________________
(२४८)
अनेकार्थसंग्रहः सटोकः :: द्वितीयो विभागः
वल्रं तु वनक्षेत्र वाहनोषरयोराप ॥ शुष्कमांसे कोलमांसे वरत्रा वर्तिकक्षयोः ॥५९२॥ वागरों' वाग्के शाणे निर्नरे वाडवे वृके । मुमुक्षौ पण्डिते चापि परित्यक्तभयेऽपि च ।।५९३॥ वासरो रागभेदेऽह्नि वार्दरं कृमिजे जले ॥
काकचिच्याश्च बीजे बाग् दक्षिणावर्तशखयोः ॥५९४॥ नोक्षिता जीवीतेशवसति जगाम सा। रुधिरो धरणीसुते । धरणीसुते मङ्गले यथा- कर्मोद्युक्तो दशमे शूगेऽधृष्यः प्रधानजनसेवी । सुतसौख्ययुतो रुधिरे प्रतापबहुलः पुमान्भवति ॥ वल्ल कुंजमंजर्योः । क्षेत्रेऽनेम्भसि शादले । वल्लते वल्लरम् । जठरककरेति साधुः । पञ्चस्वर्थेषु । मंजयीं स्त्रीपुंस इति लिंगविदः। कुंजः कुडङ्गः । अनम्भा निर्जलः प्रदेशः । शाद्वलं हरितम् । तयोर्वाच्यलिङ्गः । सर्वेषु यथा – वल्लरे वल्लवा वल्लवल्लरोवल्ललोलुषाः ॥५९१॥ वल्लूरं तु वनक्षेत्रे वाहनोषरयोरपि । शुष्कमांसे कोलमांसे । वल्लते वल्लूरम् मीमसोत्यूरः । पंचस्वर्थेषु शुष्कमांसे कोलमांसे च त्रिलिङ्गः । वने अरण्ये क्षेत्रं वनक्षेत्रम् । वाहनं यानविशेषः । ऊपरं क्षारक्षेत्रम् । शुष्कमांसे कोलमांसे च यथा- वल्रवल्लो जगलेच्छभल्लैः । वरत्रा वर्तिकक्षयोः ॥ वृणोति वरत्रा । वृगनक्षीत्यत्रः । वरं त्रायते वा । वर्तिरिव वर्तिः । रज्जुरित्यर्थः । तत्र यथा- ' वितत पृथु वरत्रा तुल्यरूपैर्मयूरः । कक्षा हस्तिमध्यवर्तिनो चर्मरज्जुः । तत्र यथा-वरत्रामालम्ब्य द्विरदवरमारोहति नृपः ॥५९२॥ वागरो वारके शाणे निर्नरे वाडवे वृके । मुमुक्षौ पंडिते चापि परित्यक्तमयेऽपि च ॥ वंचति घागरः। जठरककरेति साधुः । वाचमियति वा । लिहायचि । अष्टस्वर्थेषु । वारकः कलश:(भः) शाणो निकषः निर्नरी रवितुरगः ॥ वाडव ऊर्वः(और्वः) । वृको मृगमेदः । मुमुक्षुपण्डितपरित्यक्तभयेषु वाध्यलिङ्गः ॥५९३॥ वासरो रागभेदेऽति ॥ वासयति वासरः । ऋच्छिचटीत्यरः । अहि पुंक्लीवः । तत्र यथानवकनकपिशङ्गं वासराणां विषातुं ककुलिकुलिशपाणे ति भासां वितानम् ।
१. मु. वशिरं किणिही सिन्धुलवणे कुम्भकेषु च । वागरो ।