan rajanicarasenA kalakalam / kandarAlo jaTidrumeM gardabhANDe'pi / kandarAM lAti-kandarAlaH dvAvapi vRkSavizeSau / atha kamaNDalU parkaTikuNDike / kaM pAnIyamanityasmin kamaNDaluH / gRhalviti sAdhuH / (u. 824) // parkaTI plakSaH, tatra pusi / kuNDikAyAM puklIvaH / tatra yathA-azeSatIrthopahRtAH kamaNDaloH / / / 288 // kutUhalaM zaste'dbhute / kutsitaM tohati kutUhalam / muraleti sAdhuH (u0 474) adbhute yathA-kutUhalAviSTatayA tadAnIM / khatamAlo balAhake / dhUme / khetamAla iva khatamAlaH / atha maNDazailo'dricyutasthUlAzmamAlayoH / zailasya gaNDa iva gaNDazailaH / rAjadantAditvAt / (3 / 1 / 149) dvayoryathA-asmin bhajanti ghanakomalagaNDazailA nAryo'nurUpamadhivAsamadhityakAsu // 289 // gandhaphalI tu priyaGgo campakasya ca korake / gandhena yuktaM phalamasyAH gandhaphalI / asambhastreti 1 ulUkhalI dantacchidramekASThIlombakauSadhe / ekASThIlA tu pAThAyAM bhavet kalakala: punaH // Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (399) 'dalAmalaM punardamanake marubake'pi ca / dhvanilAlA tu vallakyAM veNukAhalayorapi // 291 // parimalo vimardotthahRdyagandhe vida ne| 'poTagalo nale kAze jhaSe bahuphalaH punaH // 292 // nIpe bahuphalA phalgau bhasmatUlaM punahime / grAmakUTe pAMzuvarSe bhadrakAlyauSadhIbhidi // 293 // gandholyAM harapatnyAM ca, mahAkAlo mahezvare / kimmAke gaNabhede ca, madakalo madidvipe // 294 // DIH (2 / 4 / 57 / ) / jalAzcalaM tu zaivAle svatazca jalanirgame / jalasyAucalamiva jalAJcalaM, zaivAle puklIbaH // 290 // dalAmalaM punardamanake marubake'pi ca / daleSvamalaM dalAmalaM / dhvanilAlA tu vallakyAM vezukAhalayorapi / dhvani lAlayati dhvanilAlA // 291 // parimalo vimardotthahRdyagandhe vimaIne / parimalate parimalaH, vimotthahRdyagandhe yathA- yaH paNyastrIratiparimalodgAribhirnAgarANAM / vimadane yathA-stanaparimalamIlallocanAntAM natAMgIM / parizIlane'pi yathA-satAM parimalAnnityaM svarUpamupajAyate / poTagalo nale kAze jhaSe / poTena saMzleSeNa galati poTagalaH / bahuphala: punaH nope / bahUni phalAnyasya bahuphalaH // 292 // bahuphalA phalgau / phalguroSadhiH / bhasmatUlaM punahime grAmakUTe pAMzuvarSe / bhasmarUpaM tUlamasmAt , bhasma tUlati vA bhasmatUlam / grAmakUTa utkuruTikA / bhadrakAlyauSadhIbhidi / gandholyAM harapatnyAM ca / bhadrA cAsau kAlI ca bhadrakAlI // 293 // gandholI kSudrajantuH / mahAkAlo mahezvare / kiMpAke gaNabhede ca / mahAM3cAsau kAlazca mahAkAlaH / mahezvare yathA-apyanyasmin jalacara mahAkAlamAsAdya kAle / madakalo mdidvipe| mdenaa'vyktvcne| madena kalo 1 cakavAle'drimade syAcakavAla tu maNDale / dalApa0 / 1 puSpaphalaH punAmyAmTayAM ca pityake / poTa / Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (400) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH madenA'vyaktavacane mahAnIlo maNebhidi / nAgabhede bhRGgarAje mahAbalo balIyasi // 295 / vAyau mahAbalaM sIse mahAbalA balAbhidi / maNimAlA hAre strINAM, dazanakSatabhidyapi // 296 // muktAphalaM ghanasAre mauktike lvliiphle| . mRtyuphalo mahAkAle, mRtyuphalI kadalyatha // 297 // mdklH| madidvipe madavati dvipe yathA-manasijamadakalamAMsalakumbhataTaisto stanau tanvyAH / prasarati kesariNi madhAvadhika kAnti kathaM dhattAm // 294 / / madenAvyaktavacane vAcyaliGgaH / tatra yathA-madakalamadhupakulAkulakaraTataTaH so'vatAdgaNezo vaH / vidhinA vighnanivAraNalikhitalalATAkSaraprazastiriva / mahAnIlo maNebhidi / nAgabhede bhRGgarAje / mahAMzcAsau nIlazca mahAnIlaH / maNebhidi yathA-mahAmahAnIlazilArucaH puro niSedivAn kaMsakRSaH sa viSTare / nAgabhedaH sarpabhedaH / bhRgarAjaH kezaraJjanaH / mahAbalo balIyasi vAyau / mahabalamasya mahAbalaH / balIyasi vAcyAliGgaH / tatra yathA saiSa bhImo mahA balaH // 295 // mahAbalaM sIse / sIsaM nAgam / mahAbalA balAbhidi / balAbhit oSadhiH / maNimAlA hAre strINAM dazanakSatabhidhapi / maNInAM maNInAmivamAlA maNimAlA / strINAM dazanakSatabhidi yathA-adhare binduH kaNThe maNimAlA kucayuge zazaplutakam / tava sUcayanti sundari kusumAyudha-- zAstrapaNDitaM ramaNam // 296 // muktAphalaM dhanasAre mauktike lavalIphale / muktAkhyaM phalaM muktAphalamiva vA muktAphalam / mauktike yathA-muktAphala sthUlatamAn staneSu / mRtyuphalo mahAkAle / mRtyave phalamasya bhakSakANAM mRtyuphalaH, mahAkAlaH kimpAkavRkSaH / mRtyuphalI kadalyatha / mRtyave phalamasyAH svasyaiva mRtyuphalI / 'asam bhastrAjinaikazaNa-piNDAtphalAta' (2 / 4 / 57) iti ddii:||297|| yavaphalo mAMsikAyAM kuttjtvcisaaryoH| yavavatphalamasya Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (401) yavaphalo mAMsikAyAM kuttjtvcisaaryoH| 'vAyuphalaM tu jaladopale zakrazarAsane // 298 // vAtakeliH kalAlApe piGgAnAM dantalekhane / vicakilo damanake mallyAmatha bRhannalaH / / 299 // mahApoTagale pArthe sadAphala udumbare / nAlikere skandhaphale 'hastimallaH suradvipe // 30 // vighneze halAhalastu hayalAlorage viSe / jyeSThyAM ca haritAlI durvAgaganarekhayoH // 30 // yavavatphalati vA yavaphalaH / vAyuphalaM tu jaladopale zakrazarAsane / vAyunA phalati vAyuphalam / / 298 // vAtakeliH kalAlApe SiDgAnAM dantalekhane / vAtavat kelirasya vAtakeliH / kalAlApe hRdyabhASiNi vAcyaliGgaH / SiDgAnAM dantalekhane rodhrAdau zodhanamAtre vA / vircAkalo damanake mllyaaN| vicyate vicakilaH, 'sthaNDileti' (u. 484) sAdhuH / mallyAM yathA-mandAre yadanAdarI vicakilopAnte'pi santapyate / atha bRhannalaH / mahApoTagale pArthe / bRhaMzcAsau nalazca, bRhaMto nalA asyeti vA bRhannalaH // 299 // sadAphala udumbare / nAlikere skandhaphale / sadAphalati sadAphalaH / trayo'pi vRkSAH / hastimallaH suradvipe / vighneze / hastiSu mallo hastimallaH / suradvipe yathA-surAdhipAdhiSThitahastimallalIlAM dadhau rAjatagaNDazailaH // 300 // vighneze yathA-vighnAnabhighnan sopaghnAn hastimallaH sadAstu vaH / halAhalastu hayalAlorage viSe / jyeSThyAM ca / halati jaTharaM halAhalaH / "muraloraleti sAdhuH / (u. 474) viSe puklIbaH / hayalAlorago haramekhalAprayogeNa hayalAlayA kRtaH sarpaH / tatra viSe ca yathA-kasya sahyo halAhalaH / jyeSThI gRhagodhikAbhedaH / haritAlI dUrvAgaganarekhayoH / kRpANalatikAyAM ca / haritAM nIlatvamalati haritAlI // 301 // 1 rajasvalA puSpavatyAM rajasvalastu serime| vaayu.| . ...... - 2 sauvarcalaM suvarci ke / zUlaruGanAzake cAtha hasti / Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (402) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH kRpANalatikAyAzcAnubhAvo bhAvasUcane / / prabhAvenizcaye'thApahavaH snehApalApayoH // 302 // abhiSavaH kratau madyasandhAnasnAnayorapi / AdInavaH punardoSe, parikliSTadurantayoH // 303 / / upaplavau rAhUtpAtau kuzIlavastu cAraNe / prAcetase yAcake ca jalabilvastu karkaTe // 304 // ... "atha vAntAH " anubhAvo bhAvasUcane prabhAve nizcaye / anubhAvyate'nena anubhAvaH / ghaH / anubhavanamvA, bAhulakAdghaJ / ratyAdIn bhAvAn sUcayati bhAvasUcanaH kaTAkSAdiH / tatra yathA-vibhAvAnubhAvavyabhicAribhirabhivyaktaH sthAyIbhAvo rsH| prabhAve yathA-tavAnubhAvoyamavedi yanmayA / nizcaye yathA-mahAnubhAvAH satataM dhammai kaniratAH sthirAH / apahnavaH snehApalApayoH / apahnavanamapahnavaH, anAzvAse'pi, triSvapi yathA-apyanvabhUdavitatAM saha pAMzukeliM mApahnavaM manasi mitra manAk nidhAstvam / / 302 // abhiSavaH kratau madyasandhAnasnAnayorapi / abhiSayate abhiSavaH, krato yathA-Rtvijo'trAbhizaMsaMti somAbhiSavapAvanAH / madyasandhAnasnAnayoryathA-abhiSavasaktopyamado dvijarAjo niSkalaGkajaDabhAvaH / AdonavaH punardoSe parikliSTadurantayoH / AdIyate AdInavaH / kairaveti // (u0 519) // sAdhuH / triSvapi yathA-yadvAsudevenAdInamanAdInavamIritam // 303 // upaplavau rAhUtpAtau / upaplavate upaplavaH / dvayoryathAdadRzAte jane nAtha tau tiraskRtatejasau / upaplavaparikrAntau suuryaacndrmsaaviv| kuzIlavastu caarnne| prAcetase yAcake ca / kutsitaM zIlaM vAti, kuzyA lunAti vA kuzIlavaH / cAraNe naTe yathA-kathaM prakrAntameva kuzIlavaiH / prAcetaso vAlmIkiH, yAcako'rthI, tatra vAcyaliGgaH / jalabilvastu karkaTe / jala 1. caurakarmaNi / Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (403) jalacatvare paMcAGge jIvaMjIvaH khagAntare / drumabhede cakore ca dhAmArgavastu ghoSake // 305 / / apAmArge'pyatha pariplavAvAkulacaJcalo / parAbhavastiraskAre nAze pArazavo'yasi // 306 // zUdrAyAM vipratanaye tanaye ca parastriyAH / puTagrIvastu gargaryA' tAmrasya kalaze'pi ca // 307 // baladevastu kAlindIkarSaNe mAtari zvani / baladevA trAyamANA rohitAzvo hutAzane // 308 // catvare pazcAGge / jale bilvamiva jalabilvaH / karkaTa kulIraH // 304 // jalacatvaraM jalacatuSpatham / paJcAGgaH kacchapaH / jIvaMjIvaH khagAntare / drumabhede cakore ca / jIvaM jIvayati jIvaMjIvaH, bAhulakAt khH| dhAmArgavastu ghoSake / apAmArge'pi / dhAma ityati dhAmArgavaH / kairaveti sAdhuH / ghoSaka oSadhabhedaH // 305 // atha pariplavAvAkulacaJcalau / pariplavate pariplavaH / vAcyaliGgaH / dvayoryathA-matkuNAviva puraH pariplavau sindhunAthazayane niSeduSaH / parAbhavastiraskAre nAze / parAbhavanaM parAbhavaH / dvayoryathA-vrajanti te mUDhadhiyaH parAbhavaM bhavanti mAyAviSu yena mAyinaH / pArazavo'yasi / zUdrAyAM vipratanaye tanaye ca parastriyAH / parazave idaM, parazavyantasya vikAraH pArazavaH / "parazavyAdyalukcetyaNa (6-2-40) yalukca / parastriyA apatyamvA / "parastriyAH parazuzcAvaNe" (6-1-40) ityaN / ayasi puMklIvaH / / 306 // "zUdrAyAM vipratanaya" iti yaH / zUdrAyAM vipreNa janyate / puTagrIvastu gargatAmrasya kalaze'pi ca / puTavadgrIvAsya puTagrIvaH // 307 // baladevastu kAlindIkarSaNe mAtAri zvani / balena dIvyati baladevaH / kAlindIkarSaNe yathA- svasthIbhUto baladevo'pyudastAyogralAGgalaH / baladevA trAyamANA / trAyamANA oSadhiH / rohitAzvo hutAzane harizcandranRpasute / rohitAkhyo mRgo'zvo vAhanamasya raktavarNo vA azvo'sya rohitAzvaH / hutAzane yathA-rabha Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH harizcandranRpasute sahadevastu pANDave / sahadevA balAdaNDotpalayoH zArivauSadhe // 309 // sahadevI tu sarpAkSyAmapadezastu kAraNe / vyAje lakSye'pyapabhraMzo bhASAbhedA'pazabdayoH || 310 // patane cAzrayAzastu vanAvAzrayanAzake / upadaMzo'vadaMze syAnmehanAmayayorapi // 312 || upasparzastvAcamanasnAnayoH sparzamAtra ke / khaNDaparzaH zive rAhau bhArgave cUrNale pini // 312 || sAdambararohirohitAzvaH || 308|| harizcandranRpasute yathA - tataH pravizati sutArA rohitAzvazca / sahadevastu pANDave ! saha dIvyati sahadevaH / yathA - tataH pravizati arjunenAdizyamAnamArgoM nakulasahadevAbhyAM saha rAjA yudhiSThiraH / sahadevA balAdaNDotpalayoH zArivauSadhe / sahadevI tu sarpAkSyAm / viSayabhedena zoNAditvADDIH / catvAro'pi gulmabhedAH // 309 // (404) atha zAntAH / I apadezastu kAraNe / vyAje lakSye'pi / apadizyate apadezaH / kAraNe yathAvinApadezaM bAlo'pi / vyAje yathA - rakSApadezAdguruhomadhenoH / lakSyaM vedhyam / apabhraMza bhASAbhedApazabdayoH / patane ca / apabhrazyati apabhraMzanamvA apabhraMzaH / triSvapi yathA- apabhraMzaparAcInA varNavyatyayahAriNaH / nRpA ivaite kavayaH || 310|| AzrayAzastu vahnAvAzrayanAzake / AzrayamaznAti AzrayAzaH / AzrayanAzake vAcyaliGgaH / vahnau yathA-paritaH prasabhena nIyamAnaH zaravarSairavazAyamAzrayAzaH / upadaMzo'vadaMze syAnmehanAmayayorapi / upadizyate upadaMzaH / avadaMzazca - kSaNam / mehanaM meDhram | Amayo rogaH / avadaMze yathA - svAduMkAraM kAlakhaNDopadaMzaiH kroSTADimbaM vyaSvaNat vyasvanacca // 311 // upasparzastvAcamanasnAnayoH sparzamAtrake / upaspRzyate upasparzaH / triSvapi yathA-jalopasparzapUrvakam / khaNDaparthaH zive rAhau bhArgave cUrNachepini / khaNDAmalakamaiSajye / khaNDaH 1 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH khaNDAmalakabhaiSajye jIvitezaH priye yame / jIvitasvAmijIvAtvornAgapAzastu yoSitAM // 313 // karaNe varuNAstre ca pratiSkazaH purogame / vArttAhAre sahAye ca 'puroDAzo havirbhidi // 394 // hRtazeSe somarase camasyAM piSTakasya ca / ambarISo nRpe sUrye yudhi bhrASTra kizorayoH || 315 // (405) pazu rasya khaNDapazuH / zive rAhau bhArgave ca yathA-khaNDapazu saheta kaH / cUrNalepI sudhAlepakaH || 312 || jovitezaH priye yame / jIvitasvAmijIvAvo: / jIvitasyezo jIvitezaH / jIvitasvAmini vAcyaliGgaH / priye yame ca yathA jIvitezavasatiM jagAma sA jIvAtujavinauSadham / nAgapAzastu yoSitAM karaNe varuNAstre ca / nAgapAza iva nAgAnAM pAzo vA nAgapAzaH / dvayoyathA-taM baddhvA nAgapAzena // 313 // pratiSkazaH purogame / vArttAhAre sahAye ca / pratizati pratiSkazaH / varcaskAditvAt / vAcyaliGgaH / triSvapi yathA-grAmamadhyapravedayAmi bhava me tvaM pratiSkazaH / puroDAzo havirbhidi / hutazeSe somarase camasyAMpiSTakasya ca / puro dAsyate puroDAzaH / pRSodarAditvAtsAdhuH / havirbhidi hutazeSe somarase ca yathA - vaitAneSu kRpITayoniSu puroDAzaM vaSaT kurvate // 394 // camasI varttiH / // atha SAntAH // ambarISo nRpe sUrye yudhi bhrASTrakizorayoH / AmrAte khaNDaparazau / amati ambarISaH / "amevarrAdiritISaH " ( u0 555 ) / bhrASTre puMklIbaH / anyatra puMsi / nRpe yathA - ambarISazca nAbhogo bubhujAte ciraM mahIm / kizoro hyshaavH||315|| AmrAto vRkSaH / khaNDaparazurIzvaraH / anukarSo anukarSaNe / 1. paccadazI tu pUrNimA / darzazca pAdapAzI tu khaTTikA yAmudAhRtA // zRGkhalA kaTake vApi puroDAzo havirbhidi / Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (406) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH AmrAte khaNDaparazAvAnukarSo'nukarSaNe / rathasyAdhodAruNi cAnimiSaH suramatsyayoH // 316 / / anutarSo'bhilASe syAttRSAcaSakayorapi / alambuSazchaIne'lambuSA svApaNyayoSiti // 317 / / gaNDIyA~ kimpuruSastu kinnare lokabhidyapi / devavRkSo maMdarAdau guggulau viSamacchade // 318 // nandighoSo bandighoSa syandane ca kirITinaH / pariveSaH parivRtau paridhau pariveSaNeH // 319 / / rathasyAdhodAruNi ca / anukarSaNam anukRSyate vA anukarSaH / rathasyAdhodAruNi yathA-anukarSazAdavicalataskhaladrathe rudhirAvamardana sakardamAvanau / animiSaH murmtsyyoH| na nimiSati animiSaH / "nAmyupAntya" (5-1-54) iti kaH / dvayoryathA-kadAcidambhonidhiriva uccaiH-stananAbhiramyAH kRtAnimiSanayanavibhramAH sakandarpAH siSeve velAvilAsinI / / 316 // anutarSoM abhilASe syAttaSAcaSakayorapi / anutRSyate anutarSaH / madye'pi tatra klIbaH / sarve'pi yathA-sopacAramupazAntavicAraM sAnutarSapadena / alambuSazchaddane / alati alambuSaH / alerambuSaH, bAhulakAt Satvam / chardano duryodhanamitram rAkSasaH / alambuSA svaHpaNya(paNa)yopiti / gaNDoryA / gaNDIrI oSadhiH // 317|| kimpuruSastu kinnare lokabhidyapi / kutsitaH puruSo'zvamukhatvAtkiMpuruSaH / kutsitAH puruSA asminniti vA / kinnare yathA-yatrAMzukAkSepavilajjitAnAM yadacchayA kimpurussaanggnaanaam| lokabhidi yathA-bhArataM prathamaM varSaM tataH kiMpuruSaM prm|| devavRkSo mandArAdau guggulau viSamacchade / devAnAM vRkSo devavRkSaH // 318 // nandighoSo bandighoSe syandane ca kiroTinaH / nandI cAsau ghoSazva, nandIghoSo'sya vA nandighoSaH / dvayoryathA-arjunasamaramiva nandighoSamukharitadigantaraM maMcamAroha vAsavadattA / pariveSaH parivRtau paridhau pariveSaNe / pariveSaNaM pariveSaH / parivRtau pariveSTane yathA kRtapariveSo'pyuccairvelAvalayena jalanidhiH Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (407) parighoSaH syAdavAcye ninAde jaladadhvanau / palaGkapo yAtudhAne palaGkaSA tu kiMzuke // 320 // gokSure guggulau lAkSArAsnAtuNDIrikAsu ca / bhUtavRkSastu zAkhoTe syonAkAlavRkSayoH // 321 // mahAghoSo mahAzabde syAnmahAghoSamApaNe / mahAghoSA zRGgayoSadhyAM rAjavRkSaH piyAlake // 322 // suvarNAlutarau vAtaruSaH zakramarAsane / vAtUlotkocayozcApi vizAlAkSo mahezvare / tAyeM vizAlanetre ca vIravRkSo'rjunadrume / bhallAte sakaTAkSastu kaTAkSiNi dhavadrume // 324 // paritaH / kSayasamaye samupeta mahAjale pRSatatAM yAti / paridhAvupasUryake yathAbaddhabhImapariveSamaNDalaH / pariveSaNe bhojyanikSapaNe yathA-racayati pariveSaM zeSabhojyasya kaiSA // 319 // parighoSaH syAdavAcye ninAde jaladadhvanau / parighuSyate parighoSaH / palaGkaSo yAtudhAne / palaM kaSati palaGkaSaH / bAhulakAt khaH / yAtudhAno rAkSasaH / palaGkaSA tu kiMzuke / gokSure guggulau lAkSArAsnAtuM(muM)DIrikAsu ca / SaTsvartheSu ca // 320 // bhUtavRkSastu zAkhoTe syonAkakalivRkSayoH / bhUtAnAM vRkSo bhUtavRkSaH / trayo'pi vRkSAH // 321 // mahA- . ghoSo mahAzabde / mahAMzcAsau ghoSazca / mahAghoSaH / syAnmahAghoSamApaNe / mahAn ghoSo'tra mahAghoSam / mahAghoSA zaGgayoSadhyAM / zRGgInAma oSadhiH / rAjavRkSaH piyAlake / suvrnnaalusrau| rAjJo vRkSo rAjavRkSaH / piyAlako rAjAdanaH // 322 // vAtaruSaH zakrazarAsane / vAtUlotkocayozcApi / vAtena rauti vAtarUSaH / koradRSeti sAdhuH / vAtUlo vAtasamUhaH / utkoco laMcA / vizAlAkSo mahezvare / tAkSye vizAlanetre ca / vizAle'kSiNI asya vizAlAkSaH / vizAlanetre vAcyaliGgaH / tatra yathA-padmapatravizAlAkSI / / 323 // vIravakSo'rjunadrame / bhallAte / vIrANAM vRkSo vIravRkSaH / sakaTAkSastu kttaakssinni| dhvttttme| saha kaTAkSaivartate skttaakssH| kaTAkSiNi vAcyaliGgaH // 32 // Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (408) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH adhivAsaH syAnnivAse saMskAre dhUpanAdibhiH / avadhvaMsastu nindAyAM parityAge'vacUrNane // 325 // kalahaMso rAjahaMse kAdambe nRpasattame / kumbhInasastvaddau kumbhInasI lavaNamAtari // 396 // ghanaraso'psu kapUre sAndre siddharase drave / moraTe pIluparNya ca candrahAso'simAtra ke || 327 // // atha zAntAH // adhivAsaH syAnnivAse saMskAre dhUpanAdibhiH / adhyuSyate'dhivAsaH / nivAse yathA nAgAdhivAse sa yayau kSitIzaH / dhUpanAdibhiH saMskAre yathA - puSpAdhivAsaiH surabhIkRtAni / avadhvaMsastu nindAyAM parityAge'vacUrNane / avadhvaMsanamavadhvaMsaH // 325 // kalahaMso rAjahaMse kAdambe nRpasattame / kalazcAsau haMsazca kalahaMsaH / Arakta caMcucaraNA haMsA rAjahaMsAH / atidhUsarapakSAH kAdambAH / dvayoryathA - dugdhadhauto'pi kiM yAti vAyasaH kalahaMsatAm / kumbhInasastvahau / kumbhIva nAsikA'sya kuMbhInamaH / asthUlAcceti // 7-3-161 / / nasAdezaH / kumbhInasI lavaNamAtari / gauraaditvaanngiiH| lavaNo rAkSasastasya mAtA tatra yathA - sa ca prApa madhUpaghnaM kumbhInasyAzca kukSijaH / vanAtkaramivAdAya satvarAzimupasthitaH || 326 // ghanarasost karpUre sAndre siddharase drave / moraTe pIluparNya ca / ghanasya raso, dhanazvAsau rasazca, ghano raso'tra vA, ghanarasaH / sAndra baha (hu) lam / tatra vAcyaliGgaH / dravo niryAsaH / moraTaM saptarAtrAtparaM kSIraM pIluparNI oSadhiH / drave'psu ca yathAtaDidanalalatAnAmiva ghanarasa eSotidAhakRdvirasaH / patati ghanAghanaghanarasavisaro visaranti ca prANAH / candrahAso'simAtrake / dazagrIvakRpANe ca / candrasyeva hAso'sya candrahAsaH / asimAtrake yathA - candrahAsomukhe yaste patito'tiprasAdini / sazatrurvAthamitrambA samacarttipadaM vrajet // 327 // dazagrIvakRpANe Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (409) caturthaH kANDaH dazagrIvakRpANe ca tAmarasaM tu paGkaje / tAmrakAMcanayoH divyacakSustvandhe sulocane // 328 // sugandhabhede ca nizreyasaM kalyANamokSayoH / nIlajasA nadIbhede'psarobhede taDityapi // 329 // punarvasuH syAnnakSatre kAtyAyanamunAvapi / paurNamAso yAgabhede paurNamAsI tu pUrNimA // 330 // malImasaM punaH puSpakAsIse malinAyasoH / mahArasaH punarikSau kharadrau kaseruNi // 331 // yathA-baddhasparddhastava parazunA lajate candrahAsaH / tAmarasaM tu paGkaje / taamrkaanycnyoH| tAmyati tAmarasam / keneti (3-4-33) sAdhuH / triSvapi yathAanavaratamamandarAgatAmarasasadRzaH / divyacakSustvanve sulocane / sugandhabhede c| divyaM cakSurasya divyacakSuH / andhsulocnyorvaacylinggH| sulocane yathAcarmacakSurjanaH sarvaH kavayo divyckssussH||328|| niHzreyasaM klyaannmokssyoH| nizcitaM zreyaH niHzreyasam / nisazca zreyasa iti atsmaasaantH| dvayoryathAniHzreyasAya sa zrImAn zrIkaNTho vaH prakalpatAm / nIlaJjasA nadIbhede'psarobhede tdditypi| nIlaM jasyati niilNjsaa| bAhulakAt khaH / apsarobhede yathAnIlaMjasAyAvilayAt // 329 // punarvasuH syAnnakSatre kAtyAyanamunAvapi / punarvasvasya punarvasuH / puMsi / nakSatre yathA-puSyapunarvasurevaticitrA / kAtyAyanamuniH vararuciH / paurNamAso yaagbhede| paurNamAsyAM bhavaH paurNamAsaH / "bhartusandhyAderaNa (6-3-89) / yathA-paurNamAsazca darzazca yajJo pakSAntayoH pRthak / paurNamAsI tu pUrNimA / pUrNo mAsazcandro'syAmasti paurNamAsI / pUrNamAse'N / yathA-udayati vitatAMzuH paurNamAsI sudhAMzuH // 330 // malImasaM punaH puSpakAsIse mlinaaysoH| malo'syAsti malImasaM / "malAdimasazca (7-2-14) / maline vAcyaliGgaH / tatra yathA-kSapAtamaskANDamalImasaM nbhH| mahArasaH punarikSau kharjUradrau kazeruNi / mahAn raso'sya mahArasaH / kazeru kanda Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (410) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH madhurasA tu mUrvAyAM drAkSAdugdhikayorapi / 'rAjahaMsastu kAdambe kalahaMse nRpottame // 332 // rAseraso rasasiddhibalau zaGgArahAsayoH / SaSTho jAgarake rAse goSThyAM vizvAvasuH punaH // 333 // nizi gandharvabhede ca vibhAvasustu bhAskare / hutAzane hArabhede candre svaHzreyasaM sukhe // 334 // parAnande ca bhadre ca sarvarasastu dhUNake / vAdyabhANDe'vagrahastu jJAnabhede gajAlike // 335 // bhedaH / / 331 // madhuramA tu mUrvAyAM drAkSAdugdhikayorapi / madhuvadraso'syA madhurasA / mUrvA jyAhetustRNavizeSaH / dugdhikA oSadhiH / rAjahaMsastu kAdambe kalahaMse nRpottame / rAjA cAsau haMsazca raajhNsH| triSvapi yathA-varSAgama iva pravAsitarAjahaMsaH // 332 // rAseraso rasasiddhabalau zRGgArahAsayoH / SaSThIjAgarake rAse goSThayAM / rAse raso'sya rAserasaH / rasyate vA / "phanaseti" (u0 573) / sAdhuH / rasasiddhayarthamupahAro rasasiddhibaliH / vizvAvasuH punaH / nizi gandharvabhede ca / vizvaM vasvasya vizvAvasuH / vasurAToH (3-2-81) iti dIrghaH / nizi striyaaN| gandharvabhede puMsi / yadvaijayantI-vizvAvasustu gandharvabhede nA strI punarnizi / gandharvabhede yathA--vizvAvasuprAgaharaiH pravINaiH // 333 // vibhAvasustu bhAskare / hutAzane hArabhede candre / vibhaiva vasvasya vibhAvasuH / puMsi / sarveSu yathA-vibhAvasorvibhA bhAti tmstaanvbhaavinii| svaHzreyasaM mukhe / parAnande ca bhadre ca / zobhanaM zreyaH svaHzreyasam / nisazca zreyasa (7-3-122) ityatsamAsAntaH / triSvapi yathA-svaHzreyAtAyAstu vaH // 334 // sarvarasastu dhRNake / vAdyabhANDe / sarve rasA atra savarasaH / // atha hAntAH // avagrahastu jJAnabhede gajAlike / pratibandhe vRSTirodhe'pi / . avagRhyate avagrahaH / jJAnabhede yathA-akSArthayoge darzanAntaramarthagrahaNamavagrahaH / 1. yamasvasA tu kAlindyAM kapardinaH striyAmapi / rAja0 / Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (411) caturthaH kANDaH pratibandhe vRSTirodhe'pyabhigrahastu gaurave / abhiyoge'bhigrahaNe'varohastu latodgame // 336 // taroraGge'vataraNe'pyazvAroho'zvamArake / azvArohA'zvagandhAyAmupagraho'nukUlane // 337 // bandayupayogayozcopanAho vINAnibandhane / vaNAlepanapiNDe ca gandhavaho mRge'nile // 338 // gajAlike yathA-avagrahagRhIto'pi prabhinno nAvarudhyate // 335 // pratibandhe niSedhe yathA- etastA niravagrahogakarabhollIDhAvarUDhAH puraH / vRSTirodhe yathA-vRSTirbhavati sasyAnAmavagraha vizeSiNAm / abhigrahastu gaurave / abhiyoge'bhigrahaNe / abhigrahaNamabhigrahaH / gauravA'bhiyogayoryathA-abhigraheNa vidyArthI kurvItAbhigrahaM guroH / abhigrahaNe yathA-AsanA'bhigraho bhaktyA / avarohastu latodgame / taroraGge'vataraNe'pi / avaruhyate avarohaH / taroraGgaM zAkhAyAH skandhAdadhaH pradezaH // 336 // avataraNe yathAArohamavarohaM ca muhuH sUdati kurvatI / tvadaGgayaSTau madRSTirnizcalApi kapoyate / azvAroho'zvavArake / azvamArohati azvArohaH / yathA-azvArohairvirahitamidaM vAhavRndaM vRthaiva / azvArohA'zvagandhAyAm / Azu Arohati, azvArohA / pRSodarAditvAt / azvagandhA oSadhiH : upagraho'nukUlane baMyupayogayozca / upagRhyate upagrahaH // 337 // bandI haThAkRSTA strI / upanAho vINAnibandhane / vraNAlepanapiNDe ca / upanadyate'nena upanAhaH / 'vyaJjanAd ghaJ (5-3-132) / gandhavaho mRge'nile / gandhaM vahati gandhavahaH / lihAditvAt (5-3-50) ac / anile yathA-candanagandhavaho'sau sarpati vidhyadharAdharabhUmeH // 338 // gandhavahA tu nAsAyAM / yathA-gandhavahAmapi dhatsvasakhi tvaM durvaha eSa mama pratiyAti / tamopaho jine racau candregno / tamo'pahanti, tamopahaH / klezA Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (412) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH gandhavahA tu nAsAyAM tamopaho jine ravau / candre'gnI tanUruhastu putre garuti lAmni ca // 339 / / pratigrahaH sainyapRSThe grahabhede patadgrahe / kriyAkAre dAnadravye tadgrahe svIkRtAvapi / 340 // parigrahaH parijane panyAM svIkAramUlayoH / zApe'tha parivAho'mbUcchvAse rAjAhavastuni // 341 // dibhyo'pAditi (5-1-81) DaH / jine yathA-tamazchindyAttamopahaH / ravau yathA-kharakiraNanakharanivahastamAlamalinAtmanAmupari roSAt / siMha iva hAstikAnAM paripatati (patita) tamopahastamasAM / candre yathA-tamopahaM prajvalitaM pradoSe stuvanti vaitAnamamI manuSyAH / tanUruhastu putre garuti lomni ca / tanvAM rohati tanUruhaH / garuti lomni ca puMklIbaH / putre yathA-ravestanUruhaM zaniM / garuti picche yathA-adhunIta khagaH sa naikadhA tanumutphullatanUruhokRtAM / lomni yathAruciracitratanUruhazAlibhiH / / 339 // pratigrahaH sainyapRSThe grahabhede patadgrahe / kriyAkAre dAnadravye tadgahe svIkRtAvapi / pratigRhyate pratigrahaH / sainyapRSThe yathA-senApatiH pratigrahastho yodhAnAmuddIpanajayanaprasAraNApasAraNavaNAdizodhanAdIni yathAkAlamAcaret / grahabhedaH pratipakSagrahaH / patadgrahaH pittalAdimayaM tAmbUlapratyeSaNAdi bhANDam / kriyAyAH karaNamArambhaH kriyAkAraH / tatrayathA-vicAryodarkamAryeNa kAryaH kAryapratigrahaH / dAnadravyaM dvijebhyo vidhivadeyam / tadgraho dAnadravyagrahaH / tayo yathA-pratigraha samartho'pi nAdadota pratigraham / atra hi prathamo dvijakartR ke grahaNe / dvitIyo vidhivaddeye / svIkRtau yathA-cintayan paradhanaM pratigrahaM bhUbhRdeSa yadi taskaro'trakaH // 340 // parigrahaH parijane patnyAM svIkAramalayoH / zApe / parigRhyate parigrahaH / parijane yathA-dalayati kulAni kariNAM kiM hariNaparigrahaH siMhaH / pantyAM yathA-nirdiSTAM kulapatinA saparNazAlAmadhyAsya prayataparigrahadvitIyaH / svIkAre yathA-guruvacanaparigraho hi dharmaH / mUle Adau ythaa-shuddhirdivyprigrhaa| zApe yathA-- paricaritavyA Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH kANDaH (413) paribaIH parIvAre pArthivocitavastuni / pitAmahaH padmayonau janake janakasya ca // 342 // 'varAroho gajArohe varArohA kaTAvapi / sarvasahaH sahiSNau syAtsarvasahA punaH kSitau // 343 / / ityAcAryazrIhemacandrasUrIzvaraviracite'nekArthasaMgrahe . catuHsvarakANDazcaturthaH // 4 // guravo na yathA hi parigrahAya kalpante / atha parivAho'mbUchvAse rAjAIvastuni / paryuhyate parivAhaH / ambUchvAse yathA-taDAgodarasaMsthAnAM parivAha ivAmbhasAm // 341 // paribaIH parIvAre pArthivocitavastuni / paribIte paribarhaH / dvayoMyathA-vezmAni rAmaH paribahevanti / pitAmahaH padmayonau janake janakasya ca / pituH pitA pitAmahaH / pitrorDI mahaT (6-2-63) iti DAmahaT / padmayonau yathA-praNematustau pitarau prajAnA padmAsanasthAya pitAmahAya / janakasya janake yathA-pitA pitAmaho bhrAtA svakulyo jananI tathA // 342 // varAroho gajArohe / varamArohati varArohaH / varArohA kaTAvapi / varamArohaNamasyAH, varArohA / yathA-kiMkiNIkANavAcAlA varArohA mRgIdRzaH / sarvasahaH sahiSNau syAt / sarva sahate savvaMsahaH / sarvAtsahazceti (5-1-11) khaH / vaacylinggH| yathA-munirasi virasAni brUhi sarvasaho'smi / sarvasahA punaH kSitau / yathA-sarbasahA bhagavatI tava janmabhUmiH // 343 // ityAcAryazrIhemacandrasUrIzvaraviracitAyAmanekArthakairavAkarakaumudItyabhidhAnAyAM svopajJAnekArthasaMgrahaTIkAyAM catuHsvarakANDazcaturthaH // 4 // 1. mahAsahA syAdamlAnakusumaM moSapaNyapi / varAroho0 / Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ath paJcamaH kANDaH // syAdAcchuritakaM hAsanakhaghAtavizeSayoH / kakSAvekSakaH zuddhAntapAlakodyAnapAlayoH // 1 // dvAHsthe SiDge kavau raGgAjIve'tha kaTakhAdakaH / khAdake kAcakalaze gAlabalipuSTayoH // 2 // kRmikaNTakaM citrAyAmudumbaraviDaGgayoH / syAdgojAgarikaM bhakSyakArake maGgale'pi ca // 3 // cilamIlikA khadyote kaNThIbhede taDityapi / jalakaraGkaH syAnmeghe nAlikerataroH phale // 4 // ahaM / atha paMcamaM paMcasvaraM kANDamArabhyate / tatrAdau kAntAH / syAdAcchuritakaM hAsanakhaghAtavizeSayoH / AcchuraNamAcchuritakam / hAsavizeSe sotprAsahAse yathA-gaurIkRtAcchuritakaM rataye babhUva / nakhaghAtavizeSe yathA-aGguSThAgreNa buddhaiH kararahanikarairyatkRtaM svalparekham / dehe romAMcakAri prabhavati nitarAM sparzamAtrAdvveSu / tatkarttavyaM pravINairurasijayugale manda-sItkA rayuktam / hanvArante ca nAmnAcchuritakamuditaM kAmabhogapradhAnam / kakSAvekSakaH shuddhaantpaalkodyaanpaalyoH| dvAHsthe piDge kavau raGgAjove / kakSAyA avekSakaH / kakSAvekSakaH / vAcyaliGgaH // 1 // atha kaTakhAdakaH / khAdake kAcakalaze shgaalblipussttyoH| kaTaM bhRzaM zavaM vA khAdati kaTakhAdakaH / khAdake vAcyaliGgaH // 2 // kRmikaNTakaM citrAyAmudumbaraviDaGgayoH / kRmINAM kaNTakaM kRmikaNTakam / citrA oSadhiH / syAgojAgarikaM bhakSyakArake maGgale'pi ca ! gojAgaro'styatra gojAgarikam / ato'nekasvarAditIkaH / bhakSyakArake vAcyaliGgaH // 3 // cilamIlikA khadyote kaNThIbhede taDityapi / cilati cilH| naamyupaantyeti| (5-1-54) kaH / taM mIlayati-cilamIlikA / 1. upakArikA piSTabhedopakArezavezmasu / kakSA0 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH kANDaH * navaphalikA tu nave navarajaH striyAmapi / nAgavAriko gaNistharAje rAjebhahastipe // 5 // citramekhale garuDe'pyatha syAdvyavahArikA / lokayAtredIvarddhanIdhvatha vrIhirAjikaH // 6 // cInAnne kAmalikAyAmapyatho zatapatrikA | syAdvacAdUrvayoH zItacampakau dIpatarpaNau // 7 // hemapuSpakaracampake hemapuSpikA yUthikA / malinamukhastu golAGgale prete'nale khale // 8 // (415) jalakaraGkaH syAnmeghe nAlikerataro : phale / zaMkhe / jalasya karaGko jalakaraGkaH || 4 || navaphalikA tu nave navarajaH striyAm / navaphalameva navaM phalaM yasyA vA navaphalikA / nAgavAriko gaNistharAje rAjebhahastipe / citramekhale garuDe'pi / nAgAn vArayati nAgavArikaH / kuzaketi sAdhuH / gaNistharAjo vRkSaH || 5 || citramekhalo mayUraH / atha syAdvyavahArikA / lokayAtredIvarddhanISu / vyavaharati vyavahArikA / varddhanI sammArjanI / atha vrIhirAjika: cInAnne kAmalikAyAmapi / vrIhivadrAjayo'sya vriihiraajikH||6|| kAmalikA rogavizeSaH / atho zatapatrikA | syAdvacAdurvayoH / zataM parvvANyasyAH zatapavikA / zItacampakau dIpatarpaNau / zItazcAsau campakazca zItacampakaH / dIpe tarpaNe ca ||7|| hemapuSpakazcampake / hemavarNAni puSpANyasya hemapuSpakaH / yathA - madhau vanaM rAjati hemapuSpakaiH / hemapuSpikA yUthikA / pItavarNeti zeSaH // atha khAntAH / malinamukhastu golAGgUle prete'naLe khale | malinaM mukhamasya malinamukhaH / khale vAcyaliGgaH / golAGgUle yathA-malinamukhasahasrairveSTayAmAsa laGkAM // 8 // zItamayUkhaH karpUre candre | 1 * mu. muu.| zaGkhe jalalatAyAzca jalanAyako matsyake / kAkocyAM rAjazaphare navaphalikA nUtane / navajAtarajonA ryAmapyatho nAgavArikaH suvasantaka ityeSa vAsanya: madanotsave hema0 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (416) anekArthasaMgrahaH saTIka : dvitIyo vibhAgaH zItamayUkhaH karpUre candre'tha sarvatomukhaH / vidhAvAtmani rudre ca sarvatomukhamambu kham // 9 // kathAprasaGgo vAtUle viSasya ca cikitsake / nADItaraGgaH kAkole hiNDake ratahiNDake // 10 // ratanArIco manmathe zuni strINAM ca sItkRtau / RSabhadhvajaH prathamajinendra zazizekhare // 11 // zItA mayUkhA asya zItamayUkhaH / candre yathA-santo'pyasanta iti cetpratibhAnti bhAno bhAsAvRte nabhasi zItamayUkhamUkhyAH / atha sarvatomukhaH / vidhAvAtmani rudre ca / sarvato mukhamasya srvtomukhH| vidhau brahmaNi yathA-atha sarvasya - dhAtAraM sarve te sarvatomukham / sarvatomukhamambu kham // 9 // ambuni yathAprabhAte so'tha rAjendro vanditvA sarvatomukham / khaM vyoma // 9 // ||ath gAntAH / / kathAprasaGgo vAtUle viSasya ca cikitske| kathAyAM prasaGgo'sya kathAprasaGgaH / vAcyaliGgaH / viSayasya cikitsake-yathA kathAprasaGgena janairUdAhRtAdanusmRtAkhaNDalasUnuvikramaH / tavAbhidhAnAdvayathate natAnanaH suduHsahAnmaMtrapadAdivoragaH / nADItaraGgaH kAkole hiNDake ratahiNDake / nADyAM taraGgA asya nADItaraGgaH / kAkolaH kAkaH / ratahiNDakaH kAmukaH / tatra hiNDake vAcyaliGgaH // 10 // // atha cAntAH // ratanArIco manmathe zuni strINAM ca sItkRtau / ratAya nArImaJcati ratanArIcaH / aNi pRSodarAditvAt / // atha jAntau // RSabhadhvajaH prathamajinendra zazizekhare / RSabho dhvajo'sya RssbhdhvjH| dvayoryathA-sa zrImAnRSabhadhvajaH pratikalaM svaHzreyasAyAstu vaH // 11 // munibheSajaM Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH kANDaH (417) munibheSajastvagastipathyAyAM laDDane'pi ca / dazanocchiSTo niHzvAse cumbane dantavAsasi // 12 // avagrahaNaM rIDhAyAM rodhane'thA'vatAraNam / vastrAzcalArcane bhUtAveze'tha pavidAraNam / / 13 / / dAraNe yudhi ca paribhASaNaM tu prjlpne| niyame nindopAlambhoktau cAtho mttvaarnnH|| 14 // prAsAdavIthovaraNDe mattahastinyapAzraye / maNDUkaparNo'ralukazoNakayoH kapotane // 15 // stvastipathyAyAM laDDanne'pi ca / munInAM bheSajaM munibheSajam / agastipathyA hriitkiibhedH| // atha dAntAH // dazanocchiSTo niHzvAse cumbane dantavAsasi / dazanairucchiSTo dazanocchiSTaH / cumbane yathA-revatI dazanocchiSTaparipUtapuTe dRzau / dantavAsA adharaH // 12 // // atha zAntAH // avagrahaNaM rIDhAyAM roSane / avagRhyate avagrahaNaM / rIDhA avajJA / athAcatAraNam / vastrAzcalArcane bhUnAveze / avatAyate avatAraNam / vastrAMcalAcane yathA-sAmAnikAdidevIbhiH kriyamANo'vatAraNaH / atha pravidAraNam / dAraNe yudhi ca / pravidAryate pravidAryate'sminvA pravidAraNam / dvayoryathAbibhyati pravidAraNAt // 13 // paribhASaNaM tu majalpane / niyame nindopAlambhoktau ca / paribhASyate paribhASaNam / nindAyAM upAlambhasyoktiH / triSvapi yathA-bAlA iva pravarttante kRte'pi paribhASaNe / atho mattavAraNaH / prAsAdavIthovaraNDe matahastinyavAdhaye / mattAn vArayati mattavAraNaH // 14 // apAzrayo gvaakssH| trivapi yathA-rAjate rAjavezmedaM sarvato mattavAraNaiH / maNDUkaparNo'ralukazoNakayoH kapItane / maNDkavatparNAnyasya maNDUkaparNaH / trayo'pi Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (418) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH maNDUkaparNI manjiSThAtrIhyo!jihikauSadhe / syAdromaharSaNAkhyA tu romodgame vibhItake // 16 // vAtarAyaNaH krakace sAyake zarasaMkrame / niSprayojananare cApi, (cApya) avalokitamIkSite // 17 // 'avalokitastu buddhe'parAjito'cyute hAre / ajite'parAjitA tu durgA zvetA jayantyapi // 18 // upadhRpita AsanamaraNe dhUpite'pi ca / syAdgaNAdhipatirvighnanAyake pArvatIpatau // 19 // vRkssaaH| zoNako'ralukabhedaH // 15 // maNDUkaparNI maniSThAtrIhyo!jihikauSadhe / pAkakarNeti DIH / tisro'pi oSadhayaH / syAdromaharSaNAkhyA tu romodgame vibhiitke| romANi harSayati romaharSaNam / romodgame yathA-svedabindutatilAMchitAlikaH sarvato vitataromaharSaNaH // 16 // vAtarAyaNaH krakace sAyake zarasaMkrame / niSprayojananare cApi / vAtamiyati vAtarAyaNaH / vidanagaganeti (u. 275) sAdhuH / sAyako bANaH / zarasaMkramaH zarasetuH / ||ath tAntAH // avalokitamIkSite / avalokyate avalokitam / yathA- guhAzayAnAM siMhAnAM parivRtyAvalokitam // 17 // avalokitastu buddhe / buddhaH sugatavizeSaH / aparAcito'cyute haare| ajite / na parAjIyate aparAjitaH / ajite vAcyaliGgaH / triSvapi yathA-trilokI rakSitA yena sa jayatyaparAjitaH / aparAjitA tu durgA zvetA jayantyapi / durgA caNDI, zvetA girikarNikA / jayantI oSadhiH // 18 // upadhupita AsannamaraNe dhRpite'pi ca / upadhUpyate upadhUpitaH / vAcyaliGgaH / syAdgaNAdhipatirvighnanAyake paarvtiiptau| gaNAnAmadhipatirgaNAdhipatiH / vighnanAyake yathA-sarvavighnacchide tasmai gaNAdhipataye namaH / pArvatIpatau yathA-kalayA tuSArakiraNasya puraH parimandabhinnatimi 1. samuddharaNaM vAntAnne jalasyoddhAraNe prahe / ava0 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH kANDaH pRthivIpatistu bhUpe kRtAnte RSabhauSadhe / mU(bhiSiktaH prdhaanksstriykssitipaalyoH|| 20 // 'yAdasAMpatiH pAzyabdhyoH vasantadta aamrke| pike pazcamarAge vasantadUtyati muktake // 21 // raughajaTa kSaNamabhyapadyata janaiSA gaganaM gaNAdhipatimUrttiriti // 19 // pRthivIpatistu bhUpe kRtAnte RSabhauSadhe / pRthivyAM patiH pRthivIpatiH / bhUpe yathA-sa gaNDapAlI bisadaNDapANDurAM dadarza devyAH pRthivIpatistataH / mUrdAbhiSiktaH prdhaanksstriykssitipaalyoH| mUrddhanyabhiSicyate sma mUrdrAbhiSiktaH / triSvapi yathA-mUrddhAbhiSiktazatasaMzritapAdapadmaH // 20 // yAdasAMpatiH pAzyabdhyoH / yAdasAM jalacarANAM patiryAdasAmpatiH / bAhulakAdalup / pArza. varuNaH, dvayoyathA-yAdasAMpatirapArapayobhiH / vasantadUta Amrake pike pshcmraage|vsntsy dUta iva vasantadUnaH / triSvapi yathA-vasantadUtajvaritA viyoginaH / vsntduutytimuktke| pATalAyAM / atimuktako mAdhavI // 21 // // atha daantH|| __ atha sahasrapAdo yajJapuruSe kAraNDasUryayoH / sahasra pAdA'sya sahasrapAdaH / samAsAntavidheranityatvAtpAdbhAvAbhAvaH / sahasra padyate vA karmaNo'N / yajJapuruSo viSNuH / kAraNDaH pakSibhedaH / yajJapuruSasUryayoryathA-namaH sahasrapAdAya tamaHstomavighAtine / // atha dhaantH|| yojanagandhA vyAsamAtari / kasturIzItayozca / yojanagAmI gandho'syA yojanagandhA / vyAsamAtari yathA-tasyAstu yojanAdgandhamAjighranti narA bhuvi / tena yojanagandheti nAma tasyAH pratizrutam // 22 // 1. yAdasAMpatirambhodhau pratIcodigpatAvapi / Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (420) anekArthasaMgrahaH saTIkaH : dvitIyo vibhAgaH pATalAyAmatha sahasrapAdo yajJapuruSe / kAraNDasUryayoH yojanagandhA vyAsamAtari / / 22 // kastUrIzItayozcAtisarjanaM vadhadAnayoH / apavarjanaM nirvANe parityAge vihAyite // 23 // abhiniSTAnastu varNe visarge'thAnuvAsanam / snehane dhUpane cAntAvasAyI zvapace munI // 24 // syAdupasparzanaM snAne sparzAcamanayorapi / upasampannaM paryApte satkRtaprAptayoma'te / / 25 // ||ath nAntAH // atisarjanaM vdhdaanyoH| atisRjyate atisarjanam / vadhe yathA-tyajeprANyatisarjanam / dAne yathA-prArthanArtharahitaM tadA bhavadIyatAmitivaco'tisarjane / apavarjana nirvANe parityAge vihAyite / apavRjyate apavarjanam / nirvANe yathA-udyamyate munijanairapavarjanAya / parityAge yathA-vidheyaM sarvadA vijJairdurjanasyApavarjanam / vihAyitaM dAnaM, tatra yathA-bhogAddhanaM saphalayatyapavarjanAdvA / / 23 // abhiniSTAnastu vaNe visarge / abhi niSTanyate abhiniSTAnaH / karmaNi ghaJ / abhiniSTAna iti SatvaM / varNo'kSaraM, visargastabhedo bindudvayam / tayoryathA- azvakaNTheSu maNyalpo'bhiniSTAnAvalInibhAH / athAnuvAsanaM snehane dhRpane ca / anuvAsyate anuvAsanam / antAvasAyI zvapace munau / antamavasyati antAvasAyI / nApite'pi / tatra zvapace ca yathA antAvazAyisaMsparza snAnaM naimittikaM smRtam / 24 // syAdusparzanaM snAne sparzAcamanayorapi / upaspRzyate upasparzanaM yathA / snAnAcamanayoryathA-kRtopasparzane zucau / sparzeyathA-yUpopasparzane snAnaM / upasampannaM paryApte satkRtaprAptayoma te / upasampadyate sma upasampannaM / vAcyaliGgaH / caturvapi yathA-upasampannaM pathikairupasampannaM nirIkSya viyadatraiH / / 25 / / kalAnunAdI caTake caMcarIke kapiMjale / Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH kANDaH (421) - kalAnunAdI caTake cazcarIke kpijle| gandhamAdanaH kapyadribhidoralini gandhake / / 26 // gandhamAdanI murAyAmatha jAyAnujIvinaH / bakAzvina naTaduHsthAH syAddhamaketano'nale // 27 // grahabhede ca pratipAdanaM bodhanadAnayoH / padmalAcchano dhanade lokeze ravivedhasoH / / 28 // padmalAcchanA tArAyAM sarasvatyAM zriyAmapi / pItacandanaM syAdaridrAyAM kAzmIrajanmani // 29 // kalaM manojJamanunadati kalAnunAdI / trayo'pi pakSiNaH / caMcarIke. strIpuMsaH / gandhamAdanaH kapyadribhidoralini gandhake / gandhena madayati gandhamAdanaH / / ramyAditvAdanaTi bAhulakAt / hUsvAbhAvaH / adibhidi puMklIbaH / tatra yathAtvAmiyaM sthitimatImupasthitA gandhamAdanavanAdhidevatA / alini bhramare strIpuMsaH // 26 // gandhamAdanI surAyAM / TItvADDIH / atha jAyAnujovinaH / bakAzvinanaTaduHsthAH / jAyAmanujIvinaH jAyAnujIvinaH / catuSvartheSu / azvinau azvinIkumArau / syAmaketano'nale / brahabhede ca / dhUmaH ketanamatsya ghUmaketanaH / dvayoryathA-dhUmaketanarucA vijRmbhitam // 27 // pratipAdana vodhanaH dAnayoH / pratipAdyate pratipAdanaH / bodhane yathA-zAstrasya ziSyapratipAdana ythaa| dAne yathA-phalaM hi pAtrapratipAdanaM zriyaH / padmalAJchano dhanade lokeze ravivedhasoH / padma lAJchanamasya padmalAJchanaH / lokezaH zambhuH / caturvapi yathA-puSNAtu bhaktiniSNAnAM vAJchitaM padmalAJchanaH // 28 // padmalAnchanA tArAyAM sarasvatyAM zriyAmapi / tArA bauddhAnAM devI / pItacandana syAdaridrAyAM kAzmIrajanmani / pItaM ca taccandanaM ca pItacandanaM / dvayoryathApItacandanapizaMgitaM vapuH // 29 // mahArajanaM kusumbhe svarNe / rajyate'nena raJjanaM / tudAdivRjiraMjIti (u0 273) kidanaH / mahacca tadrajanaM ca mahA Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH (422) mahArajanaM kusumbhe svarNe'tha madhusUdanaH / bhramare kezave mRtyuvaJcanaH zrIphale hare / / 30 / / droNakAke'pyatha varacandanaM devadAruNi / kAleye varavarNinyaGganALA kSApriyaGguSu / / 31 / / rocanAyAM haridrAyAmatha syAcchakulAdanI / mAMsI piculikA jalapippalikAsu ca // 32 // zAlAGkAyano nanduyudhyoH 'syAcchvetavAhanaH zazI / pArtho'tha sahasravedhI cukre sahasravedhi tu / / 33 / / rajanaM / dvayoryathA - mahArajanarAjitA zukravatIva saMdhyAvadhUH / atha madhusUdanaH / bhramare kezave / madhu sUditavAn madhusUdanaH / dvayoryathA - ko'yaM dvAri hariH prayAhyupavanaM zAkhAmRgasyAtra ki kRSNo'haM dayite bibhemi sutarAM kRSNAdahaM vAnarAt / kAnte'haM madhusUdano vraja latAM tAmeva madhvanvitAmitthaM nirvacanIkRto dayitayA hrIto hariH pAtu vaH / mRtyuvazcanaH zrIphale hare / droNakAke'pi / mRtyuM vaJcayati mRtyuvaJcanaH / zrIphalo bilvaH / triSvapi yathA - mRtyuvaJcanapatrairyaH pUjayenmRtyuvaJcanaM sa mRtyuvaMcana iva cirAyurjAyate naraH // 30 // atha varacandanaM devadAruNi / kAleye / varaM candanaM varacandanam / devadAruNi yathA - 1 karNe navAni varacandanapallavAni / kAleye kuMkume yathA - bhAlasthalISu varacandanamaNDanAni / varavarNinyaGganAlAkSApriyaGguSu / rocanAyAM haridrAyAM / varavarNo'styasyA varavarNinI / aGganAyAM yathA - etAM vihAya varavarNini tAmraparNI nAnyatra sambhavati mauktikakAmadhenuH / zeSA oSadhayaH // 33 // atha syAcchakulAdanI / kaTvA mAMsI piculikA jalapippalikAsu ca / zakulAnatti zakulAdanI / ramyAditvAdanaTi DI ( 5-3 - 126) / sarvA oSadhayaH // 32 // zAlAGkAyano naMyuSyoH / zalaGkorapatyaM zAlaGkAyanaH / kroSTuzalaGkorna lukceti (6-1-56) AyanaN / antaluk ca / nandI harapratIhAraH / RSimuni1. zivakIrtinazabdastu bhRGgarITe'suradviSi / zveta0 / 1 i Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH kANDaH (423) hiGgo 'cAmarapuSpastu ketake cuutkaashyoH| gorakSajambUrgodhUmadhAnye gorakSataNDule / / 34 / / dhUlIkadambastinize nIpe vrunnpaadpe| zRgAlajambUoDumbe phale ca badarItaroH // 35 // abhyupagamaH samIpAgamane svIkRtAvapi / nakSatranemiH zItAMzurevatyauttAnapAdiSu / / 36 // vizeSaH / syAcchvetavAinaH zazI pArthaH / zvetaM vAhanamasya zvetavAhanaH / atha sahasravedhI cukre / sahasra vedhayati shsrvedhii| cukro'glavetasaH / sahasravedhi tu| hinggau| hiMGgu raamtthN| puMsItyanye / atha pAntAH // 33 // cAmarapuSpastu ketake cUtakAzayoH / cAmaravatpuSpamasya cAmarapuSpaH / // atha vAntAH // ___ gorakSajambUrgodhUmadhAnye gorakSataNDuche / gorakSANAM jambUriva gorakSajambUH // 34 // dhUlikadambastinize nIpe vruunnpaadpe| dhUlyAH kadambo dhUlIkadambaH / nIpe yathA- dhUlIkadambaparidhUsaradiGmukhasya / zRgAlajambUgauDumbe phale ca badarItaroH / zRgAlasya jambUriva zRgAlajambUH goDamba oSadham // 35 // // atha mAntau // abhyupagamaH samIpAmamane svIkRtAvapi / abhyupagamyate abhyupagamaH / svIkRtau yathA-kariSyAmyevaM no punariti bhavedabhyupagamaH / nakSatranemiH zItAMzurevatyauttAnapAdiSu / nakSatrANAM nemiriva nakSatranemiH / zItAMzurinduH / revatIbham / auttAnapAdirdhavaH // 36 // 1. haricandanamAkhyAtaM gozIrSe devapAdape / harivAhana ityukto bhAskarAmaranAthayoH / bhaveccAmara puSpastu / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (424) anekArthasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH kAlAnusArya zaileye kAliye zizapAtarau / atha syAd dugdhatAlIyaM dugdhAgraM dugdhaphenayoH // 37 // 'vRSAkapAyI jIvantyAM zatAvaryumayoH zriyAM / utpalapatraM utpaladale strINAM makhakSate // 38 // ||ath yAntAH // kAlAnusArya zaicheye kAlIye ziMzapAtarau / kAlenAnutriyate kAlAnusAryam / zaileyaM dhAtuvizeSaH / kAlIyaM gandhadravyam / atha syAdugdhatAlIyaM dugdhAnaM dumbphenyoH| dugdhaM tADayati dugdhatAlIbam / gavahRdayAdaya (u0370) iti sAdhu / dugdhAnaM dugdhasAraH // 37 // tRSAkapAyI jIvantyAM zatAvayumayoH zriyAM / vRSAkarbhAryA vRSAkapAyI / pUtakratviti (2-4-60) DI: ecAnsasya / jIvantIzatAvaryAvoSadhI / tayorvaSAkapAyIva vRSAkapAyI / umAyAM yathA-vasatyajatraM viharAn vanAntare / vRSAkapAyI sahito vRSadhvajaH / zriyAM yathA-vRSAkapAyI yadi helayA padaM dadAti gaNyAH kva bhvaadRshaasttH| vRSAkapizabdasyAgnyAbanekArthatvAt / dhavayogAttadbhAryAsu svAhAdiSvapi vRSAkapAyI zabdaH prayujyate / tatra svAhAyAM yathA-dhandhA vRSAkapAyIti / indrANyAM yathA-vRSAkapAyImabhyeti satrapaH kiM na gotramit / RSivizeSabhAryAyAM yathA-vRSAkapAyIjalasekavarddhitairmanoharairAzramavRkSakairimam / ||ath rAntAH // utpalapatraM, utpaladale strINAM nakhakSate / utpalasya patramiva vA utpalapatram / utpaladale yathA-dhArAMzitAM rAmaparazvadhasya sambhAvayatyutpalapatrasArAm / strINAM nakhakSate yathA-utpalapatrAkArANi yAni kararuhapadAni tatkathitam / utpalapatrakamucitaM kAMcI mArge'tha kakSAsu // 38 // kapiladhArA tridazApagAyAM tIrthabhidyapi / kapilasya dhArA kapilasya dhArA'tra vA kapila 1. bhavetpravacanIyAkhyA pravAcye ca pravaktari / vRSA0 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH kANDaH (425) kapiladhArA tridazApagAyAM tIrthabhidyapi / tamAlapatraM tilake tApicche patrake'pi ca // 39 // tAlIzapatrantu tAmalakyAM tAlIzake kvacit / pAdacatvaraH karake paradoSakabhASiNi // 40 // saikate chagale'zvatthame'tha pAMsucAmaraH / vardhApake prazaMsAyAM dUrvAzcitataTI bhuvi // 41 // puroTau dhUligucche pItakAveraM tu kuGkame / pittale vasvokasArA vindrasya dhanadasya ca // 42 // dhArA / tamAlapatraM tilake tApicche patrake'pi ca / tamAlazca tatpatraM ca tamAlasya patraM patramiva vA tamAlapatram / tApicchastamAlaH / patrakaM sugandhidravyam / triSvapi yathA-tamAlapatraM mRganAbhigandhi vanAntalakSmyA vadane vibhAti // 39 // tAlIza(sa)patraM tu tAmalakyAM tAlIzake kvacit / tAlIsavatpatraM yasya tAlIsapatram / dvAvapi vRkSabhedau / kvacittAlIsake lakSyAnusAreNa / pAdacatvaraH karake paradoSaikabhASiNi / saikate chagale azvatyagume / pAde pAdasya vA catvaramasyAsmAdvA pAdacatvaraH / paradoSaikabhASiNi vAcyaliGgaH // 40 // atha pAMsucAmaraH / vardhApake prazaMsAyAM dUrvAJcitataTIbhuvi / puroTau dhUligucche / pAMsumitraM cAmaramasya pAMsucAmaraH / puroTinadyAdau pUrAnItakacavaraH // 43 // pItakAveraM tu phuDAme, pittale / kAverI devatA'sya kAveraM / pItaM ca tatkAveraM ca pItakAveraM / vasvokasArA vindrasya dhanadasya ca / nalino puryoH| vasuyuktAni okAMsi sAramasyAM vasvokasArA / pRSodarAditvAt / indradhanadapuryoryathA-vasvokasArAmabhibhUyasAhaM saurAjyabaddhotsavayA vibhUtyA samagrazaktau tvayi sUryavaMzye sati prapannA karuNAmavasthAm // 42 // vipratisArastvanuzaye ruSi kau kRtye / viprati sriyate vipratisAraH / anuzayaH pazcAttApaH / ruTa kopaH / tayoryathA-prApi cetasi sa vipratisAre subhruvAmavasaraH sarakeNa / kuH Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (426) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH nalinIpuryo vipratisArastvanuzaye ruSi / kau kRtye sarvatobhadrastvokobhit kAvyacitrayoH // 43 // nimbe'tha sarvatobhadrA gambhAryA naTayoSiti / samabhihArastvAbhIkSNye bhRzArthe'thAsutIbalaH // 44 / zauNDike yajvanyuddaNDapAlo mtsyaahibhedyoH| syAdekakuNDalo balabhadre kimpuruSezvare // 45 // kRpITapAlastu kenipAte jalanidhAvapi / syAtpANDukambalaH zvetakambalagrAvabhedayoH // 46 // pRthivI / kRtyaM kArya / srvtobhdrstvokobhitkaaycitryoH| nimbe / sarvatobhadrANyasya sarvatobhadraH / vyUhabhedakalyANavatorapi / citrakAvyavyUhabhedayoyathA-viSamaM sarvatobhadracakragomUtrikAbhidiH / zlokairikha mahAkAvyaM vyUhaistadabhavadvalaM / okobhidi kalyANavati ca yathA-svecchApravezA vAcastAH sarvatobhadratAM gatAH // 43 // atha sarvatobhadrA gambhAya naTayoSiti / gambhArI zrIparNIvRkSaH / samabhihArastvAbhIkSNye bhRzArthe / samabhiharaNaM samabhihAraH / dvayoryathAkriyAsamabhihAreNa virAdhyantaM kSameta kH| . // atha lAntAH // athAsutIbalaH / zauNDike yajvani / AsutiH sandhAna vidyate'sya AsutIbalaH / kRSyAditvAd valac (7-2-27) / pitrAderiti dIrghaH / dvayoyathA-AsutIbalazAlAtra kva deze tu surAMcitA / iti hotrArthitazchAtraH zuNDAsthAnamadarzayat // 44 // uddaNDapAlo matsyAhibhedayoH / udyukto daNDapAlo'tra uddaNDapAlaH / matsyabhede'hi bhede ca / syAdekakuNDalo balabhadre kiMpuruSezvare / ekaM kuNDalamasya ekakuNDalaH / dvayoryathA-ekakuNDalayutaM vRSAkapim / kRpITapAlastu kenipAte jlnidhaavpi| kRpITaM jalaM pAlayati kRpITapAlaH / kenipAto'ritram / Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH kANDaH (427) suratatAlI zirakadRtyorathAzitambhavaH / annAdau tRptau ca 'nbhshcmsshcndrmaayyoH||47|| citAyUpe hiGguniryAso hiGgurasanimbayoH / hiraNyaretA calane sahasrakiraNe'pi ca // 48 / / ityAcAryahemacandrasUrIzvararacite'nekArthasaMgrahe paJcasvarakANDaH paJcamaH // 5 // syAtpANDukambalaH zvetakambalagrAvabhedayoH / pANDuzcAsau kambalazca pANDukambalaH // 46 // suratatAlI ziraHsakdatyoH / suratena tADyate surttaalii| // atha vAntAH // athAzitambhavaH annAdau tRptau ca / AzitastRpto bhavatyanena Azitasya bhavanamiti vA / AzitambhavaH / bhAve cAzitAdbhuvaH khaH (5-1-130) // dvayoryathA-Azitambhava mAtraddharyA kazcicchedAzitaM bhavam / ||ath sAntAH // nabhazcamasazcandramAyayoH / citAyupe / nabhazcamati nabhazcamasaH / tapyaNItyasaH / / (u0 569) // mAyA indrajAlam // 47 // hiMguniryAso hiNgursnimbyoH| niyasyate niryAsaH / hiMgoniryAso hiMguriva niryAso'syeti vA hiMguniryAsaH / hiraNyaretA jvalane sahasrakiraNe'pi ca / / 48 // hiraNyaM reto'sya hiraNyaretAH / jvalane yathA-jvalitaM na hiraNyaretasaM cayamAskandati bhasmanAM janaH / ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAmanekArthakairavAkarakaumudItyabhidhAnAyAM svopajJAnekArthasaMgrahaTIkAyAM paMcasvara kANDaH paMcamaH samAptaH // 5 // 1. syAdASADhabhavo bhaume navInajalade'pi ca / syAnnabha0 / Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha SaSThaH kANDaH // grAmamadgurikA yuddhazRGgayoH mAtulaputrakaH' / dhattUrakasya ca phale mAtulasya ca nandane // 1 // lUtAmarkaTakaH putrInavamAlikayoH kapau / varNabiloDakaH kAvyacchAyA hRtsandhicaurayoH // 2 // sindUratilako hastI sindUratilakA'GganA / dohadalakSaNaM garbha syAtsandhau yauvanasya ca // 3 // aha~ / atha SaSThaM SaTsvarakANDamArabhyate / tatrAdau kAntAH / grAmamadgurikA yuddhazRGgayoH / grAmamadguvat rAyanti zabdAyante narA atreti grAmamadgurikA / 'kuziketi (u0 45) sAdhuH / zRGgI oSadhiH / matsIbhedo vA / mAtulaputrakaH / dhatturakasya ca phale mAtulasya ca nandane / mAtulo dhatUro mAtuH bhrAtA ca / tasya putro mAtulaputrakaH / lUtAmarkaTakaH putrInavamAlikayoH kapau / lUtAmarkati divyacItyaTe ke ca lUtAmarkaTakaH / putrI oSadhiH / varNaviloDakaH kAvyacchAyA hRtsndhicauryoH| varNa chAyAM brAhmaNAdi vA / viloDayati varNaviloDakaH / vAcyaliGgaH / sandhicauraH suraGgAcauraH // 2 // sindUratilako hastI / sindUreNa tilako'sya sindUratilakaH / sindUratilakAGganA / dvayoyathA-sindUratilakArUDhaH sindUratilakAvRtaH / sa yayau rantumudyAne sAkSAdiva purandaraH / // atha NAntau // dohadalakSaNaM garbha syAtsandhau yauvanasya ca / dohado lakSaNamasya dohadalakSaNam / garbhe yathA-nidAnamikSvAkukulasya santateH sudakSiNAdohadalakSaNaM 1. syAnmadanazalAkA tu sAryA kAmodayauSadhau / maatul0| 2. snAnAcikitsaka cAturmAsyavratakare dare / snAnAcikitsakaM proktaM nArIpuSpa tpsyyoH| sinduur| Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH kANDaH (429) yauvanalakSaNaM vakSoruhe ca lavaNimni ca / apArApatazcitrakaNThe syAttittirAvapi // 4 // pratyudgamanIyamupastheye dhautAMzukadvaye / viSvaksenapriyA trAyamANoSadhyAM zriyAmapi // 5 // ityAcAryazrIhemacandrasUrIzvaraviracite'nekArthasaMgrahe SaTUsvarakANDaHSaSThaH // 6 // dadhau / sandhau yauvanasyeti bAlyayauvanayoH sandhAvityarthaH // 3 // yauvanalakSaNaM vakSoruhe ca lavaNimni ca / yauvanasya lakSaNaM yauvanalakSaNaM / dvayoryathAalaGkRtAM yauvanalakSaNena dRSTvA mRgAkSI mumuhuryuvAnaH / // atha tAntAH / - arddhapArApatazcitrakaNThe syAttittirAvapi / arddhana pArApato'rddhapArApataH / dvAvapi pakSibhedau // 4 // // atha yAntau // pratyudgamanIyamupastheye dhautAMzukadvaye / pratyudgabhyate pratyadgamanIyam / upastheye vAcyaliGgaH / dhautAMzukadvaye yathA-sA maGgalasnAnavizuddhagAtrI gRhItapratyudgamanIyavasvA / viSSakasenapriyA trAyamANauSadhyAM zriyAmapi / viSvaksenasya priyA viSvaksenapriyA / zriyAM yathA- viSvaksenapriyAdeyA tubhyamabhyadhikAM zriyAm // 5 // ityAcAryazrIhemacandrasUrIzvaraviracitAyAmanekArthakairavAkarakaumudItyabhidhAnAyAM svopajJAnekArthasaMgrahaTIkAyAM SaTsvarakANDaH SaSThaH samAptaH // 6 // 1. vizvaksenapriyA lakSmyAM trAyamANauSadhAvapi / samudranavanIte syAtpIyUSe ca sudhAkare // Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha saptamaH (pariziSTa) avyayakANDaH // athAvyayAni vakSyante prAgvadeva svarakramAt // asvalpArthe'pyabhAve'pi syAdAsmaraNavAkyoH // 1 // AGISadarthe'bhivyAptau kriyAyoge'vadhAvapi / AM syAdavismRtyorAH santApaprakopayoH // 2 // ahaM / atha saptamamanekArthazabdazeSamanekArthAvyayakANDamArabhyate / athAvyayAni vakSyante prAgvadeva svarakramAt / atheti SaTkANDyanantaramavyayAni bhaNyante / atra pUrvavadeva svarAdyAdyanta kramo vijJeyaH / tatrAdau ekasvarAH / tatra ca akAraH / aH svalpArthe'pyabhAve'pi / atati aTati vA / kaciditi / De / svalpArthe yathA-alpamapi pratyAkhyAnamAvRNanti apratyAkhyAnAvaraNAH krodhAdayaH / abhAve yathA-asaMzayaM kSatraparigrahakSamA / atha AkArau / syAdAsmaraNavAkyayoH // 1 // aniti A / Diditi (u0 605) ApratyayaH / smaraNe yathA-A jJAtaM madhulampaTaimadhukarairAbaddhakolAhale nUnaM sAhasikena cUtamukule dRSTiH samAropitA / vAkye yathA-yadi A evaM nu manyase // 1 // AGISadarthe'bhivyAptau kriyAyoge'vadhAvapi / kAro'nubandhamAtra / ISadatha yathA-A piMgajUTataTaTaMkitacandralekhaM / abhivyAptau abhividhau yathA-sohamAjanmazuddhAnAmAphalodayakarmaNAM / kriyAyoge yathA-AmuktamuktAlatamasya vakSaH / avadhau yathA-A samudrakSitIzAnAM / athAkArAditiH / AM syAdavadhismRtyoH / amate rAGpUrvAskipi AM / dvayoryathA-AM jJAtaM madhusUdanAniyugalaM muktvAsti nAnyA gtiH| // athAkArAdiH sAntaH // AH santApaprakopayoH / AsteH kvipi AH / santApe yathA-AH pUrNasvakalAbhirinduramalo yAtazca rAhormukham / prakope yathA-AH pApatApasakirAtakRzAnukIrNa vajra na kiM patati mUrddhani te namastaH / Azcarye'pi Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH (431) i syAtzvede prakopoktau,'I krodhe duHkhbhaavne| pratyakSe sambhidhau cApyu roSoktyA''mantraNArthayoH // 3 // utprAdhAnye prakAze ca prAbalyAsvAsthyazaktiSu // vibhAge bandhane mokSe bhAve lAbhordhvakarmaNoH // 4 // yathA-AH kimetadapUrvoyaM dRSTaH kSatriyapotakaH // 2 // atha ikAraH / i syAtzvede prakopoktau / eti vipi i| AgamazAsanasyA'nityatvAttAgamAbhAvaH / dvayoryathA-amI amumu I cosya nakhAH kaNThe i IkSitA / atha IkAraH / I krodhe duHkhabhAvane / pratyakSa sannidhau cApi / ID gatau / kipi I / catuvartheSu yathA-I IdRzI ratiH katham / atha ukAraH / u roSoktyAmantraNArthayoH / uD zabde kipi tAgamAbhAve u / roSoktau yathA-u (u a) ehi tvamuttiSTha / AmantraNArthe yathA-kvacitkadAcitkimu kiMcideva kRtaM mayA sundari vipriyante // 3 // // atha ukArAdintiH // utprAdhAnye prakAze ca prAbalyAsvAsthyazaktiSu / vibhAge bandhane mokSe bhAve lAbhordhvakarmaNoH / undervadervA vipi ut / prAdhAnye yathAuttamA mAnamicchanti / prakAze yathA-udbhUtaH sarasijasambhavaH parAgaH / prAbalye yathA-utkampinI bhayapariskhalitAMzukAntA / asvAsthye yathA-yenAntarjalacAribhirjalacarairatyuktamutkUjitam / zaktau yathA-mAghena vinitotsAhAnotsAhAnta padakrame / vibhAge yathA-utpathapratipannasya parityAgo vidhIyate / bandhane yathA-purandarazrIH puramutpatAkaM pravizya paurairabhinandyamAnaH / mokSe yathAucchRkhalaM valAtivAjirAjaH / bhAve sambhAve yathA-parArddhabaddhakakSANAM tvAdRzAmudbhavaH kutaH / lAbhe yathA-utpannabhakSaka mUrkham / UrdhvakarmaNi yathA-uttiSThantyA 1. prakopoktau kAmadeve svananyayam / 2. I lakSmyAM tu ca nAvyayam / 3. zivavAcI vanavyayam / Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (432) anekArthasaMgrahaH saTIkA : dvitIyo vibhAgaH uM prazne'GgIkRtau roSe'pyU prazne roSavAci ca / R 'kutsAvAkyayore ai he hai zabdAviva smRtau // 5 // AmantraNAhAnayoroM praNave'GgIkRtAvapi / o au zabdau tu ho hau vad hatau sambodhane'pi ca // 6 // ratAnte bharamuragapatau pANinaikena kRtvA // 4 // atha ukArAdintiH / uM prazne'GgIkRtau roSe'pi / veMg tantusantAne / bAhulakAt kitima uM / praznAGgIkRtyoryathA-koyaM nAtha jino bhavettava vazI u~huM pratApI priye / roSe yathA-uM tanomi tavepsitaM / atha UkArAdintiH / U prazne ropavAci ca / UpaiD tantusantAne / bAhulakAt kimiti UM / prazne yathA-UM kAsti me jAnakI / roSavAci yathA-UM saivAsmi tava priyA / atha RkAraH / R kutsAvAkyayoH / Rk gatau kvipi, tAgamAbhAve R| dvayoryathA-bAle kimRvimRdnAsi / atha ekAraaikArau / e ai hai hai zabdAviva smRtau / AmantraNAhonayoH / iNk gatau vici e / bAhulakAd vRddhau ai| hinotervici he / bAhulakAdvRddhau hai // 5 // AmantraNAhvAnayoryathA-e ito bhava ai bhayaMkaraM zmazAnam / tAM draSTuM janakAtmajAM hRdaya he netrANi mitrIkuru / he devadatta cala hai vaja yajJadatta / atha u~kArAdiAntaH / baMdhAnurodhAttu prathamamuktaH / oM praNa 1. U rakSaNe rakSake ca sUcyAM syUtAvanavyayam / R kutsAyAM ca vAkye ca devamAtaryanavyam / R vAkyakutsayordaityajananyAmAyanavyayam // la kutsAyAM vismaye ca luzabdo'pi tadarthakaH / devamAtari vArAhyAM kramAttAvApyanavyayau // eaizabdau tu hehaivat smRtyAmaMtraNahatiSu / kramAccaturbhaje zambhAve aizabdAvanavyayau // AmityanumatI prAkta praNave cApyupakrame ) osauzabdau tu hohauva sambuddhayAhavAnayormatau / vidhAtari kramAdviSNAve auzabdAvanavyayau / ku. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDa: (433) ku pApIyasi kutsAyAmIpadarthe nivAraNe / kaM sukhe vArizirasoH kiM prazne kutsane'pi ca // 7. / / cAnyo'nyArthasamAhArAnvAcayeSu smuccye| hetau pakSAntare tulyayogitA viniyogayoH // 8 // veGgIkRtAvapi / avati o / avirmaH / praNave. yathA-samastaM vyastaM tvAM zaraNada guNAtyomiti padaM / aGgIkRtau yathA-omityuktavato'tha zAGgiNa iti / atha okAra-aukArau / o au zabdau tu ho-ho-vad hatau sambodhane'pi ca / uDzabde vici o / bAhulakAd vRddhau au / evaM juhUteH ho ho / dvayoyathA-tado alamaneneti sakhImAhA o mAninI / au kutra gato gauH / ho pazya varAho'yaM / hau sarpatyahI yAsi kim // 6 // // atha kAdiH / / ku pApIyasi kutsAyAmISadarthe nivaarnne| kauteH kvipi tAgamAbhAve ku / kAyati vA / dRketi kiduH / pApIyasi yathA-yaddogdhRmitraM kimataH kukRtyaM / kutsAyAM yathA-kumitre nAsti vizvAsaH / ISadarthe yathA-koSNaM kinnu niSicyate tava balAttala sakhizrotrayoH / ||ath kAdI mAntau // __ ke sukhe vArizirasoH / kAmayateH, "gami jami kSami kamI"(U0 937) ti DityamikaM / triSvapi yathA-reje kAdambinI veyaM, kAminI kamrakandharA / ki prazne kutsane'pi ca / kauteH korDin / kiM prazne yathA-kiM te bhUyaH priyamupakaromi / kutsane yathA-sa kiMsakhA sAdhu na zAsti yo'dhipaM, hitAnna yaH saMzruNute sa kiMprabhuH // 7 // atha cAdiH / cAnyo'nyArthasamAhArAnvAcayeSu samuccaye / hetau pakSAntare tulyyogitaaviniyogyoH| pAdapUraNe'vadhRtau / cinoti caH / kvaciditi DaH / anyo'nyArthe itaretarayoge yathA-tayorjagRhatuH pAdau rAjA rAjJI ca mAgadhI / tau gururgurupatnI ca, prItyA pratinana Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (434) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH pAdapUraNe'vadhRtau tu vizeSe'vadhAraNe / samuccaye pAdapUtauM dhik nirbhninindyoH||9|| ndatuH // atra itaretarayogasyodbhUtAvayavabhedatvAt jagRhaturjagRhaturiti dvivacanam / samAhAre tu tirohitAvayavabhedatvAdekavacanam / yathA-arthasya mUlaM nikRtiH kSamA ca, kAmasya vittaJca vapurvayazca / dharmasya dAnaJca dayA damazca, mokSasya sarvArthanivRttireva // anvAcaye yathA-hitvA tasmin bhujagavalayaM zambhunA dattahastA, krIDAzaile yadi ca vicaretpAdacAreNa gaurI / samuccaye yathAvikAraH ko'pyantarjaDayati ca tApaM ca kurute / hetau yathA-guroniyogAcca nagendrakanyA / pakSAntare yathA--kaikeyyAH kva varo vareNa vipinaprasthAnayAJcA ka ca, kvAyaM vaMzazaro vikartanavidhiH, sItApahAraH kva ca / sugrIvAnugatiH kva ca kva ca vadhastasyApi laGkApaterekaikaM caritAdbhutaM samabhavatpuNyaiH kavInAmadaH // tulyayogitAyAM yathA-pratigrahItuM praNayipriyatvAt , trilocanastAmupacakrame ca / sammohanaM nAma ca puSpadhanvA dhanuSyamodhaM samadhatta bANam // 1 // viniyoge yathA-madhuzca te manmatha sAhacaryAda sAvanukto'pi sahAya eva // 8 // pAdapUraNe yathA-dharme cArthe ca kAme ca, mokSe ca bharatarSabha / avadhRtau yathA-karmakSayAcca nirvANam / atha tAdiH / tu vizeSe'vadhAraNe / samuccaye pAdapUrtI tauteH kvipi tAgamAbhAve tu / vizeSe yathA-kimasyA na preyo yadiparamasahyastu virahaH / avadhAraNe yathA-nanu khaNDendujUTasya priyAvirahajaM tamaH / pAdapUrtI yathA-dUrAdeva kRto'Jjalirna tu punaH pAnIyapAnocitaH / atha dhAdikAntaH / dhik nirbhatsananindayoH / dadhAte gAdittvAtkiki dhik / nirbhartsane yathA-dhik dhi zatrujitaM / nindAyAM yathA-dhik tasya jIvitaM loke / atha nAdayaH // 9 // ni syAtkSepe bhRzArthe ca nityArtha dAnakarmaNi / saMdhAnoparamayoH saMzrayAzrayarAziSu / mokSe'ntabhAve'dhobhAve bandhane kauzalepi ca / nayatenarjIvI prahRbhyo Diditi i pratyaye (u0 616) / nikSepe yathA-re re kSatranikRSTa Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH (435) ni syAtkSepe bhRzArthe ca nityArthe dAnakarmaNi / sandhAnoparamayoH saMzrayAzrayarAziSu // 10 // mokSe'ntabhAve'dhobhAve bandhane kauzale'pi ca / nu prazne'nuzaye'tItArthe vikalpavisarkayoH // 11 // nabhISadarthe sAdRzye tadviruddhatadanyayoH / vyatikrame svarUpArthe niSedhAbhAvayorapi // 12 // duSTakumate / bhRzArthe yathA-tamAryagRhyaM nigRhItadhenuH / nityArthe yathA-smara nityamanityatAm / dAnakarmaNi yathA-nivApaH sahakAramaJjarI: priyacUtaprasavo hite sakhA / sannidhAne yathA-kaTu raTati nikaTavartI / uparame yathA-nivartayAsmAdasamI(dI)psitAnmanaH / saMzayeyathA-nirekameko'pi nirAkaroti / Azraye yathAayaM vArAmeko nilaya iti / rAzau yathA-nijakaranikarasamRddhayA // 10 // mokSe yathA-bhojena dUto raghave nisRSTaH / antabhAve yathA-rucirArthAH kimiha niSThitA vAcaH / adhobhAve yathA-api nipatati paure (pUre) pAthasAM vAridebhyaH / bandhane yathA-baddhA parANi parito nigaDAnyalAvIt / kauzale yathA-zabdabrahmaNi niSNAtaH paraM brahmAdhigacchati / nu prazne'nuzaye'tItArthe viklpvitkyoH| nauteH kvipi tAgamAbhAve / nu prazne yathA-raktAzokakRzodarI kva nu gatA, tyaktvAnurakta janam / anuzaye kope yathA-tUlaM tUlaM nu gADhaM prahara hareti / vikalpe yathA-svapno nu mAyA nu matibhramo nu / vitta yathA-kva nu punaH sarvatra sarve guNAH // 11 // najISadarthe sAdRzye, tadviruddhatadanyayoH / vyatikrame svarUpArthe, niSedhAbhAvayorapi / nahyate kvaciditi De naJakAronubandhArthaH / ISadarthaM yathA-anudarA kanyA / sAdRzye yathA-abrAhmaNaH brAhmaNasadRzaH / kSatriyAdirityarthaH / tadviruddhe yathA-adharmaH dharmavirodhI pApmetyarthaH / tdnysminythaaangniH| agneranya ityarthaH / vyatikrame yathA-na te mukhaM candraM manye / candramatikramya tato'dhikammanye ityarthaH / svarUpArthe yathA-na na na mama mA mA mAM spAkSIniSedha Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (436) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH nirnizcaye krAntAdyarthe niHzeSapratiSedhayoH // prAk pUrvvasmin prabhAte digdezakAleSvanantare // 13 // atite'gre'pyatha prasyAdgatAdyartha prakarSayoH / vA samuccaya evArtha upamAnavikalpayoH // 14 // paraM vacaH / niSedhe yathA - nAyaM nAyaM na cAyam / abhAve yathA - avacanaM vacanaM priyasannidhAvanavalokanameva vilokanam / atha nAdiH santo rAnto vA // 12 // nirnizvaye krAntAdayarthe niHzeSapratiSedhayoH / nayaterniyoDiti (u. 454 ) DisininipAtanAt rutve nir / nizcaye yathA - avitRptatayA tathApi me hRdayaM nirNayameva dhAvati / krAntAdyarthe yathA - nirnAbhikauzeyamupAttabANam / niHzeSe yathA - yogyasya trinayanalAcanAnalArcirnirdagdhasmarapRtanAdhirAjyalakSmyAH / pratipedhe yathA - nirAlokaM lokam / atha pakArAdizcAntaH / prAk pUrvvasmin prabhAte digdezakAlevanantare / atIte'grepi / prAJcati kvipi prAk / prAcI dig 1 'deza: kAlo vA ramaNIya iti vA digzabdAditi dhAstastha, lubaJce (7-2 123) riti / pUrvasmin prathame yathA - prAgajIyata ghRNA tato mahI / prabhAte yathAprAgutthAnaM ca yuddhaM ca samvibhAgaM ca bandhuSu / striyamAkramya bhuJjIta zikSeccatvAri kukkuTAt // 1 // dizi yathA - tAM prAGmukhIM tatra nivezya tanvIm / deze yathA- prAcInAcalakAnanAni bhajate devastamIvallabhaH / kAle yathA - prAgeva hariNAkSINAmudIrNo rAgasAgaraH / anantare yathA - snAtaH purA prAk vililepa deham // 13 // atIte yathA - aye kimutsAhavarddhanAya prAmbhavIyamantaH karaNaM smAritamanayeAstadetAvadevAstu / agre yathAM - prAggAmi puNyaM nRNAm / 1 // atha pakArAdi rAntaH // De / praga atha pra syAdvatAdyarthaprakarSayoH / prAteH "kvaciditi" -tArthe yathA -- kuzapUtaM pra ( prabha) vAstu viSTaram / prakarSe yathA - pracchAyasulabhanidrA divasAH pariNAmaramaNIyAH / AdizabdAdAdikammoMdIraNaizvarya sambhavani 1 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama kANDaH (437) vi zreSThe'tIte, nAnArthe ve hetau pAdapUraNe / zaM kalyANe sukhe'tha svit paripraznavitarkayoH // 15 // maM saMgArthe prakRSTArthe shobhnaarthsmaarthyoH|| smAtIte pAdapUtoM ha sambuddhau pAdapUraNe // 16 // yogazuddhIcchAprItizAntipUjAdarzanatatparaprazaMsAsaMgadikyogAvayavaviyogAntarbhAvabahutvamahattvasthitidAnanAnArthadakSiNAnuvRtyAdiSu / atha vAdayaH / vA samuccaya evArtha upamAnavikalpayoH // vAteH kvipi vA / samuccaye yathAyazo hi (dhi)gantuM sukhamIhituM vA / manuSyasaMkhyAmativartituM vA / upamAne yathA-vizeSako vA vizizeSa yasyAH zriyaM trilokI tilakaH sa eva / vikalpe yathA-eko vAsaH pattane vA vane vA // 14 // vi zreSThe'tIte nAnArthe / vIk prajanAdau, 'nIvI prahRbhyodiDiti (u0 616) ikAre vi / zreSThe yathA-vizinaSTayantarAtmAnaM varNa rUpApi bhAratI / atIte yathA-tAmekatastava bibharti guruvinidraH / nAnArthe yathA-vicitrAzcittavRttayaH / ve hetau pAdapUraNe / vAtebahulakAt Dai vai / hetau yathA-paramArthaM vRNIte vai tenAsya tana vai stavam / pAdapUraNe yathA-AtmA ve jAyate putrH| ||ath shaadirmaantH|| zaM kalyANe sukhe / zAmyatergamijamI (u0 137)ti Dityami shN| dvayoryathA-tvaM zaM karoSi bhuvanatrayazaGkaratvAt / ||ath saadirdaantH|| atha svit paripraznavitarkayoH / svidyateH kvipi svit / pariprazne yathAdvipaM svidazvaH samarebhyupaiti / vitarke yathA-devI svideSA narasambhavA vA // 15 // ||ath sAdI mAntau // saM saMgArthe prakRSTArthe shobhnaarthsmaarthyoH| samatergamijamI ti Dityami 1. nAnArthe pakSivAci tvanavyayam / vai pAdapuraNe hetau sambuddhayanunaye'pi ca ||shN. 2. su pUjAyAM bhRzArthAnumatikRcchrasamRddhisu / smA0 / Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (438) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH hA zugaduHkhaviSAdeSu hi hetaavvdhaarnne| vizeSe pAdapUNoM ca hI vismayaviSAdayoH // 17 // duHkhahetau ca haM roSe bhASaNe'nunaye'pi ca / huM vitarke pariprazne sthAnmanAgalpamandayoH // 18 // sam / saGgArthe yathA-saMgamavirahavikalpe / prakRSTArthe yathA-sAmrAjyaM parame'pi tejasi tava prAjyaM samujjambhate / zobhanArthe yathA-novIbandhavadAgataM zithilatAM sammAttamANe tataH / samArthe yathA-saMvibhAgaM ca bandhuSu / smAtIte paadpuutoN| asyatIti rukmagrISmeti nipAtanAt ma akAralope ca sma / atIte yathA-iti pRcchatyanuvelamAdRtaH priyAsakhIruttarakozalezvaraH / pAdapUrtI yathA-saudhotsaGgapraNayavimukho mA sma bhuurujjyinyaaH| atha hAdayaH / i sambuddhau pAdapUraNe / jahAteH kvaciditi De ha / dvayoryathA-nicakAra viprAn ha jaghAna zazvat // 16 // hA zugaduHkhaviSAdeSu / jahAtervicihA triSvapi yathA-pASANopama hA kRtaghnahRdaya smRtvA na kiM dIryase / hi hetAvadhAraNe pAdapUrNI (tauM) ca / hinoteH kvipi tAgamAbhAve hi / hetau yathA-sadAbhimAnaikadhanA hi mAninaH / avadhAraNe yathA--mayi sRSTihi lokAnAM rakSA yuSmAsvavasthitA / vizeSe yathA--spRzatyAstAruNyaM kimiva hi na ramyaM mRgadRzaH / pAdapUrtI yathA-ke dAreSu hi pazyantyaH kedAreSu viniHspRhA / hI vismayaviSAdayoH / duHkhahetau ca / jahAte tAtpramaH kiditi / bAhulakAdIkAre hii| vismaye yathA-hatavidhilalitAnAM hI vicitro vipAkaH / viSAdaduHkhahetvoryathA-hI sa eva muniH pANiradhastAdvindhyabhUbhRtaH // 17 // ||ath hAdo mAntau // haM roSe bhASaNe'nunaye'pi ca / hamma gatAvityato vici pRSodarAdisvAt malope ca haM / roSe bhASaNe yathA-haM vRSala mAmAkSipasi / anunaye 1. huM lajjAyAM nivAraNe / bhayAdo bharsane kope'pyanicchAyAM ca kutsane / Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH _ (439) aGga sambodhane harSe punararthe ca kiMca tu / sAkalyArambhayoH tiryak syAttirazcInavakrayoH // 19 // yathA-haM nato'smi tava pAdayoH priye / hu vitarke parizmane / juhoteH kvipi nipAtanAnmAntatve huN| vitarke yathA-hujAtaM yadi vA divA nizamapi tvAmeva yaH sevate / pariprazne yathA-rAmo nAma babhUva hu tadabalA sIteti hutAM piturvAcA paJcavaTIvane viharatastasyA haradrAvaNaH // // atha dvisvarAH / tatrAdau kAntaH // syAnmanAgalpamandayoH / manyaterdAgAditvAt manAk / dvayoryathAmanAganalpA vRtyA vA kAmaM kSAmyatu yaH kSamI // 18 // ||ath gAntAH // aGga sambodhane harSe punararthe ca / ama gatau gamyamIti ge| aGga sambodhane yathA-mama tAvanmatamadaH zrUyatAmaGga vAmapi / harSe yathA-pUrvamaGga juhudhi tvameva vA / punararthe yathA-harati hRdayaM nAmaivAsyAH kimaGgaM na saGgatiH / // atha cAntAH // kizca tu sAkalyArambhayoH / kiMcinoti / kvaciditi De / kiMca / sAkalye yathA-deva tvaM kiJca zatrUn samiti vijayase / Arambhe yathA-kiJcaitasmin suratasuhRdastanvite vAnti vAtAH / tiryak syaattirshciinvkryoH| tiro'Jcati kvipi / tirasastiryatI (3-2-124) ti tiryAdeze tiryak / tirazcIne yathA-tiryagUrdhvamadhastAcca vyApako mahimA hareH / vake yathA-ubuddhamugdhakanakAjanibhaM vahantImAsajjatiyaMgapavarttitadRSTivaktram // 19 // hiruka madhye vinArthe / hinote hulakAt " kitiruc pratyaye hiruk / madhye yathAvADavasya rucirvArAMnidherhiruk vijRmbhate / vinArthe yathA-hirukkarmaNAM mokSaH / karmakSaye mokSa ityarthaH / kAnto'pi / Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (440) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH hiruk madhye vinArthe'ti prakarSe laDne bhRze / stutAvasaM pratikSepe'pyastu poDAniSedhayoH // 20 // asuuyaayaamnujnyaayaamaaraahrsmiipyoH| iti svarUpe sAnnidhye vivakSAniyame mate // 21 // ||ath tAntAH // ati prakarSe laDane bhRze / sutAvasaMpratikSepe'pi / atatemaNyAditvAdipratyaye ati / prakarSe yathA-atirUpAt hRtA sItA / laGghane yathA-nIvImatikramya sitetarasya tanmekhalA madhyamaNerivArciH / bhRzArthe yathA-ativRSTiravRSTirvA bhavedhannopatApakRt / stutau pUjAyAM ythaa-shrodhairtisinycntH| paryAninyurdizo'ndhatAm / asaMpratyarthe yathA-atikambalaM kambalAnAM na samprati / upabhogakAla ityarthaH / kSepo nindApreraNaM ca / tatra yathA-ativAhitamatigahanaM vinApavAdena yauvanaM yena / astu pIDAniSedhayoH / asUyAyAmanujJAyAm / asyateH kRzikamyamIti tuni astu / pIDAyAM yathA-astu nAma vidhureNa vedhasA sAdhurapyalamupAdhibhidhruvam / bAdhyate kimadhikairathAdhibhirdaivameva zaraNaM vidhIyatAm / niSedhe yathA-astu sAma prayogeNa / asUyAyAM yathA-astu jJAsyati kAlena so'lpenaiva na bhUyasA / phalaM tasyeha pApasya yatnenApakRtaM mama // 20 // anujJAyAM yathA-astvevaM jaDadhAmatA tu bhavato yadvayomni visphUrjati / ArAharasamIpayoH / ADpUrvAdrAteH saMzcadvehaditi nipAtanAt / dUre yathA-didRkSamANAH pratirathyamIyurmurArimArAdanaghaM janaughAH / samIpe yathA- cittavyAmohatA ArAdapi sannahi pazyati / iti svarUpe sAnnidhye vivikSAniyame mate / hetau prakArapratyakSapakArtheSvavadhAraNe / evamarthe samAptau syAt / eteI muSIti kiti tAviti / svarUpe yathA-iti sma pRcchatyanuvelamAdRtaH / sAnnidhye yathA-pateti tatpraNati vidhehi / vivakSetyeva bhavitumarhati / vivakSAniyame yathA-tadasyAstyasminniti maturiti / atra hIti zabdo vikkssaarthH| mate yathA-urasyo ha visargau tusamprAhuH pANineriti / atra hi pANineritIti paanninemtenetyrthH| hetau yathA Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH (441) . hetau prkaarprtykssprkaashessvvdhaarnne| evamarthe samAptau syAduta praznavitarkayoH // 22 // samuccaye vikalpe ca tAvad yAvad divA'vadhau / kAtsnrye'vadhAraNe mAne pratItthaM bhUtabhAgayoH // 23 // ayaM vArAmeko nilaya iti ratnAkara iti zrito'smAbhistRSNAtaralitamanobhi-' jalanidhiH / prakAre yathA-pANigRhItIti / atra hIti zabdaH prakArArthaH / pratyakSe yathA-kiyaditi ditisUnostena jigyeyadindraH / atra kiyaditi kiyadidamityarthaH / prakAze yathA-iti bhadrabAhuH, iti pANiniH / bhadrabAhupANinizabdoM loke prakAzeta ityrthH| avadhAraNe yathA-aGgIkRtyeti pArthivaH / evamarthe yathAityUcivAMstamevArtham / samAptau yathA-iti kathitakathaH san sotha haMso vyaraMsIt / uta praznavitarkayoH / samuccaye vikalpe ca / umbheH putapittanimittoteti nipAtanAt te'ntaluki ca uta / prazne yathA-smarasi smara mekhalAguNairuta gotraskhaliteSu baMdhanam / vitarke yathA-kiM lakSmIH svayamAgatA muraripordevasya vakSasthalAtkopAtpatyurutAvatAramakarodevI bhavAnI bhuvi // 22 // samuccaye yathA-zaurya gAmbhIryamaudArya dAkSiNyamuta vikramaH / vikalpe yathA ekameva varaM puMsAmuta rAjyamathAzramaH / taavdyaavhivaa'vdhau| kAsanrye'vadhAraNe mAne / tanoteryAtezca sazvadvehaditi / atinipAtanAt / tAvad yAvad / avadhauM yathA-tAvaddharasyApi kuberazaile tatpUrvapANigrahaNAnurUpam / prasAdhanaM mAtRbhirAdRtAbhiyastaM purastAtpurazAsanasya / AraMkAdbhUpatiM yAvadaucitI na vidanti ye / kAtnye yathA-yAvaddannaM tAvadevAtra bhuktam / avadhAraNe yathA-yAvadamatraM tAvadbrAhmaNAn bhojaya / yAvanti amatrANi tAvata eva brAhmaNAn bhojayetyarthaH / mAne yathA-yAvaccayena ca yathA ca yadA ca yacca yasmAcca yatra ca zubhAzubhakarmalabhyam / tAvacca tena ca tathA ca tadA ca tacca tasmAcca tatra ca kRtAntavazAdupaiti / pratotthaM bhuutbhaagyoH| pratidAne pratinidhI vIpsAlakSaNayorapi / prathateH prathenukceti tau prati / itthaMbhUte yathA-tAM Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (442) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH pratidAne pratinidhoM vIpsAlakSaNayorapi / pazcAt pratIcyAM carame batA''mantraNakhedayoH // 24 // dhRtyAzcaryAnukampAsu ydvtprshnvitrkyoH| zazvatsaha punanitye sakRtsa haikavArayoH // 25 // pratyabhivyaktamanorathAnAM / bhAge yathA-kiMcinmAM pratidIyatAM yaducitaM ceto'visamvAdakRt // 23 // pratinidhipratipAdanayoyathA-pratidvipamadAmodAdgandhaM saptachadAnyadhuH / zephAlIbhyo dadulAsyaM pratigandhAcca mArutaH / / vIpsAyAM yathApratikSaNaM sA kRtaromavikriyA / lakSaNe yathA-kiMcinmAM prati bhedakAri hasitaM nokta vaco niSThuram / pazcAt pratIcyAM carame / aparA dig dezaH kAlo vAraNIyaH / "adharAparAccAditi" Atipratyaye pazco'parasya dig pUrvasya cAtIti pazcAdeze pazcAt / pratIcyAM yathA-pazcAdastaM gantuM sapadi dinezaH prapadyate pazya / carame yathA-yayau pazcAdrathAnIkaM catuHskandheva sA camUH / batAmantraNakhedayoH / dhRtyAzcaryAnukampAsu / vanuteH zIrI bhUd sviti kiti te, yami rami namIti nalope ca bata / AmantraNe yathA-bata vitarato yaM toyavAhA nitAntam / khede yathA-divaso nu mitramagamadvilayaM kimivAsyate bata mayA valayA // 24 // dhRtau yathA-anubhavanti sakRt sakalendriyANyabhimukhAgatamiSTajanaM bata / Azcarye yathA-varAho rAhurvA bata balacamatkRtyatizayam / anukampAyAM yathA-virama cAtaka dainyamapAsyatAM bata kiyanti bahUni kariSyati / yadvat praznavitarkayoH / yAti yadvat saMzcadvehaditi saadhuH| prazne yathAguroryadvatparIvAdaM tvaM kadvada ivAvadaH / vitarke yathA-yadvatsaroja mukhameva yadvat / zazvatsaha punanitye / zazaplutagatA vityasya, zazvadvehatsAkSAdaya ityAdi zabdAt zazvat / sahArthe yathA-zazvatte munayastatra tamasevanta yoginam / punararthe yathA-zazvadeva sa gatastamAzramam / nityArthe yathA-jIvanpunaH zazvadupaplavebhyaH prajAH prajAnAtha piteva pAsi / sakRtsahaikavArayoH / eko vAro'sya Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH (443) / svatyAzIH kSemapuNyAdau sAkSAtpratyakSatulyayoH / hanta dAne'nukampAyAM vAkyArambhaviSAdayoH // 26 // nizcaye ca pramode cApyatho'tha samuccaye / maGgale saMzayArambhAdhikArAnantareSu ca // 27 // sakRt / ekA sakRccAsyeti suc / sahAthai yathA-anubhavanti sakRtsakalendriyANyabhimukhAgatamiSTajanaM bata / ekavArArthe yathA-sakRdapi punarmadhyasthaH san rasAntaravijjanaH // 25 // svastyAzoHkSemapuNyAdau / supUrvAdasteH sorasteH sviditi tau svsti| AziSi yathA-deva svasti vayaM dvijAstata itaH snAnena niSkalmaSAH / kSeme yathA-bhUtAnukampA tava cediyaM gaurekA bhavetsvastimatI tvadante / puNye yathA-svasti prastutavastu kiciducitaM ceto gataM brUmahe / AdizabdAt avinAzAdau / avinAze yathA-svatimAnasti kailAsaH / sAkSAt pratyakSatulyayoH / samIkSyate sAkSAt / saMzcadvehaditi (u0 882) sAdhuH / pratyakSe yathA-tvameva sAkSAtkaraNIya ityataH kimasti kArya guru yoginAmapi / tulye yathA-iyaM sAkSAllakSmIrmadayati mRgAkSI mama manaH / hanta dAne'nukampAyAM vaakyaarmbhvissaadyoH| nizcaye pramode cApi / hanterdamyamIti bahuvacanAte hanta / dAne yathA-svayaM sa dazakandharo vinayavAmanairAnanaiH / stuvan sudati yAcate vacana hantakAraM tvayi / anukampAyAM yathA-abhi hanti hanta kathamevamAdhavaM sukumArakAyamanavagrahaH smaraH / vAkyArambhe yathA-hanta te kathayiSyAmi / viSAde yathA-hanta cintAmaNibhrAntyA yAcito'si stuto'si yat / tatsarva vRttapASANakSamyatAmarthino vayam // 26 // nizcaye yathA-nirAzrayA manta hatA manasvitA / nizcayena hatetyarthaH / pramode yathA-bAlA candra kaleva kAntimadhurA hanta priyA dRzyate / ||ath thAntAH // atho atha samuccaye / maGgAle saMzayArambhAdhikArAnantareSu ca / anvAdeze pratijJAyAM praznasAkalyayorapi / atha zabdasya bAhulakAdotve Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (444) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH anvAdeze pratijJAyAM prshnsaaklyyopi|| tathA syAnnizcaye pRSThaprativAkyasamuccaye // 28 / / yathA nidarzane dvau tUIze nirdezasAmyayoH / hetUpapattau ca vRthAtvavidhau syAdanake // 29 // * atho / amateH pathayUtheti nipAtanAt atha / samuccaye yathA-sujanaH sudhAnidhiratho nayanAnandaM na kasya vidadhAti / AyuSo rAjacittasya pizunasya dhanasya ca / atha snehasya dehasya nAsti kAlo vikutaH // maGgale yathA-atha pramANamImAMsAm / saMzaye yathA-kimalambatAM varavilagnamadhaH kimavarddhatoDvamavanItalaH prasasAra tiryagatha digbhya iti pracurI bhavaniradhAritamaH / Arambhe yathA-athepsitaM bharturupasthitodayam / adhikAre yathA-atha prAkRtaM / anantare yathA-prathamaM kalA bhavadathAmatho himadIdhitirmahadabhUduditaH // 27 // ancAdeze yathA-dhanavAMstvamatho tvAloko mAnayati juhU cAvAnaya tAvadete athainayoH prakSipasarpirAzru / / pratijJAyAM yathA-sarvamanekAtmakaM vastvatheti brUmaH / prazne yathAmatha zaknoSi(mi) bhoktum / sAkalye yathA-srutaM mahAbhAgyaM yadabhijanato yacca guNataH / prasaMgAdvatsasyetyatha khalu vidheyaH paricayaH / atra hi paricayamAtraM vidheyaM kAryajAtaM tu sAkalyena sampannamityarthaH / sarvatrAthavadatho apyUhyam / tathA syAnnizcaye pRSThaprativAkyasamuccaye / tanoteH / pathayUthe (u0 231)ti nipAtanAt tathA / nizcaye yathA-lokAnugrahahetostvamavatIrNaH pradRzyase / kastathAtvena jAnIte svarUpaM tava kezava / pRSTaprativAkye yathA-tatheti zeSAmiva bhrturaajnyaam| samuccaye yathA -AgatA munayastatra bhRguratriryamastathA // 28 // yathA nidrshne| yameH pUrvavat yathA-nidarzanaM dRSTAntastatra yathA-saMcaranti mahAdhUrtA vaTe vararuciryathA / dvau tUddeze nirdeshsaamyyoH| hetUpapattau ca / dvau tu sathA yathA zabdo uddezanirdezayoryathA-tathA bhava yathA tAta trailokyodaradarpaNe / Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH (445) anu lakSaNavIpsetthaMbhUtabhAgeSu sannidhau / sAdRzyAyAmahIneSu pazcAdarthasahArthayoH // 30 // vizeSairbhUSitAstaistairnityamAtmAnamIkSase / na ca me'vagacchati yathA laghutAM karUNAM yathA ca kurute sa mayi nipuNaM tathainamabhigamya vade rabhidUtikA ciditi sandidize / atra pUrvoktau yathA tathA zabdau uddeze uttaroktau tu nirdeze / sAbhye yathAgatacchAyazcandro jagadapi tathAvasthamabhavat / jantU stantUn yathA-yAnatanu vitanute tigmarocirmarIcIn / hetUpapattau yathA-sarasyAmetasyAmudaravalivIcIvivalitam / yathA lAvaNyAM bho jaghanapulinollaGghanaparam / yathA-dRzyazcAyaM calanayanamInavyatikarastathA manye magnaH prakaTakucakumbhaH smaragajaH / vRthA tvavidhau syaadnrthke| vRNote / vRmRthidRzibhyastvayadyAzcAntA (u0 601) iti kityA pratyaye, thAgame ca vRthA / avadhiH zAstroktakriyAtikramaH / tatra yathAAvikaM sandhinI kSIraM vRthA mAMsaM tathaiva ca / anarthake yathA--prayuktamapyatramito vRthA syAt // 29 // ||ath nAntAH // anu lakSaNavIpsetthaMbhUtabhAgeSu sannidhau / sAdRzyAyAmahIneSu pazcAdarthasahArthayoH / aniteH, "bhRmRtRtsarI (u0 716) tyupratyaye anu| lakSaNe yathA-vistAraruddhavasudhe'nvacalaM cacAla / vIpsAyAM yathA-sphurati cAnuvanaM camarIcayaH / itthaMbhUte yathA-tamanuprasaktahRdayeyamiti / bhAge yathA-babhuH pratinRpaM 'grAmapati paryanukarSakaM pratigrAmaM dizaM paryanukSetraM sasyasampadaH / sannidhau yathAanu nadi zuzruvire ciraM rutAni / sAdRzye yathA-tato'nukuryAdvizadasya tasyAstAmrauSThaparyantarucaH smitasya / AyAme yathA-atrAnugodaM mRgayA nivRttaH / godAmAmalakSitAyA mRgayAyA nivRttaH ityarthaH / hIne yathA-mitralAbhamanulAbhasampadaH / pazcAdarthaM yathA-anuvapurapareNa bAhumUlaprahitamujAkalitastanena ninye / sahArthe yaMbhA-divasonu mitramagamadvilayam // 30 // nanvAkSepe pariprazne Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (446) anekArthasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH nanvAkSepe paribhazne prtyuktaa'vdhaarnne| vAkyArambheSyanunayAmantraNAnujJayorapi // 31 // nAnA vinobhayonekArtheSu sthAne tu kaarnne| . yukte sAmyepyapa steye'pakRSTe vajane mudi // 32 // prtyuktaa'vdhaarnne| vAkyArambhepyanunayAmantraNAnujJayorapi / naJ pUrvAt nauteH kvipi bAhulakAttAgamAbhAve nanu / AkSepe yathA-namasyAmo devAnnanu hata. vidhestepi vazagAH / pariprazne yathA-tatvaM tattvaM kathaya nanu naH kAsi kasyAsi patnI / pratyuktau yathA-taki rodighi gadgadena vacasA kasyAgrato rudyate / nanve. tanmama kA tavAsmi dayitA nAsmItyato rudyate // avadhAraNe yathA-amIbhiH saMsi.. ktaistava kimu phalaM vArida ghaTairyadete'pekSante salilamavaTebhyo'pi trvH| ayaM yukto vyaktaM nanu sukhayituM cAtakazizurya eSa grISme'pi spRhayati na pAthastvadaparAt / vAkyArambhe yathA-nanu svalakSaNAbhAsaM jJAnamekaM paraM punaH / anunayA-- mantraNe yathA-tvamanaGgazarairvizIyase drAk sa ca kaNThasthitajIvamAtrazeSaH / viSayo yuvayone dRzyate'nyo nanuna mAnaM kamalAkSi mA kRthAstat / anujJAyAM yathA-vipado nanu saMsarantu tA nanu yA vyAdhibhirAhitAspadAH // 31 // nAnA vinobhayonekArtheSu / na Anayati tAdAtmyamiti // DidityApratyaye nkhaaditvaannaanaa| vinAoM varjanaM tatra yathA-nAnAnArI niSphalA lokayAtrA / ubhayoryathAnAnApakSAvamarzaH sNshyH| anekArthe yathA-nAnAvidhaM kRtakadehabhRtAM samAjam / sthAne tu kAraNe yukte sAmyepi / Indha (iddha) gatau sthAne mIyate sthAne / kAraNaM hetustatra yathA-sthAne sRSTeyaH sthiteH saMhRtezca / yukte yathA-sthAne tvAM sthAvarAtmAnaM viSNumAhustathA hite / sAmye yathA-pituH sthAne guruM viduH / / // atha pAntAH // apa steye'pakRSTe vajane mudi / viparyaye viyoge ca nirdeze vikRtAvapi / avaterubhyaterchaka ceti pe valope ca ap| steye yathA-cchAyAma Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama kANDaH (447) viparyaye viyoge ca nirdeze vikRtAvapi / / api sambhAvanAzaGkAgaINAmu samuccaye // 33 // prazne yuktapadArtheSu kAmacArakriyAsu ca / / upA''sanne 'dhike hIne sAdRzyapratiyatnayoH // 34 // paharati kaviH / apakRSTe yathA-parApavAdasasyebhyo gAM carantInnivAraya / varjane yathA-AsindhoH zAdvalAnyAsannAsmarAtparyapoSarAt / mudi yathA-rodhAMsi dhIramapacaskarire mahokSAH / 32 // viparyaye yathA-caturthopAyasAdhye tu zatrau sAMtvamapakriyA / viyoge yathA-kAntA'payuktaH sutarAM mumUrcha / nirdeze yathAapadizya divaM gatAM priyAM vidhinA tena dazAhataH pare viduSA vidhayaH samarthitAH / vikRtau yathA-apakuLatyavyaktaM kSudraM kurvantu kiM mahAnto'pi / api sambhAvanAzaGkAgaINAsu smuccye| prazne yuktapadArtheSu kAmacArakriyAsu ca / ApnoteH subhRbhyadyApidambhIti // i pratyaye, apAdeze ca api / sambhAbanAyAM yathA-api sa divasaH kiM syAd yasmin priyAmukhapaGkaje madhu madhukarIvA'smadRSTirvikAsini pAsyati / zaMkAyAM yathA-apyAjJayA zAsiturAtmanA vA prAptAsi sambhAvayituM vanAnmAm / atrAhamevaM zaMke mAM saMbhAvayituM prApto'si ityarthaH / gahaNAyAM yathA-api tatrabhavAn sAvadhaM sevate / samuccaye yathA-sA'pigatA so'pi gatastadapi gataM // 33 // prazne yathA-apIdamevaM parihAsa ityumaampRcchdvyjithrsslkssnnH| yuktAni sambaddhAni padAni teSAmarthAyuktapadArthAstatra yathA-ye pakSiNaH prathamamambunidhiM gatAste ye'piindrpaannitulitaayudhluunpkssaaH| te jagmuradripatayaH sarasIviMgADhuMmAkSipraketukuthasainyagajacchalena // kAmacArakriyAsu yathA-bhavAnapi chatraM gRhNAtu / upA''sanne'dhike hIne sAdRzyapratiyatnayoH / tadyogavyAptipUjAsu zaktAvArambhadAnayoH dAkSiNyAcAryakaraNadoSAkhyAnAtyayeSu ca / umbhaterubhyavelu kveti (u0 303) pe up| Asanne yathA-upaparisaraM godAvaryAH parityajatAdhvagAH / adhike yathA Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (448) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH tadyogavyAptipUjAsu zaktAvArambhadAnayoH / dAkSiNyAcAryakaraNadoSAkhyAnAtyayeSu ca // 35 // abhi vIpsAlakSaNayoritthambhUtAbhimukhyayoH / syAdamA sannidhAnArthe sahArthe'laM nivAraNe // 36 / / uparavAryAmiva droNo milatyAgAbale'dhikaM / hIne yathA-upagaGgAmivApagAH / sAdRzye ythaa-jaataastduurvorupmaanbaahyaaH| pratiyatne yathA-vidhAya sahajAzaucamupaskArairnavaM navam // 34 / / tadyoge yathA- rogopasRSTatanudurvasati mumukSuH / vyAptau yathA-upakIrNaM vanaM puSpaiH / pUjAyAM yathA-girizamupacacAra pratyahaM sA sukezI / zaktau yatha-upaciteSu pareSvasamarthatAM vrajati kAlavazAbalavAnapi / Arambhe yathA-idamIDhaganIdRgAzayaH prasabhaM vaktumupakrameta kaH / dAne yathA-devopahAvyAjena yajJavyAjena ye'thavA / dAkSiNye yathA-vinoparodhAt svahitecchayaiva mahIpatiryasya vacazcakAra / AcAryakaraNe yathA-upadizati kAminInAM yauvanamada eva lalitAni / doSAkhyAne yathA-iti svahastAlikhitazca mugdhayA rahasyupAlabhyata candrazekharaH / atyaye yathA-uparatasarveccho vA yo vA sampanna. sarvecchaH // 35 // // atha bhAntAH // abhi viipsaalkssnnyoritthNbhuutaabhimukhyyoH| abhui zabde ityato ambhi kuNThIti i (u0 614) pratyaye na lope ca abhi / vIpsAyAM yathA-vRkSaM vRkSamabhisekaH / lakSaNe yathA-mudA vikAzaM yatimabhyupeyuSI / itthaMbhUte yathAabhidigvijayaM sAdhurupatasthe zarat kSaNAt / Abhimukhye yathA-prakSipyodarciSaM kakSe zerate te'bhimArutam / // atha mAntAH // syAdamA saMnidhAnArthe sahArthe / naJ pUrbAt mAterDidityAkAre amA / "dvayoryathA-amA saha sannidhAne vA vasataH sUryAcandramasAvasyAmiti Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH (449) - alaGkaraNasAmarthe paryAptiSyavadhAraNe / evaM prakAre'GgIkAre'vadhAraNasamantayoH // 37 // kathaM prazne prakArArthe saMbhrame sambhave'pi ca / kAmamasUyAnugame prakAme'numatAvapi // 38 // amAvAsyA / alaM nivAraNe alaGkaraNasAmarthaM paryAptiSvavadhAraNe / alIbhUSaNAdAvityataH / soreteramiti (u0 934) bAhulakAda me alaM / nivAraNe yathA-alaM mahIpAla tava zrameNa // 36 // alaGkaraNe yathA-sRjati tAvadazeSaguNAkaraM puruSaratnamalaGkaraNaM bhuvaH / sAmarthya yathA-granthAnadhItya vyAkartumiti durmedhaso'pyalam / paryAptau paripUrNatAyAM yathA-tasyAlameSA kSudhitasya tRptyai, pradiSTakAlA paramezvareNa, upasthitA zoNitapAraNA me / paripUrNapAraNetyarthaH / avadhAraNe yathA-tadalamamalaM kAvyaM kartuM yateta samAhitaH / evaM prakAreGgIkAre'vadhAraNasamanvayoH / eterlaTi khaTI (u0 505) ti ve bAhulakAt mAMtatve ca evaM / prakAre yathA-evamAlinigRhItasAdhvasaM zaGkare rahasi sevyatAmiti / aGgIkAre yathA-evamastu kathayA kimanyayA / avadhAraNe yathAahAryamevaM mRganAbhipatram / ahAryamevetyarthaH / samatve tulyatve ythaa-rolNbgvlvyaaltmaalmlinaatvissH| vRSTiM vyabhicarantIha naivaM prAyAH payomucaH // na IdRzA ityrthH||37|| kathaM prazne prakArArthe saMbhrame sambhave'pi ca / kena prakAreNa kathaM / kathamitthamiti (7-2-103) sAdhuH / prazne yathA-avastunibandhapare kathaM nu te karoyamAbaddhavivAhakautukaH / kareNa zambhorbalayI kRtAhinA sahiSyate tatprathamAvalaMbanam / prakArArthe yathA-kathaMkAramanAlambA kiirttiaamdhirohti| sambhrame yathA-kathaM samAyAtA eva tAtapAdAH / sambhave yathA-kathaM sa evAryatApasaH / kAmamasyAnugame prakAme'numatAvapi / kAmayaterbAhulakAdami kAmaM / triSvapi yathA-kAmaM santu dRDhaM kaThorahRdayo rAmosmi sarvasahe // 38 // kimu sambhAvanAyAM vimarze / uDUzabde kimpUrvAt vipi / bAhulakAttAMga Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (450) anekArthasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH kimu sambhAvanAzaM vimarza joSaM mukhe stutau / maunalaMghanayozcApi nAma prAkAzyakutsayoH // 39 // sambhAvyAbhyupagamayoralIke vismaye krudhi / nUnaM ta nizcite ca prAdhvaM naanukuulyoH|| 40 // bhRzaM prakarSe'tyarthe ca sAmi tvardhe jugupsite / ayi prazne'nunaye syAdaye krodhaviSAdayoH // 41 // mAbhAve kimu / sambhAvanAyAM yathA-kSubhyanti prasabhamaho vinA'pi hetolIlAbhiH kimu sati kAraNe ramaNyaH / vimarze yathA-kiM nandI ki murAriH kimu ratiramaNaH / joSaM sukhe stutau| maunalaGghanayozcApi / juSerbAhulakAdami joSaM / sukhe yathAsantoSataMso'pi pupoSa joSam / stutau yathA-joSaM saroSe'pi gurau vidheyaM / maune yathA-iti joSamavasthitaM dviSaH praNadhiM gAmabhidhAya sAtyakiH / laGghane atikrame yathA-joSaM sadoSe'pi gurau na kuryAt / nAma praakaashykutsyoH| sambhAvyAbhyupagamayoralIke vismaye krudhi / nameJi nAma / prAkAzye yathAhimAlayo nAma ngaadhiraajH| kutsAyAM yathA-ko nAma vahninaupamyaM kurvIta zazalakSmaNaH // 39 // sambhAvye yathA-kathaM nAma sameSyasi |abhyupgme yathAbhAnu nAma sadRzAM dazanAM kaH pATalo dhavalagaNDataleSu / alIke yathA-parizramaM nAma vinIya vakSaNam / vismaye yathA-ko nAmAyamapUrvanATakavidhiyaM zikSito durjnH| krudhi yathA-mamApi nAma rAvaNasya paraiH paribhavaH / nUnaM tarke nizcite ca / nuvatenazinUmyAmityami nUnAdeze ca nUnaM / tarke yathA-nUnaM tasyA prabalaruditocchUnanetraM priyAyAH / nizcite yathA-nUnamastaMgato vAdI siddhasenadivAkaraH / prAdhvaM naanukuulyoH| prApUrvakAddadhAte bAhulakAdami vAntatve ca prAdhvam / narmaNi yathA-prAdhvamadhvani mudhA vidadhAsi / anukUle yathA-pANau kRtya riporlakSmI prAdhvaM kRtyAparaH param // 40 // bhRzaM prakarSe'tyarthe ca / vibhatrteH kRvRbhRvanibhyaH kiditi ze vA bAhulakAnmAntatve ca bhRzam / dvayoryathA-asmadvinA mA bhRzamunmanI bhUH / sAmi tvarSe jugupsite / syate nIsAvRJciti mau Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH sambhrame smaraNe cAntarante svIkAramadhyayoH / UraryuruvadrI vistAre'GgIkRtAvapi // 42 // parAbhimukhye prAdhAnye vimokSyapratilomyayoH / gatigharSaNAi bhRzArthe vikrame'pica // 43 // (451). sAmi / arddha yathA - arddhamunmiSati paMkajAkare sAmikairavavane nimIlati / jugupsite yathA--tatsAmi yajate'dhvaryuryadyAjyAM te vaSaT kRtam / // atha yAntau // ayi prazne'nunaye syAt / eteH svarebhya irIti, i pratyaye ayi / prazne yathA--ayi svazaktyA tapasi pravartate / anunaye yathA - ayi nimikulajAte kSatriye mahAni mUlaM paraparibhavabhASAM samvRNu vIDito'smi / aye krodhaviSAdayoH / sambhrame smaraNe ca / ayItyasya bAhulakAdetve aye / krodhaviSAdayo yathA - aye velAhelAtulitakulazaile jalanidhau kuto vArAmoghaM vada jaladamoghaM - vitarati // 41 // saMbhrame yathA - aye keyaM dhanyA dhavalagRhavAtAyanatalAttulAkoTikvANaiH kusumadhanuSaM jAgarayati / smaraNe yathA - aye rAmo dAzarathiH / // atha rAntAH // antarante svIkAra madhyayoH / amateH pUsanyamibhya ityari antAde ca antara / ante yathA - yauvanAntarupatiSThati jarA / svIkAre yathA - antarhatvA zyeno mUSikAM gataH / parigRhyetyarthaH / madhye yathA - antarvApazciramanucaro rAjarAjasya dadhyau / urarupadUrI vistAreGgIkRtAvapi / rIDU zravaNe uraH / pUrvAt kipi pRSodarAditvAt salaM pe urarI / evamurupUrvAt ururI | avati vipi mavyavIti / UTa ustaM rIyate urA / dvayoryathA- kopadIptamurarIkRtadhairyam / evamu rurItyapi / tadUrIkRtya kRtibhirvAcaspatyaM pratAyate // 42 // parAbhimukhye prAdhAnye vimokSyapratilomyayoH / gativarSaNahiMsAsu bhRzArthe vikrame'pi ca / pRNoterbAhulakAt Apratyaye parA / Abhimukhye yathA - parApatantampatagAdhi Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (452) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH pari vyAdhAvuparame varjane lakSaNAdiSu / AliGgane zoke ca pUjAyAM dopakIrtane // 44 // bhUSaNe sarvatobhAve vyAptI nivasane'pi ca / purA bhaviSyadAsanne cirAtItapravandhayoH / / 45 // "rAjam / anAbhimukhye'pi yathA-anunayamagRhItvA vyaajsuptaapraacii| prAdhAnye yathA-parANayanti mAM nAtha parAmAnandasampadam ! vimokSe yathA-parAkIrNairbANaidizi dizi babhUvAMdhatamasam / prAtilomye yathA-parAvRttaM sainyaM hatavidhivazAttAvakamidam / gatau yathA-putraM parAsumanugaMtumanAH sadAraH / atra hi parAgatA asavo yasyetyarthaH / dharSaNe tiraskAre yathA-parairaparyAsitavIryasaMpadAM parAbhavo'pyutsava eva mAninAm / hiMsAyAM yathA-parAsanaM yo vidadhe paraSAm / bhRzArthe yathA-madhuparAjiparAjitamAninI / vikrame yathA-parAkramaH paribhave vaiyAtyaM surtessviv||43|| parivyAdhAvuparame vajane lakSaNAdiSu / AliGgane zoke ca pUjAyAM doSakIttane / bhUSaNe savato bhAve vyAptau nivasane'pi ca / pRNAteH svarebhya irIti pratyaye pari / vyAdhau yathA-kadannaM paritApAya / uparame yathA-pariNatimiti rAtremagidhA mAdhavApa / varjane yathA-paritrigata vyaSTAdevaH / lakSaNe yathAvRkSaM parividyotate vidyut / AdizabdAdvIpsetthaMbhUtabhAgeSu / yathA-vRkSaM vRkSaM parisekaH / sAdhuzcatromAtaramprati / yadatra mAM parisyAttaddIyatAm / AliGgane yathAazithilaparirammaidattasambAhanAni / zoke yathA-prANAH svayaM vrajata kiM paridevitena / pUjAyAM yathA-grahItumArSA(yA)-paricayayA muhurmahAnubhAvA hi nitAntamarthinaH / doSakIrtane yathA-satyavratasya ca satastanayaM vanAya prasthApayanna parivAdapadaM bhavAmi // 44 // bhUSaNe yathA-bhaja suvarNapariSkRtamAsanam / sarvato bhAve yathA-paritastamAMsi pritstrire| vyAptau yathA -jalaniviDitavastravyaktanimnonnatAbhiH / parigatataTabhUmisnAnamAtrotthitAbhiH / nivasane yathA-halagharaparidhAnazyAmalairambuvAhaiH / purA bhaviSyadAsanne cirAtItaprabandhayoH / purat agragamane divi purItyA pratyaye purA / bhaviSyadAsanne yathA Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDa: (453) punaraprathame bhede kila sambhAvyavArtayoH // hetvarucyoralIke ca khalu vIpsAniSedhayoH // 46 / / jijJAsAyAmanunaye vAkyAlaGkaraNe'pi ca / avA''lambanavijJAnaviyogavyAptizuddhiSu / / 47 // Aloke te nipatati purA sAvalivyAkulA vA / cirAtIte yathA-vipraM purApatagarADiva nirjagAra / prabandhasAtatye yathA-vasantIha purA chAtrAH / satataM vasanti smetyarthaH / / 45 // punarapathame bhede| punAte pUsanyamibhya ityaripratyaye punAdeze punaH / aprathame dvitIyavelAyAM yathA-anugrahItuM punarinduvaMzaM zrIbhImadevaH kila bhIma eva / bhede vizeSe yathA-kiM punaH klaptasandhAnapulindrakRtasannidhiH / // atha lAntau / / kila sambhAvyavArtayAH / hetvarucyoraloke ca / kilate myupAnteti ke kila / sambhAvye yathA-laghUkariSyannati bhArabhaGgurAmamUkila tvaM tridivAdavAtaraH / vArtAyAM yathA-SaT rasAH kila vaidyeSu bharate'STau navApi te / hetau yathA-kSatAtkila trAyata ityudanaH kSatrasya zabdo bhuvaneSu rUDhaH / arucau yathA-tapaH kiledaM tadavAptisAdhanaM manorathAnAmagatinaM vidyate / alIke yathAkathamapi parivRttAnidrayAndhrA kila strI mukulitanayanaiva zliSyati prANanAtham / khalu vIpsAniSedhayoH // 46 // jijJAsAyAmanunaye vAkyAlaGkaraNe'pi ca / khalate mRtRtsarI / bahuvacanAdupratyaye khalu / vIpsAyAM yathAvidvadbhiH khalu kartavyaH zAstre'bhyAsaH samAhitaiH / zAstre zAstre ityarthaH / niSedhe yathA-nirdhArite'rthe lekhena khalUktvA khaluvAcikam // 46 // jijJAsAyAM yathAkaH khalu yuvA dhanyo'dharaM dhAsyati / anunaye yathA--na khalu na khalu mugdhe sAhasaM kAryametat / vAkyAlaGkaraNe yathA-yoSitAmatitarAMnakhalUnaM gAtramujvalatayA nakhaLUnam / ||ath vAntau // avA''lambanavijJAna viyogavyAptizuddhiSu / avateravi avaH / Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (454) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH evaupamye paribhava ISadarthe 'vdhaarnne|| uSA rAtrau tadante ca doSA nizi nizAmukhe // 48 // makSu zIghra bhRze tattve'to hetorapadezavat nirdeze paJcamyarthe ca ito yatazca vibhAgavat // 49 // Alambane yathA-dantAvaSTambhapAtakramanamitabahirgarttavadgaNDabhittiH / vijJAne yathA-avagamya kathIkRtaM vapuH prinabandhostava niSphalodayaH / viyoge yathA-kanyA'vamuktanUpurA / vyAptau yathA-kimapaiti rajobhiraurva rairavakIrNasya maNemahAryatA / zuddhau yathA-krItaM vairikulAttvayA kila dalatkundAvadAtaM yazaH / / 47 // evaupamye paribhava ISadarthe 'vadhAraNe / etelaTi khaTIti (u0505) ve eva / aupamye yathA-tavaiva me santu sadApi sampadaH / paribhave yathA-buddhAvAjitamapareNa kAmamAviSkurvIta svaguNamapatrapaH ka eva / ISadarthe yathA-kiMcideva vadati sma sasmayaH / avadhAraNe yathA-vapureva tavAcaSTe bhagavan vItarAgatAm / // atha SAntAH // : uSA rAtrau tadante ca / oSaterdivi purIti (u0 599) bahuvacanAt kityApratyaye uSA / dvayoryathA--gatakeliklamArAmAH pava mAnairuSAtanaiH / doSA nizi nizAmukhe / duSyateH samikSamItyA pratyaye doSA / dvayoryathA-doSAmanyaM vidadhati suratakrIDAyAsazramazamapaTavaH // 48 / / makSu zIghe mRze tattve / majateH masjISyazimyaH sukiti suki maMkSu / zoghrabhRzayoyathA-maJjUdapAti paritaH paTalairalInAm / tattve yathA-vIkSate kimapi machu mumukSuH / ||ath sAntAH // . ato hetorapadezavRt / nirdeze paJcamyarthe ca / etasmAt ataH / itotaH kuta iti sAdhuH / triSvartheSu / hetorapadezavaditi yathA hetorapadezevarttate tathA / nirdeze paJcamyarthe cetyarthaH / hetvapadeze yathA-ato'tra kiMcidbhavartI bahukSamAm / nirdeze yathA--atogataH samprati bhAnureSaH / paJcamyarthe yathA Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH (455) paJcamyarthe niyame ca tata Adau kathAntare // paJcamyarthe pariprazne tirontadhauM tirazci ca // 50 // nocaiH svairAlpanIceSu prAdurnAmaprakAzayoH / puro'gre prathame ca syAnmitho'nyonya rahasyapi / / 51 / / tvameva sAkSAtkaraNIya ityataH kimasti kArya guru yoginAmapi / ito yatazca vibhAgavat / paJcamyarthe niyame ca / asmAditaH / yasmAdyataH / vibhAge yathA-ito vasati kezavaH puramitastadIyadviSAM yato yataH pANDUraNo nivattate tatastataH preSitalolalocanA // 49 // paMcamyarthe yathA-itaH sa daityaH prAptazrIrneta evArhati kSayam / yatastvayA jJAnamazeSamAptaM caitanyamugrAdiva dIkSitena / niyame yathA-itaH kurAjyaM narakAntamAhuH / narakAntameva vA ityarthaH / yato niyogo bata bandhanAntaH / bandhanAnta evetyarthaH / tata Adau kathAntare / paJcamyarthe pariprazne / tasmAttataH / Adau yathA-tataH prayAte vasudevasUnau / Adau gatetyarthaH / kathAntare yathA-zravaNAtatazca krameNaiSa sutIkSNAdInupasthAya mahAmunInityAdi / paJcamyarthe yathA-tato gRhItantu mRgAGganAbhiH / pariprazne yathA-jAmbavAn tatastataH / tirontadhau. tirazci ca / taratemithiraMjyuSIti / (u0971) kidasitiraH / antau yathA-padmayonistirodadhe / tirazci tiryagarthe yathA-tiro vivarttitagrIvam / / 50 // nIcaiH svairAlpanIceSu / nipUrvAdaMcateya'bhyAmaJceriti kaisinlope| acca prAgdIrghazceti dIrghatve nIcaiH / svaire yathAcarati svairiNI nIcaiH / svairaM caratItyarthaH / alpe yathA-nIcairvAsyatyupajigamiSordai, vapUrva: girinte / nIce yathA-upapativinIcaiH pazcimAntena candraH / prAdurnAmaprakAzayoH / prapUrvAdaterudyatIti usi prAduH / nAmni nAmadheye yathA-prAdurbhAvAharerdaza / matsyavAdIni dazanAmAnItyarthaH / prakAze yathA-prAduHSyAtka iva jitapuraH pareNa / puro'gre prathame ca syAt / pRNAtemithi raMjyuSIti kityasi purH| agre yathA-puraH kliznAti somaM hi saihikeyo'surguhaaN| prathame yathA-yathA samastaM timirAMzukraM tayA puropi rAgAdgalitaM na lakSitaM / mitho'nyonyaM rhsypi| Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (456) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH *ahA dhigarthe zoke ca krunnaarthvissaadpoH| aha kSepe niyoge cApyAho prazna vicArayoH // 52 // saha sambandhasAdRzyayogapaghasamRddhiSu / sAkalye vidyamAne ca / hIhI vismaya hAsyayoH // 53 // methate mmithi raMjiti kityasi mithH| anyonyasmin yathA-mitho vivadamAnayoH / rahasi ekAnte yathA-vaktuM mithaH prAkramatainamevam // 51 // // atha hAntAH // ahA dhigarthe zoke ca karuNArthaviSAdayoH / naJpUrvAjjahAteH kipi ahA / dhigarthe yathA-ahA mahApAtakinaM bhavantam / zokaH sthAyIbhAvaH / karuNo rasaH / viSAdo vyabhicArIbhAvaH / triSvapi yathA-devI kA janakAdhirAjatanayA'hA jAnaki kkAsi hA / aha kSepe niyoge cApi / naJ pUrvAjjahAteH kaciditi De aha / dvayoryathA-vihitamathavidhAtrA yattadevopayojyam / Aho prazna vicArayoH / AG pUrvAjjahotervici aaho| prazne yathAAho kimeSA sutanurvirauti / / vicAre yathA-kiM tAvatsarasi sarojametadArAdAhosvit mukhamavabhAsate yuvatyAH // 52 // saha sambandhasAdRzyayogapadyasamRddhiSu / sAkalye vidyamAne ca / sahateravi saha / sambandhe yathApaNDitaizca vinItaizca dharmajJairyazazAlibhiH / tiSThedvibandhanasyo'pi na tu rAjyaM khalaiH saha // paNDitAdibhiH sambandhaM bandhanamapi zreyo na tu khalasambandhaM rAjyamapItyarthaH / sAdRzye ivArthe yathA-siktA ivAmRtajalena muhurjanAnAM klAnticchidA vanavanaspatayastadAnIm / zAkhA'vasaktavasanAsbharaNAbhirAmAH kalpadrumaiH saha vicitraphalairvirejuH // kalpadrumA ivetyarthaH / yogapadye tulyayoge yathA- raghu zaM vakSasi tena tADitaH papAta bhUmau sahasainikAzrubhiH // samRddhau yathA-samadaM madrANAM samRddhirityarthaH / sAkalye yathA-satRNamabhyavaharati / vidyamAne yathA-sahaiva dazabhiH putraiH bhAraM vahati * zanaiH zanaizcare svaire sahassAhasatejasoH / Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH . nanu ca prazne duSToktau samyagvAde stutAvapi / apaSTu cAroM nirdoSe kimuta praznavAdayoH // 54 // (4.57) gardabhI / hI ho vismayahAsyayoH / / 53 / / jahAteH kipi Itve ca hI / hiyaM jahAti hI / dvayoryathA - hI hI sampannA me priyavayasyamanorathAH // 53 // || atha trisvarAstatra cAntAH // nanu ca prazne duSToktau samyagvAde stutAvapi / nanu cinoti nanu ca kaciditi DaH / pradane yathA - nanu ca vipratiSiddhametat / duSToktau yathAnanu ca dvayeSAmityapazabdo'yam / samyagvAde yathA - nanu ca evamevaitat / stutau yathA - nanu ca ko'sya samaH sukRtI bhuvi / / / atha ThAntAH // apaSThu cArau nirdoSe / apatiSThati apaTu / duHsvapavanibhyaH stha iti kiduH / bhIruSThAnAditvAtpatvam / cAru saguNaM / nirdoSo doSahInam / dvayoryathA - tava dharmarAja iti nAma kathamidamapaSThu pavyate / bhaumAdinamabhidadhatyathavA bhRzamaprazastamapi maMgalaM janAH // // atha tAntau // kimuta praznavAdayoH / vikalpe atizaye cApi / kimpUrvAdvayateH te vRti kimuta / prazne yathA - praharaviratau madhye vAhnastato'pi pareNa vA kimuta sakale pAte vahnitvamadya sameSyasi / vAde yathA - nityaH zabdaH kimutA'nityaH // 54 // vikalpe yathA - kimvA vidyAdharo'yaM kimuta surapatiH / atizaye yathA - yadAsyamapyasya labheta nArI sA syAtkRtArthA kimu Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (458) anekAryasaMgrahaH saTIka :: dvitIyo vibhAgaH vikalpe'tizaye cApi purastAt prthmegrtH| pUrvasyAM ca purArthe cAbhIkSNaM zIghraprakarSayoH // 55 // paunaHpunye santate cAvazyaM nizcayanityayoH / idAnIM sAmprataM vAkyAlaGkAre tadinaM punaH // 56 // tAkazayyAm / purastAt prathame'prataH / pUrvasyAM ca purArthe ca / pUrvasyAM dizi deze kAle vA purastAt / pUrvAparAdharebhyastAti purAdezaH / pRNAti vA saMzvadvehaditi saadhuH| prathame yathA-anucitamiti matvA tatpurastAt nirastam / agrato yathA-ratnacchAyAvyatikara iva prekSyametatpurastAt / pUrvasyAM dizi yathA-purastAdudayaH pazcAttathaivAstamayo dhruvaH / vyabhicAro na cedasti tatra kA pariveda(deva)nA / purArtho bhaviSyadAsannacirAtItaprabandhAsteSu tadvadudAharaNaM draSTavyam // ____ abhIkSNaM shiighrprkrssyoH| paunaHpunye santate ca / abhIkSate bhrUNatRNeti ge bAhulakAnmAntatve ca abhIkSNam / zIghraprakarSa yoryathA-takSNotIva tathAnyo'bhIkSNantIkSNakSarakSAraiH // 55 // santatapauna:punyayoryathA-abhIkSNamakSuNNatayAtidurgamam / avazyaM nishcynityyoH| avazyAyatergamijamIti bahuvacanAt Didami avazyam / nizcaye yathA-avazyaM yAtArazcirataramuSitvA'pi viSayAH / nityaM zAsvatamanavarataM ca / zAsvate yathA-avazyaM pRthvIyaM kSitipatisahasrANi tu yayuH / anavarate yathA-avazyaM kartavyaM zayanamazanaM ca dvayamapi / idAnIM sAmpataM vAkyAlaGkAre / asmin kAle idAnIM sadAdhuneti sAdhuH / sAmpratamityasyArthe yathA-idAnImasmAkaM paTutaravivekAnanajuSAM samIbhUtA dRSTistribhuvanamapi brahma manute // vAkyAlaGkAre yathA-idAnIM bho dAnI vitarasi kathaM na tvamadhunA / tadinaM punaH / dinamadhye pratidine / taJca taddinaM ca tadinam // bAhulakAnmAntatvam dvayoryathA-devArcante tadinaM kuryAt // 56 // sAmprataM tUcite'dhunA / samprati yujyate sAmpratam / Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH (459 // atha mAntAH // dinamadhye pratidine sAmprataM tUcite'dhunA / samayAnikaSe cAntanikaTe cA'ntarA punaH // 57 // vinArthe sannidhau mdhye'bhito'bhimukhkaatyyoH| samIpobhayataH zIgheSvagrataH prathamAgrayoH // 58 / / kvacidityaNi bAhulakAnmAntatvam // dvayoryathA-tanmaithilI pratyAhartumupakramaH paramito naH sAmprataM sAmpratam / / ||ath yAntAH // samayA nikaSe cAntanikaTe ca / sameternikapezca samiNa nikaSibhyAmA ityApratyaye samayA nikaSA lAghavAtha SAntasyApi yAnteSu pAThaH / dvayoryathA guNadoSAbhivyaktirvacasAM saMjAyate sataH samayA / prAduHSanti vizeSA hemnAM nikaSopalaM nikaSA // ||ath rAntAH // antarA punaH / vinArthe sannidhau madhye / antau rAti DidityAH antarA // 57 // vinArthe yathA-na sukha dharmamantarA / sannidhau madhye ca yathAgatAsurantarAdantIva raNDaka ivAbhavat / // atha sAntAH // abhito'bhimukhakAtyayoH / samIpobhayataHzI Su / ubhayasmAt abhitH| payabheH sarvo bhaya iti tas / abhitaH syati vA kvipU / abhimukhakAyayoryathA-yAJcAdainyaparAJci yasya kalahAyante mithastvaM vRNu tvaM vRNvityabhito mukhAni sadazagrIvaH kathaM varNyate // zIghrasamIpayo yathAavyAkulA paTamayAnyabhito vitatya / ubhayato'rthe yathA-bheje'bhitaH pAtukasiddhasindhorabhUtapUrvI rucaramburAzeH / agrataH prathAmAgrayoH / aprai Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (460) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH antato'vayavotprekSApaJcamyartheSu shaasne| purato'grAdyayoH pUrvedyupUrvANaprabhAtayoH // 59 // ahahetyadbhute khede'ntareNAntarvinArthayoH // aho batAnukampAyAM khedAmantraNayorapi // 60 // ityAcAryahemacandraviracite'nekArthasaGgrahe'vyayazabdakANDaH saptamaH , samAptaH // 9 // zubhaM bhavatu / kalyANamastu / / agrataH AdyAditvAttas / / prathame yathA-agrajanmAgrataHsRSTaH / agre yathAagrato bAhupAzena kezapAzena pRSThataH / pArvataH karNapAzena sarvato bandhanaM hi sA / / antato'vayavotprekSApaMcamyartheSu zAsane / ante antataH / AdyAditvAttas // paMcamyartho hetuH / zAsanaM zikSA / caturvapi yathA-kiMcidapyadhISva antataH prajJAM prApsyasi / purto'graadyyoH| pRNAti purataH / vihAyasiti bahuvacanAt sAdhuH // agre yathA-vaktre nAgarakhaNDamastu purataH premAkulA kuntalI / Aye yathA-bhojane purataH putraH saMgrAme pazcimaH sdaa| puuiNgupuurvaahprbhaatyoH| pUrvasminnahani pUrveyuH / parAparetyeghus / dvayoryathA-pUrvedyurvitaraMti santatamaho dAnaM nidAnaM zriyAm / / 59 // // atha hAntAH // ahahetyadbhute khede / ahapUrvAjjahAteH kvaciditi De ahaha / adbhute yathA-acintyAH panthAnaH kimapi mahatAmandhakariporyadakSNobhUttejastadakRtakathAmapyamadanAm / / muneratre netrAdyadajani punajyotirahaha pratene tenedaM madanamayametatribhuvanam / khede yathA-mudA yatra prANAMstRNamiva parArthapraNayinastyajanto lajjante kiyaditi dhiyA tayugamagAt / tRNaprANaprAyaM tyajati na jano yatra samaye vayaM jAtAstatretyahaha kRpaNaM jIvitamidam / / 1. khedAmantraNayorapi / anapayati prabhAte kSaNaM kSaNaM kSaNArthake / Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kANDaH (461) - // atha catuHsvaro tatra NAntaH / / / antareNAntarvinArthayoH // antareti antareNa / bhrUNatRNaguNeti sAdhuH / dvayoryathA-tattaM nihaMtumavanI divamaMtareNa tvAmaMtareNa nahi saMprati kazcidIzaH / // atha tAntaH // ahobatAnukampAyAM khedAmantraNayorapi // 60 // ahopUrvAt banateH zarIti kiti te yamiramIti na lope ahobata / anukampAyAM khede ca yathA-aho bata mahat kaSTaM cakSuSmAnapi yAcate / adRSTamukhabhaMgasya yuktamaMdhasya yAcitum // AmantraNe yathA-surAH samabhyarthayitAra ete kArya trayANAmapi viSTapAnAm / cApena te karma na cAtihiMsramahobatAsi spRhaNIyavIryaH // eSAM cAvyayAnAM arthakathanamupalakSaNamAtram / anyathA bhUyAMso'pyarthAH santi / yadAhuH-nipAtAzcopasargAzca dhAtavazcati te tryH| anekArthAH smRtAH sarve pAThasteSAM nidarzanam // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAmanekArthakairavAkarakaumudItyabhidhAnAyAM svopajJAnekArthasaMgrahaTIkAyAmanekArthazeSAvyayakAMDaH saptamaH samAptaH / / 7 / / Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // prazastiH // zrIhemasariziSyeNa shriimnmhendrnrinnaa| bhaktiniSThena TIkeyaM tannAmnaiva pratiSThitA // 1 // samyagajJAnanidhiguNairanavadhiH zrIhemacandraprabhoH / granthe vyAkRtikauzalaM vilasati kAsmAdRzAM tAdRzam / vyAkhyAmaH sma tathApi taM punaridaM nAzcaryamantarmanaH tasyAjasamapi sthitasya hi vayaM vyAkhyAmanubrumahe // 2 // yallakSyaM smRtigocaraM samabhavadRSTaM ca zAstrAntare tatsarva samadarzi kintu katicinno dRSTalakSyAH kvacit / abhyUhyaM svayameva teSu sumukhaiH zabdeSu lakSyaM budhaiH yasmAtsamprati tucchakazmaladhiyAM jJAnaM kutaH sarvataH // 3 // ekatrApi kRtAbhidheyaviSaye vyutpattirarthAntare kartavyAsvayameva darzitadizAnirvedavandhyarbudhaiH / varNAdhakramavarNanaM na ca kRtaM taccApi kArya svayaM yatkRtsnapratipAdane na vivRtiH kAmaM varIddhayate // 4 // paripUrNA ceyamanekArthasaMgrahaTIkA anekArthakairavAkarakaumudItyabhidhAneti // Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakramaH trisvarAH zabdAH kAntAH / zlokaH 10 ___ 11 11 lokaH ThaH zabdaH 11 UrmikA 1 kanaka kanakaH 1 karakaH kaTuka kaJcukaH kaTaka: kramukaH kaNTaka: zabdaH aNukaH azokaH azokA abhIkaH anIka alIkaM anUkaH aMzukaM alakAH alakA antikaM antikA alarkaH ambikA andhikA amlikA Aloka: AnakaH AtaGkaH Ahnika ADhaka: kalaGkaH kaNikA kaNikA kAmukaH kAraka kArikA kAkaH kArmukaH kArmuka 20 20-21 5 . 22 ADhakI kSAraka: kAlikA kimpAkaH kITakaH kIcakaH kulaka kulakaH 11 ikSvAkuH 12 udakaH 12 uSNako .12 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (464) anekArthasaMgrahaH saTIkaH :: dvitIyo vibhAgaH zabdaH kulikaH kuzika: kSullakaH kUcikA zlokaH 24 25 25 26 pRSThaH 12 13 13 13 zlokaH 38 39 zabdaH cumbakaH culukI cUtakaH cUlikA 'janakaH jatuka jatukA kUpakaH kRSakaH koraka kautuka jIvakaH kauzikaH 14 14 C C kauzikI khanakaH khaTTikaH kSullakaH kholakaH granthika granthikaH gaNDakaH gaNDakI 15 jIvikA jhillikA jhilikA takSakaH taNDakaH tArakaH tilakaH tilaka trizakuH turuSkaH tUlikA darzaka gaNaka: 16 drAvakaH grAhakaH gAndhikaH guNDakaH gairika golakaH gorakuH caSakaH dArakaH dIpakaM dIpakaH dIpyakaM dhanikaH dhanikA dhenukA dhenuka naraka: calukaH culukaH cArakA citraka: Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbd|| zlokaH pUrNikAH pRthukaH pRdAkuH zabdaH : lokaH : pRSTha nandakaH 23 nartakI 24 'nAlIkaM 24 'nAlIka nAlIkA nAyakaH mAlikA nipAkaH nirmokaH 24 pecakaH "peTakaM bandhUkaH paryaH bandhakaH bandhakI bAlakaH bhasmaka - (55) nIlikA parAkaH prasekaH bhrAmakaH (55) bhAlAGkaH pratIkaH : 55 58 patAkA pAtukaH prANakaH pATakaH pAlaGkaH pinAkaH priyakaH piSTakaH pitakaH piNyAkaH pulakaH zulAkaH apakaM 8.59 bhUtI bhUmikA "mazakaH "madhukaM "madhukaH _madhukA maNDakI 'maNDUkaH 27 mallikaH mallikA mAtRkA mAlikA mAmalaM meMcakaH mAmAkaH mocakaH : modakaH (60) - 74 -74 1.11 1162 062 (74) -75 (75) 1134 bhutrikA bhurNakaH Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH yamakaH yamakaM yAjakaH yutakaM rajakaH rasikA rAtrakaM rAtrakaH rAjakA rUcakaM rUpakaM reNukA labhpAkaH lAsakaH lUnakaH locakaH varAkaH vartakaH vaJcakaH valmIkaH varNakaH vasukaM vasukaH vyalIkaM vArSikaM cAlhika: vAlhikaM jvArddha kaM kAlukaM bAlakA zlokaH 76 77 77 77 78 78 79 79 80 80 81 81 82 82 82 82 84 84 84 85 85 85 86 86 87 87 -87 88 88 89 .. 466 pRSTha 34 34 34 vRSAGkaH 34 vRzcikaH 35 vaijikaM 35 vaijikaH 35 35 36 36 36 36 37 37 37 37 37 37 37 38 38 38 38 38 39 39 39 39 zabdaH vipAkaH vivekaH zaGkhakaM zaGkhakaH zampAkaH zambUkaH zalAkA zallakI zArkakaH zizukaH zItakaH zUkakaH svastikaH syamIkaH syamIkA sarakaH sasyako samparkaH sAyakaH sthAsaka: sUtakaM sUcakaH hRdAkuH sevakaH sevakaH hArakaH zlokaH 89 90 90 91 91 91 92 92 92 93 93 94 94 95 95 95 96 96 96 97 97 98 98 98 99 99 100 200 101 pRSTha 40 40 40 40 40 40 41 41 41 41 41 42 42 42 42 42 42 42 42 43 43 43 43 43 44 11 78 44 44 78 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH huDukka: herukaH gomukhaM trizikhaH trizikhaM durmukhaH pramukhaM mayUkhaH vizikhA vizikhaH vizAkhaH vizAkhA vaizAkhaH sumukhaH ayogaH apAGgaH anaGga anaGgaH Abhoga AyogaH AzugaH utsargaH udvega udvegaH kaliGga: kaliGgA zlokaH 101 102 // atha khAntAH // 102 103 103 103 104 104 104 104 105 105 105 105 // atha gAntAH // 106 106 107 107 107 108 108 108 109 109 109 110 467 eeny 44 45 45 45 45 45 45 45 45 45 46 46 46 46 47 47 47 47 47 48 48 48 48 48 48 49 zabda : * kaliGga kAliGga: kAliGgI cakrAGgaH cakrAGgI jihmaga: turagaH turagI dhArAGgaH naraGga nAraGga niSaGgaH nisarga : nIlagu plavagaH pannagaH parAgaH pataGgaH patrAGga N prayoga: prayogaH priyaGguH punnAgaH bhujaGgaH mAtaGga: mRdaGgaH raktAGgaH raktAGga' raktAGgA rathAGgaH zlokaH 110 110 111 111 111 122 112 112 112 113 113 113 114 (114) 114 114 115 115 116 116 117 117 118 118 119 119 119 119 120 120 pRSTha 49 49 49. 49. 49. 49 49 49. 49 50 50 50. 50. 50 51. 51 51 51 52 52. 52 52 52 52. 52 52 53 53 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokaH pRSTha pRSThaM zabdaH rathAGga zabdaH zlokaH // atha jAntA // varAGga 120 aNDajaH 131 viDaGgaH 121 121 aNDajA 131 visarga: sambhogaH 5 aGgajaH ajaja kambojaH 131 132 132 sarvaga * 54 sarvagaH sAraGgaH 132 122 karajaH kAmbojaH // atha ghAntAH // .. kAmbojI 133 133 133 kArujaH / 123 135. 124 124 124 136 anaghaH amoghaH amoghA ullAghaH kAcighaH parighaH palighaH pratighaH mahAdhaH 125 .. 55. kuTajaH girijA jalajaM nIraja parajaH bAhujaH bhUmijaH bhUmijA 136 125 126 126 126 .55 56 137 137 valaja valajA // atha cAntAH // " vanajaH 139 vanaja 125 127 avIciH kavacaH krakacaH kaNIciH 139 139 139 128 vanajA sahajaH somajaH himajaH 40 EEEEE namuciH 129 himajA 140 1. 9 nArAcaH prapaJcaH marIciH 129 // atha lAntAH // 141 mArIcaH 57 kSetrajJA 62 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH doSajJaH sarvajJaH zlokaH / lokaH 141 141 pRSThaM 62 153 62 zabdaH dhArATaH nirdaTaH niSkuTaH parpaTaH parISTaH 153 // .. 154 62 154 62 . parkaTI // atha TAntAH avaTa: 143 ariSTaH 142 ariSTaM 143 avaTuH utkaTaH uccaTA karaTaH 144 karkeTaH karkaTI piccaTaH piccaTaM varvaTI bArbaTaH 155 156 . (156) 156 144 68 63 bhAkaTa: b o 156 kAryaTaH bhArthATaH bhAvATaH markaTaH mUrkaTo moraTa 157 157 147 147 kIkaTaH kuraNTaH kuraNTI kukkuTaH ... kRpITaM cakrATaH carpaTaH 147 mAraTA mocATa: 157 158 158 (159) 159 148 148 148 149 cipiTaH 159 149 revaTaH varNATaH vasTA vikaTaH vekaTaH veraTaH vairaTa ciriNTI jakuTaH tryaGgaTaH 160 150 trikUTa 151 zailATaH 161 151 trikUTaH tripuTaH tripuTA dohATaH saMsRSTaM 151 152 67 (161) (161) harmaTa Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 pRSThaM zabdaH zlokaH zabdaH zlokaH // atha ThAntAH // pracaNDaH 171 prakANDa: 171 162 75 ambASThaH ambaSThA kaniSTho picaNDaH * 172 71 -71 172 pUtyaNDaH meruNDaH kAMnaSThA 163 173 3 meruNDA 173 173 bhAruNDaH jaraThaH narmaThaH 164 mArtaNDaH 174 prakoSThaH varaNDaH 174 165 vataNDA . 174 165 matkuSThaH laghiSThaH variSThaH variThaM vAruNDaH vitaNDA 175 175 zikhaNDa: vaikuNThaH 166 166 167 167 167 176 ____73 saraNDaH zrIkaNThaH sAdhiSThaH // atha DhAntAH // // atha DAntAH // 177 adhyUDhaH adhyUDhA ASADhaH upoDhaH udUDhaH 177 kAraNDaH 168 168 kUSmANDaH 178 178 kuSmANDI prarUDhaH 178 ___ 74 pragADhaH 178 169 169 kodaNDaH gAruDaM tittiDaH tittiDI tintiDI vArUDhaH virUDhaH 179 170 vigUDhaH 179 170 180 niphTI samUDhaH saMrutaH 170 180 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH zlokaH // atha NAntAH // pRSThaM zlokaH (190) 191 180 191 181 aruNaH aruNAH amIkSNa indrANI uSaNA 192 193 RRRRRR. zabdaH grahaNI grAmaNIH grAmiNI gokarNaH gokaNI caraNaH caraNaM jaraNaH taruNaH taraNiH dakSiNaH dakSiNA dughaNaH karuNaH karuNA 182 182 182 183 183 183 185 185 186 (186) (186) (186) 193 193 194 194 195 karaNaM 195 karaNaH kaGkaNaM kalyANaM araNiH iriNaM durvarNa 196 196 197 197 ikSaNaM uSaNaM eSaNI (186) dauvINa dharaNaH dharaNaM dharaNI gharSaNaM 198 198 kattaNaM 186 198 186 199 199 187 dharSaNI 199 kareNuH kAraNaM kAraNA kArmaNaM kAkaNI kRpANI 187 188 dhiSaNaH SiNA niryANaM nirvANaM nirmANaM niHzreNiH 2022A00000 199 200 188 189 200 kRpANaH 189 189 kSepaNI kauNaH praghaNaH 201 201 202 202 .203 190 19. pravaNaH pramANaM pattoNaM 10. 204 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH zlokaH lokaH zabdaH varaNaH 204 9. 214 patrorNaH praveNiH 214 '205 varaNaM purANaM 214 205 215 purANaH 205 205 . 91 ___ 91 91 "-91 vAraNaH vAraNaM brAhmaNaM brAhmaNaH 215 215 :95 206 206 vAruNo 215 216 206 . 91 pUraNI prokSaNaM bharaNaM bharaNI bhramaNI bhISaNaM bhISaNaH 207 211 207 ... 92 216 207 208 217 218 . viSANaM viSANI vipraNiH bhramaNaH zramaNA bhravaNaH zravaNaM saraNaM zrAvaNaH zrAvaNA zrIparNaH 208 92 matkuNaH . mamRNA 209 92 . 92 218 310 209 : .92 masRNaH mArgaNaM 209 mArgaNaH 209 .9G yantraNaM ramaNaM 210 210 .210 (219) 210 219 219 zrIparNI ramaNaH roSaNaH sehiNI leSaNaH saMkIrNaH saraNiH sAraNaH siMcANaH suSeNaH suvarNa 7 2212 hm .. .98 s levaNA .1 .. lakSaNaM m - . v lakSmaNaM s suparNaH i 'lakSaNaH W 'lakSmaNaH wld wld wlm to '213 .,94 lakSmaNA varuNaH 98 214 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 zlokaH pRSThaM 103 99 235 236 236 104 hiraNaM hiraNyaM 225 237 104 237 104. 104 238 105 armataH 239 227 239 105 240 105. 228 240 240 iMgita 105 105 106 106 241 229 229 241 zabdaH zlokaH . pRSThaM zabdaH harSaNaH 224 AnartaH hareNuH 225 Ahata 225 AdhmAtaH AsphotaH AsphAtA // atha tAntAH // Acita: amRtaM 226 AyastaH 100 AyatiH 227 . 100 amRtA AkRtiH 100 anRtaM 228 AyattiH 100 akSataM AsattiH 100 aditaM ApattiH 228 100 ajitaH 1.1 uttapta acyutaH 101 avyaktaM ucita 230 101 ananta 230 101 utthita anantaH 101 udita anantA 231 102 uddhRta asvaMtaM 232 uSita amatiH 232 102 . ucchritaM aMkatiH 232 102 udvAntaH agastiH 233 102 udAttaH aditiH 102 unmattaH a hatiH 102 udantaH ApAtaH 234 . 103 udvAtaH AhataH 103 unnatiH AkhyAtaM 234 edhatuH AghrAtaM 234 kaMdita AplutaH 235 103 kalitaM AvartaH 103 kirAtaH 105 242 242 242 243 102 106 106 107 107 107. 107 107 108 243 44 244 233 233 245 245 245 108 103 103 246 247 247 247 108. 108 108 108 108 109 235 248 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokaH pRSTha 114 248 109 260 kirAtI kRsAtaH 248 109 115 115 garjitaH 249 261 261 262 109 249 115 262 249 109 115 115 262 250 110 nimitta nivAtaH nirmuktaH nizAntaM nitiH nikRtiH niHkUtiH niyatiH * prabhUtaM prasUtaM pratItaH prahataM 250 110 116 251 gaNita grandhita garutmAn gamastiH godantaH gopatiH jvalitaH jayantaH jayanti jAmAtA 110 110 251 252 252 252 111 264 264 264 265 265 265 266 116 117 111 111 palitaM 117 jImUtaH 112 .117 jIvamtI 254 254 255 112 112 jIvAtuH 118 112 267 paNDitaH praNotaH paryAptaM pramRtaH prasUtA pramotaM parvasta prapAtaH 256 113 267 256 267 118 118 118 268 jaMbhitaM tvarita trigataH trigartA tRbhatA daMzitA sravato dravantI dvijAtiH 656 268 118 parvataH 268 257 113 268 113 113 269 118 119 118 133 269 119 durjAtaM 257 257 258 258 258 259 259 260 113 113 114 pakSatiH prasUtiH paddhatiH prakRtiH pratatiH pravRttiH pArvatI piMDitaM 120 durgatiH dRSTAntaH nikRtaM nirastaH 270 271 271 272 114 120 114 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAdaH pRSThaM 121 zabdaH vApitaM zloka 284 pRSTha . 126 (273) 284 12.4 vyAghotaH vyAya (273) 284 285 285 126 137 273 vAsantaH 121 121 121 121 122 122 vAsantI puritaH pRSataH preSitaM prokSitaM bharataH bhArateM bhAratI bhAvitaM bhAsaMtaH mathitaM mAlatI 130 273 274 vArsitaM 286 197 vAsitA 13 286 287 275 122 127 122 123 276 276 vivasvAn vizrutaM viditaM vigataH viviktaH vivikta 287 287 286 288 123 muSitaM 277 123 123 mUrchitaM 277 244 12 123 123 rajataH 277 vidhutaM 124 289 289 124 128 rasitaM ramatiH 278 . (279) (279) 289 128 vikRtaH vinotaH vinataH vinatA 124 124 124 ramitaM 12.5 revatI .12R raivataH 279 124 vihastaH .121 280 125 125 290 290 291 291 291 292 292 292 rohitaH rohitaM lalitaM lohitaM varddhitaM vanitaM vanitA vasatiH vratatiH 125 125 vizvastaH vizvastA vijAtaH vijAtA vitaH vikRtiH vipatiH vicchittiH 280 280 281 282 282 283 283 284 (284) __(284) 135 292 126 293 126 126 vidhAtA 293 294 294 294 vahataH . 126 vahatiH vinetA vRttAMtaH 126 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 zlokaH .. pRSThaM zabdaH zlokaH zabdaH vRhatI 305 295 295 vellita veSTitaM zakuntaH zrIpatiH sUnRtaM surataM suratA suhitaM hasantI hAritaH (305) (305) (305) 130 131 131 131 .131 191 131 131 132 296 305 zuddhAntaH 297 297 // atha thAntAH // . 297 298 azvatthaH 306 132 298 298 307 132 132 298 azvatthA atithiH avyathaH upasthaH 299 , 132 (307) 307 299 132 saGkhyAvAn sarasvAn saMvattaH saMhataM skhalitaM saMskRtaM saMghAtaH saMhitA sthapatiH bRhaspatiH saMtatiH saMnatiH saMgatiH sammatiH samitiH saMvittiH unmAthaH 133 udrathaH (308) 300 308 kSavathuH kAyasthaH 300 301 301 133 133 kAyasthA grogranthiH 302 133 134 134 134 302 damathaH nirgranthaH nizIthaH 309 309 310 . sthApitaM 302 303 303 134 pramathaH stimitaH sikatAH sikatA 3 134 311 303 134 135 pramathA manmathaH rudathaH vaMcathaH vasthaM sukRtaM 104 suvratA 312 suvrataH sunItiH vayaHsthaH Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T zabdaH pralokaH pRSTa 138 312 zlokaH 322 323 pRSTha 142 146 139 vayaHsthA vamathuH vidathaH zamatha: -., . 313 314 immilli zabdaH kaumudI govindaH gASpadaM jaladaH jIvadaH tamonut dAradaH dAyAdaH dohadaH zapathaH 13 324 324 324 325 315 .. zayatha: SagranthaH SaDgranthA samarthaH siddhArthaH dhanadaH sa .. naladA naladaM // narmadA mr niSAdaH nirvAdaH pramadaH -327 mmm pramadA - " prasAdaH prahalAdaH - 319 pratipat // atha dAntAH arbudaH 317 addhenduH aGgadaH aGgadaM aGgadA AspadaM AmodaH AkrandaH kSaNadaM kSaNadaH kSaNadA kapaIH kAMduH ___321 kumudaH kumudA kusIdaM 329 prAsAdaH maryAdA mAkandaH mAkandI mukundaH menAdaH varadaH varadA vizadaH zAradaH 321 331 , kaumudaH , Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH zAradI sunandA agAdhaH avadhiH abada bhaviddhaH AbandhaH utsedhaH upAdhiH upadhiH kandha kabandhaH dubidha nyanodhaH nyagrodhI niSedhaH nirodhaH prasiddhaH paridhiH mAnyadhaH mAgadhI fuga: visrabdhaH vidhaH vIvadhaH saMbAdhaH saMrodhaH saMbaddhaH samAdhiH 332 333 " 334 "" "" " 3.35 " 336 " " " " 337 "" 338 " " 339 340 "" 341 "" 32 342 342 "" "" pRSThaM 146 " 147 33 " " " " " 148 "" 34 "" " "" 149 "" 149 "" 36 150 " 34 " "" 151 " "" "" "" " 4.78 "" zabdaH sannidhiH saMsiddhiH ayanaM amlAnaH a arjunaH arjunI agarna aMganA apAnaM apAnaH aJjanaM aJjanaH aJjanA aJjamI avanaM aryamA azaniH aratniH AsanaM Asano AsanI Apanna: AdAnaM utthAnaM uttAnaH udyAnaM zlokaH 343 "" || atha nAntAH // 344 " " 345 "" 346 346 38 "" "" 347 30 2 "" "" 348 "" "" %%% 349 350 "" "" "" 351 352 "" pRSTha 152 " " ") 153 == 153 "" 22 " 154 = = = = = = "" 155 = === " " " 156 22 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThaM " 353 ujhAnaM udAnaH kamanaH kaThinaM kaThinI kaThinA kartanaM 157 kalpanaM kalpanA kalApI kaJcukI kAjjana kAJjanaH kAJcanI kAnInaH kAnanaM zabdaH ghaTanA calanaH calanaM calanI caMdanaH caMdanI cetanaH cetanA colakI chardanaH chardanaM chadama chedanaM jayana jaghana javanaH jaknI jIvanaH jIvana jIvanA jIvanI talina 357 158 14 kuhanaH kuhanA kuNDalI ketanaM kesarI kaupInaM tapanaH kaulInaM 160 160 362 263 gahanaM gaMdhanaM garjana gRjanaM gostanaH gostanI talunaH tamopnaH tapasvI tarasvI temana temanI todana " " " 373 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 zlokaH pRSTha zabda: glokaH pRSTha . 373 . 374. - 375 165 pAThInaH pizunaH pizunA pizuna pItana pItanaH pUtanA pRtanA phAlgunaH phAlgunI 375 . zabdaH dahanaH . damanaH darzana . daMzana dvijanmA durnAma durnAmA devanaH devana dhamanaH . dhamanI dhAvana nandana nandanaH nalina nalinI nidhana nidAna pradhana pradhAna prasUna prajJAna bhavana bhaMDana bhaTTinI bhAvanA 388 " EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE bhuvana 389 " bhUtAtmA madanaH malina malinI maNDana maNDanaH mArjanaH mArjana 380 281 prasanna mArjanA prasannA pavanaH pavana padminI mAlinI mithunaH 392 muNDana pAvana mehana 383 pAvanaH pAvanI 169 , yamana Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 . zlokaH pRSThaM kalAka. zlokaH pRSTha 394 395 408 397 409 zandaH yApana yojana rasana rujana rajanI rajanI rAdhana recanI rodana rocanaH rocanA laMghana lalAma lalanA lAJchana lAgalI lekhana vyasana vyaJjana vamanaM vasana varjana varddhana varddhanI zabdaH vitAna vijJAna vilagna viklinnaH vilInaH viSanaH viSaghnA vicchinna vimAna vidhAna vipannaH vizvapsA vilAsI viSayI viSayi vyutthAna vRjinaH vRjima veSTana 410 398 411 4 I.:. : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412 413 401 402 vedanA 414 zayana zamanaH zamana 415 zvasana zvasanaH vapana vartanI zakuna vanasvA 404 416 vAmanaH vAhinI vANinI zakunaH zakuniH zatadhnI zAsana ___405 " 178 , Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 2 lokaH 405 418 pRSThaM 178 158 184 zabdaH hasana hastinI hAyanaH hAdinI hiNDana zlokaH 429 , pRSTha 188 , 419 420 // atha pAntAH // zAnaH zikharI zikhaNDI zrRzArI leSmaghnA zobhanaH savana sadana sparzana sparzanaH spandana spandanaH saMvyAna samAnaH santAnaH saMsthAna sajjana sajjanaH 421 185 02 430 anUpaH AvApaH AkSepaH och AkalpaH ulapaH 432 uDupaH 423 kalApaH kacchapaH kacchapI kasipuH kAzyapaH sajjanA kAzyapI sandhAna sandhenI sthApana sAdhana 435 436 sukarmA kutapaH kuTapaH kuNapaH jihvApaH pAdapaH pAdapA sudAmA sudhanvA suparvA sUcanA raktapaH sevana . ,, raktapA senAnIH oc raktapA viTapaH surUpaH hasanI (429) , , Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 D zabdaH zlokaH // atha bAntAH pRThaM // zabdaH zlokaH pRSSThaM sanAbhiH 452197 surabhiH , , kadamba: 439 172 // atha mAntAH // 193 3 adhamaH 453 kalambaH kAdambaH nitambaH pralambaH prAlambaH bhujambUH 440 , , 441 AgamaH AzramaH uttamA 454 uttama herambaH kalamaH 255 // atha bhAntAH // kusuma kRtrima 43 194 456 ArambhaH AtmabhUta RSabhaH RSabhI karabhaH kakubhaH kRtrimaH godhUmaH golomo gautamaH gautamI talima dADimaH 445 TTTTTTTTTTTTT 195, ~ kusumbha niSkramaH -- 459 200 niyamaH nigamaH 448 negamaH 460 gardabhaH gardabha durlabhaH dundubhiH nikumbhaH vallabhaH varSAbhUH viSkambhaH visrambhaH prathamaH 449 196 prakramaH 461 201 paJcamaH paJcamI paramaH parama 451 197 201 vRSabhaH , 462 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 zlokaH ___ pRSTha " zlokaH 473 pRSTha zabdaH pratimA madhyamaH madhyamA vyAyAmaH viloma zabdaH AtreyaH AtreyI AtithyaH AmnAyaH " 202 " , indriyaM bilomaH udayaH UrNAyuH vilAmI vikramaH vidrumaH 475 aiNeyaM kaSAyaH kAleyaH kAleyaM vibhramaH 476 sattamaH kukRtyaM 477) 477 sambhramaH suSImaH suSamaM suSamA 478 // atha yAntA / atyayaH avadhyaM abhayaM abhayA anayaH kulAyaH kSetriyaH kSetriyaM gAGgeyaM gAGgeyaH cakSuSyaH cakSuSyA cAmpeyaH jaghanyaM jaTAyuH tapasyaH tapasyA dvitIyA dvitIyaH nAdeyI nikAyaH nilayaH azvIyaM adhRSyaH adhRSyA ahalyA abhikhyA ahAryaH AzayaH " " " nepathyaM AdityaH , Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 pRSThaM zabdaH zloka zlokaH 483 vaktavyaH valayaH vAleyaH 484 485 vijayaH 497 zabdaH praNayaH pratyayaH praNAyyaH prasavyaH pratIkSyaH pralayaH paryAyaH parjanyaH payasyaM payasyA prakriyA pAnIyaM vijayA viSayaH 486 498 vismayaH vinayaH 487 488 vinayA vizalyA zvaryaH zANDilyaH zAleyaM zIrSaNyaM zIrSaNyaH zaileyaM pAruSyaH 501 489 pAruSyaM paulastyaH bhrAtRvyaH bhujiSyaH zaileyaH 502 bhujiSyA malayaH 103 491 " (504) 504 492 samayaH saMstyAyaH sanmayaH sAmarthya saukarya saurabhyaM hiraNyaM icchAyaH hRdayaM malayA maMgalyaH maGgalyaM maGgalyA mRgayuH rahasyaM rahasyA lauhityaH brahmaNyaH 493 506 21 // atha rAntAH // vyavAyaH 217 amaraH amarA ___ " 506 507 vadAnyaH amarA 218 218 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 zlokaH zabda: ranAka + + uddhAraH 518 508 udAraH urvarA RkSaraM antaraM avaraM avarA akSare adharaH ambaraM araraM aGkuraH RkSaraH + Un ajiraM ekAgraH uzIraM kararaH karburaM karburaH kandaraH 521 karkaraH 522 kadaraH karparaH 523 TurboTELLETTO aziraH aGgAraH aNDIraH asuraH asurA aguruH avIrA AhAraH AsAraH AkAraH AdhAraH kaGkaraM kaDAraH (514 514 + + + kaJjAraH 4 karIraH 5 kalatra AkaraH + + 527 itaraH itvara; itvarI IzvaraH IzvarA udaraM uttaraM kaTitra kacchuraH kacchurA kavaraM kabarI kandharaH kandharA kazeruH kaNeruH gaNeruH + + + A uttaraH 518 (518) uttarA kaTaprUH Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH pRSThaM zlokaH pRSThaM karcaraM " 542 529 kaThoraH kAntAraM kAzmIraM kAverI kirmIraH kizoraH kiMzAruH 543 " zabdaH khajUraH khadirI khadiraH khikhiraH khikhirA gahavaraH gageraH garI gAndhAraH gAyatrI gopuraM dhardharaH candiraH catvara cakuraH cakuraH camaraH camarI kuharaM 544 532 kukkuraM 532 533 kukkuraH kuberaH kuparaH kumAraH kumAraM kumArI kuTAraM kuJjaraH kujarA kuThAruH kUvaraH cikuraH chidiraH 536 chitvara 549 chitvaraH kesaraH 233 kesaraM kedAraH jaTharaH jarjaraM jambIraH 550 538 kenAraH jharjharaH . keTiruH 539 koTTAraH kharparaH khapuraH kharaM jhallarI jhalarI TaGkAraH TagaraH TaTTarI 541 " Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 pRSThaM zabdaH zlokaH zlokaH " prakharaH , prakaraH prakaraH 564 554 235 prakara 565 tamisra tamitrA timira tittiriH tuSAraH tubarIH tUvaraH daharaH danturaH prakarI prastaraH pradaraH prasaraH 566 553 prakAraH paGkAraH 567 " padAraH pavitraM pavitrA dadaraH daNDAraH 558 prAntara dvApara pArparaH 569 dAseraH pAmaraH pATIraH 7 . durdharaH dhUsaraH narendraH 560 pANDuraH pANDura piNDAraH , piThara' 561 nirjarA nirmaraH mikaraH nivaraH nikAraH nIvaraH pravara piJjaraH piJjara pIvaraH 562 puSkara 563 563 , vaTharaH bandhuraH , " " Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokaH lokaH zabdaH bandhuraH bandhurA 575 barbarA varSaraH 586 varkaraH badarA pRSThaM zabdaH zabda: 242 masurA masUrA marmaraH amarI mayUraH mahendraH majarI mATharaH mArjAraH mihiraH mudgaraH muhiraH mudiraH badarI badaraM 588 578 589 bhaguraH bhrAmaraM bhAskaraH mAryoruH mRGgArI mRGgAraH 590 mukuraH murmuraH rudhiraM rudhiraH vallaraM vallUraM matsaraH matsarA makaraH mandaraH 244 592 madhuraM 581 vastrA 592 581 244 madhuraH madhurA 582 245 593 mandiraH vaziraM vAgaraH vAsaraH vAdaraM bAsurA viSTaraH vistAraH viduraH vikAraH . mandiraM mandharaH mantharaM sandAraH masUraH masuraH , " 595249 , KAR 584 . 596 , . Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49. *lokaH pRSThaM zlokaH zabda: vihAraH vidAraH vidAro 597 vira 59 vidhurA visaraH zarvaraH sambara zabdaH saMstaraH saGgaraH sagara sambhAraH saMskAraH saGkAraH saGkArI sAmudra sAvitraH sAvitrI sindUra sindUraH sindUrI sundarI zunAraH sairandhrI sauvIra zambaraH zambarI 600 zarkarA zarvarI zakvarI zArIra 613 zAvara zArvaraH zAvarI zAkvaraM 614 615 603 // atha lAntAH // zAzvaraH zAlAra zikharaM 615 " 604 605 " ziziraH zilIndhraH zilIndhra zilIndhrI zIkaraH zuSira zuSiraH argalaM anala: arAla: avela: avelA aclti: aGguliH amalA 618 amala AbhIlaM (618) (618) 619 aGgAraH zRGgAra 608 ilvalaH Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 491 zabdaH lokaH zlokaH pRSThaM " ilvalA 619 upalaH . 632 632 upalA utpalaM ujjavalaH uttAla: 3 621 utphullaH kamalaM kamala: 6 zabdaH kuddAlaH kuTilaM kuTilA kuNDalaM kuNDalI kuntalaH kuntalAH kukUlaM kulAlaH kucela: kucelA kevalaM kevalI komalaM kohalI granthila: garalaM gandholI 635 kamalA kapilaH kapilA kapAlaM 623 624 kandalaM 636 karAla: : karAla 7 kambalaH -637 kambalaM gokila: 265 kallolaH kadalI kAmalaH kAkolaH kAhalaH gopAlaH gaurilaH candrilaH caJcalaH kAhalI caJcalA capalaH 265 kiTTAlaH kIlAlaM 639 640 capalA catvAlaH . kuzalaM 641 kuzalaH cUDAlaH cUDAlA kuvalaM kumbhilaH 631 631 262 cakralA Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 493 zabdaH prokaH pRThaM jokaH zabdaH nAkulI niculaH 642 " nistalaM 652 nirmala chagala: chagalI chamala jagala: jaTilaH jaTilA jambUlaH jambAlaM jaGgalaH 653 nepAlI pravAla: pratalaH 270 paTala: jambhala: paJcalA 655 271 pAJcAlI jAGgalaH jAGgalI jAmulaM jAgulI tarala: palalaH pAcalaH " taralAH pAkalaH pAkalaM pAtAla 657. pATalaM pAThakaH tamAla: taNDulaH tAmbUlaM tAmbUlI tumulaM tumalaH taitilaM 649 269 taitilaH kukUlaM dhavalA dhavalI nakulaH nakulI nAbhIlaM pATalA pAMzulaH pAMsulA pAtalI pippalaM pippalaH pippalI piGgalaH piGgalA 661 273 pittalaM , pittalA 662 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThaM 674 662 663 :: : * . ar oc rAmilaH lAgulaM lADalaM lAgalI lohalaH vajulaH vaNThAlaH vAtUlaH vAmila: vipulaH vipulA vimalaH 279 piculaH pijalaM picchilaH picchilA piNDilaH puSkalaH pudgalaH pezala: phenilaH phenilaM bahulaM bahulaH bahulA bahulAH viDAla: maNDala: majulaM majulaH maGgalaM 676 . . vRSala zakalaM 280 668 276 zambalaM zayAluH zyAmalaH zArdUlaH zAlmaliH zItalaH zRgAlaH 680 maGgalaH 88 281 maGgalA mahilA mAtulaH zagAlI zRGkhalaM 682 281 mAcala: zauSkala: 270 683 282 musalaM musalI paNDAlI sabakulaH 672 saralaH . mekhalA rasAla: 653 254 saptalA 684 rasAlaM sandhilA simalaH rasAlA . " , 685 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH zlokaH "" simalA sutala: suvela: . hemala: abhAva: akSIvaM AhavaH AzravaH Artava uddhavaH utsavaH kArakI kitavaH kezavaH kaitavaM kairava : kairavaM kairavI gandharvaH gAlavaH gANDIva: gANDivaH tANDavaM tridivaM tridivA dvijihvaH nihnavaH niSpAvaH " 686 " // atha vAntAH // 686 687 2 "" 688 = = = 689 690 691 "" 692 zz 693 2 2 694 " " "" 695 27 pRSTha 77 7 283 = 283 " ". "" "" " 284 " "" " 285 "} 36 " zz " 19 " 286 22 " " "" 494 zabdaH prabhavaH prasavaH prasevaH prabhAvaH pallavaH paJcatvaM pArthivaH pArthivI puGgavaH pheravaH bAndhavaH bhArgavaH bhArgavI bhairavaH mAdhava: mAdhavI rAghava: rAjIvaH rAjIvaM vallavaH vaDavA vADavaM vADavaH vidravaH vibhAvaH vibhavaH zAtravaM zAtravaH pANDavaH sambhavaH sacivaH zloka: 696 697 "" 698 "" 699 " ,, 700 ,, 99 701 "" 702 "" ," 703 " 704 " 705 "" 706 "" " 707 " " (707) 707 708 pRSTha 286 287 " "" " 288 " " dr "" "" dr " 289 "" "> 289 "1 290 " ==== " " " "" 291 22 777 39. " Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH suSavI zlokaH lAkaH sugrIvaH saindhavaH 709 195 pRSThaM zabdaH zlokaH bhUkezaH bhUkezI lomazaH (719) lomazA 719 vivazaH vikAzaH vipAzaH vipAzA sadezaH sadRzaM 722 saGkAzaH 710 711 712 AdarzaH uDIzaH upAMzuH upAMzu karka zaH kapizaM kapizA kInAzaH kulizaH girIzaH tuGgIzaH duHsparzaH nistriMzaH nirdezaH / " , " 713 samvezaH sukhAzaH hatAzaH hutAzaH . 723 (723) 714 // atha SAntAH // " 723 nivezaH nivezaH adhyakSaH abhISuH ArakSaH AmiSaM AkarSaH ____ 724 725 uSNISaM 717 726 nidezaH nIkAzaH prakAzaH pradezaH palAzaH palAzaM pakSIzaH piGgAzaM piGgAzaH piGgAzI bAlizaH kaluSaM kalmASaH kilviSaM kulmASaM kulmAkSaH gavAkSaH gavAkSI 727 718 ." 718 296 E 728 728 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zadaH zabdaH gaNDUSaH 740 alasA nagaukaH AzvAsa: iNyAsaH ucchvAsa uttasaH vataMsaH udarciH kanIyAn kIkasaH " .. gorakSaH jigISA tarISaH tAviSaH nahuSaH nikaSaH nikaSA nimeSaM nimiSaH pratyUSaH pradoSaH paruSaM " 742 kokasam pIyUSaM 3 / , 744 paruSaH pauruSaM mahiSI mAriSaH mAriSA mRgAkSI raktAkSaH tAmasaH tAmasI tristrotA divaukAvaH dIrghAyuH nabhasaH panasaH pracetAH pAyasaH pAyasaM bIbhatsaH bukkasI bukkasaH mAnasaM: rabhasaH rAkSasA sadasI lAlasaH varIyAn rauhiSaH vizleSaH zuzrUSA zailUSaH saMharSaH 738 " " " samIkSA , " 748 // atha sAntAH / 739 749 alasaH 304 " Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH vAyasaH vAyasI vAhasaH vilAsaH vihAyAH zrIvAsaH zreyasI samAsa: saptArciH sAdhIyAn sAhasaM sArasaM sArasaH sumanAH sumedhAH surasa: atyUhaH atyUhA AgrahaH ArohaH kalahaH kaTAha dAtyUhaH navAhaH niryUhaH nirUhaH nigrahaH pragrahaH zlokaH "" 750 " 751 , "" 752 " 753 " "> 754 "" " 755 " // atha hAntAH // , 756 " " 757 758 759 " 760 " " "" eec " 309 " 99 " 99 39 "" z 310 99 d d' 39 "" 311 "3 " " 312 " :9 ,, 222 " 497 " zabdaH pravAha: pravahaH pragrAhaH paTahaH varAhaH vArAhI videhaH vigrahaH vaidehI aGgArakaH aGgArikA alipakaH alamakaH azmantakaM AkSepakaH zlokaH 761 762 AkalpakaH AkhanikaH utkalikA "" eDamUkaH kaTillakaH karkaTaka: 763 9 99 764 " 765 "" 766 "" saGgrahaH suvahaH suvahA || iti trisvarakANDaH || 3 || 1 "" 2 "" " 3 // atha catuHsvarakANDaH caturthaH / / || atha kAntAH // ,, 4 "" 5 pRSTha 313 "" 24 6 99 314 39 "" f " 315 "" " "" 316 " v v " " "" 317 " " "" 318 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokaH pRThaM zabda: lokA , " zabdaH kanInikA kAkarUkaH kuravakaH kRkavAkuH kozAtakaH kozAtakI kauleyakaH kaukkuTikaH guNanikA gomedakaM gokaNTakaH gokuNikaH gharSarikA caNDAlikA jarjarIkaM zabdaH puNDarIkaH puSkalakaH pUrNAnakaM pharpharIke pharpharIkaH balAhakaH barbarIkaH bakerukA balAkikA bhramarakaH bhayAnakA 3 jaivAtRkaH tatarIkaM trivarNakaH trivarNakam bhaTTArakaH bhAryATikaH marubakaH mayUrakaH mayUrakaM mANavakaH mRSTerukaH ratarddhi kaH rAdharakuH lAlATikaH lekhIlakaH vartarUkaH varATakaH varaNDakaH vinAyakaH vitunnakaH vidUSakaH tiktazAkaH dandazakaH dalADhakaH dAserakaH niyAmakaH nizcArakaH pracalAkaH prakIrNakaM pippalaka piNDotakaH __16 (17) , , vizeSakaH puNDarIkaM vRndArakaH Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 pRSThaM zabdaH vRhatikA vaitAlikaH vainAzikaH zlokaH 35 pRSThaM 326 / / zabdaH zlokaH // atha gAntAH // vaidehakaH 47 apavargaH abhiSaGgaH ihAmRgaH uparAgaH upasargaH kaTabhaGgaH chatrabhaGgaH dIrghAdhvagaH mallanAgaH samAyogaH samprayogaH " zatAnIkaH zAlAvRkaH zilATakaH zRGgATakaH zRgAlikA sATikA santAnikA supratIkaH saikatika saikatikaH somavalkaH saugandhikaH saugandhika (38) 51 // atha cAntAH // 41 328 51 331 // atha khAntAH // 42 jalasUciH malimlucaH kazmIrajA kSIrAbdhi kSIrAbdhijaH kSIrAbdhiA graharAjaH jaghanyajaH dvijarAjaH dharmarAjaH bharadvAjaH bhAradvAjaH bhAradvAjI bhRGgarAjaH rAjarAjaH agnimukhaH agnizikhaM agnizikhA indulekhA paJcanakhaH baddhazikhaH mahAzaGkhaH vyAghranakhaH zazilekhA zilImukhI 331 9 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH lokaH sakRtprajaH , // atha TAntAH pRSTha , zabdaH zlokaH pUtikASTha 69 sUtrakaNThaH pRSTha , // hArikaNThaH // atha DAntAH // apogaNDaH , " cakravAI cakravADaH jalaruNDaH jalaruNDaH devatADaH vAtakhuDA 72 " , , " " 61 , ucciGgaTaH karahATaH kAryapuTaH kUTannaTaH kuNDakoTaH khajarITaH gandhakuTI gADhamuSTiH cakravATaH catuHSaSTiH tulAkoTiH bhArakITaH pratikaSTaM pratisiSTaH parapuSTaH parapuSTA varkarATaH zipiviSTaH zrutikaTaH // atha DhAntAH // TH111111111 WIL TIL 64 " 5 65 , adhyArUDhaH aGgAriNI AthavarNaH ArohaNa uddharaNa utkSepaNa kAmaguNaH kArSApaNaH cIrNaparNaH cUDAmaNiH juhurANaH taNDurINaH talaparNI dAkSAyaNI devamaNiH nArAyaNaH // atha ThAntAH // kalakaNThaH kAlakaNThaH nIlakaNThaH kAlapRSTha kAlapRSThaH dantazaThaH 67 , 68 , " " , , Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH nArAyaNI niHsaraNa nistaraNa' nirUpaNa' nigaraNa nigaraNa: prakaraNa pravAraNa parINa parAyaNa paravANiH pArAyaNa pIluparNI puSkariNI - mInAmRNa: rakta reNuH rAgacUrNa : rerihANaH lambakarNa * vArabANaH vidAraNa vaitaraNI zaravANiH zikhariNI samIraNaH saMsaraNaM hastikarNa : avadAta zlokaH 66 " "" 81 82 "" "" 83 "" 86 84 85 = "" 86 "" 87 66 88 "" yz 89 "" 90 "" 91 "" 92 // atha tAntAH // 93 rj "" 33 339 " "" "" 66 "" " 34 " 340 "" 29 "" "" "" "" 341 "" "" "" "" " "" 342 " "" "" 501. zabdaH apAvRtaH avasitaM avagItaM atyAhitaM abhijAtaH abhinItaH abhiyuktaH antargata aGgArita atimuktaH adhvastaH adhikSiptaH apacitiH anumatiH abhizastiH udAsthitaH upAhitaH upAkRtaH ullikhita ' uparaktaH upacitaH ujjRmbhitaM ugrAhitaM upasattiH RSyaproktA airAvataH airAvata airAvatI kaladhauta kaladhautaH zloka " " 94 "" 95 "" 96 "" d' 97 "" 98 "" 99 21 100 "" 64 101 d' 102 " 103 dr 104 104 105 l 106 "" " r " 342 "" " 343 dd 123 "" "" "" "" " 344 dr "" "" " "" 345 "" "" " "" " "" 345 346 "" "" "3 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokaH pRSTha zlokaH 120 " 107 zabdaH parivartaH parighAtaH pazupatiH pAzupataH pArijAtaH 121 122 pArApataH 10 1 30 7o 352 111 zabdaH kuharitaM kumudvatI kRSNavRntA gandhavatI gRhapatiH candrakAnta candrakAntaH carmaNvatI citraguptaH divAbhItaH divAkIrti dhUmaketuH nanadyAvataH nadIkAntaH nadIkAntA nAgadantaH nAgadantI nistuSitaM nirAkRtiH pratihataH praNihitaM pratikSiptaM pradhUpitA pravajitA prajApatiH pratikRtiH pratipattiH parigataM 77 112 113 pArAvatI puSpadantaH puSpadantau puraskRtam bhogavatI raGgamAtA lakSmIpatiH vyatIpAtaH vanaspatiH vinipAtaH . 127 vaijayantaH vaijayantI 128 samAghAtaH samAhitaH samuddhataH samudrAntA sadAgatiH sarasvatI sUryabhaktaH 131 senApatiH (132) himArAtiH haimavatI 132 114 . 10 3 na 116 130 118 350 3 pallavitaM 119 paJcaguptaH " Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.3 pRSTha zabdaH zlokaH // atha thAntAH // zabdaH meghanAdaH vizAradaH zlokaH 145 145 132 133 " 146 anIkasthaH itikathA udarathiH citrarathaH catuSpathaH dazamIstha vAnaprasthaH viSNupadaM viSNupadaH viSNupadI zatahadA samaryAdaM 134 , (146) 146 135 // atha dhAntAH // // atha dAntAH // 14835) 136 355 anubandhaH anubandhI avarodhaH avaSTabdhaM aruniddhaH AzAbandhaH 149 150 iSTagandhaH iSTagandhaM 139 , 4 aSTApadaH abhimaI : abhisyandaH avabAdaH upaniSad ekapadaM ekapadI kaTukandaH kuruvindaH kokanadaM catuSpadaH raktapAdaH janapadaH parivAdaH priyamvadaH pIThamaI: puTabhedaH mahAnAdaH mucukundaH 152 oC ikSugandhA ugragandhA upalabdhiH kAlaskandhaH tIkSNagandhA parivyAdhaH mahauSadhaM bahmabandhuH samunnaddhaH ". ... 153 " . 154 " , 143 wr , // atha nAntAH // apAcIna 155 360 Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokaH pRSThaM zlokaH pRSTha " " " 16 169 , 157 158 3 171 172 159 160 174 161 zabdaH abhijanaH abhimAnaH avalagnaH avadAnaM adhiSThAna anUcAnaH anvAsanaM agrajanmA antevAsI Ayodhana ArAdhana AcchAdana Akalana AtaJcanaM AvezanaM Askandana AtmAdhInaH AtmayoniH udvarttanaM upAsana upAdhAna utpatanaM udayanaH utsAdanaM udvAhanaM udvAhanI kapItanaH kaladhvaniH kAtyAyanaH kAtyAyanI zabdaH kAma vArI kArandhamI kikaparvA kuMcandanaM kumbhayoniH kRSNavarmA gavAdinI gadayitnuH ghanAghanaH ghoSayitnuH cirajIvI citrabhAnuH jalATanaH jalATanI tapodhanA tapodhanaH tapasvinI tiktaparvA devasenA nAgAGganA niryAtanaM nighuvanaM nirvAsana nirasanaM nizamanaM nizAmanaM nirbhatsanaM prajananaM praNidhAnaM prayojanaM 162 175 163 176 165 , Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokaH pRSTha zlokaH 193 pRSTha " 181 194 sr 182 . 196 zabdaH vizvakarmA vighnakArI vilepanI vRkSAdanaH vRkSAdanI vRSaparvA vairocanaH zvetadhAmA zleSmaghanA samApana sammUrchana sanAtanaH sadAdAnaH saMyamanaM saMyamanI samAdAna 184 197 198 185 zabdaH pravacana prasphoTanaM pratipannaM pratiyatnaH prahasanaM pratimAnaM prasAdhanI prasAdhana payasvinI puNyajanaH pRthagjanaH pRSThazRGgI mahAdhana mahAsenaH mahAmuniH mAludhAnI mAludhAnaH mAtulAnI rasAyanaH rasAyanaM rAjAdanaH rocamAnaH varddha mAnaH virocanaH viheThanaM vismApanA viSvaksenaH viSvaksenA vizrANanaM vihananaM 186 . .. 187 samApannaM samvadanaM samutthAnaM 188 .18 269 : samvAhanaM samprayogI sarojinI - stanayitnuH sArasanaM sAmayoniH / sAmidhenI suyAmunaH... - sudarzanaH 191 sudarzanI sudarzanA saudAminI : , 206 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 pRSThaM zabdaH harSayitnuH lokaH . 207 pRSThaM , " / , // atha pAntAH // 217 207 " 374 , , 208 , , avalepaH apalApaH upatApaH jovapuSpaM nAgapuSpaH parivApaH piNDapuSpaM zabdaH loka upagamaH " upakramaH 216 jalagulmaH daNDayAmaH , pravaGgamaH 218 parAkramaH 218 mahApadmaH yAtayAmaH 219 sArvabhaumaH / / atha yAntAH anuzayaH 220 anvAhArya avasAyaH avazyAyaH apasavyaM antazayyA upakAryA candrodayaH candrodayA jalAzaya // 375 bahurUpaH LITTLELITTI meghapuSpaM vipralApaH vRkadhUpaH vRSAkapiH hemapuSpaM 212 , ,, 222 // atha bAntaH // rAjajambUH 213 376 jalAzayaH // atha bhAntAH // taNDulIyaH 213 tRNamUlyaM 224 avaSTammaH zAtakummaH 214 " 225 zAtakumbhaM , // atha maantaaH|| dhanaJjayaH nirAmayaH pratibhayaM pratizrayaH paridhAyaH pAJcajanyaH pauruSeyaM 226 214 226 abhyAgamaH anUpamaH anUpamA 215 , " " 227 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ zlokaH pRSTha zlokaH bu zabdaH arddha candraH arddha candrA AtmavIraH ADambaraH indIvaraM indIvarA 240 zabda: phalodayaH bilozayaH bhAgadheyaH bhAgadheyaM mahodayaM mahodayaH mahAmUlyaM mArjAlIyaH 385 1 upakAraH upacAraH 381 242 rauhiNeyaH udumbaraH udumbaraM upahvaraM " " 232 " , samucchrayaH samudayaH samparAyaH samAyaH sthUloccayaH hiraNmayaH uddanturaH 382 244 3 audumbaraH karmakaraH karmakarI 233 244 245 3 karNikAraH ||ath rAntAH // 234 235 383 248 3 249 my Mr abhimaraH avasaraH aruSkaraM azvataraH anuttaraH avaskaraH abhihAraH avahAraH alaGkAraH akUpAraH avatAraH agnihotraH asipatraH karavIraH karavIro kalikAraH karNapuraH kaTambharA kAlaJjaraH kAdambaraM kAdambarI kumbhakAraH kumbhakArI kRSNasAraH girisAraH ghanasAraH carmakAraH 250 W 384 251 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 zabdaH zlokaH carmakArI cakradharaH carAcaraM citrATIraH 253 + + + + + 392 tAlapatraM 254 389 tAlapatrI tuGgabhadraH 393 tuGgabhadrA 255 269 tulAdhAraH tuNDikerI toyadhAraH dazapuraM + + + + + + + + daNDadharaH digambaraH zabdaH zlokaH nIlAmbaraH 265 pratIhAraH pratikAraH pratisaraH 266 parikaraH parivAraH paramparaH paramparA parisaraH pakSacaraH payodharaH pAtraTIraH pArAvAraH 271 pArAvAraM pAribhadraH pItAmbaraH pUrNapAtraM 272 balabhadraH 273 balabhadrA bahmaputraH (274) vArvaTIraH 274 vArakIraH bindutantra mahAvIraH 275 mahAmAtraH maNicchidrA rathakAraH 277 272 durodaraH dehayAtrA 259 393 dvamAturaH 394 dharAdharaH 2 . " dhArAdharaH dhArAGkuraH dhArtarASTraH dhundhumAraH dhurandharaH dhRtarASTraH (274) 274 dhRtarASTrI 263 3 nabhazvaraH nizAcaraH nizAcarI niSadvaraH niSadvarI 264 , rAgasUtraM lambodaraH lakSmIputraH , , Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 509 zabdaH zlokaH pRSThaM loka kandarAlaH 279 " zabdaH zlokaH / 288 kamaNDaluH kutUhalaM 289 khatamAlaH vyavahAraH vyatikaraH vakranakraH vizvambharaH vizvambharA vibhAkaraH vizvakadruH gaNDazailI gandhaphalI jalAcaNaM vIrabhadraH 281 cakravAlaM (291) 291 dalAmalaM 292 292 vIrataraH vIrataraM cotihotraH zatapatraH zatapatraM samprahAraH sahacaraH samAhAraH samudrAruH sAlAmAraH sukumAraH sUtradhAraH dhvanilAlA parimalaH puSpaphalaH poTagalaH bahuphalaH bahuphalA bhasmatUlaM bhadrakAlI mahAkAlaH madakalaH mahAnIla: 3 284 397 " 285 294 295 mahAbalaH // atha lAntAH // 6 286 mahAbalaM mahAbalA maNimAlA 297 287 atibalaH atibalA akSamAlA aGkapAlI ulUkhalaM ulUkhalI ekASThIlA kalakala: muktAphalaM mRtyuphalaH mRtyuphalI yavaphalaH 298 (287) (287) rajasvalA (298) 287 rajasvalaH Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51. lokaH pRThaM zabdaH zlokaH pRSSThaM 298 // atha zAntAH // 299 zabdaH vAyuphalaM vAtakeliH vicakilaH bRhannalaH sadAphala: sauvarcala hastimallaH halAhalaH haritAlI 300 (300) 300 301 upadezaH 310 apabhraMzaH AzrayAzaH upadaMzaH upasparzaH khaNDapazu: jIvitezaH nAgapAzaH pratiSkazaH paJcadazI (314) pAdapAzI puroDAzaH 314 ||ath ssaantaaH|| // atha vAntAH // anubhAvaH 302 8. 315 3 " apahnavaH abhiSavaH AdInavaH upaplavaH kuzIlavaH jalabilvaH jIvaMjIvaH dhAmArgavaH pariplavaH parAbhavaH pArazavaH puTagrIvaH baladevaH baladevA rohitAzvaH . sahadevaH sahadevA sahadevI ambarISaH anukarSaH animiSaH anutarSaH alambuSaH alambuSA kimpuruSaH devavRkSaH nandighoSaH pariveSaH parighoSaH palaGkaSaH palaGkaSA bhUtavRkSaH mahAghoSaH 307 321 322. 310 , Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 511 H zlokaH 334 zabdaH mahAghoSaM mahAghoSA rAjavRkSaH vAtaruSaH vizAlAkSaH vIravRkSaH sakaTAkSaH zlokaH " " " 323 pRSThaM " , , " zabdaH vibhAvasuH svaHzreyasaM sarvarasaH pRSThaM , , 335 // atha hAntAH // 324 335 411 ||ath saantaaH|| 325 326 338 4para avagrahaH abhigrahaH avarohaH azvArohaH azvArohA upagrahaH upanAhaH gandhavahaH gandhavahA tamopahaH tanuruhaH pratigrahaH parigrahaH parivAhaH paribarhaH pitAmahaH mahAsahA varArohaH sarvasahaH sarvasahA adhivAsaH avadhvaMsa: kalahaMsaH kumbhInasaH kumbhInasI ghanarasaH candrahAsaH tAmarasaM divyacakSuH nizreyasa nIlAsA punarvasuH paurNamAsaH paurNamAsI malImasaM mahArasa: madhurasA yamasvasA rAjahaMsaH rAserasaH vizvAvasuH 328 342 413 . (343) 331 343 " " / , " " (332) // paJcasvaraH pancamakANDaH // // atha kAntAH // AcchuritakaM 1 414 , . Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 zlokaH (1) pRSThaM zabdaH pRSTha zabdaH zlokaH // atha jAntAH // RSabhadhvajaH munibheSajaM 12 416 417 4 . // atha TAntAH // dazanocchiSTaH 12 417 zabdaH upakArikA kakSAvekSakaH kaTakhAdakaH kRmikaNTakaM gojAgarikaM cilimIlikA jalakaraGkaH jalanAyakaH navaphalikA nAgavArikaH vyavahArikA brIhirAjikaH zataparvikA zItacampakaH hemapuSpakaH hemapuSpikA 415 // atha NAntAH // 13 417 avagrahaNaM avatAraNaM pravidAraNaM paribhASaNaM mattavAraNaH maNDUkaparNaH maNDUkaparNI romaharSaNaM bAtarAyaNaH samuddharaNaM 16 // atha khAntAH // 17 (17) malinamukhaH . zItamayUkhaH 9 sarvatomukhaH .. sarvatomukha .. // atha tAntAH // 416 " .. " // atha gAntAH // kathAprasaGgaH / 10 416 nADItaraGgaH , // atha cAntAH // ratanArIcaH 11 . 416 avalokitaM avalokitaH 18 aparAjitaH aparAjitA upadhUpitaH 19 gaNAdhipatiH pRthivIpatiH 20 mUrddhAbhiSiktaH, yAdasAMpatiH 21 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 513 zabda vasantadUtaH pUta vasantadUti lokaH , , pRSTha , , // atha daantH|| zabdaH zloka varavarNinI " zakulAdanI 32 zAlAGkAyanaH 33 zivakIrtanaH (33) zvetavAhanaH 33 sahasravedhI sahasravedhi haricandanaM (34) harivAhanaH sahasrapAdaH 22 420 // atha dhAntaH // yojanagandhA 22 420 // // atha pAntaH // cAmarapuSpaH 34 423 // atha bAntAH // 34 423 gorakSajambUH dhUlikadambaH zRgAlajambUH // atha mAntAH // // atha nAntAH atisajana 23 apavarjana abhiniSTAnaH 24 anuvAsanaM antAvasAyI upasparzanaM upasampanna kalAnunAdI gandhamAdanaH gandhamAdanI jAyAnujIvinaH dhUmaketanaH pratipAdanaM padmalAJcanaH padmalAJchanA pItacandanaM mahArajanaM / 30 madhusUdanaH mRtyuvaJcanaH varacandanaM 36 423 abhyupagamaH nakSatranemi // atha yAntAH // kAlAnusAyaM dugdhatAlIyaM pravacanIyaM vRSAkapAyI " (38) 38 " 424 20 // atha raantH|| utyalapatra 38 124 124 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda kapiladhArA tamAlapatra' tAlIzapatra 40 " padacatvaraH pAMzucAmaraH pItakAveraM vasvokasArA zlokaH 39 "" ,, vipratisAraH 43 sarvatobhadraH sarvatobhadrA samabhihAraH 41. 42 pANDukambalaH suratatAlI 33 AzitambhavaH 44 // atha lAntAH // " AsutIbalaH 44 uddaNDapAlaH 45 eka kuNDala: kRpoTapAla: 93, 46 " 47 // atha vAntaH // 47 // athA sAntAH // nabhazcamasaH 47 hiGguniryAsaH 48 hiraNyaretA " grAmamadugurikA 1 pRSTha 425 124 2 ,"" "" 426 // atha SaTsvaraH SaSThakANDaH // " " "" 426 39 39 " "" 427 427 427 " " 428 514 zabda madanazAlAkA (1) mAtulaputrakaH 1 bhUtAmarkaTaka: varNaMbiloDakaH snAnAcikitsakaH snAnAcikitsakaM sindUratilakaH sindUratilakA dohadalakSaNaM yauvanalakSaNaM arddha pArAyataH pratyudgamanIyaM vizvaksenapriyA aH A AG AM AH hy chur mb is bu I u ut e d. la m " 99 30 "" 5 w || atha avyayakANDaH // // atha ekasvarAH // 1 " ra 29 ," 3 99 2 20 " 4 5 "" " zy " pRSTha = = = = = 39 " 25 " " " "" " 429 " dr 19 430 91 23 ,, " 431 89 19 " sy 432 " 19 S "" Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ 515 pRThaM zabdaH lokaH zabdaH lokaH pRSSTaM // atha dvisvarAH // " manAkU aGga 18 19 kiJca tiryak hirukU : ___433 occ w ati astu ArAd iti uta tAvad yAvad prati itthaM pazcAt bata yadvat zazvat 442.. sakRta svasti . sAkSAt hanta 04 atho atha tathA 4 yathA 438 dau 5. 04. vRthA Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 pRSThaM zabdaH loka zabdaH lokaH pRSThaM 445 kila 446 khalu ava naanaa evaM uSA doSA upA abhi amA " itaH alaM 449 . 455. kAmaM joSaM nAma nana mithaH ahA aha 456. prAdhva Aho mA saha ayi bhaye hI nanu ca upaSTu kimuta 458 purastAta abhIkSNaM avazya 452 idAnI tadinaM sAmprataM punar 46 453 57 459. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokaH ___ " pRSThaM , zabdaH pUveyuH loka , " . " " ahaha antareNa samayA antarA abhitaH aprataH antataH purataH ___ 160 ahobata kSaNakSaNaM ||shbdkrmH smaaptH|| Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zuddhipatrakam // azuddham / pRSTha paMktiH zuddham . HTT taze0 kamaNDalau maNDalI kare kamaNDalo. kamaNDalo. 5 . carmaNoH maNoH kva0 cava" kvo0 ca vA" kSudravairiNi vidUrataH gRhUNAmi jIvakaH kSudravariNi nava vidrataH gRhUNAti jIviko yadyApi dhane vyoyomni priyaGgaH sAdhakazvava yApi vyomni priyaGguH sAdhakazcaiva pecakaiH (UkaH) zizau0 lidhau pecakraH (ukaH) zizo0 validhau ivaSa ukaH vAlhikaH ivaiSa UkaH vAhilakaH 20 21-24 1-2 23 18 vaDUye. trizikha calApAGga yathA-dRzyaH vaiDUrya trizikha syAt calApAnAM yathA-yathAdRzyaH sphulo. sphuli. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 519 paMktiH 50 2.9 azuddham / tUrNa niroga ra na no dhanam g: zuddham to tUNa0 ..nIroga0 no dhanam 62 21 zaGkare / nevyasya / duSTariSTa kerkaTa: varATA .... ... zaGkare neSyasya duSTAriSTa0 karkaTaH varaTA lATako ...taraNau . syAtka0 jaThare vRddha .lADako ... 74 taruNau syAdatka0 jaraThe vRdhe. gaGgA0 8 . 8 kahAya matayA vijJaGkaH ahnAya 0mattayA vizaGkaH rohiNaM. prathamAntare keM'zau... rauhiSaM pramathAntare 5-22 ....ke zau 24 kalase ...... kalaze 90 zAlmalidrume zAlNalidrume .. mamRNA. 92 92 5 23 * kaDhine ..masRNo - kaThine . .. cAkSataM 100 cAkSataH ... 100 ghaDa / SaNDhe . SaNDha0 101 SaMDa. 18 yadvadAha 2-10-12-13-14-16 .. yaddadAha 106 108 . . / . udvAta Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 pRSTha paMktiH 11. 112 13 1143 115 azuddham gameDI haalnaa tvaritvodaye nimiyate 117 soya 118 119 4-25 120 14 120 122 122 123 124 *sodbodha pratyApU0 pravAhe cAritArthA0 marAtadhipaH svastabhakte. tadhRSTayoH dhavale zoNite ca yathA-pratiphalati 22 zuddhama gameDI zabdakartA tvaritodaye nimIyate. soya sadbodha pratyayAtpU0 vArtAyAM pravAhe caritArthA0 bharatAdhipaH 0zca svabhakte.. tanidhRSTayoH dhava zoNite ca yathA-rajatamarAjatavasanaM / hAre yathArAjate rajataiH kaNThaH durvaNe / rUpye yathA uditatvAiDI rohitakadrume. kevalamapajyA0. vivasvAstu bhayamupayayustasya. saha sarva iti vA DI: 124 17 125 1 125 - 127 22 128 129 21 130 24 131 11 135 24 1418 141 10 152 11 152 uditatvAcchoH rohitadrume kevalapamajyA0 vivisvAMstu bhayamupayayumtasya sa hasarva0 iti DoH tRptA taptA AsamantatpadaM zrAzca kama cA ayaMte'mminniti AsamantAtpadaM zrIzca karma vA bhayaMte'sminniti Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMktiH azuddham 153 18 zabhalI 153 19 162 163 164 165 zambhalI aMganaM 0payAM.. 0payAM.. lAnakaJcukAH bhasrA0 piNDayAmiti agana 0paTyAM0 0paTyAM0 lignakaMcukAH bhastrA piMDayomiti tatra poto tvadRSdhanvinAH rauMkAre amara 172 173 175 tatra pote 187 201 tvaSTadhanvinoH rokAre amarA 0voM 218 219 220 224 vAsyaso. dauTaH 226 227 233 235 vAsyatyasI0 dauhaH vizvAyAM zali. phaNijjukaH tuMbarI lohapayI yAmAyorapi thArthAntare 3-18 vezyAyAM zAli. phaNijjaka: tubarI lohamayI yAmayorapi tIrthAntare pITha 239 241 pAThe. varai0 242 242 243 247 vIraiH h h h h h m , h m h 248 ukarAde0 maMjayoH jIvIteza ghUta zarkayugdezaH nabhasAM jarAde. kujamaJjayoM jIviteza0 dhRta zarkarAyugdezaH nAMbhasAM 249 251 254 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 paMktiH 18 25 A 261 251 273 15 16 zuddham dvArazagAreti sairandhyA kuzalo0 (hariNIdRzaH) kArAyikA kuraraH gRghra sAmudra 0dhanuSyapi roSAdhAnA0 girIzo 282 283 285 ... 18 23 288 293 294 3-24 21 5 25. 297 299 azuddham / dvArazaMgAreti. sarandhyA kuzalau0 (dariNIdRzaH) karAyikA .... kararaH gRdhna sAmundra : dhanudhyApi roSAdadhAnA0 girizo nUpaH .. vipazA ... ninAnI gaNDUkSo pIyUsa0 . dirgha0..... ativAThe . 0radhayaH / ativAThe. sau DArya - zrahema0 ko yakaH prayAjana.. avaparjana0 / vupasarge api 0 parucitaH / vaSukAbde : kanya. vipAzA ninInAM gaNDUSo pIyUSa 30. 21 11 306. dIrgha ativADhe 6 309... 313 19 0SadhayaH ativADhe sauMDIya zrIhema. kauleyakaH prayojana apavarjana 319 3296. 330. 344 14 1 10 vupasarga apapacitaH varSakAnde 357, 360 10 12 kAnya Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 523: pRSTha zuddhamA . syAdutpatana / prnnye| : nAgAGka pratizrayaH nadyAdi ___... agnihotro tvamanaGgaH mr paMktiH azuddham syAdutpana0 10 praNaye / upAdhI nAgAke pratizriyaH nadyadi0. ___ agnihotre tvamanaraGgaH (7-1-66) pAribhadrastu 379 . mr m m 385 390 m 393 vimadane 399 403 405 406 408 409 411 411 412 syAJcakrabAlaM. mAtAri amevarI0 zAvAnuko pariveSaNeH zAntAH keneti 0zvamArake vizoSiNAm pantyAM syAdusparzana padmalAcchano padmalAcchanA // 43 // zirasraka0 vAntAH pAdapUrNo pRcchatya. .. pAribhadrau tu. .. vimaddane / syAccakravAlaM. mAtariH amervarA0 zAvanukarSe pariveSaNe sAntAH pheneti 03vavArake vizeSiNAm patnyAM syAdupasparzanaM padmalAJchano padmalAJchanA // 41 // ziraH sraka0 vAntaH 420 421 421 425 427 427 pAdapUrNI 438 pAdapUrNI 438 438 sma-pRcchatya vizeSe pAdapUNau hAdi 21 hAdI Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 paMktiH 3 zuddham pariprazne stutAva. prakAze0 140 143 444 20 hanta tordhvama0 nanu gAdu0 447 451 452 '456 azvam parisprane satAva0 prakAthe0 / manta toddadhvama0 . nanuna gA? prati. rammai0 viSAdapoH pUrvAjjahote. 0bandhanasyo'pi *cchidA 0pUrvAhapra0 14 20 3-23 18 prAti * rambhaiH 13 456 456 viSAdayoH pUrvAjjuhote. bandhanastho'pi *cchido *pUrvAhaNapra0 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- _