Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ / arham // zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 ||shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangkH-3-grnthaangkH-3/1|| // 1 // | zrImaccandragacchAlaGkAra-navAGgITIkAkArazrImadabhayadevasUrisUtritavivaraNayutaM | shriimtsthaanaanggsuutrm| prathamo vibhAga: prakAzaka: zrI zrIpAlanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara TrasTa 12, je. mehatA mArga, muMbaI-400006. vIra saMvat 2538 prathama saMskaraNa vikrama saMvat 2068 i.sa. 2012 pratayaH 1000
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 2 // // shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangkH-3-grnthaangkH-3/1|| // prathamatIrthapati-zrIAdinAthasvAmine namaH ||aiN nmH|| caramatIrthapati-zrImahAvIrasvAmine nmH|| ||pnycmgnndhr-shriimtsdhrmsvaamine nmH|| / tapAgacchIya pUjyAcAryadeva-zrImadvijayadAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo nmH|| zrImacandragacchAlaGkAra-navAGgITIkAkArazrImadabhayadevasUrisUtritavivaraNayutaM shriimtsthaanaanggsuutrm| prathamo vibhAgaH dharmaprabhAvakasAmrAjyam tapAgacchAdhirAja-jainazAsanaziromaNi-pUjyAcAryadeva-zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarAH AjJA''zIrvAdadAtAraH / jyotirmUrti-sUrirAmacandraparamakRpApAtra-suvizAlagacchAdhipataya: pUjyAcAryadeva-zrImadvijayamahodayasUrIzvarAH prerakA: zAsanaprabhAvaka-pUjyAcAryadeva-zrImadvivijayamukticandrasUrIzvaravineyaratna-prajJAmUrti-pUjyAcAryadeva-zrImadvijayavicakSaNasUrIzvarAH mArgadarzakA: pU.A.bha.zrImadvijayarAmacandrasUri-paTTAlaGkAra-pU.A.bha.zrImadvijayajitamRgADUsUrIzvaravineyaratna-suvizAlagacchAdhipataya: pU.A.bha.zrImadvijayahemabhUSaNasUrIzvarAH sampAdakA: pUjyAcAryadeva-zrIvijayAmaraguptasUrIzvaravineyaratna-pUjyAcAryadeva-zrIvijayacandraguptasUrIzvarA: // 2 //
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzIrvAdaH zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 3 // // gacchAdhipatInAM aashiirvaadH|| anantajJAnavatAmanupamabodhavatAmaparimitaprabhAvazAlinAmarhatAmidaM zAsanaM zAstravacanAnubaddhatayaivAdya yAvajjIvitamastyapratihataprabhAvam / yatra zAstrAjJA pravartate tatra zAsanaM vilstytitmaam| bhagavatAM jinezvarANAM virahakAle teSAMvacAMsyupajIvyaivArAdhanA saadhyaa| yadyapizAstrANi sarvopakArakAraNAni, atastadadhyayanaM savaireva kartavyam, tathApi paramotkRSTapAvitryavatAM zAstrANAmadhyayanArthaM pAtratAnivAryA / dvividhA kila zAstrazreNiH / mUlAgamarUpA, taditararUpA ca / tatra mUlAgamazAstrANi tadvRttayazca kevalaM gurUdattAdhikArANAM yogakriyAvAhinAmeva zramaNAnAmadhyayanagocarI bhavanti / taditararUpANizAstrANi mUlAgamAnusAraM viracitAnyapi yathAsvaM zramaNazramaNInAM zrAvakazrAvikANAMcAdhyayanabhAjanAni bhavanti / iha tu, AgamazAstraprastAva iti yathA'haM yogavAhinAM zramaNa-zramaNInAmeva pravRttirasmin / yadyapi nAgamazAstrANi mudraNArhANi, teSAmupalabdhisaukhyAdanadhikAriNAmapi tat paThanAdisaMbhavAd / tathApi bahusaMkhyaka-zramaNazramaNIgaNa-svAdhyAya-sahAyakatayA mudraNavyavasthA'dyatanakAlIna gItAthaiH svIkRtA, kevalaM nigUDharahasyAnAM chedasUtrANAM mudraNaMnAdRtamityayaM vivekaH suspaSTaH / iha savRttikAnAmAgamazAstrANAM sampuTaH sampAdita: munivaraiH zrIdivyakIrtivijayagaNivaraiH, munivaraiH zrIpuNyakIrtivijayagaNivaraizca sAyujyena / itaH pUrvamanekavAramanekasthAnakaizcAgamazAstrANi smpaaditaani|tt paramparAyAmidaMsampAdanaMsvayaMsiddhAM viziSTiM dhArayatItyetat prtykssmsti| ___atra divyakRpAvataraNaM tapAgacchAdhirAjapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAm, suvizAlagacchAdhipati pUjyapAdAcArya / shriimdvijymhodysuuriishvraannaanyc| prerakatvazcAtra paramagItArthapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayavicakSaNasUrIzvarANAm / zrIzrIpAlanagarajainazvetAmbaramUrtipUjakasaGghana granthaprakAzane'smin jJAnadravyavyaya AdRta ityetadanumodanIyamasti / agre'pi saGgho // 3 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzIrvAdaH zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 4 // 'yamevameva lAbhAnvito bhavatviti bhRshmaashaasyte| amISAmAgamagranthAnAmadhyayanaM prasaratu shrmnnsNghe| zramaNaizcAgamAnAmamISAmupaniSadbhUta upadezaH prasaratu sakalazrIsaMghe- ityaashiirvaadH| tapAgacchAdhirAjapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAM paTTAlaGkAkArANAM prazAntamUrtipUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayajitamRgAGkasUrIzvarANAMcaraNakiGkaro vijyhembhuussnnsuuriH| kAndIvalI, muMbaI. vikrama saM0 2064 vIra saM0 2534 poSa suda 13 88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888HARARY // 4 //
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIyam zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // prakAzakIyam // ||shriipaalngrmnnddn zrIAdinAthasvAmine nmH||||shriipaalngrmnnddn zrImunisuvratasvAmine nmH|| ||nmaami nityaM gururAmacandram // prathamarAjA, prathamamuni, ane prathamatIrthAdhipati, jagaduddhAraka, jagadvatsala, zrIdelavADA (mevADa) tIrthathI prAptathayela vizAlakAya adbhUta zrIAdinAthabhagavAna ane zrI munisuvratabhagavAnanI amIdRSTithI temaja zrIsaMghasanmArgadarzaka puNyanAmadheya paramArAdhyapAda suvizAlagacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI kRpAdRSTithI amArA zrITrasTanI sthApanA vi.saM. 2024 mAM thaI ane Aja sudhI uttarottara dharmanI Rddhi ane vRddhi thatI rahI che / zrIpAlanagara nAmane sArthaka karatuM amAjhaM TrasTa navA navA sImAMkanone aMkita krtuNrtuuNche| vi.saM. 2056 nIsAlamAMTrasTanA jJAnadravyanA sadvyaya mATe vinaMti karatAMsuvizuddhasaMyamI pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayavicakSaNasUrIzvarajI mahArAjAoAgamagraMthonA suMdararIte saMpAdana mATe upadeza karyo / jJAnakhAtAnA dravyano sadvyaya ane sAdhusAdhvIvargane saralatAthI adhyayana e amano hetu hto| ratalAma cAturmAsa birAjamAna suvizAla gacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayamahodayasUrIzvarajImahArAjA pAse jaI AjJA meLavI, saMpAdanakArya mATe mukhyapaNe pUjya munirAja zrIdivyakIrtivijayajI tathA pUjya munirAja zrIpuNyakIrtivijayajI ma.sA., Arthika sahayoga mATe amArA TrasTamaNDaLe ane TrasTanI vinaMtithI mudraNa sudhInA Ayojana mATe zrIyut ramaNalAla lAlacaMdajIojavAbadArI svIkArI jJAnabhaktino suMdaralAbha maLyAno AnaMda vyakta kryo| suMdara aneTakAu kAgaLa temaja suvAcyaTAipa akSaro ane suzobhita chApakArya mATe pU. guruvaryonuM satata mArgadarzana ane zrIyut ramaNabhAInI jahamata atyaMta stutya ch| zrIpAlanagara upAzrayamAMja alagarIte eka suMdara AgamakakSa nuM nirmANa saMpanna thayu, kompyuTara-prITara-sophTavera, ityAdi sAmagrI vasAvI, AgamagraMtho upara AgamapraNetAnI dRSTi, siMcana thAya te mATe zrIgautamasvAmInI gurumUrti prasthApita krii| pavitratAnA hetuthI baheno
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIyam zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 6 // pAse A kAryano pratiSedha nirNIta ko ane AgamakakSamAM paNa praveza niSedha karyo ane kampyuTaromAM kampojIMga-prUpharIDIMga kArya mAtra puruSavarganAM ApareTaro-eDITaro dvArA karAvavAno amala karyo / dararoja A kArya nA prAraMbhathI aMta sudhI dhUpa-dIpanA prajvalanapUrvaka apavitratAno nAza ane arcanIyatAnuM sthApana karavApUrvaka paramamaMgalakArI ane paramapavitra AgamagraMthonI garimA jALavavAno yathAzakya prayAsa kryo| jo ke AkArya to mAtra punaHsampAdana- ch| prAcInahastapratomAMthI saMzodhanakAryano athAga prayatna to AgamoddhAraka pUjya sAgarajI mahArAja (pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja) Adiko che jeno zreya to teonA phALeja jAya ch| anya saMzodhako ane saMpAdanono AsaMpAdanamAM upayoga karyo che teno ullekha te te sthaLojeko ch| gaNipiTaka oTale AcAryabhagavaMtonI atyaMta kiMmatI ane gupta saMpatti / tenodurupayoga na thAya mATe sAdhu-sAdhvIbhagavaMtone upayogamAM AvatAM jJAnabhaMDAro tathA pU. AcAryAdi gurubhagavaMto jemane jarUra haze temane vitaraNa karavAnunakkI karyu cha / TrasTIgaNa zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrIpAlanagara, 12 jamanAdAsa mehatA mArga, vAlakezvara, muMbaI - 400006. vikrama saM0 2063 vIra saM02533 // 6
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga sampAdakIyam zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 7 // sampAdanAtpUrvam...... ||nnmo'tthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa / / atha zrI zrIpAlanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara TrasTa (mumbaI) ityanenedaM sthAnAGgasUtraMsaTIkaM prkaashyte| anantopakArizrImatAM tIrthakRtAM paramatArakaMzAsanamarthatastatpraNItena sUtratazca zrImadgaNadharaiH praNItenAgamenAvicchinnaM pravartata iti suviditaM smessaam| ativiSame kalikAle'smminnapArasaMsArasAgarAtpAramuttitISUNAMmumukSUNAM nAsti kazcidupAya etadAgamajJAnamantareNa / bahuza upakRtaM prAktanamaharSibhiretadAgamasUtrANi kaNThasthAni kRtvA'dhyApya casvAntevAsibhya ityatra nAsti kazcit sandehaH / parantu viSamakAlaprabhAveNa buddhyAdihAseNA zakyastathopakAra iti pustakArUDhAni tAni kRtvopakRtaM tathaiva tairsmaasu| parantu kAlavaiSamyAt tattallipyAdInAMvAcanaparipATyAdivicchede pUjyasAgarajImahArAjAdibhirvidvadvarairhastalikhitapratInAM lekhakAdidoSAn saMzodhyAgamasUtrANi mudrApayitvAnugRhItA vayamiti naiva vismaraNIyam / taizca mudrApitAH pratI: samAzrityaivedamAgamasUtraM prakAzyata iti nAsya sampAdane mayA kazcivizeSo vihitH| asmin sUtre ko viSayaH pratipAditaH ke cAsya prakAzane prerakA mArgadarzakA ityAdikamatraiva vizadarItyA nirdiSTamiti tnniruupnnmnaavshykm| anta etadAgamasyAdhyayanAdidvArA mumukSavaH svAtmAnaM paramAtmAnaM vidhAya svasthAnasthA bhavantvityabhilASayA viramati vijycndrguptsuuriH| jaina upAzraya, ThANA vi.saM. 2068, phAlguna zukla dvitIyA- guruvAsaraH // 7 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 1 // sthAnAGgasutrasya viSayAnukramaH pRSThaH 24 ||shriisthaanaanggsuutrsy vissyaanukrmH|| prathamavibhAgasya sUtrasaGkhyA zloka 1-388 (388) pRSTha 001-514 (514) kramaH viSayaH sUtram pRSTha: / krama: viSayaH sUtram // prathamo vibhaagH|| alokH| // prathamamadhyayanam eksthaanm|| 1-561-68 |1.0.5 dharmAstikAya:, adharmAstikAyaH, (maGgalam, zAstraprastAvanA, bandhaH, mokSaH, puNyam, pApam, AzravaH, phalAdidvAranirUpaNapUrvakamanuyoga saMvaraH, vedanA, nirjarA, (bandhasyAnAditA, pravRtti:- phalam, maGgalam, samudAyArthe kAJcanopalavad viyogaH, paryAyaparyAyisthAnanikSepAH 15, aGganikSepAH, 4, NoranyAnanyatvam, karma-puNyasaprabhedA upakramanikSepA-'nugama- nayA:; paapsaadhnm)| prastute samavatAraH, ekakanikSepA: 7) / 1.0.6 pratyekazarIram, aparyAdAya vaikriyam, 1.0.2 1 sUtram, (saMhitAdikrameNa vyAkhyA, manovAkkAyavyAyAma, utpAdaH, vigatiH, zrutanikSepAH 4, AyurnikSepAH 10) / 1 vivarcA, gatiH, AgatiH, cyavanam, 1.0.3 2 eka AtmA (dravyArtha-pradezArthatA upapAta:, tarkA, saMjJA, matiH, vijJaH, vicAraH, avayavisAdhanam, AtmasAdhanam, vedanA, chedanam, bhedanam, antyaduHkham, saamaanyvishessvicaarH)| dharmapratimA, adharmapratimA, jIvAnAM mana:, 1.0.4 daNDaH, kriyA, lokaH (nikSepA: 8), utthAnAdi, jJAnAdi / 17-43 // 1 // 34-35
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtram pRSThaH zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 2 // 71-72 78-79 1.0.10 kramaH viSayaH sUtram pRSThaH | kramaH viSayaH samayaH, pradeza- paramANU, siddhi 2.1.2 jIvAjIvakriyAdIni 36 sUtrANi / 60 siddha- parinirvANa- prinirvRtaaH| 44-46 2.1.3 manovAgbhyAM dIrgha hrasve ca gaheM pratyA1.0.8 zabdAdayaH, prANAtipAtAdayaH, khyAne ca, jJAna-kriyAbhyAM mokssH| 61-63 tadviramaNam, krodhaadivivekH| 47-49 45-46 |2.1.4 ArambhaparigrahAtyAgatyAgayordharmAavasarpiNI-suSamasuSamAdaya: zravaNazravaNAdi (12 A0) zrutvA kAlabhedAH / matvA ca dhrmshrvnnaadi| 64-66 10 nairayikAdidaNDakaH, bhavyA-'bhavya 2.1.5 samAH, unmAdaH, daNDaH, samyagdRSTyAdi-tIrthasiddhAdi- paramANvavagAha samyagdarzanAdi (7 aa0)| sthiti-bhAva- pradezavargaNA:(nArakadevayoH |2.1.6 pratyakSaparokSAdijJAnaM siddhiH, pRthvyAdInAM sacetanatvasya sAdhanam, kAlikotkAlikAntam (23 A0) 71 samyaktvotpatti-lezyAtIrtha- svayaMbuddha 2.1.7 zrutadharma- cAritradharmAdibhedena caaritrprtyekbuddhaauneksiddhsvruupvicaarH)|51 49-51 prarUpaNA acaramasamayAyogi.11 jambUdvIpaparidhiH, vIranirvANagamanam, kevlikssiinnkssaaysNymaantaa| anuttarazarIroccatvam, ArdrA- citrA-svAtitArakAH, 2.1.8 pRthvIkAyAdayaH sUkSma- paryAptakaekapradezAvagAhAdi, (jJAna- kriyAnayo, sAmAnya pariNata- gatisamApannA- 'nntraavvishess-vicaarH)| 52-56 63 gADhetarabhedAH (28A0) (paryAptaya: 6, // dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam // 57-118 69-181 drvyaadinaa''ciirnnbhedaaH)| dvitIyAdhyayane prathamoddezakaH 57-76 69-103 | 2.1.9 avasarpiNyAdikAla:, 2.1.1 jIvAjIvAdibhede dviprtyvtaarH| 57-59 69-71 lokAdyAkAzam / 88 93-94 . // 2 // 98
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 GERR viSayA nakramaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH | kramaH viSayaH sUtram pRSThaH 2.1.10 daNDakeSu zarIraprarUpaNA, zarIrotpatti | saMghAtabhedAbhyAM ca / 81 112-113 nirvRttikAraNam, trasasthAvarayorbhavyA | 2.3.2 saMghAta- bheda- parizATa- pripaat-vidhvNsbhvybhedii| bheda-bheduradharma- paramANu- sUkSmabaddhaspRSTa2.1.11 pUrvottarayoH pravrajyAdi saMlekhanAntam / 76 101 paryAttA''tteSTAdItaraiH pudralAH, AttAdItaraiH 2.2 dvitIyAdhyayane dvitIyoddezakaH 77-80 103-112 zabda-rUpa-rasa- gandha- sprshaaH| 82-83 113-114 2.2.1 UvotpannAdInAM tatrAnyatra pApavedanam, |2.3.3 jJAna- darzana- cAritra- tapo'nyairAcArAH, manuSyANAmihAnyatra / 77 103-104/ samAdhyupadhAna- viveka- vyutsarga- bhadrA2.2.2 nArakAdInAM gtyaagtii| 78 105 subhadrA- mahAbhadrA- sarvatobhadrA- mokayava2.2.3 bhavyA- 'nantarotpannagatisamApanna vajamadhya-candrapratimAH, agAryanagAraprathamasamayotpannA- ''hArakocchrAsaka-sendriya sAmAyikAni / 84 115-116 paryAptaka- saMjJi- bhASaka- samyagdRSTi-paritta- 2.3.4 devAdInAmupapAtAdi AyuHsaMvartasaMkhyAtasthitika-sulabhabodhika-kRSNapAkSika kAntam (garbhe vaikriyaM gatyantaraM c)| 85 118 crmetrairbhedairnaarkaadiprruupnnaa| 79 106-107/2.3.5 bhrtairaavtaadikssetr-kuuttshaalmlyaadismvht-vaikriyetrailokjnyaanm, dezasarvAbhyAM vRkSa- garuDAdidevanirUpaNam, zabdAdijJAnam, avabhAsanAdi nirjarAntam (AyAmaviSkambha- saMsthAnamarutAdInAm ekadvizarIratvam / 80 109-110 prinnaahocctvodvedhvrnnnm)| 86 2.3 dvitIyAdhyayane tRtIyoddezaka: 81-94 112-153 2.3.6 kSudrahimavacchikharyAdyAH parvatAH, bhASA- 'kSarA-''todya- tata- ghana svAtyAdyA devAH, saumanaskAdyA bhUSaNatAletaraiH zabdAH, vkssskaaraaH| 87 124-125
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAI zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 4 // zrIsthAnAGga sUtrasya + viSayA + 000 nukramaH + 99 + krama: viSayaH sUtram pRSThaH / kramaH viSayaH sUtram pRSThaH 2.3.7 dIrghavaitAcyAH, timisraguhAdyAH kSullahimavadAdyA dIni, (yogprtyybndhsvruupm| 96 AdyantakUTAH (AyAmAdyaiH) / 2.4.3 deza- sarvAbhyAM zarIrasparzAdi / 97 2.3.8 padmahadAdyA hradAH zrUyAdyA devyaH / 88 129-130 2.4.4 kSayopazamAbhyAM dharmazravaNAdi / 98 |2.3.9 suSamAduSSamAmAnam, suSamAyAM manuSya 2.4.5 palyopama- sAgaropamasvarUpam / syoccatvamAyuH, arhadAdivaMzaH, deva 2.4.6 Atma- parapratiSThitAH krodhAdayaH, kurvAdiSu kaalniymH(aa018)| 89 136-137 saMsArasamApannajIvAH, sarvajIvAnAM 2.3.10 candra-sUrya- 28 nakSatra-88 grhaaH| 90 139-140 siddhendriya-kAyAdibhirdvavidhyam, 2.3.11 vedikoccatvam, dhAtakIpUrvAparArddhayoH (mithyaadRsstterjnyaanm)| 100-101 164-165 padArthadvayam, kAlodavedikoccatvam, 2.4.7 anujJAtAnanujJAtAni maraNAni puSkarArddhadvaye kSetrAdidvikam / 91-93 142-144 (9 A0), (sNlekhnaadividhiH)| 102 168 2.3.12 asurAdIndradvayam, vimAnavarNaH, | 2.4.8 lokaH, jIvAjIvayoranantazAzvagraiveyakatanumAnam / 94 151-152/ tatve, bodhi-buddha- moha- mUDhAH / 103-104 172 2.4 dvitIyAdhyayane caturthoddezakaH 95-118 153-181/2.4.9 dezasarvajJAna- darzanAvaraNIye 2.4.1 samayAvalikAdita utsarpiNyantA sAtAsAte, darzana- cAritramohau, addhAnAm 25, grAmanagarAdito rAjadhAnyantA bhavAyuSI, zubhAzubhanAmAni, uccanIce, nAm 47, chAyAdInAM zanipravAntAnAM pratyutpannAgAminAzairantarAyaM ca / 105 173 ca jIvAjIvatvam / 95 153-154 2.4.10 prema- dveSodbhavA mUrchA, 2.4.2 prema-dveSau bandhau, rAga-dveSAbhyAM pApam, dhArmikakevalyArAdhanA:, AbhyupagamikyaupakramikIbhyAmudIrNA tIrthakarANAM vrnnaaH| 106-108 175-176 // 4 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga sUtram pRSThaH zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 5 // kramaH viSayaH sUtram pRSThaH / kramaH viSayaH 2.4.11 pUrvavastu-nakSatratAraka- manuSyakSetra 3.1.5 alpadIrghAzubhazubhadIrghAyuSTakAraNAni, vartisamudra-narakagatacakravartinaH / 109-112 177 (sNvignlubdhkdRssttaantau)| 125 12 bhavanavAsyAdisthitiH, kalpastriyaH, |3.1.6 guptyaguptidaNDAH / tejolezyA; kalpe paricAraNA, 3.1.7 manovAkkAyairdIrgha- hrasva- kAyaizca basasthAvarakAyanirvartitAH pudgala cayanAdyAH, garhApratyAkhyAne / 127 dvipradezikAdyA dviguNarUkSAntAH pudgalAH, |3.1.8 patra-phala- pusspopgvRkssvt(nissekaadilkssnnm)| 113-118 178-179 puruSatraividhyam, nAma- jJAna- vedottm-dhrmogr| tRtIyamadhyayanaM tristhAnam // 119-234 182-319 | dAsAdibhedAH puruSAH (9 aa0)| 128 201 tRtIyAdhyayane prathamoddezakaH 119-152 182-225/3.1.9 matsya- pakSyarobhujaparisaNAM 3.1.1 nAmasthApanA- dravya-jJAna-darzana traividhyam (12 A0) tiryagAdistrIcAritra- devendrAdinavakam / 119 182 puruSanapuMsakatraividhyam paryAdAyA- 'paryAdAyobhayairabhyantara tiryakraividhyam / 129-131 203-204 bAhyAdAnAnAdAnetarakriyam, |3.1.10 lezyAtrayavanto jIvA: katyakatyavaktavyasaMcitA (24 aa0)| naarkaadyaaH| 120-121 186-187 3.1.11 tArAcalanaM vidyutkAraH devaparicAraNAyA maithunatatkArakasya stanitazabdazca / 133 206 ca traividhyam / 122-123 188-189 3.1.12 lokAndhakArodyotI, devAndhayoga- prayoga- karaNatraividhyamArambha kArodyotasaMnipAtAdi, 15 saMrambha- samArambhAzca / 124 190 devendrAdInAM manuSyalokAgamanam, 132 205 // 5 // 3.1.4
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 6 // kramaH viSayaH sUtram pRSThaH / kramaH viSaya: sUtram pRSThaH devAbhyutthAnAdi 4, caityavRkSacalana 3.1.20 niHzIlarAjAdInAM narakagamanam, tyAginAM lokAntikAgamanakAraNAni / 134 207-208 devatvam, vimAnavAH , AnatAditanUcatvam, | 3.1.13 mAtApitR- bhartR-dharmAcArya kAlikaprajJaptayaH / 150-152 224 / dussprtikrtvm| 135 209-210/3.2 tRtIyAdhyayane dvitIyoddezakaH 153-167 226-244 | 3.1.14 anidAna- dRSTisaMpanna- yogavAhitAbhirmokSaH 3.2.1 nAmajJAnovAMdilokAH avasarpiNyAditraividhyam, pudgalacalanopadhi (loksvruupm| 153 226 parigrahatraividhyam / 136-138 213-214 | 3.2.2 asurendrAdiparSadaH, yAma3.1.15 praNidhAnAni, yonyH| 139-140 215-216 vyobhirdhrmshrvnnaadi| 154-155 227-228 3.1.16 saMkhyAtA'saMkhyAtA'nantajIvikA 3.2.3 jJAnAdibodhi- buddhAH, ihalokavanaspatayaH, mAgadhAdIni tIrthAni / 141-142 218 pratibaddhAdipravrajyA: 32 / 156-157 229 3.1.17 suSamAmAnam, suSamAnaroccatvAyuSI, 3.2.4 nosaMjJA- saMjJA- nosaMjJopayuktA arhaccakridazAravaMzAH, yathAyuSo nirgranthAH, zaikSa- sthvirbhuumyH| 158-159 230-231 madhyamAyuSazca (32 aa0)| 143 219 |3.2.5 sumanaskAdipuruSabhedAH 127, 3.1.18 tejovAyusthitiH, zAlyAdInAM yoniH, etallokagarhita- prshsttve| 160-161 232-23 zarkarAvAlukayoH sthitiH 3.2.5 stryAdi- smygdRssttyaadi(bhNteshbdaarthH)| 144-146 220 paryAptakAdisUkSma-saMjJi3.1.19 dhUmaprabhAsthitiH, uSNavedanA, apratiSThAnAdIni bhavyAdInAM traividhyam / sImantakAdIni ca samAni, udakarasA | 3.2.6 AkAzapratiSThitAdi, UrdhvAdidikSu bahumatsyAzcodadhayaH / 147-149 222 gatyAdayaH 14, (diksvruupm)| 163 HTTA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 kramaH // 7 // 181 kramaH viSayaH sUtram pRSThaH / kramaH viSayaH sUtram pRSThaH 3.2.7 sasthAvaratraividhyam / 164 239 cyavanalakSaNodvegahetavaH, vimAnAnAM 3.2.8 acchedyAdyAH 8 samayAdyAH, saMsthAnAni AdhAro bhedAca, svayaMpraznena duHkhabhayAdi-darzanam / 165-166 239-240/ (bhogAya vaikriyvimaanm)| 178-180 257-258 3.2.9 akRtaduHkhAdikhaNDanam / / 167 241-242 | 3.3.8 nArakAditraividhyam, durgati|3.3 tRtIyAdhyayane tRtIyoddezakaH 168-190 244-279 sugati- durgata- sugtaaH| aparAdhAnAlocanA 3.3.9 utsvedimAdipAnIya 9- uphRtodvRhiitaa''locnaaphlm| 168 244-245 'vamodarikA-'hitahitaceSTAzalyatejolezyA3.3.2 sUtrArthobhayadharAH puruSAH, dhArye hetu-trimAsikIdattyekarAtryananupAlanavastrapAtre, vastradhAraNakAraNAni, pAlanaphalAni, (prtimaasvruupm)| 182 AtmarakSAhetavaH, vikaTadattayazca / 169-172 246 3.3.10 karmabhUmayaH, darzanaruciprayogAH, 3.3.3 visaMbhogakAraNAni, AcAryatvA vyavasAyAH 21, arthyonyH| 183-185 268-269 dyanujJAsamanujJopasaMpad-vihAnAni |3.3.11 prayoga- mizra- vizrasApudgalA:, (aacaaryaadilkssnnaani)| 173-174 248 narakapratiSThAnam, nayavicArazca 3.3.4 vacanAvacanamano'manAMsi (nysvruupm| 186 271 (tdvcnaadi)| 251 3.3.12 mithyAtvA- kriyA- prayogaalpa- mhaavRssttihetvH| 176 252 samudAnA'jJAnakriyA- 'vinayAdevAgamAnAgamahetavaH jjJAnAnAM traividhyam / 187 273 (prvaadilkssnnm)| 177 253-254 3.3.13 dharmopakrama- vaiyAvRttyA-'nugrahAnu.7 devAnAM spRhaNIya- paritApye, zAstyupAlambhAnAM traividhyam / 275 175 // 7 // 188
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAI zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 8 // pRSThaH 289 zrIsthAnAGgasUtrasya viSayA 293 nakramaH krama: viSayaH sUtram pRSThaH krama: viSayaH sUtram 3.3.14 kathAvinizcayayorbhedAH sthaapytraividhym| 199-201 (arthakAma- dhrmkthaalkssnnm)| 189277 3.4.76 pravrAjanAdiSvakalpyAH B/3.3.15 paryupAsanA- zravaNAdiphalaparamparA / 190 278-279/ (paNDakavAtika- klIbasvarUpam) / 202 tRtIyAdhyayane caturthoddezakaH 191-234 279-319 3.4.8 avAcanIya- vAcanIya3.4.1 pratimApratipannasyopAzraya dussaMjJApya- susNjnyaapyaaH| 203 sNstaarkaaH| 191 280 3.4.9 maNDalikaparvatAH, mahAtimahA3.4.2 kAlasamayAditraividhyaM, vacanatraividhyama layAzca (maanussottr-kunnddl(pudglpraavrtsvruupm)| 192-193 281 rucksvruupm| 204-205 jJAnAdiprajJApanAsamyaktve upaghAta 3.4.10 sAmAyikAdivizuddhI ca, ArAdhanA-saMklezA'saMklezAtikrama nirvissttklpaadisthitiH| 206 vyatikramA'tIcArA'nAcArAH, atikramAdi 3.4.11 zarIratrayaM nArakAdInAm, gurupratikramaNaM ca, prAyazcittatraividhyam gatisamUhA-nukampA- bhaav(aadhaakrmaadisvruupm)| 194-196 283 shrutprtyniikaaH| 207-208 |3.4.4 akarmabhUmayaH, jambUmandaradakSiNottara 3.4.12 pitRmAtraGgAni / 209 varSavarSadhara- hRda- taddevI-nadItrikaM jambUmandara 3.4.13 zramaNa- zramaNopAsakayopUrvapazcimAdiSu nadItrikaM ca / 197 286-287 mahAnirjarAkAraNAni / 3.4.5 deza- sarvapRthvIcalanam / 198 287 3.4.14 pudalapratighAtahetavaH, eka-dvi3.4.6 kilbiSasthitiH, zakraparSatsthitiH, tri-catuSkAH, UrdhvAdiSvabhiprAyazcitta-guru- pArAzikAnava smaagmnkrmH| 211-213 301 303 210 304 // 8 // 305
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 9 // W0 kramaH viSayaH sUtram pRSTha: / krama: viSaya: sUtram pRSThaH 3.4.15 deva-rAja- gaNinAmRddhayaH 21 / 214 306 pudgalAH, tripradezikAdyAstriguNa3.4.16 gauravANi dhArmikAdikaraNAni, rUkSAntAH pudglaaH| 232-234 318svAdhyAya- dhyAna- tpodhrmaaH| 215-217 308 4 // caturthamadhyayanaM catu:sthAnam // 235-388 320 3.4.17 vyAvRttyadhyupapatti- paryAptitraividhyam 4.1 caturthAdhyayane prathamoddezaka: 235-277 32 loka- veda- samayAnAmantastridhA, |4.1.1 antkriyaactusskm| 235 320-321 jinakevalyarhatAM traividhyam / 218-220 309-3104.1.2 unnatavRkSAdisAmyena 3.4.18 lezyAnAM durabhigandhasurabhyAdi puruSacaturbhaGgAyaH 36 / / 236 324 caturdazadhA svarUpam, maraNa-bAla 4.1.3 pratimApratipannabhASA:, satyAdibhASA: paNDita- bAla- maraNabhedA: 12 / 221-222 311 vastraupamyena purusscturbhnggyH| 237-239 326-327 3.4.19 avyavasAyino vyavasAyina 4.1.4 atijAtAdisUtracatuSkam, satyAdizvAhitayoH sthAnAni / 223 313-314 puruSacaturbhaGgayaH, korakopama3.4.20 ghanodadhyAdivalayAni, trisamaya purusscturbhnggyH| 240-242 328-329 vigrahavantaH,(paJcasamayavigrahaH) / 224-225 315 tvakkhAdAdighuNopama3.4.21 yugapatkarmAzakSayaH, abhijidAdi bhikssucturbhnggii| 243 330 nakSatrANAM 7 tArakAH, dharmazAntyantaram, agrabIjAdivanaspatibhedAH, vIrayugAntakRmi: malli-pArzvapravrajyA nArakAnAgamanakAraNAni, parivArau, vIracaturdazapUrviNaH, nirgranthI- skaattyH| 244-246 331-332 ckrvrttijinaaH| 226-231 317 4.1.7 dhyAnasya bhedalakSaNa- bhAvanA| 3.4.22 graiveyakaprastaTAH, stryAdicitAdi ''lmbnaani| 247 334 // 9 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnADa zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 10 // BERRI viSayA nukramaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH / krama: viSayaH sUtram pRSThaH 4.1.8 devAnAM sthiti- saMvAsAH, kaSAyabhedAH, ''ropaNA- prikunycnaaH)| 262-263 / / 354 krodhAdInAM pratiSThAnamutpattihetvanantAnubandhyAdyA 4.1.15 pramANAdikAlAH, varNAdipariNAmAH, bhoganirvartitAdibhedAzca (anantAnubandhina mdhymjincturyaamaaH| 264-266 357 upshmaadiprtibndhktvmev)| 248-249 343 4.1.16 durgati-sugati- durgata- sugatAH, 4.1.9 karmaprakRticayanAdikAraNAni, prathamasamayajinakSeyakAMzAH samAdhi- bhadrA- kSudra kevalivedyakauzA: mokAdipratimAH 12 / 250-251 346 prthmsmysiddhksseykaashaashc| 267-268 359-360 4.1.10 ajIvArUpyastikAyAH, phalopama 4.1.17 dRSTi- bhASA-zravaNa- smRtayaH puruSacaturbhaGgI, satya- mRSA hAsyakAraNAni, kASTha- pakSma- lohapraNidhAnAdi bhedaaH| 252-254 348 prastarAntaravadantarANi, divasayAtroccattA11 ApAtabhadrakAdi-AtmapApadA kabbADabhRtakAH, prakaTadyabhyutthAnAdayaH prcchnnprtisevicturbhnggii| 269-272 360-361 sUtradharAdyantAzcaturbhAgyaH 14 / 255 350 4.1.18 asurAdInAmagramahiSIcatuSkam, 4.1.12 asurendrAdilokapAlAH, devabhedAH, gorasasneha- mahAvikRtayaH, (vikRtisvarUpam), prmaannbhedaaH| 256-258 351-352 kUTAgArazAlAvat, puruSastrIcaturbhaGgayau, 4.1.13 dikkumAryaH, zakrezAnamadhyaparSaddeva dravyAdyavagAhanAH, aGgabAhyAdevIsthitiH, sNsaarbhedaaH| 259-261 353 shcndraadiprjnyptyH| 273-277 362-364 4.1.14 dRSTivAde parikarmAdibhedAH (pUrvapadamAnam), |4.2 caturthAdhyayane dvitIyoddezaka: 278-310 367-416 prAyazcittaprakArAH, (pratisevA- saMyojanA 4.2.1 krodhAdimana AdisalInAsaMlInate, 4.1 // 10 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAGga zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 11 // | viSayAnukramaH krama: viSaya: sUtram pRSThaH / krama: viSayaH sUtram pRSThaH dInadInapariNata-rUpa- mana: puruSa-strIcaturbhaGgAyaH 17 / 289 383-384 saGkalpAdi- caturbhaGgAyaH 17 / 278-279 367 4.2.7 nirgranthyAlApakAraNAni, tamaskAya4.2.2 AryapariNatAdicaturbhaGgAyaH 18, nAmAni 12, tdaavaaryklpaashc| 290-291 385 vRSabhahastyupamayA caturbhaGgayaH, 4.2.8 prakaTa- pracchannasevi- pratyutpanna(bhadra- manda- mRga nissaraNanandi- senopmpurusssNkiirnnhstilkssnnaani)| 280-281 369-370 | caturbhaGgaya: 5 / 4.2. saprabhedAnAM stryAdivikathAnAm 4.2.9 vaMzImUlAdhupamAbhirmAyAmAnaAkSepaNyAdidharmakathAnAM ca / lobhaaH| 293 388-389 svarUpam 32 / 282 372-373/4.2.10 saMsArAyurbhavAH, azanAdika 4.2.4 kRza- kRzazarIra- jJAnAdyutpatti upskraadisNpnnshcaahaarH| 294-295 390 caturbhaGgAyaH, atizAyijJAnotpAdA 4.2.11 saprabhedabandhopakrama- bndhnodiirnnonutpaadkaarnnaani| 283-284 377 / pazamavipariNAmopakramAlpabahukamahApratipadaH, saMdhyAH, svAdhyAya saMkramanidhatta-nikAcanAnAM kAlAva, AkAzapratiSThitAdiH caaturvidhym| 296 391-392 lokasthitiH, tathA- notathA 4.2.12 dravyAgheka-kati- nAmAdisarvAH / 297-299 ''tmaparAntatamo- damacaturbhaGgayaH, 4.2.13 mAnuSottarakUTAH, sussmsussmaamaanm,devkuruuttrupsmpdaadigrhaaH| 285-288 379-380 kurvakarmabhUmi- vRttavaitAdayatadadhipa-mahAvidehaAtmA-'lamaju-mArga- zaGka- dhUmA niSadhAdhuccatva vakSaskAra 16 jaghanyapadacakrayAdi'gnizikhA- vAtya- vanakhaNDaupamyena meruvanA-'bhiSekazilA-cUlikAviSkambhAH, // 11
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 12 // sUtrasya viSayA nukramaH krama: viSayaH sUtram pRSThaH | krama: viSayaH viSayaH sUtram pRSThaH dhAtakyAdAvapi c| 300-302 397-398 | krodhabhAvau, ruta-rUpAbhyAM prItya4.2.14 jambUdvIpadvAra- tadadhipAH, antaradvIpAH prItibhyAmAtmaparayoH prItikaraNa18, pAtAlakalaza- tadadhipA:-''vAsaparvata prveshcturbhnggaayH| 311-312 416-417 taddeva- lavaNacandra-sUrya-nakSatra- grahadvAra- tadadhipAH, 4.3.2 patra-puSpa- phala-cchAyopagavRkSavat dhAtakIviSkambhA-'jambUdvIpa- bharatAdIni, puruSAH, bhAravAhakAzvAsavat (antaradvIpa- pAtAlakalaza shrmnnopaaskaashvaasaaH| 313-314 418-419 velndhrvktvytaa)| 303-306 401-403/4.3.3 uditoditoditAstamitabhaGgAH 4 4.2.15 nandIzvarAJjanaka- siddhAyatanataddvAra bharatAdiSu, kRtayugmAdi- kSAntyAditadadhipa-mukhamaNDapa- prekSAgRhA-'kSATaka zUrAH, uccoccacchandAdicaturbhaGgI, maNipIThikA-siMhAsanavijayadUSyAGkaza cturleshyaakaaH| 315-319 421 muktAdAma-caityastUpa- jinapratimA- puSkariNI 4.3.4 yAna-yugya- sArathi- haya- gajavanakhaNDavApI-trisopAnatoraNa yugyacaryApuSpa- phalopamaiH puruSacaturbhajayaH, dadhimukha- ratikarAgramahiSIrAjadhAnyaH / 307 407-410 pravrAjanoddezanAdyAcArya-ziSyAH, 84.2.16 nAmasatyAdi, AjIvikatapaH, ArAdhanA'nArAdhanayo ratnAdhikAdi nirgranthamanaAdisaMyama- tyAgA nirgrnthii-shraavk-shraavikaac| 320 423 -426 akiMcanyAni,(pustaka- vastra 4.3.5 mAtApitrAdi- AdarzAdisamAH crmpckaani)| 308-310 414 / zrAvakA: 8, vIrazrAvakasthitiH, 4.3 caturthAdhyayane tRtIyoddezaka: 311-339 416-467 devaanaagmaagmkaarnnaani| 321-323 430-432 | 4.3.1 parvatAdirAjI- kardamAdhudakasamau |4.3.6 lokAndhakArodyotAdi,
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 13 // kramaH viSayaH sUtram pRSThaH / krama: viSayaH sUtram pRSThaH lokaantikaagmnkaarnnaani| 324 435 'zanAdi- varNamadAdyAhAro nArakAdInAm, |4.3.7 duHkha-sukhazayyAH , jaatyaashiivisstdvissyau| 340-342 467-468 avAcanIya- vaacniiyaaH| 325-326 436-437 4.4.2 vyAdhi- cikitse, cikitsaka4.3.8 Atmabhari- prNbhryaadicturbhnnyH| 327 439-441 caturbhaGgI Atma- paricikitsAdi| 4.3.9 apratiSThAnAdIni sImantakAdIni / cturbhnggaayH| 343-344 470-471 samAni sapakSANi ca, dvishriiraaH| 328-329 444 4.4.3 kriyaavaadyaadismvsrnnaani| 345 475 4.3.10 hrIsattvAdipuruSAH zayyA-vastra-pAtra 4.4.4 meghAdyupamayA puruSa- mAtApitRsthAnapratimAH, jIvaspRSTakArmaNonmizrazarIrANi, raajcturbhgaayH| 346 478-479 lokAstikAyabAdarAH meghAH, karaNDakopamayA''cAryAH, samapradezAH, grhaaH| 330-334 445-446 vRkSa- matsya- golaka- patra- kaTopamA 4.3.11 durdarzazarIrAH, spRSTArthavedake AcArya- bhikSu- puruSAH, catuSpada- pakSindriyANi, bahirjIva-pudgalA kSudraprANAH, pakSyupamA bhikSavaH, gmnkaarnnaani| 335-337 448-449 nikRSTa- budhAdi- cturbhnggnyau| 347-352 480-482 || 4.3.12 jJAtAharaNataddeza- taddoSopanyAsopa 4.4.6 divyAdisaMvAsacaturbhaGgayaH 7, nayahetUnAM cAturvidhyam (sadRSTAntam) / 338 apadhvaMsA''suryA- 'bhiyoga4.3.13 parikarmAdisaGkhyA, adhastiryagUrdhva saMmoha- kilbisstvkaarnnaani| 353-354 486-487 lokessvndhkaarodyotkraaH| 339 466 4.4.7 ihalokapratibaddhAdi4.4 caturthAdhyayane caturthoddezakaH 340-388 467-514/ pravrajyAbhedAH 32 / / 489 4.4.1 prasarpakAH, aGgArAdikaGkAdhupamA 4.4.8 saprabhedAhArAdisaz2A- taddhetavaH, 4.4.5 450 // 13
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 14 // viSayA nukramaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH krama: viSayaH sUtram pRSThaH zRGgAra- karuNa- bIbhatsa- raudrAH geya- mAlyA- 'laGkArA'bhinayAnAM kaamaaH| 356-357 491-492 cAturvidhyam, sanatkumArAdivi4.4.9 udakodadhyupamapuruSacaturbhaGgAyaH 8 / 358 4 93 manavarNa-mahAzakrAdidevatanumAne / 372-375 506-507 4.4.10 tarakacaturbhaGgI, 4.4.15 udakagarbhAH, maanussiigrbhaaH| 376-377 509 kumbhopmpurusscturbhnggyH| 359-360 494-495 4.4.16 utpAdapUrvavastUni, kAvyAni, nAraka4.4.11 upasargA divya- mAnuSa- tairazcA vAtasamuddhAtAH, nemicaturdazapUrviNaH, ''tmsNvedniiyopsrgbhedaaH| 361 497 vIravAdinaH, arddha-pUrNArddhacandrasamAH 4.4.12 zubhAdi- prakRtyAdi ca karmaNaH, kalpAH , pratyekarasodadhayaH, saGgabhedAH, autpattikyavagrahAdyalaJjarodakAdi kharAvartAdyupamayA kssaayaaH| 378-385 510-511 samAnA buddhiH, nArakAdi-manoyogAdi 4.4.17 anurAdhAdinakSatratrayatArakAH, strIvedAdi-cakSurdarzanyAdi-saMyatAdibhedA paapcynaadictussprdeshikaadi| 386-388 513 jIvAH, (sAdhuzrAvakayorbuddhInAM ca svruupm| 362-365 499-500 4.4.13 mitrAdipuruSacaturbhaGgAyaH, // iti zrIsthAnAGgasUtrasya prathamavibhAgasya vissyaanukrmH|| tiryaGganuSyagatyAgatI, dvIndriyAnArambhArambhasaMyamAsaMyamI, samyagdRSTikriyA, guNanAzo tpAdakAraNAni zarIrakAraNAni / 366-371 503-504 4.4.14 dharmadvArANi,mahArambhatvAdIni nArakatvAdikAraNAni, vAdya-nRtya
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAI zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / arhama / / // shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangkH-3-grnthaangkH-3/1|| ||prthmtiirthpti-shriiaadinaathsvaamine namaH || aiM namaH / / caramatIrthapati-zrImahAvIrasvAmine nmH|| ||pnycmgnndhr-shriimtsudhrmsvaamine nmH|| // tapAgacchIya pUjyAcAryadeva-zrImadvijayadAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo nmH|| zrImaccandragacchAlaGkAra-navAGgITIkAkArazrImadabhayadevasUrisUtritavivaraNayutaM zrImatsthAnAGgasUtram / prathamo vibhAgaH zrIvIraM jinanAthaM natvA sthAnAGgakatipayapadAnAm / prAyo'nyazAstradRSTaM karomyahaM vivaraNaM kiJcit // 1 // iha hi zramaNasya bhagavataH zrImanmahAvIravarddhamAnasvAmina ikSvAkukulanandanasya prasiddhasiddhArtharAjasUnormahArAjasyeva paramapuruSakArAkrAntavikrAntarAgAdizatrorAjJAkaraNadakSakSmApatizatasatatasevitapAdapadmasya sakalapadArthasArthasAkSAtkaraNadakSakevalajJAnadarzanarUpapradhAnapraNidhyavabuddhasarvaviSayagrAmasvabhAvasya sakalatribhuvanAtizAyiparamasAmrAjyasya nikhilanItipravartakasya paramagambhIrAnmahArthAdupadezAnipuNabuddhyAdiguNagaNamANikyarohaNadharaNIkalpena bhANDAgAraniyukteneva gaNadhareNa GupayogaH / // 1 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 2 // zrIsthAnAGga pUrvakAle caturvarNazrIzramaNasaGgabhaTTArakasya tatsantAnasyevopakArAya nirUpitasya vividhArtharatnasArasya devatAdhiSThitasya prathamamadhyayanazrIabhaya0 mekasthAnam, vidyAkriyAbalavatA'pi pUrvapuruSeNa kenApi kuto'pikAraNAdanunmudritasyAta eva ca keSAzcidanarthabhIrUNAMmanorathagocarAtivRttiyutam phalAdibhAga-1 krAntasya mahAnidhAnasyevasthAnAGgasya tathAvidhavidyAbalavikalairapi kevaladhASTaryapradhAnaiH svaparopakArAyArthaviniyojanA dvAranirUpaNa pUrvakamanuyogabhilASibhirata eva cAvigaNitasvayogyatairnipuNapUrvapuruSaprayogAnupazrutya kizcitsvamatyotprekSya tathAvidhavartamAnajanAnApRcchaya pravRttiHphalam, ca tadupAyAn dyUtAdimahAvyasanopetairivAsmAbhirunmudraNamivAnuyogaH prArabhyata iti zAstraprastAvanA // tasya cAnuyogasya samudAyArthe, phalAdidvAranirUpaNataH pravRttiH, yata uktaM-tassa phalajogamaMgalasamudAyatthA taheva daaraaii| tabbheyaniruktikkamapayoyaNAiMca vccaaii|| sthAnanikSepAH 1 // (vizeSAva0 2)ti, tatra prekSAvatAM pravRttaye phalamasyAvazyaM vAcyam, anyathA hi niSprayojanatvamasyAzaGkamAnAH shrotaarH|| 15, aGganikSepA kaNTakazAkhAmaIna ivana pravarteranniti, taccAnantaraparamparabhedA dvidhA, tatrAnantaramarthAvagamaH, tatpUrvakAnuSThAnatazcApavargaprApti |4,saprabhedA sAparamparaprayojanamiti 1 tathA yogaH-sambandhaH, saca yadhupAyopeyabhAvalakSaNo yadutAnuyoga upAyo'rthAvagamAdi copeyamiti upakrama nikSepA'nugamatadA sa prayojanAbhidhAnAdevAbhihita ityavasaralakSaNaH sambandho'sya vAcyaH, ko'sya dAne sambandho'vasara iti bhAvaH, nayA:,prastute yogyo vA dAne'sya ka iti, tatra bhavyasya mokSamArgAbhilASiNaH sthitagurUpadezasya prANino'STavarSapramANapravrajyAparyAyasyaiva sUtrato'pi sthAnAGgaM deyamityayamavasaraH, yogyo'pi cAyameveti, yata uktaM-tivarasapariyAgassa u aayaarpkppnaammjjhynnN| nikSepA:7 8 0nasya copa0 pra.(r)dhAryaratna0 pr.|00phtairiv0 pr.| tasya(anuyogasya)phalayogamaGgalasamudAyAstathaiva dvArANi / tad(anuyogadvAra)bhedaniruktikrama prayojanAni ca vAcyAni ||(vishessaavshykvRttybhipraayenn prayojanamiti bhinnaM dvAraM tathA ca dvAraprayojanamityarthaH)prayojanasya sAdhitatvAt, yadi cana tathA tahayamapi sAdhya eva 10 trivarSaparyAyasya tu aacaarprklpnaamaadhyynm| samavatAraH ekaka // 2 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam cauvarisassa ya samma sUyagaDaM nAma aNgti||1||dskppvvvhaaraa saMvaccharapaNagadikkhiyasseva / ThANaM samavAo'vi ya aMge te atthtthvaasss|| prathamamadhyayana mekasthAnam, 2 // tti anyathA dAne'syAjJAbhaGgAdayo doSA iti 2 / tathA zreyobhUtatayA'sya vighnasambhave tadupahatazaktayaH ziSyA naivAtra phalAdipravarteraniti tadupazamAya maGgalamupadarzanIyam, uktaJca-bahu vigghAI seyAI teNa kayamaGgalovayArehiM / ghettavvo so sumahAnihivva jaha dvAranirUpaNavA mhaavijjaa||1|| (vizeSAva02) iti, maGgalaMca zAstrasyAdimadhyAvasAneSu krameNa zAstrArthasyAvighnena parisamAptaye tasyaiva pUrvakamanuyoga pravRttiHphalam, sthairyAya tasyaivAvyavacchedAya ca bhavatIti, taduktaM-taM maMgalamAIe majjhe pajjantae ya stthss| paDhamaM satthatthAvigdhapAragamaNAya samudAyArthe, niddiddh||1|| tasseva ya thijjatthaM majjhimayaM aMtimaMpi tssev| avvocchittinimittaM sisspsissaaivNsss||2|| (vizeSAva013 sthAnanikSepAH 14) tti // tatrAdimaGgalaM 'suyaM me AusaM! teNaM bhagavayetyAdisUtram, nandyantarbhUtatvAt zrutazabdasya, bhagavadbahumAnagarbhatvAdvA / aGganikSepA AyuSmatA bhagavatetyasya, nandIbhagavadbahumAnayozca maGganyate- adhigamyate vAJchitamaneneti maGgalArthasya yujyamAnatvAditi, 4, saprabhedA madhyamaGgalaM paJcamAdhyayanasyAdisUtraM paMca mahavvayetyAdi (sU0 389) mahAvratAnAM kSAyikAdibhAvatayA maGgalatvAd, bhavati hi upakrama nikSepA'nugamakSAyikAdiko bhAvomaGgalam, yata uktaM- noAgamao bhAvo suvisuddhokhAiyAio (vizeSAva0 49)tti, athavA SaSThAdhyayanAdi- nayAH, prastute sUtraM 'chahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arahaigaNaM dharittae' ityAdi, anagArasya parameSThipaJcakAntargatatvena maGgalatvAt, tatsUtrAbhi ekaka- caturvarSasya ca samyak sUtrakRtaM nAmAGgamiti // 1 // dazAkalpavyavahArAH saMvatsarapaJcakadIkSitasyaiva / sthAnAGga samavAyo'pi cAGge te aSTavarSasya // 2 // nikSepAH7 bahuvighnAni zreyAMsi tena kRtamaGgalopacAraiH / grahItavyaH sa sumahAnidhiriva yathA vA mahAvidyA / / 0 tanmaGgalamAdau madhye paryante ca zAstrasya / prathama // 3 // zAstrArthA(strasyA)vighnapAragamanAya nirdiSTam // 1 // tasyaiva ca sthairyArthaM madhyamamantyamapi tasyaiva / avyucchittinimittaM shissyprshissyaadivshe||2||0mngglmaadisuutrmiti yogaH / 0 mahavvae ityAdi (mu0)| 9 noAgamato bhAvaH suvizuddhaH kssaayikaadikH| 0 suutraa0(mu0)| samavatAraH,
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 prathamamadhyayanamekasthAnam, phalAdidvAranirUpaNapUrvakamanuyogapravRttiHphalam, maGgalam, samudAyArthe, sthAnanikSepAH // 4 // dadvayaM dheyAnAM vA gaNadharaNasthAnAnAM kSAyopazamikAdibhAvarUpatayA maGgalatvAditi, antamaGgalaM tu dazamAdhyayanasyAntasUtraM 'dasaguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNatte' tIhAnantazabdasya vRddhizabdavanmaGgalatvAditi, sarvameva vA zAstraM maGgalam, nirjarArthatvAt, tapovat, maGgalabhUtasyApi zAstrasya yo maGgalatvAnuvAdaH sa ziSyamatimaGgalatvaparigrahArthaM, maGgalatayA hi parigRhItaM zAstraM maGgalaM syAd, yathA sAdhuH, ityalaM prasaGgeneti, iha ca zAstrasya maGgalAdi nirUpitamapi tadanuyogasya draSTavyam, tayoH kathaJcidabhedAditi 3 / athedAnIM samudAyArthazcintyate- tatra sthAnAGgamityetacchAstranAma, nAma ca yathArthAdibhedAt trividham, tadyathA- yathArthamayathArthamarthazUnyaM ca, tatra yathArthaM pradIpAdi, ayathArthaM palAzAdi, arthazUnyaM DitthAdi, tatra yathArthaM zAstrAbhidhAnamiSyate, tatraiva samudAyArthaparisamApteH, yata evamatastannirUpyate- tatra ca sthAnamaGgaM nikSepaNIyamiti, tatra sthAnaM nAmasthApanAdibhedAt paJcadazadhA, yadAha- nAmaThavAdaviekhettaddhA uDDa uvaratI saMjamaparNahajohe arclgnnnnsNdhnnaabhaave||1||(aacaa0ni0 184)tti, tatra sthAnamiti nAmaiva nAmasthAnam, yasya vA sacetanasyAcetanasya vA sthAnamiti nAma kriyate tadvastu nAmnA sthAnaM nAmasthAnamityucyate, tathA sthApyata iti sthApanA- akSAdiH, sA sthAnAbhiprAyeNa sthApyamAnA sthAnamityabhidhIyate, tataH sthApanaiva sthAnaM sthApanAsthAnam, tathA dravyaM- sacittAcittamizrabhedaM sthAnaM guNaparyAyAzrayatvAt tataH karmadhAraya iti, tathA kSetraM- AkAzam, tacca tat sthAnaMca dravyANAmAzrayatvAt kSetrasthAnam, tathA addhA- kAlaH, saca sthAnam, yato bhavasthitiH kAyasthitizca bhavakAlaH kAyakAlazcAbhidhIyate, sthitizca sthAnameveti, utti UrdhvatayA sthAnaM-avasthAnaM puruSasya UrdhvasthAnaM-kAyotsarga iti, iha sthAnazabdaH kriyAvacanaH, evaM niSaNNatvagvartta 0 gaNadharasthAnAnAM (mu0)| O kathaMcidredA0pra.10 sA ca sthAnA0..sthAnamapyabhidhIyate (mu0) |apinaa anyavyapadezA api0| 0 niSadanatvamva0 (mu0)| hii| aGganikSepA 4,saprabhedA upakramanikSepA'nugamanayAH,prastute samavatAraH, ekakanikSepA: // 4 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 5 // pravRttiHphalama. nAdisthAnamapi draSTavyam, UrdhvazabdasyopalakSaNatvAditi, tathA uparatiH- viratiH saiva sthAnaM vividhaguNAnAmAzrayatvAt, prathamamadhyayanavizeSArtho veha sthAnazabdaH tato virate: sthAnaM-vizeSo viratisthAnam, tacca dezaviratiH sarvaviratirveti, tathA vasatiH sthAnamu mekasthAnam, phalAdicyate,sthIyate tasminnitikRtveti, tathA saMyamasya sthAnaM saMyamasthAnam, iha sthAnazabdo bhedArthaH, saMyamasya zuddhiprakarSApakarSakRtodvAranirUpaNavizeSaH saMyamasthAnam, tathA pragRhyate- upAdIyate AdeyavacanatvAdyaH sa pragraho- grAhyavAkyo nAyaka ityarthaH, sa ca laukiko pUrvakamanuyogalokottarazceti, tatra laukiko rAjayuvarAjamahattarAmAtyakumArarUpo, lokottarazcAcAryopAdhyAyapravartisthaviragaNAvacchedakarUpa maGgalam, samudAyArthe, iti, tasya sthAnaM- padaM pragrahasthAnamiti, tathA yodhAnAM sthAnaM-AlIDhapratyAlIDhavaizAkhamaNDalasamapAdarUpaM zarIranyAsa-1 sthAnanikSepAH vizeSAtmakaM yodhasthAnam, tathA acala tti acalatAlakSaNo dharmaH sAdisaparyavasitAdirUpaH sthAnamacalatAsthAnam, tathA |15, aGganikSepA gaNaNa ttigaNanAviSayaM sthAnamekavyAdizIrSaprahelikAparyantaMgaNanAsthAnam, tathA sandhAnaM dravyatazchinnasya kaJcakAderacchinnasya |4, saprabhedA tu pakSmotpadyamAnatantvAderiti, bhAvatastu chinnasya prazastAprazastabhAvasya punaH sandhAnamacchinnasya tvaparAparotpadyamAnasya | upakrama nikSepA'nugamaprazastAprazastabhAvasya sandhAnaM tadeva sthAnaM- vastunaH saMhatatvenAvasthAnaM sandhAnasthAnam, bhAve tti bhAvAnAM- audayikAdInAM nayAH,prastute sthAnaM- avasthitiriti bhAvasthAnamiti / evamiha sthAnazabdo'nekArthaH, iha ca vasatisthAnena gaNanAsthAnena cAdhikAra iti darzayiSyate // idAnImaGganikSepa ucyate, tatra gAthA-nAmaMgaM ThavaNaMgaM davvaMga ceva hoi bhAvaMgaM / eso khalu aMgassA nikkhevo nikSepA: caunviho hoi||1|| (uttarA0ni0 184)tti, tatra nAmasthApane prasiddhe, dravyAkaM punardravyasya- madyauSadhAderaGga-kAraNamavayavo veti dravyAGgam, bhAvasya-kSAyopazamikAderevamevAGgaMbhAvAGgamiti, iha bhAvAGgenAdhikAra ityapi darzayiSyate, tatra tiSThantyA(r)pravartaka0 (mu0)| 0 vA'dhi0 (mu0)| 0 nAmAGga sthApanAGgaM dravyAGgaM caiva bhavati bhAvAGgam / eSa khalu aGgasya nikSepazcaturvidho bhavati / 0 iha ca pra. / samavatAraH, // 5 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 6 // sate vasanti yathAvadabhidheyatayaikatvAdivizeSitA AtmAdayaH padArthA yasmiMstat sthAnam, athavA sthAnazabdenehaikAdikaH prathamamadhyayana mekasthAnam, saGkhyAbhedo'bhidhIyate, tatazcAtmAdipadArthagatAnAmekAdidazAntAnAM sthAnAnAmabhidhAyakatvena sthAnam, AcArAbhidhAyaka phalAditvAdAcAravaditi, sthAnaJca tatpravacanapuruSasya kSAyopazamikabhAvarUpasyAGgamivAGgaM ceti sthAnAGgamiti samudAyArthaH / dvAranirUpaNa pUrvakamanuyogatatra ca dazAdhyayanAni, teSu prathamamadhyayanamekAditvAt saGkhyAyA ekasaGkhayopetAtmAdipadArthapratipAdakatvAd ekasthAnam, pravRttiHphalam, tasya ca mahApurasyeva catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tadyathA- upakramo nikSepo'nugamo nayazceti, tatra anuyojanamanuyogaH, maGgalam, samudAyArthe, sUtrasyArthena saha sambandhanam, athavA anurUpo'nukUlo vA yo yogo- vyApAraH sUtrasyArthapratipAdanarUpaH so'nuyoga iti, sthAnanikSepAH Aha ca-aNujojaNamaNujogo suyassa niyaeNa jamabhidheyeNa / vAvAro vA jogo jo aNurUvo'NukUlo vaa||1||(vishessaav0 1386) 15, aGganikSepA iti, athavA arthApekSayA aNoH-laghoH pazcAjjAtatayA vA anuzabdavAcyasya sUtrasya yo'bhidheye yogo-vyApArastena sambandho / |4,saprabhedA vAso'Nuyogo'nuyogo veti, Aha ca-ahavA jamatthao thovapacchabhAvehi suyamaNuM tss| abhidheye vAvAro jogo teNaM va sNbNdho||1|| nikSepA'nugama(vizeSAva0 1387)tti, tasya dvArANIva dvArANi- tatpravezamukhAni, ekasthAnakAdhyayanapurasyArthAdhigamopAyA ityarthaH, nagaradRSTAntazcAtra, yathA hi akRtadvAraM nagaramanagarameva bhavati, kRtaikadvAramapi duradhigama kAryAtipattaye ca, caturmUladvAraM tu pratidvArAnugataM sukhAdhigama kAryAnatipattaye ca, evamekasthAnakAdhyayanapuramapyarthAdhigamopAyadvArazUnyamazakyAdhigamaM bhavati, nikSepAH7 ekadvArAnugatamapi ca duradhigamam, saMprabhedacaturdArAnugataM tu sukhAdhigamamityataH phalavAn dvAropanyAsa iti 5 / tAni ca O0tvAdibhirvize0 (mu0)| 0 sambandhaH pra.1 0 anuyojanamanuyogaH sUtrasya nijakena yadabhidheyena / vyApAro vA yogo yo'nurUpo'nukUlo vaa|| 0 sUtrAnuyogApekSayA puMstvam / 9 athavA yadarthataH stokapazcAddhAvAbhyAM sUtramaNu tasya / abhidheye vyApAro yogastena vA sNbndhH| 0 rAnudvArAnugataM (mu0)| upakrama nayA:,prastute samavatAraH, ekaka // 6 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 7 // samudAyArthe, aGganikSepA dvitridvidvibhedAni krameNa bhavantIti tadbhedAH 6 / niruktistu upakramaNamupakrama iti bhAvasAdhanaH zAstrasya nyAsadezasamIpIkaraNa- prathamamadhyayana mekasthAnam, lakSaNaH, upakramyate vA'nena guruvAgyogenetyupakrama iti karaNasAdhanaH, upakramyate'sminniti vA ziSyazravaNabhAve satItyupakrama phalAdiityadhikaraNasAdhanaH, upakramyate'smAditi vA vinItavineyavinayAdityupakrama ityapAdAna sAdhana iti, evaM nikSepaNaM nikSepaH dvAranirUpaNa pUrvakamanuyogakSipyate vA'nenAsminnasmAditi vA nikSeponyAsaH sthApaneti paryAyAH, evamanugamanamanugamaH, anugamyate'nenAsminnasmAditi pravRttiHphalam, vA'nugamaH- sUtrasya nyAsAnukUla: paricchedaH, evaM nayanaM nayaH, nIyate'nenAsminnasmAditi vA nayaH- anantadharmAtmakasya vastuna ekAMzapariccheda ityrthH| athaiSAmupakramAdidvArANAmitthaMkrame kiM prayojanamiti, atrocyate, nAnupakrAntaMsadasamIpIbhUtaM sthAnanikSepAH nikSipyate, nacAnikSiptaMnAmAdibhirarthato'nugamyate, na cArthato'nanugataM nayairvicAryate ityayameva krama iti, uktaJca-dArakkamo'yameva u nikkhippai jeNa nAsamIvatthaM / aNugammai nAnatthaM nANugamo nymyvihuunno||1||(vishessaav0915) tti 8 // tadevaM phlaadiinyuktaani| |4,saprabhedA | upakramasAmpratamanuyogadvArabhedabhaNanapurassaramidamevAdhyayanamanucintyate-tatropakramo dvividho-laukikaH zAstrIyazca, laukikaH SoDhA nikSepA'nugamanAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyopakramo dvedhA-sacetanAcetanamizradvipadacatuSpadApadarUpasya nayA:,prastute dravyasya parikarma vinAzazceti, tatra parikarma-guNAntarotpAdanaM vinAzaH- prasiddha eva, evaM kSetrasya-zAlikSetrAdeH, kAlasya tvaparijJAtasvarUpasya nADikAdibhiH parijJAnam, bhAvasya gurvAdicittalakSaNasyAnavagatasyegitAdibhiravagama iti, zAstrIyo nikSepA:7 piSolaiva-AnupUrvInAmapramANavaktavyatA'rthAdhikArasamavatArabhedAt, tatrAnupUrvI dazadhA'nyatroktA, tatrotkIrttanagaNanAnu-8 O0pAdAna iti (mu0)| 0 nikSepaNaM nikSipyate (mu0)| 0 dvArakramo'yameva tu nikSipyate ye nAsamIpasthaM / nAnyastamanugamyate nAnugamo nayamatavihInaH // 1 // tatra laukika: (mu0)| 9 bhAvasya ca gurvA0 (mu0)| 0 tatra cotkI (mu0)| samavatAraH, ekaka // 7 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vattiyutam bhAga-1 // 8 // pUrkoridamavatarati, utkIrtanaJca ekasthAnaM dvisthAnaM tristhAnamityAdi, gaNanaM tu parisaGkhyAnaM- ekaM dve trINi ityAdi, sAca prathamamadhyayanagaNanAnupUrvI triprakArA- pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvyanAnupUrvI ceti, pUrvAnupUryedaM prathamaM sadvyAkhyAyate pazcAnupUrvyA dazamamanAnupUrvyA mekasthAnam, phalAditvaniyatamiti, tathA nAma dazadhA- ekAdi dazAntam, tatra SaDnAmnyasyAvatAraH, tatrApi kSAyopazamike bhAve, kSAyopazamika-dvAranirUpaNa pUrvakamanuyogabhAvarUpatvAt sakalazrutasyeti, uktaJca-chavvihanAme bhAve khaovasamie suyaM samoyarati / jaMsuyaNANAvaraNakkhaovasamajaM tayaM savvaM pravRtti:phalam, ||1||(vishessaav0 945) ti / tathA pramANaM dravyAdibhedAccaturvidham, tatra kSAyopazamikabhAvarUpatvAdasya bhAvapramANe avatAro, maGgalam, samudAyArthe, yata Aha-davvAdi caunbheyaM pamIyate jeNa taM pmaannNti| iNamajjhayaNaM bhAvotti bhAvamANe smoyrti||1|| (vizeSAva0 946)tti, sthAnanikSepAH bhAvapramANaMca guNanayasaGkhyAbhedatastridhA, tatrAsya guNapramANasaGkhyApramANayorevAvatAraH, nayapramANe tu nasamprati, yadAha-15, | aGganikSepA mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoyaraMti ihN| apuhatte samoyAro natthi puhatte smoyaaro||1||(aav0ni0762, vizeSAva0 2279) / prabhedA tti, guNapramANaM tu dvidhA- jIvaguNapramANamajIvaguNapramANaM ca, tatra asya jIvopayogarUpatvAjjIvaguNapramANe'vatAraH, nikSepA'nugamatasminnapijJAnadarzanacAritrabhedatastryAtmake asya jJAnarUpatayA jJAnapramANe, tatrApi pratyakSAnumAnopamAnAgamAtmake prakRtAdhyayanasyAptopadezarUpatvAdAgamapramANe, tatrApi laukikalokottarabhede paramagurupraNItatvena lokottare sUtrArthobhayAtmani tathA cAha- jIvANaNNattaNao jIvaguNe bohbhaavonnaanne| loguttarasuttatthobhayAgame tassa bhaavaao||1||(vishessaav0947) tatrApyAtmA ObhAvasvarUpa0 (mu0)| 0 SaDdhinAmni bhAve kSAyopazamike zrutaM samavatarati / yat zrutajJAnAvaraNakSayopazamajaM takat sarvam // 1 // 0 dravyAdi caturbhedaM pramIyate yena ttprmaannmiti| idamadhyayanaM bhAva iti bhAvamAne samavatarati // 1 // 0 mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayAH samavatarantIha / apRthaktve samavatAro nAsti pRthaktve smvtaarH|| 1 // 9 apuhutte...puhutte (mu0)| 0 jIvAnanyatvAt jIvaguNe bodhabhAvAt jnyaane| lokottarasUtrArthobhayAgame tasya bhaavaat||1|| upakrama nayA:,prastute samavatAra: nikSepAH // 8 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAr3a zrIabhaya0 bhAga-1 samudAyArthe, nantaraparamparAgamabhedatastrividhe'rthatastIrthakaragaNadharatadantevAsinaH sUtratastugaNadharatacchiSyatatpraziSyAnapekSya yathAkramamAtmA- prathamamadhyayana mekasthAnam, nantaraparamparAgameSvavatAraH, saGkhyApramANamanyatra prapaJcitaMtata evAvadhAraNIyam, tatra cAsya parimANasaGkhyAyAmavatAraH, tatrApi phalAdikAlikazrutadRSTivAdazrutaparimANabhedato dvibhedAyAM kAlikazrutaparimANasaGkhyAyAma, kAlikazrutatvAdasyeti, tatrApi dvAranirUpaNa pUrvakamanuyogazabdApekSayA saGkhayeyAkSarapadAdyAtmakatayA saGkhyAtaparimANAtmikAyAM paryAyApekSayA tvanantaparimANAtmikAyAm, ananta pravRttiHphalam, gamaparyAyatvAdAgamasya, tathA cAha-'aNaMtA gamA aNaMtA pajjavA' ityAdi / tathA vaktavyatA svasamayetarobhayavaktavyatAbhedAt maGgalam, tridhA, tatredaM svasamayavaktavyatAyAmevAvatarati, sarvAdhyayanAnAM tadrUpatvAt, taduktaM- parasamayo ubhayaM vA sammaddihissa sasamao sthAnanikSepAH jenn| tA savvajjhayaNAI ssmyvttvvniyyaaii||1|| (vizeSAva0 953) ti, tathA adhikAro vaktavyatAvizeSa eva, sa 15, aGganikSepA caikatvaviziSTAtmAdipadArthaprarUpaNalakSaNa iti| tathA samavatAra:- pratidvAramadhikRtAdhyayanasamavatAraNalakSaNaH, sacAnupUrvyA |4, saprabhedA diSu lAghavArthamukta eveti na punarucyate, tathAhi-ahuNA ya samoyAro jeNa samoyAriyaM paiddAraM / egaTThANamaNugao so lAghavaoNa upakra nikSepA'nugamapuNa vcco||1|| (vizeSAva0 956) nikSepastridhA- oghanAmasUtrAlApakaniSpannabhedAd, Aha ca- bhaNNai gheppaDU ya suhaM nayAH, prastute nikkhevapayANusArao stthN| oho nAma suttaM nikhettavvaM tao'vassaM ||1||ttraughH-saamaanymdhyynaadi nAma, uktaJca- oho / sAmannaM suyAbhihANaM cauvvihaM taM c| ajjhayaNaM ajjhINaM Ao jhavaNA ya patteyaM // 1 // nAmAdi caubbheyaM vanneUNaM suaannusaarennN| nikSepA:7 0 parasamaya ubhayaM vA samyagdRSTeH svasamayo yen| tataH sarvANyadhyayanAni svsmyvktvytaaniytaani|| O adhunA ca samavatAro yena samavatAritaM prtidvaarm| ekasthAne'nugataH sa lAghavato na punarvAcya iti ||(saamiyN so'Nugao lAghavao No puNo vacco vi.bhA.) 0 bhaNyate gRhyate ca sukhaM nikSepapadAnusArataH shaastrm| ogho: nAma sUtraM nikSeptavyaM tato'vazyam // 0 ogho yatsAmAnyaM sUtrAbhidhAnaM caturvidhaM tacca / adhyayanamakSINamAyaH kSapaNA ca pratyekam // 1 // nAmAdi caturbhedaM varNayitvA samavatAraH, ekaka // 9 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 10 // egaTThANaM jojjaM causuMpi kameNa bhaavesuN||2|| (vizeSAva0 958-959) tatrAdhyAtma- manastatra zubhe ayanaM- gamanam, arthAdAtmano prathamamadhyayanabhavati yasmAdadhyAtmazabdavAcyasya vA manasaHzubhasya AnayanamAtmani yato bhavati bodhAdInAM vA'dhikamayanaM yato bhavati mekasthAnam, phalAditadajjhayaNaMti prAkRtazailyA bhavatIti, Aha ca- jeNa suhajjhappayaNaM ajjhappANayaNamahiyamayaNaM vA / bohassa saMjamassa va mokkhassa dvAranirUpaNa pUrvakamanuyogava to tmjjhynnN||1||(vishessaav0 960) ti, adhIyate vA-paThyate Adhikyena smaryate gamyate vA tadityadhyayanamiti, tathA pravRttiHphalam, yaddIyamAnaM na kSIyate sma tadakSINam, tathA jJAnAdInAmAyahetutvAdAyaH, tathA pApAnAM karmaNAM kSapaNahetutvAt kSapaNeti, Aha samudAyArthe, ca- ajjhINaM dijaMtaM avvocchittinayato alogovva / Ao nANAINaM jhavaNA pAvANa khvnnNti||1||(vishessaav0961) nAmaniSpanne | sthAnanikSepAH tu nikSepe asyaikasthAnakamiti nAma, tata ekazabdasya sthAnazabdasya ca nikSepo vAcyaH, tatra ekasya nAmAdiH saptadhA, 15, aGganikSepA taduktaM-"nAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 mAuyapaya 4 saMgahekkae ceva 5 / pajjava 6 bhAve ya 7 tahA sattete ekkagA hoNti||1|| (dazavai0ni0 |4,saprabhedA 8,218) tatra nAmaiko yasyaika iti nAma, sthApanaikaH pustakAdinyastaikakAGkaH, dravyaikaH sacittAdistridhA, mAtRkApadaikastu upakrama nikSepA'nugama'uppanne i vA vigae ivA dhuve iva'tti eSAM mAtRkAvatsakalavAGmayamUlatayA avasthitAnAmanyataradvivakSitam akArAdyakSarA- nayA:,prastute tmikAyA vA mAtRkAyA ekataro'kArAdiH, saMgrahaiko yenaikenApi dhvaninA bahavaH saGgahyante, yathA jAtiprAdhAnyena vrIhiriti, paryAyaikaH zivakAdirekaH paryAyo, bhAvaika audayikAdibhAvAnAmanyatamo bhAva iti, iha bhAvaikena adhikAro yato nikSepA:7 - zrutAnusAreNa / ekasthAnamAyojyaM caturdhvapi krameNa bhAveSu / / 2 // 0 sAmAiyamA0 vi0bhaa0| 0 yena zubhAdhyAtmAyanamadhyAtmAnayanamadhikamayanaM vaa| bodhasya saMyamasya vA mokSasya vA tatastad adhyayanam / / 0 akSINaM dIyamAnamavyucchittinayato'loka iv| Ayo jJAnAdInAM kSapaNA pApAnAM kSapaNamiti // nAmasthApanAdravye mAtRkApadasaMgrahaikakazcaiva / paryayabhAve ca tathA saptaite ekakA bhavanti // O vigame i vA dhuve i vA' ityeSa (mu0)| samavatAraH, ekaka // 10 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 11 // krameNa gaNanAlakSaNasthAnaviSayo'yameko gaNanA ca saGkhyA, saGkhyA ca guNo guNazca bhAva iti, sthAnasya tu nikSepa ukta eva, tatra ca prathamamadhyayanagaNanAsthAnenehAdhikAraH, tata ekalakSaNaMsthAnaM-saGkhyAbhedaekasthAnaMtadviziSTajIvAdyarthapratipAdanaparamadhyayanamapyekasthAna-8 mekasthAnam, sUtram miti, uktAvoghaniSpannanAmaniSpannanikSepau, samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepaH prAptAvasaraH, tatsvarUpaM cedaM-sUtrAlApakAnAM- saMhitAdisUtrapadAnAM zrutaM me AyuSmanni'tyAdInAM nikSepo-nAmAdinyAsaH, saca avasaraprApto'pi nocyate, sati hi sUtre'sau saMbhavati, vyAkhyA, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAnugamabheda evetyanugama eva tAvadupavarNyate-dvividho'nugamo-niryuktyanugamaH sUtrAnugamazca, tatra Adyo zrutanikSepAH 4, nikSepaniryuktyupoddhAtaniyuktisUtrasparzakaniryuktyanugamavidhAnatastrividhaH, tatraca nikSepaniyuktyanugamaH sthAnAGgAdhyayanAgheka- AyurnikSepAH zabdAnAM nikSepapratipAdanAdanugata eveti, upodghAtaniryuktyanugamastu- uddese niddese ya niggame (Ava0ni0 140-41, vizeSAva 1484-85) ityAdigAthAdvayAdavaseya iti, sUtrasparzakaniyuktyanugamastu saMhitAdau SaDDidhe vyAkhyAlakSaNe padArthapadavigrahacAlanApratyavasthAnalakSaNavyAkhyAnabhedacatuSTayasvarUpaH, sa ca sUtrAnugame saMhitApadalakSaNavyAkhyAnabhedadvayalakSaNe sati bhavatItyataH sUtrAnugama evocyate, tatra ca alpagranthamahArthAdisUtralakSaNopetaM skhalitAdidoSavarjitaM sUtramuccAraNIyam, taccedaM suyaM me AusaM! teNaM bhagavatA evamakkhAyaM / / sUtram 1 // suyaM me ityaadi| asya ca vyAkhyA saMhitAdikrameNeti, Aha ca bhASyakAra:- suttaM 1 payaM 2 payattho 3 saMbhavato vigNaho 4 viyAro ya 5 (cAlanetyarthaH) / dUsiyasiddhI 6 nayamayavisesao neyamaNusuttaM // 1 // (vizeSAva0 1002) tatra sUtramiti saMhitA, sA Gsati sUtre tasya saMbhavAt (mu0)| 0 sparzika0 (mu0)| 0 sUtraM padaM padArthaH saMbhavato vigraho vicArazca / dUSitasiddhirnayamatavizeSato neyamanusUtram // 1 // // 11
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamamA dhyayana makasthAnama. zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 12 // cAnugataiva, sUtrAnugamasya tadrUpatvAditi, Aha ca-hoi kayattho vottuM sapayaccheyaM suyaM suyANugamo (vizeSAva0 1009) tti, sUtre cAskhalitAdiguNopeta uccArite kecidarthA avagatA:prAjJAnAM bhavantyataH saMhitA vyAkhyAbhedo bhavati, anadhigatArthAdhigamAya sUtram capadAdayo vyAkhyAbhedAHpravarttanta iti, tatra padAni-zrutaM mayA AyuSman! tena bhagavatA evamAkhyAta miti, evaM padeSu vyavasthApiteSu saMhitAdisUtrAlApakaniSpannanikSepAvasaraH, tatra ceyaM vyavasthA- jattha u jaM jANejjA nikkhevaM nikkhive nirvsesN| jatthavi ya Na jANejjA krameNa vyAkhyA, caukkayaM nikkhive tattha // 1 // (AcA0ni0 4, anuyo0 sU08) tti, tatra nAmazrutaM sthApanAzrutaM ca pratItam, dravyazrutamadhIyA zrutanikSepA: 4, nasyAnupayuktasya patrakapustakanyastaM vA, bhAva zrutaM tu zrutopayuktasyeti, iha ca bhAvazrutena zrotrendriyopayogalakSaNenAdhikAraH, AyurnikSepAH tathA AusaM ti AyuH- jIvitam, tannAmAdibhedato dazadhA, tadyathA- nAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 ohe 4 bhava 5 tabbhave ya 6 bhoge / ya 7 / saMjama 8 jasa 9 kittI 10 jIviyaM ca taM bhaNNatI dshaa||1|| (Ava0ni0 1056, vizeSA0 3510) davie tti dravyameva sacetanAdibhedaM jIvitavyahetutvAjjIvitaM dravyajIvitam, oghajIvitaM nArakAdyavizeSitAyurdravyamAnaM sAmAnyajIvitaM bhavati, nArakAdibhavaviziSTaM jIvitaM bhavajIvitaM nArakajIvitamityAdi, tabbhave yatti tasyaiva-pUrvabhavasya samAnajAtIyatayA sambandhi jIvitaM tadbhavajIvitam, yathA manuSyasya sato mAnuSatvenotpannasyeti, bhogajIvitaM cakravAdInAm, saMyamajIvitaM sAdhUnAm, yazojIvitaM kIrtijIvitaM ca yathA mahAvIrasyeti, jIvitaM cAyureveti, iha ca saMyamAyuSA yazaHkIrtyAyuSA cAdhikAra iti, evaM zeSapadAnAM yathAsambhavaM nikSepo vAcya iti // uktaH sUtrAlApakaniSpannanikSepaH, padArthaH punarevaM- iha kila sudharmasvAmI // 12 // Obhavati ca kRtArtha uktvA sapadacchedaM sUtraM sUtrAnugama iti| 0 yatra tu yaM jAnIyAt nikSepaM nikSipet niravazeSam / yatrApi ca na jAnIyAt catuSkakaM nikSipettatra / / 1 // tatra nAmasthApane kSuNNe (mu0)10 vAkyanikSepaprastAve bhASAnikSepavadatra AyuHprastAve jIvitanikSepa ityarthaH /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 13 // zrutanikSepa AyunikSe paJcamo gaNadharadevo jambUnAmAnaM svaziSyaM prati pratipAdayAcakAra- zrutaM- AkarNitaM me mayA AusaM ti Ayu:- jIvitaM prathamamadhya tatsaMyamapradhAnatayA prazastaM prabhUtaM vA vidyate yasyAsAvAyuSmAMstasyAmantraNaM he AyuSman!- ziSya! teNaM ti yaH sannihita-8 mekasthAna sUtram 1 vyavahitasUkSmabAdarabAhyAdhyAtmikasakalapadArtheSvavyAhatavacanatayA''ptatvena jagati pratItaH, athavA pUrvabhavopAttatIrthakaranAma saMhitAdi karmAdilakSaNaparamapuNyaprAgbhAro vilInAnAdikAlAlInamithyAdarzanAdivAsanaH parihRtamahArAjyo divyAdhupasargavargasaMsargA krameNa vyAkhyA, vicalitazubhadhyAnamArgobhAskara iva ghanaghAtikarmaghanAghanapaTalavighaTanollasitavimalakevalabhAnumaNDalo vibudhapatiSaTpada-3 paTalajuSTapAdapadmomadhyamAbhidhAnapurIprathamapravartitapravacano jinomahAvIrastena bhagavatA aSTamahAprAtihAryarUpasamagraizvaryAdiyuktena eva mityamunA vakSyamANenaikatvAdinA prakAreNa AkhyAta miti A-maryAdayA jIvAjIvalakSaNAsaGkIrNatArUpayA abhividhinA vA-samastavastuvistAravyApanalakSaNena khyAtaM-kathitamAkhyAtamAtmAdi vastujAtamiti gamyate, atra ca zruta' mityanenAvadhAraNAbhidhAyinA svayamavadhAritamevAnyasmai pratipAdanIyamityAha, anyathA'bhidhAne pratyutApAyasambhavAt, uktaJca- kiM etto pAvayaraM? sammaM annhigydhmmsbbhaavo| annaM kudesaNAe kaTThayarAgami paaddei||1||tti, maye tyanenopakramadvArAbhihitabhAvapramANadvAragatAtmAnantaraparamparabhedabhinnAgame'yaMvakSyamANo grantho'rthato'nantarAgamaH sUtratastvAtmAgama ityAha, AyuSmannityanena tukomala-2 vacobhiH ziSyamanaHprahlAdayatA''cAryeNopadezo deya ityAha, uktaJca- dhammamaiehiM aisuMdarehiM kAraNaguNovaNIehiM / palhAyaMto ya maNaM sIsaMcoei aayrio||1||(updeshmaalaa 104)1tti / AyuSmattvAbhidhAnaMcAtyantamAhlAdakam, prANinAmAyuSo'tyantAbhI kimetasmAt kaSTakaraM? samyag andhigtsmysdbhaavH| anyaM kudezanayA kaSTatarAgasi pAtayati // OMbhinnAgamo'yaM pr.| dharmamayairatisundaraiH kaarnngunnopniitaiH|| prahlAdayazca manaH ziSyaM nodytyaacaaryH||
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 14 // prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram saMhitAdikrameNa vyAkhyA, zrutanikSepAH4, AyurnikSepA: 10 STatvAd, yata ucyate-savve pANA piyAuyA appiyavahA suhAsAyA dukkhapaDikUlA savve jIviukAmA savvesiM jIviyaM piyaMti, tathAtRNAyApi na manyante, putradArArthasampadaH / jIvitArthe narAstena tessaamaayurtipriym||1|| iti, athavA 'AyuSmannityanena grahaNaBdhAraNAdiguNavate ziSyAya zAstrArtho deya iti jJApanArtham, sakalaguNAdhArabhUtatvenAzeSaguNopalakSaNena cirAyurlakSaNaguNena ziSyAmantraNamakAri, yata uktaM-"vuDhe'vi doNamehe na kaNhabhUmAu loTTae udayaM / gahaNadharaNAsamatthe iya deymchittikaariNmi||1|| (vizeSA0 1458) viparyaye tu doSa iti, Aha ca- Ayarie suttammi ya parivAo suttatthplimNtho| annesipi ya hANI puTThAvina duddhadA vNjhaa||1|| (vizeSA0 1457) iti, tene tyanena tvAptatvAdiguNaprasiddhatA'bhidhAyakena prastutAdhyayanaprAmANyamAha, vaktRguNApekSatvAdvacanaprAmANyasyeti, bhagavate tyanena tu prastutAdhyayanasyopAdeyatAmAha, atizayavAn kilopAdeyaH, tadvacanamapi tatheti, athavA teNaM ti anenopoddhAtaniryuktyantargataM nirgamadvAramAha, yo hi mithyAtvatamaHprabhRtibhyo doSebhyo nirgatastato nirgatamidamadhyayanaM kSetrato'pApAyAM kAlato vaizAkhazuddhaikAdazyAM pUrvAhne bhAve kSAyike vartamAnAditi, evaM ca guruparvakramalakSaNaH sambandho'sya pradarzito bhavati, tathA tathAvidhena bhagavatA yaduktaM tat saprayojanameva bhavatIti sAmAnyataH saprayojanatA cAsyoktA, na hi puruSArthAnupayogi bhagavanto bhASante, bhagavattvahAneH, ata eva cAsyopAyopeyabhAvalakSaNaH sambandho'pi darzitaH, idaM hi bhagavadAkhyAtaM grantharUpApannamupAyaH, puruSArthastUpeya iti, ata eva cAtra zrotAraH zravaNe pravartitAH, yata:siddhArthaM siddhasambandhaM, zrotuM zrotA pravarttate / zAstrAdau tena vaktavyaH, sambandhaH spryojnH||1|| (mi0 zlo0 vA0 17) iti, eva 0 sarve prANAH priyAyuSo'priyavadhAH sukhAsvAdAH pratikUladuHkhAH sarve jIvitukAmAH sarveSAM jIvitaM priyam / OM vRSTe'pi droNamedhe na kRSNabhUmAlluThati udakaM / grahaNadhAraNasamarthe evaM deyamacchittikAriNi // O AcArye sUtre ca parivAdaH suutraarthvighnH| anyeSAmapi ca hAniH spRSTA'pi na dugdhadA vandhyA / / // 14
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamamadhyayanamekasthAnam, zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 15 // sUtram mityanena tu bhagavadvacanAdAtmavacanasyAnuttIrNatAmAha, ata eva svavacanasya prAmANyam, sarvajJavacanAnuvAdamAtratvAdasyeti athavA eva mityekatvAdiH prakAro'bhidheyatayA nirdiSTaH, nirabhidheyatA''zaGkayA zrotRRNAM kAkadantaparIkSAyAmivApravRttiratra mA bhUditi, AkhyAta mityanena tu nApauruSeyavacanarUpamidam, tasyAsambhavAdityAha, yata uktaM-veyavayaNaM na mANaM aporuseyaM tila saMhitAditammayaM jenn| idamaccaMtaviruddhaM vayaNaM ca aporuseyaM c||1|| jaM vuccaitti vayaNaM purisAbhAve u neymevNti| tA tassevAbhAvo niyameNa krameNa vyAkhyA, aporuseyatte / 2||(pnycvstu 1278-79) iti, athavA AkhyAtaMbhagavatedam, na kuDyAdiniHsRtam, yathA kaizcidabhyupagamyate zrutanikSepAH 4, * tasmin dhyAnasamApanne, cintaartnvdaasthite| niHsaranti yathAkAma, kuDyAdibhyo'pi deshnaaH||1||(tttvsN0 3240) ityasyAnenAnabhyu- AyurnikSepAH pagamamAha, yataH kuDyAdiniHsRtAnAM tu, na syaadaaptopdisstttaa| vizvAsazca na tAsu syAtkenemAH kIrttitA iti?||1||(tttvsN0 3243) samastapadasamudAyena tvAtmauddhatyaparihAreNa guruguNaprabhAvanAparaireva vineyebhyo dezanA vidheyetyAha, evaM hi teSu bhaktiparatA syAt, tayA ca vidyAderapisaphalatA syAditi, yaduktaM-bhattIeN jiNavarANaM khijaMtI puvvasaMciyA kmmaa| AyariyanamokkAreNa vijjA maMtA ya sijhNti||1||(aav0ni0 1110) tti, namaskArazca bhaktireveti, athavA AusaMteNaM ti bhagavadvizeSaNam, AyuSmatA bhagavatA, cirajIvinetyarthaH, anena bhagavadbahumAnagarbheNa maGgalamabhihitam, bhagavadhumAnasya maGgalatvAditi coktameva, yadvA AyuSmate ti parArthapravRttyAdinA prazastamAyurdhArayatA natu muktimavApyApi tIrthanikArAdidarzanAt punarihAyAtenAbhimAnAdibhAvato'prazastam, yathocyate kaizcit- jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi, bhavaM tiirthnikaartH||1|| 0 vedavacanaM na mAnamapauruSeyamiti nirmitaM yena (tanmataM yena) idamatyantaviruddhaM vacanaM cApauruSeyaM ca // 1 // yaducyate iti vacanaM puruSAbhAve tu naitdevmiti| tat tasyaivAbhAvo niymenaapaurusseytve||2||0n nimmiyaM pr.| 0 bhaktyA jinavarANAM kSIyante pUrvasaMcitAni karmANi / AcAryanamaskAreNa vidyA mantrAzca sidhyanti // 1 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 16 // 10 (yadA yadA hi dharmasya, glAnirbhavati bhaart!| abhyutthAnamadharmasya, tadA''tmAnaM sRjaamyhm||2||) evaM hyanunmUlitarAgAdidoSa- prathamamadhyayanatvAt tadvacaso'prAmANyameva syAt, niHzeSonmUlane hi rAgAdInAM kutaH punarihAgamanasambhava iti?, athavA 'AyuSmatA mekasthAnam, sUtram 1 prANadhAraNadharmavatA na tu sadA saMzuddhena, tasyAkaraNatvenAkhyAtRtvAsambhavAditi, yadivA-AvasaMteNaM ti mayetyasya vizeSaNam, saMhitAditata AGiti-gurudarzitamaryAdayA vasatA, anena tattvato gurumaryAdAvartitvarUpatvAt gurukulavAsasya tadvidhAnamarthata uktam, krameNa vyAkhyA, jJAnAdihetutvAttasya, uktaJca-NANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaMna muNcNti||1||giiyaavaaso zrutanikSepA: 4, | ratI dhamme, aNAyayaNavajjaNaM / niggaho ya kasAyANaM, eyaM dhIrANa saasnnN||2|| (vizeSAva0 3459-60) ti, athavA 'AmusaMteNaM AyurnikSepA: ti AmRzatA bhagavatpAdAravindaM bhaktitaH karatalayugalAdinA spRzatA, anenaitadAha-adhigatasakalazAstreNApi guruvizrAmaNAdi vinayakRtyaM na moktavyam, uktaM hi-jahA''hiaggI jalaNaM Namase, NANAhutImaMtapayAbhisittaM / evAyariyaM uvaciTThaejjA, aNaMtaNANovagao'vi sNto||1||(dshvai09/1/11) tti, yadvA 'AusaMteNaM' ti AjuSamANena- zravaNavidhimaryAdayA gurUn / sevamAnena, anenApyetadAha- vidhinaivocitadezasthena gurusakAzAcchrotavyam, na tu yathAkathaJcit, yata Aha-niddAvigahAparivajjiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhaktibahumANapuvvaM uvauttehiM sunneyvvN||1||(aav0ni0707, paJcavastu 1006) ityAdi, evmuktH| padArthaH, padavigrahastu sAmAsikapadaviSayaH,sacAkhyAtamityAdiSu darzita iti / idAnIMcAlanApratyavasthAne, teca zabdato 0 azarIratvena / 70vartisvarUpa0 (mu0)| 0 jJAnasya bhavati bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM gurukulavAsaM na muJcanti // 1 // gItAvAso // 16 // ratidharme anaaytnvrjnm| nigrahazca kaSAyANAmetat dhIrANAM shaasnm|| 2 // 0 yathA''hitAgnivalanaM namasyati naanaahutimntrpdaabhissiktm| evamAcAryamupatiSTheta / anantajJAnopagato'pi san // 1 // O gurunAseva0 (mu0)| 0 parivarjitanidrAvikathaiguptaiH praanyjliputtaiH| bhaktibahumAnapUrvamupayuktaiH zrotavyam // 1 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram saMhitAdikrameNa vyAkhyA, zrutanikSepA: 4, AyurnikSepAH // 17 // 10 arthatazca, tatra zabdataH nanu me ityasya mama mahyaM ceti vyAkhyAnamucitam, SaSThIcaturyorevaikavacanAntasyAsmatpadasya me ityAdezAditi, atrocyate, me ityayaM vibhaktipratirUpako'vyayazabdastRtIyaikavacanAnto'smacchabdArthe vartata iti na doSaH / arthatastu cAlanAnanu vastu nityaM vAsyAdanityaMvA?, nityaM cettarhi nityasyApracyutAnutpannasthiraikasvarUpatvAdyo bhagavataH sakAze zrotRtvasvabhAvaH sa eva kathaM ziSyopadezakatvasvabhAva iti?, kiJca- ziSyopadezakatvaM tasya pUrvasvabhAvatyAge syAdatyAge vA,? yadi tyAge hanta hataM vastuno nityatvam, vastunaH svabhAvAvyatiriktatvena tatkSaye tatkSateriti, aparityAga iti cet, na, viruddhayoH svabhAvayoryugapadasambhavAditi, athAnityamiti pakSastadapi na, niranvayanAze hi zrotuH zravaNakAla eva vinaSTatvAt kathanAvasare'nyasyaivotpannatvAdakathanaprasaGgaH, yajJadattazrutasya devadattAkathanavaditi, atra samAdhinayamateneti nayadvAramavatarati, tatra naigamasaGgrahavyavahArarjusUtrazabdasamabhirUdvaivambhUtA nayAH, tatra cAdyAstrayodravyamevArtho'stItivAditayA dravyArthike'vataranti, itare tu paryAya evArtho'stItivAditayA paryAyArthikanaye, tadevamubhayamatAzrayaNe dravyArthatayA nityaM vastu paryAyArthatayA tvanityamiti nityAnityaM vastviti pratyekapakSoktadoSAbhAvo guDanAgarAdivaditi, evameva ca sakalavyavahArapravRttiriti, uktaJca- savvaM ciya paisamayaM uppajjai nAsae ya niccaM ca / evaM ceva ya suhdukkhbNdhmokkhaadisbbhaavo||1|| (vizeSAva0 1009-10) tti / uktaH sUtrasparzakaniryuktyanugamaH, tadevamadhikRtasUtramAzritya sUtrAnugamasUtrAlApakanikSepasUtrasparzakaniryuktyanugamana upadarzitAH, ArAdhitaJca sakramaM bhASyakAravacanam, tadyathA-suttaM suttANugamo suttAlAvagakao ya nikkhevo| suttapphAsiyanijuttI (r)tvasya...tyAge syAda0 (mu0)| 0 atha cAnityaH (mu0)| 0 tAzrayeNa drvyaarthityaa| 0 sarvameva pratisamayamutpadyate nazyati ca nityaM ca / evameva ca sukhaduHkhabandhamokSAdisadbhAvaH // 1 // 7 sUtraM sUtrAnugamaH sUtrAlApakakRtazca nikSepaH / sUtrasparzikaniyuktirnayAzca samakameva vrajanti // 1 // * siyanijRtti (mu0)| // 17 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 18 // sUtram 2 dravyArtha sAmAnya nayA ya samagaM tu vaccaMti // 1 // (vizeSAva0 1001)tti, eteSAM cAyaM viSaya ukto bhASyakAreNa-hoi kayattho vottuM sapayaccheyaM sula prathamamadhyayana mekasthAnam, suyaannugmo| suttAlAvannAso naamaainnaasviniyogN||1||suttpphaasiynijjuttiniogo sesao pytthaaii| pAyaM so cciya negamanayAimayagoyaro hoi // 2 // (vizeSAva01009-10)tti, evaM pratisUtraM svayamanusaraNIyam, vayaM tu saMkSepArthaM kvacitkiJcideva bhaNiSyAma iti // yadAkhyAtaM bhagavatA tadadhunocyate-tatra sakalapadArthAnAM samyagmithyAjJAnazraddhAnAnuSThAnairviSayIkaraNenopayoganayanAdAtmanaH pradezArthatA vicAraH, sarvapadArthaprAdhAnyamatastadvicAraM tAvadAdAvAha avayaviege AyA ||suutrm // sAdhanam, AtmasAdhanam, ekona vyAdirUpa AtmA-jIvaH, kathaJciditi gamyate, tatra atati-satatamavagacchati 'ata sAtatyagamana' iti vacanAd atadhAtorgatyarthatvAdgatyarthAnAMcajJAnArthatvAdanavarataM jAnAtIti nipAtanAdAtmA-jIvaH, upayogalakSaNatvAdasya siddhasaMsArya- vizeSavicAraH vasthAdvaye'pyupayogabhAvena satatAvabodhabhAvAt, satatAvabodhAbhAvecAjIvatvaprasaGgAt, ajIvasya ca sataH punarjIvatvAbhAvAt, bhAve cAkAzAdInAmapi tathAtvaprasaGgAt, evaJca jIvAnAditvAbhyupagamAbhAvaprasaGga iti, athavA atati-satataM gacchati svakIyAn jJAnAdiparyAyAnityAtmA, nanvevamAkAzAdInAmapyAtmazabdavyapadezaprasaGgaH, teSAmapisvaparyAyeSu satatagamanAd, anyathA apariNAmitvenAvastutvaprasaGgAditi, naivam, vyutpattimAtranimittatvAdasya, upayogasyaiva ca pravRttinimittatvAd, jIva eva AtmA nAkAzAdiriti, yadvA saMsAryapekSayA nAnAgatiSu satatagamanAt muktApekSayA ca bhUtatadbhAvatvAdAtmeti, tasya | bhavati kRtArtha uktvA sapadacchedaM sUtraM sUtrAnugamaH / sUtrAlApakanyAso nAmAdinyAsaviniyogam // 11 // sUtrasparzikaniyuktiniyogaH zeSakaH pdaarthaadiH| prAyaH sa eva naigamanayAdimatagocaro bhavati // 2 // 70 padArthajJAnaprA0 pra.10 nAdato dhAto (mu0)| * 0lAvaganAso (mu0)|
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 19 // vicAraH, sAdhanam, AtmasAdhanam, sAmAnya caikatvaM kathaJcideva, tathAhi- dravyArthatayaikatvamekadravyatvAdAtmanaH,pradezArthatayA tvanekatvamasaGkhayeyapradezAtmakatvAt tasyeti, prathamamadhyayanatatra dravyaM ca tadarthazceti dravyArthastasya bhAvo dravyArthatA- pradezaguNaparyAyAdhAratA avayavidravyatetiyAvat, tathA prakRSTo deshH| mekasthAnam, sUtram 2 pradezo- niravayavoM'zaH sacAsAvarthazceti pradezArthastasya bhAvaH pradezArthatA-guNaparyAyAdhArAvayavalakSaNArthatetiyAvat, nanvava- dravyArthayavi dravyameva nAsti, vikalpadvayena tasyAyujyamAnatvAt, kharaviSANavat, tathAhi-avayavidravyamavayavebhyo bhinnamabhinnaM vA pradezArthatAsyAd?, na tAvadabhinnamabhedehi avayavidravyavadavayavAnAmekatvaMsyAd, avayavavadvA'vayavidravyasyApyanekatvaMsyAd, anyathA avayavibheda eva syAd, viruddhadharmAdhyAsasya bhedanibandhanatvAditi, bhinnaM cet tattebhyastadA kimavayavidravyaM pratyekamavayaveSu sarvAtmanA samavaiti dezato veti? yadi sarvAtmanA tadA'vayavasaGkhyamavayavidravyaM syAt kathamekatvaM tasya?atha dezaiH samavaiti tato yairdezairavayaveSu tadvarttate teSvapi dezeSu tatkathaM pravartate dezataH sarvato veti?, sarvatazcettadeva dUSaNam, dezatazcet teSvapi dezeSu vizeSavicAraH kathamityAdiranavasthA syAditi, atrocyate, yaduktaM-'vikalpadvayena tasyAyujyamAnatvA' diti tadayuktam, ekAntena bhedAbhedayoranabhyupagamAt, avayavA eva hi tathAvidhaikapariNAmitayA avayavidravyatayA vyapadizyante, ta eva ca tathAvidhavicitrapariNAmApekSayA avayavA iti, avayavidravyAbhAve tu ete ghaTAvayavA ete ca paTAvayavA ityevamasaGkIrNAvayavavyavasthA na syAt, tathA / ca pratiniyatakAryArthinAM pratiniyatavastUpAdAnaM nasyAt, tathA ca sarvamasamaJjasamApanIpota, sannivezavizeSAd ghaTAdyavayavAnAM pratiniyatatA bhaviSyatIti cet, satyam, kevalaM sa eva sannivezavizeSo'vayavidravyamiti, yaccocyate- 'viruddhadharmAdhyAso bhedanibandhanami'ti, tadapina sUktam, pratyakSasaMvedanasya paramArthApekSayA bhrAntatvena saMvyavahArApekSayA tvabhrAntatvenAbhyupagamAditi, yadi nAma bhrAntamabhrAntaM kathamityevamatrApi vaktuM shkytvaaditi| kiJca-vidyate avayavidravyam, avyabhicAritayA tathaiva
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ yayana zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 makasthAnam, sUtram 2 // 20 // avayati. sAdhanam, dhanam, sAmAnya Atmara pratibhAsamAnatvAd avayavavannIlavadvA, na cAyamasiddho hetuH, tathApratibhAsasyAnubhUyamAnatvAt, nApyanaikAntikatvaviruddhatve, prathamamadha sarvavastuvyavasthAyAH pratibhAsAdhInatvAd, anyathA na kiJcanApi vastu sidhyediti / bhavatu nAmAvayavidravyaM kevalamAtmA na vidyate, tasya pratyakSAdibhiranupalabhyamAnatvAditi, tathAhi-na pratyakSagrAhyo'sAvatIndriyatvAt, nApyanumAnagrAhyaH, anumAnasya dravyArthaliGgaliGginoH sAkSAtsambandhadarzanena pravRtteriti, Agamagamyo'pinAsau, AgamAnAmanyo'nyaM visaMvAdAditi, atrocyate, pradezArthatA vicAraH, keyamanupalabhyamAnatA? kimekapuruSAzritA sakalapuruSAzritA vA? yadyekapuruSAzritA na tayA''tmAbhAvaH sidhyati, satyapi / vastuni tasyAH sambhavAd, na hi kasyacit puruSavizeSasya ghaTAdyarthagrAhakaM pramANaM na pravRttamiti sarvatra sarvadA tadabhAvo nirNetuM zakya iti, na hi pramANanivRttau prameyaM vinivarttate, prameyakAryatvAt pramANasya, na ca kAryAbhAve kAraNAbhAvo dRSTa / ityanaikAntikatA'nupalambhahetoH, sakalapuruSAzritAnupalambhastvasiddha ityasiddho hetuH, na hyasarvajJena sarve puruSAH sarvadA vizeSavicAraH sarvatrAtmAnaM na pazyantIti vaktuM zakyamiti, kiJca-vidyate AtmA, pratyakSAdibhirupalabhyamAnatvAt, ghaTavaditi, nacAyamasiddho hetuH, yato'smadAdipratyakSeNApyAtmA tAvad gamyata eva, AtmA hi jJAnAdananyaH, AtmadharmatvAt jJAnasya, tasya ca svasaMviditarUpatvAt, svasaMviditatvaJca jJAnasya nIlajJAnamutpannamAsIdityAdismRtidarzanAt, na hyasvasaMvidite jJAne smRtiprabhavo yujyate, pramAtrantarajJAnasyApi smRtigocaratvaprasaGgAditi, tadevaM tadavyatiriktajJAnaguNapratyakSatve AtmA guNI pratyakSa eva, rUpaguNapratyakSatve ghaTaguNipratyakSatvavaditi, uktaJca-guNapaccakkhattaNao guNI vi jIvo ghaDovva pnyckkho| ghaDao vi gheppai guNI // 20 // guNamittaggahaNao jmhaa||1|| (vizeSAva0 1558-59-60) tathA- aNNo'Nanno va guNI hojja guNehiM?, jai NAma so'nnnno| OguNapratyakSatvAt guNyapi jIvo ghaTa iva pratyakSaH / ghaTa iva gRhyate guNI guNamAtragrahaNAt ysmaat||1|| anyo'nanyo vA guNI ghaDaoba dhippai (mu0)|
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 21 // NANaguNamittagahaNe ghippai jIvo guNI sakkhaM // 1 // aha anno to evaM guNiNo na ghaDAdayo vi paJcakkhA / guNamittaggahaNAo jIvammi prathamamadhyayanakuto viAro'yaM? ||2||(vishessaav0 1558-59-60) ti, ye tusakalapadArthasArthasvarUpAvirbhAvanasamarthajJAnavantasteSAMsarvAtmanaiva mekasthAnam, sUtram 2 pratyakSa iti / tathA'numAnagamyo'pyAtmA, tathAhi-vidyamAnakartRkamidaMzarIraMbhogyatvAd, odanAdivat, vyomakusumaM vipakSaH, dravyArthasaca kartA jIva iti, nanvodanakartRvanmUrta AtmA siddhyatIti sAdhyaviruddho heturiti, naivam, saMsAriNo mUrttatvenApyabhyupagamAd, pradezArthatA vicAraH, Aha ca-jo kattAdi sa jIvo sajjhaviruddhatti te maI hujjA / muttAipasaMgAo taM no saMsAriNo doso||1|| (vizeSAva0 1570)tti, na avayavicAyamekAnto, yaduta- liGgayavinAbhUtaliGgopalambhavyatirekeNAnumAnasyaikAntato'pravRttiriti, hasitAdiliGgavizeSasya sAdhanam, AtmasAdhanam, grahAkhyaliGgayavinAbhAvagrahaNamantareNApi grahagamakatvadarzanAt, na ca deha eva graho yenAnyadehe darzanamavinAbhAvagrahaNaniyAmakaM / sAmAnyabhavatIti, uktaJca-so'NegaMto jamhA liMgehi samaM aditttthpuvvovi| gahaliMgadarisaNAto gaho'Numeyo sriirNmi||1|| (vizeSAva0 1566) vizeSavicAraH iti, AgamagamyatvaM tvAtmanaH ege AyA ita eva vacanAt, nacAsyAgamAntarairvisaMvAdaH saMbhAvanIyaH, sunizcitAptapraNItatvAdasyeti, bahu vaktavyamatra tacca sthAnAntarAdavaseyamiti / kiJca-AtmAbhAvejAtismaraNAdayastathA pretIbhUtapitRpitAmahAdikRtAvanugrahopaghAtauca na prApnuyuriti / Atmanastu sapradezatvamavazyamabhyupagantavyam, niravayavatvetu hastAdyavayavAnAmekatvaprasaGgaH pratyavayavaM sparzAdyanupalabdhiprasaGgazceti sapradeza AtmA pratyavayavaM caitanyalakSaNataguNopalambhAt, pratigrIvAdyavayavamupalabhya bhavet guNebhyaH, yadi nAma so'nanyaH / jJAnamAtraguNagrahaNe gRhyate jIvo guNI sAkSAt // 1 // athAnyastadaivaM guNino na ghaTAdayo'pi pratyakSAH / guNamAtragrahaNAt jIve // 21 // kuto vicAro'yam / / 2 / / 0 yaH kAdiH sa jIvaH sAdhyaviruddha iti te mtirbhvet| mUrttatvAdiprasaGgAt tanna saMsAriNo dossH|| 1 // 0 syaiva ekA0 (mu0)108 dehe'darzana (mu0)| 0 so'nekAnto yasmAt liGgaiH samamadRSTapUrvo'pi / grahaliGgadarzanAt graho'numeyaH zarIre // 1 // 7 ata (mu0)|
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 22 // mekasthAnam, sUtram 2 dravyArtha AtmasAdhanam, sAmAnya mAnarUpaguNaghaTavaditi sthApitametat 'dravyArthatayA eka Atme'ti, athavA eka AtmA kathaJciditi, pratikSaNaMsambhavadaparAparakAlakRtakumArataruNanaranArakatvAdiparyAyairutpAdavinAzayoge'pi dravyArthatayaikatvAdasya, yadyapi hi kAlakRtaparyAyairutpadyate nazyati ca vastu tathApi svaparaparyAyarUpAnantadharmAtmakatvAt tasya na sarvathA nAzo yukta iti, Aha ca-na hi savvahA viNAso addhaapjjaaymittnaasNmi| saparapajjAyANaMtadhammuNo vatthuNo jutto||1|| (vizeSAva0 2393)tti, kiJca- pratikSaNaM kSayiNo bhAvA pradezArthatA vicAraH, ityetasmAd vacanAt pratipAdyasya yatkSaNabhaGgavijJAnamupajAyate tadasaGkhyAtasamayaireva vAkyArthagrahaNapariNAmAjjAyate, na tu avayavipratipattuH pratisamayaM vinAze sati, yata ekaikamapyakSaraM padasatkaM saGkhyAtItasamayasambhUtam, saGkhyAtAni cAkSarANi padam, sAdhanam, saGkhyAtapadaMca vAkyam, tadarthagrahaNapariNAmAcca sarvaM kSaNabhaGgaramiti vijJAnaM bhavet taccAyuktaM samayanaSTasyeti, Aha ca- kaha / vA savvaM khaNiyaM vinAya?, jai maI suyAotti / tadasaMkhasamayasuttatthagahaNapariNAmao juttaM // 1 // nau paisamayaviNAse jeNekkekkakkharaMpi vizeSavicAraH ya pyss|sNkhaaiiysmiyN saMkhejjAI pyNtaaii||2||sNkhejjpyN vakkaM tadatthagahaNapariNAmao hojjA / sabakhaNabhaMganANaM tadajuttaM smyntttthss|| 3 // (vizeSAva02401-03) iti, tathA sarvathocchede tRptyAdayo na ghaTante, pUrvasaMskArAnuvRttAveva teSAM yujyamAnatvAd, Aha. ca-tittI samo kilAmo sArikkhavivakkhapaccayAINi / ajjhayaNaM jhANaM bhAvaNA ya kA svvnaasNmi?||1|| (vizeSAva0 2404)tti, tatra tRpti:- dhrANiH zramaH- adhvAdikhedaH klamo- glAniH sAdRzya-sAdharmya vipakSo-vaidhar2yA pratyayaH- avabodhaH, zeSapadAni / Onaiva sarvathA vinAzo'ddhAparyAyamAtranAze / svaparaparyAyAnantadharmasya vastuno yuktH||1|| kathaM vA sarvaM kSaNika vijJAtaM? yadi mtiHshrutaaditi| tadasaGkhyasamayasUtrArthagrahaNapariNAmato yuktam // 1 // naiva pratisamayavinAze yenaikaikamakSaramapi padasya / saMkhyAtItasAmayika saMkhyeyAni padaM tAni ||2||sNkhyeypdN vAkyaM tadarthagrahaNapariNAmato bhavet / sarvakSaNabhaGgajJAnaM tadayuktaM samayanaSTasya // 3 // tRptiH zramaH klamaH sAdRzyavipakSapratyayAdayaH / adhyayanadhyAne bhAvanA ca kA sarvanAze // 1 // // 22 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 23 // sAmAnya pratItAni, ityAdi bahu vaktavyaM tattu sthAnAntarAdavaseyamiti / tadevamAtmA sthitibhavanabhaGgarUpaH sthirarUpApekSayA nityo prathamamadhyayananityatvAccaikaH bhavanabhaGgarUpApekSayA tvanityaH anityatvAccAneka iti, Aha ca-"jamaNaMtapajjayamayaM vatthubhavaNaM ca cittprinnaam| mekasthAnam, sUtram 2 ThiivibhavabhaGgarUvaM NiccANiccAi to'bhimyN||1|| (vizeSAva0 2416)ti, evaM ca-suhadukkhabaMdhamokkhA ubhayanayamayANuvattiNo juttaa| dravyArthaegayarapariccAe savvavvavahAravucchitti ||2||(vishessaav02417)tti, athavA- eka AtmA kathaJcideveti, yato jainAnAM na sarvathA , pradezArthatA vicAraH, kiJcidvastu ekamane vA'sti, sAmAnyavizeSarUpatvAdvastunaH, atha brUyAt- vizeSarUpameva vastu, sAmAnyasya vizeSebhyo , avayavibhedAbhedAbhyAM cintyamAnasyAyogAt, tathAhi- sAmAnyaM vizeSebhyo bhinnamabhinnaM vA syAt?, na bhinnamupalambhAbhAvAd, na sAdhanam, AtmasAdhanam, cAnupalabhyamAnamapi sattayA vyavahattuM zakyam, kharaviSANasyApi tathAprasaGgAt, athAbhinnamiti pakSaH, tathA ca sAmAnyamAnaM vA syAdvizeSamAtraM veti, na okasmin sAmAnyamekaM vizeSAstvanekarUpA ityasaGkIrNavastuvyavasthA syAditi, atrocyate, na vizeSavicAraH OM hyasmAbhiH sAmAnyavizeSayorekAntena bhedo'bhedo vA'bhyupagamyate, apitu vizeSA eva pradhAnIkRtAtulyarUpA upasarjanIkRtatulyarUpA viSamatayA prajJAyamAnA vizeSA vyapadizyante, ta eva ca vizeSA upasarjanIkRtAtulyarUpAH pradhAnIkRtatulyarUpAH samatayA prajJAyamAnAHsAmAnyamiti vyapadizyanta iti, Aha ca- nirvizeSaM gRhItAzca, bhedAH saamaanymucyte| tato vizeSAtsAmAnyaviziSTatvaM na yujyte||1||vaissmysmbhaaven, jJAyamAnA ime kil| prakalpayanti sAmAnyavizeSasthitimAtmani // / // iti, tadevaM sAmAnyarUpeNAtmA eko vizeSarUpeNa tvanekaH, na cAtmanAM tulyarUpaM nAsti, ekAtmavyatirekeNa zeSAtmanAmanAtmatvaprasaGgAditi , (r) yadanantaparyayamayaM vastu bhavanaM ca citrapariNAmam / sthitivibhavabhaGgarUpaM nityAnityAdi tato'bhimatam // 1 / / sukhaduHkhabandhamokSA ubhayanayamatAnuvarttino yuktaaH| ekataraparityAge srvvyvhaarvyucchittiH|| 2 / / 0 na hi sarvathA (mu0)| // 23 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 24 // prathamamadhyayanamekasthAnama. sUtram 3 daNDaH , kriyAH, tulyaM ca saMrUpamupayoga:upayogalakSaNo jIva iti vacanAt, tadevamupayogarUpaikalakSaNatvAt sarve evAtmAna ekarUpAH, evaM caikalakSaNatvAdeka Atmeti, athavA janmamaraNasukhaduHkhAdisaMvedaneSvasahAyatvAdeka Atmeti bhAvanIyamiti / iha ca sarvasUtreSu kathaJcidityanusmaraNIyam, kathaJcidvAdasyAvirodhena sarvavastuvyavasthAnibandhanatvAt, uktaJca- syAdvAdAya namastasmai, yaM vinA sakalAH kriyaaH| lokadvitayabhAvinyo, naiva saanggtymiyuuti||1|| tathA nayAstava syAtpadasattvalAJchitA, rasopaviddhA iva lohdhaatvH| lokaH bhavantyabhipretaphalA yatastato, bhavantamAryAH praNatA hitaissinnH||1||(bRhtsvymbhuustotre) iti / Atmana ekatvamuktanyAyato'bhyupa | (nikSepA:8), gacchaddhirapi kaizcinniSkriyatvaMtasyAbhyupagatamatastannirAkaraNAya tasya kriyAvattvamabhidhitsuH kriyAyAH kAraNabhUtaM daNDasvarUpaM aloka: prathamaMtAvadabhidhAtumAha ege daMDe // sUtram 3 // egA kiriyA ||suutrm 4 // ege loe| sUtram 5 // ege aloe| sUtram 6 // __ ege daMDe eko'vivakSitavizeSatvAt daNDyate-jJAnAdyaizvaryApahArato'sArIkriyate AtmA'neneti daNDaH, saca dravyato bhAvatazca, dravyato yaSTirbhAvato duSprayuktaM manaHprabhRti // tena cAtmA kriyAM karotIti tAmAha- egA kiriyA ekA- avivakSitavizeSatayA / karaNamAtravivakSaNAt karaNaM kriyA- kAyikyAdiketi, athavA ege daMDe egA kiriya' tti sUtradvayenAtmano'kriyatvanirAsena sakriyatvamAha, yato daNDakriyAzabdAbhyAM trayodaza kriyAsthAnAni pratipAditAni, tatrArthadaNDAnarthadaNDahiMsAdaNDAkasmAddaNDadRSTiviparyAsadaNDarUpaH paJcavidho daNDaH paraprANApaharaNalakSaNo daNDazabdena gRhItaH, tasya caikatvaM vadhasAmAnyAditi, kriyAzabdena tu mRSApratyayA adattAdAnapratyayA AdhyAtmikI mAnapratyayA mitradveSapratyayA mAyApratyayA lobhapratyayA airyA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamamadhyayana makasthAnama. zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 25 // sUtram 3-6 daNDaH , kriyAH, lokaH (nikSepA:8), aloka: pathikItyaSTavidhA kriyoktA, tadekatvaJca karaNamAtrasAmAnyAditi, daNDakriyayozca svarUpavizeSamupariSTAt svasthAna vakSyAma iti |akriyaavttvniraasshcaatmn evaM-yaiH kilAkriyAvattvamabhyupagatamAtmanastairbhoktRtvamapyabhyupagatamatobhujikriyAnirvartanasAmarthya satibhoktRtvamupapadyate tadeva ca kriyAvattvaM nAmeti, atha prakRtiH karoti puruSastubhuGkte pratibimbanyAyeneti, tadayuktam, kathaJcit sakriyatvamantareNa prakRtyupadhAnayoge'pi pratibimbabhAvAnupapatteH, rUpAntarapariNamanarUpatvAt pratibimbasyeti, atha prakRtivikArarUpAyA buddhereva sukhAdyarthapratibimbanaM nAtmanaH, tarhi nAsya bhogaH, tadavasthatvAttasyeti, atrApi bahu vaktavyaM tattu sthAnAntarAdavaseyamiti // uktasvarUpasyAtmana AdhArasvarUpanirUpaNAyAha- ege loe tti eko'vivakSitAsaGkhyapradezAdhastiryagAdidigbhedatayA lokyate- dRzyate kevalAlokeneti lokaH- dharmAstikAyAdidravyAdhArabhUta AkAzavizeSaH, taduktaM-dharmAdInAM vRttirdravyANAM bhavati yatra tat kSetram / taivyaiH saha lokastadviparItaM hyalokAkhyam // 1 // iti, athavA loko nAmAdiraSTadhA, Aha ca-nAmaM ThavaNA davie khitte kAle bhave ya bhAve y| pajjavaloe ya tahA aTThaviho loynikkhevo||1|| (Ava0ni0 1070)tti, nAmasthApane sujJAne, dravyaloko jIvAjIvadravyarUpaH, kSetraloka AkAzamAtramanantapradezAtmakam, kAlalokaH samayAvalikAdiH, bhavaloko nArakAdayaH svasmin 2 bhavevartamAnA yathA manuSyaloko devaloka iti, bhAvalokaH SaDaudayikAdayo bhAvAH, paryavalokastu dravyANAMparyAyamAtrarUpa iti, eteSAMcaikatvaM kevalajJAnAlokanIyatvasAmAnyAditi // lokavyavasthA hyaloke tadvipakSabhUte sati bhavatIti tamAha- ege aloe eko'nantapradezAtmakatve'pyavivakSitabhedatvAdaloko lokavyudAsAd natvalokanIyatayA, kevalAlokena tasyApyAlokyamAnatvAditi, nanulokaikadezasya pratyakSatvAt taddezAntara(r) natvanAloka0 (mu0)| // 25 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 26 // prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram7-16 kAya:, mapi bAdhakapramANAbhAvAt sambhAvayAmo, yo'yaM punaraloko'sya dezato'pyapratyakSatvAt kathamasAvastItyavasAtuM zakyo? yenaikatvena prarUpyata iti, ucyate, anumAnAditi, taccedaM-vidyamAnavipakSo loko, vyutpattimacchuddhapadAbhidheyatvAd, iha yad / vyutpattimatA zuddhazabdenAbhidhIyate tasya vipakSo'stIti draSTavyam, yathA ghaTasyAghaTaH, vyutpattimacchuddhapadavAcyazca lokastasmAt / dharmAstisavipakSa iti, yazca lokasya vipakSaH so'lokastasmAdastyaloka iti, atha na loko'loka iti ghaTAdInAmevAnyatamo adharmAsti kAya:, bandhaH, bhaviSyati kimiha vastvantarakalpanayeti?, naivam, yato niSedhasadbhAvAnniSedhyasyaivAnurUpeNa bhavitavyaM niSedhyazca lokaH sa mokSaH, puNyam, cAkAzavizeSo jIvAdidravyabhAjanamataH khalvalokenApyAkAzavizeSeNaiva bhavitavyam, yathehApaNDita ityukte viziSTajJAna- pApam, AzravaH, vikalazcetana eva gamyate na ghaTAdiracetanastadvadalokenApi lokAnurUpeNeti, Aha ca-logassa'tthi vivakkho suddhattaNao saMvaraH, vedanA, nirjarA, (bandhaghaDassa aghddovv| prerakaH sa ghaDAdI ceva matI guru: na nisehAo tdnnuruuvo||1|| (vizeSAva0 1851)tti / lokAlokayozca vibhAgakAraNaM dharmAstikAyo'tastatsvarUpamAha kAzanopala va viyogaH, ___ege dhmme| sUtram 7 // ege adhmme|| sUtram 8||ege bNdhe| sUtram 9 // ege mokkhe||suutrm 10 // ege punnnne|| sUtram 11 // ege paryAya pryaayinnopaave|| sUtram 12 // ege aasve|| sUtram 13 // ege sNvre| sUtram 14 // egA veyaNA // sUtram 15 ||egaa nijraa|| sUtram 16 // 1 // ranyAnanyatvam, karma-puNyaege dhamme, ekaH pradezArthatayA'saGkhyAtapradezAtmakatve'pidravyArthatayA tasyaikatvAt, jIvapudgalAnAM svAbhAvike kriyAvattve sati gatipariNatAnAM tatsvabhAvadhAraNAddharmaH,sacAstInAM-pradezAnAM saGghAtAtmakatvAt kAyo'stikAya iti ||dhrmsyaapi vipakSasvarUpamAha-ege adhamme eko dravyata eva, na dharmo'dharmaH adharmAstikAya ityarthaH, dharmo hi jIvapudgalAnAMgatyupaSTambhaOstItyadhyavasAtuM (mu0)| 0 lokasyAsti vipakSaH zuddha(pada)tvAd ghaTasyAghaTa iva / sa ghaTAdireva matiH, na niSedhAt tadanurUpaH // 1 // syAnAditA, pApasAdhanam) // 26 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 27 // kArI, ayaM tu tadviparItatvAt sthityupaSTambhakArIti, nanu dharmAstikAyAdharmAstikAyayoH kathamastitvAvagamaH?, pramANAditi prathamamadhyayana mekasthAnam, brUmaH, taccedaM- iha gatiH sthitizcasakalalokaprasiddha kAryam, kAryaM ca pariNAmyapekSAkAraNAyattAtmalAbhaM varttate, ghaTAdikAryeSu / / sUtram 7-16 tathAdarzanAt-tathA ca mRtpiNDabhAve'pi digdezakAlAkAzaprakAzAdyapekSAkAraNamantareNa na ghaTo bhavati yadi syAd mRtpiNDa dharmAsti kAyaH, mAtrAdeva syAd, na ca bhavati, gatisthitI apijIvapudgalAkhyapariNAmikAraNabhAve'pinApekSAkAraNamantareNa bhavitumarhataH, adharmAsti kAyaH, bandhaH, dRzyate ca tadbhAvo'tastatsattA gamyate yaccApekSAkAraNaM sa dharmo'dharmazceti bhAvArthaH, gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM mokSaH, puNyam gatyupaSTambhako dharmAstikAyo, matsyAnAmiva jalam, tathA sthitipariNAmapariNatAnAM sthityupaSTambhako'dharmAstikAyo, pApam, AzravaH, matsyAdInAmiva medinI, vivakSayA jalaMvA, prayogazca-gatisthitI apekSAkAraNavatyau, kAryatvAt, ghaTavat, vipakSastrailokya- saMvaraH, vedanA, nirjarA, (bandhazuSiramabhAvo veti, kiJca-alokAbhyupagamesati dharmAdharmAbhyAMlokaparimANakAribhyAmavazyaM bhavitavyam, anyathA''kA syAnAditA, zasAmye sati loko'loko veti vizeSona syAt, tathA cAviziSTa evAkAzegatimatAmAtmanAMpudgalAnAJca pratighAtAbhAvAdana kAJcanopala vaviyogaH, vasthAnam, ataH sambandhAbhAvAt sukhaduHkhabandhAdisaMvyavahAro na syAditi, uktaJca- tamhA dhammAdhammA logapariccheyakAriNo paryAya pryaayinnojuttaa| iharA''gAse tulle logo'logotti ko bheo?||1||logvibhaagaabhaave pddighaataabhaavo'nnvtthaao| saMvavahArAbhAvo saMbaMdhAbhAvao ranyAnanyatvam, hojaa||2|| (vizeSAva0 1852-53) iti ||aatmaa ca lokavRttirdharmAdharmAstikAyopagRhItaH sadaNDaH sakriyazca karmaNA karma-puNyabadhyata iti bandhanirUpaNAyAha- ege baMdhe bandhanaM bandhaH, sakaSAyatvAd jIvaH karmaNo yogyAn pudgalAn Adatte yat sa bandha (r) tasmAt dharmAdharmI lokaparicchedakAriNau yuktau| itarathA''kAze tulye loko'loka iti ko bhedaH? // 1 // lokavibhAgAbhAve pratighAtAbhAvato'navasthAnAt / saMvyavahArAbhAvaH saMbandhAbhAvato bhvet||2|| 0 sdnnddaadypekssyaa| pApasAdhanam) // 27 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 kAyaH // 28 // kAyaH,bandhaH, iti bhAvaH, sa ca prakRtisthitipradezAnubhAvabhedAt caturvidho'pi bandhasAmAnyAdekaH, muktasya sataH purnabandhAbhAvAdvA eko prathamamadhyayana makasthAnam, bandha iti, athavA dravyato bandho nigaDAdibhirbhAvataH karmaNA tayozca bandhanasAmAnyAdeko bandha iti, nanu bandho jIvakarmaNoH sUtram 7-16 saMyogo'bhipretaH, sa khalvAdimAnAdirahito vA syAditi kalpanAdvayam, tatra yadyAdimAniti pakSastadA kiM pUrvamAtmA pazcAt dharmAstikarma atha pUrvaM karma pazcAdAtmA uta yugapatkarmAtmAnau saMprasUyetAmiti trayo vikalpAH, tatra na tAvat puurvmaatmsNbhuutiH| adharmAstisambhAvyate, nirhetukatvAt, kharaviSANavat, akAraNaprasUtasya ca akAraNata evoparamaH syAd, athAnAdireva AtmA mokSaH, puNyam, tathApyakAraNatvAnnAsya karmaNA yoga upapadyate nabhovat, athAkAraNo'pi karmaNA yogaH syAt tarhi sa muktasyApi syAditi, pApam, AzravaH, athAsAvAtmA nityamukta eva tarhi kiM mokSajijJAsayA?, bandhAbhAve ca muktavyapadezAbhAva eva, AkAzavaditi, nApi saMvaraH, vedanA, nirjarA, (bandhakarmaNaH prAk prasUtiriti dvitIyo vikalpaH saGgacchate, karturabhAvAt, na cAkriyamANasya karmavyapadezo'bhimataH, syAnAditA, kAJcanopalaakAraNaprasUtezcAkAraNata evoparamaH syAditi, yugapadutpattilakSaNastRtIyapakSo'pina kSamaH, akAraNatvAdeva, naca yugapadutpattau vaviyogaH, satyAmayaM kartA karmedamiti vyapadezoyuktarUpaH, savyetaragoviSANavaditi, athAdirahito jIvakarmayoga iti pakSaH, tatazcAnA- paryAya paryAyiNoditvAdeva nAtmakarmaviyogaH syAt, AtmA''kAzasaMyogavaditi, atrocyate, AdimatsaMyogapakSadoSA anabhyupagamAdeva ranyAnanyatvam, nirastAH, yaccAdirahitajIvakarmayoge'bhidhIyate 'anAditvAnnAtmakarmaviyoga' iti, tadayuktam, anAditve'pi saMyogasya viyogopalabdheH, kAJcanopalayoriveti, yadAha-jaha veha kNcnnovlsNjogo'nnaaisNtigo'vi| vocchijjai sovAyaM taha jogo Onabho'GgiromanuSAM veti saMjJAviSayaM chandoviSayaM vA, bhASyapradIpe'ta evoktaM upasaMkhyAnAnyetAni chandoviSayANItyAhuriti / (r) yathA veha kAJcanopalasaMyogo'nAdisaMtatigato'pi vyucchidyate sopAyaM tathA yogo jIvakarmaNoH // 1 // karma-puNyapApasAdhanam) // 288
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ mekasthAnam, zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 29 // pApam, jiivkmmaannN||1|| (vizeSAva0 1819) ti, tathA anAderapi santAnasya vinAzo dRSTo bIjAGkarasantAnavat, Aha ca- prathamamadhyayanaannataramaNivvattiyakajaM bIyaMkurANa jaM vihayaM / tattha hao saMtANo kukkuDiyaMDAiyANaM ca // 1 // (vizeSAva0 1818)tti // sUtram 7-16 anAdibandhasadbhAve'pi bhavyAtmanaH kasyacinmokSo bhavatIti mokSasvarUpamAha- ege mokkhe mocanaM krmpaashviyojnmaatmno| dharmAsti kAyaH, mokSaH, Aha ca- kRtsnakarmakSayAnmokSaH(tattvArtha0 10/3) sa caiko jJAnAvaraNAdikarmApekSayA'STavidho'pi mocanasAmAnyAd adharmAsti kAya:, bandhaH , muktasya vA punarmokSAbhAvAd ISatprAgbhArAkhyakSetralakSaNo vA dravyArthatayaikaH, athavA dravyato mokSo nigaDAdito bhAvataH mokSaH, puNyam, karmatastayozca mocanasAmAnyAdeko mokSa iti, nanvaparyavasAno jIvakarmasaMyogo'nAditvAjjIvAkAzasaMyogavaditi kathaM AzravaH, mokSasambhavaH?, karmaviyogarUpatvAdasya, atrocyate, anAditvAdityanaikAntiko hetuH, dhAtukAJcanasaMyogo hyanAdiH, saca saMvaraH, vedanA, nirjarA, (bandhasaparyavasAno dRSTaH, kriyAvizeSAd, evamayamapi jIvakarmayogaH samyagdarzanajJAnacAritraiH saparyavasAno bhaviSyati, jIva-8 syAnAditA, karmaviyogazca mokSa ucyate iti, nanu nArakAdiparyAyasvabhAvaH saMsAro nAnyaH, tebhyazca nArakatvAdiparyAyebhyo bhinno nAma na kAzanopala vaviyogaH, kazcijjIvo, nArakAdaya eva paryAyA jIvaH, tadanarthAntaratvAditi saMsArAbhAve jIvAbhAva eva nArakAdiparyAyasvarUpavaditya- paryAya paryAyiNosatpadArtho mokSa iti, Aha ca-janAragAdibhAvo saMsAro nAragAibhinno y| ko jIvo taM mannasi? tannAse jIvanAsotti // 1 // ranyAnanyatvam, (vizeSAva0 1918)atra pratividhIyate- yaduktaM- nArakAdiparyAyasaMsArAbhAve sarvathA jIvAbhAva evAnarthAntaratvAnnArakAdiparyAya karma-puNyasvarUpavadi ti, ayamanaikAntiko hetuH, hemno mudrikAyAzcAnAntaratvaM siddhaM na ca mudrikAkAravinAze hemavinAza iti, 0 anyatarad anivartitakArya bIjAGkurayoryadvihatam / tatra hataH saMtAnaH kukkuTyaNDAdikAnAM ca // 1 // 0 yanArakAdibhAvaH saMsAro nArakAdibhAvabhinnazca / ko jIvaH? (iti) tvaM manyase, (yataH) tannAze jIvanAza iti (syaat)| pApasAdhanam // 29 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 30 // prathamamadhyayanamakasthAnam, sUtram 7-16 dharmAstikAya:, pApama, tadvannArakAdiparyAyamAtranAzesarvathA jIvanAzo na bhaviSyatIti,Aha ca-nahi nAragAdipajjAyamettanAsaMmisavvahA naaso| jIvaddavvassa mao muddAnAsevva hemassa // 1 // (vizeSAva0 1979)tti, apica-kammakao saMsAro tannAse tassa jujjae naaso| jIvattamakammakayaM / tannAse tassa ko naaso?|| 2 // (vizeSAva0 1980) tti / mokSazca puNyapApakSayAdbhavatIti puNyapApayoH svarUpaM vAcyam, tatrApi mokSasya puNyasya ca zubhasvarUpasAdhAt puNyaM tAvadAha- ege puNNe 'puNa zubhe' iti vacanAt puNati- zubhIkaroti adharmAsti kAyaH, bandhaH, punAtivA- pavitrIkarotyAtmAnamiti puNyaM- zubhakarma, sadvedyAdi dvicatvAriMzadvidham, yathoktaM-sAyaM 1 uccAgoyaM 2 naratiridevAu mokSaH, puNyam 5 nAma eyaau| maNuyadurga 7 devadugaM 9 paMceMdiyajAti 10 taNupaNagaM 15 // 1 // aMgovaMgatiyaM pi ya 18 saMghayaNaM vArisahanArAyaM 19 / AzravaH, paDhama ciya saMThANaM 20 vannAicaukka supasatthaM 24 // 2 // agurulahu 25 parAghAyaM 26 ussAsaM 27 AyavaM ca 28 ujjoyaM 29 / supasatthA saMvaraH, vedanA, nirjarA, (bandhavihayagaI 30 tasAidasagaM ca 40 NimmANaM 41 // 3 // titthayareNaM sahiyA bAyAlA puNNapagaIo tti // evaM dvicatvAriMzadvidhamapi syAnAditA, athavA puNyAnubandhipApAnubandhibhedena dvividhamapi athavA pratiprANi vicitratvAdanantabhedamapi punnysaamaanyaadekmiti| kAzcanopala va viyogaH, atha karmaiva na vidyate pramANagocarAtikrAntatvAt zazaviSANavaditi kutaH puNyakarmasatteti?, asatyametat, yato'numAnasiddha paryAya paryAyiNokarma, tathAhi-sukhaduHkhAnubhUterheturasti kAryatvAdaGkarasyeva bIjam, yazca heturasyAstatkarma tasmAdasti karmeti, syAnmati:sukhaduHkhAnubhUtedRSTa eva heturiSTAniSTaviSayaprAptimayo bhaviSyati, kimiha karmaparikalpanayA?, na hi dRSTaM nimittamapAsya 8 pApasAdhanam) nimittAntarAnveSaNaM yuktarUpamiti, naivam, vyabhicArAt, iha yo hi dvayoriSTazabdAdiviSayasukhasAdhanasametayorekasya tatphale (r) naiva nArakAdiparyAyamAtranAze sarvathA naashH| jIvadravyasya mato mudrAnAze iva hemnaH // 1 // 7 karmakRtaH saMsArastannAze tasya yujyate nAzaH / jIvatvamakarmakRtaM tannAze tasya ko nAzaH? // 2 // iti ranyAnanyatvama. karma-puNya // 30 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 31 // kAya:, vizeSo-duHkhAnubhUtimayo yazcAniSTasAdhanasametayorekasya tatphale vizeSaH sukhAnubhUtimayo nAsau hetumantareNa sambhAvyate, na prathamamadhyayana mekasthAnam, ca taddhetuka evAsau yuktaH, sAdhanAnAM viparyAsAditi pArizeSyAdviziSTahetumAnasau, kAryatvAt, ghaTavat, yazca samAnasAdhana sUtram 7-16 sametayostatphalavizeSahetustat karma, tasmAdasti karmeti, Aha ca-jo tullasAhaNANaM phale viseso naso viNA heuN| kajjattaNao dharmAstigoyama! ghaDo vva heU ya se kmm||1|| (vizeSAva0 1613)ti, kiJca- anyadehapUrvakamidaM bAlazarIram, indriyAdimattvAt, adharmAsti kAyaH,bandhaH, yadihendriyAdimattadanyadehapUrvakaM dRSTam, yathA bAladehapUrvakaM yuvazarIram, indriyAdimaccedaMbAlazarIrakaM tasmAdanyazarIrapUrvakam, mokSaH,puNyam, yaccharIrapUrvakaM cedaMbAlakazarIraM tatkarma, tasmAdasti karmeti, Aha ca-bAlasarIraM dehatarapuvvaM iNdiyaaimttaao| jaha baaldehpuvvo| pApam, AzravaH, juvadeho puvvamiha kmm||1|| (vizeSAva0 1614)ti, nanu karmasadbhAve'pi pApamevaikaM vidyate padArtho na puNyaM nAmAsti, yattu saMvaraH, vedanA, nirjarA, (bandhapuNyaphalaM sukhamucyate tatpApasyaiva taratamayogAdapakRSTasya phalam, yataH pApasya paramotkarSe'tyantAdhamaphalatA, tasyaiva c| syAnAditA, taratamayogApakarSabhinnasya mAtrAparivRddhihAnyA yAvat prakRSTo'pakarSastatra yA kAcitpApamAtrA avatiSThate tasyAmatyantaM kAzcanopala vaviyogaH, zubhaphalatA pApApakarSAt, tasyaiva ca pApasya sarvAtmanA kSayo mokSaH, yathA'tyantApathyAhArasevanAdanArogyam, tasyaivApathyasya paryAya paryAyiNokiJcitkiJcidapakarSAyAvat stokApathyAhAratvamArogyakaram, sarvAhAraparityAgAcaprANamokSa iti, Aha ca-pAvukkarise'dhamayA taratamajogA'vakarisao subhyaa| tasseva khae mokkho aptthbhttovmaannaao||1|| (vizeSAva0 1910) tti, atrocyate, karma-puNyayaduktaM- 'atyantApacitAt pApAt sukhaprakarSa' iti tadayuktam, yato yeyaM sukhaprakarSAnubhUtiHsA svAnurUpakarmaprakarSajanitA, (r) yastulyasAdhanayoH phale vizeSaH sa na vinA hetum / kAryatvAt gautama! ghaTa iva hetuzca tasya karma / / 1 / / 0 bAlazarIraM dehAntarapUrvam, indriyAdimattvAt / yathA / bAladehapUrvo yuvadehaH pUrvamiha karma // 1 // 0 pApotkarSe'dhamatA taratamayogAd apakarSataH zubhatA / tasyaiva kSaye mokSo'pathyabhaktopamAnAt // 1 // ranyAnanyatvam, pApasAdhanam) // 31 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 32 // mekasthAnam, sUtram 7-16 kAya:,bandhaH, pApam, AzravaH prakarSAnubhUtitvAt, duHkhaprakarSAnubhUtivat, yathA hi duHkhaprakarSAnubhUtiH svAnurUpapApakarmaprakarSajaniteti tvayA'bhyupagamyate prathamamadhyayanatatheyamapi sukhaprakarSAnubhUtiH prakarSAnubhUtiriti svAnurUpapuNyakarmaprakarSajanitA bhaviSyatIti pramANaphalamiti // puNyapratipakSabhUtaM pApamiti tatsvarUpamAha- ege pAve pAMsayati-guNDayatyAtmAnaM pAyati cAtmana AnandarasaMzoSayati kSapayatIti dharmAsti kAya:, pApam, tacca jJAnAvaraNAdi vyazItibhedam, yadA''ha- nANaMtarAyadasagaM 10 dasaNa Nava 19 mohaNIyachavvIsaM 45 / assAyaM 46 adharmAstinirayAU 47 nIyAgoeNa aDayAlA 48 // 1 // nirayadurga 2 tiriyadurga 4 jAicaukkaM ca 8 paMca saMghayaNA 13 / saMThANAviya paMca u 18 mokSaH, puNyam, vannAicaukkamapasatthaM 22 // 2 // uvaghAya 23 kuvihayagaI 24 thAvaradasageNa hoMti cottIsaM / sabAo miliAo bAsItI pAvapagaIo 82 // 3 // tadevaM vyazItibhedamapi puNyAnubandhipApAnubandhibhedAd dvividhamapi vA anantasattvAzritatvAdanantamapi saMvaraH,vedanA, nirjarA, (bandhavA'zubhasAmAnyAdekamiti / nanu karmasattve'pi puNyamevaikaM karma na tatpratipakSabhUtaM pApaM karmAsti, zubhAzubhaphalAnAM puNyAdeva syAnAditA, siddheriti, tathAhi- yatparamaprakRSTaM zubhaphalametat puNyotkarSasya kAryam, yatpunastasmAdavakRSTamavakRSTataramavakRSTatamaM cala kAJcanopala vaviyogaH, tatpuNyasyaiva taratamayogApakarSabhinnasya yAvatparamaprakarSahAniH, paramApakarSahInasya ca puNyasya paramAvakRSTatamaM zubhaphalaM-yA paryAya paryAyiNokAcit zubhamAtretyarthaH-duHkhaprakarSa iti tAtparyam, tasyaiva ca paramAvakRSTapuNyasya sarvAtmanA kSaye puNyAtmakabandhAbhAvAnmokSa snyAnanyatvam, iti, yathA atyantapathyAhArasevanAt puMsaH paramArogyasukham, tasyaiva ca kiJcitrapathyAhAravivarjanAdapathyAhAraparivRddherA karma-puNya pApasAdhanam) rogyasukhahAniH sarvathaivAhAraparivarjanAt prANamokSa iti, pathyAhAropamAnaM ceha puNyamiti, atrocyate, yeyaM duHkhaprakarSAnubhUtiH sAsvAnurUpakarmaprakarSaprabhavA, prakarSAnubhUtitvAt, saukhyaprakarSAnubhUtivat, yathA hi saukhyaprakarSAnubhUtiH svAnurUpapuNyakarma (r) pAzayati....pAtayati cAtmaNa0 (mu0)| OM paramaprakarSahInasya (mu0)| // 32 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 1BB // prakarSajaniteti tvayA'bhyupagamyate tatheyamapi duHkhaprakarSAnubhUtiH (prakarSAnubhUtitvAt) svAnurUpapApakarmaprakarSajanitA prathamamadhyayana mekasthAnam, bhaviSyatIti pramANaphalamiti, Aha ca-kammappagarisajaNiyaM tadavassaM pgrisaannubhuuio|sokkhppgrisbhuuii jaha punnnnppgrisppbhvaa|| sUtram 7-16 1 // (vizeSAva0 1931) iti, taditi duHkhamiti // idAnImanantaroktayoH puNyapApakarmaNorbandhakAraNanirUpaNAyAha- ege dharmAsti kAya:, Asave Azravanti- pravizanti yena kANyAtmanItyAzravaH, karmabandhaheturiti bhAvaH, sacendriyakaSAyAvratakriyAyogarUpaH adharmAsti kAyaH, bandhaH, krameNa paJcacatuHpaJcapaJcaviMzatitribhedaH, uktaJca-iMdiya 5 kasAya 4 avvaya 5 kiriyA 25 pnncurpNcpnnuviisaa| jogA tinneva bhave mokSaH, puNyam, AsavabheyA u baayaalaa||1||iti, tadevamayaM dvicatvAriMzadvidho'thavA dvividho dravyabhAvabhedAt, tatra dravyAzravo yajjalAntargatanA pApam, AzravaH, vAdau tathAvidhapariNAmena chiTTairjalapravezanaM bhAvAzravastu yajjIvanAvIndriyAdicchidrataH karmajalasaJcaya iti, sa cAzravasAmAnyA- saMvaraH, vedanA, deka eveti ||athaashrvprtipkssbhuutsNvrsvruupmaah- ege saMvare saMvriyate-karmakAraNaM prANAtipAtAdi nirudhyate yena pariNAmena nirjarA, (bandhasasaMvaraH, Azravanirodha ityarthaH, saca samitiguptidharmAnuprekSAparISahacAritrarUpaH krameNa paJcatridazadvAdazadvAviMzatipaJcabhedaH, kAzanopala vadvibogaH, Aha ca- samiI 5 guttI 3 dhammo 10 aNupeha 12 parIsahA 22 carittaM ca 5 / sattAvannaM bheyA paNatigabheyAiM sNvrnne||1|| tti, paryAya pa vinoathavA'yaM dvividho dravyato bhAvatazceti, tatra dravyato jalamadhyagatanAvAderanavaratapravizajalAnAM chidrANAM tathAvidhadravyeNa sthaganaM. nyAnanmatvam, saMvaraH, bhAvatastu jIvadroNyAmAzravatkarmajalAnAmindriyAdicchidrANAMsamityAdinA nirodhanaM saMvara iti, sa ca dvividho'pi saMvarasAmAnyAdeka iti ||sNvrvishesse cAyogyavasthArUpe karmaNAM vedanaiva bhavati na bandha iti vedanAsvarUpamAha- egA veyaNA vedanaM vedanA-svabhAvenodIraNAkaraNena vodayAvalikApraviSTasya karmaNo'nubhavanamiti bhAvaH, sAca jJAnAvaraNIyAdikA (c) karmaprakarSajanitaM tad (duHkhaM) avazyaM prakarSAnubhUteH / saukhyaprakarSAnubhUtiryathA puNyaprakarSaprabhavA // 1 // 0 tathAvidhacchidre (mu0)| svAnAditA, pApasAdhanam) // 33 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 34 // pekSayA aSTavidhA'pi vipAkodayapradezodayApekSayA vA dvividhA'pi AbhyupagamikI- zirolocAdikA aupakramikIrogAdijanitetyevaM vA dvividhA'pi vedanAsAmAnyAdekaiveti // anubhUtarasaM karma pradezebhyaH parizaTatIti vedanAnantaraM karmaparizaTanarUpAM nirjarAM nirUpayannAha-egA nijarA nirjaraNaM nirjarA vizaraNaM parizaTanamityarthaH, sAcASTavidhakarmApekSayA'STavidhA'pi dvAdazavidhatapojanyatvena ca dvAdazavidhA'pi akAmakSutpipAsAzItAtapadaMzamazakamalasahanabrahmacaryadhAraNAdyanekavidhakAraNajanitatvenAnekavidhA'pi dravyato vastrAderbhAvataH karmaNAmevaM dvividhA'pi vA nirjarA sAmAnyAdekaiveti / nanu nirjarAmokSayoH kaH prativizeSaH?, ucyate, dezataH karmakSayo nirjarA sarvatastu mokSa iti // iha ca jIvo viziSTanirjarAbhAjanaM pratyekazarIrAvasthAyAmeva bhavati na sAdhAraNazarIrAvasthAyAmataH pratyekazarIrAvasthasya jIvasya svarUpanirUpaNAyAha-'ege jIve' ityAdi, athavA uktAH sAmAnyataH prastutazAstravyutpAdanIyA jIvAdayo nava padArthAH, sAmprataM jIvapadArtha vizeSeNa prarUpayannAha ege jIve pADikkaeNaM sarIraeNaM // sUtram 17||egaa jIvANaM apariAittA viguvvaNA // sUtram 18||ege maNe ||suutrm 19 // egA vii| sUtram 20||ege kAyavAyAme // sUtram 21||egaa uppaa||suutrm 22||egaa viytii||suutrm 23 // egA viyaccA // sUtram 24 ||egaa gtii|| sUtram 25 // egA aagtii|| sUtram 26 // ege cynne| sUtram 27 // ege uvavAe ||suutrm 28 // egA tkkaa|suutrm 29 ||egaa sannA // sUtram 30||egaa mannA // sUtram 31||egaa vinnuu|suutrm 32 / / egA veyaNA // sUtram 33 // ege cheynne| sUtram 34 // ege bheynne||suutrm 35 / / ege maraNe aNtimsaariiriyaannN|| sUtram 36 // ege saMsuddhe ahAbhUe patte / / sUtram 37 // egadukkhe jIvANaM egbhuue| sUtram 38 // egA ahammapaDimA jaM se AyA parikilesati // sUtram 39||egaa dhammapaDimA jaM se AyA pjjvjaae||suutrm 40 // prathamamadhyayanamakasthAnam, sUtram 17-43 pratyekazarIram, aparyAdAya vaikriyam, manovAkAyavyAyAmaH, utpAda:, vigatiH vivarcA, gatiH, AgatiH, cyavanam, upapAta: tarkA, saMjJA, matiH, vijJaH, vedanA, chedanam, bhedanam, antyaduHkham, adharmapratimA, dharmapratimA, jIvAnAM manaH, utthAnAdi, jJAnAdi // 34 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 35 // prathamamadhyayanamakasthAnam, sUtram 17-43 pratyekazarIram, aparyAdAya vaikriyam, manaviAkkAyavyAyAmaH, utpAdaH, vigatiH, ege maNe devAsuramaNuyANaM taMsitaMsi samayaMsi ||suutrm 41 / / egAvatI devAsuramaNuyANaM taMsitaMsi samayaMsi, ege kAyavAyAme devAsuramaNuyANaM taMsitaMsi samayaMsi, ege uTThANakammabalavIriyapurisakAraparakkame devAsuramaNuyANaM taMsi 2 samayaMsi // sUtram 42 // ege nANe ege daMsaNe ege caritte // sUtram 43 // ege jIve pADikkaeNaM sarIraeNaM ekaH- kevalo jIvitavAn jIvati jIviSyati ceti jIvaH- prANadhAraNadharmA AtmetyarthaH, ekaM jIvaMprati gataM yaccharIraM pratyekazarIranAmakarmodayAt tatpratyekaM tadeva pratyekakam, dIrghatvAdi prAkRtatvAt, tena pratyekakena zIryata iti zarIraM- dehastadevAnukampitAdidharmopetaM zarIrakaM tena lakSitastadAzritya eko jIva ityarthaH, athavA zaMkArI vAkyAlaGkArArtho, tata eko jIvaH pratyekake zarIre vartatta iti vAkyArthaH syAditi, iha ca pADikkhaeNaM ti kvacitpATho dRzyate, saca na vyAkhyAtaH, anavabodhAd, iha ca vAcanAnAmaniyatatvAt sarvAsAM vyAkhyAtumazakyatvAt kAJcideva vAcanAM vyAkhyAsyAma iti // iha bandhamokSAdaya AtmadharmA anantaramuktAstatastadadhikArAdevAtaH paramAtmadharmAn egA jIvANaM ityAdinA ege caritte ityetadantena granthenAha-egA jIvANaM apariyAittA viguvvaNA egA jIvANaM ti pratItaM apariyAitta tti aparyAdAya paritaH- samantAdagRhItvA vaikriyasamuddhAtena bAhyAn pudgalAn yA vikurvaNA bhavadhAraNIyavaikriyazarIraracanAlakSaNA svasmin 2 utpattisthAne jIvaiH kriyatesA ekaiva, pratyekamekatvAdbhavadhAraNIyasyeti, sakalavaikriyazarIryapekSayA vA bhavadhAraNIyasyaikalakSaNatvAt kathaJciditi, yA punarbAhyapudgalaparyAdAnapUrvikA sottaravaikriyaracanAlakSaNA, sA ca vicitrAbhiprAyapUrvakatvAd vaikriyalabdhimatastathAvidhazaktimattvAccaikajIvasyApyanekApisyAditi paryavasitam, atha bAhyapudgalopAdAna evottaravaikriyaM vivarcA, gatiH, AgatiH , cyavanam, upapAta: tarkA, saMjJA, matiH, vijJaH, vedanA, chedanam, bhedanam, antyaduHkham, adharmapratimA, dharmapratimA, jIvAnAM manaH, utthAnAdi, jJAnAdi // 35 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 36 // bhavatIti kuto'vasIyate?, yeneha sUtre 'apariyAittA' ityanena tadvikurvaNA vyavacchidyate iti ced, ucyate, bhagavatIvacanAt, tathAhi-deve NaM bhaMte! mahiDDie jAva mahANubhAge bAhirae poggalae apariyAittA pabhU egavannaM egarUvaM viuvittae?, goyamA! no iNamaDhe samaDhe, deve NaM bhaMte! bAhirae poggale pariyAittA pabhU?, haMtA pabhu (bhagavatI 6-9-2/3)tti, iha hi uttaravaikriyaM bAhyapudgalAdAnAd bhavatIti vivakSitamiti // ege maNe tti mananaM mana:- audArikAdizarIravyApArAhRtamanodravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro, manoyoga iti bhAvaH, manyate vA'neneti mano- manodravyamAtrameveti, tacca satyAdibhedAdanekamapi saMjJinAMvA asaGkhyAtatvAdasaGkhayAtabhedamapyekaM mananalakSaNatvena sarvamanasAmekatvAditi // egA vai tti vacanaM vAk- audArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtavAgdravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro, vAgyoga iti bhAvaH, iyaM ca satyAdibhedAdanekA'pyekaiva, sarvavAcAM vacanasAmAnye'ntarbhAvAditi // ege kAyavAyAme tti cIyata iti kAyaH- zarIraM tasya vyAyAmo- vyApAraH kAyavyAyAmaH audArikAdizarIrayuktasyAtmano vIryapariNativizeSa iti bhAvaH, sa punaraudArikAdibhedena saptaprakAro'pi jIvAnantatvenAnantabhedo'pi vA eka eva, kAyavyAyAmasAmAnyAditi, yaccaikasyaikadA manaHprabhRtInAmekatvaM tat sUtra eva vizeSeNa vakSyati, ege maNe devAsure (sU031)tyAdineti sAmAnyAzrayamevehaikatvaM vyAkhyAtamiti // uppatti prAkRtatvAdutpAdaH, sacaika ekasamaye ekaparyAyApekSayA, na hi tasya yugapadutpAdadvayAdirasti, anapekSitatadvizeSakapadArthatayA vaiko'sAviti // viyaitti vigatirvigamaH, sAcaikotpAdavaditi vikRtititirityAdivyAkhyAntaramapyucitamAyojyam, asmAbhistu utpAdasUtrAnuguNyato vyaakhyaatmiti| viyacca tti vigateH prAguktatvAdiha vigatasya vigamavato jIvasya mRtasyetyarthaH, arcA- zarIraM vigatArcA, 0 vikRtirvigatiri0 (mu0)| prathamamadhyayanamakasthAnam, sUtram 17-43 pratyekazarIram, aparyAdAya vaikriyam manovAkAbavyAyAma:, utpAda:, vigati: vivarcA, gatiH, Agati: cyavanam, upapAta:, tarkA, saMjJA, matiH, vijJaH, vedanA, chedanam, bhedanam, antyaduHkham, adharmapratimA, dharmapratimA, jIvAnAM mana:, utthAnAdi, jJAnAdi // 6 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 37 // prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram 17-43 pratyekazarIram, aparyAdAya vaikriyam, manovAkAyavyAyAmaH vigatiH, prAkRtatvAditi, vivarcAvA-viziSTopapattipaddhatirviziSTabhUSA vA, sAcaikA sAmAnyAditi ||gitti maraNAnantaraM manujatvAdeH sakAzAnnArakatvAdau jIvasya gamanaM gatiH, sA caikadaikasyaikaiva RjvAdikA narakagatyAdikA vA, pudgalasya vA, sthitivailakSaNyamAtratayA vaikarUpA sarvajIvapudgalAnAmiti // Agai tti AgamanamAgatiH- nArakatvAdereva pratinivRttiH, tadekatvaM gateriveti // cayaNe ti cyutiH, cyavanaM- vaimAnikajyotiSkANAM maraNam, tadekamekajIvApekSayA nAnAjIvApekSayA cala puurvvditi||uvvaae tti, upapatanamupapAto devanArakANAM janma, scaikshcyvnvditi|| takkatti taLaNaM tarkA-vimarzaH avAyAt / utpAdaH, pUrvA IhAyA uttarA prAyaH ziraHkaNDUyanAdayaH puruSadharmA iha ghaTanta itisampratyayarUpA, IhA ca ekatvaM prAgiveti // vivarcA, gatiH, AgatiH, | sanna tti saMjJAnaM saMjJA vyaJjanAvagrahottarakAlabhAvI mativizeSaH, AhArabhayAdhupAdhikA vA cetanA saMjJA, abhidhAnaM vA cyavanam, saMjJeti // mannatti prAkRtatvAnmananaM matiH- kathaJcidarthaparicchittAvapisUkSmadharmAlocanarUpA buddhiritiyAvat, Alocanamiti upapAta: tarkA, saMjJA, matiH, kecit, athavA mannA manniyavvaM abhyupagama ityarthaH sUtradvaye'pi sAmAnyata ekatvamiti // egA vinnu tti vidvAn vijJo vA vijJaH, vedanA, chedanam, bhedanam, tulyabodhatvAdeka iti strIliGgatvaM ca prAkRtatvAd utpAda uppAvat, luptabhAvapratyayatvAdvA ekA vidvattA vijJatA vetyrthH|| veyaNa tti prAgvedanA sAmAnyakarmAnubhavalakSaNoktA iha tu pIDAlakSaNaiva, sAca sAmAnyata ekaiveti // asyA eva kAraNavizeSa jIvAnAM manaH, nirUpaNAyAha- cheyaNe tti chedanaM zarIrasyAnyasya vA khaDgAdineti // bheyaNe tti, bhedanaM kuntAdinA, athavA chedanaM karmaNaH sthitighAtaH bhedanaM tu rasaghAta iti, ekatA ca vizeSAvivakSaNAditi // vedanAdibhyazca maraNamatastadvizeSamAha- ege maraNe ityAdi, mRtirmaraNam ante bhavamantima-caramaM tacca taccharIraM cetyantimazarIraMtatra bhavA antimazArIrikA uttarapadavRddhiH, tadvA 0 to (mu0)| 0 iha caikatvaM (mu0)| 0 mantA (mu0)| 0 0zArIrikI (mu0)| antvaduHkham, adharmapratimA, dharmapratimA, utthAnAdi, jJAnAdi 1
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamamadhyayana mekasthAnama, zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 sUtram 17-43 pratyekazarIram, aparyAdAya // 38 // manovAkAyavyAyAmaH, vivA, gatiH, teSAmastIti antimazArIrikA, dIrghatvaJca prAkRtazailyA, teSAM caramadehAnAm, maraNaikatA ca siddhatve punarmaraNAbhAvAditi // - antimazarIrazcasnAtako bhUtvA mriyate atastamAha- ege saMsuddhe ityAdi, ekaH saMzuddhaH- azabalacaraNo'kaSAyatvAt yathAbhUtaH tAttvikaH pAtramiva pAtramatizayavajjJAnAdiguNaratnAnAMprAptovA guNaprakarSamiti gmyte| ekamevAntimabhavagrahaNasambhavaMduHkhaM yasya sa ekaduHkhaH egahakkhe tti pAThAntare tvekadhaivAkhyA-saMzuddhAdiLapadezo yasya, na tvasaMzuddhaH saMzuddhAsaMzuddha ityAdiko'pi, vyapadezAntaranimittasya kaSAyAderabhAvAditi sa bhavatyekadhAkhyaH, ekadhA akSo vA jIvo yasya sa tatheti, jIvAnAMprANinAmekabhUtaH- eka iva-Atmopama ityarthaH, ekAntahitavRttitvAd, ekatvaM cAsya bahUnAmapi samasvabhAvatvAditi, athavA patte ityAdi sUtrAntaramuktarUpasaMzuddhAdanyeSAM svarUpapratipAdanaparam, tatra prAkRtatvAt pratyekamekaM duHkhaM pratyekaikaduHkhaM jIvAnAM svakRtakarmaphalabhogitvAt, kiMbhUtaM tadityAha- ekabhUtamananyatayA vyavasthitaM prANiSu, na sADyAnAmiva bAhyamiti // duHkhaM punaradharmAbhinivezAditi tatsvarUpamAha egA ahamme tyAdi, dhArayati durgatau prapatato jIvAn dhArayati sugatau vA tAn sthApayatIti dharmaH, uktaJca-durgatiprasRtAn jantUn, yasmAddhArayate tataH / dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtH||1|| sa ca zrutacAritralakSaNaH tatpratipakSastvadharmastadviSayA pratimA- pratijJA adharmapradhAnaM zarIraM vA adharmapratimA, sAcaikA, sarvasyAH pariklezakAraNatayaikarUpatvAd, ata evAha-jaM se ityAdi yat yasmAt se tasyAH svAmyAtmA-jIvo athavA se tti so'dharmapratimAvAnAtmA pariklizyaterAgAdibhirbAdhyate saMklizyata ityarthaH, jaMsIti pAThAntaraM vA, tatazca prAkRtatvena liGgavyatyayAd yasyAmadharmapratimAyAM 0ege dukkheM' ekamevA (mu0)| gatiH , vyavanam, upapAtaH, tarkA, saMjJA, matiH, vijJaH, vedanA, chedanam, bhedanam, antyaduHkham, adharmapratimA, dharmapratimA, jIvAnAM manaH, utthAnAdi, jJAnAdi // 38 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamamadhyayanamekasthAnam, zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 39 // pratyekazarIram, aparyAdAya vaikriyam, manovAkkAyavyAyAmaH, utpAdaH vigatiH, satyAmAtmA pariklizyate sA ekaiveti // etadviparyayamAha-egA dhamme tyAdi, prAgvannavaraMparyavA:- jJAnAdivizeSA jAtA yasya sa paryavajAto bhavatIti zeSaH, vizudhyatItyarthaH, AhitAgnyAditvAcca jAtazabdasyottarapadatvamiti, athavA paryavAn paryaveSu / sUtram 17-43 vA yAtaH- prAptaH paryavayAto'thavA paryavaH- parirakSA parijJAnaM vA zeSaM tathaiveti // dharmAdharmapratime ca yogatrayAdbhavata iti| tatsvarUpamAha ege maNe ityAdi sUtratrayam, tatra mana iti manoyogaH, tacca yasmin 2 samaye vicAryate tasmin 2 samaye kAlavizeSa ekameva, vIpsAnirdezena na kvacanApi samaye tad vyAdisaMkhyaM sambhavatItyAha, ekatvaM ca tasyaikopayogatvAd jIvAnAM, syAdetat vivarcA, gatiH, AgatiH, naikopayogo jIvo, yugapacchItoSNasparzaviSayasaMvedanadvayadarzanAt, tathAvidhabhinnaviSayopayogapuruSadvayavad, atrocyate, yadidaM cyavanam, zItoSNopayogadvayaM tatsvarUpeNa bhinnakAlamapi samayamanasoratisUkSmatayA yugapadiva pratIyate, na punastadyugapadeveti, Aha ca upapAta: tarkA, saMjJA, matiH, samayAtisuhumayAo manasi jugavaM ca bhinnkaalNpi| uppaladalasayavehaM va jaha va tamalAyacakkaMti // 1 // (vizeSAva0 2433)yadi vijJaH, vedanA, chedanam, bhedanam, punarekatropayuktaM mano'rthAntaramapi saMvedayati tadA kimanyatragatacetAH puro'vasthitaM hastinamapi na viSayIkarotIti, Aha antyaduHkham, adharmapratimA, ca-annaviNiuttamannaM viNiogaM lahai jai maNo tennN| hatthipi ThiyaM purao kimannacittona lakkhei? // (vizeSAva0 2436)tti iha ca dharmapratimA, jIvAnAM manaH, bahuvaktavyamasti tat sthAnAntarAdavaseyamiti, athavA satyAsatyobhayasvabhAvAnubhayarUpANAM caturNAM manoyogAnAmanyatara eva utthAnAdi, bhavatyekadA, vyAdInAM virodhenAsambhavAditi, keSAmityAha- devAsuramaNuyANaM ti tatra dIvyanti iti devAH- vaimAnika // 39 // O samayAtisaukSmyAt manyase yugapaJca bhinnkaalmpi| utpaladalazatavedha iva yathA vA tdlaatckrmiti|| 1 // 0 anyaviniyuktamanyaM viniyogaM labhate yadi manastena / hastinamapi sthitaM purataH kimanyacitto na lakSayati? // 1 // jJAnAdi
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-1 prathamamadhyayanamakasthAnam, sUtram 17-43 pratyekazarIram, aSayAMdAya vaikriyam, manovAkASabvAcAma:, utpAdaH, // 40 // zrIsthAnAGga jyotiSkAste ca na surA asurA:- bhavanapativyantarAste ca manorjAtA manujA- manuSyAste ca devAsuramanujAsteSAM, tathA vAgi zrIabhaya0 ti vAgyogaH, sa caiSAmekadA eka eva, tathAvidhamanoyogapUrvakatvAt tathAvidhavAgyogasya, satyAdInAmanyatarabhAvAdvA, vakSyati vRttiyutam ca-chahiM ThANehiM Natthi jIvANaM iDDI i vA jAva parakkame i vA, taMjahA- jIvaM vA ajIvaM karaNayAe 1, ajIvaM vA jIvaM karaNayAe 2, egasamaeNaM do bhAsAo bhAsittae iti / tathA kAyavyAyAmaH- kAyayogaH, sa caiSAmekadA eka eva, saptAnAM kAyayogAnAmekadA ekatarasyaiva bhAvAt, nanu yadAhArakaprayoktA bhavati tadaudArikasyAvasthitasya zrUyamANatvAt kathamekadA na kAyayogadvayamiti?,8 vigatiH, atrocyate, sato'pyaudArikasya vyAyAmAbhAvAdAhArakasyaiva ca tatra vyApriyamANatvAd, athaudArikamapi tadA vyApriyate / vivarcA, gatiH, AgatiH, tarhi mizrayogatA bhaviSyati, kevalisamuddhAte saptamaSaSThadvitIyasamayeSvaudArikamizravat, tathA cAhArakaprayoktAna labhyeta, evaM dhvavanam, ca saptavidhakAyayogapratipAdanamanarthakaM syAdityeka eva kAyavyAyAma iti, evaM kRtavaikriyazarIrasya cakravAderapyaudArika upaSAtaH, sarkA, saMjJA, matiH, nirvyApArameva, vyApAravacced ubhayasya vyApAravattve kevalisamuddhAtavanmizrayogatetyevamapyekayogatvamavyAhatameveti, tathA vijJaH, vedanA, chedanam, bhedanam, kAyayogasyApyaudArikatayA vaikriyatayA ca krameNa vyApriyamANatve AzuvRttitayA manoyogavadyadi yaugapadyabhrAntiH syAt / adharmapratimA, tadA ko doSa iti, evaJca kAyayogaikatve satyaudArikAdikAyayogAhRtamanodravyavAgdravyasAcivyajAtajIvavyApArarUpatvAd dharmapratimA, jIvAnAM manaH, manoyogavAgyogayorekakAyayogapUrvakatayA'piprAguktamekatvamavaseyamiti, athavedameva vacanamatra pramANam, AjJAgrAhyatvAd utthAnAdi, asya, yataH- ANAgejjho attho ANAe ceva so kheyvvo| diTThatA dilRtia kahaNavihivirAhaNA ihraa||1|| iti, dRSTAntA (c) SaDbhiH sthAna sti jIvAnAM RddhirvA yAvatparAkrama iti vA, tadyathA- jIvaM vAjIvakaraNatAyai ajIvaM vA jIvakaraNatAyai ekasamayena dve bhASe bhaassituN| 3 apyaudA0 (mu0)| 0 AjJAgrAhyo'rtha AjJayaiva sa kthyitvyH| dRSTAntAddASTantikaH kathanavidheritarathA virAdhanA // 1 // antyaduHkham, jJAnAdi // 40 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 prathamamadhyayanamakasthAnam, sUtram 17-43 pratyakazarIram, aparyAdAya // 41 // dArTAntiko'rtha ityarthaH / nanu sAmAnyAzrayaikatvenaiva sUtraM gamakaM bhaviSyatIti kimanena vizeSavyAkhyAneneti? ucyate, naivam, sAmAnyaikatvasya pUrvasUtrairevAbhihitatvAdasya punaruktatvaprasaGgAd, devAdigrahaNasamayagrahaNayozca vaiyarthyaprasaGgAcceti / iha ca devAdigrahaNaM viziSTavaikriyalabdhisampannatayaiSAmanekazarIraracane satyekadA manoyogAdInAmanekatvaM zarIravad bhaviSyatIti vaikriyam, pratipattinirAsArtham, na tu tiryagnArakANAM vyavacchedArtham, nanu tiryagnArakA api vaikriyalabdhimantasteSAmapi vikriyAyAM manovAkkAya vyAyAmaH, zarIrAnekatvena manaHprabhRtInAmanekatvapratipattiH sambhAvyata eveti tadhaNamapi nyAyyamiti, satyam, kintu devAdInAM utpAdaH, vigatiH, viziSTataralabdhitayA zarIrANAmatyantAnekateti tadhaNam, tathA pradhAnagrahaNa itaragrahaNaM bhavatIti nyAyAdadoSo, nArakAdibhyazca vivarcA, gatiH, AgatiH, devAdInAM pradhAnatvaM pratItameveti, eteSAM ca manaHprabhRtInAM yathAprAdhAnyakRtaH kramaH, pradhAnatvaM ca bahvalpAlpatarakarmakSayopazama cyavanam, prabhavalAbhakRtamiti // kAyavyAyAmasyaiva bhedAnAmekatAmAha- ege uTThANe tyAdi, utthAnaM ca- ceSTAvizeSaH karma ca upapAta: tarkA, saMjJA, matiH, bhramaNAdikriyA balaM ca- zarIrasAmarthya vIryaM ca- jIvaprabhavaM puruSakArazca- abhimAnavizeSaH parAkramazca- puruSakAra eva vijJaH, vedanA, chedanam, bhedanam niSpAditasvaviSaya iti vigrahe dvandvaikavadbhAvaH, ete ca vIryAntarAyakSayakSayopazamasamutthA jIvapariNAmavizeSAH, eteSu pratyeka antyaduHkham, adharmapratimA, mekazabdo yojanIyo, vIryAntarAyakSayakSayopazamavaicitryataH pratyekaM jaghanyAdibhedairanekatve'pyeSAmekajIvasyaikadA kSayakSayo- dharmapratimA, jIvAnAM manaH, pazamamAtrAyA ekavidhatvAdeka eva jaghanyAdiretadvizeSo bhavati kAraNamAtrAdhInatvAt kAryamAtrAyA iti sUtrabhAvArthaH, zeSa utthAnAdi, jJAnAdi prAgvaditi // parAkramAdezca jJAnAdirmokSamArgo'vApyate, yata Aha-abbhuTThANe viNaye parakkame sAhusevaNAe y| sammaiMsaNalaMbho / virayAviraie virie||1|| (Ava0ni0 848)iti, ato jJAnAdInAM nirUpaNAyAha- ege nANe ityAdi, athavA dharmapratimA (r) abhyutthAne vinaye parAkrame sAdhusevanAyAM ca / samyagdarzanalAbho viratAvirateviratezca // 1 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 42 // vyAyAmaH, utpAdaH, vivarcA, gatiH, AgatiH, cyavanam prAguditA sA ca jJAnAdisvabhAveti jJAnAdIn nirUpayannAha prathamamadhyayana mekasthAnam, ege nANe ityAdi sUtratrayam / jJAyante- paricchidyante'rthA anenAsminnasmAdveti jJAnaM- jJAnadarzanAvaraNayoH kSayaH kSayopazamola sUtram 17-43 pratyekazarIram, vA, jJAtirvA jJAnaM-AvaraNadvayakSayAdyAvirbhUta AtmaparyAyavizeSa: sAmAnyavizeSAtmake vastuni vizeSAMzagrahaNapravaNaH aparyAdAya vaikriyam, sAmAnyAMzagrAhakazca jJAnapaJcakAjJAnatrayadarzanacatuSTayarUpaH, taccAnekamapyavabodhasAmAnyAdekamupayogApekSayA vA, tathAhi-8 manovAkkAyalabdhito bahUnAM bodhavizeSANAmekadA sambhave'pyupayogata eka eva sambhavati, ekopayogatvAjjIvAnAmiti, nanu darzanasya vigatiH, jJAnavyapadezyatvamayuktam, viSayabhedAd, uktaJca-jaM sAmannaggahaNaM dasaNameyaM visesiyaM nANaMti, atrocyate, IhAvagrahau hi darzanam, sAmAnyagrAhakatvAd, apAyadhAraNeca jJAnam, vizeSagrAhakatvAd, atha cobhayamapi jJAnagrahaNena gRhItamAgame AbhinibohiyanANe / aThThAvIsaM havaMti payaDIu tti vacanAt, tasmAdavabodhasAmAnyAddarzanasyApi jJAnavyapadezyatvamaviruddhamiti, nanu darzanaM upapAta: tarkA, saMjJA, matiH, pathagevopAttamuttarasUtre tatkimiha jJAnazabdena darzanamapi vyapadiSTamiti? atrocyate, tatra hi darzanaM zraddhAnaM vivakSitam, vijJaH, vedana chedanam, bhedanam, jJAnAditrayasya samyakzabdalAJchitatve sati mokSamArgatvena vivakSitatvAt, mokSamArgabhUtaM caitattrayaM zraddhAnaparyAyeNaiva darzanena / antyaduHkham, adharmapratimA, saheti / dasaNe tti, dRzyante- zraddhIyante padArthA anenAsmAdasmin veti darzanaM-darzanamohanIyasya kSayaH kSayopazama upazamo dharmapratimA, jIvAnAM manaH, vA, dRSTirvA darzanaM- darzanamohanIyakSayAdyAvirbhUtastattvazraddhAnarUpa AtmapariNAmaH, taccopAdhibhedAdanekavidhamapi zraddhAna- utthAnAdi, jJAnAdi sAmyAdekam, ekajIvasya vaikadA ekasyaiva bhAvAditi, nanvavabodhasAmAnyAjjJAnasamyaktvayoH kaH prativizeSa:? ucyate, // 42 // (c) AtmaparyavavizeSaH (mu0)| 0 0vyapadezatva0 (mu0)| 0 yat sAmAnyagrahaNaM darzanametat vizeSitaM jJAnam / OM AbhinibodhikajJAne aSTAviMzatirbhavanti / prkRtyH| O kSayopazamo vA (mu0)|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 43 // mekasthAnam, sUtram 44-46 ruciH samyaktvaM rucikAraNaM tu jJAnam, yathoktaM- 'nANamavAyadhiIo daMsaNamiTuM jhogghehaao| taha tattaruI sammaM roijjai jeNa taM prthmmdhyynnaannN||1|| ti, caritte tti caryate- mumukSubhirAsevyate taditi caryate vA gamyate anena nivRttAviti caritram, athavA cayasya karmaNAM riktIkaraNAccaritraM niruktanyAyAditi cAritramohanIyakSayAdyAvirbhUta Atmano viratirUpaH pariNAma iti, tadekaMDa vakSyamANAnAM sAmAyikAditadbhedAnAM viratisAmAnyAntarbhAvAdekasyaivaikadA bhAvAdveti, eteSAM ca jJAnAdInAmayameva kramo, samayaH, pradezaparamANU, yato nAjJAtaM zraddhIyate nAzraddhitaM samyaganuSThIyata iti / jJAnAdIni hyutpattivigatisthitimanti, sthitizca samayAdiketi samaya siddhisiddhaprarUpayannAha parinirvANa parinirvRtAH egesamae |suutrm 44 // ege paese ege paramANU // sUtram 45 // egA siddhii| ege siddhe| ege parinivvANe / ege prinivvue|suutrm 46 / / ege samae samayaH- paramaniruddhakAla utpalapatrazatavyatibhedadRSTAntAjjaratpaTTasATikApATanadRSTAntAdvA samayaprasiddhAdavaboddhavyaH,sacaika eva vartamAnasvarUpaH, atItAnAgatayorvinaSTAnutpannatvenAbhAvAt, athavA asAvekaH svarUpeNa niraMzatvAditi / niraMzavastvadhikArAdevedaM sUtradvayamAha-ege paese ege paramANU prakRSTo-niraMzodhadhikiAzajIvAnAM deza:- avayava: pradezaH sa caikaH svarUpataHsadvitIyatvAdau dezavyapadezyatvena pradezatvAbhAvaprasaGgAditi / paramANu tti paramazcAsAvAtyantiko'Nuzca // 43 // sUkSmaH paramANu:- vyaNukAdiskandhAnAM kAraNabhUtaH, Aha ca-kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasavarNagandho jJAnamapAyadhRtyau darzanamiSTaM yathA'vagrahehe / tathA tattvaruciH samyaktvaM rocyate yena tad jJAnam // 1 // tadevaM (mu0)10vyavavizeSa: (mu0)10 dezatvena (mu0)|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 44 // mekasthAnam, sUtram dvisparzaH kAryaliGgazca // 1 // iti, sa ca svarUpataH eka evAnyathA paramANurevAsau na syAditi / athavA samayAdInAM pratyekamanantAnAmapitulyarUpApekSayaikatvamiti // yathA paramANostathAvidhaikatvapariNAmavizeSAdekatvaM bhavati tathA tata evAnantANumayaskandhasyApi syAditi darzayan sakalabAdaraskandhapradhAnabhUtamISatprAgbhArAbhidhAnaM pRthivIskandhaM prarUpayannAha- egA siddhI 44-46 sidhyanti- kRtArthA bhavanti yasyAM sA siddhiH, sA ca yadyapi lokAgram, yata Aha- ihaM boMdIM caittANaM, tattha gaMtUNa sijjhai samayaH, pradezaparamANU, (Ava0ni0 958)tti, tathApi tatpratyAsattyeSatprAgbhArA'pi tathA vyapadizyate, Aha ca-bArasahi~ joyaNehiM siddhI savvaTThasiddhAu siddhisiddhatti, yadi ca lokAgrameva siddhiH syAt tadA kathametadanantaramuktaM- nimmaladagarayavaNNA tusAragokkhIrahArasarivanne (Ava0ni0 parinirvANa961)tyAdi tatsvarUpavarNanaM ghaTate?, lokAgrasyAmUrtatvAditi, tasmAdISatprAgbhArA siddhirihocyate, sAcaikA, dravyArthatayA parinirvRtAH paJcacatvAriMzadyojanalakSapramANaskandhasyaikapariNAmatvAt, paryAyArthatayA tvanantA, athavA kRtakRtyatvaMlokAgramaNimAdikA vA siddhiH, ekatvaM ca sAmAnyata iti / siddharanantaraM siddhimantamAha- ege siddhe siddhyati sma- kRtakRtyo'bhavat sedhati vA sma- agacchad apunarAvRttyA lokAgramiti siddhaH, sitaM vA-baddhaM karma dhmAtaM- dagdhaM yasya sa niruktAt siddhaH- karmAprapaJcanirmuktaH, saca eko dravyArthatayA, paryAyArthatastvanantaparyAya iti, athavA siddhAnAmanantatve'pi tatsAmAnyAdekatvam, athavA karmazilpavidyAmantrayogAgamArthayAtrAbuddhirtapaHkarmakSayabhedenAnekatve'pyasyaikatvaM siddhshbdaabhidheytvsaamyaaditi|krmkssysiddhsy ca parinirvANaM dharmo bhavatIti tadAha- ege parinivvANe pari-samantAnirvAtinirvANaM- sakalakarmakRtavikAranirA-1 karaNataH svasthIbhavanaM parinirvANaM tadekam, ekadA tasya sambhave punarabhAvAditi / parinirvANadharmayogAtsa eva karmakSayasiddhaH 0 iha tanuM tyaktvA tatra gatvA sidhynti| (r) dvAdazabhiryojanaiH siddhiH srvaarthsiddhaat| 0 nirmaladakarajovarNA tussaargokssiirhaarsdRshvrnnaa|
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 45 // mekasthAnam, sUtram 47 zabdAdayaH, krodhAdi parinirvRta ucyata iti taddarzanAyAha- ege parinivvue parinirvRtaH sarvataH zArIramAnasAsvAsthyavirahita iti bhAvaH, tadekatvaM prathamamadhyayanasiddhasyeva bhAvanIyamiti / tadetAvatA granthenaite prAyo jIvadhA ekatayA nirUpitAH, idAnIM jIvopagrAhakatvAt pudgalAnAM tallakSaNAjIvadharmA ege sadde ityAdinA jAva lukkhe ityetadantena granthenaikatayaiva darzyante, pudgalAnAM tu sattA keSAJcidanumAnatovasIyate ghaTAdikAryopalabdheH, keSAzcitsAMvyavahArikapratyakSata iti|| prANAti pAtAdayaH, ege sadde / ege rUve / ege gaMdhe / ege rase / ege phAse / ege subbhisadde / ege dubbhisadde / ege suruuve| ege duruuve| ege diihe| ege hasse tadviramaNam, ___ ege vtttte| ege tNse| ege curNse| ege pihule| ege primNddle| ege kiNhe / egenniile| ege lohie| ege haalihe| ege sukille| ege vivekaH subbhigaMdhe / ege dubbhigNdhe| ege titte / ege kddue| ege ksaae| ege aNbile| ege mahure / ege kakkhaDe jAva lukkhe // sUtram 47 // tatra zabdAdisUtrANi sugamAni, navaraMzabdayate-abhidhIyate aneneti zabdo- dhvaniH zrotrendriyaviSayaH, rUpyate- avalokyata iti rUpaM-AkArazcakSurviSayaH, ghrAyate-siGghayate iti gandho- ghrANaviSayaH, rasyate-AsvAdyate iti rasaH- rasanendriyaviSayaH, spRzyate- chupyata iti sparza:- sparzanakaraNaviSayaH, zabdAnAM caikatvaM sAmAnyataH sajAtIyavijAtIyavyAvRttarUpApekSayA vA bhAvanIyam / zabdabhedAvAha- subbhisadde tti zubhazabdo manojJa ityarthaH, dubbhi tti azubho manojJo yo na bhavatIti, evaM cala zabdAntaramatrAntarbhUtamavaseyam, evaM rUpavyAkhyAne'pi, surUpAdayazcaturdaza zuklAntA rUpabhedAH, tatra surUpaM- manojJarUpamitaradurUpamiti / dIrgha- AyatataraM hrasvaM-taditarad, vRttAdayaH paJca skandhasaMsthAnabhedAH, tatra vRttasaMsthAnaM modakavat, tacca prataraghanabhedAdyA dvidhA, punaH pratyekaM samaviSamapradezAvagADhamiti caturddhA, evaM zeSANyapi, tase tti timro'srayaH koTayo yasmiMstat tryanaM 0 zabdAdInAM (mu0)| (c) 'subbhisadditti zubhazabdA manojJA (mu0)| 0 evaM ca ze0 (mu0)|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 46 // tadviramaNam, trikoNam, caturaMse tti catasro'sayo yasya tattathA-catuSkoNamityarthaH, tathA pihule tti pRthulaM- vistIrNam, anyatra punariha prathamamadhyayana mekasthAnam, sthAne AyatamabhidhIyate, tadeva ceha dIrghahrasvapRthulazabdaivibhajyoktam, AyatadharmatvAdeSAm, taccAyataM prataraghanazreNibhedAt / sUtram vidhA, punarekaikaM samaviSamapradezamiti SoDhA, yaccAyatabhedayorapihrasvadIrghayorAdAvabhidhAnaM tadvRttAdiSu saMsthAneSvAyatasya prAyo 48-49 vRttidarzanArtham, tathAhi-dIrghAyataH stambho vRttastryamraH caturasrazcetyAdi bhAvanIyam, vicitratvAdvA sUtragaterevamupanyAsa iti, zabdAdayaH, prANAtiparimaMDale tti parimaNDalasaMsthAnaM valayAkAraM prataraghanabhedAd dvividhamiti, rUpabhedo varNaH, sa ca kRSNAdiH paJcadhA pratIta pAtAdayaH, eva, navaraM hAridraH-pItaH, kapizAdayastusaMsargajA iti na teSAmupanyAsaH, gandho dvedhA-surabhirdurabhizca, tatra saumukhyakRtsurabhirvai krodhAdimukhyakRt durabhiH, sAdhAraNapariNAmo'spaSTo durgraha iti saMsargajatvAdeva nokta iti, rasaH paJcadhA, tatra zleSmanAzakRt tiktaH 1 vivekaH vaizadyacchedanakRtkaTukaH 2 annarucistambhanakRtkaSAyaH 3 AzravaNakledanakRdamlaH 4 hrAdanabRMhaNakRnmadhuraH 5 saMsargajo lavaNa iti nokta iti, sparzo'STavidhaH, tatra karkazaH kaThino'namanalakSaNaH 1 yAvatkaraNAd mRdvAdayaH SaDanye, tatra mRduH sannatilakSaNaH 2gururadhogamanahetuH 3 laghuH prAyastiryagUrdhvagamanahetuH 4 zIto vaizadyakRt stambhanasvabhAvaH 5 uSNo mAIvapAkakRt 6 snigdhaH saMyogesati saMyoginAMbandhakAraNaM7rUkSastathaivAbandhakAraNamiti 8|uktaa pudgaladharmANAmekatA, idAnIMpudgalAliGgitajIvAprazastadharmANAmaSTAdazAnAM pApasthAnakAbhidhAnAnAM ege paannaaivaae| ityAdinA granthena 'dasaNasalle' ityetadantena tAmevAha ege pANAtivAe jAva ege prigghe| ege kodhe jAva lobhe| ege peje ege dose jAva ege prprivaae| egA artirtii| ege mAyAmose / ege micchaadsnnslle|| sUtram 48 // ege pANAivAyaveramaNe jAva pari0 veramaNe / ege kohavivegejAva micchaadsnnsllvivege|suutrm 49 // // 46 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 47 // tadviramaNam, tatra prANA:- ucchrAsAdayasteSAmatipAtanaM-prANavatAsaha viyojanaM prANAtipAto hiMsetyarthaH, uktaJca- paJcendriyANi trividhaM prathamamadhyayanabalaM ca, ucchAsaniHzvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiNsaa||1|| iti, sa ca prANAtipAto mekasthAnam, sUtram dravyabhAvabhedAd dvividho,vinAzaparitApasaGklezabhedAt trividhovA, Aha ca-tappajjAyaviNAso dukkhuppAo ya saMkilesoya |48-49 | esa vaho jiNabhaNio vajeyavvo pyttennN||1||ti, athavA manovAkkAyaiHkaraNakAraNAnumatibhedAnnavadhA, punaH sa krodhAdi- zabdAdaya:, prANAtibhedAt SaTviMzadvidho veti 1, tathA mRSA- mithyA vadanaM vAdo mRSAvAdaH, saca dravyabhAvabhedAd dvidhA, abhUtodbhAvanAdibhizcaturdhA pAtAdayaH, vA, tathAhi- abhUtodbhAvanaM yathA sarvagata AtmA, bhUtanihnavo yathA nAstyAtmA, vastvantaranyAso yathA gaurapisannazvo'yamiti, krodhAdinindA ca yathA kuSThI tvamasIti 2, tathA adattasya-svAmijIvatIrthakaragurubhiravitIrNasyAnanujJAtasya sacittAcittamizrabhedasya vivekaH vastunaH AdAnaM-grahaNamadattAdAnam, cauryamityarthaH, tacca vividhopAdhivazAdanekavidhamiti 3, tathA mithunasya-strIpuMsalakSaNasya karma maithunaM- abrahma, tadmanovAkkAyAnAM kRtakAritAnumatibhiraudArikavaikriyazarIraviSayAbhiraSTAdazadhA vividhopAdhito bahuvidhataraM veti 4, tathA parigRhyate- svIkriyata iti parigrahaH, bAhyAbhyantarabhedAd dvidhA, tatra bAhyo dharmasAdhanavyatirekeNa dhanadhAnyAdiranekadhA, Abhyantarastu mithyAtvAviratikaSAyapramAdAdiranekadhA, parigrahaNaM vA parigraho mUchetyarthaH 5, tathA krodhamAnamAyAlobhAH kaSAyamohanIyakarmapudgalodayasampAdyA jIvapariNAmA iti, ete cAnantAnubandhyAdibhedato'saGkhyAtAdhyavasAyasthAnabhedato vA bahuvidhAH, tathA pejje ti priyasya bhAvaH karma vA prema, taccAnabhivyaktamAyAlobhalakSaNabhedasvabhAvamabhiSvaGgamAtramiti 10, tathA- dose tti dveSaNaM dveSaH, dUSaNaM vA doSaH, sa cAnabhivyaktakrodhamAnalakSaNabhedasvabhAvo'prIti-8 OM tatparyAyavinAzo duHkhotpAdazca saMklezazca / eSa vadho jinairbhaNito varjayitavyaH prayatnena // 1 // // 47 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vattiyutam bhAga-1 // 48 // mAtramiti 11, jAva tti kalahe abbhakkhANe pesuNNe ityarthaH, tatra kalaho- rATI 12 abhyAkhyAnaM- prakaTamasaddoSAropaNaM 13 prathamamadhyayanapaizunyaM- pizunakarma pracchannaM sadasaddoSAvirbhAvanaM 14, pareSAM parivAdaH paraparivAdo vikatthanamityarthaH 15, aratizca mekasthAnam, sUtram 50 tanmohanIyodayajazcittavikAra udvegalakSaNo ratizca tathAvidhAnandarUpA aratirati ityekameva vivakSitam, yataH kvacana viSaye yA avasarpiNIratistAmeva viSayAntarApekSayA aratiM vyapadizantyevamaratimeva ratimityaupacArikamekatvamanayorastIti 16, tathA maayaamos| suSama suSamAdayaH tti mAyA ca- nikRtima'SA ca- mRSAvAdo mAyayA vA saha mRSA mAyAmRSA prAkRtatvAnmAyAmosam, doSadvayayogaH, idaM ca kAlabhedA: mAnamRSAdisaMyogadoSopalakSaNam, veSAntarakaraNena lokapratAraNamityanye, premAdIni ca bahuvidhAni viSayabhedena adhyavasAyasthAnabhedato vA 17, mithyAdarzanaM- viparyastA dRSTiH, tadeva tomarAdizalyamiva zalyaM duHkhahetutvAd mithyAdarzanazalyamiti, mithyAdarzanaJca paJcadhA- AbhigrahikAnAbhigrahikAbhinivezikAnAbhogikasAMzayikabhedAd upAdhibhedato bahutarabhedaM veti 18 // eteSAM ca prANAtipAtAdInAm uktakrameNAnekavidhatve'pi vadhAdisAmyAdekatvamavagantavyamiti / uktAnyaSTAdaza pApasthAnAni, idAnIM tadvipakSANAmeva ege pANAivAyaveramaNe ityAdibhiraSTAdazabhiH sUtrairekatAmAha, sugamAni caitAni, navaraM viramaNaM viratiH, tathA vivekastyAga iti // uktaM sapudgalajIvadravyadharmANAmekatvamidAnIM kAlasya sthitirUpatvena taddharmatvAt tadvizeSANAM egA osappiNI tyAdinA 'susamasusame' tyetadantenaitadevAha egA osppinnii| egA susamasusamA jAva egA duusmduusmaa| egA ussappiNI egA dussamadussamA jAva egA susamasusamA // sUtram 50 // atha kAla eva kathamavasIyata iti cet?, ucyate, bakulacampakAzokAdipuSpapradAnasya niyamena darzanAnniyAmakazca kAla // 48
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 49 // iti, tatra osappiNI ti avasarpati hIyamAnArakatayA avasarpayati vA''yuSkazarIrAdibhAvAn hApayatItyavasarpiNI sAgaropamakoTIkoTIdazakapramANaH kAlavizeSaH suSTu samA suSamA atyantaM suSamA suSamasuSamA atyantasukhasvarUpastasyA eva prathamAraka iti, ekatvaM cAvasarpiNyAH svarUpeNaikatvAdevaM sarvatra, yAvaditi sImopadarzanArthaH, tatazca suSamasuSametyAdi sUtraM sthAnAntaraprasiddhaM tAvadadhyeyamiha yAvad dUsamadUsame ti padamityatidezaH, ayaM ca sUtralAghavArthamiti, evaM sarvatra yAvaditi vyAkhyeyam, atidezalabdhAni ca padAnyekazabdopapadAnyetAni- 'egA susamA egA susamadUsamA egA dUsamasusamAegA dUsameM ti AsAM svarUpaM zabdAnusArato jJeyaM, pramANaM punarAdyAnAM tisRNAM samAnAM krameNa sAgaropamakoTIkoTyazcatustridvisaGkhyAH , caturthyAstvekA dvicatvAriMzadvarSasahasronA, antyayostu pratyekaM varSasahasrANyekaviMzatiriti / tathA utsarpati-varddhate'rakApekSayA utsarpayati vA bhAvAnAyuSkAdIn varddhayatIti utsarpiNI avasarpiNIpramANA duSThu samA duSSamA-duHkharUpA atyantaM duSSamA duSSamaduSSamA, yAvatkaraNAd egA dUsamA egA dUsamasusamA egA susamadUsamA egA susame ti dRzyam, etatpramANaM ca pUrvoktameva navaraM viparyAsAditi / kRtA jIvapudgalakAlalakSaNadravyavividhadharmavizeSANAmekatvaprarUpaNA, adhunA saMsArimuktajIvapudgaladravyavizeSANAM nArakaparamANvAdInAMsamudAyalakSaNadharmasya 'egA neraiyANaM vaggaNe'tyAdinA 'egA ajahaNNukkosaguNalukkhANaM poggalANaM vaggaNe'tyetadantena granthena tAmevAha egA neraiyANaM vaggaNA egA asurakumArANaM vaggaNA cauvIsadaMDao jAva vemANiyANaM vggnnaa| egA bhavasiddhIyANaM vaggaNA egA abhavasiddhIyANaM vaggaNAegA bhavasiddhineraiyANaM vaggaNA egA abhavasiddhiyANaMNeratiyANaM vaggaNA, evaMjAva egA bhavasiddhiyANaM vemANiyANaM vaggaNA egA abhavasiddhiyANaM vemANiyANaM vggnnaa| egA sammaddiTThiyANaM vaggaNA egA micchaddiTThiyANaM vggnnaa| prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram 51 nairayikAdidaNDaka:, bhavyA'bhavyasamyagdRSTyAditIrthasiddhAdiparamANvavagAhasthitibhAvapradezavargaNA: // 42
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 50 // egA sammAmicchaddiTThiyANaM vggnnaa| egA sammaddiTThiyANaMNeraiyANaM vaggaNA egA micchaddiTThiyANaMNeraiyANaM vaggaNA egA sammamicchadiTThiyANaM NeraiyANaM vaggaNA, evaM jAva thaNiyakumArANaM vaggaNA / egA micchAdiTThiyANaM puDhavikkAiyANaM vaggaNA, evaM jAva vaNassaikAiyANaM / egA sammaddiTThiyANaM beiMdiyANaM vaggaNA egA micchaddiTThiyANaM beiMdiyANaM vaggaNA, evaM teiMdiyANaMpi curiNdiyaannvi|sesaa jahA neraiyA jAvaegA sammamicchaddiTThiyANaM vemANiyANaM vaggaNA ||egaa kaNhapakkhiyANaM vaggaNA, egA sukkapakkhiyANaM vaggaNA, egA kaNhapakkhiyANaMNeraiyANaM vaggaNA, egA sukkapakkhiyANaMNeraiyANaM vaggaNA, evaM cuviisdNddobhaanniyvvo| egA kaNhalesANaM vaggaNA egA nIlalesANaM vaggaNA evaM jAva sukkalesANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM neraiyANaM vaggaNA jAva kAulesANaM NeraiyANaM vaggaNA, evaM jassa jai lesAo, bhavaNavaivANamaMtarapuDhaviAuvaNassaikAiyANaM ca cattAri lesAo teuvAubeiMdiyatiiMdiacauriMdiyANaM tinnilesAo, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaMmaNussANaM challesAo, jotisiyANaMegA teulesA, vemANiyANaM tinni uvrimlesaao| egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM abhavasiddhiyANaM vaggaNA, evaM chasuvilesAsudo dopayANi bhANiyavvANi |egaaknnhlesaannN bhavasiddhiyANaMneraiyANaM vaggaNA egA kaNhalesANaM abhavasiddhiANaM NeraiyANaM vaggaNA evaM jassa jatti lesAo tassa ttibhaanniyvvaaojaavvemaanniyaannN| egA kaNhalesANaMsammaddiTThiANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM micchaddiTThiyANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM sammAmicchaddiTThiyANaM vaggaNA, evaM chasuvilesAsujAva vemANiyANaM jesiMjadi ditttthiio| egA kaNhalesANaM kaNhapakkhiyANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM sukkapakkhiyANaM vaggaNA, jAva vemANiyANaM jassa jati lesAo ee aTTha cauvIsadaMDayA // egA titthasiddhANaM vaggaNA, egA atitthasiddhANaM vaggaNA, evaM jAva egA ekkasiddhANaM vaggaNA egA aNikkasiddhANaM vaggaNA egA paDhamasamayasiddhANaM vaggaNA evaM jAva aNaMtasamayasiddhANaM vaggaNA // egA paramANu prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram 51 nairayikAdidaNDakaH, bhavyA'bhavyasamyagdRSTyAditIrthasiddhAdiparamANvavagAhasthitibhAvapradezavargaNAH // 50
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 51 // sUtram 51 daNDakaH, samyagdRSTyA poggalANaM vaggaNA evaM jAva egA aNaMtapaesiyANaM poggalANaM vggnnaa| egA egapaesogADhANaM poggalANaM vaggaNA jAva egA prathamamadhyayana mekasthAnam, asaMkhejapaesogADhANaM poggalANaM vggnnaa| egA egasamayaThitiyANaM poggalANaM vaggaNA jAva asaMkhejasamaya ThitiyANaM poggalANaM vggnnaa| egA egaguNakAlagANaM poggalANaM vaggaNA, jAva egA asaMkheja egA aNaMtaguNakAlagANaM poggalANaM vaggaNA / evaM nairayikAdivaNNA gaMdhA rasA phAsA bhANiyavvA jAva egA aNaMtaguNalukkhANaM poggalANaM vggnnaa| egA jahannapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA bhavyA'bhavyaegA ukkassapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA egA ajahannukkassapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA evaM jahannogAhaNayANaM ukkosogAhaNagANaM ajahannukkosogAhaNagANaM jahannaThitiyANaM ukkassaThitiyANaM ajahannukkosaThitiyANaM jahannaguNakAlagANaM ukkassaguNakAlayANaM ditIrthasiddhA diparamANvaajahannukkassaguNakAlagANaM evaM vaNNagaMdharasaphAsANaM vaggaNA bhANiyavvA, jAva egA ajahannukkassaguNalukkhANaM poggalANaM vagAhasthitivaggaNA / / sUtram 51 // pradezavargaNAH tatra neraiyANaM ti nirgataM- avidyamAnamayaM- iSTaphalaM karma yebhyaste nirayAsteSu bhavA nairayikAH-kliSTasattvavizeSAH, teca pRthivIprastaTanarakAvAsasthitibhavyatvAdibhedAdanekavidhAsteSAM sarveSAM vargaNA vargaH samudAyaH, tasyAzcaikatvaM sarvatra nArakatvAdiparyAyasAmyAditi / tathA asurAzca te navayauvanatayA kumArA iva kumArAzcetyasurakumArAsteSAmekA vargaNeti, cauvIsadaMDau tti caturviMzatipadapratibaddho daNDako vAkyapaddhatizcaturviMzatidaNDakaH sa iha vAcya iti zeSaH, sa cAyaM- neraDyA 1 asurAdI 10 puDhavAi 5 beiMdiyAdayo ceva 4 / nara 1 vaMtara 1 jotisiya 1 vemANI 1 daMDao evaM // 1 // bhavanapatayo dazadhA-asurA nAga suvaNNA / 0 nairayikA asurAdayaH pRthvyAdayo dvIndriyAdayazcaiva / narA vyantarA jyotiSkA vaimAnikA daNDakazcaivam // 1 // 0 asurA nAgAH suparNA . bhAva //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 52 // sUtram 51 vijU aggI ya dIva udahI y| disi pavaNathaNiyanAmA dasahA ee bhavaNavAsi // 2 // (prajJA0 137)tti, etadanusAreNa sUtrANi prathamamadhyayanavAcyAni, yAvaccaturviMzatitamaM egA vemANiyANaM vaggaNa tti, eSa sAmAnyadaNDakaH 1 / nanu nArakasattaiva durupapAdA AstAM makasthAnam, taddharmabhUtAyA vargaNAyA ekatvamanekatvaM veti, tathAhi- nasanti nArakAH, tatsAdhakapramANAbhAvAt, vyomakusumavad, atrocyate, nairayikAdipramANAbhAvAdityasiddho hetuH, tatsAdhakAnumAnasadbhAvAt, tathAhi-vidyamAnabhoktRkaM prakRSTapApakarmaphalam, karmaphalatvAt, daNDakaH, bhavyA'bhavyapuNyakarmaphalavat, na ca tiryaGnarA eva prakRSTapApaphalabhujaH, tasyaudArikazarIravatA vedayitumazakyatvAt, viziSTasurajanma samyagdRSTyAnibandhanaprakRSTapuNyaphalavat, Aha ca-pAvaphalassa pagiTThassa bhoiNo kmmo'vsesvv| saMti dhuvaM te'bhimayA neraiyA aha maI ditIrthasiddhA diparamANvahojjA // 1 // accatthadukkhiyA je tiriyanarA nAragatti te'bhimyaa| taM na jao surasokkhappagarisasarisaM na taM dukkhaM // 2 // (vizeSAva vagAhasthiti1899-1900) ti, avasesavva tti yathA nArakebhyo'nye tiryabharA ityarthaH, atha surANAmapi vivAdAspadIbhUtatvAt viziSTasura- bhAvajanmanibandhanaprakRSTapuNyaphalavad ityasiddho dRSTAntaH, atrocyate, deva iti sArthakaM padam, vyutpattimacchuddhapadatvAd, ghaTAbhi pradezavargaNAH dhAnavaditi, tataH santi devA iti pratyetavyam, atha manuSyeNa guNarddhisaMpannenArthavad bhaviSyati devapadamiti na vivakSitadeva-8 siddhiriti, atrocyate, yadidaM naravizeSe devatvaM tadaupacArikam, upacArazca tathyArthasiddhau satyAM bhavati, yathA nirupacaritasiMhasadbhAve mANavake siMhopacAra iti, Aha ca- devatti satthayamidaM suddhattaNao ghaDAbhihANaM v| aha va matI maNuo cciya devo - vidyutaH agnayazca dvIpA uddhyshc| dizaH pavanAH stanitanAmAnaH dazadhA ete bhvnvaasinH||1||0paapphlsy prakRSTasya bhoginaH karmatvAd avazeSA (prakRSTapuNyaphalA / devA) iva / santi dhruvaM te'bhimatA nairayikAH, atha matirbhavet // 1 // atyantaduHkhitA ye tiryaGnarA nArakA iti te'bhimatAH / tanna yataH surasaukhyaprakarSasadRzaM na taduHkham // 2 // OM savvattha pra. 0 deva iti sArthakamidaM zuddha(pada)tvAt ghaTAbhidhAnamiva / atha ca matirmanujazcaiva devo 2
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 53 // samyagdRSTyA gunnriddhisNpnno||1|| taM na jao taccatthe siddhe uvayArao mayA siddhii| taccatthasIha siddhe mANava siihovyaarovv||2|| (vizeSAva0 prathamamadhyayana1880-81) iti, api ca- devesu na saMdeho jutto jaM joisA spcckkhN| dIsaMti takkayA vi ya uvaghAyANuggahA jgo||1|| mekasthAnam, sUtram 51 AlayamettaM ca maI puraM va tavvAsiNo tahavi siddhA / je te devatti mayA na ya nilayA niccapaDisuNNA // 2 // ko jANai va kimeyaMti honja nairayikAdiNissaMsayaM vimaannaaii| rayaNamayanabhogamaNAdiha jaha vijjAharAdINaM // 3 // (vizeSAva0 1870-71-72) iti, teSAmasurAdivizeSaH / daNDakaH, bhavyA'bhavyapunarAptavacanAdavaseya iti / atha pRthivyaptejovAyuvanaspatikAyikAH kathamiha jIvatvena pratipattavyAH?, ucchrAsAdiprANidharmANAM teSvapratIyamAnatvAd, atrocyate, AptavacanAdanumAnatazca, tatrAptavacanamidameva, anumAnaM tvidaM- vanaspatayo ditIrthasiddhAvidrumalavaNopalAdayaH svasvAzraye vartamAnAHsAtmakAH,samAnajAtIyAGkarasadbhAvAd, arthovikArAGkaravat, Aha ca-masaMkurovvaMdaparamAtra vgaahsthitisaamaannjaairuuvNkurovlNbhaao| tarugaNavidumalavaNopalAdayo saasyaavtthaa||1|| (vizeSAva0 1756)iti, iha samAnajAtigrahaNaMbhAvazRGgAravyavacchedArtham, sa hi na samAnajAtIyo bhavatIti, tathA sAtmakamambho bhaumam, bhUmikhanane svAbhAvikasambhavAd, pradezavargaNAH darduravat, athavA sAtmakamantarikSodakaM svabhAvato vyomasambhUtasya pAtAt, matsyavat, Aha ca- bhUmikkhayasAbhAviyasaMbhavao daDurovva jalamuttaM (sAtmakatveneti) / ahavA macchova shaavvomsNbhuuypaayaao||1|| (vizeSAva0 1757)iti, tathA sAtmako gunnrddhisNpnnH|| 1 // tanna yatastathyArthe siddhe upacArato matA siddhiH / tathyArthasiMhe siddha mANavake siNhopcaarvt||2|| 0 deveSu na saMdeho yukto yad jyotiSkAH svapratyakSeNa / dRzyante tatkRtA api copaghAtAnugrahA jgtH||1|| AlayamAnaM ca matiH puramiva tadbAsinaH tathApi siddhaaH| ye te devA iti matA na ca nilayA nityaM // 53 // prtishuunyaaH|| 2 // ko jAnAti kimetaditi bhavet?, nissaMzayaM vimAnAdi / ratnamayanabhogamanAdiha yathA vidyAdharAdInAm // 3 // 00dayazca svA0 pr| 0 assaMkura pra.10 arzo'(mAMsAM)kura iva smaanjaatiiyruupaangkuroplmbhaat| tarugaNavidrumalavaNopalAdayaH svaashryaavsthaaH||1|| O bhUmikSatasvAbhAvikasaMbhavAd darduravad 4 8 jlmuktm| athavA matsyavat svabhAvavyomasaMbhUtapAtAt // 1 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 54 // vAyuraparapreritatiryaganiyamitadiggatitvAd govat, iha cAparapreritagrahaNena leSTrAdinA vyabhicAraH parihRtaH, evaM tiryaggrahaNeno- prathamamadhyayanardhvagatinA dhUmenAniyamitagrahaNena ca niyamitagatinA paramANuneti, tathA tejaH sAtmakamAhAropAdAnAt tadvRddhivizeSopalabdhe mekasthAnam, sUtram 51 stadvikAradarzanAcca puruSavad,Aha ca-aparapperiyatiriyAniyamiyadiggamaNao'nilo govv|anlo AhArAo viddhvigaarovlNbhaaovikaadi1||(vishessaav0 1758)tti,athavA pRthivyaptejovAyavojIvazarIrANi,abhrAdivikAravarjitamUrtajAtIyatvAt, gavAdizarIrava- daNDakaH, bhavyA'bhavyaditi, abhrAdivikArA hi mUrtajAtIyatvesatyapina jIvatanavastena tatparihAro hetuvizeSaNam, Aha ca-taNavo'NabbhAivigAramutta sambAdhyAjAittao'nilaMtAI, bhUtAnIti prakramaH / satthAsatthahayAo nijjiivsjiivruuvaao||1||(vishessaav0 1759)tti, vanaspatInAM vizeSaNa ditIrthasiddhA diparamANvasacetanatvaM bhASyagAthAbhirabhidhIyate- jmmjraajiivnnmrnnrohnnaahaardohlaamyo|| rogatigicchAIhi ya NArivva saceyaNA vgaahsthititrvo||1|| chikkapparoiyA chikkamittasaMkoyao kuliNgivv| AsayasaMcArAo viyatta! vlliiviyaannaaii||2|| (vizeSAva0 1753- bhAva pradezavargaNAH 54)viyatta ttigaNandharAmantraNamiti / sammAdayo asaavppbohsNkoynnaadio'bhimyaa| baulAdayo ya sddaaivisykaalovlNbhaao|| 3 // (vizeSAva0 1758)tti sammAdau tti zamyAdayaH visayakAlovalaMbhAo tti viSayANAM- gItasurAgaNDUSakAminIcaraNatADanAdInAM kAlo vasantAdiriti 1 egA bhavasiddhiye tyAdi, bhaviSyatIti bhavA- bhAvinI sA siddhiH- nirvRttiryeSAM te bhava Oganiyatadi0 (mu0)10 aparapreritatiryaganiyamitadiggamanAdanilo govat / anala AhArAdvRddhivikAropalambhAt ||1||tnvo'nbhraadivikaarmuurtjaatitvaad anilAntAni / zastrAzastrahatAni nirjIvasajIvarUpANi // 1 // janmajarAjIvanamaraNarohaNAhAradohadAmayAt / rogacikitsAdibhizca nArIva scetnaastrvH|| 1 // spRSTaprarodikA spRSTamAtrAt saMkocataH kulinggivt| AzrayasaMcArAt vyakta! vallIrvijAnIhi (scetnaaH)||2|| zamyAdayazca svaapaavbodhsNkocnaadito'bhimtaaH| bakulAdayazca zabdAdiviSayakAlopalambhAt // 1 // // 54
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 55 // daNDakaH, samyagdRSTyA siddhikA- bhavyAH, tadviparItAstvabhavasiddhikA abhavyA ityarthaH / nanu jIvatve samAne sati ko bhavyAbhavyayorvizeSaH?, prathamamadhyayanaucyate, svabhAvakRto, dravyatvena samAnayorjIvanabhasoriva, Aha ca-davvAitte tulle jIvanabhANaM sabhAvao bhedo| jIvAjIvAigao mekasthAnam, sUtram 51 jaha taha bhvveyrviseso||1|| (vizeSAva0 1823) tti, AbhyAM vizeSito'nyo daNDakaH 2 / egA sammaddiTThiyANa mityAdi, samyag- aviparItA dRSTi:- darzanaM rucistattvAni prati yeSAMte samyagdRSTikAH, teca mithyAtvamohanIyakSayakSayopazamopazamebhyo bhavanti, tathA mithyA- viparyAsavatI jinAbhihitArthasArthAzraddhAnavatI dRSTi:- darzanaM zraddhAnaM yeSAM te mithyAdRSTikAH bhavyA'bhavyamithyAtvamohanIyakarmodayAdarucitajinavacanA iti bhAvaH, uktaJca- sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati nrH| mithyAdRSTiH ditIrthasiddhAsUtraM hi naH pramANaM jinAbhihitam // 1 // iti / tathA samyak mithyA ca dRSTiryeSAM te samyagmithyAdRSTikAH- jinoktabhAvAn diparamANva vagAhasthitipratyudAsInAH, iha ca gambhIrabhavodadhimadhyaviparivartIjanturanAbhoganirvartitena girisaridupalagholanAkalpena yathApravRttikaraNena bhAvasaMpAditAntaHsAgaropamakoTAkoTIsthitikasya mithyAtvavedanIyasya karmaNaH sthiterantarmuhUrtamudayakSaNAduparyatikramyApUrvakaraNA pradezavargaNAH nivRttikaraNasaMjJitAbhyAM vizuddhivizeSAbhyAmantarmuhUrttakAlapramANamantarakaraNaM karoti, tasmin kRte tasya karmaNaH sthitidvayaM / bhavati, antarakaraNAdadhastanI prathamasthitirantarmuhUrttamAtrA, tasmAdevoparitanI zeSA, tatra prathamasthitau mithyAtvadalikavedanAdasau mithyAdRSTiH, antarmuhUrtena tu tasyAmapagatAyAmantarakaraNaprathamasamaya evaupazamikasamyaktvamApnoti, mithyAtvadalikavedanA:bhAvAt, yathA hi davAnalaH pUrvadagdhendhanamUSaraMvA dezamavApya vidhyAyati tathA mithyAtvavedanAgnirantarakaraNamavApya vidhyAyatI // 8 // 55 // ti, tadevaM samyaktvamauSadhavizeSakalpamAsAdya madanakodravasthAnIyaM darzanamohanIyamazuddhaM karma tridhA bhavati-azuddhamardhavizuddhaM dravyAditve tulye jIvanabhasoH svabhAvato bhedaH / jIvAjIvAdigato yathA tathA bhavyetaravizeSaH // 1 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 56 // vizuddhaM ceti, trayANAM teSAM puJjAnAM madhye yadA'rddhavizuddhaH puJja udeti tadA tadudayavazAdarddhavizuddhamarhadRSTatattvazraddhAnaM bhavati prathamamadhyayana mekasthAnam, jIvasya, tena tadA'sau samyagmithyAdRSTirbhavati antarmuhUrtaM yAvat, tata UrddhaM samyaktvapujaM mithyAtvapujaM vA gacchatIti, sUtram 51 samyagdRSTimithyAdRSTimizravizeSito'nyo daNDakaH, tatra ca nArakAdiSvekAdazasu padeSu darzanatrayamasti, ata uktaM- evaM jAva nairayikAdithaNie tyAdi, pRthivyAdInAM mithyAtvameva, tena teSAM tenaiva vyapadezaH, uktaJca- coddasa tasa sesayA miccha (jIvasamAsa 26)tti daNDakaH, bhavyA'bhavyacaturdazaguNasthAnakavantastrasAH sthAvarAstu mithyAdRSTaya evetyrthH| dvIndriyAdInAM mizraM nAsti, saMjJinAmeva tadbhAvAt, tatasteSu samyagdRSTyAsamyagdRSTimithyAdRSTitayaiva vyapadezaH, evaM teiMdiyANavi cariMdiyANavi tti dvIndriyavad vyapadezadvayena vargaNaikatvaM vAcyam, ditIrthasiddhA diparamANvapaJcendriyatiryagAdInAM darzanatrayamapyasti tatastridhA'pi tadvyapadezaH, ata evoktaM- sesA jahA neraiya tti, tathA vAcyA iti vagAhasthitizeSaH, daNDakaparyantasUtraM punaridaM egA sammaddiTThiyANaM vemANiyANaM vaggaNA, evaM micchaddiTThiyANaM, evaM sammAmicchAdiTThiyANaM, | bhAvaetatparyantamAha- jAva egA sammAmicchetyAdi 3 / egA kaNhapakkhiyANaM ityAdi, kRSNapAkSiketarayorlakSaNaM- jesimavaDDo / / poggalapariyaTTo sesao usNsaaro| te sukkapakkhiyA khalu ahie puNa kinnhpkkhiiaa||1|| (zrAvakaprajJa072) iti, etadvizeSito'nyo daNDakaH 4 // egA kaNhalesANa mityAdi, lizyate prANI karmaNA yayA sA lezyA, yadAha- zleSa iva varNabandhasya karmabandhasthitividhAtryaH (prazama0 38) tathA kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH pryujyte||1||iti, iyaM ca zarIranAmakarmapariNatirUpA yogapariNatirUpatvAdyogasya ca zarIranAmakarmapariNativizeSatvAt, yata uktaM prajJApanAvRttikRtA- yogapariNAmo lezyA, kathaM punaryogapariNAmo lezyA?, yasmAt sayogikevalI zuklalezyApariNAmena 7 yeSAmapArdhapudgalaparAvarttaH zeSaH sNsaarstu| te zuklapAkSikAH khalu adhike punaH kRssnnpaakssikaaH||1||
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 57 // vihRtyAntarmuharte zeSe yoganirodhaM karoti tato'yogitvamalezyatvaM ca prApnoti ato'vagamyate 'yogapariNAmo lezyeti, sa punaryogaH zarIranAmakarmapariNativizeSaH, yasmAduktaM- karma hi kArmaNasya kAraNamanyeSAM ca zarIrANAmiti, tasmAdaudArikAdizarIrayuktasyAtmano vIryapariNativizeSaH kAyayogaH 1, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtavAgdravyasamUhasAcivyAd jIvavyApAro yaH sa vAgyogaH2, tathaudArikAdizarIravyApArAhRtamanodravyasamUhasAcivyAd jIvavyApAro yaH sa manoyoga iti 3, tato yathaiva kAyAdikaraNayuktasyAtmano vIryapariNatiryoga ucyate tathaiva lezyApIti (prajJA0bR0 17/2), anye tuvyAcakSate-'karmanisyandolezya'ti, sA ca dravyabhAvabhedAt dvidhA, tatra dravyalezyA kRSNAdidravyANyeva, bhAvalezyA tu tajjanyo jIvapariNAma iti, iyaM ca SaTprakArA jambUphalakhAdakapuruSaSaTkadRSTAntAd grAmaghAtakacaurapuruSaSaTkadRSTAntAdvA AgamaprasiddhAdavaseyeti, tatsUtrANi sugamAni, navaraM kRSNavarNadravyasAcivyAd jAtA'zubhapariNAmarUpA kRSNA sAlezyA yeSAM te tathA, evaM zeSANyapi padAni, navaraM nIlAISatsundararUpaivamitianenaiva krameNa yAvatkaraNAt egA kavoyalessANa mityAdi sUtratrayaM dRzyam, tatra kapotasya- pakSivizeSasya varNena tulyAni yAni dravyANi dhUmrANi ityarthaH, tatsAhAyyAjjAtA kApotalezyA manAk zubhatarA sAlezyA yeSAM te tathA, teja:- agnijvAlA tadvarNAni yAni dravyANi lohitAnItyarthaH, tatsAcivyAjAtA tejolezyA zubhasvabhAvA, padmagarbhavarNAni yAni dravyANi pItAnItyarthastatsAcivyAjAtA padmalezyA zubhatarA, zuklavarNadravyajanitA zuklA, atyantazubheti, etAsAM ca vizeSataH svarUpaM lezyAdhyayanAdavaseyamiti, evaM jassa jai ti nArakANAmiva yasyAsurAderyA yAvatyo lezyAstaduddezena tadvargaNaikatvaM vAcyam, bhavaNe tyAdinA tallezyAparimANamAha, atra saGgahaNI-kAUnIlA kiNhA lesAo tinni hoMti naraesu / taiyAe kAunIlA (r) kApotA nIlA kRSNA lezyAstisro bhavanti narakeSu / tRtIyAyAM kApotA nIlA - prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram 51 nairayikAdidaNDakaH, bhavyA'bhavyasamyagdRSTyAditIrthasiddhAdiparamANvavagAhasthitibhAvapradezavargaNAH // 57 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / / 58 // sUtram 51 bhavyA'bhavyasamyagdRSTyA prathivyAmityarthaH nIlA kiNhA ya ritttthaae||1|| paJcamyAmityarthaH (bRhatsaM0 288) kiNhA nIlA kAU teUlesA ya bhvnnvNtriyaa| prathamamadhyayanajoisasohamIsANa teulesA muNeyavvA // 2 // kappe saNaMkumAre mAhide ceva baMbhaloe y| eesu pamhalesA teNa paraM sukkalesA u||3|| mekasthAnam, puDhavI Au vaNassai bAyara patteya lesa cattAri / gabbhayatiriyanaresuM challesA tinni sesaannN|| 4 // (bRhatsaM0 193-94, 342)ayaM. nairayikAdisAmAnyo lezyAdaNDakaH 5 / ayameva bhavyAbhavyavizeSaNAdanyaH, egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM vaggaNe tyAdi, eva miti daNDakaH, kRSNalezyAyAmiva chasuvi tti kRSNayA saha SaTsu, anyathA anyA: paJcaivAtidezyA bhavantIti, dvedvepade pratilezyaM bhavyAbhavyalakSaNe vAcye, yathA egA nIlalesANaM bhavasiddhiyANaM vaggaNe tyAdi6, lezyAdaNDaka eva darzanatrayavizeSito'nyaH, egA kaNhalesANaM ditIrthasiddhA diparamANvasammaddiTThiyANa mityAdi, jesiM jai diTThIo tti yeSAM nArakAdInAM yA yAvatyo dRSTayaH samyaktvAdyAsteSAM tA vAcyA iti, tatra vagAhasthitiekendriyANAM mithyAtvameva, vikalendriyANAM samyaktvamithyAtve, zeSANAM timro'pi dRSTaya iti 7, lezyAdaNDaka eva bhAvakRSNazuklapakSaviziSTo'nyaH, egA kaNhalesANaM kaNhapakkhiyANa mityAdi, ete 'aTTa cauvIsa daMDaya'tti, ete caivaM-oho 1 pradezavargaNAH bhavvAIhiM visesio 2 daMsaNehiM 3 pakkhehiM 4 / lesAhiM 5 bhavva 6 daMsaNa 7 pakkhehiM 8 visitthtthlesaahiN||1||ti // itaH siddhavargaNA abhidhIyante, tatra siddhA dvidhA- anantarasiddhaparamparasiddhabhedAt, tatrAnantarasiddhAH paJcadazavidhAH, tadvargaNaikatvamAha- egA titthe tyAdinA, tatra tIryate'neneti tIrtham, dravyato nadyAdInAMsamo'napAyazca bhUbhAgo bhautAdipravacanaM vA, dravyatIrthatA tvasyA (ca) nIlA kRSNA ca riSThAyAm // 1 // kRSNAnIlAkApotAtejolezyAzca bhavanavyantarAH / jyotiSkasaudharmezAneSu ca tejolezyA munnitvyaaH||2|| kalpe sanatkumAre 8 *mAhendre caiva brahmaloke c| eteSu padyalezyAstataH paraM zuklalezyAstu // 3 // pRthvyabvanaspatibAdarapratyekeSu lezyAzcatasraH / garbhajatiryagnareSu SaDlezyAstisraH shessaannaam| 4 // 7 ogho bhavyAbhavyatvAbhyAM vizeSitaH darzanaiH pakSAbhyAm / leshyaabhirbhvydrshnpkssairvishissttaabhirleshyaabhiH||1|| // 58
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram 51 nairayikAdidaNDakaH, bhavyA'bhavyasamyagdRSTyA // 59 // pradhAnatvAd, apradhAnatvaMca bhAvatastaraNIyasya saMsArasAgarasya tena tarItumazakyatvAt, sAvadyatvAdasyeti, bhAvatIrthaM tu saGko, yato jJAnAdibhAvena tadvipakSAdajJAnAdito bhavAcca bhAvabhUtAt tArayatIti,Ahaca-jaNANadasaNacarittabhAvao tbvivkkhbhaavaao| bhavabhAvao ya tArei teNa taM bhAvao titthaM // 1 // (vizeSAva0 1033)ti, triSu vA- krodhAgnidAhopazamalobhatRSNAnirAsakarmAmalApanayanalakSaNeSu jJAnAdilakSaNeSu vA artheSu tiSThatIti tristham, prAkRtatvAt titthaM, Aha ca-dAhovasamAdisu vA jala tisu thiyamahava dNsnnaaiisuN| to titthaM saGgho cciya ubhayaM ca visesnnvisesN||1|| (vizeSAva0 1035)ti, vizeSaNavizeSya miti tIrthaM saGga iti saGgho vA tIrthamiti, trayo vA krodhAgnidAhopazamAdayo'rthAH- phalAni yasya tat tryartham, titthaMti pUrvavat, Aha ditIrthasiddhAca-kohaggidAhasamaNAdao va te ceva tinni jss'tthaa| hoi tiyatthaM titthaM tamatthasaddo phalattho'yaM // 1 // (vizeSAva0 1036) diparamANva vagAhasthitiathavA trayo jJAnAdayo'rthAH- vastUni yasya tat tryartham, Aha ca- ahavA sammaiMsaNanANacarittAiM tinni jss'tthaa| taM titthaM bhAvapuvvodiyamihamattho vtthupjjaao||1||(vishessaav01037)tti||ttr tIrthe sati siddhAH-nirvRttAstIrthasiddhARSabhasenagaNadharAdivat / pradezavargaNAH teSAM vargaNeti 1, tathA atIrthe- tIrthAntare sAdhuvyavacchede jAtismaraNAdinA prAptApavargamArgA marudevIvat siddhA atIrthasiddhAsteSAM 2, evaMkaraNAd egA titthagarasiddhANaM vaggaNe tyAdi dRzyam, tIrthamuktalakSaNaM tatkurvantyAnulomyena hetutvena tacchIlatayA veti tIrthakarAH,Aha ca-aNulomaheutassIlayAya je bhAvatitthameyaM tu / kuvvaMti pagAsaMti u te titthagarA hiytthkraa||1||(vishessaav 0 yat jJAnadarzanacAritrabhAvatastadvipakSabhAvAt / bhavabhAvatazca tArayati tena tadbhAvatastIrtham // 1 // 0 dAhopazamAdiSu vA yatriSu sthitamathavA darzanAdiSu / tatastIrthaM saGga evobhayaM ca vizeSaNavizeSyam // 1 // 0 krodhAgnidAhazamanAdayo vA te caiva trayo yasyArthAH / bhavati tryarthaM tIrthaM tad arthazabdaH phlaartho'ym||1||08 // 59 // athavA samyagdarzanajJAnacAritrANi trayo yasyArthAH / tat tIrthaM pUrvoditamihArtho vstupryaayH||1|| anAdi tIrthamityutpanne'pi tIrthAntaratA ata eva viziSTatA saadhuvyvetyaadinaa| (c) AnulomyahetutacchIlatayA ye bhAvatIrthametattu / kurvanti prakAzayanti tu te tIrthakarA hitaarthkraaH||1||
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 60 // bhavyA'bhavya 1047) iti, tIrthakarAH santo ye siddhAste tIrthakarasiddhA RSabhAdivat teSAM 3, atIrthakarasiddhAH sAmAnyakevalinaH santo prathamamadhyayanaye siddhA gautamAdivat teSAM 4, tathA svayaM-AtmanA buddhAH- tattvaM jJAtavantaH svayambuddhAste santo ye siddhAste tathA teSAM 5, mekasthAnam, sUtram 51 tathA pratItyaikaM kiJcid vRSabhAdikamanityatAdibhAvanAkAraNaM vastu buddhAH-buddhavantaH paramArthamiti pratyekabuddhAste santo ye nairayikAdisiddhAste tathA teSAM 6, svayambuddhapratyekabuddhAnAMca bodhyupadhizrutaliGgakRto vizeSaH, tathAhi-svayaMbuddhAnAMbAhyanimittamantareNaiva daNDakaH, bodhiH pratyekabuddhAnAM tu tadapekSayA, karakaNDAdInAmiveti, upadhiH svayambuddhAnAM pAtrAdidazavidhaH, tadyathA- pattaM 1 pattAbaMdho 8 samyagdRSTyA2 pAyaThavaNaM 3 ca pAyakesariyA 4 / paDalAiM5 rayattANaM ca 6 gocchao 7 paaynijjogo||1|| tinneva ya pacchAgA 10 rayaharaNaM 11 ceva ditIrthasiddhA diparamANvahoi muhapotti 12 // (oghani0 668-69)tti, pratyekabuddhAnAM tu navavidhaH prAvaraNavaddha iti, svayambuddhAnAM pUrvAdhIte zrute / vagAhasthitianiyamaH pratyekabuddhAnAM tu niyamato bhavatyeva, liGgapratipattiH svayambuddhAnAmAcAryasannidhAvapi bhavati pratyekabuddhAnAM tula bhAvadevatA prayacchatIti / buddhabodhitA AcAryAdibodhitAHsantoye siddhAste buddhabodhitasiddhAsteSAM7, eteSAmeva strIliGgasiddhAnAM pradezavargaNAH 8 puMliGgasiddhAnAM 9 napuMsakaliGgasiddhAnAM 10 svaliGgasiddhAnAM rajoharaNAdyapekSayA 11 anyaliGgasiddhAnAM parivrAjakAdiliGgasiddhAnAM 12 gRhiliGgasiddhAnAM marudevIprabhRtInAM 13 ekasiddhAnAmekaikasmin samaye ekaikasiddhAnAM 14 anekasiddhAnAmekasamaye vyAdInAmaSTazatAntAnAM siddhAnAmekA vargaNeti 15 / tatrAnekasamayasiddhAnAM prarUpaNAgAthA- battIsA aDayAlA saTThI bAvattarI ya boddhavvA / culasII channauI durahiya aTThottara sayaM ca // 1 // (bRhatsaM0 247)etadvivaraNaM-yadA ekasamayena ekAdaya utkarSeNa dvAtriMzat siddhyanti tadA dvitIye'pisamaye dvAtriMzad, evaM nairantaryeNa aSTausamayAnyAvat dvAtriMzat siddhyanti, pAtrANi pAtrabandhaH pAtrasthApanaM pAtrakesarikA / paTalAni rajastrANaM ca gocchakaH paatrniryogH|| 1 // traya eva pracchAdakA rajoharaNameva bhavati mukhvstrikaa|
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 61 // tata UrdhvamavazyamevAntaraM bhavatIti, yadA punastrayastriMzata Arabhya aSTacatvAriMzadantA ekasamayena siddhyanti tadA nirantaraM sapta samayAn yAvat siddhyanti, tato'vazyamevAntaraM bhavatIti, evaM yadA ekonapaJcAzatamAdiM kRtvA yAvat SaSTirekasamayena siddhyanti tadA nirantaraM SaT samayAn siddhyanti, tadupari antaraM samayAdirbhavati, evamanyatrApi yojyam, yAvad aSTazatamekasamayena yadA siddhyati tadA'vazyameva samayAdyantaraM bhavatIti / anye tu vyAcakSate-aSTau samayAn yadA nairantaryeNa siddhistadA prathamasamaye jaghanyenaikaH sidhyatyutkRSTato dvAtriMzaditi, dvitIyasamaye jaghanyenaikaH utkRSTato'STacatvAriMzat, tadevaM sarvatra jaghanyenaikaH samaya utkRSTato gAthArtho'yaM bhAvanIyaH bttiisetyaadi|| evamanantarasiddhAnAM tIrthAdinA bhUtabhAvena pratyAsattivyapadezyatvena paJcadazavidhAnAMvargaNaikatvamuktamidAnIM paramparasiddhAnAmucyate, tatra apaDhamasamayasiddhANa mityAditrayodazasUtrI, na prathamasamayasiddhAH aprathamasamayasiddhAH siddhatvadvitIyasamayavartinasteSAm evaM jAva ttikaraNAd dusamayasiddhANaM ticaupaMcachasattaTTanavadasasaMkhejjAsaMkhejjasamayasiddhANa miti dRzyam, tatra siddhatvasya tRtIyAdiSu samayeSu dvisamayasiddhAdayaHprocyante, yadvA sAmAnyenAprathamasamayAbhidhAnaM vizeSato dvisamayAdyabhidhAnamiti, atasteSAM vargaNA, kvacit paDhamasamayasiddhANaM ti pAThaH, tatra anantaraparamparasamayasiddhalakSaNaM bhedamakRtvA prathamasamayasiddhA anantarasamayasiddhAeva vyAkhyAtavyAH, vyAdisamayasiddhAstu yathAzrutA eveti ||ito dravyakSetrakAlabhAvAnAzritya pudgalavargaNaikatvaM cintyate- egA parametyAdi, pUraNagalanadharmANaH pudgalAH, te ca skandhA api syuriti vizeSayati- paramANavo-niSpradezAste ca te pudgalAzceti vigrahasteSAm, evaMkaraNAd dupaesiyANaM khaMdhANaM ticaupaMcachasattaTThanavadasasaMkhejjapaesiyANaM asaMkhejjapaesiyANa miti dRzyamiti, kRtA dravyataH pudgalacintA, ataH kSetrataH kriyate- egA egapaese tyAdi, ekasmin pradeze kSetrasyAvagADhA- avasthitA ekapradezAvagADhAsteSAM te ca paramANvAdayo'nanta prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram 51 nairayikAdidaNDakaH, bhavyA'bhavyasamyagdRSTyAditIrthasiddhAdiparamANvavagAhasthitibhAvapradezavargaNAH // 61 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga pradezikaskandhAntAH syuH, acintyatvAd dravyapariNAmasya, yathA pAradasyaikena karSeNa caritAH suvarNasya te saptApyekIbhavanti, zrIabhaya0 punarvAmitAH prayogataH saptaiva ta iti, jAva egA asaMkhejjapaesogADhANaM ti, anantapradezAvagAhitvaM tu nAsti pudgalAnAm, vRttiyutam bhAga-1 lokalakSaNasyAvagAhakSetrasyApyasaGkhyeyapradezatvAditi, kAlata Aha- egA egasamae tyAdi, ekaM samayaM yAvat sthiti:||62|| paramANutvAdinA ekapradezAvagADhAditvena ekaguNakAlAditvena vA'vasthAnaM yeSAM te ekasamayasthitikAsteSAmiti, iha ca anantasamayasthiteH pudgalAnAmabhAvAd asaGgrejasamayaTThitIyANamityuktamiti, bhAvataH pudgalAnAha-egA egaguNetyAdi, ekena guNo-guNanaM tADanaM yasya sa ekaguNaH, ekaguNaH kAlo varNo yeSAM te ekaguNakAlakAH, tAratamyena kRSNatarakRSNatamAdInAM yebhya Arabhya prathamamutkarSapravRttirbhavatIti bhAvasteSAm, evaM sarvANyapi bhAvasUtrANi SaSTyadhikadvizatapramANAni vAcyAni 260, viMzateH kRSNAdibhAvAnAM trayodazabhirguNanAditi / sAmprataM bhaGgayantareNa dravyAdivizeSitAnAM jaghanyAdibhedabhinnAnAM skandhAnAM vargaNaikatvamAha- egA jahannappaesiyANa mityAdi, jaghanyAH- sarvAlpAH pradezAH- paramANavaste santi yeSAM te jaghanyapradezikAH, vyaNukAdaya ityarthaH, skandhA:- aNusamudayAsteSAm utkarSantItyutkarSA:- utkarSavanta utkRSTasaGkhyAH paramAnantAH pradezA:- aNavaste santi yeSAM te utkarSapradezikAsteSAm, jaghanyAzca utkarSAzca jaghanyotkarSAH na tathA ye te ajaghanyotkarSAmadhyamA ityarthaH, te pradezAH santi yeSAM te ajaghanyotkarSapradezikAsteSAm, eteSAMcAnantavargaNatve'pyajaghanyoutkarSazabdavyapadezyatvAdekavargaNatvamiti / jahannogAhaNagANaM ti avagAhante- Asate yasyAM sA'vagAhanA-kSetrapradezarUpA sA jaghanyA yeSAM tesvArthikakapratyayAjaghanyAvagAhanakAsteSAm, ekapradezAvagADhAnAmityarthaH, utkarSAvagAhanakAnAmasaGkhyAta(r) ekasmAdArabhya dazAntAH saGkhyeyAsaGkhyeyAnantAzceti tryodsh| (r) svasvavargaNAyAM jaghanyAnAM vargaNAnAmanekavidhatvAd vyaNukAdaya iti / prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram 51 nairayikAdidaNDakaH, bhavyA'bhavyasamyagdRSTyAditIrthasiddhAdiparamANvavagAhasthitibhAvapradezavargaNAH // 62 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 pradezAvagADhAnAmityarthaH, ajaghanyotkarSAvagAhanakAnAMsaGkhayeyAsaGghayeyapradezAvagADhAnAmityarthaH / jaghanyA- jaghanyasaGkhyA samayApekSayA sthitiryeSAM te jaghanyasthitikA ekasamayasthitikA ityarthaH, teSAm, utkarSA- utkarSavatsaGgyA samayApekSayA sthitiryeSAM te tathA teSAmasaGkhyAtasamayasthitikAnAmityarthaH, tRtIyaMkaNThyam, jaghanyena- jaghanyasaGghayAvizeSeNaikenetyarthaH, guNo- guNanaM tADanaM yasya saH, tathAvidhaH kAlo varNo yeSAM te jaghanyaguNakAlakAsteSAm, evamutkarSaguNakAlakAnAmanantaguNakAlakAnAmityarthaH, tRtIyaM kaNThyam, evaM bhAvasUtrANi sarvANyApi SaSTirbhAvanIyAnIti // sAmAnyaskandhavargaNaikatvAdhikArAdevAjaghanyotkarSapradezikasyAjaghanyotkarSapradezAvagADhasya skandhavizeSasyaikatvamAha egejaMbUddIve 2 savvadIvasamuddANaM jAva addhaMgulagaMca kiMcivisesAhie prikkhevennN||suutrm 52 // ege samaNe bhagavaM mahAvIre imIse osappiNIe cauvvIsAe titthagarANaM caramatitthayare siddha buddhe mutte jAva svvdukkhpphiinne|| sUtram 53 // aNuttarovavAiyA devANaM egarataNiM uDuMuccatteNaM pnnttaa|| sUtram 54 // addANakkhatte egatAre pannatte cittANakkhatte egatAre paM0 sAtINakkhatte egatAre pN0|| sUtram 55 // egapadesogADhA poggalA aNaMtA pannattA, evamegasamayaThitiyA egaguNakAlagA poggalA aNaMtA pannattA, jAva egaguNalukkhA poggalA aNaMtA pannattA |suutrm 56 // egaTThANaM samattaM // jambvA-vRkSavizeSeNopalakSitodvIpaH jambUdvIpa iti nAma, dvIpa iti nAma sAmAnyam / yAvadhaNAdevaM sUtraMdraSTavyaM-savvabbhaMtarae savvakhuDDAe vaTTe tellApUyasaMThANasaMThie egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM tinni joyaNasayasahassAI solasasahassAI donni sayAI prathamamadhyayanamakasthAnam, sUtram 52-56 jambUdvIpaparidhiH, vIranirvANa|gamanam, anuttarazarIroccatvam, AAcitrAsvAtitArakAH, ekapradezAvagAhAdi, (jJAnakriyAnayau, sAmAnyavizeSa vicAra: // 6 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 64 // zarIroccatvam, sattAvIsAiM tinni kosA aTThAvIsaM dhaNusayaM terasa aMgulAI addhaMgulaM ca kiMcivisesAhie parikkheveNaM ti sugamametad, uktavizeSaNazca prathamamadhyayanajambUdvIpa eka eva, anyathA aneke'pite santIti |anntrN jambUdvIpa ukta iti tatprarUpakasya bhagavato mahAvIrasyaikatAmAha mekasthAnam, sUtram 52-56 ege samaNe ityAdi, ekaH- asahAyaH, asya ca siddha ityAdinA sambandhaH, zrAmyati- tapasyatIti zramaNaH, bhajyata iti / jambUdvIpa paridhiH, bhagaH- samagraizvaryAdilakSaNaH, uktaM ca- aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriyaH / dharmasyAtha prayatnasya, SaNNAM bhaga itIGganA // 1 // vIranirvANaiti, sa vidyate yasyeti bhagavAn, tathA vizeSeNerayati- mokSaM prati gacchati gamayati vA prANinaH prerayati vA- karmANi gamanam, anuttaranirAkaroti vIrayati vA-rAgAdizatrUn prati parAkramayati iti vIraH, niruktito vA vIro, yadAha-vidArayati yatkarma, tapasA ca viraajte| tapovIryeNa yuktazca, tasmAd vIra iti smRtH||1|| itaravIrApekSayA mahAMzcAsau vIrazceti mahAvIraH, bhASyoktaM ca ArdrAcitrA svAtitihuyaNavikkhAyajaso mahAjaso nAmao mhaaviiro| vikkaMto ya ksaayaaisttusennppraajyo||1|| Irai viseseNa va khivai kammA tArakAH, gamayai sivaM vA / gacchai ateNa vIro sa mahaM vIro mhaaviiro||2|| (vizeSAva0 1059-60)tti / asyAmavasarpiNyAM caturviMzate ekapradezA vagAhAdi, stIrthakarANAMmadhye caramatIrthakaraH siddhaH- kRtArtho jAtaH, buddhaH- kevalajJAnena buddhavAn bodhyaM mukta:- karmabhiH yAvatkaraNAt / (jJAnakriyA nayau, aMtakaDe anto bhavasya kRto yena so'ntakRtaH parinivvuDe parinirvRttaH karmakRtavikAravirahAt svasthIbhUtaH, kimuktaM bhavati? sAmAnyasavvadukkhappahINe- sarvANi zArIrAdIni duHkhAni prakSINAni prahINAni vA yasya sa sarvaduHkhaprakSINaH sarvaduHkhaprahINo vA, sarvatra bahuvrIhau ktAntasya yaH paranipAtaH sa AhitAgnyAdidarzanAditi, iha ca tIrthakareSvetasyaivaikatvaM mokSagamane, na tu 0 tribhuvanavikhyAtayazA mahAyazA nAmato mahAvIraH / vikrAntazca kssaayaadishtrusainypraajyaat|| 1 // Irayati vizeSeNa vA kSapayati karmANi gamayati zivaM vaa| gacchati ca tena vIraH sa mahAn vIro mahAvIraH // 1 // 0 evaM prakAreNa tu bhASyoktamiti sNbndhH| vicAra:) // 4 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga tayutama prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram 52-56 jambUdvIpaparidhiH, vIranirvANagamanam, anuttara zarIrogatvam, RSabhAdInAm, dazasahasrAdiparivRtatvena teSAM siddhatvAd, uktaM ca- ego bhagavaM vIro tettIsAe~ saha nivvuo paaso| chattIsaehiM paMcahiM saehiM nemI u siddhi go||1||(aav0ni0 308) ityAdi / ekAkI vIro nirvRta ityuktam, nirvRttikSetrAsannAni cAnuttaravimAnAnIti tannivAsidevamAnamAha- anuttare tyAdi anuttaratvAdanuttarANi-vijayAdivimAnAni teSu ya upapAtojanma sa vidyate yeSAM te'nuttaropapAtikAste, NaMkArau vAkyAlaGkAre, devA:- surA ekAMraliM- hastaM yAvat 'krozaM kauTilyena nadI' tivadiha dvitIyA, urlDa uccatteNaM ti vastuno hyanekadhoccatvam, UrddhasthitasyaikamaparaM tiryasthitasyAnyad guNonnatirUpam, tatretarApohenordhvasthitasya yaduccatvaM tadUrvoccatvamityAgame rUDhamiti tenorboccatvena, anusvAraH prAkRtatvAt, prajJaptAH prarUpitAH sarvavidbhiriti, athavA anuttaropapAtikAnAM devAnAmUoccatvena pramANamiti zeSaH, ekA ratniH prajJapteti vyAkhyeyamiti // devAdhikArAdeva nakSatradevAnAM addA- nakkhatte ityAdinA kaNThyena sUtratrayeNa tAraikatvamuktam, tArA ca- jyotirvimAnarUpeti, kRttikAdiSu ca nakSatreSvidaM tArApramANam-'cha 6 ppaMca 5 tinni 3 egaM 1 cau 4 tiga 3 rasa 6 veya4 juyala 2 juyalaMca 2 iMdiyaM 5 egaM 1 egaM 1 visaya 5gi 3 samudda 4 bArasagaM 12||1||cro 4 tiya 3 tiya 3 tiya 3 paMca 5 satta 7 ba 2 bai bhave tiyA tini 3-3-3 / rikkhe tArapamANaM jar3a tihitullaM hayaM kajaM ||2||'ti, iha caikasthAnakAnurodhAnnakSatratrayasya tArApramANamuktam, zeSanakSatrANAM tu prAyo'gretanAdhyayaneSu taddvakSyati, yastu kvacidvisaMvAdastArApramANasya sa tathAvidhaprayojaneSu * tithivizeSasya nakSatravizeSayuktasyAzubhatvasUcanArthatvenoktagAthayormatAntarabhUtatvAnna bAdhaka iti ||taaraapudglruupeti pudgalasvarUpamabhidhAtumAha- egappaesogADhe tyAdi sugamam, navaramekatra pradeze-kSetrasyAMzavizeSe avagADhA:- AzritA ekapradezAva (r)eko bhagavAn vIrastrayastriMzatA saha nirvRtaH pArzvaH / SaTtriMzadadhikaiH paJcabhiH zatairnemistu siddhiM gtH||1|| 0vadehamAna0 mudrite| ArdrAcitrAsvAtitArakAH, ekapradezAvagAhAdi, (jJAnakriyAnayau, sAmAnyavizeSavicAraH) // 65 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 66 // gADhAH, te ca paramANurUpAH skandharUpAzceti, evaM varNa 5 gandha 2 rasa 5 sparza 8 bhedaviziSTAH pudgalA vAcyAH, ata evoktaM- prathamamadhyayanajAva egaguNalukkhe tyAdi // tadevamanugamo'bhihitaH, adhunA kathaJcitpratyavasthAnAvasare bhaNitamapi nayadvAramanuyoga makasthAnam, sUtram 52-56 dvArakramAyAtamiti punarvizeSeNocyate-tatra naigamAdayaH sapta nayAH, teca jJAnanaye kriyAnaye cAntarbhavantIti tAbhyAmadhyayanamidaM jambUdvIpa paridhiH, vicAryate-tatra jJAnacaraNAtmake'sminnadhyayane jJAnanayojJAnameva pradhAnamicchati, jJAnAdhInatvAt sakalapuruSArthasiddheH, yataH vIranirvANa| vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA mtaa| mithyAjJAnAt pravRttasya, phalaprApterasambhavAd // 1 // ityata aihikAmuSmikaphalArthinA gamanam, anuttarajJAna eva yatno vidheya iti| kriyAnayastu kriyAmevecchati, tasyA eva puruSArthasiddhAvupayujyamAnatvAt tathA coktaM-kriyaiva zarIroccatvam, phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAt sukhito bhvet||1||ityt aihikAmuSmikaphalArthinA kriyaiva ArdrAcitrA svaatikaaryeti| jinamate tu nAnayoH pratyekaM puruSArthasAdhanatA, yata uktaM- hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyaa| pAsaMto paMgulo tArakAH, daDo, dhAvamANo ya aMdhao ||1||(aav0ni0 101)tti, saMyoga eva cAnayoH phalasAdhakatvam, yata uktaM- saMjogasiddhIi phalaM ekapradezA vagAhAdi, vayaMti, nahu egacakkeNa raho pyaai| aMdho ya paMgU ya vaNe samiccA, te saMpauttA nagaraM paviTThA // 1 // (Ava0ni0 102)iti|| (jJAnakriyAbhASyakRtA'pyuktaM-nANAhINaM savvaM nANaNao bhaNati kiM ca kiriyaae?| kiriyAe karaNanao tadubhayagAho ya sammattaM ||1||saamaany (vizeSAva0 3591)ti, athavA saptApi naigamAdayaH sAmAnyanaye vizeSanaye cAntarbhavanti, tatra sAmAnyanayaH prakrAntAdhyayanoktA- vizeSanAmAtmAdipadArthAnAmekatvamevAbhimanyate, sAmAnyavAditvAt tasya, sa hi brUte- ekaM nityaM niravayavaM niSkriyaM sarvagaM ca OhataM jJAnaM kriyAhInaM hatA'jJAnataH kriyaa| pazyan paGgurdagdho dhaavNshcaandhH||1|| OM saMyogasiddheH phalaM vadanti, naivaikacakreNa rathaH pryaati| andhazca paGguzca vane sametya tau saMprayuktau nagaraM praviSTau // 1 // jJAnAdhInaM sarvaM jJAnanayo bhaNati kiMca kriyyaa?| kriyAyAH karaNanayastadubhayagrahazca samyaktvam // 1 // vicAraH)
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 67 // prathamamadhyayanamekasthAnam, sUtram 52-56 jambUdvIpaparidhiH , sAmAnyamevAsti, na vizeSo, niHsAmAnyatvAd, iha yanni:sAmAnyaM tannAsti yathA kharaviSANam, yaccAsti na tanniHsAmAnya yathA ghaTa iti, tathA sAmAnyAdanye'nanye vA vizeSAH pratipadyeran? yadyanye nanUktamasantaste niHsAmAnyatvAt khapuSpavat, athAnanye tadA sAmAnyamAtrameva, tatra vA vizeSopacAraH, na copacAreNArthatattvaM cintyata iti, Aha ca- eka niccaM niravayavamakkiyaM savvagaM ca sAmannaM / nissAmannattAo natthi viseso khapuppha v||1|| tathA- sAmannao viseso anno'nanno va hojja? jai anno / so natthi khapuppha piva'Nanno sAmannameva tayaM // 2 // (vizeSAva0 32-34)ti, tadevaM sAmAnyanayAbhiprAyeNAtmAdInAmekatvameva / vizeSanayamatena tu teSAmanekatvameva, sa hi brUte- vizeSebhyaH sAmAnyaM bhinnamabhinnaM vA syAt?, na bhinnamatyantAnupalambhAt khapuSpavat, tathA-nasAmAnyaM vizeSebhyo bhinnamasti, dAhapAkasnAnapAnAvagAhavAhadohAdisarvasaMvyavahArAbhAvAt kharaviSANavat, athAbhinnaM tadA vizeSamAtraM vastu na nAma sAmAnyamasti, teSu vA sAmAnyamAtropacAra iti, na copacAreNArthatattvaM cintyata iti, Aha cana visesatthaMtarabhUyamatthi sAmannamAha vvhaaro| uvalaMbhavvavahArAbhAvAo kharavisANaM va // 1 // (vizeSAva0 35) iti, tadevamAtmAdInAmanekatvameveti / nanu pakSadvaye'pi yuktisambhavAt kiM tattvaM pratipattavyamiti?, ucyate, syAdekatvaMsyAdanekatvamiti, tathAhi-samaviSamarUpatvAdvastunaH samarUpApekSayA ekatvaM viSamarUpApekSayA tvanekatvamiti, uktaJca-vastuna eva samAnaH pariNAmo yaH sa eva saamaanym| viparItAstu vizeSA vastvekamanekarUpaM tad // 1 // iti // OekaM nityaM niravayavamakriyaM sarvagaM ca saamaanym| nissAmAnyatvAt nAsti vizeSaH khpusspvt||1|| sAmAnyAdvizeSaH anyo'nanyo vA bhavet? ydynyH| sa nAsti khapuSpamiva ananyaH sAmAnyameva tkt||2|| OMna vizeSAdarthAntarabhUtamasti sAmAnyamAha vyvhaarH| upalambhavyavahArAbhAvAt kharaviSANamiva // 1 // 0 samaviSayarUpa0 gamanam, anuttarazarIroccatvam, ArdrAcitrAsvAtitArakAH, ekapradezA vagAhAdi, (jJAnakriyAnayau, sAmAnyavizeSavicAraH) // 67 // (mu0)|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 68 // ||shriimdbhydevsuurivrvihitvivrnnyutN zrIsthAnAGgAkhye tRtIyAGge ekasthAnAkhyaM prathamamadhyayanaM samAptamiti // (granthAgraM 1987) / /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 69 // // atha dvitIyamadhyayanaM dvisthAnAkhyam / / 8 dvitIyamadhyayanaM ||dvitiiyaadhyyne prthmoddeshkH|| dvisthAnam, prathamoddezakaH vyAkhyAtamekasthAnakAkhyaM prathamamadhyayanam, ataH saGkhyAkramasambaddhameva dvisthAnakAkhyaM dvitIyamadhyayanamArabhyate, asya sUtram 57 cAyaM vizeSasambandhaH- iha jainAnAM sAmAnyavizeSAtmakaM vastu, tatra sAmAnyamAzritya prathamAdhyayane AtmAdivastvekatvena jIvA jIvAdibhede prarUpitamiha tu vizeSAzrayaNAt tadeva dvividhatvena prarUpyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANyupa dvipratyavatAraH kramAdIni bhavanti, tAni ca prathamAdhyayanavad draSTavyAni yastu vizeSaH sa svabuddhyA'vagantavyaH, kevalamasya caturuddezakAtmakasyAdhyayanasya sUtrAnugame prathamoddezakAdisUtramidamuccAraNIyaM___ jadatthi NaM loge taM savvaM dupaoAraM, taMjahA- jIvacceva ajIvacceva / tasa ceva thAvara cceva 1, sajoNiyacceva ajoNiyacceva 2,, sAuyacceva aNAuyacceva 3, saiMdiyacceva, aNiMdiyacceva 4, saveyagA ceva aveyagAceva5, sarUviceva arUviceva 6, sapoggalA ceva apoggalA ceva 7, saMsArasamAvannagAceva asaMsArasamAvannagA ceva 8, sAsayA ceva asAsayA ceva 9, // sUtram 57 // jadatthi NamityAdi asya ca pUrvasUtreNa sahAyaM sambandhaH- pUrvaM hyuktaM ekaguNarUkSAH pudgalA anantAH tatra kimanekaguNarUkSA | api pudgalA bhavanti yena te ekaguNarUkSatayA viziSyanta iti?, ucyate, bhavantyeva, yato jadatthI tyAdi, paramparasUtrasambandhastu'zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtameka Atme' tyAdi, tathedamaparamAkhyAtaM jadatthI tyAdi, saMhitAdicarcaH pUrvavat, yad, jIvAdikaM vastu asti vidyate, NamityalaGkAre, kvacitpATho jadatthiM ca NaM ti, tatrAnusvAra AgamikazcazabdaH punarartha evaM ONamiti vAkyAla0 (mu0)| // 69 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 70 // dvipratyavatAraH cAsya prayogaH- astyAtmAdi vastu, pUrvAdhyayanaprarUpitatvAd, yaccAsti loke pazcAstikAyAtmake lokyate- pramIyata iti / dvitIyamadhyayanaM loka iti vyutpattyA lokAlokarUpe vA tat sarvaM niravazeSa dvayoH padayoH- sthAnayoH pakSayorvivakSitavastutadviparyaya dvisthAnam, prathamoddezakaH lakSaNayoravatAro yasya tad dvipadAvatAramiti, dupaDoyAraM ti kvacit paThyate, tatra dvayoH pratyavatAro yasya tad dvipratyavatAramiti, sUtram 57 svarUpavat pratipakSavaccetyarthaH, tadyathe tyudAharaNopanyAse, jIvacceva ajIvacceva tti, jIvAzcaivAjIvAzcaiva, prAkRtatvAt saMyuktaparatvena jIvA jIvAdibhede hrasvaH, cakArau samuccayArthI, evakArAvavadhAraNe, tena ca rAzyantarApohamAha, nojIvAkhyaM rAzyantaramastIti cet, naivam, sarvaniSedhakatvenozabdasya nojIvazabdenAjIva eva pratIyate, dezaniSedhakatve tujIvadeza eva pratIyate, naca dezo dezino'tyantavyatirikta iti jIva evAsAviti, ceya iti vA evakArArthaH 'ciyacceya evArtha' iti vacanAt, tatazca jIvA eveti vivakSitavastu ajIvA eveti ca tatpratipakSa iti, evaM sarvatra, athavA yadasti astIti yat sanmAnaM yadityarthastad dvipadAvatAraM-dvividham, jIvAjIvabhedAditi, zeSaM tathaiva / atha trasetyAdikayA navasUtryA jIvatattvasyaiva bhedAn sapratipakSAnupadarzayati / tatra trasanAmakarmodayatastrasyantIti trasA:-dvIndriyAdayaH, sthAvaranAmakarmodayAt tiSThantItyevaMzIlAH sthAvarA:- pRthivyAdayaH, saha yonyA- utpattisthAnena sayonikAH- saMsAriNastadviparyAsabhUtA ayonikAH-siddhAH, sahAyuSA vartanta iti sAyuSastadanye'nAyuSaHsiddhAH, evaM sendriyAH- saMsAriNaH, anindriyAH- siddhAdayaH, savedakAH- strIvedAdhudayavantaH, avedakAH- siddhAdayaH, saha rUpeNa- mUrtyA vartanta iti samAsAnte inpratyaye sati sarUpiNaH- saMsthAnavarNAdimantaH sazarIrA ityarthaH, na rUpiNo'rUpiNo muktAH, sapudgalAH karmAdipudgalavanto jIvAH, apudgalAH- siddhAH, saMsAraM- bhavaM samApannakA:- AzritAH sNsaarsmaapnnkaaH| OAdinA sayogikevalyAdayaH, teSAM kSAyopazamikabhAvAbhAvAt kSAyopazamikANi cendriyaanni|| // 70 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 71 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, prathamoddezaka: sUtram 58-59 jIvAjIvAdibhede dvipratyavatAraH sUtram 60 jIvAjIvakriyAdIni 36 saMsAriNaH, taditare siddhAH, zAzvatAH- siddhAH janmamaraNAdirahitatvAd, azAzvatAH- saMsAriNastadyuktatvAditi // evaM jIvatattvasya dvipadAvatAraM nirUpyAjIvatattvasya taM nirUpayannAha AgAse ceva noAgAse cev| dhamme ceva adhamme ceva ||suutrm 58 // baMdhe ceva mokkhe ceva 1 punne ceva pAve ceva 2 Asave ceva saMvare ceva 3 veyaNA ceva nijarA ceva 4||suutrm 59 // do kiriyAopannattAo, taMjahA-jIvakiriyA ceva ajIvakiriyA ceva 1,jIvakiriyA duvihA pannattA, taMjahA-sammattakiriyA ceva, micchattakiriyA ceva 2, ajIvakiriyA duvihA pannattA, taM0- iriyAvahiyA ceva saMparAigA ceva 3, do kiriyAo paM0 taM0kAiyA ceva ahigaraNiyA ceva 4, kAiyA kiriyA duvihA pannattAtaM0- aNuvarayakAyakiriyA ceva, duppauttakAyakiriyA ceva 5, ahikaraNiyA kiriyA duvihA pannattA, taM0- saMjoyaNAdhikaraNiyA ceva, NivvattaNAdhikaraNiyA ceva 6, do kiriyAo paM0 taM0pAusiyAcevapAriyAvaNiyA ceva 7, pAusiyA kiriyA duvihApaM0 taM0-jIvapAusiyA ceva ajIvapAusiyAceva 8, pAriyAvaNiyA kiriyA duvihA paM0 taM0-sahatthapAriyAvaNiyA ceva parahatthapAriyAvaNiyA ceva 9, do kiriyAo paM0 taM0- pANAtivAyakiriyA ceva apaccakkhANakiriyA ceva 10, pANAtivAyakiriyA duvihA paM0 taM0-sahatthapANAtivAyakiriyA ceva parahatthapANAtivAyakiriyA ceva 11, apaccakkhANakiriyA duvihA paM0 taM0- jIvaapaJcakkhANakiriyA ceva ajIvaapaccakkhANakiriyA ceva 12, do kiriyAopaM0 taM0-AraMbhiyA ceva pariggahiyA ceva 13, AraMbhiyA kiriyA duvihA paM0 taM0- jIvaAraMbhiyA ceva ajIvaAraMbhiyA ceva 14, evaM pAriggahiyAvi 15, do kiriyAopaM0 taM0-mAyAvattiAceva micchAdasaNavattiyA ceva 16, mAyAvattiyA kiriyA duvihA paM0 taM0- AyabhAvavaMkaNatA ceva parabhAvavaMkaNatA ceva 17, micchAdasaNavattiyA kiriyA duvihA paM0 20-UNAiritta sUtrANi // 71 // 88880808088888888888880
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 72 // dvitIyamadhyayanaM | dvisthAnam, prathamoddezakaH | sUtram 58-59 jIvAjIvAdibhede dvipratyavatAraH sUtram 60 jIvAjIvakriyAdIni 36 micchAdasaNavattiyA ceva tavvairittamicchAdasaNavattiyA ceva 18, do kiriyAo paM0 taM0- diTThiyA ceva puTThiyA ceva 19, diTThiyA kiriyA duvihA paM0 taM0- jIvadiTThiyA ceva ajIvadiTThiyA ceva 20, evaM puTThiyAvi 21, do kiriyAo paM0 taM0- pADucciyA ceva sAmaMtovaNivAiyA ceva 22, pADucciyA kiriyA duvihA paM0 taM0- jIvapADucciyA ceva ajIvapADucciyA ceva 23, evaM sAmaMtovaNivAiyAvi 24, do kiriyAopaM0 taM0-sAhatthiyAcevaNesatthiyAceva 25, sAhatthiyAkiriyA duvihApaM0 taM0-jIvasAhatthiyA ceva ajIvasAhatthiyA ceva 26, evaM satthiyAvi 27, do kiriyAo paM0 taM0- ANavaNiyA ceva veyAraNiyA ceva 28, jaheva NesatthiyA 29-30, do kiriyAo paM0 taM0-aNAbhogavattiyA ceva aNavakaMkhavattiyA ceva 31, aNAbhogavattiyA kiriyA duvihA paM020-aNAuttaAiyaNatAceva aNAuttapamajjaNatAceva 32, aNavakaMkhavattiyA kiriyA duvihA paM0 taM0- AyasarIraaNavakaMkhavattiyA ceva parasarIraaNavakaMkhavattiyA ceva 33, do kiriyAo paM0 taM0- pijjavattiyA ceva dosavattiyA ceva 34, pejjavattiyA kiriyA duvihA paM0 taM0- mAyAvattiyA ceva lobhavattiyA ceva 35, dosavattiyA kiriyA duvihA paM0 taM0- kohe ceva mANe ceva 36 // sUtram 60 // AgAsetyAdi AkAzaM- vyoma noAkAzaM- tadanyaddharmAstikAyAdi, dharma:- dharmAstikAyo gatyupaSTambhaguNastadanyo'dharma:- adharmAstikAyaH sthityupaSTambhaguNaH / savipakSabandhAditattvasUtrANi catvAri prAgvaditi / bandhAdayazca kriyAyAM satyAmAtmano bhavantIti kriyAnirUpaNAyAha- do kiriye tyAdi sUtrANi SaTtriMzat, karaNaM kriyA kriyata iti vA kriyA, te ca dve prajJapte-prarUpite jinaiH, tatra jIvasya kriyA-vyApAro jIvakriyA, tathA ajIvasya-pudgalasamudAyasya yatkarmatayA pariNamanaM sA ajIvakriyeti, iha ceyazabdasya caivazabdasya vA pAThAntare prAkRtatvAvirbhAva iti, caivetyayaM ca samuccayamAtra eva pratIyate, sUtrANi // 72 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 73 // apicetyAdivaditi 1, jIvakiriye tyAdi, samyaktvaM- tattvazraddhAnaM tadeva jIvavyApAratvAt kriyA samyaktvakriyA, evaM dvitIyamadhyayanaM mithyAtvakriyA'pi, navaraM mithyAtvaM-atattvazraddhAnaM tadapijIvavyApAra eveti, athavA samyagdarzanamithyAtvayoH satorye bhavataH / dvisthAnam, prathamoddezakaH tesamyaktvamithyAtvakriye iti 2||ajiivkiriyetyaadi|ttr IriyAvahiyatti-IraNamIryA-gamanaM tadviziSTaH panthA IryApathastatra sUtram 58-59 bhavA airyApathikI, vyutpattimAtramidam, pravRttinimittatastu yatkevalayogapratyayamupazAntamohAditrayasya sAtavedanIyakarmatayA jIvA jIvAdibhede ajIvasya pudgalarAzerbhavanaM sA airyApathikI kriyA, iha jIvavyApAre'pyajIvapradhAnatvavivakSayA'jIvakriyeyamuktA, karmavizeSo dvipratyavatAraH vairyApathikIkriyocyate, yato'bhihitaM-iriyAvahiyA kiriyA duvihA- bajjhamANA veijjamANA ya, jA (va) paDhamasamaye baddhA bIyasamaye sUtram 60 veiyA sA baddhA puTThA veiyA NijjiNNA seyakAle akammaM cAvi bhavatIti, tathA samparAyAH- kaSAyAsteSu bhavA sAMparAyikI, sA jIvAjIva kriyAdIni 36 hyajIvasya pudgalarAzeH karmatApariNatirUpA jIvavyApArasyAvivakSaNAdajIvakriyeti, sAca sUkSmasamparAyAntAnAM guNasthAna sUtrANi kavatAM bhavatIti 3 // punaranyathA dve 'do kiriye'tyAdi, kAiyA ceva tti kAyena nirvRttA kAyikI- kAyavyApAraH, tathA AhikaraNiyA ceva tti, adhikriyate AtmA narakAdiSu yena tadadhikaraNaM- anuSThAnaM bAhyaM vA vastu, iha ca bAhyaM vivakSitaM khaDgAdi, tatra bhavA AdhikaraNikIti 4||kaayikii dvidhA- aNuvarayakAyakiriyA ceva tti anuparatasya-aviratasya sAvadyAd mithyAdRSTeH samyagdRSTervA kAyakriyA- utkSepAdilakSaNA karmabandhanibandhanamanuparatakAyakriyA, tathA duppauttakAyakiriyA ceva ttiduSprayuktasya-duSTaprayogavato duSpraNihitasyendriyANyAzrityeSTAniSTaviSayaprAptau manAk saMveganirvedagamanena tathA anindriya-2 0I-pathikIkriyA dvividhA-badhyamAnA vedyamAnA ca, yA prathamasamaye baddhA dvitIyasamaye veditA sA baddhA spRSTA veditA nirjIrNA eSyatkAle akarma cApi bhavati / 0 guNasthAnAnAbAdhayA iSTe icchApratibandhena itarasmin udvegena / 0 saMvedani. pra. / saMganirvedagama0 (pr0)| // 73 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 74 // mAzrityAzubhamanaHsaGkalpadvAreNApavargamArgaM prati durvyavasthitasya pramattasaMyatasyetyarthaH kAyakriyA duSprayuktakAyakriyeti 5 / AdhikaraNikI dvidhA, tatra saMjoyaNAhigaraNiyA ceva tti yatpUrvaM nirvartitayoH khaDgatanmuSTyAdikayorarthayoH saMyojanaM kriyatesA saMyojanA''dhikaraNikI, tathA NivvattaNAhikaraNiyA ceva tti yaccAditastayonivarttanaM sA nirvartanAdhikaraNikIti 6 / punaranyathA dve- pAusiyA ceva tti pradveSo-matsarastena nirvRttA prAdveSikI, tathA pAriyAvaNiyA ceva tti paritApanaM- tADanAdiduHkhavizeSalakSaNaM tena nirvRttA pAritApanikI 7 / AdyA dvidhA- jIvapAusiyA ceva tti jIve pradveSAjIvaprAdveSikI, tathA ajIvapAusiyA ceva tti ajIve-pASANAdau skhalitasya pradveSAdajIvaprAdveSikIti 8 / dvitIyA'pi dvividhA- sahatthapAriyAvaNiyA ceva tti svahastena svadehasya paradehasya vA paritApanaM kurvataH svahastapAritApanikI tathA parahatthapAriyAvaNiyA ceva tti parahastena tathaiva ca tatkArayataH parahastapAritApanikIti 9 / anyathA dve pANAivAyakiriyA ceva tti pratItA, tathA apaccakkhANakiriyA ceva tti apratyAkhyAnaMaviratistannimittaH karmabandho'pratyAkhyAnakriyA sA cAviratAnAM bhavatIti 10 / AdyA dvedhA- sahatthapANAivAyakiriyA ceva tti svahastena svaprANAn nirvedAdinA paraprANAn vA krodhAdinA atipAtayataH svahastaprANAtipAtakriyA, tathA parahatthapANAivAyakiriyA ceva tti parahastenApi tathaiva parahastaprANAtipAtakriyeti 11 / dvitIyApi dvidhA, jIvaapaccakkhANakiriyA ceva tti jIvaviSaye pratyAkhyAnAbhAvena yo bandhAdiApAraH sA jIvApratyAkhyAnakriyA, tathA ajIvaapaccakkhANakiriyA ceva tti yadajIveSu- madyAdiSvapratyAkhyAnAt karmabandhanaM sA ajIvApratyAkhyAnakriyeti 12 / punaranyathA dve AraMbhiyA ceva tti ArambhaNamArambhaH, tatrabhavA ArambhikI, tathA pAriggahiyA ceva tti parigrahe bhvaapaarigrhikii13| AdhA dvedhA jIvaArambhiyA ceva tti yajjIvAnArabhamANasya- upamRgataH karmabandhanaM sA jIvArambhikI, tathA ajIvaAraMbhiyA ceva tti yaccAjIvAn jIva dvitIyamadhyayana dvisthAnam, prathamoddezakaH sUtram 58-59 jIvAjIvAdibhede dvipratyavatAraH sUtram 60 jIvAjIvakriyAdIni 36 sUtrANi / / 74 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 75 // kaDevarANi piSTAdimayajIvAkRtIzca vastrAdIn vA ArabhamANasya sA ajIvArambhikIti 14 / evaM pAriggahiyA vi tti dvitIyamadhyayana ArambhikIvad dvividhetyarthaH, jIvAjIvaparigrahaprabhavatvAt tasyA iti bhAvaH 15 / punaranyathA dve mAyAvattiyA ceva tti mAyA-8 dvisthAnam, prathamoddezakaH zAThyaM pratyayo-nimittaM yasyAH karmabandhakriyAyA vyApArasya vAsA tathA, micchAdasaNavattiyA ceva tti mithyAdarzanaM-mithyAtvaM sUtram 58-59/ pratyayo yasyAH sA tatheti 16 / AdyA dvedhA- AyabhAvavaMkaNayA ceva tti AtmabhAvasyAprazastasya vaGkanatA- vakrIkaraNaM | jIvA jIvAdibhede prazastatvopadarzanatA AtmabhAvavaGkanatA, vaGkanAnAM ca bahutvavivakSAyAM bhAvapratyayo na viruddhaH, sA ca kriyA vyApAratvAt, dvipratyavatAraH tathA parabhAvavaMkaNayA cevatti parabhAvasyavaGkanatA- vaJcanatA yA kUTalekhakaraNAdibhiHsA parabhAvavaGkanateti, yatovRddhavyAkhyeyaM sUtram 60 jIvAjIvataM taM bhAvamAyarai jeNa paro vaMcijjai kUDalehakaraNAIhiM ti 17 / dvitIyA'pi dvedhA-UNAirittamicchAdasaNavattiyA ceva tti UnaM |kriyAdIni 36 svapramANAddhInamatiriktaM tato'dhikamAtmAdi vastu tadviSayaM mithyAdarzanamUnAtiriktamithyAdarzanaM tadeva pratyayo yasyAH sAla UnAtiriktamithyAdarzanapratyayeti, tathAhi-ko'pi mithyAdRSTirAtmAnaM zarIravyApakamapi aGgaSThaparvamAnaM yavamAnaM zyAmAkatandulamAnaM avaiti hInatayA vetti tathA'nyaH paJcadhanuHzatikaM sarvavyApakaM vetyadhikatayA'bhimanyate, tathA tavvairitta-2 micchAdasaNavattiyA ceva tti tasmAd- UnAtiriktamithyAdarzanAd vyatiriktaM mithyAdarzanaM- nAstyevAtmetyAdimatarUpaM pratyayo yasyAH sA tatheti 18 / punaranyathA dve- diTThiyA ceva tti dRSTerjAtA dRSTijA athavA dRSTa-darzanaM vastu vA nimittatayA yasyAmasti sA dRSTikA- darzanArthaM yA gatikriyA, darzanAd vA yatkarmAdi sA dRSTijA dRSTikA vA, tathA puTThiyA ceva tti pRSTiH- pRcchA // 75 // tato jAtA pRSTijA- praznajanito vyApAraH, athavA pRSTa-praznaH vastu vA tadasti kAraNatvena yasyAM sA pRSTiketi, athavA Ovetti (mu0)| sUtrANi
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 76 // spRSTiH sparzanaM tato jAtA spRSTijA, tathaiva spRSTikA'pIti 19 / AdhA dvedhA- jIvadiThThiyA ceva tti yA azvAdidarzanArthaM na dvitIyamadhyayana gacchataH, tathA ajIvadiTThiyA ceva tti ajIvAnAM citrakarmAdInAM darzanArthaM gacchato yA sA ajIvadRSTiketi 20 / evaM puThThiyA dvisthAnam, prathamoddezakaH vitti eva miti jIvAjIvabhedena dvidhaiva, tathAhi- jIvamajIvaM vA rAgadveSAbhyAM pRcchataH spRzato vA yA sA jIvapRSTikA sUtram 58-59/ jIvaspRSTikA vA ajIvapRSTikA ajIvaspRSTikA veti 21 / punaranyathA dve- pADucciyA ceva tti bAhya vastu pratItya- Azritya jIvA jIvAdibhede bhavAprAtItyikI tathA sAmantovaNivAiyA ceva tti samantAt-sarvata upanipAto-janamIlakastasmin bhavAsAmantopanipAtikI dvipratyavatAraH 22 // AdyA dvedhA-jIvapADucciyA ceva tti jIvaM pratItya yaH karmabandhaH sA tathA, tathA ajIvapADucciyA ceva tti ajIvaM pratItya sUtram 60 jIvAjIvayo rAgadveSodbhavastajjo vA bandhaH sA ajIvaprAtItyakIti 23 / dvitIyApi dvidhaivetyatidizannAha- evaM sAmantovaNivAiyAvi kriyAdIni 36 tti tathAhi- kasyApi SaNDo rUpavAnasti taM ca jano yathA yathA pralokayati prazaMsayati ca tathA tathA tatsvAmI hRSyatIti sUtrANi jIvasAmantopanipAtikI, tathA rathAdau tathaiva hRSyato'jIvasAmantopanipAtikIti 24 / anyathA vA dve sAhatthiyA ceva tti svahastena nirvRttA svAhastikI tathA nesatthiyA ceva tti, nisarjanaM nisRSTam, kSepaNamityarthaH, tatra bhavA tadeva vA naisRSTikI, nisRjato yaH karmabandha ityarthaH, nisarga eva veti 25 / tatra AdyA dvedhA-jIvasAhatthiyA ceva tti yat svahastagRhItena jIvena jIvaM mArayati sA jIvasvAhastikI, tathA ajIvasAhatthiyA ceva tti yaccasvahastagRhItenaivAjIvena-khaDgAdinA jIvaM mArayati sA ajIvasvAhastikIti, athavA svahastena jIvaM tADayata ekA, ajIvaM tADayato'nyeti 26 / dvitIyA'pi jIvAjIvabhedaivetyatidizannAha- evaM nesatthiyA vitti, tathAhi-rAjAdisamAdezAdyadudakasya yantrAdibhirnisarjanaMsA jIvanaisRSTikIti, yattu kANDAdInAM dhanurAdibhiH sA ajIvanasRSTikIti, athavA gurbAdau jIvaM- ziSyaM putraM vA nisRjato- dadata ekA, // 76 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga ajIvaM punareSaNIyabhaktapAnAdikaM nisRjato-dadato'nyeti 27 / punaranyathA dve ANavaNiyA ceva tti AjJApanasya-Adezanasyeya- dvitIyamadhyayana zrIabhaya dvisthAnam, mAjJApanameva vetyAjJApanI saivAjJApanikA tajjaH karmabandhaH, Adezanameva veti, AnAyanaM vA AnAyanI, tathA veyAraNiyA ceva vRttiyutam prathamoddezaka: bhAga-1 tti vidAraNaM vicAraNaM vitAraNaM vA svArthikapratyayopAdAnAd vaidAraNItyAdi vAcyamiti 28 / ete ca dve api dvedhA sUtram 58-59| // 77 // jIvAjIvabhedAditi, tathAhi- jIvamAjJApayata AnAyayato vA pareNa jIvAjJApanI jIvAnAyanI vA, evamevAjIvaviSayA jIvA jIvAdibhede ajIvA''jJApanI ajIvAnAyanI veti 29 / tathA 'veyAraNiya'tti jIvamajIvaM vA vidArayati- sphoTayatIti, athavA dvipratyavatAraH jIvamajIvaM vA' samAnabhASeSu vikrINati sati dvaibhASiko vicArayati pariyacchAvetti bhaNitaM hoti, athavA jIvaM-puruSaM sUtram 60 jIvAjIvavitArayati-pratArayati vaJcayatItyarthaH, asadguNairetAdRzastAdRzastvamiti, puruSAdivitAraNabuddhyaiva vA'jIvaM bhaNatyetAdRza kriyAdIni 36 sametaditi yatsAjIvaveyAraNiA'jIvaveyAraNiyA vatti / etatsarvamatidezenAha-jaheva nesatthiya tti 30 / anyathA vA dve aNAbhoga vattiyA cevatti anAbhogaH- ajJAnaM pratyayo-nimittaM yasyAH sA tathA, aNavakaMkhavattiyA cevatti anavakAGkSA-svazarIrAdyanapekSatvaM saiva pratyayo yasyAH sA'navakAGkSApratyayeti 31 / AdyA dvidhA- aNAuttaAiyaNayA ceva tti anAyuktaH- anAbhogavAnanupayukta ityarthastasyA''dAnatA-vastrAdiviSaye grahaNatA anAyuktAdAnatA, tathA aNAuttapamajjaNayA ceva tti anAyuktasyaiva pAtrAdiviSayA pramArjanatA anAyuktapramArjanatA, iha ca tApratyayaH svArthikaH prAkRtatvena AdAnAdInAM bhAvavivakSayA veti 32 / dvitIyA'pi dvividhA- AyasarIre tyAdi, tatrAtmazarIrAnavakAGkSApratyayA svazarIrakSatikArikarmANi kurvataH, tathA parazarIrakSatikarANi tula kurvato dvitIyeti 33 / do kiriye tyAdi trINi sUtrANi kaNThyAni, navaraM prema-rAgomAyAlobhalakSaNo dveSaH krodhamAnalakSaNa (r)tyajato0 (mu0)| OM asamAnabhAgeSu yo vikrINAti dvaibhASiko vi0 / 0 vA'samAnabhAveSu pra. / 7 vyavahAre dvArIbhavati (dvilaalH)| 7 vipratAra0 (mu0)| sUtrANi // 77 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 78 // iti, yadatra na vyAkhyAtaM tatsugamatvAditi 34-36 // etAzca kriyAH prAyo garhaNIyA iti garhAmAha duvihA garihA paM0 20- maNasA vege garahati / vayasA vege garahati / ahavA garahA duvihA paM0 taM0- dIhaM vege addhaMgarahati, rahassaM vege * addhaMgarahati ||suutrm 61 // duvihA garahe tyAdi, vidhAnaM vidhA dve vidhe- bhedau yasyAH sA dvividhA, garhaNaM garhA-duzcaritaM prati kutsA, sA ca svaparaviSayatvena dvividhA, sA'pi mithyAdRSTeranupayuktasya samyagdRSTezca dravyagarhA, apradhAnagarhetyarthaH, dravyazabdasyApradhAnArthatvAd, uktaM ca-appAhanne'vi ihaM katthai diTTho hu dvvsdotti| aMgAramaddao jaha davvAyario sayA'bhavvo // 1 // (paJcA0 6/13)tti, samyagdRSTestUpayuktasya bhAvagarheti, caturdA garhaNIyabhedAdbahuprakArA vA, sA ceha karaNApekSayA dvividhoktA, tathA cAha-maNasA vegegarahai tti manasA-cetasAvAzabdo vikalpArtho avadhAraNArthovA, tatomanasaivanavAcetyarthaH, kAyotsargastho durmukhasumukhAbhidhAnapuruSadvayaninditAbhiSTutastadvacanopalabdhasAmantaparibhUtasvatanayarAjavArto manasAsamArabdhaputraparibhavakArisAmantasaGgrAmo vaikalpikapraharaNakSaye svazIrSakagrahaNArthavyApAritahastasaMspRSTaluJcitamastakastataHsamupajAtapazcAttApAnalajvAlAkalApadandahyamAnasakalakarmendhano rAjarSiprasannacandra iva ekaH ko'pi sAdhvAdirgarhate-jugupsate gaoNmiti gamyate, tathA vacasA-vAcA vA, athavA vacasaiva na manasA, bhAvato duzcaritAviraktatvAjanaraJjanArthaM garhApravRttAGgAramaIkAdiprAyasAdhuvad eko'nyo garhata iti, athavA maNasA'vege tti iha apiH, sa ca sambhAvane, tena sambhAvyate ayamarthaH- api manasaiko garhate anyo vacaseti, athavA manasA'pi na kevalaM vacasA eko garhate, tathA vacasA'pi na kevalaM manasA eka iti sa eva garhate, ubhayathA'pyeka eva (c) aprAdhAnye'pi iha kvaciddaSTa eva dravyazabda iti| aGgAramardako yathA dravyAcAryaH sadA'bhavyaH // 1 // (r) duzcaritAdi uktatvAja0 (mu0)| dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, prathamoddezakaH sUtram 61 manovAgbhyAM dIrgha hrasve ca gaheM pratyAkhyAne ca, jJAnakriyAbhyAM mokSaH // 78
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 dvitIyamadhyayanaM| dvisthAnam, prathamoddezakaH sUtram 62-63 manovAgbhyAM dIrgha hrasveca // 79 // garhata iti bhAvaH / anyathA garhAdvaividhyamAha-ahave tyAdi, athaveti pUrvoktadvaividhyaprakArApekSA, dvividhA gardA prajJapteti prAgiva, apiH sambhAvane, tena api dIrghA- bRhatIm, addhAM- kAlaM yAvadekaH ko'pi garhate garhaNIyamAjanmApItyarthaH, anyathA vA dIrghatvaM vivakSayA bhAvanIyam, ApekSikatvAd dIrghahrasvayoriti, evamapi hrasvAM- alpAyAvadeko'nya iti, athavA dIrghAmeva yAvad hrasvAmeva yAvaditi vyAkhyeyamaperavadhAraNArthatvAditi, eka eva vA dvidhA kAlabhedena garhate bhAvabhedAditi, athavA dIrgha hrasvaM vA kAlameva garhata iti / atIte garne karmaNi gardA bhavati bhaviSyati tu pratyAkhyAnam, uktaM ca- aIyaM niMdAmi paDuppannaM saMvaremi aNAgayaM paJcakkhAmI ti pratyAkhyAnamAha- .. duvihe paccakkhANe paM0 taM0- maNasA vege paccakkhAti vayasA vege paccakkhAti, ahavA paccakkhANe duvihe paM0 taM0- dIhaM vege addhaM paccakkhAti rahassaM vege addhaM paccakkhAti // sUtram 62 // dohiM ThANehiM aNagAre saMpanne aNAdIyaM aNavayaggaMdIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM vItivatejjA, taMjahA- vijAe ceva caraNeNa ceva ||suutrm 63 // duvihe paccakkhANe ityAdi, pramAdaprAtikUlyena maryAdayA khyAnaM- kathanaM pratyAkhyAnam, vidhiniSedhaviSayA pratijJetyarthaH, tacca dravyato mithyAdRSTeH samyagdRSTervA'nupayuktasya kRtacaturmAsamAMsapratyAkhyAnAyAH pAraNakadinamAMsadAnapravRttAyA rAjaduhituriveti, bhAvapratyAkhyAnamupayuktasya samyagdRSTeriti, tacca dezasarvamUlaguNottaraguNabhedAdanekavidhamapi karaNabhedAd dvividham, Aha ca-manasA vaikaH pratyAkhyAti-vadhAdikaM nivRttiviSayIkaroti, zeSaM prAgiveti / prakArAntareNApi tadAha- ahave tyAdi, OrApekSo (mu0)| 0 atItaM nindAmi pratyutpanna saMvRNomi anAgataM pratyAkhyAmi / pratyAkhyAne ca, jJAnakriyAbhyAM mokSaH // 79
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiyutam // 80 // zrIsthAnAGga sugamam // jJAnapUrvakaM pratyAkhyAnAdi mokSaphalamata Aha- dohiM ThANehI tyAdi, dvAbhyAM sthAnAbhyAM- guNAbhyAM smpnno-yukto| dvitIyamadhyayanaM zrIabhaya nAsyAgAraM-gehamastItyanagAra:- sAdhuH, nAstyAdirasyetyanAdikaM tad avadagraM- paryantastannAsti yasya sAmAnyajIvApekSayA 8 dvisthAnam, prathamoddezaka: bhAga-1 tadanavadagraM tad dIrghA addhA- kAlo yasya tad dIrghAddhaM tad, makAra AgamikaH, dIrgho vA'dhvA- mArgo yasmiMstaddIrghAdhvaM tacca sUtram 62-63 turantaM- caturvibhAgaM narakAdigativibhAgena, dIrghatvaM prakaTAditvAditi, saMsArakAntAraM-bhavAraNyaM vyativrajed- atikrAmet, manovAgbhyAM dIce hrasveca tadyathA vidyayA caiva jJAnena caiva caraNena caiva cAritreNa caiveti, iha ca saMsArakAntAravyativrajanaM prati vidyAcaraNayoryogapadyenaiva / kAraNatvamavagantavyam, ekaikazo vidyAkriyayoraihikArtheSvapyakAraNatvAt, nanvanayoH kAraNatayA avizeSAbhidhAne'pipradhAna pratyAkhyAne jJAnameva na caraNam, athavA jJAnamevaikaM kAraNaM na tu kriyA, yato jJAnaphalamevAsau, kiJca- yathA kriyA jJAnasya phalaM tathA ca, jJAna kriyAbhyAM zeSamapi yat kriyAnantaramavApyate bodhakAle'pi yajjJeyaparicchedAtmakaM yacca rAgAdivinigrahamayameSAmavizeSeNa jJAnaM kAraNam, mokSaH yathA mRttikA ghaTasya kAraNaM bhavantI tadantarAlavarttinAM piNDazivakasthAsakozakuzUlAdInAmapi kAraNatAmApadyate tatheha jJAnamapi bhavAbhAvasya tadantarAlavarttinAMca tattvaparicchedasamAdhAnAdInAM kAraNamiti, yaccAnusmaraNamAtramantrapUtaviSabhakSaNanabhogamanAdikamanekavidhaM phalamupalabhyate sAkSAttadapi kriyAzUnyasya jJAnasya, yathA caitad dRSTaphalaM tathA adRSTamapyanumIyata iti, Aha ca-Aha pahANaM nANaM na caritaM nANameva vA suddh| kAraNamiha na u kiriyA sA'vi hu nANapphalaM jamhA // 1 // jaha sA nANassa phalaM taha sesaMpi taha bohkaalevi| neyapariccheyamayaM rAgAdiviNiggaho jo y||2|| jaM ca maNociMtiyamaMtapUyavisabhakkhaNAdi 0 Aha- pradhAnaM jJAnaM na cAritraM jJAnameva vA zuddhaM kAraNamiha naiva kriyA sApi jJAnaphalaM yasmAt // 1 // yathA sA jJAnasya phalaM tathA zeSamapi bodhakAle'pi jJeyaparicchedamayaM rAgAdivinigraho yazca // 2 // yacca manazcintitamantrapUtaviSabhakSaNAdi 2 // 80
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 81 // kriyAbhyAM bahubheyaM / phalamiha taM paccakkhaM kiriyArahiyassa nANassa // 3 // (vizeSAva0 1133-35)tti, atrocyate, yattAvaduktaM-'jJAnameva dvitIyamadhyayana pradhAnaM jJAnameva caikaM kAraNaM na kriyA, yato jJAnaphalamevAsAviti, tadayuktam, yato yata eva jJAnAt kriyA tatazceSTaphalaprAptirata dvisthAnam, prathamoddezakaH evobhayamapi kAraNamiSyate, anyathA hi jJAnaphalaM kriyeti kriyAparikalpanamanarthakam, jJAnameva hi kriyAvikalamapi prasAdhayed, 8 sUtram 62-63 na ca sAdhayati, kriyA'bhyupagamAt, jJAnakriyApratipattau ca jJAnaM paramparayopakurute anantaraM ca kriyA yatastasmAt kriyaiva manovAgbhyAM dIrgha hrasveca pradhAnataraMyuktaM kAraNaM, nApradhAnamakAraNaMceti, atha yugapadupakurutastata ubhayamapiyuktam, na yuktamaprAdhAnyaM kriyAyA akAraNatvaM ceti, yaH punarakAraNatvameva kriyAyAH pratipadyate taM pratIdaM vizeSeNocyate-kriyA hi sAkSAtkAritvAt kAraNamantyam, pratyAkhyAne ca, jJAnajJAnaMtu paramparopakAritvAdanantyam, ata: ko heturyadantyaM vihAyAnantyaM kAraNamiSyate?, atha sahacAritA'GgIkriyate anayoH, ato'pi hi jJAnameva kAraNaM na kriyetyatra na heturastIti, yaccoktaM- 'bodhakAle'pI' tyAdi, tatra jJeyaparicchedo jJAnameveti mokSaH rAgAdizamazca saMyamakriyaiva jJAnakAraNA bhavediti pratipadyAmahe, kintu tatphale bhavaviyogAkhye'yaM vicAro, yaduta- kiM tad jJAnasya kriyAyAstadubhayasya vA phalamiti?, tatra na jJAnasyaiva, kriyAphalatvAt tasya, nApi kevalakriyAyAH, kriyAmAtratvAd, unmattakakriyAvat, tataH pArizeSyAjjJAnasahitakriyAyA iti, yaccoktaM- anusmRtijJAnamAtrAd mantrAdInAM phalamupalabhyate tatra brUmo- mantreSvapi parijapanAdikriyAyAH sAdhanabhAvo na mantrajJAnasya, pratyakSaviruddhamidamiti ced yato dRSTaM hi kvacid mantrAnusmRtimAtrajJAnAdiSTaphalamiti, atrocyate, na mantrajJAnamAtranirvayaM tatphalam, tajjJAnasyAkriyatvAt, iha yadakriyaM nA tat kAryasya nirvarttakaM dRSTam, yathA''kAzakusumam, yacca nivarttakaM tadakriyaM na bhavati, yathA kulAlaH, na cedaM pratyakSaviruddham, bahubhedaM phalamiha tat pratyakSaM kriyArahitasya jJAnasya // 3 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 82 // na hi jJAnaM sAkSAtphalamupaharadupalabhyata iti, atha yadi na mantrajJAnakRtaM tatphalaM tataH kutaH punastaditi?, tatsamayanibaddhadevatAvizeSebhya iti brUmaH, teSAM hi sakriyatvena kriyAnirvartyametad na mantrajJAnasAdhyamiti, Aha ca-"to taM katto? AcArya bhaNNati, tassamayanibaddhadevaovahiyaM / kiriyAphalaM ciya jao na maMtaNANovaogassa // 1 // (vizeSAva0 1141)tti, nanu samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga (tattvArtha0 1/1)iti zrUyate, iha tu jJAnakriyAbhyAmasAvukta iti kathaM na virodhaH?, atha dvisthAnakAnurodhAdevaM nirdeze'pi na virodho, naivamavadhAraNagarbhatvAd nirdezasyeti, atrocyate, vidyAgrahaNena darzanamapyavaruddhaM draSTavyam, jJAnabhedatvAt samyagdarzanasya, yathA hi avabodhAtmakatve sati materanAkAratvAdavagrahehe darzanaM sAkAratvAccApAyadhAraNe jJAnamuktamevaM vyavasAyAtmakatve satyavAyasyarucirUpo'zaH samyagdarzanamavagamarUpo'zo'vAya evetina virodhaH, avadhAraNaMtu jJAnAdivyatirekeNa nAnya upAyo bhavavyavacchedasyeti darzanArthamiti // vidyAcaraNe ca kathamAtmA na labhata ityAha-'do ThANAImityAdi sUtrANyekAdaza do ThANAI apariyANittA AyA No kevalipannattaM dhammaM labheja savaNayAe, taM0- AraMbhe ceva pariggahe ceva 1, do ThANAI apariyAdittA AyA No kevalaM bodhiM bujjhejA taM0- AraMbhe ceva pariggahe ceva 2, do ThANAI apariyAittA AyA no kevalaM muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavvaijjA taM0-AraMbhe ceva pariggahe ceva 3, evaM No kevalaM baMbhaceravAsamAvasejjA 4, No kevaleNaM saMjameNaM saMjamejA 5, no kevaleNaM saMvareNaM saMvarejjA 6, no kevalamAbhiNibohiyaNANaM uppADejA 7, evaM suyanANaM 8 ohinANaM 9 maNapajjavanANaM10 kevlnaannN11||suutrm 64 // (r)dupalakSyata (mu0)| OM tatastat kutaH? bhaNyate tatsamayanibaddhadevatopahitam / kriyAphalameva yato na mantrajJAnopayogasya // 1 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, prathamoddezakaH sUtram 64 ArambhaparigrahAtyAgatyAgayodharmAzravaNazravaNAdi (12 A0) zrutvA matvAca dharmazravaNAdi // 82 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 83 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, prathamoddezaka: sUtram 64 ArambhaparigrahAtyAgatyAgayodharmAzravaNazravaNAdi | (12 A0) do ThANA ityaadi| dve sthAne dve vastunI apariyANitta tti aparijJAya jJaparijJayA yathaitAvArambhaparigrahAvanAya tathA alaM mamAbhyAmiti parihArAbhimukhyadvAreNa pratyAkhyAnaparijJayA apratyAkhyAya ca brahmadattavattayoranirviNNa ityarthaH, apariyAitta'tti kvacitpAThaH, tatra svarUpatastAvaparyAdAyAgRhItvetyarthaH, AtmA no naiva kevaliprajJaptaM jinoktaM dhammaM zrutadharma labheta zravaNatayA zravaNabhAvena zrotumityarthaH, tadyathA-ArambhAH kRSyAdidvAreNa pRthivyAdhupamardAstAn parigrahA dharmasAdhanavyatirekeNa dhanadhAnyAdayastAn, iha caikavacanaprakrame'pi vyaktyapekSaM bahuvacanam, avadhAraNasamuccayau svabuddhyA jJeyAviti, kevalAM zuddhAM bodhiM darzanaM samyaktvamityartho budhyeta anubhavet, athavA kevalayA bodhyeti vibhaktipariNAmAd bodhyaM jIvAdIti gamyate budhyeta zraddadhIteti // muNDo dravyataH zirolocena bhAvataH kaSAyAdyapanayanena bhUtvA saMpadya agArAd gehAnniSkramyeti gamyate, kevalAmityasyeha sambandhAt kevalAMparipUrNAM vizuddhAMvA'nagAritAM- pravrajyAMpravrajet yAyAditi, eva miti yathA prAktathottaravAkyeSvapi 'do ThANAi'mityAdi vAkyaM paThanIyamityarthaH, brahmacaryeNa abrahmaviramaNena vAso- rAtrau svApastatraiva vA vAso- nivAso brahmacaryavAsastamAvaset-kuryAditi, saMyamena pRthivyAdirakSaNalakSaNena saMyamayedAtmAnamiti, saMvareNa AzravanirodhalakSaNena saMvRNuyAdAzravadvArANIti gamyate kevalaM paripUrNaM sarvasvaviSayagrAhakaM AbhiNibohiyanANaM ti arthAbhimukho'viparyayarUpatvAniyato'saMzayasvabhAvatvAd bodho- vedanamabhinibodhaH sa evAbhinibodhikaM tacca tajjJAnaM cetyAbhinibodhikajJAnaM- indriyAnindriyanimittamoghataH sarvadravyAsarvaparyAyaviSayaM uppADeja tti utpAdayediti, tathA eva mityanenottarapadeSu no kevalaM uppADejjatti draSTavyam, suyanANaM ti zrUyate taditi zrutaM- zabda eva sa ca bhAvazrutakAraNatvAd jJAnaM zrutajJAnaM zrutagranthAnusAri oghataH sarvadravyAsarvaparyAyaviSayamakSarazrutAdibhedamiti, tathA ohinANaM ti avadhIyate'nenAsmAdasmin vetyavadhiH, avadhIyate- ityadho'dho dharmazravaNAdi // 83 //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga vistRtaM paricchidyate maryAdayA vetyavadhiH- avadhijJAnAvaraNakSayopazama eva, tadupayogahetutvAditi, avadhAnaM vA'vadhirviSaya- dvitIyamadhyayanaM zrIabhaya paricchedanamiti, avadhizcAsaujJAnaM cetyavadhijJAnaM- indriyamanonirapekSamAtmanorUpidravyasAkSAtkaraNamiti / tathA maNapajjavanANaM dvisthAnam, vRttiyutam prathamoddezakaH bhAga-1 ti manasi manaso vA paryavaH- paricchedaH sa eva jJAnamathavA manasaH paryavAH paryAyAH paryayA vA- vizeSAH avasthA sUtram // 84 // manaHparyavAdayasteSAM teSu vA jJAnaM manaHparyavajJAnamevamitaratrApi, samayakSetragatasaMjJimanyamAnamanodravyasAkSAtkArIti / kevalanANaM 65-66 Arambhati kevalaM-asahAyaM matyAdinirapekSatvAdakalaGkaMvA AvaraNamalAbhAvAt sakalaM vA-tatprathamatayaivAzeSatadAvaraNAbhAvataH parigrahAtyAgasampUrNotpatterasAdhAraNaM vA-ananyasadRzatvAdanantaM vA-jJeyAnantatvAt tacca tajjJAnaMca kevljnyaanmiti||kthN punardharmAdIni tyAgayo dharmAzravaNavidyAcaraNasvarUpANi prApnotItyAha-'do ThANAi' mityAdyekAdazasUtrI zravaNAdi doThANAiMpariyAdittA AyA kevalipannattaM dhammalabheja savaNayAe, taM0-AraMbheceva pariggaheceva, evaMjAva kevalanANamuppADejA (12 A0) ||suutrm 65 // |zrutvA matvAca dharmazravaNAdi dohiM ThANehiM AyA kevalipannattaM dhammalabhejasavaNayAetaM0- socca ceva abhisameccaccevajAva kevlnaannNuppaaddejaa|suutrm 66 // sugmaa| dhAdilAbha eva punaH kAraNAntaradvayamAha- dohI tyAdi sugamaM, kevalaM zravaNatayA zravaNabhAvena, socca ceva tti| hrasvatvAdi prAkRtatvAdeva, zrutvA- AkarNya tasyaivopAdeyatAmiti gamyate, abhisametya samadhigamya tAmevAvabudhyetyarthaH, uktaM ca-saddharmazravaNAdevaM, naro vigatakalmaSaH / jJAtatattvo mahAsattvaH, paraM sNvegmaagtH||1||dhrmopaadeytaaN jJAtvA, saJjAteccho'tra bhaavtH| // 84 // dRDhaM svazaktimAlocya, grahaNe sNprvrtte||2||(dhrmbindau 3/1-2) iti, 'evaM bohiMbujjhejetyAdi yAvat kevalanANaM uppADeja' tti / kevalajJAnaM ca kAlavizeSe bhavatIti tamAha
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 85 // 67-69 samAH , unmAdaH, (7 A0) do samAo pannattAo, taM0- osappiNI samAceva ussappiNI samA cev||suutrm 67 // dvitIyamadhyayana duvihe ummAe paM0 taM0- jakkhAvese ceva mohaNijjassa ceva kammassa udaeNaM, tattha NaM je se jakkhAvese se NaM suhaveyatarAe ceva dvisthAnam, prathamoddezakaH suhavimoyatarAe ceva, tattha NaMje se mohaNijjassa kammassa udaeNaM se NaM duhaveyatarAe ceva duhavimoyayarAe cev|| sUtram 68 // sUtram do daMDApaM0 taM0- aTThAdaMDe ceva aNaTThAdaMDe ceva, neraiyANaM do daMDApaM0 taM0- aTThAdaMDe ya aNaTThAdaMDe ya, evaM cauvIsA daMDaojAva vemaanniyaannN|| sUtram 69 // do samAo ityaadi| samA- kAlavizeSaH, zeSaM sugamam // kevalajJAnaM mohanIyonmAdakSaya eva bhavatyataH sAmAnyenonmAdaM nirUpayannAha- duvihe ummAe ityAdi, unmAdo graho buddhiviplava ityarthaH, yakSAveza:- devatAdhiSThitatvaM tato yaH sa yakSAveza samyagdarzanAdi evetyeko, mohanIyasya-darzanamohanIyAdeH karmaNa udayena yaH so'nya iti, tatre ti tayormadhye yo'sau yakSAvezena bhavati saba sukhavedyataraka eva- mohajanitagrahApekSayA'kRcchrAnubhavanIyatara eva, anaikAntikAnAtyantikabhramarUpatvAdasyeti, atizayena sukhaM vimocyate- tyAjyate yaH sa sukhavimocyatarakazcaiva, mantramUlAdimAtrasAdhyatvAdasyeti, athavA atyantaM sukhApeyaHsukhApaneyaH sukhApeyataraH, tathA atyantaMsukhenaiva vimuJcati yo dehinaM sasukhavimocataraka iti, mohajastu tadviparItaH, aikAntikAtyantikabhramasvabhAvatayA'tyantAnucitapravRttihetutvenAnantabhavakAraNatvAt tathA''ntarakAraNajanitatvena mantrAdyasAdhyatvAt karmakSayopazamAdinaiva sAdhyatvAditi, ata evoktaM- duhaveyatarAe ceva duhavimoatarAe ceva tti, atizayena duHkhavedya eva duHkhavimocya eva cAsAviti ||unmaadaat prANI prANAtipAtAdirUpe daNDe pravarttate daNDabhAjanaM vA bhavatIti daNDaM nirUpayannAhado daMDe tyAdi, daNDaH- prANAtipAtAdiH, sa cArthAya- indriyAdiprayojanAya yaH so'rthadaNDaH, niSprayojanastvanarthadaNDa // 85 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAjI zrIabhaya0 vattiyutam bhAga-1 // 86 // unmAdaH, daNDaH , iti / uktarUpameva daNDaMsarvajIveSu caturviMzatidaNDakena nirUpayannAha-NeraiyANa mityAdi, eva miti nArakavadarthadaNDAnarthadaNDA- dvitIyamadhyayana bhilApena caturviMzatidaNDakojJeyo, navaraM-nArakasya svazarIrarakSArthaM parasyopahananamarthadaNDaH pradveSamAtrAdanarthadaNDaH, pRthivyAdInAM dvisthAnam, prathamoddezaka: tvanAbhogenApyAhAragrahaNe jIvavadhabhAvAdarthadaNDo'nyathA tvanarthadaNDaH, athavobhayamapi bhavAntarArthadaNDAdipariNateriti / sUtram 70 samyagdarzanAditrayavatAmeva ca daNDo nAstIti tritayanirUpaNecchuIrzanaM sAmAnyena tAvannirUpayati-tatra samAH, duvihe daMsaNepannattetaM0-sammaiMsaNeceva micchAdasaNeceva 1, sammaiMsaNeduvihe paM020-NisaggasammaiMsaNeceva abhigamasammaiMsaNe ceva 2, NisaggasammaiMsaNe duvihe paM0 taM0- paDivAI ceva apaDivAI ceva 3, abhigamasammadaMsaNe duvihe paM0 taM0- paDivAI ceva samyagdarzanAdi appaDivAI ceva 4, micchAdasaNe duvihe paM0 taM0- abhiggahiyamicchAdasaNe ceva aNabhigahiyamicchAdasaNe ceva 5, abhiggahiya (7 A0) micchAdasaNe duvihe paM0 taM0- sapajjavasite ceva apajjavasite ceva 6, evmnnbhighitmicchaadsnne'vi7||suutrm 70 // __ duvihe daMsaNe ityAdi sUtrANi sapta sugamAnyeva, navaraM dRSTidarzanaM- tattveSu ruciH tacca samyag- aviparItaM jinoktAnusAri, tathA mithyA-viparItamiti / sammaiMsaNe ityAdi, nisargaH svabhAvo'nupadeza ityanarthAntaram, abhigamo'dhigamo gurUpadezAdiriti, tAbhyAM yattat tathA, krameNa marudevIbharatavaditi, nisarge tyAdi, pratipatanazIlaM pratipAti samyagdarzanamaupazamikaM kSAyopazamikaM ca, apratipAti kSAyikam, tatraiSAM krameNa lakSaNaM- ihaupazamikI zreNImanupraviSTasyAnantAnubandhinAM darzanamohanIyatrayasya copazamAdaupazamikaM bhavati, yo vA'nAdimithyAdRSTirakRtasamyaktvamithyAtvamizrAbhidhAnazuddhAzuddhobhayarUpamithyAtvapudgala- 1 // 86 // tripuJjIka eva akSINamithyAdarzano'kSapaka ityarthaH samyaktvaM pratipadyate tasyaupazamikaM bhavatIti, kathaM?- iha yadasya mithyAdarzanamohanIyamudIrNaM tadanubhavenaivopakSINamanyattu mandapariNAmatayA noditamatastadantarmuhUrttamAtramupazAntamAste, viSkambhitodaya
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-1 // 87 // sUtram 70 samAH, unmAda: daNDaH , zrIsthAnAGga mityarthaH, tAvantaM kAlamasyaupazamikasamyaktvalAbha iti, Aha ca- uvasAmagaseDhigayassa hoi uvasAmiaMtu sammattaM / jo vA / dvitIyamadhyayana zrIabhaya0 akayatipuJjo akhaviyamiccho lahai smmN||1||khiinnmmi udinnaMmI aNudijjate ya sesmicchtte| aMtomuttakAlaM uvasamasamma lahai dvisthAnam, vRttiyutam prathamoddezaka: jIvo // 2 // (vizeSAva0529-30)tti // antarmuhUrttamAtrakAlatvAdevAsya pratipAtitvaM, yaccAnantAnubandhyudaye aupazamikasamyaktvAt pratipatataHsAsvAdanamucyate tadaupazamikameva, tadapica pratipAtyeva, jaghanyataH samayamAtratvAdutkRSTatastuSaDAvalikAmAnatvAdasyeti, tathA iha yadasya mithyAdarzanadalikamudIrNaM tadupakSINaM yaccAnudIrNaM tadupazAntam, upazAntaM nAma viSkambhitodayamapanItamithyAsvabhAvaM ca, tadiha kSayopazamasvabhAvamanubhUyamAnaM kSAyopazamikamityucyate, nanvaupazamike'pi samyagdarzanAdi (7 A0) kSayazcopazamazcatathehApIti ko'nayorvizeSaH?, ucyate, ayameva hi vizeSa:- yadiha vedyate dalikaM na tatra, iha hi kSAyopazamike pUrvazamitamanusamayamudeti vedyate kSIyateca, aupazamiketUdayaviSkambhaNamAtrameva, Aha ca-micchattaM jamuinnaM taM khINaM aNuiyaM cha ca uvsNtN| mIsIbhAvapariNayaM veijjataM khovsmN||1|| (vizeSAva0532)ti, etadapi jaghanyato'ntarmuhUrttasthitikatvAdutkarSataH SaTSaSTisAgaropamasthitikatvAcca pratipAtIti, yadapica kSapakasya samyagdarzanadalikacaramapudgalAnubhavanarUpaM vedakamityucyate tadapi kSAyopazamikabhedatvAt pratipAtyeveti, tathA mithyAtvasamyagmithyAtvasamyaktvamohanIyakSayAt kSAyikamiti, Aha ca-khINe daMsaNamohe tivihaMmi vibhvniyaannbhuuymi| nippaccavAyamaulaMsammattaM khAiyaM hoi||1||tti, idaMtu kSAyikatvAdevApratipAti, GupazamazreNigatasya bhavati aupazamikaM tu samyaktvam / yo vA'kRtatripuJjo'kSapitamithyAtvo labhate samyaktvam // 1 // kSINe udIrNe anudIrNe ca zeSamithyAtve // 87 // antarmuhUrttakAlamaupazamikasamyaktvaM labhate jIvaH // 2||mithyaatvN yadudIrNaM tat kSINamanudIrNaM copazAntam / mizrIbhAvapariNataM vedyamAnaM kSAyopazamikam // 1 // 08 kSINe darzanamohe trividhe'pi bhavanidAnabhUte / niSpratyapAyamatulaM samyaktvaM kSAyikaM bhavati // 1 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 88 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, prathamoddezaka: sUtram 71 pratyakSaparokSAdijJAnaM kAlikotkAlikAntam (23 A0) ata eva siddhatve'pyanuvartata iti| micchAdasaNe ityAdi, abhigrahaH- kumataparigrahaH sa yatrAsti tadabhigrahikaM tadviparItaManabhigrahikamiti / abhiggahiyatyAdi, abhigrahikamithyAdarzanaM saparyavasitaM- saparyavasAnaM samyaktvaprAptau, aparyavasitamabhavyasya samyaktvAprApteH, tacca mithyAtvamAtramapyatItakAlanayAnuvRttyA'bhigrahikamiti vyapadizyate, anabhigrahikaM bhavyasya saparyavasitamitarasyAparyavasitamiti, ata evAha- evaM aNabhI tyAdi / darzanamabhihitamatha jJAnamabhidhIyate, tatra duvihe nANe ityAdIni Avassagavairitte duvihe ityAdisUtrAvasAnAni trayoviMzatiH sUtrANi // __ duvihe nANe paM0 taM- paccakkhe ceva parokkhe ceva 1, paccakkhe nANe duvihe pannatte taM0- kevalanANe ceva NokevalanANe ceva 2, kevalaNANe duvihe paM0 taM0-bhavatthakevalanANe ceva siddhakevalaNANe ceva 3, bhavatthakevalaNANe duvihe paM0 taM0- sajogibhavatthakevalaNANeceva, ajogibhavatthakevalaNANeceva 4, sajogibhavatthakevalaNANe duvihe paM0 taM0- paDhamasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva apaDhamasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva 5, ahavA carimasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva acarimasamayasajogibhavatthakevalanANe ceva 6, evaM ajogibhavatthakevalanANe'vi 7-8, siddhakevalaNANe duvihe paM0 taM0- aNaMtarasiddhakevalaNANe ceva paraMparasiddhakevalanANe ceva 9, aNaMtarasiddhakevalanANe duvihe paM0 taM0- ekkANaMtarasiddhakevalaNANe ceva aNekkANaMtarasiddhakevalaNANe ceva 10, paraMparasiddhakevalaNANe duvihe paM0 taM0- ekkaparaMparasiddhakevalaNANe ceva aNekkaparaMparasiddhakevalaNANe ceva 11, NokevalaNANe duvihe paM0 taM0- ohiNANe ceva maNapajjavaNANe ceva 12, ohiNANe duvihe paM0 taM0- bhavapaccaie ceva khaovasamieceva 13, doNhaM bhavapaccaie pannatte, taM0- devANaMceva neraiyANaMceva 14, doNhaM khaovasamiepaM020- maNussANaMceva 0 saMjJinAmevAbhigrahikasaMbhavAt, tattvasyAparyavasitatvAbhAvAt atItetyAdi / // 88
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 89 // paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM ceva 15, maNapajjavaNANe duvihe paM0 taM0- ujjumati ceva viulamati ceva 16, parokkhe NANe duvihe dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, pannatte, taM0 AbhiNibohiyaNANe ceva suyanANe ceva 17, AbhiNibohiyaNANe duvihe paM0 taM0- suyanissie ceva asuyanissie prathamoddezaka: ceva 18, suyanissie duvihe paM0 taM0- atthoggahe ceva vaMjaNoggahe ceva 19, asuyanissite'vi emeva 20, suyanANe duvihe paM0 20- sUtram 71 aMgapaviDhe ceva aMgabAhire ceva 21, aMgabAhire duvihe paM0 ta0-Avassae ceva Avassayavairitte ceva 22, Avassayavatiritte duvihe pratyakSa parokSAdijJAnaM paM0 taM0- kAlie ceva ukkAlie ceva 23 // sUtram 71 // kAlikotkAsugamAni, navaraM jJAnaM vizeSAvabodho'znAti- bhuGkte aznute vA- vyApnoti jJAnenArthAnityakSa- AtmA taM prati yad varttate / likAntam (23 A0) indriyamanonirapekSatvena tatpratyakSaM- avyavahitatvenArthasAkSAtkaraNadakSamiti, Aha ca-akkho jIvo atthavvAvaNabhoyaNaguNaNio jenn| taM pai vaTTai nANaM jaM paJcakkhaM tamiha tivihN|| 1 // (vizeSAva0 89)ti, parebhyaH-akSApekSayA pudgalamayatvena dravyendriyamanobhyo'kSasya-jIvasya yattatparokSaM niruktavazAditi, Aha ca-akkhassa poggalakayA jaM daviMdiyamaNA parA tenn| tehiMto jaM nANaM parokkhamiha tamaNumANaM v||1||(vishessaav090)tti, athavA parairukSA- sambandhanaM janyajanakabhAvalakSaNamasyeti / parokSaM- indriyamanovyavadhAnenAtmano'rthapratyAyakamasAkSAtkArItyarthaH / paccakkhe tyAdi, kevalaM- ekaM jJAnaM kevalajJAnaM tadanyannokevalajJAnaM-avadhimanaHparyAyalakSaNamiti / kevale tyAdi, bhavatthakevalanANe ceva tti bhavasthasya kevalajJAnaM yattattathA, evamitaradapi, bhavatthe tyAdi, saha yogaiH- kAyavyApArAdibhiryaH sa sayogI insamAsAntatvAt sa cAsau bhavasthazca tasya 0akSo jIvo'rthavyApanabhojanaguNAnvito yena / taM prati vartate jJAnaM yat pratyakSaM tadiha trividham // 1 // O akSAt pudgalamayAni yavyendriyamanAMsi parANi tena / tebhyo yat jJAnaM parokSamiha tadanumAnamiva // 1 // 0 pogalamayA pr.|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 90 // likAntam kevalajJAnamiti vigrahaH, na santi yogA yasya sa na yogIti vA yo'sAvayogI-zailezIkaraNavyavasthitaH, zeSaM tathaiva, sayogI dvitIyamadhyayana tyAdi, prathamaH samayaH sayogitve yasya sa tathA, evamaprathamo-vyAdisamayo yasya sa tathA, zeSaM tathaiva, athave tyAdi, caramaH- dvisthAnam, prathamoddezakaH antyaH samayoyasya sayogyavasthAyAHsa tathA,zeSaM tathaiva, eva miti sayogisUtravatprathamAprathamacaramAcaramavizeSaNayuktamayogi sUtram 71 sUtramapi vAcyamiti, siddhe tyAdi, anantarasiddho yaH samprati samaye siddhaH, sa caiko'neko vA, tathA paramparasiddho yasya / pratyakSa parokSAdijJAnaM vyAdayaH samayAH siddhasya so'pyeko'neko veti, teSAM yatkevalajJAnaM tattathA vyapadizyata iti / ohinANe ityAdi, bhavapaccaie kAlikotkAtti kSayopazamanimittatve'pyasya kSayopazamasyApi bhavapratyayatvena tatprAdhAnyena bhava eva pratyayo yasya tadbhavapratyayamiti vyapadizyata iti, idameva bhASyakAreNa sAkSepaparihAramuktam, tatrAkSepaH- ohI khaovasamie bhAve bhUNito bhavo thodie| to (23 A0) kiha bhavapaccaio vottuM jutto'vahI donnhN?||1|| (vizeSAva0 573)ti devanArakayoH, atra parihAraH- so'vi hu khaovasamio kintu sa eva ukhovsmlaabho| taMmi sai hoi'vassaM bhaNNai bhavapaccao to so||1||ytH- udayakkhayakhaovasamovasamAvi aja ca kammuNo bhnniyaa| davvaM khettaM kAlaM bhavaM ca bhAvaM ca sNppp||1|| (vizeSAva0 574-75)tti, tathA tadAvaraNasya kSayopazame bhavaM kSAyopazamikamiti / maNapajjave'tyAdi, RjvI-sAmAnyagrAhiNI matiH RjumatiH- ghaTo'nena cintita ityadhyavasAyanibandhana manodravyaparicchittirityarthaH, vipulA-vizeSagrAhiNImatirvipulamatiH-ghaTo'nena cintitaHsaca sauvarNaH pATaliputrako'dyatano 0 avadhiH kSAyopazamike bhAve bhaNito bhvstthaudyike| tataH kathaM bhavapratyayiko vaktuM yukto'vadhiyoH? // 1 // 0 so'pi kSAyopazAmikaH kintu sa eva tu kssyopshmlaabhH| tasmin sati bhavatyavazya bhaNyate bhvprtyyiksttH||1||0 udayakSayakSayopazamopazamA yaca karmaNo bhnnitaaH| dravyaM kSetra kAlaM bhavaM ca bhAvaM ca saMprApya // 1 // 70putriko (mu0)| // 90 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 11 // pratyakSa mahAnityAdyadhyavasAyahetubhUtA manodravyavijJaptiriti, Aha ca-riju sAmaNNaM tammattagAhiNI rijumatI mnnonaannN| pAyaM visesavimuhaM dvitIyamadhyayanaM ghaDamettaM ciMtitaM munni||1|| viulaM vatthuvisesaNamANaM taggAhiNI matI viulaa| ciMtiyamaNusarai ghaDaM pasaMgao pjjysehiN||2|| dvisthAnam, prathamoddezakaH (vizeSAva0784-85) AbhiNibohie ityAdi, zrutaM karmatApannaM nizritaM- AzritaM zrutaM vA nizritamaneneti zrutanizritam, tAnAjAtam,8 sUtram 71 yatpUrvameva zrutakRtopakArasyedAnIM punastadanapekSamevAnupravarttate tadavagrahAdilakSaNaM zrutanizritamiti, yatpunaH pUrvatadaparikarmitamateH parokSAdijJAnaM kSayopazamapaTIyastvAdautpattikyAdilakSaNamupajAyate'nyadvA zrotrAdiprabhavaM tadazrutanizritamiti, Aha ca-puvvaM suyaparikammiyamatissa jaM saMpayaM suyaatiitN| taM nissiyamiyaraM puNa aNissiyaM maicaukkaM tN||1|| (vizeSAva0 169)ti suye tyAdi, atthoggahe likAntam tti aryate-adhigamyate'rthyate vA anviSyata ityarthaH, tasya sAmAnyarUpasya azeSavizeSanirapekSAnirdezyasya rUpAderavagrahaNaM (23 A0) prathamaparicchedanamarthAvagraha iti, nirvikalpakaM jJAnaM darzanamiti yaducyate ityarthaH, sa ca naizcayiko yaH sa sAmayiko yastu vyAvahArikaH zabdo'yamityAdyullekhavAnsa Antamauharttika iti, ayaMcendriyamanaHsambandhAt SoDhA iti, tathA vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM- taccopakaraNendriyaM zabdAditvapariNatadravyasaGghAto vA, tatazca vyaJjanena- upakaraNendriyeNa / zabdAditvapariNatadravyANAM vA vyaJjanAnAmavagraho vyaJjanAvagraha iti, athavA vyaJjanaM-indriyazabdAdidravyasambandha iti, Aha ca-vaMjijjai jeNa'ttho ghaDovva dIveNa vaMjaNaM to tN| uvgrnniNdiysddaadiprinnyddvvsNbNdho||1|| (vizeSAva0 194)tti, ayaM (r) RjuH sAmAnyaM tanmAtragrAhiNI RjumatirmanojJAnam / prAyo vizeSavimukhaM ghaTamAtraM cintitaM jaanaati| vipulaM vastuvizeSaNamAnaM tadgrAhiNI mtirvipulaa| cintitamanusmarati ghaTaM prasaGgataH pryaayshtaiH|| 2 // 0 pUrvaM zrutaparikarmitamateryat sAmprataM zrutAtItam / tanizritamitarat punaranizritaM maticatuSkaM tat // 1 // 0 vyajyate yenArtho ghaTa iva dIpena vyaJjanaM ttstt| upkrnnendriyshbdaadiprinntdrvysmbndhH|| 1 // // 91 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 12 // dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, prathamoddezakaH sUtram 79 pratyakSaparokSAdijJAnaM kAlikotkAlikAntam (23 A0) ca manonayanavarjendriyANAM bhavatIti caturdA, nayanamanasoraprAptArthaparicchedakatvAd, itareSAM punaranyatheti, nanu vyaJjanAvagraho jJAnameva na bhavati, indriyazabdAdidravyasambandhakAle tadanubhavAbhAvAt, badhirAdInAmiveti, naivaM, vyaJjanAvagrahAnte tadvastugrahaNAdevopalabdhisadbhAvAt, iha yasya jJeyavastugrahaNasyAnte tata eva jJeyavastUpAdAnAd upalabdhirbhavati tad jJAnaM dRSTam, yathA'rthAvagrahaparyante tata evArthAvagrahagrAhyavastugrahaNAdIhAsadbhAvAd arthAvagrahajJAnamiti, Aha ca-annANaM so bahirAiNaM va tkkaalmnnuvlNbhaao|aacaaryH na tadante tattocciya uvalaMbhAo tayaM naannN||1|| (vizeSAva0 195)ti, kiJca-vyaJjanAvagrahakAle'pi jJAnamastyeva, sUkSmAvyaktatvAttu nopalabhyate, suptAvyaktavijJAnavaditi, IhAdayo'pi zrutanizritA eva, na tUktAH, dvisthAnakAnurodhAditi / assuyanissie'vi emeva tti arthAvagrahavyaJjanAvagrahabhedenAzrutanizritamapi dvidhaiveti, idaMca zrotrAdiprabhavameva, yattu autpattikyAdyazrutanizritaMtatrArthAvagrahaH sambhavati, yadAha-kiha paDikukkuDahINo jujhe biMbeNa uggaho IhA / kiM susiliTThamavAo dappaNasaMketa biNbNti||1||(vishessaav0 304) na tu vyaJjanAvagrahaH, tasyendriyAzritatvAd, buddhInAM tu mAnasatvAt, tato buddhibhyo'nyatra vyaJjanAvagraho mantavya iti / suyaNANe ityAdi, pravacanapuruSasyAGgAnIvAGgAni teSu praviSTaM- tadabhyantaraM tatsvarUpamityarthaH, tacca gaNadharakRtaM uppanne ive tyAdimAtRkApadatrayaprabhavaMvA dhruvazrutaM vA AcArAdi, yatpunaH sthavirakRtaM mAtRkApadatrayavyatiriktavyAkaraNanibaddhamadhruvazrutaM vottarAdhyayanAdi tadaGgabAhyamiti, Aha ca-gaNahara 1therAikataM 2 AesA 1 mukkavAgaraNao vaa2| dhuva 1 calavisesaNAo 2 aMgANaMgesu nANattaM // 1 // (vizeSAva0 550)ti, aMgabAhI tyAdi avazyaM karttavyamityAvazyakaM 0 ajJAnaM sa badhirAdInAmiva ttkaalmnuplmbhaat| na tadante tata evopalambhAttakat jJAnam // 1 // OM kathaM pratikukkuTahIno yudhyati bimbanAvagraha iihaa| kiM | suzliSTamapAyo darpaNasaMkrAntaM bimbamiti // 1 // OM gaNadharasthavirAdikRtaM AdezAd muktavyAkaraNato vaa| dhruvacalavizeSaNAdvA aGgAnaGgayoH nAnAtvam // 1 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 93 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, prathamoddezakaH sUtram 72 zrutadharma sAmAyikAdi SaDidham, Aha ca-samaNeNa sAvaeNa ya avassa kAyavayaM havai jmhaa| aMto aho Nisassa ya tamhA AvassayaM naamN||1|| (vizeSAva0873) AvazyakA vyatiriktaM tato yadanyaditi / Avassagavatiritte tyAdi, yadiha divasanizAprathamapazcimapauruSIdvaya eva paThyate tatkAlena nirvRttaM kAlikaM- uttarAdhyayanAdi, yatpunaH kAlavelAvarja paThyate tadUrdhvaM kAlikAdityutkAlikaM- dazakAlikAdIti // uktaM jJAnam, cAritraM prastAvayati__duvihe dhamme paM0 taM0- suyadhamme ceva carittadhammeceva, suyadhamme duvihe paM0 20- suttasuyadhamme ceva atthasuyadhamme ceva, carittadhamme duvihepaM0 taM0- agAracarittadhammeceva aNagAracarittadhammeceva, duvihe saMjame paM0 taM0- sarAgasaMjameceva vItarAgasaMjameceva, sarAgasaMjame duvihe paM0 taM0- suhumasaMparAyasarAgasaMjameceva bAdarasaMparAyasarAgasaMjame ceva, suhumasaMparAyasarAgasaMjame duvihe pannatte, taM0- paDhamasamayasuhumasaMparAyasarAgasaMjameceva apaDhamasamayasu0, athavA caramasamayasu0 acarimasamayasu0, ahavA suhumasaMparAyasarAgasaMjame duvihe paM0 taM0-saMkilesamANae ceva visujjhamANae ceva, bAdarasaMparAyasarAgasaMjame duvihe paM0 taM0- paDhamasamayabAdara0 apaDhamasamayabAdarasaM0, ahavA carimasamaya0 acarimasamaya0, ahavA bAyarasaMparAyasarAgasaMjame duvihe paM0 taM0- paDivAti ceva apaDivAti ceva, vIyarAgasaMjame duvihe paM0 taM0- uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva khINakasAyavIyarAgasaMjame ceva, uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame duvihe paM0 taM0- paDhamasamayauvasaMtakasAyavItarAgasaMjame ceva apaDhamasamayauva0, ahavA carimasamaya0 acarimasamaya0, khINakasAyavItarAgasaMjame duvihe paM0 taM0- chaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjameceva kevalikhINakasAyavIyarAgasaMjameceva, chaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe paM0 20- sayaMbuddhachaumatthakhINakasAya0 buddhabohiyachaumattha0, sayaMbuddhachaumattha0 duvihe paM0 taM0- paDhamasamaya0 0 zramaNena zrAvakeNa cAvazyaM karttavyaM bhavati yasmAt / ante'hro nizazca tasmAdAvazyakaM nAma // 1 // cAritradharmAdibhedena cAritraprarUpaNA acaramasamayAyogikevalikSINakaSAyasaMyamAntA // 93 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 24 // apaDhamasamaya0, ahavA carimasamaya0 acarimasamaya0, buddhabohiyachaumatthakhINa duvihe paM0 taM0- paDhamasamaya0 apaDhamasamaya0, dvitIyamadhyayana ahavA carimasamaya0 acarimasamaya0, kevalikhINakasAyavItarAgasaMjame duvihe paM0 taM0-sajogikevalikhINakasAya0 ajogike dvisthAnam, prathamoddezakaH valikhINakasAyavIyarAga0, sajogikevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe paM0 taM0- paDhamasamaya0 apaDhamasamaya0, ahavA sUtram 72 carimasamaya0 acarimasamaya0, ajogikevalikhINakasAya0 saMjame duvihe paM0 taM0- paDhamasamaya0 apaDhamasamaya0,ahavAcarimasamaya0 zrutadharma cAritraacarimasamaya0 ||suutrm 72 // dharmAdibhedena duvihetyAdi / durgatau prapatato jIvAn ruNaddhi sugatau ca tAn dhArayatIti dharmaH zrutaM- dvAdazAGgaM tadeva dharmaH zrutadharmaH, cAritracaryate- Asevyate tat tena vA caryate- gamyate mokSa iti caritraM- mUlottaraguNakalApastadeva dharmazcAritradharma iti / suyadhamme prarUpaNA acaramaityAdi, sUtryante sUcyante vA'rthA aneneti sUtram, susthitatvena vyApitvena ca suSThUktatvAdvA sUktam, suptamiva vA suptam, samayAyogiavyAkhyAnenAprabuddhAvasthatvAditi, bhASyavacanaM tvevaM-siJcati kharai jamatthaM tamhA suttaM niruttavihiNA vA / sUei savati suvvA kevali kSINakaSAyasivvai sarae va jeNa'tthaM ||1||avivriyN suttapi va suTThiyavAvittao suvuttaM (vizeSAva0 1368-69)ti ||aryte'dhigmyte'rthyte / |saMyamAntA vA yAcyate bubhutsubhirityartho-vyAkhyAnamiti, Aha ca-jo suttAbhippAo so attho ajjae ya jamhatti (vizeSAva0 1369) caritte tyAdi, agAraM-gRhaM tadyogAdagArA:-gRhiNasteSAM yazcaritradharma:-samyaktvamUlANuvratAdipAlanarUpaH sa tathA, evamitaropi, navaramagAraM nAsti yeSAM te'nagArA:- sAdhava iti / caritradharmazca saMyamo'tastamevAha-duvihe tyAdi, saha rAgeNa-abhiSvaGgaNa Opatato rakSati sugatau ca dhatte iti| 0 siJcati kSarati yasmAdarthaM tasmAtsUtraM niruktavidhinA vaa| sUcayati zravati zrUyate sicyate smaryate vA yenArthaH / / 1 / / avivRtaM suptamiva susthitavyApitvAt sUktamiti / 0 yaH sUtrAbhiprAyaH so'rtho'ryate ca yasmAditi / // 94 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 95 // mAyAdirUpeNa yaH sa sarAgaH sa cAsau saMyamazca sarAgasya vA saMyama iti vAkyam, vIto- vigato rAgo yasmAt sa cAsau dvitIyamadhyayana saMyamazca vItarAgasya vA saMyama iti vAkyamiti / sarAge tyAdi, sUkSmaH- asaGkhyAtakiTTikAvedanataH samparAyaH- kaSAyaH dvisthAnam, prathamoddezakaH samparaiti-saMsarati saMsAraMjanturaneneti vyutpAdanAd, Aha ca-kohAi saMparAo teNa juo saMparIti saMsAraM (vizeSAva0 1277)ti, sUtram 72 sa ca lobhakaSAyarUpa upazamakasya kSapakasya vA yasya sa sUkSmasamparAyaH sAdhustasya sarAgasaMyamaH, vizeSaNasamAso vAlI zrutadharma cAritrabhaNanIya iti, bAdarA:- sthUrAH samparAyA:-kaSAyA yasya sAdhoryasmin vA saMyamesa tathA-sUkSmasamparAyaprAcInaguNasthAnakeSu, dharmAdibhedena zeSaM prAgvaditi / suhame tyAdisUtradvaye prathamAprathamasamayAdivibhAga: kevalajJAnavaditi / ahave tyAdi, saMklizyamAnakaH saMyama cAritra prarUpaNA upazamazreNyAH pratipatataH, vizuddhyamAnastAMkSapakazreNIvA samArohata iti / bAdaretyAdisUtradvayam, bAdarasamparAyasarAgasaMyamasya acaramaprathamAprathamasamayatA saMyamapratipattikAlApekSayA caramAcaramasamayatA tu yadanantaraM sUkSmasamparAyatA asaMyatatvaM vA bhaviSyati samayAyogitadapekSayeti, ahavetyAdi, pratipAtI upazamakasyAnyasya vA aprtipaatiiksspksyeti|sraagsNym ukto'to vItarAgasaMyamamAha kevali kSINakaSAyavIyarAge tyAdi, upazAntAH- pradezato'pyavedyamAnAH kaSAyA yasya yasmin vA sa tathA sAdhuH saMyamo veti- ekAdazaguNa- saMyamAntA sthAnavartIti, kSINakaSAyo dvAdazaguNasthAnavartIti, uvasaMte tyAdi sUtradvayaM prAgiva |khiinne tyAdi chAdayatyAtmasvarUpaM yattacchadmajJAnAvaraNAdighAtikarma tatra tiSThatIti chadmastha:- akevalI, zeSaM tathaiva, kevalaM- uktasvarUpaM jJAnaM ca darzanaM cAsyAstIti kevalIti / chaumatthe tyAdi, svayambuddhAdisvarUpaMprAgiveti, sayaMbuddhe tyAdi nava sUtrANi gatArthAnyeveti / uktaH saMyamaH,saca // 95 // jIvAjIvaviSaya iti pRthivyAdijIvasvarUpamAha-duvihA puDhavI tyAdiraSTAviMzatiH suutraanni|| 0 sssstthiilopmpekssy| 0 krodhAdyAH saMparAyAstairyutaH saMparaiti saMsAram /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 26 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, prathamoddezakaH sUtram 73 duvihA puDhavikAiyA paM0 20-suhumA ceva bAyarA ceva 1, evaM jAva duvihA vaNassaikAiyA paM0 20-suhumA ceva bAyarA ceva 5, duvihA puDhavikAiyA paM0 taM0- pajjattagA ceva apajjattagA ceva 6, evaM jAva vaNassaikAiyA 10, duvihA puDhavikAiyA paM0 20pariNayAceva apariNayAceva 11, evaM jAva vaNassaikAiyA 15, duvihA davvA paM0 taM0-pariNatAceva apariNatAceva 16, duvihA puDhavikAiyApaM0 taM0- gatisamAvannagAceva agaisamAvannagAceva 17, evaM jAvavaNassaikAiyA 21, duvihA davvA paM0 taM0- gatisamAvannagA ceva agatisamAvannagA ceva 22, duvihA puDhavikAiyA paM0 taM0- aNaMtarogADhagA ceva paraMparogADhagA ceva 23, jAva dvvaa028||suutrm 73 // tatra pRthivyeva kAyo yeSAM te pRthivIkAyinaH samAsAntavidhau eva svArthikakapratyayAt pRthivIkAyikAH, pRthivyeva vA kAyaH- zarIraMso'sti yeSAM te pRthivIkAyikAste sUkSmanAmakarmodayAt sUkSmAzcaiva ye sarvalokApannAH, bAdaranAmakarmodayavarttino bAdarA ye pRthivInagAdiSveveti, naiSAmApekSikaM sUkSmabAdaratvamiti, eva miti pRthivIsUtravadaptejovAyUnAM sUtrANi vAcyAni yAvadvanaspatisUtram, ata evAha- jAve tyAdi, duvihe tyAdi paJcasUtrI, tatra paryAptanAmakarmodayavarttinaH paryAptAH, ye hi catasraH svaparyAptI: pUrayantIti, aparyAptanAmakarmodayAdaparyAptakA ye svaparyAptIna pUrayantIti, iha ca paryApti ma zaktiH sAmarthya vizeSa itiyAvat, sA ca pudgaladravyopacayAdutpadyate, SaDbhedAceyam, tadyathA-AhAra 1 sarIri 2 diya 3 pajjattI ANapANa 4 bhAsa 5 maNe 6 / cattAri paMca chappiya egidiyviglsnniinnN||1|| (jIvasamAsa 25)ti, tatra ekendriyANAMcatamro vikalendriyANAM paJca saMjJinAM SaT, tatra AhAraparyApti makhalarasapariNamanazaktiH1, zarIraparyAptiH saptadhAtutayA rasasya pariNamanazaktiH 2, indriyaparyAptiH paJcAnAmindriyANAM yogyAn pudgalAn gRhItvA'nAbhoganirvarttitena vIryeNa tadbhAvanayanazaktiH 3, AnaprANaparyAptirucchrAsa dayaH sUkSmaparyAptakapariNatagatisamApannA'nantarAvagADhetarabhedAH (28 A0) (paryAptayaH 6, dravyAdinA''cIrNabhedAH) // 26 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 97 // ...A1odayaHsUkSma nizvAsayogyAn pudgalAn gRhItvA tathA pariNamayyA''naprANatayA nisarjanazaktiH, 4 bhASAparyAptirvacoyogyAna pudgalAn gRhItvA dvitIyamadhyayana bhASAtvena pariNamayya vAgyogatayA nisarjanazaktiH 5, manaHparyAptirmanoyogyAn pudgalAn gRhItvA manastayA pariNamayya manoyoga-3 dvisthAnam, prathamoddezakaH / tayA nisarjanazaktiriti 6, etAH paryAptayaH paryAptanAmakarmodayena nirvaya'nte, tad yeSAmasti te paryAptakAH, aparyAptanAmakarmodaye sUtram 73 nAnirvRttA yeSAmetAH santi te'paryAptakA iti| etAzca yugapadArabhyante'ntarmuhUrtena ca nirvartyante, tatra AhAraparyApternirvRttikAlaH pRthvIkAyAsamaya eva, kathaM?,ucyate, yasmAt prajJApanAyAmuktaM-AhArapajjattIe apajjattae NaM bhaMte! jIve kiM AhArae aNAhArae?,goyamA! no. paryAptakaAhArae aNAhArae (prajJA0 1905)tti, sa ca vidmahe AhAraparyAptyA aparyAptako labhyate, yadi punarupapAtakSetraprApto'pyAhAra-3 pariNataparyAptyA'paryAptako bhavettadaivaM vyAkaraNaM bhaved-goyamA! siya AhArae siya aNAhArae (prajJA0 1905)tti, yathAzarIrAdiparyAptiSu gatisamAsiya AhArae siya aNAhArae tti, zeSAH punarasaGgayAtasamayA antarmuhUrtena nirvartyanta iti, aparyAptakAstu ucchAsaparyAptyA | pannA'nantarA vagADhetarabhedAH aparyAptA eva mriyante, na tu zarIrendriyaparyAptibhyAM, yasmAdAgAmibhavAyuSkaM baddhA mriyante, tacca zarIrendriyAdiparyAptyA paryAptaireva (28 A0) badhyata iti / evaM miti pUrvavadeveti / duvihA pur3havI tyAdiSaTsUtrI, pariNatAH-svakAyaparakAyazastrAdinA pariNAmAntaramA (paryAptayaH 6, dravyAdinA''pAditAH, acittIbhUtA ityarthaH, tatra dravyataH kSatrAdinA mizreNa dravyeNa kAlataH pauruSyAdinA kAlena bhAvato varNagandharasa cIrNabhedAH) sparzAnyathAtvena pariNatAH kSetratastu joyaNasayaM tu gaMtA aNahAreNaM tu bhNddsNkNtii| vAyAgaNidhUmeNa ya viddhatthaM hoi lonnaai||1|| hAyAla maNosila pippalI ya khajUra muddiyA abhyaa| AinnamaNAinnA te'vi hu emeva NAyavvA // 2 // AruhaNe oruhaNe NisiyaNa // 97 // OAhAraparyAptyA'paryApto bhadanta! jIvaH kimAhArako'nAhArakaH? gautama! no aahaarko'naahaarkH| 0 gautama! syAdAhArakaH syaadnaahaarkH| 0 kSetrAdinA pra.1 0 yojanazataM tu gatvA'nAhAreNa bhaannddsNkraantyaa| vRntAkadhUmena ca vidhvastaM bhavati lvnnaadi|| 1 // haritAlamanaHzile pippalI ca khajUro mudrikA'bhayA / AcIrNA anAcIrNAste'pi evameva jnyaatvyaaH|| 2 // Arohe'varohe niSIdanaM -
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 98 // dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, prathamoddezaka: sUtram 74 avasarpiNyAdikAla:, lokAdyAkAzam goNAiNaM ca gaaumhaa| bhUmAhAracchede uvakkameNeva prinnaamo||3||(nishiithbhaa0 4833-34-35)aNahAreNaM ti svadezajAhArAbhAveneti, bhaMDasaMkaMtI ti bhAjanAdbhAjanAntarasaGkAntyA,khajUrAdayo'nAcaritAH abhayAdayastu AcaritA iti, pariNAmAntare'pi pRthivIkAyikA eva te, kevalamacetanA iti, kathamanyathA'cetanapRthivIkAyapiNDaprayojanAbhidhAnamidaMsyAd, yathA- ghaTTagaDagalagalevo emAdi payoyaNaM bahuhA (oghani0 342, piNDani015)iti / eva mityAdi prAgiva, tadevaM paJcaitAni sUtrANi / dravanti-gacchanti vicitraparyAyAniti dravyANi- jIvapudgalarUpANi tAni ca vivakSitapariNAmatyAgena pariNAmAntarApannAni pariNatAni, vivakSitapariNAmavantyeva apariNatAnIti dravyasUtraM SaSTham / duvihe tyAdi SaTsUtrI, gatirgamanaM tAM samApannAH- prAptAstadvanto gatisamApannAH, ye hi pRthivIkAyikAdyAyuSkodayAt pRthivIkAyikAdivyapadezavanto vigrahagatyA utpattisthAnaM vrajanti, agatisamApannAstu sthitimantaH, dravyasUtregatirgamanamAtrameva,zeSaM tathaiveti ||duvihaa puDhavI tyAdiSaTsUtrI, anantaraM-sampratyeva samaye kvacidAkAzadeze avagADhA:-AzritAsta evAnantarAvagADhakAH, yeSAM tu vyAdayaH samayA avagADhAnAM te paramparAvagADhakAH, athavA vivakSitaM kSetraM dravyaM vA'pekSyAnantaraM- avyavadhAnenAvagADhA anantarAvagADhA, itaretu paramparAvagADhA iti // anantaraM dravyasvarUpamuktam, adhunA dravyAdhikArAdeva dravyavizeSayoH kAlAkAzayordvisUtryA prarUpaNAmAha duvihe kAle paM0 taM0- osappiNIkAle ceva ussappiNIkAle ceva, duvihe AgAse paM0 20- logAgAse ceva alogAgAse ceva ||suutrm 74 // duvihe kAletyAdi / tatra kalyate-saGghayAyate'sAvanena vA kalanaMvA kalAsamUhoveti kAla:- vartanAparAparatvAdilakSaNa: - gavAdInAM ca gaatrossmaa| bhaumAhAravyavacchede upakrameNaiva pariNAmaH / / 3 / / // 98 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 99 // sa cAvasarpiNyutsarpiNIrUpatayA dvividho dvisthAnakAnurodhAduktaH, anyathA'vasthitalakSaNo mahAvidehabhogabhUmisambhavI tRtIyo'pyastIti // AgAse tti sarvadravyasvabhAvAnAkAzayati- AdIpayati teSAM svabhAvalAbhe'vasthAnadAnAdityAkAzam, AGmaryAdA'bhividhivAcI, tatra maryAdAyAmAkAze bhavanto'pi bhAvAH svAtmanyevA''sate nAkAzatAMyAntItyevaM teSAmAtmasAdakaraNAd, abhividhau tu sarvabhAvavyApanAdAkAzamiti, tatra loko yatrAkAzadeze dharmAstikAyAdidravyANAM vRttirasti sa evAkAzaM lokAkAzamiti, viparItamalokAkAzamiti ||anntrN lokAlokabhedenAkAzadvaividhyamuktam, lokazcazarIrizarIrANAM sarvata AzrayasvarUpa iti nArakAdizarIridaNDakena zarIraprarUpaNAyAha__NeraiyANaM do sarIragA paM0 taM0- abbhaMtarage ceva bAhirage ceva, abbhaMtarae kammae bAhirae veuvvie, evaM devANaM bhANiyavvaM, puDhavikAiyANaM do sarIragApaM0 taM0-abbhaMtarageceva bAhirageceva, anbhaMtarage kammae bAhirage orAliyage, jAva vaNassaikAiyANaM, beiMdiyANaM do sarIrA paM0 taM0- abbhaMtarae ceva bAhirae ceva, abbhaMtarage kammae, aTTimaMsasoNitabaddhe bAhirae orAlie, jAva cariMdiyANaM, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM do sarIragA paM0 taM0- abbhaMtarage ceva bAhirage ceva, abbhaMtarage kammae, aTTimaMsasoNiyohAruchirAbaddha bAhirae orAlie, maNussANavi evaM cev| viggahagaisamAvannagANaM neraiyANaM dosarIragA paM0 20- teyae ceva kammaeceva, nirantaraMjAva vemANiyANaM, neraiyANaM dohiM ThANehiM sarIruppattI siyA, taM0- rAgeNa ceva doseNa ceva, jAva vemANiyANaM, neraiyANaM duTThANanivvattie sarIrage paM0 taM0- rAganivvattie ceva, dosanivvattieceva, jAva vemANiyANaM, do kAyApaM0 taM0- tasakAe ceva thAvarakAe ceva, tasakAe duvihe paM0 ta0- bhavasiddhie ceva abhavasiddhie ceva, evaM thaavrkaae'vi|suutrm 75 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, prathamoddezaka: sUtram 75 daNDakeSu zarIraprarUpaNA, zarIrotpattinirvRttikAraNam, trasasthAvarayorbhavyAbhavyabhedI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 100 // NeraiyANa mityAdi, prAyaH kaNThyam, navaraMzIryate- anukSaNaMcayApacayAbhyAM vinazyatIti zarIraM tadeva sadanAdidharmatayA'nukampitatvAt zarIrakaM teca dve prajJapte jinaiH, abhyantaH- madhye bhavamAbhyantaram, AbhyantaratvaM ca tasya jIvapradezaiH saha kSIranIranyAyena lolIbhavanAdbhavAntaragatAvapi ca jIvasyAnugatipradhAnatvAdapavarakAdyantaHpraviSTapuruSavadanatizAyinAmapratyakSatvAcceti, tathA bahirbhavaM bAhyam, bAhyatA cAsya jIvapradezaiH kasyApi keSucidavayaveSvavyApterbhavAntarAnanuyAyitvAniratizayAnAmapi prAyaH pratyakSatvAcceti, tatrAbhyantaraMkammae tti kArmaNazarIranAmakarmodayanirvartyamazeSakarmaNAMprarohabhUmirAdhArabhUtam, tathA saMsAryAtmanAM gatyantarasaGkamaNe sAdhakatamaM tat kArmaNavargaNAsvarUpam, karmaiva karmakamiti, karmakagrahaNe ca taijasamapi gRhItaM draSTavyam, tayoravyabhicAritvenaikatvasya vivakSitatvAditi, evaM devANaM bhANiyavvaM ti ayamoM- yathA nairayikANAM zarIradvayaM bhaNitamevaM devAnAM- asurAdInAM vaimAnikAntAnAM bhaNitavyam, kArmaNavaikriyayoreva teSAM bhAvAt, caturviMzatidaNDakasya ca vivakSitatvAditi / puDhavI tyAdi, pRthivyAdInAM tu bAhyamaudArikamaudArikazarIranAmakarmodayAdudArapudgalanirvRttamaudArikam, kevalamekendriyANAmasthyAdivirahitam, vAyUnAM vaikriyaM yattanna vivakSitam, prAyikatvAt tasyeti // beiMdiyANa mityAdi, asthimAMsazoNitairbaddhaM- naddhaM yattattathA, dvIndriyAdInAmaudArikatve'pi zarIrasyAyaM vizeSaH / paMceMdie tyAdi, paJcendriyatiryamanuSyANAM punarayaM vizeSo yadasthimAMsazoNitasnAyuzirAbaddhamiti, asthyAdayastu pratItA iti // prakArAntareNa caturviMzatidaNDakena zarIraprarUpaNAmevAha-vigahe tyAdi, vigrahagati:- vakragatiryadA vizreNivyavasthitamutpattisthAnaM gantavyaM bhavati tadA yA syAttAM samApannA vigrahagatisamApannAsteSAM dvezarIre, iha taijasakArmaNayorbhedena vivakSeti, evNdnnddkH||shriiraadhikaaraat zarIrotpatti 0 zaTanAdi (mu0)| tizayinA (mu0)| dvitIyamadhyayana dvisthAnam, prathamoddezakaH sUtram 75 daNDakeSu zarIraprarUpaNA, zarIrotpattinirvRttikAraNam, trasasthAvarayorbhavyAbhavyabhedI // 100 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 dvitIyamadhyayana dvisthAnam, prathamoddezakaH sUtram 76 pUrvottarayoH pravrajyAdi saMlekhanAntam daNDakena nirUpayannAha- nerajhyANa mityAdi, kaNThyaM, kintu yA rAgadveSajanitakarmaNA zarIrotpattiH sA rAgadveSAbhyAmeveti vyapadizyate, kArye kAraNopacArAditi, jAva vemANiyANaM ti daNDakaH suucitH|shriiraadhikaaraacchriirnivrtnsuutrm, tadapyevam, navaramutpattiH- ArambhamAtra nirvartanAtu niSThAnayanamiti |shriiraadhikaaraacchriirvtaaNraashidvyen prarUpaNAmAha-do kAe tyAdi, sanAmakarmodayAt trasyantIti trasAH, teSAMkAyo- rAzistrasakAyaH, sthAvaranAmakarmodayAt tiSThantItyevaMzIlAH sthAvarAsteSAM kAyaH sthAvarakAya iti / trasasthAvarakAyayoreva dvaividhyaprarUpaNArthaM tasakAye tyAdi sUtradvayam, sugamaM ceti / pUrvasUtre bhavyAH zarIriNa uktA itastadvizeSANAmeva yadyathA kartumucitaM tat tathA dvisthAnakAnupAtenAha do disAo abhigijjha kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vApavvAvittae-pAINaMcevaudINaMceva, evaM muMDAvittae sikkhAvittae uvaTThAvittae saMbhuMjittae saMvasittae sajjhAyamuddisittaesajjhAyaMsamuddisittae sajjhAyamaNujANittae Aloittae paDikkamittae niMdittae garahittae viuTTittae visohittae akaraNayAe abbhuTTittae ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajittae, do disAto abhigijjha kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjUsaNAjUsiyANaM bhattapANapaDiyAikkhitANaM pAovagatANaM kAlaM aNavakaMkhamANANaM viharittae, taMjahA- pAINaM ceva udINaMceva // sUtram 76 // biTThANassa paDhamo uddesao samatto 2-1 // do disAo ityAdi, dve dizau- kASThe abhigRhya- aGgIkRtya tadabhimukhIbhUyetyarthaH, kalpate-yujyate nirgatA granthAddhanAderiti nirgranthAH- sAdhavasteSAm, nirgranthyaH- sAdhvyastAsAM pravrAjayituM rajoharaNAdidAnena, prAcInaM prAcI pUrvAmityarthaH, // 101 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 | // 102 // udIcInaM udIcImuttarAmityarthaH, uktaM ca-puvvAmuho u uttaramuho va dejA'havA paDicchejjA / jAe jiNAdao vA haveja jiNaceiyAI dvitIyamadhyayana vaa||1||(pnycvstu 131) iti ||ev miti yathA pravrAjanasUtraM digdvayAbhilApenAdhItamevaM muNDanAdisUtrANyapi SoDazAdhyetavyA- dvisthAnam, prathamoddezakaH nIti, tatra muNDayituM zirolocataH1 zikSayituM grahaNazikSApekSayA sUtrArthI grAhayitumAsevanAzikSApekSayA tu pratyupekSaNAdi sUtram 76 zikSayitumiti 2, utthApayituMmahAvrateSu vyavasthApayituM 3 saMbhojayituMbhojanamaNDalyAM nivezayituM 4 saMvAsayituMsaMstAraka- pUrvottarayoH pravrajyAdi maNDalyAM nivezayituM5, suSTu A-maryAdayA adhIyata iti svAdhyAyaH- aGgAdistamuddeSTuM yogavidhikrameNa samyagyogenAdhISveda saMlekhanAntam mityevamupadeSTumiti 6, samuddeSTuM yogasamAcAryaiva sthiraparicitaM kurvidamiti vaktumiti 7, anujJAtuM tathaiva samyagetad dhAraya. anyeSAM ca pravedayetyevamabhidhAtumiti 8, AlocayituM gurave'parAdhAnnivedayitumiti 9, pratikramituM- pratikramaNaM kartumiti 10, ninditumaticArAn svasamakSaM jugupsitum, Aha ca- saMcarittapacchayAvo niMda (Ava0ni0 162)tti 11, garhituM gurusamakSaM tAneva jugupsitum, Aha ca-garahA'vi tahAjAtIyameva navaraM parappayAsaNaya (Ava0ni0 1063) tti, 12, viuTTittae tti vyativarttayituM vitroTayituM vikuTTayituMvA, aticArAnubandha vicchedayitumityarthaH 13, vizodhayitumaticArapaGkApekSayA''tmAnaM vimalIkartumiti 14, akaraNatayA-punarna kariSyAmItyevamabhyutthAtuM- abhyupagantumiti 15, yathArha aticArAdyapekSayA yathocitaMpApacchedakatvAt prAyazcittavizodhakatvAdvA prAyazcittam, uktaM ca-pAvaM chiMdai jamhA pAyacchittaM tu bhannae teNa / pAeNa vAvi cittaM visohae teNa pacchittaM // 1 // (vyava0 bhA0 35) ti, tapaHkarma-nirvikRtikAdikaM pratipattuM- abhyupagantumiti 16, saptadazaM sUtraM pUrvamukho vottaramukho vA dadyAdathavA pratIcchet / yasyAM jinAdayo vA bhaveyurjinacaityAni vA ||1||svcritpshcaattaapo nindA / garhA'pi tathAjAtIyaiva navaraM parasmai prkaashnm|| pApaM chinatti yasmAt pApacchittu bhaNyate tasmAt / prAyeNa vA'pi cittaM vizodhayati tena prAyazcittam // 1 // // 102 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 103 // nAdInAM tatrAnyatra pAparvadanam, manuSyANAmihAnyatra sAkSAdevAha-do dise tyAdi, pazcimaivAmaGgalaparihArArthamapazcimA sA cAsau maraNameva yo'ntastatra bhavA mAraNAntikI ca sA dvitIyamadhyayanaM cAsau saMlikhyate'nayA zarIrakaSAyAdIti saMlekhanA- tapovizeSaH sA ceti apazcimamAraNAntikasaMlekhanA tasyAH jhUsaNa tti dvisthAnam, dvitIyoddezakaH joSaNA- sevA tayA tallakSaNadharmeNetyarthaH jhUsiyANaM ti sevitAnAm, tadyuktAnAmityarthaH, tayA vA jhoSitAnAM kSapitAnAM sUtram 77 kSapitadehAnAmityarthaH, tayA vA jhUSitAnAM kSapitAnAM kSapitadehAnAmityarthaH, tathA bhaktapAne pratyAkhyAte yaiste tathA teSAm, UotpapAdapavadupagatAnAM-aceSTatayA sthitAnAmanazanavizeSa pratipannAnAmityarthaH, kAlaM maraNakAlamanavakAsatAM-tatrAnutsukAnAM vihA~- sthAtumiti 17 / evametAni diksUtrANyAdito'STAdaza / sarvatra yanna vyAkhyAtam, tatsugamatvAditi // dvisthAnakasya prathamoddezako vivaraNataH smaaptH|| ||dvitiiyaadhyyne dvitiiyoddeshkH|| ihAnantaroddezake jIvAjIvadharmA dvitvaviziSTA uktAH, dvitIyoddezake tu dvitvaviziSTA eva jIvadharmA ucyante, ityanena sambandhena AyAtasyAsyoddezakasyedamAdisUtraM je devA uhovavannagA kappovavannagA vimANovavannagA cArovavannagA cAradvitIyA gatiratiyA gatisamAvannagA, tesiNaM devANaM satA samitaM je pAve kamme kajati tatthagatAvi egatiyA vedaNaM vedeti annatthagatAvi egatiyA veaNaM vedeti, NeraiyANaM satA samiyaM je pAve kamme kajati tatthagatAvi egatiyA veyaNaM vedeti annatthagatAvi egatiAveyaNaM vedeti, jAva paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM maNussANaM satA samitaM je pAve kamme kajati ihagatAviegatitA veyaNaM veyaMti annatthagatAviegatiyA veyaNaM veyaMti, maNussavajjAsesA ekkgmaa|| // 103 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 104 // nAdInAM manuSyANA| mihAnyatra sUtram 77 // dvitIyamadhyayanaM je deve tyAdi, asya cAnantarasUtreNa sahAyamabhisambandhaH- prathamoddezakAntyasUtre pAdapopagamanamuktam, tasmAcca devatvaM keSA dvisthAnam, dvitIyoddezakaH JcidbhavatIti devavizeSabhaNanena tatkarmabandhavedane pratipAdayannAha-je deve tyAdi, ye devAH-surA vakSyamANavizeSaNebhyo vaimAnikA sUtram 77 anazanAderutpannAH, kiMbhUtAH- uDDa tti UrddhalokastatropapannakA:- utpannA UopapannakAste ca dvidhA- kalpopapannakA: UotpasaudharmAdidevalokotpannAstathA vimAnopapannakA:- graiveyakAnuttaralakSaNavimAnotpannAH kalpAtItA ityarthaH, tathA pare cArovavannaga tatrAnyatra tti caranti- bhramanti jyotiSkavimAnAni yatra sa cAro- jyotizcakrakSetraM samastameva, vyutpattyarthamAtrAnapekSaNena zabdapravRtti pApavedanam, nimittAzrayaNAt, tatropapannakAcAropapannakA:- jyotiSkAH, na ca paadpopgmnaadeyotissktvN na bhavati, pariNAmavizeSAditi, te'pi ca dvidhaiva, tathAhi-cAre-jyotizcakrakSetre sthitireva yeSAM te cArasthitikA:-samayakSetrabahirvarttino ghaNTAkRtaya ityarthaH, tathA gatau ratiryeSAM te gatiratikA: samayakSetravarttina ityarthaH, gatiratayazcAsatatagatayo'pi bhavantItyata Aha- gatiMgamanaM samiti- santatamApannakA:- prAptA gatisamApannakAH, anuparatagataya ityarthaH, teSAM devAnAM dvividhAnAM punardvividhAnAM sadA-nityaM samitaM-santataM yatpApaM karma-jJAnAvaraNAdi,satatabandhakatvAdjIvAnAm, kriyate-badhyate, karmakartRprayogo'yam, bhavati sampadyata ityarthaH, te devAstasya-karmaNo'bAdhAkAlAtikrame sati tatthagayAvitti apirevakArArthastasya caivaM prayogaHtatraiva-devabhava eva kalpAtItAnAM kSetrAntarAdigamanAsambhavAdiha tatrAnyatrazabdAbhyAM bhava eva vivakSitaH, na kSetrazayanAsanAdIti, // 104 // gatA:- vartamAnA eke kecana devA vedanAM- udayaM vipAkaM vedayanti anubhavanti, annatthagayAvi tti devabhavAdanyatraiva bhavAntare / gatA- utpannA devA vedanAmanubhavanti, kecittUbhayatrApi, anye vipAkodayApekSayA nobhayatrApIti, etacca vikalpadvayaM sUtre
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 dvitIyamadhyayana dvisthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 78 nArakAdInAM gatyAgatI // 105 // nAzritam, dvitvAdhikArAditi // sUtroktameva vikalpadvayaM sarvajIveSu caturviMzatidaNDakena prarUpayannAha- neraiyANa mityAdi, prAyaH sugamam, navaraM tatthagayAvi annatthagayAvi evamabhilApena daNDako neyo yAvatpaJcendriyatiryaJco'ta evAha- jAve tyAdi, manuSyeSu punarabhilApavizeSo dRzyaH, yathA ihagatAvi egaiyA iti, sUtrakAro hi manuSyo'tastatretyevaMbhUtaM parokSAnAsannanirdeza vimucya manuSyasUtre ityevaM nirdizati sma, manuSyabhavasya svIkRtatvena pratyakSAsannavAcina idaMzabdasya viSayatvAditi, ata evAha- maNussavajjA sesA ekkagama tti, zeSAH- vyantarajyotiSkavaimAnikA ekagamA:- tulyAbhilApAH, nanu prathamasUtra eva jyotiSkavaimAnikadevAnAM vivakSitArthasyAbhihitatvAt kiM punariha tadbhaNaneneti?, ucyate, tatrAnuSThAnaphaladarzanaprasaGgena bhedatazcoktatvAda, iha tu daNDakakrameNa sAmAnyatazcoktatvAditi na doSo, dRzyate ceha tatra tatra vizeSoktAvapi sAmAnyoktiritaroktau tvitareti // tatragatA vedanAM vedayantItyuktamato nArakAdInAM gatiM tadviparyastAmAgatiM ca nirUpayannAha netiyA dugatiyA duyAgatiyA paM0 taM0- neraie 2 suuvavajjamANe maNussehiMto vApaMciMdiyatirikkhajoNiehiMto vA uvavajjejjA, se cevaNaM se neraie NeraiyattaM vippajahamANe maNussattAe vA paMceMdiyatirikkhajoNiyattAe vA gacchejjA, evaM asurakumArAvi, NavaraM, se cevaNaMse asurakumAre asurakumArattaM vippajahamANe maNussattAe vA tirikkhajoNiyattAe vA gacchijjA, evaMsavvadevA, puDhavikAiyA dugatiyA duyAgatiyA paM0 taM0-puDhavikAie puDhavikAiesu uvavajamANe puDhavikAiehiMto vANopuDhavikAiehito vA uvavajjejjA, se cevaNaM se puDhavikAie puDhavikAiyattaM vippajahamANe puDhavikAiyattAe vA NopuDhavikAiyattAe vA gacchejA, evaM jAva mnnussaa|| sUtram 78 // neraie tyAdi daNDakaH kaNThyo , navaraM nairayikA-nArakA dvayoH- manuSyagatitiryaggatilakSaNayorgatyoradhikaraNabhUtayorgatiryeSAM // 105 //
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-1 // 106 // ''hArako zrIsthAnAGga te tathA, dvAbhyAmetAbhyAmevAvadhibhUtAbhyAmAgatiH- AgamanaM yeSAM te tathA, uditanArakAyu raka eva vyapadizyate, ata ucyate dvitIyamadhyayana zrIabhaya0 dvisthAnam, WNeraie Neraiesutti nArakeSu madhye ityarthaH, iha coddezakramavyatyayAt prathamavAkyenAgatiruktA, se cevaNaM se tti yo mAnuSatvAdito dvitIyoddezakaH vRttiyutam narakaM gataH sa evAsau nArako nAnyaH, anenaikAntAnityatvaM nirastamiti, vippajahamANe tti viprajahan- parityajan, iha ca sUtram 79 bhavyA'nantarobhUtabhAvatayA nArakavyapadezaH, anena vAkyena gatiruktA, itthaM ca vyAkhyAnaM tejaskAyikA vyAgatayastiryamanuSyApekSayA tpannagatisamA pannaprathamaekagatayastiryagapekSayeti vAkyamupajIvyeti, evaM asurakumArAvitti, nArakavadvaktavyA ityarthaH, navaraM ti kevalamayaM vizeSaH samayotpannatiryakSuna paJcendriyeSvevotpadyante pRthivyAdiSvapi tadutpatterityataHsAmAnyata Aha-se cevaNaM se ityAdi yAvat tirikkhajoNiyattAe cchvAsakavA gacchejjatti, evaM savvadeva tti asuravadvAdazApidaNDakadevapadAnivAcyAni, teSAmapyekendriyeSUtpatteriti / NopuDhavikAiehito sendriya paryAptakasaMjJitti anena pRthvIkAyikaniSedhadvAreNApkAyikAdayaH sarve gRhItA dvisthAnakAnurodhAditi, tebhyo vA-nArakavarjebhyaH samutpadyeta, samyagdRSTiNopuDhavikAiyattAe tti, devanArakavarjApkAyAditayA gacchediti, evaM jAva maNussa tti yathA pRthivIkAyikA dugatiyA parittasaGkhyAityAdibhirabhilApairuktA evamebhirevApkAyAdayo manuSyAvasAnAH pRthivIkAyikazabdasthAne'pkAyAdivyapadezaM kurvadbhirabhidhA-8 tasthitika sulabhatavyA iti / vyantarAdayastu pUrvamatidiSTA eveti / jIvAdhikArAdeva bhavyAdivizeSaNaiH SoDazabhirdaNDakaprarUpaNAyAha- bodhikakRSNa pAkSikacarameduvihA neraiyA pannattA, taMjahA- bhavasiddhiyA ceva abhavasiddhiyAceva, jAva vemANiyA 1|duvihaa neraiyA paM0 taM0- aNaMtarovavannagA tarairbhadairikAceva paraMparovavannagA ceva jAva vemANiyA 2|duvihaanneriyaa paM0 taM0- gatisamAvannagAceva agatisamAvannagAceva, jAva vemANiyA // 106 // 3 / duvihA neraiyA paM0 taM0- paDhamasamaovavannagA ceva apaDhamasamaovavannagA ceva jAva vemANiyA 4 / duvihA neraiyA paM0 taM0(r)samutpadyate (mu0)| 0 pkAyikAdayo (mu0)| bhASaka | diprarUpaNA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 107 // AhAragAceva aNAhAragAceva, evaM jAva vemANiyA 5 / duvihANeraDyA paM0 taM0- ussAsagAceva NoussAsagA ceva, jAva vemANiyA dvitIyamadhyayana dvisthAnam, 6|duvihaa neraiyA paM0 taM0-saiMdiyA ceva aNiMdiyA ceva, jAva vemANiyA 7 / duvihA neraiyA paM0 taM0- pajjattagA ceva apajjattagA dvitIyoddezakaH ceva, jAva vemaanniaa8|duvihaa neraiyA paM0 20-sanni ceva, asanni ceva, evaM paMceMdiyA savve vigaliMdiyavajjA, jAva vANamaMtarA sUtram 79 bhvyaa'nntro9| duvihA neraiyA paM0 taM0- bhAsagA ceva abhAsagA ceva, evamegiMdiyavajA savve 10 / duvihA neraiyA paM0 taM0- sammaddiTThIyA ceva tpannagatisamA pannaprathamamicchaTTiIyA ceva, egiMdiyavajjA savve 11||duvihaa neraiyA paM0 taM0- parittasaMsAritA ceva aNaMtasaMsAriyA ceva, jAva vemANiyA samayotpanna ''haarko12| duvihAneraiyA paM0 20-saMkhejakAlasamayaTThitIyAceva asaMkhenjakAlasamayaTThitIyA ceva, evaM paMceMdiyA egidiyavigaliMdiyavajjA cchvAsaka sendriyajAva vANamaMtarA 13 // duvihA neraiyA paM0 taM0-sulabhabodhiyA ceva dulabhabodhiyA ceva, jAva vemANiyA 14 / duvihA neraiyA paM0 paryAptakasaMz2itaM0- kaNhapakkhiyA ceva sukkapakkhiyA ceva, jAva vemANiyA 15 / duvihA neraiyA paM0 taM0- carimA ceva acarimA ceva, jAva bhASaka samyagdRSTivemANiyA 16||suutrm 79 // parittasaGghayA tasthitikatatra bhavyadaNDakaH kaNThyaH , anantaradaNDake aNaMtara tti ekasmAdanantaramutpannA yete'nantaropapannakAH, tadanyathA tu paramparopapa bodhikakRSNanakAH, vivakSitadezApekSayAvA ye'nantaratayotpannAste AdyAH, paramparayA tvitare iti 2, gatidaNDake gatisamApannakA- narakaMsa pAkSikacarame tarai daiArakAgacchanta itare tu tatra ye gatAH, athavA gatisamApannA-nArakatvaM prAptA itare tu dravyanArakAH, athavA calasthiratvApekSayA te | diprarUpaNA jJeyA iti 3, prathamasamayadaNDake paDhame tyAdi, prathama: samaya upapannAnAM yeSAM te prathamasamayopapannakAH, tadanye aprathamasamayopa- // 107 // pannakA iti 4, AhArakadaNDake AhArakAH sadaiva, anAhArakAstu vigrahagatAvekaM dvau vA samayau, ye nADImadhye mRtvA tatrai sulabha
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 dvitIyoddezakaH // 108 // ''hArakocchavAsaka votpadyante, ye tvanyathA te trIniti 5, ucchAsadaNDake uccasantItyucchAsakAstatparyApti(ptyA)paryAptakAH, tadanyetunocchrAsakAH dvitIyamadhyayana dvisthAnam, 6, indriyadaNDake sendriyAH- indriyaparyAptyA paryAptAH, tadaparyAptAstu anindriyAH 7, paryAptadaNDake paryAptAH paryAptanAmakarmodayAditare tvitarodayAditi 8, saMjJidaNDake saMjJino- manaHparyAptyA paryAptakAH, tathA aparyAptakAstu ye (na sUtram 79 bhavyA'nantarotayA) te asaMjJina iti, evaM paMciMdie tyAdi- asyAyamarthaH- yathA nArakAH saMzyasaMjJibhedenoktAH evaM vigaleMdiyavaja tti, tpannagatisamA pannaprathamavikalAni-aparipUrNAni saGghayayendriyANi yeSAM te vikalendriyAH, tAn pRthivyAdIn dvitricaturindriyAMzca varjayitvA ye'nye samayotpannacaturviMzatidaNDake paJcendriyA asurAdayo bhavanti te sarve'pi saMjayasaMjJitayA vAcyAH, daNDakAvasAnamAha- jAva vemANiya tti vaimAnikaparyavasAnA apyevaM vAcyA iti, kvacid jAva vANamaMtaratti pAThastatrAyamartho- ye'saMjJibhyo nArakAditayotpadyante / sendriya paryAptakasaMjJite'saMjina evocyante, asaMjJinazca nArakAdiSu vyantarAvasAneSatpadyante na jyotiSkavaimAnikeSviti teSAmasaMjJitvAbhAvAdihA samyagdRSTigrahaNamiti 9, bhASAdaNDake bhASakA- bhASAparyAptyudaye, abhASakAstadaparyAptakAvasthAyAmiti, ekendriyANAM parittasaGkayA tasthitikabhASAparyAptirnAstItyata Aha-eva mityAdi 10, samyagdRSTidaNDake samyaktvamekendriyANAM nAsti, dvIndriyAdInAM tu sAsvAdana syAdapItyuktaM- egiMdiyavajjA savve tti 11, saMsAradaNDake parIttasaMsArikA:- saGkSiptabhavA itare tvitare 12, sthitidaNDake bodhikakRSNa sthAta pAkSikacaramekAlaH kRSNo'pisyAt samaya AcAro'pi syAdataH kAlazcAsausamayazceti kAlasamayaH saGkhayeyo varSapramANataH sa yasyAMsA tarairbhedairnArakA diprarUpaNA saGkhayeyakAlasamayA sA sthiti:- avasthAnaM yeSAM te saGkhayeyakAlasamayasthitikAH, dazavarSasahasrAdisthitaya ityarthaH, itare tu palyopamAsaGkhayeyabhAgAdisthitayaH, saMkhijjakAlaThiiya tti kvacitpAThaH, sa ca sugama eveti, eva miti nArakavad dvividha (r) sAmAnyajIvApekSayA, tena yadi nADIbahiHsthatrasAnAM tatrotpAdAbhAvaH karaNAparyAptikAle'paryAptanAmakarmodayasyAbhAvazca tadApi na kSatiH / bhASaka sulabha // 108 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 109 // sthitikA daNDakoktAH, kiM sarve'pi?, netyAha-paJcendriyA asurAdayaH, kimuktaM bhavati?- ekendriyavikalendriyavarjAH, dvitIyamadhyayana eteSAM hi dvAviMzativarSasahasrAdikA saGkhyAtaiva sthitiH, paJcendriyA api kiM sarve?, netyAha-yAvad vyantarA, vyantarAntAH, dvisthAnam, dvitIyoddezakaH ete hi ubhayasvabhAvA bhavanti, jyotiSkavaimAnikAstu asaGkhyAtakAlasthitaya eveti 13, bodhidaNDake bodhiH- jindhrmH| | sUtram 80 sAsulabhA yeSAM te sulabhabodhikAH, evamitare'pi 14, pAkSikadaNDake zuklo vizuddhatvAt pakSaH- abhyupagamaH zuklapakSastena samavahata vaikriyetaraicarantIti zuklapAkSikAH, zuklatvaMca kriyAvAditveneti, Aha ca-kiriyAvAI bhavve No abhavve sukkapakkhie No kiNhapakkhie rlokajJAnam, tti, zuklAnAMvA- Astikatvena vizuddhAnAM pakSo-vargaH zuklapakSastatra bhavAH zuklapAkSikAH, tadviparItAstu kRSNapAkSikA dezasarvAbhyAM zabdAdiiti 15, caramadaNDake yeSAM sa nArakAdibhavazvaramaH, punastenaiva notpatsyante siddhigamanAt te caramAH, anye tvacaramA iti 16, jJAnam, evamete Adito'STAdaza dnnddkaaH| prAgvaimAnikAzcaramAcaramatvenoktAH, te cAvadhinA'dholokAdIn vidantyatastadvedane jiivsy| avabhAsanAdi prakAradvayamAha nirjarAntam, marutAdInAm dohiM ThANehiM AyA adhologaM jANai pAsai taM0- samohateNaM ceva appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai asamohateNaM ceva ekadviappANeNaM AyA ahelogaMjANai pAsai, Ahohi samohatAsamohateNaMceva appANeNaM AyA ahelogajANai pAsai evaM tiriyalogaM zarIratvam 2 uDDalogaM 3 kevalakappaM log4|dohiN ThANehiM AyA adhologaMjANai pAsai taM0- viuvviteNa ceva appANeNaM AtA adhologaM jANai pAsai aviuvviteNaMceva appANeNaM AtA adhologaMjANai pAsai Ahodhi viuvviyAviuvviteNa ceva appANeNaM AtA // 109 // adhologaMjANai (pAsai) 1, evaM tiriyalogaM0 4 / dohiM ThANehiM AyA sahAI suNei, taM0- deseNavi AyA saddAiMsuNei savveNavi 0 kriyAvAdI bhavyo no abhavyaH zuklapAkSiko no kRssnnpaakssikH|
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 110 // AyA saddAiMsuNeti, evaM rUvAIpAsai, gaMdhAI agdhAti, rasAiM AsAdeti, phAsAiMpaDisaMvedeti 5 / dohiM ThANehiM AyA obhAsai, taM0-deseNavi AyA obhAsai savveNavi AyA obhAsati, evaM pabhAsati vikuvvati pariyAreti bhAsaMbhAsati AhAreti pariNAmeti vedeti nijareti 9|dohiN ThANehiM deve saddAiMsuNei, taM0- deseNavi deve saddAiMsuNeti savveNavi deve saddAiMsuNei, jAva nijjareti 14 / maruyA devA duvihA paM0 taM0- egasarIre ceva bisarIre ceva, evaM kinnarA kiMpurisA gaMdhavvA NAgakumArA suvannakumArA aggikumArA vAyukumArA 8, devA duvihA paM0 taM0- egasarIre ceva bisarIre ceva ||suutrm 80||bitttthaannss bIo uddesao samatto 2-1 / 'dohI'tyAdi sUtracatuSTayam, dvAbhyAM sthAnAbhyAM prakArAbhyAmAtmagatAbhyAmAtmA- jIvo'dholokaM jAnAtyavadhijJAnena pazyatyavadhidarzanena samavahatena vaikriyasamuddhAtagatenAtmanA-svabhAvena, samuddhAtAntaragatena vA, asamavahatena tvanyatheti, etadeva vyAkhyAti- AhohI tyAdi yatprakAro'vadhirasyeti yathAvadhiH, AdidIrghatvaM prAkRtatvAt, paramAvadhervA'dhovaya'vadhiryasya so'dho'vadhirAtmA-niyatakSetraviSayAvadhijJAnI sa kadAcit samavahatena kadAcidanyatheti samavahatAsamavahateneti, eva mityAdi, eva miti yathA'dholokaH samavahatAsamavahataprakArAbhyAmavadherviSayatayokta evaM tiryaglokAdayo'pIti, sugamAni catiryaglokoddhulokakevalakalpalokasUtrANi, navaraM kevalaH- paripUrNaH sacAsau svakAryasAmarthyAt kalpazca kevalajJAnamiva vA paripUrNatayeti kevalakalpaH, athavA kevalakalpaH samayabhASayA paripUrNastaM lokaM caturdazarajjvAtmakamiti // vaikriyasamuddhAtAnantaraM vaikriyaM zarIraM bhavatIti vaikriyazarIramAzrityAdholokAdijJAne prakAradvayamAha- dohI tyAdi sUtracatuSTayaM kaNThyam, navaraM viuvieNaM ti kRtavaikriyazarIreNeti / jJAnAdhikAra evedamaparamAha-dohI tyAdi paJcasUtrI, dvAbhyAM sthAnAbhyAM prakArAbhyAM deseNavi tti dezena ca zRNotyekena zrotreNaikazrotropaghAte sati, sarveNa vA'nupahatazrotrendriyo, yo vA sambhinnazroto'bhidhAna dvitIyamadhyayana dvisthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 80 smvhtvaikriyetrailokjnyaanm, dezasarvAbhyAM | zabdAdijJAnam, avabhAsanAdi nirjarAntam, marutAdInAm ekadvizarIratvam // 110 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 111 // labdhiyuktaH sa sarvairindriyaiH zRNotIti sarveNeti vyapadizyate, eva miti yathA zabdAn dezasarvAbhyAmevaM rUpAdInapi, navaraM dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, jihvAdezasya prasuptyAdinopaghAtAddezenAsvAdayatItyavaseyamiti / zabdazravaNAdayo jIvapariNAmA uktAH, tatprastAvAt dvitIyoddezakaH tatpariNAmAntarANyAha- dohI tyAdi, nava sUtrANisugamAni, navaram, avabhAsate- dyotate dezena khadyotakavat, sarvataH pradIpavat, sUtram 80 athavA avabhAsate-jAnAti sa ca dezataH phaDDakAvadhijJAnI sarvato'bhyantarAvadhiriti 1, eva miti dezasarvAbhyAM prabhAsate- samavahata vaikriyetaraiprakarSeNa dyotate 2, vikaroti dezena hastAdivaikriyakaraNena, sarveNa sarvasyaiva kAyasyeti 3, pariyArei tti, maithunaM sevate dezena rlokajJAnam, manoyogAdInAmanyatamena, sarveNa yogatrayeNApi 4, bhASAM bhASate dezena jihvAgrAdinA sarveNa samastatAlvAdisthAnaiH 5, dezasarvAbhyAM zabdAdiAhArayati dezena mukhamAtreNa sarveNa ojaAhArApekSayA 6, AhArameva pariNamayati- pariNAmaM nayati khalarasavibhAgeneti jJAnam, bhaktAzayadezasya plIhAdinA ruddhatvAd dezato'nyathA tu sarvataH 7, vedayati- anubhavati, dezena hastAdinA avayavena sarveNa avabhAsanAdi sarvAvayavairAhArasatkAn pariNamitapudgalAn iSTAniSTapariNAmataH 8, nirjarayati- tyajatyAhAritAn pariNAmitAn veditAn nirjarAntam, marutAdInAm AhArapudgalAn dezenApAnAdinA sarveNa sarvazarIreNaiva prasvedavaditi 9, athavaitAni caturdazApi sUtrANi vivakSitaviSaya ekadvivastvapekSayA neyAni, tatra dezasarvayojanA yathA dezenApI ti dezato'pi zRNoti vivakSitazabdAnAM madhye kAMzcicchRNotIti, zarIratvam sarveNApI ti sarvatazca sAmastyena, sarvAnevetyarthaH, evaM rUpAdInapi, tathA vivakSitasya dezaM sarvaM vA vivakSitamavabhAsayatyevaM prabhAsayati evaM vikurvaNIyaM vikurute paricAraNIyaM strIzarIrAdi paricArayati bhASaNIyApekSayA dezato bhASAM bhASate sarvato. // 111 // veti abhyavahAryamAhArayati AhRtaM pariNamayati vedyaM karma vedayati dezataHsarvatovA, evaM nirjrytypi| dezasarvAbhyAMsAmAnyataH zravaNAyuktaM vizeSavivakSAyAM pradhAnatvAd devAnAM tAnAzritya tadAha- dohI tyAdi, etadapi vivakSitazabdAdiviSayApekSayA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 112 // sUtracaturdazakaM neyamiti, dezataH sarvato vaa| ete'nantaroktA bhAvAH zarIra eva sati sambhavantIti devAnAM ca pradhAnatvAt dvitIyamadhyayanaM teSAmeva vyaktitaH zarIranirUpaNAyAha- marue tyAdi sUtrASTakaM kaNThyam, navaraM, maruto devA lokAntikadevavizeSAH, yata dvisthAnam, tRtIyoddezakaH uktam- sArasvatA 1 ditya 2, vaya 3 ruNa 4 gatoya 5 tuSitA' 6 vyAbAdha 7 maruto 8 'riSThA 9 zceti (tattvA0 a0 4 sU0 26) te / sUtram 81 caikazarIriNo vigrahe kArmaNazarIratvAt, tadanantaraM vaikriyabhAvAd dvizarIriNaH, dvayoH zarIrayoH samAhAro dvizarIraM tadasti bhASA'kSarA ''todyatatayeSAM te tathA, athavA bhavadhAraNIyameva yadA tadaikazarIrAH, yadA tUttaravaikriyamapi tadA dvizarIrAH, kinnarAdhAstrayo vyantarAH, ghanabhUSaNazeSA bhavanapataya iti, parigaNitabhedagrahaNaM ca bhedAntaropalakSaNam, na tu vyavacchedArtham, sarvajIvAnAmapi vigrahe ekazarIratva- tAletaraiH syAnyadA dvizarIratvasya copapadyamAnatvAditi 8, ata eva sAmAnyata Aha- devA duvihe tyAdi kaNThyam, dvisthAnakasya dvitIya uddezako vivaraNataH smaaptH|| bhedAbhyAMca zabdAH , saMghAta ||dvitiiyaadhyyne tRtiiyoddeshkH|| ukto dvitIyoddezakaH / atha tRtIya Arabhyate, asya cAnantareNa sahAyamabhisaMbandhaH- anantaroddezake jIvapadArtho'nekadhoktaH, atra tu tadupagrAhakapudgalajIvadharmakSetradravyalakSaNapadArthaprarUpaNocyate ityevaMsambandhasyAsyedamAdimasUtrASTakaM duvihe sadde paM0 ta0- bhAsAsadde ceva NobhAsAsadde ceva, bhAsAsadde duvihe paM0 taM0- akkharasaMbaddhe ceva noakkharasaMbaddhe ceva, NobhAsAsadde duvihe pannatte taM0- Aujjasadde ceva NoAujjasadde ceva, Aujjasadde duvihe paM0 taM0- tate ceva vitate ceva, tate duvihe paM0 taM0- ghaNeceva jhusire ceva, evaM vitate'vi, NoAujjasadde duvihe paM0 ta0- bhUsaNasadde ceva nobhUsaNasaddeceva, NobhUsaNasadde duvihe paM0 // 112 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 113 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 81 bhASA'kSarA''todyatataghanabhUSaNatAletaraiH zabdAH , taM0- tAlasadde ceva lattiAsadde ceva, dohiM ThANehiM sadduppAte siyA, taMjahA- sAhannatANa ceva puggalANaM saduppAe siyA bhijaMtANa ceva poggalANaM sahuppAe siyA ||suutrm 81 // duvihetyAdi asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH- ihAnantaroddezakAntyasUtre devAnAM zarIraM nirUpitaM tadvAMzca zabdAdigrAhako bhavatItyatra zabdastAvannirUpyate, ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA, sAca sukaraiva, navaraM bhASAzabdo bhASAparyAptinAmakarmodayApAdito jIvazabdaH, itarastu nobhASAzabdaH1, akSarasambaddho-varNavyaktimAn noakSarasambaddhastvitara iti 2, AtodyaM-paTahAdi tasya yaH zabdaH sa tathA, noAtodyazabdo vaMzasphoTAdiravaH 3, tataM yattantrIvardhAdibaddhamAtodyaM, 4, tacca kizcid ghanaM yathA pijanikAdi kiJcicchuSiraM yathA vINApaTahAdikaM tajjanitaH zabdastato ghanaHzuSirazceti vyapadizyate 5, vitataMtatavilakSaNaM tantryAdirahitaM tadapi ghanaM bhANakavat zuSiraM kAhalAdivat tajjaH zabdo vitato ghanaH zuSirazceti, catuHsthAnake punaridamevaM bhaNiSyate- tataM vINAdikaM jJeyam, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAzyatAlAdi, vaMzAdi zuSiraM matam // 1 // iti, vivakSAprAdhAnyAcca na virodho mantavya iti 6, bhUSaNaM nupUrAdi nobhUSaNaM bhUSaNAdanyat 7, tAlo- hastatAlaH, lattiya tti kaMsikAH, tA hi Atodyatvena na vivakSitA iti, athavA lattiyAsadde tti pArNiprahArazabdaH 8 // uktAH zabdabhedAH, itastatkAraNanirUpaNAyAhadohI tyAdi, dvAbhyAM sthAnAbhyAM kAraNAbhyAMzabdotpAdaH syAd- bhavet 8, saMhanyamAnAnAM ca sanAtamApadyamAnAnAMsatAM kAryabhUtaH zabdotpAdaH syAt paJcamyarthe vA SaSThIti saMhanyamAnebhya ityarthaH, pudgalAnAM bAdarapariNAmAnAM yathA ghaNTAlAlayoH, evaM bhidyamAnAnAM ca viyojyamAnAnAM yathA vaMzadalAnAmiti / pudgalasaGghAtabhedayoreva kAraNanirUpaNAyAha dohiM ThANehiM poggalA sAhaNNaMti, taM0- saI vA poggalA sAhannaMti pareNa vA poggalA sAhannati 1 / dohiM ThANehiM poggalA saMghAtabhedAbhyAMca // 113 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 114 // saghAta-bheda paripAta bhijaMti taM0- saI vA poggalA bhijaMti pareNa vA poggalA bhijaMti 2 / dohiM ThANehiM poggalA parisaDaMti, taM0- saI vA poggalA dvitIyamadhyayana paripaDaMti pareNa vA poggalA paripADijjaMti 3 evaM parivaDaMti 4 viddhaMsaMti 5|duvihaa poggalA paM0 taM0- bhinnA ceva abhinnA ceva 1, dvisthAnam, tRtIyoddezaka: duvihA poggalA paM0 taM0- bheuradhammA ceva nobheuradhammA ceva 2, duvihA poggalA paM0 taM0- paramANupoggalA ceva noparamANupoggalA sUtram 82-83 ceva 3, duvihA poggalA paM0 taM0- suhumA ceva bAyarA ceva 4, duvihA poggalA paM0 taM0- baddhapAsapuTThA ceva nobaddhapAsapuTThA ceva 5, parizATaduvihA poggalA pannattA, taM0- pariyAditacceva apariyAditacceva 6, duvihA poggalA pannattA taM0- attA ceva aNattA ceva 7, duvihA poggalA paM0 taM0- iTThA ceva aNiTThA ceva 8, evaM kaMtA 9piyA 10 maNunnA 11 maNAmA 12, // sUtrama 82 // vidhvaMsa-bheda bheduradharmaduvihA saddA pannattA taM0- attA ceva aNattA ceva, 1 evamiTThA jAva maNAmA 6 / duvihA rUvA paM0- taM0 attA ceva aNattA ceva, paramANusUkSmajAva maNAmA, evaM gaMdhA rasA phAsA, evamikkikke cha AlAvagA bhANiyavvA / / sUtram 83 // baddhaspRSTa paryAttAdohI tyAdi sUtrapaJcakaM kaNThyam, navaraM svayaM ve ti svabhAvena vA abhrAdiSviva pudgalAH saMhanyante- sambadhyante, karmakartR- ''tteSTAdItaraiH prayogo'yam, pareNa vA-puruSAdinA vA saMhanyante-saMhatAH kriyante, karmaprayogo'yamevaM bhidyante- vighaTante, tathA paripatanti / AttAdItaraiH, parvatazikharAderiveti, parizaTanti kuSThAdenimittAdaGgalyAdivad vidhvasyante-vinazyanti ghanapaTalavaditi 5 // pudgalAneva dvAdazasUtryA nirUpayannAha- duvihe tyAdi, bhinnAH- vicaTitA itare tvabhinnAH 1 svayameva bhidyata iti bhiduraM bhiduratvaM dharmo sparzA: yeSAM te bhiduradharmANo'ntarbhUtabhAvapratyayo'yaM, pratipakSaH pratIta eveti 2, paramAzca te aNavazceti paramANavaH noparamANava: // 114 // skandhAH 3, sUkSmA yeSAM sUkSmapariNAmaH zItoSNasnigdharUkSalakSaNAzcatvAra eva ca sparzAste ca bhASAdayaH, bAdarAstu yeSAMka bAdaraH pariNAmaH paJcAdayazca sparzAste caudArikAdayaH 4, pArzvena spRSTA dehatvacA chuptA reNuvatpArzvaspRSTAstato baddhAH-gADhataraM pudgalAH, zabda-rUparasa-gandha
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 115 // zliSTAstanau toyavat pArzvaspRSTAzca te baddhAzceti rAjadantAditvAd baddhapArzvaspRSTAH, Aha ca- puTTa reNuM va taNumi baddhamappIkayaM dvitIyamadhyayana paesehiM ti, ete ca ghrANendriyAdigrahaNagocarAH, tathA no baddhAH pArzvaspRSTA ityekapadapratiSedhaH zrotrendriyagrahaNagocarAH, yata dvisthAnam, tRtIyoddezakaH uktaM-puDhe suNei saI rUvaM puNa pAsaI apuDhe tu / gaMdha rasaM ca phAsaM ca baddhapuDhe viyaagre||1|| (vizeSAva0 336)tti, ubhayapadaniSedhe sUtram 84 jJAna-darzanazrotrAdyaviSayAzcakSurviSayAzceti, iyamindriyApekSayA baddhapArzvaspRSTatA pudgalAnAMvyAkhyAtA, evaM jIvapradezApekSayA parasparApekSayA cAritra-tapoca vyAkhyeyeti 5, pariyAiyatti vivakSitaM paryAyamatItAH paryAyAtItAH paryAttA vA-sAmastyagRhItAH karmapudgalavat, pratiSedhaH |'nyairaacaaraaH, samAdhyupadhAnasujJAna: 6, AttA:- gRhItAH svIkRtA jIvena parigrahamAtratayA zarIrAditayA vA 7, iSyante sma arthakriyArthibhiritISTAH 8, kAntAH- kamanIyA viziSTavarNAdiyuktAH9, priyA:- prItikarA indriyAhlAdakAH 10, manasA jJAyante zobhanA eta ityevaMvi- vyutsargabhadrA subhadrAkalpamutpAdayantaH zobhanatvaprakarSAdye te manojJAH 11, manaso matA- vallabhAH sarvasyApyupabhoktuH sarvadA ca zobhanatvaprakarSAdeva niruktavidhinA maNAmA 12 iti, vyAkhyAnAntaraM tvevaM- iSTA:- vallabhAH sadaiva jIvAnAM sAmAnyena, kAntA:- kamanIyAH sarvatobhadrA moka-yavasadaiva tadbhAvena, priyAH- adveSyAH sarveSAmeva, manojJAH- manoramAH kathayA'pi, manaAmA- mana:priyAzcintayA'pIti, vipakSaH vajramadhyasujJAnaH srvtreti||pudglaadhikaaraadev taddharmAn zabdAdIn anantaroktasaviparyayAttAdivizeSaNaSaTkaviziSTAn duvihA saddetyAdi candrapratimAH, agAryanagArasUtratriMzatA''ha-kaNThyA ceyamiti / uktAH pudgaladharmAH, samprati dharmAdhikArAjjIvadharmAnAha sAmAyikAni duvihe AyAre paM0 taM0-NANAyAre ceva nonANAyAre ceva 1, NonANAyAre duvihe paM0 taM0-dasaNAyAre ceva nodaMsaNAyAre ceva 2, // 115 // nodasaNAyAre duvihe paM0 taM0- carittAyAre ceva nocarittAyAre ceva 3, NocarittAyAre duvihe paM0 taM0-tavAyAre ceva vIriyAyAre ceva 4 / (r)spRSTaM reNuvattanau baddhamAtmIkRtaM pradezaiH OM spRSTaM zRNoti zabdaM rUpaM punaH pazyatyaspRSTaM tu / gandhaM rasaM ca sparzaM ca baddhaspRSTaM vyAgRNIyAt // 1 // mahAbhadrA
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 116 // dopaDimAo paM0 taM0-samAhipaDimA ceva uvahANapaDimA ceva 1, dopaDimAo paM0 ta0-vivegapaDimA ceva viusaggapaDimAceva dvitIyamadhyayana dvisthAnam, 2, do paDimAo paM0 taMjahA- bhaddA ceva subhaddA ceva 3, do paDimAo paM0 saM0- mahAbhaddA ceva savvatobhaddA ceva 4, do paDimAo paM0 tRtIyoddezakaH taM0- khuDDiyA ceva moyapaDimA mahalliyA ceva moyapaDimA 5, do paDimAo paM0 taM0- javamajjhA ceva caMdapaDimA vairamajjhA ceva sUtram 84 jJAna-darzanacaMdapaDimA 6, duvihe sAmAie paM0 taM0- agArasAmAie ceva aNagArasAmAie ceva // sUtram 84 // cAritra-tapoduvihe AyAre tyAdi sUtracatuSTayaM kaNThyam, navaramAcaraNamAcAro- vyavahAro jJAnaM- zrutajJAnaM tadviSaya AcAraH kAlAdiraSTa- 'nyairAcArAH, samAdhyupadhAnavidho jJAnAcAraH, Aha ca- kAle viNae bahumANuvahANe ceva taha aniNhavaNe / vaMjaNamattha tadubhae aTThaviho nANamAyAro // 1 // viveka(dazavai0ni0 184, nizIthabhA0 8) tti, nojJAnAcAra:- etadvilakSaNo darzanAdyAcAra iti, darzanaM- samyaktvam, tadAcAro vyutsargabhadrAniHzaGkitAdiraSTavidha eva, Aha ca-NissaMkiya 1 nikkaMkhiya 2 nivvitigicchA 3 amUDhadiTThI 4 y| uvavUha 5 thirIkaraNe 6 mahAbhadrAvacchalla 7 pabhAvaNe 8 atttth||2|| (dazavai0ni0 182, nizIthabhA0 23)tti, nodarzanAcArazcAritrAdiriti, cAritrAcAraH samiti- sarvatobhadrA moka-yavaguptirUpo'STadhA, Aha ca- paNihANajogajutto paMcahiM samiIhiM tiihiNguttiihiN| esa carittAyAro aTThaviho hoDU naayvvo||3|| (dshvai0ni0| vajramadhya185, nizIthabhA0 35)tti, nocAritrAcArastapaAcAraprabhRtiH, tatra tapaAcAro dvAdazadhA, uktaMca-bArasavihaMmivi tave sabbhiMtara candrapratimAH, agAryanagArabAhire kusldiddhe| agilAI aNAjIvI nAyavvo so tavAyAro // 4 // (dazavai0ni0 186, nizIthabhA0 42)tti, vIryAcArastu / sAmAyikAni OkAlo vinayo bahumAna upadhAnaM caiva tathaivAnihnavanam / vynyjnmrthstdubhymssttvidho| jJAnAcAraH // 1 // nizzaGkito niSkAsito nirvicikitso'mUDhadRSTizca // 116 // / upabRMhA sthirIkaraNaM vAtsalyaM prabhAvanA aSTau // 2 // 0 praNidhAnayogayuktaH paJcasu samitiSu tisRSu guptiSu / eSa cAritrAcAro'STavidho bhavati jJAtavyaH // 1 // dvAdazavidhe'pi tapasi sAbhyantarabAhye kushldRsstte| aglAnyA'nAjIvI jJAtavyaH sa tpaacaarH||1|| * abhiMtara0 (pr0)|* agilAe (pr0)| subhadrA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 117 // jJAna-darzana |'nyairAcArAH, jJAnAdiSveva zakteragopanaM tadanatikramazceti, uktaM ca-aNigUhiyabalavirio parakkamai jo jhuttmaautto| jujai ya jahAthAmaM nAyavvo dvitIyamadhyayana vIriyAyAro // 5 // (dazavai0ni0 187, nizIthabhA0 43)tti // atha vIryAcArasyaiva vizeSAbhidhAnAya SaTsUtrImAha- do paDime dvisthAnam, tRtIyoddezakaH tyAdi, pratimA pratipattiH pratijJetiyAvat, samAdhAnaM samAdhiH- prazastabhAvalakSaNastasya pratimA samAdhipratimA dazAzrutaska sUtram 84 ndhoktA dvibhedA- zrutasamAdhipratimA sAmAyikAdicAritrasamAdhipratimA ca, upadhAnaM- tapastatpratimopadhAnapratimA dvAdaza cAritra-tapobhikSupratimA ekAdazopAsakapratimAzcetyevaMrUpeti / vivecanaM vivekaH- tyAgaH,sacAntarANAM kaSAyAdInAMbAhyAnAMgaNazarIra samAdhyupadhAnabhaktapAnAdInAmanucitAnAm, tatpratipattirvivekapratimA, vyutsargapratimA-kAyotsargakaraNameveti, bhadrA- pUrvAdidikcatuSTaye vika pratyekaM praharacatuSTayakAyotsargakaraNarUpA ahorAtradvayamAneti, subhadrA'pyevaMprakAraiva sambhAvyate, adRSTatvena tu nokteti, vyutsargabhadrAhAbhadrApi tathaiva, navaramahorAtrakAyotsargarUpA ahorAtracatuSTayamAnA, sarvatobhadrA tu dazasu dikSu pratyekamahorAtrakAyotsargamANA ahorAtradazakapramANeti, mokapratimAprazravaNapratijJA, sA ca kAlabhedena kSudrikA mahatI ca bhavatIti, yata uktaM sarvatobhadrA moka-yavavyavahAre- khuDDiyaM NaM moyapaDima paDivaNNasse tyAdi, iyaM ca dravyataH prasravaNaviSayA kSetrato grAmAderbahiH kAlataH zaradi nidAghe vajamadhyavA pratipadyate, bhuktvA cet pratipadyate caturdazabhaktena samApyate, abhuktvA tuSoDazabhaktena, bhAvatastu divyAdhupasargasahanamiti, candrapratimAH, agAryanagAraevaM mahatyapi, navaraM bhuktvA cet pratipadyate SoDazabhaktena samApyate, anyathA tvaSTAdazabhakteneti, yavasyeva madhyaM yasyAH sA sAmAyikAni yavamadhyA, candra iva kalAvRddhihAnibhyAM yA pratimA sA candrapratimA, tathAhi- zuklapratipadi ekaM kavalamabhyavahRtya tataH pratidinaM kavalavRddhyA paJcadaza paurNamAsyAM kRSNapratipadi ca paJcadaza bhuktvA pratidinamekaikahAnyA'mAvAsyAyAmekameva 0 anigUhitabalavIryaH parAkramate yo yathoktamAyuktaH / yunakti ca yathAsthAma jJAtavyo viiryaacaarH|| 1 // 70tsargarUpA (mu0)| 0 prasravaNapratimA (mu0)| mahAbhadrA // 117 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 118 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 85 devAdInAm upapAtAdi AyuHsaMvarttakAntam (garbhe vaikriya gatyantaraMca) yasyAM bhuGktesA yavamadhyA candrapratimeti, yasyAM tu kRSNapratipadi paJcadaza bhuktvA ekaikahAnyA'mAvAsyAyAmekaMzuklapratipadi caikameva tataH punarekaikavRddhyA pUrNimAyAM paJcadaza bhuGkte sA vajrasyeva madhyaM yasyAM tanvityarthaH sA vajramadhyA candrapratimeti, evaM bhikSAdAvapi vAcyamiti / / pratimAzca sAmAyikavatAmeva bhavantIti sAmAyikamAha- duvihe ityAdi, samAnAMjJAnAdInAmAyo-lAbhaH samAyaH sa eva sAmAyikamiti, tad dvividhaM-agAravadanagArasvAmibhedAd, dezasarvaviratI ityrthH|| jIvadharmAdhikAra eva taddharmAntarANi 'doNhaM uvavAe' ityAdibhizcaturviMzatyA sUtrairAha doNhaM uvavAepaM0 taM0- devANa ceva neraiyANa ceva 1 doNhaM uvvaTTaNA paM0 taM0-NeraiyANa ceva bhavaNavAsINa ceva 2 doNhaM cayaNe paM0 taM0- joisiyANa ceva vemANiyANa ceva 3 doNhaM gabbhavakkaMtI paM0 taM0- maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 4 doNhaMgabbhatthANaM AhAre paM0 taM0- maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 5 doNhaMgabbhatthANaM nivuTTI paM0 taM0- maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 6 evaM nivuDDI 7 viguvvaNA 8 gatipariyAe 9samugghAte 10 kAlasaMjoge 11 AyAtI 12 maraNe 13 doNhaM chavipavvA paM0 20- maNussANa ceva paMciMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 14 do sukkasoNitasaMbhavA paM0 taM0- maNussA ceva paMciMdiyatirikkhajoNiyA ceva 15 duvihA ThitI paM0 taM0- kAyaTTitI ceva bhavavitI ceva 16 doNhaM kAyaTThitI paM0 taM0- maNussANaM ceva paMciMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 17 doNhaM bhavahitI paM0 taM0- devANa ceva neraiyANa ceva 18 duvihe Aue paM0 taM0- addhAue ceva bhavAue ceva 19 doNhaM addhAue paM0 taM0- maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 20 doNhaM bhavAue paM0 taM0-devANa cevaNeraiyANa ceva 21 duvihe kamme paM0 taM0- padesakamme ceva aNubhAvakamme ceva 22 do ahAuyaM pAleti taM devacceva neraiyacceva 23 doNhaM AuyasaMvaTTaepaM0 taM0- maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 24 // sUtram 85 // // 118 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 119 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, tRtIyoddezakaH devAdInAm upapAtAdi AyuHsaMvartta kAntam (garbhe vaikriya gatyantaraMca) sugamAni caitAni navaraM doNhaM ti dvayorjIvasthAnakayorupapatanamupapAto-garbhasaMmUrchanalakSaNajanmaprakAradvayavilakSaNo janmavizeSa iti, dIvyanti iti devA:- caturnikAyAH surA nairayikAH prAgvatteSAM 1, udvarttanamudvarttanA tatkAyAnnimo maraNamityarthaH, tacca nairayikabhavanavAsinAmevaivaM vyapadizyate, anyeSAMtu maraNameveti, nairayikANAM- nArakANAMtathA bhavaneSu- adholokadevAvAsavizeSeSu vastuMzIlameSAmiti bhavanavAsinasteSAM 2, cyutizcyavanaM maraNamityarthaH, tacca jyotiSkavaimAnikAnAmeva vyapadizyate, jyotiSSu- nakSatreSu bhavA jyotiSkAH, zabdavyutpattireveyam, pravRttinimittAzrayaNAttu candrAdayo jyotiSkA iti, vimAneSu-UrddhalokavartiSu bhavA vaimAnikAH- saudharmAdivAsinasteSAM 3, garbhe- garbhAzaye vyutkrAntiH- utpattirgarbhavyutkrAntiH, manorapatyAni manuSyAsteSAm, tiro'Jcanti-gacchantIti tiryaJcasteSAM sambandhinI yoniH- utpattisthAnaM yeSAM te tiryagyonikAH, te caikendriyAdayo'pi bhavantIti vizeSyante-paJcendriyAzca te tiryagyonikAzceti paJcendriyatiryagyonikAsteSAM 4, tathA dvayoreva garbhasthayorAhAro'nyeSAM garbhasyaivAbhAvAditi 5, vRddhiH-zarIropacayaH 6, nivRddhistaddhAnirvAtapittAdibhiH, nizabdasyAbhAvArthatvAd, nivarA kanyetyAdivat 7, vaikriyalabdhimatAM vikurvaNA 8, gatiparyAyaH- calanaM mRtvA vA gatyantaragamanalakSaNaH, yacca vaikriyalabdhimAn garbhAnnirgatya pradezato bahiH saGgAmayati sa vAgatiparyAyaH, uktaM ca bhagavatyAM- jIveNaM bhaMte! gabbhagae samANe laNeraiesu uvavajjejjA?, gotamA!, atthegaie uvavajjejjA atthegaie no uvavajjejA, se keNaTeNaM0?, gotamA! se NaM sannI paMciMdie savvAhiM pajjattIhiM pajjattae vIriyaladdhIe viubvialaddhIe parANIyaM AgataM socA Nisamma paese nicchubbhai 2 veubviyasamugghAeNaM samohannai 2 viziSyante (mu0)| 0 jIvo bhadanta! garbhagataH san nairayikeSUtpadyeta? gautama ! astyekaka utpadyeta astyekako notpadyeta, tatkenArthena0? gautama ! sa saMjJI paJcendriyaH sarvAbhiH paryAptibhiH paryAptako vIryalabdhyA vaikriyalabdhyA parAnIkamAgataM zrutvA nizamya pradezAn niSkAzayati 2 vaikriyasamuddhAtena samavahanti 20 // 119 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga vRttiyutam bhAga-1 // 120 // kAntam cAuraMgiNiM seNaM viuvvai 2 cAuraMgiNIe seNAe parANIeNaM saddhiM saMgAma saMgAmeI (bhagavatI 1/7/19)tyAdi9, samuddhAto mAraNAnti- dvitIyamadhyayana kAdiH 10, kAlasaMyogaH- kAlakRtAvasthA 11, AjAtirgarbhAnnirgamo 12, maraNaM- prANatyAgaH 13, doNhaM chavipavva tti dvisthAnam, tRtIyoddezakaH dvayAnAM- ubhayeSAM chavi tti matublopAcchavimanti- tvagvanti pavva tti parvANi sandhibandhanAni chaviparvANi kvacit chaviyatta sUtram 85 tti pAThaH tatra chaviyogAcchaviH sa eva chavikaH sa cAsau atta tti AtmA ca- zarIraM chavikAtmeti, chavipatta tti pAThAntare devAdInAm upapAtAdi chaviH prAptA jAtetyarthaH, garbhasthAnAmiti sarvatra sambandhanIyaM 14, do sukke tyAdi, dvaye zukra- retaH zoNitaM- ArtavaM tAbhyAM AyuHsaMvarttasambhavo yeSAM te tathA 15, kAyaTThiti tti kAye- nikAye pRthivyAdisAmAnyarUpeNa sthitiH kAyasthitirasaGghayotsarpiNyAdikA, bhave bhavarUpA vA sthitirbhavasthitirbhavakAla ityarthaH 16, doNhaM ti dvayAnAmubhayeSAmityarthaH, kAyasthitiH saptASTabhavagrahaNarUpA, (garbhe vaikriyaM gatyantaraMca) pRthivyAdInAmapi sA'sti, na cAnena tadvyavacchedaH, ayogavyavacchedaparatvAt sUtrANAmiti 17, doNhe tyAdi, devanArakANAM bhavasthitireva, devAdeH punardevAditvenAnutpatteriti 18, duvihe ityAdi addhA- kAlastatpradhAnamAyuH- karmavizeSo'ddhAyuH, bhavAtyaye'pi kAlAntarAnugAmItyartho, yathA manuSyAyuH, kasyApi bhavAtyaya eva nApagacchatyapi tu saptASTabhavamAnaM kAlamutkarSato'nuvartata iti, tathA bhavapradhAnamAyurbhavAyuH, yadbhavAtyaye'pagacchatyeva na kAlAntaramanuyAti, yathA devAyuriti, 19, doNha mityAdisUtradvayaMbhAvitArthameva 21, duvihe kamme ityAdi, pradezA eva-pudgalA eva yasya vedyantena yathA baddhorasastatpradezamAtratayA vedyaM karma pradezakarma, yasya tvanubhAvo yathAbaddharaso vedyate tadanubhAvato vedyaM karmAnubhAvakarmeti 22, do ityAdi, yathAbaddhamAyu 8 // 120 // - caturaGgiNI senAM vikurvati 2 caturaGgiNyA senayA parAnIkena sAdhU saMgrAma sNgraamyti| (r) AyAti:-garbhA0 (mu0)| (c) dvayoH zukraM (mu0)|
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 121 // yathAyuH pAlayanti- anubhavanti nopakramyate taditiyAvaditi,-"devA neraiyAvi ya asaMkhavAsAuyA ya tirimnnuyaa| uttamapurisA dvitIyamadhyayana ya tahA caramasarIrA ya niruvkmaa||1|| (zrAvakapra074)iti vacane satyapi devanArakayoreveha bhaNanaM dvisthAnakAnurodhAditi 23 / / dvisthAnam, tRtIyoddezaka: doNha mityAdi, saMvartanamapavarttanaM saMvartaH sa eva saMvartakaH, upakrama ityarthaH, AyuSaH saMvartakaH AyuHsaMvartaka iti 24 / sUtram 86 paryAyAdhikArAdeva niyatakSetrAzritatvAt kSetravyapadezyAn pudgalaparyAyAnabhidhitsuH 'jambuddIve' ityAdinA kSetraprakaraNamAha- bharatairAvatA dikSetrakUTa___ jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA (paM0 taM0-) bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAtivaTuMti zAlmalyAdiAyAmavikkhaMbhasaMThANapariNAheNaM taM0-bharahe ceva eravaeceva, evameeNamahilAveNaM himavae ceva herannavateceva, harivAse ceva rampayavAse 8 vRkSagaruDAdi devanirUpaNam, ceva, jaMbUddIvedIvemaMdarassa pavvayassa puracchimapaccatthimeNaM do khittA (paM0 taM0-) bahusamatullA avisesa jAva puvvavidehe ceva avaravidehe (AyAmaceva, jaMbUmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do kurAo (paM0 20-) bahusamatullAo jAva devakurA ceva uttarakurA ceva, tattha NaM do viSkambha saMsthAnamahatimahAlayA mahAdumA (paM0 taM0-) bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaMNAivaTuMti AyAmavikkhaMbhuccattovvehasaMThANapariNAheNaM pariNAhoccataM0- kUDasAmalI ceva jaMbUceva sudNsnnaa| tattha NaM do devA mahiDDiyA jAva mahAsokkhA paliovamaTTitIyA parivasanti, taM0- garule tvodvedhaceva veNudeve aNADhite ceva jNbuuddiivaahivtii||suutrm 86 // varNanam) sugamaM caitat, navaramiha jambUdvIpaprakaraNaM paripUrNacandramaNDalAkAraM jambUdvIpaM tanmadhye meruM dakSiNataH krameNa varSANi ca sthApayitvA, tadyathA- bharahaM hemavayaM ti ya harivAsaMti ya mahAvidehaM ti| rammaya erannavayaM eravayaM ceva vaasaaiN||1|| (bRhatkSetra0 23) 0 devA nairayikA api ca asaMkhyavarSAyuSkAzca tirymnussyaaH| uttamapuruSAzca tathA caramazarIrAzca nirupkrmaaH|| 1 // 0 hemavae (pr0)| 0 merumuttaradakSi0 (mu0)| 0 bharataM haimavataM harivarSaM mahAvidehamiti ca / ramyagairaNyavatamairavataM caiva varSANi // 1 // himavadAdyA varSadharagiraya ete|
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 122 // ti, tathA varSAntareSu varSadharaparvatAn kalpayitvA, tadyathA-himavaMta 1 mahAhimavaMta 2 pavvayA nisaDha 3 nIlavaMtA ya 4 / ruppI5 siharI dvitIyamadhyayanaM 6 ee vAsaharagirI munneyvvaa||1|| (bRhatkSetra0 24) iti sarvamavaboddhavyamiti / mandarasya- meroruttarA ca dakSiNA ca uttaradakSiNe dvisthAnam, dvi tRtIyoddezaka: tayoruttaradakSiNayoriti vAkye uttaradakSiNeneti syAd, enapratyayavidhAnAditi, dve varSe- kSetre prajJapte jinaiH, samavatulyazabdaH sUtram 86 sadRzArthaH, atyantaM samatulye bahusamatulye pramANataH, avizeSe- avilakSaNe naganagaranadyAdikRtavizeSarahite, anAnAtve- bharatairAvatA dikSetrakUTaavasarpiNyAdikRtAyurAdibhAvabhedavarjite, kimuktaM bhavatItyAha- anyo'nyaM parasparaM nAtivartete, itaretaraM na laGghayata ityarthaH, zAlmalyAdikairityAha-AyAmena dairyeNa viSkambhena pRthutvena saMsthAnena AropitajyadhanurAkAreNa pariNAhena paridhineti, iha ca dvandvaikavadbhAva: vRkSagaruDAdikArya iti, athavA bahusamatulye AyAmataH, tathAhi-bharataparyantazreNIyaM coddasa ya sahassAiMsayAi~ cattAri egasayarAI / bharahaddhuttara devanirUpaNam, (AyAmajIvA chA ya kalA UNiyA kiNci||1||(bRhtkssetr0 49)kalAca yojanasyaikonaviMzatitamo bhAga iti 144716., ervte'pyevm| viSkambhatathA avizeSeviSkambhataH,tathAhi-paMca sae chavvIse chacca kalA vitthaDaM bharahavAsaMti,5266 ayameva cairavatasyApIti, anA saMsthAna pariNAhoccanAtve saMsthAnato'nyo'nyaM nAtivartete, pariNAhataH pariNAhazca jyAdhanuHpRSThayoryatpramANam, taMtra jyApramANamuktam, dhanuHpRSTha-tyodvedhapramANaM tvidaM-coddasa ya sahassAiM paMceva sayAiM atttthviisaaiN| egArasa ya kalAo dhaNupuDhe uttrddhss||1||(bRhtkssetr050)14528 varNanam) yathA ca bharatasyairavatasyApi tathaiveti / ekArthikAni vaitAni padAni, bhRzArthatvAcca na punaruktateti, uktaM ca-anuvAdAdara (r)samatulya0 (mu0)10 jyAdhanu0 (mu0)10caturdaza sahasrANi catvAri zatAni ekasaptatyadhikAni bharatArdottarajIvA SaTcakalA UnAH kiMcit // 1 // 8 // 122 // paMca zatAni SaDriMzatyadhikAni SaTrakalA vistaraM bhrtvrssm| 526-6- vistaarH| caturdaza sahasrANi paMcaiva zatAni aSTAviMzatyadhikAni ekAdaza ca kalA dhanuHpRSTha uttarArddhasya 14528-11 dhanuHpRSTham /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 123 // vIpsAbhRzArthaviniyogahetvasUyAsu / iisstsmbhrmvismygnnnaasmrnnessvpunruktm||1|| iti, tadyathA, bharahe ceve tyAdi, uttaradAhiNeNaM dvitIyamadhyayana tyetasya pAThasya yathAsaGkhyanyAyAnAzrayaNAd yathAsattinyAyAzrayaNAcca jambUdvIpasya dakSiNe bhAge bharatamAhimavataH, tasyaivottare dvisthAnam, tRtIyoddezakaH bhAge airavataM zikhariNaH parata iti, eva miti bharatairavatavat 'etenAbhilApena' jaMbUddIve dIve maMdarasse tyAdinA uccAraNenApara nApasUtram 86 sUtradvayaM vAcyam, tayozcAyaM vizeSaH- hemavae ceve tyAdi, tatra haimavataM dakSiNato himavanmahAhimavatormadhye hairaNyavatamuttarataH bharatairAvatA dikSetrakUTarukmizikhariNorantaH harivarSaM dakSiNato mahAhimavanniSadhayorantaH ramyakavarSa cottarato nIlarukmiNorantariti, jaMbUddIve ityAdi zAlmalyAdipuracchimapaccatthimeNaM ti purastAt- pUrvasyAM dizi pazcAt- pazcimAyAmityarthaH, yathAkramam, pUrvazcAsau videhazceti pUrvavidehaH, vRkSagaruDAdievamaparavideha iti, eteSAM cAyAmAdi granthAntarAdavaseyamiti / jaMbU ityAdi, dakSiNena devakurava uttareNa uttarakuravaH, tatra devanirUpaNam, (AyAmaAdyA vidyutprabhasaumanasAbhidhAnavakSaskAraparvatAbhyAM gajadantAkArAbhyAmAvRtAH, itare tu gandhamAdanamAlyavaddhyAmAvRtAH, viSkambhaubhaye cAmI arddhacandrAkArA dakSiNottarato vistRtAH, tatpramANaMcedaM-aTThasayA bAyAlA ekkArasa sahasa do kalAo y| vikkhaMbho saMsthAna pariNAhocca ya kurUNaM tevannasahassa jIvA siN||1||(bRhtkssetr0 262) pUrvAparAyAmAzcaitA iti, mahaimahAlaya tti mahAntau gurU atI ti atyantaM tvodvedhamahasAM- tejasAM mahAnAM vA- utsavAnAmAlayau- Azrayau mahAtimahaAlayau mahAtimahAlayau vA samayabhASayA vA mahAntA- varNanam) vityarthaH, mahAdrumau prazastatayA AyAmo- dairghyaM viSkambho- vistAraH, uccatvaM- ucchrayaH, udvedho- bhuvi pravezaH saMsthAnaMAkAraH pariNAhaH- paridhiriti, tatrAnayoH pramANaM- rayaNamayA pupphaphalA vikkhaMbho aTTha aTTha uccattaM / joyaNamaddhavveho khaMdho do (r)hiraNya0 (mu0)| 0 ekAdaza sahasrANi aSTa zatAni dvicatvAriMzadadhikAni dve kale ca viSkambhastu devakurUNAM tripaMcAzatsahasrANi jiivaa'nyoH||1|| 11842-2 viSkambhaH 53000 jIvA / 0 ratnamayAni puSpaphalAni aSTa viSkambho'STa uccatvamarddhayojanamudvedhaH skandho dvi-~ // 123 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 124 // svAtyAdyA joynnuvviddho||1||dokose vicchinno viDimA chajjoyaNANi jNbuue| cAuddisiMpisAlA pubville tattha saalNmi||2||bhvnnN kosapamANaM dvitIyamadhyayana sayaNijjaM ttth'nnaaddhiysurss| tisu pAsAyA sAlesu tesu sIhAsaNA rammA // 3 // (bRhatkSetra0 286-87-88)iti, zAlmalyA dvisthAnam, tRtIyoddezakaH mapyevameveti, kUTAkArA- zikharAkArA zAlmalI kUTazAlmalIti saMjJA, suSTha darzanamasyA iti sudarzanetIyamapi saMjJeti, sUtram 87 tattha tti tayormahAdrumayoH mahe tyAdi mahatI RddhiH- AvAsaparivAraratnAdikA yayostau maharddhikau yAvadgrahaNAt mahajuiyA 8 kSudrahimavacchi kharyAdyAH mahANubhAgA mahAyasA mahAbala tti, tatra dyutiH- zarIrAbharaNadIptiH anubhAga:- acintyA zaktirvaikriyakaraNAdikA yaza:- parvatAH, khyAtiH, balaM-sAmarthya zarIrasya saukhyaM-AnandAtmakam, mahesakkhA iti kvacitpAThaH, mahezau- mahezvarAvityAkhyA yayosto devAH , mahezAkhyAviti, palyopamaM yAvat sthiti:- Ayuryayostau tathA / garuDa:- suparNakumArajAtIyo veNudevo nAmnA, aNADhiutti saumanaskAdyA vakSaskArAH, naamnaa|| dIrghavaitAyAH, ___ jaMbUmaMdarassa pavvayassa ya uttaradAhiNeNaM do vAsaharapavvayA (paM0 taM0-) bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAtivaTuMti hAdyAH, kSullaAyAmavikkhaMbhuccattovvehasaMThANapariNAheNaM, taMjahA-cullahimavaMte ceva siharicceva, evaM mahAhimavaMtecevaruppiJceva, evaM NisaDhe ceva himavadAdyA NIlavaMte ceva, jaMbUmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM hemavaMteraNavatesu vAsesu do vaTTavetaDapavvatA (paM0 taM0-) bahusamatullA AdyantakUTA: (AyAmAdyaiH) avisesamaNANattA jAva saddAvAtIce viyaDAvAtIceva, tatthaNaMdo devA mahiDDiyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti taM0-sAtI ceva pabhAse ceva, jaMbUmaMdarassa uttaradAhiNeNaM harivAsarammatesuvAsesudo vaTTaveyaDapavvayA (paM0 taM0-) bahusama0 jAva gaMdhAvAtIceva // 124 // - yojnodvedhH|| 1 // krozadvayaM vistIrNo viTapo jambvAH zAkhA SaT yojanAH caturdizamapi zAlAH paurastyAM tatra zAlAyAM // 2 // bhavanaM krozapramANaM zayanIyaM / tatrAnAdRtasurasya tisRSu prAsAdAH zAlAsu tAsu siMhAsanAni ramyANi // 3 // timisragu
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 125 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 87 kSudrahimavacchikharyAdyAH parvatAH, svAtyAdyA devAH , mAlavaMtapariyAe ceva, tattha NaM do devA mahiDDiyA ceva jAva paliovamaTTitIyA parivasaMti, taM0- aruNeceva paume ceva, jaMbUmaMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM devakurAe puvvAvare pAse etthaNaM AsakkhaMdhagasarisA addhacaMdasaMThANasaMThiyA dovakkhArapavvayA paM0 taM0- bahusama jAva somaNase ceva vijuppabheceva, jaMbUmaMdara0 uttareNaM uttarakurAe puvvAvare pAse etthaNaM AsakkhaMdhagasarisA addhacaMdasaMThANasaMThiyA do vakkhArapavvayA paM0 taM0- bahu0 jAva gaMdhamAyaNe ceva mAlavaMteceva, jaMbUmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do dIhaveyaddapavvayA paM0 taM0- bahusamatullA jAva bhArahe ceva dIhaveyaDhe erAvate ceva dIhaveyaDDhe, bhArahae NaM dIhaveyaDhe do guhAo paM0 taM0- bahusamatullAo avisesamaNANattAo annamannaM NAtivaTaiMti AyAmavikkhaMbhuccattasaMThANapariNAheNaM, taM0-timisaguhA ceva khaMDagappavAyaguhA ceva, tattha NaM do devA mahiDviyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, taM0- kayamAlae ceva naTTamAlae ceva, erAvayae NaM dIhaveyaDhe do guhAo paM0 taM0-jAva kayamAlae ceva naTTamAlae ceva / jaMbUmaMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM cullahimavaMte vAsaharapavvae do kUDA paM0 taM0- bahusamatullA jAva vikkhaMbhuccattasaMThANapariNAheNaM, taM0-cullahimavaMtakUDe ceva vesamaNakUDe ceva, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM mahAhimavaMte vAsaharapavvae do kUDApaM0 taM0- bahusama0 jAva mahAhimavantakUDe ceva veruliyakUDe ceva, evaM nisaDhe vAsaharapavvae do kUDApaM0 20bahusama0 jAva nisaDhakUDe ceva ruyagappabhe ceva / jaMbUmaMdara0 uttareNaM nIlavaMte vAsaharapavvae do kUDA paM0 taM0- bahusama0 jAva taM0nIlavaMtakUDe ceva uvadaMsaNakUDe ceva, evaM ruppiMmi vAsaharapavvae do kUDA paM0 bahusama0 jAva taM0- ruppikUDe ceva maNikaMcaNakUDe ceva, evaM sihariMmi vAsaharape do kUDA paM0 taM0- bahusama0 jAva taM0- siharikUDe ceva tigichikUDe cev|| sUtram 87 // jaMbU ityAdi, varSa-kSetravizeSaM dhArayato- vyavasthApayata iti varSadharau cullo tti mahadapekSayA laghurhimavAn cullahimavAn saumanaskAdyA vakSaskArAH, dIrghavaitAdayA:, timisaguhAdyAH, kSullahimavadAdyA AdyantakUTA: (AyAmAdyaiH) // 125 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 126 // bharatAnantaraH, zikharI punaryatparamairavatam, tau ca pUrvAparatolavaNasamudrAvabaddhAvAyAmatazca cauvIsa sahassAINava ya sae joyaNANa dvitIyamadhyayana dvisthAnam, bttiise| cullahimavaMtajIvA AyAmeNaM kaladdhaM ca // 1 // (bRhatkSetra052)249321 evaM zikhariNo'pi, tathA bharatadviguNavistArau tRtIyoddezakaH yojanazatocchAyau paJcaviMzatiyojanAvagADhau AyatacaturasrasaMsthAnasaMsthitau, pariNAhastu tayoH "paNayAlIsa sahassA sayamegaM sUtram 87 kSudrahimavacchinava ya bArasa klaao| addhaM kalAe~ himavaMtaparirao sihariNo cev||1||'tti, 4510992 1. eva' miti yathA hima kharyAdyAH vacchikhariNau 'jaMbUddIve'tyAdinA'bhilApenoktau evaM mahAhimavadAdayo'pIti, tatra mahAhimavAllaghvapekSayA, sa ca dakSiNato parvatAH, svAtyAdyA rukmI cottarataH, evameva niSadhanIlavantau, navarameteSAmAyAmAdayo vizeSataH kSetrasamAsAd avaseyAH, kiJcittu tadgAthA devAH , bhirevocyate- paMcasae chavvIse chacca kalA vitthaDaM bharahavAsaM / dasasaya bAvanna'hiyA bArasa ya kalAo himvNte||1|| hemavae paMcahiyA saumanaskAdyA vakSaskArAH, igavIsasayA u paMca ya klaao| dasahiyabAyAlasayA dasa ya kalAo mhaahimve||2|| harivAse igavIsA culasIi sayA kalA ya ekkA dIrghavaitADhyAH , y| solasasahassa aTTha ya bAyAlA do kalA NisaDhe // 3 // tettIsaM ca sahassA chacca sayA joyaNANa culsiiyaa| cauro ya kalA sakalA hAdyAH, kSullamahAvidehassa vikkhNbho||4|| (bRhatkSetra0 29-32) joyaNasayamuvviddhA kaNagamayA sihricullhimvNtaa| ruppimahAhimavaMtA dusauccA himavadAdyA AdyantakUTAH 0caturviMzatiH sahasrANi nava ca zatAni dvAtriMzacca yojanAnAM kSullahimavajjIvA''yAmena kalArddha ca 24932- hi0 jiivaa| 0 paJcacatvAriMzatsahasrANi ekaM zataM (AyAmAdyaiH) navAdhikaM dvAdaza ca klaaH| kalAyA arddha ca himavatparirayaH zikhariNazcaiva // 1 // hi0 pari0 45109 2 0 SaDviMzatyadhikAni paMca zatAni SaT ca kalA vistRta bhrtkssetrm| dvipaJcAzadadhikAni daza zatAni dvAdaza ca kalA himvtH||1|| haimavate paJcAdhikAnyekaviMzatizatAni paMca ca klaaH| dazAdhikAni dvicatvAriMzacchatAni daza ca kalA mahAhimavati // 2 // harivarSe ekaviMzatyadhikAni caturazItiH zatAni kalA caikA SoDazasahasrANi aSTazatAdhikAni dvicatvAriMzat dve ca kale nissdhe|| 83 // trayastriMzatsahasrANi SaT ca zatAni caturazItyadhikAni yojanAnAm / catasrazca kalAH sakalAH mahAvidehasya visskmbhH|| 4 // zatayojanoccau kanakamayau zikharikSulla-3 himvntau| timisragu // 126 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 127 // ruppknngmyaa||5|| cattAri joyaNasae uvviddhA NisaDhaNIlavantA y| Nisaho tavaNijjamao verulio niilvNtgirii||6|| (bRhatkSetra0 dvitIyamadhyayana 130-31) ussehacaubbhAgo ogAho pAyaso nagavarANaM / vaTTaparihI u tiuNo kiMcUNachabhAyajutto y|| 7 // tti, caturasraparidhistu dvisthAnam, tRtIyoddezakaH AyAmaviSkambhadviguNa iti / jaMbU ityAdi do vaTTaveyaDDhapavvaya tti, dvau vRttau palyAkAratvAd vaitADhyau nAmatastau ca tau parvatau / sUtram 87 kSudrahimavacchiceti vigrahaH, sarvataH sahasraparimANau rajatamayau, tatra haimavate zabdApAtI, uttaratastu airaNyavate vikaTApAtIti, tattha tti tayo khAdyA: vRttavaitADhyayoH krameNa svAtiprabhAsau devau vasataH, tadbhavanabhAvAditi / evaM harivarSe gandhApAtI ramyakavarSe mAlyavatparyAyo / parvatA:, devau ca krmennaiveti||jNbuuityaadi puvvAvare pAse tti, pArzvazabdasya pratyekaM sambandhAt pUrvapArzve'parapArzve ca, kiMbhUte? - ettha tti svAtyAdyA devA:, prajJApakenopadaya'mAne krameNa saumanasavidyutprabhau prajJaptau, kimbhUtau?-azvaskandhasadRzAvAdau nimnau paryavasAna unnatau, yato saumanaskAdyA vakSaskArAH, niSadhasamIpecatuHzatocchritau merusamIpetupaJcazatocchritAviti, Aha ca-vAsaharagiriteNaM ruMdA paMceva joynnsyaaiN| cattArisaubviddhA dIrghavaitADhyA:, ogADhA joyaNANa sayaM // 1 // paMcasae ubviddhA ogADhA pNcgaauysyaaii| aMgulaasaMkhabhAgo vicchinnA mNdrtennN|| 2 // (bRhatkSetra 260-61)vakkhArapavvayANaM AyAmo tIsa joynnshssaa| donni ya sayA NavahiyA chacca kalAo cauNhaM pi||3|| (bRhatkSetra0 259) hAdyAH, kSulla himavadAdyA tti, avaddhacaMda tti apakRSTamarddha candrasyApArddhacandrastasya yatsaMsthAnaM- AkArogajadantAkRtirityarthaH, tena saMsthitAvapArddhacandra- AdyantakUTA: (AyAmAdyaiH) saMsthAnasaMsthitau, arddhacandrasaMsthAnasaMsthitAviti kvacitpAThaH, tatra arddhazabdena vibhAgamAnaM vivakSyate, natu samapravibhAgateti, rukmimahAhimavantau dvizatocau rUpyakanakamayau // 5 // yojanacatuHzatocau niSadhanIlavantau niSadhastapanIyamayo vaiDUryo nIlavAn giriH // 6 // utsedhacaturbhAgo'vagAhaH // 127 // prAyazo nagavarANAM / vRttaparirayastriguNaH kiMcidUnaSaDbhAgayukta iti / / 7 // 0 ramyagvarSe (m0)| varSadharagiryante vistatAH paJcaiva yojanazatAni catuHzatoccA yojanAnAM & shtmvgaaddhaaH||1|| paJcazatodvedhAH paJcazatagavyUtAvagADhAH / aMgulAsaMkhyabhAgavistIrNA mandarasamIpe // 2 // vakSaskAraparvatAnAmAyAmastriMzadyojanasahasrANi dve zate navAdhike SaTca kalAH caturNAmapi // 3 // timisragu
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 128 // sUtram 87 devAH , tAbhyAM cArddhacandrAkArA devakuravaH kRtA, ata eva vakSArAkArakSetrakAriNau parvatau vakSAraparvatAviti / jaMbU ityAdi tathaiva, dvitIyamadhyayana navaramaparapAi~ gandhamAdanaH pUrvapAdhaimAlyavAniti |do dIhaveyavRtti, vRttavaitADhyavyavacchedArtha dIrghagrahaNam, vaitADhyau vijayADhyau dvisthAnam, tRtIyoddezakaH veti saMskAraH, tau ca bharatairAvatayormadhyabhAge pUrvAparato lavaNodadhiM spRSTavantau paJcaviMzatiyojanocchritau tatpAdAvagADhau paJcAzadvistRtau AyatasaMsthitau sarvarAjatAvubhayato bahiH kAJcanamaNDanAGkAviti, Aha ca- paNuvIsaM uviddho pannAsaM joyaNANa kSudrahimavacchi kharyAdyAH vicchinno| veyaDDo rayayamao bhArahakhettassa mjjhmmi||1|| (bRhatkSetra0 178)tti, bhArahae Na mityAdi, vaitAdaye'paratastamizrAguhA parvatAH, svAtyAdyA girivistArAyAmA dvAdazayojanavistArA'STayojanocchrayA AyatacaturasrasaMsthAnA vijayadvArapramANadvArA vajrakapATapihitA bahumadhye dviyojanAntarAbhyAM triyojanavistArAbhyAmunmagnajalAnimagnajalAbhidhAnAbhyAM nadIbhyAM yuktA, tadvat pUrvataH khaNDaprapAtA saumanaskAdyA vakSaskArAH, guheti / tattha NaM ti tayoH tamisrAyAM kRtamAllaka itarasyAMnRttamAlaka iti / erAvae ityAdi tathaiva / jaMbU ityAdi, himavadvarSadharaparvatela hyekAdaza kUTAni siddhAyatana 1 kSullahimavat 2 bharata 3 ilA 4 gaGgA 5 zrI 6 rohitAMzA 7 siMdhu 8 surA 9 haimavata 10 vaizramaNa timisragu hAdyAH, kSulla11 kUTAbhidhAnAni bhavanti, pUrvadizi siddhAyatanakUTaM tataH krameNAparato'nyAni sarvaratnamayAni svanAmadevatAsthAnAni himavadAdyA paJcayojanazatocchrayANi tAvadeva mUle vistRtAni upari tadarddhavistRtAni, Adya siddhAyatanaM paJcAzadyojanAyAmaMtadarddhaviSkambhaM (AyAmAdyaiH) SaTtriMzaduccamaSTayojanAyAmaizcaturyojanaviSkambhapravezaistribhidvArairupetaM jinapratimASTottarazatasamanvitam, zeSeSu prAsAdAHsArddhadviSaSTiyojanoccAstadarddhavistRtAstannivAsidevatAsiMhAsanavanta iti / iha tu prakRtanaganAyakanivAsabhUtatvAddevanivAsabhUtAnAM teSAM // 128 // madhye AdyatvAcca himavatkUTaM gRhItaM sarvAntimatvAcca vaizramaNakUTaM dvisthAnakAnurodheneti, Aha ca- katthai desaggahaNaM katthai paJcaviMzatirudvedhaH paJcAzadyojanAnAM vistiirnnH| vaitADhyo rajatamayo bharatakSetrasya madhye // 1 // tamisAyAM guhAyAM kRttamAlyaka(mu0) 0 vaizravaNa0 (mu0)02 dIrghavaitADhyAH , AdyantakUTA:
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiyutam bhAga-1 // 129 // tRtIyoddezakaH sUtram 88 padyahRdAdyA hRdA: zrRyAdyA devyaH gheppaMti nirvsesaaii| ukkamakamajuttAI kAraNavasao niuttAI // 1 // (vizeSAva0 39)ti kUTasaGgahazcAyaM-"veyaGka 9 mAlavaMte 9 vijjuppaha 9 nisaha 9 NIlavaMte ya 9 / Nava Nava kUDA bhaNiyA ekArasa sihari 11 himavaMte 11||1||ruppi 8 mahAhimavaMte 8 somaNase 7 gaMdhamAyaNanage ya 7 / aTThaTTha satta satta ya vakkhAragirIsu cattAri ||2||(bRhtkssetr0 132-33)tti / jaMbU ityAdi, mahAhimavati hyaSTau kUTAni, siddha 1 mahAhimavad 2 haimavad 3 rohitA 4 hrI5 harikAntA 6 hari 7 vaiDUrya 8 kUTAbhidhAnAni, dvayagrahaNe ca kAraNamuktamiti / eva mityAdi, evaMkaraNAd jaMbU ityAdirabhilApo dRzyaH, niSadhavarSadharaparvate hi siddha 1 niSadha 2 harivarSa 3 prAgvideha 4 hari 5 dhRti 6zItodA 7 aparavideha 8 rucakAkhyAni 9svanAmadevatAni nava kUTAni, ihApi dvitIyAntyayorgrahaNaM prAgvad vyAkhyeyamiti / jaMbU ityAdi, nIlavarSadharaparvate hi siddha 1 nIla 2 pUrvavideha 3 zItA 4 kIrti 5 nArIkAntA 6 'paravideha 7 ramyaka 8 upadarzanA 9khyAni nava kUTAni, ihApi dvitIyAntyagrahaNaM prAgvaditi / eva' mityAdi, rukmivarSadhare hi siddha 1 rukmi 2 ramyaka 3 narakAntA 4 buddhi 5 raupyakUlA 6 hairaNyavad 7 maNikAJcanakUTA 8 khyAni aSTa kUTAni, dvayAbhidhAnaM ca praagvditi| eva mityAdi zikhariNi hi varSadhare siddha 1 zikhari 2 hairaNyavata 3 surAdevI 4 raktA 5 lakSmI 6 suvarNakUlA 7 raktodA 8 gandhApAti 9 airAvata 10 tigicchikUTA 11 khyAni ekAdaza kUTAni, ihApi dvayorgrahaNaM tthaiveti|| jaMbUmaMdara0 uttaradAhiNeNaM cullahimavaMtasiharIsuvAsaharapavvayesudo mahadahA paM0 ta0- bahusamatullA avisesamaNANattA aNNamaNNaM _NAtivaTuMti, AyAmavikkhaMbhauvvehasaMThANapariNAheNaM, taM0-paumaddahe ceva puMDarIyadahe ceva, tattha NaM do devayAo mahaDDiyAojAva kutraciddezagrahaNaM kvApi gRhyante niravazeSANi / utkramakramayuktAni kAraNavazato niyuktAni // 1 // 7 vaitADhye mAlyavati vidyutprabhe niSadhe nIlavati ca nava nava kUTAni bhaNitAni ekAdaza zikhari himavati // 1 / / rukmimahAhimavatoH saumnsgndhmaadnngyoH| aSTASTa sapta sapta ca vakSaskAragiriSu catvAri // 2 // // 129 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 dvitIyamadhyayana dvisthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 88 padyahRdAdyA hudAH yAdyA devya: // 130 // paliovamaTThitIyAoparivasaMti, taM0- sirIceva lacchI ceva, evaM mahAhimavaMtaruppIsuvAsaharapavvaesudo mahadahA paM0 20- bahusama0 jAvataM0- mahApaumaddahe ceva mahApoMDarIyahahe ceva, devatAo hiricceva buddhicceva, evaM nisaDhanIlavaMtesu tigichiddahe ceva kesariddahe ceva, devatAo dhitI ceva kitticceva, jaMbUmaMdara dAhiNeNaM mahAhimavaMtAo vAsaharapavvayAo mahApaumaddahAo dahAo do mahANaIo pavahaMti, taM0- rohiyacceva harikaMtacceva, evaM nisaDhAo vAsaharapavvatAo tigichiddahAo do ma0pa0 taM0- haricceva sIoacceva, jaMbUmaMdara0 uttareNaM nIlavaMtAovAsaharapavvatAo kesaridahAodo mahAnaIo pavahaMti, taM0-sItA ceva nArikaMtAceva, evaM ruppIo vAsaharapavvatAo mahApoMDarIyaddahAo do mahAnaIo pavahaMti, taM0- NarakaMtAcevaruppakUlA ceva, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM bharahe vAse do pavAyaddahA paM0 taM0- bahusama0 taM0- gaMgappavAtaddahe ceva siMdhuppavAyadahe ceva / evaM himavae vAse do pavAyadahA paM0 taM0 bahusama0 taM0rohiyappavAtaddahe ceva rohiyaMsapavAtahahe ceva, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM harivAse vAse do pavAyadahA paM0 bahusama0 taM0- haripavAtaddahe ceva harikaMtapavAtaddahe ceva, jaMbUmaMdarauttaradAhiNeNaM mahAvidehavAse dopavAyadahA paM0 bahusama0 jAva sIappavAtaddahe ceva sItodappavAyadahe ceva, jaMbUmaMdarassa uttareNaM rammae vAse do pavAyadahA paM0 taM0- bahu0 jAva narakaMtappavAyahahe cevaNArIkaMtappavAyadahe ceva, evaM herannavate vAse dopavAyadahA paM0 20- bahu0 suvannakUlappavAyadahe ceva ruppakUlappavAyaddahe ceva, jaMbUmaMdarauttareNaM eravae vAse dopavAyaddahA paM0 bahu0 jAva rattappavAyaddahe cevarattAvaippavAyahahe ceva, jaMbUmaMdaradAhiNeNaMbharahe vAse do mahAnaIopaM0 bahu0 jAva gaMgA ceva siMdhUceva, evaM jadhA pavAtaddahA evaMNaIo bhANiyavvAo, jAva eravae vAse do mahAnaIo paM0- bahusamatullAo jAva rattA ceva rattavatI ceva // sUtram 88 // jaMbU ityAdi, iha ca himavadAdiSu SaTsu varSadhareSu krameNaite padmAdayaH SaDeva hradAH, tadyathA- paume ya 1 mahApaume 2 tigiMchI 3 (c) padmo mahApadyazca tigicchI // 130 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 | // 131 // dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 88 pagrahadAdyA hRdAH yAcA devyaH kesarI 4 dahe ceva / harae mahapuMDarie 5 puMDarIe ceva ya 6 dhaao||1|| (bRhatkSetra0 568)himavata upari bahumadhyabhAge padmahada iti padmahadanAmA hradaH, evaM zikhariNaH pauNDarIkaH, tau ca pUrvAparAyatau sahasraM paJcazatavistRtau catuSkoNau dazayojanAvagADhau rajatakUlau vajramayapASANau tapanIyatalau suvarNamadhyarajatamaNivAlukau caturdazamaNisopAnau zubhAvatArau toraNadhvajacchatrAdivibhUSitau nIlotpalapuNDarIkAdicitau vicitrazakunimatsyavicaritau SaTpadapaTalopabhogyAviti / tattha NaM ti, tayoH- mahAhRdayo* devate parivasataH, padmahade zrIH pauNDarIke lakSmIH, te ca bhavanapatinikAyAbhyantarabhUte, palyopamasthitikatvAd, vyantaradevInAM hi palyopamArddhamevAyurutkarSato'pi bhavati, bhavanapatidevInAM tUtkarSato'rddhapaJcamapalyopamAnyAyurbhavatIti, Aha ca- addhaTTha addhapaMcama paliovama asurajuyaladevINaM / sesa vaNadevayANaM desUNaM addhpliymukkosN||1|| (bRhatsaM06) ti, tayozca mahAhradayormadhye yojanamAne padme arddhayojanabAhalye dazAvagAhe jalAntAd dvikrozocchraye vajra 1 riSTha 2 vaiDUrya 3 mUla 1kanda 2 nAle 3 vaiDUrya 1 jAmbUnada 2 mayabAhyA 1bhyantara 2 patre kanakakarNike tapanIyakesare, tayoH karNike arddhayojanamAne tadarddhabAhalye tadupari devyorbhavane iti / eva mityAdi, mahAhimavati mahApadmo rukmiNi tu mahApauNDarIkaH, tau ca dvisahasrAyAmau tadarddhaviSkambhau dviyojanamAnapadmavyAsavantau, tayordevate parivasato mahApadme hrIrmahApauNDarIke buddhiriti / eva mityAdi, niSadhe tigiMchahade dhRtirdevatA nIlavati kesarihade kIrtirdevatA, tau ca hradau caturdvisahasrAyAmaviSkambhAviti, bhavati cAtra gAthA - kezarI hrdshcaiv| hRdo mahApuNDarIkaH puNDarIkazcaiva ca hRdaaH|| 1 // (r) zikhariparvatasyopari bahumadhyabhAge hradaH pra. adhikm| 0 nirmalakevalAlokAlokitatribhuvanazrIjinarAjaparibhASitAni A0 pra. adhikam / 0 sArdhatrayArdhapaJcamapalyopamAni asurayugaladevInAm / zeSANAM vanadevatAnAM dezonamardhapalyamutkRSTam // 1 // mahApuNDa0 (mu0)| // 131 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 132 // hradAH eesu suravahUo vasaMti pliovmdvitiiyaao| sirihiridhitikittIo buddhiilcchiisnaamaao||1|| (bRhatkSetra0 170) tti jaMbU dvitIyamadhyayana ityAdi, tatra rohindI mahApadmahadAddakSiNatoraNena nirgatya SoDaza paJcottarANi yojanazatAni sAtirekANi dakSiNato giriNA dvisthAnam, tRtIyoddezakaH gatvA hArAkAradhAriNA sAtirekayojanadvizatikena prapAtena makaramukhapraNAlena mahAhimavato rohidabhidhAnakuNDe nipatati, sUtram 88 makaramukhajihvA yojanamAyAmena arddhatrayodazayojanAni viSkambheNa krozaM bAhalyena, rohitprapAtakuNDAcca dakSiNatoraNena padmadAdyA nirgatya haimavatavarSamadhyabhAgavarttinaM zabdApAtivRttavaitADhyamarddhayojanenAprAptA'STAviMzatyA nadIsahasraH saMyujyAdhojagatIM vidArya yAdyA devyaH pUrvato lavaNasamudramatigacchatIti, rohinadI hi pravahe'rddhatrayodazayojanaviSkambhA krozodvedhA tataH krameNa varddhamAnA mukhe paJcaviMzatyadhikayojanazataviSkambhA sArddhadviyojanodvedhA, ubhayato vedikAbhyAM vanakhaNDAbhyAM ca yuktA, evaM sarvA mahAnadyaH parvatAH kUTAni ca vedikAdiyuktAnIti, harikAntA tumahApadmahradAdevottaratoraNena nirgatya pazcottarANi SoDaza zatAni sAtirekANi uttarAbhimukhI parvatena gatvAsAtirekayojanazatadvayapramANena prapAtena harikAntAkuNDe tathaiva prapatati, makaramukhajibikApramANaM pUrvoktadviguNam, tataH prapAtakuNDAduttaratoraNena nirgatya harivarSamadhyabhAgavarttinaMgandhApAtivRttavaitADhyaM yojanenAsamprAptA pazcimAbhimukhIbhUtA SaTpaJcAzatA saritsahasraH samagrA samudramabhigacchati, iyaM ca harikAntA pramANato rohinadIto dviguNeti / eva mityAdi, evamiti jaMbUddIve tyAdyabhilApasUcanArthaH / harinmahAnadI tigichi8dasya dakSiNatoraNena nirgatya sapta yojanasahasrANi catvAri caikaviMzatyadhikAni yojanazatAni sAtirekANi dakSiNAbhimukhI parvatena gatvA sAtirekacaturyojanazatikena // 132 // prapAtena haritkuNDe nipatya pUrvasamudre prapatati, zeSaM harikAntAsamAnamiti / zItodAmahAnadI tigiJchihadasyottaratoraNena 0 eteSu(hradeSu)suravadhvo vasanti palyopamasthitikAH / shriihiidhRtikiirtibuddhilkssmiisnaamnyH||1|| nAprApyASTA0 (mu0)10 pravAhe (mu0)haritakuNDe (mu0)|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 133 // hRdAH nirgatya tAvantyeva yojanasahasrANi giriNA uttarAbhimukhI gatvA sAtirekacaturyojanazatikena prapAtena zItodAkuNDe nipatatIti, dvitIyamadhyayanaM jihvikA makaramukhasya catvAri yojanAni AyAmena paJcAzadviSkambheNa yojanaM bAhalyena, kuNDAduttaratoraNena nirgatya devakurUn / dvisthAnam, tRtIyoddezakaH vibhajantI citravicitrakUTau parvatau niSadhahradAdIMzca paJca hradAn dvidhA kurvatI caturazItyA nadIsahasrairApUryamANA bhadrazAlavana sUtram 88 madhyena meruM yojanadvayenAprAptA pratyaGgakhI AvartamAnA adho vidyutprabhaMvakSAraparvataM dArayitvA meroraparato'paravidehamadhyabhAgena padyahRdAdyA ekaikasmAd vijayAdaSTAviMzatyA aSTAviMzatyA nadIsahasrarApUryamANA adho jayantadvArasya aparasamudraM pravizatIti, zItodA zrUyAdyA devyaH hi pravahe paJcAzadyojanaviSkambhA yojanodvedhA tato mAtrayA parivarddhamAnA mukhe paJcayojanazataviSkambhA dazayojanodvedheti / jaMbU ityAdi, zItA mahAnadI kesarihadasya dakSiNatoraNena vinirgatya kuNDe patitvA meroH pUrvataH pUrvavidehamadhyena vijayadvArasyAdhaH pUrvasamudraM zItodAsamAnazeSavaktavyA pravizatIti / nArIkAntA tu uttaratoraNena nirgatya harinmahAnadIsamAnavaktavyA ramyakavarSamadhyenAparasamudraM pravizatIti / eva mityAdi, narakAntA mahApuNDarIkahradAddakSiNatoraNena vinirgatya ramyakavarSa vibhajantI harikAntAtulyavaktavyA puurvsmudrmdhigtaa| rUpyakUlA tu tasyaivottaratoraNena vinirgatya airaNyavadvarSaM vibhajantI rohinnadItulyavaktavyA aparasamudraM gacchatIti / jaMbU ityAdi, pavAyaddaha tti prapatanaM prapAtastadupalakSitau hradau prapAtahradau, yatra himavadAdernagAd gaGgAdikA mahAnadI praNAlenAdho nipatati sa prapAtahada iti, prapAtakuNDamityarthaH, gaMgApavAyaddahe ceva tti himavadvarSadharaparvatoparivartipadmahradasya pUrvatoraNena nirgatya pUrvAbhimukhI paJca yojanazatAni gatvA gaGgAvartanakUTe AvRttA satI paJca trayoviMzatyadhikAni yojanazatAni sAdhikAni dakSiNAbhimukhI parvatena gatvA gaGgAmahAnadI arddhayojanAyAmayA 0nirgatya ramyakavarSa vibhajantI harinma0 (mu0)| // 133 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vAttayutama bhAga-1 // 134 // zrRyAdyA devya: sakrozaSaDyojanaviSkambhayA'rddhakrozabAhalyayA jibikayA yuktena vivRtamahAmakaramukhapraNAlena sAtirekayojanazatikena ca dvitIyamadhyayanaM muktAvalIkalpena prapAtena yatra prapatati yazca SaSTiyojanAyAmaviSkambhaH kiJcinyUnanavatyuttarazataparikSepo dazayojanodvedho dvisthAnam, 8 tRtIyoddezakaH nAnAmaNinibaddho yasya ca pUrvAparadakSiNAsutrayastrisopAnapratirUpakAH savicitratoraNA madhyabhAgeca gaGgAdevIdvIpo'STayoja sUtram 88 nAyAmaviSkambhaH sAtirekapaJcaviMzatiparikSepojalAntAd dvikrozocchrito vajramayogaGgAdevIbhavanena krozAyAmena tadarddhaviSka- pAhadAdyA mbhena kiJcidUnakrozoccenAnekastambhazatasanniviSTenAlaGkatoparitanabhAgaH, yatazca dakSiNatoraNena vinirgatya pravahe sakrozaSaDyojanaviSkambhA'rddhakrozodvedhA gaGgA uttarabharatArddha vibhajantI saptabhirnadIsahasrairApUryamANA adhaH pUrvataH khaNDaprapAtaguhAyA vaitADhyaparvataM vidArya dakSiNArddhabharataM vibhajantI tanmadhyabhAgena gatvA pUrvAbhimukhI AvRttA satI caturdazabhirnadIsahasraiH samagrA mukhe sArddhadviSaSTiyojanaviSkambhA sakrozayojanodvedhA jagatIM vidArya pUrvalavaNasamudraM pravizati sagaGgAprapAtahradaH, etadanusAreNa sindhuprapAtahrado'pivyAkhyAtavyaH, ata eva etau bahusamAdivizeSaNAvAyAmaviSkambhodvedhapariNAhairbhAvanIyAviti, sarva eva prapAtahadA dazayojanodvedhA vaktavyA iti / yacceha varSadharanadyadhikAre gaGgAsindhurohitAMzAnAM tathA suvarNakUlAraktAraktavatInAmanabhidhAnaM tad dvisthAnakAnurodhAt, tAsAM hi ekaikasmAt parvatAt trayaM trayaM pravahatIti dvisthAnake nAvatAra iti / eva mityAdi, evamiti prAgvat rohiyappavAyaddahe ceva tti rohid- uktasvarUpA yatra prapatati yazca saviMzatikaM yojanazatamAyAmaviSkambhAbhyAM kiJcinnyUnAzItyadhikAni trINi zatAni parikSepeNa yasya ca madhyabhAgerohiddIpaH SoDazayojanAyAmaviSkambhaH sAtirekapaJcAzadyojanaparikSepo jalAntAd dvikrozocchrito yazca rohiddevatAbhavanena gaGgAdevatAbhavanasamAnena vibhUSitoparitanabhAgaH sa rohitprapAtahada iti / rohiyaMsappavAyaddahe ceva tti himavadvarSadharaparvatoparivartipadyahradottaratoraNena nirgatya rohitAMzA // 134 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, tRtIyoddezaka: sUtram 88 padmadAdyA hRdAH thrayAdyA devyaH zrIsthAnAGga mahAnadI dve SaTsaptatyuttare yojanazate sAtireke uttarAbhimukhI parvatena gatvA yojanAyAmayA arddhatrayodazayojanaviSkambhayA zrIabhaya0 krozabAhalyayA jibikayA vivRtamakaramukhapraNAlena hArAkAreNa ca sAtirekayojanazatikena prapAtena yatra prapatati yazca vRttiyutam bhAga-1 rohitprapAtakuNDasamAnamAna: yasya ca madhye rohitAMzAdvIpo rohiddvIpasamAnamAnaH rohitAMzAbhavanena prAguktamAnenAlaGkataH, // 135 // yatazcarohitAMzAnadI rohinadIsamAnamAnA uttaratoraNena nirgatya pazcimasamudraM pravizati sarohitAMzAprapAtahada iti / jaMbU ityAdi, harippavAyaddahe ceva tti harinadI prAguktalakSaNA yatra nipatati yazca dve zate catvAriMzadadhike AyAmaviSkambhAbhyAM sapta zatAni ekonaSaSTyadhikAni parikSepeNa yasya ca madhyabhAge haridevatAdvIpo dvAtriMzadyojanAyAmaviSkambha ekottarazataparikSepo jalAntAd dvikrozocchrito haridevatAbhavanabhUSitoparitanabhAgo'sau haritprapAtahada iti / harikaMtappavAyadahe ceva tti harikAntoktarUpA mahAnadI yatra nipatati yazca haritkuNDasamAno haridvIpasamAnena harikAntAdevIdvIpena sabhavanena bhUSitamadhyabhAgaHsa harikAntAprapAtahrada iti| jaMbUityAdi, sIyappavAyaddahe ceva tti yatra nIlavataHzItA nipatati yazcacatvAryazItyadhikAniyojanazatAni AyAmaviSkambhAbhyAM paJcadazASTAdazottarANi vizeSanyUnAni parikSepeNa yasya camadhye zItAdvIpazcatuHSaSTiyojanAyAmaviSkambho vyuttarayojanazatadvayaparikSepojalAntAd dvikrozocchritaHzItAdevIbhavanena vibhUSitoparitanabhAgaH sa zItAprapAtahada iti, sItodappavAyadahe cevatti yatra niSadhAcchItodA nipatati sa zItodAprapAtahradaHzItAprapAtahadasamAnaH sa zItAdevIdvIpabhavanasamAnazItodAdevIdvIpabhavanazceti / jaMbU ityAdi, narakAntAnArIkAntAprapAtahradau ca harikAntAharitprapAtahadasamAnau svasamAnanAmadvIpadevIkAviti / eva mityAdi, suvarNakUlArUpyakalAprapAtahRdaurohitAMzArohitprapAtahadasamAnavaktavyau, vizeSastUhya iti / jaMbU ityAdi, 0 mAnastasya madhye rohitAMzadvIpo (mu0)| 7 devikA0 (mu0)| // 135 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 136 // raktAraktavatIprapAtahradau gaGgAsindhuprapAtahadasamAnavaktavyau, navaraM raktA pUrvodadhigAminI raktavatI tu pshcimoddhigaaminiiti| dvitIyamadhyayana jaMbU ityAdi jaMbuddIve 2 maMdarassa dAhiNeNaM bharahe vAse do mahAnadIo ityAdi, eva miti anantarakrameNa jaha tti yathA pUrvaM varSe 2 dvau dvisthAnam, tRtIyoddezakaH dvau prapAtahadAvuktau evaM nadyo vAcyAH, tAzcaivaM-"gaMgA 1 siMdhU 2 taha rohiyaMsa 3 rohINadI ya 4 harikaMtA 5 / harisalilA 6 sIyoyA / sUtram 89 satteyA hoMti daahinno||1||siiyaa ya 1 nArikAMtA 2 narakAMtA ceva 3 ruppakUlA 4 y| salilA suvaNNakUlA 5 rattavatI 6 ratta sussmaadussyuttro||2||(bRhtkssetr0 171-72) iti / jambUdvIpAdhikArAt kSetravyapadezyapudgaladharmAdhikArAccajambUdvIpasambandhibharatAdi mAmAnam, suSamAyAM satkakAlalakSaNaparyAyadharmAnanekadhA'STAdazasUtryA''ha manuSyasyoccajaMbuddIve 2 bharaheravaesuvAsesutItAe ussappiNIe susamadUsamAe samAe dosAgarovamakoDAkoDIo kAle hotthA 1, evamimIse tvamAyuH, | arhadAdivaMzaH osappiNIejAva pannatte 2, evaM AgamissAe ussappiNIejAva bhavissati 3, jaMbUddIve dIve bharaheravaesuvAsesutItAe ussappiNIe devakurvAdiSu susamAe samAe maNuyA do gAuyAI uI uccatteNaM hotthA 4, donni ya paliovamAI paramAuM pAlaitthA 5, evamimIse osappiNIe kAlaniyamaH (A018) jAvapAlayitthA 6, evamAgamessAte ussappiNIe jAvapAlissaMti 7, jaMbuddIvedIve bharaheravaesuvAsesu egasamaye egajugedo arihaMtavaMsA uppajiMsu vA uppajaMti vA uppajissaMti vA 8, evaM cakkavaTivaMsA 9, dasAravaMsA 10, jaMbUbharaheravaesu egasamate do arahaMtA uppajiMsu vA uppAjaMti vA uppajissaMti vA 11, evaM cakkavaTTiNo 12, evaM baladevA evaM vAsudevA (dasAravaMsA) jAva uppajiMsuvA uppajaMti vA uppajissaMti vA 13, jaMbU0 dosu kurAsu maNuA sayA susamasusamamuttamamiTTi pattA paccaNubbhavamANA viharaMti, taM0 // 136 // OgaGgAsindhU tathA rohitAMzA rohinadI ca hrikaantaa| harisalilA zItodA saptaitA bhavanti dkssinnsyaam||1|| zItA ca nArIkAntA narakAntA caiva rUpyakUlA ca / salilA suvarNakUlA raktavatI raktA cottarasyAm // 2 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 137 // devakurAe ceva uttarakurAe ceva 14, jaMbuddIve dIve dosu vAsesu maNuyA sayA susamamuttamaM ihiM pattA paccaNubbhavamANA viharaMti taM0- dvitIyamadhyayana harivAse ceva rammagavAse ceva 15, jaMbU0 dosuvAsesumaNuyA sayA susamamuttamamiDiMpattA paccaNubbhavamANA viharaMti, taM- hemavae ceva dvisthAnam, tRtIyoddezaka: erannavae ceva 16, jaMbuddIve dIve dosu khittesu maNuyA sayA dUsamasusamamuttamamiDiMpattA paJcaNubbhavamANA viharaMti, taM0-puvvavidehe sUtram 89 ceva avaravidehe ceva 17, jaMbUdIve dIve dosuvAsesumaNuyA chavvihaMpikAlaM paccaNubbhavamANA viharaMti, taM0- bharahe ceva eravate ceva suSamAduSpa mAmAnam, 18 // sUtram 89 // suSamAyAM jaMbuddIve ityaadi| sugamAni caitAni, navaraM tItAe tti atItA yA utsarpiNI prAgvat tasyAM tasyA vA suSamaduSSamAyA~:- manuSyasyoccabahusukhAyAH samAyA:-kAlavibhAgasya caturthArakalakSaNasya kAlo tti sthitiH pramANaM vA hottha tti babhUveti / eva miti tvamAyuH, arhadAdivaMzaH jaMbuddIve 2 ityAdi uccAraNIyam, NavaraM imIse tti asyAMpratyakSAyAM vartamAnAyAmityarthaH, avasarpiNyAM- uktArthAyAm, jAvadevakurvAdiSu tti susamadUsamAe samAe-tRtIyAraka ityarthaH, do sAgarovamakoDAkoDIo kAle paNNatte prajJapta iti pUrvasUtrAdvizeSaH, pUrvasUtre hi kAlaniyamaH (A018) hotthatti bhaNitamiti / eva mityAdi, AgamissAe tti AgamiSyantyAmutsarpiNyAmiti bhaviSyatIti pUrvasUtrAdvizeSaH, jaMbU ityAdisuSamAyAM paJcamArake hottha tti babhUvuH, pAlayitthatti pAlitavantaH pUrvasUtrAdvizeSaH / jaMbu ityAdi, egajuge tti paJcAbdikaH kAlavizeSo yugaMtatraikasmin tasyApyekasmin samaye egasamae egajuge ityevaM pAThe'pivyAkhyoktakrameNaiva, itthamevArthasambandhAdanyathA vA bhAvanIyeti / dvAvahatAM vaMzau-pravAhAveko bharataprabhavo'nya airavataprabhava iti / dasAra tti dasArA:- samayabhASayA vaasudevaaH| jaMbU ityAdi, sadA-sarvadA susamasusamaM ti prathamArakAnubhAgaH suSamasuSamA tasyAHsambandhinI yA sAsuSamasuSamaiva (r) bahusuSamAyAH (mu0)| // 137 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 138 // tAm, uttamarddhi-pradhAnavibhUtim, uccaistvAyuHkalpavRkSadattabhogopabhogAdikAM prAptAH santastAmeva pratyanubhavanto-vedayanto nasattAmAtreNetyarthaH, athavA suSamasuSamAM- kAlavizeSa prAptA-adhigatA uttamAmRddhiM pratyanubhavanto viharanti-Asata iti, abhidhIyateca- dosuvi kurAsu maNuyA tipallaparamAuNo tikosuccA / piTTikaraMDasayAiM do chappannAI(tu) mnnuyaannN||1||susmsusmaannubhaavN annubhvmaannaann'vccgovnnyaa| auNApannadiNAiM aTThamabhattassa aahaaro||2||(bRhtkssetr0 301-02)iti / devakuravodakSiNA uttarakurava uttarAstAsviti / jaMbU ityAdi, susamaM tisuSamA dvitIyArakAnubhAgaH,zeSaM tathaiva, paThyate ca-harivAsaraMmaesuMAupamANaM sriirusseho| paliovamANi donni u donni ya kosUsiyA bhaNiyA ||1||chtttthss ya AhAro causaTThidiNANupAlaNA tesiN| piTTikaraMDANa sayaM aTThAvIsaM muNeyavvaM ||2||(bRhtkssetr0 255-56) iti / jaMbU ityAdi, susamadussamaM ti suSamaduSSamA-tRtIyArakAnubhAgastasyA yA sA suSamaduSSamA RddhiH , zeSaM tathaiva, ucyate ca-gAuyamuccA paliovamAuNo vArisahasaMghayaNA / hemavaerannavae ahamiMdaNarA mihunnvaasii||1|| causaTThI piTTikaraMDayANa maNuyANa tesimaahaaro| bhattassa cautthassa ya uNasItidiNANupAlaNayaM // 2 // (bRhatkSetra 253054)ti / jaMbU ityAdi, dUsamasusamaM ti duSSamasuSamA caturthArakapratibhAgastatsambandhinI RddhirdaSSamasuSamaiva, zeSaM tathaiva, adhIyate ca-maNuyANa puvvakoDI AuM paMcussiyA dhnnusyaaii| dUsamasusamANubhAvaM aNuhoti NarA niyykaalN||1|| iti / jaMbUdIve ityAdi, chavvihaMpitti suSamasuSamAdikamutsarpiNyavasarpiNIrUpamiti / anantaraMjambUdvIpekAlalakSaNadravyaparyAyavizeSA uktAH, 0 dvayorapi kurvormnussyaastriplyprmaayussstrikroshoccaaH| pRSThakaraNDAni dve zate SaTpaJcAzadadhike manujAnAm // 1 // sussmsussmaanubhaavmnubhvtaamptygopntaa| ekonapaJcAzaddinAni aSTamabhaktena aahaarH|| 2 // 0 uttarAsteSyiti (mu0)| 0 harivarSaramyakayorAyuSaH pramANaM zarIrasyocchyaH / dve palyopame ca dvau krozau ca samau bhnnitau||1|| SaSThena AhArazcatuHSaSTidinAnyanupAlanA teSAM pRSThakaraNDAnAmaSTAviMzatyadhikaM zataM jJAtavyam // 2 // 0 ga. 1, pa. 1, vajra., 64 pRSTha., di. A., 19 paalnaa| 9 manujAnAM pUrvakoTyAyuH paJcadhanuHzatocchritAni / duSSamasuSamAnubhAvamanubhavanti narA niytkaale||1|| * kosA samA (mu0)| dvitIyamadhyayana dvisthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 89 suSamAduSpamAmAnam, suSamAyA~ manuSyasyocatvamAyuH, | ahaMdAdivaMzaH devakurvAdiSu kAlaniyamaH (A018) // 138 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 139 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 90 candra-sUrya28 nakSatra88grahA: adhunA tu jambUdvIpa eva kAlapadArthavyaJjakAnAM jyotiSAM dvisthAnakAnupAtena prarUpaNAmAha jaMbuddIve dIvedo caMdA pabhAsiMsuvA pabhAsaMti vA pabhAsissaMti vA, do sUriA taviMsuvA tavaMti vA tavissaMti vA, do kattiyA, do rohiNIo, do magasirAo, do adAo, evaM bhANiyavvaM, kattiya rohiNi magasira addA ya puNavvasU a pUso y| tatto'vi assalesA mahA ya do phagguNIo y||1|| hattho cittA sAI, visAhA tahaya hoti annuraahii| jeTTI mUlo puvA ya AsADhA uttarI cev||2|| abhiIsarvaNaNiTThA sayabhisayA doya hoMti bhddvyaa| revatI 'assiI "bharaNI netavvA aannupuvviie||3||evN gAhANusAreNaMNeyavvaM jAva do bhrnniio|do aggI dopayAvatI do somA doruddA do aditi do bahassatI do sappI do pItI do bhagA do ajjamA do savitA do taTThA do vAUdo iMdaggI do mittA do iMdA do niratI do AUdo vissA do bamhA do viNhU do vasUdo varuNA do ayA do vividdhI do pussA do assA do ymaa| do iMgAlagA do viyAlagA do lohitakkhA do saNiccarA do AhuNiyA do pAhuNiyA do kaNA do kaNagA do kaNakaNagA do kaNagavitANagA do kaNagasaMtANagA do somA do sahiyA do AsAsaNA do kajovagA do kabbaDagA do ayakaragA do duMdubhagA do saMkhA do saMkhavannA do saMkhavannAbhA do kaMsA do kaMsavannA do kaMsavannAbhA do ruppI do ruppAbhAsA do NIlA do NIlobhAsA do bhAsA do bhAsarAsI do tilA do tilapupphavaNNA do dagA do dagapaMcavannA do kAkA do kakkaMdhA do iMdaggIvA do dhUmakeU do harI do piMgalA do buddhA do sukkA do bahassatI do rAhU do agatthI do mANavagA do kAsA do phAsA do dhurA do pamuhA do viyaDA do visaMdhI do niyallA do paillA do jaDiyAilagAdo aruNA do aggillA do kAlA do mahAkAlagA do sotthiyA do sovatthiyA do vaddhamANagA do pUsamANagA do aMkusA do palaMbA do niccAlogA do NiccujotA do (r)neme saMkhyayA taddarzakapAThena ca saMvadata iti naangkniiye| // 139 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 140 // 28 nakSatra88grahA: sayaMpabhA do obhAsA do seyaMkarA do khemaMkarA do AbhaMkarA do pabhaMkarA do aparAjitA do arayA do asogA do vigatasogA do dvitIyamadhyayana vimalA do vitattA do vitatthA do visAlA do sAlA do suvvatA do aNiyaTTA do egajaDI do dujaDI do karakarigA dorAyaggalA do dvisthAnam, tRtIyoddezakaH pupphaketU do bhAvakeU ||suutrm 90 // sUtram 90 jaMbuddIve ityAdi sUtradvayam, pabhAsiMsu vatti prabhAsitavantau vA prakAzanIyamevaM prabhAsayataHprabhAsayiSyataH, candrayozca saumya candra-sUryadIptikatvAt prabhAsanamAtramuktam, AdityayozcakhararazmitvAttApitavantau vA evaM tApayatastApayiSyata iti vastunastApanamuktam, anena kAlatrayaprakAzanabhaNanena sarvakAlaM candrAdInAM bhAvAnAmastitvamuktam, ata eva cocyate- 'nkdaacidniidRshNjgdi| ti, navA vidyamAnasya jagataH kartA kalpayituMyukto'pramANakatvAd, atha yatsannivezavizeSavat tadbuddhimatkAraNapUrvakaM dRSTam, yathA ghaTaH, sannivezavizeSavantazca bhUbhUdharAdayaH, yazca buddhimAnasAvIzvarojagatkarteti, naivam, sannivezavizeSavatyapi valmIke buddhimatkAraNatvasyAdarzanAdityatra bahu vaktavyaM taccasthAnAntarAdavaseyamiti / dvisaGkhyatvAccandrayostatparivArasyApi dvitvamAhado kattie'tyAdinA dobhAvakeU' ityetadavasAnena granthena, sugamazcAyam, navaraM dvekRttike nakSatrApekSayA, na tu tArikApekSayetyevaM sarvatreti, 'kattie'tyAdigAthAtrayeNa nakSatrasUtrasaGgrahaH, kRttikAdInAmaSTAviMzatinakSatrANAM krameNAgnyAdayo'STAviMzatireva devatA bhavanti, tA Aha-dvAvagnI 1 evaM prajApatI 2 somau 3rudrau 4 aditI 5 bRhaspatI 6 sappo 7 pitarau 8 bhagau 9 aryamaNau 10 savitArau 11 tvaSTArau 12 vAyU 13 indrAgnI 14 mitrau 15 indrau 16 nirRtI 17 ApaH 18 vizvau 19 brahmANau 20 viSNU 21 vasU 22 varuNau 23 ajau 24 vivRddhI 25 granthAntare ahirbudhnAvuktau, pUSaNau 26 azvinau 27, yamAviti 28 granthAntare (r)Aha ca (mu0)| // 140 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 141 // 88grahAH punarazvinIta ArabhyatA evamuktAH, azviyamadahanakamalajazazizUlabhRdaditijIvaphaNipitaraH, yonyaryamadinakRttvaSTrapavanazakrAgnimitrA- dvitIyamadhyayanaM khyaaH||1|| aindro nikratistoyaM vizvo brahmA hrirvsurvrunnH| ajapAdo'hirbudhnaH pUSA cetIzvarA bhAnAm // 2 // (vArAhI bRhatsaMhitA dvisthAnam, tRtIyoddezakaH 97/4-5)aGgArakAdayo'STAzItirgrahAHsUtrasiddhAH,kevalamasmadRSTapustakeSukeSucideva yathoktasaGkhyAsaMvadatIti sUryaprajJaptya sUtram 90 nusAreNAsAviha saMvAdanIyA, tathAhi tatsUtra-tattha khalu ime aTThAsII mahAgahA pannattA, taMjahA- iMgAlae 1 viyAlae 2 lohiyakkhe / candra-sUrya 28 nakSatra3 saNicchare 4 AhuNie 5 pAhuNie 6 kaNe 7 kaNae 8 kaNakaNae 9 kaNaviyANae 10 kaNasaMtANae 11 some 12 sahie 13 assAsaNe 14 kajjoyae 15 kabbaDae 16 ayakarae 17 duMdubhae 18 saMkhe 19 saMkhavaNNe 20 saMkhavannAbhe 21 kaMse 22 kaMsavaNNe 23 kaMsavannAbhe 24 NIle 25 NIlobhAse 26 ruppI 27 ruppobhAse 28 bhAse 29 bhAsarAsI 30 tile 31 tilapupphavaNNe 32 dage 33 dagapaMcavaNNe 34 kAe 35 kAkaMdhe 36 iMdaggI 37 dhUmakeU 38 harI 39 piMgale 40 buhe 41 sukke 42 bahassaI 43 rAhU 44 agatthI 45 mANavage 46 kAse 47 phAse 48 dhure 49 pamuhe 50 viyaDe 51 visaMdhI 52 niyalle 53 payalle 54 jaDiyAillae 55 aruNe 56 aggillae 57 kAle 58 mahAkAle 59 sotthie 60 sovatthie 61 vaddhamANage 62 palaMbe 63 NicAloe 64 nicujoe 65 sayaMpabhe 66 obhAse 67 seyaMkare 68 khemaMkare 69 AbhaMkare 70 pabhaMkare 71 aparAjie 72 arae 73 asoge 74 vIyasoge 75 vimale 76 viyatte 77 vitatthe 78 visAle 79 sAle 80 suvvae 81 aniyaTTI 82 egajaDI 83 dujaDI 84 karakarie 85 rAyaggale 86 pupphakeU 87 bhAvakeU 88, idaM tatraiva saMgrahaNIgAthAbhirniyantritam, tathAhi- iMgAlae 1 viyAlae 2, lohiyakkhe 3 saNicchare ceva 4 / AhuNie 5 pAhuNie 6 // 141 // kaNagasanAmA u paMceva 11||1||some 1 sahie 2 AsAsaNe ya 3 kajovae ya 4 kabbaDae 5 / ayakarae 6 duMduhae 7 saMkhasanAmAo tinneva 10 (21) // 2 // tinneva kaMsanAmA 3 NIlA 5 ruppI ya 7 hoMti cttaari| bhAsa 9 tilapupphavanne 11 dagapaMcavanne ya 13
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyamadhyayana dvisthAnam, zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 142 // kAyakAkaMdhe 15 (36) // 3 // iMdaggi 1 dhUmakeU 2 hari 3 piMgalae 4 buhe ya 5 sukke ya 6 / bahassai 7 rAhu 8 agatthI 9 mANavae 10 kAsa 11 phAse ya 12 (48)||4||dhuure 1 pamuhe 2 viyaDe 3 visaMdhiNiyale 5 tahA payalle ya 6 / jaDiyAilae 7 aruNe 8 aggila 9 kAle 10 mahAkAle 11 (59)||5||sotthiy 1 sovatthiya 2 vaddhamANage 3 tahA palaMbe ya 4 / niccAloe 5 Nicujjoe 6 sayaMpabhe 7 ceva obhAse 8 (67) // 6 // seyaMkara 1 khemaMkara 2 AbhaMkara 3 pabhaMkare ya 4 boddhvve| arae 5 virae ya 6 tahA asoga 7 taha vIyasoge ya 8 (75) // 7 // vimala 1 vitatta 2 vitatthe 3 visAla 4 taha sAla 5 suvvae 6 cev| aniyaTTI 7 egajaDI 8 ya hoi bijaDI ya 9 boddhavve (84)||8||krkre 1 rAyaggala 2 boddhavve puppha 3 bhAvakeU ya 4 (88) / aTThAsII gahA khalu NeyavvA aannupuvviie||9|| iti / jambUdvIpAdhikArAdevedamaparamAha jaMbuddIvassa NaM dIvassa veiA do gAuyAI uddhaM uccatteNaM pnnttaa| lavaNe NaM samudde do joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM pannatte / lavaNassaNaM samuddassa vetiyA do gAuyAi uddhaM uccatteNaM pnnttaa||suutrm 91 // dhAyaisaMDe dIve puracchimaddheNaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA pannattA bahusamatullA jAva bharahe ceva eravae ceva, evaM jahA jaMbuddIve tahA etthavi bhANiyavvaM jAvadosuvAsesumaNuyA chavvihaMpi kAlaMpaJcaNubhavamANA viharaMti taM0 bharahe ceva eravate ceva, NavaraM kUDasAmalI ceva dhAyairukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve sudaMsaNe ceva, dhAtatIsaMDadIvapaJcacchimaddhe NaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA pannattA bahu0 jAva bharahe ceva eravae ceva jAva chavvihaMpi kAlaM paccaNubhavamANA viharaMti bharahe ceva eravae ceva, NavaraM kUDasAmalI ceva mahAdhAyatIrukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve piyadaMsaNe ceva, dhAyaisaMDe NaM dIve do bharahAI do eravayAiMdo hemavayAiMdo herannavayAiMdo harivAsAiMdorammagavAsAI do putvavidehAiMdo avaravidehAiMdo devakurAodo devakurumahadumA tRtIyoddezakaH sUtram 91-93 vedikoccatvam, dhAtakIpUrvAparArddhayoH padArthadvayam, kAlodavedikoccatvam, puSkarArddhadvaye kSetrAdidvikam / / 142 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 143 // do devakurumahadumavAsI devA do uttarakurAo do uttarakurumahaddumA do uttarakurumahaddumavAsI devA do cullahimavaMtA do mahAhimavaMtA do nisahA do nIlavaMtA doruppI do siharI dosaddAvAtI dosaddAvAtavAsIsAtI devA do viyaDAvAtI do viyaDAvAtivAsI pabhAsA devA do gaMdhAvAtI do gaMdhAvAtivAsI aruNA devA do mAlavaMtapariyAgAdo mAlavaMtapariyAgAvAsI paumA devA do mAlavaMtA do cittakUDA do pamhakUDA do naliNakUDA do egaselA do tikUDA do vesamaNakUDA do aMjaNA do mAtaMjaNA do somaNasA do vijuppabhA do aMkAvatI do pamhAvatI do AsIvisA do suhAvahA do caMdapavvatA do sUrapavvatA doNAgapavvatA do devapavvayA do gaMdhamAyaNA do usugArapavvayA, do cullahimavaMtakUDA do vesamaNakUDA do mahAhimavaMtakUDA do veruliyakUDA do nisahakUDA do ruyagakUDA do nIlavaMtakUDA do uvadasaNakUDA do ruppikUDA do maNikaMcaNakUDA do siharikUDA do tigicchikUDA do paumaddahA do paumaddahavAsiNIo sirIdevIo do mahApaumahahA do mahApaumaddahavAsiNIo hirIto devIo evaM jAva do puMDarIyaddahA do poMDarIyaddahavAsiNIolacchIdevIo, do gaMgApavAyadahA jAvadorattavatipavAtaddahA dorohiyAojAvadoruppakUlAto do gAhavatIo do dahavatIo do paMkavatIo do tattajalAodo mattajalAo do ummattajalAo dokhIroyAodo sIhasotAodo aMtovAhiNIo do ummimAliNIo do pheNamAliNIodo gaMbhIramAliNIodo kacchA dosukacchA do mahAkacchA do kacchagAvatI do AvattA do maMgalAvattA do pukkhalA do pukkhalAvaI do vacchA dosuvacchA do mahAvacchA do vacchagAvatI do rammA dorammagA doramaNijjAdo maMgalAvatI do pamhA do supamhA do mahapamhA do pamhagAvatI do saMkhA doNaliNA do kumuyA do salilAvatI do vappA do suvappA do mahAvappA do vappagAvatI do vagU do suvaggU do gaMdhilA do gaMdhilAvatI 32 do khemAo do khemapurIo do riTThAo do riTThapurIo do khaggIto do maMjusAo do osadhIo do poMDarigiNIo do susImAo do kuMDalAo do aparAjiyAo do pabhaMkarAo do dvitIyamadhyayana dvisthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram |91-93 vedikoccatvam, dhAtakIpUrvAparArddhayoH padArthadvayam, kAlodavedikoccatvam, puSkarArddhadvaye kSetrAdidvikam // 1 3 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 144 // aMkAvaIo do pamhAvaIo do subhAo do rayaNasaMcayAo do AsapurAo do sIhapurAo do mahApurAo do vijayapurAo do dvitIyamadhyayana aparAjitAo do avarAo do asoyAo do vigayasogAo do vijayAto do vejayaMtIo do jayaMtIo do aparAjiyAo do dvisthAnam, tRtIyoddezaka: cakkapurAo do khaggapurAo do avajjhAo do aujjhAo 32 do bhaddasAlavaNA doNaMdaNavaNA do somaNasavaNA do paMDagavaNAI sUtram do paMDukaMbalasilAo do atipaMDukaMbalasilAodo rattakaMbalasilAo do airattakaMbalasilAo do maMdarA do maMdaracUlitAo, 8 91-93 vedikoccatvam, dhAyatisaMDassaNaM dIvassa vediyA do gAuyAI uddhamuccatteNaM pannattA ||suutrm 92 // dhAtakIkAlodassaNaM samuddassa veiyA do gAuyAiM uI uccatteNaM pnnttaa| pukkharavaradIvaDpuracchimaddheNaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM pUrvAparArddhayoH dovAsA paM0 bahusamatullA jAva bharahe ceva eravae ceva taheva jAvado kurAopaM0 devakurA ceva uttarakurA ceva, tatthaNaM do mahatimahAlatA padArthadvayam, kAlodavemahahumA paM0 taM0- kUDasAmalI ceva paumarukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve paume ceva, jAva chavvihaMpi kAlaM paJcaNubhavamANA dikoccatvam, viharaMti / pukkharavaradIvaDDapaccacchimaddhe NaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA paM0 taM0- tahevaNANattaM kUDasAmalI ceva mahA- puSkarArddhadvaye kSetrAdidvikam paumarukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve puMDarIe ceva, pukkharavaradIvaDDhe NaM dIve do bharahAI do eravayAiM jAva do maMdarA do maMdaracUliyAo, pukkharavarassaNaM dIvassa veiyA do gAuyAI uddamuccatteNaM pannattA, savvesiMpiNaM dIvasamuddANaM vediyAo do gAuyAI uddamuccatteNaM pnnnnttaao||suutrm 13 // jaMbU ityAdi kaNThyam, navaraM vajramayyA aSTayojanocchrAyAyAzcaturdAdazoparyadhovistRtAyA jambUdvIpanagaraprAkArakalpAyA // 144 // jagatyA dvigavyUtocchritena paJcadhanuHzatavistRtena nAnAratnamayena jAlakaTakena parikSiptAyA uparivediketi padmavaravediketyarthaH, paJcadhanuHzatavistIrNA gavAkSahemakiGkiNIghaNTAyuktA devaanaamaasnshynmohnvividhkriiddaasthaanmubhytovnkhnnddvtiiti||
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAmA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 jambUdvIpavaktavyatAnantaraMtadanantaratvAdeva lavaNasamudravaktavyatAmAha-lavaNeNa mityAdikaNThyam, navaraM, cakravAlasya-maNDalasya dvitIyamadhyayana viSkambha:- pRthutvaM cakravAlaviSkambhasteneti, samudravedikAsUtraM jambUdvIpavedikAsUtravadvAcyamiti / kSetraprastAvAllavaNasamudra dvisthAnam, tRtIyoddezakaH vaktavyatAnantaraM dhAtakIkhaNDavaktavyatAM dhAyaisaMDe dIve ityAdinA vedikAsUtrAntena granthenAha, kaNThyazcAyam, navaraM dhAtakI sUtram khaNDaprakaraNamapijambUdvIpalavaNasamudramadhyaM valayAkRti dhAtakIkhaNDamAlikhya himavadAdivarSadharAn jambUdvIpAnusAreNaivo-91-93 vedikoccatvam, bhayataH pUrvAparavibhAgena bharatahaimavatAdivarSANi ca vyavasthApya pUrvAparadizorvalayaviSkambhamadhye meruMca kalpayitvA'vaboddhavyam / anenaiva ca krameNa puSkaravaradvIpArddhaprakaraNamapIti / tatra dhAtakInAM- vRkSavizeSANAM khaNDo vanaM samUha ityartho / pUrvAparArddhayoH dhAtakIkhaNDastadyukto yo dvIpaH sa dhAtakIkhaNDa evocyate, yathA daNDayogAddaNDa iti, dhAtakIkhaNDazcAsau dvIpazceti dhAtakI padArthadvayam, kAlodavekhaNDadvIpastasya puracchimaM ti paurastyaM pUrvamityartho yadarddha-vibhAgastaddhAtakIkhaNDadvIpapaurastyArddham, pUrvAparArddhatA ca lavaNa dikoccatvam, samudravedikAto dakSiNata uttaratazca dhAtakIkhaNDavedikAM yAvadgatAbhyAmiSukAraparvatAbhyAMdhAtakIkhaNDasya vibhaktatvAditi, puSkarArddhadvaye kSetrAdidvikam uktaMca- paMcasayajoyaNuccA sahassamegaMca hoMti vicchinnaa| kAloyayalavaNajale puTThA te daahinnuttro||1||do isuyAranagavarA dhAyaisaMDassala | mjjhyaartthiyaa| tehi duhA Nihissai puvvaddhaM pacchimaddhaM c||2|| (bRhatkSetra0 3/4-5)iti, tatra Namiti vAkyAlaGkAre, maMdarasya merorityevaM dhAtakIkhaNDapUrvArddhapazcimArddhaprakaraNe pratyekamekonasaptatisUtrapramANe jambUdvIpaprakaraNavadUdhyetavye vyAkhyeye ca, ata evAha- evaM jahA jaMbuddIve tahe tyAdi, navaraM varSadharAdisvarUpamAyAmAdisamatA caivaM bhAvanIyA-"puvvaddhassa ya majjhe merU // 145 // 0 paJcazatayojanocau sahasramekaM ca bhavato vistiinniiN| kAlodakalavaNajale spRSTau tau dkssinnottryoH|| 1 // dvau iSukArau nagavarau dhAtakIkhaNDasya madhye sthitau| tAbhyAM dvidhA nirdizyate pUrvArdhaM pazcimAdhaM ca // 2 // 0 pUrvArdhasya ca madhye meruHpunastasya
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 146 // tassa puNa daahinnuttro| vAsAI tinni tinnivi videhavAsaM ca mjjhmi||1||arvivrsNtthiyaaiN cauro lakkhAI tAI khetAI diirghtyaa| aMto saMkhittAi ruMdatarAI kameNa punno||2|| (bRhatkSetra0 3/6-7) bharahe muhavikkhaMbho chAvahisayAI coddshiyaaii| auNattIsaM ca sayaM dvisthAnam, tRtIyoddezaka: baarshiydusybhaagaannN||3|| (bRhatkSetra0 3/13)6614129 / aTThArasa ya sahassA paMceva sayA havaMti siiyaalaa| paNapaNNaM aMsasayaM sUtram bAhirao bhrhvikkhNbho|| 4 // (bRhatkSetra0 3/26)18547155 / cauguNiya bharahavAso vyAsa ityarthaH hemavae taM caugguNaM taiyaM / 91-93 vedikoccatvam, harivarSamityarthaH / harivAsaM cauguNitaM mahAvidehassa vikkhNbho||5||jh vikkhaMbhA dAhiNadisAe taha uttare'vi vaastie| jaha puvvaddhe dhAtakIsatta u taha avaraddhe'vi vaasaaiN||6|| (bRhatkSetra0 3/30-31)sattANauI sahassA sattANauyAiM aTTha ya syaaii| tinneva ya lakkhAI pUrvAparArddhayoH kurUNa bhAgA ya baanniuu|| 7 // (bRhatkSetra0 3/43) viSkambha iti 397897 92 / aDavaNNasayaM tevIsa sahassA do ya lakkha padArthadvayam, kaalodvejiivaao| doNha girINAyAmo saMkhitto taM dhaNU kuruunnN||8||vaashrgirii 12 vakkhArapavvayA 32 puvvapacchimaddhesu / jaMbuddIvagaduguNA dikoccatvam, vittharao ussae tullA // 9 // kaMcaNagajamagasurakurunagA ya veyaDDa vaTTadIhA y| vikkhaMbhovvehasamussaeNa jaha jNbudiivicaa||10|| puSkarArddhadvaye kSetrAdidvikam dkssinnottrtH| varSANi trINi trINi videhavarSaM ca mdhybhaage||1|| aravivarasaMsthitAni catvAro lakSAH tAni kSetrANi (dairyenn)| antaH saMkSiptAni vistRtAni krameNa punH|| 2 // bharate mukhaviSkambhaH SaTSaSTizatAni cturdshaadhikaani| ekonatriMzacca zataM dvaadshaadhikdvishtbhaagaanaam|| 3 // aSTAdaza sahasrANi pazcaiva ca zatAni 8 bhavanti saptacatvAriMzadadhikAni / paJcapaJcAzadadhikamaMzazataM bAhyato bhrtvisskmbhH|| 4 // caturguNito bharatavyAso hemavati taccaturguNaM tRtIyaM / harivarSacaturguNo mahAvidehasya visskmbhH|| 5 // yathA viSkambhA dakSiNasyAM dizi tathottarasyAmapi vrsstrike| yathA pUrvArddha saptaiva tathA'parArdhe'pi varSANi / / 6 / / saptanavatiH sahasrANi sptnvtydhikaassttshtaani| traya eva ca lakSAH kurvorviSkambho dvinavatizca bhaagaaH||7|| aSTapaJcAzadadhikaM zataM trayoviMzatisahasrANi dvelakSe jIvA tu / dvayorgiryorAyAmaH kurUNAM tatsaMkSiptaM dhnuH|| 8 // varSadharagirivakSaskAraparvatAH puurvaarddhpshcimaarddhyoH| jambUdvIpadviguNA vistarata ucchrayena tulyaaH|| 9 // kAJcanayamakadevakurunagAzca vRttadIrghavaitATyAzca / viSkambhodvedhasamucchyairyathA jmbuudviipgtaaH|| 10 // // 146 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 sUtram // 147 // dhAtakI lakkhAI tinni dIhA vijuppabhagaMdhamAdaNA do vi| chappannaM ca sahassA donni sayA sattavIsA y||11|| auNaTThA doni sayA uNasattara dvitIyamadhyayana sahassa paMcalakkhA y| somaNasa mAlavaMtA dIhA ruMdA dasa syaaii||12||svvaao'vinniio vikkhNbhovvehdugunnmaannaao| sIyAsIyoyANaM dvisthAnam, tRtIyoddezakaH vaNANi duguNANi vikkhNbho||13|| (bRhatkSetra0 3/48-38-41-49-50-40)vistarato vanamukhAnItyarthaH vAsaharakurusu dahA / varSadhareSu kuruSu ca ye hRdA ityarthaH nadINa kuMDAI tesu je diivaa| uvvehussayatullA vikkhaMbhAyAmao duguNA // 14 // (bRhatkSetra0 3/ 91-93 39)(jambUdvIpakApekSayeti) kiyaDUraM jambUdvIpaprakaraNaM dhAtakIkhaNDapUrvArdhAbhilApena vAcyamityAha-jAva dosu vAsesu maNue vedikoccatvam, tyAdi, etasmAddhi sUtrAt parato jambUdvIpaprakaraNe candrAdijyotiSAM sUtrANyadhItAni tAni ca dhAtakIkhaNDapuSkarArddhapUrvA- pUrvAparArddhayoH * diprakaraNeSu na sambhavanti, dvisthAnakatvAd asyAdhyayanasya, dhAtakIkhaNDAdau ca candrAdInAM bahutvAditi, Aha ca-do padArthadvayam, kAlodavecaMdA iha dIve cattAri ya sAyare lvnntoe| dhAyaisaMDe dIve bArasa caMdA ya sUrA y||1|| (bRhatkSetra0 5/72, bRhatsaM0 64) iti dikoccatvam, candrANAmadvitvena nakSatrAdInAmapi dvitvaM na syAt tato dvisthAnake'navatAra iti / jambUdvIpaprakaraNAdasya vizeSaM darzayannAha- puSkarArddhadvaye NavaramityAdi, navaraM kevalamayaM vizeSa ityarthaH, kurusUtrAnantaraM tatra kUDasAmalI ceva jaMbU ceva sudaMsaNe ti uktamiha tu jambUsthAne kSetrAdidvikam dhAyairukkhe ceva tti vaktavyam, pramANaM ca tayorjambUdvIpakazAlmalyAdivat, tayoreva devasUtre aNADhie ceva jaMbuddIvAhivaI tyatra vaktavye sudaMsaNe ceva ttIha vaktavyamiti / dhAyaisaMDe dIve ityAdi pazcimArddhaprakaraNaM pUrvArddhavadanusatavyam, ata evAha- jAva lakSAn dIghauM trIn vidyutprabhagandhamAdanau dvaavpi| SaTpaJcAzatsahasrANi saptaviMzatyadhike dve shte|| 11 // ekonaSaSTyadhike dve zate ekonasaptatiH sahasrANi paJcaka // 147 // lkssaashc| saumanasamAlyavaMtI dIghauM rundau daza zatAni // 12 // sarvA api nadyo visskmbhodvedhdvigunnmaanaaH| sItAsItodayorvanamukhAni dviguNAni vistrtH|| 13 // 8 varSadharakuruSu hRdA nadInAM kuNDAni teSu ye dviipaaH| udvedhocchyAbhyAM tulyA viSkambhAyAmato dvigunnaaH|| 14 // 0 dvau candrAviha dvIpe catvArazca sAgare lavaNatoye dhAtakIkhaNDe dvIpe dvAdaza candrAzca sUryAzca / / 1 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 148 // chavihaMpi kAla mityAdi, vizeSamAha- NavaraM kUDasAmalItyAdi, dhAtakIkhaNDapUrvArdottarakuruSu dhAtakIvRkSa ukta iha tu dvitIyamadhyayana mahAdhAtakIvRkSo'dhyetavyaH, devasUtre dvitIyaH sudarzanastatrAdhIta iha tu priyadarzano'dhyetavya iti, pUrvArddhapazcimArddhamIlanena dvisthAnam, tRtIyoddezakaH dhAtakIkhaNDadvIpaM sampUrNamAzritya dvisthAnakaMdhAyaisaMDeNa mityAdinAha-dve bharate pUrvArddhapazcArddhodakSiNadigbhAge tayorbhAvAdi sUtram tyevaM sarvatra, bharatAdInAMsvarUpaMprAguktam, do devakurumahAdumeti dvau kUTazAlmalIvRkSAvityarthaH, dvautadvAsidevau veNudevAvityarthaH, 91-93 do uttarakurumahaddume ti dhAtakIvRkSamahAdhAtakIvRkSAviti, taddevau sudarzanapriyadarzanAviti, cullahimavadAdayaH SaD varSadharaparvatAH vedikoccatvam, dhAtakIzabdApAtivikaTApAtigandhApAtimAlavatparyAyAkhyavRttavaitAcyAzca tannivAsisvAtiprabhAsAruNapadmanAbhadevAnAM dvayena dvayena pUrvAparArddhayoH sahitAH krameNa dvau dvAvuktAH, domAlavaMta ttimAlavantAvuttarakurutaH pUrvadigvartinaugajadantakaustaH, tato bhadrazAlavanatadvedikA padArthadvayam, kAlodavevijayebhyaH parauzItottarakUlavarttinau dakSiNottarAyatau citrakUTau vakSaskAraparvatau, tato vijayenAntaranadyA vijayena cAntaritA dikoccatvam, vanyau tathaivAnyau punastathaivAnyAviti punaH pUrvavanamukhavedikAvijayAbhyAmarvAkzItAdakSiNakUlavartIni tathaiva trikUTAdInAM puSkarArddhadvaye | kSetrAdidvikam catvAri dvayAni, tataH saumanasau devakurupUrvadigvarttinau gajadantakau, tato gajadantakAveva devakurupratyagbhAgavarttinau vidyutprabhau, tato bhadrazAlavanatadvedikAvijayebhyaH paratastathaivAGgAvatyAdInAM catvAri dvayAni zItodAdakSiNakUlavartIni, punaranyAni pazcimavanamukhavedikAntyavijayAbhyAM pUrvataH krameNa tathaiva candraparvatAdInAMcatvAri dvayAni, tato gandhamAdanAvuttarakurupazcimabhAgavarttinau gajadantakAviti, ete dhAtakIkhaNDasya pUrvArddha pazcimArddhaca bhavantIti dvau dvAvuktAviti, iSukArau dakSiNottarayo // 148 // dizordhAtakIkhaNDavibhAgakAriNAviti, do cullahimavaMtakUDA ityAdi, himavadAdayaH SaDvarSadharaparvatAsteSuye dvedvekUTe jambUdvIpa (r) yoryadda (mu0)| (c) dvAvuktau (mu0)|
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 149 // 91-93 | zrIsthAnAGgaprakaraNe abhihite te parvatAnAM dviguNatvAdekaikazodvedvesyAtAmiti, varSadharANAM dviguNatvAt padmAdihradA api dviguNAstaddevyo-dvitIyamadhyayanaM 'pyevamiti / caturdazAnAM gaGgAdimahAnadInAM pUrvapazcimArddhApekSayA dviguNatvAt tatprapAtahadA api dvau dvau syurityAha- do dvisthAnam, vRttiyutam tRtIyoddezakaH bhAga-1 gaMgApavAyaddahe tyAdi, do rohiyAo ityAdau nadyadhikAregaGgAdInAMsadapi dvitvaM noktam, jambUdvIpaprakaraNoktasya- mahAhimavaMtAo sUtram vAsaharapavvayAo mahApaumaddahAo do mahAnadIo pavahaMtI (sU089) tyAdisUtrakramasyAzrayaNAt, tatra hirohidAdaya evASTau zrUyanta | vedikoccatvam, iti, citrakUTapakSmakUTavakSaskAraparvatayorantare nIlavadvarSadharaparvatanitambavyavasthitAd grAhavatIkuNDAddakSiNatoraNavinirgatA dhAtakIaSTAviMzatinadIsahasraparivArA zItAbhigAminI sukacchamahAkacchavijayayorvibhAgakAriNI grAhavatI nadI, evaM yathAyogaM pUrvAparArddhayoH dvayordvayoH savakSaskAraparvatayorvijayayorantare krameNa pradakSiNayA dvAdazApyantaranadyo yojyAH, tadvitvaMca pUrvavaditi, paGkavatItyatra padArthadvayam, kAlodavevegavatIti granthAntare dRzyate, kSArodetyatra kSIrodetyanyatra, siMhazrotA ityatra sItazrotA ityaparatra, phenamAlinI gambhIramAlinI dikoccatvam, cetIha vyatyayazca dRzyate iti, mAlyavadgajadantakabhadrazAlavanAbhyAmArabhya kacchAdIni dvAtriMzadvijayakSetrayugalAni pradakSiNato- puSkarArddhadvaye | kSetrAdidvikam avagantavyAnIti, tathA kacchAdiSu krameNa kSemAdipurINAM yugalAni dvAtriMzadavagantavyAnIti, bhadrazAlAdIni merau catvAri vanAni- bhUmIe bhaddasAlaM mehalajuyalaMmi donni rmmaaii| naMdaNasomaNasAiM paMDagaparimaMDiyaM siharaM // 1 // (bRhatkSetra0 1/316) iti vacanAt, mervordvitve ca vanAnAM dvitvamiti, zilAzcatamro merau paNDakavanamadhye cUlikAyAH krameNa pUrvAdiSu, atra gAthepaMDagavaNaMmi cauro silAu causuvi disAsu cuulaae| caujoyaNaussiyAo svvjjunnkNcnnmyaao||1|| paMcasayAyAmAo majjhe // 149 // 0padyakUTa0 (mu0)(r) bhUmau bhadrazAlaM mekhalAyugale dve ramye nandanasaumanase pANDukaparimaNDitaM zikharam // 1 // 0 pANDukavane catasraH zilAzcatasRSvapi dikSu cUlAyAH / caturyojanocchritAH srvaarjunkaanycnmyyH|| 1 // paJcazatAyAmA madhye -
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 150 // diihttnn'ddhruNdaao| caMdaddhasaMThiyAo kumuoyrhaargoraao||2||(bRhtkssetr01/355-356) iti, mandarau- merucUlikA-zikhara- dvitIyamadhyayana vizeSaH, svarUpamasyAH - merussa uvari cUlA jiNabhavaNavihUsiyA duvI(40)succA / bArasa aTTha ya cauro mUle majjhuvari ruMdA y||1|| dvisthAnam, iti, vedikAsUtraM jambUdvIpavat, dhAtakIkhaNDAnantaraM kAlodasamudro bhavatIti tadvaktavyatAmAha- kAlode tyAdi kaNThyam, tRtIyoddezakaH sUtram kAlodAnantaramanantaratvAdeva puSkaravaradvIpasya pUrvArddhapazcArddhatadubhayaprakaraNAnyAha- pukkhare tyAdi, trINyapyatidezapradhAnAni, 91-93 atidezalabhyazcArthaH sugama eva, navaraM pUrvArddhAparArddhatA dhAtakIkhaNDavadiSukArAbhyAmavagantavyA, bharatAdInAMcAyAmAdisamataivaM vedikoccatvam, 8 dhAtakIbhAvanIyA- iguyAlIsasahassA paMceva sayA havaMti unnsiiyaa| tevattaramaMsasayaM muhavikkhaMbho bhrhvaase||1||(bRhtkssetr05/17) 41579 pUrvAparArddhayoH 373 / pannaTThi sahassAI cattAri sayA havaMti chaayaalaa| terasa ceva ya aMsA bAhiro bhrhvikkhNbho||2||(bRhtkssetr05/26)65446 13 padArthadvayam, kAlodavecauguNiya bharahavAso vistara ityarthaH hemavae taM caugguNaM taiyaM harivarSamityarthaH / harivAsaMcaguNiyaM mahAvidehassa vikkhNbho||3||(bRhtkssetr dikoccatvam, 5/30) evamairavatAdIni mantavyAni sattattaraM sayAI coddasa ahiyAI sattarasa lkkhaa| hoi kurUvikkhaMbho aTTha ya bhAgA aprisesaa|| puSkarArddhadvaye kSetrAdidvikam 4 // 1707714313 / cattAri lakkha chattIsa sahassA nava sayA ya solhiyaa| eSA kurujiivaa|436916 / doNha girINAyAmo sNkhitto| diirghtvaardhpthlaaH| ardhacandrasaMsthitAH kumudodrhaargauraaH||2||kummo0| kusumoya010mandare-merau merucUlikA (mu0)10 merorupari cUlA jinabhavanabhUSitA catvAriMzad uccaa| dvAdazASTa catvAri mUle madhya upari vistIrNA / / 1 // ekacatvAriMzatsahasrANi paJcaiva zatAni bhavantyekonAzItyadhikAni trisaptatyadhikazatamaMzAnAM mukhaviSkambho bharatavarSe // 1 // paJcaSaSTisahasrANi catvAri zatAni bhavaMti SaTcatvAriMzadadhikAni trayodaza evAMzA bAhyo bharataviSkambhaH / / 2 // caturguNitabharatavyAso // 150 // haimavate taccaturguNaM tRtIyaM harivarSaM caturguNitaM mahAvidehasya viSkambhaH // 3 / / saptasaptatiH zatAni caturdazAdhikAni saptadaza lakSA bhavati kuruviSkambhaH, aSTau ca bhAgA aparizeSAH / / 4 / / 9 caturlakSaSaTtriMzatsahasraSoDazAdhikanavazatAni dvayorgiryorAyAmaH
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / / 151 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 94 asurAdIndradvayam, vimAnavarNaH, graiveyakatanumAnam taM dhaNU kuruunnN|| 5 // somaNasamAlavaMtA dIhA vIsaM bhave syshssaa| teyAlIsa sahassA auNAvIsA ya donni syaa||6|| 2043219 / solahiyaM sayamegaM chavvIsasahassa solasa ya lakkhA / vijuppabho nago gaMdhamAyaNo ceva diihaao||7|| (bRhatkSetra05/ 42-47-48-49) 1626116, mahAdrumA jambUdvIpakamahAdrumatulyAH , tathA-dhAyaivaraMmi dIve jo vikkhaMbho uhoi uNagANaM / so duguNo NAyavvo pukkharaddhe NagANaM tu||8||vaashraa vakkhArA dahanaikuMDA vaNA ya siiyaaii| dIve dIve duguNA vittharao ussae tullaa||9|| usuyAra-jamagakaMcaNa-cittavicittA ya vttttveyddddaa| dIve dIve tullA dumehalA je ya veyaDDA // 10 // (bRhatkSetra0 5/37-38-39)iti| puSkaravaradvIpavedikAprarUpaNAnantaraM zeSadvIpasamudravedikAprarUpaNAmAha- savvesipi Na mityAdi kaNThyam / ete ca dvIpasamudrA indrANAmutpAtaparvatAzrayA itIndravaktavyatAmAha do asurakumAriMdA pannattA, taM0- camare ceva balI ceva, do NAgakumAriMdA paNNattA, taM0- dharaNe ceva bhUyANaMdeceva 2, do suvannakumAriMdA paM0 taM0- veNudeveceva veNudAlI ceva, do vijukumAriMdA paM0 taM0- haricceva harissahe ceva, do aggikumAriMdA pannattAtaM0aggisihe ceva aggimANave ceva, do dIvakumAriMdA paM0 taM0- punne ceva visiTTe ceva, do udahikumAriMdA paM0 taM0- jalakaMte ceva jalappabheceva, do disAkumAriMdA paM0 taM0- amiyagatI ceva amitavAhaNeceva, do vAtakumAriMdA paM0 taM0- velaMbe ceva pabhaMjaNeceva, taddhanuH kurUNAM saMkSiptam / / 5 / / saumanasamAlavantau dI| viMzatiH zatasahasrANi tricatvAriMzatsahasrANi ekonaviMzatyadhike dve zate // 6 // 0 SoDazAdhikaM zataM SaDviMzatisahasrANi SoDaza ca lakSA vidyutprabho nago gandhamAdanazcaiva dI? // 7 // 0 dhAtakIvare dvIpe yo viSkambhastu bhavati tu nagAnAM sa dviguNo jJAtavyaH puSkarAH (r)nagAnAntu / / 8 // varSadharA vakSaskArA hRdanadIkuNDAni vanAni ca sItAdayo dvIpe dvIpe dviguNA vistarata ucchrayeNa tulyaa|| 9 / / iSukArayamakakAJcanacitravicitrAzca vRttavaitADhyA dvIpe dvIpe tulyA dvimekhalA ye ca vaitADhyAH / / 10 // // 151 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya yatam // 152 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 94 asurAdIndradvayam, vimAnavarNaH, graiveyakatanumAnam do thaNiyakumAriMdA paNNattA, taM0- ghose ceva mahAghose ceva, do pisAiMdA pannattA-taM0-kAle ceva mahAkAle ceva, do bhUiMdApaM0 taM0-surUve ceva paDirUve ceva, do jakkhiMdA pannattA, taM0- punnabhadde ceva mANibhadde ceva, do rakkhasiMdA pannattA, taM0- bhIme ceva mahAbhIme ceva, do kinnariMdA pannattA, taM0- kinnare ceva kiMpurise ceva, do kiMpurisiMdA paM0 taM0- sappurise ceva mahApurise ceva, do mahoragiMdA paM020- atikAe ceva mahAkAe ceva, do gaMdhavviMdA paM0, taM0- gItaratIcevagIyajase ceva, do aNapanniMdA paM0, taM0saMnihie ceva sAmaNNeceva, do paNapanniMdA paM0, taM0- dhAe ceva vihAe ceva, do isivAiMdA paM0 ta0- isicceva isivAlae ceva, do bhUtavAiMdA pannattA, taM0- issare ceva mahissare ceva, do kaMdiMdA paM0, taM0- suvacche ceva visAle ceva, do mahAkaMdiMdA pannattA, taM0hasse ceva hassaratI ceva, do kubhaMDiMdA paM0, taM0-seeceva mahAsee ceva, do pataiMdA paM0, taM0- patae ceva patayavaI ceva, joisiyANaM devANaM do iMdA pannattA, taM0- caMde ceva sUre ceva, sohammIsANesu NaM kappesu do iMdA paM0, taM0- sakke ceva IsANe ceva, evaM saNaMkumAramAhiMdesu kappesudo iMdA paM0, taM0-saNaMkumAre ceva mAhiMde ceva, baMbhalogalaMtaesuNaM kappesu do iMdA paM0 taM0- baMbhe ceva laMtae ceva, mahAsukkasahassAresuNaM kappesudo iMdA pannattA, taM0- mahAsukke ceva sahassAre ceva, ANayapANatAraNaccutesuNaM kappesudo iMdA paM0 taM0- pANate ceva acute ceva, mahAsukkasahassAresu NaM kappesu vimANA duvaNNA paM0, taM0- hAliddA ceva sukillA ceva, __ gevinagANaM devANaM do rayaNIo uddamuccatteNaM pnnttaa||suutrm 94 // dvitIyasthAne tRtIyoddezakaH samAptaH // 2-3 // do asure tyAdi acue ceva ityetadantaM sUtraM sugamam, navaramasurAdInAM dazAnAM bhavanapatinikAyAnAM mervapekSayA dakSiNottaradigdvayAzritatvena dvividhatvAd viMzatirindrAH, tatra camarodAkSiNAtyo balI tvaudIcya ityevaM sarvatra, evaM vyantarANAmaSTanikAyAnAM dviguNatvAt SoDazendrAstathA aNapaNNikAdInAmapyaSTAnAmeva vyantaravizeSarUpanikAyAnAM dviguNatvAt SoDazeti // 152 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 153 // jyotiSkAnAM tvasaGkhyAtacandrasUryatve'pijAtimAtrAzrayaNAd dvAveva candrasUryAkhyAvindrAvuktau saudharmAdikalpAnAMtudazendrA dvitIyamadhyayanaM ityevaM sarve'pi catuHSaSTiriti / devAdhikArAt tannivAsabhUtavimAnavaktavyatAmAha- mahAsukke tyAdi kaNThyam, navaraM hAridrANi dvisthAnam, caturthoddezakaH pItAni, kramazcAyaM saudharmAdivimAnavarNaviSayo yathA-saudharmezAnayoH paJcavarNAni tato dvayorakRSNAni punardvayorakRSNanIlAni sUtram 95 tato dvayoH zukrasahasrArAbhidhAnayoH pItazuklAni tataH zuklAnyeveti, Aha ca-sohamme paMcavannA ekkagahANI u jA shssaaro| samayAvali kAdita do do tullA kappA teNa paraM puNddriiyaaii||1|| (bRhatsaM0 132) iti / devAdhikArAdeva dvisthAnakAnupAtinI tadavagAhanAmAha utsarpiNya'gevejagANa'mityAdi, pUrvavad vyAkhyeyamiti / dvisthAnakasya tRtIyoddezakaH samAptaH // ntAnAm 25, grAmanagarAdi toraajdhaany||dvitiiyaadhyyne cturthoddeshkH|| ntAnAm 47, uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturthaH samArabhyate- asya ca jIvAjIvavaktavyatApratibaddhasya pUrveNa sahAyaMsambandhaH- pUrvasmin / chAyAdInAM zanipravAhi pudgalajIvadharmA uktA iha tu sarva jIvAjIvAtmakamiti vAcyam, anena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyemAni paJcaviMzati tAntAnAMca rAdisUtrANi samayetyAdIni jIvA__ samayA ti vA AvaliyA ti vA jIvA ti yA ajIvA ti yA pavuccati 1, ANApANU ti vA thove ti vA jIvA ti yA ajIvA ti yA pavucca ti 2,khaNA ti vAlavA ti vA jIvA ti yA ajIvA ti yA pavucca ti 3, evaM muhattA ti vA ahorattA ti vA 4, pakkhA ti vA mAsA ti vA 5, uDUti vA ayaNA ti vA 6, saMvaccharA ti vA jugA ti vA 7, vAsasayA ti vA vAsasahassA i vA 8, vAsasatasahassAi vAvAsakoDI ivA 9, puvvaMgA ti vA puvvA ti vA 10, tuDiyaMgA tivA tuDiyA ti vA 11, aDaDaMgA ti vA aDaDA ti vA 12, avavaMgA jIvatvam // 153 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 154 // ti vA avavA ti vA 13, hUhUaMgA ti vA hUhUyA ti vA 14, uppalaMgA ti vA uppalA ti vA 15, paumaMgA ivA paumA ti vA 16, NaligaMgA tivANaliNA ti vA 17, acchaNikuraMgA ti vA acchaNiurA ti vA 18, auaMgA ti vA auA ti vA 19, NauaMgA ti vA NauA ti vA 20, pautaMgA ti vA pautA ti vA 21, cUlitaMgA ti vA cUlitA ti vA 22, sIsapaheliyaMgA ti vA sIsapaheliyA ti vA 23, paliovamA ti vA sAgarovamA ti vA 24, ussappiNI ti vA osappiNI ti vA jIvA ti yA ajIvA ti yA pavuccati 25, gAmA ti vANagarA ti vA nigamA ti vA rAyahANI ti vA kheDA ti vA kabbaDA ti vA maDaMbA ti vA doNamuhA ti vA paTTaNA ti vA AgarA ti vA AsamA ti vA saMbAhA ti vA saMnivesAi vA ghosA i vA ArAmA i vA ujANA ti vA vaNA ti vA vaNasaMDA ti vA vAvI ivA pukkharaNI ti vAsarA ti vA sarapaMtI ti vA agaDA ti vA talAgA ti vA dahA ti vANadI ti vA puDhavI ti vA udahI ti vA vAtakhaMdhA ti vA uvAsaMtarA ti vA valatA ti vA viggahA ti vA dIvA ti vA samuddAi vA velA ti vA vetitA ti vA dArA ti vA toraNA ti vA NeratitA tivANeratitAvAsA ti vA jAva vemANiyAivA vemANiyAvAsA ti vA kappA ti vA kappavimANAvAsA ti vA vAsA tivA vAsadharapakvatA ti vA kUDA ti vA kUDagArA ti vA vijayA ti vA rAyahANI i vA jIvA ti yA ajIvA ti yA pavucca ti 47 / chAtA ti vA AtavA ti vA dosiNA ti vA aMdhagArA ti vA omANA ti vA ummANA ti vA atitANagihA ti vA ujjANagihA ti vA avaliMbA ti vA saNippavAtA ti vA jIvA ti yA ajIvA ti yA pavuccai / dorAsI paM0 taM0- jIvarAsI ceva ajIvarAsI ceva ||suutrm 95 // eSAMcAnantarasUtreNAyamabhisambandhaH- pUrvatra jIvavizeSANAmuccatvalakSaNo dharmo'bhihitaH, iha tu dharmAdhikArAdeva samayAdiH sthitilakSaNo dharmo jIvAjIvasambandhI jIvAjIvatayaiva dharmadharmiNorabhedenocyata iti, tatra sarveSAM kAlapramANAnAmAdyaH paramasUkSmo'bhedyo niravayava utpalapatrazatavyatibhedAdhudAharaNopalakSitaH samayaH, tasya cAtItAdivivakSayA bahutvAd bahuvacana dvitIyamadhyayana dvisthAnam, caturthoddezakaH sUtram 95 samayAvalikAdita utsarpiNyantAnAm 25, grAmanagarAditorAjadhAnyantAnAm 47, chAyAdInAM zanipravAtAntAnAMca jIvAjIvatvam // 154 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 155 // kAdita 98399322 mityAha- samayAivA ityAdi, itizabda upapradarzane, vAzabdo vikalpe, tathA asaGkhyAtasamayasamudayAtmikA AvalikA dvitIyamadhyayana kSullakabhavagrahaNakAlasya SaTpaJcAzaduttaradvizatatamabhAgabhUtA iti, tatra samayA iti vA AvalikA iti vA yatkAlavastu tada dvisthAnam, caturthoddezakaH vigAnena jIvA iti ca, jIvaparyAyatvAt, paryAyaparyAyiNozca kathaJcidabhedAt, tathA ajIvAnAM-pudgalAdInAMparyAyatvAdajIvA sUtram 95 iti ca, cakArau samuccayArthI, dIrghatA ca prAkRtatvAt, procyate- abhidhIyata iti, na jIvAdivyatirekiNaH samayAdayaH, samayAvalitathAhi-jIvAjIvAnAMsAdisaparyavasAnAdibhedA yA sthitistadbhedAH samayAdayaHsA ca taddharmodharmazca dharmiNo nAtyantaMbhedavAn, utsarpiNyaatyantabhede hi viprakRSTadharmamAtropalabdhau pratiniyatadharmiviSaya eva saMzayo na syAt, tadanyebhyo'pi tasya bhedAvizeSAd, ntAnAm 25, grAmanagarAdidRzyate ca yadA kazciddharitatarutaruNazAkhAvisaravivarAntarataH kimapi zuklaM pazyati tadA kimiyaM patAkA kiMvA balAketyevaM / torAjadhAnyapratiniyatadharmiviSayaH saMzaya iti, abhede'pi sarvathA saMzayAnutpattireva, guNagrahaNata eva tasyApi gRhItatvAditi, iha tvabhedanayA- ntAnAm 47, zrayaNAd jIvA i yetyAdhuktam, iha ca samayAvalikAlakSaNArthadvayasya jIvAdidvayAtmakatayA bhaNanAd dvisthAnakAvatAro chAyAdInAM zanipravAdRzyaH, evamuttarasUtrANyapi neyAni, vizeSaM tu vakSyAma iti, ANApANU ityAdi, AnaprANA viti- ucchvAsaniHzvAsakAlaH tAntAnAMca saGkhyAtAvalikApramANaH, Aha ca-hassa aNavagallassa, niruvakiTThassa jNtunno| ege UsAsanIsAse, esa pANutti vuccaI // 1 // jIvatvam (jambU02/1, bRhatsaM0 207) tathA stokAH saptocchrAsaniHzvAsapramANAH, kSaNAH saGkhyAtAnaprANalakSaNAH, saptastokapramANA lavAH, eva miti yathA prAktane sUtratraye jIvA iti ca ajIvA iti ca procyate ityadhItamevaM sarveSUttarasUtreSvityarthaH, muhUrtAHsaptasaptatilavapramANAH, uktaJca- satta pANUNi se thove, satta thovANi se lve| lavANaM sattahattarIe, esa muhutte viyaahie||1|| OhRSTasyAnavaglAnasya nirupakRSTasya jantoreka ucchAsaniHcchAsa eSa prANa iti ucyte||1|| OM sapta prANAH sa stokaH sapta stokA lavaH saptasaptatyA lavaireSa jIvA // 155 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 156 // tiNi sahassA satta ya sayANi tevattaraM ca uusaasaa| esa muhatto bhaNio savvehiM annNtnaanniihiN||2|| (jambU0 2/2-3, bRhatsaM0 208-209) iti, ahorAtrAstriMzanmuhUrttapramANAH, pakSAH paJcadazAhorAtrapramANAH, mAsA dvipakSAH, Rtavo dvimAsamAnAH vasantAdyAH, ayanAni RtutrayamAnAni, saMvatsarA ayanadvayamAnAH, yugAni paJcasaMvatsarANi, varSazatAdIni pratItAni, pUrvAGgAni caturazItivarSalakSapramANAni, pUrvANi pUrvAGgAnyeva caturazItilakSaguNitAni, idaM caiSAM mAnaM-puvvassa u parimANaM sayariM khalu hoMti koddilkkhaao| chappannaM ca sahassA boddhavvA vaaskoddiinnN||1|| (bRhatsaM0 316) iti, 70560000000000, pUrvANi caturazItilakSaguNitAni truTitAGgAni bhavanti, evaM pUrvasya pUrvasya caturazItilakSaguNanenottaramuttaraM saGkhyAnaM bhavati yAvacchIrSapraheliketi, tasyAM caturnavatyadhikamaGkasthAnazataM bhavati, atra karaNagAthA-'icchiyaThANeNa guNaM paNasunnaM caurasItiguNita c| kAUNaM taivAre puvvaMgAINa muNa sNkhN||1||shiirssprhelikaantH sAMvyavahArikaH saGkhyAtakAlaH, tena ca prathamapRthivInArakANAM bhavanapativyantarANAM bharatairavateSu suSamaduSSamAyA: pazcime bhAgenaratirazcAMcAyurmIyata iti, kiJca-zIrSaprahelikAyAH parato'pyasti saGkhyAtaH kAlaH, sacAnatizAyinAMna vyavahAraviSaya iti kRtvaupamye prakSiptaH, ata eva zIrSaprahelikAyAH parataH palyopamAdhupanyAsaH, tatra palyenopamA yeSutAni palyopamAni-asaGkhyAtavarSakoTIkoTIpramANAni vakSyamANalakSaNAni, sAgareNopamA yeSu tAni sAgaropamANi-palyopamakoTIkoTIdazakamAnAnIti, dazasAgaropamakoTIkoTya utsarpiNI, evamevAvasarpiNIti / muhUrta iti vyaakhyaatH||1|| trINi sahasrANi sapta ca zatAni trisaptatizcocchrAsA eSa muhUrto bhaNitaH srvairnntjnyaanibhiH|| 2 // pUrvasya tu parimANaM saptatiH khalu bhavanti kottiilkssaaH| SaTpaJcAzatkoTIsahasrANi ca varSANAM boddhavyAni ||1||AUM icchitasthAnena guNyaM zUnyapaJcakaM caturazItiguNitaM ca / pUrvAGgAdInAM saMkhyAM tativArAn kRtvA jaaniihi||1|| dvitIyamadhyayana dvisthAnam, caturthoddezakaH sUtram 95 samayAvalikAdita utsarpiNyantAnAm 25, grAmanagarAditorAjadhAnyantAnAm 47, chAyAdInAM zanipravAtAntAnAMca jIvA jIvatvam // 156 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 157 // kAlavizeSavad grAmAdivastuvizeSA api jIvAjIvA eveti dvipadaiH saptacatvAriMzatA sUtrairAha- gAme tyAdi, iha ca pratyeka dvitIyamadhyayana jIvAi yetyAdirAlApo'dhyetavyo, grAmAdInAMca jIvAjIvatA pratItaiva, tatra karAdigamyA grAmAH, naiteSu karo'stIti nakarANi dvisthAnam, caturthoddezakaH 1, nigamAH- vaNignivAsA, rAjadhAnyo- yAsu rAjAno'bhiSicyante rakheTAni-dhUliprAkAropetAni, karbaTAni-kunagarANi sUtram 15 3, maDambAni sarvato'rddhayojanAt parato'vasthitagrAmANi droNamukhAni yeSAM jalasthalapathAvubhAvapi staH 4, pattanAni yeSu samayAvali kAdita jalasthalapathayoranyatareNa paryAhArapravezaH, AkarA- lohAdyutpattibhUmayaH 5, AzramA:- tIrthasthAnAni saMvAhAH- samabhUmau jUna utsarpiNya* kRSi kRtvA yeSu durgabhUmibhUteSu dhAnyAni kRSIvalAH saMvahanti rakSArthamiti 6, sannivezAH sArthakaTakAdeH ghoSA-goSThAni 7, ntAnAm 25, grAmanagarAdiArAmA-vividhavRkSalatopazobhitAH kadalyAdipracchannagRheSu strIsahitAnAM puMsAM ramaNasthAnabhUtA iti, udyAnAni patrapuSpa torAjadhAnyaphalacchAyopagAdivRkSopazobhitAni bahujanasya vividhaveSasyonnatamAnasya bhojanArthaM yAnaM- gamanaM yeSviti 8, vanAnItyeka ntAnAm 47, jAtIyavRkSANi, vanakhaNDA:- anekajAtIyottamavRkSAH 9, vApI caturasrA, puSkariNI vRttA puSkaravatI veti 10, sarAMsi chAyAdInAM zanipravAjalAzayavizeSAH, saraHpatayaH- sarasAM paddhatayaH 11, agaDa tti avaTAH- kUpAH, taDAgAdIni pratItAni 12, pRthivI tAntAnAMca ratnaprabhAdikA udadhiH- tadadho ghanodadhiH 14, vAtaskandhAH- ghanavAtatanuvAtA itare vA avakAzAntarANi-vAtaskandhAnAma jIvA jIvatvam dhastAdAkAzAni, jIvatA caiSAM sUkSmapRthivIkAyikAdijIvavyAptatvAt 15, valayAni-pRthivInAM veSTanAni ghanodadhighanavAtatanuvAtalakSaNAnIti vigrahA- lokanADIvakrANi, jIvatA caiSAMpUrvavat 16, dvIpAH samudrAzca pratItAH 17, velA-samudrajalavRddhiH, vedikAH pratItA:18, dvArANi-vijayAdIni toraNAni teSveveti 19, nairayikA:-kliSTasattvavizeSAsteSAMcAjIvatA karmapudgalAdyapekSayA tadutpattibhUmayo nairayikAvAsAsteSAMca jIvatA pRthivIkAyikAdyapekSayA, ityevaM caturviMzatidaNDako' // 157 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutama bhAga-1 // 158 // bhidheyaH 43 ata evAha-yAva dityAdi, kalpA:- devalokAstadaMzAH kalpavimAnAvAsAH 44, varSANi- bharatAdikSetrANi, dvitIyamadhyayana varSadharaparvatA:- himavadAdayaH 45, kUTAni- himavatkUTAdIni, kUTAgArANi- teSveva devabhavanAni 46, vijayAH dvisthAnam, caturthoddezakaH cakravartivijetavyAni kacchAdIni kSetrakhaNDAni, rAjadhAnyaH- kSemAdikAH, jIve tyAdi ihoktaM sarvatra sambandhanIyamiti sUtram 96 47 / ye'pi pudgaladharmAste'pi tathaivetyAha- chAye tyAdi sUtrapaJcakaM gatArtham, navaraM chAyA vRkSAdInAmAtapaH Adityasya, dosiNA-prema-dveSau bandhI, rAgativattijyotsnA andhakArANi-tamAMsi, avamAnAni-kSetrAdInAMpramANAni hastAdIni, unmAnAni-tulAyAH karSAdIni, dveSAbhyAM atiyAnagRhANi- nagarAdipraveze yAni gRhANi, udyAnagRhANi pratItAni, avaliMbA saNippavAyA ya rUDhito'vaseyA iti, pApam, kimetat sarvamityAha-jIvA iti ca, jIvavyAptatvAt tadAzritatvAdvA, ajIvA iti ca pudgalAdyajIvarUpatvAt tadAzritatvAdveti, Abhyupagami kyaupakramiprocyate-jinaiH prarUpyata iti / iha ca jIvAi yetyAdi sUtrapaJcake'pi pratyekamadhyetavyamiti / atha samayAdivastu jIvAjIva kIyAmudIrNArUpameva kasmAdabhidhIyate?, ucyate, tadvilakSaNarAzyantarAbhAvAd, ata evAha-dorAsI tyAdi kaNThyam / jIvarAzizca dvidhA dIni, (yogapratyayabaddhamuktabhedAt, tatra baddhAnAM bandhanirUpaNAyAha bandhasvarUpam) duvihe baMdhe paM0 taM0- pejabaMdhe ceva dosabaMdheceva, jIvANaM dohiM ThANehiM pAvaM kammaM baMdhaMti, taM0- rAgeNa ceva doseNa ceva, jIvANaM dohiM ThANehiM pAvaM kammaM udIreMti, taM0- abbhovagamitAte ceva vetaNAte uvakkamitAte ceva veyaNAte, evaM vedeti evaM NijjareMtiabbhovagamitAte ceva veyaNAte uvakkamitAte ceva veyaNAte // sUtram 96 // // 158 // duvihetyaadi| prema-rAgo mAyAlobhakaSAyalakSaNaH, dveSastu krodhamAnakaSAyalakSaNaH, yadAha-mAyA lobhakaSAyazcetyetad / rAgasaMjJitaM dvandvam / krodho mAnazca punadvaiSa iti smaasnirdissttH||1|| (prazama0 32) iti, premNaH-premalakSaNacittavikArasampAdaka
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAja zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 159 // mohanIyakarmapudgalarAzerbandhanaM-jIvapradezeSu yogapratyayataH prakRtirUpatayA pradezarUpatayA ca sambandhanaM tathA kaSAyapratyayataH sthityanubhAgavizeSApAdanaM ca premabandhaH, evaM dveSamohanIyasya bandho dveSabandha iti, uktaM hi-jogA payaDipadesaM ThitiaNubhAga kasAyao kuNai (bandhazatake0 99) tti, premadveSalakSaNAbhyAM karmabhyAmudayagatAbhyAM jIvAnAmazubhakarmabandho bhavatItyAha- jIvA laNa mityAdi, athavA pUrvasUtramanyathA vyAkhyAya sambandhAntaramasya kriyate-sAmAnyena bandho dvedhA-premato dveSatazceti,sacAnivRttisUkSmasamparAyAntAn guNasthAninaH pratItya draSTavyaH, yastUpazAntamohakSINamohasayoginAMsayogapratyaya eva,satubandhatvena na vivakSito, bandhasyApi tasya zeSakarmabandhavilakSaNatayA'bandhakalpatvAt, yasya hi karmaNo'sau tadalpasthitikAdivizeSaNam, uktaM ca-appaM bAyaraM mauyaM bahuM ca rukkhaM ca sukkilaM ceva / maMdaM mahavvayaM tiya sAyAbahulaM ca taM kmm||1|| iti, alpaM sthityA bAdaraM pariNAmato mRdvanubhAvato bahu pradezairmandaM lepato vAlukAvad, mahAvyayaM sarvApagamAt / etadeva darzayannAha-jIvA NNa mityAdi, jIvAH- sattvAH NaM vAkyAlaGkAre dvAbhyAM sthAnAbhyAM kAraNAbhyAM pApaM- azubhamazubhabhavanibandhanatvAt, na tu niranubandhaM dvisamayasthitikamatyantaM zubham, tasya kevalayogapratyayatvAditi, badhnanti- spRSTAdyavasthaM kurvanti, rAgeNa caiva dveSeNa caiva, kaSAyairityarthaH, nanu mithyAtvAviratikaSAyayogA bandhahetavastatkathaM kaSAyA eva ihoktA iti?, ucyate, kaSAyANAM pApakarmabandhaM prati prAdhAnyakhyApanArtham, prAdhAnyaM ca sthityanubhAgaprakarSakAraNatvAt teSAmiti, athavA atyantamanarthakAritvAd, uktaJca-ko dukkhaM pAvejjA kassa va sokkhehiM vimhao hojaa?| ko vA na laheja mokkhaM? rAgaddosA jai na hojjA // 1 // yogebhyaH prakRtipradezabandhaM kaSAyebhyaH sthityanubhAgabandhaM karoti // OM tatsayogikarma alpaM bAdaraM mRdu bahu rUkSaM zubhraM caiva mandaM mahAvyayaM sAtAbahulamiti // 1 // 0 ko duHkhaM prApnuyAt kasya vA sukhairvismayo bhUyAt / ko vA na labheta mokSaM rAgadveSau yadi na bhavetAm // 1 / dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, caturthoddezakaH sUtram 16 prema-dveSau bandhI, rAgadveSAbhyAM pApam, AbhyupagamikyaupakramikIyAmudIrNAdIni, (yogapratyayabandhasvarUpam) // 159 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 160 // sarvAbhyAM sparzAdi (upa0mAlA 129)ti, athavA bandhahetudezagrAhakamevedaM sUtraM dvisthAnakAnurodhAditi na doSaH / uktasthAnadvayabaddhapApakarmaNazca dvitIyamadhyayana yathodIraNavedananirjarAH kurvanti dehinastathA sUtratrayeNAha- jIve tyAdi gatArtham, navaramudIrayanti- aprAptAvasaraM sdudye| dvisthAnam, caturthoddezakaH pravezayanti, abhyupagamena-aGgIkaraNena nirvRttA tatra vA bhavA AbhyupagamikI tayA-zirolocatapazcaraNAdikayA vedanayA sUtram 97 pIDayA upakrameNa-karmodIraNakAraNena nirvRttA tatra vA bhavA aupakramikI tayA-jvarAtIsArAdijanyayA, eva miti uktaprakArata na dezaeva 'vedayanti' vipAkato'nubhavantyudIritaM saditi, nirjarayanti pradezebhyaH zATayantIti / nirjaraNe ca karmaNo dezataH sarvathA zarIravA bhavAntare siddhau vA gacchataH zarIrAnniryANaM bhavatIti sUtrapaJcakena tadAha dohiM ThANehiM AtA sarIraMphusittANaM NijjAti, taM0- deseNavi AtA sarIraM phusittANaM NijjAti savveNavi AyA sarIragaMphusittANaM NijAti, evaM phurittANaM evaM phuDittA evaM saMvaTTatittA evaM nivvadRtittA / / sUtram 97 / / dohI tyAdikaM kaNThyam, navaraM dvAbhyAM prakArAbhyAM deseNavi tti dezenApi-katipayapradezalakSaNena keSAzcitpradezAnAmilikAgatyotpAdasthAnaM gacchatA jIvena zarIrAdahiH kSiptatvAt, AtmA jIvaH, zarIraM dehaM spRSTvA zliSTvA niryAti zarIrAnmaraNakAle niHsaratIti, savveNavi tti sarveNa- sarvAtmanA sarvairjIvapradezaiH kandukagatyotpAdasthAnaM gacchatA zarIrAd bahiH pradezAnAmaprakSiptatvAditi, athavA dezenApi-dezato'pyapizabdaH sarveNApItyapekSaH, AtmA, zarIram, ko'rthaH?- zarIradezaM pAdAdikaM spRSTvA'vayavAntarebhyaH pradezasaMhArAnniti, saca saMsArI, sarveNApi sarvatayA'pi, apidezenApItyapekSaH, sarvamapi zarIraM spRSTvA niryAtIti bhAvaH, saca siddho, vakSyati ca-pAyaNijjANA Niraesu uvavajjatI tyAdi,yAvat savvaMgaNijjANA siddhesu (sU0 461)tti / AtmanA zarIrasya sparzane sati sphuraNaM bhavatItyata ucyate- eva mityAdi, eva miti dohiM ThANehI tyAdyabhilApasaMsUcanArthaH, // 160 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 161 // spAdi tatra dezenApi kiyadbhirapyAtmapradezairilikAgatikAle savveNavi tti savvairapi gendukagatikAle zarIraM phurittANaM ti sphorayitvA dvitIyamadhyayana saspandaM kRtvA niryAti, athavA zarIrakaM dezataH zarIradezamityarthaH sphorayitvA pAdAdiniryANakAle, sarvataH- sarvaM zarIraM dvisthAnam, sphorayitvA sarvAGganiryANAvasara iti / sphoraNAcca sAtmakatvaM sphuTaM bhavatItyAha- eva mityAdi, eva miti tathaiva dezena caturthoddezakaH sUtram 97 Atmadezena zarIrakaM phuDittANaM ti sacetanatayA sphuraNaliGgataH sphuTaM kRtvA ilikAgatau sarveNa- sarvAtmanA sphuTaM kRtvA deza sarvAbhyAM gendukagatAviti, athavA zarIrakaM dezataH- sAtmakatayA sphuTaM kRtvA pAdAdinA niryANakAle sarvataH- sarvAGganiryANaprastAvaraiti, athavA phuDittA-sphoTayitvA vizIrNaM kRtvA, tatra dezato'kSyAdivighAtena sarvataH sarvavizaraNena devdiipaadijiivvditi| zarIraM sAtmakatayA sphuTIkurvaMstatsaMvarttanamapi kazcitkarotItyAha- eva mityAdi, eva miti tathaiva saMvaTTaittANaM ti saMvartyasaGkocya zarIrakaM dezenelikAgatau zarIrasthitapradezaiH sarveNa-sarvAtmanA gendukagatau sarvAtmapradezAnAMzarIrasthitatvAnniryAtIti, athavA zarIrakaM-zarIriNamupacArAddaNDayogAddaNDapuruSavat, tatra dezataH saMvarttanaM saMsAriNo mriyamANasya pAdAdigatajIvapradezasaMhArAt sarvatastu nirvANaM ganturiti, athavA zarIrakaM dezataH saMvartya- hastAdisaGkocanena sarvataH- sarvazarIrasaGkocanena pipIlikAdivaditi / Atmanazca saMvarttanaM kurvan zarIrasya nivarttanaM karotItyAha- evaM nivvadRyittANaM ti, tathaiva nivartyajIvapradezebhyaH zarIrakaM pRthakkRtyetyarthaH, tatra dezenelikAgatau sarveNa gendukagato, athavA dezataH zarIrakaM nirvAtmanaH pAdAdiniryANavAn sarvataH sarvAGganiryANavAniti, athavA paJcavidhazarIrasamudAyApekSayA dezataH zarIraM- audArikAdi nivartya , // 161 // taijasakArmaNe tvAdAyaiva, tathA sarveNa- sarvaM zarIrasamudAyaM nivartya niryAti, sidhyatItyarthaH / anantaraM sarvaniryANamuktam, tacca paramparayA dharmazravaNalAbhAdiSu, te ca yathA syustathA darzayannAha
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImthAnAta zrIabhaya0 vRttiyutam dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, caturthoddezakaH sUtram 98 kSayopazamAbhyAM dharmazravaNAdi sUtram 99 // 162 // lyopama dohiM ThANehiM AtA kevalipannattaM dhammaM labhejA savaNatAte, taM0-khateNa ceva uvasameNa ceva, evaM jAva maNapajjavanANaM uppADejA taM0-khateNa ceva uvasameNa ceva // sUtram 98 // dohI tyAdi kaNThyam, navaraM khaeNa ceva tti jJAnAvaraNIyasya darzanamohanIyasya ca karmaNa udayaprAptasya kSayeNa-nirjaraNena anuditasya copazamana- vipAkAnanubhavena, kSayopazamenetyuktaM bhavati, yAvatkaraNAt kevalaM bohiM bujjhejA muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaejjA kevalaM baMbhaceravAsamAvasejA, kevaleNaM saMjameNaM saMjamijA, kevaleNaM saMvareNaM saMvarejA, kevalaM AbhiNibohiyanANamuppADejA ityAdi dRzyaM yAvanmanaHparyayajJAnamutpAdayediti, kevalajJAnaM tu kSayAdeva bhavatIti tannoktam / iha ca yadyapi bodhyAdayaH samyaktvacAritrarUpatvAt kevalena kSayeNa upazamena ca bhavanti tathA'pyete kSayopazamenApi bhavanti, zravaNAbhinibodhikAdIni tu kSayopazamenaiva bhavantIti sarvasAdhAraNaH kSayopazama uktaH padadvayenAtaH sa eva vyAkhyAta iti / bodhyAbhinibodhikazrutAvadhijJAnAni ca SaTSaSTisAgaropamasthitikAnyutkarSato bhavanti, sAgaropamAni ca palyopamAzritAnIti taDvitayaprarUpaNAmAha duvihe addhovamie pannattetaM0-paliovame cevasAgarovameceva, se kiMtaM paliovame?, paliovame-jaMjoyaNavicchinnaM, pallaM egAhiyapparUDhANaM / hoja niraMtaraNicitaM bharitaM vAlaggakoDINaM ||1||vaasse vAsasae ekkakke avahaDaMmi jo kaalo| so kAlo boddhavvo, uvamA egassa pallassa ||2||eesiNpllaannN koDAkoDI haveja dsgunnitaa| taM sAgarovamassa u egassa bhave parImANaM // 3 // ||suutrm 99 // duvihe addho ityaadi| upamA-aupamyam, tayA nivRttamaupamikaM addhA-kAlastadviSayamaupamikamaddhaupamikam, upamAnamantareNa sAgaropamasvarUpam // 162 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 163 // dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, caturthoddezaka: sUtram 99 palyopamasAgaropamasvarUpama yatkAlapramANamanatizayinA grahItuM na zakyate tadaddhaupamikamiti bhAvaH, tacca dvidhA-palyopamaM caiva sAgaropamaM caiva, tatra palyavatpalyastenopamA yasmiMstatpalyopamam, tathA sAgareNopamA yasmiMstatsAgaropamam, sAgaravanmahAparimANamityarthaH, idaM ca palyopamasAgaropamarUpamaupamikaM sAmAnyata uddhArAddhAkSetrabhedAt tridhA, punarekaikaM saMvyavahArasUkSmabhedAd dvidhA, tatra saMvyavahArapalyopamaM nAma yAvatA kAlena yojanAyAmaviSkambhoccatvaH palyo muNDanAnantaramekAdisaptAntAhorAtraprarUDhAnAMvAlAgrANAM bhRtaH pratisamayaM vAlAgroddhAre sati nirlepo bhavati sa kAlo vyAvahArikamuddhArapalyopamamucyate, teSAM dazabhiH koTIkoTIbhi yAvahArikamuddhArasAgaropamamucyate, teSAmeva vAlAgrANAM dRSTigocarAtisUkSmadravyAsaGkhayeyabhAgamAtrasUkSmapanakAvagAhanA'saGghayAtaguNarUpakhaNDIkRtAnAM bhRtaH palyo yena kAlena nirlepo bhavati tathaivoddhAre tatsUkSmamuddhArapalyopamam, tathaiva ca sUkSmamuddhArasAgaropamam, anena ca dvIpasamudrAH parisaGghayAyante, Aha ca- uddhArasAgarANaM aDDAijANa jattiyA smyaa| duguNAduguNa-8 pavitthara dIvodahi rajju eviyaa||1||(bRhtkssetr0 1/3) iti, addhApalyopamasAgaropame apisUkSmabAdarabhede evameva, navaraM varSazate 2 vAlasya vAlAsaGkhayeyakhaNDasya coddhAra iti, anena nArakAdisthitayo mIyante, kSetrato'pi te dvividhe evameva, navaraM pratisamayamekaikAkAzapradezApahAre yAvatA kAlena vAlAgraspRSTA eva pradezA uddhiyante sa kAlo vyAvahArike te palyopamasAgaropame, yAvatA ca vAlAgrAsaGkhyAtakhaNDaiH spRSTA aspRSTAzcoddhiyante sa kAla: sUkSme te, ete ca prarUpaNAmAtraviSaye eva, dRSTivAde tu spRSTAspRSTapradezavibhAgena dravyamAne prayojanamiti zrUyate, bAdare ca trividhe api prarUpaNAmAtraviSaye eveti uddhArasAgaropamayoH sArddhadvayayoH yAvantaH samayAH etAvanto dvIpodadhayo dviguNadviguNapravistarA rajjuH // 1 // OM sUkSma iti, ete....eva, AbhyAM ca dRSTivAde spRSTAspRSTa0 (mu0)| sUkSme te, AbhyAM ca dRSTivAde spRSTAspRSTa0 (pr0)| // 13 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 164 // tadevamiha prakrame uddhArakSetraupamikayonirupayogitvAdaddhaupamikasyaiva copayogitvAd addhativizeSaNaM sUtre upAttamiti, ata dvitIyamadhyayana evAddhApalyopamalakSaNAbhidhitsayA''ha sUtrakAra:-se kiMta mityAdi, atha kiMtat palyopamaM?, yadaddhaupamikatayA nirdiSTamiti 8 dvisthAnam, caturthoddezaka: prazne nirvacanametadanuvAdenAha- paliovame tti, palyopamamevaM bhavatIti vAkyazeSaH, jaMgAhA, kila yadyojanavistIrNamityupa sUtram lakSaNatvAtsarvato yadyojanapramANaM palyaM dhAnyasthAnavizeSaH ekAha eva aikAhikastena prarUDhAnAM- vRddhAnAM muNDite zirasi 100-101 AtmaparaekenAhrA yAvatyo bhavantItyarthaH, etasya copalakSaNatvAdutkarSataH saptAhaprarUDhAnAM vAlAgrANAM koTyo vibhAgAH sUkSma / pratiSThitAH palyopamApekSayA'saMkhyeyakhaNDAni bAdarapalyopamApekSayA tu koTayaH- saGkhayAvizeSAstAsAM kiM bhavet?- bharitaM bhRtam, krodhAdayaH, kathamityAha-nirantaranicitaM nibiDatayA nicayavatkRtamiti / vAsa gAhA, etasmAtpalyAvarSazate varSazate'tikrAnte sati saMsArasamA panna-jIvAH, prativarSazatamityarthaH, ekaikasmin vAlAgre asaGkhayeyakhaNDe cApahRte- uddhRte sati yaH kAlo yAvatI addhA bhavati pramANataHsa sarvajIvAnAM tAvAn kAlo boddhavyaH, kimityAha- upamA upameyaH, kasyetyAha-ekasya palyasya, idamuktaM bhavati-sakAla ekaM palyopamaM / siddhendriyasUkSmaM vyAvahArikaM cocyata iti / eesiM gAhA, eteSAM- uktarUpANAM sUkSmabAdarANAM palyAnAM palyopamAnAM koTIkoTI bhaved / vidhyam, dazaguNitA yaditi gamyate, daza koTIkoTya ityarthaH, tadekasya sUkSmarUpasya bAdararUpasya vA sAgaropamasyaiva bhavetparimANa (mithyA dRSTarajJAnam) miti // etaizca yeSAM krodhAdInAM phalabhUtakarmasthitinirUpyate tatsvarUpanirUpaNAyAha duvihe kohe pannatte taM0- AyapaiTTite ceva parapaiTThie ceva, evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM, evaM jAva micchAdasaNasalle ||suutrm 100 // duvihA saMsArasamAvannagA jIvA paM0 taM0- tasA ceva thAvarA ceva, duvihA savvajIvA paM0 taM0- siddhA ceva asiddhAceva, duvihA kAyAdibhirdai // 164 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAha zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 165 // B savvajIvA paNNattA taM0- saiMdiyA ceva aNiMdiyA ceva, evaM esA gAhA phAsetavvA jAva sasarIrI ceva asarIrIceva- 'siddhasaiMdiya- dvitIyamadhyayana kAe, joge veekasAya lesaay|nnaannuvogaahaare, bhAsaga carime yssriirii||1||||suutrm 101 // dvisthAnam, caturthoddezakaH duvihe kohe ityaadi| AtmAparAdhAdaihikApAyadarzanAdAtmani pratiSThitaH- AtmaviSayojAta: AtmanA vA paratrAkrozAdinA sUtram pratiSThito-janita AtmapratiSThitaH, pareNAkrozAdinA pratiSThitaH- udIritaH parasmin vA pratiSThito- jAtaH parapratiSThita iti| 100-101 Atmaparaeva miti yathA sAmAnyato dvedhA krodha ukta evaM nArakAdInAM caturviMzatervAcyaH, navaraM pRthivyAdInAmasaMjJinAmuktalakSaNa pratiSThitAH mAtmapratiSThitatvAdi pUrvabhavasaMskArAt krodhagatamavagantavyamiti / evaM mAnAdIni mithyAtvAntAni pApasthAnakAnyAtmapara- | krodhAdayaH, saMsArasamApratiSThitavizeSaNAni sAmAnyapadapUrvakaM caturviMzatidaNDakenAdhyetavyAni, ata evAha- evaM jAva micchAdasaNasalle tti, eteSAMca panna-jIvA:, mAnAdInAMsvavikalpajAtaparajanitatvAbhyAM svAtmavartiparAtmavarttitvAbhyAM vA svaparapratiSThitatvamavaseyam / evamete pApasthAnA-8 sarvajIvAnAM zritAstrayodaza daNDakA iti // uktavizeSaNAni ca pApasthAnAni saMsAriNAmeva bhavantIti tAn bhedata Aha- duvihe tyAdi siddhendriya kAyAdibhirdvakaNThyamiti // nanu saMsAriNa eva jIvA utAnye'pi santi?, santyeveti prAya ubhayadarzanAya trayodazasUtrImAha- duvihA savve tyAdi, kaNThyA ceyam, navaraMsendriyAH- saMsAriNo'nindriyA- aparyAptakakevalisiddhAH 2 evaM esa tti, evaM siddhAdisUtrokta- (mithyA dRSTerajJAnam) krameNa duvihA savvajIve tyAdilakSaNena eSA- vakSyamANA prastutasUtrasaGgahagAthA sparzanIyA- anusaraNIyA, etadanusAreNa trayodazApi sUtrANyadhyetavyAnItyarthaH, ata evAha- jAva sasarIrI ceva asarIrI ceva tti / siddha gAhA, siddhAH sendriyAzca setarA // 165 // uktA eva kAye tti, kAyA:- pRthivyAdayastAnAzritya sarve jIvAH saviparyayA vAcyAH, evaM sarvANi vyAkhyeyAni, vAcanA caivaM- sakAyacceva akAyacceva 'sakAyAH' pRthivyAdiSaDDidhakAyaviziSTAH saMsAriNaH, akAyAstadvilakSaNAH siddhAH 3, vidhyam,
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 166 // sayogAH- saMsAriNaH, ayogA- ayoginaH siddhAzca 4, vede tti savedAH- saMsAriNaH, avedA- anivRttibAdarasamparAyavizeSAdayaH SaT siddhAzca 5, kasAya tti, sakaSAyAH- sUkSmasamparAyAntAH, akaSAyAH- upazAntamohAdayazcatvAraH siddhAzca , lesA yatti salezyAH- sayogyantAHsaMsAriNaH, alezyA- ayoginaH siddhAzca 7, nANetti jJAninaH- samyagdRSTayo'jJAninomithyAdRSTayaH, Aha ca-avisesiyA maicciya sammaddihissa sA mainnANaM / maiannANaM micchAdihissa suryapi emeva // 1 // (vizeSAva 114) iti, ajJAnatAca mithyAdRSTibodhasya sadasatoravizeSaNAt, tathAhi-santyAH , iha tatsattvaM kathaJciditi vizeSitavyaM bhavati, svarUpeNetyarthaH, mithyAdRSTistu manyate- santa eveti, tatazca pararUpeNApi teSAM sattvaprasaGgaH, tathA na santyarthAH, iha tadasattvaM kathaJciditi vizeSitavyaM bhavati, pararUpeNetyarthaH, satuna santyeveti manyate, tathA ca tatpratiSedhakavacanasyApyabhAvaH prasajatIti, athavA zazaviSANAdayo na santItyetatkathaJciditi vizeSaNIyam, yataste zazamastakAdisamavetatayaiva na santi, na tu zazazca viSANaM ca zazasya vA viSANaM zRGgipUrvabhavagrahaNApekSayA zazaviSANaM tadrUpatayA'pi(vA) na santIti, tadevaMsadasatoH kathaJcidityetasya vizeSaNasyAnabhyupagamAt tasya jJAnamapyayathArthatvena kutsitatvAdajJAnameva, Aha ca-jaha duvvayaNamavayaNaM kucchiyasIlaM asIlamasatIe / bhaNNai taha NANapi hu micchaddihissa annaannN||1|| (vizeSAva0 520) iti, tathA mithyAdRSTeradhyavasAyo na jJAnam, bhavahetutvAt, mithyAtvAdivat, tathA yadRcchopalabdherunmattavat, tathA jJAnaphalasya satkriyAlakSaNasyAbhAvAt andhasya svahastagatadIpaprakAzavaditi, Aha ca- sadasadavisesaNAo bhvheujicchiovlNbhaao| NANaphalAbhAvAo 0 avizeSitA matireva samayagdRSTeH sA matijJAnaM mithyAdRSTematyajJAnaM zrutamapyevameva // 1 // O yathA durvacanamavacanaM kutsitaM zIlamazIlaM astyaaH| bhaNyate yathA tathA jJAnamapi mithyAdRSTerajJAnameva // 1 // 0 sadasadavizeSaNAdbhavahetuto yAdRcchikopalambhAt / jJAnaphalAbhAvAcca mithyAdRSTerajJAnam // 1 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, caturthoddezaka: sUtram 100-101 AtmaparapratiSThitAH krodhAdayaH, saMsArasamApanna-jIvAH, sarvajIvAnAM siddhendriyakAyAdibhirdU vidhyam, (mithyAdRSTerajJAnam) // 166 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 167 // micchAdihissa annANaM // 1 // (vizeSAva0 115)iti 8, uvaogi tti, sAgArovautte ceva aNagArovautte ceva tti sahAkAreNa- dvitIyamadhyayana vizeSAMzagrahaNazaktilakSaNena varttate ya upayogaH sa sAkAro, jJAnopayoga ityarthaH, tenopayuktAH sAkAropayuktA anAkArastu dvisthAnam, caturthoddezakaH tadvilakSaNo darzanopayoga ityarthaH, abhidhIyate ca- jaM sAmannaggahaNaM bhAvANaM neya kuTu aagaarN| avisesiUNa atthe daMsaNamiti sUtram vucae sme||1||tti, tenopayuktA anAkAropayuktA iti 9, AhAre tti, AhArakA ojolomakavalabhedabhinnAhAravizeSa-8 100-101 AtmaparagrAhiNaH, Aha ca-oyAhArA jIvA savve apajjattagA munneyvvaa| pajjattagA ya lome pakkheve hoMti bhiyvvaa||1|| egidiya devANaM / / pratiSThitAH raiyANaM ca natthi pakkhevo / sesANaM jIvANaM saMsAratthANa pakkhevo // 2 // (bRhatsaM0 198-199) iti, anAhArakAstu krodhAdayaH, viggahagaimAvaNNA 1 kevaliNo samohayA 2 ajogI ya 3 / siddhA ya 4 aNAhArA sesA AhAragA jiivaa||3|| (jIvasamAsa 82) saMsArasamA panna-jIvAH, iti, 10 / bhAsa tti bhASakA- bhASAparyAptiparyAptAH abhASakA:- tadaparyAptakA ayogisiddhAzca 11, carama tti caramA yeSAMka sarvajIvAnAM caramo bhavo bhaviSyati, acaramAstu yeSAM bhavyatve satyapicaramo bhavo na bhaviSyati, na nirvAsyantItyarthaH 12, sasarIritti saha siddhendriya kAyAdibhirdaiyathAsambhavaM paJcavidhazarIreNa ye te insamAsAntavidheH sazarIriNa:- saMsAriNo'zarIriNastu zarIrameSAmastIti zarIriNasta- vidhyam, nissedhaadshriirinnH-siddhaaH13|| ete ca saMsAriNaH siddhAzca maraNAmaraNadharmakAH, aprazastaprazastamaraNatazcaite bhavantItyaprazasta- (mithyA dRSTerajJAnam) prazastamaraNanirUpaNAya navasUtrImAha (r)yatsAmAnyagrahaNaM padArthAnAM naivAkAraM kRtvA'viziSyArthAn darzanamityucyate smye||1||0ojaahaaraaH sarve aparyAptakA jIvA jJAtavyAH paryAptakAzca lomni // 167 // 8 prakSepe bhavanti bhaktavyAH / / 1 / / ekendriyANAM devAnAM nairayikANAM ca nAsti prakSepaH zeSANAM saMsArasthAnAM jIvAnAM prakSepaH // 1 // vigrahagatimApannAH kevalinaH samavahatA ayoginaH siddhAzcAnAhArAH zeSA AhArakA jIvAH // 1 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 168 // maraNAni do maraNAIsamaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM samaNANaM NiggaMthANaMNo NicaMvanniyAINo NicaM kittiyAiMNo NiccaM pUiyAiMNo NiccaM dvitIyamadhyayana pasatthAI No NiccaM anbhaNunnAyAI bhavaMti, taMjahA- valAyamaraNe ceva vasaTTamaraNe ceva 1evaM NiyANamaraNe ceva tabbhavamaraNe ceva 2 dvisthAnam, caturthoddezakaH giripaDaNe ceva tarupaDaNe ceva 3 jalappavese ceva jalaNappavese ceva 4 visabhakkhaNe ceva satthovADaNe ceva 5 do maraNAIjAvaNo sUtram 102 NicaM abbhaNunnAyAI bhavaMti, kAraNeNa puNa appaDikuTThAI taM0-vehANaseceva giddhapaDheceva6do maraNAIsamaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM anujJAtAnanusamaNANaM niggaMthANaM NiccaMvanniyAIjAva abbhaNunnAtAI bhavaMti taM0- pAovagamaNe ceva bhattapaccakkhANeceva 7 pAovagamaNe duvihe jJAtAni paM0 taM0-NIhArime ceva anIhArime ceva NiyamaM apaDikkame 8 bhattapaccakkhANe duvihe paM0 ta0- NIhArime ceva aNIhArime ceva, (9 A0), NiyamaM sapaDikkame 9||suutrm 102 // (saMlekhanAdi vidhiH) do maraNAi mityAdi, kaNThyA ceyam, navaraM dve maraNe zramaNena bhagavatA mahAvIreNa zrAmyanti-tapasyantIti zramaNAsteSAm, te ca zAkyAdayo'pi syuH, yathoktaM-NiggaMtha 1 sakka 2 tAvasa 3 geruya 4 AjIva 5 paMcahA samaNA (piNDani0 445) iti tadvyavacchedArthamAha-nirgatA granthAd-bAhyAbhyantarAditi nirgranthAH- sAdhavasteSAM no nityaM sadA varNite tAMstayoH pravarttayitu-8 mupAdeyaphalatayA nAbhihite kIrttite-nAmataH saMzabdite upAdeyadhiyA buiyAI ti vyaktavAcA ukte upAdeyasvarUpataH pAThAntareNa pUjite vA tatkAripUjanataH prazaste prazaMsite zlAghite, 'zaMsustutA viti vacanAt, abhyanujJAte anumate yathA kuruteti, valAyamaraNaM tivalatAM-saMyamAnnivartamAnAnAM parISahAdibAdhitatvAn maraNaM valanmaraNam, vasaTTamaraNaM ti indriyANAM vazaM-adhInatAmRtAnAM // 168 // gatAnAM snigdhadIpakalikAvalokanAkulitapataGgAdInAmiva maraNaM vazArttamaraNamiti, Aha ca- saMjamajogavisannA maraMti je taMja O nirgranthAH zAkyAstApasA gairikA AjIvakAH paJcadhA shrmnnaaH||(r) saMyamayogaviSaNNA mriyante ye 5
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 169 // vidhiH) valayamaraNaM tu / iMdiyavisayavasagayA maraMti je taM vasaTTa tu||1|| (uttarA0ni0 216)iti, evaM NiyANe tyAdi, eva miti do maraNAI dvitIyamadhyayana samaNeNamityAdyabhilApasyottarasUtreSvapi sUcanArthaH, RddhibhogAdiprArthanA nidAnaM tatpUrvakaM maraNaM nidAnamaraNam, yasmin bhave dvisthAnam, varttate jantustadbhavayogyamevAyurbaddhA punarmiyamANasya maraNaM tadbhavamaraNam, etacca saGkhyAtAyuSkanaratirazcAmeva, teSAmeva himA caturthoddezakaH tadbhavAyurbandho bhavatIti, uktaM ca-mottuM akammabhUmaganaratirie suragaNe ya rie| sesANaM jIvANaM tabbhavamaraNaM tu kesiMci // 1 // anujJAtAnanu(uttarA0ni0 220) iti, satthovADaNe tti zastreNa-kSurikAdinA avapATanaM-vidAraNaM svazarIrasya yasmiMstacchastrAvapATanam, jJAtAni maraNAni kAraNe puNe tyAdi, zIlabhaGgarakSaNAdau pAThAntare tu kAraNena apratikuSTe anivArite bhagavatA, vRkSazAkhAdAvudbaddhatvAvihAyasi- (9 A0), nabhasi bhavaM vaihAyasaM prAkRtatvena tu vehANasamityuktamiti, gRdhaiH spRSTaM-sparzanaM yasmiMstad gRdhraspRSTam, yadivA gRdhrANAM bhakSyaM (saMlekhanAdipRSThamupalakSaNatvAdudarAdica tadbhakSyakarikarabhAdizarIrAnupravezena mahAsattvasya mumUrSoryasmiMstadgRdhrapRSThamiti, gAthA'tra-gaddhAdibhakkhaNaM gaddhapaTThamubbaMdhaNAdi vehaasN| ete donni'vi maraNA kAraNajAe annunnaayaa||1||(uttraa0ni0 223) iti / aprazastamaraNAnantaraM tatprazastaM bhavyAnAM bhavatIti tadAha- do maraNAi mityAdi, pAdapo- vRkSaH, tasyeva chinnapatitasyopagamanaM- atyantanizceSTatayA'vasthAnaM yasmiMstatpAdapopagamanam, bhaktaM- bhojanaM tasyaiva na ceSTAyA api pAdapopagamana iva pratyAkhyAnaM- varjanaM yasmiMstadbhaktapratyAkhyAnamiti, NIhArimaM ti yadvasaterekadeze vidhIyate tattataH zarIrasya nirharaNAt- nissAraNAnnirhArimam, yatpunargirikandarAdau tadanirharaNAdaniyarimam / NiyamaMti vibhaktipariNAmAnniyamAdapratikarma-zarIrapratikriyAvarjaM pAdapopa // 169 // 1- tadvalanmaraNaM tu / indriyaviSayavazagatA mriyante ye tdvshaarttmrnnm|| akarmabhUmikanaratirazvo muktvA suragaNAnnairayikAMzca zeSANAM jIvAnAM keSAMcideva tadbhavamaraNam // 1 // OM gRdhrAdibhakSaNaM gRdhrapRSThamundhanAdi vaihAyasam / ete dve maraNe kAraNajAte anujJAte api // 1 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 170 // jJAtAni zrIsthAnAGgagamanAmAta, gamanamiti, bhavanti cAtra gAthA:-sIhAisu abhibhUo pAyavagamaNaM karei thircitto| AuMmi pahuppaMte viyANiuM navari giiyttho|| dvitIyamadhyayanaM zrIabhaya0 1 // (paJcavastu 1620) iti, idamasya vyAghAtavaducyate, nirvyAghAtaM tu yatsUtrArthaniSThita utsargato dvAdaza samAH kRtaparikarmA dvisthAnam, vRttiyutam caturthoddezakaH bhAga-1 san kAla eva karotIti, tadvidhizcAyaM- cattAri vicittAI vigatInihiyAiM cattAri / saMvacchare ya donni u egaMtariyaM ca aayaamN|| satrama sUtram 102 2||nnaaivigittttho ya tavo chammAse parimiyaM ca aayaamN| anne'vi ya chammAse hoi vigiTTha tavokammaM // 3 // vAsaM koDIsahiyaM AyAma anujJAtAnanukAu aannupuvviie| (AcA0ni0 271-272-273/1) saMghayaNAdaNurUvaM etto addhAi niyameNaM // 4 // yataH- dehammi asNlihie| maraNAni sahasA dhAUhiM khijjmaannehiN| jAyai aTTajjhANaM sarIriNo crmkaalmmi|| 5 // (paJcavastu 1574-77)kizcabhAvamavi saMlihei (9 A0), (saMlekhanAdijiNappaNIeNa jhANajogeNaM / bhUyatthabhAvaNAhi ya parivaDDai bohimuulaaii||6|| bhAvei bhAviyappA visesao navari taMmi kaalmmi| payaIe vidhiH) nigguNattaM saMsAramahAsamuddassa // 7 // jammajarAmaraNajalo aNAimaM vsnnsaavyaainnnno| jIvANa dukkhaheU kaTTha roddo bhvsmuddo|| 8 // dhanno'haM jeNa mae aNorapArammi navarameyaMmi / bhavasayasahassadulaha laddhaM saddhammajANaMti // 9 // eyassa pabhAveNaM pAlijjaMtassa sai pyttennN| B siMhAdinAbhibhUtaH pAdapopagamanaM karoti sthircittH| AyuSi prabhavati vijJAya paraM gItArthaH // 1 // 0 bahuppaMte pr.| 0 catvAri vicitrANi vikRtirahitAni catvAri / saMvatsare ca dve ekAntaritaM AcAmAmlameva // 2 // nAtivikRSTaM ca tapaH SaNmAsI parimitaM cAcAmlam / anyAnapi SaNmAsAn bhavati vikRSTaM tapaHkarma // 3 // varSa koTisahitamAcAmAmlaM kRtvaanupuurvyaa| saMhananAdyanurUpametatkAlAdi niyamena / / 4 // dehe'saMlikhite sahasA dhAtubhiH kssiiymaannaiH| jAyate ArtadhyAnaM shriirinnshvrmkaale||8 5 // bhAvamapi saMlekhayati jinapraNItena dhyAnayogena / bhUtArthabhAvanAbhizca parivarddhate bodhimUlAni // 6 // bhAvayati bhAvitAtmA vizeSataH paraM tasmin kaale| prakRtyA 8 nirguNatvaM saMsAramahAsamudrasya // 7 // janmajarAmaraNajalo'nAdimAn vysnshvaapdaakiirnnH| jIvAnAM duHkhahetuH kaSTo rudro bhavasamudraH / / 8 // dhanyo'haM yena mayA'narvAkpAre parametasmin / bhavazatasahasradurlabhaM labdhaM saddharmayAnamiti // 9 // etasya prabhAvena pAlyamAnasya sakRtprayatnena / -* bhavasamuddammi pr.| // 170
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, caturthoddezaka: sUtram 102 anujJAtAnanujAtAni maraNAni (9 A0), (saMlekhanAdividhiH) jammatare'vi jIvA pAvaMti na dukkhadogaccaM // 10 // ciMtAmaNI auvvo eyamapuvvo ya kapparukkhotti / evaM paramo maMto eyaM paramAmayaM etthaM // 11 // etthaM veyAvaDiyaM gurumAINaM mahANubhAvANaM / jesi pabhAveNeyaM pattaM taha pAliyaM cev||12|| tesiM namo tesiM namo bhAveNa puNovi tesiM ceva nnmo| aNuvakayaparahiyarayA je eyaM deMti jIvANaM // 13 // (paJcavastu 1593-1600) ityAdi, saMlihiUNa'ppANaM evaM paJcappiNettu phlgaaii| gurumAie ya samma khamAviuM bhaavsuddhiie14|| uvavUhiUNa sese paDibaddhe tammi taha viseseNaM / dhamme ujjamiyavvaM saMjogA iha viogaMtA // 15 // aha vaMdiUNa deve jahAvihiM sesae ya gurumaaii| paccakkhAittu tao tayaMtie savvamAhAraM // 16 // samabhAvami ThiyappA sammaM siddhtbhnnitmggennN| girikaMdaraMmi gaMtuM pAyavagamaNaM aha krei||17||(aacaa0ni0 273/2) savvatthApaDibaddho daMDAyayamAi ThANamiha tthaauN| jAvajjIvaM ciTThai NicceTTho pAyavasamANo // 18 // paDhamillayasaMghayaNe mahANubhAvA kareMti evamiNaM / pAyaM suhabhAvacciya NiccalapayakAraNaM paramaM ||19||(pnycvstu 1613-18)bhattaparinnANasaNaM ticauvvihAhAracAyaNipphannaM / sappaDikammaM niyamA jahAsamAhI viNidilu // 20 // ti, iGgitamaraNaM tviha noktam, dvisthAnakAnurodhAt, tallakSaNaM cedaM- iMgiyadesaMmi sayaM - janmAntare'pi jIvAH prApnuvanti na duHkhdaurgtym|| 10 // cintAmaNirapUrva eSo'pUrvazca kalpavRkSa iti| eSa paramo mantra etatparamamRtamatra // 11 // esa apulvo pra. gaathaavRttau| icchaM gaathaavRttau| atra vaiyAvRttyaM gurvAdInAM mahAnubhAvAnAm / yeSAM prabhAvenaitatprAptaM tathA pAlitaM caiva / / 12 / / tebhyo namastebhyo namo bhAvena punarapi tebhyshcaiv| namo'nupakRtaparahitaratA ye enaM dadati jiivaanaam||13|| saMlekhayitvAtmAnamevaM pratyarpya phlkaadi| gurumAdikAMzca samyak kSAmayitvA bhAvazuddhyA / / 14 / / upabRMhayitvA zeSAn pratibandhAstasmin tathA vizeSeNa / dharme udyatitavyaM saMyogA iha viyogAntA iti // 15 // atha vanditvA devAn yathAvidhi zeSAMzca gudIMzca / pratyAkhyAya tatastadantike sarvamAhAram / / 16 / / samabhAve sthitAtmA samyaksiddhAntabhaNitamArgeNa / girikandarAyAMgatvA pAdapopagamanamatha karoti / / 17 // sarvatrA-pratibaddho daNDAyatamAdi sthAnamiha sthitvaa| yAvajIvaM tiSThati nizceSTaH pAdapasamAnaH // 18 // prathamasaMhananA mahAnubhAvAH kurvantyetadidaM prAyeNa zubhabhAvA eva nizcalapadakAraNaM paramam // 19 / / bhaktaparijJAnazanaM tricaturvidhAhAratyAganiSpannam / sapratikarma niyamAt yathAsamAdhi vinirdiSTam / / 20 // 7 iGgitadeze svayaM - // 171 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 172 // caubbihAhAracAyanipphannaM / uvvattaNAijuttaM na'NNeNa uiNginniimrnnN||1||iti / idaMca maraNAdisvarUpaM bhagavatA loke prarUpitamiti lokasvarUpaprarUpaNAya praznaM kArayannAha ke ayaM loge?, jIvacceva ajIvacceva, ke aNaMtA loe?, jIvacceva ajIvacceva, ke sAsayA loge?, jIvacceva ajIvacceva ||suutrm 103 // duvihA bodhI paM0 taM0- NANabodhI ceva daMsaNabodhI ceva, duvihA buddhA paM0 taM0- NANabuddhAcevadaMsaNabuddhAceva, evaM mohe, mUDhA // sUtram 104 // ke aymityaadi| ka iti praznArthaH, aya miti dezataH pratyakSa Asannazca yatra bhagavatA maraNAdi prazastAprazastasamastavastustomatattvamabhyadhAyi, lokyata iti loka iti praznaH, asya nirvacanaM- jIvAzcAjIvAzceti, paJcAstikAyamayatvAllokasya, teSAMcajIvAjIvarUpatvAditi, uktaMca-paMcatthikAyamaiyaM logamaNAiNihaNaM jiNakkhAyaM (dhyAnazataka 53)ti|loksvruupbhuutaanaaN cajIvAjIvAnAMsvarUpaMpraznapUrvakeNa sUtradvayenAha-ke aNaMte tyAdi, ke anantA loke? iti praznaH, atrottaraM-jIvAzcAjIvAzceti, eta eva ca zAzvatA drvyaarthtyeti||ye caite'nantAH zAzvatAzca jIvAste bodhimohalakSaNadharmayogAduddhA mUDhAzca bhavantItidarzanAya dvisthAnakAnupAtena sUtracatuSTayamAha-duvihe tyAdi, bodhanaMbodhi:-jinadharmalAbhojJAnabodhiH- jJAnAvaraNakSayopazamasambhUtA jJAnaprAptiH, darzanabodhiH- darzanamohanIyakSayopazamAdisampannaH zraddhAnalAbha iti, etadvanto dvividhA buddhAH, ete ca dharmata eva bhinnA na dharmitayA, jJAnadarzanayoranyo'nyAvinAbhUtatvAditi, evaM mohe mUDha tti, yathA bodhirbuddhAzca dvidhoktAstathA moho mUDhAzca - caturvidhAhAratyAganiSpannaM udvartanAdiyuktaM nAnyena tviGgitamaraNam // 1 // OM paJcAstikAyamayo loko'nAdinidhano jinAkhyAtaH // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, caturthoddezakaH sUtram 103-104 lokaH, jIvAjIvayoranantazAzvatatve, bodhibuddhamohamUDhAH // 172 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 173 // vAcyA iti, tathAhi- 'mohe duvihe pannatte taM0- NANamohe ceva daMsaNamohe ceva, jJAnaM mohayati- AcchAdayatIti jJAnamoho- dvitIyamadhyayana jJAnAvaraNodayaH, evaM 'daMsaNamohe ceva' samyagdarzanamohodaya iti, duvihA mUDhA paM0 taM0- NANamUDhA ceva, jJAnamUDhA udita- dvisthAnam, caturthoddezaka: jJAnAvaraNAH daMsaNamUDhA ceva darzanamUDhA mithyAdRSTaya iti| dvividho'pyayaM moho jJAnAvaraNAdikarmanibandhanamiti sambandhena cha sUtram 105 jJAnAvaraNAdikarmaNAmaSTAbhiH sUtrairdaividhyamAha dezasarvajJAnaNANAvaraNije kamme duvihe paM0 taM0- desanANAvaraNijje ceva savvaNANAvaraNijjeceva, darisaNAvaraNijje kamme evaM ceva, veyaNije darzanAvaraNIye sAtAsAte, kamme duvihe paM0 taM0- sAtAveyaNijjeceva asAtAveyaNijjeceva, mohaNije kamme duvihe paM020-dasaNamohaNijeceva carittamohaNijje darzana-cAritraceva, Aue kamme duvihe paM0 taM0- addhAue ceva bhavAueceva, NAme kamme duvihe pannatte taM0- subhaNAme ceva asubhaNAme ceva, gotte mohau, addhA bhavAyuSI, kamme duvihe paM0 taM0- uccAgote cevaNIyAgote ceva, aMtarAie kamme duvihe paM0 taM0- paDuppannaviNAsie ceva pihitaagaamiphN|| zubhAzubhasUtram 105 // nAmAni, uccanIce, 'NANe'tyAdi, sugamAni caitAni, navaraM jJAnamAvRNotIti jJAnAvaraNIyam, Aha ca- sarauggayasasinimmalayarassa jIvassa chAyaNaM jamiha / NANAvaraNaM kamma paDovamaM hoi evaM tu||1|| (prathamakarma0 10) dezaM-jJAnasyA''bhinibodhikAdimAvRNotIti gAminAdezajJAnAvaraNIyam, sarvaM jJAnaM-kevalAkhyamAvRNotIti sarvajJAnAvaraNIyam, kevalAvaraNaM hi Adityakalpasya kevalajJAnarUpasya shairntraayNc| jIvasyAcchAdakatayA sAndrameghavRndakalpamiti tatsarvajJAnAvaraNam, matyAdyAvaraNaM tu ghanAticchAditAdityeSatprabhAkalpasya kevalajJAnadezasya kaTakuTyAdirUpAvaraNatulyamiti dezAvaraNamiti, paThyateca- kevalaNANAvaraNaM 1 daMsaNachakkaM ca mohbaarsgN| (r) zaradudgatazazinirmalatarasya jIvasyAcchAdanaM ydih| jJAnAvaraNaM karma paTopamaM bhavatyevameva // 1 // (r) kevalajJAnAvaraNaM darzanaSaTkaM ca mohdvaadshkm| - pratyutpannA // 173 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 174 // anantAnubandhyAdItyarthaH, tA savvaghAisannA bhavaMti micchattavIsaimaM // (bandhazatake079)ti, athavA dezopaghAtisarvopaghAtiphaDDakA-8 dvitIyamadhyayana pekSayA dezasarvAvaraNatvamasya, yadAha-matisuyaNANAvaraNaM dasaNamohaM ca tduvghaaiinni| tapphaDDagAiM duvihAI dessvvovghaaiinni|| dvisthAnam, 1||svvesu savvaghAisu haesu desovaghAiyANaM ca / bhAgehiM muccamANo samae samae annNtehiN||2|| paDhamaM lahai nagAraM ekkekkaM vnnmevmnnNpi| caturthoddezakaH sUtram 105 kamaso visujjhamANo lahai samUttaM namokkAraM ||3||(vishessaav0 2895-96-97) iti, tathA darzanaM-sAmAnyArthabodharUpamAvRNotIti dezasarvajJAna*darzanAvaraNIyam, uktaM ca-dasaNasIle jIve daMsaNaghAyaM karei jaM kammaM / taM paDihArasamANaM dasaNavaraNaM bhave jiive||1|| (prathamakarma darzanAvaraNIye sAtAsAte, 19) iti, evaM ceva tti dezadarzanAvaraNIyaM cakSuracakSuravadhidarzanAvaraNIyam, sarvadarzanAvaraNIyaM tu nidrApaJcakaM kevaladarzanAvaraNIyaM darzana-cAritracetyarthaH, bhAvanA tu pUrvavaditi, tathA vedyate- anubhUyata iti vedanIyam, sAtaM- sukhaM tadrUpatayA vedyate yattattathA, dIrghatvaM mohau, addhA bhavAyuSI, prAkRtatvAt, itarad- etadviparItam, Aha ca-mahulittanisiyakaravAladhAra jIhAe~ jArisaM lihaNaM / tArisayaM veyaNiyaM suhagRhauppAyagaM shubhaashubhmunnh||1||(prthmkrm0 28) iti, mohayatIti mohanIyam, tathAhi-jaha majjapANamUDho loe puriso paravvaso hoi| taha moheNavi nAmAni, uccanIce, mUDho jIvo u paravvaso hoi||1|| (prathamakarma0 34) iti, darzanaM mohayatIti darzanamohanIyaM- mithyAtvamizrasamyaktvabhedam, pratyutpannAcAritraM-sAmAyikAdi mohayati yatkaSAya 16 nokaSAya 9 bhedaM tattathA, eti ca yAti cetyAyuH, etadrUpaMca dukkhaM na dei AuM shairntraayNc| tAH sarvaghAtisaMjJA bhavanti mithyAtvaM viNshtitmm||1||7mtishrutjnyaanaavrnnN darzanamohazca tadupaghAtIni / tatsparddhakAni dvividhAni dezasarvopaghAtIni // 1 // sarveSu / 8 sarvaghAtiSu hateSu dezopaghAtinAM ca / bhAgairmucyamAnaH samaye smye'nntaiH|| 1 // prathamaM labhate nakAramekaikaM varNamevamanyamapi / kramazo vizuddhyamAno labhate saMpUrNaM namaskAram / // 1 // 0 darzanazIle jIve darzanaghAtaM karoti ytkrm| tatpratIhArasamAnaM darzanAvaraNaM bhavejjIve / / 1 // 0 madhuliptanizitakaravAladhArAyA jihvayA yAdRzaM lihnm| // 174 // tAdRzaM vedanIyaM sukhaduHkhotpAdakaM jAnIta / / 1 / / 0 yathA madyapAnamUDho loke puruSaH paravazo bhavati / tathA mohenApi mUDho jIvazca paravazo bhavati / / 1 / / 9 duHkhaM na. dadAtyAyu pi - gAminA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 175 // naviya suhaM dei causuvi giisuN| dukkhasuhANAhAraM dharei dehaTThiyaM jIyaM // 1 // (prathamakarma0 63) iti / addhAyu:-kAyasthitirUpam, dvitIyamadhyayana bhAvanA tu prAgvat, bhavAyurbhavasthitiriti, vicitraparyAyairnamayati-pariNamayati yajjIvaM tannAma, etatsvarUpaMca jaha cittayaro dvisthAnam, caturthoddezakaH niuNo aNegarUvAiM kuNai ruuvaaii| sohaNamasohaNAI cokkhamacokkhehiM vnnnnehiN|| 1 // taha nAma pi hu kammaM aNegarUvAI kuNA sUtram jiivss|sohnnmsohnnaaiN iTThANiTThAI loyss||2|| (prathamakarma067-68) iti, zubhaM- tIrthakarAdi azubhaM- anAdeyatvAdIti, 106-108 pUjyo'yamityAdivyapadezarUpAM gAM- vAcaM trAyata iti gotram, svarUpaM cAsyedaM-jaha kuMbhAro bhaMDAiM kuNai pujjeyarAI loyss| prema-dveSo dbhavAmUrchA, iya goyaM kuNai jiyaM loe pujjeyarAvatthaM ||1||iti, uccairgotraM pUjyatvanibandhanamitarattadviparItam, jIvaM cArthasAdhanaM cAntarA eti dhArmikapatatItyantarAyam, idaM caivaM-jaharAyA dANAINa kuNai bhaMDArie vikUlaMmi / evaM jeNaM jIvo kammataM aNtraayNti||1|| paDupannaviNAsie. kevalyA rAdhanAH, ceva tti pratyutpannaM- varttamAnalabdhaM vastvityartho vinAzitaM- upahataM yena tattathA, pAThAntareNa pratyutpannaM vinAzayatItyevaMzIlaM tIrthakarANAM pratyutpannavinAzi, caivaH samuccaye, ityekam, anyacca pidhatte ca- niruNaddhi ca AgAmino- labdhavyasya vastunaH panthA / varNA: AgAmipathastamiti, kvacidAgAmipathAniti dRzyate, kvacicca AgamapahaMti, tatra ca lAbhamArgamityarthaH / idaM cASTavidhaM karma mUrchAjanyamiti mUsvirUpamAha duvihA mucchA paM0 taM0- pejavattitA ceva dosavattitA ceva, pejavattiyA mucchA duvihA paM0 taM0-mAe ceva lobhe ceva, dosavattiyA ca sukhaM dadAti catasRSvapi gatiSa / duHkhasukhayorAdhAraM dhArayati dehasthitaM jiivm||1|| yathA citrakAro nipuNo'nekarUpANi karoti rUpANi / zobhanAnyazobhanAni // 175 // cokSANyacokSANi varNaiH // 1 // tathA nAmApyeva karmAnekAni rUpANi karoti jiivsy| zobhanAnyazobhanAnISTAnyaniSTAni loke // 1 // yathA kumbhakAro bhANDAni karoti pUjyetarANi loksy| evaM gotraM karoti jIvaM loke puujyetraavsthm||1||0 yathA rAjA dAnAdi na karoti bhANDAgArike vikuule| evaM yena jIvaH karma tadantarAyamiti // 1 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 176 // mucchA duvihA paM0 taM0-kohe ceva mANe ceva // sUtram 106 / / duvihA ArAhaNA paM0 taM0- dhammitArAhaNA ceva kevaliArAhaNA ceva, dhammiyArAhaNA duvihA paM0 taM0-suyadhammArAhaNA ceva carittadhammArAhaNA ceva, kevaliArAhaNA duvihA paM0, taM0- aMtakiriyA ceva kppvimaannovvttiaacev||suutrm 107 // do titthagarA nIluppalasAmA vanneNaM paM0, taM0-muNisuvvae ceva arihanemIceva, do titthayarA piyaMgusAmA vanneNaM paM0 20-mallI ceva pAse ceva, do titthayarA paumagorA vanneNaM paM0, taM0- paumappahe ceva vAsupuje ceva, do titthagarA caMdagorA vanneNaM paM0 taM0caMdappabhe ceva pupphadaMte ceva // sUtram 108 // duvihe tyAdi sUtratrayaM kaNThyam, navaraM mUrchA- mohaH sadasadvivekanAzaH prema- rAgo vRttiH- varttanaM rUpaM pratyayo vAheturyasyAH sA premavRttikA premapratyayA vA, evaM dveSavRttikA dveSapratyayA veti // mUryopAttakarmaNazca kSaya ArAdhanayeti tAM sUtratrayeNAha- duvihe tyAdi, sUtratrayaM kaNThyam, navaramArAdhanamArAdhanA- jJAnAdivastuno'nukUlavartitvaM niraticArajJAnAdyAsevetiyAvad dharmeNa-zrutacAritrarUpeNa carantIti dhArmikA:-sAdhavasteSAmiyaM dhArmikI sA cAsAvArAdhanA ca niraticArajJAnAdipAlanA dhArmikArAdhanA, kevalinAM- zrutAvadhimanaHparyAyakevalajJAninAmiyaM kaivalikI sA cAsAvArAdhanA ceti kaivalikArAdhaneti / suyadhamme tyAdau viSayabhedenArAdhanAbheda uktaH, kevaliArAhaNe tyAdau tu phalabhedeneti, tatra anto- bhavAntastasya kriyA antakriyA, bhavaccheda ityarthaH, taddheturyA''rAdhanA zailezIrUpA sA'ntakriyeti, upacArAd, eSA ca kSAyikajJAne kevalinAmeva bhavati / tathA kalpeSu devalokeSu, na tu jyotizcAre, vimAnAni-devAvAsavizeSA athavA kalpAzca-saudharmAdayo (r) rAdhanA ca dhArmikA0 (mu0)| 0 kevalikI (mu0)| dvitIyamadhyayana dvisthAnam, caturthoddezakaH sUtram 106-108 prema-dveSoddhavA mUrchA, dhArmikakevalyArAdhanAH, tIrthakarANAM varNAH // 176 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 177 // nakSatra vartisamudra vimAnAni ca- taduparivartitraiveyakAdIni kalpavimAnAni teSUpapattiH- upapAto janma yasyAH sakAzAt sA kalpavimAnopa- dvitIyamadhyayana pattikA jJAnAdhArAdhanA, eSAca zrutakevalyAdInAM bhavatIti, evaMphalA ceyamanantaraphaladvAreNoktA paramparayA tu bhavAntakriyA'nu- dvisthAnam, caturthoddezakaH paatinyeveti|jnyaanaadhaaraadhnaa'nntrmuktaa, tatphalabhUtAzca tIrthakarAstairvA sA samyakRtA dezitA veti tIrthakarAn dvisthAnakA-8 sUtram nupAtenAha- do titthayare tyAdi sUtracatuSTayaM kaNThyam, navaraM paJa- raktotpalaM tadvad gaurI padmagaurau raktAvityarthaH, tathA candragaurI 109-112 pUrvavastucandrazuklAvityarthaH, gAthA'tra- pa~umAbhavAsupujjA rattA sasipupphadaMta ssigoraa| suvvayanemI kAlA pAso mallI piyaMgAbhA // 1 // (Ava0ni0 376)iti / tIrthakarasvarUpamanantaramuktam, tIrthakartRtvAcca tIrthakarAH, tIrthaM ca pravacanamataH pravacanaikadezasya pUrva- tArakavizeSasya dvisthAnakAvatArAyAha manuSyakSetrasaccappavAyapuvvassa NaM duve vatthUpaM0 // sUtram 109 // narakagatapuvvAbhaddavayANakkhatte dutAre pannatte, uttarabhaddavayANakkhatte dutAre paNNatte, evaM puvvaphagguNI uttraaphggunnii| sUtram 110 // cakravartinaH aMtoNaM maNussakhettassa do samuddA paM0 ta0- lavaNe ceva kaalodecev|| sUtram 111 // do cakkavaTTI aparicattakAmabhogA kAlamAse kAlaM kiccA ahesattamAe puDhavIe appatiTThANe Narae neraitattAe uvavannA taM0subhUme ceva baMbhadatte cev||suutrm 112 // saccappavAye tyAdi, saddhyo- jIvebhyo hitaH satyaH- saMyamaH satyavacanaM vA sa yatra sabhedaH sapratipakSazca prakarSeNodyateabhidhIyate tatsatyapravAdaM tacca tatpUrvaM ca sakalazrutAtpUrva kriyamANatvAditi satyapravAdapUrvam, tacca SaSTham, tatparimANaMca ekA (r) padmaprabhavAsupUjyau raktau candrasuvidhI shshigaurau| suvratanemI kRSNau pArzvamallI priyaGgvAbhau // 1 // // 177 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 178 // padakoTI SaTpadAdhikA, tasya dve vastunI, vastu ca- tadvibhAgavizeSo'dhyayanAdivaditi / anantaraM SaSThapUrvasvarUpamuktamadhunA pUrvazabdasAmyAt pUrvabhadrapadAnakSatrasvarUpamAha-puvve tyAdi kaNThyam / nakSatraprastAvAnnakSatrAntarasvarUpaMsUtratrayeNAha-uttare tyAdi kaNThyam / nakSatravantazcadvIpAH samudrAzceti samudradvisthAnakamAha- aMtoNa mityAdi, antaH- madhye manuSyakSetrasya manuSyotpattyAdiviziSTAkAzakhaNDasya paJcacatvAriMzadyojanalakSapramANasya,zeSaM kaNThyamiti |mnussykssetrprstaavaadbhrtkssetrotpnnottmpurussaannaaN narakagAmitayA dvisthAnakAvatAramAha-do cakkavaTTI tyAdi, dvau cakreNa-ratnabhUtapraharaNavizeSeNa vartituMzIlaMyayostau cakravarttinau, kAmabhoga tti kAmau ca- zabdarUpe bhogAzca- gandharasasparzAH kAmabhogAH, athavA kAmyanta iti kAmA manojJA ityarthaH te ca te bhujyanta iti bhogAzca- zabdAdaya iti kAmabhogA na parityaktAste yakAbhyAM tau tathA kAlamAse tti kAlasya- maraNasya mAsaH upalakSaNaM caitatpakSAhorAtrAdestatazca kAlamAse, maraNAvasara iti bhAvaH, kAlaM maraNaM kRtvA adhaHsaptamyAM pRthivyAm, tamastamAyAmityarthaH, adhograhaNaM vinA saptamI upariSTAccintyamAnAratnaprabhA'pi syAdityadhograhaNam, apratiSThAne narake paJcAnAM madhyame nairayikatvenotpannau, subhUmo'STamo brahmadattazca dvAdazaH, tatra ca tayostrayastriMzatsAgaropamANi sthitiriti / nArakANAM cAsaGkhyeyakAlA'pi sthitirbhavatIti bhavanapatyAdInAmapi tAM darzayan paJcasUtrImAha asuriMdavajjiyANaM bhavaNavAsINaM devANaM desUNAiMdo paliovamAiMThitI pannattA, sohamme kappe devANaM ukkoseNaM do sAgarovamAI ThitI pannattA, IsANe kappe devANaM ukkoseNaMsAtiregAiMdo sAgarovamAiMThitI pannattA, saNaMkumAre kappe devANaM jahanneNaM do sAgarovamAI ThitI pannattA, mAhiMde kappe devANaM jahanneNaM sAiregAiMdosAgarovamAiM ThitI pnnttaa||suutrm 113 // pUrvabhAdrapada0 (mu0)| dvitIyamadhyayana dvisthAnam, caturthIddezaka: sUtram 113-118 bhavanavAsyAdisthiti:, kalpastriyaH, tejolezyAH, | kalpe | paricAraNA, trasasthAvarakAyanirvatitA: pudalacayanAdyAH, dvipradezikAdyA dviguNarUkSAntAH pudralAH , (niSekAdilakSaNam) // 178 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 179 // dosu kappesu kampatthiyAo pannattAo, taM0- sohamme ceva IsANe ceva ||suutrm 114 // dosukappesu devA teulessA pannattA, taM0- sohamme ceva IsANe cev||suutrm 115 // dosukappesu devA kAyapariyAragA paM0 taM0- sohamme ceva IsANe ceva, dosukappesudevA phAsapariyAragA paM0 taM0-saNaMkumAre ceva mAhiMdeceva, dosukappesudevA rUvapariyAragA paM0 taM0-baMbhalogecevalaMtageceva, dosukappesudevA saddapariyAragA paM0 taM0- mahAsukke ceva sahassAre ceva, do iMdA maNapariyAragApaM0 taM0- pANae ceva accue cev||suutrm 116 // ___ jIvANaM duTThANaNivvattie poggale pAvakammattAe ciNiMsuvA ciNaMti vA ciNissaMti vA, taM0- tasakAyanivvattie ceva thAvarakAyanivvattieceva, evaM uvaciNiMsu vA uvaciNaMti vA uvaciNissaMti vA, baMdhiMsu vA baMdhaMti vA baMdhissaMti vA, udIriMsuvA udIreMti vA udIrissaMti vA, vedeMsuvA vedeti vA vedissaMti vA, NijjariMsuvA NijjariMti vA NijjarissaMti vaa|| sUtram 117 // dupaesitA khaMdhA aNaMtA pannattA dupadesogADhA poggalA aNaMtA pannattA evaM jAva duguNalukkhA poggalA aNaMtA pnnttaa||suutrm 118||uddeshkH 4||dutttthaannN smttN|| asure tyAdi, asurendrau-camarabalI tadvarjitAnAM tatsAmAnikavarjitAnAM ca, sUtre indragrahaNena sAmAnikAnAmapi grahaNAd, anyathA sAmAnikatvameva teSAM na syAditi, zeSANAMtrAyastriMzAdInAmasurANAMtadanyeSAM ca bhavanavAsinAM devAnAmutkarSato dve palyopame kiJcidUne sthitiH prajJaptA, uktaJca- camara 1 bali 2 sAra 1 mahiyaM 2 sesANa surANa AuyaM vocchN| dAhiNadivaDDapaliyaM 0 camarabalI tadvarjitAnAmanyeSAM bhavanavAsinAM devAnAmasurendravarjanAt nAgakumArAdIndrANAmityartha utkarSato ve (pra0) bhavaneSu dakSiNArdhapatInAmityAdivacanAt | samyageSo'pi paatthH| OM samAne vibhavAyuSi bhavA sAmAnikA ityuktessttiippitmett| 0 camarabalinoH sAgaramadhikaM ca zeSANAM surANAmAyurvakSye / dAkSiNAtyAnAM dvitIyamadhyayanaM dvisthAnam, caturdeizakaH sUtram 113-118 bhavanavAsyAdisthiti:, kalpastriyaH, tejolezyAH, kalpe paricAraNA, basasthAvarakAyanirvatitAHpugalacayanAdyAH, dvipradezikAdyA dviguNarUkSAntAH pudgalAH, (niSekAdi| lakSaNam) // 179 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 180 // dvitIyamadhyayana dvisthAnam, caturthoddezakaH sUtram 113-118 bhavanavAsyA disthitiH, do desuunnuttrillaannN||1|| (bRhatsaM05) ti, utkarSata evaitat jaghanyatastu dazavarSasahasrANIti, Aha ca-dasa bhavaNavaNayarANaM vAsasahassA ThiI jhnnennN| paliovamamukkosaM vaMtariyANaM viyaannijjaa||1|| (bRhatsaM0 4) iti, zeSaM sugamam, navaraM saudharmAdiSviyaM sthitiH-do 1 sAhi ra satta 3 sAhI 4 dasa 5 coddasa 6 sattare va 7 ayraaii| sohammA jA sukko taduvari ekkekkamArove // 2 // (bRhatsaM0 12) iti, iyamutkRSTA, jaghanyA tu paliyaM 1 ahiyaM 2 do sAra 3 sAhiyA 4 satta 5 dasa ya 6 coddasa ya 7 / sattarasa sahassAre 8 taduvari ekkekkmaarove||3|| (bRhatsaM0 14) iti / devalokaprastAvAt stryAdidvAreNa devalokadvisthAnakAvatAraM saptasUtryA''ha- dosu ityAdi, kalpayoH- devalokayoH striyaH kalpastriyo- devyaH, parato na santi, zeSaM kaNThyamiti 1, navaraM teulesa tti tejorUpA lezyA yeSAM te tejolezyAH, te ca saudharmezAnayoreva na parataH, tayozca tejolezyA eva, netare, Aha ca-kiNhA nIlA kAU teUlesA ya bhvnnvNtriyaa| joisa sohammIsANa teUlesA munneyvvaa||1|| (bRhatsaM0 193) iti, kAyapariyAraga tti paricarantisevante striyamiti paricArakAH kAyataH paricArakAH kAyaparicArakAH, evamuttaratrApi, navaraM sparzAdiparicArakAH sparzAderevopazAntavedopatApA bhavantItyabhiprAyaH, AnatAdiSu caturyukalpeSumanaHparicArakA devA bhavantIti vaktavye dvisthAnakAnurodhAd do iMdA' ityuktam, AnatAdiSu hi dvAvindrAviti, gAthA'tra-do kAyappaviyArA kappA phariseNa donni do ruuve| sadde do caura maNe uvariM pariyAraNA ntthi||1|| (bRhatsaM0 181)iyaM ca paricAraNA karmataH, karmaca jIvAH svahetubhiH kAlatraye'pi citAdyavasthaM - sArdhapalyaM dezone dve uttarANAm // 1 // bhavanavyantarayordaza varSasahasrANi jaghanyena sthitiH| palyopamamutkRSTaM vyantarANAM vijAnIyAt // 1 // 0 dve sAdhike sapta sAdhikAni daza caturdaza saptadaza saagropmaanni| saudharmAdyAvacchukraH tdupryekaikmaaropyet||1|| 0 palyamadhikaM ve sAdhike sAgare sapta daza ca caturdaza ca / saptadaza sahasrAre taduparyekaikamAropayet / / 1 // 0 kRSNanIlakApotatejolezyAzca bhavanavyantarAH / jyotiSasaudharmezAneSu tejolezyA jnyaatvyaaH||1|| 7 dvau kAyapravicArau kalpau sparzena dvau dvau rUpeNa / dvau zabdena catvAro manasopari paricAraNA nAsti // 1 / / kalpastriyaH, tejolezyA:, kalpe paricAraNA, trasasthAvarakAyanivartitA: pudralacayanAdyA:, dvipradezikAdyA dvigaNarUkSAntA: pudalAH , (niSekAdilakSaNam) // 180 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 181 // dvisthAnam, caturdeizakaH sUtram 113-118 bhavanavAsyA kalpastriyaH, tejolezyAH , kalpe paricAraNA, trasasthAvara kurvantItyAha- jIvA NamityAdi sUtrANi SaT sugamAni, navaraM jIvA- jantavo, NaM vAkyAlaGkAre, dvayoH sthAnayoH | dvitIyamadhyayanaM AzrayayostrasasthAvarakAyalakSaNayoH samAhAro dvisthAnam, tatra mithyAtvAdibhirye nirvartitAH- sAmAnyenopArjitA vakSyamANAvasthASaTkayogyIkRtA dvayorvA sthAnayornirvRttiryeSAM te dvisthAnanirvRttikAstAn pudgalAn kArmaNAn pApakarma-ghAtikarma sarvameva vA jJAnAvaraNAdi tadbhAvastattA tayA pApakarmatayA tadrUpatayetyarthaH, citavanto vA atItakAle cinvanti vA samprati disthiti:, ceSyanti vA anAgatakAle keciditi gamyate, cayanaM ca kaSAyAdipariNatasya karmapudgalopAdAnamAtram, upacayanaM tu citasyAbAdhAkAlaM muktvA jJAnAvaraNIyAditayA niSekaH, sa caivaM- prathamasthitau bahutaraM karmadalikaM niSiJcati tato dvitIyAyAM vizeSahInamevaM jAvukkosiyAe visesahINaM NisiMcaiiti, bandhanaMtu tasyaiva jJAnAvaraNAditayA niSiktasya punarapikaSAyapariNati-8 | kAyanirvativizeSAnnikAcanamiti, udIraNaM tvanudayaprAptasya karaNenAkRSyodaye kSepaNamiti, vedanaM- anubhavaH, nirjarA-karmaNo'karmatA tAH pudgalabhavanamiti / karma ca pudgalAtmakamiti pudgalAn dravyakSetrakAlabhAvairdvisthAnakAvatAreNa nirUpayannAha- dupaesI tyAdi sUtrANi dvipradezikAtrayoviMzatiH,sugamA ceyam, navaraM evaM yAvat karaNAt dusamayaTThiie tyAdi sUtrANyekaviMzatirvAcyAni, kAlaMpazcadvipaJcASTabhedAn dyA dviguNa rUkSAntAH varNagandharasasparzAzcAzrityeti, vAcanA caivaM-dusamayaTThiIyA poggale tyaadi| dvisthAnakasya caturtha uddezakaH samAptaH / tatsamAptaula pudralAH, (niSekAdica zrImadabhayadevasUriviracite sthAnAkhyatRtIyAGgavivaraNe dvitIyamadhyayanaM dvisthAnakAbhidhAnaM samAptamiti // ||shriimdbhydevsuurivrvihitvivrnnyutN zrIsthAnAGgAkhye // 181 // tRtIyAle dvisthAnAkhyaM dvitIyamadhyayanaM samAptamiti // cayanAdyAH, lakSaNam)
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 | // 182 // // atha tRtIyamadhyayanaM tristhAnAkhyam // tRtIyamadhyayanaM ||tRtiiyaadhyyne prthmoddeshkH|| tristhAnam, prathamoddezakaH dvisthAnakAnantaraM tristhAnakameva bhavati saGgayAkramaprAmANyAdityanena sambandhenAyAtasya caturanuyogadvArasya caturuddezakasyAsya sUtram 119 tatrApi dvitIyAdhyayanAntyoddezake jIvAdiparyAyA uktA asyApyadhyayanasya prathamoddezaketa evAbhidhIyanta ityevaMsambandhasyaitat- nAmasthApanA dravya-jJAnaprathamoddezakasya tatrApyanantaroddezakAntyasUtre pudgaladharmA uktA etatprathamasUtretu jIvadharmA ucyanta ityevaMsambandhasyaitadAdisUtrasya darzana___tao iMdA paNNattA taM0- NAmiMde ThavaNiMde davviMde, tao iMdA paM0 taM0- NANiMde daMsaNiMde caritiMde, tao iMdA paM0 taM0- deviMde cAritraasuriMde mnnussiNde|| sUtram 119 // devendrAdi navakam tao iMde tyAdeAkhyA, sA ca sukaraiva, navaramindanAd- aizvaryAda indraH nAma-saMjJA tadeva yathArthamindretyakSarAtmakamindro nAmendraH, athavA sacetanasyAcetanasya vA yasyendra ityayathArthaM nAma kriyate sa nAmanAmavatorabhedopacArAnnAma cAsAvindrazceti nAmendraH, athavA nAmnaivendra indrArthazUnyatvAnnAmendra iti, nAmalakSaNaM punarida-yadvastuno'bhidhAnaM sthitamanyArthe tdrthnirpekssm|| paryAyAnabhidheyaJca nAma yAdRcchikaM ca tthaa||1||iti, ayamartha:- yadvastvityAdinA yathArthamindra ityAdhuktaM 1, sthitamityAdinA tvayathArthaM gopAlAdAvindretyAdi 2, yAdRcchikamanarthakaM DitthAdIti 3, athavA yadindanAdyarthanirapekSaM gopAlAdivastuna indra ityAdikamabhidhAnaM yathArthatayA zakrAdAvanyatrArthe sthitaM tannAmeti, indrAdivastuno vA abhidhAnamindanAdyarthanirapekSaM sad // 182 // gopAlAdAvanyatrArthe sthitaM nAmeti / tathA indrAdyabhiprAyeNa sthApyata iti sthApanA-lepyAdikarma saivendraH sthApanendraH, indrapratimA sAkArasthApanendra akSAdinyAsastvitara iti, sthApanAlakSaNamidaM- yattu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa yacca tatkaraNi / lepyAdikarma
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 183 // navakam tat sthApaneti kriyate'lpakAlaJca ||1||iti, tathA, leppagahatthI hatthitti esa sabbhAviyA bhave tthvnnaa| hoi asabbhAve puNa hatthiti tRtIyamadhyayana nirAgiI akkho||1|| (Ava0ni0 1447) iti, tathA dravati- gacchati tAMstAn paryAyAn drUyate vA taistaiH paryAyaiorvA-- tristhAnam, prathamoddezakaH sattAyA avayavo vikAro vA varNAdiguNAnAM vA drAvaH- samUha iti dravyam, tacca bhUtabhAvaM bhAvibhAvaM ceti, Aha ca-davae 1 sUtram 119 yae 2 doravayavo vigAro 3 guNANa saMdAvo 4 / davvaM bhavvaM bhAvassa bhUyabhAvaM ca jNjogN||1|| (vizeSAva0 28)ti / tathA bhUtasya nAmasthApanA dravya-jJAnabhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu ylloke| tad dravyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM gaditam // 1 // tathA 'anupayogo dravyamapradhAnaM ce'ti, darzanatatra dravyaMcAsAvindrazceti dravyendraH,saca dvidhA-AgamatonoAgamatazca, tatra Agamata:-khalvAgamamadhikRtya jJAnApekSayetyarthaH, cAritra | devendrAdinoAgamatastu tadviparyayamAzritya, tatrAgamata indrazabdAdhyetA'nupayukto dravyendraH anupayogo dravya' miti vacanAt, ayamevArtho maGgalamAzritya bhASya uktaH, tathAhi-Agamao'Nuvautto maMgalasaddANuvAsio vattA / tannANaladdhijuttoviNovauttotti to dvvN||1|| (vizeSAva0 29) ti, tathA noAgamatastrividho dravyendraH, tadyathA- jJazarIradravyendro bhavyazarIradravyendro jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyendrazceti, tatra jJasya zarIraMjJazarIraMjJazarIrameva dravyendro jJazarIradravyendraH, etaduktaM bhavati- indrapadArthajJasya yaccharIramAtmarahitaM tadatItakAlAnubhUtataddhAvAnuvRttyA siddhazilAtalAdigatamapighRtaghaTAdinyAyena noAgamato dravyendra iti / indrajJAnazUnyatvAcca tasyeha sarvaniSedha eva nozabdaH, tathA bhavyo- yogya indrazabdArthaM jJAsyati yo na tAvadvijAnAti sa bhavya iti tasya zarIraM lepyahastI hastIti eSA sadbhAvikA sthApanA bhavet / bhavatyasadbhAve punarhastIti nirAkRtirakSaH // 1 // OM dravati drUyate vA droH (sattAyAH) avayavo vikAro vA 8 guNAnAM saMdrAvo(bhAjanaM) tadravyaM bhavyabhAvasya bhUtabhAvasya ca yad yogymiti||1||0 Agamato'nupayukto maGgalazabdAnuvAsita(AtmA) vaktA / tajjJAnalabdhiyukto'pyanupayukta iti tato dravyam // 1 // 0 iti, dravyakAraNatvAd indrajJAnazUnyatvAcca tasya, iha (mu0)| // 183 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 184 // devendrAdinavakam bhavyazarIraMtadeva dravyendrobhavyazarIradravyendraH, ayamatra bhAvArtho-bhAvinI vRttimaGgIkRtya indropayogAdhAratvAdmadhughaTAdinyAye- tRtIyamadhyayanaM naiva tadbAlAdizarIraM bhavyazarIradravyendra iti, nozabdaH pUrvavat, uktaJca maGgalamadhikRtya- maMgalapayatthajANayadeho bhavvassa vA | tristhAnam, | prathamoddezakaH sjiivovi| NoAgamao davvaM Agamarahiotti jNbhnnitN||1||(vishessaav044) iti,jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyendrobhAvendra sUtram 119 kAryeSvavyApRtaH, Agamato'nupayuktadravyendravat, tathA yaccharIramAtmadravyaM vA'tItabhAvendrapariNAmaM taccobhayAtiriktadravyendro, nAmasthApanA dravya-jJAnajJazarIradravyendravat, tathA yo bhAvIndraparyAyazarIrayogyaH pudgalarAziryacca bhAvIndraparyAyamAtmadravyaM tadapyubhayAtirikto dravyendraH, darzanabhavyazarIradravyendravat, sacAvasthAbhedena trividhaH, tadyathA-ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazceti, tatra ekasmin bhave tasminnevAtikrAnte bhAvI ekabhaviko- yo'nantara eva bhave indratayotpatsyata iti, sa cotkarSatastrINi palyopamAni bhavati, devakurvAdimithunakasya bhavanapatyAdIndratayotpattisambhavAditi, tathA sa evendrAyurbandhAnantaraM baddhamAyuraneneti baddhAyurucyate, sacotkarSataH pUrvakoTItribhAgaM yAvad, asmAtparata AyuSkabandhAbhAvAt, tathA abhimukhe-saMmukhe jaghanyotkarSAbhyAMsamayAntarmuhUrttAnantarabhAvitayA nAmagotre indrasambandhinI yasya sa tathA, tathA bhAvaizvaryayuktatIrthakarAdibhAvendrApekSayA apradhAnatvA-2 cchakrAdirapi dravyendra eva, dravyazabdasyApradhAnArthe'pi pravRtteriti, bhAvendrastviha tristhAnakAnurodhAnnoktaH, tallakSaNaM cedaMbhAvaM-indanakriyAnubhavanalakSaNapariNAmamAzrityendra indanapariNAmena vA bhavatIti bhAvaH sacAsAvindrazceti bhAvendraH, yadAhabhAvo vivakSitakriyA'nubhUtiyukto hi vai smaakhyaatH| sarvajJairindrAdivadihendanAdikriyAnubhavAt // 1 // sa ca dvidhA- Agamato dvidhA- AgamatA // 184 // noAgamatazca, tatra Agamata indrajJAnopayukto jIvobhAvendraH, kathamindropayogamAtrAt tanmayatA'vagamyate?,na hyagnijJAnopayukto OmaGgalapadArthajJAtRdeho bhavyasya vA sajIvo'pi (dehH)| noAgamato dravyamAgamarahita iti yadbhaNitam // 1 // * sajIvotti /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 185 // mANavako'gnireva, dahanapacanaprakAzanAdyarthakriyAprasAdhakatvAbhAvAditi ced, na, abhiprAyAparijJAnAt, saMvit jJAnamavagamo tRtIyamadhyayana bhAva ityanarthAntaram, tatra 'arthAbhidhAnapratyayAstulyanAmadheyA' iti sarvavAdinAmavisaMvAdasthAnam, yathA ko'yaM?, ghaTaH, tristhAnam, prathamoddezakaH kimayamAha?, ghaTazabdam, kimasya jJAnaM?, ghaTa iti, agniriti ca yajjJAnaM tadavyatirikto jJAtA tallakSaNo gRhyate, anyathA / sUtram 119 tajjJAne satyapi nopalabheta, atanmayatvAt, pradIpahastAndhavat puruSAntaravadvA, na cAnAkAraM tat padArthAntaravadvivakSitapadArthA nAmasthApanA dravya-jJAnaparicchedaprasaGgAd, bandhAdyabhAvazca jJAnAjJAnasukhaduHkhapariNAmAnyatvAd, AkAzavat, na cAnalaH sarva eva dahanAdyarthakriyA darzanaprasAdhako, bhasmacchannAgninA vyabhicArAditi kRtaM prasaGgena, noAgamato bhAvendra indranAmagotre karmaNI vedayan paramaizvarya cAritrabhAjanam, sarvaniSedhavacanatvAnnozabdasya, yatastatra nendrapadArthajJAnamindravyapadezanibandhanatayA vivakSitamindanakriyAyA eva devendrAdi navakam vivakSitatvAt, athavA tathAvidhajJAnakriyArUpo yaH pariNAmaH sa nAgama eva kevalo na cAnAgama ityato mizravacanatvAd / nozabdasya noAgamata ityAkhyAyata iti / nanu nAmasthApanAdravyeSvindrAbhidhAnaM vivakSitabhAvazUnyatvAd dravyatvaM ca samAnaM varttate, tatazca ka eSAM vizeSaH? Aha ca-abhihANaM davvattaM tadatthasunnattaNaM ca tullaaiN| ko bhAvavajjiyANaM nAmAINaM piviseso?||1|| (vizeSAva052) iti, atrocyate, yathA hi sthApanendre khalvindrAkAro lakSyate tathA kartuH sadbhUtendrAbhiprAyo bhavati tathA draSTustadAkAradarzanAdindrapratyayastathA praNatikRtadhiyazca phalArthinaH stotuM pravartante phalaMca prApnuvanti keciddevatAnugrahAdna tathA nAmadravyendrayoriti, tasmAt sthApanAyAstAvaditthaM bheda iti, Aha ca- AgAro'bhippAo buddhI kiriyAphalaM ca paaennN| jaha OabhidhAnaM dravyatvaM tadarthazUnyatvaM ca tulyAni / ko bhAvavarjitAnAM nAmAdInAM prativizeSaH? // 1 // (yena bhedAstrayaste) 0 AkAro'bhiprAyo buddhiH kriyAphalaM ca yathA // 185 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 186 // sUtram ntarabAhyA dIsai ThavaNiMde na tahAnAmena dvvide||1||(vishessaav053)iti, yathA ca dravyendrobhAvendrakAraNatAMpratipadyate tathopayogApekSAyAmapi tRtIyamadhyayana tadupayogatAmAsAdayatyavAptavAMzcana tathA nAmasthApanendrAvityayaM vizeSa iti, Aha ca-bhAvassa kAraNaM jaha davvaM bhAvo ya tassa tristhAnam, prathamoddezakaH pjjaao| uvaogapariNatimao na tahA nAmaM na vA tthvnnaa||1|| (vizeSAva0 54) iti // uktA nAmasthApanAdravyendrAH, idAnIM / bhAvendra tristhAnakAvatAreNAha- tao iMde tyAdi kaNThyaM, navaraMjJAnena jJAnasya jJAne vA indraH- paramezvaro jJAnendraH- atizayavacchu / 120-121 tAdyanyatarajJAnavazavivecitavastuvistaraH kevalI vA, evaM darzanendraH- kSAyikasamyagdarzanI, caritrendro- yathA''khyAtacAritraH, paryAdAyA 'paryAdAyoeteSAM ca bhAvena- sakalabhAvapradhAnakSAyikalakSaNena vivakSitakSAyopazamikalakSaNena vA bhAvataH- paramArthato vendratvAt- bhayairabhyasakalasaMsAryaprAptapUrvaguNalakSmIlakSaNaparamaizvaryayuktatvAd bhAvendratA'vaseyeti / uktamAdhyAtmikaizvaryApekSayA bhAvendratraividhyamatha dAnAnAdAnebAhyezvaryApekSayA tadevAha- tao iMde tyAdi, bhAvitArtham, navaraM devA- vaimAnikA jyotiSkavaimAnikA vA rUDheH, asurAH- taraikriyam, bhavanapativizeSA bhavanapativyantarA vA suraparyudAsAt, manujendraH- ckrvaadiriti||tryaannaampyessaaN vaikriyakaraNAdizaktiyuktatayendratvamiti vikurvaNAnirUpaNAyAha tivihA viuvvaNA paM0 taM0- bAhirate poggalae pariyAtittA egA vikuvvaNA bAhirae poggale apariyAdittA egA vikuvvaNA bAhirae poggale pariyAdittAvi appariyAdittAviegA vikuvvaNA, tivihA viguvvaNA paM0 taM0- anbhaMtarae poggale pariyAittA egA vikuvvaNA abbhaMtare poggale apariyAdittA egA vikuvvaNA anbhaMtarae poggale pariyAtittAvi apariyAdittAviegA vikuvvaNA, prAyaH sthApanendre dRzyate na tathA nAmendre na drvyendre|| 1 // 0tapUrvazca pra.1 0bhAvasya kAraNaM yathA dravyaM bhAvazca tasya paryAya upayogapariNatimayo na tathA nAma na vA sthApaneti // 1 // katyakatya nArakAdyAH // 18
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 187 // tivihA vikuvvaNA paM0 taM0- bAhiranbhaMtarae poggale pariyAitAegA vikuvvaNA bAhirabbhaMtarae poggale apariyAittA egA viguvvaNA tRtIyamadhyayana tristhAnam, bAhirabbhaMtarae poggale pariyAittAvi apariyAittAviegA viuvvaNA // sUtram 120 // prathamoddezakaH tivihA neraiyA pannattA taM0- katisaMcitA akatisaMcitA avattavvagasaMcitA, evamegiMdiyavajA jAva vemaanniyaa|| sUtram 121 // sUtram tivihe tyAdi sUtratrayI kaNThyA , navaraM bAhyAn pudgalAna- bhavadhAraNIyazarIrAnavagADhakSetrapradezavartino vaikriyasamuddhAtena 120-121 paryAdAyAparyAdAya- gRhItvaikA vikurvaNA kriyate iti zeSaH, tAnaparyAdAya, yA tu bhavadhAraNIyarUpaiva sA'nyA, yatpunarbhavadhAraNIyasyaiva 'paryAdAyokiJcidvizeSApAdanaMsA paryAdAyApi aparyAdAyApi iti tRtIyA vyapadizyate, athavA vikurvaNA-bhUSAkaraNaM, tatra bAhyapudgalA bhayairabhya ntarabAhyAnAdAyAbharaNAdInaparyAdAya kezanakhasamAracanAdinA ubhayatastUbhayatheti, athavA'paryAdAyeti kRkalAsasapodInAM raktatva dAnAnAdAnephaNAdikaraNalakSaNeti / evaM dvitIyasUtramapi, navaramabhyantarapudgalA bhavadhAraNIyenaudArikeNa vA zarIreNa ye kSetrapradezA8 tarakriyam, katyakatyaavagADhAsteSveva ye vartante te'vaseyAH, vibhUSApakSe tu niSThIvanAdayo'bhyantarapudgalA iti / tRtIyaM tu baahyaabhyntrpudglyogen| vAcyamiti, tathAhi- ubhayeSAmupAdAnAd bhavadhAraNIyaniSpAdanaM tadanantaraM tasyaiva kezAdiracanaMca, anAdAnAcciravikurvitasyaiva mukhAdivikArakaraNam, ubhayatastu bAhyAbhyantarANAmanabhimatAnAmAdAnato'nyeSAMcAnAdAnato'niSTarUpabhavadhAraNIyetararacanamiti // anantaraM vikurvaNoktA, sA ca nArakANAmapyastIti nArakAnnirUpayannAha-tivihe tyAdi kaNThyam, navaraM katI tyanena saGkhyAvAcinA vyAdayaH saGkhyAvanto'bhidhIyante, ayaM cAnyatra praznaviziSTasaGkhyAvAcakatayA rUDho'pIha saGkhyAmAtre draSTavyaH, tatra nArakAH kati- katisaGkhyAtAH saGkhyAtA ekaikasamaye ye utpannAH santaH saJcitAH- katyutpattisAdhAd buddhyA rAzIkRtAste katisaJcitAH, tathA na kati- na saGkhyAtA ityakati- asaGkhyAtA anantA vA, tatra ye akati vaktavya nArakAdyAH // 187 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 188 // akati asaGkhyAtA asaGkhyAtA ekaikasamaye utpannAHsantastathaiva saJcitAste akatisaJcitAH, tathA yaH parimANavizeSona tRtIyamadhyayana kati nApyakatIti zakyate vaktuM so'vaktavyakaH sa caika iti tatsaJcitA avaktavyakasaJcitAH,samaye samaye ekatayotpannA tristhAnam, prathamoddezakaH ityarthaH, utpadyante hi nArakA ekasamaye ekAdayo'saGkhayeyAntAH, uktaM ca- ego va do va tinni va saMkhamasaMkhA va egasamaeNaM / sUtram uvavajaMtevaiyA uvvaTuMtA vi emev||1|| (bRhatsaM0 156) iti, etaddevaparimANametadeva nArakANAmapi, yata uktaM- saMkhA puNa 122-123 devaparicArasuravaratullatti, katisaJcitAdikamarthamasurAdInAMdaNDakoktAnAmatidizannAha- eva mityAdi, eva miti nArakavaccheSAzcaturviMzati NAyA maithunadaNDakoktA vAcyA ekendriyavarjAH, yatasteSu pratisamayamasaGkhyAtA anantA vA akatizabdavAcyA evotpadyante, na tvekaH tatkArakasya ca traividhyam saGkhyAtA vA iti, Aha ca-aNusamayamasaMkhejjA saMkhejjAUya tiriyamaNuyA y| egidiesu gacche ArA IsANadevA y||1|| ego asaMkhabhAgo vaTTai uvvttttnnovvaayNmi| eganigoe niccaM evaM sesesuvi sa eva // 2 // (bRhatsaM0 335-335 saMkSepa)iti / anantarasUtre katisaMcitAdiko dharmo vaimAnikAnAM devAnAmuktaH, adhunA devAnAM sAmAnyena paricAraNAdharmanirUpaNAyAha tivihA pariyAraNA paM0 taM0- ege deve anne deve annesiM devANaM devIo a abhimuMjiya 2 pariyAreti, appaNijiAo devIo abhimuMjiya 2 pariyAreti, appaNAmeva appaNA viuvviya 2 pariyAreti 1, ege deve No anne deve No aNNesiM devANaM devIo abhijuMjiya 2 pariyAreti attaNijjiAo devIo abhimuMjiya 2 pariyArei appANameva appaNA viuvviya 2 pariyAreti 2, ege 0eko vA dvau vA trayo vA saGkhyAtA asacyA vaikasamayena utpadyante etAvanta udvarttante'pyevameva (devAH) // 1 // 0 saGkhyA punaH suravaratulyA (naarkaannaaN)| // 188 // 80anusamayamasaGkhyAtAH saGgyeyAyuSastu tiryaJco manuSyAzca ekendriyeSu gaccheyurArAdIzAnAddevAzca // 1 // eko'saGkhyabhAgo vartate udvartanopapAte ekasminnigode nityamevaM la zeSeSvapi sa eva // 2 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 189 // deve No anne devA No aNNesiM devANaM devIo abhimuMjiya 2 paritAreti No appaNijjitAo devIo abhimuMjiya 2 paritAreti tRtIyamadhyayana appANameva appaNA viuvviya 2 paritAreti 3 // sUtram 122 / / tristhAnam, prathamoddezakaH tivihe mehuNe paM0 taM0- divve mANussate tirikkhajoNIte, tao mehuNaM gacchaMti taM0- devA maNussA tirikkhajoNitA, tato mehuNaM sUtram sevaMti taM0- itthI purisA nnpuNsgaa|suutrm 123 / / 122-123 devaparicArativihA parI tyAdi, kaNThyam, navaraM paricAraNA- devamaithunaseveti, ekaH kazciddevo na sarvo'pyevamiti, kiM?- aNNe deve tti NAyA maithunaanyAn devAn- alpardhikAn tathA'nyeSAM devAnAM satkA devIzcAbhiyujyAbhiyujya- AzliSyAzliSya vazIkRtya vA paricArayati- tatkArakasya ca traividhyam paribhuGkte vedabAdhopazamAyeti, na ca na sambhavati devasya devasevA puMstvenetyAzaGkanIyam, manuSyeSvapi tathA zravaNAt, na cAtrArthe narAmarayoH prAyo vizeSo'stIti, eka evAyaM prakAro devadevInAmanyatvasAmAnyAdata eva dvayorapi padayorekaH / kriyAbhisambandha iti, evamAtmIyA devIH paricArayatIti dvitIyaH, tathA''tmAnameva paricArayati, kathaM?- AtmanA vikRtya vikRtya paricAraNAyogya vidhAyeti tRtIyaH, evaM prakAratrayarUpApyekeyaM paricAraNA, prabhaviSNUtkaTakAmaikaparicArakavazAditi, athAnyo deva AdyaprakAraparihAreNAntyaprakAradvayena paricArayatIti dvitIyeyamaprabhaviSNUcitakAmaparicArakadevavizeSAt, tathA'nyo deva AdyaprakAradvayavarjanenAntyaprakAreNa paricArayatIti tRtIyA'nutkaTakAmAlparddhikadevavizeSasvAmikatvAditi // paricAraNeti maithunavizeSa ukto'dhunA tadeva maithunaM sAmAnyataH prarUpayannAha- tivihe mehuNe ityAdi kaNThyam, navaraM mithunaM // 189 // strIpuMsayugmaM tatkarma maithunam, nArakANAM tanna sambhavati dravyata iti caturthaM nAstyeveti noktam // mithunakarmaNa eva kArakAnAhatao ityAdi kaNThyam, teSAmeva bhedAnAha- tao mehuNa mityAdi, kaNThyaM, navaraM stryAdilakSaNamidamAcakSate vicakSaNAH
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ tristhAnam, zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 190 // yogaprayogakaraNa samArambhAzca yoni 1 guMdutva 2 masthairya 3, mugdhatvaM 4 klIbatA 5 stanau 6 / puMskAmiteti 7 liGgAni, sapta strItve prcksste||1|| mehanaM 1 kharatA 2 tRtIyamadhyayana dADhyaM 3, zauNDIrya 4 zmazru5dhRSTatA 6 / strIkAmite 7 ti liGgAni, sapta puMstve prcksste||2||stnaadishmshrukeshaadibhaavaabhaavsmnvitm| prathamoddezakaH | napuMsakaM budhAH prAhurmohAnalasudIpitam // 3 // tathA'nyatrApyuktaM- stanakezavatI strI syAd, romazaH puruSaH smRtH| ubhayorantaraM yacca, sUtram 124 tadabhAve napuMsakam // 1 // ityaadi| ete ca yogavanto bhavantIti yogaprarUpaNAyAhativihe joge paM0 taM0- maNajoge vatijoge kAyajoge, evaMNeratitANaM vigaliMdiyavajjANaMjAva vemANiyANaM, tivihe paoge paM0 traividhyataM0- maNapaoge vatipaoge kAyapaoge, jahA jogo vigaliMdiyavajjANaM tadhA paogo'vi, tivihe karaNe paM0, taM0- maNakaraNe mArambhasaMrambhavatikaraNe kAyakaraNe, evaM vigaliMdiyavajaM jAva vemANiyANaM, tivihe karaNe paM0 taM0- AraMbhakaraNe saraMbhakaraNe samAraMbhakaraNe, niraMtaraMjAva vemANiyANaM |suutrm 124 // tivihe joe ityAdi, iha vIryAntarAyakSayakSayopazamasamutthalabdhivizeSapratyayamabhisandhyanabhisandhipUrvamAtmano vIryaM yogaH, Aha ca- jogo vIriyaM thAmo ucchAha parakkamo tahA ceTThA / sattI sAmatthaMti ya jogassa havaMti pjjaayaa||1|| (paJcasaM0 396) iti, saha ca dvidhA-sakaraNo'karaNazca, tatrAlezyasya kevalinaH kRtsnayo yadRzyayorarthayoH kevalaM jJAnaM darzanaM copayuJjAnasya yo'sAvaparispando'pratigho vIryavizeSaH so'karaNaH, saca nehAdhikriyate, sakaraNasyaiva tristhAnakAvatAritvAd, atastatraiva vyutpattistameva cAzritya sUtravyAkhyA, yujyate jIvaH karmabhiryena kamma joganimittaM bajjhaitti vacanAt yuGkte vA prayuGkte vA yaM paryAya sa yogovIryAntarAyakSayakSayopazamajanito jIvapariNAmavizeSa iti, Aha ca-maNasA vayasA kAeNa vAvi juttassa viriyapari(r)yogo vIrya sthAma utsAhaH parAkramastathA ceSTA / zaktiH sAmarthyamiti ca yogasya bhavanti pryaayaaH||1||7krm yoganimittaM badhyate / manasA vacasA kAyena 0 // 190 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ shriisthaanaanggnnaamo| jIvassa appaNijjosa jogasanno jinnkkhaao||1|| teojogeNa jahA rattattAI ghaDassa pariNAmo / jIvakaraNappaoe viriyamavi tRtIyamadhyayana zrIabhaya0 thppprinnaamo||2|| iti, manasA karaNena yuktasya jIvasya yogo- vIryaparyAyo durbalasya yaSTikAdravyavadupaSTambhakaro manoyoga tristhAnam, vRttiyutam prathamoddezakaH bhAga-1 iti, sa ca caturvidhaH- satyamanoyogo mRSAmanoyogaH satyamRSAmanoyogo'satyAmRSAmanoyogazceti, manaso vA yoga:- karaNa sUtram 124 // 191 // kAraNAnumatirUpo vyApAro manoyogaH, evaM vAgyogo'pi, evaM kAyayogo'pi, navaraM sa saptavidhaH-audArikau 1 dArikamizra 2 | yoga prayogakaraNavaikriya 3 vaikriyamizrA 4 hArakA 5 hArakamizra 6 kArmaNakAyayoga 7 bhedAditi, tatraudArikAdayaH zuddhAH subodhAH, traividhyaaudArikamizrastu audArika evAparipUrNo mizra ucyate, yathA guDamizraMdadhina guDatayA nApi dadhitayA vyapadizyate tatvAbhyAma- mArambhasaMrambhaparipUrNatvAt, evamaudArikaM mizraM kArmaNena naudArikatayA nApi kArmaNatayA vyapadeSTuM zakyam aparipUrNatvAditi tasya samArambhAzca mizravyapadezaH, evaM vaikriyAhArakamizrAvapIti zatakaTIkAlezaH, prajJApanAvyAkhyAnAMzastvevaM- audArikAdyAH zuddhAstatparyAptakasya mizrAstvaparyAptakasyeti, tatrotpattAvaudArikakAyaH kArmaNena audArikazarIriNazca vaikriyAhArakakaraNakAle vaikriyAhArakAbhyAM mizro bhavati ityevamaudArikamizraH, tathA vaikriyamizro devAdyutpattau kArmaNena kRtavaikriyasya caudArikapravezAddhAyAmaudArikeNa, AhArakamizrastu sAdhitAhArakakAyaprayojanaH punaraudArikapraveze audArikeNeti, kArmaNastu / vigrahe kevalisamuddhAte veti, sarva evAyaM yogaH paJcadazadheti, saGgaho'sya-saccaM 1 mosaM 2 mIsaM 3 asaccamosaM 4 maNo vatI ce 8 / kAo urAla 1 vikkiya2 AhAraga 3 mIsa 6 kammaigo 7 // 1 // iti // sAmAnyena yogaM prarUpya vizeSato nArakAdiSu - vApi yuktasya vIryapariNAmaH jIvasyAtmIyaH sa yogasaMjJo jinaakhyaatH||1|| tejoyogena yathA raktatvAdirghaTasya pariNAmo jIvakaraNaprayoge vIryamapi tathA''tmapariNAmaH // 2 // OM tattAbhyAma (mu0)| diti tasyaudArikamizra0 (mu0)| 0 satyaM mRSA mizramasatyAmRSA mano vaco'pi caivN| kAya audArikavaikriyA-2 // 191 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 192 // caturviMzatau padeSu tamatidizannAha- eva mityAdi, kaNThyam, navaramatiprasaGgaparihArAyedamuktaM-vigaliMdiyavajjANaM ti tatra tRtIyamadhyayanaM vikalendriyA- apaJcendriyAH, teSAM hyekendriyANAM kAyayoga eva, dvitricaturindriyANAM tu kAyayogavAgyogAviti // manaH tristhAnam, prathamoddezakaH prabhRtisambandhenaivedamAha-tivihe paoge ityAdi, kaNThyam, navaraM manaHprabhRtInAM vyApriyamANAnAM jIvena hetukartRbhUtena yad sUtram 124 vyApAraNaM-prayojanaMsa prayoga: manasaHprayogo manaHprayogaH, evamitarAvapi, jahe tyAdyatidezasUtraM pUrvavadbhAvanIyamiti / mana:- yoga prayogakaraNaprabhRtisambandhenaivedamAha- tivihe karaNe ityAdi kaNThyam, navaraM kriyate yena tatkaraNaM- mananAdikriyAsu pravarttamAnasyAtmana traividhyaupakaraNabhUtastathA tathApariNAmavatpudgalasaGghAta iti bhAvaH, tatra mana eva karaNaMmanaHkaraNamevamitare api, eva mityAdyatidezasUtraM mArambhasaMrambha samArambhAzca pUrvavadeva bhAvanIyamiti, athavA yogaprayogakaraNazabdAnAM manaHprabhRtikamabhidheyatayA yogaprayogakaraNasUtreSvabhihitamiti nArthabhedo'nveSaNIyaH, trayANAmapyeSAmekArthatayA Agame bahuzaH pravRttidarzanAt, tathAhi- yogaH paJcadazavidhaH zatakAdiSu / vyAkhyAtaH, prajJApanAyAM tvevamevAyaM prayogazabdenoktaH, tathAhi-kativihe NaM bhaMte! paoge pannatte, gotamA! pannarasavihe (prajJA 15/1068) ityAdi, tathA Avazyake'yameva karaNatayoktaH, tathAhi-jujaNakaraNaM tivihaM maNavatikAe ya maNasi saccAi / saTThANe tesi bheo cau cauhA sattahA ceva // 1 // (Ava0ni0 1038) iti // prakArAntareNa karaNatraividhyamAha- tivihe ityAdi, ArambhaNamArambhaH- pRthivyAdhupamaInaM tasya kRtiH- karaNaM sa eva vA karaNamityArambhakaraNamevamitare api vAcye, navaramayaM vizeSa:- saMrambhakaraNaM pRthivyAdiviSayameva manaHsaMklezakaraNam, samArambhakaraNaM- teSAmeva santApakaraNamiti, Aha ca- hAraka mizrAH kArmaNa iti // 1 // yuJjanakaraNaM trividhaM manovAkkAyeSu manasi satyAdi / svasthAne teSAM bhedaH caturdhA caturddhA saptadhA caiva // 1 // // 192 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 193 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, prathamoddezaka: sUtram 125 alpadIrghAzubhazubha dIrghAyuSTa saMkappo saMraMbho paritAvakaro bhave smaarNbho| AraMbho uddavaosuddhanayANaM tusvvesiN||1||(vyv0bhaa0 46) iti // idamArambhAdikaraNatrayaM nArakAdInAM vaimAnikAntAnAM bhavatItyatidizannAha-nirantara mityAdi, sugamam, kevalaMsaMrambhakaraNamasaMjJinAMpUrvabhavasaMskArAnuvRttimAtratayA bhAvanIyamiti // ArambhAdikaraNasya kriyAntarasya ca phalamupadarzayannAha tihiM ThANehiM jIvA appAuattAte kammaM pagariti, taM0- pANe ativAtittA bhavati musaMvaittA bhavai tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhittAbhavai, icce tehiM tihiM ThANehiM jIvA appAuattAte kammaM pagareMti / tihiM ThANehiM jIvA dIhAuattAte kammaMpagareMti, taM0- NopANe ativAtittA bhavaiNo musaMvatittA bhavati tathArUvaMsamaNaM vA mAhaNaM vA phAsuesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA bhavai, icce tehiM tihiM ThANehiM jIvAdIhAuyattAe kammaM pagareMti / tihiM ThANehiM jIvA asubhadIhAuyattAe kammaM pagareMti, taMjahA- pANe ativAtittA bhavai musaM vaittA bhavai tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA hIlettA ziMdittA khiMsettA garahittA avamANittA annayareNaM amaNunneNaM apItikArateNaM asaNa0 paDilAbhettA bhavai, iccetehiM tihiM ThANehiM jIvA asubhadIhAuattAe kammaM pagareMti / tihiM ThANehiM jIvA subhadIhAuattAte kammaM pagareMti, taM0- No pANe ativAtittA bhavai No musaM vadittA bhavai tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA vaMdittA namaMsittA sakkAritA sammANettA kallANaM maMgalaM devataM cetitaM paJjuvAsettA maNunneNaM pItikAraeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhittA bhavai, iccetehiM tihiM ThANehiM jIvA suhadIhAutattAte kammaM pagareti // sUtram 125 // tihiM ThANehiM ityAdi, tribhiH sthAnaiH kAraNaiH jIvAH prANinaH appAuyattAe tti alpaM-stokamAyurjIvitaM yasya so'lpAyu0 saMkalpaH saMrambhaH paritApakaro bhvetsmaarmbhH| Arambha upadravataH zuddhanayAnAntu sarveSAm // 1 // kAraNAni, (saMvignalubdhakadRSTAntau) // 193 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 194 // dIrghAyuSva stadbhAvastattA tasyai alpAyuSTAyai tadarthaM tannibandhanamityarthaH, karma- AyuSkAdi, athavA alpamAyurjIvitaM yata AyuSastada-2 tRtIyamadhyayana lpAyustadbhAvastattA tayA karma-AyurlakSaNaM prakurvanti badhnantItyarthaH, tadyathA-prANAn prANino''tipAtayiteti 'zIlArthatannanta' tristhAnam, prathamoddezakaH miti karmaNi dvitIyeti, prANinAM vinAzanazIla ityarthaH, evaMbhUto yo bhavati, evaM mRSAvAdaM vaktA yazca bhavati, tathA sUtram 125 tatprakAraM rUpaM-svabhAvo nepathyAdivA yasya sa tathArUpo dAnocita ityarthastam, zrAmyati-tapasyatIti zramaNa:- tapoyuktastam alpadIrghA zubhazubhamA hana ityAcaSTe yaH paraM prati svayaM hanananivRttaH sanniti sa mAhano- mUlaguNadharastam, vAzabdau samuccayArthI, pragatA asava:asumantaH prANino yasmAt tatprAsukaM tanniSedhAdaprAsukaM sacetanamityarthastena, eSyate- gaveSyate udgamAdidoSavikalatayA kAraNAni, (saMvignasAdhubhiryattadeSaNIyaM- kalpyaM taniSedhAdaneSaNIyaM tena, azyate- bhujyate ityazanaM ca- odanAdi, pIyata iti pAnaM ca lubdhakasauvIrakAdi khAdanaM khAdastena nirvRttaM khAdanArthaM tasya nirvartyamAnatvAditi khAdimaMca- bhaktauSakAdi svAdanaM svAdastena nirvRttaM svAdimaMvadantapavanAdIti samAhAradvandvastena, gAthAzcAtra-asaNaM odaNasattugamuggajagArAi khajjagavihI y| khIrAi sUraNAdI maMDagapabhitI ya vineyaM // 1 // pANaM sovIrajavodagAi cittaM surAiyaM cev| AukkAo savvo kakkaDagajalAiyaM ca thaa||2|| bhattosa daMtAIkhajUraM naalikerdkkhaaii| kakkaDigaMbagaphaNasAdi bahuvihaMkhAimaM neyaM // 3 // daMtavaNaM taMbolaM cittaM ajjagakuheDagAI y| mahupippalisuMThAdI aNegahA sAimaM hoi|| 4 // (paJcA0 5/27-30) iti, pratilambhayitA- lAbhavantaM karotItyevaMzIlo yazca bhavati, te alpAyuSkatayA karma kurvantIti prakramaH, icceehiM ti ityetaiH prANAtipAtAdibhiruktaprakAraistribhiH sthAnaiH jIvA alpAyuSTayA // 194 // karma prakurvantIti nigamanamiti / iha ca prANAtipAtayitrAdipuruSanirdeze'pi prANAtipAtAdInAmevAlpAyurbandhanibandhanatvena bhaktauSadhAdi (pr0)| dRSTAntau)
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 195 // tatkAraNatvamuktaM draSTavyamiti, iyaM cAsya sUtrasya bhAvanA- adhyavasAyavizeSeNaitattrayaM yathoktaphalaM bhavatIti, athavA yo hi jIvo jinAdiguNapakSapAtitayA tatpUjAdyarthaM pRthivyAdyArambheNa nyAsApahArAdinA ca prANAtipAtAdiSu varttate tasya sarAga tristhAnam, prathamoddezakaH saMyamaniravadyadAnanimittAyuSkApekSayeyamalpAyuSTA samavaseyA, atha naitadevam, nirvizeSaNatvAt sUtrasya, alpAyuSkasya kSullaka sUtram 125 bhavagrahaNarUpasyApi prANAtipAtAdihetuto yujyamAnatvAd, ataH kathamabhidhIyate- savizeSaNaprANAtipAtAdivartI jIva alpadIrghAApekSikI cAlpAyuSkateti?, ucyate, avizeSaNatve'pi sUtrasya prANAtipAtAdervizeSaNamavazyaM vAcyam, yata itastRtIyasUtre zubhazubha dIrghAyuSTaprANAtipAtAdita eva azubhadIrghAyuSTAM vakSyati, na hi samAnahetoH kAryavaiSamyaM prayujyate, sarvatrAnAzvAsaprasaGgAt, tathA kAraNAni, samaNovAsagassa NaM bhaMte! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM (saMvigna lubdhakakajai?, goyamA! bahutariyA se nijarA kajjai, appatarAe se pAve kamme kajjai (bhagavatI 8/6/2)tti bhagavatIvacanazravaNAdavasIyate-8 dRSTAntI) naiveyaM kSullakabhavagrahaNarUpA'lpAyuSTA, na hi svalpapApabahunirjarAnibandhanasyAnuSThAnasya kSullakabhavagrahaNanimittatA sambhAvyate, jinapUjanAdyanuSThAnasyApi tathAprasaGgAt, athAprAsukadAnasya bhavatUktA'lpAyuSTA, prANAtipAtamRSAvAdayostu kSullakabhavagrahaNameva phalamiti, naitadevam, ekayogapravRttatvAdaviruddhatvAcceti, atha mithyAdRSTizramaNabrAhmaNAnAM yadaprAsukadAnaM tato nirupa-2 ritaivAlpAyuSTAyujyate, itarAbhyAMtuko vicAra iti?, naivam, aprAsukeneti tatra vizeSaNasyAnarthakatvAt, prAsukadAnasyApi alpAyuSTAphalatvAvirodhAd uktaM ca bhagavatyAM- samaNovAsayassaNaM bhaMte ! tahArUvaM asNjtaviryapddihyapcckkhaaypaavkmm195|| 0 yujyate (pra0)10 zramaNopAsakena bhadanta! tathArUpaM zramaNaM vA mAhanaM vA'prAsukenAneSaNIyenAzanapAnakhAdimasvAdimena pratilambhayatA kiM kriyate?, gautama! bahutarA tena nirjarA kriyate'lpataraM tena pApakarma kriyate / 0 alpAyuSkaphala (mu0) zramaNopAsakena bhadanta! tathArUpamasaMyatAviratApratihatApratyAkhyAtapApakarmANa,
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 196 // phAsueNa vA aphAsueNa vA esaNijjeNa vA aNesaNijjeNa vA asaNaM 4 paDilAbhemANassa kiM kajjai?, goyamA?, egaMtaso pAve kamme tRtIyamadhyayana kajai, no se kAi nijjarA kajjai (bhagavatI 8/6/3) tti, yacca pApakarmaNa eva kAraNaM tadalpAyuSTAyA api kAraNamiti, nanvevaM tristhAnam, prathamoddezaka: prANAtipAtamRSAvAdAva prAsukadAnaM ca karttavyamApannamiti?, ucyate, ApadyatAM nAma bhUmikApekSayA, ko doSaH?, yataH sUtram 125 adhikArivazAcchAstre, dhrmsaadhnsNsthitiH| vyAdhipratikriyAtulyA, vijJeyA gunndossyoH||1||(haarii0 aSTa02/5) tathA ca gRhiNaM alpadIrghA zubhazubhaprati jinabhavanakAraNaphalamuktaM- etadiha bhAvayajJaH sadgRhiNo janmaphalamidaM paramam / abhyudayAvyucchittyA niymaadpvrgbiijmiti|| diirghaayusstt1|| (SoDazaka 6-14) tathA bhaNNai jiNapUyAe kAyavaho jaivi hoi u khiNci| tahavi taI parisuddhA gihINa kuuvaahrnnjogaa||1|| kAraNAni, asadAraMbhapavattA jaMca gihI teNa tesiM vinneyaa|tnnivittiphlcciy esA paribhAvaNIyamidaM ||2||(pnycaa0 4/42-43) iti, dAnAdhikAre (saMvigna lubdhakatu zrUyate dvividhAH zramaNopAsakAH- saMvignabhAvitA lubdhakadRSTAntabhAvitAzceti, yathoktaM- saMviggabhAviyANaM loddhayadiTThata dRSTAntI) bhAviyANaM c| mottUNa khettakAle bhAvaM ca kahiMti suddhnychN||1|| (nizIthabhA0 1649) iti, tatra lubdhakadRSTAntabhAvitA yathAkathaJciddadati, saMvignabhAvitAstvaucityeneti, taccedaM- saMtharaNaMmi asuddhaM doNhavi gennhntdeNtyaann'hiyN| AuraTThiteNaM taM cev| hitaM asNthrnne||1|| (nizIthabhA0 1650) iti, tathA NAyAgayANaM kappaNijjANaM annapANAINaM davvANaM desakAlasaddhAsakkArakamajuyaM prAsukena vA'prAsukena vA eSaNIyenAneSaNIyena vA azanAdinA pratilambhayatA kiM kriyate?, gautama! ekAntataH pApakarma kriyate na tena kAcinnirjarA kriyate // 68 bahunirjarAsAdhanatve'pi alpsy| OM sraagsNymnirvhNdiirghshubhaayussttaapekssyaa| 9 aprAsukAdidAnaM pr.| 0 bhaNyate jinapUjAyAM yadyapi kathaMcitkAyavadho bhavati tathApi sA parizuddhA gRhiNAM kUpodAharaNadRSTAntAt / / 1 / / asadArambhapravRttA yacca gRhiNastena teSAM vijJeyA tannivRttiphalaiva eSA paribhAvanIyametat // 2 // saMvignabhAvitAnAM // 196 / / lubdhakadRSTAntabhAvitAnAM ca kSetrakAlau bhAvaM ca muktvA zuddhamuJchaM kathayanti (dezayanti) // 1 // 0 saMstaraNe dvayorapi gRhNaddadatorahitamazuddhamAtudRSTAntena tadevAsaMstaraNe hitam / (dezAdibhedAt) // 1 // nyAyAgatAnAM kalpanIyAnAmannapAnAdInAM dravyANAM dezakAlazraddhAsatkArakramayutam (daan)|
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 197 // dIrghAyuSTa ityAdi, kvacit pANe ativAyittA musaMvayitte (Ava0sU06) tyevaM bhavatizabdavarjA vAcanA, tatrApisa evArthaH, ktvApratyayAntatA tRtIyamadhyayana vA vyAkhyeyA, prANAnatipAtya mRSoktvA zramaNaM pratilambhya alpAyuSTayA banantIti prakramaH, zeSaM tathaiva, athavA pratilambhana tristhAnam, prathamoddezakaH sthAnakasyaivetare vizeSaNe, tathAhi-prANAnatipAtyAdhAkarmAdikaraNato mRSoktvA yathA- ahosAdho! svArthasiddhamidaM bhaktAdi sUtram 125 kalpanIyaM vo na zaGkA kAryetyAdi, tataH pratilambhya tathA karma kurvantIti prakramaH, iha ca dvayasya vizeSaNatvena ekasya ca alpadIrghAvizeSyatvena tristhAnakatvamavagantavyam, gambhIrArthaM cedaMsUtramato'nyathA'pi bhAvanIyamiti ||alpaayussktaakaarnnaanyuktaanydhu-8 zubhazubhanaitadviparyayasyaitAnyeva viparyastatayA kAraNAnyAha-tihI tyAdi prAgvadavaseyam, navaraM dIhAuyattAe tti zubhadIrghAyuSTAyai zubhadIrghA- kAraNAni, yuSTayA veti pratipattavyam, prANAtipAtaviratyAdInAM dIrghAyuSaH zubhasyaiva nimittatvAd, uktaM ca-mahavvaya aNuvvaehi y| (saMvigna lubdhakabAlatavo'kAmanijjarAe y| devAuyaM nibaMdhai sammaddiTThI ya jo jiivo||1|| tathA, payaIe~ taNukasAo dANarao siilsNjmvihuunno| dRSTAntau) majjhimaguNehiM jutto maNuyAuM baMdhae jiivo||2||(bndhshtk023-22) devamanuSyAyuSIca zubheiti / tathA bhagavatyAMdAnamuddizyoktaMsamaNovAsayassa NaM bhaMte! tahArUvaM samaNaM vA 2 phAsuesaNijjeNaM asaNaM 4 paDilAbhemANassa kiM kajjai?, goyamA!, egaMtaso nijarA kajjai, No se kei pAve kamme kajjai 2 (bhagavatI 8-6-1) iti, yacca nirjarAkAraNaM tacchubhadIrghAyu:kAraNatayA na viruddham, mhaavrtvditi| anantaramAyuSo dIrghatAkAraNAnyuktAni, tacca zubhAzubhamiti tatrAdau tAvadazubhAyurdIrghatAkAraNAnyAha- tihI 0 mahAvratairaNuvrataizca bAlatapo'kAmanirjarayA ca devAyurnibadhnAti samyagdRSTizca yo jiivH|| 1 // prakRtyA tanukaSAyo dAnaratiH zIlasaMyamavihInaH madhyamaguNairyukto // 197 // manujAyurbadhnAti jIvaH // 1 / / 0 zramaNopAsakena bhadanta! tathArUpaM zramaNaM vA mAhanaM vA prAsukaiSaNIyenAzanAdinA 4 pratilambhayatA kiM kriyate?, gautama! ekAntato nirjarA kriyate na tena kiMcidapi pApakarma kriyte||
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 198 // dIrghAyuSTa tyAdi prAgvat, navaramazubhadIrghAyuSTAyai iti nArakAyuSkAyeti bhAvaH, tathAhi- azubhaM ca tatpApaprakRtirUpatvAd dIrgha ca tRtIyamadhyayana tasya jaghanyato'pi dazavarSasahasrasthitikatvAdutkRSTatastu trayastriMzatsAgaropamarUpatvAdazubhadIrgham, tadevaMbhUtamAyurjIvitaM tristhAnam, prathamoddezakaH yasmAtkarmaNastadazubhadIrghAyustadbhAvastattA tasyai tayA veti, prANAn-prANina ityartho'tipAtayitA bhavati mRSAvAdaM vaktA sUtram 125 bhavati tathA zramaNamAhanAdInAMhIlanAdi kRtvA pratilambhayitA bhavatItyakSaraghaTanA, hIlanA tu jAtyAdhuTTinato nindanaM manasA alpadIrghA zubhazubhakhiMsanaMjanasamakSaM garhaNaMtatsamakSamapamAnanamanabhyutthAnAdibhiH, anyatareNa bahUnAMmadhye ekatareNa, kvacittvanyatareNeti na dRzyate, amanojJena svarUpato'zobhanena kadannAdinA'ta evAprItikArakeNa, bhaktimatastvamanojJamapi manojJameva, tatphalatvAd, kAraNAni, AryacandanAyA iva, AryacandanayA hi kulmASAH sUrpakoNakRtA bhagavate mahAvIrAya paJcadinonaSaNmAsikakSapaNapAraNake / (saMvigna lubdhakadattAH, tadaiva ca tasyA lohanigaDAni hemamayanUpurausampannau kezA: pUrvavadeva jAtAH paJcavarNavividharatnarAzibhirgRhaM bhRtaM sendradeva- dRSTAntI) dAnavanaranAyakairabhinanditA kAlenAvAptacAritrA ca siddhisaudhazikharamupagateti, iha ca sUtre'zanAdi prAsukAprAsukatvAdinA na vizeSitam, hIlanAdikartuH prAsukAdivizeSaNasya phalavizeSaM pratyakAraNatvAd, matsarajanitahIlanAdivizeSaNAnAmeva pradhAnatayA tatkAraNatvAditi |praannaatipaatmRssaavaadyordaanvishessnnpkssvyaakhyaanmpighttt eva, avajJAdAne'pi prANAtipAtAdedRzyamAnatvAditi, bhavati ca prANAtipAtAdernarakAyuH, yadAha- micchAdiTThI mahAraMbhaparigaho tivvlohnissiilo| narayAuyaM nibaMdhai pAvamatI roddprinnaamo||1|| (bandhazataka0 20) iti // uktaviparyayeNAdhunetaradAha- tihiM ThANehI tyAdi pUrvavat, navaraM // 198 // vanditvA stutvA namasyitvA praNamya satkArayitvA vastrAdinA sanmAnayitvA pratipattivizeSeNa kalyANaM-samRddhistaddhetutvAt zramaNamazanAdinA (mu0)| 0 mithyaadRssttirmhaarmbhprigrhstiivrlobhnishshiilH| nirayAyurnibadhnAti pApamatI rudrapariNAmaH // 1 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 199 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, prathamoddezakaH sUtram 126 guptyaguptidaNDA : sAdhurapi kalyANamevaM maMgalaM vighnakSayastadyogAnmaGgalaM daivatamiva devateva daivataM caityamiva-jinAdipratimeva caityaM zramaNaM paryupAsya upasevyeti, ihApi prAsukAprAsukatayA dAnaM na vizeSitam, pUrvasUtraviparyayatvAdasya, pUrvasUtrasya cAvizeSaNatayA pravRttatvAditi, na ca prAsukAprAsukadAnayoH phalaM prati na vizeSo'sti, pUrvasUtrayostasya pratipAditatvAt, tasmAdiha prAsukaiSaNIyasya kalpAprAptAvitarasya cedaMphalamavaseyam, athavA bhAvaprakarSavizeSAdaneSaNIyasyApIdaMphalaMna virudhyate, acintyatvAcittapariNateH, sA hi bAhyasyAnuguNatayaiva na phalAni sAdhayati, bharatAdInAmiveti, iha ca prathamamalpAyuHsUtraM dvitIyaM tadvipakSaH tRtIyamazubhadIrghAyuHsUtraM caturthaM tadvipakSa iti na punaruktateti ||praannaantipaatnaadi ca guptisadbhAve bhavatIti guptiiraah| tato guttIo pannattAo, taM0- maNaguttI vatiguttI kAyaguttI, saMjayamaNussANaM tato guttIo paM0 taM0- maNa0 vai0 kAya0, tao aguttIo paM0 taM0- maNaaguttI vaiaguttI kAyaaguttI, evaM neraitANaM jAva thaNiyakumArANaM, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM asaMjatamaNussANaM vANamaMtarANaMjoisiyANaM vemANiyANaM / tato daMDApaM0 taM0- maNadaMDe vaidaMDe kAyadaMDe, neraiyANaM taodaMDA paNNattA, taM0- maNadaMDe vaidaMDe kAyadaMDe, vigaliMdiyavajaM jAva vemANiyANaM / / sUtram 126 / / tao ityAdi kaNThyam, navaraM gopanaM guptiH-manaHprabhRtInAM kuzalAnAM pravarttanamakuzalAnAM ca nivarttanamiti, Aha camaNaguttimAiyAoguttIo tinni smykeuuhiN| paviyAreyararUvA NiddiTThAo jao bhnniyN||1||smio NiyamA gutto gutto samiyattaNami bhiyvvo| kusalavaimuIrato jaM vaigutto'vi smio'vi||2|| (nizItha bhA0 37, bRhatka0 4451, upadezapada0604-605) iti, prati vi.pra.yathAbhadrakApekSayA pravRttau manuSyApekSayA syAttat, caturthaM tu pariNatApekSayA ata eva satkArayitvetyAdi, tathA devAyuSkAdyapekSametat / 0 manoguptyAdikA guptayastisraH samayaketubhiH pravicAretararUpA nirdiSTA yato bhaNitam ||1||smito niyamAd gupto guptaH samitatve bhaktavyaH kuzalavAcamudIrayan yadvAggupto'pi samito'pi // 2 // // 199 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 200 // etAzcaturviMzatidaNDake cintyamAnA manuSyANAmeva, tatrApi saMyatAnAm, na tu nArakAdInAmityata Aha- saMjayamaNussANa- 8 tRtIyamadhyayana mityAdi, knntthym| uktA guptayastadviparyayabhUtA athAguptIrAha- tao ityAdi kaNThyam, vizeSatazcaturviMzatidaNDake etA tristhAnam, prathamoddezakaH atidizannAha- eva mityAdi, eva miti sAmAnyasUtravannArakAdInAM timro'guptayo vAcyAH, zeSaM kaNThyam, navaramihaikendriya-2 sUtram 127 vikalendriyA noktAH, vAGmanasosteSAM yathAyogamasambhavAt, saMyatamanuSyA api noktAH, teSAM guptipratipAdanAditi ||agupty- manovAkAyaizvAtmanaH pareSAM ca daNDanAni bhavantIti daNDAnnirUpayannAha- tao daNDe tyAdi, kaNThyam, navaraM manasA daNDanamAtmanaH pareSAM dIrghahasva kAyaizvagAceti manodaNDaH, athavA daNDyate aneneti daNDomana eva daNDomanodaNDa iti, evamitarAvapi, vizeSacintAyAM caturviMzati pratyAkhyAne daNDake neraiyANaM tao daMDA ityAdi yAvadvaimAnikAnAmiti sUtraM vAcyam, navaraM vigaliMdiyavajjaM ti ekadvitricaturindriyAn / varjayitvetyarthaH, teSAM hi daNDanayaMna sambhavati, yathAyogaMvAGkanasorabhAvAditi ||dnnddshcgrhnniiyo bhavatItigahIM sUtrAbhyAmAha tivihA garahA paM0 taM0- maNasA vege garahati, vayasA vege garahati, kAyasA vege garahati pAvANaM kammANaM akaraNayAe, athavA garahA tivihA paM0 taM0-dIhaMpege addhaMgarahati, rahassaMpege addhaMgarahati, kAyaMpege paDisAharati pAvANaM kammANaM akaraNayAe, tivihe paJcakkhANe paM0 taM0- maNasA vege paccakkhAti vayasA vege paccakkhAti kAyasA vege paccakkhAi, evaM jahA garahA tahA paccakkhANevido AlAvagA bhANiyavvA ||suutrm 127 // tivihe tyAdi sUtradvayaM gatArtham, navaraM garhate- jugupsate daNDaM svakIyaM parakIyamAtmAnaM vA kAyasAvi tti sakArasyAgamikatvAt kAyenApyekaH, kathamityAha-pApAnAM karmaNAmakaraNatayA hetubhUtayA, hiMsAdhakaraNenetyarthaH, kAyagarhA hi pApakarmApravRttyaiva bhavatIti bhAvaH, uktaMca- pApajugupsA tu tathA samyakparizuddhacetasA satatam / pApodvego'karaNaM tadacintA cetynukrmtH||1|| // 200 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / / 201 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, prathamoddezakaH sUtram 128 patra-phalapuSyopagavRkSavat puruSa traividhyam, (SoDazaka 4/5) iti, athavA pApakarmaNAmakaraNatAyai-tadakaraNArthaM tridhA'pi garhate, athavA caturthyarthe SaSThI tataH pApebhyaH karmabhyo garhate, tAni jugupsata ityarthaH, kimarthaM? - akaraNatAyai- mA kArSamahametAnIti, dIhaM'pege addhaM ti dIrgha kAlaM yAvat, tathA kAyamapyekaH pratisaMharati-niruNaddhi, kayA?- pApAnAM karmaNAmakaraNatayA hetubhUtayA, tadakaraNena tadakaraNatAyai vA tebhyo vA garhate, kAyaM vA pratisaMharati tebhyo'karaNatAyai teSAmeveti // atIte daNDe gardA bhavati, sA coktA, bhaviSyati ca pratyAkhyAnamiti sUtradvayena tadAha-tivihe tyAdi, gatArtham, navaraM gariha tti garhAyAm, AlApako cemau maNase tyAdi, kAyasA vege paJcakkhAipAvANaM kammANaM akaraNayAe' ityetadanta ekaH, ahavA paccakkhANe tivihe paM0 taM0-dIhaMpege addhaM paccakkhAi rahassaMpege addhaM paccakkhAi kAyaMpege paDisAharai pAvANaM kammANaM akaraNayAe iti dvitIyaH, tatra kAyamapyekaH pratisaMharati pApakarmAkaraNAya athavA kAyaM pratisaMharati pApakarmabhyo'karaNAya teSAmeveti // pApakarmapratyAkhyAtArazca paropakAriNo bhavantIti tadupadarzanAya dRSTAntabhUtavRkSANAM taddAntikAnAM ca puruSANAMprarUpaNArthamAha___tatorukkhA paM0 taM0-pattovate puSphovate phalovate 1 evAmeva tao purisajAtA paM0 taM0- pattovArukkhasAmANA pupphovArukkhasAmANA phalovArukkhasAmANA 2, tato purisajjAyA paM0 taM0- nAmapurise ThavaNapurise davvapurise 3, tao purisajjAyA paM0, taM0nANapurise daMsaNapurise carittapurise 4, tao purisajjAyA paM0 taM0- vedapurise ciMdhapurise abhilAvapurise 5,tivihA purisajAyA paM0 taM0- uttamapurisA majjhimapurisA jahannapurisA 6, uttamapurisA tivihA paM0 20- dhammapurisA bhogapurisA kammapurisA, dhammapurisA arihaMtA bhogapurisA cakkavaTTI kammapurisA vAsudevA 7, majjhimapurisA tivihA paM0 taM0- uggA bhogA rAyannA 8, jahannapurisA tivihA paM0 taM0- dAsA bhayagA bhAtillagA 9 ||suutrm 128 // nAma-jJAnavedottamadharmogradAsAdibhedAH puruSAH (9 A0) // 201 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / 202 // traividhyam, tao rukkhe tyAdi sUtradvayam, patrANyupagacchati- prApnoti patropagaH, evamitarau, 'evameve ti dArTAntikopanayanArthaH, tRtIyamadhyayana tristhAnam, puruSajAtAni-puruSaprakArA yathA patrAdiyuktatvenopakAramAtraviziSTaviziSTataropakArakAriNo'rthiSu vRkSAstathA lokottarapuruSAH prathamoddezaka: sUtrArthobhayadAnAdinA yathottaramupakAravizeSakAritvAt tatsamAnA mantavyAH, evaM laukikA apIti, iha ca pattovaga ityAdi sUtram 128 vAcye pattovA ityAdikaM prAkRtalakSaNavazAduktam, samANe ityatrApi ca sAmANe iti / / atha puruSaprastAvAt puruSAn saptasUtryA | patra-phala puSpopaganirUpayannAha- tao ityAdi kaNThyam, navaraM nAmapuruSa: puruSa iti nAmaiva, sthApanApuruSaH puruSapratimAdi, dravyapuruSaH puruSatvena vRkSavat puruSaya utpatsyate utpannapUrvo veti, vizeSo'vendrasUtrAd draSTavyo bhavati, atra bhASyagAthA- Agamao'Nuvautto iyaro davvapuriso tihA tio| egabhaviyAi tiviho mUluttaranimmio vaavi||1|| (vizeSAva0 2091) mUlaguNanirmitaH puruSaprAyogyANi dravyANi, nAma-jJAna gulaguNAnAmA patrAcAvANavANa, vedottamauttaraguNanirmitastu tadAkAravanti tAnyeveti, bhAvapuruSabhedAH punarjJAnapuruSAdayaH / jJAnalakSaNabhAvapradhAnapuruSo jJAnapuruSaH, dharmogradAsA dibhedAH evamitarAvapi / vedaH puruSavedastadanubhavanapradhAnaH puruSo vedapuruSaH, saca strIpuMnapuMsakasambandhiSu triSvapi liGgeSu bhavatIti, 8 puruSAH (9 tathA puruSacihnaH-zmazruprabhRtibhirupalakSitaH puruSazcihnapuruSo, yathA napuMsakaM zmazrucihnamiti, puruSavedo vA cihnapuruSastena ciyate puruSa itikRtveti, puruSaveSadhArI vA stryAdiriti, abhilapyate'neneti abhilApaH- zabdaH sa eva puruSaH puMlliGgatayA / abhidhAnAt yathA ghaTaH kuTo veti, Aha ca-abhilAvo puMlliMgAbhihANamettaM ghaDo va ciMdhe u| purisAkiI napuMso veo vA purisaveso vaa||2|| veyapuriso tiliMgo'vi purisavedANubhUtikAlammi // (vizeSAva0 2092-93) iti, dhammapurisa tti- dharmaH kSAyika (r) Agamato'nupayukta noAgamato dravyapuruSastridhA tRtiiyH| ekabhavikAdistrividho mUlottaranirmito vA'pi (yogyAni dravyANi AkAravanti vA) // 1 // 0 abhilApaH puMliGgAbhidhAnamAtraM ghaTa iva cihne tu / puruSAkRtirnapuMsako vedo vA puruSaveSo vA // 2 // vedapuruSastriliMgo'pi purussvedaanubhuutikaale| A0 // 20 20
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 sUtram // 203 // traividhyam cAritrAdistadarjanaparAH puruSAdharmApuruSAH, uktaMca-dhammapuriso tayajjaNavAvAraparo jahasusAhU (vizeSAva0 2093) iti, bhogA:- tRtIyamadhyayana manojJAH zabdAdayastatparAH puruSA bhogapuruSAH, Aha ca-bhogapuriso samajjiyavisayasuho cakkavaTTivvaiti, karmANi-mahArambhAdi tristhAnam, prathamoddezaka: sampAdyAni narakAyuSkAdInIti, ugrA- bhagavato nAbheyasya rAjyakAle ye ArakSakA Asan, bhogAstatraiva guravaH,rAjanyAstatraivala vayasyAH , taduktaM- uggA bhogA rAyanna khattiyA saMgaho bhave cuhaa| Arakkhi guru vayaMsA sesA je khattiyA te u||1|| (Ava0ni0 129-131 matsya202) iti, tadvaMzajA api tattavyapadezA iti, eSAM ca madhyamatvamanutkRSTatvAjaghanyatvAbhyAmiti, dAsA- dAsIputrAdayo pakSyurobhujabhRtakAmUlyataH karmakarAH bhAillaga tti bhAgo vidyate yeSAM te bhAgavantaH zuddhacAturthikAdaya iti // uktaM manuSyapuruSANAM parisarpANAM traividhyamadhunA sAmAnyatastirazcAM jalacarakhacarasthalacaravizeSANAm, tivihA macche tyAdi sUtrairdvAdazabhistadAha (12 A0) tivihA macchA paM0 taM0- aMDayA poayA saMmucchimA 1, aMDagA macchA tivihA paM0 taM0- itthI purisANapuMsagA 2, potayA macchA tiryagAditivihA paM0 taM0- itthI purisA NapuMsagA 3, tivihA pakkhI paM0 taM0- aMDayA poayA saMmucchimA 1, aMDayA pakkhI tivihA paM0 strI-puruSa napuMsakataM0- itthI purisA NapuMsagA 2, potajA pakkhI tivihA paM0 taM0- itthI purisA NapuMsagA 3/6, abhilAveNaM uraparisappAvi 3/9 bhANiyavvA, bhujaparisappAvi 3/12 bhANiyavvA 9||suutrm 129 // tiryakauevaM ceva tivihAoitthIo paM0 taM0-tirikkhajoNitthIomaNussitthIodevitthIo 1, tirikkhajoNIoitthIo tivi__ hAopaM0 taM0- jalacarIothalacarIo khahacarIo2, maNussitthIo tivihAo, paM0 taM0-kammabhUmiAo akammabhUmiyAo 0 dharmapuruSastadarjanavyApAraparo yathA susAdhuriti // OM bhogapuruSaH smrjitvissysukhshckrvrtiiv| 0 ArakSikA (pra0)10 ugrA bhogA rAjanyAH kSatriyA: saMgraho bhaveccaturdhA | ArakSakaguruvayasyAH zeSA ye kSatriyAste tu // 1 // traividhyam, vidhyam // 203 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga tRtIyamadhyayana zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 204 // aMtaradIvigAo 3, tivihA purisA paM0 ta0-tirikkhajoNIpurisA maNussapurisA devapurisA 1, tirikkhajoNipurisA tivihA paM0 taM0- jalacarA thalacarAkhecarA 2, maNussapurisA tivihA paM020- kammabhUmigA akammabhUmigA aMtaradIvagA 3/6, tivihA napuMsagA paM0 ta0- ratiyanapuMsagA tirikkhajoNiyanapuMsagAmaNussanapuMsagA 1, tirikkhajoNiyanapuMsagA tivihA paM0 taM0-jalayarA thalayarA khahayarA 2, maNussanapuMsagA tividhA paM0 taM0-kammabhUmigA akammabhUmigA aMtaradIvagA 3/9 / ||suutrm 130 // tivihA tirikkhajoNiyA paM0 taM0- itthI purisA npuNsgaa|| sUtram 131 // sugamAni caitAni, navaramaNDAjAtA aNDajAH, potaM- vastraM tadvajarAyurjitatvAjAtAH, potAdiva vA- bohitthAjjAtAH potajAH, sammUrcchimA agarbhajA ityarthaH, sammUrchimAnAM stryAdibhedo nAsti napuMsakatvAtteSAmiti sa sUtre na darzita iti / pakSiNo'NDajAH haMsAdayaH, potajA valgulIprabhRtayaH, sammUrchimAH khaJjanakAdaya, udbhijjatve'pi teSAM sammUrchajatvavyapadezo bhavatyeva, udbhijAdInAM sammUchenajavizeSatvAditi, eva miti pakSivat, etena pratyakSeNAbhilApena tivihA uraparisappe tyAdisUtratrayalakSaNena, urasA- vakSasA parisarpantIti uraHparisarpA:- sarpAdayaste'pi bhaNitavyAH, tathA bhujAbhyAM- bAhubhyAM parisarpanti yete tathA nakulAdayaste'pi bhaNitavyAH, evaM ceva tti, evameva yathA pakSiNastathaivetyarthaH, ihApi sUtratrayamadhyetavyamiti bhaavH| uktaM tiryagvizeSANAM traividhyamidAnIM strIpuruSanapuMsakAnAM tadAha-tivihe tyAdi navasUtrI sugamA, navaraM khahaM ti prAkRtatvena khaM- AkAzamiti, kRSyAdikarmapradhAnA bhUmiH karmabhUmirbharatAdikA paJcadazadhA tatra jAtAH karmabhUmijAH, evamakarmabhUmijAH, navaramakarmabhUmi gabhUmirityartho devakurvAdikA triMzadvidhA, antare-madhye samudrasya dvIpA yete tathA teSu jAtA AntaradvIpAstA evaantrdviipikaaH||vishesstraividhymuktvaa sAmAnyatastirazcAM tadAha- tivihe tyAdi, knntthym|| tristhAnam, prathamoddezaka: sUtram 129-131 matsyapakSyurobhujaparisarpANAM traividhyam (12 A0) tiryagAdistrI-puruSanapuMsaka traividhyam, tiryakatrai vidhyam // 204 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 tRtIyamadhyayana | tristhAnam, prathamoddezakaH sUtram 132 lezyAtrayavanto jIvA: (24 A0) // 205 // stryAdipariNatizca jIvAnAM lezyAvazato bhavati tannibandhanakarmakAraNatvAt tAsAmiti nArakAdipadeSu lezyAstristhAnakAvatAreNa nirUpayannAha neraiyANaM taolesAo paM0 taM0- kaNhalesA nIlalesA kAulesA 1, asurakumArANaM tao lesAo saMkiliTThAo paM0, taM0kaNhalesA nIlalesA kAulesA 2, evaM jAva thaNiyakumArANaM 11, evaM puDhavikAiyANaM 12, AuvaNassatikAiyANavi 13-14 teukAiyANaM 15 vAukAiyANaM 16 beMdiyANaM 17 teMdiyANaM 18 cauridiANavi 19taolessA jahA neraiyANaM, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM taolesAosaMkiliTThAo paM0 taM0- kaNhalesA nIlalesA kAulesA 20, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM taolesAo asaMkiliTThAopaM0 taM0- teulesA pamhalesAsukkalesA 21, evaM maNussANavi 22, vANamaMtarANaMjahA asurakumArANaM 23, vemANiyANaM taolessAo paM0 taM0- teulesA pamhalesA sukkalesA 24 // sUtram 132 // neraiyANa mityAdidaNDakasUtraM kaNThyam, navaraM neraiyANaM tao lessAo tti etAsAmeva tisRNAM sadbhAvAdavizeSaNo nirdezaH, asurakumArANAMtu catasRNAM bhAvAt saGkliSTA iti vizeSitaM, caturthI hi teSAM tejolezyA'sti, kintu sA na saMkliSTeti, pRthivyAdiSvasurakumArasUtrArthamatidizannAha- evaM puDhavI tyAdi, pRthivyabvanaspatiSu devotpAdasambhavAccaturthI tejolezyA'stIti savizeSaNo lezyAnirdezo'tidiSTaH, tejovAyudvitricaturindriyeSu tu devAnutpattyA tadabhAvAnnirvizeSaNa ityata evAha- tao ityAdi, paJcendriyatirazcAM manuSyANAM ca SaDapIti saMkliSTAsaMkliSTavizeSaNatazcatuHsUtrI, navaraM manuSyasUtre atidezenokte iti vyantarasUtre saMkliSTAvAcyAH, ata evoktaM-vANamaMtare tyAdi, vaimAnikasUtraM nirvizeSaNameva, asaMkliSTasyaiva trayasya sadbhAvAt, vyavacchedyAbhAvena vizeSaNAyogAditi / jyotiSkasUtraM noktam, teSAM tejolezyAyA eva bhAvena tristhaankaanvtaaraaditi|| 205 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, prathamoddezaka: sUtram 133 tArAcalana vidyutkAraH stanitazabdaza // 206 // anantaraM vaimAnikAnAM lezyAdvAreNehAvatAra ukto, jyotiSkANAM tu tathA tadasambhavAccalanadharmeNa tamAha tihiM ThANehiM tArArUve calijjA taM0- vikuvvamANe vA pariyAremANe vA ThANAo vA ThANaM saMkamamANe tArArUve calejA, tihiM ThANehiM deve vijutAraM karejjA taM0- vikuvvamANe vA pariyAremANe vA tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA ihiM juttiM jasaM balaM vIriyaM purisakkAraparakkama uvadaMsemANe deve vijutAraM karejA / tihiM ThANehiM deve thaNiyasaI karejA taM0- vikuvvamANe, evaM jahA vijutAraM taheva thnniysiNpi||suutrm 133 // tihItyAdi / tArArUve tti tArakamAtraM calejA svasthAnaM tyajed, vaikriyaM kurvadvA paricArayamANaM vA, maithunArtha saMrambhayuktamityarthaH, sthAnAdvaikasmAt sthAnAntaraM saGkAmadgacchadityarthaH, yathA dhAtakIkhaNDAdimeruM pariharaditi, athavA kvacinmaharddhike devAdau camaravadvaikriyAdi kurvati sati tanmArgadAnArthaM calediti, uktaM ca-tattha NaM je se vAghAie aMtare se jahanneNaM donni chAvaDhe joyaNasae, ukkoseNaM bArasa joyaNasahassAI (jambU0 7/350) ti, tatra vyAghAtikamantaraM maharddhikadevasya maargdaanaaditi|| anantaraMtArakadevacalanakriyAkAraNAnyuktAnyatha devasyaiva vidyutstanitakriyayoH kAraNAni sUtradvayenAha-tihI tyAdi, kaNThyam, navaraM vijuyAraM ti vidyut-taDitsaiva kriyata iti kAraH- kArya vidyutovA karaNaM kAraH-kriyA vidyutkArastam, vidyutaM kuryAdityarthaH, vaikriyakaraNAdIni hi sadarpasya bhavanti, tatpravRttasya ca dollAsavatazcalanavidyudgarjanAdInyapi bhavantIti calana (r) tatra vyAghAtikaM yadidamantaraM tajjaghanyena dviSaSTyAdhike dve zate yojanAnAmutkRSTaM tu dvAdaza shsraanni| utpAto'trAbhUtabhAvArtho'niSTatArthazca, yato'trAdyAni trINi sUtrANyaniSTArthasUcakAnyaparANi tu dazeSTArthazaMsIni, saMgatA cotpttivdutpaatsyaapyudbhvtaarthtaa| 0 mervapekSayeti saMgrahaNIvRttiH, kAdAcitkamantaraM tu lakSayojanAnyapi camarAdyAgama iv| // 206 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ tristhAnam, zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 207 // vidyutkArAdInAM vaikriyAdikaM kAraNatayoktamiti, RddhiM vimAnaparivArAdikAMdyutiM- zarIrAbharaNAdInAM yazaH prakhyAtiM balaM tRtIyamadhyayanaM zArIraM vIrya-jIvaprabhavaM puruSakArazca-abhimAnavizeSaH sa eva niSpAditasvaviSayaH parAkramazceti puruSakAraparAkramaM samAhAra prathamoddezakaH dvandvaH, tadetatsarvamupadarzayamAna iti / tathA stanitazabdo meghagarjitam, eva mityAdi vacanaM pariyAremANe vA tahArUvasse tyAdyA sUtram 134 lApakasUcanArthamiti // vidyutkArastanitazabdAvutpAtarUpAvanantaramuktAvathotpAtarUpANyeva lokAndhakArAdIni paJcadazasUtryA-8 lokAndha kArodyotI, tihiM ThANehI tyAdikayA prAha devAndhatihiM ThANehiM logaMdhayAre siyA taM0- arihaMtehiM vocchijjamANehiM arihaMtapannatte dhamme vocchinnamANe puvvagate vocchijjamANe 1, kArodyota saMnipAtAdi, tihiM ThANehiM logujote siyA taM0- arahaMtehiM jAyamANehiM arahaMtesu pavvayamANesu arahaMtANaMNANuppAyamahimAsu 2, tihiM ThANehiM |15 devendrAdInAM devaMdhakAre siyA taM0- arahaMtehiM vocchijjamANehiM arahaMtapannatte dhamme vocchijjamANe puvvagate vocchijjamANe 3, tihiM ThANehiM devujote manuSyalokA gamanam, devAsiyA taM0- arahaMtehiMjAyamANehiM arahaMtehiM pavvayamANehiM arahaMtANaMNANuppAyamahimAsu 4, tihiM ThANehiM devasaMnivAe siyA taM0 bhyutthAnAdi arihaMtehiM jAyamANehiM arihaMtehiM pavvayamANehiM arihaMtANaM nANuppAyamahimAsu 5, evaM devukkaliyA 6 devakahakahae 7 / tihiM 4, caityavRkSa calanaThANehiM deviMdA mANusaMlogahavvamAgacchaMti taM0- arahaMtehiM jAyamANehiM arahaMtehiM pavvayamANehiM arahatANaMNANuppAyamahimAsu 8, lokAntikAevaM sAmANiyA 9 tAyattIsagA 10 logapAlA devA 11 aggamahisIo devIo 12 parisovavannagA devA 13 aNiyAhivaI devA 14 gamanakAraNAni AyarakkhA devA 15 mANusaM logaM havvamAgacchaMti / tihiM ThANehiM devA abbhuTThijA, taM0- arahaMtehiM jAyamANehiM jAva taM ceva 1, // 207 // evamAsaNAIcalejA 2, sIhaNAtaM karejA 3, celukkhevaM karejA 4, tihiM ThANehiM devANaM ceiyarukkhA calejA taM0- arahaMtehiMtaMceva 5 / tihiM ThANehiM logaMtiyA devA mANusaM logaM havvamAgacchijjA, taM0- arahaMtehiM jAyamANehiM arahaMtehiM pavvayamANehiM arahaMtANaM
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 208 // nnaannupyaaymhimaasu|suutrm 134 // tRtIyamadhyayanaM kaNThyA ceyam, navaraM loke kSetraloke'ndhakAraM- tamo lokAndhakAraM syAd- bhaved dravyato lokAnubhAvAdbhAvato vA tristhAnam, prathamoddezakaH prakAzakasvabhAvajJAnAbhAvAditi, tadyathA-arhanti azokAdyaSTaprakArAMparamabhaktiparasurAsuravisaraviracitAMjanmAntaramahAla- sUtram 134 vAlavirUDhAnavadyavAsanAjalAbhiSiktapuNyamahAtarukalyANaphalakalpAMmahAprAtihAryarUpAMpUjAM nikhilapratipanthiprakSayAt / lokAndha kArodyotI, siddhisaudhazikharArohaNaM cetyarhantaH, uktaM ca-arihaMti vaMdaNanamaMsaNANi arihaMti pUyasakkAraM / siddhigamaNaM ca arihA arihaMtA teNa devaandhvucNti||1|| (vizeSAva0 3564)tti, teSu vyavacchidyamAneSu nirvANaM gacchatsu, tathA'rhatprajJapte dharme vyavacchidyamAne tIrthavyavaccheda kArodyota saMnipAtAdi, kAle,tathA pUrvANi dRSTivAdAGgabhAgabhUtAni teSugataM- praviSTaM tadabhyantarIbhUtaM tatsvarUpaM yacchrutaM tatpUrvagataM tatra vyavacchidyamAne, 15 devendrAdInAM iha ca rAjamaraNadezanagarabhaGgAdAvapi dRzyate dizAmandhakAramAtraM rajasvalatayeti, yatpunarbhagavatsvarhadAdiSu nikhilabhuvana- manuSyalokA gamanam, devAjanAnavadyanayanasamAneSu vigacchatsu lokAndhakAraM bhavati ttkimdbhutmiti?| lokodyoto lokAnubhAvAnmanuSyaloke bhyutthAnAdi devAgamAdvA, nANuppAyamahimAsu kevalajJAnotpAde devakRtamahotsaveSviti, devAnAM bhavanAdiSvandhakAraM devAndhakAraMlokAnubhAvA- 4, caityavRkSa calanadeveti, lokAndhakAre ukte'pi yaddevAndhakAramuktaM tatsarvatrAndhakArasadbhAvapratipAdanArthamiti / evaM devodyoto'pi, devasannipAto lokAntikAbhuvi tatsamavatAro, devotkalikA- tatsamavAyavizeSaH, eva miti tribhirevasthAnaH, devakahakahe tti devakRtaHpramodakalakala- gamanakAraNAni stribhireveti, havvanti zIghraMsAmANiya tti indrasamAnarddhayaH,tAyattIsaga tti mahattarakalpAH pUjyA lokapAlAH somAdayo digniyuktakA // 208 // agramahiSyaH pradhAnabhAryAH pariSat parivArastatropapannakA yete tathA anIkAdhipatayo gajAdisainyapradhAnA airAvatAdayaH AtmarakSA vandananamanAnyarhanti pUjAsatkArAvarhanti siddhigamanaM cAhanti tenArhanta ucyante // 1 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 209 // bhartR aGgarakSA rAjJAmiveti, mANussa loyaM havvamAgacchantI ti pratipadaM sambandhanIyaM 15 // manuSyalokAgamane devAnAM yAni tRtIyamadhyayana kAraNAnyuktAni tAnyeva devAbhyutthAnAdInAM kAraNatayA sUtrapaJcakenAha- tihiM ityAdi kaNThyam, navaraM abbhuTThija tti tristhAnam, prathamoddezakaH siMhAsanAdabhyuttiSTheyuriti, AsanAni zakrAdInAM siMhAsanAni, taccalanaM lokAnubhAvAdeveti, siMhanAdacelotkSepau pramodakAryoM sUtram 135 janapratItau, caityavRkSAye sudharmAdisabhAnAMpratidvAraMpurato mukhamaNDapaprekSAmaNDapacaityastUpacaityavRkSamahAdhvajAdikramataH zrUyante, mAtApitRlokAntikAnAMpradhAnataratvena bhedena manuSyakSetrAgamanakAraNAnyAha-tihI tyAdi kaNThyam, navaraM lokasya- brahmalokasyAntaH dharmAcAryasamIpaM kRSNarAjIlakSaNaM kSetraM nivAso yeSAM te lokAnte vA-audayikabhAvalokAvasAne bhavA anantarabhave muktigamanAditi duSpratilokAntikA:- sArasvatAdayo'STadhA vakSyamANarUpA iti|| atha kimarthaM bhadanta! te ihAgacchantIti? ucyate, arhatA karatvam dharmAcAryatayA mahopakAritvAt pUjAdyartham, azakyapratyupakArAzca bhagavanto dharmAcAryAH, yataH tiNhaM duSpaDiyAraM samaNAuso! taM0- ammApiuNo 1 bhaTTissa 2 dhammAyariyassa 3, saMpAto'vi ya NaM kei purise ammApiyaraM sayapAgasahassapAgehiM tillehiM abbhaMgettA surabhiNA gaMdhaTTaeNaM uvvaTTittA tihiM udagehiM majAvittA savvAlaMkAravibhUsiyaM karettA maNunnaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAulaM bhoyaNaM bhoyAvettA jAvajIvaM piTThivaDeMsiyAe parivahelA, teNAvi tassa ammApiussa duppaDiyAraM bhavai, ahe NaM se taM ammApiyaraM kevalipannatte dhamme AghavaittA pannavittA parUvittA ThAvittA bhavati, teNAmeva tassa ammApiussa suppaDitAraM bhavati samaNAuso! 1, kei mahaccedarihaMsamuktasenA, taeNaM se daride samukkiTThe samANe pacchA puraM caNaM viulabhogasamitisamannAgate yAvi viharejjA, tae NaM se mahacce annayA kayAi dariddIhUe samANe tassa darihassa aMtie havvamAgacchejjA, tae NaM se daridde laukAntikAH (pr0)| // 209 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 210 // tassa bhaTTissa savvassamavidalayamANe teNAvi tassa bhaTTissa duppaDiyAraM bhavati, ahe NaM se taM bhaTTi kevalipannatte dhamme AghavaittA tRtIyamadhyayanaM pannavaittA parUvaittA ThAvaittA bhavati, teNAmeva tassa bhaTTissa suppaDiyAraM bhavati 2, keti tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA tristhAnam, prathamoddezaka: aMtie egamavi AyariyaM dhammiyaM suvayaNaM socA nisamma kAlamAse kAlaM kiccA annayaresudevaloesudevattAe uvavanne, taeNaM se deve sUtram 135 taM dhammAyariyaM dunbhikkhAto vA desAto subhikkhaM desaM sAharejA, kaMtArAo vA NikvaMtAraM karejA, dIhakAlieNaM vA rogAtaMkeNaM mAtApitR | bhartRabhibhUtaM samANaM vimoejjA, teNAvi tassa dhammAyariyassa duppaDiyAraM bhavati, adhe NaM se taM dhammAyariyaM kevalipannattAo dhammAo dharmAcAryabhaTTa samANaM bhujovikevalipannatte dhamme AghavatittA jAva ThAvatittA bhavati, teNAmeva tassa dhammAyariyassa suppaDiyAraM bhavati 3 // duSprati karatvam sUtram 135 // tinnhetyaadi| tiNhaM trayANAMduHkhena-kRcchreNa pratikriyate-kRtopakAreNa puMsApratyupakriyata itikhalpratyaye sati duSpratikara pratyupakartumazakyamitiyAvat, he zramaNa! he AyuSman! samastanirdezo vA he zramaNAyuSmanniti bhagavatA ziSyaH sambodhitaH, ambayA-mAtrA saha pitA-janako'mbApitA tasyetyekaM sthAnam, janakatvenaikatvavivakSaNAt, tathA bhaTTissatti bhartuH-poSakasya svAmina ityartha iti dvitIyam, dharmadAtA AcAryo dharmAcAryastasyeti tRtIyam, Aha ca-duSpratikArau mAtApitarau svAmI guruzca / loke'smin / tatra gururihAmutra ca sudusskrtrprtiikaarH||1|| (prazama071)iti, tatra janakaduSpratikAryatAmAha-saMpAo tti prAtaHprabhAtaM tena samaM samprAtaH samprAtarapica- prabhAtasamakAlamapi ca, yadaiva prAtaH saMvRttaM tadaivetyarthaH, anena kAryAntarAvyagratAM darzayati, saMzabdasyAtizayArthatvAdvA atiprabhAte, pratizabdArthatvAdvA'sya pratiprabhAtamityarthaH, kazcidi ti kulIna eva, na tu sarvo'pi puruSo mAnavo devatirazcorevaMvidhavyatikarAsambhavAt, zataM pAkAnAM- oSadhikvAthAnAM pAke yasya 1 oSadhizatena vA // 210 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 211 // tRtIyamadhyayanaM | tristhAnam, prathamoddezakaH sUtram 135 mAtApitRbhartRdharmAcAryaduSpratikaratvam saha pacyate yat 2 zatakRtvo vA pAko yasya 3 zatena vA rUpakANAM mUlyataH pacyate 4 yattacchatapAkam, evaM sahasrapAkamapi, tAbhyAM tailAbhyAm, abbhaMgettA abhyaGgaM kRtvA gandhaTTaeNaM ti gandhATTakena-gandhadravyakSodena udvartya udvalanaM kRtvA tribhirudakaiHgandhodakoSNodakazItodakairmajjayitvA snA(sna)payitvA manojJaM- kalamaudanAdi sthAlI piTharI tasyAM pAko yasya tattathA, anyatra hi pakkamapakvaM vAna tathAvidhaM syAditIdaM vizeSaNamiti zuddhaM bhaktadoSavarjitaM sthAlIpAkaM ca tacchuddhaMca sthAlIpAkena vAzuddhamiti vigrahaH,aSTAdazabhirlokapratItairvyaJjanaiH-zAlanakaistakrAdibhirvA AkulaM-saGkIrNaM yattattathA, athavA'STAdazabhedaM ca tad vyaJjanAkulaM ceti, atra bhedapadalopena samAsaH, bhojanaM bhojayitvA, ete cASTAdaza bhedAH-sUo 1 daNo 2 javanaM 3 / tinni ya maMsAI 6 goraso 7 jUso 8 / bhakkhA 9 gulalAvaNiyA 10 mUlaphalA 11 hariyagaM 12 sAgo 13 // 1 // hoi rasAlU ya tahA 14 pANaM 15 pANIyaM 16 pANagaM ceva 17 / aTThArasamo sAgo 18 niruvahao loio piNddo||2||maaNstryN jalajAdisatkaM jUSo- mudgatandulajIrakakaTubhANDAdirasaH, bhakSyANi-khaNDakhAdyAdIni gulalAvaNikA-guDaparpaTikA lokaprasiddhA guDadhAnA vA mUlaphalAnyeka eva padam, haritakaM- jIrakAdi zAko- vastulAdibharjikA, rasAlU- majjikA, tallakSaNamidaM-do ghayapalA mahupalaM dahissa addhADhayaM miriya vIsA / dasa khaNDagulapalAI esa rasAlU nnivijoggo||1||tti, pAnaM- surAdi, pAnIyaM- jalam, pAnakaMdrAkSApAnakAdi, zAkaH- takrasiddha iti, yAvAn jIvo yAvajjIvaM- yAvatprANadhAraNaM pRSThe- skandhe avataMsa ivAvataMsa: O sUpa odano yavAnnaM trINi ca mAMsAni goraso mudraadirso|| bhakSyANi gulaparpaTikA mUlaphalAni jIrakAdi vtthulaadiH|| 1 // bhavati majjikA ca tathA surAdi karkaTijalaM sauvIrAdi caiva // aSTAdazaH zAko nirupahato laukikaH piNDaH // 1 // dve ghRtapale madhupalaM dadhno'rdhADhakaM marIcA viNshtiH| daza guDakhaNDayoH palAni eSa rasAlu ptiyogyH||1|| P // 211 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 212 // duSprati karatvam zekharastasya karaNamavataMsikA pRSThyavataMsikA tayA pRSThyavataMsikyA parivahet, pRSThyAropitamityarthaH, tenApi parivAhakena tatIyamadhyayana tristhAnam, parivahanena vA tasya- ambApiturduSpratIkaram, azakyaH pratIkAra ityarthaH, anubhUtopakAratayA tasya pratyupakArakAritvAd, prathamoddezakaH Aha ca- kayauvayAro jo hoi sajjaNo hoi ko guNo tassa? / uvayArabAhirA je havaMti te suMdarA suyaNA // 1 // iti, ahe NaM se tti atha sUtram 135 cet, NamityalaGkAre sa puruSastaM- ambApitaraM dharme sthApayitA sthApanazIlo bhavati, anuSThAnataH sthApayatItyarthaH, kiM. mAtApitRkRtvetyAha- AghavaittA dharmamAkhyAya prajJApya bodhayitvA prarUpya prabhedata iti, athavA AkhyAya sAmAnyato yathA kAryoM dharmAcAryadharmaH, prajJApya vizeSato yathA'sAvahiMsAdilakSaNaH, prarUpya prabhedato yathA (aSTAdaza) zIlAGgasahasrarUpa iti, zIlArthatRnnantAni vaitAnIti, teNAmeva tti tatastenaiva dharmasthApanenaiva na parivahanena athavA tenaiva dharmasthApakapuruSeNa na parivAhinA tasya pratyupakaraNIyasyAmbApituH supaDiyaraM ti sukhena pratikriyate- pratyupakriyata iti supratikaram, bhAvasAdhano'yaM tadbhavatipratyupakAraH kRto bhavatItyartho, dharmasthApanasya mahopakAratvAd, Aha ca- saMmattadAyagANaM duppaDiyAraM bhavesu bhuesuN| savvaguNameliyAhivi upgaarshsskoddiihiN||1|| (upa0mAlA 269) iti 1 / atha bharturduSpratikAryatAmAha- kei mahacce tti kazcitko'pi mahatI aizvaryalakSaNA'rcA- jvAlA pUjA vA yasya athavA mahAMzcAsAvarthapatitayA aWzca- pUjya iti mahA? mahAryo vA mAhatyaM-mahattvaM tadyogAnmAhatyo vA, Izvara ityarthaH, daridraM-anIzvaraMkaJcana puruSamatiduHsthaM samutkarSayet' dhanadAnAdinotkRSTaM kuryAt, tataH samutkarSaNAnantaraMsa daridraH samutkRSTo dhanAdibhiH samANe tti san paccha tti pazcAtkAle puraM ca NaM ti pUrvakAle // 21 // OkRtopakAro yo bhavati sajjano bhavati ko guNastasya? / upakArabAhyA ye bhavanti te sundarAH sjjnaaH||1|| O samyaktvadAyakAnAM duSpratikAraM bhaveSu bahuSvapi / sarvaguNamIlitAbhirapi upkaarshsrkottiibhiH||1||
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 213 // casamutkarSaNakAla evetyartho'thavA pazcAd-bharturasamakSaM purazca- bhartuH samakSaM ca vipulayA bhogasamityA bhogasamudayena samanvAgato yukto yaH sa tathA sacApi viharet varteta, tato'nantaraM sa mahA! bhartA anyadA lAbhAntarAyodaye kadAcid tathAvidhAyAmasahyAyAmApadidaridrIbhUtaH san 'tasya' pUrvasamutkRSTasya antike pArce havvaM ti ananyatrANatayA zIghraMtrANasya tatra zakyatvAbhisandherAgacchet tadAsa pUrvAvasthayAdaridraH pUrvopakAriNe bhatre savvassaM tisarvaMca tat svaMca- dravyaM ceti sarvasvaM tadapi, AstAmalpamiti, dalayamANe tti dadat na kRtapratyupakAro bhavediti zeSaH, atastenApi- sarvasvadAnena sarvasvadAyakenApi vA duSpratikarameveti 2atha dharmAcAryaduSpratikAryatAmAha- keI tyAdi, AyariyaM ti pApakarmabhya ArAdyAtamityAryamata eva dhArmikamata eva suvacanaM zrutvA zrotreNa nizamya manasA'vadhArya anyatareSu devalokeSvanyataradevAnAM madhye ityartho devatvenotpanna iti, durlabhA bhikSA yasmin deze sa durbhikSastasmAt saMharet nayet, kAntAram- araNyaM nirgataH kAntArAnniSkAntArastaniSkramitAraM vA, dIrghaH kAlo vidyate yasya sa dIrghakAlikastena roga:- kAlasahaH kuSThAdirAtaGkaH- kRcchrajIvitakArI sadyoghAtItyarthaH zUlAdiranayordvandvaikatve rogAtaDUMteneti, dharmasthApanena tu bhavati kRtopakAro, yadAha- jo jeNa jaMmi ThANammi ThAvio daMsaNe va caraNe vA / so taMtao cuyaM taMmi ceva kAuM bhave nirinno||1||(nishiithbhaa05593)tti, zeSaM sugamatvAnna spRSTamiti / dharmasthApanena cAsya bhavacchedalakSaNaH pratyupakAraH kRtaH syAditi dharmasya sthAnatrayAvatAraNena bhavacchedakAraNatAmAha tihiM ThANehiM saMpaNNe aNagAre aNAdIyaM aNavadaggaMdIhamaddhaM cAurataM saMsArakatAraMvIIvaejjA, taM0- aNidANayAe diTThisaMpannayAe jogvaahiyaae|suutrm 136 / / yo yena yasmin sthAne sthApito darzane vA caraNe vA / sa taM tatazcyutaM tasminneva kRtvA bhavenirRNaH // 1 // tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, prathamoddezakaH sUtram 136-138 anidaandRssttisNpnnyogvaahitaabhirmokssH| avasarpiNyAdivaividhyam, pugalacalanopadhiparigrahatraividhyam // 213 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 214 // tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, prathamoddezaka: sUtram 136-138 anidaandRssttisNpnnyogvaahitaabhirmokssH| avasarpiNyA tivihA osappiNI paM0 taM0- ukkosA majjhimA jahannA 1, evaM chappi samAo bhANiyavvAo, jAva dUsamadUsamA 7, tivihA ussappiNI paM0 taM0- uknosAmajjhimA jahannA 8 evaM chappi samAo bhANiyavvAo, jAva susamasusamA 14||suutrm 137 // tihiM ThANehiM acchinne poggale calejAtaM0- AhArijamANe vA poggale calejA vikuvvamANe vA poggale calejA ThANAto vA ThANaM saMkAmijamANe poggale calejA 1, tivihe uvadhI paM0 taM0- kammovahI sarIrovahI bAhirabhaMDamattovahI, evaM asurakumArANaM bhANiyavvaM, evaM egiMdiyaneraiyavalaM jAva vemANiyANaM 2, ahavA tivihe uvadhI paM0 taM0- saccitte acitte mIsae, evaM NeraiANaM niraMtaraMjAva vemANiyANaM 3, tivihe pariggahe paM0 taM0-kammapariggahe sarIrapariggahe bAhirabhaMDamattapariggahe, evaM asurakumArANaM, evaM egidiyaneratiyavalaM jAva vemANiyANaM 4, ahavA tivihe pariggahe paM0 taM0- sacitte acitte mIsae, evaM neratiyANaM niraMtaraM jAva vemaanniyaannN5|| sUtram 138 // tihI tyAdi kaNThyam, navaramanAdikaM- AdirahitamanavadagraM- anantaM dIrghAdhvaM- dIrghamArga catvAro'ntA-vibhAgA narakagatyAdayo yasya taccaturantam, dIrghatvaM prAkRtatvAt, saMsAra eva kAntAraM-araNyaM saMsArakAntAraM tad vyativrajet' vyatikrAmediti, anAdikatvAdIni vizeSaNAni kAntArapakSe'pi vivakSayA yojanIyAni, tathAhi- anAdyanantamaraNyamatimahattvAccaturantaM digbhedAditi, nidAnaM- bhogarddhiprArthanAsvabhAvamArtadhyAnaM tadvivarjitatA anidAnatA tayA dRSTisampannatA samyagdRSTitA tayA yogavAhitA zrutopadhAnakAritvaM samAdhisthAyitA vA tayeti // bhavavyativrajanaM ca kAlavizeSa eva syAditi kAlavizeSanirUpaNAyAha-tivihe tyAdisUtrANi caturdaza kaNThyAni, navaramavasarpiNIprathame'rake utkRSTA, caturSa madhyamA, pazcime jaghanyA, evaM suSamasuSamAdiSu pratyekaM trayaM trayaM kalpanIyam, tathA utsarpiNyA duSSamaduSSamAdi tadbhedAnAM coktaviparyayeNotkRSTatvaM divaividhyam, pudralacalanopadhiparigrahatraividhyam // 214 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 tRtIyamadhyayana tristhAnam, prathamoddezakaH sUtram 139-140 praNidhAnAni, // 215 // yonayaH prAgvadyojyamiti // kAlalakSaNA acetanadravyadharmA anantaramuktAstatsAdharmyAtpudgaladhAnnirUpayan sUtrANi paJca caturazca daNDakAnAha- tihI tyAdi, chinnaH khaDgAdinA pudgalaH samudAyAccalatyevetyata Aha- acchinnapudgala iti, AhArejjamANe tti AhAratayA jIvena gRhyamANaH svasthAnAccalati, jIvenAkarSaNAd, evaM vaikriyamANo vaikriyakaraNavazavartitayeti, sthAnAtsthAnAntaraM saGkamyamANo hastAdineti / upadhIyate-poSyate jIvo'nenetyupadhiH kammaivopadhiH karmopadhiH, evaM zarIropadhiH, bAhyaHzarIrabahirvartI, bhANDAnica-bhAjanAni mRnmayAni, mAtrANi ca-mAtrAyuktAni, kAMsyAdibhAjanAni bhojanopakaraNamityarthaH, bhANDamAtrANi tAnyevopadhiH bhANDamAtropadhiH, athavA bhANDaM- vastrAbharaNAditadeva mAtrA-paricchadaH (cchedaH) saivopadhiriti, tato bAhyazabdasya karmadhAraya iti, caturviMzatidaNDakacintAyAmasurAdInAMtrayo'pi vAcyA nArakaikendriyavarjAH, teSAmupakaraNasyAbhAvAd, dvIndriyAdInAM tUpakaraNaM dRzyate eva keSAJcidityata evAha-eva mityAdi, ahave tyAdi, sacittopadhiryathA zailaM bhAjanam, acitto-vastrAdiH, mizraH- pariNataprAyazailabhAjanameveti, daNDakacintA sugamA, navaraMsacittopadhi rakANAM zarIramacetanaH- utpattisthAnaM mizraH-zarIramevocchrAsAdipudgalayuktaM teSAM sacetanAcetanatvena mizratvasya vivakSaNAditi, evameva zeSANAmapyayamUhya iti / tivihe pariggahe ityAdi sUtrANi upadhivanneyAni, navaraMparigRhyate-svIkriyate iti parigraho- mUrchAviSaya iti, iha ca eSAmayamiti vyapadezabhAgeva grAhyaH, sa ca nArakaikendriyANAM kAdireva sambhavati, na bhANDAdiriti // pudgaladharmANAM tritvaM nirUpya jIvadharmANAM tivihe ityAdibhistribhiH sadaNDakaiH sUtraistadAha tivihe paNihANe paM0 taM0- maNapaNihANe vayapaNihANe kAyapaNihANe, evaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM, tivihe suppaNihANe paM0 taM0- maNasuppaNihANe vayasuppaNihANe kAyasuppaNihANe, saMjayamaNussANaM tivihe suppaNihANe pannatte taM0- maNasuppaNihANe // 215 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / / 216 // vaisuppaNihANe kAyasuppaNihANe, tivihe duSpaNihANe paM0 taM0- maNaduppaNihANe vaiduppaNihANe kAyaduppaNihANe, evaM paMciMdiyANaM tRtIyamadhyayana jAva vemaanniyaannN|| sUtram 139 // tristhAnam, prathamoddezakaH tivihA joNI paM0 ta0-sItA usiNA sIosiNA, evaM egidiyANaM vigaliMdiyANaM teukAiyavajANaM samucchimapaMciMdiyati sUtram rikkhajoNiyANaM samucchimamaNussANa y| tivihA joNI paM0 20- sacittA acittA mIsiyA, evaM egidiyANaM vigaliMdiyANaM 139-140 praNidhAnAni, saMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM saMmucchimamaNussANa y| tividhA joNI paM0 taM0- saMvuDA viyaDA sNvuddviyddaa| tivihA yonayaH joNI paM0 taM0- kummunnayA saMkhAvattA vaMsIpattiyA, kummunnayA NaM joNI uttamapurisamAUNaM, kumunnayAteNaMjoNIe tivihA uttamapurisA gabbhaM vakkamaMti, taM0- arahaMtA cakkavaTTI baladevavAsudevA, saMkhAvattA joNI itthIrayaNassa, saMkhAvattAe NaM joNIe bahave jIvA ya poggalA ya vakkamati viukkamaMti cayaMti uvavajaMti no ceva NaM nipphajaMti, vaMsIpattitA NaM joNI pihajaNassa, vaMsIpattitAe NaM joNIe bahave pihajjaNe ganbhaM vakkamaMti // sUtram 140 // kaNThyAni caitAni, navaraM praNihitiH praNidhAnam- ekAgratA, tacca manaHprabhRtisambandhibhedAttridheti, tatra manasaH praNidhAna manaHpraNidhAnamevamitare, tacca caturviMzatidaNDake sarveSAM paJcendriyANAM bhavati, tadanyeSAMtunAsti, yogAnAMsAmastyenAbhAvAdityata evoktaM- evaM paJcediye tyAdIti / praNidhAnam hizubhAzubhabhedamatha zubhamAha-tivihe ityAdisAmAnyasUtraM 1, vishessmaashrity| tu caturvizatidaNDukacintAyAM manuSyANAmeva tatrApi saMyatAnAmevedaM bhavati, cAritrapariNAmarUpatvAdasyeti, ata evaah-||21|| saMjaye tyAdi 2, duSTa praNidhAnaM- azubhamanaHpravRttyAdirUpaM sAmAnyapraNidhAnavad vyAkhyeyamiti 3 / jIvaparyAyAdhikArAt 7 (duSTa) praNidhAnaM duSpraNidhAnaM-azubhamanaH (mu0)|
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-1 // 217 // zrIsthAnAGgativihetyAdinA gabbhaM vakkamaMtI tyetadantena granthena yonisvarUpamAha, tatra yuvanti-taijasakAmaNazarIravantaHsanta audArikAdizarIreNa tRtIyamadhyayana zrIabhaya0 mizrIbhavantyasyAmiti yonirjIvasyotpattisthAnaM zItAdisparzavaditi, evaM ti yathA sAmAnyatastrividhA tathA caturviMzati tristhAnam, vRttiyutam prathamoddezakaH daNDakacintAyAmekendriyavikalendriyANAM tejovarjAnAm, tejasAmuSNayonitvAt, paJcendriyatiryakpade manuSyapadeca sammUrcchana sUtram jAnAM trividhA, zeSANAM tvanyatheti,yata Aha-sIosiNajoNIyA savve devA ya gbbhvkkNtii| usiNA ya teukAe duha Nirae tiviha 139-140 praNidhAnAni, sesANaM / / (jIvasa0 47, bRhatsaM0 360) iti ||anythaa yonitraividhyamAha-tivihe tyAdi kaNThyam, navaraMdaNDakacintAyAme yonayaH kendriyAdInAM sacittAdistrividhA yoniranyeSAMtvanyathA, yata uktaM-acittA khalu joNI neraiyANaM taheva devANaM / mIsA ya gabbhavasahI / tivihA joNI ya sesaannN||1||(jiivs0 46, bRhatsaM0 359)iti, punaranyathA tAmAha-tivihe tyAdi, saMvRtA-saGkaTA ghaTikAlayavad vivRtA-viparItA saMvRtavivRtA tUbhayarUpeti, etadvibhAgo'yaM- egiMdiyaneraiyA saMvuDajoNI havaMti devA y| vigaliMdiyANa vigaDA saMvuDaviyaDA ya gmbhNmi||1||(jiivs045, bRhatsaM0 358)tti kummunnaye tyAdi kaNThyam, navaraMkUrma:- kacchapastadvadunnatA kUrmonnatA, zaGkhasyevAvarto yasyAM sA zaGkAvartA, vaMzyA-vaMzajAlyAH patrakamiva yA sA vaMzIpatrikA, gabbhaM vakkamaMti tti garbhe utpadyante, baladevavAsudevAnAM sahacaratvenaikatvavivakSayottamapuruSatraividhyamiti, bahave ityAdi, yonitvAjjIvAH pudgalAzca tadgrahaNaprAyogyAH, kiM?- vyutkrAmanti utpadyante, vyavakrAmanti vinazyanti, etadeva vyAkhyAti- viukkamaMti ti, ko'rthaH?cyavante, vakkamaMti tti, kimuktaM bhavati?- utpadyante iti, pihajjaNassa tti pRthagjanasya-sAmAnyajanasyotpattikAraNaM bhvtiiti| OzItoSNayonikAH sarve devAzca garbhavyutkrAntikAH / uSNA ca tejaskAye dvidhA narake trividhA zeSANAm // 1 // 0 acittaiva yoni rayikANAM tathaiva devAnAm / mizrA ca garbhavasatInAM trividhA yonizca zeSANAm // 1 // 0 ekendriyanairayikAH saMvRtayonayo bhavanti devAzca / vikalendriyANAM vivRtA saMvRtavivRtA ca garbhe // 1 // // 217 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 218 // anantaraM yonito manuSyAH prarUpitAH, adhunA manuSyasya sadharmaNo bAdaravanaspatikAyikAn prarUpayannAha tRtIyamadhyayana tivihA taNavaNassaikAiyA paM0 20-saMkhejjajIvitA asaMkhejajIvitA annNtjiiviyaa|suutrm 141 // tristhAnam, prathamoddezakaH jaMbuddIve dIve bhArahe vAse tao titthA paM0 taM0- mAgahe varadAme pabhAse, evaM eravaevi, jaMbuddIvedIve mahAvidehe vAse egamege cakka sUtram vaTTivijaye tato titthA paM0 taM0- mAgahe varadAme pabhAse 3, evaM dhAyaisaMDe dIve puracchimaddhevi 6, paJcatthimaddhevi 9, pukkharavaradI- 141-142 baddhapuracchimaddhevi 12, pacchimaddhevi 15 // sUtram 142 // saGkhyAtA' saGkhyAtAtivihe tyAdi, tRNavanaspatayo bAdarA ityarthaHsaGkhyAtajIvikA:- saGkhyAtajIvAH, yathA nAlikAbaddhakusumAni jAtyAdI- 'nantajIvikA nItyarthaH, asaGkhyAtajIvikA yathA nimbAmrAdInAM mUlakandaskandhatvakchAkhApravAlAH, anantajIvikAH- panakAdaya iti, vanaspatayaH, mAgadhAdIni iha prajJApanAsUtrANyapItthaM- je ke'vi nAliyAbaddhA, pupphA sNkhejjjiiviyaa| NIhuA aNaMtajIvA, je yAvanne thaavihaa||1|| tiirthaani| paumuppalanaliNANaM, subhagasogaMdhiyANa ya / araviMdakoMkaNANaM, syvttshssvttaannN||2|| biMTa bAhirapattA ya kanniyA ceva egjiivss| abhiMtaragA pattA patteyaM kesaraM miNjaa||3|| (prajJA089-90-91) iti // tthaa-liNbNbjNbukosNbsaalaNkullpiiluslluuyaa| sallaimoyaimAlu(mottha)ya baulapalAse karaMje y||4|| (prajJA0 13) ityAdi, eesiM mUlAvi asaMkhejjajIviyA kaMdAvi khaMdhAvi tayAvi sAlAvi pavAlAvi, pattA patteyajIviyA, pupphA aNegajIviyA, phalA egaTThiyA (prajJA0 1/40) iti // anantaraM vanaspataya uktAste cala yAni kAnyapi nAlikAbaddhAni puSpANi saMkhyeyajIvikAni / snihUranantajIvA ye cApyanye tthaavidhaaH||1|| padmotpalanalinAnAM subhagasaugandhikayozca / aravindakokanadayoH zatapatrasahasrapatrayoH // 2 // vantaM bAhyapatrANi karNikA ekajIvasya / abhyantarANi patrANi pratyeka kezarANi mijAca // 3 // nimbaamrjmbkoshaambshaalaa-8| 8 // 218 // kollpiilushaaluukaaH| sallakImocakImAlukA bakulapalAzakaraJjAzca // 4 // eteSAM mUlAnyapyasaMkhyeyajIvikAni kandAnyapi skandhA api tvagapi zAlA api pravAlA api, patrANi pratyekajIvikAni puSpANyanekajIvikAni phalAnyekAsthikAni /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ tristhAnam, zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 219 // suSamAnaro jalAzrayA bahavo bhavantItisambandhAjalAzrayANAM tIrthAnAM nirUpaNAyAha- jaMbuddIve ityAdi paJcadazasUtrI sAkSAdatidezatazca, tRtIyamadhyayana sugamA ca, kevalaMtIrthAni-cakravartinaH samudrazItAdimahAnadyavatAralakSaNAni tannAmakadevanivAsabhUtAni, tatra bharatairAvatayo prathamoddezakaH stAni pUrvadakSiNAparasamudreSukrameNeti, vijayeSu tuzItAzItodAmahAnadyoH pUrvAdikrameNaiveti ||jmbuudviipaadau manuSyakSetre santi / sUtram 143 tIrthAni prarUpitAni, adhunA tatraiva santaM kAlaM tristhAnopayoginaM sUtrapaJcadazakena sAkSAdatidezAbhyAM nirUpayannAha suSamAmAnam, jambuddIve 2 bharaheravaesu vAsesu tItAe ussappiNIte susamAe samAe tinni sAgarovamakoDAkoDIo kAlo hutthA 1, evaM catvAyuSI, osappiNIe navaraM pannatte 2, AgamissAte ussappiNIe bhavissati 3, evaM dhAyaisaMDe puracchimaddhe paccatthimaddhevi 9, evaM pukkharavara arhacakri dazAravaMzAH, dIvaddhapuracchimaddhe paJcatthimaddhevikAlo bhANiyavvo 15 / jaMbuddIve dIve bharaheravaesuvAsesu tItAte ussappiNIte susamasusamAtesamAe yathAyuSo madhyamAyuSazca maNuyA tiNNi gAuyAiM uddhaM uccatteNaM tinni paliovamAiM paramAuMpAlaitthA 1, evaM imIse osappiNIte 2 AgamissAe ussappiNIe (32 A0) 3, jaMbuddIve dIve devakuruuttarakurAsu maNuyA tiNNi gAuyAI uddhaM uccatteNaM paM0, tinni paliovamAiM paramAuM pAlayaMti 4, evaM jAva pukkharavaradIvaddhapaJcatthimaddhe 20 / jaMbuddIve dIve bharaheravaesuvAsesu egamegAte osappiNiussappiNIe taovaMsAo uppajiMsuvA uppajaMti vA uppajissaMti vA taM0- arahaMtavaMse cakvaTTivaMse dasAravaMse 21, evaM jAva pukkharavaradIvaddhapaJcatthimaddhe 25 / jaMbUdIve dIve bharaheravaesu vAsesu egamegAe osappiNIussapNie tao uttamapurisA uppajiMsu vA uppajaMti vA uppajjisaMti vA taM0- arahaMtA cakkavaTTI baladevavAsudevA 26, evaM jAva pukkharavaradIvaddhapaccatthimaddhe 30, tao ahAuyaM pAlayaMti taM0- arahaMtA cakkavaTTI baladevavAsudevA 31, tao majjhimamAuyaM pAlayaMti, taM0- arahaMtA cakkavaTTI baladevavAsudevA 32||suutrm 143 // jambuddIve ityAdi subodham, kiMtu, pannatte iti avasarpiNIkAlasya varttamAnatvenAtItotsarpiNIvat 'hottha'tti na vyapadezaH // 21
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / / 220 // tejovAyu kAryo'pi tu pannattetti kArya ityarthaH, jambuddIve tyAdinA vAsudeve tyetadantena granthena kAladharmAnevAha- sugamazcAyam, kintu tRtIyamadhyayanaM 'ahAuyaM pAlayaMti'tti nirupakramAyuSkatvAt, madhyamAyuH pAlayanti vRddhatvAbhAvAt / AyuSkAdhikArAdidaM sUtradvayamAha tristhAnam, prathamoddezaka: bAyarateukAiyANaM ukkoseNaM tinni rAiMdiyAI ThitI pannattA / bAyaravAukAiyANaM ukkoseNaM tinni vAsasahassAI ThitI pN0|| sUtram sUtram 144 // 144-146 aha bhaMte! sAlINaM vIhINaM godhUmANaM javANaM javajavANaM etesi NaM dhannANaM koTThAuttANaM pallAuttANaM maMcAuttANaM mAlAuttANaM sthiti:, olittANaM littANaM laMchiyANaM muddiyANaM pihitANaM kevaiyaM kAlaM joNI saMciTThati?, goyamA! jahaNNeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM zAlyAdInAM tiNNi saMvaccharAI, teNa paraM joNI pamilAyati, teNa paraM joNI paviddhaMsati, teNa paraM joNI viddhaMsati, teNa paraM bIe abIe bhavati, yoniH,zarkarA vAlukayoH teNa paraM joNIvocchedo paM0 // sUtram 145 // ___doccAe NaM sakkarappabhAe puDhavIe NeraiyANaM ukkoseNaM tiNNi sAgarovamAI ThitI paM01, taccAe NaM vAluyappabhAe puDhavIe jahanneNaM (bhaMtezabdArthaH)| NeraiyANaM tinnisAgarovamAI ThitI paNNattA 2 // sUtram 146 // bAdaretyAdispaSTam // sthityadhikArAdevedamaparamAhU-ahe tyAdi, aha bhaMte tti atha paripraznArthaH, bhadante ti bhadantaH- kalyANasya sukhasya ca hetutvAt kalyANaH sukhazceti, Aha ca-bhadi kallANasuhattho dhAU tassa ya bhadaMtasaddo'yaM / sa bhadaMto kallANaM suho ya kalaM kilaaroggN||1||(vishessaav0 3439)ityAdi, athavA bhajate-sevate siddhAn siddhimArgaMvA athavA bhajyate-sevyate zivArthibhiriti bhajantaH, Aha ca-ahavA bhaja sevAe tassa bhayaMtotti sevae jmhaa| sivagaiNo sivamaggaM sevvo ya jao tdtthiinnN||1|| bhadi: kalyANasukhArtho dhAtustasya ca bhadantazabdo'yam / sa bhadaMta: kalyANaM sukhazca kalyaM kilaarogym||1||AUM athavA bhaja sevAyAM tasya bhajanta iti sevate yasmAcchivagatIn zivamArga sevyazca ytstdrthibhiH|| 1 // sthitiH // 220 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 221 // sthitiH, roSAva0 3446) athavA bhAti-dIpyate bhrAjate vA-dIpyate vA dIpyate eva jJAnatapoguNadIptyeti bhAnto bhrAjanto veti, tRtIyamadhyayanaM Aha ca- ahavA bhA bhAjo vA dittIe hoi tassa bhaMtotti / bhAjaMto vA''yario so NANatavoguNajuIe // 1 // (vizeSAva0 3447) tristhAnam, prathamoddezakaH iti, athavA bhrAntaH- apeto mithyAtvAdeH, tatrAnavasthita ityartha iti bhrAntaH, athavA bhagavAn-aizvaryayukta iti, Aha ca- sUtram ahavA bhaMto'peo jaM micchttaaibNdhheuuo| ahavesariyAi bhago vijjai so teNa bhgvNto||1|| (vizeSAva0 3448)iti, bhavasya 144-146 tejovAyuvA-saMsArasya bhayasya vA-trAsasyAntahetutvAt-nAzakAraNatvAd bhavAnto bhayAnto veti, uktaM ca- neraiyAibhavassa va aMtola jaM teNa so bhavaMtotti / ahavA bhayassa aMto hoi bhavaMto bhayaMto so // 1 // (vizeSAva0 3449)tti, iha ca bhadantAdInAM zabdAnAM zAlyAdInAM yoniH,zarkarAsthAne prAkRtatvAdAmantraNArthaM bhaMtetti padaM sAdhanIyamiti, ato bhaMte tti mahAvIramAmantrayanuktavAn gautamAdiH 'zAlInAM vAlukayoH kalamAdikAnAmiti vizeSaH, vrIhINAmiti sAmAnyam, 'yavayavA' yavavizeSA eva, eteSAM' abhihitatvena pratyakSANAM koSThe- sthitiH kuzUle AguptAni- prakSepaNena saMrakSitAni koSThAguptAni teSAmevaM sarvatra, navaraM palyaM- vaMzakaTakAdikRto dhAnyAdhAravizeSaH, (bhaMtezabdArthaH) maJcaH- sthUNAnAmupari sthApitavaMzakaTakAdimayo janapratIto, mAlako-gRhasyoparitanabhAgaH, abhihitaM ca- akkuDDo hoi maMco mAlo ya gharovari hoitti, olittANaM ti dvAradeze pidhAnena saha gomayAdinA avaliptAnAM littANaM ti sarvataH laMchiyANaM ti rekhAdibhiH kRtalAJchanAnAM muddiyANaM ti mRttikAdimudrAvatAM pihiyANaM ti sthagitAnAm, kevatiyaM ti kiyantaM kAlaM O athavA bhA bhrAjo vA dIptau tasya bhavati bhAnta iti| bhAjanto vA''cAryaH sa jnyaantpogunnaatyaa||1|| 0 athavA bhrAnto'peto ynmithyaatvaadibndhhetutH| athavaizvaryAdirbhago vidyate tasya tena bhagavAn // 1 // 0 nairayikAdibhavasya vAnto yattena sa bhavAnta iti / athavA bhayasyAnto bhavati bhayAntaH bhayaM traasH|| 1 // vizeSaH, zeSANAM vrIhI0 (mu0)| 9 akuDyo bhavati maJco mAlazca gRhopari bhavati / N // 221 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-1 // 222 // sthitiH, zrIsthAnAGga yoniryasyAmaGkara utpadyate, tataH paraM yoniH pramlAyati-varNAdinA hIyate, pravidhvasyate-vidhvaMsAbhimukhA bhavati vidhvsyte| tRtIyamadhyayana |kSIyate, evaM catabIjamabIjaM bhavati- uptamapi nAGkaramutpAdayati, kimuktaM bhavati?- tataH paraM yonivyavacchedaH prajJapto mayA'nyaizca tristhAnam, vRttiyutam prathamoddezakaH kevalibhiriti, zeSaM spssttm||sthitydhikaaraadevedmprNsuutrdvymaah- doccetyAdi sphuTam, navaraM dvitIyAyAM pRthivyAm, kiMnAmi sUtram kAyAmityAha-zarkarAprabhAyAmityevaM yojanIyam, sarvapRthivISu ceyaM sthiti:-sAgaramegaM tiya satta dasa ya sattarasa taha ya baaviisaa| 147-149 dhUmaprabhA| tettIsaM jAva ThiI sattasu puDhavIsu ukkosaa||1|| jA paDhamAe jeTThA sA biiyAe kaNiTThiyA bhnniyaa| taratamajogo eso dasavAsasahassa rynnaae||2|| (bRhatsaM0 233-234) iti // narakapRthivyadhikArAnnarakanArakavizeSasvarUpaprarUpaNAya sUtratrayamAha uSNavedanA, paMcamAeNaM dhUmappabhAe puDhavIe tinni nirayAvAsasayasahassA paM0, tisuNaM puDhavIsuNeraiyANaM usiNaveyaNA pannattA taM0- paDhamAe apratiSThAnA dIni sImantadoccAe taccAe, tisuNaM puDhavIsuNeraiyA usiNaveyaNaM paccaNubhavamANA viharaMti- paDhamAe doccAe tccaae| sUtram 147 // kAdInica tatologesamAsapakkhiMsapaDidisiMpaM0 taM0- appaiTThANe Narae jaMbuddIve dIve savvaTThasiddhe mahAvimANe, taologesamA sapakviM samAni, sapaDidisiMpaM0 taM0-sImaMtaeNaMNarae samayakkhette IsIpabbhArA puddhvii||suutrm 148 // taosamuddA pagaIe udagaraseNaM paM0 taM0- kAlode pukkharode sayaMbhuramaNe 3, tao samuddA bahumacchakacchabhAiNNA paM0 taM0- lavaNe codadhayaH kAlode syNbhurmnne||suutrm 149 // paMcamAe ityAdi subodham, kevalaMusiNaveyaNa tti tisRNAmuSNasvabhAvatvAt, tisRSunArakA uSNavedanA ityuktvApi yaducyatenairayikA uSNavedanAM pratyanubhavanto viharantIti tattadvedanAsAtatyapradarzanArtham // narakapRthivInAM kSetrasvabhAvAnAM prArasva OekaM sAgaraM trINi sapta daza ca saptadaza tathA ca dvAviMzatiH / trayastriMzadyAvat sthitiH saptasu pRthvISUtkRSTA // 1 // yA prathamAyAM jyeSThA sA dvitIyAyAM kaniSThikA bhnnitaa| taratamayoga eSa dazavarSasahasrANi ratnAyAm // 2 // udakarasA bahumatsyA
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 223 // prathamoddezana sUtram dhUmaprabhA rUpamuktamatha kSetrAdhikArAt kSetravizeSasvarUpasya tristhAnakAvatAriNo nirUpaNAya sUtracatuSTayamAha- tao ityAdi, trINi tRtIyamadhyayana tristhAnam, loke samAni-tulyAniyojanalakSapramANatvAdna ca pramANata evAtra samatvamapitu auttarAdharyavyavasthitatayA samazreNitayA'-8 pItyata Aha-sapakkhi mityAdi, pakSANAM-dakSiNavAmAdipArvAnAMsadRzatA-samatA sapakSamityavyayIbhAvastena samapArzvatayA samAnItyarthaH, ikArastu prAkRtatvAt, tathA pratidizAM-vidizAMsadRzatA sapratidiktena samapratidiktayetyarthaH, apratiSThAnaH |147-149 saptamyAM paJcAnAM narakAvAsAnAMmadhyamaH, tathA jambUdvIpaH sakaladvIpamadhyamaH, sarvArthasiddhaM vimAnaM paJcAnAmanuttarANAMmadhyama sthitiH, miti / sImantakaH prathamapRthivyAM prathamaprastaTe narakendrakaH paJcacatvAriMzadyojanalakSANi, samayaH- kAlastatsattopalakSitaM / uSNavedanA, apratiSThAnAkSetraM samayakSetraM manuSyaloka ityarthaH, ISad- alpoyojanASTakabAhalyapaJcacatvAriMzallakSaviSkambhatvAt prAgbhAraH- pudgalanicayo / dInisImantayasyAH-seSatprAgbhArA'STamapRthivI, zeSapRthivyo hi ratnaprabhAdyA mahAprAgbhArA azItyAdisahasrAdhikayojanalakSabAhalyatvAt, kAdIni ca tathAhi-paDhamA'sIisahassA battIsA aTThavIsa vIsA ya / aTThAra solasa ya aTTha sahassa lakkhovariM kujaa||1||(bRhtsN0 241)iti, samAni, udakarasA viSkambhastu tAsAMkrameNaikAdyAH saptAntA rajjava iti, athaveSatprAgbhArA manAgavanatatvAditi ||prkRtyaa-svbhaavenodkrsen bahumatsyAyuktA iti, krameNa caite dvitiiytRtiiyaantimaaH| prathamadvitIyAntimAH samudrA bahujalacarA anye tvalpajalacarA iti, ukta caMlavaNe udagarasesu ya mahorayA macchakacchahA bhnniyaa| appA sesesu bhave na ya te NimmacchayA bhnniyaa||1||anycc-lvnne kAlasamudde / sayaMbhuramaNe ya hoMti macchA u| avasesasamuddesuM na huMti macchA va mayarA vaa||2|| natthitti paurabhAvaM paDucca na u svvmcchpddiseho|| 8 // 223 // OviSkambhAt (mu0)| (c) prathamA'zItiH sahasrANi dvAtriMzadaSTAviMzatirviMzatizcASTAdaza SoDaza cASTa sahasrANi lakSopari kuryAt // 1 // lavaNe udakaraseSu ca mahoragA matsyakacchapA bhaNitAH / alpAzca zeSeSu bhaveyurna ca te nirmatsyakA bhnnitaaH||1||0 lavaNe kAlasamudre, zvodadhayaH
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 224 // appA sesesu bhave naya te nimmacchayA bhnniyaa||3|| (bRhatsaM0 90-91)iti // kSetrAdhikArAdevApratiSThAne narakakSetre ye utpadyante / tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, tAnAha prathamoddezakaH tao loge NissIlA NivvatA nigguNA nimmerA NippaccakkhANaposahovavAsA kAlamAse kAlaM kiccA ahe sattamAe puDhavIe sUtram appatiTThANe Narae NeraiyattAe uvavajaMti, taM0- rAyANo maMDalIyA je ya mahAraMbhA koddNbii| tao loe susIlA suvvayA sagguNA 150-152 ni:zIlasamerA sapaJcakkhANaposahovavAsA kAlamAse kAlaM kiccA savvaTThasiddhe mahAvimANe devattAe uvavattAro bhavaMti, taM0- rAyANo rAjAdInAM paricattakAmabhogA seNAvatI pstthaaro||suutrm 150 // narakagamanam, tyAginAM ___ baMbhalogalaMtaesu NaM kappesu vimANA tivaNNA paM0 ta0- kiNhA nIlA lohiyA, ANayapANayAraNacutesu NaM kappesu devANaM devatvam, bhavadhAraNijjasarIrA ukkoseNaM tiNNi rayaNIo uddhaM uccatteNaM pnnnnttaa||suutrm 151 // vimAnavAH, AnatAditao pannattIo kAleNaM ahijaMti, taM0- caMdapannattI sUrapannattI dIvasAgarapannattI / / sUtram 152 // tiTThANassa paDhamo uddeso tanUccatvam, kAlikatao ityAdi, niHzIlA nirgatazubhasvabhAvA duHzIlA ityarthaH, etadeva prapaJcyate- nivratA aviratAH prANAtipAtAdibhyo prajJaptayaH nirguNA uttaraguNAbhAvAt nimmera tti nirmaryAdAH pratipannAparipAlanAdinA, tathA pratyAkhyAnaM ca namaskArasahitAdi pauSadhaHparvadinamaSTamyAdi tatropavAsaH- abhaktArthakaraNaM saca to nirgatau yeSAM te niSpratyAkhyAnapauSadhopavAsAH kAlamAse maraNamAse svayaMbhUramaNe ca bhavanti matsyAH / avazeSasamudreSu na bhavanti matsyA vA makarA vaa||1|| na santIti pracurabhAvaM pratItya naiva sarvathA matsyapratiSedhaH / alpAH zeSeSu bhaveyunaiva te nirmatsyakA bhnnitaaH||1|| smtto|| // 224 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 225 // kAlaM maraNamiti, NeraiyattAe tti pRthivyAditvavyavacchedArtham, tatra okendriyatayA tadanye'pyutpadyanta iti, tatra rAjAna:cakravartivAsudevAH mANDalikAH- zeSA rAjAnaH, ye ca mahArambhAH- paJcendriyAdivyaparopaNapradhAnakarmakAriNaH kuTumbina iti, zeSaM kaNThyam // apratiSThAnasya sthityAdibhiH samAne sarvArthe ye utpadyante tAnAha- tao ityAdi sugamam, kevalaM rAjAnaH- pratItAH parityaktakAmabhogAH- sarvaviratAH, etaccottarapadayorapi sambandhanIyam, senApatayaH- sainynaaykaaH| prazAstAro-lekhAcAryAdayaH, dharmazAstrapAThakA iti kvacit // anantaroktasarvArthasiddhavimAnasAdhAdvimAnAntaranirUpaNAyAha-baMbhe tyAdi, iha ca kiNhA nIlA lohiya tti, pustakeSvevaM traividhyaM dRzyate, sthAnAntare ca lohitapItazuklatveneti, yata uktaM-sohamme paMcavannA ekkagahANI ya jA shssaaro| do do tullA kappA teNa paraM puNddriiyaaii||1|| (bRhatsaM0 132) iti, anantaraM vimAnAnyuktAni tAnica devazarIrAzrayA iti devazarIramAnaM tristhAnakAnupAtyAha-ANaye tyAdi, bhavaM-janmApi yAvaddhAryante bhavaMvA-devagatilakSaNaM dhArayantIti bhavadhAraNIyAni tAnicatAni zarIrANi ceti bhavadhAraNIyazarIrANIti, uttaravaikriyavyavacchedArthaM cedaM, tasya lakSapramANatvAt, ukkoseNaM ti utkarSeNa, na tujaghanyatvAdinA, jaghanyena tasyotpattisamaye'GgalAsaGkhayeyabhAgamAtratvAditi, zeSaM kaNThyamiti / anantaraM devazarIrAzrayavaktavyatoktA tatpratibaddhAzca prAyastrayo granthA iti tatsvarUpAbhidhAnAyAha- tao ityAdi, kAlena-prathamapazcimapauruSIlakSaNena hetubhUtenAdhIyante, vyAkhyAprajJaptirjambUdvIpaprajJaptizcana vivakSitA, tristhAnakAnurodhAditi, zeSaM spaSTam // iti tristhAnakasya prathama uddezako vivaraNataH smaaptH| tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, prathamoddezakaH sUtram 150-152 ni:zIlarAjAdInAM narakagamanam, tyAginAM devatvam, vimAnavAH, AnatAditanUccatvam, kAlika prajJaptayaH // 225 // 6 saudharme paJcavarNAni ekaikahAnizca yaavtshsraarH| dvau dvau kalpau tulyau tataH paraM puNDarIkANi // 1 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 226 // // tRtIyAdhyayane dvitiiyoddeshkH|| tRtIyamadhyayana vyAkhyAtaH prathama uddezakaH, tadanantaraM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, prathamoddezake jIvadharmAH prAya uktA, tristhAnam, dvitIyoddezakaH ihApiprAyasta evetItthaMsambandhasyAsyedamAdisUtram sUtram 153 tivihe loge paM0 taM0-NAmaloge ThavaNaloge davvaloge, tividhe loge paM0 taM0- NANaloge daMsaNaloge carittaloge, tivihe loge nAmajJAnopaM020- uddhaloge ahologe tiriyloge|suutrm 153 // rvAdilokAH (loktivihetyaadi|asy cAyamabhisambandhaH-anantarasUtreNa candraprajJaptyAdigranthasvarUpamuktamiha tu candrAdInAmevArthAnAmAdhAra- svarUpam) bhUtasya lokasya svarUpamabhidhIyata ityevaMsambandhavato'sya sUtrasya vyAkhyA-lokyate-avalokyate kevalAvalokeneti loko, nAmasthApane indrasUtravat, dravyaloko'pi tathaiva, navaraMjJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyaloko dharmAstikAyAdIni jIvAjIvarUpANi rUpyarUpINi sapradezApradezAni dravyANyeva, dravyANi ca tAni lokazceti vigrahaH, uktaM ca-jIvamajIve rUvamarUvI sapaesaappaese y| jANAhi davvaloyaM NiccamaNiccaM ca jaM dvvN||1|| (Ava0bhA0 195) iti, bhAvalokaM tridhA''ha- tivihe ityAdi, bhAvaloko dvividha:- Agamato noAgamatazca, tatrAgamato lokaparyAlocanopayogastadupayogAnanyatvAt puruSovA, noAgamatastusUtrokto jJAnAdiH, nozabdasya mizravacanatvAd, idaM hi trayaM pratyekamitaretarasavyapekSanAgama eva kevalo nApyanAgama iti, tatra jJAnaM cAsau lokazceti jJAnalokaH bhAvalokatA cAsya kSAyikakSAyopazamikabhAvarUpatvAt, kSAyikAdibhAvAnAM (r)ca bhAvalokatvenAbhihitatvAd, uktaM ca- odaiya uvasamie ya khaie ya tahA khaovasamie ya / pariNAma sannivAe ya chavviho / 0jIvA ajIvA rUpiNo'rUpiNaH sapradezA apradezAzva / jAnIhi dravyalokaM nityamanityaM ca yadravyam // 1 // 7 audayika aupazamikaH kSAyikaH kSAyopazamikazca / tathA pariNAmaH sannipAtazca SaDvidho - // 226 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 227 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 154 asurendrAdiparSadaH, yAmavayobhirdharmazravaNAdi bhAvalogo u||1|| (Ava0bhA0 200)tti, evaM darzanacAritralokAvapIti // atha kSetralokaM tridhA''ha 'tivihe' ityAdi, iha ca bahusamabhUmibhAge ratnaprabhAbhAge merumadhye aSTapradezo rucako bhavati, tasyoparitanapratarasyopariSTAnnava yojanazatAni yAvajyotizcakrasyoparitalastAvat tiryaglokastataH parata UrddhabhAgasthitatvAd Urddhaloko dezonasaptarajjupramANo rucakasyAdhastanapratarasyAdho nava yojanazatAni yAvattAvattiryaglokaH, tataH parato'dhobhAgasthitatvAdadholokaH sAtirekasaptarajjupramANaH, adholokorddhalokayormadhye aSTAdazayojanazatapramANastiryagbhAgasthitatvAt tiryagloka iti, prakArAntareNa cAyaMgAthAbhirvyAkhyAyate- ahavA ahapariNAmo khettaNubhAveNa jeNa osannaM / asuho ahotti bhaNio davvANaM tenn'hologo||1||uddddh uvariM jaM Thiya suhakhettaM khettao ya davvaguNA / uppajaMti subhA vA teNa tao uDDalogotti // 2 // majjhaNubhAvaM khettaM jaMtaM tiriyaMti vynnpjjvo| bhaNNai tiriya visAlaM aoyataM tiriyalogotti ||3||loksvruupniruupnnaanntrNtdaadheyaanaaNcmraadiinaaN 'camarasyetyAdinAacuyalogavAlANa'mityetadantena granthena parSado nirUpayati camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno tato parisAto paM0 taM0- samitA caMDA jAyA, abhiMtaritA samitA majjhimatA caMDA bAhiratA jAyA, camarassaNaM asuriMdassa asurakumAraranno sAmANitANaM devANaM tato parisAto paM0 taM0-samitA jaheva camarassa, evaM tAyattIsagANavi, logapAlANaM tuMbA tuDiyA pavvA, evaM aggamahisINavi, balissavi evaM ceva, jAva aggamahisINaM, dharaNassaya bhAvaloka iti // 1 // 0 athavA adhaH pariNAmaH kSetrAnubhAvena yena prAyeNa azubho'dha iti bhaNito dravyANAM tenaadholokH||1|| Urdhvamupari yatsthitaM zubhakSetraM kSetratazca zubhA vA dravyaguNA utpadyante tena sa Urdhvaloka iti // 2 // madhyamAnubhAvaM kSetraM yattattiryagiti vcnpryaaytH| bhaNyate tiryagvizAlamatazca tattiryagloka iti // 3 // // 227 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 228 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, dvitIyoddezaka: sUtram 154-155 asurendrAdiparSadaH, yAmavayobhirdharmazravaNAdi sAmANiyatAyattIsagANaM ca samitA caMDA jAtA, logapAlANaM aggamahisINaM IsA tuDiyA daDharahA, jahA dharaNassa tahA sesANaM bhavaNavAsINaM, kAlassaNaM pisAiMdassa pisAyaraNNotao parisAo paM0 ta0- IsA tuDiyA daDharahA, evaM sAmANiyaaggamahisINaM, evaM jAva gIyaratigIyajasANaM, caMdassaNaM jotisiMdassa jotisaranno tato parisAto paM0, taM0-tuMbA tuDiyA pavvA, evaM sAmANiyaaggamahisINaM, evaM sUrassavi, sakkassa NaM deviMdassa devaranno tato parisAo paM0 taM0-samitA caMDA jAyA, evaM jahA camarassa jAva aggamahisINaM, evaM jAva acutassa logpaalaannN|| sUtram 154 // sugamazcAyam, navaraM asuriMdasse tyAdau indra aizvaryayogAdAjA tu rAjanAditi pariSat parivAraH, sA ca tridhA pratyAsattibhedena, tatraye parivArabhUtA devA devyazcAtigauravyatvAt prayojaneSvapyAhUtA evAgacchanti sA abhyantarA pariSaddyatvAhUtA anAhUtAzcAgacchanti sA madhyamA ye tvanAhUtA apyAgacchanti sA bAhyeti, tathA yayA saha prayojanaM paryAlocayati sA''dyA yayA tu tadeva paryAlocitaM sat prapaJcayati sA dvitIyA yasyAstu tatpravarNayati sA'ntyeti // anantaraM pariSadutpannadevAH prarUpitA, devatvaM c| kuto'pi dharmAt, tatpratipattizca kAlavizeSe bhavatIti kAlavizeSanirUpaNapUrvaM tatraiva dharmavizeSANAM pratipattIrAha tato jAmA paM0 taM0- paDhame jAme majjhime jAme pacchime jAme, tihiM jAmehiM AtA kevalipannattaM dhammaM labheja savaNatAte-paDhame / jAme majjhime jAme pacchime jAme, evaM jAva kevalanANaM uppADejA paDhame jAme majjhime jAme pacchime jaame| tato vayA paM0 taM0paDhame vate majjhime vate pacchime vae, tihiM vatehiM AyA kevalipannattaM dhammaM labheja savaNayAe, taM0- paDhame vate majjhime vate pacchime vate, esoceva gamoNeyavvo, jAva kevalanANaMti / / sUtram 155 / / // 228 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 229 // tRtIyamadhyayana | tristhAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 156-157 jJAnAdibodhibuddhAH, ihalokapratibaddhAdipravrajyA :32 tao jAme tyAdi spaSTam, kevalaM yAmo- rAtrerdinasya ca caturbhAgo yadyapi prasiddhastathA'pIha tribhAga eva vivakSitaH pUrvarAtramadhyarAtrApararAtralakSaNo yamAzritya rAtristriyAmetyucyate, evaM dinasyApi, athavA caturbhAga eva saH- kintviha caturtho na vivakSitastristhAnakAnurodhAdityevamapi trayo yAmA ityabhihitam, evaM jAva ttikaraNAdidaM dRzyaM- 'kevalaM bohiM bujjhejA muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaejjA, kevalaM baMbhaceravAsamAvasejjA, evaM saMjameNaM saMjamejA, saMvareNaM saMvarejA, AbhiNibohiyanANaM uppADenje'tyAdi / yathA kAlavizeSe dharmapratipattirevaM vayovizeSe'pIti tannirUpaNatastatra dharmavizeSapratipattIrAha-tao vaye tyAdi sphuTam, kintu prANinAM kAlakRtAvasthA vaya ucyate, tat tridhA-bAlamadhyamavRddhatvabhedAditi, vayolakSaNaMcedaM- ASoDazAdbhavedvAlo, yAvatkSIrAnnavartakaH / madhyamaH saptatiM yAvat, parato vRddha ucyte||1||shessN prAgvat |uktaanev dharmavizeSAMstridhA bodhizabdAbhidheyAn 1 bodhimato 2 bodhivipakSabhUtaM mohaM 3 tadvatazca 4 sUtracatuSTayenAha___tividhA bodhI paM0 taM0- NANabodhI daMsaNabodhI carittabodhI 1 tivihA buddhA paM0 taM0- NANabuddhA daMsaNabuddhA carittabuddhA 2 evaM mohe 3 mUDhA 4 // sUtram 156 // tivihA pavvajApaM0 taM0- ihalogapaDibaddhA paralogapaDibaddhA duhatopaDibaddhA, tivihA pavvajApaM0 taM0- purato paDibaddhA maggato paDibaddhA duhaopaDibaddhA, tivihA pavvajA paM0 taM0- tuyAvaittA puyAvaittA buAvaittA, tivihA pavvajA paM0 taM0- uvAtapavvajjA akkhaatpvvjjaasNgaarpvvjjaa||suutrm 157 // tivihetyaadi|subodhm, kintu bodhiH- samyagbodhaH, iha ca cAritraM bodhiphalatvAd bodhirucyate, jIvopayogarUpatvAdvA, (r) caturthabhA0 (mu0)| // 229 //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-1 // 230 // sUtram zrIsthAnAGga bodhiviziSTAH puruSAstridhA jJAnabuddhAdaya iti, evaM mohe mUDha tti bodhivabuddhavacca moho mUDhAzca trividhA vAcyAH, tathAhi- tRtIyamadhyayana zrIabhaya0 tristhAnam, tivihe mohe paNNatte, taMjahA- nANamohe ityAdi, tivihA mUDhA pannattA, taMjahA- NANamUDhe ityaadi| cAritrabuddhAH prAgabhihitAH, vRttiyutam dvitIyoddezakaH teca pravrajyAyAM satyAmatastAM bhedato nirUpayannAha-tivihe tyAdi, sUtracatuSTayaM sugamam, kevalaM pravrajanaM- gamanaM pApAcaraNa-sUtram |156-157 vyApAreSviti pravrajyA, etacca caraNayogagamanaM mokSagamanameva, kAraNe kAryopacArAt, tandulAn varSati parjanya ityAdivaditi, jJAnAdiuktaM ca-pavvayaNaM pavvajjA pAvAo suddhacaraNajogesu / iya mokkhaM pai gamaNaM kaarnnkjjovyaaraao||1|| (paJcavastu 5) iti, bodhibuddhAH, ihalokaihalokapratibaddhA- aihalaukikabhojanAdikAryArthinAM paralokapratibaddhA-janmAntarakAmAdyarthinAM dvidhApratibaddhA-ihaloka- pratibaddhAdiparalokapratibaddhA sA cobhayArthinAmiti, purataH- agrataH pratibaddhA pravrajyAparyAyabhAviSu ziSyAdiSvAzaMsanataH pratibandhAd pravrajyAH 32 mArgataH- pRSThataH svajanAdiSu snehAcchedAt tRtIyA dvidhA'pIti / tuyAvaitta tti 'tuda vyathane' iti vacanAt todayitvA- todaM 158-159 kRtvA vyathAmutpAdya yA pravrajyA dIyate municandraputrasya sAgaracandreNeva sA tathocyate, puyAvaitta tti, 'pluGgatA'viti vacanAt / nosaMjJA saMjJAnosaMjJoplAvayitvA- anyatra nItvA AryarakSitavad yA dIyate sA tatheti, buyAvaittA saMbhASya gautamena karSakavaditi / avapAta:- payuktA nirgranthAH, sevA sadgurUNAM tato yA sA avapAtapravrajyA, tathA AkhyAtena- dharmadezanena AkhyAtasya vA- pravrajetyabhihitasya gurubhiryA zaikSasthavirasA''khyAtapravrajyA phalgurakSitasyeveti, saMgAra tti saGketastasmAdyA sA saGgArapravrajyA metAryAdInAmiveti, athavA yadi tvaM bhUmayaH pravrajasi tadA mayA pravrajitavyamityevaM yA sA tathA / / uktapravrajyAvanto nirgranthA bhavantIti nirgranthasvarUpaM sUtradvayenAha // 230 // tao NiyaMThANosaMNNovauttA paM0 20-pulAe NiyaMThe sinnaae| tato NiyaMThA sannaNosaMNNovauttApaM0 taM0- bause paDisevaNA0 pravrajanaM pravrajyA pApAcchuddhacaraNayogeSu / evaM mokSaM prati gamanaM (pravrajyA) kAraNe kaaryopcaaraat||1||
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 231 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 158-159 nosaMjJAsaMjJAnosaMjJo nirgranthAH, zaikSasthavira kusIle ksaaykusiile|2||suutrm 158 // tao sehabhUmIopaM0 taM0- ukkosAmajjhimAjahannA, ukkosA chammAsA, majjhimA caumAsA, jahannA sttraaiNdiyaa| tato therabhUmIo paM0 taM0- jAithere suttathere pariyAyathere, saTThivAsajAe samaNe NiggaMthe jAtithere, ThANaMgasamavAyadhare NaM samaNe NiggaMthe suyathere, B vIsavAsapariyAeNaMsamaNe NiggaMthe pariyAyathere ||suutrm 159 // tao ityAdi, nirgatA granthAt sabAhyAbhyantarAditi nirgranthAH- saMyatA no naiva saMjJAyAM- AhArAdyabhilASarUpAyAM pUrvAnubhUtasmaraNAnAgatacintAdvAreNopayuktA ye te nosaMjJopayuktAH, tatra pulAko- labdhyupajIvanAdinA saMyamAsAratAkArako vakSyamANalakSaNaH, nirgrantha upazAntamohaH kSINamoho veti, snAtako- ghaatikrmmlkssaalnaavaaptshuddhjnyaansvruupH| tathA traya eva saMjJopayuktA nosaMjJopayuktAzceti saGkIrNasvarUpAstathAsvarUpatvAt, tathA cAha-sannanosannovautta tti, saMjJA caAhArAdiviSayA nosaMjJA ca- tadabhAvalakSaNA saMjJAnosaMjJe tayorupayuktA iti vigrahaH, pUrvahrasvatA prAkRtatvAditi, tatra bakuza:-zarIropakaraNavibhUSAdinA zabalacAritrapaTaH pratiSevaNayA mUlaguNAdiviSayayA, kutsitaM zIlaM yasya sa tathA, evaM kaSAyakuzIla iti // nirgranthAzcAropitavratAH kecit bhavantIti vratAropaNakAlavizeSAnAha- tao sehe tyAdi sugamam, kintu sehe ti SidhU saMrAddhA (pA0dhA0 1192)viti vacanAt sedhyate- niSpAdyate yaH sa sedhaH zikSAM vA'dhIta iti zaikSastasya bhUmayo- mahAvratAnAropaNakAlalakSaNA avasthApadavya iti sedhabhUmayaH zaikSabhUmayo veti, ayamabhiprAyaH- utkRSTataH SaDbhbhisairutthApyate na tAnatikrAmyate, jaghanyataH saptabhireva rAtrindivairgahItazikSatvAditi, uktaM ca-sehassa tinni bhUmI jahanna taha 0 zaikSasya timro bhUmayo jaghanyA tathA - bhUmayaH // 231 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 232 // tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, dvitIyoddezakaH sUtram majjhimA ya ukkosaa| rAidisatta caumAsigA ya chammAsiA cev|| (vyava0 4604) iti, Asu cAyaM vyavahArokto vibhAga:puvvovaThThapurANe karaNajayaTThA jahanniyA bhuumii| ukkosA dummehaM paDucca assaddahANaM c||1|| emeva ya majjhimagA aNahijjate asaddahate yA bhAviyamehAvissavi, karaNajayaTThA ya mjjhimgaa|| 2 // (vyava0 4605-4606) iti // zaikSasya ca viparyastaH sthaviro bhavatIti tadbhaminirUpaNAyAha-tao there ityAdi kaNThyam, navaraM sthaviro-vRddhastasya bhUmayaH- padavyaH sthavirabhUmaya iti, jAti:janma, zrutaM- AgamaH paryAyaH-pravrajyA taiH sthavirA-vRddhA yete tathoktA iti, iha ca bhUmikAbhUmikAvatorabhedAdevamupanyAsaH, anyathA bhUmikA uddiSTA iti tA eva vAcyAH syuriti, eteSAM ca trayANAM krameNAnukampApUjAvandanAni vidheyAni, yata ukta vyavahAre- AhAre uvahI sejA, saMthAre khettsNkme| kiicchaMdANuvattIhiM, aNukaMpai thergN||1||utttthaannaasnndaannaaii, jogaahaarppsNsnnaa| nIyasenjAi niddesavattitte pUyae suyaM // 2 // uTThANaM vaMdaNaM ceva, gahaNaM daMDagassa y| aguruNo'viya Nihese, taIyAe pvtte||3|| (vyava0 |10/4590-4600-1) iti ||sthviraa iti puruSaprakArA uktAstadadhikArAt puruSaprakArAnevAha tato purisajAyA paM0 taM0- sumaNe dummaNe NosumaNeNodummaNe 1 tato purisajAyA paM0 taM0- gaMtA NAmege sumaNe bhavati, gaMtANAmege dummaNe bhavati, gaMtA NAmege NosumaNeNodummaNe bhavati 2, tao purisajAyA paM0 taM0- jAmItege sumaNe bhavati, jAmItege dummaNe madhyamA cotkRSTA / rAtriMdivasaptakaM caturmAsikA pANmAsikA caiv|| 1 // pUrvopasthe purANe karaNajayArthaM jaghanyA bhUmiH / utkRSTA durmedhasaM pratItyAzraddadhAnaM ca // 1 // evameva ca madhyamA anadhIyAne cAzraddadhAne c| bhAvitamedhAvino'pi karaNajayArthaM ca mdhymaa||2||Oaahaare upadhau zayyAyAM saMstAre kssetrsNkrme| kRticchando'nuvRttibhiranukaMpate sthaviram // 1 // utthAnAsanadAnayo ogyaahaarshNsnaayaam| nIcaiHzayyAdau nirdezavarttitve pUjyate zrutam // 2 // utthAnaM vandanaM caiva grahaNaM daNDakasya c| agurorapi ca nirdeze tadA pravarttate tasya tRtIyasya // 1 // 160-161 sumanaskAdipuruSabhedAH 127, etallokagarhitaprazastatve
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 233 // bhavati, jAmItege NosumaNeNodummaNe bhavati 3, evaM jAissAmItege sumaNe bhavati 3-4, tato purisajAyA paM0 taM0- agaMtANAmege sumaNe bhavati 3-5, tato purisajAtA paM0 taM0- Na jAmi ege sumaNe bhavati 3-6, tato purisajAtA paM0 taM-Na jAissAmi ege sumaNe bhavati 3-7, evaM AgaMtANAmegesumaNebhavati 3-8, emitegesu03-9, essAmIti egesumaNe bhavati 3-10, evaM eeNaM abhilAveNaMgaMtA ya agaMtA(ya) 1 AgaMtA khalu tadhA aNAgaMtA 2 / ciTThittamaciTThittA 3, NisitittAceva no ceva 4||1||hNtaa ya ahaMtA ya5 chiMdittA khalu tahA achiMdittA 6 / bUtittA abUtittA 7 bhAsittA ceva No ceva 8||2||dccaa ya adaccA ya 9 bhuMjittA khalu tathA abhuMjittA 10 / laMbhittA alaMbhittA 11 piittA ceva no ceva 12 // 3 // sutittA asutittA 13 jujjhittA khalu tahA ajujjhittA 14 // jatittA ajayittA ya 15 parAjiNittA ya (ceva) no ceva 16 // 4 // sadA 17 rUvA 18 gaMdhA 19 rasA ya 20 phAsA 21 (2146=126+1=127) thevtthaannaay| nissIlassa garahitA pasatthA puNa sIlavaMtassa ||5||evmikkeke tinni u tinni u AlAvagA bhANiyavvA, saI suNettANAmege sumaNe bhavati 3 evaM suNemIti 3 suNissAmIti 3, evaM asuNettANAmege sumaNe bhavati 3 nasuNemIti tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 160-161 sumanaskAdipuruSabhedAH 127, etallokagarhitaprazastatve ___ taoThANA NissIlassa nivvayassa NigguNassa Nimmerassa NippaccakkhANaposahovavAsassa garahitA bhavaMti taM0- assiM loge garahite bhavai uvavAte garahie bhavai AyAtI garahitA bhavati, tato ThANA susIlassa suvvayassa saguNassa sumerassa sapaJcakkhANaposahovavAsassa pasatthA bhavaMti, taM0-assiMloge pasatthe bhavati uvavAe pasatthe bhavati AjAtI pasatthA bhavati ||suutrm 161 // tao purise tyAdi, puruSajAtAni-puruSaprakArAH suSThu mano yasyAsau sumanA- harSavAn rakta ityartha, evaM durmanA- dainyAdimAn dviSTa ityarthaH, nosumanAnodurmanA-madhyasthaH, sAmAyikavAnityarthaH / sAmAnyataH puruSaprakArA uktAH, etAneva vizeSato gatyA // 233 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 234 // 127, dikriyApekSayA tao ityAdibhiH sUtrairAha- tatra gatvA yAtvA kvacidvihArakSetrAdau nAmeti sambhAvanAyAmekaH kazcit sumanA tRtIyamadhyayana bhavati- hRSyati, tathaivAnyo durmanA:- zocati, anyaH sama eveti, atItakAlasUtramiva vartamAnabhaviSyatkAlasUtre, navaraM tristhAnam, dvitIyoddezakaH jAmItege ityAdiSu itizabdo hetvarthaH / evamagaMte tyAdipratiSedhasUtrANi AgamanasUtrANi ca sugamAni, evaM etenAnantaroktenA sUtram bhilApena zeSasUtrANyapi vktvyaani| athoktAnyanuktAni ca sUtrANi saMgRhNan gAthApaJcakamAha- gaMte tyAdi, gaMtA agaMtA 160-161 sumanaskAdiAgantetyuktam, aNAgaMtatti- aNAgaMtA nAmege sumaNe bhavai, aNAgaMtA nAmege dummaNe bhavai, aNAgaMtA nAmegenosumaNeno puruSabhedAH dummaNe bhavai, evaM na AgacchAmIti 3, evaM na AgamissAmIti 3, ciTThitta tti sthitvA urddhasthAnena sumanA durmanA anubhayaMca etallokabhavati, evaM- 'ciTThAmIti, ciTThissAmIti aciTThittA'ihApi kAlataH sUtratrayam, evaM sarvatra navaraM niSadya upavizya 3, no / garhitacevatti- aniSadya-anupavizya 3, hatvA-vinAzya kiJcit 3, ahatvA-avinAzya 3, chittvA-dvidhA kRtvA 3, acchittvApratItaM 3, buitta tti uktvA- bhaNitvA padavAkyAdikaM 3, abuitta tti anuktvA 3, bhAsitte tti bhASitvA saMbhASya knycn| sambhASaNIyaM 3, no ceva tti abhAsittA asaMbhASya kaJcana 3, dacca tti dattvA 3, adattvA 3, bhuktvA 3, abhuktvA 3, labdhvA 3, alabdhvA 3, pItvA 3, 'no ceva'tti apItvA 3, suptvA 3, asuptvA 3, yuddhA 3, ayuddhA 3, jaitta tti jitvA paraM 3 ajitvA parameva 3, parAjiNittA bhRzaM jitvA 3 paribhaGgaMvA prApya sumanA bhavati, varddhanakabhAvimahAvittavyayavinirmuktatvAt, parAjitAt prativAdinaH sambhAvitAnarthavinirmuktatvAdvA, no ceva tti aparAjitya 3 / saddetyAdi gAthA sUtrata evaM boddhavyA, prapaJcitatvAt tatraivAsyA iti / evamikke ityAdi, eva miti gatvAdisUtroktakrameNa ekaikasmin zabdAdau viSaye vidhipratiSedhAbhyAM pratyekaM trayastraya AlApakA:- sUtrANi kAlavizeSAzrayAH sumanA durmAnA nosumanAnodurmanA ityetatpadatrayavanto bhaNitavyAH, prazastatve // 234 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-1 // 235 // zrIsthAnAGgaetadava etadeva darzayannAha- sadda mityAdi, bhAvitArtham, evaM rUvAI gaMdhAI ityAdi, yathA zabde vidhiniSedhAbhyAM trayastraya AlApakA zrIabhaya0 bhaNitA evaM rUvAI pAsitte tyAdayaH trayastraya eva darzanIyA evaJca yadbhavati tadAha- ekke ityAdi, ekaikasmin viSaye SaDAlApakA vRttiyutam bhaNitavyA bhavantIti, tatra zabde darzitA eva, rUpAdiSu punarevaM- rUpANi dRSTvA sumanA durmanA anubhayaM 1 evaM pazyAmIti 2 evaM drakSyAmIti 3 evaM adRSTA 4 na pazyAmIti 5 na drakSyAmIti 6 SaT, evaM gandhAn ghrAtvA 6 rasAnAsvAdya 6 sparzAn spRSTreti 6 / taheva ThANA ya tti yatsaGgrahagAthAyAmuktaM tad bhAvayannAha- tao ThANA ityAdi, trINi sthAnAni niHzIlasya- sAmAnyena zubhasvabhAvavarjitasya vizeSataH punarnivratasya-prANAtipAtAdyanivRttasya nirguNasyottaraguNApekSayA nirmaryAdasya lokakulAdyapekSayA niSpratyAkhyAnapauSadhopavAsasya-pauruSyAdiniyamaparvopavAsarahitasya garhitAni-jugupsitAni bhavanti, tadyathA- assiM ti vibhaktipariNAmAdayaM loka- idaM janma garhito bhavati, pApapravRttyA vidvajjanajugupsitatvAt, tathA upapAto'kAmanirjarAdijanitaH kilbiSikAdidevabhavo nArakabhavo vA, upapAto devanArakANA'miti naarkdevaanaamuppaatH| (tattvA0 a02 sU0 35 ) vacanAt, sa garhito bhavati kilbiSikAbhiyogyAdirUpatayeti, AjAti:-tasmAccyutasyodvRttasya vA kumAnuSatvatiryaktvarUpA garhitA, kumAnuSAditvAdeveti / uktaviparyayamAha-'tao' ityAdi, nigadasiddham // etAni ca garhitaprazastasthAnAni saMsAriNAmeva bhavantIti saMsArijIvanirUpaNAyAha tividhA saMsArasamAvannagA jIvA paM0 taM0- itthI purisA napuMsagA, tivihA savvajIvA paM0 taM0-sammaTThiI micchAdiTThI sammAmicchadiTThIya, ahavA tivihA savvajIvApaM0 taM0- pajjattagA apjjttgaannopjjttgaanno'pjjttgaa| evaM-sammaddiTThIparittApajjattaga suhumasannibhaviyA y|| sUtram 162 // tRtIyamadhyayanaM | tristhAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 162 styAdisamyagdRSTyAdiparyAptakAdisUkSmasaMjJibhavyAdInAM traividhyam sUtram 163 AkAzapratiSThitAdi, UrdhvAdidikSu gatyAdayaH14, (diksvarUpam) // 235 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 236 // tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 163 AkAzapratiSThitAdi, UrdhvAdidikSu gatyAdaya: 14, (diksvarUpam) tivihe tyAdi sUtrasiddham ||jiivaadhikaaraat sarvajIvAMstristhAnakAvatAreNa SaDbhiH sUtrairAha-tivihe tyAdi, subodham, navaraM nopajjatta tti noparyAptakAnoaparyAptakA:- siddhAH, eva miti pUrvakrameNa smmtttthiiityaadigaathaarddhmuktaanuktsuutrsngghaarthmiti| karavA tivihA savvajIvApaM0 taM0- parittA 1 aparittA 2 noparittAnoaparittA 3 tatra parIttA:- pratyekazarIrAH aparIttAH-sAdhAraNazarIrAH, parIttazabdasya chando'rthaM vyatyaya iti, suhuma tti tivihA savvajIvA paM0 taM0- suhamA bAyarA nosuhamAnobAyarA, evaM saMjJino bhavyAzca bhAvanIyAH, sarvatra ca tRtIyapade siddhA vAcyA iti // sarva eva caite loke vyavasthitA iti lokasthitinirUpaNAyAha tividhA logaThitI paM0 taM0- AgAsapaiTThie vAte vAtapatiTThie udahI udahipatiTThiyA puDhavI, tao disAo paM0 taM0- uddhA ahA tiriyA 1, tihiM disAhiM jIvANaM gatI pavattati, uDDhAe ahAte tiriyAte 2, evaM AgatI 3vakkaMtI 4 AhAre 5 vuDDI 6 NivuDDI 7gatipariyAte 8 samugdhAte 9kAlasaMjoge 10 daMsaNAbhigame 11, NANAbhigame 12, jIvAbhigame 13, tihiM disAhiM jIvANaM ajIvAbhigame paM0 taM0- uDDhAte ahAte tiriyAte 14, evaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, evaM mnnussaannvi|suutrm 163 // tivihe tyAdi kaNThyam, kintu lokasthitirlokavyavasthA AkAzaM-vyoma tatra pratiSThito- vyavasthita AkAzapratiSThito vAto- ghanavAtatanuvAtalakSaNaH sarvadravyANAmAkAzapratiSThitatvAd udadhirghanodadhiH pRthivI-tamastamaHprabhAdiketi // uktasthitike ca loke jIvAnAM dizo'dhikRtya gatyAdi bhavatIti dignirUpaNapUrvakaM tAsu gatyAdi nirUpayan tao dise tyAdi sUtrANi caturdazAha- sugamAni ca, navaraM dizyate- vyapadizyate pUrvAditayA vastvanayeti dik, sA ca nAmAdibhedena saptadhA, // 236 //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 237 // gatyAdaya:14, Aha ca-nAma 1 ThavaNA 2 davie 3 khettadisA 4 tAvakhetta 5 pannavae 6 / sattamiyA bhAvadisA 7 sA hoaTThArasavihA u||1|| tRtIyamadhyayanaM (Ava0ni0 809)tatra dravyasya- pudgalaskandhAderdik dravyadik, kSetrasya- AkAzasya dik kSetradika, sA caivaM-aTThapaeso tristhAnam, dvitIyoddezakaH ruyago tiriyaMloyassa mjjhyaarNmi| esa pabhavo disANaM eseva bhave annudisaannN||1||(aacaa0ni042) tatra pUrvAdyA mahAdizazcatamro'pi sUtram 163 dvipradezAdikA vyuttarA, anudizastu ekapradezA anuttarA U dhodizau tu caturAdI anuttare, yato'vAci-dupaesAdi duruttara 4 AkAza pratiSThitAdi, egapaesA aNuttarA ceva / cauro 4 cauro ya disA caurAdi aNuttarA dunni 2 // 1 // sagaDuddhisaMThiAo mahAdisAo havaMti cttaari| adidikSa muttAvalIu cauro do ceva ya hu~ti ruygnibhaa||2|| (AcA0ni0 44-46) nAmAni cAsAM- iMda 1 ggeyI 2 jammA ya 3 neraI 4 (diksvarUpam) vAruNI ya 5 vAyavvA 6 / somA 7 IsANAvi ya 8 vimalA ya 9 tamA 10 ya boddhavvA // 1 // (AcA0ni0 43) tApaH-savitA tadupalakSitA kSetradik tApakSetradik, sAca aniyatA, yata uktaM- jesiM jatto sUro udei tesiM taI havai puvvA / tAvakkhettadisAo payAhiNaM sesiyAo siN||1|| (vizeSAva0 2701)tathA prajJApakasya- AcAryAderdik prajJApakadik, sA caivaM- pannavao jayabhimuho sA puvvA sesiyA pyaahinno| tasseva'NugaMtavvA aggeyAI disA niymaa||1||bhaavdik cASTAdazavidhA-"puDhavi 1 jala 2 jalaNa 3 vAyA 4 mUlA 5 khaMdha 6 ga 7 porabIyA ya 8 / bi 9ti 10 cau 11 paMciMdiyatiriya 12 nAragA 13 devasaMghAyA 14 // 6nAma sthApanA drvykssetrdishstaapkssetrprjnyaapkaaH| saptamIkA bhAvadik sA bhavatyaSTAdazavidhA eva // 1 // OM aSTapradezo rucako madhye tiryaglokasya / eSa prabhavo dizAmeSa evAnudizAmapi // 1 // OM vyuttarA dvipradezAdikA anuttaraikapradezA caiv| catasrazcatasrazca dizaH caturAdI anuttare dve||1|| 0 zakaTorddhisaMsthitA mahAdizo 8 // 237 // bhavanti ctsrH| muktAvalIva catamro dve eva ca bhavato rucknibhe||1|| aindrI AgneyI yamA ca nairRtirvAruNI ca vAyavyA / somA IzAnI api ca vimalA ca tamA ca 8 boddhvyaa||1yessaaN yataH sUrya udayate teSAM sA bhavati pUrvA / tApakSetradik pradakSiNaM zeSA asyaaH||1|| 7 prajJApako yadabhimukhastiSThati sA pUrvA pradakSiNataH shessaaH| tasyA evAnugaMtavyA AgneyyAdyA dizo niymaat||1|AUM pRthvIjalajvalanavAtA mUlaskandhAnaparvabIjAzca / dvitricatuHpaJcendriyatiryagnArakA devsNghaataaH||1|| - 8
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 238 // 1 // saMmucchima 15 kammA 16 kammabhUmaganarA 17 tahataraddIvA 18 // bhAvadisA dissai jaM saMsArI niyayameyAhiM // 2 // (vizeSAva0 tRtIyamadhyayana tristhAnam, 2703-04) iti, iha ca kSetratApaprajJApakadigbhirevAdhikAraH, tatra ca tiryaggrahaNena pUrvAdyAzcatasra eva dizo gRhyante, vidikSu dvitIyoddezakaH jIvAnAmanuzreNigAmitayA vakSyamANagatyAgativyutkrAntInAmayujyamAnatvAt, zeSapadeSu ca vidizAmavivakSitatvAd, yato'traiva sUtram 163 vakSyati-chahiM disAhiM jIvANaM gaI pavattaI (sU0499)tyAdi, tathA granthAntare'pyAhAramAzrityoktaM- nivvAghAeNa niyamA chaddisiMti AkAza pratiSThitAdi, (prajJA0 28/1809)tatra 'tihiM disAhiti saptamI tRtIyA paJcamI vA yathAyogaM vyAkhyeyeti, gatiH-prajJApakasthAnApekSayA UrdhvAdidikSu mRtvA'nyatra gamanam, 'evaM' miti pUrvoktAbhilApasUcanArthaH, AgatiH- prajJApakapratyAsannasthAne Agamanamiti, vyutkrAntiH- gatyAdayaH14, (diksvarUpam) utpattiH, AhAraH pratItaH, vRddhiH- zarIrasya varddhanam, nivRddhiH- zarIrasyaiva hAniH, gatiparyAyazcalanaM jIvata eva, samuddhAtovedanAdilakSaNaH, kAlasaMyogo- vartanAdikAlalakSaNAnubhUtirmaraNayogovA, darzanena- avadhyAdinA pratyakSapramANabhUtenAbhigamo- bodho darzanAbhigamaH, evaM jJAnAbhigamaH, jIvAnAM jJeyAnAmavadhyAdinaivAbhigamo jIvAbhigama iti / 'tihiM disAhiM jIvANaM ajIvAbhigame pannatte, taM0- uDDAe 3' evaM sarvatrAbhilapanIyamiti darzanArthaM paripUrNAntyasUtrAbhidhAnamiti / etAnyajIvAbhigamAntAni sAmAnyajIvasUtrANi caturviMzatidaNDakacintAyAM tu nArakAdipadeSu diktraye gatyAdInAM trayodazAnAmapi padAnAM sAmastyenAsambhavAt paJcendriyatiryakSu manuSyeSu ca tatsambhavAt tadatidezamAha- eva mityAdi, yathA sAmAnyasUtreSu gatyAdIni trayodaza padAni diktraye abhihitAnyevaM paJcendriyatiryamanuSyeSviti bhAvaH, evaM caitAni SaDviMzatiH sUtrANi bhavantIti / athaiSAM nArakAdiSu kathamasambhava iti?, ucyate, nArakAdInAMdvAviMzaterjIvavizeSANAM nArakadeveSUtpAdAbhAvA-2 saMmUrchimakarmAkarmabhUmiganarAstathAntaradvIpagA bhAvadizo vyapadizyate yatsaMsArI niyatametAbhiH // 1 // // 238 //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 239 // traividhyam dUrdhvAdhodizorvivakSayA gatyAgatyorabhAvaH, tathA darzanajJAnajIvAjIvAbhigamA guNapratyayA avadhyAdipratyakSarUpA diktraye na tRtIyamadhyayana santyeva, bhavapratyayAvadhipakSetunArakajyotiSkAstiryagavadhayobhavanapativyantarAUrdhvAvadhayovaimAnikAadho'vadhaya ekendriya tristhAnam, dvitIyoddezakaH vikalendriyANAM tvvdhirnaastyeveti| yathoktAni ca gatyAdipadAni basAnAmeva sambhavantIti sambandhAttrasAnnirUpayannAha sUtram 164 tivihA tasA paM0 taM0- teukAyA vAukAiyA urAlA tasA pANA, tividhA thAvarA paM0, taM0- puDhavikAiyA AukAiyA vaNassai trasasthAvaraO kaaiyaa||suutrm 164 // sUtram tivihe tyAdi spaSTam, kintu trasyantIti trasAzcalanadharmANastatra tejovAyavo gatiyogAt trasAH, udArAH- sthUlAH, trasA 165-166 iti trasanAmakarmodayavarttitvAt, prANA iti vyaktocchrAsAdiprANayogAdvIndriyAdayaste'pigatiyogAdeva trasA iti / uktAstra-2 acchedyAdyAH 8samayAdyAH, sAstadviparyayamAha-tivihe tyAdi, sthAnazIlatvAt sthAvaranAmakarmodayAcca sthAvarAH,zeSaM vyaktameveti / iha ca pRthivyAdayaH svayaMpraznena prAyo'GgalAsaGkhayeyabhAgamAtrAvagAhanatvAdacchedyAdisvabhAvAvyavahArato bhavantIti tatprastAvAnnizcayAcchedyAdInaSTabhiH sUtra duHkhabhayA didarzanam rAha tato acchejjA paM0 taM0-samaye padese paramANU 1, evamabhejjA 2 aDajjhA 3 agijjhA 4 aNaDDA 5 amajjhA 6 apaesA 7 tato avibhAtimA paM0 taM0- samate paese paramANU 8 // sUtram 165 // ajoti samaNe bhagavaM mahAvIre gotamAdI samaNe NiggaMthe AmaMtettA evaM vayAsI-kiMbhayA pANA? samaNAuso!, goyamAtI samaNA NiggaMthA samaNaM bhagavaM mahAvIraM uvasaMkamaMti uvasaMkamittA vaMdaMti namasaMti vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI- Nokhalu vayaM devANuppiyA! eyamaTuMjANAmo vA pAsAmovA, taMjadiNaM devANuppiyA eyamaTuMNo gilAyaMti parikahittate tamicchAmo NaM devANuppiyANaM aMtie // 239 //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / / 240 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 165-166 acchedyAdyAH 8samayAdyAH, svayaMpraznena duHkhabhayAdidarzanam eyamaTuMjANittae, ajjotti samaNe bhagavaM mahAvIre goyamAtI samaNe niggaMthe AmaMtettA evaM vayAsI-dukkhabhayA pANA samaNAuso!, se NaM bhaMte! dukkhe keNa kaDe?, jIveNaM kaDe pamAdeNa 2, se NaM bhaMte! dukkhe kahaM veijjati?, appamAeNaM 3 // sUtram 166 // tao acchejje tyAdi, chettumazakyA buddhyA kSurikAdizastreNa vetyacchedyAzchedyatvesamayAditvAyogAditi, samaya:- kAlavizeSaH, pradezo-dharmAdharmAkAzajIvapudgalAnAM niravayavo'zaH paramANuH- askandhaH pudgala iti, uktaMca-sattheNa sutikheNavi chettuM bhettuM ca jaM kirana sakkA / taM paramANu siddhA vayaMti AI pmaannaannN||1||(jmbuu02/28) ti, eva miti pUrvasUtrAbhilApasUcanArtha iti, abhedyAH sUcyAdinA adAhyA agnikSArAdinA agrAhyA hastAdinA na vidyate'ddhaM yeSAmityana' vibhAgadvayAbhAvAd, amadhyA vibhAgatrayAbhAvAd, ata evAha-'apradezA' niravayavAH, ata evAvibhAjyA- vibhaktumazakyAH, athavA vibhAgena nirvRttA vibhaagimaastnnissedhaadvibhaagimaaH| eteca pUrvatarasUtroktAstrasasthAvarAkhyAH prANinoduHkhabhIrava ityetat saMvidhAnakadvAreNAha- ajjo ityAdi, sugamam, kevalaM ajotti tti ArAt pApakarmabhyo yAtA AryAstadAmantraNaM he AryA! 'itiH' evamabhilApenAmantryetisambandhaH, zramaNo bhagavAn mahAvIro gautamAdIn zramaNAn nirgranthAnevaM- vakSyamANanyAyenAvAdIditi, kasmAdbhayaM yeSAM te kiMbhayAH, kuto bibhyatItyarthaH, prANAH prANinaH samaNAuso tti he zramaNA! he AyuSmanta iti gautamAdInAmevAmantraNamiti, ayaM ca bhagavataH praznaH ziSyANAM vyutpAdanArtha eva, anena cApRcchato'pi ziSyasya hitAya tattvamAkhyeyamiti jJApayati, ucyate ca- katthai pucchai sIso kahiMca'puTThA vayaMti aayriyaa| sIsANaM tu hiyaTThA viulatarAgaM tu pucchaae||1|| 7 sutIkSNenApi zastreNa chettuM bhettuM ca yaH kila na zakyate taM vadanti paramANuM jJAnasiddhAH pramANAnAmAdim // 1 // OM kvacitpRcchati ziSyaH kvaciccApRSTA vdntyaacaaryaaH| ziSyANAM hitAyaiva vipulataraM tu pRcchAyAm // 1 // // 240 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 167 akRtaduHkhAdikhaNDanam bhAga-1 // 241 // zrIsthAnAGga (dazavai0ni0 38) iti, tatazca uvasaMkamaMti tti upasaGkAmanti- upasaGgacchanti tasya samIpavarttino bhavanti, iha ca tatkAlApekSayA zrIabhaya0 kriyAyA vartamAnatvamiti varttamAnanirdezo na duSTaH, upasaGkamya vandante stutyA namasyanti praNAmataH, evaM anena prakAreNa vayAsi vRttiyutam tti chAndasatvAt bahuvacanArthe ekavacanamiti avAdiSuH- uktavanto nojAnImo vizeSataH no pazyAmaH sAmAnyato, vAzabdau vikalpArthoM, taditi tasmAdetamartha-kiMbhayAH prANA ityevaMlakSaNam, no gilAyaMti tti naglAyanti-na zrAmyanti parikathayituM parikathanena taM ti tato, dukkhabhaya tti duHkhAt- maraNAdirUpAd bhayameSAmiti duHkhabhayAH, se NaM ti tad duHkhaM jIveNaM kaDe tti duHkhakAraNakarmakaraNAjIvena kRtamityucyate, kathamityAha- pamAeNaM ti pramAdenAjJAnAdinA bandhahetunA karaNabhUteneti, uktaM ca-pamAo ya muNiMdehi, bhaNio atttthbheyo| annANaM saMsao ceva, micchANANaM taheva y||1||raago doso mainbhaMso, dhammami ya annaayro| jogANaM duppaNIhANaM, aTThahA vjjiyvvo||2||iti / tacca vedyate-kSipyate apramAdena, bndhhetuprtipkssbhuuttvaaditi| asya ca sUtrasya duHkhabhayA pANA 1 jIveNaM kaDe dukkhe pamAeNaM 2 apamAeNaM veijjaI 3 tyevaMrUpapraznottaratrayopetatvAt tristhAnakAvatAro draSTavya iti / jIvena kRtaM duHkhamityuktamadhunA paramataM nirasyaitadeva samarthayannAha annautthitANaM bhaMte! evaM AtikkhaMti evaM bhAsaMti evaM pannaveMti evaM parUvaMti kahannaM samaNANaM niggaMthANaM kiriyA kajati?, tattha jA sA kaDA kajaino taMpucchaMti, tattha jA sA kaDA no kajati, no taMpucchaMti, tattha jA sA akaDA no kajati notaM pucchaMti, tattha jAsA akaDA kajati taM pucchaMti, se evaM vattavvaM sitA?- akiccaMdukkhaM aphusaMdukkhaM akajamANakaDaM dukkhaM akaTu akaDapANA bhUyA jIvA sattA veyaNaM vedetitti vattavvaM, je te evamAhaMsumicchA te evamAhaMsu, ahaM puNa evamAikkhAmi evaM bhAsAmi evaM pannavemi 0pramAdazca munIndrarbhaNito'STabhedaH / ajJAnaM saMzayazcaiva, mithyAjJAnaM tathaiva ca ||1||raago dveSo matibhraMzo dharme cAnAdaraH / yogAnAM duSpraNidhAnamaSTadhA vrjyitvyH||2|| // 241 //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 242 // evaM parUvemi-kiccaM dukkhaM phussaM dukkhaM kajjamANakaDaM dukkhaM kuTu 2 pANA bhUyA jIvA sattA veyaNaM veyaMtitti vattavvaM siyaa||suutrm tRtIyamadhyayanaM 167 // taiyaThANassa bIo uddesao smtto|| tristhAnam, dvitIyoddezakaH - annautthI tyAdi prAyaH spaSTam, kintu anyayUthikA- anyatIrthikA iha tApasA vibhaGgajJAnavanta evaM vakSyamANaprakAramA sUtram 167 khyAnti sAmAnyato bhASante vizeSataH krameNaitadeva prajJApayanti prarUpayantIti paryAyarUpapadadvayena uktamiti, athavA AkhyAnti akRtaduHkhA dikhaNDanam ISad bhASante vyaktavAcA prajJApayanti upapattibhirbodhayanti prarUpayanti prabhedAdikathanata iti, kiM tadityAha- kathaM kena prakAreNa zramaNAnAM nirgranthAnAM mate iti zeSaH, kriyate iti kriyA-karma sA kriyate bhavati duHkhAyeti vivakSayeti prazna, iha tu catvAro bhaGgAstadyathA- kRtA kriyate-vihitaM satkarma duHkhAya bhavatItyarthaH 1, evaM kRtA na kriyate 2 akRtA kriyate 3 akRtAna kriyate 4 iti, eteSvanena praznena yo bhaGgaH praSTumiSTastaM zeSabhaGganirAkaraNapUrvakamabhidhAtumAha- tattha tti teSu caturyu bhaGgakeSu madhye prathamaM dvitIyaM caturthaM ca na pRcchanti, etattrayasyAtyantaM ruceraviSayatayA tatpraznasyApyapravRtteriti, tathAhi'yA'sau kRtA kriyate' yattatkarma kRtaM sadbhavati no tatte pRcchanti, pUrvakAlakRtatvasyApratyakSatayA asattvena nirgranthamatatvena cAsaMmatatvAditi, 'tatra yA'sau kRtA no kriyate' iti teSu-bhaGgakeSu madhye yattatkarma kRtaM na bhavati no tatpRcchanti, atyantavirodhenAsambhavAt, tathAhi-kRtaM cet karma kathaM na bhavatItyucyate?, na bhavati cet kathaM kRtaM taditi, kRtasya karmaNo'bhavanAbhAvAt, tatra teSu yA'sAvakRtA yattadakRtaM karma no kriyate na bhavati no tAM pRcchanti, akRtasyAsatazca karmaNaH kharaviSANa-2 // 242 // kalpatvAditi, amumeva ca bhaGgakatrayaniSedhamAzrityAsya sUtrasya tristhAnakAvatAra iti sambhAvyate, tRtIyabhaGgakastu tatsaMmata iti taM pRcchanti, ata evAha- tatra 'yA'sAvakRtA kriyate' yattadakRtaM- pUrvamavihitaM karma bhavati- duHkhAya sampadyate tAM
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 243 // pRcchanti, pUrvakAlakRtatvasyApratyakSatayA asattvena duHkhAnubhUtezca pratyakSatayA sattvenAkRtakarmabhavanapakSasya sammatatvAditi, tRtIyamadhyayanaM | pRcchatAMcAyamabhiprAyo-yadi nirgranthA api akRtameva karma duHkhAya dehinAM bhavatIti pratipadyante tataH suSTu-zobhanamasmatsa tristhAnam, dvitIyoddezakaH mAnabodhatvAditi zeSAnapRcchantastRtIyameva pRcchantIti bhAvaH,se tti atha teSAmakRtakarmAbhyupagamavatAmevaM-vakSyamANaprakAra sUtram 167 vaktavyaM- ullApa: syAt, ta eva vA evamAkhyAnti parAn prati, yaduta- athaivaM vaktavyaM- prarUpaNIyaM tattvavAdinAMsyAt- bhaveda, akRtaduHkhA dikhaNDanam akRte sati karmaNi duHkhabhAvAd akRtyaM-akaraNIyamabandhanIyaM-aprAptavyamanAgate kAle jIvAnAmityarthaH, kiM?- dukkhaM duHkhahetutvAt karma, aphussaM ti aspRzyaM karma akRtatvAdeva, tathA kriyamANaMca- vartamAnakAle badhyamAnaM kRtaM caatiitkaale| baddhaM kriyamANakRtaM dvandvaikatvaM karmadhArayo vA na kriyamANakRtamakriyamANakRtaM, kiM tat?- duHkhaM- karma akiccaM dukkha mityAdipadatrayaM, 'tattha jA sA akaDA kajjaitaMpucchaM'tyanyatIrthikamatAzritaM kAlatrayAlambanamAzritya tristhAnakAvatAro'sya draSTavyaH, kimuktaM bhavatItyAha- akRtvA akRtvA karma prANA- dvIndriyAdayo bhUtAH- taravo jIvAH- paJcendriyAH sattvAHpRthivyAdayo, yathoktaM- prANA dvitricatuH proktA, bhUtAstu taravaH smRtaaH| jIvAH paJcendriyA jJeyAH, zeSAH sattvAH prkiirtitaaH||1|| iti, vedanAM- pIDAM vedayantIti vaktavyamityayaM teSAmullApaH, etadvA te ajJAnopahatabuddhayo bhASante parAn prati, yaduta- evaM vaktavyaM syAditi prkrmH|| evamanyatIrthikamatamupadarzya nirAkurvannAha-je te ityAdi, ya ete anyatIrthikA evaM- uktaprakAramAhaMsutti- uktavantaH mithyA asamyak te anyatIrthikA evamuktavantaH, AhaMsu tti uktavanto'kRtAyAH kriyAtvAnupapatteH, kriyata iti hi kriyA, yasyAstu kathaJcanApi karaNaM nAsti sA kathaM kriyeti, akRtakarmAnubhavane hi baddhamuktasukhitaduHkhitAdiniyatavyavahArAbhAvaprasaGga iti, svamatamAviSkurvannAha- aha mityAdi ahaM ti ahameva nAnyatIrthikAH punaHzabdo vizeSa // 243 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga BNArthaH sa ca pUrvavAkyArthAduttaravAkyArthasya vilakSaNatAmAha, evamAikkhAmI tyAdi pUrvavat, kRtyaM- karaNIyamanAgatakAle zrIabhaya0 vRttiyutam duHkhaM, taddhetukatvAt karma, spRzyaM-spRSTalakSaNabandhAvasthAyogyaM kriyamANaM vartamAnakAle kRtamatIte, akaraNaM nAsti karmaNaH bhAga-1 kathaJcanApIti bhAvaH, svamatasarvasvamAha- kRtvA kRtvA karmeti gamyate, prANAdayo vedanAM- karmakRtazubhAzubhAnubhUti vedayanti- anubhavantIti vaktavyaM syAt samyagvAdinAmiti / tristhAnakasya dvitIya uddezako vivaraNataH smaaptH|| tRtIyamadhyayana tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 168 aparAdhAnAlocanA''locanAphalam // 244 // ||tRtiiyaadhyyne tRtiiyoddeshkH|| ukto dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandha-ihAnantaroddezake vicitrA jIvadhAH prarUpitA ihApita eva prarUpyanta ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtratrayaM tihiM ThANehimAyI mAyaMkaTu No AlotejANo paDikkamejANo NidijANo garahijANo viuThUlANo visohejANo akaraNAte abbhuTejjA No ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajjejjA, taM0- akarisuvA'haM karemi vA'haM karissAmi vA'haM 1 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTTaNo AlotejA No paDikkamijjA jAva No paDivajejjA akittI vA me sitA avaNNe vA me siyA aviNate vA me sitA tihiM ThANehimAyImAyaMkaTu No AloejAjAva nopaDivajejjAtaM0-kittI vAme parihAtissatijasovAmeparihAtissati pUyAsakkAre vA me parihAtissati 3 / tihiM ThANehimAyI mAyaMkaTu AloejjA paDikkamejA jAva paDivajjejjAtaM0-mAyissaNaM assiM loge garahite bhavati uvavAe garahie bhavati AyAtI garahiyA bhavati 4 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaMkaTu AloejA jAva paDivajejjA taM0- amAyissa NaM assiM loge pasatthe bhavati uvavAte pasatthe bhavai AyAI pasatthA bhavati 5 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTTa // 244 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 245 // tRtIyamadhyayanaM | tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 168 aparAdhAnAlocanA''locanA phalam AloejAjAva paDivajejA, taM0-NANaTThatAte daMsaNaTThayAte carittaTThayAte 6||suutrm 168 // tihiM ThANehI tyAdi, asya ca pUrvasUtreNa sahAyaM sambandhaH- pUrvasUtre mithyAdarzanavatAmasamaJjasatoktA, iha tu kaSAyavatAM tAmAhetyevaMsambandhasyAsya vyAkhyA- mAyI mAyAvAn mAyAM mAyAviSayaM gopanIyaM pracchannamakAryaM kRtvA no Alocayed mAyAmeveti, zeSaM sugamam, navaramAlocanaM- gurunivedanaM pratikramaNaM- mithyAduSkRtadAnaM nindA- AtmasAkSikA gardAgurusAkSikA vitroTanaM- tadadhyavasAyavicchedanaM vizodhanaM- AtmanazcAritrasya vA atIcAramalakSAlanamakaraNatAbhyutthAnaMpunarnaitat kariSyAmItyabhyupagamaH ahArihaM yathocitaM pAyacchittaM'ti pApacchedakaM prAyazcittavizodhakaMvA tapaHkarma-nirvikRtikAdi pratipadyeta, tadyathA- akArSamahamidamataH kathaM nindyamityAlocayiSyAmi svamAhAtmyahAniprApterityevamabhimAnAt 1 tathA karomicAhamidAnImeva kathamasAdhviti bhaNAmi ra kariSyAmIti cAhametadakRtyamanAgatakAle'pikathaM prAyazcittaM pratipadya iti 3 / kIrtiH- ekadiggAminI prasiddhiH sarvadiggAminI saiva varNo yazaHparyAyatvAdasya athavA dAnapuNyaphalA kIrtiH parAkramakRtaM yazaH, tacca varNa iti tayoH pratiSedho'kIrtiravarNazceti, avinayaH sAdhukRto mesyAditi, idaMca sUtramaprAptaprasiddhipuruSApekSam, mAyaM kuTTatti mAyAM kRtvA-mAyAM puraskRtya mAyayetyarthaH, parihAsyati hInA bhaviSyati pUjA puSpAdibhiH satkAro vastrAdibhiH, idamekameva vivakSitamekarUpatvAditi, idaMtu prAptaprasiddhipuruSApekSam, zeSaM sugamam // uktaviparyayamAha-tihI tyAdi sUtratrayaM spaSTam, kintu mAyI mAyaM kaTu Aloeja tti iha mAyI akRtyakaraNakAla eva AlocanAdikAle tvamAyyeva AlocanAdyanyathAnupapatteriti, assiM ti ayam, yato mAyina ihalokAdyA garhitA bhavanti yatazcAmAyina ihalokAdyAH prazastA bhavanti yatazcAmAyina AlocanAdinA niraticArIbhUtasya jJAnAdInisvasvabhAvaM labhante ato'hamamAyI bhUtvA''loca // 245 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam tristhAnam, bhAga-1 // 246 // dhAraNa nAdi karomIti bhAvanA // anantaraM zuddhiruktA, idAnIM tatkAriNo'bhyantarasampadA tridhA kurvannAha tRtIyamadhyayana tato purisajAyA paM0 taM0- suttadhare atthadhare tdubhydhre||suutrm 169 // tRtIyoddezaka: kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA tatovatthAiMdhArittae vA pariharittate vA, taM0-jaMgite bhaMgite khomite 1, kappaiNiggaMthANa sUtram vANiggaMthINa vA tato pAyAiMdhArittate vA pariharittate vA, taM0- lAuyapAde vA dArupAdevA maTTiyApAde vA 2 // sUtram 170 // 169-172 tihiM ThANehiM vatthaM dharejjA, taM0-hiripattitaMduguMchApattiyaM priishvttiyN|suutrm 171 // sUtrArthobhaya dharAH puruSAH, tao AyarakkhApaM0 taM0- dhammiyAte paDicoyaNAtepaDicoettA bhavati tusiNItovA sitA udvittA vA AtAte egaMtamaMtamavakkamejA dhAyeM vastraNiggaMthassaNaM gilAyamANassa kappaMti tato viyaDadattIopaDiggAhittate, taM0- ukkosA majjhimA jahannA / / sUtram 172 // pAtre vastratao purI tyAdi subodham, navaramete yathottaraM pradhAnA iti / teSAmeva bAhyaM sampadaM sUtradvayenAha-kappatItyAdi kalpate yujyate / kAraNAni, yuktamityarthaH, dhArittae tti dhattuM parigrahe parihartuM paribhoktumiti, athavA dhAraNayA uvabhogo, pariharaNe hoi paribhoga (bRhatka0 bhA0 Atma rakSAhetavaH, 2367)tti| jaMgiyaM jaMgamajamaurNikAdi bhaMgiyaM atasImayaM khomiyaM kAppAsikamiti / alAbupAtrakaM- tumbakam, dArupAtraMkASThamayaM mRttikApAtraM- mRnmayaM zarAvavAghaTikAdi, zeSaM sugamam / vastragrahaNakAraNAnyAha- tihI tyAdi, hrI- lajjA saMyamo vA pratyayo- nimittaM yasya dhAraNasya tattathA, jugupsA- pravacanakhiMsA vikRtAGgadarzanena mA bhUdityevaM pratyayo yatra tattathA, evaM parISahAH- zItoSNadaMzamazakAdayaH pratyayo yatra tattathA, Aha ca- veuvi'vAuDe vAie ya hIrikhaddhapajaNaNe cev| esiM aNuggahaTThA liMgudayaTThA ya paTTo u||1||(oghni0722) veuvvi tti vikRte tathA aprAvRte vastrAbhAve sati vAtike ca ucchUnatvabhAjane hriyAM 7 dhAraNatopabhogaH pariharaNaM bhavati pribhogH| OM vikRte'prAvRte ucchrite vAtike ca hrIH mahanmehane caiva eSAM cAnugrahArthaM liMgodayarakSArthaM paTTaH / / 1 / / vikaTadattayazca // 246 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIabhaya0 // 247 // zrIsthAnAGga satyAM khaddhe bRhatpramANe prajanane mehane liGgodayaTTa tti strIdarzane liGgodayarakSArthamityarthaH, tathA, taNagahaNAnalasevAnivAraNA tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, dhammasukkajhANaTThA / dilu kappaggahaNaM gilANamaraNaThThayA cev||1||(oghni0 706)iti, vastrasya grahaNakAraNaprasaGgAt pAtrasyApi vRttiyutam tRtIyoddezakaH bhAga-1 tAnyAkhyAyante,- ataraMtabAlavuDDA sehA''desA gurU ashuvggo| sAhAraNoggahAladdhikAraNA pAyagahaNaM tu||1||(oghni0 692) sUtram ataraMtatti- glAnA AdezAH- prAghUrNakAH, asahu tti sukumAro rAjaputrAdipravrajitaH sAdhAraNAvagrahAt sAmAnyopaSTambhArthama- 169-172 sUtrArthobhayalabdhikArthaM ceti / nirgranthaprastAvAnnirgranthAnevAnuSThAnataH saptasUtryA''ha- tao Ae tyAdi sugamA, navaramAtmAnaM rAgadveSAdera dharA: puruSAH , kRtyAdbhavakUpAdvA rakSantItyAtmarakSAH dhammiyAe paDicoyaNAe tti dhArmikeNopadezena- nedaMbhavAdRzAM vidhAtumucitamityAdinA dhArye vastra pAtre vastraprerayitA- upadeSTA bhavati anukUletaropasargakAriNastato'sAvupasargakaraNAnnivarttate tato'kRtyAsevA na bhavatItyata AtmA dhAraNarakSito bhavatIti, tUSNIkovA vAcaMyama upekSaka ityarthaH syAditi 2,preraNAyA aviSaye upekSaNAsAmarthya ca tataH sthAnAdutthAya / kAraNAni, AtmaAya(Ae)tti AtmanA ekAntaM-vijanamantaM- bhUvibhAgamavakrAmet- gacchet / nirgranthasya glAyataH- azaknuvataH, tRTvedanAdinA rakSAhetavaH abhibhUyamAnasyetyarthaH, AhAragrahaNaM hi vedanAdibhireva kAraNairanujJAtam / tao tti timraH viyaDa tti pAnakAhAraH, tasya vikaTadattayazca dattayaH- ekaprakSepapradAnarUpAH pratigrahItuM- AzrayituMvedanopazamAyeti, utkarSaH- prakarSaH tadyogAdutkarSA utkarSatIti votkarSA utkRSTetyarthaH, pracurapAnakalakSaNA, yayA dinamapi yApayati, madhyamA tato hInA, jaghanyA yayA sakRdeva vitRSNo bhavati yApanAmAtraM vA labhate, athavA pAnakavizeSAdutkRSTAdyA vAcyAH, tathAhi-kalamakAJjikAvazrAvaNAderdrAkSApAnakAdervA prathamA 1 O tRNagrahaNAnalasevAnivAraNAya dharmazukladhyAnAya glAnAya maraNArthAya caiva dRSTaM klpgrhnnm||1|| O glAnabAlavRddhAnupasthApitaprAghUrNakAcAryarAjaputrAdInAM sAdhAraNopagrahArthamalabdhikArthaM ca pAtragrahaNam // 1 // // 247 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 248 // 173-174 SaSThikAdikAJjikAdemadhyamA 2 tRNadhAnyakAJjikAderuSNodakasya vA jaghanyeti, dezakAlasvarucivizeSAdvotkarSAdi tRtIyamadhyayana neymiti| | tristhAnam, tihiM ThANehiMsamaNe niggaMthe sAhammiyaM saMbhogiyaM visaMbhogiyaM karemANe NAtikkamati, taM0-sataM vA daTuM, saDassavA nisamma, taccaM tRtIyoddezakaH sUtram mosaM Auddati cautthaM no Auddati / / sUtram 173 / / tividhA aNunnA paM0 taM0- AyariyattAe uvajjhAyattAe gaNitAte / tividhA samaNunnA paM0 taM0- AyariyattAte uvajjhAyattAte visaMbhogagaNittAte, evaM uvasaMpayA, evaM vijhnnaa|| sUtram 174 // kAraNAni, AcAryatvAsAhamiyaM ti samAnena dharmeNa caratIti sAdharmikastaM saM- ekatra bhogo- bhojanaM sambhogaH- sAdhUnAM samAnasAmAcArIkatayA dhanujJAsamanuparasparamupadhyAdidAnagrahaNasaMvyavahAralakSaNaH sa vidyate yasya sa sambhogikastaM visambhogo-dAnAdibhirasaMvyavahAraH sa yasyAsti savisambhogikastaM kurvan nAtikrAmati-na layatyAjJAM sAmAyikaM vA vihitakAritvAditi, svayamAtmanA sAkSAd dRSTvA / vihAnAni (AcAryAdisambhogikena kriyamANAmasaMbhogikadAnagrahaNAdikAmasamAcArIm, tathA saGghassa tti zraddhA- zraddhAnaM yasminnasti sa zrAddhaH | lakSaNAni) zraddheyavacanaH ko'pyanyaH sAdhustasya vacanamiti gamyate nizamya avadhArya, tathA taccaM ti ekaM dvitIyaM yAvat tRtIyaM mosaM tila mRSAvAdamakalpagrahaNapArzvasthadAnAdinA sAvadhaviSayapratijJAbhaGgalakSaNamAzrityeti gamyate, Avarttate nivarttate tamAlocayatItyarthaH, anAbhogatastasya bhAvAt prAyazcittaM cAsyocitaM dIyate, caturthaM tvAzritya prAyo no Avarttate-taM nAlocayati, tasya darpata eva bhAvAditi, Alocane'pi prAyazcittasyAdAnamasyeti, atazcaturthAsambhogakAraNakAriNaM visambhogikaM kurvannAtikrAmatIti prakRtam, uktaMca egaMva do va tinniva AuTuMtassa hoi pacchittaM / AudbhRte'vi tao pareNa tiNhaM visNbhogo||1||(nishiithbhaa0 O ekazo vA dvikRtvastrikRtvo vA AvartamAnasya bhavati prAyazcittamAvarttamAnasyApi tatastrayANAM parataH visNbhogH|| 1 // // 248 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 249 // 2075) iti, etacUrNi:- sa saMbhoio asuddhaM giNhato coio bhaNai-saMtA paDicoyaNA, micchAmi dukkaDaM, Na puNo evaM karissAmo, tRtIyamadhyayana evamAuTTo jamAvanno taM pAyacchittaM dAuM sNbhogo| evaM bIyavArAevi, evaM taiyavArAevi, taiyavArAo parao cautthavArAe tamevAiyAraM tristhAnam, tRtIyoddezakaH seviUNa AuTuMtassavi visaMbhogo (nizIthabhA0 50) iti, iha cAdyaM sthAnadvayaM gurutaradoSAzrayaM, yatastatra jJAtamAtre zrutamAtreca sUtram visaMbhogaH kriyate, tRtIyaM tvalpataradoSAzrayam, tatra hi caturthavelAyAMsa vidhIyata iti |annun tti, anujJAnamanujJA adhikAra 173-174 visaMbhogadAnam, Acaryate-maryAdAvRttitayA sevyata ityAcAryaH, AcAre vA paJcaprakAre sAdhurityAcAryaH, Aha ca-paMcavihaM AyAra kAraNAni, AyaramANA tahA pyaasNtaa| AyAraM dasentA AyariyA teNa vucaMti ||1||(aav0ni0 998) tathA suttatthaviU lakkhaNajutto gacchassa AcAryatvA dyanujJAsamanumeDhibhUo ya / gaNatattivippamukko atthaM vAei aayrio||2||tdbhaavstttaa tayA, uttaratra gaNAcAryagrahaNAdanuyogAcAryatayetyarthaH, jJopasaMpadtathA upetyAdhIyate'smAdityupAdhyAyaH, Aha ca- saMmattanANadaMsaNajutto sutttthtdubhyvihinnuu| AyariyaThANajogo suttaM vAei uvajhAu vihAnAni // 1 // iti // tadbhAva upAdhyAyatA tayA, tathA gaNa:- sAdhusamudAyo yasyAsti svasvAmisambandhanAsau gaNI- gaNAcArya (AcAryAdi lakSaNAni) stadbhAvastattA tayA, gaNanAyakatayeti bhAva iti, tathA samiti- saGgatA autsargikaguNayuktatvenocitA AcAryAditayA / anujJA samanujJA, tathAhi- anuyogAcAryasyautsargikaguNAH tamhA vayasaMpannA kAlociyagahiyasayalasuttatthA / aNujogANuNNAe Osa sAMbhogiko'zuddhaM gRhaMzcodito bhaNati satI praticodanA mithyA me duSkRtaM na punarevaM krissyaami| evamAvRtte yadApannastat prAyazcittaM dattvA sNbhogH| evaM dvitIyavArAyAmapi, evaM tRtIyavArAyAmapi, tRtIyavArAyAH paratazcaturthavArAyAM tamevAticAra sevayitvA AvartamAnasyApi visNbhogH| OM paJcavidhamAcAraM AcarantastathA prakAzayanta AcAraM darzayanta AcAryAstena ucynte||1|| sUtrArthavillakSaNayukto gacchasyAdhArabhUtazca / gaNataptivipramukto'rthaM vaacytyaacaaryH|| 2 // samyaktvajJAnadarzanayuktaH suutraarthtdubhyvidhijnyH| AcAryasthAnayogyaH sUtraM vaacytyupaadhyaayH|| 1 // tasmAdbatasaMpannA gRhItakAlocitasakalasUtrArthAH / anuyogAnujJAyA // 249 //
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga jogA bhaNiyA jinniNdehiN||1|| iharAu mosAvAo pavayaNakhiMsA ya hoi loyNmi| sesANavi guNahANI titthuccheo ya bhAveNaM // 2 // zrIabhaya0 iti, gaNAcAryo'pyautsargika evaM-suttatthe nimmAo piydddhdhmmo'nnuvttnnaakuslo| jAIkulasaMpanno gaMbhIro laddhimaMto y||1|| vRttiyutam bhAga-1 saMgahuvaggahanirao kayakaraNo pavayaNANurAgI y| evaMviho u bhaNio gaNasAmI jinnvridehiN|| 2 // (paJcavastu 1315-16) // 250 // athaivaMvidhaguNAbhAve anujJAyA apyabhAvAt kathamanyA samanujJA bhaviSyatIti?, atrocyate, uktaguNAnAMmadhyAdanyatamaguNA bhAve'pi kAraNavizeSAt sambhavatyevAsI, kathamanyathA'bhidhIyate-je yAvi maMditti guruM viittA, Dahare ime appasuetti nccaa| hIlaMti micchaMpaDivajamANA, kareMti AsAyaNa te guruunnN||1||(dshvai0ni09/1/2) iti, ataH keSAzcidguNAnAmabhAve'pyanujJA samagraguNabhAve tu samanujJeti sthitam, athavA svasya manojJAH- samAnasAmAcArIkatayA abhirucitAH svamanojJAH saha vA manohAnAdibhiriti samanojJA- ekasAmbhogikAH sAdhavaH, kathaM trividhA ityAha-AcAryataye tyAdi, bhikSukSullakAdibhedAH santo'pi na vivakSitAH, tristhAnakAdhikArAditi / evaM uvasaMpaya tti, 'eva'mityAcAryatvAdibhistridhA samanujJAvat / upasaMpattirupasaMpad- jJAnAdyarthaM bhavadIyo'hamityabhyupagamastathAhi-kazcit svAcAryAdisandiSTaH samyakzrutagranthAnAM darzanaprabhAvakazAstrANAM vA sUtrArthayorgrahaNasthirIkaraNavismRtasandhAnArthaM tathA cAritravizeSabhUtAya vaiyAvRttyAya kSapaNAya vA sandiSTamAcAryAntaraM yadupasampadyate, uktaM ca-uvasaMpayA ya tivihA NANe taha daMsaNe caritte ya / dasaNaNANe tivihA duvihA ya crittatttthaae||1|| yogyA bhaNitA jinendraiH / / 1 / / itarathA tu mRSAvAdaH pravacananindA ca bhavati loke| zeSANAmapi guNahAnistIrthocchedazvAvazyatayA / / 2 / / 0 sUtrArthayornirmAtaH priyadRDhadharmAnuvartanAkuzalaH / jAtikulasaMpanno gambhIro labdhimAMzca // 1 // saMgrahopagrahanirataH kRtakaraNaH pravacanAnurAgI ca / evaMvidha eva bhaNito gaNasvAmI jinvrendraiH||2|| 80ye cApi guruM manda iti viditvA bAlo'sAvalpazruta iti ca jJAtvA mithyAtvaM pratipadyamAnA hIlayanti te gurUNAmAzAtanAM kurvanti // 1 // 0 upasaMpacca trividhA jJAne tathA darzane cAritre ca / darzanajJAne trividhA dvividhA ca cAritrArtham // 1 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, tRtIyoddezaka: sUtram 173-174 visaMbhogakAraNAni, AcAryatvAdhanujJAsamanujJopasaMpadvihAnAni (AcAryAdilakSaNAni) // 25
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 251 // (Ava0ni0697, paJcA0 586) iti, seyamAcAryopasampad, evamupAdhyAyagaNinorapIti, evaM vijahaNa tti 'eva'mityAcArya- tRtIyamadhyayana tvAdibhedena tridhaiva vihAnaM- parityAgaH, tacca AcAryAdeH svakIyasya pramAdadoSamAzritya vaiyAvRttyakSapaNArthamAcAryAntaropa tristhAnam, tRtIyoddezakaH sampattyA bhavatIti, Aha ca-niyagacchAdanaMmi usIyaNadosAiNA hoi (Ava0ni0718)tti, athavA AcAryo jJAnAdyarthamupasampanna sUtram 175 yatiM tamarthamananutiSThantaM siddhaprayojanaMvA parityajati yat sA''cAryavihAniH, uktaMca-uvasaMpannojaM kAraNaM tu taM kAraNaM apuurito| vacanAvacana mano'manAMsi ahavA samANiyaMmI sAraNayA vA visaggo vA // 1 // (Ava0ni0 720)iti, evamupAdhyAyagaNinorapIti // iyamanantaraM viziSTA (tadvacanAdi) sAdhukAyaceSTA tristhAnake'vatAritA, adhunA tu vacanamanasI tatparyudAsau ca tatrAvatArayannAha tivihe vayaNe paM0 taM0- tavvayaNe tadannavayaNe NoavayaNe, tivihe avayaNe paM0 taM0- NotavvayaNe NotadannavayaNe avynne| tivihe maNe paM0 taM0-tammaNe tayantramaNe NoamaNe, tivihe amaNe paM0 20-NotaMmaNe NotayannamaNe, amnne||suutrm 175 // tivihe ityAdi sUtracatuSTayam, asya gamanikA-tasya-vivakSitArthasya ghaTAdervacanaM-bhaNanaMtadvacanaM, ghaTArthApekSayA ghaTavacanavat, tasmAd-vivakSitaghaTAderanyaH-paTAdistasya vacanaM tadanyavacanam, ghaTApekSayA paTavacanavat, noavacanaM-abhaNananivRtti canamAtraM DitthAdivaditi, athavA sa:- zabdavyutpattinimittadharmaviziSTo'rtho'nenocyata iti tadvacanaM yathArthanAmetyartho, jvalanatapanAdivat, tathA tasmAt-zabdavyutpattinimittadharmaviziSTAdanyaH- zabdapravRttinimittadharmaviziSTo'rtha ucyate aneneti ca tadanyavacanamayathArthamityarthaH, maNDapAdivad, ubhayavyatiriktaM noavacanam, nirarthakamityartho, DitthAdivad, athavA tasya // 251 // AcAryAdervacanaMtadvacanaMtavyatiriktavacanaMtadanyavacanaM-avivakSitapraNetRvizeSaM noavacanaM vacanamAtramityarthaH, trividhavacana(r)nijagacchAdanyatra sIdanadoSAdinaiva bhvti| OM yatkAraNamAzrityopasaMpannastatkAraNamapUrayan athavA samAnite (saMpUrNa) sAraNatA ca visargo vA // 1 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 tRtIyamadhyayana tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 176 alpamahAvRSTihetavaH // 252 // pratiSedhastvavacanam, tathAhi-notadvacanaM ghaTApekSayA paTavacanavat, notadanyavacanaM ghaTe ghaTavacanavat, avacanaM vacananivRttimAtramiti, evaM vyAkhyAntarApekSayA'pi neyam, tasya-devadattAdestasmin vA ghaTAdau manastanmanastato-devadattAdanyasya- yajJadattAderghaTApekSayA paTAdau vA manastadanyamanaH, avivakSitasambandhivizeSaM tumanomAnaMnoamana iti, etadanusAreNAmano'pyUhyamiti // anantaraM saMyatamanuSyAdivyApArA uktAH, idAnIM tu prAyo devavyApArAn 'tihI'tyAdibhiraSTAbhiH sUtrairAha tihiM ThANehi appavuTThIkAte sitA, taM0-tassiMcaNaM desaMsivA padesaMsivANo bahave udagajoNiyA jIvA yapoggalA ya udagattAte vakkamati viukkamati cayaMti uvavakhaMti, devA NAgA jakkhA bhUtA No sammamArAhitA bhavaMti, tattha samuTThiyaM udagapoggalaM pariNataM vAsitukAmaM annaM desaMsAharaMti abbhavaddalagaMcaNaMsamuTTitaM pariNataMvAsitukAmavAukAe vidhuNati, iccetehiM tihiM ThANehi appavuTTigAte sitA 1 / tihiM ThANehiM mahAvuTThIkAte sitA, taMjahA- taMsi ca NaM desaMsi vA patesaMsi vA bahave udagajoNitA jIvA ya poggalA ya udagattAte vakkamaMti viukkamaMti cayaMti uvavajaMti, devA jakkhA nAgA bhUtA sammamArAhitA bhavaMti, annattha samuTThitaM udagapoggalaM pariNayaM vAsiukAmaM taM desaM sAharaMti abbhavaddalagaM ca NaM samuTThitaM pariNayaM vAsitukAmaM No vAuAto vidhuNati, iccetehiM tihiM ThANehiM mahAvuTTikAe siA 2||suutrm 176 // sugamAni caitAni, kintu appavuTTikAe tti, alpaH-stoko'vidyamAno vA varSaNaM vRSTiH- adhaH patanaM vRSTipradhAnaH kAyojIvanikAyo vyomanipatadapkAya ityarthaH, varSaNadharmayuktaM vodakaM vRSTiH, tasyAH kAyo-rAzivRSTikAyaH, alpazcAsau vRSTikAyazca alpavRSTikAyaH sa syAd bhavet tasmiMstatra- magadhAdau, cazabdo'lpavRSTitAkAraNAntarasamuccayArthaH, NamityalaGkAre, deze janapade pradeze- tasyaivaikadezarUpe, vAzabdau vikalpArthoM, udakasya yonayaH- pariNAmikAraNabhUtA udakayonayasta evodaka // 252 //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 253 // tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 177 devAgamAnAgahetavaH (pravAdilakSaNam) yonikA- udakajananasvabhAvA vyutkrAmanti utpadyante vyapakrAmanti cyavante, etadeva yathAyogaMparyAyata AcaSTe- cyavante utpadyante kSetrasvabhAvAdityekam, tathA devA vaimAnikajyotiSkAH nAgA nAgakumArA bhavanapatyupalakSaNametat, yakSA bhUtA iti vyantaropalakSaNam, athavA devA iti sAmAnya nAgAdayastu vizeSa, etadhaNaM ca prAya eSAmevaMvidhe karmaNi pravRttiriti jJApanAya, vicitratvAdvA sUtragateriti, nosamyagArAdhitA bhavanti avinayakaraNAjanapadairiti gamyate, tatazca tatra- magadhAdau deze pradeze vA tasyaiva samutthitaM- utpannamudakapradhAnaM paudgalaM-pudgalasamUho megha ityartha udakapaugalam, tathA pariNataM udakadAyakAvasthAprAptam, ata eva vidyudAdikaraNAdvarSitukAmaM sadanyaM dezamaGgAdikaM saMharanti- nayantIti dvitIyam, abhrANi- meghAstairvaIlakaMdurdinamabhravaIlakaM vAuAe'tti vAukAyaH pracaNDavAto vidhunAti vidhvaMsayatIti tRtIyaM icce ityAdi nigamanamiti, etdvipryaasaadnntrsuutrm| ___ tihiM ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesuicchena mANussaM logahavvamAgacchittate, NocevaNaM saMcAteti havvamAgacchittae, taM0ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchite giddhe gaDhite ajjhovavanne se NaM mANussate kAmabhoge No ADhAti No pariyANAti No aTuMbaMdhati No niyANaM pagareti No ThiipakappaMpakareti 1, ahuNovavanne deve devalogesu divvesukAmabhogesu mucchite giddhe gaDhite ajjhovavanne tassaNaM mANussae pemme vocchiNNe divve saMkaMte bhavati 2, ahuNovavanne deve devalogesu divvesukAmabhogesu mucchite jAva ajjhovavanne, tassa NaM evaM bhavati- iyaNhiM gacchaM muhattaM gacchaM, teNaM kAleNamappAuyA maNussA kAladhammuNA saMjuttA bhavaMti, iccetehiM tihiM ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesuicchennA mANusaMlogahavvamAgacchittae NocevaNaM saMcAteti havvamAgacchittate 3 / tihiM ThANehiM deve ahuNovavanne devalogesuicchejA mANUsaMlogahavvamAgacchittae, saMcAtei havvamAgacchittate-ahuNovavanne deve 8 // 253 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 254 // devalogesu divvesu kAmabhogesu amucchite agiddhe agaDhite aNajjhovavanne tassa NamevaM bhavati- atthi NaM mama mANussate bhave tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, Ayariteti vA uvajjhAteti vA pavattIti vA thereti vAgaNIti vAgaNadhareti vAgaNAvacchedeti vA, jesiM pabhAveNaMmateimA etArUvA tRtIyoddezakaH divvA deviDDI divvA devajutI divve devANubhAve laddhe patte abhisamannAgate taM gacchAmi NaM te bhagavaMte vaMdAmi NamaMsAmi sakkAremi sUtram 177 sammANemikallANaM maMgalaM devayaMceiyaM paJjuvAsAmi 1, ahuNovavanne deve devalogesu divvesukAmabhogesu amucchie jAva aNajjhovavanne devAgamA nAgahetavaH tassa NaM evaM bhavati- esa NaM mANussate bhave NANIti vA tavassIti vA atidukkaradukkarakArage taM gacchAmi NaM te bhagavate vaMdAmi (pravAdiNamaMsAmi jAva paJjuvAsAmi 2, ahuNovavanne deve devalogesujAva aNajjhovavanne, tassa NamevaM bhavati-atthiNaM mama mANussate bhave lakSaNam) mAtAti vA jAva suNhAti vA taM gacchAmi NaM tesimaMtiyaM pAubbhavAmi pAsaMtu tA me imaM etArUvaM divvaM devihiM divvaM devajutiM divvaM devANubhAvaM laddhaM pattaM abhisamannAgayaM 3, iccetehiM tihiM ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesu icchenja mANUsaM loga havvamAgacchittate saMcAteti havvamAgacchittate, 4||suutrm 177 // adhunopapanno devaH, kvetyAha-devalokeSviti, iha ca bahuvacanamekasyaikadA anekeSutpAdAsambhavAdekArthe dRzyaM vacanavyatyayA-8 devalokAnekatvopadarzanArthaM vA athavA devalokeSu madhye kvaciddevaloka iti, icched abhilaSet, pUrvasaGgatikadarzanAdyarthaM mAnuSANAmayaM mAnuSastaM havvaM zIghraM saMcAei tti zaknoti, divi- devaloke bhavA divyAsteSu kAmau ca- zabdarUpalakSaNI bhogAzca-gandharasasparzAH kAmabhogAsteSu, athavA kAmyanta iti kAmA:- manojJAste ca te bhujyanta iti bhogA:-zabdAdayaste 8 // 254 // ca kAmabhogAsteSu mUrcchita iva mUrchito- mUDhaH, tatsvarUpasyAnityatvAdervibodhAkSamatvAd, gRddhaH- tadAkAGkSAvAn atRpta / ityarthaH, grathita iva grathitastadviSayasneharajUbhiH sandarbhita ityarthaH, adhyupapanna:- AdhikyenAsakto'tyantatanmanA ityarthaH, no
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 | // 255 // Adriyate na teSvAdaravAn bhavati no parijAnAti ete'pi vastubhUtA ityevaM na manyate, tathA teSviti gamyate, no artha badhnAti tRtIyamadhyayanaM etairidaM prayojanamiti na nizcayaMkaroti, tathA teSu no nidAnaM prakaroti- ete me bhUyAsurityevamiti, tathA teSveva no sthitiprakalpaM tristhAnam, tRtIyoddezakaH avasthAnavikalpanameteSvahaM tiSTheyamiti ete vA mama tiSThantu-sthirIbhavantvityevaMrUpaM sthityA vA-maryAdayA viziSTaH prakalpa sUtram 177 AcAra AsevetyarthastaM prakaroti kartumArabhate, prazabdasyAdikarmArthatvAditi, evaM divyaviSayaprasaktirityekaM kAraNaM 1, tathA / devAgamA nAgahetavaH yato'sAvadhunopapanno devo divyeSu kAmabhogeSu mUrcchitAdivizeSaNo bhavati tatastasya mAnuSyakaM- manuSyaviSayaM prema-sneho (pravAdiyena manuSyaloke Agamyate tad vyavacchinnam, divi bhavaM divyaM- svargagatavastuviSayaM saGkAntaM- tatra deve praviSTaM bhavatIti lakSaNam) divyapremasaGkAntiriti dvitIyaM 2, tathA'sau devo yato divyakAmabhogeSu mUrchitAdivizeSaNo bhavati tatastatpratibandhAt tassa NaM ti tasya- devasya evaM ti evaMprakAraM cittaM bhavati, yathA iyaNhiM ti ita idAnIM gacchAmi, muhuttaM ti muhUrtena gacchAmi kRtyasamAptAvityarthaH, teNaM kAleNaM ti yena tatkRtyaM samApyate sa ca kRtakRtyatvAdAgamanazakto bhavati tena kAlena gateneti zeSaH, tasmin vA kAle gate, NaMzabdau vAkyAlaGkArArthoM, alpAyuSaH svabhAvAdeva manuSyA mAtrAdayo yaddarzanArthamAjigamiSati te kAladharmeNa- maraNena saMyuktA bhavanti, kasyAsau darzanArthamAgacchatviti asamAptakarttavyatA nAma tRtIyamiti 3, icceehii| tyAdinigamanam // devakAmeSu kazcidamUrchitAdivizeSaNo bhavati, tasya ca mana iti gamyate, evaMbhUtaM bhavati- AcAryaH pratibodhaka-pravrAjakAdiranuyogAcAryo vA itiH evaMprakArArtho vAzabdo vikalpArthaH, prayogastvevaM- manuSyabhave mamAcAryo'stIti vA, upAdhyAyaH- sUtradAtA so'stIti vA, evaM sarvatra, navaraM pravarttayati sAdhUnAcAryopadiSTeSu vaiyAvRttyAdiSviti pravartI, uktaM // 255 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 256 // ca- tavasaMjamajogesuM jo jogo tattha taM pyttttei| asahuM ca niyatteI gaNatattillo pavattI u||1|| (vyava01/959) iti, pravarttivyA- tRtIyamadhyayanaM pAritAn sAdhUna saMyamayogeSu sIdataH sthirIkaroti iti sthaviraH, uktaM ca-thirakaraNA puNa thero pavattivAvAriesu atthesu / jo tristhAnam, tRtIyoddezaka: jattha sIyai jaI saMtabalotaM thiraM kuNai ||1||(vyv01/961) iti, gaNo'syAstItigaNI- gaNAcAryo, gaNadharo-jinaziSya sUtram 177 vizeSa AryikApratijAgarako vAsAdhuvizeSaH, uktaMca- piyadhamme daDhadhamme saMviggo ujjuo ya teyNsii| saMgahuvagNahakusalo suttatthaviU devAgamA nAgahetavaH gnnaahivii||1||(nishiithbhaa0 2449, bRhatka0 bhA0 2050) gaNasyAvacchedo-vibhAgo'zo'syAstIti, yo higaNAMzaMgRhItvA (pravAdigacchopaSTambhAyaivopadhimArgaNAdinimittaM viharati sa gaNAvacchedikaH, Aha ca-odhAvaNApahAvaNakhettovahimaggaNAsu avisaaii| lakSaNam) suttatthatadubhayaviU gaNavaccho eriso hoi||1||(vyv0 1/962) iti, ima tti iyaM pratyakSAsannA etadeva rUpaM yasyA na kAlAntare / rUpAntarabhAksA etadrUpA divyA-svargasambhavA pradhAnA vA devAnAM-surANAmRddhiH-zrIrvimAnaratnAdisampaddevarddhiH, evaM sarvatra, navaraM dyuti-rdIptiHzarIrAbharaNAdisambhavA yutirvA-yuktiriSTaparivArAdisaMyogalakSaNA'nubhAgo-'cintyA vaikriyakaraNAdikA zaktirlabdha- upArjito janmAntare prApta- idAnImupanato'bhisamanvAgato-bhogyatAM gataH, taditi tasmAttAn bhagavataH- pUjyAn / vande stutibhirnamasyAmi praNAmena satkaromyAdarakaraNena vastrAdinA vA sanmAnayAmyucitapratipattyA kalyANaM maGgalaM daivataM caityamitibuddhyA paryupAse seve ityekam, esa NaM ti eSaH avadhyAdipratyakSIkRto mAnuSyake bhave vartamAna iti zeSo, manuSya OtapaHsaMyamayogeSu yo yogyastatra taM prvrtyti| asahaM ca nivartayati gaNataptikaraH pravartI tu||1|| 0 sthirakaraNAtpunaH sthaviraH pravartakavyApAriteSvartheSu / yo yatra sIdati yatissadbalastaM sthiraM karoti // 1 // 0 priyadharmA dRDhadharmA saMvigna Rjukazca tejsvii| saMgrahopagrahakuzalaH sUtrArthavid gnnaadhiptiH||1|| udbhaavnprdhaavnkssetropdhimaargnnaasvvissaadii| sUtrArthatadubhayavidgaNAvacchedaka iidRshH|| 1 // B // 256 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 257 // ityarthaH, jJAnIti vA kRtvA tapasvIti vA kRtvA, kimiti? duSkarANAM-siMhaguhAkAyotsargakaraNAdInAMmadhye duSkaramanuraktapUrvopabhuktaprArthanAparataruNImandiravAsAprakampabrahmacaryAnupAlanAdikaM karotIti atiduSkaraduSkarakArakaH, sthUlabhadravat, tat tasmAdcchAmitti- pUrvamekavacananirdeze'pIha pUjyavivakSayA bahuvacanamiti, tAn duSkaraduSkarakArakAn bhagavato vanda iti dvitIyam, tathA 'mAyA i vA piyA i vA bhanjA i vA bhAyA i vA bhagiNI i vA puttA i vA dhUyA ive' tti yAvacchabdAkSepaH snuSA-putrabhAryA, tadi ti tasmAt teSAmantike-samIpe prAdurbhavAmi prakaTIbhavAmi, tA me tti tAvad me- mameti tRtiiym|| tato ThANAI deve pIhejA taM0- mANusaM bhavaM 1 Arite khette jammaM 2 sukulapaccAyAtiM 3,5 / tihiM ThANehiM deve paritappejjA, taM0ahoNaM mate saMte bale saMte vIrie saMte purisakkAraparakkame khemaMsi subhikkhaMsi AyariyauvajjhAtehiM vijamANehiM kallasarIreNaMNo bahute sute ahIte 1, ahoNaM mate ihalogapaDibaddheNaM paralogaparaMmuheNaM visayatisiteNaMNo dIhe sAmanaparitAte aNupAlite 2, ahoNaMmate ihirasasAyagarueNaM bhogAmisagiddheNaM No visuddhe caritte phAsite 3, iccetehiN06||suutrm 178 // tihiM ThANehiM deve catissAmitti jANAi, taMjahA- vimANAbharaNAI NippabhAI pAsittA kapparukkhagaM milAyamANaM pAsittA appaNo teyalessaMparihAyamANiM jANittA, icceehiM 3, 7 / tihiM ThANehiM deve uvvegamAgacchejA, taM0- ahoNaMmae imAto etArUvAto divvAto deviDDIo divvAo devajutIto divvAo devANubhAvAo pattAto laddhAto abhisamaNNAgatAto catiyavvaM bhavissati 1, aho NaM mate mAuoyaM piusukkaM taM tadubhayasaMsaTuMtappaDhamayAte AhAro AhAreyavvo bhavissati 2, ahoNaM mate kalamalajaMbAlAte asutIte uvveyaNitAte bhImAte gabbhavasahIte vasiyavvaM bhavissai, icceehiM tihiM 3,8 // sUtram 179 / / tisaMThiyA vimANA paM0 ta0- vaTTA taMsA cauraMsA 3, tattha NaMje te vaTTA vimANA te NaM pukkharakanniyAsaMThANasaMThitA savvao samaMtA tRtIyamadhyayana tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram |178-180 devAnAM spRhaNIyaparitApye, cyavanalakSaNodvegahetavaH, vimAnAnAM saMsthAnAni AdhAro bhedAca, (bhogAya vaikriyavimAnam) // 257 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 258 // pAgAraparikkhittA egaduvArA pannattA, tattha NaM je te taMsA vimANA te NaM siMghADagasaMThANasaMThitA duhato pAgAraparikkhittA, egato tRtIyamadhyayana vetitA parikkhittA tiduvArA pannattA, tattha NaMje te cauraMsavimANA teNaM akkhADagasaMThANasaMThitA, savvatosamaMtA vetitAparikkhittA, tristhAnam, tRtIyoddezakaH cauduvArA paM0 / tipatiTThiyA vimANA paM0 taM0- ghaNodadhipatiTThitA ghaNavAtapaiTThiyA ovAsaMtarapaiTThitA, tividhA vimANA paM0 sUtram 178taM0-avaTThitA veuvvitA parijANitA / / sUtram 180 // devAnAM pIheja tti spRhayed- abhilaSedAryakSetraM- arddhaSaDriMzatijanapadAnAmanyatarad magadhAdi sukule- ikSvAkvAdau devalokAt spRhaNIya paritApye, pratinivRttasyAjAtirjanma AyAtirvA- AgatiH sukulapratyAjAtiH sukulapratyAyAtirvA tAmiti / paritappeja tti pazcAttApaM cha cyavanakaroti, aho vismaye sati vidyamAne bale zArIre vIrye jIvAzrite puruSakAre abhimAnavizeSe parAkrame abhimAna eva ca lakSaNo dvegahetavaH, niSpAditasvaviSaye ityarthaH, kSeme upadravAbhAve sati subhikSe sukAle sati kalyazarIreNa nIrogadeheneti sAmagrIsadbhAve'pi no vimAnAnAM bahuzrutamadhItamityekam, visayatisieNaM ti viSayatRSitatvAdihalokapratibandhAdinA dIrghazrAmaNyaparyAyApAlanamiti dvitIyam, saMsthAnAni AdhAro tathA RddhiH- AcAryatvAdau narendrAdipUjA rasA-madhurAdayo manojJAH sAtaM- sukhametAni gurUNi- AdaraviSayA yasya so'ya | bhedAca, mRddhirasasAtagurukastena athavA ebhirgurukasteSAM prAptAvabhimAnato'prAptau ca prArthanAto'zubhabhAvopAttakarmabhAratayA'laghukastena / (bhogAya vaikriyabhogeSu-kAmeSu AzaMsAca-aprAptaprArthanaMgRddhaMca-prAptAtRptiryasyasa bhogAzaMsAgRddhaH, iha cAnusvAralopahrasvatve prAkRtatayeti, pAThAntareNa bhogAmiSagRddheneti, no vizuddhaM- anaticAraM caritraM spRSTamiti tRtIyam, ityetairityAdi nigamanam / vimAnAbharaNAnAM // 258 // niSprabhatvamautpAtikaM taccakSurvibhramarUpaM vA, kapparukkhagaM ti caityavRkSam, teyalessaM ti zarIradIptiM sukhAsikAM vA, iccetehI tyAdinigamanam, bhavanti caivaMvidhAni liGgAni devAnAM cyavanakAle, uktaM ca- mAlyamlAniH kalpavRkSaprakampaH, zrIhInAzo vimAnam)
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 259 // vAsasAM copraagH| dainyaM tandrA kAmarAgAGgabhaGgo, dRssttibhraantirvepthushcaartishc||1|| iti, uvvegaM ti udvegaM- zokaM mayetazcyavanIyaM bhaviSyatItyekam, tathA mAturojaH- ArtavaM pituHzukraM tattathAvidhaM kimapi vilInAnAmativilInaMtayoH-ojaHzukrayorubhayaMdvayaM tadubhayaM tacca tatsaMsRSTaM ca, saMzliSTaM ceti vA, parasparamekIbhUtamityarthastadubhayasaMsRSTaM tadubhayasaMzliSTaM vA evaMlakSaNo ya AhArastasya-garbhavAsakAlasya prathamatA tatprathamatA tasyAm, prathamasamaya evetyarthaH, sa AharttavyaH- abhyavahAryo bhaviSyatIti dvitIyam, tathA kalamalo- jaTharadravyasamUhaH sa eva jambAla:- kaImo yasyAMsA tathA tasyAmata evAzucikAyAmudvejanIyAyAMudvegakAriNyAM bhImAyAM- bhayAnikAyAM garbha eva vasatirgarbhavasatistasyAM vastavyamiti tRtIyam, atra gAthe bhavata:- devAvi devaloe divvAbharaNANuraMjiyasarIrA / jaM parivaDaMti tatto taM dukkhaM dAruNaM tesiN||1|| taM suravimANavibhavaM ciMtiya cayaNaM ca devlogaao| aibaliyaM ciya janavi phuTTai sayasakkaraM hiyyN||2|| (upa0mAlA 285-86) iti, icceehI tyAdi nigamanam ||ath devavaktavyatAnantaraM tadAzrayavimAnavaktavyatAmAha- tisaMThie tyAdi, sUtratrayaM sphuTameva, kevalaM trINi saMsthitAni-saMsthAnAni yeSAM tAni tribhirvA prakAraiH saMsthitAni trisaMsthitAni, tattha NaM ti teSu madhye pukkharakaNNie ti puSkarakarNikA- padmamadhyabhAgaH, sA hi vRttA samoparibhAgA ca bhavati, sarvvata iti dikSu samantA diti vidikSu siMghADagaM ti trikoNo jalajaphalavizeSaH ekata ekasyAM dizi yasyAM vRttavimAnamityarthaH akkhADago caturasraH pratIta eva, vedikA- muNDaprAkAralakSaNA, etAni caivaMkramANyevAvalikApraviSTAni bhavanti, puSpAvakIrNAni tvanyathA'pIti, bhavanti cAtra gAthA:- savvesu patthaDesu majjhe varlDa aNaMtare tNsN| O devA api devaloke divyaabhrnnaanurnyjitshriiraaH| yatparipatanti tatastadduHkhaM dAruNaM teSAm // 1 // taM suravimAnavibhavaM cintayitvA cyavanaM ca devalokAd atibaliSThaM caiva hRdayaM yacchatazarkaraM na sphuttti| 0 sarveSu prastaTeSu madhye vRttamanantaraM trysm| tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, tRtIyoddezaka: sUtram 178devAnAM spRhaNIyaparitApye, cyavanalakSaNodvegahetavaH, vimAnAnAM saMsthAnAni AdhAro bhedAca, | (bhogAya vaikriya vimAnam) // 259 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 260 // zrIsthAnAGgaM eyaMtaracaturaMsaM puNovi vaDhaM puNo tNsN||1|| vaTai vassuvari tasaM taMsassa uppari hoi| caurase caurasaM uDDa tu vimaannseddhiio||2|| varlDa ca tRtIyamadhyayana zrIabhaya tristhAnam, valayagaMpi va taMsaM siMghADagaMpiva vimANaM / caurasavimANapi ya akkhADagasaMThiyaM bhaNiyaM // 3 // savve vaTTavimANA egaduvArA havaMti vinneyaa| vRttiyutam tRtIyoddezakaH bhAga-1 tinni ya taMsavimANe cattAri ya hoMti curse||4|| pAgAraparikkhittA vaTTavimANA havaMti svvevi| cauraMsavimANANaM cauddisiM veiyA sUtram 178-180 hoi||5|| jatto vaTTavimANaM tatto taMsassa veiyA hoi| pAgAro boddhavvo avasesehiM tu paasehiN|| 6 // AvaliyAsu vimANA vaTTA taMsA devAnAM taheva curNsaa| pupphAvaginnayA puNa aNegaviharUvasaMThANA // 7 // (vimAna0 245-251) iti / pratiSThAnasUtrasyeyaM vibhajanA- spRhaNIya paritApye, ghaNaudahipaiTThANA surabhavaNA hoMti dosu kappesu / tisu vAupaiTThANA tadubhayasupaiTThiyA tiisu||1|| teNa paraM uvarimagA AgAsaMtarapaiTThiyA cyavanasavve (bRhatsaM0 126-27) tti / avasthitAni-zAzvatAni vaikriyANi-bhogAdyarthaM niSpAditAni, yato'bhihitaM bhagavatyAM- lakSaNo dvegahetavaH, jAhe NaM bhaMte! sakke deviMde devarAyA divvAiM bhogabhogAI bhuMjiukAme bhavai se kahamiyANiM pakareti?, goyamA! tAhe ceva NaM se sakke deviMde vimAnAnAM devarAyA eNaM mahaM nemipaDirUvagaM viuvvai (nemiriti cakradhArA tadvadvattavimAnamityarthaH) ega joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM ityAdi saMsthAnAni AdhAro 80 etadanantaraM caturasraM punarapi vRttaM punstrysm||1|| vRttaM vRttasyopari tryanaM tryamrasyopari bhavati / caturasrasya caturasra Urddhantu vimaanshrennyH|| 2 // vRttaM ca valayamiva | bhedAzca, tryanaM zRMgATakamiva vimaanm| caturasravimAnamapi cAkSATakasaMsthitaM bhnnitm||3|| sarvANi vRttavimAnAnyekadvArANi bhavanti vijJeyAni / trINi ca tryamravimAne catvArika (bhogAya vaikriyaca bhavanti caturasre / / 4 // prAkAraparikSitAni vRttavimAnAni bhavanti srvaannypi| caturasravimAnAnAM catasaSa dikSu vedikA bhavati // 5 // yato vRttavimAnaM tatastryanasya vimAnam) 8 vedikA bhvti| prAkAro boddhavyo'vazeSeSu tu pArzveSu / / 6 // AvalikAsu vimAnAni vRttAni tryamrANi tathaiva caturasrANi / puSpAvakIrNakAni punaranekavidharUpasaMsthAnAni // 7||ghnoddhiprtisstthaanaani surabhavanAni bhavanti dvayoH klpyoH| triSu vAyupratiSThAnAni tadubhayasupratiSThitAni triSu // 1 // tataH paramuparitanAni AkAzAntarapratiSThitAni // 260 // sarvANi // 2 // OM yadA bhadanta! zakro devendro devarAjo divyAn bhogabhogAn bhoktukAmo bhavati sa kathamidAnI prakaroti? gautama! tadaiva ca zakro devendro devarAja ekaM mahannemipratirUpakaM vikaroti, ekaM yojanazatasahasramAyAmaviSkaMbhAbhyAm /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIabhaya0 // 261 // traividhyam, sugatAH zrIsthAnAGgalayAvat pAsAyavaDiMsae sayaNijje, tattha NaM se sakke deviMde devarAyA aTThahiM aggamahisIhiM saparivArAhiM dohi ya aNiehiM NaTTANIeNa yala tRtIyamadhyayana gaMdhavvANIeNa yasaddhiM mahayA naTTa jAva divvAiMbhogabhogAiM jamANe viharai (bhagavatI 14/6/6)tti, pariyAnaM-tiryaglokAvataraNAdi | tristhAnam, vRttiyutam | tRtIyoddezakaH bhAga-1 tatprayojanaM yeSAM tAni pAriyAnikAni-pAlakapuSpakAdIni vkssymaannaaniiti||puurvtrsuutressu devA uktA, adhunA vaikriyAdi sUtram 181 sAdhAnnArakAnnirUpayannAha nArakAditividhA neraiyA paM0 ta0 sammAdiTThI micchAdiTThI sammAmicchAdiTThI, evaM vigaliMdiyavalaM jAva vemaanniyaannN| tato duggatIto paM0 durgati sugatitaM0-NeraiyaduggatI tirikkhajoNIyaduggatI maNuyaduggatI 1, tato sugatItopaM0 taM0- siddhisogatI devasogatI maNussasogatI 2 / durgatatatoduggatApaM0 taM0-NeratitaduggatA tirikkhajoNitaduggayA maNussaduggatA 3, tatosugatApaM0 20-siddhasogatA devasoggatA maNussasuggatA 4 // sUtram 181 // tividhe tyAdi spaSTam, nArakA darzanato nirUpitAH, zeSA api jIvA evaMvidhA evetyatidezataH zeSAnAha- eva mityAdi gatArtham, navaraM vigaleMdiyavajjaM ti nArakavad daNDakastridhA vAcyo'paJcendriyAn varjayitvA, yataH pRthivyAdInAM mithyAtvameva dvitricaturindriyANAM tu na mizramiti / trividhadarzanAzca durgatisugatiyogAd durgatAH sugatAzca bhavantIti durgatyAdidarzanAya sUtracatuSTayamAha- taoityAdi, vyaktam, paraMduSTA gatirdurgatirmanuSyANAM durgatirvivakSayaiva, tatsugaterapyabhidhAsyamAnatvAditi, durgatA-duHsthAH sugatA:- susthAH / siddhAdisugatAzca tapasvinaH santo bhavantIti tatkarttavyapariharttavyavizeSamAha 0 prAsAdAvataMsakaH zayanIyaM tatra sa zakro devendro devarAjo'STAbhiragramahiSIbhiH saparivArAbhiAbhyAmanIkAbhyAM nRtyAnIkena ca sArddha mahatA nRtyaM yAvaddivyAn bhogabhogAn bhuJjan vihrti|| OM vAcya ekendriyavikalendriyAn vinA, yataH (mu0)| // 26
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 262 // tatIyamadhyayana tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 182 utsvedimA9-upahRtodgRhItA'vamodarikA'hitahitaceSTAzalyatejo-lezyA dipAnIyam cautthabhattitassaNaM bhikkhussa kappaMti tao pANagAI paDigAhittae, taM0- ussetime saMsetime cAuladhovaNe 1, chaTThabhattitassaNaM bhikkhussa kappaMti tao pANagAI paDigAhittae taM0- tilodae tusodae javodae 2, aTThamabhattiyasya NaM bhikkhussa kappaMti tato pANagAI paDigAhittae, taM0- AyAmate sovIrate suddhaviyaDe 3, tivihe uvahaDe paM0 taM0- phaliovahaDe suddhovahaDe saMsaTThovahaDe 4, tivihe uggahite paM0 taM0-jaMca ogiNhati jaMcasAharati jaMca AsagaMsi pakkhivati 5, tividhA omoyariyA paM0 ta0- uvagaraNomoyariyA bhattapANomodaritA bhAvomodaritA 6, uvagaraNomodaritA tivihA paM0 taM0- egevatthe ege pAte ciyattovahisAtijaNatA 7, tato ThANA NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA ahiyAte asubhAte akkhamAte aNisseyasAe aNANugAmiyattAe bhavaMti, taM0- kUaNatA kakkaraNatA avajjhANatA 8, tato ThANA NiggaMthANa vANiggaMthINa vA hitAte suhAte khamAte NisseyasAte ANugAmiattAte bhavaMti, taM0- akUaNatA akakkaraNatA aNavajjhANayA 9, tato sallA paM0 taM0-mAyAsalle NiyANasalle micchAdasaNasalle 10, tihiM ThANehiM samaNe NiggaMthe saMkhittaviulateulesse bhavati, taM0-AyAvaNatAte 1khaMtikhamAte 2 apANageNaM tavo kammeNaM 3,11 / timAsitaMNaM bhikkhUpaDimaM paDivannassa aNagArassa kappaMti tato dattIo bhoaNassa paDigAhettae tato pANagassa 12, egarAtiyaM bhikkhupaDimaM sammaM aNaNupAlemANassa aNagArassa ime tato ThANA ahitAte asubhAte akhamAte aNisseyasAte aNANugAmittAte bhavaMti, taM0ummAyaMvA labhijA 1 dIhakAliyaM vA rogAyakaM pAuNejjA 2 kevalipannattAto vA dhammAto bhaMsejjA 3, 13 , egarAtiyaM bhikkhupaDimaM sammaM aNupAlemANassa aNagArassa tato ThANA hitAte subhAte khamAte NissesAte ANugAmitattAe bhavaMti, taM0- ohiNANe vAse samuppajjejjA 1 maNapajjavanANe vA se samuppajejA 2 kevalaNANe vA se samuppajejjA 3, 14 // sUtram 182 // / cautthe tyAdi sUtrANi caturdaza vyaktAni, kevalamekaM pUrvadine dve upavAsadine caturthaM pAraNakadine bhaktaM- bhojanaM pariharati trimAsikIdattyekarAtryananupAlanapAlanaphalAni, (pratimAsva // 262 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatIyamadhyayana tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 182 utsvedimAdipAnIyam 9-upahatodagRhItA'bamodarikA'hitahitaceSTAzalyatejo-lezyA zrIsthAnAGga yatra tapasitat caturthabhaktaM tadyasyAsti sa caturthabhaktikastasya, evamanyatrApi,zabdavyutpattimAtrametat, pravRttistu caturthabhaktAdizrIabhaya0 zabdAnAmekAdyupavAsAdiSviti, bhikSaNaM zIlaM dharmastatsAdhukAritA vA yasya sa bhikSurbhinatti vA kSudhamiti bhikSustasya vRttiyutam bhAga-1 pAnakAni-pAnAhArA utsvedena nirvRttamutsvedimaM-yena vrIhyAdipiSTaMsurAdyarthamutsvedyate, tathA saMsekena nirvRttamiti sNsekim||263|| araNikAdipatrazAkamutkvA yena zItalajalena saMsicyate taditi, tanduladhAvanaM pratItameva 1, tilodakAdi tattatprakSAlanajalam, navaraMtuSodakaM-vrI dakaM 2,AyAmakaM-avazrAvaNaM sauvIrakaM-kAJjikaM zuddhavikaTa-uSNodakaM 3, upahRtamupahitam, bhojanasthAne DhaukitaM bhaktamiti bhAvaH, phalikaM-praheNakAdi, tacca tadupahRtaM ceti phalikopahRtamavagRhItAbhidhAnapaJcamapiNDaiSaNAviSayabhUtamiti, yadAha vyavahArabhASye- phaliyaM paheNagAI vaMjaNabhakkhehiM vA'virahiyaM jaM tu| bhottumaNassovahiyaM paMcamapiMDesaNA es||1||(vyv09/3821) iti, tathA zuddham- alepakRtaM zuddhodanaMca, tacca tadupahRtaM ceti zuddhopahRtam, etaccAlpalepAbhidhAnacaturtheSaNAviSayabhUtamiti, tathA saMsRSTaM nAma-bhoktukAmena gRhItaM kUrAdau kSipte hastaH kSipto na tAvad mukhe kSipati tacca lepAlepakaraNasvabhAvamiti, tadevaMbhUtamupahRtaM saMsRSTopahRtam, idaM caturtheSaNAtvena bhajanIyam, lepAlepakRtAdirUpatvAdasyeti, atra gAthA- suddhaM ca alevakaDaM ahava Na suddhodaNo bhave suddhaM / saMsarTa AuttaM (bhoktumArabdhamityarthaH) levADamalevaDaM vaavi||1|| (vyava0 9/3820) iti, iha ca traye ekatvadvitrisaMyogaiH saptAbhigrahavantaHsAdhavo bhavantIti 4 / avagRhItaM- nAma kenacit prakAreNa dAyakenAttaM bhaktAdi ya diti bhaktam, cakArAH samuccayArthA avagRhNAti- Adatte hastena dAyakastadavagRhItam, etacca SaSThI OmutkAlya (mu0)| phalikaM praheNakAdi yad vynyjnbhkssyairvaavirhitm| bhoktumanasa upahRtaM paJcamI piMDaiSaNaiSA // 1 // 0 zuddhaM cAlepakRtamathavA zuddhaudanaH zuddhaM bhavetsaMsRSTamAyuktaM (bhoktumArabdhaM) lepakRtamalepakRtaM vApi // 1 // trimAsikIdattyekarAtryananupAlanapAlanaphalAni, (pratimAsvarUpam) // 263 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 264 // sUtram 182 piNDaiSaNeti, evaM ca vRddhavyAkhyApariveSakaH piDhikAyAH kUraMgRhItvA yasmai dAtukAmastadbhAjane kSeptumupasthitastena ca bhaNitaMmA dehi, atrAvasare prAptena sAdhunA dharmalAbhitam, tataH pariveSako bhaNati-prasAraya sAdho! pAtraM, tataH sAdhunA prasArite pAtre kSiptamodanam, iha ca saMyataprayojane gRhasthena hasta eva parivartito nAnyad gamanAdi kRtamiti jaghanyamAhRtajAtamiti, iha ca vyavahArabhASyazlokaH-bhujamANassa ukkhittaM, paDisiddhaM taM ca teNa u| jahannovahaDaM taM tu, hatthassa pariyattaNA // 1 // (vyava0 9/ 3838) iti, tathA yacca pariveSakaH sthAnAdavicalansaMharati- bhaktabhAjanAbhojanabhAjaneSu kSipati taccAvagRhItamiti prakramaH, zloko'tra-aha sAhIramANaM tu, vaTuMto (pariveSayannityarthaH) jo u daayo| dalejjAvicalio tatto, chaTThI esAvi esnnaa|| 1 // (vyava09/3829) iti, tathA yacca bhaktamAsyake-piTharAdimukhe kSipati taccAvagRhItamiti, evaM cAtra vRddhavyAkhyA- kUramavahlAdananimittaM kaliMjAdibhAjane vizAlottAnarUpe kSiptaM tato bhAktikebhyo dattaM tato bhuktazeSaM yadbhUyaH piTharake prakAzamukhe kSipantI dadyAt pariveSayantI vA prakAzamukhe bhAjane tat tRtIyamavagRhItam, zloko'tra-bhuttasesaM tu jaMbhUo, chunbhaMtI piThare dye| saMvaTuMtI va annassa, AsagaMmi pgaase||1|| (vyava0 9/3830) iti, nanu Asye- mukhe yat prakSipatIti mukhyArthe sati kiM piTharakAdimukhe iti vyAkhyAyata iti?, ucyate AsyaprakSepavyAkhyAnamayuktaM, jugupsAbhAvAditi, Aha ca-pakkhevae duguMchA, Aeso kuDamuhAIsu (vyava09/3826)nti 5 / avamaM- UnamudaraM-jaTharaM yasya so'vamodaraH, avamaMvodaramavamodaraM tadbhAvo'va bhuJjamAnasya utkSiptaM pratiSiddhaM tacca tena tu| jaghanyopahRtaM tattu hastasya parivartanAt // 1 // 0 atha saMhiyamAnameva veSako yo veSayan dadyAdacalitastataH SaSThyeSA'pyeSaNA // 1 // 0 bhuktazeSantu yad bhUyaH kSipantI piThare dadyAt / pariveSayantI vAnyasya Asye prakAze // 1 // 7 (mukhe) prakSepe jugupsA piTharAdimukheSvAdezaH (jugupsAyA abhaavaat)| tRtIyamadhyayana tristhAnam, tRtIyoddezakaH utsvedimA| dipAnIyam 9-upahatodgRhItA:vamodarikAuhitahitaceSTAzalyatejo-lezyAhetu dattyekarAtrya nanupAlana pAlanaphalAni, (pratimAsvarUpam) // 264 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 265 // 9-upahRto modaratA prAkRtatvAdomoyariyatti, avamodarasya vA karaNamavamodarikA, vyutpattireveyamasya, pravRttistUnatAmAtre, tatra prathamA / tUtIyamadhyayanaM jinakalpikAdInAmeva na punaranyeSAM, zAstrIyopadhyabhAve hi samagrasaMyamAbhAvAditi, atiriktAgrahaNato vonodarateti, uktaM tayAdezakaH ca-javaTTai uvagAre uvagaraNaMtesi hoi uvgrnnN| aregaMahigaraNaM ajao ajayaM puurihrNto||1||aytshc yattadbhuJjAno bhvtiityrthH| sUtram 182 utsvedimAbhaktapAnAvamodaratA punarAtmIyAhAramAnaparityAgato veditavyA, uktaM ca-battIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhnnio| dipAnIyam purisassa mahiliyAe aTThAvIsaM bhave kvlaa||1|| (piNDani0 642) kavalANa ya parimANaM kukkuDiaMDagapamANamettaM tu / jo vA dagRhItA'avigiyavayaNo vayaNami chuheja viisttho||2|| iti, iyaM cASTa 1 dvAdaza 2 SoDaza 3 caturviMzatye 4 katriMzadantaiH kavalaiH 5 |vamodarikA 'hitahitakrameNAlpAhArAdisaMjJitA paJcadhA bhavati, uktaM ca- appAhAra 1 avaDDA 2 dubhAga 3 pattA 4 taheva kiMcUNA 5 / aTTha 1 duvAlasa 2 ceSTAzalya tejo-lezyAsolasa 3 cauvIsa 4 tahekkatIsA ya 5||1||iti, evaM anenAnusAreNa pAne'pi vAcyA, bhagavatyAmapyuktaM-battIsaM kukkuDiaMDaga-8 pamANamette kavale AhAramAhAremANe pamANapattetti vattavvaM siyA, etto ekkeNavi kavaleNa UNagaM AhAramAhAremANe samaNe NiggaMthe no trimAsikI dattyekarAtryapagAmarasabhoitti vattavvaM siyatti, bhAvonodaratA punaH krodhAdityAgaH, uktaM ca-kohAINamaNudiNaM cAo jiNavayaNabhAvaNAounupAlanabhAveNomodariyA pannattA viiyraagehiN||1|| upakaraNAvamodarikAyA bhedAnAha- uvakaraNe tyAdi, ekaM vastraM jinakalpikAdereva, pAlana phalAni, 0 yadvarttata upakAre tatteSAmupakaraNaM bhavati upkrnnm| atirekamadhikaraNamayato'yataM dhArayan // 1 // 0 kila dvAtriMzatkavalA AhAraH kukSipUrako bhnnitH| (pratimAsvapuruSasya mahilAyA aSTAviMzatirbhaveyuH kvlaaH||1|| kavalAnAM parimANaM kukkuTyaNDakapramANamAtram / yo vA'vikRtavadanaH vadane kSipedvizvastaH // 2 // alpAhArApArdhA dvibhAgA prAptA tathaiva kiMcidUnA assttdvaadshssoddshcturviNshtyektriNshtkvlaistthaa||| 1 // dvAtriMzataM kukkuTyaNDakapramANamAtrAnkavalAnAhAratvenAhArayan pramANaprApta // 265 // 8 iti vaktavyaH syAdita ekenApi kavalenonamAhAramAhArayan zramaNo nirgrantho no prakAmarasabhojIti vaktavyaH syaat|| 0 krodhAdInAmanudinaM tyAgo jinavacanabhAvanAtazca bhAvenAvamodaratA prajJaptA viitraagaiH|| 1 // rUpam)
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyamadhyayana tristhAnam, zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 266 // evaM pAtramapi, egaM pAyaM jiNakappiyANamiti vacanAditi, tathA ciyatteNaM saMyamopakArako'yamiti prItyA malinAdAvaprItyakaraNena vA ciyattassa vA saMyaminAM saMmatasya upadheH- rajoharaNAdikasya sAijaNaya tti sevA ciyattovahisAijaNaya tti 7 / ciyatteNe ti prAguktametadviparyayabhedAn saphalAnAha- tao ityAdi spaSTam, kintu ahitAya- apathyAya asukhAya- duHkhAya akSamAyaayuktatvAya aniHzreyasAya- amokSAya anAnugAmikatvAya-na zubhAnubandhAyeti, kUjanatA- ArtasvarakaraNaM kaLaraNatAzayyopadhyAdidoSodbhAvanagarne pralapanam, apadhyAnatA- ArttaraudradhyAyitvamiti 8, uktaviparyayasUtraM vyaktaM 9, nirgranthAnAmeva pariharttavyaM trayamAha- tao ityAdi, zalyate- bAdhyate aneneti zalyaM, dravyatastomarAdi bhAvatastu idaM trividhaM- mAyAnikRtiH saiva zalyaM mAyAzalyam 1, evaM sarvatra, navaraM nitarAM dIyate- lUyate mokSaphalamanindyabrahmacaryAdisAdhyaM kuzalakarmakalpataruvanamanena devAdiprArthanapariNAmanizitAsineti nidAnam, mithyA- viparItaM darzanaM mithyAdarzanamiti 10 // nirgranthAnAmeva labdhivizeSasya kAraNatrayamAha- tihI tyAdi, saGkSiptA- laghukRtA vipulApi- vistIrNA'pi satI anyathA''dityabimbavad durdarzaH syAditi tejolezyA- tapovibhUtijaM tejasvitvaM taijasazarIrapariNatirUpaM mahAjvAlAkalpaM yena sa saGkSiptavipulatejolezya AtApanAnAM-zItAdibhiH zarIrasya santApanAnAM bhAva AtApanatA zItAtapAdisahanamityarthastayA kSAntyA krodhanigraheNa kSamA- marSaNaM na tvazaktatayeti kSAntikSamA tayA, apAnakena pAraNakakAlAdanyatra tapaHkarmaNA SaSThAdineti, abhidhIyate ca bhagavatyAM-jeNaM gosAlA! egAe sanahAe kummAsapiMDiyAe egeNa ya viyaDAsaNeNaM chaTuMchaTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM uDaM bAhAo pagijjhiya 2 sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe viharai se NaM aMto chaNha mAsANaM saMkhittavipulateyalesse (r) eka pAtraM jinakalpikAnAm / OM sakalAn (mu0)| tRtIyoddezakaH sUtram 182 utsvedimAdipAnIyam 9-upahRtodgRhItA'vamodarikAhitahitaceSTAzalyatejo-lezyAhetutrimAsikIdattyekarAtryananupAlanapAlanaphalAni, (pratimAsvarUpam) // 266 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 267 // bhavai tti 11, temAsiya mityAdi, bhikSupratimA:- sAdhorabhigrahavizeSAstAzca dvAdaza, tatraikamAsikyAdayo mAsottarAH sapta tRtIyamadhyayana tristhAnama, timraH saptarAtrindivapramANAH pratyekamekA ahorAtrikI ekA ekarAtrikIti, uktaM ca-mAsAI sattaMtA 7 paDhamA 1 bii 2 taiya tRtIyoddezakaH 3 satta rAidiNA 10 / aharAi 11 egarAI 12 bhikkhUpaDimANa baarsgN||1|| (Ava0bhA0, paJcA0 18/3)ti, ayamatra bhAvArtha:- sUtram 182 utsvedimApaDivajjai eyAo saMghayaNadhiijuo mhaastto| paDimAo bhAviyappA sammaM guruNA annunnaao||1|| gacche cciya nimmAo jA puvvA dipAnIyam |9-upahRtodasa bhave asNpunnaa| navamassa taiyavatthU hoi jahanno suyaabhigmo||2||vostthtthcttdeho uvasaggasaho jaheva jinnkppii| esaNa abhiggahIyA dgRhItAbhattaM ca alevaDaM tss||3|| gacchA viNikkhamittA paDivajjai mAsiyaM mahApaDimaM / dattega bhoyaNassA pANassavi ega jA maasN||4|| vamodarikA 'hitahitapacchA gacchamuvetI eva dumAsI timAsi jA satta / navaraM dattivivaDDI jA satta u sttmaasiie|| 5 // tatto a aTThamI khalu havai iha ceSTAzalya tejo-leshyaapddhmsttraaiidii| tIe cautthaeNaM apANaeNaM aha viseso||6||(pnycaa0 18/4-5-6-7-13-14) tathA cAgamaH- pUDhamasa gaMbhikkhupaDimaM paDivannassa aNagArassa kappaise cauttheNaM bhatteNaM apANaeNaM bahiyA gAmassa ve(dazAzru07/51)tyAdi, uttANagapAsallI trimAsikI dattyekarAtryanesajjI vAvi ThANa tthaaittaa| aha uvasage ghore divvAI sahai avikNpo||1|| doccA vi erisi ciya bahiyA gAmAdiyANa navaraM tu| nanupAlana pAlana(c) mAsAdyAH saptamAsAntAH sapta prathamA dvitIyA tRtIyA sptraatriNdivaa| ahorAtrA ekarAtrA bhikSupratimAnAM dvAdazakam // 1 // pratipadyata etAH saMhananadhRtiyuto phalAni, mahAsattvaH pratimA bhAvitAtmA smyggurunnaa'nujnyaatH|| 1 / / gacche nirmAta eva yAvatpUrvANi daza bhaveyurasaMpUrNAni / navamasya tRtIyavastu bhavati jaghanyaH zrutAbhigamaH / / 2 / / (pratimAsva* vyutsRSTatyaktadeha upasargasaho yathaiva jinklpii| eSaNA'bhigRhItA bhaktaM cAlepakRttasya / / 3 / / gacchAdviniSkramya pratipadyate mAsikI mahApratimAm / dattyekA bhojanasya pAnasyApyekA yaavnmaasm|| 4 // pazcAdgacchamatyeti evaM dvimAsikI trimAsikI yaavtsptmaasikii| paraM dattivivRddhiryAvat sapta saptamAsikyAm / / 5 / / tatazcASTamIha: // 267 // bhavati prathamA sptraatriNdivaiv| tasyAM caturthacaturthenApAnakenAtha vishessH||6||0 prathamAM saptarAtriMdivAM bhikSupratimAM pratipannasya anagArasya kalpate caturthena bhaktenApAnakena grAmasya bhiH|| 0 uttAnakaH pArzvalIno naiSadhI vApi sthAnaM sthitvA / athopasargAn ghorAn divyAdIn shte'vikmpH|| 1 // dvitIyA'pi IdRzyeva grAmAdInAM bahiH diyaM
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 268 // tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 183-185 karmabhUmayaH, darzanaruciprayogAH, vyavasAyAH 21, ukkuDulagaMDasAI DaMDAyatiuvva ThAittA // 2 // taccAevI evaM navaraM ThANaM tu tassa godohii| vIrAsaNamahavAvI ThAeja va aMbakhujjo y||3|| | emeva ahorAI cha8 bhattaM apANagaM navaraM / gAmanagarANa bahiyA vagghAriyapANie tthaannN||4|| emeva egarAI aTThamabhatteNa ThANa baahiro| IsiM pabbhAragae annimisnnynnegditttthiiu|| 5 // sAhaTTa donni pAe vgghaariypaannitthaayiitthaannN| vagdhArilaMbiyabhuo sesa dasAsu jahA bhaNiyaM // 6 // (paJcA0 18/15-20)iti, tatra trimAsikI tRtIyA tAM pratipannasya- Azritasya 'dattiH' sakRtprakSepalakSaNeti 12, ekarAtrikI dvAdazI tAM samyagananupAlayata unmAdaH- cittavibhramo, roga:- kuSThAdirAtaGkaH- zUlavizUcikAdiH sadyoghAtI, saca saceti rogAtaGka, pAuNejje ti prApnuyAddharmAt-zrutacAritralakSaNAbhrazyet, samyaktvasyApi hAnyeti, unmAdarogadharmabhraMzAH pratimAyAH samyagananupAlanAjanyA ahitAdyarthAH duHkhArthA bhavantIti hRdayaM 13, viparyayasUtrametadanusArato boddhavyamiti 14 // uktarUpANi ca sAdhvanuSThAnAni karmabhUmiSveva bhavantIti tannirUpaNAyAha jambuddIve 2 tato kammabhUmIo paM0 taM0-bharahe eravate mahAvidehe, evaM dhAyaisaMDe dIve puracchimaddhe jAva pukkharavaradIvaDapaJcatthimaddhe 5 // sUtram 183 // tivihe daMsaNe paM0 taM0- sammaiMsaNe micchaIsaNe sammAmicchaiMsaNe1, tividhArutI paM020- sammarutI miccharutI sammAmiccharuI 2, tividhe paoge paM0 taM0- sammapaoge micchapaoge sammAmicchapaoge 3||suutrm 184 / / parantUtkaTukalakuTazAyI daNDAyata iva vA sthitvA // 2 // tRtIyAyAmapyevaM paraM tasya sthAnaM godohikaiv| vIrAsanamathavA tiSThedvApi Amrakubjazca / / 3 / / evamevAhorAtrikI paraM SaSThaM bhktmpaankm| grAmanagarAd bahiravalambitapANinA sthAnam // 4 // evamevaikarAtrikI aSTamabhaktena sthAnaM bhiH| iisstpraagbhaargto'nimessnynkdRssttiH|| 5 // saMhRtya dvAvapi pAdau avalambitapANistiSThati sthaanm| avalambitabhujaH zeSaM dazAsu yathA bhaNitam // 6 // arthayonayaH // 268 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 269 // tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram |183-185 karmabhUmayaH, darzanaruciprayogA: vyavasAyA: 21, tivihe vavasAe paM0 taM0- dhammite vavasAte adhammie vavasAte dhammiyAdhammie vavasAte 4, athavA tividhe vavasAte paM0 taM0paccakkhe paccatite ANugAmie 5, ahavA tividhevavasAte paM0 taM0- ihaloie paraloie ihalogitaparalogite 6, ihalogite vavasAte tivihe paM0 taM0- logite vetite sAmatite 7, logite vavasAte tividhepaM0 taM0- atthe dhamme kAme 8, vetigevavasAte tividhe paM0 taM0riuvvede jauvvede sAmavede 9,sAmaite vavasAte tividhe paM0, taM0-NANe daMsaNe caritte 10,tividhA atthajoNI paM0 taM0-sAme daMDe bhede 11 // sUtram 185 // jambuddIve tyAdi sUtrANi sAkSAdatidezAbhyAM paJca sugamAni ceti / uktAH karmabhUmayaH, atha tadgatajanadharmanirUpaNAyAha - tivihe tyAdi sUtrANyekAdaza kaNThyAni, kintu trividhaM darzanaM-zuddhAzuddhamizrapuJjatrayarUpaM mithyAtvamohanIyam, tathAvidhadarzanahetutvAditi 1, rucistu tadudayasampAdyaM tattvAnAM zraddhAnaM 2, prayogaH samyaktvAdipUrvomanaHprabhRtivyApAra iti athavA samyagAdiprayogaH-ucitAnucitobhayAtmaka auSadhAdivyApAra iti 3, vyavasAyo vastunirNayaH puruSArthasiddhyarthamanuSThAnaM vA, sa ca vyavasAyinAM dhArmikA 1 dhArmika 2 dhArmikAdhArmikANAM saMyatAsaMyatadezasaMyatalakSaNAnAM sambandhitvAdabhedenocyamAnastridhA bhavatIti, saMyamAsaMyamadezasaMyamalakSaNaviSayabhedAdvA 4, vyavasAyo- nizcayaH, sa ca pratyakSo'vadhimanaHparyAyakevalAkhyaH, pratyayAd- indriyAnindriyalakSaNAnimittAjjAtaH prAtyayikaH, sAdhyaM- agnyAdikamanugacchati sAdhyAbhAve na bhavati yo dhUmAdihetuH so'nugAmI tato jAtamAnugAmikaM- anumAnaMtadrUpo vyavasAya AnugAmika eveti, athavA pratyakSaH- svayaMdarzanalakSaNaH prAtyayikaH- AptavacanaprabhavastRtIyastathaiveti 5, ihaloke bhava aihalaukiko- ya iha bhave vartamAnasya nizcayo'nuSThAnaM vA sa aihalaukiko vyavasAya iti bhAvaH, yastu paraloke bhaviSyati sa pAralaukikaH, yastviha paratra ca sa aihalaukikapAra arthayonayaH
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 270 // 21, laukika iti 6, laukikaH sAmAnyalokAzrayo nizcayo'nuSThAnaM vA, vedAzrito vaidikaH, samaya:- sAyAdInAM siddhAnta- tRtIyamadhyayana stadAzritastu sAmayikaH 7, laukikAdayo vyavasAyAH pratyekaM trividhAste ca pratItA eva, navaramarthadharmakAmaviSayo nirNayola tristhAnam, tRtIyoddezakaH yathA- arthasya mUlaM nikRtiH kSamA ca, dharmasya dAnaM ca dayA damazca / kAmasya vittaM ca vapurvayazca, mokSasya sarvoparamaH kriyaasu||1|| sUtram ityAdirUpastadarthamanuSThAnaM vA arthAdireva vyavasAya ucyate iti 8, RgvedAdyAhito nirNayo vyApAro vA RgvedAdireveti 9, 183-185 karmabhUmayaH, jJAnAdIni sAmA(ma)yiko vyavasAyaH, tatra jJAnaM vyavasAya eva, paryAyazabdatvAd, darzanamapi zraddhAnalakSaNaM vyavasAyo, darzanarucivyavasAyAMzatvAttasyeti pratipAditameva, cAritramapi samabhAvalakSaNo vyavasAya eva, bodhasvabhAvasyAtmanaH pariNativizeSa- prayogAH, vyavasAyAH tvAd, yaccocyate, saccaraNamaNuTThANaM vihipaDisehANugaM tattha tatra tadbAhyacAritrApekSamavagantavyamiti, athavA jJAnAdau viSaye yo vyavasAyo-bodho'nuSThAnaM vAsa viSayabhedAt trividha iti, sAmA(ma)yikatA cAsya samyagmithyAzabdalAJchitasya jJAnAdi- arthayonayaH trayasya sarvasamayeSvapi bhAvAditi 10, arthasya- rAjalakSmyAdeonirupAyo'rthayoniH sAma-priyavacanAdi daNDo-vadhAdirUpaH paranigraho bhedo- jigISitazatruparivargasya svAmyAdisnehApanayanAdiH, kvacittu daNDapadatyAgena pradAnena saha timro'rthayonayaH paThyante, bhavanti cAtra zlokAH- parasparopakArANAM, darzanaM 1 guNakIrtanam 2 / sambandhasya samAkhyAna 3 mAyatyAH saMprakAzanam 4 // 1 // asminnevaM kRte idamAvayorbhaviSyatItyAzAjananamAyatisaMprakAzanamiti, vAcA pezalayA sAdhu tavAhamiticArpaNam 5 / iti sAmaprayogajJaiH, sAma paJcavidhaM smRtm||1|| vadhazcaiva 1 pariklezo 2, dhanasya haraNaM tathA 3 / iti daNDavidhAnajJairdaNDo'pi trividhaH smRtH||2||snehraagaapnynN 1, saMharSotpAdanaM tathA 2 / santarjanaM ca 3 bhedajJairbhedastu trividhaH smRtH||3||sNhrssH OM tatra vidhipratiSedhAnugamanuSThAnaM sccaaritrm| // 270 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 271 // sparddhA santarjanaJca- asyAsmanmitravigrahasya paritrANaM matto bhaviSyatItyAdikarUpamiti, pradAnalakSaNamidaM- yaH samprApto dhanotsarga, uttamAdhamamadhyamaH / pratidAnaM tathA tasya 1, gRhItasyAnumodanam 2 // 1 // dravyadAnamapUrvaM ca 3, svayaMgrAhapravarttanam 4 / deyasya pratimokSazca 5, dAnaM paJcavidhaM smRtam ||1||dhnotsrgo- dhanasampat, svayaMgrAhapravarttanaM- parasveSu, deyapratimokSa- RNamokSa iti, prayogazcAsAmevaM- uttama praNipAtena, zUraM bhedena yojayet / nIcamalpapradAnena, samaM tulypraakrmaiH||1|| iti / anantaraM jIvA dharmataH prarUpitAH, idAnIM pudgalAMstathaiva prarUpayannAha tivihA poggalApaM0 taM0-paogapariNatA mIsApariNatA vIsasApariNatA, tipatiTThiyA NaragA paM0 taM0-puDhavipatiTThitA AgAsapatiTThitA AyapaiTThiA, NegamasaMgahavavahArANaM puDhavipaiTThiyA ujjusutassa AgAsapatiTThiyA tiNhaM saddaNatANaM AyapatiTThiyA // sUtram 186 // tivihA puggalA ityAdi, prayogapariNatA- jIvavyApAreNa tathAvidhapariNatimupanItA, yathA paTAdiSu karmAdiSu vA, mIsa tti prayogavinasAbhyAM pariNatA, yathA paTapudgalA eva prayogeNa paTatayA vinasApariNAmena cAbhoge'pi purANatayeti, visrasAsvabhAvastatpariNatA abhrendradhanurAdivaditi / pudgalaprastAvAdvisrasApariNatapudgalarUpANAM narakAvAsAnAM pratiSThAnanirUpaNAyAhatipaiTThie tyAdi, sphuTam, kevalaM narakA- nArakAvAsA AtmapratiSThitA:- svarUpapratiSThitAH / tatpratiSThAnaM nayairAha- Negame tyAdi, naikena-sAmAnyavizeSagrAhakatvAt tasyAnekena jJAnena minoti-paricchinattIti naikamaH, athavA nigamA- nizcitArthabodhAsteSu kuzalo bhavo vA naigamaH, athavA naiko gamo'rthamArgo yasya sa prAkRtatvena naigamaH 1, saMgrahaNaM bhedAnAM saGgahnAti vA tAn saMgRhyante vA te yena sa saGgraho- mahAsAmAnyamAtrAbhyupagamapara iti 2, vyavaharaNaM vyavahriyate vA sa vyavahriyate vA tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 186 prayogamizravisrasApudalAH , narakapratiSThAnam, nayavicArazca (nayasvarUpam) B // 271 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA vRttiyutam bhAga-1 // 272 // prayogamizravisrasApudalA:, vizeSeNa vA sAmAnyamavahriyate- nirAkriyate'neneti lokavyavahAraparo vA vyavahAro- vizeSamAtrAbhyupagamaparaH 3, eteSAMka tRtIyamadhyayana nayAnAM mateneti gamyam, Rju-avakramabhimukhaM zrutaM-zrutajJAnaM yasyeti Rjuzruta, RjuvA- atItAnAgatavakraparityAgAdvarttamAnaM tristhAnam, tRtIyoddezaka: vastu sUtrayati-gamayatIti RjusUtraH-svakIyaMsAmprataMca vastu nAnyadityabhyupagamaparaH 4, zapyate- abhidhIyate'bhidheyamaneneti sUtram 186 zabdo- vAcako dhvaniH, nayanti- paricchindantyanekadharmAtmakaM sadvastu sAvadhAraNatayaikena dharmeNeti nayAH zabdapradhAnA nayAH zabdanayAH, te ca trayaH- zabdasamabhirUDaivaMbhUtAkhyAH , tatra zapanamabhidhAnaM zapyate vA yaH zapyate vA yena vastu sa zabdaH, tadabhidheyavimarzaparo nayo'pizabda eveti, saca bhAvanikSeparUpaM vartamAnamabhinnaliGgavAcakaM bahuparyAyamapica vastvabhyupagaccha- narakatIti 5, vAcakaM vAcakaM prati vAcyabhedaM samabhirohati- Azrayati yaH sa samabhirUDhaH, sa AnantaroktavizeSaNasyApi vastunaH pratiSThAnam, nayavicAraca zakrapurandarAdivAcakabhedena bhedamabhyupagacchati ghaTapaTAdivaditi 6, yathA zabdArtho ghaTate-ceSTata iti ghaTa ityAdilakSaNa: eva (nayasvarUpam) miti tathAbhUtaH satyo ghaTAdirartho nAnyathetyevamabhyupagamapara evaMbhUto nayaH, ayaM hi bhAvanikSepAdivizeSaNopetaM vyutpattyarthAviSTa-2 mevArthamicchati, jalAharaNAdiceSTAvantaM ghaTamiveti 7, tatrAdyatrayasyAzuddhatvAt prAyo lokavyavahAraparatvAcca pRthivIpratiSThitatvaM narakANAmiti matam, caturthasya zuddhatvAd AkAzasya ca gacchattAM tiSThatAMvA sarvabhAvAnAmaikAntikAdhAratvAd bhuvo'naikAntikatvAccAkAzapratiSThitatvamiti, trayANAMtu zuddhataratvAt sarvabhAvAnAMsvabhAvalakSaNAdhikaraNasyAntaraGgatvAdavyabhicAritvAcca AtmapratiSThitatvamiti, na hi svasvabhAvaM vihAya parasvabhAvAdhikaraNA bhAvAH kadAcanApi bhavantIti, yata Aha-vatthu vasai sahAve sattAo ceyaNavva jiivmmi| na vilakkhaNattaNAo bhinne anyatra chAyAtave cev||1|| (vizeSAva0 2042) iti, narakeSu ca (r)zabdyate (mu0)| 0 zabdanama01 0jIve cetaneva vastu svabhAve vasati sattvAt chAyAtapAviva vailakSaNyAdanyatra na / // 272 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 273 // mithyAtvAd gatirjantUnAM bhavatIti athavA nayA mithyAdRza iti sambandhAnmithyAtvasvarUpamAha tividhe micchatte paM0 taM0- akiritA aviNate annANe 1, akiriyA tividhA paM0 taM0-paogakiriyA samudANakiriyA annANakiriyA 2, paogakiriyA tividhA paM0 taM0-maNapaogakiriyA vaipaogakiriyA kAyapaogakiriyA 3, samudANakiriyA tividhA paM0 taM0- aNaMtarasamudANakiriyA paraMparasamudANakiriyA tadubhayasamudANakiritA 4, annANakiritA tividhA paM0 taM0- matiannANakiriyA sutaannANakiriyA vibhaMgaannANakiriyA 5, aviNate tivihe paM0 taM0- desaccAtI nirAlaMbaNatA nANApejadose 6, annANe tividhe paM0 taM0- desaNNANe savvaNNANe bhAvannANe 7||suutrm 187 // tividhe micchatte ityAdi, sUtrANi sapta sugamAni, navaraM mithyAtvaM viparyastazraddhAnamiha na vivakSitam, prayogakriyAdInAM vakSyamANatar3hedAnAmasambaddhyamAnatvAt, tato'tra mithyAtvaM kriyAdInAmasamyagrUpatA mithyAdarzanAnAbhogAdijanito viparyAso duSTatvamazobhanatvamiti bhAvaH, akiriyatti naJiha duHzabdArtho yathA azIlA duHzIletyarthastatazcAkriyA- duSTakriyA mithyAtvAdhupahatasyAmokSasAdhakamanuSThAnam, yathA mithyAdRSTenimapyajJAnamiti, evamavinayo'pi, ajJAna- asamyagjJAnamiti 1, akriyA hi azobhanA kriyaivAto'kriyA trividhetyabhidhAyApi prayogetyAdinA kriyaivokteti, tatra vIryAntarAyakSayopazamAvirbhUtavIryeNAtmanA prayujyate- vyApAryata iti prayogo-manovAkAyalakSaNastasya kriyA-karaNaM vyApRtiriti prayogakriyA, athavA prayogairmanaHprabhRtibhiH kriyate- badhyata iti prayogakriyA karmetyarthaH, sA ca duSTatvAdakriyA, akriyA ca mithyAtvamiti sarvatra prakramaH, samudANaM tiprayogakriyayaikarUpatayA gRhItAnAM karmavargaNAnAM samiti-samyak prakRtibandhAdibhedena dezasarvopaghAtirUpatayA ca AdAnaM- svIkaraNaM samudAnaM nipAtanAttadeva kriyA- karmeti samudAnakriyeti, ajJAnAd vA ceSTA karma vA tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, tRtIyoddezaka: sUtram 187 mithyAtvA'kriyAprayogasamudAnAjjJAnakriyAvinayAjjJAnAnAM traividhyam // 273 //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 274 // samudAnA vinayA sA ajJAnakriyeti 2, prayogakriyA trividhA vyAkhyAtArthA 3, nAstyantaraM-vyavadhAnaM yasyAH sA'nantarA sA cAsausamudAnakriyA tRtIyamadhyayana ceti vigrahaH, prathamasamayavarttinItyarthaH, dvitIyAdisamayavartinI tu paramparasamudAnakriyeti, prathamAprathamasamayApekSayA tu tristhAnam, tRtIyoddezakaH tadubhayasamudAnakriyeti 4, maiannANakiriya tti avisesiyA maicciya sammaddihissa sA minnaannN| maiannANaM micchAdiTThissa suyaMpiDa sUtram 187 emev||1||(vishessaav0 114) tti matyajJAnAt kriyA- anuSThAnaM matyajJAnakriyA, evamitare api, navaraM vibhaGgo-mithyAdRSTera- mithyAtvA kriyAvadhiH sa evAjJAnaM vibhaGgAjJAnamiti 5|vyaakhyaatmkriyaamithyaatvm, avinayamithyAtvavyAkhyAnAyAha-aviNaye tyAdi, prayogaviziSTo nayo vinayaH- pratipattivizeSastatpratiSedhAdavinayo, dezasya- janmakSetrAdestyAgo dezatyAgaH sa yasminnavinaye jJAnakriyAprabhugAlIpradAnAdAvasti sa dezatyAgI, nirgata AlambanAd- AzrayaNIyAd gacchakuTumbakAderiti nirAlambanastadbhAvo nirAlambanatA-AzrayaNIyAnapekSatvamiti bhAvaH, puSTAlambanAbhAvena vocitapratipattibhraMzaH, prema ca dveSazca premadveSaM nAnAprakAra jjJAnAnAM premadveSaM nAnApremadveSamavinayaH, iyamatra bhAvanA-ArAdhyaviSayamArAdhyasaMmataviSayaM vA prema tathA''rAdhyAsammataviSayo dveSa ityevaM traividhyam niyatAvetau vinayaH syAd, uktaM ca- saruSi natiH stutivacanaM, tadabhimate prema taviSi dveSaH / dAnamupakArakIrtanamamantramUlaM vazIkaraNam // 1 // iti, nAnAprakArau ca tAvArAdhyatatsaMmatetaralakSaNavizeSAnapekSatvenAniyataviSayAvavinaya iti, ajJAnamithyAtvamita ucyate- annANe tyAdi, jJAnaM hi dravyaparyAyaviSayo bodhastanniSedho'jJAnaM tatra vivakSitadravyaM dezato yadA na jAnAti tadA dezAjJAnamakAraprazleSAd, yadA ca sarvatastadA sarvAjJAnam, yadA vivakSitaparyAyato na jAnAti tadA bhAvAjJAnamiti, athavA dezAdijJAnamapi mithyAtvaviziSTamajJAnameveti akAraprazleSaM vinApinadoSa iti / uktaM mithyAtvam, taccAdharma iti tadviparyaya 7 avizeSitA matireva samyagdRSTeH sA mtijnyaanm| matyajJAnaM mithyAdRSTeH zrutamapyevameva // 1 // OM viSayAdavinaya0 (mu0)| // 274 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 275 // pAlambhAnA traividhyam madhunA dharmamAha tRtIyamadhyayana tristhAnam, tivihe dhamme paM0 taM0- suyadhamme carittadhamme atthikAyadhamme, tividhe uvakkame paM0 taM0- dhammite uvakkame adhammite uvakkame tRtIyoddezaka: dhammitAdhammite uvakkame 1, ahavA tividhe uvakkame paM0 taM0-Aovakkame parovakkame tadubhayovakkame 2, evaM veyAvacce 3, aNuggahe 4, sUtram 188 dharmopakramaaNusaTThI 5, uvAlaMbhe 6, evamekkeke tinni 2 AlAvagA jaheva uvakkame // sUtram 188 // vaiyAvRttyA'tivihe dhamme ityAdi zrutameva dharmaH zrutadharmaH- svAdhyAyaH, evaM caritradharmaH- kSAntyAdizramaNadharmo'yaM ca dvividho'pi nugrahAnudravyabhAvabhede dharme bhAvadharma uktaH, yadAha-duviho u bhAvadhammo suyadhammo khalu carittadhammo y| suyadhammo sajjhAo carittadhammo shaastyusmnndhmmo||1|| (dazavai0ni0 43) iti, astizabdena pradezA ucyante teSAM kAyo- rAzirastikAyaH sa cAsau saMjJayA dharmazvetyastikAyadharmo, gatyupaSTambhalakSaNo dharmAstikAya ityarthaH, ayaM ca dravyadharma iti / anantaraM zrutadharmAcAritradharmAvuktau adhunA tadvizeSAnAha- tivihe uvakkame ityAdi, sUtrANi aSTau sugamAni, paramupakramaNamupakrama- upAyapUrvaka Arambho, dharme-8 zrutacAritrAtmake bhavaH sa vA prayojanamasyeti dhArmikaH, zrutacAritrArtha Arambha ityarthaH, tathA na dhArmiko'dhArmiko'saMyamArthaH, tathA dhArmikazcAsau dezataH saMyamarUpatvAd adhArmikazca tathaivAsaMyamarUpatvAd dhArmikAdhArmiko, dezaviratyArambha ityarthaH, athavA nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt SaDDidha upakramaH, tatra nAmasthApane sujJAne, dravyopakramastu jJazarIrabhavyazarIravyatiriktastridhA-sacittAcittamizradravyabhedAt, tatra sacittadravyopakramo dvipadacatuSpadApadabhedabhinnaH, punarekaiko dvividhaHparikarmaNi vastuvinAze ca, tatra parikarmaNi- dravyasya guNavizeSakaraNam tasmin sati, tadyathA- ghRtAdhupayogena puruSasya 0 dvividhastu bhAvadharmaH zrutadharmaH khalu caaritrdhrmshc| zrutadharmaH svAdhyAyazcAritradharmaH zramaNadharmaH / / 1 / / // 275 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 276 // zAstyu varNAdikaraNam, evaM zukasArikAdInAM zikSAguNavizeSakaraNaM, tathA catuSpadAnAM hastyAdInAmapadAnAMca vRkSAdInAM vRkSAyurve- tRtIyamadhyayana dopadezAdvArddhakyAdiguNApAdanamiti,tathA vastuvinAze ca puruSAdInAMkhaGgAdibhirvinAza evopakrama iti,evamacittadravyopakramaH tristhAnam, tRtIyoddezakaH padmarAgAdimaNeH kSAramRtpuTapAkAdinA vaimalyApAdanaM vinAzazceti, mizradravyopakramastu kaTakAdivibhUSitapuruSAdidravyasyaiveti, sUtram 188 tathA kSetrasya- zAlikSetrAdeH parikarma vinAzo vA kSetropakramaH, tathA kAlasya-candroparAgAdilakSaNasyopakramaH- upAyena dharmopakrama vaiyAvRttyA - parijJAnaM kAlopakramastathA bhAvasya prazastAprazastarUpasyopAyataH parijJAnameva bhAvopakramaH,sacAprazasto DoDDinIgaNikA: nugrahAnumAtyadRSTAntAdavaseyaH prazastazca zrutAdinimittamAcAryAdibhAvopakrama iti, evaM ca dhArmikasya- saMyatasya yazcAritrAdyarthaM / pAlambhAnAM dravyakSetrakAlabhAvAnAmupakrama uktasvarUpaH sa dhArmika evopakramaH, tathA adhArmikasya-asaMyatasyAsaMyamArthaM yaH so'dhArmika traividhyam eva, tathA dhArmikAdhArmikasya- dezaviratasya yaH sa dhArmikAdhArmika iti, atha svAmyantarabhedenopakramameva tridhA''hatatrAtmano'nukUlopasargAdau zIlarakSaNanimittamupakramo- vaihAnasAdinA vinAzaH parikarma vA AtmArthaM vA upakramo'nyasya vastuna Atmopakrama iti, tathA parasya parArthaM vopakramaH paropakrama iti, tadubhayasya- AtmaparalakSaNasya tadubhayArthaM , vopakramastadubhayopakrama iti, eva miti upakramasUtravad Atmaparobhayabhedena vaiyAvRttyAdayo vAcyA, vyAvRttasya bhAvaH karma vA vaiyAvRttyaM-bhaktAdibhirupaSTambhaH, tatrAtmavaiyAvRttyaM gacchanirgatasyaiva, paravaiyAvRttyaM glAnAdipratijAgarakasya, tadubhayavaiyAvRttyaM gacchavAsina iti, anugraho-jJAnAdyupakAraH, tatra AtmA'nugraho'dhyayanAdipravRttasya parAnugrahovAcanAdipravRttasya tadubhayAnugrahaH // 276 // zAstravyAkhyAnaziSyasaGgrahAdipravRttasyeti, anuziSTiH- anuzAsanam, tatra Atmano yathA-bAyAlIsesaNasaMkaDaMmi gahaNami 0 dvicatvAriMzadeSaNAsakaTe gahane
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 277 // jIva! na hu chlio| iNDiM jaha na chalijasi bhuMjato raagdosehiN||1|| (oghani0 545, paJcava0 354) iti, (tathA vidheyamiti tRtIyamadhyayana tristhAnam, zeSa iti), parAnuziSTiryathA-tA taMsi bhAvavejjo bhavadukkhanipIDiyA tuhaM ete| haMdi saraNaM pavanA moeyavvA payatteNaM // 2 // (paJcava tRtIyoddezakaH 1351) iti, tadubhayAnuziSTiryathA-kahakaha'vi mANusattAi pAviyaM caraNapavararayaNaM ca / tA bho ettha pamAo kaiyAvi na jujae sUtram 189 amhN||1|| iti, upAlambha- iyamevAnaucityapravRttipratipAdanagarbhA, sa cAtmano yathA-collagadiTTateNaM dulaha lahiUNa mANusaM kathAvi nizcayayorbhedAH jammaM / jaMna kuNasi jiNadhamma appA kiM verio tujjh?||1||iti, paropAlambho yathA- uttamakulasaMbhUo uttamagurudikkhio tuma (arthkaamvcch!| uttamanANaguNaDDho kaha sahasA vavasio evaM? // 1 // iti, tadubhayopAlambho yathA- egassa kae niyajIviyassa bahuyAo dharmakathA lakSaNam) jiivkoddiio| dukkhe ThavaMti je kevi tANa kiM sAsayaM jIyaM? // 2 // ti, eva mityAdinA pUrvokto'tidezo vyAkhyAtaH, evaM cAtrAkSaraghaTanA- yathaivopakrame Atmaparatadubhayaistraya AlApakA uktAH evamekaikasmin vaiyAvRttyAdisUtre te trayastrayo vAcyA iti / atha zrutadharmabhedA ucyante tivihA kahA paM0 taM0- atthakahA dhammakahA kAmakahA 7, tivihe viNicchate paM0 taM0- atthaviNicchate dhammaviNicchate 8 kAmaviNicchate 8||suutrm 189 // - jIva! naiva chalitaH / idAnIM yathA na chalyase bhuJjAno raagdvessaabhyaam||1|| tattvaM teSAM bhAvavaidyo('si) bhavaduHkhanipIDitA ete tvAM zaraNaM prapannA mocayitavyA: 8 (duHkhAt) prayatnena / / 2 // OM kathaM kathamapi manuSyatvAdi prAptaM pravaraM cAritraratnaM ca tad bho atra pramAdo na kadApi yujyate'smAkam // 3 // (r) bhojanAdidRSTAntairdurlabhaM // 277 // mAnuSaM janma labdhvA yajinadharmaM na karoSi kimAtmaMstvameva vairI tava? // 1 // 0 vatsa! tvamuttamakulasaMbhUta uttamagurudIkSita uttamajJAnaguNADhyaH kathamevaM sahasA 8vyavasito'si? / / 2 / / ekasya nijajIvitasya kRte bahukA jIvakoTIvuHkhe sthApayanti ye kecit teSAM kiM zAzvataM jIvitam? // 3 //
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 278 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 190 paryupAsanAzravaNAdiphalaparamparA ___ arthasya- lakSyAH kathA- upAyapratipAdanaparo vAkyaprabandho'rthakathA, uktaM ca-sAmAdidhAtuvAdAdikRSyAdipratipAdikA arthopAdAnaparamA, kathA'rthasya prakIrtitA ||1||tthaa- arthAkhyaH puruSArtho'yaM, pradhAnaH prtibhaaste| tRNAdapi laghu loke, dhigartharahita nrm||1||iti, iyaM ca kAmandakAdizAstrarUpA, evaM dharmopAyakathA dharmakathA, uktaM ca- dayAdAnakSamAdyeSu, dharmAGgeSu prtisstthitaa| dharmopAdeyatAgarbhA, budhairdhrmkthocyte||1|| tathA dharmAkhyaH puruSArtho'yaM, pradhAna iti giiyte| pApasaktaM pazostulyaM, dhigdharmarahita naram // 2 // iti, iyaM cottarAdhyayanAdirUpA'vaseyeti, evaM kAmakathA'pi, yadAha-kAmopAdAnagarbhA ca, vyodaakssinnysuucikaa| anurAgeGgitAdhutthA, kathA kAmasya varNitA // 1 // tathA-smitaM na lakSeNa vaco na koTibhirna koTilakSaiH savilAsamIkSitam / / avApyate'nyairhadayopagRhanaM, na koTikoTyA'pi tadasti kaaminaam||1||iti, iyamapi vAtsyAyanAdirUpA'vaseyeti, prakIrNA vA tattadarthA vacanapaddhatiH kathA caritravarNanarUpA vA, arthAdivinizcayA- arthAdisvarUpaparijJAnAni, tAni ca-arthAnAmarjane ke duHkhamarjitAnAM ca rkssnne| nAze duHkhaM vyaye duHkhaM, dhigarthaM duHkhakAraNam // 1 // tathA-dhanado dhanArthinAM dharmaH, kAmadaH srvkaaminaam| dharma evApavargasya, pAramparyeNa saadhkH||2|| (dharmabindau 1/2) tathA zalyaM kAmA viSaM kAmAH, kAmA AzIviSopamAH / kAmAnabhilaSanto'pi, niSkAmA yAnti durgtim||2||ityaadiini||anntrmaadivinishcy ukta iti tatkAraNaphalaparamparAM tristhAnakAnavatAriNImapi prasaGgato bhagavatpraznadvAreNa nirUpayannAha tahArUvaM NaM bhaMte! samaNaM vA mAhaNaM vA paJjuvAsamANassa kiMphalA pajuvAsaNatA?, savaNaphalA, se NaM bhaMte! savaNe kiMphale?, NANaphale, se NaM bhaMte! NANe kiMphale?, viNNANaphale, evameteNaM abhilAveNaM imA gAdhA aNugaMtavvA-savaNe NANe ya vinnANe paccakkhANe ya sNjme| aNaNhate taveceva vodANe akiriya nivvaanne||1||jaav se NaMbhaMte! akiriyA kiMphalA?, nivvANaphalA, // 278 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 279 // seNaMbhaMte! nivvANe kiMphale?, siddhigaigamaNapajjavasANaphale pannatte, samaNAuso! ||suutrm 190 // tiThANassa taio uddesosmtto|| tahArUve tyAdi pAThasiddham, kevalaM paryupAsanA-sevA, zravaNaM phalaM yasyAH sA tathA, sAdhavo hi dharmakathAdikaM svAdhyAyaM kurvantIti zravaNaM tatsevAyAM bhavatIti, jJAnaM-zrutajJAnam, vijJAnaM- arthAdInAM heyopAdeyatvavinizcayaH, eva miti pUrvoktenAbhilApena se NaM bhaMte! vinnANe kiMphale?, paccakkhANaphale ityAdinA, iyaM gAthA anugantavyA- anusaraNIyA, etadgAthoktAni uktAnuktAni padAnyadhyetavyAnItyarthaH, savaNe ityAdi, bhAvitArthA, navaraM pratyAkhyAnaM-nivRttidvAreNa pratijJAkaraNaM saMyama:prANAtipAtAdyakaraNam, uktaMca-paJcAzravAdviramaNaM paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / daNDavayaviratizceti saMyamaH sptdshbhedH||1||(prshm0 172) iti, anAzravo- navakarmAnupAdAnam, anAzravaNAllaghukarmatvena tapo'nazanAdibhedaM bhavati, vyavadAnaM- pUrvakRtakarmavanalavanaM 'dAplavane' iti vacanAt karmakacavarazodhanaM vA 'daipzodhana' iti vacanAditi, akriyA-yoganirodho, nirvANaMkarmakRtavikArarahitatvaM siddhyanti kRtArthA bhavanti yasyAM sA siddhirlokAgraM saiva gamyamAnatvAd gatistasyAM gamanaM tadeva paryavasAnaphalaM-sarvAntimaprayojanaM yasya nirvANasya tatsiddhigatigamanaparyavasAnaphalaM prajJaptaM mayA anyaizca kevalibhiH, he zramaNAyuSmanniti gautamAdikaM ziSyaM bhagavAnAmantrayannidamuvAceti / tristhAnakasya tRtIyoddezako vivaraNataH smaaptH|| tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 190 paryupAsanAzravaNAdiphalaparamparA caturthoddezaka // 279 // ||tRtiiyaadhyyne cturthoddeshkH|| vyAkhyAtastRtIya uddezakaH, adhunA caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH- pUrvasminnuddezake pudgalajIvadharmAstritvenoktA ihApita eva tathaivocyanta ityanena sambandhenAyAtasyAsyedamAdisUtraSaTkaM paDime'tyAdi,asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 280 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 191 pratimApratipannasyopAzrayasaMstArakAH pUrvasUtre zramaNamAhanasya paryupAsanAyAH phalaparamparoktA iha tu tadvizeSasya kalpavidhirucyata ityevaMsambandhitasyAsya vyAkhyA__ paDimApaDivannassa aNagArassa kappaMti tao uvassayA paDilehittae, taM0- ahe AgamaNagihaMsi vA ahe viyaDagihaMsi vA ahe rukkhamUlagihaMsi vA, evamaNunnavittate, uvAtiNittate, paDimApaDivanassa aNagArassa kappaMti tao saMthAragA paDilehittate, taM0puDhavisilA kaTThasilA ahAsaMthaDameva, evaM aNuNNavittae uvAiNittae / / sUtram 191 // / pratimA mAsikyAdikAM bhikSupratijJAvizeSalakSaNAM pratipanna:- abhyupagatavAn yaH sa tathA tasyAnagArasya kalpante yujyante traya upAzrIyante- bhajyante zItAditrANArthaM ye te upAzrayA- vasatayaH pratyupekSituM- avasthAnArthaM nirIkSitumiti, ahe tti athArthaH, athazabdazveha padatraye'pi trayANAmapyAzrayANAM pratimApratipannasya sAdhoH kalpanIyatayA tulyatApratipAdanArtho, vA vikalpArthaH, pathikAdInAmAgamanenopetaM tadarthaM vA gRhamAgamanagRhaM-sabhAprapAdi, yadAha-Agantu gAratthajaNo jahiM tu, saMThAi jaM vA''gamaNami tesiM / taM Agamo kiMtu vidU vayaMti, sabhApavAdeulamAiyaM c||1|| (bRhatka0 bhA0 3486) iti, tasmin upAzrayaHtadekadezabhUtaH pratyupekSituM kalpata iti prakrama iti, tathA viyaDaM ti vivRt- anAvRtam, tacca dvedhA- adha UrdU ca, tatra pArzvata ekAdidikSu anAvRtamadhovivRtaM anAcchAditamamAlagRhaM corddhavivRtaM tadeva gRha vivRtagRham, uktaM ca-avAuDaM jaMtu cauddisiMpi disAmaho tinni duve ya ekkaa| ahe bhave taM viyaDaM gihaMtu, uDDa amAlaMca aticchadaM ca // 1 // (bRhatka0 bhA0 3500)tti, tasmin vA, tathA vRkSasya- karIrAdernirgalasya mUlaM- adhobhAgastadeva gRhaM vRkSamUlagRhaM tasmin veti| pratyupekSayA copAzraye zuddhe gRhasthaM 0 gRhasthajana Agatya yatra tu saMtiSThate yadvAgamane teSAM tadAgantukAgAraM vidvAMso vadanti sabhAprapAdevakulAdikam // 1 // 0 aprAvRtaM yattu catasRSu dikSu athavA tisRSu dikSu dvayoH pArzvayoradhazca tadadhovivRtaM acchAditamamAlaM corddhavivRtam // 1 // // 280 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-1 / / 281 // zrIsthAnAGgaprati tadanujJApanaM bhavatItyanujJApanAsUtraM- eva miti, etadeva paDimApaDivannetyAdhuccAraNIyam, navaraM pratyupekSaNAsthAne anujJApanaM zrIabhaya0 vAcyamiti / anujJAte ca gRhiNA tasyopAdAnamityupAdAnasUtram, tadapyevameveti, ovAiNittaetti upAdAtuMgrahItuM praveSTumityarthaH, vRttiyutam evaM saMstArakasUtratrayamapi, navaraM pRthivIzilA uvaTThagotti yaH prasiddhaH, kASThaM cAsau zilevAyativistArAbhyAM zilA sAceti kASThazilA yathAsaMstRtameve ti yattRNAdi yathopabhogArha bhavati tathaiva yallabhyata iti / pratimAzca niyatakAlA bhavantIti kAlaM tridhA''ha tivihe kAle paNNatte taM0- tIe paDuppaNNe aNAgae, tivihe samae paM0 ta0- tIte paDuppanne aNAgae, evaM AvaliyA ANApANU thovelave muhatte ahorattejAva vAsasatasahasse puvvaMgepuvvejAva osappiNI, tividhe poggalapariyaTTepaM0 taM0- tIte paDuppanne aNAgate ||suutrm 192 // tivihe vayaNe paM0 taM0- egavayaNe duvayaNe bahuvayaNe, ahavA tivihe vayaNe paM0 taM0- itthivayaNe puMvayaNe napuMsagavayaNe, ahavA tivihe vayaNe paM0 taM0- tItavayaNe paDuppannavayaNe aNAgayavayaNe ||suutrm 193 // ati-atizayeneto- gato'tItaH, pidhAnavadakAralope tIto, vartamAnatvamatikrAnta ityarthaH, sAmpratamutpannaH pratyutpanno vartamAna ityarthaH, na Agato'nAgatovartamAnatvamaprApto, bhaviSyannityarthaH, uktaMca-bhavati sa nAmAtItaH prApto yo nAma vrtmaantvm| eSyaMzca nAma sa bhavati yaH prApsyati vrtmaantvm||1||iti / kAlasAmAnyaM tridhA vibhajya tadvizeSAMstridhA vibhajannAha-tivihe samaye ityAdi kAlasUtrANi, samayAdayo dvisthAnakAdyoddezakava vyAkhyeyAH, navaraM poggalapariyaTTetti pudgalAnAM-rUpidravyANAmAhArakavarjitAnAmaudArikAdiprakAreNa grahaNata ekajIvApekSayA parivarttanaM-sAmastyena sparzaH pudgalaparivarttaH, sa ca yAvatA tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 192-193 kAlasamayAditraividhyaM, vacanatraividhyam (pudgalapa vartasvala // 281 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 282 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 192-193 kAlasamayAdi traividhyaM, vacana traividhyam kAlena bhavati sa kAlo'pi pudgalaparivartaH, sa cAnantotsarpiNyavasarpiNIrUpa iti, sa cetthaM bhagavatyAmuktaH- kativihe NaM bhaMte! poggalapariyaTTe pannatte?, goyamA! sattavihe pannatte, taMjahA- orAliyapoggalapariyaTTe veuviyapoggalapariyaTTe evaM teyAkammAmaNavaiANApANUpoggalapariyaTTe (bhagavatI 12/4/15)tathA se keNa?NaM bhaMte! evaM vuccai- orAliyapoggalapariyaTTe 2? goyamA! jeNaM jIveNaM orAliyasarIre vaTTamANeNaM orAliyasarIrapAuggAI davvAiM orAliyasarIrattAe gahiyAiM jAva NisaTThAI bhavaMti, se teNa'DheNaM goyamA! evaM vuccai- orAliyapoggalapariyaTTe o02 (bhagavatI 12/4/47) evaM zeSA api vAcyAH , tathA orAliyapoggalapariyaTTe NaM bhaMte! kevaikAlassa NivvaTTijai?, goyamA! aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM (bhagavatI 12/4/50)ti, evaM zeSA apIti, anyatra tvevamucyate- orAla 1 viuvvA 2 teya 3 kamma 4 bhAsA 5 ''NupANu 6 maNagehiM 7 / phAsevi savvapoggala mukkA aha bAyaraparaTTo // 1 // davve suhamaparaTTo jAhe egeNa aha sarIreNaM / logaMmi savvapoggala pariNAmeUNa to mukkA // 1 // iti, dravyapudgalaparivartasadRzA ye'nye kSetrakAlabhAvaparivartAste'nyato'vaseyA iti|| ete ca samayAdayaH pudgalaparivartAntAH svarUpeNa bahavo'pi tatsAmAnyalakSaNamekamarthamAzrityaikavacanAntatayoktA, bhavanti caikAdiSvartheSvekavacanAdInItyekavacanAdiprarUpaNAyAha-tivihe ityAdi, eko'rtha ucyate'nenoktirveti vacanamekasyArthasya vacanamekavacanamevamitare api, atra krameNodAharaNAni- devo devau devAH |vcnaadhikaare 0 katividho bhadanta! pudgalaparAvataH prajJapta:?, gautama! saptavidhaH prajJaptaH, tadyathA-audArikapudgalaparivartaH vaikriyapudgalaparivartta evaM tejHkrmmnovaagaanpraannpudglpraavrtH| 0 atha kenArthena bhadanta! evamucyate audArikapudgalaparAvataH 21, gautama! yena jIvena audArikazarIre vartamAnenaudArikaprAyogyANi dravyANi audArikazarIratayA gRhItAni yAvannisRSTAni bhavanti, atha tenArthena gautamaivamucyate audArikapudgalaparAvataH 210 audArikapudgalaparAvataH bhadanta! kiyatA kAlena nirvaya'te?, gautamAnantAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhiH10 audArikavaikriyatejaHkarmabhASAnaprANamanobhiH sarve pudgalAH saMspRzya muktA athAsau bAdaraparivartaH / / dravye sUkSmaparAvarto yadaikena zarIreNAtha loke sarve pudgalAH pariNamayya muktAH syustadA // 1 // | (pudgalaparAvartasvarUpam) // 282 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 283 // ahavetyAdi sUtradvayaM subodham / udAharaNAni tu strIvacanAdInAM nadI nadaH kuNDam, tItAdInAM kRtavAn karoti krissyti| vacanaM hi jIvaparyAyastadadhikArAt tatparyAyAntarANi tristhAnake'vatArayannAha tivihA pannavaNApaM0 taM0-NANapannavaNA daMsaNapannavaNA carittapannavaNA 1, tividhesamme paM0 taM0- nANasamme daMsaNasamme carittasamme 2,tividhe uvaghAte paM0 taM0- uggamovaghAte uppAyaNovaghAte esaNovaghAte 3, evaM visohI 4||suutrm 194 // tivihA ArAhaNA paM0 taM0- NANArAhaNA daMsaNArAhaNA carittArAhaNA 5, NANArAhaNA tivihA paM0 taM0- ukkosA majjhimA jahannA 6, evaM daMsaNArAhaNAvi7, carittArAhaNAvi 8,tividhe saMkilese paM020- nANasaMkilese daMsaNasaMkilese carittasaMkilese 9, evaM asaMkilesevi 10, evamatikkame'vi11, vaikkame'vi 12, aiyAre'vi 13, annaayaarevi14| tihamatikamANaM AloejjA paDikkamejjA nidijjA garahijjA jAva paDivajijjA, taM0- NANAtikkamassa daMsaNAtikkamassa carittAtikkamassa 15, evaM vaikkamANavi 16, aticArANaM 17, aNAyArANaM 18||suutrm 195 // tividhe pAyacchitte paM0 taM0- AloyaNArihe paDikkamaNArihe tadubhayArihe 19 // sUtram 196 / / tivihe tyAdi sUtrANAmekonaviMzatiH, spaSTA ceyam, paraM prajJApanA-bhedAdyabhidhAnam, tatra jJAnaprajJApanA- AbhinibodhikAdi paJcadhA jJAnam, evaM darzanaM kSAyikAdi tridhA, cAritraMsAmAyikAdipaJcadheti, samaJcatIti samyag- aviparItaM mokSasiddhiM pratItyAnuguNamityarthaH, tacca jJAnAdIni, upahananamupaghAtaH piNDazayyAderakalpyatetyarthaH, tatra udgamanamudgamaH piNDAdeH prabhava ityarthaH, tasya cAdhAkAdayaH SoDaza doSAH, uktaM ca-tatthuggamo pasUI pabhavo emAdi hoMti egtttthaa| so piMDassiha pagao tassa ya tatrodgamaH prasUtiH prabhava ityAdInyekArthAni bhavanti / sa piNDasyeha prakRtastasya ca tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 194-196 jJAnAdiprajJApanAsamyaktve upaghAtavizuddhIca, ArAdhanAsaMklezA'saMklezAtikramavyatikramA'tIcArAjnAcArAH, atikramAdipratikramaNaMca, prAyazcittatraividhyama (AdhAkarmAdisvarUpam) // 283 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga vRttiyutam bhAga-1 // 284 // upaghAta dosA ime hoNti||1|| (pazcA0 13/40, paJcava0 740)AhAkammu 1 desiya 2 pUikamme ya 3 mIsajAe ya 4 / ThavaNA 5 pAhuDiyAe 6 tRtIyamadhyayanaM pAoyara 7 kIya 8 pAmicce 9 // 2 // pariyaTTie 10 abhihaDe 11 ubbhinne 12 mAlohaDe iya 13 / accheje 14 anisaTTe 15 ajjhoyarae / tristhAnam, caturthoddezakaH ya16 solsme||3|| (pazcA0 13/5-6, piNDani0 92-93) iti, iha cAbhedavivakSayA udgamadoSA evogamo'tastenodgamenopaghAta:- sUtram 194-196 piNDAderakalpanIyatAkaraNaMcaraNasya vAzabalIkaraNamudgamopaghAtaH, udgamasya vA-piNDAdiprasUterupaghAta:- AdhAkarmatvAdi- jJAnAdiprajJA panAsamyaktve bhirduSTatA udgamopaghAtaH, evamitarAvapi, kevalamutpAdanA-sampAdanaM gRhasthAtpiNDAderupArjanamityarthaH, taddoSA dhAtrItvAdayaH SoDaza, yadAha-uppAyaNa saMpAyaNa NivvattaNamo ya hoMti egtttthaa| AhArassiha pagayA tIya ya dosA ime hoNti||1||(pnycaa0 13/17, vizuddhIca, ArAdhanApaJcava0753)dhAI 1 dUi 2 nimitte 3 AjIva 4 vaNImage 5 tigicchA ya 6 / kohe 7 mANe 8 mAyA 9 lobhe ya 10 havaMti dasa ee|| saMklezA sNkleshaati2|| puTviM pacchA saMthava 11 vijjA 12, maMte ya 13 cunna 14 joge ya 15 / uppAyaNAya dosA solasame mUlakamme y||3|| (paJcA0 13/ kramavyati kramA'tIcArA18-19, paJcava0754-755, piNDani0 408-409) iti, tathA eSaNA- gRhiNA dIyamAnapiNDAdergrahaNaM tadoSAHzaGkitAdayo 'nAcArAH, dazeti, Aha ca-esaNagavesaNannesaNA ya gahaNaM ca hoMti egtttthaa| AhArassiha pagayA tIya ya dosA ime hoMti // 1 // saMkiya 1 makkhiya atikramAdi pratikramaNaMca, 2 nikkhitta 3 pihiya 4 sAhariya 5 dAyagu 6 mmIse 7 / apariNaya 8 litta 9 chaDDiya 10 esaNadosA dasa havaMti // 2 // (paJcA0 13/ prAyazcitta traividhyam doSA ime bhavanti // 1 // AdhAkarma auddezikaM pUtikarma ca mizrajAtazca / sthApanA prAbhRtikA prAduSkRtaM krItaM prAmityam // 2 // parivartito'bhyAhRta udbhinno maalaahRtH| Acchedyo'nisRSTo'dhyavapUrakazca SoDazaH // 3 // 0 utpAdanA sampAdanA nirvartanA ca bhavanti ekArthAni / AhArasyeha prakRtA tasyAM ca doSA ime bhvnti| 1 // dhAtrI dUtI nimittamAjIvikA vanIpakazcikitsA ca / krodho mAno mAyA lobhazca bhavanti dshaite||2|| pUrva pazcAdvA saMstavo vidyA mantrazca cUrNayogazca / utpAdanAyAM doSAH SoDazo mUlakarma ca 16 ||3||essnnaa gaveSaNA'nveSaNA ca grahaNaM ca bhavantyekArthAni / AhArasyeha prakRtA tasyAM ca doSA ime bhavanti // 1 // zaGkito mrakSito nikSiptaH pihitaH saMhato dAyaka unmizraH / apariNato liptazchardita eSaNAdoSA daza bhavanti // 2 // (AdhAkAdisvarUpam) // 284 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 285 // 25-26, paJcava0 763-762, piNDani0 520) iha ca solasa uggamadosA gihiyAo samuTThie viyaannaahi| uppAyaNAya dosA sAhUo samuTThie jaann||3||(pinnddni0520) eSaNAdoSAstUbhayasamutthA iti, evamudgamAdibhirdoSairavidyamAnatayA yA vizuddhiHpiNDacaraNAdInAM nirdoSatA sA udgamAdivizuddhirudramAdInAM vA vizuddhiryA sA tatheti, idamevAtidizannAha-evaM visohii| jJAnasya- zrutasyArAdhanA- kAlAdhyayanAdiSvaSTasvAcAreSu pravRttyA niraticAraparipAlanA jJAnArAdhanA, evaM darzanasya niHzaGkitAdiSu, cAritrasya samitiguptiSu, sA cotkRSTAdibhedA bhAvabhedAt kAlabhedAvati, jJAnAdipratipatanalakSaNaH saGklizyamAnapariNAmanibandhano jJAnAdisaGklezo, jJAnAdizuddhilakSaNo vishuddhymaanprinnaamhetukstdsngkleshH| eva miti, jJAnAdiviSayA evAtikramAdayazcatvAraH, tatrAdhAkarmAzritya caturNAmapi nidarzanaM- AhAkammAmaMtaNa paDisuNamANe aikkamo hoi 1 / payabhedAdi vaikkama 2 gahie tai 3 eyaro gilie 4||1||(vyv0 pIThikA0 43) iti, itthamevottaraguNarUpacAritrasya catvAro'pi, etaduddezena jJAnadarzanayostadupagrahakAridravyANAM ca pustakacaityAdInAmupaghAtAya mithyAdRzAmupabRMhaNArthaM vA nimantraNapratizravaNAdibhirjJAnadarzanAtikramAdayo'pyAyojyA iti / tiNhaM aikkamANaM tiSaSThyA dvitIyArthatvAt trInatikramAnAlocayed-gurave nivedayedityAdi prAgvad, navaraM yAvatkaraNAd visohejA viuThUjA akaraNayAe abbhuTejjA ahArihaMtavokamma pAyacchitta'mityadhyetavyamiti, pApacchedakatvAt prAyazcittavizodhakatvAdvA prAkRte pAyacchittamiti zuddhirucyate tadviSayaH zodhanIyAticAro'pi prAyazcittamiti, tacca tridhA, dazavidhatve'pi tasya tristhAnakAnurodhAditi, tatrAlocanamAlocanA O SoDazodgamadoSAn gRhiNaH samutthitAn vijAnIhi / utpAdanAyA doSAn sAdhoH samutthitAn jAnIhi // 3 // AdhAkarmAmantraNapratizravaNe atikramo bhvti| padabhedAdau vyatikramo gRhIte tRtIya itaro gilite||1|| tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 194-196 jJAnAdiprajJApanAsamyaktve upaghAtavizuddhIca, ArAdhanAsaMklezA'saMklezAtikramavyatikramA'tIcArA'nAcArAH, atikramAdipratikramaNaMca, prAyazcittatraividhyam (AdhAkarmAdisvarUpam) // 285 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 286 // gurave nivedanaM tAMzuddhibhUtAmarhati tayaiva zuddhyati yadaticArajAtaM bhikSAcaryAditadAlocanAhamiti, evaM pratikramaNaM-mithyA-tRtIyamadhyayana duSkRtaM tadaha sahasA asamitatvamaguptatvaM ceti, ubhayaM- AlocanApratikramaNalakSaNamarhati yattattathA, manasA rAgadveSagamanAdi, tristhAnam, caturthoddezakaH sArddhagAtheha- bhikkhAyariyAi sujjhai aiyAro kovi viyaDaNAe uu| bIo ya asamio mi tti kIsa sahasA agutto vA? // 1 // sUtram 197 saddAiesu rAgaM dosaM ca maNo gao taiyagaMmi ||(aav0ni0 1339-40)tti / ete ca prajJApanAdayo dhAH prAyo manuSyakSetra eva akarmabhUmayaH, jambUmandarasyuriti tadvaktavyatAmAha dakSiNottarajambuddIve 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM tato akammabhUmio paM0 taM0- hemavate harivAse devakurA, jambuddIve 2 maMdarassa pavvayassa varSavarSadharauttareNaM tao akammabhUmIo paM0 taM0- uttarakurA rammagavAse eraNNavae, jambUmaMdarassa dAhiNeNaM tato vAsA paM0 taM0- bharahe hemavae hRda-taddevI nadItrika harivAse, jambUmaMdarassa uttareNaM tato vAsA paM0 taM0- rammagavAse herannavate eravae, jambUmaMdaradAhiNeNaM tato vAsaharapavvatA paM0 taM0- jambUmandaracullahimavaMte mahAhimavaMte NisaDhe, jambUmaMdarauttareNaM tao vAsaharapavvatA paM020- NIlavaMte rUppI siharI, jambUmaMdaradAhiNeNaM tao pUrva pazcimAdiSu mahAdahA paM0 taM0- paumadahe mahApaumadahe tigiMchadahe, tattha NaM tato devatAomahiDDiyAto jAva paliovamaTTitItAo parivasaMti, nadItrikaMca taM0-sirI hirI dhitI, evaM uttareNavi, NavaraM- kesaridahe mahApoMDarIyadahe poMDarIyadahe, devatAto kittI buddhI lacchI, jambUmaMdaradAhiNeNaM cullahimavaMtAto vAsadharapavvatAto paumadahAo mahAdahAto tato mahANatIo pavahaMtI, taM0- gaMgA siMdhU rohitaMsA, jaMbUmaMdarauttareNaM siharIo vAsaharapavvatAto poMDarIyaddahAo mahAdahAo tao mahAnadIo pavahaMti, taM0-suvannakUlA rattA rattavatI, jambUmaMdara // 286 // bhikSAcaryAyAM ko'pi aticAraH sa vikaTanayA shuddhyti| kathaM sahasA'samito'gupto vA'smIti dvitiiyH|| 1 // (pratikramaNaM) zabdAdikeSu mano rAga dveSaM vA gataM 8 tRtIyam (mishrN)|
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 287 // puracchimeNaM sItAe mahANatIte uttareNaM tato aMtaraNatItopaM0 taM0- gAhAvatI dahavatI paMkavatI, jambUmaMdarapuracchimeNaM sItAte mahANatIte dAhiNeNaM tato aMtaraNatIto paM0 taM0- tattajalA mattajalA ummattajalA, jambUmaMdarapaJcatthimeNaM sIodAte mahANaIe dAhiNeNaM tato aMtaraNatIto paM0 taM0-khIrodA sItasotA aMtovAhiNI, jambUmaMdarapaJcatthimeNaM sItodAe mahANadIe uttareNaM tao aMtaraNadIto paM0 taM0- ummimAliNI pheNamAliNI gaMbhIramAlinI / evaM dhAyaisaMDe dIve puracchimaddhevi akammabhUmIto ADhavettA jAva aMtaranadIotti NiravasesaMbhANiyavvaM, jAva pukkharavaradIvaDDapaJcatthimaDDhe taheva niravasesaM bhANiyavvaM // sUtram 197 // jambuddIve ityAdi, idaM ca prakaraNaM dvisthAnakAnusAreNa jambUdvIpapaTAnusAreNa cAvaseyamiti, navaramantaranadInAM viSkambhaH paJcaviMzatyadhikaM yojanazatamiti / anantaraM manuSyakSetralakSaNakSitikhaNDavaktavyatoktetyadhunA bhaGgayantareNa sAmAnyapRthvIdezavaktavyatAmAha tihiM ThANehiM dese puDhavIe calejA, taM0- athe NamimIse rayaNappabhAte puDhavIte urAlA poggalA NivatejA, tate NaM te urAlA poggalA NivatamANA desaM puDhavIe calejA 1, mahorate vA mahiDDIe jAva mahesakkhe imIse rayaNappabhAte puDhavIte ahe ummaJjaNimajjiyaM karemANe desaM puDhavIte calejA 2, NAgasuvannANa vA saMgAmaMsi vaTTamANaMsi desaM puDhavIte calejA 3, iccetehiM tihiM0 / tihiM ThANehiM kevalakappA puDhavI calejA, taM0- adheNaM imIse rataNappabhAte puDhavIte ghaNavAte guppejjA, taeNaM se ghaNavAte guvite samANe ghaNodahimeejA, taeNaM se ghaNodahI eie samANe kevalakappaMpuDhaviMcAlenjA, deve vA mahiDDite jAva mahesakkhetahArUvassa samaNassa mAhaNassa vAiDiMjutiM jasaMbalaM vIritaM purisakkAraparakkama uvadaMsemANe kevalakappaMpuDhaviMcAlijjA, devAsurasaMgAmaMsi vA vaTTamANaMsi kevalakappA puDhavI calejA, iccetehiM tihiM0 // sUtram 198 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 197 akarmabhUmayaH, jambUmandaradakSiNottaravarSavarSadharahRda-taddevInadItrika jambUmandarapUrvapazcimAdiSu nadItrikaMca sUtram 198 dezasarvapRthvIcalanam // 287 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vattiyutam bhAga-1 // 288 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 198 dezasarvapRthvIcalanam tihI tyAdi spaSTam, kevalaM deza iti bhAgaH, pRthivyA- ratnaprabhAbhidhAnAyA iti, ahe tti adhaH orAli tti udArAbAdarA nipateyu:- vinasApariNAmAt tato vicaTeyuranyatovA''gatya tatra lageyuryantramuktamahopalavat, tae NaM ti tataste nipatanto dezaM pRthivyAzcalayeyuriti pRthivIdezazcalediti, mahorago- vyantaravizeSaH, mahiDDie parivArAdinA, yAvatkaraNAd mahajjuie zarIrAdidIptyA, mahAbale prANataH, mahANubhAge vaikriyAdikaraNataH, mahesakkhe maheza ityAkhyA yasyeti, unmagnanimagnikAMutpatanipatAM kuto'pi dAdeH kAraNAt kurvan dezaM pRthivyAzcalayet, sa ca calediti, nAgakumArANAM suparNakumArANAM ca bhavanapativizeSANAM parasparaM saGgAme vartamAne- jAyamAne sati desaM ti dezazcalediti, icceehiM ti nigamanamiti / pRthivyA dezasya calanamuktam, adhunA samastAyAstadAha- tihI tyAdi, spaSTam, kintu kevalaiva kevalakalpA, ISadUnatA ceha na vivakSyate, ataH paripUrNetyarthaH paripUrNaprAyA veti, pRthivI- bhUH, ahe tti adho ghanavAtaH-tathAvidhapariNAmo vAtavizeSo gupyeta vyAkulo bhavet kSubhyedityarthaH, tataH sa guptaH san ghanodadhiM- tathAvidhapariNAmajalasamUhalakSaNamejayet- kampayet, tae NaM ti tato'nantaraMsa ghanodadhirejitaH- kampitaH san kevalakalpAMpRthivIM cAlayet, sAca calediti, devo vA Rddhi-parivArAdirUpAM dyutiM zarIrAderyazaH- parAkramakRtAMkhyAtiM balaM-zArIraM vIrya-jIvaprabhavaM puruSakAraM- sAbhimAnaM vyavasAyaM niSpannaphalaM tameva parAkramamiti, balavIryAdhupadarzanaM hi pRthivyAdicalanaM vinA na bhavatIti taddarzayaMstAM calayediti, devAzca- vaimAnikA asurA bhavanapatayasteSAM bhavapratyayaM vairaM bhavati, abhidhIyate ca bhagavatyAM-kiM pattiyaNNaM bhaMte! asurakumArA devA sohammaM kappaM gayA ya gamissaMti ya?, goyamA! tesiNaM devANaM bhavapaJcaie verANubaMdhe (bhagavatI 3/2/13) tti, tatazca saGgAmaH syAt, tatra varttamAne pRthivI calet, tatra teSAM mahAvyAyAmata utpAtanipAtasambhavAditi, icceehI tyAdi, nigamanamiti / devAsurAH saGgrAmakAritayA'nantara
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam tRtIyamadhyayana tristhAnam, catuddizakaH sUtram 199-201 kilbiSa bhAga-1 // 289 // sthitiH, muktAH, te ca dazavidhAH indrasAmAnikatrAyastriMzapArSadyAtmarakSalokapAlAnIkaprakIrNakAbhiyogyakilbiSikAzcaikaza (tattvA0 a04 sU04) iti vacanAd, iti tanmadhyavarttinastristhAnakAvatAritvAt kilbiSikAnabhidhAtumAha tividhA devakibbisiyA paM0 taM0-tipaliovamaTTitItA 1 tisAgarovamadvitItA 2 terasasAgarovamaTTitItA 3, kahiNaMbhaMte! tipalitovamaTTitItA devakibbisiyA parivasaMti?, uppiM joisiyANaM hiTiM sohammIsANesu kappesu ettha NaM tipaliovamadvitIyA devA kibbisiyA parivasaMti 1, kahiNaMbhaMte! tisAgarovamaTTitItA devA kibbisiyA parivasaMti?, uppiMsohamIsANANaM kappANaM heTThi saNaMkumAramAhiMde kappe ettha NaM tisAgarovamaTThitIyA devakibbisiyA parivasaMti 2, kahi NaM bhaMte! terasasAgarovamadvitIyA devakibbisitA parivasaMti?, uppiM baMbhalogassa kappassa hiDiMlaMtagekappe etthaNaM terasasAgarovamaTTitItA devakibbisiyA parivasaMti 3 ||suutrm 199 // sakkassaNaM deviMdassa devaraNNo bAhiraparisAte devANaM tinni paliovamAI ThiI pannattA 1, sakkassaNaM deviMdassa devaranno abhiMtaraparisAte devINaM tinni paliovamAI ThitI paM02, IsANassa NaM deviMdassa devaranno bAhiraparisAte devINaM tinni paliovamAiM ThitI pN03|| sUtram 200 // ___tivihe pAyacchitte paM0 ta0- NANapAyacchitte daMsaNapAyacchitte carittapAyacchitte, tato aNugghAtimApaM0 taM0- hatthakammaM karemANe mehuNaM sevemANe rAIbhoyaNaM jamANe, tao pAraMcitA paM0 taM0-duTThapAraMcite pamattapAraMcite annamannaM karemANe pAraMcite, tato aNavaTThappA paM020- sAhamiyANaM teNaM karemANe annadhammiyANaM teNaM karemANe hatthAtAlaM dlymaanne|| sUtram 201 // zakraparSasthiti:, prAyazcittagurupArAdhikAnavasthApyatraividhyam // 289 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 290 // tivihe tyAdi sphuTam, kevalaM, kibbisiyatti-nANassa kevalINaM dhammAyariyassa saMghasAhUNaM / mAI avannavAI kibbisiyaM bhAvaNaM tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, kunni||1||(bRhtk0 bhA0 1302)tti, evaMvidhabhAvanopAttaM kilbiSaM-pApamudaye vidyate yeSAM te kilbiSikA, devAnAMmadhye caturthoddezakaH kilbiSikA:- pApA athavA devAzca te kilbiSikAzceti devakilbiSikA:- manuSyeSu caNDAlA ivAspRzyAH, uppiM upari sUtram hihi~ adhastAt sohammIsANesu tti SaSThyarthe sptmii| devAdhikArAyAtaM sakke tyAdi sUtratrayaMsugamamiti / devInAmanantaraM sthitiruktA, 199-201 kilbiSadevItvaM ca pUrvabhave saprAyazcittAnuSThAnAdbhavatIti prAyazcittasya tadvatAM ca prarUpaNAyAha- tivihe tyAdi sUtracatuSTayaM sugamam, sthitiH, kevalaM nANe tyAdi, jJAnAdyaticArazuddhyarthaM yadAlocanAdijJAnAdInAMvA yo'ticArastad jJAnaprAyazcittAdi, tatrAkAlAvinayA- zakraparSa sthitiH, dhyayanAdayo'STAvaticArA jJAnasya zaGkitAdayo'STau darzanasya mUlaguNottaraguNavirAdhanArUpA vicitrAzcAritrasyeti / aNugghAima prAyazcittatti udghAto-bhAgapAtastena nirvRttamuddhAtimam, laghvityarthaH, yata uktaM-areNa chinnasesaM puvvaddhaNaM tu saMjuyaM kaauN| dejAhi lahuyadANaM gurugurudANaM tattiyaM cev||1||iti, bhAvanA-mAso'rddhana chinnojAtAni paJcadaza dinAni, tatomAsApekSayA pUrvaM tapaH paJcaviMzatitama pArAdhikA navasthApyatadarddha sArddhadvAdazakaM tena saMyutaM mAsArddham, jAtAni saptaviMzatirdinAni sArdAnItyevaM kRtvA yad dIyate tallaghumAsadAnam, / traividhyam evamanyAnyapi, etanniSedhAdanuddhAtimaM tapo, gurkhityarthaH, tadyogAtsAdhavo'pi vA tathocyante, hastakarma hastena zukrapudgalanighAtanakriyA AgamaprasiddhaM tatkurvan, saptamI ceyaM SaSThyA , tena kurvata iti vyAkhyeyam, eteSAM ca hastakarmAdInAM yatra vizeSe yo'nuddhAtimavizeSo dIyate sa kalpAdito'vaseyaH, pAraMciya tti pAraM- tIraM tapasA aparAdhasyAJcati- gacchati tato // 290 // OjJAnasya kevalinAM dharmAcAryasya saGghasAdhUnAm / avarNavAdI mAyI kilbiSirkI bhAvanAM kroti||1|| 0 manuSye caNDAlA....upari 'hiTiM' (mu0)| 0 ardhena chinne zeSaM pUrvatapo'rdhena saMyuktaM kRtvA / laghukadAnaM dadyA gurudAnaM tAvadeva // 1 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiyutam bhAga-1 // 291 // mivi avarAhe pariNatitthayarapavayaNae jAta pAraMciyaM ThANaM (bahAdaya pamatte yA nAyakAca-duviho ya zrIsthAnAGgaM dIkSyate yaH sa pAradhI sa eva pArAzcikastasya yadanuSThAnaM tacca pArAzcikamiti dazamaM prAyazcittam, liGgakSetrakAlatapobhi- tRtIyamadhyayana zrIabhaya0 bahiHkaraNamiti bhAvaH, iha ca sUtre kalpabhASya idamabhidhIyate- AsAyaNa paDisevI duviho pAraMcio smaasennN| ekkekkami yaha tristhAnam, caturthoddezakaH bhayaNA sacaritte ceva acritte||1|| savvacarittaM bhassai keNavi paDisevieNa u paeNaM / katthai ciTThai deso pariNAmavarAhamAsajja // 2 // sUtram tullaMmivi avarAhe pariNAmaseNa hoi nANattaM / katthai pariNAmaMmivi tulle avarAhanANattaM // 3||(bRhtk0 bhA0 4972-73-74)tatra 199-201 kilbiSaAzAtakapArAzcika:-titthayarapavayaNasue Ayarie gaNahare mhiddddiie| ete AsAyaMte pacchitte maggaNA hoi||1|| (bRhatka0 bhA0 sthitiH, 4975,5060)tti tatra-sabve AsAyaMte pAvati pAraMciyaM ThANaM (bRhatka0 bhA0 4983)ti, iha ca sUtre pratisevakapArAJcika eva zakraparvatrividha uktaH, taduktaM-parisevaNapAraMcI tiviho so hoi aannupuvviie| duDhe ya pamatte yA nAyavvo annamanne y||1||(bRhtk0 bhA04985) sthitiH, prAyazcittatatra duSTo- doSavAn kaSAyato viSayatazca, punarekaiko dvedhA, sapakSavipakSabhedAd, uktaM ca-duviho ya hoi duTTho kasAyaduTTho yA visayaduTTho y| duviho kasAyaduTTho sapakkhaparapakkha cubhNgo||1|| (bRhatka0 bhA0 4986) tatra svapakSe kaSAyaduSTo yathA sarSapa pArAzikAnAlikAbhidhAnazAkabharjikAgrahaNakupito mRtAcAryadantabhaJjakaH sAdhuH, viSayaduSTastu sAdhvIkAmukaH, tatra coktaM- liMgeNa liMgiNIe saMpattiM jo NigacchaI paavo| savvajiNANa'jjAo saMgho vA''sAito teNaM // 1 // pAvANaM pAvayaro diTThipphAsevi sona 8 0 samAsena pArAJciko dvividha AzAtanAyAM pratisevAyAM ca / ekaikasmin bhajanA ca sacAritre acAritre ev||1|| sarva cAritraM bhrazyati kenApi pratiSevitena padena 8 kutracittiSThati dezaH pariNAmAparAdhAvAsAdya // 2 // tulye'pyaparAdhe pariNAmavazena bhavati nAnAtvam |kutrcit pariNAme tulye'pi aparAdhanAnAtvam // 3 // 0 tIrthakarapravacanazrutAni AcAryAn gaNadharAn maharddhikAn |etaanaashaatyti prAyazcitte mArgaNA bhavati // 1 // sarvAnAzAtayan prApnoti pArAdhikaM sthAnam / pratiSevaNApArAzcika-8 strividhaH sa AnupUrvyA duSTazca pramattazca jJAtavyo'nyo'nyazca // 1 // 0 dvividhazca bhavati duSTaH kaSAyaduSTazca viSayaduSTazca / dvividhaH kaSAyaduSTaH svpkssprpkssyoshcturbhnggH||1|| BOliGgena liGginyAH saMprAptiM yo gacchati paapH| sarvajinAnAmAryAH saMghazcAzAtitastena // 1 // pApAnAM pApataro dRSTisparzo'pi kartuM tasya - navasthApya vaividhyama
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 29 // sthitiH, kappati tu / jo jiNapuMgavamudaM namiUNa tameva dharisei ||2||tti, saMsAramaNavayaggaM jaaijraamrnnveynnaapurN| pAvamalapaDalachannA bhamaMti tRtIyamadhyayana muddAdharisaNeNaM // 3 // (bRhatka0 bhA05008-10) iti, parapakSakaSAyaduSTastu rAjavadhako dvitIyo rAjAgramahiSyadhiganteti, uktaM tristhAnam, caturthoddezakaH ca-joya saliMge duTTho kasAyavisaehiM raayvhgoy| rAyaggamahisiparisevao ya bahuso pyaasoy||1||prmttH- paJcamanidrApramAdavAn, sUtram mAMsAzipravrajitasAdhuvaditi, ayaM ca sadguNo'pi tyAjya iti, Aha ca-avi kevalamuppADe Na ya liMga dei aNaisesI se| 199-201 kilbiSadesavayadasaNaM vA geNha aNicche plaayNti|| 1 // (bRhatka0 bhA0 5024) tathA, anyo'nyaM- parasparaM mukhapAyuprayogato maithunaM kurvan, puruSayugamiti zeSaH, ucyateca-AsayaposayasevI kevimaNUsA duveyagA hoti / tesiM liMgavivego (bRhatka0 bhA05026)tti, zakraparSaAsevitAticAravizeSaH sannanAcaritatapovizeSastaddoSoparato'pimahAvrateSunAvasthApyate-nAdhikriyate ityanavasthApyastadati sthitiH, prAyazcittacArajAtaM tacchuddhirapivA'navasthApyamucyata iti navamaM prAyazcittamiti, tatra sAdharmikAH-sAdhavasteSAMsatkasyotkRSTopadhi(dheH) guruziSyAdervA bahuzo vA pradviSTacitto vA, teNaM ti steyaM-cauryaM kurvan 1, tathA anyadhArmikA:- zAkyAdayo gRhasthA vA teSAM pArAdhikA navasthApa satkasyopadhyAdeHsteyaM kurvanniti 2, tathA hastenA''tADanaM hastatAlastaM dalamANe dadad, yaSTimuSTilakuTAdibhirmaraNAdinirapekSa traividhyam AtmanaH parasya vA praharanniti bhAvaH, uktaM ca- ukkosaM bahuso vA paduTThacitto va teNiyaM kuNai / paharai jo ya sapakkhe nirvekkho| ghorprinnaamo||1||athvaa atthAyANaM dalamANo tti pAThastatra arthAdAnaM- dravyopAdAnakAraNamaSTAGganimittaM taddadat, prayuJjAna 8 naiva kalpate yo jinavaramudrAM natvA tAmeva dharSayati // 2 // saMsAramanavadagraM jnmmrnnjraavednaaprcurm| pApamalapaTalacchannA bhrAmyanti mudrAdharSaNena // 3 // 0 yazca svaliGge kaSAyaviSayairduSTo rAjavadhakaca rAjAnamahiSIpariSevakazca bahuzaH prakAzazca // 1 // 0 api kevalamutpAdayenna ca liGgaM tasyAnatizayI dadAti / dezavrataM samyaktvaM vA gRhANa anicchati plaaynte||1|| 0 AsyapoSyasevinaH ke'pi manuSyA dvivedA bhavanti / teSAM linggvivekH|| 0 utkRSTaM bahuzo vA praviSTacittazca stainyaM karoti / praharati yaH svapakSe nirapekSo ghorapariNAmaH // 1 // // 292 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / / 293 // tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 202 6pravrAjanAdiSvakalpyAH (paNDakavAtikaklIbasvarUpam) ityarthaH, athavA hatthAlaMbaM dalamANe tti pAThastatra hastAlambaiva hastAlambastaM hastAlambaMdadad, azivapurarodhAdau tatprazamanArthamabhicArakamantravidyAdi prayuJjAna ityrthH3||puurvoktpraayshcittN pravrAjanAdiyuktasya bhavati, tAni cAyogyanirAsena yogyAnAM vidheyAnIti tadayogyAnnirUpayan sUtraSaTkamAha tato No kappaMti pavvAvettae, taM0- paMDae vAtite kIve 1, evaM muMDAvittae 2, sikkhAvittae 3, uvaTThAvittae 4, saMbhuMjittate 5, saMvAsittate 6,||suutrm 202 // tao ityAdi kaNThyam, kintu paNDakaM napuMsakam, tacca lakSaNAdinA vijJAya pariharttavyam, lakSaNAni cAsya-mahilAsahAvo saravannabheo, meMDhe mahaMtaM mauI ya vaayaa| sasaddagaM muttamapheNagaM ca, eyANi chppNddglkkhnnaanni||1||(bRhtk0 bhA05144)tti, tathA vAto'syAstIti vAtiko, yadA svanimittato'nyathA vA mehanaM kaSAyitaM bhavati tadA na zaknoti yo vedaM dhArayituM yAvanna pratisevA kRtA sa vAtika iti, ayaM ca niruddhavedo napuMsakatayA pariNamati, kvacittu vAhiya tti pAThaH, tatra vyAdhito rogItyarthaH, tathA klIba-asamarthaH,saca caturddhA-dRSTiklIbazabdaklIbAdigdhaklIbanimantraNaklIbabhedAt, tatra yasyAnurAgato vivastrAdyavasthaM vipakSaM pazyato mehanaMgalatisa dRSTiklIbaH, yasya tu suratAdizabdaM zRNvataHsa dvitIyo, yastu vipakSaNAvagUDho nimantritovA vrataMrakSituMna zaknoti sa AdigdhaklIbo nimantritaklIbazceti, caturvidho'pyayaM nirodhe napuMsakatayA pariNamatIti, vAtikaklIbayostu parijJAnaMtayostanmitrAdInAMvA kathanAderiti, vistarazcAtra kalpAdavaseyaH, ete cotkaTavedatayA vratapAlanAsahiSNava iti na kalpante pravrAjayitum, pravrAjakasyApyAjJAbhaGgena doSaprasaGgAditi, uktaMca- jiNavayaNe paDikuTuM jo pavvAvei OmahilAsvabhAvaH svaravarNabhedo mehanaM mahanmRdvI ca vaannii| sazabdakaM mUtramaphenaM ca etAni SaT pnnddklkssnnaani| (c) jinavacane pratikuSTaM yaH pravrAjayati - // 293 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 294 // tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 203 avAcanIyavAcanIyadussaMjJApyasusaMjJApyAH lobhadoseNaM / caraNaTThio tavassI lovei tameva ucarittaM ||1||(nishiithbhaa0 3745) iti, iha trayo'pravrAjyA uktAstristhAnakAnurodhAd, anyathA anye'pi te santi, yadAha-bAle vuDhe napuMse ya, jaDDe kIve ya vaahie| teNe rAyAvagArI ya, ummatte ya adNsnne||1|| dAse duDhe (ya) mUDhe (ya), aNatte juMgie iy| obaddhae ya bhayae, sehanippheDiyA iya ||2||gumvinnii bAlavacchA ya, pavvAveuM na kappai (nizIthabhA0 3506-8)tti, adaMsaNo-andhaH aNatto-RNapIDitaH juMgio-jAtyaGgahInaH obaddhao-vidyAdAyakAdipratijAgarakaH sehaNippheDiA- apahRta iti, eva mityAdi, yathaite pravrAjayituM na kalpante evameta eva kathaJcicchalitena pravAjitA api santomuNDayituM zirolocenana kalpante, uktaMca- pavvAvio siyatti, (yaH syAdityarthaH) muNddaaveuNannaayrnnjogo| ahavA muMDAvinte dosA aNivAriyA purimA // 1 // (tulanA bRhatka0 5190) iti, evaM zikSayituM- pratyupekSaNAdisAmAcArI grAhayitum, tathA upasthApayituM-mahAvrateSuvyavasthApayitum, tathA sambhoktuM- upadhyAdinA, evamanAbhogAt saMbhuktAzca saMvAsayituMAtmasamIpe AsayituM na kalpanta iti prakrama iti / kathaJcit saMvAsitA api vAcanAyA ayogyA:- na vAcanIyA iti, tAnAha tato avAyaNijjA paM0 ta0- aviNIe vigatIpaDibaddhe aviositapAhuDe, taokappaMti vAtittate, taM0- viNIe avigatIpaDibaddhe viusiypaahudde| tao dusannapyA paM0 taM0-duDhe mUDhe vuggAhite, tao susannappA paM0 taM0- aduDhe amUDhe avuggaahite||suutrm 203 // lobhadoSeNa |crnnsthitstpsvii lopayati tadeva caaritrm|| 1 // 0 bAlo vRddho napuMsako jaDaH klIbazva vyaadhitH| steno rAjApakArI ca unmttshcaadrshnH||1|| dAso duSTazca mUDhazva Rnnaato juGgita iti avabaddhako bhRtakaH ziSyaniSpheTiketi // 2 // garbhiNI bAlavatsA ca pravrAjayituM na kalpate // 0 syAtpravAjito muNDayitumanAcaraNayogyo'thavA muNDite paurastyA doSA anivaaritaaH|| 1 // // 294 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 295 // zrIsthAnAI * tao ityAdisugamam, navaraMna vAcanIyAH-sUtraMna pAThanIyAH,ata evArthamapyazrAvaNIyAH,sUtrAdarthasya gurutvAt, tatrAvinItaH tRtIyamadhyayanaM zrIabhaya0 sUtrArthadAturvandanAdivinayarahitaH, tadvAcane hi doSo, yata uktaM- iharahavi tAva thabbhai aviNIo laMbhio kimu sueNaM? / mA NaTTho tristhAnam, vRttiyutam caturthoddezakaH bhAga-1 nAsihiI khae va khArovasego u||1|| gojUhassa paDAgA sayaM palAyassa vaddhai ya vegaM / dosodae ya samaNaM na hoi na niyANatulaM c||2|| sUtram 203 (bRhatka05201-2)nidAnatulyameva bhavatItyarthaH, viNayAhIyA vijA dei phalaM iha pare ya loymi| na phalaMta'viNayagahiyA sassA avAcanIya vAcanIyava toyhiinnaaiN|| 3 // (bRhatka0 5203)iti, tathA vikRtipratibaddho- ghRtAdirasavizeSagRddho'nupadhAnakArIti bhAva, ihApi dussaMjJApyadoSa eva, yadAha-atavo na hoi jogo na ya phalae icchiyaM phalaM vijjaa| avi phalati viulamaguNaM sAhaNahINA jahA vijjaa||1|| susaMjJApyAH (bRhatka0 5206)iti, avyavazamitaM-anupazAntaM prAbhRtamiva prAbhRtaM narakapAlakauzalikaM paramakrodho yasya so'vyavazamitaprAbhRtaH / uktaM ca-appevi pAramANiM avarAhe vayai khAmiyaM taM ca / bahuso udIrayaMto aviosiyApAhuDo sa khlu||1||(bRhtk 5207)iti, pAramANiM paramakrodhasamuddhAtaM vrajatIti bhAvaH, etasya vAcane ihalokatastyAgo'sya preraNAyAM kalahanAt prAntadevatAchalanAcca, paralokato'pi tyAgastatra zrutasya dattasya niSphalatvAd, USarakSiptabIjavaditi, Aha ca-duviho u pariccAo iha coyaNa kalaha 1 devayAchalaNaM 2 / paralogami a aphalaM khittaMpi va Usare bIyaM // 1 // (bRhatka0 5208) iti, etadviparyayasUtraM P OitarathA'pi tAvat stabhbhAti avinIto lambhita: kiM zrutena ? mA nazyannAzayiSyati kSate kssaaraavsekaadiv|| 1 // goyUthasya patAkA svayaM palAyamAnasya vardhayati / 8 vegm| doSodaye cazamanaM na bhavati na ca nidAnatulyam // 2 // vinayAdhItA vidyA iha parasmiMzca loke dadAti phalam / na phalantyavinayagRhItAH zasyAnIva toyahInAni // 1 // SO atapo na bhavati yogo na ca phalatIcchitaM phalaM vidyA / api vipulamaguNaM sAdhanahInA phalati yathA vidyA // 1 / / 0 alpe'pi aparAdhe krodhaM vrajati kSAmitaM taM c| bahuza udIrayati so'vyuSitaprAbhRtaH khlu||1|| 7 dvividhastu parityAga iha codane kalaho devatAchalanam / paraloke cAphalamUSare kSetre bIjamiva // 1 // // 295 //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 296 // sugamam / zrutadAnasyAyogyA uktA, idAnIM samyaktvasyApyayogyAnAha- tao ityAdi kaNThyam, kintu duHkhena- kRcchreNa tRtIyamadhyayana saMjJApyante- prajJApyante bodhyanta iti duHsaMjJApyAstatra duSTo-dviSTastattvaM prajJApakaM vA prati, sa cAprajJApanIyo, dveSeNopadezA- tristhAnam, pratipatteH, evaM mUDho- guNadoSAnabhijJaH, vyudvAhitaH- kuprajJApakadRDhIkRtaviparyAsaH, so'pyupadezaM na pratipadyate, uktaM ca-puvaM caturthoddezaka: sUtram kuggAhiyA keI, bAlA pNddiymaanninno| necchaMti kAraNaM souM, dIvajAe jahA Nare // 1 // (bRhatka0 5204) iti, eteSAM svarUpaM 204-205 kalpAt kathAkozAccAvaseyamiti / etadviparyastAn susaMjJApyatayA''ha-tao ityAdi, sphuTamiti, uktAH prajJApanArhAH puruSAH,8 maNDalika parvatAH, adhunA tatprajJApanIyavastUni tristhAnakAvatArINyAha mahAtitato maMDaliyA pavvatA paM0 taM0- mANusuttare kuMDalavare ruagvre| sUtram 204 // mahAlayAzca (mAnuSottaratato mahatimahAlayA paM0 taM0- jambuddIve maMdare maMdaresu sayaMbhuramaNe samudde samuddesu baMbhaloe kappe kappesu // sUtram 205 // kuNDala| tao maMDalie tyAdi, maNDalaM- cakravAlaM tadasti yeSAM te maNDalikAH- prAkAravalayavadavasthitA mAnuSebhyo mAnuSakSetrA- rucaka svarUpam) dvottaraH- paratovartI mAnuSottara iti, tatsvarUpaM cedaM-pukkharavaradIvaDDa parikhivai mANusuttaro selo| pAyArasarisarUvo vibhayaMto / mANusaM logN||1|| sattarasa egavIsAi joyaNasayAI so smuvviddho| cattAri ya tIsAiM mUle kosaMca ogaaddho||2||ds bAvIsAiM ahe vicchinno hoi joynnsyaaii| satta ya tevIsAI vicchinno hoi mjjhmi||3|| cattAri ya cauvIse vitthAro hoi uvari selss| aDDAijje O pUrvaM kugrAhitAH kecidbAlAH paNDitamAninaH / necchanti kAraNaM zrotuM dvIpajAtA yathA nraaH||1|| (vuggAhiyeti gaathaavRttiH)| 0 puSkaravaradvIpArddha parikSipati // 296 // mAnuSottaraH shailH| prAkArasaTazarUpo vibhajana mAnuSaM lokm||shaa ekaviMzatyadhikasaptadazayojanazatAni sa samuccaH / triMzadadhikacatuHzatAni mUle krozaM cAvagADhaH // 2 // dvAviMzatyadhikadazayojanazatAni adho vistIrNo bhavati / trayoviMzatyadhikasaptazatAni madhye vistIrNo bhavati // 3 // caturviMzatyadhikacatuHzatAni zailasyopari vistAro P
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam / bhAga-1 // 297 // tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 204-205 maNDalika parvatAH, dIve do ya samudde aNuparIi // 4 // (dvIpasAgara0 1-4) iti / tathA-jabUddIvo dhAryai pukharadIvo ya vAruNivaro y| khIravaro'vi yA 'dIvo ghayavaradIvo ya khoryvro||5|| naMdIsarI ya aruNo aruNovAo ya kuMDalavaro y| taha saMkha ruaga bhuavara kusa kuMcavaro tao diivo|| 6 // (bRhatsaM0 82-83) iti kramApekSayA ekAdaze kuNDalavarAkhye dvIpe prAkArakuNDalAkRtiH kuNDalavara iti, tadrUpamidaM-kuNDalavarassa majjhe Naguttamo hoti kuNDalo selo| pAgArasarisarUvo vibhayaMto kuNDalaM diivN||1|| bAyAlIsasahasse unviddho kuMDalo havai selo| eNaM ceva sahassaM dharaNiyalamahe smogaaddho||2|| dasa ceva joyaNasae bAvIse vitthaDo ya muulNmi| satteva joyaNasae bAvIse vitthaDo mjjhe||3|| cattAri joyaNasae cauvIse vitthaDo u siharatale (dvIpasAgara072-75) tti, tathA trayodaze rucakavarAkhye dvIpe kuNDalAkRtI rucaka iti, etasya tvidaM svarUpaM-ruyagavarassa u majjhe naguttamo hoti pavvao ruago| pAgArasarisarUvo ruagaM dIvaM vibhymaanno||1||ruygss u usseho caurAsItiM bhave shssaaii| egaM ceva sahassaM dharaNiyalamahe smogaaddho|| 2 // dasa ceva sahassA khalu bAvIsA joyaNANa boddhavA / mUlaMmi u vikkhaMbho sAhIo ruygselss||3|| (dvIpasAgara0 112-14) tathA madhyavistAro'sya sapta sahasrANi dvAviMzatyadhikAni, zirovistArastu catvAri sahasrANi cturviNshtydhikaaniiti| - bhavati / sArddhadvayadvIpAn dvau samudrAvanuparyeti // 4 // O jambUdvIpo dhAtakI puSkaradvIpazca vAruNIvarazca / kSIravaro'pi ca dvIpo ghRtavaradvIpazca kssodvrH|| 5 // nandIzvarazvAruNo'ruNAvapAtazca kuNDalavarazca / tathA zakho rucako bhujavaraH kuzaH krauJcavarazca tato dviipH|| 6 // 0 kuNDalavarasya madhye nagottamo bhavati kuNDalaH shailH| prAkArasadRzarUpo vibhajan kuNDalaM dvIpam // 1 // dvicatvAriMzatsahasrANyudviddhaH kuNDalo bhavati zailaH / adho dharaNItale ekameva sahasraM smvgaaddhH||2|| dazayojanazatAni ? dvAviMzatyadhikAni mUle vistRtaH dvAviMzatyadhikasaptayojanazatAni madhye vistRtH|| 3 // caturviMzatyadhikacaturyojanazatAni zikharatale vistRtH| 0 rucakavarasya tu 8 madhye nagottamo bhavati parvato ruckH| prAkArasadRzarUpo rucakaM dvIpaM vibhajan // 1 // rucakasyotsedhazca caturazItirbhavet shsraanni| dharaNitale ekameva sahasramadhaH samavagADhaH // 2 // dvAviMzatyadhikadazasahasrayojanAni boddhavyaH / mUle tu viSkambhaH sAdhiko rucakazailasya // 3 // mahAtimahAlayAzca (mAnuSottarakuNDalarucakasvarUpam) // 297 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / / 298 // sAmAyikA mAnuSottarAdayo mahAnta uktA iti mahadadhikArAdatimahata Aha-tao mahaI tyAdi vyaktam, kevalamatimahAntazca te AlayAzca- tRtIyamadhyayana AzrayA atimahAlayA mahAntazca te'timahAlayAzceti mahAtimahAlayAH, athavA laya ityetasya svArthikatvAd mahAtimahAnta cha tristhAnam, caturthoddezakaH ityarthaH, dviruccAraNaM ca mahacchabdasya mandarAdInAM sarvagurutvakhyApanArtham, avyutpanno vA'yamatimahadarthe varttata iti, maMdaresu tti sUtram 206 merUNAMmadhye jambUdvIpakasya sAtirekalakSayojanapramANatvAccheSANAM caturNA sAtirekapaJcAzItiyojanasahasrapramANatvAditi, dinirviSTasvayambhUramaNo mahAn sumerorArabhya tasya zeSasarvadvIpasamudrebhyaHsamadhikapramANatvAt, teSAM tasya ca krameNa kizcinyUnAdhika kalpAdirajjupAdapramANatvAditi, brahmalokastu mahAn, tatpradeze paJcarajjupramANatvAd lokavistarasya, tatpramANatayA ca vivakSitatvAd sthitiH brahmalokasyeti / anantaraM brahmalokakalpa ukta iti kalpazabdasAdhAt kalpasthitiM tridhA''ha tividhA kappaThitI paM0 taM0- sAmAiyakappaThitI chedovaTThAvaNiyakappaTTitI nivvisamANakappaTThitI 3, ahavA tivihA kappadvitI paM0 taM0-NivviTThakappaTThitI jiNakappaThitI therakappaThitI 3||suutrm 206 // tivihetyAdi sUtradvayaM vyaktam, kevalaMsamAni-jJAnAdIni teSAmAyo-lAbhaH samAyaH sa eva sAmAyikaM-saMyamavizeSastasya tadeva vA kalpa:- karaNamAcAraH, yathoktaM-sAmarthya varNanAyAM ca, karaNe chedane tthaa| aupamye cAdhivAse ca, kalpazabdaM vidurbudhaaH|| 1||iti sAmAyikakalpaH, saca prathamacaramatIrthayoH sAdhUnAmalpakAlazchedopasthApanIyasya sadbhAvAd, madhyatIrtheSu mahAvideheSu / ca yAvatkathikazchedopasthApanIyAbhAvAt, tadevaM tasya tatra vA sthitirmaryAdA sAmAyikakalpasthitiH, sA ca zayyAtarapiNDa| parihAre caturyAmapAlane puruSajyeSThatve bRhatparyAyasyetareNa vandanakadAne ca niyamalakSaNA zuklapramANopetavastrApekSayA yadacelatvaM tatra 1 tathA AdhAkarmikabhaktAdyagrahaNe 2 rAjapiNDAgrahaNe 3 pratikramaNakaraNe 4 mAsakalpakaraNe 5 paryuSaNakalpakaraNe 6 // 29
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 299 // cAniyamalakSaNA ceti, atroktaM- "sijjAyarapiMDe yA 1 cAujjAme ya 2 purisajeTTe ya 3 / kiikammassa ya karaNe 4 cattAri avaTThiyA tRtIyamadhyayana kppaa||1|| Acela 1 kuddesiya 2 sapaDikkamaNe ya 3 rAyapiMDe ya 4 / mAsaM 5 pajjosavaNA 6 chappeaNavaTThiyA kappA // 2 // (bRhtk| tristhAnam, caturthoddezakaH 6361-62) tatrAcelakatvamevaM -duviho hoi acelo asaMtacelo ya saMtacelo y| tattha asaMtehiM jiNA saMtA'celA bhave sesA // 1 // sUtram 206 sIsAveDhiyapottaM naiuttaraNami naggayaM beMti / junnehiM naggiyamhi tura sAliya! dehi me pottiM // 2 // junnehiM khaMDiehi asavvataNuyAuehiM Na sAmAyikA dinirviSTaya nnicN| saMtehivi NigaMthA acelayA hoMti celehiN||3|| (bRhatka06365-67) ityAdi, tathA pUrvaparyAyacchedenopasthApanIyaMAropaNIyaM chedopasthApanIyam, vyaktitomahAvratAropaNamityarthaH, tacca prathamapazcimatIrthayoreveti,zeSA vyutpattistathaiva, tatsthiti- sthiti: zvoktalakSaNeSveva dazasusthAnakeSvavazyapAlanalakSaNeti, tathAhi-dasaThANaThio kappo purimassa ya pacchimassa ya jiNassa / eso / dhuyarayakappo dasaThANapaiTThio hoi||1||iti, Acela 1 kuddesiya 2 sijjAyara 3 rAyapiMDa 4 kiikamme 5 / vaya 6 jeTTha 7 paDikkamaNe / 8 mAsaM 9 pajjosavaNakappe 10 // 2 // (bRhatka0 6363-64) iti, nirvizamAnA ye parihAravizuddhitapo'nucaranti parihArikA ityarthaH, teSAM kalpe sthitiyathA-grISmazItavarSAkAleSukrameNa tapojaghanyaM caturthaSaSThASTamAni madhyamaMSaSThAdIni utkRSTamaSTamAdI zayyAtarapiNDazca caturyAmazca puruSajyeSThazca kRtikarmaNazca karaNe catvAro'vasthitAH klpaaH||1|| AcelakyamaudezikaM sapratikramaNazca rAjapiNDazca mAsaH paryuSaNA SaDapyete'navasthitAH klpaaH|| 2 // OM dvividho bhavatyacelo'saccelazca saccelazca / tatrAsatsu jinA acelAH zeSAH satsvapi celeSu // 1 // zIrSAveSTitapotaM nadyuttaraNe namnaM bravanti jIrNeSa nanAsmi zAlika! tvara me potaM dehi // 2 // jIrNeSu khaNDiteSu asarvatanuprAvRteSu na ca nityaM / celeSu satsvapi nirgranthA acelakA bhavanti // 3 // OB // 299 // dazasthAnasthitaH kalpaH pUrvasya pazcimasya ca jinsy| eSa dhUtarajAH- kalpo dazasthAnapratiSThito bhavati // 1 // 0 AcelakyamaudezikaM zayyAtarapiNDo rAjapiNDaH kRtikarma vratAni jyeSThaH pratikramaNaM mAsaH paryuSaNAkalpaH // 1 //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 30 // nIti, pAraNaM cAyAmameva, piNDaiSaNAsaptake cAdyayoragraha eva, paJcasu punarekayA bhaktamekayA ca pAnakamityevaM dvayorabhigraha tRtIyamadhyayanaM iti, uktaM ca-bArasa 1 dasa 2 aTTha3 dasa 142 chaTTha 3 aTTheva 1 chaTTha 2 cauro ya 3 / ukkosamajjhimajahannagA uvaasaasisirgimhe|| tristhAnam, caturthoddezaka: 1||(bRhtk06472)paarnnge AyAma paMcasu gaho dosa'bhiggaho bhikkheti, nirviSTA-AsevitavivakSitacAritrA anuparihArikA sUtram 206 ityarthaH, tatkalpasthitiryathA pratidinamAyAmamAtraM tapo bhikSA tathaiveti, uktaM ca-kappaTThiyAvi paidiNa kareMti emeva cAyAmaMti, sAmAyikAete ca nirvizamAnakA nirviSTAzca parihAravizuddhikA ucyante, teSAM ca navako gaNo bhavati, te ca evaMvidhA:- savve carittavaMto dinirviSTa kalpAdiu, daMsaNe prinitttthiyaa| navapubbiyA jahanneNaM, ukkosA dasapubviyA ||1||pNcvihe vavahAre, kappaMmi duvihami y| dasavihe ya pacchitte, savve sthitiH te pariniTThiyA ||2||(bRhtk0 6454-55)ityAdi, jinA- gacchanirgatasAdhuvizeSAsteSAM kalpasthitirjinakalpasthitiH, sA caiva-jinakalpaM hi pratipadyatejaghanyato'pinavamapUrvasya tRtIyavastunisati utkRSTatastudazasubhinneSuprathame saMhanane, divyAdhupasarga rogavedanAzcAsau sahate, ekAkyeva bhavati, dazaguNopetasthaNDila evoccArAdijIrNavastrAdi ca tyajati, vasatiH sarvopAdhivizuddhAsya, bhikSAcaryA tRtIyapauruSyAm, piNDaiSaNottarAsAMpaJcAnAmekataraiva, vihAromAsakalpena, tasyAmeva vIthyAMSaSThadine bhikSATanamiti, evaMprakArAceyaM 'suyasaMghayaNe'tyAdikAdgAthAsamUhAt kalpoktAdavagantavyeti, bhaNitaMca- gacchaMmi ya nimmAyA , dhIrA jAhe ya ghiyprmtthaa| aggahi joga abhiggahi, uveMti jinnkppiycrittN||1|| (bRhatka0 6483)agrahe Adyayorabhigrahe cAdyayorabhigraha (mu0)| 0 dvAdazamaM dazamamaSTamaM dazamamaSTamaM SaSThamaSTamaM SaSThaM caturtham / cotkRSTamadhyamajaghanyato varSAziziragrISmeSu // 1 // pAraNake AcAmAmlaM paJcasu graho dvayorabhigraho bhikssaayaam|| kalpasthitA api pratidinamevamevAcAmlaM kurvnti|| sarve cAritravanta eva darzane pariniSThitAH / jaghanyena navapUrviNa utkRSTato. // 300 // dazapUrviNaH ||1||pnycvidhe vyavahAre dvividhe kalpe ca / dazavidhe ca prAyazcitte sarva ete prinisstthitaaH||2||gcche ca nirmAtA dhIrA yadA gRhItaparamArthAH / agrAhyAbhigrahayoge copayanti jinakalpikacaritram // 1 //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 301 // paJcAnAM piNDaiSaNAnAM dvayoryoge- dvayormadhye ekatarasyA gRhItaparamArthAH, dhiibaliyA tavasUrA niMtI gacchAu te purissiihaa| tRtIyamadhyayanaM balavIriyasaMghayaNA uvasaggasahA abhiiruyaa||1|| (bRhatka06484) iti, sthavirA:- AcAryAdayogacchapratibaddhAsteSAMkalpasthitiH | tristhAnam, caturthoddezakaH sthavirakalpasthitiH, sA ca pavvajA sikkhAvayamatthagahaNaM ca aniyao vaaso| nipphattI ya vihAro sAmAyArI ThiI ceva // 1 // sUtram (bRhatka0 1132-42, vizeSAva07) ityAdiketi, iha ca sAmAyike sati chedopasthApanIyaM tatra ca parihAravizuddhikabhedarUpaM 207-208 zarIratrayaM nirvizamAnakaM tadanantaraM nirviSTakAyikaM tadanantaraM jinakalpaH sthavirakalpo vA bhavatIti sAmAyikakalpasthityAdikaH nArakAdInAm, sUtrayoH kramopanyAsa iti / uktakalpasthitivyatikrAmiNo nArakAdizarIriNo bhavantIti taccharIranirUpaNAyAha guru gatisamUhAneraiyANaM tato sarIragA paM0 taM0- veuvvite teyae kammae, asurakumArANaM tato sarIragA paM0 saM0- evaM ceva, evaM savesiM devANaM, nukampApuDhavikAiyANaM tatosarIragApaM0 taM0-orAlite teyae kammate, evaM vAukAiyavajjANaM jAva curidiyaannN||suutrm 207 // bhAvazruta___ guruMpaDucca tato paDiNItA paM0 taM0- AyariyapaDiNIte uvajjhAyapaDiNIte therapaDiNIte 1, gatiM paDucca tato paDiNIyA paM0 taM0 pratyanIkA: ihalogapaDiNIe paralogapaDiNIe duhaologapaDiNIe 2, samUhaM paDucca tato paDiNItA paM0 taM0- kulapaDiNIe gaNapaDiNIe saMghapaDiNIte 3, aNukaMpaM paDucca tato paDiNIyA paM0 saM0- tavassipaDiNIe gilAyapaDiNIe sehapaDiNIe 4, bhAvaM paDucca tato paDiNItApaM0 20-NANapaDiNIedasaNapaDiNIe carittapaDiNIe5, suyaM paDucca tatopaDiNItApaM0 taM0-suttapaDiNIte atthapaDiNIte tdubhypddinniie6||suutrm 208 // 0 dhRtibalikAstapaHzUrAste puruSasiMhA gacchAnnirgacchanti balavIryasaMhananayutA upasargasahA abhiirvH|| 1 // 0 pravrajyA zikSA vratAni arthagrahaNaM cAniyato vaasH| ziSyANAM niSpattizca vihAraH sAmAcArI sthitizca // 1 // // 301 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 302 // neraiyANa mityAdi, daNDakaH kaNThyaH , kintu evaM savvadevANaM ti yathA asurANAM trINi zarIrANi evaM nAgakumArAdibhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikAnAm, evaM vAukAiyavajANaM ti, vAyUnAM hi AhArakavarjAnicatvAri zarIrANIti tadvarjanamevaM paJcendriyatirazcAmapi catvAri manuSyANAMtu paJcApIti ta iha ndrshitaaH| kalpasthitivyatikrAmiNazcapratyanIkA api bhavantIti tAnAha- guru mityAdi sUtrANi SaD vyaktAni, kintu gRNAti- abhidhatte tattvamiti gurustaM pratItya- Azritya pratyanIkAHpratikUlAH, sthaviro jAtyAdibhiH, etatpratyanIkatA caivaM- jaccAIhi avannaM vibhAsai vaTTai na yAvi uvvaae| ahio chiddappehI pagAsavAdI annnnulomo||1|| (bRhatka0 1305) ahavAvi vae evaM uvaesaM parassa deMti evaM tu| dasavihaveyAvaccaM kAyavvaM sayaM na kuvvaMti // 2 // iti, gatiH- mAnuSatvAdikA tatrehalokasya-pratyakSasya mAnuSatvalakSaNaparyAyasya pratyanIka indriyArthapratikUlakAritvAt paJcAgnitapasvivadihalokapratyanIkaH, paraloko-janmAntaraM tatpratyanIka indriyArthatatparo, dvidhAlokapratyanIkacauryAdibhirindriyArthasAdhanaparaH, yadvA ihalokapratyanIka ihalokopakAriNAMbhogasAdhanAdInAmupadravakArIhalokapratyanIkaH, evaM jJAnAdInAmupadravakArI paralokapratyanIka, ubhayeSAM tu dvidhAlokapratyanIka iti, athavehaloko- manuSyalokaH paralokonArakAdirubhayametadeva dvitIyam, pratyanIkatA tu tadvitathaprarUpaNeti, kulaM cAndrAdikaM tatsamUho gaNa: koTikAdistatsamUhaH saGgha iti, pratyanIkatA caiteSAmavarNavAdAdibhiriti, kulAdilakSaNaM cedaM ettha kulaM vinneyaM egAyariyassa saMtaI jA u| tiha OjAtyAdibhiravaNaM vibhASate nopapAte'pi varttate / ahitazchidrapekSI prakaTavAdI ananulomaH // 1 // OM athavA'pi vadedevaM parasyopadezaM dadati evameva / dazavidhaM vaiyAvRttyaM karttavyaM paraM svayaM na kurvanti // 2 // 0 atra kulaM vijJeyamekAcAryasya yA tu sNttiH| trayANAM - tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 207-208 zarIratrayaM nArakAdInAm, gurugatisamUhA'nukampAbhAvazrutapratyanIkA: P
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 303 // bhAva kulANa mihopuNa sAvekkhANaM gaNo hoi||1||svvo'vinaanndsnncrnngunnvibhuusiyaann samaNANaM / samudAyo puNa saMgho guNasamudAotti- tRtIyamadhyayanaM kaauunnN||2||anukmpaaN- upaSTambhaM pratItya-Azritya tapasvI-kSapakaH, glAno-rogAdibhirasamarthaH,zaikSo'bhinavapravrajitaH, tristhAnam, caturthoddezakaH ete hyanukampanIyA bhavanti, tadakaraNAkAraNAbhyAM ca pratyanIkateti, bhAva:- paryAyaH, sa ca jIvAjIvagataH, tatra jIvasya sUtram 208 prazasto'prazastazca, tatra prazastaH kSAyikAdiH, aprazasto vivakSayaudayikaH, kSAyikAdizca jJAnAdirUpaH, tato bhAvaM-jJAnAdi zarIratrayaM nArakAdInAm, pratItya pratyanIkasteSAM vitathaprarUpaNato dUSaNato vA, yathA- pAyayasuttanibaddhaM ko vA jANai paNIya keNeyaM? / kiM vA caraNeNaM tu gurudANeNa viNA uhvi||1||iti, sUtraM- vyAkhyeyamarthasta vyAkhyAnaM niyuktyAdistadubhayaM-dvitayamiti tatpratyanIkatA-kAyA gatisamUhAvayA ya te ciya te ceva pamAya appamAyA y| mokkhAhigAriyANaM joisajoNIhi kiM kjN?||1|| (bRhatka0 1303) ityAdi jnukampAdUSaNodbhAvanamiti / uktA kalpasthitirgarbhajamanujAnAmeva taccharIraMca mAtApitRhetukamiti tayostadaGgeSu hetutve vibhAgamAha zrutapratyanIkA: tato pitiyaMgApaM0 taM0- aTThI aTThimiMjA kesamaMsuromanahe / taomAuyaMgApaM0 taM0- maMse soNite mtthuliNge|suutrm 209 // taopitiyaMgetyAdi sUtradvayaM kaNThyam, kevalaM pituH- janakasyAGgAni-avayavAH pitraGgAni prAyaHzukrapariNatirUpANI pitRmAtraGgAni tyarthaH, asthi pratItam, asthimiMjA- asthimadhyarasaH kezAzva-zirojAH zmazru ca kUrcaH romANi ca-kakSAdijAtAni nakhAzcapratItA:kezazmazruromanakhamityekameva prAyaHsamAnatvAditi |maatrnggaani ArttavapariNatiprAyANItyarthaH,mAMsaMpratItam,zoNitaM kalAnAM mithaH punaH sApekSANAM gaNo bhavati // 1 // sarvo'pi jJAnadarzanacaraNaguNavibhUSitAnAM zramaNAnAm / samudAyaH punaH saMghaH guNasamudAya itikRtvA / / 2 // 8 // 303 // prAkRtabhASAnibaddhametacchrutaM ko vA jAnAti kenedaM praNItaM? / kiMvA dAnena vinA cAritreNa tu bhavati iti // 1 // 0 kAyA vratAni ca tAnyeva pramAdA apramAdAzca ta eva / mokSAdhikAriNAM jyotiryonibhiH kiM kArya? / / 2 / / sUtram 209
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAlA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 304 // tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, caturthoddezaka: sUtram 210 zramaNazramaNo pAsakayo mahAnirjarAkAraNAni raktam, mastuliGga-zeSaM medaHphipphisAdi, kapAlamadhyavarti bhejkmityeke|puurvoktsthvirklpsthitiprtipnnsy viziSTanirjarAkAraNAnyabhidhAtumAha tihiM ThANehiMsamaNe NiggaMthe mahAnijare mahApajjavasANe bhavati, taM0-kayA NaM ahaM appaM vA bahuyaM vA suyaM ahijissAmi, kayA NamahamekallavihArapaDimaM uvasaMpajittANaM viharissAmi, kayA NamahamapacchimamAraNaMtitasaMlehaNAjhUsaNAjhUsite bhattapANapaDiyAikkhite pAovagate kAlaM aNavakaMkhamANe viharissAmi, evaM sa maNasA sa vayasA sa kAyasA pahAremANe (pAgaDemANe) nigaMthe mahAnijare mahApajjavasANe bhavati / tihiM ThANehiM samaNovAsate mahAnijare mahApajjavasANe bhavati, taM0-kayA NamahamappaMvA bahuyaMvA pariggahaM paricaissAmi 1kayANaM ahaM muMDe bhavittA AgArAto aNagAritaM pavvaissAmi 2 kayANaM ahaM apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjhUsaNAjhUsite bhattapANapaDiyAtikkhate pAovagate kAlaM aNavakaMkhamANe viharissAmi 3, evaM sa maNasA sa vayasA sa kAyasA pAgaDemANe (jAgaramANe) samaNovAsate mahAnijjare mahApajjavasANe bhavati ||suutrm 210 // tihi tyAdi sugamam, navaraM mahatI nirjarA-karmakSapaNA yasya sa tathA mahat- prazastamAtyantikaM vA paryavasAnaM- paryantaM samAdhimaraNato'punarmaraNato vA jIvitasya yasya sa tathA, atyantaM zubhAzayatvAditi, evaM sa maNasa tti evamuktalakSaNaM trayam, sa iti- sAdhuH maNasa tti manasA hrasvatvaM prAkRtatvAt, evaM sa vayasa tti vacasA sa kAyasa tti kAyenetyarthaH, sakArAgamaH prAkRtatvAdeva, tribhirapi karaNairityarthaH, athavA svamanasetyAdi, pradhArayan- paryAlocayan kvacittu pAgaDemANetti pAThastatra prakaTayan vyaktIkurvannityarthaH / yathA zramaNasya tathA zramaNopAsakasyApi trINi nirjarAdikAraNAnIti darzayannAha- tihI tyAdi, kaNThyam / anantaraM karmanirjaroktA, sA ca pudgalapariNAmavizeSarUpeti pudgalapariNAmavizeSamabhidhAtumAha
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 305 // pudalaprati tivihe poggalapaDighAte paM0 taM0- paramANupoggale paramANupoggalaM pappa paDihannijjA lukkhattAte vA paDihaNijjA logate vA tRtIyamadhyayanaM pddihnnijaa|| sUtram 211 // tristhAnam, caturthoddezakaH tivihe cakkhUpaM0 taM0- egacakkhU bicakkhU ticakkhU, chaumatthe NaM maNusse egacakkhU deve bicakkhUtahArUve samaNe vA mAhaNe vA sUtram uppannanANadasaNadhare se NaM ticakkhUtti vattavvaM sitaa|| sUtram 212 // 211-213 tividhe abhisamAgame paM0 ta0-uda ahaM tiriyaM, jayANaMtahArUvassa samaNassavA mAhaNassa vA atisese nANadasaNe samuppajati ghAtahetavaH, seNaM tappaDhamatAte uDDamabhisameti tato tiritaM tato pacchA ahe, ahologeNaM durabhigame pannatte samaNAuso! / / sUtram 213 / / eka-dvi-tri catuSkAH , tivihe ityAdi, pudgalAnAM- aNvAdInAMpratighAto- gatiskhalanaM pudgalapratighAtaH, paramANuzcAsau pudgalazca paramANupudgalaH sa. UrdhvAdiSvabhitadantaraM prApya pratihanyeta-gateH pratighAtamApadyeta, rUkSatayA vA tathAvidhapariNAmAntarAd gatitaH pratihanyeta, lokAnte vA, parato dhrmaastikaayaabhaavaaditi| pudgalapratighAtaMca sacakSureva jAnAtIti tannirUpaNAyAha-tivihe ityAdi, prAyaH kaNThyam, cakSurlocanaM tad dravyato'kSi bhAvato jJAnaM tadyasyAsti sa tadyogAccakSureva, cakSuSmAnityarthaH,saca trividhaH- cakSusaGkhyAbhedAt, tatraikaMcakSurasyetyekacakSurevamitarAvapi, chAdayatIti chadma-jJAnAvaraNAditatra tiSThatIti chadyasthaH,saca yadyapyanutpannakevalajJAna sarva evocyate tathApIhAtizayavaczrutajJAnAdivarjito vivakSita iti ekacakSuzcakSurindriyApekSayA, devo dvicakSuH cakSurindriyAvadhibhyAm, utpannamAvaraNakSayopazamena jJAnaMca-zrutAvadhirUpaM darzanaMca-avadhidarzanarUpaM yo dhArayati-vahati sa tathA ya evaMbhUtaH // 305 // sa tricakSuzcakSurindriyaparamazrutAvadhibhiriti vaktavyaM syAt, sahi sAkSAdivAvalokayati heyopAdeyAni samastavastUni, kevalI tvihana vyAkhyAtaH, kevalajJAnadarzanalakSaNacakSurdvayakalpanAsambhave'picakSurindriyalakSaNacakSuSa upayogAbhAvenAsatkalpatayA samAgamanakramaH
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 306 // tasya cakSustrayaM na vidyata itikRtveti, dravyendriyApekSayA tu so'pina virudhyata iti / cakSuSmAnanantaramuktaH, tasya cAbhisamAgamo. tRtIyamadhyayana bhavatIti taM digbhedena vibhajannAha-tivihe ityAdi, abhItyarthAbhimukhyena na tu viparyAsarUpatayA samiti-samyak na saMzayatayA tristhAnam, caturthoddezakaH tathA A- maryAdayA gamanamabhisamAgamo- vstupricchedH| ihaiva jJAnabhedamAha- jayA Na mityAdi, aisesa tti zeSANi-* sUtram 214 chadmasthajJAnAnyatikrAntamatizeSaM-jJAnadarzanaM tacca paramAvadhirUpamitisaMbhAvyate, kevalasya na krameNopayogoyena tatprathamataye deva-rAja gaNityAdisUtramanavadyaM syAditi, tasya-jJAnAderutpAdasya prathamatA tatprathamatA tasyAm, uddhaMti Urdhvalokamabhisameti-samavagacchati nAmRddhaya:21 jAnAti tatastiryagiti-tiryaglokaMtatastRtIye sthAne'dha ityadholokamabhisameti, evaMcasAmarthyAt prAptamadholoko durabhigamaH, krameNa paryantAdhigamyatvAditi, he zramaNAyuSmanniti ziSyAmantraNamiti / anantaramabhisamAgama uktaH, saca jJAnaM taccarddhirihaiva vakSyamANatvAditi RddhisAdharmyAt tadbhedAnAha tividhA iDDI paM0 taM0- deviDDI rAiTTI gaNiDDI 1, deviTThI tivihA paM0 taM0- vimANiDDI viguvvaNiDDI pariyAraNiDDI 2, ahavA deviTThI tivihA paM0 taM0-sacittA acittA mIsitA 3, rAiTThI tividhA paM020- ranno atiyANiDDI ranno nijANiDDI raNo balavAhaNakosakoTThAgAriDDI 4, ahavA rAtiDDI tivihA paM0 taM0-sacittA acittA mIsitA 5, gaNiDDI tivihA paM0 taM0-NANiDDI daMsaNiDDI carittiDDI 6, ahavA gaNiDDI tivihA paM0 20 sacittA acittA mIsiyA 7||suutrm 214 // tivihA iDDI ityAdi,sUtrANi sapta sugamAni, navaraM devasya-indrAdeddhiraizvaryaM devaddhiravaM rAjJazcakravAdergaNino-gaNAdhipaterAcAryasyeti 1 / vimAnAnAM vimAnalakSaNA vA RddhiH- samRddhiH, dvAtriMzallakSAdikaM bAhulyaM mahattvaM ratnAdiramaNIyatvaM ceti // 306
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 307 // vimAnarddhiH, bhavati ca dvAtriMzallakSAdikaM saudharmAdiSu vimAnabAhulyam, yathoktaM- battIsa aTThavIsA bArasa aTTha cauro saya tRtIyamadhyayanaM shssaa| AreNa baMbhalogA vimANasaMkhA bhave esaa||1|| paMcAsa catta chacceva sahassA lNtsukkshsaare| sayacauro ANayapANaesu tristhAnam, caturthoddezakaH tinnAraNaccuyae // 2 // ekkArasuttara heTThimesu sattuttaraM ca majjhimae / sayamegaM uvarimae paMceva annuttrvimaannaa||3|| (bRhatsaM0 117-19) sUtram 214 iti, upalakSaNaM caitadbhavananagarANAmiti, vaikriyakaraNalakSaNA RddhikriyarddhiH, vaikriyazarIrairhi jambUdvIpadvayamasaGkhyAtAn deva-rAja gaNivA dvIpasamudrAn pUrayantIti, uktaM ca bhagavatyAM-camare NaM bhaMte! ke mahiDDie jAva kevatiyaM ca NaM pabhU viuvittae?, goyamA! camare NaM nAmaddhaya:21 jAva pabhU NaM kevalakappaM jambuddIvaM dIvaM bahUhiM asurakumArehiM devehi ya devIhi ya AinnaM jAva karettae, aduttaraM ca NaM goyamA! pabhU camare / jAva tiriyamasaMkheje dIvasamudde bahUhiM asurakumArehiM Ainne jAva karittae, esa NaM goyamA! camarassa 3 ayameyArUve visayamette buie, no ceva NaM saMpattIe viuvviMsu 3, evaM sakke'vi do kevalakappe jambuddIve jAva Ainne karejja (bhagavatI 3/1/3,15)tti, paricAraNAkAmAsevA tadRddhiH, anyAn devAnanyasatkA devIH svakIyA devIrabhiyujyAtmAnaM ca vikRtya paricArayatItyevamuktalakSaNeti 2 / sacittA- svazarIrAgramahiSyAdisacetanavastusampad acetanA- vastrAbharaNAdiviSayA mizrA- alaGkatadevyAdirUpA 3 // 0 dvAtriMzadaSTAviMzatidazASTa ca catvAri zatasahasrANi / ArAdbrahmalokAd vimAnasaMkhyaiSA bhvet||1|| paJcAzacatvAriMzat SaT sahasrANi lAntakazukrasahasrAreSu catvAri shtaanyaantpraanntyostriinnyaarnnaacyutyoH|| 2 // adhastane ekAdazAdhikaM madhyame saptottaraM zatamuparitane ekaM zatamanuttaravimAnAni paJcaiva // 3 // 0 camaro bhadanta! kIdRzo maharddhiko yAvatkiyadvikurvayituM prabhuH? gautama! camaro yAvatsamarthaH kevalakalpaM jambUdvIpaM dvIpaM bahubhirasurakumAranikAyairdevairdevIbhizca AkIrNaM yAvat kartum, atha ca gautama ! prabhuzcamaro yAvattiryagasaMkhyeyadvIpasamudrAn bahubhirasurakumAranikAyairAkIrNAn yAvatkartum, eSa gautama! camarasya etAdRzasvarUpaH viSayamAtra uktH| 8na caiva saMpattyA vyakArSId vikaroti vikrissyti| evaM zakro'pi dvau kevalakalpau jambUdvIpau AkIrNI yaavtkuryaat||
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 308 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 215-217 gauravANi dhArmikAdikaraNAni svAdhyAya atiyAnaM- nagarapravezastatra RddhiH- toraNahaTTazobhAjanasammAdilakSaNA niryANaM- nagarAnnirgamastatra RddhiH- hastikalpanasAmantaparivArAdikA balaM-caturaGgaMvAhanAni-vegasarAdIni kozo-bhANDAgAraM koSThA-dhAnyabhAjanAni teSAmagAraM-gehaM koSThAgAraM dhAnyagRhamityarthasteSAMtAnyeva vA RddhiryAsAtathA 4 / sacittAdikA pUrvavabhAvanIyeti 5 / jJAnarddhirviziSTazrutasampad, darzanarddhi:- pravacane niHzaGkitAditvaM pravacanaprabhAvakazAstrasampadvA cAritrarddhiniraticAratA 6|scittaa ziSyAdikA acittA vastrAdikA mizrA tathaiveti 7 / iha ca vikurvaNAdikraddhayo'nyeSAmapi bhavanti, kevalaM devAdInAM vizeSavatyastA iti teSAmevoktA iti / RddhisadbhAveca gauravaM bhavatIti tadbhedAnAha tato gAravA paM0 ta0 iDIgArave rsgaarvesaataagaarve||suutrm 215 // tividhe karaNe paM0 taM0-dhammite karaNe adhammie karaNe dhammitAdhammie krnne||suutrm 216 // tivihe bhagavatA dhamme paM0 taM0- suadhijjhite sujjhAtite sutavassite, jayA suadhijjhitaM bhavati tadA sujjhAtiyaM bhavati jayA sujjhAtiyaM bhavati tadAsutavassiyaM bhavati, sesuadhijjhitesujjhAtitesutavassitesutakkhAteNaMbhagavatA dhamme pnnnntte||suutrm 217 // tao gArave tyAdi vyaktam, paraMgurorbhAvaH karma veti gauravam, tacca dvedhA- dravyato vajrAderbhAvato'bhimAnalobhalakSaNAzubhabhAvavata Atmanastatra bhAvagauravaM tridhA, tatra RddhyA- narendrAdipUjAlakSaNayA AcAryatvAdilakSaNayA vA abhimAnAdidvAreNa gauravamRddhigauravam, RddhiprAptyabhimAnAprAptaprArthanAdvAreNAtmano'zubhabhAvo bhAvagauravamityartha, evamanyatrApi, navaraM rasorasanendriyArtho madhurAdiH sAtaM-sukhamiti, athavA RddhyAdiSu gauravamAdara iti |anntrNcaaritrrddhiruktaa, cAritraMca karaNamiti tadbhedAnAha-tivihe ityAdi, kRtiH karaNamanuSThAnam, tacca dhArmikAdisvAmibhedena trividham, tatra dhArmikasya-saMyatasyedaM dhyAnatapodharmAH 8 // 308 //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAI zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 309 // svadhItam, tAjagAda sudharmasvAmIkaraNamanantaramuktam, dhArmikamevamitare, navaramadhArmiko'saMyatastRtIyo dezasaMyataH, athavA dharme bhavaM dharmo vA prayojanamasyeti dhArmikam , vi-tRtIyamadhyayanaM paryastamitarad, evaM tRtIyamapIti / dhArmikakaraNamanantaramuktam, tacca dharma eveti tadbhedAnAha-tivihe ityAdi spaSTam, kevalaM tristhAnam, caturthoddezakaH bhagavatA mahAvIreNetyevaM jagAda sudharmasvAmI jambUsvAminaMpratIti, suSTha-kAlavinayAdyArAdhanenAdhItaM-gurusakAzAt sUtrataH sUtram paThitaM svadhItam, tathA suSThu- vidhinA tata eva vyAkhyAnenArthataH zrutvA dhyAtaM- anuprekSitam, zrutamiti gamyaM sudhyAtam, 218-220 vyAvRtyadhyuanuprekSaNA'bhAve tattvAnavagamenAdhyayanazravaNayoH prAyo'kRtArthatvAditi, anena bhedadvayena zrutadharma uktastathA suSTha- ihalokA papattiparyAptidyAzaMsArahitatvena tapasthitaM- tapasyAnuSThAnaM, sutapasyitamiti cacAritradharma ukta iti, trayANAmapyeSAmuttarottarato'vinAbhAvaM traividhyam loka-vedadarzayati- jayA ityAdivyaktam, paraM nirdoSAdhyayanaM vinA zrutArthApratIte:sudhyAtaM na bhavati tadabhAve jJAnavikalatayA sutapasthita samayAnAmantana bhavatIti bhAvaH, yadetat-svadhItAditrayaM bhagavatA varddhamAnasvAminA dharmaH prajJaptaH settisa svAkhyAtaH-suSThuktaH samyagjJAnakriyArUpatvAt, tayozcaikAntikAtyantikasukhAvandhyopAyatvena nirupacaritadharmatvAt, sugatidhAraNAddhi dharma iti, uktaMca 8 jinakevalya hatAM traividhyam nANaM payAsayaM sohao tavo saMjamo ya guttikro| tiNhapi samAoge mokkho jiNasAsaNe bhnnio||1|| (Ava0ni0 103) iti, Namiti vaakyaalngkaare| sutapasthitamiti cAritramuktam, tacca prANAtipAtAdivinivRttisvarUpamiti tasyA bhedAnAha tividhA vAvattI paM0 taM0- jANU ajANU vitigicchA, evamajjhovavajjaNA priyaavjjnnaa|| sUtram 218 // tividhe aMte paM0 taM0- logate veyaMte smyNte||suutrm 219 // // 309 // tato jiNA paM0 taM0- ohiNANajiNe maNapajjavaNANajiNe kevalaNANajiNe 1, tato kevalI paM0 taM0- ohinANakevalI 0 jJAnaM prakAzakaM zodhakaM tapaH saMyamastu guptikaraH / trayANAmapi samAyogo mokSo jinazAsane bhnnitH||1|| stridhA,
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 310 // maNapajjavanANakevalI kevalanANakevalI 2, tao arahA paM0 taM0- ohinANaarahA maNapajjavanANaarahA kevalanANaarahA 3 // tRtIyamadhyayana tristhAnam, sUtram 220 // caturthoddezakaH tivihe tyAdi, vyAvarttanaM vyAvRttiH, kuto'pi hiMsAdyavadhernivRttirityarthaH, sA ca yA jJasya- hiMsAderhetusvarUpaphalaviduSo sUtram jJAnapUrvikA vyAvRttiH, sA tadabhedAd jANutti gaditA, yA tvajJasyAjJAnAt sA ajANU ityabhihitA , yA tu vicikitsAtaH- 218-220 vyAvRttyadhyusaMzayAt sA nimittnimittinorbhedaadvicikitsetybhihitaa|vyaavRttiritynenaanntrN cAritramuktaM tadvipakSazcAzubhAdhyavasAyA papattiparyAptinuSThAne iti tayoradhunA bhedAnatidezata Aha- eva mityAdisUtre, eva miti vyAvRttiriva tridhA ajjhovavajjaNa tti adhyupapAdanaM traividhyam loka-vedakvacidindriyArthe adhyupapattirabhiSvaGga ityarthastatra jAnato viSayajanyamanarthaM yA tatrAdhyupapattiH sA jANU yA tvajAnataH sA samayAnAmantaajANU yA tu saMzayavataH sA vicikitseti, pariyAvajjaNa tti paryApadanaM paryApattirAsevetiyAvat, sA'pyevameveti / jANu tti stridhA, jinakevalyajJaH, sa ca jJAnAt syAdityuktam, jJAnaM cAtIndriyArtheSu prAyaH zAstrAditi zAstrabhedena tadbhedAnAha-tivihe aMte ityAdi, hatAM traividhyam amanamadhigamanamantaH- paricchedastatra loko-lokazAstraM tatkRtatvAt tadadhyeyatvAccArthazAstrAdistasmAdanto-nirNayastasya / vA paramarahasyaM paryanto veti lokAnta evamitarAvapi, navaraM vedA RgAdayaH 4 samayA jainAdisiddhAntA iti / anantaraM samayAnta uktaH, samayazcajinakevalyarhacchabdavAcyairuktaH samyagbhavatIti jinAdizabdavAcyabhedAnabhidhAtuM trisUtrImAha- tao jiNe tyAdi, sugamA, navaraMrAgadveSamohAn jayantIti jinA:-sarvajJAH, uktaMca-rAgo dveSastathA moho, jito yena jino hyasau / astriishstraakssmaaltvaadrhnnevaanumiiyte||1||iti, tathA jinA iva ye vartante nizcayapratyakSajJAnatayA te'pi jinAstatrAvadhijJAnapradhAno jino'vadhijina evamitarAvapi, navaramAdyAvupacaritAvitaro nirupacAra upacArakAraNaM tu pratyakSajJAnitvamiti, kevalaM- ekamanantaM pUrNa // 310
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ tristhAnam, zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 311 // vA jJAnAdi yeSAmasti te kevalina, uktaM ca-kasiNaM kevalakappaM logaM jANaMti taha ya paasNti| kevalacarittaNANI tamhA te kevalI tRtIyamadhyayanaM hoti // 1 // (Ava0ni01092) iti, ihApi jinavad vyAkhyA, arhanti devAdikRtAM pUjAmityarhantaH, athavA nAsti rahaH caturthoddezaka: pracchannaM kiJcidapi yeSAM pratyakSajJAnitvAtte arahasaH, zeSaM prAgvat / ete ca salezyA api bhavantIti lezyAprakaraNamAha- sUtram tatolesAodunbhigaMdhAopaM0 taM0- kaNhalesANIlalesA kAulesA 1, taolesAo subbhigaMdhAtopaM0 taM0- teU0 pamha0 221-222 lezyAnAM sukkalesA 2 evaM doggatigAmiNIo 3 sogatigAmiNIo 4 saMkiliTThAo 5 asaMkiliTThAo 6 amaNunnAo 7 maNunnAo 8 durabhigandhaavisuddhAo 9visuddhAo 10 appasatthAo11 pasatthAo 12 sItalukkhAo 13 Ni NhAo 14||suutrm 221 // surabhyAdi caturdazadhA tivihe maraNe paM0 taM0- bAlamaraNe paMDiyamaraNe bAlapaMDiyamaraNe, bAlamaraNe tivihe paM0 taM-Thitalese saMkiliTThalese pajjavajAtalese, svarUpaM, paMDiyamaraNe tivihe paM0 20-Thitalese asaMkiliTThalese pajjavajAtalese 3, bAlapaMDitamaraNe tividhe paM0 taM0-Thitalesse asaMkiliTThalese apajjavajAtalese 4||suutrm 222 // bAlapaNDitatao ityAdi sugamam, navaraM dubbhigaMdhAo tti durabhigandhA durgandhA durabhigandhatvaM ca tAsAM pudgalAtmakatvAt, pudgalAnAM ca maraNabhedA: 12 gandhAdInAmavazyaMbhAvAditi, Aha ca-jaha gomaDassa gaMdho suNagamaDassa va jahA ahimddss| ettovi aNaMtaguNo lesANaM appasatthANaM // 1 // (uttarA0ni0 34/16) iti, nAmAnusArI cAsAMvarNaH, kapotavarNA lezyA kapotalezyA, dhUmravarNetyarthaH, subbhigaMdhAo tti surabhigandhayaH, Aha ca-jaha surabhikusumagaMdho gaMdho vAsANa pissamANANaM / ettovi aNaMtaguNo pasatthalesANa 0 kRtsnaM kevalakalpaM lokaM jAnAti pazyati c| kevalacAritrajJAnI tasmAtsa kevalI bhavati // 1 // 0 yathA gozavasya gandho zvazavasyAhizavasya vA gndhH| ito'pyanantaguNo'prazastAnAM lezyAnAM gndhH||1||0 yathA surabhikusumagandho gandho vAsAnAM piSyamANAnAm / ito'pyanantaguNaH prazastAnAM tisRNAmapi lezyAnAm // 1 // maraNa-bAlapaNDita
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 312 // tinnhNpi||1|| (uttarA0ni0 34/17) iti, tejo- vahnistadvarNA lezyA lohitavarNetyarthastejolezyeti, padmagarbhavarNA lezyA tRtIyamadhyayanaM | pItavarNetyarthaH padmalezyA, zuklA pratItA, evaMkaraNAtprathamasUtravat / taoityAdhabhilApena zeSasUtrANyadhyeyAnIti, tatra durgatiM tristhAnam, caturthoddezakaH narakatiryagrUpAMgamayanti prANinamiti durgatigAminyaH, sugatirmanuSyadevagatirUpA, saGkliSTAH saGklezahetutvAditi, viparyayaH sUtram sarvatra sujJAnaH, amanojJA amanojJarasopetapudgalamayatvAt, avizuddhA varNato'prazastA-azreyasyo'nAyA ityarthaH,zItarUkSAH 221-222 lezyAnAM sparzata AdyA dvitIyAstu snigdhoSNAH sparzata eveti / anantaraM lezyA uktA, adhunA tadvizeSitamaraNanirUpaNAyAha- tivihe durabhigandhaityAdi sUtracatuSTayam, bAlo'jJastadvad yo varttate viratisAdhakavivekavikalatvAt sa bAlo'saMyatastasya maraNaM bAlamaraNam, surabhyAdi evamitare, kevalaM-paDidhAtorgatyarthatvena jJAnArthatvAdviratiphalena phalavadvijJAnasaMyuktatvAt paNDito- buddhatattvaH saMyata ityarthaH, caturdazadhA tathA aviratatvena bAlatvAdviratatvena ca paNDitatvAd bAlapaNDitaH-saMyatAsaMyata iti, sthitA-avasthitA avizudhyantya- maraNa-bAlasaGklizyamAnA ca lezyA kRSNAdiryasmin tatsthitalezyam, saGkliSTA-saGklizyamAnA saGklezamAgacchantItyarthaH, paNDita bAlapaNDitasAlezyA yasmiMstattathA, tathA paryavAH- pArizeSyAdvizuddhivizeSAH pratisamayaM jAtA yasyAMsA tathA, vizuddhyA varddhamAnetyarthaH, maraNabhedAH12 sA lezyA yasmiMstattatheti, atra prathamaM kRSNAdilezyaH san yadA kRSNAdilezyeSveva nArakAdiSUtpadyate tadA prathamaM bhavati, yadA tu nIlAdilezyaH san kRSNAdilezyeSUtpadyate tadA dvitIyam, yadA punaH kRSNalezyAdiH sannIlakApotalezyeSUtpadyate tadA tRtIyam, uktaM cAntyadvayasaMvAdi bhagavatyAM yaduta-se NUNaM bhaMte! kaNhalese nIlalese jAva sukkalese bhavittA kAulesesu neraiesu 0 atha nUnaM bhadanta! kRSNalezyo nIlalezyo yAvacchuklalezyo bhUtvA kApotalezyeSu nairayikeSUtpadyate? - " : 9
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 313 // uvavajjai?, hatA, goyamA!, se keNatuNaM bhaMte! evaM vuccai?, goyamA! lesAThANesu saMkilissamANesu vA visujjhamANesu vA kAulessaM tRtIyamadhyayanaM pariNamai 2 kAulesesu neraiesu uvavajjai (bhagavatI 13/1/29-30) tti, etadanusAreNottarasUtrayorapi sthitalezyAdivibhAgo tristhAnam, caturthoddezakaH neya iti / paNDitamaraNe saGklizyamAnatA lezyAyA nAsti saMyatatvAdevetyayaM bAlamaraNAdvizeSaH, bAlapaNDitamaraNe tu pANDatamaraNa tu sUtram 223 saGklizyamAnatA vizuddhyamAnatAca lezyAyA nAsti, mizratvAdevetyayaM vizeSa iti / evaM ca paNDitamaraNaM vastuto dvividhameva, avyavasAyi novyavasAyisaGklizyamAnalezyAniSedhe avasthitavarddhamAnalezyatvAt tasya, trividhatvaM tu vyapadezamAtrAdeva, bAlapaNDitamaraNaM tvekavidhameva, saGklizyamAnaparyavajAtalezyAniSedhe avasthitalezyatvAt tasyeti, traividhyaM tvasyetaravyAvRttito vyapadeza- sthAnAni trayapravRtteriti / maraNamanantaramuktam, mRtasya tu janmAntare yathAvidhasya yadvastutrayaM yasmai sampadyate tasya tattasmai darzayitumAha tato ThANA avvavasitassa ahitAte asubhAte akhamAte aNissesAte aNANugAmiyattAte bhavaMti, taM0-seNaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite NiggaMthe pAvayaNe saMkite kaMkhite vitigicchite bhedasamAvanne kalusasamAvanne niggaMthaM pAvayaNaMNo saddahati No pattiyati No roeti taM parissahA abhimuMjiya 2 abhibhavaMti, No se parissahe abhimuMjiya 2 abhibhavai 1, seNaM muMDe bhavittA agArAto aNagAritaM pavvatite paMcahiM mahavvaehiM saMkite jAva kalusasamAvanne paMca mahavvatAInosaddahati jAvaNo se parissahe abhimuMjiya 2 abhibhavati 2, seNaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite chahiM jIvanikAehiM jAva abhibhavai 3 / tato ThANA vavasiyassa hitAtejAva ANugAmitattAte bhavaMti, taM0-seNaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite NigaMthe pAvayaNe NissaMkite NikvaMkhite // 313 // gautamaivam, atha kenArthena bhadantaivamucyate gautama! lezyAsthAneSu saMklizyamAneSu vA vizuddhyamAneSu vA kApotalezyAM pariNamate pariNamya ca kApotalezyeSu nairayikeSUtpadyate,
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 314 // jAvanokalusasamAvanne NiggathaM pAvayaNaMsaddahati pattiyati roteti se parissahe abhimuMjiya 2 abhibhavati, notaMparissahA abhijuMjiya tRtIyamadhyayana 2 abhibhavaMti 1, seNaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite samANe paMcahiM mahavvaehiM NissaMkie NikkaMkhie jAva parissahe tristhAnam, caturthoddezakaH abhijuMjiya 2 abhibhavai, no taM parissahA abhimuMjiya 2 abhibhavaMti 2, se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie chahiM sUtram 223 jIvanikAehiM NissaMkite jAva parissahe abhimuMjiya 2 abhibhavati, notaM parissahA abhijujia 2 abhibhavaMti 3 ||suutrm 223 // 8 avyavasAyitao ThANe tyAdi, trINi sthAnAni-pravacanamahAvratajIvanikAyalakSaNAni avyavasitasya- anizcayavato'parAkramavato novyavasAyi nacAhitayoH vAhitAya-apathyAyAsukhAya-duHkhAya akSamAya-asaGgatatvAya aniHzreyasAya-amokSAyAnanugAmikatvAya-azubhAnu sthAnAni bandhAya bhavanti, seNaM ti yasya trINi sthAnAnyahitAditvAya bhavanti sazaGkito-dezataHsarvato vA saMzayavAn, kAsitastathaiva matAntarasyApi sAdhutvena mantA, vicikitsitaH phalaM prati zaGkopeto'ta eva bhedasamApanno- dvaidhIbhAvamApanna- evamidaM na caivamitimatikaH kaluSasamApanno-naitadevamitipratipattikastatazca nirgranthAnAmidaM nairgranthaM prazastaM pragataM prathamaM vA vacanamiti pravacanaM- Agamo dIrghatvaM prAkRtatvAd, na zraddhatte sAmAnyato na pratyeti-na prItiviSayIkaroti no rocayati-na cikIrSAviSayIkaroti ta miti ya evaMbhUtastaM pravrajitAbhAsaM parisahyanta iti parISahAH- kSudAdayo'bhiyujya 2- sambandhamupagatya pratispardhya vA abhibhavanti-nyakkurvantIti, zeSaM sugamam / uktaviparyayasUtraM prAgvat, kintu hitaM- adoSakaramiha paratra cAtmanaH pareSAM ca pathyAnnabhojanavat, sukhaM- AnandastRSitasya zItalajalapAna iva kSama- ucitaM tathAvidhavyAdhivyAghAtakauSadhapAnamiva niHzreyasaM-nizcitaM zreyaH- prazasyaM bhAvataH paJcanamaskArakaraNamiva, anugAmikaM- anugamanazIlaM bhAsvaradravyajanitacchAyeveti / ayaM caivaMvidhaH sAdhurihaiva pRthivyAM bhavatItyarthena sambandhena pRthivIsvarUpamAha // 314 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 315 // trisamaya (pazcasamaya egamegANaM puDhavI tihiM valaehiM savvao samaMtA saMparikkhittA, taM0- ghaNodadhivalaeNaM ghaNavAtavalaeNaM taNuvAyavalateNaM // tRtIyamadhyayana tristhAnam, sUtram 224 // caturthoddezakaH NeraiyA NaM ukkoseNaM tisamatiteNaM viggaheNaM uvavajaMti, egidiyavajaM jAva vemANiyANaM ||suutrm 225 // sUtram egamege tyAdi, ekaikA pRthvI ratnaprabhAdikA sarvvataH, kimuktaM bhavati?- samantAdathavA dikSu vidikSu cetyarthaH samparikSiptA 224-225 ghanodadhyAdiveSTitA AbhyantaraM ghanodadhivalayaM tataH krameNetare, tatra ghanaH-styAno himazilAvadudadhirjalanicayaH sacAsausa ceti ghanodadhiH valayAni, sa eva valayamiva valayaM-kaTakaM ghanodadhivalayaM tena, evamitare api, navaraM ghanazcAsauvAtazca tathAvidhapariNAmopeto ghanavAta, vigrahavanta:, evaM tanuvAto'pi tathAvidhapariNAma eveti, bhavantyatra gAthA:- navi a phusaMti alogaM causuMpi disAsu svvpuddhviio| saMgahiyA / valaehiM vikkhaMbhaMtesi vocchaami||1||chccev 1 addhapaMcama 2 joyaNa saddhaM ca 3 hoi rynnaae| udahI 1 ghaNa 2 taNuvAyA 3 jahAsaMkheNa vigrahaH) niddiTTA ||2||tibhaago 1 (yojanasya) gAuyaM ceva 2 tibhAgo gAuyassa ya 3 / Aidhuve pakkhevo aho aho jAva sttmi||3|| (bRhatsaM0 243-45) iti, etAsu ca pRthivISu nArakA eva utpadyanta iti tadutpattividhimabhidhAtumAha- neraiyA Na mityAdi, trayaH samayAstrisamayaM tadyatrAsti sa trisamayikastena vigraheNa- vakragamanena, ukkoseNaM ti trasAnAM hi trasanADyantarutpAdAd vakradvayaM bhavati, tatra ca traya eva samayAH, tathAhi-Agneyadizo nairRtadizamekena samayena gacchati, tato dvitIyena samazreNyA'dhastatastRtIyena vAyavyadizi samazreNyaiveti, sAnAmeva trasotpattAvevaMvidhautkarSeNa vigraha ityAha- egeMdiye tyAdi, ekendriyA 0 naiva ca spRzanti alokaM catasRSvapi dikSu sarvAH pRthvyaH / saMgRhItA valayairviSkambhaM teSAM vakSye // 1 // SaT caivArddhapaJcamAni yojanaM sArddha ca bhavati rtnaayaam| | udadhighanatanuvAtA yathAsaGkhyena nirdiSTAH // 2 // yojanatribhAgo gavyUtaM gavyUtatribhAgazca / Adidhruve prakSepo'dho'dho yaavtsptmyaam|| 3 // // 315 //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 316 // stvekendriyeSu paJcasAmayikenApyutpadyante, yataste bahistAt trasanADIto bahirapyutpadyante, tathAhi-vidisAu disaM paDhame bIe tRtIyamadhyayanaM paisarai loyanADIe / taie uppiM dhAvai cautthae nIi bAhiM tu||1|| paMcamae vidisIe gaMtuM uppajjae u egidi tti sambhava evAyam, tristhAnam, caturthoddezakaH bhavatitucatuHsAmayika eva, bhagavatyAM tathoktatvAditi, tathAhi-apajjattagasuhamapuDhavikAieNaM bhaMte! ahelogakhettanAlIe bAhirille khette samohae samohaNittA je bhavie uDDaloyakhettanAlIe bAhirille khette apajjattasuhamapuDhavikAiyattAe uvavajjittae se NaM bhaMte! katisamaieNaM yugapatkarmA zakSayaH, viggaheNaM uvavajjejjA?, goyamA! tisamaieNa vA causamaieNa vA viggaheNa uvavajjejjA (bhagavatI 34/1/38) ityAdi, vizeSaNa abhijidAdivatyAmapyuktaM- sutte causamayAo natthi gaI u parA viNihiTThA / jujjai ya paMcasamayA jIvassa imA gaI loe||1||jo tmtmvidisaae| nakSatrANAM 7 samohao baMbhalogavidisAe / uvavajjaI gaIe so niyamA pNcsmyaae||2|| uvavAyAbhAvAo na paMcasamayAhavA na saMtAvi / bhaNiyA jaha tArakAH, dharma zAntyantaram, causamayA mahallabaMdhe na sntaavi||3|| (vizeSaNavatI 23,24-26) iti, ata uktaM- egiMdiyavajaM ti, yAvadvaimAnikAnAmiti vIrayugAntavaimAnikAntAnAM jIvAnAM trisAmayika utkarSeNa vigraho bhavatIti bhaavH| mohavatAM tristhAnakamabhidhAyAdhunA kSINamohasya kRmi: malli pArzvapravrajyAtadAha parivArau, khINamohassaNaM arahaotato kammaMsA jugavaM khijjaMti, taM0- nANAvaraNijjaM dasaNAvaraNijjaM aMtarAtiyaM ||suutrm 226 // vIracaturdaza pUrviNaH, cakra0 vidizo dizi prathame dvitIye pravizati lokanADyAM tRtIye upari dhAvati caturthe nADyA bahirnirgacchati // 1 // vidizi paJcame gatvA utpadyate ekendriyatvena / 08 vartijinAH | aparyAptasUkSmapRthivIkAyiko bhadantAdholokakSetranADyA bAhye kSetre samavahataH samavahatya yo bhavya UrdhvalokakSetranADyA bAhye kSetre'paryAptasUkSmapRthvIkAyatayA utpattuM sa . bhadanta! katisAmayikena vigraheNa utpadyeta?, gautama! trisAmayikena vA catuHsAmayikena vApi vigraheNotpadyeta / / 0 sUtre catuHsamayAyA gatyAH parA gatirna nirdiSTA / 8 // 316 // yujyate ca paJcasamayA jIvasyaiSA gatirloke // 1 // yastamastamovidizi samavahato brhmlokvidishi| utpadyate sa niyamAt paJcasamayayA gatyA // 2 // utpAdAbhAvAnna | paJcasamayA athavA satyapi na bhaNitA yathA catuHsamayA mahatprabandhe satyapi // 3 //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 317 // zakSayaH, pANAjaNazvavitaha- abhitINakkhatte titAre paM01evaM savaNo 2 assiNI 3 bharaNI 4 magasire 5 pUse 6 jeTThA 7 // sUtram 227 / / tRtIyamadhyayanaM ] tristhAnam, dhammAtoNaM arahAo saMtI arahA tihiM sAgarovamehiM ticaubbhAgapaliovamaUNaehiM vItikaMtehiM samuppanne / / sUtram 228 // caturthoddezakaH samaNassaNaM bhagavao mahAvIrassa jAva taccAo purisajugAo jugaMtakarabhUmI, mallINaM arahA tihiM purisasaehiM saddhiM muMDe bhavittA sUtram jAva pavvatite, evaM paasevi|suutrm 229 // 8227-231 yugapatkarmAsamaNassaNaM bhagavato mahAvIrassa tinnisayA cauddasapuvvINaM ajiNANaM jiNasaMkAsANaMsavvakkharasannivAtINaMjiNa iva avitaha abhijidAdivAgaramANANaM ukkosiyA cauddasapuvvasaMpayA hutthaa||suutrm 230 // . nakSatrANAM __tao titthayarA cakkavaTTI hotthA taM0-saMtI kuMthu aro 3||suutrm 231 // tArakAH, dharmacha khINe tyAdikhINamohassa kSINamohanIyakarmaNo'rhato-jinasya trayaH karmAzA-karmaprakRtaya iti, uktaM ca-carame nANAvaraNaM zAntyantaram, vIrayugAntapaMcavihaM dasaNaM cauvigappaM / paMcavihamaMtarAyaM khavaittA kevalI hoi||1||iti,shess kaNThya m / anantaramazAzvatAnAM tristhAnakamuktam, adhunA zAzvatAnAM tadAha- abhI tyAdi sUtrANi sapta kaNThyAnIti / paramparasUtre kSINamohasya tristhAnamuktamadhunA tadvizeSANAM pArzvapravrajyA parivArI, tIrthakRtAM tadAha- dhamme tyAdi prakaraNama, ticaubbhAga tti tribhizcaturbhAgaiH- pAdaiH palyopamasya satkairUnAni tricaturbhAgapalyo vIracaturdazapamonAnitairvyatikrAntairiti, uktaM ca-dhammajiNAo saMtI tihi uticaubhAgapaliyaUNehiM / ayarehiM samuppanno (aav0ni013)tti| pUrviNaH, cakrasamaNasse tyAdi, yugAni paJcavarSamAnAni kAlavizeSA lokaprasiddhAni vA kRtayugAdIni tAni ca kramavyavasthitAni tatazca / vartijinAH // 317 // puruSA guruziSyakramiNaH pitAputrakramavanto vA yugAnIva puruSayugAni, puruSasiMhavatsamAsastatazca paJcamyA dvitIyArthatvAt (r)caramasamaye paJcavidhaM jJAnAvaraNaM caturvikalpaM darzanAvaraNamantarAyaM paJcavidhaM kSapayitvA kevalI bhvti||1||(r)dhrmjinaacchaantistribhistu tricaturbhAgapalyonairataraiH samutpannaH / /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 318 // tRtIyaM puruSayugaM yAvad, jambUsvAminaM yAvadityarthaH, yuga tti puruSayugaM tadapekSayA'ntakarANAM- bhavAntakAriNAM nirvANagAminA- tRtIyamadhyayana mityartho, bhUmi:- kAlo yugAntakarabhUmiH, idamuktaM bhavati- bhagavato varddhamAnasvAminastIrthe tasmAdevAvadhestRtIyaM puruSaM tristhAnam, caturthoddezakaH jambUsvAminaM yAvanirvANamabhUt, tata uttaraM tadvyavaccheda iti / mallI tyAdi sUtradvayam, tatra saMvAdaH- ego bhagavaM vIro pAso mallI sUtram ya tihiM tihiM saehiM (Ava0ni0 224, vizeSAva0 1642)ti mallijinaH strIzatairapi tribhiH| samaNe tyAdi, ajiNANaM ti |232-234 asarvajJatvena jinasaMkAzAnAM sakalasaMzayacchedakatvena sarve- sakalA akSarasannipAtA- akArAdisaMyogA vidyante yeSAM te graiveyaka prastaTAH, tathA svArthikenpratyayopAdAnAt teSAm, viditasakalavAGmayAnAmityarthaH, vAgaramANANa nti vyAgRNatAM vyAkurvatAmityarthaH / stryAditaoityAdi, atroktaM- satI kuMthUaaro arahaMtA ceva cakkavaTTI yA avasesA titthayarA maMDaliA Asi raayaanno||1|| (Ava0ni0 citAdi223) iti / tIrthakarAzcaite vimAnebhyo'vatIrNA iti vimAnatristhAnakamAha pudgalAH , tripradezikAtato gevijavimANapatthaDA pannattA taM0-hiTThimagevijavimANapatthaDe majjhimagevijavimANapatthaDe uparimagevijavimANapatthaDe, dyAstriguNahiTThimagevijavimANapatthaDe tivihe paM0 taM0- heTThima 2 gevijavimANapatthaDe heTThimamajjhimagevijavimANapatthaDe heTThimauvarimagevijavimANapatthaDe, majjhimagevijavimANapatthaDe tivihe paM0 taM0- majjhimaheDimagevejjavimANapatthaDe majjhima 2- gevija0 majjhimauvarimagevija0, uvarimagevijavimANapatthaDe tivihe paM0 taM0- uvarimaheTThimagevija0 uvarimamajjhimagevija uvarima 2 gevijvimaannptthdde|suutrm 232 // jIvANaM tiTThANaNivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsuvA ciNiti vA ciNissaMti vA, taM0- ithiNivvattite purisanivvattie OM zAntiH kunthuzcArazca arhantazcaiva cakravarttinazca / avazeSAstIrthakarA mANDalikarAjAna Asan / / 1 / / kSAntAH pudgalAH
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 319 // NapuMsaganivvattite, evaM ciNauvaciNabaMdhaudIraveda taha NijjarA ceva // sUtram 233 // __tipatesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA, evaM jAva tiguNalukkhA poggalA aNaMtA pannattA // sUtram 234 / / tiTThANaM samattaM tatiyaM ajjhayaNaM samattaM // tao ityAdi, lokapuruSasya grIvAsthAne bhavAni graiveyakAni tAni ca tAni vimAnAni ca teSAM prastaTA- racanAvizeSavantaH samUhAH / iyaMca graiveyakAdivimAnavAsitA karmaNaH sakAzAdbhavatIti karmaNastristhAnakamAha- jIvANa mityAdi, sUtrANi SaT, tatra tribhiH sthAna:- strIvedAdibhirnirvarttitAn-arjitAn pudgalAn pApakarmatayA azubhakarmatvenottarottarAzubhAdhyavasAyatazcitavantaH- AsaMkalanata evamupacitavantaH- paripoSaNata eva baddhavanto-nirmApaNata udIritavanto'dhyavasAyavazenAnudIrNodayapravezanato veditavanto'nubhavanato nirjaritavantaH pradezaparizATanataH, saGgahaNIgAthArddhamatra- evaM ciNauvaciNabaMdhaudIraveya taha nijjarA ceva tti eva miti yathaikaM kAlatrayAbhilApenoktaM tathA sarvANyapIti / karma ca pudgalAtmakamiti pugalaskandhAn prati tristhAnakamAha- tipaesie tyAdi, spaSTamiti, sarvasUtreSu vyAkhyAtazeSaM kaNThyamiti // tristhAnakasya caturthoddezakaH smaaptH| tatsamAptau ca zrImadabhayadevasUriviracitasthAnAGgavivaraNe tRtIyaM tristhAnakAkhyamadhyayanaM samAptamiti / samApta tRtIyamadhyayanam // ||shriimdbhydevsuurivrvihitvivrnnyutN zrIsthAnAGgAkhye tRtIyA) tristhAnAkhyaM tRtIyamadhyayanaM samAptamiti / / tRtIyamadhyayanaM tristhAnam, caturthoddezakaH sUtram 232-234 graiveyakaprastaTAH, styAdicitAdipudralA:, tripradezikAdyAstriguNa kakSAntA: pudgalAH // 319 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 320 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 235 antakriyAcatuSkam ||ath caturthamadhyayanaM ctuHsthaanaakhym|| ||cturthaadhyyne prthmoddeshkH|| vyAkhyAtaM tRtIyamadhyayanam, adhunA saGkhyAkramasaMbaddhameva catuHsthAnakAkhyaM caturthamArabhyate, asya cAyaM pUrveNa saha vizeSasambandhaH- anantarAdhyayane vicitrAjIvAjIvadravyaparyAyA uktA ihApita evocyante, ityanena sambandhenAyAtasyAsya caturuddezakasya caturanuyogadvArasya sUtrAnugame prathamoddezakAdisUtrametat___cattAri aMtakiriyAto paM0 taM0- tattha khalu paDhamA imA aMtakiriyA- appakammapaccAyAte yAvi bhavati, se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule lUhe tIraTThI uvahANavaMdukkhakkhavetavassI tassaNaMNo tahappagAre tave bhavatiNotahapyagArA veyaNA bhavati tahappagAre purisajjAte dIheNaM paritAteNaM sijjhati bujjhati muccati pariNivvAti savvadukkhANamaMtaM karei, jahA se bharahe rAyA cAuraMtacakkavaTTI, paDhamA aMtakiriyA 1, ahAvarA doccA aMtakiriyA, mahAkamme paccAjAte yAvi bhavati, seNaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvatite, saMjamabahule saMvarabahule jAva uvahANavaM dukkhakkhave tavassI, tassaNaM tahappagAre tave bhavati tahappagArA veyaNA bhavati, tahappagAre purisajAte niruddhaNaMparitAteNaM sijjhati jAva aMtaM kareti jahA se gatasUmAle aNagAre, doccA aMtakiriyA 2, ahAvarA taccA aMtakiriyA, mahAkamme paJcAyAte yAvi bhavati, seNaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite, jahA doccA, navaraM dIheNaM paritAteNaM sijjhati jAva savvadukkhANamaMtaM kareti, jahA se saNaMkumAre rAyA cAuraMtacakkavaTThI taccA aMtakiriyA 3, ahAvarA cautthA aMtakiriyA appakammapaJcAyAte yAvi bhavati, seNaM muMDe bhavittA jAva pavvatite saMjamabahule jAva tassaNaMNotahappagAretavebhavati NotahappagArA veyaNA bhavati, tahappagAre purisajAe NiruddhaNaM paritAteNa sijjhati jAva savvadukkhA // 320 //
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / / 321 // NamaMtaM kareti, jahA sAmarudevA bhagavatI, cautthA aMtakiriyA 4 // sUtram 235 / / caturthamadhyayana cattAri aMtakirietyAdi / asya cAyamabhisambandhaH- anantaroddezakasyopAntyasUtre karmaNazcayAdhuktamiha tu karmaNastatkA catuHsthAnam, prathamoddezakaH ryasya vA bhavasyAntakriyocyata iti, athavA zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtamityabhidhAya yattadAkhyAtaM tadabhihitaM sUtram 235 tathedamaparaM tenaivAkhyAtaM yattaducyata ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA- antakriyA- bhavasyAntakaraNaM tatra yasya na tathAvidhaM tapo. antakriyA catuSkam nApi parISahAdijanitA tathAvidhA vedanA dIrgheNa ca pravrajyAparyAyeNa siddhirbhavati tasyaikA 1 yasya tu tathAvidhe tapovedane alpenaiva ca pravrajyAparyAyeNa siddhiH syAt tasya dvitIyA 2 yasya ca prakRSTe tapovedane dIrgheNa ca paryAyeNa siddhistasya tRtIyA 3 yasya punaravidyamAnatathAvidhatapovedanasya hrasvaparyAyeNa siddhistasya caturthIti, antakriyAyA ekasvarUpatve'pi sAmagrIbhedAt cAturvidhyamiti samudAyArthaH, avayavArthastvayaM- catasro'ntakriyAH prajJaptA bhagavateti gamyate, tatre ti saptamI nirdhAraNe tAsu catasRSu madhye ityarthaH, khalukyAlaGkAre, iyamanantaraM vakSyamANatvena pratyakSAsannA prathamA, itarApekSayA AdyA antakriyA, iha kazcitpuruSo devalokAdau yAtvA tato'lpaiH- stokaiH karmabhiH karaNabhUtaiH pratyAyAta:- pratyAgato mAnuSatvamiti alpakarmapratyAyAto ya iti gamyate athavA ekatra janitvA tato'lpakarmA san yaH pratyAyAtaH sa tathA, laghukarmatayotpanna ityarthaH, cakAro vakSyamANamahAkApekSayA samuccayArthaH, apiHsambhAvane, sambhAvyate'yamapi pakSa ityarthaH, bhavati- syAt, sa iti asau, NaM vAkyAlaGkAre, muNDo bhUtvA dravyataH zirolocena bhAvato rAgAdyapanayanena agArAd- dravyato gehAdbhAvataH saMsArAbhinandidehinAmAvAsabhUtAdavivekagehAnniSkramyeti gamyate anagAritAM- agArI- gRhI asaMyatastatpratiSedhAdanagArIsaMyatastadbhAvastattA tAMsAdhutAmityarthaH, pravrajitaH- pragataH prApta ityarthaH, athavA vibhaktipariNAmAdanagAritayA-nirgranthatayA / // 321
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 322 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 235 antakriyAcatuSkam pravrajitaH pravrajyAMpratipannaH, kiMbhUta ityAha- saMjamabahule tti saMyamena- pRthivyAdisaMrakSaNalakSaNena bahula:- pracuro yaH sa tathA, saMyamo vA bahulo yasya sa tathA, evaM saMvarabahulo'pi, navaramAzravanirodhaH saMvaraH, athavA indriyakaSAyanigrahAdibheda, evaM ca saMyamabahulagrahaNaM prANAtipAtavirateH prAdhAnyakhyApanArtha, yataH- ekkaM ciya ettha vayaM niddiTuMjiNavarehiM svvehiN| pANAivAyaviramaNamavasesA tassa rakkhaTThA ||1||iti, etacca dvitayamapi rAgAdyupazamayuktacittavRtterbhavati, ata Aha-samAdhibahulaH, samAdhistuprazamavAhitA jJAnAdirvA, samAdhiH punarniHsnehasyaiva bhavatItyAha- lUhe rUkSa:- zarIre manasi ca dravyabhAvasnehavarjitatvena paruSaH, lUSayati vA karmamalamapanayatIti lUSaH, kathamasAvevaM saMvRtta ityAha- yataH- tIraTThI tIraM- pAraM bhavArNavasyArthayata ityevaMzIlastIrArthI tIrasthAyI vA tIrasthitiriti vA prAkRtatvAt tIraTetti, ata eva uvahANavaM ti upadhIyate- upaSTabhyate zrutamaneneti upadhAnaM zrutaviSayastapaupacAra ityarthastadvAn, ata eva-dukkhakkhave tti duHkhaM-asukhaM tatkAraNatvAdvA karma tat kSapayatIti duHkhakSapaH, karmakSapaNaM ca tapohetukamityata Aha- tavassI ti tapo'bhyantaraM karmendhanadahanajvalanakalpamanavaratazubhadhyAnalakSaNamasti yasya sa tapasvI, tassa NaM ti yazcaivaMvidhastasya NaM vAkyAlaGkAre no tathAprakAraM- atyantaghoraM varddhamAnajinasyeva tapaH- anazanAdi bhavati, tathA no tathAprakArA- atighoraivopasargAdisampAdyA vedanA-duHkhAsikA bhavati, alpakarmapratyAyAtatvAditi, tatazca tattathAprakAramalpakarmApratyAyAtAdivizeSaNakalApopetaM puruSajAtaM-puruSaprakAro dIrpaNa bahukAlena paryAyeNa pravrajyAlakSaNena karaNabhUtena siddhyati- aNimAdiyogena niSThitArtho vA vizeSataH siddhigamanayogyo vA bhavati, sakalakarmanAyakamohanIyaghAtAt, tato ghAticatuSTayaghAtena buddhyate kevalajJAnabhAvAt samastavastUni, tato 0 ekamevAtra vrataM sarvairjinavarairnirdiSTam / prANAtipAtaviramaNamavazeSANi tasya rakSArtham / / 1 / / // 322
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 323 // satrama 205 antakriyA mucyate bhavopagrAhikarmabhiH, tata: parinirvAti-sakalakarmakRtavikAravyatikaranirAkaraNena zItIbhavatIti, kimuktaM bhavatI- caturthamadhyayanaM tyAha- sarvaduHkhAnAmantaM karoti, zArIramAnasAnAmityarthaH, atathAvidhatapovedano dIrgheNApi paryAyeNa kiM ko'pi siddhaH? catu:sthAnam, prathamoddezaka: iti zaGkApanodArthamAha- jahA se ityAdi, yathA'sau yaH prathamajinaprathamanandano nandanazatAgrajanmA bharato rAjA catvAro'ntAHparyantAH pUrvadakSiNapazcimasamudrahimavallakSaNA yasyAH pRthivyAH sA caturantA tasyA ayaM svAmitveneti cAturantaH sa cAsaula catuSkam cakravartI ceti sa tathA, sa hi prAgbhave laghUkRtakA sarvArthasiddhavimAnAccyutvA cakravartitayotpadya rAjyAvastha eva kevalamutpAdya kRtapUrvalakSapravrajyo'tathAvidhatapovedana eva siddhimupagata iti prathamAntakriyeti 1, ahAvare ti atha anantaramaparA pUrvApekSayA'nyA dvitIyasthAne'bhidhAnAd dvitIyA mahAkarmabhiH- gurukarmabhirmahAkarmA san pratyAyAtaH pratyAjAto vA yaHsa tathA, tassa Na miti, tasya-mahAkarmapratyAyAtatvena tatkSapaNAya tathAprakAraM ghoraMtapobhavati, evaM vedanA'pi, karmodayasampAdyatvAdupasargAdInAmiti, niruddhene ti alpena yathA'sau gajasukumAro viSNulaghubhrAtA, sa hi bhagavato'riSThanemijinanAthasyAntike pravrajyAMpratipadya zmazAne kRtakAyotsargalakSaNamahAtapAH zironihitajAjvalyamAnAGgArajanitAtyantavedano'lpenaiva paryAyeNa siddhavAniti, zeSaM kaNThyaM 2, ahAvare tyAdi kaNThyam, yathA'sau sanatkumAra iti caturthacakravartI, sa hi mahAtapA mahAvedanazca sarogatvAd dIrghataraparyAyeNa siddhaH, tadbhave siddhyabhAvena bhavAntare setsyamAnatvAditi 3, ahAvare tyAdi kaNThyam, yathA'sau marudevI prathamajinajananI, sA hi sthAvaratve'pi kSINaprAyakarmatvenAlpakarmA avidyamAnatapovedanAca siddhA, gajavarArUDhAyA hai| evAyuHsamAptau siddhatvAditi 4, eteSAM ca dRSTAntadA ntikAnAmarthAnAMna sarvathA sAdharmyamanveSaNIyam, dezadRSTAntatvAdeSAm, yato marudevyA muNDe bhavitte tyAdivizeSaNAni kAnicinna ghaTante, athavA phalataH sarvasAdharmyamapi muNDanAdikAryasya siddhatvasya // 323 //
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 324 // siddhatvAditi / puruSavizeSANAmantakriyoktA, adhunA teSAmeva svarUpanirUpaNAya dRSTAntadAntikasUtrANi SaDviMzatimAha- caturthamadhyayanaM cattAri rukkhA paM0 taM0- unnae nAmege unnae 1 unnate nAmamege paNate 2 paNate nAmamege unnate 3 paNate nAmamege paNate 4,1 / evAmeva catuHsthAnam, prathamoddezakaH cattAripurisajAtA paM0 taM0- unnate nAmege unnate, taheva jAva paNate nAmegepaNate 2 / cattAri rukkhA paM0 taM0- unnatenAmamege unnatapariNae sUtram 236 1, uNNae nAmamege paNatapariNate 2 paNate NAmamege unnatapariNate 3 paNae nAmamegepaNayapariNae 4,3|evaamev cattAri purisajAyA unnatavRkSAdi sAmyena puruSapaM0 taM0- unnate nAmamege unnayapariNate caubhaMgo 4, 4 / cattAri rukkhApaM0 taM0- unnate nAmege unnatarUve taheva caubhaMgo 4,5|evaamev caturbhaGgaya: 26 cattAri purisajAyA paM0 taM0- unnae naamN04,6| cattAri purisajAyApaM0 taM0- unnate nAmamege unnatamaNe unn04,7| evaM saMkappe 8 panne 9 diTThI 10 sIlAyAre 11vavahAre 12 parakkame 13 ege purisajAe paDivakkho natthi / cattArirukkhA paM0 taM0- ujjU nAmamege ujjU ujjU nAmamege vaMke, caubhaMgo 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0- ujUnAmamege 4, evaM jahA unnatapaNatehiM gamo tahA ujjuvaMkehivi bhANiyavvo, jAva parakkame / 26||suutrm 236 // cattAri rukkhetyAdi kaNThyam, kintu vRzcyante- chidyante iti vRkSAste vivakSayA catvAraH prajJaptA bhagavatA, tatra unnata- ucco dravyatayA nAme ti sambhAvane vAkyAlaGkAre vA ekaH kazcidvRkSavizeSaH, sa eva punarunnato- jAtyAdibhAvato'zokAdirityeko bhaGgaH, unnato nAma dravyata eva eko'nyaH praNato- jAtyAdibhAvaihIMno nimbAdirityartha iti dvitIyaH, praNato nAmaiko drvytH| kharca ityarthaH sa eva unnato jAtyAdinA bhAvenAzokAdiriti tRtIyaH, praNato dravyata eva kharvaH sa eva praNato jAtyAdihIno nimbAdiriti caturthaH, athavA pUrvamunnatastuGgo'dhunA'pyunnatastuGga evetyevaM kAlApekSayA caturbhaGgIti 1, eva mityAdi, evameva vRkSavaccatvAri puruSajAtAni-puruSaprakArA anagArA agAriNo vA, unnataH puruSaH kulaizvaryAdibhilaukikaguNaiH zarIreNa vA 324 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 325 // gRhasthaparyAye punarunnato lokottarairjJAnAdibhiH pravrajyAparyAye athavA unnata uttamabhavatvena punarunnataH zubhagatitvena kAmadevAdi- caturthamadhyayanaM vadityekaH taheva tti vRkSasUtramivedam, jAva tti yAvat paNae nAma ege paNae tti caturthabhaGgakastAva vAcyam, tatra unnatastathaiva catuHsthAnam, prathamoddezakaH praNatastu jJAnavihArAdihInatayA durgatigamanAdvA zithilatve zailakarAjarSivad brahmadattavadveti dvitIyaH, tRtIyaH punarAgatasaMvegaH sUtram 236 zailakavad metAryavadvA, caturtha udAyinRpamArakavatkAlazaukarikavadveti 2, evaM dRSTAntadAAntikasUtre sAmAnyato'bhidhAya | unnatavRkSAdi sAmyena puruSatadvizeSasUtrANyAha- unnatastuGgatayA eko vRkSa unnatapariNato'zubharasAdirUpamanunnatatvamapahAya zubharasAdirUponnatatayA pariNata caturbhaGgayaH 26 ityekaH, dvitIye bhaGge praNatapariNata uktalakSaNonnatatvatyAgAd, etadanusAreNa tRtIyacaturthI vAcyau, vizeSasUtratA cAsya pUrvamunnatatvapraNatatvesAmAnyenAbhihite iha tupUrvAvasthAto'vasthAntaragamanena vizeSite iti, evaM dArzantike'pipariNatasUtramavagantavyamiti 4, pariNAmazcAkArabodhakriyAbhedAt tridhA, tatrAkAramAzritya rUpasUtram, tatra unnatarUpaH saMsthAnAvayavAdisaundaryAt 5, gRhasthapuruSo'pyevam, pravrajitastu saMvignasAdhunepathyadhArIti 6, bodhapariNAmApekSANi catvAri sUtrANi tatra unnato jAtyAdiguNairuccatayA vA unnatamanA:- prakRtyA audAryAdiyuktamanA, evamanye'pi traya 7, eva miti saGkalpAdisUtreSu caturbhaGgikAtidezo'kAri lAghavArtham, saGkalpo-vikalpo manovizeSa eva vimarza ityartha, unnatatvaM cAsyaudAryAdiyuktatayA / sadarthaviSayatayA vA 8, prakRSTaM jJAnaM prajJA, sUkSmArthavivecakatvamityarthastasyAzconnatatvamavisaMvAditayA 9, tathA darzanaM dRSTiHcakSurjJAnaM nayamataM vA, tadunnatatvamapyavisaMvAditayaiveti 10, kriyApariNAmApekSamataH sUtratrayam, tatra zIlAcAraH, zIlaMsamAdhistatpradhAnastasya vA''cAro'nuSThAnaMzIlenavA-svabhAvenAcAra iti, unnatatvaMcAsyAdUSaNatayA, vAcanAntaretuzIlasUtramAcArasUtraM ca bhedenAdhIyata iti 11, vyavahAro'nyo'nyadAnagrahaNAdivivAdovA, unnatatvamasya zlAghyatveneti 12, parAkramaH
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 326 // prathamoddezaka: puruSakAravizeSaH pareSAM vA-zatrUNAmAkramaNam, tasyonnatatvamapratihatatvena zobhanaviSayatvena ceti 13, unnataviparyayaH sarvatra caturthamadhyayanaM praNatatvaM bhAvanIyamiti, ege purI tyAdi, eteSu manaHprabhRtiSu saptasu caturbhaGgikAsUtreSu eka eva puruSajAtAlApako'dhyetavyaH, catuHsthAnam, pratipakSo-dvitIyapakSo dRSTAntabhUtovRkSasUtraM nAsti, nAdhyetavyamitiyAvad, iha manaHprabhRtInAMdArTAntikapuruSadharmANAM dRSTAnta-sUtram 236 bhUtavRkSeSvasambhavAditi / ujjutti RjuH- avakro nAmeti pUrvavadekaH kazcidvRkSastathA RjuraviparItasvabhAva aucityena phalA unnatavRkSAdi sAmyena puruSadisampAdanAdityekaH, dvitIye dvitIyaM padaM vaGka iti- vakraH, phalAdau viparItaH, tRtIye prathamapadaM vakra:- kuTilazcaturthaH / caturbhayA 26 sujJAnaH, athavA pUrvamRjuravakraH, pazcAdapi RjuH-avakro'thavA mUle Rjurante ca RjurityevaM caturbhaGgI kAryetyeSa dRSTAntaH 1, sUtram 8237-239 puruSastu RjuH- avakro bahistAt zarIragativAkceSTAdibhistathA Rjurantarniyitvena susAdhuvadityekaH, tathA Rjustathaiva pratimAprativaGkaiti tu vakro'ntarmAyitvena kAraNavazaprayuktArjavabhAvaduHsAdhuvaditi dvitIyaH, tRtIyastu kAraNavazAddarzitabahiranArjavo'- pannabhASAH, ntarnirmAya iti pravacanaguptirakSApravRttasAdhuvaditi, caturtha ubhayato vakraH, tathAvidhazaThavaditi, kAlabhedena vA vyAkhyeyam / satyAdibhASA: vastraupamyena atha RjuRjupariNata ityAdikA ekAdaza caturbhaGgikA lAghavArthamatidezenAha- eva mityanena RjurnAma RjurityAdinopadarzitakramabhaGgakakrameNa yatheti yena prakAreNa pariNatarUpAdivizeSaNanavakavizeSitatayetyartha unnatapraNatAbhyAM parasparaM pratipakSabhUtAbhyAM turbhaGgAyaH gamaH- sadRzapAThaH kRtaH, tathA tena prakAreNa pariNatarUpAdivizeSitAbhyAmityarthaH, RjuvakrAbhyAmapi bhaNitavyaH, kiyAn sa ityAha- jAva parakkame tti, RjuvakravRkSasUtrAttrayodazasUtraM yAvadityarthaH, tatra ca Rju 2 RjupariNata 2 RjurUpa 2 lakSaNAni SaT sUtrANi vRkSadRSTAntapuruSadArTAntikasvarUpANi, zeSANi tumanaHprabhRtInisapta adRSTAntAnIti 13 / puruSavicAra evedamAha paDimApaDivanassa NamaNagArassa kappaMti cattAri bhAsAto bhAsittae, taM0- jAyaNI pucchaNI aNunnavaNI puTThassa vaagrnnii|| puruSaca 326 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 327 // sUtram 237 // cattAri bhAsAjAtA paM0 taM0- saccamegaM bhAsajjAyaMbIyaM mosaMtaiyaM saccamosaMcautthaM asaccamosaM 4 // sUtram 238 / / cattAri vatthA paM0 taM0-suddhe NAmaMege suddhe 1 suddhe NAma ege asuddhe 2 asuddhe NAma ege suddhe 3 asuddhe NAmaM ege asuddhe 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0-suddhe NAmaM ege suddhe caubhaMgo 4, evaM pariNatarUve vatthA sapaDivakkhA, cattAri purisajAtA paM0 taM0- suddhe NAma ege suddhamaNe caubhaMgo 4, evaM saMkappe jAva prkkme|suutrm 239 // paDimetyAdi sphuTam, paraM pratimA- bhikSupratimA dvAdaza samayaprasiddhAstAH pratipanno'bhyupagatavAn yastasya, yAcyate'nayeti yAcanIpAnakAdeH dAhisi me etto annataraM pANagajAyamityAdisamayaprasiddhakrameNa, tathA pracchanI mArgAdeH kathaJcitsUtrArthayo, tathA anujJApanI avagrahasya tathA pRSTasya kenApyarthAdeAkaraNI- pratipAdanIti / bhASAprastAvAddhASAbhedAnAha- cattAri bhAse tyAdi, jAtaM- utpattidharmakaM tacca vyaktivastu, ato bhASAyA jAtAni- vyaktivastUni bhedAH- prakArA bhASAjAtAni, tatra santo munayo guNAH padArthA vA tebhyo hitaM satyamekaM- prathamaM sUtrakramApekSayA bhASyate sA tayA vA bhASaNaM vA bhASAkAyayogagRhItavAgyoganisRSTabhASAdravyasaMhatistasyA jAtaM- prakAro bhASAjAtamastyAtmetyAdivad, dvitIyaM sUtrakramAdeva mosaM tiprAkRtatvAnmRSA-anRtaM nAstyAtmetyAdivat, tRtIyaM satyamRSA-tadubhayasvabhAvamAtmA'styakartetyAdivat, caturthamasatyAmRSA-anubhayasvabhAvaM dehItyAdivaditi, bhavatazcAtra gAthe- saccA hiyA satAmiha saMto muNao guNA payatthA vA / tabvivarIyA mosA satyA hitA satAmiha santo munayo guNAH padArthA vaa| tadviparItA mRSA - caturthamadhyayana catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 237-239 pratimApratipannabhASA:, satyAdibhASA: vastraupamyena puruSacaturbhaGgayaH // 327 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 328 // mIsA jA tdubhyshaavaa||1||annhigyaa jA tIsuvi saddo cciya kevalo asccmusaa| eyA sabheyalakkhaNa sodAharaNA jahA sutte||2|| caturthamadhyayanaM (vizeSAva0 376-77) iti, puruSabhedanirUpaNAyaiveyaM trayodazasUtrI- cattAri vatthe tyAdi, spaSTA, navaraM zuddhaM vastraM nirmala catuHsthAnam, prathamoddezakaH tantvAdikAraNArabdhatvAt punaH zuddhamAgantukamalAbhAvAditi, athavA pUrvaM zuddhamAsIdidAnImapi zuddhameva, vipakSI sujJAnAveveti, atha dAntikayojanA evameve tyAdi, zuddho jAtyAdinA punaH zuddho nirmalajJAnAdiguNatayA kAlApekSayA 240-242 atijAtAdiveti caubhaMgo tti catvAro bhaGgAH samAhRtAzcaturbhaGgI caturbhaGgavA, puMlliGgatA cAtra prAkRtatvAt, tadayamoM- vastravaccatvAro bhaGgAH puruSe'pi vAcyA iti / eva miti yathAzuddhAt zuddhapade pare caturbhaGgaMsadArTAntikaM vastramuktamevaM zuddhapadaprAkpade pariNatapade satyAdipuruSarUpapade ca caturbhaGgAni vastrANi sapaDivakkha tti sapratipakSANi sadAntikAni vAcyAnIti, tathAhi- cattAri vatthA pannattA, caturbhaGgayaH, korakopamataMjahA- suddhe nAma ege suddhapariNae caturbhaGgI, evameve tyAdi puruSajAtasUtracaturbhaGgI, evaM suddhe nAmaM ege suddharUve caturbhaGgI, evaM puruSeNApi, vyAkhyA tu pUrvavat / cattArI tyAdi, zuddho bahiH zuddhamanA anta evaM zuddhasaGkalpaH zuddhaprajJaH zuddhadRSTiH caturbhaGgayaH zuddhazIlAcAraH zuddhavyavahAraH zuddhaparAkrama iti vastravarjAH puruSA eva caturbhaGgavanto vAcyAH, vyAkhyA ca prAgiveti, ata evAha- eva mityaadi| puruSabhedAdhikAra evedamAha cattAri sutA paM0 taM0- atijAte aNujAte avajAte kuliNgaale||suutrm 240 // cattAri purisajAtA paM0 taM0- sacce nAma ege sacce, sacce nAma ege asacce 4, evaM pariNate jAva parakkame, cattAri vatthA paM0 taM0- sutI // 328 // nAma ege sutI, suInAma ege asuI, caubhaMgo 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0-sutINAmaMege sutI, caubhaMgo, evaM jaheva suddheNaM 4 mizrA (sA) yA tdubhysvbhaavaa|| 1 // yA tisRSvapi anadhikRtA kevalaH zabda eva (saa)'styaamRssaa| etAH sabhedalakSaNAH sodAharaNA yathA sUtre // 2 //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 329 // vattheNaM bhaNitaM taheva sutiNAvi, jAva prkkme|suutrm 241 // cattAri koravA paM0 taM0- aMbapalaMbakorave tAlapalabakorave vallipalaMbakorave meMDhavisANakorave, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0- aMbapalaMbakoravasamANe tAlapalabakoravasamANe vallipalabakoravasamANe meNddhvisaannkorvsmaanne||suutrm 242 // cattAri sutetyAdi, sutAH-putrAH aijAe tti pituH sampadamatilabhya jAta:- saMvRtto'tikramya vA tAMyAta:-prApto viziSTatarasampadaM samRddhatara ityartha ityatijAto'tiyAto vA, RSabhavat, tathA aNujAe tti anurUpaH, sampadA pitustulyo jAto'nujAto'nugato vA pitRvibhUtyA'nuyAtaH, pitRsama ityarthaH, mahAyazovad, AdityayazasA pitrA tulyatvAttasya, tathA avajAe tti apa ityapasado hInaH pituH sampado jAto'pajAtaH pituH sakAzAdISaddhInaguNa ityartha Adityayazovad, bharatApekSayA tasya hInatvAt, tathA kuliGgAle tti kulasya- svagotrasyAGgAra ivAGgAro dUSakatvAdupatApakatvAdveti kaNDarIkavat, evaM ziSyacAturvidhyamapyavaseyam, sutazabdasya ziSyeSvapi pravRttidarzanAt tatrAtijAtaH siMhagiryapekSayA vairasvAmivad, anujAtaH zayyaMbhavApekSayA yazobhadravad, apajAtobhadrabAhusvAmyapekSayA sthUlabhadravat, kulAGgAraH kUlavAlakavadudAyinRpamArakavadveti / tathA cattArI tyAdi, satyo yathAvadvastubhaNanAd yathApratijJAtakaraNAcca, punaH satyaH saMyamitvena sadbhyo hitatvAd, athavA pUrva satya AsIdidAnImapi satya eveti cturbhnggii| evaMprakArasUtrANyatidizannAha- eva mityAdi vyaktam, navaramevaM sUtrANicattAri purisajAyA paM0 taM0- sacce nAma ege saccapariNae 4, evaM saccarUve 4 saccamaNe 4 saccasaMkappe 4 saccapanne 4 saccadiTThI 4 saccasIlAyAre 4 saccavavahAre 4 saccaparakkametti 4, puruSAdhikAra evedamaparamAha- cattAri vatthe tyAdi zuci-pavitraM svabhAvena punaH zuci saMskAreNa kAlabhedena veti, puruSacaturbhaGgayAM zuciH puruSo'pUtizarIratayA punaH zuciH svabhAveneti, suipariNae caturthamadhyayana catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 240-242 atijAtAdisUtacatuSkam, satyAdipuruSa bhaGgayaH, puruSacaturbhaDayaH
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 243 tvakkhAdAdighuNopamabhikSucaturbhaGgI // 330 // suirUve ityetatsUtradvayaM dRSTAntadAntikopetam, suimaNe ityAdica puruSamAtrAzritameva sUtrasaptakamatidizannAha-eva mityAdi kaNThyam / puruSAdhikAra evedamaparamAha-cattAri korave ityAdi, tatra AmraH- cUtastasya pralambaH- phalaMtasya korakaM-tanniSpAdaka mukulamAmrapralambakorakam, evamanye'pi, navaraM-tAlovRkSavizeSaH, vallI-kAliGgyAdikA, meMDhaviSANA- meSazRGgasamAnaphalA vanaspatijAtirAulivizeSa ityarthaH, tasyAH korakamiti vigrahaH, etAnyeva catvAri dRSTAntatayopAttAnIti catvArItyuktam, na tu catvAryeva loke korakANi, bahutaropalambhAditi, eve tyAdi sugamam, navaramupanaya evaM- yaH puruSaH sevyamAna ucitakAle ucitamupakAraphalaM janayatyasAvAmrapralambakorakasamAnaH, yastvaticireNa sevakasya kaSTena mahadupakAraphalaM karoti sa tAlapralambakorakasamAnaH, yastu aklezenAcireNa ca dadAti sa vallIpralambakorakasamAnaH, yastu sevyamAno'pizobhanavacanAnyeva brUte upakAraMtuna kaJcana karoti sameNDhaviSANakorakasamAnastatkorakasya suvarNavarNatvAdakhAdyaphaladAyakatvAcceti // puruSAdhikAra eva ghuNasUtraM cattAri ghuNA paM0 taM0- tayakkhAte challikkhAte kaTThakkhAte sArakkhAte, evAmeva cattAri bhikkhAgA paM0 taM0- tayakkhAyasamANe jAva sArakkhAyasamANe, tayakkhAtasamANassaNaM bhikkhAgassasArakkhAtasamANe tave paNNatte, sArakkhAyasamANassaNaM bhikkhAgassa tayakkhAtasamANe tave paNNatte, challikkhAyasamANassa NaM bhikkhAgassa kaTThakkhAyasamANe tave paNNatte, kaTTakkhAyasamANassa NaM bhikkhAgassa challikkhAyasamANe tave paNNatte ||suutrm 243 / / tvacaM-bAhyavalkaM khAdatIti tvakkhAda evaM zeSA api, navaraM challitti abhyantaraM valkaM kASThaM-pratItaMsAra:- kASThamadhyamiti dRSTAntaH, evameve tyAdhupanayasUtram, bhikSaNazIlA bhikSaNadharmANo bhikSaNe sAdhavo vA bhikSAkAH, tvakkhAdena ghuNena samAno' // 330 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 331 // gamana tyantaM santoSitayA AyAmAmlAdiprAntAhArabhakSakatvAt tvakkhAdasamAna, evaM challIkhAdasamAno'lepAhArakatvAt kASTha- caturthamadhyayana khAdasamAno nirvikRtikAhAratayA sArakhAdasamAnaHsarvakAmaguNAhAratvAditi, eteSAMcaturNAmapi bhikSAkANAMtapovizeSAbhi- catuHsthAnam, prathamoddezaka: dhAnasUtraM tayakkhAye tyAdi, sugamam, kevalamayaM bhAvArtha:- tvakkalpAsArAhArAbhyavahartunirabhiSvaGgatvAt karmabhedamaGgIkRtya sUtram vajrasAraMtapo bhavatItyato'padizyate-sArakkhAyasamANe tave tti, sArakhAdaghuNasya sArakhAdatvAdeva samarthatvA vajratuNDatvAcceti, 244-246 agrabIjAdisArakhAdasamAnasyoktalakSaNasya sAbhiSvaGgatayA tvakkhAdasamAnaM karmasArabhedaM pratyasamarthaM tapaH syAt, tvakkhAdakaghuNasya hi tattvAdeva sArabhedanaM pratyasamarthatvAditi, tathA challIkhAdaghuNasamAnasya bhikSAkasya tvakkhAdaghuNasamAnApekSayA kiJcidviziSTa- bhedAH, bhojitvena kiJcitsAbhiSvaGgatvAt sArakhAdakASThakhAdaghuNasamAnApekSayA tvasArabhojitvena nirabhiSvaGgatvAcca karmabhedaM prati nArakAnAkASThakhAdaghuNasamAnaM tapaH prajJaptam, nAtitIvram, sArakhAdaghuNavad, nApyatimandAdi, tvakchallIkhAdaghuNavaditi bhAvastathA kAraNAni, kASThakhAdaghuNasamAnasya sAdhoH sArakhAdaghuNasamAnApekSayA asArabhojitvena nirabhiSvaGgatvAt tvakchallIkhAdaghuNasamAnA-8 nirgranthIpekSayAsAratarabhojitvena sAbhiSvaGgatvAcca challIkhAdaghuNasamAnaMtapaH prajJaptam, karmabhedaM prati na sArakhAdakASThakhAdaghuNavadatisamarthAdi nApi tvakkhAdaghuNavadatimandamiti bhAvaH, prathamavikalpe pradhAnataraM tapo dvitIye'pradhAnataram, tRtIye pradhAnam, caturthe'pradhAnamiti // anantaraM vanaspatyavayavakhAdakA ghuNAH prarUpitA iti vanaspatimeva prarUpayannAha cauvvihA taNavaNassatikAtitA paM0 20 aggabIyA mUlabIyA porabIyA khNdhbiiyaa|suutrm 244 // cauhi ThANehiM ahuNovavaNNe Neraie NeraiyalogaMsi icchenjA mANusaMloga havvamAgacchittate, No cevaNaMsaMcAtei havvamAgacchittate, ahuNovavaNNe neraie NirayalogaMsi samunbhUyaM veyaNaM veyamANe icchejjA mANusaM logaM havvamAgacchittate No cevaNaM saMcAteti havva saGghATyaH // 331 //
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / / 332 // mAgacchittate 1, ahuNovavanne Neraie niratalogaMsi NirayapAlehiM bhujo 2 ahiTThijamANe icchejjA mANusaM loga havvamAgacchittate, No cevaNaM saMcAteti havvamAgacchittate 2, ahuNovavanne Neraie NirataveyaNijjaMsi kammaMsi akkhINaMsi avetitaMsi aNijinnasi icchejA0, nocevaNaM saMcAei 3, evaM NirayAuaMsi kammaMsi akkhINaMsi jAva No cevaNaM saMcAteti havvamAgacchittate 4, iccetehiM cauhiM ThANehiM ahuNovavanne neratite jAva nocevaNaM saMcAteti havvamAgacchittae 4||suutrm 245 // kappaMti NiggaMthINaM cattAri saMghADIodhArittae vA pariharittatevA, taM0- egaMduhatthavitthAraM, do tihatthavitthArA egacauhatthavitthAraM ||suutrm 246 // cauvihe tyAdi, vanaspatiH pratItaH sa eva kAyaH- zarIraM yeSAM te vanaspatikAyAsta eva vanaspatikAyikAstRNaprakArA vanaspatikAyikAstRNavanaspatikAyikA bAdarA ityarthaH, agaM bIjaM yeSAM te agrabIjAH- koriNTakAdayaH, agre vA bIjaM yeSAM te'grabIjA-vrIhyAdayaH, mUlameva bIjaM yeSAM te mUlabIjA- utpalakandAdayaH, evaM parvabIjA- ikSvAdayaH, skandhabIjAHsallakyAdayaH, skandhasthuDamiti, etAni ca sUtrANi nAnyavyavacchedanaparANi, tena bIjaruhasammUrcchanajAdInAM nAbhAvo mantavyaH sUtrAntaravirodhAditi / anantaraM vanaspatijIvAnAMcatuHsthAnakamuktam, adhunA jIvasAdhAnnArakajIvAnAzritya tadAha- cauhI tyAdi sugamam, kevalaM ThANehiM ti kAraNaiH ahuNovavanne tti adhunopapanna:- aciropapannaH, nirgatamayaM-zubhamasmAditi nirayonarakastatra bhavo nairayikastasya cAnanyotpattisthAnatAM darzayitumAha-nirayaloke, tasmAdicchenmAnuSANAmayaM mAnuSastaM lokaMkSetravizeSa havvaM zIghramAgantum, no ceva tti naiva, NaM vAkyAlaGkAre, saMcAei samyak zaknoti Agantum, samunbhUyaM ti samudbhUtAMatiprabalatayotpannAM pAThAntareNa sammukhabhUtAM ekahelotpannAM pAThAntareNAmahato mahato bhavanaM mahadbhUtaM tena saha yA sA samahadbhUtA caturthamadhyayana catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 244-246 agrabIjAdivanaspati| bhedAH, nArakAnAgamanakAraNAni, nirgranthIsaGkATyaH // 332 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 333 // vanaspati bhedAH, gamana tAM samahadbhatAM vA vedanAM-duHkharUpAMvedayamAno'nubhavanicchediti manuSyalokAgamanecchAyAH kAraNaM 1, etadeva cAzakanasya, caturthamadhyayana tIvravedanAbhibhUto hi na zakta Agantumiti, tathA nirayapAlairambAdibhirbhUyo bhUyaH- punaH punaradhiSThIyamAnaH- samAkramyamANa catuHsthAnam, prathamoddezakaH AgantumicchedityAgamanecchAkAraNametadeva cAgamanAzaktikAraNam, tairatyantAkrAntasyAgantumazaktatvAditi 2, tathA niraye sUtram vedyate- anubhUyate yad nirayayogyaM vA yadvedanIyaM tannirayavedanIyaM-atyantAzubhanAmakarmAdi asAtavedanIyaM vA tatra karmaNi 244-246 agrabIjAdiakSINe sthityA avedite ananubhUtAnubhAgatayA anirjINe- jIvapradezebhyo'parizaTite icched mAnuSaM lokamAgantuM na ca zaknoti, avazyavedyakarmanigaDaniyantritatvAdityAgamanAzakana eva kAraNamiti 3, tathA eva miti ahuNovavanne ityAdya nArakAnAbhilApasaMsUcanArthaM nirayAyuSke karmaNi akSINe yAvatkaraNAd aveie ityAdi dRzyamiti 4, nigamayannAha- icceehiM tti, iti evaMprakAretaiH- pratyakSairanantaroktatvAditi / anantaraM nArakasvarUpamuktam, te cAsaMyamopaSTambhakaparigrahAdutpadyanta iti kAraNAni, tadvipakSabhUtaM parigrahavizeSaM catuHsthAnake'vatArayannAha- kappaMtI tyAdi, kalpante- yujyante nirgatA granthAd-bandhahetorhiraNyAde nirgranthImithyAtvAdezceti nirgranthya:- sAdhvyastAsAMsaGghATya- uttarIyavizeSarUpA dhArayituMvA parigrahe parihartuM vA paribhoktumiti, dvau / hastau vistAraH- pRthutvaM yasyAH sA tathA kalpanta iti kriyApekSayA kartRtvAt saMghATInAm, egaM duhatthavitthAraM, egaM cauhatthavitthAraM ti prathamAsyAttadarthe ca prAkRtatvAd dvitIyoktA, dhArayanti paribhuJjate ceti, pratyayapariNAmena veti(vA) kriyAnusmRterdvitIyaiva, tatra prathamA upAzraye bhogyA trihastavistArayorekA bhikSAgamane dvitIyA vicArabhUmigamane caturthI samavasaraNe, uktaMca- saMghADIo // 333 // cauro tattha duhatthA uvsyNmi|| dunni tihatthAyAmA bhikkhaTThA ega ega uccaare| osaraNe cauhatthA nisannapacchAyaNI masiNA // 1 // 0 sumaha0 (mu0)| 0 saMghATyazcatatastatra dvihastA upAzraye // dve trihastAyAme bhikSAyai ekA uccAre caikaa| avasaraNe caturhastA niSaNNapracchAdanI msRnnaa||1|| | saGkATyaH
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 caturthamadhyayana catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 247 dhyAnasya bhedalakSaNabhAvanA''lambanAni // 334 // (bRhatka0 4089-90) iti nArakatvaM dhyAnavizeSAd, dhyAnavizeSArthameva ca saMghATyAdiparigraha iti dhyAnaM prakaraNata Aha- cattAri jhANA paM0 taM0- aTTe jhANe rodde jhANe dhamme jhANe sukke jhANe, aTTe jhANe caubvihe paM0 taM0- amaNunnasaMpaogasaMpautte tassa vippaogasatisamaNNAgate yAvi bhavati 1, maNunnasaMpaogasaMpauttetassa avippaogasatisamaNNAgate yAvibhavati AyaMkasaMpaogasaMpauttetassa vippaogasatisamaNNAgae yAvibhavati 3, parijusitakAmabhogasaMpaogasaMpauttetassa avippaogasatisamaNNAgate yAvi bhavai 4, aTTassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paM0 20-kaMdaNatAsotaNatA tippaNatA paridevaNatA / rodde jhANe caubvihe paM0 taM0-hiMsANubaMdhi mosANubaMdhi teNANubaMdhisArakkhaNANubaMdhi, ruddassaNaMjhANassa cattAri lakkhaNApaM0 taM0- osaNNadose bahudose annANadose aamrnnNtdose| dhamme jhANe cauvihe cauppaDoyAre paM020- ANAvijate avAyavijate vivAgavijate saMThANavijate, dhammassaNaM jhANassa cattAri lakkhaNA paM0 20-ANAruI NisaggaruI suttaruI ogADharutI, dhammassaNaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paM020- vAyaNA paDipucchaNA pariyaTTaNA aNuppehA, dhammassaNaM jhANassacattAri aNuppehAopaM0 taM0- egANuppehA aNiccANuppehA asaraNANuppehA saMsArANuppehA, sukke jhANe cauvvihe cauppaDoArepaM0 taM0-puhuttavitakke saviyArI 1, egattavitakke aviyArI 2, suhumakirite aNiyaTTI 3, samucchinnakirie appaDivAtI 4, sukkassaNaM jhANassa cattAri lakkhaNA paM0 taM0- avvahe asammohe vivege viussagge, sukkassaNaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paM0 taM0-khaMtI muttI mahave ajjave, sukkassaNaM jhANassa cattAri aNuppehAo paM0 taM0- aNaMtavattiyANuppehA vippariNAmANuppehA asubhANuppehA avAyANuppehA // sUtram 247 // sugamaM caitannavaraM-dhyAtayo dhyAnAni, antarmuhUrttamAnaM kAlaM cittasthiratAlakSaNAni, uktaM ca-aMtomuttamittaM cittAvatthANa0 antarmuhUrttamAtramekatra vastuni mno'vsthaanm|. 8 // 334 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 335 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 247 dhyAnasya bhedalakSaNabhAvanA''lambanAni megvtthummi| chaumatthANaM jhANaM joganiroho jiNANaM tu||1|| (dhyAnazataka 3) iti, tatra RtaM- duHkhaM tasya nimittaM tatra vA bhavamRte vA-pIDite bhavamArtaM dhyAnaM- dRDho'dhyavasAyo hiMsAdyatikrauryAnugataM raudraM zrutacaraNadharmAdanapetaM dhana' zodhayatyaSTaprakAraM karmamalaM zucaM vA klamayatIti zuklam, caubvihe tti catamro vidhA- bhedA yasya tattathA, amanojJasya- aniSTasya, asamaNunnassatti pAThAntare asvamanojJasya- anAtmapriyasya zabdAdiviSayasya tatsAdhanavastuno vA samprayogaH- sambandhastena samprayuktaHsambaddho'manojJasamprayogasamprayukto'svamanojJasamprayogasamprayukto vA ya iti gamyate tasye ti amanojJazabdAderviprayogAyaviprayogArtha smRti:-cintA tAMsamanvAgata:- samanuprApto bhavati yaH prANI so'bhedopacArAdAtamiti, cApItizabda uttaravikalpApekSayA samuccayArthaH, athavA amanojJasamprayogasamprayukto yaHprANI tasya prANino viprayoge-prakramAdamanojJazabdAdivastUnAM viyojane smRti:- cintanaM tasyAH samanvAgataM- samAgamanaM samanvAhAro viprayogasmRtisamanvAgatam, cApIti tathaiva, bhavati ArttadhyAnamiti prakramaH, athavA amanojJasamprayogasamprayukte prANini tasye ti amanojJazabdAderviprayogasmRtisamanvAgatamArtadhyAnamiti, uktaM ca-ArtamamanojJAnAM samprayoge tadviprayogAya smRtisamanvAhAraH (tattvArtha0 a0 9 sU0 31) iti prathamamevamuttaratrApi, navaraM manojJaM-vallabhaM dhanadhAnyAdi aviprayogo'viyoga iti dvitIyamArttamiti, tathA AtaGko-roga iti tRtIyam, tathA parijusiya tti niSevitA ye kAmAH- kamanIyA bhogAH- zabdAdayo'thavA kAmau- zabdarUpe bhogA- gandharasasparzAH kAmabhogAH kAmAnAM vA-zabdAdInAM yo bhogastaistena vA samprayuktaH, pAThAntare tu teSAM tasya vA samprayogastena samprayukto yaH sa tathA, athavA parijhusiya tti parikSINojarAdinAsacAsau kAmabhogasamprayuktazca yastasya teSAmevAviprayogasmRteH samanvAgataM+ dhyAnaM chadmasthAnAM jinAnAM tu yoganirodhaH // 1 // // 335 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 336 // bhAvanA'' samanvAhArastadapi bhavatyArttadhyAnamiti caturtham, dvitIyaM vallabhadhanAdiviSayaM caturthaM tatsampAdyazabdAdibhogaviSayamiti caturthamadhyayanaM bhedo'nayorbhAvanIyaH, zAstrAntare tu dvitIyacaturthayorekatvena tRtIyatvam, caturthaM tu tatra nidAnamuktam, uktaM ca-amaNunnANaM catuHsthAnam, prathamoddezaka: saddAivisayavatthUNa dosmilss| (vastUni- zabdAdisAdhanAni dosotti dveSaH) dhaNiyaM viyogaciMtaNamasaMpaogANusaraNaM c||1|| taha "sAta sUtram 247 sUlasIsarogAiveyaNAe viogapaNihANaM / tayasaMpaogaciMtA tppddiyaaraaulmnnss|| 2 // iTThANaM visayAINa veyaNAe ya raagrttss| dhyAnasya aviogajjhavasANaM taha saMjogAbhilAso y||3|| deviNdckkvttttittnnaaigunnriddhiptthnnaami| ahama niyANaciMtaNamannANANugayamaccaMta // bhedlkssnn4|| (dhyAnazataka 6-9) iti, ArtadhyAnalakSaNAnyAha- lakSyate- nirNIyate parokSamapi cittavRttirUpatvAdArtadhyAnamebhiriti / lambanAni lakSaNAni, tatra krandanatA- mahatA zabdena viravaNaM zocanatA-dInatA tepanatA-tipeH kSaraNArthatvAdazruvimocanaM paridevanatApunaH punaH kliSTabhASaNamiti, etAni ceSTaviyogAniSTasaMyogarogavedanAjanitazokarUpasyaivArtasya lakSaNAni, yata AhatassakaMdaNasoyaNaparidevaNatADaNAI liNgaaii| itttthaannitttthviyogaaviyogviynnaanimittaaiN||1|| (dhyAnazataka 15) iti, nidAnasyAnyeSAMka ca lakSaNAntaramasti, Aha ca-niMdai niyayakayAI pasaMsai savimhao vibhuuiio| patthei tAsu rajjai tayajjaNaparAyaNo hoi||1|| (dhyAnazataka 16) iti // atha raudradhyAnabhedA ucyante, hiMsA-sattvAnAM vedhabandhanAdibhiHprakAraiH pIDAmanubadhnAti-satatapravRttaM 0 zabdAdiviSayasAdhanAnAmamanojJAnAM dvessmlinsy| viyogacintanaM bADhamasaMprayogAnusmaraNaM ca // 1 // tathA zUlazirorogAdivedanAyA viyogapraNidhAnaM tadasamprayogacintA tatpratIkArAkulamanasaH / / 2 / / iSTAnAM viSayAdInAmanubhave raagrktsy| aviyogAdhyavasAnaM tathA saMyogAbhilASazca // 3 // devendracakravarttitvAdi 8 // 336 // gunnrddhipraarthnaamym| adharma nidAnacintanamajJAnAnugatamatyantam // 4 // 0 tasyAkrandanazocanaparidevanatADanAni liGgAni / issttaanissttviyogaaviyogvednaanimittaani||8 1 // 0 nindati nijakRtAni prazaMsati savismayo vibhuutiiH| prArthayati tAsu rajyati tadarjanaparAyaNo bhavati // 1 // 8
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-1 caturthamadhyayana catu:sthAnam, prathamoddezakaH sUtram 247 dhyAnasya bhedalakSaNabhAvanA'5lambanAni // 337 // zrIsthAnAGgakarotItyevaMzIlaM yatpraNidhAnaM hiMsAnubandho vA yatrAsti taddhiMsAnubandhi raudradhyAnamiti prakrama iti, uktaMca-sattavahavehabaMdhaNazrIabhaya0 DahaNaMkaNamAraNAipaNihANaM / aikohaggahagatthaM nnigghinnmnnso'hmvivaagN||1||(dhyaanshtk 19) iti, tathA mRSA-asatyaM tadanuvRttiyutam badhnAti pizunA'sabhyAsadbhUtAdibhirvacanabhedaistanmRSAnubandhi, Aha c-pisunnaa'sbbhaasbbhuuybhuuyghaayaaivynnpnnihaannN| mAyAviNo'tisaMdhaNaparassa pcchnnpaavss||1||(dhyaanshtk 20) iti, tathAstenasya-caurasya karma steyaM tIvrakrodhAdyAkulatayA tadanubandhavat steyAnubandhi, Aha ca-taha tivvakohalohAulassa bhUtovaghAyaNamaNajja / paradabaharaNacittaM prlogaavaaynirvekkhN||1|| (dhyAnazataka 21) iti, saMrakSaNe-sarvopAyaiH paritrANe viSayasAdhanadhanasyAnubandho yatra tatsaMrakSaNAnubandhi, yadAha- sddaaivisysaahnndhnnsNrkkhnnpraaynnmnnittuN| savvAhisaMkaNaparovaghAyakalusAulaM cittN||1||(dhyaanshtk 22) iti / athaitallakSaNAnyucyanteosannadose tti hiMsAdInAmanyatarasminnosannaM- pravRtteH prAcurya bAhulyaM yatsa eva doSo'thavA osannaM ti bAhulyenAnuparatatvena doSo hiMsAdInAM caturNAmanyatara osannadoSaH, tathA bahuSvapi- sarveSvapi hiMsAdiSu doSa:- pravRttilakSaNo bahudoSaH, bahubahuvidho hiMsAnRtAdiriti bahudoSaH, tathA ajJAnAt- kuzAstrasaMskArAd hiMsAdiSvadharmasvarUpeSu narakAdikAraNeSu dharmabuddhyA'bhyudayArthaM yA pravRttistallakSaNo doSo'jJAnadoSaH, athavA uktalakSaNamajJAnameva doSo'jJAnadoSa iti, anyatra nAnAvidhadoSa iti pAThastatra nAnAvidheSu tu- uktalakSaNAdiSu hiMsAdhupAyeSu doSo'sakRtpravRttiriti nAnAvidhadoSa iti, tathA maraNamevAnto sattvavadhavedhabandhanadahanAGkanamAraNAdipraNidhAnam |atikrodhgrhgrstN nighRNamanaso'dhamavipAkam // 1 // OM pishunaasbhyaasdbhuutbhuutghaataadivcnprnnidhaanm| mAyAvino'tisaMdhAnaparasya pracchannapApasya // 1 // 0 tathA tIvrakrodhalobhAkulasya bhUtopaghAtanamanAryam / paradravyaharaNacittaM paralokApAyanirapekSam // 1 // 0 zabdAdiviSayasAdhanadhanasaMrakSaNaparAyaNamaniSTam / sarvAbhizaGkanaparopaghAtakaluSAkulaM cittam // 1 // // 337 //
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 338 // sUtram 247 bhedalakSaNabhAvanA55 maraNAnta AmaraNAntAdAmaraNAntamasaJjAtAnutApasya kAlasaukarikAderiva yA hiMsAdiSu pravRttiH saiva doSa aamrnnaantdossH| caturthamadhyayanaM atha dhayaM caturvidhamiti svarUpeNa catuSupadeSu-svarUpalakSaNAlambanAnuprekSAlakSaNeSvavatAro vicAraNIyatvena yasya taccatuSpadA prathamoddezakaH vatAraM caturvidhasyaiva paryAyo vA'yamiti, kvacit cauppaDoyAra miti pAThastatra catuSu padeSu pratyavatAro yasyeti vigraha iti, ANAvijaetti A-abhividhinA jJAyante'rthA yayA sA''jJA-pravacanaMsA vicIyate-nirNIyate paryAlocyate vA yasmiMstadAjJA-8 dhyAnasya vicayaM dharmadhyAnamiti, prAkRtatvena vijayamiti, AjJA vA vijIyate adhigamadvAreNa paricitA kriyate yasminnityAjJA-2 vijayam, evaM zeSANyapi, navaraM apAyA rAgAdijanitAH prANinAmaihikAmuSmikA anarthA, vipAkaH- phalaM karmaNAM jJAnAdyA- lambanAni vArakatvAdi saMsthAnAni lokadvIpasamudrajIvAdInAmiti, Aha ca-AptavacanaM pravacanamAjJA vicystdrthnirnnynm| aashrvvikthaagaurvpriisshaadyairpaaystu|| 1 // azubhazubhakarmapAkAnucintanArtho vipAkavicayaH syAt / dravyakSetrAkRtyanugamanaM sNsthaanvicystvi||2|| (prazama0 248-49)ti, etallakSaNAnyAha- ANArui tti AjJA- sUtravyAkhyAnaM niyuktyAdi tatra tayA vA ruciH- zraddhAnam AjJAruciH, evamanyatrApi, navaraM nisargaH- svabhAvo'nupadezastena, tathA sUtraM- Agamastatra tasmAdvA, tathA avagAhanamavagADhaM- dvAdazAGgAvagAho vistarAdhigama iti sambhAvyate tena rucirathavA ogADhatti sAdhupratyAsannIbhUtastasya sAdhUpadezAdruciH, ukta caM- AgamauvaeseNaM nisaggao jaMjiNappaNIyANaM / bhAvANaM saddahaNaM dhammajjhANassataM liNgN||1||(dhyaanshtk 67) iti, tattvArthazraddhAnarUpaM samyaktvaM dharmasya liGgamiti hRdayam, dharmasyAlambanAnyucyante-dharmadhyAnasaudhArohaNArthamAlambyanta ityAlambanAni vAcanaM vAcanA-vineyAya nirjarAyai sUtradAnAdi, tathA zaGkite sUtrAdau zaGkApanodAya guroH pracchana (r) Agamopadezena nisargato yajjinapraNItAnAm / bhAvAnAM zraddhAnaM taddharmadhyAnino liGgam // 1 // // 338 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 339 // sUtram 247 dhyAnasya bhadalakSaNa bhAvanA: lambanAni zrIsthAnAGga pratipracchanA, pratizabdasya dhAtvarthamAtrArthatvAditi, tathA pUrvAdhItasyaiva sUtrAderavismaraNanirjarArthamabhyAsaH parivarttaneti, anu- caturthamadhyayanaM prekSaNamanuprekSA-sUtrArthAnusmaraNamiti / athAnuprekSA ucyante- anviti- dhyAnasya pazcAtprekSaNAni-paryAlocanAnyanuprekSAH, catuHsthAnam, prathamoddezakaH tatra eko'haM na ca me kazcinnAhamanyasya ksycit| na taM pazyAmi yasyAhaM, nAsau bhAvIti yo mm||1|| ityevamAtmana ekasyaekAkino'sahAyasyAnuprekSA- bhAvanA ekAnuprekSA, tathA-kAyaH sannihitApAyaH, sampadaH padamApadAm / samAgamAH sApagamAH, sarvamutpAdi bhnggurm||1||ityevN jIvitAderanityasyAnuprekSA anityAnuprekSeti, tathA janmajarAmaraNabhayairabhidrute vyaadhivednaagrste| jinavaravacanAdanyatra nAsti zaraNaM kvcilloke||1|| (prazama0 152) evamazaraNasya- atrANasyAtmano'nuprekSA azaraNAnuprekSeti, tathA-mAtA bhUtvA duhitA bhaginI bhAryA ca bhavati saMsAre / vrajati sutaH pitRtAM bhrAtRtAM punaH zatrutAJcaiva // 1 // (prazama0 156)ityevaM saMsArasya-catasRSugatiSu sarvAvasthAsusaMsaraNalakSaNasyAnuprekSA saMsArAnuprekSeti / atha zuklamAha- puhuttavitakke tti pRthaktvenaekadravyAzritAnAmutpAdAdiparyAyANAM bhedena pRthutvena vA vistIrNabhAvenetyanye vitarko- vikalpaH pUrvagatazrutAlambano nAnAnayAnusaraNalakSaNo yasmiMstattathA, pUjyaistu vitaLaHzrutAlambanatayA zrutamityupacArAdadhIta iti, tathA vicaraNaM-arthAd vyaJjane vyaJjanAdarthe tathA manaHprabhRtInAM yogAnAmanyatarasmAdanyatarasminniti vicAro vicAro'rthavyaJjanayogasaGkrAntiriti (tattvA0 a09sU046) vacanAt, saha vicAreNa savicAri, sarvadhanAditvAdinsamAsAnta, uktNc-uppaaytthitibhNgaaiipjjyaannNjmegdvvNmi| nANAnayANusaraNaM punvgysuyaannusaarennN||1|| saviyAramatthavaMjaNajogaMtarao tayaM paDhamasukkaM / hoti puhuttaviyakkaM sviyaarmraagbhaavss|| 8 // 339 // OutpAdasthitibhaGgAdiparyavAnAM yadekasmin dravye / nAnAnayairanusaraNaM pUrvagatazrutAnusAreNa ||1||svicaarmrthvynyjnyogaantrtstt prathamazuklam / bhavati pRthaktvavitakai savicAramarAgabhAvasya // 2 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 340 // dhyAnasya bhAvanA'' 2||(dhyaanshtk 77-78) ityeko bhedastathA egattaviyakketti ekatvena- abhedenotpAdAdiparyAyANAmanyatamaikaparyAyAlambana-caturthamadhyayanaM tayetyartho vitaLaH- pUrvagatazrutAzrayo vyaJjanarUpo'rtharUpo vA yasya tadekatvavitarkam, tathA na vidyate vicAro'rthavyaJjanayo prathamoddezakaH ritarasmAditaratra tathA manaHprabhRtInAmanyatarasmAdanyatra saJcaraNalakSaNo nirvAtagRhagatapradIpasyeva yasya tadavicArIti pUrvavaditi, sUtram 247 uktaM ca-jaM puNa sunippakaMpaM nivAyasaraNappaIvamiva cittaM / uppAyaThiibhaMgAiyANamegaMmi pajjAe // 1 // aviyAramatthavaMjaNajogaMtarao tayaM biiyasukkaM / puvvgysuyaalNbnnmegttviykkmviyaarN||2||(dhyaanshtk79-80) iti dvitIyaH, tathA suhamakirie tti nirvANagamana-2 bhedalakSaNakAle kevalino niruddhamanovAgyogasyArddhaniruddhakAyayogasyaitad, ataH sUkSmA kriyA kAyikI ucchAsAdikA yasmiMstattathA, lambanAni na nivarttate-navyAvarttata ityevaMzIlamanivarti pravarddhamAnatarapariNAmAditi, bhaNitaMca-nivvANagamaNakAle kevaliNo drniruddhjogss| suhumakiriyA'niyahi taiyaM tnnukaaykiriyss||1||(dhyaanshtk 81) iti tRtIyaH, tathA samucchinnakirie tti samucchinnAkSINA kriyA- kAyikyAdikA zailezIkaraNe niruddhayogatvena yasmiMstattathA, appaDivAe tti anuparatisvabhAvamiti caturthaH, Aha hi- tasseva ya selesIgayassa selovva nippakaMpassa / vocchinnakiriyamappaDivAI jhANaM paramasukkaM // 1 // (dhyAnazataka 82) iti, iha cAntye zuklabhedadvaye ayaMkramaH- kevalI kilAntarmuhUrttabhAvini paramapade bhavopagrAhikarmasu ca vedanIyAdiSu samuddhAtato nisargeNa vA samasthitiSu satsuyoganirodhaM karoti, tatra ca-pajjattamettasannissa jattiyAiM jahanna jogiss|hoNti maNodavvAiMtavvAvAro 0 yatpunaH suniSprakampaM nivAtasthAnapradIpamiva cittam / utpAdasthitibhaGgAdInAmekasmin paryAye // 1 / / avicAramarthavyaJjanayogAntaratastat dvitIyaM shuklm| pUrvagatazrutAlambanamekatvavitarkamavicAram / / 2 / nirvANagamanakAle'rddhaniruddhayogasya kevlinH| sUkSmakriyAnivRtti tRtIyaM sUkSmakAyakriyasya / / 1 // 0 tasyaiva cala zailezIgatasya zaila iva niSprakampasya / vyucchinnakriyamapratipAti dhyAnaM paramazuklam // 1 // 0 saMjJinaH paryAptamAtrasya yAvanti jaghanyayogino / bhavanti manodravyANi -8 13x0 //
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 341 // yjmmetto||1|| tadasaMkhaguNavihINe samae samae niruMbhamANo so| maNaso savvanirohaM kuNai asNkhenjsmehiN||2|| pajjattamettabiMdiya caturthamadhyayana jahannavaijogapajjayA je u| tadasaMkhaguNavihINe samae samae nirubhto|| 3 // savvavaijogaroha saMkhAtIehiM kuNae samaehiM / tatto a catuHsthAnam, prathamoddezakaH suhamapaNagassa paDhamasamaovavannassa ||4||jo kira jahannajogo tadasaMkhejaguNahINamekkakke / samae niraMbhamANo dehatibhAgaM ca muNcNto||5 sUtram 247 rubhai sa kAyayogaM saMkhAItehiM ceva smehiN| to kayajoganiroho selesiibhaavnnaamei||6|| (vizeSAva0 3059-64) zailezasyeva- dhyAnasya bhedalakSaNameroriva yA sthiratA sA zailezIti, hrassakkharAI majjheNa jeNa kAleNa paMca bhnnNti| acchai selesigao tattiyamettaM tao kaalN|| bhaavnaa''1|| taNurohAraMbhAo jhAyai suhamakiriyANiyaTTi so| vocchinnakiriyamappaDivAiM selesikaalNmi||2|| (vizeSAva0 3068-69) lambanAni iti / atha zukladhyAnalakSaNAnyucyante- abahe tti devAdikRtopasargAdijanitaM bhayaM calanaM vA vyathA tasyA abhAvo avyathama, tathA devAdikRtamAyAjanitasya sUkSmapadArthaviSayasya ca saMmohasya- mUDhatAyA niSedhAdasammohastathA dehAdAtmana Atmano vA sarvasaMyogAnAM vivecanaM- buddhyA pRthakkaraNaM vivekastathA niHsaGgatayA dehopadhityAgo vyutsarga iti / atra vivaraNagAthAcAlijjai bIhei va dhIro na parIsahovasaggehiM 1 / suhamesu na saMmujjhai bhAvesu na devamAyAsu 2 // 1 // dehavivittaM pecchai appANaM thy| tavyApArazca yAvanmAtraH // 1 // tadasaGkhyaguNavihInAni samaye samaye nirundhan sH| manasaH sarvanirodhaM karotyasaGkhyAtasamayaiH // 2 // paryAptamAtrIMdriyasya jaghanyavAgyogaparyayA ye tu / tadasaGkhyaguNavihInAn samaye samaye nirundhan / / 3 / / sarvavAgyogarodhaM saGkhyAtItaiH karoti samayaiH / tatazca sUkSmapanakasya prathamasamayotpannasya / / 4 / / yaH kila jaghanyayogastadasaGgyeyaguNahInamekaikasmin / samaye nirundhan dehatribhAgaM ca muJcan // 5 // sa kAyayoga saGkhyAtItaizcaiva samayai ruNaddhi / tataH kRtayoganirodhaH 8 zailezIbhAvanAmeti / 60 yena madhyena kAlena paJca hrasvAkSarANi bhnnynte| tAvanmAtra kAlaM tataH zailezIgatastiSThati // 1 // tanurodhArambhAd dhyAyati sUkSmakriyAnivRtti sH| vyucchinnakriyamapratipAti zailezIkAle // 2(r) cAlyate bibheti vA dhIro na pariSahopasagaiH / sUkSmeSvapi bhAveSu na saMmuhyati na ca devamAyAsu // 1 / / AtmAnaM -8
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhya zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 342 // catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 247 dhyAnasya bhedalakSaNabhAvanA''lambanAni sUcasaMjoge 3 / dehovahivussagaM nissaMgo savvahA kuNai 4 // 2 // (dhyAnazataka 91-92) iti, AlaMbanasUtraM vyaktam, tatra gAthA aha khaMtimaddavajjavamuttIo jinnmypphaannaao| AlaMbaNAI jehi u sukkajjhANaM smaaruhi||1|| (dhyAnazataka 69) iti, atha tadanuprekSA ucyante-aNaMtavattiyANuppeha tti anantA- atyantaM prabhUtAvRttirvarttanaM yasyAsAvanantavRttiranantayA vAvarttata ityanantavartI taddhAvastattA, bhavasantAnasyeti gamyate, tasyA anuprekSA anantavRttitAnuprekSA anantavarttitAnuprekSA veti, yathA- esa aNAi jIvo saMsAro sAgarovva duttaaro| nArayatiriyanarAmarabhavesu parihiMDae jiivo||1|| iti evamuttaratrApi samAsaH, navaraM vipariNAme tti vividhena prakAreNa pariNamanaM vipariNAmo vastUnAmiti gamyate, yathA-savvaTThANAI asAsayAiMiha ceva devaloge y| suraasuranarAINaM riddhivisesA suhaaiNc||1|| (maraNa0 prakI0575) asubhe tti azubhatvaM saMsArasyeti gamyate, yathA-dhI saMsAro jami(mI)juyANao prmruuvgbviyo| mariUNa jAyai kimI tattheva kaDevare niye||1|| (maraNa0 prakI0 600) tathA apAyA AzravANAmiti gamyate, yathA-koho ya mANo ya aNiggahIyA, mAyA ya lobho ya pvddddmaannaa| cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAI punnbbhvss|| 1 // (dazavai0ni08/40) iha gAthA-AsavadArAvAe taha saMsArAsuhANubhAvaM c| bhavasaMtANamaNataM vatthUNaM vipariNAmaM ca // 1 // (sambodhapra0 1405) iti / dhyAnAd devatvamapi syAdato devasthitisUtraM- dehaviviktaM prekSate tathA sarvasaMyogAMzca dehopadhivyutsarga nissaGgaH sarvathA karoti // 2 // atha kSAntimArdavArjavamuktaya jinmtprdhaanaaH| AlambanAni yaistu zukladhyAnaM samArohati // 1 // eSa jIvo'nAdi: sAgara iva saMsAro duruttaarH| jIvo nArakatiryagnarAmarabhaveSu prihinnddte||1|| 0 iha devaloke ca sarvANi sthAnAnyazAzvatAnyeva surAsuranarAdInAM RddhivizeSAH sukhAni ca // 1 // dhik saMsAraM yasmin yuvA paramarUpagarvitaH mRtvA kRmirjAyate tatraiva nije kalevare // 1 // krodho mAnazcAnigRhItau mAyA ca lobhazca vivardhamAnau catvAra ete kRtsnAH kaSAyAH punarbhavasya mUlAni siJcanti // 1 // AzravadvArApAyAn tathA saMsArAzubhAnubhAvaM c| anantaM bhavasantAnaM vastUnAM pariNAmaM ca // 1 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 343 // __cauvvihA devANa ThitI paM0 taM0- deve NAmamege 1 devasiNAte nAmamege 2 devapurohite nAmamege 3 devapajjalaNe nAmamege 4, cauvidhe caturthamadhyavanaM saMvAse paM0 20-deveNAmamege devIe saddhiM saMvAsaMgacchejjA, deve NAmamege chavIte saddhiMsaMvAsaM gacchejjA, chavINAmamege devIe saddhiM catu:sthAnam, prathamoddezakaH saMvAsaMgacchejjA, chavI NAmamege chavIte saddhiM saMvAsaMgacchejjA // sUtram 248 // sUtram 248-249 __ cattAri kasAyA paM0 taM0-kohakasAe mANakasAe mAyAkasAe lobhakasAe, evaM NeraiyANaMjAva vemANiyANaM 24, caupatiTTite | devAnAM sthitikohe paM0 taM0- AtapaiTThiteparapatiTThie tadubhayapaiTTite apatiTThie, evaMNeraDyANaMjAvavemANiyANaM 24, evaM jAva lobhe, vemANiyANaM saMvAsA:, kaSAyabhedAH, 24, cauhiM ThANehiM kodhuppattI sitA, taM0-khettaM paDuccA vatthaM paDuccA sarIraM paDuccA uvahiM paDuccA, evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM krodhAdInAM 24, evaM jAva lobha0 vemANiyANaM 24, cauvvidhe kohe paM0 taM0- aNaMtANubaMdhikohe apaJcakkhANakohe paccakkhANAvaraNe kohela pratiSThAnamutpasaMjalaNe kohe, evaM neraiyANaMjAva vemANiyANaM 24, evaM jAva lobhe vemANiyANaM 24, cauvihe kohe paM0 ta0- AbhogaNivvattie bandhyAdyA bhoganirvatiaNAbhogaNivvattite uvasaMte aNuvasaMte, evaM neraiyANaMjAva vemANiyANaM 24, evaMjAva lobhejAva vemANiyANaM 24 // sUtram 249 / / tAdibhedAca sthitiH- kramo maryAdA rAjAmAtyAdimanuSyasthitivadeva, devaH sAmAnyo nAmeti vAkyAlaGkAre ekaH kazcit snAtaka: (anantAnu bandhinaH pradhAno, deva eva devAnAM vA snAtaka iti vigraha evamuttaratrApi, navaraM purohitaH- zAntikarmakArI pajjalaNe tti prajvalayatidIpayati varNavAdakaraNena mAgadhavaditi prajvalana iti / devasthitiprastAvAt tadvizeSabhUtasaMvAsasUtram, etacca vyaktam, kintu bandhakatvameva) saMvAso- maithunArthaM saMvasanam, chavi tti tvaktadyogAdaudArikazarIraM tadvatI nArI tirazcI vA tadvAnnarastiryagvA chvirityucyte| anantaraM saMvAsa uktaH, saca vedalakSaNamohodayAditi mohavizeSabhUtakaSAyaprakaraNamAha- cattAri kasAye tyAdi, tatra kRSantivilikhanti karmakSetraM sukhaduHkhaphalayogyaM kurvanti kaluSayanti vA jIvamiti niruktividhinA kaSAyAH, uktaMca-suhadukkha prati // 343 //
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram // 344 // bahusaIyaM kammakkhetaM kasaMti te jmhaa| kalusaMti jaMca jIvaM teNa kasAyatti vuccNti||1|| athavA kaSati-hinasti dehina iti kaSaM-karma bhavo vA tasyAyA lAbhahetutvAt kaSaM vA Ayayanti- gamayanti dehina iti kaSAyAH, uktaM ca-kammaM kasaM bhavo vA kasamAo siMjao ksaayaato| kasamAyayaMti va jao gamayaMti kasaM kasAyatti ||1||(vishessaav0 1228,2978) iti, tatra krodhana krudhyati vA yena sa krodhaH- krodhamohanIyodayasampAdyo jIvasya pariNativizeSaH krodhamohanIyakarmaiva veti, evamanyatrApi, navaraMjAtyAdiguNavAnahamevetyevaM mananaM- avagamanaM manyate vA'neneti mAnaH, tathA mAnaM hiMsanaM vaJcanamityartho mIyate vA'nayeti mAyA, tathA lobhanaM- abhikAGkSaNaM lubhyate vA'neneti lobhaH / eva miti yathA sAmAnyatazcatvAraH kaSAyAstathA vizeSato nArakANAmasurANAM yAvaccaturviMzatitame pade vaimAnikAnAmiti / cauppaiTThie tti caturyu- AtmaparobhayatadabhAveSu pratiSThitaH catuHpratiSThitaH, tatra AyapaiTThie tti AtmAparAdhenaihikAmuSmikApAyadarzanAdAtmaviSaya AtmapratiSThitaH, pareNAkrozAdinodIritaH paraviSayo vA parapratiSThita, AtmaparaviSaya ubhayapratiSThitaH, AkrozAdikAraNanirapekSaH kevalaM krodhavedanIyodayAda yo bhavati so'pratiSThitaH, uktaM ca- sApekSANi ca nirapekSANi ca karmANi phalavipAkeSu / sopakramaJca nirupakramaM ca dRSTaM ythaa''yusskm|| 1||iti, ayaM ca caturthabhedo jIvapratiSThito'pi AtmAdiviSaye'nutpannatvAdapratiSThita ukto, natu sarvathA apratiSThitazcatuHpratiSThitatvasyAbhAvaprasaGgAditi / ekendriyavikalendriyANAM kopasyAtmAdipratiSThitatvaMpUrvabhave tatpariNAmapariNatamaraNenotpannAnAmiti, evaM mAnamAyAlobhairdaNDakatrayamaparamadhyetavyamiti, kSetraM nArakAdInAM 4 svaM svamutpattisthAnaM pratItya- Azritya evaM (r)sukhaduHkhabahuzasyaM karmakSetraM karSanti te yasmAt / yacca jIvaM kaluSayanti tena kaSAyA iti ucynte||1||0 kaSaH karma bhavo vA kaSo'nayorAyo yataH kssaayaat| kaSamAyayanti vA yato gamayanti vA kaSaM kaSAyA iti // 1 // 248-249 devAnAM sthitisaMvAsAH, kaSAyabhedAH, krodhAdInAM pratiSThAnamutpatihetvanantAnubandhyAcA bhoganirvatitAdibhedAzca bandhinaH pratibandhakatvameva) // 344 //
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 345 // vastu sacetanAdi 3 vAstu vA- gRhaM zarIraM duHsaMsthitaM virUpaM vA upadhiryadyasyopakaraNam, ekendriyAdInAM bhavAntarApekSayeti, caturthamadhyayanaM evaM mAnAdibhirapi daNDakatrayam, anantaM bhavamanubadhnAti-avicchinnaM karotItyevaMzIlo'nantAnubandhI ananto vA'nubandho' catuHsthAnam, prathamoddezakaH syetyanantAnubandhI-samyagdarzanasahabhAvikSamAdisvarUpopazamAdicaraNalavavibandhI, cAritramohanIyatvAt tasya, na copazamA sUtram 248-249 dibhireva cAritrI alpatvAdyathA'manasko na saMjJI kintu mahatA mUlaguNAdirUpeNa cAritreNa cAritrI, manaHsaMjJayA saMjJivad, devAnAM sthitiata eva trividhaM darzanamohanIyaM paJcaviMzatividhaM cAritramohanIyamiti, nanu paDhamillayANa udae (Ava0ni0 108) niyametyAdi saMvAsAH, kaSAyabhedAH, virudhyate, cAritrAvArakasya samyaktvAvArakatvAnupapatteH, ata eva saptavidhaM darzanamohanIyamekaviMzatividhaMcAritramohanIyamiti krodhAdInAM mataMsaGgatamAbhAtIti, atrocyate, paDhamellayANe tyAdi yaduktaM tadanantAnubandhinAMna samyaktvAvArakatayA kintu samyaktvasahabhA pratiSThAnamutpa tihetvanantAnuvyupazamAdyAvArakatayA, anyathA'nantAnubandhibhireva samyaktvasyAvRtatvAt kimapareNa mithyAtvena prayojanaM?, AvRtasyApyA bandhyAdyA bhoganirvativaraNe'navasthAprasaGgAt, tasmAdyathA kevaliyanANalaMbho nannattha khae kasAyANaM(Ava0ni0104)ti iha kaSAyANAM kevalajJAnasyA tAdibhedAzca nAvArakatve'pikaSAyakSayaH kevalajJAnakAraNatayoktaH, tasminneva tasya bhAvAd, evamanantAnubandhikSayopazama eva samyaktvalAbha | (anantAnu bandhinaH ucyate, tasminsati tasya bhAvAd, yato nAnantAnubandhiSUditeSu mithyAtvaM kSayopazamamupayAti, tadabhAvAcana samyaktvamiti, 8 upazamAdiyacca saptavidhaM samyagdarzanamohanIyamiti matAntaraM tatsamyaktvasahacaritatvenopazamAdiguNAnAM samyaktvopacArAditi manyAmaha bandhakatvameva) iti, na vidyate pratyAkhyAnaM- aNuvratAdirUpaM yasmin so'pratyAkhyAno- dezaviratyAvArakaH, pratyAkhyAnaM A- maryAdayA sarvaviratirUpamevetyartho vRNotIti pratyAkhyAnAvaraNaH, sajvalayati- dIpayati sarvasAvadyaviratimapIndriyArthasampAte vA 0 kaSAyANAM kSayAdanyatra na kevalajJAnalambhaH / prati / 348
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 346 // kAraNAni, sajvalati- dIpyata iti savalano- yathAkhyAtacAritrAvAraka evaM mAnamAyAlobheSvapyanantAnubandhyAdibhedacatuSTayamadhye-caturthamadhyayanaM tavyamiti, eSAM niruktiH pUjyairiyamuktA-anantAnyanubadhnanti, yato janmAni bhuutye| ato'nantAnubandhyAkhyA, krodhAdyA''dyeSu drshitaa|| catuHsthAnam, prathamoddezakaH 1||naalpmpyutsheossaaN, pratyAkhyAnamihodayAt / apratyAkhyAnasaMjJA'to, dvitIyeSu nivezitA ||2||srvsaavdyvirtiH, pratyAkhyAnamudA sUtram hRtam / tadAvaraNasaMjJA'tastRtIyeSu nivezitA // 3 // zabdAdIn viSayAn prApya, sajvalanti yato muhuH / ataH sajvalanAdvAnaM, 250-251 karmaprakRticaturthAnAmihocyate ||4||iti, evaM mAnAdibhirapi daNDakatrayam |aabhognnivvttie tti Abhogo- jJAnaM tena nirvartito yajjAnan cayanAdikopavipAkAdiruSyati, itarastu yadajAnanniti, upazAntaH- anudayAvasthastatpratipakSo'nupazAnta ekendriyAdInAmAbhoganivartitaH saMjJipUrvabhavApekSayA, anAbhoganirvartitastu tadbhavApekSayA'pi, upazAntonArakAdInAM viziSTodayAbhAvAd anupazAntola samAdhi-bhadrA kSudra-moyAdinirvicAra eveti, evaM mAnAdibhirapi daNDakatrayam / idAnIM kaSAyANAmeva kAlatrayavartinaH phalavizeSA ucyante pratimAH 12 jIvANaM cauhi ThANehiM aTTha kammapagaDIo ciNiMsu, taM0- koheNaM mANeNaM mAyAe lobheNaM, evaM jAva vemANiyANaM 24, evaM ciNaMti esa daMDao, evaM ciNissaMti esa daMDao, evameteNaM tinni daMDagA, evaM uvaciNiMsu uvaciNaMti uvaciNissaMti, baMdhiMsu 3 udIriMsu 3 vedeMsu 3 nijareMsuNijjati nijarissaMti, jAva vemANiyANaM, evamekkakke pade tinni 2 daMDagAbhANiyavvA, jAva nijarissaMti / sUtram 250 // cattAri paDimAo paM0 taM0- samAhipaDimA uvahANapaDimA vivegapaDimA viussaggapaDimA, cattAri paDimAo paM0 taM0- bhaddA subhaddA mahAbhaddA savvatobhaddA, cattAri paDimAtopaM0 20-khuDDiyA moyapaDimA mahalliyA moyapaDimA javamajjhA virmjjhaa||suutrm251|| jIvA Na mityAdigatArtham, navaraM cayanaM- kaSAyapariNatasya karmapudgalopAdAnamAtraM upacayanaM-citasyAbAdhAkAlaM muktvA // 346
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 / / 347 // jJAnAvaraNIyAditayA niSekaH, sa caivaM- prathamasthitau bahutaraM karmadalikaM niSiJcati, tato dvitIyAyAM vizeSahInam, evaM caturthamadhyayana yAvadutkRSTAyAM vizeSahInaM niSiJcati,uktaMca-mottUNa sagamabAhaM paDhamAi ThiIe~ bahutaraM davvaM / sese visesahINaMjAvukkosaMti svvesiN||1|| prathamoddezakaH iti, bandhanaM-tasyaiva jJAnAvaraNIyAditayA niSiktasya punarapikaSAyapariNativizeSAnikAcanamiti, udIraNaM- anudayaprAptasya sUtram karaNenAkRSyodaye prakSepaNamiti, vedanaM-sthitikSayAdudayaprAptasya karmaNa udIraNAkaraNena vodayabhAvamupanItasyAnubhavanamiti, 250-251 karmaprakRtinirjarA-karmaNo'karmatvabhavanamiti, iha ca dezanijaraiva grAhyA, sarvanirjarAyAzcaturviMzatidaNDake'sambhavAt, krodhAdInAMcala tadakAraNatvAt, krodhAdikSayasyaiva tatkAraNatvAditi, iha prajJApanAdhItA saGgrahagAthA-AyapaiTThiya 1 khettaM paDucca 2 NatANubaMdhi kAraNAni, samAdhi-bhadrA3 Abhoge 4 / ciNauvaciNabaMdha udIra veya taha nijjarA cev||1|| (prajJA0 418)iti / anantaraM nirjaroktA, sA ca viziSTA kSudra-moyAdipratimAdyanuSThAnAdbhavatIti pratimAsUtratrayam, tadvisthAnakAdhItamapIhAdhIyate, catuHsthAnakAnurodhAditi, vyAkhyA'pyasya pratimA: 12 pUrvavadanusatavyA, kintu smaraNAya kiJciducyate-samAdhiH- zrutaMcAritraM ca tadviSayA pratimA- pratijJA abhigrahaH samAdhipratimA dravyasamAdhirvA prasiddhastadviSayA pratimA-abhigrahaH samAdhipratimA evamanyA api, navaramupadhAnaM-tapo vivekaH- azuddhAtiriktabhaktapAnavastrazarIratanmalAdityAgaH viussaggetti kaayotsrgH| tathA pUrvAdidikcatuSTayAbhimukhasya pratyekaM praharacatuSTayamAnaH kAyotsargo bhadreti, ahorAtradvayena cAsyAH samAptiriti, subhadrA'pyevaMbhUtaiva sambhAvyate, na ca dRSTeti na likhiteti, evameva cAhorAtrapramANaH kAyotsargo mahAbhadrA, caturbhizcAhorAtrairiyaMsamApyate, yastu digdazakAbhimukhasyAhorAtrapramANaH kAyotsargaH (r)svakamabAdhAkAlaM muktvA (niSeke) prathamasthitau bahutaraM drvym| zeSAyAM vizeSahInaM yAvadutkRSTAyAM sarvAsAm ||1||aatmprtisstthitH kSetraM pratItya anantAnubandhI aabhogH| cinAti upacinAti badhnAti udIrayati vedayati nirjarayati caiv||1|| // 347 //
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 348 // sA sarvatobhadrA, sA ca dazabhirahorAtraiH samApyata iti / moyapratimA- prazravaNapratijJA sA ca kSullikA yA SoDazabhaktena caturthamadhyayanaM | samApyate mahatI tu yA'STAdazabhakteneti, yavamadhyA yA yavavaddattikavalAdibhirAdhantayo_nA madhye ca vRddheti, vajramadhyA tu catu:sthAnam, prathamoddezaka: yA''dyantavRddhA madhye hInA ceti / pratimAzca jIvAstikAye eveti tadviparyayasvarUpAjIvAstikAyasUtraM sUtram cattAri asthikAyA ajIvakAyA paM0 saM0- dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe poggalatthikAe, cattAri asthikAyA 252-254 ajIvArUpyaarUvikAyA paM0 taM0- dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jiivtthikaae|suutrm 252 // stikAyA:, __ cattAriphalApaM0 taM0- Ame NAma ege Amamahure 1 Ame NAmamege pakkamahure 2 pakke NAmamege Amamahure 3 pakke NAmamege pakkamahure phalopama puruSacatu4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 ta0- AmeNAmamege AmamahuraphalasamANe, 4||suutrm 253 // bhaGgI, satya__cauvvihe sacce paM0 taM0- kAujuyayA bhAsujuyayA bhAvujuyayA avisaMvAyaNAjoge, cauvvihe mose paM0 taM0- kAyaaNujuyayA mRSA-praNi dhaanaadibhedaaH| bhAsaaNujuyayA bhAvaaNujjuyayA visaMvAdaNAjoge, caubvihe paNihANe paM0 taM0- maNapaNihANe vaipaNihANe kAyapaNihANe uvakaraNapaNidhANe, evaM NeraiyANaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM 24, cauvvihe suppaNihANe paM0 taM0- maNasuppaNihANe jAva uvagaraNasuppaNihANe, evaM saMjayamaNussANavi, cauvvihe duppaNihANe paM020- maNaduppaNihANe jAva uvakaraNaduppaNihANe, evaM paMciMdiyANaMjAva vemANiyANaM 24 // sUtram 254 // atthikAya tti, astItyayaM trikAlavacano nipAto'bhUvan bhavanti bhaviSyanti ceti bhAvanA, ato'sti ca te pradezAnAM // 348 // kAyAzca rAzaya iti, astizabdena pradezAH kvaciducyante, tatazca teSAM vA kAyA astikAyAste cAjIvakAyA acetanatvAt / astikAyA mUrtAmUrttA bhavantItyamUrtapratipAdanAyArUpyastikAyasUtram, rUpaM-mUrttivarNAdimattvaMtadasti yeSAM te rUpiNastatparyudA
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 349 // sAdarUpiNo'mUrttA iti / anantaraM jIvAstikAya uktastadvizeSabhUtapuruSanirUpaNAya phalasUtram, Ama- apakvaM sad Amamiva 8 caturthamadhyayanaM madhuraM AmamadhuramISanmadhuramityarthaH, tathA AmaM sat pakvamiva madhuramatyantamadhuramityarthaH, tathA pakkaM sadAmamadhuraM prAgvat, tathA catuHsthAnam, prathamoddezakaH pakvaM sat pakvamadhuraM prAgvadeveti, puruSastu Amo- vayaHzrutAbhyAmavyaktaH AmamadhuraphalasamAnaH, upazamAdilakSaNasya mAdhuryasyA- sUtram lpasyaiva bhAvAt, tathA Ama eva pakvamadhuraphalasamAnaH- pakvaphalavanmadhurasvabhAvaH, pradhAnopazamAdiguNayuktatvAditi, tathA 252-254 ajIvArUpyapakvo'nyo vayaHzrutAbhyAM pariNataH AmamadhuraphalasamAnaH, upazamAdimAdhuryasyAlpatvAt, tathA pakvastathaiva, pakvamadhuraphala stikAyAH, samAno'pi tathaiveti / anantaraM pakvamadhura uktaH, saca satyaguNayogAdbhavatIti satyaM tadviparyayaM ca mRSA tathA satyAsatyanimittaM phalopamapraNidhAnaM pratipipAdayiSuH sUtrANyAha-cauvvihe sacce ityAdIni gatArthAni, navaramRjukasya-amAyino bhAvaH karmavA RjukatA puruSacatu bhagI, satyakAyasya RjukatA kAyarjukatA, evamitare api, navaraM bhAvo-mana iti, kAyarjukatAdayazca zarIravAGganasAM yathAvasthitArthapratyAyanArthAH pravRttayaH, tathA anAbhogAdinA gavAdikamazvAdikaM yadvadati kasmaicit kiJcidabhyupagamya vA yanna karoti sA dhaanaadibhedaaH| visaMvAdanA tadvipakSeNa yoga:- sambandho'visaMvAdanAyoga iti, mose tti mRSA'satyaM kAyasyAnRjukatetyAdi vAkyam / praNidhiH praNidhAnaM-prayogaH, tatra manasaH praNidhAnaM-ArttaraudradharmAdirUpatayA prayogomanaHpraNidhAnam, evaM vAkkAyayorapi, upakaraNasyalaukikalokottararUpasya vastrapAtrAdeH saMyamAsaMyamopakArAya praNidhAnaM- prayoga upakaraNapraNidhAnam / eva miti yathA sAmAnyatastathA nairayikANAmiti, tathA caturviMzatidaNDakapaThitAnAMmadhye ye paJcendriyAsteSAmapi vaimAnikAntAnAmevameveti, ekendriyAdInAM manaHprabhRtInAmasambhavena praNidhAnAsambhavAditi / praNidhAnavizeSaH supraNidhAnaMduSpraNidhAnazceti tatsUtrANi, zobhanaM saMyamArthatvAt praNidhAnaM- manaHprabhRtInAMprayojanaMsupraNidhAnamiti / idaM ca supraNidhAnaM caturviMzatidaNDakanirUpaNAyAM // 349 //
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 350 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, prathamoddezaka: sUtram 255 ApAtabhadra kAdi manuSyANAM tatrApi saMyatAnAmeva bhavati, cAritrapariNatirUpatvAt supraNidhAnasyetyAha- evaM saMjaye tyAdi, duSpraNidhAnasUtraM sAmAnyasUtravad navaraM duSpraNidhAnaM- asaMyamArthaM manaHprabhRtInAM prayoga iti / puruSAdhikArAdevAparathA puruSasUtrANi caturdaza___cattAri purisajAtA paM0 taM0- AvAtabhaddate NAmamege No saMvAsabhaddate 1, saMvAsabhaddae NAmamegeNo AvAtabhaddae 2, ege AvAtabhaddatevisaMvAsabhaddatevi 3, egeNo AvAyabhaddate novAsaMvAsabhaddae 4,1, cattAri purisajAyA paM0 taM0- appaNo nAmamege vajaMpAsati Noparassa, parassa NAmamege vajaM pAsati 4, 2, cattAri purisajAyA paM0 taM0- appaNoNAmamege vajaM udIrei No parassa 4, 3, appaNo nAmamege vajaM uvasAmeti No parassa 4, 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0- abbhuDhei nAmamege No abbhuTThAveti, 5, evaM vaMdati NAmamege No vaMdAvei 6, evaM sakkArei 7 sammANeti 8 pUei 9vAei 10 paDipucchati 11 pucchai 12 vAgareti 13, suttadhare NAmamege No atthadhare atthadhare nAmamegeNo suttadhare 14 // sUtram 255 // sugamAni, navaramApatanamApAta:- prathamamIlakastatra bhadrako- bhadrakArI darzanAlApAdinA sukhakaratvAt, saMvAsaH- ciraM sahavAsastasminna bhadrako hiMsakatvAt saMsArakAraNaniyojakatvAdveti, saMvAsabhadrakaH saha saMvasatAmatyantopakAritayA no ApAtabhadrako'nAlApakaThorAlApAdinA, evaM dvaavnyau| vajaM ti varNyata iti vayaM avadyaM vA akAralopAd, vajravadvajaM vA gurutvAddhiMsA'nRtAdi pApaM karma tadAtmanaH sambandhi kalahAdau pazyati, pazcAttApAnvitatvAd, na parasya, taM pratyudAsInatvAd, anyastu parasya nAtmanaH, sAbhimAnatvAd, itara ubhayorniranuzayatvena yathAvadvastubodhAd, aparastu nobhayorvimUDhatvAditi / dRSTvA caika AtmanaH sambandhi avadyamudIrayati- bhaNati yaduta mayA kRtametaditi, upazAntaM vA punaH pravarttayatyathavA vajaMkarma tadudIrayati-pIDotpAdanena udaye pravezayatIti, evamupazamayati-nivartayati pApaM karma vaa| abbhuDhei tti abhyutthAnaM AtmapApadAdiabhyutthAtrAdayaH sutradharAdha ntAzcaturbha nyH14| / / 350 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 351 // zrIsthAnAGgakarotinakArayati pareNa, saMvignapAkSiko laghuparyAyovA, kArayatyeva guruH, ubhayavRttivRSabhAdiH, anubhayavRttirjinakalpiko-caturthamadhyayanaM zrIabhaya0 vinIto veti / evaM vandanAdisUtreSvapi, navaraM vandate dvAdazAvarttAdinA, satkaroti vastrAdidAnena, sanmAnayati stutyAdiguNo catuHsthAnam, vRttiyutam prathamoddezaka: bhAga-1 natikaraNena, pUjayati ucitapUjAdravyairiti, vAcayati-pAThayati, no vAyAvei AtmAnamanyeneti upAdhyAyAdiH, dvitIye zaikSakaH, tRtIye kvacid granthAntare'nadhItI, caturthe jinklpikH| evaM sarvatrodAharaNaM svabuddhyA yojanIyam, pratIcchatIti sUtrArthoM 256-258 asurendrAdigRhNAti, pRcchati-praznayati sUtrAdi vyAkaroti- brUte tadeveti sUtradharaH- pAThakaH, arthadharo boddhA, anyastUbhayadharaH, caturthastu jaDa iti| devabhedAH, pramANabhedAH __ camarassaNaM asuriMdassa asurakumAraranno cattAri logapAlA paM0 ta0- some jame varuNe vesamaNe, evaM balissavi some jame vesamaNe varuNe, dharaNassa kAlapAle kolapAle selapAle saMkhapAle, evaM bhUyANaMdassa cattAri kAlapAle kolapAle saMkhapAle selapAle, veNudevassa citte vicitte cittapakkhe vicittapakkhe, veNudAlissa citte vicitte vicittapakkhe cittapakkhe, harikaMtassa pabhe suppabhe pabhakaMte suppabhakaMte, harissahassa pabhe suppabhe suppabhakate pabhakate, aggisihassa teU teusihe teukate teuppabhe, aggimANavassa teU teusihe teupabhe teukaMte, punnassa rUe rUyaMse rUdakaMte rUdappabhe, evaM visiTThassa rUte rUtaMse rUtappabhe rUyakate, jalakaMtassa jale jalaite jalakaMte jalappabhe, jalappahassa jale jalarate jalappahejalakate, amitagatissa turiyagatI khippagatI sIhagatI sIhavikkamagatI, amitavAhaNassa turiyagatI khippagatI sIhavikkamagatI sIhagatI, velaMbassa kAle mahAkAle aMjaNe riTe, pabhaMjaNassa kAle // 351 // mahAkAle riTTe aMjaNe, ghosassa Avatte viyAvatteNaMdiyAvatte mahANaMdiyAvatte, mahAghosassa AvatteviyAvatte mahANaMdiyAvatteNaMdiyAvatte 20, sakkassa some jame varuNe vesamaNe, IsANassa some jame vesamaNe varuNe, evaM egaMtaritA jAvacutassa, caubvihA vAukumArA0
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 352 // devabhedAH, paM0 taM0- kAle mahAkAle velaMbe pbhNjnne|suutrm 256 // caturthamadhyayana cauvvihA devA paM0 20- bhavaNavAsI vANamaMtarA joisiyA vimaannvaasii||suutrm 257 // catuHsthAnam, prathamoddezakaH cauvihe pamANe paM0 20-davvappamANe khettappamANe kAlappamANe bhAvappamANe // sUtram 258 // sUtram puruSAdhikArAdeva devavizeSapuruSanirUpaNaparANi lokapAlAdisUtrANi kaNThyAni, navaramindraH paramaizvaryayogAt prabhumahAn 256-258 asurendrAdivAgajendravat, rAjA turAjanAddIpanAt zobhAvattvAdityartha ArAdhyatvAdvA, ekArthI vaitAviti, dAkSiNAtyeSu yo nAmatastRtIyo lokapAlAH, lokapAlaH sa audIcyeSu caturthazcaturthastvitara iti, evaM ekkaMtariya tti, yannAmAnaH zakrasya tannAmAna eva sanatkumAra pramANabhedAH brahmalokazukraprANatendrANAM tathA yannAmAna IzAnasya tannAmAna eva mAhendralAntakasahasrArAcyutendrANAmiti / kAlAdayaH pAtAlakalazasvAmina iti / caturvidhA devA ityuktam, etacca saGkhyApramANamiti pramANaprarUpaNasUtram, tatra pramiti: pramIyate vA-paricchidyate yenArthastat pramANam, tatra dravyameva pramANaM daNDAdidravyeNa vA dhanurAdinA zarIrAdevyairvA daNDahastAGgalAdibhirdravyasya vA jIvAderdravyANAM vA jIvadharmAdharmAdInAM dravye vA paramANvAdau paryAyANAM dravyeSu vA teSveva teSAmeva pramANaM dravyapramANam, evaM yathAyogaMsarvatra vigrahaH kAryaH, tatra dravyapramANaM dvidhA-pradezaniSpannaM vibhAganiSpannaMca, tatra AdyaM paramANvAdhanantapradezikAntam, vibhAganiSpannaM paJcadhA-mAnAdi, tatra mAnaM dhAnyamAnaM setikAdirasamAnaM karSAdi 1 unmAnaM tulAkarSAdi 2 avamAnaM hastAdi 3 gaNitamekAdi 4 pratimAnaM guJjAvallAdIti 5 kSetraM- AkAzaM tasya pramANaM dvidhA- pradezaniSpannAdi, // 32 // tatra pradezaniSpannamekapradezAvagADhAdi asaGkhyapradezAvagADhAntam, vibhAganiSpannamaGgalyAdi, kAla:- samayastanmAnaM dvidhA pradezaniSpannamekasamayasthityAdi asaGkhayeyasamayasthityantaM vibhAganiSpannaM samayAvaliketyAdi, kSetrakAlayordravyatve satyapi
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiyutam bhAga-1 // 353 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 259-261 dikumAryaH, zakrezAnamadhyaparSaddevadevIsthitiH, saMsArabhedAH zrIsthAnAGgabhedanirdezo jIvAdidravyavizeSakatvenAnayostatparyAyatA'pIti dravyAdviziSTatAkhyApanArtho, bhAva eva bhAvAnAMvA pramANaMbhAvazrIabhaya0 pramANaM guNanayasaGkhyAbhedabhinnam,tatra guNA-jIvasya jJAnadarzanacAritrANi, tatra jJAnaM pratyakSAnumAnopamAnAgamarUpaMpramANamiti, nayA-naigamAdayaH, saGkhyA- ekAdiketi / devAdhikAre evedaM sUtracatuSTayaM cattAri disAkumArimahattariyAo paM0 taM0- rUyA rUyaMsA surUvArUyAvatI, cattAri vijukumArimahattariyAo paM0 taM0- cittA cittakaNagA saterA sotaamnnii||suutrm 259 // sakkassaNaM deviMdassa devaranno majjhimaparisAte devANaM cattAri paliovamAiM ThitI paM0, IsANassa deviMdassa devarannomajjhimaparisAe devINaM cattAri paliovamAI ThiI pN0||suutrm 260 // cauvvihe saMsAre paM0 taM0-davasaMsAre khettasaMsAre kAlasaMsAre bhaavsNsaare| sUtram 261 // cattAri disA ityAdi sugamam, navaraM dikkumAryazca tA mahattarikAzca-pradhAnatamAstAsAM vA mahattarikA dikkumArImahattarikAH, etA madhyarucakavAstavyA arhato jAtamAtrasya nAlakalpanAdi kurvantIti, vidyutkumArImahattarikAstu vidigrucakavAstavyAH, etAzca bhagavato jAtamAtrasya catasRSvapi dikSu sthitA dIpikAhastA gAyantIti / ete ca devAH saMsAriNa iti saMsArasUtram, tatra saMsaraNaM- itazcetazca paribhramaNaM saMsArastatra saMsArazabdArthajJastatrAnupayukto dravyANAM vA-jIvapudgalalakSaNAnAM yathAyogaM bhramaNaM dravyasaMsArasteSAmeva kSetre-caturdazarajvAtmake yatsaMsaraNaMsa kSetrasaMsAro, yatra vA kSetre saMsAro vyAkhyAyate tadeva kSetramabhedopacArAt saMsAro yathA rasavatI guNaniketyAdi, kAlasya- divasapakSamAsavayanasaMvatsarAdilakSaNasya saMsaraNaM- cakranyAyena bhramaNaM palyopamAdikAlavizeSavizeSitaM vA yatkasyApi jIvasya narakAdiSu sa kAlasaMsAro, yasmin vA kAle- pauruSyAdike
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 354 // saMsArovyAkhyAyatesa kAlo'pi saMsAra ucyate abhedAdyathA pratyupekSaNAkaraNAt kAlo'pi pratyupekSaNeti, tathA saMsArazabdArthajJastatropayuktojIvapudgalayorvA saMsaraNamAtramupasarjanIkRtasambandhidravyaM bhAvAnAMvaudayikAdInAM varNAdInAMvA saMsaraNapariNAmo bhAvasaMsAra iti / ayaJca dravyAdisaMsAro'nekanayairdRSTivAde vicAryata iti dRSTivAdasUtraM caubvihe diTThivAe paM0 taM0- parikammaM suttAI puvvagae annujoge||suutrm 262 // caubvihe pAyacchitte paM0 taM0- NANapAyacchitte daMsaNapAyacchitte carittapAyacchitte ciyattakiccapAyacchitte 1 / caubvihe pAyacchitte paM020- parisevaNApAyacchitte saMjoyaNApAyacchitte AroaNApAyacchitte paliuMcaNApAyacchitte 2||suutrm 263 // cauvvihe diTThivAe ityAdi, tatra dRSTayo darzanAni-nayA udyante- abhidhIyante patanti vA-avataranti yasminnasau dRSTivAdo dRSTipAtovA-dvAdazamaGgam, tatra sUtrAdigrahaNayogyatAsaMpAdanasamarthaM parikarma gaNitaparikarmavat tacca siddhasenikAdi, sUtrANIti RjusUtrAdIni dvAviMzatirbhavanti, iha sarvadravyaparyAyanayAdyarthasUcanAtU sUtrANIti, samastazrutAtpUrvaM karaNAt pUrvANi, tAni cotpAdapUrvAdIni caturdazeti, eteSAM caivaM nAmapramANAni, tadyathA- uppAya 1 aggeNIyaM 2 vIriyaM 3 atthinatthi u pavAyaM 4 / NANapavAyaM 5 saccaM 6 AyapavAyaM ca 7 kammaM ca 8||1||puvvN paccakkhANaM 9 vijaNuvAyaM 10 avaMjha 11 pANAuM12 / kiriyAvisAlapuvvaM 13 coddasamaM biMdusAraM tu 14 // 2 // uppAye payakoDI 1 aggeNIyaMmi channauilakkhA 2 / viriyammi sayarilakkhA 3 saTThilakkhA u atthiNatthimmi 4 // 3 // egA pauNA koDI NANapavAyaMmi hoi puvaMmi 5 / egA,payANa koDI chacca payA saccavAyami 6 // 4 // chavvIsa GutpAdamagrAyaNIyaM viirymstinaastiprvaadm| jJAnapravAdaM satyapravAdamAtmapravAdaM ca karmapravAdaM ca // 1 // pratyAkhyAnaM pUrva vidyAnuvAdamavandhyaM praannaayuH| kriyAvizAlaM pUrvaM caturdazaM bindusAraM tu ||2||utpaade padakoTI agrAyaNIye SaNNavatilakSA vIrye saptatilakSA astinAstipUrve ssssttilkssaaH||3||paadonaikaa koTI jJAnapravAde bhavati puurve| caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, prathamoddezaka: sUtram 262-263 dRSTivAde parikarmAdibhedAH (pUrvapadamAnam), prAyazcittaprakArAH, (pratisevAsaMyojanA''ropaNAparikuMcanA:) // 354 //
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 koDIo AyapavAyaMmi hoi payasaMkhA 7 / kammapavAe koDI asItI lakkhehiM abbhahiA 8 ||5||culsiii sayasahassA paJcakkhANaMmi caturthamadhyayanaM vanniyA puvve 9 / ekkA payANa koDI dasasahasahiyA ya aNuvAe 10||6||chvviisN koDIo payANa puvve avaMjhaNAmaMmi 11 / pANAummi catu:sthAnam, prathamoddezaka: / ya koDI chappaNalakkhehi abbhahiyA 12 // 7 // navakoDIo saMkhA kiriyavisAlami vanniyA guruNA 13 / addhatterasalakkhA payasaMkhA sUtram biMdusArammi 14 // 8 // iti, teSugataM-praviSTaM yat zrutaMtatpUrvagataM- pUrvANyeva, aGgapraviSTamaGgAni yatheti, yojanaM yogo'nurUpo 262-263 dRSTivAde nukUlo vA sUtrasya nijenAbhidheyena saha yoga ityanuyogaH, sa caikastIrthakarANAM prathamasamyaktvAvAptipUrvabhavAdigocaro yaH sa mUlaprathamAnuyogo'bhidhIyate, yastu kulakarAdivaktavyatAgocaraH sa gaNDikAnuyoga iti / pUrvagatamanantaramuktam, tatra ca bhedA: (pUrva padamAnam), prAyazcittaprarUpaNA''sIditi prAyazcittasUtradvayaM, tatra jJAnameva prAyazcittaM, yatastadeva pApaM chinatti prAyaH cittaM vA zodhayatIti prAyazcittaniruktavazAt jJAnaprAyazcittamiti, evamanyatrApi, viyattakicce tti vyaktasya- bhAvato gItArthasya kRtyaM- karaNIyaM vyaktakRtyaM prakArA:, prAyazcittamiti, gItArtho hi gurulAghavaparyAlocanena yat kiJcana karoti tatsarvapApavizodhakameva bhavatIti, athavA jJAnAdyati (pratisevA saMyojanAcAravizuddhaye yAni prAyazcittAnyAlocanAdIni vizeSato'bhihitAni tAni tathA apadizyante, viyatta ti vizeSaNa- avasthAdyau- ''ropaNAcityena vizeSAnabhihitamapi dattaM-vitIrNamabhyanujJAtamityartho, yatkiJcinmadhyasthagItArthena kRtyaM- anuSThAnaM tad vidattakRtyaM parikuMcanAH) prAyazcittameva, ciyattakicce tti pAThAntaratastu prItikRtyaM vaiyAvRttyAdIti, pratiSevaNaM- AsevanamakRtyasyeti pratiSevaNA, sA - satyavAde SaDadhikaikA pdkottii||4|| AtmapravAde SaDviMzatiH koTyaH padasaGkhyayA bhavanti / azItyA lakSairadhikA padakoTI karmapravAde // 5 // pratyAkhyAnapUrve caturazItizatasahasrANi varNitAni / vidyAnuvAde dazasahasrAdhikaikA koTI pdaanaam||6||avndhynaamni pUrve SaDviMzatiH koTyaH padAnAm / prANAyuSi ca SaTpaJcAzallakSAdhikA kottii|| 7 // guruNA kriyAvizAle nava koTyo varNitAH pdsngkhyyaa| arddhatrayodaza lakSA bindusAre pdsngkhyyaa||8|| 8 // 355 //
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 356 // ca dvidhA- pariNAmabhedAt pratiSevaNIyabhedAtA, tatra pariNAmabhedAt paDisevaNA u bhAvo so puNa kusalovva hojja'kusalo vaa| caturthamadhyayanaM kusaleNa hoi kappo akusalapariNAmao dppo||1|| (vyava0bhA0 39) pratiSevaNIyabhedAttu mUlaguNauttaraguNe duvihA paDisevaNA catuHsthAnam, prathamoddezakaH samAseNaM 1 / mUlaguNe paMcavihA piMDavisohAigI iyraa||1||(vyv0bhaa0 41) tasyAM prAyazcittamAlocanAdi, taccedaM-AloyaNa 1 sUtram paDikkamaNe 2 mIsa 3 vivege 4 tahA viussagge 5 / tava 6 cheya 7 mUla 8 aNavaThThayA ya 9 pAraMcie 10 cev||1||(vyv0ni013 bhA0 |262-263 53) iti pratiSevaNAprAyazcittaM 1, saMyojanaM- ekajAtIyAticAramIlanaM saMyojanA yathAzayyAtarapiNDo gRhItaH so'pyudakA dRSTivAde parikarmAdihastAdinA so'pyabhyAhRtaHso'pyAdhAkarmikastatra yat prAyazcittaM tat saMyojanAprAyazcittaM 2, tathA AropaNamekAparAdhaprAyazcitte na bhedAH (pUrvapunaH punarAsevanena vijAtIyaprAyazcittAdhyAropaNamAropaNA, yathA paJcarAtrindivaprAyazcittamApannaH punastatsevane dazarAtrindivaM padamAnam), punaH paJcadazarAtrindivamevaM yAvatSaNmAsAt tatastasyAdhikaM tapo deyaM na bhavati apitu zeSatapAMsi tatraivAntarbhAvanIyAni, prAyazcitta prakArAH, iha tIrthe SaNmAsAntatvAt tapasa iti, uktaM ca-paMcAIyArovaNa neyavvA jAva hoMti chmmaasaa| teNa para mAsiyANaM chaNhuvari josaNaM (prtisevaakujjaa||1||(vyv0bhaa0 141) iti, AropaNayA prAyazcittamAropaNAprAyazcittamiti 3, tathA parikuJcanaM- aparAdhasya dravyakSetra saMyojanA |''ropaNAkAlabhAvAnAM gopAyanamanyathA satAmanyathA bhaNanaM parikuJcanA parivaJcanA vA, uktaM ca-davve khette kAle bhAve paliuMcaNA parikuMcanA:) cauviyappa (vyava0bhA0 150)tti, tathAhi-saccitte acittaM 1 jaNavayapaDiseviyaM ca addhANe 2 / subbhikkhe ya dubhikkhe 3 haTeNa tahA ObhAvaH pratiSevanA sa punaH kuzalo vA bhavedakuzalo vaa| kuzalena bhavati kalpo'kuzalapariNAmAddarpaH // 1 // mUlaguNottaraguNeSu dvividhA pratiSevaNA smaasen| mUlaguNeSu paJcavidhA piNDavizodhyAdikA itraa|| 1 / / 0 AlocanaM pratikramaNaM mizraM vivekastathA vyutsrgH| tapazchedo mUlamanavasthApyaM pArAzcitaM caiva // 1 // 08 ||356 // paJcAdikAropaNA jJAtavyA yAvadbhavanti ssnnmaasaaH| tataH paraM mAsAdInAM SaNNAmupari zoSaNaM kuryaat||1|| sacittamacittaM janapadapratisevitaM cAdhvani subhikSe durbhikSe cala hRSTena tathA -
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 357 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 264-266 pramANAdikAlA:, varNAdi pariNAmAH, gilaannennN4||1||(vyv0bhaa0 151) iti, tasyAH prAyazcittaM parikuJcanAprAyazcittaM 4, vizeSo'tra vyavahArapIThAdavaseya iti / prAyazcittaM ca kAlApekSayA dIyata iti kAlanirUpaNAsUtraM cauvvihe kAle paM0 taM0- pamANakAle ahAuyanivvattikAle maraNakAle addhaakaale||suutrm 264 // cauvihe poggalapariNAme pannatte taM0- vanapariNAme gaMdhapariNAme rasapariNAme phAsapariNAme // sUtram 265 // bharaheravaesu NaM vAsesu purimapacchimavajjA majjhimagA bAvIsaM arahaMtA bhagavaMtA cAujjAmaM dhammaM paNNaveMti, taM0- savvAto pANAtivAyAoveramaNaM, evaM musAvAyAo veramaNaM, savvAto adinnAdANAoveramaNaM, savvAo bahiddhAdANA(pariggahA)overamaNaM 1, savvesuNaM mahAvidehesu arahaMtA bhagavaMto cAujjAmaM dhammaM paNNavayaMti, taM0-savvAto pANAtivAyAo veramaNaM, jAva savvAto bahiddhAdANAoveramaNaM 2 // sUtram 266 // tatra pramIyate- paricchidyate yena varSazatapalyopamAdi tatpramANaM tadeva kAlaH pramANakAlaH, sa ca addhAkAlavizeSa eva divasAdilakSaNo manuSyakSetrAntarvartIti, uktaM ca-duviho pamANakAlo divasapamANaM ca hoi rAI y| cauporisio divaso rAI cuporisiicev||1|| (Ava0ni0730, vizeSAva0 2069) iti, yathA- yatprakAraM nArakAdibhedenAyu:-karmavizeSo yathAyustasya raudrAdidhyAnAdinA nirvRttirbandhanaM tasyAH sakAzAdyaH kAlo- nArakAditvena sthitirjIvAnAM sa yathAyurnirvRttikAlaH, athavA yathA''yuSo nirvRttistathA yaH kAlo- nArakAdibhave'vasthAnaM sa tatheti, ayamapyaddhAkAla evAyuSkakarmAnubhavaviziSTaH, sarvasaMsArijIvAnAM varttanAdirUpa iti, uktaM ca- AuyamettavisiTTho sa eva jIvANa vttnnaadimo| bhannai ahAukAlo vattai jo glAnena // 1 // dvividhaH pramANakAlo divasapramANo bhavati rAtripramANazca / catuSpauruSIko divaso rAtrirapi catuHpauruSI eva // 1 // 0 AyurmAtraviziSTaH sa eva jIvAnAM varttanAdimayaH / bhaNyate yathA''yuSkakAlo varttate yo - mdhymjincturyaamaaH|
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 358 // jacciraM jennN||1|| (vizeSAva0 2037) iti, maraNasya- mRtyoH kAlaH- samayo maraNakAlaH, ayamapyaddhAsamayavizeSa eva, caturthamadhyayana maraNaviziSTo maraNameva vA kAlo, maraNaparyAyatvAditi, uktaM ca-kAlotti mayaM maraNaM jaheha maraNaM gaotti kaalgo| tamhA sa catu:sthAnam, prathamoddezakaH kAlakAlo jo jassa mao mrnnkaalo||1|| (vizeSAva0 2066) iti, tathA addhaiva kAlo'ddhAkAlaH, kAlazabdo hi varNapramANa sUtram kAlAdiSvapi vartate, tato'ddhAzabdena viziSyata iti, ayaM ca sUryakriyAviziSTo manuSyakSetrAntarvartI samayAdirUpo'vaseyaH, |264-266 uktaM ca- sUrakiriyAvisiTTho godohAikiriyAsu nirvekkho| addhAkAlo bhannai samayakkhetami smyaai||1|| samayAvaliyamuhuttA pramANAdi kAlAH, divasamahorattapakkhamAsA y| saMvaccharajugapaliyA sAgaraosappipariyaTTA // 2 // (vizeSAva0 2035-36) iti / dravyaparyAyabhUtasya varNAdikAlasya catuHsthAnakamuktam, idAnIM paryAyAdhikArAt pudgalAnAMparyAyabhUtasya pariNAmasya tadAha-caubvihe tyAdi, pariNAmo'-8 pariNAmAH, madhyamajinavasthAto'vasthAntaragamanam, uktaM ca-pariNAmo hyarthAntaragamanaM na tu sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH pariNAmastadvidAmiSTaH / cturyaamaaH| ||1||iti, tatra varNasya- kAlAdeH pariNAmo'nyathA bhavanaM varNena vA kAlAdinetaratyAgena pudgalasya pariNAmo varNapariNAmaH, evamanye'pi / ajIvadravyapariNAma ukto'dhunA tu jIvadravyasya pariNAmA vicitrAH sUtraprapaJcenAbhidhIyante- tatra ca bharate tyAdisUtradvayaM vyaktameva, kintu pUrvapazcimavarjAH, kimuktaM bhavati?- madhyamakA iti, te cASTAdayo'pi bhavantItyucyate dvAviMzatiriti, catvAro yamA eva yAmA nivRttayo yasmin sa tathA 'bahiddhAdANAo'tti bahirddhA- maithunaM parigrahavizeSa Be yaciraM yena // 1 // 0 kAla iti mataM maraNaM yatheha maraNaM gata iti kaalgtH| tasmAt sa kAlakAlo yo yasya mato mrnnkaalH|| 2 // 0 sUryakriyAviziSTo godohAdikriyAsu nirpekssH| addhAkAlo bhaNyate samayAdiH smykssetre||1|| samaya AvalikA muhUrttaH divaso'horAtraH pakSaH maasH| saMvatsaraM yugaM palyaH sAgara utsarpiNI parAvarttaH // 2 // // 358 //
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 359 // AdAnaM ca- parigrahastayordvandvaikatvamathavA AdIyata ityAdAnaM- parigrAhyaM vastu tacca dharmopakaraNamapi bhavatItyata AhabahistAd- dharmopakaraNAd bahiryaditi, iha ca maithunaM parigrahe'ntarbhavati, na hyaparigRhItA yoSid bhujyata iti pratyAkhyeyasya prANAtipAtAzcaturvidhatvAt caturyAmatA dharmasyeti, iyaM ceha bhAvanA- madhyamatIrthakarANAM videhakAnAM ca caturyAmadharmasya pUrvapazcimatIrthakarayozca paJcayAmadharmasya prarUpaNA ziSyApekSA, paramArthatastu paJcayAmasyaivobhayeSAmapyasau, yataH prathamapazcimatIrthakaratIrthasAdhava RjujaDA vakrajaDAzceti, tattvAdeva parigraho varjanIya ityupadiSTe maithunavarjanamavaborbu pAlayituMcana kSamAH, madhyamavidehajatIrthakaratIrthasAdhavastu RjuprajJatvAt tadboddhaM varjayituM ca kSamA iti, bhavatazcAtra zloko-purimA ujjujaDDA u, vakkajaDDA ya pcchimaa| majjhimA ujjupannA u, teNa dhamme duhA ke||1|| purimANaM duvvisojjho u, carimANaM durnnupaale| kappo majjhimagANaM tu, suvisujjhe supaale||2||(uttraa0ni023/26-27)iti / anantaroktebhyaH prANAtipAtAdibhyo'nuparatoparatAnAM durgatisugatI bhavatastadvantazca te durgatetarA bhavantIti durgatisugatyAtmakapariNAmayordurgatasugatAnAM ca bhedAn sUtracatuSTayenAha cattAri duggatItopaM0 taM0-NeraiyaduggatI tirikkhajoNiyaduggatI maNussaduggatI devaduggaI 1, cattAri soggaIo paM0 taM0- siddhasogatI devasoggatI maNuyasoggatI sukulapaJcAyAti 2, cattAri duggatA paM0 taM0- neraiyaduggayA tirikkhajoNiyaduggatA maNuyaduggatA devaduggatA 3, cattAri suggatA paM0 taM0- siddhasugatA jAva sukulapaccAyAyA 4 // sUtram 267 // ___ paDhamasamayajiNassaNaMcattAri kammaMsAkhINA bhavaMti-NANAvaraNijjaMdasaNAvaraNilaM mohaNijjaM aMtarAtitaM 1, uppannanANadaMsaNadhare * prathame RjujaDAstu vakrajaDAzca paashcaatyaaH| madhyamAstu RjuprajJAstena dharmo dvidhA kRtH|| 1 // pUrvANAM durvizodhyastu caramANAM duranupAlyaH / kalpo madhyamAnAntu suvizodhyaH svanupAlyazca // 2 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram 267-268 durgatisugatidurgatasugatAH prathamasamayajinakSeyakarmAzA: kevalivedyakarmAMzAH prathamasamayasiddhakSeyakauzAzca // 359 //
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAI zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 360 // 267-268 sugati prathamasamaya NaM arahA jiNe kevalI cattAri kammaMse vedeti, taM0- vedaNijjaM AuyaMNAmaM gotaM 2, paDhamasamayasiddhassaNaM cattAri kammaMsA jugavaM caturthamadhyayana catu:sthAnam, khijjaMti taM0- veyaNijjaM AuyaMNAmaM gotaM 3 // sUtram 268 // prathamoddezakaH cattArI tyAdi gatArtham, navaraM manuSyadurgatirninditamanuSyApekSayA devadurgatiH kilbiSikAdyapekSayeti, sukulapaccAyAi tti sUtram devalokAdau gatvA sukule- ikSvAkAdau pratyAyAti:- pratyAgamanaM pratyAjAti- pratijanmeti, iyaJca tIrthakarAdInAmeveti durgatimanuSyasugate gabhUmijAdimanujatvarUpAyA bhidyate, durgatireSAmastItyaci pratyaye durgatA duHsthA vA durgatA evaM sugatAH / anantaraM durgatasiddhasugatA uktAste cASTakarmakSayAd bhavantyataH kSayapariNAmasya kramamAha- paDhame tyAdi sUtratrayaM vyaktam, paraM prathamaH samayo sugatAH, yasya sa tathA sa cAsau jinazca-sayogikevalI prathamasamayajinastasya karmaNa:- sAmAnyasyAMzA- jJAnAvaraNIyAdayo bhedA jinakSeyaiti, utpanne-AvaraNakSayAjAte jJAnadarzane-vizeSasAmAnyabodharUpe dhArayatItyutpannajJAnadarzanadharo'nenAnAdisiddhakevalajJAna kevalivedyavataH sadAzivasyAsadbhAvaMdarzayati, na vidyate raha- ekAntogopyamasya sakalasannihitavyavahitasthUlasUkSmapadArthasArthasAkSAtkA karmAzAH ritvAdityarahA devAdipUjA'rhatvenAinvA rAgAdijetRtvAjinaH kevalAni- paripUrNAni jJAnAdIni yasya santi sa kevalIti, prathamasamaya siddhakSeyasiddhatvasya karmakSapaNasya ca ekasamaye sambhavAt prathamasamayasiddhasyetyAdi vyapadizyate / asiddhAnAM tu hAsyAdayo vikArA bhavantIti hAsyaM tAvaccatuHsthAnakAvatAritvAdAha sUtram ___ cauhi ThANehiM hAsuppattI sitA taM0- pAsittA bhAsettA suNettA sNbhrettaa|| sUtram 269 // 8 // 360 // cauvihe aMtarepaM0 taM0- kaTuMtare pamhaMtare lohaMtare pattharaMtare, evAmeva ithie vA purisassa vA cauvihe aMtare paM0 20-kaTuMtarasamANe pamhaMtarasamANe lohaMtarasamANe ptthrNtrsmaanne||suutrm 270 // karmAzA: kauzAzca 269-272
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 361 // kASTha-pakSma cattAri bhayagA paM0 taM0 divasabhayate jattAbhayate uccattabhayate kbbaalbhyte|| sUtram 271 // caturthamadhyayanaM cattAri purisajAtA paM0 taM0-saMpAgaDapaDisevI NAmege No pacchannapaDisevI pacchannapaDisevI NAmege No saMpAgaDapaDisevI ege catuHsthAnam, prathamoddezaka: saMpAgaDapaDisevIvipacchannapaDisevIvi egeno sNpaagddpddiseviinnopcchnnpddisevii||suutrm 272 // sUtram 269-272 cauhI tyAdi, hasanaM hAso- hAsamohodayajanito vikArastasyotpattirutpAdo hAsotpattiH pAsitta tti dRSTA vidUSakAdiceSTAM dRSTi-bhASAcakSuSA, tathA bhASitvA vAcA kiJciccasUrivacanaMtathA zrutvA zrotreNa paroktaM tathAvidhavAkyaM tathA tathAvidhameva ceSTAvAkyAdikaM / zravaNa smRtayaH smRtvA hasatIti zeSa, evaM darzanAdIni hAsakaraNAni bhavantIti / asiddhAnAmeva dharmAntaranirUpaNAya dRSTAntadAntikArthava- hAsyatsUtradvayam, cauvvihe ityAdi, kASThasya ca kASThasya ceti kASThayorantaraM-vizeSo rUpanirmANAdibhiriti kASThAntaramevaM pakSma kAraNAni, karpAsarUtAdi pakSmaNorantaraM viziSTasaukumAryAdibhirlohAntaramatyantacchedakatvAdibhiH prastarAntaraM- pASANAntaraM cintitArtha- loha-prastarAprApaNAdibhiriti, evameva kASThAdyantaravat, striyA vA stryantarApekSayA puruSasya vA puruSAntarApekSayA, vAzabdau strIpuMsayo- rANi, divasacAturvidhyaM prati nirvizeSatAkhyApanArthI, kASThAntareNa samAnaM-tulyamantaraM-vizeSo viziSTapadavIyogyatvAdinA pakSmAntarasamAnaM yAtroccattAka bbADabhRtakAH, vacanasukumAratayaiva lohAntarasamAnaM snehacchedena parISahAdau nirbhaGgatvAdibhizca prastarAntarasamAnaM cintAtikrAntamanorathapUrakatvena prakaTapracchannaviziSTaguNavadvandyapadavIyogyatvAdinA ceti / anantaramantaramuktamiti puruSavizeSAntaranirUpaNAya bhRtakasUtram, tatra bhriyate-3 pratisevi caturbhaGgI poSyatesmeti bhRtaH sa evAnukampito bhRtakaH karmAkara ityarthaH,pratidivasaM niyatamUlyena karmakaraNArtha yo gRhyate sa divsbhRtkH||31 1, yAtrA- dezAntaragamanaM tasyAM sahAya iti bhriyate yaH sa yAtrAbhRtakaH 2, mUlyakAlaniyamaM kRtvA yo niyataM yathAvasaraM karma kAryate sa uccatAbhRtakaH 3, kabbADabhRtakaH- kSitikhAnaka oDAdiryasya svaM kArpyate dvihastA trihastA vA tvayA bhUmiH ntaravadanta
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 362 // khanitavyaitAvatte dhanaM dAsyAmItyevaM niyamyeti 4, iha gAthe- divasabhayao u gheppai chinneNa dhaNeNa divsdevsiyN| jattA u hoi gamaNaM ubhayaM vA(AgamanaM cetyarthaH) ettiydhnnennN||1|| kabbAla oDamAI hatthamiyaM kamma ettiyadhaNeNaM / eccirakAluccatte kAyavvaM kamma jaM beNti|| 2 // (nizIthabhA0 3719-20) uktaM laukikasya puruSavizeSasyAntaramadhunA lokottarasya tasyAntarapratipAdanAya pratiSevisUtram, tatra samprakaTaM- agItArthasamakSamakalpyabhaktAdi pratiSevituMzIlaM yasya sa samprakaTapratisevItyevaM sarvatra, navaraM pracchannamagItArthAsamakSam, atra cAdye bhaGgakatraye puSTAlambano bakuzAdinirAlambano vA pArzvasthAdiSTavyaH, caturthe tu nirgranthaH snAtako veti / antarAdhikArAdeva devapuruSANAM strIkRtamantaraM pratipAdayannAha camarassaNaM asuriMdassa asurakumArarannosomassa mahAranno cattAri aggamahisIopaM0 taM0- kaNagA kaNagalatA cittaguttA vasuMdharA, evaM jamassa varuNassa vesamaNassa, balissa NaM vatiroyaNiMdassa vatiroyaNaranno somassa mahArano cattAri aggamahisIo paM0 taM0mittagA subhaddA vijuttA asaNI, evaM jamassa vesamaNassa varuNassa, dharaNassa NaM nAgakumAriMdassa NAgakumAraranno kAlavAlassa mahAranno cattAri aggamahisIopaM0 20- asogA vimalA suppabhA sudaMsaNA, evaMjAvasaMkhavAlassa, bhUtANaMdassaNaMNAgakumAriMdassa NAgakumAraranno kAlavAlassa mahAranno cattAri agga0 paM0 20-suNaMdA subhaddA sujAtA sumaNA, evaM jAva selavAlassa jahA dharaNassa, evaM savvesiM dAhiNidalogapAlANaM jAva ghosassa jahA bhUtANaMdassa evaM jAva mahAghosassa logapAlANaM, kAlassaNaM pisAiMdassa pisAyaranno cattAri aggamahisIo paM0 taM0- kamalA kamalappabhA uppalA sudaMsaNA, evaM mahAkAlassavi, surUvassaNaM bhUtiMdassa (r)chinnena dhanena divase divase divasabhRtakastu gRhyate / yAtrA tu bhavati gamanaM gamanAgamane vA iyatA dhanena // 1 // oDAdiH kabbaDabhRtako niyamya iyatA dhanena hastamita karma kAryate uccatAbhRtaka iyatkAlaM karma karttavyaM yad bravIti (bhvti)|| 2 // caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, prathamoddezaka: sUtram 273-277 asurAdInAmagramahiSIcatuSka, gorasasnehamahAvikRtayaH, (vikRtisvarUpam),kUTAgArazAlAvat puruSastrIcaturbhaGgayau, dravyAdyavagAhanAH aGgabAhyAcandrAdiprajJaptayaH // 362 //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayana zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 catuHsthAnam, prathamoddezaka: sUtram 273-277 asurAdInAmagramahiSI // 363 // catuSkaM. bhUtaranno cattAri aggamahisIo paM0 20 rUvavatI bahurUvA surUvA subhagA, evaM paDirUvassavi, puNNabhaddassaNaMjakkhiMdassa jakkharanno cattAri aggamahisIo paM0 taM0-puttA bahuputtitA uttamA tAragA, evaM mANibhaddassavi, bhImassaNaMrakkhasiMdassa rakkhasaranno cattAri aggamahisIopaM0 taM0-paumA vasumatI kaNagA rataNappabhA, evaM mahAbhImassavi, kiMnarassaNaM kiMnariMdassa cattAri agga0 paM0 taM0vaDeMsA ketumatI ratiseNA ratippabhA, evaM kiMpurisassavi, sappurisassaNaM kiMpurisiMdassa cattAri aggamahisIopaM0 taM0-rohiNI NavamitA hirI puSphavatI, evaM mahApurisassavi, atikAyassa NaM mahoragiMdassa cattAri aggamahisIopaM0 taM0- bhuyagA bhuyagavatI mahAkacchA phuDA, evaM mahAkAyassavi, gItaratissa NaM gaMdhavviMdassa cattAri agga0 paM0 20-sughosA vimalA sussarA sarassatI, evaM gIyajasassavi, caMdassaNaMjotisiMdassa jotisaranno cattAri aggamahisIopaM0 taM0- caMdappabhA dosiNAbhA accimAlI pabhaMkarA, evaM sUrassavi, NavaraM sUrappabhA dosiNAbhA accimAlI pabhaMkarA, iMgAlassaNaM mahAgahassa cattAri aggamahisIopaM0 20-vijayA vejayaMtI jayaMtI aparAjiyA, evaM savvesiM mahaggahANaM jAva bhAvakeussa, sakkassa NaM deviMdassa devaranno somassa mahAranno cattAri agga0 paM0 taM0-rohiNI mayaNA cittA somA, evaM jAva vesamaNassa, IsANassa NaM deviMdassa devarannosomassa mahAranno cattAri agga0 paM0 taM0-puDhavI rAtI rayaNI vijjU, evaM jAva vrunnss|suutrm 273 // cattArigorasavigatIopaM0 20-khIraMdahiM sappiMNavaNItaM, cattAri siNehavigaitIopaM0 taM0- tellaMghayaMvasANavaNItaM, cattAri mahAvigatIopaM0 taM0- mahaMmaMsaM majaM NavaNItaM / / sUtram 274 / / __ cattAri kUDAgArA paM0 taM0-gutte NAma ege gutte gutte NAmaM ege agutte agutte NAmaM ege gutte agutte NAmaM ege agutte, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0- gutte NAmamege gutte 4, cattAri kUDAgArasAlAo paM0 taM0- guttA NAmamegA guttaduvArA guttA NAmamegA aguttaduvArA gorasasnehamahAvikRtayaH, (vikRtisvarUpam),kUTAgArazAlAvat puruSastrI caturbhaGgayau, dravyAdyava gAhanA: aGgabAhahmAcandrAdi // 363 //
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 364 // 273-277 aguttA NAmamegA guttaduvArA aguttANAmamegA aguttaduvArA, evAmeva cattAritthIo paM0 taM0- guttA nAmamegA gutiMditA guttANAmamegA 8 caturthamadhyayana aguttidiA (hv)4|| sUtram 275 // catu:sthAnam, prathamoddezakaH cauvihA ogAhaNA paM0 taM0-davvogAhaNA khettogAhaNA kAlogAhaNA bhaavogaahnnaa||suutrm 276 // sUtram cattAri pannattIo aMgabAhiriyAto paM0 taM0- caMdapannattI sUrapannattI jambuddIvapannattI diivsaagrpnnttii||suutrm 277||cutttthaannss asurAdInApaDhamo uddeso||1|| magramahiSI catuSkaM, camarasse tyAdikamagramahiSIsUtraprapaJcamAha, kaNThyazcAyam, navaraM mahAranno tti lokapAlasyAgrabhUtAH- pradhAnA mahiSyo gorasasnehama hAvikRtayaH, rAjabhAryA agramahiSya iti, vairoyaNatti-vividhaiH prakArai rocyante-dIpyanta iti virocanAsta eva vairocanA:- uttaradigvA- (vikRtisvasino'surAsteSAmindraH, dharaNasUtre eva miti kAlavAlasyeva kolapAlazailapAlazaGkhapAlAnAmetannAmikA eva catasrazcatamro rUpam),kUTA gArazAlAvat bhAryAH, etadevAha- jAva saMkhavAlassa tti, bhUtAnandasUtre eva miti yathA kAlavAlasya tathAnyeSAmapi, navaraM tRtIyasthAne puruSastrI caturbhaGgayo, caturtho vAcyaH, dharaNasya dakSiNanAgakumAranikAyendrasya lokapAlAnAmagramahiSyo yathA yannAmikAstathA tannAmikA eva sarveSAM dAkSiNAtyAnAM zeSANAmaSTAnAM veNudevaharikAntaagnizikhapUrNajalakAntaamitagativelambaghoSAkhyAnAmindrANAM ye aGgabAhyAlokapAlAH sUtre darzitAsteSAM sarveSAmiti, yathA ca bhUtAnandasyaudIcyanAgarAjasya tathA zeSANAmaSTAnAmaudIcyendrANAM veNu candrAdidAliharissahAgnimAnavaviziSTajalaprabhAmitavAhanaprabhaJjanamahAghoSAkhyAnAMye lokapAlAsteSAmapIti,etadevAha-jahA dharaNasse tyaadi| uktaM sacetanAnAmantaramathAntarAdhikArAdevAcetanavizeSANAM vikRtInAM gorasasnehamahattvalakSaNamantaraM sUtratrayeNAhacattArI tyAdi, gavAM raso goraso, vyutpattireveyaM gorasazabdasya pravRttistu mahiSyAdInAmapi dugdhAdirUpe rase, vikRtayaH dravyAdhavagAhanAH prajJaptayaH
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 365 // 273-277 hAvikRtayaH, zarIramanasoH prAyo vikArahetutvAditi, zeSaM prakaTam, navaraM sarpighRtam, navanItaM-mrakSaNam, sneharUpA vikRtayaH snehavikRtayo / caturthamadhyayanaM vasA- asthimadhyaraso, mahAvikRtayo- mahArasatvena mahAvikArakAritvAd, mahataH sattvopaghAtasya kAraNatvAcceti, iha catuHsthAnam, prathamoddezaka: vikRtiprastAvAd vikRtayo vRddhagAthAbhiH prarUpyante-khIraM 5 dahi 4 NavaNIyaM 4 ghayaM 4 tahA tellameva 4 guDa 2 majjaM 2 / mahu 3 maMsaM sUtram 3 ceva tahA ogAhimagaM ca dasamI u||1|| gomahisuTipasUNaM elagakhIrANi paMca cattAri / dahimAiyAI jamhA uTTINaM tANi No huti|| asurAdInA mnmhissii2|| cattAri hoti tellA tilaayasikusuMbhasarisavANaM c| vigaIo sesAiM DolAINaM na vigiio||3|| davagulapiMDagulA do majjaM puNa catuSkaM, kaTThapiTThanipphannaM / macchiyakottiyabhAmarabheyaM ca tihA mahaM hoi|| 4 // jalathalakhahayaramaMsaM cammaM vasa soNiyaM tiheyNpi| Ailla tinni gorasasnehamacalacala ogAhimagaM ca vigiio||5|| (paJcavastu 271-75)AdimAni trINi calacaletyevaM pakvAni vikRtirityarthaH sesA na (vikRtisvahoMti vigaI a jogavAhINa te u kppNtii| paribhujaMti na pAyaM jaM nicchayao na najaMti // 1 // egeNa ceva tavao pUrijjati pUyaeNa jo | rUpam),kUTA gArazAlAvat taao| bIovi sa puNa kappai nivigaI levaDo navaraM ||2||(pnycvstu 376-77) ityAdi / acetanAntarAdhikArAdeva gRhavizeSAntaraM / puruSastrI caturbhaGgayo, dRSTAntatayA'bhidhitsuH puruSastriyozcAntaraM dArTAntikatayA abhidhAtukAmaH sUtracatuSTayamAha- cattAri kUDe tyAdi, kUTAni zikharANi stUpikAstadvantyagArANi-gehAni athavA kUTa-sattvabandhanasthAnaMtadvadagArANi kUTAgArANi, tatra guptaM-prAkArAdi kSIraM dadhi navanItaM ghRtaM tathA tailameva guDo mdym| madhu mAMsaM caiva tathA'vagAhimaM ca dazamI tu||1|| gomahiSyuSTrIpazUnAmeDakasya kSIrANi pnyc| dadhyAdIni caturdhA al yasmAduSTrINAM tAni na bhavanti // 2 // catvAri bhavanti tailAni tilAtasIkusumbhasarSapANAM ca / vikRtayaH zeSANi DoliyAdInAM na vikRtyH|| 3 // dravaguDapiNDaguDau dvau 8 madyaM punaH kASThapiSTaniSpannam / mAkSikakontikabhrAmarabhedena ca madhu tridhA bhavati // 4 // jalasthalakhacaramAMsAni carma vasA zoNitaM tridhaitdpi| Adima pakAnatrayamavagAhimaM / 255 // ca vikRtistu|| 5 // zeSA vikRtayo na bhavanti te yogavAhinAM klpnte| paribhuJjate na prAyaH yannizcayato na jJAyante // 1 // ekenApUpena kaTAhazcaiva yaH pUryate tto| dvitIyo'pi sa punaH kalpate nirvikRtiko lepakRtparam // 2 // dravyAdyavagAhanAH ar3abAhyAcandrAdi prajamaya
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 366 // vRtaM bhUmigRhAdi vA punarguptaM sthagitadvAratayA pUrvakAlAparakAlApekSayA veti, evamanye'pi trayo bhaGgA boddhavyAH, puruSastu gupto nepathyAdinA'ntarhitatvena punargupto guptendriyatvena, athavA guptaH pUrvaM punargupto'dhunApIti, viparyaya UhyaH, tathA kUTasyeva AkAro yasyAH zAlAyA- gRhavizeSasya sA tathA, ayaM ca strIliGgadRSTAntaH, strIlakSaNadArTAntikArthasAdharmyavazAt, tatra guptAparivArAvRtA gRhAntargatA vastrAcchAditAGgAgUDhasvabhAvA vA guptendriyA tu nigRhItAnaucityapravRttendriyA evaM zeSabhaGgA uuhyaaH| anantaraM guptendriyatvamuktamindriyANi cAvagAhanAzrayANItyavagAhanAnirUpaNasUtram, avagAhante- Asate yasyAmAzrayanti vA yAMjIvAH sA'vagAhanA-zarIraM dravyato'vagAhanA dravyAvagAhanA, evaM sarvatra, tatra dravyato'nantadravyA kSetrato'saGkhayeyapradezAvagADhA, kAlato'saGkhyeyasamayasthitikA, bhAvato varNAdyanantaguNeti, athavA'vagAhanA vivakSitadravyasyAdhArabhUtA AkAzapradezAstatra dravyANAmavagAhanA dravyAvagAhanA, kSetramevAvagAhanA kSetrAvagAhanA, kAlasyAvagAhanA samayakSetralakSaNA kAlAvagAhanA, bhAvavatAM dravyANAmavagAhanA bhAvAvagAhanA, bhAvaprAdhAnyAditi, AzrayaNamAtraM vA avagAhanA, tatra dravyasya paryAyairavagAhanA- AzrayaNaM dravyAvagAhanA, evaM kSetrasya kAlasya, bhAvAnAM dravyeNeti, anyathA vopayujya vyAkhyeyamiti / avagAhanAyAzca prarUpaNA prajJaptiSviti taccatuHsthAnakasUtram, tatra prajJApyante- prakarSaNa bodhyante arthA yAsu tAH prajJaptayaH, aGgAni- AcArAdIni tebhyo bAhyAH aGgabAhyAH, yathArthAbhidhAnAzcaitAH kAlikazrutarUpAstatra sUraprajJaptijambUdvIpaprajJaptI paJcamaSaSThAGgayorupAGgabhUte, itare tu prakIrNakarUpe iti, vyAkhyAprajJaptirasti paJcamI kevalaM sA'GgapraviSTetyetAzcatasra uktA iti // catuHsthAnakasya prathamoddezakaH samApta iti / caturthamadhyayana catuHsthAnam, prathamoddezakaH sUtram |273-277 asurAdInAmagramahiSIcatuSkaM, gorasasnehamahAvikRtayaH, (vikRtisvarUpam),kUTAgArazAlAvat puruSastrIcaturbhaGgayo, dravyAdyavagAhanAH aGgabAhyAcandrAdiprajJaptayaH // 366 //
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 367 // ||cturthaadhyyne dvitiiyoddeshkH|| vyAkhyAtazcatuHsthAnakasya prathamoddezako'dhunA dvitIya Arabhyate, asya cAyaM pUrveNa sahAbhisambandho'nantaroddezake jIvAdidravyaparyAyANAMcatuHsthAnakamuktamihApi teSAmeva tadevocyata ityevaMsambandhasyAsyoddezakasyedamAdisUtracatuSTayaM cattAri paDisaMlINA paM0 ta0 kohapaDisaMlINe mANapaDisaMlINe mAyApaDisaMlINe lobhapaDisaMlINe, cattAri apaDisaMlINA paM0 taM0-kohaapaDisalINe jAva lobhaapaDisaMlINe, cattAri paDisaMlINA paM0 taM0-maNapaDisaMlINe vatipaDisaMlINe kAyapaDisalINe iMdiyapaDisaMlINe, cattAri apaDisaMlINA paM0 taM0- maNaapaDisaMlINe jAva iMdiyaapaDisaMlINe 4 // sUtram 278 // cattAripurisajAtA paM0 taM0-dINe NAmamege dINe dINe NAmamege adINe adINe NAmamege dINe adINe NAmamege adINe (4),1, cattAri purisajAtA paM0 taM0-dINe NAmamege dINapariNate dINe NAmaM ege adINapariNate adINe NAmaM ege dINapariNate adINe NAmamege adINapariNate (4),2, cattAripurisajAtA paM0 20-dINeNAmamege dINarUve hva (4),3, evaMdINamaNe (4),4,dINasaMkappe (4),5, dINapanne (4),6, dINadiTThI (4),7, dINasIlAcAre (4),8, dINavavahAre (4),9, cattAri purisajAyA paM0 taM0- dINeNAmamege dINaparakkame, dINe NAmamege adINa hva (4),10, evaM savvesiMcaubhaMgo bhANiyavvo, cattAri purisajAtA paM0 taM0- dINe NAmamege dINavittI (4),11, evaMdINajAtI (4),12, dINabhAsI (4),13, dINobhAsI (4),14, cattAri purisajAtA paM0 20-dINeNAmamege dINasevI hva (4),15, evaM dINe NAmamege dINapariyAe (4),16, dINeNAmamege dINapariyAle hva (4),17, savvattha cubhNgo||suutrm 279 // cattAri paDisalINe tyAdi, asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandho'nantarasUtre prajJaptaya uktAstAzca pratisaMlInaireva budhyanta caturthamadhyayanaM | catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 278-279 krodhAdimana AdisaMlInAsaMlInate, dInadInapariNatarUpamana:saGkalpAdicaturbhaGgayaH 17 // 367 //
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 368 // iti pratisaMlInAH setarAH anenAbhidhIyanta ityevaMsambaddhamidaM sugamam, navaraM krodhAdikaM vastu vastu prati samyaglInAnirodhavantaH pratisaMlInAstatra krodhaM prati udayanirodhenodayaprAptaviphalIkaraNena ca pratisaMlInaH krodhapratisaMlInaH, uktaM caudayasseva niroho udayappattANa vA'phalIkaraNaM / jaM ettha kasAyANaM kasAyasaMlINayA esaa||1|| kuzalamanaudIraNenAkuzalamanonirodhena ca manaH pratisaMlInaM yasya sa manasA vA pratisaMlIno manaHpratisaMlIna evaM vAkkAyendriyeSvapi, navaraM zabdAdiSu manojJAmanojJeSu rAgadveSaparihArI indriyapratisaMlIna iti, atra gAthA-apasatthANa niroho jogANamudIraNaM ca kuslaannN| kajjaMmiya vihIgamaNaM joge saMlINayA bhnniyaa||1|| saddesu ya bhaddayapAvaesu soyavisayamuvagaesu / tuTeNa va rudreNa va samaNeNa sayA na hoyvvN||1|| evaM zeSendriyeSvapi vaktavyA, ityevaM manaHprabhRtibhirasaMlIno bhavati viparyayAditi / asalInameva prakArAntareNa saptadazabhizcatubhaGgIrUpairdInasUtrairAha-dIno- dainyavAn kSINorjitavRttiH pUrvaM pazcAdapi dIna eva athavA dIno bahirvRttyA punardIno'ntarvRttyetyAdicaturbhaGgI, tathA dIno bahirvRttyA mlAnavadanatvAdiguNayuktazarIreNetyarthaH, evaM prajJAsUtraM yAvadAdipadaM vyAkhyeyam, dInapariNato'dInaH sandInatayA pariNato'ntarvRttyetyAdi caturbhaGgI 2, tathA dInarUpo malinajIrNavastrAdinepathyApekSayA 3, tathA dInamanAH svabhAvata evAnunnatacetAH 4, dInasaGkalpa unnatacittasvAbhAvye'pikathaJciddhInavimarzaH5, tathA dInaprajJohInasUkSmArthAlocanaH 6, tathA dInazcittAdibhirevamuttaratrApyAdipadaM, tathA dInadRSTirvicchAyacakSuH 7, tathA dInazIlasamAcAro hInadharmAnuSThAna: 8, tathA dInavyavahAro hInAnyo'nyadAnapratidAnAdikriyo hInavivAdo vA 9, tathA dInaparAkramo hInapuruSakAra iti 10, tathA Gudayasyaiva nirodha udayaprAptAnAM vA'phalIkaraNam / yadatra kaSAyANAmeSA kssaaysNliintaa|| 1 // 0 aprazastAnAM yogAnAM nirodhaH kuzalAnAmudIraNaM c| kArye ca vidhinA gamanameSA yoge saMlInatoktA // 1 // 0 zabdeSu ca bhadrakapApakeSu zrotraviSayamupagateSu / ruSTena vA tuSTena vA sadA zramaNena na bhavitavyam // 1 // caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 278-279 krodhAdimana AdisaMlInAsaMlInate, dInadInapariNatarUpa mana:saGkalpAdi caturbhaGgayaH // 368 //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAI zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 369 // dInasyeva vRttirvarttanaM jIvikA yasya sa dInavRttiH11, tathA dInaM-dainyavantaM puruSaM dainyavadvA yathA bhavati tathA yAcata ityevaMzIlo dInayAcI, dInaM vA yAtIti dInayAyI, dInA vA-hInA jAtirasyeti dInajAti: 12, tathA dInavaddInaM vA bhASate dInabhASI 13, dInavadavabhAsate- pratibhAti avabhASate vA-yAcata ityevaMzIlo dInAvabhAsI dInAvabhASI vA 14, tathA dInaM nAyaka sevata iti dInasevI 15, tathA dInasyeva paryAyo'vasthA pravrajyAdilakSaNo yasya sa dInaparyAyaH 16, dInapariyAle tti dInaH parivAro yasya sa tathA 17, savvattha caubhaMgo tti sarvasUtreSu catvAro bhaGgA draSTavyA iti / puruSajAtAdhikAravatyeveyamaSTAdazasUtrI ___cattAri purisajAtA paM0 taM0- ajje NAmamege ajje 4,1 / cattAri purisajAtA paM0 taM0- ajje NAmamege ajjapariNae 4,2 // evaM ajarUve 3 / ajamaNe 4 / ajjasaMkappe 5 / ajjapanne 6 / ajditttthii|ajsiilaacaare 8 / ajjavavahAre 9 / ajjaparakkame 10 / ajavittI 11 / ajajAtI 12 / ajjabhAsI 13 / ajjaobhAsI 14 / ajjasevI 15 / evaM ajjapariyAe 16 / ajjapariyAle 17, evaM sattara AlAvagA 17 / jahA dINeNaM bhaNiyA tahA ajeNavi bhANiyavvA, cattAri purisajAyA paM0 taM0- ajje NAmamege ajjabhAve ajje nAmamege aNajabhAve aNaje nAmamege ajabhAve aNaje nAmamege aNajabhAve 18 // sUtram 280 // __ cattAri usabhA paM0 taM0- jAtisaMpanne kulasaMpanne balasaMpanne rUvasaMpanne, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0- jAtisaMpanne jAva rUvasaMpanne 1, cattAri usabhApaM0 taM0- jAtisaMpanne NAmaM egeno kulasaMpaNNe, kulasaMpaNNe nAmaMege nojAisaMpaNNe, ege jAtisaMpaNNevi kulasaMpaNNevi, egeno jAtisaMpaNNe no kulasaMpanne, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- jAtisaMpanne nAmamege 4,2, cattAri usabhA pannattA taM0- jAtisaMpanne nAma ege no balasaMpanne, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- jAtisaMpanne 4,3, cattAri usabhA paM0 taM00 lakSaNA (mu0)| caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 280-281 AryapariNatAdicaturbhaGgayaH |18, vRSabhahastyupamayA caturbhaGgavaH, (bhadra-mandamRga-saMkIrNahastilakSaNAni) 8 // 369 //
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGka zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 370 // jAisaMpanne nAmaMege no rUvasaMpanne 4, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 ta0- jAtisaMpanne nAma ege no rUvasaMpanne, rUvasaMpanne NAmamegeha 4,4, cattAri usabhA paM0 taM0- kulasaMpanne nAma ege no balasaMpanne ha 4 evAmeva cattAri purisajAyA paM0 saM0- kulasaMpanne nAmamege no balasaMpanne hva 4,5, cattAri usabhApaM0 taM0-kulasaMpanne NAmamegeNorUvasaMpanne, hva4, evAmeva cattAripurisajAtA paM0 taM0- kula0 hva 4,6, cattAri usabhA paM0 taM0- balasaMpanne NAmaM ege no rUvasaMpaNNe 4 hva, evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA taM0- balasaMpaNNe nAmamege 4,7 / cattAri hatthI paM0 taM0- bhadde maMde mite saMkine, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- bhadde maMde mite saMkinne, cattAri hatthI paM0 saM0- bhadde NAmamege bhaddamaNe, bhadde NAmamege maMdamaNe, bhadde NAmamege miyamaNe, bhadde nAmamege saMkinnamaNe, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- bhadde NAmamege bhaddamaNe bhadde NAmamege maMdamaNe bhadde NAmamege miyamaNe bhadde NAmamege saMkinnamaNe, cattAri hatthI paM0 taM0- maMde NAmamege bhaddamaNe maMde nAmamege maMdamaNe maMde NAmamege miyamaNe maMde NAmamege saMkinnamaNe, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0- maMde NAmamege bhaddamaNetaMceva, cattAri hatthI paM0 saM0- mite NAmamege bhaddamaNe mite NAmamege maMdamaNe mite NAmamege miyamaNe mite NAmamege saMkinnamaNe, evAmeva cattAri purisajAtA paM0, taM0- mite NAmamege bhaddamaNetaMceva, cattAri hatthI paM0 taM0- saMkiNNe nAmamege bhaddamaNe saMkinne nAmamege maMdamaNe saMkinne nAmamege miyamaNe saMkinne NAmamege saMkinnamaNe, evAmeva cattAri purisajAyA paM0, taM0saMkinne nAmamege bhaddamaNe taM ceva jAva saMkinne nAmamege saMkinnamaNe,- madhuguliyapiMgalakkho annupuvvsujaaydiihnnNguulo| purao udaggadhIro savvaMgasamAdhito bhddo||1||clbhlvismcmmo thUlasiro thUlaeNa peeNa / thUlaNahadaMtavAlo haripiMgalaloyaNo mNdo||2|| taNuo taNutaggIvo taNuyatato tnnuydNtnnhvaalo| bhIrU tatthuvviggo tAsIya bhave mite NAmaM // 3 // etesiM hatthINaM thovaM thovaM tu jo harati htthii| rUveNa vasIleNa va so saMkinnotti naayvvo||4|| bhaddo majjai sarae maMdo uNa majate vsNtNmi| miu caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 280-281 AryapariNatAdicaturbhaGgayaH 18, vRSabhahastyupamayA caturbhaGgAyaH, (bhadra-mandamRga-saMkIrNahastilakSaNAni) // 370 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 371 // majati hemaMte sNkinnosvvkaalNmi||5||||suutrm 281 // caturthamadhyayanaM gatArthA, navaraM Aryo navadhA, yadAha- khette jAI kula kamma sippa bhAsAi nANacaraNe ya / dasaNaAriya NavahA micchA catuHsthAnam, dvitIyoddezakaH sgjvnnkhsmaai||1||iti, tatra AryaH kSetrataH punarAryaH pApakarmabahirbhUtatvenApApa ityarthaH, evaM saptadazasUtrANi neyAni, sUtram tathA AryabhAvaH kSAyikAdijJAnAdiyukto'nAryabhAvaH krodhAdimAniti / puruSajAtaprakaraNameva dRSTAntadAntikArthopetamA 280-281 AryapariNatAvikathAsUtrAdabhidhIyate, pAThasiddhaM caitat, navaraM RSabhA- balIvaH jAti:- guNavanmAtRkatvaM kulaM-guNavatpitRkatvaM balaM dicaturbhaGgayaH bhAravahanAdisAmarthya rUpaM-zarIrasaundaryamiti, puruSAstusvayaM bhAvayitavyAH, 2, anantaradRSTAntasUtrANi tusapuruSadArTAntikAni 18, vRSabhajAtyAdIni catvAri padAni bhuvi vinyasya SaNNAM dvikasaMyogAnAM jAisaMpanne no kulasaMpanne ityAdinA sthAnabhaGgakakrameNa SaDeva hastyupamayA caturbhaGgayaH, caturbhaGgikAH kRtvA samavaseyAni / hastisUtre bhadrAdayo hastivizeSA vakSyamANalakSaNA vanAdivizeSitAzca, yadAha- bhadro (bhadra-mandamando mRgazceti, vijJeyAstrividhA gjaaH| vanapracAra 1 sArUpya 2, sattvabhedopalakSitAH 3 // 1 // iti, tatra bhadro hastI bhadra eva mRga-saMkIrNa hastidhIratvAdiguNayuktatvAd, mando manda eva dhairyavegAdiguNeSu mandatvAd, mRgo mRga eva tanutvabhIrutvAdinA, saGkIrNaH kizcid lakSaNAni) bhadrAdiguNayuktatvAt saGkIrNa eveti, puruSo'pyevaM bhAvanIyaH, uttarasUtrANi tu catvAri sadAntikAni, bhadrAdipadAni catvAri tadadhaH krameNa catvAryeva bhadramanaHprabhRtIni ca vinyasya bhadde nAma ege bhaddamaNe ityAdinA krameNa samavaseyAni, tatra - bhadro jAtyAkArAbhyAM prazastastathA bhadraM mano yasyAthavA bhadrasyeva mano yasya sa tathA dhIra ityarthaH, mandaM mandasyeva |bh| mN| mR| saM vA mano yasya sa tathA, nAtyantadhIraH, evaM mRgamanA bhIrurityarthaH, saGkIrNamanA bhadrAdicitralakSaNopetamanA bh| mN| mR| saM O kSetre jAtikulakarmazilpabhASAbhyo jJAnacaraNAbhyAm / darzanAcAryA navadhA zakayavanakhasAdayo mlecchaaH||1|| // 371 //
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 372 // vicitra-citta ityarthaH, puruSAstu vakSyamANabhadrAdilakSaNAnusAreNa prazastAprazastasvarUpA mantavyA iti, bhadrAdi-lakSaNamidaM- caturthamadhyayanaM mahu gAthA, madhuguTikeva-kSaudravaTikeva piGgale-piGge akSiNI-locane yasya sa tathA, anupUrveNa-paripATyA suSTha jAta- catu:sthAnam, dvitIyoddezaka: utpanno yaH so'nupUrvasujAtaH, svajAtyucitakAlakramajAto hi balarUpAdiguNayukto bhavati sa cAsau dIrghalAGgalazca-dIrghapuccha / sUtram 282 iti sa tathA, anupUrveNa vA sthUlasUkSmasUkSmataralakSaNena sujAtaMdIrgha lADalaM yasya sa tatheti, purato'grabhAge udagraH- unnatastathA saprabhedAnAM stryAdidhIro'kSobhastathA sarvANyaGgAni samyak-pramANalakSaNopetatvena AhitAni- vyavasthitAni yasya sa sarvAGgasamAhito bhadro vikathAnAm nAma gajavizeSo bhavatIti, cala gAhA, calaM- zlathaM bahalaM-sthUlaM viSamaM-valiyuktaM carma yasya sa tathA, sthUlazirAH, sthUlakena AkSepaNyApeeNa tti pecakena pucchamUlena yuktaH sthUlanakhadantavAlo, haripiGgalalocanaH- siMhavat piGgAkSo mando gajavizeSo bhavatIti, didharmakathAnAM casvarUpam taNu gAhA, tanukaH- kRzastanugrIvastanutvak-tanucautanukadantanakhavAlo, bhIrubhayazIlaH svabhAvatastrasto bhayakAraNavazAt stabdhakarNakaraNAdilakSaNopeto bhIta eva udvignaH kaSTavihArAdAvudvegavAn svayaM trastaH parAnapi trAsayatIti trAsI ca bhvenmRgo| nAma gajabheda iti, eesiM gAhA bhaddo gAhA kaNThye, tathA daMtehiM haNai bhaddo maMdo hattheNa AhaNai htthii| gattAdharehi ya mio, saMkinno savvao hnni|| 1 // iti, anantaraM saMkIrNaH saGkIrNamanA ityatra manaHsvarUpamuktamatha vAcaHsvarUpabhaNanAya vikathAkathAprakaraNamAha cattAri vikahAto paM0 taM0- itthikahA bhattakahA desakahA rAyakahA, ithikahA cauvvihA paM0 taM0- itthINaM jAikahA itthINaM kulakahA itthINaM rUvakahA itthINaMNevatthakahA, bhattakahA cauvvihA paM0 taM0- bhattassa AvAvakahA bhattassa NivvAvakahA bhattassa bhadro dantairhanti mando hastenAhanti hstii| gAtrAdharAbhyAM ca mRgaH saMkIrNaH sarvairhanti // 1 // 32 // 372 //
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 373 // AraMbhakahA bhattassa niTThANakahA, desakahA cauvvihA paM0 taM0- desavihikahA desavikappakahA desacchaMdakahA desanevatthakahA, rAyakahA cauvvihA paM0 taM0- ranno atitANakahA ranno nijANakahA ranno balavAhaNakahA ranno kosakoTThAgArakahA, cauvvihA dhammakahA paM0 taM0- akkhevaNI vikkhevaNI saMveyaNI nivvegaNI, akkhevaNI kahA cauvvihA paM0 taM0 AyAraakkhevaNI vavahAraakkhevaNI pannattiakkhevaNI diTThivAtaakkhevaNI, vikkhevaNI kahA caubvihA paM0 20-sasamayaM kahei, sasamayaM kahittA parasamayaM kahei1, parasamayaMkahettA sasamayaM ThAvatittA bhavati 2,sammAvAtaM kahei sammAvAtaM kahettA micchAvAtaM kahei 3, micchAvAtaM kahettAsammAvAtaM ThAvatittA bhavati 4, saMvegaNI kathA caubvihA paM0 taM0- ihalogasaMvegaNI paralogasaMvegaNI AtasarIrasaMvegaNI parasarIrasaMvegaNI, NivvegaNIkahA cauvvihA paM0 taM0- ihaloge duccinnA kammA ihaloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 1, ihaloge duccinnA kammA paraloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 2, paraloge duccinnA kammA ihaloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 3, paraloge duccinnA kammA paraloye duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 4, ihalogesuccinnA kammA ihalogesuhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 1, ihaloge sucinnA kammA paraloge suhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 2 evaM caubhaMgo 4||suutrm 282 // sugamam, navaraM viruddhA saMyamabAdhakatvena kathA- vacanapaddhatirvikathA, tatra strINAM strISu vA kathA strIkathA, iyaM ca kathetyuktApi strIviSayatvena saMyamaviruddhatvAdvikatheti bhAvanIyeti, evaM bhaktasya- bhojanasya, dezasya- janapadasya, rAjJonRpasyeti, brAhmaNIprabhRtInAmanyatamAyA yA prazaMsA nindA vA sA jAtyA jAtervA katheti jAtikathA, yathA- dhigbrAhmaNIrdhavAbhAve, yA jIvanti mRtA iv| dhanyA manye jane zUdrIH, ptilksse'pyninditaaH||1||iti, evaM ugrAdikulotpannAnAmanyatamAyA yat prazaMsAdi sA kulakathA, yathA-aho caulukyaputrINAM, sAhasaM jagato'dhikam / patyurmRtyau vizantyagnau, yAH premarahitA api||1|| iti, tathA caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, dvitIyoddezaka: sUtram 282 saprabhedAnAM stryAdivikathAnAm AkSepaNyAdidharmakathAnAM ca svarUpam 32 // 373
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 374 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 282 saprabhedAnAM stryAdivikathAnAm AkSepaNyAdidharmakathAnAM ca svarUpam andhrIprabhRtInAmanyatamAyA rUpasya yatprazaMsAdi sA rUpakathA, yathA- candravaktrA sarojAkSI, sadgIH piinghnstnii| kiM lATI no matA sA'sya, devAnAmapi durlabhA? // 1 // iti, tAsAmeva anyatamAyAH kacchAbandhAdinepathyasya yatprazaMsAdi nepathyakatheti, yathA-dhinArIraudIcyA bahuvasanAcchAditAGgalatikatvAt / yadyauvanaM na yUnAM cakSurmodAya bhavati sdaa||1|| iti, strIkathAyAM caite doSAH- AyaparamohadIraNaM uDDAho suttmaaiprihaannii| baMbhavayassa aguttI pasaMgadosA ya gmnnaadii||1|| (nizIthabhA0 121) unniSkramaNAdaya ityarthaH, tathA zAkaghRtAdInyetAvanti tasyAM rasavatyAmupayujyanta ityevaMrUpA kathA AvApakathA, etAvantastatra pakkApakvAnnabhedA vyaJjanabhedA veti nirvApakatheti, tittirAdInAmiyatAM tatropayoga ityArambhakathA, etAvadraviNaMtatropayujyata iti niSThAnakatheti, uktaJca-sAgaghayAdAvAvo pakkApakko ya hoi nivvaavo| AraMbha tittirAI NiTThANaM jA syshssN||1|| (nizIthabhA0 123) iti, iha cAmI doSA:- AhAramantareNavi gehIo jAyae siNgaalN| ajiiMdiya odariyAvAo u aNunnadosA y||2|| (nizIthabhA0 124) iti, tathA deze magadhAdau vidhirviracanA bhojanamaNibhUmikAdInAM bhujyate vA yadyatra prathamatayeti dezavidhistatkathA dezavidhikathA, evamanyatrApi, navaraM vikalpaH- sasyaniSpattirvaprakUpAdidevakulabhavanAdivizeSazceti, chandogamyAgamyavibhAgo yathA lATadeze mAtulabhaginI gamyA anyatrAgamyeti, nepathyaM- strIpuruSANAM veSaH svAbhAviko vibhUSApratyayazceti, iha doSA:- rAgaddosuppattI sapakkhaparapakkhaoya ahigaraNaM / bahuguNa imotti deso souMgamaNaMca annesiN||1||(nishiithbhaa0 OAtmaparayormohodIraNA uDDAhaH sUtrAdiparihAniH / brahmavratasyAguptiH prasaMgadoSA unniSkramaNaM c||1|| zAkaghRtAdirAvApaH pakkApakkazca bhavati nirvaapH| tittirAdyArambho yAvacchatasahasrAdi nisstthaanm||1||0 AhAramantareNApi gRddhyA sAGgAraMjAyate / ajitendriyatA audarikavAdastu anujJAdoSazca // 1 // rAgadveSotpattiH svapakSaparapakSAbhyAmadhikaraNaM ca / eSa bahuguNo deza iti zrutvA'nyeSAM gamanaM ca // 1 // // 374 //
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 375 // 127) iti, tathA atiyAnaM-nagarAdau pravezastatkathA atiyAnakathA, yathA-siyasiMdhurakhaMdhagao siyacamaro seychttchnnnnho| caturthamadhyayanaM jaNaNayaNakiraNaseo eso pavisai pure raayaa||1||iti, evaM sarvatra, navaraM niryANaM-nirgamastatkathA yathA-"vajaMtAujjamamaMdabaMdisa catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH milNtsaamNt| saMkhuddhasennamuddhayaciMdhaM nayarA nivo niyi||1|| balaM- hastyAdi vAhanaM- vegasarAdi, tatkathA yathA- hesaMtahayaM / sUtram 282 gjjNtmyglNghnnghnnNtrhlkkhN| kassa'nnassavi sennaM NinnAsiyasattusinnaM bho! ||1||kosho-bhaannddaagaarN koSThAgAraM-dhAnyAgAramiti, | saprabhedAnAM tatkathA yathA-purisaparaMparapatteNa bhariyavissaMbhareNa kosennN| NijjiyavesamaNeNaM teNa samo ko nivo anno?||1|| iti, iha caite / styAdi vikathAnAm doSA:-cAriya corA 1 bhimare 2 hiya 1 mAriya 2 saMka kAukAmA vA / bhuttAbhuttohANe karejja vA aasspogN||1|| (nizIthabhA0 AkSepaNyA130) bhuktabhogo'bhuktabhogo vA avadhAvanaM kuryAdityarthaH / AkSipyate- mohAt tattvaM pratyAkRSyate zrotA'nayetyAkSepaNI, didharmakathAnAM ca svarUpam tathA vikSipyate-sanmArgAt kumArge kumArgAdvA sanmArge zrotA'nayeti vikSepaNI, saMvegayati-saMvegaM karotIti saMvedyate vAsaMbodhyate saMvejyate vA-saMvegaM grAhyate zrotA'nayeti saMvedanI saMvejanI veti, nirvidyate-saMsArAdeniviNNaH kriyate anayeti nirvedanIti, AcAro- locAsnAnAdistatprakAzanena AkSepaNI AcArAkSepaNIti, evamanyatrApi, navaraM vyavahAraHkathaJcidApannadoSavyapohAya prAyazcittalakSaNaH, prajJaptiH- saMzayApannasya zroturmadhuravacanaiH prajJApanam, dRSTivAdaH-zrotrapekSayA / O sitasindhuraskandhagataH sitacAmaraH sitcchtrcchnnnbhaaH| jananayanakiraNazveta eSa pravizati pure raajaa||1|| 0 vAdyamAnAyudhamamandabandizabdaM miiltsaamntm|| saMkSubdhasainyamudbhUtacihna nagarAnnRpo nirgacchati // 1 // 0 heSaddhayaM garjadrajaMghanaghanAyamAnasthalakSam / kasyAnyasyApi sainyaM ni zitazatrusainyaM bhoH! // 1 // 0 puruSaparamparayA : / / 375 // prAptena bhRtasamagravizvena kozAgAreNa / nirjitavaizramaNena tena samo'nyaH ko nRpaH? ||1||7caarikcauraabhimrtyaa hRte mArite zaGkA kartukAmA vaa| bhuktAbhuktayoravadhAvanaM kuryAdAzaMsAprayogaM vaa||1|| B
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGganayAnusAreNa sUkSmajIvAdibhAvakathanam, anye tvabhidadhati- AcArAdayo granthA eva parigRhyante, AcArAdyabhidhAnAditi, caturthamadhyayanaM zrIabhaya0 asyAzcAyaM rasaH- vijAcaraNaM ca tavo purisakkAro ya smiiguttiio| uvaissaikhalu jaMso kahAe~ akkhevnniiirso||1||(dshvai0ni0 catuHsthAnam, vRttiyutam 8 dvitIyoddezakaH bhAga-1 195) iti, svasamayaM- svasiddhAntaM kathayati, tadguNAnuddIpayati pUrvam, tatastaM kathayitvA parasamayaM kathayati, taddoSAn sUtram 282 // 376 // darzayatItyekA, evaM parasamayakathanapUrvakaM svasamayaM sthApayitA- svasamayaguNAnAM sthApako bhavatIti dvitIyA, sammAvAya saprabhedAnAM mityAdi, asyAyamarthaH-parasamayeSvapighuNAkSaranyAyena yo yAvAn jinAgamatattvavAdasadRzatayA samyag- aviparItatattvAnAM styAdivAdaH samyagvAdastaM kathayati, taM kathayitvA teSveva yo jinapraNItatattvaviruddhatvAnmithyAvAdastaM doSadarzanataH kathayatIti AkSepaNyAtRtIyA, parasamayeSveva mithyAvAdaM kathayitvA samyagvAdaM sthApayitA bhavatIti caturthI, athavA samyagvAdo'stitvam, didharmakathAnAM ca svarUpam mithyAvAdo- nAstitvam, tatra AstikavAdidRSTIruktvA nAstikavAdidRSTIrbhaNatIti tRtIyA, etadviparyayA caturthIti, ihaloko-manuSyajanma tatsvarUpakathanena saMveganI ihalokasaMveganI,sarvamidaMmAnuSatvamasAramadhruvaM kadalIstambhasamAnamityAdirUpA, evaM paralokasaMvedanI devAdibhavasvabhAvakathanarUpA- devA apAviSAdabhayaviyogAdiduHkhairabhibhUtAH, kiM punastiryagAdaya iti, AtmazarIrasaMveganI yadetadasmadIyaM zarIrametadazuci azucikAraNajAtamazucidvAravinirgatamiti na pratibandhasthAnamityAdikathanarUpA, evaM parazarIrasaMveganI, athavA parazarIraM- mRtakazarIramiti, ihaloke duzcIrNAni-cauryAdIni karmANi-kriyA ihaloke duHkhameva karmadrumajanyatvAt phalaMduHkhaphalaMtasya vipAko'nubhavo duHkhaphalavipAkastena saMyuktAni duHkhaphalavipAkasaMyuktAni bhavanti caurAdInAmivetyekA, evaM nArakANAmiveti dvitIyA, AgarbhAvyAdhidAridyAbhibhUtAnA 0 vidyAcaraNaM ca tapaH puruSakArazca samitiguptayaH / upadizyate khalu yat sa kathAyA AkSepaNyA rsH|| 1 // 32 376 //
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 377 // miveti tRtIyA, prAkkRtAzubhakarmotpannAnAM narakaprAyogyaM banatAMkAkagRdhrAdInAmiva caturthIti, ihaloe sucinne tyAdicaturbhaGgI tIrthakaradAnadAtR 1 susAdhu 2 tIrthakara 3 devabhavasthatIrthakarAdInA 4 miva bhAvanIyeti / / ukto vAgvizeSo'dhunA puruSajAtapradhAnatayA kAyavizeSamAha___ taheva cattAri purisajAyA paM0 taM0- kise NAmamege kise kise NAmamege daDhe daDhe NAmamege kise daDhe NAmamege daDhe, cattAri purisajAyA paM0 taM0- kise NAmamege kisasarIre kise NAmamege daDhasarIre daDhe NAmamege kisasarIre daDhe NAmamege daDhasarIre 4 ||cttaari purisajAyA paM0 taM0- kisasarIrassa nAmamegassa NANadaMsaNe samuppajati No daDhasarIrassa daDhasarIrassa NAma egassa NANadaMsaNe samuppajjati No kisasarIrassa egassa kisasarIrassaviNANadaMsaNe samuppajjati daDhasarIrassavi egassa no kisasarIrassa NANadaMsaNe samuppajjati No dddhsriirss|suutrm 283 // cauhiM ThANehiM nigaMthANa vA niggaMthINa vA assiM samayaMsi atisese nANadaMsaNe samuppajiukAmevi na samuppajejA, taM0abhikkhaNaM abhikkhaNamitthikahaM bhattakaha desakahaM rAyakahaM kahettA bhavati 1, vivegeNa viussaggeNaM No sammamappANaM bhAvitA bhavati 2 puvvarattAvarattakAlasamayaMsi No dhammajAgaritaM jAgaratitA bhavati 3, phAsuyassa esaNijassa uMchassa sAmudANiyassa No sammaMgavesitA bhavati 4, iccetehiM cauhi ThANehiM niggaMthANa vA niggaMthINa vA jAva no smuppjejaa| cauhiM ThANehiM niggaMthANa vA niggaMthINa vA atisese NANadaMsaNe samuppajiukAme samuppajjejjA, taM0- itthIkahaM bhattakahaM desakahaM rAyakahaM no kahettA bhavati, vivegeNa viusaggeNaMsammamappANaMbhAvetA bhavati, puvvarattAvarattakAlasamayaMsidhammajAgariyaMjAgaratitA bhavati, phAsuyassa esaNijassa uMchassa sAmudANiyassa sammaMgavesiyA bhavati, icceehiM cauhi ThANehiM niggaMthANa vA niggaMthINa vAjAva smuppjejaa|suutrm 284 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 283-284 kRzakRzazarIrajJAnAdyutpatticaturbhaGgyaH , atizAyijJAnotpAdAnutpAdakAraNAni 8 // 377 //
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 378 // cattAri purise tyAdi kaNThyam, navaraM kRzastanuzarIraH pUrvaM pazcAdapi kRza eva athavA kRzo bhAvena hInasattvAditvAt punaH / / kRzaH zarIrAdibhirevaM dRDho'pi viparyayAditi, pUrvasUtrArthavizeSAzritameva dvitIyaM sUtram, tatra kRzo bhAvataH, zeSaM sugmm|| catuHsthAnam, dvitIyoddezakaH kRzasyaiva caturbhaGgayA jJAnotpAdamAha- cattArI tyAdi vyaktam, kintu kRzazarIrasya vicitratapasA bhAvitasya zubhapariNAma sUtram sambhavena tadAvaraNakSayopazamAdibhAvAd jJAnaJca darzanaJca jJAnadarzanaM jJAnena vA saha darzanaM jJAnadarzanaM chAdyasthikaM kaivalikaM vA 283-284 kRzatatsamutpadyate, na dRDhazarIrasya, tasya hi upacitatvena bahumohatayA tathAvidhazubhapariNAmAbhAvena kSayopazamAdyabhAvAdityeka kRzazarIrastathA'mandasaMhananasyAlpamohasya dRDhazarIrasyaiva jJAnadarzanamutpadyate, svasthazarIratayA manaHsvAsthyena zubhapariNAmabhAvataH jJAnAdyutpatti caturbhaGgyaH , kSayopazamAdibhAvAd na kRzazarIrasyAsvAsthyAditi dvitIyaH, tathA kRzasya dRDhasya vA tadutpadyate viziSTasaMhananasyAlpamo atizAyihasyobhayathApi zubhapariNAmabhAvAt kRzatvadRDhatve nApekSata iti tRtIyaH, caturthaH sujJAnaH / jJAnadarzanayorutpAda ukto'dhunA jJAnotpAdAnutavyAghAta ucyate, tatra- cauhI tyAdi sUtraM sphuTam, paraM nirgranthIgrahaNAt striyA api kevalamutpadyata ityAha, asminni ti asmin pratyakSa ivAnantarapratyAsanne samaye aisese tti zeSANi-matyAdicakSurdarzanAdIni atikrAntaM sarvAvabodhAdiguNairyattadatizeSamatizayavatkevalamityarthaH samutpattukAmamapItIhaivArtho draSTavyo, jJAnAderabhilASAbhAvAt, kathayiteti zIlArthikastRn / tena dvitIyA na viruddheti, vivekene ti azuddhAdityAgena viussaggeNaM ti kAyavyutsargeNa pUrvarAtrazca-rAtreH pUrvo bhAgo apararAtrazcarAtreraparo bhAgastAveva kAlaH sa eva samayo'vasarojAgarikAyAH pUrvarAtrApararAtrakAlasamayastasmin kuTumbajAgarikAvyavacchedena dharmapradhAnA jAgarikA- nidrAkSayeNa bodho dharmajAgarikA bhAvapratyupekSetyartho yathA- kiM kayaM kiM vA sesaM kiM karaNijjaM tavaM ca 0 kiM kRtaM kiM vA zeSaM kiM karaNIyaM tapazca
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 379 // na kremi| puvAvarattakAle jAgarao bhaavpddilehaa||1|| (Ava0ni0 262) iti, athavA-ko mama kAlo? kimeyassa uciyaM? caturthamadhyayana asArA visayA niyamagAmiNo virasAvasANA bhIsaNo mcuu||1|| ityAdirUpA vibhaktipariNAmAt tayA jAgaritA- jAgarako catu:sthAnam, dvitIyoddezaka: bhavati, athavA dharmajAgarikAMjAgaritA-karteti draSTavyamiti, tathA pragatA asavaH- ucchrAsAdayaH prANA yasmAt sa prAsuko- sUtram 285-288 nirjIvastasya eSyate- gaveSyate udmAdidoSarahitatayetyeSaNIyaH- kalpyastasya ucyate- alpAlpatayA gRhyata ityuJcho mahApratibhaktapAnAdistasya samudAne-bhikSaNe yAJcAyAM bhavaH sAmudAnikastasya no samyaggaveSayitA- anveSTA bhavati, ityevaMprakAraiH- padaH, saMdhyA:, svAdhyAyaetairanantaroditairityAdi nigamanam, etadviparyayasUtraM kaNThyam / nirgranthaprastAvAttadakRtyaniSedhAya sUtre kAlAca, nokappati niggaMthANavA niggaMthINa vA cauhi mahApADivaehiMsajjhAyaMkarettae, taM0- AsADhapADivae iMdamahapADivae kattiyapA- AkAza pratiSThitAdiH Divae sugimhapADivae 1,No kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA cauhiM saMjhAhiM sajjhAyaMkarettae, taM0- paDhamAte pacchimAte majjhaNhe lokasthiti, aDarate 2 // kappai nigaMthANa vA nigaMthINa vA cAukAlaM sajjhAyaMkarettae, taM0-puvvaNhe avaraNhe paose pacUse ||suutrm 285 // tathAnotathA |''tmaparAntacauvvihA logadvitI paM0 taM0- AgAsapatiTThie vAte vAtapatiTThie udadhI udadhipatiTThiyA puDhavI puDhavipaiTThiyA tasA thAvarA tamodama 8 caturbhadhaH pANA 4||suutrm 286 // , upasampadAcattAri purisajAtA paM0 taM0- tahe nAmamege notahe nAmamege sovatthI nAmamege padhANe nAmamege 4,1, cattAri purisajAtA paM0 taM0- digarhAH AyaMtakare nAmamege No paraMtakare 1 paraMtakaraNAmamege No AtaMtakare 2 ege AtaMtakarevi paraMtakarevi 3 ege No AtaMtakare No paraMtakare 8 // 379 // 4- na kromi| pUrvApararAtrakAle jAgrato bhaavprtilekhnaa||1||0 ko vA mama kAlaH? kimetasyocitaM? asArA viSayA niyamagAmino virasAvasAnA bhISaNo mRtyuH|| 1 //
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 380 // 4, 2, cattAri purisajAtA paM0 taM0- AtaMtame nAmamege no paraMtame paraMtame no (hva) 4, 3, cattAri purisajAyA paM0 taM0- AyaMdame nAmamege caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, No paraMdame 4,4, ||suutrm 287 // dvitIyoddezakaH cauvvidhA garahA paM0 taM0- uvasaMpajjAmittegA garahA vitigicchAmittegA garahA jaMkiMcimicchAmIttegA garahA evaMpi pannattegA garahA sUtram 285-288 ||suutrm 288 // mahApratino kappaI tyAdike kaNThye, kevalaM mahotsavAnantaravRttitvenotsavAnuvRttyA zeSapratipaddharmavilakSaNatayA mahApratipadastAsu, padaH, saMdhyA:, svAdhyAyaiha ca dezavizeSarUDhyA pADivaehiMti nirdezaH, svAdhyAyo- nandyAdisUtraviSayo vAcanAdiH, anuprekSA tu na niSidhyate, kAlAca, ASADhasya paurNamAsyA anantarA pratipadASADhapratipadevamanyatrApi, navaramindramaho'zvayukpaurNamAsI, sugrISmazcaitrapaurNamAsIti, AkAza pratiSThitAdiH iha ca yatra viSaye yato divasAnmahAmahAH pravarttante tatra taddivasAt svAdhyAyona vidhIyatemahasamAptidinaM yAvat, tacca paurNamAsyeva, lokasthiti, pratipadastu kSaNAnuvRttisambhavena vaya'nta iti, uktaM ca- AsADhI iMdamaho kattiya sugimhae ya boddhvvo| ee mahAmahA khalu savvesi tathAnotathA ''tmaparAntajAva paaddivyaa||1|| (Ava0ni0 1352) iti, akAlasvAdhyAye cAmI doSAH-suyaNANami abhattI logaviruddhaM pamattachalaNA tmodmy| vijjAsAhaNavegunnadhammayA eva mA kuNasu // 1 // (Ava0ni0 1422) iti, vidyAsAdhanavaiguNyasAdhaye'NaivetyarthaH, prathamA / caturbhaGgavaH, sandhyA anudite sUrye pazcimA astmysmye| uktaviparyayasUtraM kaNThyam, kintu puvvaNhe avaraNhe tti dinasyAdyacaramapraharayoH digarhAH paose pacUse tti rAtreriti / svAdhyAyapravRttasya ca lokasthitiparijJAnaM bhavatIti tAmeva pratipAdayannAha- cauvvihe tyAdi, 280 OASADhI indramahaH kArtikaH sugrISme boddhavyaH / ete mahAmahAH khalu sarveSAM yaavtprtipdH||1|| zrutajJAne'bhaktiH lokaviruddhatA pramattachalanA ca vidyAsAdhanavaiguNyadharmatA iti mA kuru||1|| upasampadA P
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 381 // vimAnAdigatadevAdvitIyoddezaka AkAza lokasya-kSetralakSaNasya sthitirvyavasthA lokasthitiH, AkAzapratiSThito vAto-ghanavAtatanuvAtalakSaNaH, udadhirdhanodadhiH, caturthamadhyayana pRthivI- ratnaprabhAdikA, trasA-dvIndriyAdayaste punarye ratnaprabhAdipRthvISvapratiSThitAste'pi vimAnaparvatAdipRthivIpratiSThitatvAt catu:sthAnam, pRthivIpratiSThitA eva, vimAnapRthivInAMcAkAzAdipratiSThitatvaM yathAsambhavamavaseyam, avivakSA veha vimAnAdigatadevAdi sUtram sAnAmiti, sthAvarAstviha bAdaravanaspatyAdayo grAhyAH, sUkSmANAM sakalalokapratiSThitatvAt, zeSaM sugamamiti / anantaraM |285-288 mahApratisAH prANA uktAH, adhunA trasaprANavizeSasya cattArI tyAdibhizcaturbhizcaturbhaGgIsUtraH svarUpaM darzayati, kaNThyAni caitAni, padaH, saMdhyA:, kevalaM taha tti sevakaH san yathaivAdizyate tathaiva yaH pravarttate sa tathA, anyastu no tathaivAnyathApItyartha iti notathaH, tathA svAdhyAya kAlAca, svastItyAha carati vA sauvastikaH prAkRtatvAt kakAralope dIrghatve ca sovatthI- mAGgalikAbhidhAyI mAgadhAdiranyaH, pratiSThitAdiH eteSAmevArAdhyatayA pradhAna:- prabhuranya iti / AyaMtakare tti Atmano'ntaM- avasAnaM bhavasya karotItyAtmAntakaro, no parasya lokasthiti, bhavAntakaro, dharmadezanAnAsevakaH pratyekabuddhAdiH 1, tathA parasya bhavAntaM karoti mArgapravarttanena parAntakaro nAtmAntakaro' tathAnotathAcaramazarIra AcAryAdiH 2, tRtIyastu tIrthakaro'nyo vA 3, caturtho duSSamAcAryAdiH 4, athavA''tmano'ntaM- maraNaM karotIti / tamodamaAtmAntakaraH, evaM parAntakaro'pi, iha prathama Atmavadhako dvitIyaH paravadhakastRtIya ubhayahantA caturthastvavadhaka iti, caturbhaGgAyaH, athavA''tmatantraH san kAryANi karotItyAtmatantrakaraH, evaM paratantrakaro'pi, iha tu prathamo jino, dvitIyo bhikssustRtiiy| digarhAH AcAryAdiH, caturthaH kAryavizeSApekSayA zaTha iti , athavA AtmatantraM- AtmAyattaM dhanagacchAdi karotItyAtmatantrakaraNa evamitarApibhaGgayojanA svymuuhyeti| tathA AtmAnaMtamayati-khedayatItyAtmatama-AcAryAdiH, prN-shissyaadikNtmytiiti| paratamaH, sarvatra prAkRtatvAdanusvAraH, athavA Atmani tamo'jJAnaM krodho vA yasya sa AtmatamAH, evamitare'pi, tathA AtmAnaM ''tmaparAnta upasampadA
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 382 // damayati- zamavantaM karoti zikSayati vetyAtmadama AcAryo'zvadamakAdirvA, evamitare'pi, navaraM paraH-ziSyo'zvAdi | caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, damazca gardAgarhAtaH syAditi garhAsUtram, tatra gurusAkSikA Atmano nindA gardA, tatra upasaMpadye- AzrayAmi guruMsvadoSanivedanArthaM / dvitIyoddezakaH abhyupagacchAmi vocitaM prAyazcittaM itItyevaMprakAraH pariNAma ekA gati, garhAtvaM cAsyoktapariNAmasya garhAyAH kAraNatvena sUtram 285-288 kAraNe kAryopacArAd gardAsamAnaphalatvAcca draSTavyamiti, abhidhIyate hi bhagavatyAM-niggaMthe NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe mahAprati(piNDalAbhapratijJayetyarthaH), paviDhe NaM annayare akiccaTThANe paDisevie, tassa NaM evaM bhavai- iheva tAva ahaM eyassa ThANassa Aloemi padaH, saMdhyAH , svAdhyAyapaDikkamAmi niMdAmi jAva paDivajAmi, tao pacchA therANaM aMtiyaM AloissAmi0 se ya saMpaTThie asaMpatte appaNA ya puvvameva kAlaMka kAlAca, karejA se NaM bhaMte! kiM ArAhae virAhae?, goyamA! ArAhae no virAhae (bhagavatI 8/6/7) tti, tathA vitigicchAmi tti vIti AkAza pratiSThitAdiH vizeSeNa vividhaprakArairvA cikitsAmi- pratikaromi nirAkaromi garhaNIyAn doSAn itItyevaMvikalpAtmikA ekA'nyA lokasthiti, garhA, tata eveti, tathA jaMkiMcimicchAmIti tti yatkiJcanAnucitaM tanmithyA-viparItaMduSThu me-mama ityevaMvAsanAgarbhavacanarUpA tathAnotathA ''tmaparAntaekA'nyA garhA, evaMsvarUpatvAdeva garhAyAH, tathA evamapI ti anenApi- svadoSagarhaNaprakAreNApi prajJaptA- abhihitA tamodamajinairdoSazuddhiriti pratipattirekA gardA, evaMvidhapratipattergAkAraNatvAditi, evaMpi pannattegA garahe ti pAThe vyAkhyAnamidam, caturbhaGgayaH, upasampadAevaMpi pannatte egA iti pAThe tvidaM- yatkiJcanAvadyaM tanmithyetyevaM pratipattavyamityevamapi prajJapte- prarUpite satyekA gardA bhavati, digarhAH 0 nirgrantho gRhapatikulaM piNDAdAnapratijJayA praviSTo'nyataradakRtyasthAnaM pratiSevitam, tasyaivaM bhavati- ihaiva tAvadahametasya sthAnasyAlocayAmi pratikrAmyAmi | nindAmi yAvatpratipadye tataH pazcAtsthavirANAmantike AlocayiSyAmi, sa ca saMprasthito'saMprApta AtmanA ca pUrvameva kAlaM kuryAt sa bhadanta! kimArAdhako virAdhakaH?, gautama! ArAdhako na virAdhakaH / / // 382
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 383 // caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 289 AtmA'la mRjumArga evaMvidhaprarUpaNAyAH prajJApanIyasya gardAkAraNatvAd, athavA upasaMpadye-pratiSedhAmyahamaticArAnityevaM svadoSapratipattirekA garhA, tathA vicikitsAmi- zaGke azaGkanIyAnapi jinabhASitabhAvAn gurvAdIn vA doSavattayetyevaMprakArA api gardA svadoSapratipattirUpatvAdeveti, tathA yatkiJcana sAdhUnAmanucitaM tadicchAmi-sAkSAdakaraNe'pi manasA'bhilaSAmi, iha makAra AgamikaH prAkRtatvAditi, athavA yatkiJcana sAdhukRtyamAzritya mithyA- viparyasto'smi- bhavAmi mithyAkaromi vA mithyayAmIti, micchAmi mlecchavadAcarAmi vA mlecchAmIti micchAmi, zeSaM pUrvavat, tathA asadanuSThAnapravRttaH san preritaH san kenApi svakIyacittasamAdhAnArthaM vA svakIyAsadanuSThAnasamarthanAya kliSTacittatayaivaM prarUpayAmi bhAvayAmi vA, yadutaevamapi prajJaptiH- prarUpaNA'sti jinAgame, pAThAntare tvevamapi prajJapto'yaM bhAva ityasthAnAbhinivezI utsUtraprarUpakovA'hamityekA gardA, evaM svadoSapratipattirUpA gardA sarvatreti ||grhaac doSavarjakasyaivasamyagbhavati netarasyeti doSavarjakajIvasvarUpanirUpaNAya saptadaza caturbhaGgI sUtrANi___cattAri purisajAyA paM0 taM0- appaNo nAmamege alamaMthU bhavati No parassa parassa nAmamege alamaMthU bhavati No appaNo ege appaNovi alamaMthUbhavati parassaviege no appaNo alamaMthUbhavati No parassa (4),1 / cattAri maggA paM0 taM0- ujjU nAmamege ujjU ujjU nAmamege vaMke vaMke nAmamege ujjUvaMke nAmamege vaMke (4),2 / evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- ujjU nAmamege ujjU (4), 3 / cattAri maggA paM0 taM0- kheme nAmamege kheme kheme NAmamege akheme hva (4), 4 / evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0 kheme NAmamege kheme hva (4), 5 / cattAri maggA paM0 saM0- kheme NAmamege khemarUve, kheme NAmamege akhemarUve (4), 6 / evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-kheme nAmamege khemarUve (4),7 / cattAri saMbukkA paM0 taM0- vAme nAmamege vAmAvatte vAme nAmamege dAhiNAvatte dAhiNe nAmamege zaGkhadhUmA'gnizikhAvAtyavanakhaNDaupamyena puruSastrIcaturbhaGgayaH 17 // 383
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 384 // vAmAvatte dAhiNe nAmamege dAhiNAvatte (4),8 / evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- vAme nAmamege vAmAvatte, ha (4),9 / cattAri dhUmasihAo paM0 20-vAmA nAmamegA vAmAvattA (4),10|evaamev cattAritthIo paM0 taM0-vAmA NAmamege vAmAvattA (4),11 / cattAri aggisihAopaM0 20-vAmA NAmamegA vAmAvattA, (hva) (4),12 / evAmeva cattAritthIopaM00-vAmA NA0 (ba) (4), 13 / cattAri vAyamaMDaliyA paM0 taM0-vAmANAmamegA vAmAvattA (4),14 / evAmeva cattAritthIopaM0 taM0-vAmANAmamegAvAmAvattA (4),15 / cattArivaNasaMDApaM0 taM0- vAme nAmamegevAmAvatte (4),16 / evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- vAmeNAmamegevAmAvatte (4),17||suutrm 289 // vyaktAni, kevalaM alamastu-niSedho bhavatu ya evamAha so'lamastvityucyate, niSedhaka ityarthaH,sacAtmano durNayeSu pravartamAnasyaiko niSedhakaH, athavA alamaMthu tti samayabhASayA samartho'bhidhIyate, tata Atmano nigrahe samarthaH kazciditi, eko mArga RjurAdAvante'pi RjurathavA RjuH pratibhAti tattvato'pi Rjureveti, puruSastu RjuH pUrvAparakAlApekSayA, antastattvabahistattvApekSayA veti, kvacittu ujjU nAma ege ujjUmaNe tti pAThaH, so'pi bahistattvAntastattvApekSayA vyAkhyeyaH, kSemo nAmaiko mArga Adau nirupadravatayA punaH kSemo'nte tathaiva, prasiddhitattvAbhyAMvA, evaM puruSo'pi krodhAdyupadravarahitatayA kSema iti, kSemo bhAvato'nupadravatvena kSemarUpa AkAreNa mArgaH, puruSastu prathamo bhAvadravyaliGgayuktaH sAdhuH, dvitIyaH kAraNiko dravyaliGgavarjitaH sAdhureva, tRtIyo nihnavaH, caturtho'nyatIrthiko gRhastho veti, 7, zambUkA:- zaGkhA vAmo vAmapArzvavyavasthitatvAt pratikUlaguNatvAdvA, vAmAvarttaH pratItaH, evaM dakSiNAvarto'pi, dakSiNo dakSiNapArzvaniyuktatvAdanukUlaguNatvAdveti, puruSastu vAmaH pratikUlasvabhAvatayA vAma evAvarttate-pravarttata iti vAmAvarto viparItapravRttereko'nyo vAma eva svarUpeNa kAraNavazAd caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, | dvitIyoddezakaH | sUtram 289 AtmA'lamRjumArga| zasadhUmAU| nizikhA vAtyavana| khaNDaupamyena | puruSastrIcaturbhaGgAyaH 17 // 384 //
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 385 // dakSiNAvarto'nukUlavRttiH, anyastu dakSiNo'nukUlasvabhAvatayA kAraNavazAt vAmAvartta:- ananukUlavRttirityevaM caturtho'pIti, 9, dhUmazikhA vAmA vAmapArzvavartitayA ananukUlasvabhAvatayA vA vAmata evAvarttate yA tathAvalanAt sA vAmAvartA, strI puruSavad vyAkhyeyA, kambudRSTAnte satyapi dhUmazikhAdidRSTAntAnAM strIdAAntike zabdasAdharmyaNopapannataratvAd bhedenopAdAnamiti 11, evamagnizikhApi 13, vAtamaNDalikA-maNDalenorddhapravRttovAyuriti, iha ca striyomAlinyopatApacApalyasvabhAvA bhavantItyabhiprAyeNa tAsu dhUmazikhAdidRSTAntatrayopanyAsa iti, uktaJca- cavalA mailaNasIlA siNehaparipUriyAvi taavei| dIvayasihavva mahilA laddhappasarA bhayaM dei||1|| iti 15, vanakhaNDastu zikhAvad, navaraMvAmAvarto vAmavalanena jAtatvAd vAyunA vA tathA dhUyamAnatvAditi 16, puruSastu pUrvavaditi 17 ||anukuulsvbhaavo'nukuulprvRttishcaanntrN puruSa uktaH, evaMbhUtazca nirgranthaH sAmAnyenAnucitapravRttAvapi na svAcAramatikrAmatIti darzayannAha cauhiM ThANehiM NigaMthe NigaMthiM AlavamANe vA saMlavamANe vA NAtikkamati taM0- paMthaM pucchamANe vA 1 paMthaM desamANe vA 2 asaNaM vA pANaM vA khAimaMvA sAimaMvA dalemANe vA 3 dalAvemANe vA 4 // sUtram 290 / / tamukkAyassa NaM cattAri nAmadhejA paM0 taM0- tamiti vA tamukkAteti vA aMdhakAreti vA mahaMdhakAreti vA / tamukkAyassa NaM cattAri NAmadhejA paM0 taM0- logaMdhagAreti vA logatamaseti vA devaMdhagAreti vA devatamaseti vA / tamukkAyassaNaM cattAri nAmadhejA paM0 20 vAtaphaliheti vA vAtaphalihakhobheti vA devaranneti vA devavUDheti vA / tamukkAteNaM cattAri kappe AvarittA ciTThati taM0- sodhammIsANaM snnNkumaarmaahiNd||suutrm 291 // 0 capalA malinatAkaraNazIlA snehaparipUritApi tApayati / dIpakazikheva mahilA labdhaprasarA bhayaM dadAti // 1 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, dvitIyoddezaka: sUtram 290-291 nirgranthyAlApakAraNAni, tamaskAyanAmAni 12, tadAvAryakalpAzca // 385 //
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 386 // cauhI tyAdi, sphuTam, kintvAlapan- ISatprathamatayA vA jalpana saMlapana mitho bhASaNena nAtikrAmati- na laGghayati caturthamadhyayanaM nirgranthAcAram, ego egitthie saddhiM neva ciDhe na saMlave vizeSataH sAdhvyA ityevaMrUpam, mArgapraznAdInAM puSTAlambanatvAditi, catu:stha dvitIyoddezakaH tatra mArga pRcchan, praznIyasAdharmikagRhasthapuruSAdInAmabhAve- he Arye! ko'smAkamito gacchatAM mArga ityAdinA krameNa mArga sUtra vA tasyA dezayan- dharmazIle! ayaM mArgaste ityAdinA krameNa, azanAdi vA dadad- dharmazIle! gRhANedamazanAdItyevam, 290-291 nirgranthyAlAtathA azanAdi dApayan, Arye! dApayAmyetattubhyaM Agaccheha gRhAdAvityAdividhineti / tathA tamaskAyaM tama ityAdibhiH skAra tama ityAdiAbhaHpakAraNAni, zabdaiH vyAharannAtikramati bhASAcAraM yathArthatvAditi tAnAha- tamukkAye tyAdi sUtratrayaM sugamam, navaraM tamaso'pkAyapariNAmarUpasyAndhakArasya kAya:- pracayastamaskAyo, yo hyasaGkhyAtatamasyAruNavarAbhidhAnadvIpasya bAhyavedikAntAdaruNodAkhyaM nAmAni 12, tadAvAryasamudraM dvicatvAriMzadyojanasahasrANyavagAhyoparitanAjjalAntAdekapradezikayA zreNyA samutthitaH saptadazaikaviMzatyadhikAni kalpAzca yojanazatAni Urddhamutpatya tatastiryak pravistRNan saudharmAdIMzcaturo devalokAnAvRttyorddhamapica brahmalokasya riSThaM vimAnaprastaTaM samprAptaH, tasya nAmAnyeva nAmadheyAni, tama iti tamorUpatvAditirupapradarzane vA vikalpe tamomAtrarUpatAbhidhAyakAnyAdyAni catvAri nAmadheyAni, tathA'parANi catvAryevAtyantikatamorUpatAbhidhAyakAnIti, loke ayamevAndhakAro nAnyo'stIdRza iti lokAndhakAro, devAnAmapyandhakAro'sau, taccharIraprabhAyA api tatrAprabhavanAditi devAndhakAraH, ata eva te balavato bhayena tatra nazyantIti zrutiriti, tathA'nyAni catvAri kAryAzrayANi vAtasya parihananAt parigho'rgalA, parigha iva parighaH, vAtasya parigho vAtaparighastathA vAtaM parighavat kSobhayati hatamArgaM karotIti-vAtaparighakSobho, vAta eva vA parighastaM kSobhayati (r) ekAkI ekAkinyA striyA sArdhaM naiva tiSThet naiva saMlapet /
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 387 // yaH sa tathA, pAThAntareNa vAtaparikSobha iti, kvaciddevaparigho devaparikSobha iti cAdyapadadvayasthAne paThyate, devAnAmaraNyamiva balavadbhayena nazanasthAnatvAdyaH sa devAraNyamiti, devAnAM vyUhaH sAgarAdisAnAmikavyUha iva yo duradhigamyatvAt sa devavyUha iti, tamaskAyasvarUpapratipAdanAyaiva tamukkAye Na mityAdi sUtraM gatArtham, kintu saudharmAdInAvRNotyasau kukkuTapaJjarasaMsthAnasaMsthitasya tasya pratipAdanAd, uktaMca-tamukkAeNaMbhaMte! kiMsaMThie pannatte?, goyamA! ahe mallagamUlasaMThie uppiMkukkuDapaMjarasaMThie pannatte (bhagavatI 6/5/3) tti / / anantaraM tamaskAyo vacanaparyAyairukto'dhunA arthaparyAyaiH puruSaM nirUpayatA paJcasUtrI gaditA cattAri purisajAtA paM0 taM0-saMpAgaDapaDisevINAmamegepacchannapaDisevINAmamege paDuppannanaMdI nAmamege NissaraNaNaMdINAmamege 1|cttaari seNAo paM0 taM0-jatittANAmamegeNoparAjiNittA parAjiNittA NAmamegeNo jatittA egA jatittAviparAjiNittAvi egA no jatittAno parAjiNittA 2 / evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0- jatittA nAmamege no parAjiNittA 4,3 / cattAri seNAo paM0 taM0- jatittA NAma egA jayaI jaittA NAmamegA parAjiNati parAjiNittA NAmamegA jayati parAjiNittA nAmamegA parAjiNati 4 / evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0- jaittA nAmamege jayati 4,5||suutrm 292 // sugamA ca, navaraM kazcitsAdhurgacchavAsI samprakaTameva- agItArthapratyakSameva pratisevate mUlaguNAnuttaraguNAn vA darpataH kalpena veti samprakaTapratisevItyekaH, evamanyaH pracchannaM pratisevata iti pracchannapratisevI, anyastu pratyutpannena- labdhena vastra* ziSyAdinA pratyutpannovA- jAtaH san ziSyAcAryAdirUpeNa nandati yaH sa pratyutpannanandI, athavA nandanaM nandirAnandaH, pratyutpannena nandiryasya sa pratyutpannanandiH, tathA prAghUrNakaziSyAdInAmAtmano vA niHsaraNena- gacchAdernirgamena nandati yo nandi yasya sa tamaskAyo bhadanta! kiMsaMsthitaH prajJapto, gautama! adho mallakamUlasaMsthita upari kurkuTapaJjarasaMsthitaH / / caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 292 prakaTapracchatrasevipratyutpannanissaraNanandisenopamapuruSacaturbhaGgAyaH 5 | // 387 //
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 388 // tathA, pAThAntare tu pratyutpannaM- yathAlabdhaM sevate- bhajate nAnucitaM vivecayatIti pratyutpannasevIti / jaitta tti jetrI jayati caturthamadhyayana ripubalamekA na parAjetrI-na parAjayate-ripubalAna bhajyate dvitIyA tu parAjetrI- parebhyo bhaGgabhAga, ata eva no jetrIti, catuHsthAnam, dvitIyoddezakaH tRtIyA kAraNavazAdubhayasvabhAveti, caturthI tvavijigISutvAdanubhayarUpeti, puruSa:- sAdhuH sa jetA parISahANAM na tebhyaH sUtram 293 parAjetA- udvijate ityartho mahAvIravadityeko, dvitIyaH kaNDarIkavat, tRtIyastu kadAcijjetA kadAcitkarmavazAt parAjetA vaMzImUlA dhupamAbhirmAzailakarAjarSivat, caturthastvanutpannaparISahaH / jitvA ekadA ripubalaM punarapi jayatItyekA anyA jitvA parAjayate- bhajyate / yAmAnalobhA: anyA parAjitya-paribhajya punarjayati caturthI tu parAjitya- paribhajyaikadA punaH parAjayate, puruSastu parISahAdiSvevaM cintanIya iti // jetavyAzceha tattvataH kaSAyA eveti tatsvarUpaM darzayitukAmaH krodhasyottaratropadarzayiSyamANatvAnmAyAdikaSAyatrayaprakaraNamAha cattAri ketaNA paM0 taM0- vaMsImUlaketaNate meMDhavisANaketaNate gomuttiketaNate avalehaNitaketaNate, evAmeva cauvidhA mAyA paM020- vaMsImUlaketaNAsamANA jAva avalehaNitAsamANA, vaMsImUlaketaNAsamANaM mAyaM aNupaviDhe jIve kAlaM kareti Neraiesu uvavajjati, meMDhavisANaketaNAsamANaM mAyamaNuppaviDhe jIve kAlaM kareti tirikkhajoNitesu uvavajjati, gomutti0 jAva kAlaM kareti maNussesu uvavajati, avalehaNitA jAva devesu uvavajati / cattAri thaMbhA paM0 taM0- selathaMbhe aTThithaMbhe dAruthaMbhe tiNisalatAthaMbhe, evAmeva cauvidhemANe paM0 ta0-selathaMbhasamANe jAva tiNisalatArthabhasamANe, selathaMbhasamANaM mANaM aNupaviDhe jIve kAlaM kareti neratiesu uvavajjati, evaM jAva tiNisalatAthaMbhasamANaM mANaM aNupaviDhe jIve kAlaM kareti devesu uvajajati / cattArivatthA paM0 taM0kimirAgaratte kaddamarAgarattekhaMjaNarAgarate haliharAgaratte, evAmeva caubvidhe lobhe paM0 saM0-kimirAgarattavatthasamANe kaddamarAgarattavattha // 388 //
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 389 // caturthamadhyayana catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 293 vaMzImUlAdhupamAbhirmAyAmAnalobhAH samANe khaMjaNarAgarattavatthasamANe haliddarAgarattavatthasamANe, kimirAgarattavatthasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM karei neraiesu uvavajjai, taheva jAva haliddarAgarattavatthasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM karei devesu uvavajati ||suutrm 293 // cattArI tyAdi prakaTam, kintu ketanaM- sAmAnyena vakraM vastu puSpakaraNDasya vA sambandhi muSTigrahaNasthAnaM vaMzAdidalakam, tacca vakraM bhavati, kevalamiha sAmAnyena vakraM vastu ketanaM gRhyate, tatra vaMzImUlaM ca tatketanaM ca vaMzImUlaketanamevaM sarvatra, navaraM meNDhaviSANaM- meSazRGga, gomUtrikA pratItA, avalehaNiya tti avalikhyamAnasya vaMzazalAkAderyA pratanvI tvaksA'valekhaniketi, vaMzImUlaketanakAdisamatA tumAyAyAstadvatAmanArjavabhedAt, tathAhi-yathA vaMzImUlamatigupilavakramevaM kasyacinmAyA'pItyevamalpAlpatarAlpatamAnArjavatvenAnyA'pi bhAvanIyeti, iyaMcAnantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasajvalanarUpAkrameNa jJeyA, pratyekamityanye, tenaivAnantAnubandhinyA udaye'pi devatvAdi na virudhyate, evaM mAnAdayo'pi, vAcanAntare tu pUrvaM krodhamAnasUtrANi tato mAyAsUtrANi, tatra krodhasUtrANi 'cattAri rAio pannattAo, taM0- pavvayarAI puDhavirAI reNurAI jalarAI, evAmeva cauvvihe kohe' ityAdi mAyAsUtrANIvAdhItAnIti, phalasUtre anupraviSTastadudayavartIti, zilAvikAraH zailaH sa cAsau stambhazca- sthANuH zailastambhaH, evamanye'pi, navaraM, asthi dAru ca pratItam, tinizo-vRkSavizeSastasya latA- kambA tinizalatA, sA cAtyantamRdvIti, mAnasyApi zailastambhAdisamAnatA tadvato namanAbhAvavizeSAd jJeyeti, mAno'pyanantAnubandhyAdirUpaH krameNa dRzyastatphalasUtraM vyaktam, kRmirAge vRddhasampradAyo'yaM- manuSyAdInAM rudhiraM gRhItvA kenApiyogena yuktaMbhAjane sthApyate, tatastatra kRmaya utpadyante,teca vAtAbhilASiNazchidranirgatA AsannA bhramanto nirhAralAlA muJcanti tAH kRmisUtraM bhaNyate, tacca svapariNAmarAgaraJjitameva bhavati, anye bhaNanti- ye rudhire kRmaya utpadyante tAn tatraiva // 389 //
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 sUtram // 390 // bhavAH , mRditvA kacavaramuttArya tadrase kazcidyogaM prakSipya paTTasUtraM raJjayanti, sa ca rasaH kRmirAgo bhaNyate anuttArIti, tatra kRmINAM caturthamadhyayanaM | rAgo-raJjakarasaH kRmirAgastena raktaM kRmirAgaraktam, evaM sarvatra, navaraM kardamo-govATAdInAMkhaJjanaM-dIpAdInAM haridrA pratItai catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH veti, kRmirAgAdiraktavastrasamAnatA ca lobhasya anantAnubandhyAditadbhedavatAM jIvAnAM krameNa dRDhahInahInatarahInatamAnubandhatvAt, tathAhi- kRmirAgaraktaM vastraM dagdhamapi na rAgAnubandhaM muJcati, tadbhasmano'pi raktatvAd, evaM yo mRto'pi lobhAnubandhaM na |294-295 saMsArAyumuzcati tasyAbhidhIyate lobhaH kRmirAgaraktavastrasamAno'nantAnubandhI ceti, evaM sarvatra bhAvanA kAryeti, phalasUtraM spaSTam, iha kaSAyaprarUpaNAgAthA:-jalareNupuDhavipavvayarAIsariso cauvviho koho| tiNisalayAkaTThaTTiyaselatthaMbhovamo maanno||1||maayaa'vlehi- azanAdika upaskarAdigomuttimeMDhasiMgaghaNavaMsimUlasamA / lobho hlihkhNjnnkddmkimiraagsaariccho||2|| pakkhacaumAsavaccharajAvajjIvANugAmiNo kmso| saMpannazcAhAraH devanaratiriyanArayagaisAhaNaheyavo bhaNiyA // 3 // (vizeSAva0 2990-92) iti ||anntrN kaSAyAH prarUpitAH, kaSAyaizca saMsArola bhavatIti saMsArasvarUpamAha cauvvihe saMsAre paM0 taM0-NeratiyasaMsAre jAva devasaMsAre / cauvvihe Aute paM0 taM0-NeratiAute jAva devAute / cauvvihe bhave paM0 0- neratiyabhave jAva devabhave ||suutrm 294 // cauvvihe AhAre paM0 taM0- asaNe pANe khAime sAime / cauvvihe AhAre paM0 20- uvakkharasaMpanne uvakkhaDasaMpanne sabhAvasaMpanne parijusiyasaMpanne / / sUtram 295 // OjalareNupRthvIparvatarAjIsadRzazcaturvidhaH krodhaH / tinizalatAkASThAsthikazailastambhopamo maanH|| 1 // mAyA'valekhikAgomUtraiDakazRGgaghanavaMzamUlasamA / lobho hridraakhnyjnkrdmkRmiraagsdRshH|| 2 // pakSacaturmAsasaMvatsarayAvajjIvAnugAminaH krmsho| devanaratiryagnArakagatisAdhanahetavo bhnnitaaH|| 3 // // 390 //
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 391 // cauvihe ityAdi vyaktam, kintu saMsaraNaM saMsAro- manuSyAdiparyAyAnnArakAdiparyAyagamanamiti, nairayikaprAyogyeSvAyurnAma- caturthamadhyayana gotrAdiSu karmasUdayagateSu jIvo nairayika iti vyapadizyate, uktaMca- neraieNaM bhaMte! neraiesu uvavajjai aneraie neraiesu uvavajjai?, catuHsthAnam, dvitIyoddezakaH goyamA!, neraie neraiesu uvavajjai no aneraie neraiesu uvavajjai (prajJA0 17/3/1199) iti, tato nairayikasya saMsaraNaM- utpattideza- sUtram 294-295 gamanamaparAparAvasthAgamanaM vA nairayikasaMsAro'thavA saMsaranti jIvA yasminnasau saMsAro-gaticatuSTayam, tatra nairayikasyAnubhUya saMsArAyurbhavAH, mAnagatilakSaNaH paramparayA caturgatiko vA saMsAro nairayikasaMsAraH, evamanye'pi // uktarUpazca saMsAra AyuSi sati bhavatIti azanAdika upaskarAdiAyuHsUtram, tatra eti ca yAti cetyAyuH- karmavizeSa iti, tatra yena nirayabhave prANI dhriyate tannirayAyurevamanyAnyapi, saMpannazcAhAraH uktarUpaMcAyurbhave sthiti kArayatIti bhavasUtram, kaNThyam, kevalaM bhavanaM bhava- utpattiniraye bhavo nirayabhavo manuSyeSu manuSyANAM sUtram 296 saprabhedabandhovA bhavo manuSyabhavaH, evamanyAvapi / bhaveSu ca sarveSvAhArakA jIvA ityAhArasUtre, tatrAhriyata ityAhAro'zyata ityazanaM- pakramabandhano dIraNopazamaodanAdi pIyata iti pAnaM- sauvIrAdi khAdaH prayojanamasyeti khAdima- phalavargAdi svAdaH prayojanamasyeti svAdimatAmbUlAdi, upaskriyate'nenetyupaskaro-hiGgvAdistena sampanno-yukta upaskarasampannaH, tathA upaskaraNamupaskRtaM-pAka ityartha- pakramAlpa bahukasaMkramastena saMpanna odanamaNDakAdirupaskRtasampannaH pAThAntareNa no upaskarasampanno- himavAdibhirasaMskRta odanAdiH, svabhAvena-nidhattapAkaM vinA sampanna:- siddho drAkSAdiH svabhAvasampannaH, parijusiya tti paryuSitaM- rAtriparivasanaM tena sampannaH paryuSitasampanna nikAcanAnAM cAturvidhyam iDDarikAdiryatastAH paryuSitakalanIkRtA amlarasA bhavanti, AranAlasthitAmraphalAditi // anantaroditAH saMsArAdayo 8 // 391 // bhAvAH karmavatAM bhavantIti 'cauvvihe baMdhe' ityAdi karmaprakaraNamArAdekakasUtrAt 0 nairayiko bhadanta! nairayikeSUtpadyate anairayiko nairayikeSUtpadyate?, gautama! nairayiko nairayikeSUtpadyate na anairayiko nairyikessuutpdyte||
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 392 // cauvvihe baMdhe paM0 taM0- pagatibaMdhe ThitIbaMdhe aNubhAvabaMdhe pdesbNdhe| cauvvihe uvakkame paM0 taM0- baMdhaNovakkame udIraNovakkame uvasamaNovakkame vippariNAmaNovakkame / baMdhaNovakkame cauvvihe paM0 taM0- pagatibaMdhaNovakkame ThitibaMdhaNovakkame aNubhAvabaMdhaNovakkame padesabaMdhaNovakkame / udIraNovakkame cauvvihe paM0 taM0-pagatIudIraNovakkame ThitIudIraNovakkame aNubhAvaudIraNovakkame padesaudIraNovakkame / uvasamaNovakkame cauvihe paM0 ta0- pagatiuvasAmaNovakkame Thiti0 aNu0 patesuvasAmaNovakkame / viSpariNAmaNovakkame cauvvihe paM020- pagati0 ThitI0 aNu0 patesavippa0 / cauvvihe appAbahue paM0 taM0- pagatiappAbahue ThitI0 aNu0 patesappAbahute / cauvihe saMkame paM0 ta0- pagatisaMkame ThitI0 aNu0paesasaMkame / cauvihe Nidhatte paM0 taM0- pagatiNidhatte ThitI0 ___ aNu0 paesaNidhatte / cauvvihe NikAyite paM0 taM0- pagatiNikAyite Thiti0 aNu0 pesnnikaayite||suutrm 296 // prakaTaM caitad, navaraM sakaSAyatvAd jIvasya karmaNo yogyAnAM pudgalAnAM bandhanaM- AdAnaM bandhastatra karmaNaH prakRtayo'zA bhedA jJAnAvaraNIyAdayo'STau tAsAM prakRtervA- avizeSitasya karmaNo bandhaH prakRtibandhastathA sthitistAsAmevAvasthAna jaghanyAdibhedabhinnaM tasyA bandho- nirvarttanaM sthitibandhastathA anubhAvo- vipAkastIvAdibhedo rasa ityarthastasya bandho'nubhAvabandhastathA jIvapradezeSu karmapradezAnAmanantAnantAnAMpratiprakRti pratiniyataparimANAnAM bandhaH- sambandhanaM pradezabandhaH, parimitaparimANaguDAdimodakabandhavaditi, evaJca modakadRSTAntaM varNayanti vRddhAH- yathA kila modakaH kaNikkAguDaghRtakaTubhANDAdidravyabaddhaH san ko'pi vAtaharaH ko'pi pittaharaH ko'pi kaphaharaH ko'pi mArakaH ko'pi buddhikaraH ko'pi vyAmohakaraH, evaM karmaprakRtiH kAcijjJAnamAvRNoti kAciddarzanaM kAcit sukhaduHkhAdivedanamutpAdayatIti, tathA tasyaiva modakasya yathA'vinAzabhAvena kAlaniyamarUpA sthitirbhavati, evaJca karmaNo'pitadbhAvena niyatakAlAvasthAnaM sthitibandha caturthamadhyayana catuHsthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 296 saprabhedabandhopakramabandhanodIraNopazamavipariNAmopakramAlpabahukasaMkramanidhattanikAcanAnAM cAturvidhyam // 392 //
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 393 // caturthamadhyayanaM ] catuHsthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 296 saprabhedabandhopakramabandhanodIraNopazamavipariNAmopakramAlpabahukasaMkrama nidhatta stathA tasyaiva modakasya yathA snigdhamadhurAdirekaguNadviguNAdibhAvena rasobhavati, evaM karmaNo'pi dezasarvaghAtizubhAzubhatIvramandAdiranubhAgabandhaH, tathA tasyaiva modakasya yathA kaNikkAdidravyANAM pariNAmavattvaM evaM karmaNo'pi pudgalAnAMpratiniyatapramANatA pradezabandha iti / upakramyate-kriyate'nenetyupakramaH- karmaNo baddhatvodIritatvAdinA pariNamanaheturjIvasya zaktivizeSo yo'nyatra karaNamiti rUDha upakramaNaM vopakramo- bandhanAdInAmArambhaH, syAdArambha upakrama (amarakoza 689) iti vacanAditi, tatra bandhanaM- karmApudgalAnAM jIvapradezAnAM ca parasparaM sambandhanam, idaM ca sUtramAtrabaddhalohazalAkAsambandhopamamavagantavyaM tasyopakramauktArtho bandhanopakramaH, AsakalitAvasthasya vA karmaNo baddhAvasthIkaraNaMbandhanaMtadevopakramo-vastuparikarmarUpo bandhanopakramo, vastuparikarmavastuvinAzarUpasyApyupakramasyAbhihitatvAditi, evamanyatrApi, navaramaprAptakAlaphalAnAM karmaNAmudaye pravezanamudIraNA, uktaMca-jaM karaNeNokaDDiya udae dijjai udIraNA esaa| pgiitthiiannubhaagppesmuuluttrvibhaagaa||1|| (karmapra04/1)tathA udayodIraNAnidhattanikAcanAkaraNAnAmayogyatvena karmaNo'vasthApanamupazamaneti, uktaMca-ovaTTaNauvavaTTaNa saMkamaNAiMca tinni karaNAiM (karmapra05/67) iti, upazamanAyAM santIti prakramaH, tathA vividhaiH prakAraiH karmaNAM sattodayakSayakSayopazamodvarttanApavarttanAdibhiretadrUpatayetyarthaH, girisaridupalanyAyena dravyakSetrAdibhirvA karaNavizeSeNa vA'vasthAntarApAdanaM vipariNAmanA, iha ca vipariNAmanA bandhanAdiSu tadanyeSvapyudayAdiSvastIti sAmAnyarUpatvA bhedenokteti / bandhanopakramobandhanakaraNaM caturddhA, tatra prakRtibandhanasyopakramo jIvapariNAmo yogarUpastasya prakRtibandhahetutvAditi, sthitibandhanasyApi sa eva, navaraM kaSAyarUpaH, sthiteH kaSAyahetukatvAditi, anubhAgabandhanopakramo'pi pariNAma eva, navaraMkaSAyarUpaH, pradeza(c)yatkaraNenAkRSyodaye dIyata eSodIraNA / prkRtisthitynubhaagprdeshmuulottrvibhaagaaH||1|| OMudvartanApavarttanasaMkramaNarUpANi ca trINi karaNAni (dezopazamanAyAm) / nikAcanAnAM cAturvidhyam
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 394 // kramabandhanoraNopazama pakramAlpa bandhanopakramastu sa eva yogarUpa iti, yata uktaM-jogA payaDipaesaM ThiiaNubhAgaM kasAyao kuNai iti, prakRtyAdi- caturthamadhyayanaM bandhanAnAmArambhA vA upakramA iti, evamanyatrApi / yanmUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAMvA dalikaM vIryavizeSeNAkRSyodaye dIyate / catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH sA prakRtyudIraNeti, vIryAdeva ca prAptodayayA sthityA sahAprAptodayA sthitiranubhUyate sA sthityudIraNeti, tathaiva prAptodayena sUtram 296 saprabhedabandhorasena sahAprAptodayo raso yo vedyate sA'nubhAgodIraNeti, tathA prAptodayairniyataparimANakarmapradezaiH sahAprAptodayAnAM niyataparimANAnAM karmapradezAnAM yadvedanaM sApradezodIraNeti, ihApi kaSAyayogarUpaH pariNAma Arambho vopakramArthaH, prakRtyupazama vipariNAmonopakramAdayazcatvAro'pi sAmAnyopazamanopakramAnusAreNAvagantavyAH,prakRtivipariNAmanopakramAdayo'pi sAmAnyavipariNAmanopakramalakSaNAnusAreNAvaboddhavyAH, upakramastu prakRtyAditvena pudgalAnAM pariNamanasamarthaM jIvavIryamiti / appAbahue bahukasaMkrama nidhattatti alpaMca-stokaMbahuca-prabhUtamalpabahu tadbhAvo'lpabahutvam, dIrghatvAsaMyuktatveca prAkRtatvAditi, prakRtiviSayamalpabahutvaM nikAcanAnAM bandhAdyapekSayA, yathA sarvastokaprakRtibandhaka upazAntamohAdiH, ekavidhabandhakatvAd, bahutarabandhaka upazamakAdisUkSma-3 cAturvidhyam samparAyaH, SaDDidhabandhakatvAt, bahutarabandhakaH saptavidhabandhakastato'STavidhabandhaka iti, sthitiviSayamalpabahutvaM yathAsavvatthovo saMjayassa jahannao ThiibaMdho, egeMdiyabAyarapajjattagassa jahannao ThiibaMdho asaMkhejjaguNo ityAdi, anubhAgaMpratyalpabahutvaM yathA-savvatthovAiM aNaMtaguNavuDDiThANANi asaMkhejjaguNavuDDiThANANi asaMkhejjaguNANi jAva aNaMtabhAgavuDDiThANANi asaMkhejjaguNANi pradezAlpabahutvaM yathA- aTThavihabaMdhagassa AuyabhAgo thovo nAmagoyANaM tullo visesAhio nANadasaNAvaraNaMtarAyANaM tullo visesAhio yogAt prakRtipradezau sthityanubhAvau kaSAyataH kroti| 0 saMyatasya jaghanyaH sthitibandhaH sarvastokaH, ekendriyabAdaraparyAptakasya jaghanyaH sthitibndho'sngkhyaatgunnH| OM anantaguNavRddhisthAnAni sarvastokAni asaGkhyeyaguNavRddhisthAnAnyasaGkhyeyaguNAni yaavdnntbhaagvRddhisthaanaanysngkhyeygunnaani| aSTavidhabandhakasya
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 395 // mohassa visesAhio veyaNIyassa visesAhio iti, yAM prakRtiM badhnAti jIvastadanubhAvena prakRtyantarasthaM dalikaM vIryavizeSeNa caturthamadhyayanaM | yatpariNamayati sa saGkamaH, uktaM ca-so saMkamotti bhannai jabbaMdhaNapariNao paogeNaM / payayaMtaratthadaliyaM pariNAmai tadaNubhAve jala catuHsthAnam, dvitIyoddezakaH ||1||(krmpr02/1) iti, tatra prakRtisaGkamaH sAmAnyalakSaNAvagamya eveti, mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAMvA sthiteryadutkarSaNaM sUtram 296 apakarSaNaM vA prakRtyantarasthitau vA nayanaM sa sthitisaGkama iti, uktaM ca-ThiisaMkamotti vuccai mUluttarapagaIo u jA hi tthiii| saprabhedabandho pakramabandhanouvvaTTiyA va ovaTTiyA va pagaI NiyA va'nnaM / / (karmapra02/28) iti, anubhAgasaGkamo'pyevameva, yadAha-tatthaTThapayaM uvvaTTiyA va dIraNopazama vipariNAmo* ovaTTiyA va avibhaagaa| aNubhAgasaMkamo esa annapagaI NiyA vAvi // 1 // (karmapra0 2/46)iti, aTThapayaMti- anubhAgasama pakramAlpasvarUpanirdhAraNam,avibhAga tti anubhAgAH niya tti nItA iti / yatkarmadravyamanyaprakRtisvabhAvena pariNAmyate sa pradezasaDumaH, bahukasaMkrama nidhattauktaJca- daliyamannapagaI Nijjai so saMkamo paesassa (karmapra02/60) iti, nidhAnaM nihitaM vA nidhattam, bhAve karmaNi vA nikAcanAnAM ktapratyaye nipAtanAda, udvartanApavartanAvarjitAnAM zeSakaraNAnAmayogyatvena karmaNo'vasthApanamucyate, nitarAM kAcanaM- bandhanaM cAturvidhyam nikAcitaM-karmaNaH sarvakaraNAnAmayogyatvenAvasthApanam, uktaJcobhayasaMvAdi- saMkamaNaMpi nihattIeNNatthi sesANi vatti iyarassala (karmapra06/1) iti, nikAcanAkaraNasyeti, athavA pUrvabaddhasya karmaNastaptamIlitalohazalAkAsambandhasamAnaM nidhattam, - AyurbhAgaH stoko nAmagotrayostulyo vizeSAdhiko jJAnadarzanAvaraNAntarAyANAM tulyo vizeSAdhiko mohasya vizeSAdhiko vedanIyasya vizeSAdhikaH / yadvandhanapariNataH prayogena tadanubhAvaM prakRtyantarasthaM dalikaM pariNamayati yat sa saGkama iti bhnnyte||1||0muulottrprkRtiinaaN tu yA sthitistasyA utkarSaNamapakarSaNaM prakRtyantarasthitAvayanaM vA sthitisaGkama ityucyate // 1 // tatrArthapadam (svarUpaM) udvarttitA vA apavarttitA vA avibhAgAH / anubhAgasaGkama eSo'nyaprakRtiM nItA vaa'pi||1|| yaddalikamanyaprakRtau nIyate sa saGkamaH prdeshsy| 9 nidhattatve saGkramaNamapi nAsti nikAcanasya zeSANyapi / 8 // 395 //
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-1 zrIsthAnAGgataptamilitasaMkuTTitalohazalAkAsambandhasamAnaM nikAcitamiti, prakRtyAdivizeSastUbhayatrApi sAmAnyalakSaNAnusAreNa neya caturthamadhyayanaM | zrIabhaya0 catuHsthAnam, iti, vizeSato bandhAdisvarUpajijJAsunA karmaprakRtisaGgrahaNiranusaraNIyeti // ihAnantaramalpabahutvamuktaM, tatrAtyantamalpamekaM vRttiyutam dvitIyoddezakaH zeSaM tvapekSayA bahu ityalpabahutvAbhidhAyina ekakatisarvazabdAn catuHsthAnake'vatArayan cattArI tyAdi sUtratrayamAha sUtram / / 396 // cattAri ekkA paM0 taM0- davie ekkate mAu ekkate (paekkae) pajjate ikvate saMgahe ikkte||suutrm 297 / / 297-299 dravyAghekacattAri katI paM0 taM0-davitakatI mAuyakatI pajjavakatI sNghktii|suutrm 298 // katicattAri savvA paM0 taM0-nAmasavvae ThavaNasavvae Aesasavvate nirvsessvvte||suutrm 299 // nAmAdisarvAH ekasaGkhyopetAni dravyAdIni svArthikakapratyayopAdAnAdekakAni, tatra dravyamevaikakaM dravyaikakaM sacittAdibhedAt trividhamiti, mAupaekkae tti mAtRkApadaikakaM- ekaM mAtRkApadam, tadyathA- uppanne ivetyAdi, iha pravacane dRSTivAde samastanayavAdabIjabhUtAni mAtRkApadAni bhavanti, tadyathA- uppanne i vA vigae i vA dhuve i vatti, amUni ca mAtRkApadAnIva a A ityevamAdIni sakalazabdazAstrArthavyApAravyApakatvAnmAtRkApadAnIti, paryAyaikaka- ekaH paryAyaH, paryAyo vizeSo dharma ityanarthAntaram, sacAnAdiSTo varNAdirAdiSTaH kRSNAdiriti, saGghahaikakaH zAliriti, ayamarthaH- saGgrahaH-samudAyastamAzrityaikavacanagarbhazabdapravRttistathA caiko'pi zAliHzAlirityucyate, bahavo'pi zAlayaH zAliriti, loke tathAdarzanAditi, kvacitpAThaH davie ekkae ityAdi, tatra dravye viSayabhUte ekaka ityAdivyAkhyeyamiti / katIti praznagarbhAparicchedavatsaGkhyAvacano bahuvacanAntastatra dravyANi ca tAni kati ca dravyakati kati dravyANItyartho, dravyaviSayo vA katizabdo dravyakatiH, evaM mAtRkApadAdiSvapi, navaraM saGgrahAH zAliyavagodhUmA ityaadi| nAma ca tatsarvaM ca nAmasarvaM sacetanAdervA vastuno yasya sarvamiti // 396 //
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 ||397 // nAma tannAmasarvaM nAmnA sarvaM sarva iti vA nAma yasyeti vigrahAd- nAmazabdasya ca pUrvanipAtastathA sthApanayA- sarvametaditikalpanayA akSAdi dravyaM sarvaM sthApanAsarvaM sthApanaiva vA akSAdidravyarUpA sarvaM sthApanAsarvam, AdezanamAdeza- upacAro vyavahAraH sa ca bahutare pradhAne vA Adizyate deze'pi yathA vivakSitaM ghRtamabhisamIkSya bahutare bhukte stoke ca zeSe upacAraH kriyate- sarvaM ghRtaM bhuktam, pradhAne'pyupacAro yathA grAmapradhAneSu gateSu puruSeSu so grAmo gata iti vyapadizyate iti, ata AdezataH sarvamAdezasarvamupacArasarvvamityarthastathA niravazeSatayA- aparizeSavyaktisamAzrayeNa sarvaM niravazeSasarvam, yathAanimiSAH sarve devAH, na hi devavyaktiranimiSatvaM kAcidvyabhicaratItyarthaH, sarvatra kakAraH svArthiko drssttvyH| anantaraM sarvaM prarUpitaM tatprastAvAt sarvamanuSyakSetraparyantavartini parvate sarvAsu tiryagdikSu kUTAni prarUpayannAha mANusuttarassaNaM pavvayassa caudisiM cattAri kUDApaM0 taM0- rayaNe rataNuccate savvarayaNe rtnnsNcye|suutrm 300 // jaMbuddIve 2 bharaheravatesuvAsesutItAte ussappiNIe susamasusamAe samAe cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo hutthA jaMbuddIve 2bharaheravate imIse osappiNIe dUsamasusamAe samAe jahaNNapae NaM cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo hutthA, jaMbUddIve 2 bharaheravaesuvAsesu AgamessAte ussappiNIte susamasusamAte samAe cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo bhavissai / / 301 // jaMbUddIve 2 devakuruuttarakuruvajAocattAri akammabhUmIopaM0 taM0- hemavate herannavate harivasse rammagavAse, cattAri vaTTaveyaDapavvatA paM0 taM0- saddAvaI viyaDAvaI gaMdhAvaI mAlavaMtaparitAte, tattha NaM cattAri devA mahiDvitIyA jAvapaliovamaTTitItA parivasaMti, taM0sAtI pabhAse aruNe paume, jaMbUhIve 2 mahAvidehe vAse cauvvihe paM0 20-puvvavidehe avaravidehe devakurA uttarakurA, savve'viNaM NisaDhaNIlavaMtavAsaharapavvatA cattAri joyaNasayAI uhUM uccatteNaM cattAri gAuyasayAI uvveheNaM paM0, jaMbUhIve 2 maMdarassa pavvayassa caturthamadhyayana cataHsthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 300-302 mAnuSIttarakUTAH,suSamasuSamAmAnam, devakurUttarakarvakarmabhUmivRttavaitAbyatadadhipamahAvidehaniSadhAdyubatvavakSaskAra 16 jaghanyapadacakrayAdi meruvanAbhighakAzalA // 397 //
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 398 // purathimeNaM sItAe mahAnadIe uttare kUle cattAri vakkhArapavvayA paM0 taM0- cittakUDe pamhakUDe NaliNakUDe egasele, jaMbU0 maMdara0 pura0 sItAe mahAnadIe dAhiNakUle cattAri vakkhArapavvayApaM0 taM0- tikUDe vesamaNakUDe aMjaNe mAtaMjaNe, jaMbU0 maMdara0 paJcatthimeNaM sIodAe mahAnatIe dAhiNakUle cattAri vakkhArapavvatA paM0 taM0- aMkAvatI pamhAvatI AsIvise suhAvahe, jaMbU0 maMdara0 pacca0 sIodAe mahANatIte uttarakUle cattArivakkhArapavvayA paM0 20-caMdapavvatesUrapavvate devapavvateNAgapavvate, jaMbU0 maMdarassa pavvayassa causu vidisAsu cattAri vakkhArapavvayA paM0 taM0- somaNase vijuppabhe gaMdhamAyaNe mAlavaMte, jaMbUddIve 2 mahAvidehe vAse jahannapate cattAri arahaMtA cattAri cakkavaTTI cattAri baladevA cattAri vAsudevA uppajiMsuvA uppajaMti vA uppajissaMti vA, jaMbUddIve 2 maMdarapavvate cattArivaNA paM0 taM0- bhaddasAlavaNe naMdaNavaNe somaNasavaNe paMDagavaNe, jaMbU0 mandare pavvae paMDagavaNe cattAri abhisegasilAo paM0 taM0-paMDukaMbalasilA aipaMDukaMbalasilA rattakaMbalasilA atirattakaMbalasilA, maMdaracUliyANaM uvariM cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM pannattA, evaM dhAyaisaMDadIvapuracchimaddhevi kAlaM Adi karettA jAva maMdaracUliyatti, evaM jAva pukkharavaradIvapaJcacchimaddhe jAva maMdaracUliyatti- jaMbUddIvagaAvassagaMtu kAlAo cUliyA jAva / dhAyaisaMDe pukkharavare ya puvvAvare pAse ||1||||suutrm 302 // mANusuttarasse tyAdi sphuTam, kintu caudisi nti catasRNAM dizAMsamAhArazcaturdiktasmiMzcaturdizi, anusvAraH prAkRtatvAditi, kUTAni-zikharANi, iha ca diggrahaNe'pi vidikSviti draSTavyam, tatra dakSiNapUrvasyAM dizi ratnakUTam, garuDasya veNudevasya nivAsabhUtam, tathA dakSiNAparasyAM dizi ratnoccayakUTaM velambasukhadamityaparanAmakaM velambasya vAyukumArendrasya sambandhi, tathA pUrvottarasyAM dizi sarvaratnakUTaM veNudAlisuparNakumArendrasya, tathA aparottarasyAM ratnasaJcayakUTaM prabhaJjanAparanAmakaM caturthamadhyayana catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 300-302 mAnuSottarakUTAH, suSamasuSamAmAnam, davakurUttarakurvakarmabhUmivRttavatADhyatadadhipamahAvidehaniSadhAdhuccatvavakSaskAra 16 jaghanyapadacakrayAdi meruvanA'bhiSekazilAculikAviSkambhAH dhAtakyAdAvApeca
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayana catuHsthAnam, zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 dvitIyoddezakaH | // 399 // prabhaJjanavAyukumArendrasyeti, evaM caita vyAkhyAyate dvIpasAgaraprajJaptisaGgrahaNyanusAreNa, yatastatroktaM- dakkhiNapuvveNa rayaNakUDaM garulassa veNudevassa / savvarayaNaM ca puvvuttareNa taM vennudaaliss||1||rynnss avarapAse tinnivi samaicchiUNa kuuddaaii| kUDaM velaMbassa u vilaMbasuhayaM sayA hoi||2|| savvarayaNassa avareNa tinni samaicchiUNa kuuddaaiN| kUDaM pabhaMjaNassa u pabhaMjaNaM ADhiyaM hoi||3|| (dvIpasAgara pra016-18) iti, iha catuHsthAnakAnurodhena catvAryuktAni, anyathA anyAnyapi dvAdaza santi, pUrvadakSiNAparottarAsu trINi trINi, dvAdazApi caikaikadevAdhiSThitAnIti, uktaM ca-puvveNa tinni kUDA dAhiNao tiNNi tiNNi avareNaM / uttarao tinni bhave cauddisiM maannusngss||1||(dviipsaagr pra06) iti / anantaraM mAnuSottare kUTadravyANi prarUpitAni, adhunA tenAvRtakSetradravyANAM catuHsthAnakAvatAraM jaMbUddIvetyAdinA cattAri maMdaracUliyAo etadantena granthenAha- vyaktazcAyam, navaraM citrakUTAdInAM vakSAraparkhatAnAM SoDazAnAmidaM svarUpam- paMcasae bANaue solasa ya sahassa do kalAo y| vijayA 1 vakkhAraM 2 taranaINa 3 taha vaNamuhAyAmo 4 // 1 // (bRhatkSetra0 364) iti, tathA-jatto vAsaharagirI tatto joyaNasayaM samavagADhA / cattAri joyaNasae uvviddhA svvrynnmyaa||1|| jatto puNa salilAo tatto pNcsygaauuvveho| paMceva joyaNasae uviddhA aaskhNdhnnibhaa||2|| (bRhatkSetra0 & dakSiNapUrvasyAM ratnakUTaM garuDasya veNudevasya / sarvaratnaM ca pUrvottarasyAM tadveNudAlinaH // 1 // ratnasyAparapArzve trINyapi samatikramya kUTAni / kUTaM velambasya tu vilambasukhadaM sadA bhvti||2|| sarvaratnasyAparasyAM trINi kUTAni samatikramya / prabhaJjanasya prabhaJjanaM kUTamADhyaM bhavati // 3 // 0 pUrvasyAM trINi kUTAni dakSiNasyAM trINi aparasyAM triinni| uttarasyAM trINi bhaveyuzcatasRSu dikSu mAnuSanagasya // 1 // OM dvinavatyadhikapaMcazatAni SoDaza sahasrANi dve ca kale / vijayA vakSaskArA antarnadyastathA vanamukhAni AyAmena // 1 // yato varSadharagiristato yojanazataM samavagADhAH / caturyojanazatAnyudviddhAH sarvaratnamayAH // 1 // yataH punaH salilAstataH pnycsht-gvyuutaanyudvedhH| pazcaiva yojanazatAnyudviddhA ashvskndhnibhaaH|| 2 // sUtram 300-302 mAnuSottarakUTAH, suSamasuSamAmAnam, devakurUttarakurvakarmabhUmivRttavaitAbyataddhipamahAvidehaniSadhAdhuccatvavakSaskAra 16 jaghanyapadacakrayAdi meruvanA'bhi vA kauzalA, vaSkambhAH dhAtakyAdA // 399 //
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga caturthamadhyayana zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 dvitIyoddezakaH catuHsthAnam, ||400 // 371-72) iti, viSkambhazcaiSAmevam-vijayANaM vikkhaMbho bAvIsasayAI tershiyaaii| paMcasae vakkhArA paNuvIsasayaM ca slilaao|| 1 // (bRhatkSetra0 370) iti // padyate- gamyate iti padaM- saGkhyAsthAnaM taccAnekadheti jaghanyaM-sarvahInaM padaM jaghanyapadaM tatra vicArye satyavazyaMbhAvena catvAro'rhadAdaya iti / bhUmyAM bhadrazAlavanaM mekhalAyugale ca nandanasaumanase zikhare paNDakavanamiti, atra gAthAH-bAvIsasahassAiM puvvAvaramerubhaddasAlavaNaM / aDDAijjasayA uNa dAhiNapAse ya uttro||1||pNcev joyaNasae uDDhagaMtUNa pNcsypihulN| naMdaNavaNaM sumeruM parikkhivittA ThiyaM rammaM // 2 // bAsaTThisahassAiM paMceva sayAI nNdnnvnnaao| uDDha gaMtUNa vaNaM somaNasaM nNdnnsricchN||3|| somaNasAo tIsaM chacca sahasse vilaggiUNa giriN| vimalajalakuMDagahaNaM havai vaNaM paMDagaM sihre||4|| cattAri joyaNasayA cauNauyA cakkavAlao ruNdN| igatIsa joyaNasayA bAvaTThI parirao tss||5|| (bRhatkSetra0 317-27-38-46-47) iti, tIrthakarANAmabhiSekArthAH zilA abhiSekazilAzcUlikAyAH pUrvadakSiNAparottarAsu dikSu krameNAvagamyA iti, uvari ti agre vikkhaMbheNaM ti vistareNeti yathA jaMbUddIve dIve bharaheravaesu vAsesu ityAdibhiH sUtraiH kAlAdayazcUlikAntA abhihitA evaM dhAtakIkhaNDasya pUrvArddha pazcimArddha puSkarArddhasyApi pUrvArddha pazcimAH ca vAcyA, ekamerusambaddhavaktavyatAyAzcaturdhvapyanyeSu samAnatvAd, etadevAha- eva mityAdi, amumevAtidezaM saGgrahagAthayA Aha- jaMbUddIve tyAdi, jambudvIpasyedaM jambUdvIpakaM 0 vijayAnAM viSkambho trayodazAdhikAni dvAviMzatizatAni / vakSaskArANAM paJcazatAni salilAnAM paJcaviMzatyadhikaM shtm||1||meroH pUrvAparayoviMzatiH sahasrANi bhdrshaalvnm| dakSiNottarapArzvayorarddhatRtIyazatAni punH|| 1 // paJcaiva yojanazatAnyUz2a gatvA paJcazatapRthulam / nandanavanaM sumeruM parikSipya sthitaM ramyam // 2 // nandanavanAdUrdhvaM dvASaSTiH sahasrANi paJcaiva zatAni gatvA nandanavanasadRzaM saumanasaM vanam / / 3 / / saumanasAtSaTtriMzatsahasrANi gatvA girau / vimalajalakuNDagahanaM pANDakaM vanaM bhavati zikhare / / 4 / / caturnavatyadhikacaturyojanazatAni cakravAlatayA vistiirnnm| dviSaSTyadhikaikatriMzadyojanazatAni tasya parirayaH / / 5 / / sUtram 300-302 mAnuSottarakUTAH, suSamasuSamAmAnam, devakurUttarakurvakarmabhUmivRttavaitADhyataddhipamahAvidehaniSadhAdhuccatvavakSaskAra 16 jaghanyapadacakrayAdi meruvanA'bhiSekazilAculikAviSkambhAH dhAtakyAdAvapica // 400 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 401 // taM vA gacchatIti jambUdvIpagam, jambUdvIpe yaditi kvacitpAThaH, avazyaMbhAvitvAvAcyatvAdvA''vazyakaM jambUdvIpa-kAvazyaka / jambUdvIpagAvazyakaM vA vastujAtam, tuH pUraNe, kimAdi kimantaM cetyAha- kAlAt suSamasuSamAlakSaNAdArabhya cUlikAMmaMdaracUlikAM yAvad yattaditi gamyate dhAtakIkhaNDe puSkaravare ca dvIpe yau pUrvAparau pAcauM pratyekaM pUrvArddhamaparArddhaM ca tayoH pUrvApareSu varSeSu vA-kSetreSvanyUnAdhikaM draSTavyamiti zeSa iti|| jaMbUddIvassaNaM dIvassa cattAridArApaM0 taM0- vijaye vejayaMte jayaMte aparAjite, teNaMdArA cattArijoyaNAI vikkhaMbheNaM tAvatitaM ceva paveseNaM paM0, tattha NaM cattAri devA mahiDIyAjAva paliovamaTTitItA parivasaMti vijate vejayaMte jayaMte apraajite||suutrm 303 // jaMbUddIve 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM cullahimavaMtassa vAsaharapavvayassa causu vidisAsu lavaNasamudaM tinni 2 joyaNasayAI ogAhittA ettha NaM cattAri aMtaradIvApaM0 taM0- egUrUyadIve AbhAsiyadIvevesANitadIveNaMgoliyadIve, tesuNaM dIvesucaubvihA maNussA parivasaMti, taM0- egUrUtA AbhAsitA vesANitA NaMgoliyA, tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM cattAri 2 joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paM0 taM0- hayakannadIve gayakannadIve gokanadIve saMkulikannadIve, tesuNaM dIvesu cauvvidhA maNussA parivasaMti taM0- hayakannA gayakannA gokannA saMkulikannA, tesiNaM dIvANaM causu vidisAsulavaNasamudaM paMca 2 joyaNasayAI ogAhittA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paM0 taM0- AyaMsamuhadIve meMDhamuhadIve aomuhadIve gomuhadIve, tesuNaMdIvesu cauvvihA maNussA bhANiyavvA, tesiNaM dIvANaMcausu vidisAsulavaNasamudaMcha cha joyaNasayAI ogAhettA etthaNaMcattAri aMtaradIvA paM0 saM0- AsamuhadIve hatthimuhadIve sIhamuhadIve vagghamuhadIve, tesuNaMdIvesumaNussA bhANiyavvA, tesiNaM dIvANaMcausu vidisAsu lavaNasamudaM satta satta joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvApaM0 saM0- AsakannadIve hatthikannadIve akannadIve kannapA caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram |303-306 jambUdvIpadvAratadadhipAH, antaradvIpA: 18, pAtAlakalazatadadhipA''vAsaparvatataddevalavaNa-candrasUrya-nakSatragraha-dvAratadadhipAH,dhAtakIviSkambhAjambUdvApabharatAdIna, (antaradvIpapAtAlakalazavalandharavaktavyatA) // 401
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 402 // uraNadIve, tesuNaM dIvesumaNuyA bhANiyavvA, tesiNaM dIvANaM causu vidisAsulavaNasamudaM aTThaTTa joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paM0 taM0- ukkAmuhadIve mehamuhadIve vijumuhadIve vijudaMtadIve, tesuNaM dIvesumaNussA bhANiyavvA, tesiMNaMdIvANaM causu vidisAsu lavaNasamuI Nava Nava joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paM0 taM0- ghaNadaMtadIve laTThadaMtadIve gUDhadaMtadIve, suddhadaMtadIve, tesuNaMdIvesucauvvihA maNussA parivasaMti, taM0- ghaNadaMtAlaTThadaMtA gUDhadaMtA suddhadaMtA, jaMbUddIve 2maMdarassa pavvayassa uttareNaM siharissavAsaharapavvayassa causu vidisAsulavaNasamudaM tinni ra joyaNasayAI ogAhettA etthaNaMcattAri aMtaradIvA paM0 saM0- egUrUyadIve sesaM tadeva niravasesaM bhANiyavvaM jAva suddhadaMtA ||suutrm 304 // jaMbUddIvassaNaMdIvassa bAhirillAovetitaMtAo caudisiM lavaNasamudaM paMcANaui joyaNasahassAiM ogAhettA etthaNaM mahatimahAlatA mahAlaMjarasaMThANasaMThitA cattAri mahApAyAlA paM0 taM0- valatAmuhe keute jUvae Isare, ettha NaM cattAri devA mahiDDiyA jAva paliovamaTTitItA parivati, taM0-kAle mahAkAle velaMbe pabhaMjaNe, jaMbUddIvassaNaM dIvassa bAhirillAovetitaMtAocauddisiM lavaNasamuI bAyAlIsaM 2 joyaNasahassAI ogAhettA ettha NaM cauNhaM velaMdharanAgarAINaM cattAri AvAsapavvatA paM0 taM0- gothUbhe udayabhAse saMkhe dagasIme, tattha NaMcattAri devA mahiDDiyA jAva paliovamaTTitItA parivasaMtitaM0- gothUbhe sivae saMkhemaNosilAte, jaMbUddIvassa NaM dIvassa bAhirillAo veiyaMtAo causu vidisAsu lavaNasamudaM bAyAlIsaM 2 joyaNasahassAI ogAhettA ettha NaM cauNhaM aNuvelaMdharaNAgarAtINaM cattAri AvAsapavvatA paM0 taM0- kakkoDae vijuppabhe kelAse aruNappabhe, tattha NaM cattAri devA mahiDDIyA jAva paliovamaTTitItA parivasaMti, taM0- kakkoDae kaddamae kelAse aruNappabhe, lavaNe NaM samuddeNaM cattAricaMdA pabhAsiMsu vA pabhAsaMti vA pabhAsissaMti vA, cattAri sUritA taviMsu vA tavaMti vA tavissaMti vA, cattAri kattiyAo jAva cattAri bharaNIo, caturthamadhyayana catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram 303-306 jambUdvIpadvAratadadhipAH, antaradvIpA: 18, pAtAlakalazatadadhipA'vAsaparvatataddevalavaNa-candrasUrya-nakSatragraha-dvAratadadhipAH,dhAtakIviSkambhA'jambUdvIpabharatAdIni, (antaradvIpapAtAlakalazavalandharavaktavyatA) // 402 //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 403 // sUtram 303-306 jambUdvIpadvAratadadhipAH, antaradApA: 18,pAtAlakalazatadadhipA''vAsaparvatataddevalavaNa-candrasUrya-nakSatra cattAri aggI jAva cattAri jamA, cattAri aMgArA jAva cattAri bhAvakeU, lavaNassa NaM samudassa cattAri dArA paM0 taM0- vijae caturthamadhyayana vijayaMte jayaMte aparAjite, teNaMdArANaMcattArijoyaNAI vikkhaMbheNaM tAvatitaMceva paveseNaM paM0 tatthaNaM cattAri devA mahiDDiyA jAva paliovamaTThitiyA parivasaMti-vijaye vejayaMte jayaMte apraajie|suutrm 305 / / ___dhAyaisaMDe dIve cattAri joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNa paM0, jaMbUddIvassa NaM dIvassa bahiyA cattAri bharahAiM cattAri eravayAI, evaM jahA sahuddesate taheva niravasesaMbhANiyavvaM jAva cattAri maMdarA cattAri mndrcuuliaao|suutrm 306 // vijayAdIni krameNa pUrvAdidikSu viSkambho-dvArazAkhayorantaraM pravezaH- kuDyasthUlatvamaSTa yojanAnyuccatvamiti, uktaM cacaujoyaNavicchinnA aTTeva ya joyaNANi uvviddhaa| ubhaovi kosakosaM kuDDA bAhallao tesiN||1||(bRhtkssetr0 17) iti, kroza zAkhAbAhalyamityarthaH, paliovamaTTiIyA suragaNaparivAriyA sdeviiyaa| eesu dAranAmA vasaMti devA mhiddddiiyaa||2|| (bRhatkSetra0 gRha-dvAratada19) iti, cullahimavaMtassa tti mahAhimavadapekSayA laghohimavatastasya hi prAgbhAgAparabhAgayoH pratyekaM zAkhAdvayamastItyucyate / kIviSkambhA 'jambUdvIpacausu vidisAsu vidikSu pUrvottarAdyAsulavaNasamudraM trINi trINi yojanazatAnyavagAhya- ullaGghaya ye zAkhAvibhAgA varttante ettha / tti eteSu zAkhAvibhAgeSu antare- madhye samudrasya dvIpAH, athavA antaraM- parasparavibhAgastatpradhAnA dvIpA antaradvIpAstatra pUrvottarAyAmekorukAbhidhAno yojanazatatrayAyAmaviSkambho dvIpaH, evamAbhASikavaiSANikalAGgalikadvIpA apikrameNAgneyInaiRtIvAyavyAsviti, caturvidhA iti samudAyApekSayA na tvekaikasminniti, ataH krameNaite yojyA, dvIpanAmataH puruSANAM (r) yojanacatuSkaM vistIrNA assttyojnodvedhaa| ubhayato'pi krozakrozaM kuDyA bAhalyatastayoH // 1 // palyopamasthitikAH suragaNaparivRttAH sdeviikaaH| eteSu dvAranAmAno vasanti devA mhrddhikaaH||2|| |dhipAH,dhAta bharatAdIna, (antaradvIpapAtAlakalazavelandharavaktavyatA) // 403 //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 404 // parvatataddevalavaNa-candra nAmAnyeva, te tu sarvAGgopAGgasundarA darzane manoramAH svarUpato, naikorukAdaya eveti, tathA etebhya eva catvAri yojana- caturthamadhyayana catu:sthAnam, zatAnyavagAhya pratividikcaturyojanazatAyAmaviSkambhA dvitIyAzcatvAra eva, evaM yeSAM yAvadantaraM teSAMtAvadevAyAmaviSkambha dvitIyoddezakaH pramANaMyAvatsaptamAnAMnavazatAnyantaraMtAvadeva ca tatpramANamiti, sarve'pyaSTAviMzatirete, etanmanuSyAstu yugmaprasavAH palyopamA- |303-306 jambUdvIpasaGkhyeyabhAgAyuSo'STadhanuHzatoccAH, tathairAvatakSetravibhAgakAriNaH zikhariNo'pyevameva pUrvottarAdividikSukrameNaitannAmikai- dvAratadadhipAH, antaradvIpAH vAntaradvIpAnAmaSTAviMzatiriti, antaradvIpaprakaraNArthasaGgrahagAthA:-cullahimavaMta puvvAvareNa vidisAsu sAgaraM tise| gaMtUNaMtaradIvA |18, pAtAla kalazatadadhitinni sae hoMti vicchinnaa||1|| auNAvannanavasae kiMcUNe parihi tesime naamaa| egUrugaAbhAsiya vesANI ceva nNguulii||2|| eesiMha pA'vAsadIvANaM parao cattAri joynnsyaaii| ogAhiUNa lavaNaM sapaDidisiM causayapamANA // 3 // cattAraMtaradIvA hygygoknnsNkuliiknnnnaa| sUrya-nakSatraevaM paMcasayAI chasattaaDheva nava cev||4|| ogAhiUNa lavaNaM vikkhaMbhogAhasarisayA bhnniyaa| cauro cauro dIvA imehiM NAmehi grh-dvaartd|nneyvaa // 5 // AyaMsagameMDhamuhA aomuhA gomuhA ya curete| assamuhA hatthimuhA sIhamuhA ceva vgghmuhaa||6|| tatto a assakannA hatthiyakannA akannapAuraNA / ukkAmuhamehamuhA vijumuhA vijudaMtA y||7||ghnndNt laTThadaMtA nigUDhadaMtA ya suddhadaMtA yAvAsahare siharamivi (antaradvIpakSullahimavatpUrvAparayorvidikSu trizatIM sAgaram / gatvA dvIpAstrizatavistIrNA bhavanti // 1 // ekonapaJcAzadadhikaM navazataM kiMcidUnaM paridhisteSAmimAni nAmAni / Bekoruka AbhASiko viSANI lAlI caiv|| 2 // eteSAM dvIpAnAM paratazcatvAri yojanazatAni / avagAhya lavaNaM sapratidizi ctuHshtprmaannaaH|| 3 // catvAro'ntIpA hayagajagokarNazaSkulIkarNAH / ete paJcazatAni SaTsaptASTa nava caiva // 4 // *lavaNamavagAhya viSkambhAvagAhasadRzA bhaNitAH / catvArazcatvAro dvIpA imairnaambhirjnyaatvyaaH|| B5 // AdarzakameNDhamukhAyomukhA gomukhazca catvAra ete / azvamukho hastimukhaH siMhamukhazcaiva vyaaghrmukhH|| 6 // tatazcAzvakarNo hastikarNAkarNakarNaprAvaraNAH / ulkAmukho meghamukho vidyunmukho vidyuddantazca / / 7 / / ghanadanto laSTadanto nigUDhadantazca zuddhadantazca / zikhariNyapi varSadhare - dhipAH,dhAtakIviSkambhAjjambUdvIpabharatAdAni, pAtAlakalazavalandhara vaktavyatA) 8 // 404 //
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyoddezakaH zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 405 // sUtrama 303-306 jambUdvIpa antaradvApAH 18,pAtAlakalazatadadhipA'vAsa sUrya-nakSatra evaM ciya atttthviisaavi||8|| aMtaradIvesu narA dhaNusayaaTThasiyA sayA muiyaa| pAliMti mihuNadhamma pallassa asNkhbhaagaauu||9|| caturthamadhyayana eva ciya cata:sthAnam, causaDhi piTTikaraMDayANi mnnuyaann'vccpaalnnyaa| auNAsIiM tu diNA cautthabhatteNa aahaaro||10|| (bRhatkSetra0 2/55-62,7374) iti // ettha NaM ti madhyameSu dazasu yojanasahasreSu mahAmahAnta iti vaktavye samayabhASayA mahaimahAlayA ityuktam, mahaccaka tadaraJjaraMca araMjaraM-udakumbha ityartho mahAraJjaraMtasya saMsthAnena saMsthitA yete tathA,tadAkArA ityartho, mahAntastadanyakSullakavya dvAratadadhipAH, vacchedena pAtAlamivAgAdhatvAd gambhIratvAtpAtAlAH pAtAlavyavasthitatvAdvA pAtAlA mahAntazca tepAtAlAzceti mahApAtAlAH, vaDavAmukhaH ketuko yUpaka Izvarazceti, krameNa pUrvAdidikSviti, ete ca mukhe mUle ca daza sahasrANi yojanAnAm, madhye uccastvena parvatataddevaca lakSamiti, eSAmuparitanabhAge jalameva madhye vAyujale mUle vAyureveti, etannivAsino devA vAyukumArA: kAlAdaya iti, lavaNa-candraiha gAthA:- paNanaui sahassAI ogAhitANa cauddisiM lavaNaM / cauro'laMjarasaMThANasaMThiyA hoMti paayaalaa||1|| valayAmuha keUe gRha-dvAratada dhipUAH, dhAtajUyaga taha issare ya boddhvve| savvavairAmayANaM kuDDA eesiM dasasaiyA // 2 // joyaNasahassadasagaM mUle uvariM ca hoMti vicchinnA / majjhe kIviSkambhA 'jambUdvIpaya sayasahassaM tattiyamettaM ca ogaaddhaa||3|| paliovamaThiIyA eesiM ahivaI surA innmo| kAle ya mahAkAle velaMba pabhaMjaNe cev|| bharatAdIni, 4 // annevi ya pAyAlA khuDDAlaMjaragasaMThiyA lvnne| aTThasayA culasIyA satta sahassA ya sovi||5||joynnsyvicchinnaa mUluvariM dasa - evameva assttaaviNshtirpi||8|| antIpeSu narA dhanuHzatASTocchritAH sadA muditAH / pAlayanti mithunakadharmaM palyAsaGkhyabhAgAyuSaH // 9 // catuHSaSTiH pRsstthkrnnddkaani| manuSyA ekonAzItiM yAvadapatyapAlanAdinAni AhArazcaturthabhaktena / / 10 // 0 caturdizi lavaNaM paJcanavatisahasrANyavagAhya / catvAro'lajarasaMsthAnasaMsthitAH pAtAlA bhavanti ||1||vlymukhH ketuko yUpakastathA Izvarazca boddhvyaaH| sarve vajramayAH kuDyA eSAM dazazatAni // 2 // dazasahasrayojanAni mUle upari ca vistIrNA bhvnti| madhye ca zatasahasraM tAvanmAnaM cAvagADhAH / / 3 / / palyopamasthitikA eteSAmadhipatisurA ete kAlazca mahAkAlaH velambaH prabhaJjanazcaiva / / 4 / / anye'pi ca | kSullakAlaJjarasaMsthitA lavaNe / pAtAlAH santi te sarve'pi sptshsraassttshtcturshiitimitaaH|| 5 / / yojanazatavistIrNA mUle upari ca daza - (antaradvIpa pAtAlakalazavelandharavaktavyatA) // 405 //
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 406 // sUtram jambUdvIpa kalazatadadhipA''vAsa sayANi mjjhmi| ogADhA ya sahassaM dasa joyaNiyA ya siM kuddddaa||6||paayaalaann vibhAgA savvANavi tinni tinni boddhavvA / heTThimabhAge caturthamadhyayana vAU majhe vAU ya udayaM ca // 7 // uvariM udagaM bhaNiyaM paDhamagabIesu vAu sNkhubhio| vAme(vamatItyarthaH), udagaM teNa ya parivaDDa dvitIyoddezaka jalanihI khuhio|| 8 // parisaMThiyami pavaNe puNaravi udagaM tameva saMThANaM / vaccei teNa udahI prihaayinnukkmennevN||9|| iti, velAM- 303-306 lavaNasamudrazikhAmantarvizantIM bahirvA''yAntImagrazikhAMca dhArayantIti saMjJAtvAdvelaMdharAsteca te nAgarAjAzca-nAgakumAravarAH dvAratadadhipAH, velaMdharanAgarAjAsteSAmAvAsaparvatAH pUrvAdidikSu krameNa gostUpAdayaH, vidikSu- pUrvottarAdiSu velandharANAM pazcAdvRttayo , pAtAlaanunAyakatvena nAgarAjA anuvelandharanAgarAjAH, velandharavaktavyatAgAthAH-dasajoyaNasahassA lavaNasihA cakkavAlao ruNdaa| parvatataddevasolasasahassauccA sahassamegaM tu ogADhA // 1 // (samAd bhUbhAgAditi bhAvaH) desUNamaddhajoyaNa lavaNasihovari dagaM tu kaalduge| (divaa| rAtrau cetyarthaH), airegaM airegaM parivaDDai hAyae vaavi||2|| abhitariyaM (antarvizantImityarthaH) velaM dhareMti lavaNodahissa naagaannN| bAyAlIsasahassA dusattarisahassa bAhiriyaM // 3 // (bahirgacchantImityarthaH) sahi~ nAgasahassA dhariti aggodagaM (zikhAgramityarthaH) jmbuudviipsmuddss| velaMdharaAvAsA lavaNe ya cauddisiM curo||4|| puvvAi aNukkamaso gothubhdgbhaassNkhdgsiimaa| gothubha sivae saMkhe (antaradvIpaBE zatAni madhye / avagADhAzca sahasraM daza yojanAni ca teSAM (yojnmaanaa)bhittiH||6|| sarveSAmapi pAtAlAnAM trayastrayo bhAgA boddhvyaaH| adhastanabhAge vAyumadhye vAyurudakaM ca // 7 // upari udakaM bhaNitaM prathamadvitIyayoH saMkSubhito vAyurudakaM vamati tena kSubhito jalanidhiH parivarddhate // 8 // pavane parisaMsthite punarapyudakaM tatsaMsthAnameva / gacchati tenodadhiH parihIyate'nukrameNaivam // 9 // 0lavaNazikhA dazayojanasahasramAnA cakravAlato vistIrNA / SoDazasahasrocA ekaM sahasraM tvvgaaddhaa||1|| divA 81 rAtrau ca dezonamarddhayojanaM lavaNazikhopari udakaM tu / atirekamatirekaM parivardhate hIyate vaapi||2|| abhyantarAM velAM dhArayanti lavaNodadhecatvAriMzatsahasramAnA devA nAgAnAM dvAsaptatisahasrI bAhyAm // 3||sssstti gasahasrI dhArayantyagrodakaM samudrasya / velandharANAmAvAsA lavaNe ca caturdikSu ctvaarH||4|| pUrvAdyanukramato gostUpadakabhAsazaGkhadakasImAkhyA / gostUpazivazaGkhamanaHzilA - lavaNa-candrasUrya-nakSatragraha-dvAratadadhipAH,dhAtakIviSkambhA bharatAdIni, pAtAlakalazavelandharavaktavyatA) // 406 //
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 407 // maNosile naagraayaanno|| 5 // aNuvelaMdharavAsA lavaNe vidisAsu saMThiyA curo| kakkoDe vijjappabhe kelAsa'ruNappabhe cev||6|| caturthamadhyayana kakkoDaya kaddamae kelAsa'ruNappabhe ya raayaanno| bAyAlIsasahasse gaMtu udahimi svvevi||7|| cattAri joyaNasae tIse kosaM ca uggayA catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH bhUmiM / sattarasa joyaNasae igavIse UsiyA svve||8||(bRhtkssetr02/17-24) iti, pabhAsiMsutti candrANAM saumyadIptikatvAdvastu sUtram 307 nindIzvarAcanaprabhAsanamuktamAdityAnAM tu khararazmitvAt tavaiMsu tti taapnmuktmiti| catuHsaGkhyatvAcandrANAM tatparivArasyApi nakSatrAde kasiddhAyUtana tihAratadadhipacatuHsaGkhyatvamevetyAha-catasraH kRttikA nakSatrApekSayAna tutArakApekSayeti, evamaSTAviMzatirapi, agniriti kRttikaanksstrsy| mukhamaNDapa prekSAgRhAdevatA yAvadyama iti bharaNyA devatA, aGgAraka Adyo grahaH bhAvaketurityaSTAzItitama iti, zeSaM yathA dvisthAnake, smudrdvaaraadi| 'kSATakamaNi pIThikAjambUdvIpadvArAdivaditi, cakravAlasya-valayasya viSkambho-vistarojambUdvIpAdahirdhAtakIkhaNDapuSkarArddhayorityarthaH, zabdopa siMhAsana vijayadUSyAlakSita uddezakaH zabdoddezako dvisthAnakasya tRtIya ityarthaH, kevalaM tatra dvisthAnAnurodhena do bharahAI ityAdhuktamiha tu cattArI micaityastUpa huzUmuktAtyAdi, uktaM manuSyakSetravastUnAM catuHsthAnakamadhunA kSetrasAdhAnnandIzvaradvIpavastUnAmAsatyasUtrAccatuHsthAnakaM 'naMdIsarasse jinapratimApuSkariNI vinakhaNDatyAdinA granthenAha vApIso(atha naMdIzvaravicAra:) NaMdIsaravarassaNaMdIvassa cakkavAlavikkhaMbhassa bahumajjhadesabhAge cauddisiM cattAri aMjaNagapavvatA paM0 pAna-toraNa dhimukhataM0- purathimille aMjaNagapavvate dAhiNille aMjaNagapavvae paJcasthimille aMjaNagapavvate uttarille aMjaNagapavvate 4, te NaM aMjaNagapavvatA caurAsIti joyaNasahassAI uI uccatteNaM egaMjoyaNasahassaM uvveheNaM mUle dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM tadaNaMtaraM ca NaM - naagraajaanH||5|| lavaNe vidikSu catvAro'nuvelandharAvAsAH sNsthitaaH| karkoTakavidyutprabhakailAsAruNaprabhAzcaiva // 6 // karkoTakaH kardamakaH kailAso'ruNaprabhazca 8 rAjAnaH / dvAcatvAriMzatsahasrANi tasminnudadhau sarve'pi gatvA / / 7 / / catvAri yojanazatAni triMzataM krozaM codgatA bhUmim / saptadazayojanazatI ekaviMzatirucchritAH sarve // 8 // tikarAgramahiSIrAjadhAnyaH // 407 // 8
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 408 // mAyAe 2 parihAtemANA 2 uvarimegaM joyaNasahassaM vikkhaMbheNaM paNNattA mUle ikkatIsaM joyaNasahassAI chacca tevIse joyaNasate parikkheveNaM upari tinni 2 joyaNasahassAiM egaM ca chAvaTuM joyaNasataM parikkheveNaM, mUle vicchinnA majjhe saMkhettA, uppiMtaNuyA0 gopucchasaMThANasaMThitA savvaaMjaNamayA acchA saNhA laNhA ghaTThA maTThA nIrayA nippaMkA nikaMkaDacchAyA sappabhA samirIyA saujjoyA pAsAIyA darisaNIyA abhirUvA paDirUvA, tesiNaM aMjaNagapavvayANaMuvariMbahusamaramaNijjabhUmibhAgApaM0, tesiNaMbahusamaramaNijjabhUmibhAgANaMbahumajjhadesabhAgecattAri siddhAyayaNA paNNattA, teNaM siddhAyayaNA egaMjoyaNasayaM AyAmeNaM paNNattA paNNAsaMjoyaNAI vikkhaMbheNaMbAvattarijoyaNAiMuTuMuccatteNaM, tesiM siddhAyayaNANaMcaudisiMcattAridArApaM0 ta0- devadAre asuradAreNAgadAresuvannadAre, tesuNaM dAresu cauvvihA devA parivasaMti, taM0- devA asurA nAgA suvaNNA, tesi NaM dArANaM purato cattAri muhamaMDavA paM0, tesi NaM muhamaMDavANaM purao cattAri pecchAgharamaMDavA paM0, tesi NaM pecchAgharamaMDavANaM bahumajjhadesabhAge cattAri vairAmayA akkhADagA paM0, tesiNaM vairAmayANaM akkhADagANaM bahumajjhadesabhAge cattAri maNipeDhiyAto paM0, tAsiNaMmaNipeDhitANaM uvariM cattAri sIhAsaNA pannattA, tesiNaMsIhAsaNANaM uvariM cattAri vijayadUsA pannattA, tesiNaM vijayadUsagANaMbahumajjhadesabhAge cattAri vairAmatA aMkusA paM0, tesuNavatirAmatesu aMkusesucattAri kuMbhikA muttAdAmA paM0, teNaM kuMbhikA muttAdAmA patteyaM 2 annehiM tadaddhauccattapamANamittehiM cauhiM addhakuMbhikehiM muttAdAmehi, savvatosamaMtA saMparikkhittA, tesiNaM pecchAgharamaMDavANaMpuraocattArimaNipeDhitAopaNNattAo, tAsiNaM maNipeDhiyANaM uvariM cattAri 2 cetitathUbhA paNNattA, tAsiNaMcetitathUbhANaM patteyaM 2 cauddisiM cattAri maNipeDhiyAto paM0, tAsiNaMmaNipeDhitANaM uvariM cattAri jiNapaDimAosavvarayaNAmaIto saMpaliyaMkaNisannAo thUbhAbhimuhAo ciTuMti, taM0- risabhA vaddhamANA caMdANaNA vAriseNA, tesi NaM cetitathUbhANaM purato cattAri maNipeDhitAo paM0, tAsi NaM maNipeDhitANaM uvariM cattAri caturthamadhyayana catu:sthAnam, dvitIyoddezaka: sUtram 307 nandIzvarAJjanakasiddhAyUtanatahAratadadhipamukhamaNDapaprakSAgRhA'kSATakamaNipAThikAsiMhAsanavijayadUSyA zUmuktAdAmacetyastUpajinapratimApuSkariNIvanakhaNa pAna-tAraNadadhimakharAtakarA rAjadhAnyA // 408 //
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 409 // cetitarukkhA paM0, tesi NaM cetitarukkhANaM purao cattAri maNipeDhiyAo paM0, tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM cattAri mahiMdajjhayA paM0, tesiNaM mahiMdajjhatANaM puraocattAriNaMdAto pukkharaNIo paM0, tAsiNaM pukkhariNINaM patteyaM 2 caudisiM cattAri vaNasaMDA paM0 taM0-puracchimeNaM dAhiNeNaM paJcatthimeNaM uttareNaM-puvveNaM asogavaNaM dAhiNao hoi sattavaNNavaNaM / avareNaM caMpagavaNaM cUtavaNaM uttare paase||1||ttth NaMje se puracchimille aMjaNagapavvate tassa NaMcauddisiMcattAriNaMdAo pukkhariNItopaM0 taM0- NaMduttarANaMdA ANaMdA naMdivaddhaNA, tAo NaMdAo pukkhariNIo egaM joyaNasayasahassaM AyAmeNaM pannAsaM joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM dasa joyaNasatAiM uvveheNaM, tAsi NaM pukkhariNINaM patteyaM 2 cauddisiM cattAri tisovANapaDirUvagA, tesi NaM tisovANapaDirUvagANaM purato cattAri toraNA paM0 taM0- puracchimeNaM dAhiNeNaM paJcatthimeNaM uttareNaM, tAsi NaM pukkharaNINaM patteyaM 2 cauddisiM cattArivaNasaMDA paM0 taM0- purato dAhiNa0 pacca0 uttareNaM, puvveNaM asogavaNaM jAva cUyavaNaM uttare pAse, tAsi NaM pukkhariNINaM bahumajjhadesabhAge cattAri dadhimuhagapavvayA paM0 te NaMdadhimuhagapavvayA causaTuiMjoyaNasahassAI uI uccatteNaM egaMjoyaNasahassaM uvveheNaM savvattha samA pallagasaMThANasaMThitA dasajoyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM ektIsaMjoyaNasahassAiMchacca tevIse joyaNasate parikkheveNaM, savvarayaNAmatA acchA jAva paDirUvA, tesi NaM dadhimuhagapavvatANaM uvariM bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA paM0, sesaM jaheva aMjaNagapavvatANaM taheva niravasesaMbhANiyavvaM, jAvacUtavaNaM uttarepAse, tatthaNaMjese dAhiNille aMjaNagapavvate tassaNaMcaudisiMcattAriNaMdAopukkharaNIo paNNattAotaM0- bhaddA visAlA kumudA poMDarigiNI, tAtoNaMdAto pukkharaNIto egaMjoyaNasayasahassaMsesaMtaMceva jAva dadhimuhagapavvatA jAva vaNasaMDA, tattha NaM je se paJcatthimille aMjaNagapavvate tassa NaM cauddisiM cattAri NaMdAo pukkharaNIo paM0 taM0NaMdiseNA amohA gothUbhA sudaMsaNA, sesaMtaMceva, taheva dadhimuhagapavvatA taheva siddhAyayaNA jAva vaNasaMDA, tattha NaMje se uttarille caturthamadhyayana catuHsthAnam, dvitIyAddezaka: sUtram 307 nindIzvarAJjanakasiddhAyUtanatahAratadadhipamukhamaNDapapriMkSAgRhA'kSATakamaNipIThikAsihAsanavijayadUSyA'GkazUmuktAdAmacaityastUpajinapratimA puSkariNI vinakhaNDavApItrisopAna-toraNadUdhimukharatikarAgramahiSIrAjadhAnyaH // 409 //
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIsthAnAI zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 410 // aMjaNagapavvate tassaNaMcauddisiM cattAriNaMdAopukkharaNIo paM0, taM0-vijayA vejayaMtI jayaMtI aparAjitA, tAtoNaM pukkhariNIo egaM joyaNasayasahassaM taM ceva pamANaM taheva dahimuhagapavvatA taheva siddhAyayaNA jAva vaNasaMDA, NaMdIsaravarassa NaM dIvassa cakkavAlavikkhaMbhassa bahumajjhadesabhAge causu vidisAsu cattAri ratikaragapavvatA paM0, taM0- uttarapuracchimille ratikaragapavvate dAhiNapuracchimille raikaragapavvae dAhiNapaJcasthimille ratikaragapavvate uttarapaJcatthimille ratikaragapavvae, te NaM ratikaragapavvatA dasa joyaNasayAI uhUM uccatteNaM dasa gAutasatAI uvveheNaM savvattha samA jhallarisaMThANasaMThitA dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM ekkatIsaM joyaNasahassAI chacca tevIse joyaNasate parikkheveNaM, savvarayaNAmatA, acchA jAva paDirUvA, tattha NaM je se uttarapuracchimille ratikaragapavvate tassa NaM caudisiM IsANassa deviMdassa devaranno cauNhamaggamahisINaM jaMbUddIvapamANAo cattAri rAyahANIo paM0 taM0-NaMduttarA NaMdA uttarakurA devakurA, kaNhAte kaNharAtIte rAmAe rAmarakkhiyAte, tattha NaMje se dAhiNapuracchimille ratikaragapavvate, tassaNaMcauddisiM sakkassa deviMdassa devaranno cauNhamaggamahisINaMjaMbUddIvapamANAto cattArirAyahANIo paM0, taM0- samaNA somaNasA accimAlI maNoramA paumAte sivAte satIte aMjUe, tattha NaM je se dAhiNapaJcatthimille ratikaragapavvate tattha NaM cauddisiM sakkassa deviMdassa devaranno cauNhamaggamahisINaM jaMbUddIvapamANamettAto cattAri rAyahANIo paM0, taM0- bhUtA bhUtavaDeMsA gothUbhA sudaMsaNA, amalAte accharAte NavamitAte rohiNIte, tattha NaM je se uttarapaJcatthimille ratikaragapavvate tattha NaM caudisimisANassa deviMdassa devaranno cauNhamaggamahisINaM jaMbUddIvappamANamittAto cattAri rAyahANIo paM0, taM0- rayaNA rataNuccatA savvarataNA rataNasaMcayA, vasUte vasuguttAte vasumittAte vsuNdhraae| sUtram 307 // sUtrasiddhazcAyam, kevalaM- jambU 1 lavaNe dhAyai 2 kAloe pukkharAi 3 juylaaii| vAruNi 4 khIra 5 ghaya 6 ikkhU 7 naMdIsara 8 aruNa 9 diivudhii||1|| (bRhatsaM092)ti gaNanayA'STamo nandIzvaraH sa eva varaH, amanuSyadvIpApekSayA bahutarajinabhavanAdisaddhAvena caturthamadhyayana catu:sthAnam, dvitIyoddezaka: sUtram 307 nandIzvarAJjanakasiddhAyUtanatavAratadadhipa|mukhamaNDapaprekSAgRhA|'kSATakamaNipIThikAsihAsanavijayadUSyA zamuktAdAmacetyastUpa|jinapratimApuSkariNIvanakhaNDavApItrisopAna-toraNadAdhamukharatikarAgramahiSIrAjadhAnyaH // 410 //
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 411 // sUtram 307 mukhamaNDapa 'kSATakamaNi siMhAsanavijayadRSyA tasya varatvAditi, tasya cakravAlaviSkambhasya pramANaM 1638400000, uktaM ca-"tevaDhe koDisayaM caurAsIiM ca syshssaaii| caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, naMdIsaravaradIve vikkhaMbho ckkvaalennN||1||(dviipsaagr pra0 25) iti, madhyazcAsau dezabhAgazca- dezAvayavo madhyadezabhAgaH, sa ca / dvitIyoddeza: nAtyantika iti bahumadhyadezabhAgo na pradezAdiparigaNanayA niSTaGkito'pi tu prAya iti, athavA atyantaM madhyadezabhAgo nandIzvarAJjana kasiddhAyUtanabahumadhyadezabhAga iti, tatra ihAJjanakA mUle daza yojanasahasrANi viSkambheNetyuktam, dvIpasAgaraprajJaptisaGgrahiNyAM tUktam tahAratadadhipaculasIti sahassAI uviddhA ogayA shssmhe| dharaNitale vicchinnA ya UNagA te dasasahassA // 1 // nava ceva sahassAiM paMceva yA pakSAgRhAhoti joynnsyaaii| aMjaNagapavvayANaM mUlaMmi u hoi vikkhNbho||2|| kandasyetyarthaH, nava ceva sahassAiM cattAri ya hoMti joynnsyaaii| pIThikAaMjaNagapavvayANaM dharaNiyale hoi vikkhNbho||1|| (dvIpasAgara pra0 27-29-31) iti, tadidaM matAntaramityavaseyamevamanyatrApi, DUzamuktAmatAntarabIjAnitu kevaligamyAnIti, gopucchasaMThANa tti gopuccho hyAdau sthUlo'nte sUkSmastadvatte'pIti,savvaMjaNamaya tti aJjanaMkRSNaratnavizeSastanmayAH sarva evAnanyamayatvena sarvathaivAJjanamayAH sarvAcanamayAH,paramakRSNA iti bhAva, uktaMca-bhiMgaMgaruilakajjalaaMjaNadhAusarisA virAyaMti / gagaNatalamaNulihaMtA aMjaNagA pavvayA rmmaa||1||(dviipsaagr pra0 37) iti, acchAH AkAza- vApItrisosphaTikavat saNhA-lakSNaparamANuskandhaniSpannAH, zlakSNadalaniSpannapaTavad, laNhA-lakSNA masRNA ityartho, ghuNTitapaTavat, 7 triSaSTiH koTizataM caturazItizca zatasahasrANi / nandIzvaravaradvIpe cakravAlato viSkambhaH / / 1 / / OM caturazItiH sahasrANi udviddhA adhaH sahasraM gtaaH| kiMcinyanadazasahasrANi ca te dharaNItale vistiirnnaaH||1|| nava caiva sahasrANi paJcaiva ca bhavanti yojanazatAni / aJjanakaparvatAnAM mUle bhavati tu viSkambhaH // 2 // nava caiva sahasrANi catvAri ca bhavanti shtaani| yojanAnAmaJjanakaparvatAnAM dharaNItale bhavati viSkambhaH / / 1 / / 0 bhRGgAGgagavalakarucirakajjalAJjanadhAtusadRzA viraajnte| gaganatalamanulikhanta ivAJjanakAH parvatA rmyaaH||1|| dAmacatyastUpajinapratimApaSkariNIvanakhaNDa pAna-toraNadAdhamukha gramahiSIrAjadhAnyaH
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ catu:sthAnam, zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 412 // tathA ghRSTA iva ghRSTAH, kharazAnayA pASANapratimAvad, mRSTA iva mRSTAH sukumArazAnayA pASANapratimeva zodhitA vA pramArjanikayeva ata eva nIrajaso rajorahitatvAd nirmalA: kaThinamalAbhAvAd dhautavastravadvA niSpaGkA ArdramalAbhAvAdakalaGkatvAdvA sUtram 307 nikkaMkaDacchAyA niSkaGkaTA niSkavacA nirAvaraNetyarthazchAyA- zobhA yeSAM te tathA akalazobhA vA saprabhA devAnandaka nandIzvarAJjana kasiddhAyUtanatvAdiprabhAvayuktA athavA svena AtmanA prabhAnti na parata iti svaprabhA yataH samirIyA saha marIcibhiH- kiraNairye te tathA, ata tihAratadadhipa mukhamaNDapaeva saujjoyA sahodyotena- vastuprabhAsanena varttante ye te tathA pAsAIya tti prAsAdIyA- manaHprasAdakarA darzanIyAstAMzcakSuSA priMkSAgRhA 'kSATakamaNipazyannapina zramaMgacchatItyarthaH abhirUpA:-kamanIyAH pratirUpA draSTAraM draSTAraM prati ramaNIyA iti yAvatzabdasaGgraho, bahusamA pIThikA siMhAsanaatyantasamA ramaNIyAzca yete tathA siddhAni- zAzvatAni siddhAnAM vA- zAzvatInAmarhatpratimAnAmAyatanAni-sthAnAni vijayadUSyAsiddhAyatanAni, uktaM ca- aMjaNagapavvayANaM siharatalesuM havaMti patteyaM / arahaMtAyayaNAI sIhaNisAyAiM tuNgaaii||1|| (dvIpasAgara pra0 'GkazUmuktAdAmacaityastUpa |jinapratimA39) mukhe-agradvAre Ayatanasya maNDapA mukhamaNDapA: paTTazAlArUpAH prekSA-prekSaNakaMtadarthaM gRharUpA:maNDapAH prekSAgRhamaNDapAH puSkariNI vanakhaNDaprasiddhasvarUpAH, vairaM-vajraM ratnavizeSastanmayA AkhATakA:-prekSAkArijanAsanabhUtAH pratItA eva vijayadUSyANi-vitAnaka-8 vApItriso pAna-toraNarUpANi vastrANi tanmadhyabhAga evAGkazA avalambananimittam, kumbho muktAphalAnAM parimANatayA vidyate yeSu tAni kumbhikAnidhimukhamuktAdAmAni- muktAphalamAlAH, kumbhapramANaJca-do asatIo pasatI do pasatIo setiyA cattAri setiyAo kuDavo cattAri gramahiSIkuDavA pattho cattAri patthA ADhayaM cattAri ADhayA doNo saTThI ADhayAiM jahanno kuMbho asIi majjhimo sayamukkoso (anuyo0sU0318)iti, 0aJjanakaparvatAnAM zikharataleSu bhavanti pratyekam / arhadAyatanAni siMhaniSadyAni tuGgAni // 1 // (r) dve asatI pasatidvai pasatI setikA catasraH setikAH kuDavaH catvAraH kuDavAH prasthakazcatvAraH prasthakA ADhakazcatvAra ADhakAH droNaH ADhakaSaSThyA jaghanyaH kumbho'zItyA madhyamaH zatenotkRSTaH / tikarA rAjadhAnyaH // 412 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 413 // mukhamaNDapa tadaddhe ti teSAmeva muktAdAmnAmarddhamuccatvasya pramANaM yeSAMtAni tadoccatvapramANAni tAnyeva tanmAtrANi taiH, addhakuMbhikkehiM ti caturthamadhyayana catuHsthAnam, muktAphalArddhakumbhavadbhiH sarvataH-sarvAsudikSu, kimuktaM bhavati?-samantAditi, caityasya siddhAyatanasya pratyAsannAH stUpA:-dvitIyoddezaka: sUtram 307 pratItAzcaityastUpAzcittAhlAdakatvAdvA caityAH stUpAzcaityastUpAH saMparyaGkaniSaNNA:- padmAsananiSaNNAH, evaM caityavRkSA api, nandIzvarAjjuna kasiddhAyUtanamahendrA iti-atimahAntaHsamayabhASayA tecate dhvajAzceti, athavA mahendrasyeva-zakrAderdhvajA mhendrdhvjaaH|shaashvtpusskrinnyH tavAratadadhipasarvA api sAmAnyena nandA ityucyante, sattapannavaNaM ti saptacchadavanamiti, tisovANapaDirUvaga tti ekadvAra prati nirgamapravezArthaM priMkSAgRhA 'kSATakamaNitridigabhimukhAstisraH sopAnapaGktayo, dadhivat zvetaM mukhaM-zikharaMrajatamayatvAdyeSAM te tathA, uktaMca- saMkhadalavimalanimmala-pIThikA siMhAsanadahighaNagokhIrahArasaMkAsA / gagaNatalamaNulihaMtA sohaMte dahimuhA rmmaa||1||(dviipsaagr pra050) iti, bahumadhyadezabhAge- uktalakSaNe vijayadUSyA zamuktAvidikSu- pUrvottarAdyAsuratikaraNAdratikarAH 4, rAjadhAnyaH krameNa kRSNAdInAmindrANInAmiti, tatra dakSiNalokArddhanAyaka- dAmacaityastUpa jinapratimAtvAcchakrasya pUrvadakSiNadakSiNAparavidigdvayaratikarayostasyendrANInAM rAjadhAnya itarayorIzAnasyottaralokArdAdhipatitvAta puSkariNI vanakhaNDatasyeti, evaJca nandIzvare dvIpe aJjanakadadhimukheSu 4-16 viMzatirjinAyatanAni bhavanti, atra ca devAzcAturmAsikapratipatsu vApItrisosAMvatsarikeSu cAnyeSu ca bahuSu jinajanmAdiSu devakAryeSu samuditA aSTAhnikAmahimAH kurvantaH sukhaMsukhena viharantItyuktaM dadhimukhajIvAbhigame, tato yadyanyAnyapi tathAvidhAni santi siddhAyatanAni tadA na virodhaH, sambhavanti ca tAni uktanagarISu vijaya- mahiSInagaryAmiveti, tathA dRzyate ca paJcadazasthAnoddhAraleza:- solasadahimuhaselA kuNdaamlsNkhcNdsNkaasaa| kaNayanibhA battIsaMraikaragiri 0 shngkhdlvimlnirmlddhighngokssiirmuktaahaarsNkaashaaH| gaganatalamanulikhantaH zobhante dadhimukhA rmyaaH|| 1 // 0 dadhimukhazailAH ssoddshaamlkundshngkhcndrsNkaashaaH| dvAtriMzadratikarAH kanakanibhAH tayoH . pAna-toraNa rAtakarA rAjadhAnya: // 413 //
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 414 // bAhirA tesiN||1||dvyordvyorvaapyorntraale bahiHkoNayoH pratyAsattau dvau dvAvityarthaH, aMjaNagAigirINaM NANAmaNipajjalaMtasiharesu / bAvannaM jiNaNilayA maNirayaNasahassa kUDavarA // 1 // iti, tattvantu bahuzrutA vidantIti / etacca pUrvoktaM sarvaM satyaM jinoktatvAd iti satyasambandhena satyasUtraM cauvihe sacce paM0 taM0- NAmasacce ThavaNasacce davvasacce bhaavscce|suutrm 308 // AjIviyANaM cauvvihe tave paM0 taM0- uggatave ghoratave rasaNijUhaNatA jibhiMdiyapaDisaMlINatA // sUtram 309 // cauvvihe saMjame paM0 taM0- maNasaMjame vatisaMjame kAyasaMjame uvagaraNasaMjame / cauvvidhe citAte paM0 taM0- maNaciyAe vaticiyAte kAyaciyAte uvgrnnciyaate| cauvvihA akiMcaNatA paM0 taM0- maNaakiMcaNatA vatiakiMcaNatA kAyaakiMcaNatA uvagaraNaakiMcaNatA // sUtram 310 // iti dvitIyoddezakaH smpuurnnH|| nAmasthApanAsatye sujJAne, dravyasatyamanupayuktasya satyamapibhAvasatyaM tu ytsvpraanuprodhenopyuktsyeti||styNcaaritrvishess iti cAritravizeSAnuddezakAntaM yAvadAha- AjIvie tyAdi, AjIvikAnAM gozAlakaziSyANAmugratapo'STamAdi kvacana udAra miti pAThastatra udAraM-zobhanamihalokAdyAzaMsArahitatveneti ghoraM-AtmanirapekSarasanijUhaNayA ghRtAdirasaparityAgo jihvendriyapratisaMlInatA- manojJAmanojJeSvAhAreSu rAgadveSaparihAra iti, ArhatAnAM tu dvAdazadheti, manovAkkAyAnAmakuzalatvena nirodhAH kuzalatvena tUdIraNAni saMyamA, upakaraNasaMyamo mahAmUlyavastrAdiparihAraH, pustakavastratRNacarmapaJcakaparihAro vA, tatra- (vApyoH) bhiH|| 1 // 0 aJjanakAdigirINAM nAnAmaNiprajvalacchikhareSu dvipaJcAzajjinagRhANi maNiratnamayAni sahasrANi kuuttvraaH|| 1 // caturthamadhyayana catu:sthAnam, dvitIyoddezakaH sUtram |308-310 nAmasatyAdi, AjIvikatapaH, manaAdi-saMyamatyAgAsskiMcanyAni, (pustakavastra-carmapaJcakAni) . // 414 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 415 // tyAgA'5 gaDI kacchavi muTThI saMpuDaphalae tahA chivADI y| evaM potthayapaNagaM pannattaM viiyraagehiN||1|| bAhallapuhattehiM gaMDI pottho u tullaocaturthamadhyayanaM diiho| kacchavi aMte taNuo majjhe pihalo munneyvvo||2|| cauraMguladIho vA vaTTAgiti muTThipotthao ahvaa| cauraMguladIhocciya catuHsthAnam, dvitIyoddezakaH cauraso hoi vinneo||3|| saMpuDago dugamAi phalagA vocchaM chivaaddittaahe| taNupattUsiyarUvA hoi chivADI buhA beMti // 4 // dIho vA sUtram hasso vA jo pilo hoi appbaahllo| taM muNiyasamayasArA chivADipotthaM bhnntiih|| 5 // vastrapaJcakaM dvidhA, apratyupekSita- 308-310 nAmasatyAdi, duSpratyupekSitabhedAt, tatra-appaDilehiyadUse tUli uvahANagaM ca nAyavvaM / gaMDuvahANAliMgiNi masUrae ceva pottamae // 1 // palhavika AjIvikakoyava pAvAra navayae taha ya daaddhigaaliio| duppaDilehiyadUse eyaM bIyaM bhave paNagaM // 2 // pallavi hatthuttharaNaM tu koyavo rUyapUrio tpH,mnpddo| daDhigAli dhoyapottI sesa pasiddhA bhave bheyaa||3|| taNapaNagaM puNa bhaNiyaM jiNehiM kmmtttthgNtthimhnnehiN| sAlI vIhI koddava Adi-saMyamarAlaga ranne taNAiM c||4||crmpnyckmidN- ayaelagAvi mahisI migANa ajiNaM tu paMcamaM hoi| taliyA khallagavajjho kosaga kattI / / kiMcanyAni, ya bIyaM tu|| 5 // iti, ciyAe tti tyAgo manaHprabhRtInAM pratIta eva, athavA manaHprabhRtibhirazanAdeH sAdhubhyo dAnaM tyAgaH, (pustaka vastra-carma(r)gaNDI kacchapI muSTiH saMpuTaphalakastathA sRpATikA c| etatpustakapaJcakaM prajJaptaM viitraagaiH|| 1 // bAhalyapRthaktvaigaMDIpustakaM tu tulyaM dIrgham / kacchapI aMte paJcakAni) | tanuko madhye pRthulo jJAtavyaH / / 2 / / caturajuladI? vA vRttaakRtirmussttipustkmthvaa| caturaGguladIrgha eva caturasro bhavati jJAtavyaH / / 3 / / phalakadvayAdiH saMpuTako'tha vakSye 8 supATikAM tanupatrocchritarUpAM bhavati sapATikAM budhA bruvate // 4 // dI? vA hrasvo vA yo'lpabAhalyaH patharbhavati / taM jJAtasamayasArAzchivADIpustaka bhaNantIha // 5 // apratilekhitadUSyeSu tUlikopadhAnaM ca jJAtavyam / gaNDopadhAnamAliGginI masUrakazcaiva potmyH|| 1 // prahRttiH kutupaH prAvAro navatvak tathA ca dNssttraagaaliH| duSpratilekhitadUSye etadvitIyaM bhavet paJcakam // 2 // prahRttirhastAstaraNaM kutupako rUtapUritaH pttH| dRDhagAlidhautapotikA zeSAH prasiddhA bhedA bhavanti / / 3 / / tRNapaJcaka punarbhaNitaM jinaiH aSTakarmagranthimathanaiH / zAlI vrIhiH kodravo rAlako'raNyatRNAni ca // 4 // 0 ajaiDakagomahiSINAM mRgANAmajinaM tu paJcamaM bhavati / talikA khalako vardhaH kozakaH katarikA (kRttikA) ca dvitIyaM tu // 5 //
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 416 // caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram |311-312 parvatAdirAjIkardamAdhu dakasamau evamupakaraNena pAtrAdinA bhaktAdestasya vA tyAga upakaraNatyAgaH, na vidyate kiJcana-dravyajAtamasyetyakiJcanastadbhAvo akiJcanatA niSparigrahatetyarthaH, sAcamanaHprabhRtibhirupakaraNApekSayAca bhavatIti yathokteti // catuHsthAnakasya dvitIyoddezakaH smaaptH|| ||cturthaadhyyne tRtiiyoddeshkH|| vyAkhyAto dvitIyoddezakaH, atha tRtIya Arabhyate, asya cAyaM pUrveNa sahAbhisambandhaH, pUrvatra jIvakSetraparyAyA uktAH, iha tu jIvaparyAyA ucyante, ityevaMsambandhasyAsyedamAdi sUtradvayaM cattAri rAtIo paM0 taM0- pavvayarAtI puDhavirAtI vAluyarAtI udagarAtI, evAmeva cauvihe kohe paM0 taM0- pavvayarAtisamANe puDhavirAtisamANe vAluyarAtisamANe udagarAtisamANe, pavvayarAtisamANaM kohaM aNupaviDhe jIve kAlaM karei Neraitesu uvavajjati, puDhavirAtisamANaM kohamaNuppaviDhe tirikkhajoNitesu uvavajjati, vAluyarAtisamANaM kohaM aNupaviDhe samANe maNussesu uvavajati, udagarAtisamANaM kohamaNupaviDhe samANe devesu uvavajjati 1 / cattAri udagA paM0 taM0- kaddamodae khaMjaNodae vAluodae selodae, evAmeva cauvihe bhAvepaM0 taM0- kaddamodagasamANe khaMjaNodagasamANevAluodagasamANe selodagasamANe, kaddamodagasamANaMbhAvamaNupaviTThajIvekAlaM kareiNeraiesu uvavajati, evaMjAva selodagasamANaMbhAvamaNupaviDhe jIve kAlaM karei devesu uvvjdd'|suutrm 311 // ___ cattAri pakkhI paM0 taM0- ruyasaMpanne nAmamege No rUvasaMpanne rUvasaMpanne nAmamege no rutasaMpanne ege rUvasaMpannevi rutasaMpannevi no rutasaMpanne No rUvasaMpanne, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- ruyasaMpanne nAmamege No rUvasaMpanne 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0pattiyaM karemItege pattiyaM karei pattiyaM karemItege apattitaM kareti appattiyaM karemItege pattitaM karer3a appattiyaM karemItege appattitaM krodhabhAvI, ruta-rUpAbhyAM prItyaprItibhyAmAtmaparayoH prItikaraNapravezacaturbhaGgAyaH // 416 //
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 417 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 311-312 parvatAdirAjIkardamAdhu dakasamau kareti, cattAri purisajAyA paM0 taM0- appaNo NAmamege pattitaM kareti No parassa parassa nAmamege pattiyaM kareti No appaNo (4) hva, cattAri purisajAyA paM0 taM0- pattiyaM pavesAmItege pattitaM pavesei pattiyaM pavesAmItege appattitaM paveseti 4 / cattAri purisajAtA paM0 taM0- appaNo nAmamege pattitaM pavesei No parassa parassa 4 h||suutrm 312 // cattArI tyAdi, asya cAyamabhisambandhaH- pUrvaM cAritramuktaM, tatpratibandhakazca krodhAdibhAva iti krodhasvarUpaprarUpaNAyedamucyate, tadevaMsambandhasyAsya dRSTAntabhUtAdisUtrasya vyAkhyA-rAjI rekhA, zeSaM krodhavyAkhyAnaM mAyAdivad, mAyAdiprakaraNAcAnyatra krodhavicAro vicitratvAt sUtragateriti, dvitIyaM sugamameva // ayaM ca krodho bhAvavizeSa eveti bhAvaprarUpaNAya dRSTAntAdisUtradvayamAha- cattArI tyAdi prasiddham, kintu kaImo yatra praviSTaH pAdAdirnAkraSTuM zakyate kaSTena vA zakyate, khaJjanaM dIpAdikhaJjanatulyaH pAdAdilepakArI kaImavizeSa eva, vAlukA pratItA sAtu lagnApi jalazoSe pAdAderalpenaiva prayatnenApatItyalpalepakAriNI,zailAstu pASANAH zlakSNarUpAste pAdAdeHsparzanenaiva kiJciduHkhamutpAdayanti, natu tathAvidhaM lepamupajanayanti, kaImAdipradhAnAnyudakAni kaImodakAdInyucyante, bhAvo-jIvasya rAgAdipariNAmastasya kardamodakAdisAmyaM tatsvarUpAnusAreNa karmalepamaGgIkRtya mantavyamiti / anantaraM bhAva ukto'dhunA tadvataH puruSAn sadRSTAntAn cattAri pakkhI tyAdinA atthamiyatthamiye tyetadantena granthenAha-vyaktazcAyam, navaraM rutaM rUpaMca sarveSAmeva pakSiNAmastyataste viziSTe eveha grAhye, tato rutaM- manojJazabdastena sampanna ekaH pakSI na ca rUpeNa- manojJenaiva kokilavad, rUpasampanno na rutasampannaH, prAkRtazukavad, 5 ubhayasampannomayUravad, anubhayasvabhAvaH kAkavaditi, puruSo'tra yathAyogaMmanojJazabdaH prazastarUpazca priyavAditvasadveSatvAbhyAM sAdhurvA siddhasiddhAntaprasiddhazuddhadharmadezanAdisvAdhyAyaprabandhavAnlocaviralavAlottamAGgatAtapastanutanutvamalamalinadehatA' krodhabhAvI, ruta-rUpAbhyAM prItyaprItibhyAmAtmaparayoH prItikaraNapravezacaturbhaGyaH // 417 //
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 418 // lpopakaraNatAdilakSaNasuvihitasAdhurUpadhArI vA yojya iti| pattiyaM ti prItireva prItikaM svArthikakapratyayopAdAne'pi rUDhernapuMsakateti, tatkaromi pratyayaM vA karomIti pariNataHprItikameva pratyayameva vA karoti, sthirapariNAmatvAd ucitapratipattinipuNatvAt saubhAgyavattvAdveti, anyastu prItikaraNe pariNato'prItiM karoti uktavaiparItyAditi, aparo'prItau pariNataH prItimeva karoti,saJjAtapUrvabhAvanivRttatvAt,parasya vA aprItihetuto'piprItyutpattisvabhAvatvAditi, caturthaH sujJAnaH, Atmana ekaH kazcit prItikaM-AnandaM bhojanAcchAdanAdibhiH karoti-utpAdayati AtmArthapradhAnatvAnna parasya, anyaH parasya parArthapradhAnatvAnnAtmano'para ubhayasyApyubhayArthapradhAnatvAditaronobhayasyApyubhayArthazUnyatvAditi, AtmanaH pratyayaM-pratItiM karoti naparasyetyAdyapivyAkhyeyamiti, pattiyaM pavesemi tti prItikaM pratyayaM vA'yaMkarotItyevaM parasya citte vinivezayAmIti pariNatastathaivaikaH pravezayatItyeka iti, sUtrazeSo'nantarasUtraM ca puurvvt|| cattAri rukkhA paM0 taM0- pattovae pupphovae phalovae chAyovae, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- pattovArukkhasamANe pupphovArukkhasamANe phalovArukkhasamANe chAtovArukkhasamANe ||suutrm 313 // bhAraNNaM vahamANassa cattAri AsAsA pannattA, taMjahA- jattha NaM aMsAto asaM sAharai tatthaviya se ege AsAse paNNatte 1, jatthaviya NaM uccAraMvA pAsavarNa vA pariTThAveti tatthaviya se ege AsAse paNNatte 2, jatthaviya NaMNAgakumArAvAsaMsi vA suvannakumArAvAsaMsi vA vAsaM uveti tatthaviya se ege AsAse pannatte 3, jatthaviya NaM AvakadhAte ciTThati tatthaviya se ege AsAse pannatte 4, evAmeva samaNovAsagassacattAri AsAsApaM0 20- jattha NaMsIlavvataguNavvataveramaNapaccakkhANaposahovavAsAiMpaDivajeti tatthavia se ege AsAse paNNatte 1, jatthaviya NaM sAmAiyaM desAvagAsiyaM sammamaNupAlei tatthaviya se ege AsAse paM02, jatthaviya NaM caturthamadhyayanaM | catuHsthAnam, tRtIyoddezaka: sUtram 313-314 patra-puSpaphala-cchAyopagavRkSavat puruSAH, bhAravAhakAzvAsavat zramaNopAsakAzvAsA: // 418 //
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 419 // sUtram cAuddasaTThamuddiTThapunnamAsiNIsu paDipunnaM posahaM sammaM aNupAlei tatthavi ya se ege AsAse paNNatte 3, jatthavi ya NaM apacchima- caturthamadhyayanaM | mAraNaMtitasaMlehaNAjUsaNAjUsite bhattapANapaDitAtikkhite pAovagate kAlamaNavakaMkhamANe viharati tatthaviya se ege AsAse pannatte catu:sthAnam, tRtIyoddezakaH 4||suutrm 314 // patrANi-parNAnyupagacchatIti patropago bahalapatra ityartha, evaM zeSA api, patropagAdivRkSasamAnatA tupuruSANAM lokottarANAM 313-314 patra-puSpalaukikAnAM cArthiSu tathAvidhopakArAkaraNena svasvabhAvalAbha eva paryavasitatvAt 1, sUtradAnAdinA upakArakatvAd 2 phala-cchAyoarthadAnAdinAmahopakArakatvAd 3 anuvartanApAyasaMrakSaNAdinAsatatopasevyatvAcca 4 krameNa draSTavyeti / bhAraM-dhAnyamuktolyA- pagavRkSavat puruSAH, dikaM vahamAnasya-dezAddezAntaraM nayataH puruSasya AzvAsA- vizrAmAH, bhedazca teSAmavasarabhedeneti, yatrAvasare aMsAd- ekasmAt / / skandhAdaMsamiti- skandhAntaraM saMharati- nayati bhAramiti prakramastatrAvasare apiceti uttarAzvAsApekSayA samuccaye se tasya zramaNopAsavoduriti 1, pariSThApayati-vyutsRjati 2, nAgakumArAvAsAdikamupalakSaNamato'nyatra vA''yatane vAsamupaitIti- rAtrau vasati yAvatI-yatparimANA kathA- manuSyo'yaM devadattAdirvA'yamiti vyapadezalakSaNA yAvatkathA tayA yAvajjIvamityarthastiSThativasati ityayaM dRSTAntaH 4, evameve tyAdidArTAntikaH, zramaNAn-sAdhUnupAste iti zramaNopAsakaH- zrAvakastasya sAvadhavyApArabhArAkrAntasya AzvAsAstadvimocanena vizrAmAH cittasyAzvAsanAni-svAsthyAni idaM me paralokabhItasya trANamityevaMrUpANIti, sa hi jinAgamasaGgamAvadAtabuddhitayA Arambhaparigrahau duHkhaparamparAkArisaMsArakAntArakAraNabhUtatayA parityAjyAvityAkalayan karaNabhaTavazatayA tayoH pravarttamAno mahAntaM khedasantApaM bhayaM codvahati, bhAvayati caivaM-hiyae jiNANa ANA 0 hRdaye jinAnAmAjJA 5 bhAravAhakAzvAsavat kAzvAsAH
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 420 // cariyaM maha erisaM aunnss| eyaM AlappAlaM avvo dUraM visaMvayai ||1||hymmhaannN nANaM hayamamhANaM maNussamAhappaM / je kila laddhaviveyA viceTThimo baalbaalvv||2||tti, yatrAvasarezIlAni-samAdhAnavizeSAH brahmacaryavizeSA vA vratAni-sthUlaprANAtipAtaviramaWNAdIni, anyatra tu zIlAni-aNuvratAni vratAni-sapta zikSAvratAni tadiha na vyAkhyAtaM, guNavratAdInAM sAkSAdevopAdAnAditi, guNavrate-digvatopabhogaparibhogavratalakSaNe viramaNAni- anarthadaNDaviratiprakArA rAgAdiviratayo vA pratyAkhyAnAni namaskArasahitAdIni poSadhaH- parvadinamaSTamyAdi tatropavasanaM- abhaktArthaH poSadhopavAsaH, eteSAMdvandvastAn pratipadyate- abhyupagacchati tatrApi ca se tasyaika AzvAsaH prajJapto 1, yatrApi ca sAmAyikaM-sAvadyayogaparivarjananiravadyayogapratisevanalakSaNaM yadvyavasthitaH zrAddhaH zramaNabhUto bhavati, tathA deze-divratagRhItasya dikparimANasya vibhAge avakAzo'vasthAnamavatAro viSayo yasya taddezAvakAzaM tadeva dezAvakAzikaM-digvratagRhItasya dikparimANasya pratidinaM saGkepakaraNalakSaNaM sarvavratasaGkepakaraNalakSaNaMvA anupAlayati-pratipattyanantaramakhaNDamAsevata iti, tatrApica tasyaika AzvAsaHprajJapta iti 2, uddiSTetyamAvAsyA paripUrNamiti- ahorAtraM yAvad AhArazarIrasatkAratyAgabrahmacaryAvyApAralakSaNabhedopetamiti 3, yatrApi ca pazcimaivAmaGgalaparihArArthamapazcimA sA cAsau maraNamevAnto maraNAntastatra bhavA mAraNAntikI sA cetyapazcimamAraNAntikI sA cAsau saMlikhyate'nayA zarIrakaSAyAdIti saMlekhanA- tapovizeSaH sA ceti apazcimamAraNAntikIsaMlekhanA tasyA jUsaNa tti joSaNA sevanAlakSaNo yo dharmastayA jUsiya tti juSTaH sevito'thavA kSapitaH- kSapitadeho yaH sa tathA, tathA bhaktapAne pratyAkhyAte yena - mamApuNyasyedRzaM caritram / evamAlapyAlamAzcaryaM dUraM visaMvadati // 1 // hatamasmAkaM jJAnaM hatamasmAkaM mAnuSyamAhAtmyam / yatkila labdhavivekA api laghubAlA iva ceSTAmaH // 2 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 313-314 patra-puSpaphala-cchAyopagavRkSavat puruSAH, bhAravAhakAzvAsavat zramaNopAsakAzvAsAH // 420 // 18888888888888888888
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, tRtIyoddezakaH vRttiyutam bhAga-1 // 421 // sa tathA, pAdapavad upagato-nizceSTatayA sthitaH pAdapopagato'nazanavizeSa pratipanna ityarthaH, kAlaM-maraNakAlaM anavakAzana tatrAnutsuka ityartho, viharati tisstthti| cattAri purisajAyA paM0 taM0- uditodite NAmamege uditatthamite NAmamege atthamitodite NAmamege atyamiyatthamite NAmamege, bharaherAyA cAuraMtacakkavaTTINaM uditodite, baMbhadatteNaMrAyA cAuraMtacakkavaTTI udiatthamite, haritesabale NamaNagAre Namatthamiodite, kAleNaM soyariye atthmittthmite||suutrm 315 // / cattAri jummA paM0 taM0- kaDajumme teyoe dAvarajumme kalioe, neratitANaM cattAri jummA paM0 taM0- kaDajumme teoe dAvarajumme kalitoe, evaM asurakumArANaM jAva thaNiyakumArANaM, evaM puDhavikAiyANaM Au0 teu0 vAu0 vaNassati0 beMditANaM teMdiyANaM cariMdiyANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM maNussANaM vANamaMtarajoisiyANaM vemANiyANaMsavvesiM jhaanneriyaannN||suutrm 316 // __ cattAri sUrA paM0 taM0-khaMtisUre tavasUre dANasUre juddhasUre, khaMtisUrA arahaMtA tavasUrA aNagArA dANasUre vesamaNe juddhasUre vaasudeve|| sUtram 317 // cattAri purisajAyA paM0 taM0- ucce NAmamege uccacchaMde ucce NAmamegeNItacchaMde NIte NAmamege uccacchaMde nIe nnaammegenniiycchNde|| sUtram 318 // asurakumArANaM cattArilesAtopaM0 taM0- kaNhalesANIlalesA kAulesA teulesA, evaM jAva thaNiyakumArANaM, evaM puDhavikAiyANaM AuvaNassaikAiyANaM vANamaMtarANaM savvesiMjahA asurakumArANaM ||suutrm 319 // uditazcAsau unnatakulabalasamRddhiniravadyakarmabhirabhyudayavAn uditazca paramasukhasaMdohodayenetyuditodito yathAbharataH, udito |315-319 uditoditoditAstamitabhaGgA:4 bharatAdiSu, kRtayugmAdikSAntyAdizUrAH, uccocacchandAdicaturbhaGgI, caturlezyAkAH // 421 //
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 422 // bhaGgA:4 ditatvaM cAsya prasiddhaM 1, tathA uditazcAsau tathaiva astamitazca bhAskara iva sarvasamRddhibhraSTatvAd durgatigatatvAccetyuditAstamito caturthamadhyayanaM brahmadattacakravartIva,sahi pUrvamudita unnatakulotpannatvAdinAsvabhujopArjitasAmrAjyatvena ca pazcAdastamito'tathAvidhakAraNa catuHsthAnam, kupitabrAhmaNaprayuktapazupAladhanurgolikAprakSepaNopAyaprasphoTitAkSigolakatayA maraNAnantarApratiSThAnamahAnarakamahAvedanA tRtIyoddezakaH sUtram prAptatayA ceti 2, tathA astamitazcAsau hInakulotpattidurbhagatvadurgatatvAdinA uditazca samRddhikIrtisugatilAbhAdineti 315-319 astamitodito yathA harikezabalAbhidhAno'nagAraH,sahi janmAntaropAttanIcairgotrakarmavazAvAptaharikezAbhidhAnacANDAla uditodito ditAstamitakulatayA durbhagatayA daridratayA ca pUrvamastamitAditya ivAnabhyudayavattvAdastamita iti, pazcAttu pratipannapravrajyo niSprakampacaraNaguNAvarjitadevakRtasAnnidhyatayA prAptaprasiddhitayA sugatigatatayA ca udita iti 3, tathA astamitazcAsau sUrya iva duSkulatayA / bharatAdiSu, kRtayugmAdiduSkarmakAritayA ca kIrtisamRddhilakSaNatejovarjitatvAdastamitazca durgatigamanAdityastamitAstamito, yathA kAlAbhidhAnaH kSAntyAdisaukarikaH, sa hi sUkaraizcarati- mRgayAM karotIti yathArthaH saukarika eva duSkulotpannaH pratidinaM mahiSapaJcakazatIvyApAdaka zUrAH, ucco cacchandAdiiti pUrvamastamitaH pazcAdapi mRtvA saptamanarakapRthivIMgata iti astamita eveti 4, bharahetyAditu udaahrnnsuutrNbhaavitaarthmeveti| caturbhaGgI, ye evaM vicitrabhAvaizcintyante te jIvAH sarva eva caturyu rAziSvavatarantIti tAn darzayannAha- cattAri jumme tyAdi, jummatti caturlezyAkA: rAzivizeSo, yo hi rAzizcatuSkApahAreNa apahriyamANazcatuHparyavasito bhavati sa kRtayugma ityucyate, yastu triparyavasitaH sa tryojo dviparyavasito dvAparayugma ekaparyavasitaH kalyoja iti, iha gaNitaparibhASAyAM samarAziyugmamucyate viSamastu oja iti, iyaJca samayasthitirloke tu kRtayugAdIni evamucyante- dvAtriMzatsahasrANi, kalau lakSacatuSTayam / varSANAM dvAparAdau syAdetad dvitricaturguNam ||1||iti,uktraashiinnaarkaadissu nirUpayannAha- neraie tyAdisugamam, navaraM nArakAdayazcaturdA'pi syurjanmamaraNAbhyAM
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 ||423 // hInAdhikatvasaMbhavAditi, punarjIvAneva bhAvairnirUpayannAha- cattAri sUre tyAdi sUtradvayaM kaNThyam, kintu zUrA-vIrAH, kSAntizUrA arhanto mahAvIravat, tapaHzUrA anagArA- dRDhaprahArivad, dAnazUro vaizramaNa uttarAzAlokapAlastIrthakarAdijanmapAraNakAdiratnavRSTipAtanAdineti, uktaJca-vesamaNavayaNasaMcoiyA u te tiriyajaMbhagA devA / koDiggaso hirannA rayaNANi ya tattha uvnneti||1|| (Ava0ni0 bhA068)tti, yuddhazUro vAsudevaH kRSNavat tasya SaSTyadhikeSu triSu saGgrAmazateSu labdhajayatvAditi, uccaH puruSaH zarIrakulavibhavAdibhistathA uccacchandaH- unnatAbhiprAya audAryAdiyuktatvAdnIcacchandastu-viparIto nIco'pyuccaviparyayAditi / anantaramuccetarAbhiprAya uktaH, sa ca lezyAvizeSAd bhavatIti lezyAsUtrANi, sugamAni ca, navaramasurAdInAM catasro lezyA dravyAzrayeNa bhAvatastu SaDapi sarvadevAnAm, manuSyapaJcendriyatirazcAM tu dravyato bhAvatazca SaDapIti, pRthivyabvanaspatInAM hi tejolezyA bhavati devotpatteriti teSAM catama iti / uktalezyAvizeSeNa ca vicitrapariNAmA mAnavAH syuriti yAnAdidRSTAntacaturbhaGgikAbhiranyathA ca puruSacaturbhaGgikA yAnasUtrAdinA zrAvakasUtrAvasAnena granthena darzayannAha___ cattAri jANA paM0 taM0- jutte NAmamege jutte jutte NAmamege ajutte ajutte NAmamege jutte ajutte NAmamege ajutte, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- jutte NAmamege jutte jutte NAmamege ajutte 4, cattAri jANA paM0 taM0- jutte NAmamege juttapariNate jutte NAmamege ajuttapariNate0, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- jutte NAmamege juttapariNate 4, cattAri jANApaM0 taM0- jutte NAmamege juttarUve jutte NAmamege ajuttarUve ajutte NAmamege juttarUve0 4, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- jutte NAmamege juttarUve 4, cattAri jANA paM0 taM0- jutte NAmamege juttasobhe 4, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- jutte NAmamege juttasobhe / cattAri juggA paM0 taM00 vaizramaNavacanasaMcoditAstu te tiryagjRmbhakA devaaH| koTyagrazo hiraNyaratnAni ca ttropnynti|| 1 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 320 yAna-yugyasArathi-hayagaja-yugyacaryA-puSpaphalopamaiH puruSacaturbhayaH pravrAjanI dezanAdyAcAryaziSyA:, ArAdhanAnArAdhanayo ratnAdhikAdi nirgranthanirgranthIzrAvaka|zrAvikAca // 423 //
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 424 // jutte nAmamege jutte, evAmeva cattAri purisajAyApaM0 taM0- jutte NAmamege jutte 4, evaM jadhA jANeNa cattAri AlAvagA tathA juggeNavi, paDipakkho taheva purisajAtA jAva sobhetti / cattAri sArahI paM0 taM0- joyAvaittA NAmaM egeno vijoyAvaittA vijoyAvaittA nAma ege nojoyAvaittA ege joyAvaittAvi vijoyAvaittAvi ege nojoyAvaittA no vijoyAvaittA, evAmeva cattAri hayA paM0 taM0- jutte NAmaM ege jutte jutte NAmamege ajutte 4 evAmeva cattAri purisajAyA paM0 20- jutte NAmamege jutte, evaM juttapariNate juttarUve juttasobhe savvesiM paDivakkho purisajAtA / cattAri gayA paM020- jutte NAmamege jutte 4, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- jutte NAmamege jutte 4 evaM jahA hayANaMtahA gayANavi bhANiyatvaM, paDivakkho thevpurisjaayaa| cattAri juggAritA paM0 taM0-paMthajAtI NAmamegeNo uppahajAtI uppathajAtINAmamegeNo paMthajAtI ege paMthajAtIvi uppahajAtIvi, egeNopaMthajAtINo uppahajAtI, evAmeva cattAri purisjaayaa| cattAri pupphA paM0 taM0- rUvasaMpanne nAmamegeNo gaMdhasaMpanne gaMdhasaMpanne NAmamege no rUvasaMpanne ege rUvasaMpannevi gaMdhasaMpannevi egeNo rUvasaMpanne No gaMdhasaMpanne, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0-rUvasaMpanne NAmamegeNo sIlasaMpanne 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0-jAtisaMpanne nAmamegeno kulasaMpanne 4,1, cattAri purisajAyA paM0 taM0- jAtisaMpaNNe nAmaMegeNo balasaMpanne balasaMpanne nAmaMege No jAtisaMpanne 4, 2, evaM jAtIte rUveNa cattAri AlAvagA 4,3, evaM jAtIte sueNa 4, 4, evaM jAtIte sIleNa 4, 5, evaM jAtIte caritteNa 4, 6, evaM kuleNa baleNa 4, 7, evaM kuleNa rUveNa 4, 8, kuleNa suteNa 4, 9, kuleNa sIleNa 4,10, kuleNa caritteNa 4, 11, cattAri purisajAtApaM0 taM0- balasaMpaNNe nAmamege No rUvasaMpanne 4, 12, evaM baleNa suteNa 4, 13, evaM baleNa sIleNa 4,14, evaM baleNa caritteNa 4, 15, cattAri purisajAyA paM0 taM0- rUvasaMpanne nAmamege No suyasaMpaNNe 4, 16, evaM rUveNa sIleNa 4, 17, rUveNa caritteNa 4, 18, cattAri purisajAtA paM0 taM0- suyasaMpanne nAmamegeNo sIlasaMpanne 4, 19, evaM suteNa caritteNa ya 4, 20, cattAri caturthamadhyayana catuHsthAnam, tRtIyoddezaka: sUtram 320 yAna-yugyasArathi-hayagaja-yugyacaryA-puSpaphalopamaiH puruSacaturbhayaH pravrAjano dezanAdyAcArya ziSyAH, ArAdhanA:nArAdhanayA ratnAdhikAdi ninthanirgranthIzrAvakazrAvikAca // 424 //
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayana zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 425 // sUtram 320 yAna-yugyasArathi-hayagaja-yugyacaryA-puSyaphalopamaiH purisajAtA paM0 taM0-sIlasaMpanne nAmamegeno carittasaMpanne 4, 21, ete ekavIsaMbhaMgA bhANitavvA, cattAriphalA paM020- Amalagamahure mudditAmahure khIramahure khaMDamahure, evAmeva cattAri AyariyA paM0 taM0- AmalagamahuraphalasamANe jAva khaMDamahuraphalasamANe, cattAri purisajAyA paM0 taM0- AtavetAvaccakare nAmamege no paravetAvaccakare 4, cattAri purisajAtA paM0 taM0- kareti nAmamege veyAvaccaMNo paDicchai paDicchai nAmamege veyAvaccaM no karei 4, cattAri purisajAtA paM0 taM0- aTThakare NAmamege No mANakare mANakare NAmamegeNo aTThakare ege aTThakarevi mANakarevi ege No aTThakare No mANakare, cattAri purisajAtA paM0 taM0- gaNaTThakare NAmamege No mANakare 4, cattAri purisajAtA paM0 taM0- gaNasaMggahakare NAmamege No mANakare 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0- gaNasobhakare NAma ege No mANakare 4, cattAri purisajAyA paM020- gaNasohikaraNAmamegeno mANakare 4, cattAri purisajAyApaM0 taM0-rUvaM nAmamegejahati no dhammaM dhammaM nAmamege jahati no rUvaM ege rUvaMpijahati dhammapi jahati egenorUvaM jahati no dhamma, cattAri purisajAyA paM0 taM0- dhamma nAmamege jahati no gaNasaMThitiM 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0- piyadhamme nAmamege no daDhadhamme daDhadhamme nAmamege no pitadhamme ege piyadhammevi daDhadhammevi ege no piyadhamme no daDhadhamme, cattAri AyariyA paM0 taM0- pavvAyaNAyarite nAmamege No uvaTThAvaNAyarite uvaTThAvaNAyarieNAmamegeNopavvAyaNAyarie ege pavvAyaNAtaritevi uvaTThAvaNAtaritevi egeno pavvAyaNAtarite no uTThAvaNAtarite dhammAyarie, cattAri AyariyA paM0 taM0- uddesaNAyarie NAmamege No vAyaNAyarie 4 dhammAyarie, cattAri aMtevAsI paM0 taM0pavvAyaNaMtevAsI nAmaMegeNouvaTThAvaNaMtevAsI 4 dhammaMtevAsI, cattAri aMtevAsIpaM0 taM0- uddesaNaMtevAsI nAma egenovAyaNaMtevAsI 4 dhammaMtevAsI, cattAri niggaMthA paM0 taM0- rAtiNiye samaNe nigaMthe mahAkamme mahAkirie aNAyAvI asamite dhammassa aNArAdhate bhavati 1, rAiNite samaNe niggaMthe appakamme appakirite AtAvI samie dhammassa ArAhate bhavati 2, omarAtiNite samaNe niggaMthe caturbhadhaH pravrAjano dezanAdhAcAryaziSyAH, ArAdhanA'nArAdhanayo ratnAdhikAdi nirgranthanirgranthIzrAvakazrAvikAca // 425 //
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 426 // mahAkamme mahAkirite aNAtAvI asamite dhammassa aNArAhate bhavati 3, omarAtiNite samaNe niggaMthe appakamme appakirite AtAvI samite dhammassa ArAhate bhavati 4, cattAriNigaMthIopaM0 saM0- rAtiNiyA samaNI niggaMthI evaM ceva 4, cattArisamaNovAsagA paM0 taM0- rAyaNite samaNovAsae mahAkamme taheva 4, cattArisamaNovAsiyAo paM0 taM0- rAyaNitA samaNovAsitA mahAkammA taheva cattAri gmaa||suutrm 320 // cattArI tyAdi kaNThyazcAyam, navaraM yAnaM-zakaTAdi, tadyuktaM balIvAdibhiH, punaryuktaM-saGgataM samagrasAmagrIkaM vA pUrvAparakAlApekSayA vA ityekamanyadyuktaM tathaivAyuktaM tUktaviparItatvAditi, evamitarau, puruSastuyukto dhanAdibhiH punaryukta ucitAnuSThAnaiH sadbhirvA, pUrvakAle vA yukto dhanadharmAnuSThAnAdibhiH, pazcAdapi tathaiveti caturbhaGgI, athavA yukto dravyaliGgena bhAvaliGgena ceti prathamaH sAdhuvyaliGgena netareNeti dvitIyo nivAdirna dravyaliGgena bhAvaliGgena tu yukta iti tRtIyaH pratyekabuddhAdirubhayaviyuktazcaturtho gRhasthAdiriti, evaM sUtrAntarANyapi, navaraMyuktaM gobhiryuktapariNataMtu ayuktaM satsAmagryA yuktatayA pariNatamiti, puruSaH pUrvavad, yuktarUpaM- saGgatasvabhAvaM prazastaM vA yuktaM yuktarUpamiti, puruSapakSe yukto dhanAdinA jJAnAdiguNairvA yuktarUpaucitaveSaH suvihitanepathyo veti, tathA yuktaM tathaiva yuktaM zobhate yuktasya vA zobhA yasya tadyuktazobhamiti, puruSastu yukto guNaistathA yuktA- ucitA zobhA yasya sa tatheti, yugyaM- vAhanamazvAdi, athavA gollaviSaye jampAnaM dvihastapramANaM caturasraM savedikamupazobhitaM yugyakamucyate tadyuktamArohaNasAmagryA paryANAdikayA punaryuktaM vegAdibhirityevaM yAnavad vyAkhyeyam, etadevAha- evaM jahe tyAdi, pratipakSo dArTAntikastathaiva, ko'sAvityAha- purisajAya tti puruSajAtAnItyevaM pariNatarUpazobha-3 sUtracaturbhaGgikAH sapratipakSA vAcyA, yAvacchobhasUtracaturbhaGgI yathA ajutte nAma ege ajuttasobhe, etadevAha- jAva sobhe tti, caturthamadhyayana catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 320 yAna-yugyasArathi-hayagaja-yugyacA-puSpaphalopamaiH puruSacaturbhayaH pravrAjano ddezanAdyAcArya ziSyAH, ArAdhanA:nArAdhanayoM ratnAdhikAdi nirgranthanirgranthIzrAvakazrAvikAca
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 tRtIyoddezaka: yAna-yugyasArathi-haya // 427 // sArathiH- zAkaTiko, yojayitA zakaTe gavAdInAM na viyojayitA- moktA, anyastu viyojitA na tu yojayiteti, evaM caturthamadhyayana catu:sthAnam, zeSAvapi, navaraM caturthaH kheTayatyeveti, athavAyoktrayantaM prayuGkte yaHsayokatrApayitA viyoktrayataH prayoktrAtu viyoktrApayiteti, lokottarapuruSavivakSAyAMtusArathiriva sArathiryojayitA-saMyamayogeSu sAdhUnAM pravarttayitA, viyojayitA tu- teSAme-8 sUtram 320 vAnucitAnAM nivarttayiteti, yAnasUtravad hayagajasUtrANIti, juggAriya tti yugyasya caryA- vahanaMgamanamityarthaH, kvacittu juggAyariya gaja-yugyatti pAThaH, tatrApi yugyAcaryeti, pathayAyi ekaM yugyaM bhavati notpathayAyItyAdizcaturbhaGgI, iha ca yugyasya caryAdvAreNaiva nirdeze caryA-puSpa phalopamaiH caturvidhatvenoktatvAt taccaryAyA evoddezenoktaM cAturvidhyamavaseyamiti, bhAvayugyapakSe tu yugyamiva yugyaM- saMyamayogabharavoDhA puruSa caturbhaGgyaH sAdhuH, saca pathiyAyyapramatta utpathayAyI liGgAvazeSa ubhayayAyI pramattazcaturthaH siddhaH, krameNa sadasadubhayAnubhayAnuSThAnarUpatvAd pravrAjano dezanAathavA pathyutpathayoH svaparasamayarUpatvAdyAyitvasya ca gatyarthatvena bodhaparyAyatvAt svasamayaparasamayabodhApekSayeyaM caturbhaGgI ziSyAH, neyeti, ekaM puSpaM rUpasampannaM na gandhasampannamAkulIpuSpavad dvitIyaJca bakulasyeva tRtIyaM jAteriva caturthaM badaryAderiveti, puruSo rUpasampanno- rUpavAn suvihitarUpayukto veti 7 jAti 6 kula 5 bala 4 rUpa 3 zruta 2 zIla 1 cAritralakSaNeSu saptasu padeSu nArAdhanayo ratnAdhikAdi ekaviMzatau dvikasaMyogeSu ekaviMzatireva caturbhaGgikAH kAryAH sugamAzceti, Amalakamiva madhuraM yadanyad Amalakameva vA nirgrantha nirgranthImadhuramAmalakamadhuraM muddiya tti mRdvIkA- drAkSA tadvatsaiva vA madhuraM mRdvIkAmadhuraM kSIravat khaNDavacca madhuramiti vigraho, yathaitAni krameNeSadbahubahutarabahutamamAdhuryavanti tathA ye AcAryA ISadbahubahutarabahutamopazamAdiguNalakSaNamAdhuryavantaste tatsamAnatayA vyapadizyanta iti, AtmavaiyAvRttyakaro'laso visambhogikovA paravaiyAvRttyakaraH svArthanirapekSaHsvaparavaiyAvRttyakaraHsthavirakalpikaH ko'pi ubhayanivRtto'nazanavizeSapratipannakAdiriti, karotyevaiko vaiyAvRttyaM niHspRhatvAt 1 pratIcchatyevAnya dyAcArya ArAdhanA zrAvakazrAvikAca // 427 //
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 428 // gaja-yugya dezanA AcAryatvaglAnatvAdinA 2 anyaH karoti pratIcchati ca sthaviravizeSa: 3 ubhayanivRttastu jinakalpikAdiriti 4, aTThakare caturthamadhyayana catuHsthAnam, tti arthAn- hitAhitaprAptiparihArAdIn rAjAdInAM digyAtrAdau tathopadezataH karotItyarthakaro- mantrI naimittiko vA, sa tRtIyoddezaka: cArthakaro nAmaiko na mAnakaraH, kathamahamanabhyarthitaH kathayiSyAmItyavalepavarjitaH, evamitare trayaH, atraca vyavahArabhASyagAthA sUtram 320 yAna-yugyapuTThApuTTho paDhamo jattAi hiyAhiyaM parikahei / taio puTTho sesA u NipphalA eva gcchevi||1|| (vyava0bhA0 4568) iti, gaNasya sArathi-hayasAdhusamudAyasyArthAn- prayojanAni karotIti gaNArthakaraH- AhArAdibhirupaSTambhako, na ca mAnakaro'bhyarthanAnapekSatvAd, caryA-puSpa phalopamaiH evaM trayo'nye, uktaM ca-AhArauvahisayaNAiehiM gacchassuvaggahaM kuNai / bIo na jAi mANaM donivi taio na u cuttho||1|| puruSa caturbhaGgAyaH (vyava0bhA0 4570)iti, athavA no mANakaro tti gacchArthakaro'hamiti na mAdyatIti / anantaraMgaNasyArtha uktaH, saca saGgraho'ta pravrAjano Aha- gaNasaMgahakare tti gaNasyAhArAdinA jJAnAdinA casaGgrahaM karotIti gaNasaGgrahakaraH, zeSaM tathaiva, uktaMca-sopuNa gacchassa'TTho dhAcAryausaMgaho tattha saMgaho duviho|dvve bhAve niyamAu hoMti aahaarnnaannaadii||1||(vyv0bhaa0 4571) AhAropadhizayyAjJAnAdInItyartho, na mAdyati, gaNasyAnavadyasAdhusAmAcArIpravarttanena vAdidharmakathinaimittikavidyAsiddhatvAdinA vA zobhAkaraNazIlo gaNa-8 nArAdhanayo ratnAdhikAdi zobhAkaro, no mAnakaro'bhyarthanA'napekSitayA madAbhAvena vA, gaNasya yathAyogaM prAyazcittadAnAdinA zodhiM-zuddhiM karotIti nirgranthIgaNazodhikaro, athavA zaGkite bhaktAdau sati gRhikule gatvA'nabhyarthito bhaktazuddhiM karoti yaH sa prathamo, yastu mAnAna zrAvikAca gacchatisa dvitIyo, yastvabhyarthito gacchatisa tRtIyo, yastu nAbhyarthanApekSI nApi tatra gantAsa caturtha iti, rUpaM-sAdhunepathyaM 0 pRSTo'pRSTo vA prathamo yAtrAyAM hitAhitaM parikathayati / tRtIyaH pRSTaH zeSau tu niSphalau evaM gacche'pi // 1 // 0 AhAropadhizayanAdikairgacchasyopagrahaM karoti / / dvitIyo na mAnaM yAti tRtIyo dvAvapi na tu cturthH||1||0 sa punaH gacchasyArthastu saMgrahastatra saMgraho dvividhaH / dravye bhAve niyamAdbhavanti AhArAdayo jJAnAdayazca // 1|| ziSyAH, ArAdhanA nirgrantha zrAvaka // 428 // 8
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 429 // jahAti- tyajati kAraNavazAt na dharma- cAritralakSaNaM boTikamadhyasthitamunivad, anyastu dharma na rUpaM nihnavavad, ubhayamapi utpravrajitavad, nobhayaM susAdhuvad, dharmaM tyajatyeko jinAjJArUpaMna gaNasaMsthitiM-svagacchakRtAM maryAdAm, iha kaizcidAcAryastIrthakarAnupadezena saMsthitiH kRtA yathA-nAsmAbhirmahAkalpAdyatizayazrutamanyagaNasatkAya deyamiti, evaM ca yo'nyagaNasatkAya na taddadAviti sa dharma tyajati na gaNasthitim, jinAjJAnanupAlanAt, tIrthakaropadezohayevaM-sarvebhyo yogyebhyaH zrutaMdAtavyamiti prathamo, yastu dadAti sa dvitIyo, yastvayogyebhyastaddadAti sa tRtIyo, yastu zrutAvyavacchedArthaM tadavyavacchedasamarthasya paraziSyasya svakIyadigbandhaM kRtvA zrutaM dadAti tena na dharmo nApi gaNasaMsthitistyakteti sa caturtha iti, uktaMca-sayameva disAbaMdhaM kAUNa paDicchagassa jo dei / ubhayamavalaMbamANaM kAmaM tu tayaMpi puuemo||1|| (vyava0bhA0 4584) tti, priyo dharmo yasya tatra prItibhAvena sukhena ca pratipatteH sa priyadharmAnaca dRDho dharmo yasya, Apadyapi tatpariNAmAvicalanAd, akSobhatvAdityarthaH sa dRDhadharmeti, uktaMca-dasavihaveyAvacce annatare khippamujjamaM kuNati / accaMtamaNevvANiM dhiiviriyakiso pddhmbhNgo||1||(vyv0bhaa0 4587) anyastu dRDhadharmA aGgIkRtAparityAgAd na tu priyadharmA kaSTena dharmapratipatteritarau sujJAnau, uktaM ca-dukkheNa ugAhijjai bIo gahiyaM tu nei jA tiirN| ubhayaM to kallANo taio carimo u pddikuttttho||1|| (vyava0bhA0 4588) iti, AcAryasUtracaturthabhaGge yo na pravrAjanayA na cotthApanayAcAryaH sa ka ityAha-dharmAcArya iti, pratibodhaka ityarthaH, Aha ca-dhammo jeNuvaiTTho so dhammagurU svayameva digbandhaM kRtvA pratIcchakAya yo dadAti (shrutN)| tamapyubhayamavalambayantaM prakAmaM tu puujyaamH|| 1 // 0 dazavidhavaiyAvRttyeSvanyatarasmin kSipramudyama karoti / atyantamavizrAntaM dhRtivIryakRzaH prthmbhnggH||1|| 0 duHkhenodgAhyate dvitIyo gRhItaM tu nayati pAram / tRtIya ubhayamataH kalyANazcaramastu prtikussttH||1|| yena dharma upadiSTaH sa dharmaguru-- caturthamadhyayana catuHsthAnam, tRtIyAddezaka: sUtram 320 yAna-yugyasArathi-hayagaja-yugyacaryA-puSpaphalopamaiH puruSacaturbhayaH pravrAjano ddezanAdyAcArya ziSyAH, ArAdhanA'nArAdhanayo ratnAdhikAdi nirgrantha nirgranthIzrAvakazrAvikAca // 429 //
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 430 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram |321-323 mAtApitrAdiAdarzAdisamAH zrAvakA: 8, vIrazrAvakasthitiH, gihI va samaNo vaa| kovi tihiM saMpautto dohivi ekkekkageNeva // 1 // iti, tribhiriti- pravrAjanotthApanAdharmAcAryatvairiti, uddezanaM- aGgAdeH paThane'dhikAritvakaraNaM tatra tena vA''cAryogururuddezanAcAryaH, ubhayazUnyaH ko bhavatItyAha- dharmAcArya iti, ante- guroH samIpe vastuM zIlamasyAntevAsI-ziSyaH pravrAjanayA-dIkSayA antevAsI pravrAjanAntevAsI dIkSita ityarthaH, upasthApanAntevAsI mahAvratAropaNataH ziSya iti, caturthabhaGgakasthaH ka ityAha- dharmAntevAsI dharmapratibodhanataH ziSyo, dhArthitayopasampanno vetyartho, yo noddezanAntevAsI na vAcanAntevAsIti caturthaH,saka ityAha-dharmAntevAsIti, nirgatA bAhyAbhyantaragranthAnnirgranthAH-sAdhavo, ratnAni bhAvato jJAnAdIni tairvyavaharatIti rAtnikaH paryAyajyeSTha ityarthaH zramaNonirgrantho mahAnti- gurUNi sthityAdibhistathAvidhapramAdAdyabhivyaGgayAni karmANi yasya sa mahAkA, mahatI kriyAkAyikyAdikA karmabandhaheturyasya sa mahAkriyo, na AtApayati-AtApanAM zItAdisahanarUpAM karotItyanAtApI mandazraddhatvAditi, ata evAsamitaH samitibhiH, sa caivaMbhUto dharmasyAnArAdhako bhavatItyeko'nyastu payAryajyeSTha evAlpakarmAlaghukA alpakriya iti dvitIyo'nyastu avamo-laghuH paryAyeNa rAliko avamarAtnikaH, evaM nirgranthikAzramaNopAsakazramaNopAsikAsUtrANi cattAri gama tti triSvapi sUtreSu catvAra AlApakA bhvntiiti| cattAri samaNovAsagA paM0 taM0- ammApitisamANe bhAtisamANe mittasamANe savattisamANe, cattAri samaNovAsagA paM0 taM0 addAgasamANe paDAgasamANe khANusamANe kharakaMTayasamANe 4 // sUtram 321 // --guhI vA zramaNo vaa| ko'pi tribhiH saMprayukto dvAbhyAmapi ekaikakena vA (prvraajkaadyH)||1|| devA nAgamAgama kAraNAni // 430 //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 431 // samaNassaNaM bhagavato mahAvIrassasamaNovAsagANaMsodhammakappe aruNAbhe vimANecattAripaliovamAiM ThitI pnnttaa||suutrm322|| cauhi ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesu icchejjA mANusaM logaM havamAgacchittate No cevaNaM saMcAteti havvamAgacchittate, taM0ahuNovavanne deve devalogesu divvesukAmabhogesumucchite giddhe gaDhite ajjhovavanne seNaMmANussae kAmabhogeno ADhAinopariyANAti No aTuMbaMdhai No NitANaM pagareti No ThitipagappaM pagareti 1, ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchite 4 tassaNaM mANussate peme vocchinne divve saMkaMte bhavati 2, ahuNovavanne deve devaloesu divvesukAmabhogesu mucchite 4, tassa NaM evaM bhavatiiNDiM gacchaM muhatteNaM gacchaM, teNaM kAleNamappAuyA maNussA kAladhammuNA saMjuttA bhavaMti, 3, ahuNovavanne deve devaloesu divvesu kAmabhogesu mucchite 4 tassa NaM mANussae gaMdhe paDikUle paDilome tAvi bhavati, uDaMpiya NaM mANussae gaMdhe jAva cattAri paMca joyaNasatAI havvamAgacchati 4, iccetehiM cauhi ThANehiM ahuNovavaNNe deve devaloesu icchenA mANusaM logaM havvamAgacchittae No ceva NaM saMcAteti hvvmaagcchitte| cauhiM ThANehiM ahuNovavanne deve devaloesu icchejjA mANusaM loga havvamAgacchittate saMcAei havvamAgacchittae taM0- ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu amucchite jAva aNajjhovavanne, tassa NaM evaM bhavatiatthi khalu mama mANussae bhave Ayariteti vA uvajjhAeti vA pavattIti vA thereti vA gaNIti vA gaNadhareti vA gaNAvaccheeti vA jesiM pabhAveNaM mae imA etArUvA divvA deviDDI divvA devajuttI laddhA pattA abhisamannAgayA, taM gacchAmiNaM te bhagavaMte vaMdAmi jAva pajjuvAsAmi, 1, ahuNovavanne deve devaloesujAva aNajjhovavanne tassa NamevaM bhavati- esa NaM mANussae bhaveNANIti vA tavassIti vA aidukkara 2 kArate, taM gacchAmiNaM te bhagavaMte vadAmi jAva pabruvAsAmi 2, ahuNovavanne deve devaloesujAva aNajjhovavanne tassa NamevaM bhavati- atthi NaM mama mANussae bhave mAtAti vA jAva suNhAti vA, taM gacchAmi NaM tesimaMtitaM pAunbhavAmi pAsaMtu tA me caturthamadhyayana catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 321-323 mAtApitrAdiAdarzAdisamA: zrAvakAH 8,vIrazrAvakasthitiH, divAnAgamAgamakAraNAni // 431 //
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 432 // imametArUvaM divvaM devihiM divvaM devajuttiM laddhaM pattaM abhisamannAgataM 3, ahuNovavanne deve devalogesujAva aNajjhovavanne tassa NamevaM caturthamadhyayanaM bhavati-atthiNaM mama mANussae bhave mitteti vA sahIti vAsuhIti vA sahAeti vAsaMgaetivA, tesiMcaNaM amhe annamannassa saMgAre catuHsthAnam, tRtIyoddezaka: paDisute bhavati, jo me puvviM cayati se saMbohetavve, iccetehiM jAva saMcAteti havvamAgacchittate 4||suutrm 323 // sUtram ___ ammApiisamANe mAtApitRsamAnaH, upacAraM vinA sAdhuSu ekAntenaiva vatsalatvAd, bhrAtRsamAno'lpataraprematvAt tattvavicArAdau |321-323 mAtApitrAdiniSThuravacanAdaprItestathAvidhaprayojane tvatyantavatsalatvAcceti, mitrasamAnaH sopacAravacanAdinA vinA prItikSateH, tatkSataula aadrshaadicaapdypyupekssktvaaditi| samAnaH- sAdhAraNaH patirasyAH sapatnI, yathA sA sapalyA IrSyAvazAdaparAdhAn vIkSate evaM yaH samAH zrAvakAH sAdhuSu dUSaNadarzanatatparo'nupakArI ca sa sapatnIsamAno'bhidhIyata iti, addAga tti AdarzasamAno yo hi sAdhubhiH 8, vIrazrAva kasthitiH, prajJApyamAnAnutsargApavAdAdInAgamikAn bhAvAn yathAvatpratipadyate sannihitArthAnAdarzakavat sa AdarzasamAno, yasyAnava- devAsthito bodho vicitradezanAvAyunA sarvato'pahriyamANatvAt patAkeva sa patAkAsamAna iti, yastu kuto'pi kadAgrahAnna nAgamAgama kAraNAni gItArthadezanayA cAlyate so'namanasvabhAvabodhatvenAprajJApanIyaH sthANusamAna iti, yastu prajJApyamAno na kevalaM svAgrahAnna calati api tu prajJApakaM durvacanakaNTakairvidhyati sa kharakaNTakasamAnaH, kharA- nirantarA niSThurA vA kaNTA:- kaNTakA yasmiMstat kharakaNTaM- bubbUlAdiDAlaM kharaNamiti loke yaducyate tacca vilagnaM cIvaraM na kevalamavinAzitaM na muJcatyapi tu tadvimocakaM puruSAdikaM hastAdiSu kaNTakairvidhyatIti, athavA kharaNTayati-lepavantaM karoti yat tatkharaNTaM- azucyAdi tatsamAno, yo hi kubodhApanayanapravRttaM saMsargamAtrAdeva dUSaNavantaM karoti, kubodhakuzIlatAduSprasiddhijanakatvenotsUtraprarUpako'yamityasaddUSaNodbhAvakatvena veti / zramaNopAsakAdhikArAdidamAha-samaNasse tyAdi kaNThyam, navaraM zramaNopAsakA
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 433 // nAmAnandAdInAmupAsakadazAbhihitAnAmiti / devAdhikArAdevedamAha- cauhI tyAdi, tristhAnake tRtIyoddezake prAyo caturthamadhyayana vyAkhyAtamevedam, tathApi kiJciducyate, cauhi ThANehiM no saMcAeitti sambandhastathA devalokeSu devamadhye ityarthaH, havaM catu:sthAnam, tRtIyoddezakaH zIghram, saMcAeitti- zaknoti, kAmabhogeSu- manojJazabdAdiSu mUrcchita iva mUrcchito-mUDhastatsvarUpasyAnityatvAdervi- sUtram bodhAkSamatvAd, gRddhastadAkAsAvAn atRpta ityartho, grathita iva grathitastadviSayasneharajjubhissaMdarbhita ityartho, adhyupapanno'tyantaM |321-323 mAtApitrAditanmanA ityartho, nAdriyate- na teSvAdaravAn bhavati, na parijAnAti- ete'pi vastubhUtA ityevaM na manyate, tathA teSviti gamyate AdarzAdino artha badhnAti- etairidaM prayojanamiti nizcayaM karoti, tathA no teSu nidAnaM prakaroti- ete me bhUyAsurityevamiti, tathA no samA: zrAvakAH 8, vIrazrAvateSu sthitiprakalpaM- avasthAnavikalpanameteSvahaM tiSThAmi ete vA mama tiSThantu-sthirA bhavantvityevaMrUpaM sthityA vA-maryAdayA , kasthitiH, prakRSTaH kalpa- AcAraH sthitiprakalpastaM prakaroti-kartumArabhate, prazabdasyAdikarmArthatvAditi, evaM divyaviSayaprasaktireka devAkAraNam, tathA yato'sAvadhunotpanno devaH kAmeSu mUrchitAdivizeSaNo'tastasya mAnuSyakamityAdi iti divyapremasaGkrAntidvitIyam, tathA'sau devo yato bhogeSu mUrchitAdivizeSaNo bhavati tatastatpratibandhAt tassaNa mityAdi iti devakAryAyattatayA manuSyakAryAnAyattatvaM tRtIyam, tathA divyabhogamUrchitAdivizeSaNAttasya manuSyANAmayaM mAnuSyaH sa eva mAnuSyako gandhaH pratikUlo-divyagandhaviparItavRttiH pratilomazcApi, indriyamanasoranAhlAdakatvAd, ekArtho vaitau atyantAmanojJatApratipAdanAyoktAviti, yAvaditi parimANArthaH, cattAri paMce ti vikalpadarzanArtha kadAcidbharatAdiSvekAntasuSamAdau catvAryevAnyadA tu pazcApi, manuSyapaJcendriyatirazcAM bahutvenaudArikazarIrANAM tadavayavatanmalAnAM ca bahutvena durabhigandhaprAcuryAditi, Agacchati manuSyakSetrAdAjigamiSu devaM pratIti, idaM ca manuSyakSetrasyAzubhasvarUpatvamevoktam, na ca devo'nyo vA navabhyo yojanebhyaH parata nAgamAgamakAraNAni // 433 //
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 434 // AgataM gandhaM jAnAtIti, athavA ata eva vacanAd yadindriyaviSayapramANamuktaM tadaudArikazarIrendriyApekSayaiva sambhAvyate, caturthamadhyayanaM kathamanyathA vimAneSuyojanalakSAdipramANeSu dUrasthitA devAghaNTAzabdaMzRNuyuryadi paraMpratizabdadvAreNAnyathA veti narabhavAzubhatvaM catu:sthAnam, tRtIyoddezakaH caturthamanAgamanakAraNamiti, zeSaM nigamanam, AgamanakAraNAni prAyaH prAgvat tathApi kiJciducyate, kAmabhogeSva sUtram mUrchitAdivizeSaNo yo devastasya eva miti evaMbhUtaM mano bhavati yaduta asti me, kintadityAha- AcArya iti vA AcArya mAtApitrAdietadvAsti itirupapradarzane vA vikalpa evamuttaratrApi kvaciditizabdo na dRzyate tatra tu sUtraM sugamameveti, iha ca AcArya: AdarzAdipratibodhakapravrAjakAdiranuyogAcAryovA, upAdhyAyaH- sUtradAtA, pravarttayati sAdhUnAcAryopadiSTeSu vaiyAvRttyAdiSviti pravartI, samA: zrAvakA: 8, vIrazrAvapravarttivyApAritAn sAdhUna saMyamayogeSu sIdataH sthirIkaroti sthaviro, gaNo'syAstIti gaNI- gaNAcAryo gaNadharo kasthiti:, jinaziSyavizeSa AryikApratijAgarako vA sAdhuvizeSaH samayaprasiddho, gaNasyAvacchedo- dezo'syAstIti gaNAvacchedikaH, yo hitaMgRhItvA gacchopaSTambhAyaivopadhimArgaNAdinimittaM viharati, ima tti iyaM pratyakSAsannA, etadeva rUpaM yasyAna kAlAntarAdAvapi rUpAntarabhAk sA tathA, divyA- svargasambhavA pradhAnA vA devarddhirvimAnaratnAdikA dyutiH zarIrAdisambhavA yutirvAyuktiriSTaparivArAdisaMyogalakSaNA labdhA- upArjitA janmAntare prAptA-idAnImupanatA abhisamanvAgatA- bhogyAvasthAMgatA, taMti tasmAttAn bhagavataH pUjyAn vande stutibhirnamasyAmi praNAmena satkaromi AdarakaraNena vastrAdinA vA sanmAnayAmyucita-8 pratipattyA kalyANaM maGgalaM daivataM caityamitibuddhyA paryupAse- sevAmItyekam, tathA jJAnI zrutajJAnAdinetyAdi dvitIya, tathA 'bhAyA i vA bhajjA i vA bhaiNI i vA puttA i vA dhUyA ive'ti yAvacchabdAkSepaH, snuSA- putrabhAryA taM tasmAtteSAmantikaM-8 samIpaM prAdurbhavAmi- prakaTIbhavAmi tA tAvad me mama ime iti pAThAntara iti tRtIyam, tathA mitraM- pazcAtsnehavat sakhA nAgamAgamakAraNAni // 434 //
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 435 // bAlavayasyaH suhRt-sajjano hitaiSI sahAyaH- sahacarastadekakAryapravRttovA saGgataM vidyate yasyAsausAGgatikaH- paricitasteSAm, caturthamadhyayanaM amhe tti asmAbhiH annamannassa tti anyo'nyaM saMgAre tti saGketaH pratizruto'bhyupagato bhavati smeti, je mo(me)tti yo'smAkaM catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH pUrvaM cyavate devalokAtsasambodhayitavya iti caturtham, idazamanuSyabhavekRtasaGkettayorekasya pUrvalakSAdijIviSu bhavanapatyAdiSU sUtram 324 tpadya cyutvA ca naratayotpannasyAnyaH pUrvalakSAdi jIvitvA saudharmAdiSUtpadya sambodhanArthaM yadehAgacchati tadA'vaseyamiti, ityetairityAdi nigamanamiti / anantaraM devAgama uktastatra tatkRtodyoto bhavatIti tadvipakSamandhakAraM loke Aha kArodyotAdi, lokAntikAcauhi ThANehiM logaMdhagAre siyA, taM0- arahaMtehiM vocchijjamANehiM arahaMtapannatte dhamme vocchinjamANe puvvagate vocchijjamANe gamanakAraNAni jAyatete vocchijjamANe, cauhiM ThANehiM loujjote sitA, taM0- arahaMtehiM jAyamANehiM arahaMtehiM pavvatamANehiM arahaMtANaM NANuppayamahimAsuarahatANaMparinivvANamahimAsu4, evaM devaMdhagAre devujote devasannivAte devukkalitAte devakahakahate, cauhi ThANehi deviMdA mANussaMlogahavvamAgacchaMti evaM jahA tiThANejAva logaMtitA devA mANussaMlogahavvamAgacchenA, taM0- arahaMtehiM jAyamANehiM jAva arihaMtANaM parinivvANamahimAsu // sUtram 324 // cauhI tyAdi vyaktam, kintu loke'ndhakAraM- tamidaM dravyato bhAvatazca yatra yad syAt, sambhAvyate hyahaMdAdivyavacchede dravyato'ndhakAram, utpAtarUpatvAt tasya, chatrabhaGgAdaurajaudghAtAdivaditi, vahnivyavacchede'ndhakAraM dravyata eva, tathAsvabhAvAd dIpAderabhAvAdvA, bhAvato'pivA, ekaantdussssmaadaavaagmaaderbhaavaaditi|puurvN devAgama ukto'to devAdhikAravantamAduHkhazayyA // 435 // sUtrAt sUtraprapaJcamAha-cauhI tyAdi, sugamazcAyam, navaraMlokodyotazcaturdhvapisthAneSu devAgamAd, janmAditraye tusvarUpeNApi, evamiti yathA lokAndhakAra tathA devAndhakAramapi caturbhiH sthAnairdevasthAneSvapi hArhadAdivyavacchedakAle vastumAhAtmyAt /
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 436 // duHkha kSaNamandhakAraM bhavatIti, evaM devodyoto'rhatAMjanmAdiSviti, devasannipAto- devasamavAya evameva devotkalikA-devalaharirevameva / / caturthamadhyayana devakahakahetti-devapramodakalakalaH, evameva devendrA manuSyalokamAgaccheyurarhatAM janmAdiSveveti yathA tristhAnake prathamoddezake catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH tathA devendrAgamanAdIni lokAntikasUtrAvasAnAni vAcyAni, kevalamiha parinirvANamahimAsviti caturthamiti / pUrvamarhatA sUtram janmAdivyatikareNa devAgama ukto'dhunA arhatAmeva pravacanArthe duHsthitasyasAdhorduHkhazayyA itarasyetarA bhavantIti sUtradvayenAha 325-326 cattAri duhasejjAo paM0 taM0- tattha khalu imA paDhamA duhasejjA taM0-se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite niggaMthe sukhazayyAH, pAvayaNe saMkite kaMkhite vitigicchite bheyasamAvanne kalusasamAvanne niggaMthaM pAvayaNaM No saddahati No pattiyati No roei, niggaMthaM avAcanIyapAvayaNaM asaddahamANe apattitamANe aroemANe maNaM uccAvataM niyacchati viNighAtamAvajjati paDhamA duhasejA 1, ahAvarA doccA vAcanIyAH duhasejjA se NaM muMDe bhavittA agArAto jAva pavvatite saeNaM lAbheNaM No tussati parassa lAbhamAsAeti pIheti pattheti abhilasati parassa lAbhamAsAemANe jAva abhilasamANe maNaM uccAvayaM niyacchai viNighAtamAvajjati doccA duhasejjA 2, ahAvarA taccA duhasejAseNaM muMDe bhavittA jAva pavvaie divve mANussae kAmabhoge AsAei jAva abhilasati divvamANussae kAmabhoge AsAemANe jAva abhilasamANe maNaM uccAvayaM niyacchati viNighAtamAvajjati taccA duhasejA 3, ahAvarA cautthA duhasejjA-se NaM muMDe jAva pavvaie tassa NamevaM bhavati jayANaM ahamagAravAsamAvasAmi tadA NamahaM saMvAhaNaparimaddaNagAtabbhaMgagAtuccholaNAIlabhAmi jappabhiIcaNaM ahaM muMDe jAva pavvatite tappabhiI ca NaM ahaM saMvAhaNa jAva gAtuccholaNAI No labhAmi, se NaM saMbAhaNa jAva gAtuccholaNAI AsAeti jAva abhilasati se NaM saMbAhaNa jAva gAtuccholaNAI AsAemANe jAva maNaM uccAvataM niyacchati viNighAyamAvajjati cautthA duhasejA 4 / cattAri suhasejAo paM0 taM0- tattha khalu imA paDhamA suhasenA, se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM // 436 //
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 437 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram |325-326 duHkhasukhazayyA:, avAcanIyavAcanIyAH pavvatie niggaMthe pAvayaNe nissaMkite NikvaMkhite nivvitigicchie nobhedasamAvanne nokalusasamAvanne niggaMthaM pAvayaNaMsaddahai pattIyai roteti niggaMthaM pAvayaNaM saddahamANe pattitamANe roemANe no maNaM uccAvataM niyacchati No viNighAtamAvajjati paDhamA suhasejjA 1, ahAvarA doccA suhasejA, seNaM muMDe jAva pavvatite sateNaM lAbheNaM tussati parassa lAbhaMNo AsAeti No pIheti No patthei No abhilasati parassa lAbhamaNAsAemANe jAva aNabhilasamANe nomaNaM uccAvataM Niyacchati No viNighAtamAvajjati doccA suhasejjA 2, ahAvarA taccA suhasejA-seNaM muMDe jAva pavvaie divvamANussae kAmabhogeNo AsAeti jAva no abhilasati divvamANussae kAmabhoge aNAsAemANe jAva aNabhilasamANe no maNaM uccAvataM niyacchati No viNighAtamAvanati taccA suhasejjA 3, ahAvarA caMutthA suhasejA- se NaM muMDe jAva pavvatite tassa NaM evaM bhavati- jai tAva arahaMtA bhagavaMto haTThA AroggA baliyA kallasarIrA annayarAiM orAlAI kallANAI viulAI payatAI paggahitAI mahANubhAgAI kammakkhayakAraNAiMtavokammAiM paDivajaMti kimaMga puNa ahaM abbhovagamiovakkamiyaM veyaNaM no sammaM sahAmi khamAmi titikkhami ahiyAsemi mamaMca NaM abbhovagamiovakkamiyaM sammamasahamANassa akkhamamANassa atitikkhamANassa aNahiyAsemANassa kiM manne kajati?, egaMtaso me pAve kamme kajati, mamaM caNaM abbhovagamiojAvasammaMsahamANassa jAva ahiyAsemANassa kiM manne kajati? egaMtaso me nijarA kajati, cautthA suhasejA 4||suutrm 325 // / cattAri avAyaNijjA paM0 taM0- aviNIe vIgaIpaDibaddhe aviosavitapAhuDe maaii| cattAri vAtaNijjA paM0 taM0- viNIte avigatIpaDibaddhe vitosavitapAhuDe amaatii|suutrm 326 / / cattArI tyAdi, catamrazcatuHsaGkhyA duHkhadAH zayyA duHkhazayyAstAzca dravyato'tathAvidhakhaTvAdirUpA bhAvatastu duHsthacittatayA duHzramaNatAsvabhAvAH pravacanAzraddhAna 1 paralAbhaprArthana 2 kAmAzaMsana 3 snAnAdiprArthana 4 vizeSitAH prajJaptAH, tatre ti // 437 //
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 438 // duHkha tAsu madhye se iti sa kazcid gurukA athArtho vA ayaM sa ca vAkyopakSepe pravacane zAsane dIrghatvaJca prakaTAditvAditi caturthamadhyayana zaGkita- ekabhAvaviSayasaMzayayuktaH kAzito- matAntaramapi sAdhvitibuddhirvicikitsitaH- phalaM prati zaGkAvAn catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH bhedasamApanno-buddhidvaidhIbhAvApanna evamidaM sarvaM jinazAsanoktamanyathA veti kaluSasamApanno- naitadevamiti viparyasta iti, na sUtram zraddhatte- sAmAnyenaivamidamiti no pratyeti- pratipadyate prItidvAreNa no rocayati- abhilASAtirekeNAsevanAbhimukhatayeti, |325-326 manaH-cittamuccAvacaM- asamaJjasaM nigacchati- yAti karotItyarthastato vinighAtaM-dharmabhraMzaM saMsAraM vA Apadyate, evamasau sukhazayyAH, zrAmaNyazayyAyAM duHkhamAsta ityekA, tathA svakena- svakIyena labhyate lambhanaM veti lAbho'nnAde ratnAdervA tena AzAM avAcanIyakarotItyAzayati sa nUnaM me dAsyatItyevamiti AsvAdayati vA- labhate ced bhuGkta eva spRhayati-vAJchayati prArthayati vAcanIyAH yAcate abhilaSati- labdhe'pyadhikataraM vAJchatItyarthaH, zeSamuktArthamevamapyasau duHkhamAsta iti dvitIyA, tRtIyA kaNThyA, agAravAso-gRhavAsastamAvasAmi-tatra varte sambAdhanaM-zarIrasyAsthisukhatvAdinA naipuNyena mardanavizeSa: parimaInaMtu-pRSThAdemalanamAtraM parizabdasya dhAtvarthamAtravRttitvAd gAtrAbhyaGgaH- tailAdinA'GgamrakSaNaM gAtrotkSAlanaM- aGgadhAvanametAni labhena kazcid niSedhayatIti, zeSaM kaNThyamiti caturthI // duHkhazayyAviparItAH sukhazayyAH prAgivAvagamyA, navaraM- haTTha ttizokAbhAvena hRSTA iva hRSTA arogA-jvarAdivarjitA balikA:-prANavantaH kalyazarIrA:-paTuzarIrA anyatarANi- anazanAdInAM madhye ekatarANi udArANi- AzaMsAdoSarahitatayodAracittayuktAni kalyANAni maGgalasvarUpatvAd vipulAni bahudinatvAt / // 438 // prayatAni prakRSTasaMyamayuktatvAt pragRhItAni AdarapratipannatvAdmahAnubhAgAni acintyazaktiyuktatvAdsamRddhAni RddhivizeSa 0 piSTAde (mu0)|
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 439 // caturthamadhyayana catu:sthAnam, tRtIyoddezaka: sUtram 327 AtmabhariparaMbharyAdicaturbhaGgayaH kAraNatvAt karmakSayakAraNAni mokSasAdhakatvAt tapaHkarmANi-tapaH- kriyAH pratipadyante- Azrayanti, kimaMga puNa tti kiM prazne aGgatyAtmAmantraNe'laGkArevA puna riti pUrvoktArthavailakSaNyadarzane zirolocabrahmacaryAdInAmabhyupagame bhavA AbhyupagamikI upakramyate'nenAyurityupakramo-jvarAtIsArAdistatra bhavA yA saupakramikI sA cAsau sA ceti AbhyupagamikaupakramikI tAM vedanAM- duHkhaM sahAmi tadutpattAvabhimukhatayA, asti ca sahiravaimukhyArthe yathA'sau bhaTastaM bhaTaM sahate, tasmAnna bhajyata iti / bhAvaH, kSame Atmani pare vA'vikopatayA titikSAmi adainyatayA adhyAsayAmi sauSThavAtirekeNa tatraiva vedanAyAmavasthAna karomItyarthaH, ekArthA vaite zabdAH, kiM manne tti manye nipAto vitarkArthaH kriyate- bhavatItyarthaH, egaMtaso tti ekAntena sarvathetyartha iti // ete ca duHkhasukhazayyAvanto nirguNasaguNA atastadvizeSANAmeva vAcanIyAvAcanIyatvadarzanAya sUtradvayam, kaNThyam, navaraM vIyaitti vikRti:-kSIrAdikA avyavazamitaprAbhRta iti prAbhRtaM- adhikaraNakArI kopa iti / anantaraM vAcanIyAvAcanIyAH puruSA uktA iti puruSAdhikArAt tadvizeSapratipAdanaparaM caturbhaGgikApratibaddhaM sUtraprabandhamAha cattAripurisajAyA paM0 taM0- AtaMbhare nAmamege no paraMbhare paraMbhare nAmamegeno AtaMbhare ege AtaMbharevi paraMbharevi egeno AyaMbhare no paraMbhare, cattAri purisajAyA paM0 taM0- duggae nAmamege duggae duggae nAmamege suggate suggate nAmamege duggae suggae nAmamege suggae, cattAri purisajAyA paM0 taM0- duggate nAmamege duvvae duggae nAmamege suvvae suggae nAmamege duvvate suggae nAmamege suvvae 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0- duggate nAmamege duppaDitANaMde duggate nAmamege suppaDitANaMde 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0- duggate nAmamege duggatigAmI duggae nAmamege suggatigAmI 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0- duggate nAmamege duggatiM gate duggate nAmamege sugatiM gate 4, cattAri purisajAtA paM0 taM0- tame nAmamege tame tame nAmamege jotI jotI NAmamege tame jotINAmamege jotI 4, cattAri purisajAtA paM0 // 432 //
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 440 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 327 AtmabhariparaMbharyAdicaturbhaGganyaH taM0- tame nAmamege tamabale tame nAmamege jotibale jotI nAmamege tamabale jotI nAmamege jotIbale, cattAri purisajAtA paM0 taM0- tame nAmamege tamabalapalajjaNe tame nAmamege jotIbalapalajjaNe 4, cattAri purisajAtA paM0 taM0- parinnAyakamme nAmamege no parinnAtasanne parinnAtasanneNAmamegeNoparinnAtakamme egeparinnAtakammevi04, cattAri purisajAtA paM0 taM0- parinnAyakammeNAmamegenoparinnAtagihAvAse parinnAyagihAvAse NAmaM ege No parinnAtakamme 4, cattAri purisajAtA paM0 ta0-pariNAyasanne NAmamegeno parinnAtagihAvAse parinnAtagihAvAse NAmaMege04, cattAripurisajAtApaM0 taM0- ihattheNAmamegenoparatthe paratthe nAmamegeno ihatthe4, cattAripurisajAtA paM0 taM0- egeNaM NAmamege vahati egeNaM hAyati egeNaM NAmamege vaDDai dohiM hAyati dohiMNAmamege vahati egeNaM hAtati dohiM nAmamege vaDati dohiM hAyati, cattAri kaMthakA paM0 taM0- Ainne nAmamege Ainne Ainne nAmamege khaluMke khaluMke nAmamege Ainne khaluMke nAmamegekhaluke 4, evAmeva cattAripurisajAtApaM020- Ainne nAmamege Ainne caubhaMgo, cattAri kaMthagApaM0 taM0- Atinne nAmamege AtinnatAte viharati Ainne nAmamege khaluMkattAe viharati 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0- Ainne nAmamege AinnatAe viharai caubhaMgo, cattAri pakaMthagA paM0 taM0- jAtisaMpanne nAmamegeNo kulasaMpanne 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0- jAtisaMpanne nAmamege caubhaMgo, cattAri kaMthagApaM0 taM0- jAtisaMpanne nAmamegeNo balasaMpanne 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0-jAtisaMpanne nAmamege No balasaMpaNNe 4, cattAri kaMthagA paM0 taM0- jAtisaMpanne NAmamege No rUvasaMpanne 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0jAtisaMpanne nAmamegeNorUvasaMpaNNe 4, cattAri kaMthagApaM0 taM0-jAisaMpanne NAmamegeNojayasaMpaNNe 4, evAmeva cattAripurisajAyA paM020- jAtisaMpanne 4, evaM kulasaMpanneNa ya balasaMpaNNeNa ta 4, kulasaMpanneNa ya rUvasaMpaNNeNa ta 4, kulasaMpaNNeNa ta jayasaMpanneNa ta 4, evaM balasaMpanneNa tarUvasaMpanneNata 4, balasaMpanneNa ta jayasaMpaNNeNa ta 4, savvattha purisajAyA paDivakkho, cattAri kaMthagApaM0 // 440
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 441 // taM0- rUvasaMpanne NAmamegeNo jayasaMpanne 4, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- rUvasaMpanne nAmamegeNo jayasaMpanne 4 / cattAri purisa- caturthamadhyayanaM jAyA paM0 taMjahA-sIhattAte NAmamege nikkhaMte sIhattAte viharaisIhattAte nAmamege nikkhaMte siyAlattAe viharai sIyAlattAe nAmamege catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH nikkhaMte sIhattAe viharai sIyAlattAe nAmamege nikkhaMte sIyAlattAe viharai // sUtram 327 // sUtram 327 cattArI tyAdi, AtmAnaM bibharti-puSNAtItyAtmambhariHprAkRtatvAdAyaMbhare, tathA paraM bibhartIti parambhariH,prAkRtatvAtparaMbhareSTha Atmabhariiti, tatra prathamabhaGge svArthakAraka eva, sa ca jinakalpiko, dvitIyaH parArthakAraka eva, sa ca bhagavAnarhan, tasya vivakSayA paraMbharyAdi caturbhaGgayaH sakalasvArthasamApteH parapradhAnaprayojanaprApaNapravaNaprANitatvAt, tRtIye svaparArthakArI, saca sthavirakalpiko vihitaanusstthaantH| svArthakaratvAdvidhivatsiddhAntadezanAtazca parArthasampAdakatvAt, caturthe tUbhayAnupakArI, sa ca mugdhamatiH kazcid yathAcchando veti, evaM laukikapuruSo'pi yojanIyaH / ubhayAnupakArI ca durgata eva syAditi durgatasUtram, durgato- daridraH, pUrva dhanavihInatvAd / jJAnAdiratnavihInatvAdvA pazcAdapi tathaiva durgata eveti, athavA durgato dravyataH punardugato bhAvata iti prathama, evamanye trayo, navaraM sugato dravyato dhanI bhAvato jJAnAdiguNavAniti / durgataH ko'pi vratI syAditi duvratasUtram, durgato-daridro duvrato'samyagvato'thavA durvyaya-AyanirapekSavyayaH kusthAnavyayo vetyekaH, anyo durgataH san suvrato-niraticAraniyamaH, suvyayo vaucityapravRtteriti, itarau pratItau / durgatastathaiva duSpratyAnandaH- upakRtena kRtamupakAraM yo nAbhimanyate, yastu manyate taM sa supratyAnanda iti / durgato-daridraH san durgatiM gamiSyatIti durgatigAmItyevamanye'pi, navaraMsugatiM gamiSyatIti sugatigAmI, sugata- Izvara ityrthH| // 441 // durgatastathaiva durgatiMgato yAtrAjanakupitatanmAraNapravRttadramakavad, evamanye tryH| tama iva tamaH pUrvamajJAnarUpatvAdaprakAzatvAdvA pazcAdapi tama evetyeko'nyastu tamaH pUrvaM pazcAjyotiriva jyotirupArjitajJAnatvAt prasiddhiprAptatvAdvA, zeSau sujJAnau / tama:
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, tRtIyoddezaka: sUtram 327 AtmabhariparaMbharyAdicaturbhaGganyaH // 442 // kukarmakAritayA malinasvabhAvastamaH- ajJAnaM balaM- sAmarthya yasya tamo- 'ndhakAraM vA tadeva tatra vA balaM yasya sa tathA, asadAcAravAnajJAnI rAtricarovA caurAdirityekastathA tamastathaiva jyotirjJAnaM balaMyasya AdityAdiprakAzovA jyotistadeva tatra vA balaM yasya sa tathA, ayaM cAsadAcAro jJAnavAn dinacArI vA caurAdiriti dvitIyo, jyotiH-satkarmakAritayojjvalasvabhAvastamobalastathaiva, ayaM ca sadAcAravAn ajJAnI kAraNAntarAdvArAtricara iti tRtIyazcaturthaH sujJAno'yaJca sadAcAravAn jJAnI dinacaro veti / tathA tamastathaiva 'tamabalapalajjaNe'tti tamo- mithyAjJAnam andhakAraM vA tadeva balaM tatra vA athavA tamasi- uktarUpe bale ca-sAmarthya prarajyate- ratiM karotIti tamobalapraraJjanaH, evaM jyotirbalapraraJjano'pi, navaraM jyotiHsamyagjJAnamAdityAdiprakAzo veti, evamitarAvapi, ihApi ta eva pUrvasUtroktAH puruSavizeSAH praraJjanavizeSitA draSTavyAH, athavA tamastathaivAprasiddho vA tamobalena-andhakArabalena saJcaran pralajjate iti tamobalapralajjanaH- prakAzacArI, evamitare'pi, navaraM dvitIyo'ndhakAracArI tRtIyaH prakAzacArI caturthaH kuto'pikAraNAdandhakAracAryeveti, pajjalaNe tti kvacitpAThastatrAjJAnabalenAndhakArabalena vA jJAnabalena prakAzabalena vA prajvalati-darpito bhavatyavaSTambhaM karoti yaH sa tatheti / parijJAtAnijJaparijJayA svarUpato'vagatAni pratyAkhyAnaparijJayA ca parihRtAni karmANi- kRSyAdIni yena sa parijJAtakarmA no- na ca parijJAtA:saMjJA-AhArasaMjJAdyA yena saparijJAtasaMjJo'bhAvitAvasthaH pravrajitaHzrAvako vetyekaH, parijJAtasaMjJaH sadbhAvanAbhAvitatvAt na parijJAtakA kRSyAdyanivRtteH zrAvaka iti dvitIyastRtIyaH sAdhuzcaturtho'saMyata iti / parijJAtakarmA- sAvadhakaraNakAraNAnumatinivRttaH kRSyAdinivRtto vA na parijJAtagRhAvAso'pravrajita ityeko'nyastu parijJAtagRhAvAso na tyaktArambho duSpravrajita iti dvitIyastRtIyaHsAdhuzcaturtho'saMyatastyaktasaMjJo viziSTaguNasthAnakatvAdatyaktagRhAvAso gRhasthatvAdeko'nyastu // 442 //
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 caturthamadhyayana catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 327 AtmabhariparaMbharyAdicaturbhaGgayaH // 443 // parihatagRhavAso yatitvAdabhAvitatvAnna parihRtasaMjJo'nya ubhayathA anyo nobhayatheti / ihaiva janmanyarthaH- prayojanaMbhogasukhAdi AsthA vA-idameva sAdhviti buddhiryasya sa ihArtha ihAstho vA bhogapuruSa ihalokapratibaddhovA, paratraiva janmAntare artha AsthA vA yasya sa parArthaH parAstho vA sAdhurbAlatapasvI vA iha paratra ca yasyArtha AsthA vA sa suzrAvaka ubhayapratibaddho vA ubhayapratiSedhavAn kAlazaukarikAdirmUDho veti, athavA ihaiva vivakSite grAmAdau tiSThatIti ihasthastatpratibandhAnna parastho anyastu paratra pratibandhAtparastho'nyastUbhayastho'nyaH sarvApratibaddhatvAdanubhayasthaH sAdhuriti / ekeneti zrutena ekaH kazcidvarddhate ekeneti samyagdarzanena hIyate, yathoktaM-jaha jaha bahussuo saMmao ya sIsagaNasaMparivuDo y| aviNicchio ya samae taha taha siddhNtpddinniio||1|| (sammati0 3/66) ityekastathA ekena zrutenaivAnyo varddhate dvAbhyAM samyagdarzanavinayAbhyAM hIyate iti dvitIyo, dvAbhyAM zrutAnuSThAnAbhyAmanyo varddhate ekena samyagdarzanena hIyate iti tRtIyo, dvAbhyAM zrutAnuSThAnAbhyAmanyo varddhate dvAbhyAM samyagdarzanavinayAbhyAM hIyata iti caturthaH, athavA jJAnena varddhate rAgeNa hIyate ityeko'nyo jJAnena varddhate rAgadveSAbhyAM hIyate iti dvitIyo'nyo jJAnasaMyamAbhyAMvarddhate rAgeNa hIyate iti tRtIyo'nyo jJAnasaMyamAbhyAM varddhate rAgadveSAbhyAM hIyata iti caturtho'thavA krodhena varddhate mAyayA hIyate kopena varddhate mAyAlobhAbhyAM hIyate krodhamAnAbhyAM varddhate mAyayA hIyate krodhamAnAbhyAM varddhate mAyAlobhAbhyAM hIyata iti |prknthkaaH pAThAntarataHkanthakA vA-azvavizeSAH, AkIrNo- vyApto javAdiguNaiH pUrvaM pazcAdapi tathaiva, anyastvAkIrNaH pUrvaM pazcAtkhaluGko- galiravinIta iti, anyaH pUrvaM khaluGkaH pazcAdAkIrNo guNavAniti caturthaH, pUrva pazcAdapikhaluGka eveti / AkIrNo guNavAn AkIrNatayA-guNavattayA vinayavegAdibhirityartho, vahati- pravarttate viharatIti 0 yathA yathA bahuzrutaH saMmatazca shissygnnsNprivRtshc| avinizcito yadi samaye tathA tathA siddhAntapratyanIkaH // 1 //
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 444 // caturthamadhyayanaM ] catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 328-329 apratiSThAnAdIni sImantakAdIni samAni sapakSANi ca, dvizarIrA: pAThAntaram, AkIrNo'nya ArohadoSeNa khaluGkatayA- galitayA vahati, anyastu khaluGka ArohakaguNAd AkIrNaguNatayA vahati, caturthaH pratItaH, sUtradvaye'pi puruSA dArzantikA yojyAH, sUtre tu kvacinnoktAH, vicitratvAd sUtragateriti, 5 jAti 4 kula 3 bala 2 rUpa 1 jayapadeSu dazabhirdvikasaMyogairdazaiva prakanthakadRSTAntacaturbhaGgIsUtrANi, pratyekaM tAnyevAnusaranti santi daza dAntikapuruSasUtrANi bhavantIti, navaraM jayaH- parAbhibhava iti, siMhatayA- UrjavRttyA niSkrAnto gRhavAsAt tathaiva ca viharati udyatavihAreNeti, zRgAlatayA-dInavRttyeti / pUrvaM puruSANAmazvAdibhirjAtyAdiguNena samatoktA'dhunA apratiSThAnAdInAM tAmeva pramANata Aha cattAri logesamA paM0 taM0- apaiTThANe narae 1 jaMbuddIve dIve 2 pAlate jANavimANe 3 savvaTThasiddhe mahAvimANe 4, cattAri loge samA sapakkhiM sapaDidisiM paM0 taM0-sImaMtae narae samayakkhette uDuvimANe IsIpabbhArA puDhavI / / sUtram 328 // __uDDaloge NaM cattAri bisarIrA paM0 taM0- puDhavikAiyA Au0 vaNassai0 urAlA tasA pANA, aho loge NaM cattAri bisarIrA paM0 taM0- evaM ceva, evaM tiriyaloevi 4 // sUtram 329 // / cattArI tyAdi sUtradvayaM prAyo vyAkhyAtArthaM tathApyucyate, apratiSThAno narakAvAsaH saptamyAM narakapRthivyAM paJcAnAM kAlAdInAM narakAvAsAnAM madhyavartI, sa ca yojanalakSam, pAlakaM pAlakadevanirmitaM saudharmendrasambandhi yAnaJca tadvimAnazca yAnAya vAgamanAya vimAnaM yAnavimAnam, natu zAzvatamiti, sarvArthasiddhaM paJcAnAmanuttaravimAnAnAM madhyamamiti / catvAro loke samA bhavanti, kathamityAha- sapakkhiM sapaDidisaM ti samAnA: pakSAH-pArvA dizo yasmin tatsapakSamihekAraH prAkRtatvena tathA samAnAH pratidizo-vidizo yasmiMstatsapratidiktadyathA bhavatyevaM samA bhavantIti, sadRzAH pakSairiti sapakSamityavyayIbhAvo // 444 //
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAcaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 445 // sUtram ti, pRthusaGkIrNayorhi dravyayoradhauparivibhAgena sthitayostulyamAnayorvA viSamatAvyavasthitayorna samA dizo vidizazca caturthamadhyayanaM bhavantItyatyantasamatAkhyApanArthamidaM vizeSaNadvayamiti, sImantakaH prathamapRthivyAMprathamaprastaTe paJcacatvAriMzadyojanalakSapramANa catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH iti, samaya:- kAlastadupalakSitaM kSetraM samayakSetraM manuSyakSetramityarthaH, uDuvimAnaM saudharme prathamaprastaTa eveti, ISad- alpo ratnaprabhAdyapekSayA prAgbhAra- ucchrayAdilakSaNo ysyaaNsesstpraagbhaaraa| ISatprAgbhArA Urddhaloke bhavatIti UrddhalokaprastAvAdida- 330-334 hrIsattvAdimAha- uDDe tyAdi, dvezarIre yeSAM te dvizarIrAH, ekaM pRthivIkAyikAdizarIrameva dvitIyaM janmAntarabhAvi manuSyazarIraM tatastRtIyaM hIkhA puruSAH zayyAkeSAJcinna bhavatyanantarameva siddhigamanAd, orAlA tasa tti udArAH- sthUlA dvIndriyAdayo na tu sUkSmAstejovAyulakSaNAsteSA- vastra-pAtramanantarabhavemAnuSatvAprAptyA siddhirna bhavatIti zarIrAntarasambhavAt, tathodAratrasagrahaNena dvIndriyAdipratipAdane'pIha dvizarIratayA sthAnapratimAH, jIvaspRSTapaJcendriyA eva grAhyA, vikalendriyANAmanantarabhave siddherabhAvAd, uktaJca-vigalA labheja viraiMNa hu kiMci labheja suhamatasA kArmaNonmizraiti / lokasambandhAyAte adholokatiryaglokayoratidezasUtre, gatArthe iti| tiryaglokAdhikArAt tadudbhavaM saMyatAdipuruSa zarIrANi, lokAstibhedairAhacattAri purisajAyA paM0 taM0-hirisatte hirimaNasatte calasatte thirasatte // sUtram 330 // samapradezAH, cattAri sijjapaDimAo paM0, cattArivatthapaDimAo50, cattAri pAyapaDimAo paM0, cattAri ThANapaDimAopaM0 // sUtram 331 / / cattAri sarIragA jIvaphuDA paM0 taM0- veuvvie AhArae teyae kammae, cattAri sarIragA kammammIsagApaM0 taM0-orAlie veuvvie AhArate teute| sUtram 332 // 0 vikalA labheran viratiM naiva kiJcillabheran sUkSmatrasAH / kAyabAdarAH grahA: // 445 //
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 446 // cauhiM atthikAehiM loge phuDe paM0 taM0-dhammatthikAeNaM adhammatthikAeNaM jIvatthikAeNaM puggalatthikAeNaM, cauhiM bAdarakAtehiM uvavajjamANehiM loge phuDe paM0 taM0- puDhavikAiehiM Au0 vAu0 vnnssikaaiehiN| sUtram 333 // cattAri paesaggeNaM tullA paM0 taM0-dhammatthikAe adhammatthikAe logAgAse egjiive||suutrm 334 // cattArI tyAdi, hriyA- lajjayA sattvaM- parISahAdisahane raNAGgaNe vA avaSTambho yasya sa hrIsattvastathA hriyA- hasiSyanti mAmuttamakulajAtaM janA iti lajjayA manasyeva na kAye romaharSakampAdibhayaliGgopadarzanAt sattvaM yasya sa hrImanaHsattvaH, calaMasthiraMparISahAdisampAte dhvaMsAt sattvaM yasya sa calasattva:, etadviparyayAt sthirasattva iti / sthirasattvo'nantaramuktaH,sacAbhigrahAn pratipadya pAlayatIti tadarzanAya sUtracatuSTayamidaM- cattAri sijje tyAdi, sugamam, navaraMzayyate yasyAMsAzayyA-saMstArakastasyAH pratimA- abhigrahAH zayyApratimAstatroddiSTaM phalakAdInAmanyatamad grahISyAmi netaradityekA, yadeva prAguddiSTaM tadeva yadi drakSyAmi tadA tadeva grahISyAmi nAnyaditi dvitIyA, tadapi yadi tasyaiva zayyAtarasya gRhe bhavati tato grahISyAmi nAnyata AnIya tatra zayiSya iti tRtIyA, tadapi phalakAdikaM yadi yathAsaMstRtamevAste tato grahISyAmi nAnyatheti caturthI, Asu ca pratimAsvAdyayoH pratimayorgacchanirgatAnAmagraha uttarayoranyatarasyAmabhigraho,gacchAntargatAnAMtucatamro'pikalpanta iti, vastrapratimA - vastragrahaNaviSaye pratijJAH, kArpAsikAdItyevamuddiSTaM vastraM yAciSye iti prathamA, tathA prekSitaM vastraM yAciSye nAparamiti dvitIyA, tathA''ntaraparibhogenottarIyaparibhogena vA zayyAtareNa paribhuktaprAyaM vastraM grahISyAmIti tRtIyA, tathA tadevotsRSTadharmakaM grahISyAmIti caturthI, pAtrapratimA uddiSTaM dArupAtrAdi yAciSye 1, tathA prekSitaM 2 tathA dAtuH svAGgikaM paribhuktaprAyaM dvitreSu vA pAtreSu paryAyeNa paribhujyamAnaM pAtraM yAciSya iti tRtIyA, ujjhitadharmakamiti caturthI, sthAnaM caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram |330-334 hrIsattvAdipuruSAH zayyAvastra-pAtrasthAnapratimAH, jIvaspRSTakArmaNonmizrazarIrANi, lokAstikAyabAdarAH samapradezAH, grahA: // 446 //
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 447 // kAyotsargAdyartha Azrayastatra pratimAH sthAnapratimAstatra kasyacid bhikSorevaMbhUto'bhigraho bhavati yathA- ahamacittaM sthAnamupAzrayiSyAmi tatra cAkuJcanaprasAraNAdikAM kriyAM kariSye, tathA kiJcidacittaM kuDyAdikamavalambayiSye, tathA tatraiva stokapAdaviharaNaM samAzrayiSyAmIti prathamA pratimA, dvitIyA tvAkuJcanaprasAraNAdikriyAmavalambanaM ca kariSye na pAdaviharaNamiti, tRtIyA tvAkuJcanaprasAraNameva nAvalambanapAdaviharaNe iti, caturthI punaryatra trayamapina vidhatte / anantaraM zarIraceSTAnirodha ukta iti zarIraprastAvAdidaM sUtradvayaM- cattArI tyAdi vyaktaM, kintu jIvena spRSTAni- vyAptAni jIvaspRSTAni, jIvena hi spRSTAnyeva vaikriyAdIni bhavanti, na tu yathA audArikaM jIvamuktamapi bhavati mRtAvasthAyAM tathaitAnIti, 'kammammIsaga'tti kArmaNena zarIreNonmizrakANi na kevalAni yathaudArikAdIni trINi vaikriyAdibhiramizrANyapi bhavanti naivaM kArmaNeneti bhaavH| zarIrANi kArmaNenonmizrANItyuktamunmizrANi ca spRSTAnyeveti spRSTaprastAvAt sUtradvayaM-'cauhI'tyAdi, gatArtham, kevalaM 'phuDe'tti spRSTaH- pratipradezaM vyAptaH, sUkSmANAM paJcAnAmapi sarvalokAt sarvaloke utpAdAbAdarataijasAnAM tu sarvalokAdudvRttya manuSyakSetre RjugatyA vakragatyA cotpadyamAnAnAM dvayorUrddhakapATayoreva bAdaratejastvavyapadezasyeSTatvAcca cauhiM bAdarakAehiM ityuktam, bAdarA hi pRthivyambuvAyuvanaspatayaH sarvato lokAdudvRttya pRthivyAdi ghanodadhyAdi ghanavAtavalayAdi ghanodadhyAdiSu yathAsvamutpAdasthAneSvanyataragatyotpadyamAnA aparyAptakAvasthAyAmatibahutvAt sarvalokaM pratyekaMspRzanti, paryAptAstvete bAdaratejaskAyikAstrasAzca lokAsaGkhayeyabhAgameva spRzantIti, uktaJca prajJApanAyAM- ettha NaM bAdarapuDhavikAiyANaM pajjattagANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM loyassa asaMkhejjaibhAge, tathA bAdarapuDhavikAiyANaM apajjattagANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM savvaloe, evamabvAyuOatra bAdarapRthvIkAyikAnAM paryAptakAnAM sthAnAni prajJaptAni upapAtena lokasyAsaMkhyAtatamo bhAgaH, bAdarapRthvIkAyikAnAmaparyAptakAnAM sthAnAni prajJaptAni 8 caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 330-334 hrIsattvAdipuruSAH zayyAvastra-pAtrasthAnapratimAH, jIvaspRSTakArmaNonmizrazarIrANi, lokAstikAyabAdarA: samapradezAH, grahAH // 447 //
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 448 // vanaspatInAm, tathA bAdarateukkAiyANaM pajjattANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM loyassa asaMkhejjaibhAge, bAdarateukkAiyANaM apajjattANaM caturthamadhyayana ThANA pannattA, loyassa dosu unakavADesu tiriyaloyataDhe yatti dvayorUrdhvakapATayorUrddhakapATasthatiryagloke cetyarthastirya- catuHsthAnam, glokasthAlake cetyanye, tathA kahina bhaMte! suhumapuDhavikAiyANaM pajjattagANaM apajjattagANa ya ThANA pannattA?, goyamA! suhumapuDhavikAiyA / tRtIyoddezaka: sUtram je pajjattagA je ya apajjattagA te savve egavihA avisesamaNANattA savvalogapariyAvannagA pannattA samaNAuso! tti, evamanye'pi, evaM 335-337 beiMdiyANaM pajjattApajjattANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM loyassa asaMkhejjaibhAgotti, evaM zeSANAmapIti / caturbhirlokaH spRSTa ityuktamiti durdarzazarIrAH, spRSTArthavedalokaprastAvAttasya dharmAstikAyAdInAM cAnyo'nyaM pradezataH samatAmAha- cattArI tyAdi kaNThyam, navaraM pradezAgreNapradeza- kendriyANi, parimANeneti tulyAH-samAH sarveSAmeSAmasaGkhyAtapradezatvAt, loyAgAse tti AkAzasyAnantapradezatvena dharmAstikAyAdibhiH bahirjIva pudralA-gamanasahAtulyatAprasakterlokagrahaNam, 'egajIve'tti sarvajIvAnAmanantapradezatvAdvivakSitatulyatA'bhAvaprasaGgAdekagrahaNamiti / pUrva kAraNAni pRthivyAdibhiH spRSTo loka ityuktamiti pRthivyAdiprastAvAdidamAha cauNhamegaM sarIraM no supassaMbhavai, taM0- puDhavikAiyANaM Au0 teu0 vaNassaikAiyANaM / sUtram 335 // cattAri iMdiyatthA puTThA vedeti, taM0- sotiMdiyatthe ghANiMdiyatthe jibhiMdiyatthe phaasiNdiytthe|suutrm 336 // - upapAtena sarvaloke, bAdaratejaskAyikAnAM paryAptAnAM sthAnAni prajJaptAni upapAtena lokasyAsaMkhyAtatamo bhAgaH, bAdaratejaskAyikAnAmaparyAptakAnAM sthAnAni prajJaptAni lokasya dvayorUrdhvakapATayostiryagloke ca(sthAle c)| 0 kka bhadanta! sUkSmapRthvIkAyikAnAmaparyAptakAnAM paryAptakAnAM ca sthAnAni prajJaptAni?, gautama! | sUkSmapRthvIkAyikA ye paryAptA ye cAparyAptakAste sarve ekavidhA avizeSA anAnAtvAH sarvalokaparyApannAH prajJaptAH zramaNAyuSman! (c) evaM dvIndriyANAM paryAptAkAparyAptAkAnAM sthAnAni prajJaptAni upapAtena lokasyAsaGkhyAtatamo bhaagH| // 448 //
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 449 // cauhiM ThANehiM jIvA ya poggalA ya No saMcAteMti bahiyA logaMtA gamaNatAte, taM0- gatiabhAvaNaM NiruvaggahatAte lukkhatAte logANubhAveNaM // sUtram 337 // cauNha mityAdi kaNThyam, kintu no passaM ticakSuSA no dRzyamatisUkSmatvAt, kvacit no supassaMti pAThastatra na sukhadRzyahanacakSuSaH pratyakSadRzyamanumAnAdibhistu dRzyamapItyartho, bAdaravAyUnAM tathA sUkSmANAMpaJcAnAmapi tadekamanekaM vA adRzyamiti caturNAmityuktam, vanaspataya iha sAdhAraNA eva grAhyAH, pratyekazarIrasyaikasyApi dRzyatvAditi / pRthivyAdInAM zarIrasya cakSurindriyAviSayatvamuktamitIndriyaviSayaprastAvAdidamAha- cattAri iMdiye tyAdi, spaSTam, kintu indriyairaryante-adhigamyanta itIndriyArthAH- zabdAdayaH, puTThatti spRSTAH- indriyasambaddhA veeMti tti vedyante- AtmanA jJAyante, nayanamanovarjAnAM zrotrAdInAM prAptArthaparicchedasvabhAvatvAditi, uktaM ca-puDhe suNei saI rUvaM puNa pAsaI apuDhe tu / gaMdha rasaM ca phAsaM ca baddhapuDhe viyaagre||1|| (Ava0ni0 5) iti, anantaraM jIvapudgalayorindriyadvAreNa grAhakagrAhyabhAva ukto'dhunA tayorgatidharmaM cintayannAha- cauhI tyAdi, vyaktam, paramanyeSAMgatireva nAstIti jIvA ya puggalAye'tyuktam, nosaMcAaiMti na zaknuvanti nAlaMbahiya tti bahistAllokAntAd aloke ityartho, gamanatAyai-gamanAya gantumityartho, gatyabhAvena-lokAntAt paratasteSAMgatilakSaNasvabhAvAbhAvAdadho dIpazikhAvat, tathA nirupagrahatayA-dharmAstikAyAbhAvena tajanitagatyupaSTambhAbhAvAd gantryAdirahitapaGgavat, tathA rUkSatayA sikatAmuSTivad, lokAnteSu hi pudgalA rUkSatayA tathA pariNamanti yathA parato gamanAya nAlam, karmapudgalAnAM tathAbhAve jIvA api, siddhAstu nirupagrahatayaiveti, lokAnubhAvena- lokamaryAdayA viSayakSetrAdanyatra maartnnddmnnddlvditi| anantaroktA spRSTaM zRNoti zabdaM rUpaM punaH pazyatyaspRSTameva / gandhaM rasaM ca sparza ca baddhaspRSTaM vyAkuryAt // 1 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram |335-337 durdarzazarIrAH, spRSTArthavedakendriyANi, bahirjIvapudgalA-gamanakAraNAni // 449 / /
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAI zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 450 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 338 jJAtAharaNataddezataddoSopanyAsopanayahetUnAM cAturvidhyam (sadRSTAntam) arthA uktavannidarzanataH prAyaH prANinAM pratItipathapAtino bhavantIti nidarzanabhedapratipAdanAya paJcasUtrI cauvvihe NAte paM0 saM0- AharaNe AharaNatahese AharaNataddose uvannAsovaNae 1, AharaNe cauvvihe paM0 taM0- avAte uvAte ThavaNAkamme paDuppannaviNAsI 2, AharaNataddese cauvvihe paM0 taM0- aNusiTThI uvAlaMbhe pucchA nissAvayaNe 3, AharaNataddose caubihe paM0 taM0- adhammajutte paDilome aMtovaNIte duruvaNIte 4, uvannAsovaNae cauvvihe paM0 taM0- tavvatthute tadannavatthute paDinibhe hetU 5, heU cauvvihe- paM0 taM0- jAvate thAvate vaMsate lUsate 1, athavA heU cauvihe paM0 taM0- paccakkhe aNumANe ovamme Agame 2, ahavA heU cauvvihe paM0 taM0- atthittaM atthi so heU 1, atthittaM Natthi so heU 2, NatthittaM atthi so heU 3, NatthittaM Natthi so heU 4,3||suutrm 338 // tatra jJAyate asmin sati dAntiko'rtha iti adhikaraNe ktapratyayopAdAnAdjJAtaM- dRSTAntaH, sAdhanasadbhAve sAdhyasyAvazyambhAvaH sAdhyAbhAve vA sAdhanasyAvazyamabhAva ityupadarzanalakSaNo, yadAha-sAdhyenAnugamo hetoH, sAdhyAbhAve ca naastitaa|khyaapyte yatra dRSTAntaH, sa sAdharmyataro dvidhA ||1||(prmaannsmu04/2) iti, tatra sAdharmyadRSTAnto'gniratra dhUmAdyathA mahAnasa iti, vaidharmyadRSTAntastu agnyabhAve dhUmo na bhavati yathA jalAzaye iti, athavA AkhyAnakarUpaM jJAtam, tacca caritakalpitabhedAd dvidhA, tatra caritaM yathA nidAnaM duHkhAya brahmadattasyeva, kalpitaM yathA pramAdavatAmanityaM yauvanAdIti dezanIyam, yathA pANDupatreNa kizalayAnAM dezitam, tathAhi-jaha tubbhe taha amhe tubbhe'viya hohihA jahA amhe / appAhei paDataM paMDuyapattaM kislyaannN||1|| (uttarA0ni0 307) iti, athavopamAnamAtraM jJAtaM sukumAraH karaH kizalayamivetyAdivad, athavA jJAtaM- upapattimAtraM jJAnahetu 0 yathA yUyaM tathA vayaM yUyamapi bhaviSyatha yathA vyN| zikSayati patat pAMDupatraM kizalayAn // 1 // // 450 // 1888888888888808080808
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 451 // tvAt, kasmAdyavAH krIyante? yasmAnmudhA na labhyante ityAdivaditi, evamanekadhA sAdhyapratyAyanasvarUpaM jJAtamupAdhibhedAt caturthamadhyayana caturvidhaM darzayati-tatra A-abhividhinA hriyate-pratItau nIyate apratIto'rtho'nenetyAharaNaM, yatra samudita eva dArTAntiko'rtha catu:sthAnam, tRtIyoddezakaH upanIyate yathA pApaMduHkhAya brahmadattasyeveti, tathA tasya-AharaNArthasya dezastaddezaH sacAsAvupacArAdAharaNaM ceti prAkRtatvA sUtram 338 dAharaNazabdasya pUrvanipAte AharaNataddeza iti, bhAvArthazcAtra- yatra dRSTAntArthadezenaiva dArTAntikArthasyopanayanaM kriyate jJAtAharaNa taddezataddoSotattaddezodAharaNamiti, yathA candra iva mukhamasyA iti, iha hi candre saumyatvalakSaNenaiva dezena mukhasyopanayanaM nAniSTena nayananAsA panyAsopavarjitatvakalaGkAdineti, tathA tasyaiva- AharaNasya sambandhI sAkSAtprasaGgasampanno vA doSastaddoSaH sa cAsau dharme dharmiNa nayahetUnAM upacArAdAharaNaM ceti prAkRtatvena pUrvanipAtAdAharaNataddoSa iti, athavA tasya- AharaNasya doSo yasmiMstattathA, zeSaM tathaiva, cAturvidhyam | (sadRSTAntam) ayamatra bhAvArtho-yatsAdhyavikalatvAdidoSaduSTaM tattadoSAharaNam, yathA nityaH zabdo'mUrttatvAdghaTavad, iha sAdhyasAdhanavaikalyaM nAma dRSTAntadoSo, yaccAsabhyAdivacanarUpaM tadapi taddoSAharaNam, yathA sarvathA'hamasatyaM pariharAmi gurumastakakartanavaditi, yadvA sAdhyasiddhiM kurvadapi doSAntaramupanayati tadapi tadeva, yathA satyaM dharmamicchanti laukikamunayo'pi- varaM kUpazatAdvApI, varaM vaapiishtaatkrtuH| varaM kratuzatAtputraH satyaM putrazatAdvaram // 1 // (nArada01/212) iti vacanavaktRnAradavaditi, anena ca zrotuH / putrakratuprabhRtiSu prAyaH saMsArakAraNeSu dharmapratItirAhiteti AharaNataddoSateti, yathA vA- buddhimatA kenApi kRtamidaM jagat sannivezavizeSavattvAdghaTavat sacezvara iti, anena hi sa buddhimAn kumbhakAratulyo'nIzvaraH sidhyatIti, Izvarazca sa vivakSitA iti, tathAvAdinA abhimatArthasAdhanAya kRte vastUpanyAse tadvighaTanAya yaH prativAdinA viruddhArthopanayaH kriyate paryanuyogopanyAse vA ya uttaropanayaH sa upanyAsopanayaH, uttararUpamupapattimAtramapi jJAtabhedo jJAnahetutvAditi, yathA akartA''tmA
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 452 // amUrttatvAdAkAzavadityukte anya Aha-AkAzavadevAbhoktetyapi prAptamaniSTaM caitaditi, yathA vA mAMsabhakSaNamaduSTaM prANyaGga- caturthamadhyayanaM tvAdodanAdivad, atrAhAnyaH- odanAdivadeva svaputrAdimAMsabhakSaNamapyaduSTamiti, yathA vA tyaktasaGgA vastrapAtrAdisaGgraha catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH na kurvanti RSabhAdivad, atrAha- kuNDikAdyapi te na gRhNanti tadvadeveti, tathA kasmAtkarma kuruSe yasmAd dhanArthIti, iha sUtram 338 prathamaM jJAtaM samagrasAdhayaM dvitIyaM dezasAdharmyaM tRtIyaM sadoSaM caturtha prativAdyuttararUpamityayameSAM svarUpavibhAga iti, iha dezataH jJAtAharaNa taddezataddoSosaMvAdagAthA-cariyaM ca kappiyaM vA duvihaM tatto caunvihekkekkaM / AharaNe taddese taddose cevuvnnaasaa||1|| (dazavai0ni0 53) iti, panyAsopaavAye apAyo'narthaH sa yatra dravyAdiSvabhidhIyate yathaiteSu dravyAdivizeSeSvastyapAyo vivakSitadravyAdivizeSeSviva, heyatA nayahetUnAM vA'sya yatrAbhidhIyate tadAharaNamapAya iti, sacacaturdhA dravyAdibhistatra dravyAdravye vA'pAyo dravyameva vA tatkAraNatvAdapAyo cAturvidhyam (sadRSTAntam) dravyApAyaH, etaddheyatAsAdhakaM etatsAdhakaM vA''haraNamapi tathocyate, tatprayogo- dravyApAyaH parihAryastatra vA'pAyo varttate hI dezAntaragamanenopArjitadraviNayostallobhAt parasparamAraNapariNatayoH svagrAmA bahiH prAptAvanutApAd hradatyaktamatsyagilitatadvittayormatsyabandhakapArvAd gRhItasya tasya matsyasya vidAraNe'vAptatavyalubdhabhaginyA matsyacchedakazastrAbhighAtena taduddAlanapravRttamAritamAtRkAyAstathAvidhavyatikaradarzanotpannasaMvegAt pratipannapravrajyayordhAtRvaNijoriva, tatparihArazca / pravrajyayA tattyAgAditi, AharaNatA cAsya dezenopanayasyAvivakSaNAditi, tathA kSetrAt kSetrevA kSetrameva vA'pAyaH kSetrApAyaH, zeSaM tathaiva, evamuttaratrApi, tatprayogo'pAyavat kSetraM varjayed jarAsandhAbhidhAnaprativAsudevAt sambhAvitApAyAM mathurAnagarI yathA dazArhacakraM varjayAmAseti, athavA sambhavatyapAyaH sapratyanIkakSetre sasarpagRhavat, kAlApAyo yathA- sApAyakAlavarjane (c) caritaM ca kalpikaM vA dvividhaM tatazcaturvidhamekaikam / AharaNaM taddezastaddoSazcaiva upanyAsaH / / 1 / /
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 453 // yateta, dvaipAyano dvArakAmAvarSadvAdazakAddhakSyatIti zrutaneminAthavacano dvAdazavarSalakSaNasApAyakAlaparijihIrSayottarApathapravRtto dvaipAyano yatheti, athavA sApAyo'pi bhavati kAlo bhadrAdivaditi, tathA bhAvApAyo yathA bhAvApAyaM parihared mahAnAgavad nAgadattakSullakavadveti, tathAhi-kila kazcit kSapakaH prastutapAraNakaH sakSullakaH samArabdhabhikSArthabhramaNakaH kathaJcinmAritamaNDUkikaH kSullakaprerito'pratipannatadvacanaH punarAvazyakakAle smAritatadarthaH samutpannakopaH kSullakopaghAtAyAbhyutthito vegAdAgacchan stambha Apatito mRto jyotiSkeSUtpanno'nantaraM cyuto jAtismaradRSTiviSasarpatayotpannaH sarpadaSTamRtaputreNa ca sarpeSu kupitena rAjJA''diSTajanamAryamANeSu nAgeSu nAgavinAzakanareNa kenApyoSadhibalAdAkRSyamANo dRSTakopavipAkatayA camadRSTiviSeNa mA ghAtakapuruSavighAto bhavatviti bhAvanayA pucchato nirgacchan yathAnirgamaMca khaNDyamAnaH kopalakSaNabhAvApAyaM parihRtavAniti, tathA sa evAnantaraM nAgadattAbhidhAnarAjasutatayotpanno bAlatva eva pratipannapravrajyo'tyantasaMvignastiryagbhavAbhyAsAccAtyantakSudhAlurAdityodayAdastamayaM yAvadbhojanazIlo'sAdhAraNaguNAvarjitadevatAbhivandito'ta eva tadgacchagatamAsAdikSapakacatuSTayasyAviSayIbhUto vinayArthaM teSAmupadarzitasvArthAnItabhojanastaizcamatsarAddhojanamadhyaniSThyUtaniSThIvano'tyantopazAntacittavRttitayAyaHsaJjAtakevala: purdevatAvanditasteSAmapi kSapakANAMsaMvegahetutvena kevalajJAnadarzanasamRddhisampAdakaH koparUpaM bhAvApAyaM parijahAreti, athavA kopAdilakSaNo bhAvo'pAyo bhavati kSapakasyeveti, gAthe iha-davvAvAe dunni u vANiyagA bhAyaro dhaNanimittaM / vahapariNayamekkamikkaM dahami maccheNa nivveo||1|| khittami avakkamaNaM dasAravaggassa hoi avrennN| (r)rudrAdi0(mu0) dravyApAye dvau vaNigbhrAtarau dhananimittam / vadhapariNatau ekaikasmin hade matsyena nirvedaH // 1 // kSetre avakramaNaM dazArhavargasya bhavatyaparasyAm / caturthamadhyayana catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 338 jJAtAharaNataddezataddoSopanyAsopanayahetUnAM cAturvidhyam (sadRSTAntam)
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 454 // caturthamadhyayanaM | catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 338 jJAtAharaNataddezataddoSopanyAsopanayahetUnAM cAturvidhyam (sadRSTAntam) dIvAyaNo ya kAle bhAve mNddukkiyaakhmo||2||(dshvai0ni0 55-56) iti, uvAe tti upAya:- upeyaM prati puruSavyApArAdikA sAdhanasAmagrI sa yatra dravyAdAvupeye astItyabhidhIyate yathaiteSu dravyAdivizeSeSusAdhanIyeSvastyupAyo vivakSitadravyAdivizeSavad, upAdeyatA vA'sya yatrAbhidhIyate tadAharaNamupAya iti, so'pi dravyAdibhizcaturthaiva, tatra dravyasya suvarNAdeH prAsukodakAde dravyameva vA upAyo dravyopAyaH, etatsAdhanametadupAdeyatAsAdhanaM vA''haraNamapi tathocyate, tatprayogazcaivaM-asti suvarNAdiSUpAya: upAyenaivavA suvarNAdau pravartitavyaM, tathAvidhadhAtuvAdasiddhAdivaditi, evaM kSetropAya:-kSetraparikarmaNopAyo yathA astyasya kSetrasya kSetrIkaraNopAyo lAGgalAdistathAvidhasAdhuvyApAro vA tenaiva vA pravartitavyamatra tathAvidhAnyakSetravaditi, evaM kAlopAya:- kAlajJAnopAyo yathA asti kAlasya jJAne upAyo dhAnyAderiva, jAnIhi vA kAlaM ghaTikAcchAyAdinopAyena tathAbhUtagaNitajJavaditi, evaM bhAvopAyo yathA bhAvajJAne upAyo'sti bhAvaM vopAyato jAnIhi, bRhatkumArikAkathAkathanena vijJAtacaurAdibhAvAbhayakumAravaditi, tathAhi- kila rAjagRhanagarasvAminaH zreNikarAjasya putro'bhayakumArAbhidhAno devatAprasAdalabdhasarva kaphalAdisamRddhArAmasyAmraphalAnAm akAlAmraphaladohadavaddhAryAdohadapUraNArthaM cANDAlacaureNApaharaNe kRte cauraparijJAnArthaM nATyadarzananimittamilitabahujanamadhye bRhatkumArikAkathAmacakathat, tathAhi- kAcid vRddhakumArikA vAJchitavaralAbhAya kAmadevapUjArthamArAme puSpANi corayantI ArAmapatinA gRhItA sadbhAvakathane vivAhitayA patyA aparibhuktayA matpArzvesamAgantavyamityabhyupagamaMkArayitvA muktA tataH kadAcit vivAhitA satIpatimApRcchya rAtrAvArAmapatipAce gacchantI caurarAkSasAbhyAM gRhItA sadbhAvakathane pratinivRttayA bhavatpArzve AgantavyamitikRtAbhyupagamA muktA ArAme gatA dvIpAyanazca kAle bhAve maNDUkikAkSapakaH // 2 // 45
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ |zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 455 // jJAtAharaNa ArAmikeNa satyapratijJetyakhaNDitazIlA visarjitA itarAbhyAmapi tathaiva visarjitA patisamIpamAgateti, tato bho lokAH caturthamadhyayanaM | patyAdInAM madhye ko duSkarakAraka iti cAsau papraccha, tata IrSyAluprabhRtayaH patyAdIn duSkarakAritvenAbhidadhuzcauracANDAlastu / catuHsthAnam, tRtIyoddezaka: caurAniti, tato'sAvanenopAyena bhAvamupalakSya caura itikRtvAtaMbandhayAmAseti, atrApigAthe- emeva cauvigappo hoi uvAo'vi sUtram 338 tattha dvvmmi| dhAuvvAo paDhamo NaMgalakuliehiM khetaM tu||1|| kAlo'vi nAliyAIhiM hoi bhAvammi paMDio abho| corassa kae taddezataddoSoNaTTi ya vaDakumAri parikahiMsu // 2 // (dazavai0ni061-62) iti / ThavaNAkamme tti sthApanaM pratiSThApanaM sthApanA tasyAH karma panyAsopakaraNaM sthApanAkarma yena jJAtena paramataM dUSayitvA svamatasthApanA kriyate tatsthApanAkarmeti bhAvastacca dvitIyAGge dvitIyazruta-2 nayahetUnAM skandhe prathamAdhyayanaM puNDarIkAkhyam, tatra hyuktamasti-kAcitpuSkariNI kaImapracurajalA tanmadhyadeze mahatpuNDarIkaM taduddharaNArtha cAturvidhyam (sadRSTAntam) catasRbhyo digbhyazcatvAraH puruSAH sakaImamArgaH praveSTumArabdhAste cAkRtataduddharaNA evaM paGke nimagnAH, anyastu taTastho'saMspRSTakaIma evAmoghavacanatayA taduddhatavAniti jJAtam, upanayazcAyamatra-kardamasthAnIyA viSayAH puNDarIkaMrAjAdirbhavyapuruSazcatvAraH puruSAH paratIrthikAH paJcamaH puruSaH sAdhuramoghavacanaM dharmadezanA puSkariNI saMsArastaduddhAro nirvANamiti, anena ca jJAtena viSayAbhiSvaGgavatAM tIthikAnAM bhavyasya saMsArAnuttArakatvaM sAdhozca tadviparyayaM vadatA AcAryeNa paramatadUSaNena svamataM sthApitamato bhavatIdaM jJAtaM sthApanAkarmeti, athavA''pannaM dUSaNamapohya svAbhimatasthApanA kAryetyevaMvidhArthapratipattiryato jAyate tatsthApanAkarma,kila mAlAkAreNa kenApi rAjamArgapurISotsargalakSaNAparAdhApohAya tatsthAne puSpapuJjakaraNena kimida 0 evameva caturvikalpo bhavatyupAyo'pi tatra dravye / dhAtuvAdaH prathamo lAlakulikaiH kSetraM tu // 1 // kAlo'pi nAlikAdibhirbhavati bhAve paNDito'bhayaH / caurasya kRte nRtye vRddhakumArIkathAM prickhyau||2|| // 455
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 456 // miti pRcchato lokasya hiGguzivo devo'yamiti vadatA vyantarAyatanasthApanA kRteti, etasmAtkilAkhyAnakAduktArthaH pratIyata caturthamadhyayana itIdaM sthApanAkarmeti, tathA nityAnityaM vastvityasaGgataM jinamataM viruddhadharmAdhyAsAditi dUSaNamApannametadvyapohAyocyate / catuHsthAnam, viruddhadharmAdhyAso na bhedanibandhanaM vikalpasyeva, vikalpo hi kramabhAvivarNollekhavAn viruddhadharmopeto bhavati, na ca tRtIyoddezaka: sUtram 338 kathaJcideko na bhavati, khaNDazo vibhaktasya tasya svarUpalAbhAbhAvAt pravRttinivRttyorakAraNatA syAdasamaJjasaM caivamiti, jJAtAharaNaevaJca viruddhadharmAdhyAsasya kathaJcidabhedakatvesati na kevalaM nityAnityaM na bhavatIti dUSaNamapoDhamapitu sarvamanekAntAtmakamiti taddezataddoSo panyAsopavikalpajJAnena svamataM prasAdhitam, ato vikalpajJAnena svamatasthApanena sthApanAkarmeti, atra niyuktigAthA:-ThavaNAkamma nayahetUnAM ekka(abhedamityarthaH) diTThato tattha puMDarIyaM tu / ahavA'vi sannaDhakkaNahiMgusivakayaM udaahrnnN||1||(dshvai0ni067) iti, savyabhicAro cAturvidhyam (sadRSTAntam) vA heturyaH sahasopanyastastasya samarthanArtha yo dRSTAntaH punarupanyasyate sa sthApanAkarmeti, uktaM ca-savvabhicAraM heuM sahasA vottuM / tameva annehiM / uvavUhai sappasaraM sAmatthaM ca'ppaNo nnaauN||1|| (dazavai0ni068) ti, tadyathA- anityaH zabdaH kRtakatvAd, atha varNAtmake zabde kRtakatvaM na vidyate varNAnAM nityatayA'bhimatatvAditi vyabhicAraH, samarthanA punarvarNAtmA zabdaH kRtako nijakAraNabhedena bhidyamAnatvAdghaTapaTAdivad, ghaTAdidRSTAntena hi varNAnAM kRtakatvaM sthApitamiti bhavatyayaM sthApanAkarmeti, paDuppannaviNAsi tti pratyutpannasya- tatkAlotpannavastuno vinAzo'bhidheyatayA yatrAsti tatpratyutpannavinAzIti, yathA kenApi vaNijA duhitrAdistrIparivArazIlavinAzarakSArthaM tadAsaktinimittasvagRhAsannarAjagAndharvikaguNanikAyAH svagRhe kuladevatA (r) sthApanAkarma abhinnaM dRSTAntastatra puMDarIkaM tu / athavApi sNjnyaacchaadkhinggshivdevkRtmudaahrnnm|| 1 // OM savyabhicAraM hetuM sahasoktvA tamevAnyairupabRMhayati saprasaGgaM sAmarthya cAtmano jJAtvA // 1 // 0 bhihita0 (mu0)| // 456 //
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 457 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 338 jJAtAharaNataddezataddoSopanyAsopanayahetUnAM cAturvidhyam (sadRSTAntam) nivezanAd guNanikAkAle tasyA devatAyA agrata AtodyanAdavyAjena rAjAparAdhaparihAreNa vinAzaH kRtaH, evaM guruNA ziSyAn kvacid vastunyadhyupapadyamAnAnupalabhya tasya tadAsaktinimittatvamupahantavyamityevaM pratyutpannavinAzanIyatAjJApakatvAt pratyutpannavinAzijJAtatA gandharvikAkhyAnakasyAvagantavyeti, uktaJca- hoti par3appannaviNAsaNami gaMdhavviyA udaahrnnN| sIso'vi katthai jaI ajjhovajeja to gurunnaa||1||vaareyvvo uvAeNaM (dazavai0ni069-70) iti, athavA akartA''tmA amUrttatvAdAkAzavadityutpanne Atmano'kartRtvApattilakSaNe dUSaNe tadvinAzAyocyate-kataivAtmA kathazcinmUrttatvAddevadattavaditi / vyAkhyAtamAharaNam, AharaNatA caitadbhedAnAM dezena doSavattayA copanayanAbhAvAditi / athAharaNataddezo vyAkhyAyate- sa ca caturddhA, tatra anuzAsanamanuzAstiH- sadguNotkIrtanenopabRMhaNaMsA vidheyeti yatropadizyate sA'nuzAstiryathA guNavanto'nuzAsanIyA bhavanti, yathA sAdhulocanapatitarajaHkaNApanayanena lokasambhAvitazIlakalaGkA tatkSAlanAyArAdhitadevatAkRtaprAtihAryA cAlanIvyavasthApitodakAcchoTanodghATitacampAgopuratrayA subhadrA aho zIlavatIti mahAjanenAnuzAsiteti, uktaM ca- AharaNaM taddese cauhA aNusaTThi taha uvaalNbho| pucchA nissAvayaNaM hoi subhddaa'nnustttthiie||1|| sAhukkArapuroyaM jaha sA aNusAsiyA purjnnennN| veyAvaccAIsuvi eva jayaMtevavUhejA ||2||(dshvai0ni073-74) iti, iha ca tathAvidhavaiyAvRttyakaraNAdinApyupanayaH sambhavati tattyAgena ca mahAjanAnuzAstimAtreNopanayaH kRta ityAharaNataddezateti, evamanabhimatAMzatyAgAdabhimatAMzopanayanamuttareSvapi bhAvanIyamiti, tathA upAlambhanamupAlambho- bhaGgayantareNAnuzAsanameva sa yatrAbhidhIyate sa upAlambho yathA kvacidaparAdhavRttayo 0 bhavati pratyutpannavinAzane gaandhrvikodaahrnnm| ziSyo'pi kutrApi yadi adhyupapadyeta tadA guruNA // 1 // upAyena vArayitavyaH / (c) AharaNaM taddeze caturdhA anushaastistthopaalmbhH| pRcchA nizrAvacanaM bhavati subhadrAnuzAstau // 1 // sAdhukArapUrvakaM yathA sA'nuziSTA paurajanena / vaiyAvRttyAdiSvapi evaM yatamAnAnapyupabRhayet / / 2 / /
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 458 // vineyA upAlambhanIyA yathA mahAvIrasamavasaraNe savimAnAgatacandrAdityodyotena kAlavibhAgamajAnatI mRgAvatInAmnI sAdhvI caturthamadhyayanaM sthitA tatastadgamane'tikAlo'yamiti sambhrAntA saha sAdhvIbhirAryacandanAsamIpaMgatA tayA copAlabdhA-ayuktamidaMbhavAdRzI- catu:sthAnam, tRtIyoddezakaH nAmuttamakulajAtAnAmiti, tathA pRcchA- praznaH kiM kathaM kena kRtamityAdi sA yatra vidheyatayopadizyate sA pRcchA, yathA sUtram 338 pracchanIyA jJAnino nirNayArthibhiryathA bhagavAn koNikena pRSTastathAhi- kila koNikaH zreNikarAjaputraH zramaNaM bhagavantaM jJAtAharaNamahAvIraM papraccha, tadyathA- bhadanta! cakravarttino'parityaktakAmA mRtAH kvotpadyante?, bhagavatA'bhihitaM saptamanarakapRthivyAm, taddezataddoSo panyAsopatato'sau babhANa- ahaM kvotpatsye?, svAminoktaM- SaSThyAM, sa uvAca- ahaM kiM na saptamyAM?, svAminA jagade- saptamyAM nayahetUnAM cakravarttino yAnti, tato'sAvabhidadhau- kimahaM na cakravartI?, yato mamApi hastyAdikaM tatsamAnamasti, svAminA pratyUce cAturvidhyam (sadRSTAntam) tava ratnanidhayo na santi, tato'sau kRtrimANi ratnAni kRtvA bharatakSetrasAdhanapravRttaH kRtamAlikayakSeNa guhAdvAre vyApAditaH SaSThI gata iti / tathA nissAvayaNe tti nizrayA vacanaM nizrAvacanam, ayamartha:- kamapi suziSyamAlambya yadanyaprabodhArthaM vacanaM tannizrAvacanam tadyatra vidheyatayocyate tadAharaNaM nizrAvacanaM, yathA asahanAn vineyAn mAIvasampannamanyamAlambya kiJcid / brUyAd, gautamamAzritya bhagavAniveti, tathAhi-kila gautamaMtApasAdipravrajitAnAM kevalotpattAvanutpannakevalatvenAdhRtimantaM cirasaMzliSTo'si gautama! ciraparicito'si gautama! mA tvamadhRtiM kArSIrityAdinA vacanasandohenAnuzAsayatA anye'pyanuzAsitAstadanuzAsanArthaM drumapatrakAdhyayanaMca praNinye iti, uktaMca-pucchAe koNie khalu nissAvayaNami goyamassAmi (dazavai0ni0 78) iti ||vyaakhyaatNtddeshodaahrnnm, taddoSoharaNamatha vyAkhyAyate, tacca caturddhA, tatra ahammajuttetti yadudAharaNaM kasyacidarthasya 7 pRcchAyAM koNikaH khalu nizrAvacane gautmsvaamii| 145 8 //
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 459 // sAdhanAyopAdIyate kevalaM pApAbhidhAnasvarUpaM yena coktena pratipAdyasyAdharmabuddhirupajanyate tadadharmayuktam, tadyathA- upAyena / caturthamadhyayanaM | kAryANi kuryAt kolikanaladAmavat, tathAhi-putrakhAdakamatkoTakamArgeNopalabdhabilavAsAnAmazeSamatkoTakAnAM tapta- catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH jalasya bile prakSepaNato mAraNadarzanena raJjitacittacANakyAvasthApitena cauragrAhanaladAmAbhidhAnakuvindena cauryasahakAritA hakAritA- sUtram 338 lakSaNopAyena vizvAsitA militAzcaurA viSamizrabhojanadAnataH sarve vyApAditA iti, AharaNataddoSatA cAsyAdharmayuktatvAt / jJAtAharaNatathAvidhazroturadharmabuddhijanakatvAcceti, ata eva naivaMvidhamudAharttavyaM yatineti, paDilome tti pratikUlaM yatra prAtikUlyamupadizyate / taddezataddoSo panyAsopayathA zaThaM prati zaThatvaM kuryAd, yathA caNDapradyote tadapaharaNArthaM tadapahRtAbhayakumArazcakAreti, taddoSatA cAsya zrotuH parApakAra- nayahetUnAM karaNanipuNabuddhijanakatvAd, athavA dhRSTaprativAdinA dvAveva rAzI jIvazcAjIvazcetyukte tatpratighAtArthaM kazcidAha-tRtIyo'pya cAturvidhyam (sadRSTAntam) sti nojIvAkhyo gRhakolikAdicchinnapucchavaditi, asyApi taddoSatA'pasiddhAntAbhidhAnAditi, attovaNIe tti AtmaivopanItastathA nivedito niyojitoyasmiMstattathA, yena jJAtena paramatadUSaNAyopAttenAtmamatameva duSTatayopanIyate yathA piGgalenAtmA tadAtmopanItam, tathAhi- kathamidaM taDAgamabhedaM bhaviSyatIti rAjJA pRSTaH piGgalAbhidhAnaH sthapatiravocad- bhedasthAne kapilAdiguNe puruSe nikhAte satIti, amAtyena tu sa eva tatra tadguNatvAnnikhAta iti tenAtmaiva niyuktaH svavacanadoSAt, tadevaMvidhamAtmopanItamiti, atrodAharaNaM yathA sarve sattvA na hantavyA ityasya pakSasya dUSaNAya kazcidAha- anyadharmasthitA hantavyA viSNuneva dAnavA ityevaMvAdinA AtmA hantavyatayopanIto dharmAntarasthitapuruSANAmiti, taddoSatA tu pratItaivAsyeti, // 459 // duruvaNIe tti duSTamupanItaM- nigamitaM yojitamasminniti durupanItaM parivrAjakavAkyavad, yathA hi kila kazcit parivrAjako jAlavyagrakaro matsyabandhAya calitaH, kenacidhUrtena kiJciduktastena ca tasyottaramasaGgataM dattam, atra ca vRttaM-kanthA''cAryA'
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayana catu:sthAnam, tRtIyoddezakaH // 460 // jJAtAharaNataddezataddoSopanyAsopanayahetUnAM cAturvidhyam (sadRSTAntam) zrIsthAnAGgaghanA te? nanu zapharavadhe jAlamaznAsi matsyAn? te me madyopadaMzAn pibasi nanu? yuto vezyayA yAsi vezyAm? / dattvArINAM gale'hI kva zrIabhaya nu tava ripavo? yeSu sandhiM chinadhi, caurastvaM? dyUtahetoH kitava iti kathaM? yena daasiisuto'smi||1|| ityevaM prakRtasAdhyAnupayogi vRttiyutam bhAga-1 svamatadUSaNAvahaM vA yattaddAntikena saha sAdhAbhAvAd durupanItamiti, yathA nityaH zabdo ghaTavad, iha ghaTe nityatvaM nAstyeveti kutastatsAdhAcchabdasya nityatvamastu?, api tvanityatvAdghaTasya tatsAdhAcchabdasyAnityatvamevAnabhimataM sidhyatIti sAdhyAnupayogIdamudAharaNam, tathA santAnocchedo mokSo dIpasyevetyabhyupagame dIpadRSTAntAdanAdimato'pi santAnasyAvastutA pratIyate, tathAhi-dIpasyAtmanazcasantAnoccheda uttarakSaNAjanakatvAt, tattve cArthakriyAkAritvalakSaNasattvAbhAvAdantyakSaNasyAvastutvamavastutvajanakatvAt pUrvakSaNasyApitata eva pUrvatarasyApItyevaM samastasyApi santAnasyAvastutvam, atha kSaNAntarAnArambhe'pisvagocarajJAnajananalakSaNArthakriyAkAritvAdantyakSaNo vastu bhaviSyati, naivam, evaM hi bhUtabhAviparyAyaparamparApi yogijJAnaM svaviSayamutpAdayatIti vastutvaM svIkuryAt, tanna kSaNAntarAnArambhe vastutvamityato bhavati dIpajJAtaM svamatadUSaNAvahamiti, athavA anityaH zabdaH kRtakRtvAdghaTavaditi vaktavyo sambhramAdanityo ghaTaH kRtakatvAcchabdavaditi vadato durupanItaM viparyayopanayanAditi, atra gAthA:- paDhamaM ahammajuttaM paDilomaM attaNo uvnnaaso| duruvaNiyaM ca cautthaM ahammajuttami nldaamo||1|| paDilome jaha abhao pajjoyaM harai avahio saMto iti attauvannAsaMmi ya talAyabheyaMmi piMgalo thvii| aNimisageNhaNabhicchuga duruvaNIe udaahrnnN||1|| (dazavai0ni0 81-83) iti, ukta AharaNataddoSo'dhunopanyAsopanaya ucyate, sa ca 0 prathamamadharmayuktaM pratiloma Atmana upanyAsaH / durupanItaM ca caturthamadharmayukte nldaamH||1|| 0 pratilomni yathA'bhayaH pradyotaM harati apahRtaH san / / AtmopanyAse ca taDAkabhede piMgalaH sthapatiH / animeSagrAhakabhikSurdurupanIte udAharaNam // 1 // 8 // 460 //
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 461 // caturddhA, tatra tavvatthue tti tadeva- paropanyastasAdhanaM vastviti- uttarabhUtaM vastu yasminnupanyAsopanaye satadvastuko'thavA tadeva- caturthamadhyayanaM paropanyastaM vastu tadvastu tadeva tadvastukaM tadyukta upanyAsopanayo'pi tadvastuka ityucyate evamuttaratrApi, yathA kazcidAha-samudrataTe catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH mahAn vRkSo'sti, tacchAkhA jalasthalayorupari sthitAstatpatrANi ca yAni jale nipatanti tAni jalacarA jIvA bhavanti sUtram 338 yAni ca sthale nipatanti tAni sthalacarA iti, anyastadupanyastameva tarupatrapatanavastu gRhItvA taduktaM vighaTayati, yaduta-jJAtAharaNa taddezataddoSoyAni punarmadhye teSAM kA vArtetyetadupapattimAtramuttarabhUtaM tadvastuka upanyAsopanayo, jJAtavyaM cAsya jJAnanimittatvAd, athavA panyAsopayathArUDhameva jJAtametat, tathA hi evaM prayogo'sya- jalasthalapatitapatrANi na jalacarAdisattvAH sambhavanti, jalasthala- nayahetUnAM madhyapatitapatravat, tanmadhyapatitapatrANAM hi jalasthalapatitapatrajalacaratvAdiprAptivadubhayarUpaprasaGgo, na cobhayarUpAH sattvA cAturvidhyam (sadRSTAntam) abhyupagatA iti, athavA nityo jIvo'mUrttatvAdAkAzavadityukte Aha- anitya evAstu amUrttatvAt karmavaditi / tathA tayannavatthue tti tasmAt- paropanyastA vastuno'nyaduttarabhUtaM vastu yasminnupanyAsopanaye sa tadanyavastuko yathA jale patitAni jalacarA ityukte etadvighaTanAya patanAdanyaduttaramAha-yAni punaH pAtayitvA khAdati nayati vA tAni kiM bhavanti?, na kiJcidityartho'yamapi jJApakatayA jJAtamukto'thavA yathArUDhameva jJAtameSaH, tathAhi-na jalasthalapatitAni patrANi jalacarAdisattvAH sambhavanti, manuSyAdyAzritAnIva, ayamabhiprAyo yathA- jalAdyAzritatvAd jalacarAditayA tAni sampadyante tathA manuSyAdyAzritatayA manuSyAdibhavayUkAditayA'pi sampadyantAm, AzritatvasyAvizeSAd, na ca tAni tathA'bhyupagamyanta iti jalAdi- 461 // gatAnAmapi jalacaratvAdyasambhava iti, tathA paDinibhetti yatropanyAsopanayevAdinopanyastavastunaHsadRzaM vastUttaradAnAyopanIyate / sa pratinibhoyathA ko'pi pratijAnIte yaduta-yomAmapUrvaM zrAvayati tasmai lakSamUlyamidaMkaTorakaM dadAmIti,saca zrAvito'pi
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 462 // tannApUrvamiti pratipadyate, tata ekena siddhaputreNoktaM-tujjha piyA majjha piuNo, dhArei aNUNayaM syshssN| jai suyapuvvaM dijjau aha caturthamadhyayanaM nasuyaM khorayaM dehi||1||(dshvai0ni086) iti, pratinibhatA cAsya sarvasminnapyukte zrutapUrvamevedaM mametyevamasatyaM vaco bruvANasya catu:sthAnam, tRtIyoddezaka: parasya nigrahAya tava pitA mama piturdhArayati lakSamityevaMvidhasya dvipAzarajjukalpasyAsatyasyaiva vacasa upanyastatvAditi,asya sUtram 338 copapattimAtrarUpasyApyarthajJApakatayA jJAtatvamuktamiti, athavA yathArUDhameva jJAtameSaH, tathAhi anAyaM prayogo-nAstyazrutapUrva / jJAtAharaNakiJcit zlokAdi mametyevamabhimAnadhanaM brUmo vayaM- asti tavAzrutapUrvaM vacanaM tava pitA mama piturdhArayatyanUnaM zatasahasramiti taddezataddoSo panyAsopayatheti / tathA heu tti yatropanyAsopanaye paryanuyogasya heturuttaratayA'bhidhIyate sa heturiti, yathA kenApi kazcit paryanuyukto'ho / nayahetUnAM kiMyavAH krIyante tvayA?, sa tvAha- yena mudhaiva na labhyante iti, tathA kasmAd brahmacaryAdikaSTamanuSThIyate?, yasmAdakRtatapasAM cAturvidhyam (sadRSTAntam) narakAdau gurutarA vedanA bhavatIti, idamapi upapattimAtrameva jJAtatvenoktamarthajJApakatvAditi, athavA'yamapi yathArUDhaM jJAtameva, tathAhyasyaivaM prayogaH- kasmAt tvayA pravrajyA kriyata iti pRSTaH san kenApi sAdhurAha- yatastAM vinA mokSo na bhavati, etatsamarthanAyaiva sAdhustamAha-bhoyavagrAhin! kimiti tvayA yavA:krIyante?,satvAha-yena mudhAna labhyante, sAdhozcAyamabhiprAyo yathA-mudhAlAbhAbhAvAt tAn krINAsi tvamevamahaM tAM vinA tadabhAvAttAM karomIti, iha ca mudhA yavAlAbhasya krayaNe hetoH sato dRSTAntatayopanyastatvAddhetUpanyAsopanayajJAtateti, iha ca kiJcidvizeSeNaivaMvidhA jJAtabhedAH sambhavantyanye'pikintu te na vivakSitAH antarbhAvo vA kathaJcid gurubhirvivakSito na ca taM vayaM samyag jAnIma iti / atha jJAtAnantaraM jJAtavaddhatoH sAdhyasiddhyaGgatvAd tadbhedAn heU ityAdinA sUtratrayeNAha-vyaktaM caitad, navaraM hinoti gamayati jJeyamiti heturanyathA'nupapatti (c) tava pitA mama piturdhArayatyanUnaM zatasahasram / yadi zrutapUrvaM dadAtu atha na zrutaM kSaurakaM dehi||1||
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 463 // lakSaNa, uktaJca- anyathA'nupapannatvaM, hetorlakSaNamIritam / tdprsiddhisndehvipryaasaistdaabhtaa||1||(nyaayaa0 22) iti, prAguktazca caturthamadhyayanaM hetuH paryanuyuktasyottararUpamupapattimAtramayaMtu sAdhyaM pratyanvayavyatirekavAn tathAvidhadRSTAntasmRtatadbhAva iti, sacaikalakSaNo'pi catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH kiJcidvizeSAccaturdA / tatra jAvae tti yApayati-vAdinaH kAlayApanAM karoti, yathA kAcidasatI ekaikarUpakeNa ekaikamuSTraliNDa sUtram 338 dAtavyamiti dattazikSasya patyustadvikrayArthamujjayanIpreSaNopAyena viTasevAyAMkAlayApanAMkRtavatIti yApakaH,uktaJca- ubbhAmiyA , jJAtAharaNa taddezataddoSoya mahilA jAvagaheummi uttttliNddaaiN||iti, iha vRdghAkhyAtaM- prativAdinaM jJAtvA tathA tathA vizeSaNabahulo hetuH karttavyo yathA / panyAsopakAlayApanA bhavati, tato'sau nAvagacchati prakRtamiti, sacedRzaH sambhAvyate-sacetanA vAyavo'parapreraNe sati tiryaganiyata- nayahetUnAM tvAbhyAM gatimattvAd gozarIravaditi, ayaM hi heturvizeSaNabahulatayA parasya duradhigamatvAd vAdinaH kAlayApanAM karoti, cAturvidhyam (sadRSTAntam) svarUpamasyAnavabuddhyamAno hi parona jhagityevAnaikAntikatvAdidUSaNodbhAvanAya pravartituMzaknoti, ato bhavatyasmAdvAdinaH kAlayApaneti, athavA yo'pratItavyAptikatayA vyAptisAdhakapramANAntarasavyapekSatvAnna jhagityeva sAdhyapratItiM karoti apila tu kAlakSepeNetyasau sAdhyapratItiM prati kAlayApanAkAritvAdyApako, yathA kSaNikaM vastviti pakSe bauddhasya sattvAditi heturnahi sattvazravaNAdeva kSaNikatvaM pratyeti para ityato bauddhaH sattvaM kSaNikatvena vyAptamiti prasAdhayitumupakramate, tathAhisattvaM nAmArthakriyAkAritvameva, anyathA vandhyAsutasyApi sattvaprasaGgo'rthakriyAtu nityasyaikarUpatvAnna krameNa nApi yogapadyena kSaNAntare akartRtvaprasaGgAdityato'rthakriyAlakSaNaM sattvamakSaNikAnnivartamAnaM kSaNika evAvatiSThata ityevaM kSepeNa sAdhyasAdhane kAlayApanAkAritvAd yApakaH sattvalakSaNo heturiti / tathA sthApayati pakSamakSepeNa prasiddhavyAptikatvAt samarthayati, yathA / parivrAjakadhUrte lokamadhyabhAge dattaM bahuphalaM bhavati taJcAhameva jAnAmIti mAyayA pratigrAmamanyAnyaM lokamadhyaM prarUpayati // 46
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 464 // sati tannigrahAya kazcit zrAvako lokamadhyasyaikatvAt kathaM bahuSu grAmAdiSu tatsambhava ityevaMvidhopapattyA tvaddarzito bho caturthamadhyayanaM lokamadhyabhAgo na bhavatIti pakSaM sthApitavAniti sthApako heturuktaJca- logassa majjhajANaNa thAvagaheU udAharaNaM (dazavai0ni0 catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH 88) iti, sa cAyaM-agniratra dhUmAt, tathA nityAnityaM vastu dravyaparyAyatastathaiva pratIyamAnatvAditi, anayozca pratItavyAptika sUtram 338 tayA akAlakSepeNa sAdhyasthApanAt sthApakatvamiti / tathA vyaMsayati- paraM vyAmohayati zakaTatittirIgrAhakadhUrttavad yaH saba jJAtAharaNa taddezataddoSovyaMsaka iti / tathAhi-kazcidantarAlalabdhamRtatittirIyuktena zakaTena nagaraM praviSTaH ukto dhUrtena yathA-zakaTatittirI kathaM labhyate?, panyAsopasaca kilAyaM zakaTasya satkAM tittirI yAcata ityabhiprAyAdavocat tarpaNAloDikayeti, saktvAloDanena jalAdyAloDita- nayahetUnAM saktubhirityarthaH, tato dhUrtaH sAkSiNa AhRtya satittirIkaM zakaTaM jagrAha, uktavAMzca madIyametad, anenaiva zakaTatittirIti cAturvidhyam (sadRSTAntam) dattatvAt, mayA tu zakaTasahitA tittirI zakaTatittirIti gRhItatvAditi, tato viSaNNaH zAkaTika iti, atroktaM- sA sagaDatittirI vaMsagaMmi heDemi hoi NAyavvA ||iti, sa caivam- asti jIvo'sti ghaTa ityabhyupagame jIvaghaTayorastitvamavizeSeNa varttate tatastayorekatvaM prAptamabhinnazabdaviSayatvAditi vyasako heturghaTazabdaviSayaghaTasvarUpavad, athAstitvaM jIvAdaunavarttate tato jIvAdyabhAvaH syAdastitvAbhAvAditi vyaMsakaH prativAdino vyAmohakatvAditi, tathA lUsae tti lUSayati- muSNAti vyaMsakApAditamaniSTamiti lUSako hetuH, sa eva zAkaTiko, yathA- dhUrtAntarazikSitena hi zAkaTikena tena yAcito'sau dhUrta tarhi dehi me tarpaNAloDikAmiti, tato dhUrtenoktA svabhAryA-dehyasmai satkUnAloDayeti, tAJca tathA kurvantIM tadbhAryAM gRhItvA'sau prasthito'vAdIcca dhUrtamabhi- madIyeyaM tarpaNamiti saktUnAloDayatIti tarpaNAloDiketi bhavataiva dattatvAditi, sa cAyaM yadi jIvaghaTayorastitvavRttyA ekatvaM sambhAvayasi tadA sarvabhAvAnAmekatvaM syAt, sarveSvapyastitvavRtteravizeSAt, na caivamiti, // 464 //
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 465 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 338 jJAtAharaNataddezataddoSopanyAsopanayahetUnAM cAturvidhyam | (sadRSTAntam) ihAstitvavRtteravizeSAdityayaM lUSako jIvaghaTayorekatvApAdanalakSaNasyAbhAvApattilakSaNasya vA'niSTasya parApAditasyAnena lUSitatvAditi, athaveti hetoH prakArAntaratAdyotako vikalpArtho hinoti- gamayati prameyamarthaM sa vA hIyate-adhigamyate aneneti hetuH- prameyasya pramitau kAraNaM pramANamityarthaH, sa caturvidhaH svarUpAdibhedAt tatra paccakkhe tti aznAti aznutevyApnotyAnityakSa- AtmA taM prati yadvarttate jJAnaM tatpratyakSaM nizcayato'vadhimanaHparyAyakevalAni, akSANi vendriyANi prati yattatpratyakSaM vyavahAratastaccakSurAdiprabhavamiti, lakSaNamidamasya- aparokSatayA'rthasya, grAhakaM jJAnamIdRzam / pratyakSamitarad jJeyaM, parokSaM grhnnekssyaa||1||(nyaayaa0 4) grahaNApekSayeti bhAvaH / anviti-liGgadarzanasambandhAnusmaraNayoH pazcAnmAnaM- jJAnamanumAnam, etallakSaNamidaM-sAdhyAvinAbhuvo liGgAt, sAdhyanizcAyakaM smRtam / anumAnaM tadabhrAntaM, pramANatvAt samakSavad // 1 // (nyAyA0 5) iti, etaccasAdhyAvinAbhUtahetujanyatvenApyupacArAddheturiti, tathA upamAnamupamA saivopamyamanena gavayena sadRzo'saugauriti sAdRzyapratipattirUpam, uktaJca-gAM dRSTvA'yamaraNye'nyaM, gavayaM vIkSate ydaa| bhUyo'vayavasAmAnyabhAjaM vrtulknntthkm||1|| tasyAmeva tvavasthAyAM, yadvijJAnaM pravarttate / pazunaitena tulyo'sau, gopiNDa iti sopamA ||2||iti, athavA zrutAtidezavAkyasya samAnArthopalambhane saMjJAsaMjJisambandhajJAnamupamAnamucyata iti, Agamyante-paricchidyante arthA anenetyAgamaAptavacanasampAdyo viprakRSTArthapratyayaH, uktaJca- dRSTeSTAvyAhatAd vAkyAtparamArthAbhidhAyinaH / tattvagrAhitayotpannaM, mAnaM zAbdaM prakIrtitam // 1 // AptopajJamanullaGghayamadRSTeSTavirodhakam / tattvopadezakRt sArva, zAstraM kApathaghaTTanam // 2 // (nyAyA0 8-9) iti / ihAnyathA'nupapannatvalakSaNahetujanyatvAdanumAnameva kArye kAraNopacArAddhetuH, sa ca caturvidhazcaturbhaGgIrUpatvAt, tatra asti- vidyate taditi- liGgabhUtaM dhUmAdivastu itikRtvA asti so'gnyAdikaH sAdhyo'rtha ityeva heturiti anumAnam, tathA asti tadagnyAdikaM vastvato // 465
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 466 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, tRtIyoddezakaH sUtram 339 parikarmAdisaMkhyA, adhastiryagU lokessvndhkaarodyotkraaH| nAstyasau tadviruddhaH zItAdirartha ityevamapi heturanumAnamiti, tathA nAsti tadagnyAdikamataH zItakAle'sti sa zItAdirartha ityevamapi heturanumAnamiti, tathA nAsti tadvakSatvAdikamiti nAsti ziMzapAtvAdiko'rtha ityapi heturanumAnamiti, iha ca zabde kRtakatvasyAstitvAdastyanityatvaM ghaTavattathA dhUmasyAstitvAdihAstyagnirmahAnasa ivetyAdikaM svabhAvAnumAna kAryAnumAnaJca prathamabhaGgakena sUcitaM 1, tathA agnerastitvAdbhUmAstitvAdvA nAsti zItasparza ityAdi viruddhopalambhAnumAnaM viruddhakAryopalambhAnumAnaJca, tathA'gnedhUmasya vA'stitvAnnAsti zItasparzajanitadantavINAromaharSAdiH puruSavikAro mahAnasavadityAdi kAraNaviruddhopalambhAnumAnaM kAraNaviruddhakAryopalambhAnumAnaM ca dvitIyabhaGgakenAbhihitaM 2, tathA chatrAderagnervA nAstitvAdasti kvacitkAlAdivizeSe AtapaH zItasparzo vA pUrvopalabdhapradeza ivetyAdikaM viruddhakAraNAnupalambhAnumAnaM viruddhAnupalambhAnumAnaJca tRtIyabhaGgakenopAttaM 3, tathA darzanasAmagyAM satyAM ghaTopalambhasya nAstitvAnnAstIha ghaTo vivakSitapradezavadityAdi svabhAvAnupalabdhyanumAnaM tathA dhUmasya nAstitvAnnAstyavikalo dhUmakAraNakalApaH pradezAntaravadityAdi kAryAnupalabdhyanumAnam, tathA vRkSanAstitvAt zizapA nAstItyAdi vyApakAnupalambhAnumAnaM tathA'gne stitvAddhamo nAstItyAdi kAraNAnupalambhAnumAnaJca caturthabhaGgakenAvaruddhamiti, na ca vAcyaM na jainaprakriyeyam, sarvatra / jainAbhimatAnyathAnupapannatvarUpasya hetulakSaNasya vidyamAnatvAditi 4 / anantaraM hetuzabdena jJAnavizeSa uktastadadhikArAd jJAnavizeSanirUpaNAyAha cauvvihe saMkhANe paM0 taM0- paDikammaM 1 vavahAre 2 rajjU 3 rAsI 4 / ahologe NaM cattAri aMdhagAraM kareMti, taM0- naragANeraDyA pAvAIkammAiM asubhA poggalA 1, tiriyalogeNaM cattAri ujjotaM kareMti, taM0-caMdA sUrA maNi jotI 2, uDDalogeNaM cattAri ujjotaM 8||466 //
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 467 // kareMti, taM0- devA 1 devIo 2 vimANA 3 AbharaNA 4,3||suutrm 339||cutttthaannss tatio uddesato smtto| caturthamadhyayana cauvihe ityAdi, saGkhyAyate- gaNyate aneneti saGkhyAnaM gaNitamityarthastatra parikarma saGkalanAdikaM pATIprasiddham, evaM catu:sthAnam, caturthoddezakaH vyavahAro'pi mizrakavyavahArAdiranekadhA, rajjuriti rajjugaNitaM kSetragaNitamityartho, rAziriti trairAzikapaJcarAzikAdIti / rajjuriti kSetragaNitamuktamiti kSetrasambandhAllokalakSaNakSetrasya tridhA vibhaktasyAndhakArodyotAvAzritya sUtratrayeNa prarUpaNA-8 340-342 mAha-ahe ityAdi sugamam, kintu adholoke- uktalakSaNe catvAri vastUnIti gamyate narakA-narakAvAsA nairayikA- nArakA prasarpakAH, aMgArAdikaete kRSNasvarUpatvAd andhakAraM kurvanti, pApAni karmANi jJAnAvaraNAdIni mithyAtvAjJAnalakSaNabhAvAndhakArakAritvAda zrAdyupamAndhakAraM kurvantItyucyate, athavA andhakArasvarUpe adholoke prANinAmutpAdakatvena pApAnAM karmaNAmandhakArakartRtvamiti, jzanAdi varNamadAdyAtathA azubhAH pudgalAstamizrabhAvena pariNatA iti / maNi tti maNayazcandrakAntAdyAH, joi tti jyotiraniriti ||ctuHsthaanksy hAronArakAtRtIyoddezako vivaraNataH samApta iti // dInAm, jaatyaashii||cturthaadhyyne cturthoddeshkH|| viSatadviSayau vyAkhyAtastRtIyoddezakastadanantaraM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaihAnantaroddezake vividhA bhAvAzcatuHsthAnakatayoktA ihApita eva tathaivocyanta ityevaMsambandhasyAsyoddezakasyedamAditraMcattAri pasappagA paM0 taM0- aNuppannANaM bhogANaM uppAettA ege pasappae puvvuppannANaM bhogANaM avippatogeNaM ege pasappate // 467 // aNuppannANaM sokkhANaM uppAittA ege pasappae puvvuppannANaM sokkhANaM avippaogeNaM ege pasappae / sUtram 340 // NeratitANaMcauvvihe AhAre paM0 taM0- iMgAlovame mummarovame sItale himasItale, tirikkhajoNiyANaM cauvvihe AhAre paM0 taM0
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 sUtram // 468 // kaMkovame bilovame pANamaMsovame puttamaMsovame, maNussANaM cauvihe AhAre paM0 taM0- asaNe jAvasAtime, devANaM cauvihe AhAre caturthamadhyayanaM| paM0 taM0- vanamaMte gaMdhamaMte rasamaMte phaasmNte||suutrm 341 / / catu:sthAnam, caturthoddezakaH cattAri jAtiAsIvisApaM0 taM0-vicchutajAtIyAsIvise maMDukkajAtIyAsIvise uragajAtIyAsIvisemaNussajAtiAsIvise, vicchuyajAtiAsIvisassa NaM bhaMte! kevaie visae pannatte?, pabhU NaM vicchuyajAtiAsIvise addhabharahappamANamettaM boMdi viseNaM 340-342 prasarpakAH , visapariNayaM visaTTamANiM karittae visaese visaTThatAe nocevaNaMsaMpattIe kareMsuvA kareMti vA karissaMtivA, maMDukkajAtiAsIvisassa aMgArAdikapucchA, pabhU NaM maMDukkajAtiAsIvise bharahappamANamettaM boMdi viseNaM (visapa0) visaTTamANiM, sesaM taM ceva jAva karessaMti vA, zrAdyupamA 'zanAdiuragajAtipucchA, pabhUNaM uragajAtiAsIvise jaMbUddIvapamANamettaMboMdi viseNa sesaMtaMcevajAva karessaMti vA, maNussajAtipucchA, varNamadAdyApabhUNaMmaNussajAtiAsIvise samatakhettapamANamettaM boMdiM viseNaM visapariNataM visaTTamANiM karettae, visate se visaTThatAte nocevaNaM hAro nArakA dInAm, jAva karissaMti vA // sUtram 342 // cattAri pasappage tyAdi, asya cAnantarasUtreNa sahAyaM sambandho'nantarasUtre devA devyazca nirdiSTAste ca bhogavantaH sukhitAzca viSatadviSayau bhavantIti bhogAn sukhAni cAzritya prasarpakabhedAbhidhAnAyedamucyate, ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA- prakarSeNa sarpantigacchanti bhogAdyarthaM dezAnudezaM saJcaranti Arambhaparigrahato vA vistAraM yAntIti prasarpakAH, aNuppannANaM ti dvitIyArthe SaSThIti anutpannAn- asampannAn bhogAn-zabdAdIn tatkAraNadraviNAGganAdIn vA uppAitta tti utpAdayituM sampAdanAya athvaa-||468 // 'nutpannAnAMbhogAnAmutpAdayitA- utpAdakaH san ekaH ko'pi prasarpati- pragacchati, prasarpako vA pragantA bhavatIti gamyate, jAtyAzI
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 469 // prasapa'nti ca bhogAdyarthino dehina, uktaJca-dhAveirohaNaM tarai sAgaraM bhamai giriniguMjesu / mArei baMdhavaMpihu puriso jo hojja dhnnluddho|| caturthamadhyayana 1 // aDai bahuM vahai bharaM sahai chuhaM pAvamAyarai dhittttho| kulasIlajAtipaccayaTTiiM ca lobhaduo cyi||2|| iti, tathA pUrvotpannAnAM catu:sthAnam, caturthoddezakaH pAThAntareNa pratyutpannAnAM vA avippaogeNaM ti aviprayogAya rakSaNArthamiti saukhyAnA miti bhogasampAdyAnandavizeSANAm, sUtram zeSa sugmm|bhogsaukhyaarthnyc prasarpantaH karma baddhvA nArakatvenotpadyanta iti nArakAnAhArato nirUpayannAha- neraiyANa mityAdi |340-342 prasarpakAH, vyaktam, kevalamaGgAropamo'lpakAladAhatvAd murmuropamaH sthirataradAhatvAt zItalaH zItavedanotpAdakatvA himazItalo'tya aMgArAdikantazItavedanAjanakatvAd, adho'dha iti krama iti| AhArAdhikArAt tiryagmanuSyadevAnAmAhAranirUpaNAya sUtratrayaM-tirikkha- kAdhupamAjoNiyANa mityAdi vyaktam, navaraM kaGkaH- pakSivizeSastasyAhAreNopamA yatra sa madhyapadalopAt kaGkopamo'yamoM- yathA hi 'zanAdi varNamadAdyAkaGkasya durjaro'pi svarUpeNAhAraH sukhabhakSyaH sukhapariNAmazca bhavati evaM yastirazcAM subhakSaH sukhapariNAmazca sa kaGkopamahAro nArakAiti, tathA bile pravizadravyaM bilameva tenopamA yatra sa tathA, bile hi alabdharasAsvAdaMjhagiti yathA kila kizcit pravizati dInAm, jAtyAzIevaM yasteSAMgalabile pravizati sa tathocyate, pANo- mAtaGgastanmAMsamaspRzyatvena jugupsayA duHkhAdyaM syAdevaM yasteSAMduHkhAdyaH viSatadviSayau sapANamAMsopamaH, putramAMsaMtusnehaparatayA duHkhAdyataraMsyAdevaM yo duHkhAdyataraH saputramAMsopamaH, krameNa caite zubhasamAzubhAzubhatarA veditavyAH, varNavAnityAdau prazaMsAyAmatizAyane vA matubiti / AhAro hi bhakSaNIya iti bhakSaNAdhikArAdAzIviSasUtraM, sugamaJcedam, navaraM AsIvisatti Azyo-daMSTrAstAsu viSaM yeSAM te AzIviSAste ca karmato jAtitazca, tatra karmatastiryanuSyAH dhAvati rohaNaM tarati sAgaraM bhrAmyati girinikuJjeSu / mArayati bAndhavamapi puruSo yo bhveddhnlubdhH||1|| aTati bahu vahati bhAraM sahate kSudhAM pApamAcarati dhRssttH| kulazIlajAtipratyayasthitiM ca lobhopdrutstyjti||1|| mA . // 469 //
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 470 // kuto'piguNAdAzIviSAH syuH, devAzcAsahasrArAcchApAdinA paravyApAdanAditi, uktaJca-AsI dADhA taggayamahAvisA''sIvisA duviha bheyaa| te kammajAibheeNa NegahA cuvvihviggppaa||1||(vishessaav0791)(vRshcikmNddukorgnraaH) iti, jAtita AzIviSA jAtyAzIviSA-vRzcikAdayaH, kevaiya tti kiyA viSayo- gocaro viSasyeti gamyate, prabhuH- samartho'rddhabharatasya yatpramANaMsAtirekatriSaSTyadhikayojanazatadvayalakSaNaM tadeva mAtrA- pramANaM yasyAH sA'rddhabharatapramANamAtrA tAM bondi-zarIraM viSeNasvakIyAzIprabhaveNa karaNabhUtena viSapariNatAM- viSarUpApannAM viSaparigatAmiti kvacitpAThe tadvyAptAmityarthaH / visaTTamANiM vikasantIM vidalantIM kartuM vidhAtuM viSayaH sa- gocaro'sau athavA se tasya vRzcikasya, viSamevArtho viSArthastaddhAvastattA tasyA viSArthatAyA-viSatvasya tasyAM vA no ceva tti naivetyarthaH sampattyA evaMvidhabondisamprAptidvAreNa karisutti akArSurvRzcikA iti gamyate, iha caikavacanaprakrame'pi bahuvacananirdezo vRzcikAzIviSANAM bahutvajJApanArtham, evaM kurvanti kariSyanti, trikAlanirdezazcAmISAM traikAlikatvajJApanArthaH, samayakSetraM- manuSyakSetram / viSapariNAmo hi vyAdhiriti tadadhikArAvyAdhibhedAnAha cauvvihe vAhI paM0 20-vAtite pittite siMbhite sannivAtite, cauvvihA tigicchA paM0 taM0-vijjo osadhAI Aure paricArate 1||suutrm 343 // cattAri tigicchagA paM0 taM0- Atatigicchate nAmamege No paratigicchate1paritigicchae nAmamege 4, 2, cattAri purisajAyA paM0 taM0- vaNakare NAmamege no vaNaparimAsI vaNaparimAsI nAmamege No vaNakare ege vaNakarevi vaNaparimAsIvi ege No vaNakare No (c) AzI daMSTrA tadgatamahAviSA AzIviSA dvividhbhedaaH| te karmajAtibhedena naikadhA cturvidhviklpaaH|| 1 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 343-344 vyAdhicikitse, cikitsakacaturbhaGgI AtmaparacikitsAdicaturbhaGgayaH 8 // 470 //
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayana zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 471 // vaNaparimAsIvi 1, cattAri purisajAyA paM0 taM0- vaNakare nAmamegeNo vaNasArakkhI 4, 2, cattAri purisajAyA paM0 saM0- vaNakare nAmaM ege No vaNasarohI 4, 3, cattAri vaNA paM0 taM0- aMtosalle nAmamege No bAhiMsalle 4, 1, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- catu:sthAnam, caturthoddezakaH aMtosalle NAmamege No bAhiMsalle 4, 2, cattAri vaNA paM0 ta0- aMto duDhe nAma ege No bAhiM duDhe bAhiM duDhe nAma ege no aMto 4, 3, sUtram evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- aMto duDhenAmamege no bAhiM duDhe 4, 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0- setaMse NAmamege seyaMse seyaMse |343-344 vyAdhinAmamege pAvaMse pAvaMse NAma ege seyaMse pAvaMse NAmamege pAvaMse, 1, cattAri purisajAyA paM0 taM0-setaMse NAmamege setaMsetti sAlisae cikitse, setase NAmamege pAvaMsetti sAlisate 4, 2, cattAri purisA paM0 taM0- setaMsetti NAmamege setaMsetti maNNati setaMsetti NAmamege pAvaMsetti cikitsakamaNNati 4, 3, cattAri purisajAtA paM0 20 seyaMse NAmamege seyaMsetti sAlisate mannati setase NAmamege pAvaMsetti sAlisate maNNati 4, caturbhaGgI Atmapara4, cattAri purisajAtA paM0 taM0- AghavatittA NAmamege No paribhAvatittA paribhAvaittA NAmamege No AghavatittA 4, 5, cattAri cikitsAdipurisajAyA paM0 taM0-AghavatittANAmamegenouMchajIvisaMpanne uMchajIvisaMpanneNAmamegeNo AghavaittA 4,6, cauvvihArukkhaviguvaNA caturbhaGgayaH paM0 taM0- pavAlattAe pattattAe pupphattAe phlttaae| sUtram 344 // cauviheityAdi kaNThyam, kevalaM vAto nidAnamasyeti vAtikaH, evaM sarvatra navaraM sannipAtaH- saMyogo dvayostrayANAM veti, vAtAdisvarUpaM caitat-tatra rUkSo 1 laghuH 2 zItaH 3 kharaH 4 sUkSma 5 zvalo 6'nilaH / pittaM sasneha 1 tIkSNo 2SNaM 3 laghu 4 vizraM 5 saraM 6 dravam 7||1||kpho guru 1 himaH 2 snigdhaH 3 prakledI 4 sthira: 5 picchilaH 6 / sannipAtastu saGkIrNalakSaNo dvyAdimIlakaH / // 2 // vAtAdInAM kAryANi punrimaani-paarussysngkocntodshuulshyaamtvmnggvythcessttbhnggaaH| suptatvazItatvakharatvazoSAH, karmANi / vAyoH pravadanti tjjnyaaH||1||prisrvsvedvidaahraagaa, vaigndhysngkledvipaakkopaaH| pralApamUcchabhrimipItabhAvAH, pittasya karmANi // 471 //
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 472 // vadanti tjjnyaaH|| 2 // shvettvshiittvgurutvknndduusnehopdehstimittvlepaaH| utsedhasampAtacirakriyAzca, kaphasya karmANi vadanti tjjnyaaH||3|| iti / anantaraM vyAdhirukto'dhunA tasyaiva cikitsAM cikitsakAMzca sUtradvayenAha- cauvihe tyAdi, kaNThyam, navaraM cikitsA-rogapratIkArastasyAzcAturvidhyaM kAraNabhedAditi, etatsUtrasaMvAdakamuktamaparairapi-bhiSag 1 dravyANyu 2 pasthAtA 13, rogI 4 pAdacatuSTayam / cikitsitasya nirdiSTaM, pratyekaM tccturgunnm||1|| dakSo 1 vijJAtazAstrArtho 2, dRSTakA 3 zuci 4 bhiSak / bahukalpaM 1 bahuguNaM 2, sampannaM 3 yogyamauSadham 4 // 2 // anuraktaH 1 zuci 2 dakSo 3, buddhimAn 4 paricArakaH / ADhyo 1 rogI bhiSagvazyo 2, jJApakaH 3 sattvavAnapi 4 // 3 // iti, iyaM dravyarogacikitsA mohabhAvarogacikitsA tvevaM -nivvigai nibbalome tavauddhaTThANameva unbhaame| veyAvaccAhiMDaNa maMDali kpptttthiyaahrnnN||1|| (nizIthabhA0 574) iti (nirbalaM- vallAdi, avamaMUnam,udbhrAmo- bhikSAbhramaNam AhiMDaNaM dezeSu maNDalI- sUtrArthayoH kappaTThiyA zreSThivadhUriti) (nirvikRtikaM vallAdi nyUnamAcAmAmlAdikAyotsargo vihAro vaiyAvRttyaM bhikSAbhramo maNDalI (mohacikitsaiSA) kulaputrikodAharaNAt) cikitsakA dravyato jvarAdirogAn prati bhAvatorAgAdIn pratIti, tatrAtmano jvarAdeH kAmAdervA cikitsakaH-pratikartetyAtmacikitsaka iti / athAtmacikitsakAn bhedataH sUtratrayeNAha- cattArI tyAdi kaNThyam, navaraM vraNaM- dehe kSataM svayaM karoti rudhirAdinirgAlanArthamiti, vraNakaro no-naiva vraNaM parimRzatItyevaMzIlo vraNaparimItyeko'nyastvanyakRtaM vraNaM parimRzati naca tat karotIti, evaM bhAvavraNaM- aticAralakSaNaM karoti kAyena naca tadeva parimRzati puna:punaH saMsmaraNena spRzati, anyastu tatparimRzatyabhilASAnna ca karoti kAyataH saMsArabhayAdibhiriti, vraNaM karoti na ca tatpaTTabandhAdinA saMrakSati, anyastu kRtaM saMrakSati na ca karoti, bhAvavraNaM tvAzrityAticAraM karoti na ca taM sAnubandhaM bhavantaM kuzIlAdisaMsargatannidAnaparihArato rakSatyeko'nyastu caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 343-344 vyAdhicikitse, cikitsakacaturbhaGgI AtmaparacikitsAdicaturbhaGganyaH
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 473 // 343-344 Atmapara pUrvakRtAticAraM nidAnaparihArato rakSati navaMcana karoti, no naiva vraNaM saMrohayatyauSadhadAnAdineti vraNarohI, bhAvavraNApekSayA caturthamadhyayana tu no vraNarohI prAyazcittApratipattervaNasarohI pUrvakRtAticAraprAyazcittapratipattyA, no vrnnkro'puurvaaticaaraakaaritvaaditi| catuHsthAnam, caturthoddezakaH uktA AtmacikitsakA, atha cikitsyaM vraNaM dRSTAntIkRtya puruSabhedAnAha- cattArI tyAdi catuHsUtrI, sugamA, navaramantarmadhye sUtram zalyaM yasya adRzyamAnamityarthastattathA1, bAhiM salle tti yacchalyaM vraNasyAntaralpaM bahistu bahu tahiriva bahirityucyate, anto| vyAdhibahiHzalyaM yasya tattathA, yadi punaHsarvathaiva tattato bahiH syAt tadA zalyataivana syAd, uddhRtatve vA bhUtabhAvitayA syAdapIti cikitse, 2, yatra punarantarbahu bahirapyupalabhyate tadubhayazalyaM 3 caturthaH zUnya iti 4, gurusamakSamanAlocitatvenAntaH zalyaM- aticArarUpaM cikitsakayasya sa tathA, bahiH zalyaM AlocitatayA yasya tattathA, antarbahizca zalyamAlocitAnAlocitatvena yasya sa tathA, caturthaH caturbhaGgI zUnyaH / antardRSTaM vraNaM lUtAdidoSato, na bahI rAgAdyabhAvena saumyatvAt 4, puruSastu antarduSTaH zaThatayA saMvRtAkAratvAnna cikitsAdibahirityeko'nyastu kAraNenopadarzitavAkpAruSyAditvAdahireveti / puruSAdhikArAt tadbhedapratipAdanAya SaTsUtrI kaNThyA ca, caturbhaGgayaH kintu atizayena prazasyaH zreyAnekaH prazasyabhAvaH sadbodhatvAt punaH zreyAn prazastAnuSThAnatvAt sAdhuvadityeko1'nyastu zreyAMstathaiva atizayena pApaH pApIyAn, sacAviratatvena duranuSThAyitvAditi 2 anyastu pApIyAn bhAvato mithyAtvAdibhirupahatatvAt kAraNavazAt sadanuSThAyitvAcca zreyAn udAyinRpamArakavat 3 caturthaH sa eva kRtapApa iti 4, athavA zreyAn gRhasthatve niSkramaNakAle vA punaH zreyAn pravrajyAyAM vihArakAle vetyevamanye'pi / zreyAneko bhAvato dravyatastu zreyAn prazasyatara ityevaM- 473 // buddhijanakatvena sadRzako'nyena zreyasA tulyo na tu sarvathA zreyAnevetyekaH 1, anyastu bhAvataH zreyAnapi dravyataH pApIyAnityevaMbuddhijanakatvena sadRzako'nyena pApIyasA samAnona tupApIyAneveti dvitIyaH 2, bhAvataH pApIyAnapyanyaH saMvRtAkAratayA ,
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 474 // zreyAnityevaMbuddhijanakatayA sadRzako'nyena zreyaseti tRtIyaH, caturthaH sujJAnaH / zreyAnekaH sadvRttatvAt zreyAnityevamAtmAnaM manyate yathAvabodhAd lokena vA manyate vizadasadanuSThAnAd, iha ca mannijjaitti vaktavye prAkRtatvena mannaItyuktam, zreyAnapyanya AtmanyaruciparAyaNatvAt pApIyAnityAtmAnaM manyate, sa eva vApUrvopalabdhataddoSeNa janena manyate dRDhaprahArivat 1pApIyAnapyaparo mithyAtvAdyupahatatayA zreyAnityAtmAnaM manyate, kutIrthikavat, tadbhaktena veti 2, pApIyAnanyo'viratikatvAt pApIyAnityAtmAnaM manyate, sadbodhatvAd, asaMyato vAmanyate, saMyatalokeneti 3, zreyAneko bhAvato dravyatastu kizcitsadanuSThAyitvAt zreyAnityevaMvikalpajanakatvena sadRzako'nyena zreyasA manyate- jJAyate janeneti vibhaktipariNAmAdvA sadRzakamAtmAnaM manyata iti evaM zeSAH 4, Aghavaitte ti AkhyAyakaH- prajJApakaH pravacanasya ekaH- kazcinna ca pravibhAvayitA-prabhAvayitA prabhAvakaH zAsanasya udArakriyApratibhAdirahitatvAt pravibhAjayitA vA-pravacanArthasya nayotsargAdibhirvivecayiteti, athavA AkhyAyakaH sUtrasya pravibhAvayitA pravibhAjayitA vA'rthasyeti / AkhyAyaka ekaH sUtrArthasya na coJchajIvikAsampanno naiSaNAdinirata ityarthaH, sa cApadgataH saMvignaH saMvignapAkSiko vA, yadAha-hoja hu vasaNaM patto sarIradubballayAe asmttho| caraNakaraNe asuddhe suddhaM maggaM pruuvejaa||1||tthaa- osanno'vi vihAre kammaM siDhilei sulahabohI y| caraNakaraNaM visuddhaM uvavUhato pruuveNto||2|| (nizIthabhA05435-36) ityeko dvitIyo yathAcchandastRtIyaH sAdhuzcaturtho gRhasthAdiriti / pUrvasUtresAdhulakSaNapuruSasyAkhyApakatvoJchajIvikAsampannatvalakSaNA guNavibhUSoktA adhunA tatsAmyAvRkSavibhUSAmAha- cauvihe tyAdi, athavA (r) zarIradaurbalyenAsamartho vyasanaM prApto bhavet / (tathApi) azuddhe caraNakaraNe zuddha mArga prarUpayet // 1 // 0 vihAre'vasanno'pi karma zithilayati sulabhabodhizca / vizuddhaM caraNakaraNamupaLahayan prarUpayaMzca / / 2 / / caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 343-344 vyAdhicikitse, cikitsakacaturbhaGgI AtmaparacikitsAdicaturbhaGgAyaH // 474 //
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 475 // pUrvamuJchajIvikAsaMpannaH sAdhupuruSa uktastasya ca vaikriyalabdhimatastathAvidhaprayojane vRkSaM vikurvato yadvidhA tadvikriyA / caturthamadhyayanaM syAttAmAha- cauvihe tyAdi pAtanayaivoktArtham, navaraM pravAlataye ti navAGkaratayetyarthaH / ete hi pUrvoktA AkhyAyakAdayaH catuHsthAnam, caturthoddezakaH puruSAstIrthikA iti teSAM svarUpAbhidhAnAyAha sUtram 345 cattArivAtisamosaraNA paM0 0-kiriyAvAdI akiriyAvAdI annANitAvAdI venntiyaavaadii|nneriyaannNcttaarivaadismosrnnaa kriyAvAdyAdi smvsrnnaani| paM0 taM0-kiriyAvAdI jAva veNatitavAdI, evamasurakumArANavi jAva thaNiyakumArANaM evaM vigaliMdiyavalaM jAva vemaanniyaannN|| sUtram 345 // cattArItyAdi, vAdinastIrthikAH samavasaranti-avatarantyeSviti samavasaraNAni-vividhamatamIlakAsteSAMsamavasaraNAni vAdisamavasaraNAni, kriyAM-jIvAjIvAdirartho'stItyevaMrUpAMvadantIti kriyAvAdina AstikA ityarthasteSAM yatsamavasaraNaM tatta evocyante abhedAditi, tanniSedhAdakriyAvAdino-nAstikA ityarthaH / ajJAnamabhyupagamadvAreNa yeSAmasti te ajJAnikAste eva vAdino'jJAnikavAdino'jJAnameva zreya ityevaMpratijJA ityartho, vinaya eva vainayikaM tadeva niHzreyasAyetyevaMvAdino vainayikavAdina iti, etadbhedasaGkhyA ceyaM-asiyasayaM kiriyANaM akiriyavAINa hoi culsiiii| annANiya sattaTThI veNaiyANaM ca bttiisaa|| 1||(suutrkR0ni0 119) iti, tatrAzItyadhikaM zataM kriyAvAdinAMbhavati, idaM cAmunopAyenAvagantavyaM-jIvAjIvAzravasaMvarabandhanirjarApuNyApuNyamokSAkhyAn nava padArthAn viracayya paripATyA jIvapadArthasyAdhaH svaparabhedAvupanyasanIyau tayoradho nityAnityabhedau tayorapyadhaH kAlezvarAtmaniyatisvabhAvabhedAH paJca nyasanIyAH, punazcetthaM vikalpAH karttavyA-asti jIvaH 0 kriyAvAdinAmazItyadhikaM zatamakriyAvAdinAM caturazItirajJAninAM saptaSaSTivainayikAnAM dvAtriMzat // 1 // // 475 //
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 476 // svato nityaH kAlata ityeko vikalpaH, vikalpArthazcAyaM- vidyate khalvayamAtmA svena rUpeNa na parApekSayA hrasvatvadIrghatve caturthamadhyayanaM | iva nityazca kAlavAdinaH,uktenaivAbhilApena dvitIyo vikalpa IzvarakAraNinastRtIyo vikalpa AtmavAdinaH puruSa evedaM nicatuHsthAnam, mityAdipratipatturiti, caturtho niyativAdino, niyatizca-padArthAnAmavazyantayA yadyathAbhavane prayojakakIMti paJcamaH svabhAva caturthoddezakaH sUtram 345 vAdina, evaM svata ityajahatA labdhAH paJca vikalpAH , parata ityanenApi pazcaivalabhyante, tatra parata ityasyAyamartha- iha sarvapadArthAnAM kriyAvAdyAdipararUpApekSaH svarUpaparicchedo yathA hrasvatvAdyapekSo dIrghatvAdiparicchedaH,evameva cAtmanaHstambhakumbhAdInsamIkSya tadvyatirikte smvsrnnaani| hi vastunyAtmabuddhiH pravartata ityato yadAtmanaH svarUpaM tatparata evAvadhAryate na svata iti, nityatvAparityAgena caite daza vikalpAH,evamanityatvenApi dazaiva,evaM viMzatirjIvapadArthena labdhAHajIvAdiSvapyaSTasvevameva pratipadaM viMzatirvikalpAnAmato viMzatirnavaguNA zatamazItyuttaraM kriyAvAdinAmiti, ete ca vikalpA ekaikazo na labhyante zIlAGgavaditi / tathA akriyAvAdinAM tu caturazItirdraSTavyA, evaJceyaM-puNyApuNyavivarjitapadArthasaptakanyAsastathaiva jIvasyAdhaH svapararUpavikalpadvayopanyAsaH, asattvAdAtmano nityAnityabhedauna staH, kAlAdInAMtu paJcAnAMSaSThI yadRcchA nyasyate, iyaM cAnabhisandhipUrvikA'rthaprAptiriti, pazcAdvikalpAbhilApo- nAsti jIvaH svataH kAlata ityeko vikalpaH, evamIzvarAdibhirapi yadRcchAvasAnaiH sarve SaDikalpAstathA nAsti jIva: parata: kAlata iti SaDeva vikalpA ityekatra dvAdaza, evamajIvAdiSvApi SaTsu pratyeka dvAdaza vikalpAH, evaJca dvAdaza saptaguNAzcaturazItivikalpA nAstikAnAmiti / ajJAnikAnAM tu saptaSaSTirbhavati, iyaM cAmunopAyena draSTavyA-tatra jIvAjIvAdIn nava padArthAn pUrvavat vyavasthApya paryante cotpattimupanyasyAdhaH sapta sadAdaya upanyasanIyAH, sattva1masattvaM 2 sadasattvaM 3 avAcyatvaM 4 sadavAcyatvaM 5 asadavAcyatvaM6 sadasadavAcyatva 7 miti, tata ete / // 476 //
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 477 // nava saptakAstriSaSTirutpattestu catvAra evAdyA vikalpAstadyathA-sattva 1 masattvaM sadasattva 3 mavAcyatvaM 4 ceti, triSaSTimadhye caturthamadhyayanaM kSiptAH saptaSaSTirbhavanti, vikalpAbhilApazcaivaM-ko jAnAti jIvaH sanniti kiM vA tena jJAtenetyeko vikalpaH, evamasadA catu:sthAnam, dayo'pi vAcyAstathA satI bhAvotpattiriti ko jAnAti kiM vA'nayA jJAtayA? evamasatI sadasatI avaktavyA ceti, caturthoddezaka: sUtram 345 sattvAdisaptabhaGgayAzcAyamarthaH- svarUpamAtrApekSayA vastunaH sattvaM 1 pararUpamAtrApekSayA tvasattvaM 2 tathA ekasya ghaTAdi kriyAvAdyAdidravyadezasya grIvAdeH sadbhAvaparyAyeNa grIvAtvAdinA''diSTasya sattvAt tathA ghaTAdidravyadezasyaivAparasya budhanAderasadbhAvaparyAyeNa samavasaraNAni / vRttatvAdinA paragataparyAyeNaivAdiSTasyAsattvAd vastunaH sadasattvaM 3 tathA sakalasyaivAkhaNDitasya ghaTAdivastuno'rthAntarabhUtaiH paTAdiparyAyairnijaizcorddhakuNDalauSThAyatavRttagrIvAdibhiryugapadvivakSitasya sattvenAsattvena vA vaktumazakyatvAt tasya ghaTAdevyasyAvaktavyatvaM 4, tathA ghaTAdidravyasyaikadezasya sadbhAvaparyAyairAdiSTasya sattvAdaparasya svaparaparyAyairyugapadAdiSTatayA sattvenAsattvena vA vaktumazakyatvAd ghaTAdidravyasya sadavaktavyatvamiti 5, tathA tasyaiva ghaTAdidravyasyaikadezasya paraparyAyairAdiSTasyAsattvAda-* paradezasya svaparaparyAyairyugapadAdiSTatvena tathaiva vaktumazakyatvAt tasya ghaTAderasadavaktavyatvaM 6, tathA ghaTAdidravyasyaikadezasya svaparyAyairAdiSTatvena sattvAdaparasya paraparyAyairAdiSTatayA asattvAdanyasya svaparaparyAyairyugapadAdiSTasya tathaiva vaktumazakyatvenAvaktavyatvAt tasya ghaTAdidravyasya sadasadavaktavyatvamiti 7, iha ca prathamadvitIyacaturthA akhaNDavastvAzritAH zeSAzcatvAro vastudezAzritA darzitAstathA'nyaistRtIyo'pi vikalpo'khaNDavastvAzrita evoktastathAhi- akhaNDasya vastunaH svaparyAyaiH paraparyAyaizca vivakSitasya sadasattvamiti, ata evAbhihitamAcAraTIkAyAM-iha cotpattimaGgIkRtyottaravikalpatrayaM na sambhavati, padArthAvayavApekSatvAt tasyotpattezcAvayavAbhAvA (AcA0TI0) diti, evamajJAnikAnAM saptaSaSTirbhavatIti / vainayikAnAMca dvAtriMzat, // 477 //
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayana catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 346 meghAdhupamayA puruSamAtApitR // 478 // caturbhaGgAyaH zrIsthAnAGga sAcaivamavaseyA-suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRNAM pratyekaM kAyena vAcA manasA dAnena ca dezakAlopapannena vinayaH zrIabhaya0 kArya ityete catvAro bhedAH surAdiSvaSTAsu sthAneSu bhavanti, te caikatra mIlitA dvAtriMzaditi, sarvasanayA punareteSAM trINi vRttiyutam bhAga-1 zatAni triSaSTyadhikAnIti, uktaJca pUjyaiH-AstikamatamAtmAdyA 9 nityAnityAtmakA nava padArthAH / kAlaniyatisvabhAvezvarAtma kRtakAH svprsNsthaaH||1||kaalydRcchaaniytiishvrsvbhaavaatmnshcturshiitiH| nAstikavAdigaNamataM na santi sapta svprsNsthaaH||2|| ajJAnikavAdimataM nava jIvAdIn sadAdisaptavidhAn / bhAvotpattiM sadasadvaitAvAcyAzca ko vetti?||3|| vainayikamataM vinayazcetovAkkAyadAnataH kaaryH| suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRSu sdaa||1||iti, etAnyeva samavasaraNAni caturviMzatidaNDake nirUpayannAhaneraiyANa mityAdisugamam, navaraM nArakAdipaJcendriyANAMsamanaskatvAccatvAryapyetAni sambhavanti, vigaleMdiyavajaM ti ekadvitricaturindriyANAmamanaskatvAnna sambhavanti tAnIti / puruSAdhikArAt puruSavizeSapratipAdanAya prAyaH sadRSTAntasUtrANi puruSasUtrANi tricatvAriMzataM cattAri mehe tyAdInyAha cattAri mehA paM0 taM0- gajittA NAmamege No vAsittA vAsittANAmamegeNogajjittA ege gajittAvivAsittAvi egeNo gajittA No vAsittA 1, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- gajittA NAmamegeNovAsittA 4, 2, cattAri mehA paM0 taM0- gajittANAmamege No vijuyAittA vijuyAittANAmamege 4,3, evAmeva cattAri purisajAyA paM020- gajittANAmamege No vijuyAittA 4, 4, cattAri mehA paM0 taM0- vAsittA NAmamege No vijuyAittA 4, 5, evAmeva cattAri purisa0 vAsittA NAmamege No vijuyAittA 4, 6, cattAri mehA paM0 ta0- kAlavAsINAmamegeNo akAlavAsI 4, 7, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- kAlavAsINAmamegenoakAlavAsI (c) sadasaTTaidhA'vA0 (mu0)| // 478 //
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 caturthamadhyayana catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 346 meghAdyupamayA puruSa // 479 // caturbhaGgayaH 4,8, cattAri mehA paM0 taM0-khettavAsI NAmamege No akhittavAsI 4, 9, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-khettavAsINAmamege No akhettavAsI 4,10, cattAri mehA paM0 taM0- jaNatittA NAmamege No NimmavaittA NimmavaittA NAmamege No jaNatittA 4, 11, evAmeva cattAri ammApiyaropaM0 taM0- jaNaittA NAmamege No NimmavaittA 4, 12, cattAri mehA paM0 taM0- desavAsI NAmamege No savvavAsI 4,13, evAmeva cattArirAyANopaM0 ta0- desAdhivatI NAmamege No savvAdhivatI 4,14||suutrm 346 // sugamAnica, navaraM meghAH- payodAH garjitA-garjikRt no varSitA-na pravarSaNakArIti 1, evaM kazcitpuruSo garjiteva garjitA dAnajJAnavyAkhyAnAnuSThAnazatrunigrahAdiviSaye uccaiH pratijJAvAn no-naiva varSiteva varSitA- varSako'bhyupagatasampAdaka ityarthaH, anyastu kAryakartA na coccaiH pratijJAvAniti, evamitarAvapi neyAviti 2 / vijuyAitta tti vidyutkartA 3, evaM puruSo'pi kazciduccaiH pratijJAtA na ca vidyutkAratulyasya dAnAdipratijJAtArthArambhADambarasya kartA'nyastu ArambhADambarasya kartA na pratijJAteti, evamanyAvapIti 4, varSitA kazcid dAnAdibhirna tu tadArambhADambarakartA, anyastu viparIto'nya ubhayathA'nyona kiJciditi 5-6, kAlavarSI-avasaravarSIti evamanye'pi 7, puruSastu kAlavarSIva kAlavarSI- avasare dAnavyAkhyAnAdi-8 paropakArArthapravRttika eko'nyastvanyatheti, evaM zeSau 8, kSetraM dhAnyAdyutpattisthAnaM 9, puruSastu kSetravarSIva kSetravarSI- pAtre dAnazrutAdInAM nikSepako'nyo viparIto'nyastathAvidhavivekavikalatayA mahaudAryAt pravacanaprabhAvanAdikAraNato vA ubhayasvarUpo'nyastu dAnAdAvapravRttika iti 10, janayitA megho yo vRSTyA dhAnyamudgamayati, nirmApayitA tu yo vRSTyaiva saphalatAM nayatIti 11, evaM mAtApitarAvapIti prasiddham, evamAcAryo'pi ziSyaM pratyupanetavya iti 12, vivakSitabharatAdikSetrasya prAvRDAdikAlasya vA deze Atmano vA dezena varSatIti dezavarSI 1 yastu tayoH sarvayoH sarvAtmanA vA varSati sa sarvavarSI,
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 480 // meghAH , karaNDakopamayA anyastu kSetrato deze kAlataH sarvatrAtmano vA sarvataH 2, athavA kAlato deze kSetrataH sarvatra 3 Atmano vA sarvataH4, athavA caturthamadhyayana catuHsthAnam, Atmano dezena kSetrataH5, kAlato vA sarvatra 6, athavA kSetrakAlato dezena AtmanaH sarvataH 7, athavA kSetrato deze, AtmanocaturthIdazaka dezena kAlataH sarvatra 8 athavA kAlato deze Atmano dezena kSetrataH sarvatre 9tyevaM navabhirvikalpairvarSati sa dezavarSI sarvavarSI sUtram 347-352 ceti, caturthaH sujJAna iti 13, rAjA tu yo vivakSitakSetrasya meghavaddeza eva yogakSemakAritayA prabhavati sa dezAdhipatirna sarvAdhipatiH sa ca pallIpatyAdiH, yastu na pallyAdau deze'nyatra tu sarvatra prabhavati sa sarvAdhipatirna dezAdhipatiryastUbhayatra sa ''cAryAH, ubhayAdhipatirathavA dezAdhipatirbhUtvA sarvAdhipatiryo bhavati vAsudevAdivatsa dezAdhipatizcasarvAdhipatizceti, caturtho rAjyabhraSTa vRkSa-matsya golaka-patraiti 14, kaTopamA AcAryacattAri mehA paM0 taM0-pukkhalasaMvaTTate paJjunne jImUte jimhe, pukkhalavaTTae NaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasavAsasahassAI bhAveti, bhikSu-puruSAH, catuSpadapaJjunneNaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasa vAsasayAI bhAveti, jImUteNaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasavAsAI bhAveti, jimheNaM mahAmehe bahUhiM pakSi-kSudravAsehiM egaMvAsaM bhAveti vANa vA bhAvei 15, // sUtram 347 // pakSyupamAH cattAri karaMDagA paM0 taM0- sovAgakaraMDate vesitAkaraMDate gAhAvatikaraMDate rAyakaraMDate 16, evAmeva cattAri AyariyA paM0 taM0 bAdisovAgakaraMDagasamANe vesitAkaraMDagasamANe gAhAvaikaraMDagasamANe rAyakaraMDagasamANe 17||suutrm 348 // __ cattArirukkhA paNNattA taM0-sAle nAmamegesAlapariyAte sAle nAmamege eraMDapariyAe eraMDe04, 18, evAmeva cattAri AyariyA // 480 // paM0 taM0-sAle nAmamege sAlaparitAte sAle NAmamege eraMDapariyAte eraMDe NAmamege04,19, cattArirukkhApaM0 taM0-sAle NAmamege sAlaparivAre04,20, evAmeva cattAri AyariyA paM0 taM0-sAle nAmamegesAlaparivAre04, 21, sAladumamajjhayAre jaha sAle NAma prANAH, caturbhaGgayau
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 481 // hoi dumraayaa| iya suMdaraAyarie suMdarasIse muNeyavve // 1 // eraMDamajjhayArejaha sAle NAma hoi dumraayaa| iya suMdaraAyarie maMgulasIse muNeyavve ||2||saaldummjjhyaare eraMDe NAma hoti dumraayaa| iya maMgulaAyarie suMdarasIse muNeyavve // 3 // eraMDamajjhayAre eraMDe NAma hoi dumraayaa| iya maMgulaAyarie maMgulasIse muNeyavve // 4 // cattAri macchA paM0 taM0- aNusoyacArI paDisoyacArI aMtacArI majjhacArI, 22, evAmeva cattAri bhikkhAgApaM020- aNusoyacArI paDisoyacArI aMtacArI majjhacArI, 23, cattAri golA paM0 taM0- madhusitthagole jaugole dArugole maTTiyAgole, 24, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- madhusitthagolasamANe 4, 25, cattAri golA paM020- ayagole taugole taMbagole sIsagole 26, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- ayagolasamANe jAva sIsagolasamANe 27, cattAri golA paM0 taM0- hiraNNagole suvanagole rayaNagole vayaragole 28, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 saM0-hiraNNagolasamANe jAva vairagolasamANe 29, cattAri pattA paM020- asipatte karapatte khurapatte kalambacIritApatte 30, evAmeva cattAripurisajAvA paM020- asipattasamANejAva kalaMbacIritApattasamANe 31, cattAri kaDApaM0 taM0-suMbakaDe vidalakaDe cammakaDe kaMbalakaDe 32, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 saM0- suMbakaDasamANe jAva kaMbalakaDasamANe 33 // sUtram 349 // cauvvihA cauppayA paM0 saM0- egakhurA dukhurA gaMDIpadA saNapphadA 34, caumvihA pakkhI paM0 taM0- cammapakkhI lomapakkhI samugNapakkhI vitatapakkhI 35, cauvvihA khuDDapANA paM0 20-beiMdiyA teiMdiyA cauridiyA saMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyA 36 // sUtram 350 // cattAri pakkhI paM0 20- NivattittANAmamege no parivatittA parivaittA nAma egeno nivaittA ege nivatittAvi parivatittAvi ege nonivatittAno parivatittA 37, evAmeva cattAri bhikkhAgA paM0 taM0-NivatittANAmamege no parivatittA 4, 38 // sUtram 351 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, catuthIddezakaH sUtram 347-352 meghAH , karaNDakopamayA''cAryAH, vRkSa-matsyagolaka-patrakaTopamA AcAryabhikSu-puruSAH, catuSpadapakSi-kSudraprANA:, pakSyupamAH bhikSavaH, niSkUSTacaturbhaGgayo budhAdi
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 482 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, caturthIddezaka: sUtram 347-352 meghAH , cattAri purisajAyA paM0 taM0-NikkaTTeNAmamege NikkaTTe nikkaTTe nAmamege aNikkaDe 4, 39, cattAri purisajAyA paM0 taM0-NikkaTTe nAmamegeNikaTTappA NikkaTThe nAmamege anikkaTTappA 4,40, cattAri purisajAyA paM0 taM0- buhe nAmamege buhe buhe nAmamege abuhe 4,41, cattAri purisajAyA paM0 taM0- budhe nAmamege budhahiyae 4, 42, cattAri purisajAyA paM0 taM0- AyANukaMpate NAmamegeno parANukaMpate 4, 43 // sUtram 352 // pukkhale tyAdi, egeNaM vAseNaM ti ekayA vRSTyA bhAvayatIti- udakasnehavatIM karoti dhAnyAdiniSpAdanasamarthAmitiyAvat bhuvamiti gamyate, jihmastu bahubhirvarSaNairekameva varSa- abdaM yAvad bhuvaM bhAvayati naiva vA bhAvayati rUkSatvAttajjalasyeti / atrAntare meghAnusAreNa puruSAH puSkalAvatasamAnAdayaH puruSAdhikAratvAdabhyUhyA iti, tatra sakRdupadezena dAnena vA prabhUtakAlaM yAvacchubhasvabhAvamIzvaraM vA dehinaM yaH karotyasAvAdyameghasamAnaH, evaM stokatarastokatamakAlApekSayA dvitIyatRtIyameghasamAnau asakRdupadezAdinA dehinamalpakAlaM yAvadupakurkhannanupakurvan vA caturthameghasamAna iti 15 / karaNDako- vastrAbharaNAdisthAnaM janapratItaH, zvapAkakaraNDakazcANDAlakaraNDakaH, sa ca prAyazcarmaparikarmopakaraNavardhAdicarmAMzasthAnatayA atyantamasAro bhavati, vezyAkaraNDakastu jatupUritasvarNAbharaNAdisthAnatvAt kiJcittataHsAro'pivakSyamANakaraNDakApekSayA tvasAra eveti, gRhapatikaraNDakaH-zrImatkauTumbikakaraNDakaH, saca viziSTamaNisuvarNAbharaNAdiyuktatvAt sArataro, rAjakaraNDakastu amUlyaratnAdibhAjanatvAtsAratama iti 16, evamAcAryo yaH SaTprajJakagAthAdirUpasUtrArthadhArI viziSTakriyAvikalazca sa prathamo'tyantAsAratvAd, yastu duradhItazrutalavo'pi vAgADambareNa mugdhajanamAvarjayati sa dvitIyaH parIkSA'kSamatayA asAratvAdeva, yastu svasamayaparasamayajJaH kriyAdiguNayuktazca sa tRtIyaH sArataratvAd, yastu samastAcAryaguNayuktatayA tIrthakarakalpaH sa caturthaH karaNDakopamayA''cAryAH, vRkSa-matsyagolaka-patrakaTopamA AcAryabhikSu-puruSAH, catuSpada pakSi-kSudra prANA:, pakSyupamAH bhikSavaH, niSkA catabhaDanyA // 482
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 483 // sAratamatvAt sudharmAdivaditi 17, sAlonAmaikaH sAlAbhidhAnavRkSajAtiyuktatvAt sAlasyaiva paryAyA-dharmA bahalacchAyatvasevyatvAdayo yasya sazAlaparyAya ityekaH,zAlo nAmaika iti tathaiva eraNDasyeva paryAyA dharmA abahalacchAyatvA''sevyatvAdayo yasya sa eraNDaparyAya iti dvitIyaH, eraNDo nAmaika eraNDAbhidhAnavRkSajAtIyatvAt sAlaparyAyo bahalacchAyatvAdidharmayuktatvAditi tRtIyaH, eraNDonAmaikastathaiva eraNDaparyAyo'bahalacchAyatvAgheraNDadharmayuktatvAditi caturthaH 18, AcAryastusAla iva sAlo yathA hi sAlojAtimAnevamAcAryo'pi yaHsatkulaH sadgurukulazcasa sAla evocyate tathA sAlaparyAyaH-sAladharmA yathA hi sAlaH sacchAyatvAdidharmayukta evaM yo jJAnakriyAprabhavayazaHprabhRtiguNayukto bhavati sa tathocyate ityekastathA sAlo nAmaika iti tathaiva eraNDaparyAyastUktaviparyayAditi dvitIyaH, evamitarAvapIti 19, tathA sAlastathaiva sAla eva parivAra:parikaro yasya sa sAlaparivAraH, evaM zeSatrayamiti 20, AcAryastu sAla iva sAlo gurukulazrutAdibhiruttamatvAtsAlaparivAraH sAlakalpamahAnubhAvasAdhuparikaratvAt, tathA eraNDaparivAra eraNDakalpanirguNasAdhuparikaratvAd evameraNDo'pi zrutAdibhihInatvAditi, caturthaH sujJAnaH, uktacaturbhaGgayA eva bhAvanArthaM sAladume tyAdi gAthAcatuSkam, vyaktaM navaraM maGgulaM- asundaraM 21, anuzrotasA caratItyanuzrotazcArI-nadyAdipravAhagAmI evamanye trayaH 22, evaM bhikSAkaH-sAdhuryo hyabhigrahavizeSAdupAzrayasamIpAt krameNa kuleSu bhikSateso'nuzrotazcArimatsyavadanuzrotazcArI prathamo, yastUtkrameNa gRheSu bhikSamANa upAzrayamAyAti sa dvitIyo, yastu kSetrAnteSu bhikSatesa tRtIyaH, kSetramadhye caturtho 23, madhusitthu-madanaMtasya golo-vRttapiNDo madhusitthagola evamanye'pi, navaraM jatu- lAkSA dArumRttike prasiddha iti 24, yathaite golA mRdukaThinakaThinatarakaThinatamAH krameNa bhavantyevaM ye puruSAH parISahAdiSu mRdudRDhadRDhataradRDhatamasattvA bhavanti te madhusitthagolasamAnA ityAdibhirvyapadezairvyapadizyanta iti 25, caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, caturthoddezakaH | sUtram 347-352 meghAH , karaNDakopamayA5'cAryA:, vRkSa-matsyagolaka-patrakaTopamA AcAryabhikSu-puruSAH, catuSpadapakSi-kSudraprANA:, pakSyupamAH bhikSavaH, niSkRSTa budhAdicaturbhaGgayau // 483 //
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 484 // 347-352 meghAH , karaNDakopamayA vRkSa-matsyagolaka-patra AcArya ayogolAdayaH pratItA:26, etaizcAyogolakAdibhiH krameNa gurugurutaragurutamAtyantagurubhirArambhAdivicitrapravRttyupArjitakarma- caturthamadhyayanaM bhArA ye puruSA bhavanti te'yogolasamAnA ityAdivyapadezavantobhavanti pitRmAtaputrakalatragatasnehabhArato veti 27, hiraNyAdi catuHsthAnam, caturthIddezaka: goleSu krameNAlpaguNaguNAdhikaguNAdhikataraguNAdhikatameSu puruSAH samRddhito jJAnAdiguNato vA samAnatayA yojyAH 28, sUtram patrANi- parNAni tadvatpratanutayA yAni asyAdIni tAni patrANIti, asiH- khaDgaH sa eva patramasipatraM karapatraM-krakacaM yena dAru chidyate kSurazchuraH sa eva patraM kSurapatram, kadambacIriketi zastravizeSa iti 29, tatra drAk chedakatvAdaseryaH puruSo drAgeva ''cAryAH, snehapAzaM chinatti so'sipatrasamAnaH, avadhAritadevavacanasanatkumAracakravartivad, yastu punaH punarucyamAno bhAvanAbhyAsAt / / snehataruM chinatti sa karapatrasamAnastathAvidhazrAvakavat, karapatrasya hi gamanAgamanAbhyAM kAlakSepeNa chedakatvAditi, yastu kaTopamA zrutadharmamArgo'pi sarvathA snehacchedAsamartho dezaviratimAtrameva pratipadyate sa kSurapatrasamAnaH, kSuro hi kezAdikamalpameva bhikSu-puruSAH, chinattIti, yastu snehacchedaM manorathamAtreNaiva karoti sa caturtho'viratasamyagdRSTiriti, athavA yo gurvAdiSu zIghramandamandatara pakSi -kSudramandatamatayA snehaM chinatti sa evamapadizyate 31, kambAdibhirAtAnavitAnabhAvena niSpAdyate yaHsa kaTaH kaTa iva kaTa ityupcaaraat| pakSyupamAH tantvAdimayo'pi kaTa eveti, tatra suMbakaDe tti tRNavizeSaniSpanno vidalakaDe tti vaMzazakalakRtaH cammakaDe tti varddhavyUtamaJcakAdiH niSkRSTakaMbalakaDe tti kambalameveti 32, eteSu cAlpabahubahutarabahutamAvayavapratibandheSu puruSAyojanIyAstathAhi-yasya gurvAdiSvalpaH budhAdipratibandhaH svalpavyalIkAdinApi vigamAt sasumbakaTasamAna ityevaM sarvatra bhAvanIyamiti 33, catuSpadAH sthalacarapaJcendriya ctusspdaasthlcrpyaanv-8|| 484 // tiryaJca ekaH khuraH pAde pAde yeSAM te ekakhurA- azvAdayaH, evaMdvau khurau yeSAM te tathA teca gavAdayo, gaNDI-suvarNakArAdInAmadhikaraNI gaNDikA tadvatpadAni yeSAM te tathA te hastyAdayaH, saNapphaya tti sanakhapadA nAkharAH- siMhAdayaH, ihottarasUtradvaye ca catuSpada prANAH, bhikSavaH, caturbhadyau
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 caturthamadhyayana catuHsthAnam, catuthAddizaka: / sUtram 347-352 maghA: karaNDakopamayA // 485 // vRkSa-matsyagolaka-patrakaTApamA jIvAnAM puruSazabdavAcyatvAt puruSAdhikArateti 34, carmamayapakSAH pakSiNazcarmapakSiNo- valgulIprabhRtaya evaM lomapakSiNohaMsAdayaH samudkavat pakSI yeSAM te samudgakapakSiNaH, samAsAnta in, te ca bahirvIpasamudreSu, evaM vitatapakSiNo'pIti 35, kSudrA- adhamA anantarabhave siddhyabhAvAt prANA- ucchrAsAdimantaH kSudraprANAH saMmUrchana nirvRttAH sammUrchimAstirazcAMsatkAla yoniryeSAMte tathA tataH padatrayasya karmadhAraye sati sammUrchimapaJcendriyatiryagyonikA itibhavati 36, nipatitA-nIDAdavatarItAavatarItuMzakto nAmaikaH pakSI dhRSTatvAdajJatvAdvA na tu parivrajitA-na parivrajituM zakto bAlatvAdityekaH, evamanyaH parivrajituM ''cAryAH, zaktaH puSTatvAnna tu nipatituMbhIrutvAdanyastUbhayathA caturthastUbhayapratiSedhavAnatibAlatvAditi 37, nipatitA-bhikSAcaryAyAmavatarItA bhojanAdharthitvAnna tuparivrajitA-paribhramakoglAnatvAdalasatvAllajjAlutvAdvetyeko'nyaH parivrajitA-paribhramaNazIla AcAryaAzrayAnnirgataH san na tu nipatitA- bhikSArthamavatarItumazaktaH sUtrArthAsaktatvAdinA, zeSau spaSTau 38, niSkRSTo-niSkarSita- bhikSu-puruSAH, stapasA kRzadeha ityarthaH, punarniSkRSTo bhAvataH kRzIkRtakaSAyatvAdevamanye traya iti 39, etadbhAvanArthamevAnantaraM sUtraM-niHkRSTaH pakSi-kSudrakRzazarIratayA tathA niHkRSTa AtmA kaSAyAdinirmathanena yasya sa tathetyevamanye traya iti, athavA niHkRSTastapasA kRzIkRtaH pakSyupamAH pUrva pazcAdapi tathaivetyevamAdyasUtraM vyAkhyeyam, dvitIyaM tu yathoktameveti 40, budho budhatvakAryabhUtasatkriyAyogAt, uktaJcapaThakaH pAThakazcaiva, ye cAnye tattvacintakAH / sarve (te)vyasanino rAjan!, yaH kriyAvAn sa pnndditH||1|| iti, punarbudhaH saviveka caturbhaGgayo manastvAdityekaH, anyo budhastathaiva abudhastvaviviktamanastvAd, aparastvabudho'satkriyatvAd budho vivekavaccittatvAccaturtha ubhayaniSedhAditi 41, anantarasUtreNaitadeva vyaktIkriyate-budhaH sakriyatvAd, budhaMhRdayaM-mano yasyasabudhahRdayo vivecakamanastvAt, athavA budhaH zAstrajJatvAt budhahRdayastu kAryeSvamUDhalakSatvAdityekaH, evamanye traya UhyAH 42, AtmAnukampaka catuSpada prANAH, bhikSavaH, niSkRSTa budhAdi // 485 //
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 486 // suryA AtmahitapravRttaH pratyekabuddho jinakalpiko vA parAnapekSo vA nighRNaH, parAnukampako niSThitArthatayA tIrthakara AtmAnapekSo caturthamadhyayanaM vA dayaikaraso metAryavad, ubhayAnukampakaH sthavirakalpika ubhayAnanukampakaH pApAtmA kAlazaukarikAdiriti 43 / anantaraM catuHsthAnam, caturthoddezaka: puruSabhedA uktAH, adhunA tadvyApAravizeSaM tadvedasampAdyamabhidhitsuH sUtrasaptakamAha- 'cauvvihe saMvAse'ityAdi sUtram cauvihe saMvAse paM0 taM0- divve Asure rakkhase mANuse 4,1, cauvvidhe saMvAse paM0 taM0- deveNAmamege devIe saddhiM saMvAsaMgacchati | 353-354 divyAdideve nAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchati asureNAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchai asure nAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchati 8 saMvAsa4,2, caubvidhe saMvAse paM0 taM0- deve nAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchati deve nAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchati rakkhase caturbhaGganyaH 7, apadhvaMsANAmamege devIe saddhiM saMvAsaMgacchati rakkhase nAmamegaMrakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchati 4,3, cauvvidhe saMvAse paM0 taM0- deve nAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchati deve nAmamege maNussIhiM saddhiM saMvAsaM gacchati maNusse nAmamege devIhiM saddhiM saMvAsaMgacchati maNusse 'bhiyoganAmamegemaNussIi saddhiM saMvAsaMgacchati 4,4, caubvidhe saMvAse paM020- asureNAmamege asurIe saddhiM saMvAsaMgacchati asure nAmamege saMmoha kilbiSatvarakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchati 4, 5, caubvidhe saMvAse paM0 ta0- asure nAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchati asure NAmamege kAraNAni maNussIe saddhiM saMvAsaM gacchati 4, 6, cauvvidhe saMvAse paM0 taM0- rakkhase nAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaMgacchati rakkhase nAmamege mANusIe saddhiM saMvAsaMgacchati 4,7 // sUtram 353 // ___ cauvihe avaddhaMse paM0 taM0- Asure Abhioge saMmohe devakibbise, cauhi ThANehiM jIvA AsurattAte kammaM pagareMti, taM0-kovasIla // 486 // tAte pAhuDasIlayAte saMsattatavokammeNaM nimittAjIvayAte, cauhi ThANehiM jIvA AbhiogattAte kammaM pagareMti taM0- attukkoseNaM paraparivAteNaM bhUtikammeNaM kouyakaraNeNaM, cauhi ThANehiM jIvA sammohattAte kammaM pagareMti, taM0- ummaggadesaNAe maggaMtarAeNaM
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 sUtram // 487 // kAmAsaMsapaogeNaM bhijAniyANakaraNeNaM, cauhiM ThANehiM jIvA devakibbisiyattAte kammaM pagareMti taM0- arahaMtANaM avanaM vayamANe caturthamadhyayanaM arahaMtapannattassa dhammassa avannaM vayamANe AyariyauvajjhAyANamavannaM vadamANe cAuvannassa saMghassa avanaM vadamANe // sUtram 354 // catuHsthAnam, caturthoddezakaH kaNThyam, navaraM striyA saha saMvasanaM-zayanaM saMvAso, dyauH-svargastadvAsI devo'pyupacArAdyaustatra bhavo divyo vaimAnikasambandhItyartho'surasya- bhavanapativizeSasyAyamAsura evamitarau, navaraM rAkSaso- vyantaravizeSazcaturbhaGgikAsUtrANi devAsuretye divyAdi| deva 3 asura 2 rAkSasa 1 manuSya vamAdisaMyogataH SaD bhavanti / puruSakriyAdhikArAdevApadhvaMsasUtraM tatrApadhvaMsanamapadhvaMsa-8 saMvAsa| devI | asurI | rAkSasI | nArI zcAritrasya tatphalasya vA asurAdibhAvanAjanito vinAzastatrAsurabhAvanAjanita Asuro, yeSu caturbhaGgayaH 7, apadhvaMsAvA'nuSThAneSu vartamAno'suratvamarjayati tairAtmano vAsanamAsurabhAvanA, evaM bhAvanAntaramapi, abhiyogabhAvanAjanita AbhiyogaH, ''suryAsammohabhAvanAjanitaH sAmmoho, devakilbiSabhAvanAjanito daivakilbiSa iti, iha ca kandarpabhAvanAjanitaH kAndo'padhvaMsaH 'bhiyogapaJcamo'sti, sa ca sannapi noktazcatuHsthAnakAnurodhAd, bhAvanA hi paJcAgame'bhihitAH, Aha ca-kaMdappa 1 devakivvisa 21 saMmoha kilbiSatvaabhiogA 3 AsurA ya 4 saMmohA 5 / esA usaMkiliTThA paMcavihA bhAvaNA bhaNiyA ||1||(bRhtk0 1293) AsAzcamadhye yo yasyAM kAraNAni bhAvanAyAM vartate sa tadvidheSu deveSu gacchati cAritralezaprabhAvAd, uktaJca- jo saMjao'vi eyAsu appasatthAsu vaTTai khNci| so tavihesu gacchai suresu bhaio crnnhiinno||1|| iti, AsurAdirapadhvaMsa uktaH, sa cAsuratvAdinibandhana ityasurAdibhAvanAsvarUpabhUtAnyasurAditvasAdhanakarmaNAM kAraNAni sUtracatuSTayenAha- cauhiM ThANehI tyAdi kaNThyam, navarama asureSu OkandI devakilbiSA'bhiyogyA AsurI ca sNmohaa| etAstu saMkliSTAH paJcavidhA bhAvanA bhnnitaa||1|| yaH saMyato'pyetAsu aprazastAsu varttate kathaJcit / sa tadvidheSu sureSu gacchati bhktshcrnnhiinH||1|| // 487
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 488 // bhava Asuro'suravizeSastadbhAva AsuratvaMtasmai AsuratvAya tadarthamityartho'thavA asuratAyai asuratayA vA karma- tadAyuSkAdi prakurvanti-kartumArabhante, tadyathA- krodhanazIlatayA- kopasvabhAvatvena prAbhRtazIlatayA- kalahanasambandhatayA saMsaktatapaHkarmaNA-AhAropadhizayyAdipratibaddhabhAvatapazcaraNena nimittAjIvanatayA traikAlikalAbhAlAbhAdiviSayanimittopAttAhArAdhupajIvaneneti, ayamartho'nyatraivamukta:- aNubaddhaviggahoviya saMsattatavo nimittmaaesii| nikkivaNirANukaMpo AsuriyA bhAvaNaM kunni||1||(bRhtk0 1315) iti, tathA abhiyoga-vyApAraNamarhantItyAbhiyogyA:-kiGkaradevavizeSAstaddhAvastattA tasyai tayA veti, AtmotkarSeNa- AtmaguNAbhimAnena paraparivAdena- paradoSaparikIrtanena bhUtikarmaNAM-jvaritAdInAM bhUtyAdibhI rakSAdikaraNena kautukakaraNena- saubhAgyAdinimittaM parasnapanakAdikaraNeneti, iyamapyevamanyatra- kouya bhUIkamme pasiNA iyare nimittamAjIvI / iDDirasasAyagaruo abhiogaM bhAvaNaM kunni||1|| (bRhatka0 1308) iti (prazno'GguSThapraznAdiritaraH svapnavidyAdiriti) tathA sammuhyatIti sammoho-mUDhAtmA devavizeSa eva tadbhAvastattA tasyaisammohatAyaisammohatvAya sammohatayA veti, unmArgadezanayA-samyagdarzanAdirUpabhAvamArgAtikrAntadharmaprathanena (prakaTanena-prakathanena) mArgAntarAyaNa-mokSAdhvapravRttatadvighnakaraNena, kAmAzaMsAprayogeNa-zabdAdAvabhilASakaraNena, bhijja tti lobho gRddhistena nidAnakaraNena vA'smAttapaHprabhRtezcakravAditvaM me bhUyAditi nikAcanAkaraNaMteneti, iyamapyevamanyatra- ummagNadesao magganAsao mggvippddiivttii| moheNa ya mohettA saMmohaMbhAvaNaM kunni||1||(bRhtk0 1321) iti, devAnAMmadhye kilbiSa:- pApo'ta evAspRzyAdidharmako devazcAsau anubaddhavigraho'pi ca saMsaktatapA nimittaadeshii| niSkRpo niranukampa AsurikI bhAvanAM karoti // 1 // kautukaM bhUtikarma prazna itara(svapnAdiH) nimittAjIvI RddhirasasAtAgauravita AbhiyogyAM bhAvanAM kroti||1|| 0 unmArgadezako mArganAzako mArgavipratipattika: mohena ca mohayitvA saMmohIM bhAvanAM karoti // 1 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 353-354 divyAdisaMvAsacaturbhanayaH7, apadhvaMsA suryA'bhiyogasaMmohakilbiSatvakAraNAni // 488 //
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 355 ihalokapratibaddhAdipravrajyAbhedAH // 489 // 32 kilbiSazceti vA devakilbiSaH zeSaM tathaiva, avarNo'zlAghA asaddoSoddhaTTanamityarthaH / ayamartho'nyatraivamucyate-"nANassa kevalINaM dhammAyariANa svvsaahnnN| bhAsaM avannamAI kibbisiyaM bhAvaNaM kuNai // 1 // (bRhatka0 1302) iti, iha kandarpabhAvanA noktA catuHsthAnakatvAditi, avasarazcAyamasyA iti sA pradarzyate-kaMdappe kukkuie davasIle yAvi hAsaNakare y| vimhAvitoya paraM kaMdappaM bhAvaNaM kunni||1|| (bRhatka0 1295) iti, (kandarpaH kandarpakathAvAn, kukucito bhANDaceSTaH, dravazIlo dAt drutagamanabhASaNAdi, hAsanakaro veSavacanAdinA svaparahAsotpAdako vismApaka- indrajAlI)(kandapI kukucito drutagAmI cApi hAsanakaraH paraM vismApayan (vismApaka indrajAlI) kandI bhAvanAM karoti // 1 // ) ayazcApadhvaMsaH pravrajyAnvitasyeti pravrajyAnirUpaNAya 'cauvvihA pavvajje'tyAdi sUtrASTakaM cauvvihA pavvajA paM0 taM0- ihalogapaDibaddhA paralogapaDibaddhA duhato logapaDibaddhA appaDibaddhA 1, cauvvihA pavvajA paM0 taM0-puraopaDibaddhA maggaopaDibaddhA duhatopaDibaddhA apaDibaddhA 2, cauvvihA pavvajApaM020- ovAyapavvajA akkhAtapavvajA saMgAra-pavvajA vihagagaipavvajjA 3, cauvvihA pavvajjA paM0 taM0- tuyAvaittA puyAvaittA moyAvaittA paripUyAvaittA 4, cauvvihA pavvajA paM0 20- naDakhaiyA bhaDakhaiyA sIhakhaiyA siyAlakkhaiyA 5, cauvvihA kisI paM0 taM0- vAviyA parivAviyA NiditA pariNiMditA 6, evAmeva cauvvihA pavvajjA paM0 taM0- vAvitA parivAvitA ziMditA pariNiMditA 7, cauvvihA pavvajA paM0 taM0dhannapuMjitasamANA dhannavirallitasamANA dhannavikkhittasamANAdhanasaGkaTTitasamANA 8, // sUtram 355 // kaNThyam, kintu ihalokapratibaddhA nirvAhAdimAtrArthinAM paralokapratibaddhA janmAntarakAmAdyarthinAM dvidhAlokapratibaddho0 jJAnasya kevalinAM dharmAcAryANAM srvsaadhuunaam| bhASamANo'varNAdi kilbiSikI bhAvanAM kroti||1|| // 489 //
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM vRttiyutam bhAga-1 // 490 // bhayArthinAmapratibaddhA viziSTasAmAyikavatAmiti / purato'grataH pravrajyAparyAyabhAviSu ziSyAhArAdiSuyA pratibaddhAsA tathocyate, caturthamadhyayana evaM mArgataH- pRSThataH svajanAdiSu, dvidhA'pi kAcid, apratibaddhA pUrvavat / ovAya tti avapAta:- sadgurUNAM sevA tato yA catuHsthAnam, pravrajyAsA'vapAtapravrajyA, AkhyAtasya-pravrajetyAdhuktasya yA syAt sA''khyAtapravrajyA AryarakSitabhrAtuH phalgurakSitasyeveti, caturthoddezaka: sUtram 355 saMgAra tti saGketastasmAdyA sA tathA metAryAdInAmiva yadivA yadi tvaM pravrajasi tadA'hamapItyevaM saGketato yA sA tatheti, ihalokavihagagai tti vihagagatyA- pakSinyAyena parivArAdiviyogenaikAkino dezAntaragamanena ca yA sA vihagagatipravrajyA, kvacid pratibaddhAdi pravrajyAbhedAH vihagapavvajje ti pAThastatra vihagasyeveti dRzyamiti, vihatasya vaa-daaridryaadibhirribhirveti|tuyaavitt tti todaM kRtvA todayitvAvyathAmutpAdya yA pravrajyA dIyate, municandraputrasya sAgaracandreNeva sA tathocyate, uyAvaitta tti kvacitpAThastatra ojo- balaM zArIraM vidyAdisatkaM vA tatkRtvA-pradarzya yA dIyate sA ojayitvetyabhidhIyate, puyAvaitta tti 'pluGgatA'viti vacanAt plAvayitvA- anyatra nItvA''ryarakSitavat, pUtaM vA dUSaNavyapohena kRtvA yA sA pUtayitveti, buyAvaitta tti sambhASya gautamena karSakavad, vacanaM vA pUrvapakSarUpaM kArayitvA nigRhya ca pratijJAvacanaM vA kArayitvA yA sA tathoktA, kvacit moyAvaitta tti pAThastatra mocayitvA sAdhunA tailArthadAsatvaprAptabhaginIvaditi, parivuyAvaitta tti ghRtAdibhiH pariplutabhojanaH paripluta eva taM kRtvA pariplutayitvA suhastinA raDUvadyA sA tathocyata iti / naTasyeva saMvegavikaladharmakathAkaraNopArjitabhojanAdInAM khaiya tti khAditaM bhakSaNaM yasyAM sA naTakhAditA, naTasyeva vA khaiva tti saMvegazUnyadharmakathanalakSaNo hevAkaH- svabhAvo // 490 // yasyAM sA tathA, evaM bhaTAdiSvapi, navaraM bhaTastathAvidhabalopadarzanalabdhabhojanAdeH khAditA ArabhaTavRttilakSaNahevAko vA siMhaH punaHzauryAtirekAdavajJayopAttasya yathArabdhabhakSaNena vAkhAditA tathAvidhaprakRtirvA zRgAlastunyagvRttyopAttasyAnyAnya
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 491 // karuNa sthAnabhakSaNena vAkhAditA tatsvabhAvoveti / kRSirdhAnyArthaM kSetrakarSaNam, vAviya tti sakRddhAnyavapanavatI parivAviyatti dvistri caturthamadhyayanaM utpATya sthAnAntarAropaNataH parivapanavatI zAlikRSivad, niMdiya tti ekadA vijAtIyatRNAdyapanayanena zodhitA nidAtA, catuHsthAnam, caturthoddezakaH pariniMdiya tti dvistrirvA tRNAdizodhaneneti, pravrajyA tuvAviyA sAmAyikAropaNena parivAviyA mahAvratAropaNena niraticArasya sUtram sAticArasya vA mUlaprAyazcittadAnato, nindiyA sakRdaticArAlocanena pariNiMdiyA punaH punariti dhannapuMjiyasamANa tti khale 356-357 saprabhedAhArAlUnapUnavizuddhapuJjIkRtadhAnyasamAnA sakalAticArakacavaraviraheNa labdhasvasvabhAvatvAd ekA, anyA tu khalaka eva disaJjAyadvirellitaM-visAritaM vAyunA pUnamapujIkRtaM dhAnyaM tatsamAnA yA hi laghunApi yatnena svasvabhAvaM lapsyata iti, anyA tu taddhetavaH, yadvikIrNaM- gokhurakSuNNatayA vikSiptaM dhAnyaM tatsamAnA yA hi sahajasamutpannAticArakacavarayuktatvAt sAmagyantarApekSitayA zRMgArakAlakSepalabhyasvasvabhAvA sAdhAnyavikIrNasamAnocyate, anyA tu yatsaGkarSitaM-kSetrAdAkarSitaMkhalamAnItaM dhAnyaM tatsamAnA bIbhatsa-raudrAH yA hi bahutarAticAropetatvAdbahutarakAlaprAptavyasvasvabhAvAsA dhAnyasaGkarSitasamAneti, iha ca puJjitAderdhAnyavizeSaNasya paranipAtaH prAkRtatvAditi // iyaJca pravrajyA evaM vicitrA saMjJAvazAdbhavatIti saMjJAnirUpaNAya sUtrapaJcakaM cattAri sannAo paM0 taM0- AhArasannA bhayasannA mehuNasannA pariggahasannA 1, cauhiM ThANehiM AhArasannA samuppajati, taM0omakoTThatAte 1 chuhAveyaNijjassa kammassa udaeNaM 2 matIte 3 tadaTThovaogeNaM 4, 2, cauhi ThANehiM bhayasannA samuppajjati, taM0hINasattattAte bhayaveyaNijjassa kammassa udaeNaM matIte tadaTThovaogeNaM 3, cauhiM ThANehiM mehuNasannA samuppajati, taM0citamaMsasoNiyayAe mohaNijjassa kammassa udaeNaM matIte tadaTThovaogeNaM 4, cauhi ThANehiM pariggahasannA samuppajjai, taM0avimuktayAe lobhaveyaNijjassa kammassa udaeNaM matIte tdtttthovogennN5||suutrm 356 // kAmA: // 491 //
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 492 // cauvvihA kAmA paM0 taM0- siMgArA kaluNA bIbhatsA roddA, siMgArA kAmA devANaM kaluNA kAmA maNuyANaM bIbhatsA kAmA tirikkhajoNiyANaM roddA kAmA NeraiyANaM ||suutrm 357 / / cattArI tyAdi vyaktam, kevalaM saMjJAnaM saMjJA-caitanyam, taccAsAtavedanIyamohanIyakarmodayajanyavikArayuktamAhArasaMjJAditvena vyapadizyata iti, tatrAhArasaMjJA-AhArAbhilASobhayasaMjJA- bhayamohanIyasampAdyo jIvapariNAmo maithunasaMjJA-vedodayajanito maithunAbhilASaH parigrahasaMjJA-cAritramohodayajanitaH parigrahAbhilASa iti, avamakoSThatayA- riktodaratayA matyAAhArakathAzravaNAdijanitayA tadarthopayogena- satatamAhAracintayeti / hInasattvatayA- sattvAbhAvena matirbhayavArtAzravaNabhISaNadarzanAdijanitA buddhistayA tadarthopayogena- ihalokAdibhayalakSaNArthaparyAlocaneneti / cite- upacite mAMsazoNite yasya sa tathA tadbhAvastattA tayA citamAMsazoNitatayA matyA-suratakathAzravaNAdijanitabuddhyA tadarthopayogena- maithunalakSaNA nucintaneneti |avimukttyaa-sprigrhtyaa matyA-sacetanAdiparigrahadarzanAdijanitabuddhyA tadarthopayogena- parigrahAnucintaneneti |sNjnyaa hi kAmagocarA bhavantIti kAmanirUpaNasUtraM vyaktaJca, kintu kAmAH-zabdAdayaH,zRGgArA devAnAM aikAntikAtyantikamanojJatvena prakRSTaratirasAspadatvAditi, ratirUpo hi zRGgAro, yadAha-vyavahAraH punAryorenyo'nyaM raktayo ratiprakRtiH zRGgAraH (kAvyAlaM0 12/5) iti, manuSyANAM karuNA manojJatvasyAtathAvidhatvAttucchatvena kSaNadRSTanaSTatvena zukrazoNitAdiprabhavadehAzritatvena ca zocanAtmakatvAt, karuNo hi rasaH zokasvabhAvaH karuNaHzokaprakRti(kAvyAlaM015/3) riti vacanAditi, tirazcAM bIbhatsA jugupsAspadatvAt, bIbhatsaraso hi jugupsAtmako, yadAha- bhavati jugupsAprakRtirbIbhatsaH (kAvyAlaM0 15/5) iti, nairayikANAM raudrA- dAruNA atyantamaniSTatvena krodhotpAdakatvAd, raudraraso hi krodharUpo, yata Aha- raudraH krodhaprakRti caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 356-357 saprabhedAhArAdisajjAtaddhetavaH, zRMgArakaruNabIbhatsa-raudrA: kAmAH // 492 //
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 493 // caturthamadhyayanaM dvisthAnam, caturthoddezakaH sUtram 358 udakodadhyupamapuruSacaturbhaGgayaH8 (kAvyAlaM0 15/13) riti / ete ca kAmAstucchagambhIrayorbAdhaketarA iti tAvabhidhitsuH sadRSTAntAnyaSTau sUtrANyAha cattAri udagA paM0 taM0- uttANe NAmamege uttANodae uttANe NAmamege gaMbhIrodae gaMbhIre NAmamege uttANodae gaMbhIre NAmamege gaMbhIrodae 1, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- uttANe nAmamege uttANahidae uttANe NAmamege gaMbhIrahidae 4,2, cattAri udagA paM0taM0- uttANeNAmamege uttANobhAsI uttANe NAmamege gaMbhIrobhAsI 4, 3, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- uttANe NAmamege uttANobhAsI uttANe NAmamege gaMbhIrobhAsI 4, 4, cattAri udahI paM0 taM0- uttANe NAmamege uttANodahI uttANe NAmamege gaMbhIrodahI 4, 5, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0- uttANeNAmamege uttANahiyae 4, 6, cattAri udahI paM0 taM0- uttANe NAmamege uttANobhAsI uttANe NAmamege gaMbhIrobhAsI 4,7, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- uttANeNAmamege uttANobhAsI 4,8||suutrm 358 // cattArI tyAdIni vyaktAni ca, kintu udakAni- jalAni prajJaptAni tatrottAnaM nAmaikaM tucchatvAt pratalamityarthaH punaruttAnaM svacchatayopalabhyamadhyasvarUpatvAdudakaM- jalam, uttANodayetti vyasto'yaM nirdezaH prAkRtazailIvazAt samasta ivAvabhAsate, na ca mUlopAttenodakazabdenAyaM gatArtho bhaviSyatIti vAcyam, tasya bahuvacanAntatvenehAsambaddhyamAnatvAt, sAkSAdudakazabde ca sati kiM tasya vacanapariNAmAdanukarSaNenetyevamudadhisUtre'pi bhAvanIyamiti / tathottAnaM tathaiva gambhIramudakaM-gaDulatvAdanupalabhyamAnasvarUpaM tathA gambhIraM- agAdhaM pracuratvAduttAnamudakaM svacchatayopalabhyamadhyasvarUpatvAt tathA gambhIramagAdhatvAt punargambhIramudakaM gaDulatvAditi, puruSastu uttAno'gambhIro bahirdarzitamadadainyAdijanyavikRtakAyavAkceSTatvAduttAnahRdayastu dainyAdiyuktaguhyadharaNAsamarthacittatvAdityeko'nya uttAnaH kAraNavazAddarzitavikRtaceSTatvAd gambhIrahRdayastu svabhAvenottAnahRdayaviparItatvAt tRtIyastugambhIro dainyAdivattve'pi kAraNavazAt saMvRtAkAratayA uttAnahRdayastathaiva caturthaH prathamaviparyayA 423 //
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 494 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 359-360 tarakacaturbhaGgI, kumbhopamapuruSacaturbhaGganyaH diti| tathA uttAnaM pratalatvAduttAnamavabhAsate sthAnavizeSAt tathottAnaM tathaiva gambhIraM- agAdhamavabhAsate saGkIrNAzrayatvAdinA tathA gambhIraM-agAdhamuttAnAvabhAsi tu vistIrNasthAnAzrayatvAdinA / tathA gambhIraM- agAdhaMgambhIrAvabhAsi tathAvidhasthAnAzritatvAdinaiveti, puruSastUttAnastuccha uttAna evAvabhAsate pradarzitatucchatvavikAratvAd dvitIyaH saMvRtatvAt tRtIyaH kAraNato darzitavikAratvAccaturthaH sujJAnaH / tathA udakasUtradvayavadudadhisUtradvayamapisadAntikamavaseyamiti, athavA uttAnaH sagAdhatvAdeka udadhirudadhidezaH pUrvaM pazcAdapi uttAna eva velAyA bahiHsamudreSvabhAvAd dvitIyastUttAnaH pUrvaM pazcAd gambhIro velA''gamenAgAdhatvAt tRtIyastu gambhIraH pUrvaM pazcAt velAvigamenottAna udadhizcaturthaH sujnyaanH||smudrprstaavaattttrkaan sUtradvayenAha cattAri taragA paM0 taM0- samuhaM tarAmItege samudaM tarai samudaMtarAmItege goppataM tarati goppataMtarAmItege 4,1, cattAri taragA paM0 taM0samudaM tarittA nAmamege samudde visItate samudaM tarettANAmamege gopyate visItati gopatitaM 4,2||suutrm 359 // ___ cattAri kuMbhApaM0 taM0-punne nAmamege punne punne nAmamege tucche tucche NAmamege punne tucche NAmamege tucche, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- punne nAmamege punne 4, cattAri kuMbhA paM0 taM0- punne nAmamege punnobhAsI punne nAmamege tucchobhAsI tucche nAmamege punnobhAsI tucche nAmamege tucchobhAsI, evaM cattAri purisajAyA paM0 taM0- punne NAmamege punnobhAsI 4, cattAri kuMbhA paM0 taM0- punne nAmamege punnarUve punne nAmamege tuccharUve 4, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- punne nAmamege punnarUve 4, cattAri kuMbhApaM0 taM0- punnevi ege pitaDhe punnevi ege avadale tuccheviege piyaDhe tucchevi ege avadale, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-punnevi ege pitaDhe 4, taheva cattAri kuMbhA paM0 taM0- punnevi ege vissaMdati punnevi ege No vissaMdati tucchevi ege vissaMdati tucchevi egena vissaMdai, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- punevi ege vissaMdati 4, taheva cattAri kuMbhA paM0 taM0- bhinne jajjarie parissAI aparissAi, evAmeva // 494 //
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 495 // caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, caturthoddezaka: sUtram 359-360 tarakacaturbhaGgI, kumbhopamapuruSacaturbhaGgayaH caubvihe caritte paM0 taM0-bhinne jAva aparissAI, cattAri kuMbhA paM0 taM0- mahukuMbhe nAma ege mahuppihANe mahukuMbheNAma ege visapihANe visakuMbhe nAma ege mahupihANe visakuMbheNAmamege visapihANe, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0- mahukuMbhe nAma ege madhupihANe 4-'hiyayamapAvamakalusaMjIhA'viyamahurabhAsiNI niccN| jaMmipurisaMmi vijjati se mdhukuNbhemdhupihaanne||1||hiyympaavmklusN jIhA'viya kaDuyabhAsiNI niccN| jaMmi purisaMmi vijjati se madhukuMbhe vispihaanne||2||jhiyyN kalusamayaM jIhA'viya madhurabhAsiNI niccaM / jaMmi purisaMmi vijjati se visakuMbhe mahupihANe ||3||jN hiyayaM kalusamayaM jIhA'vi ya kaDuyabhAsiNI nicchN| jaMmi purisaMmi vijjati se visakuMbhe vispihaanne||4||||suutrm 360 // cattAri tarage tyAdi vyaktam, navaraM tarantIti tarAsta eva tarakAH, samudraM- samudravahustaraM sarvaviratyAdikaM kArya tarAmikaromItyevamabhyupagamya tatra samarthatvAdekaH samudraM tarati- tadeva samarthayatItyeko'nyastu tadabhyupagamyAsamarthatvAd goSpadaMtatkalpaM dezaviratyAdikamalpatamaM tarati-nirvAhayatIti, anyastu goSpadaprAyamabhyupagamya vIryAtirekAt samudraprAyamapi sAdhayatIti caturthaH pratItaH 1 / samudraprAyaM kAryaM tarItvA- nirvAhya samudraprAye prayojanAntare viSIdati- na tannirvAhayatIti vicitratvAt kSayopazamasyeti, evamanye traya iti 2|purussaanev kumbhadRSTAntena pratipipAdayiSuHsUtraprapaJcamAha-sugamazcAyam, navaraM pUrNa:- sakalAvayavayuktaH pramANopeto vA punaH pUrNo-madhvAdibhRto dvitIye bhaGge tuccho-riktastRtIye tuccho'pUrNAvayavo laghurvA, caturthaH sujJAno'thavA pUrNo- bhRtaH pUrva pazcAdapi pUrNa ityevaM catvAro'pi 1, puruSastu pUrNo jAtyAdibhirguNaiH punaH pUrNo jJAnAdibhiriti athavA pUrNo dhanena guNairvA pUrvaM pazcAdapi taiH pUrNa evetyevaM zeSA api 2, pUrNo'vayavairdadhyAdinA vA pUrNa evAvabhAsate draSTuNAmiti pUrNAvabhAsItyeko'nyastu pUrNo'pi kutazciddhatorvivakSitaprayojanAsAdhakatvAdestuccho'vabhAsate, // 495
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 496 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, caturthIddezakaH sUtram 359-360 tarakacaturbhaGgI, kumbhopama puruSa caturbhaGgAyaH evaM zeSau 3 / puruSastu pUrNo dhanazrutAdibhistadviniyogAcca pUrNa evAvabhAsate, anyastu tadaviniyogAttuccha evAvabhAsate, anyastutuccho'pi kathamapi prastAvocitapravRtteH pUrNavadavabhAsate, aparastuccho-dhanazrutAdirahito'ta eva tadaviniyojakatvAt tucchAvabhAsIti 4 / tathA pUrNo nIrAdinA punaH pUrNaM puNyaM vA- pavitraM rUpaM yasya sa tatheti prathamo dvitIye tucchaM- hInaM rUpaMAkAro yasya sa tuccharUpaH, evaM zeSau 5 / puruSastu pUrNo jJAnAdibhiH pUrNarUpaH puNyarUpovA viziSTarajoharaNAdidravyaliGgasadbhAvAt susAdhuriti dvitIyabhaGge tuccharUpaH kAraNAttyaktaliGgaHsusAdhureveti tRtIye tuccho jJAnAdivihIno nihnavAdizcaturthoM jJAnAdidravyaliGgahIno gRhasthAdiriti 6 / tathA pUrNastathaiva apistucchApekSayA samuccayArtha ekaH- kazcit priyAya-prItaye ayamiti priyArthaH kanakAdimayatvAt sAra ityrthH| tathA apadalaM-apazadaMdravyaM kAraNabhUtaM mRttikAdiyasyAsAvapadalo'vadalati vA-dIryata ityavadala AmapakvatayA'sAra ityarthastuccho'pyevameveti 7|purussodhnshrutaadibhiH pUrNaH priyArthaH kazcitpriya-blU vacanadAnAdibhiH priyakArI sAra iti, anyastu na tathetyapadalaH paropakAraM pratyayogya iti, tuccho'pyevameveti 8 / pUrNo'pi jalAderviSyandate-zravati, iha tuccha:- tucchajalAdiH sa eva viSyandate, apiH sarvatra samuccaye pratiyogyapekSayeti 9|purussstu pUrNo'pyeko viSyandate- dhanaM dadAti zrutaM vA anyo neti tuccho'pi- alpavittAdirapi dhanazrutAdi viSyandate'nyo naiveti 10 / tathA bhinnaH- sphuTito jarjarito- rAjIyuktaH parizrAvI- duSpakvatvAt kSarako'parizrAvI kaThinatvAditi 11 / cAritraM tu bhinnaM mUlaprAyazcittApattyA jarjaritaM chedAdiprAptyA parisrAvisUkSmAticAratayA aparisrAvi niraticAratayeti, iha ca puruSAdhi- kAre'pi yaccAritralakSaNapuruSadharmabhaNanaM taddharmadharmiNoH kathaJcidabhedAdanavadyamavagantavyamiti 12 / tathA madhuna:- kSaudrasya kumbho madhukumbho madhubhRtaM madhveva vA pidhAnaM- sthaganaM yasya sa madhupidhAna evamanye trayaH 13 / puruSasUtraM svayameva hiya ya 496 //
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 361 upasargA divyamAnuSatairazcA''tmasaMvedanIyopasargabhedAH zrIsthAnAGgamityAdigAthAcatuSTayena bhAvitamiti, tatra hRdayaM-mano'pApaM- ahiMsramakaluSaM-aprItivarjitamiti, jihvA'pica madhurabhASiNI zrIabhaya nityaM yasmin puruSe vidyate sa puruSomadhukumbha iva madhukumbho madhupidhAna iva madhupidhAna iti prathamabhaGgayojanA, tRtIyagAthAyAM vRttiyutam bhAga-1 yad hRdayaM kaluSamayaM-aprItyAtmakamupalakSaNatvAt pApaMca jihvA yA madhurabhASiNI nityaM tatsA ceti gamyate yasmin puruSe // 497 // vidyate sa puruSo viSakumbho madhupidhAnastatsAdhAditi 14 / atra ca caturthaH puruSa upasargakArI syAdityupasargaprarUpaNAya 'cauvvihA uvasagge'tyAdi sUtrapaJcakamAha cauvvihA uvasaggA paM0 taM0-divvA mANusA tirikkhajoNiyA AyasaMceyaNijjA 1, divvA uvasaggA caubvihA paM0 taM0- hAsA pAosA vImaMsA puDhovemAtA 2, mANussA uvasaggA cauvvidhA paM0 taM0- hAsA pAosA vImaMsA kusIlapaDisevaNayA 3, tirikkhajoNiyA uvasaggA cauvvihA paM0 taM0- bhatA padosA AhAraheuM avaccaleNasArakkhaNayA 4, AtasaMceyaNijjA uvasaggA cauvvihA paM0 taM0- ghaTTaNatA pavaDaNatA thaMbhaNatA lesaNatA 5 // sUtram 361 // kaNThyazcedam, navaramupasarjanAnyupasRjyate vA- dharmAt pracyAvyate janturebhirityupasargA- bAdhAvizeSAste ca kartRbhedAcaturvidhAH, Aha ca- upasajjaNamuvasaggo teNa tao ya uvasijjae jamhA / so divvmnnuytericchaaysNveynnaabheo||1|| (vizeSAva0 3005) iti, AtmanA saMcetyante-kriyanta ityAtmasaMcetanIyAH, tatra divyA hAsatti- hAsAdbhavanti hAsasambhUtatvAdvA hAsA upasargA evetyevamanyatrApi, yathA bhikSArthaM grAmAntaraprasthitakSullakaiya'ntaryA upayAcitaM pratipannaM- yadIpsitaM lapsyAmahe tadA tavoNDerakAdi dAsyAma iti, labdhe ca tatra tavedamiti bhaNitvA taduNDerakAdi taiH svayameva bhakSitam, devatayA ca hAsena 0 upasarjanamupasargo yena yato vopasRjyate yasmAt / sa divyamAnujatairyagAtmasaMvedanAbhedaH // 1 //
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 498 // upasargA pasargabhedAH tadrUpamAvRtya krIDitaM anAgacchatsuca kSullakeSuvyAkule gacche niveditamAcAryANAM devatayA kSullakavRttam, tato vRSabhairuNDerakAdi caturthamadhyayanaM yAcitvA tasyai dattam, tayA tu te darzitA iti, pradveSAdyathA saGgamako mahAvIrasyopasargAnakarot, vimarSAd yathA kvaciddeva- catu:sthAnam, caturthoddezakaH kulikAyAM varSAsUSitvAsAdhuSugateSu tadIya evAnyaH pazcAdAgatastatroSitastaMca devatA kiMsvarUpo'yamiti vimarSAdupasargitava-8 sUtram 361 tIti, pRthag- bhinnA vividhA mAtrA- hAsAdivasturUpA yeSu te pRthagvimAtrA athavA pRthag- vividhA mAtrA vimAtrA tayA / divyamAnuSaityetalluptatRtIyaikavacanaM padaMdRzyam, tathAhi- hAsena kRtvA pradveSeNa karotItyevaM saMyogAH, yathA saGgamaka eva vimarSeNa kRtvA tairazcA''tmapradveSeNa kRtavAniti, tathA mAnuSyA hAsAd yathA gaNikAduhitA kSullakamupasargitavatI sA ca tena daNDena tADitA vivAde ca saMvedanIyorAjJaH zrIgRhadRSTAnto niveditasteneti, pradveSAdyathA gajasukumAraH somilabrAhmaNena vyaparopito, vimarSAdyathA cANakyoktacandraguptena dharmaparIkSArthaM liGgino'ntaHpure dharmamAkhyApitAH kSobhitAzca sAdhavastu kSobhituM na zakitA iti, kuzIlaMabrahma tasya pratiSevaNaM kuzIlapratiSevaNaM tadbhAva: kuzIlapratiSevaNatA upasargaH kuzIlasya vA pratiSevaNaM yeSu te kuzIlapratiSevaNakA athavA kuzIlapratiSevaNayeti vyAkhyeyam, yathA sandhyAyAMvasatyarthaM proSitasyAlorgRhe praviSTaH sAdhuzcatasRbhirIAlujAyAbhirdattAvAsaH pratyekaM caturo'pi yAmAnupasargito na ca kSubhitastathA tairazcA bhayAt zvAdayo dazeyuH pradveSAccaNDakauziko bhagavantaM daSTavAn AhArahetoH siMhAdayo'patyalayanasaMrakSaNAya kAkyAdaya upasargayeyuriti, tathA AtmasaMcetanIyA ghaTTanatA ghaTTanayA vA yathA'kSiNi rajaH patitaM tatastadakSi hastena malitaM duHkhitumArabdhamathavA svayamevAkSiNi gale vA mAMsAGkarAdi // 498 // jAtaM ghaTTayatIti prapatanatA prapatanayA vA yathA aprayatnena saJcarataH prapatanAd duHkhamutpadyate stambhanatA stambhanayA vA yathA tAvadupaviSTaH sthito yAvat suptaH pAdAdiH stabdho jAtaH zleSaNatA zveSaNayA vA yathA pAdamAkuJya sthito vAtena tathaiva pAdo
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 499 // vagrahAdya lagita iti, bhavanti cAtra gAthAH- hAsa 1ppadosa 2 vImaMsao 3 vimAyAya 4 vA bhave divvo| evaM ciya mANusso kusIlapaDisevaNa caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, cuttho||1|| tirio bhaya 1 ppaosA 2 hArA 3 'vaccAdirakkhaNatthaM vA 4 / ghaTTaNa 1 thaMbhaNa 2 pavaDaNa 3 lesaNao vA''yasaMceo caturthIddezakaH 4 // 2 // divvaMmi vaMtarI 1 saMgame 2 gajai 3 lobhaNAdIyA 4 (ityuttarArddha), gaNiyA 1 somila 2 dhammovaesaNe 3 sAlujosiyAIyA 4 / / sUtram 362-365 tiriyami sANa 1 kosiya 2 sIhA acirsuuviygvaaii||3|| kaNuga 1 kuDaNA 2 bhipayaNAi 3 gattasaMlesaNAdao4 neyaa| AodAharaNA zubhAdi prakRtyAdica vAya 1 pitta 2 kapha 3 sannivAyA va (vizeSAva0 3006-7) ti||4|| upasargasahanAt karmakSayo bhavatIti karmasvarUpaprati karmaNaH, saMghabhedAH, pAdanAyAha autpattikyacauvvihe kamme paM0 taM0- subhe nAmamege subhe subhe nAmamege asubhe asubhe nAma 4, 1, cauvihe kamme paM0 taM0- subhe nAmamege laMjarodakAdi samAnA buddhiH, subhavivAge subheNAmamege asubhavivAge asubhe nAmamege subhavivAge asubhe nAmamege asubhavivAge 4, 2, cauvvihe kamme paM0 taM0pagaDIkamme ThitIkamme aNubhAvakamme padesakamme 4, 3, // sUtram 362 // strIvedAdi cakSurdarzanyAcauvvihe saMghe paM0 taM0-samaNA samaNIo sAvagA saaviyaao||suutrm 363 // disayatAdi bhedA jIvAH, cauvvihA buddhI paM0 taM0- uppattitA veNatitA kammiyA pAriNAmiyA, cauvvidhA maI paM0 taM0- uggahamatI IhAmatI avAyamaI (sAdhu zrAvakayoH __dhAraNAmatI, athavA cauvvihA matI paM0 saM0- araMjarodagasamANA viyarodayasamANA srodgsmaannaasaagrodgsmaannaa||suutrm 364 // buddhInAMca svarUpam) hAsyAtpradveSAdvimarzAdvimAtrAto vA bhaveddivyaH / evameva mAnuSyaH kuzIlapratiSevanAcaturthaH // 1 // tairazco bhayAtpradveSAdAhArAdapatyarakSaNArthaM vA / ghaTTanastambhanaprapatanasaMleSaNato vaa''tmsNvedH| divye vyantarI saMgama ekayatilobhanyAdikA (kssobhnnaadikaaH)| mAnuSye gaNikAsomiladharmopadezakeAluyoSidAdayaH / / tairazcIne zvakauzikasiMhAciraprasUtagavAdikAH / kaNakuTTanAbhipatanagartAsaleSaNAdayo jnyeyaaH|| AtmodAharaNAni vAtapittakaphasannivAtA vA / nAkAdimanoyogyAdi // 499 //
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 500 // caubvihA saMsArasamAvannagA jIvA paM0 taM0-NeraitA tirikkhajoNIyA maNussA devA, cauvvihA savvajIvA paM0 taM0- maNajogI vaijogI kAyajogI ajogI, ahavA cauvvihA savvajIvA paM0 taM0- itthiveyagA purisavedagA NapuMsakavedagA avedagA, athavA cauvvihA savvajIvA paM0 taM- cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI ohidaMsaNI kevaladasaNI, ahavA cauvvihA savvajIvA paM0 taM0saMjayA asaMjayA saMjayAsaMjayA nnosNjyaannoasNjyaa||suutrm 365 // cauvihe tyAdi sUtratrayaM vyaktam, navaraM kriyata iti karmajJAnAvaraNIyAditat zubhaM-puNyaprakRtirUpaMpunaHzubhaM-zubhAnubandhitvA bharatAdInAmiva, zubhaM tathaivAzubhamazubhAnubandhitvAd brahmadattAdInAmiva azubhaM- pApaprakRtirUpaM zubhaM zubhAnubandhitvAt duHkhitAnAmakAmanirjarAvatAM gavAdInAmiva azubhaM tathaiva punarazubhamazubhAnubandhitvAd matsyabandhAdInAmiveti / tathA zubhaM sAtAdi sAtAditvenaiva baddhaM tathaivodeti yattat zubhavipAkaM yattu baddhaM zubhatvena saGkamakaraNavazAttUdetyazubhatvena tad dvitIyam, bhavati ca karmaNi karmAntarAnupravezaH, saGkamAbhidhAnakaraNavazAda, uktaJca- mUlaprakRtyabhinnAH saGkamayati guNata uttarAH prkRtiiH| nanvAtmA'mUrttatvAdadhyavasAnaprayogeNa // 1 // iti, tathA matAntaraM- mottUNa AuyaM khalu daMsaNamohaM carittamohaM c| sesANaM payaDINaM uttaravihisaMkamo bhnnio||1||ydbddhmshubhtyodeti ca zubhatayA tattRtIyaM caturthaM pratItamiti, tRtIyaM karmasUtramatratyadvitIyoddezakabandhasUtravajJeyamiti / caturvidhakarmasvarUpaM saGkaeva vettIti saGghasUtram, sacasarvavidvacanasaMskRtabuddhimAniti buddhisUtram, buddhizca mativizeSa iti matisUtre, sugamAni caitAni, navaraM saGko- guNaratnapAtrabhUtasattvasamUhastatra zrAmyanti- tapasyantIti zramaNA athavA saha manasA zobhanena nidAnapariNAmalakSaNapAparahitena ca cetasA varttata iti samanasastathA samAnaM- svajanapara (r)AyurdarzanamohaM cAritramohameva ca muktvaa| zeSANAM prakRtInAmuttaravidhisaMkramo bhnnitH||1|| caturthamadhyayanaM catuHsthAnam, caturthIddezakaH sUtrama 362-365 zubhAdiprakRtyAdica karmaNaH, saMghabhedAH, autpattikyavagrahAdya laMjarodakAdisamAnA buddhiH, manoyogyAdistrIvedAdicakSurdarzanyAdisayatAdibhedA jIvAH, (sAdhuzrAvakayoH buddhAnAca svarUpam) // 500 / jArakAdhAdi
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 501 // 62-365 zubhAdi janAdiSu tulyaM mano yeSAM te samanasaH, uktaJca-"to samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jai na hoi paavmnno| sayaNe ya jaNe ya samo samo ya caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, maannaavmaannesuN||1|| (dazavai0ni0 156) athavA samiti-samatayA zatrumitrAdiSvaNanti-pravarttanta iti samaNAH, Aha ca- catuddizaka: natthi ya si koi veso pio va savvesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo eso anno'vi pjjaao||1|| (dazavai0ni0 155) iti, sUtram prAkRtatayA sarvatra samaNatti, evaM samaNIo, tathA zRNvanti jinavacanamiti zrAvakAH, uktaJca- avAptadRSTyAdivizuddhasampat, prakRtyAdica paraM samAcAramanuprabhAtam / zRNoti yaH sAdhujanAdatandrastaM zrAvakaM prAhuramI jinendraaH||1||iti, athavA zrAnti pacanti tattvArthazraddhAnaM kaNaH, saMghabhedAH, niSThAMnayantIti zrAstathAvapanti-guNavatsaptakSetreSu dhanabIjAni nikSipantIti vAstathA kiranti-kliSTakarmarajo vikSipantIti autpattikyakAstataH karmadhAraye zrAvakA iti bhavati, yadAha-zraddhAlutAM zrAti padArthacintanAddhanAni pAtreSu vptynaartm| kiratyapuNyAni laMjarodakAdi samAnA buddhiH, susAdhusevanAdathApi taM shraavkmaahurnyjsaa||1||iti, evaM zrAvikA apIti, tathA utpattireva prayojanaM yasyAH sA autpattikI, manoyogyAdinanu kSayopazamaH kAraNamasyAH, satyam, kintu sa khalvantaraGgatvAtsarvabuddhisAdhAraNa iti na vivakSyate, na cAnyacchAstrakarmA-2 strIvedAdi cakSurdarzanyAbhyAsAdikamapekSata iti, apica-buddhyutpAdAtpUrvasvayamadRSTo'nyatazcAzruto manasA'pyanAlocitastasminneva kSaNe yathAvasthi- disayatAdi bhedA jIvAH, to'rtho gRhyate yayA sA lokadvayAviruddhaikAntikaphalavatI buddhirautpattikIti, yadAha- puvvamadiTThamasuyamaveiyatakkhaNavisuddha- (sAdhu zrAvakayoH ghiytthaa| avvAhayaphalajogA buddhI uppttiyaanaam||1|| (Ava0ni0 939) iti, naTaputrarohakAdInAmiveti, tathA vinayo tadA zramaNo yadi sumanA bhAvena ca yadi na bhavati pApamanAH / svajane ca jane ca samaH samazca mAnApamAnayoH // 1 // 0 nAsti ca tasya ko'pi dveSyaH priyo vA // 501 / / sarveSvapi jIveSu / etena bhavati samanA eSo'nyo'pi pryaayH|| 1 // 0 pUrvamadRSTAzrutajJAtasya tatkSaNe gRhItavizuddhArthA / avyAhataphalayogavatI autpAtikInAmnI & buddhiH // 1 // nAkAdi-- buddhInAMca svarUpam)
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam sUtram bhAga-1 // 502 // karmaNaH, saMghabhedAH, guruzuzrUSAsa kAraNamasyAstatpradhAnA vA vainayikI, apica-kAryabharanistaraNasamarthA dharmArthakAmazAstrANAMgRhItasUtrArthasArA caturthamadhyayanaM lokadvayaphalavatI ceyamiti, yadAha- bharanittharaNasamatthA tivggsutttthghiapeyaalaa| ubhao logaphalavatI viNayasamutthA havaila catuHsthAnam, caturthIddezakaH buddhi||1|| (Ava0ni0 943) tti, naimittikasiddhaputraziSyAdInAmiveti, anAcAryakaM karma sAcAryakaM zilpaM kAdAcitkaM. 362-365 vA karma nityavyApArastu zilpamiti, karmaNo jAtA karmajA, apica-karmAbhinivezopalabdhakarmaparamArthA karmAbhyAsa zubhAdi prakRtyAdica vicArAbhyAM vistIrNAprazaMsAphalavatIceti, yadAha-uvaogadiTThasArA kmmpsNgprigholnnvisaalaa| sAhukkAraphalavatI kammasamutthA havai buddhii||1|| (Ava0ni0 946) iti hairaNyakakarSakAdInAmiveti, pariNAmaH- sudIrghakAlapUrvAparArthAvalokanAdijanya autpattikya vagrahAdya AtmadharmaHsa prayojanamasyAstatpradhAnA veti pAriNAmikI, apica-anumAnakAraNamAtradRSTAntaiH sAdhyasAdhikA vayovipAke laMjarodakAdi samAnA buddhiH, ca puSTIbhUtA abhyudayamokSaphalA ceti, yadAha- aNumANaheudiTThatasAhiyA vyvivaagprinnaamaa| hiyanissesaphalavaI buddhI pariNAmiyA / nAkAdi mnoyogyaadinaam||1|| (Ava0ni0 948) iti abhykumaaraadiinaamiveti| tathA mananaM matistatra sAmAnyArthasyAzeSavizeSanirapekSasyA- strIvedAdi cakSurdarzanyAnirdezyasya rUpAderava iti-prathamato grahaNaM-paricchedanamavagrahaH sa eva matiravagrahamatirevaM sarvatra, navaraMtadarthavizeSAlocanamIhA disayatAdi bhedAjIvAH, prkraantaarthvishessnishcyo'vaayH| avagatArthavizeSadharaNaM dhAraNeti, uktaJca- sAmannatthAvagahaNamoggaho bheymggnnmihehaa| (sAdhu zrAvakayoH tassAvagamo'vAo avicuI dhAraNA tss||1||(vishessaav0 180)iti, tathA araJjaraM-udakumbho'laJjaramiti yatprasiddhaM tatrodakaM buddhInAMca 0 bharanistaraNasamarthA gRhItatrivargazAstrasUtrArthasArA / ubhayalokaphalavatI vinayasamutthA bhavati buddhiH|| 1 // 0 upayogadRSTasArA krmprsNgprigholnvishaalaa| sAdhukAraphalavatI karmasamutthA bhavati buddhiH||1|| 0 anumAnahetudRSTAntasAdhikA vyovipaakprinnaamaa| hitaniHzreyasaphalavatI buddhiH paarnnaamikiinaamnii||1|| sAmAnyenArthAvagrahaNamavagraho bhedamArgaNamihehA / tasyAvagamo'vAyo'vicyutirdhAraNA tasya // 1 // svarUpam) // 502 // 8
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 503 // caturthamadhyayanaM| catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 366-371 mitrAdi yattatsamAnA prabhUtArthagrahaNotprekSaNadhAraNasAmarthyAbhAvenAlpatvAdasthiratvAcca, araJjarodakaM hi saGkSiptaM zIghraM niSThitaM ceti, vidaro- nadIpulinAdau jalArtho gartastatra yadudakaM tatsamAnA alpatvAdaparAparArthohanamAtrasamarthatvAdjhagiti aniSThitatvAcca, tadudakaM hyalpaMtathA'parAparamalpamalpaM syandate, ata eva kSipramaniSThitaJceti, saraudakasamAnA tu vipulatvAdbahujanopakAritvAdaniSThitatvAcca prAyaH sarojalasyApyevaMbhUtatvAditi, sAgarodakasamAnA punaH sakalapadArthaviSayatvenAtyantavipulatvAdakSayatvAdalabdhamadhyatvAcca, sAgarajalasyApi hyevaMbhUtatvAditi / yathoktamatimanto jIvA eva bhavantIti jIvasUtrANi paJca vyaktAni caitAni, navaraM manoyoginaH-samanaskA yogatrayasadbhAve'pi tasya prAdhAnyAdevaM vAgyogino dvIndriyAdayaH kAyayogina ekendriyA ayogino- niruddhayogAH siddhaashceti| avedakA:- siddhaadyH| cakSuSaH sAmAnyArthagrahaNamavagrahehArUpaM darzanaM cakSurdarzana tadvantazcaturindriyAdayo'cakSuH- sparzanAdi tadarzanavanta ekendriyAdaya iti / saMyatA:- sarvaviratA asaMyatA- aviratAH saMyatAsaMyatA- dezaviratAH trayapratiSedhavantaH siddhA iti / jIvAdhikArAjjIvavizeSAn puruSabhedAn catuHsUtryA''ha_cattAri purisajAyA paM0 taM0- mitte nAmamege mitte mitte nAmamege amitte amitte nAmamege mitte amitte NAmamege amitte 1, cattAri purisajAyA paM0 taM0- mitte NAmamege mittarUve caubhaMgo 4, 2, cattAri purisajAyA paM020- mutte NAmamege mutte mutte NAmamege amutte 4, 3, cattAri purisajAyA paM0 taM0- mutte NAmamege muttarUve 4, 4 // sUtram 366 // ___paMciMdiyatirikkhajoNiyA caugaIyA cauAgaIyA paM0 taM0-paMciMdiyatirikkhajoNiyApaMciMdiyatirikkhajoNiesuuvavajamANA Neraiehito vA tirikkhajoNiehiMto vA maNussehiMto vA devehiMto vA uvavajejjA, se cevaNaM se paMciMdiyatirikkhajoNiepaMciMdiyatirikkhajoNiyattaM vippajahamANe NeraittattAe vA jAva devattAte vA uvAgacchejjA, maNussA caugaIA cauAgatitA, evaM ceva puruSacaturbhaGgayaH, tiryemanuSyagatyAgatI, dvIndriyAnArambhArambhasaMyamAsaMyamI, samyagdRSTikriyA, guNanAzotpAdakAraNAni zarIra kaarnnaani| // 503 //
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 504 // mnnussaavi|suutrm 367 // beiMdiyA NaM jIvA asamArabhamANassa cauvihe saMjame kajati, taM0-jibbhAmayAto sokkhAto avavarovittA bhavati, jibbhAmaeNaM dukkheNaM asaMjogettA bhavati, phAsamayAto sokkhAto avavarovettA bhavai evaM ceva 4, beiMdiyANaM jIvA samArabhamANassa cauvidhe asaMjame kajati, taM0- jibbhAmayAto sokkhAo vavarovittA bhavati, jibbhAmateNaM dukkheNaM saMjogittA bhavati, phAsAmayAto sokkhAo vavarovettA bhvi|| sUtram 368 // sammaddiTThitANaMNeraiyANaM cattAri kiriyAo paM0 taM0- AraMbhitA pariggahitA mAtAvattiyA apaccakkhANakiriyA, sammaddiTThitANamasurakumArANaM cattAri kiriyAo paM0 taM0- evaM ceva, evaM vigaliMdiyavalaM jAva vemaanniyaannN||suutrm 369 // cauhi ThANehiM saMte guNe nAsejA, taM0- koheNaM paDiniseveNaM akayaNNuyAe micchattAbhiniveseNaM / cauhi ThANehiM saMte guNe dIvejA taMjahA- abbhAsavattitaM paracchaMdANuvattitaM kaheuM katapaDikatiteti vA |suutrm 370 // ___NeraiyANaM cauhi ThANehiM sarIruppattI sitA, taMjahA- koheNaM mANeNaM mAyAe lobheNaM, evaM jAva vemANiyANaM, NeraiyANaM cauhiM ThANehiM nivvattite sarIre paM0 20-kohanivvattie jAva lobhanivvattie, evaM jAva vemaanniyaannN||suutrm 371 // cattArI tyAdi, spaSTA ceyam, navaraM mitramihalokopakAritvAtpunarmitraM- paralokopakAritvAtsadguruvad, anyastu mitraM snehavattvAdamitraM paralokasAdhanavidhvaMsAtkalatrAdivad, anyastvamitraH pratikUlatvAnmitraM nirvedotpAdanena paralokasAdhanopakA- rakatvAdavinItakalatrAdivaccaturtho'mitraH pratikUlatvAt punaramitraH saMklezahetutvena durgatinimittatvAt, pUrvAparakAlApekSayA vedaM bhAvanIyamiti / tathA mitramantaHsnehavRttyA mitrasyaiva rUpaM- AkAro bAhyopacArakaraNAd yasya sa mitrarUpa iti eko, caturthamadhyayana catuHsthAnam, caturthIddezaka: sUtram 366-371 mitrAdipuruSacaturbhaGgayaH, tiryamanuSyagatyAgatI, dvIndriyAnArambhArambhasaMyamAsaMyamI, samyagdRSTikriyA, guNanAzotpAdakAraNAni zarIra kaarnnaani| 504
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 505 // caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, caturthIddezaka: sUtram 366-371 mitrAdi puruSa dvitIyo'mitrarUpo bAhyopacArAbhAvAt tRtIyo'mitraH snehavarjitatvAditi caturthaH pratItaH / tathA muktastyaktasaGgo dravyataH punarmukto bhAvato'bhiSvaGgAbhAvAt susAdhuvad, dvitIyo'muktaH sAbhiSvaGgatvAd raGkavat, tRtIyo'mukto dravyato bhAvatastu mukto rAjyAvasthotpannakevalajJAnabharatacakravarttivat, caturtho gRhasthaH, kAlApekSayA vedaM dRzyamiti / mukto nirabhiSvaGgatayA muktarUpo vairAgyapizunAkAratayA yatirivetyeko dvitIyo'muktarUpa uktaviparItatvAd gRhasthAvasthAyAM mahAvIra iva tRtIyo'muktaH sAbhiSvaGgatvAcchaThayativaccaturtho gRhastha iti / jIvAdhikArikaM paJcendriyatiryagmanuSyasUtradvayaM sugamam, evaMdvIndriyasUtradvayamapi, navaraM dvIndriyAn jIvAnasamArabhamANasya- avyApAdayato, jihvAyA vikAro jihvAmayaM tasmAt saukhyAd- rasopalambhAnandarUpAdavyaparopayitA- abhraMzayitA, tathA jihvAmayaM- jihvendriyahAnirUpaM yad duHkhaM tenAsaMyojayiteti / jIvAdhikArAdeva samyagdRSTijIvakriyAsUtrANi sugamAni caitAni, navaraM samyagdRSTInAM catasraH kriyA mithyAtvakriyAyA abhAvAd, evaM vigaliMdiyavajaM ti, ekadvitricaturindriyANAM paJcApi, teSAM mithyAdRSTitvAd, dvIndriyAdInAJca sAsAdanasamyaktvasyAlpatvenAvivakSitatvAditi, evaM ceha vikalendriyavarjanena SoDaza kriyAsUtrANi vaimAnikAntAni bhavantIti / anantaraM kriyA uktAstadvAMzca sadbhUtAn paraguNAn nAzayati prakAzayati cetyevamarthaM sUtradvayam, tacca sugamam, navaraM sato- vidyamAnAn guNAn nAzayediva nAzayed- apalapati na manyate, krodhena- roSeNa tathA pratinivezena- eSa pUjyate ahaM tu netyevaM parapUjAyA asahanalakSaNena kRtamupakAraM parasambandhinaM na jAnAtItyakRtajJastadbhAvastattA tayA mithyAtvAbhinivezena- bodhaviparyAsena, uktaJca-roseNa paDiniveseNa tahaya akayaNNumicchabhAveNaM / saMtaguNe nAsittA bhAsai aguNe asaMte vA // 1 // iti asato'vidyamAnAn kvacitsaMtetti (r) roSeNa pratinivezena tathaivAkRtajJatayA mithyAbhAvena c| sato guNAnnAzayitvA'sato doSAn bhASate // 1 / / caturbhaGgAyaH, tiryebhanuSyagatyAgatI, dvIndriyAnArambhArambhasaMyamAsaMyamI, samyagdRSTikriyA, guNanAzotpAdakAraNAni zarIra kaarnnaani| // 508
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 506 // pAThastatra ca sato-vidyamAnAn guNAn dIpayed vadedityarthaH / abhyAso- hevAko varNanIyAsannatA vA pratyayo- nimittaM yatra dIpane tadabhyAsapratyayam, dRzyate hyabhyAsAnnirviSayApi niSphalApica pravRttiH, sannihitasya ca prAyeNa guNAnAmeva grahaNamiti, tathA paracchandasya- parAbhiprAyasyAnuvRttiranuvarttanA yatra tatparacchandAnuvRttikaM dIpanameva, tathA kAryaheto:- prayojananimittaM cikIrSitakArya pratyAnukUlyakaraNAyetyarthaH / tathA kRte- upakRte pratikRtaM- pratyupakArastadyasyAsti sa kRtapratikRtikaH iti vA kRtapratyupakartetihetorityarthaH, athavA kRtapratikRtaye iti vA- ekenaikasyopakRtaM guNA votkIrtitAH sa tasyAsato'pi guNAn pratyupakArArthamutkIrttayatItyarthaH, itirupapradarzane vA viklpe| idazca guNanAzanAdizarIreNa kriyata iti zarIrasyotpattinirvRttisUtrANAMdaNDakadvayam, kaNThyaM caitad, navaraM krodhAdayaH karmabandhahetavaH, karma ca zarIrotpattikAraNamiti kAraNakAraNe kAraNopacArAt krodhAdayaH zarIrotpattinimittatayA vyapadizyanta iti / cauhiM ThANehiM sarIre tyAdyuktam, krodhAdijanyakarmanirvartitatvAt krodhAdibhirnirvartitaM zarIramityapadiSTam, iha cotpattirArambhamAtraM nirvRttistu niSpattiriti / krodhAdayaH zarIranirvRtteH kAraNAnItyuktaM tannigrahAstu dharmasyetyAha cattAri dhammadArA pannattA, taMjahA-khaMtI muttI ajjave mddve||suutrm 372 // cauhi ThANehiM jIvANeratiyattAe kammaM pakareMti, taMjahA- mahAraMbhatAte mahApariggahayAte paMciMdiyavaheNaM kuNimAhAreNaM 1, cauhiM ThANehiM jIvA tirikkhajoNiyattAe kammaM pagareMti, taM0- mAillatAte NiyaDillatAte aliyavayaNeNaM kUDatUlakUDamANeNaM 2, cauhiM ThANehiM jIvA maNussattAte kammaM pagareMti, taMjahA- pagatibhaddatAte pagativiNIyayAe sANukkosayAte amaccharitAte 3, cauhi ThANehiM jIvA devAuyattAe kammaM pagareMti, taMjahA-sarAgasaMjameNaM saMjamAsaMjameNaM bAlatavokammeNaM akAmaNijjarAe 4 // sUtram 373 / / caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, caturthoddezakaH sUtram 372-375 dharmadvArANi, mahArambhatvAdIninArakatvAdikAraNAni, vAdya-nRtyageya-mAlyA'laGkArA'bhinayAnAM cAturvidhyam, sanatkumArAdivimAnavarNamahAzukrAdidevatanumAne // 506 //
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 372-375 // 507 // mahArambhatvA caubvihe vaje paM0 taM0- tate vitate ghaNe jhusire 1, cauvihe naTTe paM0 taM0- aMcie ribhie ArabhaDe bhisole 2, caubihe gee paM0 caturthamadhyayanaM taM0- ukkhittae pattae maMdae roviMdae 3, caubvihe malle paM0 taM0- gaMthime veDhime pUrime saMghAtime 4, cauvvihe alaMkAre paM0 20 catuHsthAnam, caturthoddezakaH kesAlaMkAre vatthAlaMkAre mallAlaMkAre AbharaNAlaMkAre 5, cauvvihe abhiNate paM0 taM0- dilRtite pAMDusute sAmaMtovAtaNite sUtram logamanbhAvasite 6||suutrm 374 // dharmadvArANi, saNaMkumAramAhiMdesu NaM kappesu vimANA cauvannA paM0 taM0- NIlA lohitA hAliddA sukilA, mahAsukkasahassAresuNaM kappesu dIni nArakadevANaM bhavadhAraNijjA sarIragA ukkoseNaM cattAri rayaNIo uhUM uccatteNaM pannattA // sUtram 375 // tvAdi kAraNAni, cattAri dhamme tyAdi, dharmasya-cAritralakSaNasya dvArANIva dvArANi- upAyAH kSAntyAdIni dharmadvArANItyuktam, athArambhA vAdya-nRtyadIni nArakatvAdisAdhanakarmaNodvArANIti vibhAgataH cauhiM ThANehiM ityAdinA sUtracatuSTayenAha-kaNThyacaitad, navaraM neriyttaae| tti nairayikatvAya nairayikatAyai nairayikatayA vA karma-AyuSkAdi, neraiyAuyattAetti pAThAntare nairayikAyuSkatayA nairayikAyu cAturvidhyam, karUpaM karmadalikamiti, mahAn- icchAparimANenAkRtamaryAdatayA bRhan ArambhaH- pRthivyAdhupamaIlakSaNo yasya sa mahArambhacakravAdistadbhAvastattA tayA mahArambhatayA evaM mahAparigrahatayA'pi, navaraM parigRhyata iti parigraho- hiraNyasuvarNadvipada divimAnavarNa mahAzukrAdicatuSpadAdiriti, kuNima miti mAMsaM tadevAhAro- bhojanaM tena, mAillayAe tti mAyitayA mAyA ca manaHkuTilatA, niyaDillayAe devatanumAne tti nikRtimattayA nikRtizca vaJcanArtha kAyaceSTAdyanyathAkaraNalakSaNA abhyupacAralakSaNA vA tadvattayA, kUTatulAkUTamAnena yo vyavahAraH sa kUTatulAkUTamAna evocyate atasteneti, prakRtyA- svabhAvena bhadrakatA- parAnupatApitA yA sA prakRtibhadrakatA tayA sAnukrozatayA-sadayatayA matsarikatA-paraguNAsahiSNutA tatpratiSedho'matsarikatA tayeti, sarAgasaMyamena-sakaSAya geya-mAlyA'laGkArA'bhinayAnAM sanatkumArA // 507 //
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-1 // 508 // mahArambhatvA tvAdi zrIsthAnAGga cAritreNa vItarAgasaMyaminAmAyuSo bandhAbhAvAt saMyamAsaMyamo-dvisvabhAvatvAddezasaMyamo bAlAiva bAlA-mithyAzasteSAMka caturthamadhyayanaM zrIabhaya0 tapaHkarma- tapaHkriyA bAlatapaHkarma tena akAmena- nirjarAM pratyanabhilASeNa nirjarA- karmanirjaraNaheturbubhukSAdisahanaM yat / catuHsthAnam, vRttiyutam caturthoddezakaH sA akAmanirjarA tyaa| anantaraM devotpattikAraNAnyuktAni, devAzca vAdyanATyAdiratayo bhavantIti vAdyAdibhedAbhidhAnAya / sUtram 372-375 SaTsUtrI, tatra vajetti- vAdyaM tatra-tataM vINAdikaM jJeyam, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAMsyatAlAdi, vaMzAdizuSiraM matam // dharmadvArANi, 1 // ' iti, nATyageyAbhinayasUtrANi sampradAyAbhAvAnna vivRtAni, mAlAyAM sAdhu mAlyaM- puSpaM tadracanApi mAlyaM granthaH dIni nArakasandarbhaH sUtreNa granthanaM tena nirvRttaM granthimaM mAlAdi, veSTanaM veSTastena nirvRttaM veSTimaM- mukuTAdi, pUreNa- pUraNena nirvRttaM pUrimaM kAraNAni, mRnmayamanekacchidraM vaMzazalAkAdipaJjaraMvA yatpuSpaiH pUryata iti,saGghAtena nirvRttaM saGghAtimaM-yatparasparataH puSpanAlAdisaGghAtane- vAdya-nRtyanopajanyata iti, alaGkiyate- bhUSyate'nenetyalaGkAraH kezA evAlaGkAraH kezAlaGkAraH, evaM sarvatra devAdhikAravatyeva saNaMkumAre geya-mAlyAU laGkArA'tyAdikA dvisUtrI sugamA ceyam, navaraMsanatkumAramAhendrayozcaturvarNAni, kalpAntareSutvanyathA, taduktaM-sohamme paMcavaNNA ekkagahANI bhinayAnAM cAturvidhyam, u jA shssaaro| do do tullA kappA teNa paraM puNddriiyaao||1|| (bRhatsaM0 132) (dvayordvayoH kalpayorvarNasya hAniH kAryetyarthaH) sanatkumArA divimAnavarNatatra bhave dhAryate taditi taM vA bhavaM dhArayatIti bhavadhAraNIyaM- yajanmatomaraNAvadhi kRtamuSTikasturatniH sa eva vitatAGgalira mahAzukrAdirali' riti vacane satyapi ratnizabdeneha sAmAnyena hasto'bhidhIyata iti, zukrasahasrArayozcaturhastA devA anyatra tvanyathA, yata / devatanumAne Aha-bhavaNa 10 vaNa 8 joisa 5 sohammIsANe satta hoMti rynniio| ekkakkahANi sese duduge ya duge caukke y||1|| gevijesuM donnI | ekkA rayaNI aNuttaresu // (bRhatsaM0 143-144) tti bhavadhAraNIyAnyevam, uttaravaikriyANi tu lakSamapi sambhavanti, utkRSTenaitad, 0 bhavanavAnamantarajyotiSkasaudharmezAneSu sapta ratnayo bhvnti| zeSeSu ekaikahAnirdvike dvike ca dvike catuSke c|| 1 // graiveyakeSu dve ratnI anuttarasureSvekA rniH||
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 509 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 376-377 udakagarbhAH, mAnuSIgarbhAH jaghanyatastvaGgalAsaGkhayeyabhAgapramANAnyutpattikAle bhavadhAraNIyAni bhavantyuttaravaikriyANi tvaGgalasaGkhayeyabhAgapramANAnIti / anantaraM devavaktavyatoktA, devAzcApkAyatayA'pyutpadyante ityudakagarbhapratipAdanAya 'cattArI tyAdi sUtradvayamAha cattAri udakagabbhA paM0 taM0- ussA mahiyA sItA usiNA, cattAri udakagabbhA paM0 taM0- hemagA anbhasaMthaDA sItosiNA paMcarUvitA-mAhe u hemagA gabbhA, phagguNe abbhsNthddaa| sItosiNA ucitte, vatisAhe paMcarUvitA ||1||suutrm 376 // cattAri mANussIganbhA paM0 taM0- itthittAe purisattAe NapuMsagattAte biMbattAe- appaM sukkaM bahuM oyaM, itthI tattha pajAtati / appaM oyaMbaTusukkaM, puriso tattha pjaatti||1||dohNpirttsukkaannN, tullbhaavennpuNso| itthItotasamAoge, biMbaMtattha pjaayti||2|| sUtram 377 // dagagabbha tti dakasya- udakasya garbhA iva garbhA dakagarbhAH- kAlAntare jalavarSaNasya hetavastatsaMsUcakA iti tattvamiti, avazyAya:-kSapAjalaM mahikA- dhUmikA zItAnyAtyantikAni evamuSNA- gharmAH, ete hi yatra dina utpannAstasmAdutkarSeNAvyAhatAH santaH SaDbhirmAsairudakaM prasuvate, anyaiH punarevamuktaM-pavanAbhravRSTividyudgarjitazItoSNarazmipariveSAH / jalamatsyena sahoktA dazadhA dhaatuprjnhetuH||1|| tathA-zItavAtAzca binduzca, garjitaM privessnnm| sarvaM garbheSu zaMsanti, nirgranthAH sAdhudarzanAH // 1 // (bhadrabAhu012/8) tathA saptame 2 mAse, saptame 2 'hani / garbhAH pAkaM niyacchanti, yAdRzAstAdRzaM phalam // 1 // (bhadrabAhu012/4) hima-tuhinaM tadeva himakaM tasyaite haimakA himapAtarUpA ityarthaH, abbhasaMthaDa tti abhrasaMsthitAni megherAkAzAcchAdanAnItyarthaH, Atyantike zItoSNe, paJcAnAM rUpANAM- garjitavidhujjalavAtAbhralakSaNAnAM samAhAraH paJcarUpaM tadasti yeSAM te paJcarUpikA udakagarbhAH, iha matAntaramevaM-pauSe samArgazIrSe sandhyArAgo'mbudAH sapariveSAH / nAtyarthaM mArgazire zItaM pausse'tihimpaatH||1||maaghe // 509 //
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, caturthoddezakaH sUtram 378-385 utpAdapUrvavastUni, kAvyAni, nArakavAta // 510 // prabalo vAyustuSArakaluSadyutI rvishshaangkau| atizItaM saghanasya ca bhAnorastodayau dhnyau||2|| phAlgunamAse rUkSazcaNDaH pavano'bhrasamplavAH snigdhAH / pariveSAzcAsakalAH kapilastAmro ravizva shubhH||3||pvnghnvRssttiyuktaashcaitre garbhAH zubhAH sapariveSAH / ghanapavanasalilavidyutstanitaizca hitAya vaizAkhe ||4||(bRhtsN0 19-22) iti, tAneva mAsabhedena darzayati- mAhe tyAdi zlokaH |grbhaadhikaaraannaariigrbhsuutrN vyaktam, kevalaM itthittAe tti strItayA bimbamiti- garbhapratibimbaM garbhAkRtirAhnavapariNAmo na tu garbha eveti, uktaJcaavasthitaM lohitamaGganAyA, vAtena garne bruvate'nabhijJAH / garbhAkRtitvAtkaTukoSNatIkSNaiH, zrute punaH kevala eva rakte // 1 // garbha jaDA bhUtahataM vadantI tyAdi, vaicitryaM garbhasya kAraNabhedAditi zlokAbhyAM tadAha-appa mityAdi, zukraM- retaH puruSasambandhi ojaArttavaM raktaM strIsambandhi yatra garbhAzaya iti gamyate iti, tathA striyA ojasA samAyogo- vAtavazena tatsthirIbhavanalakSaNaH stryojaHsamAyogastasmin sati bimbaM tatra garbhAzaye prajAyate, anyairapyatroktaM-ata eva ca zukrasya, bAhulyAjAyate pumAn / raktasya strI tayoH sAmye, klIbaH zukrA-ve punH||1|| vAyunA bahuzo bhinne, yathAsvaM bhvptytaa| viyonivikRtAkArA, jAyante vikRtairmlaiH||2||iti ||grbhH prANinAM janmavizeSaH sa cotpAdo'bhidhIyate, utpAdazcotpAdAbhidhAnapUrve prapaJcyata iti tatsvarUpavizeSapratipAdanAyAha uppAyapuvvassa NaM cattAri mUlavatthU pannattA // sUtram 378 // cauvvihe kavve paM0 ta0- gajje pajje katthe gee |suutrm 379 // NeratitANaMcattAri samugyAtA paM0 saM0- veyaNAsamugghAte kasAyasamugghAte mAraNaMtiyasamugghAe veuvviyasamugghAe, evaM vaaukkaaiyaannvi|suutrm 380 // ALogi arddhapUrNArddhacandrasamAH kalpAH , pratyekarasodadhayaH, kharAvattAdhupamayA kaSAyAH // 510 //
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 511 // caturthamadhyayana catuHsthAnam, caturthoddezakaH sUtram 378-385 utpAdapUrvavastUni, kAvyAni, nArakavAta pUrviNaH, arahaoNaM ariTThanemissa cattArasayA coddasapuvvINamajiNANaM jiNasaMkAsANaM savvakkharasannivAINaM jiNo iva avitathavAgaramANANaM ukkositA cauddasapubvisaMpayA hutthA ||suutrm 381 // samaNassaNaM bhagavao mahAvIrassa cattAri sayAvAdINaMsadevamaNuyAsurAte parisAte aparAjiyANaM ukkositA vAtisaMpayA hutthA ||suutrm 382 // __ heTThillA cattArikappA addhacaMdasaMThANasaMThiyA pannattA, taMjahA-sohamme IsANe saNaMkumAremAhiMde, majjhillA cattArikappA paDipunacaMdasaMThANasaMThiyA pannattA, taMjahA-baMbhaloge laMtatemahAsukke sahassAre, uvarillA cattArikappA addhacaMdasaMThANasaMThitA pannattA, taMjahAANate pANate AraNe accute ||suutrm 383 // __ cattAri samuddA patteyarasA paM0 taM0- lavaNode varuNode khIrode ghtode| sUtram 384 / / cattAri AvattA paM0 taM0- kharAvatte unnatAvatte gUDhAvatte AmisAvatte, evAmeva cattAri kasAyA paM0 taM0- kharAvattasamANe kohe unnattAvattasamANe mANe gUDhAvattasamANA mAtA AmisAvattasamANe lobhe,kharAvattasamANaM kohaM aNupaviDhe jIve kAlaM kareti Neraiesu uvavajjati, unnattAvattasamANaM mANaM evaM ceva gUDhAvattasamANaM mAtamevaM ceva AmisAvattasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM kareti neraiesu uvavajeti // sUtram 385 // uppAye tyAdi kaNThyam, navaramutpAdapUrva prathamaM pUrvANAMtasya cUlA- AcArasyAgrANIva tadrUpANi vastUni- paricchedavizeSA adhyayanavacUlAvastUni / utpAdapUrvaM hi kAvyamiti kAvyasUtraM kaNThyaM caitannavaraM kAvyaM-grantho, gadhaM- acchandonibaddhaM zastraparijJAdhyayanavat padyaM- chandonibaddhaM vimuktyadhyayanavat, kathAyAM sAdhu kathyaM jJAtAdhyayanavad, geyaM- gAnayogyam, iha gadya vIravAdinaH arddhapUrNArddhacandrasamAH kalpA :, pratyekarasodadhayaH, kharAvattAdhupamayA kaSAyAH // 511 //
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGga zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 caturthamadhyayana catuHsthAnam, caturdeizakaH sUtram 378-385 utpAdapUrvakAvyAni, nArakavAta // 512 // samuddhAtA:, | nemicaturdaza paviNaH padyAntarbhAve'pItarayoH kathAgAnadharmaviziSTatayA vizeSo vivakSita iti / anantaraM geyamuktam, tacca bhASAsvabhAvatvAd daNDamanthAdikrameNa lokaikadezAdi pUrayati, samuddhAto'pyevameveti sAdhAt samuddhAtasUtresugameca, navaraMsamuddhananaM samuddhAta:zarIrAdvahirjIvapradezaprakSepo, vedanayA samuddhAtaH kaSAyaiH samuddhAto maraNamevAnto maraNAntastatra bhavo mAraNAntikaH sa eva samuddhAto vaikriyAya samuddhAta iti vigrahA iti / vaikriyasamuddhAto hi labdhirUpa ukta iti labdhiprastAvAd viziSTazrutalabdhimatAmabhidhAnAya arahao ityAdi sUtradvayI sugamA, navaramajinAnAmasarvajJatvA jinasaMkAzAnAmavisaMvAdivacanatvAdyathApRSTanirvaktRtvAcca sarve akSarANAM- akArAdInAM sannipAtA- vyAdisaMyogA abhidheyAnantatvAdanantA api vidyante yeSAM te sarvAkSarasannipAtinaH, eteSAM jinasaMkAzatve kAraNamAha-jiNo vivetyAdi, ukkosiya tti nAto'dhikAzcaturdazapUrviNo babhUvuH kadAcidapIti / te ca prAyaH kalpeSu gatA iti kalpasUtrANi sugamAni ca, navaraM addhacaMdasaMThANasaMThie tti pUrvAparato madhyabhAge sImAsadbhAvAditi / devalokAhi kSetramiti kSetraprastAvAt samudrasUtraM vyaktam, navaraMekamekaM prati bhinnorasoyeSAM te pratyekarasA, atulyarasA ityarthaH / lavaNarasodakatvAllavaNaH pAThAntare tu lavaNamivodakaM yatra sa lavaNodo nipAtanAditi prathamo vAruNIsurA tayA samAnaM vAruNaM vAruNamudakaM yasmin sa vAruNodazcaturthaH kSIravattathA ghRtavadudakaM yatra sa kSIrodaH paJcamo ghRtodaH SaSThaH, kAlodapuSkarodasvayambhuramaNA udakarasAH, zeSAstu ikSurasA iti, uktaJca-vAruNivarakhIravaro ghayavara lavaNo ya hoMti ptteyaa| kAlo pukkharaudahI sayaMbhuramaNo ya udgrsaa||1||iti / anantaraM samudrA uktAsteSu cAvartA bhavantItyAvartAn dRSTAntAn kaSAyAMzca taddArTAntikAnabhidhitsuH sUtradvayamAha- sugamaM caitad, navaraM kharo-niSThuro'tivegitayA pAtakazchedako vA AvarttanamAvarttaH sa ca samudrAdezcakravizeSANAM veti kharAvarttaH, unnata- ucchritaH sa cAsAvAvarttazceti unnatAvarttaH, saca parvatazikharArohaNamArgasya cauravAdina arddhapUrNArddhacandrasamAH kalpAH , pratyekarasAdadhayaH kharAvata pamayA kaSAyAH
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 vAtotkalikAyA vA, gUDhazvAsAvAvarttazceti gUDhAvarttaH sa ca gendukadavarakasya dArugranthyAdervA AmiSaM-mAMsAdi tadarthamAvarttaH zakunikAdInAmAmiSAvartta iti, etatsamAnatA ca krodhAdInAM krameNa parApakArakaraNadAruNatvAt patratRNAdivastuna iva manasa unnatatvAropaNAd atyantadurlakSyasvarUpatvAd anarthazatasampAtasaGkale'pyavapatanakAraNatvAcceti, iyaJcopamA prakarSavatAM kopAdInAmiti tatphalamAha-kharAvate tyAdi, azubhapariNAmasyAzubhakarmabandhanimittatayA durgatinimittatvAducyate Neraiesu uvavajjA tti // nArakA anantaramuktAstaizca vaikriyAdinA samAnadharmANo devA iti tadvizeSabhUtanakSatradevAnAM catuHsthAnakaM vivakSuH aNurAhetyAdi sUtratrayamAha aNurAhAnakkhatte cauttAre paM0 puvvAsADhe evaM ceva uttarAsADhe evaM ceva // sUtram 386 // jIvANaMcauThANanivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsuvA ciNaMti vA ciNissaMti vA, neratiyanivvattite tirikkhajoNitanivattite maNussa0 devanivvattite, evaM uvaciNiMsuvA uvaciNati vA uvaciNissaMti vA, evaM ciya uvaciya baMdha udIra veta taha nijare cev|suutrm 387 // caupadesiyA khaMdhA aNaMtA pannattA caupadesogADhA poggalA aNaMtA causamayadvitIyA poggalA aNaMtA cauguNakAlagA poggalA aNaMtA jAva cauguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA // sUtram 388 // cauttho uddeso samatto cauThANaMcautthamajjhayaNaM samattaM // kaNThyaJcaitaditi / devatvAdibhedazca jIvAnAM karmapudgalacayAdikRta iti tatpratipAdanAyAha-jIvANa mityAdi sUtraSaTkam, vyAkhyAtaMprAktathApi kiJcillikhyate,jIvANaMtiNaMzabdo vAkyAlaGkArArthazcaturbhiH sthAnakai rakatvAdibhiH paryAyairnirvartitAH caturthamadhyayanaM catu:sthAnam, caturthoddezakaH sUtram 386-388 anurAdhAdinakSatratrayatArakAH, pApacayanAdicatuSpradezikAdi // 513
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgaM zrIabhaya0 vRttiyutam bhAga-1 // 514 // 386-388 karmapariNAmaM nItAstathAvidhAzubhapariNAmavazAdbaddhAste catuHsthAnanirvarttitAstAn pudgalAn, kathaM nirvatitAnityAha- caturthamadhyayanaM pApakarmatayA- azubhasvarUpajJAnAvaraNAdirUpatvena, ciNiMsu tti tathAvidhAparakarmapudgalaizcitavantaH- pApaprakRtIralpapradezA catuHsthAnam, bahupradezIkRtavantaH / neraiyanivvattie tti nairayikeNa satA nirvarttitA iti vigrahaH, evaM sarvatra, tathA evaM uvaciNiMsutti cayasUtrAbhi caturthoddezakaH sUtram lApenopacayasUtraM vAcyam, uvaciNiMsutti-upacitavantaH paunaHpunyena eva miti cayAdinyAyena bandhAdisUtrANi vAcyAnItyarthaH, iha ca evaM baMdhaudIre tyAdivaktavye yaccayopacayagrahaNaM tatsthAnAntaraprasiddhagAthottarArddhAnuvRttivazAditi, tatra baMdha tti baMdhiMsu 3 anurAdhAdizlathabandhanabaddhAn gADhabandhanabaddhAn kRtavantaH 3, udIra tti udIriMsu 3 udayaprApte dalike anuditAMstAna AkRSya karaNena veditavantaH 3, veya tti vediMsu 3 pratisamayaM svena rasavipAkenAnubhUtavantaH 3 taha nijjarA ceva tti nijariMsu 3 kAtsnyenAnusamaya dicatuSprademazeSatadvipAkahAnyA parizAtitavanta 3 iti / pudgalAdhikArAt pudgalAneva dravyAdibhirnirUpayannAha- cauppaese tyAdi zikAdi sugamamiti // iti catuHsthAnakasya caturtha uddezakaH smaaptH|| nakSatratrayatArakAH, pApacayanA ||shriimccaandrkuliinaabhydevsuurivrvihitvivrnnyutN zrIsthAnAGgAkhye tRtIyAGge catuHsthAnAkhyaM caturthamadhyayanaM samAptamiti tatsamAptau ca prathamo vibhAgaH samAptaH // // 514 //