Book Title: Namalinganusasan Amarkosa
Author(s): Bhanuji Dikshit, Shivdatt Pandit
Publisher: Satya Bhamabai Pandurang
Catalog link: https://jainqq.org/explore/016111/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE NAMALINGANUSASANA (AMARAKOSA ) OF AMARASIMHA With the Commentary (Vyakhyasudha or Ramas'rami) OF BHANUJI DIKSIT (SON OF THE GRAMMARIAN BHATTOJI DIKSIT) AND FOOT-NOTES EDITED BY PANDIT S'IVADATTA, OF JAYPUR Sixth Edition REVISED BY NARAYAN RAM ACHARYA "KAVYATIRTHA" PUBLISHED BY SATYABHAMABAI PANDURANG, FOR THE NIRNAYA-SAGAR PRESS BOMBAY 1944 Price 6 Rupees Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ All rights reserved by the publisher ] Publisher:-Satyabhamabai Pandurang, Printer:-Ramchandra Yesu Shedge, at the "Nirnaya Sagar" Press, $ 26-28, Kolbhat Street, Bombay Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // shriiH|| nAmaliGgAnuzAsanaM nAma amrkossH| paNDitavarazrImadamarasiMhaviracitaH / -000*3gEOSmahAmahopAdhyAyazrIbhaTTojidIkSitAtmajavidvadvarazrIbhAnujidIkSitakRtayA - vyAkhyAsudhA(rAmAzramI )vyAkhyayA TippaNyAdibhizca shitH| jayapurarAjadhAnIvAstavyena pAThazAlAdhyApakena dAdhimathavaMzabhUSaNasumatizrIbadarInAthAtmajazrIzivadattakovidena pUrvasaMskRtasyedaM SaSThaM saMskaraNam zrImadindirAkAntacaraNAntevAsinA nArAyaNa rAma AcArya "kAvyatIrtha" ityanena saMzodhitam mumbayyAM satyabhAmAbAI pANDuraGga ityetAbhiH, nirNayasAgaramudraNAlayakRte tatraiva ca mudrayitvA prakAzitam / zAke 1865 - sana 1944 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhuumikaa| zrIgaNezAya namaH / dharmArthakAmamokSAkhyapuruSArthacatuSTayaniSpattirhi srvaabhiipsitaa| sA ca shrutismRtipuraannetihaasaaditttcchaastraarthjnyaanaadhiinaa| tattadarthajJAnaM ca tattadavAntaravAkyArthajJAnAdhInam / tattadvAkyArthajJAnaM ca tacapadArthajJAnAdhInam / tattatpadArthajJAnaM ca tattatpadazaktigrahAdhInam / tattatpadazaktigrahe ca 'zaktigrahaM vyAkaraNopamAnakozAptavAkyAvyavahAratazca / vAkyasya zeSAdvivRtervadanti sAMnidhyataH siddhapadasya vRddhAH // ' - - iti ziSToktidarzite zaktigrahopAyeSu koSasyaiva mukhyakAraNatvam / vyAkaraNasya yaugikazabdazaktimAhakatve'pi rUDhayogarUDhayoH zaktigrAhakatvAbhAvAt / upamAnAdInAM svataHzaktigrAhakatvAbhAvAt // koSeSu ca kevalanAmAnuzAsanabhUtAnAM kevalaliGgAnuzAsanabhUtAnAM ca lAghavenopakArakatvAbhAvena nAmaliGgobhayAnuzAsanatvenAmarasiMhaviracitasyAsyaiva koSasya sarvopakArakatvam / 'ayamamarasiMhaH kiMjAtIyaH kadA kutratyaM mahImaNDalaM maNDayAMcakAra' iti na nizcitam / paraMtu devasAmAnyanAmAnyuktvA devavizeSanAmaprArambhe buddhanAmnAM lekhanena bauddhatvamasyAvasIyate // . kecittu 'dhanvantariH kSapaNako'marasiMhazaGka vetAlabhaTTadhaTakharparakAlidAsAH / khyAto varAhamihiro nRpateH sabhAyAM ratnAni vai vararucirnava vikramasya // ' iti vaikramanavaratnakhyApakazlokato vikramasamakAlikatvamamarasiMhasya vadanti // pare tu 'indrazcandraH kAzakRtsnApizalI zAkaTAyanaH / pANinyamarajainendrA jayantyaSTau ca zAbdikAH // ' iti padyAnurodhena pANini-samantabhadrayorantarAlabhavatvaM bruvate // atredaM bodhyam-idaM na kramabodhakam , pANinimahAbhASyapravRttisamakAlaniSpattikacAndravyAkaraNakartRcandrAcAryasya pANinitaH prAglekhanAt // asya vaiyAkaraNatvaM tu ___ 'amarasiMho hi pApIyAnsarvaM bhASyamacUcurat / ' iti padyAtsakalabhASyatattvajJatvasya pratIteH pratItameva // itthaM bhaGyantareNoktistu bauddhatvena sakalavaidikaviruddhatvAt // asya sarvopakArakatvAdeva bahubhirasya vyAkhyAH kRtAH / tAsu maddaSTAstu1-amarakozodghATanam bhaTTakSIrasvAmyutprekSitam // tatra ca zrIbhoja-rAjazekhara-bhaTTi-mAgha-prabhRtInAM nAmAni santi / 2-padacandrikA rAyamukuTena 1353 zakAbde nirmitA // tatratyagranthAdInAM nAmAni DaoNkTara. zrIyutabhANDArakaraiH prakAzitAni / / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3-budhamanoharA svayaMprakAzaziSyavedAntimahAdevaviracitA / / tatra mukuTanAma vartate // 4-pIyUSavyAkhyA rAmakRSNadIkSitakRtA / atrApi mukuTanAma vartate // 5-amaracandrikA paramAnandamaithilakRtA mukuTasArabhUtA / / 6-padavivRtiH .liGgasUriviracitA // 7-vyAkhyAsudhA bhAnujidIkSitakRtA / / ___atratyagranthAdinAmAni patrAntare mudritAni // 8-amaravivekaH mheshvrkRtH|| Abhyo vyAkhyAbhyo bhinnA vyAkhyA rAdhAkAntabahAduraprakAzitAstadIyazabdakalpadrumaprastAvanAto jnyeyaaH|| adhunaitaddeze pracurapracArAyA vyAkhyAsudhAyA mudraNaM vArANasyAM jAtam / tathApi prAyo durlabhatAmavekSya punarmudraNaM mumbaIsthanirNayasAgarAdhyakSazrIyutajAvajIdAdAjIbhirvAJchitam / taiH preritena mayA uktavyAkhyAnAM dvitrapustakasaMpAdanapUrvakaM vyAkhyAsudhopaskAro yathAbuddhi samaskAri // yairmahAtmabhiratrAvasare pustakaM dattaM teSAM nAmAnyapi dhanyavAdapUrvakaM prakAzyanteamarakoSodghATanasya pustakam jayapurarAjagurupurohitazrIbaladevacandrazarmaNAm // vacUNagrAmavAstavyadAdhIcakAzInAthazarmaNAm // padacandrikApustakam tailaGgAnvayarAmakRSNazarmaNAm // paNDitavarasarayUprasAdazarmaNAm / / dAdhIcarAmapratApazarmaNAm // .. budhamanoharA dAdhIcavyAsabAlAvakasazarmaNAm // pIyUSam jayapurarAjagurubhaTTazrIlakSmIdattasutazrIdattazarmaNAm // vyAkhyAsudhA kAvyamAlAniSpAdakapaNDitavaradurgAprasAdazarmaNAm // paNDitavaranArAyaNazAstriNAm // jyotirvidvarabAlacandrazarmaNAm // anekArthakairavAkarakaumudI (hemanAnArthavyAkhyA)) jayapurarAjaguruparvaNIkaropAhazrIyutatrikANDazeSaH nArAyaNabhaTTAnAm // hArAvalI abhidhAnacintAmaNiH (saTIkahaimanAmamAlA) prAguktazrIdattazarmaNAm // tatra TIkAbhAge pramApakanAmAni tuamaraH 14 pRSThe 34 pasau. amaraTIkA 12 / 20. amarazeSaH 96 / 17. alaMkArakRtAm 27 / 37. utpalaH 807. kAtyaH 18 / 13. kAmandakiH 114 / 16. kAlidAsaH 86 / 12. kauTalyaH 17134. kauzikaH 38 / 15. kSIrasvAmI 75 / 12. gauDaH 10 / 29. cANakyaH " Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 // 3-1. cAndraH 36 / 36. triSaSTizalAkApuruSacarite (svakRte) 4 / 29. durgaH 15 / 14. dramilAH 35 / 12. dhanapAlaH 19 / 14. dhanurvedaH 66 / 38. dhanvantariH 56 / 16. nAradaH 76 / 26. nighaNTuH (svakRtaH) 101134. nairuktAH 42 / 2. pAlakApyaH 103 / 29. purANam 17438. pramANamImAMsA (svakRtA) 15 / 22. prAcyAH 115 / 14. bauddhAH 25 / 14. bhaTTatotaH 7 / 28. bhaTTiH 122 / 32. bharataH 30 / 15. bhAguriH 17 / 28. bhojaH 36 / 25. maGgaH 68 / 30. manuH 16 / 16. manu (koSaH) 39 / 11. mahAbhArate 20115. mAghaH 23 / 5. mAlA 17 / 32. muniH 55 / 18. yAjJavalkyaH 101 / 22. vAcaspatiH 8 / 25. vAmanapurANe 12 // 35. vizvadantaH 13 / 17. viSNupurANe 17 / 28. vede 10 / 16. vaijayantI 27 / 15. vaidyAH 55 / 10. vyADiH 107. zAbdikAH 81 // 38. zAzvataH 16 / 23. zrIharSaH 28 // 38. zruteH 15 / 12. smRtiH 10 / 18. halAyudhaH 33 / 38. // ityamupalabhyante // 4 jayapurarAjavaidyazrIyutazrIkRSNarAmakavivaryANAm / / ityaM kozavyAkhyApustakAnyekIkRtya yathAbuddhivibhavaM vicArya vyAkhyAsudhAyAH zodhanaM TippaNIdAnaM pAcaryam / tadatra zodhane kvacinmama pramAdo jAtaH sa kSantavya eva / tathA coktam 'gacchataH skhalanaM kApi bhavatyeva pramAdataH / hasanti durjanAstatra samAdadhati sajjanAH // ' iti vijJApayati jayapurasaMskRtapAThazAlAdhyApakaH shivdttshrmaa| Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthaavRttiprstaavnaa| 30000 nAmaliGgAnuzAsanIyAnekavyAkhyAsvapresaratvena varIvarti rAmAzramyaparaparyAyeyaM vyAkhyAsudhAkhyA vyaakhyaa| asyAH pUrvasaMskaraNaM vidvallalAmAyamAnairjayapurasaMskRtapAThazAlAmukhyAdhyApakairdAdhimathakulAvataMsaiH paNDitavarazivadattazarmabhirasAdhAraNAyAsAdanekavidvadbhyo'nekavidhaTIkApustakasaMpAdanayojanenetaravidvakartRkapunaHsaMskaraNanirapekSaM zodhanamakArIti nirvicikitsaM pUrvAvRttimudritapustakAdavagamyata eva / etAvatAsyAnyena punaHsaMskaraNakaraNaM piSTapeSaNAyitaM syAditi na kalpanIyaM sNkhyaavdbhiH| pratimudraNAvRtti pUrvAvazeSadoSApAkaraNakaM saMskaraNamAvazyakameva / tadapi prAthamikazodhakadvAraivApekSitamiti nirvivAdam / tathApi punaraGkanakAle'navasaratayA zodhakasya ca daviSThatvena kAlAtikramabhiyA cAsyA dvitIyAvRtteH zodhanAya zrImadbhiH tukArAma jAvajIzreSThibhiniyukto'smi / urarIkRtya ca sAdaraM tannidezaM kevalaM pUrvatanasaMskArakAlInamAnuSazemuSInaisargikadRgAdidoSakAraNakAnAmupari nirdiSTapaNDitavaraiH zodhanapatrakeSUdghATitAnAmanudghATitAnAM ca madRSTisaraNimApatitAnAM skhalitAnAM yAvadbuddhibalaM mArjanamakAri / vizeSatazcAmarasthasya kasyacidvastuno yathAsaMbhavaM nAmnAM nAnornAmazca vyAkhyAvasare'mukasya vastuna imAnIme idaM vA nAmeti vyavasthA vyAkhyAsudhAyAM kutracanAsIdvahutra ca nAsItsApi vyutpitsUnAmanAyAsato'vagamAya tatra tatremAnIyantyamukasya vastuno nAmAnIti sthUlAkSaravinyAsena kRtA // __ abhyarthaye ca nAmanAmamatrApi skhalitaM kSamadhvamiti karuNAvaruNAlayebhyo vidvadbhyo'haM savinayaM .. paNazIkaropAhvalakSmaNazarmasUnuH vaasudevshrmaa| 46 pRSThavyAkhyAsudhATippaNIzeSapUrtiH___sA dRSTenduH sinIvAlI" iti mUlaM 'sA amAvAsyA dRSTenduH caturdazIyogAt dRSTacandrA cet sinIvAlIpadavAcyA bhavati' ityevaM phalitArthakatvena vyAkhyAturvyAkhyAsudhAkArasyAzayastu 'tithikSaye sinIvAlI tithivRddhau kuhUH smRtA / ' iti pracetovAkyAnusAreNa amAvAsyAkSayadine sUryodayataHprAk candrodayakAle amAvAsyAyA asatvAcaturdazyA eva sattvena taddina evAgatyA amAvAsyAkAryasyApi karaNIyatvenAmAtvavyavahArazcaturdazIdina evetyevaM bodhanIyaH // paraM tvidaM na sArvadikam / vyarkacandrasya (candrasUryobhayAntarasya) dvAdazabhyo'zebhyo'nadhikatve candrAdarzanasya analpatve candradarzanasya niyamanaM 'dondavaH 12' iti vAkyena yadyapi tithyAdyAnayane'nupayuktatayA zarasaMskArarahitasyaiva kRtamiti pratIyate tathApi zRGgonnaticandradarzanazauklyamAnAnayanaprakaraNe zarasaMskArasyApi dAnAt candradarzane zarasaMskAradAnasyAtyAvazyakatvamiti vyaktIkRtam // tathA copapazcAzakasya candrazarasyottaradikkatve amAvAsyAprathamaturyAMze'pi zuklapratipaccaramaturyAze'pi candradarzanaM bhavatyeva / evaM candrazarasya dakSiNadikkatve kRSNacaturdazIcaramaturyAze zukladvitIyAprathamaturyAMze'pi candradarzanaM naiva bhavati / dakSiNottarazaratAratamyamevAtra pradhAnaM bIjamiti vyaJjayitumeva 'amAkSaye sinIvAlI' ityanuktvA 'sA dRSTenduH sinIvAlI' ityevoktaM sarvavidA koSakAreNeti nivedayati TippaNIkartA daadhimthH|| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // shriiH|| zrImadamarasiMhaviracitaH ___ amrkossH| vyAkhyAsudhAkhyayA vyAkhyayA smetH| prathamaM kANDam / bAlavIvallabhaM natvA guruM (giraM) bhaTTojidIkSitam / dayAvattvamuktam / 'dayAlorasamarthasya duHkhAyaiva dayAlutA' - A(a)mare vidadhe vyAkhyAM munitrayamatAnugAm // "mtaanugaam|| ityato jJAnavattvamuktam / kIdRzasya-agAdhasya / na gAdhasta- prAripsitapratyUhApanuttaye kRtaM maGgalaM ziSyazikSArthamAdau lasparzo yasya gambhIrasya / viSayAnAkRSTasyeti yAvat / yadvA, nibabandha agaM zailaM vRkSaM vA Apnoti / 'anyebhyo'pi dRzyate' (vA0 3 / 2 / 101) iti ApnoteH 'Apla vyAptau' / (khA0pa0a0) yasya zAnadayAsindhoragAdhasyAnaghA gunnaaH| ddH| TilopaH (6 / 4 / 143) / savarNadIrghaH (6 / 1 / 101) sevyatAmakSayo dhIrAH sa zriye cAmRtAya ca // 1 // tamagaM dadhAti manasetyagAdhaH, tasya / paramezvarabhaktasyeti yasyeti // he anaghAH, bhavadbhiH sa dhIrAH sevyatAm / yAvat / kIdRzo dhIrAH-akSayaH / aH vAsudevaH, tasmin na aghaM pApaM yeSAM te'naghA niSpApAH / sukRtina iti yAvat / kSayo jJAnaM nivAso vA'sya so'kSayaH / anena brahmaniSThatArUpaM sukRtina eva taM sevituM prabhavantIti ta eva saMbodhyante / 'dharmeNa dvitIyaM vizeSaNamuktam / yadvA,-na kSayo hiMsA yasya / 'kSISa pApamapanudati' iti zruteH / dhiyaM rAti dadAti / 'rA dAne' | hiMsAyAm' (kyA0pa0 a0) 'erac' ( 3 / 3 / 56) pUrvatra (a0pa0 a0) asmAt 'vip ca' (3 / 2176) iti tu 'kSi nivAsagatyoH ' (tu. pa. a.)| parapIDApahAvip / dhIrA jJAnaprado guruH / anena 'tadvijJAnArtha sa guru- | rakaH / 'yasmAnnodvijate lokaH' iti gItA / athavA sa mevAbhigacchet' iti zrutyartha upadiSTaH / 'prayojanamanuddizya na | dhIrAH mayA sevyatAm / sa kaH-yasya guNA anaghAH / na aghaM mando'pi pravartate' iti gurusevAyAH phalamAha-zriye cAmR- | yebhyaste'naghAH / pApanivartakA iti yAvat / 'yazaH kalitAya ceti / cadvayamubhayoH prAdhAnyadyotanAya / bhuktimukti- | malApaham' iti bhAgavatAt / zeSaM samAnam / 'AziSi prAptirgurusevAto bhavati / 'kriyArthopapadasya- (2 / 3 / 14) / liGloTau' ( 3 / 3 / 173) iti karmaNi loT / itthaM hi guruiti caturthI / tAdarthe (vA0 2 / 3 / 13) vA / taduktaM bhAga- | sevAparAn prati kartavyatvenopadizyate vayaM vA praarthyte| vate-'yogarddhimApurubhayIM yaduhaihayAdyAH' iti / nanu guroH | gurusevAmAhAtmyaM ca brahmavaivartAdau prasiddham / bhAgavate'pizriyo'bhAvAttataH kathaM sA prArthya(pya)ta ityAzaGyAha- 'yathA'haM jJAnado guruH' iti, 'tuSyeyaM sarvabhUtAtmA guruzuzrUyasyeti / asya gurorI lakSmIrasti, guNAzca santi / taduktaM SayA yathA' iti ca / evaM 'lakSmIvAn , kalyANa( nirmala) bhAgavate-'Rte bhavatpAdaparAyaNAnna mAM vindantyahaM tvaddha- guNaH, zAstrasaMpanno, dayApUrNI, viSayAnAkRSTo, * viSNubhakko, dayA yato'jita' iti, 'satyaM zaucaM dayA kSAntistyAgaH viSNusAkSAtkAravAn , jJAnado, guruH saMpatprAptyarthaM mokSasaMtoSa Arjavam / zamo damastapaH sAmyaM titikSoparatiH zrutam // prAptyarthaM ca niSpApairadhikAribhiH, mayA vA sevyatAm' iti parebhyo mAnaM viraktiraizvaryaM zaurya tejo balaM smRtiH / khAtantryaM kauzalaM hitamupadizan, khahitamAzaMsamAno vA granthakRdAzIrvAdalakAntidhairya mArdavameva ca // ' ityAdayo guNAH / kIdRzasyAsya- | kSaNam (iti) lakSmIsmaraNalakSaNaM ca maGgalamAcacAra / yattu jJAnadayAsindhoH / jJAyate'neneti jJAnaM zAstram , dayA niSkA- mukuTaH-'kheSTadevatAsaMkIrtanAdviziSTamutpipAdayiSuH' ityaraMNaparaduHkhaprahANecchA, tayoH sindhoriva / zAstrasaMpannasya, | vocat / tanna / devatAvAcakapadasyAtrAdarzanAt, AzIdayApUrNasya ca / anena 'zrotriyaM brahmaniSTham' iti vizeSaNayo- rloTo darzanAcca / khAmI tu-jinamanusmRtya' iti smaraNamadhye zrotriyatvamuktam / sa jJAnavAnapi kimartha dAsyatItyato lakSaNaM maGgalamAha / tanna / jinavAcakapadasyAtrAdarzanAt, Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 . amrkossH| [prathama kANDam sAmAnyazabdAnAM jinalakSaNavizeSaparatvena vyAkhyAnasya vaidi- pratyeka kramakathanena kRtotkarSaiH / yadvA,-asArAMzarahitaiH kAnAmanucitatvAt , amarakartujainatve pramANAbhAvAcca / prAJca- zabdaracanAvizeSavadbhiH / trikANDotpalinyAdIni nAmamAtrastu-'he dhIrAH, sa bhagavAn sevyatAmArAdhyatAm / dhairya- pratipAdakAni / vararucyAdikRtAni tu liGgamAtrapratipAdakAni / zAlina eva sevituM zaknuvantIti tAneva saMbodhayati / prakRta- atra tUbhayArthasaMgrahAdidameva sarvaiH pAThyamiti bhAvaH // tvAyuSmAbhihitecchubhiH / sa kaH-yasya guNA maitrImaryAdA liGgajJAnopAyaM paribhASatedayo'NimAdayo vA anaghA niSpApAH / rAgAdyasaMvalitA iti yAvat / yadvA, hRdyAH / tathA ca dharaNiH-'ana- prAyazo rUpabhedena sAhacaryAcca kutracit / / gho'pApahRdyayoH' iti / kiMbhUtasya-jJAnadayAsindhoH / strIpuMnapuMsakaM jJeyaM tadvizeSavidheH kvacit // 3 // jJAnaM samastavidyA(SayA)vabodhaH / dRSTaM khArthamanapekSya paraduHkha medAkhyAnAya na dvandvo naikazeSo na sNkrH| prahANecchA dayA / tayorambutulyayoH sindhoriva sindhorvi kRto'tra bhinnaliGgAnAmanuktAnAM kramAdRte // 4 // pulAdhArasya, agAdhasya anavacchinnamahimnaH / anyairanadhigatajJAnapAratvAdaparicchedya(caM gAmbhIrya ya gAmbhIryasya vA / sa| triliGgayoM triSviti padaM mithune tu dvayoriti / kiMbhUtaH-parahitApAdaneSu nAsti kSayo virAmo yasya, mara- niSiddhaliGgaM zeSArtha tvantAthAdi na pUrvabhAk // 5 // NAdirAhityAdvA / phalAdhInaiva prekSAvatAM pravRttirata Aha-zriye prAyaza iti // 'bahvalpArthAcchas-' (5 / 4 / 42) iti cetyAdi / zrIratra trivargasaMpattiH, tAM prAptam, amRtAya zas, prAyazo bAhulyena, rUpabhedena khyAbvisargabindurUpeNa mokSAya ca / yadvA,-sa sindhuH sevyatAm / sa kaH-'yasya strIpuMnapuMsakaM bodhyam / yathA-'padmAlayA padmA', 'pinAko'jaagAdhasyAtalasparzasya, akSayasya sadA paripUrNasya, asya viSNoH / | gavaM dhanuH' / kvacidvizeSaNapadasthena 'sarvanAmapadasthenApi rUpakSayasya nivAsasya vA guNAH anaghA ratnAdimattvAnnairmalyAdayaH, bhedena strIpuMnapuMsakaM jJeyam / yathA-'tatparo hanuH' / atra tatpara zriye lakSmyai, amRtAya ca pIyUSAya ca' ityAhuH / atra | iti vizeSaNAddhanoH puMstvam / (kutUH kRtteH snehapAtram ) saivAlpA samudrapakSastu na samyagiva / jJAnetyasyAnanvayAt / 'akSayaH' kutupaH pumAn / (atra) 'sA' ityuktyA kutvAH strItvam / nizcitaityasya prathamAntasya SaSThayantatvena vyAkhyAnasyAnucitatvAt / liGgenAnantarya sAhacaryam / rUpabhedAbhAve'pi kvacittenApi lijhaM 'abhISTadevatAnamaskArAdyupanItamadRSTaM hi- ityAdikhagrantha jnyeym| yathA-'azvayugazvinI', 'bhAnuH karaH', 'viydvissnnupdm| virodhAcca / AzIrnamaskriyAvastunirdezeSvanantarbhAvAt / 'jJAna atrAzvayugbhAnuviyanti sAhacaryAstrIpuMnapuMsakAni jJeyAni dayayoH syandate pravartate devatArUpatvAt' iti vA, 'jJAnadaye kvacit tasya strIpuMnapuMsakasya vizeSopAdAnAttajjJeyam / yathAsyandete pravartete devatArUpe'smin' iti vA samAdheyam / / vA samAdhayam / 'merI strI dundubhiH pumAn', 'rociH zocirume klIbe // 3 // atra SaSThyartho'pyArthikArthatvena samAdhAtuM zakyaH / 'syandateH saMprasAraNaM dhazca' (u0 111) ityuH / yattu mukuTa:-'tAbhyAM | 1-'pratyeka paripATIsthApanAdinA kRtotkarSaH' iti pAThAntaram / sindhuriveti prakRtyAditvAt (vA0 2 / 3 / 18) tRtIyA / 2-atrAmarakoSe bhinnaliGgAnAM prAtipadyenAnuktAnAM bhedamA'tRtIyA' (2 / 1 / 30) iti 'yogavibhAgAtsamAsaH' iti khyAtuM dvandvo na kRtH| paracalliGgaM hi syAt / nAvayavaliGgam / yathA sarvadharAdayaH' iti / tadapi na samyak / arthAsaMgateH / prAti- 'kulizaM bhiduraM paviH,' natu 'kulizabhidurapavayaH' iti / tathA ekapadikArthe hi sA, tasya na bhedenAbhedena vAtrAnvayaH sNbhvti| zeSo na kRtaH / ziSyamANaliGgasyaiva hi pratItiH syAt / yathA abhede hi tRtIyA vyarthA / prathamAyA evaucityAt // 'nabhaH khaM zrAvaNo nabhA' na tu 'khazrAvaNau tu nabhasI' iti / tathA saMkaro vyAmizratApi na kRtA / sAhacaryAttaliGgatvaM hi syAt / yathA abhidheyaprayojane darzayati-- 'stavaH stotraM stutirnuti', natu 'stutiH stotraM stavo nutiH' iti / etacca kramAdRte yatra saMgrahakokAdau kramamA vivakSitam, tatrAnusamAhRtyAnyatantrANi saMkSiptaH prtisNskRtaiH|| ktAnAM bhinnaliGgAnAM dvandvAdayaH kRtA eva / yathA 'vargAH pRthvIpurasaMpUrNamucyate vagairnAmaliGgAnuzAsanam // 2 // kSmAbhRdvanauSadhimRgAdibhiH / nRbrahmakSatraviTzUdaiH sAGgopAGgairihoditA' sameti // mayA, anyeSAM vyADyAdInAM tantrANi nAma ityatra dvandvasaMkarau / bhrAtrAdAvekazeSazca kRtaH / upAdhyAyazca 'kramAliGgAnuzAsanAni, siddhAntAnvA / samAhRtyaikIkRtya, saMgRhya dRte' ityantargaIM manvAnaH 'krameNAdRte paripATyopAdeye granthe' iti vyadadarat / gauDo'pItthamabuddhA yathAtrAyaM saMkaraH kramAdRte anukrama vA / nAmAnyAkhyAH, liGgAni ca strIpuMnapuMsakAni, anuzi vinA bhinnaliGgAnAM na kRtaH / abhidhAnAnukrameNaivAbhidhAtuM tu kRta pyante vivicya bodhyante'sminnanena veti nAmaliGgAnuzAsanam , eva / yathA 'kapardo'sya jaTAjUTaH pinAko'jagavaM dhanuH / prathamAH 'karaNAdhikaraNayozca' (3 / 3 / 117) iti lyuT / saMpUrNa syuH pAriSadA' iti / mAlAkAro hi strIliGgAdInprakaraNairniradinyanatvadoSarahitam / ucyate / kIdRzam-vargaH prakaraNeyuktam / kSat / zrIbhojastvanyathA vyAkhyat / 'yathaite indaikazeSasaMkarAH, krayAkIdRzaiH-saMkSiptaiH khalpazabdaiH / punaH kIdRzaiH-pratisaMskRtaiH dRte paryAyanirdezaM vinA bhinnalikA yayuktA na syuH tadA na kRtaaH| Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavarga: 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 3 koze, anukAnAM paryAyeSvapaThitAnAm, bhinaM dinaM yeSAM | 'nutiH stutiH' iti kholAko na tu 'stutiH stotraM stavo teSAm vibhedamAkhyAtum indra ekazeSatha na kRtaH / yathA-- nutiH' iti kRtam evaM 'janurjananajanmAni iti npuNskli| 'devatAdevatAmarAH' iti na kRtam / paramavijJatA syAt yathA zAnnirUpya 'janirutpattiH' iti strIliGgatvA udbhava zabdaH vA' nabhaH zrAvaNo nabhAH' ityatra 'khadhAvaNI tu nabhasI' iti puMDina uktaH / yatu svAminokam - 'etaca kamAte / yatra na kRtam / ziSyamANaliGgataiva syAt / samAnaliGgAnAM tu tau saMgrahazlokAdau kramamAtraM vivakSitam, tatra anuktAnAM bhinnakRtAceva / yathA-- 'kharganAtridivatridazAlayAH', 'pAdA razmya vijJAnAM dvandvAdayaH kRtA eva / yathA 'vargAH pRthvIpura maanbrituryaashaaH'| sthAnAntaranirdiSTAnAM tu bhinnaliGgAnAmapi to inISadhi ityAdI indrasaMkarI 'AnAdAvekazeSatha kRtaH ' kRtAveva / yathA - ' apsaroyakSarakSogandharvakiMnarAH', 'mAtA iti tanna / itthaM hi 'pRthvIpura ityAdinirvAhe'pi bhrAtrApitarI pitarI / ete khakhaparyAvatA eva tathA teSAM dAyanirvAha evaM rAtra kamamAtrasyApratipipAdayiSitatvAt / phamArate pharma vinA saMkaro na kRtaH strIpuMnapuMsAni krameNa ata eva 'apsaroyakSarakSogandharvakiMnarAH' ityAdAvapyanirvAhaH / paThitAni teSu krameNa paThyamAneSu nAntarIyakastu saMkaro na yadapi ' upAdhyAyazca ' kramAdRte' ityantargaDuM manvAnaH 'kramedoSa iti bhAvaH / saMkaro nAma bhinnaliGgAnAM mizratArUpaH / nATate paripAThyopAdeye andhe' iti vyAkhyat' iti khAnI / yathA - 'stavaH' iti puMliGgamuktvA, 'stotraM' napuMsakamuktvA tadapi na / antargaDumAnasya nirbIjatvAt / asmaduktarItyA svasvaparyAyeSUktA / / / paryAyanirdezaM vinA tUktAnAM kRtA eva / yathA 'vidyAdharApsaroyakSa rayogandharvazirAH tathA 'putrI putra duhitA ca' tathA nAnAyeM 'saMjJA syAccetanA nAma hastAdyaizvArthasUcanA' iti // 4 // iti kSIrasvAmyutprekSitamamarakozodghATanam // - indvaikazeSayo rUpamebhekRtaliGganirNayAbhAvAliGgajJAnopAyaM saMkara doSaparihAra cAha bhedeti / atrAmarako bhinnavijJAnAM maidamAkhyAtuM banda ekazeSakA na kRtaH indro vathA devatAdevatA marAH' iti na kRtam / ekazeSo yathA - 'khaM nabhaH zrAvaNo nabhAH ityatra 'khazrAvaNau tu nabhasI' iti na kRtam / ekaliGgAnAM tu kRtAveva / yathA' - svarganAka tridivatridazAlayAH','ajA viSNuharacchAgAH' itu mitrajJAnAmapi to kRto / vathA apsaroyazvarakSogandharvakiMnarAH' iti, 'mAtApitarau pitarau' ityata AhaanuktAnAmiti / khAnAntare'nirdidhAnAM na kRtI nirdidhAnAM tu kRtAvevaraha tu sthAnAntara nirdezo vA khiyAM nahuSvapsarasaH" 'nairRto yAturakSasI', 'janayitrI prasUmItA', 'tAtastu janakaH pitA ' iti / nanu ratnakoSAdivatstrIpuMnapuMsakakANDavidhAnenaiva kathanamucitam / tathAsati rUpabhedasAhacaryAdipratipattigauravamapi na syAt / tatkimiti liGgasaMkaraH kriyate, ityata Aha-kramAdRte iti / kramaM divA saMkaro na kRtaH kramAnurodhAta kRta iti taatprym| saMka ratu' bhinnaliGgAnAM mizrasvarUpaH / kramaH prakramaH / prastAva iti bAda vathA vargaprameyodinI bhinna adhyavasyavASyatvAt te viSNuprastAve va lakSmInAma, iti yadvA karma vinA bhinna sikkAnAM saMkaro vyAmizrabhAvo na kRtaH krameNa tu kRta evaM / / davA 'loka' ityantena puMliGgasandAnnirUpya 'thodinI' iti strI nizabdAnuktvA kIbe 'triviSTapam' ityuktam / evaM 'janurjanana' janmAni iti kkIbaliGgAnnirUpya ' janirutpattiH' iti strIliGgAvuktvA 'unnava'zabdaH puMliGga uktH| iha tu kSIrasvAmikRtavyAkhyAvizeSo granthagauravamAtrazatiH // 4 // iti rAyamukuTakRtapadacandrikA // - -bhedeti / atra anye bhinnaliGgAnAM medAkhyAnAya liGgabheda mAkhyAtuM dvando na kRtaH / yathA 'devatAdevatAmarAH zati indro 3 na kRtaH / evaM kRte ' - daivatAni puMsi vA devatA striyAm' iti liGgamAnaM na syAt / tathA 'samAvaNI tu nabhasI' ityekazeSoM na kRtaH" 'khaM nabhaH zrAvaNo nabhAH' iti puMnapuMsakaliGgajJAnAya / samAnaliGgAnAM tu tau kRtAveva / yathA - 'svarganAka tridivatridazAlayAH', 'ajA viSNuharacchAgAH / kiMbhUtAnAM viliGgAnAm - anuktAnAm / rUpabhedasAhacaryavizeSavidhibhirajJA pitaliGgAnAm / jJApitaliGgAnAM tu dvandvaikazeSI tAveva yathA- 'khiyAM bahuSpapsarasaH', 'yakSaikapila vila' iti vAturakSNI' iti zApitaliGgAnAm 'apsaroyakSarakSoga ndharvakiMnarAH' iti dvandraH kRtaH / yathA - 'janayitrI prasUrmAtA', 'tAtastu janakaH pitA' iti 'mAtApitarI pitaroM' ityekazeSaH kRtaH, tathA bhinnaliGgAnAM kramAdRte krameNa vinA saMkaro'pi na kRtaH / kramaH prastAvaH / saMkaro mizratvam / atra tu vajraprastAve 'kulizaM bhiduraM paviH' iti puMnapuMsakayoH saMkaro na kRtaH / svargaprasthAne 'suraloko ghodinI dekhiyAm' iti zrIpuMsayoH stuti prastAne 'svaH stotraM nutiH stutiH' iti strIpuMnapuMsakAnAm // 4 // iti dIkSitarAmakRSNaviracitapIyUSAvyavyAkhyA // atreyaM vicAraNA ekazeSAbhAvodAharaNaM 'khaM namaH AvaNo nabhAH" ityana 'khAvaNau tu nabhasI' iti vyAkhyAsu vyaktam / tanna saMgacchate / 'nabho'ntarikSaM gaganam', 'nabhAH AvaNika saH iti svaparyAce liGgame zApi tatvena 'mAtApitarI' pitarI' ityato vailakSaNyAbhAvAdevale'pi doSAbhAvAt tasmAd 'okaH samAzrayacaukAH" ityudAhartavyam / yo- 'samAnaliGgAnAM tu kRtAveva' iti tadapi na samajasam / 'payaH kSIraM payo'mbu ca' ityatra samAnaliGgatve'pyekazeSAkaraNAt / tasmAdiyaM paribhASA na sArvatrikI / kiMtu 'samAnaliGgAnAmeva, svaparyAyeSUktAnAmeva vA kRtaH' iti parisaMkhyArUpeNa vyAkhyocitA / tathA ca 'same yajeta' ityatra yAgakaraNAkaraNayorivAtrApyekazeSAdikaraNAkaraNayozreSTheya niyAmikA-iti gama pratibhAti ( samAdhAnA ntaraM sudhIbhirjeyam // iti zivadattaH // ) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam tasya sAmaJjasyAt // 4 // trayANAM liGgAnAM samAhArastriliGgI, ve'mbare // (3) // // tisRSvapyavasthAsu trayo brahmaviSNurudrA tatra 'triSu' iti padaM jJeyam / iti paribhASyate / yathA- vA dIvyantyatreti tridivaH / 'ghanarthe kavidhAnam' (vA0 3|'trissu sphulinggo'gniknnH'| nyAyasiddhaM caitat / triliGyatiri-38) iti kaH-ityAhuH / tanna / 'sthAnApAvyadhihaniyudhyatasyArtharthAntara]syAsaMbhavAt / ayogAcca / strIpuMsau mithu- rtham' ( uktavArtikazeSe) iti parigaNanAt / udAharaNatvena nam , tatra 'dvayoH' iti padaM jJeyam / yathA-'dvayorkhAla- | vyAkhyAnasya nirmUlatvAt / yadapi-mUlavibhujAditvAt (vA0 kIlau' / 'dvayoH' iti 'dvi'zabdaprayogopalakSaNam / tena 'dvihInaM 3 / 2 / 5) kapratyayaH-iti / tadapi na / adhikaraNavyutpattipraprasave sarvam', 'dvayahIne kukundare' ityAdyupapadyate / tathA niSiddhaM | darzanasyAsaMgatatvAt / tatra 'kartari kRt' (3 / 4 / 67) iti liGgaM yasya tanniSiddhaliGgaM padaM, zeSArthaM zeSaliGgakaM jJeyam / vAkyazeSAt / tasmAt-'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / idamapi nyAyasiddham / vizeSaniSedhe zeSAbhyanujJAnAt / / saMjJApUrvakatvAt na guNaH-iti vyAkhyeyam / yadvA, brAhmavaiSNayathA-'vajramastrI' iti / turante yasya tattvantam , atha Adi varaudrabhedena sAttvikarAjasatAmasabhedena vA trividho dIvyati ryasya tadathAdi, tvantaM ca athAdi ca nAmapadaM liGgapadaM sarvanAma vyavaharati prakAzate vA ('divu krIDAvijigISAvyavahAradyutistupadaM avyayapadaM ca pUrvAnvayi na bhavati, kiM tUttarAnvayi / timodamadakhanakAntigatiSu' / (di. pa0 se.) 'igupadhatvAt' 'nagarI tvamarAvatI', 'javo'tha zIghraM tvaritam' iti ca nAma (3 / 1 / 135) kaH / 'tridivaM tu khe / kharge ca tridivA padam / 'puMsi tvantardhiH', 'zastaM cAtha triSu dravye' iti liGga nadyAm' iti medinIdarzanAt klIbe'pi // (4) // // tridazApadam / 'tasya tu priyA' iti sarvanAmapadam / 'vA tu puMsi' nAmAlayaH // (5) vargasurAdayaH zabdAH kharUpaparAH / lakSaNayA ityavyayapadam / 'atha'zabdaH 'atho'shbdsyaapyuplkssnnm| yathA'anukrozo'pyatho hasaH' / nyAyasiddhamidam / tunA pUrvasmA tvrthpraaH| ataH samAnArthatvAbhAvAdekazeSo na // // surANAM dvizeSadyotanAt / 'atha' zabdena cArthAntarArambhAt / bhramaviSayaM lokaH // (6) surasamAdInAmapyupalakSakametat / evaM yaugikeSu caitat / 'udapAnaM tu puMsi vA' ityAdau tu na doSaH / uttara sarvatronneyam // * // dyotante'syAM dyauH govat / bAhulakAt syAnAmatvAt / liGgavAcinA'nvaye'pi doSAbhAvAt / vastu (3 / 3 / 1) dhuteH ('dyuta dIptau') (bhvA0 A0 se.) DoH / tastu atra pAdapUraNAya cakArAyeva paThituM yuktam // 5 // dyauti 'dhu abhigamane' (A0pa0 a0)| vic (3 / 2 / 75) svaravyayaM svrg-naak-tridiv-tridshaalyaaH| vA / ('dyaustu khrgvihaaysoH')|| (7) // * // dIvyantyasyAsuraloko dyo-divau dve striyAM klIbe triviSTapam // 6 // miti bAhulakAt (3 / 3 / 1) diveH ('divu krIDAdiSu' |di0p0 se0) diviH / dyauH, divau, divaH, dhubhyAm / ('dyauH khargana- svariti // yadyapi 'catuSTayI zabdAnAM pravRttiH' iti pakSe bhsoH')|| (8) yattu-'diveryoH' iti jyopratyayaH-ityAha saMjJAzabdeSu vyutpattirnAvazyakI, tathApi zAkaTAyanAdyabhimata mukuTaH / tanna / uktasUtrasyAdarzanAt / khAmI tu-'dyo'zabdotrayIpakSe vyutpattiH pradaryate // * // svaryate stUyate iti khH| 'pyokArAnto'sti / bhASye (6 / 1193) 'goto Nit' (111 / 'stu zabdopatApayoH' (bhvA0 pa0 a0)| 'anyebhyo'pi 9.) ityatra 'oto Nit' iti pAThAntarAmnAnAt' ityAha / dRzyante' (3 / 2 / 75) iti vic / bAhulakAtkarmaNi guNaH tadapi na / smRta uryena sa smRtaurityatra vRddhividhAnena pATha(73184) raparatvam (1 / 1 / 51) ityAhuH / tnn| ni: syopakSINatvAt / yadapi-diveH kvip (3 / 2 / 76) ityujabAhulakAzrayaNasyAyuktatvAt / 'kharati zabdAyate' iti dhyutpattirapyayuktA / uktArthasya tatrAsaMbhavAt / kharatya tam / tadapi na / divau diva ityAdau 'cchvoH zuD-' 6|4|praaptyaa upatApayati / 'nainaM kRtAkRte tapataH' iti shruteH| 19) ityUThaH prasaGgAt / subhUtistu-'dhu abhigamane' dyUyate kharAdi (111137) pAThAdavyayatvam / 'avyayo'strI zabdabhede abhigamyate bAhulakAtkarmaNi DopratyayaH-ityAha / 'dyauH strI nAviSNau nirvyaye triSu' / 'svaH'zabdasya maGgalArthamAdau prayogaH kharge ca gagane divaM klIbaM tayoH smRtam / yattu-khAminA ('svaH pretya vyomni nAke c')(1)*|| suSTha aya'te svrgH| 'diva-zabdo vRttiviSayaH' ityuktam , tadetena parAstam / ukta'arja arjane' (bhvA0pa0 se.) karmaNi (3 / 3 / 19 ) ghan / medinyAM vRttiviSayatvAnabhidhAnAt / 'mandaraH sairibhaH zakraRjyate'sminniti vA / 'Rja gatisthAnArjanopArjaneSu' (bhvA0 bhava(sada)naM khaM divaM nabhaH' iti trikANDazeSAcca // // vizaA0 se.) 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / nyakkAdi-ntyasmin sukRtina iti vizeH ('viza pravezane' tu. pa. tvAt (1353) kutvam / yattu mukuTaH-'cajoH'-73152/ a0) kAyayaH, tasya ca tuTa / 'vazca- (82 / 36) iti iti kutvamAha / tanna / 'niSThAyAmaniTaH kutvam' (73 / 59) Satvam / 'yatra bradhnasya viSTapam' iti vaidikaH prayogaH / tRtIyaM iti vArtikAt // (2) // * // 'kaM sukhaM tadviruddham akaM duHkham , | viSTapaM triviSTapam // (9) // pUraNapratyayastu vRttau gatArthatvAnna nAstyakamatra' iti nAkaH / 'nabhrANnapAt-' (6375) iti nalopona ko brahmA, tadabhAvo nAtreti vaa|'naakstu tridi- 1-ayaM pAThastu haima uplbhyte| . . Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavargaH 1] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| pryujyte| (rUpabhedenaiva klIbatve labdhe rUpabhedalabdhaliGgavizeSa- drotthA surAstyeSAm / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / yadvA,-zobhanaM syAnityatvajJApanArtha klIva ityuktam / tasya phalaM 'karma kriyA rAjate / 'rAjU dIptau' (bhvA0 u0 se.) 'anyebhyo'pi-' tatsAtatye gamye syuraparasparAH' ityatra napuMsakatva ukte'pi (3 / 2 / 101 vA0) iti DaH / 'surA caSakamadyayoH / puMliGgapuMliGgatvaM siddham / ataH 'karma vyApye kriyAyAM ca punapuMsaka- stridiveze syAt // (6) // // suSThu parva amAvAsyAdicaritam , yormatam' iti rudrakozena saha na virodhaH zaGkanIyaH) / keci- | amulyAdigranthiH, utsavo vA yeSAM suparvANaH / 'suparvA nA tu-piSTapa' iti sUtraM paThitvA vizaterAdeH po nipAtyate- zare vaMze parvadhUmasureSu ca // ' (7) // 4 // zobhanaM mano yeSAM te ityAhuH / ayaM puMsyapi / tathA cAmaramAlA-'piSTapo viSTapo- | sumanasaH / 'sumanAH puSpamAlatyoH striyAM, nA dhIradevayoH // ' 'pyastrI bhuvanaM ca napuMsakam' iti / 'nabho viSTapaM vRSo gaurnA (8) // * // tridivasyezAH // (9) // // divamoko yeSAM te pRznizcApi surAlayaH' iti ratnamAlA / evaM zakabhavanaphalodayA- divauksH| 'div'shbdo'dntH| 'mandaraH sairibhaH zakrabhava(sada)varohordhvalokAdayo'pyUhyAH / nava 'svrgsy|| . naM khaM divaM nabhaH' iti trikANDazeSAt / dyauroko yeSAmiti vigrahe 'divokasaH' api / 'syAhivaukA divokAzca deve amarA nirjarA devAstridazA vibudhAH suraaH|| cApIha pakSiNi' iti rantidevaH / 'divokAzca divaukAzca suparvANaH sumanasastridivezA divaukasaH // 7 // puMsi deve ca cAtake' / zabdaparavipratiSedhAt parasya yaNAdezaH / AditeyA diviSado lekhA aditinndnaaH| sthAnivattvena pUrvasya na yaN 'sakRdgatau' (1 / 4 / 2 pa0) iti AdityA Rbhavo'svapnA amartyA amRtAndhasaH // 8 // nyAyAt // (10) // * // 'no dAmo DitiH' iti zAkaTAbarhirmukhAH kratubhujo gIrvANA daanvaaryH| yanaH / yadvA,-dyati / 'do avakhaNDane' (di0 pa0 a0)| vRndArakA daivatAni puMsi vA devatAH striyAm // 9 // 'ktic kto ca-' (3 / 3 / 174) iti ktic / 'dyatisyati-' amarA iti // na mriyante 'mRG prANatyAge' (tu0 A0 (7 / 4 / 40) iti ittvam / ditibhinnA aditiH| adityA a0)| pacAdyac ( 3 / 11134 ) / 'amarastridaze'pyasthisaMhAre apatyAni / 'kRdikArAdaktinaH' (4 / 1 / 45 ga0) iti GISantAt kulizadrume / strI guDUcyamarAvatyoH sthUNAdUrvAjarAyuSu' / (1) 'strIbhyo Dhak' (4 / 1 / 120) // (11) // // divi sIdanti // 4 // jarAyA niSkrAntAH / 'nirjaraH syAtpumAndeve jarAtyakte vartante 'SaT vizaraNagatyavasAdaneSu' (bhvA0 pa0 a0, tu.. ca vAcyavat / nirjarA tu guDUcyAM ca tAlapAmapi pa0 a0)| 'satsUdviSa-' (3 / 2 / 61) iti kvip / 'hRdyubhyAM striyAm // (2)||AUM|| dIvyantIti devAH / pacAdiSu (3 / 1 / ca' (6 / 3 / 9 vA.) iti Deralak / 'suSAmAdiSu ca' (8 / 3 / 134) pAThAdac / 'devaH sure ghane rAjJi devamAkhyAtami 98) iti Satvam // * // 'tatpuruSe kRti bahulam' (6 / 3 / 14) ndriye / devI kRtAbhiSekAyAM tejanIspRkayorapi' // (3) // // iti Derluki 'dyusadaH' api / 'manaHsu yena dyusadAM nyadhIyata' tRtIyA yauvanAkhyA dazA sadA yeSAm / 'tri'zabdasya tRtIyA iti mAghaH // (12) // 4 // citrAdau likhyante / 'likha akSathatA tribhAgavat / trirdaza vA / 'saMkhyayA'vyayA-' (2 / 2 / 25) ravinyAse' (tu. pa0 se.)| 'akartari- (3 / 3 / 19) iti iti bahuvrIhiH / 'bahuvrIhau saMkhyeye-' (5 / 4 / 73) iti Dac / karmaNi ghaJ / grIvAhastapAdeSu tisro lekhAH santyeSAmiti vA / janmasattAvinAzAkhyAstisro dazA yeSAmiti vA / "trIn 'arza Adyac (5 / 2 / 127) / 'lekho lekhye sure lekhA sApAna dazanti 'daMza dazane' (bhvA0pa0 a0) pacAdyaci lipirAjikayormatA' // (13) ||*||aditernndnaaH||(14)||*|| pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) na lopaH" iti rAjadevaH / tnn| aditerapatyAni / 'dityadityA-' (4/1985) iti NyaH / uktavigrahe karmaNyaNaH (3 / 2 / 1) prsnggenaaco'praapteH| mUlavi liGgaviziSTa (4 / 11) paribhASAyA anityatvAnDyantANNyo n| 'Adityo bhAskare deve' // (15) // * // 'R'zabdavAcyaH bhujAditvAdityeke (3 / 2 / 5 vA0) vA samAdheyam // (4) // // | viziSTo budho yeSAm / trikAlajJajIva-ziSyatvAt / vizeSeNa | svargaH, aditirvA / kharAdi (1 / 1 / 37) pAThAdavyayatvam / budhyante vA / 'budha avagamane' (bhvA0pa0 se0, di0 A0 tatra tato vA bhavanti / "mitadvAditvAt' (vA0 3 / 2 / 180) a0) 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'vibudho jJe DDaH // * // kvipi ( 3 / 2 / 76) 'RbhuvaH' api-ityanye // (16) sure| (5) // * // surantIti surAH / 'pura prasavaizvaryayoH' (tu0 ||AUM|| avidyamAnaH khapno yeSAm // (17) // * // niyante10 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / yadvA,-samu 'sminniti marto bhUlokaH / 'hasimRgriNvAmidamilUpUdhurvibhya stan' (u03|86)| tatra bhavA apyupacArAnmartAH / tatazca .1-ayaM pATho bahutra noplbdhH| 2-asthisaMhAre gaGgAdi- 'navasUramartayaviSThebhyo yat' (vA0 5 / 4 / 36) iti khArthe yat / prakSepyANAmasthAmekatra miilne-itynekaarthkairvaakrkaumudii| 3-daza | tadbhinnAH // (18) // * // amRtamandho'nnaM yeSAM te // (19) // // dshdvrgaaH| zriyaM vindati saumitre paJcaviMzati varSavat' iti rAmAyaNavAkyena sadA devAnAM paJcaviMzavarSAtmakatvena tRtIye dazetyeva 1-idaM ca 'diva ut' (6 / 1 / 131) iti vakArasyottve kRte bartamAnatvamiti bhAvaH-1 .. bodhyam / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 amarakoSaH / ) barhiragnirmukhaM yeSAM te // (20) // // kratUn kratuSu vA bhuJjate / 'bhuja pAlanAbhyavahArayoH' (ru0 A0 a0 ) kvip ( 3 / 2 / 76 ) // (21) // * // gIreva nigrahAnugrahasamarthA bANo'straM yeSAm // * // dantoSThyapAThe giraM vanvate stutipriyatvAt / 'vanu yAcane' ( ta0 A0 se0 ) 'karmaNyaN' ( 3 / 211 ) / 'pUrvapadAt -' ( 84 / 3) iti Natvam // (22) // * // dAnavAnAmarayaH // ( 23 // * // prazastaM vRndaM yeSAm / 'zRGgavRndAbhyAmArakan ' ( 5/21120 vA0 ) / ( 'vRndArakaH sure puMsi manojJazreSThayostriSu') // (24) // * // 'deva' zabdAt khArthe tal ( 5 / 4 / 27) / tataH khArthe prajJAdyaN ( 5 / 4 / 38 ) / vizeSavidheH puMstvam / rUpabhedAtklIbatvam // (25) // * // devatAH // ( 26 ) // striyAm / rUpabhedAdeva strItve siddhe bahuvacanAntapuMliGgazaGkAvAraNArthaM 'striyAm' iti-mukuTaH / tanna / rUpabhedenaiva vAraNAdvisarge vinA puMliGgakoTeranutthAnAt / anyathA 'padmA gadA' ityAdau tasyA anivA - raNAt / ato 'devaparyAyAH puMsi' iti vakSyati / tadbAdhanArthamidam / SaDviMzatiH 'devAnAm' // Aditya- vizva - vasavastuSitAbhAkharAnilAH / mahArAjika - sAdhyAzca rudrAzca gaNadevatAH // 10 // AdityAdayaH pratyekaM gaNadevatAH samudAyacAriNyo devatAH / ekatvaM tu samudAyavRttAnAmavayavavRtterapyabhyupagamAt / ' AdityA dvAdaza proktA vizvedevA daza smRtAH / vasavazcASTa saMkhyAtAH SaTtriMzattuSitA matAH / AbhAkharAzcatuHSaSTirvAtAH paJcAzadUnakAH / mahArAjikanAmAno dve zate viMzatistathA / sAdhyA dvAdaza vikhyAtA rudrAcaikAdaza smRtAH // ' // 1 // // vizanti karmakhiti vishve| 'viza pravezane ' ( tu0 pa0 a0 ) / 'aSi-la-ka-kaTa-vizibhyaH kkan ' ( u0 1 / 151 ) / sarvanAmasaMjJo'yam / AdhunikasaMjJAsveva sarvanAmatvaparyudAsAt / mukuTastu--sarveSAM vizve(SAM) devAnAM nAma iti kRtvA sarvanAmasaMjJaH-- ityAha / tanna / 'eka' zabdasya bahuSu saMketitasya saMjJAtvaucityAt / yathA prAcInavarhiSaH putreSu saMketitasya 'pracetaH'zabdasya / 'yathA pUrvajavRttiH pUrva-zabdaH' iti tadIyadRSTAnto'pi cintyaH / pUrvajavRtteH 'pUrva' zabdasya vyavasthAyAM sattvAtsaMjJAtvoktisaMbhavAbhAvAt ( 'vizvA tvativiSAyAM strI jagati syAnnapuMsakam / na nA zuNThyAM puMsi devaprabhedeSvakhile triSu' ) // ( 2 ) // * // vasantIti vasavaH / ' vasa nivAse' 'zR-stra - stri hi trapyasi - vasi hani - klidi-bandhi-manibhyazca' ( u0 1 / 10 ) iti uH / 'vizvasya vasurATo:' ( 6 | 3|128 ) iti dIrgho na / asaMjJAtvAt / ( 'vasustvamau devabhede nRpe rucau / yoktre zuSke vasu khAdau ratne vRddhyauSadhe dhane' ) // (3) // * // tuSyanti / 'tuSa tuSTa' / 'rucikuTiruSibhyaH kitac' ( u0 [ prathamaM kANDam ( 4 / 186 ) iti bAhulakAt kitac / yadvA, -toSaNaM tuT / saMpadAdiH ( vA0 3 | 3 | 108 ) / tataH 'tArakAditvAditac' (5/2/36 ) // (4) // * // A samantAdbhAsanazIlAH / ' bhAsR dIptau' (bhvA0 A0 se0 ) / 'sthezabhAsapisakaso varac' (3 / 2 / 175) // (5) // // anantyanena / 'ana prANane ' ( A0 pa0 se0 ) 'salikalyanimahibhaNDimaNDizaNDipiNDituNDikukIbhUbhya ilac' (u0 1154) 'anilo vasuvAtayoH ' // ( 6 ) // * // mahatI rAjiH paGktiryeSAm / 'zeSAdvibhASA' (5 / 4 / 154 ) iti kap // * // 'mAhArAjika' iti pAThe mahArAjo devatA yeSAm / 'mahArAjaproSThapadATThaJ (4/2/35 ) iti ThaJ / yadyapi -- sUktahavirbhAgina eva devatAtvam, tathApi 'Agneyo vai brAhmaNaH' itivadupacAro bodhyaH // ( 7 ) // * // sAdhyaM siddhiH / 'sAdha saMsiddhau ' ( vA0 pa0 a0 ) / 'RhalorNyat ' ( 3 / 1 / 124 ) iti bhAve Nyat / sA'styeSAm / arzaAyac ( 5 / 2 / 127 ) / 'sAdhyo yogAntare sure / gaNadevavizeSe ca sAdhanIye ca vAcyavat' // (8) // * // rodayantyasurAn / 'rudir azruvimo - cane' (a0 pa0 se0 ) // 'roderNilukU ca' ( u0 2322 ) iti rak Nezca luk // ( 9 ) // nava 'gaNadevAnAm' // vidyAdharo'psaro-yakSa- rakSo - gandharva - kiMnarAH / pizAco guhyakaH siddho bhUto'mI devayonayaH // 11 // 1- sUtraM 'rucivacikucikuTibhyaH kitaca' ityevamuNAdiSUpalabhyate / vidyeti // 'vidyAdharo'psaro -' iti pAThaH / bhinnaliGgatvAdagre'nabhidhAnAdasamAsaH / vidyAyA guTikAJjanAdiviSayiNyA dharo dhArakaH / yattu -- 'vidyAM dharati' iti mukuTa Aha / tanna / pacAdyacaH ( 3 / 1 / 134 ) apavAdatvAdaNaH ( 3 / 211 ) prasaGgAt // (1) // * // adbhyaH saranti / 'sararasun' ( u0 4 / 237 ) // ( 2 ) // // yakSyate pUjyate 'yakSa pUjAyAm ' ( cu0 A0 se0 ) / 'akartari ca kArake saMjJAyAm' ( 3 / 3 / 19 ) iti karmaNi ghaJ / 'yakSo guhyakamAtre ca guhya|kAdhIzvare'pi ca' / iH kAmaH, tasyevAkSiNI asyeti vA, irakSiSu yasyeti vA / 'bahuvrIhau sakthyakSNoH - ( 5 / 4 / 43 ) iti Sac // (3) // * // rakSyantyebhyo rakSAMsi / 'rakSa pAlane ' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / 'sarvadhAtubhyo'sun' (u0 4 / 189) // (4) // * // gandhaM saurabhamavaiti gandharvaH / 'arva gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaN' ( 3 / 211 ) zakandhvAdiH ( vA0 6 / 1 / 94 ) // ( 5 ) // // azvamukhatvAtkutsitA narAH / 'kiM kSepe' (2|1|64 ) iti samAsaH // ( 5 ) // // pizitamaznAti / 'aza bhojane' ( kyA0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaN ' ( 3 / 2 / 1 ) ( pRSodarAdiH ' ( 6 | 3|109 ) / madhyatAlavyaH // ( 7 ) // * // gUhati nidhiM rakSati / 'guhU saMvaraNe' (bhvA0 u0 se0 ) / 'Nvul ' ( 3 / 1 / 133 ) / pRSodarAditvAdyaH / tathA ca vyADi H-- 'nidhiM rakSanti ye yakSAste syurguhyakasaMjJakAH' iti / yadvA-guhyaM kutsitaM kAyati / 'kai zabde' ( bhvA0 pa0 a0 ) 'Ato'nupasarge kaH' ( 3 / 2 / 3) guhyaM gopanIyaM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavargaH 1] kaM sukhaM yasyeti vA / anayoH pakSayoH 'zaMsiduhiguhibhyo vA ( vA0 3 / 1 / 109 ) iti kAzikAkAravacanAdguheH kyap / tatra duhi-yohaNaM nirmUlamiti bhaTTojidIkSitAH / tanmate Nyati saMjJApUrvakatvAnna guNaH // ( 8 ) // * // asedhIditi siddhaH / 'Sidhu hiMsAsaMrAjyo:' ( di0 pa0 se0 ) / 'gatyarthAkarmaka- ' (3 / 4 / 72 ) iti kartari ktaH / siddhirasyAstIti vA / arzaAyac (5 / 2 / 127) / ('siddho vyAsAdike devayonau nisspnmuktyoH| nitye prasiddhe') // (9) // * // bhUtirasyAsti / arzaAyac (5 / 2 / 127) / bhUtaH / ( 'bhUtaM kSmAdau pizAcAdau jantau klIbaM triSUcite / prApte vitte same satye devayonyantareSu nA' / bhavati iSTaM prApnoti / 'bhU prAptau' ( cu0 A0 se 0 ) / 'gatyarthAkarmaka-' ( 3 / 4 / 72 ) iti ktaH - iti mukuTaH / tanna / prAptyarthasyAgatyarthAkarmakatvAt * vartamAnavigrahAyogAcca // (10) // * // amI vidyAdharAdayo daza devA yonireSAM te devayonayaH / devAMzakA ityarthaH / yattu-- 'devAnAmiva yonirutpattikAraNamavibhAvyameSAm' iti mukuTo vyAkhyat / tanna / vyadhikaraNabahuvrIhiprasaGgAt / zlokopakramasthagrantha virodhAca I daza 'devayonayaH' // asura daitya daiteya - danujendrAri- dAnavAH / zukraziSyA ditisutAH pUrvadevAH suradviSaH // 12 // | vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / asurA iti // asyanti kSipanti devAn asurAH / 'asu kSepaNe' ( di0 pa0 se 0 ) / 'aseruran' ( u0 1/42 ) ityuran / suraviruddhatvAdvA / 'naj' (22226 ) iti tatpuruSaH / prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) 'AsurAzca' / asuSu ramante vA / 'anyebhyo'pi-' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti DaH / ( asuraH sUryadaityayoH / asurA rajanIvAsyoH ' ) // (1) // * // diterapatyAni / 'dityadityA-' (4 / 1 / 85 ) iti NyaH / 'daityosure murAyAM tu daityA caNDauSadhAvapi ' ) // ( 2 ) // // bISantAt / 'strIbhyo Dhak' ( 4 / 1 / 120 ) // (3) // // danordanau vA jAtAH / ' saptamyAM janerDa : ', ' paJcamyAmajAtau' ( 32 97, 98 ) (4) // * // indrasyArayaH // ( 5 ) // * // danorapatyAni // (6) // * // zukrasya ziSyAH // ( 7 ) // * // diteH sutAH // (8) // * // pUrve ca te devAzca / 'pUrvAparaprathama - ( 2 / 1 / 58 ) ityAdinA samAsaH / yadvA - pUrvaM devAH / anyAyAddhi devatvAdbhaSTAH / 'supsupA' ( 2 / 1 / 4 ) iti samAsaH / pUrve devA yebhyo vA / 'anekamanyapadArthe' (2 / 2 / 24 ) iti bahuvrIhiH // (9) // * // surAn dviSanti / 'dviSa aprItau' ( 0 u0 a0 ) 'satsUdviSa - ( 3 / 2 / 61 ) iti kvip // ( 10 ) // 5 // yadyapi pAtAlavAsitvena pAtAlavarge vaktuM yuktAH, tathApi devavirodhitvena buddhyupArohAdihaivoktAH / daza nAmAni 'asurANAm // | | 1 - vAsI topakaraNam / sarvajJaH sugato buddho dharmarAjastathAgataH / samantabhadro bhagavAnmArajilloka jijinaH // 13 // SaDabhijJo dazabalo'dvayavAdI vinAyakaH / munIndraH zrIghanaH zAstA muniH sarvajJa ityAdi // sarvaM jAnAti / 'jJA . avabodhane' ( krayA0 pa0 a0 ) / 'Ato'nupasarge kaH' ( 3 / 2 / 3 ) yadvAsarve jJA yasya / khAtmanaH sarvasyAparokSatvAt / 'yaH sAkSAdaparokSAt' iti zruteH / yadvA, sarve jJA yasmAt / 'yathAH visphuliGgA vyuccarantyevamevAsmAdAtmanaH sarve prANAH sarve lokAH sarve devAH sarvANi bhUtAni sarva eta AtmAno vyuccaranti' iti zruteH / yadvA - sarve jJA yena / 'tasya bhAsA sarvamidaM vibhAti' iti zruteH / 'sarvajJastu jinendre syAtsugate zaMkare'pi ca ' ) // (1) // * // zobhanaM gataM jJAnamasya // ( 2 ) // * // prazastA buddhirasya / arzaAdyac (5 / 2 / 127 ) / yadvA-budhyate / 'mati - buddhi-' ( 3 / 2 / 188 ) iti taH // * // 'igupadha-' ( 3|1| 135 ) iti ke 'budhaH' api / 'sarvajJaH sugato budhaH' iti vyADiH // (3) // // dharmeNa rAjate / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / dharmasya rAjeti vA / 'rAjAhaH sakhibhyaSTac' (4|4|11 ) / ( 'dharmarAjo yame buddhe yudhiSThiranRpe pumaan')|| (4) // * // tathA satyaM gataM jJAnaM yasya // ( 5 ) // // samantaM bhadramasya saH / samantAdbhadramasyeti tu vyadhikaraNatvAdanucitam // ( 6 ) // * // bhagaM mAhAtmyamasyAsti / matup ( 5 / 2 / 94 ) // (7) // * // mAraM kAmaM jayati / 'satsUdviSa - ' ( 3 / 2 / 61 ) iti kvipa // (8) // * // lokaM jayati // ( 9 ) // * // jayati jinaH / 'iSijidI DuSyavibhyo nak' ( u0 3 / 2 ) 'jinAti' iti svAmimukuTau / tanna / 'aGgasya' 'hala:' ( 6 |4|1, 2 ) iti dIrghaprasaGgAt / ( 'jino'rhati ca buddhe ca puMsi syAjjitvare triSu // (10) // * // divyaM cakSuH zrotram, paracittajJAnam, pUrvanivAsAnusmRtiH, AtmajJAnam, viyadgamanam kAyavyUhasiddhizceti SaT abhito jJAyamAnAni yasya saH / SaTsu dAnazIlakSAntivIryadhyAnaprajJAsu abhijJA AdyaM jJAnamasyeti vA // (11) // * // daza balAnyasya / yadAhuH - 'dAnaM zIlaM kSamA vIryaM dhyAnaprajJAbalAni ca / upAyaH praNidhirjJAnaM daza buddhabalAni vai' iti // ( 12 ) // // advayamadvaitaM vadatyavazyam / Avazyake ( 3 / 3 / 170 ) NiniH // (13) // * // vinayatyanuzAsti / ' NIJ prApaNe' ( bhvA0 u0 a0 ) / Nvul ( 3 / 1 / 133 ) ( 'vinAyakastu herambe tAyeM vighne jine gurau (14) // // muniSu indra: // ( 15 ) // * // zriyA ghanaH pUrNaH / kSunAditvAt ( 8 / 4 / 39 ) na Natvam // (16) // 1 - bRhadAraNyakopaniSatsu 'yat' iti zrUyate vyAkhyAyate ca zaMkarabhagavatpAdaiH - 'yat brahma sAkSAdavyavahitaM kenacit draTuraparokSAdagauNam' iti / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 amarakoSaH / // * // zAstIti zAstA / 'tRntRcau zaMsikSadAdibhyaH saMjJAyAM cAniTI' (u0 294 ) iti tRn tRjvA / pitRvacchAstRzabdaH / naptrAdigrahaNasya ( 6 | 4|11 ) niyamArtha - tvAt / cAndre zAseH kici ziSTirityatra 'zAstA' iti pratyudAharaNe'nauNAdikatRca eva ratnamatinA darzitatvAdbuddha - vAcino'pi dIrghaH - iti subhUtiH / tanna / tRcastasyeTsa - GgAt / anauNAdikatRca evetyatra pramANAbhAvAcca / ( ' zAstA samantabhadre nA zAsake punaranyavat' ) // ( 17 ) // // manyate muniH / 'manerucca' (u0 4 / 123 ) itIn / ( 'munirvAcaMyame - 'rhati / priyAlAgastipAlAze' ) // ( 18 ) // * // aSTAdaza 'buddhasya' // zAkyamunistu yaH // 14 // . sa zAkyasiMhaH sarvArthasiddhaH zauddhodanizca saH / gautamazcArkabandhuzca mAyAdevI sutazca saH // 15 // zAkyetyAdi // (yaH) / zako'bhijano'sya / 'zaNDikAdibhyo JyaH' (4 / 3 / 92) / yadvA 'zAkavRkSapraticchannaM vAsaM yasmAcca cakrire / tasmAdikSvAkuvaMzyAste zAkyA iti bhuvi smRtAH' ityAgamAt zAke bhavAH zAkyAH / digAditvAdyat (4 / 3 / 54) pratyayaH / tadvaMzAvatIrNo muniH / zAkyazcAsau munizcati // (1) // * // ( sa ) / zAkyaH siMha iva / upamitaM vyAghrA---- (2 / 1 / 56 ) iti samAsaH // // bhImavat 'zAkyaH' api // (2) // * // sarvArtheSu siddho niSpannaH / 'siddhazuSka--' (2 / 1 / 41) iti samAsaH / sarvo'rthaH siddho 'syeti vA // * // 'liddhArthaH' api / 'siddhArtho buddhasarSapau' iti zAzvataH // (3) // * // zuddha audano'syeti / zakandhvAdiH ( vA0 6 / 1 / 94 ) / zuddhodanasyApatyam / 'ata iz2a' (4 | 195) // (4) // * // gotamasyAyaM ziSyaH / ' tasyedam' (4 / 3 / 120 ) ityaN 'tagotrAvatArAt' iti khAmI / ('gautamo gaNabhRdbhede zAkyasiMharSibhedayoH / gautamyumAyAM rocanyAm' ) // (5) // * // arkasya bandhuH / sUryavaMzajatvAt // (6) // * // mAyA cAsau devI ca / tasyAH sutaH // ( 7 ) // * // yadyapi vedaviruddhArthAnuSThAtRtvAjinazAkyau narakavarge vaktumucitau / tathApi devavirodhitvena buddhyupArohAdatraivoktau / sapta 'zAkyasya' // brahmAtmabhUH surajyeSThaH parameSThI pitAmahaH / hiraNyagarbho lokezaH svayaMbhUJcaturAnanaH // 16 // dhAtA yonirduhiNo viriJciH kamalAsanaH / sraSTA prajApatirvedhA vidhAtA vizvasRvidhiH // 17 // 1 - kacitpustake ita uttaram 'sarvajJo vItarAgo'rhankevalI tIrthaMkRjjinaH / jinadevatAnAmAni SaT / ityadhikam // [ prathamaM kANDam brahmetyAdi // bRMhati vardhayati prajA iti brahmA / 'bRhi vRddhau' (bhvA0 pa0 se 0 ) / antarbhAvitaNyarthaH / 'gRherno'ca' ( u0 4 / 146 ) iti manin / dhAtornasyAdAdezaH / bRMhati vardhata iti vA / yattu - vyomAditva ( u0 4 / 151 ) kalpanamasya mukuTena kRtam, tattUktasUtrAsmaraNamUlakam / ( 'brahma tattvatapovede na dvayoH puMsi vedhasi / Rtvigyogabhidorvitre cAdhyAtmajJAnayostathA ' ) // (1) // // Atmano viSNoH sakAzAt, AtmanA svayameva vA bhavati / 'bhuvaH saMjJAntarayo:' ( 3 / 2 / 179 ) iti kvip / ( ('AtmabhUrnA kAme ' ) // ( 2 ) // * // sureSu jyeSThaH // (3) // * // parame vyomani, cidAkAze, brahmapade, vA tiSThati / 'parame sthaH kit' ( u0 4 / 10 ) itIniH / ' tatpuruSe kRti - ' ( 6 / 3 / 14 ) ityaluk, 'sthAsthinasthUNAm ' ( vA0 8 / 3 / 97 ) iti Satvam // (4) // * // lokapitRRNAM marIcyAdInAmaryamAdInAM vA pitA pitAmahaH / 'pitRvyamAtula' (4/2/36 ) iti sAdhuH / ('pitAmahaH padmayonau janake janakasya ca') // (5) // * // hiraNyaM hiraNmayamaNDaM tasya garbha iva / 'tadaNDamabhavaddhaimaM sahalokAnAmIzaH // (7) // * // svayameva bhavati / 'bhuvaH-' srAMzusamaprabham' iti manUkteH / tadvA garbhe'sya // ( 6 ) // # // ( 3 / 2 / 179 ) iti kip // (8) // * // catvAryAnanAnyasya // (9) // * // dadhAti / 'DudhAJ dhAraNapoSaNayo:' ( ju0 u0 a0 ) / tRc ( 3 / 1 / 133) / ( 'dhAtA vedhasi pAlake' ) // (10) // * // abjaM yonirasya // ( 11 ) // // du duSTebhyaH / 'druha jighAMsAyAm ' ( di0 pa0 se0 ) - 'duhakSibhyAminan' (u0 2 / 50 ) itInan-iti mukuTaH / tanna / 'pradakSibhyAm' iti tatra pAThAt / 'draviNaM dakSiNA' ityudAharaNAt / ataH 'bahulamanyatrApi' ( u0 2 / 49 ) itInac / bAhulakAdguNAbhAvaH // * // ' dughaNAH' api / ' brahmAtmabhUH yAddu pitAmahaH' iti bhAgureH / ' karaNe'yovidrughaNazca tU ( 8|4|3 ) iti Natvam / druH saMsAravRkSo hanyate'nenedruSu' ( 3 / 3 / 82) iti hanteH karaNe'p ghanAdezazca / pUrvapadAtyarthaH / ( 'dughaNo mudgare'pi syAdruhiNe ca parazvadhe') // (12) // * // viracayatIti viriJciH / 'raca pratiyatne' (cu0 u0 se0) / svArthaNyantAt 'aca i:' ( u0 4 / 139) / pRSodarAditvAt ( 6 / 3 / 109 ) akArasyetvaM numAgamazca / ( keciditvAbhAve 'viraJciH' api / 'ciraM viraJcinaM ciraM viraJciH' ityAdau prayogadarzanAt ) // * // pacAdyaci ( 3 / 1 / 134 ) 'viriJcaH' api / ('viriJca druhiNaH zijo viriJcidughaNo mataH ' ) iti zabdArNavAt / yattu -- 'rica viyojanasaMyamanayoH ' curAdiH / 'aca iH' (u0 4 / 139 ) / pRSodarAditvAt ( 6 | 3|109 ) num kuJjaravadupadhAhasvatvaM ca - iti mukuTaH / tanna / 'ca 1- ayaM pAThaH sarvatra nopalabhyate // 3 - uktaprayoge parasavarNasya ( 8|4|53) nityatvena vilomasyAsAdhutvAnna sarvasaMmatatvam // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavargaH 1] viyojanasaMparcanayo:' iti curAdau pAThadarzanAddhasvavidhAnasyA - nupayogAt / kuJjaravaditi dRSTAnto'pyayuktaH / tatra hakhavi dhAnAbhAvAt // (13) // * // kamalamAsanaM yasya // (14) // // sRjati / tRc (3 / 1 / 133 ) / 'sRjidRzo : ' - ( 6 / 1 / 58 ) ityam // ( 15 ) // * // prajAnAM patiH / 'prajApatirnA dakSAdau mahIpAle vidhAtari' / ( ' prajApatirbrahmarAjJorjAmAtari divAkare / vahnau tvaSTari dakSAdau ) // ( 16 ) // // vidadhAti / 'bidhAJo vedha ca' (u04|225) iti vedhAdezo 'sipratyayazca / mukuTastu--asun-ityAha / tanna / ( 6 / 1 / 197 ) aadyudaatttvaaptteH| 'mithune'siH' (u04|223) ityupakramAcca / ( 'vedhAH puMsi hRSIkeze budhe ca parameSThini ' ) // ( 17 ) // // vizeSeNa dadhAti / viranyopasarganirRttyarthaH / ( ' vidhAtA druhiNe kAye' ) // (18) // * // vizvaM sRjati / 'kvip' ( 3 / 2 / 76) 'kvinpratya - yasya -' (8 / 2 / 62) iti kutvaM tu na / 'rajjusRDbhyAm' iti (7 / 2 / 114) bhASyaprayogAt / yadvA, sRjiyajyoH padAnte SatvavidheH kutvApavAdatvAt / yattu mukuTenoktam -- 'kvinpratyaya' iti tadguNasaMvijJAnapakSe kvinnantasya kutvam, 'na kkibantasya-' iti / tanna / pratyayagrahaNavaiyarthyAt dRk spRgityAdya - siddhiprasaGgAcca, tatpakSasyAtrAgrahaNAt / yadyapi - 'atadguNasaMvijJAnapakSe tu kvina upalakSaNatvAttadabhAve kkibantasyApi ku`tvam' ityuktam / tadapyasmaduktaprakAradvayena pratyuktam // ( 19 ) // * // vidhatte iti vidhiH / 'upasarge ghoH ki:' ( 333392) bAhulakAt (3 / 3 / 113) kartari / yadvA, - 'vidha vidhAne' (tu0 pa0 se0) / in 'igupadhAtkit' (u0 4 / 120 ) iti kittvAnna gunnH| ('vidhirbrahmavidhAnayoH / vidhirvAkye ca daive ca prakAre kAlakalpayoH ' ) // ( 20 ) // * // viMzatiH 'brahmaNaH ' // viSNurnArAyaNaH kRSNo vaikuNTho viSTarazravAH / dAmodaro hRSIkezaH kezavo mAdhavaH svabhUH // 18 // daityAriH puNDarIkAkSo govindo garuDadhvajaH / pItAmbaro 'cyutaH zArGga viSvakseno janArdanaH 19 upendra indrAvarajazcakrapANizcaturbhujaH / padmanAbho madhuripurvAsudevastrivikramaH // 20 // devakInandanaH zauriH zrIpatiH puruSottamaH / vanamAlI balidhvaMsI kaMsArAtiradhokSajaH // 21 // vizvaMbharaH kaiTabhajidvidhuH zrIvatsalAJchanaH / vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 9 viSNurUrdhvakarmA narAyaNaH' iti zabdArNavaH / 'vAsuna - rAyaNa - punarvasu- vizvarUpAH' iti trikANDazeSazca / narasyApatyam 'naDAdibhyaH phak' ( 4 / 1 / 99 ) iti vA / saMjJApUrvakatvAdvRddhyabhAvo vA / narAjjAtAH nArA aupaH tattvAni vA ayanaM (yasya ) nAram ayate jAnAti vA, Ayayati pravartayati vA 'aya gatau' ( vA0 A0 se0) Nijanto'pi / ' kRtyalyuTa:-' ( 3 / 3 / 113) iti lyuT / ( ' nArAyaNastu kezave nArAyaNI zatAvaryumA zrIH) // ( 2 ) // // kRSNo varNo'syAstIti 'kRServarNe' ( u0 3 / 4) iti nagantAt 'guNavacanebhyo matupo luk ' ( vA0 5 / 2 / 94 ) iti luk / karSatyaniti vA bAhulakAdvarNaM vinApi kRSeH 'kRSa vilekhane' (bhvA0 pa0 a0) nak / ( 'kRSNaH satyavatIputre vAyase kezave'rjune / kRSNA syAdraupadI nIlI pippalIdrAkSayorapi / mecake vAcyaliGgaH syAkkIbe maricalohayoH ' ) // ( 3 ) // * // vikuNThAyA apatyam / zivAditvAt ( 4 / 1 / 112 ) aN / vigatA kuNThA nAzo'sya, vikuNThaM jJAnaM sthAnaM vAsti svarUpatvenAzrayatvena vAsya / jyotsnAditvAt ( vA0 5 / 2 / 103 ) aN / yadvA - viku - NThAnAM jIvAnAmayaM niyantA jJAnado vA / 'tasyedam' (4|3 / 120 ) iti, 'zeSe' (4/2/92 ) iti vAN / vi yasmAt / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) vA / ( 'vaikuNTha vAsa viSNau ' ) // 4 // // viSTare zrUyate / asun (u0 4 / 189) / biSTaro vRkSaH / 'palAzI viSTaraH sthiraH' iti trikANDazeSaH / tasthAtrAzvattho'bhimataH / 'azvatthaH sarvavRkSANAm' ityukteH / viSTaro darbhamuSTiriva zravasI karNAvasyeti vA // . (5) // * // dAma udare yasya / saptamyantasya vaiyadhikaraNye'pi samAsaH / 'saptamIvizeSaNe bahuvrIhau' ( 2/2/35 ) iti liGgAt / gamakatvAditi mukuTokko hetustvaprayojakaH // (6) // * // hRSIkANAmindriyANAmIzaH // (7) // * // prazastAH kezAH santyasya / kazca Izazca kezau putrapautrau sto'sya / 'kezAdvaH - ' ( 5 / 2 / 109) iti vaH / kezava vA / 'vA gatau' (a0 pa0 a0 ) / ' AtaH - ( 31213 ) iti kaH / 'zaMbhoH pitAmaho brahmapitA zakrAdyadhIzvaraH' iti pAdmokteH / (yattu ) -- hantyarthAdvadheH kezinaM haitavAn / 'anye * bhyo'pi dRzyate' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti DaH / pRSodarAditvAt ( 6 / 3 / 109 ) kezizabdasyekArasyAkAre nalope ca viSNurityAdi // veveSTi / 'viSlR vyAptau' (ju0 u0 a0) / 'viSeH kicca' ( u0 3 / 39) iti nuH // (1) // * // narANAM samUho nAram / 'tasya samUha : ' (4/2/37 ) ityaN / tadanaM yasya / 'pUrvapadAt- ' ( 81413) iti Natvam // // narA ayanaM yasyeti vigrahe ' narAyaNaH' api / 'pRSodarAditvAt' (6 / 3 / 109) iti mukuTastu cintyaH / 'atha nArAyaNo | amara0 2 1 - 'Apo vai narasUnavaH' iti manUkteH iti mukuTaH // 2'rAjjAtAni tattvAni' iti mantravarNAditi mukuTaH // 3- muku Tastu 'kRSirutkRSTavacano nazca nirvRtivAcakaH / tayoraikyaM paraM brahma kRSNa ityabhidhIyate' iti tvaupaniSadAH / utkRSTA nirvRtirasmAditi vyutpattirityapyAha // 4 - 'yasmAttvayaiSa duSTAtmA hataH kezI janArdana / tasmAtkezavanAmA tvaM loke khyAto bhaviSyasi' iti harivaMzokteH iti mukuTaH // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam kezavaH-iti mukuTaH / tanna / vaidhadhAtorabhAvAt / vadha ityA- | madhyo'pi / 'tAlavyA mUrdhanyAzcaite zabdAH zaTI ca pariveSaH / dau vadhAdeza vidhAnAt / ('kezavo'je ca puMnAge puMsi keza- 'vizvakseno bhraSaH pratiSkazaH kozavizadau ca' ityUSmavivevati triSu') // (8)* // mAyA lakSmyA dhavaH / yadvA,- kAcca / 'viSvaksenA phalinyAM syAt viSvakseno janAmaidhorapatyam / tadvaMzyatvAt (madhorhanteti vA / ) 'zeSe' rdane' / mukuTastu-'pUrvapadAtsaMjJAyAmagaH' (84 / 3) iti (4 / 2 / 92) ityaN / mA nAsti dhavo'sya vaa| ('mAdhavo'je na Natvam / viSvakzabdasya gakArAntatvAt / gakArAntatvaM ca madhau rAdhe mAdhave nA striyAM misau / madhu zarkarAvAsantIkuTTanI- Natve kartavye parasya 'khari ca' (81455, bhA0 61) iti madirAsu c')|| (9)||*||khto bhvti| 'bhuvaH- (3 / 2 / 179)| carvasyAsiddhatvAt-ityAha / tanna / 'aTkupvAG-' (8 / 4 / 2) iti vip / ('vabhUrnA brahmaNi harau') // (10) // // ityadhikArAtsakAravyavAye prApterevAbhAvAt // (18) // 4 // daityAnAmariH ('daityAriH puMsi sAmAnyadeve ca garuDadhvaje')| jananaM janaH / bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / 'janivadhyozca' // (11) // 4 // puNDarIkamivAkSiNI yasya / 'bahuvrIhau (5335) iti na vRddhiH / jano janma / tamardayati janAsakthyakSNoH khAGgAtSac' (5 / 4 / 73) / puNDarIkeSvakSi yasya rdanaH / 'arda hiMsAyAm' (cu0 u0 se.) nandyAditvAt vA / etacca 'hariste sAhalaM kamalabalimAdAya' ityatra vyaktam / (3 / 1 / 134) lyuH / janAH samudrasthadaityabhedAH, teSAmardana yadvA,-puNDarIkaM lokAtmakam akSati / 'akSu vyAptau' (bhvA0 iti vA [ janairaryata iti vA / 'arda gatI yAcane c'| 'kRtya50 ve0) / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) tat kSAyati vA / 'kSai lyuTaH- (3 / 3 / 133) iti karmaNi lyuT // ] // (19) kSaye' (bhvA0 pa0 a0) 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti | // * // indramupagato'nujatvAt / upendraH / 'kugati-' (2 / 2 / 18) kaH / 'anyeSAmapi-' (6 / 3 / 135) iti dIrghaH / Apra- iti samAsaH / yattu-upagata indro'sy-iti| tnn| 'kuzleSo vA / tatra 'supi' (3 / 2 / 4) iti (yogavibhA- gati-' (2 / 2 / 18) ityupanyAsavirodhAt // (20) // * // gAt ) 'mUlavibhujAdi' (vA0 3 / 2 / 5) iti kaH // (12) indrasyAvaraM jAtaH / 'anyeSvapi-' (3 / 2 / 101) iti DaH / // * // gAM bhuvaM dhenuM svarga vedaM vA avidat (vindti)|[indrH avarajo'sya vA // ] (21) // * // cakraM pANI yasya / 'vidla lAme' (tu. u0 pr0)| 'gavAdiSu vindeH saMjJAyAm' | 'praharaNArthebhyaH- (vA0 2 / 2 / 36) iti saptamyAH paratvam // (vA0 3 / 1 / 138) iti zaH / varAharUpeNoddharaNAt / kAma- | (22) // 4 // catvAro bhujA yasya / yadvA,-'bhukte bhunakti' iti dhenoraishvrypraapteH| indreNa vargasya nivedanAt / matsyAdirUpeNa bhujaH / caturNA dharmArthakAmamokSANAM bhujaH // (23) // 1 // vedAharaNAdvA / ('govindo vAsudeve syAdgavAdhyakSe bRhaspatI') padmaM nAbhau yasya / (gaDvAditvAt (vA0 2 / 2 / 35) saptamyAH // (13) // // garuDo dhvajazcihnamasya // (14) // * // | prnipaatH)| 'ac pratyanvava-' (5 / 4 / 75) ityatra 'ac' pItamambaraM yasya / ('pItAmbarastu zailUSe puMsi kaiTabhasUdane') iti yogavibhAgAdac // (24) // // madhorasurasya ripuH // // (15) // 4 // nAsti cyutaM skhalanaM khapadAdyasya / nAcyoSTa (25) // // vasudevasyApatyam / 'RSyandhaka-' (4 / 1 / 114) iti vA / 'cyuG gatau' (bhvA0 A0 a0) / 'gatyA -' ityaN / yadvA,-vasatIti vAsuH / 'bAhulakAduNa' / vAsuzcAsau (3 / 4 / 72) iti ktaH / ('acyutastu harau puMsi triSu devazca / 'sarvatrAsau samastaM ca vasatyatreti vai ytH| tato'sau sthire') // (16) // // zRGgasya vikAraH zAhaM dhanuH / vAsudeveti vidvadbhiH parigIyate' iti viSNupurANAt / vasudeve 'anudAttAdezva-' (4 / 3 / 140) ityaJ / tadasyAsti / 'ata zuddhAntaHkaraNe prakAzate iti vA / 'zeSe' (4 / 2 / 92) iniThanau' (5 / 2 / 115) iti iniH // (17) // * // viSu- ityaN // // vAsurapi / 'vAsurnarAyaNapunarvasuvizvarUpAH' iti zabdo nAnArtho nipAtaH / viSu nAnA azcati / 'Rtvig-' trikANDazeSAt // (26) // // triSu lokeSu guNeSu vA, trayo (332159) iti kin / 'ugitaca' (4 / 1 / 6) iti ngiipuu| vA vikramAH pAdavinyAsA yasya // (27) // // devakyA viSacI senA yasya / gaikAraparatvAt 'eti saMjJAyAmagAt' | nandanaH / devakazabdasya tadapatye lakSaNayA vRttI 'puMyogAt-' (8399) iti na Satvam / viSvaksenaH / 'viSvag vizvak | (14) iti lISa / naTi tatra dAMpatya | (4/1148) iti GIS / 'nahi tatra dAMpatyalakSaNa eva smRto vijJairviSuvaM vizuvaM tathA' iti dvirUpakozAt tAlavya- puMyogaH, kiM tu janyatvAdyapi' iti haradattAdayaH / ata eva 'prAk kekayIto bharatastato'bhUt' iti bhaTTiH / evaM revatI1-idaM ca-vadha hisAyAm / vadhakaH' iti kRdanta- | ramaNo'pi // * // aNi tu daivakI / 'daivakI devakI ca' siddhAntakaumudIvismaraNamUlakam / nahi tatra vadhAdezaprAptirasti / kiMca iti dvirUpakoSaH // // devakAnAcaSTe iti NijantAt 'aca vadhAdezasyAdantatvena vRddheraprAptau 'janivadhyozca' (7 / 3 / 35) iti | iH' (u0 4 / 139) / 'tato GIS' (vA0 4 / 1 / 45) iti, sUtraM vyarthameva syAt / tasmAnmukuToktiH samyageva / 'hatavAn' ityuktistu harivaMzasthoktisAnukUlA // 2-yadojyeSThaH putro madhuH 1-mukuTastu yogavibhAgasya hi pUrvAcAryeSTamAtrasAdhakatvam / tadvaMzyAH sarve'pi mAdhavAH / ata eva 'prahita: pradhanAya mAdhavAn natu nAbhyantasya sarvatraivAc samAsAnta iti niyamaH / tena 'prajA iti mASaH, iti mukuTaH // 3-carvasyAsiddhatvAditi mukuTaH // / ivAGgAdaravindanAbheH' iti mASaH-ityapyAha // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 11 devakasyApatyaM vA / 'ata iJ' (4 / 195) saMjJApUrvakatvAd- devairAnakadundubhivAdanAt / harau jAte, kRSNe jAte, iti dhyabhAvaH / 'ito manuSyajAteH' (4 / 1 / 65) iti GIS- | svAmimukuToktistu bhAgavatAdyazravaNamUlikA / 'Anakadundubho iti ca mukuTaH // (28) // // zUrasyApatyam , tadvaMzajatvAt / vasudevapitA' ityapi nirmUlam // (2) // // viSNunAmasu, vRSNitve'pi bAhvAditvAt (4 / 1 / 96) iJ // // 'sUro kRSNanAmopagamAtkRSNasyaiva viSNutvamabhipreti granthakRt / avayAdave dantyavAn' iti mAdhavI / 'sauriH' api // (29)| tArAntarANAM tu tadaMzatvAttannAmAni noktAni / 'anye // // zriyaH patiH ('shriiptirvissnnubhuupyoH')|| (30) tvaMzakalAH puMsaH kRSNastu bhagavAnkhayam' iti vadato vyaas||*|| puruSeSUttamaH, puruSANAM puruSebhyo vottamaH // (31)| syApyayamAzayo labhyate / ata eva kRSNajanakasyAtra nAmoktam , // // 'ApAdapadmaM yA mAlA vanamAleti sA matA' iti na tu jamadagnidazarathAdeH / dve 'kRSNapituH // kaliGgaH / sA'syAsti / vrIhyAditvAt (5 / 2 / 116) iniH| balabhadraH pralambaghno bldevo'cyutaagrjH| vanaM malituM zIlamasya iti vA / 'mala dhAraNe' (bhvA0 A0 revatIramaNo rAmaH kAmapAlo hlaayudhH||23|| se.)| 'supi-' (3 / 2 / 78) iti NiniH / ('vanamAlI nIlAmvaro rohiNeyastAlAko musalI hlii| tu govinde vArAhyAM vanamAlinI') (32) // // bali- saMkarSaNaH sIrapANiH kAlindIbhedano valaH // 24 // masuraM dhvaMsituM zIlamasya / tAcchIlye (3 / 2 / 78) nniniH| balabhadra ityAdi // balaM bhadraM zreSThamasya, balena bhadra iti balinA pUjAdinA vidyAM dhvaMsituM zIlamasyeti vA (33)| vaa| 'balabhadrA trAyamANAkumAryoH, puMsi sIriNi,' ('bl|||| kaMsasyArAtiH // (34) // // adhaH kRtam akSaja bhadrastvanante blshaalini')|| (1) // // pralamba hatavAn / maindriyakaM jJAnaM yena, adhokSANAM jitendriyANAM jAyate pratya mUlavibhujAditvAt (vA0 3 / 2 / 5) kaH // (2) // // balena kSo bhavati vA, adhaH akSaNaM jJAnaM yasyeti vA // (35) diivyti| ('baladevo bale vAte trAyamANauSadhI striyAm') // // vizvaM bibharti / 'saMjJAyAM bhRtRvRji-' (3 / 2 / 46) iti // (3) // * // acyutasyAgrajaH // (4) // * // revatyA ramaNaH / khac / 'arurdviSad-' (6 / 3 / 67) iti mum / 'vizvaMbharo nandyAditvAt (3 / 1 / 134) lyuH // (5) // * // ramate / 'cyute zake puMsi, vizvaMbharA bhuvi' // (36) // 4 // kaiTabha | 'jvlitiksntebhyH-'(3|1|140) iti NaH / ramante'smina majaiSIt / 'satsUdviSa-' (3 / 2 / 61) iti kvip // (37) | yoginaH, iti vA / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghana / // // vidhyatyasurAn / 'pRbhidivyadhigRdhidhRSibhyaH' (uNA0 yattu-ramayati modayati prajA rUpamasya-iti mukuTenoktam / 1 / 23) iti kuH ('vidhushcndre'cyute')|| (38) // // | tanna / Nijantasya jvalAditvAbhAvAt / pratyayAntAnAM dhAtvavadati mahattvam / 'bR-tR-vadi-vaci-vasi-hani-kami-kaSibhyaH ntaratvAt / ('rAmA yoSA hiDanadyoH klIbaM vAstukakuSThayoH / saH' (u0 3 / 62) vatsaH / zrIyukto vatsaH / zrIvatso maha nA rAghave ca varuNe reNukeye halAyudhe / haye ca pazubhede ca tvalakSaNaM zvetaromAvartavizeSo lAJchanaM yasya // * // 'zaurizrIva triSu cArau site'site') // (6) // * // kAmAn pAlayati / tsadaityAriviSvaksenajanArdanAH' iti zabdArNavAt / 'zrIvatsaH' 'pAla rakSaNe' (cu0 pa0 se.)| 'karmaNyaN (3 / 2 / 1) yattuapi // (39) // 1 // UnacatvAriMzat 'viSNoH // 'pR pAlanapUraNayoH' (ju0 pa0 se.)| ityuktaM mukuTena / vasudevo'sya janakaH sa evAnakadundubhiH // 22 // taccintyam // (7) // * // halamAyudhaM yasya // (8) // // nIla mambaraM yasya / ('nIlAmbaro rauhiNeye kauNape ca zanaizcare') - vasudeva ityAdi // vasuSu dIvyati / "divu krIDAdau (di. 50 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / yattu-'vasu. // (9) // // rohiNyA apatyam / zubhrAditvAt (4 / 1 / 123) 'bhirdIvyati' iti vigRhya pacAdyac (3 / 1 / 134) ityAha | Dhak / ('rohiNeyo'nyavadvatse nA budhe ca halAyudhe' ) // | (10) // * // tAlo'Gko dhvajo yasya / ('tAlAGkaH karapatre 'mukuTaH / tanna / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) ityapavAdasya sattvA syAcchAkabhede'cyutAgraje / mahAlakSaNasaMpannapuruSe pustake hare') t / 'divaH karma ca' (1 / 4 / 43) iti karmakaraNasaMjJayoH samAvezasya sattvAt / vasUni dIvyatIti vigrahasya vaiyarthyAcca // (11) // // 'musa khaNDane' (di0 pa0 se.)| vRssaadi(1)|||| AnakairdundubhibhizcopalakSitaH / vasudevajanmani | tvAt (u0 1 / 106) kalac / musalamastyasya // // muurdhnymdhyo'piityeke| tatra 'muSa steye' (trayA0 pa0 se.) // (12) // // halamastyasya / ('halI kRSakasIriNoH') // (1-'zarvaH zive kezava eva zauriH' iti zakArabhedAttAlavyA- | (13) // 4 // saMkarSati, samyak kRSyate vA / Aye nandyAdidisa ityapi mukuttH|| 2-mukuTastu-adho na kSIyate jAtviti / tvAt (3 / 11134) lyuH| dvitIye karmaNi (3 / 3 / 113) pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) adhokSajaH / tathA codyogaparvaNi'adho na kSIyate jAtu yasmAttasmAdadhokSajaH' iti / ityapyAha // lyuT // (14) // * // sIraH pANau yasya / 'ajagarasaaiM zIra3 kudasya duvosasA padAghAtarUpo rekhAvizeSaH zrIvatsa iti tAlavyAdaH kAvAbharAkhyAtaH / lAgalavacanA nityaM dantyApajikA-iti mukuttH|| J didRzyate zAstre' ityUSmavivekaH // (15) // kAlindyA bhedanaH / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 amrkossH| [prathamaM kANDam marrammawaranamannnwwwrananwarnANAAMAmarrammarANainarauranamamAAI lyuH (3 / 11134) // (16) // // balamasyAsti / arzaAdya zRGgArarUpeNa manasi jAyate sma / 'saptamyAM janerDaH' (3 / 2 / (5 / 2 / 127) / ('balaM gandharase rUpe sthAmani sthaulyasai- 97) / 'tatpuruSe kRti' (6 / 3 / 14 ) ityaluk ||AUM||. luki tu nyayoH / pumAn halAyudhe daityaprabhede vAyase'pi ca') // (17) 'manoja' // (13) // 4 // kusumAnISavo yasya // (14) // * // saptadaza 'blbhdrsy|| // // nAstyanyadyasmAdananyo viSNuH / tato jaatH| manasomadano manmatho mAraH pradyumno miinketnH| 'nyasmAnna jAyate iti vA // (15) // puSpaM 'dhanurasya / kaMdo darpako'naGgaH kAmaH paJcazaraH smrH||25|| 'vA saMjJAyAm' (5 / 4 / 133) ityanaG // // tadabhAve sAntaH saMbarArirmanasijaH kusumessurnnyjH| (puSpadhanuH) api // (16) // 4 // rateH patiH // (17) puSpadhanvA ratipatirmakaradhvaja AtmabhUH // 26 // // 4 // makaro dhvajo'sya // (18) // 1 // AtmanA bhavati / brahmasUrvizvaketuH syAt 'bhuvaH' (3 / 2 / 179) iti kvip // (19) * // brahma tapaH, madana ityAdi // madayati / 'madI hrssglepnyoH'| brahmANaM vA suvati cAlayati / 'dhU preraNe' (tu. pa0 se.)| (bhvA0 pa0 se.) ghaTAdiH / lyuH (3 / 1 / 134 ) ('madanaH 'anyebhyo'pi-' (312176) iti kvip // (20) // // vizvasikthake smare / rADhe vasante dhattUre') // (1) // // mananaM smin keturasya / 'patAkAyAM dyutau keturgrahotpAtAdilakSmasu' mat-cetanA / saMpadAdi kvip (vA0 3 / 3 / 108) / 'gamA iti rabhasaH // // 'khaDgAyudho'niruddhaH syAttathA caivaryaketanaH' dInAM kvau' (vA0 6 / 4 / 40) iti nlopH| 'hakhasya' (6 / 1 / iti sAmbapurANAt 'RzyaketuH api / Rzyo mRgavizeSaH / 71) iti tuk / mathatIti mathaH / 'mathe viloDane' (bhvA0 'eNaH kuraGgamo rizyaH syAdRzyazcArulocanaH' iti purupa0 se.)| ac (3 / 2 / 134) / mato mathaH manmathaH / SottamAt // (21) // * // 'AtmabhUbrahmasUH kAmaH' ityamaramAlA'manmathaH kAmacintAyAM kapitthe kusumAyudhe' / yattu darzanAdidaM dvayaM kAmasya / 'aniruddhoM vizvaketurbrahmasUrapyuSA'anudAttopadeza- (6 / 4 / 37) ityanunAsikalopaH, iti patiH' iti, 'brahmasUstvaniruddhaH syAt' iti ca bRhadamarakhAmimukuTAvUcatuH / tanna / kvipo jhalAditvAbhAvAt // (2) zabdArNavAbhyAm, 'brahmasUrvizvaketuzca vishvksenaatmjaa||4|| niyante'nena / karaNe ghaJ (3 / 3 / 19) / mArayati vA / tmajaH' iti bhAgurezca brahmavAdicatuSTayamaniruddhasyetyanye // // ac (3 / 1 / 134) ('mAro'naGge mRtau vighne mArI caNDyAM ekaviMzatiH 'kAmasya // jnkssye')|| (3) // * // prakRSTaM dyumnaM balamasya // (4) // // aniruddha ussaaptiH| mInazabdo jalacaropalakSaNArthaH / mIno makaraH ketanaM dhvajo | aniruddha ityAdi // na niruddhaH // (1) // // uSAyAH yasya // (5) // * 'kam' ityavyaye kutsAyAm / kutsito | patiH // * // 'USA bANasya putrI syAdaniruddhagRhiNyuSA' darpo'sya kaMdarpaH / yadvA,-kaM sukham tatra tena vA dRpyati / ityajayAt (uSApatiH ) dIrghAdirapi // (2) // // dve 'dRpa harSamohanayoH' (di0pa0 a0)| pacAdyac (3 / 1 / 134) 'aniruddhasya' // // (6)* // darpayati // Nvula (5 / 1 / 133) // (7) // * // lakSmI padmAlayA padmA kamalA zrIharipriyA // 27 // nAstyaGgamasya / na ajhaM jJAnamasmAditi vA / 'anaGgo .lakSmIrityAdi // lakSayati pazyati nItijJam / 'lakSa madane'naGgamAkAzamanasorapi' // (8) // 4 // kAmyate'- | darzanAGkanayoH' (cu0pa0 se0)| 'lakSemuT ca' (uNA0 3.. nena / 'puMsi saMjJAyAm-' (3 / 3 / 118) iti ghaH / ('kAmaH 160) iti IpratyayaH, tasya ca muT / 'lakSmIH saMpattizosmarecchayoH pumAn / retasyapi nikAme ca kAmye'pi syAnna- bhayoH / RyauSadhau ca padmAyAM vRddhinAmauSadhe'pi ca // (1) puMsakam') // (9) // * // paJca zarA asya / 'unmAdanastApanazca // // padmamAlayo'syAH // (2) // * // pdmmstysyaaH| arzazoSaNaH stambhanastathA / saMmohanazca kAmasya paJca bANAH aadyc|| (5 / 2 / 127) / 'padmo'strI padmake vyUhe nidhisaMkhyAprakIrtitAH' // (10) // 4 // smarayatyutkaNThayati 'smR A- ntare'mbuje / nA nAge strI phajikAzrIcAraTIpannagISu ca // dhyAne' (bhvA0pa0 a0) pacAdyac (3 / 1 / 134) / smaye- (3) // * // kamalaivam / 'kamalaM salile tAne jalaje klote'neneti vA / 'puMsi saMjJAyAm-' (3 / 3 / 118) iti | (vyo)mni bhuussnne| mRgabhede tu kamalA, kamalA zrIvarastriyoH' ghH|| (11) // // saMberasyAriH / 'klIbaM tu saMbaraM nIvI bauddh-|| (4) // // zrayati harim / 'kibvaci-' (vA0 3 / 2 / 178) vratavizeSayoH / vizeSe puMsi detyasya matsyasya hariNasya ca' iti iti kibadIrtho / yatta makaTena 'saMprasAraNaniSedhaca' ityadantyAdI rabhasaH // * // zavara sAlala puAsa mRgadatyAvazaSayAH ktam tacintyam / zrayatestadavidhAnAt / yattu-zrIyate iti tAlavyAdI medinIkArAt tAlavyAdirapi // (12) ||AUM||| sarvaiH-iti vigRhItam / tanna / kipaH kRttvena kartari vidhA nena karmaNyasaMbhavAt / bAhulakasya tvagatikagatitvAt / 1-saMvaraNaM saMvaraH, iti mukuttH|| 2-daityAnAM zaM kalyANaM vRNoti / zami dhAtoH' (22 / 14) ityAdinA'c ityapi mukuttH|| | 1trikANDazeSAt // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khargavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 'lakSmIsarakhatIdhAtrivargasaMpadvibhUtizobhAsu / upakaraNaveza khaGgo nandakaH racanAvidhAneSu ca zrIriti prathitA' iti vyADiH // (5) // // khaDga iti // nandayati devAn Nvul / (3 / 1 / 133) / zrI-lakSmIzabdau 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti kIrSa- 'nandako harikhaGge ca harSake kulapAlake' // (1) // // ekam ntAviti maitreyaH / tanna / kAragrahaNasya taparatvArthasya vaiyarthya- 'viSNoH khaGgasya' // prasaGgAt / anyathA 'kRdivarNAt-' 'kRdeH' iti vA vadet / / kaustubho maNiH // 28 // 'kAragrahaNAnna' iti manoramAyAM uNAdau dIkSitAH // * // hareH kaustubha iti // kuM bhuvaM stunnAti vyApnoti kustupriyA // (6) // // SaD 'lakSmyAH ' // bho'bdhiH, tatra bhavaH / kuM stobhate kustubho viSNuH / 'STubha stambhe' (bhvA0 A0 se.)| mUlavibhujAditvAt (vaa03|2|shngkho lakSmIpateH pAJcajanyaH 5) kaH / tasyAyamiti vA // (1) // // 'lakSmIpateH' iti zaGkha iti // paJcajane daityabhede bhavaH / 'paJcajanAt' etatparyantaM saMbadhyate / ekam 'vissnnormnneH'|| (vA0 4 / 3 / 58) iti yam / yattu mukuTaH 'bahirdevapaJcaja garutmAn garuDastAyoM vainateyaH khgeshvrH| nebhyaH' ityupasaMkhyAnAJyaH iti / tanna / etAdRzavArti nAgAntako viSNurathaH suparNaH pannagAzanaH // 29 // kAbhAvAt / paJcajane pAtAle bhava iti khaamii| ('pAzca garutmAniti // garutaH pakSAH santyasya / matup (5|2|jnyH poTagale viSNuzale hutAzane') // (1) // // ekam | 94) yavAditvAt (8 / 2 / 9) 'jhayaH' (8 / 2 / 10) iti vatvaM 'vissnnushngkhsy|| | na // (1) // * // garudbhirDayate / 'DIG vihAyasA gatau' __ cakraM sudrshnH| / (bhvA0 A0 se.)| 'anyebhyo'pi' (vA0 3 / 2 / 101) cakramiti // zobhanaM, darzanamasya / sukhena dRzyata iti iti ddH| pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) talopaH // (2) // // vA / 'bhASAyAM zAsiyudhidRzimuSibhyo yuc' (vA0 3 / 3 / 130) / tArzvasya kazyapasyApatyam / RSyaNa (4 / 1 / 114) / bahutve 'sudarzano harezcake merujambudrume pumAn / na hU~yoH zakranagare | tAAH / tRkSasyApatyam gargAditvAt (4 / 1 / 105) yajvA / A(prA)jJauSadhibhidoH striyAm' / 'sudarzano'striyAM cakre' | bahutve tRkSAH ityanye / ('tAya'stu syandane vAhe garuDe garuiti nAmanidhAnAt klIbe'pi // (1) // // ekam 'viSNu- ddaagrje| azvakarNAhvayatarau syAttAyaM tu rsaaane| ahI ckrsy|| c')|| (3) // * // vinatAyA apatyam / 'strIbhyo Dhak' kaumodakI gadA (4 / 1 / 120) / ('vainateyastu garuDe syAtprabhAkarasArathI') // (4) // * // khagAnAmIzvaraH // (5) // // nAgAnAmantakaH kaumodakIti // pAlakatvAt koH pRthivyA modakaH / dakaH // (6) // // viSNo ratha iva / yadvA,-'rathaH pauruSadehayoH' kumodako viSNuH / 'viSNuH kumodakaH zauriH' iti durgaH / iti trikANDazeSaH / viSNo rathaH pauruSaM deho vA / 'vainateyazca tasyeyam // // kUpodakAjAtatvAt kopodakI iti tu pakSiNAm' iti gItA // (7) // // kanakamayatvAtkanakavarNakhAmI // (1) // // gadati / pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'gado tvAdvA zobhane parNe pakSAvasma / ('suparNaH varNacUDe ca garuDe bhrAtari viSNozca Amaye nAyudhe gadA' / ekam "viSNu- kRtamAlake / suparNA kamalinyAM ca vainateyasya maatri')|| 'gdaayaaH|| (8) // * // pnngaanshnaati| 'aza bhojane' (A0 pa0 se.)| lyuH (3 / 1 / 134) / pannagA azanaM yasyeti vA // (9) // 4 // 1-'tAM dRSTvA zrImivAyatIm' iti prayogaH-iti mukuTaH // | nava 'gruddsy|| 2-kAragrahaNasya taparArthatve 'tathekArokArau / RkArastriMzataH' | zaMbhurIzaH pazupatiH zivaH zUlI mheshvrH| iti siddhAntakaumudyAmeva likhitatvAnna mAnam / ata eva 'nahi kAragrahaNe kevalagrahaNam' iti munitrayeNa paribhASitamiti rakSita IzvaraH zarva IzAnaH shNkrshcndrshekhrH||30|| granthAnabATo manoramoNAdAveva kataH // 3-'antaH parvapadA bhUtezaH khaNDaparazagirIzo girizomA (4 / 3 / 60) iti sUtre 'bAyo daivyaH pAJcajanyo'tha gambhIrAya | mRtyuMjayaH kRttivAsAH pinAkI prmthaadhipH||31|| iSyate' iti vadatA bhASyakRtA dhvanitasya 'gambhIrALyaH ' (4 / 3 / - | ugraH kapardI zrIkaNThaH zitikaNThaH kapAlabhRt / 58) iti sUtre 'bahirdevapaJcajanebhyaH' iti vArtikasya kAzikAyAM vAmadevo mahAdevo virUpAkSastrilocanaH // 32 // dRzyamAnatvena bAhyadaivyayoH 'bahiSaSTilopo yaJca' 'devAdhAau' iti | kRzAnuretAH sarvajJo dhuurjttirniillohitH| vArtikAntareNa siddhau pAJcajanyasya sAdhanAya kevalaM 'paJcajanAd' | haraH smaraharo bhargarUyambakastripurAntakaH // 33 // ityasyaivAvazyakatvamityabhimantRdIkSitena kaumudyAmalekhanenaiva vArtikAbhAvAdityuktizcintyaiveti zam // 4-'amarAvatyAM DyantaH / gaGgAdharo'ndhakaripuH kratudhvaMsI vRssdhvjH| liGgAnuzAsanakArAbhiprAyeNa tu puMsi / gauDamatena tu klIbe' ityane vyomakezo bhavo bhImaH sthANU rudra umaaptiH||34|| kArthakairavAkarakaumudI / zaMbhUrityAdi // zaM sukhaM bhavati / antarbhAvitaNyarthAt Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 amrkossH| [prathamaM kANDam mitadvAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) DuH / yattu 'zaM bhavatyasmAd (6 / 3 / 67) // (17) // 1 // kRttizcarma vAso'sya // (18) iti khAmimukuTau / tanna / kartari kRto vidhAnAdapAdAne ddu-||*|| pinAko'syAsti / iniH (5 / 2 / 195) // (19) // // pratyayAbhAvAt / ('zaMbhubrahmAhatoH shive')|| (1) // * // iisstte| pramathAnAmadhipaH // (20) // * // ucyati kudhA saMbadhyate-ugraH / 'Iza aizvarye' (a0 A0 se.)| igupadhatvAt kaH / (3 / 1 / - 'uca samavAye' (di0 pa0 se.) Rjra'-(u0 2 / 28) ityaa135)| ('IzaH svAmini rudre ca syAdIzA hldnnddke')|| dinA ran gazcAntAdezaH / ( 'ugraH kSatriyataH zayAM suunaavu(2)|||| pazUnAM jIvAnAM ptiH| 'tiryagjAtau pazuH proktaH kaTarudrayoH / ugrA vcaachikkikyoH')|| (21) // * // kapasarvaprANiSu puMsyayam' / pramathAnAmiti vA / 'pazupa'gAdau chagale rdo'syAsti / iniH (5 / 2 / 115) // (22) // * // zrIH pramathe ca pumAnayam' iti tAlavyAnte rabhasAt / ('pazupatiH zobhA kaNThe'sya / ('zrIkaNThaH kurujaanggle| zaMkare c')|| pinAkini hutAzane') (3) // zivamasyAsti / arzaA | (23) // // zitiH kAlaH kaNTho'sya // (24) // 1 // kapAlaM dyaca (5 / 2 / 127) // zivayatIti vA / 'tatkaroti-' (vA03- ti ( non vAsayati TAnAM maTamiti vAma: 12) iti NyantAtpacAdyac (3 / 1 / 134) / (zivo mokSe | 'Tavama udiraNe (bhvA0pa0 se.)| Nica ( 311 / 26) pacAmahAdeve kIlakagrahayogayoH / bAlake guggulau vede puMDarIkadru dyac (3 / 11134) / vAmazcAsau devazca / lokaviparItatvAdvA me'pi c| sukhe kSeme jale kliibm')||(4)|| // shuulmsyaasti| vaamH| ('vAmaM dhane, hare puMsi kAmadeve payodhare') yattu iniH (5 / 2 / 115) // (5) // * // mahAMzcAsAvIzvarazca / 'sa | ghaJi (3 / 3 / 18,19) 'nodAttopadeza-' (73 / 34) ityAnmahat-' (2 / 1161) iti samAsaH / ('mahezvaro mahAdeve dinA vRddhiniSedhe prApte 'anAcameH' (7 // 3 // 34) iti 'kamyakathito'dhIzvare'pi c')|| (6) // * // IzituM zIlamasya / mivami'-ityAdinA niSedhaH, iti mukuTenoktam / tanna / kartari 'sthezabhAsa-' (3 / 2 / 175) iti varac / ('Izvaro manmathe ghao'saMbhavAt / bhavAdau saMbhave'pi devena sAmAnAdhikaraNyAzaMbhau nAvye khAmini vAcyavat / IzvarI cezvaromAyAm') // saMbhavAt / lokAcAraviparItatvAdvAmo devaH krIDA yasyeti vA (7) // // zRNAti 'zU hiMsAyAm' (kyA. pa0 se.)| 'kRgR samAdheyam / vAmeSu zreSTheSu devo dyoto yasyeti vA // (26) zRdRbhyo vaH' (uNA0 1 / 155) ||||'prv gatau' (bhvA0pa0 // 4 // mehAMzcAsau devazca / mahAn devo nRtyAdirUpA krIDA se0)| ityataH 'parva hiMsAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| ityato vA yasyeti vA // (27) // * // vividhAni ravicandrAgnirUpANyakSIvabayorabhedAt pacAdyaci (3 / 1 / 134) / 'sarvaH' api / Nyasya / 'bahuvrIhI sakthyakSNoH svAhAtSac' (5 / 4 / 113) / 'sarvastu zo bhagavAna zaMbhuH kAlaMjaraH zivaH' iti nAmanidhAnAt / ('kAlaMjaro yogicake melake bhairave girauM') | virUpeSvapi akSi kRpAdRSTiryasyeti vaa| vividharUpANi vivi||(8)||*|| ISTe tacchIlaH / 'tAcchIlya-' (3 / 2 / 129) | dharUpeSu vA akSANIndriyANyasyeti vA // (28) // // trINi iti cAnaz / ('IzAnaM jyotiSi klIbaM puMliGgaH syAtrilo locanAni yasya / triSu kAleSu lokeSu guNeSu vedeSu locanaM cne')|| (9)* // zaM karoti / 'zami dhAtoH saMjJAyAm' jJAnaM yasyeti vA / trayo vedA varNA akArokAramakArA vA (3 / 2 / 14) ityac / yattu 'kRJo hetu-' (3 / 2 / 20) iti Ta: locanAni yasmin vA // (29) // * // kRzAnau reto yasya kRiti khAmI / tanna / asyaiva TApavAdatvAt // (10) // * // | zAnuH sUtarUpo reto'syeti vA // (30) // // sarva jAnAti / candraH zekharo yasya // (11) // // bhuutaanaamiishH|| (12) 'Ato'nupasarge' (3 // 2 // 3) iti kaH // (31) // // dhuurbhaar||*|| khaNDayatIti khaNDaH parazurasya // * // 'khaNDapazuH' bhUtA jttirysy| 'jaTa, jhaTa, saMghAte' (bhvA0 pa0 se.)| 'sapi| 'khaNDapazuH pazurAme zaMkare cuurnnlepini| (khaNDAma baMdhAtubhyaH' (uNA0 4 / 118) itIn / 'jaTirjaTA' iti lakabhaiSajye siMhikAtanaye'pi ca) iti vishvaat||(13)||*|| dviruupkoshH| 'dhUrgaGgA jaTAvasya' iti khAmI / tanna / jttigireriishH| ('girIzo'dripatau vAcaspatizaMkarayoH pumaan')| dhvasyati vaktumucitatvAt // (32) // * // nIlaeNzcAsau // (14) // // girirAzrayatvenAsyAsti / lomAditvAt (5 / lohitazca kaNThe jaTAsu ca // (33) // * // harati / pcaa2|100) zaH / khAmI tu 'giri zyati upabhogena tanUkaroti, dyac (3 / 1 / 134) / ('haro nAzakarudrayoH / vaizvAnare'pi girau zete vaa| girau Dazchandasi (vA0 3 / 2 / 15) / loke tu'AzuzukSaNivat' ityAha // (15) // * // mRddti| 'mRDa sukhane' | 1-'dhRtaM kaNThe viSaM ghoraM tataH zrIkaNThatAmagAt' iti nIlaka(tu0pa0 se.) igupadhatvAtkaH (3 / 1 / 135) mRDNAti vA / | NThastavaH ityapi mukuttH|| 2-'pUjyate yatsuraiH sarvairmahAMzcaiva pramA'mRDa ca' cAtkSode (zyA0 pa0 se.)|| (16) // * // mRtyu NataH / dhAturmaheti pUjAyAM mahAdevastataH smRtaH' iti zivapurANe jayati // 'saMjJAyAM bhRtRvRji' (3 / 2 / 46) iti khac / mum iti mukuTaH // 3-pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) AkArasyekAra iti svAmI bhrAntaH / uktarUpeNa jaTisAdhanAt iti mukuTaH // 1-tathA ca skAnde-'zaM karomi sadA dhyAnAtparamaM yannirAma-4-skAnde 'nIlaM yena mamAgaM tu rasAtaM. lohitaM tviSA / nIlayam / bhUtAnAmasakRSNasmAttenAeM zaMkaraH smRtaH' ityapi mukuttH|| | lohita ityeva tato'haM parikIrtitaH' iti vA-ityapi mukuttH|| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavargaH ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / ca' ) // // hIraH api / 'hIraH kapardI zamiraH' iti | kapardo'sya jaTAjUTa: saMsArAvartAt / ('hIro vajre hare sarpa hIrA pipIlikA kaparda iti // 'parva pUraNe' (bhvA0pa0 se.)| saMpadAdizriyoH' ) // (34) // // smaraM harati / 'harateranudyamane'c' tvAt (vA0 3 / 3 / 108) bhAve kvip / 'rAllopaH' (6 / 4 / 21) ( 3 / 2 / 9) // (35) // // bhajete / 'bhRjI bhajane' (bhvA0 | kena sukhena jalena vA para pUrti dadAti / 'supi' (3 / 2 / 4) A0 se0) / pacAdyac (3 / 1 / 134) nyakvAditvAt iti yogavibhAgAt kaH / kasya jalasya parA pUraNena dAyatIti (353) kutvam / bhRjyante kAmAdayo'neneti vA / vaa| 'daipa zodhane' (bhvA0pa0 a0)| ('kapardaH pArvatI'halazca' ( 3 / 3 / 121) iti ghaJ // * // "bhagyaH ' iti pAThe | bharturjaTAjUTe vraattke')| arzaAdyajantaH shive'pi|| (1) // // Nyat (3 / 1 / 124) // (36) // * // trINyambakAnyasya / jaTAnAM jUTo bandhaH / ekam 'jttaabndhsy|| triSvambakamasyeti vA / 'ambakaM nayanaM dRSTiH' iti halA pinAko'jagavaM dhnuH| yudhaH / trayANAM lokAnAmambakaH pitA iti vA / trInvedAnambate zabdAyate vaa| 'abi zabde' (bhvA0 A0 se0)| pinAka iti // pAti / 'pinAkAdayazca' (u0 4 / 15) iti pAterAka itvaM num ca / ('pinAkaH zivakodaNDe pAMzu'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / 'saMjJAyAm' (5 / 3 / 87) iti vRssttitrishuulyoH')|| (1) // // ajena brahmaNA gamyate / iti kaH(na) / triSu lokeSu kAleSu vA ambaH zabdo vedalakSaNo 'anyeSvapi dRzyate' (vA0 3 / 2 / 48) iti ddH| ajaM chAgaM yasyeti vaa| trayaH akArokAramakArA. ambAH zabdA vAcakA gacchati yajJatvena pravizatIti vA / ajago viSNurasti zaratveyasyeti vaa| tisro'mbAH dyaurbhUmyApo yasyati tu bhAratam // nAsminniti / 'gANDyajagAtsaMjJAyAm' (5 / 2 / 110) iti vaH (37) // // trayANAM dhAtUnAM purANi, teSAmantakaH / vyava // * // prajJAditvAt (5 / 4 / 38) aNi "Ajagavam api / yavaM puraM tripuram , tasyAntaka iti vA / trayANAM purANAM samA 'Ajagavamajasya vA pinAkaM vA' iti bopAlitaH / 'sthaannohaarH| 'pAtrAdiH' (vA0 2 / 4 / 30) iti prAJcaH / tanna / dhanurAjagavam' ityamaramAlA ca // // ajo viSNuH, ko tathA sati 'paJcapAtrI' itivat 'tripurI' iti prayogabhAva brahmA, tAvavatIti 'ajakAvam' api 'dhanustvajagavaM yugyaprasaGgAt // (38) // // dharatIti dhrH| pacAdyac (3 / 1 / 134) / majakAvamajIjakam' iti zabdArNavAt // // ajako gaGgAyA dharaH // (39) // // andhakasya daityasya ripuH // viSNubrahmANau vAtIti 'ajakavam api / 'supi' (3 / 2 / 4) (40) // * // kratuM dhvaMsayati / 'supi-' (3 / 2 / 78) iti iti (yogavibhAgAt ) 'Ato'nupasarge- (3 / 2 / 3) iti vA NiniH // (41) // // vRSo dhvajazcihnamasya // (42) // // kaH // (2) // * // dve 'zivadhanuSaH // vyomni kezA yasya // (43) // * // bhavati bhavate vA sarvam / 'bhUprAptau' (cu0 A0 se.) / pacAdyac (3 / 1 / 134) / pramathAH syuH pAriSadAH yattu bhavatyasmAdvizvam / bAhulakAd (3 / 3 / 113) ap / pramathA iti // duSTAn pramananti / 'mathe viloDane' vizvamastyasmin iti vA / astyAdezAdbhuvaH (2 / 4 / 52) (bhvaa0p0se0)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / pramathyante mantrAap (3 / 3 / 57) / 'thriNIbhuvaH-' (3 / 3 / 24) ityatra dinA / 'khano gha ca' (3 / 3 / 125) iti gho vA // (1) // * // zriNIsAhacaryAdvavo bhauvAdikAdeva ghaJ-iti mukuttH| tanna / pariSadi sAdhavaH / 'pariSadoNyaH' (4 / 4 / 101) ityatra 'pariSadaH' bAhulakasyAgatikagatitvAt / atra coktarItyA gatisaMbhavAt / iti yogavibhAgAt 'NaH' / 'aN' iti tu mukuTasya pramAdaH / adhikaraNe lyuTo bAdhakasattvAdapo'saMbhavAt / 'ajabbhyAM 'bhaktANNaH' (4 / 4 / 100) itynuvRtteH||*||nnye tu pAriSadyAH / strIkhalanAH' (3 / 3 / 126) iti vArtikokteH sAhacaryAbhyupa 'parSado NyaH' (4 / 4 / 101) iti pAThe pArSada-pArSadyAgamo'pyanucitaH / 'gAtisthA-' (2 / 4 / 77) ityatrApi vapi / 'bhUtAH zivasya pArSadyA pArSadAH' iti saMsArAvartAt // pAsAhacaryAdastyAdezasyAgrahaNaprasaGgAt / ('bhavaH kSemezasaMsAre | (2) // * // dve 'zivAnucarANAm // sattAyAM prAptijanmanoH') // (44) // * bibhetyasmAt / brAhmItyAdyAstu maatrH||35|| 'bhImAdayo'pAdAne' (3 / 4 / 74) / 'bhiyaH Suk vA' (u0 | brAhmIti ||'maan pUjAyAm' (bhvA0pa0se0, cu0u0se.)| 1 / 148 ) iti mak / 'bhImo'mlavetase ghore zaMbhau madhya-mAnyante pUjyante lokamAtRtvAt iti maatrH| 'naptaneSTramapANDave // (45) // * // tiSThati / 'sthANuH' (u03137) (u0 2 / 95) iti sUtreNa nipaatitH| mAnti zivaparivAra('sthANuH kIle hare pumAn / astrI dhruve')|| (46) // * // tvena samAvizantIti vA // (1) // * // brahmaNa iyaM brAhmI / rodayati / 'roderNiluk ca' (u0 2 / 22) iti rak // (47) 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaNi 'brAhmo jAtau' (6 / 4 / 171) // * // umAyAH ptiH|| (48) // // aSTacatvAriMzat 'shNbho'|| iti TilopaH / ('brAhmI tu bhaartii| zAkamedaH paGkagaNDI 1-'sa pArSadairambaramApupUre' iti jAmbavatyAM pANiniH-iti ..1-pupodarAditvAt (6 / 3109) IkAra iti mukuttH|| mukuttH|| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam hajikA somavallarI / brhmshktiH')||*|| 'brAhmI mAhezvarI (4 / 1142) ityAdinA GIS / ('kAlI gauryA kSIrakITe caindrI vArAhI vaiSNavI tathA / kaumArItyapi cAmuNDA kAlikAmAtRbhedayoH / nvymeghaughprivaadyoH')||*|| varNacarciketyaSTa mAtaraH' / 'brAhayAdyA mAtaraH smRtAH' iti | syAvivakSAyAM kaalaa| 'umA kAtyAyanI durgA kAlI haimbhaaguriH| brahmANyAdyAstu' iti pAThe brahmANamaNati kIrta- vtiishvrii| kAlA kAlaMjarI gaurA' iti vAcaspatiH // yati / 'aNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' ( 3 / 2 / 1) (4) // // himavato'patyam / 'tasyApatyam' (4 / 1 / 92) 'TiDDA-' (4 / 1 / 15) iti GIp / 'brahmANyAdyAH smRtAH sapta devatA | ityaN / 'haimavatyabhayAsvarNakSIryoH zvetavacomayoH' / (5) mAtaro budhaiH' iti halAyudhaH / sa hi 'kauberItyapi kaumArI // * // ISTe / 'Iza aizvarye' (a0 A0 se.)| 'sthezabhAsa-' saptaiva mAtaraH smRtAH' iti paThati // 'brahmAdizaktideva- (3 / 2 / 175) iti varac / TAp (4 / 1 / 4) // * // vanipi tAnAm' ekaikam // (3 / 2 / 65) 'vano ra ca' (4.17) iti tthiibrau| ata 'iivibhuutibhuutiraishvrymnnimaadikmssttdhaa| |zvarI' api / yadvA,-aznute / 'azUG vyAptI' (khA. A0 vibhUtirityAdi // bhavanaM bhUtiH / 'striyAM tin' se0) 'aznoterAzukarmaNi varaTa I copadhAyAH' (u0 5 / 57) / (3 / 3 / 94) 'bhUtirbhasmani saMpattau hastizRGgArayoH striyaam'| TittvAt (4 / 1 / 15) TIp / 'IzvaraH zaMkare'dhIze tatpatnayA(mAMsapAkavizeSotpAtayorapi // ) // (2) // * // vibhUtiriti mIzvarIzvarA' iti bopAlitaH // (6) // * // zivayati / kathanamanyaprAptinivRttyartham // (1) // // Izvarasya bhAvaH / zivamastyasyAH / zivo vAsti bhartRtvena yasyA iti vA / 'guNavacana-' (5 / 1 / 124) iti dhyaJ // (3)* // 'aNi- 'zivaM bhadraM zivaH zaMbhuH zivA gaurI zivAbhayA' iti mA laghimA prAptiH prAkAmyaM mahimA tathA / IzitA zAzvataH // * // puMyoge tu zivI // (7) // // bhavasya vazitA caiva tathA kaamaavshaayitaa'| tatra, aNorbhAvaH strii| 'indravaruNa-' (1 / 49) iMti GISAnuko // (8) 'imanic' (5 / 1 / 112) // // laghorbhAvaH // * // prAptiraGgu- * // evaM rudrANyAdayaH // (8) // (10) // (11) // * // lyagreNa candrAdeH // * // prakAmasya bhAvaH icchAnabhighAtaH | sarvebhyaH sarveSAM vA maGgalA / sarvANi maGgalAnyasyAH, iti // * // mahato bhAvaH / yena brahmANDe'pi na mAti // * // Izo- vA ||AUM|| 'maGgalA' ityapi / 'maGgalA'sitadUrvAyAmumAyAM 'syAsti / 'ataH- (5 / 2 / 115) itIniH / Izino bhAvaH / puMsi bhUmije / napuMsakaM tu kalyANe puMsi sarvArthadakSiNe' // tal (5 / 1 / 119) / prabhutvam / yena sthAvarA * apyAjJAkA- (12) // // na parNAnyasyAH / tapasyantyA parNAnAmapi riNaH // * // vazo'syAsti / iniH (5 / 2 / 115) vazino | tyAgAt // (13) // 1 // parvatasyeyam / pArvatI / 'tasyebhAvo vshitaa| yayA bhUmAvapyunmajjananimajane // * // kAmA- | dam' (4 / 3 / 120) ityaN / apatyArthe tvapavAdatvAdi nvshete| zIGaH (a0 A0 se.) NiniH (3 / 2 / 78) / (4 / 1 / 95) syAt / 'ito manuSya- (4 / 1 / 65) iti na kAmAvazAyino bhAvaH stysNklptaa| syateH (di. pa0 a0) GIS / manuSyajAtivAcitvAbhAvAt / 'kvacidapavAdaviSayeNininA ( 3 / 2 / 78) dantyamadhyaM (kAmAvasAyitA) kazci- 'pyutsargo'bhinivizate' iti vA samAdheyam // (14) // * // nmanyate // 4 // nAmatrayam (aNatAdyavidhaprabhAvasya) duHkhena gamyate jJAyate'syAm 'suduroradhikaraNe' (vA0 3|2|umaa kAtyAyanI gaurI kAlI haimavatIzvarA // 36 // 48) iti DaH / duHkhena duSTairvA gIyate stUyate / 'gai zabde' zivA bhavAnI rudrANI zarvANI sarvamaGgalA / (bhvA0 pa0 a0)| 'Atazcopasarge' (3 / 3 / 106) ityaG / aparNA pArvatI durgA mRDAnI cnnddikaambikaa||37|| | 'durga koTe durgame syAdurgA tu nIlikobhayoH' iti hemcndrH|| umetyAdi // ormahezasya mA lakSmIH / 'umA' iti (15) // // cnnddte| 'caDi kope' (bhvA0 A0 se0)| mAtrA tapase nissiddhtvaadvaa| AkArAntAdapi TAp / (4 / 1 / 4) / | Nvul (3 / 1 / 133) // * // pacAdyac (vA0 3 / 1 / 134) 'bahvAdibhyazca' (4 / 1 / 45) iti DISi 'caNDI ' ityapi / 'TAyAm' (2 / 4 / 32) iti bhASyaprayogAt / ajAditvAt | 'caNDI kAtyAyanI devyAM hiMsrakopanayoSitoH' // (16) (4 / 1 / 4) vaa| ('umA gauryA haridrAyAM kIrtikAntyatasISu c')|| (1) ||AUM|| katasyApatyam / gargAditvAt (4 / 1 / // * // ambaivAmbikA / jaganmAtRtvAt 'ambikA pArvatI mAtrodhUtarASTrasya mAtari' // (17) // * // saptadaza 'umAyA' // 105) yaJ / 'sarvatra lohitAdikatantebhyaH ' (4 / 1 / 18) iti SphaH / pitvAnchIS ( 4 / 1 / 41) ('kAtyAyano vararucau | vinAyako vighnraajdvaimaaturgnnaadhipaaH| kAtyAyanI tu pArvatI / kaSAyavastravidhavArdhavRddhamahilApi | apyekdnthermblmbodrgjaannaaH||38|| c')|| (2) // // gauro varNo'styasyAH / gaurAditvAt (4- vinAyaketyAdi // vinayati / Nvul (3 / 1 / 133) / 1141) lIS / ('gaurI tvsNjaatrjHknyaashNkrbhaaryyoH| viziSTo nAyaka iti vaa| vigato nAyako niyantA'sya iti rocanIrajanIpiGgApriyaGguvasudhAsu ca / ApagAyA vizeSe'pi vaa| 'vinAyakastu herambe tAyeM vine jine gurauM' // (1) yAdasAMpatiyoSiti') // (3) // // evaM kAlI / 'jAnapada- * // vighnAnAM raajaa| 'rAjAhaHsakhibhyaSTaca' (5 / 4 / 91) // ma koTe durgama 'umA' Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavargaH 1] ( 2 ) // * // dvayormAMtrorapatyam / 'mAturutsaMkhyA saMbhadrapUrvAyAH (4 / 1 / 115 ) ityaNi utvaM raparatvaM ca / durgAcAmuNDAbhyAM pAlitatvAt / gajamukhatayA hastinyA apatyatvAt / gaGgAyA apatyatvAdvA / 'dvaimAturo jarAsaMdhavAraNAnanayoH pumAn' // (3) // * // gaNAnAM pramathAnAmadhipaH // (4) // * // eko danto'sya / skandenotpATitadantatvAt // ( 5 ) // // he rambate / 'haH zaMkare harau haMse raNaromAJcavAjiSu' iti naanaarthrtnmaalaa| 'abi rabi zabde' pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / 'tatpuruSe kRti-' ( 6 / 3 / 14 ) ityaluk / he uSasi rambate iti khAmI / ('herambaH zauryagarvite / mahiSe vighnarAje ca' ) // (6) // * // lambamudaramasya / ( ' lambodaraH syAduddhmAne pramathAnAM ca nAyake' ) ( 7 ) // // gaja Ananamasya / 'samudAyazabdA avayave'pi vartante' iti gajamukhaparo gajazabdaH // (8) // // (nainvatra dvandvo na prApnoti / 'virUpANA - mapi samAnArthAnAm' ( vA0 1/2/64 ) ityekazeSavidhAnAt / maivam / svarUpapadArthakAnAmeSAM dvandvavidhAnAt / svarUpasya ca pratizabdaM bhinnatvena samAnArthatAyA evAbhAvAt / arthaparatA tu lakSaNayA jJeyA / tAratamyazabdavat / sarvatraivaM bodhyam ) // aSTau 'gaNezasya' // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / / kArtikeyo mahAsenaH zarajanmA SaDAnanaH / 'pArvatInandanaH skandaH senAnIragnibhUrguhaH // 39 // bAhule yastArakajidvizAkhaH zikhivAhanaH / SANmAturaH zaktidharaH kumAraH kauJcadAraNaH // 40 // kArtikeya ityAdi // kRttikAnAmapatyam / 'strIbhyo Dhak' (4 / 1 / 120) // (1) // * // mahatI senA yasya / ( 'mahAseno mahAsainye skande'pi ' ) // ( 2 ) // // zareSu janmAsya // (3) // * // SaD AnanAnyasya // ( 4 ) // * // pArvatyA nandanaH // (5) // * // skandati / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) // (6) ' // * // senAM nayati / 'satsUdviSa - ' ( 3 / 2 / 61 ) iti kvip 'senAnI syAtpumAnkArtikeye senApatau pumAn // ( 7 ) // * // agnerbhavati / 'bhuvaH-' ( 3 / 2 / 179 ) iti kvip // ( 8 // * // gUhati rakSati senAm / 'guhU saMvaraNe' (svA0 u0 se 0 ) / 'igupadha-' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / 'guhaH SANmAture guhA / siMhapucchyAM ca garte ca parvatAdeva kaMdare ' // ( 9 ) // // bahulAnAM kRttikAnAmapatyam / 'strIbhyo Dhak' ( 4 / 1 / 120 ) // (10) // * // tArakaM jayati // ( 11 ) // * // vizAkhati 'zvAsR zvAkhR vyAptau' (bhvA.pa.se.) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) vivAsvAyAM jAta iti vA / 'saMdhivelAdi-' (4 / 3 / 16) ityacaH 'shrvisstthaaphlgunii-'(4|3|34 ) ityAdinA luki 'luktaddhitaluki' (1 / 2 / 49) / ('vizAkho yAcake skande vi ) / / 1-ayaM pATho na sarvatropalabhyate / kacidupalabdho'pi puna: ruktaprAyaH / amara0 3 17 zAkhA bhe kaThilla' ) // ( 12 ) // * // zikhI mayUro vAhanamasya // (13) // // SaNNAM mAtRNAmapatyam / 'mAturutsaMkhyAsaM-' (4 / 1 / 115) / (14) // * // zakterdharaH // (15) // * // kumArayati krIDati / 'kumAra krIDAyAm' (cu0 u0 se0) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) kutsito mAro'syeti vA / 'kuH pApeSadarthayo:' / kau mArayati duSTAn / pacAdyac (3 / 1 / 134) / yattu brahmacAritvAtkumAraH - iti svAminoktam / tanna / ' zatakrato rUpavatI devaseneti yA sutA / sA mahendreNa ratyarthaM bhAryA - tvenopapAditA // udIrNasenApataye mahAsenAya suvrata' iti vAyupurANAt / ' kumAraH syAcchuke skande yuvarAje'zvavArake / bAlake varuNadrau nA na dvayorjAtyakAJcane ) | ( 16 ) // * // kruzceH ( bhvA0 pa0 se 0 ) kvina ( 3|1|59 ) / prajJAyaN ( 5 / 4 / 38 ) / krauJcasya parvatasya dAraNa: / 'dR vidAraNe' ( vA0pa0 se0) NyantAt ( 3 / 1 / 26 ) lyuH ( 3|1|134 ) // // kailAse dhanadAvAse kauJcaH krauJco'bhidhIyate' iti bRhaddhArAvalI | ataH 'kauJcadAraNaH' api // ( 17 ) // * // saptadaza ' kArti - keyasya' // indro marutvAnmaghavA biDaujAH pAkazAsanaH / vRddhazravAH sunAsIraH puruhUtaH puraMdaraH // 41 // jiSNulaikharSabhaH zakraH zatamanyurdivaspatiH / sutrAmA gotrabhidvajrI vAsavo vRtrahA vRSA // 42 // jambhabhedI harihayaH svArANnamucisUdanaH // 43 // vAstoSpatiH surapatirbalArAtiH zacIpatiH / saMkrandano duzyavanasturASANmeghavAhanaH / AkhaNDalaH sahasrAkSa RbhukSAH indra ityAdi // indati / ' idi paramaizvarye ' bhvA0 pa0 se0 ) / 'Rjendra -' ( u0 2 / 28 ) ityAdinA ran / 'rag' iti tanna / antodAttatvApatteH / mukuTaH / 'indraH zakrA - dityabhedayogabhedAntarAtmasu' / 'indraH phaNijjake'strI syaat'|| matup ( 5 / 2 / 94) / ( 1 ) ||AUM|| marutaH santyasya / 'jhayaH' ( 8 / 2 / 10) iti vatvam / 'tasau matvarthe' (1 / 4 / 19) iti bhatvAjjaztvAbhAvaH // ( 2 ) // // mahyate pUjyate / 'maha pUjAyAm' (bhvA0pa0se0, cu0 u0 se 0 ) / 'zvannukSan-' ( u0 1 / 159) ityAdinA 'maghavan' iti nipAtitam // * // 'maghavA bahulam ' ( 6 |4|128 ) iti trAdezapakSe tu 'maghavAn' ityapi bodhyam / yattu 'trAdeze dIrghAbhAvAt maghavan' ii svAminoktam / tanna / 'sarvanAmasthAne cAsaMbuddhau ' ( 6 / 4 / 8 ) / iti dIrghasaMbhavAt / naca saMyogAntalopasya ( 8/2/23 ) asiddhatvam / 'maghavA bahulam' ( 6 / 4 / 128 ) iti bahulagrahana tadbAdhanAt / ata eva matupA ( 5/2/93 ) trantAdezapratyAkhyAnaparaM vArtikaM tadbhASyaM ca ( 6|4|128 ) saMgacchate / 'hanirjakSiti niHzaGko makheSu maghavAnasau' iti bhaTTiH / etena Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 amarakoSaH / maghavA maghavan maghavAn iti trairUpyaM pratyuktaH 1 bhASyavArtikaikamatyAnurodhena sUtrakAramate'pi 'maghavAn' ityasyaivAbhyupagamAt / matabhede hi pratyAkhyAnA - saMbhavAt / bhavatu vA matabhedaH, tathApi 'hotR lakAraH' ityatra sUtrarItyA yaNAdezaH prApto vArtikarItyA dIrgheNa bAdhyate yathA, evaM sUtrarItyA 'maghavan' iti prayogaH prApto bhASyavArtikakRtapratyAkhyAnarItyA 'maghavAn' iti prayogeNa bAdhyate // (3) // * // viDati / 'viDa bhedane' (tu0pa0 se 0 ) / 'igupadha-' ( 3 / 1 / 135) iti kaH / viDaM bhedakamojo'sya / sAntaH // // viTsu prajAsu manuSyeSu vA ojo'syeti viDojAH' iti kecit // (4) // * // pAkasya daityebhedasya zAsanaH / zAsayati / 'zAsu anuziSTau ' ( a0 pa0 se0 ) / NijantAt ( 3 / 1 / 26 ) nandyAditvAt ( 3|1|134 ) lyuH // (5) // * // vRddhebhyaH zRNoti / 'zru zravaNe' (bhvA0 pa0 a0 ) / asuna ( u0 4 / 169 ) vRddhe zravasI yasyeti vA / vRddheSu paNDiteSu zravo yazo yasyeti vA // ( 6 ) // * // 'NAsa zabde' ( bhvA0 A0 se0 ) bAhulakAdIran ( u0 4 / 30 ) suSThu nAsIraM senAmukham, nAsIrA agresarA vA yasya dvidantyaH // * // zu ityavyayasya pUjArthakatvAt ( zunAsIraH ) tAlavyAdirapi // * // 'zunAzIrazItazivazaGkhAH' iti tAlavyAdAvUSmavivekaH / zuno vAyuH, zIraH sUryaH, tAvasya staH iti arzaAdyaci (5 / 2 / 127) 'anyeSAmapi - ' ( 6 / 3 / 137 ) iti dIrghaH iti vyutpattyA (zunAzIraH ) dvitAlavyo'pi // ( 7) // * // puru pracuraM hUtamAhvAnaM yajJeSvasya / purUNi hUtAni nAmAnyasyeti vA // ( 8 ) // * // puro'rINAM dArayati / 'pUH sarvayordArisaho:' (3 / 2 / 41) iti khac / 'vAcaMyamapuraMdarau ca' (6 / 3 / 69 ) iti nipAtitaH // (9) // * // jayati / 'jijaye, abhibhava vA' (bhvA0 pa0 a0 ) / 'glAjisthazva -' ( 3 / 2 / 139) iti naH / ' jiSNurnA vAsave'rjune / jitvare vAcyavatprokto viSNAvarke vasuSvapi' // (10) // * // lekheSu RSabhaH / 'saptamI' (2 / 1 / 40) iti yogavibhAgAtsamAsaH / lekha RSabha iveti vaa| 'upamitaM vyAghrA- (2 / 1 / 56 ) iti samAsaH // (11) // * // zaknoti / 'zaklRR zatau' ( vA0 pa0 a0 ) / 'sphAya - tazci-' (u0 2 / 13) ityAdinA rak / ' zakraH pumAndevarAje kuTajArjunabhUruhoH' // ( 12 ) // * // zataM manyavo yAgA asya / zate daityeSu manyuH krodho'syeti vA / zataM manyavo dainyAnyasyeti vA daityaiH parAjitatvAt // ( 13 ) // * // divaH patiH / 'tatpuruSe kRti-' ( 6 / 3 / 14 ) ityatra bahulagrahaNAdakRtyapyalug iti mukuTaH / tanna / 'pAterDati:' ( 4|57 ) ityuNAdi - sUtrasattvAt / vastutastu 'SaSThyAH patiputra -' ( 8|3 | 53 ) iti 1- mRtrabhrAturiti mukuTaH / [prathamaM kANDam 'vRddhakumArIvara' nyAye 1 ' nAluk jJApitaH / kaskAditvAt ( 8|4|48 ) saH / yattu - ' SaSThyAH patiputra - ' ( 8|3|53 ) iti satvam - iti mukuTenotam / tanna / tatra chando'dhikArAt // (14) // * // suSThu trAyate / 'traiG pAlane' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'Ato manin-' ( 3 / 2 / 74) // * // su ud ityupasargadvayaprayoge tu 'sUtrAmA' dIrghAdirapi / etena 'anyeSAmapi - ' ( 6 / 3 / 137) iti dIrghatve sUtrAmA' iti vadan mukuTaH pratyuktaH // (15) // * // gotrAn girIn bhinatti / 'satsUdviSa - ' ( 3 / 2 / 61 ) iti bhideH kvip // (16) // * // vajro'syAsti / 'ata ini-' ( 5 / 2 / 115 ) ('vajrI tu buddhe devAdhipe pumAn ) // ( 17 ) // * // vasavo devAH, vasUni ratnAnyasya vA santi / jyotsnAditvAt ( vA0 5/2/103) aNU / vasorapatyamiti vA / daityAnAM vAsaM vAti vA / 'vA gatigandhanayo:' ( a0 pa0 a0 ) / kaH ( 3 / 2 / 3) // (18 ) // * // vRtraM hatavAn / 'brahmabhrUNavRtreSu - ' ( 3 / 2 / 87) iti kvip // ( 19 ) // * // varSati / 'vRSu secane' ( bhvA0pa0 se0 ) / 'kanin yuvRSi - ' ( u0 1 / 156 ) iti kanin / 'vRSA tu vAsave | vRSabhe turage puMsi // ( 20 ) // * // vAstogRhakSetrasya patiradhiSThAtA / ' vAstoSpatigRhamedhAccha ca' (42 / 32 ) iti nipAtanAdaluk SatvaM cetyeke / iNaH paratvAt 'kaskAdiSu ca' ( 8 / 3 / 48 ) iti Satvam / yattu mukuTaH SaSThyAH patiputra - ' ( 8|3 | 53 ) iti satve iNaH paratvAnmUrdhanyaH iti / tanna / tatra chando'dhikArAt / 'apadAntasya' ( 813155 ) ityadhikArAt // (21) // * // surANAM patiH // (22) // * // balasyAsurasyArAtiH // (23) // * // zacyAH patiH // (24) // * // jambhamasuraM mettuM zIlamasya / 'supyajAtau -' ( 3 / 2278 ) iti NiniH // (25) // * // harirhayo yasya / 'tvakezavAlakauzeyasaprabhaH' iti zAlihotram // (26) // * // khaH kharge romANi suvarNAbhAni yasya tu / hariH sa varNato'zvastu pItarAjate / sveSu deveSu, khena dhanena vA, A rAjate vA / 'satsU -' 'lope - ( 6 / 3 / 111 ) iti dIrghaH / jAntaH // (27) // * // (3 / 2 / 61) iti kvip / 'ro ri' ( 8|3|14 ) iti lope 'kSa' (tu0u0a0) / 'igupadhAiti na prakRtyA / namucerdaityasya suudnH| 'thUda kSaraNe' (bhvA0 tkit-' ( u0 4 / 120 ) itIn / 'nabhrANnapAd -' ( 6 / 3 / 75) A0 se0, cu0 u0 se0 ) / nandyAditvAt ( 3 / 1 / 134) lyuH // (28) // * // saMkrandayati / 'Rdi Aroca' vadanmukuTo'pi satvavidhAnasAmarthyAlokavedasAdhAraNyena 1 - ayaM nyAyazca ' na mu ne' (823) iti sUtre bhASyakRtA evamupanyastaH - 'vRddhakumArI indreNoktA - varaM vRNISva' iti / sA varamavRNIta - "putrA me bahukSIraSTatamodanaM kAMsyapAtryAM bhuJjIran' iti / na ca tAvadasyAH patirbhavati, kutaH putrAH / kuto gAvaH / kuto dhAnyam / tatrAnayA ekena vAkyena '-'patiH putrAH, gAvaH, dhAnyam' iti sarva saMgRhItaM bhavati' iti // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khargavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / zivAH (bhvA0pa0 se.)| lyuH (3 / 1 / 134) // (29) // // | 49) iti GISAnuko / ('indrANI zacyAM nirguNDyAM strIduHkhena duSTaM duSTeSu vA cyavanamasya / duHsahazcayavano munirasyeti karaNe'pi' ) // yattu-anuki kartavye dIrghAkAramAnukaM zAsti, vA // (30) // * // tutorti-turH| 'tura tvaraNe' (ju0 pa0 tajjJApayati 'yato vihitastato'nyatrApi bhavati' / tena kiryANI se.)| 'igupadha-' (3 / 1135) iti kaH / turaM vegavantaM giryANI ityAdi siddhaM bhavati-iti dhAtupArAyaNam / ata eva sAhayatyabhibhavati / 'adheH prasahane' (1 / 3 / 33) iti sUtre 'zakrANI' iti mukuTazca / tnn| anuki kRte 'ato guNe' 'prasahanamabhibhavaH' iti vRtteH / NyantAt (3 / 1 / 26) saheH (6 / 1197) iti pararUpaprasaGgAt / nanvakAroccAraNasAmarthyA(bhvA0 A0 se.) vip (3 / 2 / 76) / 'saheH sADaH saH' hI! bhaviSyati / anyathA hi nukameva kuryAt-iti cet / na / (1356) iti Satvam / 'anyeSAmapi-' (6 / 3 / 137) iti 'allopo'naH' (6 / 4 / 134) ityasya bAdhena caritArthatvAt pUrvapadasya dIrghaH / AprazleSo vA / nahivRtivRSi- (63- 'patyunaH' (4 / 1 / 33 ) iti vadAdeze kartavye AgamaliGgakakA116) iti vA dIrghaH / ekadezavikRtasyAnanyatvAt / 'dIrgha- roccAraNasAmarthyAdeva allopo na bhaviSyati-iti cet / na / vidhI' (1 / 1 / 58) iti, 'kviluga-' (vA. 1 / 1 / 58) iti zarvazabde kakArasya cAritArthyAt / na hi tatra lopo'sti / vA (Nilopasya) sthAnivattvaniSedhAtvipparatvAnapAyAt / 'na saMyogAt-' (6 / 4 / 137) iti niSedhAt / tasmAt yatu-turaM sahate iti vigRhya 'chandasi sahaH' (3 / 2 / 63)| kakArAkArayoH sAmarthya virahe pararUpabAdhanArtha dIrghocAraNamAiti NviH-iti svAmI / tnn| chAndasasya loke prayogA- vazyakam / prayoganirvAhastUkta eva // (3) // // trINi bhAvAt / yadapi-'nahivRtivRSi-' (63 / 116) iti pUrva- 'indrapalyAH // padasya dIrghaH-' ityuktam / tadapi na / kvibanteSu nahyAdiSvasya nagarI tvmraavtii| pravRttarNyante'syopanyAsasyAnyAyyatvAt / etena-'turaM' vegavantaM sahate iti vA, 'turastvavaritaH san parabalAni sahate iti (nagarI tviti // ) amarAH santyasyAm / matup (5|2|thaa' iti vigRhya 'chandasi sahaH' (3 / 2 / 63) iti NviH 94) / 'matI bahvaco'najirAdInAm' (6 / 3 / 119) iti ityupanyasyan mukuTo'pi pratyuktaH // (31) // meghA vAhana- dIghaH // (1) // * // ekam 'indrpursy'| masya / meghAn vAhayatIti vA / lyuH (3 / 1 / 134) // (32) // * AkhaNDayati / 'khaDi bhedane' (cu0 pa0 se.)| 'vRSA haya iti // ) uccaiH zravasI yasya / uccaiH zRNotIti dibhyaH kalac' (u0 1 / 106) // (33) // * // sahasramakSI | vA / asun (u0 4 / 189) uccairmahat zravo yazo yasyeti jyasya / 'bahuvrIhI sakthyakSNoH ' (5 / 4 / 73) iti Sac // vA // (1) // * // ekam 'indrAzvasya // (34) // 1 // RbhavaH kSiyantyatra / 'kSi nivAsagatyoH' (tu. p0a0)| DaH (vA0 3|2|101)'RbhukssH khargavajrayoH' sUto mAtaliH iti vizvaH / so'syAstIti RbhukssaaH| iniH (5 / 2 / 115) / (sUta iti // ) mataM lAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) pathivat / yadvA,-Rcchati iyartIti vA / arte kSinak prtyyH|| iti kaH / matalasyApatyam / 'ata iJ' (4 / 1 / 95) // (1) (35) // // paJcatriMzat 'indrasya // | // * // ekam 'indrasAratheH // __ tasya tu priyA // 44 // nandanaM vanam // 45 // pulomajA zacIndrANI (nandana miti // ) nandayati / 'Tunadi samRddhau' (bhvA0 (tasyendrasya priyA tu||) pulomajetyAdi / pulomno mune-pa0 se.)| lyuH| (3 / 11134) / 'atha nandanam / rjaataa| 'paJcamyAmajAtI' (3 / 2 / 98) iti DaH // 4 // ata | indrodyAne, nandanastu tanaye harSakAriNi' iti haimH|| (1) eva 'paulomI' api / 'tasyApatyam' (4 / 1 / 92) ityaNa / | // * // ekam 'indravanasya' // gotratvena jAtitvAnGIS (4 / 1 / 63) // (1) // * // shcte| syAtprAsAdo vaijayantaH kAyA vAAca (bhvA0 A0 s0)| in (u04|- syAditi // vaijayantyaH patAkAH santyasya / arzaAdyaca 118) / 'kRdikArAd-' (ga0 sU0 4 / 1 / 45) iti kIS / (52 / 127) / 'vaijayanto mahendrasya dhvajaprAsAdayoH ('zacIndrANyAM zatAvaryA tathA strIkaraNAntare') / 'atha pumAn / vaijayantI patAkAyAM jayantIpAdape striyAm // (1) zacI syAdindrANI shtaavrii| cArudhArA mahendrANI ekam 'indrgRhsy|| zakANI jayavAdinI' iti rabhasaH / zakramaNati Anayati jIvayatIti vA zakANI // * // sarvendriyeSu sacate / 'Saca jayantaH paakshaasniH| samavAye (bhvA0 A0 se.)| in (u0 4 / 118) / sacI | (jayanta iti // ) jyti| 'tRbhUvahi-' (u0 3 / 128) dantyAdirapi // (3)* // indrasya strI / 'indravaruNa-' (191-1 ityAdinA jhan / 'jho'ntaH' (12) / (jayantA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 amarakoSaH / caindrigirizau jayantyumApatAkayoH / jIvantyAM siMhapucchayAM ca indraputryAM ca ' ) // (1) // * // pAkazAsanasyApatyam / 'ata ij ' (4|1|95) // (2) // * // dve 'indraputrasya' // airAvato'bhramAtaGgairAvaNAbhramuvallabhAH // 46 // ( airAvata iti // ) irA udakAni santyasmin / matup ( 5/2194 ) IrAvatyabdhau bhavaH / ' tatra bhavaH' ( 4 | 3 | 53 ) ityaN / ( 'airAvato'bhramAtaGge nAraGge lakucadrume / nAgabhede ca puMsi syAdvidyuttadbhedayoH striyAm / napuMsakaM mahendrasya Rju dIrghazarAsane' ) // (1) // * // abhraM meghaH, tadAtmako mAtaGgaH / zAkapArthivAdiH ( 2 / 1 / 69) / abhra AkAze meghe vA vidyamAno mAtaGga iti vA // ( 2 ) // * // irayA udakena vaNati 'vaNa zabde' ( bhvA0 pa0 se0 ) pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / irAvaNaH / tataH prajJAdyaN ( 5 / 4 / 38 ) / irA surA vanamudakaM yasmin / 'pUrvapadAt- ' ( 8|4 | 3 ) iti Natvam / irAvaNe bhavaH / 'tatra bhavaH' ( 4 / 3 / 53 ) ityaN / svAmI tu -- irAvaNe bhavaH / ' tatra bhavaH' (4 / 3 / 53 ) ityaN / 'vibhASaiauSadhi - ' ( 8|4|6 ) iti vA Natvam - iti / tanna / 'airAvana' ityasyApi prApteH // (3) // * // abhre khe mAti, na bhrAmyati vA, manthara gAminItvAt / bAhulakAduH / abhramorvallabhaH // (4) // * // catvAri 'indrahastinaH // hAdinI vajramastrI syAtkulizaM bhiduraM paviH / zatakoTiH svaruH zambo dambholirazanirdvayoH // 47 // hAdinItyAdi // hrAdate'vazyam / 'hAda avyakte zabde' ( bhvA0 A0 se0 ) / Avazyake NiniH ( 3 / 2 / 78) | hAdo - secyasya iti vA / ini: ( 5 | 2|115 ) 'hAdinI vajravidyutoH' // (1) // * // vajati / 'vaja gatau ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'Rjendra - ' ( u0 2 / 28 ) iti ran // * // astrI iti pUrvottarAbhyAmanveti / saMnidhAnAvizeSAt / ' astriyo vajrakulizau' iti saMsArAvartAcca / 'vajro'strI' iti vakSyamANaM tasyaivAnuvAdaH / ('vajraM syAdvAlake dhAtryAM klIbaM yogAntare pumaan| vajrA sruhyAM guDUcyAM ca vajrI suhyantare smRtA dambholau hIrake'pyastrI' ) // (2) // * // 'kulirhasto bhujAdala:' iti trikANDazeSaH / kulau zete / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti DaH / kulinaH parvatAn zyati vA / ' zo tanUkaraNe' ( di0 pa0 a0 ) / 'Ato'nupasarge -' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH / kutsitamISadvA lizati / 'liza alpIbhAve' (tu0 pa0 se0 ) / 'igupadha - ' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / 'kulizo na striyAM prokto dambholau, nA jhaSAntare' // (3) / 1 - irAvatI kazyapajAnapatyA pulahapriyA, tayA saMbhRtatvAdvAtathA cAgamaH - 'irAvatyA bhRtaH putrasyArthe airAvatastataH' iti / ityapi mukuTaH // 2- mitadvAditvam ( vA0 3 / 2 / 180 ) tu yuktam // [ prathamaM kANDam // * // bhinati / 'vidibhidicchideH kurac' ( 3 / 2 / 162 ) / yattu - 'karmakartari cAyamiSyate, ityatra cakAraH kartarItyanukarSaNArthaH ' tenAkarmakartaryapi bhavati, iti vAmanaH - iti mukuTenoktam / tanna / bhASye'syArthasyAdarzanAt / niSphalatvAcca / 'bhidiram' iti pAThe tu 'iSimadi - ' ( u0 1 / 51 ) ityAdinA kirac // (4) // * // punAti / 'aca i: ' ( u0 4139 ) // ( 5 ) // * // zataM koTayo dhArA asya // (6) usu svarati / 'sTa zabdopatApayoH ' ( bhvA0 pa0 a0 ) / ' zastrasnihi' ( u0 1110 ) iti uH / ( ' svaruH pumAn yUpakhaNDe bhidure'pyadhvare zare ) // * // zobhanAnyarUMSi dhArA asyeti ( svarusU) sAnto'pi // ( 7 ) // * // zAmyatyarIn / antarbhAvitaNyarthAcchamervan / ( u0 4 / 94 ) / zaM zubhamasyAstya - bhedatvAt iti vA / 'kaMzaMbhyAm ' ( 5/2/138 ) iti vaH / pakSadvaye'pi dantyoSThyaH // * // ' zamba saMbandhane' curAdiH (pa0 se 0 ) / ' zambayati saMbadhnAti zatrUn' iti vigrahe tu ( zambaH ) pavargatRtIyAntaH / ' zambaH syAnmusalAgrastha lohamaNDalake pavau / zubhAnvite triSu // * // sambayateH ( cu0 pa0 se 0 ). vigrahe tu ( sambaH ) dantyAdirapi / ' tAlavyA api dantyAzca sambasUkarapAMsavaH' ityUSmavivekaH // ( 8 ) // * // ' dambhu rodhane' ( vA0 pa0 se0 ) / asuna ( u0 4 / 189 ) dambhasi rodhane aliH samarthaH / 'alaM bhUSaNaparyAptivAraNeSu' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / in ( 4 / 198 ) / danoti khedayati / vA // (9) // * // aznAti, azyate'neneti vA 'artisRdhRdhamya' dambhu dambhane ' ( vA0 pa0 se0 ) / auNAdika oliriti myasyatihRbhyo niH' ( 2 / 102 ) // * // iha 'vajrAzaniH ' iti samuditamapi bodhyam / 'vajrAzaniM vidurvajram' iti trikANDazeSAt / 'atha vajrAzanirdvayoH' iti nAmanidhAnAcca // (10) // * // daza 'vajrasya' // vyomayAnaM vimAno'strI vyomayAnamityAdi // vyomni yAntyanena / karaNe lyuT ( 3 / 3 / 117 ) / vyoma yAti / 'kRtyalyuTa :-' ( 3 / 3 / 114) iti kartari lyuT iti vA // (1) // // viziSTaM mAnayantyanena / 'puMsi saMjJAyAm ' ( 3 | 3|118 ) iti karaNe ghaH / 'ghaJ' iti mukuTaH / tanna / paratvAhayudaprasaGgAt / ghastu karaNAdhikaraNayorvihitaH / vizeSeNa mAntyasminniti vA / adhikaraNe lyuT (6 / 3 / 117) / vigataM mAnamupamA'syeti vA / 'vimAno vyomayAne ca saptabhUmigRhe'pi ca / ghoTake yAnamAtre ca puMnapuMsakayormataH // ' (2 ) // * // dve 'devarathasya' // nAradAdyAH surarSayaH / ( nAradAdyA iti // ) narasya dharmyam / ' narAceti vaktavyam' ( vA0 4 / 4 / 49 ) ityaN (J) / nAraM dadAti / ' Ato'nupa-' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH / yadvA, - 'nAraM pAnIyamityukaM tat Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavargaH:1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 21 - pitRbhyaH sadA bhavAn / dadAti tena te nAma nAradeti bhavi-paNe' (khA0 u0 a0)| "mipIbhyAM ruH' (u0 4 / 101) / pyati' ityAgamaH / nAraM narasamUhaM dyati kalaheneti vA / 'mApo rurica' iti mukuTaH / tanna / ujvaladattAdAvasya nuridaM nAramajJAnam , takSyati jJAnopadezeneti vA / 'do ava- sUtrasyAnupalabdheH // (1) // // sumerurityupasargAntaranivRttyakhaNDane' (di. 50 a0)| kaH ( 3 / 2 / 3 ) // (1) // // rthamuktam // (2) // 1 // heno'driH // (3) // * // ratnAni Adyena tumburubharataparvatadevalAdayaH / surAzca te brahmA- sAnAvasya // (4) // * // surANAmAlayaH // (5) // // paJca diputratvAdRSayazca / SaSThIsamAso vA // ekam 'devarSeH' // 'meroH|| syAtsudharmA devasabhA paJcaite devataravo mandAraH paarijaatkH| (syAditi // ) zobhano dharmo'syAm / 'dharmAdanic keva- saMtAnaH kalpavRkSazca puMsi vA haricandanam // 50 // lAt' (5 / 4 / 124) / 'DAbubhAbhyAm' (4 / 1 / 13) iti pakSe paJceti // (ete paJca devavRkSAH) mandayate modayati / DApa / 'ano bahuvrIheH' (4 / 1 / 12) iti DIp (4 / 1 / 15) 'madi stutimodamadakhAnakAntigatiSu' (bhvA0 pa0 se0) / n|| (1) // * // saha bhAntyasyAm / 'sabhA rAjAmanuSyapUrvA' 'agimadimandibhya Arana' (u0 3 / 134) / mandA ArA (2 / 4 / 23 ) iti nipAtanAdaG / devAnAM sabhA AsthAnagRham dhArA asya, saralatvAditi vA / ('mandAraH syAtsuradrume / // (2) // * // dve 'devasabhAyAH // pAribhadre'rkapaNe ca mandAro hstidhuurtyoH')|| (1) // // pIyUSamamRtaM sudhA // 48 // pAriNo'bdherjAtaH / tataH khArthe kan (5 / 3 / 87) / yattu- (pIyUSamiti // ) piiyyte| 'pIya' iti sautro dhaatuH| pArijAto janyatvenAsyAsti / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / 'pIyerUSan' (u0 4 / 76) / bahulavacanAtpakSe gunnH| 'syA- pArijAtaH samudraH / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaNi pArijAspeyuSaM ca pIyUSaM navakSIre'mRte'pi ca' iti haaraavlii| taH-iti mukuTaH / tanna / vRddhAcchasya (4 / 2 / 114) apavA'pIyUSaM saptadivasAvadhikSIre tathA'mRte' / (1) // * // na mri- dasya sattvAdaNo'prasaGgAt / vaiyarthyAt janyasyaiva nAmaniryayante'nena / 'tanimRbhyAM kicca' (u0 3.88) iti tan / canAsiddhezca / ('pArijAtastu mandAre pAribhadre surdrume')|| 'amRtaM yajJazeSe syAtpIyUSe salile ghRte / ayAcite ca (1) // * // samyak tanoti puSNAti / 'jvaliti-' (3|1|moksse ca nA. dhanvantaridevayoH // (2) // * // sukhena dhiiyte| 140) iti sUtre tanoterupasaMkhyAnAt NaH / samyaktanyante 'dheTa pAne' (bhvA0 pa0 a0) / 'Atazcopasarge' (3 / 3 / - puSpANyasminnityadhikaraNe 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ 106) iti krmnnyng| yattu-avidhau (3 / 3 / 104,5, vA / ('saMtAna: saMtatau gotre syAdapatye suradrume' // (1) 6) kArakAdhikAraH (3 / 3 / 19,93) nivRttaH-iti mukuttH| // * // kalpaH saMkalpito'rthaH, tasya vRkssH| janyajanakabhAvasaMbandhe tadAkaraviruddham / dvitIyabhAvagrahaNasya (3 / 3 / 95) kArakA- SaSTI // (1) // // candayati / 'cadi AhAdane' (bhvA0pa0 dhikAranivRttyarthatvAt'-iti heturapi kharUpAsiddhaH / 'abhi- se0) NyantaH (3 / 1 / 26) lyuH (3 / 1 / 134) / hreshcndnH| vidhau bhAve-' (3 / 3 / 34) ityasyAgre'nuvartanAt / yadapi- 'haricandanamastrI syAtridazAnAM mahIrahe / napuMsakaM tu gosuSTha dadhAti puSNAti zarIramiti pacAdyajantAt (3 / 1 / 134) zIrSe jyotsnAkuGamayorapi // (1) // * // paJcAnAM 'devavRTAp (4 / 1 / 4) iti-tadapi na / nityatvAdantaraGgatvAccaikAdeze kSANAm' ekaikam // 'dantatvAbhAvena TAbayogAt / ekAdezasya pUrvAntatvena grahaNAtsa- sanatkumAro vaidhAtraH syAlopaprasaGgAcca / 'Atazcopasarge' (3 / 1 / 136 ) kapratyayo sanatkumAra ityAdi // sanat nityaM kumAraH ||AUM|| vktumucitH| ('sudhA gaGgeSTikAsnuhyormUlepAmRteSu c')|| | "sanAtkumAraH' api / yadvA,-'haMsago gRhiNaH sa(3) // // trINi 'amRtasya // nat' iti brahmaparyAye rbhsH| tasya kumAro'patyam / damandAkinI viyadgaGgA svarNadI surdiirghikaa| ntyAdiH // (1) // * // vidhAturapatyam / aN (4 / 1 / 92) // mandAkinItyAdi // mandamakituM zIlamasyAH / 'aka| (2) // * // vaidyasaMhitApraNetRtvAt svavaidyaparyAyasaMnidhau kathanam / kuTilAyAM gatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'supi- (312178) dve 'brahmaputrasya' // iti NiniH // (1) // * // viyati viyato vA gaGgA // (2) svavaidyAvazvinIsutau / // 4 // khaH vargasya nadI / puurvpdaatsNjnyaayaam-(8|4|3) iti nAsatyAvazvinau dasrAvAzvineyau ca tAvubhau // 51 // Natvam // (3) // * // surANAM dIrghikeva // (4) // // catvAri svarvedyAvityAdi // svaH svargasya vaidyau| (1) // * // 'devagaGgAyAH' // azvinyAH sutau // (2) // // na satyaM yayostAvasatyau, na meruH sumeruhemAdrI ratnasAnuH suraalyH||49|| astyau| 'nabhrAnapAd-' (6 / 3 / 74) iti naJaH prakRtimerurityAdi // minotyuccatvAjyotIMSi / 'DumiJ prakSe- bhAvaH // (3) // // prazastA azvAH santi yayoH / iniH Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 amrkossH| [prathamaM kANDam (5 / 2 / 115) / yadvA,-azvinyAM jAtau / 'saMdhivelA-' (4 / - nau vikhyAtau ca hahAhuhU' iti vyAsoktezca // // gandhaM 316) ityaNaH 'nakSatrebhyo bahulam' (4 / 3 / 37) iti luki saurabhamarvati / 'arva gatau' (bhvA0 50 se. pavargIyAntaH) 'luk taddhitaluki' (1 / 2 / 49) iti DIpo luk / azvo'sti 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / zakandhvAdiH (vA. 6 / 1 / 94) / janakatvena yayorvA / in (5 / 2 / 115) // (4) // * // dasyataH ('gandharvastu nbhshcre| puMskokile gAyane ca mRgabhede turaMkSipato rogAn / 'dasu upakSaye' (di0 pa0 se.)| 'sphAyi- | gme| antarAbhavadehe ca') // // prajJAdyaNi (5 / 4 / 30) taJci-(u0 2 / 13) iti rak / ('daraH khre'shviniisute')|| (gAndharvaH) dIrghAdirapyayam / api gndhrvgaandhrvdivy(5)||*|| azvinyA apatye / 'strIbhyo Dhak' (4 / 1 / 120) // gAyanagAtavaH' iti zabdArNavAt // (1) // * // Ayena (6)* // 'tAvubhAviti dvitvAdiSTatvAdekavacanAbhAvaH-' iti tumburu-vizvAvasu-citrarathAdInAM saMgrahaH // 'devagAyakAnAm khaamii| ayaM ca prAyovAdaH / 'devyAM tasyAmajAyetAM nAsatyo | ekam // dasa eva ca' iti mArkaNDeyAt / 'nAsatyau' iti 'dasrau' | agnirvaizvAnaro vahni:tihotro dhanaMjayaH / caikavAcakasyobhayoH prayogo gauNaH // SaT 'ashvino'|| / kRpITayonijvalano jAtavedAstanUnapAt // 53 // striyAM bahuSvapsarasaH svarvezyA urvshiimukhaaH| barhiH zuSmA kRSNavarmA zociSakeza ussrbudhH| striyAmiti // ayaH saranti / 'saraterasun' ( u0 4 / - AzrayAzo bRhadbhAnuH kRzAnuH pAvako'nalaH // 54 // 237) // (1) // * // 'bahuSu' iti prAyovAdaH / 'anaci ca' lohitAzvo vAyusakhaH shikhaavaanaashushukssnniH| (4|47) iti sUtre 'apsarAH' iti bhASyaprayogAt / hiraNyaretA hutabhuga dahano havyavAhanaH // 55 // 'striyAM bahuSvapsarasaH syAdekatve'psarA api' iti zabdArNa- | saptAcirdamunAH zukrazcitrabhAnurvibhAvasuH / vAcca-asya zubhaMyAzabdavadrUpam-iti mukuToktaM cintyam / zucirappittam apsaraHzabdasya sAntatvAt // * // khaH khargasya vezyAH // (2) agnirityaadi|| aGgati / 'agi gatau (bhvA0pa0 * // urUnmahato'nate vyApnoti vazIkarotIti yAvat / se.)| aGgelopazca' (u0. 450) iti ninelopazca / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) saMjJApUrvakasya vidheranityatvAnna vRddhiH / ('agnirvaizvAnare'pi syAccitrakAkhyauSadhau pumAn') // (1) mUlavibhujAditvAt (vA0 3 / 2 / 5) ko vaa| uru aznAtIti // // vizve narA asya / 'nare saMjJAyAm' (6 / 3 / 129) iti vA (3) // * // mukhazabdenAdyarthena rambhA-menakA-ghRtAcI-tilottamA- | vizvazabdasya dIrghaH / vizvAnarasyApatyam / RSyaNa (4|1|diinaaN grahaNam // aikam 'urvazyAde' // 114) / yattu-bidAditvAt (4 / 1 / 104) aJ / bahAhA hUhUzcaivamAdyA gandharvAstridivaukasAm // 52 // hutve ca 'yozca' (2 / 4 / 64) iti luk / vizvA(hAheti // ) avyutpattipakSe 'Ato dhAtoH' (6 / 4 / - | narAH-iti mukuTaH / tanna / 'vizve vaizvAnarA uta' ityatra 140) ityasyAprApteH zasi hAhAn , 'oH supi' (6 / 4 / 83) luko'darzanAt / 'vaizvAnarAya mIDhuSe' ityAdAvantodAttadarzaityasyAprAptehUhUn , ityAdi / yattu-'Ato dhAtoH' (6 / 4 / nAcca / RSibhyo gotrApatye'o vihitatvenAnantarApatye prasa140) iti yogavibhAgAdAkAralopaH-iti mukuTenoktam / tyabhAvAca / etena bidAditvAt (4 / 1 / 104) aJ-iti taccintyam / nirNItarUpasya yogavibhAgena nirvAhasyaucityAt / / vadan khAmyapi pratyuktaH // (2) // * // vahati havyam / 'vahiaprayuktasya tena sAdhanasyAnucitatvAt / hA iti zokavyanjaka- zrizruyudrumlAhAtvaribhyo nit' (u0 4151) iti niH| nizca / zabdaM jahAti / 'ohAk tyAge' (ju0 pa0 a0)| vica ('vahnirvaizvAnare'pi syAccitrakAkhyauSadhe pumAn') // (3) (3 / 2 / 72) zasi haahH| hU iti hayati / heaH (bhvA0 // * // 'vI gatiprajanakAntyasanakhAdaneSu' (a0 pa0 a0) / u0 a0) kvip (3 / 2 / 178) / 'vacikhapi-' (6 / 1 / 15) karmaNi ktin (3 / 3 / 94) vItirbhakSyaM puroDAzAdirhayate'smin / iti saMprasAraNam / 'halaH' (6 / 4 / 2) iti dIrghaH / bAhulakA- 'hu dAnAdanayoH' (ju0 pa0 se.)| 'huyAmA-' (u0 DDApratyaye tu (hAhAH) vyutpanno'dhAtuzca / evaM DUpratyaye hUhU- 4 / 168) iti tran / vItirazvo hotraM havanamasyeti vA / rapi bodhyH| hAhAH saanto'pi| 'gandharvo vItihAhasoH' er: maanto'pi| 'goM vItihAisoH ('bItihotro'nale'ke ca') // (4) // dhanaM jayati / iti saMsArAvartAt / 'gandharvo hAhasi proktaH' iti ratna- 1-'yozca' (2 / 4 / 64) ityanena gotravihitayaJaJortugvikoSAcca / bhojastu hhaahuhushbdyorvyytvmaah| 'hahA' ityA- | dhAyakana luko darzitatvenAnAnantarApatye'cikIrSitatvena, gotraadihrkhH| 'huhuH' ityubhayahrakhazca / 'haMso hahAhuhU ca dvau patye eva cikIrSitatvena, laukike lugabhAvasya 'chandovatkavayaH kuvRSaNazvazca tumburuH' iti zabdArNavAt / 'gItamAdhuryasaMpa- | vanti na hyeSA iSTirasti' (1 / 4 / 3) iti bhASyeNAsAdhutAdhvananAt vaidike 'sarve vidhayazchandasi vikalpyante' iti paribhASayA, antodA1-ujjvaladattAdau tu 'apsarA' ityeva sUtraM dRzyate ||ttitvsy 'suptiGapagraha-' (1985) iti-bhASyoktyA, svaravyatya2-Dhe urvazyAderiti mukuttH|| | yena siddhau bidAdigaNe tatpAThavaiyApattezcintyametat // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 23 'syeti // (16) // * // ' kRza tanUkaraNe' ( di0 pa0 se0 ) / kRzyati / 'RtanyaJji - ' ( u0 4 / 2 ) ityAnuk // (17) // * // punAti / 'pUj pavane' (krayA0 u0 se0 ) / Nvul ( 3 / 11133 ) / ' pAvako'gnau sadAcAre vahnimanthe ca citra / bhallAtake viDaGge ca zodhayitRnare'pi ca ' ) // (18) // * // anityanena / vRSAditvAt ( u0 1 / 106 ) kalac / 'analo vasumede'mau' / ( 'analo'nile / vasudeve vasau vahau' ) // (19) // * // lohitA azvA yasya / ' varuNastvasitAnazvAnkuberaH kumudopamAn / hutAzanaH kiMzukAbhAnvAyurbazrUMstathAvRNot' iti zAlihotrAt / rohito mRgo'zvo vAhanamasyeti vA / ( ' rohitAzvazcitrabhAnau harizcandranRpAtmaje ' ) // ( 20 ) // * // vAyoH sakhA / 'rAjAhaH sakhibhyaSTac' (5/4191 ) // * // vAyuH sakhA'syeti ( vAyusakhA ) vA / asminpakSe TajabhAvAt 'anaD sau' ( 7 / 1 / 93 ) ityanaG // (21) // * // zikhAH santyasya / matup ( 5/2/94 ) // * // vrIhyAditvAt (5/2/116 ) inipratyaye 'zikhI' api / 'zikhI vahA~ balIvarde zare ketugrahe dume / mayUre kukkuTe puMsi zikhAvatyanyaliGgakaH // (22) // // (AzoSTumicchati ) AGpUrvAcchuSyateH ( di0 pa0 a0 ) sannantAt 'aGi zuSaH sanazchandasi' ( u0 2 / 106 ) ityaniH / chAndasAnAmapi kvacidbhASAyAM prayogaH / 'adhvaryu - kratuH - ( 2 / 4 / 4 ) iti jJApakAt / Azu zIghraM AzuM vA zu kSaNoti / 'kSaNu hiMsAyAm' (ta0 u0 se 0 ) / in ( u0 4 / 118 ) / zu iti pUjArthamavyayam // ( 23 ) // hiraNyaM reto'sya / sAntaH / 'hiraNyaretAH puMsi syaaddivaakrhvirbhujoH'|| (24) // // hutaM bhuGkte / kvip ( 3 / 2 / 178 ) / jAntaH // (25) // * // dahati / lyuH (3 / 1 / 134 ) ( 'dahanacitra ke bhallAtake mau duSTaceSTite' ) // ( 26 ) // * // havyaM vAhayati / NyantAdvaheH ( bhvA0 u0 a0 ) lyuH ( 3|1|134 ) yattu svAmI - havyaM vAhayati' iti vigRhya 'havyapurISapurISyeSu jyud' ( 3 / 2165 ) - ityAha / tanna / udAhRtapAThasyAnupalambhAt / ' kavyapurISapurISyeSu -' iti pAThasyopalambhAt / 'vahezva' ( 3 / 2 / 64 ) ityanuvRtterNyantAdasaMbhavAcca / mukuTospi - ' vAhayati' iti vigRhya 'havye'nantaH pAdam ' ( 3 / 2 / 66 ) iti vaheryyuTityAha / tadapi na / JyuTarachAndasatvAt / 'vahezca' ( 3 / 2 / 64 ) ityanuvRtterNyantAdasaMbhavAca // ( 27 ) // * // saptArciSo yasya / kAlI - karAlI - manojavA sulohitA- sudhUmravarNA- sphuliGginI - vizva - dAsAkhyAH sapta vaherjihvAH / ( 'saptArciH pAvake puMsi krUracakSuSi ca triSu' ) // ( 28 ) // * // 'damu upazame' (di0 pa0 se0) / antarbhAvitaNyarthAd 'damerunasiH' (u0 4 / 2 / 35) / dAmyati / damunAH, damunasau // * // dIrghamadhyo'pi / 'damUnA damunAH prAcInavarhiH zucibarhiSau' iti nAmanidhAnAt // (29) // * // zocayati / 'Rjendra - ' ( u0 2 / 28) iti nipA 1 - saptArcayo yasyeti / idanto'pi // 'saMjJAyAM bhRtRR'- ( 3shN2|46 ) iti khac / ( 'dhanaMjayaH sarpa - de mArute / pArthe'nau' ) // ( 5 ) // * // kRpITasya jalasya yoniH / 'kRpIThamudare jale' iti ratnakoSAt / 'agne rApaH' iti zruteH / kRpITaM yonirasyeti vA / adbhyo'gnirbrahmataH kSatram' iti manuH // (6) // * // jvalati / 'jucaGkramya - ' ( 3 / 2 / 150 ) iti yuc // ( 7 ) // * // vidyate labhyate / 'vi lAme' (tu0 u0 a0 ) / asuna ( u0 4 / 189 ) jAtaM vedo dhanaM yasmAt / jAte jAte vidyate iti vA / 'vida sattAyAm' (di0 A0 a0 ) / jAtaM vetti vedayate vA / 'vida cetanAdau' (a0 pa0 se0, ru0 A0 a0, NyantaH, cu0 A0 se0 ) / asun ( u0 4 / 189 ) // ( 8 ) // * // tanUM zarIraM na pAtayati / 'nabhrApnapAt- ' ( 6 / 3 / 75 ) iti nipAtitaH / tanUnapAtau / ' tanUnapAtamuSasasya niMsAte' iti mantraH ||AUM|| tanUM svaM svarUpaM na pAti na rakSati AzuvinAzitvAd iti 'tanUnapAt' zatrantaH / ' ugidacAm - ' ( 7|1|70 ) iti numi tanUnapAt, tanUnapAntau tanUnapAntaH iti vA // * // tanvA UnaM kRzaM pAti / tanUnapaM ghRtAdi, tadatti / 'ado'nanne' ( 3 / 2 / 68 ) iti viT / tanUnapAdau, tanUnapAdaH iti vA // (9) // // bRMhati / 'bRhi | 'vRddhau' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'bRMhernalopazca ' ( u0 2 / 109 ) iti is / puMliGgo'yam / "barhiruko bRhadbhAnuH' ityamaramAlApuMskANDe pAThAt // (10) // * // 'zukro vaizvAnaro vahnirbarhiH zuSmA tanUnapAt' iti zabdArNavAt 'varhiH zuSmA' iti vyastaM samastaM nAma iti kazcit / tatra samasta - pakSe barhiH kuzaH zuSma balamasyeti vigrahaH / barhiH sAntaH ( ' barhiH puMsi hutAzane / na strI kuze' ) / barhiridantaH / 'zuSmA' iti nAntaH pRthag-ityanyaH // * // zuSyatyaneneti zuSmA / 'zuSa zoSaNe' ( di0 pa0 a0 ) / 'anyebhyo'pi - ' ( 3 / 2 / 75 ) iti manin / saMjJApUrvakatvAnna guNaH // // zuSyati jalam / zuSerantarbhAvitapyarthAt 'avisivisizuSibhyaH kit' (u0 1 / 145) iti manipratyaye 'zuSmaH' adanto'pi // (11) // 3 // kRSNo dhUmo vartmAsya / nAntaH / ( 'kRSNavartmA vidhuNtude| durAcAre hutAze ca ) // ( 12 ) // * // zocIMSi jvAlAH kezA ivAsya / 'nityaM samAse'nuttarapadasthasya' ( 82/45) iti Satvam // (13) // // 'uSaH prabhAte saMdhyAyAm' itivizvaH / uSaH saMdhyAyAM budhyate prakAzate / igupadhatvAt ( 3 / 1 / 135) kaH / ' aharAdInAM patyAdiSu vA rephaH -' ( vA0 8|2|70 ) / sa ca vyavasthitavibhASayeha nityam // (14) // * // AzrayamAdhAramaznAti / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / ( 'AzrayAzaH pumAnvahau triSu cAzrayanAzake ' ) // * // 'AzagrAzaH' iti pAThAntaram / Azerate'tretyAzayaH / ' erac' ( 3 / 3 / 56) / tamaznAti // (15) // * // bRhanto bhAnavo 1 - indhanAbhAve iti mukuTaH // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / [prathamaM kANDam titaH / zukraM reto'syAstIti vA / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / zruteH // // 'striyAm' iti arcirAdibhiH saMbadhyate / tatrAzuklavarNatvAditi vaa| ralayorekatvam / ('zukraH syAdbhArgave ciSaH 'jvAlAbhAsonapuMsyarciH' iti klIbatvamapi vakSyate / jyeSThamAse vaizvAnare pumAn / reto'kSirugbhidoH kliibm')|| ('arcirmayUkhazikhayoH' ) // (3) // // hinoti, hanti vaa| (30) // // citrA bhAnavo'sya / kSumnAdiH (8439) / 'hi gatau' (khA0pa0 a0)| 'UtiyUti- (3 / 3 / 97) ('citrabhAnuH pumAnvaizvAnare cAhaskare'pi c')|| (31) ityAdinA ktinnanto nipAtitaH / ('hetiaalaastrsuuryaaNshussu')|| // // vibhA prabhA vasu dhanaM yasya / ("vibhAvasustu bhaaskre| (4) // * // shete| 'zIThaH kidbhakhazca' (u0 5 / 24) iti hutAzane hArabhede cndre')|| (32) // // zuciM pavitraM karoti khaH / 'zikhA jvAlAbarhicUDAlAGgalakyagramAtrake' // (5) shucyti| 'tatkaroti- (vA0 3.1 / 26) iti NyantAd // // paJca 'jvaalaayaaH|| 'aca i:' (u0 4 / 139) / yadvA,-zocati / antarbhAvitaNya- triSu sphuliGgo'gnikaNaH rthAcchuceH (bhvA0pa0 se.) 'igupadhAt-' (u0 4 / 120) | (triSviti // ) 'sphu' ityanukaraNazabdaH / sphunA phUtkAitIn / ('zuciSmAgnizRGgAreSvASADhe zuddhamantriNi / jyeSThe | reNa liGgati / 'ligi gatau' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac ca puMsi dhavale zuddhe'nupahate trissu')|| (33) // 1 // apAM | (3 / 1 / 134 ) // // sphuliGgA jAtAvapi / ajAditvATTAp // pittamiva / dAhakatvAt // (34)* // catustriMzat 'agneH' // (1) // 1 // agneH kaNaH // (2) // // dve 'agnikaNasya // aurvastu vADavo vaDavAnalaH // 56 // saMtApaHsaMjvaraH samau // 57 // (aurva iti // ) urvasya munerapatyam / yattu bidAdyaJ (saMtApa ityAdi // ) saMtApayati / 'tapa saMtApe' (bhvA0 (4 / 11104) bahutve 'yozca' (2 / 4 / 64) iti luki pa0 a0)|| (1) 'jvara roge' (bhvA0 pa. se.) urvAH-iti mukuTaH / tanna / anantarApatye'o'saMbhavAt / / anantarApatya'A'sabhavAt / nnyntau| saMjvarayati / pacAdyac (3 / 1 / 134) // (2)||AUM|| tasmAdRSyaN (4 / 1 / 114) // (1) // // vaDavAyAM bhavaH / / | yattu-saMtApanaM saMtApaH / ghaJ (3 / 3 / 18) / saMjvarayati 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / 'vADavaM karaNe strINAM sNjvrH| ac (3|11134.)-iti mukuTenoktam / tanna / ghoTakaughe napuMsakam / pAtAle na striyAM puMsi brAhmaNe vaDa vaiSamye pramANAbhAvAt / bhAvakatrabhidhAyinoH samAnArthakatvAvAnale' ) // (2) // // vaDavAyA analaH / AdhArAdheyabhAva | bhAvAt / samau samAnArthako samaliGgau // dve 'sNtaapsy'|| eva saMbandhatvena SaSThyarthaH // (3) // 4 // trINi 'vaaddvaagneH'| dharmarAjaH pitRpatiH samavartI paretarAT / varddhayorkhAlakIlAvarciheMtiH zikhA striyAm / / kRtAnto yamunAbhrAtA zamano yamarADyamaH // 58 // (vaDheriti // ) 'vaheH' iti prAyovAdaH / 'hetiH syAdA- | kAlo daNDadharaH zrAddhadeko vaivsvto'ntkH| yudhajvAlAsUryatejaHsu yoSiti' iti darzanAt / jvalati / 'jvalitikasantebhyo NaH' (3111140) * striyAM TAp | dharmarAja ityAdi // dharmasya raajaa| 'rAjAhaH-' (5 / 4 / dhamarAja ityAda / / dhamara (4 / 1 / 4) // (1) 'kIla bandhe' (bhvA0pa0 se.)|| 91) iti Tac // (1) // * // pitRNAM patiH // (2) // // kolati / 'gadha, (1135 dati ka viyAM samaM vartituM zIlamasya / 'supyajAtau-' (3 / 2 / 78) iti TAp (4 / 1 / 4) ('kIlo'gnitejasi / kUrparastambhayoH zakau nniniH|| (3) // // pareteSu mRteSu rAjate / 'satsUdviSa-' kIlA rthtaavpi')|| (2) // * // arcyte| 'arca pUjAyAm' | (3 / 2 / 61) iti vip / jAntaH // (4) // // kRto'nto (bhvA0 pa0 se0, cu0 u0 a0)| 'arcizucihusRpicchAdi | vinAzo yena / ('kRtAnto yamasiddhAntadaivAkuzalakarmasu') cchardibhya isiH' (u0 2 / 108) arciH sAntaH // // ini | (5) // // yamunAyA bhrAtA // (6) // // zamayati / (u0 4 / 118) tvidnto'pi| 'agnejante arcayaH' iti lyuH (3 / 1 / 124) / ('zamanaM zAntivadhayoH / zamanaH zrAddhadaivate') // (7) // // yamena saMyamena rAjate / 1-bAhulakAtkacidalugapi 'sojhipAMsairapAM pittamindhAnaH vip (3 / 2 / 61) jAntaH // (6) // // yamayati / ac zarvarI nayet' iti prayogAt ityapi mukuTaH // 2-'urveNa (1711 ) / yamA daNDadhara vAjha sayama yamajApa kilAyonijaputrArthinA UrurmathitaH, tatra jvAlAmayaH puruSo ca' iti vizvaH // (9) ||||-klylyaayuH| 'kala saMkhyAne jAtaH, tasya ca samudra AdhAra AsIt' iti zrutiH-iti (cu0 u0 se.) pacAdyajantAt (3 / 1 / 134) prajJAdyaN (5/mukuTaH // 3-bidAdigaNe urvazabdapAThacayApattyA vaizvAnara- | 4.38)-iti mukuTaH / tanna kalermittvAbhAvAt / prajJAdyaNi zabdavyAkhyAnoktadizA cintyamiti zam // 4-vayaM tu brUmaH rUpadayaprasaGgAca / etena khAmyapi praastH| tasmAt 'kAlapaJcaiva vAcakAnyarciSaH / vaheriti tu 'tejomAtravAcikApyarcivizeSaNAgnidyutau vartate dhAturiva gairike' ityetatsUcanArtham- 1-mittvAbhAve'pi adamtatvAdeva vRddharaprAptyA 'kalayati' iti iti mukuTaH // mukuToktameva samaJjasam / / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vargavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 25 arrernaIAnnnnwarRAANUKAAAAAAAAAAAAAAAA yati' iti vigraha ucitaH / kAlavarNatvAdvA / ('kAlo mRtyau | heni karburaH paaprksssoH| karburA kRSNavRntAyAM zabale mahAkAle samaye yamakRSNayoH' ) // (10) // // daNDasya | punaranyavat') // 4 // 'karvaraH' iti pAThAntaram / 'nairRtaH dhrH| daNDaM dharatIti vigraha 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) ityaNi karvaraH kravyAt karvaro yAturakSasI' iti zabdArNavaH / 'kR hiM'daNDadhAra' api / ('daNDadhAro yame raajnyi')| (11) // // sAyAm' (tryA0 u0 se.)| kRNAti / 'kRgazavRJcatibhyaH pvazrAddhasya devaH aMzabhAktvAt , pitRpatitvAdvA // (12) // * // raca' (u0 2 / 121) // (9) // * // nikaSAyA AtmajaH / vivasvato'patyam / 'tasyApatyam' (4 / 1 / 92) ityaNa // (13) mUrdhanyaH SaH // (10) // * // yAtUni rakSAMsi dadhAti puSNAti // // antaM karoti antyti| 'tatkaroti-' (thA0 3 / 1 / - khajAtipoSakatvAt / dhAo 'bahulamanyatrApi' (u0 2178) 26) iti NyantAd Nvul (3 / 1 / 133) // (14) ||AUM|| iti yuc / 'kRtyalyuTaH- (3 / 3 / 113) iti lyuTa vA / yA'yamasya caturdaza // tUni yAtanAH dhIyante'sminniti vA / lyuT (3 / 3 / 117) / rAkSasaH kauNapaH RvyAtRbyAdo'srapa aashrH||59|| antasthAdiH // // jAtu kadAcit dhAnaM saMnidhAnamasyeti rAtricaro rAtricaraH karvaro nikssaatmjH| (jAtudhAnaH) cavargAdirapi // (11) // * // viruddhalakSaNayA puNyazcAsau janazca / ('atha puNyajamo yakSe rAkSase sajane'pi yAtudhAnaH puNyajano nairRto yAturakSasI // 60 // c')|| (12) // * // nikraterapatyam // (13) ||AUM|| yAti / (rAkSasa ityAdi // ) rakSatyasmAt / 'rakSa pAlane' (bhvA0 'kamimanijanigAbhAyAhibhyazca' (u0 1 / 72) iti tuH| ardha50 se.) asun (u0 4 / 189) prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) rA rcAdiH (ga0 2 / 4 / 31) // (14) // // rakSantyasmAt / asun kSasaH 'svArthikAH prakRtito liGgavacanAnyativartante'pi' (pa0 (u0 4 / 189) 'bhImAdayo'pAdAne (3 / 4 / 74 ) // (15) 5 / 3 / 68) iti puMstvam / ('rAkSaso yAtudhAne syAcyaNDAyAM // // paJcadaza 'rAkSasasya // rAkSasI smRtaa')|| (1) // // kuNapaM zavaM bhakSayituM zIlamasya / 'zIlam' (4 / 4 / 61) ityaN / koNaM pAti / 'AtaH pracetA varuNaH pAzI yaadsaaNptirpptiH| (3 / 2 / 3) iti kH| koNapasya nirjaterayam-koNapaH / pracetA ityAdi prcetyti| prakRSTa ceto'syeti vA / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN // (2) // * // kravyamAma- 'citI saMjJAne' (bhvA0 pa0 se.)| asuna (u0 4 / 189) / mAMsamatti / 'kravye ca' (3 / 2 / 69) iti viT / 'ado'nanne' | 'pracetAH pAzini munI nA prakRSTahRdi triSu' // (1) // * // ( 68) ityeva siddhe'N (3 / 2 / 1) bAdhanArthamidam / viyate vRNoti vA / 'vRja varaNe' (khA0 u0 se.) / 'kRvRtenAmamAMsabhakSake 'kravyAdaH' iti na bhavatyeva / ('kravyA- dAribhya unan' (u0 3053) / 'varuNastarubhede'psu prtiiciinmaaNsaashirksssoH')|| (3) // * // kRtaM chinnaM tadeva punarvize- | patisUryayoH' // 4 // yuci (u0 2174) 'varaNaH' api / 'varaM SataH kRtaM pakkaM va bhute iti krvyaadH| 'kRttavikRtapakkazabdasya vRNanti taM devA varadazca varArthinAm / dhAturvai varaNe proktastapUSodarAditvAt (6 / 3 / 109) kravyAdezaH' (3 / 2 / 69) iti smAtsa varaNaH smRtaH' iti sAmbapurANam // (2) // // pAkAzikA / zabdArNave'pi kRdadhyAye-'sadAnnAdakaNAdau ca zo'syAsti / iniH (5 / 2 / 115) / 'pAzI pAzadhare'ppato' syAtkanyAdAmamAMsabhuk / kravyAdaH kRttavikRtapakkamAMsabhugu- iti vizvaH // (3) // yAdasAM ptiH| 'tatpuruSe kRticyate' ityukteH / tasmAdyogArthasya vyavasthitatve'pi goNyA (6 / 3 / 14) ityaluk / ('yAdasAMpatirambhodhau pazcimAzAubhayoH sAmAnyena prayogaH // (4) // * // asraM raktaM pibati / ptaavpi')||*|| luki tu 'yAdApatiH ' api // (4) ||AUM|| 'Ato'nupa-' (3123) iti kaH / na tu Tak (3 / 2 / 8) apAM patiH // * // luki 'appatiH ' api // (5) // * // paJca 'pibateH surAzIdhvoH' (vA0 3 / 2 / 8) iti vacanAt / dantya- | 'vrunnsy|| savAn / ('asrapA tu jalaukAyAM DAkinyAM rAkSase tu nA') zvasanaH sparzano vAyurmAtarizvA sadAgatiH // 11 // // // na zrapayati kravyAttvAt ashrpH| pacAdyac (3 / 1 / 134) tAlavyazavAn // (5) // 4 // aashRnnaati| 'zu hiMsA- | pRSadazvo gandhavahI gndhvaahaanilaashugaaH| yAm' (zyA0 50 se0) pacAdyac (3 / 1 / 134) // 'A- smiirmaarutmrujgtpraannsmiirnnaaH||62|| ziraH' iti pAThe 'azeNiya' (u0 1152) iti kirac / nbhvdvaatpvnpvmaanprbhnyjnaaH| "pAziro dhanuSaH zaGkaH kravyAdo'srapa AzaraH' iti saMsA- zvasana ityAdi // zvasityanena / 'zvasa prANane' (a. rAvataH / ('Aziro'ke rAkSase'nau') // (6) // * // rAtrau carati / 'careSTaH' (3 / 2 / 16) / 'rAtreH kRti vibhASA 1-'pAzinipuNe puMsi kRSNe ca vAcyavat' iti pustakAntare / (6 // 372) iti pakSe mum // (7) // 1 // (6) // 1 // kurvaro | 2-aluki 'apAMpatiH' ityapi-mukuToktameva yuktam / luki tu varNana / yadvA.-kaveti / 'kave hisAyAm (bhvA0pa0 se.) [ yAdampatirapItyatrApinA yAdasAMpatirityasya mUlakatsaMmatatvena apAMbhadrAdayazca' (u0 141) iti kurac / ('karparaM salile / patiristhasya mUle chandonurothAdapAThAt // asara0 4 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 amrkossH| [prathamaM kANDam pa0 se.) lyuTa (3 / 3 / 117) / (zvasanaM zvasite puMsi mA- jagantau // * // yattu-mukuTaH 'yadA vartamAne pRSagRhanmahajaste madanadrume') // (1) // // spRzati / 'spRza 'sparzane' (tu. gacchatRvad ityetannAsti'-ityavocat / tanna / uNAdisUtrasyA50 a0)| 'bahulamanyatrApi' (u0 2 / 78) iti yuc / sattve mAnAbhAvAt / ugitkAryArthatvAcca // * // ekatve tu ja'sparzano mArute sparzadAnayoH sparzanaM matam' iti vishvH|| gatAM prANaH // (14) // // nabho'syAzrayatvenAsti / matupa (2) // // vAti / 'vA gatigandhanayoH' (a0 pa0 a0)| (5 / 2 / 94 ) 'tasau matvarthe' (1 / 4 / 19) iti bhtvaadvtvaabhaavH|| 'kRvApAji- (u0 111) ityuNa / 'Ato yuk' (13 / 33) (16) // * // vAti / 'hasimRgriNa- (u. 3.86) iti tan iti yuk // (3) // * // 'mAtari' iti saptamyantapratirUpakam / // // 'kticktau ca saMjJAyAm' (33 / 174) iti tici mAtari antarikSe zvayati saMcarati / 'Tuozvi gativRddhyoH' 'vAtiH' api / 'vAyurmarutvAzvasanaH pavano maruto'nilaH / (bhvA0pa0 se.)| yadvA,-mAtari jananyAM zvayati vardhate sapta- nabhakhAn kSipaNutiH zuSiNo naghaTo vahaH' iti sAsaptakarUpatvAt / 'zvanakSan-' (u0 1157) iti nipAtanA- hasAGkaH // (17) // punaati| 'bahulamanyatrApi' (u. tsaptamyA aluk // (4) // // sadA gatirasya ('sadAgati- 2178) iti yuc ('pavanaM kumbhakArasya pAkasthAne napuMsakam / kivAtanirvANeSu sdiishvre')|| (5) // // pRSad mRgabhedo'zvo niSpAvamarutoH puMsi') // (18) // 4 // pvte| 'pUDyajoH vAhanamasya / pRSatAmambukaNAnAmazva iveti vaa| yattu-pRSa- zAnan' (3 / 2 / 128) / 'Ane muk' (12 / 82) // (19) ntyambukaNA azvo'sya-iti mukuttH| tnn| vaahyvaahkbhaav-||*|| prakRSTaM bhnkti| 'bhaJjo Amardane (khA. pa0 a0) sya viparItatvAt // (6) // // vahati / pacAdyac (3 / 1 / 134) yuc (u0 2 / 78) // (20) // * // viMzatiH 'vAtasya // gandhasya vahaH / yattu-gandhasya vahaH-iti vigRhya 'akArAda- prANo'pAnaH samAnazcodAnavyAnau ca vAyavaH // 6 // nupapadAtsophpado bhavati vipratiSedhena' (vA0 3 / 2 / 1) ityasya | zarIrasthA ime prAyikatvAt pacAdyac (3|1|134)-iti mukuttH| tanna / prAyikatvakalpanAyA nirmUlatvAt / upapadAvivakSAyAmacaH (prANa iti // ) prasaraNena, apasaraNena, samantAt, uu(3|1|134) siddhatvAca // (7) // 1 // gandhaM vahati / 'karma na vyAptyA ca anityanena / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti NyaNa' (3 / 2 / 1) ('gandhavAho mRge'nile| gandhavAhA | ghaJ-iti mukuTaH / anye tu-prANayati, apAnayati, samatu naasaayaam')|| (6) // * // anityanena / 'salikalyani-ntAdAnayati / aanyteH| (NyantAt 'ana prANane (a0 pa0 (u0 1154) iti ilac / ('anilo vsuvaatyoH')|| se.) ityasmAt ) DaH (vA0 3 / 2 / 101) ac (3 / 1 / 134) (9) * // Azu gacchati / 'anyatrApi-' (vA0 3 / 2 / 48) vaa-ityaahuH| ime prANAdayaH zarIrasthA vAyavaH / tatra 'hRdi iti DaH / ('Azugo'rke zare vaayau')|| (10) // // prANo, gude'pAnaH, samAno naabhisNsthitH| udAnaH kaNThadeze samyaga Irte gacchati. Irayati prerayati vA / 'Ira gatau' (a. syAd, vyAnaH sarvazarIragaH / annapravezanaM mUtrAdyutsargo'nnaA0 se.)| ac (3 / 11134) // (11) // // yuci vipAcanam / bhASaNAdinimeSAdi tadyApArAH kramAdamI / ' prANaH (3 / 2 / 148) tu smiirnnH| ('samIraNaH syAtpavane pathike ityatra 'aniteH' ( 8 / 4 / 19) iti Natvam / 'prANo hRnmArute ca phaNijake') // (15) // * // mriyante'nena vRddhena vinA vA / bole kAvyajIve'nile bale / puMliGgaH, pUrite vAcyaliGgaH, 'bhUmni caasussu'| ('apAnaM tu gude klIbaM, puMsi syAttasya mApranthipaNe npuNskm')||(13) // * // tataH prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) rute'| 'udAno'pyudarAvarte vAyumede bhujNgme| 'samAnaM // * // marutazabdo'pi bodhyaH / 'marutaH sparzanaH prANaH satsamaikeSu triSu, nA naabhimaarute')|| pratyeka 'dehasthapaJcasamIro mAruto marut' iti vikramAdityakozAt / 'mArutaH vaayuunaam|| zvasanaH prANaH samIro mAruto marut' iti saMsArAvartAcca / raMhastarasI tu rayaH sydH| // (12) // ata eva jagatprANau pRthagapi / 'jagat syAdviSTape | java: klIbaM vAyo nA jaGgame triSu' iti rudrakoSaH / 'jagadAkhyA (raMha ityAdi // ) ramate'nena / 'ramehuMkca' (u04|214) smRtA vAte viSTape jaGgame'pi c| jagatI bhuvane khyAtA | ityasun hugAgamazca / raMhatyanena vA / 'rahi gatau' (bhvA0pa0 chandobhede jale'pi ca' iti vishvH| tatra 'dyutigamijuhotInAM | se.) / asun (u0 4 / 189) (1) // // tarantyanena / dve ca' (vA0 3 / 2 / 178) iti kvipi dvitve 'gamaH kvau' 'tR plavanataraNayoH' (bhvA0pa0 se.) asun (u0 4 / 189) (6 / 4 / 40) iti malope tuki jagat , jagatau // // yadA tu 'vartamAne pRSadvahanmahajagacchatRvaca' (u0 2184) iti vyu- / 1-vAyurhi nabhasvAmI / tathA ca vAyupurANam-'zabdAkAzatpAdyate, tadA 'ugidacAm-' (1970) iti num / jagat , balAnAM ca vAyurIzastathA kRtaH' iti mukuTaH // 2-'nazabdaH svAgate bandhau vRkSe sUrye ca kIrtitaH' iti kozataH nAn vRkSAn 1-bhASye tu karmopapada iti mATho dRzyate // ghaTayati ceSTayate nghttH| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / TARAM.NPATWARIWOO R // (2) // 4 // riNAtyanena / 'rI gatireSaNayoH' (kyA0 pa0 bhAve ktaH-iti mukuTenoktam / tanna / tvaritamityAdAvapi a0)| 'erac' (3 / 3 / 56) / rayaH-iti khAmi-mukuTau / tanna / tathAtvaprasaGgAt / vaiSamye bIjAbhAvAt / etena 'laGghayate' karaNe lyuTo bAdhakasya sattvAt / tasmAt 'puMsi- (3 / 3 / 118) iti karmavyutpattirapi parAstA // (6) // * // saha tvarayA iti ghaH / rayate'nena vA / 'raya gatau' (bhvA0 A0 se.) vartate // (7) // * // copati / 'cupa mandAyAM gatau' (bhvA0 'si-' (3 / 3 / 118) iti ghH| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti pa0 se.)| 'cuperaccopadhAyAH' (u0 1 / 111) iti kala: ghaJi tu saMjJApUrvakatvAdRddhyabhAvaH // (3) // // syandate'nena / pratyayaH / ('capalaH pArade mIne corake prstraantre| capalA 'syado jave' (6 / 4 / 28) iti ghanto nipaatitH|| (4) // * // kamalA vidyutpuMzcalIpippalISu ca // napuMsakaM tu zIghra syAdvA'ju' iti sautro (3 / 2 / 50) dhaatuH| javanam / 'Rdorap' | cyavattarale cale') // (8) // * // vilambate sma / 'labi (3 / 3 / 57) / cavargAdiH / ('javo vegavati triSu / puMliGgastu | avalaMsane' (bhvA0 A0 se.)| akarmakatvAt (3 / 4 / 72) bhavedvege cauNDrapuSpe javA smRtA' ) // (5) // // iti mukuTaH / | kartari ktH| nasamAsaH |-bhaave ktaH-iti mukuTastu pUrvavastutastu rahaAdiSvapi bhAvavyutpattireva nyAyyA // paJca | vat // (10)* // ashnute| 'azU vyAptau' (khA0 A0 se.)| 'vegasya // 'kRvApAji-' (u0 11) ityuNa / 'Azustu vrIhizIghrayoH' __ atha zIghraM tvaritaM laghu kSipramaraM drutam // 64 // | // (11) // * // ekAdaza 'zIghrasya' // satvaraM capalaM tUrNamavilambitamAzu c| satatAnAratAzrAntasaMtatAviratAnizam // 65 // (atheti // ) rahaAdayaH savegagativacanAH / zIghrAdayastu nityAnavaratAjasramapi dharmavacanA eva / ata eva 'zIghraM pacati' iti prayogaH, na tu (satatetyAdi) saMtanyate sma / 'tanu vistAre' (ta. 'javaM pacati' iti-iti vadanti / vastutastu rahaHprabhRtayo vegA- u0 se.)| ktaH (3 / 4 / 72) / 'anudAttopadeza-' (6|4|khygunnpraaH, zIghrAdayastu kAlAlpatvaparAH-iti / zivati | 37) iti nalopaH / 'samo vA hitatatayoH' (vA. 6 / 1 / 144) vyApnoti / 'zighi AghrANe' (bhvaa0p0se.)| 'zIghrAdayazca' (2) iti vA samo malopaH // (1) // * // pakSe saMtatam // (4) // // iti raganto nipAtitaH / ('zIghraM nalade cakrAGge klIbaM drutagatau | AyUrvo ramivirAme / avidyamAnamArataM yasmin // (2) // 4 // trissu)|(1)||4|| tvarate sma / 'jitvarA saMbhrame' (bhvaa0p0se.)| 'zramu tapasi khede ca' (di. 50 se.)| bhAve ktaH (3|3|'gtyrthaakrmk-' (3 / 4 / 72) iti kartari ktH| 'ruSyamatvarasaMghu- 114) 'anunAsikasya-' (6 / 4 / 15) iti dIrghaH / avidyamAnaM SAsvanAm' (12 / 28) iti veTa / ('tvaritaM vegtdvtoH')|| zrAntamatra // (3) // // nAsti viratamasya // (5) // * // (2) // // iDabhAve tUrNam / 'jvaratvara-' (6 / 4 / 20) ityUt / nizAvyApArarAhityamupacArAt / nAsti nizA'smin // (6) 'radAbhyAm-' (8 / 2 / 42) iti natvam / 'raSAbhyAm-' (8 / 41- * // niyamena bhavam / 'lyab ne(ve' (vA0 4|2|104)('nityN 1) iti Natvam // (9) // * // 'laghi gatau' (bhvA0 A0 syAtsaMtate'pi ca / zAzvate triSu') // (7) // * // nAstyavarataM se.) lkhte| 'labiyonalopazca' (u0 1 / 29) iti kuH, | yatra // (8) // // na jasyati / 'jasu mokSaNe' (di. 50 se0)| nalopazca / 'laghi zoSaNe' (bhvA0 pa0 se.)-iti tu muku- | 'namikampi-' (3 / 2 / 157) iti raH // * // satatam , ajaTasya prmaadH| ('laghuragurau ca manojhe niHsAre vAcyavallI- | sram , zabdAvavyayAvapi nityaparyAyau staH / 'zazvadabhIkSNaM bam / zIghra ca kRSNAguruNi spRkAnAmauSadhau tu strI') // * // nityaM sadA satatamajasramiti sAtatye' ityavyayaprakaraNe Api. (vAlamUlaladhvalamaGgulInAM vA lo ramApadyate' ) (vA0 8 / 2 / - zaleH // (9) // // nava 'nirantarasya' // 18) iti ratvapakSe 'raghu' itypi| 'varuNasya raghusyadaH' iti athAtizayo bhrH| prayogAta // (3) // // kSipati / 'kSipa preraNe' (tu0 u. ativela-bhUzAtyarthAtimAtrodgADha-nirbharam // 66 // a0) / 'sphAyitaJci-' (u0 2 / 13) iti rak // (4) // * // tItraikAnta-nitAntAni gADha-bADha-dRDhAni ca / Rcchati, iyarti vaa| 'R gatau' (bhvA0, ju0 pa0 a0)| (atheti // ) satataM kriyAntarairavyavadhAnam , atizayastu pacAdyac (3 / 1 / 134) / "aramale rathAGgasya zIghrazIghragayo paunaHpunyam , iti bhedaH / atizete / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) rapi' iti zAzvataH / 'alam' ityavyayasya 'vAlamUla-' (vA. yadvA,-atizayanam / 'erac (3 / 3156) bhAve |-ati8|2|18) ityAdinA rephapakSe tu 'aram' ityavyayamapi / zete'bhibhavatyanena / atipUrvAcchIGaH "era' (3 / 3 / 56) ap (3 / 3 / 57) bAhulakAt klIbatvam-iti mukuTasya pramAdaH / iti mukuTaH / tanna / lyuTraprasaGgAt / 'bharaH pUrNatA' iti bAhulakasyAgatikagatitvAt / atra tUktagateH sattvAt / khavyAkhyAnavirodhAca // (1) ||AUM||-'bhR bharsane (RyA. etena khAmyuktirapi parAstA // (5) // * // dravati sma / 'du gatau bhvaa0p0a0)| 'gatyatho- (3 / 4 / 72) iti katAra 1-bhAve ktaH (3232114) iti mukuTaH // 2-nirntrtH| ('atha dUtaM triSu / zIghra vilIne vidraanne')| yattu-kriyAkaraNasyeti mukuTaH // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 amrkossH| [prathamaM kANDam wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwrane pa. se.)| karaNe 'Rdorap' (313157)-iti khAmi- | tu niyataliGgAnAm / kvacid 'meghagAmi' iti pAThaH, tasya mukuttau| tanna / lyuTA bAdhaprasaGgAt / bharati / 'bhR bharaNe | vishessygaamiityrthH|| (bhvA0 u0 a0)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / yadvA,-bhara- kaberakhyambakasakho ykssraanggaakeshvrH| Nam / 'puMsi- (3 / 3 / 118) iti ghaH, apa (3 / 3 / 57) vA // 3 / 57) vA // manuSyadharmA dhanado rAjarAjo dhanAdhipaH // 68 // (2) // // upasargAntaranivRttyartha 'nirbharaH' ityuktam // // atikrAntaM velAM maryAdAm / 'atyAdayaH krAntAdyarthe dvitI. kiMnarezo vaizravaNaH paulastyo nrvaahnH| yayA' (vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH // (3) aNshte| ykssekpinggaiddviddshriidpunnyjneshvraaH||69|| 'bhRzu bhraMzu adhaHpatane' () antarbhAvitaNyarthAt 'igupadha-' | kubera ityAdi // kutsitaM beraM zarIramasya / kuSThitvAt / (3 / 1 / 135) iti kaH / mRzam // (4) // // artho nivRtti- 'kutsAyAM kviti zabdo'yaM zarIraM bermucyte| kuberaH kuzarIraviSayo vA, tamatikAntam atyartham // (5) // // mAtrA tvAnnAmnA tenaiva so'GkitaH' iti vAyupurANam / yadvA,stokam , tAmatikrAntam / 'gotriyoH- (1 // 2 // 48) iti kumbati dhanam / 'kubi AcchAdane' (bhvA0 pa0 se.)| hrakhaH // (6) // * // udgAhate sma / 'gAhU viloDane' (bhvA0 'kumbernalopazca' ( u0 1 / 59) ityerak // (1) // // tryambaA0 se.)| ktaH (3 / 4 / 72) // (7) * // niHzeSeNa | kasya sakhA / 'rAjA-' (5 / 4 / 91) iti Taca // (2) // // bharo'tra // (8) // // tIvati / 'tIva sthaulye' (bhvA0pa0se / yakSeSu raajte| 'satsU-' (3 / 2 / 61) iti kvip // (3) // 4 // dantyoSThyAntaH) / bAhulakAd rak ( u0)|| (9) // // eko- guhyaM kAyati / 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) iti kaH / guhya'nto nizcayo'treti // (10) // // nitAmyati sma / 'tamu kAnAmIzvaraH // (4) // // manuSyasyeva dharma AcAraH zmazrukAGkSAyAm' (di. pa0 se.)| akarmakatvAt kartari kaH latvAdirvA'sya / 'dharmAdanic kevalAt' (5 / 4 / 124). // (5) (3 / 4 / 72) / 'anunAsikasya-' (6 / 4 / 15) iti dIrghaH // // // dhanaM dyte| 'deG pAlane' (bhvA0 A0 a0) 'AtaH' (11) // // gADhamudgADhavat // (12) // * // 'bAhR prayatne (3 / 2 / 4) iti kaH // (6) // // rAjJAM yakSANAM rAjA / (bhvA0 A0 se.)| 'kSubdhakhAnta-' (7 / 2 / 18) iti 'rAjA-' (5 / 4 / 91) iti Tac / 'yakSe candre ca rAjA nipAtitam / ('bADhaM bhRshprtijnyyoH')|| (13) // 1 // dRha syAt' iti trikANDazeSaH // (7) // 1 // dhanAnAmadhipaH // dRhi vRddhau' (bhvA0pa0 se.)| 'dRDhaH sthUlabalayoH' (12-(8) // // kiMnarANAmIzaH (9) * vizrabaso'patyam / 27) nipAtitam / ('dRDhaH sthUle bhRze zakte') // (14) zivAdiSu (4 / 1 / 112) vizravaso vizravaNaravaNAvAdezau nipaa||*|| caturdaza 'atishysy|| titau aN ca // (10) // // pulastergotrApatyam / gargAkrIbe zIghrAdyasattve syAtripveSAM sattvagAmi yat 67 vA-iti makuTaH / tanna / anantarApatye yo'saMbhavAt // | dibhyo yaJ' (4 / 1 / 105) bahutve pulastayaH |-aptyN gotraM (klIva iti // ) zIghrAdidRDhaparyantaM kriyAvizeSaNatvAda- (11) * // naro vAhanamasya / kSumnAditvAt (8 / 4 / 39) na dravye vartamAnaM klIbe syAt / yathA zIghraM juhoti, satataM bhudd'e| Natvam // (12) // // I lakSmImakSNoti vyApnoti / 'akSu eSAM madhye yat sattvagAmi dravyagAmi tat triSu vAcyaliGgam | vyAptau' (bhvA0 pa0 se.) 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / ykssyte| ityrthH| zIghrA jarA, zIghro mRtyuH, zIghraM vayaH, ityAdi / 'yakSa pUjAyAm' (cu0 A0 se.)| 'akartari-' (3 / 3 / 19) atizayabharayorasattvavacanatve'pi puMstvameva / puMliGgena nirde- iti ghaJ, 'puMsi- (3 / 3 / 118) iti gho vaa| yajati zivam / zAt / 'gAlaikAntanitAntAni pumAnatizayo bharaH' iti | ijyate lokena vaa| bAhulakAtso vA // (13) // sAsUyaM rabhasAcca / 'atizayaM pacati' iti prayogastu kriyAvizeSaNa- | gaurInirIkSaNe vAme cakSuSi rudrAnunayAtpir3atAmagAt / ata tvAtkarmatvena dvitiiyyaa| klIbatA tu na, niyataliGgatvAt / ekaM piGgamasya // (14) // // iDaviDo'patyam / 'tasyApatyam' zIghrAdInAmaniyataliGgAnAM hi kriyAvizeSaNatve klIbatA, na (4 / 1 / 92) ityaN // * // DalayorekatvasmaraNAd 'elabilaH' | api / ilavilAyA apatyamiti vA vigrahaH / tatra 'avRddhAbhyo 1-bhRzyatIti yuktam, asya divAdiSvevopalabhyamAnatvAt // nadImAnuSI-' (4 / 1 / 113) ityaN / iDavilAsti mAtRtve2-javAdInAM zIghrAdInAM cAparaM bhedamAha-chIba ityAdi / nAsya / jyotsnAditvAt (vA0 5 / 2 / 103) aN iti vA // kaliGgastvAha-tatra sattvagAminaH zIghraparyAyA AzuzabdarahitAH (15) // * // zriyaM dayate, dadAti, vA // (16)* // puNyasatataparyAyA anizAjasrarahitAH, atizayaparyAyA atizayabhara- janAnAmIzvaraH // (17) // * // saptadaza 'kuberasya' / rahitAH, iti // tatrAzuzabdavarjanamasamyak / tathA ca kAli- asyodyAnaM caitraratham dAsaH-'merametya marudAzuvAhanaH' iti / ata Azuzabdo'pi (asyeti||) udyAnti asmin / 'yA prApaNe (a. pa. vizvityanye / evam anizazabdasyApi trilihitAM ko'pi manyate iti sarvadharaH-ityapi mukuttH|| 1-'isapilA pulastibhArthA' iti mukuTaH / / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 29 se.)| lyuTa ( 3 / 3 / 117) // // citrarathena nivRttam 'tena | kiH (3 / 3 / 92) / nitarAM dadhAti poSayatyanena / nidhIyate nirvRttam-' (4 / 2 / 68) // ityaN // (1) // * // ekam | vaa| 'dhi dhAraNe' (tu. pa0 a0)| saMpadAdiH (vA0 3|3|'kuberaakriiddsy'|| 108) / AgamazAsanasyAnityatvAnna tukU // (1) // // ze putrastu nlkuuvrH| kalyANe mohe vAvadhiH / 'tatpuruSe- (6 / 3 / 14) ityalak / (putrastviti // ) nalaH kUvaro yugaMdharo yasya / trikANDa yadvA,-zete'nena zevaM sukham / 'iNazIbhyAM vaNa' (u0 1 / 152) / zeSe tu-'putrau tu nalakUvarau' ityuktam / tattu 'nAsatyau' iti zevaM dhIyate'smin / dhAnaH (ju0 u0 a0) 'karmaNyadhikaraNe vadaupacArikaM bodhyam / nalakUvara-maNigrIvayostatputrayoH purANa | ca' (3 / 3 / 93) iti kiH|| (2) // // dve 'saamaanynidheH|| prasiddhatvAt / 'nalakUvaramaNigrIvAviti khyAtI zriyAnvitau' medAH padmazaGkAdayo nidheH||7|| iti bhAgavatam // (1) // // ekam 'kuberaputrasya' // (bhedA iti // ) padmA lakSmIrasminnasti / arzaAdyac kailAsaH sthAnam (5 / 2 / 127) // (1) // // zAmyatyambu duHkhaM vA mAtenA(kailAsa iti // ) ke jale lAso lasanamasya / kelAsaH nena / 'zameH khaH' (u0 1102) ('zaGka: kambo nidherbhede sphaTikaH / 'haladantAt-' (639) ityaluka / tasyAyaM kailaasH|| syAnnakhyAmalikAsthani / valane dinabhAge ca nAgamede') // yadA,-kelInAM samUhaH kailam / 'tasya samUhaH' (4 // 2 // 37) (1) // * // 'pano'striyAM mahApadmaH zaGkho makara-kacchaityaNa tena Asyate'tra / 'Asa upavezane' (a. A0 pau / mukunda-kunda-nIlAzca kharvazca nidhayo nava' iti se.) / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ // (1) // // ekam | zabdArNavaH // 'nidhivizeSasya' pratyekam // 'kuberasthAnasya // iti vargavargavivaraNam // alakA pUH (alaketi // ) alati bhUSayati / 'ala bhUSaNAdiSu (bhvA0pa0 se.)| 'kun zilpisaMjJayorapUrvasyApi' (u0 2 / | ghodiyau dve striyAmabhraM vyoma puSkaramambaram / 32) iti kun / kSipakAditvAt (vA0 7 // 3 // 45) netvam / nabho'ntarIkSaM gaganamanantaM suravartma kham // 1 // 'alakA kuberapuryAmastriyAM cUrNakuntale' // (1) // // ekam | viyadviSNupadaM vA tu puNsyaakaashvihaaysii| 'kuberpuryaaH'| (dyodivAviti // ) na bibharti kiMcit / mUlavibhujAdi. vimAnaM tu puSpakam // 70 // tvAt (vA0 3 / 2 / 5) kaH / yadvA,-'Apo bhrazyantyasmAt / (vimAnamiti ) puSpyati / 'puSpa vikasane (di0pa0 / anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / yadvA,-abhrati se0) / kun (u0 2 / 32) / puSpamiva vaa| 'ive pratikRtau' sthairya gcchti| ac (3 / 1 / 134) / 'abhra vabhra mabhra cara (5 / 3 / 96) iti kan / 'vimAnaM tu puSpako'strI nagarI tvalakA gatyarthAH' (bhvA0 50 se.)| yadvA,-na bhraajte| 'bhrAtR dIptau' prabhA' iti zabdArNavAt puMstvamapi / ('puSpaka rItipuSpe ca (bhvA0 pa0 se.) 'anyebhyo'pi-' (3 / 2 / 101) iti DaH / vimAne dhanadasya ca / netraroge tathA ratnakaGkaNe ca rasAune / 'anaM meghe ca gagane dhAtubhede ca kAJcane' // (3) // 4 // lohakAMsye mRdaGgArazakavyAM ca napuMsakam') // (1) // * // vyayati / 'vye saMvaraNe / 'nAmansIman-' (u0 4 / 151) ekam 'kubervimaansy'|| ityAdinA mannantaM nipAtitam / yadvA,-vyavati / vipUrvAdavate manin (3 / 2 / 75) / 'jvaratvara- (6 / 4 / 20) ityUThau / sthAtkinaraH kiMpuruSasturaMgavadano myuH| savarNadIrghaH (6 / 1 / 101) / 'sArvadhAtukA- (13.84) iti (syAditi // ) kiMcit kutsito vA naraH 'kiM kSepe' (2 / 1 / - guNaH / ('vyoma vAriNi cAkAze bhAskarasyArcanAzraye') // 14) iti samAsaH // (1) // * // evaM kiMpuruSaH / kutsA ca (4) // * // pussyti| 'puSa puSTI' (di. 50 a0) / 'puSaH kasyacinnaramukhAzvakAyatvAt , kasyacidazvamukhanarazarIratvAt / kit' (u0 4 / 4) iti karaca kittvaM ca / puSkaM vAri rAti'atha kiMpuruSo lokabhedakiMnarayoH pumAn' // (2) // * // iti khaamii| 'puSkaraM ggnpdmvaarissu'| ('puSkaraM dvIpatIturaMgasyeva vadanamasya // (3) // * // minoti / 'DamiJ prakSepaNe' hikhgraagaussdhaantre| tUryAsye'siphale kANDe shunnddaagre')|| (khA. u0 a0) / 'bhRmRzItR-' (u0 17) ityuH / / (5) // * // 'avi zabde' (bhvA0 A0 se.)| bhAve gham 'mInAti-' (6 / 1 / 50) ityAtvaM tu bAhulakAnna / ('mayumegA- (3 / 3 / 18) ambaH zabdaH taM rAti / ambarama / ('ambaraM zvamukhayoH') // (4) // * // catvAri 'kiMnarasya // na dvayoyoni sugandhyantaravastrayoH') // (6) // * // nahyate nidhiLa zevadhiH (nidhiriti // ) nitarAM dhiiyte| dhAnaH (ju0 u0 a0) 1-atra pakSe abhrazabde basaMyukto bhakAra iti mukuTaH / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam winnarrowwwarwww medhaiH / 'Naha bandhane' (di0 u0 a0)| 'naherdivi bhazca' vyoma pakSiNazca vihAyasaH' iti zAzvataH / 'vihAyAH zaku(u0 4 / 211) ityasun bhshcaantaadeshH| na babhastIti vA | nau puMsi gagane punapuMsakam // SoDaza 'AkAzasya' // kvip (3 / 2 / 178) / nbhte| 'Nabha hiMsAyAm' (bhvA0 A0 iti vyomavargavivaraNam // se0)| asun (u0 4 / 189) / saantm| 'nabhaH klIbaM vyomni pumAn ghane / ghrANazrAvaNavarSAsu bisatantau ptdvhe'| 'nabho vyomni nabhA meghe zrAvaNe ca ptdbhhe| ghrANe mRNAla- | dizastu kakubhaH kASThA AzAzca haritazca taaH| sUtre ca varSAsu ca nabhAH smRtaH' iti vizvaH // * // 'atyavi- diza iti // dizatyavakAzam / 'diza atisarjane' (tu0 camitami-' (u0 3 / 117) ityasacpratyaye tu nabhasamadanta- u0 a0) kvin 'RtvigdadhRk-' (3 / 2 / 59) ityAdinA nipAmapi / nabhasaH puMsi-ityuNAdivRttau / ('nabhasastu nadIpatau / tanAt / yattu-mukuTaH karmaNyeva vin, kartari tu vibevagagane prAvRSi') // (7) // * // dyaavaapRthivyorntriikssyte| ityAha / tannirmUlam , AkaraviruddhaM ca // * // bhAgurimatena 'IkSa darzane' (bhvA0 A0 se.)| karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / TApi dizA / 'dik tu striyAM dizA dAntI kakub devavede tu chAndasaM hrakhatvam / antar RkSA(Ni nakSatrA)Nyasya / / vadhUH paviH' iti zabdArNavaH // (1) // * // kkte| 'kaka pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) itvam / asmin pakSe 'anta- | laulye' (bhvA0pa0 se.) bAhulakAdubh pratyayaH / yadvA,-kaM rikSam' iti hrkhmdhyH| adhikaraNavyutpattistu nocitA / vAtaM skunAti vistArayati / 'skubhu' iti sautrAddhAtoH kvip lyuTA ghajo bAdhaprasaGgAt // (8) // // gacchantyanenAsminvA / (3 / 2 / 178) / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) salopaH / 'gamergazca' (u0 2177) iti yuc gazcAntAdezaH // (9) // 4 // 'kakuyU striyAM praveNIdikzobhAsu campakasraji' |-kenaadinaastynto yasya / ('anantaH kezave zeSe pumAnanavadhau triSu / tyena jalena vA kutsitAni bhAni nakSatrANyatreti TAbanto'pi anantA ca vizalyAyAM zArivAdUrvayorapi // kaNA durAlabhA iti kazcit / tanna / vyadhikaraNabahuvrIhiprasaGgAt // (2) // 4 // pathyApArvatyAmalakISu ca / vizvaMbharAguDUcyoH syAdanantaM sura kAzate / 'kAza dIptau' (bhvA0 A0 se.)| 'hanikuSi-' vrtmni')|| (10) // * // surANAM vartma // (11) // // (u0 2 / 2) iti kthan / ('kASThA dAruharidrAyAM kAlamAna prakarSayoH / sthAnamAtre dizi ca strI dAruNi syaannpuNskm')|| khanyate / 'khanu avadAraNe' (bhvA0 u0 se.)| DaH (vA0 3 / 2 / 101) 'khaM khaH saMvidi vyomanIndriye / zUnye bindau mukhe (3) // // A samantAd aznute vyApnoti / 'azU vyAptI' (svA0 A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / ('AzA tRSNAdizoH khastu sUrye' iti haimH| kharvatyasmin vaa| 'kharba gatau' striyaam')|| (4) // * // haranti nayantyanayA / 'hRsRruhiyuSi(bhvA0 pa0 se.)| DaH (vA0 3 / 2 / 101) // (12) // // bhya itiH' (u0 1 / 97) / 'hariddizi striyAM puMsi hayavarNavivi vizvata iti vyApnoti / iNaH (a0 pa0 a0) zatR (3 / 2 / zeSayoH / astriyAM syAttRNe' // (5) // // tA ityanena strItvaM 124) / viyacchati na viramati vA / vipUrvAdyameH (bhvA0 vynkti| dizAM bahutvAdbahuvacanam // paJca 'dizaH' // pa0 a0) 'anyebhyo'pi-' (32 / 75) iti kvip / 'kvau ca gamAdInAm' (vA. 6 / 4 / 40) iti malope tuk (6 / 1 / 71) prAcyapAcIpratIcyastAH puurvdkssinnpshcimaaH||1|| // (13) // // viSNoH padam Aspadam svarUpaM vaa| viSNoH uttarA digudIcI syAt padaM kramo'tra-iti khAmI / tanna / nyadhikaraNabahuvrIhiprasa prAcyeti // prAthamye prazabdo'tra / prAJcati prApnoti GgAt / ('viSNupadaM nabho'bjayoH / viSNupadastu kSIrode sUryam / 'aJca gatipUjanayoH' (bhvA0 pa0 se.)| 'Rtvig-' (3 / 2 / 59) ityAdinA kvin pratyayaH / prAzcati ravirasyAm / viSNupadI surApagA / saMkrAntiArikA caapi')|| (14) bAhulakAdadhikaraNe kvin-iti mukuTaH / tanna / baahulksyaa||AUM|| A samantAt kAzante sUryodayo'tra / 'kAza dIptau' | | gatikagatitvAt / evamagre'pi bodhyam // (1) // * // aho (bhvA0 A0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ // madhye'zcatyasyAm / apAcI / 'apa' ityavyayaM mdhyaarthe'pdish(15)||*|| vizeSeNa hAyayati gamayati vimAnAdIn / 'haya mitivat / apAzcati sUryam-ityucitam / kartari kRdvidhAgatau' (bhvA0 pa. se.)| NyantAd asun (u0 4 / 189) / nAt / 'avAcI'-ityapapATha eva / avapUrvasyAJcateradhomukhI vijahAti bhuvaM vA 'vahihAdhAJbhyazchandasi' (u0 4 / 221) bhAve vRtteH / khAmI tvavazabdasya madhyArthatAmAha // (1) // 1 // ityasun / NidityasyAnuvRtteryuk (13 / 33) |-vipuurvaajhaa- prati pazcAda dinAnte'Jcati sUryam / sUryo'syAm-iti tu | terbAhulakAdasun-iti mukuTaH / tnn| asuno dhAtumAtrAt duSTam // (1) // * // pUrvadakSiNetyatra 'sarvanAmno vRttimAtre (u0 4 / 189) vihitatvena bAhulakasyAnupayogAt / yakAra- puMvadbhAvaH' (vA0 5 / 3 / 28) / ud UrdhvaM tarantyatra / 'tR syAzravaNaprasaGgAcca // (16) // // 'vA tu puMsi-' iti tu-plavanasaMtaraNayoH' (bhvA0pa0 se.) "Rdorap' (3 / 3 / 57) / zabdAduttarAnvayi / tena AkAzaH, vihAyAzca / 'vidurvihAyasaM ('uttarA digvizeSe ca snuSAyAmarjunasya ca') // // ut Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 31 uttaramaJcatyarkam / utkrAntaM dRSTipathamaJcati sUrya vA / asyAmiti gAminItyartha iti vA // (1) // * // kapilapiGgalavarNatvAtkatu na yuktam / 'uda It' (6 / 4 / 139) ityaJcaterata IkAraH // pilApiGgale / ('kapilA reNukAyAM ca ziMzapA govishessyoH| (3) // // pratyeka dve dve 'catasRNAm // puNDarIkakariNyAM strI varNabhede triliGgakam // nAnale vAsudeve dizyaM ta trissdigbhve| | ca munibhede ca kukure')| ('piGgalo nAgabhidrudracaNDAMzu pAripArzvake / nidhimede kapAvagnau puMsi syAtkapile'nyavat // (dizyamiti // ) dizi bhavaM dishym| 'digaadibhyo| yat' (4 / 3 / 54) // (1) ||AUM|| eka 'digbhavasya' // . striyAM vezyAvizeSe ca kariNyAM kumudasya ca / nADIbhede krnnikaayaam')|| (1) // 4 // shresstthtvaannaastyupmaa'syaaH| ('anuindro vahniH pitRpatirnairRto varuNo marut // 2 // pamastu bhavedayam / upmaarhite'nupmebhyaam')||(1)|||| kubera IzaH patayaH pUrvAdInAM dizAM kramAt / tAmrau ko yasyAH / 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 64) ityAdinA (indra iti // ) evaM ca prAcyAdInAmaindrItyAdinAmAni / / GIS / 'nAsiko-' (4 / 1 / 55) iti vA // (1) // * // zuzrI indrAdInAM prAcIpatirityAdIni nAmAnIti bhaavH|| dantAvasyAH / 'nAsikodarauSTha- (4 / 1 / 55) iti GIS / airAvataH puNDarIko vAmanaH kumudo'JjanaH // 3 // ('zubhradantI sudantyAM syAtpuSpadantebhayoSiti') / zubhapuSpadantaH sArvabhaumaH supratIkazca diggjaaH|| dantI iti vA pAThaH / zubhau dantAvasyAH // (1) // // aGgati / 'agi gatau' (bhvA0 pa0 se.) / yuc (u0 2 / 78) / (airAvata ityAdi // ) puNDarIkavarNayogAt / arzaAdyac | kalyANAnyAnyasyAH iti vA / 'aGgAtkalyANe' (ga0 5 / 2 / (5 / 2 / 127) / ('puNDarIkaM sitaambuje| sitacchatre bheSaje | 100) iti naH // (1) // // ajanavarNatvAdaanamastyasyAH / ca puNDarIko'gnidiggaje // sahakAre gaNadhare rAjilAhau | 'matau bahvacaH-' (63 / 119) iti dIrghaH // (1) // // krameNa gajajvare / koSakArAntare vyAghra') (1) // * // kharvatvAdvA- | tara vyAghra ) (1) // // khavatvAdvA- 'airAvatAdInAM hastinInAM' ekaikam // manaH / ('vAmano'pyatikharve ca triSu puMsi tu diggje| harAvakoTavRkSe') // (1) // // kumudaM raktotpalaM tattalyavarNa- klIvAvyayaM tvapadizaM dizormadhye vidika striyAm // 5 // tvAt / 'kumudaM kairave raktapadme strI kumbhikossdhau| gambhAryAM | (klIveti // ) klIbAvyayamiti karmadhArayo'vyayIbhAvatvapuMsi diyAge nAge shaakhaamRgaantre'| ko modate vaa| 'igu- sUcanArthaH / avyayIbhAvazca-' (1 / 1 / 41,2 / 4 / 18) iti padha-' (3 / 1 / 135) iti kH| 'muda harSe' (bhvA0 A0 se.)|- sUtrAbhyAM klIbatvAvyayatvayorvidhAnAt / tena 'nAvyayIbhAvA'mUlavibhuja-' (vA0 3 / 2 / 5) iti kaH-iti mukuTaH / tnn| dato'mtvapaJcamyAH ' (2 / 4 / 83) ityAdipravRttiH / 'apa' iti anupayogAt // (1) // // aJjanavarNatvAt / aJjanaH / mdhyvaacii| zaradAditvAt (5 / 4 / 107) Tac / Avantena ('aJjanaM. kajale cAktau sauvIre ca rasAJjane / puMsi jyeSThA- samAse tu Taj naapekssitH|-dishoridmpdishm , vibhaktyarthediggajayoraJjanA vAnarIbhidi / aJjanI lepyanAryA c')|| 'vyayIbhAvaH-iti khAmI / tanna / saMbandhamAtrasya vibhaktyartha(1) // // puSpamiva dantA yasya / ('puSpadantastu dinAgabhede | tve'pi madhyasya tadarthatvAbhAvAt // (1) // * // digbhyAM vidyAdharAntare') // (1) // * // sarvasyAM bhUmau viditaH / 'tatra vinirgtaa| vidik zAntA ||AUM|| saiva pradik / 'yAnyAviditaH' (5 / 1 / 43) ityaN / anuzatikAdiH (73 / 20) / sAmantarAlAni pradizo vidizazca tAH' ityamaramAlA // (2) ('sArvabhaumastu diggaje cakravartini') // (1) // // // // dve 'agnyAdikoNasya // zobhanAH pratIkA avayavA yasya / 'supratIko digIzeme, zobhanAvayave triSu' // (1) // // dikSu vikhyAtA gajAH / digIzA gajA iti vA / 'zAkapArthivAdiH' (2 / 1 / 69) // (abhyantaramiti // ) abhigatamantaram ||(1)||*||antrN 'indrAdigajAnAm' ekaikam // lAti / 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) iti kaH / 'anyeSAmapi-' (6 / 3 / 137) iti dIrghaH / AprazleSo vaa| mUlavibhujAdikariNyo'bhrama-kapilA-piGgalAnupamAH kramAt // 4 // || tvAt (vA0 3 / 2 / 5) kaH // (2) // 4 // dve 'madhyamAtrasya // tAmrakarNI zubhradantI cAGganA caaanaavtii| cakravAlaM tu maNDalam / (kariNya iti // ) abhra AkAza eva mAti / 'mA (cakreti // ) cakrAkAreNa valate / 'ghala saMvaraNe' (bhvA0 mAne (a0 pa0 a0)| mitrayavAditvAt (u0 1137)| A0 se.)| ac (3 / 11134) / 'anyeSAmapi- (6|3|kun bhraamyti| 'bhRmRzItRcari-(u017) ityuH / manthara 137) dIrghaH / yadvA,-bhAve ghaji vaalH| cakramiva vAlo 1-RSabhadeve // 2-ikSuvizeSe // 3-'aJjanaH' ityuttaraM yasya / yadvA,-cakrAkAreNa vaaddte| 'vATTa AplAvye' (bhvA0 aanavadvarNo'sya / yadvA,-anakti 'ajU vyaktyAdau / lyuH 'yuT A0 se.) aca (3 / 1 / 14) cakravADam / DalayorekatvavAladhikA pATha pustkaantre|| ! smaraNAcakravAlam / ('cavAlo'dibhede syAcavAlaM vinAtikAdiH (1) yAntaraM tvanta abhigatAta kaH / bAlavibhujAdi Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 amrkossH| [prathamaM kANDam tu maNDale' // (1) // // maNDayati / 'maDi bhUSAyAm' (cu0 | jyAnaM jiiH| 'jyA vayohAnI' (tryA0 50 a0)| saMpadAdipa0 se.)| vRSAditvAt (u0 1106) kalac / maNDaM | tvAt (vA. 3 / 3 / 108) / vip / jiyA vayohAnyA mUto bhUSAM lAti-iti vaa| ('maNDalaM dezabimbayoH / bhujaMgamede baddha iti vaa| ('jImUto vaasne'mbude| ghoSake'drau bhRtiparidhau zuni dvaadshraajke| saMghAte kuSThabhede ca') // (2) kare') // (12) ||AUM|| modante'nena / 'muda harSe' / (bhvA0 // * // dve 'maNDalAkAreNa pariNatasamUhasya // A0 se.)| 'iSimadimudi-' (u0 1151) iti kirac / abhraM megho vArivAhaH stanayitnurbalAhakaH // 6 // 'mudiraH kAmuke meghe // (13) // 4 // jalaM muJcati / 'mucla mokSaNe (tu. u0 a0)| kvip (3 / 2176) // (14) // * // dhArAdharo jaladharastaDitvAmbArido'mbubhRt / dhUmo yonirasya // (15) // * // yadyapi zabdArNave 'meghAstu ghn-jiimuut-mudir-jlmugdhuumyonyH||7|| trividhAstatra vahijA dhUmayonayaH / niHzvAsajAstu jImUtAste (abhramityAdi // ) apo bibharti / mUlavibhujAditvAt jJeyA jIvarUpiNaH / yajJajAstu ghanA ghorAH puSkarAvartakAdayaH' (3 / 2 / 5) kaH / abhrati / 'abhra gatau' (bhvA0 pa0 se.)| iti vizeSaparasvamuktam , tathApyanyatrApi vRttina viruddhA // ac (3 / 1 / 134) / na bhrazyantyApo yasmAt / 'bhrazu adhaHkina bhayo | paJcadaza 'meghasya' // patane / 'anyebhyo'pi- (vA. 3 / 2 / 101) iti Da:-iti | kAdambinI meghamAlA vA / 'abhaM meghe ca gagane dhAtubhede ca kAJcane // (1) (kAdambinIti // ) kAdambAH kalahaMsA blaakaavnmegh||*|| mehati / 'miha secane' (bhvA0pa0 se0)| ac (3 // manudhAvanti / te santyasyAH / iniH (5 / 2 / 115) yttu1134)| nyakkAditvAt (1353) kutvam / 'megho jyotsnAditvAt (vA0 5 / 2 / 103) aNi DIpa (4 / 1 / 15) mustAjaladayoH pumAn' / (2) // // vAri vahati / 'karma- | iti mukuTaH / tanna / evaM hi 'kAdambI' iti prayogaprasaktaH / NyaNa' ( 31211) // (3) // 4 // tanayati / 'stanagadI deva- | kadambasya vikAsaH kAdambo'styasyAH kAryatveneti vA // (1) zabde' (cu0 u0 se.) curAdAvadantaH / 'stanihRSi- (u0 // // meghAnAM mAlA // (2) // * // dve 'meghapateH' // 3 / 29) itInuc / 'ayAmantA-' (6 / 4 / 55) iti ray // triSu meghabhave'bhriyam / (4) // // vaarivaahkH| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / balAkAbhirhAyate gamyate / 'ohAl gatau' (ju. A0 a0)| (triSdhiti // ) abhre bhavam / 'samudrAnAddhaH' (4|4|krmnni kun (u0 2 // 37) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 118) / chAndasatvaM prAyikam / striyAmabhriyA // (1) // * balena hIyate AhAyate vA / kun (u0 2 / 37) / ('balA | ekam 'meghbhvsy|| hako girau meghe daityanAgaprabhedayoH') // (5) // // dhArANAM stanita garjitaM meghanighoSo rasitAdi c||8|| jalasya ca dharaH / 'dhArAdharo'simeghayoH' // (6) // // (stanitamiti // ) 'stanagadI devazabde' (cu.u.se.)| (jaladharatoyadharAdInAmapyupalakSaNam / 'toyadharo mustA- 'garja zabde' (bhvA0, cu0pa0 se.)| 'rasa zabde' (bhvA0 suniSaNNauSadhIghane' ) // (7) // * // taDitaH santyasmin / pa0 se.)| 'ebhyo bhAve ktaH' (3 / 3 / 114) // // meghasya matupa ( 5 / 2 / 94) / 'jhayaH' (8 / 2 / 10) iti vatvam // (6) nirghoSaH // (3) // // AdinA dhvanita-hAda-rAsAdayaH // ||AUM|| vAri dadAti / 'Ato'nupa-' ( 32 // 3) iti kaH / catvAri 'meghadhvaneH' // , (jaladatoyadAdInAmapyupalakSaNam / 'jalado mustake meghe / . |zaMpA zatahadAhAdinyairAvatyaH kSaNaprabhA / 'toyado mustake meghe pumAnAjye npuNskm')|| (9) // 1 // taDitsaudAmanI vidhuccaJcalA capalA api // 9 // ambu bibharti / kvipa ( 3 / 2 / 76 ) // (10) // * // hanyate vaayunaa| 'mUrtI ghanaH' (333377) ityap kutvaM c| ('ghanaM (zaMpeti // ) bhayaMkaratvAcchaM sukhaM pibati / 'Ato'nupa-' syAtkAMsyatAlAdivAdyamadhyamamRtyayoH / nA mustAndoghadArtheSu (3 / 2 / 3) iti kaH / TAp (4 / 1 / 4) // (1) // * // zataM hAdA vistAre lohmudgre| triSu sAndre dRddhe')|| (11) // // jIvanaM avyaktAH zabdA yasyAH / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) hvH| jalaM mUtaM baddhamanena / 'mUl bandhane' (bhvA0 A0 se.) karmaNi | zataM hRdA arcISi, agAdhajalAzayA SA / santyasyA iti vA taH ( 3 / 2 / 102, 3.470) / pRSodarAdiH (63 / 109) / ac / (5 / 2 / 127) / ('zatahadA striyAM vajre saudAminyAM ca kIrtitA') // (2) // * // hAdate / Avazyake NiniH 1-ke abbhraM bakAravaditi vaiyAkaraNAH-iti mukuTaH / / (3 / 2 / 78) / hAdo'sti yasyA vA / iniH (5 / 2 / 115) / 2-iti paurANikAH / taduktam 'na bhrazyanti yatastebhyo jalAnyabhrANi tAnyataH' itIti svAmi-mukuTau / ata eva bakAra- 1-'zambA' iti prAcyAH zambayati nAyanaM tejaH-iti rahitatvena 'samayAvanauSanamadabhramarANi' iti SaSThe mAghe yamakitam- vyAkhyan-iti svAmI // 2-bahuvrIhipaiva rUpasiddhau matvathIMyapratyavaiti muTa kiraNasya niSprayojanatA // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvargaH 3] vyAkhyAsudhAkhyavyA 33 'hAdinI vajratarDitoH' // (3) // * // irA ApaH santya- | indrAyudhaM zakradhanuH sya-irAvAn meghaH / tasyeyam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) (indreti // ) indrasyAyudham // (1) // * // zakrasya dhnuH|| ityaN / airAvatenaikadik / 'tenaikadik' (4 / 3 / 112) ityaN | (2) // * // dve 'indradhanuSaH // iti vA // (4) // ||kssnnN prabhA'syAH // (5) // * // tADayati tadeva Rju rohitam // 10 // 'taDa AghAte' (cu0 pa0 se.)| 'tADeNilukca' (u0 1 / 98) itItiH / DalayorekatvAt 'talit' api| 'dUrecitsaM (taditi // ) tadindradhanurutpAtAdinA Rju avakaM sadrotalidivAtirocase' iti mantraH // (6)||||'shvetdvipH hitaM syAt / 'ruhe razca lo vA' (u0 3 / 94) itItan / sadAmA' iti trikANDazeSe airAvataparyAyau / tenaika- 'rohitaM rudhire dhIraRjuzakrazarAsane / rohito mInamRgadik' (4 / 3 / 112) ityaN / 'an' (6 / 4 / 167) yorbhede rohitakadrume' iti vizvaH / yadvA,-rohaNaM rohaH saMjAiti prakRtibhAvADilopAlopau na bhavataH / . 'sudAmnAdriNA-' to'syeti / tArakAditvAt (5 / 2 / 36) itac // (1) // 4 // iti vA / 'sudAmA tu pumAnvAridharaparvatabhedayoH' / sudAmni | ekam 'RjorindradhanuSaH' // methe bhavA vA / 'saudAminI' ityapapAThaH / saudAmanyapsa- vRSTirvarSam robhede taDittadbhedayoH striyAm // (7) // * // vizeSeNa dyotte| (vRSTiriti // ) varSaNam / 'vRSu secane' (bhvaa0p0se0)| 'dyuta dIptau' (bhvA0 A0 se.)| 'bhrAjabhAsa-' (3 / 'striyAM tin' (3 / 3 / 94) // (1) // // 'ajvidhau bhayA21177) iti kvip / ('vidyuttaDiti saMdhyAyAM striyAM triSu | dInAmupasaMkhyAnam' (vA0 313156) ityaci varSam / lyuTi tu niSprame) // (8)* // 'cazu gatau' (bhvA0 pa0 se.)| (3 / 3 / 115) varSaNamapi / nacAcA ('napuMsake tAdinivRttyaghaJ ( 333 / 18) / caJcaM lAti / 'kaH' (3 / 2 / 3) / 'caJcalA rtham' iti (3 / 3 / 56) bhASyoktyA ktasyeva) lyuTo bAdhaH / tu taDilakSmyozcaJcalazcapale'nile // (9) // // copati / 'vRSabho varSaNAt' (paspazAyAm ) iti bhASyaprayogAt / 'atha 'cupa mandAyAM gatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'cuperaccopadhAyAH' vRSTivarSamastrI kecidicchanti varSaNama' iti zabdArNavaH / (u0 11111) iti kalac / 'capalA kamalAvidyutpuMzcalI- 'varSasta samAdvIpAMzavRSTiSu / varSavare'pi varSAstu prAvRSi' pippalISu ca / napuMsakaM tu zIghra syAdvAcyavattarale cale' // iti haimaH // 2 // // dve 'vRSTeH' // (10) // 4 // daza 'vidyutH|| tadvighAte'vagrAhAvagrahau samau / sphUrjathurvajrani?Se (tadvighAta iti // ) tasyA vRSTervighAte dvau / 'ave graho (sphUrjathuriti // ) sphUrjanaM sphUrjathuH / 'TuosphUrjA | varSapratibandhe' ( 3 / 3 / 51) iti avapUrvAdrvA ghaJ // (1) bajaniSe ( bhvA0pa0 se.)| 'Tito'thuca' (333189) // // // 'grahavRdRnizcigamazca' (3 / 3 / 58) ityapi avagrahaH / (1) // // vajranirghoSo'zanizabdaH / "vajraniSpeSe' iti ('avagrahastu jJAnabhede gjaalike| pratibandhe vRssttirodhe)| pAThe 'piSu saMcUrNane (ru0pa0 a0) ghaJ (3 / 3 / 18) / // (2) // * // dve "vRssttivighaatsy'|| 'idudupadhasya-' (8 / 3 / 41) iti SaH / niSpeSazabdastaduttha- dhArAsaMpAta AsAraH shbdprH| sNghttttmaatrprH-itynye||(2)*||dve 'vjrdhvneH|| (dhAreti // ) dhArANAM saMpAtaH saMbhUya patanam / paterbhAve meghjyotirirNmdH| ghaJ ( 3 / 3 / 18) // (1) // * // 'mR gatau' (bhvA0pa0 a0)| AsaraNam / ghaJ (3 / 3 / 18) / "AsAraH syAtprasaraNe vega(megheti // ) anyonyasya saMghaTena meghAnniHsRtya vRkSAdau | varSe suhRddhale vizvaH // (2) // // dve 'mahAvRSTaH' // jyotiH patati sa iraMmadaH / irayA jalena mAdyati diipyte| abindhanatvAt / 'ugraMpazyeraMmada- (3 / 2 / 37) iti sAdhuH / zIkaro'mbukaNAH smRtaaH||11|| meghetyupalakSaNam / tena vADavo'pi / ata eva 'meghAmyA- | (zIkara iti // ) sUtA vAyunA itastataH preritA ambudiriraMmadaH' iti zabdArNavaH // dve 'vajrAgneH' // kaNAH zIkarAH tAlavyAdiH / 'zambazIkarapAMzavaH' iti tAla vyaprakaraNe USmavivekAt / 'zIka secane' (bhvA0 A0 se.)| 1-tathA ca hariprabodhe-'khe'bhraM jagAma kAJcanasarasamasaudAma 'Rccheraran' (u0 3 / 131) iti bAhulakAdaran / ('zIkaraM nIlatA dhAmAstam / kuvalayamiva hi sarajasaM sarasamasaudAmanI sarale vAtasRtAmbukaNayoH pumAn') // * // (sIkaraH) latAdhAmAstam / iti yamakitam' iti mukuTaH // 2-kecitta 'dantyAdirayam' iti dhanapAlAdayaH // (1) // // ekam 'vAta(sphUrjaH) iti dIrgha necchanti / teSAM 'sipi dhAto rurvA' (8 / 2 / 74) prkssiptjlknnsy|| ityato 'hali ca' (8 / 277) vAgrahaNAnuvRttau vyavasthitavibhASAvijJAnAnna bhavatIti maitreyaH-iti mukuttH| 1-kuGkame // 2--'varSavaraH ghaNTaH' ityanekArthakairavAkarakaumudI // amara05 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam aaaaaaani varSAMpalastu karakA sudhAMzau karpUre kAmpilye meceke'pi ca' iti haimaH // // aci (varSoMpala iti) kRNoti 'kRja hiMsAyAma' (khA. (3 / 3 / 134) rephazUnyo'pi / 'himAMzuzcandramAzcandraH zazI u0 a0)| 'kRJAdibhyaH saMjJAyAM vun' (u0 5 / 35) / candro himadyutiH' iti zabdArNavAt // (3) // * // untti| kSipakAditvAt (vA0 345) itvAbhAvaH / puNsypi| 'varSoM- 'undI kledane' (ru0pa0 se.) 'unnericcAdeH' (u0 1 / 12) palastu karakA karako'pi ca dRshyte'| ('karakastu pumA- ityuH| yattu khAmi-mukuTau-undate, undati-ityAhatuH / taccinpakSivizeSe dADime'pi ca / dvayormeghopale na strI karake ca ntyam / unde raudhAdikatvAt // (4) // // kumudAnAM bAndhavaH kmnnddlo')||1||*|| eka 'vrssoplsy|| // (5) // * // vizeSeNa dhayantyenaM suraaH| 'dheTa pAne' / bAhulameghacchanne'hni durdinama kAt kuH (u0 1 / 22) / 'vidhuH zazAGke karpUre hRSIkeze ca | rAkSase' iti vizvaH // (6) // // sudhAyuktA aMzavo yasya // (megheti // ) meghacchanne meghaandhkaarite| ahIti rAtre (7) // // zubhrA aMzavo yasya // (8) // // oSadhInAmIzaH rapyupalakSaNam / rAtrAvapi durdinam / 'durdinaM jaladadhvA | // (9) // // nizAyAH patiH // (10) // * // ajhyo jAtaH / ntam' iti rtnkossH| durninditaM dinam / 'bAdalaM durdine / meghe iti // 1 // // ekaM 'meghaandhkaaritsy|| | 'paJcamyAmajAto' (3 / 2 / 98) iti ddH| 'abjo'strI zaGke | nA nicule dhanvantarau ca himakiraNe / klIbaM padme' iti vizvaH // antardhA vyavadhA puMsi tvantardhirapavAraNam // 12 // (11) // // jIvayati / antarbhAvitaNyarthaH / 'jIveH' ityanuapidhAna-tirodhAna-pidhAnAcchAdanAni ca / vRttau 'AtRkan vRddhizca' (u0 1 / 79) iti saadhuH| 'jaivA (antardheti // ) antardhAnam / vyavadhAnam / DudhAjaH | tRkaH pumAn some kRSakAyuSmatostriSu' // (12) // * // amRtaM (ju0 u0 a0) antaHzabdasyAkividhiNatveSUpasargatvAt | suute-somH| 'artistusu-' (u0 1137) ityAdinA man / (ghA. 1 / 4 / 65) 'Atazcopasarge' (3 / 3 / 106) ityaG | 'somastvoSadhItadrasenduSu / divyoSadhyAM ghanasAre samIre pitR|| (1) // (2) // // 'upasarge ghoH-' (3 / 3 / 92) iti kipra- daivate // vasuprabhede salile vAnare kiMnarezvare' iti haimaH // * // tyaye'ntardhiH (3) // * // 'vRJ AcchAdane (cu0 u0 somA nakArAnto'pi / 'nAmansImansoman-' ( u0 4 / 150) se0) curAdiNyantAdbhAve lyuTa (3 / 3 / 115) // (4) // * // ityAdinA dazapAdyAM nipAtanAt / yattu-mukuTenoktam-sUyate 'vaSTi bhAguri:- iti vaallopH|| (5) // (6) // * // jAyate 'navo navo bhavati jAyamAnaH' iti zruteH, sUyate yajJAGga'tiro'ntadhauM' (1 / 4 / 71) iti gatitve 'kugati-' (2 / 2 / - sthAnaM vA karoti, sUte'mRtaM vA soma iti 'ghuJ abhissve'| 18) iti samAsaH // (7) // // 'chada apavAraNe' | 'ghU preraNe' vA-iti / tnn| sUyateH sakarmakatvena jAyate iti (cu.u.se.)| NyantAllyuTa (3 / 3 / 115)* // aNyantA- pratipadAsaMbhavAt / zrutyupanyAso'pyasaMbaddhaH / jAyamAna iti lyuTi tu chadanam / yattu-chadanamiti 'chAderpA (6496) janerakarmakasya grahaNAt / etenaiva khAmyuktirapi pratyuktA / sUyata yogavibhAgAd haskhatvam-iti mukuTenoktam / taJcintyam / | ityasya yajJAGgasthAnaM pA karoti-ityarthakathanamapyasaMgatam / uktarItyA prayogadvayanirvAhe yogavibhAgasya niSprayojanatvAt prANigarbhavimocamArthakasya tadasaMbhavAt / sunoteH suvteshcop|| (6) // // aSTau 'antrdhaansy|| nyAsaH pUrvAnvayI khatantro vA ? nAdyaH,-dhUDA vigRhya tadupahimAMzuzcandramAzcandra induH kumudavAndhavaH // 13 // nyAsasyAsaMgatatvAt / dvitIye'pi 'artistu-' iti hrakhasya vidhuH sudhAMzuHzubhrAMzuroSadhIzA nishaaptiH| grahaNe suvaterupanyAso'saMgataH / dIrghagrahaNe sunoterupanyAso abjo jaivAtRkaH somo glaurmugAGkaH kalAnidhiH14 'saMgataH // (13) // // glAyati / 'glai harSakSaye' (bhvA0 50 dvijarAjaH zazadharo nakSatrezaH ksspaakrH| a.)| 'glAnudibhyAM DauH' (u0 2 / 64) // (14) // * // (himAMzurityAdi // ) himA aMzavo thasya // (1) // * // | mRgo'ko'sya // (15) // * // kalA nidhIyante'tra / DudhAJaH candraM karpUraM sAdRzyena mAti tulayati / 'candre mo Dicca' (u0 'karmaNyadhikaraNe ca' (3 / 3 / 93) iti kiH|| (16) // // 4 / 228) ityasun / candramAlAdaM mimIte nirmimIte iti vA / dvijAnAM raajaa| 'rAjA-' (5 / 4 / 91) iti Taca / 'dvijarAjaH bAhulakAtkevalAdapyasiH "mimIte Anandam' iti mAH candraH / zazadhare suparNe'nantabhogini' iti vizvaH // (17) // 4 // 'mAszabdaH kevalo'pIha saMmato bhudRshvnaam'-ityutplinii| zazasya dhrH|| (18) // // nakSatrANAmIzaH // (19) // 1 // ('mAzcandramAsayoH pumAn') kAlaM mimiite| mAzcAsau candrazca= candramAH-iti vA / rAjadantAdiH (2 / 2 / 31) // (2) // * // 1-oSadhIvizeSe // 2-mayUrapicchastharekhAtraye // 3-svAmicandati / 'cadi AhAdane' (bhvA0pa0 se.) sphAyitazci- granthe tu tunattIti pATha eva dRzyate ||4-medinyaamevaitaadRshH (u02|13) iti rak / 'candro'mbukAmyayoH / varNe | pATho dRzyate / vizvakoSe tu nopalabhyate / / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digbargaH 3 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / kSapAM karoti / 'kRJo hetu-' (3 / 2 / 20 ) iti TaH // ( 20 ) candraM kAyati vA - iti mukuTaH / tanna / itvAbhAvaprasaGgAt / // * // viMzatiH 'candrasya' // kalA tu SoDazo bhAgo (kaleti // ) candrasya SoDazo bhAgaH / kalayati / 'kala saMkhyAne' (cu0 u0 se0 ) pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / kalyate vaa| 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti ghaH / ( 'kalaM tvjiirnnretsoH| avyaktamadhuradhvAne ) kalA syadaMzazilpayoH / ( kalane mUlaraivRddhau SoDazAMze vidhorapi' ) iti haimaH // (1) // * // ekam 'candraSoDazAMzasya' // candrayati / ' tatkaroti - ' ( vA0 3 / 1 / 26 ) iti NyantAt vul ( 3 / 1 / 133 ) iti vA / 'candrikA candramA cArvI ' iti zabdArNavaH // (1) // * // kumudAnAmiyam / 'tasyedam' ( 4 / 3 / 120 ) ityaN / ( 'kaumudaH syAtkArtikake candrikAyAM tu kaumudI' ) // ( 2 ) // * // jyotirastyasyAm / ' jyotsnAtape'pi syAjyotsnAyuktaniza smRtA // (3) // // trINi tamisrA-' ( 5 / 2 / 114) iti nipAtyate / 'jyotsnA candrA'jyotsnAyAH' // | faralsstrI maNDalaM triSu // 15 // ( bimba iti // ) veti zobhate / 'vI gatau ' ( a0 pa0 se0) / 'ulvAdayazca' (u0 4 / 95 ) iti bannumAgamahakhatvAni / 'bimbaM tu pratibimbe syAnmaNDale bimbikAphale' iti ( pavargamadhye) haimaH // (1) // * // maNDayati, maNDyate vA / 'maDi bhUSAyAm' (cu0 pa0 se0 ) / vRSAditvAt ( u0 1 / 106 ) kalac / gaurAditvAt ( 4 / 1 / 41 ) GIS / maNDalI / 'syAnmaNDalaM dvAdazarAjake ca deze ca bimbe ca kadambake ca / kuSThaprabhede'pyupasUryake'pi bhujaMgabhede zuni maNDalaH syAt' iti vizvaH // (2) // * // dve 'ravicandramaNDalasya' // bhittaM zakalakhaNDe vA puMsyardhaH 35 prasAdastu prasannatA // 16 // ( prasAda iti // ) ' SaTTa vizaraNAdau' ( vA0, tu0pa0 a0 ) / bhAve ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / ' prasAdo'nugrahasvAsthyaprasattiSu / kAvyaguNe' iti haimaH // (1) // // prasIdati sma / 'gatyartha - ' ( 3 / 4 / 72 ) iti kaH / prasannasya bhAvaH / tal ( 5 / 1 / 119 ) // ( 2 ) // // dvayaM 'nairmalyasya' // kalaGkAGko lAJchanaM ca cihnaM lakSma ca lakSaNam / ( ( kalaGketi // ) kaM brahmANaM laGkayati hInatAM gamayati, jJApayati, vA / 'laki gatau' (curAdiH) / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / ('kalaGkosspavAde ca kAlAyasamale'pi ca ' ) // (1) // * // ayate'nena / 'aki lakSaNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'halazva' 3 / 3 / 121) iti ghny| ('aGko bhUSArUpakalakSmasu / citrAjau nATakAdyaMze sthAne koDe'ntikAgasoH ' ) // ( 2 ) // * // 'laccha, lAcchi, lakSaNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / lAJchayate'nena / lyuT 3 / 3 / 115 ) / 'lAcchanaM lakSmasaMjJayoH' iti dvaimaH // * // lacchyate'nena iti vigrahe lyuTi 'lacchanam' api jJeyam // (3) ||AUM|| cAhayati, cahyate'nena vA / 'caha parikalkane' 'bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAnnak upadhAyA itvaM ca / 'cihnaM lakSmapatAkayoH' iti medinI // (4) // * // lakSayati / 'lakSa darzanAGkanayo:' ( cu0 pa0 se0 ) manin ( 3 / 3 / 75 ) / ('lakSma pradhAnacihnayoH) // ( 5 ) // * // lyuTi lakSaNam / 'lakSerad ca' (u0 3 / 7 ) iti naH / ( 'lakSaNaM nAmni cihne ca sArasyAM lakSaNA kvacit') // * // muDDA (?) ( u0 3 / 7 ) iti lakSmaNamapi / 'jyotiSmatyAM ca sArasyAM strI, klIbe nAmacihnayoH / syAyakSe lakSaNaH puMsi saumitroM, zrImati triSu' iti rabhasAt / lakSmIvati tupAmAditvAt ( 5/2/100 ) naH | 'lakSmyA acca' iti gaNasUtreNAtvaM bodhyam // ( 6 ) // * // SaT 'cihnasya' // ( (bhittamiti // ) bhidyate sma / 'bhittaM zakalam' (8/2/59) iti nipAtitam // (1) // // zaknoti, zakyate vA / 'zakla zaktau' (khA0 pa0 a0 ) / 'zakizamyornita' ( u0 11112 ) iti phalac / 'zakalaM tvaci khaNDe ca rAgavastuni valkale' iti vizvaH // (2) // // 'khaDi bhedane' ( cu0pa0 se0 ) / khaNDyate / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / - bhAve ghaJ ( 3/3/18 ) iti mukuToktirasaMgatA / khaNDanakriyAyA eva grhnnprsnggaat| khaNDyamAnasyAgrahaNaprasaGgAt / 'khanu avadAraNe' ( bhvA0 u0 se 0 ) / 'jamantADDaH ' ( u0 1 / 114 ) iti vA / 'khaNDo'rdha aikSave / maNidoSe ca' iti haimaH / ( 'khaNDo'strI zakale nekSuvikAramaNidoSayoH / khaNDaH pAnAntare bhede') vA puMsi - iti pUrvottarAbhyAM saMbadhyate // ( 3 ) // // 'Rdhu vRddhau' (khA0 pa0 se0)| Rnotyanena / 'halaca' ( 333 121 ) iti ghaJ / vizeSyanighnaH // (4) // * // catvAri 'khaNDamAtrasya' // 1 / - ardha sameMsa | suSamA paramA zobhA ( ardhamiti // ) samapravibhAge'rdhazabdaH klIbameva // (1) // * // tulyasya khaNDadvayasya madhye 'ekakhaNDasya' ekam // candrikA kaumudI jyotsnA ( suSameti // ) zobhanaM samaM sarvamanayA / 'suvinirdurbhyaH (candriketi // ) candro'styasyAH / Than (5 / 21115) / supisUtisamAH' ( 8388 ) iti Satvam / etena suSAmAditvAt ( 8 / 3 / 98 ) Satvam -- iti svAmyuktiH parAstA / uktarItyA nirvAhe suSAmAditvakalpanasya nirbIjatvAt / ( 'suSamaM 1 - haime'pi 'syAtkAlazilpayo:' ityeva dRzyate // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| kANDam " rucire sme| suSamA tu syAtparamazobhAyAM kaalbhidypi')|| ardane' (bhvA0 pa0 se.) / 'vepituhyorhakhazca' (u0 2 / 52) (1) // * // 'utkRSTazobhAyAH' ekam // itInan // (4) // * // hanti 'hantehi ca' (u0 11147) zobhA kAntiItizchaviH // 17 // iti mak / hinoti vardhate / "hi gatau vRddhau ca' (khA0pa0 (zobheti // ) zobhayati 'zubha zumbha zobhAyAm' (tu0 a0)| man ( u0 1 / 141 bAhulakena) iti vA / saMjJApUrvapa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 136) / yattu mukuTenoktam katvAnna guNaH / "himaM tuSAramalayodbhavayoH syAnnapuMsakam / zobhate'nayA / 'zubha zumbha zobhAau~' iti nirdezAt zItale vAcyaliGgaM syAt // (5) // 1 // pralIyante padArthA 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103) itykaarH-iti| tanna / artha atreti himAdriH prlyH| tata Agatam / aN / (4 / 3 / 74) nirdezasyAnArSatvAt / yadapi--'gurozca halaH' iti cakArAda-| 'kekaya-' (73 / 2) ityAdinA yAderiyaH // (6) // 1 // pratyayaH iti tu vym-iti| tadapi na / Akare tathAnukkeH / mahyate / 'maha pUjAyAm' (bhvA0 pa0 se0)| kun zilpiuktarItyA nirvAhAcca / ('zobhA kAntIcchayormatA' ) // // | saMjJayoH-' (u0 2 / 32) // // 'mihikA' iti pAThe 'miha zumbhayatIti zumbhApi bodhyA // (1) // // kAmyate / ktin / secane' (bhvA0 pa0 a0)| kun (u0 2 / 32) // (7) // // (3 / 3 / 94) / 'anunAsikasya-' (6 / 4 / 15) iti dIrghaH-iti | | dhUmikA dhUmamahiSI ca bodhyA // sapta 'himasya' // mukuTenoktam / tanna / 'kAmyate' iti vigRhItatvAttatrAntaraGga atha himAnI himasaMhatiH // 18 // tvANinimittavRddhaH saMbhavAt / 'AyAdayaH-' (3 / 1 / 31) (atheti // ) himAnAM sNhtiH|| (2) // // mahaddhimam / iti NiGabhAve vA bodhyam / ('kAntiH zobhecchayoH | "himAraNyayormahattve' (vA0 411 / 49) iti lISAnukau // (1) striyaam')|| (2) // // 'dyuta dIptau' (bhvA0 A0 se.)| // * // dve 'himasamUhasya // .. dyotate'nayA |-'igupdhaatkiH' iti-mukuttH| tanna / 'igu-zItaM gaNe padhAtkit' (u0 4 / 120) ityanena invidhAnAttasya kittvAtidezAt / ('dyutistu zobhAdIdhityoH' ) // * // lISi (ga. (zItamiti // ) guNe sparzavizeSe zItam / 'zItaM him4|1|45) dhutI ca dyUyate vA / 'dhu abhigamane' ktin // // guNe klIbaM zItalAlasayostriSu / vAnIre bahuvAre naa'| 'zyaiG ktini ( 3 / 3 / 94 ) dyuttiH // (3) // 1 // chyti| chinattya- | gatau' (bhvA0pa0 a0) bhAve ktaH (3 / 3 / 114) / 'dravasAramiti vaa| 'cho chedane' (di. pa0 a0) / 'chidira dvaidhI mUrtisparzayoH zyaH' (6 / 1 / 24) iti saMprasAraNam / 'zyokaraNe' (ru. u0 a0)| 'kRvighRSvicchavi-' (u0 4 / 56) 'sparza' (8 / 2 / 47) iti paryudAsAnna niSThAnatvam // (1) // 1 // iti kvinnanto nipaatitH| ('chavistu rucizobhayoH' ) // ekaM 'shiitgunnsy|| (4) aiSu bhAve vA prtyyaaH| zobhetyatra 'khano gha ca' tadvadarthAH suSImaH ziziro jddH| (3 / 3 / 125) iti ghaH / dyutirityatra 'ik kRSyAdibhyaH' (vA. tuSAraH zItalaH zIto himaH sptaanylinggkaaH||19|| 3 / 3 / 108) iti dik // catvAri 'zobhAyAH // (tadvaditi // ) suSImAdayaH sapta tu tadvAnzItaguNavAavazyAyastu nIhArastuSArastuhinaM himam / nartho yeSAM te tdvdrthaaH| te ca anyaliGgakA vizeSyaliGgAH / prAleyaM mahikA ca suSTa sImA maryAdA yasya / 'suSAmAdiSu ca' (8 / 3 / 98) iti (avazyAya iti // ) avazyAyate zaityamApAdyate / Satvam / khAmI tu-'suSTu zyAyate' iti vigRhya (suzImaH 'zyaiG gatau' (bhvA0 A0 a0)| 'zyAyadha-' (3 / 1 / 141) taalvymdhymaah| tatra bAhulakAnmak saMprasAraNaM ca / muku | Tastu-tadayuktam / 'suSImazca suSeNazca suSandhiH sarSapo'pi iti nnH| ('avazyAyo hime drp')|| (1) // // nihri ca' iti dantyamUrdhanya USmavivekAd'-ityAha / ('suSImaH yte| 'hRJ haraNe' (bhvA0 u0 a0)| ghaJ ( 3 / 3 / 19) / 'upasargasya ghaJi- (63 / 122) iti diirghH| yattu-'adhyA zItale cArau triSu, nA pannagAntare') // (1) // * // 'zaza plutagatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'ajirazizira-' (u0 1153) yanyAya-' (3 / 3 / 122) ityatra cakArAddhaJ-iti mukuTeno iti kiraca , upadhAyA itvaM ca nipaatyte| 'zazvacchazAGkaziziktam / tanna / 'akartari ca-' (33319) iti ghanaH siddha-| tvAt // (2) // * // toSayati / tuSeH (di0 pa0 a0) rANyapi zUkazimbistAlavyazadvayayutAH kathitAH kiyantaH' iti antarbhAvitaNyarthAt 'kameH kit' ityanuvRttau 'tuSArAdayazca' zabhedaH / ('ziziro nA hime na strI Rtubhede jaDe trissu')|| (2) // * // jalati ghniibhvti| 'jala ghAtane' (bhvA0 (u0 3 / 139) ityAran kicc| ('tuSAro himadezayoH / pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / DalayorekatvasmaraNAt zIkare himabhede ca') // (3) // 1 // tohati / 'tuhira duhira 'jaDaH' / ('jaDo mUrkhe himAghAte jaDA syaacchuukshimbikaa')|| 1-'iti tena' ityapi pAThaH // 2-'digantaH pAThaH kutra (3) // // [tuSAraH (4)] zItaM guNo'syAsti / sidhmAditvAt nAstyapi // / (5 / 2 / 97) lac / zItaM lAti / kaH (3 / 2 / 3) vA ('zItalaM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| puSpakAzIse zailaje malayodbhave / pumAnAsanapA syAcchizire | yam // (1) // // samAno dharmo'styasyAH / iniH (5|2|vaacylinggkm') // (5) // * // arzaAdyaci (5 / 2 / 127) 115) / 'samAnasya-' (6 / 3184) iti sH|| ekam "agazItaH // (6) // // [himaH (7)] sapta 'shiitldrvysy'|| stypnyaaH|| bhuva auttAnapAdiH syAd nakSatramRkSaM bhaM tArA tArakApyuDu vA striyAm / (bhuva iti // ) dhruvati sthiro bhavati / 'dhru gatisthairyayoH' (nakSatramiti // ) na kSadate hinasti / 'kSada' iti sautro (tu. pa0 a0)| ac ( 3 / 1 / 134) / kuTAditvAt (1 / dhAtuhi~sArtha aatmnepdii| STran (u0 4 / 159) / 'nabhrAna21) Thitvam / yattu mukuTena-(ukArAntadhAtumupanyasya ) | pAda-(6375) iti naJaH prkRtibhaavH| yattu kSadatIti igupadhatvAt (3 / 1 / 135) kaH-ityuktam / tadrabhasAt / vigrahapradarzanaM mukuTena kRtam / taccintyam / yadvA,-'NakSa gato' vakArAntadhAtau vA tadbodhyam / 'dhruvaH zaGke hare viSNau vaTe (bhvA0pa0 se.)| nakSati / 'aminakSiyajivadhipatibhyo'tran' cottAnapAdaje / vasuyogabhidoH puMsi dhruvaM khe'jasatarkayoH / (u0 3 / 105) / na kSaNoti vA / 'kSaNu hiMsAyAm' (ta0 u0 strI mUrvADyoH zAlapA gItiyugmedayostriSu / sthire nitye se0)| STran (u04|159) / bAhulakANNalopaH / na kSatraM vA / nizcite ca dhruvaM klIvaM prakIrtitam // (1) // // uttAnapAda devatvAtkSatrabhinnatvAt // (1) // // RSati / 'RSI gatau' syApatyam / 'ata iJ' (4 / 1 / 95) / mukuTastu-RSitvAt | (tu0 pa0 se.)| 'nuvrazcikRtyRSibhyaH kit' (u0 3166) 'RSyandhaka-' (4 / 1 / 114) ityaNi prApte bAhlAditvAt (4/ iti sH| SaDhoH-' (82 / 41) iti kaH / 'RkSastu syaannkss1|96) iJ-ityAha / tanna / uttAnapAdasya RSitve mAnA | trAcchabhallayoH / mahIdharavizeSe ca zoNake lakSyavedhane' iti bhAvAt // (2) // // dve 'dhruvasya' // haimaH // (2) // // bhAti / 'anyeSvapi-' (3 / 11101) iti agastyaH kumbhasaMbhavaH / ddH| "bhaM nakSatre gabhastau strI puMsi syaashgunndne| (bhavane maitrAvaruNiH ca tathA bhaH syAt ) bhramaro bhaH prakIrtitaH' ityekaakssrH|| (agastya iti // ) agaM vindhyaM styAyati stanoti / / (3) // // trntynyaa| bhidAditvAt (3 / 3 / 104) aG / 'Ato'nupasarge kaH' (2 / 2 / 3) / 'agastyaH syAtkumbhayonau / guNaH (74 / 16) / nipAtanAddIrghaH // // tArayateH pacAvAsenatarAvapi' ||||-agmsytiitypygstiH / 'vasestiH ' dyaci (3 / 1 / 134) / tAro'pi 'nakSatre netramadhye ca tArA (u0 4 / 180) bAhulakAdasyaterapi-iti mukuTaH / vastutastu | syAttAra ityapi' iti vyaaddiH| ('tAro vAnarabhinmuktAvi'ticktau ca-' (3 / 3 / 174) iti tijucitaH / bAhulakA- zuddhyoH zuddhamauktike / nA, nakSatre'kSimadhye ca na nA, zrayasyAgatikagatitvAt / zakandhvAdiH (vaa06|194) / / rUpye napuMsakam / strI buddhadevatAbhede vAligIpatibhAryayoH / 'athAMgastyaH kumbhayoniragastiHkalazIsutaH' iti zabdA- triliGgo'tyuccazabde c')|| (4) // * // Nvuli (3 / 1 / 133) rNavaH // (1) // * // kumbhaH saMbhava utpattisthAnamasya // taarkaa| 'tArakA jyotiSi' (vA0 3 / 45) itiitvaabhaavH| (2) // // mitrAvaruNo devarSI / 'devatAdvandve ca' (6 / 3 / 25) apizabdAttArakApi vA striyAm / strItvAbhAve klIbatvamuDuityAnaG |-RssismudaaysyaanRssitvaadple 'ata iJ' (4 / - sAhacaryAt / 'nakSatre cAkSimadhye ca tArakaM tArakApi ca' 195)-iti mukuTaH / tanna / etayoH RSitve mAnAbhA- | iti shaashvtH| ('tArako daityabhitkarNadhArayorna dvyoiishi| vAt // // vAruNirapi / 'mitrAvaruNayoH sUnurorvazeyazca kanInikAyAmRkSe ca na pumAMstrAtari triSu') // (5) // * // vAruNiH' iti vyADiH / aNapi dRzyate / 'aurvazeyAgastya avtiiti-uuH| vip (3 / 2 / 178) / 'jvaratvara-' (6 / 4 / 20) maitrAvaruNAstvAgnimArutAH' iti nAmanidhAnAt // (3) ityuutthau| 'hakho napuMsake-' (1 / 2 / 47) iti hkhH| samAsottaram // // trINi 'agastyasya' // 'iko haskho'DyaH-' (6 / 3 / 61) iti vA hrakhaH / DayateIH asyaiva lopAmudrA sadharmiNI // 20 // DIDo mitadvAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) DuH / 'u ca taDDa ca' ( asyaiveti // ) asyaiva patnI lopAmudrA / na mudaM rAti / / iti vigrahaH / striyAM tu 'UzcAsau Duzca' iti jnyeyH| uDuH, 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / lope dharmalope amudrA uDU, uDavaH, ityAdi dhenuvat / yadvA,-'u saMbuddhau ruSokto harSa na labhate ityarthaH / svAmyukte'sya pRSodarAditve (6 / 3 / ca zivavAcI tvanavyayam / u prazne ca' iti haimH| u krodhaM 109) phalaM cintyam / yattu-lopayati yoSitAM rUpAbhimA- Dayate, unA zaMbhunA DIyate vA / 'mitadvAdibhyaH' (3 / 2 / 180) nam / pacAdyac (3 / 1 / 134) / TAp (4 / 1 / 4) / lopaa| iti DuH // (6) // * // SaD 'nksstrsaamaanysy'|| mudrayati sraSTuH sRSTimiti mudrA / tataH karmadhArayaH (2|1|57)-iti mukuTenoktam / taccintyam / lopAzabdasyaiva | 1-etatpakSadvaye takAraikyam / pUrvatra tu tadvayam // 2-'abhASitapuMskatvAtpuMvadbhAvaprasaGgAt / AprazleSeNa vA tatsamAdhe-nyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) ityucitam / / mkuttH| vastutastoH zuddhamauktika / nAbhede vAligIpAra Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 amrkossH| [prathamaM kANDam dAkSAyaNyo'zvinItyAditArA: dviSa- (312161) iti vip / yttu-'Rtvig-'(32| 59) ityAdinA kvin-iti mukuTaH / tanna / yujeH kevalAkvi(dAkSAyaNya iti // ) dksssyaaptyaani| 'vA nAmadheyasya vayasya vidhAnAt // (1) // // azvaH ashvruupmstysyaaH| iniH (vA0 111 / 73) iti vRddhasaMjJAyAm 'udIcAM vRddhAdagotrAt' / gAjAta (5 / 2 / 115) // (2)||||dve 'azvinyA : // (4 / 1 / 157) iti phiJ / gaurAditvAt (4 / 1 / 41) GIS / yattu-'AsurerupasaMkhyAnam' (vA0 4 / 1 / 19) ityatra kecid, rAdhA vizAkhA 'AsuridAkSyoH' iti-iti mukuTa Aha / tanna / bhASye (rAdheti // ) rAnoti kaarymnyaa| 'rAdha saMsiddhau (khA. dAkSeradarzanAt / yadapi-gotratvamupacarya 'gotre kuJjAdibhya pa0 a0)| 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103) itykaarH| rAdhazcapha (4 / 1 / 98) iti phaji 'jAterastrIviSayAdayopadhAt' yti| ac (3 / 1 / 134) iti vaa| 'rAdhA vidyudvishaakhyoH| (4 / 1 / 63) iti GIS-ityAha / tadapi n| kulAdigaNe'sya viSNukAntAmalakyozca gopIvedhyavizeSayoH' iti haimaH // pAThAbhAvAt / uktarItyopacAraM vinA nirvAhAcca / yattu-'ata (1) // // vizAkhati / 'zAkha vyAptau' (bhvA0pa0 se.)| in (4 / 1 / 95) / anantarApatye'pi dvaipAyanavat 'yajijozca' ac (3 / 1 / 134) / 'vizAkho yAcake skande vishaa(4|1|101) iti phak-iti khAmyAha / tadapi na / ana khAme kaThillake' iti haimaH // (2) // // dve "vishaakhaayaaH|| ntarApatye phako'darzanAt / dvIpamayanamasya dviipaaynH| dvIpA puSye tu sidhyatiSyau yanasyApatyaM dvaipaaynH| RSyaNa (4 / 1 / 114 ) iti dvaipAyana- (puSye tviti // ) puSNAti kAryANi / 'puSyaH kaliyuge zabdavyutpattedRSTAntAsaMbhavAcca / yadapi-'ito manuSyajAteH' smRtH| mAsanakSatrayorbhede' // (1) // // sidhyantyasmin / (4 / 1 / 65) ityatra 'iJaH' upasaMkhyAnAnkIe / 'kauravyamANDa- 'puSyasidhyau nakSatre' (3 / 1 / 116) iti kyapi nipaatitH|| kAbhyAM ca' (4 / 119 ) iti cakArAdAsurAyaNIvat phaa-iti|| (2) // * // (tuSa tuSTau) tuSyantyasmin / 'sUryatiSya-' (6|4|tdpi na / tvaduktopasaMkhyAnAprasiddheH / cakArasyAnuktasamucca- 149) iti nipAtanAkyap upadhetvaM ca / 'tiSyo nakSatrayArthatve mAnAbhAvAca / yadapi-dakSamayate / lyuH (3 / 1 / - bhede syAtkalo dhAnyAM ca yoSiti' // (3) // * // trINi 134) / prajJAdyaN (5|4|38)-ityaah mukuTaH / tadapi na / | 'puSyasya // prajJaprAjJavadrUpadvayaprasaGgAt / azvinyAdyAH saptaviMzatitArakA shrvisstthyaa| dAkSAyaNya ucynte| ('dAkSAyaNI tvaparNAyAmazvinyAdhuDuSu| samA dhaniSThA striyaam')|| (1) // * // ekam "ashvinyaadibhaanaam|| (zraviSThayeti // ) zravaNaM zravaH / 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / azvayugazvinI // 21 // prsiddhiH| zravo'styasyAH |,mtup (5 / 2 / 94) / atizayena shrvvtii| iSThan (5 / 3 / 55) / 'vinmatolRk' (5 / 3165) azvayugiti // azvaM yunakti rUpeNAnukaroti / 'satsU- iti matupo luka // (1) // // evamatizayena dhanavatI // (2) // * // sA zraviSThayA sametyanvayaH // dve "dhnisstthaayaaH|| 1-liGgazAnaM teSAmanyato'vadhAryam / tathA ca tatrAntare syuH proSThapadA bhadrapadAH striyaH // 22 // 'hastasvAtizravaNA aklIbe, mRgaziro na puMsi syAt / puMsi puna | (syuriti // ) proSTho gauH, tasyeva pAdA yAsAm / 'suprApAnusAreNa / tathA hi-'AgneyAye'tha sAMdhe vizAkhAye tathaiva ca / tasuzva- (5 / 4 / 120) ityAdinA bahuvrIhAvac padbhAvazca ASADhAye dhaniSThAce azvinyAye tathaiva ca // dvandvAnyetAni bahuva- | nipAtitaH / proSThapadayordvitve'pi 'phalgunIproSTapadAnAm-' dRkSANAM juhuyAtsadA / dvandvadvayaM dvivaccheSamavaziSTAnyathaikavat // ' (12 / 60) iti nakSatrAtpAkSikaM bahutvam // (1) // // bhadraM iti| evaM cAdyAzcatasraH striyAM bahutve, mRgazirAH strIkIbayorekatve, padaM yAsAM tAH / atrAropAdbahutvam / yattu-'suprAta-' (5. ArdrA syekatve, punarvasupuSyau puMsyekatve, AzleSAdye strIbahutve, phalgunyau 4 / 120) iti proSThapadA bhadrapadAzca nipAtitAH-iti mukuTaH / strIdvitve, hasto mithunaikatve, citrA rUyekatve, svAtimithunaikatve, tanna / bhadrapadAzabdasya tatrAgrahaNAt / etena-arthagrahaNAvizAkhAye strIbahutve, jyeSThA syekatve, mUlamastriyAmekatve, ASA dbhadrapadA-iti khAmyuktirapi parAstA // (2) // // dve 'pUrva DhAdvaye strIbahutve, zravaNo mithunaikatve, dhaniSThAye strIbahutve, bhAdrapadAdvayaM strIdvitve, revatI khyekatve iti niSkarSaH / mukuTastu azvinIbha- | bhdrpdottrbhdrpdaanaam|| raNIrohiNImRgaziraArdrApuSyAzleSAhastacitrAsvAtyanurAdhAjyeSThAmUlA- mRgazIrSa mRgshirstsminnevaagrhaaynnii| pADhAzravaNadhaniSThAzatabhiSagrevatInAmekavacanAntatvam , punarvasuphalgunI / mRgeti|| AkRtyA mRgasya zIrSamiva zIrSa ziro yasya // (1 vizAkhAbhAdrapadAnAM dvivacanAntatvam , kRttikAmaghayorbahuvacanAntatvamAha / tatroktArSavAkyavirodhaH spaSTa eva / asya kAtyAyanavAkyasya 1-hasvAdirevAyam / 'grahapatiriva bhadrapadAnugataH' iti homamAtraviSayatvaM juhuyAtpadopAsanAt kalpanIyam // / zleSAt-iti mukuttH|| pA, mUlaM tvatrI, striyaH zeSAya vizAkhAye tathaiva c| tataH / proSThapadayodvitva Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvargaH3] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / - // // mRgaH ziro'sya / rUpabhedAtklIbam / 'saumyA mRgaziraH 'gurumahatyAGgirase pitrAdau dhrmdeshke| alaghau durjare cApi' syurmRgazirAH' iti bopAlitaH strItvamapyAha // * // mRgo'pi| iti haimaH // (5) // * // jIvayati / ac (3 / 1 / 134 ) / 'mRgazIrSe hastijAtI mRgaH pazukuraGgayoH' iti vyADiH // mRtasaMjIvanamantrajJatvAt / 'jIvaH syAtridazAcArye drumabhede (2) // 1 // agre hAyanamasyAH / mArgazIrSamArabhya varSapravRtteH / zarIriNi' iti haimaH // (6) // * // 'agi gatau' (bhvA0pa0 prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / 'pUrvapadAt-' (8 / 4 / 3) iti nntvm| se0) 'aGgirAH' (u0 4 / 236) ityasunnanto nipAtitaH / AgrahAyaNI paurNamAsI / tadyogAnakSatramapi tathA / yattu- aGgiraso'patyam / 'Rpyandhaka-' (4 / 1 / 114) ityaN / 'AgrahAyaNyazvatthAka' (4 / 2 / 22) iti nirdezAtsvArthe'N / bahutve 'atribhRgu-' (2 / 4 / 65) iti luk / AzirasaH, gaurAditvAt (4 / 1 / 41) GIS / aNantatvAdeva DIpi siddhe AGgirasau, aGgirasaH // (7) // * // vAcaspatirityatra 'SaSThyAH gaurAdiSu pATho'sya puMvadbhAvaniSedhArthaH / tenAgrahAyaNIbhArya patiputra-' (8 / 3 / 53) iti satvavidhAnAtSaSTyA aluk // 1 // iti sidhyati-iti mukuttH| tanna / apasiddhAntAt / nahi lukpakSe 'vAkpatiH ' api // (8) // // 'RSayaH sapta gaurAditvaM puMvadbhAvapratiSedhArtham , kiM tu DIvidhAnArtham / | dhImadbhiH smRtAzcitrazikhaNDinaH' iti haaraavlii| tadantargana ca pAThasAmarthyam / tasya kharabhedArthatvAt / na codAttanivRtti- tAdaGgiraso jAtatvAccitrazikhaNDino jAtaH / 'paJcamyAm-' khareNa tadabhAvaH / pAThasAmarthyAdudAttanivRttikharasyaiva bAdhasaMbha- | (3 / 2 / 98) iti DaH // (9) // * // nava 'bRhaspate // pAt / asya gaurAdikatvamaprAmANikamiti suvacatvAca // (3) zakro daityaguruH kAvya uzanA bhArgavaH kviH| // 1 // trINi 'mRgazirasaH // (zukra iti // ) mAhezvarazukradvArA nirgatatvAcchukraH / invakAstacchirodeze tArakA nivasanti yaaH||23|| zocati / 'zuca zoke' (bhvA0pa0 se.) 'Rjendra-' (u0 2 / (invakA iti // ) indanti prINayanti / 'ivi vyAptau 28) iti rak iti vA // (1) // // daityAnAM guruH // (2) prINane ca' (bhvA0 pa0 se.) iditvAt (7 / 1 / 58) num / // // 'kuG zabde' (bhvA0 A0 a0)| kotumavazyamAkhyAtusaMjJAyAM kuna (u0 2 / 32) / kSipakAditvAt (vA0 73 / 45) mahatvAt kaavyH| 'orAvazyake' (3 / 1 / 125) iti Nyat / itvAbhAvaH // // 'ilvalAH ' iti pAThe tu 'ila khapne kSepaNe | kaverapatyam / 'kurvAdibhyo NyaH' (4 / 1 / 151) iti vA / ca' (tu. 50 se.)| 'sAnasivarNa si-' (u0 4 / 107) iti ('kAvyaM granthe pumAJ zukre kAvyA syaatpuutnaadhiyoH')|| (3) balac guNAbhAvazca nipAtyate / ('ilvlaastaarkaamede'pii-||* 'vaza kAntau' (a0pa0 se.)| vaSTi / 'vazeH kanasiH' svalo matsyadetyayoH' ) // (1) ||AUM|| mRgazIrSazirodezasthAnAM | (u0 4 / 239) / grahyAditvAtsaMprasAraNam (6 / 1 / 16) / pazcAnAM 'svalpatArakANAM' ekam // 'Rduzanas-' (1194) ityanaG // (4) // // bhRgorapatyam / RSyaN (4 / 1 / 114) / bahutve tu luk (2 / 4 / 65) / bhRgavaH / bRhaspatiH surAcAryoM gIrpatirdhiSaNo guruH|| ('bhArgavaH parazurAme sudhanvani mtnggje| daityAcArye bhArgavI jIva AGgiraso vAcaspatizcitrazikhaNDijaH // 24 // tu kRSNadUrvAmayoH striyAm' ) // (5) // * // kavate / 'kuG (bRhaspatirityAdi // ) bRhatAM ptiH| 'tadvahato:-' zabde' (bhvA0 A0 a0)| 'aca iH' (u0 4 / 239) / (vA0 6 / 1 / 157) iti suTtalopau // 1 // aluki 'vRhatAM kotIti vaa| ('kavirvAlmIkizukrayoH / sUrau kAvyakare puMsi patiH' ityapi // (1) // 4 // surANAmAcAryaH // (2) // * // khalIne syAttu yoSiti') // (6) // 4 // SaT 'zukrasya' // girA patiH / 'aharAdInAM-' (vA0 8 / 2 / 70) iti vA rephaH aGgArakA kujo bhaumo lohitAGgo mhiisutH||25|| // // (pakSe visrgopdhmaaniiyau)| kaskAditvAt ( 8 / 3 / 48) (aGgAraka iti||) azAni iyarti pInatvAt 'R gatau' pa:-iti kecit // (3) // // prazastA dhiSaNA'sya / arza (ju0 pa0 a0)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) aGgati vA / Adyac (5 / 2 / 127) / yadvA,-kRSNoti / 'jidhRSA prAgalbhye' | 'agi gatau' (bhvA0 pa0 se0) 'aGgimadi-' (u0 3 / 134) khA. pa0 se.)| 'dhRSerdhiS ca-' (u0 2 / 82) iti kyuH / ityAran / saMjJAyAM kan (5 / 3 / 97) / aGgAra iva / kan ('dhiSaNastridazAcArye dhiSaNA tu dhiyAM matA') // (4) (5 / 3 / 96) raktavarNatvAditi vA / 'aGgArakaH kuje'pi // gRNAti upadizati / 'gR zabde' (trayA0 pa0 se.)| syAdulmakAMze kuruNTake / bhavedaGgArikA cekSukANDe kiMzuka'ayoruba' (u0 1 / 24) iti ku: uzcAntAdezaH (rprH)| korake' // (1) // // koH pRthivyA jaatH| 'paJcamyAm-' ................... (3 / 2 / 98) iti ddH| ('kujA bhavAnyAM vRkSe tu kujo 1-invakA nakSatram' iti zruteH-zati khAmI ||2-kecidi- narakabhaumayoH')" (2) ) bhUmerapatyam / zivAditvAt tyanena svAmicAndrokte'raciH sUcitA / gISpatirityasAdhuriti mukuttH| ata eva bhASye gopa'tiH, jI patiH, gIpatiH, iti rUpatrayamevodA- 1-tathA ca rAmAyaNe 'anAttAnnaSTasaMzAMzca aahtaasuunbRhsptiH| hRtam / etena kaskAdiyu pAThakalpanamapi nirastam / / divyAbhirmatrayuktAbhiroSadhIbhirajIvayat' iti mukuttH|| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam (4 / 11112) aN / 'bhaumo maGgaladaityayoH' iti haimH|| atriH pulastyaH pulahaH krtuH| vasiSThazceti saptaite jJeyAzcitra(3) // * // lohitAnyaGgAnyasya // (4) // * // mahyAH sutaH // zikhaNDinaH // (1) // // ekam 'saptarSINAm // . (5) // 1 // paJca 'maGgalasya // rAzInAmudayo lagnaM rauhiNeyo budhaH saumyaH | (rAzInAmiti // ) anuvate vyApnuvanti / 'azu vyAptI' rohiNeya iti // rohiNyA apatyam / 'strIbhyo Dhaka' (khA0 A0 se0)| 'azipaNAyyo ruDAyaluko ca' (u0 (4 / 1 / 120) / 'rohiNeyo bhavedvatse revatIramaNe budhe' iti / 4 / 133) iti ruDAgama iNpratyayazca // (1) // * // lagati vizvaH // (1) // * // budhyte| 'budha avagamane' (di. A. phale / 'lage saGge' (bhvA0pa0 se.) 'kSubdhasvAnta-' (72|a0)| kaH (3 / 1 / 135) ('badhaH saumye kavauM )(2) 18) iti tasyeDabhAvaH, tasya nazca nipaatyte| yattasamosamosya zAkhAyo yasapA lagati sAdhye nije, iti vigrahaM pradarzya 'olajI olasjI tataH prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / ('saumyaH somAtmaje'nugre vIDe' (tu. A0 se.)-iti dhAtorupanyasanaM mukuTena kRtam / manojJe somadaivate / saumyAH punarmugaziraH ziraHsthAH paJca tanna / uktadhAtorlagatirUpAbhAvAt / prakRte'rthAsaMgatezca / taarkaaH')|| (3) // * // trINi 'budhsy|| ataH 'zvIdito niSThAyAm' (7 / 2 / 14) 'oditazca' ( 8 / 2 / | 45) iti sUtrayorupanyAso vyarthaH / 'lagnaM rAzyudaye klIbaM samau saurishnaishcrau| saktalajitayostriSu' // ekam 'rAzyudayasya' // (samAviti // ) sUrasyArkasyApatyam / 'ata iJ' (4 / 1 / te tu messvRssaadyH||27|| 95) // // 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaNi 'sauraH' api // (te viti // te raashyH| meSavaSau AdI yeSAM te|| (1) // * // zanaizcarati paGgutvAt / ac (3 / 1 / 134) // // pratyekaM ekam // 'zanisaurizanaizcarAH' iti rabhasAcchanirapi // * // zanaizcare | 'mandaH' iti vAcaspatiH // (2) // // dve 'zane // sUrasUryAryamAdityadvAdazAtmadivAkarAH / bhaaskraahskrbdhnprbhaakrvibhaakraaH||28|| tamastu rAhuH svarbhAnuH laihikeyo vidhutudaH // 26 // bhaasvdvivsvtsptaashvhridshvossnnrshmyH| (tama iti // ) tAmyati / 'tamu glAnauM' (di. pa0 vikartanArkamArtaNDamihirAruNapUSaNaH // 29 // se.)| asun (u0 4 / 189) / 'tamu kAGkSAyAm' (di. pa. shmnnistrnnimitrshcitrbhaanurvirocnH| se0) iti mukuTasya pramAdaH / tAmyatIti vigRhItatvAt / | vibhAvasurgrahapatistviSAMpatiraharpatiH // 30 // 'tamAMsi guNatimirasaihikeyAH' iti trikANDazeSaH // // pacAdyaci (3 / 1 / 134) adantaH puMliGgo'pi / 'kharbhAnustu tamo bhAnuhaMsaH sahasrAMzustapanaH savitA raviH / rAhuH' iti puMskANDe ratnakoSAmaramAlayordarzanAt // (1) (sUreti // ) suvati prerayati karmaNi lokam / 'dhU preraNe' // // rahati gRhItvA tyajati cndraa| 'raha tyAge' (bhvA0 (tu0 pa0 se.)| 'susUdhAgRdhibhyaH kan' (u0 2 / 24) / pa0 se.) bhvAdiH / bAhulakAduNa |-'rhshc' ityuNa-iti| daintyAdiH // * // zavati / 'zu gau' (sautraH) 'zusicimInAM mukuTasya pramAdaH / etAdRzasUtrAdarzanAt // (2) // * // kharA dIrghazca' (u0 2 / 25) iti Rni zUrazca / 'zUrazcArubhaTe sUrye' kAze viparItalakSaNayA bhAti / 'dAbhAbhyAM nuH' (u0 332) / iti vishvH| 'subhaTe zUraH sUrye ca dantyo'pi' ityUSmavikSumnAdiH (8 / 4 / 39) // (3) // * // siMhikAyA apatyam / vakaH / zarayata va vekH| zUrayate vaa| 'zUra vikrAntI' (cu0 A0 se.)| 'strIbhyo Dhak' (4 / 1 / 120) // (4) // * // vidhuM tudati / | ac (3 / 1 / 134) yattu-sUte prerayatyandhakAram, iti vigrahaM 'vidhvaruSostudaH' (3 / 2 / 35) iti khaz / 'arur- (6 / 3 / pradarya 'dhU preraNe' (tu. pa0 se.) iti dhAtorupanyasanaM muku67) iti mum // (5) // * // paJca 'rAho' // Tena kRtam / tanna / uktadhAtostAdRzarUpAbhAvAt // (1) // // ketuH // ('keturnA rukpatAkAvigrahotpAteSu lakSmaNi') sarati / 'sR gatau' (bhvA0 pa0 a0) suvati prerayati // (1) // * // shikhii| ('zikhI vahnau balIvarde zare ketugrahe | | karmaNi lokAn , iti vA / 'pU preraNe' (tu. pa0 se.)| drume / mayUre kukkuTe cAzve, zikhAvatyanyaliGgakaH' ) iti svAmI 'rAjasUyasUrya-' (3 / 1 / 114) iti nipaatitH| 'sUryo'rkapaNe // (2) // // dve 'keto' / 1-'paMklIbaliGgam' iti haimena vyAkhyAtam / dRzyante ca prayogA saptarSayo mriicytrimukhaashcitrshikhnnddinH| api // 2-te rAzayaH 'meSo vRSo'tha mithunaM karkaTaH siNhknyke| sapteti // sapta ca te RSayazca / 'diksaMkhye-' (2 / 1 / tulAtha vRzciko dhanvI makaraH kumbhamInako' iti svAmyuktA jnyeyaaH| 3-'vAruNI vAruNIbhUtasaurabhA saurabhAspadam' iti daNDiyamakAt, 50) iti dviguH / 'citraH zikhaNDazcUDAvizeSo'styeSAm' 'kumudAkarA zvAsoDhazUrabhAsaH' iti vAsavadattAzleSAttAlavyAdirapiiti vyutpattyA pratyekaM saptApi citrazikhaNDinaH / 'marIciragirA iti mukuttH|| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvargaH 3] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 41 tapane strI tadbhAyauMSadhImitoH' // (2) // // iyati / 'zvannukSa- (23) // * // taranyanena saMsAram / taraNiH / 'artimRdhR-' npUSan-' (u0 11159) iti nipAtitaH / ('aryamA (u0 21102) ityAdinA tarateraniH / 'taraNiSumaNoM puMsi pitRdaivate / taraNau suurybhktaayaam')|| (3) // // aditera- kumArInaukayoH striyAm // (24) // * // medyati / 'jimidA patyam / 'dityadiyA-' (4 / 1185) iti NyaH / ('Aditya- snehane' (di0 pa0 se.)| 'amicimidizasibhyaH ktraH' tridazArkayoH') // (4) // * // dvAdaza AtmAno mUrtayo yasya (u0 4 / 164) iti ktraH / ('mitraM suhRdi na dvayoH / sUrya // (5) divA dinaM karoti / 'divAvibhA-' (3 / 2 / 21) puNsi')|| (25) // * // citrA bhAnavo'sya / 'citrabhAnuH iti TaH // (6) // // evaM bhaaskraadissu| (kaskAditvAt pumAnvaizvAnare cAhaskare'pi ca' // (26) // * // virocate / (8 / 3 / 48) bhAskarAhaskarau-iti khaamii)| ('bhAskaro 'ruca dIptau' (bhvA0 A0 se.)| 'anudAttetazca-' (3|2|vhnisuuryyoH')|| (7) // // (8) // // timiraM badhnAti / 149) iti yuc / "virocanaH prahAdasya tanaye''gni'bandhedhibudhI ca' (u0 3 / 5) iti nak // (9) // // (10) candrayoH // (27) // * // vibhaiva vasu yasya / 'vibhAvasuH // 6 // (11) // // bhAsaH santyasya / matup (5 / 2 / 94) / pumAnsUrye hArabhede ca pAvake' // (28) // * // grahANAM ('bhAsvAndIpte ravI') // (12) // * // vividhaM vaste AcchA - | patiH // (29) // // viSAM patiH / aluk // (30) dayati / 'vasa AcchAdane' (a0 A0 a0)| vip (3 / 2 / - // * // ahnaH ptiH| aharpatiH // (31) // // bhAti / 76) / vivo razmiH / vivo'syAsti / matup (5 / 2 / 14) / 'dAbhAbhyAM nuH' (u03|32)| ("bhAnuraMzo ravau dine')|| 'taso manvaye ( 1 / 4 / 19) iti bhatvAdrutvAbhAvaH / ('viva- (32) // // hanti / 'vRtRvadihani-' (u0 3 / 62) iti svAnvibudhe sUrye tannagaryAM vivasvatI') // (13) ||AUM||| saH / 'haMsaH syAnmAnasaukasi / nirlobhanRpaviSNvarkaparamAsaptAzvA yasya / / (14) // // harito'zvA yasya // (15) // * // tmani metsare // yogibhede matrabhede zArIramarudantare / turaMuSNA razmayo'sya // (16) // // vizeSeNa kartanaM yasya / gamaprabhede ca' // (33) // // sahasramaMzavo yasya // (34) vizvakarmaNA yantrohIdatvAt / vikartayati bhaktarogAn iti // // tapati / lyuH (3 / 1 / 134) tapano'ruSkare'pi syAdbhAvA / 'kRtI chedana' (ru. pa0 se.)| NijantAlayuTa (3 / 3 / - skare nirayAntare' / prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) tApano'pi / 113) // (17) // // arcyte| 'arca pUjAyAm' (bhvA0 tApayati vA / lyuH (3 / 1 / 134) / 'tapanastApano raviH' pa0 se.)| karmaNi ghana (3|3|18)'cjoH- (13 / 52) iti saMsArAvartAt // (35) // * // suvati / 'pU preraNe' (tu0 iti kutvam / ydbaa,-'kRdaadhaaraa|cklibhyH kaH' (u03|40)| | p.se.)| tuca (3 / 1 / 133) / yattu-sUyate, sUte-iti 'coH ku:' ( 82 / 30) / ('jharo jhari' (8 / 4 / 65) ka- svAmi-mukuTAbhyAmuktam / tanna / 'svaratisUtisUyati- (72|lopH)| yadvA,--'arka stavane' (cu0 pa0 se.) curAdiH / 44) itIvikalpAt pakSe 'sotA' iti rUpaprasaGgAt / uktaaryate / 'eraca' (3 / 3 / 56) 'erajaNyantAnAm' iti | dhAtvorarthAsaMgatezca // (36) // * // rUyate, stUyate, ravate, maite ghaJ / (arko dubhede sphaTike tAne sUrye biDojasi') | vA / raviH 'ru zabde' (a0 pa0 se.) / 'ruG gatauM' (18) // // mRte'NDe bhavaH / zakandhvAdiH (vA0 6 / 1 / - (bhvA0 A0 a0) vA / 'aca i.' (u0 4 / 139) // 94) / 'parA mArtANDamAsyat' / 'punamArtANDamAbharat' ityA- (37) // // caNDAMzaH, api / 'caNDAMzoH pAripArzvikAH' dimantrAddIrgho'pi 'atha mArtaNDamArtANDauM' iti nAmanidhAnA- iti vakSyamANatvAt // // saptatriMzat 'sUryasya' // cchabdArNavAca / 'mArtaNDaH koDasUryayoH' // (19) // // mATharaHpiGgalo daNDacaNDAMzoH paaripaarshvikaaH||32|| mehati / 'miha secane' (bhvA0pa0 a0) / 'iSimadi-' (u0 1151) iti kirac / 'mihiraH sUryabuddhayoH' // // (mAThara iti // ) manute mtthrH| sa eva mATharaH / maheH kiraci mahiro'pi / 'mahiramihiragIthAH kAlaka 'janeraraSTha ca' (u0 5 / 38) ityanuvartamAne 'vacimanibhyAM tpadmapANiH' iti trikANDazeSAt // (20) // // Rcchati / cica' (u0 5 / 39) ityarapratyayaH ThazcAntAdezaH / tataH 'artezca' (u0 3160) ityunan / ( 'aruNo'vyaktarAge'rke prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / maThati / 'maTha madanivAsayoH' sNdhyaaraage'rksaarthau| niHzabde kapile kuSThamede nA guNini (bhvA0 pa0 se.) bAhulakAdarac / maTharasyApatyamiti vA / triSu // aruNAtiviSAyAmAmajiSThAnivRtAsu ca') // (21) RSyaN (4 / 1 / 114) / maThantyanena mtthH| 'puMsi- (3 // 5 // puSNAti / pUSati vA / 'puSa puSTI' (jyA0 pa0 se.)| 3 / 118) iti ghaH / maThaM rAti / 'rA dAne' (a0 pa. 'pUSa vRddhau' (bhvA0pa0 se.) vA 'zvannakSan- ( u0 11- | se0)| kaH ( 3 / 2 / 3) ('mATharo vyAsaviprayoH / sUryA159) iti nipAtitaH // (22) // divo maNiriva // | nuge')|| (1) // * // piGgalo varNo'syAsti / arzaAdyaca 1-'trI tu nASidhI' iti paatthH|| 2-mate ityanena 'erajaNya- 1-matsaro dvessH| tatra yathA 'munau vihaMse sarasIva zuSke' ityanekAntAnAmiti vacanamanArSam' iti kaiyaTabodhitAruciH sUcitA // | kairavAkarakaumudI / amara06 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 amrkossH| prathamaM kANDam vurvwww (5 / 2 / 127) / piGgaM varNa lAtIti vA / kaH (3 // 2 // 3) // // // mimiite| 'mAGa Ukho maya ca' (u0 5 / 25) ityuu(1)|||| daNDo'syAsti / ac / (5 / 2 / 127) daNDaya- khapratyayo mayAdezazca / etena mApayan pramApayan gaganamotIti vaa| ('daNDaH sainye dame yme| mAnavyUhaprabhedeSva- khati gacchati / 'mA mAne (a.pa. a.)| 'ukhaukhizve'rkAnucare mathi // prakApDe laguDe koNe caturthopAyavargayoH' (bhvA0 50 se.) iti daNDakokto gtyrthH| ac (3 / 11. (1) // * // pArzve iti paripArzvam / vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH 134) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) iti mukuTaH parAstaH / (21116) / paripArzva vartate, ityarthe 'parimukhaM ca' (4 / 4 / - dhAtusamudAyAtpratyayAnAmavidhAnAt / pRSodarAditvAzrayaNasya 29) iti cakArAdvak / sUryapArzvasthAnAM 'mATharAditrayANAM' nirmUlatvAcca / ('mayUkhaH kiraNe'pi ca / jvAlAyAmapi ekaikam // zobhAyAm') // (3) // * // aMzayati / 'aMza vibhAjane' sUryasUto'ruNo'nUruH kaashypirgruddaagrjH|| curaadiH| mRgayvAditvAt (u0 1 / 37) kuH / 'aMzuleze ravau razmau' iti vizvaH / 'aMzuH sUtrAdisUkSmAMze kiraNe sUryeti // sUryasya sUtaH // (1) // 4 // aruNo varNo | caNDadIdhito' // (4) // * // gamyate / 'anyatrApi' (vA. 'syAsti / ac (5 / 2 / 127) / 'guNa-' (vA0 5 / 2 / 94) / 3 / 2 / 48) iti ddH| go jJeyavargaH / taM babhasti dIpayati // iti matupo lugvA // (2) // // avidyamAnAvUrU yasya // gabhastiH / 'bhasa bhartsanadIyoH' (ju0pa0 se.)| juho(3) * kazyapasyApatyam / bAhvAditvAt (4 / 1 / 96) tyAdiH / 'kticktau ca-' (3 / 3 / 174) iti tic / evaM iJ // (4) // // garuDasyAgrajaH // (5) // * // paJca ca-gagane bhasati diipyte| 'bhasa bhartsanadIpyoH ' / 'vasestiH ' 'sUryasAratheH // | (u0 4 / 180) iti bAhulakAttipratyayaH / pRSodarAditvAt pariveSastu paridhirupasUryakamaNDale // 32 // (6 / 3 / 109) ganabhAgalopaH-iti mukuTakRtaM kliSTakalpana pariveSa iti // parito viSyate'nena / 'viSla vyAptau' manupAdeyam / bhasatIti vigRhyoktadhAtorupanyasanaM prAmAdikam / (ju0 u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'pariveSaH syAtpa- | ('gabhastiH kiraNe sUrye nA khAhAyAM tu yoSiti') // (5) ridhau pariveSaNe' iti mUrdhanyAnte rudraH // * // 'viza pravezane' | // // jigharti / 'ghR kSaraNadIptyoH ' (ju0pa0 a0) juho(tu0pa0 a0) asmAddhaji tu tAlavyAntaH / 'veSTane pari- tyAdiH / chAndasasyApi bhASAyAM prayogaH-iti prAJcaH / vastuvezaH syAdbhAnoH savidhamaNDale' iti tAlavyAnte rabhasaH // tstu-ghrti| 'ghR secane' (bhvA0pa0 a0) bhvAdiH / (1) // // parito dhIyate'nena / 'upa-' (3 / 3 / 92) 'ghRNipRzni- (u0 452) iti nipratyayo guNAbhAvazca nipAiti kiH / ('paridhiryajJiyataroH zAkhAyAmupasUryake') // titH| ('ghRNiH punaH / aMzujvAlAtarajeSu') // (6) // // (2) // // upagataM sUryamupasUryam / prAdisamAsaH (2 / 2 / - dhRSNoti / 'nidhRSA prAgalbhye' (svA0 50 se.) / 'vRssi18)| tataH khArthe kan (5 / 3 / 97) // (3) // 4 // 'maDi dhRSibhyAM kit' iti niH kicca-iti mukuTaH / tanna / tAdRzabhUSAyAm' (bhvA0 pa0 se.) mandati / vRSAditvAt (u0 sUtrAbhAvAt / ato bAhulakAniH, guNAbhAvazca // * // 1106) kalac // (4) // // 'maNDalaM parivezazca paridhi- 'vRSNiH ' iti pAThAntaram / 'vRSu secane' (bhvA0pa0 se.)| zvopasUryakam' iti bhAguriH // catvAri 'candrasUryayorutpA- 'sRvRSibhyAM kit' (u0 4 / 49) iti niH pica // // tAdijAtamaNDalasya' // 'pRzniH ' ityeke petthuH| 'spRza saMsparzane' (tu. pa0 a0)| kirnnotrmyuukhaaNshugbhstighRnnidhRssnnyH| asya salopo guNAbhAvAzca 'ghRNipRzni-' (u0 4.52) iti bhAnuH karomarIciHstrIpuMsayordIdhitiH striyaaN||33|| nipAtitaH / parzati / 'pRzu secane' (bhvA0 50 se.) vA // (7) // // bhAti / bhAnuH // (6) // // kIryate / 'kR vikSepe' (kiraNa iti // ) kIryate / 'kR vikSepe' (tu0 pa0 se.)| (tu0pa0 se.) 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / ('karo varSopale razmau 'kRpavRji- (u0 2181) iti kyuH // (1) // * // vasanti pANau prtyaayshunnddyoH')|| (9) ||AUM|| mriyate tamo'smin / rasA asmin / 'vasa nivAse' (bhvA0pa0 a0)| 'sphAyi 'mRkaNibhyAmIciH' (u0 4 / 70) strIpuMsAdhikAre-'truTitazci-(u0 2 / 13) iti rak / yajAditvAt / (6 / 1 / 15) masimarIcayaH' iti liGgAnuzAsanam / 'dvayomarIciH kiraNo saMprasAraNam / 'na rapara-' (8 / 3 / 110) iti na Satvam / ('usro vRSe ca kiraNe'pyusrArjunyupacitrayoH') // (2) bhAnurusraH karaH padam' iti zabdArNavaH / 'marIcirmuni bhede nA gabhastAvanapuMsakam // (10) // // dIdhIte diipyte| 1-indrAdayo hyaSTAdaza nAmAntareNArkaparicArakAH / yatsauram / 'dIdhIG dIptidevanayoH' (a0 A0 se.) ktic (3 / 3 / 174) / 'tatra zako vAmapAce daNDAkhyo dnnddnaaykH| vahnistu dakSiNe pArthe 'titutra- (129) itIniSedhastu na / 'agrahAdInAm' piGgalo vAmanazca sH|| yamo'pi dakSiNe pAzrthe bhavenmATharasaMzayA / evamanye guhhrraahukitu)svraadyH| teSu prAdhAnyAtraya evoktAH' iti | 1-tAlavyAntaH 'athoDubandhuzca bhayaMkare- kare mahauSadhInaSTakarAMzume khaami-mukuttau| / zubhe' iti jAnakIharaNe yamakAditi mukuttH|| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlavargaH 4 ] iti vArtikAt / `'yIvarNayoH - ' ( 714/53 ) itIkAralopaH / ayaM striyAmeva / ' dIdhitiH striyAm' iti liGgAnuzAsanAt / kAkAkSigolakanyAyena 'dIdhitiH' ityatra striyAmiti saMbadhyate / uttaratrApi // (11) // * // ekAdaza 'kiraNAnAm' // prabhArucistviDbhAbhAicha vidyutidIptayaH / ciH zocirubhe ) syuriti // prabhAti / 'Atazcopasarge' ( 3 / 1 / 136 iti kaH // (1) // * // rocate / 'ruca dIptau ' ( bhvA0 A0 se0 ) / kvip ( 3 / 2 / 178 ) ('ruk zobhAkiraNecchAsu') // (2) // // 'igupadhAtkit' ( u0 4 / 120 ) itIn / 'rucidIptIca zobhAyAmabhiSvaGgAbhilASayoH // ( 3 ) // // tveSati / 'viSa dIptau' (bhvA0 u0 se0 ) kvip ( 3 / 2 / 178 ) / ( 'viT zobhAyAM jigISAyAM vyavasAye rucau giri' ) // (4) // // 'bhA dIptau ' ( a0 pa0 se0 ) / dRzigrahaNAt (vA0 3 / 2 / 101 )ddH| TAp (4 / 1 / 4) / 'bhA bhuvyalaMkRtau dIptI striyAM bhAH kiraNe dyutau' iti nAnArtharatnamAlA / yadvAkvip ( 3 / 2 / 178) / AbantatvAbhAvAnna sulopAdiH / bhAH / 'vizvapAvat // (5) // * // 'bhAsa dIptau ' ( vA0 A0 se 0 ) / - kvip ( 312 / 177 ) bhAH, bhAsau / ( 'bhAH prabhAve mayUkhe ca') // (6) // // chyati chinatti vA tamaH / 'kRviSTaSvi - cchavi-' ( u0 4 / 56 ) iti kvinnanto nipAtitaH // ( 7 ) // * // 'dyuta dIptau ' ( vA0 A0 se0 ) dyotate'nayA / 'igu paghAtkit' (u0 4 / 120 ) itIn // ( 8 ) // * // dIpyate - 'nayA / 'dIpI dIptau ' ( di0 A0 se0 ) / 'ktinnAbAdibhyaH (bA0 3 / 3 / 94) // (9) // * // 'ruca dIptau' (bhvA0 A0 se0) / robte'nen| 'arcizuci-' ( u0 2 / 108 ) iti isiH // ( 10 ) // * // 'Izucir pUtIbhAve' / ( di0 u0 se 0 ) / zucyati pUtIbhavatyanena / isi // ( 11 ) // // ekAdaza 'prabhAyAH' // / vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / prakAzo dyota AtapaH // 34 // ( prakAza iti // ) prakAzadyotAviti bhAve ( 3 / 3 / 18 ) karaNe ( 3 / 3 / 19 ) vA ghaJantau / ( 'prakAzaH sphuTahAsayoH / u'love'tiprasiddhe ca') // (1) // * // ( 2 ) // * // Atapastu pacAyejantaH // (3) // * // trINi 'Atapasya ' // koSNaM kavoSNaM mandoSNaM kaduSNaM triSu tadvati / | koSNamiti // ISaduSNaM koSNam / 'ISadarthe' ( 6 |3 / 105) iti kAdezaH // (1) // * // 'kavaM coSNe' ( 6 |3|107) iti koH kavAdezaH // (2) // * // kadAdezazca // (4) // * // mandaM ca taduSNaM ca // (3) // * // ete guNe klIbAH / 1 - pacAyajanta ityuttaraM 'khano va ca' iti gho vA ityapi pAThaH // guNini vizeSyanighnAH // catvAri 'ISaduSNasya' // tigmaM tIkSNaM kharaM tadvat 43 ( tigmamiti // ) tejayati / 'tija nizAne' ( cu0 pa0 se0 ) / 'yujirucitijAM kuzca' ( u0 1 / 146 ) iti mak kavargazcAntAdezaH // (1) // // 'tijedIrghazca' (u0 3 / 18 ) iti nakpratyaye tIkSNam / 'tIkSNaM sAmudralavaNe viSalohAjimuSkake / klIbaM yavAyake puMsi tigmArthatyAginostriSu // ( 2 ) // * // khamindriyaM rAtyabhibhavati / 'rA dAne' (a0 pa0 a0 ) / kaH ( 3 / 2 / 3 ) / 'kharaM syAttIkSNagharmayoH / gardabhe'strI devatADe' // (3) // // tadvat - guNe klIbam, tadvati tripu ityarthaH / trINi 'atyuSNasya' / tIkSNo'si: ityAdAvupacArAtprayogaH // mRgatRSNA marIcikA // 35 // ( mRgeti // ) mRgANAM tRSNAstyasyAm / arzaAdyac // (1) // * // marIciriva / 'ive pratikRtau ' (5/2/127 (5 / 3 / 96 ) iti kan // ( 2 ) // // dve 'mRgatRSNAyAH // iti digvargavivaraNam // kAlo diSTo'pyanehApi samayo'pi kAla iti // kalyate / 'kala saMkhyAne zabde ca' (bhvA0 A0 se0 ) / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) kAlayati sarvam, iti vA / NyantAtpacAdyac ( 3 / 1 / 134) 'kAlo mRtyau mahAkAle samaye yamakRSNayoH // (1) // * // dizati / 'diza atisarjane' ( tu0 u0 a0 ) / 'kticktau ca saMjJAyAm' (313 / 174 ) iti ktaH / 'diSTaM daive pumAnkAle' // (2) // * // nAhanti nAgacchati, nAhanyate iti vA / ' naJyAhana eha ca' ( u0 4 / 224 ) ityasun, ehAdezazca / sau 'Rduzanas- ' ( 7|1|94 ) ityanaG | 'tasmAnnuDaci' (6 / 3 / 74 ) iti nuT / sAntaH // (3) // * // samyag eti / 'iN gatau' ( a0 pa0 a0 ) pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) | ( ' samayaH zapathe bhASAsaMpadoH kAlasaMvidoH / siddhAntAcArasaMketaniyamAvasareSu ca // kriyAkAre nideze ca ' ) // (4) // // catvAri 'sAmAnyakAlasya' // atha pakSatiH / pratipad dve ime strItve (atheti // ) pakSasya mUlam / ' pakSAttiH ' ( 5/2/25 ) 'sarvato'ktinnarthAt-' ( vA0 4 / 1 / 45 ) iti GISi tu pakSatI / 'pakSatistu bhavetpakSamUle ca pratipattithau // (1) // // pratipadyate upakramyate'nayA mAsAdiH / saMpadAditvAt ( vA0 3 / 3 / 108 ) kvip / dAntA / 'pratipatstrI tithau matau ' // (2) // * // dve 'pratipattitheH' // tadAdyAstithayo dvayoH // 1 // ( tadAdyA iti // ) sA pratipad AdyA yAsAM tAH / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 amrkossH| [prathamaM kANDam 'ata sAtatyagamane' (bhvA0 pa0 se.) 'Rtanyaji- (u0 mavyayaM tvavyayavarge vakSyati // (1) // // ekam 'dinA412) ityaterithin / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) allopaH ntasya // // (1) // * // dvayorityatra zrutatvAttithizabda eva saMbadhyate // saMdhyA pitRprsuuH| ekaM 'saamaanytitheH|| (saMdhyeti // ) samyag dhyAyantyasyAm / 'dhyai cintAyAm' ghasro dinAhanI vA tu klIbe divsvaasrau| (bhvA0 50 a0)| 'Atazcopasarge' (3 / 3 / 106) ityaG / ghasra iti // ghasatyandhakAram / 'ghasla adane' (bhvA0 / 'saMdhyA pitRprasUnadyantarayoryugasaMdhiSu' // // nirykaaro'pi| pa0 a0) 'sphAyitaJci-' (u0 2 / 13) iti rak / 'ghasrastu saMdhIyate'nusaMdhIyate'syAm / DudhAjaH (ju0 u0 a0) aG divase hiMse // (1) // // dIyate kSINaM bhavati / 'dIG (3 / 3 / 106) / 'saMdhyA pitRprasUH saMdhA' iti zabdArNavaH // kSaye (di. A. a.) divaadiH| 'iNasijajidI- (u0 (1) // * // pitRRn prasUte / kvip (3 / 2 / 76 ) // (2) // // 3 // 2) iti naka / bAhulakAdbhavaH / dyati tamo. nirvyApAra- = 'sadhyAyAH // sthitiM ceti vA / dyateH kinan ( u0 2049) // (2) // * // prANAparAmadhyAhnAstrisaMdhyam na jahAti / 'naji jahAteH' (u0 1 / 158) iti kanin / prAheti // ahaHzabdastadavayave / prathamaM ca tadahazca 'ro'supi' (8 / 2 / 69) iti raH / yattu-'ahana' (8 / 2 / 68) prAtaH / 'rAjAhaH- (5 / 4 / 91) iti Taca / 'aho'hnaHiti rutvam-iti mukuTenoktam / tanna / ratvasya rutvaapvaad-(5|4|88) ityahAdezaH / 'aho'dantAt' (847) iti tvAt // (3) // // dIvyantyatra / 'divAdibhyaH kit' (u0 Natvam // (1) // // aho'param-aparAhnaH / 'pUrvApara- (2 / 3 / 121) ityasac // (4) // * // vAsayati / vasateya'ntAt 2 // 1) ityekadezisamAsaH // (1) // * // aho madhyam 'saMkhyA'artikamibhrami-' (u0 3 / 132) ityarapratyayaH / 'vAsa- visAya-' (6 / 3 / 110) iti jJApakAtsamAsaH / 'rAtrAhAhAH rastu pumAnnAgapramedadinayorapi' // (5) // * // paJca "dinsy'|| puMsi' (204 / 29) madhyaM ca tadahazceti vA // // tisRNAM. pratyUSo'harmukhaM kalyamuSaHpratyuSasI api // 2 // saMdhyAnAM smaahaarH| 'Abanto vA' (vA0 2 / 4 / 30) iti pAkSikI klIbatA, pakSe trisNdhyii|| (1) // // ekaM 'dinAprabhAtaM ca dyntmdhyaanaam|| pratyUSa iti // pratyUSati rujati kAmukAn / 'USa atha zarvarI // 3 // rujAyAm' (bhvA0 pa0 se.) 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti nizA nizIthinI rAtristriyAmA kSaNadA ksspaa| kaH / 'pratyUSo'harmukhe vasau' // (1) // * // aho mukham // vibhAvarItamavinyau rajanI yAminI tmii||4|| (2) // // kalayati ceSTAm / 'anyAdayazca' (u0 4 / 112) iti kaleryak / tataH prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) kAlyam , api| (atheti // ) zRNAti ceSTAH / 'zU hiMsAyAm' (tyA0 'kalyaM prabhAte klIbaM syAtkalyo vAkzrutivarjite / sajja pa0 se.)| 'kRzRgRvRJcatibhyaH Svarac' (u0 2 / 121) 'Si. nIrogadakSeSu kalyANavacane'pi ca // upAyavacane'pi syA gaurA- (4 / 1 / 41) iti GIS / 'zarvarI yAminIstriyoH' triSu madye tu yoSiti' // (3) // * // oSatyandhakAram / 'uSa // // prajJAyaNi zArvaryapi / 'zarvarI zArvarI zaryA' iti dAhe' (bhvA0pa0 se.)| 'uSaH kicca' (u0 41234) zabdArNavaH // (1)* // nitarAM zyati tanUkaroti vyApArAn / ityasiH / anyopasarganivRttaye prati / 'uSaH pratyuSasi klIba 'zo tanUkaraNe' (di. 50 se.)| 'Atazcopasarge' (3 / 1 / 136) pitRprakhAM ca yoSiti' // (4) // * // (5) // // bhAtuM pravRttam / iti kaH / 'nizA dAruharidAyAM syAtriyAmAharidrayoH' iti prabhAtam / AdikarmaNi (3 / 471) ktaH // (6) // // SaTU vizvaH // // 'nizIthinI nizA niTU ca zyAmA tuGgI 'prbhaatsy|| tamA tamI' iti nAmanidhAnAt 'niT' pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) zAntApi // (2) // // nizItho'styasyAm / iniH dinAnte tu sAyaH (5 / 2 / 115) // (3) // // rAti sukham / 'rA dAne (a. (dineti // ) dinasyAntaH / syati samApayati dinm| pa0 se.) 'rAzadibhyAM tripa' ( u0 4 / 67) // * 'kRdikA'So'ntakarmaNi' (di. pa. a.)| 'zAdyadhA-' (3 / 1 / rAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti GISi raatriitypi| 'rAtrI 141) iti NaH / 'sAyaH kANDe dinAnte ca // // mAnta rAtristamakhinI' iti zabdArNavaH // (4) // // trayo yAmA yasyAH / AdyantayorardhayAmayozceSTAkAlatvena dinaprAyatvAt / 1-dantyamadhyaH ravirmanAgdarzitavAsaraHsaraH' iti jaankiihrnnm| | yadvA,-trIndharmAdIn yApayati niravakAzIkaroti kAmapradhAna'baddho vAsarasaGgaH' iti bhaTibhASAsamAvezaH iti mukuttH|| 2dIrghamadhyaH 'pratyUSasphuTitakamalAmodamaitrIkaSAyaH' iti mAghaH-iti / 1-'saMdhojvalitaH' iti vAsavadattA iti mukuttH|| 2-'gunnmukuttH||3-klyN pradhAne iti paatthH|| J saMdhI puMsi iti pATho'pi dRshyte|| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlavargaH 4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 45 tvAt / antarbhAvitaNyAdyAte: 'artistusu-' (u0 1 / 140) gaNarAtraM nizA bayaH iti man // (5) // // kSaNam utsavaM nivyApArasthiti vA | gaNeti // gaNAnAM bahInAM rAtrINAM samAhAraH / gaNadadAti / kaH ( 3 / 2 / 3) / 'kSaNado gaNake, rAtrau kSaNadA, zabdasya saMkhyAtvAt (1 / 1 / 23) 'taddhitArtha-' (2 / 1 / 51) iti kSaNadaM jale' // (6) // * // kSapayati ceSTAm / ': kSaye' dviguH / 'ahaHsabaikadeza-' (5 / 4 / 87) ityac / 'rAtrAlAhAH (khA. pa0 se.) asmASNyantAnmitaH pacAdyac // (5) // * // puMsi' (2 / 4 / 29) iti puMstvaM tu na / 'saMkhyApUrvA rAtriH' vibhAti nksstraadibhiH| kvanip (3 / 2 / 74 ) / 'vano ra ca' iti liGgAnuzAsanasUtreNa klIbatvavidhAnAt / 'bhavati npuNsk(4|1|7) iti ThIbrau / 'vibhAvarI nizArAvyoH kuTTanyAM yogaH saMkhyApUrvasya rAtrazabdasya' iti vararucivacanAcca / 'rAtraM cakrayoSiti / vivAde vastrakuTyAM ca // (8) // // tamo'stya- prAka saMkhyayAnvitam' iti vakSyamANatvAcca / etena khAmisyAm / 'almAyA-' (5 / 2 / 121) iti viniH // (9) // // mukuTayornapuMsakatvasamarthanasaMbhramaH parAstaH // (1) // // ekam rajantyanuraktA bhavanti rAgiNo'syAm / 'kSipeH kica' (u0 trismhsy|| 2 / 107) iti cakArAdaniH / kittvAnnalopaH (6 / 2 / 24) / pradoSo rajanImukham / bISa (ga0 4 / 1 / 45) / 'rajanI nIlinIrAtriharidvAjatukAsu c'| DISabhAve rajanirapi // (10) // // bhItihetutvAnni pradoSa iti // duSyati / 'duSa vaikRtye' (di0pa0 a0)| nditA yAmA yasyAH / nindAyAminiH (5 / 2 / 115) // pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / TAp (4 / 1 / 4) / ('doSA rAtrI bhuje'pi c')| prArambho dossaayaaH| prAdisamAsaH (2 / 2 / 18) / (11) // // tAmyantyasyAm / 'tamu glAnau' (di. 50 se0)| prArabdhA doSA yasminniti vA / 'gostriyoH- (1 / 2 / 48) in (u0 4 / 118) / 'kRdikArAd-' (ga0 4 / 1 / 45) iti iti havaH // * // 'doSA' ityavyayamapyasti / 'naktaM doSA ca koSa // // pakSe tamiH // // pacAdyaci 'taimA' Api // (12) rajanau' iti vkssyte| ('pradoSaH kAladoSayoH' ) // (1) // // dvAdaza 'rAtre' // // * // rajanyA mukhamiva // (2) // // dve 'rAtriprArambhasya // tamisrA tAmasI rAtrir ardharAtranizIthau dvau tamisrati // tamo bahulamastyasyAm / 'jyotsnAtamisrA-' __ (ardhati // ) ardha rAtreH / 'ahaHsarvaikadeza-' (5 / 4 / 87) (5 / 2 / 114 ) iti nipaatitaa| 'tamisraM timire kope puMsi ityac // (1) // // nizerate'smin / 'zIl svapne' (a. strI tu tamastatau / kRSNapakSanizAyAM ca' // (1) // // jyotsnA A0 se.)| 'nizIthagopIthAvagathAH' (u0 2 / 9) iti thak / dibhya upasaMkhyAnAt (vA0 5 / 2 / 103 ) matvarthe'N / 'nizIthastu pumAnardharAtre syaadraatrimaatrke'| (2) // 4 // dvaaviti| 'tAmasI nizi durgAyAM tAmaso bhujage khale' // (2) // * // samAvityAkRSyate // dve 'rAtrimadhyasya' // dve 'atyndhkaarraatreH|| dvau yAmapraharau samau // 6 // jyotsnI cndrikyaanvitaa| (dvAviti // ) yAti / 'artistusu-' ( u0 11140) jyotsnIti ) jyotsnAstyasyAm / prAgvadaN ( vA0 5)- iti man / yattu-yAtermaga' iti maga-iti mukuTenoktam / 1103) ('jyotsnI paTolikAyAM syAjyotsnAyuktanizi tanna / uktasUtrasyotprekSitatvena nirmUlatvAt / 'yAmastu puMsi liyaam')|| (1) ekam 'jyotsnaavdraatre'|| prahare saMyame'pi prkiirtitH|| (1) // // prahriyate DhakkAdiAgAmivartamAnAhayuktAyAM nizi pakSiNI // 5 // | rasmin / 'puMsi saMjJAyAm-' ( 3 / 3 / 118) iti ghaH // (2) (AgAmIti // ) AgAmivartamAne ca te ahanI c| // * // dve 'praharasya' // iti karmadhAraye Tac ( 5 / 3 / 91) / sarephapAThe tu samAsAnta- | sa parva-saMdhiH pratipatpaJcadazyoryadantaram / vidhernitytaashrynniiyaa| AgAmivatemAne ahanI yukta yasyA- (sa iti // ) pratipatpaJcadazyoryadantaram sa saMdhiH / sa eva miti bahuvrIhirvA / pUrvAparadine pakSAviva sto yasyAm / 'ata | parva api / 'pratipatpaJcadazyostu saMdhiH parva pradika kakup' iti ini- (5 / 2 / 115) // * // nizItyupalakSaNam / tena pUrvottara- durgH| 'saMdhimabhito yajet' ityAdau prasiddhaH sa eva / 'parva rAtriyuktadinamapi pakSiNIti haradattAdayaH / 'pakSiNI pUrNi klI mahe granthau prastAve lkssnnaantre| darzapratipadoH saMdhI mAyAM syAdvihagyAM shaakiniibhidi| AgAmivartamAnAyuktarAtrA viSuvatprabhRtiSvapi // (1) // * // 'parvasaMdhiH' ityekaM nAma, iti vapi striyAm' (1) // // ekaM 'dinadvayamadhyagatarAtreH' // prAzcaH // ekam 'parvasaMdheH' // 1-'satamI tamobhirabhigamya tAm' iti mAghadarzanAt-iti mukuttm|| 1-tathA ca bhaTTiH 'tataH kathAbhiH samatItya doSAmAruhya sainyaiH 2-'hA rAma hA devara tAta mAtaH' iti vidagdhamukhamaNDanam-iti saha puSpakaM te' iti-iti mukuttH|| 2-avyayasya strIliGgAbhAvena mukuttH||3-khge iti pAThAntaram // 4-'syA dvitUNyAM' iti paatthH|| -hasvAprAptyA na ruupsiddhiH|| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 amrkossH| [prathamaM kANDam 00000000000000000 pakSAntau paJcadazyau dve vaalii| ena viSNunA saha vartate sA lakSmIH / tadyogAt / (pakSeti // ) dve pazcadazyau pUrNimAmAvAsye pakSasyAntau // sinI candrakalA / vrIhyAditvAt (5 / 2 / 116) iniH / sinI (1) // * // ekam 'pkssaantsy|| valati dhArayati / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) yattu-'striyAH paurNamAsI tu pUrNimA // 7 // puMvat-' (6 / 3 / 34) iti na puMvattvam / 'saMjJApUraNyozca' (6 / 3 / 38) iti niSedhAt-iti mukuTaH / tanna / sinIvAlIpauNeti // pUrNo mAso'syAm / bahuvrIhI kRte khArthe'N / / tyatra sAmAnAdhikaraNyAbhAvAt , asaMjJAtvAt , abhASitapuMskaprajJAdeH (5 / 4 / 38) AkRtigaNatvAt / 'sAsminpaurNamAsI' tvAcca / yadapi-sinI candrakalA sA bAlAlpAtra-iti tena (4 / 2 / 21) iti nirdezAdvA / ydvaa,-maashcndrH| pUrNo mAH vigRhItam / tadapi n| bAlelyasya vizeSaNatvena pUrvanipAtapUrNamAH / tasyeyam / yadvA,-'mahArAjaproSThapadAha' (4 / 2 / 35) prasaGgAt / khAmI tu-sinI sitA bAlAstyasyAm-ityAha / iti sUtre 'tadasminvartate' ityarthe 'pUrNamAsAdaNaH' upasaMkhyA tanna / puMvadbhAvaprasaGgAt / ('sinIvAlI tu dRSTendukalAmAnAdaN / ('paurNamAsaH pumAnyajJabhede strI puurnnimaatithii')||| (1) // * // 'pUrI ApyAyane' (di. A0 se.)| bhAve ktaH durgayoH striyAm' ) // (1) // // ekam 'sinIvAlyAH ' // (3 / 3 / 114) pUrNaM candrasya pUraNam / tena nirvRttA pUrNimA / sA naSTendukalA kuhuuH| bhAvapratyayAntAt 'tena nirvRttam' ityarthe imap (vA0 4 / 4 / 20) (seti // ) udaye amAyogAnnaSTacandrakalA sA amA kuhUH / TAp (4 / 1 / 4) // (2) // // dve 'pUrNimAyAH // kuhayati / 'kuha vismApane' (cu0 u0 se0 ) curAdiH / 'nRti zRdhyoH kUH' (u0 1 / 91) iti kUpratyayo bAhulakAdihApi kalAhIne sAnumatiH // * // mRgayvAditvAddhakho'pItyanye / 'dhenUrurajjukuhusarayutanukaleti // sA pUrNimA udayakAle pratipadyogAtkalAhIne | kareNavaH striyAm' iti vindhyavAsI // * // 'kuhUH strI kokicandre / anumnyte-anumtiH| ktic (3 / 3 / 174) / athA- lAlApanaSTendukaladarzayoH // (1) // * // ekam 'kuhvaaH|| namatirunendupUrNimAnujJayorapi' // (1) // * // eka "sAnu-| uparAgo grahaH matyAH // uparAga iti // uparajyate'nena / 'raja rAge' (bhvA0 pUrNe rAkA nishaakre| u0 a0)| 'halazca' (3 / 3 / 131) iti ghaJ / 'ghani ca pUrNa iti // candre pUrNe tu| rAti zubham / 'rA dAne bhAvakaraNayoH' (6 / 4 / 27) iti nalopaH / bhAve vA ghny| (a0 pa0 a0)| 'kRdAdhArA-' (u0 3 / 40) iti kH| (3 / 3 / 18) / 'uparAgastu puMsi syAdrAhugrAse'rkacandrayoH / durnaye grahakallole vyasane'pi nigadyate // (1) // // grahaNaM saMpUrNendutithau' // (1) // // ekam 'raakaayaaH|| grahaH 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) ityap / 'graho nigrehanirbandha grahaNeSu raNodyame / sUryAdau pUtanAdau ca saiMhikeyoparAgayoH' amAvAsyA tvamAvasyA darzaH sUryendusaMgamaH // 8 // | // (2) // 1 // dve 'grahaNasya // (ameti // ) amA saha vasato'syAM cndraarko| 'amA rAhugraste vindau ca pUSNi ca // 9 // vasyadanyatarasyAm' (3 / 1 / 122) iti Nyat , pakSe vRddhyabhAvazca nipAtyate // // nAmaikadeze nAmagrahaNAt 'amA' api sopaplavoparaktau dvau // // vasaterinpratyaye (u0 4 / 118) tato DISi (ga. 4 (rAhviti // ) 'upaplava saihikeye viplavotpAtayorapi / 145) amAvasI // // 'iNajAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) sahopaplavena / 'vopasarjanasya' ( 6 / 3 / 82) iti sabhAvaH // itINi amAvAsI // * 'masI pariNAme' (di. 50 se.)| (1) // * // uparajyate sma / karmaNi ktaH (3 / 2 / 102 / 4 / 70) / amA candrasUryo sAhacaryeNa masyataH paricchinto'syAM mAsam / 'uparakto vyasanArte rAhugrastendusUryayoH // ' (2) // // imau amAmAsI / iNa (vA0 3 / 3 / 108) // // amAmasI / in dvau 'rAhuNA aste sUrye ca // (u0 4 / 118) // * // 'darzomA'mAvasI ca syAt' iti agnyutpAta upaahitH| rabhasaH / 'apyamAvasyamAvAsI cAmAmasyapyamAmasI' (agnyutpAta iti // ) agnarutpatanam utpAto vaikRtam // iti zabdArNavaH // (1) // // (2) // * // dRzyate zAstreNa / | (1) // // upa Asannam AhitaM phalaM yasya / 'upAhito'puMsi saMjJAyAm' (33 / 118) iti ghaH / 'pakSAnte'ndhau | 'nalotpAte pumAnAropite triSu' // (2) // // dve 'AkAdarzane ca darzaH sUryendusaMgame // (3) // * // sUryendU saMgaccha- | zAdiSvagnivikArasya // to'smin / ghaH (3 / 3 / 118) // (4) // // catvAri 'drshsy'|| sA dRSTenduH sinIvAlI 1-haima-medinyorapi-'anugraha' iti pATho dRzyate / vyAkhyAtaM cAnekArthakairavAkarakaumudyAm-'anugrahe prasAda grahazabdaH satyabhAmAyAM seti // caturdazIyogAdRSTacandrA satI sA amA sinI-| bhAmAzabdavat' iti // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varga: 4 ] / ekayoktyA puSpavantau divAkara nizAkarau // 10 // ( ekayeti // ) 'puSpa vikasane' (di0 pa0 se0 ) / bhAve ghan ( 3 / 3 / 18 ) / puSpo vikAsaH prakAzazca / tadvantau / matup (5 / 2 / 94) / ekayoktyA sAdhAraNavacanena / pratyekaM 'puSpavAn' iti na prayoktavyamiti bhAvaH / akArAnto'pi * puSpavantazabdaH / 'ava rakSaNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'javi - zibhyAM jhac' (u0 3 / 126 ) iti bAhulakAdavaterapi jhac 'jho'ntaH' (7 / 1 / 3 ) / puSpasyAvantau iti vigrahe zakandhvAdiH (bA0 6 / 1 / 94) / 'ravizazinau puSpavantAkhyau' iti nAmamAlA / 'puSpaivantAbhyAm, puSpavantayoH' ityAdi / ( ' puSpa'dantau puSpavantAveko tyA zazibhAskarau' / 'puSpadantau ca candrArkAveoktyA' iti haimataH 'puSpadantau' api bodhyau ) // (1) // // ekam 'samuccitasUryacandrayoH' // aSTAdaza nimeSAstu kASThA vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / aSTAdazeti || ' kSaNadvayaM lavaH prokto nimeSastu lavadvayam' ityAdizAstrasiddhA nimeSAH / te'STAdaza kASThA / kAzate / 'hanikuSi-' (u0 2 / 2 ) iti kthan / 'kASThA dAruharidrAyAM kAlamAnaprakarSayoH / syAddizi sthAnamAtre ca kASThamAkhyAtamindriye' iti vizvaH // (1) // * // ekam 'kASThAyAH' // triMzattu tAH kalA | (triMzaditi // ) tAH kASThAH triMzat kalA // kalayati / 'kala saMkhyAne' (cu0 u0 se0 ) / pacAdyac ( 3|1|134 ) / ( 'kalA syAtkAlazilpayo: ' ) // (1) // // ekam 'kalAyAH // tAstu triMzatkSaNaH ( tA iti // ) tAH kalAH / kSaNoti / 'kSaNu hiMsAyAm ' (ta0 u0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'kSaNA : parvo - save'pi syAttathA mAne'pyanehasaH ' // (1) // * // ekam 'kSaNasya' // te tu muhUrtI dvAdazAstriyAm // 11 // te tviti' // te tu kSaNAH ( dvAdaza) 'hurchA kauTilye' ( vA0 pa0 se 0 ) / bAhulakAt 'aJjighasi -' ( u0 3 / 89 ) 1- 'devatAdvandve ca' (63 / 26) iti nAnaG | tatra 'AnaGkRto dvandve ' (6 / 3 / 25) ityato dvandvagrahaNe'nuvartamAne punardvandvagrahaNena vedalokasaha - baritadvandvasya grahaNAt / yasya tu dvandvasyAtathAtvAt / ata eva 'ravi candrAvapi nopalakSitau' iti ghaTakharparaH - iti mukuTaH // 2 - prAkpratyakU dharaNIdharazikharasthitapuSpavantAbhyAm' ityAzcaryamaJjaryAmadantatvadarzanAt - iti mukuTaH // 3- anekArthakairavAkara kaumudyAM vyAkhyAtaM ca-puSpe iva puSpe, dantAviva dantau, puSpe ca te dantau ca puSpadantau / yathA ca / 'vizvasyAsya vilocane nirayato yatpuSpadantau tamaH' iti // 47 iti to muDAgamazca / 'rAllopaH ' ( 6 / 4 / 21 ) iti chalopaH / 'hali ca' ( 8|2|77 ) iti dIrghaH / 'liG cordhvamauhUrtike' ( 3 / 3 / 164 ) iti nirdezAdvA muhUrta: // (1) // * // ekam 'muhUrtasya' // te tu triMzadahorAtraH viti // te tu muhUrtAH / ahazca rAtrizca tayoH samAhAraH / 'ahaH sarvaikadeza - ' ( 5/4187 ) ityac / 'rAtrAhvAhAH puMsi ' (2 / 4 / 29 ) / yattu - ' ahA sahitA rAtriH' iti vi grahaM pradarya 'ahorAtra :-' ityupanyastaM mukuTena / tanna satyajabhAvaprasaGgAt / ahaH pUrvAdvAtrizabdAdvaindva evAjvidhAnAtU / 'gaNarAtravadaj' iti dRSTAnto'pyasaMmataH / cakArAtsaMkhyAvyayAderapyajvidhAnAt / atra tadAditvAbhAvAt / yadapi - samAhAre klIbamapyahorAtram - ityuktam / tadapi na / samAhAre'pi ' rAtrAhAhAH puMsi' ( 2 / 4 / 29 ) ityanena paratvAtpuMstvavidhAnAt / yadapi --- vAmanaliGgAnuzAsane 'dvigurapi pAtrA - yadantaH' iti napuMsakatvena 'ahorAtraM dvirAtram' ityudAhRtam - iti saMmatipradarzanaM kRtam / tadapi na / 'rAtraM prAksaMtadayogAt // (1) // // ekam 'ahorAtrasya' // khyayAnvitam' iti dvirAtrasya napuMsakatve'pi ahorAtrasya pakSaste daza paJca ca / ( pakSa iti // ) te'horAtrAH / pakSyate / 'pakSa parigrahe' (bhvA0, cu0 pa0 se0 ) | karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) ' pakSo mAsArthake gehe pArzva sAdhyavizeSayoH / kezAdeH parato vRnde bale sakhisahAyayoH // cullarandhre patatre ca rAjakuJjarapArzvayoH ' // (1) // * // ekam 'pakSasya ' // pakSI pUrvAparau zuklakRSNau ( pakSAviti // ) zuklapakSaH pUrvasaMjJaH // (1) // // kRssnnpksso'prsNjnyH||(1) // * // krameNaikaikam 'shuklkRssnnpkssyoH'|| mAsastu tAvubhau // 12 // ( mAsa iti // ) tau pakSau / masyate parimIyate'yam, anena vA / ' masI parimANe ' ( di0 pa0 se0 ) / ( 3 3 19 ) / 'halazca' ( 3 / 3 / 121 ) iti vA // (1) // // ekam 'mAsasya' // dvau mArgAdimAsau syAdRtuH dvAviti // iyarti Rcchati vA / 'artezva - ' ( u0 110 72 ) iti tuH / cAt kittvam / ( 'RtuH strIkusume mA vasantAdISudhArayoH ' ) // // mArgAdInAM yugairhemantAdIn vakSyati / tadekadezamayanaparicchedArthamanuvadati -- dvau dvAviti // (1) // * // ekam 'RtoH ' // 1 - ata eva bhASye 'ahargrahaNaM dvandvArtha draSTavyam' ityuktam // 2 - te'horAtrA ityuttaraM 'daza paJca' ityapi dRzyate // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 amrkossH| [prathamaM kANDam tairayanaM tribhiH| | hAyaNyA yuktA paurNamAsyasmin / 'AgrahANyazvatthA' (4(tairiti // ) taiRtubhiH / ayate'rko'nena / lyuT (3 / 3 / - | 2 / 22) // // jyotsnAditvAt (vA0 5 / 2 / 103) aNi 117) / yattu-'ayate'rko'nena' iti vigRhya 'iN gatau' | 'AgrahAyaNaH' apIti puruSottamaH // (4) // // catvAri (a0 pa0 a0) iti dhAtorupanyasanaM-mukuTena kRtam / tada- | 'mArgazIrSasya // saMgatam / iti spaSTameva / 'ayanaM pathi bhAnorapyudagdakSi- pauSe taiSasahasyau dvau Nato gatau' // (1) // * // ekam 'ayanasya' // pauSa iti // puSyeNa tiSyeNa ca yuktA paurNamAsyasmin / ayane dve gatirudagdakSiNArkasya 'nakSatreNa-' (4 / 2 / 3) ityaN / 'tiSyapuSyayornakSatrANi (ayane iti // ) ayane tu dve / arkasyottarA gatiH, yalopaH' (vA0 6 / 4 / 149) DIpa (11115) tataH 'sAsmin' dakSiNA ca uttaradakSiNAkhye dve ayane tu vatsaraH-iti vaktavye (4 / 2 / 21) ityaN / 'pauSo mAsaprabhede syAtpoSaM tu maha'arkasya' iti grahaNaM cAndratvavyAvRttyartham / pakSAdikaM tu cAndra yuddhyoH')|| (1) ||AUM|| (2) // sahasi bale sAdhuH / muktam / ayanaM tu na cAndraM kiM tu saurameva // (1) // // 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat // (3) // // trINi 'ayanadvayasya' ekaikam // 'pausssy|| tapA mAghe vtsrH||13|| (tapA iti||) tapanyasmin / asun / (u0 4 / 189) (vatsara iti // ) vasantyasmin / 'vasezca' (u0 3 / 71) sAntaH / 'tapo lokAntare'pi c| cAndrAyaNAdau gharme ca iti sarapratyayaH / 'saH syArdhadhAtuke' (74 / 49) iti | pumAJ ziziramAghayoH'(1) // * maghayA yuktA paurNamAsyasasya tH|| smin // (2) // * // dve 'mAghamAsasya // ... samarAtrindive kAle viSuSadviSuvaM ca tat / atha phAlgune / sameti // rAtrizca divA ca raatrindivm| 'acatura- syAttapasyaH phAlgunika: (5 / 4 / 77) ityAdinA sAdhu / tat samaM yasmin tAdRze kAle | | (atheti // ) phalati niSpAdayati / 'phala niSpattI' tulaamessaavcchinne| viSu sAmye'vyayam / tato matupa (5 / 2 / (bhvA0pa0 se.) 'phaleraeNkca' (u0 3 / 56 ) ityunan gugaa94)| 'saMjJAyAm' (8 / 2 / 11) iti vatvam // (1) // // gamazca / 'phalgunastvarjune mAse nakSatre phalgunI smRtA' iti 'vaprakaraNe'nyatrApi' (5 / 2 / 109) ityuktervaH / tena viSuvam / 'viSuvAn samarAtrivAsaraH' iti puMskANDe bopAlitaH govardhanAnandaH // * // prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) / vRddhiH (4 // 2 // 117) 'phAlgunastvarjune mAse phAlgunI cAsya pUrNimA' ||AUM|| viSuNo'pi / viSu nAnArUpaM gamanaM viSvakU / tadasyA iti dharaNiH ||AUM|| phalgunIbhiryuktA paurNamAsI phAlgunI / stIti vigrahe 'viSvagityuttarapadalopazcAkRtasaMdheH' (g05|2|100) sAsminnasti phAlgunaH phAlgunikazca / 'phAlgunastu guDAkeze iti pAmAdyantargaNasUtreNa nprtyyH| Natvam ( 8 / 4 / 2) // (2) // * // dve 'samarAtrindivakAlasya // ndiijaarjunbhuuruhe| tapasyasaMjJamAse tatpUrNimAyAM tu phAlgunI' / 'vibhASA phAlgunIzravaNAkArtikIcaitrIbhyaH' (4 / 2 / 23) iti mArgazIrSe sahA mArga AgrahAyaNikazca sH|| 14 // Thak / pakSe'N // (1) ||AUM|| (3) // * // tapati sAdhuH / (maargeti||) mRgazirasA yuktA paurnnmaasii| 'nakSatreNa | 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / ('tapasyaH yuktaH kAlaH' (4 / 2 / 3) ityaN / 'aci zIrSaH' (6 / 1 / 62) / phAlgune mAse tapasyA niymsthitau')|| (2) // * // trINi mArgazIrSI paurNamAsyasminmAse / 'sAsminpaurNamAsI' (4 / 2 / - 'phaalgunmaassy|| 21) ityaN / etena 'puSyayuktA paurNamAsI pauSI mAse tu sthAccaitre caitriko madhuH // 15 // yatra sA / nAnA sa poSo mAghAdyAzcaivamekAdazApare' iti (syAditi // ) citrayA yuktA paurNamAsyasmin / aNakvacitpaThyamAnaM vyAkhyAtam // (1) // // sahate 'Saha marSaNe' Thako (4 / 2 / 23) / ('caitraM mRte devakule nA bhUbhRnmAsa (bhvA0 u0 a0) asun (u0 4.189) sAntaH / ('saho bhedayoH') (1) // * // (2) // // manyate etaM madhuH / 'mana bale jyotiSi ca sahA hemntmaargyoH')||*|| pacAdyaja jJAne' (di. A0 a0)| 'phalipATi-' (u0 118) ityu nto'pi / 'mArge sahaH sahAH' iti zabdArNavaH // (2) * // dhshcaantaadeshH| 'madhu puSparase kSaudre madye nA tu madhuTThame ekadezaprayogAt mRgo'pi / 'mRgazirA mRgaH' iti rudra vasantadaityabhiccaitre syAjjIvantyAM tu yoSiti' // (3) // kossH| tadyuktA paurNamAsI maargii| sAsminnasti / ( "mArgo trINi 'caitrsy|| mRgamade mAse saumyaH'nveSaNe pathi') (3) // 4 // Agra-| vaizAkhe mAdhavo rAdhA . 1-bhASye tu 'anyebhyo'pi' iti dRzyate / / / (vaizAkha iti // ) vizAkhayA yuktA paurNamAsyasmi Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlavargaH 4 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / nasti / ('vaizAkhaH sthAnake mAse mnthaane'pi')|| (1) mAtram' ityabhipretya 'bhasa dIptau (ju0 pa0 se.) iti juho|||| madhu makarandaH / so'sminnasti / 'madhorja ca' (4- tyAdeH 'na babhasti' iti vyutpattyAzrayaNe tu 'atvasantasya-' 4129) iti jaH (2) // // rAdhA vizAkhA / tadvatI (6 / 4 / 14) iti dI? na syAt / 'dhanurdhare triSu nabhAH klIba paurNamAsI rAdhI / sAsminnasti // (3) // // trINi 'vaizA- vyomni pumAnghane / ghrANazrAvaNavarSAsu bisatantau patagRhe' khasya' // // (2) // * // 'vibhASA phAlgunI-' (4 / 2 / 23) iti Thaki jyaiSThe zukraH zrAvaNikaH // (3) // * // trINi 'shraavnnmaassy'|| jyeSTha iti // pUrvavadaNdvayena jyeSThaH // // saMjJApUrvakasya syurnabhasyaprauSThapabhAdrabhAdrapadAH smaaH| vidheranityatvAdvRddhyabhAve jyesstto'pi| 'jyeSTho mAsi ca vRddhe syuriti // nabhA abhram / tatra saadhurnbhsyH|| (1) ca jyeSThA ca gRhagodhikA' iti trikANDazeSaH / ('jyeSThaH // * // proSTapadAbhiryuktA prauSThapadI / bhadrA bhdrpdaa| tAbhiryuktA syAdapraje zreSThe maasmedaativRddhyoH| jyeSThA bhe gRhagodhikA bhAdrI bhAdrapadI ca paurNamAsI / tataH 'sAsmin- (4 / 2 / 21) yAma') // (1) // // virahiNaH zocantyasmin / 'zuca ityaN // (2) // // (3) // * (4) // * // catvAri 'bhAdrazoke' (bhvA0pa0 se.) 'Rjendra (u0 2 / 28) iti / rak, cakArasya kakArazca / 'zukraH syAdbhArgave jyeSTamAse padamAsasya' // vezvAnare pumAn / reto'kSirugbhidoH klIbam // (2) // * // | syAdAzvina iSo'pyAzvayujo'pi de 'jyesstthmaassy|| (syAditi // ) azvinyA yuktA paurNamAsyasminnasti // zucistvayam / (1) // * // 'iSa gatI' (di. pa0 se.) eSaNamida yaatraa| ASADhe kvip (3 / 2 / 178) sAsminmAse jigISUNAmasti / arza(zuciriti // ) ayamiti zuceH puMstvAbhivyaktyartham / Adyac (5 / 2 / 127) // (2) // * // azvayujA yuktA paurNamAsyazocanti virahiNo'smin / 'igupadhAtkit' (u0 4 / 120) smin / aNadvayam (4 / 2 / 3,21) // * // saMjJApUrvakatvAdRyabhAve itIna kizca // (1) // // aSADhayA yuktA paurNamAsyasmin / azvayujo'pi / 'Azvino'zvayujazceSaH' ityamaramAlA // (3) // // 'ASADho batinAM daNDe mAse mlyprvte| strI puurnnimaayaam|| trINi 'AzvinamAsasya // ASADhAbhirAkhyAtaH, iti vigrahe tu 'aSADhakaH' api / syAttu kaartike||17|| AkhyAnaNyantAt (vA0 3 / 1 / 26) 'kuna zilpisaMjJayoH' (u0 | bAhulorjI kArtikikaH / 2232) / 'syAdASADhe tvaSADhakaH' iti zabdArNavaH // (2) / _(syAditi // ) kRttikAbhiryuktA paurNamAsyasmin // (1) // // dve 'ASADhasya // ||AUM|| bahulAH kRttikaaH| aNadvayam (4 / 2 / 3, 21) // (2) zrAvaNe tu sthAnabhAHzrAvaNikazca sH||16|| ||AUM|| Urjayati utsAhayati jigISUn / 'Urja balaprANanayoH' (zrAvaNa iti // ) 'strIpuMsayokSabhede zravaNaM zruti- | (cu0pa0 se.) NyantAt / (3 / 1 / 26) pacAdyac (3.11karNayoH' iti rabhasaH / zravaNena yuktA paurNamAsI shrvnnaa| 134) / 'UrjaH kArtike bale' iti haimaH // (3) // // 'lubavizeSe' (4 / 2 / 4) iti prApto lub yadyapi 'paurNamAsyAM 'vibhASA phAlgunI- (4 / 2 / 23) iti Thaki kArtikikaH // neSyate' ityatsargaH, "vibhASA phAlgunI- (4 / 2 / 23) iti (4) // // catvAri 'kArtikamAsasya // liGgAt , tathApi zravaNazabdAdiSyata eva / tatraiva (4 / 2 / hemantaH 23) sUtre 'zravaNA' iti nirdezAt / 'abAdhakAnyapi nipA (hemanta iti // ) hanti / 'hantermuda hi ca' (u0 3|tnaani' iti 'zrAvaNI' ityapi / tataH 'sAsmin (4 / 2 / 129) iti jhan hirAdezo muddaagmH| guNaH (7 / 3 / 84) 11) ityaNi zrAvaNaH / 'zrAvaNo mAsi pAkhaNDe dadhyAlyAM // * // 'hemA' api / 'sarvatrANa c-(4|3|22) iti sUtre bhAvaNA matA' iti haimaH // (1) // * // virahiNo nabhyati, yadbhASyam 'hemantasya talopavacanAnarthakyaM hemnaH prakRtyanyamamAti, nabhate, vA nabhAH / 'Nabha hiMsAyAm' (bhvA0 pa0 tarasya sattvAt' iti / hinoti vardhayati balam / 'hi gatau se, di. 50 se0, kyA0 A0 se.)| asun (u0 4 / | vRddhI ca' (khA0pa0 a0)| antarbhAvitaNyarthAt 'anyesvAmI tana bhAsate meghacchannatvAt ityAha / bhyo'pi-(3|2|75) iti manin // (1) // * // mAga tama / nabhAsau, nabhAsaH, nabhAbhyAm , nabhAbhiH, nabhAHsu, | pauSAbhyAM niSpannasya RtoH' ekam // ityAdirUpaprasaGgAt / 'nabhaH khaM zrAvaNo nabhAH' ityanupapatezca / hakhadIrghopadhayoH zabdabhedAt / 'bhAsate ityarthakathana 1-mUrdhanyAntaH 'dhvanimiSe nimiSe kSaNamagrataH' iti mAgha1-medinyAmevAyaM paatthH|| | yamakAt-iti mukuttH|| amara. 7 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 amrkossH| [prathamaM kANDam shishiro'striyaam| 14) / bhUmni, bahutve / tena nityabahuvacanAntaH // (2) // 4 // (zizira iti // ) 'zaza plutagato' (bhvA0pa0 se.) varSoMDhe 'shraavnnbhaadraabhyaamRtoH|| 'ajirazizira-' (u0 1153) iti kirajanto nipaatitH| atha zaratstriyAm // 19 // zazanti dhAvanti ysminpthikaaH| "ziziraH syAdRtormeMde tuSAre zItale'nyavat' iti vizvaH // (1) // // ekam atheti // zIryante'syAM pAkenauSadhayaH / 'zU hiMsAyAm' 'mAghaphAlgunAbhyAmRtoH // (kyA0pa0 se.) 'zubhaso'diH' (u0 1 / 130) / ('zarat strI vtsre'pyto')||* bhAgurimate TApi zaradA ca / 'zaravasante puSpasamayaH surabhiH dbhaveccharadayA prAvRd prAvRSayA saha' iti vizvaH // (1) (vasanta iti // ) vasantyatra madanotsavAH / 'tRbhUvahi- | // 4 // ekam 'AzvinakArtikAbhyAmRtoH' // vasi-' (u0 3 / 128) iti jhac // (1) // // puSpANAM samayaH // (2) // * // suSThu rabhante rabhasayuktA bhavantyatra / | SaDamI RtavaH puMsi mArgAdInAM yugaiH kramAt / 'rabha rAbhasye' (bhvA0 A0 a0)| in (u04|118) | SaDiti // amI hemntaadyH| 'Rgatau' 'artezca' (u0 'surabhirhemni cmpke| jAtIphale mAtRbhede ramye caitravasa | 1172) iti tuH, cAtkit / yattu mukuTenoktam-ketvAdaya ntayoH // sugandhau gavi zallakyAm' iti haimaH // (3) // iti tun-iti / tnn| guNaprasaGgAt , apANinIyatvAcca / (1) trINi 'caitrvaishaakhaabhyaamRto|| ||AUM||'hemntaadiinaaN SaNNAm ekam // grISma USmakaH // 18 // nidAgha uSNopagama uSNa USmAgamastapaH / saMvatsaro vatsaro'bdo hAyano'strI zaratsamAH 20 grISma iti // grasate rasAn / 'grasu adane (bhvA0 | saMvatsara iti // saMvasantya'tavo'tra / 'vasezca' (3 / 71) A0 a0) Ato mak, dhAtoIbhAvaH, pugAgamazca 'grISmaH' 'saMpUrvAcit' (u0 3 / 72) iti srprtyyH| 'saH syArdhadhA(u0 1 / 149) ityuNAdisUtreNa nipAtitaH / 'grISma USmartu- tuke' (74 / 49) iti taH // (1) // * // evaM vatsaro'pi // bhedayoH' // (1) // // USati rujati / 'USa rujA- (2) // // Apyate 'ApTa vyAptau' (khA0 pa0 a0)| yAm' (bhvA0 pa0 se.)| 'anyebhyaH-' (3 / 2 / 75) iti 'abdAdayazca' (u0 4 / 98) iti dan hrakhatvaM ca / 'abda: manin / ('USmANastu nidAghoSNagrISmAH zaSasahA api')| saMvatsare vArivAhamustakayoH pumAn // (3) // // bhAvAjayAvAditvAt (5 / 4 / 29) kan // * // maki (bAhulakAt) hAti, jihIte vaa| 'hazca vriihikaalyoH'| (3 / 1148) iti adanto'pi / 'USmo dharme'zruNi tathA jyeSThe, USmA striyAM NyuTa / 'hAyanaH strI' iti pAThe zaradA saMbandhaH / 'hAyano viSi' iti bopAlitaH // (2) // nitarAM dahyate'tra / na striyAM varSe puMsyarcivrIhimedayoH' // (4) // * // zRNAti / 'daha bhasmIkaraNe' (bhvA0 pa. a.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) 'zu hiMsAyAm' (kyA0 pa0 se.) 'zRdRbhaso'diH' (u0 11. iti ghaJ / nyavAditvAt (73 / 53) kutvam / 'nidAgho 130) ityAdiH // 4 // prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) zArado'pi / grISmakAle syAduSNakhedAmbunorapi // (3) // * // uSNamupa- | 'samAyoSiti, zAradaH' iti ratnakoSaH // (5) // * // 'Sama gamamatra // (4) // // ossti| 'uSa dAhe' (bhvA0pa0 STama vaiklavye' (bhvA0pa0 se.)| samanti viklavaM kurvanti se.)| 'iNasijidIkuSyavibhyo nak' (u0 3 / 2) / 'USNo sarvam / pacAdyaci (3 / 1134) TApa (4 / 1 / 4) / 'bahugrISme pumAn , dakSAzItayoranyaliGgakaH' // (5) // // 'USa vacananirdezAtprAyeNAyaM bahuvacanAntaH' iti dhvanayati / kvacirujAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| manin (3 / 2 / 75) Aga- dvacanAntaramapi / 'samAM samAM vijAyate' (5 / 2 / 12) iti cchati / pacAdyac (3 / 1 / 134) USmA tapa Agamo'tra // // sUtrAt / 'samAyAM samAyAm' iti tatra bhASyAcca / saMmAnti 'USmA' api| "USmAtapanidAghayoH' iti nAnte bopaalitH|| saha vartante Rtavo'syAmiti vA / 'mA mAne (a. pa. (6) // // tapati / pacAdyac (3 / 1 / 134) // (7) // // sapta a.)| 'Atazcopasarge (3 / 3 / 106) ityaG / 'samAM 'jyesstthaassaaddhaabhyaamRtoH|| samAm' (5 / 2 / 12) iti nirdezAnmalopaH / 'samAH saMvatsare striyAM prAvRT striyAM bhUgni varSAH 1-nanu dve ayane vatsaraH' ityuktam / tatraiva vassaraparyAyA (striyAmiti // ) varSaNaM vRT / 'vRSu secane' (bhvA0 50, vaktumucitAH / satyam / pUrvamayanadvayapuraskAreNoktam / tena mAghAdiH se.)| saMpadAditvAt (vA0 3 / 3 / 108) kvip| prakRSTA sauro vatsaraH, atra tu hemantAdipuraskAreNa mArgAdizcAndraH saMvatsaraH, vRDatra / 'nahivRti-' (6 / 3 / 116) iti dIrghaH // (1) // */ | iti na paunaruktyam / lokaistu dvAdazamAsAH saMvatsara' iti mAsavarSa varSaNamatrAsti / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / TAp (4- / puraskAreNaiva prayujyate-' iti pIyUSavyAkhyA / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlavargaH 4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / striyAm / sarvasAdhusamAneSu samaM syAdabhidheyavat' // (6) manvantaraM tu divyAnAM yugaanaamekspttiH| // // SaT 'sNvtsrsy'|| manvantaramiti // 'manorantaramavakAzaH' iti vigrahaH mAsena syAdahorAtraH paitraH // * // ekAdhikA spttiH| sA ca kiMcidadhiketi bodhyam / ekam 'manvantarasya' // mAseneti // nRNAM mAsena / pituNAmayaM paitro'horAtraH tatra kRSNapakSo dinam / zuklapakSo raatriH|| saMvartaHpralayaH kalpaHkSayaH kalpAnta ityapi // 22 // varSeNa daivtH| saMvarta iti // saMvartate jagadatra / 'halazca' (3 / 3 / 121) | iti ghaJ / 'saMvartaH pralaye'kSadrau' iti haimaH // (1) // 1 // (varSeNeti // ) nRNAM varSeNa / devatAnAmayaM daivato'ho- pralIyate'tra 'lIla zleSaNe' (di. A0 a0) 'erac' (3|3|raatrH / tatrottarAyaNaM dinam / dakSiNAyanaM rAtriH // 56) 'pralayo mRtau / saMhAre naSTaceSTatve' iti haimaH // (2) // * // 'kRpU sAmarthe' (bhvA0 A0 se.) kalpyante viruddhadeve yugasahane dve brAhmaH . lakSaNayA kSIyante'tra / 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti ghaH / deva iti // ) devAnAM yugasahasradvayena brahmaNo'yam 'brAhmo 'kalpo vikalpe kalpadrau saMvarte brhmvaasre| zAstre nyAye 'jAto' (6 / 4 / 171) brAhmo'horAtraH / devaiH SaSTyadhikaistribhira vidhau' iti hemacandraH // (3) // 4 // kSIyante prANino'tra / horAtrazataidivyaM varSam / taidazabhiH sahasrarmAnuSaM caturyugam / 'kSi kSaye' (bhvA0 pa0 se.)| 'erac' (3 / 3 / 56) 'puMsi' taca devAnAmekaM yugam / tatsahasraM brahmaNo dinaM bhUtAnAM sthiti (3 / 3 / 118) iti gho vaa| 'kSayo gehe ca kalpAnte'pacaye kAlaH / tAvatyeva rAtriH pralayakAlaH // ruji' iti haimaH // (4) // // kalpasyAnto'vadhiH / 'kalpa: zAstre vidhau nyAye saMvarte brahmaNo dine' iti zAzvataH // (5) kalpau tu tau nRNAm // 21 // // * // paJca 'pralayasya' // kalpAviti // ye deve yugasahasra tau / kalpayataH sthitiM | astrI pata pumAnpApmA pApaM kilviSakalmaSam / pralayaM ca / "kRpU sAmathrya (bhvA0 A0 saM0 / / NyantAt / kaluSa vRjinanAghamahoduritaduSkRtam / / 23 / / (3 / 1 / 12) pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'kalpaH zAstre vidhau | nyAye saMvate brahmaNo dine' // (1) // * | (astrIti // ) pacyate duHkhamanena / 'paci vyaktIkaraNe, ekam 'brahmaNo dinsy'| vistAre vA' (bhvA0 A0 se.)| karaNe ghaJ (3 / 3 / 19) kutvam (7 // 3 // 52) / yadvA,-paJcanaM paGko vyaktIkaraNam , vistAro vA / taM kroti| 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 26) 1-'sarvadhAtu' iti pAThaH / 2-idaM ca manUktamapi nizI iti Nic / tataH pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'paGko'dhe kardame' bato dinAntarapravRttimate / vastutastu kRSNASTamyarthe sUryodayaH / iti haimaH // (1) // * // Apnoti vyApnoti lokAn / 'Apa amAnte madhyAhnaH, zuklASTamyardhe sUryAstaH, pUrNimAnte nizIthaH vyAptau' (khA. pa0 a0) 'nAmansIman-' (u0 4 / 151) pitRNAM bhavati // 3-idamapi tathaiva / devAnAM sUryodayo meSaviSuve, | iti sUtreNa nipAtitaH // (2) // * // pAntyasmAdAtmAnam / madhyAhno mithunAnte, sUryAstastulAviSuve, nizItho dhanurante bhavati // 'pA rakSaNe' (a0 pa0 a0)| 'pAnIviSibhyaH paH' (u0 1-'kRtaM tretA dvAparaM ca kalizceti caturyugam / procyate tatsahasraM | 3 / 23) / bhImAditvAt (3 / 4 / 74) apAdAne / yadvA,-pibati tubrahmaNo dinamucyate // iti viSNupurANato yugAnAM nAmAni jJeyAni / tanmAnaM ca manunetthamabhihitam-'catvAryAhuH sahasrANi varSANAM tukRtaM yugam / tasya tAvacchatI saMkhyA saMdhyAMzazca tathAvidhaH / itareSu __1-manavo brahmasutAzcaturdazaiva / tathA ca viSNupurANe-'manuH susaMdhyeSu sasaMdhyAMzeSu ca triSu / ekApAyena vartante sahasrANi zatAni | svAyaMbhuvo nAma manuH svArociSastathA / auttamistAmasizcaiva raiv2|| etadvAdazasAhasraM devAnAM yugamucyate / daivikAnAM yugAnAM tu | tazcAkSuSastathA // ete tu manavo'tItAH saptamastu raveH sutH| vaivasvasahavaM parisaMkhyayA / brAhmamekamahajJeyaM tAvatIM rAtrimeva ca // iti / to'yaM yasyaitat saptamo vartate yugam // sAvarNirdakSasAvarNo brahmasAvarNa akha niSkRSTo'rthastu 'kRtayugamAnaM daivavarSeH 4800, varSadinAH 360 | ityapi / dharmasAvarNarudrastu sAvarNo raucyabhautyavat // ' iti manvantaramAguNitaM jAtaM mAnuSavarSamAnam 1728000 / tretA divyairvaH 3600, | nAnayanam / nAmanidhAne sarvajJazrInArAyaNacaraNAH-'daivikAnAM yugAnAM mAnuSaiH 1296000 / dvAparaM divyaiH 2400, mAnuSaiH 864000 / / | tu sahasraM brahmaNo dinam / manvantaraM tathaivaikaM tasya bhAgAzcaturdaza / ' phalidinyaiH 1200, mAnuSaiH 432000 / caturyugaM divyaiH 12000, ityanena sphuttmevoktvntH| tathA caikasya manvantarasya 308571428 mAnuSaiH 4320000 / brahmAdinaM divyaiH 12000000, mAnuSaiH / varSANi, 6 mAsAH, 25 dinAni, 42 ghaTikAH, sAgrANyekapaJcAzat 4320000000 itthamavaseyaH // palAni bhvntiiti-mukuttaashyH|| 2-'kSudre' iti paatthH|| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / [ prathamaM kANDam bhakSayati kartAram / 'pA pAne' ( svA0 pa0 a0 ) // (3) mutprItiH pramado harSapramodAmodasaMmadAH // 24 // // * // kelayati krIDayati viSayeSu / 'kila vaityakrIDanayoH' syAdAnandathurAnandazarmazAtasukhAni ca / 52 ( tu0 pa0 se0 ) / 'kilerbukca' ( u0 1 / 50 ) iti TiSac yugAgamazca / ('kilbiSaM pAparogayoH / aparAdhe'pi ) // (4) // * // zubhaM karma syati samAptaM karoti / ' So'ntakarmaNi' ( di0 pa0 a0 ) / ' Ato'nupa - ' ( 3|2| 3 ) iti kaH / pRSodarAditvAt ( 6 / 4 / 109 ) latvaSatve / 'kalmaSaM ki lbiSe klIbaM puMsi syAnnarakAntare // ( 5 ) // // kalayati vazIkaroti / 'kala gatau, saMkhyAne ' ( cu0 u0 se 0 ) / 'nahikalibhya uSac' (u0 4 / 75) / 'kaluSaM tvAvile pApeM // (6) // * // vRjyate / 'vRjI varjane' (a0 A0 se0 ) / ' bRjeH kicca' ( u0 2 / 47) itInac / 'vRjinaM kalmaSe klIbaM keze nA kuTile triSu' // (7) // * // yantyadho'nena / eti gacchati prAyazcitteneti vA / 'iN gatau' (a0 pa0 se0 ) / 'iNa Agasi' (u0 4 / 198) ityasun, nuDAgamazca / ( 'enaH pApAparA - dhayoH' ) // ( 8 ) // * // aGghate gacchati dAnAdinA / 'adhi 'gatI' (bhvA0 A0 a0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) AgamazAstrasyAnityatvAnna num / 'aghaM duHkhe vyasanainasoH' iti haimaH // (9) // * // amati gacchati / 'ama gatyAdiSu' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'amerhukca' ( u0 4 / 213 ) ityasun, hugAgamazca / yadvA, -aMhati / 'ahi gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / asun ( u0 4 / 189) 'aGghaH' iti kecitpaThanti / tatra 'aghi gatau' ( bhvA0 A0 se0 ) dhAturbodhyaH // (10) // * // iNo bhAve ktaH (3 / 3 / 114 ) / duSTamitaM gamanamanena // (11) // * // duSTaM kRtaM krnnmnen| 'idudupadhasya - ' ( 8|3|41 ) iti SaH // (12) // * // dvAdaza 'pApasya ' // syAddharmamastriyAM puNyazreyasI sukRtaM vRSaH / / syAditi // dharati vizvam / 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 u0 se0 ) / 'artistusu-' (u0 1 / 140 ) ityAdinA man 'dharmosat you AcAre svabhAvopamayoH kratau / ahiMso - paniSanyAye nA dhanuryamasomape ' // (1) // * // punAti / 'pUjo yaN Nughakhazca' (u0 5 / 15 ) iti yat k hasvazca / yadvA, - puNati / 'puNa karmaNi zubhe' ( tu0 pa0 se0 ) / 'igu - padha-' ( 3 / 1 / 135) iti kaH / puNamarhati / tatra sAdhurvA / yat ( ) ( puNyaM tu sundare / sukRte pAvane dharme // (2) // * // atizayena prazasyam / 'dvivacana-' ( 5 / 3 / 57) itIyasun / 'prazasyasya zraH' (5/3/60 ) / 'zreyo muktau zubhe dharme'tiprazaste ca vAcyavat // (3) // * // suSThu kRtam prAdisamAsaH (2 / 2 / 18) ('sukRtaM tu zume puNye klIbaM suvihite triSu' ) // (4) // * // varSati phalam / 'vRSu secane' ( bhvA0 pa0 se0) / igupadhalakSaNaH (3 / 1 / 135) kaH / 'vRSo gavyAkhudharmayoH puMrAzimedayoH zRbhyAM vAsake zukrale'pi ca // zreSThe syAduttarasthazva' iti haimaH (5) // * // paJca 'dharmasya // / / ( muditi // modanam / mud / 'mud harSe' ( bhvA0 A0 se0 ) / saMpadAdi ( vA0 3 / 3 / 108 ) // (1) // // 'prIj tarpaNe' ( kyA0 u0 se0 ) / bhAve ktin ( 3 | 3|94 ) | ( 'prItiryogAntare premNi smarapatnImudoH striyAm ' ) // (2) // * // 'madI harSe' ( di0 pa0 se 0 ) / 'pramadasaMmadau harSe' (3|3 / 68 ) ityap / 'pramadaH saMmade matte striyAmunmadayoSiti // (3) // // ( 7 ) // // 'hRSa tuSTau ' ( di0 10 se0 ) / ghaJ / 3 / 3 / 18 ) // (4) // // pramodAmodau ghaJantau / ' Amodo gandhaharSayoH ' // ( 5 ) // // ( 6 ) // * // 'Tunadi samRddhau' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / 'dvito'thuc' ( 3 / 3 / 89) // (8) // // Anando ghaJantaH // ( 9 ) // // zRNAtyazubham / 'zu hiMsA - yAm' ( kyA0 pa0 se0 ) / ' sarvadhAtubhyo manin ' ( u0 41145 ) / bhAve vA // ( 10 ) // // zyati duHkham / 'zo tanUkaraNe' (di0 pa0 a0 ) / bAhulakAttan ( u0 3 / 85 ) bhAve vA / yattu -- zyateH sautrAt - ityuktaM mukuTena / tanna / tasya gaNapaThitatvAt / sautrasya tasyAdarzanAt // ' anupasargAllimpa-' ( 3 / 1 / 138 ) iti sUtrapaThitAt 'sAteH ' pacAyaci ( 3 / 1 / 134 ) 'sAtam' dentyAdi / yattu -- sino - tyazubham / sAtam / 'Sai kSaye' (bhvA0 pa0 a0 ) - ityuktaM mukuTena / tanna / sinotIti vigRhyeoktadhAtUpanyAsasya viruddhatvAt / yadapi syati duHkham / sAtam / 'So'ntakarmaNi' ( di0 pa0 a0 ) - iti svAminoktam / tadapi na / syateH kte 'dyatisyati' ( 714 / 40 ) itItvaprasaGgAt / tatvadhAnAt / bAhulakasya tvagatikagatitvAt / atra tUktagateH sattvAt // (11) // * // zobhanAni khAnyanena / 'sukha, duHkha, tatkriyAyAm' (cu0 u0 se 0 ) / bhAve'c (3 / 3 / 56 ) vA / ('sukhaM zarmaNi nAMke ca sukhA puryAM pracetasaH' ) // (12) // * // dvAdaza 'Anandasya' // zvaHzreyasaM zivaM bhadraM kalyANaM maGgalaM zubham // 25 // bhAvukaM bhavikaM bhavyaM kuzalaM kSemamastriyAm / zastaM ca ( zvaHzreyasamiti // ) zva AgAmi zreyo'tra / zvaH zreyasam / 'zvaso vasIyaH zreyasaH' (5/4/80 ) ityac samA sAntaH / ' zvaHzreyasaM tu kalyANe paramAtmani zarmaNi // * // zvovasIyasamapi bodhyam // (1) // * // zete'nena / zivam / 'zIG svapne' (a0 A0 se0 ) / 'sarvanIghRSva-' ( u0 1 / 153 ) iti van, hakhazca nipAtitaH / ' zivaM tu mokSe kSeme sukhe jale / zivo yogAntare vede guggulau 1-tathA ca devIzatake anulomapratilomayamakam 'sAtaM varmAna - sthArahasiharihara sthAnanarmAvataMsA' iti - mukuTaH // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlavargaH 4 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 53 bAlake hare / puNDarIkadrume kIle' // (2) // // bhandate | jAtaM dravye vartamAnaM triSu bodhyam / tatra striyAM klyaannii| 'bhadi kalyANe' (bhvA0 A0 se.)| 'Rjendra-' (u0 2 / - anye ttaabntaaH|| 28) iti rani nipaatyte| 'bhadraH zive khaJjarITe vRSabhe ca | matallikA macarcikA prkaannddmuddhtlljau| kadambake / karijAtivizeSe nA klIbaM maGgalamustayoH // kAJcane prazastavAcakAnyamUni ca striyAM rAsnAkRSNAvyomanadISu ca / tithibhede prasAriNyAM matalliketi // matallikAdayo niyataliGgAH, avyutpakaTphalAnantayorapi // triSu zreSThe ca sAdhau ca na puMsi karaNA nAzceti prAJcaH / vyutpattirapi saMbhavati / mataM matimalati / ntare // 4 // pacAdyaci (3 / 1 / 134) bhandam / 'bhandaM bhadraM 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0pa0 se.) Nvula (3 / 1 / 133), zivaM tathA' iti trikANDazeSaH / ('bhandaM kalyANe saukhye kun (u0 2 / 32) vA / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) asya ca') // (3) // // kalyaM nIrujatvamANayati / 'karmaNyaN' laH // (1) // * // maM zaMbhuM carcati / 'carca adhyayane' (cu0 ( 3 / 2 / 1) / kalye prAtaHkAle aNyate / 'aNa zabde' (bhvA0 u0 se.)| Nvul ( 3 / 11133) kun (u0 2 / 28) vaa| pa0 se.)| 'akartari-' (3 / 3 / 19) iti dhaJvA / "kalyANaM "maH punaH zambhau' iti haimaH // (2) // // prakRSTaM kANDamavaheni maGgale' // (4) // // 'magi sarpaNe' (bhvA0 pa0 se.)| bA0pa0 sa0 ) ! saro, raso vaasy.| pragataH kANDo dharmo'smAditi vA / 'pramAti. majhyate vA 'majheralac' (u0 5 / 70) / "maGgalaM kANDo viTape zaste mUlaskandhAntare taroH' iti vizvaH / punaH / kalyANe, maGgalo bhaume maGgalA zvetadUrvikA' // lA bhAma maGgalA zvatadUvikA' // (3) // // uddhazabdastu 'saMghoddhau gaNaprazaMsayoH' (3 / 3 / 86) (5) // // zobhate / 'zubha zobhAyAm' (bhvA0 A0 se.)| nipAtitaH uparyAta haTepa lopa pa nipA'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH // * // zu pUjitaM bhAti / yatejano hastapaTe vaholApAyoM dekhajAgile iti maH 'AtaH- (3 / 2 / 3) iti ko vA / 'anyebhyo'pi-' (vA0 / ' (vA0 (4) // // prazastaH puruSaH-puruSamatallikA / brAhmaNamacarcikA / 3 / 2 / 101) iti Do vA / 'zubho yoge zubhaM bhadre' // (6) goprakANDam / mnussyoddhH||*|| lajatIti lajaH / 'laja kAntI' // // bhavanazIlam / 'bhU prAptau' (cu0 A0 se0)| 'laSa- (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / tadvalajaH tlljH| patapada-' (3 / 2 / 154 ) ityukaJ // (7) // * // "bhavo bhadrA- kumaariitlljH|| (5) // prakANDaH puNsypi| 'astrI praptisattayoH' ityajayaH / bhavo bhadrAptiratrAsti / 'ata ini- kANDo viTape taruskandhaprazastayoH' / matallikAdInAM rUDhizabdaThanoM' (5 / 2 / 115) // (8) // // bhavati / 'bhavyageya-' (3-tvAta 'prazaMsAvacanaizca (16) iti samAsaH / kRssnnsrpvaa4||68) iti sAdhuH / ('bhavya zubhe ca satye ca yogye bhA- pyazvAdivadete nityasamAsAH / uddhastvasamasto'pIti svAmyAvini tu trissu| karmaragatarI puMsi striyAM karikaNomayoH ||dyH||pnyc 'prshstsy|| klIbamasthani') // (9) // // kutsitaM zalate saMvRNoti / 'zala ayaH zubhAvaho vidhiH||27|| calane saMvaraNe ca' (bhvA0 A0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / / | aya iti // ityanena sukham / 'iN gatau-' (a0 pa0 134 ) 'kuzalaM kssempunnyyoH| paryApto kuzalo'bhije // (10) // 1 // kSayatyazubham / 'kSi kSaye' (bhvA0pa0 a0)| se0) 'puMsi saMjJAyAm' (3 / 3 / 118) iti ghaH // (1) // 1 // man (u0 1 / 140) / astriyAmiti kSemamAtrAnvayi / | ekam 'shubhaavhvidheH|| yattu-kSiNotyazubhamiti vigRhya 'kSi kSaye' iti dhAtorupa | daivaM diSTaM bhAgadheyaM bhAgyaM strI niytirvidhiH|| nyasanaM mukuTena kRtam / tadasaMgatam / 'kSemastu maGgale / daivamiti // devAdAgatam / 'tata AgataH' (4 / 3 / 74) labdhasaMrakSaNe mokSe kSemomAdhanaharyapi // (11) * // 'zaMsu ityaN // (1) // // dizyate upadizyate sm| 'diza atistutau' (bhvA0pa0 se.) zasyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) / - sarjane' (tu0 u0 a0)| kaH ( 3 / 2 / 102) // // 'bhAgyaizasyate / bhAve ktaH (3|3|114)--iti mukuTaH / 'zastaM kadezayorbhAgaH' iti rudraH / bhAga eva / 'bhAgarUpanAmabhyo kSeme prazaste ca // (12) // * // dvAdaza 'kalyANamAtrasya' // dheyaH' (vA0 5 / 4 / 35) / ('bhAgadheyaM mataM bhAgye bhAga- atha triSu dravye pApaM puNyaM sukhAdi c||26|| pratyayayoH pumAn' // (3) // 1 // bhjyte| 'bhaja sevAyAm' atheti // pApapuNyazabdo sukhAdi ca zastAntaM zabda (bhvA0 u0 a0)| 'RhalorNyat' (3 / 11124) / 'cajoH (73 / 52) iti kutvam |-'bhaagaadycc' (5 / 1 / 49) iti 1-pacAyac ityuttaraM 'yadvA-kuzyati / kuza saMzleSaNe vRthA khaamii| 'bhAgyaM karma zubhAzubham // (4) // // niyamyateditvAt kilac' ityapi pAThaH ||2-kushlN tAlavyamadhyam / 'kuzala 'nayA / ktin (3 / 3 / 94) / niycchti| 'kticktau ca-' vardhitaH' iti vidagdhamukhamaNDanam / 'kuzalavayo rUpocchrAyaH' iti (3 / 3 / 174) iti kti vA / ata eva 'strI' iti vidhAnaM vaasvdttaashlessH| 'kuSa niSkarSe' ityato mUrdhanyamadhyo'pi, ityalaMkA- | sArthakam / 'niyatirniyame daive' iti vizvaH // (5) // * // ro'mUlaH-iti mukuTaH / pIyUSakRtA tu kuSalaM mUrdhanyamadhyamapi 1-ityuttaraM 'natu vizeSyanighnAH' iti pustakAntare paatthH|| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam vidhIyate'nena / DudhAJaH 'upasarge ghoH kiH' (3 / 3 / 92) / 'puruSastvAtmani nare puMnAge ca' iti haimaH // (3) // // vidhibrahmavidhAnayoH / vidhivAkye ca daive ca prakAre kAla- trINi 'aatmnH|| kalpayoH' // (6) // // SaT 'prAktanazubhAzubhakarmaNaH // pradhAnaM prakRtiH striyAm / heturnA kAraNaM bIjam pradhAnamiti // pradhatte'tra sarvam / lyuTa (3 / 3 / 117), heturiti // hinoti vyApnoti kAryam / 'hi gatau' (khA. pradhatte sarvamAtmanIti vaa| 'bahulamanyatrApi' (u0 2 / 78) pa0 a0)| 'kamimani-' (u0 1 / 72) iti tun // (1) iti yuc / prakRSTaM dhAnamanena vA / 'pradhAnaM prakRtau buddhaa||AUM|| kAryate'nena / NyantAhayuTa (3 / 3 / 117) ||-krotiiti vuttame paramAtmani / mahAmAtre' iti haimaH // (1) // // pra'lyuTa ca' (3 / 3 / 115) iti cakArAlyuT-iti mukuTastvasaM-kRSTA kRtiH kArya yasyAH, prakarotIti vaa| ktic (3|3|gtH / 'kAraNaM ghAtane hetau karaNe, kAraNA punH| yAtanA | 174) / 'prakRtiguNasAmye syAdamAtyAdisvabhAvayoH / yonau kArmaNaM mantrAdiyoge karmakArake' iti haimaH // (2) // // vize- liGge pauravarge // (2) // // dve 'mAyAyAH // SeNa jaayte'nen| 'upasarge ca saMjJAyAm' (3 / 2 / 99) iti | vizeSaH kAliko'vasthA ddH| 'anyeSAmapi-' (63 / 137) iti dIrghaH / yadvA, vIyate / 'vyeJ saMvaraNe' (bhvA0 u. a.)| saMpadAdi vipa vizeSa iti // kAlakRto dharmo yauvanAdirvizeSo'vasthA / (vA0 3 / 3 / 108) / viyaM saMvRtaM jAyate janayati / antarbhA- kAlena nirvRttaH / nivRtte'kSayUtAdibhyaH' (4 / 4 / 19) iti vitaNyarthaH / 'anyeSvapi- (3 / 1 / 101) iti ddH| vize- Thak / avapUrvAttiSThateraG (3 / 3 / 106) / 'vyavasthAyAm' (11. SeNa eH kAmAt , inA vA jAyate / viziSTA I lakSmIrjAyate- | 134) iti jJApakAt // (1) // * // ekam 'kaalaavsthaayaaH|| 'smAditi vA / vajati kArya gacchati / 'vaja gtau'| guNAH sattvaM rajastamaH // 29 // (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1134) / pRSodarAditvAt guNA iti // sato bhAvaH sattvam / sIdantyasmin gunnaa(63|109) Itvam / bavayoramedArIjam / 'bIjaM tu retasi / | daya iti vaa| sadestvan (u0 4 / 105) 'sattvaM dravye guNe syAdAdhAne ca tattve ca hetAvaGkarakAraNe' iti haimaH // (3) citte vyavasAyakhabhAvayoH / pizAcAdAvAtmabhAve bale prANeSu // * // trINi "kaarnnsy|| jantuSu' // (1) // // rajayati / 'bhUrajibhyAM kit' (u0 4|nidaanN tvAdikAraNam // 28 // 217) ityasun / ('rajo reNuparAgayoH / strIpuSpe guNamede nidAnamiti // nitarAM dIyate'sAdhAraNatayA janyate- | c')|| (1) // // tAmyatyanena / 'tamu glAnau' (di. 50 'nena / 'dAma' (ju0 u. a.)| 'krnnaa-(313|117) | se0)| asun // * // kapratyaye 'rajatamI' adantapuMliGgAvapi / iti lyuT / 'nidAnaM kAraNe zuddhau tapasaH phlyaacne| vatsa- 'puSpe veze guNe caiva rajo'yaM rajasA saha' ityutpalinI / dAmyavasAne ca' // (1) * // Adimukhya kAraNam // (2) | 'rajo'yaM rajasA sArdhaM strIpuSpaguNadhUliSu' ityajayaH // (1) ||AUM|| dve 'mukhyakAraNasya // // 4 // 'trayANAM guNAnAmapi' ekaikam // kSetrajJa AtmA puruSaH janurjananajanmAni jnirutpttirudbhvH| kSetrajJa iti // kSIyate iti kSetra zarIram / tjjaanaati| januriti // jananam / 'janI prAdurbhAve' (di.Ase.) 'jJA avabodhane' (jyA0 pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / - 'janerusiH' (u0 2 / 115) // (1) // // lyuTi (3 / 3 / 115) 3) iti kH| yattu-kSetre jAnAti-iti mukuttH| tanna / jananam / yattu-'jana janane' (ju0 pa0 se.)-iti muku'etadyo vetti-' iti prAgupanyastagItAvirodhAt / 'kSetrajJA- Tenoktam / tnn| tasya chAndasatvAt / ('jananI tu dayAvAtmanipuNau' iti haimaH // (1) // // atati / 'ata sAtatya- mAtrorjananaM vNshjnmnoH')|| (2) // * // manini (u0 4. gamane' (bhvA0 pa0 se.)| 'sAtibhyAM maninmaniNau' | 145) janma // * // 'iSiyudhIndhi- (u0 11145) iti (u0 4.153 ) iti maniNa / ('AtmA citte dhRtau yatne maki janmazabdo'dantaH puMliGgaH / 'klIbo'pi' ityujvaladhiSaNAyAM kalevare / paramAtmani jIve'rke hutaashnsmiiryoH|| dattaH // (3) // // 'janighasibhyAmiNa' (u0 4.130) / khabhAve') // (2) // 4 // purati / 'pura agragamane' (tu. pa0 / 'janivadhyozca' ( // 3 // 35) iti vRddhiniSedhaH / utpttisaahcse.)| 'puraH kuSan' (u0 4 / 74) / 'anyeSAmapi-' (6- jineH strItvaim // (4) // * // utpadanam / 'pada gatau' (di. 3 / 137) iti dIrghatve 'puruSa' api| pUrayati / 'pUrI ApyAyane (di. A0 se.) / bAhulakAtkuSan / 1-'satyaM vadanti te kasmAdasatyaM niirjstmaaH|| iti prayogA t-iiti mukuTabudhamanohare // 2-'kimartha janinA jantoH' ityAdi1-idaM tu na prakRtopayogi // prayogadarzanAtpuMstvamapi-iti mukuTa-pIyUSau / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIvargaH 5] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 55 A0 a0 ) / ktin (3 / 3 / 94) / (5) // * // udbhavanam / 174) / tuk (6 / 1 / 71) / vyatyayena tasya da itynye| 'Rdoram' ( 3 / 3157) // (6) // // SaT 'jananasya' // ('hRt klIbaM bukkcittyoH')|| (5) // * // manyate'nena / prANI tu cetano janmI jntujnyshriirinnH|| 30 // asun ( u0 4 / 189) / prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) mAnasam / ('mAnasaM vaantsrsoH')|| (6) // // tadabhAve mnH| prANIti // prANAH santyasya / 'ata ini-' (5 / 2 / 115) (manazcitte manISAyAm' ) / ardharcAdiH (2 // 4 // 31) ayamitIniH // (1) // * // cetayate, cetati vA / nandyAdiH (3 / ityeke / tadA 'manAH' ityapi // (7) sapta 'mnsH'|| 11134) / ('cetanaH syAtsahRdayaprANinozcetanA tu dhIH') iti kAlavargavivaraNam // // (2) // // janmAsyAsti / 'ata ini- (5 / 2 / 115) / nAntAttu vrIhyAditvAt (5 / 2 / 116) // (3) // // jAyate / 'kamigamijani-' (u0 1173) iti tun // (4) 'yaji-buddhirmanISA dhiSaNA dhIH prajJA zemaSI mtiH| mani-' (u0 3 / 20) iti yuc / ('janyaH syAjantumAtre | prekssoplbdhishcitsNvitprtipjjnypticetnaaH||1|| ca pAvake parameSThini') // (5) // // janyu zarIramasyAsti / | buddhiriti // budhyate'nayA / bodhanaM vA / ktin (3|iniH (5 / 2 / 115) // (6) // * // SaT 'prANinaH' // 3 / 94) // (1) ||AUM|| 'ISa gatihiMsAdarzaneSu' (bhvA0 A0 jAtirjAtaM ca sAmAnyam se0) / 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103) ityapratyayaH / manasa ISA / jAtiriti // jAyate 'janI prAdurbhAve' (di. A0 zakandhvAditvAt (vA. 6 / 1 / 94) TeH pararUpam // (2) // 4 // se0)| ticaktau ca-' ( 3 / 3 / 174) iti ktic / 'jana dhRssnnuvntynyaa| 'jidhRSA prAgalbhye' (svA0 pa0 se.) 'dhRSesana-' (6 / 4 / 42) ityAdinAtvam / 'titutra-' (12 / 9) iti rdhiS ca saMjJAyAm' (u0 2 / 82) iti yuc // (3) // * // neda / 'jAtiH sAmAnyagotrayoH / mAlatyAmAmalakyAM ca dhyaaytynyaa| dhyAnaM vA / 'dhyAyateH saMprasAraNaM ca' (vA0 cunyA kampillajanmanoH // jAtIphale chandasi ca' iti haimH|| 3 / 2 / 178) iti vip / 'halaH' (6 / 4 / 2) iti dIrghaH / (5) // ||kt (3 / 3 / 174 ) jAtam / 'jAtaM vyaktaugha | ('dhIrjJAne jJAnamede'pi') // (4) // // prajJAyate'nayA / janmasu / klIbaM, triliGgamutpanne' // (2) // * // samAnAnAM bhAvaH / prajJAnaM vaa| 'jJA'vabodhane (kyA0 50 a0)| 'Atazcopa'guNavacana-' (5 / 1 / 124) iti SyaJ // (3) // // trINi sarge' ( 3 / 3 / 106) ityaG / ('prajJastu paNDite vAcyaliGgo, 'ghtttvaadijaate|| buddhau tu yoSiti') // // zraddhApi / 'prajJA zraddhA dharA jJaptiH paNDA saMvedanaM vidA' iti zabdArNavAt // (5) // 2 // __vyaktistu pRthgaatmtaa| shete| zeH vic (3 / 2 / 75) / mohaH / taM muSNAti / shemussii| (vyaktiriti // ) vyajyate'nayA / 'ajU vyaktyAdau' | 'muSa steye' (kyA0pa0 se.) mUlavibhujAditvAt (vA0 3|(ru0p0 se0) 'striyAM ktin' (3 / 3 / 94) / vyanakti vaa| 2 / 5) kaH gaurAditvAt (4 / 1 / 41) jIS // (6) // // ktic (3 / 3 / 174) // (1) // // pRthagAtmA yasya tasya | mnyte'nyaa| mananaM vaa| 'mana jJAne' (di. A0 a0)| bhaavH| tal (5 / 1 / 110) // (2) // * // dve 'ghaTAdi- ktin (3 / 3 / 94) / ('matirbuddhIcchayoH') // (7) ||AUM|| vykte'|| prakRSTamIkSaNam / anayA 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityaH / TAp cittaM tu ceto hRdayaM svAntaM hRnmAnasaM manaH // 31 // (4 / 1 / 4) / 'prekSA dhIrIkSaNaM nRttam' iti haimH|| (8)* // cittamiti // 'citI saMjJAne' (bhvA0 pa0 se.)| upalambhanam / upalabhyate'nayA vaa| 'DulabhaS prAptau' (bhvA0 bhAve ktaH (3 / 3 / 114) / 'zvIditaH-' (7 / 2 / 14) itINa A0 a0)| SittvAt (3 / 3 / 104) aGi prApte AbAdiniSedhaH // (1) // // asuni (u0 4 / 189) cetH|| (2) | tvAt (vA0 3 / 3 / 94 ) bAhulakAdvA tin / ('uplbdhi||5|| hriyate viSayaiH 'bRhoH pugduko ca' (u0 4 / 100) iti rmatI prAptI') // (9)* // 'citI saMjJAne' (bhvA0pa0 se.) jayan dugAgamazca / harati Aharati viSayAniti vA / ('hRdayaM saMpadAditvAt (3 / 3 / 108) kvip| cit tAntA // (10) // * // vakSasi khAnte vukkaayaam')|| (3) // * // 'khana zabde' (bhvA0 saMvedanam / 'vida jJAne' (a0 pa0 se.) / ('saMvit 50 se0 ) / khanyate sma / 'kSubdhakhAnta-' (7 / 2 / 18) iti saMbhASaNe jJAne saMgrAme nAmni toSaNe / kriyAkAre pratijJAyAM manami nipAtitam / ('svAntaM cetasi ghre')|| (4) // // saMketAcArayorapi') (11) ||AUM|| pratipadanam / 'pada gatau' hRdayasya 'padannas-' (6 / 1 / 63) iti hRdaadeshH| prabhRti (di. A0 se.)| saMpadAditvAt (vA0 3 / 3 / 108) / kim / grahaNA prakArArthatvAtvacitvAdAvapi / harateH kvip (3 / 2 / karaNe vA // (12) // * // 'jJapa 'micca' (cu. pa0 se.) | curAdiH / NyantatvAdhuci (3 / 3 / 107) prApte AvAditvAt 1-haime tu 'jAtyodha' iti paThitam / jAtiH sAmAnyam / tatra (vA0 3 / 3 / 94) bAhulakAdvA ktin / yadA tu curAdInAM yathA 'ratnaM sujAtaM kanakAvadAtam' itynekaarthkairvaakrkaumudii|| | NijabhAve sAmAnyApekSaM jJApakam / tadA ktin nyAyya Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam 5 eva / 'titutra-' (29) iti neT // (13)||*||'cit vicikitsA tu sNshyH| saMcetane' (cu0 A0 se.) curAdiH / 'NyAsazranthaH-' (3 / - saMdehadvAparau ca 3 / 107) iti yuc / 'cetanA saMvidi striyAm / vAcyavatprANa- vicikitseti // 'kita saMzaye' (bhvA0pa0 se0)| yukte' // (14) // * // caturdaza 'buddhaH // 'guptikijhyaH san' (3 / 1 / 5) / 'a pratyayAt' (3|3|dhiirdhaarnnaavtii medhA 102) / vicikitsA // (1) // // 'zIG' (a0 A0 dhIriti // dhAraNAzaktiyuktA dhiiH| 'medhR saMgame' (bhvA0 s0)| erac' ( 3 / 3156) / saMzayaH / / (2) / / se0)| 'erac' (3 / 3 / 56) / saMzayaH // (2) // * // 'diha u0 se.) medhate saMgacchate sarvamasyAm / 'gurozca- (3 / 3 / - | upacaya (a0 u0 a0)| sadA upacaye' (a0 u0 a0)| saMdehanam / ghaJ (3 / 3 / 18) 103) itykaarH| ('medhA buddhau, Rtau pumAn) / (1) // (3) // * // dvau parau prakArau yasya / / 'sarvanAmasaMkhyayo:-' // // ekam 'dhaarnnaavbuddhH|| (vA0 2 / 2 / 35) iti dvizabdasya pUrvanipAtaH / pRSodarAdisaMkalpaH karma mAnasam / tvAt (6 / 3 / 109) Atvam / ('dvAparaM saMzaye yuge')|| // * // catvAri 'ekadharmiNi viruddhAnekakoTyAvagAhisaMkalpa iti // idamidaM kuryAmiti manasaH karma jnyaansy'|| vyApAraH / saMkalpanam / 'kRpU sAmarthya' (bhvA0 A0 se.)| atha samau nirNayanizcayo // 3 // bhAve ghaJ (3 / 2 / 18) // (1) // // ekam 'mnovyaapaarsy|| ___ atheti // 'NI prApaNe' (bhvA0 u0 a0) / nirNaya nam / 'erac' (3 / 3 / 56) / 'upasargAdasamAse'pi- (01. cittAbhogo manaskAraH 4 / 14) iti Natvam // (1) // * 'ciJ cayane (khA0 u0 citteti // cittasya manasa AbhogastadekapravaNatA pUrNatA a0) nizcayanam / 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) ityap // (2) // * // vA "Abhogo vAruNacchatre pUrNatAyatnayorapi' / 'bhuja pAla- dve 'nizcayasyA . nAbhyavahArayoH' (ru. pa0 a0)| bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) // mithyAdRSTirnAstikatA (1) // * // manasaH kAro vyApAravizeSaH / 'DukRJ (ta0 u0 mithyeti // 'mithyA' ityphve| tadviSayiNI dRssttiH|| a0)| bhAve dhaJ (3 / 3 / 18) / 'ataH kRkami-' (8 (1) // * // nAsti paraloka iti matirasya / 'astinAstidiSTaM46) iti satvam // (2) // * // dve 'manasaH sukhAdA matiH' (4460) iti Thak / tasya bhAvo nAstikatA // ttprtvsy|| (2) // * // dve 'paraloko naastiityaadibuddheH'| carcA saMkhyA vicAraNA // 2 // vyApAdo drohacintanam / caceti // 'carca adhyayane (cu0 u0 se0) curAdi- vyApAda iti // pada gatau' (di. A. a.) NyantAdbhAve 'cintipUji-' (3 / 3 / 105) ityaG / ('caco vyAGapUrvaH / vyApAdanam / NyantAt (3 / 1 / 26) ghaJ ( 3 / 3 / / syAcaryamuNDAyAM cintaasthaaskyorpi')|| (1) // saMkhyA- MIR) dohamya cintanama / 'lyaTa ca ( 3131. nam / 'cakSiGaH khyAJ' / (2 / 4 / 54) / 'Atazca-' (3 / 3 / 115) // bAhulakAlyuT-iti mukuttH| tanna / strItvaviziSTe 106) ityaG / 'saMkhyaikAdau vicAre ca // (2)||||'cr bhane ahavA bhAve aGaH (3 / 3 / 105) vihitatvena napuMsakatvaviziSTe bhAve asaMzaye (cu0 u0 se.) curAdiH / 'NyAsa- (3 / 3 / 107) lyuTo nirapavAdatvAt // (2) // // dve 'drohcintnsy|| iti yuc // (3) // // trINi 'vicAraNasya // samau siddhAntarAddhAntau adhyAhArastarka UhaH samAviti // siddho'nto nizcayo yasmin // (1) __ adhyAhAra iti // adhyAharaNam / adhyApUrvo hRJ / // // rAddhaH siddho'nto nizcayo'smin // (2) // * // dve (bhvA0 u0 a0) bhAve ghaJ (3 / 3 / 118) // (1) // * // | "siddhaantsy|| apUrvotprekSaNaM tarkaNam / 'tarka bhASArthaH' curAdau 'paTapuTa bhraantirmithyaamtibhrmH||4|| iti daNDake paThitaH / bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) kRntati, | bhrAntiriti // 'bhramu calane' (bhvA0 pa0 se.)| kRntate vA ac (3 / 1 / 134) ghI (3 / 3 / 19) / pRSodarA- bhAve tin (3 / 3 / 94) 'anunAsikasya-' (6 / 4 / 15) iti ditvAt (6 / 3 / 109) varNaviparyayaH / 'tako vitarke kAGkhAyA-- dIrghaH / 'bhrAntiranavasthitau / mithyAmatau ca bhramaNe' // (1 mahakarmavizeSayoH' iti haimaH // (2) // * // Uhanam 'Uha // // "mithyA' ityavyayam / tena karmadhArayaH // (2) // 4 // vitarke' (bhvA0 A0 se.)| bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) // (3) bhAve ghaji (333 / 18) bhrmH| 'nodAttopadeza- (7 // 3 // 34) // * // trINi 'trksy|| iti na vRddhiH / 'bhramo'mbunirgame bhrAntau kundabhramaNayorapi / 1-vAcyapramANasvarge // (3) // 4 // trINi 'atmistjjnyaansy'| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIvargaH 5] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| saMvidAgUH pratijJAnaM niyamAzrava-saMzravAH / ( 3 / 3 / 114) iti vA ktH| 'nirvANo'vAte-' ( 8 / 2 / 50) anggiikaaraabhyupgm-prtishrv-smaadhyH||5|| | iti niSThAnatvam / yadvA,-adhikaraNe bhAve vA lyuT / bandhAnnisaMviditi // saMvedanam / 'vida jJAne' (a0 50 se.)| | rgamanamityarthaH / "nirvANaM mokSanirRtyorvidhAne karimajane' iti haimaH // (3) // * // atizayena prazasyaM zreyaH / 'zreyo saMpadAditvAt (vA0 3 / 3 / 108) vip // (1) // * // Agamanam / AgUH / 'gameH' ityanuvartamAne 'bhramezca DU:' (u0 muktau zubhe dharme'tiprazaste tu vAcyavat // (4) // * // nitarAM 2068) / DittvAhilopaH (6 / 4 / 143) / vadhUzabdavat / zreyaH niHzreyasam / 'acatura-' (5 / 477) iti nipAyadA tu kvipi (bA0 3 / 3 / 108) 'gamaH kvauM' (6 / 4 / 40) titam / 'niHzreyasaM tu kalyANamokSayoH zaMkare pumAn // ityantalope 'UG ca gamAdInAm' (vA0 6 / 4 / 40) ityU (5) // 4 // avidyamAnaM mRtaM maraNamatra / 'amRtaM yajJazeSe syAtpIyUSe salile ghRte| ayAcite ca mokSe ca nA dhanvakArAdezaH / tadA 'oH supi' (6 / 4 / 83) iti yaNi ami zasi ca 'Agvam , AgvaH' iti vishessH| 'gurI udyamane' ntaridevayoH' // (6) // // 'mokSa avasAne' (cu0 u0 (tu. A0 se.)| asmAt kvipi (vA0 3 / 3 / 108) tu se0) avasAnaM kSepaH / curAdiH / 'erac' (3 / 3 / 56) / ghaJ (3 / 3 / 18) vA / 'mokSo niHzreyase vRkSavizeSe mocane mRtA' AgUH, Agurau, AguraH, iti dhUrvat // (2) // * // jAnA | iti haimaH // (7) // // apavarjanam / 'vRjI varjane' (a. telyuTa (3 / 3 / 115) // (3) // * // 'yamaH samupaniviSu ca | A. se0)| ghaJ 'apavargastyAgamokSayoH / kriyAvasAne (3 / 3 / 63 ) ityap / 'niyamo yantraNAyAM ca pratijJAnizcayavrate' // (4) // // ApUrvAcchRNoteH 'RdoH- (3 / 3 / 57) sAkalye' iti haimaH // (8) // // aSTau 'mokSasya' // ityap / 'Azravo'GgIkRtau kleze nAnyavadvacanasthite' // (5) athAjJAnamavidyAhaMmatiH striyAm / // // evaM saMzrava-(6)pratizravau (9) ||AUM|| 'aGgI' iti (atheti // ) jJAnaviruddham / jJAnanivartyatvAt // (1) vyantamavyayam / tatpUrvAtkRjo bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) // (7) // * // 'vida jJAne' (a. pa. se.)| vedanam 'saMjJAyAM // // 'abhyupa' ityupasargadvayapUrvAdgameH 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) samaja-' ( 3 / 3 / 99) iti kyp| avidyA vidyAviruddhA // ityap / 'abhyupagamastu puMsi khIkAre nikaTagamane ca // (2) // // ahamiti vibhaktipratirUpakamavyayamahaMkArArtham / (8) // // samAGpUrvAddhAo bhAve kiH ( 3 / 3 / 92) / 'samA- ahaMpradhAnA matiH // (3) // // trINi 'ajJAnasya' // dhirnA smrthne| dhyAne vairasyaniyame kAvyasya ca guNAntare' // rUpaM zabdo gandharasasparzAzca viSayA amI // 7 // (10) // // daza 'aGgIkArasya // gocarA indriyArthAzca mokSe dhIjhanam rUpamiti // ropayati vimohayati / 'rupu vimohane' mokSe iti|| mokSaphalikA dhImA'nam // (1)* ekam (di. pa0 se.)| ac (3 / 3 / 134) / 'anyeSAmapi-' 'mokssopyogivuddheH|| | ( 6 / 3 / 137) iti dIrghaH / yadvA,-'rUpa rUpakaraNe' (cu. u. anyatra vijJAnaM shilpshaastryoH| se0) iti caurAdikasyAyamapyarthaH / yadvA,-rUyate stUyate / anyatreti // anyaphalikA zilpe zAstre ca yA dhIH sA | 'ru zabde' (a0 pa0 a0)| 'khaSpazilpa-' (u0 3 / 28) vijJAnam / 'vijJAnaM kArmaNe jJAne' iti haimH| mukuTastu-| iti papratyayo dIghazca nipaatitH| 'rUpaM tu zlokazabdayoH / 'mokSa iti nimittasaptamI / mokSanimittaM zilpazAstrayordhI pazAvAkAze saundarye, nANake nATakAdike // granthAvRttI nimucyate / anyanimittaM yA tayoH sA vijJAnam' iti khabhAve ca' iti haimaH // (1) // * // zapyate Akruzyate / vyAkhyat / ( tenna / zilpajJAnasya mokSe'nupayogAt ) // 'zapa Akroze' (bhvA0, di. u0 a0) 'zAzapibhyAM (1) ekam 'zilpAdiviSayakabuddheH' // dadanau' (u0 4 / 97) iti dan / 'zabdo'kSare yazogIyomaktiH kaivalyanirvANa)yoniHzreyasAmRtam // 6 // rvAkye khe zravaNe dhvanau' iti haimaH // (1) // * // gandhayati / 'gandha ardane' (cu0 A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / mokSo'pavargaH 'gandhaH saMbandhalezayoH / gandhakAmodavargeSu' iti haimaH // muktiriti // mocanam / 'mucla mokSaNe' (tu0 u0 | (1) // // rasyate / 'rasa AkhAdane' (cu0 pa0 se.) a0)| ktin (3 / 3 / 94) / "muktirmocanamokSayoH' iti | curAdiH / 'erac' (3 / 3 / 56) / ghaJ (3 / 3 / 18) vaa| haimaH // (1) // // bandhavirahAtkevalasya bhAvaH / 'guNa- 'raso gandharase jle| zRGgArAdau viSe vIrya tiktAdau dravavacana-' ( 5 / 1 / 124 ) iti SyaJ // (2) // * // nirvAntyatra / rAgayoH // dehadhAtuprabhede ca pAradakhAdayoH pumAn' iti bhAve vA / 'tto'dhikaraNe ca-' (3 / 4 / 76) iti 'napuMsake bhAve haimaH // (1) // * 'spRza saMsparzane' (tu. pa0 se0)| 1-'medinyAmevopalabhyate // 1 ayaM pAThaH kutracinnopalabhyate / / amara08 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 amrkossH| [prathamaM kANDam 'akartari ca-' (3 / 3 / 19) iti ghaJ / 'sparzI vargAkSare dAne 'nApi kaSAyastuvaraH' iti bopAlitaH / 'puMsi kaSAyastuvasparzane sparzake ruji' iti haimaH // (1) // * // visinvanti ram' iti klIbakANDe ratnakoSaH // (1) // * // kaSati nibadhnantIndriyANi / 'SiJ bandhane' (khA0 u0 a0)| kaNTham / 'kaSa hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAdAyaH / pacAdyac (3 / 3 / 134) / 'prinivi-(8|3|70) iti 'kaSAyaH surabhau rase / rAgavastuni niryAse krodhAdiSu Satvam / 'viSayo yasya yo jJAtastatra gocaradezayoH / vilepane' iti haimaH // (2) // // astrItyubhayAnvayi / zabdAdau janapade ca' iti haimaH // (1) // * // gAva indri- uktakoSAbhyAm "kuvarastu kaSAyo'strI' ityeke paThanti // yANi carantyeSu / 'karaNAdhikaraNayoH' ityadhikAre 'gocara- dve 'kssaayrssy|| saMcara-' (3 / 3 / 119) iti nipAtitaH // (2) // // indriyai madhuro rarthyante / 'artha yAcJAyAm' (cu0 A0 se.)| karmaNi madhura iti // madhu mAdhuryamasyAsti / 'USasuSi-' (5/ghaJ (3 / 3 / 119) // (3) // paJcAnAmapi pratyekaM trINi | 2 / 107) iti raH / ('madhuraM visse)| madhurastu priye khAdau 'viSayANAm // rase ca rsvtypi| madhurA mathurApuryA yssttiimedaamdhuulissu| hRSIkaM viSayIndriyam / madhukukkuTikAyAM ca mizreyAzatapuSpayoH' iti haimH|| (1) // 4 // hRSIkamiti // hRSyantyanena / 'hRSu alIke' (bhvA0 ekam 'mdhursy'|| pa0 se.)| 'alihRSibhyAM kit' (u0 4 / 17) iti karaNe lavaNaH Ikan // (1) // // viSayo'syAsti / iniH (5 / 2 / 115) / (lavaNa iti||) lunAti jAjyam / 'lUJ chedane (tyA0 ('viSayI viSayAsakte vAcyavat, klIvamindriye / puMsi u0 se.)| nandyAdilyuH (3 / 1 / 134) / 'lavaNAlluka' (4|syaannuptau kAmadeve vaiSayike'pi ca') // (2) // // indrasyA- 424) iti liGgANNatvam / 'lavaNo rAkSase rse| asthitmano liGgam / 'indriyamindraliGgam-' (5 / 2 / 93) ityAdinA mede lavaNA viTU' iti haimaH // (1) // * // ekam ghac nipaatitH| 'indriyaM tu cakSurAdiSu retasi' iti haimH|| 'lvnnsy|| (3) // // trINi 'indriyaannaam|| . kttuH| karmendriyaM tu pAyvAdi (kaTuriti // ) kaTalyAvRNoti tIkSNatayA mukham / karmeti // karmasAdhakamindriyaM karmendriyamucyate // (1) 'kaTe varSAvaraNayoH' (bhvA0 pa0 se.)| kaTivaTibhyAM ca (u0 118) ityuH / 'kaTTakArye matsare ca dUSaNe ca kadra // // pAyati zoSayati tailamiti paayuH| 'pai zoSaNe' (bhvA0 rase / tike priyaGgusurabhI kaTakA rAjikAsvapi' iti haimaH // pa0 a0) 'kRvApAji-' (u0 1 / 1) ityuN / 'Ato yuk-' (1) // * // ekam 'ktto'| (73 / 33) 'pAyUpasthe pANipAdau vAkcetIndriyasaMgrahaH / utsargAnandanAdAnagatyAlApAzca takriyAH' iti kAmandakIye // tiktaH ekam 'guhyAdIndriyasya // tikta iti // tejayati sma / 'tija nizAne (cu. 50 se0)| sAmAnyApekSajJApakAccurAdInAM NijabhAve 'gatyarthAmanonetrAdi dhIndriyam // 8 // karmaka (32472) iti.ktH| pakSAntare tu saMjJApUrvaka mana iti // dhIsAdhanamindriyaM dhIndriyam // (1) // 1 // tvAdguNAbhAvaH / 'tiktastu surabhau rase / tiktA tu kaTu'manaH kau~ tathA netraM rasanA ca tvacA saha / nAsikA rohiNyAM tiktaM papeTakoSadhe' iti haimH|| (1) ekama ceti SaT tAni dhIndriyANi pracakSate' // ekam 'jJAne- "tiktasya' // ndriyasya' // amblazca tuvarastu kaSAyo'strI (ambla iti // ) ambyate zabdyate bhoktRbhiH / 'abi zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'mUzakyavibhyaH klaH' (u. 4tuvara iti // 'tuH' sautro dhaatuH| tavIti hinasti kha 108) / amblaH // * 'ama roge' (cu0 u0 se.)| amati rogAn / 'chitvarachatvara--' (u03|1) ityAdinA varac / rujatyarucim / bAhulakAle amlo'pi / 'amlo rase'mla('tavarastu kaSAye syAtkAkSyADhakyostuvaryapi') // * vetAtIcAryA dAti haimaH // vetse| (amlI cAGgeryAm ) iti haimaH // (1) // 1 // diirghaadirpi| 'nare'zmazruNi zRGgAbhyAM rahite gavi tuuvrH| ekam 'amlsy|| kAle prApte kaSAye ca rase puMvyaJjane cyute' ityutpalinI / 1-atra dIrSe tvAryAbhaGgaH syAt-iti mukuttH|| 2-asthibhedo 1-vargAkSarANi kAdayo mAvasAnAH paJcaviMzatiH / te vargAH paJca | bhAlakarNAntarAsthi / tatra yathA pryogH| zRNAti lavaNAghAta' ityane. paJca' iti kAtanasUtrAt // kaarthkairvaakrkaumudii|| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIdhargaH 5 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / DAAAAAAA AAAAAPanewwwwwwwwwwwwws rasAH puMsi AmodI mukhavAsanaH // 11 // rasA iti // 'rasa AkhAdane' (cu0 u0 se.) a- AmodIti // Amodayati / 'supyajAtI- ( 3 / 2 / 78) dantaH / rasyante AkhAdyante / 'erac' ( 3 / 3 / 56) ghaJ iti NiniH // (1) // // mukhaM vAsayati / nandyAdilyuH (3 / 1 / (3 / 3 / 19) vA / tuvarAdagaH SaT rasazabdavAcyAH / tatra 134) // (2) // // dve "mukhavAsanaguTikAdeH // tuvarakaSAyayorastrItvasthoktatvAditareSAM liGganirNayamAha-'puMsi' pUtigandhistu durgandhaH iti / 'guNamAtre vartamAnA madhurAdayaH paJca puMsi' ityarthaH // tadvatsu SaDamI trissu||9|| | pUtIti // 'pUyI vizaraNe durgandhe ca' (bhvA0 A. tadvatsviti // amI SaT / SaNNAmapi vAcakAstuvarAdayaH se.)| puuyyte| pUtiH / ktin (3 / 3 / 94) / pUtirduSTo saptApi guNini triliGgA ityarthaH / kaTuzabdAstriyAm 'voto gandho'sya 'gandhasyet-' (5 / 4 / 135) itIkAraH // (1) // // durgandhe vikAro neti vizeSaH // (2) // * // dve gunn-(4|1|44) iti vA GIS // vimardotthe parimalo gandhe jnmnohre| 'durgandhasya // vimottha iti // suratAdivimardotthe mAlyAdigandhe, vitraM syAdAmagandhi yat / gharSaNasamudbhave candanAdigandhe, ca janAnAM manohare, primlH| visamiti // visyati / 'visa preraNe' (di. 50 'mala dhAraNe' (bhvA0 A0 se.)| malyate / karmaNi ghaJ se.) 'sphAyi-' (u0 2 / 13) iti bAhulakAdrak / 'visa (3 / 3 / 19) / saMjJApUrvakatvAddhyabhAvaH / 'khano gha ca' | utsarge' iti tu bhaTTaH / 'vinasate' iti vA 'anyebhyo'pi(3|3|125) iti gho vA / pitkaraNAt 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / 'bavayorabhedaH // (1) // 4 // ityabhyapagamAt / yadvA,-malate dhArayati janamanAMsi pacAdyac Amospo malaH / nava yoga / (333134) / 'syAtparimalo vimardAtimanoharagandhayo haragandhayA- 4137) iti samAsAnta it // (2) // 1 // dve 'apakamAMzcApi / suratopamardavikasaccharIrasaGgAdisaurabhe puMsi' // (1) sAdigandhasya' // // // ekam 'parimalasya' // AmodaH so'tinirhArI zabdArNave tu 'kastRrikAyAmAmodaH karpUre mukhavAsanaH / Amoda iti // sa parimalo'tiniharhArI atyantamanohara- baku bakule syAtparimalazcampake surabhistathA // ' iti // shvet| AsamantAnmodayati, ityAmodaH / 'muda harSe' (bhvA0 shkshbhrshcishvetvishdshyetpaannddraaH||12|| A0 se.) nnyntH| ac (3 / 1 / 134) / 'Amodo avadAtaH sito gauro valakSo dhavalo'rjunaH / gandhaharSayoH' // (1) * // ekam 'sugandhasya' // zukleti // zokati mano'smin / 'zuka gatau' (bhvA0pa0 __ vAcyaliGgatvamAguNAt // 10 // se.)| 'Rjendra- (u0 2 / 28) iti nipaatitH| 'zuklo vAcyeti // AguNAt 'guNe zuklAdayaH puMsi' ityataH yogAntare site| napuMsakaM tu rajate' // (1) // // zobhate / prAk / ataH paraM 'vAcyaliGgatA' ityadhikriyate // 'zubha dIptau, zobhAyAM vA' (bhvA0 A0 se.)| 'sphAyisamAkarSI tu nirhArI u0 2 / 13) iti rak / 'zubhraM dIpte'bhrake site' iti haimaH samAkarSIti // samAkarSatyavazyaM manaH 'AvazyakA // (2) // * 'zuca dIptau' (*) / ik (vA0 3 / 3 / 108) (3 / 3 / 171) iti NiniH / ydvaa,-smaakrssnnshiilH| 'supya // (3) // // 'nizvitA varNe' (bhvA0 A0 se.) bhvAdiH / jAtI- (3 / 2 / 78) iti NiniH // (1) // * // evaM nirhArI zvetam / ghaJ (3 / 3 / 18) 'zveto dvIpAdribhedayoH / zvetA // (2) // 7 // dve 'duurgaamigndhsy|| varATikAkASThapATalAzatinISu ca / klIbaM rUpye('nyavacchukle) surbhirghaanntrpnnH| // (4) // // vizIyate / 'zada zAtane' (bhvA0, tu. pa. iSTagandhaH sugandhiH syAt surabhiriti // suSTha rabhante'tra surabhiH / in (u0 1-gandhasyet-' (1 / 4 / 135) iti sUtre duro'pAThAt / kecittu 4 / 118) // (1) // // ghrANaM tarpayati / nandAdilyuH (3 / 1 / - matvarthIyetyantaM paThitvA karmadhArayAdini vyAcakSate / tanna / 'karmadhAraya134) // (2) // // iSTo gandho'sya / 'iSTagandhaH sugandhau matvathIMyAbhyAM bahuvrIhireveSTo lAghavAt' iti kAtyAyanokteH / apare tu lAghavamanAdRtya matvarthIyamicchanti / 'bisakisalayacchedapAtheyavantaH' syAtriSu klIbaM tu vAluke' // (3) // * // suSTu gandho'sya / itivat / prayogazca 'yadurgandhi madAvilaM malazatairyatpUtinADImayam' iti 'gndhsyet-'(5|4|135) iti samAsAnta ikaarH| 'sugandhiH zRGgAraprakAze / iti budhamanoharAyAm // 2-visraM dantyoSThayAdi / sthAdiSTagandhe triSu kSIre napuMsakam // (4) // 1 // catvAri 'visrajambAlazeSam' iti damayantIleSAt // 3-tAlavyazaH 'zveto 'iSTagandhasya // dhAvati' iti mahAbhAgyazleSAt // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam a0)| ac (3 / 1 / 134) / vizaMdaH pANDare vyakte' iti | hariNaH pANDuraH pANDuH haimaH // (5) // // shyaayte| 'zyaG gato' (bhvA0 A0 hariNa iti // harati mnH| 'zyAstyAhRjavibhya inaca' a0)| 'hRzyAbhyAmitan' (u0 3 / 93) // (6) // // (u0 2 / 46) / 'hariNI pANDusArako hariNI cArupaNDate mano'smin / 'paDi gatA' (bhvA0 A0 se0) bAhu- yoSiti / suvarNapratimAyAM ca haritAvRttabhedayoH' iti haimH|| lakAdaro dIrghazca // (7) // // avadAyate sma / 'daip zodhane (1) // pANDatvamasyAsti / nagapAMsupANDabhyo / (bhvA0 pa0 a0)| karmaNi ktaH (3102) / 'avadAtaM (340) / avadAta | 'pANDaro vrnntdvtoH| pANDaraM tu marubake' iti haimaH // tu vimale manojJe sitapItayoH' iti haimaH // (8) // 4 // | (2) // paNjyate jJAyate / 'paDi gatI' (bhvA0 A0 se0) sinoti mnH| 'SiJ bandhane (khA0 u0 a0)| 'aji- mRgavAditvAt ( u0 1137) kuH / pRSodarAditvAt (6|3|ghRsibhyH ktaH' (u0 3 / 89) / 'sitastvavasite baddhe varNe 109) dIrghaH / 'pANDastu pItabhAgArdhaH ketakIdhUlisaMnibhaH' sitA tu zarkarA' iti haimaH // (9) // * // gurate udyukte iti zabdArNavaH / 'pANDaH kuntIpatau site' iti haimH|| mano'smin / 'gurI udyamane' (tu. A0 se.)| 'Rjendra- (3) // // trINi 'pItasaMvalitazuklasya' // (u0 2 / 28) iti nipAtitaH / 'gauraH zvete'ruNe pIte vizuddhe cndrmsypi| vizade gauraM tu zvetasarSape padmakesare' ___ ISatpANDustu dhUsaraH // 13 // iti haimH| yattu-'gorate' iti khAmI, 'gorati' iti mukuttshc| ISaditi // dhUnoti cetaH / 'ghU vidhUnane' (khA0 A0 tanna / 'gurI udyamane' iti dhAtumupanyasyoktarUpopanyAsasyA- se.)| 'kRdhUmadibhyaH ksaraH' (u0 3 / 73) / bAhulakAdaSasaMbhavAt // (10) // * // availkssyte| ghaJ (3 / 3 / 19) / tvam / yadvA,-dhUsanam / 'dhUsa kAntau' (cu. pa0 se.) cu'vaSTi bhAguriH-' ityllopH| yadvA,-valati 'vala calane' rAdiH / 'erac' (3 / 3 / 56) / dhUsaM rAti / 'rA dAne' (a. (bhvA0 pa0 se.)| vip (3 / 2 / 178) / val / akSa- pa. a.)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / 'dhUsarI ntyasmAt / 'akSa vyAptI saMghAte ca' (bhvA0 pa0 se.) kiMnarIbhede, nA khare, triSu paannddure'| 'dhUsarastu sitaH pItaghaJ (3 / 3 / 19) val cAsau akSazca / yadvA,-valaM kSAyati / 'jhai lezavAnbakulacchaviH' iti zabdArNavaH // (1) // // eka kSaye' (bhvA0 pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 1 / 3) iti kH|| 'dhUsaravarNasya // (11) // * // dhAvati mano'tra / 'dhAvu gatizuddhyoH' (bhvA0 kRSNe niilaasitshyaamkaalshyaamlmeckaaH| u0 se.)| vRSAditvAt (u0 11106) kalac / bAhula | kRSNa iti // karSati mnH| 'kRSevaNe' ( u0 3 / 4) iti kAdbhavaH / yadvA,-dhavanaM dhvH| 'dhUJ kampane' (tyA0 u0 | nak / 'kRSNaH kAke pike varNa viSNau vyAse'rjune kalau / se0) / 'Rdorap- (3 / 3 / 57) dhavaM lAti / 'lA dAne' kRSNA tu nIlyAM draupadyAM pippalIdrAkSayorapi // kRSNaM tu (a0 pa0 a0) / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH| 'atha dhavalo mahokSe sundare site| dhavalI gauH' iti haimaH // marice lohe' iti haimaH // (1) // * // nIlati / 'NIla varNe' (bhvA0pa0 se.) / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / (12) // // ay'te| 'arja arjane' (bhvA0 pa0 se.)| 'nIlo varNe maNau zaile nidhivAnarabhedayoH / nIlyoSadhyA 'arjerNiluk ca' (u0 3 / 51) ityunan / 'arjunaH kakubhe lAJchane ca' iti haimaH // (2) // * // sitaviruddho'sitaH pArthe kaartviirymyuuryoH| mAturekasute'pi syAddhavale punaranya (3) // 4 // iyAyate mano'smAt / 'zyaiT gatau' (bhvA0 A. vat // napuMsakaM tRNe netraroge syAdarjunI gavi' // (13) a0)| 'ISiyudhIndhi-' (u0 11145) iti mak / ||AUM|| trayodaza zuklavarNasya // 'zyAmo'mbude zitau / harite prayAgavaTe kokile vRddhdaaruke| zabdArNave tu 'zvetastu samapIto'sau rktrjpaaruciH| zyAma saindhave marice zyAmA somalatAnizoH' iti haimH|| valakSastu sitazyAvaH kadalIkusumopamaH / arjanastu sitaH / (4) // * // kalyate kAlaH / 'kala saMkhyAne' (bhvA0 A. kRSNavezavAnkumudacchaviH' ityuktam // se0) ghaJ (3 / 3 / 19) / 'kolaH punaH kRSNavarNe mahAkAla kRtAntayoH // maraNAnehasoH kAlI kAlikAkSIrakITayoH / shuddhshbdo'pytr| tathA ca dharaNiH-'zuddhaH zukta ca | mAtRbhedomayornavyameghaughaparivAdayoH // kAlA kRSNatrivannIpUte ca kevale ca prayujyate' iti // lyorjujhyAm' iti haimaH // (5) // // zyAmaH zyAmatvamasyAstIti / sidhmAditvAt (5 / 2 / 97) lac / 'zyAmala: pippale zyAme' iti haimaH // (6) // * // macati mizrIbhavati 1-tAlavyazaH 'vizadAvizadAmattasArasaM zArasaM jalaM' iti daNDiyamakAt // 2-dantyAdiH 'vikasitaM sitam' iti kiickvdhymkaat|| 1-vyAkaraNAntaroktamapIdamekadezAnumatyA 'nagAca' (vA0 5|2|3-ksssNyogvaan 'atha sa valakSobhAnAM patiriva' iti vRndAvanale- 107) iti vArtikenAnumatameva prathamAdisaMjhAvidhAnAdivat // 2pAt iti mukuttH|| ! 'kAlaH pAde' iti pATha.. iti kaH / 'atha marice lArA 'igupadha Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIvargaH 5] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / varNAntareNa / 'maca muci kalkane' (bhvA0 A0 se.)| prAcInAmalake'ruNe' iti haimaH // (3) // 4 // trINi 'rakta'kRmAdibhyaH saMjJAyAM vun' (u0 5 / 35) / 'pacimacyoriccopa- varNasya // dhAyAH' (u0 5 / 37) itItve laghUpadhaguNaH (7 // 3 // 86) / zoNaH kokndcchviH| 'mecakaH zyAmale kRSNe timire barhicandrake' iti haimaH // (7) zoNa iti // zoNayati / 'zoNa varNe' (bhvA0pa0 se.)| // // sapta 'kRSNasya' / zabdArNave tu 'mecakaH kRSNanIlaH pacAdyac (3 / 1 / 134 ) / 'zoNaH kRzAnau syonAke lohisyAdatasIpuSpasaMnimaH' ityuktam // tAzve nade pumAna / vipu kokanadacchAye' // (1) // * // pIto goro haridrAmaH kokanadaM raktotpalamiva chaviryasya // (2) // // ve 'zoNapIta iti // pIyate pivati varNAntaram / auNAdikaH | varNasya' // taH (bAhulakAt 3189) / 'pItaM pAne haridrAyAM striyAM, avyaktarAgastvaruNaH gaure'bhidheyavat' / yattu-pIyate varNAn / pAterbAhulakAt avyakteti // avyakto rAgo yasya / kiNcillohitH|| 'ajighRSibhyaH ktaH' (u0 389) 'ghumAsthAgA-' (6 / 4 / - (1) // 4 // Rcchati / 'R gatau' (bhvA0 pa0 a0) 'arte66) ityAdinA Itvam-iti mukuTenoktam / tadasaMbaddhamiti runan' (u. 360) / 'aruNaH kRSNalohitaH' ityamarasphuTameva // (1) // 1 // (2) // * // haridrevAbhA dIptirasya // (3) mAlA / 'aruNo'vyaktarAge'ke saMdhyArAge'rkasArathau / // trINi 'piitvrnnsy'|| . niHzabde kapile kuSThabhede nA, guNini triSu // 'aruNA'ti viSAzyAmAmajiSTAtrivRtAsu ca // (2) // // dve 'aruNapAlAzo harito harit // 14 // vrnnsy|| pAlAza iti // palAzasya patrasyAyam / 'tasyedam' zvetaraktastu pATalaH // 15 // (4 / 3 / 120) ityaN // * // 'patraM palAzaM nA rakSaHzaThIharita- | kiMzuke' iti rudrAbhakhAdirapi / tatra saMjJApUrvakatvAdRTya / zveteti // zvetaraktaH // (1) // // paattyti| 'paTa bhAvaH / yadvA,-palabhaznAti / 'aza bhojane' (zyA0 pa0 se.)| gatau' (bhvA0 pa0 se.) NyantAdRSAditvAt ( u0 11106) 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / tataH prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / kalac / pATalAkusumAbhaH pATalaH / 'pATalaM tu kuGkumazveta'pailAzaH kiMzuke zaTyAM' / 'heridvarNo rAkSasazca palAzaM chadane rktyoH| pATalaH syAdAzuvrIhau pATalA pATaliTThame' iti smRtam' iti haimaH ||-'shesse' (4 / 2 / 92) ityasya vidhitvA- haimaH // (2) // // dve 'zvetaraktavarNasya // jiikaaraadnn-ityaahuH| tanna / 'tasyedam' iti siddhe zeSatvA- | zyAvaH syAtkapizaH bhAvAt // (1) // * // harati / 'hRzyAbhyAmitan' ( u0 3 / - yAva iti // zyAyate / iyaiTha gatau' (bhvA0 A. 13.) / 'haritA strI ca dUrvAyAM haridvarNayute'nyavat' // (2) a.) bAhalakAt 'kRsRgRdRbhyo vaH' (u0 1 / 155) // (1) // // 'hRsuruhithuSibhya itiH' (u0 197) / harit / | // 1 // kapirvarNavizeSaH / so'syAsti / lomAditvAt (5|2|('hridishi striyAM puMsi hyvrnnvishessyoH| astriyAM syAttRNe 100) shH| kpimrkttH| tadvarNatvAditi vA / 'kapizaca) // (3) // 1 // trINi 'hritvrnnsy'| striSu zyAme, strI mAdhavyAM, sir3hake pumAn // (2) // 4 // rohito lohito raktaH 'kRSNapItasya' dve|| . rohita iti // rohati / 'ruha bIjajanmani prAdurbhAve dhUmradhUmalau kRssnnlohite| (bhvA0pa0 a0)| 'ruhe razca lo vA' (u0 3 / 94) dhaneti // dhUmaM rAti / kaH ( 3 / 2 / 3) / pRSodarAdiH itItan // (1) // // 'lohito maGgale nade' / varNabhede (6 / 3 / 109) // (1) // // dhUma lAti / 'rA, lA, AdAne' lohitaM tu kuGkame raktacandane // gozIrSe rudhire yuddhe iti (a0 pa0 a0)| kaH ( 3 / 2 / 3) // (2) // * // kRSNamizro haimaH // (2) // // rajati sma / 'raja rAge' (bhvA0 u0 a0)| lohitaH // (3) // 4 // trINi 'kRssnnlohitsy'|| kaH ( 3 / 2 / 102) / yadvA,-racyate sma / 'raca pratiyatne' kaDAraH kapilaH pipizaGgau kdaapinglau||16|| (cu0 u0 se.)| 'anityanyantAthurAdayaH' iti NijabhAve kaDAra iti // gaDati / 'gaDa secane' (bhvA0pa0 se.) kaH (3 / 2 / 102) / 'ato lopaH' (6 / 4 / 48) / 'cAH kuH 'gaDeH kaDa ca' (u0 3 / 132) ityAran / yadvA,-kaDanam / ( 8 / 2 / 30) / 'raktaM nIlyAdirajite / kuGkame'sRjyanurakta -- 1-tAlavyAntaH 'rAjankapizatAkIrNe' iti dvisaMdhAnazleSAt 'kapi1-vizvakoSastho'yaM paatthH|| 2-haime tvayaM nopalabhyate // 3- zataM pizitaM madanAgninA' iti mAghAt // 2-taalvymdhyH| tathA medinyAmayamupalabhyate // 4-haime tu 'palAzaH kiMzuke'srape / hariteca mAghe 'paripAkapizaGgalatAra jasArodhazcakAsti kapizaM galatA' itipalAzaM patre' ityeva paatthH|| / iti mukuttH|| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 amrkossH| [prathamaM kANDam - wwwwwwwwwwwwwwwwww w www kaDaH / 'khano ghaca' (3 // 3 // 125) iti ghH| kaDamRcchati / 'hantyarthAzca' iti curAdau pAThAt Nic / kal cAsau 'R gatau' (bhvA0 pa0 a0) 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 3) / mASazca / 'kalmASaH kabure kRSNe' iti mUrdhanyAnte rbhsH| ('kaDAraH piGgale daase')|| (1) // // 'kabR varNe' (bhvA0 | 'kalmASo rAkSase kRSNe zabale'pi' iti haimaH // (3) // // A0 se.) 'kabeH pazca' (u0 1155) iti ilacpratyayaH / zapatyAkrozati varNAn 'zapa Akroze' (bhvA0 u0 a0)| pakArazcAntAdezaH / kapi varNa lAtIti vA / 'puNDarIka- 'zaperbazca' (u0 1 / 105) iti kalaH, batvaM ca // (4) // // kariNyAM tu shishipaagovishessyoH| strI reNukAyAM kapilA varNe | eti varNAn / etevaNe tan (u0 3186) / 'etaH karbura nA kukkure munau // anale vAsudeve ca kapilaH parikIrtitaH' // Agate' // (5) // * // 'karba hiMsAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| (2) // // piJjayati / 'piji varNe' (a0 A0 se.)| ac | 'madrAdayazca' (u0 1 / 41) iti nipAtanAtkurac / bvyo(3|1|134)| nyakvAdiH (7 / 3 / 53) / 'piGgA gorocanA- rabhedAtkava'raH / 'karburaM salile hemni kava'raH pAparakSasoH / hiDanADikAcaNDikAsu ca / piGgI zamyAM pizaGge nA vAlake karbarA kRSNavRntAyAM zabale punaranyavat // (6) // // SaD tu napuMsakam // (3) // * // pezati / 'piza avayave' (tu. 'naanaavrnnsy|| viDAdibhyaH kit' (u0 11121) ityAca // gaNe zakrAdayaH pusi (4) // // kandati / 'kadi AhvAne rodane ca' (bhvA0pa0 | guNa iti // yadyapi 'zuklaM rUpam' ityAdI vishessynighntaise.)| mRgayvAditvAt (u0 1137) saadhuH| 'kaTThastriSu vessyte| tathApi vizeSyAnupAdAne prAptasya 'sAmAnye napuMsakam' varNapiGge nAgAnAM mAtari striyAm // (5) // * // piJjati / ityasyApavAdo'yam / paTasya zukla ityAdi bodhyam // 'piji varNe (a0 A0 se.)| vRSAditvAt ( u0 11106) kalac / 'nyavAdInAM ca' (73 / 53) iti kutvam / piGgaM apavAdAntaramAhalAtIti vaa| 'piGgalaH kapile babhrau rudre'rkapAripArzvike / guNiliGgAstu tadvati // 17 // kapo munau nidhermeMde piGgalA kumudastriyAm // (6)||*||ssd (guNIti // ) vizeSyasyAnupAdAne yadeva yalliGgaM pratipi'kapilavarNasya' // pAdayiSitam , talliGgA ityarthaH / yathA zuklam , zuklaH, zuklA, zabdArNave tu 'sitapItaharidraktaH kaDArastRNavahnivat / ityAdi ayaM tUdriktapItAGgaH kapilo govibhUSaNaH // haritAMze'dhi iti dhIvargavivaraNam // ke'sau tu pizaGgaH padmadhUlivat / pizaGgastvasitAvezAt piGgo dIpazikhAdiSu // piGgalastu paracchAyaH piGge zuklAGga- brAhmI ta bhAratI bhASA gIrvAgvANI srsvtii| khaNDavat' iti // brAhmItyAdi // brahmaNaH iyam / 'brAhmo'jAtau' (6|4|citrN kirmIrakalmASazavalaitAzca karbure / 171) iti Tilope 'TiDDA-' (4 / 1 / 15) iti DIp / citrmiti|| ciiyte| citra cayane (bhvA0 u. a.) 'brAhmI tu bhAratI / zAkabhedaH paGkagaNDI haJjikA soma'amicimidi- (u0 4.164) iti / cittaM trAyate | valayapi / brahmazaktiH' iti haimaH // (1) // // bibharti / vaa| 'trai pAlane' (bhvA0 A0 a0)| kaH ( 3123) / 'bhRmRdRzi-' (u0 3 / 11.) ityatac / tataH prajJAdyaNi 'citrakirmIra-iti samAsamakRtvA pRthagrapamedadarzanaM 'guNe (5 / 4 / 38) DIp (4 / 1 / 15) / bharatasyeyamiti vA zuklAdayaH puMsi' ityasya bAdhanArtham / 'citrAkhuparNIgoDa- 'atha bhAratI / vacane ca sarakhatyAM pakSivRttiprabhedayoH mbAsubhadrAdantikAsu ca / mAyAyAM sarpanakSatranadIbhedeSu ca // (2) // // bhASyate / 'bhASa vyaktAyAM vAci' (bhvA0 striyAm / tilakAlekhyayoH klIbaM karburAdbhatayorapi / tadyukta- A0 se0)| gurozca halaH' (3 / 3 / 103) ityprtyyH|| yostvanyaliGgam / nAmaliGgAnuzAsane tu nAnArthapuMskANDe'yaM / (3) // * // gRNantyetAm / 'gR zabde' (jyA0 pa0 se.)| paThitaH / tadanurodhenehApi 'citrakirmIra- iti samastaM saMpadAditvAt (vA0 3 / 3 / 108) kvip / ('gIH strI bhASAkecitpaThanti // (1) // * // kiiryte| 'kR vikSepe' (tu0pa0 sarasvatyoH' ) // * // bhAgurimate girApi / "brahmANI vacanaM se0) / 'gambhIrAdayazca' iti kiraterIran , muDAgamaH / vAcA jalpitaM gaditaM girA' iti zabdArNavaH (4) // 4 // 'kisaro nA nAgaraGge (karbure rAkSasAntare) // (2) // // ucyate / vAk 'vac paribhASaNe' (a0 pa0 a0)| kalayati vip (3 / 2 / 178) / kal / mASayatyabhibhavati | 'kvibvaci-' (vA0 3 / 3 / 178) ityAdinA kvipa, dIrgho'saM. varNAn / mASaH / 'maSa hiMsAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| prasAraNaM c| ('vAgvAce bhAratyAM vacane striyau')|| (5) // * // vaNyate 'vaNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| iJ (vA0 1-'ekaM cettatkathaM citraM citraM cedekatA kutaH' iti dharmakIrtiprayogazcopalabhyate iti mukutt-budhmnohre|| 1-brAhmI gaurbhAratI' iti kvacitpAThaH iti budhamanoharA / / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAdivargaH 6] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / (3 / 3 / 108) ('vANirambude / vyUtau mUlye sarakhatyAm' | bhASyakAramate AvazyakatvAbhAvAtsa vAkyam / kriyeiti haimaH / 'vANiH syAtibhAratyorvANi mUlye balAhake' viANa mUlya balAhaka tyAdi / vAzabdaH samuccaiye / 'kArakAnvitakriyAbodhakaM iti vizvaH) 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti GIye / ghani (3 / 3 / 19) gaurAditvAt (4 / 1 / 41) vA // (6) // 1 // 'ghaTamAnaya' ityAdi tiGsupacayAtmakamapi vAkyam' ityarthaH / saro'styasyAH / matupa (5 / 2 / 94 ) 'sarasvatI saridbhidi / vAcyApagAyAM strIratne govAgdevatayorapi' iti haimaH // (7) // 5 // sapta 'adhiSThAtRdevatAyAH // 1-'idaM ca 'anabhihite (2311) iti sUtravyAkhyAvasare 'nIla | midaM, na tu raktam' ityAdau vizeSaNAntaranivRttitAtparyake'sti kriyAyA vyAhAra uktilapitaM bhASitaM vacanaM vcH||1|| anAvazyakatvAt' iti manoramAyAM bhASyabhrAntyA // bhASye tu pratyuta 'tiGsamAnAdhikaraNe prathamA' ityuktvA 'vRkSaH' ityAdau tiGo'prayoge vyAhAra iti // vyAharaNam / vyApUrvAddho bhAve dhaJ prathamAsiddhyartham 'astirbhavantIparaH prathamapuruSo'prayujyamAno'pyasti' (3 / 3 / 18) // (1) // * // 'vaca paribhASaNe' (a0 pa. a0)| ktin ( 3 / 3 / 94) / saMprasAraNam (6 / 1 / 15) // iti vRkSaH plakSaH 'asti' iti gamyate' ityevoktam // adhyAhAraM vinA (2) // // 'lapa vyaktAyAM vAci' (bhvA0 pa0 se.)| bhAve tatra prathamaiva na syAt // 'zabdArthapratyayAnAmitaretarAdhyAsAtsaMkaraH tatprakaH (3 / 3 / 114) // (3) // * // 'bhASa vyaktAyAM vAci' (bhvA0 vibhAgasaMyamAtsarvabhUtarutazAnam' iti vibhUtipAdIye yogasUtre bhASyakaA0 se.)| bhASaNaM bhASitam / bhAve ktaH (3 / 3 / 114) // kachIvedavyAso'pi sarvapadepu cAsti vAkyazaktiH / 'vRkSaH' ityukte mAvacebhIve lyaTa1 1311155)kA asani 'asti' iti gamyate / na sattAM padArthoM vyabhicarati' ityuktavAn / / 'u0 4 / 199) vacaH // (6)* // SaT 'bhASaNasya // tasmAt kriyAdhyAhAra Avazyaka eva / 'trayaH kAlAH' ityatrApi santi ityevAdhyAhAryam iti 'atItAnAgataM svarUpato'styadhvamedAddharmANAm' kecittu 'bAhayAdyAstrayodaza (vacanasya) paryAyAH' ityaahuH|| iti kaivalyapAdIyayogasUtrabhASye vyaktam // ata eva budhamanoharAkhya vyAkhyAyAmapi 'tisubantacayaH' 'caitraH pacati' ityAdiH // 'pAko apabhraMzo'pazabdaH syAt bhavati' ityAdyarthaka 'pacati bhavati' ityAdAvavyApterAha-kriyA veti / apabhraMza iti // saMskRtAdapabhrazyati / 'bhraMzu adhaH- 'kArakaviziSTakriyAbodhaka zabdajAtaM vAkyam' ityarthaH / vistaro'nyatra / tane' (di0pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / ('apa- 'kriyArahite tadadhyAhAra AvazyakaH' ityuktam / / 2-'atra vAzabdatraMzastu patane bhASAbhedApazabdayoH') // (1) // // apa zcedarthe / bodhya' iti zeSaH / 'kArakAnvita kriyAbodhakasuptiGantacayaH' paSTaH zabdo'pazabdaH // (2) // // dve "vyAkaraNAniSpa ityarthaH / sup ca tiG ca suptiG / subviziSTaM tiDU suptiGa / tayorekanasya gaaviityaadeH'| zeSe'ntazabdena smaasH| tena subantacaya-tiGantacaya-suptiGantacayAnAM prayANAmapi laabhH| tatra subantacayaH-'caitreNa zayitavyam' iti / tiGazAstre zabdastu vaackH| ntacayaH-'pacati bhavati' ityAdiH / antyaH-'caitraH pacati' ityAdiH / zAstra iti // zAstre vyAkaraNAdau yo vAcakaH sAdhuH sa | 'kriyA vA' ityanena nirarthakapadasamudAyavyAvRttiH / suptiGantacayapadena zabdaH, sa eva nirupapadena zabdazabdena vyavahriyate // (1) kevalasya 'pacati' ityaadeaavRttiH| tasyApi 'kAdiviziSTakriyAbodha. // 4 // ekam 'vAcakasya // katvAt' iti manjUSoktadizA ekameva vAkyalakSaNamidam // ata evaM tisubantacayo vAkyaM kriyA vA kaarkaanvitaa||2|| | | samartha (2 / 2 / 1) sUtrabhASye vArtikakRtApi 'AkhyAtaM savizeSaNaM vAkyam' iti vAkyalakSaNamuktam / asattvabhAvapratyayAntAnAmapyAkhyAtatvameva // (tiGiti // ) tiGantAnAM cayaH 'pacati pazya' 'pacati | ata eva hemacandreNApi nAmamAlAyAm 'savizeSaNamAkhyAtaM vAkyam' bhavati' pAko bhvtiityrthH| subantAnAM cayaH / 'prakRtisi- ityekameva vAkyalakSaNamuktvA prayujyamAnamaprayujyamAnaM vyAkhyAtaM prayudamidaM hi mahAtmanAm' ityAdi / 'bhavati' ityadhyAhArasya jyamAnairaprayujyamAnairvA kAdibhirvizeSaNaiH sahitaM vaakymucyte| tathA 'dharmo vo rakSatu' / aprayujyamAnamAkhyAtaM yathA 'zIlaM te svam' / atra -'meNThe svardiradAdhirohiNi, vazaM yAte subandhI vidheH zAnte | 'asti' iti gamyate / aprayujyamAnavizeSaNaM yathA-'praviza' / atra insa gha bhAravau vighaTite bANe vissaadspRshH| vAgdevyA viramantu | 'graham' iti gmyte| anayorarthAtprakaraNAdvA AkhyAtAderavagamAdapramantuvidhurA drAgdRSTayazceSTate ziSTaH kazcana sa prasAdayati tAM yadvANisa | yogH| 'AkhyAtam' ityatra caikatvasya vivakSitatvAt 'odanaM paca tava dvANinI / (2053) zrIkaNThacaritAbhasvAnto vANizabdaH ||2--'bliigrdptiriv samAdhuryA vANI manoharati' iti damayantIzleSAddIrghAnto'pi bhaviSyati' ityAdau vAkyabhedaH' iti svayamevAbhidhAnacintAmaNau vaanniishbdH|| vyAkhyAtam iti dikU / / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 amrkossH| [prathamaM kANDama nayA' iti vA / sAsanam iti dRSTAna // trINi 'vedavata tadvidhiH kecittu-bhASyakAramatena prathamaH pakSaH 'ekatiG vAkyam' | kvacitrayIdharmazabdasyApi prayoge labdhe SaSThIsamAsaH kalpyate / (vA0 2 / 1 / 1) iti vArtikAbhiprAyeNAparA-ityAhuH / pratipAdyapratipAdakabhAvaH saMbandhaH SaSThyarthaH / ' tAntrikasau. yattu-pUrva zabdAtmakasya vAkyasya lakSaNam / 'kriyA- gatAdidharmavyAvRttyarthamidaM dharmasya vizeSaNaM saMgacchate / "dhaityAdi tvarthAtmakasya-ityAhuH / tattu 'vaco'zabdasaMjJAyAm' | masya ca caturdaza' iti niyamAt / atastrayyantAni catvAri (7 // 367) 'iti kutvaniSedhakasUtrasyAnanuguNam' / 'ucyate' | vedasya nAmAni / na ca 'vedAsyatrayI' ityanena paunaruktyaM iti vAkyam / vaceH (a0 pa0 a0) Nyat (3 / 1 / 124) / zaGyam / sAmAnyavizeSarUpeNobhayasaMbhavAt / 'brAhmaNakSatriya 'cajo:- (13 / 52) iti kutvaM zabdasaMjJAyAm / anyatra | vaizyA dvijAH, vipro'pi dvijaH' iti ythaa| na ca 'dharmamastriyAm tu vAcyam / ('vAkyaM tu kutsite hIne vacanAhe ca vAcya- ityanena paunaruktyam / tatra dharmaparyAyANAmabhidhAnAt / iha vat') // (1) // * // ekam 'vAkyasya' // tu dharmakharUpasya dharmapramANasya cAbhidhAnAt / yadapi-samAse zrutiH strI veda AmnAyatrayI guNIbhUtasyApi trayIzabdasya bahuvivakSAvazAttacchabdena parA marzaH-ityuktam / tadapi na / tanmate trayIdharmazabdasa zrutiriti // shruuyte| 'zru zravaNe' (bhvA0pa0 a0)| vidheyatvAttadekadezasya trayIzabdasyAnuvAdyatvAsaMbhavAt / veda karmaNi tin (3 / 3 / 94) / 'zrUyate dharmo'nayA' iti vaa| syaiva tacchabdema praamrshsNbhvaac| yadapi-yathA zabdAnu 'zrUyajISistubhyaH karaNe' (vA0 3 / 3 / 94) iti ktin / zAsanam-iti dRSTAntapradarzanam / tadapyetena pratyuktam / 'zrutiH zrotre ca tatkarmaNyAmnAyavArtayoH striyAm // (1) vedasyaiva parAmarzasaMbhavAt // trINi 'vedsy|| // * // vidantyanena dharmam 'vida jJAne' (a0 pa0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / 221) iti ghan / 'vedaH zrutau ca vittau (dharma iti // ) tena vedena vidhIyate yajJAdiH / etena ca' // (2) // // AmnAyate abhyasyate / 'nA abhyAse' vedavihitatvaM dharmatvam , vedazca dharma pramANam-ityuktam / dharati (bhvA0 pa0 a0)| karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) 'Amanatyu- | | lokAn / dhriyate vA janairiti dharmaH, 'artistusu-' (u. padizyati dharmAdharmoM' iti vA / 'zyAyadhA-' (3 / 1 / 141) iti nnH| "AmnAyaH kula aagme| upadeze ca' iti 1 / 140) ityAdinA dhRJo man // (1) // * // (ekaM 'veda. haimH|| (3) // // (yattu)-trINi vedsy| trayIti / / vihitkrmnnH')|| trayyA dharmastrayIdharmaH / tayA trayyA vidhividhIyamAno yajJA striyAmRk sAmayajuSI distadvidhiH / 'vidhAnamRgyajuHsAmnAM trayIdharma vidurbudhAH' / | (striyAmiti // ) Rcyante stUyante devA anyaa| 'Rca ekam / iti mukuTaH / tanna / 'tAni dharmANi' 'dharmeNa pApa-| stutI' (tu0pa0 se.)| kvip (vA0 3 / 3 / 108) // (1) mapanudati', 'vedo'khilo dharmamUlaM dharmamUlamidaM smRtam', | // * // syati pApam / 'So'ntakarmaNi' (di0 pa0 a0) manina 'athAto dharmajijJAsA', 'codanAlakSaNo'rtho dharmaH', 'zreyA-| (u0 4 / 153, 3 / 2 / 74) / 'sAma klIvamupAyasya bhede nsvadharmaH', 'dharmakSetre kurukSetre', 'dharmaH projjhitakaitavaH', 'dharma vedAntare'pi ca // (1) // // ijyate'nena / 'artipRvapi-' sya hyApavaya'sya', 'dhanaM ca dhamaikaphalam', 'dharmAdarthazca', 'dharmo | (u0 2 / 117) ityus // (1) // * 'vedAnAM' pratyekamerakSati rakSitaH', 'dharmAdharmoM tadvipAkAH', 'dharma jijJAsamA kekam // nena' ityAdiSu bahuSu grantheSu dharmazabdasyaiva prayogadarzanAt / iti vedAstrayastrayI // 3 // devadatto dattaH, itivadete prayogAH santviti cet / n| vaiSa- (itIti // ) iti ete trayo vedAstrayI / trayo'vayavA myAt / devadattazabdasyAnekasthale prayogo dRSTaH / kvaciddatta- | yasyAH sA saMhatiH / trizabdAt 'saMkhyAyA avayave tayap' zabdasyApi prayoge dRSTe pUrvapadalopAdikaM kalpyate / prakRte tu (5 / 2 / 42) / 'dvitribhyAM tayasya- (5 / 2 / 43) ityayac / dharmazabdasyaiva prayogo dRSTaH / "evaM trayIdharmam' ityAdau ca | 'TiDDA- (5 / 1 / 15) iti ThIp / 'trayI trivedyAM tritaye | puraMdhyAM sumatAvapi' iti haimaH // (1) // * // 'vedatraya1-kazmIralikhitapustake tu etaduttaram-dharmo rakSatItyAdau tu saMghAtasya' ekam // satyabhAmetivatpUrvapadalopo drssttvyH| navyAstu trayI, ityantaM catuSTayaM zikSetyAdi zruteraGgam vedasAmAnyasya nAma / trayIzabdo vedasAmAnye trivedyAM ca vrtte| (yathA) | (shiksseti||) zrutervedasya zikSetyAdhanam / 'zikSA kalpo dvijazabdo brAhmaNe trivaryAM ca / trayIdharmaH, ityAdau trayyA dharmastrayI- vyAkaraNaM niruktaM jyotiSAM gatiH / chandovicitirityetaiH SaDako dharmaH iti vigraho bodhyH| trayIvizeSaNaM tvAgamAdivyAvRttyartham / AgamAdiproktasya dhrmtvaabhaavaat-ityaahuH| ekam / 'Rca stutau' Rcyante | 1-smRtyukto'pi vaidika eva, vedamUlakatvAtsmRtInAm iti-kSIrastUyante devA anayA-iti pATha uplbdhH|| | svAmI // 2-AtharvaNastu trayyanuvAda eveti-vAmI // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAdivargaH 6 ] veda ucyate' / zikSyate N sthAnAdikamanayA / 'zikSa vidyopAdAne' (bhvA0 A0 se0) 'gurozca -' ( 3 / 3 / 103) ityapratyayaH // * // ayate jJAyate'nena / 'agi gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / ghaH ( 3 / 3 / 118 ) ghaJ ( 3 / 3 / 121 ) vA // (1) // // ekaM 'vedAGgasya' // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / oMkArapraNavau samau / oMkAreti // avati / 'avateSTilopazca' ( u0 1 / 142 ) iti manpratyayasyaiva TilopaH 'jvaratvara - ' ( 6 / 4 / 20 ) ityUThau / guNaH ( 7 / 3 / 84 ) / 'vaSaTkAraH ' (1 / 2 / 35 ) iti liGgAtsamudAyAdapi kArapratyayaH ( vA0 3 | 3|108 ) // (1) // * // praNUyate stUyate / 'Nu stutI' (a0 pa0 a0 ) / 'Rdoram' (3 / 3 / 57) ' upasargAt -' ( 8|4|14 ) iti Natvam // // * // dve 'OMkArasya ' // ( 2 ) itihAsaH purAvRttam itIti // ' itiha' iti pAramparyopadeze'vyayam / tadA ste'smin / 'Asa upavezane' (a0 a0 se0 ) / 'halaca' (3 / 3 / 121 ) iti ghaJ // (1) // // purAvRttamAcaSTe purAvRttam / AkhyAnaNyantAt ( vA0 3 / 1 / 26 ) pacAdyac (3 / 1 / 134) // (2) // // ' pUrvAcaritapratipAdakagranthasya' dve // udAttAdyAstrayaH svarAH // 4 // udAtteti // 'udAttacAnudAttazca svaritazca kharAstrayaH / caturthaH pracito nokto yato'sau chAndasaH smRtaH ' / svaranti zabdAyante / 'svR zabdopatApayoH ' ( vA0 pa0 a0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / yadvA, - svaryante arthA ebhiH / 'puMsi ' ( 3 / 3 / 118 ) iti ghaH / yadvA - khena rAjante / 'rAjU dIptau' (bhvA0 u0 se0) / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / kharA acaH / taddharmatvAdudAttAdayo'pi / 'svaro nAsA samIre syAnmadhyamAditrikasvare / udAttAdAvAdI SaDjAdau ca dhvanau pumAn' iti vizvamedinyau // (1) // * // ut uccairAdIyate uccAryate sma ktaH (3 / 2 / 102) / 'aca upasargAttaH' ( 7 / 4 / 47 ) / 'udAtto dAtRmahatorhRdye ca svara - bhidyapi iti haimaH // // ekam ' svarANAm ' // AnvIkSikI daNDanItistarkavidyArthazAstrayoH / 'AnvIkSikIti // anu zravaNottaramIkSaNaM parIkSaNamanvIkSA / sA prayojanamasyAH 'prayojanam' ( 5|1|109 ) iti Thak // (1) // // damyate'nena / 'damu upazame' ( di0 pa0 se0)| 'jamantAGkuH' (u0 1 / 111 ) daNDo nIyate bodhya te'nayA daNDanItiH / ktin ( 3 / 3 / 94 ) yadvA - daNDaM layati daNDyAnprati prApayati / ktic ( 3 / 3 / 174 ) AnvIkSikIsAhacaryAtstrItvam // (1) // // etau dvau kramAttarkavidyAyAM nyAyarUpAyAm, arthazAstre ca vartata / arthate gamyate / 'R amara0 9 65 gatau' (bhvA0 pa0 a0 ) / 'uSikuSi - ' ( u0 2 / 3) iti than / arthasya bhUmyAdeH zAstram / ekaikam ' daNDanIteH // AkhyAyikopalabdhArthA Akhyeti // AcaSTe / 'cakSiGaH khyAJ' ( 2|4|54 ) vul (3 / 1 / 133) // (1) // // upalabdho jJAto'rtho yasyAH sA / ekaM 'jJAtasatyArthabhUtAyAH kathAyAH' // purANaM paJcalakSaNam // 5 // purANamiti // purA bhavam / ' sAyaMciram -' ( 413123 ) iti TyuTyulau / 'pUrvakAlaika -' ( 2|1|49 ) iti sUtre nipAtanAttuGabhAvaH / yadvA - purApi navaM purANam / 'purANaprokteSu' (4 / 3 / 105 ) iti sUtre nipAtitam / yadvA, -purA atItAnAgatAvarthAvaNati / 'aNa zabde' ( bhvA0 pa0 se0 ) / pacAyac / 'purANaM paJcalakSaNe / peNe puMsi, triSu prane ' // (1) // // paJca lakSaNAnyasya / 'sargazca pratisargazca vaMzo manvantarANi ca / bhUmyAdezcaiva saMsthAnaM purANaM paJcalakSaNam' / kvacidiha 'vaMzAnucaritaM caiva' iti tRtIyapAde pAThAntaram // (2) // * // dve ' vyAsAdipraNItamatsyapurANAdeH' // prabandhakalpanA kathA prabandheti // prabandhasya kalpanA racanA stokasatyA // (1) // * // katha vAkyaprabandhe' ( cu0 u0 se0 ) / 'cintipUjikathi -' ( 3 / 3 / 115 ) ityaG / kathA kAdambaryAdiH // (2) // * // dve 'kathAyAH ' // pravalhikA prahelikA / praveti // pravahate AcchAdayati / 'varha valha paribhASaNa - hiMsAcchAdaneSu' (bhvA0 A0 se0 ) / dantyoSTyAdirhAntaH 'kun zilpisaMjJayo:-' ( u0 2 / 32 ) / vul ( 3 / 1 / 133 ) vA // (1) // // pralayati abhiprAyaM sUcayati / 'hila bhAvakaraNe' ( tu0 pa0 se0 ) / Nvul ( 3 / 1 / 133) / 'vyaktIkRtya kamapyarthaM svarUpArthasya gopanAt / yatra bAhyArthasaMbandhaH kathyate sA prahelikA ' // // yadvA, - pravalhaterini ( u0 4 / - 118 ) pravalhiH, tataH 'kRdikArAt ' ( ga0 4 / 1 / 45 ) iti GIS / ubhAbhyAM svArthe kan / 'prahelikA pravalhI ca praznadUtI vipAdikA' ityutpalinI // ( 2 ) // * // dve 'durvi - jJAnArthasya praznasya' // smRtistu dharmasaMhitA smRtiriti // vedArthasmaraNapUrvakaM racitatvAtsmRtiH / 'smRtirdharmazAstrasmaraNayoH striyAm // (1) // 3 // dharmabodhArthaM racitA saMhitA / saMpUrvAddadhAteH karmaNi ke 'dadhAterhiH' (7174|42 ) // ( 2 ) // * // dve ' manvAdismRteH' // 1- haimakoze tu poDazapaNasya purANasaMjJAbhihitA / 'yadAha - poDa zapaNaH purANaH paNo bhavetkAkiNIcatuSkeNa -' ityanekArthakairavA - // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam samAhRtistu saMgrahaH // 6 // athaahvyH||7|| sameti // samAharaNam / ktin ( 3 / 3 / 94 ) // (1) | AkhyAhne abhidhAnaM ca nAmadheyaM ca nAma ca / // * // saMgrahaNam / 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) ityap / 'vistareNo- atheti // AhvayantyAhAH / 'Atazcopasarge' (3 / 1 / 136) padiSTAnAmarthAnAM sUtrabhASyayoH / 'nibandho yaH samAsena saMgrahaM | iti ke prApte 'prasAraNibhyo Do vaktavyaH' (vA0 3 / 2 / 3) iti taM vidurbudhAH / saMgraho bRhadudraGge muSTisaMkSepayorapi' iti | ddH| tairyAyate prApyate / 'yA prApaNe' (a0 pa0 a0)| medinI' / (2) // 4 // dve 'saMgrahasya' // ghArthe kaH (vA0 3 / 3 / 58) / 'anyatrApi-' (vA0 3 / 2 / 48) samasyA tu samAsArthA iti Do vaa| ydvaa,-aahvaanmaahuuH| saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) | tasyA ayaH // (1) // * // AkhyAnam / 'Atazcopasarge' sameti // samasanam / 'asu kSepaNe' (di. 50 se.)|| | (3 / 3 / 106) ityaG // (2) // * // evamAhvA // (3) // 1 // Nyat (3 / 1 / 124) / saMjJApUrvakatvAdRddhyabhAvaH / yadvA,-samaM | abhidhiiyte| karmaNi lyuda (3 / 3 / 113) // (4) // // kRtsnam / tadviSayiNIcchA smsyaa| tatprayojyatvAcchabdo'pi nAyate / 'nA abhyAse' (bhvA0 pa0 se.)| yadvA,-namyatesA / samazabdAkyaci (3 / 18) 'sarvaprAtipadikebhyaH' 'bhidhIyate'rtho'nena / 'Nama prahatve zabde ca' (bhvA0pa0 a0)| (vA. 151) iti sugAgame 'a pratyayAt' (3 / 3 / 102) 'nAmansIman-' (u0 4 / 151) iti nipAtitaH / 'bhAgarUpaityaH, TAp (4 / 1 / 4) // (1) // * // samasanaM samAsaH / ghny| nAmabhyo dheyaH' (vA0 5 / 4 / 35) iti khArthe vA dheyaH // (5) (3 / 3 / 18) / samAso'rtho yasyAH pUraNasAkAlA / kavizakti // // (6) // * // SaT 'nAmnaH ' // parIkSArthamapUrNatayaiva paThyamAnA / yathA 'zatacandraM nabhastalam' iti / tatra 'daamodrkraaghaatvihvliikRtcetsaa| dRSTaM cANUramallena hUtirAkAraNAhAnam ityAdinA sA pUryate // (2) // * // 'asamAsArthA' iti pAThe | tiriti // hvAnam / hveJaH (bhvA0 u0 a0)| tin tu aparipUraNArthA ityarthaH // dve 'smsyaayaaH|| (3 / 3 / 94) // (1) // * // AkAraNam / kRjo NyantAt kiMvadantI jnshrutiH|| (3 / 1 / 26) yuc (3 / 3 / 107) // (2) // // (dvejaH) lyuTi kiMvadantIti // ko'pi vAdaH / kiMpUrvAdvadeH 'bhUtRvahi (3 / 3 / 115) AhvAnam // (3) // * // trINi 'AhvAnasya' // saMhatirbahubhiH kRtA // 8 // vasi-' (u03|128) iti jhac / 'jho'ntaH' (7 / 1 / 3) gaurAditvAt (4 / 1 / 41) GIS / yadvA,-'kiMvadanti' ityAkhyA __sahUtiriti // bahukartRkA (hUtiH) cet saMhUtiH // (1) yamAnA / anukaraNazabdAdAkhyAtaNyantAt (vA0 3 / 1 / 26) // * // ekam 'bahukartRkAhvAnasya // 'aca i:' (u0 4.139) / 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) vivAdo vyavahAraH syAt iti chIS // (1) // // janebhyaH zrUyate / ktin (3 / 3 / 94) // | vivAda iti // viruddho vaadH|| (1) // * // "vi nAnArthe'va(2) // // dve 'lokapravAdasya' // saMdehe haraNaM hAra ucyate / nAnAsaMdehaharaNAdyavahAra iti smRtaH' vArtA pravRttivRttAnta udantaH syAt iti kaatyaaynH| 'vyavahAraH sthitau pnne| drumede' iti haimaH // (2) // * // dve 'RNAdinyAyasya // vArteti // vRttirlokavRttam / tadastyasyAm / 'vRttezca' - upanyAsastu vAGmukham / (vA. 5 / 2 / 101) iti vArtikena NaH / yattu-'prajJAzraddhA-' (5 / 2 / 101) ityAdinA NaH-iti mukuTenoktam / tanna / 'tatra | upeti // upanyasanam / 'asu kSepaNe' (di. 50 se.) vRttizabdasya pATho'prAmANikaH' ityuktavArtikenaiva jJApitatvAt / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // // vAco mukhamiva mukhamupakramaH / 'vArtA tu vartane vAtiGgaNe kRssyaadyudntyoH| niHsArArogyayoH (2) // * // dve 'vcnopkrmsy|| klIbam // (1) // * // pravartate vyApnoti vRtteH (bhvA0 A0 upoddhAta udAhAraH se0) ktic (3 / 3 / 174) / 'pravRttivRttavRttAntapravAheSu upoddhAta iti // upa samIpe uddhananaM jJApanam / bhAve pravartane' iti haimaH // (2) // // vRtto'nuvartanIyo gaveSaNI- ghaJ (3 / 3 / 18) (1) // * // udAharaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) / yo'ntaH smaaptirysy| 'vRttAntastu prakaraNe kAtsnye vArtA- (2) // * // dve 'vkssymaannopyogyrthvrnnnsy'| prakRtopaprakArayoH' iti haimH|| (3) // // udgato'nto yasya / 'udantaH / pAdakasya dRSTAntAderityanye // sAdhuvArtayoH' / (4) // 4 // catvAri 'vaartaayaaH'|| zapanaM zapathaH pumAn // 9 // zapanamiti // 'zapa Akroze' (di0 u0 a0)| lyuT 1-haime tu 'saMgraho bRhaduddhAre grahasaMkSepayorapi' ityupalabhyate / saMcaye'pIti maGgaH-ityanekArthakairavAkarakaumudI // 2-haime tu | 1--bhASye tu 'anyeSvapi-' iti dRzyate ||2-'shubhede vyavahAre'pi' 'pravRttivRttau vArtAyAM pravAhe' ityupalabhyate / iti pAThAntaram // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAdivargaH 6] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 67 (3 / 3 / 115) // (1) // // 'zIzapa-' (u0 3 / 113) stavaH stotraM stutirnutiH||11|| ityarthaH / 'zapathaH kAra Akroze zapane ca sutAdibhiH' iti stava ityAdi // stUyate'nena / 'Rdorap' (3 / 3 / 57) // haimaH // (2) // // dve 'sutaspAdinA shpthkrnnsy'|| (1) // // 'dAnI-' (3 / 2 / 182) iti STrani stotram // (2) prazno'nuyogaH pRcchA ca | // // ktini (3 / 3 / 94) stutiH // (3) // // 'Nu stutauM' prazna iti // pracchanam / 'yajayAca-' (3 / 3 / 90) iti / (a0pa0 a0)| nutiH // (4) // * // catvAri 'stute // nal / 'prazne cA-' (3 / 2 / 117) iti lijhAnna saMprasAraNam // | ADitaM dvisviruktama (1) // 1 // anuyojanam / yujerghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // 4 // prcchnnm| 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103) ityat / saMprasAraNam AmeDitamiti // AmraDyate Adhikyenocyate sma / 'meDa unmAde' (bhvA0pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / yathA (6 / 1 / 16) // (3) // // trINi 'prshnsy|| prativAkyottare sme| | 'sarpaH sarpaH' iti // (1) // // ekam 'dvirukteH' // pratIti // prativacanam / Nyat (3 / 1 / 124 ) // (1) __ uccaighuSTaM tu ghossnnaa| // 7 // uttaraNam / 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / ('uttaraM pravaNau- uccemityaadi|| uccairdhaSyate sma / 'ghaSira zabde' pryoH| udIcyaprativacasoruttarastu viraattje')|| (2) // // | (cu0 u0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'ghuSiravizabdane' dve 'uttrsy|| (72 / 23) itIgniSedhaH / vizabdanaM khAbhiprAyaprakAzanam / mithyAbhiyogo'bhyAkhyAnam tacca prakRte nAbhipretam // (1) // // 'NyAsa- (3 / 3 / 107) mithyeti // mithyA cAsAvabhiyogazca // (1) // // ca- iti yuc // (2) // // 'uccaiHzabdanasya' dve // kSiDaH (a0 a0 se0) abhyApUrvAdbhAve lyuTa (3 / 3 / 115) // | | kAkuH striyAM vikAro yaH zokabhItyAdibhirvaneH / (2) // * // dve 'zataM me dhArayasi' ityAdi 'mithyaavipaadsy|| | kAkuriti // AdinA kAmakrodhAdehaH / kakyate / atha mithyAbhizaMsanam // 10 // 'kaka laulyopatApayoH // (*) // bAhulakAduN // (1) // 4 // abhizApaH ekam 'zokAdinA vikRtazabdasya' // atheti // abhizaMseH (bhvA0 50 se.) bhAve lyuT | avarNAkSepanirvAdaparIvAdApavAdavat / (3 / 3 / 115) // (1) // * // abhizapanam / ghaJ (3 / 3 / 18) // upakrozo jugupsA ca kutsA nindA ca garhaNe // 13 // (2) // 4 // dve 'mithyAropasya surApAnAdiviSayasya' // avrnntyaadi|| yathA avarNAdayo nindAyAm , tathopa - praNAdastu zabdaH syaadnuraagjH| krozAdayo'pItyarthaH / varNyate / 'varNa varNane' (cu0pa0 se.) / praNAda iti // praNadanam ghaJ (3 / 3 / 18) / 'praNAdastu ghaJ (3 / 3 / 18) varNaH prazaMsA / tadviruddho'varNaH / 'varNo pumAstArazabde ca shrvnnaamye| anurAgakRte zabde praNAdaH dvijAdizuklAdiyazoguNakathAsu ca / stutau nA na striyAM bhedasItkRtaM nRNAm' iti zabdArNavaH // (1) // // ekaM prItivi- rUpAkSaravilepane' // (1) // * // 'kSipa preraNe' (tu0 u0 zeSajanitasya 'mukhknntthaadishbdsy|| se0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'AkSepo bhartsanAkRSTikAvyAyazaH kIrtiH samajJA ca | laMkRtiSu smRtaH // (2) // // nirAdipUrvAdvadeH (bhvA0pa0 se0) ghaJ (3 / 3 / 18) / 'nirvAdaH syAllokavAdapariniSTitayaza ityAdi // aznute vyApnoti / 'azu vyAptau' (khA. | vAdayoH // (3) // // 'upasargasya ghani' (6 / 3 / 122) A0 se.) azerdevane yuT ca' (u0 4 / 191) ityasun // iti (vA) dIrghaH / 'parivAdo'pavAde syAdvINAvAdana(1) // // kIrtyate / 'kRta saMzabdane' (cu0pa0 se0)| vastuni' // (4) ||||'apvaadstu nindAyAmAjJAvizrambha'atiyUti-' (3 / 3 / 97) iti nipAtitaH / 'kIrtiH prasAda yorapi' // (5) // // 'kuza AhvAne' (bhvA0 pa0 se.)| yazasorvistAre kardame'pi ca // (2) // * // samaiH sarvairjJAyate / ghaJ ( 3 / 3 / 18) // (6) // * // 'gupa gopanakutsanayoH' 'jJA avabodhane' (tryA0 pa0 se.) ghabarthe kaH (vA0 3 / 3 / 58) (bhvA0 A0 se.)| gupenindAyAM san (3 / 1 / 5) / 'a (anyatrApIti ) Do vA ||AUM|| 'samAjJA' iti samApUrvAjjJaH pratyayAt' (3 / 3 / 102) // (5) // // 'kutsa avakSepaNe' (kyA. pa0 se.)| 'Atazcopasarge' (3 / 3 / 106) ityaG // // 'samajyA' iti pAThe (samAGpUrvAt ) 'aja gatau' 1-lokavAdo'pavAdaH / tatra yathA-'khalanirvAdakathAyAM vaditA (bhvA0pa0 se.)| 'saMjJAyAM samaja-' (3 / 3 / 99) iti yatkhalajano'pi syAt // prinisstthitvaadstyktvaadH| tatra yathAkyae / 'kyapi pratiSedhaH' (vA0 2 / 4 / 156) iti na vItvam // | 'nirvAdA vAdinaH kRtA' // 2-medinI-haimayostu 'avavAdaH' iti (3) // // trINi 'kIrtaH // dRzyate / vyAkhyAtamudAhRtaM ca tadevAnekArthakairavAkarakaumudyAm // kIrtiH prasAda- | vastuni // ca' // (2) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / 68 (cu0 A0 se0 ) / 'gurozca' ( 3 / 3 / 103 ) ityaH // ( 8 ) // * // ''Nidi kutsAyAm ' ( svA0 pa0 se0 ) / 'gurozca' ( 3 / 3 / 103) ityaH / ' nindA syAdapavAde'pi kutsAyA - mapi yoSiti // (9) // * // 'garha galha kutsAyAm ' ( bhvA0 A0 se0 ) / lyuT ( 3 / 3 / 115 ) // (10) // * // daza 'nindAyAH' // pAruSyamativAdaH syAt | pAruSyamityAdi // paruSo niSThurabhASI / tasya bhAvaH pAruSyam / brAhmaNAditvAt ( 5 / 1 / 124 ) vyaJ / 'pAruSyaM paruSatve ca durvAkye puMsi gIrpatau // (1) // // atikramyotirativAdaH // (2) // * // dve 'apriyavacasaH' // bhartsanaM tvapakAragIH / bhartsanamityAdi // apakArArthA gIH // (1) // * // 'bhartsa tarja saMtarjane' ( cu0 A0 se0 ) / lyuT ( 3 / 3 / 115) (2) // * // dve 'cauro'si ghAtayiSyAmi tvAm' ityAdi ' apakArArtha vAkyasya' // anulApo muhurbhASA anulApa ityAdi ( 3 / 3 / 18 ) // (1) // // // ( 2 ) // // dve 'vAraMvAraM // yaH saninda upAlambhastatra syAtparibhASaNam // 14 // ya iti // upAlambho dvedhA -- guNAviSkaraNapUrvako nindA - pUrvakazca / Ayo yathA - 'mahAkulInasya tava kimucitamidam' / dvitIyastu -- ' bandhakIsutasya tavocitamevedam' iti / tatra yo dvitIyaH sa paribhASaNam / 'bhASa vyaktAyAM vAci' ( bhvA0 A0 se0 ) / lyuT ( 3 / 3 / 115 ) // * // apratyaye ( 3 / 3 / 102 ) ' paribhASA' api / 'paribhASAzca tato bhavi dhyanti' iti 'hetumati ca' ( 3 / 1 / 26 ) iti sUtre bhASyAt / 'paribhASaNaM sanindopAlambhe niyame'pi ca ' ( 1 ) // * // ekam 'saninda bhASaNasya' // | tatra tvAkSAraNA yaH syAdAkrozo maithunaM prati / tatreti // 'kSara saMcalane' (bhvA0 pa0 se 0 ) prayojakaNyantAdyuc (3 / 3 / 107) / lyuTi ( 3 / 3 / 115) 'AkSAraNam' api / ' kSaraNAkSAraNAkrozAH sAbhizApAbhimaithunAH ' ( iti durgH| ) kliibmpi| 'nIcaimAkSAraNaM yaH sa Akrozo maithunaM prati' iti zabdArNavaH // (1) // * // parastrInimittaM puMsaH, parapuruSanimittaM striyAzca 'Akrozanasya' ekam // syAdAbhASaNamAlApaH syAditi // AbhASeH (bhvA0 A0 se0 ) lyuT (3131114) // (1) // * // 'lapa vyaktAyAM vAci' ( bhvA0pa0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // (2) // * // 'saMbhASaNasya' dve // pralApo'narthakaM vacaH // 15 // pralApa iti // pralapanam / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // (1) // * // 'prayojanazUnyasyonmattAdivacanasya' ekam // 1 - 'nIcam' iti puMvihInasya saMjJA - iti mukuTaH // [prathamaM kaNDa ghan muhuH punaH punarbhASaNam / anulapanam / ghaJ (3 / 3 / 18) bhASaNasya' // vilApaH paridevanam / vilApa ityAdi // vilapanam / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // (1) // * // paridevanam / 'divu paridevane' ( cu0 A0 se 0 ) curAdiH / lyuT ( 3 / 3 / 115 ) // // yuci ( 3 / 3 / 107) 'paridevanA' api // ( 2 ) // * // dve 'anuzocanoteH' // vipralApo virodhoktiH vipralApa ityAdi // viruddhaH pralApaH / ' vipralApo viruddhoktAvanartha kavacasyapi ' iti haimaH // (1) // // virodhasya uktiH // (2) // * // dve 'anyonyaviruddhavacanasya' // saMlApo bhASaNaM mithaH // 16 // saMlApa iti // saMlapanam / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // (1) // * // mitho'nyonyaM prati bhASaNam / AlApastvekenApi kriyate // ekam 'mitho bhASaNasya' // supralApaH suvacanam supretyAdi // suSThu prakRSTaM lapanam / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // (1) // * // ( 2 ) // * // dve 'zobhanavacanasya' // apalApastu nihnavaH / apalApa iti // apalapanam / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) 'apalApaH premNyapahnave' // (1) // * // nihavanam / 'huG apanayane ' (a0 A0 a0 ) 'Rdorapa' ( 3 / 3 / 57) / ( 'nihnavaH syAdavizvAse'palApe nikRtAvapi ' // ( 2 ) // // dve dhAryamANe 'na dhArayAmi' ityAdi 'nihnavokteH' // saMdezavAgvAcikaM syAd saMdezeti // saMdizyate ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / saMdezo'rthaH / tasya vAk // (1) // * // saMdiSTo'rtho yayocyate sA vAcikam / 'vAco vyAhRtArthAyAm ' ( 5 / 4 / 35 ) iti Thak // (2) // // dve 'saMdezavacanasya' // vAgbhedAstu triSUttare // 17 // vAgbhedA iti // uttare vakSyamANA vAgbhedA ruzatyAdayaH samyagantAH // ruzatI vAgakalyANI ruzatIti // 'ruza hiMsAyAm ' ( tu0 pa0 a0 ) tAla * vyAntastaudAdikaH / zatrantAnGIp / 'AcchInayoH-' ( 7|1| 80) iti numo vikalpaH / ruzatI hiMsrA / ruzab zabdaH / ruzadvacanam / mukuTastu ( 'upatI' iti pAThe ) 'uba dAhe ' ( bhvA0 pa0 se 0 ) ityasya zatrantasya 'uSatI' iti rUpamAha / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAdivargaH 6] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 69 RecemARRArmaana tanna / tasmAcchapi (3 / 1 / 68) 'puganta-' (386) iti | sAdhu / yat (4 / 4 / 98) // * // priyaM yatsatyam tasmin / guNasya 'zapzyanonityam' (7 / 1 / 81) iti numazca prasaGgAt // suSTha nRtyantyanena / gharthe kaH (vA0 3 / 3 / 58) yadvA,-'halazca' (9) // // ekam 'aklyaannvaacH|| (3 / 3 / 121) iti ghaJ / saMjJApUrvakatvAdguNAbhAvaH / 'anyesyAtkalyA tu shubhaatmikaa| SAmapi-' (6 / 3 / 135) iti diirghH| yattu-mUlavibhujAdisyAditi // kalAsu sAdhuH / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) tvAt (vA0 3 / 2 / 5) kaH-iti mukuTenoktam / tanna / tasya iti yat // 6 // kAlyA' api-iti svaamii| tatra kAle sAdhuH / / kartari vidhAnAt / 'sunRtaM maGgale'pi syAtpriyasatye vaca(1) // // ekam 'zubhavacanasya' // syapi' // (1) // // ekam 'satyasya' // atyarthamadhuraM sAntvam atha saMkulakliSTe parasparaparAhate // 19 // atyartheti // sAntvayati / 'pAntva sAmaprayoge' (ca. 50 / atheti // saMkulati / 'kula saMstyAne' (bhvA0pa0 se0) curAdiH / pacAyac (3 / 1 / 134) / ('sAntvaM sAmani se0)| kaH (3 / 1 / 135) "saMkulaM triSu vispaSTavAci dAkSiNye') // (1) // // ekam 'sAntva vcnsy|| vyApte // (1) // // klizyate sma / 'klizU vibAdhane (kyA0 saMgataM hRdayaMgamam // 18 // pa0 se.)| ktH|-(3|2|102) 'yasya vibhASA-' (12 / 15) / saMgatamiti // saMgacchate mma / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) itIDabhAvaH-iti mukuTaH / vastutastu 'klizaH ktvAniSThayoH' (7 / 2 / 50) iti veda // (2) // 1 // parA'ghAni / hanteH iti kartari ktaH // (1) // // hRdayaM gacchati / 'gamazca' karmaNi ktaH (3 / 2 / 102) / paraspareNa parAhatam // (3) // // (3 / 2 / 47) iti khac // (2) // // dve 'yuktyA militasya | 'mAtA me vandhyA' itivat ||'viruddhaarthsy vacanasya' triinni|| vacanasya // luptavarNapadaM astam niSThuraM paruSam lapteti // lupto varNaH padaM vA yatra pade vAkye vA // (1) niSThuramiti // nitiSThati / 'madgurAdayazca' ( u0 1 / 41) // * // grasyate sm| 'grasu adane' (bhvA0 A0 se.)| ktaH iti kurac / 'upasargAtsunoti-' (8 / 3 / 65) iti Satvam // (1) // // piparti pUrayati alaMbuddhiM karoti / 'pR pAlana | (3 / 2 / 102) / 'grastaM grAsIkRte'pi syAluptavarNapadodite' // pUraNayoH' (ju0pa0 se.) 'punahi-' (u0 4 / 75) ityssc| (2) // * // 'azaktyAdinA'saMpUrNoccAritasya' dve|| 'paruSaM bure rUkSe syAnniSThuravacasyapi' iti haimaH / / (2) // 1 // nirastaM tvaritoditam / de'krkshvcnsy'|| nirastamiti // tvaritamuditam // (1) // * // niragrAmyamazlIlam syate sma / 'asu kSepaNe' (di0pa0 se.)| ktaH (3|2|praamymiti // grAme bhavam / 'grAmAdyakhajau' (42194102) / 'nirastaH preSitazare saMtyata tvritodite| niSThyate iti yat / 'grAmyaM strIkaraNe klIbe'zlIlaprAkRtayostriSu' // pratihate ca' iti haimaH // (2) // * // dve 'zIghroccAritasya (1) // // zriyaM lAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH| vcsH|| tadbhinnam / kapilakAditvAt (vA0 8 / 2 / 18) latvam // (2)| ambUkRtaM saniSThevam // 1 // dve 'bhaNDAdivacanasya' // ambUkRtamiti // niSThevanam / 'STivu nirasane' (bhvA0 / pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / laghUpadhaguNaH (7 // 386) / satye | "saniSThIvam' iti pAThe tu pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) sUnRtamiti // prINAti / 'prIJ tarpaNe' (tryA0 pa0 IkAraH / saha niSThevena zleSmakaNAdinirgameneti saniSThevam // 10) / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH ||AUM|| satsu / (*) // ambuzabda upacArAttadvati / anambu ambu akAri / viH (5|4|50)'ccii ca' (6 / 3 / 138) iti dIrghaH / ktaH 5-guNasya 'saMjJApUrvakatvena numa AgamazAsanatvena, anityatvena (3 / 2 / 102) // (1) // * // ekaM 'zleSmanirgamasahitanaiva vAritatvenAkiMcitkarametat / pIyUSavyAkhyAyAmapi upati' iti vcnsy|| gAuM pradarya, 'ruzatI' ityeke-ityuktam // 2-'diSTayA ramase sAmani rame vacasAM tvaM sujano hi vadati mitra parameva ca sAntvam' iti ziva abaddhaM syAdanarthakam // 20 // pade yamakAddantyAdiH // 3-'aparuSo dAyAdA vAgvibhavazca' iti abaddha miti // na badhyate sma / 'bandha bandhane' (tyA. mayantIzleSAt , 'api sapatnajanena ca tena vAgaparuSA paruSAkSaramIritA' pa0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // na artho yasya / ti yamakAcca mUrdhanyavAn // 4-karburavaNe yathA 'viraktasaMdhyAparupaM rastAdyathA rajaH pArthivagujjihIte' ityanekArthakairavAkarakaumudI / iha tu 1-'asUnRtaM dadhadapi sUnRtabhASI' iti vAsavadattAviruddhAlaMkArakaThine' iti likhitamAsIt // / dantyazleSAt dIrghAntyadantyAdi-iti mukuTaH // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam kin (3 / 27 gcchte| ' bayAM samIcI 'arthAnamaH' ityuraHprabhRtiSu (5 / 4 / 151) pAThAnnityaM kap vitanyate / bAhulakAtkthan / 'anudAtto-' (6 / 4 / 37) iti smaasaantH| anarthakaM jaradvAdivAkyam / 'avadhyaM syAd nalopaH // (1) // * // na Rtam / 'anRtaM kRSAvasatye'pi // iti pAThaH-iti kaumudii| 'avadhyamavadhAhe syAdanarthakavacasyapi' | (2) // // dve 'astyvcsH'|| iti (haima-medinyoH) darzanAt // (2)* // dve 'samudAyArtha -mAdanyAH) dazanAt / / (2)mA samudAyAya satya tathyamata samyaga zUnyasya vacanasya // satyamityAdi // sati sAdhu satyam / 'satyaM kRte ca anakSaramavAcyaM syAd zapathe tathye ca triSu tadvati' // (1) // // tathA satye sAdhu __ anakSaramiti // na prazastAnyakSarANi yasmin / akSa- tathyam // (2) // 4 // aryate sma / 'R gatI' (bhvaa0p0a0)| rANAmaprAzastyaM cArthadvArakam // (1) // 1 // na vacanAham / / rakam // (1) // * // na vacanAham / ktaH (3 / 2 / 102) / ('RtaM zilocche pAnIye pUjite dIptaNyat (3 / 1 / 124) / 'vaco'zabdasaMjJAyAm' (7 // 3 // 67) iti na satyayoH') // (3) // 4 // samajati sNgcchte| 'azru gato' kutvam // (2) // // dve 'nindAvacanasya' // (bhvA0 pa0 se.)| kvin (3 / 2 / 59) samyak / samyak puMsi AhataM tu mRSArthakam / striyAM samIcI // (4) ||AUM|| catvAri 'satyavacasaH' // Ahatamiti // Ahanyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) / amUni triSu tdvti| 'AhataM guNite cApi tADite ca mRssaarthke| syAtpurAtana amanIti // amUni (satyAdIni) upacArAttadvati vartavastre'pi navavastre vitAnake' // (1) // mRSA'rthoM yasya // 4 // |mAnAni triSu / 'trighUttare' (prAguktena) ityanena vAgvizeSa'eSa vandhyAsuto yAti' ityAdivacanasya 'mRSAvacanasya' // parANAM triliGgatvamuktam / anena tu vaktRparANAm-iti vishessH|| ekam // zabde ninAdaninavanidhvAnaravakhanAH // 22 // 'solluNThanaM tu sotprAsam svaannirghossnihrhaadnaadnisvaannisvnaaH| soluNThanamiti // 'luThi Alasye pratIghAte ca' (bhvA0 AravArAvasaMrAvavirAvAH pa0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 115) / ulluNThanena sahitam // (1) // * // utpraasnm| 'asu kSepaNe' (di0pa0 se.) / ghan zabda iti // zabdanam / 'zabda zabdakaraNe' (cu0 u0 (3 / 3 / 18) utprAsa upahAsaH / tatsahitam // (2) // // dve | | se0)| 'erac' (3 / 3 / 56) / ghaJ ( 3 / 3 / 18) vA // (1) 'sopahAsasya // // 'Nad avyakte zabde' (bhvA0 pa0 se.)| 'nau gada nada-' (3 / 3 / 64) ityap // (2) // * // pakSe ghaja ( 33 // maNitaM ratikUjitam / ' (iti kvcitptthyte||) 18) // (3) // // 'dhvana zabde' (bhvA0 50 se.)| maNitamiti // 'maNa kUjane' (bhvA0pa0 se.)| bhAve | 'khanikaSi-' (u0 4 / 140) iti iH // (4) // // ghaji taH (3 / 3 / 114) // (1) // * // ratau kUjitam // (2) // 4 // dhvAnaH (3 / 3 / 18) // (5) // // ravaNam / 'ru zabde' (a0 dve 'ratikRjitasya // pa0 se.)| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) // (6) // * // 'khanaatha mliSTamavispaSTam hasorvA' (3 / 3 / 62) ityapaghajau // (7) // // (8) // 1 // 'ghuSa ghuSTo' (bhvA0 u0 se.)| 'hAda avyakte zabde' (bhvA0 atheti // mlecchayate sma / 'mleccha avyakte zabde' | A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) // (9) // * // (10) // 4 // (bhvA0pa0 se.)| 'kSubdhakhAnta- (7 / 2 / 18) iti nipA | "vibhASA Dhi rupluvoH' (3 / 3 / 50) iti ghaJ // (11) // // titam / 'mliSTaM triSvavyaktavAci mailAne' // (1) // // na | (12) * // (13) // * // (15) // // pakSe ap (3 / 3 / 57) vispazyate sma / 'spaza bAdhanasparzanayoH' (*) karmaNi ktaH | // (14) // // 'upasarge ruvaH' (3 / 3 / 22) iti ghaJ // (3 / 2 / 102) / 'avispaSTa-' (12 / 18) iti nirdezAdiDa (16) // // (17) ||AUM|| saptadaza 'zabdasya' // bhAvaH // (2) // // dve 'aprakaTavacanasya' // atha mmrH||23|| vitathaM tvanRtaM vcH||21|| svanite vastraparNAnAm vitathamiti // vigataM tathA satyaM yasmAdvitatham / atheti // vastrANAM parNAnAM ca skhanite marmaraH / zabdA. 'ac' (5 / 4 / 75) iti yogavibhAgAtsamAsAnto'c / yadvA, nukaraNamitei khAmI / 'mRG prANatyAge' (tu. A0 a0)| 1-'jaradgavaH kambalapAdukAbhyAM dvAri sthito gAyati maGgalAni / taM 'kRdarAdayazca' (u0 5 / 41) ityaran mugAgamo guNazcabrAhmaNI pRcchati putrakAmA rAjan rumAyAM lazunasya ko'rthaH' iti / itynye| marma rAti vA / kaH (3 / 2 / 3) / 'marmaro vstrmukuttH|| 2-glAne vicchAye yathA 'mliSTaM citramamitravAsabhavane vakti tvadIyaM yazaH' ityanekArthakairavAkarakaumudI / 1-'vAgbhedAstu triSUttare' ityasyAvadhidarzitaH iti mukuttH|| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATyavargaH 7] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 71 AAAAAA bhede ca zuSkaparNadhvanau tthaa| puMsi striyAM punaH proktA mamarI vositaM surabhIkRte / jJAnamAtre khagArAve vAsitaM dhanapItadAruNi' // (1) // 1 // ekaM 'vstrprnndhvneH|| veSTite') iti vizvakoSAdidarzanena tu dantyavAnapi // (1) // 1 // bhUSaNAnAM ca shinyjitm| ekam 'pkssishbdsy|| nikvANo nikvaNaH kvANaH kvaNaH kvaNanamityapi // 24 // strI pratizrutpratidhvAne / strIti // 'zru zravaNe' (bhvA0pa0 se.)| saMpadAdibhUSaNAnAmiti // bhUSaNAnAM dhvanau / 'ziji avyakte tvAt (vA0 3 / 3 / 108) kvip / prati prathamazabdaM lakSyIzabda (a0 A0 se.) taalvyaadiH| bhAve ktaH ( 3 / 3 / kRtya zrUyate pratizrut // (1) // *(2) // // dve 'pratidhvane // 114) // // 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityapratyaye 'zikSA' gItaM gAnamime sme| api-iti svAmI // (1) // 'no' (3 / 3 / 64) iti | gItamiti // giiyte| bhAve ktaH ( 3|3|114)-lyuttau 'anupasarge' (3 / 3 / 61) iti cAnuvartamAne 'kvaNo vii-| (33 / 115) / 'gItaM zabditagAnayoH' iti haimaH // (1) NAyAM ca' (3 / 3 / 65) ityap // (3) ||AUM|| (5) // 4 // ||AUM|| (2) // * // dve 'gAnasya' // pakSe ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // // (4) lyuTa (3 / 3 / 115) // (6) // // (yattu-) paJca vINAyA anyasya ca iti zabdAdivargavivaraNam // kiMnarAdeH kvaNane-iti mukuTaH / tanna / apizabdena / pUrvAnvayasya bodhanAt / ataH paiDapi 'bhuussnndhvneH'|| nissaadrssbhgaandhaarssddjmdhymdhaivtaaH| vINAyAH kvaNite prAdeH prkvaannprvnnaadyH| | paJcamazcetyamI sapta tantrIkaNThotthitAH svarAH // 1 // vINAyA iti|| prAderiti / upasargAta / 'vINAyAM niSAdeti // niSIdati mano'smin / 'Sadla vizaraNaca' (3 / 3 / 65) ityaMzena sopasargAdapi vidhAnAt / Adi- gatyavasAdaneSu' (bhvA0, tu0 pa0 a0)| 'halaca' (313zabdAdupakkaNAdayaH ||AUM|| 'vINAkaNanasya' ime|| | 121) iti ghny| 'sadiraprateH' (8 / 3 / 66) iti Satvam / 'niSAdaH kharabhede'pi caNDAle dhIvarAntare' // (1) kolAhalaH kalakalaH // // RSati balIvardakharasAdRzyaM gacchati / 'RSI gatau' kolAhala iti // 'kula saMstyAne' (bhvA0pa0 se.)| (tu0pa0 se.)| 'RSivRSibhyAM kit' (u0 3 / 123) kolanam / kola ekIbhAvaH / tamAlati / 'hala vilekhane' ityabhaca / ityabhaca / 'RSabhastvauSadhAntare / kharabhidRSayoH karNa(bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 3 / 134) kaH / (3 / 2 / 3) vA // randhrakumbhIrapucchayoH // uttarasthaH smRtaH zreSThe strI narAkArayo(6) // 'kala zabde' (bhvA0 A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / - | Siti / zUkazimbyAM sirAlAyAM vidhavAyAM kvacinmatA' ('aa18)| saMjJApUrvakatvAddhyabhAvaH / kalAdapi kalaH / (yattu-) dijine'pi')|| (1) // // gandhAradeze bhavaH / aN (4 // 3. kolAnsUkarAnAhate trAsayati-iti khAmyAha / tanna / 'ANe 53) / 'gAndhAro rAgasindUrakhareSu nIvRdantare' iti yamahanaH' (1 / 3 / 28 ) ityakarmakAtvAGgakarmakAca hanterAtmane-haima: A haimaH // (1) // // SaDbhyo n parayo jAtaH / nayA jaatH| 'paJcamyAm-' (3|2|pdvidhaanaat / yadapi-AbhIkSNye dvibhAvaH (8 / 1 / 4) 98) iti ddH| 'nAsAM kaNThamarastAlu jihAM dantAMzca sNspRiti| tadapi n| tasya tiGavyayakRnmAtraviSayatvAt / 'kalakala shn| baDabhyaH saMjAyate yasmAttasmAtpaDaja iti mamatA uktaH kolAhale tathA sarjaniryAse' // (2) // // dve 'bahubhiH (1) // 4 // madhye bhavaH / 'madhyAnmaH' (4 / 38) / 'tadvadekutasya mhaadhvneH'| votthito vAyururaHkaNThasamAhataH / nAbhiM prApto mahAnAdo tirazcAM vAzitaM rutam // 25 // madhyasthastena madhyamaH' / 'madhyamo madhyaje khre| dehamadhye tirazcAmiti // tiro'Jcanti te tiryaJcaH / teSAM yadru madhyadeze (madhyamA karNikAGguliH / rAkArajakhalA cApi) tam tadvAzitam / 'vAza zabde' (di. A. se.) tAla iti haimaH / 'madhyamo madhyaje'nyavat / pumAnsvare madhya-- dhyAntaH / bhAve ktaH (3 / 3 / 114) / 'vAzitA kariNI deze'pyavalagne tu na striyAm // striyAM dRSTarajonAryA karNikAnAryoAzitaM bhAvite rute' / ('vAsitA kariNInAryo gulibhedayoH / tryakSaracchandasi tathA' // (1) // // dhI matAmayaM dhaivataH, pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) 'saMjJAyAm' 1-pIyUSavivekayorapi 'ziJjitam' ityeka bhUpaNadhvaneH / nikkANA- (8 / 2 / 11) iti vA vatvam // (1) // // 'vAyuH samudgato iyaH paJca vINAkiMnarAdiskhanitasya ityeva dRzyate / agnipurANAntargata- naamerurohRtknntthmuurdhsu| vicaranpaJcamasthAnaprApyA paJcama ucyanAmaliGgAnuzAsane 'bhUSaNAnAM ca ziJjitam / vINAyA nikkaNaH kvANa' te'| tajanyatvAtsvaraH paJcamaH / paJcAnAM pUraNaH 'tasya pUraNeiti pAThasyaiva darzanenApi nikANAdInAM bhuussnndhvnivaacktyaapraaptH|| 2-ayaM ca zlokakamo mediniisthH| paraMtu tatrApi dantyamadhya ebo- 1-rAkA pUrNimA / tatra yathA 'amRtamamRtarAzimadhyamAmadhyarAtre' palabhyate // | iti // 2-ayaM pAThaH kutracidupalabhyate // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - amrkossH| [prathamaM kANDam navarappappppproanwwwwwwwwwwwaaaaaaaaaaaaaaawarmaraPawarananwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww (5 / 2 / 48) iti DaT / 'nAntAt-' (5 / 2 / 49) iti mtt| samanvitalayastve katAla: 'paJcamo rAgabhede syAtkharabhede ca paJcamI / pANDavAnAM ca samanviteti // samyaganvito layo nRtyagItavAdyAnAM panyAM strI paJcAnAM pUraNe triSu' / 'paJcamo rucire dksse|| (1) sAmyaM yatra sa ekaH samastAlo mAnamasyetyekatAlaH // (1) // * // amI sapta kharAstatrItaH kaNThAcocaranti / 'dAravI // * // ekama 'giitvaadylysaamysy|| gAtravINA ca dve vINe kharadhArike' iti vacanAt vaMzamurajAdayastu anukaraNamAtropayogina iti bhAvaH / nAradaH vINA tu vllkii| 'SaDja rauti mayUrastu gAvo nardanti carSabham / ajAviko ca gAndhAra krauJco nadati madhyamam // puSpasAdhAraNe kAle vINeti // veti jAyate kharo'syAm / 'vI gatyAdiSu' kokilo rauti paJcamam / azvastu dhaivataM rauti niSAdaM rauti (a.pa. a.) 'rAsnAsAnA-' (u0 3 / 15) ityAdinA kuJjaraH' iti 'svarANAM pRthakpRthak ekaikam // napratyayo NatvaM guNAbhAvazca nipAtitaH / 'vINA vidyuti kAkalI tu kale sUkSme vallakyAm // (1) // // vahate / 'vala valla saMvaraNe' (bhvA0 A0 se.)| kun (u0 2 / 32) / gaurAditvAt (4 / 1 / 42) __ kAkalIti // ISatkalaH kaaklii| 'ISadarthe ca' (6. 3 / 105) iti koH kaadeshH| gaurAditvAt (41141) | DIS // (2) // // vipaJcayati vistArayati zabdam / 'paci GIS / anye tu-kale: (bhvA0 A0 se0) in (u0 vistAre' (cu0pa0 se.) / NyantAdac (3 / 1 / 134) / gau4|118)| kaliH zabda ISadatreti kAkaliH rAdiH (4 / 1 / 41) / 'vipaJcI kelivINayoH' // (3) // // / tataH 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti GIS / ata eva 'sAdhU trINi 'viinnaayaaH|| ditaM kAkalibhiH kulInaiH' ityabhinandaprayogaH saMgacchate sA tu tatrIbhiH saptabhiH privaadinii||3|| ityAhuH // (1) * // ekam 'sUkSmadhvane' // seti // saiva saptabhistantrIbhirupalakSitA parivadati kha.. ___dhvanau tu mdhuraasphutte| | rAn / 'supi' (3 / 2 / 78) iti NiniH // (1) // // ekam | 'satAra iti khyAtasya' // dhvanAviti // madhuraH zrutisukhaH / sa cAsAvasphuTo- | tataM vINAdikaM vAdyam 'vyaktAkSarazca / tAdRze dhvanau kalaH / 'kaDa made' (bhvA0pa0 tatamiti // vINAdi yadvAyaM vAdanIyam tattatam / se0)| kaDati mAdyatyanena / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti AdinA sairandhrIrAvaNahastakiMnarAdi tanyate 'tanimRGbhyAM ghny| saMjJApUrvakatvAdRddhyabhAvaH / DalayorekatvasmaraNam / yadvA, | kicca' (u0 3 / 88) iti tan / 'atha tataM vyApte vistRte ca kalanam / 'kala saMkhyAne' (bhvA0 A0 se.)| 'khano triliGgakam / klIbaM vINAdivAye syAtpuMliGgastu sadAgatau // ghaca' (3 / 3 / 125) iti ghaH / yadvA,-kalate / pacAdyaca (1) ||AUM|| ekam 'vINAdivAdyasya' // (3 / 1 / 134) / 'kalA syAnmUlaraivRddhau shilpaadaavNshmaatrke| SoDazAMze ca candrasya kalanAkAlamAnayoH // kalaM zukre tri AnaddhaM murajAdikam / vajIrNe nAvyaktamadhuradhvanau // (1) // * // ekam 'avyakta- Anaddhamiti // Anahyate sma mukhe carmaNA badhyate sm| mdhurdhvneH|| 'Naha bandhane (di. u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'naho mandrastu gambhIre dhaH' (8 / 2 / 34) / AdipadAtpaTahAdi / 'AnaddhaM murajAdau mandra iti // gambhIre meghaadidhvnau| mandate / 'madi ca klIbaM syAtsaMdite triSu' // (1) // * // ekam 'murajAdistutyAdau' (bhvA0 a0 se.) 'sphAyi-' (u0 2 / 13) iti vAdyasya // rak // (1) // * // ekam 'gambhIrazabdasya // vaMzAdikaM tu zuSiram tAro'tyuccaiH vaMzeti // vaMzo veNuH / AdipadAtkAhalAdi / zuSitAra iti // tArayati atikrAmatyanyAzabdAn / 'bahula- zchidramasyAsti / 'USazuSi-' (5 / 2 / 107) iti raH / 'zumetannidarzanam' iti curAdigaNasUtrAtkhArthe Nic / pacAdyac piraM vaMzAdivAye vivare'pi npuNskm| zaSirona striyAM (3 / 1 / 134) // (1) * // ekam 'uccazabdasya' // garte, vahnau, randhrAnvite trissu'| 'sUyaM suSirAmiva' (paspazA | hikabhASyasthazrutau) iti prayogAt (suSiram) dntyaadypi| traya iti // trayaH kalamandratArAH (triSu vishessynighnaaH)|| 1-kacinmedinIpustake tu 'mUSike mA khiyAM nAlpauSadhau randhA1-madro'pi iti svAmI // / nvite triSu' iti pATha upalabhyate // yucA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATyavargaH 7 ] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 73 prAcyAstu 'tAlavyAdyeva' ityAhuH // (1) // // ekam vaMza- pa0 se. ) / 'Ato'nupa-' ( 3 / 2 / 3) iti 'supi-' ( 3 / 2 / 4 vaadysy|| | yogavibhAgAt ) iti vA kaH // (2) // * // dve 'yazApaTakAMsyatAlAdikaM ghanam // 4 // hasya' // kAMsyeti // kAMsyamayastAla: kAMsyatAlaH / AdinA meryaamaankdundubhii| ghaNTAdi ghanaM nibiDatvAt / hnyte| 'hana hiMsAgatyoH' (a0 meryAmiti // bibhetyasya ravAt / 'jibhI bhaye' (ju0 50 50 a0)| 'mUtau ghanaH' ( 3 / 3 / 77) ityap ghanAdezazca / se0)| 'Rjendra-' (u0 2 / 28) iti ran / gaurAditvAt 'ghanaH sAndre dRDhe dAyeM vistAre mudgare'mbude / saGgha muste (4 / 1 / 41) GIS // * // 'vaRyAdayazca' (u0 4 / 66) iti ghanaM madhyanRttavAdyaprabhedayoH' iti haimaH // (1) // * // ekam ripratyaye pariH' api // (1) // * // Anityanena vAditena / 'kaaNsytaalaadeH|| kun (u0 2 / 32) / Anayati prANayati sotsAhAn karoti caturvidhamidaM vAdyavAditrAtodyanAmakam / yodhAna / Nvul (3 / 1 / 133) vaa| 'AnakaH paTahe bheryAM caturiti // idaM tatAdi caturvidhaM vAdyAditrikanAmakam / mRdaGge dhvanadambude' // (2) // * // 'dundu' iti zabdena bhAti / vAdyate dhvnyte| vadeH (bhvA0 50 se.) NyantAt (3 / 1 / | bAhulakAtkiH / yadvA,-dyAmubhati zabdena / 'ubha pUraNe' (tu. 26) aco yat' (3 / 1 / 97) // () // * // 'bhUvAdigRbhyo pa0 se.)| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / yattvauNAdika i:Nitran' (u0 4 / 171) // (2) // * // AsamantAttudyate iti kaumudI / tanna / Ato lopasyAprasaGgAt / ('dundubhistu gaaddyte| 'tuda vyathane' (tu0 u0 a0)| Nyat (3 / 1 / 124) // bheryAM ditisute viSe / akSabindutrikadvandve') // (3) // * // 3) // // trINi 'ttaadictussttysy|| khAmI tu 'merI strI dundubhiH pumAn' iti paThati ||'dve mRdaGgA murajAH 'bheryaaH|| mRdaGgA iti // mRdyante / 'mRda kSode' (tryA0 50 se.)| AnakaH paTaho'strI syAt viDAdibhyaH kit' ( u0 11121) ityaGgac / mRt aGgama | Anaka iti // (1) // * // paTena hanyate / DaH (vA0 yeti vA / 'mRdaGgo ghoSavAdyayoH' iti haimaH // (1) // // 3 / 2 / 101) 'paTa' iti zabdaM jahAti / 'Ato'nupa-' (3. murAdveSTanAjjAtaH / 'mura saMveSTane' (tu. pa0 se.) tudaadiH| 2 // 3) iti kaH iti vA / 'paTahA nA samArambha Anaka paJcamyAm-' ( 3 / 2 / 98 ) iti DaH / muraM veSTanaM jAtamasyeti punapuMsakam / astrIti pUrvAnvayi / 'upavAsaM gRhaM dehaM lohaM gaa|| (2) // // dve 'mRdnggsy|| paTahamityapi' iti punapuMsakAdhikAre candragomyukteH // dve 'ptthsy'|| bhedAstvayAliGyolakAstrayaH // 5 // medA iti // teSAM medAstu tryH| aGke utsaGge bhavaH / koNo vINAdivAdanam // 6 // zarIrAvayavAdyat (4 / 3 / 53) // (1) // * // AliGgyate / koNa iti // vINAdi vAdyate yena dhanurAdhAkRtinA sa 'ligi gatau' (bhvA0 pa0 se.)| Nyat (3 / 1 / 124) // koNaH / kunnyte| 'kuNa zabdopakaraNayoH' (tu. pa0 se.)| (6) // // UrdhvaH kAyati shbdaayte| 'kai zabde' (bhvA0 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'dvayostu koNo viinnaadep.se.)| 'supi' (3 / 2 / 4 yogavibhAgena) iti kaH / tadu dinaM sArikA ca sA' iti shbdaarnnvH| "koNo vAdyakam-'harItakyAkRtistvayo yavamadhyastathokaH / Ali pramede syAdvINAdInAM ca vAdane / ekadeze gRhAdInAmasrau ca Azcaiva gopuccho madhyadakSiNavAmagAH' iti // * // Urdhvazabda laguDe'pi ca' iti medinii| 'koNo vINAdivAdane / lagubekAramapi kecitpaThanti // (1) // // pratyekamekaikam // De'srau lohitAGge' iti haimaH // (1) // * // ekam vINAdisAdhaza paTaho DhakkA vAdanasya // syAditi // yazo'rthaH paTahaH / zAkapArthivAdiH (2 / 1 / vINAdaNDaH pravAlaH syAt 1) // (9) // // 'Dhak' iti kAyati / 'kai zabde' (bhvA0 vINeti // vINAyA daNDaH // (1) // // prakarSeNa valyate saMviyate / 'vala saMvaraNe' (bhvA0 pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) -zuSiraM ziSyaM zIrSa tAlavyAdayaH' iti sabhedakoSadarzanasya pravAlo vidrame vINAdaNDe'bhinavapallave' iti haimaH // (2) muTena kAritatvAt / paraM tvaye pAtAlabhogivargAntargatazuSipadavyAkhyA | // * // dve 'vINAdaNDasya' // yAm dantyAdirapyayaM zabdaH / 'vivarAbhidhAyini zupirAdau zAstreSu dankhatAlavyau' ityUSmavivekAra iti tenaivoktena virodhAdanupAdeyami kakubhastu prsevkH| dam / na coktasabhedakoSavaiyamiti vAcyam / vasya vahivAcakazuSira- kakubha iti // kaM vAtaM skunnAti / skubheH sautrAnmUlazabda niyAmakatvAdityarucirAhurityanena sUcitA // 2-'kurvatI salaistu bhuvanaM nIcamUvaMjaH / tasyA vanAlIranveti citrA nAgacamU- 1-ravaH pragalbhAhatabherisaMbhavaH prakAzayAmAsa samantatastataH' iti aMje' iti kiickvdhymkaadvkaarvaanuuvNshbdH|| kumAradAsaH-iti mukuttH| 2-trINItyucitam // amara0 10 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 amrkossH| [prathamaM kANDam vibhujAditvAt ( 3 / 2 / 5) kaH / pRSodarAditvAtsalopaH ( 6 / 3 / - 'zilpini vun' (3 / 1 / 145) / pittvAt (4 / 1 / 41) chIS / 109) / yadvA,-kazca kuzca kkuu| te bhAti / 'bhA dIptau' (a0 | 'nartakaH kevale pottglcaarnnyorntte| nartakI lAsikAyAM pa0 a0) antarbhAvitaNyarthaH / 'Ato'nupa-' (323) iti ca karegvAmapi yoSiti' // (1) // * // lasati / 'lasa shlessnnkH| 'kakubho rAgamede'pi vINAGke'rjunapAdape' // (1) // * // | krIDanayoH' (bhvA0 pa0 se.) Nvula (3 / 1 / 133) anayoH prasevyate / 'Se sevane' (bhvA0 A0 se.)| kun (u0 2 / - kriyopAdhikatayA vAcyaliGgatvAtpuMstvanirdezasyautsargikatvAt 'n32)| aci (3 / 1 / 134) prasevaH api / 'prasevastu tako lAsakaH samau' iti vaktavye strInirdezo DhISTAporvivINAGgasyUtayoitau' / (2) // * // dve 'vINAdaNDAdhaHsthita- vekaarthH| 'lAsako kekinartakau' iti haimaH // (2) // * // dve zabdagAmbhIryArthacarmAvanaddhadArumayabhANDasya' / vINA- 'nrtkyaa'|| prAntasthavakakASThavizeSasyetyanye // vilambitaM drutaM madhyaM tattvamogho ghanaM kramAt / kolambakastu kAyo'syAH kolambaka iti // asyA vINAyAH kAyaH alAbudaNDa- vilambitamiti // vilambante karacaraNAdayo'tra / kakubhasamudAyastantrIrahitaH / 'kula saMstyAne' (bhvA0 pa0 'labi avalaMsane' (bhvA0 A0 se.) // (1) // // se0)| bAhulakAdambac / tataH kan (5 / 3 / 97) / yadvA,-kule- dravanti zIghraM gcchntytr| 'dru gatau' (bhvA0pa0 a0)| vic (3 / 2 / 75) / ambte| ambyate vA / 'abi zabde ubhayatrApi 'ko'dhikaraNe ca' (3 / 4 / 176) iti kH| (bhvA0 A0 se.) / Nvul (3 / 2 / 133) / kun (u0 3- yattu-'-bhAve kaH' (3|3|114)-iti mukuTaH / tanna / 32) vA kol cAsAvambakazca // (1) // // ekam 'tantrI- anyapadArthasya nRtyasyAlAbhaprasaGgAt / 'drutaM triSu / zIghra hiinviinnaayaaH|| vilIne vidrANe' // (2) // * // tayormadhye bhavatvAnmadhyam / upanAho nibandhanam // 7 // 'a sAMpratike' (4 / 3 / 9) ityaH / 'madhyaM cailagne na strI syAcyAupanAha iti // upanahyate'nenAsmin vA / 'Naha yye'ntare'dhame triSu' // (3) // // eSu yathAkramaM tattvAdibandhane' (di. u0 a0) 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghny|| trayam / tananam / tat / saMpadAditvAt (vA0 3 / 3 / 108) 'upanAho vraNAlepapiNDe vINAnibandhane' // (1) // // kvip| tadasyAsti / 'vaprakaraNe'nyatrApi' (vA0 5 / 2 / 109) nibadhyate'nenAsminvA / 'bandha bandhane' (tryA0 pa0 a0)| iti vaH / 'tasau matvarthe' (1 / 4 / 19) iti bhatvAnna jaztvam / 'karaNAdhikaraNayozca' (3131117) iti lyuTa // (2) // // | 'tattvaM parAtmani / vAdyabhede kharUpe ca' iti haimaH // (1) dve 'yatra tamyo nibadhyante tasyorvabhAgasya' // // * // ocanam / 'uca samavAye' (di. 50 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) ghaH / 'ogho vAdyaprabhedA ddmrumddddddinnddimjhrjhraaH| vege jalasya ca / vRnde paramparAyAM ca dvtnRtyopdeshyoH'| mardalaH paNavo'nye ca (2) // * // hananam / 'hana hiMsAgatyoH ' (a0 pa0 a0)| vAdyeti // 'Dam' iti shbdmiyti| mRgayvAditvAt 'mUrtI ghanaH' (333 / 77) ityap ghanAdezazca / 'saMghe muste (u0 1137) arteH kuH / gaNapAThAdeva guNaH // (1) // * // ghanaM madhyanRttavAdyaprabhedayoH' iti haimaH // (3) // * // "vila. sa eva mahAn mngkH| 'Tumasjo zuddhau' (tu0 pa0 a0)| 10) mbitadrutamadhyAnAM nRtyagItavAdyAnAM' tattvAdikrameNe'bhRmRzI-' (u0 17) ityAdinA uH / pRSodarAditvAt | kaikam // (6 / 3 / 109) jasya DaH // (1) // // 'DiNDi' iti zabda minoti prakAzayati / DaH (vA0 3 / 2 / 101) // (1) // 1 // tAlaH kAlakriyAmAnam jhajhazabdaM rAti / 'AtaH- (3 / 2 / 3) iti kaH / yadvA,-'jharsa * tAla iti // talanam / 'tala pratiSThAkaraNayoH' (cu. zabde' (bhvA0, tu0pa0 se.)| aran (*) / 'jharjharaH syAtka pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) 'tAlaH karatale'GguSThamadhyaliyuge vAdyabhANDe ndaantre| jhallarI jharjharI ca dve keza | mAbhyAM ca saMmite / gItAkAlakriyAmAne karAsphAle drumAcakre tu vAdyake' // (1) // // mardamupamarda lAti / 'AtaH' ntare // vAdyabhANDe ca kAMsyasya tsarau tAlI jttaussdhau| (3 / 2 / 3) iti kaH // (1) // // paNaM vyavahAraM vAti gcchti| klIbaM tu haritAle syAt' iti vizva-medinyau // (1) // 1 // kaH (3 / 2 // 3) // (1) // // anye gomukhahuDukAdayaH / ('gomukhaM kuTilAgAre vAdyabhANDe ca lepne'| 'huDukaM mada 1-haime tu 'kelake' ityuktam / 'krIDake' iti vyAkhyAtamanekArtha matta syAhAtyUhe vaadybhidypi')| 'vAdyavizeSANAM pRthaka karavAkaramadhAma // kairavAkarakaumuthAm // 2-valajhe kAyamadhyabhAge yathA 'nanAma pRthaka' ekaikam // madhyo'tigurutvabhAjA nitAntamAkrAnta ivAGganAnAm' ityanekArthakairavAnartakIlAsike sme||8|| karakaumudI / atra tu 'vilambe' iti likhitamAsIt // 3-bhAdhye nartakIti // nRtyati / 'nRtI gAtravikSepe' (di. pa0 se.) tu 'anyebhyo'pi-' iti dRzyate // nartakIlAsike smme|| 6." Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATyavargaH 7 ] vyAkhyAsudhAsyavyAkhyAsametaH / kAla kiyA AvApaliSkamAdikrayA mAnaM paricchedanam akuMzca bhrakuMsazca bhrakuMzceti nartakaH / // * // ekam 'tAlasya' // strIveSadhArI puruSA layaH sAmyam laya iti // gItavAdyapAdAdinyAsAnAM kiyAkAlayoH sAmyaM layaH / layanam / 'lITa leSaNe' ( di0 A0 a0 ) / 'e' (23456) 'yatI' 'e' iti mukuTenoktam / nanna / layadhAtorikArAntatvAbhAvAt / 'layastUryatrayIsAmye saMzleSaNavilAsayo:' iti haimaH // (1) // // ema'mAnatantrIyasya // athAstriyAm // 9 // tANDavaM naTanaM nATyaM lAsyaM nRtyaM ca nartane / atheti // astriyAM tANDavam ityanvayaH / taNDunA proktaM rASTakam 'tena pram' (43301 ) iN / 'tANDavaM padayoH iti haima-medinyI // (1) // 0 // 'gaDa avaskandane' ( vA0 pa0 se0 ) / lyuda ( 3 / 3 / 115 ) // ( 2 ) // * // naTasya karma / yaJ ( 5 / 1 / 124 ) / naTerNyat (3/vA tauryatrike 1124) / 'yaMtra' // (3) // // zreNI: (bhvA0 pa0 se0 ) yat (3111124 ) / ' lAsyaM tauryatrike matam / nRtye ca' iti vizvaH // (4) // * // nRtI ( di0 pa0 se0 ) / 'RdupadhAcca - ' ( 3 / 11110 ) iti kyap // ( 5 ) // bhAve ke ( 3 / 3 / 114) 'nRttam' api // 4 // syuTi ( 3 / 3 / 115 ) nartanam // ( 6 ) 3 // syAtsate'pi na' | 'zAzvate triSu' pada 'nRtyasya // * 'nRtyaM / / thApA kAryakara bAkarakaumudI / atra tu 'vinAzayoH' iti pATha upalabhyate / 2 - medi - tu naivopalabhyate tadava vAsaMbhavAdidaM prakRtopayogi na iti // 3-idaM ca mukuTAnurodhena / divAdigaNasthadIryopadhAGgIkAre tu nAgatikagatikalpanA // bhrakuMsa iti // yaH puruSaH strIveSadhArI nRtyati tasmin bhrakuMsAditrayam / 'paTapuTa' iti daNDakokta 'kusi' dhAtokSurAdiSyantAt 'era' (2 / 3 / 56) yorbhuvA vA kuMso bhASaNamasya / dhruvA kuMsayati vA / ac ( 3 / 1 / 134 ) 'ise havo'cI gAya' (603061) iti isubhAvinAM na' (vA0 ) iti niSedhottaraM paThitasya 'anukuMsAdInAm' iti vArtikasya hrasvaniSedhaparyudAsaparatayA, akArAdezaparatayA ca vyAkhyAnadvayAdrUpatrayam / pRSodarAditvAt ( 6 / 3 / 109 ) RvarNavAnapi / 'akuMsazca bhrukuMsazca bhrUkuMsazca bhRkuMsavat' iti zabdArNavaH // (3) // // trINi 'strIveSadhAriNo nRtyasya' // 75 nATayoktI nATyakAviti // 'nAvyoktau' ityadhikAraH prAgajahA rAt // gaNikAkA // 12 // gaNiti // gaNikA ajjukA jJeyA / 'gaNikA yuuthi|| // vaizyebhItarI nA tu deva' || 'arja arjane' (vA0 pa0 se0 ) | 'sami kase ( sa ) - ( 30 2187 ) iti bAhulAvuna, rasya jaH // (1) // ekam 'ajjukAyAH // bhaginIpatirAyuktaH / bhaginIti | ApanamAp saMpadAdikie (dA0 3 / 3 / 108) Apamuttanoti / 'anyebhyo'pi - ( vA0 3 / 2 / 101 ) / iti DaH AttaH // (1) // 0 // bhaginyAH patiH / ekam 'bhaginIpateH // / tauryatrikaM nRtyagItavAdyaM nATyamidaM trayam // 10 // sIti // yagItavAsItrikam 'turi kharAyAm' / (30 pa0 se0) 'RtU (3 / 1 / 124) guNaM yA dhitvA bAhulakAta 'hali ca' ( 8 277 ) iti dIrghaH / tUryaM murajAdiH / tatra bhavaM taurthaM zabdaH / trayoM'zA yasya trikam / atidantAyAH kan' (501111) 'saMkhyAyAH saMjJAsaGgha -' ( 5 / 1 / 58 ) iti vA / ' tauryopalakSitaM trikam' atheti // avati / 'ava rakSaNe' iti vigrahaH // / (1) // 0 // idameva khAditryaM nAjyamapi yAhulakAdukaNvasyAdupadhAvRddhiH dam 'chandogIsthika' (403 / 129) iti yaH // (1) // * // dve 'nATyasya' // bhAvo vidvAn / bhAva iti // bhAvavati paribhAvayati / pacAya // (311 / 134) 'bhAvaH sattAsvabhAvAbhiprAyAtmajanmasu / padArtheSu pucajantuvibhUtiSu ratyAdI ca // (1) // * // ekam 'viduSaH' // athAvukaH / (bhyA0 pa0 se0 ) / 116 // (1) ) / // // ' janakaH pitRbhUpayoH' / ekam 'janakasya' // yuvarAjastu kumAro bhartRdArakaH // 12 // yuvarAja iti // yuvA cAsI rAjA ca 'rAjA' (5)491 ) iti Tac // 4 // kumArayati 'kumAra krIDAyAm' (cu0 u0 se0 ) ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'kumaaro'dhaanucaarke| yuvarAje zizau skande zuke varuNapAdape // kumAraM jAtyakanake kumArI tvaparAjitA / nadIbhidrAmataruNI kanyakA janakaH Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 amrkossH| [prathamaM kANDam navamAlyumA / jambUdvIpavibhAgazca' iti haimaH // (1) // * // A0 se.) 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103 ) ityaH // (1) // // driyate / 'dRG Adare' tudAdiH / Nvul (3 / 1 / 133) / bhartR 'nATyoto' ityadhikArasya prAyikatvAdambAdInAM keSAMcirAjJo dArakaH // (2) // * // dve 'yuvarAjasya // danyatrApi prayogaH // ekam 'maatuH|| rAjA bhaTTArako devaH atha bAlA syAdvAsUH rAjeti // bhaTati / 'bhaTa paribhASaNe' (bhvA0pa0 se.)| / atheti // bAlA kumArI vAsUH vAsyate svagRhe / vaseH kvipa ( 3 / 2 / 178) bhaT cAsau tArakazca / pRSodarAditvAt | | (bhvA0 pa0 a0) NyantAdbAhulakAdUH // (1) // 1 // ekam (6 / 3 / 109) STutvaniSedho na / yadvA,-Talati / 'Tala viplave' (bhvA0pa0 se.)| pvul (3 / 1133) / ralayorekatvasmara 'kumaaryaaH|| Nam / bhaT cAsI TArakazca / bhaTTa khAmitvamRcchati vA / 'R ___ Aryastu mAriSaH // 14 // gatau' (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' ( 3 / 2 / 1) tataH khArthe Arya iti|| artuM yogyH| 'R gatau' (bhvA0 50 a0)| kan (5 / 3 / 77) / 'bhaTTArako nRpe nATyavAcA, deve tapo 'RhalorNyat' (3 / 1 / 124) / 'kartavyamAcarankAmamakartavyamadhane' iti medinI // (1) // * // dIvyati / ac (3 / 3 / nAcaran / tiSThati prakRtAcAre sa tu Arya iti smRtaH' 134) / 'devaM hRSIke devastu nRpatau toyade sure' iti haimH|| iti vsisstthH| ('AryoM saijanasauvidau') // * // marSaNAtsaha(2) // // dve 'raajnyH|| nAt mAriSaH / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / hiMsAnivArakatatsutA bhrtRdaarikaa| tvAdvA / 'riSa hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)| 'igupadha-' tatsuteti // bhartR rAjJo dArikA // (1) // * // ekam | | (3 / 1 / 135) iti kaH / pratiSedhArthakamAzabdena samAsaH / 'rAjJaH sutaayaaH|| 'mAriSaH zAkabhidyArye nATyoktau puMsi bhASitaH' iti mUrdhadevI kRtAbhiSekAyAm nyAnte rabhasaH / mArSazca / 'Arye mAriSamArSako' iti devIti // ac (3 / 1 / 134) TittvAt DIpa (4 / 1 / 15) / zabdArNavAt / 'mAriSaH zAkabhidyArye nATyoktyA puMsi, 'devI kRtAbhiSekAyAM tejanIspRkkayorapi' iti hemacandraH // yoSiti / dakSAmbAyAm // (1) // * // eka 'mAnyasya' // (1) // * // 'baddhapaTTAyA rAzyAH ' ekam // __ itarAsu tu bhaTTinI // 13 // attikA bhaginI jyeSThA itarAkhiti // bhaTeH (bhvA0 pa0 se.) tani (bAhula- attiketi // attA mAtA / saiva / 'saMjJAyAM kan' (5/kAt ) bhaTTaH / so'styasyAH patitvena / bhaTTinI / iniH (5 / 2 / - 397) / 'attikA cAntikA tathA' iti dviruupkoshaad115)| 'bhaTrinI dvijabhAryAyAM, nATyoktyA rAjayoSiti' // ntikaapi| 'antikaM nikaTe vAcyaliGgaM strI sAtalauSadhau / (1) // * // ekam 'itararAzyAH ' / atra vizeSaH zabdA- cullyAM jyeSThabhaginyAM ca nATyoktyAM kIrtyate'ntikA' // (1) rNave-'gaNikAnucarairajuketi nAnA nRpeNa sA / yuvarAjastu // // ekam 'jyeSThabhaginyAH // sarveNa kumAro bhartRdArakaH // bhaTTArako vA devo vA vAcyo bhRtya niSThA nirvahaNe sme| janena sH| brAhmaNena tu nAmnaiva rAjannityaSibhiH sa ca // vayasya rAjaniti vA vidUSaka imaM vadet / abhiSiktA tu niSTheti // niyataM sthAnam / niSThA / 'Atazcopasarge rAjJAsau devItyanyA tu bhoginI // bhaTTinItyaparairanyA nIcairgoM- (3 / 3 / 106) ityaG / 'upasargAtsunoti-' (8365) iti khAminIti sA' iti // | ssH| 'niSThotkarSavyavasthayoH / kleze niSpattI nAze'nte niabrahmaNyamavadhyoktau he yAcane vrate' // (1) // * // nirvAho nirvahaNam / mukhaabrahmaNyamiti // vadhaM nArhati, ityuktau / brahmaNi pratimukha-garva-vimarza-nirvahaNAkhyAH paJca nATake saMdhayaH / sAdhu / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / 'brahmaNyaM syaabrhmsaadhubrhmdaarushnaishcre'| tato nasamAsaH (21216) // (1) 1-'tAtenAmba! vihIno'smi', 'bAlabhAve'hamambayA' ityaadaavnaa|||| 'avadha yAclAyAm' ityeke / ekam 'vadhyasya TyoktAvapyambAzabdaprayogaH / tatra mAtaH! kimasadRzaM karaNaM vacaste' braahmnnaaderdossokteH|| iti veNIsaMhArAdau nATyoktAvapi mAtrAdInAM prayogaH / tasmAdambAdInAM ___ rAjazyAlastu raassttriyH| nATye prAyazaH prayogAdvidhirayam / ajjukAdInAM tvanyatrAprayogAnnirAjeti // raassttre'dhikRtH| 'rASTrAvArapArAddhakhau' (4 / 2 / ymH| etadevAha zabdArNavakAraH-'athaiSAM rUpakArANAmuktIrvakSyAmya zeSataH / kAsucinniyamastatra vidhireva ca kAsucit' iti-iti mukuttH|| 93) iti ghaH // (1) // // ekam 'rAjJaH zyAlasya ||2-sauvide yathA 'antaHpuraM samaryAdamAryaireva hi kAryate' ityanekArthaambA mAtA kairavAkarakaumudI // 3-'dakSasya muneraimbA jananI' ityanekArthakairavAambeti // ambyate zabdyate / 'abi zabde' (bhvA0 / karakaumudI // 4-zobhanauSadheH' iti paatthH|| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATyavargaH 7 ] khyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 77 tatra paJcamasya saMdhedvaM / prastutakathAsamApanasyetyanye / 'nirvahaNaM nvmH| vAtsalyaM dshmH| rsynte| 'rasa AsvAdane' curAtu niSThA strI saMhArazca samApane' iti zabdArNavaH / same iti / dyadantaH / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19) / 'raso gandharase jle| samAnArthe, na tu smaanlingge| zabdArNave liGgabhedadarzanAt / zRGgArAdau viSe vIrye tiktAdau dravarAgayoH // dehadhAtuprabhede ca niSThA nirvahaNe vartate, iti yojanA // (2) // 4 // dve 'nirva- pAradakhAdayoH pumAn / striyAM tu rasanA pATA zallakI kngguhnnsy|| bhUmiSu' iti vizva-medinyau // // ekaikam 'zaGgArAdirasA. haNDe hoM halAhyAnaM nIcAM ceTI sakhI prati // 15 // naam|| haNDa iti // nIcAM pratyAhAnaM haNTe / ceTI prati hle| zRGgAraH zucirujvalaH // 17 // sakhI prati hlaa| triinnyvyyaani| hinnddte| 'hiDi galyanAdarayoH' (bhvA0 A0 se.)| bAhulakAdepratyayaH, ito'kA zRGgAra iti // zRGgaM prAdhAnyamiyati / 'karmaNyaNa' (3|rshc // (1) // // hale ityatra Dasya jo'pi // (2) // 4 // 2 / 1) 'zRGgAro gajamaNDane / surate rasabhede ca zRGgAraM halati / 'hala vilekhane' (bhvA0pa0 se.)| bAhalakAdA- nAgasaMbhave / (cUrNe lavaGgapuSpe ca)' iti haimaH // (1) // 4 // pratyayaH / / (3) // // halAzabdaSTAvanto'pi skhiipryaayH| tatra uttamayuvaprakRtikatvena jugupsArahitatvAcchuciH / zocantyanena pacAdyaca (3 / 1 / 134) / 'bAlA vAsaH sakhI halA' iti | vA / 'igupadhArikat' (u0 4 / 120) itIn / 'zuciH zuddhe strIkA De bopAlitAt // 'pratyekamekaikam // site'nale / grISmASADhAnupahateSUpadhAzuddhamantriNi / zRGgAre ca' aGgahAro'GgavikSepaH iti hemacandraH // (2) // 4 // uccaijvalati prakAzate / ac / aGgeti // aGgasya sthAnAt sthAnAntare nayanamaGgahAraH / (3 / 11134) / na tu 'jvalAta- (3 / 11140 ) izata NaH / asya haraNam / 'haja haraNe' (bhvA0 u0 a0)| ghaJ (3 / tatra 'anupasargAt' ityanuvRtteH / 'ujvalastu vikAsinI / 3318) aGgulyAdivinyAsaH // (1) // * // aGgAnAM vikSepaH / zRGgAre vizade dIpte'pi' iti haimaH // (3) // // trINi 'kSipa preraNe (10 u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'aGgahAra 'zRGgArasya // svaGgahAriditrAdimAmbikAmbikA' iti zabdArNavaH // (2) utsAhavardhano vIraH // // dve 'nRtyavizeSasya // vyaJjakAbhinayau smau| utsAheti // utsAhena vardhate / 'vRdhu vRddhau' (bhvA0 vyAketi // vyanakti / 'aJa vyaktyAdI' (ru. p.se.)| A0 se.)| yuc ( 3 / 2 / 149) / utsAha vardhayatIti vA / jul ( 3 / 1 / 133 ) // (1) // * // abhinayatyartham / pacAdyac lyuH (3 / 1 / 133) // (1) // // vIrayati / 'zUra vIra 3 / 1 / 134 ) / vaacikaashikaahaarysaatvikbhedaaccturvidhH|| (2) vikrAntau' curAdiH / pacAdyac (3 / 1 / 134) / yadvA,-vizeSeNa // dve 'manogatabhAvAbhivyaJjakasya' // Ite Irayati vA / 'Ira gatI' (a0 A0 se.) kaH ( 3|1|nevRtte tvaGgasattvAbhyAM dve trivAGgikasAttvike // 16 // 135) / ajati vA rak ( u0 2 / 13) / 'vIro jine bhaTe zreSThe vIraM zRGgayAM nate'pi ca / vIrA gambhArikArambhAtAmanivRtte iti // aGgena nivRttaM bhrUvikSepAdi / sattvena mano lakyelavAluSu // madirAkSIrakAkolIkASTodumbarikAsu ca / tRttyA nivRttaM stambhAdi / 'nirvatte'kSayUtAdibhyaH' (4 / 4 / 19) patiputravatIkSIravidArIdugdhikAsvapi' iti hemacandraH // (2) iti prApavahatIyaSTak // (1) // // (2) // 4 // 'stambhaH khedo'tha sAtha // // dve 'vIrarasasya' // romAzaH svarabhaGgo'tha vepathuH / vaivarNyamazrupralaya ityaSTau sAttvikA guNAH' krameNaikaikam // skaarviirkrunnaadbhuthaasybhyaankaaH| pratIkArakaraNadAnAdyanubhAvito harSAvezacintAdisaMcArito vIraH (2), zokasthAyibhAvako mRtAdyAlambanakastadguNAyuddIpito rodanAdyanubhAvito bImatsaraudrau ca rasAH dainyAdisaMcAritaH karuNaH (3), vismayasthAyiko vismayajanakakarmakA zanAreti // zRGgArAdayo'STau rsaaH| zabdAcchAnto'pi lambanako vismayakarmAdyaddIpitazcakitatAdyanubhAvito harSAdisaMcAri to'dbhutaH (4), hAsasthAyibhAvako vikRtakRdAlambanako vaikRtAdhuddIpito 1-zAntasyAlaukikatvena, vatsalasya putrAdineharUpatvAdratyAtma- galaphullanAdyanubhAvitaH zramAdisaMcArito hAsyaH (5), bhayasthAyibhAvako katvena, na nirdiSTI-iti svAmi-mukuTau / rasA iti / tatra 'vibhAvairanu- vikaTAdyAlambanakastadvikaTakarmAdyuddIpitaH palAyanAdyanubhAvito jaDatA. bhAvaizva yukto vA vybhicaaribhiH| AsvAdyatvAtpradhAnatvAtsthAyyeva tu disaMcArito bhayAnakA (6), jugupsAsthAyibhAvako viNmUtrAdyAlambaraso bhavet' ityuktaH ratyAdiH sthAyIbhAva eva sAmAjikaizcarvyamANo nako durgandhAdhuddIpito niSThIvanAdyanubhAvito glAnyAdisaMcArito rasapadavyapadezyo bhavati / tatra ratisthAyibhAvakaH kAntAdyAlambanakaH bIbhatsaH (7), krodhasthAyibhAvako dviSadAlambanakastadapakArAbuddIpito sazcandanAyuddIpitaH kaTAkSAyanubhAvito brIDAdisaMcAritaH zRGgAra:(1), | vikatthanAdyanubhAvito garvAdisaMcArito raudraH (8), iti tattalakSaNaM usAhasthAyibhAvako dviSavijanAdInAlambhanako'pakAraguNAduddIpitaH | bodhyam // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam noran kAruNyaM karuNA ghRnnaa| sAdhu // (3) // // citrayati / 'citra citrakaraNe' (cu0 u0 kRpA dayAnukampA syAdanukozo'pi se0) NyantAt pacAdyac (3 / 11134) / ('citraM khe tilake. kAruNyamiti // karuNaH karuNAvAn / tasya bhAvaH / 'dbhute| Alekhye karbure) citrA tvAkhuparNIsubhadrayoH / goDabrAhmaNAditvAt (5 / 1 / 124) SyaJ // (1) // // karaNam / mbApsarasordantyAM nksstrorgbhedyoH|' iti hemacandraH // (4) 'kRvRdAribhya unan' (u0 3153) / 'karuNo rsvRkssyoH| // 4 // catvAri 'adbhutasya // karuNA tu kRpAyAM syAt' iti haimaH // (2) // // ghriya . atha bhairavam // 19 // nte'nayA / 'ghR secane' (bhvA0 pa0 a0)| bAhulakAnnak / dAruNaM bhISaNaM bhISmaM ghoraM bhImaM bhayAnakam / 'paNA tu syAjjugupsAyAM karuNAyAm' iti haimaH // (3) bhayaMkaraM pratibhayam // 1 // kapaNam / 'krapa kRpAyAm' (bhvA0 A0 se.)| 'krapeH saMprasAraNaM ca' (ga. 3 / 3 / 104) iti bhidAdi atheti // bhIroridam 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN / pAThAda / 'kRpo droNazyAlake syAdroNapanyAM kRpI smRtaa| 'bhairavaH puMsi zaMkare, bhISaNe trissu| (rAgabhede ca ) // (1) kRpA dayAyAm // (4) // * // dayate rksstynyaa| 'daya dAna | // * // dArayati cittam / 'dR bhaye' (bhvA0 pa0 se.)| gatihiMsArakSaNeSu' / bhidAdyaG ( 3 / 3 / 104) // (5) // 'kRvRdAribhya unan' (u0 3 / 53) / 'dAruNo rasabhede nA triSu anukampanam / 'kapi kiMcicalane' (bhvA0 A0 se.)|| tu syAdbhayAvahe' iti vizva-medinyau // (2) // * // bhiissyte| 'guroshc-(3|3|103) ityH|| (6)* // anukrozantyanena / lyuH ( 3 / 1 / 134) yuc ( 3 / 3 / 107) vaa| 'bhISaNaM rase 'kruza AhvAne rodane ca' (bhvA0 pa0 a0) / 'halazca' zallakyAM, nA gADhe dAruNe niSu' // (3) // * // bibhetyasmAt / (3 / 3 / 121) iti ghaJ // (7) // // sapta 'karuNa 'bhiyaH pugvA' (u0 11148) iti mak ghugAgamazca / rasasya // .. 'bhISmo rudre ca gAGgeye rAkSase ca bhayaMkare' 'iti haimaH // atho hsH||18|| (4) // // 'bhImAdayo'pAdAne (3 / 4 / 74) / maki SugahAso hAsyaM ca bhAve / 'bhImo vRkodare ghore zaMkare'pyamlavetase' iti haimH|| athaviti // hasanam / 'hase hasane' (bhvA0pa0 se.) (5) // * // ghorayati / 'ghura bhImArthazabdayoH' (tu. pa0 se.)| 'vanahasorvA' (3 / 3 / 62) ityap / hasaH // (1) // * // NyantAt (3 / 1 / 26) ac (3 / 1 / 134) / hanti vaa| ghami (3 / 3 / 18) hAsaH // (2) // * // Nyati (3 / 1 / 124) hanteghuraca (u0 5 / 64) ityacpratyayo ghurAdezazca / 'ghoro hAsyam // * // dhAtvarthanirdeze Nvuli (vA0 3 / 3 / 108) hasi hare dAruNe ca' iti haimaH // (6) // // bibhetyasmAt / kA'pi / 'tatra hAso haso hAsyaM ghargharaM hAsikA striyAm' 'jibhI bhaye (ju0 pa0 a0)| 'AnakaH zIbhiyaH- (u. iti zabdArNavaH // (3) // * // trINi 'hAsyarasasya' // 3.82) / 'bhayAnakaH smRto vyAne rase rAhI bhayaMkare // (7) // * // bhayaM karoti / 'meghartibhayeSu kRtraH' (3 / 2 / 43) .. bIbhatsaM vikRtaM trividaM dvayama / / iti khac // (8) // // pratigataM bhayena / prAdisamAsaH bIbhatsamiti // badhernindAyAM san (3 / 116) bhAve (vA0 2 / 2 / 18) / prati gataM bhayamasmin / 'prAdibhyo dhAtughaJ (3 / 3 / 18) yadvA,-'a pratyayAt' (3 / 3 / 102) / jasya- (vA0 2 / 2 / 24) iti vA / 'pratibhayaM bhaye bhISme bIbhatsA'styatra / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / 'bIbhatso iti haimaH // (9) // // nava 'bhyaankrssy| bhedena nArjune, krUraghRNAtmavikRte triSu' // (1) // * // vikaraNam kIrtanaM tveSAM dharmamAtraparatvAt / bhairavAdayastu dharme dharmiNi vikRtam / jugupsAprabhavatvAt / 'viSThAkAmaja udvegI kSobhaNo rudhirAdijaH / bIbhatso dvividhaH' / bIbhatsAdidvayaM tadvati triliGgam / prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) vaikRto'pi / 'vikRto raudraM tUgram vaikRto'thAgrahAyaNyAmagrahAyaNam' iti zabdArNavAt / 'vikRtaM / raudra miti // rudrasyedam / aN (4 / 3 / 120 ) yattu-rudro triSu bIbhatse rogite'saMskRte'pi ca' iti vishvH|| (2) // // devatA'sya-iti mukuTenoktam / tanna / mantrahaviHsvAminyA eva dve 'bIbhatsasya // devatAtvAt / 'raudro bhISme rase tIne raudrI gauryAm' iti vismayo'ddhatamAzcarya citramapi haimaH // (1) // * 'uca samavAye' (di. pa0 se.)| vismaya iti // vismayanam / 'smiG ISaddhasane' (bhvA0 'Rjendra-' (u0 2 / 28) iti ran / 'ugraH zUdrAsute kSatrAdre A0 a0)| "eraca' (3 / 3156) 'vismayo'dbhutadarpayoH' 1-itaH pUrva 'dUrvAyAm' iti likhitamAsIt / paraMtu tatra bhArgavIiti haimaH // (1) // 4 // at AzcaryArthe'vyayam / tasya bhava | zabdArthakathanam-iti na prakRtopayogi // 2-'zRGgAro viSNudevaH nam / 'adibhuvo Dutac' (u0 5.1) // (2) // * // A syAddhAsyaH prathamadaivataH / karuNo yamadaivastu syAdraudro rudradaivataH' iti iti caryate abhiniiyte| 'Azcaryamaniye' (6 / 1 / 147 ) iti / bharatavAkyAt / / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATyavargaH 7] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| puMsi, trighUtkaTe / strI vacAkSudrayoH' // (2) // 6 // dve 'ugra- cittotkrssprtyysy')| garvAdayaH paJcApi paryAyA iti rasasya' / mahataH krodhasya iti mukuTaH / tanna / rasaprakaraNAt / tu yuktam // krodhasya vkssymaanntvaac|| anAdaraH paribhavaH paribhAvastiraskriyA // 22 // amI triSu // 20 // rIDhAvamAnanAvazAvahelanamasUkSaNam / caturdaza anAdara iti // na aadrH|| (1) // * // 'parau bhuvaH-' amIti // amI adbhutAdyAzcaturdaza tadvati trissu| striyAM (3 / 3 / 55) iti gho vaikalpikatvAt 'Rdorap' (3 / 3 / 57) raudrI bhairavI // | // * // (parApUrvakAdapi bhuvo'pi parAbhavaH / 'parAbhavastiradaratrAsau bhItiIH sAdhvasaM bhayam / / skAre nAze' iti haimaH / 'vrajanti te mUDhadhiyaH parAbhavam dareti // dIryate'smAt / 'da bhaye' (bhvA0pa0 se.)| iti prayogazca) // (2) // 1 // 'upasargasya ghaji-' (6 / 3 / 122) ap (3 / 3 / 57) 'daraH syAdbhayagartayoH / darI tu kandare' iti dIrghaH // (3) // * // tiraskaraNam / 'kRJaH za ca' (3|iti haimaH // (1) // // 'trasI udvege' (di0pa0 se.)| gham 33100) iti zaH / 'tiraso'nyatarasyAm' (8 / 3 / 42) iti (3 / 3 / 18) / 'trAso bhaye maNerdoSe' iti haimaH // (2) // sattvam // (4) // * // rehaNam / 'riha vadhe' (tu0pa0 se.) 'jibhI bhaye' (ju0 pa0 se.)| ktin (3 / 3 / 94) / 'bhIti- | auNAdikaH ktaH / strItvaM lokAt // (5) // // avamAnanam / bhaye striyAm / bhItaM bhaye bhItiyute triSu' // (3) // * // saMpa- manerNyantAdyuc (3 / 3 / 107) // (6) // * // avajJAnam 'AtadAditvAt kvipi (vA0 3 / 3 / 108) bhIH // (4) // // zcopasarge' (3 / 3 / 106) ityng|| (7) // * // avahelanam / (yattu-) saadhuunsyti| ac (3|1|134)-iti mukuTaH / tnn| 'heDa anAdare' (bhvA0 A0 se.) / ghaJ (3 / 3 / 18) / aNaH (3 / 2 / 1) prasaGgAt / tasmAt 'sAdhUnAmasanam // Dalayorekatvam / 'ghajantAH puMsi' ityasya bAdhanAt klIvatvam // (5) // * // 'ajvidhau bhayAdInAmupasaMkhyAnam' (vA0 (4) // * // 'sUkSa Adare' (bhvA0pa0 se.) serephaH / 'nartu 3 // 3 // 56) 'bhayaM bhItI bhayaMkare / kubjakapuSpe' iti haimaH suukssait'| 'tattannasUryam' iti (taittirIyabrAhmaNe) darzanAt / // // bAhulakAdaGi bhiyA / 'syAdartanamRtIyA ca gardA, tasmAlyuTa ( 3 / 3 / 115) / naJsamAsaH / 'atra mukuTasya vRthAcAtha bhayaM bhiyaa| (vAsotrAsau daro bhItamAtaGko bhIzca kleza upekSaNIyaH // ' (9) // // nava 'paribhavasya // sAdhvasam )' iti zabdArNavAt / 'AzaGkA sAdhvasaM drH| mandAkSaM hrIstrapA bIDA lajjA bhiyA ca' iti haimAcca // (6) // 4 // SaT 'bhysy|| mandAkSamiti // mandamakSaM vAgAdyatra // (1) * // 'hI vikAro mAnaso bhAvaH lajjAyAm' (ju0pa0 a0)| saMpadAdi kvip // (2) // 4 // vikAra iti // manovikAro ratyAdirbhAvaH / bhAvayati | 'trapUS lajjAyAm' (bhvA0 A0 se.)| pittvAt (3|3|kroti rasAn iti / 'bhAvo'bhiprAyavastunoH' iti haimH|| 104) ang| 'trapA lajjAkulaTayoH' iti haimH|| (3) // * // (6) // // ekaM 'mnovikaarsy|| 'brIDa lajAyAm (di. pa0 se0)| 'guroshc-(33|103) anubhAvo bhAvabodhakaH // 21 // ityapratyaye vrIDA // * // ghaJi (3 / 3 / 18) 'vrIDaH' api / 'gaNDUSagarjabhujajAgarahArakIlajvAlAjaTArabhasavartakagardhazRGgAH / anviti // bhAvasya sUcako guNakriyAdiH / 'anubhAva brIDAdayazca varaTazca varATakazca utkaNThavANakarakAzca samAmayAzca' yati' ityanubhAvaH / anubhAvaH prabhAve syAnnizcaye bhAvasU iti strIpuMliGgakathane rbhsH| ('vIDo'kkIbe trapA lajjA' iti cane' iti medinI // (1) // // ekaM 'ratyAdisUcakaromA ca tenoktam ) // (4) // * // lajjanam / 'olasjI vIDane' (tu. vaadeH|| p.se.)| apratyayaH ( 3 / 3 / 103) / 'jhalAM jaz jhazi' (81go'bhimAno'haMkAraH 4 / 53) // (5) // * // paJca 'lajAyAH // garva iti // 'garva mAne' (cu0 A0 se.)| ghaJ (3 / - saaptrpaanytH||23|| 3 / 18) // (1) // // abhi sarvato maanH| 'abhimAno'rthA seti // sA lajjA anyatazcet sApatrapA ayaM hImAtre'pi / didape jJAne praNayahiMsayoH // (2) // 4 // 'aham' iti karaNa- 'hIrlajjApatrapA brIDA' iti ratnakoSAt // (1) // // ekam mahaMkAraH // (3) // // trINi 'ahaMkArasya' // 'pitrAdeH purato jaatljaayaaH|| ___ maanshcittsmunntiH|| 1-asUkSaNamiti pAThe asUnAmukSaNaM tApo yataH iti bodhyam / mAna iti // (matsamo nAsti, iti) mananam / 'manu a- na vidyate zobhana: kSaNo yasmAt 'asukSaNam' havamadhyamapIti vabodhane' (ta. A0 se.)| ghaJ ( 3 / 3 / 18) / 'mAnaM pra-kacit / 'sUkSa anAdare' hskhokaarkH| tasmAtsaMpUrvAyuTi saMsUkSaNam / mANe prasthAdo mAnazcittonnatI grahe' iti haimaH // (1) // // 'saMsuHNamanAdareM' iti koSAntare'pIti dhaatuprdiipH| evaM cAkArAcittasya smunntiH|| (2) // // dve ('atiyogyamapi prati- ! ditvamiha prAmAdikamityAhuH ityapi mukuTa-budhamanohare // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam AAMAMMAnnaamannnnnnnnnnnnAmAAMAAAAAAAAAAAAAMRAPAamana // kSAntistitikSA pazcAttApo'nutApazca vipratIsAra ityapi // 25 // kSAntiriti // kSamaNam / 'kSamU sahane' divAdiH / asyA pazcAditi // pazcAttapanam / anutapanam / 'tapa saMtApe' SittvAtktin (33394) / 'anunAsikasya kvi- (6 / 4 / - (bhvA0pa0 a0) ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * // (2) // // 15) iti dIrghaH // // bhvAdestu SittvAt al (3 / 3 / 104) / vitiprasaraNam / 'sa gatau' (bhvA0pa0 a0) ghaJ (3 / 3 / 18) / taduktam 'aSitaH kSAmyateH zAntiH Sitastu kSamateH kSamA' | 'upasargasya ghatri- (63 / 122) iti vA dIrghaH / 'vipratIiti / ('kSamaH zakke hite yukta kSamAvati / kSamA kSAntI | sAra uddiSTaH kaukRtye'nuzaye ruSi iti medinI // // (pakSe kSitau' iti haimH)|| (1) // * // tijeH (bhvA0 A0 se.) hkhtRtiiyo'pi| 'vipratisArastvanuzaye ruSi / kokRtye' kSamAyAM san (3 / 1 / 15) tadantAdapratyaye (3 / 3 / 102) TAp | iti haimaH) // (3) // * // trINi "kiMcitkRtvA pshcaattaa(4|1|4)|| (2) // // dve 'kSamAyAH ' // psy|| abhidhyA tu parasya viSaye spRhA / kopakrodhAmarSaroSapratighA rudhau striyau / abhidhyeti // abhidhyAnam / 'dhyai AdhyAne' (bhvA0 ___ kopeti // 'kupa krodhe' (di. 50 se.)| 'krudha kope' A0 se.)| 'Atazca-' (3 / 3 / 106) ityng|| (1) // // (di. 50 a0) ghaJ ( 3 / 3 / 18) bhAve // (1) ||AUM|| (2) parasya viSaye cauryAdinA spRhA / 'parasvaviSayaspRhA' iti // * // 'mRSa titikSAyAm' (di0 u0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / pAThe parakhe viSayeNa cauryAdinA lipsA-iti mukuTaH / vastu nasamAsaH (2 / 2 / 6) // (3) // * // 'ruSa hiMsAyAm' (bhvA0 tastu-parakhaviSayaviSayiNIcchetyarthaH // (1) // * // ekam pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) // (4)||AUM|| (5) pratihananam / 'prdrvyecchaayaaH|| 'anyatrApi-' (vA0 3 / 2 / 48) iti De nyakkAditvAt (7akSAntirIkA 3 / 53) kutvam / 'pratighau rudapratIghAtau' iti haimaH // 4 // ashaantiriti||n kssmnnm| kSAmyateH ktini nasa- ruTakadhI saMpadAdI (vA0 3 / 3 / 108) TApi (bhAgurimAsaH // (1) // * // IrSyANam / 'IrNya IrSyAyAm' (bhvA0 | matena) 'krodho bhAmaH krudhA ruSA' iti zabdArNavaH // (6) 10 se.)| 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityaH (2) // * // dve // // (7) // // ('bhAmaH krodhe ravau dIptau') // sapta 'protkrssaashissnnutvsy|| 'kopasya' // ___asUyA tu doSAropo guNeSvapi // 24 // zucau tu carite zIlam asUyeti // asUyanam / 'asUJ asuuyaayaam| kaNDvA / zucAviti // 'zucau' iti bhASitapuMskatvAtpuMvadbhAvaH ditvAdyaki (3 / 1 / 27) 'a pratyayAt' (3 / 3 / 202) ityH|| (7 / 1 / 74) // * // 'zIla samAdhAne' (bhvA0pa0 se.)| NyantAt 'asUyA tvabhyasUyA ca' iti zabdArNavaH // (1) // // (3 / 1 / 26) // ghaJ (3 / 3 / 18) / yadvA,-'zIko dhuklukvala'arthadAnAdiSu guNeSu dambhakatvAdirUpadoSAropa jvAlanaH' (u0 8 / 38) iti lak / ardharcAdiH (2 / 4 / 31) / Nasya' ekam // 'zIlaM khabhAve sadvRtte' iti vizvaH / caritramAtre'pi zIlam / vairaM virodho vidveSaH 'niSThA ca zIlaM cAritraM caritraM caritaM tathA' iti ratnavairamiti // vIrasya karma / '-vairamaithunikayoH' (4 / 3 / - koSAt // (1) * // ekam 'sukhabhAvasya // 125) iti nirdezAt / yuvAditvAt (5 / 1 / 130) vANa // 1 // unmaadshcittvibhrmH|| 26 // (1) // // virodhnm| vidveSaNam / 'rudhira AvaraNe' (ru0 u0 unmAda iti // unmadanam 'madI harSe' (di. pa0 se.)| a.)| dviSa aprItau' (a0 u0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) // ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * // cittasya vibhramo'navasthAnam // (2) // * // (3) // * // trINi 'vairsy|| (2) // // dve "cittavibhramasya // manyuzokau tu zuk striyAm / premA nA priyatA hArda prema snehaH manviti // 'mana jJAne' (di. A0 a0)| 'manija- | premeti // prINAti priyaH / 'prIj tarpaNe' (jyA0 u. nidasibhyo yuH' (u0 3 / 20) 'manyudainye Rtau kudhi' iti se0) 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / tasya bhAvaH / 'pR. haimH|| (1) // // 'zuca zoke' (bhvA0pa0 se.) / ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // * // saMpadAditvAt kvip (vA0 3 / 3 / / 1-'prApi cetasi savipratisAre' iti mAghaH // 2-amarSoM 108) // (3) // * // trINi 'zokasya // hasvAdiH / 'kimayamarSo'nunaye bhRzAyate' iti bhAraviH / 'vadhUramarSAt' iti mAdhaH / 'anyeSAmapi, (63 / 137) iti dIrghatve 'dIrghAdirapi'...1-dainye yathA-'tIbrAbhiSaGgaprabhaveNa manyunA' / krodhe yathA- iti httttcndrH| 'nirudyogaM nirAmarSa nivArvamarinandanam' iti vizAkhaH manyunA tena manye'haM vane vasati kesarI' ityanekArthakairavAkarakaumudI // iti mukutt-budhmnohre|| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varga: 7 ] bhRzaM lasanam, ityarthe yaGantAdaH (3 / 3 / 102) TAp (4 / 1 / 102) ghaJi tu lAlasaH / strInirdeza AvantatAsUcanArthaH / 'lAlasautalU (5 / 1 / 119) priyatA // (2) // * // hRdayasya karma / yuvAdi - tsukyatRSNAtirekayAcyAsu ca dvayoH' iti vizva medinyau // (1) dhvAdibhya imanic-' (5 / 1 / 122 ) / 'priyasthira - ' ( 6 / 4/156) iti prAdezaH / 'premA'strI snehanermaNoH // (1) // // | // * // ekam 'atiprIteH // upAdhirnA dharmacintA svAt (5 / 1 / 130) aN / 'hRdayasya hRllekha-' ( 6 / 3 / 50 ) iti hRdAdezaH // (3) // * // prayaNam / 'prIJ tarpaNe' (kryA0 u0 se0 ) / manin (3 / 2 / 75) / prema nAntaM klIbam // (4) // // mehanam / 'Niha prItauM' (di0 pa0 se 0 ) | ghaJ ( 3 / 3 / 18) / 'snehaH premNi ghRtAdike' // (5) // // paca 'snehasya' // atha dohadam / icchAkAGkSA spRhA vAJchA lipsA manorathaH 27 kAmo'bhilASastarSazca vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / ) atheti // dohamAkarSaM dadAti / 'Ato'nupa - ' ( 3 / 213 ) iti kaH / ayamicchAmAtravAcyapi vizeSeNa garbhiNIcchAyAM prayujyate / 'dohado garbhalakSaNe / abhilASe tathA garbhe' iti hai maiH // (1) // // eSaNam / icchA | 'icchA' ( 3 / 3 / 101 ) iti sUtreNa iSeH zapratyaye nipAtitaH // ( 2 // * // ' kAkSi vAcchi icchAyAm' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityaH // (3) // * // ( 7 ) // * // spRha IpsAyAm' ( cu0 u0 se0 ) / midAderAkRtigaNatvAdaG (3 / 3 / 106 ) // (4) // // 'Iha ceSTAyAm' (bhvA0 A0 tthe0)|'guroshc-' (3 / 3 / 103) ityaH / ( 'I hoyamavAJchayoH) // (5) // * // tarpaNam / 'jitRSa pipAsAyAm ' ( di0 pa0 se0 ) / saMpadAdi kvip (vA0 3 / 3 / 108) / ( tRT lipsAyAmudanyAyAM smarapubhyAmapi striyAm ' ) // // ( TAvantApi bhAgurimate ) / ( 'tRSA lipsAtRSoH striyAm ' ) iti medinI // ( 6 ) // // dhani (3 / 3 / 18) / 'tarSo lipsodanyayoH // ( 12 ) // * // umeH sannantAdaH ( 3 / 3 / 102 ) // ( 8 ) // // mana eva ratho - / manoratha iva vA // ( 9 ) // * // kAmanam / 'kamu kAntI' (bhvA0 A0 se0 ) ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / 'kAmaH sarecchayoH pumAn / retasyapi nikAme ca kAmye'pi syAnnapuMsakam // (10) // * // abhilaSaNam / 'laSa kAntau ' ( bhvA0 u0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // ( 11 ) // // dvAdaza 'icchAyAH ' // so'tyartha lAlasA dvayoH / iti // satarSo mahAMt 'lala IpsAyAm' (cu0 A0 se0)| aunnaadiko'snn| yadvA,-"lasa kAntau ' ( cu0 u0 se 0 ) / | 1--narmaNi yathA--'vidhatte matteyaM nidhuvanavidhau premakalaham' ityanekArthakairavAkarakaumudI / medinyAM tu 'harSayoH' ityupalabhyate / atra tu 'marmaNoH' iti likhitamAsIt // 2 - 'prema pazyati bhayAnyapade'pi' iti bhAraviH iti mukuTa-budhamanohare / / 3 - haime tu nopalabhyate // 4'tRSApi na kRzA mama' iti prayoga iti mukuTa-budhamanohare / / amara0 11 81 upAdhiriti // samIpa AdheH / upapanna AdhirvA / 'upAdhistu dharmadhyAne vizeSaNe / kuTumbavyApRte chadmani' iti haimaH // (1) // * // dharmasya cintA // ( 2 ) // // dve 'dharmavicArasya' // puMsyAdhirmAnasI vyathA ||28|| puMsIti // AdhIyate duHkhamanena / 'DudhAJ' (ju0 u0 a0 ) 'upasarge ghoH kiH' ( 3 / 3 / 92 ) ( 'Adhirmanota vyasane'dhiSThAne baindhakAzayoH' ) // (1) // // ekaM 'manaHpIDAyAH // syAccintA smRtirAdhyAnam syaaditi|| cintanam / 'citi smRtyAm ' ( cu0 pa0 se 0 ) / 'cintipUji - ' ( 3 / 3 / 105 ) ityaG / yattu -- apraya kArye 'cintipUji -' ityavidhAnaM guNAbhAvArtham, tatsAmarthyANNilopAbhAvo'pi iti 'cintayA' ityapi - iti mukuTenoktam / tanna / 'midA' ityAdau Gitvasya caritArthatvena 'vyavadhA' ityatrAtolopArthatvenottarArthatvena sAmarthya - virahAt // (1) // // smaraNam / 'smR AdhyAne' ( vA0pa0 a0 ) / ktin ( 3 / 3 / 94 ) 'smRtiH smaraNadhIcchAsu zAstre' iti haimaH // ( 2 ) // * // upadhIyate dhyai cintAyAm ' ( bhvA0 pa0 a0 ) / lyuT ( 3 / 3 / 115 ) // (3) // * // trINi 'smaraNasya' // utkaNThotkalike same / utkaNTheti // ' kaThi zoke' (bhvA0 A0 se0 ) / utka NThanam / 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityaH // (1) // // utkaleH 1 - dharmadhyAne yathA - 'vinopAdhiM zAstraM tRNatupasaprakhyamadhunA' // vizeSaNe yathA- na hyupAdherupAdhirbhavati' / kuTumbavyApRte yathA - 'upAdhi bAdhante vividhavidhibhirbAndhavajanA:' / chadmani yathA- 'cidrUpAnandamayo niHzeSopAdhivarjitaH zuddhaH" ityanekArtha karavAkara kaumudI // 2-bandhako yadadhamarNenottamarNasya bhUmyAdyAyattaM kriyate / tatra yathA-'na bhoktavyo balAdAdhiH' / AzAyAM yathA - ' dhanAdhinA dhAvati jIvalokaH' ityanekArthakairavAkara kaumudI // 3 - svasminnuttaratra ca cAritArthe'pi madhye 'cintipUji -' ityatra Gito'nuvRtticAritArthyAbhAvAt 'iha kiMcittapo' itivadatrApi NilopAbhAvasAdhakatvakalpane bAdhakAbhAvamabhipretyaiva pIyUSabudhamanoharayorapi 'cintiyA ca' ityuktam / ata eva 'syAccintA cintiyA' iti trikANDazeSa uktam // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 amrkossH| [prathamaM kANDam kRJAdibhyo vun (u0 5 / 35) / kun (u0 2 / 32) se0) 'ik kRSyAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) itIk / vaa| ('utkalikA tu helAyAM trnggotknntthyorpi')|| (2) 'nikRtirbhartsane kSepe zaThe zAThye'pi ca striyAm' iti vishv||*|| strItvenApi sAmyam / dve 'kAmAdijasmRteH' / medinyau // . (8) // * zaThati / 'zaTha kaitave' (bhvA0pa0 'cintA tu smRtirAdhyAnaM smaraNaM, saspRhe punaH / utkaNThotkalike se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / zaThasya karma / brAhmaNAtasmin , abhidhyA tUbhayorapi' iti zabdArNavaH // ditvAt (5 / 1 / 124) SyaJ / yadvA,-zaThanam / 'RhalorNyat' utsAho'dhyavasAyaH syAt (3 / 1 / 124) // (9) // // nava 'kapaTasya' // utsAha iti // utsahanam / Saha marSaNe' (bhvA0 A. pramAdo'navadhAnatA // 30 // se0) ghaJ (3 / 3 / 18) "utsAhastUdyame sUtre // (1) pramAda iti // 'madI harSe' (di. pa0 se.)| bhAve // * // adhyavasAnam / 'So'ntakarmaNi' (di. pa. a.)| ghaJ ( 3 / 3 / 18) / +pramAdaH saMmade matte striyAmunmadayoghaJ (3 / 3 / 18) 'Ato yuk' (7 // 3 // 33) // (2) // * // dve | Siti+ // (1) // * // na avadhAnamasya / tasya bhAvaH // (2) 'utsaahsy|| ||AUM|| dve 'avimRSTakRtyasya' // sa viirymtishktibhaak||29|| | kautUhalaM kautukaM ca kutukaM ca kutUhalam / sa iti // sa utsAhaH atizaktibhAk / vIre sAdhu / kautUhalamiti // kutUM carmanirmitasnehapAtraM halati / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / ('vIrya tejaHprabhA | 'hala vilekhane' (bhvA0 pa0 se.) / mUlavibhujAditvAt vayoH / zukra zaktI ca') 'atizayazaktivIryA' iti tvamara (vA0 3 / 2 / 5) kaH / yadvA,-halati / pacAdyac (3 / 3 / 134) / mAlAyAM strItvam // (1) // * // ekam 'atizayitA kRtvA halam / prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) kautUhalam // (1) // * // (aNabhAve) "kutUhalaM kautuke syAtprazaste'pi dhyvsaaysy|| ca dRzyate // (4) // * // kutUM kAyati / 'kai zabde' (bhvA0 kapaTo'strI vyAjadambhopadhayazchadmakaitave / pa. a.)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH| upapadakusRtirnikRtiH zAThyam samAsaH (2 / 2 / 19) / 'iko hrakho'GgyaH-' (6 / 3 / 61) iti kapaTa iti // ke mUrdhni paTa ivAcchAdakaH / yadvA,-paTa hakhaH / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) vA / yadvA,-kutvAM bhavam / adhyAtmAditvAt (vA0 4 / 3 / 60) ThaJ / 'isusuk-' tIti paTaH / 'paTa gatau' (bhvA0 pa0 se.)| pacAdyac (3 / (7 // 3 // 51) iti kaH / 'ke'NaH' (74 / 13) iti hrsvH| 1 / 135) / kasya brahmaNo'pi paTo vyApakaH // (1) // * // vyajanti kSipantyanena / 'aja gatikSepaNayoH' (bhvA0 pa. saMjJApUrvakatvAtpakSe vRddhyabhAvaH / yattu-'tuja hiMsAyAm' se0)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghny| niSThAyAM seT | (bhvA0 pa0 se.)| kuM tujati / 'mUlavibhuja-' (vA0 3 / . tvAnna kutvam / 'vyAjaH zAThye'padeze ca' iti vizvaH // (2) 25) iti kaH / nyakkAditvAt (1353) kutvam-iti // * // dabhyate'nena / 'dambhu dambhane' (khA. pa0 se.)| mukuTenoktam / tanna / kutve AntaratamyAjasya gatvaprasaGgAt / ghaJ (3 / 3 / 18) / 'dambhaH kalke kaitave ca' iti hemacandraH // ('kautukaM narmaNIcchAyAmutsave kutuke mudi| pAramparyAgata(3) // * // upadhIyata Aropyate'nena / 'upasarge ghoH kiH' khyAtamaGgalodvAhasUtrayoH / gItAdau bhogakAle c')|| (2) (3 / 3 / 92) / 'upadhiyojacakrayoH' // (4) // * // chAdya | // * // (3) // * // catvAri 'kautukasya // te'nena / 'chada apavAraNe' (cu0 u0 se.) manin (3 / - strINAM vilAsavicokavibhramA lalitaM tathA // 31 // 2 / 75) / 'ismantrakviSu ca' (6 / 4 / 97) iti haskhaH / ('chadma helA lIletyamI hAvAH kriyAH shRnggaarbhaavjaaH| zAmye'padeze ghAtikarmaNi' ) // (5) // // kitavasya karma / strINAmiti // zRGgArAdatyAdeH bhAvAnmanovikArAcca yuvAditvAt (5 / 1 / 130) aN / 'kaitavaM dyUtadambhayoH' jAtAH (strINAm ) kriyAzceSTA alaMkArAkhyA vilAsAdikA iti haimaH // (6) // 1 // kutsitA mRtiH| 'sR gatau' (bhvA0 hAvazabdavAcyAH / havanam / 'hu dAnAdanayoH' (ju0 pa. pa0 se.)|ktic (3 / 3 / 174) / 'kugati-' (2 / 2 / 18) a0)| 'kvacidapavAdaviSaye'pyutsargo'bhinivizate' ityaiti samAsaH // (7) ||AUM|| nikRSTA kRtiH kriyA parapratAraNa- | viSaye ghaJ (3 / 3 / 18) / yattu-mukuTa Aha-zRGgArarUpA / yadbA,-parAbhISTasya nikartanam / 'kRtI chedane' (tu. 50 bhAvo ratiH / tajjA-iti / tanna / 'zRGgArabhAvaH' iti samudAyasya rativAcakatvAbhAvAt / yadapi-hU havane1-etadane 'kaitavaH kitave zatrau' ityapi likhitamAsIt / paraMtu haima medinyoH kairavazabdasyaiva darzanAt anekArthakairavAkarakaumudyAmapi 1-pramadazabdavyAkhyAyAmasya kozasyopanyastatvena, pramadAzabda'tvayi bhAsvatyudite sarvatejobhibhAvini / unmIlati dharAnAtha ! kiM, vyAkhyAyAmupanyasiSyamANatvena ca tatra medinyAM ca pramadazabdasyaivokairavakulaM kvacit' ityevodAhRtam / iti na prakRtopayuktam // pAdAnena nedaM prakRtopayogi // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATyavargaH 7 ] | ityuktam / tadapi na / etAdRzasya dhAtorabhAvAt / yadapi - uktArthe bharatasya saMmatirupanyastA / ' alaMkArazca nATyajJaijJeyA parasAdhavAH / vane'bhyaciSAH zrINAM vikAsa mAtrA iti / tathApi 'bhAyarasAzrayAH' ityanenAsmayukta evArthI labhyate naktaH yattu yaneneti hAyaH iti khaaminm| tana / yo pani prasaraNAvidhAnAt // (1) // bila nm| 'lasa zleSaNe' (bhvA0 pa0 se0 ) ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) 'vAso'vizeSaH priyAzAyAsanAdiSu' 'bilAso hAbabhede syAllIlAyAmapi puMsyam // (1) // // vivAnam / 'pragatI' (1010010) vithurgativizeSaH / ( yattu ) 'apavAdayaH' iti iti sutH| nAdazAdarzanAt 'sumadhyA / 1 vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / / - ! (u0 1137 ) iti citam ucyate samavelana 'uca samavAye' (di0 pa0 se0) / 'haladha' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJarthe yadvA,-'kaH' (vA0 343 / 58) | 'oka ucaH ke' (7|3|64 ) dRSTi nipAtitaH / vilorokaH sthAnam vigyoko'bhimataprAptA pi vadanAdaraH // (1) // 0 // vibhramaNam 'amu anavasthAne (di0 / (10 pa0 se0) caJ (2 / 3 / 18) / 'nodAttopadeza' (73) 34) iti na vRddhiH / 'cittavRttyanavasthAnaM zRGgArAdvibhramo mataH' / 'atha vibhramaH / zobhAyAM saMzaye hAve' iti haimaH / 'bhramantidAyayoH // (1) // 2 // tala IpsAyAm // (cu0 A0 se 0 ) / 'laDa vilAse' (bhvA0 pa0 se0) vA / DalayorabhedaH, bhAve : ( 3 / 3 / 114) 'anAcAryopadiSTaM syArkalitaM rati vivasamIpagamane va sthAnAsanagaganavilokiteSu vikArozatAJca krothasmitacamatkAramukhaviklavanaM sa vilAsaH // 2- etadagre | kopAne mRgANAmale pkssinnaam| teSAmeva ca vizvAsatI prAvaraNe'pi ca' ityapi likhitamasti / tantu vItaMsazabdArthavodhakatayA prakRtAnupayuktam // 3----abhimataprAptAvapi garvAdanAdara, sAparAdhasya klRbandanAdinA saMyamanaM tADanaM ca vivvokaH // 4- madarAgaharSajanamaH yathA animittamAsanAvasthAyAnyatra gamanam trivArabdhakathA sAkSipya sAlApanam sucaiva rUpitamobhI, puSpAdInAM yAcyA sahasaiva tatparityAgaH, vastrAbharaNamAlyAnAmakAraNataH muNDanam mananaM ca iti / yoSitAM yauvanajo vikAro vibhramaH itye ke // 5 - etadagre 'vibhramo ralavRkSe'pi pravAle'pi pumAnayam' iti masti / paraMtu divAdiSu 'vidumaH' ityasyaivopasambhena na pra yoga // 6-sukumAravidhAnena bhane vAdikriyAsacivakaracaraNA bRnyAso lalitam / yathA--caraNanipAtajhaNajhaNanUpuramasRNasaMcaraNe rekhAvizeSasthitatrivalibhaGgasaMsthAnasamullasitabhujam, ura: sthalaprasArasatyAsa uhasita tam pratibhAviSkRtaM lalitamityanye // " 83 1 ceSTitam' ('lalitamIpsite / laDite hAvabhede syAt ) // (1) // // ' hila bhAvakaraNe' (tu0 pa0 se 0 ) / 'heDa anAdare' (bhvA0 A0 se0) bhAve para ( 3 / 3 / 18 ) / syAdbhAvasUcako hAvo halo'syaivAnubhAvanam' 'pradecchA surate helA' iti yaa| ( 'helA striyAmavajJAyAM vilAse vArayoSitAm ) // (1) // // / / 'lID laganam lI: 'khI lepaNe' (di0 A0 a0 ) / saMpadAdi( a0 pa0 a0 ) / 'Ato'nupa-' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH tvAt ( vA0 3 / 3 / 108 ) kvip / liyaM lAti / 'lA AdAne ' 'priyasyAnutiSThAgveSaceDitaiH' 'lIlA kelivilAsazca zRGgArabhAvajA kriyA // (1) // * // iti zabdArNavA - prakArAdanye'pi devAH 'lIlA vilAso vicchittirvibhramaH kilkinycitm| mozayitaM kumitaM vibodhe lalitaM tathA // vihRtaM ceti mantavyA daza strINAM sabhAvajAH' iti nATakaralakozaH / vicchedanam / 'cchidir dvaidhIkaraNe' (ru0 u0 a0 ) ktin ( 3 / 3 / 94 ) / ' maNDanAnAdaranyAso viccheittI ruupdrptH'| ('vicchittiH syAdaGgarAge hAvavicchedayorapi ) // (1) * kilakicitamatra harSAditagItAdivyAmizraM kilakiJcitam' khAmI tu - philikimitam iti pAThaM manyate / yadAha 'kilIti kaNThakUjitam vA' / 'yathA - kilikilArAvaH' iti // (1) // moddnm| 'muDa pramardane' (tu0 pa0 se0 ) / paJ (3 / 3 / 18) | bAhulakAdvanastu bhRzAdi ( 3 / 1 / 12 ) kya ntAdbhAve ktaH (3 / 3 / 114 ) | 'mohAyitaM priyaM smRtvA sAGgabhaGgavijRmbhaNam' / yattu -- moTTanam / moTTaH - iti mukuTaH / tanna / moTTadhAtoradarzanAt / yadapi - lohitAdi ( 3|1|13 ) kyapantAdbhAve kaH iti // tadapi na 'lohitAdiDAbhyaH / / kyaSvacanam', 'bhRzAdiSvitarANi' iti vArtikavirodhAt // (1) // 1 // kuTTanam | 'kucha chedanAdI' (cu0 pa0 se0) ghan (3 / 3 / 18) kuTTena nirvRttam / bhAvapratyayAntAdimap ( vA0 4 / 4 / 20 ) / tato NyantAt ( vA0 3 / 1 / 26 ) / bhAve ktaH ( 3 / 3 / 114) // tArakAditvAt (5 / 2 / 36) itac vA / 'duHkhopacAraH saukhye'pi harSA kuTTamitaM matam // (1) // 0 // viharaNam bhAve / ktaH 1- murate prIDecchA helA / / 2- alabdhapriyasamAgamayA khacittavinodArthaM priyasya yA veSagatidRSTisita bhaNitairanukRtiH kriyate sA lIlA // 3- AbharaNavilepanAdInAM kutazcitpriyAparAdhAdIrSyayAnAdareNa tyaktAnAM sakhInAM prayatvAdvAraNaM vicchittiH // triveNa va prIti nibandhanaM svalpamapi bhUSaNaM vicchittirityanye // 4 -- iSTajanadarzana - vazAt zuSkarudita hasitatrasitako zramAbhilApAnAM saMkalIkaraNaM kilikijitam / / 5- prikkadhAsu sAGgabhaGgambhakarNakaNDUyanaM mohA vitam // 6--surateSu gADhaparipITane kezastanAdigrahaNe va varSAtkhe'pi duHkhAvikriyA, duHkhe'pi sukhAvikriyA kuTTamitam // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam - (3 / 3 / 114) / 'vaktavyabhASaNaM vyAjAdvihRtaM drshitenggitm|| yattu--'sphUrja' iti liGgAt kurdAdInAM na dIrghaH (iti dharma(1) // * // iti // daasH)| voH' iti vidheranityatvam-iti kazcit (pUrNacandraH) | Aha / tanna / 'sphurja' iti svarUpanirdezArtha dIrghAnuccAraNAt / dravakeliparIhAsAH krIDA khelA ca narma ca // 32 // dIrghavidheH sattvAcca / yadi 'vidhiprAptaM kRtvaiva nirdeSTavyam' iti draveti // dravaNam / 'dru gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'R- niyamaH svIkriyate tadA 'ezirecoretvAbhAvasyAjJApakatvaM syAt' dorap' ( 3 / 3 / 57) / "vo vidrvnrmnnoH| prAdrave rasagatyozca' | etvasya lakSaNaprAptatvAt / ata eva 'dIrghAbhAvastu cintyaH' iti iti haimaH // (1) // // kelanam / 'kila krIDAyAm' (tu. svAmigrantho'pi saMgacchate // (3) // // trINi 'kandukAdipa0 se.)| 'kela calane' (bhvA0pa0 se.) vA / in (u0 | krIDanasya' // 4 / 118) / (kelI iti striyAmapi / 'kelISu tadvAnaguNAnni- gho nidAghaH khedaH syAt pIya' iti naiSadhAt-iti mukuTaH) // (2) // * // parihasanam dharma iti // jighartyaGgamanena / 'ghRkSaraNadIptyoH' (ju0 'hase hasane' (bhvA0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'upasargasya ghami-' (6 / 3 / 122) iti dIrghaH // (3) // 4 // krIDanam / | pa0 a0)| 'dharma-' (u0 11149) iti nipaatitH| yattu | "gharati' iti vigrahapradarzanaM mukuTena kRtm| tattu 'ghR kSaraNe' 'krI vihAre' (bhvA0pa0 se.)| 'gurozca-' (3 / 3 / 103) iti dhAtUpanyasanena virudhyate / gharatyaGgamanena vA 'dhR seke' ityaH / 'krIDA keliprakAre syAtkhelArvajJAnayorapi' (iti vizva (bhvA0pa0 a0)| ('dharmaH syAdAtape grISme'pyuSNakhedAmbumedinyau) // (4) // // khelanam / 'khela calane' (bhvA0pa0 se.)| 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityaH / mukuTastu 'khelA' norapi') // (1) // * // nidahyate'nena / 'halazca' (3 / 3 / 121) ityasya sthAne 'lIlA' iti paThati // (5) // // naraNam / 'nu | iti ghaJ / nyakvAdiH (7353) // (2) // * // khidyate'nenaye' (bhvA0pa0 se.)| manin ( 3 / 2 / 75) // (6) // // | nAGgam / ghaJ ( 3 / 3 / 121) / 'khedo gharme khedane ca' iti haimH|| (3) // // trINi 'prkhedhetostaapsy'|-anggsstt 'kriiddaayaa|| jalasya-iti mukuTaH / tanna / svakRtakaraNavigrahavirodhAt / na hi vyAjo'padezo lakSyaM ca jalena prsvidyte| vastutastu-bhAvakarmavyutpattyA so'pyarthaH // vyAja iti // (1) // * // apadezanam / 'diza atisarjane' pralayo naSTaceSTatA // 33 // (tu. u. a.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / ('apadezaH pumA~llakSye pralaya iti|| pralayanam / lIG (di. A0 a0)| 2) // * // lakSaNam / 'lakSa AlAcana | 'era' (3 / 3 / 56) / 'pralayo mRtyukalpAntamUopAyeSu puM(cu0 A0 se.) / Nyat (3 / 3 / 124) / 'lakSyaM syAdapadeze | syayam // (1) // * // naSTA ceSTA yasya / tasya bhAvaH / tala 'pi zaravye'pi napuMsakam' iti medinI // // ghajanto'pi / (5 / 1 / 119) // (2) // * dve 'sAtvikabhAvasya' mUcchoM'saMkhyAyAM ca na nA lakSaM klIbaM vyAjazaravyayoH' iti mUrdhanyA- paraparyAyasya / harSazokAdibhiH sakalaceSTAnAzasyetyarthaH // nte rabhasAt // (3) // // trINi 'svarUpAcchAdanasya' // avahitthAkAraguptiH krIDA khelA ca kuudnm| bharanA avahiH sthitirvhitthaa| 'supi sthaH' (3|kriiddeti // (1) // // khelnm| 'gurozca-' (3 / 3 / 103) 4) ityatra 'sthaH' iti yogavibhAgAt kaH / pRSodarAdiH (6|ityH // (2) // * // 'kurda krIDAyAm' (bhvA0pa0 se. 3 / 109) // (1) // * // AkArasya zokAdijanitamukhamlAnyAdelyuTU (3 / 3 / 115) / 'rvorupadhAyAH- (8 / 2 / 76) iti diirghH| rgopanam / ktin (3 / 3 / 94) // (2) // // dve "AkAra gopnsy|| 1-'avasarAgataM vacanaM vyAjAdinA hRtaM vihRtam' iti mukuttH|| samau sNvegsNbhrmau| 2-vidrave palAyane yathA-'dravan draviDarAjo'pi zizriye tvarayA drutam / prAdrave prasravaNe yathA-'jAtyena candramaNinaiva mahIdharasya | samAviti // saMvejanaM saMcalanam / 'ovijI bhayacalasaMcAryate dravamayo manaso vikAraH' ityanekArthakairavAkarakaumudI // nayoH' (tu. A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // // 3-'Asave' iti pATha- pustkaantre||4-avjnyaane anAdare yathA- saMbhramaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) / 'saMbhramaH sAdhvase'pi 'tasyadvayamapi krIDA krIDAdalitadantina' itynekaarthkairvaakrkaumudii| | syAtsaMvegAdarayorapi' // (2) // 1 // dve 'harSAdinA karmasu 5-parIhAsasya-iti budhamanoharA // 6-vyAjo'tra svarUpAcchAda tvrnnsy|| nam / yathA-'dhyAnavyAjamupetya cintayasi kAm' iti / pUrvokto vyAjaH paradrohaphalaH / tathA ca paJcikAyAm-'kapaTArtho vyAjaH paradrohaphalaH, apadezAdhastvanyaduddizyAnyArthamanuSThAnam / yathA jalakrIDAmapadizyA- 1-'avahitthamathogratA' iti bharatokteH klIbamapi-iti mukuTanyArtha yAti' iti iti mukuttH|| piiyuuss-budhmnohraaH|| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATyavargaH 7 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 85 sthAdAcchuritakaM hAsaH sotprAsaH jRmbhastu triSu jRmbhaNam // 35 // syAditi // utprAsanam / 'asu kSepaNe' (di. 50 se.)| jambha iti // 'jabhi gAtravinAme' (bhvA0 A0 se.)| 'asa gatidIpyAdAne' (bhvA0 u0 se.)| vA ghaJ (31- ghaJ (3 / 3 / 18) 'guroshc-'(3|3|103) ityaH / 'jRmbhA 3 / 18) / utprAsenAdhikyena kSepaNena vA sahitaH sotprAsaH / vikAsajRmbhaNayostriSu' / ghaantasyaiva klIbatvamapi / liGgaAcchuraNaM paracchedanaM / 'chura chedane' (tu. pa0 se.)| bhAve | zeSavidhippI vizeSairyadyabAdhitaH' iti vakSyamANatvAt / taH (3 / 3 / 114) / khArthe kan (5 / 3 / 77) bhAve 'syAdA- yattu-jRmbhaM tu, ajvidhau bhayAdipAThAt-iti mukuTeno churitakaM hAsanakharAghAtabhedayoH' // (1) // * // eka 'para- | ktam / tnn| 'ajvidhau' ityuktatvena klIbatvasyAvidhAnAt // sthaamrssjnkhaassy|| (1) // * // lyuTi (3 / 3 / 115) jRmbhaNam // (2) // * // dve sa manAk smitam // 34 // | 'mukhAdivikAsasya' // sa iti // sa hAso manAgalpaH / 'smika ISaddhasane vipralambho visaMvAda: (bhvA0 A0 a0)| bhAve ktaH ( 3 / 3 / 114) 'ISadvikasi / vipreti // vizeSeNa pralambhanam / 'DulabhaS prAptau (bhvA0 tairdantaiH paTAkSaH sauSThavAnvitaiH / alakSitadvijadvAramuttamAnAM | A0 a0) viruddhaM samyak vadanam / ghaJ (3 / 3 / 18) smitaM bhavet // (1) // // ekam 'ISaddhAsasya' // (1) // // (2) // // dve 'aGgIkRtAsaMpAdanasya // madhyamaH syAdvihasitam riGgaNaM skhalanaM sme| ' madhyama iti // sa hAso madhyamo mahattvAlpatvahInaH / ... riGgaNamiti // 'rigi gatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'skhala hone vAlI bhArata saMcalane' (bhvA0pa0 se.)| bhAve lyuTa ( 3 / 3 / 115) // 'AkazcitakapolAkSaM savanaM niHkhanaM tthaa| prastAvotthaM sAna- (1) // * // (2) * "rikhi gatA' (bhvA0 pa0 se.) rAgamAhurvihasitaM budhAH' // (1) // * // ekam 'madhyama- | ityake (tanmate riNam ) / dve 'dharmAdezcalanasya-iti haassy|| khAmI, bAlAnAM hastapAdagamanasya-ityanye, picchilAdau pataromAJco romhrssnnm| | nasya ityapare // syAnnidrA zayanaM vApaH svapnaH saMveza ityapi // 36 // romAJca iti // romNAmaJcanaM pUjanam / ghaJ (3 / 3 / 18) / 'bajoH-' ( 74 / 52 ) iti sUtre 'niSTAyAmaniTaH' iti pUri | syAditi // nidrANam / 'drA kutsAyAM gatau' (A0 pa0 tatvAdasmAttu 'aJceH pUjAyAm' (2053) iti ktvAni a.)| 'Atazcopa-' (3 / 3 / 106) ityng| nindanam, ayorividhAnAnna kutvam / yattu-'na vAdeH' (7 / 3 / 59) nindyate'nayA, iti vA / 'nindenalopazca' (u0 2 / 17) iti iti yogavibhAgAna kutvam-iti bhASAvRttyupanyasanaM muku raga, iti vA // (1) // // 'zI svapne' (a0 A0 se.)| Tasya / tanna / tasya vArtikakRtA ('niSThAyAmaniTaH' iti bhAve lyuTa (3 / 3 / 115) / 'zayanaM surate nidrAzayyayozca pArtikena) pratyAkhyAnAt / yathottaraM munInAM prAmANyAt // napuMsakam // (2) // * // 'jiSvap zaye' (a0 pa0 a0)| (6) // // romNAM harSaNam // (2) // // pulaka-kaNTaka-roma ghaJ ( 3 / 3 / 18) / 'svApaH zayananidrayoH / sparzAjJatAyAnikriyA-romodgamAzcAtraiva / ('pulako gajAnnapiNDe romAJce majJAne' // (3) // * // 'svapo nan' (3 / 3 / 91) / 'svapnaH khApe prsaaraantre| anurAjyAM maNidoSe caSake tAlake kRmau')| prasuptasya vijJAne darzane pumAn // (4) // 4 // saMvezanam / ('kaNTakaH kSudravairiNi / veNau drumAke romAJce' / 'pulakaH 'viza pravezane' (tu0 pa0 a0)| gham (3 / 3 / 18) / 'saMveza: bhH| romAJcakaNTako romavikriyA romaharSaNam / romodgama vApastrIratabandhayoH // (5) // * // 'suptiH' apyatra / ('suptiH varSaNamullAsanakamityapi' / iti haimAt ) / dve sparzAjJatAnidrAvizrambhe zayane striyAm' iti medinItaH) // // 'romaanycsy'|| paJca 'nidraayaaH|| tandrI pramIlA inditaM ruditaM kruTam tandrIti // tatpUrvAdrAteH 'spRhigRhi-' (3 / 2 / 158) Rnditamiti // 'Rdi rodane' (bhvA0 pa0 se.)| ityAdinA 'tandrA' iti nipAtyate / tandrAyAH karaNam / .: (3 / 3 / 114) 'atha RnditamAhvAne rudite ca napuMsa- 'tatkaroti- (ga. 3 / 1 / 26) iti NyantAd 'aca i.' kam // (1) // // 'rudir azruvimocane (a0 pa0 se.)| (u0 4 / 139) / tandriH / 'kRdikArAt-' (ga0 4|1|bhaave kaH ( 3 / 3 / 114) // (2) // * // 'kuza rodane' (bhvA0 45) iti GIS vA / 'tandrI nidrApramIlayoH' / NijabhAve 50 se0 ) / ktaH ( 3 / 3 / 114) / ('kruSTaM rodanarAvayoH' ||'tndraa' ityapi / mukuTastu-indriyANAM tananaM drAtyasyAm / (3) // // trINi 'rodnsy'|| | tandradhAtoH sautrAnmUrchArthAt 'tandreridItau' iti hakhekAra Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / 86 pratyaye tandriH / GISi tandrI / dIrghekArapratyaye lakSmIzabdavacca-ityAha / tanna / drAtinA vigRhya sautradhAtorupanyAsasya viruddhatvAt / 'taido nAntatvanipAtanAbhyupagamavirodhAt' / 'tandreridItau' iti sUtrasyAdarzanAcca / IpratyayavidhAyakAbhAvAcca / ( yadapi - ) ' teMndristandrI tandrIstandrA' - iti rUpacatuSTayam ityuktam / tadapi na / dIrghavisargAnte pramANAbhAvAt // (1) // * // pramIlanam / 'mIla nimeSaNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) 'gurozca -' ( 3 / 3 / 103 ) ityaH // ( 2 ) // // dve 'atyanta - zramAdinA sarvendriyAsAmarthyasya' // / bhrakuTikuTikuTiH striyAm / / bhrukuTiriti // 'kuTa kauTilye' ( tu0 pa0 se0 ) 'igupadhAtkit' ( u0 4 / 120 ) itIn / 'bhruvoH kuTi' kuMsavatrairUpyam / pRSodarAditvATTakAre 'bhRkuTI' ityapi // (3) // * // trINi 'krodhAdinA lalATasaMkocanasya' // adRSTiH syAdasaumye'kSiNa adRSTiriti // viruddhA dRSTiH // (1) // * // asaumyesundare // ekaM 'krUrAyA dRSTeH' // saMsiddhiprakRtI tvime // 37 // svarUpaM ca svabhAvazca nisargazca saMsiddhIti // saMsedhanam / 'Sidha saMrAddhau' (di0 pa0 a0 ) / ktin ( 3 / 3 / 94) / ( 'saMsiddhiH prakRtau siddhau madogrAyAmapi striyAm') // (1) // // prakaraNam / 'DukRJ' (ta0 u0 a0)| ktin ( 3 / 3 / 94) // ( 2 ) // * // ime iti dvayoH strItvabodhanArthamuktam / svaM rUpam // (3) // * // svo bhAvaH // (4) // * // visarjanam / 'sRja visarge' ( tu0 pa0 a0 ) / ghaJ (3 / 3 / 18) / 'nisargaH sRSTau svabhAve ca' iti haimaH // ( 5 ) // // paca 'svabhAvasya' // atha vepathuH / kampaH atheti // vepanam | 'TuveTa kampane' (bhvA0 A0 se0 ) / 'dvito'thuc' ( 3 / 3 / 89 ) // (1) // * // 'kapi kiMciccalane' ( bhvA0 A0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // ( 2 ) // * // dve 'kampasya' // atha kSaNa uddharSo maha uddhava utsavaH // 38 // atheti // kSaNoti duHkham / 'kSaNu hiMsAyAm ' ( ta0 u0 se0) / pacAdyac (3 / 1 / 134 ) | ( ' kSaNaH kAlavizeSe syAt parvaNyavasare mahe / vyApAra vikalatve ca paratantratvamadhyayoH ' [ prathamaM kANDam iti haimaH // (1) // * // uddharSayati / 'hRSu alIke' ( vA0 pa0 se 0 ) NijantaH / ac ( 3 / 1 / 134 ) / udgato harSo'treti vA // ( 2 ) // // mahanam 'maha pUjAyAm ' ( bhvA0pa0 se0 ) ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / saMjJApUrvakatvAdRddhyabhAvaH / ghaH ( 3 / 3 / 118 ) vA / yadvA, mahati / ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'mahI nayantare bhUmau maha uddha ( tsa ) vatejasoH ' / ( yattu - ) mahyate'nena 'puMsi - ' ( 3 / 3 / 118 ) iti ghaH - iti mukuTaH / tanna / 'halazca' ( 3 | 3|121 ) iti ghaJprasaGgAt // (3) // * // uddhunoti / duHkham / 'dhUj kampane' (khA0 u0 a0 ) / ac (3 / 1 / 134) / 'uddhavo yAdavabhidi mahe cakratupAvake' // (4) // * // utsuvati / 'dhU preraNe' (tu0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / ' utsavo maha utse icchAprasarakopayoH ' // ( 5 ) // paJca 'utsavasya' // | // iti svargavargaH // 1 - tado nAntatvanipAtanAbhyupagamapATho mukuTapustakatraye tu nopalabhyate // 2 - etatsthAne - 'tandristandrIstandrA' iti dvirUpakozAccaiti likhitamAsIt / paraMtu mukuTapustakatrayadRSTaM mayA likhitam // itIti // svarga pradhAno vargaH / etatparyantaM svargasaMgatArthanirUpaNAt // iti nATyavargavivaraNam // adhobhuvanapAtAlabali sadmarasAtalam / nAgalokaH 'adho'vyayaM syAtpAtAle' iti trikANDazeSAt // (1) // * // adha iti // adhazca tadbhuvanaM ca // * // 'adhaH api / patantyatra pApAt / 'paticaNDibhyAmAlaJ' ( u0 1 / 117) / 'pAtAlaM vaDavAnale / 'rasAtale ca' iti haimaH // (2) // * // baleH sadma // (3) // * // rasAyAstalamadhaH // (4) // * // nAgAnAM lokaH // ( 5 ) // * // adholoka - phaNibhuvanAdayaH apyatra // * // paJca pAtAlasya' // atha kuharaM zuSiraM vivaraM bilam // 1 // chidraM nirvyathanaM rokaM randhraM zvabhraM vapA zuSiH / atheti // kuM harati / 'harateranudyamane'c' ( 3 / 2 / 9 ) / yadvA, - 'kuha vismApane' (cu0 A0 se0 ) / igupadhatvAt ( 31135 ) kaH / kuhaM rAti / 'rA dAne' (a0 pa0 a0 ) / 'Ato'nupa - ' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH / 'kuharaM gahare cchidre klIbaM nAgAntare pumAn' // (1) // // zoSaNam / zuSa zoSaNe' (di0 pa0 a0 ) / ' igupadhAtkit' ( u0 4 / 120 ) / zuSirasyAsti / 'USazuSi - ' ( 5 / 2 / 107 ) iti raH / 'zuSiraM vaMzAdivAdye vivare'pi napuMsakam / zuSiro na striyAM garte vahnau randhrAnvite triSu // ( 2 ) // * // vivRNoti / 'vRJ varaNe' ( svA0 u0 se 0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / yadvA - vii 1 - ' mUSike nA striyAM nAlpauSadhau, mUSike nA striyAM varge' ityevaM pATho mUlamedinyAM dRzyate // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtAlabhogivargaH 8] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / vvvvvvvvvwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwmoranwww yate / 'grahavRhanizcigamazca' (3 / 3 / 58) ityp| vigato, 'garto'vaTe kukundare / trigartAze' iti haimaH // (1) // // avavaro'smAdvA / vInAM pakSiNAM varaM vA / 'vivaraM dUSaNe | tyasmAt / 'ava rakSaNAdau' (bhvA0pa0 se.)| 'zakAdibhyogarte' // (3) // // vilati bhinatti / 'vila bhedane' (tu. pa0 'Tan' (u0 481) / idnto'pi| 'darbhe'pi pvitrmvttirvse0)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH| vilyate vaa| Te'pi' iti hlaayudhH| 'avaTaH kUpabilayorgarte kuhakajIvini' 'kRtyalyuTo bahulam' (3 / 3 / 113) sUtre 'kRlyuTaH' iti (vArti-| iti haimaH // (2) // * // dve 'randhramAtrasya' // kena?) iti 'igupadha-' (3 / 3 / 135) iti kaH / ghaJarthe kaH sarandhra zuSiraM triSu // 2 // (vA0 3.3158) vA / 'khano gha ca' (3 / 3 / 125) iti ghe| | sarandhra iti // zuSirasyAsti 'USazuSi-' (5 / 2 / 107) ne saMjJApUrvakatvAdguNAbhAvo vaa| 'bilaM chidre guhAyAM ca pumA- | iti raH // (1) // // ekam 'bhUrandhrasya' // nuccaiHzravo hye'||(4)|||| chiyate / 'chidra medane' (cu0 u0 se0)| ghaJ ( 3 / 3 / 18) yadvA,-chidyate 'chidira dvaidhIkaraNe andhakAro'striyAM dhvAntaM tamisraM timiraM tmH| (ru0 u0 a0)| 'sphAyi-' (u02|13) iti raka / andheti // 'andha dRSTyupaghAte' (cu0 u0 se.) curaadiH| 'chidraM vivararandhravat / garte doSe iti haimaH // (5) andhanam ghaJ (3 / 3 / 18) / andhaM karoti / 'karmaNyaNa' // // 'vyatha bhayacalanayoH' (bhvA0 A0 se.)| bhAve (3 / 2 / 1) // (1) // * // dhvanyate / 'dhvana zabde' (bhvA0 lyuTa (3 / 3 / 115) / nizcayena vyathanaM bhayaM calanaM vA yatra / pa0 ve.)| 'kSubdhakhAnta-' (7 / 2 / 18) iti nipAtitam yattu-adhikaraNe lyuTa (3|3|116)-iti mukuTa aah| // (2) // * // tamo'styatra / bhAvapradhAno nirdezaH / 'jyo / rAzana miti bhAvapa Ta NA tAvAta lAtamisrA-' (5 / 2 / 114) iti sAdhu // // tamisrA'styA(6) // * // rocte'tr| 'ruca dIptau' (bhvA0 A0 se.) zrayatvenAsyeti vA (arzaAdyac ) (5 / 2 / 127) / 'tamitraM 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghana / niSThAyAM seTtvAnyakkA- | timire kope, tamisrA tu tamastatau / kRSNapakSanizAyAM ca' ditvAt (7 // 3 // 53) kutvam / yattu mukuTa:-rocate prakA- iti vizva-medinyau // (3) // * // timyati / 'tima ArdIzate / ghaH (3|3|118)-ityaah / tanna / kartari ghasyA bhAve' (di0pa0 se.)| kiraca (baahulkaat)| 'timiraM vidhAnAt / 'rokaM krayaNabhede nA vi(vare'thA)vile cle| dhvAnte netrAmayAntare' // (4) // * // tAmyatyanena / 'tamu rokoM'zau' iti hemacandraH // (7) // * // ramaNam / saMpa glAnau' (di0 pa0 se.)| asun (4 / 189) / ('tamo jApAna dIrghaH / maM krIDA | dhvAnte guNe zoke klIbaM, vA nA vidhutude') iti medinI dharati / mUlavibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) / randhayati / 'radha | // * // (u0 3 / 117 asaci) tmsmpi| 'tamasaM tu nizAhiMsAsaMrarAkhyoH' (di0 pa0 se.) / bAhulakAdraka vA / 'randhra carma' iti trikANDazeSAt / (striyAM tu tamasA ndiivishesse)|| tu dUSaNe cchidre' iti vizva-medinyau // (0)* // zvabhrayati / / (5) // * // paJca 'andhakArasya' // 'zvabhra gatau' (cu0pa0 se.) vyantAtpacAdyac / zu zobhana- dhvAnte gADhe'ndhatamasam madaM vyomAtra vaa| tAlavyAdi // (9) // 4 // upyate'tra / dhvAnta iti // andhayati / andhaM ca tattamazca / 'ava'Duvap' (bhvA0 u0 a0) / bhidAdiH (3 / 3 / 104) / samandhebhyastamasaH' (5 / 4 / 79) ityac // (1) // * // ekaM ('vapA vivaramedasoH') // (10) // // zuSyatyatra / 'zuSa 'ghnaandhkaarsy|| zoSaNe' (di0p0a0)| 'igupadhAtkit' (u0 4.120) / kSINe'vatamasam 'zaSiH zoSe bile'strI syAt' iti medinI // // suSTha sthti| 'So'ntakarmaNi' (di. pa0 a0)| bAhulakAt kiH / kSINa iti // kSINe tu dhvaante| ava hInaM tamaH ac (sssiH)| 'vivarAbhidhAyini zuSirAdau zAstreSu dantyatAlavyo / (5 / 4 / 79) // (1) // * // ekam 'kssiinntmsH'|| ityUSmavivekaH // (11) // // ekAdaza 'bilsy'| tmH||3|| gAvaTau bhuvi zvabhre viSvaksaMtamasam garteti // girati 'gR nigaraNe' (tu. pa0 se.)| 'hasi- tama iti // viSvak sarvataH tamaH samantAttamaH / aca mRga-' (u0 3186) iti tan / striyAM TAp (4 / 1 / 5) (5 / 479) // (1) // * // ekam 'vyaapktms'|| 'zaraTa-kRsara-garta-zRGgAH' iti strIpuMsaprakaraNe rabhasAt / nAgAH kAdraveyAH nAgA iti // nage bhvaaH| 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) 1-'vivarAbhidhAyini-' ityUSmavivekato dantyAditve tu 'suchu | ityaN / yadvA,-na gacchanti / agaaH| na agAH / supsupA abhram' iti vigrahaH iti paJcikAzayaH-iti mukuTa-pIyUSa-budhamano 1-kuhakamindrajAlam // hraashyH|| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDam - (2 / 1 / 4) iti samAsaH / anaJtvAnna nlopH| ('nAgo | 3 / 3 / 108) ik / tiliM gatiM tsarati / 'tsara chadmagatau' matagaje sarpa puMnAge nAgakesare / krUrAcAre nAgadante mustake | (bhvA0pa0 se.)| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 102) / vAride'pi ca // dehAnilavizeSe ca zreSThe syAduttarasthitaH / iti DaH // (2) // // 'gonasI maNDalI voDaH' iti tu mAgaM raGge sIsapatre strIbandhe kAraNAntare' iti haimH|| (1)| vikrmaadityH|| dve 'sarpavizeSasya // // * // kadvA apatyAni / 'strIbhyo Dhak' (111120) 'Dhe lo ajagare zayurvAhasa ityubho| po'kaTThAH' (6 / 4 / 147) iti TilopAbhAve 'orguNaH' (6 / 4 / 146) / yattu-khAmI-zubhrAditvAt (4 / 1 / 123) Dhak / na ajeti|| girati / 'gR nigaraNe' (tu0pa0 se.)| tu 'strIbhyo ddhk'| kadrukamaNDalyozchandasyuniSedhaH-ityAha / pacAdyac (3 / 1 / 134) / ajasya garaH / ajo nityo garo tanna / 'saMjJAyAm (4 / 1 / 72) iti loke'pyaGidhAnAt // | viSaM yasyeti vaa| yattu-arja chAgamapi girti| pcaadyc(2)|||| sarpebhyo'nye devayonayo'mI // dve 'phaNAlAGgala- iti mukuTaH / tanna / karmaNyaNaH prasaGgAt / "ajagaraH smRtaH vato nraakaarsrpsy|| sarpabhede'pi kavace budhaiH' // (1) // * shete| 'zIG khapne' tdiishvrH| (a0 A0 se.) 'bhRmRdRzi-' (u0 117) ityuH // (2) // 1 // zeSo'namtaH vahati / 'vahiyubhyAM Nit' (u0 3 / 119) ityasac / nnitvaaiddhiH| vAhaM gatiM syati-iti vaa| 'Ato'nupa-' taditi // tessaamiishvrH| shissyte| 'ziSla vizeSaNe' (ru. pa0 a0) ghaJ ( 3 / 3 / 18) / 'zeSo'nante vadhe sI (3 / 2 / 3) iti kaH / 'vAhaso'jagare vAriniryANasuni SaNNayoH' iti haimaH // (3)||||triinni 'ajgrsy|| niNyupayuktatare'pi ca / zeSA nirmAlyadAne syAt' iti haimaH // (1) // * // na anto'sya / anantaH kezave zeSe | alaga> jalavyAla: pumAn , niravadhau triSu' // (2) // * // dve 'nAgAnAM ___ aleti // lagati 'lage saGge (bhvA0pa0 se.)| vipa svaaminH|| (3 / 2 / 178) / ardayati / ac (3 / 1 / 134) / lak vAsukistu sarparAjaH cAsAvardazca / lagnaH san pIDaka ityarthaH / nirviSatvAttadbhinnovAsukiriti // vasu rana ke mUrdhni yasya / vasu kAyatilagardaH / yadvA,-alati / 'ala gatyAdau (bhvA0 pa0 se.)| thaa| kai zabde' (bhvA0pa0 a0)| kaH (3 / 2 / 3) / vasukaH | gardati / 'garda zabde' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / tasyApatyam / 'ata iJ' (195) // (1) // // sarpANAM | alazcAsau gardazca // 4 // 'alagardhaH' iti tu mukuttH| alaM raajaa| 'rAjA-' (5 / 4 / 91) iti Taca // (2) ||||'dve | gRdhyati / 'gRdhu abhikAGkhAyAm' (di. 50 se.)| pRsso'naagraajsy|| darAdiH (6 / 3 / 109) patrAdyac (3 / 1 / 134) // (1) // // atha gonase // 4 // jalastho vyAlaH // (2) // // dve 'jalavyAlasya // tilitsaH syAt samau rAjilaDuNDubhau // 5 // __atheti // goriva nAsikA yasya / 'aJnAsikAyAH' samAviti // rAjI rekhA'syAsti / sidhmAditvAlac (5 / 4 / 118) ityac, nasAdezaH // * // gonAso'pyatra / / (5 / 2 / 97) / yadvA, rAjiM lAti / 'lA dAne' (a0 50 'gonAsagonasauM' iti trikANDazeSAt // (1) // * // telati a.)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // (1) // // 'tila gatau' (pa.se.) bhvaadiH| tilati / 'tila snehane' 'DuNDu' ityanukaraNazabdaH / taM bhaNati, tena bhAti, iti vA // (pa.se.) tudAdiH / 'tila iduk ca' iti sa idugAgamazca 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 102) iti ddH| lnnddyte| iti mukuTaH / tanna / ujvaladattAdiSUktasUtrAbhAvAt / tlnm| 'o laDi utkSepaNe' (cu0 pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / til / saMpadAdikvip (vA0 3 / 3 / 108) tilameti / 'iN ulayorekatvam / ubhati 'ubha pUraNe' (tu0pa0 se.)| gatau' (a0pa0a0) kvip (3 / 2 / 178) / tuk (6 / 1 / 71) / 'igupadha-' (3 / 11135) iti kaH / DuNDuzvAsAvubhazca / vilit / tilitaM syati / 'So'ntakarmaNi' (di0p0a0)| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / yattu-'DuDi tuDi nimjjne'| kaH (3 // 2 // 3) yadA,-telanam / tiliH / kRSyAditvAt (vA. ghaJ (3 / 3 / 18) / DuNDena bhAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / 'kartRkaraNe kRtA-' (2 / 1 / 32) iti smaasH| 1-iha yadyapi shessvaasukyormedH| tathApi gatAnugatikatayA kavayo pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / tavargatRtIyAdirapi / ata eva imedena prayujate, yathA-'svamiva bhujaMgavizeSa vyupadhAya svapiti yo bhujaMganizeSam' iti vRndaavne| 'balayAyitazeSazAyinaH sakhitAmAdita | 'do Do do lazca' iti narasiMhaH-iti mukuttH| 'daNDa bhApItavAsasa' iti naiSadhe / iti mukuttH|| 2-gonAsAya niyojitA HotA | ssnne'| 'daNDabhaH' ityeke-iti khaamii| tanna / 'uktadhAtUnAgadarajAH' iti rAjazekharaH-iti mukuTaH // madarzanAt / 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) iti kasya karmaNyupapade (6 / 3 / 109) / rati naiSadhe / iti mAyatazeSazAyinaH sakhita Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtAlabhogivargaH 8] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / vidhAnAt / paratvAdupapadasamAsasya ( 21219) nyAyyatvAca // vyApUrvaH / ac (3 / 11134) / ('vyADo hiMsrapazau sarpa') (2) // // dve 'nirviSasya dvimukhasya srpsy|| // ulayorekatvasmaraNAt vyAlo'pi / 'vyAlo duSTagaje mAludhAno mAtulAhiH sarpa khale zvApadasiMhayoH' iti vizva-medinyau // (10) // 1 // mAlviti // mAluroSadhI / tatra dhAnamasya / 'mAla- kuTilaM sapati / 'nilaM kauTilye gatI' (3 / 1 / 23) iti yng| dhAnazcitrasa mahApadme ca dRzyate' ityutpalinI / 'mAla- pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'yo'ci ca' (2 / 4 / 74) / dhAno mAtulAhI mAludhAnI latAntare' iti vizvaH // (1) 'saMsAra-sArasa-sarIsRpa-sasya-sAnAH' iti dvidanye uussm||*|| mAM tulayati / kaH / mUla vibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) / vivekaH // (11) // // kuNDalaM kuNDalAkAratAsyAsti / iniH mAtulazcAsAyahizca / / (2) // // "citrasarpasya' // (5 / 2 / 115) / yattu mukuTa:-vayaM tu kuNDalamanukarotIti ___ nirmukto muktknyckH| kuNDalazabdAt prAtipadikAddhAtvarthaNijantAt ghanartha ke (vA. 33158) kuNDalaM kuNDalanaM kuNDalAnukaraNam / tadyonirmukta iti // amoci / muktaH-kaJcakaH / nAsti gAd iniH (5 / 2 / 115) 'kuNDalI' iti mahe-ityAha / mukto'sy| 'nirnishcynissedhyoH'| 'nirmuktastyaktasaGge syAnmuktakaJcakabhogini' // (1) // // muktaH kaJcako tanna / parigaNanAt kAbhAvAta. / prAcAmeva phalitArthasya yena // (2) // * // dve 'muktatvacaH sarpasya // lAbhAt / 'kuNDalI varuNe sarpa mayUre kuNDalAnvite' // (12) 7 // 4 // gUDhAH pAdA asya / pRSodarAdiH (6.31109) 'pAdAsarpaH pRdAkurbhujago bhujaMgo'hi jNgmH||6|| nAmapi vijJeye dve zate dve ca viMzatI' ityAgamaH / yadvA,-gUDhaM AzIviSo viSadharazcakrI vyAlaH sriisRpH| pAdayati / 'pada gatI' (di. A0 a0)| NyantAt (3|11kunnddlii gRDhapAcakSuHzravAH kAkodaraH phaNI // 7 // 26) kvip ( 3 / 2 / 178 ) // (13) // * // cakSuH zravaH karNodarvIkaro dIrghapRSTho dandazUko bilezayaH / 'sya / sAntaH // * // ata eva 'gokarNaH' api / ('gokarNaH uragaH pannago bhogI jihmagaH pavanAzanaH // 8 // pramathAntare / aGguSThAnAmikonmAne mRge'ztarasarpayoH') // sarpa iti // sarpati / 'mRpa gatau' (bhvA0pa0 se.)| (14) // 4 // kAkasyevodaramasya / yadvA, ISadakati / 'aka ac (3 / 1 / 134) 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti ko vaa| kuTilAyAM gato' (bhvA0 pa0 se.)| ISadarthe' (63'noktamanityam' iti guNaH / yadvA.-sarpaNam / bhAve ghatra / srpH| 105) koH kAdezaH, kAkam-ISatkuTilagatimad-udaramasya // so'syAsti / arzaAyaca / (5 / 2 / 127) striyAM jAtitvA- (15) // 4 // phaNAsyAsti / vrIdhAdiH (5 / 2 / 116) phaNonchISa (4 / 1 / 63) // (1) // // pardate / 'parda kutsite zabde' 'syAsti vA / ata iniH (5 / 2 / 115) // (16) // 4 // (bhvA0 A0 se.)| 'pardernitsaMprasAraNamAlopazca' (u0 38.) dayAkAraH phaNa eva karo yasya, prahArasAdhanatvAt / darvI 'phaNaM iti kAkuH pratyayaH / piparti svam / 'piparterdAkurhasvazca' karoti, iti vA / 'kRjao hetu-' (3 / 2 / 20) iti TaH // (*) iti vA / 'pRdAkuvRzcike vyAghra sarpacitrakayoH pumAn // (17) // // dIrgha pRSTamasya // (18) // * // garhitaM dazati / (2) // // 'bhujo ko dilye' (tu. pa0 se..) igupadhatvAt 'lupasada-' (3 / 1 / 24) iti yaG / 'japajabha-' (14 / 86) (3 / 1 / 135) kaH / bhujaH san gacchati / 'anyatrApi- (vA0 iti nuki anusvAraH / 'yajajapa-' ( 3 / 2 / 166 ) 3 / 2 / 48 ) iti DaH // (3) // // 'bhujena kauTilyena gacchati' ityUkaH / 'dandazUkastu puMliGgo rAkSase ca sarIsRpe' // vA / 'gameH supi' 'khacca DidvA' (vA0 3 / 2 / 38) iti khaci (19) // // bile zete / 'adhikaraNe zeteH' (3 / 2 / 15) Dittve Tilope bhujaMgaH / bhujaMgaH sarpakhiGgayoH' iti haimaH // ityac / 'zayavAsa-' (6 / 3 / 18) ityaluk / "vilezayo (4) // // Ahanti / 'AGi zrihanibhyAM hakhazca' (u. 4- mUSike'hauM' iti haimaH // (20) // // urasA gacchati / 138) itIna Dit / "ahirvRtrAsure sapai puMsi' // (5) // // 'uraso lopazca' (vA0 3 / 2 / 48) iti DaH // (21) // * // pannaM khacyaDittve bhujaMgamaH // (6) // // 'AzIstAlagatA daMSTrA patitaM yathA tathA gacchati / 'sarvatrapannayoH' (vA0 3|2|tyaa viddho na jIvati' / tatra viSamasya / pRSodarAditvAt 48) iti DaH / 'pannagazcauSadhIbhede tathaiva pavanAzane' // (6 / 3 / 109) dIrghasalopau / kecittviikaaraantmaashiishbdmaahuH| (22) // // bhogaH phaNo vakragatirvA syAsti / iniH (5|2|'aashiimiv kalAmindoH' iti rAjazekharaH // (7) // * // 115) / 'bhogI bhujaMgame'pi syAdAmamAtre nRpe pumAn / viSasya dharaH // (8) // // cakramasyAsti / 'ata iniH' (5 / 2 / - vihAya mahiSImanyarAjayoSiti bhoginI' // (23) // 4 // 115) / 'cakrI koke kulAle'hau vaikuNThe cakravartini' iti jihma kuTilaM gcchti| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti haimaH // (9) // // vyADati / 'aDa udyame' (bhvA0 pa0 se.) 1-atra tu 'kuNDalaM karNabhUSAyAM pAze'pi valaye'pi ca / 1-lakSyaM ca / 'kiM mahoragavisarpivikramo rAjileSu garuDaH pravartate' kAJcanadruguDUcyoH strI kevalaH kuhane'pi ca' ityupalabhyate // tattu -iti svAmI // 2-bhASye tu 'anyeSvapi' iti dRzyate // na sarpaparyAyabodhakam // amara0 12 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 amrkossH| [prathamaM kANDam ddH| 'jihmago'hau ca mandage' iti vizvaH // (24) // // se0) ac (3 / 1 / 134) / 'ISadarthe' (6 / 3 / 105) pavano'zanaM yasya // (25) // * // paJcaviMzatiH 'srpmaatrsy'|| iti koH kaadeshH| 'kAkolo narakAntare, nAkulAle droNatriSvAheyaM viSAsthyAdi kAke, viSabhede ca na striyAm // (1) // // kAlamapi kUTatriSviti // ahau bhavam / 'dRtikukSi-' (4 // 3156) yati / 'kUTa paridAhe' (u0 se.) curAdiH / 'karmaNyam' (3|iti DhaJ striyAM 'TiDDhA-' (4 / 1 / 15) iti kIp // (1)/2 / 1) / kAlasya karmaNo mRtyorvA kUTo rAziriva-iti vA // // * // AdinA kacukAdi // ekam 'srpvissaasthyaadeH|| (1) // // halati jaTharam 'hala vilekhane' (bhvA0pa0 se.)| sphaTAyAM tu phaNA dvyoH| na halati Ahalati vA ac (3 / 1 / 134) / ahalamsphaTAyAmiti // sphaTati / 'sphaTa vikasane' (cu0 pa0 Ahalam, vA / tataH karmadhArayaH / hAlA iva, halatIti se0) caurAdikaH / NijabhAve pacAdyac (3 / 1 / 134) // // vaa| halamiva hlti| ac (3 / 1 / 134) prajJAdyaN (5|3|'phttaa' iti kvacitpAThaH / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) ('phaTA 38) / 'hAlAhalaM hAlahalaM vadantyapi halAhalam' tu kitave phaNe' ) // (1) * // phaNati / 'phaNa gatau' (bhvA0 iti dvirUpakoSaH / 'gonAsagonasau, hAlAhalaM hAlahalaM viSam' pa0 se0)| ac (3 / 1 / 134) // (2) // * // 'dvayoH' itya- iti trikANDazeSaH / 'halAhalastu hayalAlorage viSe / nena 'sphaTA' api saMbadhyate-iti khaamii||dve 'phnnaayaaH|| jyeSTyAM ca' iti haimaH // (1) // ete trayaH klIbapuMsoH // * // samau kaJcakanirmoko | saurASTra dezabhede bhavaH / adhyAtmAditvAt (vA0 4 / 3 / 60) samAviti // knycte| 'kaci dIptibandhanayoH' (bhvA0 | ThaJ / 'sAroSTikaH' iti pAThaH-iti mukuttH| surASTre bhava A0 se.)| bAhulakAdukan / kaJcako vAravANe syAnni- iti tu khAmI // (1) // * // zuklike deze bhavaH / 'dRtikukSi-' mauke kavace'pi ca / vardhApakagRhItAGgasthitavastre ca colke| (4 / 3 / 56) iti yogavibhAgAdvaJ // (1) // // brahmaNaH putraH / kaJcakyauSadhibhede ca' iti vishv-medinyau|| (1) // * // nizca- (brahmaputraH zveDabhede nadabhede ca puNsyym')|| (1) // // yena mucyate // karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / 'nirmoko mocane | pradIpayati Nic (3 / 1 / 26) nandyAdilyuH (3 / 1 / 134) // vyomni saMnAhe sarpakaJcake' / (2) // // dve 'srptvcH|| (1) // * // daradi deze bhavaH / 'dArado viSabhede syAtpArade kSveDastu garalaM viSama // 9 // hiGgule pumAn' // (1) // * // vatsAn nabhnAti / 'Nabha hiMsAkSveDa iti // zveDate mohayati / ac ( 3 / 1 / 134) / yAm' (trayA0 pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) vatsasya kSvidyantyanena vaa| 'vizvidA snehanamocanayoH' / 'mohanayoH' nAbhiriva nAbhirasyati vaa| 'ac pratyanvavapUrvAt-' (5 / 4 / 75) ityeke ( bhvA0pa0 se0, di0pa0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti yogavibhAgAdac // (1) // // 'sthAvaraviSabhedAnAM' iti ghaJ / pRSodarAdiH (631101) / 'kSveDo dhvanau / pratyekam // karNAmaye visse| zveDA vaMzazalAkAyAM siMhanAde ca yoSiti / viSavaidyo jAGgalikaH / lAhatAkapaNaphala ghASapuSpa napusakam / durAsada ca kuATala | viSeti // vidyAmadhIte vetti vA / 'tadadhIte tadveda' (4|vaacylinggH prakIrtitaH // (1) // // girati jIvam 'ga niga-1, na- 2159) ityaN / viSasya vaidyH|| (1) // 1 // jAGgulI viSaraNe (tu0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / garaM laati| pIne veTa vA / vasantAditvAta ( 3) prk| 'lA dAne' (a0 pa0 a0)| kaH ( 3 / 2 / 3) / bhAvaparatvaM, | 'parIkSitaM smshniiyaajjaangguliibhibhissgvRtH||' jAGgulyA dIvyatIti garazabdasya / giraterbAhulakAdalac vA / 'garalaM pannagaviSe pa vA / 'tena dIvyati-' (4 / 4 / 2) iti Thak // (2) dve tRNapUlakamAnayoH' iti haimaH // (2) // * veveSTi kaaym|| | 'gAruDikasya' // 'viSla vyAptau (ju0 u0 a0) 'viSa viprayoge' (RyA. pa0 se0) vaa| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH| 'garale vyAlagrAhyAhituNDikaH // 11 // viSamambhasi ca, striyAmativiSAyAm' ityUSmavivekAnmUrdhanyA | vyAleti // vyAlaM gRhNAti / nandigrahi-' (3 / 1 / 134) ntam / 'puMsi klIbe ca' iti viSeNApi saMbadhyate-iti kecit // iti NiniH // (1) // * // ahestuNDaM mukham / 'tena divyti(3)||*|| trINi 'viSamAtrasya // puMsi klIve ca kaakolkaalkuutthlaahlaaH| 1-yathA-'snigdhaM bhavatyamRtatulyamaho kalatraM hAlAhalaM viSamivAprasaurASTrikaH zauklikeyo brahmaputraH prdiipnH||10|| guNaM tadeva', yathA-'kAmamapAyi mayendriyakuNDairyadyapi duSkRtahAladArado vatsanAbhazca viSamedA amI nava / halaughaH' |ythaa vA 'madhu tiSThati vAci yoSitAM hRdaye hAlahalaM mahAviSam' iti khaamii| 'kasya saho halAhalaH' ityanekArthakaravAkarakaumudI / puMsIti // ISat kolati / 'kula saMstyAne' (bhvA0pa0 2-gonAsagonasau zlokArdhapatitatvenoktau na prakRtopayuktau // 1-'dvayorvartamAnAyAM sphaTAyAM phaNApi dvayoH' iti kecit / naiSA | 3-'tvaM viSa! brahmaNaH putraH satye dharme vyavasthitaH' iti yAzavalkyokteH granthakRdrItiH-iti pIyUSam // -iti svaami-mukutt-budhmnohraaH||. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakavarga: 9] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| - - ~ (4 / 4 / 2) Thak / saMjJApUrvakatvAdRddhyabhAve 'ahituNDikaH' sattvAstu naarkaaH| api / 'vyAlagrAho'hituNDikaH' ityamaramAlA // (2)| pretAH // // dve 'srpgraahinnH'| sattvA iti // narakasthAH sattvA jantavaH / narake iti pAtAla-bhogivargavivaraNam // bhavAH / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / prAguH 'iN gatau' (a0 pa0 a0)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'preto bhUtAntare puMsi mRte syaadvaacylinggkH|| (1)||||'dve 'narakasyAnnArakastu narako nirayo durgatiH striyAm / sthpraanninaam|| vaitaraNI sindhuH syAditi // narati, nRNAti vA / 'nR naye' (bhvA0, zyA0pa0 se.) / 'kRJAdibhyaH saMjJAyAM vun' (u0 5 / 35) / vaiteti // nArakI ndii| vigatastaraNiryatra tatra bhavA / 'narakaH puMsi nirayadevArAtiprabhedayoH' iti vizva-medinyau // so aN (4 / 3 / 53) / vigatA taraNiryatra vA / prajJAdyaN (5 / (2) // * // prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) nArakaH / yattu-'anyeSA 4 / 38) / vitaraNena dAnena lakSyata iti vaa| 'zeSe' (4|2|mpi-' (6 / 3 / 137) iti dIrghatvaMm-iti khaami-mukuttau| 92) ityaN / 'nArakA jantavaH pretA nadI vaitaraNI smRtA' tanna / aNi vRddhisaMbhavAt / uttarapadaparatvAbhAvAca / yadapi - iti trikANDazeSaH / 'vaitaraNI nadyAM pretAnA, yAtumAtari' // narAH kAyanyatra / mUlavibhujAditvAt (vA0 3 / 2 / 5) ke (1) ||AUM|| ekam 'vaitaraNyA ' // narakaH, iti tu khAmI-iti mukuttH| tanna / adhikaraNe ___ syAdalakSmIstu nirRtiH||2|| uktavArtikApravRtteH / 'kartari kRt' (14 / 67) iti bAdhAt // syAditi // lakSmI viruddhA // (1) // // niyatA Rti()* nirgato'yAt // (3) // // duSTA gtiH| 'durgatiH / gheNA yasyAH / 'Rtirgatau ghRNAyAM ca spardhAyAM ca zubhe'pi ca' marake niHskhatAyAM ca' iti haimaH (4) // * // catvAri iti rabhasaH / nirgatA RteH zubhAt-iti vaa| 'niRti: 'narakasya // syAdalakSmyAM strI, dizAM pAlAntare pumAn // (2) // * // dve tnedaastpnaaviicimhaaraurvraurvaaH||1|| 'nArakIyAyA alakSmyAH // saMhAraH kAlasUtraM cetyAdyAH viSTirAjUH viSTiriti // vizati klezam / "viza pravezane' (tu0pa0 taditi // tasya narakasya bhedaaH| tpti| lyuH (3 / a.)| ktic (3 / 3 / 174) / yadvA,-viSNAti / 'viSa vipra11134) / 'tapano'ruSkare'pi syAdbhAskare nirayAntare' // yoge' (jyA0pa0 se.)| 'kticktau ca-' (3 / 3 / 174) (1) // * // 'vIciH khalpataraGge syAdavakAze sukhe'pi ca | iti ktin / ydvaa,-vissyte| karmaNi ktin (3 / 3 / 94) / iti vizvaH / nAsti vIciH sukhamatra / 'avIcistvanta yattu-vetanena vimucyate'nena / 'viSla viprayoge' karaNe raGge narakAntare' iti haimaH // (1) // * // rururnAma prANi(mRga) ktin-iti mukuTo vyAkhyat / tanna / vigrahAdipradarzanasya prvishessH| tasyAyam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaNa / / sparaviruddhatvAt / lyuTA ktino bAdhaprasaGgAca / 'viSTiH mahato rurorayam // (1) // // 'rauravo narake ghore' iti karmakare mUlye bhadrAjUpreSaNeSu ca' iti haimaH // (1) // * // medinI // (1)||||hrnnN hAraH / ghaJ (3 / 3 / 18) / samyag Ajavate / 'jU gatau' (2) (bhvA0 A0 a0)| 'kvibvacihAro'tra // // samyag ghAto'tra ('saMghAtaH puMsi ghAte ca pracchi-' (vA0 3 / 2 / 178) iti kvibdI / A ajyate vA / saMhato narakAntare' iti medinii|) ityeke // (1) // 4 // 'AjUvetanayorviSTiH karmakRtkarmaNorapi' iti zAzvataH-iti kAlAnyayomayAni sUtrANyatra // (1) // // Adyazabdena tAmi khAmI / yattu-AjU rephAntApi, iti paJcikA khAmI casAndhatAmisrAsipatravanAdayaH / 'narakamedAnAM' pRthak iti mukuttH| tanna / pUrvapradarzitakhAmyuktavigrahadvayenApi rephApRthak // ntatAyA alAbhAt // (2) // * // dve striyau / dve nirmUlya 1-atra tu 'dAridye narake cApi' iti likhitamAsIt / paraMtu haime noplbhyte|| 2-ataraGge kallolarahite yathA-'avIcinirvAte sarasa- 1-mukuToktam ekam' ityevocitam ||2-nirupdrve ca vAcyasarasIveyamabalA' ityAdau vAcyaliGgaH // ityanekArthakairavAkarakaumudI / liGgo yathA-' nitidharmakarmaThaH' iti haimAnekArthakairavAkarakaumudI / narake tu tapanasAhacaryAtpuMliGgaH 'avIciM gAhante hutavahazikhApUrita- 3-viSTiH karmakare tuvAcyaliGgo yathA-'vizantu viSTayaH sarve rudrA iva maSi' iti zilpalekhaH iti-sarvadhara svAmI paJcikAca-iti mukuttH|| mahaujasaH' ityanekArthakairavAkarakaumudI // 4-'haThAdabhRtikaH kezo 3-haime tu 'bhISaNe narakAntare' ityupalabhyate // viSTirAjUzca kIrtyate' iti koSAntarAditi mukuTa-budhamanohare // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 amrkossH| [prathamaM kANDam karmakaraNe-iti mukuTaH, / narake haThAtprakSepasya-iti svAmI / triveSAM bhedyagAmi yat // 'bhadrAkhyakaraNasya' ityanye // triSviti // eSAM madhye yadbhedyagAmi dravyagAmi tatriSu / kAraNA tu yAtanA tIvavedanA / duHkhA sevA / duHkhaH suto nirguNaH / sarvaM duHkhaM vivekinaH // kAraNeti // 'kRJ hiMsAyAm' (jyA0 u0 se.)| 'yata iti narakavargavivaraNam // nikAropaskArayoH' (cu0 u0 se.)| AbhyAM Nic (1 / 1 / 26) / 'NyAsazrantha-' (3 / 3 / 107) iti yuc / 'kAraNaM samudro'bdhirakUpAraH pArAvAraH sritptiH| karaNe hetuvadhayozca napuMsakam / strI yAtanAyAM ca // (1) udanvAnudadhiH sindhuH srsvaansaagro'rnnvH||1|| // * // (2) // * // "vida vedanAkhyAnavivAseSu' (cu0 A0 ratnAkaro jlnidhiryaadaaptirpaaNptiH| se0)| Nic (3 / 1 / 26) / yuc (3 / 3 / 107) / tIvrA cAsau vedanA ca // (3) // * // trINi 'tIvraduHkhasya' // samudra iti // samunatti / 'undI kledane' (ru0pa0 se.)| narakaruja-iti svAmI // 'sphAyi-' (u0 2 / 13) iti rak / samIcInA udrA jalacara | vizeSA yasminniti vaa| saha mudrayA maryAdayA vartate iti pIDAbAdhAvyathA duHkhamAmanasyaM prasUtijam // 3 // vA // (1) // 4 // Apo dhIyante'tra / 'karmaNyadhikaraNe ca' syAtkaSTaM kRcchramAbhIlam (3 / 3 / 93) iti dhAjaH kiH / ('abdhirnA sarasi vAridhI') pIDeti // 'pIDa avagAhane' (pa0 se.) caurAdikaH / / . .... // (2) * // kuM pRthvIM piparti / 'pR pAlanapUraNayoH' (ju0 pa0 se.)| 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / 'anyeSAmapi-' (6|3|bhidaadyng (3 / 3 / 104) / 'pIDArtimardanottaMsakRpAsu sarala 137) iti dIrghaH / nasamAsaH (2|2|18)|.ydvaa,-n kUpadume' iti haimaH // (1) // 'bAdhR viloDane' (bhvA0 A0 mRcchati / 'Rgato' (bhvA0 pa0 a0)| agAdhatvAt khnituse0)| 'gurozca- (3 / 3 / 103) ityaH / 'bAdhA duHkhe niSedhe mazakyaH kuzca uzca kvau piparti / "5 pAlanapUraNayoH' ca' iti medinI // * // 'AbAdhA' iti vA chedaH / 'AbAdhA (ju0 pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) tadbhinaH / ('akUvedanA duHkham' iti halAyudhaH // (2) // // 'vyatha bhayasaMcalanayoH' (bhvA0 A0 se.)'ghaTAdayaH SitaH' iti SittvA pAra: kUrmarAjasamudrayoH') // (3) // // pAramAvRNoti / 'vRJ varaNe' (khA0 u0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / tidezAdaG (3 / 3 / 104) // (3) // * // duSTAni khAnya pArAvArAvasya sta iti vA / arzaAyac (5 / 2 / 127) smin / yadvA,-durninditaM khanati / 'anyebhyo'pi- (vA0 3 / 'pArAvAraH payorAzau pArAvAraM taTadvaye // * // paarmpaar2|101) iti ddH| ydvaa,-duHkhyti| 'sukha duHkha tarikrayAyAm' masyeti (pArApAraH) pavargAdimadhyaH-iti kazcit // (4) (u0 se.) curAdiH / pacAdyac (3 / 1 / 134) // (4) // 4 // // * // saritAM patiH // (5) // * // udakAni sanyatra 'udanvAmAnase sAdhu / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / mAnasyA | nudadhau ca' ( 8 / 2 / 13) 'iti matvanto nipAtitaH // ' (6) dbhinnam / 'prasUtijamamAnasyaM kRcchre kaSTaM kalAkalam' | // * // udakAni dhIyante'tra / 'karmaNyadhikaraNe ca' (3|3|iti vAcaspatiH // // amanaso bhAvaH Amanasyam / brAhmaNAditvAt (5 / 1 / 124) pyaJ-iti khAmI (5) // * // prasUte 93) iti kiH / 'peSaMvAsavAhanadhiSu ca' (6 / 3 / 58) ityudH| rjAtam / 'paJcamyAm-' (3 / 2 / 98) iti DaH // (6)* // dve 'udakasya- (6 / 3 / 57) iti vA // (7) // * // syandante Apo'tra / 'syandU prasravaNe' (bhvA0 A0 se.)| 'syandeH vaimanasyasya-iti khaamii| SaDapi manaHpIDArthAH-iti sabhyAH / / saMprasAraNaM dhazca' (u0 1 / 11) ityuH| sindhurvamathudezA'duHkhaprasUtije klIbe pIDA bAdhA ca vedanA' iti mAlA / bdhinade nA, sariti striyAm' iti vizva-medinyau // (8) // * // kaSati / 'kaSa hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se0)| ktaH (3 / 3 / 'saro nIre taDAge ca' iti rudraH / saro nIraM gtirvaasty174)| 'kRcchragahanayoH kaSaH' (12 / 22) itIDabhAvaH / smin / matup (5 / 2 / 95) / 'tasau matvarthe' (1 / 4 / 19) iti 'kaSTaM tu gahane kRcchre // (7) // // kRntati / 'kRtI chedane' bhatvam / 'sarasvAMstu nade vAdhI nA, nyavadra sike, striyAm / (tu0pa0 se.)| 'kRtezchaH krU ca' (u0 2 / 21) iti rak vANIstrIratnavAgdevIgonadISu nadIbhidi / manupatnyAmapi' // chazca / 'kRcchramaMhasi / kaSTe sAntapane' iti haimaH // (8) (9) // * // sagarasya rAjJo'yam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) // * // A samantAd bhiyaM lAti / kaH (3 / 2 / 3) / "AbhIlaM ityaN / na garo yenAmRtena maNinA vA saha tena vA // (10) bhISaNe kRcchre'pi' iti haimaH // (9) // * // trINi 'zarIrapIDAyA' // navApi "duHkhasya' ityeke // 1-eSAM duHkhAdInAm-iti svAmI // 2-tathA ca hariprabodhe saMdaSTayamakam -'satamAH satamAlatayA pArApArAstaH sdaarodaarH| 1-ahasi pApe yathA-kRtsnAni kRcchrANi ravilanAtu' ityane- | lokAlokAnukRtiH sahyaH sa hyayamanabhrakUTaiH kUTai' iti mukuTakArthakairavAkarakaumudI // iha tvambhasIti likhitamAsIt // budhamanohare // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArivargaH 10 ] // * // arNAstra santi / 'arNaso lopazca' ( vA ) iti vaH salopazca // (1) // 3 // ratnAnAnAkaraH // ( 12 ) // // jalAni nidhIyante'tra / 'karmaNyadhikaraNe ca' (3|3|93 ) iti kiH / jalAnAM nidhiriti vA // (13) // 3 // yAdasAM jalajantUnAM patiH // (14) // // apAM patiH // (15) // 3 // paJcadaza 'samudrasya' // tasya prabhedAH kSIrodo lavaNodastathApare // 2 // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / tasyeti // kSIramudakaM yasya / 'uttarapadasya ca ' ( vA0 613 // 57) ityudH // (1) // * // evaM lavaNodaH, ikSurasodaH, surodaH, dadhimaNDodaH, svAdUdaH, ghRtodaH // 'samudra vizeSANAM' pRthakpRthagekaikam // ApaH strI bhUni vArvAri salilaM kamalaM jalam / payaH kIlAlamamRtaM jIvanaM bhuvanaM vanam // 3 // kabandhamudakaM pAthaH puSkaraM sarvatomukham / ambho'stoyapAnIyanIrakSIrAmbuzaMvaram // 4 // meghapuSpaM ghanarasaH / / Apa iti // Anuvanti, Apyante vA / 'AphU vyAptau' (khA0 pa0 a0 ) / 'Apnoterhakhazca' ( u0 2 / 58) iti kviv hakhatvaM ca // // asuni ( u0 4 / 208 ) ApaH sAntaM klIbaM c| 'kabandhamudakamAponIravArvArinAram / klIbamapi' iti saMsArAvartAt // (1) // // vArayati / vRjo NyantAt ( 319/16) kkie ( 3 / 2 / 178 ) / vAr klIvaimuktasaMsArAvartAt // (2) // * // 'vasivapi-' ( u0 4 / 125 ) itIji vAri ca 'vAri hIberanIrayoH / vArirghaTyAM sarakhatyAM gajabandhanabhuvyapi') // (3) // // slti| 'pala gatI' (bhvA0 pa0 se0 ) 'salikali--' ( u0 1 / 54 ) itIlac / ralayorekatvam 'sarilaM saliraM salilam' iti vAcaspatiH // (4) // * // kamyate / 'kamu kAntI' (bhvA0 A0 se0 ) / vRSAditvAt (u0 15106) klc| 'kamalA zrIrjalaM padmaM kamalaM kamalo mRgaH' iti dharaNidarzanAt 'kamalam' ityekaM nAma / 'kamalaM kloni bheSaje / paGkaje salile tAmre kamalastu mRgAntare / kamalA zrIvaranAryoH' iti hemacandraH // ( 5 ) // // jalati / 'jala apavAraNe' (cu0 pa0 se 0 ) pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / 'jalaM gokalale nIre hIbere'pyanyavajjaDe' iti medinI // ( 6 // * // payate pIyate, vA ! 'paya gatau' ( vA0 A0 se 0 ) / / ) 1--bAhulakAtpaSThayA aluk // vAkyenaiva nAmeti sarvadharaH iti mukudaH // 'sugamameva hi madhyamapAMpateH' iti darzanAt - iti svAmI // 2-'ApobhirmArjanaM kRtvA' iti smRteH - iti mukuTa budhamanohare // 3 - prayogazca 'vAri patanti nadanti mayUrAH' iti pUrvaghaTakarparaH // - pUrvasAhacaryAtstrItvaM vAraH iti tu kaliGgaH // pUrvottarasAhacaryAt strIklIbayorvAra iti tu paJcikA-iti mukuTaH // 93 karaNe 'pIG pAne' (di0 A0 a0 ) vA asuna ( u0 4 / 189) 1 'payaH kSIre ca nIrece' iti haimaH // ( 7 ) // // kIlAM jvAlAmalati vArayati 'ala bhUSaNAdI' ( vA0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaNa' ( 31201 ) | aurvAgneH kalAM lAti vA / 'kIlAlaM rudhire toye' iti hai maH // ( 8 ) // // na mRtaM maraNamastyasmin / prANasyApomayatvAt / 'amRtaM yajJazeSe syAt pIyUSe salile ghRte / ayAcite ca mokSe ca nA dhanvantaridevayoH / amRtA mAgadhIpathyAguDUcyAmalakISu ca // ( 9 ) // * // jIvyate'nena / 'jIva prANadhAraNe' ( vA0 pa0 se0 ) / 'lyuT ( 3 / 3 / 116 ) / 'jIvanaM vartate nIraprANadhAraNayorapi / jIvanI jIvanA cApi jIvantIbhedayoH kramAt ' // (10) // // bhUyate / 'bhU prAptau ' ( cu0 A0 se0 ) / 'bhUsudhUbhrasjibhyazchandasi' ( u0 2 / 80 ) iti kyun / yadvAbhavantyutpadyante'nena / karaNe lyuT ( 3 / 3 / 116 ) saMjJApUrvaka - tvAdguNAbhAvaH / 'bhuvanaM viTape'pi syAtsalile gagane jale ' // (11) // // vanyate saMbhajyate sevyate vA / 'vana saMbhaktau ' ( vA0 pa0 se 0 ) / 'vanu yAcane' ( tu0 A0 se 0 ) vA / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / saMjJApUrvakatvAdvRddhyabhAvaH / yattu -- bhuvanavadbAhulakAt kyuni 'anudAsopadeza - ' ( 6 4 37 ) ityAdinA nalope vanam -- ityujvaladattaH - iti mukuTaH / tanna / 'anudAttopadeza - ' ( 6 / 4137 ) ityanunAsikalopasya kiti jhali vidhAnAt kyuni tadaprasaGgAt / anyathA vanya ityAdAvapi prasaGgAt / vanaM prasravaNe gehe pravAse'mbhasi kAnane' iti haimaH // ( 12 ) // // kaM sukhaM banA bandhane' ( kyA0 pa0 a0 ) / 'karmaNyaNU' ( 31211 ) / 'kabandhaM salile ruNDe' iti zAzvatAdidamekaM nAma / 'kabandho'strI kriyAyuktamapamUrdhaka klIbaM jale, puMsyudare rAhurakSovizeSayoH // // kecittu - 'kamandham' iti paThitvA dve nAmanI - ityAhuH // (13) // // untti| 'undI kledne' (ru0 pa0 se0 ) / 'udakaM -' ( u0 2 / 39) ityuNAdisUtreNa tcintym| unde rodhAdikatvAt // (14) // * // pAti / 'pA sAdhu / yattu -- undati - iti vigRhItavantau svAmi-mukuTau / rakSaNe' (a0 pa0 se0 ) 'udake thuT ca' ( u0 4 / 204 ) ityan thuT / yattu -- pIyate iti vigrahapradarzanaM svAmimukuTAbhyAM kRtam / tanna / 'pAterbale jud ityanuvRttivirodhAt / 1 - atra tu 'prasUrazvA jananyapi' ityapi likhitamAsIt // tattu na prakRtopayuktam // 2 - pravAse yathA - 'AhUtasyAbhiSekAya visRSTasya vanAya ca' ityanekArthakairavAkara kaumudI / atra tu 'pravAhe ' iti likhitamAsIt // 3- 'samarasarasi nRtyatkabandhe' iti vAsavadattAyAm 'calitoddhatakabandhasaMpadAH' iti mAghe ca prayogAt - iti mukuTaH // 4' udakazabdasamAnArtha udazabdo vidyate' / tathA ca 'prasannodam, ityasaMjJAyAmapyudazabdaH prayujyate' iti (6 / 3157 sUtre) kaiyaTa - iti mukuTaH // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 amrkossH| [prathamaM kANDama tatra pAtesrahaNam, na pibateH // (15) // // puSNAti / pacAdyac (3 / 1 / 134) / zaMvaM saMvaraNaM rAti-iti vA / saMva. 'puSa puSTau' (tryA0pa0 se.)| 'puSaH kit' (u0 4 / 4) yati / 'paMva saMbandhane' / 'zaMva ca' (cu0pa0 se.)| bAhu. iti karan / 'puSkaraM paGkaje vyomni payaHkarikarAgrayoH / lakAdaran , iti vA / dantyAdistAlavyAdizca / 'zaMvaraM oSadhIdvIpavihagatIrtharAjoragAntare / puSkaraM tUryavakre ca | salile, puMsi mRgdaityvishessyoH| zaMvarI cAkhupayA syAt kANDe khaDgaphale'pi ca // (16) // sarvato mukhAnyasya / / iti vizvaH // (25) // * // meghasya puSpamiva / 'meghapuSpaM sarvadiggamanAt / 'sarvatomukha ugre ca kSetrajJabrahmaNoH piNDAbhrAmbunAdeye nA hareIye // (26) // // ghanasya rasaH / pumAn / napuMsakaM tu pAnIye suravarmanyapi smRtam // (17) | 'puMliGgaH syAd ghanarasaH sAndraniryAsanIrayoH' iti rbhsH| // * // Apnoti, Apyate vA / 'Apla vyAptI' (svA0pa0 a0) 'nAraM ghanarasaH pumAn' iti zabdArNavaH / 'apvapi zaMva'udake numbhau ca' (u04|210) ityasun hakho bhAntAdezo (zamba) rapippalakuzakamalakANDaviSavanapayAMsi / ghananumAgamazca / ambhate vA / 'abhi zabde' (bhvA0 A0 se.)| rasamambu kSIraM ghRtamamRtaM jIvanaM bhuvanam' iti ratnakoSAt asun (u0 4 / 189) / yattu-amati-iti vigrahapradarzanaM klIbamapi // (27) // * // dakazabdo'pyatra / 'prokaM prAjJairbhuvanakhAmi-mukuTAbhyAM kRtam / yacca-amerbhuk ca-iti sUtropanya- mamRtaM jIvanIyaM dakaM ca' iti halAyudhAt // saptasanaM mukuTena kRtam / tanna / taduktasUtrasyojvaladattAdAvanu- viMzatiH 'jlsy|| palambhAt / asmadupanyastasyopalambhAca // (18) // 4 // triSu dve Apyamammayam / Rcchati / 'R gatau' (bhvA0 50 a0)| 'udake nuT ca' trigviti // apAM vikAraH / 'tasya vikAraH' (4|3|(u0 4.197) ityasun nuDAgamazca / yattu-RNoti-iti / 134) ityaNantAccaturvarNAditvAt (vA0 5 / 1 / 124) khArthe vigRhItaM svaaminaa| tanna / 'arterucca' ityataH 'arteH' ityanu- SyaJ / striyAm ApyA // (1) // // 'ekAco nityam' vRtteH khAdestatrAgrahaNAt // (19) // * // tauti / tuH sautra (vA.) iti mayaT / striyAmammayI // (2) // // dve 'jalaAvaraNArthaH / auNAdiko yaH (4 / 112) // (20) // * // | vikaarsy|| pIyate / 'pA pAne (bhvA0 50 se.)| anIyar (3 / 1 / 96) / 'pA pAna (bhvA0pa0 s0)| anAyara (3 / 1196) / bhaGgastaraGga UrmiLa striyAM vIciH pAyate vaa| 'pai zoSaNe' (bhvA0pa0 a0)| 'pAnIyaM peya bhaGga iti // bhajyate 'bho Amardane' (ru. 50 a0)| jalayoH' iti haimaH // (21) // * // nIyate 'NI prApaNe' karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / 'bhaGgastaraGge bhede ca rugvizeSe parA(bhvA0 u0 se.)| 'sphAyi-' (u0 2 / 13) iti rak / jye| kauTilye bhayavicchittyoH / (bhaGgA zANe ) iti haimaH nirgataM rAdagnervA / "nirAdayaH-' (vA0 2 / 2 / 18) iti // (1) // 1 // tarati / 'tR plavanasaMtaraNayoH' (bhvA0 50 se.)| smaasH| 'agnerApaH' iti (taittirIya)zruteH / niSkrAnto 'taratyAdibhyazca' (u0 120) ityaGgac // (2) // // ro'smAt / 'prAdibhyo dhAtujasya- (vA0 2 / 2 / 24) iti | Rcchati / 'R gatau' (bhvA0 pa0 a0) / 'arteruca' (u0 4. bahuvrIhiH / 'ayo'gniH' iti smRteH| yattu-'Dhalope-' (6 / 44) iti miH / arterudAdezaH (rprH)| 'vA striyAm' iti 3 / 111) iti dIrpaNa 'nIram' iti khAmI-iti mukuTaH / / kAkAkSigolakanyAyenormivIcibhyAM saMbadhyate / 'puMliGgastrItanna / nayati 'nIram' iti khAmigranthAdukkArthAnavagamAt / liGgayo/cimaNiyaSTimuSTayaH', 'azanitruTizamipATalizAlmalinizcayena rAti sukham / 'rA dAne' (a0 pa0 a0)| 'Ata taraNizreNyUrmayaH' / 'vastizca' iti vaamnH| 'UrmiH pIDAzcopasarge' (3 / 1 / 136) iti ko vA // * 'nIravArinAram' javotkaNThAbhaGgaprAkAzyavIciSu / vastrasaMkocalekhAyAm' iti iti saMsArAvartasaMmate 'nAra' iti pAThe-narasyedam / 'tasyedam' haimaH // (3) // // vayati, Uyate vaa| 'veJ tantusaMtAne' (4 / 3 / 120) ityaN / 'Apo vai narasUnavaH' iti smRteH| (bhvA0 u0 a0) 'vejo Dicca' (u0 4 / 72) itiiciH| ('nArastarNakanIrayoH' iti medinii)|| (22) // // kssiyti| yattu-vAti / 'vA gatigandhanayoH' (a. pa. a.)| 'kSi nivAsagatyoH' (tu. pa. a.)| 'zusici(kSi)mInAM 'vAteH kit'-iti mukuTaH / tnn| tathA sati 'viH' iti dIrghazca' ( u0 2 / 25) iti kran dIrghatvaM ca / yadvA,-ghasyate / rUpaprasaGgAt / 'vAterDica' (u0 4 / 134) iti sUtre 'jani'ghaseH kica' (u04||34) itIran / 'gamahanajana-(6498) ityupadhAlopaH / yattu-kSayati-iti vigrahapradarzana | 1-etaduttaram 'ApyaM mukhe ca tanmadhye tadbhave ca striyAM sthitau / mukuTena kRtam / tanna / upanyastadhAtostAdRzarUpAbhAvAt / 'kSIraM ijyAdAne'dhvare'rcAyAM saMgame'strI gurau triSu' iti likhitamasti / paraMtu pUrvArdhe Apyasya sthAne Asyazabdasyaiva haima-vizva medinISUpalapAnIyadugdhayoH' iti haimaH // (23) // * // ambte| 'abi mbhAt svayamapi AsyazabdavyAkhyAyAmasyaiva kozasyAsyazabdaghaTizabde' (bhvA0 A0 se.)| baahulkaaduH| yattu-ambati tasyevopanyastatvAcca Asyazabdasyaiva tadarthakatvasyAnubhavasiddhatvAcca na iti svAminA vigRhItam / taccintyam / asyAtmanepaditvAt // prakRtopayuktam // uttarArthasya ijyAzabdArthabodhakatvAnna prkRtopyogi|| (24) // // zaM vRNoti / 'vRJ varaNe' (khA. u0 se.)| 2-bhaGgo vicchittiH ityanekArthakairavAkarakaumudI / / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivargaH 10 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 95 sibhyAmiNa' (u0 4 / 130) iti sUtrAt 'iN' ityanuvRtteH / nyadhaH-iti vigRhNan cavargAditvaM manyate / 'cakra: koke bIcinityaM strI' iti khAmI / 'vIciH khalpataraGge syAdava- pumAn , klIbaM vraje sainyarathAGgayoH / rASTre dambhAntare kumbhakApraze sukhe dvayoH' // (4) // // catvAri 'trnggsy|| ropakaraNAstrayoH / jalAvarte'pi' iti cAdau medinI // (1) // // puTaM saMzliSTaM bhindanti / 'bhidira vidAraNe' (ru. u. athormiSu // 5 // a0)| 'karmaNyaNa' ( 3 / 2 / 1) / 'puTamedastu naparAtodyayohatsallolakallolo staTinI mukhe' iti haimaH // (2) // // dve 'cakrAkAreNa atheti // ut loddyti| 'lor3a unmAde' (bhvA0pa0 jlaanaamdhoyaansy|| 10) Nic (3 / 1 / 26) / pacAdyac (3 / 1 / 134) Dalayo bhramAzca jlnirgmaaH| katvam / yattu-lolayatIti lolaH / pacAdyac (3 / 1 / 134) udgatazcAsau lolazceti ullolaH, iti khAmI-iti bhramA iti // bhramanti jalAnyatra / 'halazca' (3 / 3 / 121) mukuttH| tanna / Urdhva lolayati iti khAminA vigRhItatvAt / / iti ghaJ / 'bhramo'mbunirgame bhrAntau kundabhramaNayorapi' // khakRtanirvacanAvizeSAcca // (1) // // kaM jalam / tasya (1) // // nirgmnaani| 'gamla gatau' (bhvA0pa0 a0)| khela unmAdaH / 'vA padAntasya' (8 / 4 / 59) ityanusvArasya / 'grahavRdRnizcigamazca' ( 3.3158) ityp| karaNe vaa| 'khano sakAraH / kAlante'nena nadyaH / 'kalla avyakte zabde' (bhvA0 ghaca' ( 3 / 3 / 125) / iti ghH| jalAnAM nirgamAH // (2) mA0 se.) / bAhulakAdolaca-iti vA // (2) // // dve // * // dve 'jlniHsrnnjaalksy'|| nadyAdau adhHsthjl'mhaatrnggsy|| syordhvaniHsaraNasyetyanye / khAmI tu-catvAryekArthAni-ityAha // syAdAvarto'mbhasA bhrmH| kUlaM rodhazca tIraM ca pratIraM ca taTa triSu // 7 // syAditi // Avartanam / 'vRtu vartane' (bhvA0pa0 se.)| kUlamiti // kUlayati / 'kUla AvaraNe' (bhvA0pa0 se.)| bhAve ghaJ ( 3 / 3 / 18) / 'Avartazcintane vAribhrame cAvartane pacAdyac ( 3 / 3 / 134) / 'kRlaM taTe sainyapRSThe taDAgastUbhapumAn // (1) // // jalAnAM bhramaNasya' ekam // yorapi' iti haimaH // (1) // // ruNaddhi / 'rudhir A. varaNe' (ru0 u0 se.)| asun ( u0 4 / 189) // 4 // pRSanti vindupRSatAH pumAMso viSuSaH striyH||6|| striyaH // 6 // adanto'pi / 'rodhaH proktazca rodhasi' iti saMsArApRSantIti // parSati / 'pRSu secane' (bhvA0pa0 se0)| vartAt / tatrAc (3 / 1 / 134) // (2) // * // tIrayati / 'pRSadvahanmahat-' (u0 2184) iti sAdhu / bahuvacanamata- 'pAra tIra karmasamAptau' (cu0 u0 se.)| pacAdyac (3|am| 'pRSanmRge pumAn , bindI na dvayoH, pRSato'pi naa| 1134) / yattu mukuTaH-tIryate taraNakarma samApyate'neanayozca triSu zvetabinduyukte'pyubhAvimau' // (1) // * // vi- | nAtra vaa| curAdiNyantAt 'erac (3|3|56)-ityaah / . dati / 'bidi avayave' (bhvA0 50 se.)| bAhulakAduH / tanna / 'ajabbhyAM strIkhalanAH' (vA0 3 / 3 / 126) iti bindurdantakSatAntare / bhruvormadhye rUpakAvyakRtau ca pRSate / lyuTaprasaGgAt / 'puMsi saMjJAyAm-' (3 / 3 / 118) iti ghapumAn / veditaryanyaliGgaH syAt' // (2) // // parSanti / 'pRSi- prasaGgAca / 'tIro vaGge tIraM punastaTe' iti haimaH // (3) ravibhyAM kit' (u0 3 / 111) ityatac / 'pRSatastu mRge +evaM pAram+ pratIramityupasargAntaranivRttyartham // (4) bindau kharohite / zvetabinduyute'pi syAt' iti haimaH // (3) // // taTati / 'taTa ucchAye' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac 19. 'puSu plupu dAhe' (bhvA0pa0 se.)| saMpadAditvAt (3 / 1 / 134) striyAM tttii| 'jAteH-' (4 / 1 / 63) iti (vA0 3 / 3 / 108) bhAve kvip / vigatA ruddhA vA ghuTa dAho- GIS // (5) // 4 // paJca 'tiirsy'|| usmAt // (4) // * // catvAri 'jlknnsy|| pArAvAre parArvAcI tIre vANi puTamedAH syuH pAreti // paraM tIraM pAram / 'pAraM prAnte parataTe' iti | vakrANIti // vaJcanti / 'vaJca gatI' (bhvA0 50 se.)| haimaH // (1) // * // arvAk tIram-avAram / ava aryte| "skAyitacci-' (u0 2 / 13) iti rak / 'nyavAdInAM ca' | 'R gatI' (bhvA0pa0 a0)| karmaNi ghana (3 / 3 / 119) / (73 / 53) iti kutvam / 'vakraM puTabhede vakra: kuTile kara-na vAr astyatra-iti vaa| arzaAdyac (5 / 2 / 127) // maumayoH' iti haimaH / 'vakraH zanaizcare puMsi, puTabhede napuM- (1) // * // 'paratIrAvaratIrayoH' ekaikam // sakam / triSu krUre ca kuTile' / khAmI tu-cakrAkAreNa yA-|-- 1-jalaniHsaraNajAlake yathA mAghe-'bhramAgatairambubhiramburAzi' 1-pRSantibindupRSatAH' iti tribhirdvandva ityanye / tathA ca iti-iti mukuttH|| 2-dIrpakArAdi 'samudratIrajitasarvalokA payaH pRSantibhiH spRSTA vAnti vAtAH zanaiH zanaiH' iti jAmbavatI- senApagAM vyAptavatI balena' iti dvisaMdhAnazeSAt // 3-idaM vijayavAkyam-iti mukutt-piiyuuss-budhmnohraaH|| vkssymaannopyogi| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| kANDam coooooooooooooom . pAtraM tdntrm| // // krdti| 'karda kutsite zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'kali* pAtramiti // tayoH pArAvArayorantaraM madhyam / pibantyatra | koramaH' (u0 4 / 84) // (5) // // paJca 'krdmsy|| paantysmaadvaa| pibateH pAtervA STran (u0 4.159) / 'pAtraM jalocchAsAH parIvAhAH tu kUlayormadhye paNe nRpatimantriNi / yogyabhAjanayoryajJabhANDe / jalocchvAsA iti // jalAnyucchsanti privhntyebhiH| nATyAnukartari' iti haimaH // (1) // // ekam "taTamadhya | 'zvasa prANane' (a0pa0 se.)| 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 vrtiprvaahsy'|| a0)| 'halaca' (3 / 3 / 121) / iti ghaJ / 'upasargasya dvIpo'striyAmantarIpaM yadantarvAriNastaTam // 8 // tri- (6 / 3 / 122) iti vA dIrghaH / yadvA,-jalAnAmucca. dvIpa iti // dvirgatA antargatA vA Apo'tra / 'RkpUra-' sanam / parivahanaM / bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // // (5 / 4 / 74) ityaH samAsAntaH 'byantarupasargebhyo'pa It' | 'parIvAho jalocchrAse mahIbhRdyogyavastuni' // (2) // * // (6 / 3 / 97) kAkAkSivat 'astriyAm' ityubhAbhyAM saMbadhyate // 2 'pravaddhajalasya nirgamamArgasya / samadhikajalasya sarvato (1) // // (2) // * // dve 'jlmdhysthsthaansy'|| vahanasya vA // toyotthitaM tatpulinam : kUpakAstu vidaarkaaH| toya iti // pulati / 'pula mahattve' (bhvA0pa0 se.)| kUpakA iti // kutsitAH kUpAH / 'kutsite' (5 / 3 / / 'talipulibhyAM ca' (u0 2 / 53) itInan / trikANDazeSe 74) iti kaH / kUpasya pratikRtiH iti vA / 'ive pratikRtI' tu "pulinaM dvIpamucyate' ityabhihitam // (1) // // ekaM (5 / 3 / 96) iti kan / 'kRpako guNavRkSe syAttailapAtre kuku'jalAdaciranirgatataTasya' // ndare / udapAne citAyAM ca (kRpikAmbhogatopale) // saikataM siktaamym| (1) // * // vidAryante / 'dR vidAraNe' (tyA0pa0 se.) saikatamiti // sikatAH santyasmin / 'sikatAzarkarAbhyAM Nic (3 / 1 / 26) bAhulakAtkarmaNi Nvul / yadvA,-vidAryante / ca' (5 / 2 / 104) iti matvarthe'N // (1) // * // sikatAnAM | karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / kutsitA vidaaraaH| kutsAyAM kaH vikAraH / 'mayade'tayoH- (4 / 3 / 143) iti mayaT // (2) (5 / 3 / 74) / (2) // // dve 'zuSkanadyAdau kRtagartasya' // // * // dve 'vAlukAmayataTasya // nAvyaM triliGgaM nautAyeM niSadvarastu jambAlaH paGko'strI zAdakardamau // 9 // nAvyamiti // nAvA tAryam / 'nauvayodharma-' (44. niSeti // niSIdantyatra / 'Sadla vizaraNagatyavasAdaneSu' 91) iti yat / vAnto yi-'(6|189) ityavAdezaH // (bhvA0, tu0pa0 a0)| nau sadeH' (u0 2 / 122) iti (1) // * // ekaM 'nautrnnyogyjlsy|| varac / 'sadiraprateH' (8 / 3 / 36) iti Satvam / yadvA,-niSa striyAM naustrnnistriH||10|| dUnam / saMpadAdi kvipa (vA0 3 / 3 / 108) / niSada Asanasya vara AvArakaH / 'vRJ AvaraNe' (cu0 u0 se.) aadhRssiiyH| striyAmiti // nudyte| 'Nuda preraNe' (tu0 u0 a0) pacAdyac (3 / 1 / 134 ) / "niSadvaraH smare paGke nizAyAM tu 'glAnudibhyAM DauH' (u0 2164) / yadvA,-nayati / 'NI niSaddharI' iti vizvaH // (1) // // jamati / 'jamu adane prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3|2|(bhvaa0 pa0 se.)| bAhulakAdvAlan / yadvA,-'jamba adane' 101) iti ddH| nam avati / kvip (3 / 2 / 76) 'jvara() iti dhaatuH| bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / jambam aalaati| tvr-(6|4|20) ityuutthau| vRddhiH (6 / 1 / 89) // (1) // // 'lA dAne (a0p0a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH| trntynyaa| 'tR plavanataraNayoH' (bhvA0pa0 se0)| 'arti'jambAlaH zaivale paiGke' // (2) // * // pacyate / 'paci vistAre' sRdhRdhamyazyavitRbhyo'niH' ( u0 2 / 102) / 'taraNistaraNe(cu. 50 se.)| karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19) / 'halazca' (313- ka'zau kumAryoSadhinaukayoH / yaSTAvabdhau' iti haimaH // (2) 121) iti karaNe vaa| 'pako'strI kardame pApe' iti medinI // // // 'aza iH' (u0 4 / 139) / 'kRdikArAt-' (ga0 4 / (3) // * // zIyante'sminnanena vA / 'Sada zAtane' (bhvA0, 1 / 45) iti GIS vaa| trnnii| tarI / 'tarirdazAyAM veddaatu0p0a0)| ghaJ (3 / 3 / 121) / yadvA,-zIyate nshyti| yAM vastrAdInAM ca peTake' iti haimaH // (3) // // trINi 'jvalitikasantebhyo NaH' (3 / 1 / 140) / yadvA,-zyati / 'zo | 'naukaayaaH|| tanUkaraNe' (di. 50 a0) / 'zAzapibhyAM dadanau' (u0 4 / 97) iti daH / 'zAdaH kardamazaSpayoH' iti haimaH // (4) / 1-'upArjitAnAmarthAnAM tyAga eva hi rakSaNam / taDAgo dakasaMsthAnAM parIvAha ivAmbhasAm' iti dIrghalakSyam-iti svAmi1-etadagre 'jagalo madanadrume / medake piSTamadhe ca puMsi | mukuTa-budhamanoharAH / pakSe dIrghAbhAve 'parivAho jagataH karoti kim dhUrte'bhidheyavat' iti likhitamAsIt // tattu jagalazabdArthabodhakatayA | iti mAdhaH-iti mukuTa-budhamanohare // 2-'cyutAyAm' iti na prakRtopayuktam // vizva-medinyau / / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArivargaH 10 ] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| uDupaM tu plavaH kolaH sAMyAtrikaH potavaNika ur3apamiti // uDuno jalAt pAti / 'pA rakSaNe' (a. sAMyeti // samuditAnAM gamanaM dvIpAntaraMgamanaM vA sNyaatraa| pa0 a0) 'supi sthaH' (3 / 2 / 4) ityatra 'supi' iti yoga- sA prayojanamasya / tadasya 'prayojanam' (5 / 1 / 109) iti tthny|| vibhAgAt kaH / uDUnIva pAti, iti vA / 'uDupazcandrabhelayoH (1) ||AUM|| potenopalakSito vaNik // (2) // * // dve 'vahitraiti dharaNiH // (1) // plvte| 'muG gatau' (bhvA0 A0 | gAmino vnnijH|| a.)| pacAdyac (3 / 11134) / 'plavaH plakSe pluto kapI / karNadhArastu naavikH| zabde kAraNDave mlecchajAtI bhelakamekayoH / kamanimnamahI. - karNeti // 'karNaH zrotramaritraM ca' iti durgaH / taM dharati / .. bhAge kulake jalavAyase / jalAntare plavaM gandhatRNe mustaka- | | 'dhRja dhAraNe' (bhvA0 u0 a0) / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / (1) bhidyapi' iti haimaH // (2) // // kolti| 'kula saMstyAne' | | // // nAvA tarati / 'nauvyacaSThan' (4 / 4 / 7) // (2) // * // dve (bhvA0pa0 se0) 'jvaliti-' (3 / 1 / 140) iti NaH / 'potR | 'nAvikasya // naupRSThadaNDadhArakasya ityanye // plavakayoH kolaH kolaM tu badarIphalam' iti zAzvataH / 'kolo melaka utsajhe'GkapAlyAM citrake kirau / kolaM tu badare kolA niyAmakAH potavAhAH pippalyA cavyabheSaje' iti haimH|| (3) // // trINi 'tRNA niyeti // niyacchanti potam / 'yama niyamane' (bhvA0 dinirmittrnnsaadhnsy'| pa0 a0) Nvula (3 / 11133) / 'niyAmakaH potavAhe karma__sroto'mbusaraNaM svtH|| (Na)dhAre niyantari' // (1) // * // potaM vahanti / 'karmaNyaNa' srota iti // savati / sa gatau' (bhvA0pa0 a0)| (3 / 2 / 1) // (2) // // dve 'vahitravAhakasya // 'ribhyAM tuT ca' (u0 4 / 202) ityasun tuDAgamaH / kUpako gunnvRksskH||12|| sroto dntyaadiH| 'srotaH sadyaHsakalasalilam' iti dantyAdiSU kRpeti // kUpe kAyati / 'kai zabde' (bhvA0pa0 a0)| mavivekAt / 'sroto'mbuvega indriye' // (1) // * // ekam / 'supi- (3 / 2 / 4) iti kaH // (1) // // guNAnAM rajanAM 'akRtrimajalavahanasya' // vRkSaH / 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) // (2) // // dve 'nau madhyastharajubandhanakASThasya' / naubndhnkiilksyetynye|| bhAtarastarapaNyaM syAt naukAdaNDaH kSipaNI syAt Atara iti // Atarantyanena / 'puMsi saMjJAyAm (3 / 3 / 118) iti ghaH / attu-Rdorap' (3|3|57)-iti nauketi // naukAyA daNDaH // (1) // * // kSipyate'nayA / mukuTaH / tanna / paratvAlyuTaH prasaGgAt / 'AtarastarapaNyaM 'kSipeH kicca' (u0 2 / 107) ityaniH // * // bAhulakodguNe svAdanuttaram' iti bopaalitH|| (1) // // trnnm| 'Rdo kSepaNirapi / 'kSepaNaM preraNe, naukAdaNDajAlabhidoH striyAm // va (33 / 57) / narasya paNyam // (2) // // dve 'nadyAdi- (2) *dva 'nAkApAzvadvayabaddhacAlanakASThasya // taraNe deymuulysy|| aritraM kenipaatkH| aritramiti // Rcchatyanena / 'R gatau' (bhvA0pa0 droNI kASThAmbuvAhinI // 11 // | a0) / 'artilUdhU-' ( 3 / 2 / 184 ) itItraH // (1) // * // ke DoNIti // dravati / 'du gatau' (bhvA0 50 a0)| jale nipAtorasya / haladantAta- (39) jale nipAto'sya / 'haladantAt- (6 / 3 / 9) ityaluk / 'bahizri-' (u0 4 / 51) iti niH| 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 'zeSAt-' (5 / 4 / 154) iti kap / 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) 45) iti GIS / "droNiH kASThAmbusecanI, druNizca' iti | vA // (2) // * // dve 'naupRSThasthacAlanakASThasya // aparannAkarAt druNirapi / 'druNa hiMsAgatyoH ' (tu. pa0 se.)| 'gupadhAt kit' (u0 4 / 120) / (GISi drunnii| 'draNya abhriH strI kASThakuddAlaH mudroNikacchapyoH' iti medinii)| 'droNI kASThAmbuvAhinyAM adhiriti // abhrati / 'abhra gato' (bhvA0pa0 se.) mavAdanyAmapISyate // (1) // // punaHpunarambu vahati / 'bahula- | in (u0 4 / 118) // (1) // * // kum uddAlayati / 'dala vizamAmIdaNye' ( 3 / 2 / 81) iti NiniH // (2)||*dve "kASTha- raNe' (bhvA0 pa0 se.) 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) zakamdhvAdiH (vA0 pASANakRtanaukAkArAmbusecanyAH // 6 / 1 / 94) / kASThasya kuddAlaH // (2) // * // dve 'potAdermalA panayanArtha kASThAdiracitakuddAlasya' // 1-'plavaMge ca' iti pAThaH // 2-mukuTa-budhamanoharayostu mAtArAnuttarAvapyatra' ityuktvA dIrghamadhyamevedamudAhRtam // 1-'saMpUrvasya yAtIpAntaragamane vRttiH' iti cANakyaTIketi 3-'marakatamaNidroNisaralA' iti pUrvakaviprayogaH-iti mukuTa-budha- kaliGgaH-iti mukuTaH // 2-'aatidaishikkaarysyaanitytvaadgunnaamnohre|| 4-'droNImirambhasi caranti mahArNavasya'-ityanekArtha-bhAvAbhAve kSepaNiH / 'kRdikArAt- (g04|1|45) iti DISi kSepaNI kairvaakrkaumudii|| ca' iti mAdhavI-iti mukuttH|| asara. 13 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 amrkossH| [prathamaM kANDama sekapAtraM tu secanam // 13 // uttAnaM tdvipryye| seketi // sekasya pAtram // (1) // * // sicyate'nena / uttAnamiti // udgatastAno vistAro'smAt // (1) // * / 'karaNA-' (3 / 3 / 115) iti lyuT / "secanaM rakSaNe seke tasya gambhIrasya vipryye| 'uttAnamagabhIre syAdU syazayita naukAyAH sekabhAjane' iti vizva-medinyau // (2) // * // dve triSu' // (1)* // ekam 'uttAnasya // 'nausthajalaniHsAraNapAtrasya' // agAdhamatalasparza klIbe'rdhanAvaM nAvo'rdhe ___ agAdhamiti // nAsti gAdhaH sthitirtr| 'namo'stya klIba iti // nAvo'rdham / 'ardha napuMsakam' (2 / 2 / 2) rthAnAm-' (vA0 2 / 2 / 24) iti bahuvrIhiH // (1) // * iti ttpurussH| 'nAvo dvigoH' (5 / 4 / 99) 'ardhAcca' (5 / 4 / talasyAdhobhAgasya sparzaH na so'tra / 'agAdhamatalaspare 100) iti Taca // (1) // * // ekam 'ardhanaukAyAH // triSu, zvabhre napuMsakam // (2) // // dve 'atinimnsy'| atItanauke'tinu triSu / kaivarta dAzadhIvarI // 15 // atIteti // atItA nauryena / 'uraHprabhRtibhyaH- (5 / 4 / 151) iti kap // (1) // * // nAvamatikAntam / 'atyAdayaH-' / kaivarta iti // ke jale vartante / 'vRtu vartane (bhvAra (vA0 2 / 3 / 18) iti ttpurussH| atinauH pumAn strI vA // A0 se.) pacAdyac (3 / 1 / 134 ) kevartAnAM matsyAnAmara (2) // dve 'naukaamtikraantjlaadeH|| ghAtakaH / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN // (1) // dazati matsyAn / 'daMza dazane' (bhvA0pa0 a0)| 'dazezca triSvAgAdhAt (u0 5 / 11) iti TaTanau na A c| yadvA,-dAzyate mUlya triSviti // agAdhamabhivyApya triSu // masmai / 'dAza dAne' (bhvA0 u0 se.) ghaJ (3 / 3 / 18) prasanno'cchaH 'zAlo jhaSe, dhIvara eva dAzaH' iti zabhedAttAlavyAntaH prasanna iti // prAsadat / 'Sada vizaraNAdau' (bhvA0, tu0 'kaivartabhRtyayordAso dAso bANA ca ceTikA' iti rudrA. pa0 a0) 'gatyartha- (3 / 3 / 172) iti ktaH / 'prasannA dantyAntaH / 'dAso bhRtye ca zUdre ca jJAne'rthini ca dhiivre'| strI surAyAM syAdacchasaMtuSTayostriSu' // (1) // * 'cho chedane' | (2) // // dadhAti matsyAn / 'chitvarachatvara- (u0 31 (di0pa0 a0) na cchayati dRSTim / 'supi-' (3 / 2 / 4) iti | iti nipAtitaH // (3) // // trINi 'dhIvarasya' // kaH / na cchAdyate vaa| 'anyeSvapi- (3 / 2 / 101) iti ddH|| | AnAyaH puMsi jAlaM syAt 'accho bhalUke sphaTike'male'cchA'bhimukho'vyayam' iti | __ AnAya iti // nayanam / 'NIJ prApaNe' (bhvA0 u. haimaH // (2) // * // dve 'nirmalasya' // a0)| 'zriNIbhuvaH- (333 / 24) iti ghny| AsamantA kalaSo'naccha aavilH||14||bnaa anetA 'jAlamAnAya: 131 kaluSa iti // luSati / 'luSa hiMsAyAm' ( ) 'igu- 3 / 124) iti ghaJanto nipAtito vA // (1) // // jare padha- (3 / 1 / 135) iti kaH / kasya jalasya luSo ghAtakaH / kSiyate / 'zeSe' ( 4 / 2 / 92) ityaN / jalati ghanIbhavati 'kaluSaM tvAvile pApe' iti vizvaH // (1) // * // bhinno- | 'jala dhAnye' (bhvA0pa0 se.) 'jvaliti-' (3 / 1 / 140 'cchAt / naJtatpuruSaH / 'nalopo naJaH' (6 / 3 / 73) / 'tasmA- | iti NaH / 'jAlaM vRndagavAkSayoH / kSArakAnAyadambheSu, nIpe truDaci' (6 / 3 / 74 ) // (2) // // Avilati / 'vila bhedane' | nA, strI tu ghoSake' iti rabhasaH // (2) // // dve 'zaNasUtra (tu0pa0 se.)| 'igupadha- (3 / 1 / 135) iti kaH // (3) cAlasya' // // * // trINi 'malinajalasya // zaNasUtraM pavitrakam / nimnaM gabhIraM gambhIram zaNeti // zaNati / 'zaNa gatau' (vA0 pa0 se.) pacA nimnamiti // nimanati 'mnA abhyAse' (bhvA0pa0 a0) dyac (3 / 1 / 134 ) / zaNasya sUtram // (1) // * // pavitra 'Atazca-' (3 / 1 / 136) iti kH|| (1) // * // gAte jala- mupavItam / tadvadiva / 'ive pratikRtau' (5 / 3 / 96) iti kn| jantavo'tra / gacchanti vaa| 'gAG gatau' (a0 A0 a0) pavitrAdviparItalakSaNayA saMjJAyAM kaH (5 / 3 / 75) // (2) // // 'gamla gatau (bhvA0 pa0 se.)| 'gabhIrAdayazca' iti 'gabhIra- dve 'zaNasUtrajAlasya // gambhIrauM' (u0 4 / 35) 'iti vA nipAtitau // (2) // * // matsyAdhAnI kuveNI syAd (3) // * // trINi 'gmbhiirsy'|| matsyeti // matsyA AdhIyante'tra / 'DudhAJ dhAraNa 1-'yenAtivegavajjalAdinAtikrAntA naustajjalasya nAmaikam' poSaNayoH' (ju0 u0 a0)| 'karaNAdhikaraNayoH- (33. iti paatth|| J117) iti lyut // (1) // * // kutsitaM veNante'syA mtsyaaH| Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArivargaH 10] vyAkhyAsudhAkhyanyAkhyAsametaH / 'veNU gatau' (bhvA0 u0 se0') / 'halazca' ( 3 / 3 / 121) iti 'tra matsyamAtre,-iti khAmI / tasyAbhakaH // (2) // * // dve ghaJ / gaura diDIe (4 / 1 / 41) // (2) // // dve 'matsya- "mtsyvishesssy'|| sthApanapAtrasya // sahasradaMSTraH pAThInaH balizaM matsyavedhanam // 16 // saheti // sahasraM daMSTrA yasya // (1) // * // pAThI pRSThaM nmblishmiti|| balino matsyAJ shyti| 'zo tanU- yati / 'Nama pratye' (bhvA0 pa0 a0)| Nic (3 / 1 / 26) / karaNe' (di. 50 a0) 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // * // 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH| 'anyeSADalayoraikyAd 'baDizam' api / striyAM baDizApacaye tu mapi-' ( / 3 / 137) iti dIrghaH / avazyaM paThati / 'paTha vyabaDizI // (1) // // vidhyate'nena / 'vidha vidhAne' (tu. pa0 ktAyAM vAci' (bhvA0pa0 se.) / Avazyake NiniH (3|3|se.) 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuTa / matsyAnAM vedha- 170) / pAThI dvijaH / tasyena ivApekSitaH, havyakavyayoH nam // (2) // // dve 'matsyavedhanasya' // prazastatvAdvA / 'pAThIno gugguladrume / pAThake mInabhede ca' pRthuromA jhaSo matsyo mIno vaisaarinno'nnddjH|| iti haimaH // (2) // 4 // dve 'bahudaMSTrasya matsyasya' // visAraH zakalI ca ulUpI zizukaH samau / pRthviti // pRthUni romANyasya / roma pakSo'tra-iti / ulUpIti // u vismayajanaka rUpamasyAsti / ata iniH khAmI / valkalam-iti sarvadharaH // (1) jhaSati 'jhaSa hiM- (5 / 2 / 115) / ralayoraikyam / oH zaMbho rUpaM-urUpamasyAsArthaH' ( bhvA0pa0 se.)| pacAdyaca (3 / 1 / 134) yadA.- sti, iti vA // (1) // * // zizuH shishumaarH| tasya pratizaSyate / 'khano gha ca' (3 / 3 / 125) iti ghH| mukuTastu kRtiriva / 'ive pratikRtI (5 / 3 / 96) iti kan / 'zizukaH 'si' (3 / 3 / 118) iti ghaH-ityAha / tanna / 'halaca' (31- zizumAre syAdvAlakolUpinorapi' // (2) // * // dve 'zoMzu 3121) iti ghajastadapavAdatvAt / 'karaNAdhikaraNayoH-' | iti khyAtamatsyavizeSasya // (3 / 3 / 117) ityanuvartanAcca / 'jhaSA nAgabalAyAM strI, tApa ilanuvatanAca / jhaSA nAgabalAyA snA, tApa-nalamInazcilicimaH matsyATavIpu naa|| (2) // * // mAdyati / 'madI harSe' (di. _ naleti // nalavanastho mInaH / naDAbho mIna iti vA pa0 se.) / 'Rtanyaji-' (u0 4 / 2) iti syan / 'matsyo ||AUM|| 'talamInaH' iti kecitpaThanti // (1) // // 'cila mIne'tha puMbhRmni deze' // (3) // // mInAti, mIyate vA / vilasane (tu. pa. se0)| 'igupadhAkit' (u0 4 / 120) / 'mI hiMsAyAm' (kyA0 u0 se.)| 'phenamInau' (u0 3 / 3) vIpsAyAM dvitvam ( 8 / 1 / 4) / ciliM ciliM vilAsaM mimiite| iti nipAtitaH / (mIno rAzyantare jhaSe) // (4) // 1 // 'mAG mAne' (ju0 A0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) vividhaM sarati / 'mR gatau' (bhvA0 pa0 a0)| grahyAditvA iti kaH / (pRSodarAdiH) (6 / 3 / 109) / trIkAro'dantaH / NiniH / visArI / 'visAriNo matsye' (5 / 4 / 16) iti 'nalamInazcilIcimo bRhanmIno'bdhijastimiH' iti ratnacAyaNa // (5) // 9 // aNDAjAyate sma / 'janI prAdurbhAve' mAlA / 'lakSmaNA sArasI krauJcI nalamInacilIcimiH' di0 A0 se.)| 'paJcamyAmajAtau' (3 / 2 / 98) iti DaH / iti bopAlitAccaturikAravAnmadhyadIrgha idanto'pi // (2) 'aNDajo mRganAbhau, nA saraTe'hau khage jhaSe' iti medinI // (6) * // vizeSeNa sarati / 'sR gatau' (bhvA0pa0 a0)| ||AUM|| dve 'nalavanacAriNo matsyavizeSasya' // 'vyAdhimatsyabaleSu' (vA0 3 / 3 / 7) iti ghaJ // (7) // * // proSThI tu zapharI dvayoH // 18 // zakalamasyAsti / ata iniH (5 / 2 / 115) / 'zakalaM | proSThIti // prakRSTa oSTho'syAH / 'otvoSThayoH' (vA. valkale'rdhe ca' iti tAlavyAdAvajayaH // (8) // * // aSTau / 6 / 1 / 94) iti pararUpam / 'nAsikodarauSTha-' (4 / 1 / 55) 'mtsysaamaanysy|| iti 'jAteH- (4 / 1 / 63) iti vA, GIS / 'dvayoH' ityanena atha gaDakaH shkulaarbhkH||17|| saMbandhAt 'proSThaH' api // (1) // * // zarpha rAti / 'rA dAne atheti // gaDati / 'gaDa secane' (bhvA0pa0 se.)| (a0 pa0 a0) / 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) iti kaH / 'kun zilpisaMjJayoH' (u0 2 / 32) / (pacAdyaci 3 / 1 / 134) 'jAteH- (4 / 1 / 63) iti GIS / puMsi zapharaH // (2) // // (gddo'pi)| 'gaDo mInAntarAyayoH // (1) // // zakulo dve 'matsyavizeSasya // 1-'pANinipratyAhAra iva mahAprANasamAzliSTo jhapAliGgitazca | 1-haime tu 'sahasradaMSTre vAdAlaH, pAThIne citravallikA, zakule samudraH' ityAzcaryamajarI // ato mUrdhanyAntaH-iti mukuTa-budhamano- | syAtkalakaH' iti vizeSamatsyatvenoktaH // 2-paJjikAkRtaH 'dvayoH' hare // 2-vizvakoze tu 'aNDajaH kRkalAse syAtkhage mIne bhujaM- iti proSThayApi saMbadhnanti / naiSA grantharItiH, bhinnapadatvAd-iti game / kastUryAmaNDajA proktA' ityupalabhyate // | pIyUSavyAkhyA // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 amrkossH| [prathamaM kANDam - - dhuMdrANDamatsyasaMghAtaH potAdhAnam asun (u0 4 / 189) yAM dasyati vA / 'dasu upakSaye' (di. kSati // kSudrAdaNDAjAtA matsyAH-kSudrANDamatsyAH / / pa0 se.)| klipa (3 / 2 / 178) / sAhacaryasya sarvatrAniyAteSAM saMghAtaH // (1) // // pote vahine AdhIyate / dhAtraH makatvAt 'sAnta- (6 / 4 / 10) iti dIrghaH // (1) // 1 // (ju0 u. a.) karmaNi lyuTa (3 / 3 / 113) yadvA.-poto'rbhaka jalAnAM jantavaH // (2) // * // dve 'jalacaramAtrasya' // AdhIyate'tra / adhikaraNe lyuT ( 3 / 3 / 117) // (2) // // tadbhedAH zizumArodrazaGkavo makarAdayaH // 20 // dve 'annddaadcirnirgtmtsysnggsy'|| / taddhedA iti // teSAM jalajantUnAM bhedA ucyante // atho jhssaaH|| zizun mArayati / 'mRG prANatyAge' (tu. A0 a0)| Nic rohito mahuraH zAlo rAjIvaH zakulastimiH // 19 // (3 / 2 / 26) / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / 'zizumAro'mbusaMbhUtatimigilAdayazca janto tArAtmakAcyute' iti vizva-medinyau // 1 // * // athaviti // atho jhaSavizeSA ucyante / rohati / 'ruha untti| 'undI kledane (ru0pa0 se.)| 'sphAyi-(u021bIjajanmani prAdurbhAve ca' (bhvA0pa0 a0) 'ruhe razca lo 13) iti rak // (1) // // zaGkate'smAt / 'zaki zaGkAvA' (u0 394) itItac / rohaNam / ghaJ ( 3 / 3 / 18) / yAm' (tryA0 A0 se.)| 'kharuzakupIyu-' (u0 1136) roho jAto'sya / tArakAditvAt (5 / 2 / 36) itajvA / iti nipAtitaH / 'zaGkaH patrazirAjAle saMkhyAkIlakazaMbhuSu / 'rohitaM kuGkume rakte RjuzakrazarAsane / puMsi syAnmInamRgayo yAdo'strabhedayormedre' iti haimaH // (1) // * // kRNAti / 'kR bheMde lohitakadrume' // (1) // // majati / 'Tumasjo zuddhau' hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyam (3 / 1 / 134) / (tu0pa0 a0)| 'madgurAdayazca' (u0 1141) iti nipA manuSyANAM karaH / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109) / ydvaa,-mngkve| titaH // (1) // // zAjyate / 'zADa zlAghAyAm' (bhvA0 'maki bhUSAyAm' (bhvA0 A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / A0 se.)| karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / Dalayoraikyam / AgamazAstrasyAnityatvAnna num / makaM rAti / 'rA dAne' (a0 . 'zAlo jhaSe, dhIvara eva dAzaH' ityUSmabhedAttAlavyAdiH / pa0 a0)| kaH ( 3 / 2 / 3) / 'makaro nidhau| nake rAzi('kaivarta iva baddharAjIvotpalasAlo vasantakAlaH' iti vAsava vizeSe ca' iti haimaH // (1) *AdinA grAhakumbhIrAdayaH dattAzleSAddantyAdizca / kaivartapakSe,-sAlo matsyabhedaH / vasanta // * // 'jalajantuvizeSANAM' pRthakpRthak // pakSe,-sAlaM puSpam ) / sAlaM puSpe klIbaM vRkSe tu pumAn / 'puMsi syAtkulIraH karkaTaka: bhUruhamAtre'pi sAlo varaNasarjayoH' iti rabhase tu dntyaadiH|| syAditi // kulti| 'kula saMstyAne' (bhvA0pa0 se.)| 'zAlo hAle matsyabhede zAlaukastatpradezayoH' iti haimH|| 'gambhIrAdayazca' itIran / ko lIyate / 'lIGleSaNe' (di. (1) // * // rAjI rekhAsyAsti / 'anyatrApi dRzyate' (5 / 2 / - A0 a0) / bAhulakAd rk| yadvA,-kulamasyAsti / ata 109) iti vH| 'atha rAjIvo miinsaarnggbhedyoH| rAjIva- iniH (5 / 2 / 115) / tamIrayati / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / mabje' iti haimaH // (1) // * // zaknoti gantuM vegena / janakabhakSakatvAt / layanam-lIH / saMpadAdiH (vA0 3 / 3.. 'zakla zaktau' (khA0pa0 a0)| bAhulakAdulac // (1) 108) / kutsitA lIH / tAM rAti vA // (1) // * // kRNAti / // * // tAmyati / 'tamu glAnau' (di0pa0 se.)| 'kramita- 'ka hiMsAyAm (tryA0 pa0 se.)| 'anyebhyo'pi- (3|2|mishtistmbhaamt icca' (u0 4 / 122) itIn // (1) // * // | 75) iti vic / kaTati / 'kaTe varSAvaraNayoH (bhvA0pa0 se.) timi girati / 'gR nigaraNe' (tu0pa0 se.)| 'mUlavibhu- pacAdyac (3 / 1 / 134) / kar cAsau kaTazca / 'aharAdInAM jA-' (vA0 3 / 2 / 5) iti kaH / 'aci vibhASA' ( 811- patyAdiSu vA rephaH' (vA0 8 / 2 / 70) tataH khArthe kan (5.. 21) iti laH / 'gile'gilasya' (vA0 6370) iti | 3 / 74) / 'karka' iti sautro dhAtuH / 'zakAdibhyo'Tan' (u0 num // (1) // * // AdizabdAt timigilagilanandIvartAdayaH 481) vaa0| karka zvetavarNa Talati / 'Tala gatau' (bhvA0 ||*||'mtsyvishessaannaaN' pRthagekaikam // p.se.)| DaH (vA0 3 / 2 / 101) vaa.| krkttH| 'kulIre atha yAdAMsi jljntvH| karaNe strINAM rAzI khage' iti haimaH // (2) // // dve atheti // yAnti vegena / 'yA prApaNe' (a0pa0 a0)| 'kulAra 'kuliirsy'| asuna (u04|189)| bAhulakAhuk / yadvA,-yAti / vip kUrme kmtthkcchpau| (3 / 2 / 178) yAmatti / 'ada bhakSaNe' (a0pa0 a0)| kUrma iti // kutsitaH ko vA Urmirvego'sya / 'ac1-vastutastu 'gaDakaH zakulArbhakaH / kSudrANDamatsyasaMthAtaH potA pratyanvava-' (5 / 4 / 75) ityatra 'ac' iti yogavibhAgAdhAnamatho jhapAH / sahasradaraH pAThInaH' iti zlokaH 'rohito madguraH dac samAsAntaH / "UrmiH strIpuMsayovIMcyA prakAze vegaiti pAThA-iti pIyUSam / / | bhaGgayoH' iti rabhasaH // (1) // * // kAmyate / 'kamu kAntI' Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArivargaH 10 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 101 . AARARIAAAmarra-AAAAAAAAAAAAAAA %333RD (bhvA0 A0 se.)| 'kameraThaH' (u0 11100) / ke tlnihaakyoH|| (2) // // dve 'goha' 'jalagodhikA' iti jale maThati, iti vA / 'maTha madanivAsayoH' (bhvA0pa0 se0 ) / pacAdyac (3 / 1 / 134 ) / 'kamaThaH kacchape puMsi | raktapA tu jalaukAyAM striyAM bhUmni jalaukasaH // 22 // bhANDabhede napuMsakam // (2) // * // kacchena pibati / 'pA pAne' (bhvA0 pa0 a0)| 'supi-' (3 / 2 / 4) iti yogavi raktapeti // raktaM pibati / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / 'raktapA syAjjalaukAyAM DAkinyAM, nA tu bhAgAt kaH / 'kacchapI vallakIbhede alau kssudrgdaantre| puMsi vidhyantare kUrme mallabandhAntare'pi ca' iti vizva-medinyau // rAkSase' // (1) // 1 // jalamoko'syAH / 'oka ucaH ke' (3) // 1 // trINi 'kuurmsy|| (13 / 64) iti nipAtito'danta okazabdaH // (2) // * // sAnto'pi / 'jaloragI jalokA tu jalaukA ca prAho'vahAraH jalaukasi' iti saMsArAvartAdvahuvacanaM prAyikam / 'jalaukApi grAha iti // gRhNAti / 'graha upAdAne' (tryA0 u0 | jalokA syAjjalUkA jalajantukA' iti tArapAlaH // (3) se.) 'vibhASA grahaH' (3 / 1 / 143) iti nnH| 'grAho // // trINi 'jluukaayaaH|| prahe jalacare' iti haimaH // (1) // * // avaharati / avapUrvo muktAsphoTaH striyAM zuktiH hun / 'bhyAyadhA-' (3 / 1 / 141) iti NaH / 'avahArastu yuddhAdivizrAntau grAhacaurayoH / nimantraNopanetavye' iti haimH|| mukteti // muktAH sphuTantyatra / 'sphuTa vikasane (tu. 50 (2) // // dve 'grAhasya' // se0)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ // (1) // 4 // zucyati, zocati, zokati, vaa| 'zucya abhiSave' (bhvA0 nakrastu kumbhIraH pa0 se.)| 'zuca zoke' (bhvA0 pa0 se.)| zuktiH gatau naka iti // kAmati dUrasthalam / 'kramu pAdavikSepe' (bhvA0pa0) vA / ktic (3 / 3 / 174) / 'zuktiH kapAla(bhvA0 pa0 se.)| 'anyatrApi- (vA0 3 / 2 / 48) iti / zakale zale zaGkhanake'pi ca / nakhyazcAvartadurnAmamuktAsphoTeSu DaH / 'nbhraadd-'(6|3|75) iti nalopo na, 'nakraM nAsAgra- ca striyAm' / / (2) // // dve 'zuktikAyAH // dAruNoH / nako yAdasi' iti haimaH // (1) // * // kumbhinaM / zaH syaatkmbrstriyau| hastinamIrayati / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (2) // // dve zaGga iti // zaMkhanati janayati / 'khanu avadAraNe' 'nakrasya // | (bhvA0 u0 se.)| 'anyebhyo'pi (vA0 3 / 2 / 101) iti atha mahIlatA ||21||ddH| zaMkham asya-iti vA / zAmyatyalakSmI vaa| 'zamu gaNDUpadaH kiMculukaH upazame' (di. pa0 se.)| antarbhAvitaNyarthaH / 'zameH khaH' atheti // mahyA ltev| kRzatvadIrghatvAbhyAm // (1) * (u0 11102) 'zaGkha: kambau na yoSit , nA bhAlAgaNDDo granthayaH padAnyasya // (2) // // kiMcicculumpati / sthinidhibhinnakhe' // (1) ||*kaamyte / 'kamu kAnto' 'kAsyanekAjgrahaNaM culumpAdyartham' (vA. 3 / 1 / 35) iti vArtika- (bhvA0 A0 se.)| 'jatrvAdayazca' (u04|102) iti nirdiSTazcalumpadhAtuH / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) nipAtitaH / "kambulayazaGkhayoH / gaje zambUke kacUre iti DaH / 'TeH' (6 / 4 / 143) iti ukAramakArapakArANAM lopH| grIvAyAmali ke'pi ca' iti haimaH // (2) // * // etau punapuMtataH 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) // (3)||*||triinni 'kecuvA' sake // dve 'shngkhsy|| iti khyAtasya // kSudrazaGkhAH zaGkanakAH nihAkA godhikA sme| / kSudreti // kSudrAzca te zaGkhAzca // (1) // * // zaGkante / nihAketi // niyataM jahAti bhuvam / 'nau hazca' (u0 'zaki zaGkAyAm' (bhvA0 A0 se.)| kartari 'anudaatte3|44) iti hAkaH kan / bAhulakAnna havaH // (1) // *| tazca halAdeH' (3 / 2 / 149) iti yuc / 'saMjJAyAM kan' (5/guSyati / 'gudha pariveSTane' (di. 50 se.)| Nvula ( 3 / 1 / - 3|75)|-shngkhsy nakhA iva (zaGkhanakhAH )-iti tu 133) / (pacAdyaci) (3 / 1 / 134) godhaapi| 'godhA mukuTaH / zaM khananti / 'bahulamanyatrApi' (u0 2178) iti yuc / lyuTa ( ) vA svArthe kan (5 / 3 / 75) / (zaGkhanakAH)1-nimantraNopanetavyam-zarkarAdisvAdUkRtaM bhakSyam / tatra yathA- ityanye // (2) // // dve 'suukssmshngkhaanaam|| 'etasminviSayAvahAraviSame saMsAravArAMnidhau' ityanekArthakairavAkarakaumudI // 2-asyAgre 'nakraH kumbhIrake puMsi nakraM tarNakanIrayo' / / 1-'jalaukaseneva raktAkRSTinipuNena vezyAjanena' ini pAsavaiti likhitamasti / paraMtu medinyAM dvitIyacaraNe nArazabdasyArthabodhaka- | dattAyAm 'jalaM ca tadokazceti jalaukaH / tato'rzaAdyaci (5 / 2 / 127) tAyA bodhanena prakSiptaprAyam / ekavacanamadantatvaM copapAdyam-iti mukutt-budhmnohre|| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 amarakoSaH / zambUkA jalazuktayaH // 23 // zambUkA iti // zAmyati / 'zama upazame' ( di0 pa0 se0 ) / 'ulUkAdayazca' ( u0 4 / 41 ) iti nipAtitaH / 'zambUka piNyAkamadhUkaphenaH' ityamaramAlAyAM puMliGgaH / ( 'zambUko gajakumbhAnte ghoGkte ca zUdratApase / jalajantuvizeSe ca) zambUkA na napuMsake' iti medinerdviliGgatA / 'zambUkaH zambukacaiva pUrvaH kAntastu sarvadA / kakAreNa vinA zeSo ( zambuH ) dRzyate granthavistare' ityutpalinI // ( 1 ) // * // jalajAH zuktayaH // (2) // * // dve 'sarvajalazuktikAnAm' // [ prathamaM kANDam 'igupadha-' / ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / 'jAterastrI-' ( 4 / 1163 ) iti GIS / ( 'zilamuJche syAd, gaNDUpayAM zilI matA / stambhazIrSe zilAzilyau, zilA tu prastare matA / tathA manaHzilAyAM ca dvArAdhaH sthitadAruNi' ) // (1) // // ( 2 ) // * // dve kiMculakabhAryAyAH' - iti svAmI / 'kSudra kiMculakajAteH' // bhekI varSAbhvI bheke maNDUkavarSAbhUzAlUraplavadardurAH / bhe iti // bibheti / 'jibhI bhaye' ( ju0 pa0 a0 ) / 'iNbhIkA-' ( u0 3 / 43 ) iti kan / 'bheko maNDUkameghayoH ' // (1) // * // maNDayati jalAzayam / maNDate vA / 'maDi bhUSAyAm' (bhvA0 pa0 se0 ) / ' zalamaNDibhyAmUkaN' ( u0 4 / 42 ) / ' maNDUkI maNDUkaparNya maiNDUko bhekazoNayoH' iti haimaH // ( 2 ) // * // varSAsu bhavati / 'bhuvaH saMjJAntarayoH' ( 3 / 2 / 179 ) iti kvip / 'varSAbhUH strI ca zothanayAM bhUlatAplavayoH pumAn' iti vizvamedinyau // (3) // * // zADate / 'zAddR gatau' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'kharjipiJjAdibhya Urolacau' ( u0 4 / 90 ) ityUraH Dalayoraikyam / zAlate vA / 'zAla katthane' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'parisarakRkalAsakhedasAlUra - ' ityUSma vivekAddantyA - dirapi // (4) // * // lavate / 'muGgatau' (bhvA0 A0 a0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) 'plavaH lakSe zrutau kapau / zabde kAraNDave mlecchajAtau bhelaikabhakayoH / kramaninamahIbhAge kulake jalavAyase' / 'kaivartImustake gandhatRNe'pi syAnnapuMsakam // ( 5 ) // * // dRNAti zabdaiH karNau 'dR vidAraNe' ( kyA0 pa0 se0 ) / 'mukuradardurau ' ( u0 1 / 40 ) iti nipAtitaH / ' dardaraistoyade bheke vAdyabhANDAdribhedayoH / dardurI caNDikAyAM syAnAmajAle napuMsakam // (6) SaT 'maNDUkasya' // / | zilI gaNDUpadI zilIti // zilati / 'zila ucche' ( tu0 pa0 se0 ) / bhekIti // 'varSA'vI' ityasAdhu / vIvvidhAyakAbhAvAt striyAmapi 'varSAbhUH' ityeva / 'bhekyAM punarnavAyAM strI varSAbhUrdardure pumAn' iti yAdavaH / anye tu - gaurAditvAt ( 4/141 ) GISamicchanti / ata eva bhAguryamaramAlayoH 'varSAbhvI' iti dRzyate // (1) // // (2) // * // dve 'maNDUkyAH / kSudramaNDUkasyetyanye // * 1- daityavizeSe'pi yathA--'brUta brUta bhaTAH ka sa ka sa naraH zambUkajIvAharaH' ityanekArthakairavAkara kaumudI // 2- bhIrau ca yathA--'bhekAH kekAravaiH pAnthAH' ityanekArthakairavAkarakaumudI 3 - ' maNDUkau bhekazoNakau' iti pAThaH // 4 - ' bhelakatailayoH ' iti pAThaH // 5- itaH pUrvam-- 'durdaraH parvate puMsi triSvISadbhinnabhAjane' ityapi likhitamasti / paraMtu medinI haimayorakAramadhyasyaiva pAThena samAnAnupUrvIkatve parvatArthakatA paunaruktyasyApi saMbhavena na prakRtopayoni // kamaThI duliH // 24 // kamaThIti // ' jAteH -' ( 4 / 1 / 63 ) iti 'puMyogAt- ' ( 4|1|48 ) iti vA GIS / kamaThI // (1) // // dolati 'dula utkSepe' ( cu0 pa0 se0 ) / AdhRSIyaH / ' igupadhAt -' ( u0 4 / 120 ) iti kiH / 'duliH striyAm / kamaThyAM, nA munau' // (2) // * // dve 'kacchapyAH' // mahurasya priyA zRGgI mahurasyeti // madguro matsyabhedaH / yogyatayA sAdRzyAdvA tasya priyA strI zRNAti / 'zU hiMsAyAm' (trayA0 pa0 se0 ) / 'zRNAterhakhazca' ( u0 1 / 126 ) iti gana hrasvatvaM kittvaM nuDAgamazca / puMyogAt - ' ( 4|1|48 ) iti 'jAte:-' ( 4 / 1 / 63 ) iti vA GIS / 'madgurI' ityapi / 'bhAryA bhekasya varSAbhvI, zRGgI syAnmanurasya tu / zilI gaNDUpadasyApi, duliH syAtkamaThasya tu' ityamaramAlA / ( ' zRGgI svarNamInavizeSayoH / viSAyAmRSabhauSadhyAm' ) // (1) // * // ekam 'mahurastriyAH ' // durnAmA dIrghakozikA | durnAmeti // durninditaM nAmAsyAH / ' ano bahuvrIheH ' ( 4 / 1 / 12 ) iti GIb na / ( 'durnAma klIbamarzasi | syAddIrghakoSikAyAM strI' ) // * // ' DAbubhAbhyAm -' ( 4 / 1 / 13 ) // * // 'ana upadhA-' ( 4 / 1 / 28 ) iti vA GIp / durnAmnI / kSubhrA ditvAt ( 8 / 4 / 39 ) na Natvam // (1) // * // dIrghaH kozo ysyaaH| 'jAteH-' (4 / 1 / 63 ) iti GIS / 'saMjJAyAM kan' ( 5 / 3 / 75 ) / 'ke'NaH' ( 7 / 4 / 13 ) iti hakhaH / ( mUrdhanyabAntA ca ) / ' tAlavyA mUrdhanyAzcaite zaTI ca parivezaH / vishv|kseno threzaH pratiSkazaH kozavizadau ca' ityUSmavivekaH // (2) // * // dve 'jhinAtrI' iti khyAtasya 'jalUkAkArasya jalacarasya' // 1 - ' krIDaneti' likhitamasti / paratvetadAnupUrvIghaTitamedinyAM vizve ca 'nau' ityevopalabdham // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArivargaH 10] vyAkhyAsudhAkhyanyAkhyAsametaH / sa / jlm| vInA hilA jalAzayA jalAdhArAH dve 'kRpasyAntare rajavAdidhAraNArthadAruyantrasya' // jaleti // jalam Azayo hRdayam asya / jalam A vInAho mukhabandhanamasya yat / zete tiSThati atra, iti vA / 'puMsi' (3 / 3 / 118) iti dhH| vInAha' iti // vinahyate'nena / 'Naha bandhane' (di. 'jalAzayo jalAdhAre syAduzIre napuMsakam' // (1) // // u. a.)|'hlshc' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'upasargasya Adhriyate'tra / 'dhRt avasthAne' (tu0 A0 a0)| 'adhyA- ghani' (6 / 3 / 122 ) iti dIrghaH // (1) // // "kRpamukha yanyAya-' (3 / 3 / 122) iti ghaJ / jalasyAdhArAH // (2) iTakAdibhirvaddhasya' ekam // // // dve 'tddaagaadiinaam|| puSkariNyAM tu khAtaM syAt tatrAgAdhajalo hRdH||25|| pupketi // puSkarANi santyasyAm / 'puSkarAdibhyo deze tatreti // tatra teSu mdhye| agAdhaM jalaM yatra sa jalA-1 (5 / 2 / 135) itiiniH| 'puSkariNI nadyAM sarojinyAM jalAzayaH / haadte| 'hAda avyakte zabde' (bhvA0 A0 se.)|| zaye' // (1) // 4 // akhAni / 'khanu avadAraNe' (bhvA0 u0 pacAdyac (3 / 1 / 134) pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) hakhaH // se0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'janasanakhanAm-' (6 / 4 / 42) (1) // // ekam 'agAdhajalakRpasya' // ityAtvam // (2) // // dve 'samacaturasrakhAtasya // mAhAvastu nipAnaM syaadupkRpjlaashye| akhAtaM devakhAtakam // 27 // AhAva iti // aahuuynte'tr| 'hej spardhAyAM zabde akhAtamiti // khAtAdbhinnam // (1) // 4 // devena khAca' (bhvA0 u0 a0) / "nipAnamAhAvaH' (3 / 3 / 74 ) // tam // (2) // // 'akhAto devakhAtakaH' iti puMskANDe'mara(a) niyataM pibantyasmin / 'krnnaa-'(3|3|115) iti dattAt puMsyapi // // dve 'akRtrimajalAzayasya' // devadvAralyuT // (2) // // dve 'kRpsmiiprcitjlaadhaarsy'|| sthajalAzayasyetyanye // pasyevAndhaH prahiH kRpa udapAnaM tu puMsi vA // 26 // padmAkarastaDAgo'strI paMsIti // amyate / 'ama gatyAdI' (bhvA0pa0 se0)| pdmti|| padmAnAmAkaraH // (1) // // taDyate / 'taDa 'ajiMdazikamyami-' ( u0 1 / 27) iti kuH dhuk ca / yadvA,- AghAte' (ca. pa0 se.)| 'taDAgAdayazca' iti nipAtitaH / andhayati / 'andha dRSTyupaghAte' (cu0 u0 se.)| mRgayvA-taDAgastu jalAdhAravizeSe yantrakUpake' iti medinii| pinAditvAt ( u0 1137) kuH // (1) // // prhiyte| 'pre harateH kAditvAt (u04|15) 'taDAkA' iti kazcit // * // kUpe (u0 4 / 135) iti i: Dicca // (2) // * // kauti / taTam akati, agati vA / 'aka aga kuTilAyAM gatau' 'ku zabde' ( a0 pa0 se.)| 'kuyubhyAM ca' (u0 3 / 27) (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / (taTAkA, iti po dIrghazca / kutsitA ISadvA Apo'tra / 'Rkpuur-'| / kutsitA ipadvA ApA'tra / RkpUra-taTAgaH) ileke // (2) // // ve 'spdmaagaadh(5|4|74) ityaH / 'Udano:-' (6 / 3 / 98) ityatra dIrghani jalAzayasya // dezAdanyatrApyUt, iti vA / 'kRpaH kUpaka-mRnmAne gandhui kAsAraH sarasI srH| guNavRkSake' // (3) // // udakaM pibantyasmin / adhikaraNe kAsAra iti // kaaste| 'kAsa zabde' (bhvA0 A0 se.)| tyuda ( 3 / 3 / 117) / 'udakasyodaH-' (6 / 3 / 57) // (4) 'tuSArAdayazca' (u0 3 / 139) ityAran / yadvA, ISat 1 // tu-sthAne ca ucitaH // // catvAri 'kRpsy|| saaro'sy| 'ISadarthe' (6 / 3 / 105) iti koH kAdezaH / nemistrikAsya kAso'syAstIti vA / arzaAdyac / kAsamRcchati 'R gatI' nemiriti // asya kUpasya / nayantyanayA 'niyo miH' (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyag' (3 / 2 / 1) iti vA // (1) || u0443) / 'nemi tinize, kUpatrikAcakAntayoH stri-|||| sriyate 'sR gato' (bhvA0 50 se0)| karmaNyasun ( u0 mAm // (1) // // tisro'trayo'syAH / 'saMkhyAyAH saMjJAsa- 4189) / ('saro nIrataDAgayoH) // (3) // // tata eva sUtrAdhyayaneSu' (5 / 1 / 58) iti kan / 'trikA kUpasya mahatve gaurAditvAt (4 / 1 / 41) GIS / ('sarasI vizvakAmau syAtrika pRSTAdhare traye' iti vishv-medinyau| (2) // // saare')|| (2) // * // trINi 'kRtrimapadmAkarasya' / paJcApi saromAtrasyetyanye // 1-atra tu 'anyaliGgakam' iti likhitamAsIt / paraM tu mUlamedinIdRSTaM haimavizvAnuguNaM gRhItam // 2-mRnmAne kAcabhANDe yathA--- vezantaH palvalaM cAlpasaraH rUpeSu rUpe kSipa gandhalam' itynekaarthkairvaakrkaumudii|| 3-uda dezanta iti // vizantyatra bhekAdayaH / "viza pravezane' pAnasya tvantatvAt 'pusi bA' pratyanena saMbandhaH / pUrveSAM tu 'sva' ityanena-iti mukuTa-budhananohare // 4-naye yathA-'tatrApi trika- 1-vizve tu 'phaTakeca' iti dRzyate / medinAmUlapustake tu darzanam' ityanekArthakairavAkara kaumudI / / dhanabATake' ityupalabhyate // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 amarakoSaH / (tu0pa0 a0 ) / 'vizibhyAM jhac' ( u0 3 / 126 ) | ( 1 ) // // palati palyate vA / 'pala gatau ' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / 'sAnasiparNasi-' (u0 4 / 107 ) iti valac / 'vezantaH palvalosstrI' iti vAcaspatiH // ( 2 ) // // alpaM ca tatsarazca // (3) // * // trINi 'svalpasarovarasya ' // | vApI tu dIrghikA // 28 // vApIti // upyate padmAdyasyAm / 'Duvap bIjatantusaMtAne' (bhvA0 u0 a0 ) / ' vasivapiyajirAji - ' ( u0 4125) itIJ / 'kRdikArAt - ' ( ga0 4|1|45 ) iti vA GIS / 'vApyAM vApirapi smRtA' iti dvirUpakoSaH // ( 1 ) // * // dIrgheva / 'saMjJAyAM kannU' (5 / 3 / 75) // ( 2 ) // * // dve 'vApyAH ' // kheyaM tu parikhA kheyamiti // khanyate / 'khanu avadAraNe' ( bhvA0 u0 se0 ) / ' I ca khanaH' ( 3 / 1 / 111 ) iti yat // (1) // * // paritaH khanyate, iti / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti GaH // (2) // * // dve durgAdiparitaH khAtasya' // AdhArastvambhasAM yatra dhAraNam / AdhAra iti // Adhriyate jalamasmin / 'adhyAya - nyAya - ' ( 3 / 3 / 122 ) iti ghaJ / 'AdhArazcAdhikaraNespyAlavAle'mbudhAraNe' // (1) // // ekaM 'bAMdha' iti khyAtasya // syAdIlavAlamAvAlamAvApaH syAditi // A samantAjjalasya lavam AlAti / 'lA AdAne' (a0 pa0 a0 ) / mUlavibhujAditvAt ( vA0 3 / 2 / 5) kaH // * // lavamAlAti / tadbhinnam / naJsamAse ( aMlavAlaH) hakhAdiH - ityanye // (1) // * // aavlte'mbhosnen| 'vala saMvaraNe' (bhvA0 pa0 se0 ) 'alazca' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ / A ISat vAlA vRkSA atra vA // ( 2 ) // * // A vapanti jalamantra / 'Duvap bIjatantu saMtAne' (bhvA0 u0 se0) 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'AvApo bhANDapeMcane prikssep|lvaalyoH'|| (3) // * // trINi 'vRkSamUlakRtajalAdhArasya' // / [ prathamaM kANDam atha nadI sarit // 29 // taraGgiNI zaivalinI taTinI hradinI dhunI / srotasvatI dvIpavatI stravantI nimnagApagA // 30 // _1 - 'ihaiva jambUtarumAlabAlavatparIyuSo verbharate'ndhinA vRte' iti pryogaaddiirghaadiH|| 2- 'alavAlarodhiSu payaHsu vibhrataH sapalAzirA ziriva mUlasaMtatiH' iti mAghAddhasvAdiH - iti mukuTa - budhamanohare // 3- bhANDapa canamApAkasthAnam / tatra yathA - 'AvApadhUmaparidhUsaramantarikSam ' // aricintAyAmapi yathA - 'paraM pratyAvApaH phalati kRtasekastaruriva' // valaye'pi yathA - 'prakoSThaH zuzubhe tasyA gato'pyA vApazUnyatAm'- ityanekArthakairavAkara kaumudI // 4 - ' bhANDavapane' iti pAThaH / / atheti // nadati / 'Nada avyakta zabde' ( bhvA0pa0 se0 ) / pacAdiSu ( 3 / 1 / 134 ) ' nadadra iti TittvanipAtanAt 'TiDDA - ' ( 4|1|15 ) iti GIS / ( 'nadI sariti, zoNAdI nA' ) // (1) // * // sarati / 'sR gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / sarateriniH ( u0 1 / 97 ) // ( 2 ) // * // taraGgAH santyasyAm / ata iniH (5 / 2 / 115) // (3) // * // zaivalamastyasyAm // ( 4 ) // * // taTamastyasyAH // ( 5 ) // * // hRdAH santyasyAm / 'hAdinI' ityanye // (6) // * // dhunoti vetasAdIn / kkip (3 / 2 / 178) pRSodarAditvAt / ( 6 / 3 / 109 ) nuk / nAntatvAnGIp ( 4 / 1 / 5) // ( 7 ) // // srotAMsi santyasyAm / matup (5 / 2 / 94) // * // ' asmAyA-' ( 5|2|121 ) iti vinau tu 'srotasvinI' ityapi // ( 8 ) // * // dviipmstysyaam| matup (5 / 2 / 94 ) // ( 9 ) // * // sravati / 'laTaH zatR-' ( 3 / 2 / 124 ) / ' ugitazca' ( 4|1|6 ) iti GIp / 'zazyano:-' ( 7 / 1 / 81 ) iti num // (10) // * // nimnaM gacchati / 'gamlR gatau' ( bhvA0 pa0 a0 ) / ' anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti GaH // (11) // // apAM samUha Apam / tena gacchati / DaH ( vA0 3 / 2 / 48 ) // - // apa gacchati / DaH hasvAdirapi / 'vidyAdagAramAgAra( vA0 3 / 2 / 101 ) / pagAmApagAmapi' iti dvirUpakoSaH // ( 12 ) // * // dvAdaza 'nadyAH ' // gaGgA viSNupadI jahnutanayA suranimnagA / bhAgIrathI tripathagA trisrotA bhISma sUrapi // 31 // gaGgeti // gacchati / 'gat gamyadyoH ' ( u0 1123 ) (1) // * // viSNuH padaM sthAnaM yasyAH / gaurAdiH ( 4|1|41 ) / 'viSNupadaM nabho'bjayoH / viSNupadastu kSIrode viSNupadI surApagA / (saMkrAntirdvArikA cApi )' iti haimaH // ( 2 ) // * // jaho rAjarSestanayA // (3) // * // surANAM nimnagA / kSunAdiH ( 8|4|39 ) // (4) // * // bhgiirthsyeym| 'tasyaidam' (4 / 3 / 120 ) ityaN // ( 5 ) // * // trIne patho gacchati / DaH ( vA0 3 / 2 / 48 ) yadvA - trayANAM pathAM samAhAraH tripatham / tena gacchati / DaH ( 3 / 2 / 48 ) // (6) // // trINi srotAMsi yasyAH, ('trisrotA jahukanyAyAM srotaskhatyantare striyAm) (7) // * // bhISmaM sUte / ' SUG prANiprasave' ( a0 a0 a0 ) / kvip ( 3 / 2 / 178 ) // ( 8 ) // * // aSTau ' bhAgIrathyAH // 1 - ' tuhinAcala iva puNyabhAgIrathIsahito nalaH' iti damaya ntIzleSaH // 2 tathA ca bhArate- kSitau tArayate martyAnnAgAMstA rayate'pyadhaH / divi tArayate devAMstena tripathagA smRtA' iti - iti mukuTaH // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArivargaH 10 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / kAlindI sUryatanayA yamunA shmnkhsaa| 'imaM me gaGge yamune sarasvati zutudri' iti hi shrutiH| yattu kAlindIti // kalindasyeyam / 'tasyedam' (4 / 3 / mukuTaH-zatadrureva pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) AdivarNa120) ityaNa // (1) // * // sUryasya tanayA // (2) // * // vikAre 'zatadruH' iti khAmI, zitaM tIkSNaM drutA zitadruH iti yacchati / 'yama uparame' (bhvA0 pa0 a0)| 'arjiyamizIG kaumudI-ityAha / tnn| 'etadabudhyamAnAH zitadruH sitabhyazca' (u0 3161) ityunan // (3) ||AUM|| zamanasya khsaa|| tyAhuH' ityanena (khAmigranthena) tenAsyArthasya dUSitatvAt / (4) // // catvAri 'yamunAyAH // vyutpattyantarasya kRtatvAca // (2) // * // dve 'zatAH // revA tu narmadA somodbhavA mekalakanyakA // 32 // vipAzA tu vipAT striyAm // 33 // / vipAzeti // pAzaM vimocayati / 'satyApapAza-' (3|1|reveti // revate / 'reva plavagatau' (bhvA0 A0 se.)| 25) ityAdinA 'pAzAnmocane' iti Nic / pacAdyac ( 3pacAdyac (3 / 1 / 134) // (1)* // narma dadAti yati vA / 11134) // (1) // * // tasmAdeva 'vipa ca' (332176) iti 'DadAJ dAne (ju0 u0 a0)| 'do avakhaNDane' (di. 50 kvipi vipAT // (2) // // dve 'pApamocinyAH // se.) vA / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // 'narmadaH zoNo hiraNyavAhuH syAt phelisacive narmadA saridantare' iti vizva-medinyau // (2) // // somAtsomavaMzajAt purUravasa udbhavati / tenAvatAri zoNa iti // shonnti| 'zoNa varNagatyoH' (bhvA0 50 tatvAt / yadvA,-somo'mRtamudbhavatyasyAH / khargapradatvAt / se0)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'zoNaH kRzAnau syonAke ap (333157) / somAdrAdbhavati / pacAdyac (3111134) lohitAzve nade pumAn / triSu kokanadacchAye // (1) // (3) // // mekalasya RSeradrervA kanyakA // (4) // // // * // hiraNyaM bAhAvasya // * // hiraNyaM bahati / 'karmaNyaN' catvAri 'nrmdaayaaH|| (3 / 2 / 1) adantaH (hiraNyavAhaH) // (2) // * // dve 'nrvishesssy|| karatoyA sadAnIrA kulyAlpA kRtrimA sarit / kareti // karasya toyam / tadatrAsti / arzaAdyac (5 / 127) / gorIvivAhe zaMkarahastacyutam // (1) // // sadA kulyeti // kule prANigaNe kuTumbe dAMpatye vA sAdhuH ra yasyAH / 'prathamaM karkaTe devI vyahaM gaGgA rajasvalA / sarvA! 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / 'kulyA nadI kulya masthi kulyA vAripraNAlikA' iti dharaNernadImAtre'pi / kavahA nadyaH karatoyAmbuvAhinI' iti smRteH|| (2) // // 'gaurIvivAhe knyaadaanodkaajaatndyaaH|| ('kulyaM syAtkIkase'pyaSTadroNIzUmiSeSu ca / kulyA payaHpraNAlyAM ca nadyAM jiivntikaussdhau| kulodbhave kulahite vAhudA saitavAhinI / triSu mAnye punaH pumAn' // (1) // // ekaM 'kRtrimabAhudeti // bAhuM chinnaM dattavatI likhitasya RSeH / svalpanadyAH // hudA' (ju0 u0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH| zarAvatI vetravatI cAndrabhAgI sarasvatI // 34 // dvA,-bahudasya kArtavIryasyeyam / tenAvatAritatvAt / 'tasye- kAverI (4436120 ) ityaNa / ajAditvAt (41114) TAp // zarAvatIti // zarAH santyasyAm / matup (5 / 2 / 94 ) / sitAni vAhanAni yasyArjunasya / tasyeyam / yadvA,- 'zarAdInAM ca (6 / 3 / 120) iti diighH|| (1) // * // vetramatasyArjunasyeyam / setI cAsau vAhinI nadI ca // (2)||AUM|| styasyAm / matup (5 / 2 / 94) // (1) // * // candrabhAgayoH parvatakArtavIryAvatAritanadyAH' // yoriyam / tatprabhavatvAt / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN / zatagustu zutudriH syAd 'TiDDA-( 4 / 1 / 15) iti DIp prAptaH 'candrabhAgAnnadyAm' zateti // zatadhA dravati / 'du gatI' (bhvA0 pa0 a0)| (g04|1|45) hAta bAhvAAdagaNasUtrAnna bhavAta / khararUpayArAvA harimitayorduvaH' (u0 1134) 'zate ca' (u0 1135) ityu- SAt |'taapii tu tapatI saityA, cAndrabhAgI tucndrikaa| hida // (6) // // zu pUjitaM tudati / 'tuda vyathane (tu. u. cAndrabhAgA, zAradA tu kazmIreSu sarakhatI' iti zabdA20) 'igupadhAtkit' (u0 4 / 120) itIn / bAhulakAdvak / rnnvH| saMjJApUrvakatvAdvRddhyabhAvaH / 'caMdrabhAgA cAndrabhAgA cAndrabhAgI ca sA mtaa| candrabhAgI ca saivoktA' iti 1-khamadhyo'pi / tathA ca mahAkaviprayogaH-'yanmekhalA bhavati | dvirUpakoSaH // (1) // // sarAMsi santyasyAm / matup (5|2|mekhnshailputrii'-iti paJjikA sarvadharAdayaH iti mukuttH||2-phli- 94) / 'sarasvAMstu nade vAdhauM nA'nyavadrasike, striyAm / vArthakathanametat / vigrahastu sitAzca te vAhAzca, te santyasyAsau sita-|vAI arjunaH / tasyeyam-iti bodhyH|| yathAcyutasyaiva vyAkhyAnatve 1-'pazupatijaTAbandha iva candrabhAgAlaMkRto dezaH' iti damayantIpocame ikaaraashrvnnaanaapttiH|| / shessH|| 2-pakSe TAp-iti mukuttH|| amara0 14 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 amrkossH| [prathama kANDama - vANI-strIratnavAgdevI-go-nadISu nadIbhidi / manupatnyAmapi' // se0) mUlavibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) iti vA // (2) // (1) // * // kasya jalasya veraM zarIram / tasyeyam / ISadveramasyA dve 'raktakahvArasya', dve raktavarNatrikAlavikAsitapuSpasya vA // vaa| 'kAverI syAtsaridbhede paNyanArIharidrayoH' // (1) // * // syAdutpalaM kuvalayam (nadIvizeSANAM pRthkpRthk)|| syAditi // upalati / 'pala gatau' (bhvA0 pa0 se.) sarito'nyAzca pacAdyac (3 / 11134) // (1) // * // korvalayamiva / zobhA sarita iti // anyAH kauzikI-gaNDakI-carmaNvatI karatvAt / 'kuvalaM tUtpalaM kuvam' iti trikANDazeSaH / tatra ke godaavryaadyH|| | vlte| 'vala saMvaraNe' (bhvaa0aa0se0)| pacAdyac (3 / 1 / 13) | ('kuvalaM cotpale muktAphale'pi badarIphale' ) // * // 'anye samiti // saMbhidyante milantyatra / 'bhidira vidAraNe' | bhyo'pi- (vA0 3 / 2 / 101) iti De kuvam / yadvA,-kuvate (ru. u0 a0)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'saMmedaH | 'kUG zabde' (tu0 A0 se.) kuTAdiH / pacAdyaci (3 / 1 / 134 sphuTane saGge // (1) // // sindhvoH saMgamaH // * // ekaM uvaG ( 6 / 4 / 77) // (2) // // dve 'kamalakumudAdInAM 'nadyAdisaMgamasya' // sAmAnyena / ata eva 'indIvare mAMsazUnye utpalaM kuSTabhUruhe dvayoH praNAlI payasaH padavyAm iti rabhasaH, 'zyAmaM zitikaNThanIlaM kuvalayamindIvaraM / dvayoriti // nalyate / 'Nala bandhane' (bhvA0pa0 se.)| nIlAbjam' iti nAmamAlA ca // karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / 'upasargAt-' (8 / 4 / 14) iti atha nIlAmbujanma ca / Natvam / gaurAdiGIS (4 / 1 / 41) // (1) // // 'kRtrima- indIvaraM ca nIle'smin / jalaniHsAraNamArgasya' ekam // atheti // nIlaM ca tadambujanma ca // (1) // * // indati tripa tttrau|| 35 // 'idi paramaizvarye' (bhvA0 pa0 se.)| in (u0 4 / 118) devikAyAM sarayvAM ca bhave daaviksaarivau| 'kRdikArAt- (ga0 4 / 1 / 45) iti GIS / indI lakSmIH tasyA varamiSTam / 'indIvaraM kuvalaye zatAvaryA ca yoSiti triSviti // dIvyati / 'divu krIDAdau' (di. 50 se.)| // // 'kuvalayaM syAdindIvAramityapi' iti vyADerindIvAra Nvul (3 / 1 / 133) / devikAyAM nadyAm / sarati / 'sarterayuH' mapi // (2) // // dve 'niilotplsy'|| (u0 3 / 22) / 'ayuH' ityeke / sarayvAM ca bhave / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53 ) ityaN / 'devikAziMzapA-' (73 / 1) / site kumudakairave // 37 // itycaamaaderaattvm| 'dANDinAyana-' (6 / 4 / 174) iti lopH| site iti // ko modte| 'muda harSe' (bhvA0 A0 se.) striyAM 'TiDDA- (4 / 1 / 15) iti ThIp // (1) // // 'devi- mUlavibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) / 'igupadha-' (3 / 1 / 136] kAsarayUdbhavayoH' krameNaikaikam // iti ko vaa| 'kumudaM kairave raktapajhe, strI kumbhikossdhau| saugandhikaM tu kahAram gambhAyAM, puMsi diGnAge nAgazAkhAmRgAntare' // // (kvipi | (3 / 2 / 178 ) kumud / ) 'kumud triSu syAtkRpaNe karave tu saugandhikamiti // sugandhyeva / khArthe "vinayAdibhya napuMsakam' iti medinI) // (1) // * // ke jale rauti / 'ka SThaka' (5 / 4 / 34) / zobhano gandhaH prayojanamasya / 'prayojanam' | zabde' (a0 pa0 a0)| pacAdyac (3 / 11134) 'tatpuruSe (5 / 1 / 109) iti Thak, iti vA / 'saugandhikaM tu kahAre kRti-' (6 / 3 / 14) ityaluk / keravasya haMsasyedaM priyam / padmarAge ca kattRNe / (puMliGgo gandhapASANe sugandhavyavahA- | | 'kairavaM 'candrakAntaM gardabhaM kumudaM kumude' iti mAdhavaH / rinni')|| (1) // * // kasya jalasya hAra iv| ke hAdate vaa| ('kairavaM kitave ripau| napuMsakaM ca kumude, candrikAyAM tu ac (3 / 11134) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // (2) // // kairvii')| 'candrakAntaM tu kairave / candrakAnto rtnbhede| dve 'shuklkhaarsy'| 'muNDI' iti khyAtasya ityanye // (2) // // dve 'zuklotpalasya' // hallakaM raktasaMdhyakam // 36 // halakamiti // hallati / 'halla vikasane ( ) / Nvul 1-kuvalayaM candravikAsi, pamaM tu sUryavikAsi, itynyorbhedH| (3 / 1 / 133) / ydvaa,-hlnm| saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / 'indorasya ca maNDalaM kuvalayAlaMkArakAri dhruvam' iti lakSyasaMvAdo'pi halaM lAti 'lA dAne (a0 pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / -iti budhmnohraa| 2-nanvevaM kathamutpalamityukte nIlotpalAdi dhveSa buddhirjAyate, na padmAdau iti cet / ucyate, yathA sAmAnye'pi 2 // 3) iti kH| 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) // (1) // * // 5) // (1) U* dhAnyArthe 'dhAnyam' ityukte kalamAdiSveva buddhirbhavati, na mudgAdo, evaraktaM saMdhyeva / ivArthe kan (5 / 3 / 96) 'ke'NaH' (74 / 13) / | mihApyadoSa iti sarvadharAdayaH-iti mukuttH|| 3-'gandhakAntam'raktAn saMdhIn akati / 'aka kuTilAyAM gatau' (bhvA0pa0 iti likhitam // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArivargaH 10] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 107 3 zAlUkameSAM kandaH syAd bjinyoH' iti haimaH // (1) // // bisamastyasyAH / pUrvavazAlUkamiti // eSAM saugandhikAdInAM kando mUlam / diniH (vA0 4 / 2 / 51) // (2) // * // evaM pdminii| mukhazalyate, zalati vA 'zala calanasaMvaraNayoH' (bhvA0 A0 se.)| zabdAdAdyarthAt mRNAlinI kamalinI puTakinItyAdayaH / 'zalimaNDibhyAmUkaNa' (u0 4 / 42) vRddhiH (7 / 2 / 116) ca // 'padminI padmasaMghAte strIvizeSe saro'mbuje' iti medinii| (1) // // ekam 'utplkndsy|| 'padminI yossidntre| abje'bjinyAM sarasyAM ca' iti haimH|| (3) // 1 // (trINi 'padmasaMghAtasya' / kamalinyAM itynye)|| vAriparNI tu kumbhikaa| vArIti // vAriNi parNAnyasyAH / 'pAkakarNa-' (4 / 1 / | vA puMsi padmaM nalinamaravindaM mahotpalam // 39 // 64) iti DIe / yadvA,-vAri piparti / 'pa pAlanapuraNayoH sahasrapatraM kamalaM zatapatraM kuzezayama / (ju0pa0 se.)| 'dhApRvasyajyatibhyo naH' (u0 36)| paGkeruha tAmarasaM sArasaM sarasIruham // 40 // 'jAteH-' (4 / 1 / 63) iti / ddiip| ata eva 'kumbhIko bisaprasUnarAjIvapuSkarAmbhoruhANi c| vAriparNaH syAt-' ityeke paThanti // (1) // * // kumbho'styasyAH / Than (5 / 2 / 115) // (2) // // dve 'jalakumbhi veti // pdyte| 'pada gatau' (di. A0 a0)| 'arti stusu-' (u0 1 / 140) iti man / "padmo'strI padmake vyuuhkaayaaH|| nidhisNkhyaantre'mbuje| nA nAge, strI phaJjikAzrIcArvATIjalanIlI tu zevAlaM zaivalaH pannagISu ca // (1) // // nalati / 'Nala gandhe' (bhvA0 50 jaleti // jalaM nIlayati / 'nIla varNe (bhvA0pa0 | se.) inan (u0 2049) 'nalinaM nalikAtoyAmbujeSu' // se0) Nic (3 / 1 / 25) / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (1)* | (2) // // araM zIghraM lipsAM vindati / 'gavAdiSu vinde:jale zete tiSThati / 'zIDo dhuklukvalavAlanaH' (u0 4 / 38) (vA0 3 / 1138) iti shH| 'ze mucAdInAm' (7.159) 'zevalazcaiva zevAlaH zaivalo jalanIlikA' (iti vAca iti num / arAkArANi patrANi vindati vA // (3) // // spatiH) // (2) // 1 // (3) // 1 // trINi 'shaivaalsy'| mahacca tadutpalaM ca / 'utpalaM kuSTabhUruhe / indIvare mAMsazUnye' iti haimaH // (4) // * // sahasraM patrANyasya // (5) // // kaM __ atha kumuddhatI // 38 // jalamalati / 'ala bhUSaNAdauM' (bhvA0 pa0 se.)| mUlavibhujAkumudinyAm ditvAt (vA0 3 / 2 / 5) kaH / yadvA,-kAmyate / 'kamu kAntau' (bhvA0 A0 se.)| 'vRSAdibhyaH- (u0 11106) iti atheti // kumudAnyatra deze santi 'kumudanaDavetasebhyo | | kalac / 'kamalaM klomni bhessje| paGkaje salile tAne kamaitup' (4 / 2 / 87) 'jhayaH' (8 / 2 / 10) iti vatvam / ('kumuhatI kairaviNyAM dayitAyAM kuzasya c')|| (1) // 1 // lastu mRgAntare / kamalA zrIvaranAryoH' iti haimH|| (6) 'puSkarAdibhyaH- (5 / 2 / 135) itInau kumudinI // (2) // // // // zataM patrANyasya / 'zatapatraH shikhnnddini| dAghATe sArase ca kamale tu napuMsakam' iti vizva-medinyau // (7) dve kumudayuktadezasya / kumudalatAyA ityanye // // // kuze jale shete| 'adhikaraNe zeteH' (3 / 2 / 15) ityac / nalinyAM tu bisinIpadminImukhAH / 'zayavAsa-' (6 / 3 / 18) ityaluk // (8) // // paGke rohati / nalinyAmiti // naDAH santyatra / 'puSkarAdibhyaH- | ruha prAdubhA | 'ruha prAdurbhAve' (bhvA0pa0 a0)| 'igupadha-' (311(5 / 2 / 135) itIniH / Dalayoraikyam / yadvA,-nalamatrAsti / / 136) zata kA 136) iti kH| 'tatpuruSe kRti' (6 / 3 / 14) itya'khalAdibhyaH' (vA0 4 / 2 / 51) itiiniH| ('nala: poTagale| luk // (9) // * 'tAmaraM ghRtamarNazca' iti rudraH / rAzi pitRdeve kpiishvre|') 'nalI manaHzilAyAM tu naline'pi | tatra sasti / 'Sasa khapne' (a0pa0 se.)| 'anyebhyo'pinalaM matam' iti vizvaH / nalinI punaH / padmAkare gaGgA- | (pA (vA. 3 / 2 / 171) iti ddH| ydvaa,-tmyte| 'tamu kAGkhAyAm' (di.p.se.)| ghaJ (3 / 3 / 19 / ) 'nodAttopadezasya (7 // 3 // 34) iti niSedhasyAnityatvAnna vRddhinissedhH| rsyte| .1-'sakalazekalazevalamAlikA' iti kathitAbhyudayAt-iti 'rasa AkhAdane curaadaavdntH| 'erac' (3 / 3 / 56) / tAmaM mukuttH|| 2-itaHprabhRti sUryavikAsinAmAni / 'nirarthakaM janma gataM nalinyA yayA na dRSTaM tuhinAMzubimbam', 'tIvratapanatApapriyAmbhojinI na sahate stokamapyamRtamuco rucazcandrasya', 'candraM gatA pazcaguNAnna muLe 1-tathA ca 'suragaja iva bibhrat padminI dantalagnAm' ityAdayazca pamAzritA cAndramasImabhikhyAm' ityAdi mahAkavivarNanAt / / 3- prayogAH iti mukuTaH ||2-klom hRdayasya dakSiNapAdhaM udoM itaH pUrvaM 'nalikAtoyAmbujeSu' iti likhitamAsIt / paraMtu tasya nali- | jlaadhaar:-itynekaarthkairvaakrkaumudii| 'vyoni' iti likhitanazabdArthatAyA haimAdiSUpalambhane nalinazabdArtha eva nivezitam // . mAsIt // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [prathamaM kANDama ca tadrasaM c| tomarasaM padme tAmrakAJcanayorapi // (10)* // 'tamivizibiDimRNi-' (u0 1118) iti kAlan / sarasi bhavam / 'tatra bhavaH' (41353) ityaN / 'sArasaM| apacayavivakSAyAM gaurAditvAt (4 / 1 / 41) gISi 'mRNAlI srsiirhe| sArasaH puSkarAkhyendroH' iti haimaH // (11) | ityapi / 'mRNAlaM nalade klIbaM, punapuMsakayorvise / iti // * // sairasyAM rohati / 'igupadha-' (3 / 1 / 136) iti kH|| | medinI // (1) // // visyati / 'visa preraNe' (di0 pa0 se.) (12) // * // bisasya prasUnam // (13) // * // kesarasya rAjya- | 'igupadha-' (3 / 1 / 136) iti kaH / 'mRNAle tu vira syAsti / 'anyebhyo'pi dRzyate' (vA0 5 / 2 / 109) iti ddH| vizam' iti dvirUpakozaH // (4) // * // dve 'anAdIna 'rAjIvaM naline, nA tu bhede hariNamInayoH // (14) // * // muulsy|| puSNAti / 'puSa puSTau' (di0.pa0 a0) 'puSaH kit' (u0 anAdikadambe SaNDamastriyAm // 42 / 4 / 4) iti karan / 'puSkaraM dviiptiirthaahikhgraagaussdhaantre| tUryAsye'siphale kANDe zuNDAgre khe jale'mbuje' iti haimaH // aljeti // sanoti / 'SaNu dAne' (tu0 u0 se.)| 'ama (15) // * // ambhasi rohati // (16) // // SoDaza ntADDaH (u0 1 / 1 / 14) baahulkaatstvaabhaavH| SaNDaH smRtaM bailIvarde paNDaM tu kAnane bhavet' iti muurdhnyaadaavjyH| 'SaDaM 'pdmsaamaanysy|| padmAdisaMghAte na strI syAd gopatau pumAn' 'zaDi rujAya puNDarIkaM sitAmbhojam saMghAte ca' (bhvA0 A0 se.) ghaJ (3 / 3 / 18) 'tAlavyaM puNDeti // puNDayati / 'maDi bhUSAyAm' / 'puDi ca' mUrdhanyo'bjAdikadambe zaNDazabdo'yam / mUrdhanya eva vRSa (bhvA0pa0 se.)| 'kaka(pharpha)rIkAdayazca' (u0 4 / 20) itya-pUrvAcAryavinirdiSTaH' ityUSmavivekaH / 'makuramakarau darpaNe rIkan / 'puNDarIkaM sitAmbhoje sitacchatre ca bheSaje / SaNDaH samUhe, dArado'mbudhau' iti sArakhatakozaH // (1 puMsi vyAghra'gnidigvarge koSakArAntare'pi ca' // (1) // * // // * // ekam 'anAdInAM samUhasya' // . ' sitaM zuklaM ca tadambhojaM ca // (2) // // dve 'zubhrakama karahATaH ziphAkandaH / | kareti // karaM haattyti| 'haTa dIptau (bhvA0 pa0 se. atha rktsroruhe||41|| nnyntH| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / (yattu)-kaM jalaM rahati tyajati raktotpalaM kokanadam karahaM padmam / tato haTati bahirgacchati-iti mukuTaH / tanna __ atheti // raktaM ca tatsaroruhUM ca // (1) ||AUM|| raktaM 'karahahATaH' iti prasaGgAt / (aTatIti vigrahe'pi) vRddhiprasa ca tadutpalaM ca // (2) // * // kokAMzcakravAkAn nadati / hAca / 'karahATaH padmakande dezadramavizeSayoH' iti haimaH / 'Nada avyakte zabde' (bhvA0pa0 se0)| antabhovita- (1) ziphA mUlataruprarohaH tatsahitaH kando mUlam // nnyrthH| mUlavibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) / 'atha kokanadaM | 'ziphI' iti 'kandam' iti ca pRthak nAmanI ityanye // (2 raktakamade raktapaGkaje' iti medinI // (3) * // trINi | 'pdmknttsy|| 'rktkmlsy|| kiMjalkaH kesaro'striyAm / nAlA nAlam kiMjalka iti // kiMcijalati / 'jala apavAraNe' (cura nAleti // nalati / 'Nala bandhe' (bhvA0pa0 se.)| pa0 se.)| bAhulakAtkaH // (1) // * // ke jale sarati 'jvaliti- (3111140) iti NaH / 'nAlaM ne nA padma 'sR gatau' (bhvA0pa0 se.) pacAdyac (3 / 11134) daNDe nAlI zAkakalambake' // (1) // // (2) // // dve 'haladantAt-' (6 / 3 / 1) ityaluk / dntysH| ('savitR 'utplaadidnnddsy|| athaastriyaam| 1.-tathA ca 'sAndraM candanamaGgale valayitA pANau mRNAlIlatA mRNAlaM bisam iti rAjazekhara:-iti mukuttH|| 2-kacinmedinIpustake tu 'strIna atheti // mRnnyte| 'mRNa hiMsAyAm' (tu. pa0 se.) puMsakayoH' ityupalabhyate / evaM coktarAjazekharoktirapyanukUlaiva // 3 visaM dantyAntam / tathA ca 'haMsapaziriva visaMvAdinI' iti vAsavadattA 1-'durjana iva satAmarasa' iti vAsavadattAyAM vasantavarNanam iti | | -iti mukuttH||'muny iva visAdhArA jalapakSiNaH' iti dmyntii| mukuttH|| 2-indau candre yathA-'siJcatIva sudhAsAraiH sArasaH 4-balIvarda utsRSTavRSaH / tatra yathA-'caurairapahRte paNDe pRSThataH ko'nuH sArasaiH karaiH' ityanekArthakairavAkarakaumudI // 3-sarasi rohati / dhAvAte' / kAnane yathA-'kumudakamalapaNDe tulyarUpAmavasthAm' ityane 'tatpuruSe kRti-' (6 / 3 / 14) ityaluki haskAro'pi / tathA ca | kArthakairavAkarakaumudI // 5-vRddhyaprasaGgAt // caurAdikasyAdantasya bhAraviH-'ayamacyutasya vacanaiH sarasIruhajanmanaH' iti-iti mukuttH|| rahayAtorvanyaprasaGge tato'TatIti vigrahe tu na kaapynuppttiH|| 64-kAzcidrAkSasapramadA iva raktotpalAkRSTivyasaninyaH' iti dama- 'puSpaM' iti paatthH|| 7-ata eva 'karahATaH ziphA ca syAt kande yntiishlessH|| 5-nAlA ityapi dRzyate / / salilajanmanAm' iti haimanAmamAlAyAmuktam // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / vArivargaH 10 ] kisalayakasarasabhAH" iti sabhedAt ) // * // ke zIryate / 'zU hiMsAyAm' (kyA0 pa0 se 0 ) / 'Rdorapa' ( 3 / 3 / 57) / tAlavyazaH / 'kesaraM hiGguni klIbaM, kiMjalke na striyAM, pumAn / siMhacchaTAyAM puMnAge bakule nAgakesare' // ( 2 ) // * // dve 'padmakesarasya' // saMvartikA navadalam / samiti // saMvartate / 'vRtu vartane' (bhvA0 A0 se0 ) / 'hRpiSiruhivRtividicchadikIrtibhyazca' ( u0 4 / 119) itIn 'saMvartirnavapatrikA' iti bopAlitaH / tataH svArthe kan (513 // 75) // (1) // * // navaM ca taddalaM ca // ( 2 ) // // dve 'padmAdInAM navapatrasya' // 1 vIjakoSo varATakaH // 43 // vIjeti // vIjasya koSaH pAtramAdhAraH / tAlavyAnto'pi // (1) // * // triyate dalaiH / 'vRJ AvaraNe' ( 'anyebhyo'pi -' ( ) ityATac / tataH khArthe kan (5/3 / 75) / yadvA,--varaM dalavaraNam aTati / 'aTa gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1 ) tataH svArthe kan 109 ( 5 / 3 / 75) / ' varATakaH padmabIjakoze rajjau kapardake // (2) // * // dve 'padmabIjasya' // iti vArivargavivaraNam // uktAnvargAn saMgRhNAti-- uktaM svarvyomadikkAladhIzabdAdisanATyakam / pAtAlabhoginarakaM vAri caiSAM ca saMgatam // 44 // ityamarasiMhakRtau nAmaliGgAnuzAsane / svarAdikANDaH prathamaH sAGga eva samarthitaH // 45 // uktamiti // atraikAdaza vargAH // iti zrIvaghelavaMzodbhavazrImahIdharaviSayAdhipazrI kIrtisiMhadevAjJayA zrIbhaTTo jidIkSitAtmajazrIbhAnujIdIkSitaviracitAyAmamaraTIkAyAM vyAkhyAsudhAyAM prathamakANDaH saMpUrNatAmagAt / 1- Adizabdena pAtAlasya grahaNam iti mukuTaH // atrAyaM bhAvaH - asminkANDe dvAveva mukhyavargau- svarga: pAtAlazca / tatra nATyavargaparyantaM svargasAdhAraNapadArthAnAM nirUpaNAtsvargavargatvam / taduttaraM pAtAlasaMga - tArthanirUpaNAtpAtAlavargatvam / ata evAgnipurANe prathamakANDe etAneva 1-'AndolakusumakezarazareNamukhI' iti vAsavadattAyAM tAlavya padArthAnuktvA upasaMhRtam ' svargapAtAlavargAdyA uktAH' iti // tatrAdyamadhyadarzanAt // iti mukuTaH // zabdenAvAntara vargagrahaNam-ityapi mukuTe vyaktam // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shriiH|| zrImadamarasiMhaviracitaH amrkossH| vyAkhyAsudhAkhyayA vyAkhyayA smetH| dvitIyaM kANDam / - vargAH pRthvIpurakSmAbhRdvanauSadhimRgAdibhiH / pumAn , anavadhau trissu| anantA ca vizalyAyAM zArivAnRbrahmakSatravizUdvaiH saanggopaanggairihoditaaH||1|| dUrvayorapi / kaNAdurAlabhApathyApArvatyAmalakISu ca / vizvaMbharAvargA iti // iha dvitIyakANDe / vargA uktA vaditumA- | guDUcyoH syAdanantaM suravamani' // (4) * // raso'syA masti / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / rasyate vA / 'rasa rabdhAH / AdikarmaNi ktaH (3 / 4 / 71) / kIdRzAH,-sAGgopAH, pRthivyaadibhiruplkssitaaH| tatrAGgAni mRdAdIni / upA AkhAdane' curaadaavdntH| ghaJ (3 / 3 / 113) / ac (3|3|jaani khilAdIni / ApaNAdIni vipaNyAdIni / zilAdIni 56) vA / yattu-ghArthe ko (3 / 3 / 58) vA-iti mukuTaH / mnHshilaadiini| vRkSAdIni puSpAdIni / mRgazabda AraNya tanna / parigaNanAt / acaH sattvAcca / ('rasA tu rasanApAThA sallakIkSitikaGguSu-') // (5) // // vizvaM bibharti / 'dubhR' pazumAtraparaH / 'AraNyAH pazavo mRgAH' iti smRteH| Adizabdena pakSikITAdInAM grahaNam / tasya cAGgopAGgAni pakSipakSA 'saMjJAyAM bhRtRvRji-' (3 / 2 / 46) iti khac / 'vizvaMbharo 'cyute zake puMsi, vizvaMbharA bhuvi' // (6) // * // tiSThati / dIni / yadvA,-mRgAnattuM zIlaM yasya sa mRgAdI siMhaH // ajirAditvAt (u0 1153) kirac / 'sthirA bhUzAlabhUrbhUmiracalAnantA rasA vizvaMbharA sthiraa| por nA zanI mokSe'cale triSu' // (7) // // dharati dharA dharitrI dharaNI kSoNI jyA kAzyapI kSitiH2 | vizvam / 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 u0 a0)| yadvA,-dhriyate / sarvasahA vasumatI vasudhorvI vasuMdharA / | 'dhRG avsthaane'| (tu. A0 a0)| pacAdyac (3 / 1 / / gotrA kuH pRthivI pRthvI mAvanirmedinI mahI // 3 // | 134) / dharAH santyasyAM vA / 'dharaH kUrmAdhipe girau / karpAsatUle'tha dharA medobhUmijarAyuSu' iti haimaH // (8) // // bhUriti // bhvti| kartari kvipa ( 3 / 2 / 178) / 'bhUH | 'azitrAdibhya itrotrau' (u. 4 / 173) / gaurAdiGIS (4|sthaanmaatre kathitA dharaNyAmapi yoSiti' / yattu bhavatyasyAM 1141) // (9) // * // 'artisRdhR-' (u0 2 / 102) ityaniH / sarvam' iti bhuuH| bahulavacanAt (3|3|113)-adhikrnne | 'kRdikArAt- (ga0 4 / 1 / 45) iti kii|-gauraaditvaakvip (3|3|178)-ityaah mukuTaH / tanna / uktarItyA | nchIS' (4 / 1 / 41) iti mukuTasya pramAdaH / ('dharaNo'hinirvAhAt / 'anyaH pRthivI' iti zrutivirodhAcca // (1) // * patau loke stane dhAnye divaakre)| dharaNaM dhAraNe mAnabhavati / 'bhuvaH kit' (u0 4 / 45) iti miH|-bhuvH | vizeSe dharaNI bhuvi' iti haimaH // (10) // * // kSauti / 'TukSu kmin' iti mukuttH| tanna / tAdRzasUtrAdarzanAt / 'kRdi- zabde' (a0 pa0 a0)| baahulkaanniH| ('kRdikArAtkArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti IS vA / 'bhUmiH kSitau (ga0 4 / 1 / 45) iti kISvA) // (11) // * // jinAti / sthAnamAtre' iti haimaH // (2) // // na calati / 'cala kampane' | 'jyA vayohAnau' (kyA0 50 a0) / amyAditvAdyadanto (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / acalAH santyasyAm , (u0 4 / 112) nipAtitaH / 'jyA maurvI jyA vasuMdharA iti vA / ac (5 / 2 / 127) / 'acalastu girikiilyoH| | 1-'niravadhau' iti pAThaH // 2-ata eva haskhekArAnto'pi acalA bhuvi' iti haimaH // (3) // // naastynto'syaaH| (3) // * // naastyntaa'syaaH| yathA-'vilasitamanukurvatI purastAddharaNiruhAdhiruhairvadhUlatAyAH' itya zA_vilamitamAnatI yadvA.-ananto'sti dhArako ysyaaH| 'anantaH kezave zeSe / nekArthakairavAkarakaumudI / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmivargaH 11] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 111 iti shaashvtH| ('jyA tu mAtari' iti haimH)|| (12) anuvartanAt / 'vIciH paGkirmahiH kelirityAdyA hakhadIrghayoH' // * // kazyapasyeyam / 'kAzyapa ukto munimRgayorbhede ca | iti vAcaspatiH / yadvA,-mahIyate / 'mahIG pUjAyAm' kAzyapI mAyAm' iti medinii||(13)||*|| kSiyati / 'kSi knnddvaadiygntH| 'vip ca' (32 / 75) iti vipyanivAsagatyoH' (tu0p0a0)| 'kticaktau ca-' iti (31- lopayalopau / 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti GIS / 1174) ktic / yattu-kSiyantyatra-iti mukuttH| tanna / tadabhAve visargaH-iti kazcit / tanna / 'kAragrahaNAna' ityukta'ajanbhyAm-' (vA0 3 / 3 / 126) iti lyuTA bAdhAt / tvAt / 'mahI nadyantare bhUmau maha udbhavatejasoH' iti haimaH 'kSitigeMhe bhuvi kSaye' iti haimH|| (14) // * // sarva sahate // 27 // * // saptaviMzatiH 'bhUmeH // 'Saha marSaNe' (bhvA0 A0 a0)| 'pUHsarvayoH- (3 / 2 / 41)| mRnmattikA iti khac / ('sarvasahaH sahiSNau syAtsarvesahA punaH kSitau' / mRditi // mRdyate / 'mRda kSode' (tyA0 50 se.)| // (15) // // vasu dhanamastyasyAm / matup (5 / 2 / 94). // saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) // (1) // // khArthe 'mRdasti(16) // // vasu dadhAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti | kan' (5 / 4 / 39) // (2) // // dve 'mRdaH' // kaH // (17) // * // UrNoti, UNUyate vaa| 'UrNaJ AcchAdane' (a0 u0 se.)| 'mahati hakhazca' (u0 1131) ityuH,| prazastA tu mRtsA mRtsnA ca mRttikaa| nulopaH, havaH ca / 'voto guNavacanAt' (4 / 1 / 44) iti prazasteti // mRcchabdAt 'sasno prazaMsAyAm' (5 / 4 / 40) bIS // (18) // // vasu dhArayati / 'saMjJAyAM bhRtavRji- // (1) // // (2) // * // dve 'prshstmRdH|| (332146) iti khac 'khaci hakhaH' (6 / 4 / 94) // (19) // // urvarA sarvasasyAkhyA gotrAH zailAH sanyasyAm / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / gAM jalaM | urvareti // Rcchati / 'R gatau' (bhvA0 50 a0)| trAyate vaa| 'traiG pAlane' (bhvA0 A0 a0)| 'Ato'nupa pacAdyac (3 / 1 / 134) / ydvaa,-iiryte| 'RgatI' (kyA. (3 / 2 / 3) iti kaH // (20) // // kuvate / 'kuG zabde' p.se.)| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / urUNAmarA / ydvaa,-u(bhvaa0aa0a0)| mitadvAditvAd (vA0 3 / 2 / 180) dduH||(21)| ya'te / 'urvI hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)| 'khano gha ca' // * // prathate / 'pratha vistAre' (bhvA0 A0 se.)| 'pratheH Sivan | (33 / 125) iti ghH| 'upadhAyAM ca ( 82 / 78) iti saMprasAraNaM ca' (u0 1149) / SittvAt (4 / 1 / 41) GIS dIrghastu saMjJApUrvakatvAnna / urva rAti / kaH (3 // 2 // 3) / // // Savan' ityeke / pRthvii| 'pRthivI pRthavI pRthvI' iti yadvA,-saMpadAdikvip (vA0 3 / 3 / 108) / 'rAllopaH' (6|shbdaarnnvH|| (22) // * // ('prathimradi-)(u0 1128) iti 4 / 21) / ura cAsau varA c| uSu varA vaa| 'UrvarA upratyaye saMprasAraNe 'voto guNa-' (4 / 1 / 44) iti DISi tu bhUmAtre sarvasasyAnyabhuvyapi' iti haimaH // (1) // * // pRthvaa| pRthvA bhUmA mahatyA ca tvakpazyA kRSNajAraka / / (23) sarvANi ca tAni sasyAni ca / tairADhyA mRt / ekam // // kssmte| 'kSamUSa sahane' (bhvA0 A0 se.) / 'kSamerupadhAlo | 'sasyADhyabhUme // pazca' (u0 5 / 65) ityac / yattu-pRSodarAditvAt (6 / 3 / syAdUSaH kSAramRttikA // 4 // 109) / allopH| bAhulakAnman Tilopazca-iti mukuttH| tanna / uktarItyA nirvAhAt // * // pacAdyaci (3 / 1 / 134) / | syAditi // USati / 'USa rujAyAm' (bhvA0pa0 kSamA ca // (24) // * // avati avyate vaa| 'ava rakSa se0)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH| ('USaH kSAraNAdau' (bhvA0pa0 se.)| 'artimRdhR-' (u0 2 / 102) 'mRdi proktaH prabhAte'pi pumAnayam / tatsaMdhyAyAM ca randhre ityniH|| (25) // // medamastyasyAm / ata iniH (5 / 2 / | ca candanAdrau zravo bile' iti medinii)|| (1) // // kssaar115)| 'malano medakuSThahA' iti zAlihotraH / medyati vA / yati / 'kSara saMcalane' (bhvA0pa0 se.)| Nic (3 / 1 / 26) / 'jimidA-' (di0 pa0 se.)| grahyAditvAt (3 / 1 / 134) pacAdyac (3 / 1 / 134) / kSArA cAsau mRttikA ca // (2) // * // iniH // (26) // // mhyte| 'maha pUjAyAm' curaadaavdntH| dve 'kssaarmRttikaayaaH|| NyantAt 'aca i.' (u0 4 / 139) / mhiH| 'kRdikArAt- | USavAnUSaro dvAvapyanyaliGgo (g04|1|45) iti DIe / yattu-mahyante bhUtAnyasyAm , USeti // USo'styasmin / matupa (5 / 3 / 94) // (1) mahyate, vaa| 'puMsi' (3 / 3 / 118) iti ghH| gaurAdiGISa // * // 'USasuSi-' (5 / 2 / 107) iti raH // (2) // // dve (11|41)-iti mukuttH| tanna / 'halazca' (3 / 3 / 121) "kssaarmRdvishesssy| iti ghaJprasaGgAt / karmaNi ghasyAprasaGgAcca / 'karaNAdhikaraNayoH' sthalaM sthlii| 1-vizvakoSe tu, 'kAzyapaH syAnmunau mInabhede bhUmau tu | sthalamiti // sthlti| 'Thala sthAne' (bhvA0pa0 se.)| kAzyamI' iti pATha upalabhyate // pacAyac (3 / 1 / 134) / yttu-sthlyte'tr| 'ghajarthe kaH' Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / [ dvitIyaM kANDam // * // sthalI akRtrimA / 'jAnapada - ' ( 4|1|42 ) iti GIS / kRtrimA sthalA / sthalaM tUbhayasAdhAraNam // ( 2 ) // * // dve 'sthalasya' // ( vA0 3 / 3 / 58 ) - iti mukuTaH / tanna / parigaNanAt // (1) | vRttikRdbhiranukteH / gatyarthAnAM kauTilya eva yavidhAnAcca / 'jagat syAdviSTape klIbaM, vAyau nA, jaGgame triSu // (5) // * // ' ekaM mahAbhUtaM pRthvI, paJcamahAbhUtendriyaviSayAtmakaM tu jagat' iti pRthvIjagatorbhedaH // paJca 'bhUtalasya' // loko'yaM bhArataM varSam samAnau marudhanvAnau 112 loka iti // ayaM jambUdvIpanavamAMzaH / bharatasya rAjJa idam / 'tasyedam ' ( 4 / 3 / 120 ) ityaN / 'maharSivyAsaracite jambUdvIpe ca bhAratam' iti rabhasaH // (1) // * // vR 'vRSu secane' ( bhvA0 paM0 se 0 ) / ' bhayAdInAmupasaMkhyAnam ( vA0 3 / 3 / 56) ityac / 'puMnapuMsakayorvarSaM jambUdvIpAbdavRSTiSu' iti rudraH / ' varSa sthAnaM viduH prAjJA imaM lokaM ca bhAratam' iti bhAraviH / ' uttaraM yatsamudrasya himAdrezcaiva dkssinnm| varSa dve khilAprahate same // 5 // tadbhArataM nAma bhAratI yatra sNttiH'| 'varSo'strI bhAratAdI ca jambUdvIpAndavRSTiSu' // ekam 'bhAratavarSasya ' // zarAvatyAstu yo'vadheH // 6 // dezaH prAgdakSiNaH prAcyaH zareti // zarAvatyA nadyA maryAdAyAH / prAcA sahito dakSiNo dezaH / prAcyAM bhavaH / 'dhuprAgapAg-' (4 / 2 / 101) iti yat // (1) // * // ekam 'prAcyadezasya' // udIcyaH pazcimottaraH / samAnAviti // mriyante'sminbhUtAni / 'bhRmRzI ' ( u0 1 / 7) ityuH| 'marurnA giridhanvanoH // (1) // * // dhanvyate'smAt |---dhvirgtyrthH sautraH iti mukuTaH / tanna / ( dhAtupAThe ( vA0 pa0 se0) darzanAt / ) 'kanin yuvRSi - ' ( u0 1 / 156 ) iti kanin / 'dhanvA tu marudeze nA klIbaM cApe sthale'pi ca ' // ( 2 ) // * // dve 'nirjaladezasya' // triSu dve iti // khilati / 'khila ucche' ( tu0 pa0 se0 ) / ' igupadha - ' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / khilyate vAsmin / 'halazca' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ / saMjJApUrvakatvAnna guNaH / ( 'khilamaprahate klIbaM sArasaMkSiptaverdhasoH' ) // (1) // * // na prahanyate sma / 'hana hiMsAgatyoH' (a0 pa0 a0 ) / karmaNi ktaH (3 / 2 / 102 ) // ( 2 ) // // same samAnArthe / dve 'halAdyakRSTasya' / (triSu liGgatraye / striyAM khilA ahatA // atho jagatI loko viSTapaM bhuvanaM jagat / athaviti // gcchti| 'gamlu gatau' (bhvA0 pa0 u0 ) / 'pRSadbRhanmahajjagat-' ( u0 2 / 84 ) iti nipAtitaH / zatR vadbhAvAt 'ugitazca' ( (4 / 1 / 6 ) iti GIp / 'jagatI bhuvane kSmAyAM chandobhede jane'pi ca ' // (1) // * // lokyte| 'lokR darzane' (bhvA0 A0 se0) / ghaJ ( 3 / 3 / 14) / 'loko vizve jane' iti haimaH // ( 2 ) // * // vizantyatra / 'viza pravezane' (tu0 pa0 a0 ) / 'viTapaviSTapavizipolapAH' ( u0 3 / 145 ) // * // pAdipAThe tu -- piSyate pazyate, vAtra / 'piza gatau ' ( ) / 'piSTa saMcUrNane' (ru0 pa0 a0 ) vA / ('bhuvanaM ) piSTapaH pumAn' iti bopAlitaH // (3) // bhavantyasmin / 'rajeH kyun' (u0 2179) 'bhUsudhU sjibhyaH - ' ( u0 280 ) iti kyun / ( 'bhuvanaM piSTape'pi syAtsalile gagane jale') // (4) // * // yattu -- jaGgamyate iti svAminA vigRhItam / yacca -- punaH punarvRddhikSayau gacchati - iti udIcya iti // tata evAvadheH / pazcimena sahita uttaro dezaH udIcyAM bhavaH / 'dhuprAg - ' ( 4 / 2 / 101 ) iti yat // (1) // * // ekam 'udIcyadezasya' // pratyanto mlecchadezaH syAt 1 - atra 'dhanyapi saMzApUrvakatvAdRddhyabhAvAcca' ityadhikaH pAThaH // 2 - vedhasi viSNau yathA harivaMzasya - 'khilasya viSNoriSavo guNA yatra' iti vyutpattyAM 'khileSu' iti saMjJA // 3 - itaH pUrvam jagatsyAditi likhitamAsIt / tadatraiva jagacchandavyAkhyAne likhitam // pratyanta iti // pratigato'ntam / 'atyAdayaH krAntAdyarthe - ' ( vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH // (1) // * // mlecchAnAM dezaH // ( 2 ) // * // ' cAturvarNyavyavasthAnaM yasmindeze na vidyate / taM mlecchaviSayaM prAhurAryAvartamataH param ' // dve ' ziSTAcArarahitakhazAdidezasya' // madhyadezastu madhyamaH // 7 // madhyeti // madhyazcAsau dezazca // (1) // * // madhye bhavaH 1 - mukuTe tu etadagre - ata eva sAmAnyavizeSabhAvAjjambU dvIpe tadekadeze ca bhArataprayogaH / prakaraNAdimistu tadavagamaH / yathA 'eSa dUragurubhArabhArataM varSamadya mama vartate vaze' iti mAghaH / tathA 'etena bhAratamilAvRtavadvibhAti' iti ca / anyAnyapi tanna / 'vartamAne bRhat -' ( u0 2 / 84 ) iti sUtre yadarthasya varSANi / yathA 'syAdbhArataM kiMpuruSaM harivarSa ca dakSiNAH / ramyaM hiraNmayakurU sumeroruttarAstrayaH / bhadrAzvaketumAlau tu dvau varSoMpUrvapazcimau / ilAvRtaM tu madhyasthaM sumeruryatra tiSThati' iti vAca spatiH - ityapyuktam // 2 - yadAha 'prAgudaJcau vibhajate haMsaH kSIrodakaM yathA / viduSAM zabdasi sA naH pAtu zarAvatI' - iti kSIrasvAmI // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmivargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 113 'madhyAnmaH' (438) // (2) ||AUM|| 'himavadvindhyayormadhyaM (82 / 9) iti vA vatvam // (1) // * // naDAH santyasmin / yatprAgvinazanAdapi / pratyageva prayAgAcca madhyadezaH prakIrtitaH' 'naDazAdAD Dvalac' (4 / 2 / 88) // (2) // // dve 'naDA(2021) iti manuH / vinazanaM kurukSetram / dve 'madhya- dhikadezasya' // deshsy|| kumudvAnkumudaprAye AryAvartaH puNyabhUmimadhyaM vindhyhimaagyoH| kumudvAniti // kumudAni santyatra // (1) // * // kumu Ayeti // AryA A samantAd vartante'tra / 'halazca' dAni prAyANyatra // ekam 'kumudvhuldeshe'|| (3 / 3 / 121) iti ghaJ // (1) // 4 // puNyasya bhUmiH / puNyA vetavAnbahuvetase // 9 // cAsau bhUmizca, iti vA // (2) // // 'A samudrAttu ve veteti // vetasAH santyatra // (1) // 4 // bahavo vetasA pUrvAdA samudrAcca pazcimAt / tayorevAntaraM giryorAryAvartaM vidu- ytr|| ekam 'bahuvetasadeze' // budhAH' iti (2 / 22) manuH / himapradhAno'gaH himAgaH / zAdvalaH zAdaharite 'himAlayoH' iti pAThe tu himena alyate / 'ala bhUSaNAdo' (bhvA0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 15) / dve 'vindhya zAdvala iti // shiiyte| 'zada zAtane' (bhvA0, tu. himAgamadhyadezasya // | pa0 a0)| jvalAditvAt (3 / 1 / 140) NaH / zIyate'smi niti vA / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghny| zAdo bAlanIvRjanapadaH tRNamasmin / Dvalac (4 / 2 / 88) // (1) // // zAdairbAlanIvaditi // niyato vrtte| adhikaraNasya kartRtvaviva- tRNairharitaH // eka 'navatRNapracurasya' // kssaa'tr| 'vRtu vartane' (bhvA0 A0 se.)| kvip (3 / 2 / 178) / sajambAle tu pddkilH| 'nahivRti-' (6 / 3 / 116) iti diirghH| yattu-'niyamenA sajambeti // jambAlena paGkena saha / 'pako'sminnasti / vazyatayA, niyataM vA vartante vasanti janA atra' iti puMsi | picchAditvAt (5 / 2 / 100) ilaca // (1) // // dve 'sabAhulakAt, saMpadAditvAt (vA0 3 / 3 / 108), 'anyebhyo krdmsy|| 'pi dRzyate' (3 / 2 / 178) iti vA adhikaraNe vip-iti mukuTaH / tanna / bAhulakasyAgatikagatitvAt // (1) // // jalaprAyamanUpaM syAtpuMsi kcchstthaavidhH||10|| janaH padaM vastu yatra / 'bhavez2a janapado jAnapado'pi / jaleti // jalaM prAyaM yatra // (1) anugatA ApojanadezayoH' iti vizva-medinyo / (2) // * // dve 'jana- 'tra / 'RkpUra-' (5 / 4 / 74 ) ityaH / 'Udanordeze' (6|3|nivaassthaansy'|| 98) / ('anUpo mahiSe nAmbuprAyadeze tu vAcyavat' iti dezaviSayau tUpavartanam / 8 // medinii)|| (2) // // tathAvidho jlpraayH| kaM jalaM cyati dezeti // dizati / 'diza atisarjane' (tu0 u0 a0)| paricchinatti / 'cho chedane' (di. pa. a.)| 'Ato'nupa-' pacAdyac (3 / 1 / 134) / dizyate vaa| ghaJ (3 / 3 / 14) // (3 // 2 // 3) iti kaH / 'kacchamanUpam' iti bopAlitaH / (6) // // visinoti 'SiJ bandhane' (khA. u0 a0)| ('kaccho drubhede naukAGge'nUpaprAye taTe'pi ca / kacchAstu pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'parinivibhyaH- (8370) iti deze, kacchA syaatpridhaanaapraanycle| 'cIryA vArAhyAm' iti yatvam / -visIyante'treti, 'erac' (3|3156)-iti vigrahe haimH)| 'triSu' ityasya bAdhanArtha 'puMsi' iti // (3) // 4 // tu mUrdhanyo'nupapannaH / -sitasaya-' (8 / 3 / 70 ) iti tAja- trINi 'jalAdhikadezasya' // ntayoH sUtre'nuvAdAt / 'viSayo yasya yo jJAtastatra gocara- strI zarkarA zarkarilaH zArkaraH zarkarAvati / deshyoH| zabdAdA janapade ca' iti haimaH // (2) // * // khiiti|| ('zarkarA khaNDavikRtI karparAMze rugntre| upavartante'tra |-yutt ( 33114) iti mukuttH| tnn| ya timaH / zarkarA ( amaprAyA mata ) astytr| ghano lyuDapavAdatvAta / ataH-'anyatrApi- (u0 2 / 78) / 'deze lubilacau ca' (5 / 2 / 105) // (1) // // (2) // // iti yuc // (3) // // trINi 'grAmasamudAyalakSaNasya 'sikatAzarkarAbhyAM ca' (5 / 2 / 104) ityaN / ('zArkaraH sthaanmaatrsy|| syAhugdhaphene zarkarAnvitadezayoH' iti medinii)|| (3) // 4 // vivAgoSThAt triSviti // (AgoSThAt ) goSThazabdamabhivyApya // 1-paridhAnAparAJcale yathA-'pralambakacchAH kila dAkSiNAtyAH' / 2-cIrI pakSivizeSaH // 3-vArAhI-varAhAkrAntA oSadhI / naDaprAye naDvAnnaDvala ityapi / ityanekArthakairavAkarakaumudI // 4-karparAMzo mRtkapAlakhaNDam, upalA naDeti // naTAH prAyA yatra / 'kumudanaDavetasebhyo | azmarUpA mRt, tayoryathA-nagataruzikharAmadIM sazarkaro mArutazcaNDa' batup' (4 / 2 / 87) / 'jhayaH' (802 / 10) iti 'mAdupadhAyAH' / ityanekArthakairavAkarakaumudI // amara0 15 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 amrkossH| [dvitIyaM kANDam 'anyatarasyAm' (5 / 2 / 96) grahaNAnmatup (5 / 2 / 94) ca // 2 / 18) iti khaJ // (1) // * // ekam 'bhUtapUrvagoSThasya' / (4) // // catvAri 'azmaprAyamRdadhikasya vAlukA- paryantabhUH parisaraH yuktdeshsy|| paryanteti // paryante bhuuH|| (1) // * // paritaH sarantyatra / deza evAdimau 'puMsi' ( 3 / 3 / 18) iti ghH| ('parisaraH prAntabhU-daivayodeze iti // (tatra) Adau bhavau / +'madhyAnmaH' (4. m'tau')| (2) // // dve 'nadyAdisamIpabhUmeH // 318) ityatra 'Adezca' iti vcnaanmH+|| Adimau zarkarA seturAlau striyAM pumAn / zarkarilau deza eva naanytr| 'zArkaraH, zarkarAvAn' itImau seturiti // striyAM vartamAnAyAm Alau setuH (pumAn ) tu 'dezAdezayoH' // | sinoti, sIyate vaa| 'SiJ bandhane' (khA0 u0 a0)| evamunneyAH sikatAvati // 11 // sitani- (u. 169) iti tun // (1)||AUM|| A alevmiti|| evaM "sikatA', 'sikatilaH' itImI deza tymbhH| 'ala vAraNe' (bhvA0 pa0 se0)| in (u0 4|ev / 'saikataH', 'sikatAvAn' iti tu deshaadeshyoH| 118) / ydvaa,-alyte'nyaa| 'iNajAdibhyaH' (vA0 3 / 3. kecittu sikatAzarkarAzabdau bahuvacanAntAvAhuH // (4) // // 108) // (2) // // dve 'setoH' 'pula' iti khyAtasya // catvAri 'vaalukaabhuldeshsy'|| vAmalUrazca nAkuzca valmIkaM punapuMsakam // 14 // dezo ndymbuvRssttymbusNpnnvriihipaalitH| / vAmeti // vAmairvAmaM vA luuyte| 'lUJ chedane' (zyA0 syAnnadImAtRko devamAtRkazca yathAkramam // 12 // | u0 se.)| bAhulakAdrak // (1) // // na akati / 'aka deza iti // nadyambubhiryuSTayambubhizca saMpannairdhAnyaiH paalitH| kuTilAyAM gato' (bhvA0pa0 se0) bAhulakAduH / yadvA,nadI mAtA'sya / 'natazca' (5 / 4 / 153) iti kap // (1) namyate bhUranena / 'Nama prahRtve zabde ca' (bhvA0 50 a0)| // * // devo mAtA'sya / 'devo meghe sure rAjJi' // (1) // 'phalipATinamimanijanAM gupaTinAvidhatazca' (u0 1 / 18) krameNa ekaikam 'nadyambubhivRSTyambubhiH saMpanna dezasya // ityuH, nAkizca / ikAra uccAraNArthaH / ('nAkurmunyantare pRthvIsurAzi deze rAjanvAn syAt dhara-valmIkayoH pumAn') // (2) // // valante prANisurAzIti // zobhano rAjA yatra |-n pUjanAt' (5/ no'tra / 'alIkAdayazca' (u0 4 / 25) iti nipAtitaH / trINi 4 / 69) iti Taco'bhAvaH-iti mukuTaH / tnn| bahavIhI Taco- ('va(ba)lmIko nAkuvAlmIkyo rogabhede') (3) 'prasaGgAt / matup ( 5 / 2 / 94) prazaMsAyAm (vA0 5 / 2 / 94) ( vA. paa2|94) 'pipIlikAdiniSkAsitamRtpuJjasya' // 'rAjanvAnsaurAjye' (8 / 2 / 14) iti sAdhuH // (1) // // ekaM | ayanaM vartma mArgAdhvapanthAnaH padavI sRtiH| 'svdhrmprraajyuktdeshsy|| saraNiH paddhatiH padyA vartanyekapadIti ca // 15 // tato'nyatra rAjavAn / rAjavAn ayanamiti // ayante Iyate vA'nena / 'karaNAtata iti // anyatra rAjamAtrayuktadeze // (1) // // ekam (3 / 3 / 117) iti mukuTaH / tanna / ghalo lyuDapavAdatvAt / 'saamaanyraajyuktdeshsy|| Ato yuc (u0 2 / 78) karmaNi vA lyuda (3 / 3 / 113) / goSThaM gosthAnakam 'ayanaM pathi gehe'rkasyodagdakSiNato gatau' iti haimaH // (1) gopamiti // gAvastiSThanti yatra / 'jathe- (vA. 3- // // vRttaM tat / vartate'tra vartante'nena vaa| manin (u0 3158) iti kH| 'ambAmba-' (8 / 3 / 97) iti Satvam / 4 / 145) // (2) // * // mRjyate vitRNIkriyate pAdaiH / 'mRjU 'goSThaM gosthAnake, goSThI sabhAsaMlApayoH striyAm // (1) zuddhau (a0 pa0 se.)| mAya'te / 'mArga anveSaNe (cu. // * // gavAM sthAnam / khArthe kaH (5 / 3 / 75) // (2) // // dve u0 se.) vA / yattu-mRgyate'nena-iti mukuTenoktam / 'gavAM sthaansy|| tanna / allopasya sthAnivattvAllakSaNAbhAvAnnopadhAvRddhiH syAt / tattu gauSThInaM bhUtapUrvakam // 13 // 'mArgo mRgamade mAse saumyaH'nveSaNe pathi' iti haimaH // tattviti // pUrva bhUtaM goSTham / 'goSThAtkhaJ bhUtapUrve' (5 / (3) // * // atti balam (pathikAnAm ) 'ada bhakSaNe' (a. | pa0 a0)| 'aderdha ca' (u0 4 / 116) iti kvanip, dhazcA1-'cAt matup' iti tu vaktuM yuktam / ata eva 'deze lup' ntaadeshH| yattu-atyate satataM gamyate anena-iti mukuTeiti sUtre 'cAdaNmatup ca' iti siddhAntakaumudyAmuktam // 2-noktm| tanna / uktasUtravirodhAt / ataterdhakaniporavidhA'madhyAnmaH' iti sUtre bhASye tu 'Adezva' iti vacanaM nopalabhyate / tasmAt 'agrAdipazcADimac (4 / 3 / 23 sUtre) iti vacanAdAde- 1-vAlmIko prAcetase yathA-pIyUSameva nAlIkaM valmIkasya thimaca vktvyH|| | kavegiri' ityanekArthakairavAkarakaumudI / - Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmivarga: 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 115 nAt / ('adhvA nA pathi saMsthAne saasrvskndhkaalyoH')|| ityac // (1) // // duSTo'dhvA // (2) // // viruddhaH (4) // // pathante'nena / 'pathe gatau' (bhvA0pa0 se.)| panthAH 'RkpUra-' (5 / 4 / 74 ) ityaH-iti mukuttH| tanna / 'pathimathibhyAminiH' ( ) patantyanena iti vA / ('pathaH saMkhyAvyayAdeH') (vA0 2 / 4 / 30) iti klIvatAprasa'patesthazca' itIniH, tho'ntAdezazca // * // 'pathaH' itydnto'pi| GgAt / ataH "viruddhaH pathaH' iti vigrahItavyam // (3) 'vATaH pathazca mArgazca' iti trikANDazeSaH // (5) // // // // kutsito'dhvA / 'kugati-' (3 / 2 / 18) iti samAsaH / padyate'nayA / 'padyadibhyAmaviH' ( ) / 'kRdikArAt- 'koH kattatpuruSe'ci' (6 / 3 / 101) // (4) // // 'ISa(ga0 4 / 1 / 45) iti GIS // (6) // * // srntynyaa| 'sR darthe ca' (6 / 3 / 105) iti kAdezaH / kumArgo'pISagatau' (bhvA0pa0 a0)|-ktin (3|3|94)-iti mukuttH| nmArgo bhavati / kutsitaH pathaH / 'vATaH pathazca mArgazca' tanna / 'ajabbhyAm-' (vA0 3 / 3 / 126) iti lyuttprsnggaat| iti trikANDazeSAdadantaH pathazabdaH / pathazabdena samAsena (ataH ) karaNasyApi kartRtvavivakSAyAM 'kticaktau ca' (3 / 3 / - puMstvaM nirvAhyam / pathinzabdena samAse 'kA pathyakSayoH' 174) iti ktic| 'sRtirgatau pathi' iti haimaH // (7) // // (6 / 3 / 204) iti kAdeze 'pathaH saMkhyAvyayAdeH' (vA0 'arti-' (u0 2 / 102) ityaniH / 'saraNiH zreNivartmanoH' 2 / 4 / 30) iti klIbatvaM bhavati / 'satpathastu supanthAH syAd iti dantyAdau rabhasaH / 'zubhaM zubhe pradIpte ca, zaraNiH pathi vyadhvo vipathakApathau' iti rabhaso'pyevam / ('kApathaH, cAvalau' iti taalvyaadaavjyaattaalvyaadirpi| tatra 'za hiMsA- kutsitapathe uzIre klIvamiSyate') // // kutsitArthakuzabdasya yAm' (kyA0 pa0 se.)| bAhulakAdaniH // (8) // // pathazabdena samAse kupathaH, api // (5) // // paJca pAdAbhyAM hanyate / 'hana hiMsAgatyoH' (a0 pa0 a0) / 'durmArgasya' // ktin ( 3 / 3 / 94) / 'himakASihatiSu ca' (6 / 3 / 54) iti apanthAstvapathaM tulye padbhAvaH / 'paddhatiH pathi paGgo ca' iti haimaH // (9) ___ apanthA iti // patho'bhAvaH / 'na' (1 / 2 / 6) iti // 4 // pAdAya hitA / 'zarIrAvayavAdyat' (5 / 1 / 6) / tatpuruSaH // (1) // * // 'patho vibhASA' (5 / 4 / 72) ityaH / 'padyatyatadarthe' (6 / 3 / 53) iti padbhAvaH / 'padamasmindRzyam' 'apathaM napuMsakam' (2 / 4 / 30) (2) ||4||dve 'maargaa(4|4|87) iti vA // (10) // // vartante'nayA / bhAvasya' // 'vRtezca (u0 2 / 106) ityniH| 'vartanI pthi| vartane tarkupiNDe ca' iti haimaH // // 'cAt (2 / 106 uNAdi shRnggaattkctusspthe| sUtreNa) mud' ityeke / tatra varmani // (11) // * // ekaH zRGgeti // zRGgaM prAdhAnyamaTati / 'aTa gatau' (bhvA0 pAdo'syAm / 'kumbhapadISu ca' (5 / 4 / 139) iti nipA pa0 se.) 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / 'saMjJAyAM kan' (5|3|titH / yadvA,-'saMkhyAsupUrvasya' (5 / 4 / 140) iti pAdasyA- 75 | 75) / ('zRGgATakaM bhavedvArikaNTake ca ctusspthe')|| (1) ntalopaH / "pAdo'nyatarasyAm' (4 / 18) iti vA GIp / // * // caturNA pathAM smaahaarH| 'taddhitArtho-' (2 / 1 / 51) 'pAdaH pat' (6 / 4 / 140) // * // atra pakSe 'ekapAd' ityapi iti samAsaH 'RkpUr-' (5 / 4 / 74) iti samAsAntaH / rUpAntaram / 'ekapadaM tatkAle napuMsakaM, vartmani strI idudupadhasya-' (833 / 41) iti Satvam / 'pathaH saMkhyA-' syAt // (12) // // dvAdaza 'mArgasya // (vA0 2 / 4 / 30) iti klIvatvam / ('catuSpathaM caturmArgasaM game, brAhmaNe tu nA') // (2) // * // dve 'catuSpathasya // bhatipanthAH supanthAzca stpthshcaarcite'dhvni| atIti // 'svatI pUjAyAm' / 'kugati-' (2 / 2 / 18) iti | | prAntaraM dUrazUnyo'dhvA samAsaH / 'na pUjanAt' (5 / 4 / 69) // (1) // * // (2) // // prAntaramiti // prkRssttmntrmtr| 'prAdibhyaH-(vA021saMzvAsau panthAzca / 'sanmahat-' (u0 2 / 161) iti tatpu.| 2 / 24) iti bhuvriihiH| ('prAntaraM koTare'raNye dUrazanya pathe'pi ca') // (1) // // dUrazcAsau zatyazca // ekam ruSaH 'RkpUr-' (5 / 4 / 74) ityaH // (3) // 1 // trINi 'zobhanamArgasya' / 'duurshuunycchaayaajlaadivrjitmaargsy'|| vyadhvo duradhvo vipathaH kadavA kApathaH smaaH||16|| kAntAraM vartma durgamam // 17 // kAntAramiti // kasya jalasya sukhasya vAntaH / kAntavyadhva iti // viruddho'dhvA / 'prAdayo gatAdyarthe' (vA. | mRcchati / 'R gatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'karmaNyaN' (3 / 2 / 2 / 18) iti samAsaH / 'upasargAdadhvanaH' (5 / 4 / 85) 2 / 1) // (1) // // ekam 'coraadyupdvairdurgmmaargsy'|| 1-AsravaH karmabandhahetukriyA hiMsAdiH tena saha vartate yaH gavyUtiH strI kozayugam skandhaH zarIrabhAvApanno rUparasAdisamUhaH saH sAsravaskandhaH / itya gavyUtiriti // 'go!to chandasyupasaMkhyAnam', 'adhvanekArthakairavAkarakaumudI / | parimANe ca' (vA0 6 / 1 / 79) ityvaadeshH| 'dhanvantarasahasraM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [dvitIyaM kANDam - - wwwcomww w , hastAnAM catuHza catarguNaM pati' ityAdAvati kartRtvavivakSAta tu krozaH krozadvayaM punaH / gavyUtaM strI tu taM (vA0 3 / 3 / 108) vaa| yattu-pipati, pUrayati, vA iti gomataM ca tat' iti vAcaspatiH / 'dhanurhastacatuSTayam' vigRhya 'pR pAlane' iti dhAtumupanyasya 'bhrAjabhAsa-' iti kvip'dvAbhyAM dhanuHsahasrAbhyAM gavyatiH puMsi bhASitaH' iti | iti mukuTaH / tanna / uktadhAtoH 'pUrayati' iti rUpAsaMbhavAt / zabdArNavaH // (1) // // krozayoryugam // (2) // // dve 'pUrI ApyAyane' (cu0 u0 se.) ityasmAduktasUtreNa vipo'krozadvayaparimitasya // 'bidhAnAt / sarvatra dIrghoccAraNazravaNaprasaGgAcca / ('pU: zarIre nalva: kisskuctu-shtm| pattane ca') // (1) // * // yadapi--'pR pAlane' ityasmAd nalva iti // kiSkUNAM hastAnAM ctuHshtii| 'catu: 'Rdorap (3 / 3 / 57) / pUrva vipratiSedhena guNAdutvamzatam' iti tu pAtrAditvAt (vA0 2 / 4 / 30) / caturguNaM ityuktam / tadapi n| pUrvavipratiSedhe pramANAbhAvAt / 'piparti' ityAdAvatiprasaGgAcca / purati / 'igupadha-' (3 / 11. zatam ,, iti vA / zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 1 / 69) / nalyate / 'Nala bandhane' (bhvA0 pa0 se.)| utvAditvAt 135) iti kaH / karmaNaH kartRtvavivakSAtra / gaurAditvAta (4 / 1 / 41) 'jAteH-' (4 / 1 / 63) iti vA GIS // (2) (u0 4 / 95) vaH / kAtyastu 'natvaM hastazatam' ityAha // // 4 // nagAH santyatra / 'nagapAMsupANDubhyo raH' (vA0 5 / 2 / ekam 'catuHzatahastaparimitasya' / 107) // (3) // // pakSe klIbatvaM pattanasAhacaryAt // // ghaNTApathaH saMsaraNam patanti janA ytr| 'vIpatibhyAM tanan' (u0 3 / 150) - ghaNTeti // ghaNTopalakSitaH panthAH / zAkapArthivAdiH // * // 'paTTanaM puTabhedanam' iti vAcaspatiH / bAhulakAt paTera. ( dA0 2 / 1 / 69) / yadvA,-ghaNTAnAM pnthaaH| ghaNTAgrahaNaM tanan / (4) // // puTAni pAtrANi bhidyante'tra / 'bhidira vAditrANAM tadvatAM hastyAdInAM copalakSaNam / 'RkpUr-' vidAraNe' (ru. u0 a0)|-adhikrnne lyuTa (3 / 3 / (5 / 4 / 74) ityaH // (1) // // saMbhUya saranyatra, anena, 117)-iti mukuTaH / tanna / 'halazca' (3 / 3 / 121) vaa| 'sR gatI' (bhvA0pa0 a0)|-'krnnaa-' (3 // 3 / - iti ghayo lyaDapavAdatvAt / yaca ( u0 2178) tUcitaH 117) iti lyuda-iti mukuTaH / tnn| ghasya lyuDapavAda // (5) // * // sthAnAya hitam / 'tasmai hitam' (5 / 115) tvAt / bAhulakAdvA lyuTa (3 / 3 / 113) yuc (u0 2 / 78) iti chH|| (6) // * // nitarAM gacchantyatra / 'gocara- (3|3|tu yuktaH // (2) // * // 'daza dhanvantaro rAjamArgo ghaNTApathaH 119) iti nipAtitaH / 'nigamAH pUrvaNigvedanizcayAdhvasmRtaH' iti cANakyaH // dve 'raajmaargsy|| vaNikpathAH' iti haimaH // (7) // * // sapta 'nagarasya // tatpurasyopaniSkaram // 18 // anyattu yanmUlanagarAt puram // 1 // taditi // tat saMsaraNam / purasya cedbhavati tdaa| tacchAkhAnagaram upaniSkiranti nissaranti sainyAnyatra / 'kR vikSepe' (tu. anyaditi // mUlanagaraM rAjadhAnI / tato'nyat yattu pa0 se.)|-'Rdorp' (3 / 3 / 57) iti mukuTaH / tanna / apo purm| zAkheva nagaram // (1) // * // ekam 'shaakhaangrsy| bAdhakasya lyuTo'pi 'puMsi' (3 / 3 / 118) iti ghsyaapvaadtvaat| vezo veshyaajnsmaashryH| yadvA,-upaniHkIryate sainyairhanyate / 'kRJ hiMsAyAm' (tyA. veza iti // vizantyatra / 'viza pravezane' (tu. 50 u0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 3 / 57) / 'idudupadhasya-' (81- se.)| 'halazca (3 / 3 / 121) ghaJ / 'nepathye gRhamAne ca 3141) iti SaH // (1) // * // ekam ' prmaargsy|| vezo vezyAgRhe'pi ca' iti tAlavyAnte rabhasaH / 'gRhaiti bhUmivargavivaraNam // mAtre gaNikAyAH sadmani vezo bhavettu tAlavyaH / tAlavyo mUrdhanyo'laMkaraNe kathita AcAryaiH' ityUSmavivekaH // (7) pUH strI purInagayau~ vA pattanaM puTamedanam / // // vezyAjanasya samAzrayo vAsasthAnam // (2) // // dve sthAnIyaM nigamaH 'veshyaanivaassy|| pUriti // piparti / 'pR pAlanapUraNayoH' (ju0pa0 se.) ApaNastu niSadyAyAm ApaNa iti // A samantAt paNAyante'tra, paNante'tra 'bhrAjabhAsa-' (3 / 3 / 177) iti kvip / 'udoSThya-' (ja vaa| 'paNa vyavahAre' (bhvA0 A0 se.)| 'gocarasaMcara-' 11102) ityutvam |-'hli ca' ( 8 / 2 / 77) iti dIrghaH (3 / 3 / 119) iti sAdhuH // (1) // // niSIdantyasyAM janAH iti mukuTaH / tanna / 'rvo:- (8 // 2 / 76) ityasya viSayAt / 'Sad vizaraNagatyavasAdaneSu' (bhvA0, tu. 50 a0) 'saMpUryate / 'pura agragamane' (tu0pa0 se.)| saMpadAdikvip | jJAyAM samaja-' (33 / 99) iti kyap / 'sadiraprateH' (8 // 3 // 1-bhaTTakSIrasvAmI tu 'natvaM viMzahastazatam' iti darzitavAn / / 66) itiH||(2)||*||dve 'haTTasya 'Ryyvstushaalaayaa| mukuTastu 'nalvo vizaM hastazatam' iti darzitavAn // | 1-bhASye tu 'nagAcca' ityeva dRzyate // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varga: 2 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / vipaNiH paNyavIthikA // 2 // ( vipaNiriti // vipaNante'tra 'paNa vyavahAre' ( bhvA0 A0 se0)| 'ik kRSyAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) 'kRdikA - rAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti GIS // (1) // // paNyAnAM vIthI svArthe kan (5 / 3 / 75) // (2) // * // dve zUnyavikrayasthAnasya / haTTamArgasya -- iti svAmI / ' ApaNaH paNyavIthI ca dvayaM vIthIti saMjJitam' iti zAzvataH / ' ApaNaH paNyavIthyAM ca paNye ca vipaNiH striyAm' iti rabhasaH // 'dvayaM krayyavastuzAlApaGkteH' // rathyA pratolI vizikhA / rathyeti // rathaM vahati / 'tadvahati rathayuga - ' ( 4/4/76 ) iti yat / 'rathyA tu rathasaMghAte pratolyAM pathi catvare' iti haimaH // (1) // // pratolayati 'tula unmAne' curAdiH pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / gaurAdiGIS (4|1|41 ) yattu--'erac' ( 3 / 3 / 56 ) iti mukuTenoktam / tanna / 'pratolayati' iti vigrahapradarzanAt / akartari kAra ke bhAve ca eraco vidhAnAt // (2) // * // vizete 'zIGaH kikhazca' (u0 5 / 24) iti khaH / 'vizikhAH khanitrikAyAM rathyAyAM bizikhaH zare' iti haimaH // (3) // * // trINi 'gromamadhyamArgasya // 117 iti dIrghaH - iti svAmi- mukuTau / tanna / asyAdarzanAt // (1) // * // vRNoti / 'vRJ varaNe' ( vA0 u0 se0 ) kartari lyuT 3 / 3 / 113) / karaNe (3 / 3 / 117) vA / 'varaNo varaNadrume / prAkAre, varaNaM vRtyAm' iti haimaH // ( 2 ) // // satyate / 'pala gatau' ( vA0 pa0 se0 ) / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / 'sAlo varaNasarjayoH' iti rabhasaH // // ' tAlavyo nRpajhaSayoH zAlo, vRkSe vRtau drubhede ca / tAlavyadantya uktastathA striyAM vRkSazAkhAyAm' ityUSmavivekaH / tatra 'zala gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) dhAturbodhyaH // (3) // * // trINi 'yaSTikAkaNTa kAdiracitaveSTanasya' // syAccayo vapramastriyAm / syAditi // cIyate / 'cin cayane' ( khA0 u0 a0 ) / karmaNi 'erac' ( 3 / 3 / 56 ) // (1) // * // upyate'tra / 'Duvap bIjatantusaMtAne' (bhvA0 u0 a0 ) / 'vapivRdhibhyAM ran' (u0 2 / 27) / 'vaiprazcAvaraNe vRnde prAkAre mUlabandhane' iti dharaNiH / 'vaprastAte pumAn, astrI reNau kSetre caye taTe' iti medinI // (2) // * // dve 'prAkArAdhArasya', 'parikhoddhRtamRttikA | kUTasya' // prAkAro varaNaH sAlaH prAkAra iti // pra kriyate / 'DukRJ karaNe' (ta0 u0 a0 ) / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / ' upasargasya ghaJi' ( 6 / 3 / 123 ) iti dIrghaH / AG vA - 'sAdakArayoH kRtrime ' 1-mukuTastu-'catvAryeva haTTasya' ityanye / 'paryApatatkrayikalokamagaNyapaNyapUrNApaNaM vipaNino vipaNiM vibhejuH' iti mAghe / 'vipaNiTTa:' iti valabhena vyAkhyAtam / ata eva prayogAdavipaNeH puMstvamapi - iti sarvadharaH - ityapyAha // ata eva haima-medinyoH 'vipaNiH paNyavIthyAM ca bhavedApaNapaNyayoH' ityupalabhyate // 2-kecittu vipaNyAdInpazcaikArthAnAhuH / tathA ca kauTilyaH -- 'vizikhAyAM sauvarNipracAraH' iti tu bhaTTakSIrasvAmI - iti mukuTaH // 3 - mukuTa pustakayostu 'cayaH' ityupalabhyate // ( prAcInaM prAntato vRtiH // 3 // prAcInamiti // prAgeva / ' vibhASAJcaradik striyAm' 5/418 ) iti khaH // * // 'prAcIram' iti pAThe tu prAcIyate / prAGpUrvaH / 'ciJ cayane' ( khA0 u0 a0 ) / ' zusicimInAM dIrghazca' ( u0 2 / 25 ) iti kandIrghau // (1) // // prAntataH, saptamyAstasiH ( ) / varaNaM vRtiH / 'vRJ varaNe' ( vA0 u0 a0 ) / ktin ( 3 / 3194 ) / - triyate'nayA, iti 'zrutiH' ityapi nAma, iti svAmI - iti mukuTaH / tanna / karaNe lyuTprasaGgAt // * // eka 'grAmAderante kaNTakAdiveSTanasya' // bhittiH strI kuMDyam bhittiriti // bhidyate / 'bhidir vidAraNe' (ru0 u0 a0 ) / ktin ( 3 / 3 / 94 ) / 'bhittiH kuSye prabhede ca ' iti haimaH // (1) // // kuTyAM sAdhu / 'tatra sAdhuH' (4|4|18 ) iti yat / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109) / kuDyate vA / 'kuDi kArkazye' ( ) / Nyat ( 3 / 11124) / ( 'kuDyaM bhittau vilepane' iti medinI ) // (2) // * // dve 'bhitteH // eDUkaM yadantarnyastakIkasam / eDUkamiti // yat kuDyaM madhyanyastAsthi tat ISyate / 'IDa stutau' (a0 A0 se0 ) 'ulUkAdayazva' ( u0 4 / 41 ) iti sAdhu / 'bhavedeDoka meDUkameDukaM ca' iti dvirUpakozaH // (1) // * // ekam 'asthyAdimayakuDyasya' // gRhaM gehodavasitaM vezma sadma niketanam // 4 // nizAntavastyasadanaM bhavanAgAramandiram / gRhAH puMsi ca bhUnyeva nikAyyanilayAlayAH // 5 // gRhamiti // gRhNAti / 'graha upAdAne' (kyA0 u0 se0 ) 1 - asya vArtikasya, udAharaNapratyudAharaNayozca ( 6 / 3 / 122) sUtre bhASye upalabdherakiMcitkarametat // 2 - kau dyotate iti prakaraNe 'anyatrApi' iti DaH iti somanandI / etena dakAro'tra, na DakAraH iti svAmI - iti mukuTaH // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 amrkossH| [dvitIyaM kANDam HAR 'gehe kaH' (3 / 1 / 144) / ('gRhaM gRhAzca pRbhUmni kalatre- 'mandiro makarAvAse mandiraM nagare gRhe' iti haimaH // 'pi ca sadmani' iti medinI) // (1) // 4 // gena gaNezena (12) // * // gRhazabdo bhUmyeva puMsi / cAt klIbe // (13) Ihyate kAmyate / 'Iha ceSTAyAm' (bhvA0 A0 se.)| // nicIyate dhAnyAdikamatra / 'ciJ cayane (khA0 u0 karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / go gaNezo gandharvo vA Iha a0)| 'pAyyasAMnAyya-' (3 / 1 / 129) iti sAdhuH / Ipsito yasminvA / 'gehamastrI, zAlAsabhe striyAm' iti ('nivAsaciti-') (3 / 3 / 41) iti ghani nikAyo'pi / vAcaspatiH // (2) // // ut Urdhvam avasIyate sma / 'nikAyaH sdmsNghyoH| paramAtmani lakSeca' iti haimH|| 'So'ntakarmaNi' (di. pa0 a0) 'SiJ bandhane' (khA. u0 (14) // * // nilIyate'tra / 'lIG zleSaNe' (di. A0 a0)| a0) vaa| ktaH (3 / 2 / 102) / 'yatisyati- (440) 'puMsi' (3 / 3 / 119) iti ghH| 'erac' (3 / 3 / 56) vaa| itItvam / 'avasitamRddha jJAte'pyavasAnagate ca vAcyaliGgaM 'nilayo'stamaye gRhe| gopanasya pradeze'pi' iti haimH|| syAt' / (3) // * // vizantyatra / "viza pravezane' (tu. pa0 (15) // * // evam aalyH|| (16) // * // SoDaza 'gRhsy'| a0)| manin (u0 4 / 1 / 45) // (4) // * // siidntytr| vAsaH kuTI dvayoH zAlA sabhA 'Sadla vizaraNAdo' (bhvA0, tu. pa0 a0)| manin (u. 4 / 145) ('sana syAnmandire nIre' iti medinI) // (5) vasantyatra / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghny| 'vAso // * // ni ketyate'smin 'kita nivAse' (bhvA0pa0 se.)| vezmanyavasthAne vAsA syAdATarUSake' iti haimaH // (17) adhikaraNe yuc (u0 2 / 78) // (6) // // nizAyAmamyate // * // kuTati kuTilIbhavati / 'kuTa kauTilye' (tu. pa. sma / 'ama gatyAdau' (bhvA0pa0 se0)| ktaH (3 / 2 / | se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'igupadhAt 102) / 'ruSyamatvara- (72 / 28) iti neT / 'nizAntaM | kit' (u0 4 / 120) iti, Ini 'kRdikArAt-' (ga. sadanaM vastyamagAraM mandiraM puram' iti vaacsptiH| ('nizAntaM 4 / 1 / 45) iti GIS vA / 'kuTaH koTTe zilAkuTe ghaTe triSu zAnte syAtklIbaM tu bhavanoSasoH' iti medinI) // gehe kuTI suraa| citragucchA kumbhadAsI' iti haimaH / (7) // * // vasanam / 'vasa nivAse' (bhvA0 pa0 a0)| | ('kUTaH koTe pumAnastrI ghaTe, strIpuMsayohe / kuTI syAtkumbha'vasestiH ' (u0 4 / 180) / tatra sAdhuH / yat (4 / 4 / 98) / dAsyAM tu surAyAM citragucchake-' iti medinI) // (18) apa styAyati saMhataM bhavati / 'styai STyai zabdasaMghAtayoH' * // zalantyatra / 'zala gatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'halazca' (bhvA0 pa0 a0)| 'Atazcopasarge' (3 / 1 / 136) iti (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'zAlo hAle matsyabhede zAlokaH / pRSodarAdiH (6|3|109)|-'vsstti bhAguriH' itya ksttprdeshyoH| skandhazAkhAyAm' iti haimaH // (19) // // lopaH-iti khAmi-mukuTI / tana / tatrApasyAgrahaNAt / saha bhAntyatra / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 3 / 101) iti ddH| 'kulodavasitaM pastyam' iti vAcaspatiH // (6) // 1 // 'sabhA dyUtasamUhayoH / goSThyAM sabhyeSu zAlAyAm' iti haimH|| sIdantyatra / 'Sadla' (bhvA0pa0 a0)| adhikaraNe yuca (20) // 4 // catvAri 'sabhAgRhasya' / (u0 2178) / "sadanaM mandire toye // // khArthaNya saMjavanaM tvidm| ntAdhuci sAdanamapi / 'sadanaM sAdanam' iti dviruupkoshH|| catuHzAlam / (9) // // ('sadanaM mandire toye') / bhavantyatra / 'bhU' saMjeti // saMjavantyatra / 'ju gatau' sautrH| adhikaraNe (bhvA0pa0 se.)| yuc (u0 2168) / bhavanamastyatra vA lyuTa ( 3 / 3 / 118) // (1) // * // catasraH zAlAH samAhRtAH arzaAdyac (5 / 2 / 127) / 'bhavanaM sadane bhAve' iti 'Abanto vA' (vA0 2 / 4 / 30) iti vA klIbatvam // 4 // haimaH // (10) // * // agAn Rcchti| 'R gatau' (bhvA0 | ekam 'anyonyaabhimukhshaalaactussttygRhsy'|| pa0 a0)| 'karmaNyaNa' ( 3 / 2 / 1) // * // A agyate / 'aga munInAM tu parNazAloTajo'striyAm // 6 // kuTilAyAM gatau' (bhvA0pa0 se.)| karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / munInAmiti // parNanirmitA zAlA / zAkapArthivAdiH 'vidyAdagAramAgAramapagAmApagAmapi' iti dvirUpakozaH / / (11) // // mandyate supyate'tra / 'madi stutyAdau' (bhvA0 | (vaa02|1|69)||(1)||*||'uttstRnnprnnaadiH' iti deshiikoshH| A0 sa0) / 'iASamAda-' ( u0 1151) iti kirc| 1-ekayakAravAn / ata evAnekArthakairavAkarakaumudyAM ghamantatve. naiva vyAkhyAtaH / yuktaM caitat / Nyadantasya nivAsArthe eva nipAti1-'anyatrApi- ityadhikaraNe yuc iti pAThaH // 2-ata tatvAt / ghajantasyeva tu saMghArthakatA saMbhavati / nikAyyaH // eva haimanAmamAlAyAm 'sabhodavasitaM kulam' ityatra kulazabda | 2-haimasaTIkapustake tu nopalabhyate // 3-'ini pratyaye' iti upalabhyate / 'divyadevakulAlaMkRtAH svargA iva mArgAH' iti damayantI- vA pAThaH // 4-anyatrApi pAThaH // 5-dve iti mukuTaH // zleSazca / kutracit 'nala' iti likhitamAsIt // 3-idaM tu na |6-haskhokArAdiH / tathA ca raghu:-'saudhajAlamuTajeSu vismRtam' prakRtopayogi // / iti-iti mukuttH|| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravargaH 2] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 119 - A uttaajaayte| 'paJcamyAm' (3 / 2 / 18) iti DaH // (2) garbhAgAraM vAsagRham ||||dve 'munInAM gRhsy|| garbheti // garbha ivAgAram // (1) // * // vAsasya gRham // caityamAyatanaM tulye (2) // * // dve 'gRhamadhyabhAgasya' // caityamiti // ciiyte| 'cityAgnicitye ca' (3 / 1 / 132) ariSTaM sUtikAgRham // 8 // iti sAdhuH / cityAyA idam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ariSTamiti // nAsti riSTamatra / na riSyate sma hiMH ityaN / tasyedam-iti vigrahapradarzanaM mukuTasya pramAdaH / iti vA / 'riSa hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)| ktaH (3|2|cityaayaaH strIliGgatvAt / 'caityamAyatane buddhabimbe'pyuddezya- 102) / 'ariSTo lazune nimbe phenile kAkakaGkayoH / pAdape' iti rudraH // (1) // * // Ayatante'tra / 'yatI prayatne' / ariSTamazubhe takre sUtikAgAra Asave / zubhe maraNacihna ca' (bhvA0 A0 se.)| adhikaraNe lyuT ( 3 / 3 / 118) // (2) iti vizva-medinyau // (1) // // sUtaiva sUtikA / "sUtakAdInAM // 4 // dve 'yajJasthAnasya' / uddezyavRkSasyetyanye // vA' (vA. 73 / 45) sUtikAyA gRham // (2) // * // dve vAjizAlA tu mnduraa| 'prasavasthAnasya', catvAraH paryAyAH, ityanye // vAjIti // vAjinAM zAlA // (1) // * // mndnte'tr| vAtAyanaM gavAkSaH 'madi stutyAdau' (bhvA0 A0 se0)| 'mandivAzi-' (u0 vAteti // Iyate'nena / 'iN gatau (a0 50 a0) karaNe 1 / 38) / ityuraca 'mandurA vAjizAlAyAM zayanIyArtha lyuTa ( 3 / 3 / 118) / yuc (u0 2 / 78) vA / vAtasyAyavastuni' // (2) // // dve 'azvazAlAyAH // nam // (1) // * // gavAmakSIva / 'akSNo'darzanAt' (5|4|aaveshnN zilpizAlA 76) ityac / gAvo jalAni kiraNA vAkSanti vyApnuvanti Avezanamiti // Avizantyatra / 'viza pravezane' (tu. enamanena vaa| 'akSu vyAptau' (bhvA0pa0 se.)| akartaryarthe p0a0)| 'karaNA-' (3 / 3 / 118) iti lyuT / yuc (u0 ghaJ (3 / 3 / 19) / yattu-'indrAkSayoH samAse ca' ityavaG-- 2178 ) vA / 'AvezanaM zilpizAle bhUtAvezapravezayoH' iti svAminoktam / tanna / etadvacanasyAdarzanAt / 'gavAkSI iti vizva-medinyau // (1) // // zilpinA zolA // * // zakravAruNyAM gavAkSo jAlake kapau // (2) // // dve zilpasya zAlA-iti tu khAmI (2) // * // dve 'svarNakArA- 'jaalksy|| dInAM zAlAyAH // ____ atha maNDapo'strI jnaashryH| prapA pAnIyazAlikA // 7 // atheti // maNDanaM maNDaH / 'maDi bhUSAyAm' (bhvA0pa0 prapeti // prapibantyasyAm / 'pA pAne' (bhvA0pa0 a0)| se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) maNDaM pAti / 'pA rakSaNe' (a.pa. 'Atazcopa-' (3 / 3 / 106) ityng|| (1) // * // pAnIyasya a0)| 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) iti kaH / maNDaM pibati zAlA / svArthe kan (5 / 3) // (2) // * // dve 'jala- vA // (1) // // janAnAmAzrayaH // (2) // * // dve 'striishaalaayaaH|| vaasocitmnnddpsy|| maTharachAtrAdinilayaH hAdi dhaninAM vAsaH maTha iti // maThanyatra 'maTha madanivAsayoH' (bhvA0 50 hasyeti // harati mnH| 'hRJ haraNe' (bhvA0 u0 a0)| se0)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / saMjJApUrvakatvAnna anyAditvAt (u0 4 / 112) yat muT ca // (1) // * // vRddhiH / yadvA,-maThati nivAsayati / pacAdyac (3 / 1 / 134) // AdinA svastikAdi // ekam 'dhanavatAM vaasgRhsy'|| (1) // // chAtro'ntevAsI AdiryeSAM parivrAjaka-kSapaNakA prAsAdo devabhUbhujAm // 9 // dInAM teSAM nilyH| bauddhAnAM tu vihAro'strI // * // ekam prAseti // devAnAM bhUbhujAM ca gRham / prasIdati mano'ziSyANAM gRhasya-maThasya // 'tra / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghny| 'upasargasya ghani' gajA tu madirAgRham / (6 / 3 / 122) iti diirghH| AG vA // (1) // // ekam garchati // gaJjantyasyAm / 'gaji zabdArthaH' (bhvA0pa0 'devAnAM rAjJAM ca gRhasya' // se0)| 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103) ityaH / 'gA khano saudho'strI rAjasadanam suraagRhe| gaJjaH syAtpuMsi rIDhAyAM bhANDAgAre tu na striyAm' iti vizva-medinyau // (1) // * // madirAyA gRham // (2) saudha iti // 'sudhA strI lepane mUrtyAM snuhi gnggessttikaa||4|| dve 'madyasaMdhAnagRhasya // mRte'| sudhA lepo'syAsti / jyotsnAditvAt (vA0 5 / 2 / 103) aN // (1) // // rAjJaH sadanaM yogyatvAt / yadvA,1-anyatrApi // 2-'vibhASA senA-' (2 / 4 / 25) iti kIbatAyAM 'zilpizAlam' api / 1-bhASye tu 'vA satikAputrikAvRndArakANAm' ityupalabhyate // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / [ dvitIyaM kANDam sadanAnAM rAjA / rAjadantAdiH ( 2 |2| 31 ) // ( 2 ) // // praghANapraghaNAlindA bahirdvAraprakoSTha ke // 12 // dve 'rAjagRhasya' // 120 upakAryopakArikA / upeti // upakriyate / karmaNi 'RhalorNyat ' ( 3 / 11124) / ('upakAryA rAjasadmanyupakArocite'nyavat ' ) // (1) // * // upakaroti Nvul ( 3 / 3 / 133) / ( ' upakAri kopakartyAM piSTabhede nRpAlaye' ) // * // 'upakAryupakArikA' iti dvirUpako zadarzanAdupakAryapi / tatra upakArayati pacAdyaci (3 / 1 / 134) gaurAdi ( 4 / 1 / 41 ) GIS / yantu -- upa adhikaM karotIti vigRhya 'karmaNyaNa' ( 3 / 211 ) ityuktaM mukuveda / tanna / nipAtAnAmasattvArthakatvena kArakatvAyogAt // (2) // // dve 'rAjagRhasAmAnyasya' // svastikaH sarvatobhadro nandyAvartAdayo'pi ca // 10 // vicchandakaH prabhedA hi bhavantIzvarasadmanAm / // 'kai zabde' iti kaH / (1) // * // Avarto'tra / svastika ityAdi // svasti kSemaM kAyati / ( vA0 pa0 a0 ) 'Ato'nupa - ' ( 3 / 213 ) 'svastiko maGgaladravye catuSka - gRhabhedayoH ' ) sarvatobhadramatra // (1) // * // nandayatIti nandI ( 'nandyAvartaH pumAnvezmaprabhede bhagavaddume ' ) // (1) // * // // 10 // viziSTacchando'tra / yadvA - viziSTAJchandayati sAbhilASAnkaroti / Nvul ( 3 / 1 / 133 ) kun ( u0 2 / 32 ) vA // * // 'vicchardakaH' iti pAThaH - iti svAmI / tatra 'ucchudir dIptau' (ru0 u0 se0 ) / Nvul ( 3 / 1 / 133 ) // (1) // * // AdinA rucaka-vardhamAnAdiparigrahaH // 'IzvaragRhavizeSANAM' pRthagekaikam // rUyagAraM bhUbhujAmantaHpuraM syAdavarodhanam // 11 // zuddhAntazcAvarodhazca rUyeti // strINAmagAram / antarabhyantare puraM gRham // (1) // * // avarudhyante'tra lyuT ( 3 / 3 / 117 ) // (2) // * // ghaJi ( 3 / 3 / 14 ) tvavarodhaH / ( 'avarodhastirodhAne rAjadAreSu tadgRhe') // (4) // * // zuddhA upadhAzuddhA rakSakA ante samIpe'sya // (3) // * // catvAri 'rAjJAM strIgRhasya' // syAdaTTaH kSomamastriyAm / syAditi // adhyate / 'aTTa atikramaNe' ( bhvA0 A0 se0 ) / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 14 ) / avyati vA / ac ( 3 / 3 / 134) // (1) // * // kSuvantyatra / 'TukSu zabde' (a0 pa0 se0 ) / 'artistu' (u0 1 / 137 ) iti maH // * // prajJAyaNi (5/4138) 'kSaumaH' api // ( 2 ) // * // dve 'harmyAdyupari gRhasya' // 1--asattvArdhakAnAmapi kArakatvaM pacAdayaH kriyA bhavatikriyAyAH karyo bhavanti' iti 'bhUvAdi - ' (1|3|1) sUtrasthabhA Syato labhyate // 2- etadagre yujveti pAThaH / praghANeti // prahaNyate / ' agAraikadeze praghaNa: praghANazca' ( 3 / 3 / 79 ) // (1) // * // ' praghaNo'lindake tAmrakalaze lohamudgare' iti haimaH // ( 2 ) // alyate bhUSyate / 'ala bhUSaNAdau' (svA0 pa0 se0 ) bAhulakAtkindac // * // prajJAyaNi 'AlindaH' api / 'gRhaikadeze AlindaH praghANaH praghaNastathA' ityamaramAlA / 'alindastvalpapiNDikA' iti subhUtiH // (3) // // trINi ' dvAraprakoSThAdvahirdvArAvarticatuSkasya' // gRhAvagrahaNI dehalI gRheti // gRhamavagRhyate'nayA / ' graha upAdAne' ( kyA0 u0 se0 ) / 'karaNA-' ( 3 / 3 / 117 ) iti lyuT // (1) // // dehanam 'diha upacaye' (a0 u0 a0 ) bhAve ghaJ ( 3 / 3113) dehaM gomayAdyupalepaM lAti / 'lA dAne' (a0 pa0 a0 ) / 'Ato'nupa-' ( 3 / 2 / 3) iti kaH / gaurAdiH ( 4|1|41 ) ( 2 ) // * // dve 'udumbarasya' // aGganaM catvarAjire / ' aGgana miti // aGgatyatra / 'agi gatau' (bhvA0 pa0 se 0 ) / karaNA- ' ( 3 / 3 / 117 ) iti lyuT / 'aGganaM prAGgaNe yAne kAminyAmaGganA matA' iti nAntavarge vizvaH / 'aGgaNam' iti pAThe tu pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) // (1) // # // catyate / 'cate yAcane' (bhvA0 u0 se0 ) / 'kRgRzRvRzcatibhyaH Svarac' u0 2 / 121 ) / ' catvaraM syAtpathAM zleSe sthaNDilAGganayo ( 1 - alindo hasvAdiH 'yasyAmalindeSu na cakrureva' iti mAghaH - ityapi mukuTaH // 2 - etadagre 'yuci tu gaurAditvam, iti pAThaH // 3- yattu mAlatImAdhavavyAkhyAyAM jagaddhuraH 'aGgaNazabde vidhAyakAbhAvANNatvazrutirayuktA / pRSodarAditvANNatvamityapi vaco'mUlakameva ' iti / yadapi murArivyAkhyAyAM rucipatiH aGganazabdo NakArAnta iti kecitpaThanti / tadaprAmANikam / na ca pRSodarAdipAThena Natvamiti vAcyam / pRSodarAdipAThe pramANAbhA vAt / tathAvidhAnuprAsayamakAderadarzanAcca' iti tadubhayamapi mandam / 'kAni pRSodarAdIni, pRSodaraprakArANi / kAni vRSodaraprakArANi, nIti / kimAdizabdaH prakAre, atha vyavasthAyAm, iti saMdehAyeSu lopAgamavarNavikArAH zrUyante, na cocyante' iti bhASyataH 'kA tpraznaH / pRSodaraprakArANIti // prakAra AdizabdaH, vyavasthArthe hyAdizabde yathopadiSTagrahaNamanarthakaM syAt' iti kaiyaTatazca zrUyamANAprA | salopAgamavarNavikArasyaiva pRSodarAditvasya lAbhAt / gaNapAThasyAprAmANikatvAt prAmANikatve'pi tasyAkRtigaNatvenAGgaNazabdasya pRSodarAditve bAdhakAbhAvAt // na ca ziSTAyuktatvenAprAmANika teti vAcyam / 'adhyAsya saurameyaM mauktikaruciraGgaNeSu vihitamatiH' iti zRGgAravairAgyArthadvayapratipAda karasikaraJjana - kAvye lepasya NAntatvamantarAsaMbhavena tasyAvazyakatvAt // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravargaH 2 ] rapi' iti haimaH // (2) // // ajantyatra / 'aja gatau' ( vA0 pa0 se0 ) / 'ajirazizira (u0 1 / 53) iti kirac // (3) // * // trINi 'prAGganasya' // adhastAdAruNi zila vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / adha iti // zilati / 'zila uJche' (tu0 pa0 se 0 ) / 'igupadha-' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / "zila ucche striyAM prAcadvArAdhaH sthitadAruNoH' iti tAnyAdI rabhasaH // 4 // 'tala zilI yoSit+nAsA rUmasya yat+iti bopA litAt 'zilI' ityapi // (1) // * // ekam ' dvArastambhAdhaH sthitkaasy'|| | nAsA dArupari sthitam // 13 // | nAseti // nAsyate / 'NAkha zabde' ( vA0 A0 se0)| 'gurozca - ' ( 3 / 3 / 103 ) ityaH / ' vijJeyA nAsikA nAsA nAsA dvArordhvadAru ca' iti dantyAnte rudraH / nAsA dArupari dvArA 'apodAra zilA striyAm iti nAmamAlA // (1) // * // In 'stambhadvArasthakASThasya' / 'uparibhittidhArakasya kAsya yA ekam // pracchanamantaraM syAt pracchannamiti // prakarSeNa channaM dvAram / 'kugati - ' (212118) iti samAsaH // (1) // // antaH sthitaM dvAram / zAkapArthivAdiH ( 2 / 1 / 69) ekaM (dve) 'saudhAdau guptadvArasya' (khiDakI) iti khyAtasya // pakSadvAraM tu pakSakaH / pakSeti // pakSe pArzve dvAram // (1) // 3 // pakSa isa 'ine pratikRtau' ( 5|3|96 ) kan / saMjJAyAM ( 5/3/97 ) vA / ( ' pakSakastu pumAnpArzvadvAre ca pArzvamAtrake' ) // ( 2 ) // # // dve 'pArzvadvArasya' / 'pracchannamantardvAraM syAtpakSadvAraM taducyate' iti kAtyAt pUrvAnvavI iyanye // balIkanI paTalaprAnte 1 vIketi // valatyAvRNoti bhittyAdi 'alIkAdayazca' ( u0 4/25 ) iti nipAtaH / 'valIkaH paTalaprAnte' iti puMskANDe bopAlitAt puMstvamapi // (1) // * // nitarAM mite 'e avasthAne' (tu A. a) 'nikhayena dharati jam' iti yA 'dhRj dhAraNe ( vA0 u0 a0 ) / mUla) / mUlavibhujAdiH ( vA0 3 / 2 / 5 ) / ' anyeSAmapi - ' ( 6 / 3 / 137 ) iti dIrghaH / nizrayena indhe 'niindhI' (ru0 A0 se0 ) / ' sphAyi-' ( u0 2 / 13 ) iti rak / mukuToktA karaNavyutpattistu nAdartavyA, 'kartari kRt' ( 3 / 4 / 67 ) iti vAkyazeSAt / 'nIdhraM ( ) nemo valIkendro revatIbhe'pi 121 kAnane ' // ( 2 ) // * // paTalasya chadiSaH prAnte // (3) // * // trINi 'paTalaprAnte gRhAcchAdanasya // atha paTalaM chadiH // 14 // 1 - 'nAsA dArUrdhvamasya yat' iti likhitamapi na prakRtopa yogi // 2 - 'atho dAru zilA striyAm' iti tu na prakRto payogi // amara0 16 / I atheti // padaM lAti / 'lA dAne' (a0 pa0 a0 ) / 'Ato'nupa - ' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH / paTati udakaM vA / 'paTa gatI' (bhyA0 pa0 se0) antarbhAvitaNyarthaH vRSAdiH ( u0 1|106) 'paTalaM tilake netraroge chadiSi saMcaye piTake parivAre ca' iti haimaH // (1) // // chAdayati 'chada apavAraNe' curAdiH / 'arcizuci - ' ( u0 2 / 108 ) itItiH / 'isman -' ( 6 / 4 / 97 ) iti hakhaH / - ' sAhacaryAt sAntaM lIvem iti mukuTaH tanna 'chadiH striyAm' iti vijJAnazAsanastrAt // ( 2 ) 'paTam' 'cAlam' apyatra // // // dve 'chAdanasya' // - gopAnasI tu valabhIchAdane vakradAruNi / gopeti // gopAyati / 'gupU rakSaNe' ( vA0 pa0 se0 ) / bAhulAsad pratyayaH / alopa ( 6448 ) popI (619166 ) / yadvA - gavAM gobhirvA pAnaM gopAnaM kiraNAnAM kiraNairvA zoSaNam tat svati nivartayati / 'po antakamaiNi' (di0 pa0 a0 ) 'Ato'nupa -' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (1) // * // valati / 'vala saMvaraNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAdabhac / gaurAdiH 'zuddhAnte valabhIcandrazAle sodho'rthavezmani iti rabhasaH // ( 2 ) // 0 // vakrANi dArUNi ysmin| `dve 'kuDyeSu chAdanArtha dattasya vakra / 1 - ata eva 'paTalachadiSI same' iti haime uktam / vyAkhyAtaM ca tadvayAkhyAtrA 'chadiH kIbaliGgaH' iti / ata eva bhaTTakSIrasvAminApi 'chadiritantaH zIre' ityevam / kiMca udiSaH zrIvatvAbhAve 'rUpabheda sAhacarya vizeSavidhyanyatareNa liGgagrahaH' iti paribhA para" ghAyAM nyUnatApattiH syAt / tasmAddhaimakozataH svaparibhASayA ca chadiSaH klIbatvameva mantavyam // liGgAnuzAsana sUtre tu 'liGgamaziSyaM lokAzrayatvAliGgasya' iti bhASyeNAnAdaraNIyataiva bodhiveti tu pratibhAti phalabhede pralAkhyAnAsaMbhavAditi dik // 2 - mukuTastu --- valabhyAzcandrazAlAyAH saudhordhvavezmanazchAdane gopAnasIzabdo vartate iti darzayan 'ekam' ityevoktavAn // ata eva 'gopAnasISu kSaNamAzritAnAm' iti mAghavyAkhyAyAM valabhadevo'pi 'valabhIcchAdanaM dAruvakraM gopAnasIM viduH' itti koSAntaramupanyastavAn // ata eva mukuTena 'chalena valabhyapyuktA' iti proktam // samAsaghaTakatayottathA chalatvanirvAhaH / yadi ca valabhyapi nAmasvevoktA bhavettadA chalapadopAdAnamanarthakaM syAt // tasmAduktarabhasakoSaprAmANyena valabhI candrazAlAparyAyA'GgIkAryA / ata eva 'ramyA iti prAptavatIH patAkA:' iti mAghavyAkhyAyAM vallabhadevo 'valabhIru parivasatI:' iti vyAkhyat / hrasvAntApi valabhiH / ata eva Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 amrkossH| [dvitIyaM kANDam kASThasya' (cha(sa)jA) iti khyAtasya // paTalAdhAravaMza- 'pula mahattve' (bhvA0 pa0 se.)| igupadhatvAt kaH (3 / 11. paJjarasya ityanye // | 135) ralayorabhedaH / gobhiH puram / gAH purati / 'pura agrakapotapAlikAyAM tu viTaDU punapuMsakam // 15 // gamane' (tu0 pa0 se.) nnyrthH| mUlavibhujAditvAt (vA. kapoteti // pAlayati / 'pAla rakSaNe' (cu0pa0 se.)| 3 / 2 / 5) kaH // (2) // // dve 'ngrdvaarsy'| Nvul (3 / 1 / 133) / kapotAnAM paalikaa| kapotAnpAlayati kUTaM pUdvAri yaddhastinakhastasmin 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / DIpa (4 / 1 / 15) / 'saMjJAyAM kan' kUTamiti // hastino nakha iva / hastinA na khnyte| (5 / 3 / 75) iti vA // (1) // * // vizeSeNa ttaaynte'tr| iti vaa| 'khanu avadAraNe' (bhvA0 u0 se.) 'anyebhyo'pi'Taki bandhane' (cu0 pa0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti (vA0 3 / 2 / 102) iti DaH // (1) // // ekaM 'purdvaareghny|-krmnnyc (3 / 3 / 56) vA-iti mukuTasya prmaadH|| 'vatAraNArtha kRtasya kramanimnasya mRtkUTasya // (2) // // dve 'gRhaprAnte racitapakSisthAnasya' // atha triSu / strI dvAAra pratIhAraH kapATamararaM tulye strIti // dvArayati 'du varaNe' ( )NijantaH / vica atheti // kaM vAtaM ziro vA pATayati / 'paTa gatau' (32175) / yadvA,-dvAryate / saMpadAdiH (3 / 3 / 108) // (1) (bhvA0 pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // * // 'kavATama' // * pacAdyaci (3 / 1 / 134) dvAram / 'dvAraM nirgame'bhyupAyeityanye / tatra kaM vAtaM vaTati / 'vaTa veTane' (bhvA0pa0 se0)| iti haimaH // (2) // // pratihriyate aaviyte| karmaNi ghaJ striyAm 'TiDDA-' (4 / 1 / 15) iti DIp / 'kuG zabde' (tu. (3 / 3 / 14) 'upasargasya ghaJi- (6 / 3 / 122) iti vA diirghH| A0 a0)| 'Rdorapa' (3 / 3 / 57) / kavaM zabdamaTatIti 'pratIhAro dvAri dvAHsthe dvAHsthitAyAM tu yoSiti // (3)| vA // (1) // * // iyarti / 'artikami-' (u0 3 / 132) // // trINi 'dvArasya // ityaran / striyAm gaurAdiGIS (4|1|41)-iti panjikA / syAdvitardistu vedikaa| | 'kapATazca kavATazca triSu syAdararaM na nA' iti vAcaspatiH / | 'araraM chadakapATayoH' iti vizva-medinyau // * // Rcchati vic syAditi // vigatA tardirhisA'syAH / 'tarda hiMsAyAm' (3 / 2175) / aram Rcchati / 'sarvadhAtubhyaH -' (u0 4|(bhvaa0p0 se.)| 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / 118) itIn | 118) itIni 'arariH' idanto'pi / ('arara punaH / kpaatto|| (1)* vidantyasyAm / innantAt 'kRdikArAt-' (ga. 'reriH kavATaH' iti haimH)|| (2) // * // dve 'kapATasya // 4 / 1 / 45) iti vA GIS / svArthe kan (5 / 3 / 75) // (2) // * // 'prAGgaNAdiSu kRtasyopavezasthAnasya' dve // tadviSkambho'rgalaM na nA // 17 // toraNo'strI bahirdvAram taditi // tat kapATaM viSkamnAti / 'skambhuH' sautro rodhanArthaH / 'karmaNyaN' (3|2|1)|-mukuttstu-aavshyke toreti|| turntytr| 'tura tvaraNahiMsanayoH' (ju0pa0 se.)| NiniH (3 / 3 / 170) iti vadan 'tadviSkambhArgalam' iti mUlaadhikaraNe lyuT (3 / 3 / 117) / 'tolayantyatra', iti vaa| pAThaM manyate / 'veH skannAtenityam' ( 8 / 3 / 77) iti Satvam 'tula unmAne (cu0 pa0 se.)| ralayorekatvam / tuturatya- aya'te / 'arja arjane' (bhvA0pa0 se.) vRSAditvAt nena 'tura tvaraNe' johotyAdikaH // (1) // // bahiArAt / | (u0 11106) kalac / nyakkAditvAt ( // 353) kutvm| ('apapari-' (2 / 1 / 12) iti smaasH)| 'bahizca tadAraM ca' ('syAdargalaM tu kallole prighe'pi')| striyAM TApa (4 / 14) iti vA // (2) // // dve 'dvArabAhyabhAgasya' // laghutvavivakSAyAM ThISu (4 / 1155) iti paJjikA // (1) . puradvAraM tu gopuram // 16 // // // ekaM 'kapATarodhanakASThasya // pureti // purasya dvAram // (1) // // gopAyati / 'gupU | ArohaNaM syAtsopAnam rakSaNe' (bhvA0 pa0 se.) bAhulakAdurac / ydvaa,-polti|| Aroheti // Aruhyate'nena / 'ruha prAdurbhAve' (bhvA0 - pa0 a0)| karaNe lyuT (3 / 3 / 117) / 'ArohaNaM syAtso'tAM kasyAMcidbhavanavalabhau', 'citrasthAnavalokya zUnyavalabhAvakaikamA- | pAne samArohe prarohaNe // (1) // // saha vidyamAna upa bhASate' iti meghadUtaH / 'dRSTvA dRSTvA bhavanavalabhItuGgavAtAyanasthA' ityAdi- | upari Ano gamanamanena // (2) // // dve 'pASANAdikRtaprayogAnurodhAdIrghAntApi / na ghetairlakSyairvalabhyA gopAnasIparyAyatvaM saudhAdhArohaNamArgasya // saMbhavati / gopAnasyAM vAsasya sukhapUrvakatvAnupapatteH / prAcInatattatkAvyAvirodhAcca / tasmAdalabhizabde bAhulakAdabhic prtyyH| 'kRdi- 1-tathA ca kathitAbhyudaye-'preyante'mI paramararayo harmyavAtAyakArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti DISi dIrghAntateti dik // | nAnAm'-iti mukuttH| 2-sopAnaM dantyAdi 'sopAnapathamutsRjya 1-ita uttaraM 'yuc (u0 2 / 78) vA' iti vA paatthH| J vAyuvegasamuddhataH' ityatrAhIlasamakSeSAt-iti mukuttH|| 1.106) kalaca lAhazca tadAraM ca // dve 'dArabAha Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zailavargaH3] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 123 nishrennistvdhirohnnii|| vezmabhUrvAsturastriyAm // 19 // bipiriti niyatA zreNiH paritra // * // savisarga- vezmeti // vezmano bhUH // (1) // * // vasantyatra / 'basepAThe nizcitA zreNiratra / parasAhacaryAstrItvam / 'nizreNira- stunnagAre Nicca' (u. 175) iti tun / ('vAstu syAdgRhadhirohaNyAM khajUrIpAdape'pi ca' iti haimaH // (1) // // bhUpuryohe sImasuraGgayoH' / (2) // * // dve 'gRharacanAvaadhiruhyate'nayA / lyuTa (3 / 3 / 117) // (2) // // dve / 3 / 117) // (2) // * // dve cchinnabhUmeH' // 'kASThAdikRtArohaNamArgasya // grAmAnta upazalyaM syAt saMmArjanI zodhanI syAt grAmeti // grAmasyAntaM samIpam // (1) // * // zalyamupasaMmeti // saMmRjyate'nayA / lyuTa (3 / 3 / 117) 'mRje- gataH prAdisamAsaH (vA0 2 / 2 / 18) // (2) // // grAmavRddhiH' (12 / 114) // (1) // * // zodhyate'nayA / 'zudha grahaNaM copailakSaNam / ata eva 'upakaNThopazalye dve' iti zIce' (di0 pa0 a0) NyantAlyuT (3 / 3 / 117) // (2) trikANDazeSaH // // dve 'graamaadismiipdeshsy|| // 4 // eSu kartari lyuTa ( 3 / 3 / 113) vA / 'vardhanI' apyatra / sImasIme striyAmubhau / ('saMmArjanI bahukarI vardhanI ca samUhanI' iti haimAt ) // / sImeti // sIyate / 'SiJ bandhane' (khA0 u0 a0)| de. 'gRhAdisaMmArjanyAH' 'jhADU' iti khyAtAyAH // 'nAmansIman-' ( u0 4 / 151) ityAdinA nipAtitaH, saMkaro'vakarastayA // 18 // 'manaH' (4 / 1 / 11) iti na chIp // (1) // // 'DAbubhAkSipte bhyaam-'(4|1|13) iti pakSe DAp / ("sImA ghATasthitisamiti // sNkiiryte| 'kR vikSepe' (tu0pa0 se.)| kSetreSvaNDakoSe'pi ca striyAm // (2) // * // 'AghATazabdo'hiMsAyAm (tryA0 u0 se.) vA / 'Rdorap' (3 // 3 // 57) / pyatra' // * // dve "sImAyAH // catvAryekArdhAni-ityanye // ||||'sNkaarH' iti pAThe tu karmaNi ghaJ (3|3|14)|['ath ghoSa AbhIrapallI syAt saMskAro'vakAre'gnicaTatkRtau / saMkArI bhuktakanyAyAm' ghoSa iti // ghoSanti gAvo'tra / 'ghuSiravizabdane' iti haimaH // medinIkoze tu hrakhamadhyaH] // (1) // * // ava-(bhvA0pa0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / ghoSa kIryate // (2) // // (tayA zodhanyA) kSipte dhUlyAdau // AbhIrapalayAM syAdgopAladhvanighoSake / kAMsya cAmbudanAde nA 'kacarA' iti khyAtasya // ghoSA madhurikauSadhI' // (1) // * // AbhIrANAM palliH / mukhaM niHsaraNam 'kuTigrAmakayoH palliH' iti zAzvataH // (2) // * // dve mukhamiti // khanyate / 'khanu avadAraNe' (bhvA0 u0 | 'gopagrAmasya' // se.)| 'DitkhanermuT sa codAttaH' (u0 5 / 20) ityac Ade pakaNaH shvraalyH||20|| muNddaagmH| 'mukhamupAye prArambhe zreSThe niHsaraNAsyayoH' iti | pakkaNa iti // pcnti| kvip ( 3 / 2 / 178) / kaNanti / haimaH // (1) // // niHsarantyanena / 'sR gatau' (bhvA0pa0 | 'kaNa zabde' (bhvA0pa0 se.) pacAdyac (3 / 3 / 134) / pacaH a0) lyuTa (3 / 3 / 117) / 'niHsaraNe mRtau / upAye gehAdi- kaNA ytr| pAkakalahAyeva pradhAnaM tatra nAnyat // (1) // // mukhe nirvANe nirgame'pi ca' iti haimaH // (2) // // dve | zavaM rAnti zavarAH / teSAmAlayaH // (2) // 1 // dve 'milla'nirgamanapravezamArgasya // graamsy|| saMnivezo nikrssnnH| iti puravargavivaraNam // samiti // saMnivizante'tra / 'viza pravezane' (tu. 50 a0) 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ // (1) // * // karSa- mahIdhe zikharikSmAbhRdahAryadharaparvatAH / NAnnirgataH / 'nirAdayaH- (vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH // adrigotrgirigraavaaclshailshiloccyaaH||1|| (2) // // dve 'purAdau gRhaadircnaapricchinndeshsy'|| | mahIdhra ityAdi // mahIM dharati / 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 samau saMvasathagrAmo u0 a0)| mUlavibhujAditvAt (vA0 3 / 2 / 5) kaH // (1) samAviti // saMvasantyatra / 'vasa nivAse' (bhvaa0p0|||| zikharamasyAsti / ata iniH (5 / 2 / 115) / 'zikharI a0) 'upasarge vaseH' (u0 3 / 116) ityathac // (1) // // syAdapAmArge zailapAdapayoH pumAn' // (2) // ||kssmaaN bibharti / aste| 'grasu adane' (bhvA0 A0 se.)| 'graserA ca' (u0 | 'DubhRJ dhAraNapoSaNayoH' (ju0 u0 a0)| 'kvip ca' (3 / 2 / 1 / 140) iti man Atvam / 'grAmaH khare saMvasathe+grISma 1-tathA ca mAdhaH-zailopazalyanipatadrthanemidhArA-' iti- iti uussmrtubhedyoH+|| (2) // // dve 'graamsy|| mukuTaH ||2-tthaa ca prayogaH 'digmAtaGgaghaTAvibhaktacaturAghATA mahI 1-idaM tu grISmazabdArthabodhakatvAnna prakRtopayogi / sAdhyate' iti-iti mukuttH|| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 amarakoSaH / 76) iti kvip||(3)||*|| hiyate / 'hRJ haraNe' ( vA0 u0 a0) / 'RhalorNyat' (3 / 1 / 124) / na hAryaH / ' ahAryo hartu - mazakye zaile'pi' iti haimaH // (4) // // dharati / 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 u0 a0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 135) / 'dharaH kUrmAdhipe girau / kArpAsatUle'tha dharA medobhUmijarAyuSu' iti haimaH // (5) // * // parvANi sntytr| 'tapU parvamarudbhyAM ' ( vaa05|2|122) yadvA, - parvati / 'parva pUraNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'bhRmRdRzi -' ( u0 3 / 110 ) ityatac / ( ' parvataH pAdape puMsi zAkamatsyaprabhedayoH / devamunyantare zaile ' // ( 6 ) // * // atti, adyate, vA 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 a0 ) 'adizadibhUzubhibhyaH krin' (u0 4 / 65 ) / 'adristu parvate / sUrye zAkhi ni ca' iti haimaH // (7) // * // gAM trAyate / 'traiG pAlane' ( bhvA0 A0 a0 ) / 'Ata: - ' ( 3|2| 3 ) iti kaH / 'gotraM kSetre'nvaye chatre saMbhAvye bodhavartmanoH / vane nAmni ca gotro'drau, gotrA bhuvi gavAM gaNe' iti haimaH // ( 8 ) // * // girati 'gR nigaraNe' ( tu0 pa0 se0 ) / bAhulakAtkiH / 'Rta iddhAtoH'( 7 / 1 / 100) / 'giriH pUjye'kSiruji kanduke / zaile gaireyake gIrNAvapi' iti haimaH // (9) // * // grasate / 'grasu adane ' ( bhvA0 A0 se0 ) 'anyebhyo'pi - ' ( 312175) iti vanip / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) // (10) // * // calati / 'cala kampane' ( bhvA0 pa0 se0 ) / pacAdyac (3 / 1 / 135) / 'acalastu girikIlayoH / acalA bhuvi' iti haimaH // (11) // * // pracurAH zilAH santyatra / jyotsnA - ditvAdaN ( vA0 5 / 2 / 103) // 'zailo bhUbhRti zailaM tu zaileye tArkSyazailake' iti haimaH // ( 12 ) // * // zilAbhiruccIyate / 'ciJ cayane' (svA0 u0 a0 ) / 'erac' ( 33 / 56 ) // (13) // * // trayodaza 'parvatasAmAnyasya' // staratazcakravAla: loketi // 'lokRR darzane' ( vA0 A0 se0 ) / bhAve ghaJ (3 / 3 / 13) / na lokaH / lokAlokau prakAzAndhakArAvatra staH / antarbahiH sUryakiraNAnAM sparzAsparzAbhyAm // (1) // * // cakraM bhUmaNDalaM valate / 'vala veSTane' (bhvA0 A0 se 0 ) / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / DalayorekatvasmaraNAt 'cakravADaH' api / yadvA, - cakrAkAreNa vADate / 'vAr3a AplAvye' (bhvA0 A0 se0 ) pacAdyac ( 3 / 1 / 135 ) / 'cakravAlamasyAsti' iti vA / arzaAdyac (5/2/127) / 'cakravAlo'dribhede syAccakravAlaM tu maNDale' iti haimaH // ( 2 ) // * // dve 'saptadvIpavatyA bhUmeH' // trikUTastrikakutsamau / trikUTa iti // trINi kUTAnyasya / 'trikUTaM sindhulavaNe trikUTaH parvatAntare' iti hai maiH // (1) // * // trINi kakuda [ dvitIyaM kANDam sadRzAni zRGgANyasya / 'trikakutU parvate' ( 5 / 4 / 147 ) // (2 ) // * // dve 'laGkAdhiSThAnaparvatasya' // 1- me tu 'trikUTastu suvelake' iti pATho dRzyate / uktapAThastu medinyAM dRzyate // astastu caramakSmAbhRt asta iti // asati sma / 'asa dIptau' ( bhvA0 u0 se0 ) ' gatyarthA - ' (3 / 4 / 72 ) iti ktaH / yadvA - asyate sma / 'asu kSepaNe' (di0 pa0 se0 ) / ktaH (3 / 4 / 72 ) / 'astaM kSipte'pyavasite triSu, nA pazcimAcale' iti vizva medinyau // (1) // * // carantyatra / 'cara gatau' ( bhvA0 pa0 se0) 'careramaH' (u0 5/69 ) // ( 2 ) // * // 'pazcimaparvatasya' dve // udayaH pUrvaparvataH // 2 // udaya iti // uyanti grahA asmAt / ' iN gatau' (a0 pa0 a0 ) 'erac' ( 3 / 3 / 56 ) 'udayaH parvatonnatyoH ' iti hai // (1) // * // pUrvaH parvataH // ( 2 ) // * // dve 'udayAcalasya' // himavAnniSadho vindhyo mAlyavAnpAriyAtrakaH / gandhamAdanamanye ca hemakUTAdayo nagAH // 3 // himeti // himamasminnasti / matup (5/2/95 ) // (1) // * // niSIdati / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / pRSodarAdiH (6/3 / 109) / 'niSadhaH kaThine deze tadrAje parvatAntare' iti vizva medinyau // (1) // * // viruddhaM dhyAyati / 'dhyai cintAyAm' ( svA0 pa0 a0 ) / ' Atazcopasarge' ( 3 / 1 / 136 ) iti kaH / pRSodarAdiH / ( 6 | 3|109 ) yadvA - vi idhyate / 'JiindhI dIptau' (ru0 A0 se0 ) / Nyat ( 3 / 1 / 124 ) antarbhAvitaNyarthaH / zakandhvAdiH ( 6 / 1 / 94 ) / vIndhe vA / aghnyAdiH (u0 4 / 122) / ' vindhyA striyAM lavalyAM syAtpuMsi vyAdhAdribhedayoH ' // (1) // * // mAlyAkAratA'syAsti / matup (52 // 95) // (1) // * // parito yAtrayA dRzyate / 'zeSe' ( 4 / 2 / 92 ) ityaN / svArthe kan ( 5/3 / 75 ) // (1) // * // gandhena mAdayati / 'madI harSe' ( di0 pa0 se0 ) / NijantaH / nandyAdiH ( 3|1|134 ) / ' syAdgandhamAdano bhRGge gandhake vAnarAntare / strI surAyAM nage na strI' + cirejIvi dvikAjayoH + // (1) // * // henaH kUTo rAziH // ( 1 ) // * // AdizabdAn malaya-dardura- citrakUTa- mainAka- sahyAdi - saMgrahaH // pASANaprastaragrAvopalAzmAnaH zilA dRSat / pASANeti // pinaSTi / 'piSTha saMcUrNane' (ru0pa0 a0 ) / 1 - pAriyAtrako'ntasthatRtIyaH / tathA ca 'muGkte mahImatra vidhAya yAtrAM sasayavindhyAcalapAriyAtrAm' ityantayamake varAhaH - iti mukuTaH // 2 - 'idaM tu na prakRtopayogi / cirajIvikakAkayoH' iti pAThaH // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zailavargaH 3] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 125 bAhulakAdAnan / pRSodarAdiH (63 / 109) / 'muurdhnyssH| 'zikharaM pulakArayoH / pakkadADimabIjAbhamANikyazakale'pi paSatyanena / 'paSa bAdhe granthe ca ( ) / 'halazca' (33- ca / girivRkSArakakSAsu' iti haimH| 'astrI' iti pUrvottarAbhyAM 121) iti ghaJ / aNati / 'aNa zabde' (bhvA0pa0 se.) saMbadhyate // (2) // * // zRNAti / 'zu hiMsAyAm' (kyA. ac (3 / 1 / 134) pASazcAsAvaNazca / yattu-'parNit pa0 se.) 'zRNAtehrakhazca' (u0 11126) iti gnnuddhkhaaH| ityAnac-iti mukuTaH / tanna / uktasUtrAdarzanAt // (1) 'zRGgaM prabhutve zikhare ciDhe kriiddaambuyntrke| vissaannotkrssyo|||| prastRNAti / 'stRJ AcchAdane' (kyA0 u0 a0) zcAtha zaGgaH kUrcakazIrSake / strI viSAyAM svarNamInabhedayopacAdyac (3 / 11134) / 'prastaro prAvaNi maNau' iti haimaH braSabhauSadhI' iti medinI // (3) // // trINi 'prv|| (2) // * // girati, gRNAti, vA / 'gR nigaraNe' (tu0pa0 tAgrasya // se0) 'zabde' (jyA0 pa0 se.) vaa| 'anyebhyo'pi-' prapAtastvataTo bhRguH // 4 // (3 / 2 / 75) iti vanip / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / yadvA,garati / 'gR seke' (bhvA0pa0 a0) / mUlavibhujAdiH (vA. prapAta iti // prapatantyasmAt / 'patla gatau' (bhvA0 3 / 2 / 5) / avti| 'ava rakSaNAdau' (bhvA0pa0 se.)| pa0 se.)| 'akartari-' (3 // 3 // 14) iti ghny| 'prapAto bAhulakAtkaniH / prazcAsAkvA ca / 'grAvA tu prastare pRthvI- nijhare bhRgau| avaTe patane kacche' iti haimaH // (1) // * // dhare puMsi' iti medinI // (3) // // upa lAti / ' lAna taTamatra // (2) // // bhRjati bhRjyate vA / 'bhasja pAke' dAne' (a0 pa0 a0)| 'Atazcopa-' (3 / 11136) iti / (tu. u0 a0)| 'prathimradibhrasjAM saMprasAraNaM salopazca' kH| yadvA,-palati / 'pala gatau' (bhvA0pa0 se.) aca | (u0 1 / 28) / nyakAditvAt kutvaM (7353) / 'bhRguH (3 / 1 / 134) / oH zaMbhoH palo bodhakaH / 'upalo grAva sAnau jamadagniprapAtayoH / zukre rudreca' iti haimaH / 'prpaatrtnyoH| upalA tu zarkarAyAm' iti haimaH // (4) // 1 // stu taTo bhRguH' iti pAThe prapatyate yatastaTAt sa bhRguH / / ashnute| 'azUla vyAptI saMghAte ca' (vA. A0 se.)|| (3) // * // trINi 'prvtaatptnsthaansy'| 'anyebhyo'pi-' (3 / 2 / 75) iti manin // (5) // kaTako'strI nitambo'dreH zilati / 'zila uJche' (tu. 50 se.) tAlavyAdiH / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH // (6) // * // dRNAti / 'da ___ kaTaka iti // kaTati, kaTyate, vaa| 'kaTe varSAvaraNayoH' , vidAraNe' (tryA0 pa0 se.)| 'dRNAteH pugghraskhazca' (u0 1 / (bhvA0pa0 se.)| 'kun zilpisaMjJayoH' (u0 2 / 32) / 131) ityadiH / 'dRSatpASANamAtrake / nisspessnnaarthptttte'pi'| 'kaTakastvadinitambe bAhubhUSaNe / (senAyAM rAjadhAnyAM c| ('kaSAyaH kUSmANDo mahiSa)vRSabhavyoSahaSadaH' ityUSmabhedA iti haimH|| (1) // // ekaM 'parvatamadhyabhAgasya mekhalAnmUrdhanyamadhyaH // (7) // * // sapta 'pASANasya // khysy|| snuH prasthA saanurstriyau| kUTo'strI zikharaM zRGgam snuriti // snauti jalam , nAti vA / SNu prasravaNe' kuTa iti // kUTayati / 'kUTa dAhe' (cu0 u0 se.)| 1-romAzcAgramAtrayoryathA-'ruciraiH zikharaiH kAmyA gRhastI ca pacAdyac (3 / 1 / 134) / yattu-'igupadha- (3 / 1 / 135) mRgekSaNA' / pakkadADimabIjAbhamANikyakhaNDe yathA-tanvI zyAmA iti kaH-iti mukuttH| tanna / kUTezcarAditvena NijantatvAdi- zikharadazanA' ityanekArthakairavAkarakaumudI // 2-haime tu 'vRkSAgre parvagupadhatvAsaMbhavAt / NijabhAve vaa| kUTyate vA ghana (313- tAgre ca' iti pATha upalabhyate // 3-zRGgazabdaH puMsyapIti svAmI 14) 'kaTaM puuryntryoH| mAyAdambhAdrizaGgeSu sIrAje'nRta- paJjikA ca / tathA ca 'jigAya jambUjanitazriyaH zriyaM sumeruzaGgasya tucchyoH| nizcale'yoghane rAzauM' iti haimH|| (1) // // tadA tadAsanam' iti mAdhaH-iti mukuttH|| 4-haime tu 'prapAtaH zikhA'syAsti / 'zikhAyA hakhazca' (5 / 2) iti rH| zikhAM sauptike bhRgau' ityetAvadeva pATha upalabhyate / vyAkhyAtaM ca 'sauptiko rAti, iti vA / 'byApoH-' (6 / 3 / 63) iti hkhH| rAtridhAvI' iti / tatra yathA-'yasya prapAtabhayato nizi na prasuptA' -ityanekArthakairavAkarakaumudyAm // 5-anayoH stunitambayoH sAha caryAdastrItvam / 'pumAneva snu' iti sarvadharaH-iti mukuTaH // 1-'saMharSapASANapurISadUSikAniSedhaduHSedhamRSAnuSaGgiNaH' ityUSmavi haimAbhidhAnanAmamAlAvyAkhyAyAmapi 'snuH puMliGga'ityuktam / atredaM pratibhAti-sAnuzabdasyAstrIsnuzandasyApyastrItvameva / 'padanno-' vekAt-iti mukuTaH // 2-medinIstho'yaM paatthH| haime tu 'prastAre (6 / 2 / 63) iti sUtresnumAdezaM vidhAya tasya sthAnitAyAH sAnuzavasyaiva ityadhikaH pAThaH // 3-dRSadaH zilAsAhacaryAtstrItvam-iti bhASyakRtA darzitatvAt / sthAnyAdezayobhinnaliGgatve 'sthaanyrthaabhimukuttH||4-yntre mRgAdibandhanArthe / chale yathA-'chittvA pAzamapAsya | dhAnasamarthasyaivAdezatA' iti siddhAntabhanApatteH / paJcakapakSe liGgasyApi kUTaracanA bhaktvA balAdvAgurAm' itynekaarthkairvaakrkaumudii|| prAtipadikArthatvAditi // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [dvitIyaM kANDam " YAN sa zAvatAcca / ('bilaM randhra Tena kRtaM vigrahapradarzana | guhAyAM ca' iti (a0 pa0 a0) / 'SNA zauce' (a. pa. se.) bhedane' (tu. 50 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH // vaa| mitadvAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) DuH // (1) // // (1) // // gRhati / 'guhU saMvaraNe' (bhvA0 pa0 se.)| prtisstthnte'tr| ghabarthe kaH (vA0 3 / 3 / 108) / 'prastho - 'igupadha- (3 / 1 / 135) iti kH| yttu-guhyte'nyaa| 'striyAM mAnabhede sAnAdhunmitavastuni' / (2) // // snoti| bhidAdyaG (3|3|104)-iti mukuTaH / tanna / 'ajabbhyAm 'SaNu dAne' (ta. u0 se.)| 'dRsanijani-' (u0 1 // 3) (vA0 3 / 3 / 126) iti vArtikavirodhAt / guhaH pANmAiti yuN / 'sAnurastrI vane prasthe vAtyAmArgAgreke vide' // ture guhaa| siMhapucchyAM ca garne ca parvatAdezca gahvare' // (3) // // dvitvAtprastho'pyastrI / trINi 'parvatasamabhU- (2) // * // gAhyate / 'gAhU viloDane' (bhvA0 A0 se.)| bhAgasya' // 'chitvarachatvara-' (u. 31) iti SvarajantaM nipAtyate / utsaHprasravaNam ('atha gahvaram / guhAgahanadambheSu nikuJja tu pumAnayam') utsa iti // unatti jalena 'undI kledane (ru. pa. // (3) // // kecittu-devakhAte bilaM guhA' iti kAlyAt 'gaharaM biladambhayoH' iti zAzvatAcca / ("bilaM randhra se0)| 'undigudhikuSibhyazca' (u0 3 / 68) iti saH / 'kit' ityanuvRtta lopH| 'undati' iti mukuTena kRtaM vigrahapradarzanaM guhAyAM ca' iti haimatazca) catvAri nAmAni-ityAhuH // trINi prAmAdikam / unde raudhAdikatvAt // (1) // * // prasravantyApo 'akRtrimasya giribilsy|| 'smAt / 'tru gatau' (bhvA0 pa0 a0)| 'bhImAdayaH- (3 / - gaNDazailAstu cyutAH sthUlopelA gireH // 6 // 4 / 74) iti 'kRtyalyuTa:-' (3 / 3 / 113) iti vA'pAdAne gaNDeti // 'gaNDaH kapole piTake' iti vishvH| gaNDa lyuda // (2) // * // dve 'yato jalaM sravati tasya iva zailAH / zailazabdastadavayave vartate / 'vizeSaNaM vishessyennsthaansy|| (211157) iti samAsaH / zailAnAM gaNDA ivaM, iti vaa| vAripravAho nijharo jhrH||5|| rAjadantAdiH (2 / 2 / 31) / 'gaNDazailo lalATe syAcyuta- . vArIti // vAriNaH pravAhaH // // nirjharaNam / 'pRS sthUlopale gireH' // (1) // * // ekam / gireH patitasthUlavayohAnau' (di. 50 se.) 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / yattu- pASANasya // nirjharantyanena-iti vigrahapradarzanaM mukuTena kRtam / tnn| khaniH striyAmAkaraH syAt karaNe'po durlabhatvAt / lyuTA bAdhAt / zabapi durlabhaH / khaniriti // khnyte| 'khanu avadAraNe' (bhvA0 u. jhuSo devAdikatvAt // (1) // // evaM jharaH // pittvAt | se.)| 'khanikaSi-(u. 4 / 140) iti iH // * 'kRdi(3|3|104) aGi 'jharA' // // 'aca i:' (u0 4 / 239) kArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti vA GIS // * // 'isajA'jhariH // * // tato DISi (ga0 4 / 1 / 45) 'jharI' ca // (2) // * // upasargAntaranivRttyartho nir // * // dve "utsAnni | dibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) itIm / 'khanireva matA khAniH' iti dvirUpakozaH // (1) // * // Akurvantyatra / 'DukRJ gaMtajalapravAhasya' / paJcApi paryAyA ityanye // (ta. u0 a0)| AkIryante dhAtavo'tra / 'ka vikSepe' darI tu kaMdaro vA strI | (tu. pa0 se.)| 'puMsi saMjJAyAm' (3 / 3 / 119) iti kH| darIti // dRNAti / 'dR vidAraNe' (tryA0 pa0 se.)| 'Akaro nikare khanau' / (2) // // dve 'ratnAdyutpattipacAdau (3 / 1 / 134) 'dara' iti pAThAt 'TiDDA-' (4.1- sthAnasya // 15) iti DIpa / 'daro'strI sAdhvase garte kaMdare tu darI pAdAH prtyntprvtaaH| smRtaa| darA'vyayaM manAgarthe' // (1) // // kaM jalam / tena pAdA iti // padyate ebhiH| 'pada gatau' (di. A. dIryate / 'Rdorapa' (3 / 3 / 57) / ('kaMdaro'Gkuze / vivare ca a.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'pAdo mUloguhAyAM c')||*|| striyAM TAe~ (4 / 1 / 4) // (2)||||dve 'saturyAzAbhiSu pratyantaparvate' iti haimaH // (1) // * // pratyante 'kRtrimasya gRhAkArasya girivivrsy'|| mahAdrINAM samIpe ye kSudrAH parvatAH // (2) // // dve 'parvata. devakhAtabile guhaa| smiipsthaalpprvtaanaam|| gahvaram deveti // akRtrime parvatasya bile / bilati / 'bila | 1-gahvaraM klIbameva / gahvarA gahvarI tUpacArAt, iti tu paJjikA iti mukuTaH / haimAbhidhAnacintAmaNinAmamAlAvyAkhyAyAM tu ghr| 1-'atyuccavastuni' iti pAThAntaram // 2-agrake pallave / ata | puMklIbaliGgaH' ityuktam // 2-'sthUlopalA.' ityupalakSaNam / tena | eva vizvakoSe-'sAnuHzRGge budhe mArge vAtyAyAM pallave bane iti pATha | 'lIlAM dadhau rAjatagaNDazailaH' iti mAghaprayoga upapadyatenI upalabhyate // 3-tathA ca 'kandarAsu taruNIriha nayati raviH' iti mukuttH|| 3-ata eva 'dhRtagambhIrakhanIkhanIlimA' iti naiSadhaHmAghaH iti mukuttH|| iti mukuttH|| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 127 upatyakAnerAsannA bhUmirdhvamadhityakA // 7 // iti GIS / yattu mukuTa:-aTA vayaH pakSiNo'tra / pUrvava. upeti // upa aasnnaa| adhi aaruuddhaa| 'upAdhibhyAM nGIS / saMjJAzabdatvAt 'anupasarjanAt' iti strIpratyayasya na tyakannAsanArUDhayoH' (5 / 2 / 34) iti tyakan // (1) // // niSedhaH-ityAha / tanna / aTavizabdasya kRdantatvAbhAvAt / ekaikam 'adrerdhuurvaasnnbhuumeH|| 'saMjJAzabdatvAt' iti hetoraprayojakatvAt samudAyasyAnupasarjadhAturmanaHzilAdyadreH natvAca // (1) // * // aryate / 'R gatau' (bhvA0pa0 se.)| 'anit' (u0 3.102) ityanyaH // (2) // * // vepadhAtariti // dadhAti shobhaam| 'sitani-' (u0 1 / nte'tra / 'TuvepR kampane' (bhvA0 A0 se0) 'vepituhyorha69) iti tun // (1) // // 'suvarNarUpyatAmrANi haritAlaM khazca' (u0 2 / 52) itInan / vizeSeNa piyantyatra vA / mnHshilaa| gairikAjanakAsIsasIsalohAH shiddddulaaH| gandha | 'pi gato' (tu0pa0 se.)| bAhulakAnnak // (3) // * // ko'bhrakamityAdyA dhAtavo girisaMbhavAH' // ekam 'mana: gaahyte| 'gAhU viloDane' (bhvA0 A0 se.)| 'bhulshilaadidhaatoH|| manyatrApi' (u0 2 / 78) iti yuc / 'kRcchragahanayoH' gairikaM tu vishesstH| (7 / 2 / 22) iti nirdeshaadbhvH| 'gahanaM vanaduHkhayoH / gairIti // girau bhavam iti vigrahe girikazabdAdaN (4 / gahare kalile cApi' iti haimaH // (4) // * // kAnayati 3 // 53) / avyavikanyAyAt / adhyAtmAditvAt (vA0 4 / dIpayati smarAdi 'kanI dIptikAntigatiSu' (bhvA0 pa0 3060) ThaJ vaa| gairikaM tu vizeSeNa dhAtuH / dhAtuzabdenaiva se0)| yuc (u0 2 / 78) / lyuH (3 / 1 / 134) vA / prasiddhatvAt / 'gairikaM dhAturukmayoH // (1) // // ekam kaM jalam ananaM jIvanamasya' iti vA / "kAnanaM tu brahmAsye 'dhAtuvizeSasya // vipine gRhe' iti haimaH // (5) // // vanati / 'vana saMbhakko' nikuJjakuau vA klIve latAdipihitodare // 8 // | (bhvA0 pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1134) // yattunikuJjati // kaavjni| 'janI prAdurbhAve' (di. A0 | vanyate / aca-iti mukuTaH / tanna / karmaNi pcaayco'sN20)| 'saptamyAM janerDaH' (3 / 2 / 97) / pRSodarAdiH (6 / 3 / - bhavAt / 'vanaM napuMsakaM nIre nivAsAlayakAnane // (6) // * // 109)|-kuantytr / 'kuji avyakte zabde' (bhvA0pa0 SaT 'araNyasya' // 10) / 'halaca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ-iti mukuTaH / / mahAraNyamaraNyAnI inna / kujidhAtordhAtupAThe'darzanAt / yattu 'nyuvAdeH' iti maheti // mahacca tadaraNyaM ca / 'sanmahat-' (2 / 1 / 61) vAbhAvaH-iti tadapi na / myavAdeH' ityasya kutva vidhA- | iti samAsaH // (1) // * // mahadaraNyam / 'himAraNyayokatvAt / niropasargAntaravyAvRttyartham / kujirAvaraNArtho mahattve' (vA0 4 / 1 / 49) iti GISAnuko / (2) // * // dve gekAtU-iti kssiirkhaamii| 'kuo'striyAM nikuje'pi hanau / 'mahato vanasya // nte ca dantinAm' iti vizvaH // (1) // * // (2) // * // dve gRhArAmAstu nisskuttaaH||1|| latAdibhiH pihitasya sthAnasya // gRheti // gRhasyArAmAH // (1) // // kuTAdgRhAnniiti zailavargavivaraNam // krAntAH 'nirAdayaH- (vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH / 'niSkuTastu gRhodyAne syAtkedArakavATayoH // (2) // // dve paTavyaraNyaM vipinaM gahanaM kAnanaM vanam / 'gRhasamIpopavanasya // aTavIti // aTantyatra / 'aTa gato' (bhvA0pa0 se.)|| ArAmaH syAdupavanaM kRtrimaM vanameva yat / padyaTibhyAmaviH' ( ) / 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) Areti // Aramantyatra / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ // (1) // // upagataM vanam / 'prAdayo gatAdyarthe' (vA. 1-'adrerityasya saMbandhimAtropalakSakatvAdanyatrApi / 'samudropatyakA 2 / 2 / 18) iti samAsaH // (2) // * // evakArAdakRtrimavanamI parvatAdhityakA purI' iti bhaTTiriti vAmyAdayaH-iti mukuTaH // vyudAsaH // // dve 'kRtrimavRkSasamUhasya // 2-'atha zucAdayo vrajantA dvisaptatiH parasmaibhASAH' iti pratijJAyAM amAtyagaNikAgehopavane vRkSavATikA // 2 // dvisaptatisaMkhyAkathanAnurodhena jaguH, 'guji avyakte zabde' ityatra kujirapi pUrvamAsIditi pratibhAti / kuji vinA dvisaptatisaMkhyAnupapa ___ ameti // vttyte| 'vaTa veSTane' (bhvA0 pa0 se.)| cirastyeva ||3-kutvaabhaavH' ityuktvA 'na kAdeH (7 / 3 / 59) iti hi 'saMjJAyAm' (3 / 3 / 109) iti Nvul / 'vujh' iti mukuTasya sUtraM tenopanyastam / pazcAlekhakAdipramAdAttathA pATho jAtaH-iti | prmaadH| TAp (4 / 1 / 4) / 'pratyayasthAt-' (3 / 44) itIsamyak / 'nyaGkAdInAM ca' ityevaM sUtrasatvena 'nyukvAdeH' ityevaM sUtrasyAnupalambhena 'kutvavidhAyakatvAt' ityuktiryaadRshii| tattu dhImadbhi- 1-gaurAdiGISi (4 / 1 / 41) vanI c| 'svavanI saMpravadatpikApi rAkalanIyam // kA' iti naiSadhakAvyAt-iti mukuttH|| Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / [ dvitIyaM kANDam 128 tvam / vRkSANAM sA // (1) // * // eka mantriNo vezyA- (49) / ( ' vanyaM triSu vanodbhUte strI vanAmbusamUhayo:' ) // (1) yAca gRhasyopavanasya' // // * // ekam 'vanasamUhasya' // pumAnAkrIDa udyAnaM rAjJaH sAdhAraNaM vanam / pumAniti // AkrIDantyatra / ' kIDa vihAre' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'halazva' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ / 'jJeyamAkrIDamudyAnam' ityamaramAlAyAM tu klIbamuktam // (1) // * // udyA - ntyatra / 'yA prApaNe' (a0 pa0 a0 ) / adhikaraNe lyuT ( 3 | 3|117 ) / ' udyAnaM syAnniHsaraNe vanabhede prayojane (2) // * // dve 'rAjJaH sarvopabhogyavanasya' // syAdetadeva pramadavanamantaHpurocitam // 3 // syAditi // pramadAnAM vanam / 'DhyApo:-' (6 / 3 / 63) iti haskhaiH // (1) // * // 'yatra sastrIko rAjA krIDati tasya' ekam // vIthyAlirAvaliH paGkiH zreNI / / / vIta // viyate / 'vizR yAcane' ( bhvA0 A0 se0 ) 'igupadhAtkit-' (u0 4 / 120 ) itIn / bAhulakAddIrghaH 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 45 ) iti vA GIS / 'vIthI vartmani paGktau ca gRhAne nATyarUpake' iti haimaH // (1) // 'ti / 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0 pa0 se0 ) / AGi / in ( u0 4 / 118) / 'AliH sakhyAvailIsetvanartheSu vizadAzaye' iti haimaH // ( 2 ) // * // A valati / ( vala saMvaraNe' (bhvA0 pa0 se0 ) / AGi / in ( u0 4 / 118 ) // (3) // * // paJcate / 'paci vistAre' ( vA0 A0 se 0 ) / ktic (3 / 3 / 174) / 'parichandaH zreNyoH' iti haimaH // (4) // * // shriiyte| 'zriJ sevAyAm ' ( bhvA0 u0 se0 ) 'vahizri-' ( u0 4 / 53 ) iti niH / ' zreNyAlyAM kAru saMhatau' iti haimaH // (5) // * // paJca 'sAntarpaGkteH' // aGkuro'bhinavodbhidi // 4 // aGkura iti // ayate / 'aki lakSaNe' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'mandivAzimathi - ' ( u0 1138 ) ityurac / 'aGkuro romNi salile rudhire'bhinavodgame' iti haimaH // * // kharjUrAditvAt UraH 'aGkurazcAGkaraH proktaH' iti halAyudhaH // (1) // * // udbhinatti bhuvam / 'bhidir vidAraNe' (ru0 u0 a0 ) / 'satsUdviSa - ' ( 3 / 2 / 61 ) iti kvip / abhinavazcAsAvudbhica // ( 2 ) // * // dve 'nUtanAGkurasya' // vRkSo mahIruhaH zAkhI viTapI pAdapastaruH / anokahaH kuTaH sAlaH palAzI drudrumAgamAH // 5 // | | ( vRkSa iti // vRkSati | 'vRkSa varaNe' ( ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) vRkSyate vA / 'otra chedane' (tu0 pa0 se0 ) / sak ( u0 3 / 66 ) // (1) // * // mahyAM rohati 'ruha bIjajanmani prAdurbhAve ca ' ( bhvA0 pa0 a0 ) / --mUlavibhujAdi - tvAt ( vA0 3/2/5 ) kaH - iti mukuTaH / tanna / 'igupadha- ' 3 / 1 / 135 ) ityasya sattvAt // ( 2 ) // * // zAkhA'syAsti / vrIhyAditvAt ( 5 / 2 / 116 ) iniH / yadvA - avazyaM zAkhati / 'zAkha vyAptau ' ( vA0 pa0 se0 ) / Avazyake NiniH (33 - 170 ) / ' zAkhI syAtpAdape vede turuSkArUyajane pumAn // (3) // * // viTapaH zAkhAvistAro'syAsti / 'ata iniH - ' (5/2/115 ) // (4) // * // pAdaiH pibati / 'pa ( bhvA0 pa0 a0 ) / 'supi - ' ( 3 / 2 / 4) iti kaH / pAdapaH pAdapIThe'dau pAdukAyAM tu pAdapA' iti vizvaH // ( 5 ) // * // tarati / tarantyanena iti vA / 'tR lavanasaMtaraNayoH' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'bhRbhRzIG-' ( u0 17 ) ityuH // (6) // * // anasaH zakaTasyAkaM gatiM hanti / 'anyeSvapi - ' ( 3121101) iti hanterDaH // ( 7 ) // * // kuTati / 'kuTa kauTilye' ( tu0 pa0 se0 ) / pacAdyac (3 / 1 / 134 ) igupadha - ' (31 / 135 ) iti ko vA / mukuTastu -- 'kauti zabdAyate pakSya' iti / 'kaNeSThaH' bAhulakAt anyebhyo'pi TaH kuTAditvAt (1 / 211 ) Gitve guNAbhAvaH / bAhulakAnnekAdezaH - iti vadan TavargadvitIyaM manyate / tatra 'kauti' iti vigRhya kuTAdi - tvoktiH prAmAdikI / AdAdikasya 'kauti' iti rUpasaMbhavAt / taudAdikasya 'kuvate' iti rUpasya saMbhavAt // ( 8 ) // * // salyate / 'la gatau' (svA0 pa0 se0 ) / 'akartari - ' ( 313114) iti ghaJ / mukuTastu -- salati / vAyunA calati / 'jvalitikasantebhyo NaH ' ( 3 / 1 / 140 ) - ityAha / tanna / dantyAdestatra pAThAbhAvAt / tAlavyoSmAdestatra pAThAt / puMsi bhUruhamAtre'pi sAlo varaNasajeyo:' iti dantyAda 1 - ' pAdapo vRkSapIThayoH' iti haimaH - iti vA pAThaH // lekhAstu rAjayaH / lekhA iti // likhyate / 'likha akSaravinyAse' ( tu0 pa0 se0 ) / bhidAdau ( 3 / 3 / 104 ) pAThAdaGguNau / 'lekho lekhye daivate ca lekhA rAjyAM lipAvapi' iti haimaH ||AUM|| rlyoorektvsmrnnaat 'rekhA' api // (1) // * // rAjati 'rAjU dIptau' (bhvA0 u0 se0 ) / in ( u0 4 / 118 ) / ' vapi basi' (u0 4 / 125) itIn vA / 'rAjI rekhAyAM paGktau ca' iti haimaH // (2) // * // dve 'nirantarapaGkayapaGkisAdhAra NAyAH // banyA vanasamUhe syAd vanyeti // vanAnAM samUhaH / ' pAzAdibhyo yaH' ( 4 / 21 1--hasvAbhAvo'pi / 'praviSTaH pramadAvanam' iti bhaTTiH - iti sukuTaH // 2GISabhAve hasvAntApi 'dhanavIthivImim' iti mAghaHiti mukuTaH // 3- setuSvanarthe iti pAThaH // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 129 rbhsH| 'sAlaH sarjatarau vRkssmaatrpraakaaryorpi'|| (9) // * // tacchIlaH / 'supyajAtau-' (3 / 2 / 78) iti 'NiniH' iti vA palAzAni santyasya / ata iniH (5 / 2 / 115) / "palAzI // (3) // * // trINi 'RtAvapi phlrhitsy'|| vRkSarakSasoH' iti vizva-medinyau // (10) // * // dravatyUrdhvam phalavAnphalinaH phlii| 'du gatau' (bhvA0 50 a0) / mitadvAditvAt (vA0 3 / - phaleti // phalAnyasya santi / matup (5 / 2 / 95) // (1) 2 / 180) DuH // (11) // * // 'samudAye vRttAH zabdA avyve-||*|| 'phalabarhAbhyAminac' (vA0 5 / 2 / 122) // (2) // Svapi vartante' iti nyAyAt druH zAkhA'syAsti / 'dhudrubhyAM ata iniH (5 / 2 / 115) // (3) // * // trINi 'phalasahitamaH' (5 / 2 / 108) / 'drumastu pAdape pArijAte kiMpuruSezvare' vksssy'|| iti haimaH // (12) // * // na gacchati / 'gamla go' (bhvA0 prphlotphlsNphlubyaakoshvikcsphttaaH||7|| pa0 a0)| pacAdyac (3 / 1 / 134) // (13) // // trayodaza phullazcaite vikasite 'vRkSasya' // / praphullaviti // phalati / 'jiphalA vizaraNe' (bhvA0 pa. vAnaspatyaH phalaiH puSpAt | se.)| 'jItaH ktaH' (3 / 2 / 187) / 'Aditazca' (7 / 2 / 16) vAneti // vanasya patiH / 'pAraskaraprabhRtIni' (6 / 1 / / itIDabhAvaH / 'anupasargAtphulakSIba- ( 8 / 2 / 55) iti 157) iti suT / vanaspatI bhavaH 'dityadityA-' (4 / 1 / - tasya lH|| (7)||*||praadismaasH (vA0 2 / 2 / 18) / praphullati 85) iti NyaH // (1) // * // puSpAjAtaiH phalairhetubhiH // // vA / 'phulla vikasane' (bhvA0pa0 se0)| ac (3 / 1 / 134) ekam 'puSpAjAtaphalopalakSitavRkSasya' // // (1) // * // 'utphullasaMphullayorupasaMkhyAnam' (vA0 8 / 2 / 55) / tairpusspaadvnsptiH| "utphullaM karaNe strINAmuttAne ca vikakhare' // (2) // // tairiti // vanaspatirnA drumAtre vinA puSpaM phalidrume' (3) // * // vyAvRttaH kozaH saMkoco'smAt / 'prAdibhyo dhAtujasya- (vA0 2 / 2 / 24) iti samAsaH // * // mUrdhanyAnto // (1) // // ekam 'AmrAdivRkSasya' // vA // (4) // * // kacati / 'kaca bandhane' (bhvA0 pa0 se.)| oSadhiH phalapAkAntA pacAdyac (3 / 1 / 134) / vigataH kaco'smAt / 'vikacaH oSeti // oSaH ploSo dIptirvA dhiiyte'tr| 'DadhAJ kSepaNe ketau nA keze sphuTite'nyavat' // (5) // * // dhAraNapoSaNayoH' (ju0 u0 a0)| 'karmaNyadhikaraNe ca' (3 / 3 / - sphuTati 'sphuTa vikasane' (tu. pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 93) iti kiH // // ('kRdikArAt-' (ga. 4 / 1 / 45) iti / 1 / 135) iti kaH / 'sphuTo vyktprphullyoH| site vyApte' kISi 'oSadhI' api) // (1) // * // phalapAka evAnto iti haimaH // (6) // // vyakAsIt / 'kasa gatau' (bhvA0pa0 yasyAH / rUpabhedAtstrItvam // ekaM 'vriihiyvaadeH|| se.)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH // (6) // // aSTau __ syAdavandhyaH phlegrhiH||6|| 'praphullitavRkSasya // syAditi // phalAni gRhNAti / 'graha upAdAne' (zyA0 syurabandhyAdayastriSu / u0 se.) 'phalegrahirAtmabharizca' (3 / 2 / 26) iti sAdhuH // te // abandhyAdayo vikasitAntAstriliGgayAM syuH // (2) // // dve 'phalasamaye phalagrAhakasya' // sthANurvA nA dhruvaH zaGka: bandhyo'phalo'vakezI ca stheti // tiSThatIti sthANuH / yattu subhUtiH-dhenvAdibandhya iti // 'bandhastvAdhau ca bndhne'| bandhe sAdhuH / tvAnnuH, NatvaM ca-ityAha / tanna / 'stho NuH' (u0 3|'ttr sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / yattu mukuTa:-digAdi- 37) iti sUtrasya sattvAt / dhenvAdisUtrAbhAvAcca / 'vA tvAt (4 / 3 / 54) yat-ityAha / tanna / asya sUtrasya 'tatra nA' iti puMstvam / rUpabhedAt klIbatvam / 'sthANurastrI' iti bhavaH' (4 / 3 / 53) ityatra pAThAt / 'tatra sAdhuH' ityasya vA paatthH| 'sthANuH kIle hare pumAn / astrI dhruve' iti 'prAgghitAdyat' (4 / 4 / 75) ityadhikAre pAThAt // (1) // * // medinI // (1) // // dhruvati / 'dhruva gatisthairyayoH' (tu. na phalAnyasya // (2) // * // avasannAH kezA yasya so'vakezo pa0 s0)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / dhuvA vtt| niSkezaH / so'sti dRSTAntatvenAsya / ata iniH (5 / 2 / 115) / vasuyogabhidoH zaMbhau shngkaavuttaanpaadje| sthire nitye nizcite sa yathA niSkezaH / evamayaM niSphalaH / avakaM zUnyamISTe | ca dhruvaM khe'jasratarkayoH / dhruvA mUvozAliparyoH sragbhede gItabhidyapi' iti haimaH // (2) // // zaGkate'smAt / 'zaki 1-'yatrauSadhayo rajanyAm' iti kumAraH-iti mukuTaH / 'yatrAnyA zaGkAyAm' (bhvA0 A0 se.)| 'kharuzaGku-' (u0 1136) oSadhayo mlAyante' iti shrutiH|| 2-grahirdhAraNArthaH vikArArthazca / tatra dhAraNArthe vRkSa eva rUDhiH / svIkArArthe tu 'phalegrahInhasi vanaspatI- 1-'vikasitaM sitam' iti kIcakavadhayamakAddantyamadhyaH-iti nAm' iti bhaTTiH-iti mukuttH|| mukuttH|| amara017 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 amrkossH| [dvitIyaM kANDam nesaca // iti sAdhuH / 'zaGkaH patrazirAjAle saMkhyAkIlakazaMbhuSu / sA pratAninI / IdRzI latAvIrudAdizabdavayavAcyA // 4 // yAdo'strabhedayormedre' iti haimaH // (3) // // trINi 'zAkhA- viruNaddhi / 'rudhir AvaraNe' (ru. u. a.)| kvip ptrrhittroH|| (3 / 2 / 178) / 'anyeSAmapi- (6 / 3 / 137) iti dIghaH / hrasvazAkhAziphaH kssupH||8|| -'nahivRti-' (6 / 3 / 116) iti dIrghaH / nyakvAdi. hasveti // zAkhA ca ziphA-mUlaM ca te| hakhe zAkhA tvAt (3 / 53) / kutvam-iti khAmyuktizcinyA / ziphe yasya // // kSauti / 'Tu kSu zabde' (a0 pa0 se.)| rudhestatrAdarzanAt kutvAdarzanAcca / 'vIrullatAviTapayoH bAhulakAtpo'guNazca // (1) // * // ekaM 'sUkSmazAkhAmUlasya striyAm // (1) // * // gulmaH pratAno'styasyAH / 'ata shaakhottkaadeH|| ini-' (5 / 1 / 115) vA // (2) // // valati / 'vala saMvaaprakANDe stambagulmI raNe' (bhvA0 A0 se.) / 'viTapaviSTapavizipolapAH' aprakANDa iti // na prakANDo'sya // // tiSThati / 'SThA (u0 3.145) iti 'vale: saMprasAraNaM kapazca' ||-ulyte| gatinivRttau' (bhvA0pa0 se.)| 'sthaH sto'mbajabako' ( u0 | ula: sautra AvaraNArthoM dAhArthoM vA / 'kapazcAkramavarNasya' iti kapo vaa| "viTapAdayaH' ityapaH-iti khAmi-mukuTau / 4 / 96) / 'stambo gulme tRNAdInAmakANDadrumagucchayoH' // (1) // // guDati / 'guDa rakSAyAm' (tu. 50 se.)| bAhula tanna / tAdRzasUtrAbhAvAt / "ulapastu gulminItRNakAnman / Dalayoraikyam / 'gulmaH senAghabhidoH sainyarakSaNa | bhedayoH' iti haimaH // (3) // * // iti trINi 'zAkhAdibhirugbhidoH / stambe, striyAmAmalekyelAvanIvastravezmasu' // (2) vistRtvlyaaH|| // * // dve 'skandharahitasya // nagAdyAroha ucchrAya utsedhazvocchrayazca saH / vallI tu vrttiltaa| nageti // nagasya taroH // * // ArohaNam / bhAve ghaJ vallIti // vallate / 'vala valla saMvaraNe' (bhvA0 A0 (3 / 3 / 18) dairghyam / 'Aroho dairghya ucchrye| ArohaNe se0)| 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / 118) / ('kRdikArAt- | gajArohe strIkaTyA mAnabhidyapi" iti haimaH // AdinA (ga0 4 / 1 / 45) iti vA GIS )|-pcaadyc (3 / 11134) giridevAlayAdigrahaH // * // ucchya Nam / 'zriJ sevAyAm' gaurAditvAt (1 / 41) / GISa--iti mukuttoktishcintyaa|| (bhvA0 u0 se0) 'udi zrayati-' (3 / 3 / 49) iti 'vallI syAdajamodAyAM latAyAM kusumAntare' iti haimaH // // ghaJ // (1) // 4 // utsedhanam 'Sidha gatyAm' (bhvA0 pa. (vella (bhvA0 pa0 se0) dhAtorini 'velliH' ityapi / / se0)| 'bhAve (3 / 3 / 18) iti ghny| 'utsedhastUcchye ata eva ) / 'vallI tu veliH saraNI' iti vAcaspatiH // | na strI klIbaM saMnahane'pi ca' // (2) // * // zrio bAhu(1) // * // pratanoti / 'tanu vistAre' (ta0 u0 se.)| lakAt 'erac' (3 // 3 // 56) api // (3) // // trINi 'ticktau ca saMjJAyAm' (3 / 3 / 174) / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) pasya vo vA / 'pratativratatistathA' iti tamAlayA zata | astrI prakANDaH skandhaH syAnmUlAcchAkhAvadhihalAyudhaH // * // yadvA,-vratamiva karoti / vratazabdAt 'tatka stroH||10|| roti- (ga0 3 / 1 / 26) iti NyantAdbAhulakAdatiH / 'tatistu pratAninyAM vistAre'pi' iti haimaH // (2) // // astrIti // prakANDyate / 'kaDa bhedane' curAdiH "era' latati / 'latiH' sautro dhAturveSTanArthaH / pacAdyac (3 / (323156) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) kaamyte| 'kamu 1 / 134) / 'latA jyotiSmatI dUrvA zAkhAvallIpriyaGguSu / kAntau' (bhvA0 A0 se.)| NiG (3 / 1 / 30) 'varaNDAdaspRkkAmAdhavyoH kastUryAm' iti haimaH // (3) // 1 // trINi yazca' ( ) iti Do vA / 'prakANDo viTape zaste mUlaskandhAntare taroH' iti vizvaH // (1) // 1 // 'latAmAtrasya' // skandyate / 'skandira gatizoSaNayoH' (bhvA0 pa. a.)| latA pratAninI vIruhulminyulapa ityapi // 9 // karmaNi ghaJ (3 // 3 // 19) pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) yattu lateti // zAkhApatrasaMcayaH pratAnaH / so'styasyAH / mukuTena-uNAdau skandir dhAto 'kanderac khAGge' (u 4 / 207) ityac pratyayo dhazcAntAdezaH-ityuktam / tanna / 1-AmalakI elA ca vRkSau / vanI haskhaM vanam-ityanekArthakairavAkarakaumudI / atra tu 'vallI' iti pATha AsIt // 2-valli / 1-'virocate vIrut' iti pAThasya svAmigranthe upalambhAdI|pahevAntA ca hiraNmayovIruhavallitantubhiH' iti mAghaH-iti mukuttH|| ptteH|| nyakkA digaNe 'vIrut' iti pAThasyopalambhena svAmigranthe ca 'vallIvalkapinaddhadhUsarazirAH' iti damayantyAM dIrghAntA // 3-'kRdi- 'nyakAditvAddhatvam' iti pAThasyaivopalambhena 'cakArasya dhatvaM nipA nya kAdavAbatva zata pAra kArAt- (ga0 4 / 1 / 45) iti GISi dIrghAntApi 'dharAdharendraM vrata-tyate' ityarthasya sphuTaM pratIyamAnatve'pi khaNDanoktiH pratAraNaparaiva // tItatIriva' iti mAghaH-iti mukuttH|| | 2-'ArohaNe gajArohe' iti haime // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanapavargaH 4] tatrAno vidhAnAt / aco'vidhAnAt / 'skandhaH syAnnRpatAbaMse saMparAyasamUhayoH / kAye taruprakANDe ca bhrAtrAdau chandaso midi' dve mi' iti dhAnteSu medinI // ( 2 ) // 0 // he 'mUlamArabhya zAkhAvadhibhAgasya' // same zAkhAla same iti // zAkhati / 'zAstra vyAptau ' ( bhvA0 pa0 se 0 ) pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / yattu -- zAkhyate vRkSo'nayA / 'gurozca -' ( 3 / 3 / 103 ) ityaH - iti mukuTaH / tanna / 'ajamA0 3 / 3 / 126) iti vArtikavirodhAt 'zAkhA dvamAMze vedAMze bhuje pakSAntare'ntike' iti haimaH / (1) // * // ( 2 ) // // dve 'zAkhAyAH ' // svazAstrazAle skandheti // spA zAkhA // (1) // 0 // zati 'calane' ( vA0 pa0 se0 ) 'jvaliti ( 3 / 1 / 140 ) iti NaH / 'zAlA taruskandhazAkhA zAlA bhavanamiSyate' iti zAzvataH // (2) // * // dve 'skandhAtprathamotpanna zAkhAyAH ' // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / zAkheti // vaTA zAkhAvA avambinI bikA || avarohati lambate / 'ruha bIjajanmani prAdurbhAve ca' ( svA0 10 a0 ) / pacAyac ( 3 / 1 / 134) 'avaroho'vataraNe'pyA rohelo (1) // ekam 'zAkhAmUlasya' // mUlAccAgraM gatA latA // 11 // mUlAditi // mUlAdUrdhvaM gatA ziphA latA / yat mukutu prasAdavarohasyArthAntaramAha / tasmUlAtprabhRti] vRkSAgraparyantaM gatA guDUcyAdilatApyavaroha:' ityAha // ( 1 ) // // eka 'vRkSAgragAminyA latAyAH // ziro'yaM zikharaM vA nA - zira iti // zriyate / 'zrIj sevA yAm' (bhvA0 u0 se 0 ) / 'zrayateH khAGge ziraH kicca' ( u0 4 / 194 ) ityasun dhAtoH zivazevekhApari tiSThati / 'zIvaH kitha' ilapura ziradezathaiti mukudraH / tanna ujvaladattAdipradarzanAt ziraH pradhAna senAme zikhare mastake'pi c'||(1) // * // agati / 'aga kuTilAyAM gatau' ( vA0 pa0 se0 ) / 'RjendrAgravajra-' ( u0 2 / 28 ) iti sAdhu / 'ayaM purastAdura parimANe palasya va Alambane samUhe | 131 caprAnte ca svcpuNskm| adhikecapradhAne ca prathame cAbhidheyavat // ( 2 ) // // zikhAM rAti / 'rA dAne' ( a0 pa0 a0 ) : ( 31213) zikharo'khI mAjhe / / drumAgre cAdrizRGgapulakAprayo: ' // ( 3 ) // // trINi 'zikharasya' // mUlaM buno'GginAmakaH / " sAraviti // sarati kAlAntaram 'sR gatau (bhvA0 pa0 a0 ) / 'sR sthire' ( 3 / 3 / 17 ) iti ghaJ / 'sAro bale majjani ca sthirAMze, nyAyye ca nIre ca dhane ca sAram / vare'nyavat sAramudAharanti // (1) // // majjati / 'dumajo zuddha' (tu0pa0 a0 ) / dhanun-' ( u0 1159 ) iti sAdhuH // // samau samAnaliGgau / 'nari' iti vA pAThaH / puMsItyarthaH // 'sAvatrAjavanmajA mAMsakhArAsthisArayoH" ziphAjaTe / / shipheti|| zete / 'zIG svapne' (a0 A0 se0 ) bahuvA phak hakhadha ziphA jAyAM sariti mosi kAyAM ca / mAra // (1) // 2 // jayati 'jaDa saMghAte' / iti bhAgurerAvanto'pi 'majjokA majA saha' iti dvirUpa(sthA0 10 se0 ) / paMcAya] ( 3 / 1 / 134 ) | ( 2 ) // 2 // | koSAn // ( 5 ) // 0 // dve 'vRkSAdeH sthirAMzasya // 'taramUlasya jaTAmrasya // zAkhA ziphAvarohaH syAt mUlamiti // mUlati / 'mUla pratiSThAvAm' (bhvA0pa0 se0 ) / ' igupadha - ' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / 'mUlaM ziphAdyayoH / bhe nikuJje'ntike vA nA' // (1) // // badhnAti yapyate vA 'bandha bandhane' (kyA0 pa0 a0 ) / yaceci budhI ca' ( u0 3 / 5 ) iti nay / 'buno nA mUlarudrayoH // ( 2 ) // // arnAma nAma yasya / 'ahnirnA pAdamUlayoH ' // (3) // // zrINi 'mUlamAtrasya' // sAro majjA nari tvakU strI valkaM valkalamastriyAm // 12 // tvagiti // tvacati / 'tvaca saMvaraNe' ( tu0 pa0 se0 ) kvip ( 3 / 2 / 180 ) yadvA - tanoti tanyate vA / 'tanu bisAre' (ta0 u0 se0) 'rAnoteranatha : ( u0 2263) cAcik / ( 'tvak strI carmaNi valke ca guDatvaci vizeSataH ' ) // (1) // // valati / 'vala saMvaraNe' (bhvA0 A0 se0 ) / 'zukavalkolkA:' ( u0 3 / 42 ) iti kan / yadvA, - 'valka pari bhASaNe' ( cu0 pa0 se0 ) / valkayati / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) | (valkaM kalazakayoH) // ( 2 ) // // valate / bAhulakAtkalaH / valkaM lAti, iti tu svAmI / yattu - tela-ti mukundaH / tanna uktasUtrAdarzanAt // ( 3 ) // // trINi 'tvacaH' // ---- kASThaM dAru 1 kASThamiti // kAzate 'kA' ( vA0 A0 se0 ) 'hanikupinIramikAzibhyaH kthan' ( u0 22 ) / 'titutra- ' ( 7/2/9) iti ne 'kAeM vAruNi kASThA ca prakareM sthAnamAtrake / dizi dAruharidrAyAM kAlamAnaprabhidyapi' iti haimaH // ( 1 ) // * // dIryate / 'dR vidAraNe' ( yA0 pa0 se0 ) / 'dRsanijani ( u013 ) iti lup / 'puMnapuMsakayordAruH' iti Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 amrkossH| [dvitIyaM kANDama rammawwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwmorarwwwwwamr trikANDazeSaH / 'dAru syAtpittale kASThe devadArau napuMsakam // STran (u0 4 / 159) / 'patraM tu vAhane paNe syAt pakSe zara (2) // * // dve 'kASThamAtrasya // pakSiNoH' // (1) // * // 'palamunmAnamAMsayoH' / palaM mAMsa indhanaM vedha idhmamedhaH samita striyaam| maznAti / 'aza bhojane' (tryA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / mukuTastu-'pala gatau' (bhvA0pa0 se.) 'ghabarSe indheti // indhe'gniranena / 'ji indhI dIptau' (ru. A. kaH' / (3.3158) / palati rakSati jlaadeH| 'pAla rakSaNe se0)| 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuT // (1) // // pacAdiH (3 / 1 / 124 ) / palaM calanamaznute vyApnoti-ityAha / edhate'nena / asun (u0 4 / 189) // yattu-bAhulakAnnalopo tanna / 'ghaarthe kaH' iti n| 'sthAnApAvyadhihaniyudhyartham' guNazca--iti mukuTaH / tenna / edhaterubhayAsaMbhavAt // (2) bhavAt // (2) | iti parigaNanAt / 'pAla rakSaNe' iti dhAtorasattvAt / // * // idhyate'nena / 'ji indhI dIptau' (ru. A0 se.) / pATAjanaya palaM A0 sa0) ! | pacAdyajantasya 'palaM calanam' iti vAkyAsaMbhavAt / calanama 'iSiyudhIndhi- (u0 11142) iti mak / 'aniditAm-' "palAzaM chadane matam / zatI kiMzukarakSaHsu puMsi syAddharite (6 / 4 / 24) iti nalopaH // (3) // * // edheH 'halaca' (3 / 3 / triSu' iti medinI / 'palAzaH kiMzuke'srape / harite, 121) iti karaNe ghny| 'ji indhI' (ru0 A0 se.)| | palAzaM patre' iti haimaH // (2) // // chadyate'nena / 'chada apa'avodaidhaudma-' (6 / 4 / 29) iti nipAto vA / edhaH puMsyai vAraNe' (cu0 u0 se.)| 'AdhRSAdvA' (ga0 3 / 1 / 25) yam // (4) // // samidhyate'nayA / saMpadAdiH (vA0 3 / . iti NijabhAve pakSe karaNe lyuTa (3 / 3 / 117) / 'chadanaM ca 3 / 108) // (5) // * // trINi 'agnisaMdIpanatRNa | dale pakSe pidhAne' // (3) // * // dalati / 'dala vidAraNe' (cu. kaasstthaade'||dve 'yAgAdau iyamAnasya kASThasya' // paJcApi u0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134 ) / 'dalamutsedhakhaNDayoH / paryAyA iti khaamii|| zastrIchade'pyadravye patre' // (4) // * // piparti / 'pR pAlananiSkuhaH koTaraM vA nA pUraNayoH' (ju0 pa0 se.)| 'kaipRviSidhAbhyo naH' / yadvA,nIti // nizcayena kuhayate / 'kuha vismApane' (cu0 A0 | pRNati / 'pRNa prINane' (tu0pa0 se.) pacAdyac (3 / 1 / 134) / se0)| pacAdyac (3|1|134)-nishcyen kuhayati / 'kuha / yahA, yadvA,-parNayati / 'parNa haritabhAve' (cu0 u0 se.) pacAdyac vismaapne| 'igapadha-(3111135) iti kA iti makaTa (3 / 1 / 134) yattu mukuTa:-piparti prINayati / 'pR prINane / tanna / kuhezzurAdAvadantAdAtmanepaditvAt // (1) // * // kuTanaM pacAdyaci (3 / 11134) vA parNam-ityAha / tanna / asaMbhakoTaH / 'kuTa kauTilye' (tu. pa0 se.)| bhAve ghaJ (3 / vAt / 'parNastriparNe paNa tu patre' iti haimH|| (5) // * // chdyte3|18)| koTaM rAti / 'rA dAne' (a0 pa0 a0)| 'A 'nena / NijabhAve 'puMsi saMjJAyAm' (3 / 3 / 119) iti ghH| to'nupa- (3 // 2 // 3) iti kaH // (2) // * // dve 'vRkSAdi NijantasyApi chAdyate'nena / 'chAderdhe-' (6 / 4 / 96) iti rndhrsy|| hvH| 'chadaH palAze garuti granthiparNatamAlayoH' / 'pumAn' iti vizeSaNaM sAntaklIbabhramanirAsArtham // (6)||*||'sstt patravallarimaJjariH striyau // 13 // mAtrasya' // valleti // vllte| 'valla saMvaraNe' (bhvA0 A0 se.)| kvip (3 / 2 / 180) / Rcchati / 'R gatau' (bhvaa0p0a0)| 'aca i:' (u04|139)| val cAsAvarizca / yadvA,-valleH | pallava iti // palyate / saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / saMpadAditvAt ( vA. 3 / 3 / 108) vipa / vallamRcchati / 'aca | lUyate / 'Rdorap' ( 3 // 3 // 57) / pal cAsau lavazca / padbhyAM iH' (u0 4.139) // (1) // * // mRjutvamRcchati 'aca i.' lUyate vaa| 'Rdorap' (3 // 3 // 57) / pAdavAcakaH paccha(u0 4.139) / zakandhvAdiH (vA. 6 / 1194) // (2) // * // bdo'sti 'torli' (8460) 'pallavaH kisale ble| viTape vistare'laktarAge shRnggaarssigyoH'| vyADistu-'puMsi klIbe ca dve 'tulasyAderabhinavodbhidi' // pllvH|| (1) // * // kiNcitslti| 'Sala gatau' (bhvA0 patraM palAzaM chadanaM dalaM parNa chadaH pumAn / patramiti // patati / 'patla gatau' (bhvA0pa0 se0)| 1-patraM takAradvayavat / 'vipatrAH sAdhavo na tarava' iti damayantI zleSAt // 2-palAzaM tAlavyAntam 'navapalAzapalAzavanaM puraH' iti 1-'indhe hulakAnnalopaH, guNaH' ityevaMpAThasya mukuTapustakeSu darza- mAghayamakAt-iti mukuttH|| 3-etAdRzasUtraM tu nopalabhyate / nena sarvasaMgatyA pratAraNaparamevaitat // 2-'edhAn hutAzanavataH' iti | kiM tu 'dhApRvasyajyatibhyo naH' (u0 3 / 6) ityevaM sUtramujjvaladattAdikAlidAsaH-iti mukuttH|| 3-DISi dIrghAnte api / 'vyavRNuta dhUpalabhyate // 4-lakAradvayavAn / 'dRzyante na tu lokasya kadApi vellitabAhuvallarIkA' iti mAghaH / 'navavajulamaJjarIsanAthakaram' iti ca vipallavAH' iti damayantIyamakAt // 5-dantyasakAravAn 'kisakAvyaprakAze-iti mukuttH|| | layaiH salayairiva' iti raghuyamakAt-iti mukuttH|| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varga: 4 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / pa0 se0)| bAhulaDAt kayan pratyayaH pRSodarAdiH (6131- puSpaphalapatrasya bandhanam (5) // // dve 'puSpAdimUlA109 ) // ( 2 ) // // dve 'navapatrasya' // vistAro vipo'khiyAm // 14 // dhAravRntasya' // Ame phale zalAH syAt Ama iti // zalati 'zala calanasaMvaraNayoH ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) aTati / 'aTa gatau ' ( bhvA0 pa0 se0 ) mRgayvAditvAt ( u0 1 / 37 ) kuH / zalazcAsAvaTuzca / tAlavyAdiH / 'zaTIzaTitaM zalATuH' ityUSmabhedAt // (1) // 6 // ekam apakaphalasya' // zuSke vAnam zuSka iti // 'phale' ityeva // vAyati sma / 'pai ovai zoSaNe (bhvA0 pa0 a0 ) / 'gatyarthakarmaka-' ( 32472 ) iti kartari kaH 'oditava' (82245 ) iti natvam / samyate 'vanu yAcane' (ta0 A0 se0) patra ( 3 / 3 / 18 ) vA 'vAnaM zuSkaphale zuSke sIvane gamane kaTe / jalasaMtavAtormimuradvAsarabheSu ca' iti maH // (1) // ekam 'zuSkaphalasya' // / bisteti // vistaraNam / 'stRv AcchAdane' ( strA0 u0 a0)| 'prathane nAza' (343 / 33) iti bhAve ghan 'bistArastatau viTape' // (1) // // viTAn pAti / 'pA rakSaNe' (a0 pa0 a0 ) / 'Ato'nupa - ' ( 3 / 2 / 3) iti kaH / bajhA,-trirAnAM pAnam / 'pA pAne' (bhyA0 pa0 a0 ) / ' ', ( vA0 3 / 3 / 58) / yadvA birati vikhyate vA / 'viTa Akroze' ( vA0 pa0 se 0 ) / 'viTapaviSTapa' (u0 3 / 145) iti / yattu vyate yate'nena 'vaTa veSTane' (bhvA0 10 se0)| 'viTapAdapakSa' iti sUtramupanyastaM mukuTena / tanna / etAdRzasUtrAdarzanAt / 'biTapo na striyAM svambazAkhA bidhinA // ( 2 ) // 2 // dve 'zAkhAdi vistArasya' / kecittu--ukta medinIkoSAdeva pallavAdicatu yameArthamAhuH / 'zAkhAyAM pAhale sambe vistAre biDapo prayim' iti rabhasAtha dhAtaroH zAkhA ko biTapo mataH' iti kAtyAcca // vRkSAdInAM phalaM saMsyam I - 1 vRkSAdIti // AdinA latAgulmAdigrahaH / kecittu 'vRkSAdInAm' iti pUrveNApi saMbadhnanti / phalati / 'phala niSpattI' (bhvA0 pa0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / phalaM niSpannaM sasyazabdavAcyam / 'phalaM hetukRte jAtIphale phalakasaH triphalA cale zastra vyuSTilAbhayoH) // // * // sasti | 'pasa pasti khapne' (a0 pa0 se0 ) 'mAchAsasibhyo yaH' ( u0 4 / 109 ) // * // tAlavyAdipAThe tu 'zasu sam (vA0pa00) zasyate takizasicati ( vA0 3 / 1197 ) iti yat / - ' kyapi ' iti mukuToktizcinyA / 'vat' ( 3 / 1197 ) ityatra harItakyAdInAmupasaMkhyAnAt / Saserdvidantyasya 'taki-' ( vA0 3 / 1197 ) ityatrAgrahaNAcca // (2) // * // dve 'phalasya' // vRtaM prasavabandhanam / vRntamiti // vRNoti / in varaNe' (svA0 u0 se0) bahulakAt 'aJjighRsi -' ( u0 3 / 89 ) iti kaH, num ca / 'prayotenuMkya' iti sUtraM kalpitavAn / bAhulyAna sam iti cintyam / anusvAraM prati Natvasva ( NatvaM prati patra) asiddhatvAt 'vRntaM prasavavanye ca ghaTIdhArA // (1) // // prasUyate 'pu prasave' ( bhvA0pa0 0 ) / 'Rdorap' ( 3 / 3 / 57) badhyate'nena / 'bandha bandhane' ( kyA0 pa0 se0 ) karaNe tyu ( 331117 ) | prasadasya a0 1-kaTapo iti pAThaH / / 2--sasya dantyAdi 'grAmyakavikathAvandha vanArasasya manohara AryAvarta:' iti damayantIzleSAt // 133 ubhe triSu // 15 // ubhe iti // ubhe zalAvAne triSu // striyAM 'vAnA' // * // kSArako jAlakaM klIve kSAraka iti // kSarati / 'kSara saMcalane' ( svA0pa0 se0 ) Nvul (3 / 1 / 133) / 'kSArako rse| korake pakSyAdipAze' iti haimaH / ' kSArakaH pakSimatsyAdipiTake jAlake - 'pi ca // (1) // 0 // jAlamitra 'ise prati (5396 ) iti kan / 'jAlakaM korake dambhe kulAyAnAyayorapi / na puMsi mocanaphale striyAM tu vasanAntare / girisArajalaukAyAmapi dvidhaakhiyaam| bhaTAnAmaramaracitAGgarakSiNyAM ca jAlikA' // ( 2 ) // 7 // dve 'navakalikAvRndasya' // kalikA korakaH pumAn / kaliketi // kalayati 'kala gatau saMkhyAne ca' (curAdiH) / 'aca iH' (u0 4 / 139 ) / svArthe kan ( 5 / 3 / 75) / (1) // 4 // kuryate / 'kura zabde' (tu0 pa0 se0) 'kRna dibhyaH saMjJAyAm (u0 5135) iti bun| 'phorako ku syAtkakkolakamRNAlayoH // ( 2 ) // // dve 'avikasitakalikAyAH // syAhatsakastu stabakaH syAditi // gudhyate 'gudha pariveSTane' ( di0 pa0 se 0 ) / 'undigudhikuSibhyazca' ( u0 3 / 68 ) iti saH kit / 'stabake nimnatu niyamA liGgo'pi / 'korako'lI kujhale'pi' ityAdimedinyAdidarzanAt / ata eva 'samupaharan vicakAra korakANi' iti mAghaH - iti mukuTaH // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 amrkossH| [dvitIyaM kANDam hArabhede ca gutsaH stambe'pi kIrtitaH' iti dantyAnteSu | 'do avakhaNDane' (di. pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (32 // 3) rudraH // // zrIbhojastu 'zasyAdibhyazchaka' ityAha / khArthe | iti kaH / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / yadvA,-makaramapyandati / kan (5 / 3 / 75) / 'puSpAdistabake guccho muktAhArakalA- | 'adi bandhane' (bhvA0 pa0 se.)| 'karmaNyaNa' ( 3211) / payoH' iti cavargAnte rantidevaH // (1) // // stuuyte| zakandhvAdiH (vA0 6 / 1194) / yattu-'gatikArakopapadAnAm'STuJ stutau' (a0 pa0 a0)| 'kRtrAdibhyaH- (u0 5 / 35) (pa0 2 / 2 / 19) ityukteH subutpatteH prAk samAse pradhyayanavat iti vun / yadvA,-tiSThati / 'sthaH sto'mbajabako' (u0 4 / 96) pararUpatvam-iti mukuttH| tanna / uttaradale vibhktynutpttaa|| (2) // // dve "vikAsonmukhakalikAyAH' iti | vapi pUrvadale vibhaktisattvAt / anyathA 'rAjadarzI' 'crmmukuttH|| kalikAdikadambasyetyanye // kAraH' ityAdau nalopo na syAt / dRSTAnto'pyasaMgataH / 'prAdhya yanam' ityasyaiveSTatvAt // (1) // * // puSpasya rasaH // (2) kumalo mukulo'striyAm // 16 // // * // dve 'puSpamadhoH // kuTUmala iti // kuTyate, kuTati, vaa| 'kuTa chedane' parAgaH sumnorjH||17|| ( ) 'kauTilye' (tu0 pa0 se.) vA / 'kuTikuSibhyAM kmalac' (u0 11109) iti kmalaci // * // bAhulakAt __parAga iti // parA gacchati / 'gamla gatau' (bhvA0 'kuDeH' (tu. pa. se.) api (kmani 'kuddaalH')| pa. a.) 'anyeSvapi-' (vA0 3 / 2 / 48) iti DaH / ('kujalo mukule puMsi na dvyornrkaantre')|| (1) // // 'parAgaH sumanoreNau dhUlIsnAnIyayorapi / giriprabhede vikhyAtAmuJcati kalikAtvam / 'mucla mokSaNe' (tu. u0 a0)| bAhu vuparAge ca candane' // (1) // // sumanasAM rajaH // (2) lakAbulak ||-'munycerlk katvamutvaM cAtaH' iti svAmi // * // dve 'puSpareNoH // mukuttau| tanna / tAdRzasUtrAbhAvAt // (2) // // 'ISadvi- dvihInaM prasave sarvam kAsonmukhakalikAyAH' dve // dvIti // dvAbhyAM strIpuMsAbhyAM hInaM phale puSpe patre ca / striyaH sumanasaH puSpaM prasUnaM kusumaM sumam / vakSyamANamazvatthAdi phalapuSpAdiSu vartamAnaM napuMsakaM lija striya iti // suSThu manyante AbhiH / 'mana jJAne' (di. jJeyamityarthaH / vikArAvayavayorutpannasya pratyayasya 'phale luk' pa0 se.)| asun (u0 4 / 189) / mukuTastu-'suprItaM (4 / 3 / 163) / 'puSpamUleSu bahulam' (vA0 4 / 3 / 166) mano AbhiH' iti vigRhya 'prAdisamAsaH' ityAha / tanna / | iti luk|| anyapadArthatvAlAbhAt / 'bhUmni striyAM sumanasaH' iti ratna harItakyAdayaH striyAm / koSaH / 'sumanAH puSpamAlatyoH striyAM nA dhIradevayoH harIti // pUrvoktApavAdaH / 'striyAM' iti harItakyAH iti medinyAderekatvamapi / 'puSpaM sumanAH kusumam' iti | phalam / 'harItakyAdibhyazca' (4 / 3 / 167) iti lup / 'lupi nAmamAlA // (1) // * // puSpyati / 'puSpa vikasane' (di0 yuktavadvyaktivacane' (12151) 'harItakyAdiSu vyaktiH' pa0 se.) pacAdyac / (3 / 1 / 134) / 'puSpaM vikAsa aartve| (vA0 1 / 2 / 52) iti liGgameva prakRtivat / na sNkhyaa| dhanadasya vimAne ca kusume netrarujyapi' iti haimH|| (2) AdinA 'kozAtakI (drAkSA) badarI kaNTakA rikA' ityaadyH|| // // prasUyate sma / 'pUGa prANiprasave' (di0 A0 se.)| AzvatthavaiNavaplAkSanayagrodhaiGgadaM phale // 18 // 'khAdaya oditaH' (ga0 3 / 3 / 1) / 'oditazca' (8 / 2 / 45)| bAIca iti niSThAnatvam / 'prasUnaM tu prasUte phalapuSpayoH' iti haimH|| (3) // * // kusyati / 'kusa saMzleSaNe' (di. 50 se0)| ___Azvattheti // azvatthasya phalam / Azvattham / 'plakSA'kuserumbhomedetAH' (u0 4 / 106) ityumaH / saMjJApUrvakatvAnna dibhyo'N' (4 / 3 / 164) // (1) // // veNoH / 'bilvAdibhyoguNaH / 'kusumaM strIrajonetrarogayoH phalapuSpayoH // (4) // 1 // 'N' (4 / 2 / 136) / (mayaTi (4 / 3 / 143) prakRte aNaH ) vidhernANo luk // (1) // // 'nyagrodhasya ca kevalasya' (7/'sarvasAdhusamAneSu samaM syAdabhidheyavat' (iti medinI) // // 35) ityaic // (1) // // iGgudyA idam // (1) // 1 // catvAri 'puSpasAmAnyasya // . bRhatyAH phalam // (1) // * // 'azvatthAdiphalAnAm' makarandaH puSparasaH pRthakpRthagekaikam // makaranda iti // makaramapi dyti| kAmajanakatvAt / phale jambvA jambUH strI jambu jAmbavam / 1-vacitpustake 'sumam' iti pATha upalabhyate // 2-'prAdi- phale iti // jamati / 'jamu adane' (bhvA0 pa0 se.)| samAsaH' ityanena 'prAdibhyo dhAtujamya vAcyo vA cottarapadalopaH' 'andUdRmbhUjambU-' (u0 1 / 93) ityanena kUpratyayo bugAiti vArtikasmaraNe tu na kaapynuppttiH|| 3 'vezyA zmazAnasumanA iva varjanIyA' iti zUdrakaprayogaH-iti mukuttH|| 1-'kausume reNau' iti paatthH|| citpustake yo dhAtujanya vezyA zmazAna Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nauSadhivargaH4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / A AAAAAAAAA prAmazca nipAtitaH / 'jambUH syAtpAdapAntare / tathA sumerusa- NAzyate / 'aza bhojane' (tyA0pa0 se.) karmaNi lyuTa riti dvIpabhede'pi ca striyAm' / jambvAH phalam / 'jambvA / (3 / 3 / 113) / (4) // * // zAlmalivaTAdyapekSayA na zvazciraM vA' (4 / 3 / 165) ityaN / tasya vidhAnasAmarthyAnna luk / tiSThati / 'supi sthaH' ( 3 / 2 / 4) iti kaH / pRSodarAdiH (6|pksse 'oraj' (4 / 1 / 139) tasya 'lup ca' (413 / 166) iti 3 / 109) / yadvA,-azvatthaM jalamasyAsti / arzaAdyac (5|thaa lup| 'lupi yuktavat-' (1 / 2 / 51) / pakSa 'phale luka' 2 / 127) / 'ApaH prajAhitaM zItamazvatthaM pavanaM viss(4|3|163)| lupi jambUH // (1) // // luki 'haskho napuMsa- m' iti kezaramAlA / 'azvatthaH pippaladrau syAdazvatthA ke-'(1|2|48 ) iti hekha jambu // (2) // * // aNi jAmba- pUrNimA matA' // (5) // * // paJca 'pippalavRkSasya' // dham // (3) // // trINi 'jambUphalasya // atha kapitthe syurddhitthgraahimnmthaaH| puSpe jAtiprabhRtayaH svaliGgAH tasmindadhiphalaH puSpaphaladantazaThAvapi // 21 // puSpa iti // jAtyAH puSpam / jAtiH / 'puSpamUleSu bahu- atheti // kapayastiSTantyatra / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) lam' (vA0 4 / 3 / 166) iti 'anudAttAderaJ' (4 / 3 / - amaramAlAyAM pavargatRtIyamadhyaH (kavisthaH) api 140) aNaH (4 / 3 / 135) ca lup / 'yUthikAzephAlikA- pRSodarAdiH // (1) // * // dadhivarNoM dravastiSThatyasmin // mllikaadyaaH|| (2) // * // gRhNAti / 'graha upAdAne' (tryA0 pa0 se.) / bIhayaH phale // 19 // grahyAditvAt ( 3 / 1 / 134 ) NiniH // (3) // 1 // mananam / vIti // yavAnAM phalAni / yvaaH| 'avayave ca prANyo- 'mana jJAne' (di. A0 a0)| saMpadAdiH (vA0 3 / 3. 4-' (4 / 3 / 135) ityaN / 'phalapAkazuSAm-' (vA0 4 / 3 / 108) / 'gamaH kvau' 'gamAdInAm' (6 / 4 / 40) iti 166) iti lup / mASAH / mudgAH // nalopaH / tuk (6 / 1 / 71) mathati / 'mathe viloDane' (bhvA0 pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / mato mthH| 'manmatha: vidAryAdyAstu mUle'pi kAmacintAyAM kapitthe kusumAyudhe' // (4) // // dadhi . vIti // vidArtha bhUkUSmANDyA mUlaM puSpaM phalamapi / phale'sya // (5) // * // puSpayuktaM phalamasya // (6) // * // dntaavidaarii| gambhArI / zAlaparNI // nAM zaTha iva / apakAritvAt // (7) // * // sapta 'kapitthasya' puSpe klIbe'pi paattlaa| 'kaitha' iti khyAtasya // puSpa iti // pATalAyAH puSpam / luki (vA0 4 / 2 / - udumbaro jantuphalo yajJAGgo hemadugdhakaH / 166) pATalam / 'pATalaH kusume varNe'pyAzuvrIhizca pATalaH' udviti // ullaGghitamambaramanena / udatizayenAmbate vaa| iti zAzvatAt puMliGgo'pi // 'abi zabde' (bhvA0 A0 se.)| bAhulakAdaran / pRSodabodhidrumazcaladalaH pippalaH kuJjarAzanaH // 20 // rAdiH (6 / 3 / 109) / 'udumbarastu dehalyAM vRkSabhede ca azvatthe | pnnddke| kuSThabhede'pi ca pumAMstAne'pi syAnnapuMsakam' iti bodhIti // budhyate / 'budha avagamane' (di. aa0a0)| medinI / mukuTastu medinIsaMmatyA TavargatRtIyamadhyamapyAha / 'sarvadhAtubhya in' (u04|118)| 'noktamanityam' iti na tanna / tatra madhyavarNaniyamAbhAvAt / Adyantayoreva niyaguNaniSedhaH / 'bodhiH puMsi samAdhezca bhede pipplpaadpe'| mAt // (1) // * // jantavaH phale'sya // (2) // // yajJamarakhakoSe'pi 'pippalo bodhirazvatthaH' iti / bodhizcAsau druma gati / agirgatyarthaH (bhvA0 pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3|2|shv // (1) // // calaM dalamasya / (2) // * // pippalaM jalama- | 1) // (3) // * // hemavarNaM dugdhamasya // (4) // * // catvAri syAsti / mUle siktatvAt / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / "pi 'udumbrsy'|| ppalaM salile vastracchedabhede ca nA tarau' // (3) // // kuJjare- kovidAre camarikaH kuddAlo yugapatrakaH // 22 // ___ kovIti // kuM bhUmiM vidRNAti 'dR vidAraNe' (kyA0pa0 1-'pariNatajambuphalopabhogahRSTA' iti kirAte hasvAntaprayogaH / soma Na/11 se0)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // (1) tatra phala uttarapade 'iko hasvo'Gyo gAlavasya' (6 / 3 / 61) iti // 4 // camaramasyAsti / 'ata iniThanauM' (5 / 2 / 115) // (2) hasvatvam' iti vAmanaH / ata eva 'jalajambUjalAvilAsravantyaH' iti vRkSe'pi 'eko havaH' iti hasvatvam / 'jambuH' iti prakRtya // * // kumuddAlayati / 'dala vidAraNe' (cu0 u0 se.)| 'karmantaramasti / 'tapmAjamvoH phalaraso nadI bhUtvA pravartate' iti saMsA NyaNa' (3 / 2 / 1) / zakandhvAdiH (vA. 6 / 1 / 94) / rAbateH-iti mukuTaH // 2-zAzvate'pi svAmipustakayoH 'pATalama' ('kuddAla: syAtpumAnbhUmidAraNe yugptrke')|| (3) // iti klIbapAThasyaivopalambhena 'pATalA pATalau strI syAdasya puSpe yugaM yugmaM patramasya // (4) // // catvAri 'kovidArasya'. punarna nA' iti medinyAM puMstvasya niSedhAnna puNlinggH|| ! 'kacanAra' iti khyAtasya // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dvitIyaM kANDam 'kamalinyAM ca vainateyasya mAtari' ) // ( 8 ) // * // aSTa 'sonAlu dhanavaheDha' iti khyAtasya // syurjambIre dantazaThajambhajambhIrajambhalAH // 24 // syuriti // jayate / ' jamu adane ' ( bhvA0 pa0 se0)| 'gambhIrAdayazca' ( u0 4 / 35 ) iti sAdhuH / ' jambIra: prasthapuSpe syAttathA dantazaThadrume // (1) // // dantAnAM zaTha iva / (syAddantazaTho jambIre kapitthe karmaraGgake / nAgaraGge'pi ca pumAn syAccAryAM tu yoSiti' ) // (2) // 3 // jambhayatyamlatvAt / 'jabhI gAtravinAme' (bhvA0 A0 se0 ) / pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'radhijabho - ' ( 7 / 1 / 61 ) iti num / 'jambhaH syAddAnavAntare / dantabhojanayoraMse hanau jambIratUnayoH ' // (3) // // gambhIrAditvAt ( u0 4 / 35 ) iran // (4) // * // vRSAditvAt ( u0 1 / 106 ) kalac / ( 'jambhala: puMsi jambIre buddhadevAntare'pi ca ' ) // ( 5 ) // // patha 'jambIrasya', 'jambherI' iti khyAtasya // varaNe varuNaH setustiktazAkaH kumArakaH / Aragiti // A ragaNam / 'rage zaGkAyAm' (bhvA0 pa0 se0 ) / saMpadAdiH ( vA0 3 | 3 | 108 ) / AragaM rogazaGkAmapi hanti / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / ' bahulaM taNi' ( vA0 2|4|54) iti hantervadho'dantaH / 'vyalopau ' ( vA0 6 / 4 / 48) ityalopaH / 'raJja rAge' ( bhvA0, di0 u0 a0 ) / saMpadAdiH ( vA0 313 / 108) ArajaM rogarAgamapi hanti / yattu mukuTaH - A samantAt rujaM vadhati chinatti / 'vadha chedanasevanapUraNeSu' / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) - ityAha / tanna / ukta dhAtoH pANinIye kutrApyadarzanAt / yattu -vadhiH prakRtyantaram -- iti 'janivadhyozca ' ( 7 / 3 / 35) iti sUtre'pi vRttiH / tanna / munitrayavirodhAt iti prapaJcitaM manoramAmaNDane / yadapi khAminoktam -- A samantAd rujAM vadho'tra -- iti / tadapi na / vyadhikaraNabahuvrIhitva - pRSodarAdi ( 6 / 3 / 109 )tvakalpanaprasaGgAt // * // tryacko'pi hrasvAdirapi / 'Aragvadho 'tha saMpAkaH kRtamAlastathArzvadhaH' iti ratnakoSAt // (1) // * // rAjA cAsau vRkSazca / vRkSANAM rAjA / rAjadantAdiH (2 / 2 / 31 ) iti vA / rogANAM rAjAnaM vRzcati, iti vA / 'ovrazcU chedane' (tu0 pa0 se0) / bAhulakAt sakU // ( 2 ) // // samyak pAko'sya / dantyAdiH / ' saMpAkastarkake, pRSThe triSu nA caturaGgule' // * // zaM kalyANaM pAko'sya, iti (zaMpAkaH) tAlavyAdirapi // * // svAmI tu -- zamIM zivim akati, iti vigRhNan 'zamyAkaH' iti pAThaM manyate // (3) // // catasro'GgulayaH pramANamasya parvaNaH / tadyogAd vRkSo'pi // (4) // // Arevayati niHsArayati malaM sArakatvAt / 'rebru, plava, gatau' (bhvA0 A0 se0) / Nic (3 / 1 / 26) / vic (3 / 2 / 75) / ati 1 'ata sAtatyagamane' ( bhvA0 pa0 se0 ) / pacAdyac (3 / 1 / 134) Arev cAsAvatazca // ( 5 ) // // vyAdhIn hanti / 'karmaNyaN ' ( 3 / 2 / 1) 'hanasto'ciNNaloH ' (7 / 3 / 32) // (6) // * // kRtA mAlA'sya puSpaiH // ( 7 ) // * // zobhano varNo'sya // // suSThu parNAnyasya, iti vA pAThaH / ('suparNaH kharNacUDe ca garuDe kRtamAlake / suparNA vareti // vRNoti / 'vRJ varaNe' ( vA0 u0 se 0 ) / kartari lyuT ( 3 / 3 / 113) | kartari lyuT ( 3 / 3 / 113 ) ( 3 / 3 / 117) vA // (1) // * // 'kRvRdAribhya unan ' ( u0 3 / 53 ) / 'varuNastarubhede'psu pratIcIpati sUryayoH // ( 2 ) // * // sinoti, sIyate vA / 'SiJ bandhane' ( vA0 u0 a0 ) / 'sitani-' (u0 1 / 69) iti tun / 'seturnAlau kumArake' // (3) // * // tiktaH zAko'sya / zAkatvaM cAsya patrANAM zAkamadhye pAThAt / ' tiktazAkastu khadire varuNe patra sundare ' // (4) // // kumArazcirataruNatvAt / kumArayati / 'kumAra krIDAyAm' ( cu0 u0 se0 ) / pacAdyac ( 3|1|134 ) / kumAra iva 'ive pratikRtau ' ( 5 / 3 / 96 ) iti kan // ( 5 ) // // paca 'varaNasya' // puMnAge puruSastuGga kesaro devavallabhaH // 25 // neti // pumAn nAga iva / ' upamitaM vyAghrA - ' (za 1 / 56 ) iti samAsaH / puMnAgo nRzreSThaH / prAdhAnyAtsa iva / 'puMnAgastu sitotpale / jAtIphale narazreSThe pANDunAgemAntare // ( 2 ) // * // purati / 'pura agragamane' (tu0 pa0 se0 ) / 'puraH kuSan' ( u0 4 / 74 ) / yattu - 'piparti' iti puraH kuSan' ityupanyastaM mukuTena / tadrabhasAt / 'puruSastvAtmani nare puMnAge ca ' // ( 2 ) // // tuyate / 'tuji hiMsAyAm ' ( bhvA0 pa0 se, cu0 u0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / nyaGkAdiH (7/3/53 ) | uccatvAdvA / 'tuGgaH puMnAganagayo rbudhe syAdunnate'nyavat / tuGgI proktA haridrAyAM varvarAyAmapISyate' iti haimaH // (3) // * // prazastAH kesarA asya / arzaAyac (5 / 2 / 127 ) / 'kesaro nAgakesare / turaMgasiMhayoH ' | 136 amarakoSaH / saptaparNe vizAlatvakU zArado viSamacchadaH / sapteti // kANDe kANDe sapta parNAnyasya // (1) // * // vizAlA tvagasya // (2) // * // zaradi puSyati / 'kAlAtsAdhupuSpyat -' ( 4 / 3 / 43 ) ityaN // * // zAradI yantA'pi / 'zAradI toyapippalyAM saptaparNe ca zAradI' iti dantyAnteSu rudraH / ('zArado'bde, striyAM toyapippalIsaptaparNayoH / sasye klIbaM, zarajAtanUtanApratibhe triSu' iti medinI // ( 3 ) // // viSamAzchadA yasya // (4) // // catvAri 'saptaparNasya', 'chatavatI' iti khyAtasya // Aragvadhe rAjavRkSasaMpAkacaturaGgulAH // 23 // ArevatavyAdhighAtakRtamAlasuvarNakAH / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4 ] skandhakezeSu bakuladrume / puMnAgavRkSe kiMjalke syAtkesaraM tu hiGani' iti haimaH // (4) // // devAnAM vallabhaH // ( 5 ) // * // paJca 'puMnAgasya', gurjaradeze 'saMdezarA' iti khyAtasya // pAribhadre nimvatarurmandAraH pArijAtakaH / vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 137 SAmapi - ' ( 6 / 3 / 137) iti dIrghaH / yadvA - yAH lakSmyAstana itanaH kapInAM kapervA itanaH // ( 2 ) // // Amramatati 'ata sAtatyagamane' (bhvA0 pa0 se0 ) 'kRJAdibhyo vun ' ( u0 5 / 35) // * // hrasvAdirapi / amlatvamatati / ralayoraikyam / 'kapicUto'mrAtako'sya phale pazuharItakI' iti trikANDazeSaH // (3) // * // trINi 'AmrAtakasya' 'aMbADA' iti khyAtasya // | madhUketu guDapuSpamadhumau // 27 // pArIti // pAramasyAsti / ata iniH ( 5/2/115 ) pAri pAraM gataM bhadramasya, parito bhadramasya iti vA / prajJAcaN ( 5 / 4 / 38 ) / ' pAribhadrastu nimbadrau mandAre deva - dAruNi' // (1) // * // niyamayati / 'yama upara me' ( bhvA0pa0 se0 ) / 'pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / nivati / 'Nivi secane' (bhvA0 pa0 se0 ) / pacAdyac (3 / 1 / 134) / bavayoraikyam / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19) vA / nimbasaMjJakastaruH / zAkapArthivAdiH ( vA0 2 / 1 / 69 ) // ( 2 ) // // mandA arA yasya / mandamRcchati vA / 'R gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) yadvA, mandate / 'madi stutyAdau' (bhvA0 A0 se0 ) 'aGgimadimandibhya Aran' ( u0 3 / 134 ) // (3) // * // pAri pAraM gataM jAtaM janmAsya / pAriNaH samudrAjjAto vA khArthe kan ( 5 / 3 / 75 ) // (4) // // catvAri 'nimbataroH' 'vakAyinI' iti khyAtasya // tinaze syandano nemI rathaduratimuktakaH // 26 // vaJjulazcitrakRca / / vAnaprasthamadhuSTIlau madhviti // mahyate manyate vA / 'maha pUjAyAm' (bhvA0 pa0 se0 ) 'mana jJAne' ( di0 A0 a0) vA / 'ulUkAdayazca' ( u0 4 / 41 ) iti sAdhuH // (1) // // guDa iva puSpamasya // ( 2 ) // // madhunAmA drumaH // (3) // * // vanaprasthe vanaikadeze bhavaH / 'tatra bhavaH' ( 4 / 3 / 53 ) ityaN / 'vAnaprastho madhUkespi syAttRtIyAzrame pumAn // (4) // // madhu SThIvati / 'Thivu nirasane' ( vA0 pa0 se0 ) / ' igupadha-' ( 3 / 1 / 135) iti kaH / pRSodarAdiH ( 6 | 3|109 ) / madhu STIle garbhe'sya, iti vA // (5) // * // paJca 'madhUkasya' 'mahuA' iti khyAtasya // jalaje'tra madhUlakaH / jaleti // atra madhUke / madhu lAti / 'lA dAne' (a0 pa0 a0 ) / ' Ato'nupa -' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH / ' anyeSA - mapi - ' ( 6 / 3 / 137 ) iti dIrghaH / svArthe kan (5 / 3 / 75) // (1) // * // 'girije'tra' iti mUlapAThaH - iti subhUtyAdayaH / 'gaurazAko madhUko'nyo girijaH so'lpapatraka:' iti mAdhavaH / 'madhUko'nyo madhUlastu jalajo dIrghapatrakaH' iti svAmI // ekam 'jalajamadhUkasya' // pIlau guDaphalaH sraMsI tinIti | atizayena nezati / 'Niza samAdhI' (svA0 pa0 se0 ) 'igupadha-' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / yadvA - atizrAnto nizAH / 'atyAdayaH - ( vA0 2 / 2 / 18 ) iti smaasH| pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) // (1) // // syandate / 'syandU prasravaNe' ( bhvA0 A0 se 0 ) / 'bahulamanyatrApi ' ( u0 2 / 78 ) iti yuc / 'syandanaM tu smRtaM klIbe rathAGge tinize nari' iti rabhasaH / ' syandanaM tu srutau nIre, tinize nA, rathe'striyAm' // (2) // * // nayati / ' NIJ prApaNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'niyo miH' ( u0 4 / 43 ) / 'puMliGgasti nize nemizvaRprAnte striyAmapi' iti rudraH / 'ThUlope - ' ( 6 / 3 / 111) iti dIrghaH // (3) // * // rathasya duH / tatropayukta syAt // (4) // * // atizayito mukto vistAro'sya / kap (5|4|154) // ( 5 ) // // vacyate / 'vadhu gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAdulo jatvaM ca / 'vaJjalaH puMsi tinize betasAzokayorapi' // (6) // * // citraM karoti / avidArthe'pi laghutvAt / kvip (3 / 2 / 76) // * // sapta 'tinizasya' // atha dvau pIta kapItanau / pIlAviti // pIlati / 'pIla pratiSTambhe' ( vA0 pa0 se0 ) / mRgayvAditvAt ( u0 1137 ) uH / ('pIluH pumAn prasUne syAt paramANau mataGgaje / asthikhaNDe ca tAlasya kANDapAdapabhedayoH ' ) // (1) // // guDa iva phalabhasya // ( 2 ) // * // sraMsayati malam / 'saMsu adhaHpatane' ( vA0 A0 se 0 ) / Avazyake NiniH ( 3 / 3 / 170 ) // (3) // // trINi gurjara - deze 'pIlu' iti khyAtasya // | tasmiMstu girisaMbhave // 28 // recast at tasminniti // tasmin pIlau girije / akSNoti / 'akSU vyAptau saMghAte ca ' ( vA0 pa0 se0 ) / bAhulakAdoTaH / 'akSasyevoTA H parNAnyasya' iti vA // (1) // * // karparamAlati / 'ala bhUSaNAdI' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaNU' AmrAtake atheti // pItaM karoti / 'tatkaroti - ' ( vA0 319116) iti Nic / 'bahulamanyatrApi - ' ( u0 2178 ) iti yuc // (1) // * // tanoti / 'tanu vistAre' ( ta0 u0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) kapInAM kapervarNasya vA tanaH / ' anye- | ( 31211) / yadvA - karparAsyAsti / sidhmAditvAt (5/2/97) amara0 18 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / [ dvitIyaM kANDam 1 lac // * // 'kandarAlaH' iti vA pAThaH / pUrvavat // ( 2 ) ityajayAt // ( 5 ) // * // vAyati / 'ovai zoSaNe' (bhvA0 // * // dve 'parvatapIloH' 'akharoTa' iti khyAtasya // pa0 a0 ) kvip ( 3 / 2 / 178 ) / vAM zuSkam A samantAcI - aGkoTe tu nikocakaH / ramasya // (6) // * // vajati 'vaja gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAdulac, num ca 'valaH puMsi tinize vetasAzokayorapi // ( 7 ) // * // sapta 'veta' iti khyAtasya // dvau parivyAdhavidulau nAdeyI cAmbuvetase // 30 // 138 aGkoTa iti // ayate 'aki lakSaNe' ( bhvA0 A0 se0)| bAhulakAdoTaH // (1) // * // nikucyate / 'kuca zabde tAre' (bhvA0 pa0 se0 ) 'kRJAdibhyo vun' ( u0 535 ) // (2) // * // 'aGkolaH' api // // dve 'aGkolasya' 'DherA' iti khyAtasya // palAze kiMzukaH parNo vAtapothaH / paleti // prazastAni palAzAnyasya / arzaAdyac (5/2/127) / yadvA, - palaM mAMsamaznAti / 'aza bhojane' ( kyA0 pa0 se0)| 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1 ) / 'palAzaH kiMzuke'srape harite palAzaM patre' iti haimaH // (1) // // kiMcit zuka iv| zukatuNDAbhapuSpatvAt // ( 2 ) // * // pRNati / 'pRNa prINane ' ( tu0 pa0 se 0 ) ac (3 / 1 / 134) / yadvA - prazastAni parNAnyasya / arzaAdyac ( 5 / 2 / 127 ) / yadvA, piparti / 'pR pAlanapUraNayoH' (ju0 pa0 se 0 ) 'kRpRvRSibhyAbhyo naH' ( ) / 'parNa patra kiMzuke nA' // (3) // // vAtaM pothayati 'putha hiMsA - yAm ' ( di0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaN ' ( 3 / 2 / 1) // (4) // * // catvAri 'palAzasya' // atha vetase // 29 // rathAbhrapuSpavidulazItavAnIravaJjulAH / atheti // ayanam / 'iN gatau' (a0 pa0 a0 ) / 'napuMsake' ( 3 / 3 / 114 ) iti ktaH / vA vikalpasyetaM jJAnaM syati / 'So'ntakarmaNi' ( di0 pa0 a0 ) / ' Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / yadvA, Uyate / 'vej tantusantAne' ( vA0 u0 a0 ) / 'vebastuT ca' ( u0 3 / 118 ) ityasac / bAhulaqAdAtvaM na / yattu -- ' vetasavAhasapanasAH' ityasani nipAtanAdeva tuT-ityAha mukuTaH / tanna / uNAdiSu tatsUtrAdarza - nAt // (1) // // ramyate'tra / ' ramu krIDAyAm ' ( bhvA0 A0 a0 ) 'hanikuSiNi mikAzibhyaH kthan' ( u0 22) / ' rathau syandanavAnIrau' ityajayaH / ' rathaH pumAnavayave syandane vetase'pi ca ' // ( 2 ) // * // abhramiva abhrasamaye vA puSpamasya // (3) // * // vetti, vidyate, vA / bAhulakAdulac guNAbhAvazca / 'vidulastu pumAnambuvetase betase'pi Mca' // (4) // * // zItamasyAsti / ac (5/21127) / 'vetase bahuvAre nA guNe zItaM hime triSu' iti rabhasaH / klIbaliGgamapi / 'zItaM tuSAravAnIrabahuvAradrumeSu ca ' zobheti // zobhAMmanakti / 'ajU vyaktimrakSaNakAntigatiSu' (ru0 pa0 se0 ) / kartari lyuT ( 3 / 3 / 113) / 'bahulamanyatrApi ' ( u0 2178) iti yujvA // * // prajJAyaNi (5/3/48 ) 'zaubhAJjanaH // * // suSThu bhA tAmanakti / lyuT (33330 113) / prajJAdyaNi ( 5 / 4 / 38 ) ('saubhAJjanaH ') dantyAdirapi // (1) // * // zinoti / 'zib nizAne' ( khA0 u0 a0 ) / 'jatrvAdayazca' ( u0 4 / 102 ) iti nipAtitaH / 'zizurnA zAkamAtre ca zobhAjanamahIruhe' // ( 2 ) // tIkSNo gandho'sya / ' zeSAdvibhASA' ( 5|4|124 ) iti kapa // ( 3 ) // * // AkSIvate, AkSIvayati vA / 'kSI made' ( bhvA0 A0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 124) // * // hrasvA* dirapi / ' akSIvaM vazire, zigrau nA, -'matte punaranyavat // (4) // // mocayati / 'mucla mokSaNe' ( tu0 pa0 a0 ) / Nic ( 3 / 1 / 26 ) / ac (3 / 1 / 134) / ' mocaH zobhAjane puMsi mocA zAlmalirambhayoH' / tataH svArthe kan (5) 3 / 75) // (5) // * // paJca 'ziyoH' 'sahejana' iti | khyAtasya // dvAviti // parividhyate / 'vyadha tADane' (di0 pa0 a0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / 'parivyAdhastu puMsi syAdvetase ca dumotpale' // (1) // * // nadyAM bhavA / ' nadyAdibhyo Dhak ( 4123197 ) / ' nAdeyI nAgaraGge syAjjayAyAM jalavetase / bhUmi jambvAM ca jambvAM ca kAGguSThe'pi ca yoSiti' (?) // (3) // * // ambuni jAto vetasaH / zAkapArthivAdiH ( vA0 2 / 1 / 69 ) / (4) // * // catvAri 'jalajAtavetasasya' // zobhAJjane zigrutIkSNagandhakAMkSIvamocakAH / 1 - layanam lIH saMzleSaH / kkipU ( vA0 3 / 3 / 108 ) / tayA kocako vyathAjanakaH / 'likocakaH' iti tu zrIkaraH - iti mukuTaH // 1--- 'palAzaH kiMzukaH zaTI / haridvarNo rAkSasazca palAzaM chedane smRtam' iti pAThaH // rakto'sau madhuzigruH syAt rakta iti // asau zobhAJjanaH / raktapuSpaH / madhupradhAnaH zizuH - iti mukuTaH / rakto madhukaraH / 'raktakaNThAnAm' ii darzanAt / madhurmadhuraH / zizuH - ityeke // (1) // * // ekama 'madhuziyoH ' 'magunA' iti khyAtasya // ariSTaH phenilaH samau // 31 // arIti // na riSTamasmAt / 'ariSTo lazune nimbe 1- 'kAkSIra' iti rAntamidam - ityanye - iti mukuTaH // 2 - ' taruNIjana ivAdhigatazobhAJjano vasantasamayaH prAdurAsIda ityAzcaryamaJjarItastAlavyAdiH - iti mukuTaH // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 139 pheniLe kAkakaGkayoH' // // riSTo'pi / riSTaM kSemAzubhAbhAve | vaTayozca zamItarau / nyagrodhI tUpacitrAyAm // (1) // * // puMsi khaDne ca phenile // (1) // * // pheno'syAsti / 'phenA- | bahavaH pAdA asya / 'saMkhyAsupUrvasya' (5 / 4 / 140) // (2) dilaca' (5 / 2 / 99) / ('phenilo'riSTapAdape / phenilaM | // * // vttti| 'vaTa veSTane' (bhvA0pa0 se.)| ac (3|1|mdnphle badare phenvtypi')|| (2) // * // dve 'ariSTasya' | 134) / 'vaTI-triSu guNe puMsi syAnnyagrodhakapardayoH // 'rIThA' iti khyAtasya // (3) // * // trINi 'vaTasya // vilve zANDilyazailUSo maaluurshriiphlaavpi| | gAlavaH zAvaro lodhrastirITastilvamArjanau / bIti // bilati / 'bila bhedane' (tu. pa0 se.)| gAleti // gAlavasyApatyam / 'RSyandhaka-' (4 / 1 / 114) ulvAdiH ( u0 4 / 95) ('bilvaM phale zrIphale naa')|| (1) ityaNa / gAlaM netrasravaM vAyati / 'ovai zoSaNe' (bhvA0pa0 // // zaNDate / 'zaDi rujAyAm' (bhvA0 A0 se.)| a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti ko vaa| 'gAlavo 'sali-' (u0 1154) ityAdinelac / zANDilasya gotrApa munibhede syAlodhravRkSe ca kIrtitaH' // (1) // // shbraannaatym| 'gargAdibhyo yan' (41105) zANDilya iva, mayam 'tasyadam' (4 / 3 / 120) ityaN / 'zAvarI zUkaiti / zaNDayati rujaM karoti vA / ilaci (u0 154) zimbyAM syAt puMsi pApAparAdhayoH / lodhne ce' iti tAlakhArthe Syam (vA0 5 / 1 / 124) / 'zANDilyaH pAvakA vyAdiH // * // dantyAdirapi / 'sAvarAkhyAparAdhe ca lodhe ntre| bilve munau ca' iti haimaH // (2) // * // zilUSasyA pApe ca paThyate' iti dantyAdAvajayaH // (2) // * // ptym| zailUSa iva iti vA / 'naTe bilve ca zailUSaH' ruNaddhi 'rudhira AvaraNe' (ru0 u0 a0) bAhulakAdn / iti tAlavyAdimUrdhanyAnte rabhasaH // (3) // * // mAM lakSmI 'zuddhAdayaH' iti ran-iti mukuTaH / tanna / tAdRzasUtrAbhApareSAM lunAti / 'luJ chedane' (tryA0 u0 se.) / bAhu vAt / kapilikAdiH (vA0 8 / 2 / 18) / (rodho'pi latvAlakAik // (4) // // zrIpadaM zrIpriyaM vA phalamasya / zAka bhaave| 'rodhro nA gAlave klIbamaparAdhe ca kilbiSe' iti pArthivAdiH (vA0 211169) / 'zrIphalaH puMsi mAlUre medinI) // (3) // * // tIryate malamanena / 'kutakRpibhyaH dhAtrInIlikayoH striyAm // (5) // * // paJca 'bilva- kITan' (u0 4 / 185) / itvam (7 / 1 / 100) / raparatvam (111151) // (4) // * // tilatyanenAGgam / 'tila snehane' (tu0pa0 se.)| ulvAdiH (u0 4 / 95) // (5) // * // lakSo jaTI parkaTI syAt mAya''nena / 'mRjU zuddhau' (a0pa0 se.)| lyuTa (3 / 3 / - pleti // prakSarati / 'kSara saMcalane' (bhvA0pa0 se.)| 117)-nandyAdilyuH (3|1|134)-iti mukuttH| tanna / 'anyebhyo'pi- (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / kapili- tasya kartari vidhAnAt / 'mArjanaM na dvayormASTarTI puMsi syAllodhrakAdiH (vA0 8 / 2 / 18) / yadvA,-plakSyate / 'plakSa bhakSaNe' zAkhini' // (6) // * // SaT 'zvetalodhrasya / Adyau (bhvA0 u0 se.)| karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19) / plakSati adho zvetalone, zeSA raktalole-iti khAmI // gacchati vaa| ac ( 3 / 1 / 134) / 'plakSo jaTIgardabhANDa- AmrazcUto rasAlaH dvIpabhitkuJjarAzane // (1) // // jaTati / 'jaTa saMghAte' Amna iti // amyate / 'ama gatyAdau' (bhvA0 pa0 (bhvA0pa0 se.) / 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / 118) se.) 'amitamyordIrghazca' ( u0 2 / 16) iti rak dIrghazca // DIe (ga0 4 / 1 / 45) vA / 'jaTA lagnakace mUle mAMsyAM (1) // * // cUSyate sma / 'cUSa pAne' (bhvA0pa0 se.)| plakSe punarjaTI' / rudre tu--'gardabhANDe jaTIplakSau' // (2) ktaH ( 3 / 2 / 102) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / cyotati // // pRcyte| 'pRcI saMparke' (ru0pa0 se.)| bAhulakAt rasam iti vaa| 'cyutir kSaraNe' (bhvA0pa0 se0)| ac kaTaH / gaurAdiGIS (4 / 1 / 41) / 'parkaTI nUtanaphale pUgAdeH (3 / 1 / 134) // (2) // * // rasamalati / 'ala bhUSaNAdau' plakSapAdape' / zAzvate'pi-'vijJeyA parkaTI plakSaHplakSaH pippala- (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' ( 3 / 2 / 1) // (3) // * // trINi pAdapaH // (3) // * // trINi 'plakSasya' 'pAkara' iti 'AmravRkSasya // khyAtasya // asau shkaaro'tisaurbhH||33|| nyagrodho bahupATaH // 32 // / asAviti // saha kArayati melayati dvandvam / ac nyagiti // nyak ruNaddhi / 'rudhir AvaraNe' (ru0 u0 (3 / 1 / 134) // (1) // * // atizayitaM saurabhamasya // 'a0) 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / 'nyagrodhastu pumAn vyAma- ekam 'atisugandhAmrasya' // vRksssy|| 1-'viTe munau' iti pAThaH // 2-'savaTo'pyavaTasaMkulaH' iti 1-itaH param-'zAMkariH puMsi kArtikeye gaNAdhipe' ityapi damayantIzleSaH // | likhitamAsIt / paraMtu tanna prakRtopayuktam // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 amrkossH| [dvitIyaM kANDam KARAVARATRAIAANWwWAVANWARANANnnnnnnnnnnar kumbholUkhalakaM klIbe kauziko gugguluH purH| karmaNi lyuTa ( 3 / 3 / 113) / 'rAjAdanaM kSIrikAyAM piyAle kviti // 'kumbholUkhalakam' iti saMghAtavigRhItam / / kiMzuke'pi ca' // // "rAjAtanam' iti pAThe rAjAnamatati, 'kArmuke vAranAryAM ca kumbhaH klIbaM tu guggulau' iti rbhsH| iti vA lyuH (3 / 1 / 134) / 'rAjAdanaM prasarako rAjAtanaH' 'udUkhale guggulI ca klIbamuktamulUkhalam' iti rudraH / / iti vAcaspatiH // (1) // * // pIyate / 'pIyuH' sautro dhaatuH| 'kumbholakhalakaM kumbhaM kumbholaH khalakaM varam' iti | 'pIyukvaNibhyAM kAlan hakhaH' ( u0 3 / 76 ) // // bAhulakAta vAcaspatiH // * // kmumbhti| 'umbha pUraNe' (tu. 0 se.)/ prINAteH kAlani priyAlezca / 'priyAlazca piyALaka' 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / zakandhvAdiH (vA. 6 / 1194) // iti mAdhavaH // (2) // // saino lInaH kadurvarNo'sma // (3) (1)||AUM|| Urdhva kham ulukham / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / // dadhanti dhArayanti / 'dhana dhAnye (ju0 pa0 se.)| ulUkhaM lAti / 'lA dAne' (a0p0a0)| 'Ato'nupa- 'bhRmRzI-' (u0 17) ityuH / 'dhanuH piyAladrumaH' iti ruup(3|2|3) iti kaH / tataH svArthe kan (5 / 3 / 75) // (2) ratnAkaraH / 'dhanuH pumAn priyAladrI rAzibhede zarAsane' iti // * // kumbholukhalakAkArAda vRkSakozAnniryAtam // koze nAnteSu medinI // * // usiH (2 / 117) vA / 'dhanaH bhavaH / adhyAtmAdiThana (vA0 413160) 'kauziko nakule | piyAle nA, na strI rAzibhede zarAsane' iti sAnteSu ca vyAlagrAhe gugguluzakrayoH / kozajolUkayozca syAdvizvAmitra- | medinI // 4 // paTati / 'paTa gatau' (bhvA0pa0 se.)| aba munAvapi / kauzikI caNDikAyAM ca nadIbhede ca yoSiti' (3 / 11134) / 'paTaH priyAlavRkSe nA sucele punapuMsakam // (3) // * // gojti| 'guja steye' (bhvA0pa0 se.)| iti rabhasaH // // 'dhanuSa iva paTo vistAro'sya, samasta kvipa ( 3 / 2 / 178) gujo vyAdherguDati / 'guDa rakSaNe' (tu. nAma' iti khAmI // (4) // // catvAri 'priyAlasya p.se.)| bAhulakAduH / Dalayorekatvam // (4) // // purti| 'cAra' iti khyAtasya // 'pura agragamane' (tu0pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) gaMbhArI sarvatobhadrA kAzmarI madhaparNikA // 35 // iti kaH / para pATaliputrema guggulI tu pumAnayam' iti zrIpadaNI kAryazAlA rabhasaH / yattu-piparti / puraH / 'igupadha-' iti kH| 'udoSThyapUrvasya' (1 / 102) ityut-iti khAmyAha / tanna / / gamiti // kaM jalaM bibharti / 'DabhRJ dhAraNapoSaNayoH' 'prIj tarpaNe kAntI ca' (tryA0 u0 se. ) ityasya tatra graha- (ju0 u0 a0)| 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / pRSodarAditvAt NAt / 'prINAtIti priyaH' iti vRttikRtA vigRhItatvAt / gatvam // * // 'kaMbhArI' ityapi // (1) // * // sarvato bhara 'prINAtIti priyaH' ityuktvA 'igupadhajJAprIkiraH kaH' iti yasyAH / 'sarvatobhadra ityuktaH kAvyacitre gRhaantre| nimbe mAdhavoktezca // (5) // * // paJca 'guggulvRksssy|| nA sarvatobhadrA gaMbhArI naTayoSitoH' iti medinI // (2) zeluH zleSmAtakaH zIta uddAlo bahuvArakaH // 34 // | // * kaashte| 'kAza dIptau' (bhvA0 A0 se.)| 'anyezelariti // zilati / 'zila uJche' (tu0pa0 se.)| bhyo'pi-' (332175) iti manin / 'vano ra ca' (4117) bAhulakAduH // (1) // * // zleSmANamatati / 'ata sAtatya iti DIbro // (3) // // madhviSa prnnaanysyaaH| 'pApakarNagamane' (bhvA0 pa0 se.) / 'kun zilpisaMjJayorapUrvasyApi' (4 / 1164) iti GIS / khArthe kan (5 / 3 / 75) // (4) // 6 // zrIyuktAni parNAnyasyAH / 'zrIparNastvagnimanthe'bje zrIparNI (u0 2 / 32) // (2) // * // zyAyate sma / 'zyaiG gatau' zAlmalau haThe' iti haimH| 'zrIparNI kAzmarIkumbhyoH klIve (bhvA0 A0 a0)| 'gtyrthaakrmk-(3|4|72) iti ktH| 'dravamUrti-'( 6 / 1 / 24) iti saMprasAraNam / 'halaH' (6 / 4 / 2) padmAgnimanthayoH' // (5) // // bhadrANi parNAnyasyAH // (6) iti dIrghaH // (3) // * // uddAlayati / 'dala vizaraNe' (bhvA0 // * // kAzmarIzabdo'styasya / 'anyebhyo'pi dRzyate' (vA. pa0 se.)| Nic (3 / 1 / 26) / ac (3 / 11134) // (4) | 5 / 2 / 120) iti yap // (7) // 1 // sapta 'kAzmaryA' // 4 // bahUn vArayati / 'vRJ varaNe' (khA. u0 se.)| 'khaMbhArI' iti khyAtasya // NijantaH (3 / 1 / 26) 'kuna zilpisaMjJayoH' (u0 2 / 32) // atha dvyoH| (5) // * // paJca 'uddAlakasya' 'vahuAra' iti 'lasoDA karkadhUrbadarI kolI iti khyAtasya // atheti // karka kaNTakaM dadhAti / 'DudhAJ-' (ju0 u. rAjAdanaM piyAlaH syaatsnnkdvrdhnusspttH| a0)| 'andUhanbhU-' (u0 1193) iti nipAtitaH kUpratyarAjeti // rAjabhiradyate / 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 a0)| yaantH||-shkndhvaaditvaat (vA. 6 / 1 / 94) pararUpam- 1-karmaNyaNi (3 / 2 / 1) svArthe kan (5 / 3 / 75) iti mukuToktaM 1-'priyAlapanasArANi yauvanAnIva vanAni' iti damayantItu yuktam / 'vAnIre bahuvAre' ityAdi rudrAdikoSalikhita bahuvAre' | zleSAt // 2-sannaH. kaduzca, iti nAmanI iti somanandIiti prayogAt // / iti mukuTaH // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4 ] / iti khAmI cintyaH // (1) // * // badati / 'bada sthairye' ( vA0 pa0 se0 ) / ' divi bhrami - ' ( u0 3 / 117 ) ityamaraH / gaurAdiGIS (4 / 1 / 41) / yattu -- 'dvayoH' ityukteH karkandhUbaMdarazca--iti mukuTaH / tanna / 'badarI kole, klIbaM tu tatphale' iti medinIvirodhAt // ( 2 ) // // kolati ghanIbhavati / 'kula saMstyAne' (bhSA. pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) gaurAdiGIp ( 4 / 1 / 41 ) / mukuTastu - in ( u0 4 / 118 ) pratyaye vA GIp ( ga0 4 / 1 / 45 ) - ityAha / tanna / kolyAH phale aN (4 / 3 / 134) luko: ( 4 / 3 / 164 ) GISo luki (1 / 2 / 49) ca 'koli' iti rUpApatteH / ( 'kolam' iti rUpA - nupapatteH) // * // ini (u0 4 / 118) (koliH) hakhAnto'pi # (3) // kauvalati / 'vala prANane' ( svA0 pa0 se0 ) 1 ac ( 3 / 1 / 134 ) / kuvalIzabdo'pyatra // * // trINi 'daryAH ' // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / kolaM kuvalaphenile // 36 // sauvIraM badaraM ghoNTApi kolamiti // kolIkuvalIbadarINAM phale'N ( 4133134) lakau (4 / 3 / 164) / 'luk taddhitaluki ' (1 / 2 / 49 ) iti GISo luk| 'kolaM koliphale klIbaM pippalIcavyayoH striyAm' // (1) // * // ('kuvalaM cotpale muktAphale'pi badarI - phale' ) // ( 2 ) // * // pheno'syAsti / 'phenAdilaca' (5|299) // (3) // // suvIradeze bhavam / 'tatra bhavaH' ( 413353.) ityaN / sroto'Jjane tu sauvIraM badare kAJjike'pi ca' iti dantyAdau rabhasaH // (4) // * // ( 5 ) // * // ghoNate / 'ghuNa bhramaNe' (bhvA0 A0 se0) bAhulakAH / 'ghoNTA tu badarIpUgavRkSayorapi yoSiti' ( iti medinI ) / 'badarI sadRzAkAro vRkSaH sUkSmaphalo bhavet / aTavyAmeva sA ghoNTA gopaghaNTeti cocyate' // ( 6 ) // // SaT 'karkedhUphalasya' / svAmI tu -- AdyAstrayo vRkSArthAH / anye phalArthAH / ghoNTA tUbhayArthA--ityAha / khAmI tu ghoNTAkole vyatyAsena paThati // atha syAtsvAdukaNTakaH / vikaGkataH vAvRkSo granthilo vyAghrapAdapi // 37 // atheti // kaNTakasyAsti / arzaAdyac ( 5 / 2 / 127 ) khAduzcAsau kaNTakazca // (1) // * // vikaGkate / 'kakirgatyartha:' ( bhvA0 A0 se 0 ) / atac pratyayaH // ( 2 ) // // suvAyA vRkSaH / 'ssruvA dvayorhopAtre sallakImUrvayoH striyAm // (3) // * // granthirasyAsti sidhmAditvAllac (5/2/97 ) // (4) * vyAghrasya pAdA iva pAdA mUlAnyasya / ' pAdasya lopaH - ' ( 5|4|138 ) ityakAralopaH // ( 5 ) // // paJca 'vikaGka - tasya' 'kaThera' iti khyAtasya // 141 airAvato nAgaraGgaH aireti // irAvatyA vidyuta ivAyam / 'tasyedam' ( 4131120 ) ityaN / 'airAvato'bhramAta nAraGge lakuTadrume / nAgabhede ca puMsi syAdvidyuttadbhedayoH striyAm / napuMsake mahendrasya RjudIrghazarAsane' // (1) // // nAgA rajantyatra / 'raja rAge' ( vA0 u0 a0 ) / 'halaca' (3 / 3 / 121 ) iti ghaJ / nAgasya sindUrasyeva raGgo'sya, iti vA // // 'nAgaraGge tu nAraGgo nAryastavAsanaH' iti vAcaspatiH / 'nAraGgaH pippalIrase / yamajaprANini viTe nAgaraGgame'pi ca ' // (2) // * // dve 'nAraGgI' iti khyAtasya // nAdeyI bhUmijambukA / neti // gadyAM bhavA / ' nadyAdibhyo Dhak' ( 4/2/97 ) / 'nAdeyI nAgaraGge syAjjayAyAM jalavetase / bhUmijambvAM japAyAM ca kAGguSThe ca samIkSyate' iti vizvaH // (1) // * // bhUmerjambU : hrasvatvAtsvArthe kan ( 5 / 3 / 86 ) // (2) // * // dve 'nAraGgasya', catvAri 'nAraGgasya' ityanye // tindukaH sphUrjakaH kAlaskandhaJca zitisArake 38 tIti // viyati / 'tima Ardratve' ( di0 pa0 se0 ) / mRgayvAdiH ( u0 1 / 37 ) 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) // (1) // * // sphUrjati / 'Tuo sphUrjA vajranirghoSe' (bhvA0 pa0 se0 ) / vul ( 3|1|133 ) // ( 2 ) // * // kAlaH skandho yasya / 'kAlaskandhastamAle syAttinduke jIvakadrume' iti vizvaH // (3) // // ziti kAlaH sAro majjA yasya // (4) // * // catvAri 'tindukasya' 'tehu~' iti khyAtasya // kAkenduH kulakaH kAkapIlukaH kAkatinduke / keti // kAkAnAM kAkavarNo vA tinduH // (4) // * // pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) // (1) // // kulasya gRhasya pratikRtiriva / 'ive pratikRtI' ( 5 / 3 / 96 ) iti kan / 'kulakaM tu paTole syAtsaMveddhazvokasaMhatau / puMsi valmIkakA kendukulazreSTheSu kathyate' iti vizvamedinyau // ( 2 ) // * // kAkaiH pIlyate / 'pIla pratiSTambhe' (bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAduH / 'kAkAnAM pIluriva' iti vA // (3) // * // catvAri 'kaTutindukasya', 'kucilA' iti khyAtasya ityanye // 1 - nRNAti / bAhulakAdaGgac / gakArAnto'yam / 'bhavadvairivadhUvadane vane ca nAraGgatarUpazobhe bhAnti gaNDazailasthalAlaMkAradhAriNyo lobhalatAH' iti damayantISAt // 2 - uktaM ca samanvayapradIpe - 'yatra vAkyArthavizrAntiH lokenaikena jAyate / tanmuktakaM yugaM dvAbhyAM tribhiH syAttilakaM punaH / caturbhiH syAccakkalakaM paJcabhiH kulakaM tataH / mahAkulakamityAryAH kathayanti tataH param // ' iti / tilakaparyAyAntaraM vaizeSikam // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 amrkossH| [dvitIyaM kANDam conommam golIDho jhATalo ghnnttaapaattlirmokssmusskko|| 39 // rantidevaH // (3) // * // keTanam / 'kiTa trAse' (bhvA0pa0 golIti // gobhirlihyate sma / 'liha AkhAdane (a0 se.) ghaJ (3 / 3 / 18) / keTaM rAti atitiktatvAt caturvarNAu0 a0)| kaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // jhATa saMghAtaM | ditvAt (vA0 5 / 1 / 124) SyaJ // (4) // * // kaTati / lAti 'Ato'nupa-' (332 // 3) iti kaH // (2) // * 'kaTe varSAvaraNayoH' (bhvA0 pa0 se.) kvip (3 / 2 / 178) ahaani| ghaNTA / bAhulakAddhanteSTo ghatvaM ca / 'paTa gatau' | kaT phalamasya // (5) // * // paJca 'kumbhyA ', 'kAyaphala' (bhvA0 pa0 se.)| ghaJ ( 3 / 3 / 18) / pATaM lAti / bAhu- | iti khyAtasya // lakADDiH / ghaNTA cAsau pATalizca // * // khAmI tu (ghaNTA, mukaH padrikAkhyaH syAtpaTTI laakssaaprsaadnH| pATaliH iti) nAmadvayamAha // (3) // // mokSayati rogam / / keti // kAmati / 'kramu pAdavikSepe' (bhvA0pa0 se.)| muceH (tu0pa0 a0) sannantAdakarmakANNijantAdac (3 / 1 / | bAhulakAduH / 'kramukaH paTTikAlodhe guvAke bhdrmustke'| 134) 'mokSastu muktipATalimocane' / yattu-'mokSa ava yattu-'zilpisaMjJayoH-' (u0 2 / 32) iti kuni vA--ityAha sAne' curAdi:-iti mukuTaH / tannimUlam // (4) // 4 // mukuTaH / tanna / 'kramaka' iti rUpApatteH // (1) // // paSTikA muSNAti rogam / 'muSa steye' (kyA0 pa0 se.)| 'sRbhUzu AkhyA yasya // (2) // 4 // paTTo'syAsti / 'ata ini-' (5/SimuSibhyaH kak' (u0 3 / 41) / khArthe kan (5 / 3 / 75) / 21115) / 'paTTaH peSaNapASANe vraNAdInAM ca bandhane / catuyattu-'muSNAti' iti vigRhya 'muSa khaNDane-ityupanyastam / / ppathe ca rAjAdizAsanAntarapIThayoH // // yadvA,-paTTizabdAt tadayuktam / tasya (di. pa. se0) dantyAntatvAt / trayAdiSu ktijantAnGIS (ga0 4 / 1 / 45) / ('paTTiH strI paTTabhede syAhapAThAbhAvAcca / 'muSko mokSakavRkSe syAtsaMghAte vRSaNe'pi ca // lATe kramukadrume / 'paTTI lalATabhUSAyAM paTTI laakssaaprsaa(5)|||| paJca 'lodhrvishesssy|| dane' iti TavargAnte vizvaH) // (3) // 4 // lAkSA prasIdatyanena / tilakaH kSurakaH zrImAn yuc (u0 2 / 78) krnne| lAkSAM prasAdayati vA / 'kRtyatileti // tilati / 'tila snehane' (tu0pa0 se.)| lyuTaH-' (3 / 3 / 113) iti lyuT // (4) // * // catvAri 'kun zilpisaMjJayoH' (u0 2 / 32) tila iva, iti vA / | 'lohitalodhrabhedasya' // kan (5 / 3 / 96) / 'tilako drumabhede'zvabhede ca tilakAlake / nUdastu yUpaH kramuko brahmaNyo brahmadAru ca // 41 // klIbaM sauvarcalaklonona striyAM tu vizeSake' // (1) // 1 // tUlaM ca kSurati / 'pura vilekhane' (tu. pa0 se.) / kun (u0 2 / 32) / nUda iti // nudati pApam / 'Nuda preraNe' (tu. u0 a0) 'kSurakaH kokilAkSe syAdgokSure tilakadrume' // (2) // 4 // 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / pRSodarAdiH (6|3|shriirstysy / matup (5 / 2 / 94) / 'zrImAMstilakavRkSe nA 109)|-'anyessaampi' (6 / 3 / 137) iti dIrghaH-iti manojJe dhanike triSu' / (3) // // trINi tilksy|| mukuttH| tanna / tatra 'uttarapade' ityadhikArAt / 'ghajadhe samau piculjhaavuko| kaH-ityapi na / 'yadvA,-nuvadati / 'vada vyaktAyAM vAci' seti // "picuH syAttUlakarSayoH' iti dhrnniH| picuM (bhvA0 pa0 se.)| mUlavibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) / karmaNaH tUlaM lAti / 'piculo jhAbuke'pi syAnnicule jalavAyase' // kartRtvam / yadvA,-nUyate / 'NU. stutau (tu. 50 se.) kuTAdiH / (1) // * // 'jhA' iti zabdaM veti gacchati / 'vI gatyAdiSu' bAhulakAddaH // * // 'tUdaH' iti svaamii| tatra 'tuda vyathane' (a0 pa0 a0) mitadvAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) dduH| (tu0 u0 a0) / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) / iti kaH / pRSo. tataH 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) // (2) // * // dve 'jhAvu- | darAdiH ( 6 / 3 / 109) // (1) // * // yuvantyanena / 'yu mizrakasya' 'jhAtu' iti khyAtasya // NAmizraNayoH' (a0 pa0 se.)| 'kuyubhyAM ca' (u0 3125) zrIparNikA kumudikA kumbhI kaittrykttphlau||40|| iti po dIrghazca / mukuTastu-'pUSa vRddhau' (bhvA0 pa0 se.)| igupadhatvAt (3 / 1 / 135) kH| pavate vaa| 'yUpvorlopazca' zrIti // zrIH parNeSu ysyaaH| 'pAkakarNaparNa-' (4 / 1 / iti pavaterUSan dhAtvantalopaH-iti vadan 'pUSaH' iti 64) iti DIp / svArthe kan (5 / 3 / 75) 'zrIparNI kAzmarI pAThaM mnyte| kiMtu 'yUpvorlopazca' iti sUtramujvaladattAdau kumbhyoH klIbe padmAgnimanthayoH' // (1) // 4 // kau | na dRzyate // (2) // * // kAmati / 'kramu pAdavikSepe' (bhvA0 modate / 'mudI harSe' (bhvA0 A0 se.) 'igupadha-' (3 / 1 / | pa0 se.)| bAhulakAdukan / 'kramuko bhdrmustke| guvAke 135) iti kH| khArthe kan (5 / 3 / 75) / 'kumudaM kairave | paTTikAloH ' iti haimaH // (3) // // brahmaNi vaidike sAdhuH raktapadme strI kumbhikaussdhau| gaMbhAryA puMsi diGAge nAgazAkhA | 'tatra saadhuH| (4498) iti yat / 'ye caabhaavkrmnnoH'| mRgAntare' // (2) // * // kumbhIva kumbhI rasAdhAratvAt / 'pRznikAyAM ca kumbhI syAtpATalau kaTphale'pi ca' iti / 1-'kumbhikAdrumeM' iti pAThaH / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 143 ne (6 / 4 / 168) ityan prakRtyA / ('brahmaNyo brahmasAdhau syAdra- haimaH // (5) // // paJca 'plakSasya' 'geDhI' iti khyAtasya // madA(se) shnaishcre')|| (4) // * // brahmaNo brahmaNi vA dAru // tintiDI ciJcAmblikA (5) // // tUlayati, tUlyate vA / 'tUla niSkarSe (bhvA0pa0 tintIti // timyati / 'tima AbhAve' (di. 50 se0)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH| ghaJ (3 / 3 / 19) se0) 'alIkAdayazca' (u0 4 / 25) iti nipAtaH / vA / 'puMliGgastu picau tUlaH klIbaM syAdramadAruNi' iti rudrH|| 'tintiDI tvamblikA ciccA tintiDIkA kapipriyA' iti (6) // // SaT 'azvatthAkArasya' 'pArzvapippala' iti | vaacsptiH| ("tintiDI cukre ciccAyAm // (1) // * khyAtasya / 'tUMta' iti khyAtasya ityanye // 'cim' ityavyaktaM zabdaM cinoti / 'ciJ cayane (khA0 nIpapriyakakadambAstu hlipriye| u0 a0)| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH|| nIpeti // nayati, nIyate vA 'NIJ prApaNe' (bhvA0 | (2)||*amblo raso'syAsti / 'ataH- (5 / 2 / 115) u0 a0) 'pAnIviSibhyaH paH' (u0 3 / 23) bAhulakAdguNA- iti Than / 'amblIkA cAmblikA ciJcA tintiDIkA ca bhAvaH / 'nIpaH kadambabandhUkanIlAzokadrumeSu ca // (1) tintilA' iti cndrH| ('amblikA tintiddiikaamlodgaar||* prINAti / 'prIJ tarpaNe' (tryA0 u0 a0)| 'kun | cAGgerikAsu c')|| (3) // * // trINi 'cishcaayaaH|| zilpisaMjJayoH' (u0 2 / 32) / 'priyakaH pItasArake / atho pItasAlake // 43 // nIpe citramRge cAlau priyaMgau kuGkume'pi ca // (2) // * // kadati / 'kada' sautro hiMsArthaH / 'kRkadikaDikaTibhyo'mbaca sjkaasnbndhuukpussppriykjiivkaaH| (u0 4|82)|-kdernnidvaa' ityamba-iti mukuTaH / athaviti // pItaH sAro'sya ralayorekatvam // (1) tanna / tAdRzasUtrAbhAvAt / "kadamba nikurambe syAnIpasarSa- // * // sUjati 'sRja visarge' (tu pa0 a0) Nvul (3.11payoH pumAn' // (3) // * // halinaH priyaH / surAyA adhi-| 133) / ydvaa,-sjyte| 'Sarja arjane' (bhvA0pa0 se.)| vAsamAt // (4) // // catvAri 'kadamba' iti khyAtasya // / kun (u0 2 / 32) // (2) // // asyati rujam / 'asu dhIravRkSo'ruSkaro'gnimukhI bhallAtakI triSu // 42 // kSepaNe' (di0pa0 se.)| lyuH (3.11133) / 'priyako jIvako'sanaH' iti rtnkoshH| 'asanaM kSepaNe klIbaM puMsi vIreti // vIra iva vRkSo duHsparzatvAt / 'vIravRkSastu syAjjIvakadrume / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / 'pIThebhaskandhayoH bhallAtakArjunadrumayoH pumAn' // (1) // * // aruNaM karoti klIbamAsanaM nA tu jIvake' iti rudra-rabhasau // (3) // 4 // 'divAvibhA-' (3 / 2 / 21) iti TaH / 'nityaM samAse'nuttara bandhUkasyeva puSpANyasya // (4) // * // prINAti / 'prItra padasthasya' (8 / 3 / 45) iti ssH| 'aruSkaro vraNakRti triSu, / tarpaNe' (zyA0 u0 a0)| kun (u0 2 / 32) / 'priyaka: bhallAtake pumAn // (2) // // agniriva mukhamasyAH , | piitsaarke| nIpe citramRge cAlau priyaMgau kuGkame'pi ca // gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'bhavedagnimukho deve vipre bhllaatke| (5) // // jIvayati / 'jIva prANadhAraNe' (bhvA0 pa0 se.)| striyAm // (3) // // bhalla ivAtati / 'ata sAtatyagamane' Nvul (3 / 1 / 133) / "jIvakaH prANake pItasArakRpaNayo(bhvA0 pa0 se.)| kun (u0 2 // 32) / 'jAte:-' (4 / 1 / rapi / kUrcazIrSe ca puMsi syAt // (6) // * // SaT 'jIva53) iti GIS // (4) // * // catvAri 'bhallAtakyAH ' kasya' 'vijayasAra' iti khyAtasya / 'bhelAvA' iti khyAtasya // gardabhANDe kNdraalkpiitnsupaarshvkaaH| sAle tu sarjakArSyAzvakarNakAH ssysNvrH||44|| seti // slyte| 'Sala gatau (bhvA0pa0 se.) karmaNi gardeti ||'grdbho gandhabhidyapi' / gardabhamamiti (!) / 'ama | ghaJ (3 / 3 / 19) / sAro dALamatizayitamasya / arzaAdyaca (5 / 2 / 127) vaa| 'puMsi bhUruhamAtre'pi solo varaNagatyAdiSu' (bhvA0pa0 se.)| 'mantADDaH' ( u0 11114) sarjayoH' iti dantyAdau rabhasaH // (1) // * // srvyte| 'Sarja // (9) // * // kaMdarAM lAti / 'AtaH- (3 // 2 // 3) iti kaH / | arjane' (bhvA0pa0 se.)| NyantAdac ( 3 / 3 / 56) // (2) 'kaMdarAlaH pumAn gardabhANDe plakSatarAvapi // (2) ||AUM|| // * // kRSati / 'kRSa vilekhane (tu0 u0 a0)| 'igupadha-' yA lakSmyAstana iitnH| kapInAM kapervarNasya vA ItanaH / 'kapItano gardabhANDazirISAmrAtakeSu c| azvatthe ca' iti 1-hasvAdi dantyamadhyam / 'nirasanairasanaiH' iti mAghayamavizvaH // (3) // // zobhanaM pArzvamasya // (4) // // prakSarati kAt // hasvAditAlavyamadhyamapi / 'vikasitakaMdaladarzanoM vamati 'kSara saMcalane' (bhvA0 pa0 se.)| 'anyebhyo'pi-' (vA. darI mukhaizca kaM daladazanaiH' iti vRndAvanayamakAt-iti muku312|101) iti DaH / kapilikAditvAt (vA0 8 / 2 / 18) ||2-saalo dantyAdiH-sAlakAnanazobhitI' iti daNDilatvam / 'prakSo dvIpe gardabhANDe'zvatthe jaTini pakSake' iti / zleSAt // 'sAlasadRzaM bhujavanaM bhavAnIca' iti dmyntiishlessaacc|| plakSazca Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 amarakoSaH / | (- 3 / 1 / 135) iti kaH / cAturvarNyAditvAt ( vA0 5111 - 124) SyaJ // (3) // * // azvakarNa iva patramasya // (4) // * // sasyaiH saMtriyate / 'vRJ varaNe' ( vA0 u0 se 0 ) / ' grahavRha - ' ( 3 / 3 / 58 ) ityap // ( 5 ) // // paJca 'sAlasya' 'zAlavRkSasya' // nadI sarjo vIrataruMrindraH kakubho'rjunaH / neti // nadyAH sarjaH // (1) // * // vIrazvAsau taruzca / dRDhakASThatvAt // (2) // * // indrasya, indra iva vA duH // (3) 'kakup striyAM praveNIdikzobhAsu campakasraji' / kukubho dizaH santyasya / bahuvistAratvAt / arzaAdyac (5/2/127 ) / ' kakubho rAgabhede'pi vINA'rjunapAdape // ( 4 ) // * // arjyate / 'arja arjane' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'arjeNiluk ca' (u0 3 / 58 ) ityunan // // 'pArthastu kakubhe jiSNau' iti vizvAt pArtho'pi // ( 5 ) // * // pa 'arjunavRkSasya ' 'kaupItaka' iti khyAtasya // rAjAdanaH phalAdhyakSaH kSIrikAyAm rAjeti // rAjabhiradyate / 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 a0 ) karmaNi lyuT ( 3 / 3 / 114) / 'rAjAdanaM kSIrikAyAM piyAle kiMzuke'pi ca' / 'rAjAdanaH piyAladrau kSIrikAyAM tripa trake' iti haimAt puMliGgo'pi // (1) // * // phalAnAmadhyakSaH // (2) // * // kSIramastyasyAH / ' ataH - ' ( 5 / 21115 ) iti than // ( 3 ) // * // trINi 'kSIrikAyAH ' 'khiraNI' iti atha dvayoH // 45 // khyAtasya // iGgudI tApasataruH / atheti // iGganam / 'igi gatau ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / iGgaM dyati 'do avakhaNDane ' ( dI 0 pa0 a0 ) 'Ato'nupa-' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH / pRSodarAdiH ( 6 | 3 |109) / 'jAteH' (4 / 1 / 53) iti GIS // (1) // * // tapakhina upayuktastaruH // (2) // * // dve 'iGgudyAH' 'iGguA' iti khyAtasya / 'jiyA pUtA' iti khyAtasya - iti mukuTaH // bhUrje carmimRdutva | sviti // UrjanamUrjaH / 'Urja balaprANanayo:' ( cu0 pa0 se0) ghaJ (3 / 3 / 118) / bhUrurjo'sya // (1) // // prazastaM carmAsyAsti / vrIhyAditvAt (5 / 21116 ) iniH / ' carmI phalakapANau syAdbhUrje bhRGgiriTAvapi // ( 2 ) // * // mRdustvagasya // (3) // * // trINi 'bhojapatravRkSasya ' // picchilA pUraNI mocA sthirAyuH zAlmalirdvayoH 46 [ dvitIyaM kANDam 'TiDDA - ' (4/1/15 ) iti GIp / yattu mukuTaH - ' : - ' ( 8/2/76 ) ityAdinA dIrghaH - ityAha / tanna / halpadAntayorabhAvAt / dhAtordIrghopadhatvAcca / 'pUraNaH pUrake triSu / klIbaM piSTaprabhede ca pUraNI zAlmalidrume / (paTArambhakasUtreSu)' // ( 2 ) // * // muJcati rasam / 'muclR mokSaNe' ( tu0 u0 a0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / ' mocaH zobhAJjane puMsi mocA zAlmalirambhayoH ' // ( 3 ) // * // sthiramAyuryasyAH / SaSTiM varSasahasrANi vane jIvati zAlmaliH' iti vacanAt // (4) // * // zAlayati / 'zala saMcalane' (bhvA0 A0 se0) NijantaH / kvip (3 / 2 / 178 ) / malate / 'mala dhAraNe' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'sarvadhAtubhya in' ( u0 4 / 118) / zAlU cAsau malizva // ( 5 ) // 3 // paJca 'zAlmalyAH' 'seMbara' iti khyAtasya // pIti // picchA zAlmaliniryAso'syA asti / picchA ditvAt (5 / 2 / 100) ilac // (1) // * // pUrayati / 'pUrI ApyAyane' ( cu0 u0 se0 ) / lyuT ( 3|3|114) / picchA tu zAlmalIveSTe pIti // patitumicchati / 'patlR gatau' ( bhvA0 pa0 se 0 ) sannantaH / pacAdyac (3 / 1 / 134 ) / pRSodarAdiH ( 6 | 3 |109 ) / yadvA - piccha (ya) ti, picchayate, vA / 'piccha bAdhe' (cu0 pa0 se 0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) vA // (1) // * // zAlmalyA veSTaH / ' kvAthaH kaSAyo niryUSo niryAso veSTakastathA' iti rabhasaH // 'zAlmalikvAthasya' 'seMvarIgoMda' iti khyAtasya // rocanaH kUTazAlmaliH / // * // dve roceti // rocate / 'ruca dIptau ' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'anudAttetazca -' ( 3 / 2 / 149 ) iti yuc / rocanA rakta kahAre gopittavarayoSitoH / rocanaH kUTazAlmalyAM puMsi syAdrocake triSu' // (1) // * // kUTazcAsau zAlmalizva // (2) // * // dve 'kRSNazAlmaleH' / 'kutsitazAlmaleH' ityeke|| ciravilvo naktamAlaH karajazca karaJjake // 47 // cireti // ciraM vilati / 'vila bhedane' (tu0 pa0 se0 ) bAhulakAdvaH // * // ' ciribilvaH' ityanye // (1) // * // naktaM mAlo dhAraNamasya / naktamA alati vA / 'ala bhUSa NAdau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) // * // 'raktamAlaH' iti svAmI // ( 2 ) // // kareNa janyate / 'anyatrApi - ' ( 3 / 2 / 101 ) iti GaH / kaM sukhaM jalaM vA raJjayati / 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1 ) - 'sajaraja -' ( 3 / 2 / 142 ) iti nirdezAdakkityapi nalopaH / saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH / -- Nilopasya sthAnivattvAnnopadhAvRddhiH - iti mukuTaH / tanna / evamapi Ninimitta vRddherdurvAratvAt / 'karajaM syA anakhayoH pumAn // (3) // * // kaM raJjayati / 'karmaNyaN' ( 3 / 211 ) | ( ( jJApakasiddhaM na sarvatra' ityukternalopAbhAvaH ) / svArthe kan (5 / 3 / 75) // (4) // * // catvAri 'karaJjavRkSasya ' // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4 ] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 145 AAAAnand prakIryaH pUtikarajaH pUtIkaH klimaarkH| bAlAstanayAH patrANyasya // * 'bAlapatrazca' iti mUlapAThaH prIti // prakIryata / ka vikSapa' (tu. pa0 se0 / ityanye / 'bAlapatro yavAsaH khadiratha' iti manaH) Aha adhyAditvAt (u0 4 / 112) yak |-nnyti pUrvaviprati- ca-khadiro raktasArazca gAyatrI dantadhAvanaH SedhAddIgharaparatve ca-iti mukuTaH / tanna / pUrva vipratiSedhasya bAlapatrazca jihmazalyaH kSitikSamaH // (2)* // khdti| nirmUlatvAt / 'itvotvAbhyAM guNavRddhI vipratiSedhena' (vA0 'khada sthairye hiMsAyAM ca' (bhvA0pa0 se.)| 'issimNdi7|1|100) iti vacanAcca / 'prakIryaH pRtikaraje viprakIrNe mudi-' (u0 1 / 51) iti kirac / 'khadirI zAkabhede // patizcAsau karajazca // (2) strI nA candre dantadhAvane // (3) // // dantAn dhAvati / punAti / 'pUJ pavane' (kyA0 u0 se.)| 'tintiDIkAda- 'dhAvu gatizuddhyoH' (bhvA0 u0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 114) yazca' (u0 4 / 20) itIkan tukca // 4 // ('pRtikaH' iti / // (4) // catvAri 'khadirasya' // pAThe pUrti kAyati / 'pUtIkaH pratikaH' iti mAdhavaH ) // arimedo vikhadire (3) // 7 // kaliM mArayati / yadAhenduH-'pUtIkaraJjaH arIti // aririva medaH sneho'sya // (1) // // vigandhiH sumanAstathA kalahanAzanaH / ' mukuTastu-kaliM karoti / khadiraH // (2) * // dve 'durgandhikhadirasya // 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) khArthe kan (5 / 3 / 75) / kalikA kadaraHkhadire site / rakaH-ityAha // (4) // * // catvAri 'kaNTakavatkara- somavalko'pi asy|| kadeti // dRNAti / 'da vidAraNe' (jyA0pa0 se.) karajabhedAH SaDnantho markaTyaGgAravallarI // 48 // pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / kasya jalasya daraH / 'kadaraH zveta keti // SaD granthayo yasya / 'aca' 'pratyanvavapUrvAta- khadire kacavyAdhibhedayoH // (1) // // soma iva vlko'sy| (5 / 4 / 75) ityatra 'ac' iti yogavibhAgAdac / SaD granthA. 'somavalkastu dhavalakhadire kaTphale'pi ca // (2) yasya vA / 'pagranthA tu vacAyAM strI syAtkarajAntare dve 'shvetkhdirsy'|| pumAn // (1) // // makati 'marka' sautro dhAtuH / 'zakAdi atha vyaaghrpucchgndhrvhstkau||50|| bhyo'Tan' ( u0 481) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'atha eraNDa urubUkazca rucakazcitrakazca saH / mrkttii| karaabhicTrakazimbyoH puMsi vAnaralatayoH' // (1) cazcaH paJcAGgalo mnnddvrdhmaanvyddmbkaaH||51|| // 8 // aGgAravarNaparNA vAraharI // (1) // // 'karajabhedAnAm' / atheti // vyAghrasya pucchamiva pucchamasya // (1) ||AUM|| ekaikam // gandharvasya mRgabhedasya hasta iva (hastaH) patramasya // (2) rohI rohitakaH pliihshtrurdaaddimpusspkH| // * // A Irayati vAyum / 'Ira gatau kampane ca' (a. rohIti // avazyaM rohAte 'AvazyakA-' (3 / 3 / 170) A0 se0) / asmANNijantAdAhulakAdaNDaca (3) // * // iti NiniH / 'rohI rohitake'zvatthavaTapAdapayoH pumAn' uhaM mahAntaM vAyuM vAyati / 'ovai zoSaNe' (bhvA0pa0 a0) (1) rohito varNo'syAsti / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / 'ulUkAdayazca' (u0 4 / 41) ityUkaH / 'khapuraH kramuko, khArthe kan (5 / 3 / 75) / 'rohitaM kuGkume rakte Rjuzaka- niculo hijala, eraNDa urubUkaH' iti bopAlitaH / 'uruvUkozarAsane / puMsi syAnmInamRgayo)de nA rohitadrume' (2) ruvukavyAghradalAzca' iti rabhasaH // (4) // // rocate / // 7 // 'lIhazatrurvanatiktazca rohitaH' iti mAdhavaH / plIhnaH 'ruca dIpto' (bhvA0 A0 se0) 'kun ziripasaMjJayoH' (u0 zatruH // (3) // // dADimasya puSpamiva puSpamasya // (4) 2 // 32) iti kun // (5) // // citrayati / 'citra addh|||| catvAri 'rohitakasya' 'rohiDa' iti khyAtasya // tAdo (cu0 u0 se.)| kvan (u0 2 / 32) 'citraka gAyatrI bAlatanayaH khadiro dntdhaavnH||49|| tilake nA tu vyAghrabhiccaJcupAThipu' // (6) // // caJcati / 'cakSu gatyarthaH' (bhvA0pa0 se.)| yattu-'caki, maki, gAyeti // gAyantaM traayte| 'traiG pAlane' (bhvA0 A0 gato' iti dhAtUpanyasanaM mukuTasya / taccintyam / baahulkaaduH| a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / 'gAyatrI 'cakSutroTyA striyAM puMsi gonADIke vyaDambake' // (7) // // khadire strI syAt' iti rabhasaH / 'gAyatrI tripadAdevIchando paJcAGalayo'sya / 'tatpuruSasyAhule:- (5 / 4 / 86) ityac / bhitkhadireSu ca // * // 'vahnigAyatriNAM tathA' iti vaidyakAnnA yattu-dvitribhyAm-' (5 / 4 / 102) ityayaca-iti mukuTento'pi / vrIhyAditvAt (5 / 2 / 116) iniH // (1) // * // noktam / tacintyam // (8) // // maNDayati / 'maDi bhUSA 1-'dIrghaprayojakaraperakAratve' ityarthaH / / 2-AdhunikapustakeSu tu 'pharpharIkAdayazca' iti suutrmuplbhyte|| amara. 19 1-AdhunikapustakeSu tu khideratra sUtre paatthH| khadirasiddhistu (u0 1153 sUtreNa) bhavati // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [dvitIyaM kANDam - yAm' (bhvA0 pa0 se.)| Nic (3 / 1 / 26) / pacAdyac lyuH (3 / 1 / 134) / 'madanaH smrvsntdrubhiddhttuursihke'| (3 / 1 / 134) / 'AmalakyAM striyAM maNDa eraNDe moca- (6) // // SaT 'madanasya' 'mayanaphalAkhyavRkSasya' // picchayoH' iti rbhsH| 'maNDaH paJcAGgule zAke puMsi klIbaM zakrapAdapaH paaribhdrkH| tu mastuni / AmalakyAM striyAM maNDAthAstriyAM sArapicchayoH // * // akAraprazleSo'pi / 'amaNDapaJcAGgulavadhA patikASThaM ca sapta syurdevadAruNi ThemaM pItadAru ca dAru ca // 53 // mAnagandharvahastAH ' iti hArAvalI // // AkArAdirapi / 'gandharvahastako'maNDa AmaNDo vyAghrapucchakaH' iti zakreti // zakrasya pAdapaH // (1) // * // pAri niSThAM prApta tArapAlaH // // 'AdaNDaH ' ityeke / (dIrghadaNDatvAta) bhadramasya / 'pAribhadrastu nimbadrau mandAre devadAruNi' / -iti khAmI // (9) // // vrdhte| 'vardha chedanapuraNayoH' (2) // * // bhadraM dAru / 'bhadradAruNi ca klIbam' itymrmaalaa| (cu. pa0 se.)| cAnaz (3 / 2 / 129) / 'vardhamAnaH | 'punapuMsakayo ruH' iti trikANDazeSAt puMsyapi // (3) praznabhede zarAvairaNDaviSNuSu' // (10) // // vyaDaM malamambayati / // * // kilati / 'kila zvaityakrIDanayoH' (tu. pa0 se.)| 'abi saMsane' (bhvA0 A0 se.)| Nic (3 / 1 / 26) / Nvul bAhulakAt kimac / duzvAsau kilimaM ca // (4) // // pItaM (3|1|33)||*||'vyddmbnH' iti khaamii| tatra lyuTa ca tadAru ca // (5) // * // diiryte| 'da vidAraNe' (jyA0 (3 / 3 / 114) / 'yuc' ( u0 2 / 78) vA // (11) // * // pa0 se.)| 'dasanijani-' (u0 113) iti buN / 'punaekAdaza 'eraNDasya' // puMsakayo ru' iti trikANDazeSaH // (6) * // pUti ca tatkASThaM ca // (7) // // devasya dAru // (8) // // aSTa alpA zamI zamIraH syAt 'devdaaruvRksssy|| alpeti // alpA zamI / 'kuTIzamIzuNDAbhyo raH' (5/ - artha dvyoH| 3388) // (1) // // ekam 'alpazamyAH // pATaliH pATalA'moghA kAcasthAlI phaleruhA // 54 // zamI saktuphalA zivA / kRSNavRntA kuberAkSI zamIti // zamayati rogAn / pacAdyac (3 / 1 / 134) / atheti // pAti / vip (3 / 2 / 178) / Talati / 'Tala gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'zamI saktuphalAyAM ca zimbikAyAM vaiklavye' (bhvA0 pa0 se.)| 'sarvadhAtubhya in' (u04|| ca valgulau' // (1) // // saktuvat phalamasyAH / ajAdiH | 118) / pAzcAsau Talizca // (1) // // pATaM lAti (4 / 14) // (2) // // zivaM karoti / 'tatkaroti- (vA0 3 / 1 / 26) iti Nic / pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'zivA 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) iti kaH / 'pATalA pATalau stra jhaattaamlaussdhau| abhayAmalakIgaurIpherusaktuphalAsu ca // (3) syAdasyAH puSpe punarna nA' // (2) // // na moghA // * // trINi 'zamyAH // 'alipriyA vizAlAgrApyamoghA pATaliIyoH' iti vAcaspatiH // // 'moghA strI pATalAvRkSe moghaM triSu nirarthake piNDItako maruvakaH zvasanaH krhaattkH||51|| iti rudrAt 'moghA' api / mohayati / pacAdyac (3 // 1 // zalyazca madane 134) nyakvAdiH (13 / 53) // (3) // // kAcara piNDIti // piNDI tanoti / 'anyebhyo'pi- (vA. kAya'sya sthAlI pAtram // // khAmI tu 'kAlA' 'sthAlI' iti 3 / 2 / 101) iti ddH| 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) / 'piNDI - paThati / kAlo varNo'syA asti / arzaAdyac (5 / 2 / 127 taka: syAttagare madanAkhyamahIruhe' // (1) // * // marUM ajAdiH (4 / 1 / 4) / 'kAlA tu kRSNavRntAkhyAmaJjiSThAnI vAti kun (u0 2 / 32) // (2) // * // nirjale'pi zvasiti / likAsu ca // // tiSThati / 'ThA gatinivRttI' (bhvA0 para nandyAdiH (3 / 11134) / 'zvasanaM zvasite puMsi mArute a0)| 'sthAcatimRjerAlajvAlajAlIyacaH' (u0 1116) madaname // (3) // // karaM hATayati / 'haTa dIptau' (bhvA0 "sthAlI syAtpATalokhayoH' / (4) // * // phale rohati / 'igu pa0 se.)| Nic (3 / 1 / 26) 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / padha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'tatpuruSe kRti-' (6 / 3 / 14 khArthe kan (5 / 3 / 75) / 'karahATaH ziphAkande padmasya ityaluk // (5) // * // kRSNaM vRntmsyaaH| 'kRSNavRntA pATa madanadrume // (4) // // zalati / 'zala gatau' (bhvA0pa0 lAyAM mASaparyoM ca yoSiti' // (6) // * // kuberasyevAdi se.)| aghnayAditvAt (u0 4 / 112) yak / 'zveDAzaGkuzare yasyAH / 'akSaNo'darzanAt' (5 / 4 / 76) ityac / gaurAdiH (4 // zalyaM nA zvAvinmadanadrume' iti tAlavyAdau rabhasaH // (5) 141) / mukuTastu-'bahuvrIhI sakthi-' (5 / 4 / 113 // * // madayati / 'madI harSaglepanayoH' (bhvA0pa0 se.)| ityAdinA Saca-ityAha / tanna / asvAGgatvAt vRkSasyAprANi tvAt // (7) // // sapta 'pATalAyAH' 'pADalI' iti 1-'guggulau' iti pAThaH // 'vAgulau' iti vA pAThaH // / khyAtasya // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banauSadhivargaH 4] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| RAAAAA zyAmA tu mhilaahvyaa| 'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / 'TuNTukaH zoNakAlpayoH' // latA govandanI gundrA priyaMguH phalinI phlii||55|| (5) // // siivyti| 'Sivu tantusaMtAne' (di0 pa0 se.)| viNvaksenA gandhaphalI kArambhA priyakazca sH| bAhulakAnnaH / antaraGgatvAdyaNa (6 / 1 / 77) / syonaH kiraNa sUryayoH tenAkati, akyate, vA / 'aka kuTilAyAM gatau' zyAmeti // zyAmo varNo'styasyAH / arzaAdiH (5 / 2 / - (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) ghaJ (3 / 3 / 19) 127) / 'zyAmo vaTe prayAgasya vAride vRddhdaarke| pike vA // * // zyAyate / 'zyaiG gatau' (bhvA0pa0 a0)| pinAca kRSNaharitoH puMsi syAttadvati trissu| marice sindhulavaNe kAdau (u04|15) nipaatitH| 'zyonAkaH' tAlavyAdikIbaM strI zArivauSadhI / aprasUtAGganAyAM ca priMyaMgAvapi rapi // (6) // // zukanAsA iva puSpamasyAsti / arzaAdyaca vlgulau| yamunAyAM triyAmAyAM kRSNatrivRtikauSadhau' / (nIli- (5 / 2 / 127 ) // (7) // // RSati / 'RSI gatau' (tu. kAyAm ) // (1) // // mahilAyA Ahvaya Ahvayo ysyaaH| pa0 se.)| 'snuvrazcikRtyRSibhyaH kit' (u0 3 / 66) iti '-saptamyupamAna-' (6 / 2 / 2) iti sAdhuH // (2) // * // seH| 'RkSaH parvatarAje syAdbhallUke zoNake pumAn // (8) latati / 'latiH' sautro dhaatuH| pacAdyac (3 / 1 / 134) / // * // dIrgha vRntamasya // (9) // * // kuTan vakrIbhavan naTati / 'priyaMgunakhayolatA / spRkkAjyotiSmatIvallIlatAkastUrikAsu ca' 'naTa spandane ( ) pacAdyac (3 / 1 / 134) // (10) // (3) // // gaghi bhUmau vndyte| 'vadi abhivAdanastutyoH' // // zoNati / 'zoNa varNe' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (bhvA0 A0 se.)| karmaNi lyuTa ( 3 / 3 / 113) // (4) (3 / 1 / 134) / ('zoNaH kRzAnau iyonAke lohitAzve nade // 6 // gundrayati / 'gudri kSode ( ) ac (3 / 1 / 134) / pumAn / triSu kokanadacchAye') / khArthe kan (5 / 3 / 75) 'gundramtejanake strI tu priyaMgau bhadramustake' // (5) // // // // khAmI tu-zavati / zonakaH-ityAha // (11) priyaM gacchati / mRgayyAdau (u0 1137) nipaatH| 'priyaMguH // // iyati / 'arteraruH' (u0 479) / kapilikAdiH strI rAjikAkaNayorapi / pAlinyAM kaGgasasye ca' / (6) // // (vA0 8 / 2 / 18) // (12) // * // dvAdaza 'shonnksy|| phalamamtyasyAH / 'ataH-' (5 / 2 / 115) itIniH / 'phali tipyaphalA tvAmalakI triSu // 57 // nyagnizikhAyAM strI phalinyAM phaline triSu' // (7) // 4 // gaurAditvAt (4 / 1 / 41) chI / 'phalI phlinyaam|| (0) amRtA ca vayasthA ca // // viSvaka sinoti / 'SiJ bandhane (khA0 u0 a0)| tiSyeti // 'nityamAmalake lakSmInityaM haritagomaye / 'kujasi-' (u0 3 / 10) iti nH|-ac (3 / 1 / 134)- nityaM zaGkha ca padme ca nityaM zukle ca vAsasi' iti zravaNAt iti mukuttoktishcintyaa| 'viSvaksenA phalinyAM syAd viSva- tiSyaM maGgalyaM phalamasyAH / ajAditvAt (4 / 1 / 4) TAp / kseno janArdane' // (9) // 4 // gandhavat phalamasyAH / tiSye kaliyuge phalamasyAH sevayA, iti vA // (1) // // 'pAkakarNa- (4 / 1 / 64) iti GIS / 'gandhaphalyapi gundrAyAM aamlte| 'mala dhAraNe' (bhvA0 A0 se.) / kun (u0 campakasya ca korake' // (10) // // ISad rmbhaa| 'ISa- 2 // 32) / 'jaate:-(4|1|53) iti GIS / gaurAditvakalpanaM datheM' (6 / 3 / 105) iti koH kA // (11) // // priinnaati| tu cintyam // (2) // * // na mriyante'nayA / 'tanimRGabhyAM 'prIma tarpaNe' (tryA0 u0 se.)| kun (u0 2 / 32) kicca' (u0 3 / 88) iti tan / 'amRtA mAgadhIpatyAguDU'priyakaH pItasArake / nIpe citramRge cAlau priyaMgau cyAmalakISu ca // (3) // * // vayo yauvanaM tisstthtynyaa| 'gharthe kuGkume'pi ca // (12) // // dvAdaza 'priynggvRksssy|| kaH' (vA0 3 / 3 / 58) / 'vayasthA tu striyAM brAhmIguDUcyA malakISu ca / sUkSmailAyAM ca kAkolyAM pathyAyAM taruNe triSu' maNDUkaparNapatrorNanaTakaTvaTuNTukAH // 56 // // * // kAyasthA'pi / 'kAyasthA tu harItakyAmalakyozca yonaakshuknaaskssdiirghvRntkuttnnttaaH| prakIrtitA' iti rabhasaH // (4) // // catvAri 'AmazoNakazcAralau lakyAH // maNDaketi // maNDUka iva parNamasya // (1) // 4 // panne triliGgastu vibhItakaH / UrNA'sya / 'patroNa dhautakauzeye klIbaM syAcchoNake pumAn' // (2) // 1 // naTati / 'NaTa nRtau' (bhvA0pa0 se.)| pacA " nA'kSastuSaH karSaphalo bhUtAvAsaH kalidrumaH // 58 // dyac (3 / 1 / 134) // (3) // // kaTUnyaGgAnyasya // (4) // // trIti // vigataM bhItaM rogabhayamasmAt / 'jaate:-(4|1|'ttunnttu' iti kAyati / 'kai zabde' (bhvA0pa0 a0)| 'Ato- 53) iti DIe / gaurAditvakalpanaM tvayuktam / viziSTaM bhItama smAdvA, bhUtakalyorAzrayatvAt // (1) // * // akSati / 'akSu 1-priyNgurgkaarvtii| saralapriyaMguNADhyam' iti dmyntiishlessaat|| vyAptau' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'akSo Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 amrkossH| [dvitIyaM kANDam 6 // 4 // 66) itItva / (3) // jJAnAtmaizakaTavyavahAreSu paashke| rudrAkSe rAvaNau sarpa vibhI- | pItadduH saralaH pUtikASThaM ca takatarAvapi / cakre karSe pumAn klIbaM tatthe sauvarcalendriye // / pIti // pItazvAsau druzca |-piiyte cakSuSA'yam / (2) // * // tussyti| 'tuSa tuSTau' (di0pa0 se.)| 'igupadha-' 'pA pAne' (bhvA0 pa0 se.)| 'paH kicca' iti tH| (3 / 1 / 135) iti kH|-'ghnyrthe kaH' (vA0 3 / 3 / 58) 'ghumAsthA-' (6 / 4 / 66) itItvam-iti mukuTaH / taccintyam / ityuktishcintyaa| parigaNanAt 'dhAnyatvaci tuSaH puMsi vibhI uktasUtrAdarzanAt / ktapratyayena gatArthatvAca // (1) // // takatarAvapi' iti mUrdhanyAnte rudraH // (3) // // karSaH phala sarati / 'mR gatau' (bhvaa0p0a0)| bAhulakAdalac / masya // (4) // 4 // bhUtAnAmAvAsaH // (5) // // kle?mH|| (6) // // SaTU 'vibhItakasya' 'baheDA' iti khyAtasya // 'sarala: pUtikASThe nA'thodArAvakrayostriSu' iti medinii|| (2) // // pUteH pAvanasya kASTham / 'pUtikASThaM ca saralaabhayA tvavyathA pathyA kAyasthA puutnaa'mRtaa| | devadArumahIruhoH' iti medinI // (3) // // trINi 'saralA' iti khyAtasya // harItakI haimavatI cetakI zreyasI zivA // 59 // atha drumotplH| ameti // na bhayamasyAH / 'abhayA strI harItakyAmu- karNikAraH parivyAdhe. napusakam / nibhaya vAcyAlAH syAt iti mAdanA / / atheti // drume utpalaM tadAkAraM puSpamasya |-'sptmii-' (1) // // na vyathA ysyaaH| 'avyatho nirvyathe sarpa cAra - (2 / 1 / 40) iti yogavibhAgAt samAsaH-iti mukuToktiTIpathyayoH striyAm' iti medinI // (2) // 4 // ptho'npetaa| zcintyA / bahuvrIhivigrahasya pradarzanAt // (1) // * // karNi'dharmapathyarthanyAyAdunapete' (4492) iti yat / "pathyA kaamiyti| 'R gatau' (ju0pa0 a0)| 'karmaNyaNa (3 / 2 / 1) / strI harItakyAM hite triSu' iti medinI // (3) // * // kAya 'karNikAraH pumAnAragvadhadrau ca drumotpale' iti medinI // stisstthtynyaa| 'gharthe kaH' (vA0 3 / 3 / 58) / 'kAyasthA tu harI (2) // * parividhyati / 'vyadha tADane' (di. 50 a0)| takyAmalakyozca prakIrtitA' iti rbhsH| "kAyasthaH paramA 'zyAyadhA-' (2 / 1 / 141) iti NaH / 'parivyAdhastu puMsi tmni| narajAtivizeSe nA harItakyAM tu yoSiti' iti medinI // syAdvetase ca drumotpale' iti medinI // (3) // // trINi (4) // 4 // pUtaM karoti 'tatkaroti- (vA0 3 / 3 / 26) iti 'karNikArasya 'kaThacampA' iti khyAtasya // Nic / 'bahulamanyatrApi-' (u0 2 / 78) iti yuc / 'pUtanA tu harItakyAM dAnavIrogabhedayoH' iti medinI // (5) // 4 // lakuco likuco DahuH // 6 // (amRtA vyAkhyAtA) // (6) // // harirvarNa ito yasyAm / leti // lkyte| 'laka AkhAdane ( ) / bAhu'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (7) lakAducaH // (1) // // pRSIdarAditvAt (6 / 3 / 109) itve // * himavati jaataa| 'tatra jAtaH' (4 / 3 / 25) ityaN / likuco'pi // (2) // // dahati, tohati, vaa| 'daha bhasmI'haimavatyabhayAsvarNakSIryoH zvetavacobhayoH' iti vizva-medinyau // karaNe' (bhvA0pa0 a0) / 'tuhira ardane' (bhvA0pa0 (4) // // cetyti| 'citI saMjJAne' (bhvA0 A0 se.)| se.)| mRgayvAditvAt (u0 1137) nipAtitaH // 1 // Nvul (3 / 1 / 133 ) gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (9) // * // 'aDahuH' ityapi-iti svAmI // (3) // // trINi 'likuatiprazastA / Iyasun (5 / 3 / 57) 'prazasyasya zraH' (5 / 3 / casya' 'vaDahara' iti khyAtasya // 60) / 'ugitazca' (4 / 1 / 6) iti DIp / 'zreyasI karipippalyAmabhayApAThayorapi' iti medinI // (10) // * // zivaM | panasaH kaNTakiphala: karoti / 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 26) iti Nic / pacAdyac paneti // panAyyate stUyate 'vetasevAhasa-' ityasajanto (3 / 1 / 134) / 'zivo mokSe mahAdeve kIlakagrahayogayoH / nipaatitH| 'panesaH kaNTakiphale kaNTake vaanraantre| striyAM vAluke guggulau vede puNDarIkadrume pumAn / sukhe kSeme jale klIbaM rogaprabhede syAt' iti medinii| 'paNasaH' ityapi paatthH|| (1) zivA jhATAmalauSadhau / abhayAmalakIgaurIpherusaktuphalAsu // // kaNTakAH santyasya / 'ataH-' (5 / 2 / 115) itIniH / ca' iti medinI // (11) // * // ekAdaza 'harItakyAH // kaNTa kiphalamasya // (2) // // dve 'panasasya' 'kaTahara' iti khyAtasya // 1-zakaTe yathA-'hastibhisturagairakSaiH saMbAdhe'smin raNAGgaNe / 'samudAye pravRttA avayaveSvapi vartanta' iti rathAvayave'pi vrtte| 1-ujjvaladattAdau tu adaH sUtraM nopalabhyate / kiMtu 'atyavizve'pi 'zakaTabyavahArayoH' ityupalabhyate // 2-vyavahAra Aya- vicami-(u0 32117) iti sUtreNAsac // 2-panaso dantyAvyayAdiAyaH, tatra yathA-'rAjAdhyakSaH' ityanekArthakairavAkara- ntyaH / 'priyAlapanasArANi yauvanAnIva vanAni' iti dmyntiikaumudii|| zeSAt // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 149 niculo hijlo'mbujH| khAsthyam / 'Nivi secane' (bhvA0 50 se.) pacAyac nIti // nicolati / 'cula samucchAye (cu0pa0 se.) (3 / 1 / 134) bavayorekatvam // (6) // * // SaTa. "nImba' iti curAdInAM NijvA / 'igupadha- (3 / 1 / 135) iti kH| khyAtasya // yattu-nicolyate' iti vigRhya 'ghaarthe kaH' (vA0 3 / 3 / ___ atha picchilA'guruziMzapA // 2 // 58) ityuktaM mukuTena / tanna / parigaNanavirodhAt / antaraGga- atheti // picchaa'stysyaaH| picchAditvAt (5 / 2 / 100) tvena(NijAzraya)guNaprasaGgAcca / 'niculastu nicole syAdi- ilaca / 'picchilaM vijile'nyavat / strI potikAziMzapayoH jalAkhyamahIruhe' iti medinI // (1) // 4 // hinoti / 'hi zAlmalIsindhubhedayoH' // (1) // * // na gururasmAt / 'aguru gatau vRddhau ca' (khA0 pa0 a0) kvip (3 / 2 / 178) hit klIbe ziMzapAyAM joGgake, laghuni triSu' iti rudraH // (2) jalamasya // 4 // 'ijalaH' ityapi pAThaH / eti / 'iN gatau // * // zIghraM zIrSa vA pAti / 'AtaH- (32 // 3) iti kaH / (a0 pa0 a0)| vip (3 / 2 / 178) tuk (6 / 1 / 71) it pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) yadvA,-'zim' ityavyaktaM zabdaM jalamasya / 'niculejalahijjalAH' iti ramasaH / / (2) zabdena kA zapati / 'zA Akroze' (bhvA0 u0 a0) pracAambuni jAtaH / 'janI prAdurbhAve' (di. A0 se.) 'saptamyAM dyac (3 / 1 / 134) / zimbAbhiH zapati, iti vA / 'devikAjanerDaH' (3 / 2 / 97) / (3) // 4 // trINi 'sthalavetasasya', ziMzapA-' (73 / 1) iti nirdeshaadvaashbdlopH| dvitAlavyA 'vAnIre kavibhede syAnniculaH sthalavetase' iti zabdArNavAt / ziMzapA / 'zvazrUstathA zvasurazAzvataziMzapAzca' iti zabhedAt 'samudraphalasya' ityanye // // * // agurusArA ziMzapA 'agaruziMzapA' ityekaM nAma-iti kAkodambarikA phlgrmlpuurjghnephlaa||61|| svAmI / tanna / uktarudravirodhAt // (3) // * // trINi "sisa~va' iti khyAtasya // keti // kAkapriyA udumbrii| 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) // (1) // // phalati / 'phala niSpattau' (bhvA0pa0 kapilA bhasmagarbhA sA se0)| 'phalipATi-' (u0 1118) iti saadhuH| 'phalva keti // sA kapilavarNapuSpA satI bhsmgrbhocyte| bhasma sAre'bhidheyakt / nadIbhede malapvAM strI' iti medinI // (2) garbhe yasyAH zuklasAratvAt // (1) // * // ekam 'kpil|||| 'malaM pApe ca kiDe ca varcarake kRpaNe malaH' iti vrnnaayaaH|| dhrnniH| malAt pApAt punAti / 'pUJ pavane' (zyA0 pa0 zirISastu kpiitnH| se0)| kvipa (3 / 2 / 178) malaM yvte| 'yu jugupsAyAm' | bhA bhaNDilo'pi (cu0 A0 se.)| kvip (3 / 2 / 178) bAhulakAddIrghaH / yadvA,- zIti // zRNAti zIryate vaa| 'zU hiMsAyAm' (tryA0 mlte| 'mala dhAraNe' (bhvA0 A0 se.) baahulkaadyuuH| pa0 se.)| 'zapRbhyAM kit' (u0 4 / 27) itISan // (1) 'malayaH' iti vA pAThaH // (3) // // jaghane phalaM yasyAH / // // tanoti / 'tanu vistAre' (ta. u0 se.)| ac (3|'amuurdhm-' (6 / 3 / 12) iti saptamyA aluk // (4) // // 1134) / yAstanaH ItanaH / kapInAM kapervarNasya vA ItanaH catvAri 'malayavAH' 'kadumbarI' iti khyAtasya // // (2) // * // bhaNDati / 'bhaDi kalyANe' (cu0 pa0 se.)| ariSTaH sarvatobhadrahiGguniryAsamAlakAH / 'salikalyani-' (u0 1154) itIlac |-baahulkaat-iti picumardazca nimbe mukuTastu cintyaH ||AUM|| ralayorekatvAt bhaNDiro'pi / 'bhaNDiro bhaNDilo nA' iti vAcaspatiH // (3) // // trINi // na riSTamazubhamasmAt / 'ariSTo lazuna nimba 'zirISasya' 'sirIsa' iti khyAtasya // phenile kaakkngkyoH| ariSTamazubhe take sUtikAgAra aasve| zubhe maraNacir3he ca' iti medinI // (1) // // sarvato bhadraM atha cAmpeyazcampako hemapuSpakaH // 3 // yasmAt / 'sarvatobhadra ityuktaH kAvyacitre gRhAntare / atheti // campAyA apatyam / 'strIbhyo Dhaka' (4 / 1 / 120) / nimbe nA sarvatobhadrA gambhArInaTayoSitoH' iti medinii|| 'cAmpeyazcampake svarNe kiMjalke nAgakesare' iti medinI // (2) // // hiGgvAkAro higugandho vA niryAso'sya / 'hiDa- (1) // * // campayati, campyate vaa| 'capi gatyAm' (cu0 niryAsa ityeSa nimbe hiGgarase'pi ca' iti medinI // (3) pa0 se.), kun (u0 2 / 32) // (2) // // hemavarNa pussp||4|| mlte| 'mala dhAraNe' (bhvA0 A0 se.) Nvula (311133 ) / parasmaipadaM vunpratyayavidhAnaM ca cintyam // (4) 1-vastutastu kapilAdikamapi ziMzapAsAmAnyaparyAyameva / ata // * // picuM kuSThabhedaM mrdyti| 'mRda kSode' (trayA0pa0 se.)|| 1 eva 'karilA reNukAyAM ca ziMzAgovizeSayo,' iti medinI / (nayA050 s0)| 'kapilo vhnipinggyoH| kukare munibhede ca kapilA ziMzapAtarau / Nica (3 / 1 / 26) 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // * // picuM mandayati, puNDarIkakariNyAM ca reNukAgovizeSayoH' iti haimazca saMgacchate, tasmAt iti 'picumandaH' iti khAmI // (5) // // nivvati 'paJca nAmAni' iti yuktam // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / [ dvitIyaM kANDam masya / ('hemapuSpaM tu campake / azokadrau japApuSpe ' ) / kan cAmpeyaH kesaro nAgakesaraH kAJcanAhvayaH / (5 / 3 / 75) // (3) // * // trINi 'campakasya' // etasya kalikA gandhaphalI syAt ceti // campAyA apatyam / 'cAmpeyacampake svarNe kiMjalke nAgakesare' iti medinI // (1) // * // kesarAH santyasya / arzaAdyac ( 5/2 / 127 ) // ( 2 ) // // nAgAkhyaH kesaraH / 'svarNebhasarpAkhyo nAgakesaraH SaTpadapriyaH' iti rabhasaH // (3) // * // kAJcanasyAhvaya AhvA yasya // (4) // * // catvAri 'cAmpeyasya' // 150 eteti // gandhaH phalaM sAdhyamasyAH / 'pAkakarNa -' ( 4/1 / 54) iti GIS / 'priyaMgau strI gandhaphalI campakasya ca korake' iti rudraH // (1) // * // ekaM 'campakakalikAyAH ' // atha kesare / vakulaH adheti // kesarAH santyasya / arzaAyac (5/2/127) / ke jale sarati / 'sR gatau' ( bhvA0 pa0 a0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) vA / 'kesaraM hiGguni klIvaM kiMjalke na striyAM pumAn / siMhacchaTAyAM puMnAge bakule nAgakesare' iti medinI // (1) // * // vaGkate 'vakirgatyarthaH ' ( bhvA0 A0 se0 ) / bAhulakAdulac / ' AgamazAsanamanityam' iti na num // (2) // // dve 'bakulasya' 'mA~sarI' iti khyAtasya // valoszoke vaviti // vajati 'vaja gatau' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / 'bAhulakAdulac' num // (1) // * // na zoko'smAt / 'azokastriSu niHzoke puMsi kaGkelipAdape / striyAM tu kaTurohiNyAM pArade syAnnapuMsakam' iti medinI // ( 2 ) // * // dve 'azokasya' // samau karadADimau // 64 // samAviti // karoti doSAbhAvam 'kRJAdibhyo vun' (u0 5 / 35) / 'karakastu pumAn pakSivizeSe dADime'pi c| dvayormeghopale, na strI karake ca kamaNDalau' iti medinI // (1) // * // dalanaM dAlaH / 'dala vizaraNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) dAlena nirvRttaH / ' bhAvapratyayAntAdimap' ( vA0 4 / 4 / 20 ) Dalayorekatvam / 'dADimastu triliGgaH syAdelAyAM karake triSu' iti medinI // * // dADimbo'pi / 'dADimbasAra piNDIrasvAdvamlazukavallabhAH' iti rabha - sAt // ( 2 ) // * // dve 'dADimasya' // 1----vkulo'ntsthaadiH| ata eva mukuTena 'ucyate varNyate kavibhiH' iti vigraho darzitaH / nApi vyAkhyAtrA nimbavat 'bavayorabhedaH' ityuktam / tathA ca 'bhavadvairinagaramivAnekavidhava kulasaMkulam' iti damayantI // na ca vabayoraikyena nirvAha: / 'vyAlambinA' ityAdau yatra vabayorvyAkaraNena nirNayastatraiva tadaGgIkArAt / na hi vakulazabde vyAkaraNena sparzAditvaM saMbhavati / ata eva damayantIvyAkhyAtrApi 'mahAvratikAntaHpAtibhiH' ityatraiva 'bavayoraikyam' ityuktam / natvatrApi iti dik // jayA jayantI tarkArI nAdeyI vaijayantikA // 65 // jayeti // jayati / 'ji jaye' ( vA0 pa0 a0 ) / khISu ca / agnimanthe nA jayante vijaye ca yudhiSThire iti pacAdyac ( 3 / 1 / 134) 'jayA jayantItithibhitpathyomAtsa - medinI // ( 2 ) // * // 'tRbhUvahi - ' ( u0 3 / 128 ) iti bhigauyarindraputrIpatAkayoH / pumAnaindrau hare bhIme' iti jhac / 'Sit' ityanuvRtteGIS (4 / 1 / 41 ) / ' jayantI vRkSamedinI // ( 2 ) // // tarkamRcchati / 'R gatau' (bhvA0 pa0 'nayAdibhyo Dhak' ( 4 / 2 / 97 ) 'ttiddddhaa-'| ( 4 / 1 / 15) iti a0 ) / 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1) // ( 3 ) // // nayAM bhavA / GIp // (4) // * // vijayantasyeyam / 'tasyedam' ( 43120 ) ityaN / khArthe kan ( 5 / 3 / 75) / yadvA, -vaijayantI patAkeva / 'ive pratikRtau ' ( 5 / 3 / 96 ) iti kan // ( 5 ) // * // paJca 'vaijayantikAyAH' 'araNI' iti khyAtAyAH / 'jAhI' iti khyAtAyA ityanye // zrIparNamagnimanthaH syAtkaNikA gaNikArikA / jayA ( zrIti // zrIH parNeSu yasya / zrIparNamagnimanthe'bje zrIparNI zAlmalo haThe' iti haimaH // (1) // * // abhi madhnAti / ' mantha viloDane ' ( kyA0 pa0 se 0 ) / 'karmaNyaN' 3 / 2 / 1) // ( 2 ) // * // kaNati / 'kaNa zabde' (bhvA0 pa0 se0)| kun ( u0 2 / 32 ) / gaNAH santyasyA vA / 'ataH -' (5/2/15) iti Than / 'kaNikA sUkSmavastuni / abhimanthe' iti haimaH // (3) // // gaNanam / 'gaNa saMkhyAne ' ( cu0 u0 se0 ) / 'ik kRSyAdibhyaH' ( vA0 3 / 3 / 108 ) / gaNiM karoti / 'karmaNyaN ' ( 3 / 2 / 1 ) / GIp ( 4 / 1 / 15 ) / khArthe kan (5/3/75) / yadvA,-gaNayati / Rcchati / Nvul ( 3 / 1 / 133 ) gaNikA cAsAvArikA ca // (4) // * // jayati / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / 'jayA jayantItithibhitpathyomAtatsakhISu ca / agnimanthe nA jayante vijaye ca yudhiSThire ' iti medinI // ( 5 ) // // paJca 'jayaparNasya' / ' araNI' iti khyAtAyA ityeke / 'dazApyaraNiparyAyAH' iti svAmI // atha kuTajaH zakro vatsako girimallikA // 66 // atheti // kUTe jAyate sma / 'saptamyAM janerDa : ' ( 3 / 2 / 97 ) / pRSodarAdiH ( 6 | 3|109 ) // // prajJAyaNi Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivarga:41 vyaakhyaasuvaakhyvyaakhyaasmetH| (5 / 4 / 38) kauTajazca / 'kauTajaH kuTajaH koTI' iti medinI // (2) ||AUM|| tApinaM chaadyti| 'chada apavAraNe' candraH / ('kuTajo vRkSabhede syaadgstydronnyorpi')|| (1) (cu.u0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / pRSodarAdiH (6 / // // zaknoti / 'zakla zaktI' (khA0pa0 a0)| 'sphAyitaJci' 3 / 109) yattu-'tatpuruSe kRti-' (6 / 3 / 14) ityamo'luki (u0 2 / 13) iti rk| 'zakraH pumAn devarAje kuTajArjuna- 'tApiMchaH' iti mukuttH| tanna / alaukikavigrahe'maH pravezAbhUruhoH // (2) // // vadati / 'vada vyaktAyAM vAci' bhAvAt // (3) // // trINi 'tamAlasya // . (bhvA0pa0 se.)| 'vRtRvadivacihanikamikaSibhyaH saH' (u0 3 / 62) / tataH 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) // atha sindukH| (3) // // girimallIva / ivArthe kan (5 / 3 / 96) // (4) sinduvArendrasurasA nirguNDIndrANiketyapi // 68 // // 4 // catvAri 'kuTajasya' 'kuraiyA' iti khyAtasya // atheti // syndte| 'syandU prasravaNe' (bhvA0 A0 se.) etasyaiva kaliGgendrayavabhadrayavaM phle| 'syandeH saMprasAraNaM dhazca' (u0 1111) ityuH| bAhulakAdatra eteti // kaliM gacchati / antarbhAvitaNyAdgameH 'anya- dho na // * // mukuTastu dhamicchati / khArthe 'saMjJAyAM kan' (5|traapi-' (vA0 3 / 2 / 48) iti ddH|-'khcc DidvA-' (3 / 2 / 38) 375) taduktam-'sinduvAraH zvetapuSpaH sindukaH sindhuvA-iti mukuTaH |-kliN gAyati-iti khAmI // (1) // * // ritaH / nIlapuSpaH sItasaho nirguNDI nIlasindhukaH' iti // yavAkArabIjatvAdyavam / indrasaMjJasya vRkSasya yavam // (2) (1) // // sinduM vRNoti, vArayati vA / 'vRJ varaNe' (khA0 // // bhadraM ca tadyavaM ca // (3) // // 'kaliGgendrayavaH pumAn' u. se.)| 'vRja AvaraNe' (cu0 u0 se.) vA / 'karmaNyaNa' ityamaramAlAdarzanAdindrayavaH pumAnapi / tatraiva strIkANDapAThAt (3 / 2 / 1) // (2) // // zobhano rso'sy| indrasya surasaH kaliGgA ca // 4 // trINi 'indrayavasya' kuTajabIjasya // * // 'indrasurisaH' iti khAmI // (3) // * // nirguDati / kRSNapAkaphalAvignasuSeNAH karamardake // 67 // / 'guDa rakSAyAm' (tu. 50 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / guDAdveSTanAnnirgatA, kRSNeti // kRSNaH pAko'sya / kRSNapAkaM phalamasya // iti khaamii| gaurAdiH (4 / 1 / 41) / mukuTastu-'guDiH' (1) // // A vijate sma / 'ovijI bhayacalanayoH' apaThito'pi bhUvAderAkRtigaNatvAdraSTavyaH-ityAha / 'nirgu(tu0pa0 se.) aapuurvH| 'gatyarthAkarmaka- (3 / 4 / 72) NDI nIlazephAlyAM sindubAradrume'pi ca' iti medinI // nIloya iti tH| 'vIditaH- (12 / 14) itiinissedhH| 'odi (4) // * // indrasya janyA 'indravaruNa-' (4 / 1 / 49) iti tazca' (8 / 2 / 45) iti natvam ||AUM|| kecittu 'navpUrvaH' | GISAnuko, janyajanakabhAvalakSaNo'pi ca puMyogastatra gRhyate ityAhuH // (2) // // zobhanA senA yasya / 'eti saMjJA |-indrmaanyti / anerpyantAt 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / yAmagAt' (8 / 3 / 99 ) iti Satvam / 'raSAbhyAm-' (8 / 4 / | DIp (4 / 1 / 15) / kan (5 / 3 / 75) hrakhatvam (4 / 13) ca 1) iti Natvam / mukuTastu-suSTu sinoti| 'SiJ bandhane' -iti mukuTaH / 'indrANI karaNe strINAM paulomIsinduvArayoH' (khA0 u0 a0)| 'kRvRtRkhapisidrubhyo naH'-ityAha / / iti medinI // (5) // * // paJca "sinduvArasya' 'syauDI' ujvaladattAdau tUNAdisUtrasya 'kRvajrasidrupanyanikhapibhyo nit' / iti khyAtasya // (3 / 10) iti pATho dRshyte| ('suSeNaH karamarde syAdviSNusugrIvavaidyayoH' iti medinI ) // (3) // // karaM mRdgAti / veNI kharA garI devatADo jImUta ityapi / 'mRda kSode' (kyA0 pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / khArthe kan (5 / 3 / 75) / 'makarandaH karamardaH zirISo mUrdha veNIti // venniiv| 'devatADe'pi veNI syAtpraveNyA mapi yoSiti' iti rbhsH|| (1) // // tIkSNatvAt kharA / puSpakaH' iti shubhaanggH|-kro mardako'sya-iti mukuTaH / tanna / uktakozavirodhAt // (4) // 1 // catvAri 'karamarda 'devatADe kharA tIkSNe triSu syAdgardabhe pumAn' iti rabhasaH // kasya 'karoMdA' iti khyAtasya // / (2) // // gRnnaati| 'gR zabde' (jyA0 pa0 se.)| pacA dyac / (gaurAdiH) (4 / 1 / 41) / 'garI kharAyAM karaNe klIbaM kAlaskandhastamAlaH syAttApiccho'pi nAgaviSe viSe' // // kharaM viSamAgirati / mUSakaviSaghnatvAt / kAleti // kAlaH skandho'sya / 'kAlaskandhastamAle 'kharAgarI' ityekamAhuH ||||-graamaagirti / 'garAgarI' syAttinduke jIvakadrume' iti medinI // (1) // * // tAmyati / iti tu khAmI // taduktam-'jImUtako devatADo vRntakozo 'tamu glAnau' (di0pa0 se.) 'tamivizi-' (u0 1 / 118) garAgarI' iti // (3) // 4 // 'devo meghe sure rAjJi syAnnapuMiti kAlan / 'tamAlastilake khaGge tApicche varuNadrume' iti sakamindriye' iti medinI // devamindriyaM tADayati / 'taDa 1-kAvyakalpalatAyAm 'ravimiva tApicchavirAjitaM vanam' iti | AghAte' (cu0 pa0 se.)| 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / 'devazeSAnniranusAra:-iti mukuttH|| | tADaH saihikeye jImUte ca hutAzane' iti medinI // (4) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 amarakoSaH / // * // jImUta iva 'jImUto'drau bhRtikare devatADe payodhare' iti medinI // ( 5 ) // * // paJca 'devatAlasya' // zrIhastinI tu bhUruNDI zrIti // zriyA hastaH / zrIhasto vidyate'syAH / 'ataH - (5 / 2 / 115) itIniH / hastaM gRhNAti, hastayati, avazyaM zriyaM hastayati / 'AvazyakA-' ( 3 / 3 / 170 ) iti NiniH, iti vA // (1) // * // bhuvaM ruNDayati AcchAdayati / 'ruTi luTi steyakaraNe' (bhvA. pa0 se0 ) ityatra mAdhavIyAyAM vRttau 'ruDi, luDi, ityapare' iti pAThAntaramupanyastam / 'karmaNyaN' (31211 ) // ( 2 ) // * // hastikarNapatrA zAkavizeSa iti svAmI / dve (mASAdikSetrabhavAyA vakulapuSpAbhalohitapuSpAyAH 'hastikarNAbhapatrasya' 'zirIhathinI' iti khyAtAyAH) // tRNazUnyaM tu mallikA // 69 // [ dvitIyaM kANDam vA0 'suvahA sallakyelApaNa godhApadISu vINAyAm / rAsnAzephAlikayoH strI, sukhavAhye'nyaliGgaH syAt ' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // nIlavarNA / 'nIlAdauSadhau' 'prANini ca ' 4 / 1 / 42 ) iti GIS / khArthe kan ( 5 / 3 / 75 ) / 'nIlikA nIlinIkSudrarogazephAlikAsu ca' ( iti medinI ) // (4) // * // catvAri 'kRSNapuSpAyA nirguNDyAH' 'nyavArI' iti khyAtAyAH // sitAsau zvetasurasA bhUtavezI bhUpadI zItabhIruzca / tRNeti // ' ito dhattUrAntAni puSpANi' iti svAmI / tRNazUnye sthAne sAdhu / ' tatra sAdhuH ' ( 4|4|18 ) iti yat / halo yamAm (8 / 4 / 64) yalopaH / 'tRNazUnyaM mallikAyAM tathA syAtketakIphale' iti vizva-medinyau // * // - 'tRNazuLe gulme sAdhu tRNazUlyam ' - iti tu khAmI // (1) // // mahate gandham malyate vA / 'malla dhAraNe' (bhvA0 A0 se0 ) / 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / 118) / vA GIS (ga0 4 / 1 / 45) / khArthe kan | (5 / 3 / 75) / 'malliko haMsabhidyapi / mallikA tRNazUnye- | spi mInamRtpAtrabhedayoH' iti medinI // ( 2 ) // * // bhuvi padamasyAH / gaurAdiH ( 4 / 1 / 41 ) | ( 3 ) // * // zItAdbhIruH // 2 // 'zatabhIruH' iti vA pAThaH / zataM viyogino bhIravo'syAH / 'mallikA zatabhIruzca gavAkSI bhadramallikA / zItabhI dAyantI bhUpadI tRNazUnyakam' iti vAcaspatiH // (4) // * // catvAri 'mallikAyAH ' 'velli' iti khyAtAyAH // saivAsphotA vanodbhavA / saiveti // AsphoTayati / 'sphuTir vikasane ' ( vA0 pa0 se 0 ) / pacAdyaca (1 / 3 / 134) / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) Tasya to vA / 'AsphotA viSNukrAntAyAM vanamadhyarkaparNayoH iti rabhasaH / ' Asphotastu pumAnarkaparNe syAtkovidArake / AsphotA girikarvyAM ca vanamalyAM ca yoSiti' iti medinI // (1) // * // ekaM 'vanamalyAH // 1 - (kanabhAve) zephAlItyapi - 'kathamitarathA zephAlISu skhalatkusumAsvapi' iti prayogadarzanAt iti mukuTaH // siteti // zobhano raso'syAH / zvetA cAsau surasA ca // (1) // // bhUtAni vizati / 'viza pravezane ' ( tu0 pa0 a0 ) 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1) // ( 2 ) // // dve 'zvetanirguNDyAH' // atha mAgadhI / gaNikA yUthikAmbaSThA atheti // magadhe deze bhavA / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / 'mAgadho magadhodbhUte zuklajIra kabandinoH / vaizyataH kSatriyAputre mAgadhI syAttu pippalI // yUthI bhASAvizeSazca' iti haimaH // (1) // * // cittAkarSakatvAdgaNikeva / 'gaNikA yUthIvezyebhItarkArISu nA tu daivajJe' iti medinI // ( 2 ) // * // yUthamastyasyAH / 'ata iniThanau' (5/2/115) 'yUthikAmrAtake puSpavizeSe'pi ca yoSiti' iti medinI // (3) // // ambeva mAteva tiSThati / 'supi sthaH ' ( 3 / 2 / 4) iti kaH / 'ambAmba -' ( 8 / 3 / 97) iti Satvam / 'DyApo:' ( 6 / 3 / 63) iti hakhaH / - ambe tiSThati - iti khAmI / 'ambaSTho dezabhede'pi viprAdvaizyAsute'pi ca' / 'ambaSThApyamlaloNyAM syAtpAThAyUthikayorapi' iti vizva medinyau // (4) // * // catvAri 'yUthi kAyAH' 'jUhI' iti khyAtAyAH // sA pItA hemapuSpikA // 71 // seti // hemavarNa puSpamasyAH / ' pAkakarNa - ' ( 4|1|54 ) iti GIS / 'syAddhemapuSpikA yUthyAM campako hemapuSpakaH (iti medinI // (1) // // ekaM 'tasyA eva pItapuSpAyAH ' // atimuktaH puNDrakaH syAdvAsantI mAdhavI latA / zephAlikA tu suvahA nirguNDI nIlikA ca sA // 70 // atIti // atikrAnto muktAM zaukyAt / 'atyAdayaH' ( vA0 2 / 2 / 18 ) / iti tatpuruSaH / 'gostriyoH - ' (1|2|48) iti hakhaH / yadvA-muktAn viraktAn / 'atimuktastu niHsaGge vAsantyAM tinize'pi ca ' ( iti medinI ) // (1) // // puNDati puNDyate vA 'muDi khaNDane' 'puDi ca' ( svA0 10 se0 ) / 'sphAyi - ' ( u0 2 / 13) iti rk| svArthe kan (53 / 75) // ( 2 ) // * // vasante puSyati / 'kAlAtsAdhupuSyatU -' ( 4 / 3 / 43) ityaN / 'vAsantI mAdhavayUthyoruSTre nAvahite triSu' ( iti medinI ) | ( 3 ) // * // madhau puSyati / zepheti // zerate zephA alayo'syAm / vA GIS ( ) / svArthe raken (5 / 3 / 75) // (1) // * // suSThu vahatyAmodam / 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) | 1- atiraktasvAt' iti bhaTTakSIrasvAmI // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhavargaH 4 ] 'mAdhavo'je madhoM rAMdhe vasante na striyAM misau / vAsantI kuTTanImadyamadhuzarkarAsu striyAm' iti medinI / rantidevo'pi 'vaizAkhe mAdhavaH kRSNe mAdhavI cAtimuktake' // (4) // * // (5) // * // paca 'kundabhedasya' // sumanA mAlatI jAtiH vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 153 vA / yattu - ' tatpuruSe ' ( 6 / 3 / 14 ) iti dvitIyAyA alukiti mukuTaH / tanna / alaukikavigrahe dvitIyAyA apravezAt / SaSThyAH pravezAcca / 'mAdhyaH kundaH kuruNTakaH' iti puMskANDe ratnakoSAt puMstvamapi / 'kundo mAdhye'strI mukundabhraminidhyantareSu nA' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // dve 'kundasya' // raktastu bandhUko bandhujIvakaH / rakteti // raktapuSpatvAdraktaH / svArthe kan ( 5 / 3 / 75 ) / sumanaso bhUmni puSpe, jAtau tu bhedataH / viduSyapi yadA ('raktako'mlAnabandhUkaraktavastrAnurAgiSu' iti medinI ) // (1) // * // badhnAti cittam / 'bandha bandhane' (kryA0 pa0 a0 ) / 'ulUkAdayazca' ( u0 4 / 41 ) ityUkaH / ' bandhUkaM bandhujIve syAdbandhUkaH pItasArake' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // dhuriva jIvaM jalamasya // (3) // * // trINi 'bandhUkasya' 'dopahariyA' iti khyAtasya // sahA kumArI taraNiH viti // suSThu manyate / 'mana jJAne' ( di0 A0 a0 ) asun ( u0 4 / 189 ) / yadvA - zobhanaM mano'syAm / 'striyAM / dRSTastadA bhedena ziSyate' iti vyADiH // * // 'sumanAyAzca patreNa' iti suzrutadarzanAt TAvantApi // (1) // * // mAM lakSmI latati / 'lata' sautro veSTanArthaH / mUlavibhujAditvAt ( vA0 3 / 2 / 5) kH| gaurAdiH (4 / 1 / 41 ) / 'anyebhyo'pi-' ( vA0 3 / 2 / 100) iti GaH / 'mAlatI yuvatI kAkamAcyAM jAtivizalyayoH / jyotsnAyAM nizi nadyAM ca' (iti haimaH) // (2) // * // jAyate / 'janI prAdurbhAve' (di0 A0 se0 ) / ktic (3 / 3 / 174) / 'janasana -' ( 64 / 42 ) ityAtvam / vA GIS ( ga0 4 / 1 / 41 ) yattu - jAyate prItiranayeti bAhulakAjjaneH kartari ktic - ityAha / tanna / 'anayA' iti karaNavigrahaM pradarzya 'kartari' iti kathanaM vyAhatam 'bAhulakAt' iti ca / 'kticktau ca' ( 3 / 3 / 174 ) iti sUtrasya sattvAt / 'jAtiH strI gotrajanmanoH / azmantikAmalakyozca sAmAnyacchandasorapi / jAtIphale ca mAlayAm' (iti medinI) // (3) // * // trINi 'jAteH' 'caeNbelI' iti / khyAtAyAH // saptalA navamAlikA // 72 // sapteti // sapta parNAni manobuddhIndriyANi vA lAti / 'lA dAne" (a0 pa0 a0 ) / 'Ato'nupa -' ( 31213 ) iti kaH / 'atha saptalA | navamAlAcarmakaSAguJjAsu pATalau striyAm' ( iti medinI ) // (1) // * // navA stutyA mAlA'syAH / kap (5/4/154) // (2) // * // dve 'navamAlikAyAH' // mAdhyaM kundam meti // mAghe sAdhu, 'tatra sAdhuH ' ( 4|4|18) iti yat / - mAghe bhavam / digAditvAt ( 4/3/54 ) yat - iti prAJcaH // (1) // * // kuM bhuvaM dAyati, dyati vA / 'daip zodhane' (bhvA0pa0 a0 ) 'do avakhaNDane' ( di0 pa0 a0 ) vA / 'Ata:-' ( 3 - 2 / 3 ) iti kaH / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) kuNati / 'kuNa zabde' (tu0 pa0 se0)| 'abdAdayazva' (u0 4198) iti do 1- pUvArtha tu mediniiptthitm| uttarArdhAnupUrvI tu medinyAM nopalabhyate kiMtu 'madhuzarkarAvAsantI - kuTTinImadirAsu ca' itthamupalabhyate // amara0 20 saheti // AtapaM sahate / ' Saha marSaNe' bhvA0 A0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) TAp (4 / 1 / 4) / 'saho bale na striyAM syAtstriyAM tu nakhabheSaje / daNDotpalAmudgaparNIkumArIpRthivISu ca ' ( iti medinI ) // (1) // // kumArIva / yadvAkumArayati / ' kumAra krIDAyAm' (cu0 u0 se0 ) / ac (3|1 / 134 ) / gaurAdiH ( 4 / 1 / 41 ) / yadvA - kAmayate / 'kamu kAntau' (bhvA0 A0 se0 ) / 'kameH kiduzcopadhAyAH ' ( u0 3 / 138 ) ityAran / 'vayasi prathame ' ( 4 / 1 / 20 ) iti GIp / 'kumArI rAmataruNyAM navamAlye nadIbhidi / kanyA'parAjitAgaurI jambUdvIpeSu ca smRtA' (iti vizvaH) // ( 2 ) // * // taratyanayA / 'tR plavanataraNayoH ( bhvA0 pa0 se 0 ) / 'atisRdhRbhramyamyazyavitRbhyo'ni:' ( u0 2 / 102) 'taraNa kumArInokayoH striyAm ' ( iti medinI ) // (3) // * // trINi 'kumAryAH' 'ghIukuArI' iti khyAtAyAH // amlAnastu mahAsahA // 73 // amleti // na mlAyati sma / 'gatyarthAkarmaka- ' ( 344172 ) iti ktaH / 'saMyogAderAto dhAtoryaNvataH' ( 8/2/43 ) iti natvam / 'amlAnastvamale jhiMTIbhede' iti haimaH / 'amlAno mahAsahAyAM nA vAcyaliGgastu nirmale' iti medinI // (1) // // mahatI cAsau sahA ca / 'sanmahat- ' (2 / 1 / 61 ) iti tatpuruSaH / ' AnmahataH - ' ( 6 / 3 / 43 ) ityAtvam / - mahato vimardasya sahA vA - iti mukuTaH / tanna / asAmAnAdhikaraNyenAtvAprasaGgAt / ' mahAsahA mASaparNyamamlAne'pi ca yoSiti' (iti medinI // ( 2 ) // * // dve 'mahAsahAyAH ' 'kaTasarayA' - sAmAnyasya // tatra zoNe kurabakaH tatreti // tatrAmlAne zoNe rakte / kutsita ISadvAlInA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 amrkossH| [dvitIyaM kANDa - alpamakarandatvAd ravo'tra / bahuvrIhitvAnna kaadeshH| 'kura tasmin kurvko'runne| vakaH zoNAmlAnajhiMTIprabhedayoH' (iti medinI) // * // ku tasminniti // tasmin saireyake // (1) // * ekam ISadrauti / saMjJAyAM kun ( u0 2 / 32) / uvaG ( 6 / 4 / 77) 'raktakuruNTakasya // ukAradvayavAn (kuruvakaH) iti mukuttH|| (1) // * // (ekam) pItA karaNTako jhiMTI tasmin sahacarI dvayoH // 7 // 'rktvrnnaayaaH|| pIteti // saha carati / pacAdau 'caraTU' iti TittvanipAtatra pIte kurunnttkH|| | tanAt GIp (4 / 1 / 15) / yattu-'bhikSAsenA-' (3 / 2 / 17) iti cakArasyAnuktasamuccayArthatvAt 'careSTa:'-ityAha mukuTaH / tatreti // ruNTati / 'ruTi steyakaraNe' (bhvA0pa0 se.)| tanna / tatra pramANAbhAvAt / ('bhavetsahacaro jhiMTayAM dvayoranuNvul (3 / 1 / 133) / kun (u0 2 / 32) vaa| kutsitaH care triSu' iti medinii)|| (1) // * // 'anyeSAmapi-' (6. korvA ruNTakaH / 'kugati-' (2 / 2 / 18) iti samAsaH / 'kuru 3 / 137) iti dIrghatve 'sahAcaraH' ityapi, iti khAmI-iti NTakaH pItapuSpAmlAnajhiMTikayoH pumAn' (iti medinI) mukuTaH / tadapi na / Ajaiva siddhatvAt // (2) // // dve -kuryate / 'kura chedane (tu. pa0 se.)| bAhulakAdaNTaH / // khArthe kan (5 / 3 / 75) / ('kuraNTI dAruputryAM nA jhiMTyamlAnaprabhedayoH' iti medinii)| ityekokAravAn-iti kazcit / oDrapuSpaM javA tatra 'kura zabde' (tu. pa0 se.) iti paThituM yuktam // (1) oDeti // A ISadunatti / 'undI kledane (ru. 50 se.) // * // raktapItapuSpayukta-'kuruNTakaH' 'kuTasarayA-iti | 'sphAyitaJci-' (u0 2 / 13) iti rak, bAhulakAddasya Datvam / khyAtAyA ekaikam // oDU puSpamasya / yattu-'uDa zleSaNe' / bAhulakAdn-iti mukuTaH / tanna / dhAtupAThe uDeradarzanAt / ('oDAH puMbhUmni nIlA jhiMTI dvayorvANA dAsI cArtagalazca sA // 74 // nIti / oDaH khyAto javApuSpe' iti medinii)|| (1) // 6 // nIleti // vaNyate / 'vaNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| javati 'ju' sautro dhAturgatau vege ca / ac (3 / 1 / 134) // karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / 'vANA tu bANamUle strI nIla (1) // * // japati / ac (3 / 1 / 134) / 'javAyAM tu japA jhiMvyAM punardvayoH' (iti medinii)|| (1) // * // dasyate / 'dasu smRtA' iti dhrmdaasH| 'oDrapuSpe'pi vRkSe'pi javAzabdaH upakSaye' (di0 pa0 se.)| karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / prakIrtitaH' iti trikANDazeSaH // (2) // * // dve 'japAyA' gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'dAsI bANAbhujiSyayoH' (iti 'oDara' iti khyaataayaaH|| medinii)|| (2) // * // AtaH kSINo galati / 'gala adane' puSpaM vajrapuSpaM tilasya yt| (bhvA0pa0 se.) ac (3 / 1 / 134 ) // (3) // // trINi puSpamiti // vajramiva puSpam // (1) // // tilasa 'niiljhiNttikaayaaH|| ( yat ) puSpam // // ekam 'tilapuSpasya // sairIyakastu jhiMTI syAt prtihaasshtpraascnnddaathymaarkaaH||76 // karavIre sairIyeti // sIre bhavaH / tatra bhavaH' (4 // 3 // 53) ityaN / / pratIti // pratIpo hAso vikAso'sya // (1) // // zarta karSaH / tatra bhvH| 'vRddhAcchaH' ( 4 / 2 / 114) / 'saMjJAyAM kan' prAsAH kuntA iva patrANyasya / zataM puSpANi prAsyati vA / (5 / 3 / 75) / 'saireyakaH' iti pAThe 'nadyAdibhyo Dhak' (4 / 2 / 'asu kSepaNe' (di. pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (2) 97) / 'sairIyakaH sahacaraH saireyazca shaacrH| pIto // * // caNDamatati / 'ata sAtatyagamane' (bhvA0 pa0 se.)| rakto'tha nIlazca kusumaistaM vibhAvayet / pItaH kuruNTako jJeyo 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (3) // * // hayAnAM mArakaH // (4) raktaH kuruvakaH smRtaH / nIla Artagalo dAsIvANA odanapA // * // kara vIrayati / 'vIra vikrAntau' (cu0 u0 se.)| kyapi // (1) // * // 'jhim' iti raTati ac (3 / 1 / 134) / | 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / 'karavIraH kRpANe syAddetyabhedAzvamApRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / gaurAdiGIS (4 / 1 / 41) // (2) rayoH / karavIryaditIzreSThagavIputravatISu ca' (iti medinI) // * // dve "jhiNttiisaamaanysy|| // (5) paJca 'karavIrasya' 'kaNera' iti khyAtasya // karIre tu krgrnthilaavubhau| 1-atra repho nirukAraH 'kuravakAravakAraNatAm' iti raghuH karIti // kirati / 'kR vikSepe' (tu. pa0 se.) iti mukuttH| 'kuravakaiH kujanmabhiH saha saMvasasi' iti damayantIzeSazca // 2-'kirAtike kuru kuruvakAcitAM citAm' iti bANa:- 'kazapakaTizauTibhya Iran' (u04|30)| yattu-'kRgazI kATazAATa iti mukuttH|| 3-asyAzlokasya 'saireyakastu jhiMTI syAttasmi- Dibhya Iraca'-iti mukuTaH / tanna / - uNAdivRttiSu tatpAThakuravako'ruNe' ityarthavyAkhyottaraM vyAkhyA yuktA // | syAdarzanAt / kariNamIrayati vA / 'vaMzAGkare karIro'strI Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / MARA TH ... vRkSabhiddhaTayoH pumAn / karIrI cIrikAyAM ca dantamUle ca | 'mAtulaputraka ityapi mAmakatanaye phale ca dhUrtasya' (iti dantinAm' (iti medinI) // (1) // * // 'ka' iti karoti / | medinI) // (1) // // ekam 'dhattUraphalasya' // aca (3 / 1 / 134) / TaH (3 / 2 / 20) vaa| 'krakaraH karIra- phalapUro bIjapUraH bane dIne krakace ca pakSibhede ca' (iti medinii)|| (2) phaleti // phalena puuryte| 'pUrI ApyAyane' (di0 A. // // granthirasyAsti / sidhmAditvAt (5 / 2 / 97) lan / / 95) lan / se0) 'igupadha-' (3 / 1 / 134) iti kH| karmaNi ghaJ _ / granthi lAti vA / 'granthilastu karIradrau vikaGkatatarau pumAn / | ' (3 / 3 / 19) vaa| mukuTastu-phalaM bIjaM ca pUrayati / sagranthau triSu' (iti medinii)|| (3) // * // trINi 'karI kaH-ityAha / tatrANucitaH / igupadhatvAbhAvANNijantasya // rasya' 'karIla' iti khyAtasya // (1) // * // evaM bIjapUraH // (2) // 4 // dve 'mAtuliGgasya' unmattaH kitavo dhUrto dhattUraH kanakAhvayaH // 77 // 'bijaurA' iti khyAtasya // mAtulo madanazca rucako mAtuluGgake // 78 // unmatta iti // unmattayati / 'tatkaroti- (vA. 3- ruceti // rocate / 'ruca dIptAvabhiprItI ca' (bhvA0 1 / 26) iti Nic / pacAdyac (3 / 1 / 134 ) 'unmatta A0 se0) antarbhAvitaNyarthaH / kun (u0 2 / 32) / unmAdavati dhUstUramucukundayoH' (iti medinii)|| (1) // // 'rucako bIjapUre ca niSke dantakapotayoH / na dvayoH kitavAH santyasya grAhakAH / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / sarjikAkSAre'pyazvAbharaNamAlyayoH / sauvarcale'pi maGgalyakitAn nivasato vaJcati 'vaJca gatau' (bhvA0pa0 se.) 'anye- dravye cApyutkaTe'pi ca' (iti medinii)|| (1) // * // mInAbhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / 'kitavo dhUrtava- tyarucim 'mIJ hiMsAyAm' (jyA0 u0 a0) / bAhunmatte vaJcake kanakAhaye' (iti vizvaH) / (2) // * // dhULate lakAttun / lucyte| 'luji bhAsArthaH' (cu0 pa0 se.)| m| 'dhurvI hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.) karmaNi ktaH (3 / - ghaJ ( 3|3|19)nykvaadiH (7 / 3 / 53) mAtuzcAsau luGgazca / 21102) |-dhuurvti-iti tu praanycH| tatra kartari to | khArthe kan (5 / 3 / 75) // (2) // * // dve 'mAtuliGgasya / durlabhaH / 'matibuddhipUjArthebhyazca (3 / 2 / 188) iti cakArAdvA svAmI tu caturNA paryAyatAmAha / taduktam-'phalapUro bIjabodhyaH / yadvA,-dhUrvaNaM dhUrtam / bhAve ktaH (3 / 3 / 113) / tada- pUraH kesarI bIjapUrakaH / bIjakaH kesarAmlazca syAsti / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / 'dhRta tu khaNDalavane mAtuluGgazca pUrakaH' / anekArthe-'sauvarcalaM mAtulajhaM zilAdhUstUre nA viTe triSu' (iti medinii)|| (3) // // dhayati cndnpessnnii| grIvAbharaNakaM caiSu caturpu rucakaM smRtam'-iti // dhAtUn / 'dheTa pAne' (bhvA0pa0 a0) bAhulakAdUrac / samIraNo maruvakA prasthapuSpaH phnnijkH| pRSodarAdiH (.6 / 2 / 109) / 'dhattUrastu smRto dhUrto devitA | | jambIro'pi kitavaH zaThaH' iti khAmI // * // dhUsayati / 'dhUsa kAnti- samIti // samIrayati Ira gatau' (a0 A0 se.)| karaNe' (cu0pa0 se.)| vip (3 / 2 / 178) tUyete / 'tUrI lyH| 'samIraNastu pavane pathike ca phaNijjake' (iti tvaraNahiMsayoH' (di. A0 se.)| igupadhatvAt kaH (3 / 1 / - | medinii)|| (1) // * // marau vAti / kun / (u0 2 / 32) / 135) / dhUzcAsau tUrazca / "dhusturastu puNDarIko dhUstUraH | 'bhavenmaruvakaH puSpabhicchalyadruphaNijake' // (2) // // prasthe kanakAhvayaH' iti zabdArNavaH-iti mukuTaH // (4) // // | sAnau pusspyti| 'puSpa vikasane' (di0pa0 se.) / ac kanakamAyo yasya / 'kanakaM hemni puMsi syAtkiMzuke nAga (3 / 1 / 134) // (3) // * // phaNI jAto'smAt / phaNAbhakesare / dhattUre kAJcanAre ca kAlIye campake'pi ca' patrapuSpatvAt / phaNI ujjhako varjako'sya-iti kecit / (iti medinI) // (5) // 1 // mAsti nAsti tulA yasya / ubhau pRSodarAdI (6 / 3 / 109) // (4) // // jamyate / 'jamu mA zrIstulA'sya, iti vA / kanakanAmatvAt / 'maatulo| adane' (bhvA0pa0 se.) vic (3 / 2 / 75) / vIrayati / vrIhibhinmAtRbhrAnozca madanadrume / dhatture' (iti medinI) // ac (3 / 1 / 134) / jam cAsau vIrazca / 'jaMvIraH prasthapuSpe (6) // // mdyti| 'madI harSaglepanayoH' (bhvA0pa0 syAttathA dantazaThadrume' (iti medinI) // (5) // * // paJca se0) / lyuH (3 / 1 / 134) / 'madanaH smaravasantadrubhi- | "jambIrasya' 'maruA' iti khyAtasya // dvattUrasilake' (iti medinii)|| (7) // * // sapta 'dhattarapa' // atha parNAse kaThiMjarakuTherakau // 79 // asya phale maatulputrkH|| atheti // parNAnyasyati / 'asu kSepaNe' (di0 pa0 se.)| asyeti // mAtulasya putra iva / kan (5 / 3 / 96) 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / yadvA,- paNairasati / 'asa dIptau' (bhvA0 u0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) // (1) // // kaThinaM 1-itaHparam 'bhadrAyAm' ityapi likhitamAsIt / tathApi medinyAM tadapAThAtyaktam // 1-'cApi kaTake' iti paatthH|| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 156 amrkossH| [dvitIyaM kANDam jarayati / 'jRS' (di. 10 se0 ) NyantaH / 'karmaNyaNa' (3 / - bhAni tIkSNAni patrANyasya // (7) // // sapta 'arkasya' 211) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // (2) // // kuNThati / 'Aka' iti khyAtasya // 'zuTha pratIghAte' 'kuThi ca' (bhvA0 pa0 se.)| 'pati-kaTi atra zukla rkprtaapsau| kuThi' (u0 1 / 58) ityerak / AgamazAstrasyAnityatvAnna atreti // asmiJ shukle| alati / 'ala bhUSaNAdau' num ||-'kutth guTha pratIpAte' 'kuThI ca' ityato 'dardurAdayazca' (bhvA0pa0 se.) kvip ( 3 / 2 / 76) / al cAsAvarkazca / (u0 1140) iti Dhak / pRSodarAditvAt (u06|3|109) 'alarko dhavalArke syAdyogonmAditakukkure' (iti medinii)|anussngglopH-iti mukuTaH / tnn| kuTha-dhAtoH satve pRSo- alayati-iti mukuTaH / tanna / NAvupadhAvRddhiprasaGgAt // (1) darAditvakalpanAvaiyarthyAt / TUkalpanA'pi vyarthA / erkaasiddh-||*|| pratApaM cakSustejaH syati / 'So'ntakarmaNi' (di. 50 tvAt // (3) // // trINi 'parNAsasya // a0) / kaH (3 / 2 / 3) / prakRtAstApasA yena vA // (2) // * // site'rjako'tra dve 'shvetaarksy|| sIti // atra pase / arjayati / 'arja sarja arjane zivamallI pAzupata ekASThIlo vuko vsuH|| 81 // (bhvA0 pa0 se0)| 'Rja gatisthAnArjanopArjaneSu' (bhvA0 ziveti // zivapriyA mallI // (1) // // pazupaterayam / A0 se.) vA NyantaH / Nvul (3 / 1 / 133) // (1) // * // tatpriyatvAt / 'pAzupato vakapuSpe syAtpazupatyadhidaivate ca ekaM 'zvetapAsasya' // tadbhakte' (iti medinii)|| (2) // // ekamasthi lAti / 'suSApAThI tu citrako vhnisNjnykH| mAditvAt' (8 / 3 / 98) SatvaM dIrghatvaM ca / 'ekASTIlA peti // pATho'syAsti / 'ataH- (5 / 2 / 115) itiiniH|| vanatiktakoSadhau puMsi bakapuSpe' ( iti medinii)|| (3) // 1 // (1) // // citaM buddhiM traayte| 'traiG pAlane' (bhvA0 A0 vAti / bAhulakAt kukaH / kuno'kArasyotvaM vA // *. 'bakaH' a0)| 'Ato'nupa- (3 / 2 / 3) iti kH| svArthe kan (5 / - iti pAThe kun (u0 2 / 32) / 'bakastu bakapuSpe syAtkar3e 3175) / 'citrakaM tilake nA tu vyAghrabhiccaJcapAThiSu' (iti zrIde ca rakSasi' (iti medinii)|| (4) // * // vaste, vasati medinii)|| (2) // // vahniH saMjJA yasya / vahniparyAyanAmaka vA / 'zRsvRnihitrapyasivasi-' (u01|10) ityuH / 'ba(va)ityarthaH // (3) // // trINi "citrakasya' 'cItA' iti surnA devabhedAgnibhAyokrabakarAjasu / (klIbaM vRddhyauSadhe'zve ca khyAtasya // rairatnamadhure triSu') (iti medinii)| (5) // * // paJca gulmA ' arkAhvavasukAsphotagaNarUpavikIraNAH // 80 // iti khyAtasya 'bakapuSpasya // mandArazcArkapaNe | bandA vRkSAdanI vRkSarahA jIvantiketyapi / ___ arketi // arka AhvA yasya / 'arko'rkapaNe sphttike| | bandeti // bndyte| 'vadi abhivAdanastutyoH' (bhvA0 ravau tAne divaspatau' (iti medinii)|| (1) // * // vasati / A0 se.)| 'gurozca' (3 / 3 / 103) ityaH / ('bandA latA'vasa nivAse' (bhvA0 50 a0)| 'zRsvasnihi-' (u0 1 / - ntare smRtA / bhikSukyAmapi banyAM ca') (iti sparzAdau 10) ityuH| khArthe kan (5 / 3 / 75) / 'vasukaM romake puMsi medinii)|| (1) // // vRkSamatti / 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 a0) zivamayarkaparNayoH' (iti medinii)|-baahulkaat 'bhRmR-' lyuTa (3 / 3 / 113) / 'vRkSAdanI tu bandAyAM vidArIkandaityuH-iti mukuTaH / tanna / uktasUtre vasatergrahaNAt // ke'pi ca' iti vizva-medinyau // (2) // // vRkSaM rohati / (2) // // A sphoTayati / 'sphuTir viksne'| (bhvA0pa0 mUlavibhujAditvAt (3 / 2 / 5) kH| vRkSe rohati iti vaa| se.)| ac (3 / 1 / 134) / pRSodarAdiH (6 / 1 / 109) 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH // (3) // // jiivti| 'Asphotastu pumAnarkaparNe syAt kovidaarke| AsphotA 'rahinandijIviprANibhyaH SidAziSi' (u0 3 / 127) iti girikAM ca vanamaLyAM ca yoSiti' (iti medinI) // (3) jhac / SittvAt (4 / 1 / 41) GIS / kan (5 / 3 / 75) / 'jiiv|||| nAnAtvAdgaNA bahUni rUpANyasya // (4) // * // vikirati / ntikA guDUcyAM ca jIvAkhyazAkabandayoH' (iti medinii)|| 'kR vikSepe' (tu0 pa0 se.)| 'kRpR-' ( u0 2 / 81) iti (4) // // catvAri 'vRkSoparijAtalatAvizeSasya' // kyun / itvam (1 / 100) raparatvam (1 / 1 / 51) bAhula-vasAdanI chinnarahA guDacI tantrikA'mRtA // 82 // kAhIrghaH // // vividhaH kiraNo'sya-ityanye // (5) // 7 // jIvantikA somavallI vizalyA madhuparNyapi / mandAn iyarti / aN (3 / 2 / 1) mandaryate vA / ghaJ (3 / 3 / 19) / 'mandAraH syAtsuradrume / pAribhadre'rkapaNe ca | vatseti // vtsairdyte| 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 a0)| mandAro hastidhUrtayoH' (iti medinii)|| (6) // * // arkA | lyuTa (3 / 3 / 113) // (1) // 4 // chinnA rohati / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'DyApoH-' (6 / 3 / 63) iti hastaH // 1-'mUrtayoH' iti pAThaH // (2) // * // guDati / 'guDa rakSaNe' (tu. pa0 se0)| bAhula Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanauSadhivargaH 4] jyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 157 - - - - ---- - -- - -- kArdUcada // (3) // // tantrayati / 'tatri kuTumbadhAraNe' (cu0 'pyamlaloNyAM syAt pAThAyUthikayorapi' (iti medinii)|| u0 se.)| Nvula (3 / 1 / 133) / (4) // // na mRtamasyAH / (2) // // viddhau ko yayA ||*-aviddho'cchidrH parNa'amRtA mAgadhIpathyAguDUcyAmalakISu ca' (iti medinii)|| rUpaH karNo'syAH-iti mukuTaH // (3) // // sthApayati / (5) // // jIvati / jhac (u0 3 / 127) / 'jIvantikA lyuT (3 / 3 / 113) / 'sthApanaM ropaNe, puMsi vane, pAThauguDUcyAM ca jIvAkhyazAkabandayoH' iti medinI // (6) // // Sadhau striyAm' (iti medinI) // (4) // // atizayena somasya vallI // (7) // // vigataM zalyamasyAH / 'vizalyA- prazastA / 'prazasyasya zraH' (5 / 3 / 60) / 'zreyasI kari'gnizikhAdantIguDUcItripuTAsu ca' (iti medinii)|| (8) // // pippalyAmabhayApAThayorapi' (iti medinI) // (5) // 4 // madhumayAni parNAnyasyAH / 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 54) iti ThISu // rasyate 'rasa AkhAdane' (cu0 u0 se.)| karmaNi ghan (3 / (9) // 5 // nava 'guDUcyAH // 3 / 19) allopasya sthAnivattvAnna bRddhiH / 'raso gandharase jle| zRGgArAdau viSe vIrye tiktAdau drvraagyoH| dehadhAtumUrvA devI madhurasA moraTA tejanI savA // 83 // prabhede ca pAradaskhAdayoH pumAn / striyAM tu rasanApAThAmadhUlikA madhuzreNI gokarNI pIlupayepi / sallakIkagubhUmiSu' (iti medinii)|| (6) // * // (7) // 4 // mUrveti // mUrvati / 'murvI bandhane' (bhvA0pa0 se.)| ac pApe clti| 'cala vilasane' (tu0pa0 se.)| pacAdI (3311134) / (1) // // dIvyati / pacAdau (g03|1|134) 'celaT' iti nipAtanAt DIp (4 / 1 / 15) / gaurAditvakalpanaM 'devaTa' iti nipAtanAt (4 / 1 / 45) DIpa / mukuToktaM gaurA- mukuTakRtaM vyartham / paceryabantAdaci 'pApakti' iti pApaco ditvaM cintym| 'devI kRtAbhiSekAyAM tejanIspRktayorapi' vAyuH / tamIrayati vA / aN (3 / 2 / 1) // (8) // // (iti medinI ) // (2) // // madhu raso'syAH / 'bhavenmadha- prAci bhavA / 'vibhASAceH' (5 / 4 / 8) iti khaH // (9) rasA drAkSAmUrvikAdugdhikAsu ca' (iti medinI) // (3)| // * // vane tiktaa| khArthe kan (5 / 3 / 75) // (10) // 4 // // // murati / 'mura saMveSTane' / 'zakAdibhyo'Tan' (u0 daza 'pAThA' iti khyAtAyAH // 481) / ('moraTaM tu bhvedikssumuulaangkottprsuunyoH|) sapta kaTuH kaTaMvarA'zokarohiNI kaTurohiNI // 85 // rAtrAtparakSIre, mUrvikAyAM tu moraTA' (iti medinI) // (4) // 7 // tejati / 'teja pAlane' (bhvA0 50 se.) / lyuTa (3 / - matsyapittA kRSNabhedI cakrAGgI zakulAdanI / 31113) / (5) // // sravati / 'tru gatI' (bhvA0 pa0 a0) keti // kaTati / 'kaTe varSAvaraNayoH' (bhvA0 pa0 se0)| ac ( 3 / 11134 ) // * // saMjJApUrvakatvAdguNAbhAve sruvA'pi / 'zRsvasnihi- (u0 1 / 10) ityatra cakArAduH |-'vtti'svaa dvayohomapAne sahakImUrvayoH striyAm (iti medinI) // kaTibhyAM ca' ityu:-iti mukuttH| tanna / ujvaladattAdiSu (6) // 1 // madhu lAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / | tatsUtrasyAdarzanAt / 'kaTaH strI kaTurohiNyAM latArAjika'anyeSAmapi-' (6 / 3 / 137) iti dIrghaH // (7) // 1 // yorapi / (napuMsakamakArye syAtpuMliGge rasamAtrake / triSu madhunaH zreNiratra // (8) // // goH karNa iva, gauH karNo tadvatsugandhyozca matsare'pi khare'pi ca') (iti medinii)|| yasyAH, iti vA / 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 54) iti kIS / (1) // // kaTati / ac (3 / 1 / 134 ) / kaTaM (rogam ) 'gokarNo'zvatare'pi syAnmRgasarpagaNAntare / aGguSThAnAmi bRNoti / 'vRJ varaNe' (khA0 u0 se.)| 'saMjJAyAM bhRta-' konmAne gokarNI mUrvikoSadhau' iti vizvaH // (9) // // * // (3 / 2 / 46) iti khac / 'arurdviSat-' (6 / 3 / 67) iti pIloriva parNAnyasyAH / 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 54) iti GIS / mum ||*-'kttNbhraa' iti pAThaH-ityanye / 'kaTaMbharA 'pIlaparNI ciMcikAyAM mULayAmauSadhIbhidi' (iti medinI)| dinA ) / prasAraNyAM rohiNyAM gajayoSiti / kalambikAyAM golAyAM (10) // * // daza 'mUrvAyA:' 'muhAra' iti khyAtAyAH // varSAbhUmUrvayorapi' (iti medinI ) // (2) // // azoka iva pAThA'mbayA viddhakarNI sthApanI zreyasI rasAnen rohati / 'kartayupamAne' (3 / 2 / 79) iti nniniH| 'azoka rohiNI zaktA cakAjhI zakulAdanI' iti nighaNTuH / / * // vyastaekASThIlA pApacelI prAcInA vntiktikaa| | mapIdaM nAma / 'azokaH kaTurohiNyAmazoko vajuladrume' pATheti // ptthyte| 'paTha vyaktAyAM vAci' (bhvA0pa0 iti rabhasaH / 'azokastriSu niHzoke puMsi klise.)| karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / 'pAThastu paThane khyAto pAdape / striyAM tu kaTurohiNyAM pArade syAnnapuMsakam' viddhakA tu yoSiti' (iti medinI) // (1) ||*||'ambsstthaa- (iti medinI) * // 'rohiNI kaTurohiNyAm' iti rudraH / 'rohiNI kaNTharugbhidi / bhanitkaTaMbharAsomavalkeSu 1-vizve tu 'gokarNo'zvatare sarpa sAraGge prathamAntare' itye lohitAgavoH' (iti medinI) // (3) // // kaTuvAsau pATha upalabhyate // rohiNI ca / 'kaTurohiNyariSTA ca proktA tiktakarohiNI' varaNe, iti lii| (32 bhidi'( Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 amrkossH| [dvitIyaM kANDam - - iti nighaNTuH // (4) // * // matsyAnAM pittamiva / tadvatsvA- citropacitrA nyagrodhI dravantI zaMbarI vRSA // 87 // dutvAt // (5) // 4 // kRSNo varNena bhedadachedo'syAH / kRSNaM pratyakazreNI sutazreNI raNDA mUSikaparNyapi / malaM bhinatti vA / 'karmaNyaNa' ( 3 / 2 / 1) GIp (4 / 1 / 15) / natreti citraM rUpamasyAH / 'citrAkhupAMgoDambA'kRSNabhedA caNDaruhA' iti nighaNTuH // (6) // * // cakrAkAra- subhadrAdantikAsu ca / mAyAyAM sarpanakSatranadIbhedeSu ca maGgamasyAH / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'aGgagAtra-' iti striyAm' (iti medinii)|| (1) // // upagatA citram // nirmUlam / 'cakrAGgo mAnasaukasi / cakrAGgI kaTurohiNyAm' (2)||4||-nyg ruNaddhi / bahumUlatvAt / ac (31. iti medinI // (7) // * // zakulaimatsyabhedairadyate / atteH 134 ) / gaurAdiH (4|1|41)-iti prAJcaH / nyaJcaM ruNaddhi, karmaNi lyuTa ( 3 / 3 / 113) / 'zakulAdanI striyAM kRSNa iti vA / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / (nyagrodhastu pumAnvyomabhede kaTukazAkayoH' (iti medinI) // (8) // * // aSTau vaTayozca zamItarau) / nyagrodhI tUpacitrAyAm' (iti 'kaTurohiNyAH' 'kuTakI' iti khyAtAyAH // medinii)|| (3) // 1 // dravati / 'du gatau' (bhvA0 pa0 se.)| AtmaguptA jaDA'vyaNDA kaNDUrA prAvRSAyaNI // 86 // laTaH zatR ( 3 / 2 / 124 ) // (4) // * // zaM vRNoti / 'bRJ RSyaproktA zUkazimbiH kapikacchuzca mrkttii| varaNe' (khA0 u0 se0)| 'zami dhAtoH' (3 / 2 / 14) ityac / Atmeti // AtmanA guptaa| duHsparzatvAt / 'kartaka- gaurAdiH (4 / 1 / 41) / mukuTastu-khac (3|2|46)rnn-' (2 / 1 / 32) iti samAsaH // (1) ||AUM|| jaDayati / ityAha / ('zaMbaraM salile puMsi mRgadaityavizeSayoH / ) zaMvarI 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 26) iti NijantAdac (3 / 11. cAkhupA syAt' (iti tAlavyAdau medinii)|| (5) // 1 // 134) / 'jaDA striyAm / zukazimbyAM himagrastamUkAprajJeSu varSati / 'vRSu secane' (bhvA0pa0 se.)| 'igupadha-' (3. tu triSu' (iti medinii)| mukuTastu-kaNDvAdinA dauHsthya- 1 / 135) iti kH| ('vRSo dharma balIvardai zRGgayAM purAzijananAdindriyANi jaDayati stambhayati / 'jala apavAraNe' bhedyoH| zreSThe syAduttarasthazca vyaasmRssikshukrle| tathA vAstu. (cu0pa0 se.)-ityavocat / tnn| Nau vRddhiprasaGgAt / sthAnabhede pumAneSa prkiirtitH| vRSA mUSikapA ca, yatIjaDati vA / DalayoraikyAt ||*-n jahAti zUkAn / nAmAsane vRSI') // (6) // // pratIcI zreNI yasyAH // ajahA / 'jJeyA jAGgalikA saiva sA'jahA prAvRSAyaNI' (7) // // sutAnAM zreNI yasyAH // (8) // // ramante'tra / itInduH-iti khAmI // (2) // // na vigatamaNDamasyAH / 'ramu krIDAyAm' (bhvA0 A0 a0) / 'jamantADaH' (u0 'avyaNDA vRSabhI guptA' itInduH / mukuTastu-adhika- 1 / 114) / 'raNDA mUSikapar2yAM ca vidhavAyAM ca yoSiti' (iti maNDaM bIjamasyAH, adhikamamati / 'ama roge' (bhvA0 medinii)|||| khAmI tu-caNDyate / 'caNDA' / 'pratyakzreNI pa0 se0) 'amantAhaH' (u0 1 / 114) vaa| adhyaNDA- vRSA caNDA putra zreNyAkhuparNikA' iti nighaNTuH-ityAha // ityAha / tatra mUlaM mRgyam // (3) // // kaNDUM raati| 'rA (9) // // mUSikaH parNamasyAH / mUSikakarNAkArapatratvAt / dAne' (a0 pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (23) iti kaH 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 54) iti GIS // (10) // // daza 'mUSika // * // pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) hRvtvmpi| 'kapi- pAH ' 'mUsAkarNI' iti khyAtAyAH // kacchUzca kaNDUrA kaNDurA zUkazimbikA' itInduH / mukuTa- apAmArgaH zaikhariko dhAmArgavamayUrakau // 88 // stu-kaNDUrastyasyAH / 'kaNDUkacchUbhyAM hakhazca' iti ro pratyakparNI kIzaparNI kinnihiikhrmnyjriH| hakhatvaM ca-ityAha / tanna / uktavArtikasyAdarzanAt // ___ apeti|| apamArjantyanena / 'halazca' (3 / 3 / 21) iti ghn| (4) // * // 'prAvRSA tu jalArNave' iti trikANDazeSaH / niSTAyAmaniTtvAt kutvam (13.52) / 'upasargasya ghaji-' prAvRSAmeti ayate, vaa| kartari lyuT (3 / 3 / 113) / 'kRtyacaH' (.6 / 3 / 122) iti diirghH| apakRSTa AsamantAt mArgo'sya, (8 / 4 / 29) iti Natvam // (5) // // RSyairmRgaiH proktaa| iti vA // (1) ||AUM|| zikhare prAyeNa bhavati / adhyAtmAdiRSibhiraproktA, iti vA / 'RSyaproktA zatAvaryatibalA | tvAt (vA0 4 / 3 / 60) Thak // (2) // // dhaano'rgH| dhAmArga zUkazimbiSu' iti (medinI) // (6) * 'zukayuktA vAti / 'Ato'nupa-(31213) iti kaH / 'dhAmArgavastu zimbiH' / 'zazvacchazAGkazizirANi ca zUkazimbiH' ityUSma puMsi syAdapAmArge ca ghoSake' (iti medinI) ||||-'adhaavivekaat dvitAlavyA / 'zUkazimbistu markaTI / zUka mArgavaH' / adhAmArgavo'pAmArgaH kozAtakI ca iti zimbA ca' iti vAcaspatiH // (7) // // kapInAM kacchuH / dhyarthe-iti khAmI // (3) // * // mayUrapratikRtiH / 'ive pratikaNDUhetutvAt // (8) // // markaTIva / vividhaceSTAhetu kRtI' (5 / 3 / 96) iti kan / 'mayUrako'pyapAmArge klIba tvAt / 'atha mrkttii| karajabhicchUkazimbyoH puMsi vAnaralUtayoH' (iti medinI) // (9) // * // nava 'markaTyAH ' | 1-AdhunikAsmadupalabdhaprAcInasvAmiSustakadvaye tu akArAditvaM 'ka~vAca' iti khyAtAyAH // nopalabhyate // ' ityUma-puMsi syAdapAmAvo'pAmAgeH Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 159 tutthAjane punaH' (iti medinii)| (4) // // pratyaJci parNA- 'agi gatau' (bhvA0pa0 se.) ac (3 / 1 / 134) / (4) nyasyAH / 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 54) iti GIS // (5) // // // * // kAle mizyate 'miza zabde' (bhvA0pa0 se.) karmaNi ghaJ kapilomatulyAni lomazAni parNAnyasyAH // // 'kezaparNI' (3 / 3 / 19) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) svArthe kan (5 / 3 / 75) iti svAmI // (6)* kiNino vraNAn jihiite| 'ohAG // * // kAlaM varNa miSati / 'miSa spardhAyAm' (tu0 pa0 se.)| gato' (ju0 A0 a0) / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3 ) iti pUrvavat / mUrdhanyaSA iti vA / 'maJjiSThA kAlameSI ca' iti kH| gaurAdiH (4 / 1 / 41) / kiNino vraNAn hanti vaa| nighaNTuH // (5) // 1 // maNDUkavat parNamasyAH / 'pAkakarNa--' 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH // (7) // // kharA | (4 / 1 / 53) iti GIS / 'maNDakaparNI maJjiSTAbrAhmaNyornA maJjarirasyAH // // gaurAdiH (4 / 1 / 41) vA // (8) // * tu zoNake' (iti medinI) // (6) // * // bhaNDati / 'bhaNDa aSTau 'apAmArgasya // AbhaNDane |-'bhddi gato'-iti svAmI / bAhulakAdIran / haJjikA brAhmaNI padmA bhArgI brAhmaNayaSTikA // gaurAdiH (4 / 1 / 41) bhaNDIrI // * // prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / aGgAravallI baaleyshaakvrvrvrdhkaaH| 'hemapuSpI ca bhANDIrI' iti rabhasaH // (7) // * // pacA dyac (3 / 1 / 134) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) 'bhaNDI yojanahajIti // hanti rogAn / pacAdyac (3 / 1 / 134) / vallyapi / raktA bhaNDIrikA ca' itInduH // (8) // * // yojanapRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109) / 'aGgAravallI haJjI ca vardo varva gAminI vallI // (9) // * // nava 'maJjiSThAyAH' 'ma~jITha' rakastathA' (iti nighaNTuH) // * // bhanakti rogAn / 'bhajo iti khyaataayaaH|| Amardane' (ru. 50 a0)| Nvula (3 / 1 / 133) vA / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) (phaJjikA, iti vA-iti mukuTaH) // (1) yAsoyavAso duHspazoM dhanvayAsaH kunaashkH||91|| // // brahmaNa iyam / 'brAhmaNaM brahmasaMghAte vedabhAge napuMsakam / | rodanI kacchurA'nantA samudrAntA durAlabhA / bhUmideve tu puMliGgaH phaJjikApRkkayoH striyAm' (iti medinI) // (2) // * // padmAbhaM puSpamasyAH / 'padmo'strI padmake vyUha yada yeti // yasanam 'yasu prayatne' (di0 50 se.)| bhAve ghaJ nidhisaMkhyAntare'mbuje / nA nAge, strI phajikAzrIcArvATI (3 / 3 / 18) yAso'styasya / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / yAti / pannagISu ca' (iti medinii)||(3)||*||bhrjnm / 'bhrasja pAke' bAhulakAdasac vA // (1)||AUM|| yauti 'yu mizraNAmizraNayoH' (a0pa0 se.)| 'Rtanyaji-' (u0 4 / 2) ityAsaH (2) (tu0 u0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) 'bhrasjo ropadhayo ramanyatarasyAm' (6 / 4 / 47) iti ramAgamaH / 'cajoH- (13 / // * // duHkhena spRzyate / 'spRza sparzane' (tu. pa0 a0) ghny| 52) iti kutvam / 'bhRjI bharjane' (bhvA0 A0 se.) vaa| (3 / 3 / 19) / khal (3 / 3 / 126) vaa| "duHsparzo dhanvayAse nA kaNTakAryA striyAM triSu / kharasparze' (iti medinii)|| (3) ghan (3 / 3 / 18) bhargo'styasyAH / jyotsnAdyaN (vA0 5 / 2 / / 103) // (4) // * // brAhmaNayaSTiriva / tAdRzaprakANDatvAt // * // dhanvano yAsaH marubhavatvAt // (4) // * // kuM nAza yati 'Naza adarzane' (di. pa0 a0) NyantaH / pacAdyac (3|'ive pratikRtI' (5 / 3 / 96) iti kan // (5) // // aGgAravadvalyasyAH / samAsAntavidheranityatvAnna kap // (6) // * // 11134) / khArthe kan // (5) // * // rodayati / 'rudir azruvAleyasya zAkaH / gardabhabhakSyazAkatvAt // (7) // * // varvati / vimocane' (a0pa0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 113) / 'rodanaM krandane'stre'pi durAlambhauSadhau striyAm' (iti medinii)||*|| 'vRJ varaNe' (khA0 u0 se.) yaGalugantaH / pacAdyac (3 / 1 / 'codanI' (iti khaamii)|| (6) // * // kacchU rAti / 'rA dAne' 134) // () // * // vrdhte| 'vRdhu chedane' (bhvA0 A0 se.)| (a0 pa0 a0)| 'AtaH-' (3 / 2 / 3) iti kH| pRSodarApvul (3 / 1 / 133) // (9) // // nava 'bhAAH // ditvAt (6 / 3 / 109) havaH / 'kacchurA zukazimbyAM ca majiSThA vikasA jiGgI samajhA kAlamezikA // 90 // zaTIduHsparzayorapi' (iti medinI) // (7) // // nAntomaNDUkaparNI bhaNDIrI bhaNDI yojnvllypi| 'syAH / "anantA ca vizalyAyAM zArivAdUrvayorapi / maJjIti // mI zobhane varNe tiSThati / 'supi sthaH' (3 / - | kaNAdurAlabhApathyApArvatyAmalakISu ca / ( vizvaMbharAguDUcyoH 24) iti kaH / 'ambAmba-' (8 / 3 / 97) iti Satvam / | syAt ) (iti medinii)|| (8) // // smudraanto'stysyaaH| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) yadvA,- atizayena maJjaH / 'atizA- | arzaAdyac (5 / 2 / 127) / smudro'nto'syaaH| 'samudrAntA yane tamabiSThanoM' (5 / 3 / 55) // (1) // * // vikasati / 'kaSa tu kArpAsIpRkkAdurAlabhAsu ca' (iti medinI) // (9) // * // gato' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) -vika- duHkhenaalbhyte| 'DulabhaSa prAptI' (bhvA0 A0 a0)| 'ISaSati / 'kaSa hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)| (vikaSA)- duHsuSu-' (3 / 3 / 126) iti khala / AgamazAsanasyAnityaiti mukuttH|| (2) // * // jinggti| 'jigi gato' iti keci- tvAnna num // (10) // // daza 'dhanvayAsasya' 'yavAsA' tpaThanti / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (3) // * // samantato'Ggati / iti khyAtasya // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 pRzniparNI pRthakparNI citraparNyaGghriparNikA // 92 // koTuvinA siMhapucchI kalazirdhAvanirguhA / pRshniiti|| pRzniralpaM parNamasyAH / 'pAkakarNa - 2 (4/1/54) iti GIS // (1) // * // pRthagasaktaM parNamasyAH / GIS (4|1|54) // (2) // * // citraM parNamasyAH (3) // * // aGgerAlabhya parNAnyasyAH / GIS (4 / 1 / 54 ) svArthe kan ( 5 / 1 / 75) // * // - a imUlamArabhya vallirasyAH / 'aGghrivallikA'iti mukuTaH // (4) // * // kroSTubhirvinnA vicAriteva / datteva, iti vA // (5) // * // siMhapucchamasyAH, siMhapucchAkArapuSpa - tvAt / 'upamAnAt pakSAcca pucchAca ' ( vA0 4 / 1 / 5 ) iti GIS // (6) // // 'kalaM zukre triSvajIrNe' ( iti medinI ) kalaM zyati / 'zo tanUkaraNe' (di0 pa0 a0 ) / ina (u0 4 / 118) / bAhulakAdAkAralopaH // ( 7 ) // // dhAvati / 'dhAvu gatizuddhyoH' (bhvA0 u0 se0 ) / bAhulakAdaniH // (8) // * // gUhati / 'guhU saMvaraNe' (bhvA0 u0 se0 ) / 'igupadha - ' ( 3 / 11135) iti kaH // (9) // * // nava 'siMhapucchayA : ' 'piTha vanI' iti khyAtAyAH // / amarakoSaH / nidigdhikA spRzI vyAghrI bRhatI kaNTakArikA 93 pracodanI kulI kSudrA duHsparzA rASTriketyapi / [ dvitIyaM kANDam iti khal // (9) // * // 'rASTraM syAttUpavartane / upadrave klIbapuMsoH' (iti medinii)| rASTramastyasyAH / ' ataH - ' (pAzana 115 ) iti Than // (10 ) // // daza 'kaNTakArikAyAH' 'bhaTakaTA' iti khyAtAyAH // / / nidIti // nidihyate sma / 'diha upacaye' (a0 u0 a0 ) ktaH (3 / 2 / 102) / TAp ( 41114 ) svArthe kan ( 5 / 3 / 75 ) // (1) // // spRzati / 'spRza sparzane' ( tu0 pa0 a0 ) / 'igu padha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / - ' spRza bAdhanasparzanayoH ' - iti mukuToktaM nirmUlam / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // ( 2 ) // * // vyAjighrati 'vyAghrAdibhi: - ' (2 / 1 / 56 ) iti liGgAt 'Atazvopasarge' (3 / 1 / 136) iti kaH / na tu 'pAghrA - ( 3 / 11137) iti zaH / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (3) // // bRhati 'bRha vRddhau' (bhvA0 pa0 a0 ) / ' vartamAne pRSadvRhat - ( u0 2 / 84) iti nipaatH| zatRvattvAn GIp (4 / 1 / 6) / 'kSudrAyAM kSudravArtAkyAM bRhatI chandasi kvacit' iti zAzvataH // (4) // * // kaNTakAniyarti / 'R gatau' (ju0 pa0 a0 ) / 'karmaSyaN' (3 / 2 / 1) / svArthe kan (5 / 3 / 75) // (5) // // pracodayati / 'cud saMcodane' (cu0 pa0 se0) / lyuT ( 3 / 3 / 113) (6) // // kolti| 'kula saMstyAne' ( vA0 pa0 se0) / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / gaurAdiH (4 / 1 / 41 ) / - Nijantena vigRhya 'ka: ' - ityabhidhAnaM mukuTasya cintyam / NijantasyegupadhatvAbhAvAt anupayogAzca // (7) // 3 // kSuNatti / 'kSudir saMpeSaNe' (ru0 u0 a0 ) / 'sphAyi - ' ( u0 2 / 13 ) iti rak / yastu - 'kSuda saMpreraNe' - iti dhAturupanyasto mukuTena / sa dhAtupAThe na labhyate / 'kSudrA vyaGgAnaTIkaNTakArikAsaraghAsu ca / cAGgerIvezyayorhisrAmakSikAmAtrayorapi' (iti medinI) // (8) // // durupRzyate / 'ISadur-' ( 3 / 3 / 126) // nIlI kAlA klItakikA grAmINA madhuparNikA // 94 // raJjanI zrIphalI tutthA droNI dolA ca nIlinI / 'nIlI rugbhedanIlinyo:' (iti medinI ) // (1) // 3 // kalyate / nIlIti // 'nIlAdoSadhau' ( vA0 4 / 1 / 42 ) iti GIS / 'kala kSepe' ( cu0 pa0 se0 ) / karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / yattu -- karmaNi 'erac' ( 3 | 3|56 ) - iti mukuTenoktam / tanna / kaladhAtorivarNAntatvAbhAvAt / vRddhyabhAvaprasaGgAcca / vyantatve 'kalyate' iti vigrahapradarzanasyAsaMbhavAJca / varNatvAbhAvAnna GIS / 'kAlA tu kRSNatrivRtAmaJjiSThAnIlikAsu ca ( iti medinI // ( 2 ) // * // krItakaM krayo'styasyAH / kapilakAditvAt ( vA0 8 / 2 / 18 ) latvam / ataH - 2 (5/2/115) iti un / 'krItakaM vinimayaH' iti svAmi- mukuTau // (3) // grAme bhavA / ' grAmAdyakhanau' (4/2/94 ) / 'grAmINA nIli kAyAM strI grAmodbhUte'bhidheyavat' ( iti medinI ) // (4) // * // madhurANi parNAnyasyAH / 'pAkakarNa - ' ( 4 / 1 / 54) iti medinI // (5) // * // raJjayati / lyuT (3 / 3 / 113) / 'NiGIS / 'madhuparNI tu gaMbhAryAM nIlIsaMjJauSadhAvapi ' ( iti lopasya sthAnivadbhAvAt 'asanayozca' iti nalopo na / rajyate. 'nayA, iti vigrahe tu 'karaNA - ' ( 3 / 3 / 117 ) iti lyuTi bhavatyeva / 'raJjeH kyun' (u0 2179) iti vA / 'guDArocanikAnIlImaJjiSThAsu ca raJjanI / rajanI nIlinIrAtri haridrAjanukAsu ca' ( iti medinI // (6) // // zrImat phalama syAH / ' zrIphalaH puMsi mAlUre dhAtrInIlikayoH striyAm ( iti medinI // ( 7 ) // * // tudyte| 'tud vyathane' (tu0 u0 a0 ) / 'pAtRtudi - ( u0 2 / 7) iti thk| tutthayati vA / 'tuttha AvaraNeM' / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / ' tutthamaJjanabhede syAnnIlIsUkSmailayoH striyAm' (iti medinI // (8) // st dravati / 'dR gatau' (bhvA0 pa0 a0 ) 'vahizri-' ( u0 4051) iti niH // 3 // 'tUNI' - iti svaamii| 'tUNa pUraNe' cu0 A0 se0 ) / tUNyate'nayA / 'halaca' ( 3 / 3 / 121) iti ghaJ / gaurAdiH (4/1/41) / ' tUNI nIlyAM niSaGge nA' ( iti medinI // ( 9 ) // // dolayati / 'dula utkSepe' (cu0 pa0 se0 ) / pacAdyac / 'dolA nIlyAM yAnAntare'pi ca' (iti ( 1- 'aniditAm -' (6 / 4 / 24 ) iti sUtra bhASye 'rajakara janarajaH sUpasaMkhyAnam' iti vArtikena 'rajakarajanarajaH su kivA * siddham / kita evaita auNAdikAH' iti bhASyeNa natratyaTena 'asanayozca' iti vAkyasyAbhAvadhvananena lyuTi nalopAprAptyA NilopasyetyAdibhavatyevesyantagrantho'saMgata eveti bodhyam // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4 ] medinI ) // * // 'melA' iti svAmI / ' tutthA zrIphalikA melA sAravAhI ca raJjanI' iti nighaNTuH // ( 10 ) // * // nIlo varNo'styasyAH / 'ataH-' (5/2/115 ) itIni: (11) // * // ekAdaza 'nIlyA: ' 'nIla' iti khyAtasya // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / avalgujaH somarAjI suvalliH somavallikA // 95 kAlameSI kRSNaphalA vAkucI pUtiphalyapi / 161 pippalI smRtA' ( iti medinI ) // ( 8 ) // * // zuNDAyAM madyapAnagRhe bhavA / 'zauNDo matte ca vikhyAte pippalyAM tu bhavetstriyAm ' ( iti medinI ) // ( 9 ) // * // kolati / 'ku saMstyAne' (bhvA0 pa0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) ! // 'kolaM kolaphale klIbaM pippalIcanyayoH striyAm' (iti medinI // (10) // * // daza 'pippalyA H ' // atha karipippalI / kapivallI kolavallI zreyasI vaziraH pumAn // 97 // atheti // karIva pippalI / bRhattvAt // (1) // * // kapiriva vallI // * // kola iva vallI / tayostulyaromatvAt // (2) // * // (3) // * // atizayena prazastA / 'zreyasI karipippalyAmabhayApAThayorapi' ( iti medinI ) // (4) // * // vaste / 'vasa AcchAdane' ( a0 A0 se0 ) / bAhulakArikarac // * // tAlavyapAThe tu - vaSTi / ' vaza kAntI' (a0 pa0 se0 ) / saMjJApUrvakatvAnna saMprasAraNam / 'vaziraH pumAn / kiNihI hasti pippalyoH ', 'klIbesbdhilavaNe smRtam' (iti medinI // ( 5 ) // * // paJca 'gajapippalI' iti khyAtAyAH // cavyaM tu cavikam / aveti // avalgorazobhanAjjAtaH // (1) // * // soma iva somena vA rAjati / 'rAjR dIptau ' ( vA0 u0 se0 ) ' -upamAne' ( 3 / 2 / 79 ) iti 'supyajAtau -' ( 3 / 2278 ) iti vA NiniH // (2) // * // zobhanA vallirasyAH // (3) // * // somasya valliH / svArthe kan ( 5 / 3 / 75 ) // (4) // * // kAlaM miSati / "miSa spardhAyAm' ( tu0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (5) // * // kRSNaM phalamasyAH / ajAditvAt (4|1|4) TAp // ( 6 ) // * // vAtaM kocayati / 'kuca zabde tAre' (bhvA0 pa0 se0 ) / mUlavibhujAditvAt ( vA0 3 / 2 / 5) kaH / pRSodarAdiH ( 6 | 3|109 ) // * // mukuTastu --vAcaM guJjati / 'vAgujI' ityAha / 'guji avyakta zabde' ( bhvA0 pa0 se0 ) / puurvvt| gaurAdiH ( 4|1|41 ) // ( 7 ) // * pUtiH phaleSvasyAH 'pAkakarNa - ' ( 4|1|64 ) iti GIS // (8) // * // aSTau 'vakucI' iti khyAtAyAH // kRSNopakulyA vaidehI mAgadhI capalA kaNA // 96 // klIbaM vacAyAmapi yoSiti' ( iti medinI ) // (1) // * // uSaNA pippalI zauNDI kolA kun ( u0 2 / 32 ) / cavikam // ( 2 ) // * // striyAmapi / 'cavyA kolA ca cavikA cavyaM kuJjarapippalI' iti haTTacandraH // (1) // * // dve ' cavya' iti khyAtasya / kecittu pUrvAnvayamAhuH / yadAha candranandanaH - 'cavyA kolAtha cavikA zreyasI gajapippalI / cyavanA kolavallI tu cavyaM kuJjarapippalI' / atra pakSe tusthAne caH pAThyaH // // ceti // carvyate / 'carva adane ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / Nyat (3 / 1 / 125) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109 ) ' cavyaM tu cavike ) kRSNeti // kRSNo varNo'styasyAH / arzaAdyac (5/2/127) / 'kRSNA syAddraupadInIlI kaNAdrAkSAsu yoSiti' ( iti medinI ) // (1) // * // upakolati / 'kula saMstyAne bandhuSu ca' (bhvA0 pa0 se0 ) anyAdiH ( u0 4 / 112 ) // * // upagatA kulyAm, iti vA // ( 2 ) // * // videheSu bhavA / 'vaidehI rocanAsItAvaNikstrIpippalISu ca' ( iti medinI ) // (3) // * // magadheSu bhvaa| 'mAgadhI strI knnaayuuthyorvaacyvnmgdhodbhve| puMsi vaizyAtkSatriyAje zuklajI rakabandinoH // ( 4 // * // capati / 'capa sAntvane' ( bhvA0 pa0 se0 ) vRSAditvAt (u0 1 / 106) kalac / 'capalA kamalAvidyutpuMzcalIpippalISu ca' ( iti medinI ) // ( 5 ) // * // kaNati / 'kaNa zabde' (bhvA0 pa0 se0 ) antarbhAvitaNyarthaH / pacAdyac (311 / 134) / ' kaNA jIrakakumbhIramakSikApippalISu ca' (iti medinI) // (6) // * // oSati / 'uSa dAhe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAt kyun ( u0 278 ) // // dIrghAdirapi / USati / 'USa rujAyAm' (bhvA0 pa0 se0 ) 'USaNaM marice klIcaM kaNAyAbhUSaNA striyAm ' ( iti medinI ) // ( 7 ) // * // piparti / 'pRR pAlanapUraNayoH' ( ju0 pa0 se0 ) / bAhulakAda - lac / pRSodarAdiH / gaurAdiH ( 4|1|41 ) / ' pippalaM salile vastracchedabhede ca nA tarau / nirargale pakSibhede kaNAyAM / amara0 21 kAkacicAguJje tu kRSNalA / kAketi // kAkavarNA ciMcA // * // gaurAdiH (4|1141 )iti svAmI // (1) // * // guJjati / 'guji avyakte zabde ' (bhvA0 pa0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / ' guJjA tu kAkaciMcAyAM paTahe ca kaladhvanau' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // kRSNaM varNa lAti // (3) // * // trINi 'guJjAyAH ' 'ghoMgacI' iti khyAtAyAH // palaMkaSA tvikSugandhA zvadaMSTrA svAdukaNTakaH // 98 // gokaNTako gokSurako vanazRGgATa ityapi / palamiti // palaM mAMsaM kaSati / 'kaSa hiMsArthaH ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / mUlavibhujAditvAt ( vA0 3 / 2 / 5 ) kaH / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) / - ' tatpuruSe - ' ( 6 / 3 / 14 ) iti dvitIyAyA aluk - iti mukuTaH / tanna / alaukikavigrahe'mo'pravezAt / 'palaMkaSA gokSurake striyAM rAsnApalAzayoH' iti mUrdhanyAnteSu rabhasaH / yattu - 'karSati' iti vigRhya 'pRSodarAdiH ' Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 amrkossH| [dvitIyaM kANDam (6|3|109)-ityuktm / taJcintyam / kaSitinaiva siddha- nIlotpalAkArapuSpatvAd indIvaramastyasyAH / arzaAdyac tvAt / acpratyayavidhAnamapi cintyam / karmaNyaNaH prasaGgAt / (5 / 2 / 127) / 'indIvaraM kuvalaye zatAvaryAM tu yoSiti' 'palaMkaSA gokSurake rAsnAguggulukiMzuke / tu(muNDIrIlA- (iti medinI) // (4) // 1 // vRNoti (gandhenendriyam ) / kSayozca strI rAkSase tu palaMkaSaH' (iti vishv-medinyau)|| (1) pacAdyac (3 / 1 / 134) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (5) // // // * // ikSugandha iva gandho'syAH / samAsAnto vidhiranityaH / RSyaiH proktA / 'RSyaproktA zatAvaryatibalAzUkazimbi' 'ikSugandhA kokilAkSe kroSTrayAM kAze ca gokSure' (iti (iti medinii)|| (6) // * // abhIrUNi patrANyasyAH / 'paakmedinii)| (2) // 4 // zuno daMSTreva / saMjJApUrvakatvAnna dIrghaH // karNa-' (4 / 1 / 64) iti GIS // (7) // // naaraaynnaajaataa| (3) // * // khAduH kaNTako'sya // (4) // 1 // gordhenoH 'nArAyaNo'cyute'bhIrugauryornArAyaNI matA' (iti medinI) pRthivyA vA kaNTakaH / 'gokaNTako gokSurake sthapuTe ca gavAM // (4) // // zatenAvRNoti / pacAdyac (3 / 1 / 134) / khure' (iti medinI) // (5) // // kSurati 'kSura vilekhane' gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'zatAvarI tu zacyAM syAdindIvaryA(tu. 50 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH, khArthe kan mapi striyAm' (iti medinii)|| (9) ||AUM|| na hinoti / 'hi (5 / 3 / 75) gorgIrvA kSurakaH // (6) // * // vanasya zRGgATa iva / gatau' (khA. pa0 a0) bAhulakAdruH // (10) !!*daza 'zvadaMSTro gokSurastrikaNTakapuTaH zvadaMSTrA khAdukaNTakaH' iti rabhasaH | 'sahasramUlyA' 'zatAvarI' iti khyAtAyAH // // (7) // * // sapta 'gokSurasya' 'gokhurU iti khyAtasya / / atha pItadrukAleyakaharidravaH // 10 // vizvA viSA prativiSAtiviSopaviSAruNA // 99 // dArvI pacaMpacA dAruharidrA parjanItyapi / zRGgI mahauSadhaM ca __atheti // pItaM dravati / 'du gato' (bhvA0pa0 a0)| vIti // vizati / 'viza pravezane' (tu. 50 a0)| mitadvAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) dduH| yattu-mukuTenoktam'aza puSi-' (u0 11151) iti kun / 'vizvaM samaste 'apaSTvAdayaH' iti ku:-iti| tanna / TilopasyAlAbhAt / jagati, vizve deveSu, naagre| vizvA cAti viSAyAM syAt' etAdRzasUtrAbhAvAca // (1) // 4 // kalerayam / 'sarvatrAgni(iti vizvaH) // (1) // // veveSTi / 'viSla vyAptau' (ju0 u0 kalibhyAM Dhak' (vA0 4 / 2 / 8) khArthe kan (5 / 3 / 75) // // se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'viSaM jale'ti- 'kAlIyakaH' iti vA paatthH| kAlasya varNasyAyam / 'vRddhAcchaH' viSAyAM striyAM, zveDe tu na striyAm // (2) // // pratIpaM (4 / 2 / 114) / 'nirdiSTA vai kaTakinI sa ca kaalevissmsyaaH|| (3) // * // viSamatikAntA // (4) // * // viSamupa- yakaH smRtaH / kAlIyako dArunizA' iti rudraH // (2) gatA // (5)||*arunno vrnno'syaaH| 'aruNAti viSAzyAmA- // // hariH piGgaH pIto vA charasya / 'haridruH pItacandanam majiSTAtrivRtAsu ca' (iti medinii)|| (6) // * // zRNAti / iti nighaNTuH // (3) // 4 // dIryate / 'dR vidAraNe' (tryA0 'zU hiMsAyAm (tryA0 pa0 se.)| 'zRNAtehakhazca' (u0 1 / - | pa0 se0) 'dRsani-' (u0 13) iti buN / 'votaH- (1. 126) iti gan kit nuT ca / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 1 / 44) iti '-gaurAdibhyaH -' (4 / 1 / 41) iti vA GIS / 'zaGgI viSAyAmRSabhe varNamInavizeSayoH' iti vizvaH // (7) 'dArvI dAruharidrAyAM tathA gojibikauSadhI' (iti medinii)| // * // mahacca tadauSadhaM ca / 'mahauSadhaM tu zuNThyAM syAdviSAyAM (4) // * // pcti| pacAdyac (3 / 11134) / pRSodarAdiH lazune'pi ca' (iti medinI) // (8) // * // aSTau 'ati- (6 / 3 / 109) / 'pItadAru pacaMpacA' iti nighaNTuH // (5) viSAyAH' 'atIsa' iti khyAtasya // // 4 // dAruzcAsau haridrA ca // (6) piparti / 'pR pAlanaatha kSIrAvI gdhikA sme| pUraNayoH' (ju0pa0 se.) / vic (3 / 2 / 75) / para cAsau janI ca / para pAlakaM svAsthyaM janayati vA / 'janI atheti // kSIramavati / 'ava rakSaNAdau' (bhvA0 50 | prAdurbhAve' (di. A0 se.)SyantaH / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / se.)| 'karmaNyaNa' ( 3 / 2 / 1) // (1) // * // dugdhmstysyaaH| (7) // // sapta 'parjanyAH ' 'dAruhaladI' iti khyaataayaaH|| Than (5 / 2 / 115) // (2) // // dve 'dugdhikAyAH' "dudhI' | | vacogragandhA SaDgranthA golomI zataparvikA // 102 // iti khyAtAyAH // | veti // vakti vareranta vitaNyarthAt pacAdyac (3|1|shtmuulii bahusutA'bhIrurindIvarI varI // 10 // 134) / 'vacaH kIre vcaussdhau| zArikAyAM ca' (iti RSyaproktAbhIrupatrInArAyaNyaH zatAvarI / medinI) // (1) // // ugro gndho'syaaH| 'ugragandhA'jamo. aheruH dAyAM vacAyAM chiktikoSadhauM' (iti medinI) // (2) // 1 // zateti // zataM mUlAnyasyAH // (1) // // bahavaH sutA | SaD granthA granthayo ysyaaH| 'SaDgranthA tu vacAyAM strI yasyAH // (2) // // na bhIruH / sthirapanatvAt // (3) sAtkarajAntare pusAn' (iti medinii)|| (3) // 1 // gaulo. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| A AAAPAN maasyaaH| gozabdo golomasadRze lAkSaNikaH / ac (5 / 4 / -(6 / 3 / 109) / 'AsphotA girikaNyAM ca vanamallayAM ca 75) yogavibhAgAt smaasaantH| gaurAdiGIS (4 / 1 / 41) / yoSiti' (iti medinii)|| (1) // * // giribalamUSikA karNo'golomI zvetadUrvAyAM syAdacAbhUtakezayoH' (iti medinI) 'syAH, tatkarNatulyapatratvAt // (2) // * // viSNunA krAntA // // (4) // 1 // zataM parvANyasyAH santi / vrIhyAditvAt (5 / 2 / - (3) // * // na parAjitA / 'aparAjita IzAjeSThyantare (1) 116) Than / DAbantAtsvArthe kan (5 / 3 / 75) vaa| 'zata- nA'jite triSu / girikarNIjayAdurgAzAlaparNISu yoSiti' ( iti parvikA tu dUrvAyAM vacAyAmapi yoSiti' (iti medinii)|| | medinI) // (4) // * // catvAri 'vissnnukaantaayaa| svAmI (5) // // paJca 'vacAyAH' 'vaca' iti khyAtAyAH // tu-vAsakaparyAyAnimAn manyate // zuklA haimavatI ikSagandhA tu kaannddekssukokilaakssekssurkssuraaH||104|| zakketi // himapati bhavA / 'hemavatyabhayAsvarNakSIryoH Iti // ikSaH gandho'sya / ikSazabda ikSagandhasadRze lAkSazvetavacomayoH' (iti medinii)|| (1) // // ekam 'zveta- nnikH| 'ikSugandhA kokilAkSe kroSTrayAM kAze ca gokSure' muulvcaayaaH|| (iti medinI) // (1) // * // kANDenekSuriva // (2) // 4 // vaidyamAtRsiMhyau tu vAzikA / kokilo'kSi yasya / kokilazabdaH kokilAkSisadRze lAkSa NikaH / 'akSaNo'darzanAt' (5 / 4 / 76) ityac // (3) // // vRSo'TarUpaH siMhAsyo vAsako vaajidntkH||103|| ikSumikSugandhaM raati| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // vaidyeti // vaidyasya mAteva // (1) // 4 // hinasti / hisi // (4) // // kSura iva / 'kSuraH syAcchedanadravye kokilAkSe ca hiMsAyAm' (ru0pa0 se0)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / pRSo- gokSure' iti vizvaH // (5) // * // paJca 'kokilAkSasya' darAdiH (6 / 3 / 109) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'siMhI tu 'tAlamakhAnA' iti khyAtasya // kaSTakAryA syAt (vArtAko vAsake'pi ca' iti medinii)| zAleyaH syAcchItazivazchatA madhurikA misiH| 'siMhI varbhAnumAtari / vAsAbRhatyoH kSudAyAm' (iti haimaH) mizreyo'pi // (2) // // vaashyte| 'vAz zabde' (di. A0 se.)| zeti // zAlInAM bhavanaM kSetraM zAleyam / tadasyAsti / 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityaH / svArthe kan / ydvaa,-ushyte| arzaAdyaca (5 / 2 / 127) / 'zAleyaH syAnmisau pumAn / 'vaza kAnto' (a0 pa0 se0) 'saMjJAyAm' (3 / 3 / 109) triSu zAlyudbhave kSetre' (iti medinii)|| (1) // // zItamaiti Nvula // // dantyAnto'pi / vAsayati / pacAdyac (3 / - syAsti / ac (5 / 2 / 127) / zivamasyAsti / ac (5 / 2 / 1 // 134) / 'vAso gRhe'pyavasthAne vAsA syAdaTarUSake' 127) / zItazcAsau zivazca / 'atha zItazivaM klIbaM zaileyaiti rudraH // (3) // // varSati madhu / 'vRSu secane' (bhvA0 maNimanthayoH / puMsi saktuphalAvRkSe tathA madhurikauSadhI' (iti pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'vRSaH medinI) // (2) // 4 // chatramasyAsti / chatrAkArastabakatvAt / syAdvAsake dharma saurabheye ca zukrale' iti mUrdhanyAnte vizvaH / 'LacA misAvaticchanne kustumburuzilIndhrayoH / napuMsakaM cAtayatta-vRSyate pIyate / 'vRSa pAne' / 'ghArthe kaH' (vA0 3 / - patre' (iti medinI) // (3) // // madhuro raso'styasyAH / 358)-iti mukuTenoktam / tanna / dhAtupAThe'darzanAt / aca (5 / 2 / 115) / 'madhurA zatapuSpAyAM mizreyAnagarIparigaNanAca // (4) ||AUM|| aTAn gacchato roSati / 'ruSa bhidoH / madhakakaTikAmedAmadhalIyaSTikAsu ca / klIbaM bise hiMsAyAm' (khA0pa0 se.) mUlavibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) / paMsi rase tadvatsvAdupriye'nyavat' (iti medinI) // (4) // * // aTai rUSati / 'rUSa mizraNe' (bhvA0 pa0 se.)| 'igupadha-' msyte| 'masI parimANe' (di0 pa0 se.)| in (u0 (3 / 1 / 135) iti ke dIrghokAravAnapi / 'vaidymaataattruusskH| 4 / 118) / bAhulakAdata iH| 'syAnmAMsyAM zatapuSpAyAM madhusiMhAsyo vAjidantakaH' iti rabhasaH / 'vRSo vAsATarUSakaH' rAyAM misiH striyAm' iti dantyAnte rbhsH| 'misiH iti mAdhavaH // (5) // // siMha Asyamasya / siMhAsyasadRza- strI madhurAmAMsyoH zatapuSpAjamodayoH' (iti medinI) // 1 // puSpatvAt // (6)* // vAsayati Nvul (3 / 1 / 133) / vaste somanandI tu 'mizI' 'miziH ' iti tAlavyAnte Aha / AcchAdayati vA // (7) // // vAjI danto'sya / vAji- mi(me)zati / 'miza zabde' (bhvA0pa0 se.) 'igupadhAt dantAbhakesaratvAt / tAdRzapuSpatvAdvA // (8) // // aSTau "aTa- kit' ( u0 4 / 120) iti in / GIS (ga0 4 / 1 / 45) vaa|| rUSasya 'araDUsA' iti khyAtasya // (5) // // mizrayati / ac (3 / 11134) / Iyate / 'iN AsphoTA girikarNI syAdviSNukAntA'parAjitA / gatI' (a0 pa0 a0)| 'aco yat' (3 / 1 / 97) / mizrA cAsAveyA ca / zakandhvAdiH (vA0 6 / 1 / 94) // (6) AsphoTeti // AsphoTayati / 'sphuTir vikasane' bhvA0pa0 se.) NyantaH / ac (3 / 1 / 134) / pRSodarAdiH 1-'iyate' ityuttaraM 'IGka (di0 A0 a0)' iti vA paatthH| Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 amrkossH| [dvitIyaM kANDam (iti medinI ) // (2) // // drAkSyate / 'gaDa tI snuhIguDikayorguDA' iti // * // SaT 'madhurikAyAH' 'vanasoMpha' iti khyAtAyAH // 'ala bhUSaNAdo' (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) atha sIhuNDo vajraguH snukasnuhI guddaa||105|| svArthe kan (5 / 3 / 75) / vATyA AlakaH // (2) // // dve 'balAyAH' 'valiAra' iti khyAtasya // samantadugdhA ghaNTAravA tu shnnpusspikaa| atheti // 'sI' iti hunnddte| 'huDI varaNe' (bhvA0 | ghaNTeti // ghaNTevArauti / ac ( 3 / 1 / 134) // () A0 se.) pacAdyac (3 / 1 / 134) |-siNhtunnddsyaapbhrNsho // zaNaH puSpaM yasyAH / zaNazabdastatpuSpasadRze lAkSaNikaH / 'yam-iti khAmI / pRSodarAdiH / 'vajradrumaH sihuNDo'tha' 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 64) iti GIS / khArthe kan (5|3|iti rabhasAdbhakhAdirapi // (1) // * // 'vajradruH smuka snuhI' | 75) // (2) // // dve 'zaNapuSpikAyAH' 'ghaNTA' iti pAThaH |-vjrnaamaa duH-iti mukuTaH / svAmI tu iti khyAtAyAH // 'vajraH nuka strI svahI guDA'-iti paThati / 'vajrA nahyAM guDUcyAM ca vajrI snuhyantare smRtA' (iti medinI) // mRdvIkA gostanI drAkSA svAdvI madhuraseti ca 107 (2) // * // (snuhyti)| 'SNuha udgiraNe' (di0 pa0 se.)| mdiiti|| mRdrAti / mRdyate vaa| 'mRda kSode (tryA0 kvipa (3 / 2 / 178) / 'vA druha-' (8 / 2 / 33) iti kutvam pa0 se.) "kiGkiNIkAdayazca' iti nipaatH|| (1) // 6 // // * // bhAgurimate TAp / 'muhI ca suhA snumbhA nuD' itya- gauH stno'syaaH| gostanasadRze gozabdo gauNaH / 'svAnAccomaradattaH // (3) // * // 'igupadhAt kit' (u0 4 / 120) / pasarjanAt- (4154) iti GIS / 'gostano hArabhede vA GIS (ga0 4 / 1 / 45) // (4) // * // guDati / 'guDa nA drAkSAyAM gostanI striyAm' (iti medinI ) // (2) veSTane' (tu0pa0 se.) / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti // * // draakssyte| 'drAkSi kAGkhAyAm' (bhvA0pa0 se.)| kH| 'guDau golekSuvikRtI hIguDikayoguMDA' iti rudrH| karmaNi ghana (3 / 3 / 19) / AgamazAsanamanityam // (3) 'guDazca svahIguDayorguDa aikSavagolayoH' ityajayaH // (5) (1) // // khadyate / 'khada AsvAdane' (bhvA0 A0 se.) 'kRvaa||*|| samantAd dugdhamasyAH // (6) // // SaT 'sehuNDa' pA-' (u0 111) ityuN / 'voto guNa-' (4 / 1 / 44) iti iti khyAtasya // GIS // (4) // * // madhU rso'syaaH| bhavenmadhurasA drAkSAatho velamamoghA citrtnnddlaa| mUrvIkAdugdhikAsu ca' (iti medinI) // (5) // // / taNDulazca kRmighnazca viDaGgaM punapuMsakam // 106 // 'drAkSAyAH' 'dAkha' iti khyAtAyAH // athaviti // vellati / 'vella calane' (bhvA0pa0 se.)| sarvAnubhUtiH saralA tripuTA trivRtA trivRt / ac (3 / 1 / 135) 'atha vellaM kRmighnataNDulau' iti rabhasaH // tribhaNDI rocanI (1) // * // na moghA / 'amoghaM saphale vAcyavat strI pathyA- sarveti // sarvA anubhUtayo'syAm / sarvairanubhUyate / viDaGgayoH' (iti medinI) // // moghApi / 'kRmighnaM taNDulaM karmaNi ktin (333394) iti vA // (1) // // sarati / moghA' iti vAcaspatiH // (2) // // citrAstaNDulA asyAH 'sR gatau' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAdalan ||||'srnnaa' // (3) // // tddyte| 'taDa AghAte' (cu0pa0 se.) / iti pAThe yuc (3 / 2 / 150) / 'sarvAnubhUtiH saralA tripuTA 'sAnasivarNasi-' (u0 1 / 107) nipAtaH / 'taNDulaH syAdvi- recanI sarA' iti vAcaspatiH // (2) // // trayaH puTA DaGge'pi dhAnyAdinikare pumAn' (iti medinI) // // tantuM ysyaaH| 'tripaTA mallikAyAM ca sUkSmailAtrivRtoH striyAm' kRmisUtraM lAti / kaH (3|2|3)|-'tnduulH'-iti mukuTaH ( iti medinI) ||*||'triputtii' itypi| 'tripuTI mahatI / / (4) * // kRmIn hanti 'amanuSyakartRke ca' (3 / 2 / 53) khAzA' iti vAcaspatiH // (3) // // tribhiravayavaivatA // iti Thak // (5) // // viDati / "viDa bhedane' (tu0pa0 (4) // 4 // trInavayavAn ghRNoti / 'vRJ varaNe' (khA. se0) / "viDAdibhyaH kit' (u0 1 / 121) ityaGgac / u0 se.)| vip (3 / 2 / 178) / tuk (6 / 1 / 71) // 'viDaGgastrivabhize syAtkRmighne puMnapuMsakam' (iti medinii)| (5) // trIn doSAn bhnnddte| 'bhaDi paribhASaNe' (bhvA0 // (6) // // SaD "viDaGgasya' // A0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (6) // // rocte| balA vATyAlakA 'ruca dIptAvabhiprItI ca' (bhvA0 A0 se.) lyuTa (331. 113) // // 'recanI' iti pAThe "ricira virecane' (ru. beti // balati 'vala saMvaraNe' (bhvA0 A0 se.)| u0 a0) / 'recanI trivRtAdantyoH / 'rocanI karkaze pacAdyac (3 / 1 / 134) / balamastyasyAH iti vaa| arzaAdyac (5 / 2 / 115) / 'balayukte'nyaliGgaH syAdvalA vATyA- 1-ujjvaladattAdiSvevaM sUtraM nopalabhyatena tasmAt 'alIkAdayazca' lake striyAm' (iti medinii)|| (1) // // vATImalati / ! (u0 4 / 25) iti nipaatH| canI . Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / smRtA' ( iti medinI) // (7) // * // sapta 'zukatridhArASTrani vittvAn DIpa-ityAha / 'koSTI zRgAlikAkRSNavidArIiti khyAtAyAH // lAgalISu ca' (iti medinI) // (4) // 4 // catvAri zyAmApAlindyau tu suSeNikA // 108 // 'kRSNabhUkUSmANDasya / mukuTastu-zuklasya-ityAha / tnn| 'kRSNavidArI' iti medinIvirodhAt / etena-yA sitA zuklA kAlA masUravidalArdhacandrA kaalmessikaa| -ityapAstam / 'yA asitA' iti chettumucitatvAt / svAmI zyeti // shyaayte| 'zyai gato' (bhvA0 A0 a0) tu-vidAryAditrayaM paThitvA 'kRSNo bhUkUSmANDo'yaM prAkSu 'iSiyudhi-' (u0 11145) iti mak // (3) // // pAla- dezeSu' ityuktvA 'kroSTrI tu yA sitA' iti paThitvA 'zuklo yati / 'pAla rakSaNe' (cu. pa0 se.)| bAhulakAt kindaca / / bhUkUSmANDaH' ityuktvA 'anyA kSIravidArI-' iti trayaM papATha / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (2) // * // suSThu senayA yAti / tatra vibhAgatrayamanucitam / uktamedinIvirodhAt // senAzabdAt 'satyApapAza-' (3 / 1 / 25) iti Nica / pacA- anyA bhIravidArI syAnmahAzvetarbhagandhikA // 10 // dyac / 'eti saMjJAyAmagAt' ( 8 / 3 / 99) iti Satvam / khArthe kan ( 5 / 3 / 75) // (3) // * // kAlayati / 'kala vila kSepe anyeti // kSIravatI vidArI // (1) // // mahatI cAso (cu0pa0 se.) NyantaH / pacAdyac (3 / 1 / 134) // (4) zvetA ca // (2) // * // RkSAn gandhayati / 'gandha ardane' (cu. // // masUravad vidalamasyAH // (5) // // ardhazcandro A0 se.)| mUlavibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) / kan (5 / 3 / 75) yasyAH / etadvidalasyArdhacandrAkAratvAt // (6) // // kAlaM yadvA,-RkSo gandho'syAH / RkSazabdastadgandhasadRze gauNaH // (3) miSati / 'miSa spoyAm' (tu. pa0 se.)| 'karmaNyaNa // // anyA asitAyAH zuklA-kRSNA-iti mukuToktaM (3 / 2 / 1) // (7) // * // sapta 'zyAmatridhArA' iti | cintyam / trINi 'zuklabhUkUSmANDasya' // khyaataayaaH|| lAGgalI zAradI toyapippalI zakulAdanI / madhukaM klIta yaSTImadhukaM madhuyaSTikA // 109 // | leti // lAGgalAkAro'styasyAH / arzaAdyac (5 / 2 / 127) mAlAlAkA meti // madhviva / 'ive-' (5 / 3 / 96) iti kan / 'madhukaM gaurAdiH (3 / 1 / 41) / 'lAGgalI toyapippalyAM klIbaM tu kusuklotake khge| vandyantare nA' (iti medinii)|| (1) * // mAntare / godAraNe tRNarAjagRhadAruvizeSayoH' (iti medinii)|| klIbanam / 'kloba avASrye' (bhvA0 A0 se.)| bhAve ktaH (1) // // zaradi bhavA / 'saMdhivelA-' (4 / 3.16) ityaN / (3 / 3 / 114) / AgamazAsanamanityam / klItamadhArya klti| 'zArado vatsare nave / zaradbhave pItamudne zAlIne'pyatha 'kala-kSepe' (cu0 pa0 se.)| 'curAdibhyo NijvA' iti zAradI / saptaparNAmbupippalyoH' iti haimaH // (2) // 4 // NijabhAvaH / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH| toyasya pippalIva // (3) // // shkulairdyte| 'ada bhakSaNe' yattu-'klIbR made' ityuktaM mukuTena / tat 'kSIba made' ityasya (a0 pa0 a0)| 'kRtyalyuTaH-' (3 / 3 / 113) iti lyuT / bhramAt / yadvA,-saMpadAdikvip (vA0 3 / 3 / 108) / bAhula- 'TiDDA-' (4 / 1 / 15) iti GIp / yuci (u0 2 / 78) tu gaurAkAlopaH / klIM kIvatvaM takati / vRSyatvAt / 'taka hasane ditvam (4 / 1 / 41) / 'zakulAdanI striyAM kRSNabhedIkacaTa(3)(bhvA0 pa0 se.)| mUlavibhujAdikaH (vA0 3 / 2 / 5) // (2) // // yaSTI madhvivAsyAH / kapa (5 / 4 / 154) (3) 1-vidAryAdInAM kRSNabhUkUSmANDavAcakatve svoktasya 'kSIramiva // 1 // madhuyaSTIva / 'ive-' (5 / 3 / 96) iti kan / 'madhu- zuklA' iti vigrahasyaiva virodhaH spaSTa eva / kSIravidAryAdInAM zuklabhUyaSTI ca yaSTI ca yaSTImadhukameva ca' iti vAcaspatiH // (4) kUSmANDavAcakatve 'kroSTrI kSIravidArikA' iti haimasya kroSTrI shRgaali|| // catvAri 'yaSTimadhukasya' 'jeThImadhu' iti khyAtasya // kAkSIravidArIlAgalISu ca' iti vizvasya ca virodhaH spaSTa eva / kroSTrIvidArI kSIrazuklekSugandhA kroSTrI ca yaasitaa| zabdasya kRSNavAcakatvAGgIkArAt / tasmAt vidAryAdInAM trayANAM zukla bhUkUSmANDavAcakatvaM mukuToktaM samyak / tataH 'kroSTrI tu' iti pAThaH vIti // vidArayati / 'dR vidAraNe' (kyA0 pa0 se.)| svAmyuktaH saadhuH| 'asitA' iti vyAkhyAsudhoktazchedaH samIcInaH / nnyntH| pacAdyac (3 / 1 / 124) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) | tathA ca anyA yA asitA kRSNA sA tu kozI kSIravidArI mahAzvetA 'vidArI zAlapA ca rogabhedekSugandhayoH' (iti medinI) RkSagandhikA' iti shbdctussttyvaacyaa| ato na medinIvirodhaH / // (1) // // kSIramiva zuklA / (2) // * // ikssugendho'syaaH| nApi haimavizvayorvirodhaH / evaM ca vidAryAditrayaM zuklavAcakam / ikSazabdastadgandhasadRze gauNaH / samAsAntavidheranityatvAnnetvam // kroSTrayAdicatuSTayaM kRSNavAcakam' iti mantavyam / na ca 'mahAzvetA' (3) // // kozati / 'kuza AhvAne' (bhvA0 pa0 se.)| iti nAmno yaugikatvAnupapattiH / mahatI parimANena / ata eva azvetA 'sitani-' (u0 1 / 69) iti tun / 'striyAM ca' (11 / 96) azvenetA / mahatI cAsAvazvetA ca, iti zunA zvAkAreNetA zvetA, iti iti tRjvat / 'Rnnebhyo DIp' (4 / 1 / 5) / mukuTastu- vA yogasaMbhavAt / ata eva mukuTena 'mahApramANA' ityuktam // Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / 166 zAkayoH' (iti medinI) // (4) // // catvAri 'jalapippalI' yogyamRddhiH siddhilakSmyau iti khyAtasya zAkabhedasya // kharAzvA kAravI dIpyo mayUro locamastakaH // 111 // ) khareti // khrmkssute| kharairazyate vA / 'azuG vyAptau saMghAte ca' (svA0 A0 se0 ) / 'aza bhojane' vA / 'ulvAdayazca' (u0 4 / 95) iti vaH / 'azipuSi - ' ( u0 1 / 151 iti kvan vA // (1) // * // kena jalena rauti / 'ru zabde' (a0 pa0 a0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / karavasya mayUra - syeyam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120 ) iyaN / yattu - 'kAroriyam' kAravasyeyaM vA--iti vyAkhyAtaM mukuTena / tanna / vRddhatvAcchaprasaGgatvAt / 'kAravI madhurAdIpyatvakpatrIkRSNajIrake' ( iti medinI ) // (2) // * // dIpanam / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) dIpe saadhuH| 'tatra sAdhuH' ( 4 / 4 / 98 ) iti yat // // ' dIpakaH' api / 'alaMkAre yavAnyAM ca dIpako locamastake' iti rabhasaH // (3) // * // mInAti rogam / 'mIc hiMsAyAm' ( kyA0 u0 a0 ) / 'mInAterUrana' (u0 1 / 67) / mukuTastu - minoti prakSipatyagnimAndyamiti kharjUrAditvAt Urac -- ityAha / tanmandam / 'mInAterUran' iti sUtrasya sattvAt / 'mayUro nIlakaNThe'pi syAnmayUrazikhauSadhau ' iti rabhasaH // (4) // * // locyate / 'locR darzane' (bhvA0 A0 se0 ) / ghay ( 3 / 3 / 19 yadvA,-locayati / 'locR bhAsane' ( cu0 u0 se0 ) / pacAdyac (3 / 1 / 134) / loco darzanIyo bhAsamAno vA mastako'sya mukuTastu -- lucyate-- iti vigRhItavAn / tanna / 'luJca apanayane' ( vA0 pa0 se 0 ) asmAt ghaJi nalopavidhAyakAbhAvAt / - 'loca markaTaH' ityapi - iti khAmI // (5) // * // paJca 'mayUrazikhAyAH ' // ) / gopI zyAmA zArivA syAdanantotpalazArivA / gopIti // gopAyati / 'gupU rakSaNe ' ( bhvA0 pa0 se 0 ) AyAbhAve pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / gaurAdiGIS ( 4|1|41 ) // * // kecittu ajAditvAt ( 4 / 114 ) TApamAhuH / ' gopI zyAmA gopavallI gopA gopAlikA ca sA' iti vAcaspatiH // (1) // * // shyaayte| 'zyaiG gatau' (bhvA0 A0 a0 ) / ' iSi - yudhi-' (u0 1 / 145) iti mak // ( 2 ) // * // zaraNam / 'zR hiMsAyAm' (kryA0 pa0 se0)| 'kuMgRzRpRkuTi - ' ( u0 4 / 142 itIN / zArirastyasyAH / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 5 | 1|109) iti vaH // (3) // * // na anto'syAH / 'anantA ca vizalyAyAM zArivAdUrvayorapi' (iti medinI // (4) // * // utplmstysyaaH| utpalAkArapuSpatvAt / arzaAyac ( 5 / 2 / 127) / yadvA - udyataM palamanayA / utpalA cAsau zArivA ca // ( 5 ) // * // paJca 'utpalazArivAyAH ' 'gulIsara' iti khyAtasya // ) 1 - ujjvaladattAdiSu tu 'zraH zakunau' ( u0 4 128 ) ityeva sUtramupalabhyate // [ dvitIyaM kANDam yogyamiti // yujyate / 'yujir yoge' (ru0 u0 a0 ) / 'RhalorNyat ' ( 3 / 1 / 124) / yadvA, - yogAya prabhavati / 'yogA* yacca' ( 5 / 1 / 102 ) / 'yogyaH pravINayogArhopAyizakteSu vAcyavat / klIbamRddhyoSadhau, puSpe nArUyabhyAsArkayoSitoH' (iti medinI ) (1) // * // Rnoti / 'Rdhu vRddhau' ( svA0pa0 se0 ) / ktic ( 3 / 3 / 174) / 'RddhiH syAdauSadhIbhede samR. dvAvapi yoSiti' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // sidhyati / 'Sidhu saMrAddhau' ( di0 pa0 a0 ) / ktic ( 3 / 3 / 174 ) / 'siddhistu mokSe niSpattiyogayoH' iti haimaH / ( 'siddhiH strI yoganiSpattipAdukAntarddhivRddhiSu' iti medinI ) // (3) // * // lakSa (ya) ti / lakSyate vA / 'lakSa darzane' ( cu0pa0 se0 ) / 'lakSermuda ca' ( u0 3 / 160 ) itIH / 'lakSmIH saMpattizobhayoH / RddhyoSadhau ca padmAyAM vRddhinAmauSadhe'pi ca ' ( iti medinI ) // (4) // * // catvAri 'RddhyAkhyauSadheH // vRddherapyAhvayA ime // 112 // vRddheriti // ime uktAzcatvAro vRddhyAkhyauMSadherapyAhvayA nAmAni // (4) // * // vardhate'nayA / 'vRdhu vRddhau' (bhvA0 A0 se0 ) / ktic ( 3 / 3 / 174 ) / ' vRddhistu vardhane yoge - 'pyaSTavargauSadhAntare / kAlAntare cAbhyudaye samRddhAvapi yoSiti' ( iti medinI ) // ( 5 ) // * // (paJca 'vRddhyAkhyauSadheH' ) // kadalI vAraNavasA rambhA mocAMzumatphalA / kASTilA kadeti // kandate / kandyate vA / 'kadi AhvAne rodane ca' (bhvA0 A0 se0 ) / vRSAditvAt ( u0 1 / 106 ) sAdhuH ( AgamazAsanamanityam) / kena vAyunA dalyate vA / 'dala vizaraNe' ( bhvA0 pa0 se 0 ) 'khano gha ca ' ( 3 / 3 / 125) iti ghaH / gaurAdiH (4|1|41) / yattu - 'ghaJarthe kaH' ( vA0 323158 ) - iti mukuTaH / tanna / parigaNanAt / mukuTastu -- kadeH sautrAt 'kadalyAdayaH' ityalac - ityAha / tanna / kadeH sautrasya dhAtorabhAvAt / ujvaladattAdyuNAdivRttiSUktasUtrasyAdarzanAt / 'kadalA kadalau pRzyAM kadalI- kadalau punaH / rambhAvRkSe'tha kadalI patAkAmRgabhedayoH / kadalA Dimba - kAyAM ca zAlmalI bhUruhe'pi ca ' ( iti medinI ) // * // ajAditvAt ( 4|114 ) TApi kadalA / 'kadalazca kadalyasau' iti vyADiH // (1) // // vAraNAnAM busA / vasyati syate vaa| 'vusa utsarge' (di0 pa0 se0 ) / ' igupadha - ' ( 3|1|135 ) iti kaH / bhidAya ( 3 | 3|104 ) vA / ' ghajarthe kaH ' iti parigaNanAnneha pravartate // * // 'buSA' iti mUrdhanyAntaH iti kecit // ( 2 ) // * // rabhati / 'rabha rAbhasye' (bhvA0 A0 a0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / 'rabherazabliTo:' ( 771 / 63 ) iti num / rabhyate vA / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / mukuTa Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / accounuwoooooom stu-rabhante'nayA / 'ghaMarthe kaH' (vA0 3 / 3 / 58) ityAha / Ninau (3 / 2 / 81) tu "duSpradharSiNI' // (5) // // paJca tanna / parigaNanAt kasyAprApteH / sati tu ke 'aniditAm-' | 'bhnnttaakyaa'|| (6 / 4 / 24) iti nalopaprasazAca / 'rambhA kadalyapsarasornA nAkulI surasA rAstA sugandhA gndhnaakulii||114|| veNI vAraNAntare' (iti medinii)|| (3) // 1 // muJcati / 'mucla nakuleSTA bhujaMgAkSI chatrAkI suvahA ca sA / mokSaNe' (tu. pa. a.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / ('mocaH neti // nakulAnAmiyam / priyatvAt / 'tasyedam' (4|3|shobhaajne puMsi mocA zAlmalirambhayoH' iti medinI) // | 120) ityaNa / na AkulatvaM yayA vaa| 'nAkulI kuku(4) // // aMzumanti sUkSmAvayavavanti phlaanysyaaH| yadvA, | TIkande rAnAyAM cabyake striyAm' (iti medinI) // (1) aMzumAniva phalAnyasyAH / ajAdiH (4 / 1 / 4) / 'kadalI // * // zobhano rso'syaaH| 'surasaM tu triSu khAdI, poMse sukumArA ca rambhA bhAnuphalA matA' iti dhnvntriH|| (5) // // kASThinA ilyte| 'ila svapnakSepaNayoH' (tu. 50 tu napuMsakam / strI rAsnAnAgamAtrozca' (iti medinii)|| (2) | // * // rAti / rAyate vA / rasyate vA / 'rA dAne' (a0pa0 se0)| ghaJ (3 / 3 / 19) // (6) // // SaT 'kadalyAH // a0)| 'rasa AsvAdane' (cu0 u0 se.)| 'rAnAsAnAmudgaparNI tu kAkamudgA sahetyapi // 113 // (u0 3.15) iti sAdhuH / -rAsnAdayaH' ityAnupUrvI mukuTomuddati // mudgaH parNamasyAH / mudgazabdena mudgaparNasadRzaM parNa tojvaladattAdiSu nAsti / 'rAsnA tu syAdbhujaMgAkSyAmelAlakSyate / 'paakkrnn-(4|1|64) iti GIS // (1) ||AUM|| ISat parSyAmapi striyAm' ( iti medinii)|| (3) // * // zobhano kam / 'ISadarthe' (6 / 3 / 105) iti koH kAdezaH / kAke- gandhaH sugandhaH / 'kugati-' (2) // // (2 / 18) iti smaasH| neSajalena mudaM gacchati / 'gamazca' (312147) iti DaH / sugandho'styasyAH / mukuTastu-zobhano gandho'syAm / arzayadvA,-kAkA muddA harSaprAptA yasyAm // (2) // * // shte| Adyac (5|2|127)-ityaah / tanna / 'gandhasyet- (5/'Saha marSaNe' (bhvA0 A0 se.)| pacAdyac (3 / 11134) 4 / 135) itItprasaGgAt / bahuvrIhiNoktArthatvAdaco'prasaGgAt / 'saho bale na striyAM syAt striyAM tu nakhabheSaje / daNDotpalA- matvarthe bahuvrIhi vidhAnAt // // khAmI tu-rAnAsugandhayo: mudgaparNIkumArIpRthivISu ca' (iti medinii)|| (3) // * // sthAne 'nAgasugandhA' iti paThitvA 'sarpasugandhA' iti dhyAtrINi 'kAkamudgAyAH' 'mugaunI' iti khyAtAyAH // khyat // (4) // // gandhavatI nAkulI // (5) // * // nakulAvArtAkI hiGgulI siMhI bhaNTAkI dussprdhrssnnii| nAmiSTA // (6) // // bhujaMgAnakSati / 'akSu vyAptI' (bhvA0 yAteti // vArtamArogyamAkayati / 'aka kuTilAyAM | pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) yadvA,-bhujaMgo'kSi yasyAH / 'akSNo'darzanAt' (5 / 4 / 76) ityac / 'jAteH-' (4 / 1 / 63) gato' (bhvA0 pa0 se.) NyantaH / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) iti-gaurAdiH- (4 / 1 / 41) iti vA GIS / bhujaMgazabdasya yadvA,-vAta phalgu akaM yasyAH / 'jAte:-' (4 / 1 / 63) iti liiss| 'vAtiGgaNastu vArtAko vArtAkaH zAkabilvakaH' bhujaMgAkSisadRze lakSaNA // (7) // * // chatramakati / 'aka kuTilAyAM gato' (bhvA0 pa0 se0)| 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) // iti rabhasAt puMsyapi // // 'vArtA vAtiGgaNe vRttau' iti (8) // // suSTu vahati / pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'suvahA vizvad 'vArtA' api // // 'vAtAkareSA guNasaptayuktA' | salakyelApaNIgodhApadISu vINAyAm / rAnAzephAlikayoH iti vaidyakAt ('vAtiGgaNazca vArtAkuH' iti trikANDoSAcca ) strI sukhavAhye'nyaliGgaH syAt' (iti medinI) // (9) ||AUM|| 'vArtAkuH' api // (1) // // hiGgu lAti / 'Ato | nava 'rAsanA' iti khyAtAyAH // 'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / gaurAdi GIS (4 / 1 / 41) / 'hijhAlo varNakadravye nA bhaNTAkyAM tu hiDalI' (iti medinii)|| diti medinI vidArigandhAMzumatI sAlaparNI sthirA dhruvA // 115 // (2) // // hinasti / 'hisi hiMsAyAm' (ru. 50 se.)| videti // vidAryA gandhaH / vidArigandhaH / 'DyApoHpacAdyac / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'siMhastu rAzibhede | (6 // 3 // 63) iti havaH / so'stysyaaH| mukuTastu-vidArImRgAdhipe / zreSThe syAduttarasthazca siMhI kharbhAnumAtari / vAsA- gandha iva gandho'syAH-iti vivavAra / tazcintyam / 'upamAbRhatyoH kSudAyAm' iti haimaH // (3) // // bhavyate / nAca' (5 / 4 / 137) itIkAraprasaGgAt // (1) // * // aMzavaH bhaNyate vaa| 'bhaTa bhRtau' (bhvA0pa0 se.)| 'bhaNa zabde' santyasyAH / dIrghamUlatvAt / 'aMzumAn bhAskare sAlapA(bhvA0pa0 se.) vA / 'pinAkAdayazca' (u0 4 / 15) iti maMzumatI smRtA' (iti medinii)| (2) // // sAlaH prnnsaadhuH| (4)* duHkhena pradhruSyate / "jidhRSA prAgalbhye' msyaaH| sAlazabdasya sAlaparNasadRze lakSaNA // // tAlavyazA(khA0 pa0 se.) / karmaNi lyud (3 / 3 / 113) // * // AbhIkSNye 'pi (zAlapaNI) ityeke // (3) // // tiSThati, 'ajirazi zira-' (u0 1 / 53) iti saadhuH| antarbhAvitaNyarthoM vA 1-'gamazca' iti sUtre'sya khaco vidhAnAdasaMgatamidam // tasmAt 'anyeSvapi-' (2048) iti vAnikena Do vidheyH|| 2-atra 'chatrAkAra parNatvAt' ityapi paatthH| Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 amrkossH| [dvitIyaM kANDam tiSThatiH / 'sthirA bhUsAlapaoNrnA zanau mokSe'cale triSu' "hiMsArthaH' (bhvA0pa0 se.) / pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'jhaSA (iti medinI) // (4) ||||dhruvti / 'dhruva sthairye' (tu0pa0 | nAgabalAyAM strI tApamatsyATavISu na.' (iti medinI) // (3) a0)| 'dhruvo vaTe / vasuyogabhidoH zaMbhau shngkaavuttaanpaadje| // // gavi bhuumaavedhte| 'edha vRddhau' (bhvA0 A0 se.)| sthire nitye nizcite ca dhruvaM khe'jsrtrkyoH| dhuvA mUrvA- | bAhulakAduH / 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) / hrakhA cAsau gave. zAlaparyoH surabhede gItabhidyapi' (iti haimH)|| (5) // // dhukA ca // (4) // // catvAri 'balAyAH' 'kaMkahIM paJca 'zAlapAH ' // 'gaMgeraNa' iti khyaataayaaH|| tuNDikerI samudrAntA kAryAsI badareti c| dhAmArgavo ghoSakaH syAt tuNDIti // tuNDikAzarIrANi Irayati / 'Ira gatiprera- dhAmeti // dhAma Rcchti| 'R gatau' (bhvA0 50 a0)| NayoH' (a0 A0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (1)/ 'anyebhyo'pi- (3 / 2 / 75) iti vic / dhAmAra cAsau gozca / ||AUM|| samudro'nto ysyaaH| yadvA,-mudrayA saha vartamAno'ntaH | 'gorataddhitaluki' (5 / 4 / 92) iti Tac / 'dhAmArgavastu puMsi samIpaM ysyaaH| AcchAdakatvAt // (2) // // karoti | syAdapAmArge ca ghoSake' (iti medinI) // // ghoSati / 'dhuSira kriyate vA / 'kRJaH pAsaH' (u0 5 / 45) / jAtitvAt (4 / 1 / - | vizabdane' (bhvA0 50 se.) / pacAdyac (3 / 1 / 134) / 63) gaurAditvAta (4141) vA GISa / pRSodarAdiH (5 / - | khArthe kan (5 / 3 / 75) / 'ghoSa AbhIrapallayAM syaadgopaaldhvaan3|109)-iti mukuToktistu cintyA / kosIzabdasya hakhA- ghosske| kAMsye cAmbudanAde nA ghoSA madhurikauSadhI' (iti ditvAt / dIrghAditve prAmANike tu prjnyaadynnaa(5|4|38)| medinii)|| (2) // * // dve 'ghoSavallyA: 'zvetapuSpatorayI siddhatvAt // (3) // * // badati / 'bada sthairye' (bhvA0pa0 | iti khyaataayaaH|| se0) / bAhulakAdaraH // (4) // // catvAri 'kArpAsyAH ' mahAjAlI sa piitkH||117|| 'kapAsa' iti khyAtasya // maheti // jAlayati / 'jala AcchAdane' curAdiH / pacAbhAradvAjI tu sA vanyA dyac (3 / 1 / 134) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / mahatI cAsau bhAreti // bharadvAjasya muneriyam / tena nirmitatvAt / jAlI ca // (1) // * // ekam 'pItaghoSavallyAH ' 'ghIyA' 'tasyaidam' (4 / 3 / 120) ityaN // (1) // * // sA karpAsI | iti khyAtAyAH // vanyA cettadA bhAradvAjI / 'vanakarpAsikAyAM tu sahA candana- | jyotsnI paTolikA jAlI vIjikA / bhAradvAjI mahAvIyoM kuSThalA kuSThanAzinI' iti | jyotniiti||jyotsnaa'stysyaaH 'jyotsnAdibhya upsNkhyaavaacsptiH| eka 'vanakosyAH' 'namo' iti khyaataayaaH||nm' (vaa05|2|101) ityaNa / 'jyotsnI paTolI jyotsnA zRGgI tu RSabho vRssH||116|| vannizoH' iti haimaH // // saMjJApUrvakatvAt vRddhyabhAve 'jyotsnI' zRGgIti // zRNAti gadam / 'zU hiMsAyAm (tyA0pa0 api // (1) // 4 // paTati / 'paTa gatau' (bhvA0pa0 se0)| se0)| 'zRNAtehakhazca' (u0 1 / 126) iti gan num c| | 'kapigaDigaNDi- (u0 1 / 66) ityolaca / gaurAdiH (4111. gaurAditvAt (4 / 1 / 41) GIS / 'RSabhe'tiviSAyAM ca zRGgI 41) khArthe kan (1 / 3 / 75) / 'paTolaM vastrabhede nauSadhI madguravallabhA' iti rudrAjayau // (1) // * // RSati / 'RSI / jyAla jyotsnyAM tu yoSiti' (iti medinii)| (2) // // jalati / gatau' (tu0pa0 se.)| 'RSivRSibhyAM kit' (u0 3 / 123) | 'jala dhAnye' (bhvA0pa0 se.)| 'jvliti-(3|1|140) iti HTRAwdhAta sAmi NaH / 'jaate:-(4/1|63) iti'-gaurA-' (4 / 1 / 41) iti vA kumbhIrapucchayoH' (iti medinI) // (2) // // varSati / 'vRSu | ThIS / 'jAlaM gavAkSa AnAye kSArake dmbhvRndyoH| jAlo secane' (bhvA0pa0 se.) / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH|| nIpadrume jAlI paTolikauSadhau striyAm' (iti medinI) // (3) // // trINi 'RSabhAkhyauSadhe, 'kAkaDAsiMgI | (3) // 4 // trINi 'paTolikAyAH' chichiDA' 'torayI' iti khyaataayaaH|| iti khyAtasya // gAGgerukI nAgabalA jhaSA hakhagavedhukA / nAdeyI bhuumijmbukaa| geti // gAjhaM jalamIrayati / 'Ira gatau kSepaNe ca' (a0 | nAdeti // nadyA bhavA / 'nadyAdibhyo Dhak' (4 / 2 / 97) / A0 se.)| 'mRgaybAdayazca' (u0 1137) iti sAdhuH / / 'nAdeyI nAgaraGge syAjayAyAM jlvetse| bhUmijambvAM ca kan (5 / 3 / 75) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (1) // // jambvAM ca aGguSTe'pi ca yoSiti' (iti medinI) // (1) // 4 // nAgAnAM hastinAM balA // (2) // * // jhaSati vAtam / 'jhaSa | bhUmilanA jmbukaa| zAkapArthivAdiH (2 / 1 / 69) / bhUmilagna patratvAt // (2) ||4||-praaguktaapi- bhramAtpunarihoktA-iti 1-atra "-'dhruva sthairye' ityuttara 'igupadha-' iti kaH" iti paatthH|| khAmI / dve 'bhuumijmvukaayaa:|| cchiyoH' (iti mA (3 / 1 / 135) (3) / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 169 syAllAGgalikyagnizikhA kvip (3 / 2 / 178) / 'anunAsikasya-' (6 / 4 / 15) iti syAditi // lAgalaM puSpavizeSo'styasyAH / Than ( 5 / 2 / - dIrghaH / volati / 'vul majane' (cu. pa. se0) curAdInAM 115) 'jAteH- (4 / 1 / 63) iti '-gaurAdi-' (4 / 1 / 41) NijvA / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / tAm cAso iti vA GIS / lAGgalavat khanati bhUmim / 'tena dIvyati vulI c| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / tAmbUlAkhyA vallI (4 / 4 / 2) iti Thak / 'TiDA- (4 / 1 / 15) iti DIpa // (1) zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 1 / 69) // (1) // * // gaurAdiH (4 / // // agnariva zikhA'syAH / 'agnijvAlA lAGgalikI' iti | 1141) / 'tAmbUlI nAgavalla | 1141) / 'tAmbUlI nAgavalyA strI kramuke tu napuMsakam' vAcaspatiH // (2) // * // dve 'lADalyA' 'karihArI' iti | (iti medinii)|| (2) // * // nAgalokasya vallI // (3) // * // khyaataayaaH|| trINi 'nAgavelI' iti khyaataayaaH|| kAkAGgI kAkanAsikA // 118 // atha dvijaa| kAketi // kAkasyevAjhaM nAsArUpaM phlmsyaaH| gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (1) // * // kAkasyeva nAsikA ysyaaH|| (2) hareNU reNukA kauntI kapilA bhasmagandhinI // 120 // // // dve 'kAkajaGgAyAH' 'kauvAThoThI' iti khyAtAyAH // atheti // dvirjAtA / 'janI-' (di. A0 se.)| 'anye. godhApadI tu suvahA dhvapi-' (3 / 2 / 101) iti ddH| 'dvijo viprakSatriyayovaizye godheti // godhAyA iva pAdo mlmsyaaH| 'kumbhapadISu dante vihaMgame / dvijA bhAgIreNukayoH' iti hemacandraH // ca' (5 / 4 / 139) iti sAdhuH // (1) // * // suvahati / pacA- (1) // * // harati / 'kRhRbhyAmeNuH' (u0 211) / 'ThUlopechan (3 / 1 / 134) / 'godhApadI tu suvahA triphalA haMsa- (6 / 3 / 111) iti diirghH| 'kaSAye'pi hareNurnA reNukAyAM padyapi' iti koSAntaram // (2) // // dve 'haMsapadyAH // | striyAM bhavet' iti rudraH // (2) // // reNurasyA asti / vrIhyA ditvAt (5 / 2 / 116) Than / 'isusuktAntAtkaH' (7 / 3 / 51) / musalI taalmuulikaa| reNureva / 'sNjnyaayaam-(5|3|75) iti kan vA / mukuTastumuseti // musyati / 'musa khaNDane' (di. pa0 se.)| reNuM karoti / DaH (vA. 3 / 2 / 101) / TAp (4 / 1 / 4) vRSAdiH (u0 1 / 106) / 'musalaM syAdayogre ca punapuMsakayoH | reNukA / pRSodarAdiH (6|3|109)-ityaah / tatra 'pRSostriyAm / tAlamUlyAmAkhuparNIgRhagodhikayorapi' (iti medinI) darAdiH' ityuktishcintyaa| reNukApi hareNau ca jAmadagnyasya // (1) // * // tAlo mUlamasyAH / tAlazabdastAlamUlasadRze mAtari' (iti medinii)|| (3) // * // kuntiSu dezeSu bhavA / lAkSaNikaH / 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 64) iti GIS / khArthe kan 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN // (4) // 1 // kapilo vrnno(5|3|75) // (2) * // dve 'musalI' iti khyAtAyAH // 'stysyaaH| arzaAdyac (5 / 2 / 127) / 'kapilA reNukAyAM ajaGgI viSANI syAt ca ziMzapAgovizeSayoH / puNDarIkakariNyAM strI varNabhede triliGgaajeti // ajaH zRGgamasyAH / ajazabdo'jazRGgasadRze kam / nAnale vAsudeve ca munibhede ca kukkure' (iti medinI) lAkSaNikaH / gaurAdiH (4 / 1141) // (1) // // phalasyAja- // (5) // * // bhasmano gandhaH / bhasmagandho'styasyAH / 'ataHavasadRzatvAt viSANamastyasyAH / arzaAdyaca (5 / 2 / 115) / (5 / 2 / 115) itiiniH|| (6) // * // SaTa 'hareNukAyAH // gaurAdichISa (4 / 1 / 41) / 'viSANI kSIrakAkolyAmajazRGgayAM ca yoSiti / kuSThanAmauSadhe klIbaM triSu zRGgebhadantayoH' (iti rivaalukm| medinI) // (2) // 1 // dve 'ajazRGgyAH ' 'meDAsIMgI' bAlakaM ca iti khyaataayaaH|| gojihvAdarvike sme||119|| eleti // elayati 'ila preraNe' (cu. 50 se.)| pacA ' dyac (3 / 1 / 134) / TAp (4 / 1 / 4) / elA iva balati / gojIti // gojihveva // (1) // * // dIva / 'ive prati 'bala prANane' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAduN / khArthe kan kRto' (5 / 3 / 96) iti kan // * // 'dArvikA' iti pAThe dAra / (5 / 3 / 75) // * // 'elabAlukam' iti khaamii| tatra 'DyApo:-' yati / 'dR vidAraNe' (tryA0pa0 se.)| ulvAditvAt (u.. (6 / 3 / 63) iti hrakhaH // (1) // * // ilAyA apatyam / 495) saadhuH| 'dArvI dAruharidrAyAM tathA gojiTikauSadhau' 'strIbhyo Dhak' (4 / 1 / 120) // (2) // // zobhano gandho'sya / (iti medinii)|| (2) // * // dve 'gojihvAyA' 'gobhI' 'gandhasyet-' (5 / 4 / 135) itIttvam // (3) // // harivarNa iti khyAtAyAH // bAlukam (4) // * // ('bAlukA sikatAsu syAdvAlukaM tvelatAmbUlavallI tAmbUlI nAgavalyapi bAluke' (iti medinI) / (5) // * // paJca 'vAlakAkhyateti // tAmyati / 'tamu glAnau' (di. 50 se.)| gandhadravyasya' // amara0 22 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 amarakoSaH / atha pAlaGkayAM mukundaH kundkunduruu||121|| atheti // pAlanam / 'pAla rakSaNe' ( cu0 pa0 se0 ) / saMpadAdiH ( vA0 3 / 3 / 108 ) / pAlA ayate / 'aGka pade lakSaNe ca' (cu0 u0 se0) adantaH / 'aco yat' (3 / 1 / 97) // (1) // * // muktiM dadAti / 'dAJ-' ( ju0 u0 a0 ) / 'Ato'nupa - ' ( 3 / 2 / 3) iti kaH / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) 'mukundaH pArade viSNau ratnabhede ca kundurau // ( 2 ) // * // kuM bhUmimunatti / 'undI kledane' (ru0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaN ' ( 3 / 2 / 1) / zakandhvAdiH ( vA0 6 / 1194 ) / 'kundo mAdhye'strI mukundabhraminidhyantareSu nA' ( iti medinI // (3) // * // kumunatti / undayati vA / 'janvAdayazca' ( u0 4 / 102 ) iti sAdhuH // (4) // * // catvAri 'kundasya' 'pAlaka' iti khyAtazAkasya / 'kunduru' iti khyAtasya vA // vAlaM hIbera barhiSThodIcyaM kezAmbunAma ca / [ dvitIyaM kANDam // * // gandhasya kuTIva // ( 3 ) // // murati / 'mura veSTane ' (tu0 pa0 se0 ) / igupadhatvAt ( 3 / 1 / 135) kaH / ('murA gandhadravye daityAntare pumAn' iti medinI ) // (4) // * // prazasto gandho'syAH / ' ata iniThanau' ( 5 / 2 / 115 ) // (5) // * // paJca 'murAkhyasugandhidravyasya' // zaileyam keti // kaalenaanusriyte| 'RhalorNyat' ( 3 / 1 / 124 ) | // (1) // * // vardhate sma / 'vRdhu vRddhau' (bhvA0 A0 se0 ) / 'gatyarthAkarmaka-' ( 3 / 4 / 72) iti kaH / 'vRddho jIrNe pravRddhe jJe triSu klIbaM tu zailaje' ( iti medinI ) // ( 2 ) // // azmanaH puSpamiva / azmaprabhavatvAt // (3) // * // zItaM ca tacchivaM ca // (4) // * // zilAyAM bhavam ' nadyAdibhyaH - ' ( 4|2| 97 ) iti Dhak / 'zaileyaM tAlaparNya ca saindhave / zailaje nA tu madhupe zilAtulye'nyaliGgakam' (iti medinI ) // ( 5 ) // * // paJca 'zaileyasya' 'zilAjita' iti khyAtasya // | gajabhakSyA tu suvahA surabhI rasA // 123 // maheraNA kundurukI sallakI hrAdinIti ca / | gajeti // gajairbhakSyate / yat ( 3 / 1 / 124 ) // // ghi ( 3 | 3|19 ) ' gajabhakSA' vA // (1) // * // suvahati / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) // (2) // * // suSThu rabhate / 'sarvadhAtubhya in' ( u0 4 / 118 ) / AgamAnityatvAnna num ( 7 / 1 / 63 ) / 'surabhiH sahakImAtRbhinmurAgoSu yoSiti' ( iti medinI ) // (3) // // rasyate / 'rasa AkhAdane' (cu0 u0 se0 ) adantaH / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / ' rasaH khAde jale vIrye zRGgArAdau viSe drave / bole rAge gRhe dhAtau tiktAdau pArade'pi ca' iti haimaH // (4) // * // mahadI raNamasyAH / mahamutsavamIrayati vA / lyuH 3 / 1 / 134 ) // ( 5 ) // // kundururiva pratikRtiH / 'ive prati* kRtau ' ( 5 / 3 / 96 ) iti kan / gaurAdiH (4|1|41) // (6) // // salati / 'Sala gatau' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / kun ( u0 2 / 32 ) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109 ) / gaurAdiH ( 4 / 1 / 41 ) / satkRtya lakyate vA / 'laka AkhAdane' / kun ( u0 2 / 32 ) // * // ' sallakI sillakI hAdA' iti rudraH // // zvAviddubhedau zakyauM' iti tAlavyAdau rabhasaH / tatra 'zala calane ' (bhvA0 pa0 se0 ) dhAtuH // ( 7 ) // * // zAdayatyavazyam / 'hAdI sukhe ca ' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'AvazyakA-' ( 3 / 310 170) NiniH // (8) // // aSTau 'kundurukyAH' 'sAlA' iti khyAtAyAH // veti // vAlayati / 'vala saMvaraNe' bhvA0 A0 se0 ) NyantaH / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / ' bAlo nA kuntale'zvasya kariNazcApi bAladhau / vAcyaliGgo'rbhake mUrkhe hIbere puMnapuMsakam / alaMkArAntare medhye bAlI bAlA truTau striyAm' ( iti sparzAdau medinI ) // (1) // * // hIyuktaM veramasya / 'veraM kalebare klIbaM vArtAko kuGkume'pi ca ' ( iti medinI ) // ( 2 ) // // barhiSi kuze tiSThati / 'supi sthaH ' ( 3 / 2 / 4 ) iti kaH / 'ambAmba - ' ( 8|3|97 ) iti Satvam // (3) // * // udIci jAtam / 'dyuprAgapA-' ( 4 / 2 / 101 ) iti yat // (4) // * // kezAmbunornAma nAma yasya // ( 5 ) // // paJca 'hIverasya' 'netravAlA' iti khyAtasya // kAlAnusAryavRddhAzmapuSpazIta zivAni tu // 122 // ( agnijvAlAsubhikSe tu dhAtakI dhAtRpuSpikA // 124 // agnIti // agnerjvAleva / raktapuSpatvAt // (1) // * // suSThu bhikSyate / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) // ( 2 ) // * // dhAtuM karoti / 'tatkaroti-' ( bA0 3 / 1 / 26 ) iti NyantAt Nvul (3|1|133 ) / gaurAdiH (4|1|41) // (3) // * // dhAtRpuSpa masyAH / zaiSikaH kap (5 / 4 / 154) // (4) // * // catvAri 'dhAtakyAH' 'dhavA' iti khyAtAyAH // pRthvIkA candrabAlailA niSkuTirbahulA gandhinI tAlaparNI tu daityA gandhakuTI murA / 'pharpharIkAdayazca' ( u0 4 / 20 ) iti sAdhuH // (1) // * // pRthvIti // prathate / 'pratha prakhyAne' (bhvA0 A0 se 0 ) ! candrasya karpUrasya bAleva / karpUragandhitvAt // ( 2 ) // * // elatAleti // tAlaH parNamasyAH / tAlazabdastAlaparNasadRze yati / 'ila preraNe' ( cu0 pa0 se0 ) pacAdyac (3 / 1 / 134) // lAkSaNikaH / 'pAkakarNa-' ( 4|1|64 ) iti GIS // (1) // * // | ( 3 ) // * // nizcitA kuTiH kauTilyamasyAH / niSkAntA diteriym| 'dityadityA-' ( 4|1|85 ) iti NyaH // ( 2 ) | kuTervA // * // 'kRdikArAt -' ( ga0 4 / 1 / 45 ) iti vA / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 171 (niSkuTI) // (4) // * // bahUni bIjAni lAti / 'Ato- 115) itiiniH| 'kezI kezavati trissu| daitye nA cora'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / 'bahulA nIlikAyAM syAde- puSpyAM strI' (iti medinii)|| (3) // // trINi 'coravalyA' lAyAM gavi yoSiti / kRttikAsu striyAM bhUmni vihAyasi napuM- 'zAMkhAhulI' iti khyAtAyAH // sakam / puMsyagnau kRSNapakSe ca vAcyavatprAjyakRSNayoH' (iti atha vitunnakaH // 126 // medinI ) // (5) // // paJca 'elAyAH' 'elAyacI' iti jhaTA'malA'jjhaTA tAlI zivA tAmalakIti ca / khyaataayaaH|| atheti // vitudyate sma / 'tuda vyathane' (tu0 u0 a0)| / ktaH (3 / 2 / 102) / khArthe kan (5 / 3 / 75) // (1) // 4 // sUkSmopakuJcikA tusthA koraGgI tripuTA truTiH 125 jhaTyate / 'saTa saMghAte' (bhvA0 50 se.)| dhaJ (3 / 3 / 18) atheti // upakuJcati / 'kuJca kauTilyAlpIbhAvayoH' saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH / jhaTati vaa| ac (3 / 1 / 134) // (bhvA0pa0 se.)| Nvul (3 / 1 / 133) // (1) ||AUM|| (2) // // na malo yasyAH // (3) // // adavyayamAzcarye / tudati / 'tuda vyathane' (tu. u0 a0) / 'pAta- ata Azcaryasya jhaTaH saMghAto'syAm / atti / kvipa (3|2|tudi-(u. 27) iti thaka / 'tatthamaJjanabhede syAnnIlI. 178) jhaTati / ac (3 / 1 / 134) / TAp (4 / 1 / 4) / yoniyA meTino karatikara accAsau jhaTA ca // (4) // * // tAlayati / 'tala pratiSThAyAm' zabde' (tu. pa0 se.)| bAhulakAdaGgaca / gaurAdiH (4 / 1 / - (cu0pa0 se.) nnyntH| ac (3 / 1 / 134) / 'tAla: 41) // (3) // // trayaH puTA ysyaaH| 'tripuTA mallikAyAM | karatale'GguSTamadhyamAbhyAM ca saMmite / gItakAlakriyAmAne karaca sUkSmailAnivRtoH striyAm / satInake ca tIre ca tripaTaH sphAle dumAntare / vAdyabhANDe ca kAMsyasya tsarau tAlI samudAhRtaH' (iti medinI) // (4) // // truTati / 'truTa jhaTauSadhau / klIbaM tu haritAle syAt' (iti medinI) // (5) cheda' (tu0pa0 se.)| 'igupadhAt-'(u04.120) itIn / * zivamastyasyAm / azaMAdyaca (5 / 2 / 127) / 'zivA 'caTiH strIsaMzaye khalpe sUkSmailAkAlamAnayoH' ( iti medinI) jhaTAmalauSadhau / abhayAmalakIgaurIpherusaktuphalAsu ca' (iti // (5) // * // paJca 'sUkSmailAyAH // medinI) (6) // * // tanuzcAsAvAmalakI ca / pRSodarAdiH / vyAdhiH kuSTaM pAribhAvyaM vyApyaM pAkalamutpalam / | (7) ||AUM|| Sad (sapta) 'bhUmyAmalakyAH ' / vyeti // vigata Adhiranena / 'kauberaM bhAva kA prapauNDarIkaM puNDaryam pAribhAvyaM gadAhvayam' iti rabhasaH / 'vyAdhiH kuSThe ca roge preti // puNDarIkeNa sadRzam / 'zeSe (4 / 2 / 12) ityaN / nA' (iti medinI) // (1) // * // kuSNAti rogm| 'kuSa prakRSTaM pauNDarIkam / yadvA,-khArthe'N (5 / 4 / 38) / 'sAdhuniSkarSe ( tyA0pa0 se.)| 'hanikuSi-' ( u0 2 / 2) iti puSpaM sthalapamaM dRSTikRt puNDarIkakam' iti rbhsH|| kthan / 'kuSThaM roge puSkare'strI' (iti medinii)|| (2) // // (1) // * // puNDayati / 'puDi khaNDane' (bhvA0pa0 se.)| aca paribhAve sAdhuH / tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yt| khArthe- (3 / 1 / 134) puNDasya ayaM pradhAnam / zakandhvAdiH (vA. 'N (5 / 4 / 38) // (3) // * // vyApyate / 'Apu vyAptI' 6 / 1 / 94) // (2) // * // dve 'pauNDaryasya' 'puNDarIyA' (khA0pa0 a0)| 'RhalorNyat' (3 / 1 / 124) // vApyAM | iti khyAtasya // bhavam / 'vApyam' iti kvacitpAThaH / upyte| 'Duvap bIja atha tunnaH kuberakaH // 127 // saMtAne' (bhvA0pa0 a0)| Nyat (3 / 1 / 124) vA // * // kuNiH kacchaH kAntalako nandivRkSaH 'Apyam' iti ca // (4) // // pAkaM lAti / 'paaklN| atheti // tudyate sma / 'tuda vyathane' (tu0 u0 a0)| kuSThabhaiSajye puMsi syAtkuarajvare' (iti medinii)|| (5) // // ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // kutsitaM veramasya / 'kuveutpalati / 'pala gatau (bhvA0pa0 se.) ac (3 / 1 / 134) rakaH kuvere syAtpuMsi nndyaakhypaadpe'| ('kuveraH syAtpuMsi 'utpalA tuSaparpaTyAM klIbaM kuSTaprasUnayoH' (iti medinI) // nandivRkSe puNyajanezvare' iti medinI) // (2) // // (6) // // SaTU 'kuSThasya' 'kuTha' iti khyAtasya / / kuNati / 'kuNa saMkoce' (tu0pa0 se.)| 'igupadhAt kit' zajinI corapuSpI syAtkezinI (u0 4 / 120) itIn / 'kuNistunnakavRkSe nA kukare tvabhidheyazaGkIti // zaGkAH santyasyAH / zaGkhAkArapuSpatvAt / vat' (iti medinI) // * // 'tuNiH' iti kvacit pAThaH / 'ataH-' (5 / 2 / 115) itIniH / 'zaGkhinI zvetacukAyAM cora- tUNayati / 'tUNa saMkoce (cu0 A0 se.)| 'aca i.' puSpyAM vadhUbhidi' (iti medinI) // (1) // // cora iva (u0 4 / 139) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // (3) // 1 // puSpaM yasyAH / rAtrivikAsitvAt / 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 64)| kacati / 'kacI dIptau' (bhvA0 A0 se.)| baahulkaacchH| iti kISu // (2) // * // kezAH santyasyAH / 'ataH-' (5 / 2 / - | yadvA,-kena chRnntti| 'chudir dIptyAdau (ru0 u0 se.)| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 amarakoSaH / 'anyebhyo'pi - ' ( vaa03|2|101 ) iti GaH / 'atha kacchaH syAdanUpe tunnakadrume / naukAne puMsi vArAhyAM cIrikAyAM ca yoSiti' (iti medinI ) // ( 4 ) // * // kAmyate / 'kamu kAntau' (bhvA0 A0 se0 ) / 'matibuddhipUjArthebhyazca' (3 / 21188) iti ktH| lakati / 'laka AkhAdane' / ac (3 / 11134) / kAntazcAsau lakazca // ( 5 ) // * // nandanam / 'dunadi samRddha' ( bhvA0 pa0 se0 ) / in ( u0 4 / 118 ) / GIS (ga0 4 / 1 / 45) vaa| nanyA vRkSaH // 6 ) // // SaT 'nandivRkSasya ' 'tuNI' iti khyAtasya // ( atha rAkSasI / caNDA dhanaharI kSemaduSpatragaNahAsakAH // 128 // atheti // rakSasa iyam | 'tasyedam ' ( 4 / 3 / 120 ) ityaN (1) // * // cnnddte| 'caDi kope' (bhvA0 A0 se0 ) ac (3 / 1 / 134) / ' caNDA dhanaharIzaGkhapuSyostriSvatikopane / tIbre'pi' (iti medinI ) // (2) // * // dhanaM harati / 'harateranudyamane'c' ( 3 / 2 / 9) gaurAdiH (4 / 1 / 41) / ' duSkulInA dhanaharI virokaH krodhamUrcchitaH' iti vAcaspatiH // (3) // * // kSiNoti / 'kSiNu hiMsAyAm' (ta0 u0 se0 ) / 'artistu - ' ( u0 1 / 140 ) iti man / 'kSemosstrI labdharakSaNe / caNDAyAM nA zubhe na strI kAtyAyanyAM ca yoSiti' (iti medinI ) // (4) // * // duSTAni patrAvyasya // ( 5 ) // * // gaNaM hAsayati / 'hase hasane' ( bhvA0 pa0 se 0 ) NyantaH / Nvul (3 / 1 / 133) // * // 'gaNaH' ityapyasya nAma / 'gaNaH pramathasaMkhyaughe caNDAsainyaprabhedayoH' iti rudraH // ( 6 ) // * // SaTTU 'corA' ityAkhyagandhadravyasya // yudhaM vyAghranakhaM karajaM cakrakArakam / vyADeti // vyADasya vyAghrasyAyudhamiva // (1) // * // vyAghrasya nakhamiva / kSunAdiH ( 8|4|39 ) / ' bhaveyAghranakhaM kandagandhadravyavizeSayoH / nakhakSatAntare klIbam' ( iti medinI) (2) // * // karajaM nakham / tadiva // (3) // * // cakrasya kArakam // (4) // * // catvAri 'vyAghranakhA' khyagandhadravyasya // zuSirA vidrumalatA kapotAGghirnaTI nalI // 129 // [ dvitIyaM kANDam medinI ) // ( 5 ) // * // paJca 'mAlakAMgaNI' iti khyaataayaaH|| dhamanyaJjanakezI ca hanuhavilAsinI / zuSIti // zuSiratyasyAH / ' USazuSi - ' ( 5 / 2 / 107 ) iti rH| zuSiramastyasyAM vA / 'arza Adibhyo'c' (5/2/127) // (1) // * // vidrumasyeva latA // ( 2 ) // * // kapotasyAGghririva // (3) // * // naTati / 'naTa spandane' (cu0 pa0 se0)| ac (3 / 1 / 134) / gaurAdiH ( 4 / 1 / 41) // (4) // * // nalati / 'Nala gandhe' ( vA0 pa0 se0 ) ac ( 3 / 11134) gaurAdiH (4 / 1 / 41) / ( ' nalaH poTagale rAjJi pitRdeve kpiishvre| kamale'pi ca naTyAM ca krameNa klIbayoSito:' ( iti 1- prathamasaMkhyeye // dhameti // dhamyate / 'dhamiH sautraH ' / ' artisRdhR ' ( u0 2 / 102 ) ityaniH / GIS ( ga0 4 / 1 / 45 ) vA / 'dhamano nAnale bhastrAdhmApakakrUrayostriSu / dhamanI tu zirAhaTavilA. sinyozca yoSiti' ( iti medinI ) // (1) // // aJja kezA asyAH // ( 2 ) // * // kecittu - idaM dvayaM pUrvAnvayi - ityAhuH // // hanti 'zRsvRsnihi-' (u0 1 / 10) ityuH / 'hanurha vilAsinyAM mRtyAvastre gade striyAm / dvayoH kapolavayave' ( iti medinI ) // ( 3 ) // // haTTe vilasati tacchIlA / 'lasa krIDAyAm ' ( vA0 pa0 se 0 ) 'supi - ' ( 3 / 2 / 78) iti NiniH // (4) // // catvAri 'aJjanakezyAH // zuktiH zaGkhaH khuraH koladalaM nakham ktic ( 3 / 3 / 74 ) / 'zuktiH zaGkhanakhe zaGkhe kapAlakhaNDazuktiriti // zocati / 'zuca zoke' ( bhvA0 pa0 se0 ) dRzrujoH / nakhyazvAvartayormuktAsphoTadurnAmayorapi" iti haimH|| (1) // * // zAmyati / 'zameH khaH' (u0 1 / 102) / 'zaGkhaH kambau nidherbhede syAnnakhyAmalikA sthAni' iti haimaH // ( 2 ) // * // khurati / 'khura chedane ' ( tu0 pa0 se 0 ) / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'khuraH zaphe koladale' iti haimH|| ti / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti GaH / 'nakhaM (3) // * // kolasya badaryA iva dalam // ( 4 ) // * // na khanapunargandhadravye nakhaH karajaSaNDayoH' iti haimaH // ('nakhI strIklIbayoH zuktau nakhare puMnapuMsakam' iti medinI ) // (5) // * // paJca 'nakhAkhyagandhadravyasya' // athADhakI // 130 // kAkSI mRtsnA tuvarikA mRtAlakasurASTraje / atheti // ADhakamastyasyAH paricchedakatvena / arzaAyac (5/2/127) / ADhokate vA / 'DhaukR gatau' (bhvA0 A0 se0) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / ' ADhakI tu tuva strI parimANAntare triSu' (iti medinI ) // (1) // * // kakSe bhavA / 'tatra bhavaH' ( 4 / 3 / 53 ) ityaN / 'kAkSI tuvarikAyAM ca saurASTramRdyapi striyAm ' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // mRtsnA'styasyAH kSetratvena / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / ' mRtsnA mRtsA - tuvaryoH strI' ( iti medinI ) // (3) // * // tuvaro'styasyAH un (5 / 2 / 115) TAp (4 / 1 / 4) // * // ' vArSikA mallikA tUva ryADhakI kacchurA chaTI' iti bopAlitAt 'tUvarI' ca // (4) // * // mRtamAlayati / 'ala bhUSaNAdau' ( bhvA0 pa0 se0 ) vyantaH / aN ( 31211 ) / ' saMjJAyAM kan ' ( 5 / 3 / 75) // 1 - nRtyArambhe // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 173 'ajitA tuvarA stutyA mRtsnA mRttAlakam' iti pAdape puMsi, granthipaNe napuMsakam' (iti medinii)||||-shukkoshaad dvitakAraM ca / mRdi tAlaH pratiSTA'sya // (5) // // syeva barhANi parNAnyasya ('zukabaham') ityekaM nAma-ityeke / surASTra jAtam / 'janI-' (di. A0 se.)| 'saptamyAM janerDaH' (2) // * // vaha patraM prazastamasya / iniH (52 / 115) // (3 / 2 / 95) // (6) // // SaT 'tuvarikAyAH' 'tuvara pusspyti| "puSpa vikasane' (di. pa0 se.)| ac (3|1|iti khyAtAyAH // 134) / 'barhipuSpam' ityekaM nAma-ityeke // // 'bahakuTannaTaM dAzapuraM vAneyaM paripelavam // 131 // puSpam' ityanye ||1||'bhm' iti pRthag nAma, iti kazcit // plavagopuragonardakaivartImustakAni ca / (3) // // sthUNAyA apatyam / 'strIbhyo Dhak' (4 / 1 / 120) // 4 // // kukkuro'syAsti / kukurazabdastadgandhe lAkSaNikaH / arzakviti // kuTana vakrIbhavan naTati / 'naTa spandane' (cu0 Adyac (5 / 2 / 127) // (5) // * // 'marut' ityatrApyanveti / pa0 se.) ac (3 / 1 / 134) // (1) // // dAzAn kaivartAn 'maruddeve samIre nA granthipaNe napuMsakam' (iti medinI) // // piparti / 'pa pAlanapUraNayoH' (ju0 pa0 se.)| mUlavibhu-paca 'granthiparNasya 'kukkaravadrA' iti khyAtasya / jAditvAt (vA0 3 / 2 / 5) kaH // * // 'dazapUram' iti, 'dazapuraM' iti ca kvacit pAThaH / daza pUrayati / 'pUra puutoN'| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / yattu-daza pUrayati-iti marunmAlA tu pizunA spRkkA devI latA lghuH| vigRhya igupadhatvAt (3 / 1 / 135) 'kaH' ityAha mukuTaH / / samudrAntA vadhUH koTivarSA laGkopiketyapi // 133 // tanna / 'NijantasyegupadhatvAbhAvAt / akArAnnirupapadAtsopapado vipratiSedhena' (3 / 2 / 1) iti vArtikAd aNprasaGgAcca // // daza puro'syAH 'Rkpuurbdhuur-(5|4|74) iti samAsAntaH / | maruditi // mrudbhirmlyte| 'mala dhAraNe' (bhvA0 A. 'dazapUraM dazapuraM plavanaM jIvitAhvayam' iti vAcaspatiH // (2) se0)| ghaJ (3 / 3 / 19) / vyastaM samastaM ca nAmedam / 'spRkkA // * // vane pAnIye jAyate / 'nandyAditvAt-' (4 / 3 / 97) Dhak tu brAhmaNI devI marunmAlA latA laghuH / samudrAntA vadhUH // 4 // vanyaM ca / 'paripelavaM plavaM vanyaM tat kuTannaTasaMjJakam / koTivarSA laGkopikA marut / munimAlyavatI mAlA jAyate maNDUkAkAraM zaivAladalasaMcaye / kaivartImustake klIbaM mohanA kuTilA latA' iti vaacsptiH| mriyte| 'mRGa zoNake vA kaTanaTaH' ityajayaH // (3) // // paritaH pelavaM | prANatyAge' (tu. A0 se.)| 'mRgrorutiH' (u0 1 / 94) ||AUM|| mRda // (4) // 4 // lavate / 'muka gatI' (bhvA0 A0 a0)| malyate / 'mala dhAraNe' (bhvA0 A0 se.)| gha (3 / 3 / 19) // ac (3 / 1 / 134) / "plavaH kAraNDave bheke kulake bhelake (1) // * // piMzati / 'piza avayave' (tu. 50 se.)| kapau / zabde pratigatau plakSe cnnddaaljlkaakyoH| plavaM gandha- | 'kSudhipizimithibhyaH kit' (u0 3 / 55) ityUnan / 'pizunaM taNe proktaM kaivartImustake'pi ca' (iti vizvaH) |'vgo vAnare | kuGkume'pi ca / kapivake ca kAke nA sUcakakarayostriSu / bheke sArathoM coSNadIdhiteH' (iti medinii)|| (5) // // gAM| pRkkAyAM pizunA strI syAt' (iti medinI) // (2) // 1 // jalaM piparti / 'pu pAlane' (ju0pa0 se.) mUlavibhujAdiH spRshyte| 'spRza spazene' (tu. pa0 a0) / bAhulakAtkak (32 / 5 ) gaurjalaM puramasya, iti vA // (6) // * // gAM jalaM // * pRSodarAditvAt ( 6 / 3 / 109) salope 'pRkkA' api // nardavati / 'narda zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3. (3) // // dIvyati 'devI kRtAbhiSekAyAM tejanIpRktayorapi' 21) / (7) // // kaivartAnAM jAtiH kaivrtii| kaivA masta- (iti medinii)|| (4) // * // latati / 'lata AghAte' sautrH| kam // (6) // 4 // aSTau 'kaivartImastakasya 'mothA' iti | ac (3 / 1 / 134) / 'latA priyaMguzAkhayoH / pRkAjyotiSmakhyAtasya // | tIvallIlatAkastUrikAsu ca / mAdhavIdUrvayoH-' (iti medinii)|| (5) // 1 // laGghate / 'laghi gatau' (bhvA0 A0 se.)| 'laGghipranthipaNe zukaM varhipuppaM sthauNeyakukkure // 132 // | baMdyonalopazca' ( u0 1 / 29) ityuH / 'laghuragurau ca manojJe granthIti // granthau parNAnyasya / granthaya iva parNAnyasya, niHsAre vAcyavat klIbam / zIghra kRSNAgaruNi pRkAnAmauSadhau tu iti vA // (1) // * // zocati / 'zuca zoke' (bhvA0pa0 strI' (iti medinii)|| (6) // // smudro'nto'syaaH|| (7) // 1 // se0 } / 'zu gatau ( ) vA / 'zukavalkolkAH ' (u0 3 / 42) vahati / uhyate vA / 'vaho dhazca' (u0 1183) ityUH / 'vadhUH iti nipAtaH / 'granthipaNe zirISa ca zukaH syAt' iti / strI zArivauSadhau / snuSAzaTInavoDhAsu bhAryApRkkAGganAsu ca' vishvH| 'zuko vyAsasute kIre rAvaNasya ca mantriNi / zirISa- (iti medinii)| 'pRkkA ca mahilA vadhUH' iti trikaannddshessH|| (8) // // koTibhiragrairvarSati madhu / 'vRSu secane' (bhvA0pa0 1-idaM medinIvAkyaM plavagazabdArthabodhakatvAdatra plavagazabdAcco- se0)| ac (3 / 1 / 134) // (9) // * // laGkAyAmupyate 'Duvap' prekSaNIyam / / (bhvA0 u0 a0) kun (u0 2 / 32) 'vacikhapi-' (111 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / 15) iti vasya uH // ( 10 ) // * // daza ' spRkkAyAH' oSadhyo jAtimAtre syuH 'asyara' iti khyAtasya // tapasvinI jaTAmAMsI jaTilA lomazA misI / tapeti // tapo'styasyAH / jaTilatvAt / 'asmAyA - ' (5/2/121 ) iti viniH // (1) // * // jaTA'styasyAH / arzaAdyac (5 / 2 / 127) gadvA, - jaTati 'jaTa saMghAte' (svA0 pa0 se0)| ac (3 / 1 / 134) // (2) // // manyate / 'manerdorghava' ( u0 3 / 64 ) iti saH / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / ' mAMsaM syAdAmiSe klaba kaGkolIjaTayoH striyAm ' ( iti medinI // (3) // * // jaTA'styasyAH / picchAdIlac (5 / 2 / 100) / 'jaTilA pippalImAMsyorjaTAyukte tu vAcyavat ' ( iti medinI ) // (4) // * // lomAni santyasyAH / lomAdizaH ( 5 / 2 / 100) 'lomazo munimeSayoH / (lomAnvite striyAM kAkajaGghAmAMsIvacAsu ca / zukazimbimahAmedAkAsIse DAkinIbhidi ' ) ( iti medinI ) // (5) // * // - mAMsItvAdAmiSI - iti svAmyukto vigraho'yuktaH / tathA pAThasya kvacidadarzanAt / masyati / ' masI pariNAme' (di 0 pa0 se0)| 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / 118) / 'kRdikArAt -' (ga0 4 / 1 / 45) iti vA GIS / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) // (6) // * // SaT 'jaTAmAMsI' iti khyAtAyAH // tvakpatramutkaTaM bhRGgaM tvacaM cocaM varAGgakam // 134 // 174 tvagiti // tvagiva patramasya // // 'tvag' api nAmAsya / 'tvak strI carmaNi valke ca guDatvaci vizeSataH ' ( i medinI // (1) // * // anyata utkaTagandhitvAt 'saMprodazva kaTac' (5 / 2 / 29 ) // ( 2 ) // // bibharti / 'bhRJaH kinnuT ca' ( u0 1 / 125 ) iti gan // (3) // * // prazastA tvagasyAsti / arzaAdyac (5 / 2 / 127) // (4) // * // prazastaM cocamasyAsti / arzaAdyac ( 5 / 2 / 127) 'tvaktvacacocazabdAH syurvalke `carmaNi patrake' iti dharaNiH // ( 5 ) // // varamaGgamasya / 'zeSAdvibhASA' (5 / 4 / 154 ) iti kap // ( 6 ) // * // SaT 'tvakpatrasya' 'taja' iti khyAtasya // karpUrako drAviDakaH kAlpako vedhamukhyakaH / / keti // karjati / 'karja vyathane' ( vA0 pa0 se0 ) / kharjAditvAt (u0 4 / 90) uurH| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) svArthe kan (5 / 3 / 75) // (1) // * // draviDe deze jAtaH / 'tatra jAtaH' ( 4 / 3 / 25) ityaN / svArthe kan ( 5 / 3 / 75 ) // (2) // * // kalpe vidhau bhvH| ' tatra bhavaH' (4 / 3 / 53 ) ityaN / kan (5 / 3 / 75) // * // pAThAntare kAle sAdhuH / ' tatra sAdhuH' (4|4|98) iti yat / khArthe kan (5 / 3 / 75) // (3) // * // vedhe mukhyaH / khArthe kan (5 / 3 / 75) // (4) // * // catvAri "karcUra' iti khyAtasya // [ dvitIyaM kANDam oSeti // jAtimAtra vivakSAyAm 'oSadhI' zabdaprayogaH // ajAtau sarvamauSadham // 135 // ajeti // dravyamAtravivakSAyAM tu 'auSadha' zabdaprayogaH / 'oSadherajAtau' (5 / 4 / 37 ) ityaN 'sarvam' ityanena - 'ghRta. tailAdikamapyauSadhazabdavAcyam - ityuktam // zAkAkhyaM patrapuSpAdi | zAketi // zakyate bhoktum / 'zakta zaktI' ( vA0 pa0 a0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) yadvA - zyati / 'zo tanUkaraNe' (di0 pa0 se 0 ) / bAhulakAt kaH // (1) // // AdinA phalanATyamUlAdiparigrahaH / 'melapatrakarIrAgraphalakANDAdhirUDhakam | tvak puSpaM kavacaM caiva zAkaM dazavidhaM smRtam' / adhirUDhakaM = tAla * bIjAGkurAsthimajjAdi // taNDulIyo'lpamAriSaH | teti // taNDulAya hitaH / ' tasmai hitam ' ( 5|1|5 ) iti chaH / 'taNDulIyaH zAkabhede viDaGgatarutApyayoH' ( iti haimamedinyau ) // (1) // * // ' mAriSaH zAkabhidyAyai nATyotyA puMsi yoSiti / (dakSAmbAyAm ) ( iti medinI) / alpazvAsI mAriSazca // ( 2 ) // * // dve 'taNDulIyasya' 'caurAI' iti khyAtasya // vizalyA'gnizikhA'nantA phalinI zakrapuSNyapi // 136 // vizeti // vigataM zalyamanayA / 'vizalyA lAGgalIdantIguDUcItripuTAsu ca / zalyena rahitAyAM ca priyAyAM lakSma sya ca' iti hemacandraH // (1) // // ameriva zikhA saMtApo yasyAH / 'athAgnizikhamuddiSTaM kusumbhe kuGkume'pi ca / lAGgalikyAkhyaiauSadhau ca vizalyAyAM ca yoSiti' ( iti medinI ) // (2) // * // na anto yasyAH // (3) // * // phalAni sntysyaaH| iniH (5 / 2 / 115) / 'phalinyagnizikhAyAM strI phalinyAM phaline triSu' ( iti medinI ) // (4) // * // zakro'rjunataruH puSpamasyAH / zakrazabdaH puSpe lAkSaNikaH / ' pAkakarNa -' (421164 ) iti GIS // (5) // * // paca 'agnizikhAyAH' 'indrapuSpI' iti khyAtAyAH // syAdRkSagandhA chagalAnyAvegI vRddhadArakaH / juGgaH syAditi // RkSasyaiva gandho'syAH / samAsAntasyA 1 - mUlaM mUlakAdeH, patraM vAstukAdeH, karIraM vaMzAGkuram, ayaM vetrAdeH phalaM kUSmANDAdeH, kANDamutpalAdernAlam, tvak mAtuluGgAdeH, puSSaM tintiDIkovidArAdeH, kavakaM chatrAkaM - iti mukuTaH // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| wammammmmmmm nityatvAt 'upamAnAca' (5 / 4 / 137) itiin|||| RSyagandhA' TAp (4 / 1 / 4) // (2) // // bimbI kAyati / 'kai zabde' iti pAThAntaram // (1) // // chagalasyevAntramasyAH // // (bhvA0pa0 se.)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / 'chagalA' iti pRthag nAma-ityanye / 'chAge tu chagalazchAgI- 'byApoH-' (63 // 63) iti hrakhaH // (3) // // pIloriva vRddhadArakayoH striyAm' itynekaarthkoshH|| (2) // * // Avego- prnnmsyaaH| pIluzabdaH khAvayave gaunnH| 'pAkakarNa-' (1'styasyAH / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / gaurAdiH (4/1141) 1164) iti chIS // (4) // * // catvAri 'tuNDike' // (3) // * // vRddho dArako'smAt / vRddhatvaM dArayati vA / 'kuNTrarI' iti khyaataayaaH|| Nvul (3 / 1 / 133) // (4) // // juGgati / 'jugi varjane' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) juGgyate vaa| dhana | varvarA kavarI tuGgI kharapuSpAjagandhikA // 139 // (3 / 3 / 19) // (5) // // paJca 'vRddhadArakasya // varveti // vRNoti / 'vRja varaNe' (khA. u0 se.) / brAhmItumatsyAkSI vayasthA somvllrii||137|| | 'kRga-' (u0 2 / 121) iti Svarac / anityaH SitAM DIe / brAhmIti // brahmaNa iyam / 'brAhmo'jAto' (6 / 4 / 171) 'varvaraH pAmare keze cakrale niivRdntre| phajikAyAM pumAn ityaNi TilopaH // (1) // * // matsyAkSIva puSpamasyAH / matsya zAkabhedapuSpabhidoH striyAm' (iti medinI) // (1) // // zabdaH khAvayave gauNaH / 'bahuvrIhau-' (5 / 4 / 113) iti Sac / vRNoti / ac (3 / 11134) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / kasya GIS (411 / 41) // (2) // // vayasi tiSThatyanayA / 'ghagarthe ziraso vrii| 'kavaraM lvnnaamlyoH| kavarI kezavinyAsakaH' (vA0 3 / 3 / 58) / 'vayasthA tu striyAM brAhmIguDUcyA zAkayoH' iti haimaH // (2) // * // tujti| 'tuji hiMsAyAm' malakISu ca / sUkSmailAyAM ca kAkolyAM pathyAyAM taruNe triSu' (bhvA0pa0 se.)| ac / (3 / 1 / 135) / nyakvAdiH (1(iti medinii)|| (3) // // somasya vallarI // (4) // // | 3153) / 'tuGgaH punAganagayorbudhe syAdumnate'nyavat / tuGgI catvAri 'braahyaaH|| proktA haridAyAM varvarAyAmapISyate (iti haimH)|| (3) // 4 // kharaM pusspmsyaaH|| (4) // 1 // ajasyeva gndho'syaaH| ajapaTuparNI haimavatI varNakSIrI himAvatI / zabdaH khagandhe lAkSaNikaH // (5) // // paJca 'kharapadviti // paTUni parNAnyasyAH / 'pAkakarNa-' (164) pusspaayaa:|| iti GIS // (1) // // himavati jaataa| 'tatra jAtaH' (4/3 / 25) ityaNa // (2) // // kharNamiva kssiirmsyaaH| gaurAdiH elAparNI tu suvahA rAnA yuktarasA ca sA / (4 / 1 / 41) // (3) // // himamastyasyAH / matup (5 / 3 / eleti // elAyA iva parNAnyasyAH / 'pAka- (4 / 1 / 64) 94) / 'zarAdInAM ca' (6 / 3 / 120) iti dIrghaH // (4) // * // iti GIS // (1) // // suvahati / ac (3 / 1 / 134) / "hemavarNa payastasyA himavadbhUmisaMbhavA / sA nAgajihikAkArA 'suvahA zallakyelAparNIgodhApadISu vINAyAm / rAnAzephAtanmUlaM vaNijauSadham // // catvAri 'svarNakSIryA:' 'mako' likayoH strI sukhavAdye'nyaliGgaH syAt' (iti medinii)|| (2) iti khyaataayaaH|| // // raaste| 'rAsa zabde' (bhvA0 A0 se.)| rAsyate hayapucchI tu kAmbojI mASaparNI mahAsahA // 138 // vA / 'rAsnAsAnA-' (u0 3 / 15) iti sAdhuH // (3) // 1 // hayeti // hayapucchamiva prnnaanysyaaH| gaurAdiH (1111- yukto raso yasyAH // (4) // * // catvAri 'elApAH ' // 41) // (1) // * // kamboje deze bhavA / 'tatra bhavaH' (4/ cAGgerI cukrikA dantazaThA'mbaSThA'mlaloNikA140 3153) ityaNa // (2) // * // mASasyeva parNAnyasyAH / 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 64) iti ThIS // (3) // // mahatI sahA .cAta / / 'cAGgastu zAbhana dakSa (zata mAdanA) / cA'AnmahataH- (6 / 3 / 46) ityAtvam / 'mahAsahA mASapAma datyAtvamA mahAsA mASapAma- | mIrayati / 'Ir gato' (a0 A0 se.)| 'karmaNyaNa' (3|mlaane'pi ca yoSiti' (iti medinii)|| (4) // catvAri | 2 / 1) // (1) // // cukyati / 'cukka vyathane' (cu0pa0 se.)| 'mASapAH ' // . 'Rjendra-' (u0 2 / 28) iti sAdhu / khArthe kan (5 / 3 / 75) / cukamiva / 'ive pratikRtau' (5 / 3 / 96) iti kan tuNDikerI raktaphalA vimbikA piiluprnnypi| vA // (2) // * // zaThati / 'zaTha hiMsAklezakaitave' (bhvA0pa0 tuNDIti // tuNDaM cakSurasti yeSAm / 'ataH- (5 / 2 / - se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) dantAnAM zaThA / 'syAdanta115) iti Than / tuNDikAnIrayati / 'Ira preraNe' (a0 zaTho jambIre kapitthe karamardake / nAgaraGge'pi ca pumAn A0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // * // (tuNDakerI) iti syAcAGgeyAM ca yoSiti' (iti medinii)|| (3) // 1 // ambe pAThAntare prazastaM tuNDam / 'prazaMsAyAM kan' ( ) / tunnddkmiirte| aN (3 / 2 / 1) // (1) // rakaM phalamasyAH / ajaadi| 1-'Rjendra-' (u0 2028) ityatra tu 'cuna' ityupalabhyate / / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 amrkossH| [dvitIyaM kANDam tisstthti| 'supi-' (3 / 2 / 4) iti kH| 'ambAmba-' (8-cirajIvakaH' iti rabhasaH // (2) // // zRNAti / ' 3 / 97) iti Satvam / 'ambaSTho dezabhede'pi viprAdvezyA- hiMsAyAm' (tryA0pa0 se.) 'zRNAterhakhazca' (u0 1. sute'pi c| ambaSThApyamlaloNyAM syAtpAThAyUthikayorapi' 126) iti gan nuT ca / 'zRGgaM prabhutve zikhare cihne krIDA(iti medinii)|| (4) // // amlalebhya uunaa| khArthe kan | mbuyantrake / viSANotkarSayozcAtha zRGgaH syAtkUrcazIrSake / strI (5 / 3 / 75) / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 19) NaH // (5) // // viSAyAM varNamInabhedayoRSabhauSadhau' (iti medinii)|| (3) paJca 'amlaloNikAyAH' 'lonijA' iti khyaataayaaH|| // * // hrakhAnyajAnyasyAH // (4) // // jIvayati / Nvul (3.. sahasravedhI cuko'mlavetasaH zatavedhyapi / 1 / 133) / "jIvakaH prANake pItasArakRpaNayorapi / kUrca zIrSe ca puMsi syAdAjIve jIvikA mtaa| triSu sevini vRddhyAsaheti // sahasraM zataM vA vedhituM zIlamasya / 'vidha vidhAne' zIrjIvinorAhituNDike' (iti medinii)|| (5) // * // paJca (tu0pa0 se.)| 'supi-' (3 / 2 / 78) iti nniniH|| (1) 17 'aSTavargAntargatajIvakasya' iti mukuttH|| // // cukkayatyanena / 'Rjendra-' (u0 2 / 28) iti sAdhuH // (2) // * // amlazcAsI vetasazca / namratvAt // (3) | kirAtatikto bhUnimbo'nAryatiktaH catvAri 'amlavetasasya' 'amlaveda' iti khyAtasya // kireti // kirAtadezo'sti janmasthAnamasya / arzaAdyac namaskArI gaNDakAlI samagA khdiretypi||14|| (5 / 2 / 127) / kirAtazcAsau tiktazca // (1) // * // bhuvo nimba iva // (2) // // anAryapriyazcAsau tiktazca / zAkapArthivAdiH nameti // namaskaraNazIlA / 'supi-' (3 / 2 / 78) iti (vA0 2 / 1 / 78) // (3) // // 'cirAttiktaH api / NiniH // (1) // // gaNDeSu granthiSu kAlI // (2) // // 'kirAtazcirAttiktazca bhUnimba himakAvapi' iti rabhasaH samaGgati / 'agi gatau' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / - // * // trINi 'bhUnimbasya' 'cirAyatA' iti khyAtasya // 134) // (3) // // khadati / 'khada sthairye' (bhvaa0p0se0)| atha sptlaa| 'ajirazizira-' (u0 1 / 53) iti sAdhuH / 'khadirA zAkabhede strI nA candre dantadhAvane (iti medinii)|| (4) // 1 // | vimalA sAtalA bhUriphemA carmakaSetyapi // 143 // catvAri 'khadirAyAH' 'hAtAjoDI' iti khyaataayaaH| __ atheti // sapta lAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti nava 'lajAlU' iti khyAtasya-iti mukuTaH // kaH / 'atha saptalA / vanamAlAcarmakaSAguJjAsu pATalI striyAm' (iti medinI) // (1) // * // vigatA malA yyaa| jIvantI jIvanI jIvA jIvanIyA madhuH srvaa|| 'syAdvimalA striyAm / sAtalAyAM bhuvo bhede nirmale tvabhijIveti // jIvati / 'jIva prANadhAraNe' (bhvA0 50 dheyavat' (iti medinii)|| (2) // // sAtaM sukhaM lAti / se.)| zatA (3 / 2 / 124) / 'ugitazca' (4 / 1 / 6) iti 'Ato'nupa- (3 / 2 / 3) iti kaH // (3) // // bhUrayaH phenA DIp / 'jIvantI jIvanIzamyorguDUcIvandayorapi' (iti yasyAH // (4) // // carmaNaH kaSA // (5) // * // paJca 'saptamedinI) (1) // // jiivyte'nyaa| 'karaNA-' (3 / 3 / - | lAyA' 'sIhuNDa'bhedasya carmaghAsasya ityanye // 117) iti lyuTa / yuc (u0 2 / 37) vA / 'jIvanI jI- sI vanA cApi jIvantIbhedayoH kramAt' (iti medinI) // (2) / vAyeti // vAyasAn olaNDati / 'olaDi utkSepaNe' // // jIvayati / pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'jIvA jIvanti (cu0pa0 se.)| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti kAmauvIMvacAzijitabhUmiSu / na strI tu jIvite' (iti medinI) / / DaH / zakandhvAdiH (vA. 6 / 1 / 94) // (1) // 6 // khAdU (3) // // jIvanAya hitaa| 'tasmai hitam' (5 / 15) iti | chaH // (4)* // mnyte| 'mana jJAne' (di. A0 a0)| | raso'syAH // (2) // // vayasi sthIyate'nayA / 'ghajarthe kaH' 'phalipATi-' (u0 1 / 18) ityuH dhazca / 'madhu puSparase (vA0 3 / 3158) / 'vayasthA tu striyAM brAhmIguDUcyAmalakISu c| sUkSmailAyAM ca kAkolyAM pathyAyAM taruNe triSu' (iti kSaudre madye nA tu madhume / vasantadaityabhiccaitre syAjIvantyAM tu yoSiti' (iti medinii)|| (5) // * // sravati / 'ghu gatau' | medinii)|| (3) // * // trINi 'vayasthAyAH' 'kakoDI' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) // // 'madhusravA' ityekaM nAma-ityanye // (6) // // SaT 'jIvantikAyAH' atha mkuulkH| gurjaradeze 'doDI' iti khyaataayaaH|| | nikumbho dantikA prtykshrennyudumbrprnnypi||144|| kUrcazIrSo madhurakaH zRGgahavAGgajIvakAH // 142 // | ___ atheti // mngkte| 'maki maNDane' (bhvA0 A0 se.)| kacaMti // kUrca zmazru / tadvacchIrSamasya // (1) // // madhura piJjAdhUlac (u0 4 / 90) / khArthe kan / AgamazAsanasyAeva / khArthe kan (5 / 3 / 75) / 'syAdbhakhAGgo madhurako mukura- nityatvAnna num // * // pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) utve Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH4] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 177 . - - - 'mukUlakaH' api-ityanye // (1) // * // kuM bhUmi bibharti / sarpe cAraTIpathyayoH striyAm' (iti vishv-medinyau)|| (1) 'saMjJAyAM bhRtR-' (3 / 2 / 46) iti khac / 'khaiJca DidvA' (3 / - // * // ati carati / ac (3 / 1 / 134) // (2) // * // padyate / 2 // 38) niyataH kumbhaH / 'prAdayo gatA-' (2 / 2 / 18) iti | 'pada gatI' (di0 A0 a0)| 'artistu-' (u0 1 / 140) samAsaH / 'nikumbhaH kumbhakarNasya tanaye dantikoSadhau' (iti iti man // (3) // // cArayati / 'zakAdibhyo'Tan' ( u0 medinii)|| (2) // * // daamyti| damyate vaa| 'damu upa- 4 / 81) // (4) // * // padme caritaM zIlamasyAH / 'supi-' (31zame' (di0 pa0 se.)| 'hasimRgriN-' (u0 3186) iti 2 / 78) iti NiniH // (5) // // paJca 'padmAkasya // tan / khArthe kan (5 / 3 / 75) / 'danto'drikaTake kuje daza-kAspilyaH karkazazcandro raktAGgo rocanItyapi 146 ne'thauSadhau striyAm' (iti medinI) // (3) // 5 // pratyaJcI keti // kampilAyA adUrabhavaH / saMkAzAditvAt (4/shrennysyaaH| samAsAntAnityatvAnna kam // (4) // // udumba | 2680) NyaH // // kmpte| 'kapi kiMcicalane' (bhvA0 A. rasyeva parNAnyasyAH / 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 64) iti GIS // se0) bAhulakAdillaH / 'prajJAdyaNa' (5 / 4 / 38) / kaM jalaM (5) // // paJca 'vajradantyAH // pIlayati zleSmaghnatvAt / 'pIla pratiSTambhe' (bhvA0 pa0 se.)| ajamodA tUpagandhA brahmadarbhA yvaanikaa| / kaMpUrvAt 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH-iti mukuTaH / ajeti // ajaM modayati / 'muda harSe' (bhvA0 A0 se.) tnn| Nyantasye gupadhatvAbhAvAt / aNyantAdapyaNaH prasaGgAca / pyantaH / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / ajAditvAt (4 / 1 / 4) -ittha / -itthaM niryakAram ( 'kAspillaH' iti ) manyate-itye ke TAp / ajena modate modyate, vA / pacAdyac (3 / 1 / 134) / // (1) // * // kare kazati / 'kaza zabde' ( ) / pacAdyac ghaJ (3 / 3 / 18) vA // (1) // * // ugro gandho'syAH / 'ugra- (3 / 1 / 134) / antIvitaNyoM vaa| zakandhvAdiH (vaa06|1|gndhaa vacAkSetrayavAnyozchikkikauSadhI' iti haimaH // (2) 94) // (2) // // candati / 'cadi AhvAdane' (bhvA0pa0 ||AUM|| brahmaNA dRbhyate / 'dRbhI granthe' (tu0pa0 se.)| ghaJ se0) 'sphAyitaJci-' (u02|13) iti rak / 'candraH krpuur(3||319)| 'kartRkaraNe kRtA-' (2 / 1 / 32) iti samAsaH // kAmpillasudhAMzusvarNavAriSu' (iti medinI) // (3) // * - (3) // // duSTo yavaH / 'indravaruNa-' (4 / 1 / 49) iti GISA raktamaGgamasya / 'raktAGgastu mahIsute / kampile strI tu jIvantyAM nuko / ivArthe (5 / 3 / 96) svArthe (5 / 3 / 75) vA kan // // klIbaM vidrumadhIrayoH' (iti medinii)|| (4) // * // rocate / ('yamAnikA' iti) samakArapAThe yamenAniti / 'ana prANane ruca dAptA' (bhvA0 A0 sa0 ) / 'kRtyalyuTaH- (3 / 3 / 113) (a0 pa0 se.) / Nvul (3 / 1 / 133) / (4) nanAlI iti lyuT / 'rocanI karkaze striyAm' (iti medinI) 'yavAnI- zata lyuTa / rAcanA dvayasya dve dve naamnii|-ctvaarH paryAyAH-ityeke // // * // 'recanI' iti kvacit pAThaH // (5) // * // paJca 'rocanyAH ' 'kapIlA' iti khyAtAyAH // mUle puSkarakAzmIrapadmapatrANi pauSkare // 145 // prapannADastveDagajo ddrughnshckrmrdkH| mala iti // pAkare mUle, itynvyH| puSNAti, puSyati padmATa uraNAkhyazca vA / puSa puSTau' (di. 50 a0, zyA0 pa0 se.)| "puSaH prapunneti // pumAMsaM nADayati / 'naDa bhraMze' curAdiH / kit' (u0 4 / 4) iti karan / 'puSkaraM paGkaje vyomni payaH 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) masyAnuskhAre (8 / 2 / 123) parasavarNaH krikraapryoH| ossdhidviipvihgtiirthraagorgaantre| puSkara (8 / 4 / 58) / prakRSTaH pragato vA punnaaddH|| (1) // * // eDo meSa tUryavakre ca kANDe khaDgaphale'pi ca' (iti vishvH)|| (1) // // eva gajo yasya / bhaJjakatvAt / yadvA,-elanam / 'ila prakSepe kazmIreSu bhavam / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaNa // (2) khapne ca' (tu0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / ddlyorek|||| padmasyeva patramasya // // 'padmavarNam' iti kvacit pAThaH tvam / eDe svapne gajati / 'gaja made zabde ca' (bhvA0pa0 // (3) // 1 // trINi 'puSkaramUlasya' // se0)| ac (3 / 1 / 134) // (2) // * // daI hanti / 'amaavyathA'ticarA padmA cAraTI pdmcaarinnii| nuSyakartRke ca' (3 / 2 / 53) iti Tak / 'atpUrvasya' (8|4|avyeti // na vyathate / 'vyatha duHkhasaMcalanayoH' (bhvA0 22) iti niyamAnna Natvam |-kssumnaaditvaat (8|4|39)aa0 se.) / pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'avyatho nirvyathe iti mukuTastu cintyaH // (3) // * // cakraM dadvaM mRdrAti / 'mRda kSode' (tyA. pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / khArthe 1-asya vArtikasya 'gameH supi' iti prakaraNapaThitatvena 'vihaMgaH, kan (5 / 3 / 75) // (4) // * // padmamiva padmA vA padmasamUha ityudAharaNasyaiva bhASyakRtA dattatvena ca gamereva vihitasya khaco vA'Tati / 'aTa gatI' (bhvA0pa0 se.)| aN (3 / 2 / 1) hitena khacsAmAnyasya DittvAgrahaNe maanaabhaavH| tasmAt-ni bhRzaM // (5) // * // uraNasya meSasyAkhyA'sya // * // uraNasyAkSIvAkSi skumnAti vistAra yati mUlam / 'skubhiH sautro dhAtuH / tato'ci pRSo- -------- darAdi:-iti mukuToktaM samyak // / 1-atra 'rUpAsiddhezca' ityapi paatthH|| amara023 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 amrkossH| [dvitIyaM kANDam AARE yasya / tattulyapuSpatvAt / 'akSNo'darzanAt' (5 / 4 / 76) ityac- 'amanuSya-' (3 / 2 / 53) iti Tak / 'TiDDA-' (4 / 1 / 15) iti khAmI // (6) // * // SaT 'padmATasya' 'puADa' iti iti DIp // (2) // 2 // dve 'punarnavAyAH' 'gadahapUrNA khyAtasya // iti khyaataayaaH|| palANDustu sukndkH||147|| vitunnaM sunissnnnnkm| paleti // plti| 'pala rakSaNe' (bhvA0pa0 se.) vIti // vigataM tunnaM vyathanamasmAt / 'vitunnaM sunibAhulakAd ANDapratyayaH // (1) // // zobhanamatIva vA kanda- SaNNe ca zaivAle ca napuMsakam' (iti medinii)|| (1) // 1 // yati / bhakSakajAtibhraMzakatvAt / 'kadi rodane' (bhvA0pa0 suSThu niSaNNamasmAt // (2) // 1 // dve 'vitunnasya' 'viSase0) ac (3 / 1:134) / svArthe kan (5 / 3 / 75) / Nvula khapariA' iti khyAtasya // (3 / 1 / 133) vA // (2) // // dve "palANDoH ' 'pyAja' syAdvAtakaH zItalo'parAjitA zaNaparNyapi // 149 // iti khyAtasya // syAditi // vAtaM kroti| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3|2|ltaarkduiimau tatra harite 101) iti ddH|| (1) // * // zItaM lAti / 'Ato'nupa-' lateti // latAsu aya'te, arcyate viruddhalakSaNayA nindyate (3 / 2 / 3) iti kaH // // 'zItalavAtakaH' ityapi nAma / vA / 'arka stavane' (bhvA0pa0 se.) / 'arca pUjAyAm' 'zaNaparNI zItalavAtakaH' iti dhanvantariH // (2) // 4 // na (bhvA0pa0 se.) vaa| ghaJ (3 / 3 / 19) // (1) // 4 // parAjitA / 'aparAjita IzAjeSTyantare nA'jite triSu / duSTo drumaH // (2) // * // tatra palANDau / harite pAlAze // 4 // girikaNI jayAdurgA'zanaparNISu yoSiti' ( iti medinI ) // (3) dve 'haridvarNapalANDoH // // // zaNaH prnnaanysyaaH| zaNazabdaH zaNaparNasadRze laakssnnikH| 'pAkakarNa-' (4 / 1 / 64) iti GIS ||*-ashn iva parNaatha mahauSadham / / msyaaH| (azanaparNI)-iti kazcit // (4) // * // catvAri lazunaM gRnyjnaarissttmhaakndrsonkaaH||148|| 'zatapAH ' 'paTazaNa' iti khyAtasya // __ atheti // mahacca tadauSadhaM ca / 'mahauSadhaM tu zuNThyAM pArAvatAghriH kaTabhI paNyA jyotiSmatI ltaa| syAdviSAyAM lazune'pi ca' (iti medinI) // (1) // * // pAreti // pArAvata ivAGkirasyAH // (1) // * // kaTavaaznAti / aznute vaa| 'aza bhojane' (tryA0pa0 se.)| dbhAti / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / 'azUGa vyAptI' (svA0 A0 se.)| 'azerlaz ca' (u03| gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (2) // // pnnyte| 'paNa vyavahAre' 57) ityunan // (2)||AUM|| gRJjate bhakSyatvena kathyate rogeSu / (bhvA0 A0 se.) / 'avadhapaNya-' (3 / 1 / 101) iti 'gRji zabde' (bhvA0pa0 se.)| karmaNi lyuTa / 'gRnyjnm|| sAdhuH // (3) // * jyotirastyasyAH / matup (5 / 2 / 94) // viSadigdhapazormAse klIbaM, puMsi rasonake' (iti medinii)| (4) // // ltti| 'latiH sautrH'| ac (3 / 1 / 134) // 'lazunaM gRjanaM caiva palANDukavakAni ca / vRttAkArAlikAlAbu (5) // // paJca 'jyotiSmatyAH' 'mAlakAMgaNI' iti jAtIyA jAtidUSitam' iti / zvetakandaH palANDuvizeSo gRkSa khyaataayaaH|| nam / 'lazunaM dIrghapatrazca picchagandho mahauSadham / pharaNazca palANDuzca latArkazcAparAjitA / gRJjanaM yavaneSTazca palANDordaza | vArSika trAyamANA syAtrAyantI balabhadrikA // 150 // jAtayaH' iti suzrutenoktatvAt / 'gandhAkRtirasaistulyo gRJja- veti // varSAsu bhavaM jAtaM vaa| 'varSAbhyaSTaka' (4 / 3 / . nastu palANDunA / dIrghanAlAgrapatratvAt bhidyate'sau palANDutaH' 18) / 'vArSikaM trAyamANAyAM klIbaM varSAbhave triSu' (iti // (3) // // na riSTamazubhamasmAt / 'ariSTo lazune nimbe | medinii)|| (1) // * // traayte| 'trai pAlane' (bhvA0 A0 phenile kAkakaGkayoH / ariSTamazubhe take sUtikAgAra aasve| a0)| zAnac (3 / 2 / 124) cAnaz ( 3 / 2 / 129) vaa| zubhe maraNacir3he ca' (iti medinI) // (4) // 4 // mahat | ('trAyamANA vArSike strI rakSyamANe'bhidheyavat' iti medinI) kandamasya // (5) // * // rase AkhAdane Unyate pAtakahetu- // (2) // * // trANam / traaH| saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) tvAt / 'Una parihANe' (cu0 u0 se0)| 'erac' (3 / 3 / - trA ayati / 'i gatau' (bhvA0pa0 se.) / zatA (3 / 2 / 56) / ghaJ (3 / 3 / 19) vaa| khArthe kan (5 / 3 / 75) kun | 124) / (DIp 4 / 1 / 6) / 'zapazyanoH- (181) (iti (u0 2 / 32) vA // (6)||||ssd 'lazuna' iti khyAtasya // | num ) // (3) // * // balena bhadrA / khArthe kan (5 / 3 / 75) // punarnavA tu zothanI (4) // // catvAri 'trAyamANa' iti khyAtasya // __ punariti // punarabhIkSNaM navA / nUyate vaa| 'Rdorapa' | viSvaksenapriyA gRSTiArAhI badareti ca / (3 / 3 / 57) / kSumnAdiH (8 / 4 / 39) // (1) // // zothaM hnti| vIti // viSvaksenasya priyA // (1) // // gRhNAti / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / winnnnnArinAAAAAAA ktic (3 / 3 / 174) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / yattu- 141) GIS / yattu-'pAkakarNa-' (4 / 1 / 64) iti kI'garSati hinasti rogam' 'gRSu hiMsAyAm' ktin (3 / 3 / 94)- ityAha mukuTaH / tanna / 'sadackANDa-' (ga0 4 / 1 / 4) (vA. iti vyAkhyAtaM mukuTena / tnn| uktadhAtoradarzanAt / kartari 64) ityasya tadapavAdatvAt // (6) // * // ke Arauti / pacAktino'saMbhavAcca / 'atha gRSTiH sakRtsUtagavIbadarayoH striyAm' dyac / ( yattu mukuTa Aha-kAroriyam )-kAravI iti / tanna / (iti medinii)|| // 'ghRSTiH ' iti pAThAntaram / gharSati / 'ghRSu | 'vRddhAcchaH' (4 / 2 / 114) ityasyANapavAdatvAt / 'kAravI saMgharSe' (bhvA0pa0 se.) / ktic (3 / 3 / 174) / 'ghRSTiH strI madhurAdIpyatvakpatrIkRSNajIrake' iti medinI // (7) // * // sapta gharSaNaspardhAviSNukAntAsu nA kirau' (iti medinI) // (2) 'madhurAyAH' 'sauMpha' iti khyAtAyAH / antyadvayam 'uNdhaa|| // varAhasyeyam / priyatvAt / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) valI' iti khyAtAyAH-ityeke // ityaN / 'vArAhI mAtRbhede syAdviSvaksenapriyauSadhau' (iti saraNA tu prasAriNI // 152 // medinI) // (3) // * // badati / 'bada sthairye' (bhvA0 pa0 tasyAM kaTaMbharA rAjavalA bhadrabaleti ca / se.) / bAhulakAdaran / ba(ca)darA gRSTikArpAsyorelApA striyAM, pumAn / karpAsasyAsthi, badarI kole klIbaM tu tatphale' | sareti // sarati / 'sR gatau' (bhvA0 pa0 a0)| 'bahula(iti medinii)|| (4) // * // catvAri 'vArAhIkanda' iti manyatrApi' (u0 2 / 78) iti yuc // // lyuTi (3 / 3 / 113) khyAtAyAH // 'saraNI' itypi| 'saraNA saraNI cArvI kaTaMbharA mahAbalA' mArkavo bhRGgarAjaH syAt iti rudraH // (1) // * // prsaaryte'gmnyaa| 'karaNA-' (3 / 3 / | 113) iti lyuTa // // 'sAraNI' ityapi / ('sAraNo mArketi // mArayati / vip (3 / 2 / 178) / 'mAri keza raaksssaantre)| rugbhede nA, prasAraNyAM khalpanadyAM ca sAriNI' zauklayanAzane' / kRyate / 'kucha zabde' (bhvA0 A0 a0)| (iti medinii)|| (2) // // kaTaM vibharti / 'saMjJAyAM bhRta-' 'Rdorap' (3 / 3 / 57) // (1) // * // bhRGga iva raajte| 'rAz2a (3 / 2 / 46) iti khac // (3) // * // balAnAM balapradAnAM dIptau' (bhvA0 u0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / ('atha rAjeva / rAjadantAdiH (2 / 2 / 31) // (4) // * // bhadraM bhRGgarAja uktaH pakSivizeSe ca mArkave bhramare' (iti medinii)| | balamasyAH // (5) // * // paJca 'kujaprasAriNI' iti 'bhRGgarajaH' iti pAThe bhRga iva rajo'sya / sAnto'danto'pi / khyaataayaaH|| rajazabdasya dvaividhyAt / 'syAnmArkavo bhRGgarajaH bhRGgarAjaH sujAgaraH' iti rabhasAt // (2) // 4 // dve 'bhRGgarAja' iti janI jatUkA rajanI jatukRccakravartinI // 153 // khyAtasya // saMsparzA kAkamAcI tu vAyasI // 151 // janIti // jAyate aarogymnyaa| 'janighasibhyAmiNa' kaaketi|| kAkAn maJcate / 'maci dhAraNocchrAyapUjaneSu' (u0 4.130) / 'janivadhyozca' (13 / 35) iti na vRddhiH / (bhvA0 A0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / AgamazAstrasyA- 'kRdi- (ga0 4 / 1 / 45) iti vA GIS / 'janI sImanityatvAnna num // (1) // // vAyasAnAmiyam / 'tasyedam' tinIvadhyorutpattAvoSadhIbhidi' (iti medinii)|| (1) // 4 // (4 // 3 / 120) ityaN / 'kAkodumbarikAyAM ca kAkamAcyAM ca | jAyate / 'janI-' (di. A0 se.)| 'ulUkAdayazca' (u0 vAyasI' (iti medinI) // (2) // // dve 'kAkamAcyA' 4141) iti sAdhuH ||AUM|| jatuzabdAt 'saMjJAyAM-' (5 / 3 / 75) 'kavapriyA' iti khyAtAyAH // iti kani 'jatukA' ca // (2) // * // rjyte'nyaa| 'raJja zatapuppA sitacchantrA'ticchantrA madhurA misiH| rAge' (bhvA0 u0 a0)| 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti avAkpuppI kAravI ca lyuTa |-'tyjrj- (3 / 2 / 142) iti nipAtanAt kvacidazateti // zataM pusspaannysyaaH| 'sadackANDa- (ga0 4 / -|14) iti TAp // (1) // // sitaM baddhaM zubhraM vA chatramasyAH // 1-idaM ca 'ghinuNi c'| dhinuNi copasaMkhyAnaM kartavyam / raagii| (2) // // chatramatikrAntA / 'atyAdayaH- (vA0 2 / 2 / 18) ghinuNi nipAtanAtsiddham / kiM nipAtanam / '-tyajaraja-' (3 / 2 / 142) iti samAsaH // (3) // // madhurastyasyAH / 'USazuSi-' (5 / iti / azakyaM dhAtunirdeze nipAtanatvamAzrayitum / iha hi doSaH syAt / '-dazanahaH karaNe' (3 / 2 / 182) / daMSTrA / naitaddhAtunipAtanam / 2 / 107) iti raH / 'madhurA zatapuSpAyAM mizreyAnagarIbhidoH' kiM tarhi pratyayAntasyaitadrUpam / tasmiMzca pratyaye lopo bhavati' iti (iti medinI) // (4) // // masyati / 'masI pariNAme' (di. | | bhASyeNa 'pratyayAntasyeti / shbntsyetyrthH| yaGlunivRttyarthazca tatra pa0 se.) / in (u0 4 / 118) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / zanirdezaH / yaGluGantAdraona bhavati' iti kaiyaTena ca viruddham / 'misiH strI madhurAmAMsyoH zatapuSpAjamodayoH' (iti medinI)| tasmAt 'rajeH kyana' (u0 2179) iti kyani kittvAnna lopH| // (5) // // avAndhi puSpANyasyAH / gaurAditvAt (4- gaurAditvAt (4 / 1 / 41) jIpa iti bodhyam // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 amrkossH| | dvitIyaM kANDam vi kvityapi nalopaH / 'rajanI nIlinIrAtriharidrAjatukAsu ca' puMsi valmIkakAkendukulazreSTheSu kathyate' (iti medinii)|| (1) (iti medinI) // (3) // // jatu karoti / kvip ( 3 / 2 / // * // paTati / 'paTa gatau' (bhvA0 pa0 se.)| antarbhAvita178) // (4) // * // cakra cakramiva vA vartituM shiilmsyaaH| Nyartho vA / 'kapigaDigaNDi-' (u0 1166) ityolac / 'supi-' (3 / 2 / 78) iti NiniH // (5) // * // samyak 'paTolaM vastrabhede, nauSadhau jyaulyAM tu yoSiti' (iti spRzati spRzyate vA / 'spRza sparzane' (tu. pa0 se0)| medinii)| (2) // // tikta eva / svArtha kan (5 / 3 / 75) 'padaruja-' (3 / 3 / 16) iti ghny| pacAdyac (3 / 1 / 134) // (3) // * // pATayati / 'paTa gatau' (bhvA0 pa0 se.)| vaa| karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19) vA // (6)||*||ssd 'cakra- 'phalipATi-' (u0 1 / 18) ityuH paTirAdezazca / 'paTurdakSe vartinyAH ' 'cakavata' iti iti khyAtasya // ca nIroge cature'pyabhidheyavat / paTole tu pumAn klIbe chatrA___ atha zaTI gandhamUlI shddgrnthiketypi|| lavaNayorapi' (iti medinii)|| (4) // * // catvAri 'paTo. karcuro'pi palAzaH lasya' 'paravara' iti khyAtasya // ___ atheti // zaTati / 'zaTa rujAdau' (bhvA0pa0 se.)| kUSmANDakastu kakoruH ac ( 3 / 1 / 133) gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (1) // 4 // gandhaM kiti // ku ISad USmA aNDeSu bIjeSu yasya / pittamUlamasyAH // (2) // // SaD bahavo granthayo'syAH // (3) latvAt / 'kUSmANDyumAyAM strI, puMsi kArau ca gnnaantre| // karcati karca gatau ( ) / kharjAditvAt (u. 4- bhraNAntare' (iti medinI) // (1) // * // karka zuklavarNamRcchati / 90) uurH| 'kacaraH syAt pumAJzaTyAM suvarNe tu napuMsakam' 'R gatau' (bhvA0 pa0 a0)| bAhulakAduN // (2) // // (iti medinI) // // 'kara' api // (4) // * // pala- dve 'kuussmaannddsy|| manAti / 'aza bhojane' (tryA0 pa0 se.)| 'karmaNyaNa' __IrvAruH karkaTI striyau // 155 // (3 / 2 / 1) pale mAMse AzA yasya vA / "palAzaH kiMzukaH shttii| haridvarNo rAkSasazca palAzaM chadane matam' iti haimH|| Irveti // IraNaM 'Ira gatau' (a0 A0 se.) / saMpa(5) // * // paJca 'zamyAH ' 'kacUra' iti khyAtasya // dAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / IraM vRNoti, vArayati vA / 'vRJ varaNe' (khA0 u0 se.)| bAhulakAduN / 'turyakharAdira atha kAravellaH kaTillakaH // 154 // IrvAruH karkaTayAM paThyate budhaiH' // // hrasvAdirapi / 'unmatto suSavI ca (2) dhustura irvAruH karkaTiH syAt' iti puMskANDe ratnakoSAta atheti // 'kAro vadhe nizcaye ca valau yatne yatAvapi / // // 'eAruH' iti pAThe AG bodhyaH // * // ('urvAruka(tuSArazaile'pi pumAn striyAM dUtyAM prasevake / sukarNakAri- miva bandhanAt' iti zruteH, pRSodarAditvenAderutve 'urvAruH' kAyAM ca bandhanAgAravandhayoH) (iti medinii)| kAraM vellati / iti c)|| (1) // * // karaM kaTati / 'kaTe varSAdau (bhvA0 'vella calane' (bhvA0 pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // pa0 se.)| in (u0 4 / 118) / zakandhvAdiH (vA0 61. (1) // // kttti| 'kaTe varSAvaraNayoH' (bhvA0 pa0 se.)| 94) / GIS (vA0 4 / 1 / 41) vA // (2) // // dve 'kAkaDI' bAhulakAdillaH // * // kaThati / 'kaTha zoke' (bhvA0 pa0 se.)| iti khyAtAyAH // asmAdillaH, itynye| khArthe kan (5 / 3 / 75) / 'kaThillakastu stu ikSvAkuH kaTutumbI syAt parNAse varSAbhUkAravellayoH' iti vizva-medinyau // (2) // // su suvati / 'pU preraNe' (tu. pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / Iti // ikSumAkaroti / mitadvAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) 'upasargAtsunoti-' (8 / 3 / 65) iti ssH| gaurAdiH (4 / - dduH| yadvA,-chikAyAM jAtam 'ikSu' iti zabdamakati / 'aka 141) 'suSavI kRSNajIrake / kAravelle ca jIre ca' iti gatau' (bhvA0 pa0 se.)| bAhulakAduN / 'ikSvAkuH haimaH // (3) // * // trINi 'kAravellasya' 'karelA' iti kaTutumbyAM strI sUryavaMzanRpe pumAn' (iti medinI) // khyAtasya // (1) // * // kaTuzcAsau tumbI ca // (2) // // dve 'kaTuH ___ atha kulakaM paTolastiktakaH pttuH| tumbyA' // tumbyalAbUrubhe sme| atheti // kolati / 'kula saMstyAne' (bhvA0pa0 se.)| 'igupadha- (3.11135) iti kaH / khArthe kan / kun (u0 viti // tumbati rucim / 'tubi ardane' (bhvA0pa0 2 // 32) vA / 'kulakaM tu paTole syaatsNbddhshloksNhto| | se.)| ac (3 / 11134) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / in | (u0 4 / 118) vaa| 'kRt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti vA 1-prathamopAttacaraNastu vizve saMbhavati / caramopAttacaraNastu GIS // (1) // 1 // na lambate / "labi avalaMsane' (bhvA0 medinyAmupalabhyate / haime tu madhyastho'pi nopalabhyate // | A0 se.)| 'naji lambernalopazca' ( u0 1187) ityUrNit / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanauSadhivargaH 4] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 181 'alAmbustu piNDaphalA tumbistumbI mahAphalA / gaNDIrastu smsstthilaa| tumbA tu vartulA'lAbUni(ni)mbacUrNA tu lAbukA' iti vAca gaNDIti // gaNDati, gaNDyate, vaa| 'gaDi vadanaikadeze' spatiH / 'alAbUstumbakaH proktaH' iti candraH // (2) // // | (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAdIran / yadvA,-gaNDIn granthIdve 'tumbA' iti khyAtAyAH // nIrayati / 'Ira preraNe' (a0 A0 se.) 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) citrA gavAkSI goDumbA // (1) // * // same tiSThati / 'mithilAdayazca' (u0 1157) citreti // cIyate / 'ciJ cayane' (khA. u0 a0)| iti saadhuH| yadvA,-samyagaSThilA bIjaM yasyAH / 'gaNDIro nA 'amici-' (u0 4 / 164) iti RH / 'citrAkhupaNI goDu- | samaSTilA' iti mAlA // (2) // // dve "gANDaradavI' iti mbAsubhadrAdantikAsu ca / mAyAyAM sarpanakSatranadIbhedeSu ca | khyAtasyAnUpajazAkabhedasya / 'gaDinI' iti bhASA // striyAm' (iti medinii)|| (1) // 6 // gAM bhUmimakSNoti / kalambI 'akSu vyAptau' (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / keti // kaDati / 'kaDa made' (bhvA0pa0 se.)| 'kRka'gavAkSI vindravAruNyAM gavAkSo jAlake kapau' iti haimaH | dikaDikaTibhyo'mbac' (u0 4 / 82) / Dalayorekatvam / ke // (2) // 1 // gAM bhuvaM tumbati / 'tubi ardane' (bhvA0pa0 jale umbate / 'labi avasraMsane' (bhvA0 A0 se.)| pacAse0) / mUlavibhujAdikaH (bA0 3 / 2 / 5) / TAp (4 / 1 / 4) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / mukuTastu-gAM Dumbayati / 'Dubi dyac (3 / 1 / 134) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'kalambI tu zataparvA kalambUrvAsu vIrudhaH' iti vAcaspatiH / 'kalambI ardane' / aN (3|2|1)-ityaah / tanna / dhAtupATheSu DubidhAtoradarzanAt / aNi ThIpprasaGgAca // (3) // * // trINi | zAkabhede'pi kadambazarayoH pumAn' (iti medinii)|| (1) // // 'karkaTI vizeSasya' // . ekaM 'karembu' iti khyAtasya // vizAlA vindravAruNI // 156 // upodakA vizeti // vi zalati / 'zala calane' (bhvA0pa0 upeti // upAdhikamudakamasyAm / '-uttarapadasya ca' se.)| 'jvaliti-' (3 / 1 / 140) iti NaH / TApa (14) (vA0 6 / 3 / 57) ityudaH / kap (5 / 4 / 154) / TAp (4 / 1 / 4) vizati vA, atra vaa| 'viza pravezane' (tu. pa0 se.) / ||||-apgtodkaa / jAGgalatvAt / 'apodakA'-iti 'tamiviziviDi-' (u0 1118) iti kAlan / 'vizAlA khAmI // (1) // * // ekam 'poI' iti khyAtasya // vindravAruNyAmujjayinyAM tu yoSiti / nRpavRkSabhidoH puMsi astrI tu mUlakaM pRthule'pyabhidheyavat' (iti medinI) // (1) // * // indraM vAra | (astrIti / ) mUlati / 'mUla pratiSThAyAm' (bhvA0pa0 yati / 'vRJ varaNe' curAdiH / 'kRvRdAri-' (u0 3 / 53 ) 3) | se.)| kun (u0 2 / 32) / yadvA,-mUlayati / 'mUla rohaNe' iti bAhulakAd NyantAdapyunan / yattu mukuTaH-indravaruNo devate | curAdiH / ac (3 / 1 / 134) / 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) // asyAH / aN (4 / 2 / 24) / 'uttarapadasya ca' (7 / 3 / 10) (1) // // ekam 'mUlI' iti khyAtasya // ityuttarapadavRddhiH-ityAha / tanna / mantrahaviSoreva khAmini | devatAtvavyavahArAt / 'uttarapadasya ca' (73 / 10) ityasyAdhi hilamocikA // 157 // kAratvena bRddhividhAyakatvAbhAvAca // (2) // // dve 'indra- hileti // hilati / 'hila bhAvakaraNe' (tu. pa0 se.)| vAruNI' iti khyAtAyAH // 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / mocayati / Nvul (3|1|arshiighnH zUraNaH kandaH 133) / hilA cAsau mocikA ca / 'DyApoH-' (6 / 3 / 63) iti hkhH|| (1) // * // ekam 'hilasAla' iti khyAtasya / arzaviti // arzAsi hanti / 'amanuSya-' (3 / 2 / 53) iti Tak // (1) // // zUryate / 'zarI hiMsAyAm' (di. vAstUkam / A0 se.)| 'bahulamanyatrApi' (u0 2 / 78) iti yuc / veti // vasati dehe / ciraM guNA vA'smin vasanti / kartari lyuTa (3 / 3 / 113) vaa| yattu-zUrati--iti vigRhItaM 'vasa nivAse' (bhvaa0p0a0)| 'ulUkAdayazca' (u. mukuTena / tanna / zUrIdhAtordivAdyAtmanepaditvAt // * // sUryate / 4 / 41) iti sAdhu // * // vAstau bhavam / adhyAtmAdiThaJ 'sUrI hiMsAyAm' / yuc ( u0 2 / 78) / lyuT (3 / 1 / 113) (vA. 4 / 3 / 60) / 'imusuk- (7 // 3 / 51) iti kH| evaM vaa| iti (sUraNaH) dantyAdirapi // (2) // // kandati / (vAstukam ) hakhamadhyamapi // (1) // 4 // ekaM 'vathuvA' kandayati / kandyate vaa| ac (3 / 1 / 134) / gham (3 / 3 / - iti khyAtasya // 19) vaa| 'kando'strI sUraNe sasyamUle jaladhare pumAn' (iti | medinI) // (3) // * // trINi 'sUraNa' iti khyAtasya // 1- ramyA vAstavavAstukastabakitA' iti prayogAt-iti mukuttH|| Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 amrkossH| [dvitIyaM kANDaH AAAAAAAAAAwranAAAAAAKAARAARARIAAAAAPAR zAkamedAH syuH syAdbhadramustako gundrA zAketi // kalambyAdyAH paJca zAkabhedAH syuH| 'zAkAkhyaM syAditi // bhandate / 'bhadi kalyANe' (bhvA0 Ara patrapuSpAdi' ityata Arabhya c| 'maNDUkaparNI pAlakayA cillikA se0) 'Rjendra-' (u0 2 / 18) iti saadhuH| bhadraM karoti cApyupodikA / cAGgerI hilamocA ca kalambI zAkajAtayaH' | vA / 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 26) iti NyantAdac (3 / 10 iti mAlA // 134) / bhadrazcAsau mustakazca // // bhadram api naam| darvAta shtprvikaa| 'bhadraM syAnmaGgale hemni mustake karaNAntare' iti rudraH // (1) // 4 // gAM jalaM drAti / 'drA gatI' (a0pa0 a0) 'AtosahasravIryAbhArgavyau ruhAnantA 'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH| pRssodraadiH(6|3|109)| 'gundradarveti // dUrvati, dUrvyate vaa| 'dUrvI hiMsAyAm' (bhvA0 stejanake strI tu priyaMgau bhadramustake' (iti medinI) // (2) pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 19) vA / // // dve 'nAgaramothA' iti khyAtasya // 'upadhAyAM ca' (8 / 2 / 78) iti dIrghaH // (1) // // zataM parvANyasyAH / 'zeSAt (5 / 4 / 154) iti kp| zataM parvati / cUDAlA ckrloccttaa| 'parva pUraNe' (bhvA0pa0 se.) / Nvala (3 / 1 / 133) / 'zata- cUDeti // cUDA'styasyAH / 'prANisthAdAto lajanyatara. parvikA tu dUrvAyAM vacAyAmapi yoSiti' ( iti medinI.) syAm' (5 / 2 / 96) / 'cUDAlA tUcaTAyAM strI cUDAvati ca (2) // // sahasraM vIryANyasyAH // (3) // // bhRgoriyam / vAcyavat' ( iti medinii)|| (1) // // cakraM lAti / 'Ato'bhArgavI pArvatIdhiyoH / dUrvAyAm' ( iti medinI) (4)| 'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // (2) // // uccaTati / 'caTa // // chinnApi rohati / 'igupadha- (3 / 1 / 135) iti kaH // gatI' (bhvA0 pa0 se.) antAvitaNyarthaH / ac (3 / 1 / (5) // * // na anto ysyaaH| 'anantA ca vizalyAyAM zArivA- | 134) // (3) // 4 // trINi 'mustaavishesssy'|| dUrvayorapi / kaNAdurAlabhApathyApArvatyAmalakISu ca / vizvaM- vaMze tvaksArakarmAratvacisAratRNadhvajAH // 160 // bharAguDUcyoH syAdanantaM survrtmni| anantaH kezave zeSe zataparvA yavaphalo vennumskrtejnaaH| pumAnniravadhau triSu' (iti medinI) // (6) // * // SaT vaMze iti ||-vmti / 'Tuvama udgiraNe' (bhvA0pa0 'duurvaayaaH|| se0) 'vRbhRvamikubhyaH zak'-iti mukuTaH / tanna / uktaatha sA sitA // 158 // sUtrasyojvaladattAdivRttiSvadarzanAt / anunAsikalopasya (6|4|golomii zatavIryA ca gaNDAlI shkulaaksskH| 37) upadhAdIrghasya (6 / 4 / 15) ca prasaGgAcca / kuzabhRzayo atheti // sA dUrvA / sitA zuklA / golomasu jaataa| rdhAtvantareNa siddhatvAca / vanati, vanyate, vaa| 'vana zabde' 'tatra jAtaH' (02525) itynn| saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH|| (bhvA0pa0 se0)| bAhulakAc shH| ujhyate, vaSTi, vaa| 'golomI zvetadUrvAyAM syAdvacAbhUtakezayoH' (iti medinii)|| | 'vaza kAntI' (a0 pa0 se.) / ghaJ (3 / 3 / 19) / saMjJApUrvaka(1) // * // zataM vIryANyasyAH // (2) // // gaNDati / 'gaDi | tvAnna vRddhiH / ac (3 / 1 / 134) / 'saMkhyA vaMzyena' (2|11vdnaikdeshe' (bhvA0pa0 se0)| vAhulakAdAlaJ / gaNDama- 19) iti nirdezAnnum / 'vaMzo veNau kule varge pRSThAdyavayavelati vA / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / 'TiDDA-' (4 / 1 / 15) iti 'pi ca' (iti vizvaH) // (1) // * // tvak tvaci vA DIp / gaurAdiH (4 / 1 / 41) vA // (3) // * // zakulasya matsya- sAro'sya // (2) // * // karma kriyAmRcchati / 'karmaNyaNa syevAkSi yasya / 'akSNo'darzanAt' (5 / 4 / 76) ityaca / svArthe (3 / 2 / 1) // (3) // * // 'haladantAt-' (6 / 3 / 9) iti vA luk kan (5 / 3 / 75) // (4) // // catvAri 'shkldaayaaH| // (4) // // tRNeSu dhvaja iva // (5) // * // zataM parvANyasya // khAmI tu-pare dve dUrvAbhedasya-ityAha // (6) * // yava iva phalAnyasya / "yavaphalo mAMsikAyAM kuTajatvacisArayoH' iti haimaH // (7) // // veNati / 'veNa kuruvindo meghanAmA mustA mustkmstriyaam||159|| nizAmanavAditrAdAnagamanajJAnacintAsu' (bhvA0 u0 se.)| karviti // kurUn vindati / 'vida lAbhe' (tu. u0 bAlakAduH / yadvA,-ajati 'ajibUrIbhyo nindha' (u03|38) a0)| 'anupasargAllimpa-' (3 / 1 / 138) iti zaH / 'kuru- iti NuH / 'ajeviiN-(21456)|-vynti zobhante vnen| vindaM ratnabhede mustAkulmASayoH pumAn' iti vishv-medinyau||'vii'dhaatoH 'dhenvAdayazca' iti nuH, NatvaM ca-iti subhuutiH| (1) // 4 // meghanAmAni nAmAnyasya // (2) // // mustyti| tanna / uktasUtrAbhAvAt / 'vI'dhAtorAdAdikatvena 'vayanti' 'musta saMghAte' curAdiH / ac (3 / 1 / 134) // (3) // // | iti rUpAbhAvAca / 'veNurnupAntare / tvaksAre'pi ca puMsi Nvul (3 / 11133) // (4) // // catvAri 'mustAyAH' syAt' (iti medinii)|| (8) * maskate, anena vaa| 'mothA' iti khyAtAyAH // 'maska gatau' (bhvA0 A0 se.)| baahulkaadrH| yadvA, Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varga: 4 ] maGkate / 'maki maNDane' - ( bhvA0 A0 se0 ) araH / AgamazAstrasyAnityatvAnna num | 'maskaramaskariNau veNuparivrAjakayoH ' ( 6 / 1 / 154 ) iti sudra // ( 9 ) // // tejayati zastramabhaM vA / nanyAdilyuH (2 / 1 / 134) / yuc (u0 2 / 78) vA // (10) // * // daza 'veNoH ' // veNavaH kIcakAste syurye svanantyaniloddhatAH // 169 // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / veNeti // ye veNavo'nilenoddhatAstADitAcAlitA vA zabdAyante / cIkati / cIkayate vA / zabdAyate / 'cIka marSaNe' (cu0 u0 se0 ) / 'cIkayaterAyantaviparyayazca' ( u0 5 / 36 ) iti bun / -- pRSodarAditvAt ( 6 / 3 / 109) Adyantaviparyayazca -- iti mukuTaH / tad uktasUtrAdarzanamUlakam / yadvA, - 'kI' ityavyaktam / ckrte| 'caka tRtyAdau' (bhvA0 A0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) / ' saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) / kun ( u0 2 / 32) vA / 'kIca' ityavyaktaM kAyati / mUlavibhujAdikaH ( vA0 3/2/5) 'anyebhyo'pi--' (vA0 3 / 2 / 101 ) iti Do vA / ' kIcako daityabhidvAtAhatasasvanavaMzayoH' ( iti medinI ) // (1) // // ekam 'vAtAhataveNUnAm' // granthirnA parvaparuSI granthiriti // granthate / 'grathi kauTilye' (bhvA0 A0 se0) 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / 118) ' granthistu granthiparNe nAndhe strabhedaparvaNoH' (iti medinI) // (1) // // pati / 'parva pUraNe' (bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAtkanin / 'parva klIvaM mahe grantho prastAve lakSaNAntare / darzapratipadoH saMdhau viSuvatprabhRtiSvapi ' (iti medinI) // (2) // * // piparti / 'pU pAlanapUraNayoH' (ju0 pa0 se0 ) / 'atipUvapi - ' ( u0 2 / 117 ) ityus // * // bAhukApratyaye udanto'pi / 'majA sAro, granthiH paruH, parAgaH - kusumareNuH' iti puMskANDe ratnakoSAt // ( 3 ) // // trINi 'vaMzAdigrantheH' // gundrastejanakaH zaraH / viti // godate / 'guda krIDAyAm' (svA0 A0 se 0 ) / bAhulakAdrak / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) / 'gundrastejanake strI tu priyaMgau bhadramustake' ( iti medinI ) // (1) // * // tejayati / 'tija nizAne' curAdiH / Nvul ( 3 / 1 / 133 ) / kun ( u0 2 / 32 ) vA // ( 2 ) // // zRNAti / 'zU hiMsAyAm ' (kyA0 pa0 se0 ) / ac / ( 3 / 1 / 134) / 'zarastejanake bANe dadhyatre nA zaraM jale' ( iti medinI ) // // 'surastu mukha bANAkhyo gundraratejanakaH zaraH' iti vAcaspaterdantyAdizca / sarati / 'sR gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) 1- 'saMjJAyAM kannU' (51375) / kun / (u02132) vA iti likhitamasti / tattu kakAratrayazravaNApattyA prakSiptamiva bhAti / cakadhAtorDa pratyaye kanaH saMgatAvapi kunaH sarvathA'saMgateH // 183 // (3) // // trINi 'zarasya' 'saraharI' iti khyAtasya // nastu dhamanaH poTagalaH ( 3 / 1 / 134) // (1) // // H / as iti // nati / 'naDa gahane' ( ) / ac dhamyate vA / 'bahulam -' ( u0 2178) iti yuc / yattu - "mo dhamatha' iti napratyayo dhamAdezatha - ityAha mukuTaH / tanna / ujjvaladattAdiSvetatsUtrasyAdarzanAt / kunaprakaraNe darzanAt / sautradhAtunA gatArthatvAcca / 'dhamano nale / krUre bhastrAdhmApake ca dhamanI kaMdharA zirA / haridrA ca' iti haimaH // ( 2 ) // // poTena saMzleSeNa / galati / 'gala adane ' ( vA0 pa0 se0 ) / sravaNe (cu0 A0 se0 ) ac (3 / 1 / 134) / 'atha poTagalaH puMsi nale ca kAzamatsyayoH ' ( iti medinI ) (3) // * // trINi 'dhamanasya' 'nalaH' iti khyAtasya // atha kAzamastriyAm // 162 // ikSugandhA poTagalaH athaviti // kAzate / 'kATa dIptau' (bhvA0 A0 se 0 ) / ac (3 / 1 / 134) 'kAzastRNe rogabhede' ( iti hai maH ) / 'kAzI vArANasIpurI' (iti medinI) / 'kAzI kAzazca tRNavAcakaH' iti zabheda: / gaurAdiGIS (4 / 1 / 41) // (1) usu ikSuvadgandho'syAH / samAsAntavidheranityatvAnnettvam (5|4|135) / ' ikSugandhA kokilAkSe kroSTrayAM kAze ca gokSure' iti medinI ) // (2) // 3 // ( poTagalo vyAkhyAtaH) // (3) ( // * // trINi 'kAzasya' // puMbhUrmAne tu valvajAH / miti // valate / 'vala saMvaraNe' ( bhvA0 A0 se0 ) kvip ( 3 / 2 / 178 ) vajati / 'vaja gatau ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) val cAsau vajazca / 'eko valvajaH' iti (1 / 2 / 45 sUtre) bhASyakAravacanAdekatve'pi // (1) // * // ekam 'ars' iti khyAtasya // rasAla ikSuH raseti // rasenAti, alyate, vA= pUrayati, pUryate, vA / 'ala bhUSaNAdau' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) vA / 'rasAlaM sihake vole rasAlacekSucUtayoH ' ( iti medinI ) // (1) // // iSyate / 'iSa icchAyAm ' ( tu0 pa0 se0 ) 'iSeH ksuH ' ( u0 3 / 157 ) / 'paDhoH kaH si' ( 8/2/41) // ( 2 ) // // dve 'ikSoH ' // tadbhedAH puNDrakAntArakAdayaH // 163 // taditi // koSakArAyA AdinA gRhyante / 'ikSuH karka - Tako vaMzaH kAntAro veNuniHsRtaH / ikSuranyaH pauNDrakaca rasAla: sukumArakaH' / puNDyante / 'puDi khaNDane' ( svA0 pa0 se0 ) / Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 amrkossH| [dvitIyaM kANDam dueARIHARATAR... 'sphAyi-' (u0 2 / 13) ityAdinA rak // // prajJAdyaNi (5/- tanna / khAmigranthe'darzanAt / 'avadIyate dAho'nena' iti 4 / 38) / pauNDraH / 'puNDrekSau puNDrakaH sevyaH pauNDrako- | khAminA vyAkhyAtatvAca // * // kecittu-'avadAheSTam' 'kApa'tiraso madhuH' iti vaacsptiH| 'puNDo daityavizeSekSu- tham' iti naamdvymaahuH| 'lAmajakaM lghulymvdaahessttkaapthe| bhedyortimuktke| (citre kRmau puNDarIke 'bhUmni niivRdntre||) avadAnamindraguptamavadAheSTakApathe' iti vAcaspatiH // (iti medinii)|| (1) // // kAntaM rasamRcchati / 'R gatauM' (9) // // iSTaM kApathamasya / adhovAyukaratvAt / yadvA,-iSTa(bhvA0 pa0 a0) / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / khArthe kan (5 / 3 / - keva dRDhaH panthA yasya, iSTakAyAmapi panthA yasya, iti vA // 75) Nvul (3 / 1 / 133) vA // (2) // * // dve 'ikssubhedsy|| (10) // // daza 'vIraNamUlasya' 'khaza' iti khyAtasya // syAdvIraNaM vIrataram nalAdayastRNaM garmucchyAmAkapramukhA api // 165 // syAditi // viM pakSiNamIrayati / lyuH (3 / 1 / 134) / yuc (u0 2 / 78) vA |-vishissttjnmiiryti / 'zUra vIra naleti // tRNajAtayaH / tRNyate / 'tRNu adane' (ta. u0 vikrAntau' (cu. A0 se.)-iti mukuttH| tanna / vigraha / se0)| ghaJ (3 / 3 / 19) / saMjJApUrvakatvAdguNo na / ghajarthe kastu tapayasanayogitA kA anAvara parigaNanAnna // (1) // // girati, gIryate vaa| 'ga nigaraNe' 134) / atizayitaM vIram / 'dvivacana- (5.354) iti (tu. pa0 se.)| 'yo muT ca' (u0 1 / 95) ityutiH tarapa / 'syAdvIraNe vIrataraM vIrazreSThe zave ca nA' (iti medinI) ( ) // (1) // // zyAyate / 'zyaiG gatau' (bhvA0 A0 // (2) ||||dve 'tRNabhedasya' 'gA~Dara' iti khyAtasya // a.) 'pinAkAdayazca' (u0 4 / 15) iti sAdhuH / yadvA,-zyAma varNamakati / 'aka gato' (bhvA0pa0 se.)| aN (3 / 2 / 1) 'syozIramastriyAm / // // 'zyAmAkaH zyAmako'pi ca' iti halAyudhaH / abhayaM naladaM sevyamamRNAlaM jalAzayam // 164 // tatra mUlavibhujAdike (vA0 3 / 2 / 5) zakandhvAditvam (vA. lAmajakaM lghulymvdaahessttkaapthe| 6 / 1 / 94) bodhyam / yattu-'zyAlUdhUbhyo makan'-ityAha mUla iti // vIraNasya muule| uzyate / 'vaza kAntoM mukuttH| tanna / tasyoNAdivRttAvadarzanAt ('sA~vA' iti (a0 pa0 se.) 'vazeH kit' (u0 4 / 31) itIran // (1) khyaatH)|| (1) // 1 // pramukhazabdAnnIvArAdyAH / mukuttstu|||| na bhayamasmAt / 'abhayA strI harItakyAmuzIre ca napuM anantarAH kuzAdayo vyavahitAzca kaGgukodravAdayo gRhItAHsakam / nirbhaye vAcyaliGgaH syAt' (iti medinI) // (2) ityAha / kodravAdInAmevaM sati haviSyatvApAtAt // // // nalaM gandhaM dadAti, dayate vaa| 'DudAJ dAne' (ju* astrI kazaM katho darbhaH pavitram pa0 a0), 'deG pAlane' (bhvA0 A0 a0) vA / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH| 'naladaM syAtpuSparasozIramAMsIpu astrIti // ko shete| 'anyebhyo'pi-(vA0 3 / 2 / 101) na dvayoH' (iti medinI) // (3) // // sevitumarham / iti DaH / yadvA,-kuzyati / 'kuzira zleSe' ( ) / 'igupadha-' 'Setra sevane' (bhvA0 A0 se)| arhe Nyat (3 / 3 / 169) / (3 / 1 / 135) iti kaH / 'kuzo rAmasute dvIpe pApiSThe 'sevyaM klIbamuzIre syAtsevAheM punaranyavat' (iti medinI) yokramattayoH / kuzI phAle kuzo darbha kuzA valgA kuzaM // (4) // 4 // mRNAlamiva / sAdRzye'tra naJa // 'maNAlama' | jale' iti haimH)|| (1) ||AUM|| kuthyati / 'kutha pUtIbhAve' apyatra / 'mRNAlaM nalade klIbaM punapuMsakayobise' ( iti / (bhvA0 pa0 se.) 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / medinii)| (5) // * // jale aashete| ac (3 / 1 / 134) yadvA,--'kuthAta-hAta khAmyuktAvagrahAzcantyaH / kuthaH strA jalo jaDa Azayo yasya / 'jalAzayo jalAdhAre syAduzIre | kambale puMsi barhiSi' (iti medinii)|| (2) dRbhyate / napuMsakam' ( iti medinii)|| (6) // * // lAti doSAn / aca 'dRbhI granthe' (tu. pa0 se0)| ghaJ (3 / 3 / 19) // (3) (3 / 1 / 134) vip (3 / 2 / 178) vA |-laa majjA sAro'sya / // // pUyate'nena / 'puvaH saMzAyAm' (3 / 2 / 185) itItraH / kA (5|4|154)-iti mukuTastu cintyH|| (7)* lAte | 'pavitraM varSaNe kuze / tAne payasi ca klIbaM medhye syAdabhidheyarogAn / lAvate vA bhUsthatvAt / 'laghi gatau' (bhvA0 A0 vat' (iti medinI) // (4) // // catvAri 'drbhvishese.)| 'lavibaMdyonalopazca' (u0 1 / 29) laghu liiyte| Sasya // 'lIzleSaNe' (di. A0 a0)| ac (3 / 1 / 134) samastaM nAma // * // vyastamapi / 'lAmajakaM suvAsaM syAdamRNAlaM layaM atha kattRNam / laghu' iti sushrutH| 'lamajakaM sunAlaH syAdamRNAlaM layaM paurasaugandhikadhyAmadevajagdhakarauhiSam // 166 // ghu' // (4) // // avalIyate dAho'smAt |-avdiiyte / atheti // kutsitaM tRNam / 'tRNe ca jAtI' (6331103) dAho'nena, i-avadAnam' iti tu svAmI-iti mukuttH|| iti koH kdaadeshH| ('karaNaM tRNabhitpRzyoH ' iti medinI) Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhargaH 4 ] | // (1) // * // pure bhavam / 'tatra bhavaH' ( 4 | 3 |53 ) ityaN / 'pauraM triSu purodbhUte kattRNe puMnapuMsakam ' ( iti medinI // (2) // * // zobhano gandhaH / sugandhaH prayojanamasya / 'prayojanam' (5 / 1 / 109) iti ThaJ / 'saugandhiko gandhavaNik sauga - ndhikaM tu kattaNe / gandhotpale padmarAge kahAre' iti haimaH // (3) // * // dhyAyante pazubhiH / 'dhyai cintAyAm ' ( vA0 pa0 a0 ) / bAhulakAnmak / ('dhyAmaM damanake gandhatRNe zyAme'bhidheyavat' iti vizvaH // (4) // // devairadyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) 'ado jagdhirnyapti kiti' (2 / 4 / 36) // (5) // * // rohati / 'ruherbRddhizca' ( u0 1 / 47 ) iti TiSac / katRNe rauhiSaM klIvaM puMliGgo hariNAntare' iti mUrdhanyAnte rabhasaH // (6) // * // SaT 'rohisa' iti khyAtatRNavizeSasya // chatrAticchatrapAla nau ghaJ (3 / 3 / 19) saMjJApUrvakatvAnna guNaH // (1) // * // arjyate / 'arja arjane' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'tRNAkhyAyAM cit' ( u0 3 / 59 ) ityunan / 'arjunaH kakubhe pArthe kArtavIryamayUrayoH / mAturekasute'pi syAd dhavale punaranyavat / napuMsakaM tRNe netraroge syAd arjunIgavi / uSAyAM bAhudAnayAM kunyA kvacit ' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // dve 'tRNamAtrasya' // tRNAnAM saMhatistRNyA | tRNeti // tRNAnAM saMhatiH samUhaH / 'pAzAdibhyo yaH ' (4/2/49 ) // (1) // * // ekam 'tRNasamUhasya' // nayA tu naDasaMhatiH / neti // nAnAM saMhatiH / ' pAzAdibhyo yaH' ( 4 / 2 / 49 ) // (1) // * // ekam 'naGasamUhasya' // tRNarAjAhvayastAlaH vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / chatreti // chadati, chAdayati, vA / 'chada apavAraNe' / tran ( u0 4 / 159 ) 'ismantrakiSu ca ' ( 6 / 4 / 97 ) iti hakhaH / 'chatrA misAvaticchatre kustumburuzilIndhrayoH / napuMsakaM cAtapatre' (iti medinI ) // (1) // // atikrAntazchatram // ( 2 // * // pAlaM kSetraM hanti / 'amanuSya - ' ( 3 / 2 / 52 ) iti Thak // (3) // * // trINi 'jalajatRNavizeSasya' // ) jaTauSadhau mAlAtRNakabhUstRNau / mAleti // mAlAkArANi tRNAnyasya // (1) // * // bhuvastRNam / pAraskarAditvAt ( 6 / 1 / 157 ) suT / 'bhUr' avyayaM vA // (2) // * // dve 'tRNavizeSasya' / khAmI tuchatrAdi paJcaparyAyAnAha // zaSpaM bAlatRNam zaSpamiti // zasyate / zuSyati, vA 'zasu hiMsAyAm' (bhvA0 pa0 se0)| 'zuSa zoSaNe' (di0 pa0 a0 ) vA / 'khappa - zilpazappa-' (u0 3 / 28) iti sAdhuH / - ' nIpAdayaH' iti paH--iti mukuTastu cintyaH / ujjvaladattAdivRttiSu 'nIpAdayaH' iti sUtrAbhAvAt / 'zaSpaM bAlatRNe smRtam / puMsi syAt pratimAhAnau' (iti medinI ) // (1) // * // bAlaM tRNam // (2) // * // dve 'navatRNasya' // ghAso yavasam gheti // adyate / ghaJ (3 / 3 / 19) 'ghaJapozca' (224138) ityaderghaslR / - ' ghasyate' - iti vigRhNantau svAmi - mukuTau cintyau / ghaseH sarvatra prayogAbhAvAt / anyathA 'ghaJapozca (2|4|38) iti sUtravaiyarthyApAtAt // (1) // * // yauti, yUyate, vA / 'yu mizraNe'mizraNe ca' (a0 pa0 se0 ) / ' vahiyubhyAM Nit' (u0 3 / 119) ityasac / saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH // (2) // * // dve 'gavAdyadanIyatRNavizeSasya ' // tRNamarjunam // 167 // damiti // tRNyate / 'tRNu adane ' ( ta0 u0 se0 ) / amara0 24 185 tRNeti // tRNAnAM rAjA / 'rAjAhaH sakhibhyaSTac' (54491 ) tRNarAja ityAhvayo yasya // (1) // * // tAlayati / 'ta pratiSThAyAm ' curAdiH / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / 'tAlaH karatale'GguSThamadhyamAbhyAM ca saMmite / gItakAlakriyAmAne karasphAle drumAntare / vAdyabhANDe ca kAMsyasya tsarau tAlI / klIbaM tu haritAle syAt ' ( iti medinI ) // * // jyAghAtavAraNe / tsarau svabhAvadharayostatrIghAte ca saMmatam' // talati / ac (3 / 1 / 134 ) ' talazcapeTe tAladrau talaM (2) // * // dve 'taalsy'|| nAlikerastu lAGgalI // 168 // nAlIti // nalati, nalyate, vA / 'Nala gandhe' (bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAdiN / kena vAyunA Iryate / 'Ira preraNe' ( a0 A0 se0 ) / ghan ( 3 / 3 / 19) nAlizcAsau kerazca // * // kapilikAdiH ( vA0 8 / 2 / 18 ) ( nArikelaH) // (1) // * // laGgati, 'lagi gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAd alac dIrghazca / gaurAdiH ( 4 / 1 / 41 ) // ( 2 ) // // dve 'nArikelasya' // ghoNTA tu pUgaH kramuko guvAkaH khapuraH ghoNTeti // ghoNate / 'ghuNa bhramaNe' (bhvA0 A0 se0 ) / bAhulakAt TaH / ' ghoNTA tu badarIpUgavRkSayorapi yoSiti' ( iti medinI ) // (1) // * // pavate, punAti vA / 'pUj pavane' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'chApUkhaDibhyaH kit' ( u0 11124 ) iti gan / mukuTastu -- pUjyate mAnyate secanAdinA phaladvAreNa, anena vA / ghaJi kutve pUgaH -- ityaah| tnn| pUjecurAdiNyantatvena Nilopasya sthAnivattvena kutvAprasaGgAt / 1 - ladvitIya rephacaturthaH 'nAlikeracita stilakaH' iti damayantIveSAt / 2 - radvitIyalacaturthaH 'nArikelImahAvIrairiva nArikelIvanaiH' iti vAsavadattAzleSAt // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [dvitIyaM kANDam 'niSThAyAmaniTaH' (7 / 3 / 53) iti vArtikAcca / 'pUgaH kramuka- siMho mRgendraH paJcAsyo haryakSaH kesarI hriH| saMghayoH' iti haimaH // (2) // // kAmati / 'kramu pAda- siMha iti // siJcati / 'Sica kSaraNe' (tu0 u0 a0)| vikSepe' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAduH / 'saMjJAyAM kan' (5/- | miH 'siJceH saMjJAyAM hanumau kazca' (u0 5 / 62) / yadvA,-hinasti / saMjJAyAM inamau kazca' ( u0 3 / 75) / 'kramakastu pumAn bhadramustake brahmadAruNi / phale | "hisi hiMsAyAm' (ru. 50 se0) ac (3 / 1 / 134) / pRSo. kArpAsikAyAzca paTTikAlodhrapUgayoH' (iti medinI) // (3), / darAdiH (6 / 3 / 109) / 'siMhaH kaNThIrave rAzau sattame cottr||*|| guvantyanena / saMsakatvAt / 'gu purIpotsarge' (tu. 50 tu0pa0 sthitH| siMhI tu kaNTakAryAM syAt' (iti medinii)| a0)| 'pinAkAdayazca' (u0 4 / 15) iti saadhuH| yattu 4 / 15) iti sAdhuH / yattu 'siMhI kharbhAnumAtari / vAsAbRhatyoH kSudrAyAm' (iti haimaH) mukuTaH-bAhulakAdguNAbhAva iti / tanna / asya kuTAditvAt / svA // (1) // * // mRgANAmindraH // (2) // // pnycte| 'paci // * // 'guvAko'pi ca gUvAkaH' iti tArapAlaH / tatra bAhu- vistAre' (bhvA0 A0 se.) paJcaM vistRtamAsyamasya / yadvA,-mukhaM jArI lakAddIrghaH // (4) // // khamindriyamAkAzaM vA piprti| 'pR pAdAzca paJca AsyAnIva yasya / yuddhe mukhyatvAt // (3) // 1 // pAlanapUraNayoH' (ju0 pa0 se0)| mUlavibhujAdikaH (vA0 hariNI piGgale akSiNI yasya / 'bahuvrIhI-' (5 / 4 / 113) iti 3 / 2 / 5) / 'udoSThyapUrvasya' (1102) / yattu-adhi Sac // (4) // 4 // kesarAH skandhabAlAH santyasya / 'ata:-' (3 / 1 / 134) utvam (71 / 102) Aha mukuttH| tanna / (5 / 2 / 115) itIniH / 'kesarI turage siMhe puMnAge nAgakesare' 'itvotvAbhyAM gunnvRddhii-(71|102) iti vAtikavirodhAt / / iti medinI) kecit (kesarI) iti tAlavyomayadapi-'pUrI ApyAyane (di. A0 se.)|-ityyN dhAtu- madhyamAhaH / ke vAri zirasi vA shiiryte| 'zU hiMsAyAma' rupnystH| tadapi na / 'khapUraH' iti rUpaprasaGgAt / ('khapuraH (bhyA0pa0 se.)| 'Rdorap' ( 3 / 3 / 57) / 'haladantAt-' kramuke bhadramustake'lasake'pi ca' iti medinii)|| (5) // 1 // // (1) | (6 / 3 / 9) ityaluk / so'styasya / in (5 / 2 / 115) // paJca 'pUgavRkSasya' 'sopArI' iti khyAtasya // (5) // * // harati / 'aca i.' ( u0 4 / 139) / asya tu| 'harizcandrArkavAtAzvazukabhekayamAhiSu / kapI siMhe hare'jeM'zo phalamudvegam zake lokAntare pumAn / vAcyavat piGgaharitoH' (iti medinii)| asyeti // asya pUgasya / udgato vego'smAt / sraMsaka- | (6) // * // SaT 'siNhsy'|| tvAt / udvijante'nena / 'ovijI-' (tu. A0 se.)| zArdUladvIpino vyAne 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ // (1) // // eka 'kramuka zAditi // zArayati / 'zU hiMsAyAm' (tryA0pa0 se.)| phlsy'|| khArthaNicaH vip / dUyate / 'dUla paritApe' (di. A. ete ca hiNtaalshitaatryH||169|| se.)| antarbhAvitaNyarthaH / bAhulakAlak / yadvA,-zRNAti / kharjUraH ketakI tAlI khajUrI ca tRnndrumaaH| piJjAdyUlac (u0 4 / 90) baahulkaaddhukvRddhii| 'zArdUlo eta iti // ete nAlikerAdyAstrayo hiMtAlena caturthana rAkSasAntare / vyAghra ca pazubhede ca sattame tUttarasthitaH sahitAH kharz2arAdyAzca ctvaarH| tRNajAtIyA dumaaH| zAka- (iti medinI) // (1) // * // dvo vaNI Iyate / 'iGa gato' pArthivAdiH (vA0 21178) hiino'lpstaalH| pRSodarAdiH (di0 A0 a0)| bAhulakAt po guNAbhAvazca / dviipaakaar(6|3|109)|| (1) ||||khrjti / 'kharja vyathane' (bhvA0 rekhAvattvAd dvIpaM carmAstyasya / 'ataH-' (5 / 2 / 115) pa0 se.)| 'kharjipijAdibhya UrolacI' (u. 49.) itIniH // (2) // // vyAjighrati / 'ghrA gandhopAdAne ityuurH| 'kharjuraM rUpyaphalayoH kharjaraH kITavRkSayoH' (iti | (bhvA0 pa0 a0) 'vyAGi ghrAtezca jAto' (u0 5 / 63) haimaH) // (1) // // 'jAterastrI- (4 / 1 / 63) iti kISa / / iti kaH / yadvA,-'Atazcopasarge' (3 / 1 / 136) iti kH| gaurAdiH (4 / 1 / 41) vaa| 'vanakhajarI' iti khyAtA // 'pAdhrA-' (3 / 1 / 137) iti zo n| 'jighraH sNjnyaayaam(1)||*|| ketayati / 'kita nivAse' (bhvA0pa0 se.) / van (vA0 3 / 1 / 137) iti niSedhAt / 'vyAghraH syAtpuMsi (u0 2 / 32) Nvula (3 / 1 / 134) vA gaurAdiH (4 / 1 / 41) // zArdUle raktairaNDakarajayoH / zreSThe narAduttarasthaH kaNTakArya (1) // * // tAlayati / 'tala pratiSThAyAma' curaadiH| aca tu yoSiti' (iti medinii)|| (3) // * // trINi 'vAgha' iti (3 / 11134) / jAtitvAt (4 / 1 / 63 ) gaurAditvAt (4 / 1 / - khyAtasya // 41) vA GIS // (1) // * 'tRNamabhedAnAM pRthaka tarakSustu mRgaadnH||1|| ekaikam // tareti // tara gatiM mArga vA kSiNoti / 'kSiNu hiMsAiti vanauSadhivargavivaraNam // yAm' (ta. u0 se.)| mitadvAdiDuH- (vA0 3 / 2 / 180) // (1) // * // mRgamatti / 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 a0) Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhAdivargaH 5] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| lyuH (3 / 1 / 133) // (2) // * // dve 'teMduAvAgha' iti | 3157) plavena gacchati / 'gamazca' ( 3 / 2 / 47) iti khac / khyAtasya-ityanye / 'huNDAtara' iti khyAtasya-iti 'khacca DidvA' (vA0 3|2|38)||*||ddittvaabhaave 'plavaMgamaH' ca / 'plavaMgamazca maNDUke tathA zAkhAmRge'pi ca' ( iti varAhaH sUkaro ghRSTiH kolaH potrI kiraH kittiH| | medinI) (2) // // 'anyeSvapi-' (vA0 3 / 3 / 48) iti daMSTrI ghoNI stabdharomA koDo bhUdAra ityapi // 2 // | ddaa| 'plavagaH kapibhekayoH / akesUte' iti haiMmaH // (3) // // zAkhAcArI mRgaH pazuH / zAkapArthivAdiH (vA0 2|vreti // varaM zreSThamAhanti / 'anyebhyo'pi-' (vA0 1 / 78) // (4) // // valIyukta mukhamasya / valI mukhe'sy3|2|101) iti ddH| 'varAho nANake kirau| meghe muste ! iti vA // (5) // * // markati / 'marka'dhAturgrahaNe / 'zakAdigirau viSNau' iti haimH|| (1) // * // savanam / 'ghUG prANi bhyo'Tan' (u0 4 / 81) mukuTastu-markeH sautrAdgatyarthAccugarbhavimocane' (a0 A0 se.)| saMpadAdiH (vA0 3 / rAditvAdvikalpitaNicaH 'zakAdibhyo'Tan'-ityAha / tcci3|108)| suvaM prasavaM karoti / 'kRjo hetu-' (3 / 2 / 20) ntyam / markezcaurAditvAbhAvAt / yadapi-mriyate / 'jaTaiti TaH // // 'tAlavyA api dantyAzca zambazUkarapAMzavaH' markaTau' iti mRGo'TankakArazcAntAdezaH-ityuktam / tadapi iti shbhedH| zUko'styasya / khararomatvAt / rH| yadvA, nirmUlatvAdupekSyam // (6) // * // vane bhavaM phalAdi / aN zUrka rAti / 'rA AdAne' (a0 pa0 a0)| 'Ato'nupa (4 / 3 / 53) vAnaM rAti / 'rA AdAne' (a. pa. a.) (3 / 2 / 3) iti kH| yadvA,-'zU' iti dhvani karoti / ac (3 / 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) iti kH| vAnam / 'vA gatyAdau 1163416 ra (362(2017 (3 tirpur| (a0pa0 se. saMpadAdikvip (vA0313108vigasaMgharSe' (bhvA0pa0 se.)| ktic (3 / 3 / 174) / 'ghRSTiH mane'pi nRNAti bAlakam / 'na naye' (tryA0pa0 se.) strI gharSaNaspardhAviSNukrAntAsu nA kirau' iti vishvH|| (3) // 4 // ac (3 / 1 / 134) / vA kiMcit naro vA // (7) // // kolati piintvaat| 'kula saMstyAne' (bhvaa0p0se0)| ac(3|1|| 'kI' iti zabdamISTe / 'Iza aizvarya' (a0 A0 se.) 134) / yadvA,-kolantyazAnyatra / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti 'mUlavibhujA-' (vA0 3 / 2 / 15) iti kH| yadvA,-kasya vaayoghny| 'kolo bhelaka utsaGge'GkapAlyAM citrake kirau| kolaM | rapatyam / 'ata iJ' (4 / 1 / 95) / kirhanumAn Izo yasya // ca badare kolA pippalyAM cavyabheSaje' iti haimaH // (4) // * // (8) // // vanamoko'sya // (9) // * // nava 'vAnarasya // potraM mukhAgramastyasya / 'ataH- (5 / 2 / 115) itiiniH|| (5) // 4 // kirati / 'kR vikSepe' (tu0pa0 se.) / 'igupadha-' atha bhalluke // 3 // (3 / 1 / 135) / iti kaH // * // 'kiriH' iti pAThe bAhula- | RkSAcchabhallabhAlUkAH kAt kiH / ('atha kiraH kiriH| bhUdAraH zUkaraH' iti atheti // bhallate / 'bhalla hiMsAyAm' (bhvA0 A0 se0)| haimaH) / (6) // // keTati / 'kiTa gatau' (bhvA0 pa0 se.)| bAhulakAduH / 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) / yattu mukuTena 'igupadhAt kit' (u0 4|120)|-kittti-iti mukuTa-|-'yUkAdayazca' iti sUtramuktam / tadujvaladattAdau na dRzyazcintyaH / kiTestaudAdikatvAbhAvAt // (7) // * // dNssttraa'stysy| te |-mllti-ityuktiH svAmi-mukuTayozcintyA // // ulUbrAhyAdIniH (5 / 2 / 116) // (8) // * // ghoNA nAsA'sya / kAditvAt ( u0 4 / 41) dIrghamadhyo'pi / 'bhallako bhalluko vrIhyAdiH (5 / 3 / 116) // (9) // * // stabdhAni romANi | bhalla ityulUkAdayazca saH' iti puruSottamaH // * // prajJAdyaNi yasya // (10) ||1||-kruddti / 'kuDa ghanatve' (tu0pa0 (5 / 4 / 38) 'bhAllakA' 'bhAllakaH' ca // (1) // * // Rkssnnose0)| ac (3 / 1 / 134 )-iti mukuTaH / tanna / kuTAdi-ti / 'RkSa hiMsAyAm' (svA0pa0 se.)| ac (3|1|tvaadgunnaaprsnggaat / kuDanam / ghaJ (3 / 3 / 19) / kroDoDa- 134) / 'RkSaH parvatabhede syAdbhalUke zoNake pumAn / kRtasyAsti / arzaAdyac (5 / 3 / 127) // (11) // * // bhuvaM vedhane'nyaliGgaM nakSatre ca napuMsakam (iti medinii)|daaryti / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (12) // // dvAdaza RkSati-iti svAmI cintyaH / RkSeH sauvAdikatvAt // (2) 'sUkarasya // // // accha Abhimukhyena bhllte| ac (3|1|134)kpiplvNgplvgshaakhaamRgvliimukhaaH| bhallati-ityuktiH khAmi-mukuTayozcintyA * // saMghAtavigRhIta midaM nAma / "acchaH sphaTikabhallUkanirmaleSvacchamavyayam / markaTo vAnaraH kIzo vanaukAH Abhimukhye' (iti medinii)| ('bhallaH syAt puMsi bhallUke keti // kmpte| 'kapi calane' (bhvA0 A0 se.)| 'kuNThikampyornalopazca' (u0 4 / 144) itIn / 'kapinA / , 1-'dadhati kuharabhAjAM yatra bhaLUkayUnAm' iti prayogAtsihake zAkhAmRge ca madhusUdane' iti vizva-medinyo / (1) // * // | iti svaami-mukuttau| 2-'acchabhalapariSadviharantI' itybhinndHplvnm| 'muG gatau' (bhvA0 A0 a0)| 'Rdorapa' ( 3- iti mukuTaH / dhAnika kAla bhannati Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 amrkossH| [ dvitIyaM kANDam zastrabhede tu na dvayoH / bhallAtakyAM striyAM bhallI' iti tvAt / pUrvavat // (5) // 1 // paJca 'mahiSasya' // medinI // (3) // // bhAlayate / 'bhala AbhaNDane' curAdirAkusmIyaH |-bhaalyti-iti mukuTazcintyaH // (4) // // striyAM zivA bhuurimaaygomaayumRgdhuurtkaaH| catvAri 'bhAlu' iti khyAtasya // sRgaalvnyckkrossttupheruphervjmbukaaH||5|| gaNDake khddgkhginau| / striyAmiti // zivaH zivA vA devatA'styasyAH / arzagaNDeti // gacchati / 'gamla gatau' (bhvaa0p0a0)|| | Adyac (5 / 2 / 127) / zakunAvedakatvAt / 'zivaH kilaH 'amantADaH' (u0 1 / 114 ) / svArthe kan (5 / 3 / 75) / yadvA, zivA koSTA bhavedAmalakI zivA' iti zAzvatAcchragAle'pi gaNDati saMhato bhvti| 'gaDi vadanaikadeze' (bhvA0pa0 se.)| striilinggH| catuSpadAM dviliGgatA vakSyate / tadapavAdo'yam // Nvula (3 / 11133) 'gaNDakaH puMsi khaDne syAt saMkhyAvidyA (1) // // bhUrayo mAyA yasya // (2) // * // gAM vikRtAM vAcaM prabhedayoH / avacchede'ntarAye ca gaNDakI saridantare' iti | minoti / 'DumiJ prakSepaNe' (khA. u0 se.)| 'kRvApA-' vizva-medinyau // (1) // * // khaDati / 'khaDa bhedane' (cu0pa0 (u0 111) ityuNa // (3) // // mRgeSu dhUrta iva 'saMjJAyAM se0)| 'chApUkhaDibhyaH kit' (u0 1 / 124) iti gan / kan' (5 / 3 / 75) // (4) // // sRjati mAyAm / 'sRja 'khaDgo gaNDakazRGgAsibuddhabhedeSu gaNDake' (iti vishv-medinyauN)| visarge' (tu0pa0 a0)| bAhulakAt kAlan / nyavAdiH (2) // * // khagaH zRGgamastyasya / iniH (5 / 2 / 115) / (7353) / amRg AlAti vA / kaH ( 3 / 2 / 3) / pRSoda'khaDI nA gaNDake maJjughoSa khaDgadhare triSu' (iti medinii)|| rAdiH (6|3|109)||||'taalvyaa api dantyAzca zambazambara(3) // // trINi 'gaMDA' iti khyAtasya // zukarAH / razanApi ca jihvAyAM zRgAlaH kalazo'pi ca' iti shbhedH| na lAti / pUrvavat / 'zRgAlo vaJcake lulApo mahiSo vAhadviSatkAsarasairibhAH // 4 // daitye zugAlaM Damare viduH' iti vizvaH // (5) // * // vakSyate laleti // luDati paGke / 'luDa saMzleSe' (tu0pa0 se.)| 'vaJcu pralambhane' (cu0 A0 se.)| vula (3|1|133)|'igupdh-' (3 / 1 / 135) iti kaH / Dalayorekatvam / vaJcayati-iti mukuttoktishcintyaa| AkusmIyasya baJcarAtmane. Apnoti / 'Apla vyAptau' (khA0pa0 a0)| ac (3 / 1 / - paditvAt / 'vaJcakastu khale dhUrte gRhababhrau ca jambuke' (iti 134) / lulazcAsAvApazca / yadvA,-luDyante / 'luDa viloDane | medinii)|| (6) // * // krozati / 'kuza AhvAne' (bhvA0pa0 ( )bhidAdyaG ( 3 / 3 / 104) / lulA viloDitA Apo | se0)| 'sitani-' (u0 1 / 69) iti tun / 'tRjvat kroSTuH' yena / 'lula vimardane' iti sautro dhAturvA // // ('lulAyaH' (71 / 95) // (7) // // 'phe' ityavyaktaM rauti / mitadvAdiiti) antasthayakArAntapAThe baahulkaadaayprtyyH|-'luli- tvAt (vA0 3 / 2 / 180) DuH // (8) // 6 // 'phe' ityavyattau kulikaSibhya AyaH' iti mukuTalikhitasUtramujvaladattA- ravo'sya / 'guhArUpaM vRSameruH pheravastAravaH shivaa| sUkaro. diSu na pazyAmaH / ydvaa,-ayte| 'aya gatau' (bhvA0 A0 'tirujaH pheruH zvabhIrumaNDalAhitaH' iti sAhasAGkaH // (9) se.)| ac (3 / 1 / 134) / lulazcAsAvayazca // (1) // // // // jamati / 'jamu adane' (bhvA0pa0 se.)| mRgayvAdiH mahati, mahyate, vaa| 'maha pUjAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| (u0 1 / 37) / mitAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) DuH, avimahyoSTiSac (u0 1145) / yadvA,-maMhate / 'mahiG buk ca-iti mukuTazcintyaH / TilopaprasaGgAt / buko'prasaGgAcca vRddhau' (bhvA0 A0 se.) AgamazAsanasyAnityatvAnna num / // * // ulUkAditvAt ( u0 4 / 41) jambUkazca / 'kharoSTrakapi'TiDDA-' (4 / 1 / 15) iti DIpa // (2) // // vAhAnoM jambUkavAyasAjambaro yamaH' iti vAcaspatiH // (10) // 1 // dviSan / vAheSu dviSan vA / 'saptamI' (2 / 1 / 40) iti daza 'jmbuksy|| yogavibhAgAt samAsaH // (3) // // ke jale Asarati / / | oturviDAlo mArjAro vRSadaMzaka Akhubhuk / 'sR gatau' (bhvA0 A0 a0)| ac (3 / 1 / 134) / yadvA,ISat sarati / sthUlakAyatvAt / 'ISadarthe' (6 / 3 / 105) oturiti // avati viSThAm , Akhubhyo gRham , vaa| iti koH kAdezaH // (4) // * // sIro'styeSAm / iniH (5 / 2 / - 'ava rakSaNAdo' (bhvA0pa0 se.) 'sitani-' (u0 1 / 69) 115) / sIriNAM karSakANAmibha iva / zakandhvAdiH (vA0 iti tun / 'jvrtvr-(6|4|20) ityUThau / dIrghaH (61. 6 / 1194) / prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) / yadvA,-'sIro'rkahalayoH 101) guNaH (73 / 84 ) // (1) // // veDati, viDyate, puMsi' (iti medinii)| sIrasya sUryasya ibha iv| putravAhana- vA / 'viDa Akroze' (bhvaa0)| 'tamiviziviDi-' (u0 11 118) iti kAlan / 'viDAlo netrapiNDe syAdRSadaMzakake 1-tathA ca prayogo dRzyate 'khuravidhutadharitrIcitrakAyo lulAyaH pumAn' (iti medinI) / / (2) // // mArTi mukham / 'mRjU iti-iti mukuttH|| zuddhau' (a. pa. se.)| 'kaJjimRjibhyAM cit' (u0 3 / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhAdivargaH 5] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 189 137) ityAran / 'bhRjevRddhiH' (7 / 2 / 114) / 'mArjAra // // varkate / 'vRka AdAne' (bhvA0 A0 se.)| 'igupadha-' otI khaTAMze' (iti medinii)|| (3) // * // vRSAn mUSakAn | (3 / 1 / 135) iti kH| yadvA,-vRNoti / 'vRJ varaNe' (khA0 dazati / 'daMza dazane' (bhvA0 pa0 a0)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / - u0 se0)| 'sRvRzuSimuSibhyaH kak' (u0 3 / 41) // (3) 1) khArthe kan (5 / 3 / 75) // (4) // * // AkhUn bhuGkte / // * // trINi 'vRkasya' 'viga' iti khyAtasya // Akhubhyo bhunakti vaa| 'bhuja pAlanAbhyavahArayoH' (ru0 pa0 mRge kurnggvaataayuhrinnaajinyonyH| a0)| vip (3 / 2 / 178) // (5) // * // paJca 'maarjaarsy'|| | mRga iti // mRgyate vyAdhaiH / 'mRga anveSaNe' (cu. prayo gaudhAragaudheragaudheyA godhikAtmaje // 6 // A0 se.) ghaJ ( 3|3|19)|-'gharthe kaH' (vA0 3 / 3 / veti // godhAyA apatyam / 'godhAyA Dhak' (4 / 1 / 129) 58)-iti mukuTaH / tanna / parigaNanAt / ghanApi rUpasiddheH / // (1) // * // 'AragudIcAm' (4 / 1 / 130) // (2) // * // adantatvAdguNAprasaGgAt / 'mRgaH pazau kuraGge ca karinakSatrazubhrAditvAt ( 4 / 1 / 123) Dhak // (3) // * // trINi sarpA- bhedyoH| anveSaNAyAM yAJAyAM mRgI tu vanitAntare' iti drodhAyAM jAtasya 'candanagohA' iti khyAtasya // vizva-medinyau // (1) // * // ko raGgati / 'ragi gatau' (bhvA0 zvAvittu zalyaH pa0 se.)| ac (5 / 2 / 127) / ko raGgo'styasya vA // (2) zveti / / zvAnaM vidhyati / 'vyadha tADane' (di. pa0 a0)| // 1 // vAtamayate / 'aya gatau' (bhvA0 A0 se.)| bAhukvip (3 / 2 / 178) / 'nahivRti-' (6 / 3 / 116) iti dIrghaH // lakAduN // * // 'vAnAyuH' ityeke / vanabhavamayate // (3) (6) // // zalati / 'zala calane' (bhvA0 pa0 se.) / anyA // // harati manaH, hriyate gItena vA / 'zyAstyAhRvibhya ditvAt (u0 4 / 112) yaH / 'zalyaM tu na striyAM zakau klIbaM inac' ( u0 1146) 'hariNaH puMsi sAraGge vizade tvabhidheyazveDeSutomare / madanadruzvAvidhornA' (iti medinI) // (2) vat / hariNI haritAyAM ca nArIbhidvRttabhedayoH / suvrnn|||| dve 'zalyasya' 'seha' iti khyAtasya // pratimAyAM ca' (iti medinii)|| (4) // * // ajinasya yoniH tallomni zalalI zalalaM zalam / / | (5) // // 'vizvAcI cArulocanaH' iti rabhasaH / paJca 'hrinnsy|| taditi // tasya zvAvidho lomani / zalati / vRSAditvAt | (u0 1 / 106) kalac / gaurAditvAt (4 / 1 / 41) jAtitvAt | aiNeyameNyAzcarmAdyama (4 / 1164 ) vA GIS striyAm // (1) // // strItvAvivakSAyAM aiNayiti // mRgyAzcarmAsthimAMsAdi / eNyA vikArozalalam / ('tacchalAkAyAM zalalaM zalamityapi' iti haimanAma- 'vayavo vA / 'eNyA DhaJ' (4 / 3 / 159) // (1) // * // (ekam ) maalaa)| 'zalalastu nRzaNDhayoH' ityamaramAlA // (2) // 4 // | 'hariNAjinasya' // pacAdyaci / 'zalaM tu zallakIlomni zalo bhRGge gaNe vidhI' eNasyaiNam (iti vizvaH) // (3) // 1 // trINi 'zalyaromNAm // eNeti // eNasya mRgasya vikAro'vayavo vaa| 'prANirajavAtapramIrvAtamRgaH tAdibhyo'J' (4 / 3 / 154) // (1) // * // (ekm)|| vAteti // vAtaM pramimIte-vAtAbhimukhadhAvanAt / 'vAta ume triSu // 8 // pramIH' (4 / 1) ityuNAdisUtreNa mAGa IpratyayaH kit / 'vAta ubhe iti // ubhe aiNeyeNe // pramIrvAtamRgaH' iti puMskANDe'maramAlA / 'yoSiti vAtapramIH samIramRgaH' iti bopAlitAt strItvamapyasya-'kRdi- | kadalI kandalI cInazcamUrupriyakAvapi / kArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti vA GIS ityeke / anye tu- samraruzceti hariNA amI ajinyonyH||9|| kAragrahaNasya taparArthatvAddIrghAn GIS na-ityAhuH // (1) keti // SaDete hariNabhedA ajinayonayaH syuH / ke dlti| // 4 // vAta iva vAtasya vA mRgaH // (2) // // dve 'mRga- 'dala vizaraNe' (bhvA0pa0 se.)| ac (4|1|134)|bhedsy|| 'kandenalopazca' ityaran-iti mukuTastu cintyaH / ujvalakoka IhAmRgo vRkaH // 7 // dattAdiSuktasUtradarzanAt / DhIS (4 / 1 / 63) / 'kadalI harikoka iti // kokte| 'kuka AdAne' (bhvA0 A0 se.)| nnaantre| 'rambhAyAM vaijayantyAM ca' iti (lAnteSu) haimH| ac (3 / 1 / 134) // (1) // // IhA mRgeSvasya / IhAM mRga- 'rambhAvRkSe ca kadalI patAkAmRgabhedayoH' ( iti lAnteSu yate vA / 'karmaNyaN' (3|2|1)|-mRgyti-iti mukuTa- medinii)| 'kadalaM triSu' ityamaramAlA // (1) // * // kande zcintyaH / 'mRga anveSaNe' ityasyAtmanepaditvAt / IhA sasyamUle lIyate / 'lIna zleSaNe' (di. A0 a0)| 'anyepradhAno mRgo vA / zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 1 / 78) / 'IhA- bhyo'pi-' (vA0 3 / 1 / 101) iti ddH| yadvA,-kandati / 'kadi mRgastu puMsi syAt kokarUpakabhedayoH' (iti medinii)|| (2) | AhvAne' (bhvA0 pa0 se.)| vRSAditvAt ( u0 1 / 106) Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 190 amrkossH| [ dvitIyaM kANDam 0000kalaca / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / ('kandalaM triSu kapAle'pyupa- pRSazcaiva pRSatazca prakIrtitaH' iti vyaaddiH| ('pRSatavat pRSarAge nvaangkure')| 'kaladhvAnau kandalI tu mRgagulmaprabhedayoH' nmRge| vindau' iti haimH)| 'puSatastu mRge bindau khrohite| (iti lAnteSu medinii)| ata eva-innantAvetau-iti khAmI zvetavinduyute'pi syAt' iti hemacandraH // (8) // // eti / cintyaH // (1) // // cinoti / 'ciJ cayane (khA0 / bAhulakANNaH // (9) // * // Rcchati / iyarti vA bAhulakAt u0 a0)| bAhulakAdU nak dIrghazca / 'cIno dezAMzuka- | zyan // 1 // (RSyaH) mUrdhanyAnto'pi-RSati / 'RSI gatau' vrIhibhede tantau mRgAntare' (iti medinI) // (1) // * // (tu. pa0 se.) anyAditvAt ( u0 4 / 112) sAdhuH // // camati / 'camu adane' (bhvA0 pa0 se.) kharjAdi- 'riSyaH ' api / riSyate / "riSa hiMsAyAm' (di. 50 se.)| tvAt (u0 4 / 90) uurH| pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) anyAdiH (u0 4 / 112) / 'eNaH kuraGge mAriSyaH syAdRzyaata ut / yadvA,-camaH camvAM vA Uryasya // (1) // * // zcArulocanaH' iti trikANDazeSaH // (10) // // rohati / prINAti, prIyate caa| 'prIJ tarpaNe' (tryA0 u0 a0)| | 'ruha bIjajanmani prAdurbhAve ca' (bhvA0 pa0 a0)| 'ruhe 'prIGa prINane' (di0 A0 a0) vA / 'igupadha-' (3 / 1 / - rasya lo vA' (u0 3 / 94) itItac // (11) // // camati, 135) iti kaH / khArthe kan (5 / 3 / 75) // (1) // * // | camyate, vaa| 'camu adane' (bhvA0 pa0 se.)| 'artizobhanAvUrU yasya // (1) // * // 'ajinajAtIyamRgANAm | kamibhramicami-' (u0 3 / 132) ityamaraH / 'camaraM cAmare pRthak // strI tu majarImRgabhedayoH' (iti medinii)|| (12) // // ete kRssnnsaarrurunykurngkushNvrrauhissaaH| dvAdaza 'mRgbhedaaH|| gokarNapRSataiNayarohitAzcamaro mRgAH // 10 // | gandharvaH zarabho rAmaH samaro gavayaH shshH| kRSNeti // kRSNena sAraH zabalaH / 'tRtIyA-' (2 / 1 / | ityAdayo mRgendrAdyA gavAdyAH pshujaatyH|| 11 // 30) iti samAsaH / "kRSNasAraH ziMzapAyAM mRgabhede snuhI- gandheti // gandhayati, gandhyate, vaa| 'gandha ardane / tarau' iti haimaH // // ('kRSNazAraH' iti ) taalvypaatthe| curaadiH| ac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 19) vaa| kRSNazcAsau zArazca / 'varNoM varNena' (2 / 1 / 78) iti smaasH| arbati / 'arba gatau' (bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / 'zAraH zabalavAtayoH' iti tAlavyAdI rabhasaH // (1) // * // gandhazcAsAvarbazca / zakandhvAdiH (vA. 6 / 1 / 94) / yadvA,-gandhe rauti / 'ru zabde' (a0 pa0 se.)| 'javAdayazca' (u0 | arbo bodho'sya / 'gandharvaH pazubhede puMskokilaturaMgayoH / 4 / 102) iti sAdhuH / 'rurudaitye mRge'pi ca' iti haimaH // antarAbhavasattve ca gAyane khecare'pi ca' iti ( sparzAnte ) (2) // // nitarAmaJcati / 'nAvaJceH' (u0 1 / 17) iti kuH| vizva-medinyau // (1) // * // zRNAti / 'zU hiMsAyAm' (kyA0 nyakvAditvAt (73 / 53) kutvam / 'nyakurmaMge munau' iti pa0 se.)| 'kRzRzalikaligardibhyo'bhac (u0 3 / 122) / hemacandraH // (3) // * // ramate rajyate vaa| mRgayvAditvAt / 'aSTApade ca karabhe zarabhaH syAnmRgAntare' iti tAlavyAdau (u0 1 // 37) sAdhuH / mukuTastu-raGkati gacchati-iti | rabhasaH / 'zarabhastu pshobhidi| karabhe vAnarabhidi' (iti vyAkhyat / tanna / raGkidhAtordhAtupAThe'darzanAt // (4) // // medinI) // (1) // * // ramate antarbhAvitaNyartho vA / zaM vRNoti / 'vRJ varaNe' (khA0 u0 se.)| 'zami dhAto: 'jvaliti-' (3 / 1 / 140) iti nnH| ramante'sminnanena vaa| saMjJAyAm' ( 3 / 2 / 14) ityac / 'zaMvaro dAnavAntare / | 'halaca' ( 3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'rAmA yoSAhiDalinyoH matsyaiNagiribhedeSu zaMvarI punaroSadhau' iti haimaH // (5) // // klIbaM vAstukakuSThayoH / nA rAghave ca varuNe reNukeye hlaayudhe| rauhiSaM tRNabhedamatti / 'zeSe (4 / 2 / 92) ityaN / rauhiSaM haye ca pazubhede ca triSu cArau site'site' (iti medinii)| kattRNe klIbaM puMsi syAddhariNAntare' (iti medinI) // (6)/(1) // * // saraNazIlaH / 'sR gatau' (bhvA0 pa0 a0)| // * // goriva karNAvasya / 'gokarNo'zvatare sarpa sAraGge ca 'sRghasyadaH kmarac' (3 / 2 / 160) // (1) // * // gavate / 'muG gnnaantre| aGguSThAnAmikonmAne gokarNI mUrvikauSadhau' iti zabde' (bhvA0 A0 a0)| bAhulakAdayaH / yadvA,-gavanam / medinI // (7) // 4 // pRSatAH santyasya / arzaAdyac (5 / - 'Rdorapa' ( 3 / 3 / 57) gavaM gavena vA yAti / muulvibhujaa2|127) yadvA,-parSati / 'pRSu secane' (bhvA0 pa0 se.)| dikaH (vA0 3 / 2 / 5) // (1) // * // zazati / 'zaza chutagatau' 'pRSiraJjibhyAM kit' (u0 3 / 111) ityatac / 'mRgo vinduH (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) // (1) // * // ityAdayo ye'troktAH, ye ca pUrvoktAH siMhAdayaH, vakSyamANAzca ye gomeSa1-haime tu 'kalApe' iti likhitam / 'samUhe' iti vyAkhyAta- hastyazvAdayaH, sarve te pazujAtayaH pazuzabdavAcyAH / manekArthakairavAkarakaumudyAm / 2-rauhiTU halanto'pi sa eva pazyati sarvamavizeSeNa / 'dRzir prekSaNe' (bhvA0pa0 a0)| rauhiSAM madhye carati' iti bhavabhUtiH / 'ruNaddhi kazcit lage suptarauhiSI' ityabhinandaH-iti mukuttH|| / 1-haimasaTIkApustake tu nopalabhyate // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhAdivargaH 5] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 191 'arjidRzi-' (u01|27) ityuH pazirAdezazca / yattu mukuTaH- ca gRhagodhA gRhAlikA' iti saahsaangkH|-'gRhgopsheH sautradhAtoH 'apaSTvAdayaH iti kuH' iti subhUtiH- likA' iti pAThaH sabhyaH-iti khAmI // (2) // // dve ityAha / taduktasUtrAsmaraNamUlakam |-paashynte pAzaiH- 'gRhagodhAyAH' 'vittiyA' iti khyaataayaaH|| iti khAmyapyevam / 'mRgabhedAnAm' pRthak // lUtA strI tantuvAyorNanAbhamarkaTakAH smaaH| undururmUSiko'pyAkhuH lUteti // lunAti / 'luJ chedane' (kyA0 u0 se0)| undviti // unatti / 'undI kledane' (ru0pa0 se.)| 'hasimRgR-' (u0386) iti tan / sNjnyaapuurvktvaadgunnaabhaavH|baahulkaaduruH / 'kandurundururunduraH' iti shbdaarnnvH|| bAhulakAttan-iti mukuTastvetatsUtrAjJAnamUlakaH / 'lUtA (1) // * // muSNAti / 'muSa steye' (tryA0 pa0 se.)| 'muSNA- lUtakA' itymrdttH| 'lutA tu roge pipIlikorNanAbhayoH' terdIrghazca' (u0 2 / 42) iti kikan // * // 'mUSa steye' | iti hemacandraH // (1) // * // tantUn vayati / 'veJ tantusaMtAne' (bhvA0pa0 se.) dIrghopadho'sti / mUSati / vul (3.1 / - (bhvA0 u0 a0)| 'hAvAmazca' (3 / 2 / 2) ityaN // * // tantraM 133) / 'bhadramUSika AsandI kundurundururunduraH / mU- tantUn vayati 'tantravAyaH' iti khAmI // (2) // * // UrNeva Sako vajradazanaH kramaH kANDo bilezayaH' iti vAca- tantu bhAvasya / ac (5 / 4 / 75) iti yogavibhAgAdac / spatiH // (2) // * // A khanati / 'khanu avadAraNe' (bhvA0 | 'DyApoH- (6 / 3 / 63) iti havaH // * // mrkti| marka sautro u0 se.)| 'AparayoH khanizabhyAM Dicca' (u0 1 / 33) dhAturgrahaNArthaH / zakAditvAt (u0 481) aTan / 'saMjJAyAM ityuH / mukuTastu-'AGi khanivaMhyo lopazca' iti kurnalo- | kan' (5 / 3 / 75) 'atha markaTakaH sasyabhede vAnaralUtayoH' pazca / bAhulakAdalopaH-iti sUtramupanyAsthat / taccintyam / iti medinI // (4) // * // catvAri 'UrNanAbhasya' 'makaDI' ujjvaladattAdivirodhAt // (3) // * // trINi 'mUSikasya' // iti khyAtasya // girikA baalmuussikaa| nIlaGgastu krimiH girIti // girati / 'kRgapakuTi-' (u0 4 / 143) iti nIti // nitarAM laGgati / 'lagi gatau' (bhvA0 pa0 se.)| i: kicca / 'Rta it-' (111100) saMjJAyAM kan (5 / 3 / 75) nIlati vA / 'nIla varNe' (bhvA0pa0 se.) 'kharuzaGka-' (u. // (1) // * // kSudratvAt bAlA cAsau mUSikA c| "kharvA 1136) sAdhuH / 'nIlaGgurapi nIlAGgaH' iti dvirUpakozaH / khurbAlamUSikA' iti durgaH // (2) // // dve 'khalpa 'nIlaGgaH syAt kRmau puMsi bhambharAlyAM tu yoSiti' iti muusskjaateH'|| medinI // (1) // * // kAmati / 'kramu pAdavikSepe' (bhvA0pa0 se.)| 'kramitamizastambhAmata it' (u0 4 / 122) iti kiH saraTaH kRkalAsaH syAt // * // bAhulakAt saMprasAraNamapi / 'dumAmaye bhavetpuMsi kITe ca sareti // sarati / 'mR go' (bhvA0pa0 a0)| 'zakA- krimivata kamiH' iti rabhasaH / 'krimiA kRmivata dibhyo'Tan' (u0 4 / 81) // (1) // * // kRkaM ziro grIvAM kITe lAkSAyAM kRmile khare' (iti medinI) // (2) // * // dve kaNThaM ca lAsayati cAlayati / 'lasa zilpayoge' curaadiH||| ! "sunakIDA' iti khyAtasya // 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (2) // * // dve 'saraTasya' "kirkATa' iti khyAtasya // karNajalaukA zatapadyubhe // 13 // musalI gRhagodhikA // 12 // karNeti // karNasya jalaukeva // // (karNajalaukAH) sAntA vA // (1) // * // zataM pAdA yasyAH / 'kumbhapadISu museti // musyati saMzayam / 'musa khaNDane' (di. 50 ca' (5 / 4 / 139) iti sAdhuH // (2) // * // sAntatve'pi se.) vRSAditvAt (u0 1106) kalac / gaurAditvAnGIS / strItvabodhanAya-'ubhe' iti / dve 'karNajalaukAyA' jAtau GIS (4|1|63)-iti mukuttH| tanna / strIviSayatvAt / 'gojara' iti khyAtasya // 'musalaM syAdayo'gre ca punapuMsakayoH striyAm / tAlamUlyAmAkhuparNIgRhagodhikayorapi' (iti medinii)||*|| tAlavyemadhyA vRzcIkA zUkakITaH syAt (muzalI) iti khaamii||(1)||1|| alpA godhA 'alpe' (5 / - vRzcIti // vRzcati / 'o vrazcU chedane' (tu0pa0 se.) 3185) iti kan / gRhasya godhikA / 'jyeSThAstrI kuDyamatsyA | 'vrazcikRSyoH kikan' (u0 2 / 40) / 'grahijyA-' (6 / 1 / -- 16) iti saMprasAraNam / 'vRzcikastu duNe rAzau zukrakITo1-aci. (3 / 1 / 134) / gaurAditvAt (4 / 1 / 41) jAtitvAt SadhIbhidoH' ( iti medinii)|| (1) // // zukayuktaH kITaH / (4 / 1 / 63) vA DISi 'mUSI' api // 'hanti kITaviSaM sarvaM / tathA mUSIviSaM ca yat' iti zAlihotre-iti mukuTaH // 1-anekArthakairavAkarakaumudyAM tu 'kardame gade' iti byAkhyAtaM 2-'muSalI mUrdhanyamadhyA ca iti varNadezanA-iti mukuTaH // ! maGgaprAmANyena / / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 amrkossH| [dvitIyaM kANDam MPAN KAAWAAAAAAAAAnal sya // zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 1 / 78) // (2) // * // dve 'UrNA ulUke tu vaaysaaraatipecko| dibhksskkRmivishesssy|| ulviti // ucati / 'uca samavAye' (tu0pa0 se.)| alidruNau tu vRshcike| 'ulUkAdayazca' ( u0 4 / 41) iti saadhuH| 'ulUkaH puMsi alIti // alati-daMze samarthoM bhavati / 'ala bhaSa- kAkArAvindre bhAratayodhini' (iti medinI) // (1) // // NAdau' (bhvA0pa0 se.)| 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / vAyasasya kAkasyArAtiH // (2) // 4 // pacati-saMtapati, 118) / 'bhavRzcikayoraliH' iti rabhasaH // // bAhula pacyate vA duHkhena / 'DupacaS pAke' (bhvA0 u0 a0)| kAdiNpratyaye diirghaadirpi| 'vRzciko druNa AliH syAt' 'pacimacyoricopadhAyAH' (u0 5 / 37) iti vun / ata iti bopAlitaH // // nAnto'pyasti alamartho'syAsti / itvam / 'puganta-' (13 / 86) iti gunnH| yattu mukuTa:'vrIhyAditvAt' (5 / 2 / 116) iniH / 'avyayAnAM bhamAtre kRtrAditvAt (u0 5 / 35) vun / pRSodarAditvAt (63). TilopaH' (vA0 6 / 4 / 144) iti ttilopH| 'athAlI syAd 109) ata etvam-ityAha / tanna / 'pacimacyoH -' iti zcike bhramare pumAn' (iti medinii)|| (1) // // druNati / sUtrasya sattvAt / pRSodarAditvakalpanAyA anyAyyatvAt / 'druNa hiMsAgatikauTilyeSu' (tu0pa0 se.)| 'igupadha 'atha zakrAkhyo divAndho vkrnaasikH| harinetrI divAbhIto (3 / 1 / 135) iti kH| 'druNaM cApe'lini druNaH' ( iti nakhAzI piiyughrghrau| kAkabhIrunaktacArI' iti trikANDazeSaH // medinii)|| // aci (3 / 1 / 134 ) 'droNaH' itye ke-iti (3) // * // trINi 'ghU khAmI // (2) // * // (3) // * // trINi 'vRzcikazca 'vIchI' vyAghrATaH syAdbharadvAjaH iti khyAtasya // vyAgheti // vyAghramaTati / 'aTa gatau' (bhvA0pa0 se0)| pArAvataH kalaravaH kapotaH | 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / vyAghra ivATati vA / ac (3 / 11 pAreti // paraM jIvamavati / parAcchanorahaMkArAdvA jJAno 134) (1) // // bharan dhArako vAjo'sya / yadvA,-bharapadezena / 'ava rakSaNAdau' (bhvA0 pa0 se.)| zatRpratyayaH dvAjasyApatyam / RSyaN (4 / 1 / 114) / sNjnyaapuurvktvaadRy(3|2|124)| 'dvitIyA-' (2 / 1 / 24), 'paJcamI-' (2 / 1 / 37) bhAvaH / "bharadvAjo guroH putre vyAghraTAkhyavihaMgame' (iti iti yogavibhAgAt samAsaH / parAvato dattAtreyasyAyaM guruH| medinii)|| (2) // * // dve 'bharadvAjapakSiNaH' 'mardula' iti 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN // // 'pArApataH' iti pAThe khyAtasya // pArAdapyApatati premNA / 'pala gatau' (bhvA0 pa0 se0)| ac (3 / 1 / 134) / 'pArAvatazca chedyazca kapoto raktalo khajarITastu khaJjanaH // 15 // cnH| pArApataH kalaravaH' iti rabhasaH // (1) // // kalo khajeti // khaJja iva Rcchati / 'R gatau' (bhvA0pa0 ravo'sya // (2) // // kasya vAyoH pota iva, ko vAyuH poto a.)| bAhulakAt kITan // (1) // * // khajati / 'khaji naurivAsya vaa| 'pArAvataH kapotaH syAtkapoto vihagA- gativaikalye' (bhvA0pa0 se.)| nandyAditvAt (3 / 1 / 134) ntare' iti vizvaH // (3) // // trINi 'pArAvatasya' lyuH / 'khaJjanaH khArITe, strI sarSayAM, khaJjanaM gato' ( iti 'parevA' iti khyAtasya // medinI) // (2) // * // dve 'khaJjana' iti khyAtasya // atha shshaadnH||14|| lohapRSThastu kaGkaH syAt patrI zyenaH loheti // lohamiva pRSThamasya // (1) // * // kaGkate / atheti // zazamatti / 'ada bhakSaNe' (a. pa. a.)| 'kaki gatau' (bhvA0 A0 se.) / ac (3 / 1 / 134) / lyuH (3 / 1 / 133) / lyuTa (3 / 3 / 113) vaa| yuc (u0 | kakazchadmadvije khyAto lohapRSThakRtAntayoH' (iti medinii)| 2 / 78) / 'zyene patrizazAdanau' ( ityamaramAlA) // (1) // // (2) // 1 // dve 'vANopayogipatrasya pakSibhedasya 'kaMka 'atizayitaM prazastaM vA patramasya / 'ataH-' (5 / 2 / 115) haDa' iti khyAtasya // itIniH / 'zyenAkhyo vihagaH patrI patriNI zarapakSiNau' iti atha cASaH kikiidiviH| zAzvataH // (2) // // shyaayte| 'zyaiG gatau' (bhvA0 A0 a.)| 'zyAstyAhRavibhya inac' (u0 2 / 46) / ('zyenaH atheti // cApayati / 'caSa hiMsAyAm' (cu0pa0 se.) pakSiNi pANDure' iti medinii)|| (3) // // trINi 'zyenasya' khArthaNyantaH / 'caSa bhakSaNe' (bhvA0 u0 se.) hetuma'vAja' iti khyAtasya // eNyanto vA / ac (3 / 1 / 134) / 'cAsaH' api / 'ikSupakSi bhidozcAsaH' iti dantyAnteSu rbhsH.|| (1) // 1 // 'kikI' 1-bhASye tu 'avyayAnAM ca' ityeva vArtikamupalabhyate // | iti dIvyati vAzate / 'diva krIDAdau' (di0pa0 se0) / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhAdivargaH 5 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 193 'kRvighRSvi-' (u04|56) iti sAdhuH / 'kikIdivizca kRkavAkustAmracUDaH kukuttshcrnnaayudhH||17|| cASaH syAt' iti ratnakoSaH / 'cASo diviH kiki kketi|| kakena galena vakti / 'vaca paribhASaNe' (a0 smRtaH' iti vyADiH // (2) // // dve 'cASasya' 'cAsa' pa0 a0)| 'kRke vacaH kuzca' (u0 1 / 6) ityuN / iti khyAtasya // 'kRkavAkurmayUre'pi saraTe caraNAyudhe' iti vizvaH // (1) kaliGgabhRGgadhUmyATAH // * // tAmrA cUDA'sya // (2) // // kokanam / 'kuka AdAne' keti // ke mUrdhni liGgaM cUDA'sya / kaliM kalahaM gacchati (bhvA0 A0 se.)| saMpadAdibhyaH kvip (vA0 3 / 3 / 108) / vA / 'gamazca' (3 / 2 / 47) iti khaca / 'khaca DidvaktavyaH ' (vA. kuTati / 'kuTa kauTilye' (tu. pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 312 // 38) / 'kaliGgaH pRtikaraje dhUmyATe bhUnni nIti / na | 11135) iti kaH / kukA kuTaH / 'kartRkaraNe-' (2 / 1 / 32) yoH kauTajaphale mahilAyAM tu yoSiti' (iti medinii)|| iti samAsaH / kutsitaH kuTo vaa| koH pRthivyAH kuTo vaa| (1) // // bhRGga iv| kRSNatvAt / yadvA,-bibharti kulam / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) vA |-kuN pRthvI kuTati / igupadha'bhRJaH kinnuT ca' (u0 11125) iti gan / 'bhako dhamyATa- tvAt (3 / 1 / 135) kaH-iti mukuTaH / tanna / aNastadapavAdapiGgayoH / madhuvrate bhRGgarAje puMsi bhRGgaM guDatvaci' (iti medinI) | tvAt / 'akArAnnirupapadAtsopapado vipratiSedhena' (3 / 2 / 1) // (2) // * // dhUmyA dhUmasamUha ivATati / ac (3 / 1 / 134) // iti vAtikAdvA / mUlAvabhujAditvam ( vA0 3 / 2 / 5) yuktam / (3) // 1 // trINi 'bhRnggsy'|| 'kukkuTyanRtacaryAyAM puMsi syaaccrnnaayudhe| niSAdazadrayoH putre tRNolkAyAM ca kukkubhe' iti vizva-medinyau // (3) // // caraNa atha syaacchtptrkH||16|| Ayudhamasya // (4) // // catvAri 'kukuTasya // dAghATaH caTakaH kalaviGkaH syAt atheti // zataM patrANyasya // (1) // * // dAru Ahanti / | caTeti // caTati / 'caTa bhedane' (bhvA0 50 se.) / van 'dArAvAhano'Nantyasya ca TaH- (vA0 3 / 2149) / vAsArtha dAru AghATayati / 'ghaTa saMghAte' curAdiH / aN (3 / 2 / 1) // (u0 2 / 32) // (1)||AUM|| kalaM vaGkate / 'vaki gatau' (bhvA0 subhUtistu cintyH| ghaTTinA vigRhItatvAt / 'kASThakuTTaH zata A0 se.)| aN ( 3 / 2 / 1) pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'kalaviGkaH pumAn grAmacaTake'pi kaliGgake' (iti medinii)|| echadaH' iti trikANDazeSaH // (2) // // dve 'kASThakuTTasya' (2) // // dve 'caTakasya' // 'kAThakorA' iti khyAtasya // tasya strI caTakA atha zAraGgaH stokakazcAtakaH smaaH| tasyeti // caTakasya strIli strItvavivakSAyAM 'puMyogAt-' ati|| zArayati, zAryate, vAtapAdinA / 'zu hiMsA-1 (11 / 48) iti prApto DIpa jAtilakSaNaGIS (4 / 1 / 63) ca yAm' (tyA. pa0 se.) NyantaH / 'taratyAdibhyazca' (u0 ajaadi(4|1|4 pAThAdvAdhyate / kSipakAditvAt (7 // 3 // 45) 1 / 120) ityaGgac |-shaarernggc-iti mukuttH| tanna / / netvam // (1) // // ekam 'caTakastriyAH // ujjvaladattAdivRttiSvetatsUtrAdarzanAt / 'zAraGgazcAtake khyAtaH tayoH / zabale hariNe'pi ca' iti tAlavyAdAvajayaH // * // sarati / pumapatye cATakaraH 'sRvRnovRddhizca' (u0 11112) ityaGgac / 'sR gato' (bhvA0 50 a0)| Nic (3 / 1 / 26) pUrvavat / aN (3 / __ tayoriti // caTakAyAzcaTakasya vA pumapatyam / 'caTakAyA 21) vRddhizca-iti mukuTazcintyaH / aNo'prasaGgAt / | airak' (4 / 1 / 128) 'caTakAdapIti vaktavyam' phalitam / 'suvRjoH' iti siddhatvAca / NicaH prayojanAbhAvAca / 'cAtake tayozcaTakAcaTakayoH-iti mukuTaH / tanna / 'pumAn striyA' hariNe puMsi sAraGgaH zabale triSu' iti dantyAdau rabhasAt / (1 / 2 / 66) ityantaraGgaikazeSapravRttyA dvandvAsaMbhavAt // (1) yadvA,-sAramaGgamasya / zakandhvAdiH (vA. 6 / 1 / 94 ) / | // * // ekam 'cttkpumptysy'|| 'sAraGgaH puMsi hariNe cAtake ca mtnggje| zabale triSu' (iti - ruyapatye caTakaiva hi // 18 // medinI) // (1) // // stokaM kaM jalamasya / stokaM kAyati | tyeti // strI ca tadapatyaM ceti, tasmin / 'striyAmapatye vA / 'kai zabde' (bhvA0 50 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) lugvaktavyaH' (vA0 4 / 1 / 128) ityairako luk / 'luktaddhitaiti kaH // (2) // * // catati / 'cate yAcane' (bhvA0pa0 luki' (1 / 2 / 49) / punaSTAp (4 / 1 / 4) // (1) // * // ekam se.)| Nvul (3 / 1 / 133) (3) // * // trINi 'cAtaka- 'caTakarUyapatyasya' // pakSiNaH' 'papihA' iti khyAtasya // karkareTuH kareTuH syAt 1-'aN' ityasya sthAne 'karmaNyaNa' iti vA paatthH| karketi // 'karka' iti reTati / 'reTa bhASaNe' (bhvA0 u0 amara. 25 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 amrkossH| dvitIyaM kANDa se0)| mRgayvAdiH (u0 1137)|-'apssttvaadyshc'-iti dhvAlI tu kAkolyAm' (iti haimaH) // (6) // // 'ko, mukuTastu cintyaH / ujvaladattAdiSvasya sUtrasthAdarzanAt // kA~', iti zabdanAt AtmAnaM ghoSayati / 'ghuSir vizabdane (1) // * ke vAyau jale vA rettti| pUrvavat / 'karkareTuH (cu0 u0 se.)| aN (3 / 2 / 1) // (7) // // paraM bibhrti| kareTuH syAt karaTuH karkarATukaH' iti rbhsH|| (2) // * 'DubhRJ' (ju0 u0 se.)| vip (3 / 2 / 75) // (8) // // dve 'azubhavAdipakSibhedasya // baliM bhute / 'bhuja pAlanAdau' (ru. pa. a.)| kvip ( 3 / 2 / kRkaNakrakarau samau / 75) // (9) // * // vayate / 'vaya gatau' (bhvA0 A. se.)| kRketi // 'kR' iti kaNati / 'kaNa zabde' (bhvA0pa0 'vayazca' (u0 3 / 120) ityasac |-nyti-iti mukuTa. se.)| ac (3 / 1 / 134) / kRkeNa kaNThena aNati vA / zcintyaH / vayaterAtmanepaditvAt / 'pAyaso'guruvRkSe'pi 'aNa zabde' (bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / zaka zrIvAsadhvAsayoH pumAn' (iti medinii)|| (10) // // daza ndhvAdiH (vA. 6 / 1194) // (1) ||4||'k' iti zabdakaraNa- ! 'kAkasya' // zIlaH / 'kujo hetutAcchIlyA-' (3 / 2 / 20) iti TaH // (2) droNakAkastu kAkola: // // dve 'ashubhpkssibhedsy|| droNeti // druNati / 'druNa hiMsAgatikauTilyeSu' (tu0 50 vanapriyaH parabhRtaH kokilaH pika ityapi // 19 // se.) ac (3 / 1 / 134) / droNAkhyaH kaakH| 'droNo nA vaneti // vanaM priyamasya // (1) // // pareNa kAkena dagdhakAke syAdazvatthAmno gurAvapi' iti rudrH| 'droNo'striyAbhRtaH // (2) // * // kokte| 'kuka AdAne' (bhvA0 A0 | mADhake syAdADhakAnAM catuSTaye / pumAn kRpIpatau kRSNakAke, se0)| 'salikalyani-' (u0 1154 ) iti lac / -'aji- strI nIvRdantare // tathA kASThAmbuvAhinyAM gavAdanyAmapIrAdayazca' iti kiraH-iti mukuttH| tanna / kiraci guNA- pyate' iti medinI // (1) // * // kAkayati / 'kaka laulye bhAvaprasaGgAt / kokaterajirAdyAnantarbhAvAt ujvaladattAdiSvasya (bhvA0 A0 se.) svArthaNyantaH / bAhulakAdolac / 'kAkole sUtrasyAdarzanAcca // (3) // // api kAyati / 'Atazcopasarge nrkaantre,| nA kulAle droNakAke, viSabhede tu na striyAm (3 / 1 / 136) iti kaH / 'vaSTi bhAguriH' ityalopaH // (4) // * // (iti medinI) // (2) // * // 'droNakAko dagdhakAko catvAri 'kokilsy|| vRddhakAko vanAzrayaH' iti trikaannddshessH| ve 'DoDakAka' kAke tu krttaarissttblipussttskRtprjaaH|| iti khyAtasya // dhvAkSAtmaghoSaparabhRdvalibhugvAyasA api // 20 // dAtyUhaH kaalknntthkH| kAke iti // kAyati / 'kai zabde' (bhvA0pa0 se.)| deti // 'dAp lavane' (a0 pa0 a0)| ktin (3|3|'innbhiikaa-' (u0 3 / 43) iti kan / 'kAkaH syAdvAyase | 94) / dAti maarnnmuuhte| 'Uha vitarke' (bhvA0 A0 se.) vRkSaprabhede pIThasarpiNi / zirovakSAlane mAnaprabhedadvIpabhedayoH // | aN (3 / 2 / 1) / yadvA,-dityoho'yam / 'tasyedam' (43). kAkA syAtkAkanAsAyAM kAkolIkAkajaiyoH / raktikAyAM | 120) ityaN / 'devikAziMzapA-' (3 / 1) ityAtvam / malayvAM ca kAkamAcyAM ca yoSiti // kAkaM suratabandhe | 'vAha U' (6 / 4 / 132) / zakandhvAdiH (vA0 6 / 194) / syAt kAkAnAmapi saMhato' iti vizva-medinyau // (1) // * 'dAtyUhaH kAlakaNThake / cAtake'pi' iti haimaH // (1) // 6 // karoti zakunam / 'zakAdibhyo'Tan' (u0 4 / 81) / ke kAle varSAkAle kaNTho dhvanirasya / 'kaNThaH khare'ntike gale raTati / 'raTa paribhASaNe' (bhvA0pa0 se.)| ac (31- iti rudrH| kAlaH kaNTho'sya / kap (5 / 4 / 154) 'kAla. 134) vaa| 'karaTo gajagaNDe syAtkusumbhe nindyajIvane / kaNThanIlakaNThau pItasAre mahezvare / dAtyUhe prAmacaTake ekAdazAhAdizrAddhe durduruDhe'pi vAyase / (karaTo vAdyabhede') khajarITe zikhAvale' iti hemacandraH // (2) // // dve 'dAtya(iti vizva-medinyau ) // (2) // // na riSTamasya / 'ariSTo hasya' // lazune nimbe phenile kAkakaGkayoH' (iti medinI) // (3) AtAyicillo ||AUM|| balinA puSTaH // (4) // * // sakRt prajA yasya // (5) Ateti // AtAyate tacchIlaH / 'tAya sNtaanpaal||*|| dhvAsati / 'dhvAkSi ghoravAsite ca' (bhvA0pa0 se.) 1) nayoH' (bhvA0 A0 se.)| 'supyajAtI-' (3 / 2 / 78) iti ac (3 / 1 / 134) / 'dhvAGgaH kAke bke'rthini| gRhe, NiniH / yadyapyatra vRttikArAdibhiH-'anupasarge'-ityuktam / 1-gRhaM gRhvishessH| yathAhuH-'dhvajo dhUmazca siMhazca zvA vRSazca | tathA bhASye upasarge'pi NiniH svIkRtaH // // khAmI tukharo gajaH / dhvAhno'STamastu prAcyAdyA IzAnAntAH kramAdamI // ' Atapati-iti vigRhNan 'AtApI' iti pAThaM manyate / ityanekArthakaravAkarakaumudI |-dhvaajhii kAkolikAyAM syAt-' iti / (1) // * // cillAta / cilla zAthalya jhavakRtA ca' (bhvA0pa0 pAThastu mediniisthH|| se0) ac (3 / 1 / 134) / 'cillaH khage sa cullazca pilla Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhAdivarga:5] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| AdAne' (bhvA0 A0 se.) 2011134)- ac (3 / 1 / 134) 13 / 11135) kaH-iti ra 10 / raka . pumAn, kore rA vat klinnalocane / klinnAkSiNa' iti haimaH // (2) // // dve| u0 a0) mUlavibhujAditvAt (vA0 3 / 2 / 5) kaH // (2) 'cIla' iti khyAtasya // // * // 'dIrghajako nizaiDaH(taH) syAdvakoTaH zuklavAyasaH / kakerudAkSAyyagRdhrau rubalibhuk zikhIcandravihaMgamaH' iti trikANDazeSaH // // dve 'bakasya // dAkSeti // dakSate / 'dakSa vRddhau zIghrArthe ca' (bhvA0 A0 se.)| 'zrudakSispRhigRhibhya AyyaH' (u0 3 / 96) puSkarAdvastu saarsH| dakSAyyasyAyam / aN (4 / 3 / 120) // (1) // // gRdhyati / puSketi // puSkaraM padmaM tasyAhvA AhvA yasya // (1) ||AUM|| 'gRdhu abhikAGkSAyAm' (di0 pa0 se.) / 'susUdhAgRdhibhyaH sarasi bhavaH / 'tatra bhavaH' (4 / 2 / 53) ityaN / 'sArasaH kan' (u0 2 / 24) / 'gRdhraH khagAntare puMsi vAcyaliGgastu pakSibhedendroH klIbaM tu sarasIruhe' (iti medinI) // (2) // // lubdhake' (iti medinii)|-grdhte-iti mukuTazcintyaH / dve 'saarssy|| gRdherdaivAdikatvAt // (2) // * // dve 'gRdhrasya' 'gIdha' iti kokazcakrazcakravAko rthaanggaahvynaamkH||22|| khyAtasya // kIrazuko koketi // kokte| 'kuka AdAne (bhvA0 A0 se.)| kIreti // 'ki' iti Irayati / ac (3 / 11134) ac (3 / 1 / 134) / 'kokazcake vRke jyeSThayAM khajUrIdvamabhe kayoH' (iti vishvH)|| (1) // * // kriyate nizayA viyogii|ntvigrhprdrshnaadigupdhtvaabhaavaat / 'kIraH zuke puMbhUmni ghaarthe kaH-iti mukuTaH / tanna / parigaNanAt / vastutastu nIvRti' (iti medinii)|| (1) // // zokati / 'zuka gatau' | 'Dhaki lopaH' (4 / 1 / 133) iti vat 'ke kRtrAdInAm' (vA. ( ) / 'igupadha- (3 / 1 / 135) iti kaH / yadvA, 6 / 1 / 12) ityanenaiva kaH dvitvaM ca / ckte| 'caka tRptI' shobhte| zavati vaa| 'zubha dIptau' (bhvA0 A0 se.)| | (bhvA0 A0 se.)| rak (u0 2 / 13) vaa| 'cakraH koke 'zu gatau ( ) vaa| 'zukavalkolkAH ' (u0 3 / pumAn , klIbaM vraje sainyrthaanggyoH| rASTre dambhAntare kumbhakA42) iti saadhuH| 'zuko vyAsasute kIre rAvaNasya tu ropkrnnaastryoH| jalAvarte'pi' (iti medinii)|| (2) // // cakramantriNi / zirISapAdape puMsi granthipaNe napuMsakam' (iti zabdenocyate / 'vaca bhASaNe' (a0p0a0)| ghaJ (3 / 3 / 19) medinii)|| (2) // // dve 'kiirsy|| // (3) // * // rathAGgasya cakrasyAhvayo nAma yasya // (4) // // catvAri 'cakravAkasya' 'cakavA' iti khyAtasya // samau // 21 // seti // 'samau' iti triSu yojyam // kAdambaH kalahaMsaH syAt kAdeti // kadambe samUhe bhavaH 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) kuGkrauJcaH / ityaN / 'kAdambaH syAt pumAnpakSivizeSe sAyake'pi ca' krukkiti // kuJcati 'kuJca kauTilyAlpIbhAvayoH' (bhvA0 (iti medinii)|| (1) // * // kalo madhuravAk haMsaH / 'kalapa0 se.)| 'RtvigdadhRk-' (3 / 2 / 59) iti sAdhuH // (1) haMsastu kAdambe rAjahaMse nRpottame' (iti medinii)|| (2) // // prajJAdyaN (5 / 4 / 38) 'krauJco dvIpaprabhede syAt pakSi | // * // dve 'kAdambasya' 'vataka' iti khyAtasya // parvatabhedayoH' (iti medinii)| striyAmajAditvATTAp // // 'kruzcaH' iti pAThe pacAdyac (3 / 1 / 134) // (2) // // utkrozakurarau smau| dve 'krauJcasya' 'karAMguLa' iti khyAtasya // uditi // utkrozati / 'kruza AhvAne' (bhvA0pa0 se.)| atha bakaH kaH ac (3 / 1 / 134) // (1) // * // kvte| 'kuG zabde' (bhvA0 A0 a0) kuvaH karan' (u0 3|133)|-kurti / atheti // vngkte| 'vaki kauTilye gatau ca' (bhvA0 'kura zabde' (tu0pa0 se.)| 'kura chedane (tu0pa0 se.)| A0 se.) ac (3 / 1 / 134) / AgamazAstrasyAnityatvAnna bAhulakAt arak-iti khAmi-mukuTau 'kuvaH karan' iti sUtrAnum / vabayoraikyam / yadvA,-vAti, vAyati, vA / 'vA gatyAdau' smaraNamUlako jJeyau // (2) // * // dve 'kurarasya // (a0pa0 se.) 'o ve zoSaNe' (bhvA0pa0 se.) vA kun (u0 2 / 32) / 'Ato lopaH-' (6 / 4 / 64) 'va' iti kAyati 1-vastutastu bhASye parigaNanatAyA anukterudaahrnntaasNbhvenaavaa| mUlavibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) / vakti vA / ac (3 / 1 / kiMcitkara midam / ata eva kaiyaTenApi (6 / 1 / 12) uktavArtika14)nyakvAdiH (353) / 'bakastu bakapuSpe syAt kadde vyAkhyAyAM 'cakraH' ityatra 'dhArthe kaH' ityevoktam sainyaparyAyaca. zrIde ca rakSasi' (iti medinI) // (1) // // 'ka' iti zabdavyAkhyAyAM svayamapi 'arthe ka' ityuktatvAtpUrvAparazabdam , ke jale vA hyti| 'hem spardhAyAM zabde ca' (bhvA0 | viruddhaM ca // puMsi pati Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 amrkossH| [dvitIyaM kANDam haMsAstu zvetagarutazcakrAGgA mAnasaukasaH // 23 // 'zarAtiH' iti pAThAntaram / zaramatati / 'ata sAtatyagamane' haMsA iti // hanti gacchati / 'vRtRvadihani- (u0 | 3162) iti sH| yadvA,-aci (3 / 1 / 134) / 'bhavedvarNAgamA itIN // (1) // * // A aTati / in (u0 4 / 118) // ddhasaH' iti sak / 'haMsaH syAnmAnasaukasi / nirlobhanupavi- (2) // * // A aDati 'aDDa udyamane' (bhvA0pa0 se.)| SNvarkaparamAtmanyamatsare / yogabhede mantrabhede shaariirmrudntre| in (u04|118)||-'akssyddibhyaaminn'-iti mukuttH| turaMgamaprabhede ca' (iti medinii)|| (1) // * // zvetA garuto- | tanna / ujvaladattAdAvetatsUtrAdarzanAt // (3) // * // trayo'sya // (2)||AUM|| cakrANyaGgAnyasya / 'cakrAGgo mAnasaukasi / / 'pi strIliGgAH / 'ADiH zarAlirvaraTI gandholI, vAnarI kapI' cakrAGgI kaTurohiNyAm' (iti medinii)|| (3) // * // mAnasaM | zata strAlA | iti strIliGgakANDe ratnakoSAt // // trINi 'zarAryA 'ADI' sara oko'sya // (4) // // catvAri 'haMsasya' // iti khyaataayaaH|| rAjahaMsAstu te caJcucaraNaiAhitaiH sitaaH| balAkA visakaNThikA / baleti // vlte| 'vala saMvaraNe' (bhvA0 A0 se.)| rAjeti // cnycushitaishcrnnaiH| zAkapArthivAdiH (vA0 | 'valAkAdayazca' (u0 4 / 14) iti sAdhuH / balenAkati vA / 2 / 1 / 78) / yadvA,-caJcubhizcaraNaizceti dvndvH| dvandvazca prANitUrya-' ac (3 / 1 / 134) // (1) // * // visavat kaNTho'syAH // (2) (2 / 42) ityekatvaM tu na bhavati / 'mukhanAsikA-' (11118) // * // dve 'bkbhedsy|| iti 'hakhadIrghaplutaH' (1 / 2 / 27) iti ca nirdezena tasyAnityatvajJApanAt / tailohitairuplkssitaaH / haMsAnAM rAjA / rAja haMsasya yoSiddharaTA dantAdiH (2 / 2 / 31) / 'rAjahaMsastu kAdambe kalahaMse haMseti // vRNIte sevate saraH / 'vRddha saMbhakto' (zyA0 nRpottame' (iti haima-medinyau) // (1) // * // ekam 'rAja- A0 se.)| 'zakAdibhyo'Tan' (u0 4 / 81) / 'varaTA, hNssy|| dvayovaraTyAM, strI haMsyAM tu, tatpatau pumAn' (iti medinii)|| malinairmallikAkhyAste (1) // // ekam 'haMsastriyAH // malIti // kiNcidbhuumrvrnnaishcnyccrnnairuplkssitaaH| 'mallika' sArasasya tu lakSmaNA // 25 // iti AkhyA yeSAM te| malate / 'malla dhAraNe' (bhvA0 A0 sAreti // lkssmiirstysyaaH| 'lakSmyA aca' (ga0 5/se.)| 'sarvadhAtubhya in' ( u0 4.118) / svArthe kan (5 / - 2 // 100) iti naH / 'sArasyAM lakSmaNA nA tu saumitro 3 / 75) |-'ac i:' ( u0 4 / 139) iti mukuTaH / zrImati triSu' iti rudrH| 'lakSmaNA tvoSadhIbhede sAratanna / mallelAntatvAt / 'malliko haMsabhede syAt tRNazUnye- syAmapi yoSiti / rAmabhrAtari puMsi syAt sazrIke cAbhidheya'pi mallikA' iti rudrH| 'malliko haMsabhidyapi / mallikA vat' iti medinI // * // nirmakAro'pi / 'lakSaNazcaiva sArase' tRNamUlye'pi mInamRtpAtrabhedayoH' (iti medinii)||*-mlli- itymrmaalaa| "lakSaNaM nAmni cihne'tha sArasyAM lakSaNA kAkAramakSi yasya / zuklApAGgatvAt (iti 'mallikAkSaH')- kvacit' (iti medinI) // (1) // * // ekam 'sArasaiti khaamii| 'bahuvrIhau sakthyakSNoH' (5 / 4 / 113) iti ssc|| striyaaH|| (1) // // ekaM 'haMsabhedasya // jatuko'jinapatrA syAt dhArtarASTrAH sitetraiH||24|| jatviti // jatviva / 'ive pratikRtau' (5 / 3 / 96) iti dhAteti // kRssnnaishcnycucrnnairuplkssitaaH| dhRtarASTre bhvaaH| kan / 'rAmaThe jatakaM carmapatrAjatukRtoH striyAm' iti cavarga'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / 'dhRtarASTraH surAzi syAt tRtIyAdau rabhasaH // (1) // * // ajinamiva patramasyAH // pakSikSatriyabhedayoH' iti rbhsH| ('dhRtarASTra: khage sarpa (2) // // dve 'jatakAyAH 'cAmacirayi' iti surAzi ksstriyaantre| dhRtarASTrI haMsapadyAm' iti haimH)|| khyaataayaaH|| (1) // * // ekam 'kRssnncnycucrnnhNssy|| paroSNI tailpaayikaa| zarArirATirADizca peti // paraM zatru uSNaM ysyaaH| gaurAdiH (4|1|41)|shreti // zaraM niirmRcchti| zaraM hiMsAM vA / 'R gato' 'jAteH- (4 / 1 / 63) iti GIS-iti mukuTaH / tanna / (bhvA0pa0 a0) / 'aca i:' (u0 4 / 139) / 'gundre- - pvornA zaraM nIre' iti tAlavyAdau rabhasaH // * // kapilikAdi- 1-'mahApuruSamiva prakaTamInazaGkhalakSaNaM sara' iti kAdambarItvAt (vA0 8 / 2 / 18) latve 'zarAli' api // * // zleSazca-iti mukuTaH // 2-'dIrghamadhyA ca jatukA nizA | zazvadyApisthitaghanajatUkApaTalakam' iti * pUrvakaviprayogadarzanAt1-tattatsUtrabhASyakaiyaTAnAlocanasUcakametat // / iti mukuttH|| Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhAdivargaH 5 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 197 'strItvAviSTA jAtiriyam' iti svayameva vyAkhyAtatvena-'astrI- daMzI tajAtiralpA syAda viSayAtU-' (4 / 1 / 63) iti kISo niSedhAt // (1) // * // shiiti|| alpA dNshjaatiH| apacayavivakSAyAM gaurAtailaM pibati / 'pA pAne' (bhvA0 pa0 a0) Nvul (3 / 1 / - ditvAta (4 / 1 / 41) GIS / 'jAteH- (4 / 1 / 63) iti DIe 133) / (2) // // 'tanukRmistvindragopaH, paroSNI tela -iti mukuTaH // (1) // // ekam 'makSikAlpajAteH' // pAyikA / tailAbhyaktA khalAdhArA hIrA pippalikA striyAm' iti gandholI varaTA dvayoH // 27 // rabhasaH // // dve mukhaviSThA 'vaagulikaadinaamikaayaaH|| gandhaviti // gandhayate / 'gandha ardane' (cu0 A0 se.)| varvaNA makSikA nIlA bAhulakAdolac / gaurAdiH (4 / 1 / 51) ('gandholI varaTAvati // 'vara' iti vnnti| 'vaNa zabde' (bhvA0 pa0 zuNThyorbhadAyAm' iti haimaH) // (1) // * // vRNoti / 'vRJ se.)| ac ( 3 / 1 / 134) / yadvA,-varbati / 'babe gato' | varaNe' (khA0 u0 se.)| 'zakAdibhyo'Tan' (u0 4 / 81) (bhvA0 pa0 se0)| yuc (u0 2 / 78) // (1) // 1 // mazati // * // DISi (4 / 1 / 41) 'varaTI' api / 'varaTA varaTIhasyo'maza zabde' (bhvA0 pa0 se.)| 'hanimazibhyAM sikan' statpatau varaTaH smRtaH' iti tArapAlaH // (2) dve 'vara(u0 41154) / makSati vA / 'makSa roSe saMghAte ca' (bhvA0/TAyAH' 'varaDe' iti khyAtAyAH // pa0 se.) / kun (u0 2 / 32) Nvul (3 / 1 / 133) vA // (2) bhRGgArI cIrukA cIrI jhillikA ca samA imAH / // 5 // nIlati / 'nIla varNe' (bhvA0 pa0 se.) / ac ( 3611134 ) / 'nIlA' iti kriyAzabdo'yaM vivakSito na tu guNa bhRGgeti // bhRGga bhRGgarUpam A rAti / 'rA dAne' (a0 50 zabdaH / ato na DISa / guNavivakSAyAM 'nIlI' iti bhavatyeva / a0)| mUlavibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) (3) // // 'nIlavarNamakSikAyA' ekam / kecittu nAma- yadvA,-bibharti / 'zRGgArabhRGgArau' (u0 3 / 136) iti sAdhuH / trayamidamAhuH / tadA tu 'vA saMjJAyAm' (vA0 4 / 1 / 42) iti yadvA,-rU OM yadvA,-rUpeNa bhRGgamRcchati / 'R gatau' (bhvA0 pa0 a0) aN (3 / 1 / 2) / 'bhRGgArI jhillikAyAM ca kanakAlo punaH pumAn' yukta eva kISabhAvaH // | (iti medinI) // (1) // * // 'cI' iti roti / 'ru zabde' saradhA madhumakSikA // 26 // (a0 pa0 a0)| bAhulakAt kak // * // 'jhIrukA' iti sareti // sara gatimantaM dhaatyti| 'anyebhyo'pi mukuTaH // (2) // // cinoti / 'ciJ cayane' (khA0 u0 (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH| Nilope (6 / 4 / 51) TilopaH a.) 'zusicimInA dIrghazca' (u0 2 / 25) iti kran / 'cIrI (6 / 4 / 143) / yadvA,-raGghaNaM raghaH / 'raghi gatau' (bhvA0 A0 jhilyAM, napuMsakam / gostane vastrabhede ca rekhAlekhanabhedayoH' se.)| 'khano gha ca' ( 3 / 3 / 125) iti ghitkaraNAt 'anye- (iti medinI) // (3) cillati / 'cilla zaithilye' (bhvA0 bhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti ghH| AgamazAstrasyAnitya- pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134 ) pRSodarAditvAccasya jhaH / tvAna num / saha ragheNa gatyA vartate // (1) // 4 // madhukI gaurAdiH (4 / 1 / 41) / khArthe kan (5 / 3 / 75) / 'jhillI cIyAmakSikA // (2) // // dve 'madhumakSikAyAH // taparucovAmudvartanAMzake' (iti medinii)|| (4) // // catvAri pataGgikA puttikA syAt 'jhillikAyAH' jhigurI' iti khyAtAyAH // peti // patati / 'pateragac pakSiNi' (u0 1 / 119) itya- samau pataGgazalabhau ac / khArthe kan (5 / 3 / 75) saMjJAyAM vA // (1) // * // put samAviti // patati / 'pateraGgac pakSiNi' (u0 11119) kutsitaM tAyate / 'tAya saMtAnapAlanayoH' (bhvA0 A0 se.)| ityaGgaca / 'pataGgaH zalabhe zAliprabhede pakSisUryayoH / klIbaM bAhulakAt kaH, yalopaH ( 6 / 1 / 66) / 'ke'NaH' (14 / 13) sUte' iti vizva-medinyau // (1) // // zalati 'zala calane' iti hastraH / 'pratyayasthAt-' (3 / 44) itItvam / put (bhvA0pa0 se.)| 'kRzazalikaligardibhyo'bhac' (u0 3|kutsitN zabdaM tanoti vA / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) 122) // (2) // // dve 'pataMgasya' 'phaNiga' iti iti DaH, khArthe kan (5 / 3 / 75) // (2) // // dve 'madhumakSi- khyAtasya // kAvizeSasya // khadyoto jyotiriGgaNaH // 28 // daMzastu vnmkssikaa| kheti // khe dyotate / 'dyuta dIpto' (bhvA0 A0 se.)| vaMza iti // dazati 'daMza dazane' (bhvA0 pa0 a0)| ac (3 / 1 / 134) / khaM dyotayati / aNa (33211) vA // aca (3 / 1 / 134) / 'daMzaH kITavizeSe ca varmadaMzanayoH pumAn' (1) // // jyotirnakSatram / tadvaditi / 'igi gatau' (bhvA0 (iti medinii)|| (1) // // vanasya makSikA // (2) // * // dvepa se.)| 'calanazabdArthAt-' (3 / 2 / 148) iti yuc|| (2) 'vanamakSikAyA: // sADhe 'khadyotasya / / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 amarakoSaH / | madhutrato madhukaro madhuliNmadhupAlinaH / dvirephapuSpa liibhRGgaSaTpadbhramarAlayaH // 29 // madhviti // madhuvrataM bhakSyaM yasya // (1) // * // madhu karoti tacchIlaH / 'kRJo hetu - ' ( 3 / 2 / 20 ) iti TaH // ( 2 ) // * // madhu leDhi 'liha AkhAdane' ( a0 u0 a0 ) / kkip (3 / 2 / 76 ) // (3) // * // evaM puSpaliT // ( 7 ) // // madhu pibati 'pA pAne' (bhvA0 pa0 a0 ) / 'Ato'nupa-' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH / 'pibateH surAzIvvoH -' ( vA0 3 / 2 / 8) iti niyamAnna Tak (3 / 2 / 8) // (4) // * // alo vRzcikalAGgUlam / tadivAsya / 'ataH-' (5 / 2 / 115 ) itIniH // ( 5 ) // * // dvau rephau nAmni yasya // (6) // * // vibhati / 'bhRJaH kinnuT ca' (u0 1 / 125) iti kan / ' zRGgAGgabhRGgAH' iti -- iti mukuTazcintyaH / uNAdiSu tAdRzasUtrAbhAvAt // ( 8 ) // // SaT padAnyasya // ( 9 ) // * // bhramati / 'bhramu anavasthAne' ( di0 pa0 se0)| 'ati'kamabhramicami - 2 ( u0 3 / 132 ) iti krn| 'bhramaraH kAmukre bhRGge' (iti medinI // (10) // * // alti| 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0 pa0 se 0 ) / 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / 118) / 'aliH surApuSpalihoH' (iti medinI) // (11) // * // ekAdaza 'bhramarasya ' // yUro varhiNo vaha nIlakaNTho bhujaGgabhuk / zikhAvalaH zikhI kekI meghanAdAnulAsyapi // 30 // [ dvitIyaM kANDam kan // (1) // * // mecako varNo'styasya / ac (5 / 2 / 127) / 'kisa varNa mecakaM bruvate budhAH' iti kAtyaH / 'mecakaH zyAmale kRSNe timire barhicandrake' iti haimaH // (2) // * // dve 'picchasthacandrAkRteH ' // zikhA cUDA zIti // zete / 'zITo hakhazva' (u0 5124 ) iti khaH / 'zikhA zAkhA barhicUDAlAGgalikyagramAtra ke / cUDAmAtre ziphAyAM ca jvAlAyAM prapade'pi ca ' ( iti medinI ) // (1) // * // cudhyate / 'cuDa samucchrAye' (tu0 pa0 se0 ) bhidAdipAThAd 3 / 3 / 104) aD dIrghaH / 'cUDA vaDabhau zikhAyAM bAhubhUSaNe' (iti medinI // ( 2 ) // * // dve 'mayUrazikhAyAH ' // ( zikhaNDazca picchavarhe napuMsake // 31 // keketi // ke mUrdhani kAyati / 'kai zabde' ( svA0 pa0 a0 ) / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti GaH / 'haladantAt-' ( 6 / 1 / 9 ) ityaluk // (1) // * // ekam 'mayUra - vANyAH // zikheti // zikhinAmyate / 'ama gatyAdiSu' ( svA0 pa0 se0 ) / 'jamantAGkaH' ( u0 1 / 114) / zakandhvAdiH (vA0 6 / 1 / 94) / ' zikhaNDo barha cUDayoH' iti hemacandraH // (1) // // picchayati / picchayate vA / 'piccha kuTTane' (cu0 pa0 se0) / ac / (3 / 3 / 134) ghaJ (3 / 3 / 19) vA / 'picchA pUgacchaTA koSamocAzAlmaliveSTake / bhaktasaMbhUtamaNDe ca paGkAvazvapadAmaye / 'striyAM, puMti tu lAGgUle na dvayorbarhacUDayo:' iti medinI ) // ( 2 ) // * // varhati / 'bRha vRddhI' ( vA0pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'barha picche dale'striyAm' ( iti medinI // (3) // * // trINi 'mayUrapicchasya' // meti // mayate / 'maya gatau' (bhvA0 A0 se0 ) / kharjIditvAt (u0 4 / 90 ) UraH / mahyAM rauti vA / 'anyebhyo'pi -' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti DaH / pRSodarAdiH ( 6 | 3|109 ) // | khage vihaMgavihaga vihaMgama vihAyasaH / (1) // // mastyasya / 'phalabarhAbhyAminan' ( vA0 5121122) // (2) // * // iniH (5 / 2 / 115) // (3) // 3 // nIlaH kaNTho'sya // (4) // * // bhuja bhuGkte / 'bhuja pAlanAdau' (ru0 pa0 a0 ) / kvip ( 3 / 2 / 76 ) // (5) // // zikhA'styasya / 'dantazikhAt saMjJAyAm ' ( 5 / 2 / 213 ) iti valac // (6) // * // pakSe vrIhyAditvAt / ( 5 / 2 / 116 ) iniH / ' zikhI vahA~ balIvarde zare ketugrahe drume / mayUre kukkuTe puMsi zikhAvatyanyaliGgakaH' (iti medinI) // (7) // * // keA'styasya / vrIhyAditvAt (5 / 2 / 116) iniH // (8) // * // meghanAdenAnulasati tacchIla: 'lasa zleSaNa krIDanayo:' ( vA0 pa0 se0 ) / 'supyajAtI-' (3 / 2 / 78) iti NiniH // ( 9 ) // * // nava 'mayUrasya' // kekA vANI mayUrasya zakuntipakSizakunizakuntazakunadvijAH // 32 // patatripacipatagapatatpatrarathANDajAH / nagaukovAjivi kiraviviSkirapatatrayaH // 33 // nIDodbhavA garutmantaH pitsanto nabhasaMgamAH / khaga iti // khe gacchanti / 'anyebhyo'pi - ( vA0 2/2/101 ) iti u: / 'khagaH sUrye grahe deve mArgaNe ca vihagame' ( iti medinI ) // (1) // * // vihAyasi gcchnti| 'gamazca' ( 3 / 2 / 47 ) iti khac / 'vihAyaso viha-' ( vA0 3 / 2 / 38 ) / 'khacca DidvA' ( vA0 3 / 2 / 38 ) // ( 2 ) // * // (4) // * // De ( vA0 3 / 2 / 48 ) tu / 'vihagastu triliGgaH syAdAzuge nA vihaMgame' ( iti medinI ) // (3) // * // vijahAti bhuvam / 'ohAka lAge' ( ju0 pa0 a0 ) 'vahihAdhAJbhyazchandasi' ( u0 4 / 221 ) ityamun Nica / kvacicchAndasA api bhASAyAM prayujyante / tena loke'pi / yadvA - vihAyayati / 'haba gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'hi gatau' ( svA0 pa0 a0 ) vA svArthaNyantaH / 'sarvadhAtubhyo'sun' (u0 samau candrameant | samAviti // candra iva / 'ive pratikRtau' (5 / 6 / 96) iti - 41189) 'vidyAyAH zakunau puMsi gagane puMnapuMsakam' (iti Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhAdivarga: 5 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / ) medinI // ( 5 ) // * // zaknoti / 'zaku zaktau' ( khA0 pa0 a0 ) / 'zake runontontyunaya:' ( u0 3 / 49 ) iti pratyayacatuSTayam // (6) // * // pakSAvasya staH / iniH (5/2/115) // (7) // * // 'zakuniH puMsi vihage saubale karaNAntare' ( iti medinI ) // ( 8 ) // * // ' zakuntaH kITabhede syAdbhAsapakSivihaMgayoH' iti medinI // ( 9 ) // * // zakuntastu pumAn pakSimAtrapakSivizeSayoH / zubhazaMsinimitta ca zakunaM syAnnapuMsakam' (iti medinI ) // (10) // * // dvirjAyate / 'anyedhvapi-' (3 / 2 / 101) iti DaH / 'dvijaH syAdrAhmaNakSatra vaizya - dantANDajeSunA / dvijA bhAya hareNau ca' (iti medinI ) // (11) // // patatramastyasya / iniH (5 / 2 / 115 ) // ( 12 // * // evaM patrI / 'patrI zyene patrarathe kANDarathikAdviSu' (iti medinI ) // (13) // * // patena pakSeNa gacchati / DaH ( vA0 3 / 2 / 48 ) // (14) // // patati / 'patu gatau' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / zatA ( 3 / 2 / 124) // (15) // // patraM patatraM ratha iva yasya // (16 ) // // aNDAjAyate sma / 'paJcamyAm - ' ( 3 / 2 / 98) iti GaH / 'aNDajo mRganAbhau syAtsaraTe'hau khage jhaSe' (iti medinI ) | ( 17 ) // * // nago vRkSaH, nage vA oko yasya / 'nagaukAH puMsi zarabhe pakSipaJcAsyayorapi' iti medinI - jalaukAvad 'AdantaH ' api - iti mukuTaH // (18 ) // * // vAjAH pakSAH santyasya / iniH (5 / 21115) / ( ' bAjI vANAzvapakSiSu' iti medinI ) // (19) // * // vikirati / 'kR vikSepe' (tu0 pa0 se 0 ) / ' igupadha - ' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH // ( 20 ) // * // vAti / 'vA gatau' (a0 pa0 a0 ) 'vAterDicca' ( u0 4|134 ) itIS // -- ' vetro Dita' ( u0 4 / 72 ) - iti khAmi-mukuTI cintyau | iMcipratyayaprakaraNe'sya pAThAd ' vIciH' iti rUpApatteH // (21) // * // ' viSkiraH zakunirvA' (6 / 11150 ) iti pakSe suT / 'parinivibhyaH - ' ( 8|3|70 ) iti Satyam // (22) // * // patati / 'paterannin' ( u0 4 / 69 ) / - 'uNAdayo bahulam' (3 / 3 / 1 ) iti pateratri: - iti mukuTa etatsUtrAjJAnamUlakaH // (23) // * // nIDe udbhavo yeSAm // (24) // * // garutaH pakSAH santyasya / matup (5/294) 'jhayaH' (12110 ) iti vatvaM tu na / yavAditvAt ( 81219 ) ' tasau matvarthe' (1 / 4 / 19) iti bhatvam // (25) // // patitumicchavaH / laTaH zatA (3 / 2 / 124) / ' sani mImA - ' ( 714154) itIs // (26) // * // ' nabhasaM khaM meghavatrtma vihAyasam' iti nigamAdadantam / nabhasaM gacchati / 'gamadha' ( 3 / 2 / 47 ) iti khac // (27) // * // saptaviMzatiH 'pakSimAtrasya ' // teSAM vizeSA hArIto maDuH kAraNDavaH plavaH // 34 // jJeyAH / 'pakSijAti vizeSAH ' // | tittiriH kukkubho lAvo jIvajIvazca korakaH / koyaSTikaTiTTibhako vartako vartikAdayaH // 35 // teSAmiti // ete pakSiNAM bhedAH / 'hAriH pathikasaMtAna 199 dyUtAdibhaGgayoH striyAm ' ( iti medinI ) / hArimita Ito vA hAro'styasmin / iniH (5/2/115 ) / hAri manoharam itaM gamanamasya / yadvA, - hArayati 'kvip - ' ( 3 / 2 / 178 ) / eti sma / 'I gatau' (a0 pa0 a0 ) ' gatyarthA - ' (3 / 4 / 72 ) iti kaH / hA cAsAvItazca / 'harIto vihagAntare / munau chadmani iti hemacandraH / ( 'harIyAla' iti khyAtaH) // (1) // * // majjati / 'dumasjo zuddhau' (tu0 pa0 a0 ) 'bhRmRzI -' ( u0 1 / 7 ) ityuH / nyaGkAdiH ( 7 / 3 / 53) / sasya jaztvena ( 8|4|53 ) daH / 'mahuH pAnIyakAkikA' iti rabhasaH // (1) // * // ramaNam / 'amantAH' (u0 1 / 114 ) iti ramerDaH / ISadraNDaH / 'ISada' (6 / 3 / 105 ) iti ko: kA / kAraNDaM vAti / 'Ato'nupa - ' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH // (1) // * // plavate / 'luD gatau' ( bhvA0 A0 a0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) // 'lavaH lakSe tau kapau / zabde kAraNDave mlecchajAtau bhelakabhekayoH / kramaninamahIbhAge kulake jalavAyase / jalAntare plavaM gandhatRNe mustakabhidyapi ' iti hemacandraH // (1) // * // 'titti' zabda rAti / bAhulakArikaH / ' tittiriH pakSiNi sunau' iti haimaH // * // adantapakSe 'Ato'nupa - ' ( 3 / 2 / 3) iti kaH / kapotalAvatittirAH' iti vAcarapatiH // (1) // // * // 'kuka' iti zabdaM kauti / 'ku zabde' (a0 pa0 a0 ) bAhulakAdbhak / 'kukku'zabdaM bhASate / 'bhASa vyaktAyAM vAci' (bhvA0 A0 se 0 ) / ' anyebhyo'pi - ' ( vA0 3121101 ) iti GaH / vanakukkuTo'yam // (1) // * // lAvayati / 'lub chedane' ( kyA0 u0 se0 ) svArthaNyantaH / ac ( 3 / 11134 ) // (1) // * // jIvaM jIvayati / taddarzanena viSa - nAzakatvAt / 'kRtyalyuTo bahulam ' ( vA0 3 / 3 / 113 ) iti bAhulakAtkhac / 'jIvaMjIvaH khagAntare / drumabhede cakore ca' iti haimaH // (1) // * // cakati / 'caka tRptau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ' kaThica kibhyAmoran ' ( u01164 ) khArthe kan (5 / 3 / 75) / (1) // * // kaM jalaM yaSTirivAsya / pRSodarAdiH (6|3|109 ) // (1) // * // 'TiTTi' zabdaM bhASate / 'TiTTi' zabdena bhAti vA / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti GaH / kan (5 / 3 / 75) // (1) // * // vrtte| 'vRtu vrtne'| Nvul (3 / 1 / 133) // (1) // * // - udIcAM tu striyAmittvam / prAcAM na ( vA0 713 / 45 ) / iti striyAM rUpaya pradarzanAya 'vartikA ' grahaNam - iti prAJcaH // vastutastu 'vRtestikana' ( u0 3 / 146 ) iti tikannantasya mUSikavat puMsyapi 'vartikaH ' iti rUpakathanamidam | 'vartakastu khare'zvasya vihage vartikA dvayo:' ( iti medinI ) // (1) // // AdinA zArikAdayo 1 - ' avyaktazabda' ityapi pAThaH // 2 - 'koyaSTiSTiTTibhaH kokaH karo vartikAdayaH' iti kSIrasvAmivyAkhyAtapAThe tu na rUpadvayapradarzanam - iti bodhyam // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 amarakoSaH / ghaJ garutpakSacchadAH padmaM patantraM ca tanUruham / garuditi // girati / 'gR nigaraNe' ( tu0 pa0 se0 ) yadvA,-gRNAti / 'gR zabde' ( kyA0 pa0 se0 ) / ' mRgrorutiH ( u0 1 / 94) // (1) // * // pakSayati / pakSyate vA / 'pakSa parigrahe' ( cu0 pa0 se 0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) / (3 / 3 / 19) vA / ' pakSastu mAsArthe gRhasAdhyayoH / cuhIrandhre bale pArzve varge kezAtparazcaye / picche virodhe dehAne sahAye rAjakuJjare' iti (mUrdhanyaSAnteSu ) haimaH // * // sAntospi / 'pakSI va smRtI pakSI' iti zubhAGkaH // ( 2 ) // * // chAyate'nenAGgam / 'chada saMvaraNe' ( cu0 u0 se0 ) / NyantaH / 'puMsi-' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaH / 'chAderghe -' ( 6 / 4 / 96) iti hrakhaH / ' garutpakSau narau chadam' iti bopAlitAklIvamapi // (3) // // patatyanena / 'dAnI - ' ( 3 / 2 / 182 ) iti STran 'patu vAhane parNe syAt pakSe zarapakSiNoH' iti medinI // (4) // * // patantaM trAyate / 'traiG rakSaNe' ( vA0 A0 a0 ) / 'Ato'nupa - ' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH / paterbAhulakAdatran vA // (5) // // tanvAM rohati / 'igupadha - ' ( 3 / 1 / 135 ) iti / kaH // (6) // * // SaT 'pakSasya' // strI pakSatiH pakSamUlam [ dvitIya kANDam 'hRpiziruhi - ' ( u0 4 / 119) itIn / 'kRdikA rAt -' ( ga0 4 / 1 / 45) iti vA GIS / 'pezI supakkakaNike mAMsyAM kha pidhAnake / mAMsapiNDyA maNDabhede' (iti tAlavyAnteSu medinI // (1) // * // kuSyati niSkrAmatyasmAtsvayameva / 'akartari ca ( 3 / 3 / 19) iti ghaJ / 'koSo'strI kumAle pAtre pezyAM zabdAdisaMgrahe / jAtikoze'rthasaMghAte divye khaGgapidhAnake ( iti mUrdhanyAnte medinI ) // * // tAlavyAnto'pyayam // . 'kozo'strI -' ( iti tAlavyAnteSu medinI) yathA paThitam // 2 ) // // nAmadvayamidam // svAmI tu--pezInAM mAMsakhaNDAnAM kozo bhANDAgAraH - iti vyAcakSANo nAmaikamida micchati // * // dvAbhyAM hIne klIba ityarthaH / amatyasmAt / 'ama gatyAdiSu' ( vA0 pa0 se 0 ) 'jamantADDaH' (u0 1 / 114) // 'aNDaM muSke ca pezyAM syAt ' ( iti medinI ) || (3) // trINi 'aNDasya' 'aNDA' iti khyAtasya // ( kulAyo nIDamastriyAm // 37 // kuleti // kulaM pakSisaMtAno'yate'tra / 'aya gatau' (bhvA0 a0 se0) 'halava' (3 / 3 / 121) iti ghny| yadvA,kau lAyo gatirasmAt / - kulAnyayante niHsarantyataH / 'hala'' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ - iti mukuTaH / tanna / 'hava' strIti // pakSasya mUlam | 'pakSAtti:' ( 5/2/25) // (1) ( 3 / 3 / 121 ) ityatra ' karaNAdhikaraNayoH - ( 3 / 3 / 117) itynu||* // ( 2 ) // * // dve 'pakSamUlasya' // vRtterapAdAne'prApteH / ' kulAyastu pumAnsthAnamAtre syAt pakSivAsake' ( iti medinI ) // (1) // * // nitarAm IDyate / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / yadvA - nizcitA ilantyatra / 'ila khapne' (tu0 pa0 se 0 ) / 'halaca' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ / saMjJApUrvakatvAnna guNaH / Dalayorekatvam / 'nIDaM sthAnakulAyayoH' iti medinI // ( 2 ) // * // dve 'pakSivAsasya' // potaH pAko'rbhako DimbhaH pRthukaH zAvakaH zizuH / ( coTirubhe striyau // 36 // cakSuriti // caJcati / 'catru gatau ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAduH / 'caJcazcacustathA coTi :' iti halAyudhaH / mitra - yvAdau (1) nipaatitH| apaSTvAditvAdityanye - iti mukuTaH / tanna / gaNadvayasyojvaladattAdiSvadarzanAt / 'cakSuH pacAGgule troTyAm' iti haimaH // (1) // * // troTyate / ' truTa chedane' ( cu0 A0 se0 ) curAdiH / 'aca i: ' ( u0 4 / 139 ) / 'troTithavyAM khagAntare / mInakaTphalayoH' iti haimaH // (2) // * // dve 'pakSituNDasya' 'coMca' iti khyAtasya // praDInoDDInasaMDInAnyetAH khagagatikriyAH / preti // prathamam Urdhvam, saMgatam, vA uyanam, 'DID vihAyasA gatau' ( di0 A0 a0 ) / 'napuMsake bhAve ktaH ' ( 3 / 3 / 114) / 'svAdaya oditaH' ( di0 gaNasUtram ) ityAdi - tvAt ( 8 / 2 / 45 ) niSThAnatvam // - praDInaM tiryaggamanam - ityanye // (1) // * // (2) // * // (3) // * // 'etA:' ityanena hi DInAdyA bodhyAH // // 'pakSiNAM gativizeSANAM pRthakpRthagekaikam' // pota iti // punAMti, pavate vA / 'pUj pavane' ( kyA0 u0 se0) 'pUG pavane' ( bhvA0 A0 se0 ) vA / 'hasimRgriN-' ( u0 3 / 86) iti tan / striyAm 'potI' / 'vayasa prathame' (4 / 1 / 20) iti GIp / 'potaH zizau vahitre ca gRhasthAne ca vAsasi' iti medinI // (1) // * // pAyate / pivati vA / 'pA rakSaNe' (a0 pa0 a0 ) / ' pA pAne' (bhvA0pa0 a0 ) vA / 'arbhakapRthukapAkA vayasi' ( u0 5/53 ) iti sAdhuH / striyAm ajAditvAt ( 4 / 114) TAp / mukuTastu - iNabhIkA -' ( u0 3 / 43 ) iti kan / pacyate pariNamyate'nena / 'halaca' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJi vA ityAha / tanna / avayasi caritArthayoranayorvayasi 'arbhaka - ' ( u0 5/53 ) ityanena bAdhanAt / 'pAkaH pariNatau zizau / kezasya jarasA ' pezI koSo dvihIne'NDam pezIti // piMzati / 'piza avayave ' ( tu0 pa0 se0 ) / zauklaye sthAlyAdau pacane'pi ca' ( iti medinI ) / ityeteSva rtheSu zizubhinneSu mukuTavyAkhyA yuktA / zizau tvasmadIyAiti dhyeyam // ( 2 ) // * // aryate vRddhiM prApyate 'Rga 1 - kezazabdAtparIbhUtaH pakSazabdazcayArthaka ityarthaH // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhAdivarga: 5 ] prApaNe'pi ca' (bhvA0 pa0 se 0 ) / 'arbhakapRthukapAkA vayasi (u0 5/53 ) iti sAdhuH / mukuTastu -- sadaiva iyarti calati, vRddhiM gacchati vA / 'artigRbhyAM bhaH' ( u0 3 / 152 ) tataH svArthe kan (5|3|75)-iti vyAkhyat / tana / 'arbhakaH kathito bAle mUrkhe'pi ca kRze'pi ca' ( iti medinI ) ityana bAlabhinne'rthe sAvakAzasyAsya 'arbhakapRthuka -' ( u0 5/53) ityanena bAdhanAt // (3) // * // Dimbhayati / 'DibhaDibhi saMghe' curAdiH / ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'Dimbho'pi bAlize bAle' (iti medinI) DIGa AtmanepaditvAt - 'Dayati-' iti svAmI, -- DayanaM DIH / DiyA bhAti -- ityAdi mukuTa copekSyauM / ) (4) ))*)) parthayati) parthyate vA) 'pRthu prakSepe' curAdiH / prathavA / ' pratha prakhyAne' (svA0 A0 se0 ) / 'arbhaka pRthukapAkA vayasi ' ( u0 5/53 ) iti sAdhuH / - pRthu kAyati--iti khAmi-mukuTau cintyau / "pRthukaH puMsi cipiTe zizau syAdabhidheyavat' (iti medinI ) ityatra pUrvavadavayasi caritArthatvenAsya vayasi bAdhanAt // ( 5 ) // * // zavyate / 'zava gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 svArthe kan (5 / 3 / 75) // (6) ||AUM|| zyati, zAyate, vA 'zo tanukaraNe' (di0 pa0 a0 ) / 'zaH kit sanvacca' ( u0 (120 ) ityuH sanvadbhAvAdvitvetve / -- zazati tena gacchati / 'zaza zrutagatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'zaziraporata i:' iti ( kuH ) - iti mukuTazcintyaH / ujvaladattAdiSu 'zaziraporataH ' iti sUtrAdarzanAt // (7) // * // sapta ' zizumAtrasya ' // strIpuMsau mithunaM dvandvam samUheti // samUhyate / 'Uha vitarke' (bhvA0 A0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / - 'halava' ( 3 / 3 / 121 ) -- iti mukuTasya pramAdaH / tatra 'karaNAdhikaraNayoH -' ityasyAnuvartanAt // ( 1 ) 'puMsi - ' ( 3 / 3 / 118 ) iti ghaH / 'khano gha ca' (3 / 3 / 125) // * // nitarAmuhyate / 'vaha prApaNe' ( svA0 u0 a0 ) / iti / vaha vA / ac ( 3 / 3 / 134) // (2) // * // vRndatarkayo:' ( iti medinI) / (3) * // duhyate) 'duha vyUhyate / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / 'vyUhaH syAdbalavinyAse nirmANa prapUraNe' (a0 u0 a0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) // (4) // * // visarati / 'sR gatau' (bhvA0 pa0 a0 ) / ac (3 / 1 / 134) / ) / ( | strIti // strI ca pumAMca 'acatura -' ( 5 / 4 / 77 ) iti ac // (1) // * // methti| 'mith medhR saMgame' ( svA0 u0 se0 ) / 'kSudhipizimithibhyaH kit' (u0 3 / 55 ) ityunan |baahulkaadgunnaabhaavH - iti mukuTastu etatsUtrAjJAnamUlakaH / 'mithunaM na dvayo rAzibhede strIpuMsayugmake' ( iti medinI ) // (2) // * // dvau dvau / 'dvandvaM rahasya - ' ( 811115 ) iti sAdhuH // 'dvandvaM rahasye kalahe tathA mithunayugmayo:' ( iti medinI ) // * // trINi 'strIpuruSarUpayugmasya' / mukuTastu dvandvasyottarAnvayitvameva svIkurvannuktamedinIvirodhAdupekSyaH // yugmaM tu yugalaM yugam // 38 // yugmamiti // yujyate / 'yujir yoge' (ru0 u0 a0 ) / 'yujiracitijAM kutha' (u0 1 / 146 ) iti ma / 'yugmaM yamalayAmale' iti rabhasaH // (1) // // vRSAditvAt ( u0 // 'visaraH prasare baje' iti medinI ) // ( 5 ) // * // vrajati / 'braja gatau ' ( svA0 pa0 se0 ) ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'bajo goSThAdhvavRndeSu' (iti medinI ) / karaNAdhikaraNavyutpattau tu ' gocarasaMcara - ' ( 3 / 3 / 119 ) iti nipAtitaH // ( 6 ) // // 'stUyate / 'TuJ stutau' (a0 u0 a0 ) / 'artistusu-' ( u0 1 / 140 ) iti man // ( 7 ) // * // A udyate'nena 'hala' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ / nyaGkAditvAt (7 / 3 / 53) kutvam / 'ogho vege jalasya ca / vRnde paramparAyAM catanRtyopadezayoH' iti medinI // ( 8 ) // * // nikIryate 'ku vikSepe ' ( tu0 pa0 se0 ) / 'Rdora' ( 3 / 3 / 57 ) / 'nikaro nivahe sAre nyAyadeyadhane nidhau' (iti medinI // ( 9 ) // * // vratyate niyamyate / 'muNDamizra - ' ( 3 / 1 / 21 ) iti vyantAdratazabdAd ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / ac ( 3 / 3 / 56 ) vA / ' vrAtacphaJoH -' (5 / 3 / 113 ) iti liGgAdRddhiH // ( 10 ) // * // vAryate AcchAdyate'nena ' varaNe' curAdiH / 'puMsi -' (3 3 / 118) iti ghaH / 'vAraH sUryAdivAsare / dvAre hare kubjavRkSa vRndAvasarayoH kSaNe' ( iti medinI ) // (11) // * // saMhanyate / ghaJ (3 / 3 / 19) 'hanasto'ciNNaloH' (7 / 3 / 32) / 'ho hanteH -' ( 713 / 54 ) iti ghaH / 'saMghAtaH ca saMhatau narakAntare' (iti medinI ) | ( 12 ) // * // saMcIyate / 'ciJ cayane' (khA0 u0 a0 ) / 'erac' (3 / 3 / 56) // (13) // * // samudAyate / 'aya gatau' ( svA0 A0 se0 ) / AG / ac ( 3 / 1 / 134 ) 'samudAyaH samUhe syAdyuddhe' ( iti medinI ) // (14) // // samudIyate / 'iN gatI' | 1 / 106 ) kalac / nyaGkAditvAt ( 7 / 3 / 53) kutvam / yugaM lAti vaa| yugamastyasya vA / sidhmAditvAt ( 5/2/17 ) lac // (2) // * // yujyate / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / kutvam ( 7 vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 1 - medinItastu dvandvasya yugbhaparyAyatAyA api pratItyA tadvirodhaH / kiM tu 'tyantAthAdi na pUrvabhAk' iti pratijJAvirodhAdupekSya: // amara0 26 201 3 / 62 ) saMjJApUrvakatvAt - ' rathayugaprAsaGgam ' ( 4/4/76 ) iti liGgAdvA guNAbhAvaH / 'yugo rathahalAyane na dvayostu kRtadipu / yugme hastacatuSke'pi vRddhinAmauSadhe'pi ca ' ( iti medinI ) // (3) // * // trINi 'yamalasya' // samUha nivahavyUhasaMdoha visaravrajAH / stomaughanikaravAtavArasaMghAtasaMcayAH // 39 // samudAyaH samudayaH samavAyazcayo gaNaH / striyAM tu saMhatirvRndaM nikurambaM kadambakam // 40 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 amarakoSaH / [ dvitIyaM kANDa yUthaM tirazcAM puMnapuMsakam // 41 // yUthamiti // yati / yUyate, vA / 'yu mizraNe' (a0 pa0 se0 ) / ' tithapRSThagUthaprothAH' ( u0 2 / 12 ) iti sAdhuH / 'yUthaM tiryaksamUhe 'strI puSpabhede ca yoSiti' ( iti medinI ) 11 (9) 11*11 vA / samavA - / / / ( a0 pa0 a0 ) 'I gatau' ( a0 pa0 a0 ) 'erac' ( 3 / 3 / 56 ) / ' bhavetsamudayaH saMghe saMyuge ca samudrame' ( iti medinI ) // ( 15 ) // * // yyate / 'aya gatau' (bhvA0 A0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) --samavayantyanenAsmin vA / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) - iti mukuTaH tanna / 'ajabbhyAm -' ( vA0 3 / 3 / 126 ) iti vArtikavirodhAt / bAhulakasyAgatikagatitvAt // (16 ) // * // cIyate / 'ciJ cayane' (khA0 u0 a0 ) / 'erac' (3|3|56) / 'cayaH samUhe prAkAramUlabandhe samAhRtau' (iti medinI ) // (17) // * // gaNyate / 'gaNa saMghAte' (cu. u0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) 'erac' (3 / 3 / 56 ) vA / allopasya sthAnivattvAnna vRddhi: / 'gaNaH pramathasaMkhyaughe caNDIsainyaprabhedayoH ' ( iti medinI ) // ( 18 ) // * // saMhanyate / ktin ( 3 / 3 / 94 ) // (19) un vRnnyte| 'vRNu bhakSaNe' ( tu0 pa0 se0 ) / vRNoti vA / 'abdAdayazca' (u0 4 / 98) iti sAdhuH // ( 20 ) // * // niku rati / nikuryate vA / 'kura chedane' ( tu0 pa0 se0 ) / bAhulakAdambac ata utvaM ca // (21) // * // kutsitamambate, ambyate vA / 'aba zabde' ( bhvA0 A0 se 0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) 'koH kat -' ( 6 / 3 / 101 ) ghaJ ( 3 / 3 / 19) vA, kadati, kadyate vA / 'kadiH' sautraH / bAhulakAdambac // 'kadambaM nikurambe syAnnIpasarSapayoH pumAn' ( iti medinI ) // (22) // * // dvAviMzatiH 'samUhasya' // vRndabhedAH anyeSAM samAjaH ( anyeSAmiti // anyeSAM saMghaH / saMvIyate'tra / ghaJ 3 / 3 / 19 ) // (1) // * // ekaM 'pazubhinna saMghasya' // atha sadharmiNAm / vRndeti // samUhavizeSA ucyante // samairvargaH seti // samairupalakSitam / vRjyate / 'vRjI varjane' (a0 A0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / kutvam ( 7 / 3 / 52 ) // (3) 11*11 saMghArthI tu jantubhiH / saMgheti // saMhanyate / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / 'saMghoddhau gaNaprazaMsayoH' ( 3 / 3 / 86 ) iti sAdhuH // (1) // * // sarati, striyate, vA / 'sR gatau' ( bhvA0 pa0 a0 ) / ' sarterNitaH' (u0 2 / 5) iti than / 'sArtho vaNiksamUhe syAdapi saMghAta - mAtrake' ( iti medinI ) / - ' yUthAdayazca' - iti mukuTazcintyaH // (2) // * // bhAguristu paryAyatAmAha - ' saMghasaMghAta - puJjaghasArthayUthakadambakAH' iti // sajAtIyaiH kulam sajeti // sajAtIyaireva janmabhirupalakSitam / kolati / 'kula saMstyAne bandhuSu ca' (bhvA0 pa0 se0 ) / ' igupadha' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / 'kulaM janapade gotre sajAtIyagaNespi ca / bhavane ca tanau klIbam' (iti medinI ) // (1) // * // pazUnAM samajaH peti // saMvIyate'tra / 'aja gatikSepaNayoH' ( svA0 pa0 se0 ) / 'samudorajaH pazuSu' ( 3 / 3 / 69 ) ityap / 'samajaH pazuvRnde nA vipine tu napuMsakam ' ( iti medinI ) // (1) // // ekaM 'pazusaMghasya' // syAnnikAyaH atheti // nicIyate / 'ciJ cayane' (khA0 u0 a0 ) / 'saMghe cAnauttarAdharye' ( 3 / 3 / 42 ) iti ghaJ AdeH katha // 'nikAyastu pumA~lakSye sadharmiprANisaMhatau' / ( 'samuccaye saMhatAnAM nilaye paramAtmani' iti medinI ) // (1) // // 'vRndabhedAnAM' pRthak pRthak // puJjarAzI tUtkaraH kUTamastriyAm // 42 // ti // piyati, pidhyate vA / 'piji hiMsAbalAdAnaniketaneSu' (cu0 pa0 se 0 ) ac ( 3 / 1 / 134 ) / ghaJ (3 / 3 / 19) vA / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) / yadvA, unnatyA pumAMsaM jayati / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti DaH / ---- puyate / puJjaH - iti khAmI // (1) // * // azrute / 'azU vyAptau ' ( khA0 A0 se0 ) / 'azipaNAgyo ruDAyalukau ca' (u0 4 / 133) itIn dhAtoruDAgamaH / yadvA, - razyate / raza sautraH zabdArthaH / dItyarthaH - iti svAmI / bAhulakAdiN / NyantAt 'aca i: ' ( u0 4 / 139 ) vA / ' rAzi - SAdipuJjayoH ( iti medinI ) // ( 2 ) // // utkIryate / 'kR' vikSepe' (tu0 pa0 se0 ) / 'Rdoram' ( 3 / 3 / 57) / (3) // // kUTayati / kuTyate vA / 'kUTa ApradAne' ( cu0 A0 se0 ) 'kUTa dAhe mantraNe' ( cu0 u0 se0 ) vA / ac (3 / 1 / 134) ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) vA / 'kUTaM pUrayantrayoH / mAyAdambhAdri zRGgeSu sIrAGge'nRtatucchayoH / nizcale'yoghane rAzau' iti hema candraH // (4) // * // catvAri 'dhAnyAderucchritavRndasya' // kApotazaukamAyUrataittirAdIni tadgaNe / keti // teSAM kapotazukamayUratittirINAM gaNe / kapotA * nAmU, zukAnAm, mayUrANAm, tittirINAM ca gaNaH / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 203 'anudAttAderaJ' (4 / 3 / 44) zukAttu 'tasya samUhaH' (4 / 2 / - pumAMsaH paJcajanAH puruSAH pUruSA naraH // 1 // 37) ityaN / AdinA kAkavartakolUkAdInAM grahaH / 'kA syuriti // pAti / 'pA rakSaNe' (a0 pa0 a0)| poto rucake, klIbaM kapotoghe'janAntare' (iti medinii)|| (1) 'pAteImsun' (u0 4.178) kvacit 'pUjo Dumsun' iti // // 'zaukaM zukagaNe strINAM karaNe' (iti medinii)|| (2) pAThaH / punAti / 'pUJ pavane' (jyA0 u0 se.)|| (1) // // // // 'kapotAdInAM gaNasya' pRthak pRthak // paJcabhibhUtairjanyate / ghaJ (3 / 3 / 19) / 'janivadhyozca' (13|gRhaasktaaH pakSimRgAzchekAste gRhyakAzca te // 43 // 35) iti na vRddhiH / yadvA,-paJca janA utpAdakA yasya // (2) // // purati / 'pura agragamane' (tu0 pa0 se.) / 'puraH kuSan' gRheti // chyati, chIyate, vA / 'cho chedane' (di. 50 a0) (u0 4 / 74) // (3) // * // pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) bAhulakAdIkan / 'cheko gRhAzritamRgapakSiNo gare triSu' dIrghaH / yadvA,-'pUrI ApyAyane' (di. A0 se.)| bAhulakA(iti medinii)| "chekastriSu vidagdheSu gRhAsaktamRgANDaje' tkuSan // (4) // 1 // nayati / 'nayaterDicca' ( u0 2 / 100) iti cavargAdau rabhasaH // (1) // * // gRhyte| 'graha upAdAne' | ityan // (5) // * // paJca 'manuSyajAtI puruSasya' // (tryA0 u0 se.)| 'padAkhairibAhyApakSyeSu ca' (3 / 11119) iti kyap / 'gRhyaM gude. granthabhede klIva, zAkhApure strI yoSidabalA yoSA nArI sImantinI vdhuuH| striyAm / gRhAsaktamRgAdau nA, triSu cAsvaripakSyayoH' (iti pratIpadarzinI vAmA vanitA mahilA tathA // 2 // medinI) / tato'nukampAyAM kan (5 / 3 / 76) / 'gRhyako | strIti // styAyati garbho'syAm / 'styAyateITa' (u0 4/nighnake cheke' ( iti medinI) // (2) // * 'grahAsakta- 166) / TilopaH (6 / 4 / 143) / yalopaH (6 / 1 / 66) / pkssinnaam|| 'TiDDA-' (4 / 1 / 15) iti ThIp // (1) // // yoSati / yuSyate vaa| 'yuSa' sotraH sevAyAm / 'hRmRruhiyuSibhya itiH' iti siMhAdivargavivaraNam // (u0 197) // // yoSyate sma / NijantAtkarmaNi kaH (3 / 2 / 102) / 'strI vadhUryoSitA rAmA' iti trikANDazeSaH // (2) // * // alpaM balamasyAH / alpArthe naJ // (3) // // yoSati, manuSyA mAnuSA mA manujA mAnavA nraaH| yoSayati vA / ac (3 / 1 / 134) / yuSyate / yoSyate vaa| ghaJ manuSyA iti // manorapatyam / 'manorjAtAvaJyatau puk (3 / 3 / 19) // // ('joSA' iti) cavargAdipAThe juSate, ca' (4 / 1 / 161) / striyAm '-hayagavaya-' (vA0 4 / 1 / 63) juSyate vaa| 'juSI prItisevanayoH' (tu0 A0 se0) ac / iti pratiprasavena DIp (4 / 1 / 63) / 'halastaddhitasya' (6 / 4 / - (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 19) vA |-jussti-iti mukuTasya 150) iti yalopaH / manuSI / 'TiDDA-' (4 / 1 / 15) iti pramAdaH // (4) // // 'nRnarayovRddhizca' iti zArivAdibISi maanussii| jAtivivakSAyAM DISaH (4 / 1 / 63) paratvAdajanta- (4|1|73)gnne pAThAnchIn / jAtilakSaNasya (4 / 1 / 63) lISotvAt (4 / 1 / 73) DIn // (1) // // (2) // * // mriyte| 'mRda 'pavAdaH, ThInsaMniyogena vRddhizca / mukuTastu-nurnarasya vA prANatyAge' (tu. A0 a0)| 'hasimRgriN-' (u0 3186) dharma aacaaro'syaaH| 'nRnarAbhyAM ca' (vaa04|4|49) ityny| iti tan / svArthe yat (vA0 5 / 4 / 36) // (3) // * // mano- | vRddhiH (72 / 117) / 'TihA- (4 / 1 / 15) iti sIpa / naarii| rjAtaH / 'janI prAdurbhAve' (di0 A0 se0)| 'paJcamyAm-' nurnarasya veyam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaNi vRddhau ( / 2 / ( 3 / 2 / 98) iti DaH // (4) // * // manorayam / 'tasyaidam' 117) nArI, iti vA-ityAha / tanna |'nRnraabhyaam' itysyaa(4|3|120) ityaN / yadvA,-manorapatyam / 'brAhmaNamANava- prsiddhtvaat| tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaNi 'nunarayoH' ityasya (12242) iti jnyaapkaadnn| aji pugabhAvo vA |-aup- vaiyarthyaprasaGgAt / DIpaDhInoH kharabhedAca // (5) // // sInosaMkhyAniko'Na-iti mukuTazcintyaH / upasaMkhyAnAbhAvAt ||'ntH / 'zakandhvAdiH' (vaa06|1|94 ) / sImanto'styasyAH, (5) // // narati, nRNAti vA / 'nR naye' (bhvA0, zyA0 50 | iniH (5 / 2 / 115) // (6)||*||vhti, udyate vA / 'vaho dhazca' se0) / ac (3 / 1 / 134) 'naro'je manuje'rjune / klIbaM tu (u0 1183) ityUH / mukuTastu-badhnAtya vidyayA / 'camitanirAmakapUre' (iti medinii)|-nynti pUrvapuruSAnuttamAM gtim| bandhibhyaH' ityUH-ityAha / tanna / 'kRSicamitanidhanisarji'nayaterDicca' (u0 21100) iti Rn / DivATTilopaH | kharjibhya UH' (u0 180) iti sUtre bandheragrahaNAt nalopa-iti mukuTaH / tanna / evaM satyadantarUpAnupapatteH / Rdanta- | vidheradarzanAca // (7) // * // pratIpaM draSTuM zIlamasyAH / apAGgarUpApattezca / Rdantasya vakSyamANatvAcca // (6) // * // SaT nirIkSaNAt / 'supyajAtau-' (3 / 2 / 78) iti NiniH // (8) 'mnussymaatrsy|| // // vamati sneham / 'Tuvama udgiraNe' (bhvA0pa0 se.) 1-atra 'zaukamavyayam' iti tu medinyAmadarzanAttyaktam // 1-idaM tu bhASyakaiyaTAnabhijJatvasUcakam // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 amrkossH| [dvitIyaM kANDam - - jvalAditvAt (3 / 1 / 140) nnH| yadvA,-vAmaH kaamo'stysyaaH| yuc / Dalayorekatvam / 'lalanA kAminInArIbhedajihvAsu arzaAdyac (5 / 2 / 127) / 'vAmaM dhane puMsi hare kAmadeve yoSiti' iti vishv-medinyau|| (8) // * // atizayito nitambo payodhare / valgupratIpasavyeSu triSu nAryA striyAm' (iti yasyAH / iniH (5 / 2 / 115) // (9) // // atIvonatti / medinii)|| (9) // // vnti| 'vana saMbhakto' (bhvA0pa0 se.)| "undI kledane' (ru0pa0 se.) supuurvH| baahulkaadrH| zakavAhulakAditan / yadvA,-vanyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) dhvAdiH (vA0 6 / 1 / 94) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'sundarI 'vanitA jAtarAgastrIstriyostrI triSu yaacite| sevite' (iti tarubhinnArIbhidoH strI rucire'nyavat' (iti medinI) // (10) medinI) // (10) // * // mahati, mahyate vA / 'maha pUjAyAm // * // ramayati / ramyate vA / asyAM vA ramyate / lyuTa (3|3|(bhvaa0p0 se.)| 'salikalyanimahi-' (u0 1154) itI- 113, 117) // (11) // * // ramate / jvalAditvAt (3|1|lc / 'mahilA phalinIstriyoH' iti medinI) // // maha- 140) nnH|-rmyti-iti tu mukuTasya pramAdaH / Nyantasya syotsavasya ilA bhUmiH, iti vigrahe 'mahelA' api // (11) jvalAditvAbhAvAt / mitvANinimittavRddhyabhAvAcca / 'rAmaH // * // ekAdaza 'striimaatrsy| zyAme halAyudhe / pazubhede site cArau rAghave reNukAsute / vizeSAstu rAmaM tu vAstuke kuSThe rAmA hiDalinI striyoH' iti haimaH // (12) // // utkRSTastrIvizeSANAM pRthak pRthak / ete dvAdaza vIti // strINAM vizeSA bhedAH // bhedAH 'striinnaam|| aGganA bhIruH kAminI vAmalocanA / kopanA saiva bhaaminii| pramadA mAninI kAntA lalanA ca nitmbinii||3|| kopeti // kupyati tacchIlA / 'kupa krodhe' (di. 50 sundarI ramaNI rAmA se.) 'krudhamaNDArthebhyazca' (3 / 2 / 151) iti yuc // (1) // 4 // avazyaM bhAmate / 'bhAma krodhe' (bhvA0 A0 se.)| 'Ava. aGganetyAdi // prazastAnyaGgAnyasyAH / 'aGgAtkalyANe' zyakA-' (3 / 3 / 170) iti NiniH / grahyAdiNiniH (3 / 11. (ga0 5 / 2 / 100) iti naH / 'aGganaM prAGgaNe yAne'pyaGganA 134) vA // (2) // // dve 'kopanastriyAH // tu nitambinI' iti haimaH // (1) // * // bhayazIlA / 'jibhI varArohA mattakAzinyuttamA vrvrnninii||4|| bhaye' (ju0pa0 a0)| "bhiyaH kukkukanau' (3 / 2 / 174) iti kruH / 'bhIruH syAtkAtare nAryAm' ityjyH| 'bhIrurAte jane vareti // vara Aroho nitambo'syAH // (1) // // matta striyAm' iti rabhasaH / 'bhIrurAte triliGgaH syAdvarayoSiti | kSIbeva kAzate bhAti / 'kartaryupamAne (3 / 2 / 79) iti NiniH yoSiti' (iti medinI) // (2) // * // bhUyAn kaamo'syaaH|| // * // dantyasapakSe 'kasa gatizAsanayoH' (a0 A0 se.)| iniH (5 / 2 / 115) / 'kAminI bhIruvandayoH' (iti medinI) | (2) // // utkarSArthAt 'ut zabdAttamap (5 / 3 / 55) / dravya. // (3) // * // vAmaH kAmo locane Alocane netre vaa'syaaH| prakaSonnAmuH (5 / 4 / 11) // (3) // // varavarNo'styasyAH yadvA,-vAme sundare locane cakSuSI yasyAH // (4) // // pramado | iniH (5 / 2 / 115) / 'zIte sukhoSNasarvAGgI grISme yA sukhaH harSo'styasyAH / 'pramadaH saMmade matte striyAmunmadayoSiti' | shiitlaa| bhartRbhaktA ca yA nArI sA bhavedvaravarNinI' iti (iti medinii)|| (5) // * // 'mAnazcittonnatI gRhe / klIbaM | rudraH // (4) // * // catvAri 'atyntotkRssttstriyaaH|| pramANe prasthAdI' (iti medinii)| maano'stysyaaH| iniH (5 / 2 / - kRtAbhiSekA mahiSI 115) / 'mAninI tu striyAM phalyAM mAnI mAnavati triSu' kRteti // kRto'bhisseko'syaaH| mahyate / 'maha pUjAyAm (iti medinii)|| (6) // * // kamyate sma / 'kamu kAntau' (bhvA0pa0 se0) 'avimahyoSTiSac' (u0 1 / 45) / 'mahiSI (bhvA0 A0 se.)| NiGabhAve ktaH (3 / 2 / 102) / 'kAntA nRpayoSiti / sairibhyAmauSadhIbhede' iti hemacandraH // (1)* nAryAM priyaMgau strI zobhane triSu nA dhve| lohe ca candrasUryA ekam 'pttttaabhissiktnRpstriyaaH'|| . yaHparyAyAntaHzilAsu ca' (iti medinii)|| (7) // * // lalate 'lala IpsAyAm' / 'curAdInAM vA Nic' iti pakSe lyuH (3 / 1 / bhoginyo'nyA nRpstriyH| 134) yuc (u0 2 / 78) vA / yadvA,-laDati / 'laDa vilAse' bhogIti // atizayito bhogo'syAH / iniH (5 / 2 / (bhvA0pa0 se.)| 'bahulamanyatrApi-' (u0 2 / 78) iti 115) / 'vihAya mahiSImanyarAjayoSiti bhoginI' (iti medinI) // (1) // * // ekam 'anyraajstriyaam|| 1-tathA ca rasikarajanazleSaH 'cIramIkSe mahilAsyam' iti zRGgAra- patnI pANigRhItI ca dvitIyA sahadharmiNI // 5 // vairaagyaarthdvyprH| 2-tathA ca damayantIleSaH 'paramahelArato'pya- bhAryA jAyAMtha bhUmni dArA: pAradArikaH' iti / 3-bhAvaH zRGgAraceSTAvizeSaH / tadyuktA 'bhAvinI--iti tu mukuttH|| 1-athazabdAt puMbhUmno na pUrvabhAktvam-iti svAmI / / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 205 patnIti // patyuryajJe saMyogo yayA / daMpatyoH sahAdhi- sucaritrA tu satI sAdhvI pativratA // 6 // kArAt 'patyunoM yajJasaMyoge' (4 / 1 / 33) // (1) // // pANi- suceti // zobhanaM critrmsyaaH|| (1) // * // asti eka hIto'syAH / 'pANigRhItI bhAryAyAm' (vA0 4 / 1 / 52) smin ptyau| 'asa bhuvi' (a0 pa0 se.)| zatR (3|2|iti lISu // (2) // // dvayoH pUraNI / 'dvestIyaH' (5 / 2 / - 124) / 'nasorallopaH' (6 / 4 / 111) / 'ugitazca' (4 / 1 / 54) / 'dvitIyA tithigehinyordvitIyaH pUraNe dvayoH' iti 6) iti GIp / 'san sAdhau dhiirshstyoH| mAnye satye hemacandraH // (3) // * // saha dharmo'styasyAH / patyA saha | vidyamAne triSu sAdhvyumayoH striyAm' (iti medinii)|| (2) karmakhadhikArAt / "dharmazIlavarNAntAcca' (5 / 2 / 132) itii-|*|| sAnoti parakArya paralokaM vA / 'sAdha saMsiddhau' (svA. niH / 'vopasarjanasya' (6 / 3 / 82) iti sahasya vA saH // (4) pa0a0) 'kRvApA-' (u0 11) ityuNa / 'voto gunn-'(4||||| bhriyate / bhUryate vA / 'DubhRJ dhAraNapoSaNayoH' (ju0 1 / 44) iti vA GIS // (3) // * // patyau vrataM niyamo'syAH // p0a0)| 'bhR bharaNAdau' (tryA0pa0 se.) vA Nyat (3- pativratamasyAH / patizabdaH patisevAyAM lAkSaNikaH // (4) 1 / 124) / yattu-saMjJAyAM bhRJaH (bhvA0 u0 a0) 'Rhlo-||*|| catvAri 'ptisevaattpraayaa'|| rNyat' (3|1|124)-iti khAmI vyAkhyat / tanna / 'saMjJA kRtasapatnikAdhyUDhAdhivinnA yAM samajaniSada- (3 / 3 / 99) iti kyapA bhAvyaM, paratvAt / / kRteti // sapatnyeva svArthe kana (5 / 3 / 75) / kRtA sapasaMjJAparyudAsaH (3 / 1 / 112) tu puMliGge sAvakAzaH / 'tadanubandhakagrahaNe nAtadanubandhakasya' (pa0 4 / 2 / 9) iti nyAyA- | nikA yasyAH // // 'kRtasApatnikA' iti kvacit pAThaH / sapatnyA bhAvaH / pyaJ (5 / 1 / 124) / GIS (4 / 1 / 41) duba eva kyap / na DubhRJaH // (5) // // jAyate'syAm / yalopaH (6 / 4 / 150) svArtha kan (5 / 3 / 75) hakhatvam (7|'jneryk' (u. 4 / 111) / 'jAyAyAstaddhi jAyAtvaM yadasyAM 4 / 13) ca / kRtA sApatnikA yasyAH // // kvacit 'kRtasAjAyate punaH' (9 / 8) iti manuH // (6) // 1 // dArayanti patnakA' iti paatthH| sapatnyA Agatam / 'tata AgataH' bhrAtRRn 'dR vidAraNe' (jyA0 pa0 se.)| NijantaH / dAra (4 / 3 / 74) ityaN / khArthe kan (5 / 3 / 75) / kRtaM sapatnakajAro kartari Niluk ca' (vA0 3 / 3 / 20) iti ghaJ / yadyapi masyAH / '-asupaH' (3 / 44) iti paryudAsAnnetvam // (1) dArayateH pacAdyacA (3 / 1 / 134) siddham / svarazca samaH / Ju // adhi upari UDhamudvahanamasyAH / 'adhyUDhA kRtasApa'karSAtvataH- (6 / 1 / 159) iti ghayantodAttatvAt / nyanAryAmadhyaDha Izvare' iti vizva-medinyau / (2) // // tathApi 'ackAvazaktau' (6 / 2 / 157) iti kharabAdhanArtha adhi upari vinnaM laabho'syaaH| yadvA,-adhikA vinnA labdhA midam // // TAbanto'pi / 'kroDA hArA tathA dArA traya ete yasyAH // (3) // // trINi anekabhAryasya 'prthmmuuddhaayaaH|| yathAkramam / kroDe hAre ca dAreSu zabdAH proktA manISibhiH' iti vyADi-zubhAGkau // (7) // 1 // sapta 'pariNItAyAH atha svyNvraa| striyaaH|| pativarA ca varyA ca syAttu kuttumbinii| ___atheti // svayaM vRNIte / 'vRG saMbhakto' (tryA0 A0 se0)| 'saMjJAyAM bhRtRvRji-' (3 / 2 / 46) iti khac // (1) puraMdhrI // * // evaM patiM vRNoti // (2) // // briyte'nyaa| 'avadyasyAditi // kuTumbamastyasyAH / iniH (5 / 2 / 115) / paNya-' (3 / 1 / 101) ityanirodhe yat / ('varyA patiMvarAyAM 'kuTumbaM poSyavarge ca' ityamaramAlA // (1) // * // "puraM strI, vareNye triSu, nA smare' iti medinii)|| (3) // * // trINi napuMsakaM gehe' (iti medinii)| puraM dhArayati / 'dhRJ dhAraNe' | 'khecchaakRtptivrnnaayaa'|| (bhvA0 u0 a0)| svArthaNyantaH / 'saMjJAyAM bhRtRvR-' (3 / 2 / kulastrI kulapAlikA // 7 // 46) iti khac / 'khaci havaH' (6 / 4 / 94) / gaurAdiH | kuleti // kulapAlikA strI / shaakpaarthivaadiH| (vA0 (4 / 1 / 41) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / halantAt 'igupa-. | 2 / 1 / 78) // (1) // * // kulaM pAlayati / 'pAla rakSaNe' (cu. dhAt kiH' iti mukuttH| tanna / dharatehalantatvegupadhatvayo p.se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / khArthe kan (5 / 3 / 75) rabhAvAt // (2) // * // dve 'putrAdimatyAH sdhvaayaaH|| | // (2)* // dve 'vyabhicAravAraNena kRtkulrkssaayaaH|| kanyA kumArI 1-'haTTacandraH' iti vA pAThaH // 2-puraM dharati / 'aca ' (u04|139) / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) dhAtvakAralopa keti // kanati / kanyate vA / 'kanI dIptau' (bhvA0pa0 mumAgamau / puraMbhihasvAntApi / tathA ca 'tau snAtakairvandhumatA ca | se0)| adhyAdiH (u0 4 / 112) / 'kanyA nAryA kumAryA rAjJA puraMpribhizca kramazaH prayuktam' iti raghuH-iti mukuttH|| ca rAzyauSadhivizeSayoH' iti haimH| 'kanyA kumArikAnAryoM Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 amrkossH| [dvitIyaM kANDam rauSadhirAzibhedayoH' (iti medinii)|| (1) // * // kmyte| zatrantAt-' DIpi (4 / 1 / 15) yuvatizabdAdvA 'sarvato'ktina'kamu kAntau' (bhvA0 A0 se.)| 'kameH kiduccopadhAyAH' rthAt' (ga0 4 / 1 / 15) iti GISA gatArthatvAt / ujvala(u0 3 / 138) ityAran / 'vayasi prathame' (4 / 1 / 20) iti dattAdiSUktasUtrAbhAvAcca / strIsAmAnye'pyayam / 'pramadA ceti chIp / pUrvatra tu n| 'kanyAyAH kanIna ca' (4 / 1 / 116) vijJeyA yuvatistu tathA smRtA' iti bhAguriH // (2) // // dve iti liGgAt / yadvA,-kumArayati / 'kumAra krIDAyAm' (cu0 | 'madhyamavayasi vrtmaanaayaaH|| u0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / kutsito mAro'syA vaa| samAH snuSAjanIvadhvaH 'kumAraH syAcchuke skande yuvarAje'zvavArake / bAlake varuNa- | drau nA na dvayorjAtyakAJcane' (iti medinii)| 'kumArI samA iti // snauti / 'snu prasravaNe' (a0pa0 se.)| rAmataruNInavamAlyornadIbhidi / kanyAparAjitAgaurIjambUdvIpeSu | 'nuvRzcikRtyRSibhyaH kit' (u0 3 / 66) iti saH // (1) ca smRtA' iti vizvaH / ('jambUdvIpavibhAge ca' iti haimaH) // // // jAyate vaMzo'syAm / 'janighasibhyAmiNa' (u0 4/(2) // * // dve 'prathamavayaskakanyAyAH // 130) / 'janivadhyozca' (7 // 3 // 35) iti na vRddhiH / 'kRdi-' gaurI tu mgnikaanaagtaartvaa| | (ga. 4 / 1 / 45) iti vA GIS / 'jano loke jagadbhede pRthagaurIti // guuyte| 'gul zabde' (bhvA0 A0 a0) gjane / janI snuSAvanitayoH' iti haimH| 'janI sImantinI 'RjendrA- ( u0 2 / 28) ityAdinA rannanto nipAtitaH / vadhvorutpattAvauSadhIbhidi' (iti medinii)||(2) // // vahati / gIrAditvAt (4 / 1 / 41) DI / 'gorI tvasaMjAtarajaH 'vaho dhazca' (u0 1 / 83) ityuuH| 'vadhUH patnyAM snuSAnAryoH kanyAzaMkarabhAryayoH / rocanIrajanIpiGgApriyaMguvasudhAmu ca / / spRkAsArivayorapi / navapariNItAyAM ca' iti haimaH // (3) ApagAyA vizeSe'pi yAdasAMpatiyoSiti' ( iti medinI) // * // trINi 'putrbhaaryaayaaH|| (1) // // nejate sma / 'oNajI jIDe' (tu. A0 se.)|| ciraNTI tu suvaasinii| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'oditazca' (8 / 2 / 45) iti natvam / khArthe kan (5 / 3 / 75) / 'nagnikA tu kumAryA syAt cireti // cireNATati pitRgehAdbhartRgeham / ac (3|pumaan kSapaNabandinoH' (iti medinii)|| (2) // // anAgata- | 1 / 14) pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'vayasyacarame' (vA. mArtavaM rajo'syAH ||(3)||||triinni 'adRssttrjskaayaaH|| 4 / 1 / 20) iti ThIp // * // carati / bAhulakAdaNTa pratyaye | 'caraNTI' ityeke ||*-cirinnoti / ciraNTI |-iti syAnmadhyamA dRSTarajAH khAmI / tatra 'ciri hiMsAyAm' (khA0pa0 se0) iti dhAtuH; syAditi // bAlyayauvanayormadhye bhavA / 'madhyAnmaH' (4/ pRSodarAdiH / ciriNTI tu suvAsinyAM syAdvitIyavayaHstri38) tayormadhye mA zobhA yasyAm , vaa| 'madhyamo madhya | yAm' (iti medinii)|| (1) // * // su atIva vasati pitRje'nyavat / pumAn khare madhyadeze'pyavalagne tu na striyAm / striyAM dRSTarajonAryAM karNikAGgulibhedayoH / tryakSaracchandasi gRhe tacchIlA / 'supyajAtI-' (3 / 2 / 78) iti NiniH // 2 // 'khavAsinI' ityapi paatthH| kheSu pitrAdiSu vastuM zIlatathA' (iti medinii)|| (1) // * // dRSTaM rajo yasyAH , yayA, masyAH / 'svavAsinyAM ciriNTI syAdvitIyavayasi striyAm' vA // (2) // // dve 'prthmpraaptrjoyogaayaaH|| iti rudraH // (2) // * // dve. 'prAptayauvanAyAH pitRgehataruNI yuvatiH same // 8 // teti // tarati / 'tR plavanataraNayoH' (bhvA0pa0 se.)| 'tro razca lo vA' ( u0 3.54) ityunan / 'vayasi-41 (icchAvatI kAmukA syAt 20) iti DI / 'nanajIkak-'(vA0 4 / 1 / 15) iti vA / __ iccheti // icchA'styasyAH / matup (5 / 2 / 94) // icchAta // icchA'ra 'taruNI talanIti ca' iti zabdabhedaH / ('talanaH pavane (1) // * // kaamyte| 'kamu kAntau' (bhvA0 A0 se.)| yUni yuvatyAM talunI smRtA' iti medinI) // (1) // // 'laSapatapada-' (3 / 2 / 154) ityukaJ / 'kAmukAH kamaneyauti / 'yu mizraNe' (a0 pa0 a0)| 'kaninyuvRSi-' (u0 1 / 156) iti kanin / 'yUnastiH ' (4 / 1 / 77) / yattu- 1-pitRkulasnehAccira miTati gacchati / 'ciram' ityupapade 'iTa 'yauteH katiH' iti katipratyayAntAt pAkSike DISi (ga. 4- gatau' ityata 'igupadha-' iti ke pRSodarAditvAccirAkAranAze ikaa1|45) 'yuvatI'-iti mukuTo vyAcakhyau / tanna / yauteH | rasya viparyaye makArasya parasavarNatve 'vayasi prathame DIpi ciriNTI' -iti mukuTaH / haimastu svopazanAmamAlAvyAkhyAyAm-ciriH 1-mukuTastu-lajate / 'olajI vIDe' (tu0 u0 se0) / sautraH svAdiH / ciriNoti ciriNTI / 'DiNTazcar ca vA' iti saadhuH| pRSodarAditvAdAde tvam / kecinu 'nolajI' iti tavargapaJcamAdi / 'cariNTI' ityapi / 'ciraNTI' ityamaraH / 'caraNTI' ityanyepaThanti-ityAha // / iti proktavAn / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 207 S 'zokapAdape cAtimuktake' (iti medinI) // (2) // * // dve (7) // // pAMzu pApamastyasyAH / 'khamukha-' (vA0 5|2|'dhnaadiicchaayuktaayaaH' 'yabhanAdIcchAvatyAH' vA // 107) iti raH / kapilakAdiH (vA0 8 / 2 / 18) sidhmAdivRSasyantI tu kAmukI // 9 // tvAt (5 / 2 / 97) / laj vaa| pAMzu lAti vA / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // (8) // 2 // aSTau 'asatyA ' vaSeti // 'vRSo naro vRSaH kAlaH' itynekaarthmnyjrii| | 'svairiNyAH ' // vRSaM nara zukralaM vecchtyaatmnH| 'supa AtmanaH kyac' (3 / azizvI zizunA vinaa| 18) / 'azvakSIra-' (71 / 51) ityatra 'azvavRSayomaithune __ azIti // na zizuryasyAH / 'sakhyazizvI-' (4 / 1 / 62) cchAyAm' iti vacanAdasuka / laTaH zatA (3 / 2 / 124) / 'ugitazca' (811 / 6) iti kIpa / 'AcchInadyornum' (11180) // iti sAdhuH // (1) // // ekam 'apatyarahitAyAH' // (1) // // 'jAnapada-' (4 / 1 / 42) iti GIS / kaamukii|| avIrA niSpatisutA (2) // 1 // dve 'maithunecchAvatyAH ' // . avIti // vIrayati / 'vIra vikrAntI' (cu0 u0 se.)| kAntArthinI tu yA yAti saMketaM saabhisaarikaa|| ac (3 / 1 / 134) 'patiputravatI vIrA' iti nAmamAlA / vIrAyA bhinnA // (1) // * // 'ptiputrrhitaayaaH'|| kAnteti // abhisarati / "sR gato' (bhvA0pa0 a0) vizvastA vidhave same // 11 // vula (3 / 1 / 133) // (1) // // eka 'bhatricchayA ratisthAnaM gacchantyAH // vizveti // viphalaM zvasiti sma / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| AgamazAsanasyAnityatvAnneda / 'vizvasto puMzcalI carSaNI bandhakyasatI kulaTetvarI // 10 // jAtivizvAse vizvastA vidhavAstriyAm' iti medinI // (1) khairiNI pAMzulA ca syAt // * // vigato dhavo'syAH / / (2) * 'vizvastAvidhave puMzcalIti // puMso bhartuH sakAzAccalati puruSAmsaraM | tulye vizastApatinI ca sA' iti vAcaspatiH // // dve gacchati / 'cala gatau' (bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / | "rnnddaayaaH|| 134) / gaurAdiH (4|1|41)|-pumaaNsN vRttAcAlayati Ali: sakhI vayasyA ca cyAvayati / karmaNyaNantAnDIp (4|1|15)-iti mukuTaH / ___Aliriti // Alayati / 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0 tanna / 'cala kampane' ityanena kampanAdanyatra mittvAvidhAnAdRddhi pa0 se.)| Nic (3 / 1 / 26) / 'aca i:' (u0 4.139) / prasajJAt / saMjJApUrvakatvaM vA vRddheH // (1) ||*||-krssti | bAhulakAdiN-iti mukuTo vyarthaH / 'Ali: sakhI setumnH| 'kRSa vilekhane' (bhvA0 50 a0)| 'kRSerAdezca caH rAlirAlirAvaliriSyate' iti zAzvataH // (1) // * // samAnaM (2 / 104) ityaniH-iti khAmI ||AUM||'dhrssnnii' iti | khyAyate janaiH / 'samAne khyaH sa codAttaH' (u0 4 / 137) vA pAThaH / dharSayati / 'jidhRSA prAgalbhye' (khA. pa0 se.)| | itIN Dit samAnasya sa ca / 'sakhyazizvI-' (4 / 1 / 62) iti lyuTa (313 / 113) / "dharSaNaM syAtparibhave rate'satyAM GIS / 'sakhA mitre sahAye nA vayasyAyAM sakhI matA' (iti tu dharSaNI' (iti medinii)||*|| "dharSiNI' iti kvacit medinI) // (2) // * // vayasA tulyaa| 'nauvayodharma-' (4/pAThaH / 'AvazyakA-' (3 / 3 / 170) iti NiniH // (2) 4 / 91) iti yat // (3) * // trINi 'sakhyA : // // // badhnAti mano'tra / 'bandha bandhane' (kyA0 pa0 a0)| bul ( 3 / 1 / 133) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / ('bandhakaH pativatnI sabhartRkA / sthAdvinimaye puMzcalyAM syAcca bandhakI' iti medinii)|| (3) patIti // ptirstysyaaH| matup (5 / 2 / 94) / 'ant|||| satyAH bhinnA // (4) // * // aTati / 'aTa gatau rvatpativatornuka' (4 / 1 / 32) iti sAdhuH // (1) // * // saha (bhvA0 50 se.)| ac (3 / 1 / 134) / 'kulaM janapade bhartA'sti / 'natazca' (5 / 4 / 153) iti kap // (2) // * // dve gehe' iti vishvH| kulasya attaa| zakandhvAdiH (vA0 6.1/- "jIvadbharTakAyAH // 94) / 'kulaTA manaHzilAyAM nepAlyAmapi yoSiti' (iti vRddhA palikkI medinii)|| (5) // * // eti tacchIlA 'iNnaji- ( 3 / 2 / - vRddhati // vardhate sma 'vRdhu vRddho' (bhvA0 A0 se.)| 163) iti varap / 'TiDDA-' (4 / 1 / 15) iti DIpa / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'vRddho jIrNa prabuddhe jhe satyA pAthaka krUrakamANa ca triSu (zata mAdanA) / (6) triSu klIbaM tu zailaje' (iti medinii)|| (1) // * plit|||| khayA, icchayA khena svAtanyeNa, vA IrituM shiilmsyaaH|| | mastyasyAH / ac (5 / 2 / 127) / 'asitapalitayoH pratiSedhaH' 'Ira gatau' (a0 A0 se.)| 'supi- (3 / 2 / 78) iti NiniH / 'svAdI reriNoH' (vA0 6 / 189) iti vRddhiH // 1-bhASye tvamin vArtike pAMzuzabdapATho nopalabhyate // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 amrkossH| [dvitIyaM kANDa wwwwwwwwwwwww 'chandasi nameke' (vA0 4 / 1 / 39) / nAntatvAt (4 / 1 / 5) | AcAryAnI tu puyoge DIp // (2) // * // dve 'pakkakezyA ' // Aceti // AcAryasya strii| 'indravaruNa-' (4 / 1 / 49) prajJA tu prAjJI iti GISAnuko / 'AcAryAdaNatvaM ca' (vA0 411 / 49) iti prakSeti // prajAnAti / 'Atazyopasarge' (3 / 1 / 136) NatvAbhAvaH // (1) // // ekam 'AcAryabhAryAyAH' / iti kaH / 'prazastu paNDite vAcyaliGgo buddhau tu yoSiti' // syA(1) // * // prajJAdyaN (5 / 4 / 38) vA // (2) // // dve 'svayaM syAditi // arthasya strii| 'puMyogAt-' (4 / 1 / 48) iti jnyaacyaa'|| GIS // (1) // * // ekaM 'vaizyapalyA anyajAtIyAyA prAjJA tu dhImatI // 12 // agi prAkSeti // prajJA'styasyAH / 'prajJAzraddhA-' (5 / 2 / 101) kSatriyI tthaa| iti NaH // (1) // * // dhIrastyasyAH / matup (5 / 2 / 94) // kSeti // evam / kSatriyasya strI // (1) // // ekam (2) // // dve 'prazastabuddheH' // 'anyajAtIyAyA api kSatriyapatnyAH // zUdrI zUdrasya bhAryA syAt upAdhyAyAnyupAdhyAyI zuddhIti // zUdrasya strii| 'puMyogA-' (4 / 1 / 48) iti upeti // upAdhyAyasya strii| 'mAtulopAdhyAya-' (vA. GIS // (1) // * // ekaM bhinnajAtIyAyA api 'zUdra 4 / 1 / 49) ThISAnuko / (1) // // (2) // // dve 'vidyopbhaaryaayaaH|| deSTrabhAryAyAH' // zUdrA tajAtireva ca / poTA strIpuMsalakSaNA // 15 // zUdreti // 'zudrA cAmahatpUrvA jAtiH' (vA0 4 / 1 / 4) poTeti // poTayati / 'puTa bhAsane' curAdiH / ac (3.. iti TAp // (1) // // ekamanyabhAryAyA api 'zUdrajAtI-| 11134)-puTati / 'puTa saMzleSaNe' (tu. e. se.)| yaayaaH|| ac (3 / 1 / 134)- iti svAmi-mukuTau / tanna / puTeH kuTAdiAbhIrI tu mahAzUdrI jAtipuMyogayoH samA // 13 // svAdguNAbhAvaprasaGgAt // (2) // // eka 'strIpuMsayoH stanaAbhIti // AbhIrasya strI, tajjAtIyA vA / 'puMyo shmshvaadicihnyuktaayaaH'|| gAt-' (4 / 1 / 48) iti 'jAte:-' (4 / 1 / 63) iti ca nItImA DhIS // (1) // // evaM mahAzadI // * // yA tu mahatI shudraa| | vIti // vIraH ptirsyaaH| 'nityaM sapanyAdiSu' (41. tatra 'mahAzuddhA' ityeva // (2) // // dve 'AbhIryAH // | 35) iti sAdhuH // (1) // * // vIrasya bhAryA // (2) ||||dve aryANI svayamaryA syAt | 'vIrasya bhAryAyAH // ayati // khayaM puMyogaM vinA jAtimAtre / 'aryakSatriyAbhyAM vIramAtA tu viirsuuH| vA' (vA0 4 / 1 / 49) iti khArthe DISAnuko // (1) // // (2) vIrameti // vIrasya mAtA // (1) // * vIraM suute| ||||dve 'vaishyjaatiiyaayaaH|| 'pUG prANigarbhavimocane' (a0 A0 se0) 'satsUdviSa-' (3|2|ksstriyaa kSatriyANyapi / 61) iti kvip // (2) // // dve 'vIrasya maatri'|| - kSatriyeti // evam // (1) // * // (2) // // dve 'kSatriya- jAtApatyA prajAtA ca prasUtA ca prasUtikA // 16 // jaatiiyaayaaH|| jAteti // jaatmptymsyaaH|| (1) // // prajAyate sma / upAdhyAyApyupAdhyAyI antarbhAvitaNyartho'tra janiH / 'galyA -' (3 / 4 / 72) iti upeti // upetyAdhIyate'syAH / 'iDazca' (3 / 3 / 21) / ktaH // (2) // * // prAsaviSTa / ssaaktH| prAgvat // (3) // 1 // ityatra 'apAdAne striyAmupasaMkhyAnaM tadantAca vA koS' iti | svArtha kan (5 / 3 / 75) 'sUtikAputrikA-' (vA0 7 // 3 // 45) (vArtikena) ghaJ // (1) // * // (2)||||dve "svayaM vidyo- itItvaM vA / 'prasUtaM kusume klIbaM triSu saMjAtasUnayoH' (iti pdeshinyaaH|| medinii)| (4) // // catvAri 'prsuutaayaaH|| sthAdAcAryApi ca svtH||14|| strI nagnikA koTavI syAt syAditi // aH caryate / 'cara gatau' (bhvA0pa0 se.)| strIti // najate sma / 'olajI vIDe' (tu. A0 se.)| 'RhalorNyat' (3 / 1 / 128) // (1) // // ekaM 'svayaMmatra- 'gatyarthA- (3 / 4 / 72) iti ktH| 'moditazca' ( 8 / 2 / 45) vyAkhyAcyA | iti natvam / khArthe kan (5 / 3 / 75) // 'nagno bandikSapaNayoH Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 209 pusi, triSu vivAsasi' (iti medinI) // (1) // * // koTa- vArastrI gaNikA vezyA rUpAjIvA nam / 'kuTa kauTilye' (tu. 50 se.)| ghaJ ( 3 / 3 / 18) / vAreti // vArasya vRndasya strI, sAdhAraNatvAt // (1) koTaM vAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH| gaurAdiH // * // gaNaH samUho'styasyAH / bhartRtvena / Than (5 / 2 / 115) // (11)||||'kottttvii' ipti pAThe 'kuTTa chedane' (cu. gaNayati / 'gaNa saMkhyAne' (cu0 u0 se.)| vul ( 3|1|p.se.)| bAhulakAdguNaH // (2) // * // dve 'nagnAyAH // 133 ) vA // (2)||*||'vesho vezyAgRhe gRhe / nepathye ca' dUtIsaMcArike sme| (iti medinii)| vezena nepathyena zobhate / 'kamevezAdyat' itIti // davati / 'du gau' (bhvA0pa0 a0)| dunoti| (5 / 1 / 100) / veze vezyAvATe bhavA vA / 'digAdibhyo yat' (4 / 3 / 54) vezaH pravezo'styasyAH / 'anyebhyo'pi-' (vA0 'dudu upatApe' (khA0pa0 a0) vaa| 'dutanibhyAM dIrghazca' | ( 42114) vazaH 5 / 4 / 120) iti yab vaa| 'vezyaM vezyAgRhe klIbaM gANa(u0 3 / 90) iti ktaH / gorAdiH (4 / 1 / 41) / ydvaa,-duuyte| 'dUG paritApe' (di. A0 se.)| ktic (3 / 3 / 174) / kAyAM tu yoSiti' (iti medinii)||*|| 'veSyA' iti mUrdhanyadUyante'nayA vaa| bAhulakAt tin / 'kRt-' (ga0 4 / 1 / madhyapATho'pi / veveSTi / 'viSla vyAptau' (ju0 u0 a0)| 45) iti vA GIS / gaurAdiH (4 / 1 / 41) vA // (1) // // | adhyAdiH (u0 4 / 112) // (3) // * // rUpamAjIvo'syAH // saMcarati / saMcArayati, vA / 'cara gatau' (bhvA0pa0 se.)| (4) // * // catvAra "vazyAyAH // bul (3 / 1 / 133) 'saMcArikA tu yugale kuTTanIghrANayorapi' atha sA jnaiH| iti vizva-medinyau // (2) // // dve 'dUtyAH ' // satkRtA vAramukhyA syAt | kAtyAyanyardhavRddhA yA kaSAyavasanAdhavA // 17 // atheti // vAre vezyAvRnde mukhyA // (1) // * // ekam 'janaiH satkRtavezyAyAH // keti // katasyApatyam / 'gargAdibhyo yaJ' (4111105) / kuTTanI zaMbhalI same // 19 // 'sarvatra lohitaadi-(4|1|18) iti SphaH / RSipatnIsadRzatvAt / 'kAtyAyano vararucau vizeSe ca muneH pumAn / / kuTTeti // kuTTayati / 'kuTTa chedane' (cu. pa0 se.)| kaSAyavastravidhavArdhajaratyubhayoH striyAm' (iti medinI) // lyuTa (3 / 3 / 113) // (1) // * // zaM sukhaM bhlte| 'bhala pari(5) // // eka 'vizeSaNatrayavatyAH // bhASaNe' (bhvA0 A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'zAlUkaM zaMbhalIzalalazuSka-' iti zamedAttAlasairaMdhI paravezmasthA svavazA shilpkaarikaa| vyAdiH // // saM bhlte| iti (saMbhalI) dantyAdirapi // sAyiti // sIraM dharati / 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 u0 a0)| (2)||||dve 'paranArI puMsA saMyojayinyAH ' // mUlavibhuz2AdikaH ( vA0 3 / 2 / 5) bAhulakAnmuk / sIraMdhrasye vipraznikA tvIkSaNikA daivajJA yam / 'tasyedam' (4 / 3 / 121) ityaN / zilpakaraNAt karSakastrIva / yadvA, khairaM svAcchandyaM dharati / prAgvat kaH / pRSoda vipreti // vividhaH prazno'styasyAH / Than (5 / 2 / 115) // rAdiH (6 / 3 / 109) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'sairaMdhrI (1) // * // zubhAzubhayorIkSaNamastyasyAH 1 / Than (5 / 2 / 115) // paravezmasthazilpakRtvavazastriyAm' iti dantyAdau rabhasaH / (2) // * // daivaM zubhAzubhaM jAnAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) catuHSaSTikalAbhijJA zIlarUpAdisevinI / prasAdhanopacArajJA iti kH| 'davajJA gaNaka pumAn / davazekSANakAra sairaMdhI parikIrtitA' iti kaatyH| ('sairiMdhrI' iti) (iti medinii)|| (3) // // trINi 'lakSaNAdinA zabhAikAramadhyapAThe pRSodarAditvaM (6 / 3 / 109) bodhyam // (1) zume jaantyaa'|| 3 // eka 'vizeSaNatrayavatyAH // atha rjsvlaa| masino syAdavRddhA yA preSyAntaHpuracAriNI // 18 // strIdharmiNyavirAtreyI malinI puSpavatyapi // 20 // asIti // sinoti / 'SiJ bandhane (khA0 u0 a0)| RtumatyapyudakyApi 'ajidhRtibhyaH ktaH' (u0 3189) / yadvA,-sIyate sma / ktaH / atheti // rajo'styasyAH / 'rajaHkRSyA-' (5 / 2 / 112) (12 / 102) 'yatisyatimAsthAmitti kiti' (74 / 40) itI- iti valac / 'tasau matvartha' (1 / 4 / 19) iti bhatvAnna rutvam // tvam / sitA shuklkeshaa| tdbhinnaa| 'chandasi kameke' (vA0 (1) // * // strIdharmo rjo'stysyaaH| iniH (5 / 2 / 115) // 39) iti tasya kaH / nAntatvAnDIp (4 / 15) / dve (2) // // avati lajjayA / 'ava rakSaNAdau' (bhvA0pa0 vAkye ('asinyantaHpurapreSyA' iti haimAt)-ityeke // se0)| 'avitRstRtantribhya I:' (u03|158)||*|| 'aviM 'asiktikA syAdavRddhA yA preSyAntaHpuroSitA' iti kAtyaH // strIdharmiNI vidyAt' iti kAtyAt (aviH) hrakhAntApi / () // // ekaM 'kRssnnkeshaaditrivishessnnaayaa|| 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / 118) // (3) // * // atrerapatyam / amara. 27 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 amarakoSaH / 'itazcAninaH' (4 / 1 / 122 ) iti Dhak / AtreyIvAgamyatvAt / 'Atreyo munirAtreyI puSpavatyAM saridbhidi' iti haimaH // (4) // * // malamastyasyAH / iniH ( 5 / 2 / 115 ) / ' malinaM kRSNadoSayoH / malinI rajakhalAyAm' iti haimaH // ( 5 // * // puSpaM rajo'styasyAH / matup ( 5/2/94 ) // ( 6 ) // * // RturastyasyAH / matup (5 / 2 / 94) // ( 7 ) // * // udakamarhati / 'saMjJAyAm' ( ) iti yat // ( 8 ) // * // aSTau 'raja ) khalAyAH // / syAdvajaH puSpamArtavam syAditi // rajyate'nena / 'bhUrakSibhyAM kit' ( u0 4)216) ityasun / 'rajaH klIbaM guNAntare / Artave ca parAge ca reNumAtre ca dRzyate' ( iti medinI ) // (1) // * // puSpyate / 'puSpa vikasane' ( di0 pa0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / 'puSpaM vikAsikusumastrIrajaHsu napuMsakam ' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // Rtureva / prjnyaadynn| (5 / 4 / 38) 'Artava strIraje puSpe klIbaM syAdRtuje triSu' (iti medinI ) // (3) // * // ( trINi 'strIpuSpasya' ) // zraddhAlu dahadavatI zreti // zraddhatte tcchiilaa| 'spRhigRhi - ' ( 3 / 2 / 158) ityAluc / 'zraddhAludahadinyAM strI zraddhAyukta ca vAcyavat' ( iti medinI // (1) // * // dohadaM garbhiNyabhilASo'styasyAH / matup ( 5 / 2 / 94) // (2) // * // dve ( garbhavazAt) 'abhilASavizeSavatyAH ' // [ dvitIyaM kANDam ' ( vA0 4 |2| 40 ) // (1) // * // garbhiNInAM samUhaH / 'bhikSAdibhyo'N' (4/2/38 ) 'bhasyADhe taddhite' ( vA0 6 / 3 / 35) iti puMvadbhAvaH / ' nastaddhite' ( 6 / 4 / 144 ) iti Terlope prApte inaNyanapatye' ( 6 |4|164 ) iti prakRtibhAvaH // (1) // * // yuvatInAM samUhaH / 'bhikSAdibhyo'N' (4/2/38 ) / ' bhasyAde taddhite' ( vA0 6 / 3 / 35 ) iti puMvadbhAvaH / yauteH zatrantAt 'ugitazca' (4 / 1 / 6 ) iti Gayanto yuvatI zabdo'yam / 'yUnastiH' (4/1/77 ) iti tyantasya tu aNi ( 4/2/37 ) vivakSite puMvadbhAve ( vA0 6 / 3 / 35) 'an' (6 / 4 / 167 ) iti prakRtibhAve ca 'yauvanam' ityeva rUpam / na ca - bhikSAdiSu ( 4 / 2 / 38 ) 'yuvati' zabdapAThasAmarthyAnna puMvattvam / anyA puMvadbhAvena tairnivRttAvanudAttAditvAbhAvAt 'aJaH' (4/2/44 ) aprAptau 'tasya samUhaH' ( 4 / 2 / 37 ) ityaNi siddhe bhikSAdipAThavaiyarthyAt -- iti vAcyam / bhikSAdiSu 'yuvati' zabdapAThasya ( 'bhikSAdiSu yuvatigrahaNAnarthakyaM puMvadbhAvasya siddhatvAtpratyayavidhau' ityAdigranthena ) bhASye (4/2/38 ) pratyAkhyAnAt / etena - 'yuvatyA apuMvat' iti gaNapAThAt - iti svAmI - yuvatI zabdasya bhikSAdiSu pAThAGgIkArakRto matabhedaH - iti mukuTazca pratyuktaH // (1) // * // ekaikam ' samUhasya' // punarbhUrdidhiSUrUDhA dviH niSkalA vigatArtavA // 21 // nIti // 'kalaM zukre triSvajIrNe nAvyaktamadhuradhvanau' ( iti medinI ) / kalAnniSkrAntA / 'nirAdayaH kAntAdyarthe' ( vA0 2 / 2 / 18 ) iti samAsaH / nirgataM kalaM zukramasyA vA "niSkalaM tu kalAzUnye naSTavIrye tu vAcyavat' (iti medinI ) // (1) // * // vigatamArtavaM rajo'syAH // ( 2 ) // * // dve 'rajohInAyAH ' // / punariti // punarbhavati saMskRtA / kvip ( 3 / 2 / 76 ) // (1) // * // dadhAti pApam / 'DudhAJ dhAraNapoSaNayoH' (ju0 u0 a0 ) / dhiSyate / 'dhiSa zabde' ( ju0 pa0 se 0 ) / syati / ' So'ntakarmaNi' (di0pa0 a0 ) / prAgvat // (2) // * // 'andUdRmbhU--' (u0 1 / 93 ) iti sAdhuH / yadvA, -didhiM dhairya dvau vArau UDhA / 'dvitricaturbhyaH suc' ( 5|4|18 ) 'akSatA ca kSatA caiva punarbhUH saMskRtA puna:' ( yAjJavalkyaH 1 / 67 ) // * // dve 'dvivAraM vRtAyAH ' // tasyA didhiSUH patiH / teti // tasyA didhiSvAH / didhiSUmAtmana icchati / 'supa AtmanaH kyac' (3 / 1 / 8) / kvip ( 3 / 2 / 178) / 'punabhUpatiruktazca punarbhUrdidhiSUstathA' ityeSo'pyUdanta - iti khAmI // // mukuTastu (didhiSum ) hasvamAha bAhulakAt // (1) // * // ekam 'hyUDhApatyuH // ApannasattvA syAhurviNyantarvatnI ca garbhiNI | Apeti // ApannaH sattvo janturanayA, asyAM vA // (1) // * // 'gurustriliGkSayAM mahati durjarAlaghunorapi' ( iti medinI ) / gururdurjaro'laghurvA garbho'styasyAH / brahmAdIniH (5 / 2 / 116) / saMjJApUrvakatvAnna guNaH (6 / 4 / 146) / yadvA, - garvati / 'garverata ucca' (u0 2 / 54 ) itInan / gaurAdiH (4|1|41) // (2) // * // antarastyasyAM garbhaH / ' antarvatpativatormuk' (4/1/32) iti sAdhuH // (3) // * // garbho'styasyAH / iniH (5/2/115) // (4) // * // catvAri 'garbhiNyAH ' // gaNikAdestu gANikyaM gArbhiNaM yauvataM gaNe // 22 // geti // gaNikAnAM samUhaH / 'gaNikAyAzca yaJ vAcyaH' | pradhAnabhAryasya' // manustu --'jyeSThAyAM yadyanUDhAyAM kanyAyAmuhyate'nujA / sA cAgredidhiSUjJeyA pUrvA tu didhiSUrmatA' ( ) ityAha // sa tu dvijo'gredidhiSUH saiva yasya kuTumbinI // 23 // pratirUpako nipAtaH / samAsAntavidheranityatvAnna kap (5/4/sa iti // agre pradhAnaM didhiSUryasya / 'a' iti vibhakti153) // (1) // * // dvijaH kSatriyAdirapi / 'didhiSUH parapUrvAgredidhiSUstatpuraMdhikaH' iti nAmamAlA // * // ekaM 'punarbhU Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] kAnInaH kanyakAjAtaH sutaH kAnIti // kanyAyA apatyam / 'kanyAyAH kanIna ca' ( 4|1|116 ) ityaN / 'kAnInaH kanyakAsute / karNe vyAse iti hemacandraH // (1) // // kanyakayA jAtaH // ( 2 ) // * // dve 'anUDhApatyasya' // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 211 Dhuk / aGgahInA zIlahInA hi kSudrA // (1) // * // ( 2 ) // * // dve 'satyA bhikSArthaM gehaM gehamaTantyAH putrasya ' // AtmajastanayaH sUnuH sutaH putraH Atmeti // Atmano dehAjAtaH / 'paJcamyAm -' (312198) iti Da: // (1) // // tanoti kulam / tanyate vA / atha subhagAsutaH / 'tanu vistAre' ( tu0 u0 se0 ) / 'valimalitanibhyaH kayan' ( u0 4 / 99 ) // ( 2 ) // * // sUyate / 'SaD prANi prasave' ( di0 A0 se0) / 'suvaH kit' (u0 3 / 35 ) iti nuH / 'sUnuH putre'nuje'rke nA' ( iti medinI ) // ( 3 ) // * // sUyate sma / 'Su prasave' (bhvA0 pa0 a0 ) / ktaH (3121102 ) :suvati iti khAmI / tanna / dIrghazravaNaprasaGgAt / tasyAprAptezva | sutastu pArthive putre, rUyapatye tu sutA smRtA' ( iti medinI ) // (4) // // punAti pUyate vA / 'pUJ pavane' (kyA 0 u0 se0 ) / 'puvo hakhazca' ( u0 4 / 165 ) iti kraH / yadvApunnarakAntrAyate / 'supi-' ( 3 / 2 / 4) iti kaH / ' punnAmno narakA yasmAt pitaraM trAyate sutaH / tasmAt 'putra' iti proktaH svayameva svayaMbhuvA' (manuH 9 / 138 ) // ( 5 ) // // paJca 'putrasya ' // striyAM tvamI // 27 // saubhAgineyaH atheti // subhagAyAH sutaH // (1) // // subhagAyA apatyam / 'kalyANyAdInAminaG' ( 4 / 1 / 126 ) iti Dhak / 'hRdbhaga- ( 7|3|19) ityubhayapadavRddhiH // ( 2 ) // * // dve 'subhagAputrasya' // syAtpArastraiNeyastu parastriyAH // 24 // syAditi // parastriyA apatyam / prAgvat / ' anuzati kAdInAM ca' (7 / 3 / 20) ityubhayapadavRddhiH // (1) // * // ekaM 'parabhAryAputrasya ' // paitRSvaseyaH syAt paitRSvastrIyazca pitRSvasuH / sutaH triti // pitRSvasurapatyam / 'Dhaki lopa:' ( 4 / 1 / 133) // (1) // * // 'pitRSvasuzchaN' (4 / 1 / 132 ) // ( 2 ) // * // dve 'pitRSvasuH sutasya' // mAtRSvasuzcaivam mAtriti // mAtRSvasurapatyam / 'mAtRSvasuzca' ( 4111134) iti prAgvat / (mAtRSvaseyaH / mAtRSvasrIyaH) // (1) // * // ( 2 ) // * // dve 'mAtRSvasuH sutasya' // vaimatreyo vimAtRjaH // 25 // vaimeti // viruddhA maataa| 'prAdayo gatA-' ( vA0 211118) iti samAsaH / vimAturapatyam / zubhrAditvAt (4/1/123) Dhak // (1) // * // vimAturjAtaH / ' paJcamyAmajAtI' (3 / 2 / 98) iti DaH // (2) // * // dve 'aparamAtRsutasya' // atha vAndhakineyaH syAdvandhulazcAsatIsutaH / kaulaTeyaH kaulaTeraH AhurduhitaraM sarve striyAmiti // amI AtmajAyAH striyAM vartamAnAH santo duhitaraM vadanti zArGgaravAditvAt (4 / 1 / 73) hIni 'putrI' / -- gaurAdau (4 / 1 / 41) 'putrI' - iti khAminaH pramAdaH / 'sutA tu duhitA putrI' iti trikANDazeSaH // ( 5 ) // * // dagdha 'duha prapUraNe' (a0 u0 a0 ) / dahati / 'daha bhasmIkaraNe' (bhvA0 pa0 a0 ) / 'napneSTR ' ( u0 2 / 95 ) iti sAdhu / svasrAditvAt (4 / 1 / 10) na GIp ( 4 / 1 / 5 ) // ( 6 ) // * // apatyaM tokaM tayoH same / apeti // na patanti pitaro'nena / 'patlR gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAdyaH / anyAdiH ( u0 4 / 112) vA // (1) // * // tauti / 'tuH' sautro hiMsAvRttipUrtiSu / bAhulakAt kaH / 'tokaM saMtAnasutayo:' iti haimaH // ( 2 ) // * // tayostanayaduhitroH / same = samAnaliGge // svajAte tvaurasorasyau atheti // bandhakyA apatyam / 'kalyANyAdInAmina' (4 / 1 / 126) iti Dhak // (1) // * // bandhUn lAti // (2) // * // asatyAH sutaH // ( 3 ) // * // kuTalAyA apatyam / 'strIbhyo Dhak'' (4 / 1 / 120) // (4) // * // kSudrAbhyo vA' (4 / 1 / 131 ) iti Dhak // ( 5 ) // * // yattu - 'kulaTAyA vA' (4 / 1 / 127 ) iti Dhak -- iti mukuTaH / tanna / anenenabo vikalpanAt // * // pazca 'kuTalAyAH putrasya' // bhikSukI tu satI yadi // 26 // tadA kaulaTineyo'syAH kaulaTeyo'pi cAtmajaH / bhIti // kuTalAyA apatyam / 'kulaTAyA vA' (4 / 1 / 127) 'itInaG vA / 'strIbhyo Dhak' (4 / 1 / 120 ) / kSudrAtvAbhAvAnna / sveti / 'uro vakSasi ca zreSThe' ( iti medinI ) / urasA nirmitaH / ' uraso'N ca' ( 414194 ) ityaN // (1) // * // cAdyat // (2) // * // svaismAjjAtaH, iti kuNDagolakA divAraNam // * // dve 'svasmAjAtasya putrasya' // 1 - svasmAtsvapANigRhItyAM jAtaH / tathA ca manuH - 'svakSetre saMskRtAyAM tu svayamutpAdayeddhi yam / tamaurasaM vijAnIyAt putraM prAthamakalpikam ' ( 9 | 116 ) iti / nAtaH parabhAryAyAM svajanye'tivyAptiH / ata evAbhipretya mUlakRtApi 'svIyAyAm' iti 'svakIyaH' iti ca parityajya 'svAbhyAM jAte' ityarthakamevoktam // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 amrkossH| [dvitIyaM kANDam tAtastu janakaH pitA // 28 // | bhAryAstu bhrAtRvargasya yAtaraH syuH parasparam / tAteti // tanoti / 'dutanibhyAM dIrghazca' (u0 39.) meti // yatate / 'yatI prayatne' (bhvA0 A0 se.) / iti ktaH / 'anudAtta-' (6 / 4 / 37) iti nalopaH / tAta- | 'yatevRddhizca' (u0 3 / 97) ityan // (1) // * // ekam 'parapalitajartusUratAH' iti tanoteH ktaH, nalopadI ca-iti! sparaM bhraatRbhaaryaannaam|| mukuTastu cintyaH / tAdRzasUtrAbhAvAt / 'tAto'nukampye prajAvatI bhrAtRjAyA pitari' iti hemacandraH // (1) // // janayati / Nvul (3 / 11- preti // prajA'styasyAH / matup (5 / 2 / 94) / yttu133)| 'janivadhyozca' ( // 3 // 35) iti na vRddhiH / 'janakaH jAyAyAM pravizya punaH punarjAyate / 'upasarge ca saMjJAyAm pitRbhUpayoH' iti haimaH // (2) // * // pAti / 'naptaneSTa-' / (3 / 2 / 99) iti DaH / prajaH patistadyogAt matup (5 / 2 / 94) (u0 2 / 95) iti sAdhuH |-'pitraadyH' iti tRc itvaM ca 'zarAdInAM ca' (6 / 3 / 120) iti dIrghaH-iti mukuttH| -iti subhuutiH| tanna / tAdRzasUtrAbhAvAt // (3) // * // tanna / 'prajaH' ityasya saMjJAtvenAprasiddhatvAt / asmaduktarItyA trINi 'pituH' // nirvAhenoktakalpanAyA vyarthatvAcca // (1) // // zrAturjAyA / janayitrI prasUrmAtA jananI | (2) // // dve 'bhrAtRpalyA // janeti // janayati / tRc (3 / 1 / 133) / 'Rnnebhyo DIp' | mAtulAnI tu mAtulI // 30 // (4 / 1 / 5) // * // antarbhAvitaNyarthAt 'janitrI' // (1) meti // mAtulasya strii| 'puMyogAt-' (11 / 48) iti // * // prasUyate / 'satsUdviSa-' (2061) iti kvipa // (2) kIS / 'mAtulopAdhyAya-' ityAnug vA // (1) // // (2) // // manyate / 'mAna pUjAyAm' (bhvA0 A0 se.) mAti // // dve 'mAtulamAryAyAH // vaa| mAti garbho'syAM vA / 'mA mAne' (a0pa0 a0)| patipatyoH prasUH zvazrUH 'naptanetR-' (u0 2095) iti sAdhuH / 'mAtA gaurdurgA peti // patyurmAtA patnyAH zvazrUH / panyA mAtA patyuH jananI mhii| 'mAtarazca brahmANyAdyAH' iti haimaH / / (3)* // zvazrUH / zvazurasya strI / zvazurasyokArAkAralopazca' ityU / janayati / 'kRtyalyuTaH-' (3 / 3 / 113) iti lyuT // (4) puMyogalakSaNaGISo'pavAdaH // (1) // * // ekam 'zvazvAH // // * // catvAri 'jananyAH // zvazurastu pitA tyoH| bhaginI svsaa| zveti // tayoH patipatnyoH pitA parasparaM shvshurH| '' meti // bhagaM kalyANaM yatno vA icchA vaa'stysyaaH| iniH | iti Azcarye pUjAyAM vA / zu Azu aznute, azyate vA / (5 / 2 / 115) // (1) // * // sunu asyati, asyate vA / 'asu 'aza vyAptI saMghAte ca' (khA0 A0 se.)| 'zAvazerAptI kSepaNe (di0pa0 se.)| 'sAvaseH' (u0 2196) Rn / (u0 1 / 44) ityuran / dvitAlavyaH zvazrUH zizuzvazuraH' iti (2) // // dve 'khsuH|| zabhedAt // (1) // // ekam 'zvazurasya' // nanandA tu vasA patyuH piturdhAtA pitRvyaH syAt | pitriti // 'pitRnyamAtula-' (4 // 2 // 36) iti nipAnaneti // na nandati-na tuSyati / 'na nandayati bhrAtRjA- | titaH // (1) // // (2) // * // dve 'pitRvyasya' // yAm' iti vA / 'naji ca nandeH' (u0 2198) iti Rn // * // kecit pUrvasUtrAt (u0 2197) vRddhigrahaNamanuvartayanti / mAturdhAtA tu mAtulaH // 31 // 'nanandA tu khasA patyunanAndA nandinI ca sA' iti | meti // ('pitRvyamAtula-' (4 / 2 / 36) iti nipaatitH|) rbhsH|-'nji ca nanderdIrghazca'-iti mukuTaH / tanna / 'mAtulo madanaDhume / dhattUre'hivrIhibhidoH pituH zAle'pi ujjvaladattAdAvabhAvAt // (1) // 1 // ekaM 'bhartRbhaginyAH // iti haimaH // (1) // 1 // (2) // // dve 'mAtulasya' // naptrI pautrI sutAtmajA // 29 // | zyAlAH syurdhAtaraH pattyAH nptriiti|| na patanti pitaro'nena / 'naptaneSTa-' (u. zyati // zyAyate / 'zyaiG gatau' (bhvA0 A0 a0)| 2 / 95) iti saadhuH| 'Rnnebhyo DIpa' (4 / 15) / 'naptA, | | bAhulakAtkAlan |-ucchissttmdhuprkvaacii 'zyA' zabdaH / naptrI ca pautrikA' iti rabhasaH // (1) // * // putrasya putryA zyAM laati| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH-iti mukuTaH zvApatyam / 'anuSyAnantarye bidAdibhyo'' (4.11104) dibhyA'J (4 / 1 / 104) 1-etacca vacanaM 'zvazuraH zvazvA' (1 / 2 / 71) iti nirdezasi* // (2) // // sutasya sutAyAzcAtmajA // (3) // // trINi ddhArthakathanaparam-iti manoramA // 2-mukuTAdibhistu-ekam 'sutakanyakayorapatyasya // | ityuktam // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6] vyAkhyAsudhAkhyanyAkhyAsametaH / 213 ||*-syaamyti / 'syama vitarke' curaadiH| ac (3 / 1 / - puruSo'sya / 'jyotirjanapada-' (6 / 3 / 85) iti samAnasya sH|| 134) pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) masya laH-iti khaamii| (2) // // dve 'saptapuruSAvadhizAtiSu // 'sthAlasAlasamasUrasUrayaH' iti sabhedAddantyAdiH |-syaal | samAnodaryasodaryasagaryasahajAH smaaH| vita-iti mukuTasya pramAdaH / syAla dhAtorabhAvAt // (1) sameti // samAna udare zayitaH / 'samAnodare zayitaH' // // patyuH zyAlAH syuH // * // ekam 'pakSIbhrAtuH // (44108) iti yat // (1) // * // vibhASodare' (6 / 3 / svAmino detRdevrii| 88) iti samAnasya vA sH| 'sodarAdyaH' (4 / 4 / 109) / kheti // patyuotA patyAH / dIvyati / 'divekraH (2) // * // samAne garbhe bhvH| 'sgrbhsyuuth-(4|4|114) ( u0 2199) // (1) // * // devte| 'deva devane' (bhvA0 iti yat / 'sagarbha' iti nirdeshaatsH| yadvA,-saha tulye garbhe A0 se.) 'artikamibhrami- (u0 31132) ityamaraH // kukSI bhavaH / "saha sAkalyasAdRzyayogapadyasamRddhiSu' iti (2) // // 'devRdevaradevAnaH' iti zabdArNavaH // // dve | vizvaH // (3) // * // saha tulya udare jAtaH / 'anyeSvapi'patyuH kaniSThabhrAtuH' iti khaamii| jyeSThastu zvazura eveti (3 / 3 / 101) iti DaH // (4) // * // saha udareNa vartate / subhUtyAdayaH // 'vopasarjanasya' (6 / 3182) iti sH| 'sodaraH' 'sahodaraH'. khatrIyo bhAgineyaH syAt cAtra / ('bhrAtA tu syAtsahodaraH / samAnodaryasodarya sagar2yAsahajA api / sodarazca' iti naammaalaa)|-shsy kheti // svasurapatyam / 'khasuzchaH' (4 / 1 / 143) // (1) sonyatarasyAma' iti pAkSike sabhAve-iti mukuTazcintyaH, // // bhaginyA apatyam / 'strIbhyo Dhak' (4 / 1 / 120) // (2) tAdRzasUtrAbhAvAt // // catvAri 'ekodrotpnnbhraatH|| // // dve 'bhginiisutsy|| sagotrabAndhavajJAtibandhusvasvajanAH smaaH||34|| jAmAtA duhituH ptiH||32|| seti // samAnaM gotraM kulamasya / 'jyotirjanapada-' (6|3|jeti // jAyAM mimiite| minoti, vaa| 'mAl mAne 85) iti saH // (1) // * // badhnAti / 'bandha bandhane' (ju0 A0 a0) 'Dumin prakSepaNe' (khA0 u0 a0) vaa| 'naptaneSTa-' (u0 2 / 95) iti sAdhuH // (1) // * // 'vibhASA (tryA0 pa0 a0)| 'zasvasnihi-' (u0 110) inyuH / khasapatyoH' (6224) iti vAluk // (2) // 4 // dve | prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) vaa| 'bAndhavo bandhumitrayoH' iti 'jAmAtuH // haimaH // (2) // * // 'bandhurmAtRbAndhavayoH' iti haimaH // (4) // // jAnAni / ktic ( 3 / 3 / 174) / jJAyate vA / tin pitAmahaH pitRpitA (3 / 3 / 94) / ('jJAtistAtasagotrayoH' iti medinii)|| (3) piteti // pituH pitA // (2) // // 'mAtRpitRbhyAM // vanati / 'khana zabde' (bhvA0 pa0 se.)| 'anyepitari DAmahac' 'mAtari picca' (vA0 4 / 2 / 36) / "pitA- bhyo'pi-' (vA0 3 / 3 / 101) iti DaH // (5) // // kha mahaH padmayonau janake janakasya ca' iti haimaH // (1) // // dve | AtmIyazcAsau janazca // (6)* // SaT 'sagotrasya' // 'pitAmahasya // zAteyaM bandhutA teSAM kramAdbhAvasamUhayoH / tatpitA prpitaamhH| jheti // jnyaaterbhaavH| 'kapijJAlyorDak' (5 / 1 / 127) // taditi // tasya pitAmahasya pitaa| prakarSeNa pitAmahaH / / (1) // * // bandhUnAM samUhaH / 'grAmajanabandhubhyastal' (4 // 2 // 43) 'prAdayo gatA-(vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH // (1) // // | // (2) // // ekaikam 'jJAtisamUhasya' // ekam 'prapitAmahasya // dhavaH priyaH patirbhartA mAturmAtAmahAdyevam dheti // dhavati, dhUyate, vaa| 'dhUJ kampane' (cu0 u0 meti // mAtuH pitari DAmahac (vA0 4 / 2 / 36) / se.)| 'AvRSAdA' (cu0 gaNa0) iti vA Nic / ac (3|prkRsstto mAtAmahaH (prmaataamhH)|| (1) // * // ekaikam 1134) / ghaJ (3 / 3 / 19) vaa| saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH / 'maataamhsy'|| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) vaa| 'dhavaH pumAnnare dhUrte patyau sapiNDAstu snaamyH||33||| vRkSAntare'pi ca' (iti medinI) // (1) // * // prINAti / seti // samAnaH piNDo deho mUlapuruSo nirvApyo vA'sya / / 'prIJ tarpaNe' (tryA0 u0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) 'vAnyasminsapiNDe-' (4 / 1 / 165) ityAdinirdezAt samAnasya | 1-ktinaH striyAM vidhAnena strIliGgatvApattyA 'svasvaparyAyeSvanu- sH| yadA,-saha piNDena vartate / 'sapiNDatA tu puruSe saptame ktAnAM indro na kRtaH' iti pratijJAnurodhAt 'zAti'zabdasya dvandvAnupavinivartate (manuH 5 / 60) // (1) // * // samAno nAbhirmUla-pattiH / atotra ktinna sNgtH| Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 amrkossH| [dvitIyaM kANDam iti kH| 'priyo vRddhyoSadhau hRdye dhave' iti haimaH // (2)| 'abhyarhitaM ca' (vA0 2 / 2 / 34) iti mAtuH pUrvanipAtaH // (9) // * // pAti / 'pA rakSaNe' (a0pa0 a0) / 'pAteDatiH' | // * 'pitA mAtrA' (1 / 270) ityekazeSo vA / / (2) // 5 // (u0 4.57) // (3) // * // bibharti / 'DubhRJ dhAraNapoSa- | 'mAtarapitarAvudIcAm' (6 / 3 / 32) iti mAturakuntAdezo vA // NayoH' (ju0 u0 se.)| tRca (3 / 1 / 133) // (4) // *|| (3) // // trINi 'mAtApitroH // catvAri 'ptyuH|| | zvazrUzvazurau zvazurau jArastUpapatiH samau // 35 // zveti // zvazrUzca zvazurazca // (1) // * // 'zvazuraH zvazvA' jeti // jArayati / 'jaSa vayohAnau' (bhvA0 pa0 se.) (12 / 71) ityekazeSo vA // (2) // // dve 'sahoktayoH 'dArajArau kartari Niluk ca' (vA0 3 / 3 / 20) iti ghny| shvshruushvshuryo|| yattu-jIryate'nena / karaNe ghaJ (3 / 3 / 19) iti-mukuTaH / putrau putrazca duhitA ca // 37 // tanna / 'ajabbhyAm-' (vA0 3 / 3 / 126) iti vArtikaviro- | dhAt / 'jArastUpapatau jArauSadhIbhidi' iti haimaH // (1) putrAviti // putrazca duhitA ca / 'bhrAtRputrau-' (1 / 2 / 68) // * // upamitaH patyA / 'avAdayaH kruSTAdyarthe tRtIyayA' (vA / ityekazeSaH // (1) // * // 'putrakanyayoH ' ekam // 2 / 2 / 18) iti smaasH| upasRSTA patiranena vA / 'prAdibhyo daMpatI jaMpatI jAyApatI bhAryApatI ca to| dhAtujasya vAcyo vA cottarapadalopazca' (vA0 2 / 2 / 24) iti daMpeti // jAyA ca patizca / rAjadantAdi( 2||2||31)smaasH // (2) // // dve 'mukhyAdanyasya bhartuH // gaNe pAThAjAyAzabdasya 'dam' 'jam' bhAvo vA nipAtyate // amRte jArajaH kuNDaH 'dArAH puMsi bahutve ca daM kalatre napuMsakam' ityamaramAlA // amriti // jArAjjAtaH / kuNDyate kulamanena / 'kuDi daahe'| 'palyAM jaM damaliGgatve' iti naamprpnycH|| (1) // // (2) // * // (bhvA0 A0 se.)| ghaJ ( 3 / 3 / 19) / 'kuNDamanyAlaye (3) // * // bhAryA ca patizca // (4) // // 'tau ityanena mAnabhede devajalAzaye / kuNDI kamaNDalo, jArA(pativatnIsute | pura | puMstvamuktam' / 'zAlmalI maithilI maitrI daMpatI jaMpatI ca sA' pumAn / piThare tu na nA' iti medinI )sute pumAn' / sutAyAM | iti vAcaspatI strItvamapyuktam // // catvAri 'jaayaaptyoH|| tu jAtilakSaNaH (4 / 1 / 63) GIS bhavatyeva // (1) // // ekam | garbhAzayo jarAyuH syAt 'jIvati patyo jaarjaatsy|| garneti // garbha Azete atra / 'puMsi-' (3 / 3 / 118) mRte bhartari golkH|| iti ghH|| (2) // // jarAmeti / 'kiMjarayoH zriNaH' (u. mriti // 'jArajaH' ityeva / gujyte| 'guDa rakSAyAm (tu. 14) iti buNa // (1) // // dve 'grbhvessttncrmnnH|| 50 se.) ghaJ (3 / 3 / 19) / khArthe kan (5 / 4 / 5) / ulvaM ca kalalo'striyAm // 38 // 'golako vidhavApuDhe jArAt, syAnmaNike guDe' (iti medinii)| // (1) // * // ekaM 'vidhavAyAM jaarjaatsy|| ulvamiti // ullIyate 'lIG zleSaNe' (di. A0 a0)| 'ulvAdayazca' (u0 4 / 95) iti saadhuH| yadvA,-olati, bhrAtrIyo bhrAtRjaH ulyate, vA / 'ula' sautro daahe| valyate vaa| 'vala prANane' bhrAtrIti // bhrAturapatyam / 'bhrAturvyacca' (4 / 1 / 144) iti (bhvA0pa0 se.) prAgvat // (1) // 4 // kalyate / 'kala cakArAcchaH // (1) // // bhraaturjaatH| GaH (3 / 2 / 98) // (2) saMkhyAne (cu0 u0 se.) / 'vRSAdibhyazcit' (u0 11106) // * // dve 'bhrAtRputrasya' / iti kalaH // (2) // // dve 'shukrshonnitsNpaatsy| bhrAtRbhaginyau bhrAtarAvubhau // 36 // catvAri garbhaveSTanasya-ityanye // bhrAviti // bhrAtA ca bhaginI ca // (1) // // bhraajte| sUtimAso vaijananaH 'bhrAja dIptau' (bhvA0 A0 se.)| 'naptaneSTa- (u0 2 / 95) sviti // sUteH prasavasya mAsaH // (1) // * // vijAyateiti saadhuH| yattu-bibharti / "pitrAdayaH' iti tRc / bhrAde- 'smin / 'karaNA-' (33 / 117) iti lyutt| vijanana eva / shshc-iti-bhraajte| 'svasrAdayaH' iti Rn / jasya tatve- prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) yadvA,-vijananasya garbhamocanasyAyam / iti ca mukuTenoktam / tadupekSyam / apANinIyatvAt / svasA 'tasyedam (4 / 3 / 120) ityaN / 'navame dazame vApi prabalai: ca bhrAtA ca 'bhrAtRputrau khasRduhitRbhyAm' (1 / 2 / 68) ityeka- suutimaarutaiH| niHsAryate bANa iva jantuzchidreNa satvaraH' ( ) zeSaH // (2) // // dve 'bhrAtRbhaginyoH ' // // (2) // * // dve 'prasavamAsasya // mAtApitarau pitarau mAtarapitarau prsuujnyitaarau| garbho bhrUNa imo smau|| meti // mAtA ca pitA ca / 'AnakRto dvandve' (6 / 3 / 25) / / garbha iti // gIryate udgIryate zabdyate / vaa| 'gR nigaraNe' Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 215 (tu0pa0 se.) 'gR zabde' (tryA0 pa0 se.) vaa| 'arti- 'vRddhAcca' (vA0 4 / 2 / 39) iti vuny| bhAvakarmaNostu manogRbhyAM bhan' (u0 3 / 152) / 'garbho bhrUNe'rbhake kukSau saMdhau | jJAditvAt (5 / 1 / 133) vuJ / apizabdAdRddhatve'pi / panasakaNTake' iti vizva-medinyau // (1) // // bhrUNyate / bhraNa vArdhakazabdAt caturvarNAditvAt (vA. 5 / 1 / 124) svArthe AzAvizaGkayoH' (cu. A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / pyatri 'vArdhakyam' api| 'vArdhakaM vRddhasaMghAte vRddhatve 'bhrUNaH strIgarbhaDimbhayoH' (iti medinI) // (2) // // dve vRddhakarmaNi' iti vizvaH // (2) // * // dve 'vRddhasamUhasya' // 'kukssisthgrbhsy|| palitaM jarasA zauklayaM kezAdau tRtIyA prakRtiH zaNDhaH klIvaH paNDo napuMsakam 39 peti // phalati / phalanam , vA / 'phala niSpattau', 'jiphalA tRtIyeti // strIpuMsAvapekSya tRtIyA prakRtiH-tRtIyaH vizaraNe' vA (bhvA0pa0 se.)| 'loSTapalito' (u. prkaarH| asamastametat // // samAse tu 'tRtIyaprakRtiH // 3 // 92) iti sAdhuH / yadvA,-palati sm| 'pala gatau (bhvA0 (1) // * // zAmyati / 'zamu upazame' (di0 pa0 se.)| pa0 se0)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| palanaM vaa| 'zamerDaH' ( u0 1 / 99) / 'klIbaM zaNDhazca kakSukI' iti tAla- | 'napuMsake bhAve ktaH' (3 / 3 / 114) 'palitaM zailaje tApe vyAdau rabhasaH / 'zaNDhaH syAtpuMsi gopatau / AkRSTANDe | kezapAke ca kardame' (iti medinI) // (1) // * // AdinA varSavare tRtIyaprakRtAvapi' (iti medinI) ('zaNDazaNDhau tu | lomazmazruNoH // * // ekam 'jarayA shuklsy|| sauvidau / vandhyapuMsIvare klIbe' iti haimaH) // (2) // 1 // virasA jraa| kliibte| 'klI adhArye' (bhvA0 A0 se.) / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'astrI napuMsake klIva vAcyaliGga vIti // visrasyate'nayA 'sraMsu adhaHpatane' (bhvA0 A0 stvavikrama' iti rudraH // (3) // * // pnnddte| 'paDi gatau' | | se0) bhidAdyaG (3 / 3 / 104) (1) // // jIryate'nayA / (bhvA0 A0 se.)| ac (3 / 11134) / yadvA,-paNate / | 'jRS vayohAnau' (di0 pa0 se.) "SidbhidAdibhyo' (3|'pnn vyavahAre stutau ca' (bhvA0 A0 se.)| 'mantADDaH' 3 / 104) / yadvA,-jaraNam / bhAve'G (3 / 3 / 104) / 'Rda(u0 1114) // "paNDaH SaNDhe, dhiyi strI syAt (iti zo'Di guNaH' (7 / 4 / 16) // (2) // 1 // dve 'jarAyAH // medinI) // (4) * 'na strI na pumAn' ityasya napuMsaka syAduttAnazayA DimbhA stanapA ca stanaMdhayI // 4 // bhAvo 'nabhrAT-' (6 / 3 / 75) ityatra nipAtanAt / 'sa napuM- syAditi // uttAnA zete / 'uttAnAdiSu kartRSu' (vA. sako bhavet' ( ) iti 'bhAdhyAtpuMsyapyayam' // (5) // // 3 / 2 / 15) ityac // (1) // * // Dimbhayati / 'Dibhi saMghe' paJca 'napuMsakasya // curAdiH / ac (3 / 1 / 134) Dimbhya te vA / ghaJ (3 / 3 / 19) zizutvaM zaizavaM vAlyam | ac (3 / 3 / 56) vaa| 'Dimbho'pi bAlize bAle' (iti zizciti // zizorbhAvaH / 'tasya bhAvastvatalau' (5 / 1 / | medinii)|| (2) // * // stanau pibati / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 119) / 'A ca tvAt' (5 / 1 / 120) iti vA tvaH // (1). 3) iti kH|-'supi- (3 / 3 / 4) iti yogavibhAgAtkaH iti svAmi-mukuTau cintyau / / (3) // * // stanaM dhayati / 'dheTa // 5 // 'igantAca laghupUrvot' (5 / 1 / 131) ityaN // (2) // // bAlasya bhAvaH / brAhmaNAditvAt (5 / 1 / 124) dhyaJ // (3) pAne' (bhvA0pa0 a0)| 'nAsikAstanayoH-' (3 / 2 / 11) * // trINi 'baalytve|| iti khaz / dheTaSTittvAt (4 / 1 / 15) DIp // (4) // eSu | triliGgatA / 'triSu jarAvarAH' iti vakSyamANatvAt / strIliGga___ tAruNyaM yauvanaM sme| nirdezaH strIpratyayapradarzanArthaH // * // catvAri 'atibAliteti // taruNasya bhAvaH / SyaJ (5 / 1 / 124) // (1)| kaayaaH|| // // yUno bhAvaH / 'hAyanAntayuvAdibhyo'N' (5 / 11130) / 'an' (6 / 4 / 167) iti prakRtibhAvaH // (2) // * // dve bAlastu syAnmANavakaH 'taarunnysy|| bAla iti // balyate, balate, vaa| 'bala saMcalane' (bhvA0 syAtsthAviraM tu vRddhatvam A0 se.) ghaJ (3 / 3 / 19) / jvalAdi (3 / 1 / 140) syAditi // sthavirasya bhaavH| karma vA / yuvAditvAt No vA / 'baalo'jnye'shvebhpucchyoH| zizau hIverakacayorvAlA tu truTiyoSitoH / bAlI bhUSAntare meghau' iti haimaH // (5 / 1 / 139) aN // (1) // * // vRddhasya bhAvaH / tvaH (5 / 1 / (1) // * // manorayam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaNa / 120) // (2) // // dve 'vRddhatvasya // 'brAhmaNamANava- (4 / 2 / 42) iti nipAtanANNatvam / 'alpe' vRddhasaMghe'pi vArdhakam // 40 // (5 / 3 / 85) iti kan / 'hArabhede mANavako bAle kupuruSevRddhati // vRddhAnAM saMghaH // (1) // * // vRddhAnAM smuuhH| 'pi ca' iti rabhasaH // (2) // // dve 'bAlasya // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 [dvitIyaM kANDam amrkossH| vayasthastaruNo yuvaa|| 99) iti DaH // (5) // * // paJca 'knisstthbhraatuH|| vayeti // 'vayaH pakSiNi bAlyAdau vayo yauvanamAtrake' amAMso durbalazchAtaH / iti vishvH| vayasi tiSThati / 'supi- (3 / 2 / 4) iti yoga ameti // na alpaM mAMsamasya alpArthe naJ // (1) // 4 // vibhAgAt kaH // (1) // * // tarati / 'tR plavanataraNayoH' duSTaM balamasya // (2) // * // chyati sm| 'cho chedane (di. (bhvA0pa0 se.)'no rasya lo vA' (u0 3154) ityunn| pa0 a0)| 'gatyarthA- (3 / 4 / 72) iti ktH| chAyate sma 'taruNaM kubjapuSpe nA rucake yUni tu triSu' iti vizvaH vA / ktaH (3 / 2 / 102) / 'zAcchoranyatarasyAm' (7 // 4 // 41) // (2) // * // yauti| 'yu mizraNe' (a0pa0 se.)| 'kaninyuvRSi-' itvam ||1||'shaatH' iti vA pAThaH / tatra 'zaiG gatau' (bhvA0 (u0 11156) iti kanin // (3) // * // trINi 'yuunH|| A0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'durbale nizite syAtA pravayAH sthaviro vRddho jIno jIrNo jarannapi // 42 // zitazAtAvimau triSu' iti tAlavyAdau rabhasaH // (3) // 1 // praat|| pragata vayA'sya // (1) // * // tiSThati / Aja trINi "niblsy|| zizira-(u0 1153) iti nipaatH|-'sthiraadyH' iti kiran-iti mukuTastvapANinIyaH // (2) // // vardhate sma / blvaanmaaNsloN'slH| 'vRdhu vRddhau' (bhvA0 A0 se.)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) baleti // balamasyAsti / matupa (5 / 2 / 94) // (1) iti ktH| 'vRddhaH prAjJe ca sthavire vRddhaM zaileyaruDayoH' iti // // mAMsamastyasya / sidhmAdilac (5 / 2 / 97) / (2) // // haimaH // (3) // // jinAti sm| prAgvat taH (3 / 4 / 72) / aMso'syAsti / 'vatsAMsAbhyAM kAmabale' (5 / 2 / 98) iti 'grhijyaa-(6|1|16) iti saMprasAraNam / 'halaH' (6 / 4 / 2) lac // (3) // // trINi 'blvtH|| iti dIrghaH / 'lvAdibhyazca' (8 / 2 / 44) iti natvam // (4) tundilastundikastundI bRhatkukSiH piciNDilaH 44 // // jIryati sm| 'jaS vayohAnau' (di0pa0 se.) / 'gatyarthA- (3 / 4 / 72) iti ktH| ('jIrNa paripakkapurANayoH' | viti // atizayitaM tundamudaramasya / 'jundAdilacca' iti medinii)|| (5) // * // 'jIryateratRn' (3 / 2 / 104) // (paaraa117)| cAdAnaThanA / 'tAndabhaH' iti pATha tu (6) // * // SaT 'vRddhasya' // 'tundibalivaTerbhaH' (4 / 2 / 139) // (1) // * // (2) // 5 // varSIyAdazamI jyAyAn (3) // 4 // bRhat kukSirasya // (4) // // atizayitaM pici. veti // atizayena vRddhH| 'dvivacana-' (5 / 3 / 55) itI NDamudaramasya / picchAditvAt (5 / 2 / 108) ilac // (5) // // yasun / 'priyasthira- (6 / 4 / 157) iti varSAdezaH // (1) paJca 'sthuulodrsy|| // // dazamo'vasthA vizeSo'syAsti / 'vayasi pUraNAt' (5 / - avaTITo'vanATazcAvabhraTo mtnaasike| 2 / 130) itIniH // (2) // * // atizayena vRddhaH / 'vRddhasya ___aveti // avanamanaM nAsikAyAH / 'nate nAsikAyAH ca' (5 / 3 / 62) iti jyAdezaH / 'jyAdAdIyasaH' (6 / 4 / 160)| saMjJAyAM TITakanATabhraTacaH' (paa2|31)| avaTITam , avaityAtvam // (3) // // trINi 'ativRddhasya // nATam , avabhraTam , ca-nAsikAyA ntmstysyaaH| arshpuurvjstvgriyo'grjH| Adyaca (5 / 2 / 127) / avaTITA, avanATA, avabhraTA, pUrveti // pUrvasminkAle jAtaH / 'saptamyAM janerDaH' (3 / - ca nAsikA'styasya puruSasya / arzaAdyac (5 / 2 / 127) // 2 / 97) // (1) // // agre jAtaH / 'agrAdyat' (4 / 4 / 116) (1) // // (2) // * // (3)||triinni 'cipittnaassy'| 'ghacchau ca' (14117) iti ghaH // * // agryAgrIyo ca kezavaH kezikaH kezI // * // kacit 'agrimaH' iti pAThaH / 'agrAdipazcADimac' (vA0 4 / 3 / 23) // (2) // // agre jAtaH / DaH (31- kezeti // prazastAH kezA yasya / 'kezAdvo'nyatarasyAm' 95) // (3) // * // trINi 'prshmjaatsy|| | (5 / 2 / 109) // (1) // // pakSe iniThanau (5 / 2 / 115) jaghanyaje syuH kaniSThayavIyo'varajAnujAH // 43 // (2) // * // (3) // * // trINi 'prazastakezasya' sthUla jagheti // jaghanye'varakAle jAtaH / DaH (3 / 2 / 97) // | kezasya vA // (1) // * // atizayena yuvA / 'atizAyane tamabiSThanau' (5/ balino balibhaH samau // 45 // 3155) / 'yuvAlpayoH kannanyatarasyAm' (5 / 3 / 64) ||AUM|| balIti // balistvaksaMkoco'syAsti / pAmAditvAnaH 'dvivacana- (5 / 3 / 57) itIyasuni 'kanIyAn' api // (2) // * // pakSe 'sthUladUra-' (6 / 4 / 156) iti yaNAdilopa 1-zo iti dhAtostUcitam / ata eva zitazAtayoH svara guNau // (3) // * // avarasmin kAle jAtaH / DaH (3 / 2 / sata eva paryAyatvaM saMbhavati / zyaidhAtustu nopalabhyate / 'zyaida 97) // (4) // * // anu pazcAjjAtaH / 'upasagai ca' (3 / 2 / | dhAtau yakArarahitatvakalpanaM vA gurubhUtamapyaGgIkAryam // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 217 (5 / 2 / 100) // (1) // * 'tundibali-' (5 / 2 / 139) iti prjhuHprgtjaanukH| bhH|| (2) u // dve 'shlthcrmvtH|| preti // pragate virale jAnunI yasya / 'prasaMbhyAM jAnuvikalAGgastu pogaNDaH norjuH' (5 / 4 / 129) // (1) // // dve 'vAtAdinA viralavIti // vikalamaGgamasya // (1) // * // pavate, punAti, jAnukasya' // vaa| vica (3 / 2 / 75) / paurgaNDa ekadezo'sya / apakRSTaM gacchati | UrdhvazurUrSajAnuH syAta vA / 'amantADDaH' ( u0 1114) iti gmerddH| pRSodarAdiH | Urveti // Urve jAnunI yasya / 'U dvibhASA' (5 / 4 / (6 / 3 / 109) / 'pogaNDo vikalAGgakaH' iti ratnakoSaH / / | 130) iti juH|| (1) // * // dve 'UrdhvajAnukasya' // 'pogaNDo vikalAGgaH syAt' (iti hlaayudhH)||*|| 'apogaNDaH' iti pAThe nasamAsaH / 'apogaNDastu zizuke saMkSuH sNhtjaanukH||47|| vikalAGge ca bhIruke' iti vizvaH // (2) // * // dve 'vabhAva- | samiti // saMhate jAnunI yasya / prAgvat juH (5 / 4 / 129) nyuunaadhikaanggsy|| / (1) // // dve saMlagnajAnukasya / 'prajuH pragatajAnuH syAt kharbo huskhazca vaamnH| prazo'pyatraiva dRshyte| saMjuH saMhatajAnau ca bhavet saMzo'pi kheti // kharbati / 'kharba gatau' (bhvA0pa0 se0)| ac tatra hi| UrdhvajurUvaMjAnuH syAdajJo'pyUrdhvajAnuke' iti (3 / 11134) / 'kharba saMkhyAntare klIbaM nIci vAmanake triSu' sAhasAGkaH / dve 'saMlagnajAnukasya // ( iti medinI) // (1) // * hasati / hrasyate vA / 'hasa | syAdeDe badhiraH zabde' (bhvA0pa0 se.)| ulvAdiH (u0 4 / 95) 'hasto ___ syAditi // A ilati / 'ila khapne' (tu. 50 nyakharbayostriSu' (iti medinI) // (2) // * // vAmayati / se0)| ac (3 / 1 / 134) / Dalayoraikyam / 'yadvA,-A 'Tuvama udgiraNe' (bhvA0 pa0 se.)| nandyAdilyuH (3 / 1 / sarvata IDyate, ITTe, vA / 'IDa stutau' (a0 A0 se.)| 134) lyuTa (3 / 3 / 114) vA / 'mitAM havaH' (6 / 4 / 92) ghaJ (3 / 3 / 19) / ac (3 / 1 / 134) vA // (1) // // ityatra 'vA cittavirAge' (6491) ityato 'vA'. ityanu badhnAti karNam , badhyate vaa| 'bandha bandhane' (jyA0 50 vartate-iti vRttikRt / 'vAmano nIci kharbe ca triSu puMsi | a0) 'iSimadi-' (u0 1151) iti kirac // (2) // // tu diggje| harAvakoTavRkSe' (iti medinI) / vAmos dve 'zravaNazaktihInasya' // sthAsti / pAmAditvAt (5 / 2 / 100) naH-iti khaamii|striyaaN vAmanI-iti mukuTaH // (3) // * // trINi khrbpuNsH| kune gaDulaH 'hasvasya // . kviti // kau ubjati / 'ubja Arjave' (tu0 pa0 se.)| kharaNAH syAtkharaNasaH ac (3 / 1 / 134) / yadvA,-ku ISadubjamArjavamasya / zakakhareti // kharA tIkSNA nAsikA'sya / 'khurakharAyAM vA ndhvAdiH (vA0 6 / 1 / 94) / 'kubjo vRkSaprabhede nA nyubje nas' (vA0 5 / 4 / 118) // (1) // * // pakSe 'aJ nAsi syAdvAcyaliGgakaH' (iti medinii)|| (1) // // gaDati, gaDyate, kAyAH- (5 / 4 / 118) ityac nasAdezazca / 'pUrvapadAt-' vA / 'gaDa secane' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAduH / gddu(8||4||3) iti Natvam // (2) // * // dve 'tIkSNanAsi rasyAsti / sidhmAditvAt (5 / 2 / 97) lac / 'gaDuH pRSThaguDe ksy|| kubje (iti medinii)| (2)||AUM|| dve 'kulsy|| vigrastu gatanAsike // 46 // kukare kunniH| vigreti // vigatA nAsikA yasya / 'prAdibhyo dhAtu- kuketi // kutsitaH karo'sya // (1) // // kuNati, jasya-' (2 / 2 / 24) iti samAsaH / 'verko vaktavyaH' (vA. kuNyate, vA / 'kuNa zabdopakaraNayoH' (tu. pa0 se.)| 'igu51118) // (1) // * // 'khunI ca' iti zAkaTAyanaH / padhAt kit' (u0 4 / 120) itIn / 'kuNistunnakavRkSe 'khyazca' (vA0 5 / 4 / 118) 'vikhuH' 'vikhaH' 'vikhyaH' / nA kukare tvabhidheyavat' (iti medinI) // * // 'nisargataH 'vipro vikhurvinAsikaH' iti rbhsH| "vinasA hatabAndhavA' | kUANapamupAga Sam| kraNipagupogaNDAH' iti nAmamAlAyAmAryApAThAddI?kAraiti tu Te 'paddannas-' (11 / 63) iti nasa / vigatayA nAsika-| vAnapi // (2) // * // dve 'rogAdinA vakrakarasya' // yopalakSitA ityarthaH // (2) // * // dve 'gtnaasiksy|| | pRzniralpatanau khuraNAH syAtkhuraNasaH priti // spRzati, spRzyate, vA / 'spRza saMsparze' (tu. pa. khureti // khura iva nAsikA'sya / prAgvat // // dve 'pazu- a.)| 'ghRNipRznipArNi-' (u0 4 / 52) iti saadhuH| khursdRshnaasiksy|| | pRcchati, pRcchayate, vA 'praccha jJIpsAyAm' (tu. 50 a0)| amara. 28 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 amrkossH| dvitIyaM kANDa parSati / pRSyate, vA / 'pRSu secane' (bhvA0 pa0 se.) vA // kan // (1) // // tila iva kAlakaH // (2) // * // dve 'deha (1) // * // alpA tanurasya // (2) // * // dve 'alpazarI- sthatilasya // rsy|| anAmayaM syAdArogyam zroNaH paGgo __aneti // AmayasyAbhAvaH / arthAbhAve'vyayIbhAvaH zraviti // zroNati / 'zroNa saMghAte' (bhvA0 pa0 se.)| (21) // (1) // * na rogo'sya / arogasya bhaavH| ac (3 / 1 / 134) / yattu-zRNoti / 'rAsnAdayaH' iti nak | bANAditvAta 141 | brAhmaNAditvAt (5 / 1 / 124) dhyaJ // (2) // * // dve 'rogApratyayAdiH-iti mukuttH| tanna / 'rAsnAdayaH' iti sUtrA bhaavsy|| bhAvAt / nagAdevidhAyakAbhAvAca // (1) // // panate / cikitsA rukprtikriyaa| 'pana stutau' (bhvA0 A0 se.)| bAhulakAd guH / striyAm 'paGgozca' (4 / 1 / 68) ityUG // (2) // * // dve 'jaGghA cikIti // 'kiteAdhipratIkAre' iti san / cikihiinsy|| tsanam / 'a pratyayAt' (3 / 3 / 102) // (1) // * // rujaH pratikriyA nirasanam // (2) // * // dve 'roganivAraNasya' // muNDastu muNDite // 48 // muNDeti // munnddyte| 'muDi khaNDane' (bhvA0pa0 se.)| | meSajauSadhabhaiSajyAnyagado jAyurityapi // 50 // ghaJ ( 3 / 3 / 19) 'muNDo munndditshiirssyoH| rAho daityA- meSeti // bheSayati / 'meSa bhaye' (bhvA0 u0 se.)| ntare' iti haimaH // (1) // * // muNDyate sma / ktaH (3 / 2 / - nnyntH| ac (3 / 1 / 134) / bheSaM rogaM jyti| 'anye101)|| (2) // * // dve 'khaNDitakezasya // bhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / bheSaM jayati vA / valiraH kekare 'jai kSaye' (bhvA0pa0 se.)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti veti // vlte| 'vala saMvaraNe, saMcalane vA' (bhvA0 | kH|-bhissj idam / kH| bhiSaja idam / 'tasyedam' (4 / 3 / 130) ityaN / A0 se.)| bAhulakAt kirac // (1) // * // ke mUrdhni kartu 'anantAvasathetihabheSajAt' (5 / 4 / 23) iti nirdezAdetvamzIlamasya / 'kRto hetu-' (3 / 2 / 20) iti ttH| 'hala- | ityanye // (1) // * // oSadheridam / 'oSadherajAto' (5 / 4. dantAt-' (6 / 3 / 9) ityaluka / (2)||||ttere valirakekarau | 37) ityaN // (2) // * // bheSajameva / 'anantA-' (5|4|iti rabhasaH // * // dve 'netraviyuktasya' // 23) iti jyaH // (3) // * gadaviruddham / na gado'smAt , _khoDe khaJjaH iti vA // (4) // // jayati rogAn / 'ji abhibhave' (bhvA0pa0 a0)| 'kRvApAji-' (u0 11) ityuN // khaviti // khoddti| 'khoDa gatipratighAte' (bhvA0 pa0 (5) // 1 // paJca 'auSadhasya // se0)| ac (3 / 1 / 134) // (1) // * // khajati / 'khaji gativaikalye' (bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) // (2) strA coptaaprogvyaadhigdaamyaaH| // * 'atha khaJjake khoDakhorau' iti rabhasaH // * // dve strIti // rujati deham / 'rujo bhaGge' (tu. pa0 a0)| 'gativikalasya' // kvip ( 3 / 2 / 178) rojanaM vaa| saMpadAdikkip (vA0 3 / 3 / . triSu jraavraaH| | 108) // (1) // // 'igupadha- (3 / 1 / 134) iti kH| triSviti // jarAzabdAdavarA avocInA uttAnazayA-TAp (4|1|4)|bhidaady 3 / 3 / 104 ) vA, rujA tvAma dyAstriliGgAH // yabhaGgayoH' iti haimaH // (2) // // upatApayati / 'tapa dAhe' curaadiH| ac (3 / 1 / 135) / upatapanaM vaa| 'tapa jaDulaH kAlakaH pipluH saMtApe' (bhvA0pa0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'upatApo jeti // jalati / 'jala ghAtane' (bhvA0pa0 se.)| gade tApe' iti haimaH // (3) // * // rujati / 'padaruja-' (3. bAhulakAdulac // // 'jaTulaH' iti mukuttH| 'jaTa saMghAte' | 3 / 16) iti ghaJ / rojanaM vaa| bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / (bhvA0 pa0 se.)|| (1) // * // kAlayati / 'kala kSepe' (4) // * // vividhA Adhayo'smAt / vyAdhAnaM vaa| 'upacurAdiH / Nvul (3 / 1 / 133) // (2) // * // api plavate / sarge ghoH kiH' (3 / 3 / 92) // (5) // * // gadati / ac (3|'mung gatau' (bhvA0 A0 se.)| mitadvAditvAt (vA0 3 / 2 / 1 / 134) / 'gadaH kRSNAnuje roge gadA praharaNAntare' iti 180) dduH| 'vaSTi bhAguriH-' ityllopH|| (3) // * // trINi haimaH // (6) // * // 'ama roge' (bhvA0 pa0 se.)| bhAve 'kRSNavarNadehagatacihnasya' 'lasuna' iti khyAtasya // ghaJ (3 / 3 / 18) / Ama yAntyanena / 'yA prApaNe' (a0 tilkstilkaalkH||49|| pa0 a0)| 'anyebhyo'pi-' (vA. 3 / 2 / 101) iti ddH| tIti // tila iva / 'ive pratikRtI' (5 / 3 / 96) iti / yadvA,-Amayanam anena / 'mI hiMsAyAm' (di. A. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / a0 ) 'erac' ( 3 / 3 / 56 ) | ghaH ( 3 / 3 / 118 ) vA // ( 7 ) oSadhibhede syAdutkRte tvagvivardhane' iti haiH // (1) // * // // * // sapta 'rogasya' // kSayaH zoSazca yakSmA ca kSaya iti // kSayati deham / 'kSi kSaye' ( bhvA0 pa0 bha0 ) antarbhAvitaNyarthaH / ac ( 3 / 1 / 134) / 'kSayo gehe kalpAnte'pacaye ruji' iti haimaH // (1) // // zoSayati / 'zuSa zoSaNe' ( di0 pa0 a0 ) / ac ( 3|1|134 ) / 'zoSaH zoSaNayakSmaNoH' iti haimaH // ( 2 ) // * // yakSayate, yakSyate, vA / 'yakSa pUjAyAm' curAdiH / manin ( u04145 ) // (3) // * // trINi 'rAjayakSmaNaH ' // pratizyAyastu pInasaH // 51 // preti // pratikSaNaM zyAyate / 'iyaiG gatau' ( bhvA0 A0 a0)| 'zyAdvyadhA-' ( 3 / 1 / 141 ) iti NaH // * // pratizyAyate'nayA / 'Atazvopasarge' ( 3 / 3 / 106 ) ityaGi 'pratizyA' api // (1) // * // pInaM syati, sAyati, vA / ' So'ntakarmaNi' ( di0 pa0 a0 ) / 'kSa kSaye' (bhvA0 pa0 a0 ) baa| 'Ato'nupa' (3 / 2 / 3) iti kaH // ( 2 ) // * // 'ApInasaH pratizyA syAt' iti rabhasaH // // dve 'nAsA - rogasya // zrI kSut zrutaM vaH puMsi strIti // kSavaNam / 'kSu zabde' (a0 pa0 se0 ) / saMpadAdiH ( vA0 3 / 3 / 108) // (1) // * // bhAve ktaH (3)3 / 114) // (2) // * // 'Rdorap' ( 3 / 3 / 57 ) // (3) // * // 'triyAM kSut kSetaM haMchikA' iti rabhasaH // * // trINi 'chikAyAH ' // kAsastu kSavathuH pumAn / keti // kAsate'nena / 'kAsR zabdakutsAyAm ' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'halaca' (3 / 3 / 121 ) iti ghaJ / ( 'kAzastRNe rogabhede' iti haimaH / ' vArANasyAM bhavetkAzI kSavathau nA tRNe'striyAm' iti tAlavyAnte rabhasAcca tAlavdAnto'pi ) // (1) // * // kSautyanena / 'TukSu zabde' ( a0 pa0 se0 ) 'dvito'thuc' (3 / 3 / 89) / 'kSavathuH kAse chikkAyAm' iti hemacandraH // ( 2 ) // * // dve 'kAsarogasya' // zophastu zvayathuH zothaH zAviti // zavati / ' zava gatau ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakA phaH / thazca / 'cho:-' ( 6 / 3 / 19 ) ityUT / 'AguNa:' ( 6 / 1 / 87) / saMjJApUrvakatvAt 'etyedha - ' ( 6 / 1 / 89) iti na vRddhiH / yadvA - zavati / 'zu gatau' ) / ' zopha 1 - 'kSucaH kSute rAjikAyAm' ityapi pAThaH / 219 zvayati anena / 'Tuozvi gativRddhyo:' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'dvito'thuc' (3 / 3 / 89) // ( 2 ) // // yattu -- 'zu gatau' / 'yUthAdayazca' - iti mukuTenoktam / tannirmUlam // (3) // * // trINi 'zothasya' // pAdasphoTo vipAdikA // 52 // peti // sphuTanam | 'sphuTa vikasane' ( tu0 pa0 se0 ) / ghaJa ( 3 / 3 / 18 ) pAdasya sphoTaH / pAdau sphoTayati vA / 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1 ) // (1) // * // vipadyate'nayA / 'pada gatau' (di0 A0 a0 ) / ' rogAkhyAyAM Nvul bahulam' (313 / 108) // (2) // * // dve 'pAdasphoTana rogasya // kilAsa sime kIti // kiti / 'kila zvaitya krIDanayo: ' ( tu0 pa0 se0 ) / ' igupadha-' ( 3 / 1 / 135) iti kaH / asyati / 'asu kSepaNe' ( di0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) / kilaM ca tadasaM ca / yadvA, kelanam / bhidAya ( 3 / 3 / 104) | kilamasyati / aN ( 3 / 2 / 1) / kilena zvaityena asati vA / 'asa dIptau' (bhvA0 u0 se0 ) / ac (3 / 1 / 134) // (1) // * // sidhyati / 'Sidhu gatyAm' ' (saMrAddhau)' ( di0 pa0 a0 ) / bAhulakAnmak / yattu -- pAmAditvAnmanin - iti mukuTaH / tanna / pAmAdermanividhAnAbhAvAt / dhAtoH pAmAdipratyayAbhAvAt // ( 2 ) // * // ' pAdasphoTo'tha tvakpuSpI kilAsaM sidhmalIti ca' iti rabhasaH // * // dve 'sehuvA' iti khyaatsy|| kacchAM tu pAma pAmA vicarcikA / keti // kaSati / 'kaSa hiMsAyAm ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'kaSeracha ca' (u0 1 / 84 ) ityUH // (1) // // pAyatyaGgam / 'pai zoSaNe' (bhvA0 pa0 se0 ) / manin ( u0 4 / 145 ) / pAyate deho'smAdvA / 'pA rakSaNe' (a0 pa0 a0 ) / pibati dehaM vA // ( 2 ) // * // striyAM tu 'manaH' ( 4 / 1 / 11 ) iti na GIp / 'DAbubhAbhyAm - ' ( 4 / 1 / 13 ) iti DAba vA // (3) // * // vicarcyate / 'carca adhyayane' ( cu0 u0 se 0 ) / 'rogAkhyAyAM Nvul -' ( 3 / 3 / 108 ) // (4) // * // catvAri 'khasurogasya' // kaNDUH kharjUzca kaNDUyA ka keti // kaNDUyanam / 'kaNDUJ gAnavigharSaNe' vAdiH ) / ' kaNvAdibhyo yak' ( 3 / 1 / 27 ) saMpadAdikkip 1 - saTIka hai mapustake tu nopalabhyate / 2 - 'sidhmaM kilAsaM tvakpuSpaM sidhma' iti haimanAmamAloktanAntasidhmAzabdasya maninamantarA sAdhanAbhAvena tatra maninartham 'pAmAdivanmanin' ityuttamapAThasya saMbhave lekhakapramAdajAtapAThena khaNDanakaraNaM svIyamedhAtizayabodhanAya // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / ( vA0 3 / 3 / 108 ) // (1) // * // 'a pratyayAt ' ( 3 / 3 / - AnAhastu vibandhaH syAt 102 ) // (3) // * // kharjanam / 'kharja mArjane ca / cAyathane ( vA0 pa0 se 0 ) / 'kRSicami - ' ( u0 1180 ) ityUH / 'kharjUH kharjUrIkITakaNDuSu' iti haimaH // ( 2 ) // * // trINi ' gAtravigharSaNasya' // 220 | visphoTaH piTakastriSu // 53 // vIti // visphoTati / 'sphuTir vizaraNe' ( vA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / karaNe ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) vA // (1) // * // pettti| 'piTa zabdasaMghAtayoH' (bhvA0 pa0 se0) kuna ( u0 2 / 32) / 'piTakaH syAttu visphoTe maJjUSAyAmapISyate' iti hemacandraH / striyAM piTakA / kSipakAdiH ( vA0 713 / 45) // * // 'visphoTA viTikA striyAm' ityamaramAlAyAM vakArAdirapi // (2) // * // dve 'phoDA' iti khyAtasya // vraNo'striyAmIrmamaruH klIbe veti // vraNati / ' vraNa zabde' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ac (3 / 1 / 134) / yadvA,-vraNayati / ' vraNa gAtravicUrNane ' ( cu0 u0 se0) / adantaH / ac (3 / 1 / 134) // (1) // * // Ira - yati sukham / 'Ira gatipreraNayo:' ( a0 A0 se0 ) / bAhulakAnman // ( 2 ) // * // iyarti / 'R gatau' (ju0 pa0 a0 ) / 'artipRvapi-' ( u0 2 / 117 ) ityus // (3) // * // trINi 'vraNasya' | nADIvraNaH pumAn / neti // nADyAM vraNaH // (1) // * // ekaM 'sadA galato vraNasya' // koTho maNDalakam kaviti // kuNThati / 'kuThi pratighAte' (bhvA0 pa0 se 0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) / AgamazAstrasyAnityatvAnna num // (1) // * // maNDalamiva / 'ive pratikRtau ' ( 5 / 3 / 93 ) iti kan // (2) // * // dve 'maNDalAkArakuSThasya' // kuSThazvitre / kviti // kuSNAtyaGgam / 'kuSa niSkarSe' (kryA0 pa0 se 0 ) / 'nikuSi-' ( u0 2 / 2) iti kthan / kutsitaM tiSThati vA / 'supi - ' (3 / 2 / 4) iti kaH / ' ambAmba - ' ( 813197 ) iti ssH| 'kuSThaM bheSajarogayoH' iti haimaH // (1) // * // zvetate 'zvitA varNe' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'sphAyitazci- ' ( u0 2113) iti rak // (2) // * // dve 'zvetakuSThasya' // durnAmakArzasI // 54 // duriti // duSTaM nAmAsya / pAparogatvAt / kSubhrAdiH ( 14 // 39) // (1) // * // Rcchati / 'R gatau' ( bhvA0 pa0 a0 ) / 'artervyAdhau zuT ca' ( u0 4 / 196 ) ityan // (2) // * // dve 'gudarogasya arzAkhyasya // [ dvitIyaM kANDam Aneti // Ananam | 'Naha bandhane' ( di0 u0 a0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // (1) // // vibandhanam / 'bandha bandhane' kyA0 pa0 a0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18) // (2) // * // AbhyAM karaNe vA ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) // // dve AdhmAnasya ' malamUtranirodhasya' // ( grahaNI ruk pravAhikA / se0 ) / 'kvatyalyuTaH - ( 3 / 3 / 1 13 ) iti lyuT // (1) // 3 // greti // gRhNAti jaTharAgnim | 'graha upAdAne' ( kyA0 u0 pravahati / Nvul ( 3 / 1 / 133) / prvhnnm| 'rogAkhyAyAM rogo grahaNI syAt // * // dve 'saMgrahaNIrogasya // Nvul - ' ( 3 / 3 / 108 ) // ( 2 ) // * // ruk rogaH / pravAhikA pracchardikA vamizca strI pumAMstu vamathuH samAH // 55 // preti // pracchardanam / 'charda vamane ' ( cu0 pa0 se0 ) / 'rogAkhyA -' ( 3 / 3 / 108 ) iti Nvul // (1) // * // ma nam / 'Tuvama udgiraNe' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / ' 'ik kRSyA* dibhyaH ' ( vA0 3 / 3 / 108 ) // ( 2 ) // * // dvito'thuc' (33 / 89 ) / ' vamathuH puMsi vamane gajasya karazIkareM iti (medinI // (3) // * // trINi 'vamanasya' // vyAdhibhedA vidradhiH strI jvaramehabhagaMdarAH / vyeti // vedanam / chidram / ' bahulamanyatrApi saMjJA - chandasoH' iti rak / yadvA - vidrAti / 'drA svapne palAyane' (a0 pa0 a0 ) / 'Atazcopasarge' ( 3 / 1 / 136 ) iti kaH / vidra dhIyate'syAm / 'DudhAJ ' / 'karmaNyadhikaraNe ca ' ( 3 / 3 / 93 ) iti kaH / yadvA - vidrasya dhAnam / 'ikRSyAdibhyaH' ( vA0 3 / 3 / 108 ) // (1) // * // jvarati / 'jvara roge' (svA0pa0 se0)| ac (3 / 1 / 134) / jvaraNaM vA / NyantAt ghaJ (33 / 18) Nilopasya sthAnivattvAnna vRddhiH / ' erac' (313156) vA // (1) // * // mehati / 'miha secane' ( svA0pa0 a0)| ac (3 / 1 / 134 ) / mehanaM vA / ghaJ ( 3 / 3 / 18) // (1) // * // bhagaM dArayati / 'bhage ca dAre:' ( kAzikA 0 ) iti khac // (1) // * // azmarI mUtrakRcchraM syAt azmeti // azmAnaM rAti / ' Ato'nupa - ' ( 3 1113) iti kaH / gaurAdiH (4 / 141) // (1) // // mUtre kRcchramaMtra // (1) // * // ' vidradhyAdInAM vyAdhiprabhedAnAM' pratyekamekaikam |--ashmryaastu dve nAmnI -- ityeke // pUrve zukravadhestriSu // 56 // viti // itaH paraM zukrazabdAt prAkpaThitA vAcyaliGgA ityarthaH // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 221 va pAmane puMzcale'pi (2) // // ca' iti vizvA, vAcakAyuktasya vizva-medinyaupasta puMsi syAdiDike sAdhuH / durduNo da kA yat / 'kalyaM rogahAryagadaMkAro bhiSagvaidyau cikitsake / pa0 se.)| ata igupadhakaH-iti vyAcakhyau / tatra Nyanta rogeti // rogaM harati tcchiilH| 'supi- (3 / 2 / 78) | upadhAguNAbhAvazcintyaH / NyantasyegupadhatvAbhAvAtkapratyayo'pi / iti NiniH // (1) // * // agadamarogaM jantuM karoti 'karma -Atorati / aaturH| Atarati rogaM vA-iti khAmyapi gyaNa (3 / 2 / 1) 'kAre satyAgadasya (6 / 3 / 70) iti mum // cintyaH / tureruktarUpAbhAvAt / tarateriSTarUpAsaMbhavAca // (5) (2) // // bhiSajyati / 'bhiSaja rugjaye' / 'kaNDvAdibhyo | // * // abhyamyate sma / 'ama roge' (cu0 u0 se.)| yak' (3 / 1 / 27) / kipa (3 / 1 / 178) // (3) // * // vidyA ktaH (3 / 2 / 102) / curAdInAM Nico vaikalpikatvANijabhAva mdhiite| 'tadadhIte tadveda' (4 / 2 / 59) ityaNa // (4) // * // idam / abhyamati sma vA / 'ama gatau' (bhvA0 pa0 se.)| cikitsati / "kiteAdhipratIkAre' iti sannantAt Nvul 'gatyarthA- (3 / 4 / 72) iti ktaH / 'ruSyamatvara-' (12 / 28) (3 / 1 / 133) // (5) // * // paJca 'vaidysy'|| iti veda // (6) // * // iDabhAve 'anunAsikasya- (6 / 4 / 15) iti dIrghaH // (7) // * // sapta 'rogiNaH' // vArtA nirAmayaH kalya ullAgho nirgato gadAt // 57 // samau pAmanakacchurau // 58 // veti // vRttirasyAsti / 'vRttezca' (vA0 5 / 2 / 101) / seti // pAmA'syAsti / pAmAditvAt (5 / 2 / 100) nnH| 'vArtA tu vartane vAtiGgaNe kRSyAdyudantayoH / niHsArA naH // (1) // * // kacchUrasyAsti / 'kacchavA hrakhazca' ( ) rogyayoH klIbaM vRttimannIrujotriSu' (iti medinI) // (1) iti rH| 'kacchurA zUkazimbyAM ca zaTIduHsparzayorapi / // * // niSkrAnta AmayAt / 'nirAdayaH- (vA0 2 / 2 / | kaccharaM vAcyavatprAhuH pAmane puMzcale'pi ca' iti vizvaH // 18) iti samAsaH / 'nirAmayastu puMsi syAdiDikke vigatA- (2) // // dve 'vicarcikAyuktasya' // maye' iti haimaH / 'nirAmayastu puMsi syAdiDikke triSu nIruje' iti vizva-medinyau // (2) // * // kalAsu sAdhuH / 'tatra sAdhuH' (4498) iti yat / 'kalyaM prabhAte madhuni deti // daridrAti / 'daridrA durgatI' (a0 pa0 se.)| sajye dakSe nirAmaye / kalyA kalyANavAci syAt' iti | 'daridAteryAlopazca' (u0 1190) iti sAdhuH / 'daIrasyAsti / haimaH // (3) // * // ullAghate sma / 'lAdha sAmarthe' (bhvA0 'zAkIpalAzIdarpUNAM hrakhazca' iti pAmAdiSu ( 5|2|aa0 se.)| 'gtyrthaa-'(3|4|72) iti ktH| 'ullAdhyate 100) pAThAnnaH // (1) // 1 // dadrzcAsau rogazca / 'iko sma iti vA / 'anupasargAtphulla' (8 / 2 / 55) iti saadhuH| hakho'vyaH- (6 / 3 / 61) iti havaH / darogo'syAsti / 'ullAgho nipuNe hRSTe zucinIrogayorapi' iti haimaH // (4) 'dvandvopatApa-' (5 / 2 / 128) itiiniH|| (2) // * // dve 'd|||| catvAri 'roganirmuktasya // yuktsy|| arshorogyuto'rshsH| glAnaglAstU arzaviti // arzorogeNa yutaH // (1) // * // arzAsi gleti // glAyati sma / 'glai harSakSaye' (bhvA0pa0 santyasya / 'arzaAdibhyo'c' (5 / 2 / 127) // (2) // // a0)| 'galyA -' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'saMyogAdeH dve 'mUlavyAdhimataH // (8 / 2 / 43) iti natvam // (1) // // glAnazIlaH / / 'lAjisthazca gnuH' (3 / 2 / 139) // (2) // // dve 'rogeNa vAtakI vAtarogI syAt kSINasya // vAteti // vAto'tizayito'sya / 'vAtAtIsArAbhyAM kuk ca' (5 / 2 / 129) itIniH // (1) // // vAtarogo'syAsti / AmayAvI vikRto vyAdhito'paTuH / / 'dvandvopatApa-' (5 / 2 / 128) itIniH // (2) // // dve 'vAtabhAturo'bhyamito'bhyAntaH roginnH|| Ameti // Amayo'syAsti / 'Amayasya dIrghazca' (vA. sAtisAro'tisArakI // 59 // 5 / 2 / 122) iti viniH // (1) // * // vikriyate sma / ktaH seti // sahAtisAreNa vartate // (1) // * // atisaaro(3|2|102)| 'vikRto rogysNskRtH'| 'bIbhatsazca' iti 'syAsti / prAgvat (5 / 2 / 129) iniH kuk ca // (2) // // haimaH // (2) // * // vyAdhiH saMjAto'sya / 'tadasya saMjAtaM | dve 'atiisaarvtH'| tArakAdibhya itac' (5 / 2 / 36) // (3) // * // 'paTurdakSe ca syuH klinnAkSe cullacillapillAH klinne'kSiNa caapymii| nIroge' (iti medinii)| paToranyaH // (4) // * // Ato syuriti // (vA0 5 / 2 / 33) klinnasya lapratyayaH / cul toti / 'tura tvaraNe' haadiH| 'chAndasA api kvacidbhASAyAM prayajyante / 'igupadha- (3 / 1 / 134) iti kaH / muku- 1-'akSiNa tu napuMsakAni / amI iti puMstvaM tu zabdATastu-Aturayati asusthtvaadtitvrite| 'tuNa tvaraNe (ju. | pekSayA-' iti mukuttH|| Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 amrkossH| [dvitIyaM kAna cila, pil, AdezAH 'asya cakSuSi' ityarthe / cakSurgataH cakSuhIne'bhidheyavat' iti medinI) // (1) // * // na dRgasya kledarogathulAdivAcyaH / tadyogAccakSuthullAdivAcyam / taccakSu- (2) // 1 // dve 'acakSuSaH // rthogAtpuruSo'pi / 'cillaH khage sacullazca pillavat klinna mUrchAle muurtmuuchitau||6|| locane / klinnAkSiNa' iti haimaH // (1) // * // (2) // 1 // (3) // * // trINi 'klinnnetrtdvtoH|| sviti // mUrchA'syAsti / sidhmAdiSu (ga0 5 / 2 / 96) 'kSudrajantUpatApAcca' iti paThitatvAllac / 'prANisthAdAtaHunmatta unmAdavati (5 / 2 / 95) iti na bhvti| 'prANyaGgAdeva' iti (vArtika unmeti // unmAdyati sma / 'madI harSe' (di. pa0 | rUpavyAkhyAnAt // (1) // // mUcchati sm| 'mUrchA mohse0)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'na dhyAkhyA-' samucchrAyayoH' (bhvA0 pa0 se.) / ktaH (3 / 4 / 72 ) / (8 / 2 / 57) iti natvaM na / 'unmatto mucukunde syAddhattUro- 'rAllopaH' (3 / 4 / 21) / 'na dhyAkhyA-' (8 / 2 / 57) iti / nmAdayuktayoH' iti haimaH // (1) // * // unmadanam / ghaJ | natvam / 'mata syAtriSu mUrchAle kaThine mUrtimatyapi' iti (3 / 3 / 18) / unmAdo'syAsti / matup (5 / 2 / 94) // (2)| vizva-medinyau / (2) // // mUrchA jAtA'sya / tArakAditvAt // * // dve 'vAtakRtacittavibhramasya // (5 / 2 / 36) itac / 'mUcchitaM socchye mUDhe' iti haimaH // 5 // zleSmalaH zleSmaNaH kaphI // 60 // trINi 'mUrchAvataH // leSmeti // zleSmA'syAsti / 'sidhmAdibhyazca' (5 / 2 / 97) zukraM tejoretasI ca vIjavIyandriyANi ca / iti lac // (1) // // pAmAditvAt (5 / 2 / 100) naH // zviti // zocatyanena / 'zuca zoke' (bhvA0 pa0 se.) (2) // // kapho'syAsti / 'dvandvopa-' (5 / 2 / 128) itIniH zocayati vA / 'Rjendra-' (u0 2 / 28) iti saadhuH| // (3) // * // trINi 'kaphavataH // "zukraM tu reto'kSirujoH' iti haimaH // (1) // * // tejayati / nyulo bhugne rujA 'tija nizAne' (bhvA0 A0 se.)| asun (u0 4. nyuviti // nyujanam 'ubja Arjave' (tu. pa. 189) // (2) // * // riNAti / 'rI gatireSaNayoH' (tyA. se0)| gham (3 / 5 / 18) / 'bhujanyubjau pANyupatApayoH' pa0 a0)| 'surIbhyAM tu ca' (u0 4 / 202) ityasun // (73 / 31) iti sAdhuH / nyujaH pRSThavakratvakArI yasyAsti / (3) // * // vizeSeNa iijte| 'Ija gatikutsanayoH' (bhvA0 arzaAdyac (5 / 2 / 127) / rujA rogeNa bhugne puruSe nyujo A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) bvyorbhedH| vIjyate vartate / 'nyubjaH kubje kuzanundhi / adhomukhe'pi ca nyujaM vaa| ghaJ (3 / 3 / 19) / kutvaM tu na bhavati / 'cajo:karmaraGgataroH phale' iti haimaH // (1) // * // ekam / (73 / 52) ityatra 'niSTAyAmaniTaH' iti vArtikakRtA pUrita. 'kulsy'|| tvAt / asya ca niSThAyAM seTtvAt / yadvA,-vIjayati, vIjyate vRddhanAbhau tunnddibhtunnddilo|| vA / anena vA / 'vIja vyajane' ( ) / ac (3 / 1 / 134) / vRddhati // vRddhA unnatA nAbhirasya // (1) // // ghaJ (313 / 18,19) vaa| 'bIjaM tu retasi / syAdAdhAne tuNDyate / 'tuDi toDane' (bhvA0 A0 se.)| 'sarvadhAtubhya ca tattve ca hetAvaGkura kAraNe' iti haimaH // (4) // // vIrein' (u0 4 / 118) / 'tuNDibalivaTerbhaH' (5 / 2 / 139) // 'klIbe sAdhuH / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / yadvA,(2) // 4 // sidhmAditvAt (5 / 2 / 96) lac ||AUM||'tundil' vIrayati / vIryate vA / anena vaa| 'vIra vikrAntI' (cu0 iti pAThe 'tundAdibhya ilac' (3 / 2 / 117) // (3) // * // u0 se.)| adhyAdiH ( u0 5 / 112) / 'aco yat' (31trINi 'unnatanAbhiyuktapuruSasya' // 1197) vA / 'vIrya tejaHprabhAvayoH / zukra zakko ca' iti haimaH // (5) // // indrasyAtmano liGgam / 'indriyamindrakilAsI sidhmala: liGga-' (5 / 2 / 93) iti saadhuH| 'indriyaM tu cakSurAdiSu kIti // kilAsamasyAsti / 'dvandvopa-' (5 / 2 / 128) retasi' iti hemacandraH // (6) // * // SaT 'retsH|| itIniH // (1) // * // sidhmamasyAsti / 'sidhmAdibhyazca' (5 / 2 / 97) iti lac / 'sidhmalA matsyavikRtau vAcya- mAyuH pittam vattu kilAsini' iti medinI // (2) // * // dve "sidhma- meti // minoti deha USmANam / 'Damina prakSepaNe' (svA0 u0 a0)| 'kRvApAji-' (u0 11) ityuN // andho'dRk (1) // * // api dIyate sma / 'do avakhaNDane' (di. 50 a0)| andha iti // andhayati / 'andha dRSTyapaghAte' (cu0 'deG pAlane' (bhvA0 A0 a0) vA / ktaH ( 3 / 2 / 102) / u0 se.) ac (3 / 1 / 134) / ('andhaM syAttimire klIbaM 'aca upasargAttaH' (14 // 47) / 'vaSTi bhAguriH-' ityllopH| yuktsy'|| Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 223 saMjJApUrvakatvAt 'dasti' (6 / 3 / 124) iti dI? na // (2) vallate, vallayate vA 'valla saMvaraNe' (bhvA0 A0 se.)| khrjaa|||| dve 'pittasya // ditvAt (u0 490) uurH| 'vallaraM syAdvanakSetre, vAha___ kaphaH zleSmA noSarayorapi / vallarA triSu saMzuSkamAsazUkaramAMsayoH' (iti keti // kena jalena phalati / 'phala niSpattI' (bhvA0 medinii)|| (3) // * // trINi 'zuSkamAMsasya' / 50 se.) / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / rudhire'sRglohitAsraraktakSatajazoNitam / yadvA,-ke zirasi phaNati, phakkati, vA / prAgvat DaH (vA0 rudhIti // ruNaddhi / rudhyate vA / 'rudhira AvaraNe' (ru. 3 / 2 / 101) // (1) // // zliSyati / 'zliSa AliGgane u0 a0)| 'iSimadimudi-' (u0 151) iti kirac / (di. 50 a0)| 'sarvadhAtubhyo manin' (u0 4 / 145) // 'rudhiro'jArake puMsi klIbaM tu kukumAsRjoH' (iti medinii)|| (2) // * // dve 'kaphasya' // (1) // * // asyte| 'asu kSepaNe' (di0 pa0 se.)| bAhustriyAM tu tvagasRgdharA // 62 // lakAdvajaH / na sRjati vA / 'sRja visarge' (tu0pa0 a0)| strIti // tvacati / 'tvaca saMvaraNe' (tu0pa0 se.) / vip / 'kvinpratyayasya- (8 // 2 // 62) iti kuH| 'kvin pratyayo kvip (3 / 2 / 178) ydvaa,-tnoti| tinoteranazca vaH' (u. yasmAt' iti bahuvrIhiH / 'RtvigdadhRksak-' (3 / 2 / 59) 2 / 63) iti cik ca / 'tvaka strI carmaNi valke ca guDa- iti hi sRjaH kin vihitaH // (2) // * // rAhati / ruhyata tvaci vizeSataH' (iti medinii)||*|| 'puMsi-' (3 / 3 / 118) vaa| 'ruhe razca lo vA' (u. 3 / 94) itItam / 'lohitaM iti ghe 'tvaca' ityadanto'pi / tvakatvacacocazabdAH | raktagozIrSe kuGkame raktacandane / pumAnnadAntare bhaume varNe stharvalke carmaNi patrake' iti dharaNiH // (1) // * // asUjo ca triSu tadvAta' (iAta mAdanA) ca triSu tadvati' (iti medinii)|| (3) // // asyate / 'bahuraktasya dharA // * // 'asRgdharA' ityeke // (2) // * // dve lamanyatrApi-' iti rak / 'asraH koNe kace puMsi klIbamazruNi 'carmaNaH' // zoNite' (iti medinI) // (4) // // rajyate sma / 'raJja rAge' (bhvA0 u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'rakto'nupizitaM tarasaM mAMsaM palalaM krvymaamissm| rakte nIlyAdirajite lohite triSu / klIbaM tu kukume tAne prAcIpizIti // piMzati / 'piza avayave' (tu0pa0 se0) nAmalake'saji' ( iti medinii)| (5) // * // kSatAjjAtam / 'pizeH kicca' (u03|95) itItan / pizyate sma vA ktaH (3 / - DaH (3 / 2 / 98) / (6) // * // zoNati sma / 'zoNa varNagatyoH' 11.2) / 'pizitaM mAMsaM pizitA mAMsikA' iti haimH||(bhvaa0p0 se.)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH|(9) 'taro jave bale' iti haimH| taro balamastyasmin / zoNate-iti mukuTazcintyaH // (7) // * // sapta 'rktsy'|| arzaAdyac (5 / 2 / 127) // (2) // * // manyate / 'mana jJAne (di0 A0 a0)| 'manerdIrghazca' (u0 3 / 64) iti vukkA'gramAMsam saH // (3) // * // palati, palyate vaa| anena vaa| 'pala citi // vukkayate khAdutvAnmRgyate / 'vuka bhaSaNe' gato' (bhvA0pa0 se.)| 'vRSAdibhyazcit' ( u0 1 / 106) (bhvA0 50 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / 'zoNiteSu iti kalaH / 'palalaM tilmi| syAt palalaM pizite'pi | striyAM vukkA vukaM surasamadvayoH' iti rabhasaH / 'urasyapi ca ca' iti zAzvataH / "palalaM paGkamAMsayoH / tilacUrNe palala-vukAyAM hRdayaM mAnase'pi ca' iti trikANDazeSaH // (1) // // stu rAkSase' iti haimH|| (4) // * // klavate / klvyte'smaadvaa| agraM mukhyaM mAMsam // (2) // dve 'hRdayAntargatamAMsa'klava bhaye' ( ) / nyanto mit / 'aco yat' (3 / 1 / 97) / vizeSasya // rlyorektvm|-kruuyte| 'kruG gatau' (bhvA0 A0 a0) hRdayaM hRt iti khAmI // (5) // * // AmiSati / 'miSa spardhAyAm' (tu. pa0 se.)| meSati vaa| 'miSu secane (bhvA0pa0 se.)| hiti // harati / hiyate vaa| 'vRhoH Sukdukau ca' (u0 'igupadha-' (3 / 11135) iti kaH // (6) // * // SaT 4 / 100) iti kayan / 'hRdayaM mAnase vukkorasorapi napuMsa kam' (iti medinI) // (1) // * // bAhulakAtkevalo'pi 'mAMsasya // duka / / (2) // * // 'padmakozapratIkAzaM ruciraM cApyadhomukham / uttaptaM zuSkamAMsaM syAttadvallUraM triliGgakam // 63 // hRdayaM tadvijAnIyAdvizvasyAyatanaM mahat' iti // * // dve 'hRdaya utteti // uttapyate sma / 'tapa saMtApe' (bhvA0pa0 se.)| kamalasya / catvAri paryAyA ityeke // taH (3 / 2 / 102) / 'uttaptaM caJcale zuSkamAMsasaMtaptayorapi' iti haimH|| (1) // // zuSkaM ca tanmAMsaM ca // (2) // * // 1-haimanAmamAlAyAmapi 'vukkA hRd hRdayaM vRkkA surasaM ca tada nimam' ityupalabhyate / 'striyAM bukkA bukkastu samayoIyo' zati 1-'dharaNiH' ityetatsthAne, 'ratnakoSaH' iti vA paatthH|| / pAThAntaram // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 amarakoSaH / medastu vapA vasA // 64 // mayati // meti / 'jimidA snehane' ( di0 pa0 se 0 ) / asun ( u0 4 / 189 ) // * // - ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) - ityanye // (1) // * // vapati / upyate vA / 'Duvap bIjatantu saMtAne' (bhvA0 u0 a0 ) / ac (3 / 1 / 134) / bhidAya (3|3|104) vA / 'vapA vivaramedasoH' iti haimaH // ( 2 ) // * // vasati, vaste, vA / 'vasa nivAse' ( bhvA0 pa0 a0 ) / 'vasa AcchAdane' (a0 A0 se0 ) vA / ac (3 / 1 / 134) // (3) // * // trINi 'zuddha mAMsasnehasya' // pazcAdrIvAsirA manyA peti // pazcAdbhAge grIvAyAH sirA / manyate'nayA / 'saMjJAyAM samaja-' (3 / 3 / 99) iti kyap // (1) // * // ekaM 'zrIvAyAH pazcAdbhAge sthitasirAyAH // nADI tu dhamaniH sirA / [ dvitIyaM kANDam ' gatyarthA - ' (3 / 4 / 72 ) iti kaH / AgamazAstrasyAnityatvAna neT (1) // * // mlte| 'mala dhAraNe' ( bhvA0 A0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'malo'strI pApavikihe kRpaNe tvabhidheyavat' ( iti medinI ) / ' vasA zukramasRgmajjA karNaviDmUtraviDnakhAH / zleSmAzrudUSikAH khedo dvAdazaite nRNAM malAH // ( 2 ) // * // dve 'malasya' // antraM purItat tIti // telati / 'tila 'gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / tilati vA / 'tila snehane' (tu0 pa0 se0 ) / ' igupadha-' ( 31 / 135) iti kH| svArthe kan ( jJApi0 5/4/5 ) kun ( u0 2 / 32 ) vA / ' tilako drumarogAzvabhedeSu tilakAlake / klIbaM sauvarcalaklonorna striyAM tu vizeSake' iti vizva - medinyau // (1) // * // klavate / 'luG gatau' ( bhvA0 A0 a0 ) / manin (u0 4 / 145 ) // (2) // * // dve 'udaya jalAzayasya' // mastiSkaM gordam meti // masyate, masanaM vA / ' masI pariNAme' ( di0 pa0 se0 ) / ktin ( 3 / 3 / 94) / masti maskate / 'maka gatau' ( bhvA0 A0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) / pRSodarAdiH (6/3 / 109 ) // (1) // sUryate / gurate vA / 'gurI udyamane' (tu0 A0 se0 ) / 'abdAdayaH' ( u0 4198 ) iti sAdhuH // (2) // * // dve 'mastakabhavasnehasya' // antramiti // amati, anena vA / 'ama gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'sarvadhAtubhyaH STran ' ( u0 4 / 159 ) / 'amicimidizasibhyaH kaH ' ( u0 4 / 164 ) / saMjJApUrvakatvAnna dIrghaH / antati / 'ati bandhane' ( bhvA0pa0 se0 ) Tran ( u0 4 / 159 ) vA / - ' amiyamimidestrak' - iti mukuTopanyastaM sUtraM tvapANinIyam // ( 1 ) // * // purIM zarIraM tanoti / kvip (3 / 2 / 76) / 'gamAdInAM-' ( vA0 6 |4 |40 ) ityanunAsikalopaH / tuk (611/71) / 'purIM tanoti' iti pakSe 'nahivRti - ' ( 6 / 3 / 116) iti dIrghaH / 'anudAttopadeza - ' ( 6 / 4 / 37) iti nalopaHiti mukuTasya pramAdaH / vasya jhaltvAbhAvAt / ' purItadastriyAm' iti vAcaspatiH // ( 2 ) // * // dve 'AMta' iti khyAtasya // neti // nADayati, nADyate, vA / 'naDa bhraMze' ( curAdiH / 'aca i: ' ) ( u0 4 / 139 ) / 'nADI nAle vraNAntare / zirAyAM gaNDadUrvAyAM caryAyAM kuhanasya ca / tathA SaTkSaNakAlespi' ( iti medinI ) // (1) // * // dhamati / dhvAne dhamiH sautraH / 'artisRdhR-' ( u0 2 / 102 ) ityaniH / GIS (ga0 4 / 1 / 45) / ' dhamanI tu zirAhaTTavilAsinyozca yoSiti' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // sinoti / 'Siv bandhane' ( vA0 (u0 a0 ) / ' bahulamanyatrApi -' iti rak // * // tAlavyAdirapi / 'ziro nA pippalImUle syAddhamanyAM ca yoSiti' iti tAlavyAdau rbhsaat| zinoti / 'zib nizAne' (khA0 u0 a0 ) 'bahulamanyatrApi-' iti rak // (3) // * // trINi 'dhamanyAH // tilakaM kloma gulmastu lIhA puMsi / ' viti // guDyate'smAt 'guDa rakSAyAm ' ( tu0 pa0 se0 ) mak / 'bhImAdayo'pAdAne' (3 / 4 / 74) // (1) // * // lehtthe| pliha gatau' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'vannukSanpUSantrIhan-' (u0 1 / 157) iti sAdhuH // ( 2 ) // * // dve 'kukSivAmapArzve mAMsakhaNDasya' | atha vasnasA / snAyuH striyAm atheti // vaste zarIraM / 'vasa AcchAdane' (a0 A0 se0 ) / ' dhATavasyajyatibhyo naH' ( u0 3 / 6 ) / vastraM carma syati / ' So'ntakarmaNi' ( di0 pa0 a0 ) / ' Ato'nupa -' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH // (1) // * // snAti / ' SNA zauce' ( a0 pa0 a0 ) / bAhulakAduN / 'Ato yuk ciNkRto:' (7 / 3 / 33) // ( 2 ) // * // dve 'aGgapratyaGgasandhibandhanarUpAyAH snAyoH ' // kAlakhaNDakRtI tu same ime // 66 // kAleti // kAlaM ca tatkhaNDaM ca // (1) // * // yamanam / saMpadAdiH ( vA0 3 | 3|108 ) / 'gamAdInAm -' ( vA0 6 - 4 / 40 ) iti malopaH / AgamAnityatvAnna tuk / yaM saMyamaM kiTaM malosstriyAm // 65 // "kIti // ti sma / 'kiTa gatau' ( svA0 pa0 se 0 ) || iti mukuTaH // 1 - plIhA TAvantA ca / 'yakRtplIhe ca saMbaddhe' zati pAlakApyAda Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] karoti kvip (3 / 2 / 76) / tuk ( 6 / 1 / 71 ) // ( 2 ) // * // 'karaNDI tu mahAsnAyuH, kAleyaM kAlakhaNDake' iti rabhasaH // * // dve 'kukSerdakSiNabhAgasthamAMsakhaNDasya' 'kalejA' iti khyAtasya // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / sRNikA syandinI lAlA itISan kicca / ' udoSchTyapUrvasya ' ( 7 / 1 / 102 ) // (6) // * // varcate, varcyate vA / 'varca dIptau ' ( vA0 A0 se0 ) / asun ( u0 4 / 189 ) / kutsAyAM kan ( 5 / 3 / 74 ) // ( 7) // * // vitiSThate udare / anayA vA puruSaH / 'Atazcopasarge' ( 3 / 1 / 136 ) iti kaH / aG ( 3 / 3 / 106 ) vA / 'upasargAt -' ( 8 / 3 / 65 ) iti Satvam // (8) // * // vaiveSTi / 'viSTa vyAptau ' ( ju0 pa0 a0 ) / kip ( 3 / 2 / 178 ) // *n ( 'viza' iti ) tAlavyAntapAThe vizati / 'viza pravezane' (tu0 pa0 a0 ) / kvip ( 3 / 2 / 178 ) // ( 9 ) // * // nava 'viSThAyAH ' // | triti // sarati 'sRvRSibhyAM kit' ( u0 4 / 49 ) iti niH| 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) // * // 'sarternum ca' ( u0 4 / 23) Ikan kitvaM num ca / iti ( sRNIkA ) dIrghamadhyApi // (1) // * // avazyaM syandate / 'AvazyakA - ( 313 / 170) iti NiniH / GIp (4 / 1 / 5) // (2) // * // lAlayate / 'lala IpsAyAm' curaadiH| ac (3 / 1 / 134) // (3) // * // trINi 'lALa' iti khyAtAyAH // dUSikA netrayormalam | dviti // dUSayati / 'duSa vaikRtye' ( di0 pa0 a0 ) NyantaH / 'doSo Nau' ( 6 / 4 / 90 ) ityUtvam / Nvul ( 3 / 1 / 133) / 'aca iH' (u0 4 / 139) / 'kRt -' (ga0 4 / 1 / 45) iti GIS vA / svArthe kan (jJApi0 5/4/5 ) api / pizJco NDakaM netramalaM dUSI ca dUSikApi ca' iti vAcaspatiH // 'kaSidUSibhyAmIkam' (u0 4 / 16 ) iti 'dUSIkA' api // (1) // * // ekam 'netramalasya' // mUtraM prasrAvaH / mviti // mUtrayate / 'mUtra prasravaNe' ( cu0 u0 se0 ) / ghaJ (3 / 3 / 19) // (1) // * // prasUyate / 'sru prasravaNe' ( bhvA0 pa0 a0 ) / 'pre stusruvaH' ( 3 / 3 / 27 ) iti ghaJ karaNe tuM paratvAlyurUprasaGgaH // ( 2 ) // * // dve 'mUtrasya ' // uccArAvaskarau zamalaM zakRt // 67 // purISaM varcasamastrI viSThAviSau striyau / ucceti // uccAryate yajyate / 'cara gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / nnyntH| gham ( 3 / 3 / 19 ) ac ( 3 / 3 / 56 ) vA // (1) // * // avakIryate adhaH kSipyate / 'kRR vikSepe' (tu0 pa0 se0) 'Rdorap' ( 3 / 3 / 57 ) / 'varcaske'vaskara : ' ( 61 / 148) iti suT // (2 ) // * // zAmyati, zamyate vA / 'zakizamyornit' ( u0 1 / 112 ) iti kalaH |----shkishmivhibhyo'lH'-iti mukuTopanyastamapANinIyam // (3) // * // zaknoti, zakyate vA niHsartuM niHsArayituM vA / 'zakerRtin' (u0 4 / 58 ) // (4) // // gUyate / 'guG zabde' (bhvA0 A0 a0 ) / 'gu purISotsarge' (tu0 10 bha0 ) bA / 'vithapRSThagUtha-' ( u0 2 / 12 ) iti sAdhuH // (5) // * // piparti shriirm| 'pRR pAlanapUraNayoH' (ju0 pa0 se0 ) / 'kRtRRbhyAmISan' (u0 4 / 26) / 'zupRbhyAM kicca ' ( u0 4 / 27) 1 - idaM tu na prakRtopayogi // amara0 29 225 syAtkarparaH kapAlo'strI syAditi // kalpate / 'kRpU sAmarthya' (bhvA0 A0 se0 ) bAhulakAdaraH, latvAbhAvazca / ( 'karparastu kaTAhe syAcchastrabhedakapAlayoH' iti haimaH ) // (1) // * // kaM pAlayati / 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1) / kampate / 'kapi calane' (bhvA0 A0 se0 ) / 'tamivizi ' ( u0 1 / 118 ) iti kAlan / 'kapi' iti nirdezAnnalopaH / AgamazAstrasyAnityatvaM vA / 'kapAlo - 'strI ziro'sni syAt ghaTAdeH zakale vraje' ( iti medinii)|| ( 2 ) // * // dve 'zirosthikhaNDasya' // kIkasaM kulyamasthi ca // 68 // kIti // 'ki' iti kasati / 'kasa gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / kIkasaH kRmijAtau syAtpuMsi kulye napuMsakam ' ( iti medinI ) // (1) // * // ' sajAtIyagaNe gotre dehe'pi kathitaM kulam' iti vizvaH / ku bhavam / sAdhu vA / digAditvAt ( 4 / 3 / 54 ) yat / ' tatra sAdhuH (4|4|18 ) iti vA / kolati kulyate vA 'kula saMstyAne ( vA0 pa0 se0 ) / anyAdiH ( u0 4 / 112 ) / 'kulyaH kulodbhave mAnye kulasyAtihite'pi ca / kulyaM syAtkI kase pyaSTadroNIzUrpAmiSeSu ca / payaH praNAlIsaritoH kulyA jIvantikauSadhau' iti vizvaH // (2) // * // asyate / 'asisaJjibhyAM kthin' ( u0 3 / 154) // (3) // * // zrINi 'asthimAtrasya ' // syAccharIrAsni kaGkAlaH syAditi // 'kam' ityavyayaM sukhe zirasi ca / kaM kAlayati / 'kala kSepe' curAdiH / ac ( 3 / 1 / 134 ) / yadvA, - kaGkate / 'kaki gatau ' ( bhvA0 A0 se0 ) / bAhulakAtkAlan // (1) // // ekaM 'tvayAM sarahitazarIrAsnaH' // pRSThAsthi tu kazerukA / pRSTheti // kaM vAyuM zRNAti / kena zIryate vA / 'ke zra erab cAsya' ( u0 1 / 88 ) ityUH / 'saMjJAyAM kam' (5 / 3375) / 'ke'NaH' (7 / 4 / 13 ) iti hrasvaH / yadvA - kazati / kazyate vA / 'kaza zabde' ( ) / bAhulakAraH / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 amrkossH| [dvitIyaM kANDa - wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwnevanannu khArthe kan (jJApi0 5 / 45) // (1) // * // ekaM 'pRSTha- 117) iti lyuT // (4) // * // zRNAti, zIryate vA / 'za vaMzasya // hiMsAyAm' (kyA0 pa0 se.)| 'kRzakaTi-' (u0 4 / 30) zirosthani karoTiH strI itIran // (5) // * // varSati, vRSyate, vaa| 'vRSu secane zIti // kaM vAyuM roTate / 'ruTa dIptau pratighAte ca' (bhvA0pa0 se.)| manin (u0 4 / 145) // (6) // // vividhaM sukhAdi gRhnnaati| ac (3 / 1 / 134 ) / vividhai(bhvA0 A0 se.)| kena ruTyate vA / in (u0 4 / 118) rvyAdhibhihyate vaa| 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) ityap / 'vigrahaH vA, GIS (ga0 4 / 1 / 45) / kaM roTayati vA / 'ruTa dIptau' kAyavistAravibhAge nA raNe'striyAm' (iti medinI) // (7) curAdiH / 'aca i.' (u0 4 / 139) // (2) // * // dve // // cIyate'nnAdibhiH / 'ciJ cayane' (khA0 u0 a0)| 'mstkaasnH'| 'nivAsaciti-' (3 / 3 / 41) iti ghaJ / casya kaH / 'kAyaH pAsthini tu pazukA // 69 // kadaivate mau saMghe lksssvbhaavyoH| manuSyatIrtha kArya syAt' peti // spRzati, pRzyate, vA / 'spRza saMsparzane' (tu. ( iti medinI) (8) // * // dihyate / 'diha upacaye' (a0 pa0 a0)| 'spRzeH zvazunau pR ca' (u0 5 / 27) / svArthe u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 19) // (9) // * // mUrcchati / 'mujhe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / yadvA,-paraM zRNAti / 'AparayoH mohasamucchAyayoH' (bhvA0 pa0 se.)| ktic ( 3 / 3 / 174) / khanizubhyAM Dicca' (u0 1 / 33) iti kuH / bAhulakAtpara- 'rAllopaH' ( 21) / 'martiH punaH pratimAyAM kAyakAThi syaakaarlopH| pazuriva / 'ive pratikRtau' (5 / 3 / 96) iti nyayorapi' iti haimaH // (10) // * // tanoti, tanyate, vaa| kan // // 'aprANijAtezca-' (vA. 4 / 1 / 66) ityUGi 'bhRmRzi-' (u0 1 / 7) ityuH / 'tanurvapustvacoH / virale'lpe 'pazU' api // (1) // * // eka 'pArkhAsznaH ' / kRze' (iti haimH)| 'tanuH kAye tvaci strI. syAtriSvalpe aGgaM pratIko'vayavo'paghanaH virale kRze' iti (nAnteSu) vizva-medinyau // 1 // 'artipuvapi__ aGgamiti // aGgati / 'agi gatau' (bhvA0pa0 se.)| (u0 2 / 117) ityAdinA usi 'tanu' sAntApi // 1 // ac (3 / 1 / 134) / 'aGgaM gAtre pratIkopAyayoH pRbhUmni | 'prANijAte:-( ) ityUG // (11) // // ekAdaza nIti / klIbaikatve tvapradhAne triSvaGgavati cAntike' (iti | "dehasya' // medinii)|| (1) // * // pratyeti / pratIyate vaa| 'iN gato' pAdAgraM prapadam (a. pa. a.)| 'alIkAdayazca' (u0 4 / 25) iti preti // pAdasyAgram // (1) // * // prakRSTaM prArabdhaM pragataM sAdhuH / 'pratIko'vayave'pi syAtpratikUlavilomayoH' (iti vA padam / 'prAdayo gatA-' (vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH medinii)|| (2) // * // ava yauti / 'yu mizraNe' (a.pa. | // (2) // dve "pAdAgrasya // a0)| ac ( 3 / 1 / 134) // (3) // * // apahanyate / 'apadhano'Ggam' (3 / 3 / 81) iti sAdhuH // (4) // // catvAri pAdaH padaMghrizcaraNo'striyAm // 79 // 'dehaavyvsy|| pAda iti // padyate / 'pada gatau' (di. A0 a0)| atha kalevaram / 'padaruja-' (3 / 3 / 16) iti ghny| 'pAdo budhne turIyAMza gAnaM vapaH saMhananaM zarIraM varma vigrhH||7|| shailprtyntprvte| caraNe' ca mayUkhe ca' (iti medinii)| kAyo dehaH klIvapuMsoH striyAM muurtistnustnuuH| (1) // // padyate / kvip ( 3 / 2 / 178) / khAmI tu-'pado atheti // kale zuke madhurAvyaktadhvanau vA varaM zreSTham / / niH' iti paThan dAntaM na manyate / 'paddanna-' (6 / 1 / 63) 'haladantAt-' (6 / 3 / 9) ityaluk / yattu-kale retasi | ityAdezAvadhAnAjjJApakAt / anya tu-pAdAna biyate upyujyte| 'karmaNyaNa' (3|2|1)-iti mukuTaH / paThitaH-ityAhuH / pramRtigrahaNasya prakArArthatvena zasAdyanatanna / karmopapadatvAbhAvAt / karmaNi kArake vidhAyakAbhA ntarbhUte'pi tatpravRtteH saMbhavAt / ata eva auGaH zyAm kakuvAt / vRddhiprasaGgAcca // (1) // // gAte 'gAG gatau' (a0 hoSaNI' iti (prakRtasUtre) bhASyodAharaNamapi saMgacchate / A0 a0)| STran ( u0 4 / 159) iti vA / 'bahulaM taNi' | | padyate'nena / 'khano gha ca' (33 / 125) iti gho ghitkara(vA0 2 / 4 / 54) iti iNo gaa| 'gAtraM gajAgrajaGghAdibhAge- NAt 'anyatA'Apa-' iti padazabdo'ntaH khAmyuktaH // (2) 'pyaGge kaLevare' iti vizva-medinyau / (2) // * // vapati, upyate, 1-'tanuSe tanuSe kam' iti vAsavadattAyamakAt- iti mukuTaH // vaa| 'Duvap' / 'artipRvapi-' (u0 2 / 117) ityusiH / 2-'varatanu saMpravadanti kukkuTA' iti bhAraviH-iti mukuTa' / 'vapuH klIbaM tanau zastAkRtAvapi' (iti medinI) // (3) // // | ti mAdanA) // (2) * kSemendreNa tu aucityavicAracarcAyAM "yathA kumAradAsasya "-'avi saMhanti / saMhanyate vaa| 'kRtyalyuTaH-' (3 / 3 / 113) iti | vijahIhi dRDhopagRhanaM tyaja navasaMgamabhIru vallabham / aruNakarodana lyuTa / yadA,-saMhanyante'smin bhUtAni / 'karaNA-' (3 // 3 // eSa vartate varatanu saMpravadanti kukkuTA:-" ityuktam // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 227 // // aMhate, anena vA / "ahi gatau' (bhvA0 A0 se.)| iti khAmI / tadapi n| upratyayavalopayorvidhAyakAbhAvAcca / 'vatyAdayazca' (u0 4 / 66) iti sAdhuH // * // 'aMho raho 'UrNoternulopazca' (u0 1 / 30) ityasya sattvAca // (2) dvahiNaH saMharSAhI ca ghazrutayaH // (3) // * // carantyanena / // // dve 'jaanuupribhaagsy'| 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuTa / 'caraNo'strI baddacAdau tatsaMdhiH puMsi vngkssnnH| mUle gotre pade'pi ca / bhramaNe bhakSaNe cApi napuMsaka udAhRtaH' iti medinI // (4) // // catvAri 'caraNasya' // taditi // tasya UroH / vAsati, vAsayate, vaa| 'vAkSi kAGkSAyAm' (bhvA0pa0 se.)| lyuTa ( 3 / 3 / 113) / bAhulatadnthI ghuTike gulpho kAddhAtohrakhaH / vste| vaGkSaNaH-iti khaamii| yadvA,-vakSati / taditi // tasya pAdasya grnthii| ghoTate'nayA / 'ghuTa | 'vakSa roSasaMhatyoH' (bhvA0pa0 se.)| lyuTa ( 3 / 3 / 113) parivartane' (bhvA0 A0 se0)| kun (u0 2 / 32) // (1)! 'AcchInadyornum' (1980) ityatra 'num' iti yogvibhaa||4|| galati, galyate vaa| 'gala adane' (bhvA0pa0 se.)| gAnnum // (1) // // ekam 'UrusaMdheH' // 'kaligalibhyAM phagasyocca' (u0 5 / 56) iti phk| ata gadaM tvapAnaM pAyarnA utvaM ca // (2) // // dve 'pAdagranthyoH ' // | gviti // godte| 'guda krIDAyAm' (bhvA0 A0 se.)| pumaanpaannistyordhH| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / -gudyati-iti mukuTasya pameti // tayorgulphayoradhaH / pRSyate anena vA / 'pRSu | pramAdaH / yadvA,-gUyate'nena 'gu purISotsarge' (tu0pa0 a0)| secane' (bhvA0pa0 se.)| 'ghRNipRznipANi-' (u0 4 / - gavate / 'guJ zabde' (bhvA0 A0 a0) vA, 'abdAdayazca' 52) iti sAdhuH / -' pArSyAdayazca' iti tvapANinIyam / (u0 4 / 98) iti sAdhu |-'gudaadyH'-iti mukuTastva'pANiH strIpuMsayoH pAdamUle syAd dhvajinIkaTau' iti ranti- pANinIyatvAdupekSyaH // (1) // * // apAnityanena / 'ana devaH // (1) // * // ekaM 'paadpshcaadbhaagsy|| prANane' (a0pa0 se.)| 'halaca' (3 / 3 / 121) iti gham // // (2) // // pAti malaniHsAraNena / 'pA rakSaNe' (a.pa. jasA tu prasRtA a0) 'kRvApA- (u0 11) ityuNa / yadvA,-pibati vastyau- jeti // jAyate / 'janI prAdurbhAve' (di. A0 se.)| 0 sa0)! Sadham / 'pA pAne-' (bhvA0 pa0 a0)| prAgvat // (3) 'ac tasya jaGghaca' ( u0 5 / 31) / yadvA,-jaGghanyate kuTilaM | // // trINi 'viSThAnirgamamArgasya' // gacchati / hanteryalugantAt 'anyebhyo'pi-(vaa03|101) vasti bheradho dvyoH||73|| iti DaH // (1) // * // prasarati sma, prasriyate sma, vaa| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH / karmaNi ktaH ( 3 / 2 / 102) veti // vasati mUtramatra / yadvA,-vaste, vasyate, vA / 'vasa vA / prakRSTaM sRtaM gamanamanayA vA // (2) // * // dve nivAse' (bhvA0pa0 a0)| 'vasa AcchAdane' vaa| (a0 'jlaayaaH|| A0 se.) 'vasestiH' (u0 4|180)|-'dRvsibhyaaN jAnUruparvASThIvadastriyAm // 72 // ktin-' iti mukuTastvapANinIyaH // // 'mUtrAzayapuTe | vastiH' iti ratnamAlA // (1) // // ekaM 'nAbhyadhojAnviti // jaayte| 'dRsanijanicari- (u0 13) bhAgasya' // iti yuN / 'janivadhyozca' (7335) iti na pravartate / anu kaTo nA zroNiphalaka bandhadvayasAmarthyAt / jAnurardhAdiH (214/31) / 'astriyAm' iti tribhiH saMbadhyate / (samastatvAt ) // (1) // 4 // / keti // kttte| 'kaTe varSAvaraNayoH' (bhvA0pa0 se.)| Uyate / 'Uoternulopazca' (u0 1130) iti kuH| UroH 'puMsi- (3 / 3 / 118) iti ghaH / 'zave zroNau kilile ca parva // (2) // * // atizayitamasthi yasmin / matup (5 / 2 / gajagaNDe bhRze kaTaH' iti zAzvataH // (1) // * // zroNeH 94) / 'AsandIvat-' (8 / 2 / 12) iti sAdhuH // (3) phalakamiva / carmAkAratvAt // (2) // // dve 'kttiiphl||*|| trINi 'jAnUrusaMdheH' // ksy|| sasthi klIve pumAnUruH ___ kaTiH zroNiH kakudmatI / keti // kaTyate / 'kaTe varSAvaraNayoH' (bhvA0pa0 se.) seti // sajati, sajyate, vA / 'SA saGge' (bhvA0pa0 in (u0 4 / 1 / 118) vA / GIS (ga0 4 / 1 / 45) // (1) a0) 'asisajibhyAM kthin' (u0 3.154) // (1) // // aryate'nena / 'R gatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'arterurac ca' 1-Azayazca puTaM ca / mUtrAdAzayapuTe / mUtrAzayaH mUtrapuTam , iti kuH, UrAdezazca / UruH-iti mukuTaH / tadapANinI-| ityrthH| ata eva haimIyanAmamAlAyAM 'nAbheratho mUtrapuTaM bstimuutraashym| Urvati / 'urvI hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)|- yayo'pi ca' ityuktam // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 amrkossH| [dvitIyaM kANDam // * // zroNati / 'zroNa saMghAte (bhvA0pa0 se.)| in (u0prothau ca pulako' iti rbhsH| 'protho'zvaghoNAdhvagayoH 41118) vA / DIe (ga. 4 / 1 / 45) // (2) // // kakud | kaTyAm' iti haimH|| (2)||||dve 'kttisthmaaNspinnddyo|| vRSAMsa iva mAMsapiNDaH kakut / so'tizayito'syAm matup upastho vkssymaannyoH|| 75 // (5 / 2 / 94) / yavAditvAt ( 8 / 2 / 9) na vatvam // (3) // // " upeti // bhgshishnyoH| upatiSThate / 'supi-' (3 / 2 / 4) trINi 'kaTe' ||'pnycaapi paryAyAH' ityanye // iti kaH / ardharcAdiH (2 / 4 / 31) / 'upasthaH zephasi koDe pazcAnitambaH strIkaTyAH tathA madanamandire' iti vizva-medinyau // (1) // // 'bhgpeti|| nitambati / nitambyate, vaa| 'tamba gatau ziznayoH' ekam // ( ) / ac (3 / 1 / 134) ghaJ / (3 / 3 / 19) vaa| bhagaM yoniyoH / yadvA,-nibhRtaM tamyate kAmukaiH / 'tamu kAGkhAyAm' (di. 50 | bheti // bhjyte| 'bhaja sevAyAm' (bhvA0 u0 a0) se0)| tamyati suratasaMmardAdvA / 'tamu glAnau' (di. 50 se0)| 'ulvAdayazca (u0 4 / 95) iti saadhuH|| (1) // // 'khano gha ca' (3 / 3 / 125) iti cittvAt 'bhajeH' api ghaH / 'bhagaM zrIyonivIryecchAjJAnavairAgyakIrtiSu / mAhAtmyaizvaryayatneSu eka 'strIkaTyAH pshcaadbhaagsy|| | dharme mokSe ca nA ravau' iti vizva-medinyau // (1) // 1 // klIbe tu jaghanaM purH|| 74 // yauti / 'yu mizraNe' (a0 pa0 se.)| 'vahizri-' (u0 nIti // hanyate / 'hanteH zarIrAvayave dve ca' (u0 5 / - 4 / 51) iti niH| 'dvayoH' iti 'yoniH strIpuMsayozca syAdA32) ityac |-'hno jagha-' iti kyurjaghAdezazca-iti kAre smaramandire' iti medinI / 'yoniH kAraNe bhagamukuTastvapANinIyaH / yadvA,-vakraM hanti / yaGlugantAt toyayoH' iti haimH|| (2) // // dve 'striinnaamupsthsy'| 'ac-(3|1|134)| 'anityamAgamazAstram' ityabhyA zizno medUM mehnshephsii| sasya nuk n| mukuTastu-bhRzaM hanyate / hano yantAt pacAyaci narukte nalope vA-ityAha / tanna / hiMsArthasya nI zIti // zazati / 'zaza plutagatau' (bhvA0 pa0 se.)| bhAvaprasaGgAt / gatyarthasya 'bhRzaM hanyate' iti vigrahAsaMbhavAt / / zinoti / 'ziJ nizAne' (khA0 u0 a0) / bAhulakAgatyarthAnAM kauTilya eva yavidhAnAt / 'hanyateiti karmaH | nak / pRSodarAdiH (6|3|109)|-raanaadinipaataannkvigrhe pacAdyaco'saMbhavAcca / 'jaghanaM syAt striyAH zroNi iti mukuTo'pANinIyaH // (1) // * // mehantyanena / 'miha purobhAge kaTAvapi' (iti medinI) // (1) // // ekaM secane' (bhvA0pa0 a0)| 'dAnI- (3 / 2 / 182) iti 'strIkaTyA agrabhAgasya // STran // (2) // * // karaNe lyuTa (3 / 3 / 117) / 'mehanaM mUtrakUpako tu nitambasthau dvayahIne kukundare / viznayoH' (iti medinii)|| (3) // // zete retHpaate| 'vRzI bhyAM phuTa ca' (u0 4 / 201) ityasun // * // 'puda ca' kRpeti // kUpAviva / 'ive-' (5 / 3 / 96) iti kan / iti vA pAThaH / 'zepa' // // bAhulakAt pa-pha-pratyayAbhyA'kRpako guNavRkSe syAttailapAtre kukundare' iti haimaH // * // madantAvapyetau (sheph-shepii)| ata eva 'zepapuccha-'(6nitambe tisstthtH| 'supi- (3 / 2 / 4) iti kaH // * // kuM bhUmi 3 / 21) iti vArtikaM saMgacchate // (4) u // catvAri dArayati / 'dR bhaye' (jyA0 pa0 se.) nnyntH| 'karmaNyaN / "shishnsy|| (3 / 2 / 1) Nilopasya sthAnivattvAnna vRddhiH| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / kutsitaM kundaram / ISat kundaramatra, iti vA / muSko'NDakozo vRSaNaH yadvA,-skundyate kAminA / 'skudi ApravaNe' (bhvA0 A0 / | .mviti // muSNAti retaH / 'muSa steye (tyA0pa0 se0) 'madrAdayazca' (u0 1141) iti sAdhuH (1) // se.)| 'sRvRbhUzuSimuSibhyaH kak' (u0 3|41)|bhuushudvyen hIne // * // eka 'pRSThavaMzAdaghogartayo' // SimuSibhyaH kaH kit' iti kaH-iti mukutto'paanniniiyH| striyAM sphicau kaTiprothau / 'muko mokSakavRkSe syAtsaMghAte vRSaNe'pi ca' (iti medinI) // (1) // * // aNDayoH kozaH // (2) // * // varSati / 'vaSu nIti // sphAyate / 'sphAyI vRddhau (bhvA0 A0 se.)| secane' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAt kyuH| 'bahulamanyabAhulakAt Dic pratyayaH |-sphettyti / 'sphiTa hiMsAyAm' trApi-'(u0 2 / 78) iti yuci vA sNjnyaapuurvksvaadgunnaabhaavH|| (cu0pa0 se.)| vip (3 / 2 / 178) / 'sphigapUta-' (6 / (3) // // trINi 'aNDakozasya' // 2 / 187) iti nipAtanATTasya caH-iti mukuTaH // (1) // * // prothati / 'protha paryAptau' (bhvA0 u0 se.)| 'puNsi-(3| pRSThavaMzAdhare trikam // 76 // 3 / 118) iti ghH| kaThyAH prothau mAMsapiNDau // 1 // kaTI, te // pRSThavaMzasyAdhobhAge // trayANAM saMghaH / prothau, iti nAmadvayaM vA / 'striyAM sphicau kaTiprothau kaTI- 'saMkhyAyAH saMjJAsaMgha- (5 / 158) / iti kan / 'trikA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 229 kUpasya nemau syAtrikaM pRSThAdhare traye' (iti medinii)|| (1) na nA koDaM bhujAntaram // 77 // // // ekam 'pRsstthvNshaadhobhaagsy|| . neti // kuDyate / 'kuDa vAlpe'dane' (tu. pa0 se0)| picaNDakukSI jaTharodaraM tundam ghaJ (3 / 3 / 19) / mukuTastu-kroDati ghanIbhavati / 'kruDa pIti // api camatyannam / amantADDaH (u0 1114) / ghntve'| ac (3|1|134)|-ityaah / tanna / ghanatvA'vaSTi bhAguri-' ityallopaH / api caNDyate'nena hetunA / rthasya RdupadhatvAt / udupadhatve'pi kuTAditvenAci guNAsaMbha'caDi kope' (bhvA0 A0 se.)| 'puMsi-' (3 / 3 / 118) / vAca / 'kroDaH kole zanau koDamaGke' iti haimH| 'koDa: iti gho vaa| 'picaNDa udare pazoravayave pumAn' (iti zanau sUkare nA, na pumAnaGkarakSasoH' iti medinI // (1) // * // medinI) // // (piciNDaH iti) ikAradvayavattve tu pRSodarAdiH | bhujayorantaram // (2) // * // dve 'aGkasya' // (6 / 3109) // (1) // * // kuSyate niSkAsyate malo'smAt / uro vatsaM ca vakSazca 'kRSa niSkarSe' (tryA0 50 se.)| 'SikuSizuSibhyaH ksiH ' uraviti // iyrti| 'Rgatau (ju0 pa0 a0)| (u0 3 / 155) |-'kussH siH' iti mukuTavAkyamapANinIyam // (2) // * // jAyate'tra janturmalo vaa| 'janeraraSTha | vakSasi mukhya syAt' iti haimaH // (1) // * // vadati sAmaca' (u0 5 / 38) ityarapratyaye Tho'ntyAdezaH / 'jaTharo na rthyam / 'vada vyaktAyAM vAci' (bhvA0 pa0 se.)| 'bada striyAM kukSau, baddhakakkhaTayostriSu' (iti medinii)| muku sthairye' (bhvA0pa0 se.) vA / 'vRtRvadihani-' (u0 3 / 62) Tastu-janayatyannAdinA khabharaNam / bAhulakAdaran / 'pRSo- iti sH| 'vatsaH putraahivrssyoH| tarNake norasi klIbam' darAditvAt (6 / 3 / 109) antyasya ThaH-iti / sa ukta- iti medinii| 'putrAdau tarNake varSe vatso vatsaM tu vakSasi' sUtrAsmaraNaprayuktaH |-jmtyaahaarm / jaTharam-iti khAmya- iti rudrH|| (2) // * // vakSati / 'vakSa saMghAte' (bhvA0 pa. pyevama // (3) // * // udRNAti / 'R gato' (kyA0pa0 se.)| asun (u0 4 / 189) // (3) // * // trINi se.)| ac (3 / 1 / 134) / yadvA,-udRcchati, udiyarti, vaa| 'ursH||-'pnycaapi vatsasya'-ityanye // 'R gatau' (bhvA0, ju0 pa0 a0)| ac (3 / 1 / 134) / pRSThaM tu caramaM tanoH / yadA,-ud dRNAti / 'da vidAraNe' (jyA0 pa0 se.)| 'udi daNAterajalau pUrvapadAntyalopazca' (u0 5 / 19) / 'udaraM priti // pRSyate 'pRSu secane' (bhvA0 50 se.)| tundaraNayoH' iti haimaH // (4) // * // tudati / 'tuda vyathane' 'tithapRSThagUtha-' (u0 2 / 12) iti sAdhu / 'pRSThaM caramamAtre (tu0 u0 a0)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / syAddehasyAvayavAntare' (iti medinI) // (1) // // ekaM 'deha'AcchInadyoH- (180) ityatra 'num' iti yogavibhAgA pshcaadbhaagsy|| jhum / yadvA,-totyannam 'tRNu adane' (ta. u0 se.) / | skandho bhujaziroM'so'strI 'abdAdayazca (u0 4 / 98) iti sAdhuH // (5) // * // paJca | sketi // skdyte| 'skandira gatizoSaNayoH' (bhvA. 'jtthrsy'|| pa0 a0) ghaJ ( 3 / 3 / 19) / 'skandezca khAGge' (u0 4 / stanI kucii| 207) iti bAhulakAdanamunyapi dhaH / 'skandhaH prakANDe steti // stanati kathayati yauvanodayam / stanyate zabdyate kAyoM se vijJAnAdiSu paJcasu / nRpe samUhe vyUhe ca' iti vA kAmukaiH / 'Tana zabde' (bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / - haimaH // (1) // * // bhujasya ziraH // (2) // * // asyate 134) / 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti gho vA // (1) // * samAhanyate bhArAdinA / 'aMsa samAghAte' (cu0 u0 se.)| kucati / 'kuca saMkoce' (tu. pa0 se.)| 'igupadha- ghaJ (3 / 3 / 19) yadvA,-amati, abhyate, vA / 'ama gatau' (3 / 11135) iti kaH // (2) // // dve 'vakSojasya' // (bhvA0pa0 se.)| 'ameH san' ( u0 5 / 21) / 'aMsa: cukaM tu kucAgaM syAt skandhe vibhAge syAt' iti haimaH // (3) // * // trINi 'bhujaviti // cuussyte| 'cUSa pAne' (bhvA0 pa0 se.)| zi shirsH|| bAhulakAdukaH / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'cUcu' ityavyaktaM saMdhI tasyaiva jatruNI // 78 // kAyati pIyamAnam / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) / samiti // jAyate bAhurasmAt / 'jatryAdayazca (u. iti DaH // (1) // * // kucasyAgram // (2) // * // 'cUcuko nA | 4.102) iti sAdhu // (1) // * // ekam 'aMsakakSayoH kucAnanam' iti ratnakoSaH // // dve 'stnaagrsy'|| sNdheH|| bAhumUla ubhe kakSA -picaNDaH 'picaNDo jaThare proktaH pazoravayave'pi ca iti iti vA pAThaH / paraMtu saTIkahaimapustake nopalabhyate // | beti // kaSyate / 'kaSa hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.) Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 amrkossH| [dvitIyaM kANDama wwwmammmmmmmmmmmmmmmmmm 'vRtRvadihanikamikaSibhyaH saH' ( u0 3 / 62) / kakSA syAda- rahitalipazibhyazca' ityuN-ityAha / tadapANinIyatvAdupentarIyasya pazcAdaJcalapallave / sparzApade, nA domUlakaccha- kSyam // * // vaheH 'halaca' (3 / 3 / 121) iti ghny| vaahte| vIruttRNeSu ca' (iti medinI) // // bAhormUlam // (1) // * // dve 'vAha prayatne' (bhvA0 A0 se.)| ac (3 / 11134) vaa| 'kksssy|| 'vAho'zvabhujayoH pumAn' iti dAmodaraH / 'vAho bAhupArzvamastrI tyordhH| riti smRtaH' iti dezIkoSaH / ('vaahoshvmaanyoH| vRSe, peti // spRzyate / 'spRza sparzane' (tu. pa. a.) 'spRzeH vAhA~ tu bAhau syAt' iti haimaH) / (2) // 4 // prvessttte| zvaNazunI pRca' (u0 5 / 27) / NitvAdvaddhiH (7 / 2 / 115) / 'veSTa veSTane' (bhvA0 A0 se.)| ac ( 3 / 1 / 134) / yadvA.-parzanAM smuuhH| 'parvA Nasa vaktavyaH' (vA0 4 / 2 / 43) (3) // * // dAmyatyanena / 'damu upazame' (di. 50 se.)| sittvAt (1 / 4 / 16) padatvena bhatvAbhAvAd 'orguNaH' (6 / 4- 'damerDos' (u0 2 / 69) // // bhAgurimate TAp // (4) // 1 // 146) iti n| 'pArzvamantike / kakSAdho'vayace cakro- 'dodASA ca bhujo bAhuH, pANirhastaH karastathA' iti dhanaMjayaH pAnte pazugaNe'pi ca' (iti haimH)|| (1) // // ekaM // // catvAri 'bhujasya' // 'kakSayoradhobhAgasya // kaphoNistu kuurprH| madhyamaM cAvalagnaM ca madhyo'strI keti // kaM sukhaM sphorayati / 'sphura sphuraNe saMcalane ca' meti // madhye bhavam / 'madhyAnmaH ' (4 / 38) / (tu. pa0 se.) / NyantaH / 'aca iH' (u0 4 / 139) / pRSo'madhyamo madhyaje'nyavat / pumAnkhare madhyadeze'pyavalagne tu | darAdiH (6 / 3 / 109) / yadvA,-kena sukhena phaNati, sphurati, na striyAm / striyAM dRSTarajonAryAM karNikAGgulibhedayoH / tryakSara- | vA / 'phaNa gatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'sphura saMcalane' (tu. cchandasi tathA' (iti medinI) // (1) // // lagyate sma / pa0 se.) vA / in ( u0 4 / 118) / pRSodarAdiH ( 6 // 3 // 'lage saGge' (bhvA0pa0 se.)| 'kSubdhavAnta-' (72 / 18) 109) / 'kaphoNiH kaphaNiyoH' iti zabdArNavaH // (1) iti sAdhuH / yadvA,-lajate sm| 'olasjI brIDe' (tu. // * // kurati / 'kura zabde' (tu. pa0 se.) kvip (3 / 2 / . A0 se.)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH / 'sko:- 178) / koraNam / saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) vaa| ( 8 / 2 / 29) iti salopaH / 'oditazca' ( 8 / 2 / 45) iti piparti / 'pR pAlanapUraNayoH' (ju0 pa0 se.)| ac (3 / 11. natvam / 'zvIditaH' (72 / 14) iti neTa / avakRSTam , ava- 134 ) / kUr cAsau parazca / yadvA,-kurA zabdena paraH / yadvA,sannam, vA lagnam / 'prAdayo gatA-' (vA0 2 / 2 / 18) iti kupyatyanena vA / 'kupa krodhe' (di0 pa0 se.)| bAhulakAsamAsaH / "avalagno'striyAM madhye triSu syAllagnamAtrake' daran dIrghazca // (2) // * // 'kaphoNi: kUrparo'ratneH pRSTham' iti (iti medinI) // (2) // // madhye zarIrasya bhavam / 'a nAmamAlA / dve 'kRNI' iti khyAtasya 'bhujamadhyagranthe / sAMpratike' (4 / 3 / 9) ityaH / yadvA,-mAM zobhAM dhatte / 'anyAdayazca' ( u0 4 / 112) iti sAdhuH / 'madhyaM vilagne na strI asyopari pragaNDaH syAt syAnnayAyye'ntare'dhame triSu' (iti medinI) // (3) // asyeti // kUparasyorce pratyAsanno gaNDaH / kapozo'sya / ('madhyo'valamaM vilagnaM madhyamaH' iti nAmamAlA) // // trINi | (1) // // ekam 'kRrparoparibhAgasya' // 'dehamadhyasya // prakoSThastasya caapydhH|| 8 // dvau parau dvayoH // 79 // bhujabAhU praveSTo doH syAt preti // prakupyate'nena kusUlAdannam / 'kuSa niSkarSe (tryA0 pa0 se.) / 'uSikuSigArtibhyasthan' (u0 2 / 4) dvAviti // parau bhujbaahuu| bhujyate'nena / 'bhuja pAla praviSTaH koSThaM kusUlam / 'atyAdayaH kAntA-' (vA0 2 / 2 / nAbhyavahArayoH' (ru. 50 a0)| 'bhujanyubjau-' (73 / 18) iti samAso vA / 'prakoSThamantaraM vidyAdaratnamaNi61) iti sAdhuH / yadvA,-bhujati / 'bhujo kauTilye' (tu. 50 bandhayoH' iti kAtyaH / 'prakoSTho maNibandhasya kuuprsyaantse.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 134) iti kH| 'adho bhujA / dvayorbAhI kare' (iti medinI) // (1) // // baadhte| 'bAdhU 1-'suvAhA' iti subndhuH| svazvA, subhujA ca-iti mukuttH|| viloDane' (bhvA0 A0 se.)| 'ajizikamyami- (u0 | 2-zAmyanti bhogena na jAtu kAmA na vAhayA vA sutara 1 / 27) ityuH, hazcAntyasya / mukuTastu-bahantyanena / 'vahi- samudraH' ityanekArthakairavAkarakaumudI // 3-'bahudoSo gurudhvaMsI gohantA janapITakaH' iti vidagdhamukhamaNDanam-iti mukuTaH / 1-bAhau yathA-'udvelladbhujavallikaMkaNajhaNatkArastadA duHshH|4-prsnggenoktm / na tvatrAsyopayogaH // kiMtu pANiparyAyakathanam / kare yathA / 'caJcaddhajabhramitacaNDagadAbhighAtasaMcUrNitoruyugalasya suyo-5-dIrghamAtrakaraNe rephazravaNAnupapattiH / tasmAtpRSodarAditvamaGgIdhanasya'-ityanekArthakairavAkarakaumudI / | kAryam // kauTilye' (13-/ praviSTaH ko 1134) Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 231 re'pi ca / bhUpakakSAntare'pi syAt' (iti medinI) // (1) / yavo mataH' ityamaradattaH / 'aGgalo nA yavamAnam' iti // // eka 'kaphoradho maNibandhaparyantasya' // | vaacsptiH| tatrAGgerbAhulakAdulaH // (1) // // karasya zAkhA maNibandhAdAkaniSThaM karasya karabho bhiH| | iva // (2) // // dve 'aGgulImAtrasya' // maNIti // maNirbadhyate'tra / 'bandha bandhane' (kyA0pa0 puMsyaGguSThaH pradezinI / a0)| 'halazca' (3 / 4 / 121) iti ghny| ('maNibandhaH madhyamAnAmikA cApi kaniSThA ceti tAH kramAt82 pANimUlam' iti halAyudhaH / 'karo'syAdau maNibandho puMsIti // anggushbdo'nggvaacii| aGgau pANau tiSThati / maNizca saH' iti haimanAmamAlA) // * // kaniSThAyA A / 'supi-' (3 / 2 / 4) iti kH| 'ambAmba-' (8 / 3 / 97) 'Al maryAdAbhividhyoH' (2 / 1 / 13) ityavyayIbhAvaH // * // iti Satvam // (1) // * // tarjanyuktApi yathAsaMkhyAya punakRNAti / 'kRJ hiMsAyAm' (tryA0pa0 se.)| kiratyanena / ruktA // (1) // * // mdhybhvaa| 'madhyAnmaH ' (4 / 3 / 8) / 'kR vikSepe' (tu0 pa0 se.) vA / 'kRzazalikaligardibhyo "madhyamo madhyaje svre| dehamadhye madhyadeze madhyamA karNikA'bhac' ( u0 3|122)|-'kRshRgrdiraashivllibhyo'bhc' iti guliH / rAkA rajasvalA cApi' iti haimaH // (1) // * // na mukuTo'pANinIyaH / kare bhAti / 'bhA dIptau' (a0 pa0 nAma grahaNayogyamasyAH brahmaNo'nayA zirazchedanAt / ata a.)| 'supi-' (3 / 2 / 4) iti ko vA / "karabho maNi evAsyAM pavitrIkriyate // (1) // // atyalpA / 'atizAbandhAdikaniSTAntoSTratatsute' (iti medinI) // (1) // // yane-' (5 / 3 / 55) itISThan / 'yuvAlpayoH kan-' (5|3|'jnyaapksiddhN na sarvatra' iti bahiyoge paJcamI (jJApi0 2 / 1 / 64) 'kaniSTho'lpe'nuje yUni kaniSThA tvantimAGalau' iti 12) na // 1 // ekam 'karavahirbhAgasya // haimaH // (1) // // krameNa ekaikam "angguliinaam|| paJcazAkhaHzayaH pANiH | punarbhavaH kararuho nakho'strI nakharo'striyAm / pazceti // paJca zAkhA ivAGgalayo'sya // (1) // * // zete- | pviti // punarbhavati / ac (3 / 1 / 134) // * // 'puna Aja (21112an . 'smin sarvam / 'puMsi- (3 / 3 / 121) iti ghH| 'zavaH vi navaH' iti vA pAThaH // (1) // * // kare rohati / 'igupadha-' / zayyAhipANiSu' (iti medinii)||*|| 'zamaH' iti pAThAnta (3 / 1 / 135) iti kaH // (2) // * // na khamasya / 'na bhraattrm| zAmyati kaDUmalo vA'nena / 'zamu upazame' (di. 50 (6 / 3 / 75) iti saadhuH| 'nakhI strIpuMsayoH zuktau nakhare se. ) / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'nodAttopadeza-' punapuMsakam' (iti medinI) // (3) // * // na khanati, khanyate ( // 3 // 34) iti na bRddhiH / 'pANiH zamaH zayo hastaH' vA / 'DaharekavakAH' (vA0 3 / 3 / 125) / nakhaM rAti vA / ityamaramAlA // (2) // * // paNAyantyanena / 'paNa vyavahAre' 'nakharaM triSu' ityamaramAlA // (4) // * // catvAri 'nkhsy'|| (bhvA0 A0 se.) / 'azipaNAyyoruDAyaluko ca' (u0 41133) itINa ayapratyayasya luk ca |-pnnyte'nen / prAdezatAlagokarNAstarjanyAdiyute tate // 83 // bAhulakAt in-iti mukuTastUktasUtrAsmaraNamUlakaH // (3) | preti // pradizyate / 'diza atisarjane' (tu0 u0 a0)| // // trINi 'hstsy|| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'upasargasya-' (6|3|trjnii syAtpradezanI // 81 // 122) iti vA diirghH| 'pradezo dezamAtre syAttarjanyaGguSThateti // ty'te'nyaa| 'tarja bharsane' (bhvA0pa0 se.)| saMmite' (iti medinI) // (1) // * // talatyatra / 'tala pratiSThA yAm' (cu0pa0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghny| 'karaNA- (3 / 3 / 117) iti lyuT // (1) // // prdishyte'nyaa| 'diza atisarjane (tu. u0 a0)| lyuT (3 / 3 / 'tAla: karatale'GguSThamadhyamAbhyAM ca sNmite| gItakAlakriyA mAne karasphAle dumAntare ( iti medinii)|| (1) // * // goH 117) // // 'pradezinI' iti pAThAntaram / pradizati / 'supi-' (3 / 2 / 78) iti NiniH / prdesho'stysyaaH| iniH | karNa iva / 'goko'zvatare sarpa sAraGge prmthaantre| aGgu SThAnAmikonmAne gokarNI mUrvikauSadhI' (iti vizvaH) // (1) (5 / 2 / 115) vA // (2) // * // dve 'aGguSThasamIpAGgulyAH // // * // 'tarjanyAdisahite vistRte'GgaSThe' krameNaikaikam // maGgulyaH karazAkhAH syuH agviti // aGgati / 'agi gatau' (bhvA0pa0 se.)| aGguSThe sakaniSThe syaadvitstirvaadshaangglH| 'RtanyaJji-' (u0 4 / 2) ityuliH / aGku pANipAdamavayavaM eti // kaniSThayA saha vitte'nggusstthe| vitasyati / vitasyate lAti / bAhalakAhirvA / 'aGgaliH karazAkhAyAM karNikAyAM | vA / 'tasu upakSaye' (di0 pa0 se.)| 'vo taseH' (u0 4|gjsy ca' iti haima-vizvaprakAzau // * // 'bAlamUlaladhvaGgalInAM | 182) iti tiH ||-baahulkaattiH-iti mukuTa etatsUtrAvA lo raH' (vA0 8 / 2 / 18) / (anggriH)||*|| 'aGgalastu 1-'dvivacana-- (5 / 3 / 57) itISThan-iti pATha AsIt / tathApyane1-karazabdopAdAnam 'asya' ityanena parAmarzArtham // | neSThano vidhaanaabhaavaadupekssitH|| Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 amrkossH| [dvitIyaM kANDa - smaraNamUlakaH // (1) // // dvAdaza aGgulayaH pramANamasya / RkSe kezAtparo jAte' (iti medinii)|| (1) // * // vistRtaH 'taddhitArthottara- (2 / 1 / 51) iti dviguH / 'dvigornityam' karo yasya tasmin // ekam "vistRtakarasya' // (vA0 5 / 2 / 37) iti mAtraco luk / 'tatpuruSasyAGguleH' muSTyA tu bddhyaa| (5 / 4 / 86) ityac // (2) // * // dve 'vitasteH // | sa ratniH syAt pANI capeTapratalaprahastA vistRtAGgalau // 84 // sviti // sa hastaH muSyate'nayA 'muSa steye' (RyA. peti // capati / 'capa sAntvane' (bhvA0pa0 se.)| pa0 se.)| 'striyAM ktin' (3 / 3 / 94) / yadvA,-muSNAti / ac (3 / 1 / 134) / eTati / 'iTa gatau' (bhvA0pa0 se.)| ktic (3 / 3 / 174) / ('saMpIDitAGgulimuSTiH ' iti halAyudhaH) 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / capazcAsAviTazca // // ('muSTiyoH phale / baddhapANau tsarau' iti medinii)| baddhayA 'carpaTa:' apyatra / 'carpaTaH sphAravipule capeTe parpaTe'pi ca' muSTayopalakSitaH // * // Rcchati / aryate'nena vA / 'R (iti vizva-medinyau) // (1) // * // pratalati-'tala pratiSThAyAm' gatau' (bhvA0 pa0 a0)| 'Rtani- (u0 42) iti (cu0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / 'pratalaM pAtAlabhede kanic / 'ratyaratnI striyo baddhamuSTitatAGgulI' ityamaramAlA // tatAGgulikare pumAn' (iti medinI) ||4||'tlm' apytr| (1) // * // ekam 'baddhamuSTihastasya' // 'talaM kharUpAdharayoH khaDgamuSTicapeTayoH' iti vizvaH / ('tala aranistu niSkaniSThena muSTinA // 86 // zcapeTe tAladrau' iti haimataH / '-puMsi taalmhiirhe| capeTe ___ areti // rannibhinnaH / nasamAsaH / 'nAraniH kaphoNI ca' iti medinItazca puMsyayam ) // (2) // * // prasRto hastaH / haste saprakoSThe cAGgulau' iti rudraH / 'aranirnA saprakoSTha'prAdayo gatA-' (vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH // (3) // // tatADalikare'pi ca / kaphoNAvapi' (iti medinii)|| (1) trINi "vistRtAGgulau pANau // // // nirgatA kaniSTA yasmAttena muSTinopalakSitaH // // ekam dvau saMhatau siMhatalapretalau vaamdkssinnau| 'aranihastasya' // dvAviti // siMhasyeva talamatra // * // 'saMhatalaH' iti vyAmo bAhvoH sakarayostatayostiryagantaram / paatthaantrm| saMhataM saMghaTTa lAti / 'aataa'nup-(3|213) ti|| vizeSeNa amyate'nena / 'ama gato' (bhvA0 iti kaH // (1) // * // pratate prazliSTe vA tale atra // (2) pa0 se0)| 'halaca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / mukuttstu|||| dve 'vAmadakSiNayoH pANyormilitayorvistRtA | vyAmIyate'nena / mADo mUlavibhujAditvAt (vA0 3 / 2 / 5) gulyoH // kaH-iti vyAkhyat / tanna / 'kartari kRt' (3 / 4 / 67) ityasya pANinikujaHprasRtiH pravRttyA karaNe kasyAsaMbhavAt |-vyaamiiyte rajvAdhanenapeti // nitarAM kubjA prakRtirasya / prsrtynen| ktin iti svAmyapyevam // (1) // * // sve sve pArvaM prsaarityo(3|3|94)||*|| 'prasRtaH' iti vA paatthH| tatra prakRSTaM sRta- barbAhvormadhyam // * // ekam 'vyAmasya / masya / 'prasRtaH saprasAre syAdvinIte vegite triSu / ardhAjalau | Uca vistRtadoHpANinRmAne pauruSaM triSu // 87 // tu puMliGgo jaGghAyAM prasRtA matA' (iti medinii)|| (1) Urveti // doSau ca pANI ca / tat / Urdhva vistRta // * // ekam 'prsRteH'| doHpANi yena sH| tAdRzau naa| tasya yanmAnaM parimANam / tau yutAvaaliH pumAn // 85 // tena puMsA vA yanmIyate tatra // // puruSaH pramANamasya / 'puruSatAviti // tau prasRtau militau| ajyate'nena / 'aJjU hastibhyAmaNa ca' (5 / 2 / 38) / pauruSo nadaH, pauruSI nadI, vyaktyAdau' (ru0pa0 se.)| 'Rtanyaji' (u0 4 / 2) pauruSaM srH| 'pauruSaM puruSasya syAdbhAve karmaNi tejasi / ityaliH / 'aJjalistu pumAn hastasaMpuTe kuDave'pi ca' UrdhvavistRtadoHpANinumAne tvabhidheyavat' (iti medinI). (iti medinii)|| (1) // * // ekam 'aale' // (1) // * // ekam 'purussprmaannsy|| prakoSThe vistRtakare hastaH kaNTho gala: preti // bAhau prasAritapANau hstH| hasati, hasyate'nena / keti // kaNati / 'kaNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| vaa| 'hase hasane' (bhvA0pa0 se.)| 'hasimRgR-' (u. 3- 'kaNeSThaH' (u0 11103) / knntthte| 'kaThi zoke' (bhvA0 A. 86) iti tan / 'hastaH kare karikare saprakoSThakare'pi ca se.)| ac (3 / 1 / 134) / 'samIpagalazabdeSu triSu kaNThaM vidurbudhAH' iti zAzvataH / 'kaNTho gale saMnidhAne dhvanI 1-mukuTastu-'saMhatalaH pratalau' iti savisargapAThamAzritya dvau vAmadakSiNau pratalau militau saMhatala ucyate / prataladvayaM militaM saMha- 1-bAhuzabdasya prakoSThavAcakatvAbhAvaH / 'caturvizatyaGgulo hasta' tala: syAdityarthaH-ityuktvA 'ekam' ityevoktavAn / / iti sakalasiddhAntabhaGgazca // . - Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 233 madanapAdape' iti vizvaH // (1) // * // gilati / ' gR niga - | zAzvataH / ' AsyaM mukhe ca tanmadhye tadbhave ca striyAM sthitau ' ( raNe' (tu0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) / 'aci vibhASA' ( 8/2/21 ) iti vA laH / gIryate'nena / 'puMsi - ' ( 3 / 31118) iti ghaH / yadvA,-galati / 'gala adane ' ( bhvA0 pa0 se0)| ac (3 / 1 / 134) / 'galaH kaNThe sarjarase' (iti medinI ) // (2) // * // dve 'grIvAgrabhAgasya' // | // iti medinI ) // ( 2 ) // * // vadantyanena 'vada vyaktAyAM vAci' bhvA0 pa0 se0 ) / karaNe lyuT (3 / 3 / 117 ) // (3) // * // tuNDati / 'tuDi toDane' (bhvA0 pa0 se0 ) / ac (3 / 1 / 134) (4) // * // Anantyanena / 'ana prANane ' ( a0 pa0 se0 ) / lyuT (3 / 3 / 117) // (5) // * // lapyate'nena / 'lapa vyaktAyAM vAci' (bhvA0 pa0 se0 ) / lyuT ( 3 / 3 / 117 ) // (6) // * // khanyate, anena vA / 'khanu avadAraNe' ( bhvA0 u0 se0 ) / 'Dit khanermuT codAttaH' ( u0 5 / 20 ) ityac sa ca Dit dhAtormuDAgamaH / 'prAk khano muDadAtta tato'ca prayo bhavet / prajAsRjA yataH khAtaM tasmAdAhurmukhaM budhAH' iti niruktam / 'mukhamupAye prArambhe zreSThe niHsaraNAsyayoH' iti haimaH // ( 7 ) // * // sapta ' mukhavilasya' / tadupalakSite samudAye tUpacArAt // atha grIvAyAM zirodhiH kaMdharetyapi / * atheti // gIryate'nayA / 'zevayahnajihvAgrIvA - ' ( u0 1 / 154) iti sAdhuH / 'grIve zirodhitacchire ' ( iti haimaH ) // (1) // * // ziro dhiiyte'syaam| 'karmaNyadhikaraNe ca' (3) 3 / 93) iti kiH // (2) // * // kaM ziro dhArayati / 'saMjJAthAM bhRTTavRRji-' (3 / 2 / 46) iti khac / 'khaci hakhaH' (6)4 / 94) / yadvA,-dharati / 'dhRJ dhAraNe' ( vA0 u0 a0 ) ac / kaM ziraso dharA kNdhraa| ( 3 / 1 / 134 ) kaMdharo vArivAhe syAdrIvAyAM kaMdharA matA' ( iti vizvaH ) // (3) // * // zrINi 'kaMdharAyAH // / klIve ghrANaM gandhavahA ghoNA nAsA ca nAsikA 89 klIba iti // ghrAyate'nena / 'ghrA gandhopAdAne' ( bhvA0pa0 a0 ) / lyuT ( 3 / 3 / 117 ) ' ghrANaM klIbaM nAsikAyAM ghrAte kambugrIvA trirekhA sA yasyAm // * // ekam 'zaGkhAkAragrIvAyAH // keti // kambuH zaGkha iva grIvA // (1) // * // tisro rekhA syAdvAcyaliGgakam' ( iti medinI ) // (1) // * // vahati / 'ha prApaNe' (bhvA0 u0 a0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / gandhasya vahA / 'syAdgandhavahA nAsAyAM puMliGge mAtarizvani' (iti medinI ) // ( 2 ) // * // ghoNati, anayA vA / 'ghuNa maNe' (bhvA0 pa0 se0 ) / ac (3 / 1 / 134) / 'halazca' (3 / 3 / 221) iti ghaJ vA // (3) // // nAsate / anayA vA / ' zabde' (bhvA0 A0 se0 ) / prAgvat / 'nAsA tu nAsikAyAM ca dvArordhvadAruNi striyAm ' ( iti medinI ) // (4) // * // nAsermyul ( 3 / 1 / 133 ) / ' ghrANaM gandhavahA nAsA nasA nasyA ca nAsikA ' iti sAhasAGkaH / ' kulyA gandhavahA ghoNA ghrANaM nAsA ca nAsikA' iti kAtyaH // (5) // * // paJca 'nAsikAyAH // avaTurghATA kRkATikA // 88 // aveti // avaTalati / 'Tala vaiklavye' ( bhvA0 pa0 se0 ) / avaTIkate / 'TIkR gatau' (bhvA0 A0 se0 ) / mitavAditvAt ( vA0 3 / 2 / 180 ) DuH / yadvA na vaTati / 'vaTa veSTane' ( bhvA0 pa0 se0 ) 'vaTa bhASaNe' ( cu0 u0 se0 ) bAhulakAduH / 'avaTuH puruSe kRkATikA ghATA' iti bopAlitaH // (1) // * // ghATayati ghATyate, vA / 'ghaTa saMghAte' curAdiH av (3 / 1 / 134) ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) vA // ( 2 ) // * // kRkaM kaNThamaTati / 'aTa gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / in ( u0 4|118) / svArthe kan (jJApi0 5/4/5 ) / Nvul tu paratvAdaNA bAdhAnna prApnoti // (3) // * // trINi 'grIvAyAmunnatabhAgasya' 'ghATI' iti khyAtasya / - grIvApazcAdbhAgasya- iti svAmi-mukuTau // / krAsye vadanaM tuNDamAnanaM lapanaM mukham / beti // ucyate'nena / 'caca paribhASaNe' (a0pa0 a0 ) / brUno vaciH (2 / 4 / 53) vA / 'gudhRvIpacivaci -' ( 4 / 167) iti N traH / 'vakramAsye chandasi ca' iti hema - candraH // (1) // * // Asyandate amlAdinA prasravati / Asyandyate vAnnAdinA dravIkriyate / 'syandU prasravaNe' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101 ) / iti DaH / yadvA,-asyante varNA yena / asyate vA'smin prAsraH / 'asu kSepaNe' ( di0 pa0 se0 ) ' kRtyalyuTa :-' ( 3 / 3 / 113 ) iti yat / ' mukhaM mukhAntarAlaM ca dvayamAsyamitIritam' iti amara0 30 ( u0 oSThAdharau tu radanacchadau dazanavAsasI / oSTheti // uSyate uSNAhAreNa / 'uSa dAhe' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / 'uSikuSi - ' ( u0 2 / 4 ) iti than // (1) // * // na dhriyate / 'dhRG anavasthAne' ( tu0 A0 a0 ) / 'puMsi - ' ( 3 / 3 / 118 ) iti ghaH / naJsamAsaH (2 / 3 / 6) / 'adharastu pumAnoSThe, hIne'nUrzve ca vAcyavat ' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // 'dvandvazca prANi-' ityekatvaM tu na bhavati / anityatvAt / oSThAbhyAM yutAvadharau' iti zAkapArthivAdiH ( vA0 2 / 1 / 78 ) vA // * // radanAH chAdyante'nena 'chada saMvaraNe' curAdiH / 'puMsi - ' ( 3 / 3 / 118) iti ghaH / 'chAderghe - ' ( 6 / 4 / 96 ) iti hakhaH // (3) // * // dazanAnAM vAsasI iva / AvarakatvAt // (4) // * // catvAri 'uttarAdharoSTha'mAtrasya' // 1 - 'mAM vivakSurasi kiM caladoSThaH' iti yogAt iti mukuTaH // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 amrkossH| [dvitIyaM kANDam adhastAccibukam rasajJA rasanA jihvA adheti // cIvati, cIvyate, vA / 'cItra AdAnasaMvara- reti // rasaM jAnAti / 'jJA avabodhane (tryA0pa0 yo / bhvA0 u0 se.)| mRgayvAdiH (u0 1137) / a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // (1) // // rasakhArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / cinoti zobhA vA / prAgvat | yati / 'rasa AsvAdane (cu0 u0 se.)| nandyAditvAt // (1) // * // 'adhastAdadharoSThasya civuH syAccibukaM tathA' | (3 / 1 / 134) lyuH / ydvaa,-rsyntynyaa| 'NyAsazrantho yuc iti nigamaH // (1) // * // ekam ASThAdhAbhAgasya // (3 / 3 / 107) / rasati / 'rasa zabde' (bhvA0pa0 se.)| gaNDau kapolo 'bahulamanyatrApi' (u0 2 / 78) iti yuc vaa| 'rasanaM rotigaNDati / 'gaDi vadanaikadeze' (bhvA0pa0 se.) khajane dhvanI / jihvAyAM tu na puMsi syAt' (iti medinii)| ac (3 / 1 / 134) / 'gaNDaH syAtpuMsi khnggini| grahayoga 'tAlavyA api dantyAzca' ityAdau 'jihvAyAM razanA tathA prabhede ca vIthyaGge piTake'pi ca / cihnavIrakapoleSu hayabhUSaNa ityukterdantyatAlavyamadhyo'yam / 'rasanaM tu dhvanau khAde rasajJAbuddhade' (iti medinii)|| (1) // * // kmpte| 'kapi calane' rAnayoH striyAm' iti rabhasaH |--rseH sautrAt 'rasirucira(bhvA0 A0 se.)| 'kapigaDigaNDi-(u0 1166) ityo vRo yuc' iti mukuTo'pANinIyaH // (2) // // leDhi / laca / 'kapi' iti nirdeshaannlopH| kaM sukhaM polati / 'pula lihantyanayA vA / 'liha AsvAdane' (a0 u0 a0)| mahattve ( bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' ( 3 / 2 / 1) // 'zevayahajihvA-' (u0 1 / 154 ) iti sAdhuH / -'liheH puurv(2)||*|| dve 'kapolasya // jihvagrIvA' iti vanpratyayaH-iti mukuTo'pANinIyaH // (1) // // trINi 'jihvaayaaH|| tatparo hnuH||9|| taditi // tAbhyAM kapolAbhyAM prH| hanti / 'zasvRsni prAntAvoSThasya sRkkaNI // 91 // hi-' (u0 1 / 10) ityuH / 'hanuhaTTavilAsinyAM mRtyAvastre / preti // sRjati lAlAdi / 'sRja visarge' (tu0pa0 se.), gade striyAm / dvayoH kapolAvayave' (iti medinI) // (1)| bAhulakAtkanin / 'prAntAvoSThasya saMkaNI' iti klIbakANDe. // * // eka 'kapolAdhobhAgasya // 'mrdttH||*||'kvyuktm' (sakvaNI) itynye||4||(skvnnii) radanA dazanA dantA radAH GayantA-ityeke ||||-adntN sRkkam-ityapare // 4 // reti // radyate'nena / 'rada vilekhane' (bhvA0pa0 se.)| 'sRkki'zabda ikArAntaH klIbam / tatra bAhulakAtkiH // (1) // * // ekam 'oSTaprAntayoH ' // 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuT // (1) // * // dazyate'nena / karaNe lyuTa (3|3|117)|'-dhdsh-' (3 / 1 / 24)| lalATamalika godhiHiti nirdezAtkvacidaMkityapi lopH| yadvA,-kartari lyuTa (3 / 3 / leti // lalanam / 'lala IpsAyAm (cu0 A0 se.)| 113) // (2) // * // dAmyati / 'damu upazame' (di0pa0 'laDa vilAse' (bhvA0pa0 se.) vaa| ddlyorektvm| lalaM se0) / antarbhAvitaNyAdvAhulakAttan / 'danto'drikaTake vilAsamIpsAM vA aTati / 'aTa gatau' (bhvA0pa0 se.)| kuJja dazane'thauSadhau striyAm' (iti medinI) // (3) // * // lalati / uktadhAtubhyAM bAhulakAdATac // (1) // * // alati / radati ac (3 / 1 / 134) // (4) // * // catvAri 'dantasya' // alyate, vA / 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0pa0 se.)| 'aliGka tAlu tu kaakudm| SibhyAM kicca' itIkan / (u0 4 / 27) / 'alIkamahite'pi teti // trntynen| 'tR plavanataraNayoH' (bhvA0pa0 se.)| iti kAtyaH // * // bAhulakAdikannapi / 'alikaM hrakharI'tro razca laH' (u0 115) iti yuN / tAlayati / 'tala prati 1-'mahAsakAyazobhito nRsiMhanakhAgravat' iti latAzleSAt SThAyAm' curAdiH / mRgayvAdiH ( u0 1137) vA // (1) / | kadvayam // 'mitasya saMbhAvaya sUkkaNA kaNAn' iti zrIharSaprayogAda // // kAkurjihvA udyate'nudyate'smin / anekArthatvAdvadirutkSepaNe vakArayuktaM ca / 'na saMyogAdvamantAt' (5 / 4 / 137) ityalhopo vartate / ghanarthe kaH (vA0 3 / 3 / 38) / pRSodarAdiH (6 / 3 / na // 'sa sUkkaNIprAntamasRkpradigdhaM pralelihAno hariNArirupai. 109) / ISat kvte| 'kuG shbde'| (bhvA0 A0 a0) iti pANineDIMbantA ca // 'sake dve caiva vijJeye catvAriMzacca vanaabdAditvAt ( u0498) sAdhuvo / yadvA,-'nizceSTaM kakudaM | jAH' iti vacanAdadantaM sRkkamapi // 'sRkkaNi' itIdantamapi, 'kIce shirH'| kakude bhavam / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN // vArizabdavat' ityukteH // 'sUkizabdo haskhekArAnto'pi kIbaH(2) // // dve 'taalunH|| ityapare / 'sakthyakSidadhisUkki tathA vAri syAt' ityaruNaH-iti mukuTaH ||2-aadhunikpustkessu tu 'ani' iti pATha upalabhyate // 1-auNAdikaH kyun yuktaH-iti bhASya kaiyaTayoH (6 / 4 / 26) / 3-ata eva haimanAmamAlAyAm 'bhAle godhyalikAlIkalalATAni siddhaantH|| | ityuplbhyte|| Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| madhyam' iti rAjadevaH // (2) // // gudhyte| 'gudha pariveSTane' | yadvA,-akSati / 'akSu vyAptau' (bhvA0pa0 se.)| in (u0 (di. pa0 se.) / in (u0 4 / 118) / gAvI netre dhIyate 4118) // (6) // // pazyati / 'dRzir prekSaNe' (bhvA0 yasmin / 'karmaNyadhikaraNe ca' (3 / 3 / 93) iti kirvA / | pa0 a0)| kvip ( 3 / 2 / 78) / yadvA,-dRzyate'nayA / saMpapuMsyayam / 'godhibhAlau mahAzaGkaH' iti trikANDazeSAt // dAditvAt (vA0 3 / 3 / 108) vip / 'kinpratyayasya' (8 / 2 / (3) // // trINi 'bhaalsy|| 62) iti bahuvrIhyAzrayaNAt kipyapi kutvam // (7) // * // UrdhvaM dRgbhyAM bhravau striyau| ktin (3 / 3 / 94) / 'dRSTijhane'kSiNa darzane' iti haimaH // (0) Urdhva iti // bhramati / 'bhramu calane' (bhvA0pa0 se.)| // * // aSTa 'netrsy'|| 'bhramehU:' (u0 2 / 68) / yadvA,-bhrAmyati / "bhramu anava- anu netrAmbu rodanaM cAsramathu ca // 93 // sthAne (di. 50 se.)| vip (3 / 2 / 178) / 'UG ca | asviti // asyati, anate vA kaNTham / athvAdigamAdInAm' iti 'gamaH kko' (6 / 4 / 40) ityatra vArtikena | tvAt (u0 5 / 29) iti rukpakSe / 'asraH koNe kace puMsi malopa UG cAdezaH // (1) // * // ekaM 'netroparibhAgastha- klIbamazruNi zoNite' (iti medinii)|||| 'jagare caashrmromraaje|| zruNi' ityUSmabhedAttAlavyaprakaraNoktezca tAlavyazamapi // (1) kUrcamastrI bhruvormadhyaM // // netrayorambu / (2) // * // rudyate / 'rudir azruvimocane' viti // kurati / kUryate, vaa| bAhulakAcaTa / 'karca- (a0 pa0 se.)| karmaNi lyuTa ( 3 / 3 / 113) bAhulakAt / mastrI bhruvormadhye katthanazmazrukaitave' (iti medinii)|| (1) 'rodanaM krandane'ne'pi durAlambhauSadhau striyAm' iti medinI // // // ekaM 'nAsoparibhrUdvayamadhyasya' // (3) // * // (4) // * // (5) // * // paJca 'netrodakasya // tArakAkSNaH kanInikA // 92 // | apAGgau netrayoranto teti // tArayati / 'tR plavanAdau' (bhvA0pa0 se.)| apeti // apAGgati 'agi gatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'khul' (3 / 11133) / 'tArakA jyotiSi' (vA0 7 / 3 / 45)| aca (3 / 1 / 134 ) apakRSTo'jAdvA / apakRSTAnyaGgAnyasmAdvA / itItvAbhAvaH / 'tArako daityabhitkarNadhArayorna dvayoIzi / 'apAGgastvaGgahIne syAnnetrAnte tilake'pi ca' iti vizvaH kanInikAyAmRkSe ca na pumAMstrAtari triSu' (iti medinii)|||| (1) // // 'bAhyau' iti zeSaH // * // ekam 'netr()||*|| kanati / 'kanI dIptau' (bhvA0pa0 se.)| bAhu-prAntayoH // lakAdInaH / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / TAp (4 / 1 / 4) / kaTAkSo'pAGgadarzane / itvam (73 / 44) / 'kanInikA tArake'kSNaH syAtkaniSThA keti // kaTAvatizayitAvakSiNI yatra / 'bahuvrIhI kulAvapi' (iti medinI) / (2) // * // 'akSaNaH' iti khecarI sakthyakSNoH -' (5 / 4 / 113) iti Sac / kaTaM gaNDamakSati vA / vyAvRttyartham // // dve 'netrakanInikAyAH // 'akSu vyAptau' (bhvA0 pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / locanaM nayanaM netramIkSaNaM ckssurkssinnii| 'kaTAkSakAkSI' iti rabhasAt kAkSo'pi // (1) ||||apaanggen dRgdRSTI ca darzanam // (2) // // dve 'kaTAkSasya // laviti // locyate'nena / 'locla darzane' (bhvA0 A0 | | karNazabdagrahau zrotraM zrutiH strI zravaNaM shrvH||94|| se.)| lyuTa (3 / 3 / 117) // (1) // * // nIyate'nena / keti // kIryate zabdagrahaNAya kSipyate / yadvA,-kIryate 'NIJ prApaNe' (bhvA0 u0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 117) // zabdo'smin / kirati zarIre mukhaM vA / 'kR vikSepe' (tu0pa0 (2) // // 'dAmnI' (3 / 2 / 182) iti pakSe STran / 'netra se.)| 'kavRjasi-' (u0 3.10) iti naH / yadvA,-karNayati / mathiguNe vastrabhede mUle drumasya ca / rathe cakSuSi nadyAM tu | 'karNa bhedane (cu0 u0 se.) adantaH / ac (3 / 3 / 134) / netrI netari vAcyavat' (iti medinii)|| (3) // * // IkSyate- 'karNaH pRthAsute jyeSTha suvarNAlau zrutAvapi' (iti medinii)| 'nena / 'IkSa darzane' (bhvA0 A0 se.)| lyuTa (3 / 3 / yattu-karoti zabdajJAnam-iti mukuttH| tanna / hrakhAna117) 'IkSaNaM darzane dRzi' (iti medinii)|| (4) // * // pratyayAvidhAnAt // (1) // * // zabdo gRhyate'nena / 'grahacaSTe / cakSate'nena, vA / 'cakSiG (a. A0 a0)| vRdR-' (3 / 3 / 58) ityap / saMjJAyAM 'halazca' (3 / 3 / 121) 'cakSeH zicca' (u0 3 / 119) ityusiH / zittvAdanAdhaMdhA- iti ghaJ vidhIyate ghApavAdatvAt / yogArthamAtre tu sa na // tukatvAt khyAJ na ||-baahulkaat khyAJ na-iti mukuTa- | (2) // * // zrUyate'nena / 'zru zravaNe' (bhvA0 pa0 a0)| stvapANinIyaH // (5) // * // aznute, anena vA / 'azU vyAptI' (khA0 A0 se0) / 'azernit' (u0 3.156) 1-prAvartayannadImaudviSAM tadyoSitAM ca saH' iti mAghe 'raktArthena iti ksiH |-'asheH Sic-' iti mukuTo'pANinIyaH / saha zleSAdasraM dantyasam'-iti mukuttH|| Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / [dvitIyaM kANDam wwwwww STran (u0 4.159) // (3) // // zrUyate'nayA / ktin | tadvande kaizikaM kaizyam (3 / 3 / 94) / 'zrutiH zrotre ca tatkarmaNyAmnAyavArtayoH taditi // kezAnAM samUhaH / 'acittahasti-' (4 / 2 / 47) striyAm' (iti medinii)|| (4) // * // lyuT vA karaNe (3 / 3 / - iti Thak // (1) // * // 'kezAzvAbhyAM yaJchAvanyatarasyAm' 117) / 'zravaNaM zrutau ca karNe nakSatre na napuMsakam' (iti (4 / 2 / 48) (2) // // dve 'kezavRndasya' // medinii)|| (5) // * // 'sarvadhAtubhyo'sun' (u0 4 / 189) // alakAcUrNakuntalAH / (6) // // SaT 'karNasya // aleti // alati, alyate, vA / 'ala bhUSaNAdau uttamAjhaM ziraH zIrSa mUrdhA nA mstko'striyaam| (bhvA0 50 se.) / 'kRJAdibhyo vun' (u0 5 / 35) / utteti // uttamaM ca tadaGgaM ca 'sanmahat-' (2 / 1 / 61) 'alakA kuberapuryAmastriyAM cUrNakuntale' (iti medinI) // (6) iti samAsaH // (1) // * // zrIyate ussnniissaadinaa| 'zrayateH // * // cUrNasya karcurAdikSodasya kuntalAH // (2) // // dve khAGge ziraH kicca' (u0 4 / 194) ityasun / 'ziraH pradhAne 'kuttilkeshaanaam|| senAgre zikhare mastake'pi ca' (iti medinI) // // 'ziro te lalATe bhramarakAH vAcI ziro'danto, rajovAcI rajastathA // (2) // ta iti // bhramara iva / 'ive pratikRto' (5 / 3 / 96) iti 'kumArazIrSayoH- (3 / 2 / 51) iti jJApakAcchiraHzabdasya zIrSA- kan / 'atha bhramarako mRGge gairike cUrNakuntale' (iti deshH|| (3) // // muhytysminnaahte| 'muha vaicittye' (di. medinii)|| (1) // // ekam 'llaattgtkeshaanaam|| pa0 se.)| 'vannakSan-' (u0 1159) iti sAdhuH // kAkapakSaH shikhnnddkH||96|| (4) // // masyate sma / 'masI pariNAme parimANe vA' (di. kAketi // kAkasya pakSa iva // (1) // * // zikhAyA pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / khArthe kan (jJApi0 5:45) // (5) // // paJca 'zirasaH // aNDa iva / 'ive-' (5 / 3 / 96) iti, khArthe (jJApi0 5 / 45) vA kan / zakandhvAdiH (vA0 6 / 1 / 94) / 'zikhaNDau tu cikuraH kuntalo bAlaH kacaH kezaH shiroruhH||95|| | | zikhAbIM' iti tAlavyAdau rabhasaH / 'zikhaNDo baIcIti // 'ci' iti avyaktaM kurti| 'kura zabde' (tu. cUDayoH' (iti medinii)||*|| zakandhvAditvaM kecinnecchanti / pa0 se.) 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH // // 'kuntalA 'zikhaNDakazikhaNDako' iti vAcaspati-subhUtI // (2) // 1 // mUrdhajAstvasrAzcikurAzcikurAH kacAH' iti durgaH // dve 'sAmAnyena zikhAyA' / bAlAnAM zikhAyA vA / (1) // * // kuntaM kuntAgrAkAraM laati| 'Ato'nupa-' (3 / 'bAlAnAM tu ziraH kArya trizikhaM muNDameva vA' // 2 // 3) iti kaH / 'kuntalazcaSake vAle yave nA bhUmni | kabarI kezavezaH nIti' iti medinI // (2) // * // balati / 'bala prANane' | keti // kUyate / 'kuG zabde' (bhvA0 A0 a0)| (bhvA0pa0 se.)| jalAditvAt (3 / 1 / 140) NaH / balyate- | 'koraran' (u0 4.155) / 'jAnapada-' (4 / 1 / 42) iti avarudhyate vA / ghaJ (3 / 3 / 19) / 'bAlo nA kuntale | GIS |-kN ziro vRNotyAcchAdayati / '-kravara-' (411142) 'zvasya gajasyApi ca vAladhau / nAlikere haridAyAM mallikAbhidyapi iti nirdezAdaNaM bAdhitvAca (3|1|134)-iti mukuttH|striyaam / vAcyaliGgo'rbhake mUrkhe hIvere punapuMsakam / alaM | kRSNavarNA kaM vRNoti vA-iti khAmI coktsuutraadrshnmuulko| kArAntare medhye bAlI bAlA truTistriyoH' iti (pavargI 'kavaraM lvnnaamlyoH| kavarI kezavinyAsazAkayoH' (iti yAdau) medinI // (3) // * // kcyte| 'kaca bandhane (bhvA0 ": haimaH.) // (1) // 4 // kezAnAM vezo maarjnaabndhvishessH|| pa0 se.)| 'puNsi-(3|3|118) iti ghaH / kacatyAtmAnaM (2) // * dve 'keshvndhrcnaayaaH|| vA / ac (3 / 1 / 134) / 'kacaH zuSkavraNe keze bandhe putre ca giirpteH| kacA kareNvAm' iti haimaH // (4) // 4 // atha dhammillaH saMyatAH kcaaH| klizyate 'kliza bandhe ( ) / 'kliza upatApe' (di. A0 atheti // dhamati / 'dhama dhvAne' sautrH| vic (3 / 2 / . se0) vA / kliznAti / 'klizU vibAdhAyAm' (tryA0 pa0 se.)| 71) / | 75) / milati / "mila saMgame' (tu. 50 se.)| bAhulakA'klizeran lo lopazca' (u0 5 / 33) / ke zete vaa| 'anye lak / dham cAso millazca / 'bho no dhAtoH' (8 / 2 / 64) bhyo'pi- (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / 'haladantAt-' iti sautreSu na bhavati // (1) // * // eka 'cUDA' iti (6 / 3 / 9) ityaluk / kasya zirasa Izo vA / 'kezaH khyAtasya // syAtpuMsi varuNe hIbere kuntale'pi ca' (iti medinii)|| (5) zikhA cUDA kezapAzI // // zirasi rohati / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH|| zIti // shete| 'zIko hrakhazca'. (u0 5 / 24) iti khaH / (6) // * // SaT 'kezasya // | 'zikhA zAkhAbarhicUDAlAGgalikyamamAtrake / cUDAmAne Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] ziphAyAM ca jvAlAyAM prapade'pi ca ' ( iti medinI ) // ( 1 ) // * // cussyte| 'cuDa samucchrAye' ( cu0 pa0 se0 ) / ' curA dInAM NijvA' iti pakSe bhidAdipAThAt ( 3 / 3 / 104) aG dIrghatve / 'cUDA zikhAprayoH / bAhubhUSAvalabhyozca' iti haimaH // (2) // * // kezAnAM pAzaH / alpaH kezapAzaH / gaurAdiH (4|1|41) // (3) // * // trINi 'ziromadhyasthacUDAyAH ' 'coTI ' iti khyAtAyAH // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / tinastu jaTA saTA // 97 // / veti // vratinaH zikhA jAyate janyate vA / 'janeSTan nopazca' (u0 3 / 30 ) / yadvA - jayati / 'jaTa saMghAte' (bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'jaTA lagnakace mULe mAMsyA lakSe punarjaTI' ( iti medinI ) // (1) // * // saTati / 'SaTa avayave' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3111(134) / 'saTA jaTAkesarayo:' ( iti medinI ) // (2) // * // 'koTIrastu jaTA saTA' iti rabhasaH // * // dve 'vratinaH zikhAyAm ' // veNipraveNI veNIti // veti / 'veNa nizAmanavAditrAdAnagamanajJAnacintAsu' ( bhvA. u0 se0 ) / in ( u0 4 / 118 ) // (1) // * // pragraha upasargAntaravyAvRttyarthaH // ( 2 ) // * // ' karaNizroNiveNayaH' iti strIkANDe nigamaH // * // 'veNI setupravAhayoH / devatADe kezabandhe' iti haimaH // * // dve 'proSitabhartRkAdidhArya kezaracanAvizeSasya ' // zIrSaNyazirasya vizade kace / zIti // zirasi bhavaH / 'zarIrAvayavAcca' ( 4 / 3 / 55 ) iti yat / 'ye ca taddhite' ( 6 / 1 / 61 ) ityatra 'vA kezeSu' iti vacanAdvA zIrSan / 'zIrSaNyaM tu zIrSake / sukeze puMsi (iti medinI ) // (1) // * // ( 2 ) // * // dve 'anyonyAsaMpRkte snAnAdi nirmale vA keze' // pAzaH pakSazca hastaJca kalApArthAH kacAtpare // 98 // 19 peti // pAzyate / 'parA bandhe' curAdiH / ghaJ ( 3|3|| ghaH ( 3 / 1 / 118 ) vA / 'pAzastu mRgapazvAdibandhane / karNAnte zobhanArthaH syAtkacAnte nikarArthakaH / chAtrAdyante ca nindArthaH' iti haimaH // (1) // * // payate / 'pakSa parigrahe' (bhvA0 pa0 se 0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) | ghaH ( 3 / 3 / 118) vA / 'pakSo mAsArdhake gehapArzvasAdhyavizeSayoH / kezAdeH parato vRnde bale sakhisahAyayo: ' ( iti medinI ) // ( 2) // * // isati, hasyate, vA / 'hase hasane ' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / 1 - keSucinmUlapustakeSu tu 'vratinaH ptA' iti pATha upalabhyate / 'sA jaTAyAM ca rAkSasyAM patane durbhagastriyAm' iti kvacitpustake haimaH // 'supto'pi prabuddha:' iti kAdambarIzleSazca // 237 'hasi mRgriN- ' ( u0 3 / 86 ) iti tan / 'hastaH kare karikare saprakoSThakare'pi ca / RkSe kezAtparo vrAte' (iti medinI) // (3) // * // kacavAcakAt pare santaH / kalApo'rtho yeSAm // * // trINi 'kalApArthasya' // tanUruhaM roma loma teti // tanvAM rohati / mUlavibhujAdikaH ( vA0 3 / 2 / 5) / 'tanUruhaM tu loni syAtpatatre ca napuMsakam' iti medinI / 'tanUruhastu putre garuti loni ca' iti haimaH // (1) // * // rohati / 'nAman- sIman - vyoman - roman - loman - ' ( u0 4 / 151) iti sAdhuH / yadvA-rUyate / 'ru zabde' ( a0 pa0 a0 ) / manin ( 3 / 2 / 75 ) // ( 2 ) // * // kapilakAditvAt ( vA0 8 / 2 / 18 ) latvam / lUyate vA / manin ( 3 / 2 / 75 ) // (3) // * // trINi 'romNaH // tadvRddhau zmazru puMmukhe / taditi // tasya vRddhistasyAm / ima mukhaM zrayati / 'bi sevAyAm' (bhvA0 u0 se 0 ) / imani mukhe zrUyate / 'zru zravaNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) mitavAditvAt ( vA0 3 / 2 / 180 ) DuH / saMpadAdikvip ( vA0 3 / 3 / 108 ) vA / AgamazAstrasyAnityatvAnna tuk // (1) // * // puMso mukhe // * // ekaM 'dAdi * kAyAH // AkalpaveSau nepathyaM pratikarma prasAdhanam // 99 // Aketi // Akalpanam / 'kRpU sAmarthya' ( bhvA0 A0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / ' kRpo ro la:' ( 8 / 2 / 18 ) / akalpyate vA / Akalpayati vA / svArthaNyantaH / ac (3 / 1 / 134 ) / 'AkalpaH kalpane veze' ( iti medinI ) // (1) // * // veSaNam, viSyate, vA / 'viSla vyAptau' (ju0 pa0 se0) / ghaJ ( 3 / 3 / 18, 19) / veveSTi vA / ac (3 / 1 / 134) // * // tAlavyazAnto'pi / vezanam / vizyate vA / vizati vA / 'viza pravezane' (tu0 pa0 a0 ) / prAgvat / triSvapyadhikaraNe ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) vA / ' vezo vezyAgRhe gRhe / nepathye ca' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // nayati / Nic ( 3 / 2 / 75) / guNaH (7|3|84) / nino netrasya, nerneturvA pathyam / saMjJApUrvakatvAnna hrasvaH / 'nepathyaM tu prasAdhane / raGgabhUmau veSabhede' iti haimaH // ( 3 ) // * // pratyaGkaM pratikhyAtaM vA karma / zAkapArthivAdiH ( vA0 2 / 1 / 78 ) // (4) // * // prasAdhyate'nenAGgam / karaNe lyuT ( 3 / 3 / 117 ) // ( 5 ) // * // paJca 'alaMkAraracanAdikRtazobhAyAH // dazaite triSu deti // ete vakSyamANA rociSNuparyantAH // 1 - 'ru zabde' ityuttaram 'ruGa gatau bhASaNe vA' ityapi pAThaH // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 amrkossH| [dvitIyaM kANDam wwwmaan alaMkartA'laMkariSNuzca cUDAmaNiH ziroratnam alamiti // alaM karoti / 'tRn' (3 / 2 / 135) // (1) cuDeti // cUDAyA mnniH| 'cUDAmaNiH kaakciNcaa||*|| 'alaMkRJ-' (3 / 2 / 136) itISNuc // (2) // // dve | phale mUrdhamaNAvapi' iti haimH|| (1) // * // ziraso ratnam // 'alNkrnnshiilsy|| (2) // // dve 'ziromaNeH' // mnndditH| taralo hAramadhyagaH // 102 // prasAdhito'laMkRtazca bhUSitazca prisskRtH|| 100 // teti // 'tarastu taraNe puMsi' (iti medinii)| tara meti // maNDyate sma / 'maDi bhUSAyAm' (bhvA0pa0 se.)| lAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / 'taralaM caJcale taH (3 / 2 / 102) // (1) // * // prasAdhyate sma / 'sAdha | SiDne bhAkhare'pi triliGgakam / hAramadhyamaNI puMsi yavAgUsaMsiddhau' (khA0 pa0 a0) khArthaNyantaH / ktaH (3 / 3 / 102) // surayoH striyAm' (iti medinii)|| (1) // // hArasya madhyaM (2) // * // alaM kriyate sma // (3) // * // bhUSyate sma / 'bhUSa | hAramadhyaM gacchati / 'anyeSvapi-' (vA0 3 / 2 / 48) iti DA alaMkAre' (bhvA0pa0 se.)|| (4) // * // pariSkriyate sma / // // ekam 'hAramadhyamaNeH // kaH (3 / 2 / 102) / 'saMparibhyAm-' (6 / 1 / 137) iti bAlapAzyA pAritathyA suTa / parinivibhyaH -' (8 // 3 // 70) iti Satvam // (5) // // paJca 'bhUSitasya' / beti // bAlapAze kezasamUhe sAdhuH / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / bAleSu pAzyA pAzasamUho vA // (1) vibhrAi bhrAjiSNurociSNU // * // paritastathAbhUtAH paritathA eva / caturvarNAditvAt (vA0 vIti // bhrAjate tacchIlaH / 'bhrAjabhAsa- (3 / 2 / 177) / 5 / 1 / 124) svArthe SyaJ // (2) // * // dve 'sImantasthitAyAH iti kvipa // (1) // // 'bhuvazca' (3 / 2 / 138) iti cAd svrnnaadipdrikaayaaH'| khAmI tu-prathamaM bAlabandhanamuktAbhAjerapi iSNuca // (2) // * rocate tacchIlaH / 'alakRJ- | valInAma-ityAha // (3 / 2 / 136) itISNuc // (3) // * // trINi 'alaMkArAdinA patrapAzyA llaattikaa| shobhmaansy|| bhUSA tu syaadlNkriyaa| patreti // pAzasamUhaH pAzyA, patramiva pAzyA // (1) // // lalATasyAlaMkAraH / 'karNalalATAtkanalaMkAre' (4 / 3 / 65) // (2) bhivati // bhUSaNam / 'gurozca- (3 / 3 / 103) ityH|| // // dve 'lalATAbharaNasya // (1) // * // alaMkaraNam / 'kRJaH za ca' (3 / 3 / 100) // (2) karNikA tAlapatraM syAt // * // dve 'bhuussnnkriyaayaaH|| alaMkArastvAbharaNaM pariSkAro vibhUSaNam // 101 // keti|| karNasyAlaMkAraH / prAgvat / 'karNikA karNa bhUSaNe / bIjakoze sarojasya karamadhyAGgulAvapi / kuTTinyAM hastimaNDanaM ca hastAgre' iti haimaH // (1) // * // tAlasya patram / 'tAlaalamiti // alaMkriyate'nena / ghaJ (3 / 3 / 19) / patraM tu kuNDale / syAttAlapatrI raNDAyAm' iti haimaH // (2) 'alaMkAraH kaMkaNAdiSu / upamAdI' iti haimaH // (1) // // // 'tATaGkaH, apyatra / suvarNaracitasyApIdameva nAma // * // evaM pariSkAro'pi // (3) // * // A bhriyate'nena / 'bhRJ | de'karNAbharaNasya // bharaNe' (bhvA0 u0 a0)| lyuTa (3 / 3 / 117) / (2) // * // kuNDalaM karNaveSTanam // 103 // vibhUSyate'nena / (4) // * // maNDyate'nena / 'maDi bhUSAyAm' (bhvA0pa0 se.)| lyuT (3 / 3 / 117) / 'maNDanaM tu prasA kuNDeti // kuNDate, kuNDyate, vaa| 'kuDi dAhe' (bhvA0 dhane / maNDano'laMkariSNau' iti haimaH // (5) // // paJca | A0 se.)| 'kuDi rakSAyAm' (cu0 pa0 se.) vA / vRSA'bhUSANAm // ditvAt (u0 1 / 106) kalac / kuNDaM kuNDalAkAraM lAti vA / 'kuNDalaM karNabhUSAyAM pAze'pi valaye'pi ca / kAJcanadruatha makuTaM kirITaM punpuNskm|| guDUcyoH strI' (iti medinii)|| (1) // // karNasya veSTanam / atheti // maGkate'nena vaa| 'maki maNDane' (bhvA0 A. veSTyate'nena / 'veSTa veSTane' (bhvA0 A0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 0 se0) baahulkaaduttH| AgamazAstrasyAnityatvAnna num , eko- | 117) // (2) // * // dve 'kuNDalasya // kAram // * // (mukuTam, iti) yukArapAThe bAhulakAd dhAtorata uH|| (1) // * // kirati, anena vA / 'ka vikSepe veyakaM kaNThabhUSA (tu0pa0 se.)| 'kRtakRpibhyaH kITan' (u0 4 / 185) // graiveyeti // grIvAyAM bhavam / 'kulakukSigrIvAbhyaH shvaasy(2)||AUM|| dve 'kiriittsy|| | laMkAreSu' (4 / 2 / 96) iti DhakaJ ||*||-'griivaayaa aN Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6 ] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 239 ca' (13157) iti Dhadhi 'graiveyam' api-iti mukuTaH pariveSTane' (di. 50,se0)| 'undigudhikuSibhyazca' (u. . // (1) // // bhUSyate'nayA / 'bhUSa alaMkAre' (bhvA0pa0 3 / 68) iti saH kit / bAhulakAdbhabhAvo n| 'gutsaH se.)| 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityaH / kaNThasya bhUSA // (2) syAtstabake stambe hArabhidranthiparNayoH' iti dantyAnteSu // // dve 'grIvAbharaNasya' 'kaNThA' iti khyAtasya // medinI // // chAnto'pi / 'syAd gucchaH stabake stambe hAralambanaM syaallulntikaa|| bhedakalApayoH' (iti medinI) / gUyate / 'gul zabde' leti // lambate / 'labi avAsane' (bhvA0 A0 se.)| (bhvA0 A0 a0) / bAhuna (bhvA0 A0 a0) / bAhulakAcchak / 'dvAtriMzallatiko lyuH (3 / 11134) // (1) // * // laDati / 'laDa vilAse' gucchaH' // (1) // // 'gucchArdhastattvasaMkhyakaH' / gutsyaH (bhvA0pa0 se.)| 'laTaH zatR-' (3 / 2 / 124) 'ugitazca' gutsyaardhH| samapravibhAgAbhAvAt puMstvam / caturvizatiyaSTiko (4 / 1 / 6) iti ThIp / 'zappayanonityam' (181) iti hAro gutsArdhaH // (1) // * // 'catustriMzallato hArazcatuHsarica num / Dalayorekatvam / lalantyeva / khArthe kan (jJApi0 gostnH'| goH stana iva // (1) // * 'viMzatiyaSTiko hAro mANavaH parikIrtitaH' / 'ardhenaikadezena kRto haarH| 5 / 4 / 5) // (2) // // dve 'kiNcillmbmaanknntthbhuussnnsy|| zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 1172) // (1) // // mANavo bAlaH / sa iva / yAvAditvAt (5 / 4 / 29) kan / khaNaiH prAlambikA 'mANavako hArabhede bAle kupuruSe baTau' (iti medinii)|| kheti // saiva lalantikA suvarNaiH kRtA praalmbte| Nvul (1) // // eksraa| ekA cAsAvAvalI ca // (1) // 1 // (3 / 1 / 133) // (1) // * // ekaM 'lambakaNThikAyAH // ekAvRtyeva saptaviMzatimuktAbhiH kRtA / nakSatrANAM mAleva // ___athoraHsUtrikA mauktikaiH kRtA // 104 // (1) // * // pratyekamekaikama // atheti // saiva lalantikA muktAbhiH kRtA // // urasaH sUtramiva / 'ive-' (5 / 3 / 96) iti kan // (1) // * // AvApakaH pArihAryaH kaTako valayo'striyAm / ekam 'mauktikamAlAyAH // Aveti // A upyte| 'Duvap' (bhvA0 u0 a0) / hAro muktAvalI karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / khArthe (jJApi0 5 / 4 / 5) saMjJAyAM (5 / 3 / 75) vA kan // (1) // // parihiyate 'RhalorNyat' heti // hiyate mano'nena / hiyate vaa| ghaJ (3 / 3 / 19) (3 / 1 / 124) / parihArya eva / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / yadvA,yadvA,-hArayati manaH / khArthaNyantAdac (3 / 1 / 134) // ghanantAccaturvarNAditvAt (vA0 5 / 1 / 120) khArthe pyam / 'hAro muktAsare yudhi' (iti medinI) // (1) // * // muktA (2) // * // kaTati kaTyate vA / 'kaTe varSAvaraNayoH' (bhvA0 nAmAvalI dIrghA ptiH|| (2) // * // bhidAdipAThAt (3 / 3 / | pa0 se0) kun (u0 2 / 32) / 'kaTako'strI nitambe'dre106) aGi haaraa| 'hArA muktAvalI hAraH' iti rabhasaH | | rdantinAM dantamaNDane / sAmudralavaNe rAjadhAnIvalayayorapi' // // dve 'muktAhArasya' // (iti medinii)|| (3) // * // vlte| 'vala saMvaraNe' (bhvA0 devacchando'sau shtyssttikH| A0 se.)| 'valimalitanibhyaH kayan' (u0 4 / 99) // deveti // 'hAraH' zatayaSTikaH san / devaizchandyate / 'valayaH kaNTharoge nA kaGkaNe punapuMsakam' (iti medinii)|| 'chadi saMvaraNe' (cu0 50 se.) / ghaJ ( 3 / 3 / 19) // (1) / (4) // // catvAri 'prakoSThAbharaNasya' // // // 'yaSTiAralatAzastrabhedayoH' iti vizvaH / 'yaSTilatA keyUramaGgadaM tulye saraH sariH' ityanekArthamAdhavI // * // ekaM 'zatalatika / kathiti // ke bAhuzirasi yauti / 'yu mizraNe' (a050 haarsy|| se.)| kharjAditvAt (u0 4 / 90) UraH / baahulkaattilopH| hArabhedA yaSTibhedAhRtsagutsArdhagostanAH // 105 // 'haladantAt- (6 / 2 / 9) iti saptamyA aluk // (1) // // ardhahAro mANavaka ekAvalyekayaSTikA / aGgaM dayate, dAyati, dyati vA / 'deG pAlane' (bhvA0 A0 saiva nakSatramAlA syAtsaptaviMzatimauktikaiH // 106 // hA a0)| 'daipa zodhane' (bhvA0pa0 a0) vaa| 'do avahAreti // yeSTInAM bhedAt hArabhedAH syuH / gudhyate / 'gudha khaNDane' (di. pa0 a0) vA / 'Ato'nupa- (3 / 2 / 3) iti kaH / "aGgadaH kapibhede nA keyUre tu napuMsakam / 1-'sauveyastvamasi phaNinA' iti rAjazekharaH iti mukuTaH // aGgadA yAmyadigdantihastinyAmapi yoSiti' (iti medinI) 1-haime tu 'ardhahArazcatuHSaSTirgucchamANavamandarAH / api gostana- | (2)||||dve 'pragaNDabhUSaNasya' // gopucchAvardhamadhaiM yathottaram' ityuktam / anye tu 'catuHSaSTilato aGgulIyakamUrmikA // 107 // hAro'thASTahInA yathottaram / razmikalApau mANavako'rthahAro'rthagucchakaH / kalApacchando mandarazca gucchaH saptatiyaSTikaH' ityaahuH|| aGgulIti // agulau bhavam / 'jihvAmUlAGgulezcha' Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 amrkossH| [dvitIyaM kANDa ahalyA 123) iti kH| harSa' (bhvA0 (4 / 3 / 62) / khArthe kan (jJApi0 5|45)||-kpilkaadi- sapati / 'Sapa samavAye' (bhvA0 pa0 se.)| bAhulakAttana tvAt (vA0 8 / 2 / 18) 'aGgalIyakam' iti mukuttH|| svArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / saptabhiranekAbhiH kiGkiNIbhiH, tnn| tatra rephAnuvAdena lavidhAnAt / lAnuvAdena rephavi- / sapta svarAn vA kAyati / 'AtaH-' (3 / 1 / 136,2 // 3) iti dhAnAbhAvAt / 'vAlamUla- (vA0 8 / 2 / 18) iti vaktuM zakya- | kaH / gaurAdiH (4|1|41)|-kaaynti asyAm / mUlavibhu tvAt // (1) // // Urmiriva / 'ive- (5 / 3 / 96) iti jAditvAt (vA0 3 / 2 / 5) kaH-iti mukuTazcintyaH / adhi kan / Urmi prakAzaM kAyati vA // 'UrmiH strIpuMsayo- | karaNe tatpravRtterasaMbhavAt // (3) // * // aznute / 'azUha vIMcyA prakAze vegabhaGgayoH' (iti medinii)|| (2) // * // dve vyAptau saMghAte ca' (khA0 A0 se.) / anAti / 'aba 'aGgulIbhUSaNasya' // bhojane' (tryA0pa0 se0)| 'aze raz ca' (u02|75) iti yU razAdezaH / yadvA,-razati / 'raza zabde' sautrH| 'bahulama sAkSarA'GgulimudrA sA nyatrApi' (u02|78) iti yuc / taalvymdhyaa|||| dantya seti // sA uurmikaa| akSaraiH sahitA cet / aGgulyA madhyApi / 'rasa zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'rasa AkhA mudaM rAti / 'Ata:-' (32 // 3) iti kaH / modate vaa| 'muda dane' (cu0 u0 se.)| 'bahulam-' (u0 2 / 78) iti yuc harSe' (bhvA0 A0 se.)| 'sphAyitaJci-' (u0 2 / 13) 'NyAsazrantha-' (3 / 3 / 107) iti vA yuc / 'tAlavyA api iti rak / aGgulyA mudrA // (1) // * // ekam // dantyAzca zambazambalazUkarAH / razanApi ca jihvAyAm' . kaDUNaM krbhuussnnm| 'rasana nikhane khAde rasanA kAzvijihayoH' ityjydhrnnii| kar3eti // kaM zubhaM kaNati / 'kaNa zabde' (bhvA0pa0 rasana 'rasanaM khadane dhvAne rasanA kaashcijihvyoH| rasanaM cApi se0)| ac (3 / 11134) / kaGkate vaa| 'kaka laulye' (bhvA0 / rAnAthAm zata vizva rAsnAyAm' iti vizvaprakAzaH / evamubhayamubhayatra sAdhu // A0 se.)| 'bahulamanyatrApi' (u0 2 / 78) iti 'anudA (4) // * // sAramutkRSTaM sanamasya / 'SaNa saMbhakto' (bhvA0pa0 ttetazca halAdeH' (3 / 2 / 149) iti vA yuc / pRSodarAdi se0)| ghaH (3 / 3 / 118) / sahArasanenAlpazabdena vA / 'mekhatvAt (6 / 3 / 109) Natvam / 'kaGkaNaM karabhUSAyAM sUtramaNDa lAyAM sArasanamurastre ca tanutriNAm' iti dantyAdI nayorapi' (iti medinii)|| (1) // * // kara bhuussyti| karo rbhsH|| (5) // * // paJca 'strIkaTibhUSaNasya' / 'strI' ityabhUSyate'nena vA / lyuT (3 / 3 / 113,117) / 'klIbaM maNDane vivakSitam / puMskaTibhUSaNe'pi |-striiktthyaaN vastragranthanesUtre kaGkaNaM karabhUSaNam' iti rabhasaH / 'hastamaNDanasUtre iti khAmI / -ekA yaSTirbhavetkAJcI mekhalA tvaSTayaSTisyAt kaGkaNo nA pratIsaraH' iti ratnakoSaH // (2) // 4 // kaaH| rasanA SoDaza jJeyAH kalApaH paJcaviMzakaH' iti dve 'maNibandhabhUSaNasya' // bhedastviha na vivakSitaH // ____ atha puMskaTayAM zRGkhalaM trissu| strIkaTyA mekhalA kAJcI saptakI razanA tathA // 108 atheti // puMsAM kaThyAM cet kaanycii| zRGgaiH khalati / klIbe sArasanaM ca | 'khala saMcaye' (bhvA0 pa0 se.)| ac ( 3 / 1 / 124) / pRSostrIti // makhaM gati lAti / kaH (3 / 2 / 3) / pRSodarAdiH draadiH| (6 / 3 / 109) / 'zRGalaM puMskaTIkAbhyAM loharajI (6|3|109)|-miiyte| 'DumiJ prakSepaNe' (svA0 u0 ca bandhane (iti haimaH) // (1) // * // ekam 'puruSakaTI. a0)| 'kalambAdayazca' iti sAdhuH-iti mukuTazcintyaH / sthkaanycyaaH|| tatsUtrasyojvaladattAdiSvadarzanAt / 'mekhalA'dinitambe syAdra-pAdAGgadaM talAkoTirmaJjIro npuro'striyaam||109|| zanAkhaDgabandhayoH' iti haimaH // (1) // * // kAJcate / 'kAci dIptibandhanayoH' (bhvA0 A0 se.)| in (u. 4 peti // pAdasyAGgadamiva / yadvA,-pAda evAGgam / pAdAcaM 118) / vo GIS (ga0 4|1|45)|-'anyebhyo'pi-' iti | dyAta, dAyAta, dayata, vA / 'dA OM dyati, dAyati, dayate, vA / 'do avakhaNDane' (di. pa0 a0)| dIdheH-iti mukuttshcintyH| dhAtoreva dIrghavattvAt / 'anye- 'daMpa zodhane' (bhvaa0p0a0)| 'de pAlane' (bhvA0 A. bhyo'pi-' ityetAdRzasya dIrghavidhAyakasyAbhAvAt 'anyeSAmapi- a.)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // (1) // 4 // (6 / 3 / 137) iti vaktuM yuktatvAcca / 'kAzrI syAnme- tulAM tulayA vA koTayati / 'kuTa pratApane' curAdiH / 'aca khalAdAni prabhede nagarasya ca' (iti medinI) // (2) // // i:' (u0 4 / 139) / tulAkAraM koTiragramasya / 'tulA koTinibhede'mbude syAnapure'pi ca' iti haimH|| (2) // 5 // 1-puMlizo'pyayam 'ayaM maithilyabhizAnaM kAkutsthasyAGgurIyaka' iti bhapriyogAt-iti mukuTaH // 2-'kAJcIguNasthAnama- 1-'kSubhitasindhumanIrazanaiH zanaiH' iti bhAraviyamakA-iti ninditAyA' iti kumaarH| 'kAzcidAmapihitaikataroruH' iti mAdhaH- | mukuTaH // 2-'rasanAbandho ratikalahepu, na dAnAnumatipu' iti iti mukuttH|| | vAsavadattAzleSAt-iti mukuTaH // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 241 maJjati / 'maji dhvanau' sautraH / bAhulakAdIran |-'gmbhii phAlaM tu kArpAsaM bAdaraM ca tat / rAdayazca' itIran-iti mukuTo'pANinIyo gambhIrAdigaNA- pheti // phalasya vikAraH / 'tasya vikAraH' (4 / 3 / 134 ) bhAvAt // (3) // * // 'nuvanam' nUyate, vA / 'NU stuto' | ityaN / 'phAlaM tu vasane phAla unpluto' (iti haimH)| 'klIbaM (tu. 50 se.)| saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / nuvi | sIropakaraNe' (iti medinii)| 'puMsi zaMkarasIriNoH' / (1) purati / 'pura agragamane' (tu. pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / // * // karpAsyA badarAyAzca vikAraH phalam / 'avayave ca-' 135) iti kaH / 'maJjIro'strI sa napuraH' iti rabhasaH // (4 / 3 / 135) ityaN / tasya 'phale luk' (4 / 3 / 163) / (4) // * // catvAri 'nUpurasya' // kArpAsasya badarasya ca vikaarH| prAgvadaN (4 / 3 / 134) // haMsakaH pAdakaTakaH (2) // * // (3) // * // trINi 'kaarpaasvstrsy|| haMseti // haMsa iva kAyati / 'anyebhyo'pi-' (vA. kauzeyaM kRmikozottham 32101) iti ddH| haMsa iva / 'ive-' (5 / 3 / 96) iti kAviti // koze sNbhuutH| 'kozAvRJ (4 / 3 / 42) // kan vA // (1) // * // pAdasya kaTako valayaH // (2) // * // (1) // * // ekam 'pItAmbarAdeH' // he 'npursy'|-ssddpi paryAyAH-ityeke // rAGkavaM mRgaromajam // 111 // kiMkiNI kssudrghnnttikaa| - reti // ratau bhavam / 'raGkoramanuSye'N ca (4 / 2 / 100) kimiti // kiMcit kiNaM karoti / kiNazabdAt 'tatka- ityaN / 'mRgaromajam' mRgazabdena pazumAtraM grAhyam / tena roti-(vA0 3 / 1 / 26) iti NyantAdac (3 / 11134) / kambalAdyapi rAGkavam // (1) // * // ekam 'uurnnaade'|| gaurAdiH (4|141)||||-kngknnii-iti khAmI // kaGka- | anAhataM niSpravANi tantrakaM ca nvaambre| nam / 'kaki gatau' (bhvA0 pa0 se.)| ghaJ ( 3 / 3 / 18) / ___ aneti // na Ahatam // (1) // * // proyte'nyaa| 'veJ kakke gatAvaNati / 'aNa zabde' (bhvA0 pa0 se0)| ac tantusaMtAne (bhvA0 u0 a0)| 'karaNA-' (3 / 3 / 117) 3 / 1 / 134) gaurAdiH (4 / 1 / 41) zakandhvAdiH (vA0 6 / iti lyuTa / nirgatA pravANI tantuvAyazalAkA'smAt / 'nisspr1194)| yadvA,-kaM sukhaM kaNati / 'kaNa zabde' (bhvA0pa0 vANizca' (5 / 4 / 160) iti sAdhu // (2) // * // ttraadcise0)| am (3 / 1 / 134) / 'kaGkaNaH syAtpratisaraH rApahRtam / 'tantrAdacirApahRte (5 / 2 / 70) iti sAdhu // (3) kaGkaNI kSudraghaNTikA' iti bhAguriH // (1) // * // ghaNTeva / // // navaM ca tadambaraM ca // (4) // * // catvAri 'chedabhoga'ive-' (5 / 3 / 96) iti kan / yadvA,-ghaNTati, ghaNTayati, vA kSAlanarahitavastrasya' // 'ghaTi dIptau' (cu0 u0 se.)| Nvul (3 / 1 / 133) / kSudrA svAsau ghaNTikA ca // (2) // // dve 'kSudraghaNTikAyAH' tatsyAdudgamanAya yaha , tatsyAdudgamanIyaM yaddhautayorvastrayoyugam // 112 // 'ghughuraakhysy'|| taditi // dhautayoH prakSAlitayorvastrayoryugam / udgamyate 'bhilaSyate / 'gamlu gatau' (bhvA0pa0 a0)| anIyar svaphalakRmiromANi vastrayoniH (3.196) // (1) // // 'yugam' ityavivakSitam // * // sveti // tvagAdi / vastrasya yoniH kAraNam // (1) // // | ekam 'dhautavastrayugasya' // ekam 'vstryone'|| | patrorNa dhautakauzeyam daza triSu // 110 // peti // patreSu kRtorNA patrorNA'styatra / arzaAdyaca (5/deti // vakSyamANAni tantrakAntAni daza // 2 / 127) / "patroNaM dhautakauzeye patrorNaH zoNakadrume' iti vAlkaM kSaumAdi haimaH // (1) // * // dhAvyate sma / 'dhAvu gatizuddhyoH' (bhvA0 u0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) dhotaM ca tatkauzeyaM ca // (2) veti // valkasya vikaarH| 'tasya vikAraH' (4 / 3 / 134) // * // dve 'dhautakauzeyasya' |-prkssaalitkausheymev patrorNAityaNa // (1) // * // kSumAyA vikaarH| prAgvat // kSaumAdi khyam-ityanye // vaalkm| 'kSaumaM vlkljaaNshuke|shnnje'tsiije' (iti medinii)| 'kSomavastrasya' ekam // bahumUlyaM mahAdhanam / beti // bahu mUlyamasya // (1) // * // mahad dhanaM mUlya1-vAlkakSaumaphAlakAsavAdarakauzeyarAGkavAnAhataniSpravANitazra- masya // (2) // * // dve 'bahumUlyavastunaH' / / kANi-iti svAmI ||-vkssymaannaani kSaumAdivarjavAlkaphAlAdIni niSpravANyantAni daza triSu triliGgAni / cakArAdekAdazaM tatrakam , | kSaumaM dukUlaM syAt iti mubhUtiH-iti mukuttH|| kSAviti // kSauti, sUyate, vaa| 'TukSu zabde' (a. asara. 31 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 amrkossH| [dvitIyaM kANDam pa0 se.)| 'artistusu-' (u0 1140) iti man / samau nktkkrpttau| 'kSaumapaTTe dukUle'strI' (iti medinI) ||*-kssumaayaa vikaarH| sa jo sonI bITe, 17.A.me. kSaumam-iti khaamii| payAyAntarAbhidhAnAya punarabhihitam // | bAhulakAttan / svArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / naktaM ke (1) // * // duSTaM kUlati / 'kUla AvaraNe' (bhvA0 pa0 se.) sukhmsmaadvaa| pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) malopaH // // 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // kvacit 'laktakaH' iti paatthH| lakyate sma / 'laka AkhA(2) * // dve 'paTTavastrasya' // dane' ( ) / ktaH (3 / 2 / 102) / khArthe kan (jJApi0 5. dve tu nivItaM prAvRtaM triSu // 113 // 45) // (1) // 4 // kirati / 'kR vikSepe' (tu. 50 se.)| dve iti // ni vIyate sma / 'vyena saMvaraNe' (bhvA0 u. kRNAti / 'kR hiMsAyAm' (zyA0pa0 se0) vA / karoti / a.)| ktaH ( 3 / 2 / 102) / saMprasAraNAdi (6 / 1 / 15) / 'DukRJ (tu. u0 a0) vaa| vic (3 / 2 / 75) kara cAso (6 / 1 / 108) (642)||*-nivRttm-iti svAmI // paTazca / yadvA,-karasya pttH| zakandhvAdiH (vA0 6 / 1 / 94) // (2) (1) // // prAviyate sma 'vRJ varaNe' (svA0 u0 se.)|*|| dve 'prsvedaadimaarjnaarthhststhvstrkhnnddsy| ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // // dve 'prAvRtavastrasya' / khAmI tu-dravadravyaM yena pUyate tatra rUDho'yam-ityAha / striyAM bahutve vastrasya dazAH syrvstyoyoH| mukuTastu-malinatvAdiduSTajIrNavastrakhaNDasya // strIti // dazyate / 'daMza dazane' (bhvA0pa0 a0) patramA vastramAcchAdanaM vAsazcelaM vasanamaMzukam // 115 // bhidAdyaG (3 / 3 / 106) / 'dazA vAmavasthAyAM vastrAnte / veti // vasyate'nena / 'vasa AcchAdane (a0 A0 bhUmni puMstriyoH' iti rabhasaH // (1) // // vasyate / 'vasa se0)|ssttr (u0 4 / 159) // (1). // * // aacchaadyte'nen| AcchAdane' (a0 A0 se.)| 'vasa snehanAdau curAdiH / lyuTa (3 / 3 / 117) // (2) // * // vasyate'nena / 'vaserNit" curAdInAM NijvA / 'vase stiH' (u0 4 / 180) / 'vastiyo- (u0 4 / 118) ityasun // (3) // * // cilyate'nena / 'cila nirUhe nAbhyadho bhUmni dazAsu ca' (iti medinii)| (2) | vasane (tu. pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / gaurAdiH (4. dve 'vstraantaavyvaanaam|| 1641) / '-kalpacelaT-' (6 / 3 / 43) iti TittvanipAtadairdhyamAyAma AnAhaH nAdvA DIpa / 'celo nIce'dhame triSu / napuMsakaM tu vasane / iti medinI // (4) // * // vasyate'nena / lyuTa ( 3 / 3 / 117) - dAyiti // dIrghasya bhaavH| 'guNa-' (5 / 1 / 124) iti 'vasanaM chAdane vastre' ( iti medinI) // (5) // 5 // dhyA // (1) // * // Ayamyate'nena / ghaJ (3 / 3 / 19) / Aya 'aMzuH sUtrAdisUkSmAMze kiraNe caNDadIdhiteH' (iti haimH)| manaM vA / AyAti vA / 'yA prApaNe' (a0 pa0 se.)| 'artistusu-' (u0 11140) iti man // (2)* // Ana aMzUn kAyati / kaH ( 32 / 3) / yadvA,-aMzubhiH kAzate / 'kAza dIptau' (bhvA0 A0 se.) / 'anyebhyo'pi-' (vA0 hyate'nena / 'Naha bandhane' (di. u0 a0) ghaJ (3 / 3 / 19) 3 / 2 / 101) iti DaH / 'aMzukaM zlakSNavastre syAdvastramAtro. // * 'ArohaH' iti kvacitpAThaH / Aruhyate'nena / ghaJ ttarIyayoH' (iti medinii)|| (6) // * // 'paTo'strI karpaTaH (3 / 3.19) / 'Arohastvavarohe ca varayoSitkaTAvapi / zATaH sicayaprotalaktakAH' iti rabhasaH // * // SaTU ArohaNe gajArohe dIrghatve ca samucchraye' (iti medinii)|| (3) 'vastrasya // // // trINi 'vastrAderdairdhyasya // pariNAho vizAlatA // 114 // sucelakA paTo'strI peti // pariNahyate'nena / ghaJ (3 / 3 / 19) // (1)||AUM|| sviti // zobhanaM celameva / sAthai kan (jJApi05/vizAlaya bhaavH| tal (5 / 1 / 119) / (2) // * // dve 'vistA 4 // 5) / svArthikAH prakRtito liGgavacanAnyativartante'pi, (5 ) // (1) // * // paTati / 'paTa gatau' (bhvA0 rasya' 'panahA' iti khyAtasya // pa0 se.)| 'paTa vistAre' (cu0 u0 se.) vA / ac paTaccaraM jIrNavastram (3 / 1 / 134) / yadvA,-paThyate'nena / 'paTa bhAsane' (cu0 u0 peti // paTati / 'paTa gatau' (bhvA0pa0 se.)| bAhula- se0)| 'khano gha ca (3 / 3 / 121) iti gho ghitvAkAdat / bhUtapUrva paTat / 'bhUtapUrve caraTa' (5 / 3 / 53) yadvA,- danyasmAdapi / 'halaca' (3 / 3 / 121) iti ghaJi saMjJApUrva'paTat' ityavyaktaM zabdaM carati karoti / ac (3 / 1 / 134) / kanvAdvRddhyabhAvaH / 'kvacidapavAdaviSaye'pyutsargo'bhinivizate' yadvA,-paTa ivAcarati / 'sarvaprAtipadikebhyaH kvibvA' (vA0 ( ) iti ghaviSaye 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti gho 3 / 1 / 11) / zatrantAccaraTa (5 / 3 / 53) // (1) // // jIrNaM ca | vA-ghaarthe kaH (vA0 3|3|58)-iti mukuTaH / tanna / tadanaM c| (2)* // dve 'jiirnnvkhsy| | parigaNanAt / 'paTazcitrapaTe vastre'strI, priyAladrume pumAn' (3 / 3 / 19) / Aya: 'aMzuH sUtrAdi (32 // 3) / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamuSyavarga:6] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / maaaaaamanarAAAAAAAAAwarranAAAAAAMKAama chada/10 se.) 134) / (iti medinii)|-'astrii' iti cintyam / dvayoradarzanAt- | iti lyuTa // (3) // * // aghodehabhAgasyAMzukam // (4) // * // iti khAmyeva cintyaH / uktarabhasa-medinyoH 'astrI' iti | catvAri 'paridhAnavastrasya' / darzanAt // (2) // // dve 'zobhanavastrasya' // dvau prAvArottarAsaGgo samau bRhatikA tathA // 117 // nA varAziH sthuulshaattkH| saMvyAnamuttarIyaM ca neti // varaM zreSThaM varaNaM vA aznute / in ( u04|118)| dvAviti // pra viyate'nena / 'vRJ varaNe' (svA0 u. 'varAzirnA' iti tAlavyAnte zAbdikaH // * // 'varAsiH se.)| 'goterAcchAdane' (3 / 3 / 54 ) iti ghaJ / 'upasyAtkhaDgAvare varAsiH sthUlazATake' iti dantyAnteSu rabhasaH // sargasya ghani' (63 / 122) iti dIrghaH // (1) // // uttare (1) // // zaTati / 'zaTa rujAdoM' (bhvA0 pa0 se.)| Nvul UrzvabhAge Asajyate / 'Saja saGge (bhvaa0p0a0)| ghana (3 / 1 / 133) / sthUlazcAsau zATakazca // (2) // * // 'varA- (3 / 3 / 19) // (2) * 'bahatI vasanAntare' ( iti medi. zinA' ityanvayaH // // dve 'sthUlapaTasya' |-ctvaar ekA-nI) // bRhatyeva / 'bRhatyA AcchAdane (5 / 4 / 6) iti kan // thAH-ityeke // (3) // // sNviiyte'nen| lyuT (3 / 3 / 117) / 'saMvyAnaM nicolaH pracchadapaTaH chadaneM'zuke' iti vizva-medinyo / (4) // * // uttarasmindehabhAge nIti // nicolyate / 'cula samucchrAye' curAdiH / ghaJ bhavam / gahAditvAt (4 / 2 / 138) chaH // (5) // * // paJca (3 / 3 / 19) / ydvaa,-coddyte| 'cuDa kRtau' curAdiH / paJ 'uparivastrasya // (3 / 3 / 19) Dalayorekatvam / 'nicolaM tu napuMsakam' iti colakUrpAsako striyaaH| rmsH|-striyaaN 'nicolI' ityapi-rati rAjadevaH // 4 // coleti // colyate'nena / 'cula samucchrAye' (cu. niculo'pi / 'niculastu nicole syAdijalAkhyamahIruhe' pa0 se.) ac (3 / 3 / 56) / ghaH (3 / 3 / 118) vA / (iti medinI) // (1) // 1 // pracchadati / pracchadyate vA / 'chada alpazcolaH / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / colI // (1) // 1 // saMvaraNe' (cu0 u0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / ghaH (3 / 1 / | "kRparaH syAtkaphoNau ca jAnunyapi ca puMsyayam' ( iti 118) vA pracchAdyate'nena vaa| curAdiNyantAt ghaH (3 / 3 / medinii)| kUpare'syate kUparo'syate'tra vA / 'asu kSepaNe' (di. 18) / 'chAdergha-' (6 / 4 / 96) iti hrsvH| pracchadazcAsau pa0 se.) / kUpare Aste vA / 'Asa upavezane' (a. paTazca // (2) // * // dve 'ddolikaadyaavrnnpttsy'| A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / ac ( 1 / 134) vaa| strIpidhAnapaTasya 'burakA' iti khyAtasya-ityanye |-yen pRSodarAdiH (6 / 3 109) / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / tUlazayyAdi pracchAdyate tasya-iti svAmI // 'kRsastvardhacolakaH' iti hArAvalI // (1) // // balA // 116 // | AprapadInakaca kasya, 'strINAM kazcalikAkhyasya' dve-iti seti // ramate / kvip / (3 / 2 / 178) / 'gamAdInAM-' | khAmI // (vA0 6 / 4 / 40) iti malopaH / tuk (6 / 1 / 71) // lAti / nIzAraH syAtprAvaraNe himAnilanivAraNe // 118 // kim (3 / 2 / 178) / rat cAsau lazca / svArthe kan (jJApi0 | 5 / 4 / 5) / 'ke'NaH' ( / 4 / 13) iti havaH / ydvaa,-rmnnm| nIti // nitarAM zIyete himAnilAvatra, anena vaa| 'za saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / rat krIDA lakyate'nena / hiMsAyAm' (zyA0 pa0 se.) / 'zu vAyuvarNanivRtteSu' (vA. 'laka AkhAdane ( ) ghaH ( 3 / 3 / 118) / rataM laati| 3 / 3 / 21) iti ghaJ / 'upasargasya ghaji' (6 / 3 / 122) iti kun ( u0 2 / 32) vA / 'rallakaH kambale smRtH| tathaiva / dIghaH // (1) // * // ekam 'prAvaraNasya // kambalamRge' iti haimaH / / (1) // * // kambati, kambyate vaa|| ardhArukaM varastrINAM syAccaNDAtakamaMzukam / 'kamba gato' ( ) / vRSAditvAt ( u0 1106) kalac / ardhati // 'Urorardham' / 'ardhaM napuMsakam' (2 / 2 / 2) iti saMjJApUrvakatvAnnalopo na / 'kambala: krimisAnayoH / nAga-1 prabhede prAvAre vaikakSye kambalaM jale' iti haimaH // (2) // *| samAsaH / ardhArau kaashte| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3|2|dve 'kambalasya' // 101) iti DaH // * // caNDAM kopanAM vrstriymtti| kun (u0 2 / 32) / 'arukaM varastrINAM vAsazcaNDAtakaH smRtaH' antarIyopasaMvyAnaparidhAnAnyoMzuke / iti puMskANDe bopAli tAtpuMliGgo'pi // (1) // // ekaM anteti // antare bhavam / gahAditvAt (4 / 2 / 138) iti cyAtamyA chaH // (1) // // upasaMvIyate'nena / 'vyaJ saMvaraNe' (bhvA0/u0 se.) / lyuTa (3 / 3 / 117) // (2) // * // paridhIyate / / 1-'striyAH' iti vizeSeNoktam / puMso'pyetAvupamAnAditi 'DudhAJ dhAraNe' (ju0 u0 a0)| 'kRtyalyuTaH-' (3 / 3 / 113)| subhuutiH| 'dve strIpuMsakaMculikAyAH' iti mukuTaH / / Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 amrkossH| [dvitIyaM kANDam - syAtriSvAprapadInaM tatprAmotyAprapadaM hi yat // 119 // iti neT / NilopaH (6|4|51)|-baahulkaattiH-itynye // / syAditi // AprapadaM prApnoti / 'AprapadaM prApnoti' (1) // * // 'NyAsazrantho yuc' (3 / 3 / 107) / 'mArjano (5 / 2 / 8) // (1) // * // yadAprapadaM prApnoti tadAprapadInam lodhrshaakhini| mArjanaM zuddhikaraNe mArjanA murajadhvanau' iti // // eka 'pAdAnaparyantalambamAnavastrasya' // haimaH // (2) // // bhidAdyaG (3 / 3 / 104) // (3) // 1 // trINi 'proJchanAdinAGganirmalIkaraNasya' / astrI vitAnamullocaH udvartanotsAdane dve same astrIti // vitnyte| ghaJ (3 / 3 / 19) / 'vitAno yajJa ulloce vistAre punapuMsakam / klIbaM vRttavizeSe syAni- udveti // udvartyate'nena / 'vRtu vartane' (bhvA0 A0 se.)| liGgo mandatucchayoH' (iti medinii)|| (1) // * // Urva NyantaH / lyuT (3 / 3 / 117) // (1) // // utsAdyate'nena / locati / 'loca bhAsane (ca0 u0 se.) Urdhva locyate / / 'Sadla vizaraNAdI' (tu. pa0 a0) / NyantaH / lyada 'locU darzane' (bhvA0 A0 se.) vA / ac (3 / 1 / 134) / (3 / 3 / 117) / "utsAdanaM samullekhodvartanodvAhaneSu ca' iti ghaJ (3 / 3 / 19) vA // kutvaM tu 'niSThAyAmaniTaH' (vA0 / haima-medinyau // (2) // // dve 'udvartanadravyeNAGganirmalI3153) iti vacanAdasya tu tatra seTtvAt // (2) // // dve krnnsy|| 'vitAnasya' 'caMdavA' iti khyAtasya // AplAva AplavaH // 121 // dRpyAdyaM vstrveshmni| snAnam dviti // duussyte| 'duSa vaikRtye' (di0 pa0 a0)| Apleti // Aplavanam / 'pluG gatau' (bhvA0 A0 se.)| NyantAt 'aco yat' (3 / 1 / 97) / 'doSo Nau' (6 / 4 / 90) 'vibhASAGi rupluvoH' (3 / 3 / 50) iti vA ghaJ // (1) // 4 // ityUH / 'dRSyaM triSu dUSaNIye klIbaM vastre ca tadgahe' (iti | pakSe 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / (2) // * // 'SNA zauce (a. medinii)|| (1) // * // Ayena kuttrpttkuttiipttvaasaadigrhH| ekaM pa0 a0)| bhAve lyuT (3 / 3 / 115) // (3) // // trINi 'vstrgehsy'|| "nAnasya' // pratisIrA javanikA syAttiraskariNI ca saa||120|| carcA tu cArcikyaM sthAsakaH pratIti / prati sinoti / pratisIyate / vA / 'SiJ ceti // crcnm| 'carca adhyayane' (cu0 u0 se.)| bandhane' (khA0 u0 a0)| 'zusicimInAM dIrghazca' (u0 2 / 'cintipUjikathi- (3 / 3 / 105) ityaGa / 'carcA syAcarma26) iti rak // (1) // // javatya syAm / 'juH' sautro gatau muNDAyAM cintAsthAsakayorapi' (iti haimaH) // (1) // // vege ca / lyuTa (3 / 3 / 117) / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / - 'dhAtvarthanirdeze Nvul' (vA0 3 / 3 / 108) / 'carcikA' / tataH 5) // // 'yamanikA' iti vA pAThaH / yamayati / 'yama | khArthe pyaja (vA0 5 / 1 / 124) / (2) // // tiSThati / 'cA uparame' (bhvA0pa0 a0)| lyuT (3 / / 117) / kan | gati nivRttau' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAtsaH / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (2) // * // tiraskaroti / grahyAditvAt | | (jJApi0 5 / 4 / 5) / 'sthAsakaH puMsi cArcikye jalAderapi (3 / 1 / 134 ) NiniH / nipAtanAdvRddhyabhAvaH / saMjJApUrvakatvAdvA badvade' iti medinI // (3) // // trINi 'candanAdinA // * // tirskriyte'nyaa| lyuTa (3 / 1 / 117) / 'tiraska- dehavilepanasya // raNI' // (3) // * // trINi 'vyavadhAnapaTyAH ' 'kanAta' | atha prbodhnm| iti khyaataayaaH|| __kvacit 'paryaGkikA parikaraH paryaGkazcAvasakthikA / aJcalaM anuvodhaH tvaMzukAnte syAnnIvI sArasanazca yH|| atheti // prbuddhiH| 'budha avagamane' (di. A0 a0)| parikAGgasaMskAraH bhAve lyuTa (3 / 3 / 115) // (1) // * // anupUrvAdbhAve ghaJ // peti // pari malavarjanArthA kriyA parikarma snAnodvartanAdi (2) // * // dve 'gatagandhasya prytnenodbodhnsy'| yathA // // 'pratikarma' iti kvacitpAThaH // (1) // // aGgaM kara | kastUrikAdermadyAdinA // saMskriyate'nena / ghaJ (3 / 3 / 19) // (2) // * // dve 'zarIra patralekhA patrAGgulirime same // 122 // zobhAdhAyakakarmaNaH // peti // patrAkArA lekhaa| zAkapArthivAdiH (vA0 2|11syaanmaarttirmaarjnaa mRjaa| | 78) // (1) // 4 // patrArtho'GguliraGgulivyApAraH // (2) // 1 // syAditi // mArjanam / 'mRjU zaucAlaMkaraNayoH' curaadiH| same striyAm // // dve 'stanakapolAdI racitasya, AbAditvAt (vA0 3 / 3 / 94) ktin / 'titutra-' (2 / 9) kesarAdinA tilakavizeSasya' // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 245 AAAAAAAAAAAAA tamAlapatratilakacitrakANi vizeSakam / rajyate sma / 'gatyarthA' (3 / 4 / 72) iti ktaH // 'raktaM dvitIyaM ca turIyaM ca na striyAm nIlyAdirajite / kuGkame'sRjyanurakte prAcInAmalake'ruNe // ' (iti haimaH) // (7) // * // saMkocati, saMkucyate, vA / yadvA,teti // tamAlapatramiva / tadAkRtitvAt / 'tamAlapatraM saMkocayati, saMkocyate, vA / 'kuca saMparcanakauTilyapratitApicche tilake patrake' iti vizvaH // * // 'tamAlastilake STambhavilekhaneSu' (bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / khar3e' iti vizvAt tamAlo'pi // (1) // // tilati / 'tila hane (tu. pa0 se.) kun (u0 2 // 32) / 'tilako'zva ghaJ (3 / 3 / 19) vA |-sNkucti-iti mukuTo na samyak // tumabhidoH puNDake tilakAlake / tilakaM rucake loni' 'kuca saMkocane' ityasya kuTAditvenAci guNAbhAvaprasaGgAt / iti haimaH // (2) // * // citrayati / 'citra citrakriyAyAm' | 'saMkoco mInabhede ca bandhaM klIbaM tu kuGkame' iti medinI // 1(6) // // piMzati / "piza avayave' (tu0 pa0 se.)| 'kSudhi(cu0 u0 se.)| kun (u0 2 / 32) / citraM karoti vA / pizi mithibhyaH kit' (u0 3155) ityunan / 'pizunaM kuGku'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH| 'citrakaM tilake me'pi ca / kapivake ca kAke nA sUcakakrUrayostriSu / pRkkAyAM nA tu vyAghrabhiccakSupATiSu' (iti medinI) // (3) // * // vizi pizunA strI syAt' (iti medinI) // (9) // * // dadhAti / nsstti| 'ziSla vizeSaNe' (ru0 u0 a0)| Nvula (3 / 1 / 133) / 'vizeSako'strI tilake vizeSayitari triSu' (iti | dhIyate vaa| 'DudhAJ dhAraNAdau' (ju0 u0 se.)| 'susUdhAJ gRdhibhyaH kan' (u0 2 / 24) / 'ghumAsthA-' (6 / 4 / 66) itImedinI) / (4) * // dvitIyaM tilakam , turIyaM vizeSakaM, ca tvam / 'dhIro dhairyAnvite khaire budhe klIbaM tu kuGkame // (10) triyAM na bhavataH / kiM tu punapuMsakayoH // // catvAri 'lalATa // * // lohitaM ca // * // lohitamapi / 'lohitaM raktagozIrSe kRtasya tilksy|| kuGkame raktacandane' (iti medinii)|| (11) // * // ekAdaza atha kuGkumam // 123 // 'kuGkamasya' 'kesara' iti khyAtasya // kAzmIrajanmAgnizikhaM varaM vAhrIkapItanam / rAkSA lAkSA jatu klIbe yAvo'lakto drumaamyH| raktasaMkocapizunaM dhIralohitacandanam // 124 // reti // rakSyate / anayA vaa| 'rakSa pAlane' (bhvA0 atheti // 'kukam' iti zabdo'sti vAcakatvenAsya / pa0 se.) / 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityH| prajJAdyaNa bharzaAdyac (5 / 2 / 127) / yadvA,-kukyate / 'kuka AdAne' (5 / 4 / 38) / ajAditvAt (4 / 1 / 4) TAp / ata eva 'lAkSAyAM (vA. A0 se0)| bAhulakAdumac / 'AcchI-' (7 / 11 rakSaNe rakSA' iti rudraH // (1) * // lakSyate / anayA vaa| 80) ityatra 'num' iti yogavibhAgAnnum // (1) ||AUM|| 'lakSa darzane' (cu0 pa0 se.) / prAgvat // (2) // // jAyate / kazati, kazyate vaa| 'kaza zabde' ( ) / 'kazermuT ca' 'phalipATi-' (u0 1 / 18) ityuH, to'ntAdezaH / yattu(u0 4 / 32) itIran |--'gmbhiiraadyshc'-iti mukuTa eta- bAhulakAttugAtvAbhAvazca-iti mukuTaH sa uktasUtrAsmaraNasUtrAdazenamUlakaH / kadamIre janmAsya / 'kAzmIraM kalame- mUlakaH // (3) yoti / yUyate vA / aca (3 / 1 / 134) / 'pi syAdRSTapuSkaramUlayoH' (iti medinI) // (2) // * // agni- 'Rdorap' (3 / 3 / 57) vA yava eva / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / riva zikhA kesaro'sya / 'athAgnizikhamahiSTaM kusambhe kar3ame-! 'yAvo'lakke pAkabhede' iti haimaH // (4) // * // na lajyate 'pi ca' (iti medinI) // (3) // // viyate / 'vRJ varaNe' sm| 'AlasjI broDa' (tu0 A0 sa0 ) / bAhulakAttan / (khA. u0 se.)| 'grahavRdR-' (33158) ityap / 'varo yadvA,-na lakyate sm| abhakSyatvAt / ktaH (3121102) vRtau / viTe jAmAtari zreSThe devatAderabhIpsite / varaM tu yadvA,-na raktA'smAt / 'kA yadvA,-na rakto'smAt / 'kapilakAditvAt' (vA0 8 / 2 / 18) ghasaNe kiMcidiSTe' iti haimaH / 'kAzmIrajaM vahnizikhaM | latvam // (5) // * // drumANAmAmayaH // (6) // * // SaT mAhIkaM pItanaM varam' (iti vaacsptiH)|| (4) // * // vhnte| 'lAkSA' 'mahAvara' iti khyAtasya // 'vaha prAdhAnye' (bhvA0 A0 se.) / bAhulakAdIkan / lavaGgaM devakusumaM zrIsaMjJam bar3Ikadeze bhavam / 'kacchAdibhyazca' (4 / 2 / 133 ) ityaN / leti / / lunAti, lUyate, vA / 'taratyAdibhyazca' (u01/'vAhIkaM vAhikaM dhIrahiDano zmadezayoH' (iti 120) ityAc // (1) // 1 // devAnAM kusumam / kusumeSu trikANDazeSaH ) // // 'kAzmIraM cAru vAlhIkaM saMkocaM pizunaM deva iva / rAjadantAdiH (2 / 2 / 31) / devayogyaM kusumaM vaa| param' iti halAyudhAcArvapi // (5) // // pItaM karoti / zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 1 / 69) // (2) // // dhiyaH saMjJA / 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 26) iti NyantAmyuH (3 / 1 / - saMjJA yasya // (3) // // trINi 'lavaGgasya' // rddhaa-piiyte| 'pIda pAne' (di0 A0 a0)| atha jAyakam // 125 // bAhulakAttanan , guNAbhAvazca / 'pItana piitdaarunni| kukkame kAlIyakaMca kAlAnusAyaca haritAle ca pumAnAmrAtake mataH' (iti medinii)|| (6) // // atheti // jayati gandhAntaram / 'ji abhibhave' (bhvA0 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 amrkossH| [dvitIyaM kANDam pa0 se.) Nvul (3 / 1 / 133 ) // (1) // // kAlasya varNasye- yakSadhUpaH sarjaraso rAlasarvarasAvapi // 127 // / dam / 'vRddhAcchaH' (4 / 2 / 114) / khArthe kan (jJApi0 5/- bahurUpo'pi 45) // // kvacit 'kAleyakam' iti pAThaH / kaleridam / yakSeti // yakSAn dhUpAyati / 'dhUpa saMtApe' (bhvA0pa0 'sarvatrAgnikalibhyAm (vA0 4 / 2 / 2) iti Dhak / 'kAlIyakaM | se.)| 'AyAdaya ArdhadhAtuke vA' (3 / 1 / 31) 'karmaNyaN ca kAleyaM varNakaM kAntidAyakam' iti vyADiH // (2) // // (3 / 2 / 1) // (1) // * sarjasya sAlasya rasaH // (2) // 5 // anusriyte| 'sR gatau' (bhvA0 pa0 a0)| Nyat (3|1|-n rAti duHkham / bAhulakAlak ||*-raalH-iti khaamii| 124) / kAlena vastunA'nusAryam / 'kAlAnusArya zaileye 'arAlaH sarjavakrayoH' iti, 'rAlaH sarvaraso'rAlo dhUpako kAlIye ziMzapAdrume' iti vizva-medinyo / (3) // // trINi vahnivallabhaH' iti ca rabhasaH // (3) // * // sarva rsyte| 'sugandhadravyamedasya // 'rasa AkhAdane' (cu0 u0 se.) adntH| NyantaH / gham atha samArthakam / / (3 / 3 / 19) / ac ( 3 / 3 / 56) vaa| sarve rasA yasmin vaa| vaMzakAgururAjAhalohaM kRmijajoGgakam // 126 // nAnAkRtigandhatvAt // (4) // // bahUni rUpANyasya / 'bahu, rUpaH smare viSNau saraTe dhUpake zive' iti haimaH // (5) // 4 // . atheti // vaMza iva / 'ive prati- (5 / 3 / 96) iti kan paJca 'raalsy|| // * // kvacit 'vaMzika' iti pAThaH / vNsho'stytr| Than (5 / 2 / 115) / 'rAjArha vaMzikaM ntm| vanamaH atha vRkdhuupkRtrimdhuupko| paramado vaMzakaM lohanAmakam' iti vAcaspatiH // (1) // * // na guru, atheti // vRka iva dhUpaH / vRkadhUpastu saraladravakRtrimayasmAdvA / 'kustumburukadhAnyAkamaguru vA puMsi laghunAma ca' (2) dhUpayoH' (iti medinii)|| (1) // * // kRtrimazcAsau dhUpazca / iti bopAlitaH / 'agurustvagarau laghau / zizipAyAm' iti khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / (2) // // dve 'nAnAsugandhi. haimH| ('agurvageru rAjAham' iti haimaH) // (2) // // | kRtasya dazAGgAdidhUpasya // rAjAnamarhati / 'arhaH prazaMsAyAm' (3 / 2 / 133) ityac / taruSkaH piNDakaH siho yAvano'pi 'rAjAha joGgake klIbaM rAjayogye'bhidheyavat' iti medinI // tviti // tutoti / 'tura tvaraNe' (ju0 50 se.) / (3) // * // luhyate / 'luha gADarSe' ( ) / ghaJ (4 / 3 / 19) / bAhalakAdusa , guNAbhAvazca / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / rohati / ac (3 / 1 / 134) / ralayoraikyam / vA |-'lujo "tarukaH sihake mlecchajAtI dezAntare'pi ca' iMti haH' iti mukuttstvpaanniniiyH| 'loho'strI zastrake lohaM vizva-medinyau // (1)* // pinnddte| 'piDi saMghAte' (bhvA. joGgake sarvataijase' (iti medinii)| (4) // * // kRmibhirjnyte| A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / khArthe kan (jJApi 'anyeSvapi-' (3 / 2 / 101) iti DaH // (5) // * // juGgati / 545)|-pinnddti / "piDi gatI'-iti mukuttshcintyH| jujhyate. vA 'jugi varjane' (bhvA0 pa0 se.) kun (u0 2 / - 'paDi gatau' ityasyAtmanepadiSu pAThAt / 'piNDo bole bale 32) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / bAhulakAdguNo vA // (6) | sAndre dehAgAraikadezayoH / dehamAtre nivApe ca golsih|||| ('aguru pravaraM lohaM krimijagdhamanAryajam' iti | kyorapi / oDrapuSpe ca puMsi syAt klIbamAjIvanAyasoH / zAzvataH ||||ssd "aguruNaH' // piNDI tu piNDatagare'lAbUkharjUrabhedayoH' (iti medinI) // kAlAgurvaguru (2) // // snihyati 'niha prItau' (di. 50 se.) / antarbhAvita NyarthaH / bAhulakAllak / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // (2) // 1 // keti // kAlaM ca tadaguru ca // (1)||*||-'kaalaagurvpy yavanadeze bhavaH / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 52) ityaN / yAvyate vaa| gurUcyate' iti subhuutiH| dve 'kAlAguruNaH' // yauteya'ntAlyuTa (3 / 3 / 113) // (4) // * // catvAri "siddhAsyAttanmaGgalyA malligandhi yat / khyagandhadravyasya' 'lohavAna' iti khyAtasya // syAditi // mallikApuSpasyeva gandho yasya / 'upamAnAcca' atha pAyasaH // 128 // (5 / 4 / 137) itIt / yadaguru malligandhi tat maGgalyA syAt zrIvAso vRkadhUpo'pi shriivessttsrldrvau| . maGgale sAdhuH / 'tatra sAdhuH' (4 / 3 / 98) iti yat / 'maGgalyaH | atheti // paya eva / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / payase syAtrAyamANAzvatthabilvamasUrake / striyAM zamyAmadhaHpuSpImisi- vikAro vA / 'tasya vikAraH' (4 / 3 / 133) ityaN / zuklavacAsu ca / rocanAyAmatho dani klIbaM zivakare triSu' iti 'saraladravaH zrIpiSTo dadhikSIraghRtAhvayaH' iti rabhasaH / medinI // (1) * // ekama 'mAGgalyAyAH // 'pAyasastu klIvapuMsoH zrIvAsaparamAnnayoH' (iti medinii)| / (1) // * // zriyo vaasH| 'zrIvAso vRkadhUpe syAt paGkaje 1-nAgarucitastilaka' iti dmyntiishlessH|| . . madhusUdane' (iti medinI) // * // zrIzcAsau vAsazca, iti vA / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 247 'zrIrveSaracanAzobhAbhAratIsaMraladrave' iti vizvaH // (2) // // (3 / 2 / 1) / sitaM zauklayamabhrayati svasaMbaddham , iti vA / 'vRkaH syAt kRtrime'nekadhUpe'pi saraladrave' iti rbhsH| zuklatvAt sitAbhramiva vA // * // 'sitAbhaH' iti vA paatthH| dhUpyate'nena / 'dhUpa saMtApe' (bhvA0pa0 se.)| ghaJ (3 // 3- sitA AbhA yasya // (4) // * // himA cAsau vAlukA ca // 18) / vRkanAmA dhUpaH / zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 1 / 78) // (4) // // 'veNusArastu (reNukAvarNa)karpUro candrabhasma (3) // // zriyaH saraladravasya piSTaH / tacUrNena janitatvAt- himAhvayam / vedhakaH' iti trikANDazeSaH // // paJca iti mukuTaH ||AUM|| anye tu-zrIsaMjJakaH zriyo vA veSTo) "kprsy|| niyaryAsaH-ityAhuH // (4) // // saralasya devadArodevaH // gandhasAro malayajo bhadrazrIzcandano'striyAm / (5) eca 'srhdrvsy| gandheti // gandhavAn sAraH sthirabhAgo'sya / gandha eve sRganAbhirmagamadaH kastUrI ca sAro'sya vA // (1) // * // malaye jaatH| 'saptamyAM janerDaH' mRgeti // mRgasya nAbhiH // (1) // // mRgasya madaH // (3 / 2 / 97) // (2) // // bhadrA zrIrasya / 'hastijAtyantare (2) // // kasati gndho'syaaH| 'kasa gatau' (bhvA0pa0 se.)| bhadro vAcyavacchreSThasAdhunoH' iti vizvaH // (3) // * // candakharjAditvAt (u0 4 / 90) UraH / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // yati / 'cadi AhlAde' (bhvA0pa0 se.) nnyntH| lyuda (3) // // 'mRganAbhirmagamado mRgaH kastUrikApi ca' iti (3 / 4 / 113) // (4) // * // 'mAlayastu syAcchIkhaNDo mAdhavAt 'mRgaH' api ||||'mdH' api / 'mado retasi rohiNazca saH' iti trikANDazeSaH // // catvAri 'candakastUryAm' iti medinI // * // 'mukhyarAkSatriye nAbhiH puMsi, nasya' // prANyaGgake dvayoH / cakramadhye pradhAne ca striyAM kastUrikAmade' tailaparNikagozIrSe haricandanamastriyAm // 131 // iti rabhasAt 'nAbhiH' api // * // trINi 'kastUryAH' // taileti // tilapaNe vRkSabhede jaataa| 'tatra jAtaH' (4atha kolakam // 129 // 3 / 25) ityaN / DIpa (4 / 1 / 5) / khArthe kan (jJApi0 5|kkolk kozaphalam 4 / 5) / 'ke'NaH' (74 / 13) iti hrasvaH / 'tailaparNI malaatheti // kolati / 'kula saMstyAne' (bhvA0pa0 se.)|| yaje zrIvAse sihake'pi ca' (iti medinii)|| (1) // * // goH vula (3 / 1 / 133) // // ralayorekatvAt 'korakam api / zIrSamiva-tailaparNagozISau girI AkarAvasya-iti svAmI 'korako'strI kuDAle syAtkakolakamRNAlayoH (iti medinii)|| // (1) // * // harerindrasya candanam / hariH kapilavarNa canda(1) // // kakante'tra / 'kaka laulye' (bhvA0 A0 se.)| nama / 'haricandanamastrI syAtridazAnAM mhiirhe| napuMsaka saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) kolati / jvalAditvAt (3 / 1 / - tu gozIrSe jyotsnAkuGkumayorapi' (iti medinii)|| (1) // * // 140) NaH / kak ca tat kolaM ca / khArthe kan (jJApi0 'candanavizeSANAM' pRthaka pRthaka / 5 / 45) // (2) // * // koze phalamasya // (3) // * // trINi tilaparNI tu patrAGgaM raJjanaM raktacandanam / 'phalakapUrasya' 'gahulA' iti khyAtasya // . atha karpUramastriyAmA kucandanaM ca tileti // tilasyeva parNAnyasyAH / 'pAkakarNa-' (4111dhanasArazcandrasaMjJaH sitAbhro himavAlukA // 130 // 64) iti GIS / yadvA,-tilaparNI nadI Akaro'syAH // (1) atheti // kirati / 'kR vikSepe' (tu0pa0 se.)| kRnnaati| JD) pratramevAGgamasya ) praveSvazati) 'agi gau' / bhvA0 'kRJ hiMsAyAm' (jyA0 u0 se.) vaa| karoti / 'DukRJ | | pa0 se.) / ac (3 / 1 / 134) / 'patrAGgana dvayorbhUrje padmake karaNe' (ta0 u0 a0) vA / vic (3 / 2 / 7) / pUryate / 'pUrI raktacandane' (iti medinii)|| (2) // * // raJjayati / 'raja ApyAyane (di. A0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) rAge' (bhvA0 u0 a0) NyantaH / yuc (u0 2 / 78) / lyuT iti kaH / kar cAso pUrazca |-klpte / 'kRpU sAmarthe' (3 / 3 / 113) vaa| 'raJjano rAgajanane raJjanaM raktacandane' (bhvA0 A0 se.)| kharjAditvAt (u04|90) UraH-iti (iti medinI) // (3) // * // raktaM ca taccandanaM ca // (4) khAmi-mukuTau / tacintyam / 'kRpo ro laH' (8 / 2 / 18) iti // // nirgandhatvAt kutsitaM candanam / kau candanam / iva latvasya durvAratvAt / bAhulakAttadabhAvo vA bodhyH|| (1) vaa| kutsitAnyanyacandanAnyasmAdvA / 'kucandanaM ca patrAne // // ghano dRDhaH sAro'sya / 'ghanaH sAndre dRDhe dAye' iti | | tubhede raktacandane' iti vizva medinyau // (5) // * // paJca vizvaH / ghanasya sAra iva vaa| zItatvAt zitAbhrAkAratvAca / / | 'rktcndnsy'|| 'parasasta bAre hilAta parade dati haimaH // 9 // candrasya saMjJA saMjJA yasya // (3) // * sitaM zvaityaM bandhanaM vA atha jAtIkozajAtIphale same // 132 // candraM vA anati / 'abhra gatau' (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyam / atheti // jAtyAH kozaH // // jaatirpi| 'jAtirjAtI Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 amrkossH| [dvitIyaM kANDam - phale'pi ca' iti rabhasaH // // 'koSo'prakRte pezyAM pAtre mAlyaM mAlAsrajo mUrti jAtikoSe' iti rabhasaH // (1) // // jAtyAH phalam // // meti // mUrdhni zirasi / idamatantram / anyatrApi mAlA 'phalama' api / 'phalaM lAbhe jAtikoSe bANAgre phalake'pi bhavatyeva / mlyte| 'mala dhAraNe' (bhvA0 A0 se.)| Nyat ca' iti rudraH // (2) // * // dve 'jAtIphalasya' 'jAIphala' (3 / 1 / 124) / mAlaiva vaa| caturvarNAdiSyaJ (vA0 5 / 11. iti khyAtasya // 124) / 'mAlyaM kusumatatvajoH' (iti medinI) // (1) karpUrAgarukastUrIkakkolairyakSakardamaH / // // ghaJ (3 / 3 / 19) / mAM lAti vaa| kaH (3 // 2 // 3) / keti // karpUrAdibhiH samabhAgaiH / yakSapriyaH kardamaH // | "mAlA tu patau puSpAdidAmani' (iti haimaH) // (2) // 5 // (1) // // 'karpUrAgurukastUrIkakkolaghumRNAni ca / ekIkRta- | sRjyate / sRjati sukhaM vA / 'sRja visarge' (tu. 50 a0)| midaM sarva yakSakardama iSyate' iti vyADiH / 'kuGkamAgarukastUrI | 'Rtvig-' (3 / 2 / 59) iti kin // (3) // // trINi kapUra candanaM tathA / mahAsugandhamityuktaM nAmato yakSakardamaH' / 'mUrdhnidhRtAyAH kusumAvaleH' // iti dhanvantariH // // ekam 'lepavizeSasya' // kezamadhye tu grbhkH| gAtrAnulepanI vartivarNakaM syAdvilepanam // 133 // | kezeti // garbha iva / 'ive-' (5 / 3 / 96) iti kan // geti // gAtramanulipyate yyaa| 'karaNA-' (3 / 3 / 117)(1) // * // ekam 'keshmdhygrbhsy|| iti lyuT // (1) // // vrtyte| 'vRtu vartane' (bhvA0 A0 | prabhraSTakaM zikhAlambi se0)| nnytH| 'aca i.' (u0 4 / 139) 'vartibhaiSajanirmANe nayanAanalekhayoH / gAtrAnulepanI dIpadazAdIpeSu preti // zikhAto lambamAnam / prabhraMzituM pravRttam / 'bhraMzu yoSiti' (iti medinii)|| (2) // // varNa karoti / khula | adhaHpatane' (di050 se.)| 'AdikarmaNi ktaH kartari ca' (3 / 1 / 133) // (3) // 1 // vilipyate'nena / 'lipa upadehe' vilipyatenena lipa upaDe (3 / 4 / 71) / sAthai kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (1) // // (tu0 u0 a0)| lyuTa (3 / 3 / 117) // (4) // * // catvAri nan catvAri | ekam "zikhAyAM lmbmaanpusspsy|| 'gAtrAnulepayogasya piSTaghRSTasugandhidravyasya' / dvau puro nyastaM lalAmakam // 135 // dvau bhinnArthoM-ityeke / 'gAtrAnulepanI vartirvigandhyatha vilepanam / varNakaM cAtha vicchittiH strIkaSAyo'Gga pviti // tadeva mAlyaM purobhAge nyastaM lalATaparyantam / rAgake' iti rabhasAt / AdyaM dvayamuktArthameva / varNakAdidvayaM | lalAmamiva / ivArthe kan (5 / 3 / 96) // (1) // 1 // ekam ghRSTacandanAdilepamAtrasya // 'llaattdhRtpusspsy|| cUrNAni vAsayogAH syuH prAlambamRjulambi syAtkaNThAt viti // cUrNyate / 'cUrNa preraNe' (cu. 50 se.)| ghaJ | preti // mAlyameva kaNThAdUrdhva lambamAnam / paalmbte| (3 / 3 / 19) / 'coM dhUlo kSArabhede cUrNAni vAmayuktiSu' | 'labi avasraMsane' (bhvA0 A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) // (iti medinI) // (1) // // vAse sugandhikaraNe yogA upA- (1) // * // Rju lambituM zIlamasya / 'supi-' (3 / 2 / 78) yAH // (2) // // dve 'paTavAsAdikSodasya // iti NiniH // // ekam 'kaNThe Rjulmbmaanpusspsy'| bhAvitaM vAsitaM trissu| / vaikakSakaM tu tt| meti // bhAvyate sma / 'bhuvo'vakalkane' (cu0 u0 se.) yattiryak kSiptamurasi iti NyantAt ktaH (3 / 2 / 102) / 'bhAvitaM vAsite prApte' | vaiketi // viziSTaH kakSo'smAdvikakSamuraH / tatra bhavam / iti haimaH // (1) // // vAsyate sma / 'vasa snehanAdau' (cu0 | 'tatra bhavaH' (4 // 3 / 53) ityaN / khArthe kan (jJApi05/u0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'vAsitaM bhAvite rute' | 415) // (1) // // yadurasi upavItavattiryak kSiptam / tat iti medinI // (2) // // dve 'dravyAntarabhAvitasya' // | // // ekam 'yajJopavItavattiryagdhRtapuSpasya' // saMskAro gandhamAlyAdhairyaH syAttadadhivAsanam 134 zikhAkhApIDazekharau // 136 // ' saMsketi // mAGgalyadhUpAdibhirvastrAdInAM tAmbUlAdInAM zIti // zikhAkSiptaM mAlyam / ApIDayati / 'pIDa ca yaH saMskAraH tat / adhikaM vAsyate / 'vAsa upa avagAhane' (cu0pa0 se.) ac (3 / 1 / 134) // (1) sevAyAm' curaadiH| lyuT (3 / 3 / 113) // (1) // * ekam // * // ziti / 'zikhi gatI' (bhvA0pa0 se.) bAhula'gandhapuSpopacArasya' // kAdaraH / AgamazAstrasyAnityatvAnna num // (2) // // dve 1-vicchittyAditrINi aGgarAgasya nAmAni // 'zikhAsthamAlyasya // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyavargaH 6] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 249 ww racanA syAtparispandaH | (3 / 2 / 75) / gA gacchanninduriva / 'ive-' (5 / 3 / 96) iti reti // 'raca pratiyatne' adantazcarAdiH / 'NyAsazrantho kan / ge gagane induriva, iti vA // (1) // * // kandyate / yuc' (3 / 3 / 107) // (1) // * // parispandanam / 'spadi kiMci- 'kadi AhvAne rodane ca' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAduH / calane (bhvA0 A0 se.)| bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / adhi- kaM sukhaM dadAti, dayate, dyati, yacchati, vA / mitadvAditvAt karaNe (3 / 3 / 19) ca // * // 'parisyandaH ' iti vA pAThaH / (vA0 3 / 2 / 180) DuH / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / kaM 'syandU prasravaNe' (bhvA0 A0 se.) // (2) // // dve ziro dunoti, davati, vaa| 'Tudu upatApe' (bhvA0pa0 a0)| 'shilpaadircnaayaaH|| 'du gatau' (bhvA0pa0 a0) vaa| prAgvat // (2) // // AbhogaH pripuurnntaa| 'vITA' ityapi bhArate // // dve 'kandukasya' 'gaMda' iti khyAtasya |-'gaalmsuuriyaa' iti khyAtasya-ityanye // Abhoga iti // Abhojanam / prAgvat ghaJ (3 / 3 / 18) / 'Abhogo varuNacchanne pUrNatAyatnayorapi' iti vizva-medinyau / dIpaH pradIpaH (9) // // paritaH pUryate sma / 'pUrI ApyAyane' (di. A0 dIti // dIpyate, anena vaa| dIpayati vA / 'dIpI se0)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'radAbhyAm-' (81 dIptau' (di. A0 se0)| igupadhatvAt (3 / 1 / 135) kaH / 2042) iti niSThAnatvam / paripUrNasya bhaavH| tal (5 / 1 / ghaJ (3 / 3 / 19) vA ac (3 / 1 / 134) vA // (1) // 4 // anyopasarganivRttyarthaH praH // (2) // // 'dIpastu snehAzaH 119) // (2) // // dve 'sarvopacAraparipUrNatAyAH // kjldhvjH| dazendhano gRhamaNirdoSAtilaka ityaupadhAnaM tUpavahaH pi| zikhAtarurdIpavRkSo jyotsnAvRkSo'tha locakaH' upeti // upadhIyate shiro'tr| 'DudhAJ' (ju0 u0 iti trikANDazeSaH // * // dve 'dIpasya // a0)| 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuT // (1) // // upavRhyate'tra, anena vaa| 'vRha vRddhau' (bhvA0pa0 se.)| pIThamAsanam // 138 // 'bRhU udyamane' (tu0pa0 se.) vA / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) // (2) pIti // paThantyatra / 'piTha hiMsAsaMklezanayoH' (bhvA0pa0 // // dve 'zironidhAnasya // se.)| 'halazca' (2 / 3 / 121) iti ghny| bAhulakAddIrghaH / zayyAyAM zayanIyavat // 137 // pIyate'tra vaa| 'pI pAne' (di. A0 a0)| bAhulakA dvak / viSTaraH pIThamastriyAm' iti trikANDazeSaH // (1) zayanam // * // Asyate'tra / 'Asa upavezane' (a0 A0 se0)| zeti // zayyate'tra / 'zIG khapne' (a. A0 se.) ta'tra / 'zAG khapna (a0 A0 sa0 ) 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuT // (2) // * // dve 'Asa'saMjJAyAM samaja-' (3 / 3 / 99) iti kyap / 'athak yi-' (1- nsy|| 4 / 22) ityayaG / 'zayyA syAcchayanIye'pi gumphane'pi ca sara apaca samudnakaH saMpuTakaH boSiti' (iti medinI) // (1) // * // 'kRtyalyuTaH- (3 / 3 / seti // samud gacchati / 'anyeSvapi-' (vA0 3 / 2 / 48) 113) ityadhikaraNe'nIyar // (2) // * // lyuTa (3 / 3 / 117) iti ddH| khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (1) // * // saMpu. api| 'zayanaM surate nidrAzayyayozca napuMsakam' (iti medinii)|| | Tyate / 'puTa saMzleSaNe' (tu. 50 se.)| kun (u0 2 / 32) (3) // // trINi 'tuulikaadeH| mukuTastu-zayyAmAtrasyaiti vyAkhyat // // (2) // // dve 'saMpuTasya' // pratigrAhaH ptnhH| maJcaparyaGkapalyaGkAH khaTvayA smaaH| preti // prati gRhNAti / 'vibhASA grahaH' (3 / 1 / 143) meti // maJcate / 'maci dhAraNocchrAyapUjaneSu' (bhvA0 iti NaH // // pakSe'c (3 / 1 / 134) / 'pratigrahaH svIkaraNe A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) // (1) // // parito'kSyate / sainyapRSThe ptdbhhe| yogyebhyo vidhivaddeye tadgRhe ca grahAntare' 'aki lakSaNe' (bhvA0 A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / 'parezva iti medinI // (1) // * // patato grahaH // (2) // // dve ghAlayoH' ( 8 / 2 / 22) iti vA latvam / 'palyako maJca 'pIkadAnI' iti khyAtAyAH // paryavRSIparyastikAsu ca' (iti medinii)|| (2) // // (3) // // khaTyate nidraalubhiH| 'khaTa kAGkSAyAm' (bhvA0pa0 prasAdhanI kakketikA se.)| 'azapuSi-' (u0 1151) iti kun // (4) // // praseti // prasAdhyate'nayA / 'sAdha saMsiddhau' (bhvA0pa0 catvAri 'prysy|| a.)| lyuTa (3 / 3 / 117) / 'prasAdhanI tu kaGkatyAM siddhau, gendukaH kandukaH 1-kajjalasyedaM nAma // 2-anikArakakArA 'kaGkatikopAnte. gayiti // gAte / 'gAGa gatau' (a0 A0 a0)| vica / nAkezam' iti damayantIkSeSAt / / amara0 32 naya // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 amarakoSaH / [ dvitIyaM kANDam veze prasAdhanam' iti vizva - medinyau // (1) // * // kaGkate / 'kaki gatau' (bhvA0 A0 se0 ) / bAhulakAdatac / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / svArthe kan (jJApi 0 5 / 4 / 5) / 'ke'Na:' ( 7/4 / 13 ) iti hrasvaH / yadvA - kasya ziraso'GkAH / zakandhvAdiH ( vA0 6 / 1 / 94) / kaGkeSvatati / kun ( u0 2 / 32 ) / - kaGkati / 'kaki laulye'-- iti mukuTaH / tanna / tasyAnidi - ttvAt / AtmanepaditvAzca / 'kaGkatI tu prasAdhanI' iti strIkANDe'maramAlA / ' kaGkataM tu prasAdhanam' iti klIba - kANDe ca // (2) // * // dve 'kezamArjanyAH' 'kaGahI' iti | khyAtAyAH // ktin (3 / 3 / 94) 'saMtatiH syAtpaGkI gotre pAramparye ca putrapautrANAm' ( iti medinI ) // (1) // * // gUyate / 'guD zabde' ( bhvA0 pa0 se0 ) / STran ( u0 4 / 145 ) / 'gotrA bhUgavyayorgotraH zaile gotraM kulAkhyayoH / saMbhAvanIyabodhe ca kAnanakSetravartmasu ' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // janyate / 'janI prAdurbhAve' ( di0 A0 se0 ) / 'jana janane' vA (ju0 pa0 se 0 ) / NyantaH / 'karmaNi lyuT ' ( 3 / 3 / 113 ) / 'jananaM vaMzajanmanoH ' ( iti medinI // (3) // * // kUyate / 'kuG zabde' ( bhvA0 A0 se0 ) / bAhulakAlak / kolati / 'kula saMstyAne ' (bhvA0 pa0 se 0 ) ' igupadha - ' ( 3 / 1 / 135) iti ko vA / kuM bhUmiM lAti / kaH ( 3 / 2 / 3) vA / kau lIyate / 'lID 'zleSaNe' ( di0 A0 a0 ) / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101) iti GaH / ' kulaM janapade gotre sajAtIyagaNe'pi ca / bhavane tanau klIbaM kaNTakAryoSadhau kulI' ( iti medinI ) // (4) // * // abhijanyate / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / Nilopasya sthAnivattvAt 'janivadhyozca' ( 713 / 35 ) iti niSedhAdvA vRddhirna / yadvA, - abhito'bhimukho vA jano janmAtra / 'bhave dabhijanaH khyAtau janmabhUmyAM kuladhvaje / kule'pi ca pumAnna ( iti medinI ) // ( 5 ) // * // anvIyate / 'i gatau' (bhvA0 pa0 a0 ) / 'iN gatau' (a0 pa0 a0 ) vA 'erac ' (3 / 3 / 56 ) // (6) // * // uzyate / 'vaza kAntau' ( a0 pa0 se0) / ghaJ (3 / 3 / 19) / 'AcchInayo:-' ( 7 / 1 / 80 ) ityatra 'm' vibhAgAnum / yadvA-vanyate / 'vana saMbhatau' ( vA0 10 se0 ) / bAhulakAcchaH -- kmati / 'bhuvamikubhyaH' iti zak-- iti mukuTaH / tanna / uktasUtrasyojjvaladattAvidhvadarzanAt / 'vaMzo veNI kule varge pRSTAdyavayave'pi ca' iti vizva medinyau // ( 7 ) // * // anvavAyate / 'aya gato' (bhvA0 A0 se0 ) / ghan ( 3 / 3 / 19 ) // (8) // * // saMtanyate / ghaJ (3 / 3 / 19) / 'saMtAnaH saMtatau gotre syAdapale suradrume' (iti medinii)| kartRkaraNAdhikaraNeSvapi vigrahaH saMbhavati / Aye 'tanoteH - ( vA0 3 / 1 / 140 ) iti NaH / anyatra 'halazca' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ // ( 9 ) // * // nava 'vaMzasya' // piSTAtaH paTavAsakaH // 139 // pIti // piSTamati / 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1) // (1) // * // paTo vAsyate'nena / 'vAsa upasevAyAm ' curAdiH / ghaH (3131118) / svArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / paTaM vAsayati / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) vA / khArthe kan ( jJApi 0 5/4/5) // (2) // * // dve 'piSTAtasya' 'bukkA' iti khyAtasya // darpaNe makurAdaza deti // darpayati / 'dRpa harSamocanayo:' ( di0 pa0 a0 ) NyantaH / nandyAdiH (3 / 1 / 134 ) / ' dRpa saMdIpane' curAdirvA / 'Adarzo dairpaNaH proktaH' ityamaramAlA // (1) // * // maGkate / 'maki maNDane' ( bhvA0 A0 se0 ) 'makura dardurau' (u0 1 / 40) iti sAdhuH // * // muJcati jyotiH / 'mucla mocane' / atra pakSe mukuro vyukAraH / 'makuraH syAnmukura - vaddarpaNe bkuldrume| kulAladaNDe ' ( iti medinI ) // * // 'maGkuraH' - ityanye // (2) // * // AdRzyate rUpamatra / 'dRzira prekSaNai' ( bhvA0 pa0 a0 ) / 'halazva' (3 / 3 / 121 ) iti ghaJ 'Adarzo darpaNe TIkApratipustakayorapi' (iti medinI ) // * // trINi 'darpaNasya' // / vyajanaM tAlavRntakam / vyeti // vyajantyanena / 'aja gatikSepaNayoH ' ( bhvA0 pa0 se0 / karaNe lyuT ( 3 / 3 / 117) / ' vA yau' (2 / 4 / 57) itipakSevI na / 'bahulaM taNi' ( vA0 2|4|54 ) iti vA bhAvo na // (1) // * // tAlasyeva vRntamasya / tAle karata vRntamiva bandhanamasya / 'vRntaM prasavabandhe syAddhadhArAkucAgrayoH ' iti vizvaH // (2) // * // dve 'vyajanasya' // iti manuSyavargavivaraNam // saMtatirgotrajananakulAnyabhijanAnvayau / vaMzo'nvavAyaH saMtAnaH smiti|| sNtnyte| 'tanu vistAre' ( tu0 u0 se0 ) / 1 - ' kiM taddarpaNamasti yatra sakalam' iti dharmasenaH / ataH klIva - mapi - iti mukuTaH // varNAH syurbrAhmaNAdayaH // 1 // veti // varNyate / 'varNa preraNe' (cu0 pa0 se0) ghaJ (3/3 / 19) / varNayati / ac ( 3 / 1 / 134 ) vA / 'varNo dvijAdizuklAdiyajJe guNakathAsu ca / stutau nA na striyAM bhedarUpAkSaravilepane' (iti medinI ) // (1) // // ekam 'brAhmaNAdivarNacatuSTayavAcakasya' varNA ityekam // viprakSatriyaviTzUdrAzcAturvarNyamiti smRtam / vIti // viprazca kSatriyazca viT ca zudrazca / catvAra eva varNAH 'caturvarNAdInAm' ( vA0 5 / 1 / 124 ) iti svArthe SyaJ // dy Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmavargaH 7] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 251 mammar rAjavIjI rAjavaMzyaH // * // AzrAmyantyatra, anena vaa| 'zramu tapasi' (di. 50 . reti // rAjJo vIjayituM zIlamasya / 'vIja vyajane se.)| ghaJ ( 3 / 3 / 19) / 'nodAttopadezasya-' (7 // 3 // 34) adntH| 'supi-' (3 / 2 / 78) iti nniniH| yadvA,-rAjJo / iti vRddhina / ydvaa,-aasmntaacchrmo'tr| khadharmasAdhanaklezAt / vIjam / rAjavIjamasyAsti / iniH (5 / 2 / 115) / (1) * 'Azramo brahmacaryAdau vAnaprasthe vane mtthe| astriyAm' (iti vaMze bhavaH / digAdiyat (4 / 3 / 54 ) / rAjJo vNshyH| rAjavaMze | medinii)|| (1) // * // ekaikam 'brahmacAryAdInAm // sAdhuH / 'tatra sAdhuH (414698) iti yat // (2)* // dve dvijaatygrjnmbhuudevvaaddvaaH| 'raajvNshotpnnsy|| viprazca brAhmaNaH vIjyastu kulsNbhvH||2|| dvIti // dve jAtI janmanI yasya / 'mAturagre'dhi(vi)javIti // viijyte| 'aco yat' (3 / 1 / 95) yadvA,-vIja- nanaM dvitIyaM maujibandhanAt' (manu: 21169) / 'dvijAtimasyAsti / 'anyatrApi dRzyate' (vA0 5 / 2 / 120) iti viprANDajayozca puMliGgaH' (iti medinii)|| (1) // * // agra yap / 'vIje bhvH'| sAdhuH, vA // (1) // * // kule saMbhavati / Adau janmAsya / agrAnmukhAdvA janmAsya / 'agrajanmA ac (3.1134) / kule saMbhavo'sya vA / yadvA,-saMbhavatya- | dvijazreSThe bhrAtari brahmaNi smRtaH' iti vizvaH // (2) // 1 // smAt / 'Rdorap' (3 / 3 / 57) kulasya sNbhvH|| (2) // * // bhuvo bhuvi vA deva iva // (3) // * // 'vaDavA kumbhadAsyazvA dve 'kulmaatrotpnnsy|| strIvizeSo dvijanmanAm' iti rbhsH|| ('vddvaa'shvaakumbhmhaakulkuliinaarysbhysjjnsaadhvH| dAsyoH strIvizeSe dvijastriyAm' iti vishvH)| vaDavAyAM meti // mahacca tat kulaM ca / mahAkulasyApatyam / 'mahA- jAtaH / 'tatra jAtaH' (4 / 3 / 25) ityaN / vADava iva vaa| kulAdaJkhau ' (4 / 1 / 141) // // mahat kulamasya, iti | vADanam / 'vADa AplAvye' (bhvA0 A0 se.) ghaJ ( 3|3|vigrhe tu (mahAkulaH) hakhAdirapi // (1) // * // kulasyA- 18) / vAlanam / 'vala nirUpaNe' curAdirvA / ghaJ (3|3|ptym / 'kulAtkhaH' (4 / 1 / 139) // // 'apUrvapadAdanyatarasyAM | 18) Dalayorekatvam / vADo'syAsti / 'anyatrApi (nyebhyoyaDDako' (4 / 1 / 140) // 'kauleyakaH sArameye kulIne' | 'pi) dRzyate' (vA0 5 / 2 / 109) iti vaH / vADaM vAti / kaH (iti medinii)||*|| 'kulyaM syAtkIkase'pyaSTadroNIsUryAmiSeSu (3 // 2 // 3) vaa| 'vADavaM karaNe strINAM ghoTikaughe napuMsakam / c| kulyA payaHpraNAlyAM ca nadyAM jIvantikauSadhau / kulodbhave | pAtAle na striyAM puMsi brAhmaNe vaDavAnale' iti medinI // kulahite triSu mAnye punaH pumAn' (iti medinI) // (2) (4) // * // viprAti / 'prA pUrtI' (a. pa. a.)| 'aat||*|| aryte| 'R gatau' (bhvA0 50 a0)| 'RhalorNyat' zcopasarge' (3 / 1 / 136) iti kH| upyate'tra vaa| 'Rje(3|1|124) // (3) // * // sabhAyAM saadhuH| 'sabhAyA yaH' ndra-' (u0 2 / 18) iti sAdhuH / vipAti / vipti| 'vipa (4 / 4 / 105) // (4) // saMzcAsau janazca / 'sajjanaM tu | kSepe ( ) vA // (5) // * // brahmaNo'patyam / 'tasyApatyam' bhaveklIbamuparakSaNaghaTTayoH / vAcyaliGgaM kulIne syAt kalpa- 1(4 / 1 / 92) ityaN 'an' (6 / 4 / 167) iti Tilopo na / nAyAM ca yoSiti' (iti medinI) // (5) // * // sAnoti | brhmaadhiite| 'tadadhIte tadveda' (4 / 2 / 59) ityaN vA / brahma dharmam / 'sAdha saMsiddhau' (khA. pa0 a0)| 'kRvApA-' (u0 jAnAti / 'zeSe' (4 / 2 / 92) ityaNa vA // (6) // * // 'vakra11) ityuNa / 'sAdhurvArdhaSike cArau sajane cAbhidheyavat' | jastvanamo vipro varNajyeSThaH kco(ttho)dvijH| maitraH (iti medinii)|| (6) SaT 'kulInasya // punaruktajanmA syAt' iti trikaannddshessH| 'sUtrakaNThaH brahmacArI gRhI vAnaprastho bhikSuzcatuSTaye // 3 // pumAn vipre khajarITakapotayoH' (iti medinI) // // SaTra Azramo 'braahmnnsy|| 'asau SaTkarmA yAgAdibhiryutaH // 4 // breti // brahma vedH| tadadhyayanArthaM vratamapyupacArAdbrahma / asAviti // asau vipraH / SaT karmANyasya / 'ijyAdhyabrahma carituM zIlamasya / 'vrate (3 / 2 / 80) iti 'supi(3|2|78) iti vA NiniH / yadvA,-brahma tapo jJAnaM vA caratya yanadAnAni yAjanAdhyApane tthaa| pratigrahazca tairyuktaH SaTkarmA jayatyavazyam / 'AvazyakA-' (3 / 3 / 170) iti nniniH|| (1) vipra ucyate' ( ) // (1) // * // ekaM 'SaTkarmaNo // // gRhA dArAH santyasya / iniH (5 / 2 / 115) // (1) // // viprsy'|| vanameva prastho, vanasya vA prasthaH prdeshH| vanaprasthe bhvH| vidvAnvipazciddoSazaH sansudhIH kovido budhH| 'tatra bhavaH' (4 // 3 // 52) ityaNa // (1)* // bhikssnnshiilH| dhIro manISI zaH prajJaH saMkhyAvAnpaNDitaH kaviH 5 'bhikSa yAcnAyAm' (bhvA0 A0 se.) / 'sanAzaMsabhikSa dhImAnsUriH kRtI kRSTilabdhavarNo vickssnnH| uH' (3 / 2 / 168) // (1) // * // catvAro'vayavA yasya / dUradarzI dIrghadarzI 'saMkhyAyA avayave tayapa' (5 / 2 / 42) // cturvyvsmudaaye| vIti // vetti| 'vida jJAne' (a0pa0 se.)| 'laTaH Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 amrkossH| [dvitIyaM kANDam zatR-' (3 / 2 / 124) / 'videH zaturvasuH' (7 / 1 / 36) vaa| khAmI pratyuktaH / uktanirdezAsaMbhavAt |-sunoti / 'suo 'vidvAJ jJAnini dhIre ca vidvAnadhyAtmavedake' iti dhrnniH| dIrghazca' iti ridIghoM-iti vadanmukuTo'pi / ujjvaladattA'vidvAnAtmavidi prAjJe paNDite cAbhidheyavat' iti diSvasyAdarzanAt // * // kecittu 'sUro'rkahalayoH puMsi / vizvaH // (1) // // prakRSTaM nizcinoti, cetati, cintayati, sUraH sUryo'snyupAsyatayA'sya / ata inau (sUrI) nAntamvA / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // (2) // // doSaM jAnAti / ityAhuH / 'dUradRk kovidaH sUrI' iti rbhsH|| (16) 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 1) iti kaH // (3) // * // asti / // // prazastaM kRtaM karmAsya / iniH (5 / 2 / 115) / kRtazatA (3 / 2 / 124) / 'znasorallopaH' (6 / 4 / 111) / 'sansAdhau | manena / 'iSTAdibhyazca' (5 / 2 / 88) itInirvA / 'kRtI syAt dhIrazastayoH / mAnye satye vidyamAne triSu sAdhvyumayoH paNDite yogye' iti haimaH // (17) // // karSati / 'kRSa striyAm' ( iti medinii)|| (4) // * // su suSTa dhyAyati / 'dhyai vilekhane' (bhvaa0p0a0)| ktic (3 / 3 / 174) / bAhulakAcintAyAm' (bhvA0pa0 a0)| dhyAyateH saMprasAraNaM ca ttirvA / saMjJApUrvakatvAnna guNaH / "kRSTiH syAdAkarSe strI budhe (vA0 3 / 2 / 180) iti kvip saMprasAraNaM ca // (5) // // | pumAn' (iti medinii)| rantidevo'pi-'AkarSaNe striyAM kauti dharmAdi / 'ku zabde' (a0 pa0 se.)| kavate vaa| kRSTirbhavennA tu vipazciti' iti // (18) // * // labdho varNaH 'kuG zabde' (bhvA0 A0 a0)| vic (3 / 2 / 75) / guNaH stutiryena // (19) // * // vicaSTe / 'cakSiT vyaktAyAM vAci' (7 // 3 // 84) / korvedasya vidH| vetti / 'igupadha-' (31- (a0 A0 se.)| 'anudAttetazca halAdeH' (3 / 2 / 149) 135) iti kaH / yadvA,-kavi vede vidA yasya / 'vidA jJAne | iti yuc / 'asanayoH- (vA0 2 / 4 / 54) 'bahulaM tami' ca nirdiSTA manISAyAM ca yoSiti' ( iti medinI) E) | (vA0 2 / 4 / 54) iti vA khyAJ na // (20) // 5 // // * // budhyate / 'budha jJAne' (di. A0 a0)| 'igupadha- dUrAn dUrAdvA pazyati 'dRzir prekSaNe' (bhvA0 pa0 a0)| (3 / 1 / 135) iti kaH / 'budhaH saumye ca paNDite' (iti grahyAdiNiniH (3 / 1 / 134) / 'supi-' (3 / 2 / 78) iti medinii)|| (7) // // dhiyaM rAti / 'rA dAne' (a0pa0 a0)|| vA // (21) // * // evaM dIrghadarzI // (22) // * dvAviMzatiH 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / ghiyamIrayati / 'Ira gatau' 'pnndditsy|| (a0 A0 se.)| aN ( 3 / 2 / 1) vA 'dhIro dhairyAnvite zrotriyacchAndasau samau // 6 // / zrotrIti // chando'dhIte / 'zrotriyaMzchando'dhIte' (5 / . khaire budhe klIbaM tu kungkume| striyAM zravaNatulyAyAm // (6) // * // mniissaa'syaasti|vriihyaaditvaat (5 / 2 / 116) iniH|| () 2 / 84) iti vA zrotriyannipAtyate // (1) // * // pakSe 'td||*|| jAnAti / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / dhIte tadveda' (4 / 2 / 59) ityaN // (2) // * // dve 'saMpUrNa'zo brahmabudhavidvatsu' (iti medinii)|| (10) // * // evaM shaakhaadhyaayinH|| prajJaH / 'prajJastu paNDite vAcyalijho buddhau tu yoSiti' (iti | upAdhyAyo'dhyApakaH / medinii)||*|| 'prAjJaH' iti pAThe tu prajJA'syAsti / 'prajJA- upeti // upetyAdhIyate'smAt / 'iGazca' (3 / 3 / 21) zraddhA-' (5 / 2 / 101) iti NaH // (11) // * // saMkhyA iti ghaJ // (1) // * // adhyApayati / Nvul (3 / 1 / 133) / vicAraNA'styasya / matupa (5 / 2 / 94) // (12) // * // paNDyate-(2) // // 'ekadezaM tu vedasya vedAGgAnyapi vA punaH / 'nyaa| 'paDi gatau' (bhvA0 A0 se0 ) 'gurozca-' (3 / 3 / - | yo'dhyApayati vRttyarthamupAdhyAyaH sa ucyate' (manuH 2 / 141) 103) ityaH / 'paNDaH SaNDe dhiyi strI syAt' (iti | // * // dve 'upAdhyAyasya' // medinii)| paNDA jAtA'sya / tArakAditvAt (5 / 2 / 36) atha sa nissekaadikRdguruH| itac / yadvA,-paNDate sma / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 74) iti ktH|| atheti // so'dhyApakaH / niSeko garbhAdhAnamAdiryasya iT (7 // 2 // 35) // (13) // * // kavate, kauti, vA / 'kuGa zabde' | sImantonnayanAdestasya kartA / gRNAti dharmAdi / giratyajJAnaM (bhvA0 A0 a0)| 'ku zabde' (a0 50 a0) vA / 'aca vaa| 'gR zabde' (kyA0 pa0 se.) / 'gR nigaraNe' (tu. i.' (u0 4|139)|-'kbR varNe'-iti mukuTazcintyaH / tasyau- pa0 se.) vaa| 'kRyorucca' (u0 1 / 24) ityuH| 'gurustriThyAntatvAt / kavizabdasya dantoSThyAnteSu pAThAt / 'kavirvAlmIki- liGgyAM mahati durjraalghunorpi| pumAnniSekAdikare pitrAdau kAvyayoH / sUrau kAvyakare puMsi syAtkhalIne tu yoSiti' suramantriNi' (iti medinii)| manuzca (2 / 142) 'niSekA(iti medinii)|| (14) // // dhIrasyAsti / matupa (5 / 2 / - dIni karmANi yaH karoti yathAvidhi / saMbhAvayati cAnena 115) / 'dhImAn paNDite ca bRhaspatau' (iti medinii)|| sa vipro gururucyate' // (1) // * // ekam 'saMskArAdi(15) // * // sUte, sUyate, vA / 'ghUGa prasave' (a0 A0 krturguroH|| se0)| 'ghUcha prANigarbhavimocane' (di. A0 se.) vA / 1-medinyAM 'sIra'zabdaghaTitatvenAMsya pramAdakRtatvam / / tasmAda 'sUDhaH kiH' (u0 4164) / etena-suvati-iti vigRhNan / 'sUrazcArubhaTe sUrye' iti vizvasyopanyAsaH kartuM yogyH|| Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmavargaH 7] vyAkhyAsudhAkhyacyAkhyAsametaH / 253 mantravyAkhyAkRdAcAryaH somapItI tu sompH| meti // mantrasya vedasya vyAkhyAnaM karoti kvi / (3 / 2 / - saviti // somasya pItam / somapItamasyAsti / iniH 76) tuk / (6 / 1 / 71) // (1) // * // aacryte| 'cara (5|2|175)|-'issttaadibhyshc' (5 / 2 / 88) itIniH-iti gatau' (bhvA0 pa0 se.)| Nyat (3 / 1 / 124) / manuH mukuTaH // * // svAmI tu-pAnaM pItham / 'pAtRtudivaci-' (21140)-'upanIya tu yaH ziSyaM vedamadhyApayedvijaH / sAGgaM (u0 217) iti thak / 'ghumAsthA-' (6 / 4 / 66) itItvam / ca sarahasyaM ca tamAcArya pracakSate // (2) // * // dve 'mantra- 'somapIthaH'-ityAha // (1) // // somaM pibati / 'aatovyaakhyaakrtuH|| 'nupa-' (32 // 3) iti kaH // * // ('somapAH' iti) dIrgha- AdeSTA tvadhvare vratI // 7 // | pAThe tu kvip (3 / 2 / 76) / (2)* // sarvadAyam / dIkSitastu yaSTA ca yajamAnazca tatkAlam // // dve 'somayAjinaH' // yeti // Adizatyatvijo yAge kheSTasaMpAdanAya prerayati / sarvavedAH sa yeneSTo yAgaH srvkhdkssinnH||9|| 'diza atisarjane' (tu. 50 a0)| tRc (3 / 1 / 133) seti // sarvakhaM dakSiNA yatra vizvajidAdI sa yeneSTaH // * // 'AdiSTI' iti pAThe AdiSTamanena / 'iSTAdibhyazca' | kRtaH / sarva vedayati / 'vida lAbhe (tu. u0 a0)| (5 / 2 / 88) itIniH / 'ktasyenviSayasya karmaNi' (vA0 2 / 3 / nnyntH| sarva vindati vaa| asun (u04|198)|| (1) 36) iti saptamI // * // vrataM bhojanAdiniyamo'syAsti / // 1 // ekam 'vishvjidaadiyjnysy'|| 'ataH-' (5 / 2 / 115) itiiniH| ydvaa,-vrtyti| 'vratAdbhojanatannivRttyoH ' ( ) iti Nic / 'vrate' anUcAnaH pravacane sAGge'dhItI (3 / 2 / 80) iti NiniH // (1) // * // yajate tRc (3 / 1 / anviti / / anvavocat / 'upeyivAn-' (3 / 2 / 109) 133) // (2) // * // 'pUDyajoH zAnan' (3 / 2 / 128) / iti sAdhuH / 'anUcAno vinIte syAtsaGgavedavicakSaNe' zAnac (3 / 2 / 124) vA // (3) // * // trINi 'yjmaansy'|| | iti vizvaH // (1) // // zikSAdyaGgaSadakopete / procyate / sa somavati diikssitH| lyuT (3 / 3 / 113) / pravacano vedastatra / adhItamanena / | 'iSTAdibhyazca' (5 / 2 / 88) itIniH / 'ktasyenviSayasya-' (vA0 sa iti // sa vratI somapAnavati yAge AdeSTA san // * // | 2 / 3 / 36) iti saptamI // * // ekam 'sAGgavedAdhyetuH // dIkSate sma / 'dIkSa mauNDayejyopanayanAdau' (bhvA0 A0 se.)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti kH| yadvA,-dIkSA - gurostu yH| labdhAnujJaH samAvRttaH jAtA'sya / tArakAdItac (5 / 2 / 36) // (1) // // ekam 'somyaajinH|| gviti // guroH sakAzAlabdhA prAptAnujJA AjJA yena / samAvartate sma / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 74) iti kH|| (1) // * // ijyAzIlo yAyajUkaH 'gurukulavAsAnnivRttasya' ekam // Iti // ijyA zIlamasya / ijyAM zIlati / 'zIla sutvA tvabhiSave kRte // 10 // samAdhau' (bhvA0 pa0 se.)| 'zIlikAmi-' (vA0 3 / 2 / 1) | sviti // sutavAn 'ghUJ abhiSave' (khA0 u0 a0)| iti NaH // (1) // // punaH punaH bhRzaM vA yjte| '-kriyAsamabhihAre- (3 / 1 / 22) iti yaG / 'yajajapadazAM yaGaH' / | 'suyajorDanip' (3 / 2 / 103) / tuk (6 / 1 / 71) // (1) // // (3 / 2 / 166) ityUkaH // (2) // * // dve 'yajanazIlasya' // abhiSave=avabhRthasnAne // * // ekam 'snAtakasya' // . __ . yajvA tu vidhineSTavAn // 8 // chAtrAntevAsinau ziSye yeti // yajate sma / 'suyajo nip' (3 / 2 / 103) // (1) dibhyo NaH' (1 / 4 / 62) // (1) // * // ante samIpe vastuM cheti // gurudoSAcchAdanaM chatram / tacchIlamasya / 'chtraa|||| ekam 'vidhivddhotuH|| zIlamasya / 'supi- (3 / 2 / 78) iti nniniH| 'zayavAsasagIpatISTayA sthapatiH vAsi- (6 / 3 / 18) ityaluk / 'antevAsI bhavecchiSye sa iti // sa yajvA bRhaspatisavanAmakayAgeneSTavAn san / caNDAle prAntage'pi ca' iti vizvaH // (2) // * // shissyte| sthAnam sthH| 'supi sthaH' (3 / 2 / 4) ityatra 'sthaH' iti | 'zAsu anuziSTau' (a0 pa0 se.)| 'etistuzAs- (3|1|yogvibhaagaat kH| ghaJarthe (vA0 3.3158) vaa| sthaH patiH 109) iti kyap / 'zAsa idahaloH' (6 / 4 / 34) 'zAsi"sthapatiH kaJcukinyapi / jIveSTiyAjake zilpibhede nA vsi-(8|3|60) iti ssH|| (3)||||triinni "shissysy|| sattame triSu' (iti medinii)|| (1) // // ekam "bRhaspati zaikSAH praathmklpikaaH| yaagktuH|| ....... zAyiti // shikssaamdhiiyte| 'tadadhIte-' (4 / 2 / 59) Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 amrkossH| [ dvitIyaM kANDam ityaN / zikSAyA ime / tatra bhavA vA / yadvA, zikSA jJAtvArambha upkrmH| labhante / 'zeSe' (4 / 2 / 92) ityaN // (1) // * // prathama zeti // upa prathama kramaNam / 'kramu pAdavikSepe' (bhvA0 kalpaH AdyArambhaH prayojanaM yeSAM te| 'prayojanam (5/1/- pa0 se.)| bhAve ghana (3 / 3 / 18) / 'nodAttopadeza109) iti Thak / yadvA,-prathamakalpamadhIyate / 'vidyaalkssnn-(73|34) iti na vRddhiH| 'upakramastUpadhAyAM jJAtvArambhe kalpAntAca' (vA. 4 / 2 / 60) iti tthk| 'kalpaH zAstre ca vikrame / cikitsAyAm' (iti medinI) // (1) // // vidhau nyAye' (iti medinI) // (2) // // dve "prathamA yathA mAne nandasya prathamArambha upakramaH saH / eka 'jJAtvA rbdhvedaanaam|| prthmaarmbhsy|| ekabrahmavatAcArA mithaH sabrahmacAriNaH // 11 // yajJaH savo'dhvaro yAgaH saptatanturmakhaH kratuH // 13 // eketi // brahma vedastadadhyayanavratamapyupacArAdbrahma / 'eka- yeti // ijyte| anena vA / atra vaa| 'yaja devasmin brahmaNi vratAcaraNaM yeSAM te / mithaH parasparam // * // pUjAdau' (bhvA0 u0 a0)| 'yajayAca-' (33 / 90) iti samAnaM brahma caranti / 'vrate' (3 / 2 / 80) iti nniniH| 'caraNe naG / 'yajJaH syAdAtmani makhe nArAyaNahutAzayoH' iti brahmacAriNi' (6 / 3 / 86) iti samAnasya sH|| (1) // * // haimaH // (1) // * // sUyate somo'tra / 'ghUJ abhiSave' (khA. ekam 'samAnazAkhAdhyetRRNAm // u0 a0) / 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / yadvA,-sUyate'tra, satIrthyAstvekaguravaH anena vA / ' preraNe' (tu. pa0 se.)| ap ( 3 / 3 / 57) / ghaH (3 / 3 / 18) vaa| 'savo yajJe ca saMdhAne' iti medinI // seti // samAne tIrthe vasanti / 'samAnatIrthe vAsI' (2) // * // na dhvarati / 'vR kauTilye' (bhvA0 pa0 a0)| (4 / 4 / 107) iti yat / 'tIrthe ye' (6 / 3187) iti samAnasya aca (3 / 1 / 134) / adhvAnaM rAti vA / ' 'Ato'nupasaH // (1) // // eko gururyeSAM te // (2) // // dve 'sahA- (3 / 2 / 3) iti ko vaa| 'adhvaraH sAvadhAne syaadvsubhededhyaayinaam|| Rtau pumAn' (iti medinii)|| (3) // // ijyate, anena citavAnagnimagnicit / vaa| atra vaa| yajerghaJ (3 / 3 / 19) // (4) // // saptabhicIti // agnimacaiSIt / 'ciJ cayane (khA. u0 zchandobhiragnijihvAbhirvA tanyate / yadvA,-tAni sapta tanyante'tra a0) 'agnau ceH' (3 / 2 / 91) iti kvip| tuk (6 / 1 / 71) // / 'sitanigami-' (u0 1 / 69) iti tun // (5) // 1 // (1) // * // ekam 'agyupAsakasya' // makhanti devA atra, anena vaa| 'makha gatau' (bhvA0pa0 se0) 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghny| saMjJApUrvakatvAnna pAramparyopadeze syAdaitihyamitihAvyayam // 12 // vRddhiH / yadvA,-'kvacidapavAdaviSaye'pyutsargo'bhinivizate' peti // paramparayA aagtH| 'tata AgataH' (4 / 3 / 74) ( ) iti ghaviSaye'pi 'puMsi- (3 / 3 / 118) iti ityaN / caturvarNAditvAt (5 / 11124) ssyny| pAramparyazcA-ghaH // (6) // * // kroti| kriyate vA / 'kRSaH katuH' sAvupadezazca / tasmin // * // 'anantAvasathetiha- (5 / 4 / - (u0 1180)|'krturyjnye munau puMsi' (iti medinii)||(7) 23) iti vyH|| (1) // // ityevaM ha kila // (5) // // // // sapta 'yjnysy'|| yattu mukuTenoktam- 'pUrve ca pUrvatarAzca' iti dvandve 'parovara- | pATho homazcAtithInAM saparyA tarpaNaM bliH| paramparaputrapautramanubhavati' (5 / 2 / 10) iti nirdezAt para ete paJca mahAyajJA brhmyjnyaadinaamkaaH||14|| mparAdeze TApi prmpraa| taduktam 'vinApi pratyayaM paramparAzabdo dRzyate' (vA0 5 / 3) tacintyam / saMniyogaziSTa peti // paThanam / pAThanam vaa| bhAve ghaJ ( 3 / 3 / 18) nyAyena khapratyayasaMniyoga eva paramparAdezavidhAnAt / paramparA | 'pAThazca paThane khyAto viddhapA tu yoSiti' (iti medinI) // (1) // * // havanam / 'hu dAnAdanayoH' (ju0 pa0 a0)| zabdasya tvavyutpannatvAt / taduktam-'asti hi paramparAzabdo'vyutpanaM prAtipadikam' iti / yadvA,-paraM piparti / pacA 'artistusuhusa-' (u0 11140) iti man // (1) // 1 // dyac (3 / 1 / 134) / khapacAjArabharAvat / pRSodarAdiH (6 / 3 / atithInAmadRSTapUrvANAM gRhamAgatAnAm / saparyaNam / 'sapara 109) // // dve 'prNpropdeshsy|| puujaayaam'| 'kaNDvAdibhyo yak' (3 / 1 / 27) / 'a pratyayAt' (3.3 / 103) / saparyA pUjA // (1) // * // tRpyati / 'tRpa upazA jJAnamAdyaM syAt prINane' (di. 50 a0)| bhAve lyuTa (3 / 3 / 115) // (1) upeti // upajJAnam / 'Atazcopasarge' (3 / 3 / 106) // * // valanam / 'vala dAne' (saMvaraNe) (bhvA0 A0 se.)| ityng|| (1) // // yathopadezaM vinA zlokanirmANe vAlmIkemA'nam // * // ekam 'aadyjnyaansy|| 1-tRpyati' iti tu pramAdalikhitam / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmavargaH 7] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 255 - in (u0 4 / 118) / 'blidaityophaaryoH| kare cAmaradaNDe | kvip // (1) // // sabhAM stRNanti / 'stRJ AcchAdane' ca gRhadAruzarAMzayoH / tvaksaMkoce gandhake ca' iti haimaH // (tyA. pa0 se.) / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (2) // (9) // // mahAntazca te yajJAzca / brahmayajJa AdiryeSAM tAni sabhAyAM sAdhavaH / 'sabhAyA yaH' (4 / 4 / 105) // (3) // // brahmayajJAdIni nAmAni yeSAM te // * // manuH (3|70)-'adhyaa- samAja samavayanti / 'samavAyAnsamavaiti' ( 4 / 4 / 43) iti panaM brahmayajJaH pitRyajJastu tarpaNam / homo daivo balibhauMto Thak / samAja rakSanti vaa| 'rakSati' (4 / 4 / 33) iti Thaka tRyajJo'tithipUjanam' iti 'pAThAdInAma' ekaikam // // (4) // * // catvAri 'sabhyeSu' // samajyA pariSadgoSThI sbhaasmitisNsdH| adhvaryugAtahotAro yajuHsAmagvidaH kramAt / mAsthAnI klIbamAsthAnaM strInapuMsakayoH sdH||15|| adhveti // adhvaramicchati / 'supaH- (3 / 18) iti seti // samajantyasyAm / 'aja gatau' (bhvA0pa0 se.)| kyac / 'kavyadhvarapRtanasya- (14 / 39) iti lopH| 'kyA'saMjJAyAM smj-(3|3|99) iti kyap / 'kyapi ca' cchandasi' (3 / 2 / 170) ityuH / yadvA,-na dhvarati / vR (vA0 2 / 4 / 56) iti vIbhAvo na // (1) // // paritaH kauTilye' (bhvA0pa0 a0)| vic (3 / 2 / 75) adhvaraM yAti, sIdantyasyAm / SaTTha, vizaraNAdauM' (bhvA0, tu0 pa0 a0)| yauti, vA / mitavAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) DuH |-apsNpdaadikvip ( vA0 3 / 3 / 108) / 'sadiraprateH' (8 / 3 / 66) STvAdi-iti mukuTazcintyaH / gaNAbhAvAt // (1) // * // ud iti Satvam // // 'bAhulakAtparerantyalope parSada' ca // (2) gAyati saam| 'gai zabde' (bhvA0pa0 a0)| 'tRntRcau shNsikss|||| gAvo'nekA vAcastiSThantyasyAm / arthe kaH (vA0 dAdibhyaH saMjJAyAM cAniTau' (u02194) // (1) // ||juhoti / // 3 // 108) / 'ambAmba-' (8 / 3 / 97) iti Satvam / gaurA- 'naptRnetRtvaSTrahotRpotR-' (u0 2 / 95) iti sAdhuH // (1) diGIS (4 / 1 / 41) / 'goSThI sabhAsaMlApayoH striyAm' (iti // // yajuzca sAmAni ca Rcazca / 'cArthe dvandvaH' (2|2|medinii) // (3) // 1 // saha bhAntyasyAm / 'bhA dIptau' (a0 29) / samAsAntavidheranityatvAt 'RvapUr-' (5 / 4 / 74) pa0a0) / bhidAdya (3 / 3 / 106) / samAnA bhAntyasyAm ityakAro na / yajuH sAmoM vidanti / 'satsUdviSa-' (3 / 2 / 61) iti vaa| samAnasya-' (6 / 3 / 84) iti yogavibhAgAt 'sabhA-' iti kvip| yajurvid adhvaryuH / sAmavid udgAtA / Rgvid (04 / 23) iti nirdezAdvA samAnasya saH / 'sabhA sAmA- hotaa|'RtvigvishessaannaaN' kramAdekaikam // bike goSTayAM dyUtamandirayorapi' (iti medinii)|| (4) // 4 // AgnIdhrAdyA dhanairvAryA Rtvijo yAjakAzca te||17|| samayantyasyAm / '6 gatau' (bhvA0pa0 a0)| ktin (1 // 3 / 94) / saha vidyamAnA militA mitiH pramA'syAm , | AgnIti, agniinindhe| 'niindhI dItI' (ru. A. iti vA / 'samitiH saMparAye syAtsabhAyAM saMgame'pi ca se0)| kvipa (3 / 2176) / nalopaH (6 / 4 / 24) / agnITa(iti medinI) // (5) // saMsIdantyasyAm / kvipa (vA. | tvik / agnIdhaH sthAnam / 'agnIdhaH zaraNe raNa bhaM ca' (bA. 3 / 3 / 108) // (6) // // AtiSThantyasyAm / adhikaraNe 4 / 3 / 120) / AgnIdhaM sthAnam / tAtsthyAtso'pi / 'sphAyi-' yud (3 / 3 / 117) / / (7) ||AUM|| (8) // * // sIdantyasyAm / | (u0 2 / 13) iti rak / nalopaH (6 / 4 / 24) / agnIdhraH--- asun (u0 4 / 189) // (9) // * // nava 'sabhAyAH // iti mukuTaH / tnn| sphAyyAdiSvindherapAThAt / asmadukta prakriyAyAH sattvAcca / AgnIdhra Adyo yeSAM brahmodgAtRhotradhvayumAgvaMzaH prArahavigaihAt brAhmaNAcchaMsiacchAvAkaneSTrAdInAM SoDazAnAm // (1) // 6 // preti // prAJcati / 'aJca gatipUjanayoH' (bhvA050 se.)| dhanahetubhiH varaNe karaNairvA briynte| 'bRG saMbhakto' (RyA. 'viga- (3 / 3 / 59) iti kvin / prA vaMzo gotraM sthUNA A0 se.)| Nyat (3 / 1 / 124) / kyap (3 / 1 / 109) tu vAca // (1) // // haviHzAlAyAH pUrvabhAge yajamAnAdInAM vRJa eva // * // Rtau yajati / 'Rtviga-' (3 / 2 / 59) iti mityarthe gehe prAgvaMzazabdo vartate // * // ekam "prAgvaM- saadhuH|| (2) // // yajanti / vul (3 / 1 / 133) / 'yaajkshkh|| stu gaje rAjJo yAjJike'pi' iti medinI // (3) // * // sadasthA vidhidrshinH| trINi |--'vRtaaH kurvanti ye yajJamRtvijo yAjakAzca te' iti seti // sadasi sAdhavaH / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti kAtyaH-iti mate dve 'RtvijAm // yat // (1) // * vidhi draSTuM zIlaM yeSAM te| 'supi- (3 / 2 / - vediHpariSkRtA bhUmiH [4) iti dRzeNiniH / nyUnAdhikavicArakA RtvigvizeSAH | vediriti|| vidyate zodhanena jJAyate. vicAryate. prApyate. 18 ekam 'sdsysy|| vA / 'tu piSiruhivRti- (u0 4.119) itIn / yadvA,-vedasabhAsadaH sabhAstArAH sabhyAH sAmAjikAzca te16 yati, vedyate vaa| "vida nivAsAdo' curAdiH / 'aca ' seti // sabhAyAM sIdanti / 'satsUdviSa- (3 / 2061) iti / (u. 4 / 139) / 'vediH syAtpaNDite pumaan| striyAmaDAle Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlanapatha // 256 amrkossH| [dvitIyaM kANDam la mudrAyAM syAt pariSkRtabhUtale' (iti medinii)|| (1) // 1 // | agnitrayamidaM tretA paritaH kRtA saMskRtA / 'saMparibhyAm- (6 / 1 / 137) iti agnIti // trANam / trAH sadA saMdhukSaNam / tAmitA / suT / 'parinivi-' (8 / 3 / 70) iti Satvam // * // ekam | yadvA,-trAyante trA AhutayaH / taabhiritaa| tritvamitA, iti "yjnyvedyaaH|| | vA / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'tretA yuge'gnitraye ca' iti saMme sthnnddilctvre|| haimH|| (1) // * // ekam 'agnitrayasya' // seti // sthalantyasmin / 'Thala sthAne' (bhvA0pa0 se.)| praNItaH sNskRto'nlH| 'mithilAdayazca' (u0 1 / 57) iti sAdhuH // (1) // // cata- preti // prakarSa nItaH / 'praNIta upasaMpanne kRte kSipte ntyasmin / 'cate yAcane' (bhvA0 u0 se0) 'kRgRzRvRJca- pravezite / 'saMskRtAgnau ca' iti hemacandraH // (1) // // ekam tibhyaH ghvaraca' (u0 2 / 121) 'catvaraM sthaNDile'GgaNe' (iti | 'saMskatAgne' medinii)|| (2) // // dve 'yAgArtha saMskRtabhUmeH' // | samUhyaH paricAyyopacAyyAvagnau prayogiNaH // 20 // yajJArtha pariSkRtAyA animnonnatAyA yajJabhUmeH-iti mukuTaH // seti // samuhyate, samUhyate, vA / 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 caSAlo yUpakaTakaH a.)| 'Uha vitarke' (bhvA0 A0 se.) vA // (1) // 1 // ceti // caSati / caSyate vA / 'caSa bhakSaNe' (bhvA0 u0 | paricIyate // (2) // * // upacIyate // (3) // * 'agnau prise0)| 'sAnasivarNasi-' (u0 4 / 107) iti sAdhuH // (1) cAyyopacAyyasamUhyAH' (3 / 1 / 131) iti sAdhavaH // 5 // // * // yUpasyAgre kRtaH kaTakAkAraH // (2) // // dve 'yUpakaTa- prayogo'sti yeSAM te| agnau prayoktavyA agninAmAnItyarthaH / kasya // 'trINyagnau pryoginnaam|| kumbA sugahanA vRtiH // 18 // | yo gArhapatyAdAnIya dakSiNAgniH praNIyate / viti // kumbyate anayA, vA / 'kubi AcchAdane' | tasminnAnAyyaH (bhvA0, cu0pa0 se.)| 'cintipUjikathi-' (3 / 3 / 105)| ya iti // dakSiNAgnitvena saMskriyate // // AnIyate ityaG // (1) // * // sugahanA nibiDA vRtirveSTanam / ekam | 'AnAyyo'nitye' (3 / 1 / 127) iti sAdhuH // 1 // yastu 'nibiddvessttnsy|| bhrASTravaizyakulayoniH sa 'AneyaH' // (1) // // ekam yUpAgraM tarma 'dakSiNAgnitaH saMskRtAgneH // rivati // yUpasyAgram // (1) // * // tarati, manin (3 / athAnAyI svAhA ca hutbhukpriyaa||21|| 2 / 75) // (2) // * // dve 'yUpAne' // atheti // agneH strii| 'vRSAkapyagni-' (4 / 1 / 37) ityainirmanthyadAruNi tvrnniyo| GIS ca // (1) // * // suSThu AhUyante devA anyaa| 'anye. | bhyo'pi' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / svAhA'styasyA vA / nIti nirmthyte| 'mantha viloDane' (bhvA0pa0 se.)| arzaAdyac (5 / 2 / 127) // (2) ||AUM|| hutabhujaH priyA // Nyat (3 / 1 / 124) nirmanthyaM ca tadAru ca // * // Rcchati / / (3) // * // trINi 'agneH priyAyAm // 'R gatiprApaNayoH' (bhvA0pa0 a0) / 'artisRdhRdhami(u0 2 / 102) ityaniH / 'araNirvahnimanthe nA dvayornirma RksAmidhenI dhAyyA ca yA syAdagnisamindhane / nthyadAruNi' (iti medinii)|| (1) // * // ekam 'arnneH'|| Rgiti // smidhaamaadhaanii| 'samidhAmAdhAne gheNyaNa' (vA0 4 / 3 / 120) / SittvAt (4 / 1 / 41) ThIS / 'helaH' dakSiNAgnirgArhapatyAhavanIyau tryo'gnyH|| 19 // / (6 / 4 / 49) iti yalopaH // (1) // // dhIyate puSyate'gnideti // dakSiNo'gniH / 'diksaMkhye saMjJAyAm' (2 / 1 / 50) rnyaa| 'pAyyasAMnAyyanikAyyadhAyyA-' (3 / 1 / 129) iti iti samAsaH / mukuTastu-dakSiNAyA dizo'gniH / 'sarva sAdhuH // (2) // // agneH samindhane samuddIpane yA Rka nAmno bRttimAtre puMvadbhAvaH' (vA0 5 / 3 / 28) / dakSiNAgniH tatra // * // dve 'samitprakSepeNa vahniprajvalane yA Rk ityAha / tnn| saMjJAtvena 'diksaMkhye-' ityetatsUtrodAharaNa prayujyate tsyaaH|| tvAt / tatra ca 'samAnAdhikaraNena' ityadhikArAt // (1) gAyatrIpramukhaM chandaH // * // gRhapatinA saMyuktaH / 'gRhapatinA saMyukta vyaH' (4 / 4 / geti // gAyantaM traayte| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti 90) // (1) // * // AhUyate prINayate prakSipyate vA haviratra / 'kRtyalyuTaH-' (3 / 3 / 113) ityadhikaraNe'nIyara / yadvA,-Aha 1-sakalapustakopalabdhaH 'yasya halaH' (6 / 4 / 49) ityasyopanyAsaH vanamarhati / 'tadarhati' (5 / 1 / 63) iti chaH // (1) // * // | prAmAdikaH / tatsUtrasyArdhadhAtukAdhikArIyatvAt / tasmAt 'halastaddhi. kacittu trayANAM dvandvaH paThyate // ekaikaM "agnivizeSasya' // tasya' (6 / 4 / 150) ityasyopanyAso yogyH|| Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmavargaH 7] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 257 kH| gaurAdiH (4 / 1 / 41) / yadvA,-gAnam / gaayH| ghaJ | 184) itItraH // * dhuvateH kuTAditvena (1 / 2 / 1) tthittvaa(3|3|18)| yuka (713133) gAyena gAnena trAyate / 'traiDa | gaNAbhAvAvali 'dhavitrama' ityeke // (1) / pAlane' (bhvA0 A0 a0)| 'supi-' (3 / 2 / 4) iti yoga- | 'agneH saMdhukSaNAya mRgatvacA racitasya vyjnsy'|| vibhAgAt kaH / mUlavibhujAditvakalpanamapArthakam / tasyAnA- | pRSadAjyaM sadadhyAjye kArAntArthatvAt 'gAyatrI tripadAdevIchandobhitkhadireSu ca | (iti medinii)|| (1) // // SaDakSarapadA gaaytrii| pramukhapadena priti // parSati, pRSyate vA / 'pRSu secane' (bhvA0pa0 uSNiganuSTubbRhatIpaGkitriSTubjagatyatijagatIzakvarItyAdi ekA- se0)| 'vartamAne pRSat-' (u0 2184) iti sAdhuH / pRSacca kSaravRddhyA bodhyam // * // candate / 'cadi AhAdane dIptau ca tadAjyaM ca / yadvA,-pRSadbhiH sahitamAjyam // (1) // // danA (bhvA0 A0 se.) 'canderAdezca chaH' (u. 4 // 219) ityasun | sahite ghRte| 'pRSAtakaM sadadhyAjye pRSadAjyaM tducyte|| // (1) // // prathamapramukhe cobhe pradhAne ca prakIrtite' ity-||*|| ekaM 'dadhimizritaghRtasya // jayaH // // ekam 'chndsaam|| paramAnaM tu pAyasam / havyapAke caruH pumAn // 22 // peti // paramaM ca tadanaM ca / 'sanmahat- (2 / 1 / 61) : heti // pacyate / karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / havyaM ca tat iti samAsaH / yadvA,-paramANAmuttamAnAmannam // (1) // * // pAkazca / yadvA,-bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / pacanaM pAkaH / havyasya | payasi-saMskRtam / 'saMskRtaM bhakSAH' (4 / 2 / 16) ityaN / payasA pAkaH / 'anavasrAvitAntarUSmapAka odanazcaruH' iti yAjJikAH | iti tu mukuTasya pramAdaH / 'tatroddhRtam-' (4 / 2 / 14) ityataH * // caryate bhakSyate / 'cara gatau bhakSaNe ca' (bhvA0 pa. 'tatra' ityanuvRtteH / 'pAyasaH zrIvAse ca pAyasaM paramAnake' se.)| 'bhRmRzItRcari-' (u0 1 / 7) ityuH| mImAMsakairapi iti haimH| 'pAyasastu klIbapuMsoH zrIvAsaparamAnnayoH' (iti tricarvadhikaraNe ( ) annaparatvaM caruzabdasyAbhyupagatam / medinii)|| (2) // // dve 'kSIrAnnasya' // 'ugavAdibhyo yat' (5 / 1 / 2) iti sUtre kaiyaTastu(TArthastu) 'sthAlIvAcI caruzabdaH tAtsthyAdodane bhAktaH' ityAha / vizva- | havyakavye devapatre anne prakAze tu 'carurbhANDe ca havyAne' ityanekArthatoktA / 'atha | heti // huyante prINyante devA yena / hUyate, prakSipyate caruH pumAnhavyAnnabhANDayoH' iti medinI ca / khAmI tu-vA / 'hu dAnAdanayoH' (ju. pa. a.)| 'aco yat' pavaM hotavyaM caruH / caryate radhyate iti / sthAlyapi caruH (3 / 197) (1) // // kUyate pitRbhyaH / 'ku zabde' (a. havyasya pAko'tra-ityAha / etena-kecittu pcyte'treti| pa0 a0)| 'aco yat' (3|1|97)|-'kbR vaNe' (bhvA0 'halaca' ( 3 / 3 / 121) iti ghny| 'pAkaM vyutpAdya havyapAka- A0 se.)| 'poradupadhAt' (3 / 1 / 98) iti yat-iti mukusthAlyAdirucyate / anyatraupacArikaH' ityaahuH| tadasat / - Tasya pramAdaH / tasya citrarUpaparasya prakRte'nvayAsaMbhavAt / iti mukuTaH pratyuktaH / prayogadarzanamapi sUpapAdamanekArthakatA- 'zvitA varNe' (bhvA0 A0 se.) 'nIla varNe' (bhvA0pa0 yAm // (1) // // ekam 'cro'|| se.) ityAdAviva varNasya rUpArthakatvAt // (1) // // devAAmikSA sA zutoSNe yA kSIre syaaddhiyogtH| nAmidam / pitRNAmidam 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN / AmIti // AmiSyate / 'miSu secane' (bhvA0 50 'piJye' iti pAThe pitaro devatA yasya / 'vaayvtu-(4|2|se.) bAhulakAt sak / yadvA,-A makSati / 'makSa roSe saMghAte | 31) iti yat / devAnnaM havyam / pitrannaM kavyam / dve ca' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / pRssodraadiH|| 'hvy-kvyyoH|| (9) // // zRte kvathite tapte ca payasi dadhno yojanAt yA pAtraM suvAdikam // 24 // syAt / yattu-'ApUnmihedIrghazca' iti sa upadhAdIrghatvaM | peti // pAti, pibatyanena vA / STran (u0 4|159)|c iti dIrghamadhyaM mukuTa Acakhyau, taccintyam / ujvaladattAdA tAdA- 'dAdibhyaH STran' iti mukuttshcintyH| tAdRzasUtrAdarzanAt / vadarzanAt / ekam 'AmikSAyAH // 'pAtraM tu bhAjane yogye suvAdau rAjamantriNi / tIradvayAntare dhavitraM vyajanaM tadyadracitaM mRgacarmaNA // 23 // |'ca' (iti medinI) // (1) // // sravati ghRtAdikam / 'dhu dheti // dhUyate'nena / 'dhUJ kampane' (kyA0 u0 se.)| sravaNe' (bhvA0 50 a0)| 'khuvaH kaH' (u0 2161)|'dhuu vidhUnane' (tu. pa0 se.) vA / 'artilUdhUsa- (3 / 2 / - 'ghabarthe kaH' iti mukuTazcintyaH / 'suvaH kaH' iti padokasya sattvAt / AdinA camasolUkhalamusalaspayAdi / 1-hanyAnne yathA-'hemapAtre kRtaM doAmAdadAnaH pyshcrum'| bhANDe yathA-'utpala(laH kAJcanacaruH)kAntikacaruH svAtmana: 1-'pAtrAmatre triSu kI suvAdau rAjamatriNi / tIravAntare paarshvdaahk-itynekaarthkairvaakrkaumudii| / yogya iti paatth|| amara.33 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 amrkossH| [dvitIyaM kANDam dhruvopabhRjuhUrnA tu suvo medAH ghucaH striyH| paraMparAkaM zamanaM prokSaNaM ca vadhArthakam / dhuveti // dhruvati 'dhruva sthairya (tu.pa.se.) 'duga- peti // akanam / AkaH / paramparAyA Akam / 'aka padha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / yadvA,-'dhru sthairye' (tu. pa. kuTilAyAM gatau' (bhvA0 pa0 se.)| bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / a.)| ac (3 / 1 / 134) / kuTAditvAt (1 / 2 / 1) Gitvam / | aJcaterghaJ vA / yadvA,-'param' atizaye'vyayam / paraM paraH zreSTha uvaG (6 / 4 / 77) / 'dhruvaH zaGkau hare viSNau vaTe cottAna Ako'sya, asmAdvA // (1)||*'shmu upazame' (di. 50 paadje| vasuyogabhidoH puMsi klIbaM nishcittrkyoH| strI mUrvAdayoH / sa0) bhAva lyuT (3 / 3 / se0) bhAve lyuTa (3 / 3 / 115) / 'zamanaM zAntivadhayoH zAlapA gItImugbhedayostriSu / saMtate zAzvate ca' (iti zamanaH zrAddhadaivate' iti vishv-medinyau| 'zamanastu yame medinii)|| (1) // * // upabibharti / 'DubhRJ' (ju0 u0 | proktaH zamanaM zAntihiMsayoH' iti haimaH ||AUM||-'shsnm a0) kvipa (3 / 2 / 76) // (1) // // juhoti / 'dyutigami -iti khAmI / 'zasu hiMsAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| lyuda juhotInAM dve ca' 'juhoterdIrghazca' (vA0 3 / 2 / 178) iti (33 / 11 (3 / 3 / 115) // * // 'sasanam' ityanye / 'Sasa khapne' (a. kvipa dIrghazca // (1) // * // sravati / 'su sravaNe' (bhvA0pa0 | pa0 se.)| (2) // * // prakRSTamukSaNam / 'ukSa secane' (bhvA. a0)| 'suvaH kaH' (u0 2161) / 'savaH pumAn / yo pa0 se.)| lyuda (3 / 3 / 115) / 'prokSaNaM sekavadhayoH' dvayorhomapAtre zallakIpUrvayoH striyAm' (iti medinii)|| iti haimaH // (3) // * // vadho hiMsArtho'sya // // trINi // * // 'cik ca' (u0 2162) iti sravatezcikapratyayaH / 'yajJArtha pazuhananasya' // uk cAntA // (1) // // ete ca sUco vizeSAH striyaH | vAcyaliGgAH pramItopasaMpannaprokSitA hate // 26 // strIliGgAH / suvastu puMliGgaH / mukuTastu-'anyebhyo'pi dRzyate' | veti // pramIyate sma / 'mI' (di. A0 a0) 'mI' (3 / 2 / 178) iti kvip| dRzigrahaNAdvidhyantaropasaMgrahaNArtha- (tyA0 u0 a0) vA hiMsAyAm / ktaH (3 / 2 / 102) / tvAt / dhAtozcugAgamaH-iti vyAkhyat / tanna / 'cik ca' | 'pramItaM vAcyaliGgaM syAtprokSite'pi mRte'pi ca' iti medinI // (u0 2162) iti sUtrasya jAgarUkatvAt / kibavidhAnAca / (1) // // upasaMpadyate sma / 'pada gatI' (di. A0 a0)| yadapi-'sucaH' iti bahuvacananirdezAdvahutvam-iti / tadapi | kartari (3 / 4 / 72) karmaNi (3 / 2 / 102) vA ktaH / 'upana bhedApekSayA sucaH SaSThyantatvAt / yadapi-dhruvAsAhacaryA- saMpannamaddiSTaM nihate ca susaMskRte' iti vizva-medinyau // (2) iyoH strItvameva-iti / tadapi na 'striyaH' iti vizeSavidheH prokSyate sma / 'ukSa secane' (bhvA0pa0 se.)| sattvAt / yathA 'suvaH' iti rUpabhedAtpuMstve siddhe 'nA' iti ktaH ( 3 / 2 / 102) / 'prokSitaM nihate sikte' iti rbhsH|| puNstvvidhiH| tathA 'striyaH' iti strItvavidhirbodhyaH / na c-(3)|||| trINi 'yjnyhtpshoH|| sUco vidhAnAbhAve pRthyAnuvAdaH katham / 'caNDAMzoH pAri-sAMnAyyaM haviH .. pArzvakAH', 'muSTyA tu baddhayA' ityAdivadupapatteH / 'striyAH' sAmiti // saMnIyate / 'NI prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| ityasya SaSThyantatvakalpanaM vyartham // * // kvacit 'khuvaH' iti | 'pAyyasAMnAyya-' (3 / 1 / 129) iti sAdhuH // (1) // 1 // SaSThyantapAThaH / sravati / 'kvibvacipacchizrikhudrughujvAM dIrgho'- iyate / 'arcizaci-' (u0 21108) itIsiH // (2) // 1 // saMprasAraNaM ca' (u0 6 / 57) iti kvibdIghau / (khuH) // // | sAnAyyaM havirvizeSaH // // dve 'haviSaH // 'yajJapAtrANAM' pRthak pRthak // . agnau tu hutaM triSu vaSaTkRtam / upAkRtaH pazurasau yo'bhimanya Rtau htH|| 25 // agnAviti // hutaM prakSiptam // (1) // * // 'vaSaT' iti upeti // upAkriyate sma / 'kRJ hiMsAyAma' (svA0 mantropalakSaNam / vaSamantreNa kRtaM prakSiptam // (2) // // u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'kRpAkRto'dhvarahate pazo 'hutasya // nopadrute triSu' iti vizva-medinyau // (1) // * // abhito | dIkSAnto'vabhRtho yajJaH mantrayitvA / 'matri guptabhASaNe' (cu. pa0 se.)| ktvA dIti // avabhriyate'nena / 'DamR' (ju0 u. a.)| (3 / 4 / 21) / lyap (71 / 37) / hato hantumArabdhaH // * 'bhRJ bharaNe' (bhvA0 u0 a0) vaa| 'ave mRjaH' (u. eka 'RtAvabhimantritapazoH // 213) iti kthan // (1) // // dIkSAyA antaH pradhAnakarma samAptau kriyamANo yo yajJaH iSTivizeSastasya / ekam 'ava..1-dhruvA vaTapatrAkRtiH / upabhRccakrAkRtiH / juhUrardhacandrAkRtiH bhRthasnAnasya // -iti mukuttH|| 2-'kimarthamidamucyate / na kie ca' (3 / 2 / tatkarmAhaM tu yajJiyam // 27 // 76) 'anyebhyo'pi dRzyate' ityeva siddham / 'kibvidhirnuppdaarthH| anupapadArtho'yamArambhaH' iti bhASyata eva kibvidhAnAGgIkAreNa triSu akiMcitkarametat // | taditi // tasya yajJasya kriyaamrhti| 'bharhaH' (32. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmavarga: 7 ] 12) ityac // * // yajJamarhati / 'yajJarvigbhyAm -' (5 / 1171) ityatra 'tatkarmArhati' ityupasaMkhyAnAd ghaH // (1) // * // ekaM 'Rtu kriyAsaMpAdanayogyadvijadravyAdeH' 'triSu' iti yajJiyAnvitam // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / / atheti // kratuzca yajJaH, karma ca dAnAdi tadiSTazabdavAcyam / yajanam / 'napuMsake bhAve ktaH ' ( 3 / 3 / 114 ) / 'iSTaM yAge ca dAne ca vAJchite'pi prayujyate' ityajayaH 'ekAgnikarma havanaM tretAyAM yaca hUyate / antarvedyAM ca yaddAnamiSTaM tadabhidhIyate' ( ) iti manuH / 'iSTamAzaMsite'pi syAtpUjite preyasi triSu / saptatantau pumAn klIbe saMskAre kratukarmaNi' (iti medinI // (1) // * // ekam 'iSTakarmaNaH' // pUrta khAtAdikarmaNi / / Sviti // khAtaM puSkariNIkhananamAdiryasya devAlayArAmA - dinirmANasya / khAtAdi ca tatkarma ca kriyA tasmin / pUraNam pUryante sma vA / 'pRR pAlanapUraNayo:' ( ju0 pa0 se0 ) / bhAve ( 3 / 3 / 114 ) karmaNi ( 3 / 2 / 102 ) vA ktaH / 'na dhyAkhyA-' (8 / 2 / 57) iti niSThAnatvaM na / 'puSkariNyaH sabhA - * vApIdevatAyatanAni ca / ArAmAca vizeSeNa pUrta karma vinirdizet' iti smRtiH / 'pUrtaM triSu pUrite syAtklIbaM khAtAdikamaiNi (iti medinI) // (1) // * // ekam ' pUrtakarmaNaH ' // amRtaM vighaso yajJazeSa bhojanazeSayoH // 28 // amniti|| amRtmiv| amRtasAdhanatvAt / 'amRtaM yajJazeSe syAt pIyUSe salile ghRte / ayAcite ca mokSe ca nA dhanvantaridevayoH' (iti medinI ) // (1) // * // viziSTairadyate / 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 a0 ) / ' upasarge'da : ' ( 3 / 3/59 ) ityap / 'ghaJapozca' (2|4 | 38 ) iti ghaslR // (1) // * // yajJasya zeSo homAvaziSTAjyapuroDAzAdiH / devapitratithigurvA - dibhuktasya zeSaH / tayoH / ' yajJiyazeSasya' krameNaikaikam // tyAgo vihAyitaM dAnamutsarjana visarjane / vizrANanaM vitaraNaM sparzanaM pratipAdanam // 29 // prAdezanaM nirvapaNamapavarjanamaMhatiH / tyeti // tyajanam / 'tyaja hAnau' ( bhvA0 pa0 a0 ) / ghan (3 / 3 / 18) / 'tyAgo dAne ca varjane' ( iti medinI ) // (1) // * // vihAyanam | hAko ( ju0 pa0 a0 ) NyantAdbhAve kaH (3 / 3 / 114) // (2) // * // dattam / dAJaH ( ju0 pa0 a0 ) bhAve lyuT (3 / 3 / 115 ) / ' dAnaM gajamade tyAge pAlamacchedazuddhiSu' iti vizva medinyau // (3) // // sRje: ( tu0 50 a0 ) ca lyuT (3 / 3 / 115) // (4) // * // ' visarjanaM parityAge dAne saMpreSaNe'pi ca ' ( iti medinI // * // // 259 | vipUrvAt 'zraNu dAne' iti curAdezva // ( 6 ) // * // vitaratezca // // * // ( 7 ) // ' spRza saMsparza' ( tu0 pa0 a0 ) / ' sparzano mArute puMsi dAne sparze napuMsakam' iti medinI // ( 8 ) // * // 'pada gatau' (di0 A0 a0 ) / NyantaH / 'pratipAdanaM tu dAne ca pratipattau prabodhane' iti medinI // ( 9 ) // * // " diza atisarjane' ( tu0 u0 a0 ) // (10) // * // 'Duva' ( bhvA0 u0 a0 ) // (11) // * // 'vRjI varjane' (a0 A0, ru0pa0, cu0 u0 se0 ) // (12) // * // hanti duritamanayA / 'hanteraha ca' (u0 4 / 62) ityatiH / 'aMhatistyAgarogayoH' iti haimaH // (13) // * // trayodaza 'dAnasya' // ( 5 ) mRtArthaM tadahe dAnaM triSu syAdaurdhvadaihikam // 30 // ti // mRtAm / 'arthena nityasamAsaH ' (2 / 1 / 36) / tacca tadahazca / 'tasyAhaH' iti vA / 'rAjAhaH -' ( 514191) iti Tac / tadahe=pretadine / dehAdUrdhvam UrdhvadehaH / rAjadantAdiH (2 / 2 / 31) Urdhvadehe bhavam / adhyAtmAditvAt (vA 4 / 3 / 60 ) Than / anuzatikAditvAt (7 / 3 / 20) ubhayapadavRddhiH // * // keciduttarapadavRddhiM necchanti // (1) // * // - ddizya maraNadinamArabhya sapiNDIkaraNaparyantaM pratyahaM dIyamAnasya jalapiNDAderekam / 'tadahardAnam' iti pAThe tu samAsA - ntavidheranityatvAnna Tac / 'aurdhvadehika dAnasya' ekam // pitRdAnaM nivApaH syAt pIti // pitRbhyo dAnam // (1) // // nyupyate, nivapana vA / 'Duvap' (bhvA0 u0 a0 ) / karmaNi ( 3 / 3 / 19 ) bhAve ( 33 / 18) vA ghaJ // (2) // * // dve 'sapiNDanAdUrdhva pitrudezena dAnasya' // zrAddhaM tatkarma zAstrataH / zreti // zraddhA'trAsti / 'prajJAzraddhA - ' ( 5 / 2 / 10 1 ) iti NaH // (1) // * // teSAM pitRRNAM karma / zAstravidhAnena // * // ekam ' zrAddhakarmaNaH // anvAhArtha mAsikaH anveti // anu A hiyate / 'hRJ haraNe' ( bhvA0 u0 a0)| 'Rhalorvyat' (3 / 1 / 124) // (1) // * // mAse bhavam / 'kAlATThaJ' (4 / 3 / 11 ) // ( 2 ) // * // 'piNDAnvAhArya ka zrAddhaM kuryAnmAsAnumAsikam ' ( 3 / 122 ) iti manuH // dve 'mAsikasya' // | aMzo'STamo'hnaH kutapo'striyAm // 31 // aMza iti // paJcadazamuhUrtAtmakasya dinasyASTamo bhAgaH / kutsitaM tapati / 'tapa saMtApe' (bhvA0 pa0 a0 ) / ' saMjJAyAm -' ( 3 / 2 / 46 ) iti khac, ' - anavyayasya' (6 / 3 / 66) ityanuMvRtterna mum (6 / 3 / 67) / yadvA - kuM bhuvaM tapati / AgamazAstrasyAnityatvAnna mum / 'divasasyASTame bhAge mandIbhavati bhAskaraH / sa kAlaH kutapo jJeyaH pitRRNAM dattamakSayam' iti zAtAtapaH / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 amrkossH| [dvitIyaM kANDa wwwwwraamanawwwAAKAaromAAAAAKAARomance 'kutapo'striyAM dauhitre vAye chAgajakambale / kuze dinasyASTa- aveze'gRhe bhavaH / adhyAtmAditvAt (vA0 4 / 3 / 60) Than / mAMze nA sUrye kutapI punaH / viTsArikAyAm' (iti 'naikagrAmINamatithiM vipraM sAMgatikaM tathA' (manu0 3 / 103) / medinii)|| (1) // // ekam 'aho'ssttmbhaagsy|| (1) // // aagcchti| "sitanigami-' (u0 1169) iti paryaSaNA parISTizcAnveSaNA ca gvessnnaa| tun // (2) // // atti| 'Rtanyaji-' (u0 4 / 2) iti ithin / 'adhvanIno'tithijJeyaH' iti smRtiH| 'atithiH peti // 'iSeranicchArthasya' (vA0 3 / 3 / 107) yuc 'pare | kuzaputre syAtpumAnAgantuke'pi ca' iti vizva medinyau| 'prAghuvo' (vA0 3 / 3 / 107) // (1) // // pakSe ktin (3 / 3 / 94) / NastvatithiyoH' iti trikANDazeSaH // (3) // // trINi 'parISTiH paricaryAyAM prAkAmye'nveSaNe striyAm' iti medinI // 'gRhaagtsy|| (2) // // (3) // * // 'gaveSa maargnne'| curAdiNyantAdhuc (3 / 3 / 107) // (4) // // catvAri 'dhrmaadynvessnnsy|| pUjA namasyA'pacitiH saparyArcAhaNAH smaaH||34|| sanistvadhyeSaNA pviti // pUjanam / 'pUja pUjAyAm' (cu. 50 se.) seti // sananam / 'SaNu dAne' (tu0 u0 se.)| in 'cintipUji-' (3 / 3 / 105) ityaG // (1) // * // namaskara Nam / 'namovarivas-' (3 / 1 / 19) iti kyac / 'a pratya(u0 4 / 118) // (1) // // adhyeSaNam / iSeH prAgvadyuc (pA0 333 / 107) // (2) // // dve 'gurvaadhaaraadhnsy'| yAt' (3 / 3 / 102) ityakAraH // (2) // // cAyam 'cAya pUjAnizAmanayoH' (bhvA0 u0 se.)| 'vAyateH tini gurvAdeH prArthanayA kvacidarthe niyojanasya-iti svAmI // cibhAvo vAcyaH' ( ) // (3) // // kaNDvAdau 'sapara pUjAyAcyAmizastiryAcanArthanA // 32 // yAm' iti paThyate / yak (3 / 1 / 27) / 'a pratyayAt' (3 // yeti // yAcanam / 'TuyAca yAcyAm' (bhvA0 u0 se.)| 3 / 202) // (4) // * // 'arha pUjAyAm' (bhvA0pa0 se.)| 'yajayAca-' (3390) iti nng|| (1) // * // abhishNsnm| 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103) ityaH // (5) // * 'arha pUjA'zaMsu stutI yAcane ca' (bhvA0pa0 se.)| tin (3 / 3 / - yAm' curAdiH / 'NyAsazrantha-' (3 / 3 / 107) iti yuc // 94) / 'abhizastiH punarlokApavAde prArthite'pi ca' iti (6)* // SaT 'pUjanasya' // haimaH // * // svAmI tu-abhiSasanam / 'Sasa khapne' (a0pa0 varivasyA tu zuzrUSA pricryaapyupaasnaa| se.)| ktin (3 / 3 / 94) / suSAmAditvAt (813 / 98) 'pUrvapadAt' (813 / 106) iti vA Satvam / (abhiSastiH ) / veti|| varivasaH karaNam / 'varivas'zabdaH pUjArthaH / ityavocat // (2) // * // yAceH curAdi(svArthika)NyantAt | | 'namovarivas-' (3 / 1 / 19) iti kyac / 'a pratyayAt' 'NyAsa- (3 / 3 / 107) iti yuc // (3) // * // evam 'artha (3 / 3 / 102) // (1) // // zuzrUSaNam / 'zru zravaNe' yAcJAyAm' (cu0 u0 se.)| yuc (3 / 3 / 107) // (4)| (bhvA0pa0 a0)| sannataH / 'a pratyayAt' (3 // 3 // // // catvAri 'yaacnsy|| 102) // (2) // * // paricaraNam / -paricaryAparisaryA-' (vA. 3 / 3 / 101) iti paricaryA nipaatyte| 'paricaryA tu paryeSTiH SaT tu triSu iti bhAguriH // (3) // * // upAsanam / 'Asa upavezane' Seti // AgantuparyantAH SaT // (a. A0 se.)| 'NyAsa-' (3 / 3 / 107) iti yuc // 1 // ardhyamarghArtha pAdyaM pAdAya vAriNi / | 'upAsanam' iti pAThe-lyuTa (3 / 3 / 115) / 'upAsanaM ayeti // arghAyedam / 'pAdArghAbhyAM ca' (5 / 4 / 25) zarAbhyAse'pyupAstAvAsane'pi ca' iti vizva-medinyau // (4) iti yat / arghArthe jale // (1) // * // pAdAyedam // (1) // // catvAri 'sevaayaaH'|| // // ekaikam 'arghyapAdyayoH' / vrajyATATyA paryaTanam kramAdAtithyAtitheye atithyarthe'tra sAdhuni // 33 // veti // 'braja gatau' (bhvA0pa0 se.) 'vajayajoH-' kreti // atithaya idam / 'atitheyaH' (5 / 4 / 26) // pa: (1 / 4 / 26) // (3 / 3 / 98) iti bhAve kyap // (1) // // aTanam / 'pri(1)||*|| atithau sAdhu / 'pathyatithi-' (14 / 104) iti | caryAparisaryAmRgayATATyAnAmupasaMkhyAnam' (vA0 3 / 3 / 101) Dham // (1) // // ekaikam 'aatithysy|| ityaTAcyA nipAtitA // (2) // * // lyuTa (3 / 3 / 115) / syurAvezika AganturatithirnA gRhaagte| (3) "aTA paryaTanaM bhramaH' iti ratnakoSAdaTApi // // / syuriti // 'vezo vezyAgRhe gRhe (iti medinI) / trINi 'aTanasya' // caryA viiryaapthsthitiH|| 35 // 1-'haimavizvasaMvAdaprAptaprAmANyamedinIpustake 'kRNapI' iti pATasyopalammena prakRtAnupayuktamidam // __ ceti // caraNam / 'gadamadacarayamazca-' (3 / 11100) Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmavargaH 7 ] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| pRSodana svargam / 'gocara mbho'tra / adhika iti yat / yadvA,-'paricaryA' ityatra 'pari' ityasyA vivakSaNAt (a0 pa0 se.)| 'erac' (3 / 3 / 56) // (2) // // upagata'caryA' iti sAdhuH // (1) Iryate jJAyate / 'Ira gatau| syAtikramyAyanam / erac' (3 / 3 / 56) // (3) // * // trINi (a0 A0 se.)| Nyat (3 / 1 / 124) IryAyAH pnthaaH| 'kramollaGghanasya // 'RkpUra- (5 / 4 / 74) ityH| 'IryApathe dhyAnAdyupAye niyamo vratamastrI parivrAjakAdInAM sthiteH' ekam // nIti // niyamanam / 'yamaH samupaniviSu ca' (3 / 3 / 63) upasparzastvAcamanam ityap / 'niyamo yantraNAyAM ca pratijJAnizcaye vrate' (iti upeti // upasparzanam / 'spRza saMsparza (tu. pa0 a0)| medinii)|| (1) // // triyte| 'vRJ (svA0 u0 se.) 'vRG (kyA0 A0 se.) vA / 'pRSiraJjibhyAM kit' (u0 3 / 111) ghaJ ( 3 / 318) / yadvA,-upaspRzyante vArINyatra / 'halazca' | ityatac bAhulakAdRvRbhyAmapi / kittvAnna guNaH / ydvaa,(3|3|121) iti ghaJ / "upasparzaH sparzamAtre snAnAcamana vrajantyanena khargam / 'gocarasaMcara- (3 / 3 / 119) iti ghaH / grorapi' (iti medinI) // (1) // * // 'camu adane' (bhvA0 50 pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // (2) // * dve 'vratamAtrasya // se.) lyuT ( 3 / 3 / 115) / Acamyate'mbho'tra / adhikaraNe syuTa (3 / 3 / 117) vA // (2) // // dve 'aacmnsy|| taccopavAsAdi puNyakam // 37 // teti // upavAsa Adiryasya kRcchracAndrAyaNaprAjApatyanakkaatha maunamabhASaNam / / bhojanAdeH, tadupavAsAdi vratam / puNyameva / 'saMjJAyAM kan' atheti // muneH karma, bhAvo vaa| 'igntaac-(5|1|- (5 / 3 / 75) // (1) // * // eka 'upavAsAdervihita131) ityaN // (1) // * // na bhASaNam / 'bhASa vyaktAyAM vratasya // vAci' (bhvA0 A0 se.)| bhAve lyuTa (3 / 3 / 115) / (2) aupavastaM tUpavAsaH // // dve 'maunasya // __ aupeti // upavasanam / 'vasu stambhe' (di. 50 se.)| AnupUrvI striyAM vAvRtparipATI anukrmH|| 36 // bhAve ktaH (3 / 3 / 114) / anekArthatvAdabhojane vRttiH / prajJAparyAyazca dyaNi (5 / 4 / 38) 'aupavastam' // // kvacit 'aupa vastram' iti paatthH| upavasati / tRc (3 / 1 / 133) upavastuAnviti // pUrva pUrvam, pUrvAnukrameNa vaa| vIpsAyAM | ridaM karma / 'tasyedam (4 / 3 / 120) ityaN // (1) // * // yogyatAyAM vA'vyayIbhAvaH (2 / 1 / 6) / anupUrva bhaavH| 'varNa- upavasanam / 'vasa nivAse' (bhvA0pa0 a0)| ghaJ (3|3|dRddhaadibhyH-(5|1|123) iti ssyny| SitvAt (4 / 1 / 41) 18) // * // bhAve ke (3 / 3 / 114) 'upoSitam // bIe / 'halastaddhitasya' (6 / 4 / 150) iti yalopaH / 'striyAM vA' upoSaNaM tu 'uSa dAhe' (bhvA0pa0 se.) ityasya / (2) iti pakSe kliibtaa| (aanupry'm)|| (1) // * // Avarta- // // dve 'bhojanavirahasya' // mam / atra vA / 'vRtu vartane' (bhvA0 A0 se.)| saMpadAdi vivekaH pRthgaatmtaa| kkip (vA0 3 / 3 / 108) // (2) // // paripATanam / 'paTa vIti // vivecanam / 'vicid pRthagbhAve' (ru0 u0 a0)| gato' (bhvA0pa0 se.) khaarthnnyntH| 'aca i.' (u0 4 / ghaJ (3 / 3 / 18) / 'vivekaH syAjjaladroNyAM pRthagbhAvavicA139) / dvivacanatvAnna yaN // (3) // * // anukramaNam / 'krama | rayoH' (iti medinI) // (1) // // pRthagAtmA yasya saH / pAdavikSepe' (bhvA0 50 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'nodAttopa tasya bhAvaH / tal (5 / 1 / 119) // (2) // // dve 'prakRtidezasya-' ( // 3 // 34) iti na vRddhiH // (4) // * // paryayaNam / purussaadimedjnyaansy|| 'iN gatau' (a0 pa0 a0) / 'parAvanupAtyaya iNaH' (3 // 3 // 38) iti ghan / 'paryAyaH prakAre'vasare krame' iti vishv-medinyau|| syAbrahmavarcasaM vRttAdhyayanarddhiH (5) // // paJca 'krmsy|| syAditi // brahmaNo vedasya tapaso vA vrcH| 'brahma hastibhyAM varcasaH' (5 / 4 / 78) ityac // (1) // * // vRttaM atipAtastu syAtparyaya upaatyyH| cAcAraH, adhyayanaM ca gurumukhAvadAkSaragrahaNam , tyorRddhiH|| atIti // atikramya patanam / 'pata gatau' (bhvA0pa0 (2) // // dve 'brahmavarcasasya // se.)| ghan (3 / 3 / 18) // (1) // * // paryayaNam / 'iNa gato' athaanyjliH||38|| - pAThe brahmAJjaliH 1-'upaspRzyate khAnyatra' ityapi pAThaH // 2-'kRdikaaraat(g04|1|45) iti DISi paripATI ca / 'kRtA laGkAbhartuvaMdanapari- atheti // brahmaNo'jaliH // (1) // // ekaM 'vedapAThapATISu ghaTanA' iti pUrvaprayogaH iti mukuttH|| | kAle kRtsyaaale'|| Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 amarakoSaH / pAThe vipruSo brahmavindavaH / peti // vedapAThe mukhAnnirgatabindavaH / brahmaNo bindavaH // (1) // * // ekam 'mukhanirgatabindUnAm' // dhyAnayogAsane brahmAsanam dhyeti // dhyAnaM pratyayaikatAnatA ca, yogazcittavRttinirodhazca, tayorAsanam / yadvA,-dhyAnasya yoga upAyaH / dhyAnameva yogo vA / tasyAsanaM svastikasiddhapadmAdi / brahmaNaH saMbandhi Asanam // (1) // * // ekam 'brahmAsanasya' // kalpe vidhikramau // 39 // keti // kalpate, anena vA / 'kRpU sAmarthya' (bhvA0 A0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) vA / 'kalpaH zAstre vidhau nyAye saMvarte brahmaNo dine' (iti medinI ) // (1) // * // vedhanam / 'vidha vidhAne' ( tu0 pa0 se0 ) / 'igupadhAtkit' ( u0 4 / 120 ) itIn / yadvA - vidhAnam anena vA / dhAJaH (ju0 pa0 a0 ) / ' upasarge ghoH ki:' ( 3 / 3 / 92) / 'vidhinA niyatI kAle vidhAne parameSThini' (iti medinI // (2) // * // kramaNam / anena vA / ghaJ ( 3 / 3 / 18, 19) / 'nodAttopa-' (7 / 3 / 34) iti na vRddhiH / 'kramazcAnukrame zaktau kalpe cAkramaNe'pi ca ' ( iti medinI ) // (3) - // * // trINi vidhAnasya' // / mukhyaH syAtprathamaH kalpo viti // mukhamiva / ' zAkhAdibhyo yaH ' ( 5 / 3 / 103) / 'vrIhibhiryajeta' iti yathA // (1) // * // ekam 'Adya vidheH' // anukalpastato'dhamaH / anviti // anu hInaH kalpaH / prAdisamAsaH ( vA0 212 / 18 ) // (1) // * // zrItyabhAve 'nIvAraiH' iti yathA // * // ekaM 'gaunnvidheH'|| [ dvitIyaM kANDam se0 ) / 'sanAzaMsabhikSa u:' ( 3 / 2 / 168 ) // (1) // * // pari tyajya sarvaM vrajati / 'vraja gatau' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / 'parI vrajeH SaH padAnte' ( u0 2 / 59 ) iti kvip dIrghazca padAnta viSaye SatvaM ca / --viN-- iti tu svAminaH pramAdaH / uNAdau viNo'prakRtatvAt // (2) // * // karmandena proktaM bhikSusUtramadhIte / 'karmandakRzAzvAdini:' ( 4 / 3 / 111 ) // (3) // * // parAzarasya gotrApatyam / 'gargAdibhyo yaJ' (4 / 1 / 105) / pArAzaryeNa proka bhikSusUtramadhIte / 'pArAzaryazilAlibhyAm -' ( 4 / 3 / 110 ) iti NiniH // (4) // * // maskanam | 'maska gatau' (bhvA0 A0 se0 ) / bAhulakAdaraH / maskaro jJAnaM gatirvA'syAsti / 'maskarameskariNo-' ( 6 / 1 / 154 ) iti iniH / yadvA, veNurasyAsti / iniH (5 / 2 / 115) / yadvA, mA kartuM karma niSeddhuM zIlamasya / 'maskaramaskariNau - ' ( 6 / 1 / 154) iti sAdhuH / yadvA, - mukura iva zuddhamantaHkaraNamasyAsti / prAgvannipAtaH / yadvAmaGkate / 'maki maNDane' ( vA0 A0 se 0 ) / bAhulakAdaraH / AgamazAstrasyAnityatvAnna num / makaro nidhibhedo'syAsti / prAgvanipAtaH // ( 5 ) // // paJca 'saMnyAsinaH ' // tapasvI tApasaH pArikAGkSI saMskArapUrva grahaNaM syAdupAkaraNaM zruteH // 40 // samiti // saMskAra upanayanaM pUrvaM yatra tat / zrutergraha - Nam / upAkriyate'nena / lyuT // (1) // * // ekaM 'vedapAThArambhavidhivizeSasya ' // same tu pAdagrahaNamabhivAdanamityubhe / seti // pAdayorgrahaNaM sparzaH // (1) // * // abhimukhIkaraNArthaM vAdanam / 'vada saMdezavacane' curAdiH / lyuT - ( 3 / 3|115) / Abhimukhyena vAdyate AzIH kAryate'nena iti vA / NyantAdvadeH karaNe lyuT (3 / 3 / 117 ) // ( 2 ) // * // dve 'nAmoccAraNapUrvaka saMskRtaprayogeNa namaskArasya ' // bhikSuH parivrAT karmandI pArAzaryapi maskarI // 41 // bhIti // bhikSaNazIlaH / ' bhikSa yAtrAyAm ' ( vA0 A0 / teti // tapo'syAsti / 'tapaH sahasrAbhyAm - ' ( 5/2/102 ) iti vini: / 'tapasvI tApase cAnukampye triSvatha yoSiti / mAMsikAkaTurohiNyoH' ( iti medinI ) // (1) // * // 'aN ca' ( 5 / 2 / 103 ) // ( 2 ) // * // parikAGkSituM zIlamasya / 'kAkSi parivarjane' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'supi - ' ( 312278 ) iti 'NiniH / pRSodarAdiH / yadvA, - pAramatrAsti iniH (5121115) / pAri brahmajJAnaM kAGkSati // (3) // * // trINi 'tapasvinaH' // vAcaMyamo muniH / veti // vAcaM yacchati / 'yama uparame' (svA0 pa0 a0 ) ! 'vAci yamo vrate' (3 / 2 / 40) iti khac / 'vAcaMyamapuraMdarau ca' (6 / 3 / 69 ) // (1) // * // manyate / 'manu jJAne' ( di0 A0 a0 ) / 'manerucca' ( u0 4 / 123 ) itIn / muniH puMsivasiSThAdau vaGgasenatarau jine ' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // dve 'maunavratinaH' // tapaHklezasaho dAntaH taiti // tapasaH klezaH / taM sahate / ' Saha marSaNe' ( svI0 1 - idaM tu 'maskarigrahaNaM zakyamakartum / kathaM 'maskarI parivrAjakaH " iti ininaitanmatvarthIyena siddham, maskaro'syAstIti maskarI / na vai maskaro yasyAstIti maskarI parivrAjakaH' iti bhASyavirodhAdupekSyam // 2 - idameva 'kiM tarhi / mA kRta karmANi zAntirvaH zreyasI, ityAha / ato maskarI parivrAjakaH' iti bhASyasaMmatam // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amavargaH 7] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / A0 a0) ac (3 / 2 / 134) / tapaHklezasya sahaH // (1) se.)| in (u0 4|108)|-'ymestik' iti tvpaanninii|||| dAmyati sm| 'damu upazame' (di. 50 a0)| yam / 'yatiH strIpAThavicchede nikArayatinoH pumAn' (iti 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'yasya vibhASA' (712 / 15) medinii)| atra pakSe yamaHktiMca (3 / 3 / 174) api suvcH|| iti neT / 'anunAsikasya-' (6 / 4 / 15) iti dIrghaH |-'vaa | (3) // // trINi "nirjitsrvendriysy|| dAnta-' (2 / 27) iti sAdhuH-iti khAminaH pramAdaH / yaH sthaNDile vratavazAcchete sthnnddilshaayysau| tasya NijantAtkarmakAntaviSayatvAt / 'dAntastu damite'pi | sthANDilazca syAttapaHklezasahe triSu' (iti medinI) // (2) // 1 // dve | ya iti // sthaNDile zete / 'vrate' ( 3 / 2 / 80) iti 'tapaklezasahasya' // iniH // (1) // // 'sthaNDilAcchayitari vrate (4 / 2 / 15) varNino brhmcaarinnH||42|| ityaN // (2) // * // dve 'anAstRtabhUmizayanavatinaH // veti|| varNaH stutirsyaasti| 'varNAdbrahmacAriNi' (5 / 2 / atha virajastamasaH syuiiyaatigaaH||44|| 134) itiiniH| 'varNI syAllekhake citrakare'pi brahmacAriNi' atheti // rajastamobhyAM vigatAH / 'nirAdayaH-(vA. iti vizva-medinyau // (1) // * // brahma vedAdhyayanavrataM carati / 2 / 2 / 18) iti samAsaH / vigate rajastamasI yebhyaH iti tacchIlo vaa| 'vrate' (3 / 2 / 80) iti 'supi-' (3 / 2 / 78)| vA // (1) // // dvayamatigacchanti / 'anyeSyapi-' (vA. iti vA NiniH // (2) // * // dve 'brhmcaarinnH'| 3 / 2 / 48) iti DaH // (2) // * // dve 'nivRttaraja. RSayaH satyavacasaH stmogunnaanaam|| RSeti // RSanti jAnanti / 'RSI gatau' (tu. 50 pavitraH prayataH pUtaH se.)| 'igupadhArikat' (u0 4 / 120) itIn / 'RSirvede peti // pavate / 'pUG pavane' (bhvA0 A0 se.) / vasiSThAdau dIdhitau ca pumAnayam' (iti medinii)| striyAM | punAti / 'pUJ pavane (tyA0 u0 se.) vA / 'azitrAdibhya vA GIS (ga0 4 / 1 / 45) // (1) // * // satyaM vaco yeSAm // itrautrau' (u0 4 / 173) / 'pavitraM varSaNe kushe| tAne py(3)|||| dve 'Rssisaamaanysy|| si ca klIbaM medhye syAdabhidheyavat' (iti medinI) // (1) snaatkstvaaplvvtii| // // prayacchati sma / yamerakarmakatvAtkartari ktaH (3 / 4 / 72) / yadvA,-prayatate / 'yatI prayatne' (bhvA0 A0 se.)| an rati // snAti sm| 'SNA zauce (a. pa. a.)| (3 / 1 / 134) // (2) // * // pavate sma 'pUGa pavane (bhvA0 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti tH| 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / A0 se.)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'pUtaM triSu 75)|-snaataadvedsmaaptau' (ga0 5 / 4 / 29) iti kan-iti pavitre ca zaTite bahulIkRte' (iti medinii)|| (2) // mukuTaH / tanna / uktavacanAdarzanAt // (1) // * // Aplavate / trINi 'pvitrsy|| 'puGa gatau' (bhvA0 A0 a0)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / AplavazvAsau vratI ca // // 'AplatavratI' iti pAThe pASaNDAH sarvaliGginaH 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH / mukuTastu-Aplava AplutaM peti // pApaM snoti| 'SaNu dAne (ta. u0 se.)| vA snAnam / tatra vratI nityanAyI-ityAha // (2) // // dve sanati / 'SaNa saMbhaktau' (bhvA0 pa0 se.) vaa| 'mamantAH ' 'smaaptvedvtsyaashrmaantrmgtsy|| (u0 1 / 114) pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / mUrdhanyamadhyaH ye nirjitendriyagrAmA yatino yatayazca te // 43 // // * // kavargadvitIyamadhya(pAkhaNDa iti)pAThe tu paakhnnddyti| 'khaDi bhedane (cu0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / ye iti // indriyANAM grAmaH / nirjita indriyagrAmo pAlanAca trayIdharmaH pAzabdena nigdyte| taM khaNDayanti te yasmAt yaiste // (1) // // yamanam / 'yama uparame' (bhvA0pa0 pAkhaNDAstena hetunA' // (1) // * // sarvANi ca tAni lijhAni, m.)| bhAve kaH (3 / 3 / 114) / malopaH (6 // 4 // 37) / sarveSAM liGgAni vA,sarvaliGgAni santi yeSAm / ataH- (5|2|ytmuprmnnmsti nityaM vA yeSAm / 'ataH- (5 / 2 / 115) 115) itiiniH|| (2) // * // dve 'duHshaastrvrtissu'|| . itIniH // (2) // // yatante / 'yatI prayatne' (bhvA0 A0 pAlAzo daNDa ASADho vrate 1-riSiyaMjanAdizca / 'vidyAvidagdhamatayo riSayaH pravRddhAH' - peti // ASADhI pUrNimA prayojanamasya / "vizAkhApADhAiti bAlapaNDitajAtakAt / te ca saptavidhA:-.."maharSideva- | daN manthadaNDayoH' (5 / 1 / 110) itynn| 'ASADho atinA piMbrahmarSiparamarSayaH / kANDarSizca zrutarSizca......kramAvarA' iti | daNDe mAse malayaparvate / strI pUrNimAyAm' (iti medinii)|| nikoza:-iti mukuttH|| 2-idaM tu yAvAdigaNe (g0.5|4|29) asyopasambhAdakiMcitkaram // 1-striyAm ||2-ktin (3 / 3 / 94) iti prAThAntaram / / .. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 amrkossH| [dvitIyaM kANDam (1) // * // palAzasya vikAraH / 'palAzAdibhyo vA' (4 // 3- se.)| 'gurozca- (3 / 3 / 102) ityaH / bhikSANAM samUhaH / 141) ityaJ // // vrate brahmacarye // * // ekam 'pAlAza- 'bhikSAdibhyo'N (4 // 2 // 38) // (1) // // ekam 'bhikssaadnnddsy|| dravyasya // rAmbhastu vaiNavaH // 45 // | svAdhyAyaH syAjapaH reti // 'rambhA kadalyapsarasornA veNI vAnarAntare' iti kheti // su atIva AvRttyA adhyayanam / 'izca' (3|medinii / rambhasya vennorvikaarH| prAgvadaJ (4 / 3 / 141) // 321) iti gham / khArthamadhyayanaM vA // (1) // * // japanam / (1) // * // vrata ityeva / anyatra vaiNava eva // // ekam | 'japa mAnase ca' (bhvA0 pa0 se.)| 'vyadhajapo:-' (3 / 3 / 61) 'vainnvdnnddsy|| | ityap // (2) // // dve 'vedAdhyayanasya' / astrI kamaNDalu kuNDI ___ sutyAbhiSavaH savanaM ca saa| astrIti // kasya prajApaterjalasya vA maNDaH saarH| taM khiti // savanam / 'ghU abhiSave' (khA. u0 se.) lAti, labhate vA / mitadvAdiH (vA0 3 / 2 / 180) maNDanam / 'saMjJAyAM samaja- (3 / 3 / 99) iti kyap // (1) // 1 // 'maDi bhUSAyAm' (bhvA0pa0 se.) // (1) // * // gham / kunnti| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / 'upasargAt-' (8 / 3 / 65) iti 'kuNa zabdopakaraNayoH' (tu. 50 se.)| 'amantAH ' (u0 Satvam / 'bhavedabhiSavaH snAne madyasaMdhAnayajJayoH' (iti 1114) / 'jAnapada- (4 / 1 / 42) iti DIe / 'kuNDa- medinI) // (2) // // 'lyuTa ca' (3 / 3 / 115) / 'savanaM manyAlaye mAnabhede devajalAzaye / kuNDI kamaNDalo, jArAtpa- tvadhvare snAne somanirdalane'pi ca' (iti medinii)|| (3) // // tivannIsute pumAn / piThare tu na nA' (iti medinI) // (2) | 'sA' iti sutyA // // trINi 'somltaaknnddnsy'|| // // sutIyAM tu jAtilakSaNo kIS // * // dve 'natinAM sanasAmadhyaMsi japyaM triSvaghamarSaNam // 47 // . jlpaatrsy|| / seti // sarvANi enAMsi mAnasAdipApAni apadhvaMsayitaM vratinAmAsanaM vRssii| zIlamasya / 'supi-' (3 / 2178) iti NiniH / japyate / 'japa . veti // bruvantaH sIdantyasyAm / 'anyebhyo'pi-' (vA. mAnase ca' (bhvA0pa0 se.)| 'poradupadhAt' (3 / 1 / 98) 3 / 2 / 101) iti ddH| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / varSati | iti yat // * // aghaM marSati / 'mRSu sahane' (bhvA0pa0 se.) mukhaM vA / 'vRSu secane' (bhvA0pa0 se.)| 'igupadha- sahanamabhibhaSaH / yadvA,-mRSyati / lyuTa (3 / 3 / 113) / striyAM (3 / 1 / 135) iti dantyAnte kaH / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / TitvAt (4 / 1 / 15) ThIS // (1) // * // ekam 'aghamarSamUrdhanyAntaH ||AUM|| 'atasI vRsI mAMsI' ityante candragomi- nnsy|| darzanAhantyAntApi // (1) // // ekaM 'brahmacaryAdyA- paurNamAsazca yAgau pazAntayoH prathama yo pRthk| snsy'| bhajinaM carma kRttiH strI deti // darza amAvAsyAyAM kriyamANatvAdupacArAddarzazabdena yAga ucyate / 'pakSAnteSTau darzane ca darzaH suuryendusNgme'| '. ajIti // ajati, ajyate vA / 'aja gatI' (bhvA0 (darzasta syAdamAvAsyA yAgabhedAvalokane' iti medinii)|| p.se.)| 'ajeraja ca' (u0 2 / 48) itInac // (1) / (1) // * // paurNamAsyAM bhavaH / 'saMdhivelAtu- (43 / 16) // carati, caryate vaa| 'cara gatI' (bhvA0pa0 se.)|| ityaNa / 'paurNamAsaH pumAn yajJabhede strI pUrNimAtithau' (iti manin (u04145)| 'carma kRttI ca phalake' (iti medi- medinI) // (1) // // pakSAntayoramAvAsyApaurNamAsyoH / nii)|| (2) // // kRtyte| 'kRtI chedane (tu0pa0 se.)| pRthaga bhinnau, na tu paryAyaH / 'darzapaurNamAsayo' ktin (3 / 3 / 94) / 'kRtizcamatvacobhUrje kRttikAyAM dvayaM | krameNaikaikam // striyAm' (iti medinI) // (3) // // trINi 'mRgAde zarIrasAdhanApekSaM nityaM yatkarma tadyamaH // 48 // shvrmnni'|| zeti // yacchati, anena vA / yamanaM vA / pacAyac (3 // bhaikSaM bhikSAkadambakam // 46 // * bhAyiti // bhikSyate / 'bhikSa yAcyAm' (bhvA0 A0 1-bAhulakAd ghan / 'jApaH' iti rakSitaH // tena 'zUdrasya mantrajApaM pratyanadhikArAt' ( ) ityaadisiddhiH| 1-idaM ca prAgapi 'amRte jArajaH kuNDaH' ityetadvayAkhyA- iti mukuTaH // 'prajApo brAhmaNa iva kSatriyo'pi na lipyate pApai' yAmabhihitam // 2-gaNDUSA maJjUSA vRSI' iti mUrdhanyAnteSu iti damayantIzleSAcca // tadvyAkhyAyAM caNDapAlazca 'japanaM jApa' linakArikA-iti mukuttH|| J ityabhihitavAn // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmavargaH 7 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 265 ARRAR-RH AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA A AARArranrarararoo 1 / 134) 'yamaH samupaMniviSu ca' (3 / 3 / 63) ityap vA / svalpAmulyormUle kAyam // 50 // 'yamo'nyaliGgo yamaje nA kAke zamane shnii| zarIrasAdha / kheti // svalpAGgulyoH knisstthikyordhobhaage| kaH prajAnApekSanityakarmaNi saMyame' (iti medinii)|| (1) // * // zarIra | patirdevatA'sya / 'kasyet' (4 / 2 / 25) ityaN idantAdezazca |maatrenn sAdhyaM yAvajIvaM kArya saMtyAsteyAhiMsAdi yat tasyaikam | 'tasyedama' ( sAAda yat tasyakam | 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaNa-iti mukuTazcintyaH / 'kAyaH 'naityikkrmnnH'|| kadaivate mUrtI saMghe lkssvbhaavyoH| manuSyatIrthe kAyaM syAt' niyamastu sa yatkarmA'nityamAgantusAdhanam / (iti medinii)|| (1) // * // ekam 'kAyatIrthasya // nIti // yat karma anityaM na tu yAvajIvaM kartavyam , madhye'GguSThAkulyoH picyam AgantubhiH kAdAcitkaiH kAmanayA samayavizeSAdibhiH sAdhanaiH sAdhyamupavAsanAnajapAdi, tat / niyamaH / prAgvat / meti // aguSTatarjanyoH / pitaro devatA'sya / 'vAyavRtu'niyamo yantraNAyAM ca pratijJAnizcaye vrate' (iti medinii)|| pitruSaso yat' (4|2|31)|-pitRnnaamidm / paitram / 'tasye dam' (4 / 3 / 120) ityaNa-iti mukuTaH // (1) // * // ekam (1) // // ekam 'niyamasya' // 'pitRtIrthasya // upavItaM yajJasUtraM proddhRte dakSiNe kare // 49 // mUle hyaGguSThasya brAhmam / upeti // proddhRte bahiSkRte sati vAmaskandhArpitam / / sviti // 'hiH' avadhAraNe / brahmA devatA'sya / 'sA'sya yajJasya sUtram , yajJArtha dhRtaM sUtraM vA / zAkapArthivAdiH (vA0 / devatA' (4 / 2 / 24) ityaN , 'brAhmo'jAtau' (6 / 4 / 71) iti 2 / 178) / (2) // // upavIyate sma / 'aja gatikSepaNayoH ' (bhvA0pa0 se.)| 'ajeya'ghanapoH' (2 / 4 / 56) / 'vI sAdhu // (1) // * // ekam 'brAhmatIrthasya // gatyAdiSu' (a0 pa0 a0) vA / ktaH (3 / 2 / 102) / yadvA,- syAbrahmabhUyaM brahmatvaM brahmasAyujyamityapi // 51 // upAjati sma / upaveti sma vA / 'galyA -' (3 / 4 / 72) iti | syAditi // brahmaNo bhAvaH / 'bhuvo bhAve' (3 / 1 / 107) taH // (1) // // dve 'yajJopavItasya // iti kyap // (1) // * // 'tasya bhAvastvatalau' (5 / 1 / 119) // prAcInAvItamanyasmin (2) // * // yunakti / 'yujir yoge' (ru. u0 a0)| 'igupreti // prAcInaM pradakSiNam AvIyate sma / prAgvat // padha-' (3 / 1 / 135) iti kH| yujena saha / 'tena saha(1) // // anyasmin vAmakare proddhRte sati // // ekam (2 / 2 / 28) iti bahuvrIhiH / 'vopasarjanasya' (6 / 3 / 82) iti 'viparItadhRtayajJopavItasya' // sahasya saH / yadvA,-yojanam / yuk saMpadAdikip (vA. 3 / 3 / 108) / saha yujAM / sayujyasya sayujo vA bhAvaH / brAhmanivItaM kaNThalambitam / NAditvAt (5 / 1 / 124) SyaJ / brahmaNaH sAyujyam // (3) nIti // ni vIyate sma / prAgvat / ni adhobhAge vItaM // // trINi 'brahmabhAvasya // gamanamasya vA / 'ni' iti prakRte 'rAzyadhobhAvavinyAse' | devabhUyAdikaM tadvat (iti medinI) // (3) // // kaNThAllambitam // * // ekaM / deveti // devasya bhAvaH / devabhUyamAdiryasya / 'devatvam', 'karadvaye bahiSkRte sati RjubhAvena sthApitayajJa 'devasAyujyam / tadvat-brahmabhUyAdivat trirUpI // suutrsy|| kRcchaM sAMtapanAdikam / aGgulyane tIrtha daivam kriti // kRntati, anena vA / 'kRtI chedane' (tu. 50 agviti // angguliinaamgre| devAnAmidam / 'tasyedam' | se0)| 'kRtezchaH krU ca' (u0 2 / 21) iti rak cho'ntaa(4||3|120) ityaN / devo devatA'sya 'sA'sya devatA' (4 / 1 / dezazca / 'kRcchamAkhyAtamAbhIle pApasAMtapanAdinoH' (iti 24) ityaN / 'devAdya( vasyaya )aau' (vA0 4 / 1 / 85) medinii)|| (1) // * // samyak tapanamatra / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / ityaJ vA // (1) // * // ekam 'devatIrthasya' // yadvA,-saMtapati / lyuTa ( 3 / 3 / 113) / tasyedaM karma / aN 1-tathA ca pAtaalasUtram 'ahiMsAsalyAsteyabrahmacaryAparigrahA | (4 / 3 / 120) / 'gomUtraM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kuzodakam / yamA' (2 / 30) iti // 2-tathA ca pAtaJjalasUtram 'zaucasaMtoSa- | ekarAtropavAsazca kRcchre sAMtapanaM smRtam' (manuH 11212) tapaHsvAdhyAyezvarapraNidhAnAni niyamAH' (232) iti // 3-tathA | AdinA cAndrAyaNaprAjApatyaparAkAdigrahaH / ekam 'prAyaca gobhilasUtram 'dakSiNaM bAhumuddhRtya ziro'vadhAya savye'se pratiSThApa- shcittsy|| yati dakSiNaM kakSamanvavalamba bhavatItyevaM yajJopavItI bhavati' (1 / 2 / 2) saMnyAsavatyanazane pumAn prAyaH hati // 4-tathA ca gobhilasUtram 'savyaM bAhumuddhatya ziro'vadhAya dakSiNe'se pratiSThApayati savyaM kakSamanvavalamba bhavatyevaM prAcInAvItI samiti // samyak nyAsaH aatyntikstyaagH| tadyuktebhavati' (1 / 2 / 3) iti // | 'nazane'bhojane / prakRSTamayanam / 'iNa gatau' (a0 pa0 a0)| amara0 34 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 amarakoSaH / [dvitIyaM kANDa kalyANa naSTAgniH ( jpaa)| 'erac' (3 / 3 / 56) / 'aya gatau' (bhvA0 A0 se.)| ghaJ | 'vida lAbhe' (tu0 u0 a0)| 'tRntRcau zaMsikSadAdibhya (3 / 3 / 18) / 'prAyo maraNAnazane mRtyau bAhulyatulyayoH' saMjJAyAM cAniTI' (u0 2 / 94) // (1) // // eka 'jyeSTe (iti medinii)|| (1) // * // ekam 'praayopveshsy'|| vivAharahite kRtadAraparigrahasya kaniSThasya // atha vIrahA // 52 // parivittistu tajjyAyAn peti // pari varjanaM vindati lbhte| ktic (323 // __ atheti // viiro'gniH| taM hanti / 'kvip ca' (3 / 2 / - 174) // (1) // * // tasya parivettuH / jyAyAm jyeSThaH // * 76) // (1) // * // naSTo'gniryasya // (2) // * // dve "pramAdA- eka 'parivettuyeSThabhrAtuH // dinA yasyAgnihotriNo'gnirnaSTastasya' // . vivAhopayamau smau| kuhanA lobhaanmithyeryaapthklpnaa|| tathA pariNayodvAhopayAmAH pANipIDanam // 56 // kviti // kuhanam / 'kuha vismApane' curAdyadantaH / 'NyAsa- vIti // viziSTaM vahanam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * zrantho yuc' (3 / 3 / 107) / 'kuhanA grAmajAlaM syAt' iti | upymnm| 'yamaH samupaniviSu ca' (3 / 3 / 63) ityap / ratnakoSaH / 'kuhanA dambhacaryAyAmIAlau kuhanastriSu' (iti / (2) // * // cAd ghaJ // (3) // * // pariNayanam / 'eraca medinI) // (1) // * // mithyAtattve IyopathasyAcArabhedasya / (3 / 3 / 56) // (4) // // (udvAhastu vivaahvt)||(5 kalpanA saMpAdanA // * // ekaM 'dambhena kRtdhyaanmaunaadeH| // // pANeH pIDanaM grahaNam / "kRdyogA ca- (vA0 2 / 2 / 8 'arthalipsayA mithyAdharmAzrayaNasya vA // iti samAsaH // (6)* // SaT 'vivAhasya' // vrAtyaH saMskArahInaH syAt vyavAyo grAmyadharmo maithunaM nidhuvanaM ratam / beti|| zarIrAyAsajIvI vyAdhAdiAtaH sa iva / 'zAkhA- vyeti // vyavAyanam / 'iNa gatI' (.a. pa. a.) dibhyo yaH' (5 / 3 / 103) / yadvA,-vrAtamahati / 'daNDAdibhyo yaH' | 'era' (3 / 3 / 56) 'aya gato' (bhvA0 A0 se.) vA (5 / 1 / 66) // (1) // * // saMskArairgarbhAdhAnAdibhirupanayanAdi- ghaJ (3 / 3 / 18) vA // (1) // * // grAme bhavaH 'grAmAdya bhirvA hInaH // (2) // * // dve 'saMskArahInasya' // khau (4 / 2 / 94) / grAmyANAM janAnAM dharmaH // (2) // * akhAdhyAyo niraakRtiH||53|| mithunasya karma / 'prANabhRjAti-' (5 / 1 / 129) ityaN akheti // na khAdhyAyo vedAdhyayanamasya // (1) // // yuvAditvAt (5 / 1 / 130) vA'N // (3) // * // nitarAM dhuvana AkRteradhyayanaceSTAyA nirgataH // (2) // // dve 'vedAdhyayana- | hastapAdAdicAlanamatra // (4) // * // ramaNam / 'napuMsake bhAra rhitsy|-ctvaaryekaarthaani-ityeke // ktaH' (3 / 3 / 114) / 'anudAttopadeza- (6 // 4 // 37) iti dharmadhvajI liGgavRttiH malopaH // (5) // * // paJca 'maithunasya' // dheti // dharmasya dhvajazcihnam / dharmo dhvaja iva vaa| dharma- | trivargo dharmakAmArthaH dhvajo'syAsti / iniH (5 / 2 / 115) // (1) // * // liGga- trIti // trayANAM vargaH samUhaH // (1) // // dharmazca kAmaya sya // (2) // * // dve | arthazca taiH kRtvA // // ekam 'trivargasya' // "bhikSAdyartha jaTAdidhAriNaH // caturvargaH smoksskaiH||57 avakIrNI ksstvrtH| | ceti // caturNA vargaH // (1) // * // mokSeNa sahitairdharma aveti // avakaraNam / 'kR vikSepe' (tu. pa0 se.)| kAmAthaiH kRtvA / upalakSito vA // * // ekam 'cturvrgsy| 'kRJ hiMsAyAm (tyA0 u0 se.) vaa| bhAve ktaH (3 / 3 / sabalaistaizcaturbhadram 114) / avakIrNaM vikSiptaM hiMsitaM vA vRttamanena / 'iSTAdi- seti // balena shitairdhrmaadibhiH| catvAri bhadrANi zreSThA bhyazca' (5 / 2 / 88) itIniH // (1) // * // kSataM khaNDitaM vrata- | nyatra vRnde| yadvA,-catvAri bhadrANi / 'diksaMkhye saMjJAyAma masya // (2) // // dve 'khaNDitabrahmacaryAdeH' / (2 / 1 / 50) iti samAsaH / 'bhadro vAcyavacchreSThasAdhunoH' isa supte yasminnastameti supte yasminnudeti ca // 54 // | vizvaH // (1) // * // ekam 'caturbhadrasya' // aMzumAnabhinirmuktAbhyuditau ca yathAkramam / janyAH snigdhA varasya ye| viti // abhi sarvataH sAyaMtanena karmaNA nizcayena muktaH, jeti // janIM vadhU vahanti / 'saMjJAyAM janyA' (4 // 4 abhi sarva sAyaMtanaM karma nizcayena mukaM yena vA // (1) // * // 82) iti yadanto nipAtitaH // (1) // * // varasya jAmAturya abhi sarvata ud atizayena itaM gataM prAtastanaM karmAsmAt // snigdhAstatpakSA vayasyAdayaH / 'janyo vrvdhuujnyaatipriybhRty(1)|||| ekaikam 'abhinirmuktaabhyudityoH|| hiteSu ca' iti vizvaH // (1)||*||'vrpkssiiyaannaam| parivettAnujo'nUDhe jyeSThe dAraparigrahAt // 55 // iti brhmvrgH|| peti // parivindati jyeSThaM parityajya bhAryA labhate / / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 267 mUrdhAbhiSikto rAjanyo bAhujaH kSatriyo viraatt| zIlamasya / avazyaM vA cakraM vartayati / 'AvazyakA-' (31 mviti // mUrdhanyabhiSiktaH / rAjyadAnasamaye mUrdhanyabhi- | 3 / 170) iti nniniH|| (1) // * // srvbhuumeriishvrH| 'tasyeSicyate / tatprabhavatvAtsarvo'pi mUrdhAbhiSiktaH // (1) // // zvaraH' (5 / 1 / 42) ityaN / anuzatikAdiH (73 / 20) / rAjJo'patyam / 'rAjazvazurAdyat' (4 / 1 / 137) / 'ye cAbhAva- 'sArvabhaumastu diGgAge sarvapRthvIpatAvapi' iti vizva-medinyau // karmaNoH' (6 / 4 / 168) iti prakRtyA / yadvA,-rAjati / 'rAz2a (2) // // dve 'samudraparyantabhUmIzvarasya' // dIptau' (bhvA0 u0 se.)| 'rAjeranyaH' (u0 3 / 100) // nRpo'nyo mnnddleshvrH||2|| (2) // * // bAhubhyAM jaatH| 'paJcamyAmajAto' (3 / 2 / 98) niti // maNDalasya bhUmyekadezasya IzvaraH / 'syAnmaNDalaM iti DaH / bAhvojAto vA / 'saptamyAM janeDeH' (3 / 2 / 97) / dvAdazarAjake ca deze ca bimbe ca kadambake ca' iti vizvaH / / 'bAhujaH kSatriye kare khayaMjAtatile'pi ca' iti vizva-medi- | (1) // * // ekam 'mANDalikasya // nyau // (3) // // kSadati / 'kSada saMvaraNe' sautrH| STran | yeneSTaM rAjasUyena maNDalasyezvarazca yH| (u0 4 / 159) / kSatAtrAyate vaa| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / kSatrasyApatyam / 'kSatrAddhaH' (4 / 1 / 138) (4) zAsti yazcAjJayA rAjJaH sa samrATa // // vizeSeNa rAjati / 'satsUdviSa-' (3 / 2 / 61) iti kvip yeneti // samyag rAjati / 'satsU-' (3 / 2 / 61) iti // (5) // // paJca 'kSatriyasya' // | vip / 'mo rAji samaH kvau' (8 / 3 / 25) // (1) // 1 // rAzi raattpaarthivkssmaabhRnnpbhuupmhiikssitH||1|| ekaM 'sArvabhaumavizeSasya' / kecittu pRthak trINi nAmA- reti // rAjati / 'kanin yuvRSi-' (u0 1156) iti nyAhuH nyaahuH| rAjasUyakartA samrAT / dvAdazarAjamaNDalasyezvaro'pi kanin / 'rAjA prabhau ca nRpatau kSatriye rjniiptau| yakSe samrAT / sarvanRpatInAM zAsako'pi samrAT // zake ca puMsi syAt' (iti medinI) // (1) // // 'satsU atha rAjakam // 3 // dviSa-' (3 / 2 / 61) iti kvip // (2) (*) 'pRthivyA iishvrH'| rAjanyakaM ca nRpatikSatriyANAMgaNe kramAt / 'sarvabhUmipRthivIbhyAmaNI' ityanuvartamAne 'tasyezvaraH' (5/- atheti // rAjJAM samUhaH / 'gotrokSoSTorabhra- (4 // 2 // 39) 1 / 42) ityaja / 'pArthivo nRpatI bhUmivikAre pArthivo'nya- | iti buJa // (1) ||||raajnyaanaaN samUhaH / prAgvat // (1) vat' ( iti vishvH)| 'pArthivo nRpe / pArthivI syAttu | // // ekaikam 'rAjasamUhasya' // sItAyAM pRthivyA vikRtau triSu' (iti medinI) // (3) // // | mantrI dhIsacivo'mAtyaH mAM bibhrti| kvip (3 / 2 / 76) / tuk (6 / 1 / 71) // * // 'kSmAbhuk' iti pAThe kSamA bhunakti paalyti| vip (3 / 2 / - __ meti // mantro guptabhASaNamasyAsti / 'ata:-' (5 / 2 / 115) 76) // (4) // // tRn / pAti / 'pA rakSaNe' (a0pa0 itIniH / yadvA'vazyaM mantrayate / 'matri guptabhASaNe (cu. A. a0)| 'Ato'nupa-' (3213) iti kaH // (5) // * // bhuvaM se0) / 'Avazyaka-' (3 / 3 / 170) iti nniniH|| (1) // * // pAti // (6) ||mhiiN kssiyti| 'kSi nivAsagatyoH' (tu. dhiyA dhiyAM vA sacivaH sahAyaH / dhIpradhAnaH sacivo 10 a0) mahyA kSiyati vA / 'kSi kSayaizvaryayoH' (bhvA0pa0 vA // (2) // * // amA saha samIpe vA bhvH| 'avyayAttyap' a.)| kvip (3 / 2 / 76) / tuk (6 / 1 / 71) // (7) // *| | (4 / 2 / 104) // (3) // // trINi 'mntrinnH|| _ anye krmscivaasttH||4|| rAjA tu praNatAzeSasAmantaH syaaddhiishvrH| anya iti // tato dhIsacivAdanye / 'karmasu sacivAH reti // saMlamo'nta ekadezo'syAH / 'prAdibhyo dhAtu- sahAyAH // (1) // * // ekam 'shaaykaarinnaam|| jasya- (vA0 2 / 2 / 24) iti samAsaH / samantAyAH sva mahAmAtrAH pradhAnAni dezAvyavahitabhUmerime rAjAnaH / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN / praNatA azeSAH sAmantAH khadezAnantararAjA yasya meti // 'mAtrA karNavibhUSAyAM vitte mAne paricchade / (akSarAvayave khalpe klIbaM kAtsarye'vadhAraNe) (iti medinii)| // // adhika IzvaraH // (1) // // ekaM "sarvasaMnihita mahatI mAtrA yeSAM te| "mahAmAtraH samRddhe cAmAtse hstinRpvshkaarinnH'|| pakAdhipe' (iti medinii)|| (1) // // prakarSeNa dhIyante / cakravartI sArvabhaumaH 'DudhAJ dhAraNapoSaNayoH' (ju0 pa0 a0) / 'kRtyalyuTa:-' ceti // cakre bhUmaNDale rAjamaNDale vA vartituM zIlamasya / (3 / 3 / 113) iti karmaNi lyuTa / 'pradhAnaM syAnmahAmAtre 'supi- (3 / 2 / 78) iti nniniH| 'cakraM gaNe cakravAke' prakRtI paramAtmani / prajJAyAmapi ca klIbamekatve tUttame sadA' iti vishvH| yadvA,-cakra sainyaM vartayituM sarvabhUmau cAlayituM (iti medinI) iti klIbatvam / puMlijho'pi / 'mahAmAtraH nAmApa. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 amrkossH| [dvitIyaM kANDa pradhAnaH syAt' iti puMskANDe bopAlitAt // (2) // * // dve kssnne| rAjarakSiNi cihe ca vIramardanake'pi ca // ' iti vizva 'pradhAnasya' / trINi karmasahAyAnAm-ityeke // | medinyau // (2) // * // dve 'rakSakagaNasya // purodhAstu purohitH| athAdhyakSAdhikRtau samau // 6 // gviti // puro'gre dhIyate / 'purasi ca' ( u0 4 / 231) atheti // adhigato'kSaM vyavahAram / 'atyAdayaH-- iti dhaao'siH|| (1) // * // puro dhIyate sma / ktaH (3 / 2 / (vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH / yadvA,-adhyakSati / 'akSa 102) / 'dadhAterhiH' (14 / 42) // (2) // * // dve 'dharmA vyAptau' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / 'adhya. kSo'dhikRte proktaH pratyakSe tvabhidheyavat' (iti medinii)| dhyksssy|| (1) // * // adhikamupari vA kriyate sma / ktaH (3 / 2 / / draSTari vyavahArANAM prAvivAkAkSadarzakau // 5 // 102) // (2) // // dve 'vyApAritasya' // deti // RNAdAnAdInyaSTAdaza vivAdasthAnAni vyava- | sthAyuko'dhikRto grAme hArAH / teSAM draSTari nirNetari / pracchanam / 'kvibvaci stheti // sthAtuM zIlamasya / 'laSapatapadasthA-' (3 // 2 // pracchizri-' (u0 2 / 27) ityuNAdisUtreNa kvibdI saMprasAra 154) ityukaJ // (1) // 4 // ekam 'ekaprAmAdhi. NAbhAvazca / vivacanam ghaJ (3 / 3 / 18) / prAT ca vivAkazca / prAvivAko praznavivekAvasya staH / arzaAdyac (5 / 2 / gopo grAmeSu bhuurissu| 127) praznavicArayoH kuzala ityarthaH / 'vivAdAnugataM pRSTvA / pUrvavAkyaM prayatnataH / vicArayati yenAsau prAvivAkastataH gaviti // gopAyati / 'gupU rakSaNe' (bhvA0pa0 se.) smRtaH' ( ) // (1) // // 'akSaH karSe tuSe 'AyAdaya ArdhadhAtuke vA' (3 / 1131) / ac (3 / 1 / 134) / 'gopo gopAlake goSThAdhyakSe pRthvIpatAvapi / grAmaucakre zakaTavyavahArayoH' iti vishvH| pazyati / Nvula (3 / 1 / ghAdhikRte puMsi zArivAkhyauSadhau striyAm' (iti medinii)| 133) / akSANAM vyavahArANAM darzakaH // (2) // * // dve 'vyavahArANAM drssttr'|| (1) // // ekaM 'bahugrAmAdhikRtasya' / bhaurikaH kanakAdhyakSaH pratIhAro dvaarpaaldvaaHsthdvaaHsthitdrshkaaH| bhAviti // bhUriNi suvarNe niyuktaH / 'tatra niyuktaH preti ||prtihrnnm / ghaJ (3 / 3 / 18) / 'upasargasya ghaji-' (4 / 4 / 69) iti Thak // (1) // * kanakamyAdhyakSaH // (2) (6 / 2 / 122) iti vA dIrghaH / pratIhAro janavAraNamastyasya / // // dve 'suvarNAdhikRtasya // arzaAdyac (5 / 2 / 127) / mukuttstu-prtiraabhimukhye| rAjJo-| rUpyAdhyakSastu naiSkikaH // 7 // 'bhimukhaM janAn pratiharati bahiH prApayati / 'jvalitikasante rUpyeti // 'rUpyaH syAtsundare triSu / AhatasvarNarajate bhyo NaH' (3|1|140)-iti vyAkhyat / tanna / ho jvalAdAvapAThAt / jvalAderAkRtigaNatvAbhAvAcca / 'pratIhAro rajate ca napuMsakam' (iti medinii)| rUpyasyAdhyakSaH // (6) dvAri dvAHsthe dvAHsthitAyAM tu yoSiti' iti vizva medinyau // // // niSke hemni niyuktaH prAgvat / 'TaGkapatinaiSkiko (1) // * // dvAraM pAlayati / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // rajatAdhyakSaH' iti rbhsH|| (2) // // ve 'TaGkakAdi(2) // * // dvAri tiSThati / 'supi-' (3 / 2 / 4) iti kaH // zAlAyAM niyuktsy'|| (3) // 1 // dvAri tiSThati sma / 'gatyarthAkarmaka-' (3 / 4 / 72) antaHpure tvadhikRtaH syAdantarvaziko janaH / iti ktH| 'dvAHsthitaH, darzakaH' iti vyastaM naam| ('dvA:- anteti // antara abhyantaro vaMzo gRham / antarvaze sthito vetradhAraka' iti trikANDazeSaH) / 'syAdda- niyuktH| 'tatra niyuktaH' (4 / 4 / 69) iti Thak / saMjJAzako darzayitA pratIhAro'pi darzakaH' iti rudrH| (dvAH- pUrvakatvAnna vRddhiH / yadvA, antarvazo'syAsti / 'ata iniThanau' sthitasya darzakaH iti) samastaM nAma (ityanye) / "dvArapo (5 / 2 / 115) // (1) // * // ekam 'antaHpurAdhikRtasya dvAsthitAdarzI' iti rabhasaH // (4) // // (5) // * // | janasya' paJca 'dvArapAlasya // sauvidallAH kaJcakinaH sthApatyAH sauvidAzca te // 8 // rakSivargastvanIkasthaH sAviti // suSTha vidantaM vidvAMsamapi lAnti vazavartinaM reti // avazyaM rakSanti / 'rakSa pAlane' (bhvA0pa0 se.)| kurvanti / suvidallAH striyH| tAsAmime rakSakAH / tasyedam' 'AvazyakA-' (3 / 3 / 170) iti NiniH / rakSiNAM vargaH // (4 / 3 / 120) ityaN // (1) // * // kacukazcolako'styeSAm / (1) // * // anIkena, anIke vA tiSThati / 'supi- (31- iniH (5 / 2 / 115) / 'kaJcakI joGgakatarau mahalle pannage 2 / 4) iti kaH / anIkastho raNagate hastizikSAvica- | viTe' iti haimaH // (2) // // tiSThantyeSu purussaaH| 'ghajarSe Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / kaH N ( vA0 3 / 3 / 58) / sthAnAM dArANAM patayaH pAlakAH | udAsInaH parataraH sthapataya eva / caturvarNAditvAt ( vA0 5 / 1 / 124 ) svArthe SyaJ / 'sthapatiH kacukinyapi ' ( iti medinI ) // (3) // * // suvidanti / 'igupadha-' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / suvidA eva / prajJAditvAt (5 / 4 / 38 ) svArthe'N / yadvA - suvedanam / saMpadAdikvip ( vA0 3 / 3 / 108 ) / suvid sujJAnamastyeSAm / jyotsnAditvAt ( vA0 5 / 2 / 103) aN / yadvA, - suvidazcaturAH striyastAsAmime rakSakAH / 'tasyedam ' ( 4 / 3 / 120 ) ityaN // (4) // * // catvAri 'rAjJAM ruyagAre bahI rakSAdhi kRtasya' // varSavarastulyau zeti // zAmyati ziznAbhAvAt / 'zamu upazame' ( di0 10 se0 ) / ' zame:' ( u0 1199 ) / ' zaNDhaH klIvastu kachukI' iti (tAlavyAdau ) rabhasaH / ' zaNDhaH syAtpuMsi gopatau / AkRSTANDe varSavare tRtIya prakRtAvapi ' ( iti medinI) / ('zaNDhaSaNDhau tu sauvidau / vandhyapuMsIdvare klIbe' iti haimaH ) // (1) // * // vRNoti / 'vRJ varaNe' ( khA0 u0 se0 ) / varati / 'vara AvaraNe' ( ) vA / ac ( 3 / 1 / 134 ) | varSasya retaHpAtasya varaH / ' ye tvatpasattvAH prathamA: klIbAzca striikhbhaavinH| jAtyA na duSTAH kAryeSu te vai varSavarAH smRtAH ' // (1) // * // dve 'atyantAntarmahallakAnAm' // sevkaarthynujiivinH| seveti // sevate / 'serR sevane ' ( vA0 A0 se0 ) / Nvul ( 3 / 1 / 33) / 'sevakastu praseve nA vAcyaliGgo'nujIvini' (iti medinI) // (1) // * // artho'saMnihito'syAsti / 'arthAccAsaMnihite' ( vA0 5 / 2 / 135 ) itiini| 'arthI pumAn yAcake syAtsevake ca vivAdini ' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // anujIvituM shiilH| 'supi--' ( 3 / 2 / 78) iti NiniH // ( 3 ) // * // trINi 'sevakasya' // viSayAnantaro rAjA zatruH vIti // zAtayati / 'zaGkha zAtane' ( vA0 pa0 a0 ) / ssyntH| 'ruzAtibhyAM krun' (u0 4 / 104 ) / ' bahulamanyazrApi' (u0 1 / 72 ) iti Niluk / -- zade : 'jatrvAdayazca' (u0 4 / 102) iti ruH hrasvazca - iti mukuTaH / tanna / uktarItyA nirvAhAt // (1) // * // ekaM 'svadezAvyavahitadezasya rAjJaH ' // mitramataH param // 9 // mIti // medyati / 'JimidA snehane' ( di0 pa0 se0) 'amicimidizasibhyaH ktraH' (u0 4 / 164 ) / - hUn ( u0 4|159)-iti mukuTaH / tanna / guNaprasaGgAt / sUtrasya sattvAcca / 'mitraM suhRdi na dvayoH / sUrye puMsi striyAM gandhadravye daityAntare pumAn' ( iti medinI ) // (1) // * // ataH zatroH * // ekam 'mitrasya' // 269 viti // atizayitaH paraH parataraH / udAste / 'Asa upavezane' (a0 A0 se 0 ) / laTaH zAnac ( 3 / 2 / 124) / 'IdAsaH ' ( 7/2/83 ) iti Itvam // (1) // * // ekaM 'zatrumitrAbhyAM parasya rAjJaH ' // pANigrAhastu pRSThataH / peti // pANi pazcAtpadaM gRhNAti / 'karmaNyaN ' ( 31211 ) | ' sainyapRSThe pumAn pANiH pazcAtpadajigISayoH' iti vizvaH // (1) // * // ekaM 'jigISoH pRSThabhAgasthitasya rAjJaH' // ripau vairisapatnAridviSadveSaNadurhRdaH // 10 // dvidvipakSA hitA mitra dasyuzAtravazatravaH / abhighAtiparArAtipratyarthiparipanthinaH // 11 // rIti // rapati doSam / 'rapa vyaktAyAM vAci' ( bhvA0pa0 se0 ) / 'rapericopadhAyAH ' ( u0 1 / 26 ) iti kuH // (1) // * // vIrasya karma bhAvo vA / yuvAditvAt (5 / 1 / 130) ----vairamaithunikayoH' (4 / 3 / 125) iti nirdezAdvA'N / vairamasyAsti / iniH ( 5 / 2 / 115) // ( 2 ) // * // sapatnIva / 'vyan sapane' (4|1|145 ) iti nirdezAdakAraH // ( 3 ) // * // iyarti virodham / 'R gatau' ( ju0 pa0 a0 ) / 'aca iH' (u0 4 / 119) // (4) // * // dveSTi / 'dviSa aprItau' (a0 u0 a0 ) 'dviSo'mitre' ( 3 / 2 / 131) iti zatR // (5) // * // dvessshiilH| 'krudhamaNDAbhyazca' ( 3 / 2 / 151 ) iti yuc // (6) // * // duSTaM hRdayamasya / 'suhRddurhRdau mitrAmitrayoH ' ( 5 / 4 / 150 ) iti sAdhuH // ( 7 ) // * // dveSTi / kvip ( 3 / 2 / 61 ) // ( 8 ) // * // viruddhaH pakSo'sya / 'pakSI mAsArdhake pArzve grahe sAdhyavirodhayoH ' ( iti vizva medinyau ) / vividhaH pakSo'sya vA // (9) // * // na hitamasmAt // ( 10 ) // * // amati gacchati / 'ama gatau' (bhvA0 pa0 se 0 ) / 'ama roge' ( cu0 u0 se0) 'amerdviSati cit' ( u0 4 / 174 ) / itItran // ( 11 ) // // dasyati / 'dasu upakSaye' (di0 pa0 se 0 ) / ' yajimanizundhidasijanibhyo yuc' ( u0 3 / 20 ) bAhulakAdanAdezasya (7 / 1 / 1) abhAvaH // ( 12 ) // * // zAtayati / 'ruzAtibhyAM krun' (u0 4 / 104) // (13) // * // zatrureva / prajJAdyaN ( 5 / 4 / 38 ) // (14) // * // abhihantuM zIlaH / 'supi - ' ( 3 / 2 / 78) iti NiniH // * // 'dveSyo'bhiyAtiramitraH' iti ratnakozaH / tatrAbhiyAteH ktic ( 3 / 3 / 174 ) / bAhulakAttirvA // (15) // * // piparti roSam / 'pU pAlanapUraNayoH' (ju0 pa0 se0 ) / ac (3 / 1 / 134) // (16) // * // na rAti sukham / 'rA dAne' (a0 pa0 a0 ) / ktic ( 3 / 3 / 174 ) tirvA // (17) // * // pratikUlamarthayituM zIlaH / 'artha yAcyAyAm' (cu0 u0 se0 ) / 'supi -' ( 3 / 2 / 78) iti NiniH // (18) // * // pari doSA 1 - 'anunAsikaparatvAbhAvAdanAdezo na iti tu bhASyasiddhAntaH // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 amrkossH| [ dvitIyaM kANDam malna avaviwwwwwwwwwwwwwww Monommamimaravanwww khyAne panthayituM zIlaH / 'pathi gatau' curAdiH / NiniH (iti medinI) (6) // * // gUDhazcAsau puruSazca // (7) (3 / 2 / 78) 'pari'zabdazca prakRte 'doSAkhyAne nirasane pUjA- | // * // sapta 'caarpurusssy|| vyApyozca bhUSaNe' (iti medinii)|| (19) // * // UnaviMzatiH ___ AptaH pratyayitastriSu // 13 // 'zatroH ' // Apta iti // Apyate sma / 'Apla vyAptau' (khA0 50 vayasyaH snigdhaH savayAH a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // pratyayo vizvAsaH veti // vayasA tulyaH / 'nauvayodharma-' (4 / 4 / 91) iti | saMjAto'sya / 'tadasya saMjAtam-' (5 / 2 / 36) itItac / yat // (1) // * // snihyati / 'niha prItI (di. pa0 se.)| 'pratyayaH zapathe randhre vizvAsAcArahetuSu' iti vizvaH // (2) 'matibuddhipUjArthebhyazca' (3 / 2 / 188) iti cAdvartamAne ktH|||||| dve 'vishvaasaadhaarsy|| (2) // * // samAnaM vayo'sya / 'jyotirjanapada-' (6 / 3 / 85) sAMvatsaro jyautiSiko daivajJagaNakAvapi / iti samAnasya saH // (3) // // trINi 'tulyvysH|| syurmohUrtikamauhUrtajJAnikAAntikA api // 14 // atha mitraM sakhA suhRt / / sAMveti // saMvatsaraM vetti / 'tadadhIte tadveda' (4 / 2 / 59) atheti // medyati / 'jimidA snehane' (di. 50 a0) | ityaNa // (1) ||*jyotinksstraadydhikRty kRto granthaH / 'amicimidizasibhyaH ktraH' (u0 4|164)|-ssttrn (u0 'adhikRtya kRte granthe' (4387) ityaN / saMjJApUrvakatvAna 4|159)-iti mukuTazcintyaH // (1) // * // samAnaH khyAyate | lokaiH / 'samAne khyaH sa codAttaH' (u0 4 / 137) itIN , vRddhiH / jyotiSamadhIte veda vA / 'RtUkthAdi-' (4 / 2 / 60) iti Thak // (2) // // daivaM prAkRtaM zubhAzubhaM karma jAnAti / sa ca Dit / TilopaH (6 / 4 / 143) / 'nau byo yalopaH' itya 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // (3) // * // gaNayati / to'nuvartanAdyalopaH samAnasya sabhAvaH // (2) // * // zobhanaM 'gaNa saMkhyAne' (cu0 u0 se.)| Nvul (3 / 1 / 133) // (4) hRdayamasya / 'suhRduhRdau-' (5 / 4 / 150) iti sAdhuH // (3) // * // muhUrtam (adhikRtya kRtaM grantham ) adhIte / praagvdnn||*|| trINi 'mitrsy|| Thako // (5) // * // jJAnamasyAsti / iniH // (6) // 1 // sakhyaM sAptapadInaM syAt (5 / 2 / 115) // (5) // * // kRtAntaM vetti / ukthAdiThak seti // sakhyurbhAvaH karma vA / 'sakhyuryaH' (5 / 1 / 126) // | (4 / 2 / 60 ) // (8) // * // aSTau 'jyotiSikasya' // (1) // // saptabhiH padairavApyate / 'sAptapadInaM sakhyam' (5 / 2 / - tAntriko jJAtasiddhAntaH 22) iti sAdhu // (2) // // dve 'sakhyurdharmakarmaNoH // | | teti // tantra siddhAntamadhIte veda vA / prAgvaTThak (4|2|anurodho'nuvrtnm // 12 // 60) // (1) // 1 // jJAta. siddhAnto yena // (2) // * // anviti // anugamya rodhnm| 'rudhira AvaraNe' (ru0 u0 | 'tttvaarthjnyaatuH|| se0) / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * // anugamya vartanaM cittA - satrI gRhapatiH samau / rAdhanam // (2) // * // dve 'ArAdhyAderiSTasaMpAdanasya' // seti // satramasyAsti / iniH (5 / 2 / 115) / 'satrayathArhavarNaH praNidhirapasarpazvaraH spazaH / mAcchAdane yajJe sadAdAne ca kaitave' iti vizvaH // (1) // 5 // cArazca gUDhapuruSazca gRhasya patiH // (2) // * // dve 'sadAnnAdidAnakartAha yeti // arhati / 'arha pUjAyAm' (bhvA0pa0 se.)| sthsy'|| ac ( 3 / 1 / 134) / yo yo'rhaH / yathArha varNo rUpamasya / lipiMkaro'kSaracaNo'kSaracucazca lekhake // 15 // 'varNaH syAdbhedarUpayoH' iti dharaNiH // (1) // // prakarSaNa | lIti // lipiM karoti / 'divAvibhA- (3 / 2 / 21) iti nidhIyate jJeyamatra / 'upasarge ghoH kiH' (3|3|92)'prnnidhi TaH // // evaM 'libiMkaraH' api // (1) // * // akssrairvittH| ryAcane care' (iti haimaH) / (2) // * // apasarpati / 'sRpla| | 'tena vittaH- (5 / 2 / 56) iti caNap // (2) // 1 // evam gatau' (bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) // (3) // // 'akSaracuJcaH' api // (3) // * // likhati / 'likha akSaracarati / 'cara gatau' (bhvA0 pa0 se0)| ac (3 / 1 / 134) / vinyAse' (tu. 50 se.) / 'zilpini vun' (3 / 1 / 145) / 'caro'kSayUtabhede ca bhaume cAre trase cale' (iti medinii)|| Nvul (3 / 1 / 133) vA // (4) // * // catvAri 'lekhakasya / (4) // * // prajJAdyaNi (5|4||38)'caar:' api ||*||'caarH piyAlavRkSe syAdgatau bandhApasarpayoH' (iti medinI) / (5) likhitAkSaravinyAse lipilibirume striyau| // // spazati / 'spaza bAdhanasparzanayoH (bhvA0 u0 se.)| ac | likhIti // likhyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) // 5 // (3 / 1 / 134) / 'spazaH syAtsaMparAye ca praNidhAvapi puMsyayam' | akSarANAM vinyAsaH // // likhitaM cAkSaravinyAsazca / anayoH Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 271 samAhAraH / tasmin / karmadhArayo vA // * // lipyate / 'lipa | mucyate' / 'paurazreNibhiH sahASTAGgamapi rAjyam' iti darzitam / upadehe' (ju0 u0 a0)| 'ik kRSyAdibhyaH ' (vA0 3 / 3 / - dve 'raajyaanggaanaam|| 108) / 'igupadhAt kit' (u0 4 / 120) itIn vA // (1) ||||'-kiNlipilibi-' (3 / 2 / 21) iti liGgAt pasya bo vA | saMdhirnA vigraho yAnamAsanaM dvaidhmaashryH||18|| // (2) ||*||-'libiH' sautro dhAtuH-iti mukuTaH // (2) | SaD guNAH // dve / catvAryeva nAmAni-iti kecit |-'likhitaa- | kSarasaMsthAne' ityekamekapadam-ityanye / dve 'lekhanasya' // samiti // saMdhAnam / 'upasarge ghoH kiH' (3 / 3 / 92) // (1) // * // viruddhaM vividhaM vA grahaNam / 'grahavRdR-' (3||3|syaatsNdeshhro dUtaH 58) ityap // (1) // // yAtyatra / lyuTa (3 / 3 / 117) // syAditi // saMdezaM vAcikaM harati / 'harateranudyamane'ca' (1) // * // Asanam / 'Asa upavezane' (a0 A0 se.) / (3 / 2 / 9) // (1) // * // davati / 'du gatau' (bhvA0pa0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 115) // (1) // * // dvipakAram / 'saMkhyAyA 'dutanibhyAM dIrghazca' (u0 3 / 90) iti ktH| yadvA,-dUyate vidhArthe dhA' (5 / 3 / 42) / 'dvitryozca dhamuJ' (5 / 3 / 45) // sma / 'dUGa paritApe' (di. A0 se.)| 'gatyarthA-' (31 (1) // // AzrayaNam / 'zriJ sevAyAm' (bhvA0 u0 se.)| 4 // 72) iti ktaH // (2) // // dve 'saMdezaharasya' // 'erac' (3 // 3 // 56) // (1) // * // etAni SaT 'guNazabda vAcyAni // dUtyaM tadbhAvakarmaNI // 16 // dviti // dUtasya bhAvaH, karma vA / 'dUtavaNigbhyAM ca' iti yaH // // brAhmaNAditvAt (5 / 1 / 124) Syani 'dautyam' 1-svarNAdidAnena (para)bandhubhiH prItyutpAdanA mitrIkaraNaM api / kecittu-'dUtyaM tadbhAgakarmaNI'-iti pAThaM | saMdhiH / ayaM ca bahuvidho granthavistarabhiyA na likhitaH // // paramamanyate / tatra 'dUtasya bhAgakarmaNI' (4 / 4 / 120) iti yat // NDale dAhaluNThanacchedAdi vigrhH|| taM ca prakAzakUTatUSNIbhedena trividhamAha // 4 // upacitazakteH kRtamUlarASTrarakSakasya zatroravaskanda(1) // // ekam 'dUtakarmaNaH // nAya yAtrA yAnam // tacca vigRhyayAnam , saMdhAyayAnam, saMbhUyayAadhvanIno'dhvago'dhvanyaH pAnthaH pathika ityapi / nam , prasaGgayAnam , upekSyayAnam, ca iti paJcavidham / paJcAsthAyina: zatrorbaladravyajanapadavAsAdikaM hRtvA purovartini zatrI yA yAtrA adhveti // adhvAnamalaM gacchati / 'adhvano yatkhau' (5/ tadvigRhyayAnam / zUnyarAjyagrahaNasamarthana zatruNA saMdhi vidhAyAreH 2016) / 'AtmAdhvAnau khe' (6 / 4 / 169) // (1) // * // 'ye saMmukhagamanaM saMdhAyayAnam / balavadariNA saMdhAya saMmIlya taiH saha kAta. cAbhAvakarmaNoH' (6 / 4 / 168) iti Tilopo na // (3) // * // reDarau yathAnaM tat saMbhUyayAnam / ekaprakRtayAnasyAntaropasthite'nuddeadhvAnaM gacchati / 'antAtyantAdhva-' (3 / 2 / 48) iti DaH // | zye'pi yadyAnaM tatprasaGgayAnam / zatrorbalAdhAnAya pathi prApteSu zatru(2) // // panthAnaM nityaM gacchati / 'pantho Na nityam' | mitreSu avareSu vA baliSu zatrumupekSya yadyAnaM tadupekSyayAnam // (5 / 1 / 76) striyAM pAnthA // (4) // * // 'pathaH kan' 'nAhamidAnI yoDhuM samarthaH' iti kAlAdipratIkSayA vijigISordurgAdIn (5 / 1 / 75) / SittvAt GIS (4 / 1 / 41) pathikI // (5) // // vardhayataH sthitirAsanam / tadapi vigRhyAsanam , saMdhAyAsanamityAdi 'paJca 'paanthsy|| pUrvavat paJcavidham / vigraheNa zatroravaskande'zaktasya taddezAdikaM vinAzya durga pravizyAvasthAnaM vigRhyAsanam / tulyabalatvAdyuddhe kSIyakhAmyamAtyasuhRtkoSarASTradurgavalAni ca // 17 // mANayoH saMdhiM kRtvAvasthAnaM saMdhAyAsanam / balinaH zatrorjaye'zaktasya rAjyAGgAni prakRtayaH paurANAM zreNayo'pi ca / durgAzrayeNApi sthAtumazakyatvAdalinA mitreNa zatruNA vA militvAva' kheti // svAmI rAjA |-purohitH-iti zrIdharaH / sthAnaM saMbhUyAsanam / zatrumabhigacchato mitrAgamanAderutsavasya ca prasaGgenAntarA sthitiH prasaGgAsanam / balinamapi zatru durnayAdinA amAtyo mntrii| suhRd mitram / kozo bhaNDAraH / rASTra deshH| nityamapacIyamAnamupekSya tadapacayApekSayA sthitirupekSyAsanam // // parvatAdi durgANi / balaM sainyam // * // rAjyasya rAjakarmaNo balinovairiNormadhye kAkAkSivadalakSitasyobhayatra vAcA samarpaNam jAni // (1) // // prakRSTaM kurvanti rAjyam / ktic (3 / 3 / (ityekam ) dvaidham // balinA saha saMdhiH abalena saha vigrahaH ityapa174) / (2) // * // paurANAM nAgarANAm / zrayanti, zrIya- ram / zatrorvA mUlaprakRtibhiH saha saMdhAya zatruNA saha vigrahaH iti nte, vA / 'vahidhi-' (u0 4 / 51) iti niH / ekemukhyAH | tRtIyam / zatruNaiva vAsaMdhivigrahasamudAyahetordurgAzrayasya vyApAraH,iti sajAtIyasamUhAH // * // kAmandakIye-'vAmyamAtyazca rASTra caturtham-iti caturvidhaM dvaidham / / / / balavatA'riNocchidyamAnasya hInaca durga kozo balaM suhRt / parasparopakArIdaM saptAGgaM rAjya- | zaktaryadalavaddharmavijayisamAzrayaNaM tdaashryH|| tasyaiva vA balinaH zatroH sevayA koSAdidAnena vAzrayaNamAzrayaH-iti dvividha AzrayaH / uktaM 1-kAzikAsthamidam / bhASye tu nAstyeva-iti siddhAnta- | ca-'ucchidyamAno ripuNA nirupaayprtikriyH| zaktihIna saMzrayate kaumudI // balinaM dhArmikaM nRpam' iti // iti mukuTe vishessH|| 22 // (1) wwer: tAvatyAnyajanapadavAsAdikA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 amrkossH| [dvitIyaM kANDam zaktayastisraH prbhaavotsaahmntrjaaH| SyAtmasAtkaraNaM bhedaH // (1) // * // damanam / 'damu upazame' zeti // zakyate jetumanayA / "striyAM ktin' (3 / 3 / - | (di0 pa0 se.)| 'amantADDaH' (u0 11114) / daNDaH 94) / zaktizabdavAcyAH // * // bhavatyanena / 'zriNIbhuvaH-' zAstiH // (1) // // saamnm| 'sAma sAntvaprayoge' (cu. (3 / 3 / 24) iti ghaJ / prakRSTo bhAvaH / uktaM hi-'koza u0 se.)| bAhulakAtkanin / yadvA,-syati roSamanena / 'SodaNDabalaM prabhuzaktiH ' iti // (1) // * // utsahate'nena / 'Saha 'ntakarmaNi' (di. 50 a0)| 'sAtibhyAM maninmaniNI' (u. marSaNe' (bhvA0 A0 se)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti 4153) iti manin / mukuTastu-'sAmandAmanheman-' ityAghaJ / uktaM hi "vikramabalamutsAhazaktiH' iti // * // saMdhyAdI dinA nipAtyate-ityAha / tanna / ujjvaladattAdiSu tAdRzanAM sAmAdInAM ca yathAvasthApanam , na tu jJAnabalaM mantra sUtrAdarzanAt / priyavacanAdinA krodhopazamanaM sAma / 'parasparopazaktiH |-'pnycaanggmntrii mantrazaktiH' ityanye // 'tisRNAM kArANAM darzanaM guNakIrtanam / saMbandhasya samAkhyAnamAyatyAH shktiinaam|| saMprakAzanam / vAcAM pezalayA sAdhu tavAhamiti cArpaNam / iti sAmavidhAnajJaiH sAma paJcavidhaM smRtam // (1) // // kSayaH sthAnaM ca vRddhizca trivargo niitivedinaam||19|| | khadhanasya parebhyaH pratipAdanaM dAnam // (1) * // upAkSeti // kSayanam / "erac' (3 / 3156) / aSTavargasyApa-| yate'nena / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'upAya: cayaH kSayaH // (1) // * // upacayo vRddhiH // (1) // // upa sAmabhedAdau tathaivopagatau pumAn' (iti medinii)| upAyAnAM cayApacayAbhAvaH sthAnam // (1) // * // 'kRSirvaNik catuSTayam / anyatra saptopAyA uktAH / 'sAma dAnaM ca bhedazca patho durga setuH kuJjarabandhanam / khanyAkarabalAdAnaM zUnyAnAM daNDazceti catuSTayam / mAyopekSendrajAlaM ca saptopAyAH prakIca vivecanam' ityssttvrgH|||| trayANAM vargaH // (1) // * // rtitAH' // iti "upaayctussttym|| . iti 'nItivedinAM trivrgH|| sAhasaM tu damo daNDaH seti // sahasi bale bhavam / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) sa pratApaH prabhAvazca yattejaH kozadaNDajam / / ityaNa / 'sAhasaM tu dame duSkarakarmaNi / avimRzyakRtI sa iti // pratApayatyanena / 'tapa saMtApe' (bhvA0pa0 a0) dhASye' iti haimaH // (1) // 1 // damanam / 'damu upazame' (di. NyantaH / 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti ghaH / pratapanaM vaa| pa0 se.) ghaJ (3 / 3 / 18) / 'nodAttopadeza-' (7 / 3 / 34) bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * // bhavatyanena / 'zriNIbhu- iti na vRddhiH / 'damaH syAtkardame daNDe damane damathe'pi ca' vaH- (3 / 3 / 24) iti ghaJ / prakRSTo bhaavH| prabhavanaM vA / iti hemacandraH // (2) // // 'amantADDaH' (u0 1 / 114) / bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // * // 'adhikSepAvamAnAdeH | "daNDaH sainye dame yame / mAnavyUhagrahabhedeSvazve'rthAnucare prayuktasya pareNa yat / prANAtyaye pra('pya)sahanaM tattejaH samu- mathi / prakANDe laguDe koNe caturthopAyagarvayoH' iti haimH|| dAhRtam' iti bhrtH| kozo dhanam / daNDo damaH, sainyaM c| (3) // // trINi 'dnnddsy|| tAbhyAM jaatm| 'paJcamyAm-' (6 / 2 / 98) iti DaH // 1 // dve | sAma sAntvam 'koshdnnddjtejsH'|| sAmeti // sAma vyAkhyAtam // (1) // * // sAntvanam / bhedo daNDaH sAma dAnamityupAyacatuSTayam // 20 // | 'sAntva sAmaprayoge' (cu0pa0 se.) aMdantaH / 'eraca' (3. 3 // 56) / ghaJ (3 / 3 / 18) vA // (2) // // dve 'saamnH'| bhayiti // bhedanam / 'bhidir vidAraNe' (ru. u0 a0)| atho smau| ghaJ (3 / 3 / 28) / zatroramAtyAdInAmupAyena parato vizli- ... __ athaviti // 'bhedo dvaidhe vizeSe syAdupajApe vidAraNe 1-medastrividhaH / taduktam-'sneharAgApanayanaM saMharSotpAdanaM (iti vizva-medinyau) // (1) // * // upAMzu japanam / 'japa tathA / saMtarjanaM ca bhedajJairbhedastu trividhaH smRtaH' iti / rAzo vyaktAyAM vAci' 'japa mAnase ca' (bhvA0pa0 se.)| gham drohAya zapathapUrvakam 'amISAmaikamatyaM jAtam' ityasyArthasya kapaTalekhAdInAM rAjasadasi prakSepAdrAjJo'nuyAyiSu snehasya parijanAnAM | (3 / 3 / 18) // * // dve 'sNhtyodvaidhiikrnnsy|| ca prabhau bhkterpnynmityekH| anuyAyinAmeva parasparAbhibhavasaM upadhA dharmAdyairyatparIkSaNam // 21 // jananaM saMharSotpAdanam-iti dvitIyaH // // daNDo'pi trividhaH / ___ upeti // upadhIyate zuddhijJAnamatra / 'DudhAJ' (ju0 u. taduktam-'vadho'rthagrahaNaM caiva pariklezastathaiva ca / iti daNDavidhAna a.)| 'Atazcopasarge' (3 / 3 / 106) ityaG // (1) // 5 // zairdaNDo'pi trividhaH smRtaH' iti // pariklezo bandhanatADanAdiH // 7 // 'pratidAnaM tathA tasya gRhItasyAnumocanam / dravyAdAnamapUrva ca | Ayena kAmArthabhayagrahaH // // ekaM 'rAjJA dharmArthakAmasvayaMgrAhapravartanam / deyasya pratimokSazca dAnaM paJcavidhaM smRtam' bhayairamAtyAdeH priikssnnsy'.|| iti mukuTe vishessH|| . 1-adantapratizAmadhye'sya pAThAbhAvAdidamasaMgatam // ) navyUhagrahade laguDe koNe c| (3) 98) iti Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwcccccc0 0000 paJca triSu "bhraSa calane' (bhvA0 u0 se.) / zreSaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // peti // niHzalAkAntAH paJca // (1) // * // ekam 'bhraMzasya // aSaDakSINo ystRtiiyaadygocrH| abhreSanyAyakalpAstu dezarUpaM samaJjasam / apeti // avidyamAnAni SaD akSINyatra / 'aSaDakSAzi- abhra iti // bhrssaadnyH|| (1) // * // niyamena Iyate / taMgvalaMkarmA-' (5 / 4 / 7) iti khaH khArthe // (1) // // ekaM 'parinyornINoH-' (3 // 3 // 37) iti ghaJ // (2) // // kalpa. 'dvAbhyAmeva kRtasya mantrasya' // nam / 'kRpU sAmarthe' (bhvA0 A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / viviktavijanacchannaniHzalAkAstathA rahaH // 22 // latvam (8 / 2 / 18) / 'kalpaH zAstre vidhau nyAye saMvarte brahmaNo rahazyopAMzu cAliGge dine' (iti medinii)|| (3) // * // dizyate / "diza ati sarjane' (tu0 u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 19) / dezo rUpamasya / vIti // viviJcanti janA atra / 'vicira pRthagbhAve' (ru. u0 a0) dhrauvyArthatvAdgatyarthatvAdvA 'kto'dhikaraNe ca- (3 / 4 / dizyamAnasyocitasya rUpam / yadvA,-dezanam / ghaJ (3 / 3 / 18) / prazastaM dezanaM vA / 'prazaMsAyAM rUpap' (5 / 3 / 66) // (4) 76) iti ktaH / 'viviktaM tridhvasaMpRkte rhHpuutvivekissu| (vasunande nA)' iti medinI // (1) // // vigato jano'smAt // // * // samyagaJjo'tra / 'ac pratyanvava-' (5 / 4 / 75) ityatra 'ac' iti yogavibhAgAdac / yadvA,-saMmatamaJjasA tattvamatra / (2) // // chadyate sma / 'chada apavAraNe' (cu0 u0 se.)| taH 'hakho napuMsake-' (1 / 2 / 47) iti hakhatvam // (5) // // paJca (3 / 2 / 102) / AgamazAstrasyAnityatvAnneT / 'chinnaM tu rahasi klIbaM chAdite vAcyaliGgakam' (iti medinii)| mukuTastu-'vA | "cittasya // dAntazAnta-' (12 / 27) iti nipAtanAt-ityAha / tanna / | yuktamaupayikaM labhyaM bhajamAnAbhinItavat // 24 // Nijantasya nipAtanAt // (3) // * // 'zalAkA zArikA madana- | nyAyyaM ca triSu SaT dhArikA' iti paryAyaH / 'zalyaM zvAvicchalAkA syAcchavo madana- viti // yujyate sma / 'yujira yoge' (ru0 u0 a0)| zArikA' iti tAlavyAdau rabhasaH / nirgatA zalAkA'pyasmAt / ktaH (3 / 2 / 102) / 'yukto yukte pRthagbhUte klIbaM hastacatuSTaye' zalAkAyA nirgato vA // (4) // // 'tathA'zabdaH samuccaye (iti medinii)|| (1) // * // upayantyanena / erac' (3 / 3 / 56) / // * // rhyte| 'raha tyAge' (bhvA0 pa0 se.)| asun (u0 upAya eva / 'upAyAdrakhazca' (ga0 5 / 4 / 34 ) iti Thak 4 // 189) yadvA,-ramante'tra / 'deze'ha ca' (u0 4 / 215) hrasvazca // (2) // * // labhyate / 'poradupadhAt' (3 / 1 / 98) iti ityasun / ho'ntAdezazca / 'rahastattve rate guhye' (iti medinii)| yat / 'labhyaM yukte ca labdhavye' (iti medinI) // (3) // // smaso'pi-raho nidhuvane'pi syAdraho guhye napuMsakam' bhajate phalamanubadhnAti / 'bhaja sevAyAm' (bhvA0 u0 a0)| iti // (5)* (6) // * // upagatA aMzavaH kiraNA atr| 'tAcchIlya-' (3 / 2 / 129) iti cAnaz / zAnac (3 / 2 / 124) 'upAMzurjapabhede syAdupAMzu vijane'vyayam' (iti vizva- vA // (4) // * // abhinIyate sma / 'NIJ prApaNe' (bhvA0 u0 haima-medinyaH ) // (7) // // aliGge-dve avyaye // * // sapta | a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / abhinItena tulyam / 'abhi'ekAntasya' // | nItaM saMskRta(te) ca nyAyye cAmarSaNe(rSiNi) triSu' iti rahasyaM tadbhave triss|| rudrH| 'abhinItaM triSu nyAyye saMskRtAmarSiNorapi' ( iti reti // raho bhavam / digAditvAt (4 / 3 / 54 ) yat / 'rahasyA strI nadIbhede gopanIye'bhidheyavat' (iti medinii)|| 92) iti yat // (6) // * // yuktAdayaH SaT triSu / SaT (9) // // ekam "rahasyasya' // 'nyaayaagtsy| samau visrambhavizvAsau saMpradhAraNA tu samarthanam / . seti // visrmbhnnm| 'sambhu vizvAse' (bhvA0 A0 se.)| samiti // saMpradhAraNam / 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 u0 a0) dantyAdiH / tAlavyAdizca / ghaJ (3 / 3 / 18) / 'vizrambha: NyantaH / 'NyAsa-' (3 / 3 / 107) iti yuc // (1) // * // 'artha upayAcmAyAm' (cu0 u0 se.) saMpUrvaH / lyuTa (3|3|keliklhe vizvAse praNaye'pi ca' (iti vizva-medinyau) // (1) 115) // (2) // // dve 'idamucitameva iti nishcysy'| // // vizvasanam / 'zvasa prANane' (a0 pa0 se.)| ghaJ avavAdastu nirdezo nidezaHzAsanaM ca sH||25|| (333318) // (2) // * // dve "vizvAsasya // ziSTizcAjJA ca bhraSo bhraMzo yathocitAt // 23 // aveti // 'ava avalambane / kAryamavalambya vadanamatra / bhrayiti // yathocitAd yathAprAptAt bhraMzo'dhaHpatanam / - 1-vizva-haimasaMvAdaprAptaprAmANyamedinIpustake 'yutaH' iti pAThasyo.1-tAlavyAdistu pramAde gata'-iti tu siddhaantkaumudii|| | palambhena yogyatvena cAvAsyopanyAsaH praamaadikH|| amara0 35 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 amrkossH| [dvitIyaM kANDam vadanam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // // nirdezaH kAryAdezaH / bhAgadheyaH karo bliH| ghaJ ( 3 / 3 / 18) // (2) // // evaM nideshH| ('nidezaH zAsanopAntakathaneSu prayujyate' iti vizvaH) // (3) // 1 // bheti // bhAga eva / 'nAmarUpa-' (vA0 5 / 4 / 35) iti dheyaH // (1) // * // kIryate / 'kR vikSepe' (tu. pa. zAselyuTa ( 3 / 3 / 115) / ('zAsanaM rAjadattordhyA lekhAjJA se0)| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / 'karo varSAMpale pANI zAstrazAntiSu' iti medinii)|| (4) // * // 'ktinnAbAdibhyaH' razmau pratyayazuNDayoH' (iti medinii)| prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) (3 / 3 / 94) iti ktin // * // bAhulakAttiH / 'zAstiH // | 'kAro vadhe nizcaye ca balau ratne yatAvapi' (iti vishv(5)|||| AjJApanam / 'jJA avabodhane' (tryA0 pa0 se.)| medinyau ) // (2) // // blyte| 'bala vadhe, dAne ( ) / 'Atazcopasarge' (3 / 3 / 106) ityat // (6) // * // SaT in ( u0 4 / 118) / 'balidaityaprabhede ca krcaamrdnnddyoH| 'aajnyaayaaH|| upahAre pumAnastrI jarayA zlathacarmaNi / gRhadAruprabhede ca jaThasaMsthA tu maryAdA dhAraNA sthitiH| rAvayave'pi ca' (iti medinii)|| (3) // * // ('arthAgamo. samiti // sNtissttte'nyaa| samyagavasthAnaM vaa| prAgva- bhavedAyo bhAgadheyo baliH karaH' iti halAyudhaH) // 1 // trINi daGa / ('saMsthazcare'vasthite, strI sthitI sAdRzyanAzayoH' 'karSakAdibhyo rAjagrAhyabhAgasya' // (iti medinii)|| (1)||||'mryaa' iti sImArthe'vyayam , tatra dIyate / prAgvadaGa // (2) // // dhArayati dharmam / nandyAdi- ghaTTAdadaya zulkA'strI lyuH (3 / 1 / 134) / yuc (u0 2 / 78) vA / 'dhAraNA'Gge gheti // ghaTTAdau deyam // * // shulkyte| 'zulka ativa yoge'sya na puMsi syAdvidhAraNe' iti medinii)|| (3) // * // sarjane' (cu0 pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) zulkaM ghaTTAtiSThantyatra / bAhulakAdadhikaraNe ktin / sthAnaM vA / 'sthAgApA-' | dideye syAdvarAdarthagrahe'striyAm' (iti medinii)| mukuttstu(3|3|95) iti ktin // (4) // * // catvAri 'nyAyya- zalati pratibandho'nena / 'zulkavalkolkAH' iti nipaatHpthsthite|| ityAha / tnn| ujvaladattAdiSu 'zulkavalkolkAH ' (u0 3). Ago'parAdho mantuzca 42) iti pAThasya darzanAt / dhAtupAThe 'zulka dhAtodazeAga iti // eti / 'iN gatau' (a0 p0a0)| 'iNa | nAca // (1) // * // | nAca // (1) // * // AdinA gulmapratolyAdigrahaH // // ekam Ago'parAdhe ca' (u0 4212) ityasun AgAdezazca / agti|| zulkasya // 'aga gatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'vasyajibhyAM Nit' itya prAbhRtaM tu pradezanam // 27 // sun-iti subhuutiH| tanna / ujvldttaadissuuktsuutrsyaadrshnaat| preti // prAniyate sma / 'bhRJ bharaNe' (bhvA0 u0 a0)| "Ago'parAdhe pApe syAt' (iti medinii)| sAntaM klIbam // 'DubhRJ dhAraNapoSaNayoH' (ju0 u0 a0) vA / ktaH (3221(1) // * // aparAdhanam / 'rAdha saMsiddhI' (khaa0p0a0)| ghaJ 102) // (1) // * // pradizyate / 'diza atisarjane' (tu0 u. (3 / 3 / 18) // (2) // * // manyate / 'mana jJAne' (di. A. a0)| 'kRtyalyuTaH-' (3 / 3 / 113) iti karmaNi lyuT // (2) a.)| 'kamimanijani-' (u0 171) iti tuH| 'mantuH puMsya // * // dve 'devatAbhyo mitrAdibhyazca dIyamAnasya' // parAdhe'pi manuSye'pi prajApatau' (iti medinii)|| (3) // 4 // nINi 'apraadhsy|| upaaynmupgraahymuphaarstthopdaa| same tuddAnabandhane // 26 // upeti|| upeyate / 'iNa gatau' (a0 pa0 a0)| seti // utpUrvAda dyate ve lyuTa (3 / 3 / 115) // (1)| upaayyte| 'aya gato' (bhvA0 A0 se.) vA / karmaNi // // 'bandha bandhane' (tyA. pa0 a0)| bhAve lyuTa ( 3.3- lyuT ( 3 / 3 / 113) // (1) // * // upagRhyate / 'graha upAdAne 115) // (2) ||AUM|| dve 'bandhanasya' // (bhyA0 u0 se.)| Nyat (3 / 3 / 124) // (2) // // upa hriyte| ghaJ (3 / 3 / 19) // (3) // * // upadIyate / 'idAm dvipAdyo dviguNo daNDaH dAne' (ju0 u0 se.) / 'Atazcopasarge' (3 / 3 / 106) dvIti // dvau pAdau parimANamasya / 'paNapAda-' (5 / 1 / - ityng|| (4) // // catvAri 'upaDhaukanasya' / SaDapyupa34) iti yat / 'padyatyatadarthe' (6 / 3 / 53) iti (na) ddhoknsy-itynye| 'upAyanamupagrAhyaM prAbhRtaM copadA striyAm padbhAvaH / prANyaGgasyaiva pAdasya tatra grahaNAt // (1) // * // | ityamaramAlA // ekam 'aparAdhe zAstreNa bodhitadaNDAdviguNa- takAdita yaheyaM sudAyo haraNaM ca tat // 28 // daNDasya // | yAviti // yutakaM yonisaMbandhaH, tatra bhavam / 'tA 1-'soDhAhe zatamAgAMsi' iti mAdhAt-iti mukuttH|| | bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / yutayorvaravadhvoridam / 'tasyedam / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavarga: 8] vyaakhyaasudhaakhybyaakhyaasmetH| 275 (4 / 3 / 120) ityaN vA / 'yutakaM yugale yukte saMzaye'pi samAzritazca saMbandhataH kAryasamudbhavazca / bhRtyA gRhIto vividhoca' iti rbhsH| "yutakaM saMzaye yuge| nArIvastrAJcale yukte / pacAraiH pakSaM budhAH saptavidhaM vadanti' / khapakSAtprabhavati / calanAgre ca yautake' (iti medinii)| 'yautakaM yautukaM ca | pacAdyac (3 / 1 / 134) // // ekaM 'svasahAyAjAtatat' iti vAcaspaterumadhyamapi / AdinA vratabhikSAdiparigrahaH bhayasya' / 'bhayam' iti pUrvAbhyAmapi saMbadhyate // // // sudIyate / 'DudAJ' (ju0 u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / - prakriyA svadhikAraH syAt 19) / yugAgamaH ( // 3 // 33) // (1) // * // hriyte| karmaNi preti // prakarSAya karaNam / 'kRJaH za ca' (3 / 3 / 100) / lyuTa (3 / 3 / 113) / 'haraNaM yautakAdInAM dravye bhuje hRtAvapi' (iti medinii)|| (2) // // dve ('kanyAdAnakAle ril (7 / 4 / 28) / 'prakriyA tUtpAdane syAdadhikAraprakArayoH' iti hemacandraH // (1) // * // adhi Adhikyasya karaNam / vratabhikSAdau ca diiymaandrvysy')|| gham (3 / 3 / 18) // (2) // // dve 'rAjJAM chatradhAraNAditatkAlastu tadAtvaM syAt vyApArasya' // teti // sa cAsau kAlazca // (1) // // 'tadA' ityasya cAmaraM tu prakIrNakam / bhAvaH // (2) // // dve 'vartamAnakAlasya // ceti // camati, camyate, vaa| anena vaa| 'camu adane' uttaraH kAla AyatiH / (bhvA0pa0 se.)| 'artikamibhramicami- (u0 3 / 132) utteti // AyaMsyante'tra / 'yama uparame' (bhvA0pa0 / ityamaraH / 'camaraM cAmare strI tu maJjarImRgabhedayoH' (iti a.)| ktin (3 / 3 / 94) / AyAsyati vaa| yAterbAhula- medinii)| 'camarazcAmare daitye camarI tu mRgAntare' iti kAtiH / 'Ayatistu striyAM dairye prabhAvAgAmikAlayoH' (iti / haimaH ||AUM|| prajJAdyaN (5 / 4 / 38) vaa| ajAditvAt (4.1medinI) // (1) // * // ekam 'uttrkaalsy|| 4) TAp / 'cAmarA cAmaraM bAlavyajanaM romagucchakam' sAMdRSTikaM phalaM sadyaH iti rabhasaH / 'cAmaraM cAmarApi ca / daNDe ca bAlavyajane' (iti medinI) // (1) // * // prakIryate sma / 'kR vikSepe' / sAmiti // saMdRSTau pratyakSe bhavam / adhyAtmAditvAt (tu0pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'saMjJAyAM kan' (5|(vaa0 4 / 2 / 60) ThaJ // (1) // * // ekaM 'vyApArAnantaraM 3 / 75) / 'prakIrNakaM cAmare syAdvistare nA turaMgame' (iti jAyamAnasya phalasya' / medinii)|| (2) // // dve 'cAmarasya' // udakaH phalamuttaram // 29 // nRpAsanaM tu yadbhadrAsanam viti // udaya'te / 'arka stavane' (cu0 pa0 se.)| tham (3 / 3 / 19) / udaya'te / 'arca pUjAyAm' (bhvaa0p0(2)||dve 'maNyAdikRtarAjAsanasya' // niti // nRpasyAsanam // (1) // // bhadraM ca tadAsanam // se.) vaa| udRcyate / 'Rca stutI' (tu. pa0 se.) vaa| ghaJ (3 / 3 / 19) / 'udarka eSyatkAlInaphale madanakaNTake' siMhAsanaM tu tat // 31 // (iti medinii)|| (1) // * // eka 'bhAvinaH krmphlsy|| hamam adRSTaM vahnitoyAdi siMheti // hemavikAraH / nRpAsanam // // siMhAkAraaditi // vahnizca toyaM cAdiryasya / bhayahetatvAddhayamamAsanam / siMha iva vA''sanam // (1) // * // eka 'suvarNaAdinA 'hutAzano jalaM vyAdhidurbhikSaM mrkstthaa| ativRSTi kRtraajaasnsy|| ranAvRSTirmUSikAH zalabhAdayaH' gRhyante / adRSTahetukatvAdaha chatraM tvAtapatram STam // (1) // * // ekam 'agnyAdikRtasya bhysy|| cheti // chAdayati, anena vaa| 'chada apavAraNe' (cu0 dRSTaM khaparacakrajam / u0 se.)| NyantaH / STran (u0 4.159) / 'ismantrankviSu dviti // dRzyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // ca' (6 / 4 / 97) iti havaH // (1) // * // AtapAtrAyate / khazca parazca svaparau, tayozcakre sainye / tAbhyAM jAtam / 'paJca 'Ato'nupa-- (3 // 2 // 3) iti kaH // (2) // * // dve myAmajAtau' (3 / 2 / 98) iti DaH // // ekaM 'svapara 'chatrasya // sainyAt pararASTrajAcaurATavikAdeH paracakrAddAhavi rAjJastu nRpalakSma tat / lopaaderbhysy|| reti // tat chatram / nRpasya lakSma // (1) // * // eka pahIbhujAmahimayaM svapakSaprabhavaM bhayam // 30 // 'nRpcchtrsy|| meti // ahiriva / gRhasthatvAt , AvRtAkAratvAcca khasya | 1-anena karmaNyupapada eva kapratyayasya sarvairaGgIkRtatvAzcintya rakSa evAhiH / aherbhayam // (1) * 'nijo'tha maitrazca / metat / tasmAt-supi- (02 / 4) iti mukuToktaM samyak // . Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 amrkossH| [dvitIyaM kANDara bhadrakumbhaH pUrNakumbhaH iti kaH // (5) // // dvAbhyAM pibati / prAgvat kaH // (6) meti // bhadrasya, bhadro vA kumbhaH // (1) // * // pUrNaH // * // mataGgAharjAtaH / 'paJcamyAmajAtI' (3 / 2 / 18) iti kumbhaH // (2)||||dve 'pUrNaghaTasya // | DaH // (7) // * // gajati / 'gaja madane' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) // (8) // * // na agH| nage bhayo vA / bhRGgAraH kanakAlukA // 32 // aN (4 / 3 / 53) / 'nAgo matagaje sarpa puMnAge naagkesre| bhriti // bibharti jalam / 'DabhR' (ju0 u0 a0) krUrAcAre nAgadante mustake vAride'pi ca / dehAnilavizeSe 'zRGgArabhRGgArau ca' (u0 3 / 136) iti sAdhuH // (1) // * // ca zreSTha syaaduttrsthitH| nAgaM rahe sIsapatre strIbandhe krnnaaknksyaaluH| 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) // (2) // * // dve ntare' iti haimaH // (8) // * atizayitaH kulo hanurasya / 'suvarNakRtajalapAtrasya' // 'khamukhakujebhyo raH' (vA0 5 / 2 / 107) / 'kuJjaro'nekape nivezaH zibiraM SaNDhe keze kuJjarA dhAtakIdrume / pATalAyAM ca' iti hemacandraH // nIti // nivizante'tra / "viza pravezane (tu0pa0 se.)| (10) // * // vArayati zatrubalam / lyuH (3 / 1 / 134) / 'vA. 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'nivezaH sainyavinyAse raNa prAtaSadha syAdvAraNastu matagaja' iti vizvaH // (11) nyAse raGgavivAhayoH' iti haimaH // (1) // // zavantyatra / // * // karo'syAsti / iniH (5 / 2 / 115) // (12) // // eti, 'zava gatI' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAt kirac ana itvaM Iyate vA / 'iNaH kit' (u0 3 / 153) iti bhaH // (13) ca // (2) // * // (SaNDhe =) klIbe // * // dve 'Agantukasainya // * // 'stambo gulme tRNAdInAmakANDadrumagucchayoH' (iti vste|| | vizvaH) / stambe ramate / 'stambakarNayo ramijapoH' (3 / 2 / 13) ityac , 'haladantAt-' (6 / 3 / 9) ityaluk // (14) // * // padma __ sajanaM tuuprkssnnm| bindujAlamastyasya / iniH (5 / 2 / 115) // (15) // // paJcaseti // sajante(ntya)nena / 'Sasja gatau' (bhvA0pa0 | daza 'hastinaH // se.)| lyuTa (3 / 3 / 117) / sat zobhanaM janyate'nena vA / 'janI prAdurbhAve (di. A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / yUthanAthastu yuuthpH| 'janivadhyozca' (73 / 35) iti na vRddhiH // (1) // // upa- | rivati // yUthasya hastivRndasya nAthaH // (1) // 1 // rakSyate anena / lyuTa (3 / 3 / 117) // (2) // // dve 'sainya- | yUthaM pAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // (2) // 1 // rakSaNAya niyuktprhrikaadinyaassy'|| dve 'yUthamukhyahastinaH // hastyazvarathapAdAtaM senAGgaM syAccatuSTayam // 33 // | madAtkaTA madkala heti // padAtInAM samUhaH / 'bhikSAdibhyo'Na' (4 / 2 / | meti // madena dAnAmbunotkaTo mattaH // (1) // 1 // madena 38) / hastinazca azvAzca rathAzca pAdAtaM ca / senAGgatvAdeka klte| 'kala zabdasaMkhyAnayoH' (bhvA0 A0 se.) ac vadbhAvaH (2 / 4 / 2) // * // senAyA aGgam // (1) // * // catvAro- (3 / 1 / 134) / made sati kalo dhvaniryasya, iti vA // (2) 'vayavA yasya / 'saMkhyAyA avayave tayap' (5 / 2 / 42) // // dve 'antarmadasya hstinH|| ||||-naavikaattvikaadiinaaN padAtAvantarbhAvaH / naukAnAM rathe . kalabhaH karizAvakaH // 35 // dhvantarbhAvaH / mahiSAdInAM gajAzve'ntabhovaH-iti mukuttH|| keti|| kalayati / 'kala gatisaMkhyAnayoH' (cu0 u0 ekam 'senAGgasya' // se0) kalate vA / 'kala zabdasaMkhyAnayoH' (bhvA0 A0 se.) dantI dantAvalo hastI dvirado'nekapo dvipH|| kalaM bhASate vA / 'anyebhyo'pi- (vA0 3 / 2 / 102) iti mataGgajo gajo nAgaH kuJjaro vAraNaH karI // 34 // ddH|| (1) ||||'krbho maNibandhAdikaniSThAntoSTratatsutaH' ibhaH stamberamaH padmI (iti medinii)|||| kariNaH zAvakaH / (2) // // dve 'karideti // atizayitI dantAvasya / iniH (5 / 2 / 175) // | pItasya // (1) // * // 'dantazikhAt saMjJAyAm' (5 / 2 / 113) iti bala- | prabhinno garjito mattaH ca / 'vale' (6 / 3 / 118) iti dIrghaH // (2) // // hastaH preti // prakarSeNa bhidyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) // (6) zuNDA'syAsti / 'hastAjjAto' (5 / 2 / 133) itIniH // (3) // * // garjayati / 'garja zabde' (cu0pa0 se.)| akarmakatvAt // // evam 'karI' ca // ( ) // * // dvau radAvasya // (4) (3 / 4 / 72) kartari ktaH / garjA jAto'sya / tArakAditvAt // * // anekena kareNa mukhena ca pibati / 'supi-' (3 / 2 / 4) (5 / 2 / 36) itac / garjitaM vArivAhAdidhvanau nA matta 1-yogarUDhitvAttasyaiva tathocyate' nAnyaH iti mukuttH|| 1-atra karabhazabdasyAnuprakRtatvAdanupayuktametat // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 277 kuJjare' iti vizva-medinyau // (2) // // mAdyati / 'madI harSe' 'vito'thuc' (3 / 3 / 89) 'vamathurvamane ghAse mAtaGgakarazIkare' (di. 50 se.)| prAgvat ktaH (3 / 4 / 72) / 'na dhyAkhyA- (iti haimH)|| (1) // * // karasya zIkaraH // (2) // * // dve (8 / 2 / 57) iti niSThAnatvAbhAvaH // (3) // * // trINi 'jAta- 'zuNDAnnirgatajalasya' // mdrsy|| | kumbhau tu piNDau zirasaH smaavudvaantnirmdii| viti|| kuM bhuvamumbhati / 'umbha pUraNe' (tu0pa0 se.)| seti // udtaM vAntaM madavamanamasmAt / 'udvAnta udgIrNe | 'karmaNyaNa' ( 3 / 2 / 1) / zakandhvAdiH (vA0 6 / 1194) / nirmadadvipe' iti haimaH // (1) // * // mdaannirgtH| nirgato | 'kammo rAzyantare hastimUrdhAze raaksssaantre| kAmuke vArabhado'smAdvA // (2) // // dve 'gatamadasya' // nAryA ca ghaTe klIvaM tu guggulau' (iti medinii)|| (1) hAstikaM gajatA vRnde // * // pinnddte| 'piDi saMghAte' (bhvA0 A0 se.)| ac - heti // hastinAM samUhaH / 'acittahastidhenoSTaka' (4 / 2 / - (3 / 1 / 134) / 'piNDo bAle bale sAndre dehaagaaraik47)| (1) // // gajAnAM smuuhH| 'gajasahAyAbhyAM ca deshyoH| dehamAtre nivApe ca golasihakayorapi / or3apuSpe (vA0 4 / 2 / 43) iti tal // (2) // * // dve 'hastinAM ca puMsi syAt klIvamAjIvanAyasoH / piNDI tu pinnddvRnde|| tagare'lAbUkharjUrabhedayoH' (iti medinii)||*|| ekam 'gajakariNI dhenukA vazA // 36 // kumbhsy'|| keti // karo'styasyAH / iniH (5 / 2 / 115) / 'Rnnebhyo | tayormadhye viduH pumAn // 37 // kI' (4 / 1 / 5) // (1) // // dhenuriva / 'ive prati-' (5 / 3 / teti / tayoH kumbhayoH / vetti saMjJAmatra ghAtena / 96) iti kan / 'syAddhenukA kariNyAM ca dhenAvapi puMsi vida jJAne' (a0 pa0 se.)| bAhulakAtkuH // (1) // * // dAnavavizeSe' (iti medinii)|| (2) // * // uzyate / 'vaza ekam 'gajakumbhamadhyabhAgasya' // kAntau' (a0 50 se.)| 'vaziraNyozca' (vA0 3 / 3 / 58) avagraho lalATaM syAt ityap / vaSTi vA / ac (3 / 1 / 134) 'vazA nAyA~ bandha aveti // avagRhyate'Gkuzena / 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) gavyAM hastinyAM duhitaryapi' (iti haimaH ) / tAlavyazA / ityap / 'avagraho vRSTirodhe pratibandhe gajAlike' (iti 'vazA vandhyAsutAyoSAstrIgavIkariNISu ca' iti tAlavyAnteSu medinii)| rudro'pi-'gajAlike vRSTirodhe pratibandhe'pyavagrahaH' vizvAt // (3) // // trINi 'hastinyAH // iti // (1) // * // ekam 'gajalalATasya' // gaNDaH kaTaH iSIkA tvakSikUTakam / geti // gaNDati / 'gaDi vadanaikadeze' (bhvA0pa0 se.) ac (3 / 11134) 'gaNDaH syAtpuMsi khazini / grahayoga- ipIti // iissyte| 'ISa uJche' (bhvA0 pa0 se.) 'ISa prabhede ca vIthyaGge piTake'pi ca / cihnavIrakapoleSu hayabhaSaNa- gatihiMsAdAneSu' (bhvA0 A0 se.) vaa| 'ISeH kikhazca' budude' (iti medinI) // (1) // * kaTati / 'kaTe varSA- | (u04|21) itIkan dhAtohakhazca / (hakhAdidIrghamadhyA) // * // :: (bhvA0pa0 se aca ( 311113 ISA-lAGgalakIlikA / seva / 'ive prati-' (5 / 3 / 96) iti zroNoM dvayoH puMsi kalije'tizaye shve| samaye gajagaNDe'pi kani (hakhamadhyA-ISikA), dIghAdirapi // (1) // * // pippalI tu kaTI matA' (iti medinI) // (2) // * // dve akSikUTakaM cakSurgolakam // * // ekam 'netrgolksy|| 'gjgnnddyoH|| apAGgadezo niryANam mado dAnam __apeti // apAGgasya, apAGgo vA dezaH // // niryAtyameti // mAdyatyanena / 'madI harSe' (di0 pa0 se.)| nena / karaNe lyuTa (3 / 3 / 17) / 'niryANaM vAraNApAGgadeze 'mado'nupasarge' ( 3 / 3 / 67) ityap / madayati vA / ac mokSe'dhvanirgame (iti medinii)|| (1) // 1 // ekam 'gjaa(3|1|134)| 'mado retasi kastUryA garve harSebhadAnayoH' paanggdeshsy|| (iti medinI) // (1) // // dyatyanena / 'do avakhaNDane ___ karNamUlaM tu cUlikA // 38 // di0 pa0 a0) lyuTa (3 / 3 / 117) / 'dAnaM gajamade tyAge keti // karNasya mUlam // * // cUlyate'nayA / 'cela samugalanacchedazuddhiSu' (iti vizva-medinyau) // (2) // * // dve mdptnsy|| 1- aiSIkamastramadhikRtya tadA tamakSNA' iti muraariH| 'tasmivamathuH krshiikrH| nasyadiSIkAstram' iti raghuH iti mukuTaH // 2-curAdau tu veti // vamyate / 'Tuvama udgiraNe' (bhvA0 pa0 se.)|| hasvAdidRzyate / an (3 / 11110 vIrakapoleSu hayabhUSaNa-- gAtAhatAsAto svazca / (hakhAdidIrghamadhyA) // * // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / / cchrAye' ( ) / 'saMjJAyAm ' ( 3 / 3 / 109 ) iti Nvul 'cUlikA nATakasyAGge karNamUle ca hastinAm' (iti medinI // (1) // * // ekam 'gajakarNamUlasya' // adhaH kumbhasya vAhittham 278 [ dvitIyaM kANDa adha iti // kumbho'tra vAtakumbhaH / 'vAhitthaM vAtakumbhAdhaH' iti bhaaguriH| sa ca lalATAdhobhAgaH / (kumbhayorantaraM viduH| vAtakumbhastu tasyAdho vAhitthaM tu tato 'pyadhaH' iti haimanAmamAlA ) // * // avazyaM vahati / 'AvazyakA-' ( 3 / 3 / 170 ) iti NiniH / sa tiSThatyatra / 'gharthe | kaH' (vA0 3 / 3 / 58) / pRSodarAditvAt sasya taH // (1) // * // ekam 'gajakumbhAdhobhAgasya' // (a0 pa0 a0 ) / ' bahulaM taNi' ( vA0 2|4|54 ) iti gAdezaH / STran ( u0 4 / 159 ) / ' gAtraM gajAgrajaGghAdibhAge* 'pyaGge kalevare' (iti medinI ) // (1) // // ava rAti / rA dAne' (a0 pa0 a0 ) / 'Atazcopasarge' ( 3 / 1 / 136 ) iti kaH / yadvA-na vRNoti, briyate, vA / 'vRJ varaNe' ( svA0 u0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'graha - ( 3 / 3 / 58) ityab vA / 'avaraM gajAntyajaGghAdideze carame triSu' (iti medinii)| 'gajAntyajaGghAdideze'varaM syAccarame triSu' iti rudraH // (1) // * // ' gAtrAvare pUrvapazcAtpAdayoH paribhASite' iti bhAguriH / 'dvau pUrvapazcAjjaGghAdidezau gAtrAvare na nA' iti rabhasaH / kazcintu -- aSThIvadbhAgAdUrdhvamavaram / adhastu gAtram - ityAha // * // aparA pavargAdimadhyA ca / 'aparaM tUttarArdhe syAtpazcA dbhAge ca dantinAm' iti vizvaH // * // krameNaikaikam 'gajajaGghApUrvAparabhAgayoH // ] totraM vaiNukam pratimAnamadho'sya yat / preti // pratimIyate'nena 'mIJ hiMsAyAm' (kryA0 u0 a0 ) / 'mInAti minoti - ' ( 6 / 1 / 50 ) ityAtvam / 'karaNA- ' (3 / 3 / 117) iti lyuT / 'pratimAnaM praticchAyAgajadantAntarAlayoH" iti rudraH // (1) // * // ekaM 'vAhitthA dhobhAgasya dantamadhyasya' // AsanaM skandhadezaH syAt Aseti // Asyate'tra / lyuT ( 3 / 3 / 117) / 'AsanaM dviradaskandhe pIThe yAtrAnivartane' iti vizva medinyau // (1) // * // skandha eva deza: // ( 2 ) // // dve 'gajaskandhadezasya' // viti // tudyate'nena / 'tuda vyathane' ( tu0 u0 a0 ) 'dAmnI-' (3 / 2 / 182) iti STran / 'totraM tu prAjane vaiNuke'pi ca' (iti medinI // (1) // // veNunA nirvRttam / 'nirvRtte'kSadyUtAdibhyaH' (4 / 4 / 19) iti Thak / 'isusuktAntAt kaH' (7||3||vRddhiH // (2) // * // dve 'todanadaNDasya' // 51) // * // 'veNukam' iti pAThAntaram / saMjJApUrvakatvAca AlAnaM bandhastambhe padmakaM bindujAlakam // 39 // Aleti // AlIyate'tra / 'lID leSaNe' ( di0 A0 a0 ) / adhikaraNe lyuT ( 3 / 3 / 117) / ( ' vibhASA lIyateH' ( 6 / 1 / 51 ) ityAtvam ) // (1) // * // bandhasya bandhanasya stambhaH // ( 2 ) // * // dve 'bandhanastambhasya' // peti // padmamiva / 'ive prati - ' ( 5 / 3 / 96 ) iti kan / 'padmakaM syAtpadmakASThabindujAlakayorapi' ( iti medinI ) | (1) // * // bindUnAM jAlakamiva // ( 2 ) // * // dve 'gajamukhA - disthabindusamUhasya' // pakSabhAgaH pArzvabhAgaH | atha zRGkhalA / pakSeti // pakSayatyanena / 'pakSa parigrahe' curAdiH / 'puMsi - ' ( 3 / 3 / 118 ) iti ghaH / pakSasya, pakSa eva vA bhAgaH // (1) // * // pArzvasya pArzvameva vA bhAgaH // ( 2 ) // * // dve 'gaja - pArzvasya' // ( dantabhAgastu yo'grataH / deti // dantasya bhAgaH / dantasaMbandhI bhAgo vA / zAkapArthivAdiH ( vA0 2 / 1 / 78 ) // (1) // * // ekam ' agrabhAgasya' // anduko nigasosstrI syAt atheti // zRGgaM prAdhAnyaM khalati / 'khala saMcalane, saMcaye ca' ( bhvA0 pa0 se0 ) / antarbhAvitaNyarthaH / ac ( 3 / 11134) / yadvA - zRGgAtprAdhAnyAt khalayanena / 'puMsi -' ( 3 / 31118 ) iti ghaH / bhidAdyaG ( 3 / 3 / 104 ) vA / pRSodarAdiH 6 / 3 / 109) ( ' zRGkhalA puMskaTIkAcyAM loharajjau ca bandha iti hai maH ) ( 'TaGkhalA puMskaTIvastrabandhe'pi nigaDe triSu' iti medinI ) // (1) // * // andyate'nena / 'adi bandhane' (bhvA0 A0 se0 ) / ' andUhambhU - ' ( u0 1 / 93 ) iti kUH / khAyeM kan (jJApi 0 5/4/5 ) / 'anduH striyAM syAnnigaDe prabhede nAnyativartante'pi' ( 5 ) iti puMstvam / yadvA - vinayAditvAt bhUSaNasya ca ( iti medinI ) ' / 'svArthikAH prakRtito liGgavaca ( dvau pUrvapaJcAjaGghAdidezau gAtrAvare kramAt // 40 // dvAviti // pUrvA ca pazcAcca, pUrvapazcAcca te jaGghe ca / pUrvapazcAja AdI yasya saH / pUrvapazcAdizcAsau dezazca / pUrvajaGghAbhAgo gAtram / pazcAjjaGghAbhAgo'varam // * // gAte'nena / 'gAG gatau' (a0 A0 a0 ) yadvA, - etyanena / 'iN gatau' / 1 - tathA ca mAghazleSaH - 'badhvAparANi parito nigaDAnyalAvIt iti--iti mukuTaH // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 279 (5 / 4 / 34) Thak / 'isusu-' (351) iti kAdezaH / 'ke- praveNyAstaraNaM varNaH paristomaH kutho dvayoH // 42 // 'NaH' (74 / 13) iti hvH|| (2) // * // nirgato gaDaH secana- aiti // prakarSaNa bIyate'syAm / 'vI gatyAdiSu' (a0pa0 masmAt / kaThinatvAt / nigalati vaa| 'gala adane' (bhvA0 a.) 'vIjyAtvaribhyo niH' (u0 4 / 48) / praveNiH strI pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / Dalayorekatvam // (3) // 1 // kuthAveNyoH' (iti medinii)| 'kRdikArAt-' (g04|1|45) trINi 'zRGkhalasya' 'beDI' iti khyAtasya // | iti vA GIS / AstIryate, anena vA / 'stRJ AcchAaGkazo'strI sRNiH striyAm // 41 // dane' (zyA0 u0 se.)| karmaNi (3 / 3 / 113) karaNe (3||3akviti // akyate'nena / 'aki lakSaNe' (bhvA0 na / 'Aka lakSaNa' (bhvA0 | 117) vA lyuTa // (2) // // triyate'nena / 'vRJ varaNe' A0 se.) / 'sAnasivarNasi- (u04|107) iti sAdhuH // (khA. u0 se.)| 'pravRzibhyo naH' (u03|10) yadvA,(1) // // sarati antargacchati, anayA vA / 'sR gato bahavo varNAH santyasya / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / 'varNaH (bhvA0 pa0 a0)| 'sRvRSibhyAM kit' (u0 4 / 49) iti | svarNa vrate stutI / rUpe dvijAdau zuklAdau kuthAyAmakSare guNe / niH // // tAlavyoSmAdirapi / zRNAti / 'zU hiMsAyAm' bhede gItakrame citre yazastAlavizeSayoH / aGgarAge ca varNa (zyA0pa0 se.)| NipRSNipANi-' (u0 452) iti | tu kuGkame' iti haimH|| (3) // * // paristUyate / 'ghuJ stutI' sAdhuH / 'bhUNiraGkuzavAcI ca kAzazca tRNavAcakaH' iti | (a0 u0 a0)| 'artistusu-' (u0 1 / 140) iti man / zabhedaH // (2) // * // 'ArakSamagnamavamasya sRNiM zitAgram' iti | parigataH stomo'tra / varNastomavattvAt / yadvA,-parigataH tu mAghasya pramAdaH / suNeH strItvAt // * // dve "aGkazasya' // stomo'tra / 'yakriyAyuktAH (taM prati) (vA0 1 / 4 / 59) iti dRSyA kakSyA varatrA ca / pareH stautiM pratyanupasargatvAnna SaiH (8 // 3 // 65) // (4) // * // dviti // duussyte'nyaa| 'dUSa vaikRtye' (di. 50 a0)| | kuthnAti / 'kuntha dIptau' (jyA0pa0 se.)| ac (3|1|nnyntH| 'doSo Nau' (6 / 4 / 90) ityUt / 'aco yat' (3 / 1 / - 134) / '-dahadaza-' (3 / 1124) iti nirdezAtkvacidaki96) / 'dRSyaM triSu dUSaNIye klIbaM vastre ca tadgRhe' (iti | tyapi nalopaH / yadvA,-kunthatyazobhAm 'kuthi hiMsAyAm' medinii)|-cuussyte pIyate pRSThamAMsenAdRzyatAM nIyate / 'cUSa | (bhvA0 pa0 se.)| AgamazAstrasyAnityatvAnna num / 'igupAne' (bhvA0pa0 se.)| karmaNi 'ghaarthe kaH' (vA0 3 / 3 / | padha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / yadvA, kuthyati / 'kutha 58)) / ('cUSA') iti mukuTaH // (1) // * // kakSe bhavA / pUtIbhAve' (di. 50 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti 'zarIrAvayavAca' (4 / 3 / 55) iti yat / 'kakSyA bRhatikAyAM | kaH / 'kuthaH strIpuMsayorvarNakambale puMsi barhiSi' (iti syAtkAbhyAM madhyebhabandhane / hAdInAM prakoSThe ca' / 'kArya medinii)| klIbe'pi / 'strI praveNI' / 'kuthaM triSu' iti hetau prayojane' (iti medinii)|| (2) // * // briyte'nyaa| bopAlitaH // (5) // * // paJca 'gajoparyAstaraNacitra'vRJ varaNe' (khA. u0 se.)| baahulkaadtrH| yadvA,-varaM | kambalasya // traayte| 'traiG pAlane' (bhvA0 A0 a0)| 'Ato'nupa-' vItaM tvasAraM hastyazvam (3 / 2 / 3) iti kaH // (3) // // trINi 'gajamadhyabandhanasya' / vIti // veti, sma yuddhaadikrmnnH| 'vI gatyAdI' (a. kalpanA sajanA sase pa0 se.) / ajati sma vA / 'aja gatau' (bhvA0pa0 se.)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'vItamasAragaje keti // kalpanam / 'kRpU sAmarthya' (bhvA0 A0 se.)| syAdakuzakarmaNyasAraturage ca' (iti medinii)|| (1) // // vyantaH / 'NyAsazrantha-' (3 / 3 / 107) iti yuc / 'atha sAro balamasya / hastI cAzvazca / senAGgatvAdekatvam (2 / 4 / 2) kalpanA / kariNaH sajjanAyAM strI klIbaM kluptau ca kalpane' (iti // * // ekam 'nirblhstigjsmuuhsy'|| medinI) // (1) // * // evaM 'Sasja gatau' (bhvA0pa0 se.)| NyantAdhuc ( 3 / 3 / 107) / 'sajjanaM tu bhavetklIbamuparakSaNa vArI tu gajabandhanI // 42 // ghaTTayoH / vAcyaliGgaM kulIne syAtkalpanAyAM ca yoSiti' | veti // vAryate'nayA / 'vRJ' (khA. u0 se.) (iti medinii)|| (2) // * // dve 'palyANAdyAropaNena nnyntH| 'vasivapiyaji-' (u0 4.125) itIJ / 'vArI sajjIkaraNasya // 1-'ghRNipRSNi-'(ghRNiH kiraNaH) iti tu siddhAntakaumudyAM 1-siddhAntakaumudyAM tu 'kRvRjasidrupanyanisvapibhyo nit' iti pATha // 2-'striyAm' ityekadezena strIpuMsazabdasamudAyo lkssyte| pATho dRzyate // 2-mukuTastu-upasargapratirUpakatvAtparena 'upatena suNeH puMstvamapi iti subhUtyAdayaH / striyAmiti prAyikatvA- sargAt' (8 / 265) ityAdinA Satvam-ityAha / yuktaM caitat / duktam, iti tu vayam-iti mukuttH|| 3-idaM ca kAryazabdArtha- anyathA pUrvakalpe SatvaM durvAram // 3-asmArthasya bhASyaviruddhatvAna bodhakatvAtprakRtAnupayuktam / / tRtIyaprakAra eva saadhuH|| Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 amrkossH| [dvitIyaM kANDam - syAdgajabandhanyA kalazyAmapi yoSiti / vArirvAggajabandha- | uNAdiSu vanipo darzanAt / vo jhalAdau kiti anunAsike nyoH strI klIbe'mbuni vAluke' (iti medinI) // (1) // * // | ca rAllopasya vihitatvena vanipi tadasaMbhavAt / lopaM vinApi badhyate'syAm / 'bandha bandhane' (kyA0pa0 a0)| adhi- | rUpasiddhezca / 'arvA turaMgame puMsi kutsite vAcyaliGgakaH' karaNe lyuTa (3 / 3 / 117) / gajasya bandhanI // (2) // // dve | (iti medinii)|| (9) // * // gandharvati / 'arva gatau' 'gajabandhanazAlAyAH' // (bhvA0pa0 se.) / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / zakandhvAdiH ghoTake piititurgturNgaashvturNgmaaH||43|| | (vA. 6 / 1 / 94) / 'gandharvastu nabhazcare / puMskokile gAyane ca mRgabhede turaMgame / antarAbhavadehe ca' (iti haimH)|| vaajivaahaarvgndhrvhysaindhvsptyH| (10) // * // hayati / 'haya gatau' (bhvA0 pa0 se.)| . ghoTeti // ghoTate / 'ghuTa parivartane' (bhvA0 A0 | ac (3 / 1 / 134) / hinoti vA / 'hi gatau' (khA0pa0 se.)| Nvul (311 / 133) // // pacAdyaci 'ghoTaH' api / a0)| ac (3 / 1 / 134) // (11) // * // sindhuSu bhavaH / 'ghoTasaindhavagandharvA hayavAjituraMgamAH' iti rabhasaH // (1) 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / 'saindhavastu sindhudesho||*|| pibati / 'pA pAne' (bhvaa0p0a0)| ktin (3||3-dbhve hye| maNimanthe'pi' iti haimaH // (12) // // sapati 174) / 'ghumAsthA-' (6 / 4 / 66) itItvam / 'pIti zve senAyAM samavaiti / 'Sapa samavAye' (bhvA0pa0 se.) / striyAM pAne' (iti medinii)|| 'vIti' iti pAThe-veti / ktic (3 / 3 / 174) / bAhulakAttirvA // (13) // * // trayo 'vI gatyAdiSu' (a0p0a0)| tic (313174) / daza 'ghoTakasya' // 'vItirazve'zane gatau / prajane dhAvane dIptau' iti haimaH // | AjAneyAH kulInAH syuH / (2) // // toraNam / 'tura tvaraNe' (ju0 pa0 se0) / Ajeti // ajanam / 'aja gatikSepaNayoH (bhvA0pa0 'ghanarthe kaH' (vA0 3.3158) bAhulakAt / ghaJ ( 3 / 3 / 18)| se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / Ajena kSepeNAneyAH prApaNIyA vA / saMjJApUrvakatvAnna gunnH| tureNa tvarayA gacchati / 'anye AyattA thaa| 'azvaM kulInamAjAneyaM, zAvaM kizora bruvate' bhyo'pi-' (vA. 3 / 2 / 48) iti DaH / 'turagI cAzva iti nAmamAlA / 'zaktibhibhinnahRdayAH skhalantazca pade pde| gandhAyAM turagazcittavAjinoH' (iti medinii)|| (3) // // AjAnanti yataH saMjJAmAjAneyAstataH smRtAH' ityazvazAstram // ashnute| 'azu vyAptI' (khA. A0 se.)| 'azUgruSi (1) // * // kulasyApatyAni / 'kulAt khaH' (5 / 1 / 139). // laTi- ( u0 1151) iti van // (5) // * // tureNa | (2) // * // dve 'kuliinaashvaanaam|| gacchati / 'gamazca' (3 / 2 / 47) iti khac / 'khacca vA Dit' (vA0 3 / 2 / 38) / 'aruSi -' (6 / 3 / 67) iti mum // vinItAH sAdhuvAhinaH // 44 // (4) // // (6) // * // avazyaM vati / 'vaja gatau' (bhvA0 | vIti // vinIyante sm| 'NI prApaNe' (bhvA0 u. pa0 se.)| 'AvazyakA-' (33 / 170) iti nniniH| ydvaa,-a.)| ktaH (3 / 2 / 102) / sushikssitaaH| 'vinItaH suvavAjAH pakSA abhUvan yasya / iniH (5 / 2 / 115) / 'vAjI hAzve syAdaNijyapi pumAMtriSu / jitendriye'panIte ca nibhRte bANAzvapakSiSu' (iti medinI) // (7) // * // uhyate, anena vinayAnvite' (iti medinii)|| (1) // * // saadhuvhnshiilaaH| vaa| 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| karmaNi karaNe vA ghaJ 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| 'supi- (312178) (3 / 3 / 19) / vAhyate vaannyntH| ac (3 / 356) / vaahte|| iti nniniH| mukuTastu-'sAdhukAriNi ca' (vA0 3 / 1 / 78) 'vAha prayatne' (bhvA0 A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / iti NiniH-ityAha / tanna / evaM sati NininA gatA'vAho bhuje pumAnmAnabhedAzvavRpavAyuSu' (iti medinI) // rthatvAt sAdhuzabdasya prayogo na syAt // (2) // // dve (6) // * // Rcchati / 'R gatau' (bhvA0pa0 se.) / 'anye- | 'samyaggatimatAM vaajinaam|| bhyo'pi- (32175) iti vanip / mukuTastu-nAmadipa- | vanAyajAH pArasIkAH kAmbojA vAlhikA hyaaH| dyartipRzakibhyo vanip' (u04|113)-ityaah / tanna / veti // vanAyuSu dezeSu jAtAH / 'saptamyAM janerDa: tatra kvanipo vidhAnAdguNAbhAvaprasaGgAt / yadvA,-arvati / (3 / 2 / 97) / AjAneyaH kulajo, vanAyujaH pArasIka 'arva gatau' (bhvA0 pa0 se.)| bAhulakAt kanin / mukuTa uktaH' iti ratnakoSaH // * // prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) vA // stu-baahulkaadvnip| 'rAllopaH' (6 / 4 / 21) / iti (subhU (1) // * // pArasIke deze bhavAH / 'kopadhAca' (4 / 3 / 135) tiH) ityAha / tanna / vanividhau bAhulakasyAnupayogAt / 'anyebhyo'pi-' (3 / 2 / 75) iti vanipaH sarvebhyaH siddhatvAt / ityaN // (1) // // kambojeSu bhavAH / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityarthe kacchAdyaN (4 / 2 / 133) // (1) // // valhi1-siddhAntakaumudyAmapi prakRtasUtravyAkhyAne 'arvA turagagIyo kadaza bhavAH / kApadhAca (4 / 3 / 137) ityaN / 'vAlhAka 'parva prathiH prastAvazca' ityudAharaNe guNAzIkAreNa cintyametat // . vAlhikaM dhIrahiDanonazvidezayoH' iti trikANDazeSato Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavarga:81 vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| ' 281 maamanawwwwwwwwwwwwwmaranew yavizeSAH pratyaka vetAzvaM va karmaNyaN / dIrghamadhyo'pi // (1) // ete hayavizeSAH pratyekaM bhinnaaH| ityatra 'vA' ityanuvRttena hvH| gaurAdiH (4 / 1 / 41) / yadvA, -'vanAyujaH pArasIka uktaH' iti ratnakoSAt , 'zvetAzvaM | vaM varuNamamati / tenAmyate vA / 'ama gatyAdiSu' (bhvA0 pa0 karkAkhyaM, vanAyujamapi pArasIkaM tu' iti nAmamAlAyAzca | se0)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) ghana (3 / 3 / 19) vA / mukuTadvayoH paryAyatA-ityapare // ekaM 'bhinndeshiiyaashvaanaam'|| stu-vamatyudbhirati garbham / 'jvaliti-' (3 / 1 / 140) iti yayurazvo'zvamedhIyaH NaH-ityAha / tanna / 'nodAttopadezasya' (6 / 3 / 34) iti vRddhiniSedhAt / 'vAmI zRgAlIvaDavArAsabhIkarabhISu ca' (iti yeti // yaati| 'yA prApaNe' (a. pa. a.)| 'yo medinI) // (1) // * // azvajAtiH ajaadi(4|1|4)paatthaadve ca' (u0 1 / 21) iti kuH / 'yayuH pumAnazvamedhaturage TTAp // (2) // // balaM sAmarthyamatizayitamasyAH / 'anyeca turaMgame' (iti medinii)| (1) // // azvamedhAya hitH| bhyo'pi- (vA0 5 / 1 / 109) iti vH| balaM vAti vA / 'azvamedhAccha ca' ( ) // (2) // // dve 'azvamedhIya 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) iti kaH / balena vajati vA / vaahsy| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / Dalayorekatvam / javanastu javAdhikaH // 45 // 'vaDavA dvijayoSiti / azvAyAM kumbhadAsyAM ca nArIjAtyantarejeti // javanazIlaH / 'ju' iti sautro dhAturgatau vege'pi ca' (iti medinii)|| (3) // // trINi 'vddvaayaa| ca / 'jucakramya-' (3 / 2 / 150) iti yuc / 'javanaM tu vADavaM gnne||46|| syade vegihaye nA vegini triSu' (iti medinii)|| (1) // // veti // vaDavAnAM samUhaH / 'khaNDikAdibhyazca' / (4|2|jven vegenAdhikaH // (2) // // dve 'adhikvegsy|| 45) ityan / 'vADavaM karaNe strINAM ghoTikaughe napuMsakam / pRSThyaH sthaurI pAtAle na striyAM puMsi brAhmaNe vaDavAnale' (iti medinii)|| priti // prazastamatizayitaM vA pRSThamasya / 'anyebhyo'pi- (1) // * // ekam "azvasamUhasya' // (vA. 5 / 2 / 120) iti yap // (1) // * // sthUlasyedam / triSvAzvInaM yadazvena dinenaikena gamyate / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN / ralayorekatvam / sthaura bala bala- trIti // azvena ekAhenAtikramyate / 'azvasyaikAhagamaH' masyAsti / iniH (5 / 2 / 115) / 'sthaurI pRSThyaH pRSThavahaH' iti | (5 / 2 / 19) iti khan (1) // * // ekam 'ekadinagamyabopAlitaH // (2) // // dve 'bhaarvaahino'shvsy|| dezasya // sitaH karkaH kazyaM tu madhyamazvAnAm sIti // karoti, kriyate vaa| 'kRdAdhA-' (u0 3 / 40) keti // azvAdestADanI, tADanaM vA kazA, tAmahati / iti kH| 'karkaH karketane vahnau zuklAzve darpaNe ghaTe' (iti daNDAditvAt (5 / 1 / 66) yaH / 'kazyaM triSu kazAhe medinii)|| (1) // * // ekam 'zuklAzvasya // syAtklIbaM madyAzvamadhyayoH' (iti medinii)| (1) // * // ekam rathyo voDhA rathasya yH| 'azvamadhyasya' // heSA dveSA ca nikhanaH // 47 // reti // rathaM vahati / 'tadvahati rathayugaprAsaGgam' (4 / 4 / - | heSeti // heSaNam / heSaNam / 'heSa heSa zabde' (bhvA0 76) iti yat / 'rathyA rathaughavizikhAvartanISu ca yoSiti / A0 se.)| 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103) ityaH // (1) rathavoDhari puMliGgaH' (iti medinii)|| (1) // // ekaM 'ratha // * // (2) // // dve 'azvazabdasya // vAhakAzvasya // bAla kizoraH nigAlastu galoddeze nIti // nigalatyanena / 'gala adane(bhvA0 pa0 se.)| * beti // kshti| 'kaza zabde' (a0 A0 se.)| kiMciccha 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / nigaratyanena vA / vati vA / 'zu gatau (bhvA0 pa0 a0)| 'zava gatau' (bhvA0pa0 'ga nigaraNe (tu. pa0 se.)| 'unyoHH' (3 / 3 / 29) iti se.) vA / 'kizorAdayaH' (u0 1165) iti sAdhuH / ('atha | kizoro'zvasya zAvake / tailapaNyauSadhau ca syAttaruNAvastha- 1-vikalpadvayamadhyasthasya vidhenityatvasyaiva sarvairaNIkArAt vikasUryayoH' (iti medinii)|| (1) // // ekam 'ashvbaalsy'||lpaanuvRttau maanaabhaavH| ata evAruceH siddhAntakaumudyAM 'vRttikRt' vAmyazvA vaDavA ityuktam / ata eva 'jvalahvalajhalanamAmanupasargadA' ityantargaNasUtre 'vA'padasArthakyam / tasmAt 'glAnAvanuvamAM ca' ityatra sarvasaMmataH, veti|| vAmayati / 'Tuvama udbhiraNe' (bhvA0pa0 se.) 'vA'padAnavRttyA mittvasyaiva pAkSikatvam // 2-idaM ca 'avamikhArthaNyantaH / ac (3 / 1 / 134) / 'mitAM hakhaH' (6 / 4 / 92) / kamicamInAm' (vaa073|34) ityasyAsmaraNamUlakam // .... bhamara036 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 amrkossH| [dvitIyaM kANDama aane ghny| 'aci vibhASA' (82 / 31) iti vA lH|| (1) / hayaghoNAyAM nA kavyAmadhvage triSu' (iti medinI) // (2) ||AUM|| galasyoddezaH samIpabhAgaH // (2) // // 'ghaNTAbandha- // * // dve 'azvabhramaNasya' // samIpastho nigAlaH kIrtito budhaiH| tasminneva maNirnAma romajaH kavikA tu khliino'strii| zubhakRnmataH' ityazvazAstram // // dve 'grIvAyAH samIpa keti // kavate / 'kuG zabde' (bhvA0 A0 a0)| bhAgasya // 'aca iH' (u0 4 / 139) / khArthe kan (jJApi0 5 / . vRnde tvaashviiymaashvvt|| 45) / yadvA,-'kRtrAdibhyo vun-' (u0 5 / 35) / TApa viti // azvAnAM samUhaH / 'kezAzvAbhyAM yacchAvanya- (4 / 1 / 4) itvam (73 / 44) // (1) // * // khe mukhabile tarasyAm' (4 / 2 / 48) // (1) // * // pakSe 'tasya samUhaH' lInaH // (2) // // dve 'khalInasya' 'kaDiAlI' iti (4 / 2 / 37) ityaN |-'anudaattaaderm' (4 / 2 / 44) sArA khyaataayaaH|| iti mukuTaH / tanna / kvannantatvenAzvazabdasyAdyudAttatvAt // zaphaM klIve khuraH pumAn // 49 // (2) // // dve 'ashvvRndsy|| zeti // zaM phaNati / 'phaNa gatau' (bhvA0 pa0 se.)| AskanditaM dhoritakaM recitaM valitaM pratama | 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'zaphaM mUle tarUNAM syAdvAdInAM khure'pi ca' gatayo'mUH paJca dhArAH (iti medinii)|| (1) // // khurati / 'khura chedane (tu. pa. Asketi // Askandanam / 'skandira gatizoSaNayoH' se0)| 'igupadha- (3 / 1 / 135) iti kaH / 'khuraH koladale (bhvA0 pa0 a0) khArthaNyantaH / bhAve ktaH (3 / 3 / 114) / zaphe' (iti medinii)|| (2) // * // dve 'pAdasya' / AskandaH saMjAto'sya vA. tArakAditvAt (5 / 2 / 36) itaca / puccho'strI lumalAGgale. evamiNnalopAbhAvazca nAnupapannaH ('utteritamupakaNThamA- pviti // pucchati / 'puccha pramAde' ( ) / aca skanditakamityapi / utsutyotplutya gamanaM kopAdevAkhilaiH (3 / 1 / 134) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'pucchabhANDapadaiH' iti haimamAlA ) // (1) // // dhoraNam / 'dhokra gti-(3|1|20) iti nipaatnaadvaa|-igupdhtvaat ko vA-iti cAturye' (bhvA0 pa0 se.)| bhAve ktaH (3 / 3 / 114) / khArthe | mukuTazcintyaH / antaraGgatvAttuki satIgupadhatvAbhAvAt / kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / 'atha dhauritakaM dhaurya dhA(dho)-'pacchaH pazcAtpradezaH syAllAGkale pucchamiSyate' iti medinii|| raNaM dhauritaM ca tat' iti vAcaspatiH / vRddhimatpAThe (1) // * // lUyate / bAhulakAnmak // (2) // // laGgati / prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) bodhyH| ('tatra dhauritakaM dhaurya dhoraNaM 'lagi gatau' (bhvA0pa0 se.)| 'kharjipijAdibhya UrolacI' dhoritaM ca tat / babhrukakazikhikoDagativat' iti haimanAma- (u0 4190) prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) / 'lAlaM pucchazephayoH' maalaa)|| (1) ||||recnm / 'ricir virecane (ru. u.( iti medinii)|| (3) // * // trINi 'pucchsy|| a0) NyantaH / ktaH (3 / 3 / 114) ('uttejitaM recitaM bAlahastazca baaldhiH| syAnmadhyavegena yA gatiH' iti haimnaammaalaa)|| (1) ||AUM|| | beti // 'bAlo nA kuntale'zvasya gajasyApi ca bAladhau' valganam / 'valga gatau' (bhvA0 pa0 se.)| ktaH (3 / 3 / 114) / (iti pavargIyAdau medinii)| bAlo hasta iva / daMzAdinivAra('valgitaM punaH / agrakAyasamullAsAtkuJcitAsyaM natatrikam' katvAt / bAlAnAM hastaH samUho vA // (1) // // bAlA iti naammaalaa)|| (1) // * // plavanam / 'pluG gatau' (bhvA0 dhIyante'tra / 'karmaNyadhikaraNe ca' (3 / 3 / 93) iti kiH|| A0 a0)| ktaH (3 / 3 / 114) / ('plutaM tu laGghanaM pakSi (2) // // dve 'kezavallAGkalamAtrasya' // mRgagatyanuhArakam' iti haimH)| 'plutamazvasya gatau plutastrimAtrake' iti haimaH // (1) // // amUrazvAnAM paJca gatayaH // * // | triSUpAvRttaluThitau parAvRtte muhurbhuvi // 50 // dhAryante'zvA atra, anayA vA / 'dhRJ dhAraNe' NyantaH / | trIti // upAvartate sma / 'vRtu vartane' (bhvA0 A.. (bhvA0 u0 a0)| bhidAdyaG (3 / 3 / 104) / ('dhArA se.) akarmakatvAt (3 / 4 / 72) ktaH // (1) // // luThati sainyAgrimaskandhe turaMgagatipaJcake' iti medinI ) // (1) // * // | sma / 'luTha pratighAte' (bhvA0pa0 se.)| ktaH (3 / 472) / 'gativizeSANAm' ekaikam // | (2) // 1 // dve 'zramazAntyarthaM punaHpunarbhUmau luThitasyAghoNA tu prothamastriyAm / zvasya' // ghaviti // ghoNate / 'ghuNa bhramaNe' (bhvA0 A0 se.)| yAne cakriNi yuddhArthe zatAGgaH syandano rthH| ac (3 / 1 / 134) // (1) // // prothati / 'prothai paryAptau yeti // yAntyanena / 'yA prApaNe' (a0 pa0 a0)| (bhvA0 u0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / 'protho'strI | 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuT / cakramasyAsti / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 283 iniH (5 / 2 / 115) / yuddhAyedam / tasmin // * // zatamaGgA- | kroti| 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 26) iti NyantAd Nvul // nyavayavA yasya // (1) // * // syndte| 'syandU prasravaNe' (bhvA0 (1) // * // yApyaradhamairvAhyaM yAnam // (2)||||dve 'pAlakI' aakro0)| 'calanazabdArthAdakarmakAdyuc' (3 / 2 / 148) / | iti khyAtAyAH // 'syandanaM tu stutau nIre, tinize nA rathe'striyAm' (iti | dolA preGkhAdikA striyAm / medinI) // (2) // * // ramante'tra, anena vA / 'hanikuSinI- daviti // dolayati. dolyate vA / 'dula utkSepe' curaadiH| ramikAzibhyaH kthan' (u02|2) malopaH (6 / 4 / 37) / 'rathaH yaH kthan (u02|2) malApaH (6 / 4 / 37) / rathaH | ac (3 / 1 / 134) ghaJ (3 / 3 / 19) vA (1) // // prekhyate / pramAnavayave syandane vetase'pi ca' (iti medinI) // (3) ikhi gatau' (bhvA0pa0 se.)| gha ( 3 / 3 / 19) / 'dAlA // * // trINi 'rthsy'|| | preDaH pumAn prekSA, nizreNiraidhirohaNI' iti rtnkossH|| (2) asau puSyarathazcakrayAnaM na samarAya yat // 51 // // // AdinA zayanakhaTvAvAhyAdidolA // // dve 'dolAyAH' __asAviti // puSya iva rthH| puSye yAtrotsavAdI ratho| "hiMdolA' iti khyaataayaaH| 'DolI' iti khyAtAyA vA // vA / antasthamadhyA // // (puSparatha iti) pakAramadhyapAThe tu ubhau tu dvaipavaiyAghrau dvIpicarmAvRte rathe // 53 // sukumAratvAt 'puSpamiva rathaH' iti vigrahaH // (1) // * // ekaM ubhAviti // dvIpino vyAghrasya ca vikAraH / 'prANirajatA'yaddhaM vinA yAtrotsavAdau sukhabhramaNArthasya rthsy'|| dibhyo'' (4 / 3 / 154 ) / dvaipena vaiyAleNa ca carmaNA parikarNIrathaH pravahaNaM DayanaM ca samaM trayam / vRto rathaH / 'dvaipavaiyAghrAda' (4 / 2 / 12) // (1) // * // (2) keti // karNasAdhyA zravaNakriyopacArAt krnnH| krnno-*|| 'vyAghracarmaveSTitarathasya dve // 'syAsti / iniH (5 / 2 / 115) / karNI cAsau rathazca zabdamA- pANDukambalasaMvItaH syandanaH paannddukmblii| treNa rthH| natu vastuto rthH| yadvA,-sAmIpyAtkarNazabdena peti // 'syAtpANDakambalaH zvetaprAvAragrAvabhedayoH' skando lkssyte| karNaH skndhH| so'styasya vAhakatvena / (iti medinii)| pANDukambalena parivRto rthH| 'pANDukambalAskandhavAhyaH / sa cAsau rathazca / 'anyeSAmapi-' (6 / 3 / 137)| diniH' (4 / 2 / 11) // (1) // // eka 'zuklakambalaveSTitaiti dIrghaH // (1) // * // prohyate, anena vaa| 'vaha prApaNe' | rthsy|| (bhvA0 u0 a0)| lyuTa (3 / 3 / 113,117) // (2) // * // rathe kAmbalavastrAdyAH kambalAdibhirAvRte // 54 // DIyate'nena / 'DIG vihAyasA gatau' (di. A0 se.)| lyuT reti // kambalena vastreNa ca prAvRto rathaH / 'parivRto rathaH' (3 / 3 / 117) ||4||'hynm' iti pAThe 'haya gatau' (bhvA0 | (4 / 2 / 10) ityaNa // (1) // * // AdinA cArmakSaumadaukUlAdi50 se.)| lyuTa (3 / 3 / 117) // (3) // // trINi 'puruSa grahaH // // ekaikam 'kambalAdyAvRtarathasya' // skandhavAhyasya yAnavizeSasya 'DolA' iti khyAtasya // triSu dvaipAdayaH klIbe'naH zakaTo'strI syAt / trIti // (dvaipAdayo vaastraantaaH)|| klIti // aniti cItkaroti / 'ana prANane (a.pa. rathyA rathakaTyA rthvje| se0)| asun (u0 4|189)|-krnne'sun-iti mukuttH| sara reti // rathAnAM smuuhH| 'khalagorathAt' (4 / 2 / 50) iti tanna / karaNatvAsaMbhavAt / kartRtvaucityAcca // (1) // * // | yat / 'rathyo rathAMze rathavoDhari / rathyA tu rathasaMghAte zaknoti bhAraM voDhum , jIvayituM vaa| taduktam-'zakaTaH pratolyAM pathi catvare' iti haimaH // (1) // // 'initrakaThyazAkinI gAvo yAnamAskandanaM svanam / anUpaH parvato rAjA cazca' (4 / 2 / 51) // (2) // * // rathAnAM vrajaH // (3) // 1 // durbhikSe nava vRttayaH' iti / 'zakla zakto' (khA0pa0 a0)| trINi 'rathasamUhasya' // 'zakAdibhyo'Tan' (u0 4 / 81) // (2) // * // dve 'zaka dhUH strI klIbe yAnamukhaM ttsy|| | dhviti // dhUrvati / 'dhurvI hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.) gantrI kambalivAhyakam // 52 // | 'bhrAjabhAsa-' (3 / 2 / 177) iti kvip| 'rAllopaH' (6 / 4 / 21) / geti // gmyte'nyaa| STran (u04|149)| SittvAnGIS :- ( 82 / 76) iti dIrghaH / ('dhUryAnamukhabhArayoH' iti (1 / 41) // (1) // * // kambalaH sAsnA'syAsti / iniH haimH)|| (1) // * // yAnasya mukhaM purobhAgaH // (2) // * // dve (5 / 2 / 115) / kambalibhivRSairuhyate / Nyat (3 / 1 / 124) / 4) 'voddh'bndhnsthaansy|| voTa khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (2) // // dve 'zakaTi syaadrthaanggmpskrH||55|| kaayaaH|| syeti // rathasyAGgam // (1) // * // apakIryate svasthAne zibikA yApyayAnaM syAt shiiti|| zivaiva / 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) / yadvA,-zivaM / 1-idaM ca prakRtAnupayuktam // Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 amrkossH| [dvitIya kANDara kSipyate / 'kR vikSepe' (tu0pa0 se.) 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / | rathaguptirvarUtho nA 'apaskaro rathAGgam' (6 / 1 / 149) iti sAdhuH // (2) // * // reti // rathasya guptirAvaraNam // (1) // // viyate rathodve 'caRbhinnasya rathArambhakasya' // 'nena / 'caJbhyAmUthan' (u0 216) / (varUtho rathaguptI cakraM rathAGgam syAt ) varUthaM carmavezmanoH' ( iti medinii)|| (2) // // 'paraprahANAbhighAtarakSArtha rathasaMnAhavadAvaraNasya' / ceti // kriyate gatiranena / 'gharthe kaH' (vaa03|3|58)| kUbarastu yugNdhrH| '-kRtrAdInAM ke' (vA0 6 / 1 / 12) iti dvitvm| 'cakra: koke viti // kUvate / 'kUG zabde' (tu. A0 se.)| bAhupumAn , klIbaM braje sainyarathAGgayoH / rASTre dambhAntare kumbhakAropakaraNAstrayoH / jalAvarte'pi' (iti medinii)|| (1) // * // | lakAdvarac / kuttaadiH| "kRvarastriSu cArau nA kubjake'strI yugaMdhare' (iti medinii)|-kuuyte-iti khAmI // (1) rathasyAGgam / 'rathAna dvayozcake nA cakrAGgavihaMgame' (iti | // * // yugaM voThbandhanakASThaM dhArayati / 'saMjJAyAM bhRtRvRji-' medinii)|| (2) // // dve 'ckrsy'|| (3 / 2 / 46) iti khac / 'aruSi-' (6 / 3 / 67) iti mum // tasyAnte nemiH strI syAtpradhiH pumAn / (2) // dve 'yugakASThabandhanasthAnasya' // teti // tasya cakrasyAnto bhUsparzibhAgaH // * nayati | anukaSA dAvadhaHstham ratham / 'niyo miH' (u. 443) / 'nemirnA tinize kUpa- anviti // anukRssyte| 'kRSa vilekhane' (bhvA0pa0 trikAcakrAntayoH striyAm' (iti medinii)|| (1) // * // pradhI- | a.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / 'anukarSo rathAdhaHsthadAruNyapyanuyate'nena / 'DadhAn' (ju0 u0 a0)| 'upasarge ghoH kiH' | karSaNe' (iti medinii)||*|| naanto'pyym| 'anukarSA naakss(3|3|92) / (2) // // dve 'cakrasyAntasya' // taladAru' iti bopAlitAt // (1) // * // ekaM 'rathasyAdhapiNDikA nAbhiH stlbhaagdaarunnH|| . prAsaGgo nA yugAntaram // 57 // pIti // piNDyate'rA yasyAm / 'piDi saMghAte' (bhvA0 preti // prasajyate / 'Saja saGge' (bhvA0pa0 a0)| ghaJ A0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghny| gaurAdiH (33 / 19) / 'upasargasya ghbhi-(6|3|122) iti dIrghaH (4 / 1 / 41) / khArthe kan (jnyaapi0.5|45)|| (1)||AUM|| // (1) // * // rathAdyaGgayugAdanyadhugaM vRSabhANAM damanakAle nahyante'rA atr| 'Naha bandhane' (di. u0 a0)| 'naho yadAsajyate, tasyaikam / khAmI tu ('yugAdhugaH' iti pAThamAbhazca' (u0 4 / 126) itIJ hasya bhaH / yadvA,-nabhyate'kSeNa / zritya)-yugenAtati / yugAdrathAdiH / tasya yugo nA-ityAha / 'Nabha hiMsAyAm' (bhvA0 A0 se.)| 'iJa(Na)jAdibhyaH' anteSu-yugAntaraM yadbadhyate / tasya-ityAhuH / 'yugaM dvitIyaM (vA0 3 / 3 / 108) / 'nAbhirmukhyanRpe cakramadhyakSatriyayoH | prAsaGgaH' iti kAtyaH / ekam 'anyvRssyugmsy'|| . pumAn / dvayoH prANipratIke syAt striyAM kastUrikAmade' | sarva syAdvAhanaM yAnaM yugyaM patraM ca dhoraNam / (iti medinii)| (2) // // dve 'rathacakramadhye mnnddlaakaaraayaaH|| seti // sarva hastyazvarathAdidolAntam / vaahyti| vaheH khArthaNyantAtkartari lyuT (3 / 3 / 113) / anye tu-vahatyaakSAgrakIlake tu dvayoraNiH // 56 // nen| 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuT / 'vAhanamAhitAt' akSeti // akSasya nAbhikSepyasyAnte kIlake / aNati / (848) iti nipAtanAddIrghaH-ityAhuH // (1) // // yAntya'aNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| in (u04/118)| 'aNi- nena / karaNe lyuTa (3 / 3 / 117) 'yAnaM syAdvAhane gatau' rANivadakSAgrakIle syAdazrisImayoH' iti vizvaH / 'aNirANi- (iti medinii)|| (2) // * // yujyate anena vaa| 'yujir dakSAprakIlAzrisImasu dvayoH' (iti medinii)|| (1) // * // dve yoge' (ru. u0 a0)| 'yugyaM ca patre (3 / 1 / 121) iti 'akssaagrkiilksy'|| kyabanto nipAtaH // (3) // * // patantyanena / 'patu gatau' (bhvA0pa0 a0) / 'dAnI-' ( 3 / 2 / 182) iti STran / . 1-idaM ca 'rathArambhakaM canAdanyat' iti bhaTTakSIrasvAmi- 'patraM tu vAhane paNe syAtpakSe zarapakSiNoH' (iti medinii)|| granthAnurodhenoktam / mukuTastu-sAmAnyena rathasyAGgamakSayugacakrAdi- (4) // // dhorati, anena vaa| dhorayati vaa| 'dhokra gatikamapaskara:-iti, agre-rathAGgatvenaiva gatArthasyApi 'cakram' iti vizeSato nAmAntarapratipAdanAya 'tasyAnte nemiH' ityuktaye ca | 1-hemacandro'pi svopazanAmamAlAyAM 'prAsaastu yugAntaram' rathAGgasyAnuvAdaH iti ca proktavAn // 2-'kRdikArAt-' iti iti paThitvA-'dvitIyaM yugaM yugAntaram / yatkASThaM vatsAnAM damana gaNI', ANI ca / 'samAdhuryA vANImano harati' iti / kAle skandha Asajyate' / yanmuni:-'yugaM dvitIyaM prAsaGga'-iti damayantIleSAt // vyAkhyAtavAn / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 285 cAturye' (bhvA0 pa0 se.) tyuH (3 / 1 / 134) / lyuTa (3 // 3- (u. 489) iti ghathin / sarathasyApatyam , vA // (6) // * // 113) vA // (5) // * // paJca 'vAhanamAtrasya' // savye vAme tiSThati / 'savye sthazchandasi' (u0 2 / 101) paramparAvAhanaM yattadvainItakamastriyAm // 58 // ityUn Dicca / 'sthAsthinsthUNAm' ( 8 / 3 / 97) iti vaktavyAt peti // vinItakAnAmidam / yadvA,-vinIyate sma / ktaH Satvam / 'sthAsthinthUnAm' iti pAThe tu suSAmAditvAt (8 / 3 / (3 / 2 / 102) / 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) / prajJAdyaNa (5 / 4 / - 98) Satvam / 'haladantAt' (6 / 3 / 9) ityaluk ||*||'svyesstthH' 38) // (1) // * // paramparayA yadvAhyaM vahati / zakaTaM yathA ityadanto'pi / 'prAjitA dakSiNasthazca sAdI sArathirucyate / rUDham / tasyaikam 'paramparAvAhanasya' // sUtaH kSattA niyantA ca yantA savyeSTha eva ca' ityamaramAlA // (7) // * // dakSiNe tiSThati / 'supi-' (3 / 2 / 4) iti kaH // AdhoraNA hastipakA hastyArohA nissaadinH|| (6) // // rathaM kuTumbayituM zIlamasya / 'kuTumba dhAraNe' (cu. Adhaviti // Adhorayanti / lyuH (3 / 1 / 134) // (1) A0 se.)| 'supi-' (3 / 2 / 78) iti nniniH| yadvA,-ratha // // hastinaM pAnti / 'pA rakSaNe' (a0 pa0 a0)| 'Ato eva kuTumbam / rathakuTumbamasyAsti / iniH (5 / 2 / 115) / tasya 'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // aSTau 'rathakuTumbinaH' // (2) // // hastinamArohayanti / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // | rathinaH syandanArohAH (3) // // niSIdantyavazyam / 'Sadla vizaraNAdiSu' (bhvA0 pa. a.)| Avazyake NiniH (3 / 3 / 170) / yadvA,-niSA - reti // ratho'syAsti / iniH| (5 / 2 / 115) // (1) dayantyupavezayanti hastinam / grahyAditvAt (3 / 1 / 134) / // * // syandanamArohanti / 'ruha bIjajanmani prAdurbhAve ca' Avazyake (3 / 3 / 170) vA NiniH // (4) // * // catvAri | (bhvA0pa0 a0)| aN (3 / 2 / 1) // (2) // * // dve 'rthaa'hstipkessu'|| | rUDhasya yoddhH|| ___ azvArohAstu saadinH||60|| niyantA prAjitA yantA sUtaH kSattA ca sArathiH 59 azveti // azvamArohanti prAgvat // (1) // * // sIdantyasavyeSTradakSiNasthau ca saMjJA rthkuttumbinH| vazyam / 'Sad vizaraNAdau' (tu. pa0 a0)| 'AvazyakA-' 'nIti // niyacchati / antarbhAvitaNyartho vA / 'yamu ( 3 / 3 / 170) iti nniniH| 'sAdI turaMgamAtaGgarathAroheSu' uparame' (bhvA0 pa0 a0)| tRc (3 / 1 / 133) // (1) // // | dRzyate' ( iti medinI) // (2) // * // dve 'azvavArANAM' prAjati / 'aja gatyAdau' (bhvA0 pa0 se.)| tRc antarbhA 'asavAra' iti khyAtasya // vitaNyoM vA / 'valAdAvArdhadhAtuke veSyate' (bhASya. 2 / 4 / | bhaTA yodhAzca yoddhAraH / 56) iti vI na |-praajyti-iti svAmi-mukuToktaM meti // bhttti| 'bhaTa bhRtau, paribhASaNe vA' (bhvA0 cintyam / Nici vIbhAvasya nityatvAt / 'prAjayitA' iti rUpaprasaGgAcca / yadapi-vAnuvRttervIbhAvo nAsti- iti khAmino | pa0 se.) / ac (3 / 11134) / 'bhaTaH syAt puMsi vIre ca vizeSe pAmarasya ca' (iti medinii)|| (1) // * // yudhyate / ktam / tadapi cintyam / vRttyAdau vAnuvRtteradarzanAt // (2) 'yudha saMprahAre' (di. A0 a0)| ac (3 / 1 / 134) // // // yacchati / tRc (3 / 11133) // (3) // * // suvati gamayati smAzvAn / 'pU preraNe' (tu. pa0 se.)| ktaH (2) // * // tRc (3 / 1 / 133) // (3) // // trINi 'yoddhuH // (3 / 2 / 102) / 'sUtastu sArathau takSiNa kSatriyAdbrahmANIsute / senArakSAstu sainikAH / vandipAradayoH (puMsi, prasUte prerite triSu ) iti vizva medinyau seneti // senAM rakSanti / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (1) // (4) // // kSadati / 'kSada saMvaraNe' sautraH / 'tRntRcau // * // 'rakSati' ( 4 / 4 / 33) iti Thak / 'sainikaH sainyarakSe zaMsikSadAdibhyaH saMjJAyAM cAniTau' (u0 2 / 94) / mukuTastu ca syAtsenAsamavetake' (iti medinI) // (2) // // dve 'naptaneSTatvaSTa-' (u0 2 / 95) / iti tRc-ityAha / tanna / 'praharikAdeH' // . napvAdiSu kSatturagrahaNAt / yadapi-'kSada sthairya, hiMsAyAM ca' senAyAM samavetA ye sainyAste sainikAzca te // 61 // ityatastRc (3 / 1 / 133) tRn (3 / 2 / 135) vA-ityuktam / seneti // senAyAM samavaiti / 'senAyA vA' (4 / 4 / 45) tadapi na / uktapAThasyAdarzanAt / 'khada sthairye' (bhvA0 pa0 iti nnyH| 'sainyaM sainikasenayoH' iti haimaH // (1) ||AUM|| se0) iti pAThasya darzanAca // (5) // * // saratyazvAn / 'sU pakSe Thak (4 / 4 / 1) // (2) // // dve 'senAyAM militasyaikagato' (bhvA0 pa0 a0)| antarbhAvitaNyarthaH / 'sarterNica' | deshiibhuutsy|| 1-'padamasti / cakSiGaH khyAJ / vA liTi / tato vakSyAmi | 1-tunA-prakRtavArtikodAharaNeSu bhASyakRtA 'savyeSThA sArathiH' 'ajevIMbhAvo bhavati vA / vyavasthitavibhASA iti' iti bhASye spaSTameva ityudAharaNadAnena kaiyaTena 'sthazabda prayayAnta' ityevamuktatvena vikalpAnuvRtterupalambhAdakiMcitkarametat // cokArAmtapAThoprAmANikaH-ityaruciH sUcitA / / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 amarakoSaH / [ dvitIyaM kANDam balino ye sahasreNa sAhasrAste sahasriNaH / iti kan / zIrSe kaM sukhamasmAdvA // (1) // * // zirase beti // sahasraM balAni santi yeSAm / ' tapaH sahasrAbhyAM hitam / 'zarIrAvayavAdyat ' ( 5/16 ) / 'ye ca taddhite' vinInI' (5 / 2 / 102) // ( 2 ) // * // 'aN ca' (5/2/103 ) | ( 6 / 1 / 61 ) iti ziraH zabdasya zIrSannAdezaH / ' ye cAbhAva -' ityaN // (1) // * // dve 'sahasrasaMkhyAkena gajAdinA ( 6 / 4 / 168 ) iti Tilopo na / 'zIrSaNyaM zIrSarakSaNe / balavataH' // 'zIrSaNyo vizade kace' iti haimaH // ( 2 ) // * // ziraparidhisthaH paricaraH strAyate / 'traiD pAlane' (bhvA0 A0 a0 ) / 'Ato'nupa-' (3323 ) iti kaH // (3) // * // trINi 'zirastrasya' 'Topa' iti khyAtasya // peti // paridhau senAnte tiSThati / 'supi ' ( 3 / 2 / 4 ) iti kaH // (1) // * // paritazcarati / 'ac ( 3 / 1 / 134) // ( 2 ) // * // dve 'senAyAM rAjJo daNDakAriNaH ' / 'prayANe sAmantasyApakarSakasya'---ityanye / rathagajAdezcakapAdAdirakSakasya - iti kecit // ( ( keti // kayate / 'kaci dIptibandhanayoH ' ( bhvA0 A0 se0 ) / bAhulakAdukaH / kiJcuko vAravANe syAnnirmo kavace'pi c| vardhApakagRhItAGgasthitavastre ca colake / kakSukyauSadhibhede' ( iti medinI ) // (1) // * // bANaM vArayati, vRNoti vA / 'vRJ varaNe' ( svA0 u0 se0 ) / Nyanto vA / 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1 ) / ( mayUravyaMsakAditvAt '2 / 1 / 72') / rAjadantAditvAt N ( 2 / 2 / 31 ) vA paranipAtaH / yadvA, vAramAcchAdakaM vaanmsy| 'pUrvapadAt -' ( 8|4| 3 ) iti Natvam (2) // * // dve 'colakAkRti saMnAhasya' // atha tanutraM varma daMzanam / urazchadaH kaGkaTako jagaraH kavaco'striyAm // 64 // atheti // tanuM trAyate / prAgvat // (1) // * // vRNoti deham | 'vRJ varaNe' ( vA0 u0 se0 ) / manin ( 3 / 2 / 75) // 2 ) // * // daMzyate'nena / 'dazi daMzanasparzanayoH' (cu0 A0 se0) 'karaNA-' ( 3 / 3 / 117 ) iti lyuT / 'daMzanaM varmadaMzayoH' iti haimaH // (3) // * // urazchAdyate'nena / 'chada apavAraNe' (cu0 u0 se0 ) / 'puMsi-' ( 3 | 3 | 118 ) iti ghaH / 'chAderdhe-' 6 / 4 / 96 ) iti hakhaH // (4) // * // kaGkate / 'kaki laulye' (bhvA0 A0 se 0 ) 'zakAdibhyo'Tan ' ( u0 4 / 81 ) khArthe kan (jJApi 0 5 / 4 / 5) / yadvA - kaM sukhaM kaTati / 'kaTe varSAdI' ( bhvA0 pa0 se0 ) ac ( 3 / 1 / 134 ) / ( vA0 3 / 2 / 5 ) vA // ( 5 ) // * // jagatA gRhyate / 'prAtimUlavibhujAdikaH padikAddhAtvarthe' (cu0 ga0 sU0 203) iti Nic (Tilopazca / bAhulakAdaraH / jAgarti / ac ( 3 / 1 / 134 ) / pRSodarAdiH 6 / 3 / 109) vA / 'jagaraH kaGkaTo yogaH saMnAhaH syAduraichadaH' iti bopAlitaH // ( 6 ) // * // kaM vAtaM vaJcati / 'vazu gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / antarbhAvitaNyartho vA / mUlavibhujAdikaH / ' kavaco gardabhANDe ca saMnAhe paTahe'pi ca ' ( iti vizva medinyau ) // ( 7 ) // * // sapta 'saMnAhasya' // AmuktaH pratimuktazca pinaddhazcApinaddhavat / ( // yattu madhye sakaJcukAH / senAnI rvAhinIpatiH // 62 // seneti // senAM nayati / ' NIJ prApaNe' ( bhvA0 u0 a0 ) / 'satsU-' ( 3 / 2 / 61 ) iti kvip / 'senAnIH syAt pumAn kArtikeye senApatau pumAn' ( iti medinI ) // // * // vAhinyAH patiH // ( 2 ) // * // dve 'senApateH // kaJjuko vArANo'strI ( 1 ) | badhnanti tatsArasanamadhikAGgaH beti // sAraM sanoti / 'SaNu dAne' ( tu0 pa0 se 0 ) / karmaNaH zeSatvavivakSAyAmac ( 3 / 1 / 134 ) / yadvA, - sAraM balamaste dIpyate'nena / 'asa gatidIpyAdAneSu ' ( bhvA0 u0 se0 ) / 'karaNA-' ( 3 / 3 / 117 ) iti lyuT / zakandhvAdiH ( vA0 6 / 1 / 94 ) / ' sArasanamapyurastre tanutriNAM mekhalAyAM ca' ( iti medinI ) / vizvo'pi - 'sArasanaM mekhalAyAmurastre ca tanutriNAm' iti // (1) // * // adhikamaGgAt // * // kvacittu 'sArasanAdhipAGge' iti pAThaH / yatkAtyaH - 'adhipAnaM sArasanam' iti // * // durgastu -- ' tasya sArasanaM jJeyaM dhipAGga ca nibandhanam' iti // (2) // * // dve 'kazukadAyartha madhyakAye nibaddhasya' // saMnaddho varmitaH sajo daMzito vyUDhakaGkaTaH // 65 // samiti // saMnahyati, saMnahyate sma vA / akarmakatvAtkartari (3 / 4 / 72 ) karmaNi ( 3 / 2 / 102 ) vAkaH / 'saMnaddho varmite vyUDhe' ( iti medinI ) // (1) // * // varmaNA nahyate sma / 'satyApa - ' ( 3 / 1 / 25 ) iti Nic / 'NAviSTavat' ( vA0 6 / 4 / 115 ) iti TilopaH / varma saMjAtamasya atheti // zIrSasya pratikRtiH / ' ive - ' ( 5 / 3 / 96 ) vA / tArakAditvAt (5 / 2 / 36 ) itac // (2) // * // sajjati / atha zIrSakam // 63 // zIrSaNyaM ca zirastre Amviti // Amucyate sma / 'mucla mokSaNe' ( tu0 u0 a0 ) / kaH ( 3 / 2 / 102 ) // (1) // * // praterapi // ( 2 ) // // api nahyate sma / 'gaha bandhane' ( di0 u0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / ' vaSTi bhAguriH -' ityalopaH // (3) // * // (4) // * // catvAri 'parihitakavacAdeH' // (parihitasya vastrAdeH - iti mukuTaH ) // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 287 'Sasja gatau' ( bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / 'atha zastrAjIve kANDapRSThAyudhIyAyudhikAH samAH // 67 // sajjaH syAtsaMnaddhe saMbhRte triSu' (iti medinI) // (3) // 1 // zeti // zastramAjIvati upajIvati / 'jIva prANadhAraNe' daMzaH saMjAto'sya / itac (5 / 2 / 36) / yadvA-daMzyate sma / (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (1) // // kANDAni 'dazi daMzanAdau' (cu. A0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // zastrANi pRSThe yasya // // "kANDaspRSTaH' iti mukuTaH / spRSTaM (4) // // vyUDho dhRtaH kaGkaTo yena // (5) // // paJca 'dhRta gRhItaM kANDaM zastraM yena / 'vAhitAmnyAdiSu' (2 / 2 / 37) iti sNnaahsy'|| paranipAtaH // (2) // // Ayudhena jIvati / 'AyudhAccha ca' triSvAmuktAdayaH / (4 / 4 / 14) // (3) // // cAt Than // (4) // * // catvAri trIti // AmukkAdayo vyUDhakakaTAntAH // 'zastrajIvinaH // varmabhRtAM kAvacikaM gnne| kRtahastaH suprayogavizikhaH kRtapuravat / veti // kavacinAM samUhaH / 'ThaJ kavacinazca' (4 // 2 // 41) kriti // kRto'bhyasto hasto yasya // (1) // * // zobhanaH // (1) // * // ekaM 'dhRtasaMnAhAnAM gaNasya' // prayogo'sya / suprayogo vizikho'sya // (2) // // kRtopdaatipttipdgpaadaatikpdaajyH||66|| 'bhyastaH puGkhaH puGkhayuktaH zaro yena // (3) // // trINi padgazca padikazca 'samyakRtazarAbhyAsasya // . peti // pAdAbhyAmatati / 'ata sAtatyagamane' (bhvA0 aparAddhapRSatko'sau lakSyAdyazcyutasAyakaH // 68 // pa0 se0)| 'ajyatibhyAM ca' (u0 4 / 130) 'pAde ca apeti // aparAddhaH pRSatko bANo'sya // (1) // 4 // (u04|131) itIN / 'pAdasya padAjyAtigopahateSu' (6 / - lakSyAdvedhyAt cyuto bhraSTaH sAyako yasya // * // eka "lakSyA352) iti padaH // (1) // * // evaM padAjiH // (5) // // prAptazarasya' // mukuTastu-'iajAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) itIJ- dhanvI dhanuSmAn dhAnuSko niSaGgayastrI dhnurdhrH| ityAha / tanna / 'striyAm' 'akartari ca kArake' 'bhAve' itya dheti // 'dhanvA tu marudeze nA klIbaM cApe sthale'pi ca' dhikAre tasya vihitatvena 'atati' 'ajati' iti vigrahasya (iti medinii)| dhanvA'syAsti / vrIhyAditvAt (5 / 2 / 116) viruddhatvAt // (1) // * // padyate / 'pada gatau' (di. A0 | iniH // (1) // * // dhanurasyAsti / matup (5 / 2 / 94) / a0)| baahulkaattiH| ktic (3 / 3 / 174) vaa| 'pattiH senAbhitpadgayorgatau' iti haimaH // (2) // // pAdAbhyAM 'tasau matvarthe' (1 / 4 / 19) iti bhatvam // (2) // // dhanuH gacchati / 'anyeSvapi-' (vaa03|2|48) iti ddH| 'pAdasya-' praharaNamasya / 'taidasya praharaNam' (4 / 4 / 57) iti Thak / (6 / 3 / 52) iti padaH // (3) // // padAtireva / vinayAdi 'isusuktAntAt kaH' (7 // 3 // 51) // (3) // * // niSaGgo'syAsti / tvAt (5 / 4 / 34 ) Thak / pAdAbhyAmatati / bAhulakAdiko iniH (5 / 2 / 115) // (4) // * // 'astraM praharaNe cApe' iti vizvaH / astramasyAsti / iniH (5 / 2 / 115) // (5) // 4 // vA // 1 // 'pAdAvikaH' iti kvacitpAThaH / pAdAbhyAmavati / dharati / 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 u0 a0)| ac (3|1|'av rakSaNAdau' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAdikaH / yadvA, | 134) / dhanuSo dharaH // (6) // // SaT 'dhanurdharasya // pAdenAvo rakSaNam / tatra niyuktH| 'tatra niyuktaH' (4 / 4 / 69) iti Thak // (4) // // padbhyAM gacchati / pAdena samA- syAtkANDavAMstu kANDIraH nArthaH pacchabdo'sti / DaH (vA0 3 / 2 / 48) // (6) // // syAditi // kANDaH stambe taruskandhe bANe'vasarapAdAbhyAM carati / 'parpAdibhyaH SThan' (4 / 4 / 10) / 'ike nIrayoH / kutsite vRkSabhinnADIbandhe rahasi na striyAm' (iti caratau' ( vA0 6 / 3 / 53) iti padbhAvaH // (7) // * // pAdAta- medinii)| kANDo bANo'syAsti / matup (5 / 2 / 115) // zabdo'pyatra / 'padAtipattipAdAtapAdAvikapadAjayaH' itya- (1) // * 'kANDANDAdIranIracau' (5 / 2 / 111) // (2) mrmaalaa| yattu mukuTenoktam-mUlavibhujAdike pAdAtaH- * dve 'baanndhaarksy|| iti| tanna / 'pAdAbhyAM atati' iti vigraheNa pacAdyacA gatArthatvAt // * // sapta 'padAte' // zAktIkaH zaktihetikaH // 69 // zeti // zaktiH praharaNamasya / 'zaktiyaSTyorIkak' (4|4|ath pAdAtaM pttisNhtiH| 59) // (1) // * // zaktiha~tiryasya // (2) // * // dve 'zaktyAatheti // padAtInAM samUhaH / 'bhikSAdibhyo'N (4 / 2 / yudhdhaarinnH'| 38) // (1) // * // pattInAM saMhatiH // (2) // // dve "padAtisamUhasya' // / 1-tadasya' ityaMzastu pUrvasUtrAdanuvRttaH, sUtraM tvavaziSTameva // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 amrkossH| [dvitIyaM kANDam yASTIkapArazvadhiko yaSTiparzvadhahetiko / mandagAmI tu mantharaH // 72 // / yeti // yaSTiH praharaNamasya / (Ikan '4 / 459') // (1) meti // mandaM gacchati tacchIlaH / prAgvat (3 / 2 / 78) // // * // parazvadhaH parazuH praharaNamasya / 'parazvadhAhaJca' (41458) (1) // * // manthati pAdau / 'mathi hiMsAsaMklezanayoH' (bhvA0 // (1) // * // yaSTizca parvadhazca hetI yayoH // * // ekaikam 'yaSTi- pa0 se.)| bAhulakAdaran / manthaM rAti / 'Ato'nupa-' parazudhRtoH // (3 / 2 / 3) iti kaH / 'mantharaH kozaphalayorbAdhamanthAnayoH naistriMziko'sihetiH syAt pumAn / kusumbhyAM na dvayormande pRthau vakre'bhidheyavat' (iti medinI) // (2) // 1 // dve 'zanairgamanazIlasya' // nAyiti // nistriMzaH praharaNamasya / 'praharaNam' (4 / 4 / 57) iti Thak // (1) // * // asihetiryasya // (2) // // dve | javAlo'tijavastulyau 'khgaayudhsy|| - jeti // atizayitA jaGghA'sya / sidhmAditvAt (5 / 2 / 97) samau praasikkauntiko||70|| lac // // picchAditvAt (5 / 2 / 100) ilaci javilo'pi / 'prajJAlaprajJilau tulyau jaGghAlajavilAdayaH' iti vAcaspatiH // seti // prAsaH kuntazca praharaNamasya / prAgvat (4 / 4 / . (1) // * // atizayito javo vego yasya // (2) // * // dve 57) // (1) // * // ekaikam 'praaskuntaayudhino'|| 'ativegvtH'|| carmI phalakapANiH syAt jngghaakrikjaacikau| ceti // carmAsyAsti / vrIhyAditvAt (5 / 2 / 116) | , jeti // jaGghAsAdhyatvAdupacArAdgatirjaGghA / saiva karo rAjaitiH // (1) // // phalakaM pANAvasya // (2) // // dve ke | deyo bhAgaH, AkaraH zreSTho vA / jaGghAkaro'syAsti / Than (5/'phalakadhArakasya // 2 / 115) jabaeNva karI hastI yasya, iti vA // (1) // 1 // . patAkI vaijyntikH| jaGkAbhyAM jIvati / 'vetanAdibhyo jIvati' (4 / 4 / 12) iti peti // patAkA'syAsti / brIhyAdIniH (5 / 2 / 116) // Thak // (2) // // dve "jngghaajiivinH|| (1) // // vaijayantyasyAsti / vrIhyAditvAt (5 / 2 / 116)| tarasvI tvarito vegI prajavI javano javaH // 73 // in / yadvA,-vaijayantyA carati / 'carati' (4 // 48) iti Thak // teti // taro vego'syAsti / 'asmAyAmedhA-' (5 / 2 / 121) (2) // * // dve 'dhvajadhArakasya // iti viniH / 'tarakhI zUraveginoH' (iti medinii)|| (1) anuplavaH sahAyazcAnucaro'bhisaraH samAH // 71 // // // tvrte| 'mitvarA saMbhrame' (bhvA0 A0 se.)| 'jItaH anviti // anu pazcAt plavate / 'pluG gatau' (bhvA0 ktaH' (3 / 2 / 197) / tvarA saMjAtA'sya, iti vaa| itac (5). A0 a0)| ac (3 / 1 / 134) // (1) // * // saha ayte| 2 / 36) / 'tvaritaM vegatadvatoH' ( iti haimaH) / (2) // 1 // 'aya gato' (bhvA0 A0 se.)| eti vaa| 'iN gatau' (a0 | atizayito vego'sya / iniH (5 / 2 / 115) // (3) // // pa0 a0)| ac (3 / 1 / 134) // (2) // // anu carati / prajavati / 'juH' sautro (dhAtuH) vege gatau ca / 'prajoriniH' 'careSTaH' (3 / 2 / 16) // (3) // * // abhitaH sarati / ac (3|2|156)||(4)||*||'juckrmy-'(3|2|150) iti yuc| (3 / 1 / 134) // (4) // * // catvAri 'shaaysy|| 'javanaM tu syade vegihaye nA vegini triSu' (iti medinI ) // purogaagresrprsstthaagrtHsrpurHsraaH| (5) // * // ac (3 / 1 / 134) '(javo vegavati triSu / ) puMliGgastu bhavedvege cauNDrapuSpe javA matA' (iti medinii)| purogamaH purogAmI (6) // // SaD 'vegavanmAtrasya // sviti // puro gacchati / 'anyeSvapi-' (vA0 3 / 2 / 48) vApa (vA0 3 / 2148) jayyo yaH zakyate jetum rAsAyalenA . iti DaH // (1) // * // agre sarati / 'puro'grato'preSu-(3 jeti // jetuM zakyaH / 'ji jaye, abhibhave vA' (bhvA0 2118) iti ttH|| (2) // * // pratiSThate gcchti| 'Atazco pa0 a0)| 'zaki liGca ' (3 / 3 / 172) iti zaktI 'aco pasarga- (3 / 1 / 136) iti kH| 'praSTho'gragAmini' (83 , yat' (3 / 3 / 97) / 'kSayyajayyau zakyArthe' (6 / 1181) // 92) iti ssH| 'praSThastriSvagrage zreSThe puMsi cANDAlikauSadhau' (iti medinI) // (3) // 1 // agrataH sarati // puraH sarati / (6) // // ekam 'jetuM zakyasya // "puro'grataH- (3 / 2 / 18) iti TaH // (4) // * // (5) // * // jeyo jetvymaatrke| puro gacchati / ac (3 / 1 / 134) / 'gamazca' (3 / 2 / 47) jayiti // zakyArthAdanyatra 'arhe kRtyatRcazca' (333 iti khac vA // (6) // * // 'supyjaatii-(3|2|78) iti 169) iti yogyatAyAm 'aco yat' (3 / 1 / 97) // (1), NiniH // (7) // * // sapta. 'agresraannaam|| | // * // ekaM 'jetuM yogyasya // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavarga: 8] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 289 jaitrastu jetA 'supi- (3 / 2 / 78) iti NiniH // (1) // * // kAmasya sahajAyiti // jynshiilH| 'tRn' (3 / 2 / 135) / prajJA-| zam / yathArthe'vyayIbhAvaH (2 / 1 / 6) / anukAmaM gAmI 'avAraghaN ( // 4 // 38) // (1) // * // (2) // * // dve 'jyvtH|| pAra-' (5 / 2 / 11) iti khH|| (2) // // dve 'yatheSTaM gamanayo gacchatyalaM vidviSataHprati // 74 // shiilsy|| so'bhyamicyo'bhyamitrIyo'pyabhyamitrINa itypi|| - hyatyantInastathA bhRshm||76|| ya iti // amitrasyAbhimukham / 'lakSaNenAbhipratI-' (2 / oti // antasyAtyayaH / atyaye'vyayIbhAvaH (2.1 / 6) / 1 / 14) ityvyyiibhaavH| abhyamitramalaMgAmI / 'abhyamitrA atyantaM gAmI / 'avAra- (5 / 2 / 11) iti khH|| (1) // // ccha ca' (5 / 2 / 17) cAd yatkhau // (1) // * // (2) // * // 'bhRzaM gAmI' ityanvayaH // * // ekam 'atigmnshiilsy'|| (3) // // trINi 'sAmarthyena zatrUNAM saMmukhaM gcchtH| zUro vIrazca vikrAntaH / UrjakhalaH syAdurjasvI ya uurjaatishyaanvitH||75|| zviti // zUrayati / 'zUra, vIra, vikrAntau' (cu0 u0 Urjeti // 'Urjastu kArtikotsAhabaleSu prANane'pi ca se.) ac (3 / 1 / 134) / 'zUraH syAdyAdave bhaTe' (iti (iti medinI) / atizayita UrjA'syAsti / 'jyotsnA- medinI) // (1) // * // vIrayati / vIro rasavizeSe syAduttare tamisrA-' (5 / 2 / 114) iti valajvinI / 'Urja'zabdo'dantaH subhaTe trissu| strI suraakssiirkaakoliitaamlkyelvaaluke| patisAntazca / Adye sagapi nipAtyaH / mukuTastu-'UrjA'zabdamA putravatIrambhAvidArIdugdhikAsu ca / malayUkSIravidAryoH klIbaM bantaM paThitvA 'hakhatvaM ca'-ityAha / tanna / uktamedinIkoza zRGgayAM nate'pi ca' iti (pavargatRtIyAdau medinii)|| (2) // * // virodhAt // (1) // // (2) // // UrjasyAtizayaH / UrjAtiza vikrAmati sma / 'kramu pAdavikSepe' (bhvA0pa0 se.)| yenAnvitaH // (3) // * // 'Urja balaprANanayoH' (cu. 50 'gatyarthA-' (3 / 4 / 12) / iti ktaH // (3) // * // trINi 'shrsy|| se.)| bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / 'gurozca-' (3 / 3 / 103) / ityapratyaye TApyAbanto'pi saMbhavati / paraM tu nipAtane sa na jetA jiSNuzca jitvrH| prAhyaH / haskhasyApi nipAtanIyatvena gauravaprasaGgAt / vRttikAra- jayiti // jayanazIlaH / 'tRn' (3 / 2 / 135) // (1) stvasunnantaM manyate / tattu na samyak / 'asmAyA- (5 / 2 / - // * // 'glAjisthazca pasnuH' (3 / 2 / 139) / 'jiSNurnA vAsave121) iti siddhatvena nipAtanasya vaiyarthyaprasaGgAt // // trINi | 'rjune / jitvare vAcyavat' (iti medinI) // (2) // // 'blaatishyvtH'|| 'iNnazaji-' (3 / 2 / 163) iti karap // (3) // // trINi syAdurasvAnurasilA 'jayazIlasya // * syeti // prazastamatizayitaM vA uro yasya / vizAlatvAt / sAyugAnA raNa sAdhuH / matup (5 / 2 / 94) / 'mAdupadhAyA-' (8 / 2 / 9) iti vH|- sAmiti // saMyuge raNe sAdhuH / 'pratijanAdibhyaH khaJ' 'ayaH' (8 / 2 / 10) iti vatvam-iti tu mukuTasya pramAdaH / (4 / 4 / 99) // (1) // * // eka 'yuddhkushlsy|| sasya jhayatvAbhAvAt // (1) * // picchAditvAt (5 / 2 / zastrAjIvAdayastriSu // 77 // 100) ilac // (2)||u-ursaa balaM lakSyate-iti svAmI | zeti // zastrAjIvAdayaH sAMyugInAntAH // // // dve 'vipulorsH'| rathino rathiko rthii| dhvajinI vAhinI senA pRtanA'nIkinI cmuuH| 'reti // ratho'syAsti / 'medhArathAbhyAmiranninacau' / svAmI varUthinI balaM sainyaM cakraM cAnIkamastriyAm // 78 // tu-'medhArathAbhyAmiranniracau' (vaa05|2|109) iti paThitvA dhveti // dhvajAH santyasyAm / iniH (4 / 2 / 115) // (1) 'rathiraH' iti vyAkhyAya-'rathinaH' ityapapAThaH-ityAha / // // vAhAH santyasyAm // (2) // // sinoti / 'SiJ rathasyenaH prbhuH| zakandhvAdiH (vA. 6 / 1 / 94) ityanye // bandhane (khA. u0 a0)| 'kRvRjasidrupanyanisvapibhyo nit' (1)* 'ata iniThanau' (5 / 2 / 115) // (2) // // (3) (u0 3 / 10) iti naH / saha inena vA // (3) // * // priyate / // // trINi 'rathavAminaH // 'pRG vyAyAme' (tu0 A0 a0) / bAhulakAttanan / guNAbhAvazca / 'pRtanA tu striyAM senaamaatrsenaavishessyo| kAmaMgAmyanukAmIna: (iti medinii)|| (4) // * // anIkaM raNo'sti prayojanatvena keti // kAmaM yathecchaM gamanazIlaH / 'kAmam' ityavyayam / yasyAH / iniH (5 / 2 / 115) / 'anIkinI striyAM senA1-svAminA tu bhASyAGgIkRtamevoktam / mukuTo'pi prAthamyena | mAtrasenAvizeSayoH' (iti medinI) // (5) // * // camati 'rathira' ityevoktavAn / inapaTitavArtikaM tu bhASye nopalabhyate // zatrUn / 'kRSicamitani- (u0 180) ityUH |-'cmi amara0 37 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 amarakoSaH / [dvitIyaM kANDara tamirvadhibhya U'-iti mukuttH| tanna / tAdRzasUtrAbhAvAt / ekabhakarathA vyazvA pattiH pnycpdaatikaa| 'camUH senAvizeSe ca senAmAtre ca yoSiti' (iti medinii)|| eketi // eka ibho yasyAm / eko ratho yasyAm / (6) // * // varUthAH santyasyAm / iniH (5 / 2 / 115) trayo'zvA yasyAm / paJca padAtayo yasyAm / padyate / 'pada (7) // // balati / 'bala prANane' (bhvA0pa0 se.)| ac gatau' (di. A0 a0)| patyate vaa| 'patu gatau' (bhvA0 (3 / 1 / 134) / yadvA,-valate / 'vala saMvaraNe, saMcalane ca' pa0 a0)| 'striyAM tin' (3 / 3 / 94) / ktic (3 // 3 // (bhvA0 A0 se.)|| (8) // // seneva / caturvarNAditvAt | 174) vaa| 'pattirnA padage, striyAm / gatAvekarathaikebhatrya(vA0 5 / 1 / 124) vyaJ // (8) // * // kriyate'nena / zvapaJcapadAtike' (iti medinii)| bharataH-"eko ratho gaja'ghaarthe kaH' (vA0 3 / 3 / 58) / ke kRtrAdInAm' (vA. 6 / - | zcaiko narAH paJca pdaatyH| trayazca turagAstajjJaiH pttirity1|12) iti dvitvam // (10) // * // anityanena / 'ana bhidhIyate' // (1) // // ekaM 'senAvizeSasya' // prANane (a0pa0 se.)| 'anihRSibhyAM kicca' (u0 4 / - pattyaGgaistriguNaiH sarvaiH kramAdAkhyA yathottaram // 8 // 17) itIkan / 'anIko'strI raNe sainye (iti medinI) senAmakhaM gulmagaNI vAhinI pRtanA cmuuH| // (11) // * // ekAdaza 'senAyAH // anIkinI vyUhastu balavinyAsaH __ peti // tisraH pattayaH senAmukham / tribhiH senAmukhai. vyviti // vyUhyate / 'Uha vitarke' (bhvA0 A0 se.)| galmaH / trayo gulmA gnnH| trayo gaNA vAhinI / tisro gha (3 / 3 / 18) / 'vyUhaH syAdbalavinyAse nimoNe vRnda- vAhinyaH prtnaa| tisraH pRtnaashcmH| tisrazcamvo'nIkinI tarkayoH' (iti medinI) // (1) // * // balasya senAyA ||*||senaayaa mukhmupkrmH|| (1) // * // guDati, gujyate, vaa| vinyAso vibhajya sthApanam // (2) // // dve 'vyUhasya' // 'guDa rakSAyAm' (tu0pa0 se.)| bAhulakAnmaH / Dalayo bhedA daNDAdayo yudhi| | rekatvam / 'galmaH senAghaTTabhidoH senArakSaNarugbhidoH / bhayiti // bhedA vizeSAH / yadAha kAmandakiH-'tirya- stambe'striyAmAmalakyelAvalI vastravezmasu' (iti medinii)| gvRttistu daNDaH syAdbhogo'nvAvRttireva ca / maNDalaH sarvato- (1) // * // gaNyate, gaNayati vaa| 'gaNa saMkhyAne' (cu0 u0 vRttiH pRthagvRttirasaMhataH' iti // daNDavadavasthAnaM daNDaH / se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / ac (3 / 1 / 134) vaa| 'gaNaH anyonyaanugtaavRtirbhaagH| sarpazarIravadavasthA maNDalaH / pramathasaMkhyaughe caNDIsainyaprabhedayoH' (iti medinii)|| (1) // // gajAdInAM vijAtIyairamizritAnAM sthaanmsNhtH| zakaTa- | ekaikaM 'senAvizeSasya' // makara-patAkA-sarvatobhadra-durjayAdayo'pi // dazAnIkinyo'kSauhiNI pratyAsAro vyUhapANiH deti // dazAnI kinyo'kssauhinnii| UhaH smuuho'stysyaaH| preti // pratIpamAsArayati bhannAn / 'sa gatau' (bhvA0 iniH (5 / 2 / 115) / akSANAmUhinI / 'pUrvapadAt-' (84pa0 a0)| nnyntH| ac // (1) // * // vyUhasya pANiH | 3) iti Natvam / 'akSAdahinyAm' (vA0 6.189) iti pRSThabhAgaH / 'pANiH syAdunmadastriyAm / striyAM dvayoH sainya- bRddhiH / yattu-sarveSAmakSANAmindriyANAmUhaH savikalpakaM pRSThe pAdagranthyadhare'pi ca' iti vizva medinyau // (2) // // jnyaanmkssohH| so'styasyAH / iniH / (5 / 2 / 115) 'akRtadve 'vyUhasya pRsstthbhaagsy|| vyUhAH-' iti paribhASayA guNaM bAdhitvA vRddhiH (vA0 61 sainyapRSThe pratigrahaH // 79 // 89)-iti mukuTenoktam / tanna / 'UhinI'zabdena vigrahe vRddhesainyeti // sainyasya pRSThe dhanuHzatadvayAntare sthita sainym| zcaritArthatvAt / 'apavAdo'pyanyatra caritArthazcettadA'ntaraGgela pratigRhyate'nena / 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) ityap / 'pratigrahaH bAdhyate' / tathA 'sarva iha' ityatrApavAdo'pi savarNadIpoM khIkaraNe sainyapRSThe ptgRhe| yogyebhyo vidhivaddeye tadbhahe ca guNena bAdhyate / 'akSauhiNyAmityadhikaiH saptatyA hyaSTabhiH grahAntare' (iti medinI) // (1) // * // eka 'sainyasya shtaiH| saMkhyA yuktA sahasrANi gajAnAmekaviMzatiH / evameva pshcaadbhinnsNghaatsyaaniiksy'|| | rathAnAM tu saMkhyAnaM kIrtitaM budhaiH / paJcaSaSTiH sahasrANi Sada 1-tattatsenAvizeSe gajAdInAM nirNayAya cakramidam // pattiH HAI gulmaH | gaNaH / vAhinI | pRtanA | camUH anIkinI| akSauhiNI senA senA gajAH , rathAH ....... azvAH .. padAtayaH ... 81 243 243 / 729 | 45 / 135 / 405 - 1225 729 / 2187 21870 2180 6561, 65610 3645 | 10935 109350 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavarga: 8] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 291 zatAni dazaiva tu / saMkhyAtAsturagAstajjJairvinA rthturNgmaiH| trikANDazeSAt // (1) // * // capasya vaMzabhedasya vikAraH / nRNAM zatasahasraM tu sahasrANi navaiva tu / zatAni trINi | 'avayave ca prANyauSadhi-' (4 / 3 / 135) ityaN // (2) // 1 // cAnyAni pazcAzaca padAtayaH' / (1) // // ekam "akSau- dhanvati / 'dhavi gatau' (bhvA0 pa0 se.) 'kanin yuvRSi-' hinnyaa:|| (u0 1 / 156) iti kanin / 'dhanvA tu marudeze nA klIbaM atha saMpadi // 81 // cApe sthale'pi ca' (iti medinii)|| (3) // // zarA asyasaMpattiH zrIzca lakSmIzca nte'nena / 'asu kSepaNe' (di. pa0 a0)| 'karaNA-' atheti // saMpadanam anayA vaa| 'pada gatau' (di. (3 / 3 / 117) // (4) // // koTati / 'kuTa anRtabhASaNe' A0 a0)| saMpadAditvAt (vA0 3 / 3 / 108) vip // (1) | ( ) / bAhulakAdaNDan / pRSodarAdiH (6 / 3 / // // 'striyAM tin' (3394) |-'sNpttisaaklyaant 109) / kauti| vic (3 / 2 / 75) kordaNDo vaMzo'sya vaa| 'kodaNDaM kArmuke dezabhedabhUtalayorapi' iti hemacandraH // vacaneSu' (2 / 1 / 6) iti nirdezAt syadhikAre'pi 'vAsarUpa (5) // * // karmaNe prabhavati / 'karmaNa ukaJ' (5 / 1103) / (3 / 1 / 94) nyAyaH kvacitpravartate // (2) // // zrIyate sarvaiH / / 'zrim sevAyAm' (bhvA0 u0 se.)| 'kvibvaci-' (u0 | 'atha kaarmukH| vaMze kArmukamidhvAse karmaThe' iti haimH|| 2157) ityuNAdisUtreNa kvip / zrIrveSaracanA zobhA bhAratI (6) // * // iSavo bANA asyante'nena / 'halazca' (3 / 3 / 221) saraladrume / lakSmyAM trivargasaMpattau veSopakaraNe matau' (iti vizva iti ghny| 'iSvAso dhanvadhanvinoH' iti haimaH // (7) medinyau) // (3) // * // lakSyate / 'lakSa darzane' (cu. 50 | // * // sapta 'dhanuSaH // se.)| 'lakSermuTa ca' (u0 3 / 160) itiiprtyyH|-'lkssmiiH atha karNasya kAlapRSThaM zarAsanam // 83 // zrIzobhAsaMpatpriyaMguSu' / dhanotkarSasya iti hemacandraH // (4) atheti // kAlo yama iva pRSThamasya / kAlavarNa vA // // catvAri 'dhnotkrsssy'| pRSThamasya / 'kAlapRSThaM karNacApe puMsi kaGkavihaMgame' (iti vipattau vipadApadau / medinI) // * // 'kAlapRSThaM tu kodaNDamAtrake karNadhanvani / vIti // vipadanam / anayA vaa| saMpadAdikvipa (vA. kAlapRSTho mRgabhede kaGke' iti haimaH // (1) // // eka 3 / 3 / 108) // (1) // * // ktin (3 / 3 / 94) // (2) // * // 'krnndhnussH'|| evamApat / ApattiH // (3) // // trINi 'aapdH|| kapidhvajasya gANDIvagANDivI punpuNsko| AyudhaM tu praharaNaM zastramastram keti // kapihanumAn dhvajo dhvaje vA yasya // * // gANDi- Arivati // Ayudhyante'nena / 'yudha saMprahAre' (di. | granthirasyAsti / 'kRdikArAt-' (g04|1|45) iti vA kI / A. a0) / 'gharthe kavidhAnam, sthAnApAhaniyudhyartham' 'gANDyajagAt-' (5 / 2 / 110) iti vH| atra saMhitayA (vA0 3 / 3 / 58) // (1) // * // prahriyate'nena / 'karaNA- haskhadIrghayorgrahaH / 'jiSNodhanuSi kodaNDe gANDIvaM gANDivaM (333 / 117) iti lyuT // (2) // // zasyate'nena / 'zasu tathA' iti shaashvtH| kodaNDe dhanurmAtre'pi // (1) // // (2) hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)| 'dAmnIzasa- (3 / 2 / 182) | // * // dve 'arjunadhanuSaH // itiSThan // (3) // * // asyate / 'asu kSepaNe' (di0 pa0 | koTirasyATanI se.) asati vA / 'asa dIpto' (bhvA0 u0 se.) STran / kaviti // koTayate. anayA vA / 'kuTa pratApane' (u04149) // (4) // * // catvAri 'praharaNamAtrasya' // curaadiH| 'aca iH' (u0 4 / 139) / 'koTiH strIdhanuSo athaastriyo|| 82 // 'gre'zrI saMkhyAbhedaprakarSayoH' (iti medinI) // (1) // // dhanuzcApau dhanvazarAsanakodaNDakArmukam / aTati guNo'tra / 'aTa gatau' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAikSvAso'pi daniH / vA GIS (ga0 4 / 1 / 45) // (2) // // dve 'dhanuSoatheti // dhanati / 'dhana zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'arti-'ntya 'ntyasya' // pRvapi-' (u0 2 / 117) ityus / 'dhanuH piyAle nA na strI godhe tale jyAghAtavAraNe // 84 // rAzibhede shraasne| dhanurdhare triSu' (iti sAnteSu medinI) gaviti // gudhyete bAhubhyAm / 'gudha pariveSTane' (di. // // 'bhRmRzI-' (u0 17) ityupratyaye udanto'pi / pa0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'godhA ('dhanuH pumAn piyAladrau rAzibhede zarAsane' iti nAnteSu | talanihAkayoH' (iti medinI) // (1) // * // talati / 'tala medinI) ||*('kRssicmitnidhni-' (u0 180) ityU- pratiSThAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / pratyayAntaH ) striyAmapi / (sthAvaraM tu dhnurgunnii)| 'zarA- 'talazcapeTe tAladrau talaM jyAghAtavAraNe / tsarau khabhAvAvApo dhanUH strI syAt (tRNatA triNatApi ca) iti | dharayostanbIghAte ca svytH| talaM kharUpe'nUrve'strI kI Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 amarakoSaH / jyAghAtavAraNe' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // vyaktidvayAdvitvam // dve 'jyAyA guNasyAghAtasya vAraNe' // lastakastu dhanurmadhyam leti // lasyate sma / 'lasa SaNakrIDanayo:' ( bhvA0 pa0 se0 ) / karmaNi ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / AgamazAstrasyAnityatvA nneT / svArthe kan (5 / 4 / 38 ) / (1) // // dhanuSo madhyam // (2) // * // dve 'dhanurmadhyabhAgasya' // syeti // pratyAhanam / 'liha AkhAdane' ( a0 u0 a0 ) / 'napuMsake bhAve ktaH' ( 3 / 3 / 113 ) / 'pratyAlIDhaM tu caraNanyAsabhede'zite triSu' ( iti medinI ) // (1) // * // evamAlIDham / 'AlIDhaM pAdanyAse zite triSu' iti vizva-medinyau // (2) // * // tatra Urdhvasthasya vAmapAdaprasAre dakSiNapAdasaMkoce Adyam / viparyaye'ntyam // * // AdinA samapada - ( 3) vizAkha - ( 4 ) maNDala - ( 5 ) grahaH / vitastyantareNa sthite pAdadvaye vizAkhaH / rebhasastvAha'vaiSNavaM samapAdaM ca vaizAkhaM maNDalaM tathA / pratyAlIDhamathA - lIDhaM sthAnAnyetAni SaD nRNAm' iti // // paJca 'dhanvinAM sthAnabhedAnAm' // [' dvitIya kANDam zarAbhyAsa upAsanam / zeti // zaramokSasyAbhyAsaH // (1) // * // upapUrvaH 'asu kSepaNe' ( di0 pa0 se0 ) / ' Asa upavezane' (a0 A0 a0) vA / bhAve lyuT ( 3 / 3 / 115 ) ' upAsanamAsane / zuzrUSAyAM zarAbhyAse'pi' iti haimaH // ( 2 ) // * // dve 'zarakSepAbhyAsasya' // | pRSatkavANavizikhA ajihmagakhagAzugAH // 86 // kalambamArgaNazarAH patrI ropa iSurdvayoH / maurvI jyA ziJjinI guNaH / mAviti // mUrvAyA vikAraH / ' avayave ca prANyoSadhi - ( 4 / 3 / 135 ) ityaN // (1) // * // jinAti / 'jyA vayohAnau' (kryA0 pa0 a0 ) / ' anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 21101 ) iti DaH // (2) // * // zi / 'ziji avyakta zabde' | pRSagRhanmahat- ' ( u0 2 / 84 ) iti sAdhuH / svArthe kan priti // pati / 'pRSu secane' ( bhvA0 pa0 se 0 ) 'laTaH zatR - ( 3 / 2 / 124 ) saMjJApUrvakatvAnna guNaH / yadvA, - 'vartamAne | (a0 A0 se0) / Avazyake Nimi: ( 3 / 3 / 170 ) | | (3) // * // guNyate / 'guNa AmantraNe' ( cu0 u0 se0 ) | ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) ac vA / ( 3 / 3 / 56 ) / 'guNo jyAsUtratantuSu / rajau sattvAdau saMdhyAdau zauryAdau bhIma indriye / rUpA dAvapradhAne ca doSAnyasmin vizeSaNe' iti haimaH // (4) // * // catvAri 'dhanurguNasya' // syAtpratyAlIDhamAlI DhamityAdi sthAnapaJcakam // 85 // ( jJApi 0 5/4/5 ) // (1) // * // vaNanam / 'vaNa zabde' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / bANaH zabdo'styasya / arzaAdyac (5/2/127 ) / ' bANaH syAdgostane daityabhede kevalakANDayoH / bANA tu bANamUle strI nIlajhiNTyAM punardvayo:' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // viziSTA zikhA'gramasya / 'vizikhA khanitrikAyAM rathyAyAM vizikhaH zare' ( iti haimaH ) // (3) // * // jihyasyAbhAvaH / ajihmamRju gacchati / 'anyeSvapi - ' ( vA0 3 / 2 / 48 ) iti Da: // (4) // * // 'khago'rkagrahapakSiSu / zare deve'pi' iti haimaH // (5) khaM gacchati / 'anyeSvapi -' ( vA0 3 / 2 / 48 ) iti DaH / Azu gacchati / 'anyeSvapi - ' ( vA0 3 / 2 / 48 ) iti GaH / 'Azugo'rke zare vAyau' iti hemacandraH // (6) // * // kalyate / 'kala kSepe' ( 0 pa0 se0 ) / "kaikadikalikaDibhyo'mbac' (u0 4 / 82 ) / 'kalambI zAkabhede'pi kadamba - zarayoH pumAn' (iti medinI ) // ( 7 ) // * // mArgayati / mArgyate vA / ' kRtyalyuTa :- ( 3 / 3 / 113 ) iti lyuT / 'mArga anveSaNe' ( cu0 u0 se0 ) lyuH ( 3 / 1 / 134 ) / 'mArgaNaM yAcane'nveSe mArgaNastu zare'rthini' iti haimH|| (8) // * // zRNAti, anena vA / 'zU hiMsAyAm ' ( RyA0 pa0 se0 ) / 'Rdorap' (3 / 3 / 57) vA / 'zarastu tejane bANe dadhyagre nA zaraM jale' iti vizva medinyau // * // ( 'sara' iti ) dantyAdipAThe tu - sarati / 'sR gatau ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ac 3 / 1 / 134 ) / ' ( bANaH syAdastrakaNTakaH / sthUlakSveDo vipATaca) citrapuGkhaH zaraH saraH / ( patravAho vikarSaH )' iti trikANDazeSAt // ( 9 ) // * // patrANi pakSAH santyasya / iniH ( 5 | 2|115 ) / 'patrI kANDe khage drume / lakSaM lakSyaM zaravyaM ca ( leti // lakSyate / 'lakSa Alocane' ( cu0 A0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / 'lakSaM vyAjazaravyayoH / (saMkhyAyAmapi ) ' (iti haimaH ) // (1) // * // 'aco yat' ( 3 / 1 / 97 ) // (2) // * // zarave hiMsrAya hitm| 'ugavAdibhyo yat' (5 / 1 / 2) yadvA,-zarAn vyayati / 'vyeJ saMvaraNe' ( bhvA0 u0 a0 ) 'saMprasAraNibhyo GaH' ( vA0 3 / 2 / 3 ) / - ' AtaH - ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH / saMprasAraNam ( 6 / 1 / 15 ) / yaNi ( 6 / 4 / 82 ) ca - iti mukuTaH // (3) // * // trINi 'vedhasya' 'vejhA( nisANA )' iti khyAtasya // | 1- bharata ityapi pAThAntaram / 1 - pRSan asRjA siJcan kaSati hinasti / 'anyebhyo'pi '' ( vA0 3 / 2 / 102 ) iti DaH - iti mukuTaH // 2- siddhAntakaumudyAdilikhitakalyaghaTitapAThe tu - kIryate / 'kR vikSepa' ralayorekatvam // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8 ] rathe'drau rathike zyene' iti hemacandraH // (10) // * // ropyate, anena vA / 'rupu vimohane' ( di0 pa0 se 0 ) NyantaH / ghaJ (3 / 3 / 19) / yadvA, rupyate'nena / 'halazca' (3 / 3 / 121 ) iti ghaJ / ropo ropaNabANayoH' iti vizvaH // ( 11 ) // * // ISyate'nena / 'ISa gatihiMsAdarzaneSu' (bhvA0 A0 se0 ) / 'ISeH kica ' ( u0 1 / 13) ityuH Aderica // ( 12 ) // * // dvAdaza 'bANasya' // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / prakSveDanAstu nArAcAH preti // prakarSeNa vedante / 'jikSvidA avyakte zabde ' (bhvA0 A0 se0)| lyuH (3 / 1 / 134) / pRSodarAdiH (6)3 / 109 ) // (1) // * // narAnAcAmanti / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 102) iti DaH / prajJAdyaN (5 / 4 / 38 ) / yadvAnarANAM samUho nAram / nAramAcAmati / DaH ( vA0 3 / 21101) // (2) // * // dve 'sarvalohamayasya zarasya' // pakSo vAjaH deti // pakSati, pakSyate'nena vA / 'pakSa parigrahe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) vA // (1) // * // vajatyanena / 'vaja gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'halazca' (3 / 3 / 121) / niSThAyAM sedatvAnna kutvam / vAjayati vA NyantaH / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / - nyaGkAditvAt (713 / 53) akutvam - iti mukuTazcintyaH / ( 'vAjo nikhanapakSayoH / vege pumAnatha klIbe ghRtayajJAnnavAriSu' iti medinI // ( 2 ) // * // dve 'zarapakSasya ' // trIti // vakSyamANA liptakAntAH // nirastaH prahite vANe nIti // nirasyate sma / 'asu kSepaNe' ( di0 pa0 se0) / ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // ekaM 'prakSiptabANasya' // viSAkte digdhaliptakau / kheti // khaNDati param / khaNDyate'nena vA / 'khaDi bhedane ' 'chApUkhaDibhyaH kit' ( u0 1 / 24 ) iti gan / AgamazAstrasyAnityatvAnna num / 'khaDgo gaNDakaraTaGgA sibuddhabhedeSu gaNDake' ( iti vizva - medinyau ) // (1) // * // nirgatatriMzato'GgulibhyaH / 'nirAdayaH krAntA - ' ( vA0 2 / 2 / 18 ) iti samAsaH / ' saMkhyAyAstatpuruSasya ' ( vA0 5 / 4 / 73 ) iti Dac / - ' bahuvrIhau saMkhyeye (5 / 4 / 73) iti Dac - iti mukuTazcintyaH / bahuvrIherabhAvAt / 'nistriMzo nirghRNe khane' iti hai maH // ( 2 ) // * // candra iva hAsaH prabhA'sya / candraM hasiti vA / dyutimattvAt / 'hase hasane' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'candrahAso'si mAtra ke / dazagrIvakRpANe ca, kenIyasi ca guggulau ' ( iti haimaH ) // (3) // * // asyate / 'asu kSepaNe' ( di0 pa0 se0 ) / asati / 'asa dIptau ' ( bhvA0 u0 se0 ) / ' sarvadhAtubhya in' ( u0 4 // - triSUttare // 87 // 118 ) / -- bAhulakAdiH - iti mukuTazcintyaH / 'asiH khaGge nadIbhidi ' iti haimaH // (4) // * // reSati / 'riSu hiMsAyAm' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / rizati vA / 'riza hiMsAyAm ' / (tu0 pa0 a0 ) / cic ( 3 / 3 / 174) / 'riSTiH khaGge nA zubhe strI' (iti medinI // * // ajAdiriti svAmyAdiH / RSati / 'RSI gatau' (tu0 pa0 se0 ) / ktic (3 / 3 / 174) / 'karavAlamaNDalAkAlekA siriSTayaH / RSTiH khagastaravArikaukSeyakau ca nandakaH' iti rabhasaH // ( 5 ) // kukSau bhavaH 'kulakukSiprIvAbhyaH - ( 4 / 2 / 96 ) iti Dhakan // (6) // * // maNDalamagramasya // (7) // // karaM pAlayati / 'pAla rakSaNe' (cu0 pa0 se0) / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) // * // 'karavAla:' iti pAThAntaram / karaM valati / 'vala prANane' ( svA0 pa0 se 0 ) / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / kareNa valati vA / jvalAdiNaH (3191140) / yadvA, -valanam vAlaH / ' vala veSTane' (bhvA0 A0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / kare vAlo yasya / kareNa vaya vA / karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19 ) // ( 8 ) // * // kRpAM nudati / 'nuda vIti // dihyate sma / 'diha upacaye' (a0 u0 a0 ) / kaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // lipyate sma / 'lipa upadehe' (tu0 u0 a0 ) / ktaH (3 / 2 / 102 ) / svArthe kan (jJApi 0 5/45) // ( 2 ) // // dve 'viSasaMbaddhabANasya' // tUNopAsaGgatUNIraniSaGgA iSudhirdvayoH // 88 // 293 tUNyAm tviti // tUNayati / 'tUNa saMkoce ' ( cu0 A0 se0 ) / pacAdyac (3 / 1 / 134) / tUNyate zaraiH / ghaJ ( 3 / 3 / 19) vA // * // tUNA ca / 'striyAM tUNeSudhI upAsaGgaH' iti ratnakoSaH // (1) // * // gaurAditvAt (4 / 1 / 41 ) GISapi / ( 'tUNI nIlyAM niSaGge vA nA' ( iti medinI ) / ' tUNI tu nIlyAM tUNau niSaGgake' iti vizvaH) // ( 6 ) // * // evaM niSaGgaH / ' upasargA tU - ' ( 8|3|65 ) iti Satyam // (4) // * // upAsajyante'tra zarAH / 'SaJja saGge' (bhvA0 pa0 a0 ) 'halazca' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ // ( 2 ) // * // tUNIM tUNatvamIrte / 'Ira gatau' (a0 A0 se0)| 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / yadvA - tUNIM zaraiH saMkocaM rAti / 'rA dAne AdAne ca' (a0 pa0 a0 ) / 'Ato'nupa - ' ( 3 / 2 / 3) iti kaH // (3) // * // iSavo dhIyante'tra / 'DudhAJ ' (ju0 u0 a0 ) / 'karmaNyadhikaraNe ca ' ( 3 / 3 / 93 ) iti kiH // (5) // * // SaT ' zarAdhArasya' // khane tu nistriMzacandrahAsAsiriSTayaH / kaukSeyako maNDalAgraH karapAlaH kRpANavat // 89 // 1 - idaM vizva haima-medinISu tu candrahAsasyaitadarthakatvaM na labhyate, iti pramAdajAtam // 2 - 'zilAzUla STimudgaram' iti bhaTTizca--iti mukuTaH // 3- 'karapAlakaH pAlakaH' iti yamakam -- iti mukuTaH // | Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 amrkossH| [dvitIyaM kANDam preraNe' (tu0 u0 a0)| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) syAdIlI krvaalikaa|| iti ddH| 'pUrvapadAt-' (8413) iti Natvam // (9) // // / syeti // Ite, Iryate vA / 'Ira gatau' (a0 A0 se)| nava 'khnggsy|| 'igupadhAt kit' (u0 4 / 129) iti in / 'kRdikArAt-' tsaruH khaDgAdimuSTau syAt (u0 4 / 1 / 45) iti GIS vaa| kapilikAdiH (vA0 8 / 2 / 18) tseti // tsarati / 'tsara chadmagatau' (bhvA0pa0 se.) Ijyate vaa| 'IDa stutau' (a0 A0 se.) / Dalayorekatvam |'bhRmRshii- (u. 117) ityuH // (1) // * // AdinA kaTitala- | 'igupadhAtkiH' iti mukuTastvapANinIyaH / 'igupadhAt kit' iti cchurikAdigrahaH // // ekam 'khddddaadyaayudhmussttiinaam|| sUtrapAThAt / tatreno'nuvartanAt // * // ('ili' iti) hakhAdipAThe tu 'ila gatau kSepe c'| (tu. 50, cu0 se.) iti dhaaturbodhyH|| mekhalA tannibandhanam / (1) // * // kara paalyti| 'pAla rakSaNe' (cu0 pa0 se.) / aN mayiti // mAM lkssmiimiikhti| mA Ikhati vA / 'mA'zabdo (3 / 2 / 1) jIpa (4 / 1 / 15) kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // 5 // niSedhe / 'Ikha gatau' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAtkalac / 'kAravAlikA' iti pAThe tu-karaM vlte| 'vala hiMsAdAnayoH' yadvA-mAM I lakSmI khalati / 'khala saMcalane saMcaye (bhvA0 A0 se.)| aNa (3 / 2 / 1) kareNa vAlyate vaa| ca' (bhvA0pa0 se.)| mUlavibhujAdikaH (vA0 3 / 2 / 5) / NijantAt 'aca i.' (u0 4.139) / kan ( jJApi0 5|4anni vRddhiH syAt |-mikheH 'kambalAdayazca' iti kalapratyayo 5) // (2) // * // dve 'taravAra' iti khyAtasya |-'guptii' guNazca nipAtyate-iti mukuttshcintyH| ujvaladattAdiSUkta- iti khyAtasya-ityanye // sUtrAdarzanAt / 'mekhalA khaDgabandhe syaatkaanyciishailnitmbyoH'| | bhindipAlaH sRgastulyau ( iti medinI) // (2) // // dve 'khaDgAdezcarmAdinirmitakaTibandhanasya' / yuddhe hastAtpatanavAraNAya maNibandhe pradhri bhIti // bhindati / 'bhidi avayave' (bhvA0pa0 se.) yamANasya carmAdervA // in (u04|118)| 'bhindiAdazatAlaM tu dazakunto'bhi dhIyate' iti bharataH / tadavacchinnaH kAlo'pi bhindiH / phalako'strI phalaM carma bhindi pAlayati / aN (3 / 2 / 1) // (1) // * // sarati / 'sU. pheti // phalati / 'triphalA vizaraNe', 'phala niSpattau // phalAta / aphalA vizaraNa, 'phala niSpattA gatau' (bhvaa0p0a0)| bAhulakAdk // (2) // // dve tau vA.pa. a. (bhvA0pa0 se.)| 'kRJAdibhyo vun-' (u0 5 / 35) // (1)| 'azmaprakSepasAdhanasya' 'gophaNa' iti khyAtasya / // * // ac (3 / 1 / 134) / 'phalaM hetukRte jAtIphale phalaka-nAlisA _hayo // ssyyoH| triphalAyAM ca kakkole zastrAgre vyuSTilAbhayoH' (iti medinii)|| (2) // // carati, caryate vaa| anena vaa| parighaH parighAtanaH // 11 // manin (u0 4 / 145) / 'carma kRttau ca phalake' iti vishvH|| peti // parito hanyate'nena / 'parau ghaH' (3 / 3 / 4) iti (3) // * // trINi 'carmaNaH' 'phari' iti khyAtasya // sAdhuH / 'parigho'stre yogabhede parighAte'rgale'pi ca' iti saMgrAho muSTirasya yH||90|| haimH|| (1) // // parito ghAtayatyanena / lyuTa (3 / 3 / 117) // (2) // * // dve 'lohabaddhasya laguDabhedasya ||'lohaanggii samiti // saMgRhyate / 'graha upAdAne' (jyA0 u0 se.)| iti khyAtasya // . 'sami muSTau' (333336) iti karmaNi ghaJ // (1) // * // asyadvayoH kaThAraH svadhitiH parazuzca prshvdhH| phalasya // * // ekam 'muSTeH' / dveti // kuThe gatipratighAte Aro gatirasya / jAtidrughaNe mudraghanau tvAt (4 / 1 / 63) ThISa / kuTaM vRkSamRcchati vA / 'R gato' ti // durvRkSo hanyate'nena / 'karaNe'yovidruSu' (3 / 3 / - (bhvA0pa0 a0) aN (3 / 2 / 1) // (1) // // khaM 82) ityapa, ghanAdezazca / 'puurvpdaat-'(8|4|3) iti nntvm| dhiyati / 'dhi dhAraNe' (tu0pa0 a0)| ktic (3 / 3 / 174) 'ghaNo mudgare'pi syAhRhiNe ca parazvadhe' iti vizva-medinyau // (2) // // paraM zRNAti / 'zU hiMsAyAm' (kyA0pa0 // * // kecittu-kSumnAditvAt (8 / 4 / 39) na (Natvam ) 'dugha- se.)| 'AparayoH khanizRbhyAM Dicca' (u0 1133) iti na'-ityAhuH // (1) // * // girati / 'gR nigaraNe' (tu0pa0 kuH|| (3) // * // parasya zvayanam / 'Tuozvi gativRSyoH' se0) ac (3 / 1 / 134) / mudo grH|| (2) // * // hanyate- (bhvA0pa0 se.)| 'anyebhyo'pi- (vA0 3 / 2 / 102) iti 'nena / 'mUtau ghanaH' (3 / 3 / 77) ityabdhanAdezau / 'ghanaH sAndre | DaH / parazvaM dhayati / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // // dRDhe dAye vistAre mudgare'mbude / saMghe muste ghanaM madhya- ('parzvadhaH') api / yadAha-'yaSTiparzvadhahetiko' iti iti nRtyavAdyaprakArayoH' iti haimaH // (3) // // trINi 'mudgarasya svAmI // * // 'parasvadhaH' iti pAThe tu-parasya khaM dadhAti / 'gurjA' iti khyAtasya // | kASThadaNDadhArakatvAt / 'kuThAraH strI ca khadhitiH parazudha Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / parazvadhaH / kuTATaGkaH pshuH'| 'atha churikA kozazAyikA' 'hala' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ / kartaryac ( 3 / 1 / 134) vA / iti rabhasaH // (4) // * // catvAri 'kuThArasya' // 'koNo vAdyaprabhede syAdvINAdInAM ca vAdane / ekadeze gRhA syAcchastrI cAsiputrI ca churikA cAsidhenukA 92 dInAmazrau ca laguDe'pi ca' (iti medinI ) // (1) // * // pAlayati / 'pAla rakSaNe' ( cu0 pa0 se0 ) / 'aca i:' ( u0 syeti // zasyate'nayA / 'zasu hiMsAyAm ' ( bhvA0 pa0 se0)| 'dAmnIzasa (3 / 2 / 182) iti STan / GIp ( 4 / 11- 4 / 139 ) / mukuTastu - pAti / 'RtanyaJji-' (u0 4 / 2 ) 41) / 'zastramAyudhe / lohe zastrI churikAyAm' iti haimaH // ityAdinAliH - ityAha / tanna / tatra pAteH pAThAbhAvAt / (1) // * // aseH putrI // (2) // * // charati / 'chura chedane' 'pAliH karNalatAgre'zrau paGkAvaGkaprabhedayoH / chAtrAdideye strI (tu0 pa0 se0 ) / kun. ( u0 2 / 35) / 'igupadha-' ( 3 / 21- aznAti / 'aza bhojane' ( kyA0 pa0 se0 ) / azrute vA / pAlI yUkAsazmazruyoSito : ' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // 135) iti ke kan (jJApi05/4/5 ) vA // (3) // * // 'aza vyAptau ' ( vA0 A0 se0 ) / aGkhyA ( vayA) diH ( u0 aserdhenuriva // (4) // * // catvAri 'churikAyAH ' // (4 / 66 ) / mukuTastu -- AzrIyate prahArArtham iti / 'AGi zrihanibhyAM hrasvazca' (u0 4 / 137 ) itIN Dizca / GittvAt ( 6 / 4 / 143 ) TilopaH / ' AGo hakhazca' - ityAha / tanna / uktasUtrAdarzanAt / 'azri koNaikadezayoH' iti dharaNiH // * // ' astraH koNe zirasije' iti vizvAt 'asraH' api // (3) // * // koTayati, koTyate, vA / 'kuTa kauTilye' (tu0 pa0 se0 ) / 'aca i:' ( u0 4 / 139 ) / kuvyate vA / 'iJa (Na) jAdibhyaH ' ( vA0 3 / 3 / 108 ) itIj (N ) / 'koTiH strI dhanuSo'prezrI saGkhyAbhedaprakarSayoH ' ( iti medinI ) // (4) // * // catvAri 'koNabhAgasya' // sarvAbhisAraH sarvaidhaH sarvasaMnahanArthakaH / puMsi zalyaM za veti // zalati / 'zala gatau' (bhvA0 pa0 se 0 ) / anyA - ditvAt ( u0 4 / 112 ) yaH / 'zalyaM tu na striyAM zaGkau klIbaM veDeSu tomare / madanazvAvidhornA' iti medinI // (1) // * // zaGkhate'smAt / 'zaki zaGkAyAm ' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'kharu - zaGkupIyu-' ( u0 1 / 36 ) iti sAdhuH / 'zaGkuH patrazirAjAle saMkhyAkIlakazambhupu / yAdo'strabhedayorbhedre' iti haimaH / 'saMkhyAkIlakayoH zaGkaH zaGkaH praharaNAntare' iti zAzvataH // ( 2 *|| dve 'vANAgrasya' 'bacha' iti khyAtasya / - ' zela' iti khyAtasya -- ityanye // ) zarvalA tomaro'striyAm / / zeti // zarvati / 'zarva gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / tAlavyAdiH (pavargIyAntaH) vRSAditvAt ( u0 1 / 106 ) kalac 'zArdUlazarbalAzalATuH' iti zabhedaH // // svAmI tu - 'sarvaM lAti' iti vigRhNan (sarva lAyAH) dantyAditAmabhipraiti // (1) // * // tauti / 'tuH' sautro (dhAtuH) gatau / vic ( 3 / 2 / 75) / mriyate / 'mRG prANatyAge' (tu0 A0 a0 ) / antarbhAvita - ssyrthH| ac (3 / 1 / 134) / tozcAsau marazca / taurgantA mriyate'nena vA / 'puNsi-'(3|3|118) iti ghaH // (2) // * // dvai 'tomarasya' 'ga~DAsA' iti khyAtasya / - ' zAvalI' iti khyAtAyAH - ityanye // 295 seti // sarveNAbhisaraNam / 'sR gatau' (svA0 pa0 se0 ) / bhAve ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // (1) // * // sarvasyaiaughaH / 'sarvogho guruvege ca sarvasaMnahane pumAn' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // sarveSAM saMnahanam / sarva saMnahanamartho yasya // (3) // * // trINi 'sarvasainyasaMnahanasya' // lohAbhihAro'strabhRtAM rAjJAM nIrAjanAvidhiH // 94 // loheti // 'lohosstrI zastrake lauhe ' ( iti medinI ) / lohasya zastrasyAbhito haraNam / 'hRJ haraNe' (bhvA0 u0 a0)| bhAve ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / 'lohAbhihAra ityukto vidhinarAjanottaraH' ityamaramAlA // * // 'lohAbhisAra' iti pAThe tu'sR gatau ' ( vA0 pa0 se 0 ) dhAturbodhyaH // (1) // * // niHzeSeNa nitarAM vA rAjanam / 'rAju dIptau ' ( bhvA0 u0 se0 ) / NyantaH / 'vyAsazrantha - ' ( 3 / 3 / 107 ) iti bhAve yuc / tasyAH saiva vA vidhiH / 'nIrAjano vidhiH' iti pAThe tu prAsastu kuntaH preti // prAsyate / 'asu kSepaNe' ( di0 pa0 se 0 ) | karmaNi | ghaJ (3 / 3 / 19) // // * // kuM zarIramunati / 'undI | chedane (ru0 pa0 se0 ) / bAhulakAttaH / zakandhvAdiH ( vA0 | 'niHzeSeNa rAjanamatra' iti bahuvrIhirbodhyaH // * // ekaM 'mhaa6|1|94)| 'kuntaH prAse caNDabhAve kSudrajAtau gavedhuke / kuntI pANDupriyAyAM ca zalakyAM gugguladrume' iti vizvaH // (2) // * // dve 'prAsasya' 'bhAlA' iti khyAtasya // navamyAM prasthAnAtprAk zastravAhanAdipUjanavidheH' // yatsenayAbhigamanamarau tadabhiSeNanam / koNastu striyaH pAlyacikoTayaH // 93 // | kaviti // kuNatyanena / 'kuNa zabde' ( tu0 pa0 se0 ) yaditi // senayAbhiyAnam / 'satyApa-' ( 3 / 1 / 25 ) iti senAzabdANNic / lyuT ( 3 / 3 / 115) / 'upasargAt sunoti-' 1 - 'artha' ityAdi churikAnAma // 1 - idaM tu siddhAntakaumudyAmapi spaSTamupalabhyamAnatvAdakiMci tkaram // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 amrkossH| [dvitIyaM kANDa (8 / 3 / 65) iti Satvam // (1) // * // ekam 'zatrau sasainya- pessu'| 'ghaDiyArI' iti khyAtasya 'ghaTikAvAdakasya / gmnsy|| | syurmAgadhAstu magadhAH yAtrA vrajyAbhiniryANaM prasthAnaM gamanaM gamaH // 95 // | syariti // magadhyanti yAcante / 'magadha' iti yAcAryaH yeti // yAnam / 'yA prApaNe' (a0 pa0 a0)| 'huyA- | kaNDvAdiyagantaH / ac (3 / 1 / 134) / 'yasya hala?' mAzrabhasibhyastran' (u0 4 / 168) / 'yAtrA tu yApane'pi (6449) iti ylopH| prajJAdyaN (5 / 4 / 38) vA // syAdgamanotsavayoH striyAm' iti medinI // (1) // * // braja | (1) // * // mukuTastu-'madhu madhuraM kAyanti' iti vigRhNan nam / 'vraja gatI' (bhvA0pa0 se.)| 'vajayajoH- (3 / 3 / 98)| 'madhakAH ' iti pAThaM manyate // (2) // * // dve 'vaMzaparamparAiti kyp||(2)||*|| abhiniryaa-(3)||*|| prasthA-(4)* gamibhyo (5) // * // lyuTa (3 / 3 / 115) // * // gameH 'grahavRdR-' _vandinaH stutipAThakaH // 27 // (3 / 3 / 58) ityp| 'gamo nAkSavivarte syAdaparyAlocite'dhvani' (iti medinii)|| (6) // // SaT 'prasthAnamAtrasya // veti // vadante / 'vadi abhivAdanastutyoH' (bhvA0 A. se0)| grahyAditvAt (3 / 1 / 134), 'AvazyakA- (3 / 3 / 170) syAdAsAraH prasaraNam iti vA NiniH // (1) // * // stuteH pAThakAH // (2) // 1 // - syeti // AsaraNam / 'sR gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'vandinastvamalaprajJAH prastAvasadRzoktayaH' // // dve 'rAjAdi. ghaJ ( 3 / 3 / 18) / 'AsAra: syAtprasaraNe vegavRSTau suhRdale' stutipAThakeSu' 'bhATa' iti khyAtasya / ('catvAra ekArthAH' iti vizvaH // (1) // * // prasaraNe lyuTa ( 3 / 3 / 115) ||AUM|| ityeke-iti khaamii)|| 'prasaraNI' iti pAThe-'arcisRdhR-' (u0 21102) ityniH| 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti ThIS // (2) // * // dve saMzaptakAstu smyaatsNgraamaadnivrtinH|| 'srvtovyaapisainyprsrnnsy|| samiti // saMzapanam / 'zapa Akroze' (bhvA0 u0 a0) prckrclitaarthkm| | bhAve ktaH ( 3 / 3 / 114) saMzaptaM zapathaM kurvanti / 'tatkaroti' preti // prasthitaM cakraM sainyam // (1) // * // calita (vA0 3 / 1 / 26) iti Nic / Nvul (3 / 1 / 134 ) / kun zabdasya samAnArthakam / 'pracakraM calitaM triSu' ityamaramAlA // (u0 2 / 35) vaa| samyak zaptaM satyaM yeSAM te iti vA // (2) // // dve 'prasthitasainyasya' // (1) // * // samayAcchapathAddhetorAcArAdvA // * // ekam 'zapatha vshaatsNgraamaadpraavrtinH|| ahitAnpratyabhItasya raNe yAnamabhikramaH // 96 // ahIti // abhikramaNam / 'kamu pAdavikSepe' (bhvA0 reNuIyoH striyAM dhUliH pAMzurnA na dvayo rajaH // 28 // pa0 se.)| bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / 'nodAttopadeza- rayiti // riNAti, rIyate vA / 'rI gatizleSaNayoH' (7 / 3 / 34) iti na vRddhiH // (1) // * // ekam 'nirbhIka- (tryA0 pa0 a0)| 'ajirIbhyo nicca' (u0 3 / 38) iti yAyinaH // nnuH| 'reNuH strIpuMsayodhUlau puMliGgaH parpaTe punaH' iti vizvavaitAlikA bodhakarAH medinyau // (1) // * // dhuvati, dhUyate, vaa| 'dhU vidhUnane (tu0pa0 se.)| baahulkaalliH| dhavanam / 'dhULa kampane ... vAyiti // vividhena tAlena zabdena caranti / 'carati' (tryA0 u0 se.)| saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / dhuvA (44 / 8) iti Thak / sa prayojanamasya / 'prayojanam' (5 / 11 liiyte| 'ikRSyAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) // (2) // // 109) iti Thak, vA // (1) // * // bodhaM karoti / 'kRJo paMzati / 'pazi nAzane' (cu. 50 se.)| 'ArjidRzikamyamihetu-' (3 / 2 / 20) iti TaH // (2) // * // dve 'prAtarjAgaraNa (u0 127) iti sAdhuH // // 'tAlavyA api dantyAzca kAriNaH // zaMbazUkarapAMzavaH' iti zabhedAt (pAMsuH) dantyAntazca // cAkrikA ghaannttikaarthkaaH| (3) // * // rajati / 'raja rAge' (bhvA0 u0 a0)| 'bhUrajibhyAM / ceti // cakreNa samUhena caranti / 'carati' (4 / 4 / 8) kit' (u0 4 / 217) ityasun // (4) // // catvAri iti Thak // (1) // * // ghaNTayA caranti / Thak (4 / 4 / 8) // | 'rjsH'|| (2) // * // bahavo militA ye rAjJAM stutyAdi paThanti, teSAM dve / kvacittu 'cakrikA ghaTikArthakAH' iti pAThaH / tatra 1-yacchIbhojaH-'kamarthinaH kuSubhyantu kaM magadhyantu mAgadhAH / cakramasti vAdyatvena yasya / Than (5 / 2 / 115) // (1) // * // kamiSudhyantu yajvAno rAme'raNyaM bhu(tu)raNyati' iti-iti ghaTI kAyati / 'ke zabde' (bhvA0pa0a0) kaH ( 3 / 2 / 3) / svAmi-makaTau // 2--'apAMsuvasanAH sAgarA iva nAgarA' iti 'ddyaapoH-(6|3|63) itihkhH||(2)||*'bndivishe-dmyntiikssessaat / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavarga: 8] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / cUrNe kSodaH AhopuruSikA darpAdyA syAtsaMbhAvanAtmani / - citi // cuurnnyte| 'cUrNa peSaNe curAdiH / "era' (3- Ahaviti // aho ahaM purussH| supsupA (2014) 3156)'cUrNAni vAsayogAH syucUrNo dhUliH sazarkarA' iti iti smaasH| ahopuruSasya bhaavH| manojJAditvAt (5|1|shaashvtH // (1) // * // kSudyate / 'kSudira saMpeSaNe' (ru0 u0 133) vus // (1) // // ekam 'Atmani zaktayA9.)ghiJ (3 / 3 / 18) / 'kSodaH peSaNacUrNayoH' iti haimaH visskrnnsy|| // (2) // // dve 'piSTasya rjsH'|-ssddev rajasaH- ahamahamikA tu sA syAtparasparaM yo bhavatyahaMkAra: ityaike / / // 101 // samutpiApiJjalau bhRshmaakule| ahamiti // 'ahamahaM' zabdo'styatra / vIpsAyAM dvitvam / seti // samutpina(ya)ti / 'piji hiMsAyAm' (cu0pa0 (811 / 2) / vrIhyAditvAt (5 / 2 / 116) Than / anityatvAt se0)| NyantaH / 'erac' (3 / 3 / 56) // (1) // * // bAhula 'avyayAnAm-' (vA0 6 / 4 / 144) iti na TilopaH // kAdalac / piz2a lAti vA // (2) // // dve 'atisaMku | (1) // * // ekam 'parasparAhaMkArasya' // lsy|| draviNaM taraH sahobalazauryANi sthAma zuSmaM ca // patAkA vaijayantI syAtketanaM dhvajamastriyAm // 99 // zaktiH parAkramaprANI peti // patati, patyate'nayA vaa| 'pata gatau' (bhvA0pa0 dreti // dravatyanena / 'dru gatau' (bhvaa0p0a0)| se0)| 'balAkAdayazca' (u0 4 / 14 ityAkaH) / yattu-zali 'dvadakSibhyAminan' (u0 2 / 50) / 'draviNaM kAJcane dhane / padipatibhyo nit' (u0 4 / 14) ityAkaH-iti mukuTaH / parAkrame bale'pi syAt' iti hemacandraH // (1) // * // tarasanna / apANinIyatvAt / 'patAkA vaijayantyAM syAtsaubhA tyanena / 'ta plavanAdau' (bhvA0pa0 se.)| asun (u0 myanATakAGgayoH' iti vizva-medinyau // (1) // * // vijayate / 4 / 189) 'taro jave bale' iti haimaH // (2) // * // sahyate'ji abhibhave' (bhvA0pa0 a0) / 'tRbhUvahi-' (u0 3 / 'nena / 'Saha abhibhave' (bhvA0pa0 a0)| asun (u0 128) iti jhan / vijayantasyeyam 'tasyedam' (4 // 3 4 / 189) / 'saho bale jyotiSi ca sahA hemantamArgayoH' 120) ityaN / 'vaijayanto guhe zakraprAsAdadhvajayoH pumAn / / iti sAnteSu haimaH // * // daNDotpalA mudgaparNI kumArInakhabaijayantI patAkAyAM jayantIpAdape striyAm' (iti bheSaje / sahA striyAM, bale na strI' iti rabhasAdadantamapi // medinI) // (2) // * // kelyate jJAyate'nena / "kita saMzayAdau' | (3) // * // balate(tya)nena / 'bala prANane' (bhvA0pa0 se.)| (bhvA0pa0 se.)| 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuT / 'khano gha ca' (3 / 3 / 125) iti ghaH / 'balaM gandharase rUpe ketanaM tu nimantraNe / gRhe ketau ca kRtye ca' iti medinI // sthAmani sthaulyasainyayoH / pumAn halAyudhe daityaprabhede vaayse(3)|| // dhvajati / 'dhvaja gatau' (bhvA0pa0 se.)| anta 'pi ca / balayukte'nyaliGgaH syAdvATyAlake tu yoSiti' (iti rbhAvitaNyoM vA / pacAdyac (3 / 1 / 134) / "dhvajaH pUrva medinii)|| (4)* // zUrasya bhAvaH karma vaa| dhyaJ (5|1|disho gRhe / zizne cir3he patAkAyAM khaTvAGge zauNDike'pi ca / 124) / zAya 124) / 'zauryamArabhaTIzaktyoH ' iti vizvaH // (5) // * // iti haimaH // (4) // // catvAri 'patAkAyAH // tiSThatyanena / 'sarvadhAtubhyo manin' (u0 4|145)|-'aato manin-' (3|2175)-iti mukuTastu cintyaH / tasya kartari sA vIrAzaMsanaM yuddhabhUmiryA'tibhayapradA / vidhAnAt // (6) // * // zuSyatyanenAriH / 'zuSa zoSaNe' seti // vIrA AzaMsyante'tra / 'AGaH zasi icchAyAm' (di0pa0 a0) / 'avisivisizuSibhyaH kit' (u0 1|(bhvaa0 A0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 115) // (1) // // 144) iti man / 'zuSmaM tejasi, sUrye nA' (iti medinI) ekam 'bhayaMkarayuddhabhUmeH' // // (7) // // zakyate'nayA / 'zakla zaktau' (khA0pa0 mahaM pUrvamahaM pUrva mityahapUrvikA striyAm // 100 // a.)| striyAM ktin' (3 / 3 / 94) / 'zaktirAyudhabhede syAdu tsAhAdI bale striyAm' iti haimaH // (8) // * // parAkramyate' ahamiti // ahaM pUrvam / sup supA (2 / 1 / 4) 'nena / 'kramu pAda vikSepe' (bhvA0 pa0 se.)| 'halazca' iti samAsaH / svArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / 'ahaM pUrvam' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'parAkramo vikrame syAtsAmoityasyAm / Than (5 / 2 / 115) vA // (1) // * // ekaM 'ahaM dyogayorapi' iti vizvaH // (9) // // prANityanena / 'ana pUrvamahaM pUrvam iti yodhAnAM dhAvanakriyAyAH // prANane (a0pa0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / .1-utpiJjalazca / 'kurvANamutpiJjalajAtapatrai' iti mAghaH-iti prANo hRnmArute bole kAvyajIve'nile bale / puMliGgaH mukuTaH / kecittu piJjalamAkulamAhuH-iti vllbhH|| 2-idaM ca / pUrite. vAcyaliGgaH, 'bhUmni cAsuSu' (iti medinI) // (10) phalitasUtrakathanam // // // daza 'saamrthysy'| amara038 a iti medinI // 'pi ca / balayuparasya bhAvaH karma vaa| Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 amrkossH| [dvitIyaM kANDam vikramastvatizaktitA // 102 // // // samaraNam / 'R gatI' (zyA0pa0 se.) ghaH (33. vIti // vikramaNam / paJ (3 / 3 / 18) / 'vikramastu 118) // 'Rdorap' (3 / 3 / 55) vaa| yattu-Rcchantyatra / pumAn krAntimAtre syAcchaktisaMpadi' (iti medinii)|| (1) | 'R gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) // * // atizayitA zaktiryasya, tasya bhAvaH / tal (5 / 1 / - iti mukuTanAktam / tnn| * pAsa iti mukuTenoktam / tanna / RSantAdapo vidhAnAt // (11) 119) // (2) // // dve 'atipraakrmsy'|| // * // ananam / 'ana gatau' ( ) 'prANane' (a0pa0 se.) vA / 'anIkAdayazca' iti sAdhuH / na nayanam / 'NIJ prApaNe' vIrapANaM tu tatpAnaM vRtte bhAvini vA rnne| (bhvA0 u0 a0)| bAhulakAtkan / naGsamAsaH (2 / 26) vIti // vIrANAM paanm| 'vA bhAvakAraNayoH' (81- 'anIko'strI raNe sainye' iti medinI // (12) // * // raNa. 4.10) iti Natvam // (1) // * // ekam 'yuddhAramme'nte nm| 'raNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'vaziraNyozca' (vA0 vA pAnakarmaNaH' // 3 / 2 / 58) ityap / raNaH koNe kvaNe puMsi samare punapuMsakam' yuddhamAyodhanaM janyaM pradhanaM pravidAraNam // 103 // (iti medinii)|| (13) // * // 'kalaM tu madhuradhvanau' iti dharaNiH / kalasya hananam / 'anyebhyo'pi- (vA0 3 / 2 / / mRdhamAskandanaM saMkhyaM samIkaM saMparAyakam / 101) iti DaH // (14) vigrahaNam / 'grahavRhaastriyAM samarAnIkaraNAH kalahavigrahau // 104 // (3 / 3 / 58) ityap / 'vigraho yudhi vistAre prvibhaagshriirsNprhaaraabhisNpaatklisNsphottsNyugaaH| yoH' iti haimaH // (15) // * // saMpraharaNam / 'hRJ haraNe' abhyAmardasamAghAtasaMgrAmAbhyAgamAhavAH // 105 // (bhvA0 u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'saMprahAro gatau raNe' samudAyaH striyaH sNytsmityaajismidhudhH| | iti haimaH // (16) // * // abhisaMpatanam / 'pala gatau' yuddheti // yodhanam / 'yudha saMprahAre' (di. A0 a0)| (bhvA0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) // (15) // * // kalamam / (ktaH 3 / 3 / 114) bhAve ktalyuTau (3 / 3 / 115) // (1) // * // 'kala zabdAdau' (bhvA0 A0 se.)| in (u0 4 / 118) / (2) // // jananam / 'janeryak' (u0 4 / 111) / jAyate vaa| 'kaleriH'-iti mukuttH| tanna / tAdRzasUtrAbhAvAt / 'kali'bhavyageya-' (3 / 4 / 68) iti sAdhuH / 'janyaM haTTe parIvAde vibhItake zUre vivAde'ntyayuge yudhi' iti haimaH // (18) saMgrAme ca npuNskm| janyA mAtRvayasyAyAM janyaH syAja | // * // saMsphoTanam / 'sphuTir vizaraNe' (bhvA0pa0 se.)| ghaJ nake pumAn / triputpAdyajanitrozca nvoddhaajnyaatibhRtyyoH| vara (3 / 3 / 18) / "saMspheTaH' iti tu khaamii| tatra 'sphiTa snigdhe' iti vizva-medinyau // (3) // * // pradhAnam / 'DudhAJ' anAdare' (cu0pa0 se.)|| (19) // // saMyojanam / 'yujira (ju0 u0 a0)| 'kRpRvRjimandinidhAJaH kyuH' (u02|81)| yoge' (khA0 u0 a0)| ghaJ (3|3|18)|'-rthyug-(4|'prdhnN yudhi dAraNe' iti haimaH // (4) // * // 'dR vidAraNe' | 476) iti nirdezAdguNAbhAvaH / pratijanAdiSu (4 / 4 / 99 (kyA. pa0 se.) / NyantAdbhAve lyuTa / 'pravidAraNamAkhyAtaM gaNe) 'saMyuga'zabdapAThAdvA // (20) // * // abhyAmardanam / saMparAye'vadAraNe' (iti medinI) // (5) // * // mardhanam / | 'mRda kSode' (tryA0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'abhi'mRdhu hiMsAyAm' (bhvA0 u0 se.)| bAhulakAdbhAve ghaartha mardastu puMsi syAdavamarde saMparAye ca' (iti medinI) // (21) vA kaH // (6) // // 'skandira gatizoSaNayoH' (bhvA0pa0 // * // samAhananam / ghaJ (3 / 3 / 118) / 'samAghAto vadhe a.)| bhAve lyuTa (3 / 3 / 115) / 'AskandanaM tiraskAre yuddhe' (iti medinI) // (22) // * // saMgrAmaNam / 'saMgrAma yuddhe' raNe saMzoSaNe'pi ca' iti vizvaH // (7) // * // saMkhyAnam / (cu0 u0 se.) NyantaH / 'erac' (3 / 3 / 56) / (23) // 1 // cakSiGaH khyAtervA bhAve kH| 'saMkhyamAhave / saMkhyaikAdau abhyAgamanam / 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) ityap / 'abhyAgamaH vicAre ca' iti haimaH // (6) // // smnm| 'Sama vaiklavye' samare'ntike / ghAte rodhe'bhyupagame' iti haimaH // (24) (bhvA0pa0 se.) / 'alIkAdayazca' (u. 4 // 25) iti // * // AhvAnam / 'hebh spardhAyAM zabde ca' (bhvA0 u0 a0)| kIkan / samyagayanam , vA / 'I gatyAdau' (a0 pa0 a0)| | 'AGi yuddhe' (3 / 3 / 72) ityap saMprasAraNaM ca / 'AhavaH bAhulakAt kaH // (9) // // saMparAyanam / 'aya gatau' saMgare yajJe' iti haimaH // (25) // * // samudayanam / 'aya gatau' (bhvA0 A0 se.)| 'i gato' (bhvA0pa0 a0) vaa| ghaJ (bhvA0 A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) // (26) // // sNy(3|3|18)| khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // // vinayA- tanam / 'yatI prayatne' (bhvA0 A0 se.) saMyamanam / 'yama ditvAt (5 / 4 / 34) Thaki 'sAMparAyikaH' api // (10) uparame' (bhvA0pa0 a0) vA / saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / 'gamAdInAm-' (vA0 6 / 4 / 40) iti mlopH| tuk (6 / 1 / 1-svAmi-mukuTAbhyAM tu-pradadhanti, pradhanam / dhanirmAraNArtho'tra 1-siddhAntakaumudyAdau tu 'anIkAdayazca' iti sUtra noplbhyte| nidhanabat-tyuktam // | kiMtu 'anivaSibhyAM phicca' (204 / 17) iti sUtramupalabhyate // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 299 71) // (27) // // samayanam / 'igato' (bhvA0pa0 (3 / 3 / 115) / 'krandanaM rodane'pi syAdAhvAne'pi' iti se0)| ktic (3 / 3 / 174) / 'samitiyudhi sNgme| sAmye | medinI // (1) // * // yodhAnAM saMvaraNam / 'ru zabde' (a0 50 sabhAyAm' iti hemacandraH // (28) // * // ajanam / 'aja | a0)| 'upasarga ruvaH' (3 / 3 / 22) iti ghaJ // (2) // * // dve 'gatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'iNajAdibhyaH' (vA. 3 / 3 / - 'anyonyaspardhayA yodhaanaamaahvaansy|| 108) / iJ(Na)vidhAnasAmarthyAdajerna vI / anyathA vRhitaM karigarjitam // 107 // 'vyAdibhyaH' ityevaavkssyt| 'bahulaM taNi' (vA0 2 / 4 / 54) iti viti // vRMhaNam / 'vRhi vRddhau' (bhvA0 pa0 se.) 'npuNvaa| 'AjiH strI samabhUmI saMgrAmeM iti medinI // (29) sake' (3 / 3 / 114) iti ktaH // (1) // * // kariNAM gajanam / // samayanam / 'i gatI' (bhvA0 pa0 a0)| saMpadAdiH | 'garja zabde' (bhvA0pa0 se.)| pUrvavat ktaH (3 / 3 / 114) // (vA0 3 / 3 / 108) / tuk (6 / 1 / 71) // (30) // * // yodha- (2) // // dve 'hastigarjanasya' // nm| 'yudha saMprahAre' (di. A0 a0)| saMpadAdiH (vA0 | visphAro dhanaSaH svAnaH 3 / 3 / 108) // (31) ||*||-essu anekArthatvAt sarve vIti // vispharaNam / 'sphara sphuraNe' (tu. pa. se0)| dhAtavo yuddhArthAH / sarvatrAdhikaraNe pratyayaH-iti mukuTaH ||AUM|| karaNa pratyayaH-iti mukuTaH // * // | ghaJ ( 3 / 3 / 18) / visphuraNam / 'sphura sphuraNe' (tu. pa. ekatriMzat 'praharaNakriyAyAH // se0) vA / 'sphuratisphulatyoghami' (6 / 1 / 47) ityAtvam // niyuddhaM vAhuyuddhe syAt (1) // // ekam 'dhanuSaH zabdasya // nIti // nigRhya nitarAM vA yuddham // (1) * // bAhu paTahADamvarI samau / yuddham // (2) // // dve 'bAhuyuddhasya // peti // paTaM hanti / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) tumulaM raNasaMkule // 106 // iti ddH| 'paTaho nA samArambhe Anake punapuMsakam' (iti tviti // tavanam / tauti vA / 'tu'(dhAtuH) sautrH| bAhu medinii)|| (1) // * // ADambayati / 'ubi kSepe' ( ) lakAnmulaka / ('tumulaM raNasaMkule / tumulo vibhItakadI' iti bAhulakAdarac / yadvA,-umbanam / bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / haimH)| 'tumulaM vyAkule raNe' iti trikANDazeSaH // (1) DambaM rAti, rAyati vA / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti // // raNasya 'saMkulam // (2) // // dve 'raNa kaH / 'ADambaraH samArambhe gajagarjitatUryayoH' iti vizvaH // vyaakultaayaaH|| (2) // // dve 'yuddhapaTahasya' 'damadamA' iti khyAtasya // kSveDA tu siMhanAdaH syAt prasabhaM tu balAtkAro haThaH zveDeti // zvedanam / 'mikSvidA snehanabhocanayoH' (bhvA0 | preti // pragatA sabhA vicAro'smAt / sabhAyAH pragato A0 se.) avyakte zabde vA / ghaJ (3 / 3 / 18) / pRSodarAdiH vaa| 'klIbe tu prasabhaM haThaH' iti bopAlitaH // (1) // * // (6 / 3 / 109) / rUpabhedAtstrItvam / 'vizeSairyadyabAdhitaH' iti -'balAt' iti nipAto 'haThArthaH' iti khAmI / balAparibhASaNAnna puMstvam / 'kSveDo dhvanau kaNAmaye viSe / zveDA | tkaraNam / bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // // haThanam / vaMzazalAkAyAM siMhanAde ca yoSiti / lohitArkaparNaphale ghoSa 'haTha putizaThatvayoH' (bhvA0 pa0 se.)| 'puMsi-' (3|3|pusspe napuMsakam / durAsade ca kuTile vAcyaliGgaH prakIrtitaH' 118) iti 'khano gha ca' (3 / 3 / 25) iti vA ghH|| 'haThaH // (1) // // siMhavannadanam / 'Nada avyakte zabde' (bhvA0 syAtprasame pRcyAm' 'heTho bAdhAviheThayoH' iti medinI // pa0 se.) / ghaJ ( 3 / 3 / 18) // (2) // * // dve 'yodhAnAM (3) // * // trINi 'balAtkArasya // siNhnaadsy|| atha skhalitaM chalam // 108 // kariNAM ghaTanA ghttaa| atheti // skhalam / 'skhala saMcalane' (bhvA0 pa0 se.)| keti // ghaTanam / 'ghaTa saMghAte' curAdiH / 'NyAsazranthaH yAsazranthaH- taH (3 / 3 / 114) / 'skhalitaM chalite zreSe' (iti haimH)|| (3 / 3 / 107) iti yuc // (1) // * // 'ghaTAdayaH SitaH' (bhvA0 (1) // // chAlam / 'cho chedane' (di. pa0 a0)| vRSAdiga. sU0) iti SittvAt (3 / 3 / 103) aG / 'ghaTaH samAdhi- | tvAt (u0 1 / 105) kalac / 'Ato lopa-' (6 / 4 / 64) medebhaziraHkUTakuTeSu ca / ghaTA ghaTanagoSThIbhaghaTanAsu ca ityAkAralopaH / ('chalaM chadmaskhalitayoH' iti haimaH) // (2) yoSiti' ( iti medinii)|| (2) // // dve 'hastisaMghasya' // // // dve 'yaddhamaryAdAyAzcalanasya' // krandanaM yodhasaMrAvaH ajanyaM klIva utpAta upasargaH samaM trayam / keti // 'Rdi AhvAne' (bhvA0 50 se.)| bhAve lyuTa ajeti // na jane saadhuH| 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) - iti yat / na janyate vA / 'janeryak' (u0 4 / 11) / 1-'saMyat' puMsyapi / 'raveji saMyatyatulAsragaurave' iti daNDIiti mukuTaH // J 1-heThazabdArthabodhakasyApi prsnggaaduktiH|| . Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [dvitIyaM kANDa - - 'takizasi-' (vA0 3 / 1 / 97) iti // yadvA,- (1) // 'udi zrayati- (3 / 3 / 49) ityAdinA ghaJ // (2) // 5 // utpatanam / 'pata gatau' (bhvA0 pa0 se.) / ghaJ (3 / 3 / 18) / saMdravaNam / saMdavanam / 'du du gatI' (bhvA0 pa0 a0)i utpatati / jvalAdiH (3 / 1 / 140) vA // (2) // * // upa- 'sami yuTThaduvaH' (3 / 3 / 23) iti ghaJ // (3) // (1) sarjanam / upasRjyate vaa| ghaJ (3|3|18-19)|'upsrgH // * // vidravaNam / 'Rdorap' (3 / 3 / 57) // (5) ||shrii pumAn rogabhedopaplavayorapi' iti medinI // (3) // // trINi 'dravaH pradrAvanarmaNoH / vidrave rasagatyozca' (iti haimH)| 'zubhAzubhasUcakamahAbhUtavikArasya' // (6) // * // apakramaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (5) // 1 // mUrchA tu kazmalaM moho'pi yAtelyuTa (3 / 3 / 115) // (8) // // aSTau 'palAyanasya' / mviti // mUrchanam / 'mUrchA mohAdau' (bhvA0pa0 se.)| raNe bhaGgaH praajyH||11|| 'gurozca halaH' (3 / 3 / 102) ityaH / 'upadhAyAM ca ( 8 / 2 / - reti // bhajanam / 'bho Amardane' (ru. 50 se.)| ghaJ 78) iti dIrghaH // (1) // // kazanam / 'kaza gatau' (a0 (3 / 3 / 18) / 'bhaGgo jyvipryye| bhedarogataraGgeSu bhaGgA A0 se.)| 'kuTikazikautibhyaH pratyayasya muTa' (u. 1- sasyAntare striyAm' (iti medinii)|| (1) // // parAjayam / 109) iti kalaH / bAhulakAt-iti mukuTastUpekSyaH // (2) 'ji abhibhave' (bhvA0 pa0 a0)| 'eraca' (3 // 356) / // * // mohanam / 'muha vaicittye' (di0 pa0 se.)| ghaja (3 / 3 / - (2) ||||dve 'parAjayasya // 18) / 'atha moho nRliGgaH syAdavidyAyAM ca mUrchane' (iti parAjitaparAbhUtI medinii)|| (3) // 4 // trINi 'mUchAyA' // peti // parAjIyate sma / parairAjIyate sA vaa| 'ji avamardastu pIDanam // 109 // abhibhave' (bhvA0pa0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (6) ||AUM|| parAbhUyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // 4 // dve aveti // avamardanam / 'mRda kSode' (tryA0 50 se.) 'prAptAbhibhavasya // ghaJ ( 3 / 3 / 18) // (1) // * // 'pIDa avagAhane' (cu. 50 triSu naSTatirohitau / se0) lyuTa (3 / 3 / 115) // (2) // // dve 'dezAderupadravadAnasya // trIti // 'triSu' iti pUrvAbhyAmapi sNbdhyte| nazyati sma / 'Naza adarzane' (di. 50 se.)| 'gatyarthA-' (3 / 4. abhyavaskandanaM tvabhyAsAdanam 72) iti kartari ktaH // (1) // // tiro dhIyate sma / abhyeti // 'skandira' (bhvA0 pa0 a0)| lyuTa (3 // 3 // 10) / lyuTa (3 / 3 / 'dddhaany'| hinoti sma vA / 'hi gatau vA / 'gatyarthA-' (34. 115) / (1) // * // 'Sada vizaraNAdo' curAdiH / lyuT 72) iti kartari ktH| dhAstu karmaNi ktaH (3 / 2 / 102) // ( 3 / 3 / 115) // (2) // // dve 'prahArAdinA niHshktii-(2)|||| bhAvaktAntebhyo'rzaAdyac (5 / 2 / 127) vA // 1 // krnnsy|| dve 'niliinsy|| vijayo jyH| pramApaNaM nivarhaNaM nikAraNaM vizAraNam // 112 // vIti // vijayanam / 'ji jaye' (bhvA0pa0 a0)| 'eraca' (3 / 356) / 'vijayaH syAjaye pArthe striyAM tithya pravAsanaM parAsanaM niSUdanaM nihiMsanam / ntare smRtaa| umAsakhyAm' (iti medinI) // (1) // // nirvAsanaM saMjJapanaM nirgranthanamapAsanam // 113 // "jayA jayantItithibhitpathyomAtatsakhISu ca / agnimanthe nistahaNaM nihananaM kSaNanaM parivarjanam / nA jayante vijaye ca yudhiSThire' (iti medinii)|| (2) // // nirvApaNaM vizasanaM mAraNaM pratighAtanam // 114 // dve 'labdhasyotkarSasya // udvAsanapramathanakrathanojjAsanAni c| vairazuddhiH pratIkAro vairaniryAtanaM ca sA // 110 // AlambhapiJjavizaraghAtonmAthavadhA api // 15 // vAyiti // vairasya zuddhiH // (1) // * // pratikaraNam / preti // 'mIJ hiMsAyAm' (kyA0 pa0 a0) khArthaNyantaH // ghaJ (3 / 3 / 18) / 'upasargasya-' (6 / 2 / 122 ) iti dIrghaH (1) // * // 'vaha hiMsAyAm' (cu0pa0 se.)|| (2) ||||'kn (2) // // vairasya niryAtanam / 'yata nirAkArAdau' curaadiH| hiMsAyAm' (tryA0 u0 se.)|| (3) // * // 'zR hiMsAyAm' lyuTa ( 3 / 3 / 115) // (3) // * // trINi 'vairazodhanasya (kyA0 pa0 se.) // (4) // // khArthaNyantau / 'vasa chede (curaadiH)| pr-(5)||*|| nir-(9)||*|| ut-(21)|||| puurvH| pradrAvodrAvasaMdrAvasaMdAvA vidravo drvH| 'agu kSepaNe' (di. pa0 se.)|| (6) // // (12) // 6 // apakramo'payAnaM ca | 'ghUda kSaraNe' (bhvA0 A0 se.)|| (7) // * // 'hisi hiMsApreti // pradravaNam / 'dru gatau' (bhvA0pa0 a0)|'pre yAm' (ru. pa0 se.) // (8). // * // 'mAraNatoSaNanizAdustunuvaH' (3 / 3 / 27) iti ghaJ // (1) // // ugavaNam / maneSu jJA' (bhvA0pa0 a0)| 'jJapa mica' (cu0pa0 se.) Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriyavargaH 8] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / s s m h m mh bh s hh yh bh yh mrh wrh yy y y y y mhmy bh h bh nh wh b iti vA // (10) // // 'graMthi kauTilye' (bhvA0 A0 se.)| // // 'lyuTa ca' (3 / 3 / 115) // (9) // * // nidhAnam / 'nirgandhanam' ityanye / tatra 'gandha ardane' (cu0 A0 kapajimandinidhAmaH kyuH (u0 2181) / 'nidhanaM syAt se.) ayaM dhAtuH // (11) // * // 'tRha hiMsAyAm' (ru. kule nAze' (iti medinii)|| (10) // // daza 'mrnnsy|| pa0 se.)| nipUrvaH / 'tRnhU' (tu. pa0 se.) vA // (13) praasupraaptpshctvpretpretsNsthitaaH| // // 'hana hiMsAyAm' (a0pa0 a0) // (14) // * // 'kSaNu mRtapramItau tripvete hiMsAyAm' (ta. u. se0) // (15) // * // 'vRjI vajane aitiparAgatA asavo'smAt // (1) // * // prAptaM paJcatvaM (30pa0 se0) // (16) // * // 'Duvap bIjasaMtAne (bhvA0 yena // (2) // // para lokamitaH / parA dUramito vaa| u0 a0) / khArthaNyantaH 'ovai zoSaNe' (bhvA0pa0 a0) 'pareto vAcyaliGgaH syAnmRte bhatAntare pumAn' iti medinI) yA // (17) // * // 'zasu hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.) // // (3) // * // prakarSeNa itaH / 'preto bhUtAntare puMsi mRte (18) // * // 'mR hiMsAyAm' (kyA0 50 se.) // (19) // // syAdvAcyaliGgakaH' (iti medinI) // (4)* // saMtiSThate sma / 'hana hiMsAyAm' (a. pa. a.) // (20) // * // yAm (a0 pa0 a0) // (20) // * // 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH // (5) // // mriyate khArthaNyantau / 'mathe hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.) // (22) sma / 'mR prANatyAge' (tu. A0 a0)| 'gatyA -' // // 'katha hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.) // (23) // * // (3472) / 'mataM mRtyau yAcite ca' iti haimaH // (6) 'jasu hiMsAyAm' (di0pa0 se.) khArthaNyantaH // (24) pramIyate sma / 'mIG hiMsAyAm' (jyA0 A0 a0)| // * // ebhyo bhAve lyuTa (3 / 3 / 115) // * // Alambhanam / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72 ) iti ktaH / 'pramItaM vAcyaliGgaM 'DulabhaS prAptau' (bhvA0 A0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18) syAtproSite'pi mRte'pi ca' iti medinI (7) // * // triSu 'labhezca' (11 / 64) 'upasargAtkhalghajoH' (7 / 1 / 67) iti praasvaadyH|||| sapta 'mRtsy|| num // (25) // // piJjanam / "piji hiMsAyAm' curAdiH / citA cityA citiH striyAm // 117 // ac (3 / 3 / 56) // (26)* // vizaraNam / 'zU hiMsAyAm' cIti // cIyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) / 'citaM (zyA0 50 se.)| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) // (27) // * // channe triSu citA cityAyAM saMhatI striyAm' (iti medinI) hananam / 'hana hiMsAyAm' (a. pa. a.)| ghaJ (3 / 3 / | // (1) // * // 'cityAgnicitye ca' (3 / 1 / 132) iti 18) / 'hanasto'ciNNaloH' (13 / 32) 'ho hanteNimeSu' (73 / 54) // (28) // * // unmathanam / 'mathe hiMsA kyp| 'cityaM mRtakacaitye syAccityA mRtacitau striyAm' (iti medinii)|| (2) // * // ktin (3 / 3 / 94) / 'citizcityAyAm' (bhvA0pa0 se.)| ghaJ (3|3|18)||*||-mnthte vRndayoH strI' (iti medinii)|| (3) // * // adhikaraNe vA rghaJ-iti mukuttH| tanmate "unmanthaH ' iti paatthH|| (29) pratyayaH // // trINi 'cityaaH|| // // hananam / 'hano vadha ca' (3 / 3 / 76) ityap // (30) // // triMzat 'mAraNasya' / kabandho'strI kriyAyuktamapamUrdhakalevaram / syAtpaJcatA kAladharmoM diSTAntaH prlyo'tyyH|| keti // kaM badhyate chidyate'smAt / 'bandha bandhane' (kyA0pa0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 119) / kena vAyunA badhyate anto nAzo dvayormRtyurmaraNaM nidhano striyaam||116|| | vA / 'kabandhamudake ruNDe kabandho rAhurakSasoH' iti haimaH syAditi // paJcAnAM bhAvaH / tal (5 / 1 / 119) // // (1) // // ekam 'chinnaziraso dehasya' // 'paJcatA paJcabhAve syAnmaraNe'pi ca yoSiti' (iti medinii)|| | zmazAnaM syAtpitRvanam (1) // * // kAlasya dharmaH // (2) // * // diSTasya devasyAntaH // zmeti // zavAH zerate'tra / pRSodarAdiH (631109) (3) pralayanam / 'lIG zleSaNe' (di. A0 a0)| 'erac' dvitAlavyam // (1) // // pitRRNAM vanam / pitRn vanati vaa| (3 / 3 / 56) // (4) // * // atyayanam / 'iN gatau' (a0pa0 | 'vana saMbhaktau (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134 ) / a.)| 'i gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'erac' (3 / 3 / 56) / 'vanaM napuMsakaM nIre nivAsAlayakAnane' iti medinI // (2) 'atyayo'tikrame daNDe vinAze doSakRcchyoH ' iti medinii|| // * // dve 'pretbhuumeH|| (5) // * // antanam / 'ati bandhane' (bhvA0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'antaH svarUpe nikaTe prAnte nizcayanA kuNapaH zavamastriyAm // 118 // zayoH / avayave'pi' iti haimH|| (6) // // 'Naza adarzane viti // kvaNati / 'kvaNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| (di. pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) // nAzaH palAyane mRtyau 'kvaNeH saMprasAraNaM ca' (u03|143) iti kapan / ('kuNapI paridhvastAvadarzane' iti hemacandraH // (7) // * // mrnnm| 'mRG punH| viTasArikAyAM) kuNapaH pUtigandhe zave'pi ca' iti prANatyAge' (tu. A0 a0)| 'bhujimRGbhyAM yuktyuko' (u0 vizva-medinyau // (1) // * // zavati / 'zava gatau' (bhvA0 3121) iti tyuk / 'mRtyurnA maraNe yame' iti medinI // (8) pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / ('zavaH syAtkuNape sAdiSTasya daivasyAntaH // zmeti // zavAH taNAM vanam / pitRRna Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 amrkossH| [ dvitIyaM kANDam pumAn / napuMsakaM tu pAnIye' iti ( medinI) // (2) // * // dve | jIvite jIvanauSadhe' (iti medinI) // (1) // * // jIvanasyau'mRtazarIrasya' // Sadham // (2) // // dve 'mRtasaMjIvanauSadhasya' // pragrahopagrahI vandyAM iti kSatriyavargavivaraNam // preti // gRhyate / 'graha upAdAne' (jyA0 u0 se.)| / UravyA UrujA aryA vaizyA bhUmispRzo vishH| 'grahavRdR-' (313158) ityap / 'pragrahastu tulAsUne vandyAM niyamane bhuje / hayAdirazmau razmau ca suvarNaharipAda / | viti // brahmaNa UrbhivAH / 'zarIrAvayavAt- (4|3|(iti medinI) // (1) // // 'upagrahaH pumAn vandyAmapa- 55) iti yat // (1) // // uurorjaataaH| 'janI prAdurbhAve' yoge'nukUlane' (iti medinii)|| (2) // // vandyate, vandate | (di0 A0 sa0) / paJcamyAmajAtA | (di. A0 se.)| 'paJcamyAmajAto' (3 / 2 / 98) iti ddH|| vA / 'vadi abhivAdanastutyoH ' (bhvA0 A0 se.)| in | (2) // * // aryate / 'R gatI' (bhvA0pa0 se.) / 'aryaH (u0 4 / 118) DI (ga0 4 / 1 / 45) // (3) // * // trINi khAmivaizyayoH' (3 / 1 / 103) // (3) // * // vizanti / 'viza 'bndishaalaayaaH|| pravezane (tu. pa0 a0)| vip (3 / 2 / 178) // (6) // 5 // khArthe dhyaJ (vA0 5 / 1 / 124) // (4) // * // bhUmiM spRzanti / kArA syaadvndhnaalye| 'spRza sparzane' (tu. 50 a0)| 'spRzo'nudake kvin' (3|keti // kIryate'tra / 'kR vikSepe' (tu. 50 se.)| 158) / 'bhamistaka puMsi mAnavavaizyayoH' (iti medinI) bhidAdipAThAt (3 / 3 / 104) aDdIghoM / 'kAro vadhe // (5) // // SaTa 'vaishysy|| nizcaye ca valau yatne yatAvapi / kArastuSArazaile ca kArA dUtyAM prasevake / bandhane bandhanAgAre hemakArikayorapi' ( iti AjIvo jIvikA vArtA vRttirvartanajIvane // 1 // vishvH)||(1) // // bndhnsyaalyH|| (2)* // dve 'vandhana- / AjAti / / AjAda AjIti // AjIvyate'nena / 'halazca' (3 / 3 / 121) gRhasya' // iti ghaJ // (1) // // jiivyte'nyaa| 'gurozca halaH' (33. 103) ityaH / 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) / kun (u0 2|puNsi bhUnyasavaH prANAzcaivam 32) vaa| 'jIvakaH prANake pItasArakRpaNayorapi / kUrcapumiti // asyante, asyanti, vA / 'asu kSepaNe' | zIrSe ca puMsi syAdAjIve jIvikA mtaa| triSu sevini (di0pa0 se.)| asyata ebhiH, iti vA / 'asa dIptau' vRddhyAzI vinorAhituNDike' (iti medinI) // (2) // // (bhvA0 u0 se.)| 'zasvasni hi-' (u0 1 / 10) ityuH / vRttirastyasyAm / 'vRttezca' (vA0 5 / 2 / 101) iti NaH / -bAhulakAt-iti mukuTastUpekSyaH // (1) // * // prANa- 'vArtA tu vartane vAtiGgaNe kRSyAdyudantayoH / niHsArArogyayoH tyebhiH / 'ana prANane' (a0pa0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / - klIbe (vRttimannIrajostriSu)' iti medinI // (3) // // vartate121) iti ghaJ / 'prANo hRnmArute bole kAvyajIve'nile 'nyaa| kin (3 / 3 / 94) / ('vRttirvivrnnaajiivkaishikyaadible| puMliGgaH pUrite vAcyaliGgaH puMbhUmni cAsuSu' (iti medi- pravartane' iti medinI) // (4) // // vartante jIvantyanena / nii)| evaM puMsi bhUmni ca // (2) ||||dve 'pnycvaayuunaam|| lyuTa (3 / 3 / 117) / 'vartano vAmane klIbaM vRttau strI peSaNA jIvo'sudhAraNama // 119 // dhvnoH| na puMsi tUlanAlAyAM takupiNDe ca jIvane / vartiSNo jIti // jIvanam / 'jIva prANadhAraNe' (bhvA0pa0 se.)| triSu' (iti medinI) // (5) // * // jIvantyanena / lyuT (3 // ghaJ (3 / 3 / 18) / 'jIvaH prANini vRttau ca vRkSabhede bRha 3 / 117) // (6) // * // SaT 'jiivnopaaysy|| spatI / jIvA jIvantikAmaurvIvacAzijitabhUmiSu / na strI striyAM kRSiH pAzupAlyaM vANijyaM ceti vRttyH| tu jIvite' (iti medinI) // (1) // // asUnAM dhAraNam // strIti // karSaNam / 'kRSa vilekhane' (bhvA0pa0 a0) (2) // // dve 'jIvanasya' // 'ikRSyAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) // (1) // * // pazUna AyurjIvitakAlaH pAlayati / 'pAla rakSaNe' (cu0pa0 se0)| 'karmaNyaNa' (3 // 2 / 1) / tasya karma bhAvo vA / dhyaJ (5 / 1 / 124) // (1) // // Ayuriti // eti / 'iN gatau' (a0p0a0)| | vaNijAM karma bhAvo vA / SyaJ (5 / 1 / 124) // * // 'dUtavaSi'eterNica' (u0 2 / 118) ityusiH // (1) // // jIvitasya 'rasyAM ca' iti yapratyaye 'vaNijyA' c| ('satyAnRtaM tu kAlaH // (2) // // dve 'jIvAvacchinnakAlasya' // vANijyaM vaNijyA') iti haimanAmamAlA // (1) // // pratyeka nA jIvAturjIvanauSadham / 'jIvanopAyasyaikaikam // ' neti|| jIvatyanena / 'jIva prANadhAraNe' (bhvA0pa01-'jIvAtave visRja zUdramunau kRpANam' ityuttararAmacarite / se0)| 'jIverAtuH' (u0 1 / 78) / 'jIvAturastriyAM bhakke | 2-bhAdhye tu 'dUtavaNigbhyAM ca' iti nAstyeva iti siddhaantkaumudii| ca vRkSabhede bRha- 3 / 117) / vintikAmaurvIvacA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavarga: 9] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / sevA zvavRttiH (u0 4.106) itIdaH / 'kusIdaM vRddhijIvane / vRddhyAsayiti // sevanam / 'Se sevane' (bhvA0 A0 se.)| jIve' iti haimaH // (2) // * // vRddhyAjIvikA // (3) // // 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103) ityaH // (1) // * // zuno vRtti- trINi 'RNasaMbandhikAlAntaradravyeNa loke jIvikAriva, zuna iva vRttirvA // (2) // * // dve 'paracittAnuvarta- yaam|| nsy|| yAcyAptaM yAcitakam anRtaM kRSiH yeti // yAcitena yAcyA nivRttam / 'apamityaaniti // na Rtam / 'zuno vRttiH smRtA sevA garhitaM / yAcitAbhyA | yAcitAbhyAM kakanau' (4 / 4 / 21) // (1) // * // ekam tadvijanmanAm / hiMsAdoSapradhAnatvAdanRtaM kRSirucyate' iti / / yAjJayA prAptasya' // 'anRtaM kRSAvasaye ca' iti rudraH ||||'prmRtm' iti nimayAdApamityakam // 4 // tu sabhyaH pAThaH-iti khaamii| 'pramRtaM karSaNaM smRtam' (45) nIti // apamAnam / 'meG praNidAne' (bhvA0 A0 iti manuH // (1) // // (2) // * // dve 'karSaNasya' // a0) 'udIcAM mAGo vyatIhAre' (3 / 4 / 19) iti ktvA / uJchazilaM tvRtam // 2 // | 'kugati-' (2 / 2 / 18) iti samAsaH / 'samAse'na' (7 / 11. viti // uJchanam / 'ucchi uJche' (tu.p.se.)| 37) iti lybaadeshH| 'mayateridanyatarasyAm' (6 / 4 / 70) ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * // zilanam / 'zila uJche' | itItvam / tuk (6 / 1 / 71) / 'apamitya-' Aptam / kavA gha jAvA 'apamitya- (4 / 4 / 21) iti kak // (1) // * // 'nimayAt' saMjJApUrvakatvAnna guNaH / "uJchaH kaNaza AdAne kaNizAdyarjanaM iti 'vibhASA guNe'striyAm' (2 / 3 / 25) iti paJcamI // * // zilam' iti yAdavaH // (2) // * // aryate, Rcchati vA / | eka 'privrtnenaaptsy'|| 'niSThA' ( 3 / 2 / 102) iti 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti vA uttamaNoMdhamoM dvau prayoktagrAhako kramAt / kaH / 'RtamuJchazilaM smRtam' (45) iti mnuH| 'pumAnunchaH utteti // uttamamRNamasya // (1) // * // adhamamRNamasya zilamRtam' iti bopAlitaH // (3) // * // trINi 'khalAdi- // (1) // * // 'RNavyavahAre dhanasvAmidhanagrAhakayoH' ptitdhaanysNgrhsy|| | krameNakaikam // dve yAcitAyAcitayoryathAsaMkhyaM mRtAmRte / kusI diko vAdhuSiko vRddhyAjIvazca vaadhussiH||5|| he iti // mRtaM cAmRtaM ca // (1) // * // prArthanA'prArthana- viti // kusIdArtha prayacchati / 'kusIdadazaika-' (4 / 4 / . kriyayostatkarmaNorvA / ekaikam 'yAcitAyAcitayoH' // 31) iti Tan // (1) // // vRddhiM gA prayacchati / 'prayasatyAnRtaM vaNigbhAvaH syAt cchati garhAm' (4 / 4 / 30) iti Thak / 'vRddhavRdhuSibhAvaHsenA samAhitamAna zApAvAlA . (vA0 4 / 4 / 30) // (2) // * // vRddhirAjIvo jIvikA'sya / 1178) // (1) // // vaNijo bhaavH|| (2) // * // dve 'vANi- | (3) // * // pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) kalope vAdhuSiH // jyasya // (4) // * // catvAri 'RNaM dattvA tadvaDyA jIvinaH' // RNaM paryudaJcanam // 3 // kSetrAjIvaH karSakazca kRSakazca kRssiivlH| uddhAraH kSetreti // kSetramAjIvo'sya // (1) // // karSati / 'kRSa RNamiti // aryate sma / 'R gatI' (bhvA0pa0 vilekhane' (bhvA0 pa0 a0)| Nvul (3 / 1 / 133) // (2) a0)| taH (3 / 2 / 102) / 'RNamAdhamaye ( 8 / 2 / 60) // // karSati / 'kRSevRddhizcodI cAm' (u0 2038) iti kun iti natvam / 'RNaM deye jale durge' iti haimaH // // // vRddhipakSe 'kArSaka:' api // (3) // * // karSaNam / (1) // * // parita udacyate / 'aJcu gatau' (bhvA0pa0 'ikRSyAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) / kRSirasyAsti / 'rjHse.)| 'kRtyalyuTaH- (3 / 3 / 113) iti karmaNi lyuT // (2) kRSi-' (5 / 2 / 112) iti valac / 'vale' (6 / 3 / 118) iti // // udbhiyate / 'hRJ haraNe' (bhvA0 u0 a0)| 'dhRJ dIrghaH // (4) // * // catvAri 'kRssiivlsy|| dhAraNe' (bhvA0 u0 a0) vA / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19) / kSetra heyazAleyaM trIhizAlyoddhayocitama // 6 // 'uddhArazcoddhatAvRNe' iti medinI // (3) // * // trINi kSayiti // vrIhINAm (1) zAlInAm (1) ca bhavanaM 'RNasya // kSetram / 'vrIhizAlyorDak' (5 / 2 / 2) // * // 'dhAnyasAmAarthaprayogastu kusIdaM vRddhijIvikA / .. atheti // arthasya prayogaH // (1) // * // kusyate / 1-lakSyAdinanto'pi / 'zrotriyasya kadaryasya vadAnyasyApi 'isa saMzleSaNe' (di. 50 se.)| 'kuserumbho medetAH' bAdhuSI'-iti svAmI / / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| . [dvitIyaM kANDa weecccccccccccccccccwAAAAAAA nyasya' 'kalamAdezvotpattiyogyakSetrasya' ekaikam // dviguNAkRte tu sarva pUrva zambAkRtamapIha // 9 // yavyaM yavakyaM SaSTikyaM yavAdibhavanaM hi tat / / dvIti // dvitIyAkRtam // (2) // // dvihalyam // 1 // yeti // yavAnAm (1) yavakAnAm (1) SaSTikAnAm (1) (3)||||dvisiitym|| (4) // * // zamasyAsti / 'kaMzaMbhyAm-' ca bhavanaM kSetram / 'yavayavakaSaSTikAdyat' (5 / 2 / 3) // 4 // yavakaH (5 / 2 / 138) iti vA / 'zamba'zabdo dvitIyakarSaNa vrtte| zUkazUnyo yavaH // * // ekaikam 'yavAdibhavanasya' / zambaM kRtam / 'kRo dvitIya- (5 / 4 / 58) iti DAca // tilyatailInavanmASomANubhaGgAdvirUpatA // 7 // 'saritsaribhasambAkRtam' iti dantyAdau varNadezanA / tatra 'Samba saMbandhe' (cu0pa0 se.) nnyntH| smbyte| ghaz tIti // tilAnAm (1) mASANAm (1) umAnAm (1) (3 / 3 / 19) / ac (3 / 3 / 56) vA // (5) // // paJca aNUnAm (1) bhaGgAnAm (1) ca bhavanaM kSetram / "vibhASA 'dvivaarkRssttsy|| tila-' (5 / 2 / 4) iti yatkhano (1) // (2) // // mASyam // (1) // * // mASINam // (2) // // umyam // (1) droNADhakAdivApAdau drauNikADhakikAdayaH / aumInam // (2) // * // aNavyam // (1) // * // aNa droNeti // droNasya vaapH| 'tasya vApaH' (5 / 1 / 45) vInam // (2) // bhaGgayam // (1) // bhAGgInam (2) // 1 // / iti ThaJ // (1) // * // ADhakasya vApaH (5 / 1 / 45) // (1) 'tilAdibhavanasya' pratyekaM dvayaM dvayam // | // * // AdinA-prasthasya vApaH prAsthikaH // (1) // 1 // maudrInakaudravINAdi zeSadhAnyodbhavakSamam / kuDavasya vApaH kauddvikH|| (1) // 'vApAdo' ityAdinA maudgIti // mudgAnAm (1) kodravANAm (1) ca bhavanaM pacAdyarthagrahaH / droNam , ADhakaM ca pacati (ityaadi)| 'saMbhavakSetram / 'dhAnyAnAM bhavane' (5 / 2 / 1) iti ghaJ // * // AdinA tyavaharati pacati' (5 / 1 / 52) iti Thak // * // 'droNAdigodhUmInam // (1) // * // kAlAyInam // (1) // // parimitavrIhyAdivApayogyakSetrasya' ekaikam // kaulatthInam // (1) // * // preyaGgavINam // (1) // // cANakInam // (1) // * // ityAdi jJeyam / (ekaikam ) khArIvApastu khArIkaH 'dhAnyodbhavakSetrasya' // kheti // khAryA vApaH / 'khAryA Ikan' (5 / 1 / 33) // vIjAkRtaM tUtakRSTam (1) // * // ekam 'khArIvApasya' // vIti // vIjena sahakRta kRSTam / 'kRo dvitIyatRtIya uttamarNAdayastriSu // 10 // zambavIjAtkRSau' (5 / 4 / 58) iti DAc |-abiijN sabIjaM | utteti // (khArIkAntA vAcyaliGgAH ) // saMpannam-bIjAkRtam-iti khAmI / tanna / 'abhUtatadbhAve' | ityasyAnanuvRtteH // (1) // * // (pUrvam ) uptaM ca tat (pazcAt ) punapuMsakayorvapraH kedAraH kSetram kRSTaM ca / 'pUrvakAla-' (2 / 1 / 49) iti samAsaH // (2) // * // pumiti // upyate'tra / 'Duvap bIjasaMtAne' (bhvA0 u. dve 'vIjavApottaraM kRSTasya' // a.)| 'vRdhivapibhyAM ran' (u0 2 / 27) 'vaprastAte pumAsItyaM kRSTaM ca halyavat // 8 // nastrI reNau kSetre caye taTe' iti vizvaH (medinii)| 'vapraH sIti // sItayA saMmitam / 'nauvayodharma- (41491) praakaarrodhsoH| kSetre tAte caye reNau' iti haimaH // (1) iti yat // (1) // * // kRSyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) // (2) | ||AUM|| ke jale zirasi vA dAro'sya / 'haladantAt-' (639) // * halena kRSTam / 'matajanahalAtkaraNajalpakarSeSu' (4 / 4 / ityaluk / kena jalena dIryata iti vA / 'dR vidAraNe' (zyA0 97) iti yat // (3) // // halyena tulyam / 'tena tulyam' | pa0 se.)| karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / 'kedArAdyaJca' (4 / 2 / 40) iti nirdezAdetvam |'kedaaro drau zive kSetre bhuumibhedaa(5|1115) iti vatiH // * // trINi 'kRSTamAtrasya // lavAlayoH' iti vizvaH (medinii)|| (2) // * // kSIyate dhAnyaitriguNAkRtaM tRtIyAkRtaM trihalyaM trisItyamapi tasmin ratra / 'kSi nivAsagatyoH ' (tu. pa. a.)| Tran ( u04/triti // triguNaM kRtam / 'saMkhyAyAzca guNAntAyAH' 159) / "kSetra bhAratAdau bhgaanggyoH| kedAre siddhabhUpatnyoH' (5 / 4 / 59) iti DAc // (1) // * // tRtIyaM kRtam / 'kRJo iti haimH| 'kSetraM zarIre kedAre siddhasthAnakalatrayoH' iti, dvitIya- (5 / 4 / 58) iti DAc // (2) // * // trivAraM halena vizvaH // (3) // * // trINi 'kSetrasya' // kRSTam / 'matajana- (4 / 4 / 97) iti yat / 'rathasItAhalabhyA yAdvadhA (bA0 1172) zata tadantAvaSA / / (3) 1-kedAra ekAravAn 'namitAH phalabhAreNa namitAH shaali||4|| trivAra sItayA saMmitam / yat (4 / 4 / 91) // (4) // * // mariiH| kedAreSu ca pazyantaH kedvAreSu viniHspRhAH' iti damacatvAri 'vaartrykRssttsy|| / yantIyasakAt // Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vaizyavargaH 9 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / asya tu / 'nena / 'yu mizraNe' (a0 pa0 se 0 ) / 'dAnI - ' ( 3 / 2 / 182 ) kaidArakaM syAtkaidArya kSetra kedArikaM gaNe // 11 // | itin // ( 2 ) // * // yujyate'nena / 'yujir yoge' (ru0 asyeti // kedArANAM samUhaH / 'kedArAyaJca' (4!2 / 40) u0 a0 ) prUn (3 / 2 / 182) // (3) // * // trINi 'vRSAdergale // (2) // * // cAt ( 4 / 2 / 40 ) vuJ // (1) // * // kSetrANAM yugabandhanasya' // atho phalam / samUhaH / 'bhikSAdibhyaH -' ( 4/2/38 ) ityaN / --'tasya samUhaH' (4 / 2 / 37) ityaN--iti mukuTaH / tanna / 'acitta - (4 / 2 / 47 ) iti ThakastadapavAdatvAt // (3) // // 'ThaJ kavacinazca' ( 4 / 2 / 41 ) cAt kedArAdapi // (4) // * // catvAri 'kSetragaNasya' // loSTAni STavaH puMsi laviti // loSTati / 'loSTa saMghAte' (bhvA0 A0 se0 ) pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) puMliGgo'pyayam / 'leSTuH zabde (The ) 'pi `loSThaH syAt' iti bopAlitaH // (1) // * // lizyate, lizati, vA / 'liza gatau' ( tu0 pa0 se0 ) / bAhulakAttun / -- 'kratvAdayazca' - iti mukuTastvapANinIyaH // ( 2 ) // * // dve 'mRttikAkhaNDasya' | koTizo loSTabhedanaH / / kaviti // koTinA agreNa zyati / 'zo tanUkaraNe' ( di0 pa0 a0)| 'supi-' (3 / 2 / 4) iti kaH / koTirasyAstIti vA lomAditvAt (5 / 2 / 100) za: // (1) // * // loSTAnAM bhedanaH // (2) // * // dve 'loSTabhedanakASTasya' 'hegA' iti khyAtasya // prAjanaM todanaM totram preti // pravIyate'nena / 'aja gatikSepaNayoH ' ( vA0 pa0 se0) lyuT (3 / 3 / 115) / ' vA yau' (2 / 4 / 57 ) iti vI na // (1) // * // tudyte'nen| 'tuda vyathane ' ( tu0 u0 a0 ) / lyuT ( 3 / 3 / 115 ) (2) // * // ' dAmnI - ' ( 3 / 2 / 182 ) iti hUn / 'totraM tu prAjane veNuke'pi ca' iti vizvaH (medinI) // (3) // * // trINi 'vRSabhAdipreraNadaNDasya' // khanitramavadAraNam // 12 // kheti // khanyate'vadAryate'nena / 'khana khanane' (bhvA0 u0 se0 ) / 'artilUdhU - ' ( 3 / 2 / 184 ) itItraH // (1) // * // avadAryate'nena / 'dR vidAraNe ( kyA0 pa0 se0 ) / NyantaH / lyuT ( 3 / 3 / 115) // (2) // * // dve 'kuddaalaadeH'|| / deti // dAyanena / 'dAp lavane' ( a0 pa0 a0 'dAmnI-' ( 3 / 2 / 182 ) iti STran // (1) // * // luyate'nena / 'lub' (kryA0 u0 se0)| 'arti - ' ( 3 / 2 / 184) itItraH // (2) // * // dve 'lavitrasya ' // Avandho yotraM yoktram Aveti // Abadhyate'nena / 'bandha bandhane' ( kyA0 pa0 10) / 'halaca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ // (1) // * // yUyate - amara0 39 305 nirIzaM kuTakaM phAlaH kRSikaH athaviti // phalati / 'jiphalA vizaraNe' bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'phalaM hetuphale jAtIphale phalakasasyayoH / triphalAyAM ca kakkole zastrAne vyuSTilAbhayoH / phalI phalinyAm' iti haimaH / svAmI tu - 'halam' iti paThitvA nirgatam / 'nirAdayaH - ' ( vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH / khAmI 'phalaprakaraNamArabdham'-- iti vyAkhyat // (1) // * // IzAyA tu - ' niSkrAntA ISA'smAt' iti vigRhya 'nirISam ' - iti mUrdhanyAntaM papATha // (2) // * // kuttti| 'kuTa kauTilye' (tu0 pa0 se0 ) / kkrun ( u0 2 / 32 ) // * // mukuTastu -- kUTayati chinatti / 'kUTa chedane' ( cu0 u0 se0 ) / igupadhatvAt (3191135) kaH / kUTam / tataH khArthe kan ( jJApi 0 5/415 ) - iti vadan (kUTakam) dIrghAdi manyate / atra pacAdyac (3 / 1 / 134) ucitaH / na tu kaH / NyantasyegupadhatvAbhAvAt // (3) // * // phAlayati / 'jiphalA vizaraNe' (bhvA0 pa0 se0) / NyantAdac ( 3 / 1 / 134) / 'phAla utplutau' / 'klIbaM sIropakaraNe puMsi zaMkarasIriNoH ' ( ) | ( 4 ) // // kRSati / 'kRSa vilekhane' (tu0 u0 a0)| kRSivRkSyoH kikan ( u0 2 / 40) / 'kRSikA kRSikau phAlakRSako' iti rudrAt striyAmapi // * // kuni ( u0 2 / 32) tu kRSakaH / khAmI tu - 'zilpini vun ' 3 / 1 / 145 ) - ityAha / tanna / phelasya zilpitvAbhAvAt / parigaNanAcca / 'kRSakaH puMsi phAle syAtkarSake tvabhidheyavat' iti vizvaH ( medinI ) // ( 5 ) // * // paJcApi 'phAlasya' - iti kaliGgaH- dvayaM yatra kASThe phAlo nibadhyate tasya / antyadvayaM tu phAlasya - iti svAmI // ( lAGgalaM halam // 13 // godAraNaM ca sIraH leti // laGgati / 'lagi gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAtkalac / dIrghazca / --' kalambA (mbalA ) dayazca' - iti mukuTastvapANinIyaH / 'lAGgalI toyapippalyAM klIbaM tu kusumA - ntare / godAraNe tRNarAjagRhadAruvizeSayoH ' ( iti medinI ) // (1) // * // halati / 'hala vilekhane' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3|1|134) // * // jvaliti-' ( 3 / 1 / 140) iti Ne 'hAlaH " api / 'hAlaH phAlavahaH sItA' iti vikramAdityaH // (2) // * // gAM bhUmiM dArayati / lyuT ( 3 / 3 / 113) / - gaurbhUmirdAryate'nena / karaNe lyuT ( 3 / 3 / 117 ) / nandyAdi ( 3 111 1-svAmigranthe tu--'kkun zilpisaMjJayo :- ( u0 2 / 32 ) - ityeva pATho dRzyate // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / [dvitIyaM kANDa 133) lyurvA-mukuTaH / tanna / lyoH kartari vidhAnAtkaraNe'saMbha- | AzurvIhiH pATalaH syAt vAt // (3) // // sinoti, sIyate, vaa| 'SiJ bandhane' ___ Azviti // aznute / 'azU vyAptI' (svA0 A0 se.)| (svA0 u0 a0)| 'sUsimicInAM dIrghazca' (u0 2 / 25) iti 'kRvApA-' (u0 1 / 1) ityuN / 'Azustu vrIhizIghrayoH' iti. kan dIrghatvaM ca / halatigmakarau sIrau' iti dantyAdau haimacandraH / 'tRNabIjaM tu zyAmAko, vrIhirAzu ca pATalaH' rbhsH| 'sIraH syAdaMzumAlini / lAGgale' iti haimaH // (4) iti (paryAye) klIbamAzu / 'Azu syAdrIhizIghrayoH' iti| // * // catvAri 'halasya' // ratnamAlAyAmapi klIbam // (1) // * // varhatyupacayaM gacchati / atha zamyA strI yugkiilkH| 'vRha vRddhau' (bhvA0 pa0 se.)| 'igupadhAt kit' (u0 4. atheti // zamyate'nayA / 'zama upazame' (di. 50 / 120) iti in / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / biiyte| se0) adhyAdiH (u0 4 / 112) // (1) // * // yugasya kIlaH / 'vrIG gatyAm' (di0 A0 a0)| bAhulakAd hik , vA // khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (2) // * // dve 'yugasya (2) // * // pATaM laati| kaH (3 / 2 / 3) / pATalo varNo'syAsti, kIlake' // iti vA // (3) // * // pATalaH, vrIhiH, Azu, ca iti nAma trayam / AzunAmA vrIhiH pATala ucyate iti nAmadayam-iti IzA lAGgaladaNDaH syAt subhUtiH / 'AzuvrIhau pATalo nA zvetarakte'nyaliGgavAn' iti izAMta // ISTe / 'Iza aizvarye (a0 A0 se.)'garudraH // * // trINi 'pssttikaadeH|| padha- (3 / 1 / 135) iti kaH / 'prabhuzaMkarayorIzaH striyAM sitazUkayavau samau // 15 // lAGgaladaNDake' iti tAlavyAnte rudr-rbhsau| 'IzaH svAmini sIti // sitaM zUkaM yasya, iti madhyatAlavyaH ||1||rudre ca syAdIzA haladaNDake' iti zAnte vizvaH ||AUM|| iisste| 'ISa gatyAdau' (bhvA0 A0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) | (zitazUkaH) dvitAlavyaH-iti khAmI // (1) // // yauti / ubhayatra karaNe 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityo vA / 'ISA peTI yUyate vA / ac (3 / 1 / 134) / ap ( 3 / 3 / 57) vaa| 'yavo dhAnye'pRthakkRtau' iti haimaH // (2) // // dve 'yavAmaJjaSA' iti mUrdhanyAnte candragomI // (1) // * // lAGgalasya dnnddH| (2) // * // dve 'halayugayormadhyakASThasya // naam|| | tokmastu tatra harite sItA lAgalapaddhatiH // 14 // | taviti // takati, takyate vA / 'taka sahane hAse ca' sIti // siiyte| 'SiJ bandhane' / (khA0 u0 a0)| (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAnmaH, otvam , ca / ('tokma ktaH (3 / 2 / 102) pRSodarAdiH (6|3|109)|-syti karNamale. puMsi harite ca haridrave' iti medinI) // (1) // // bhuvam / 'So'ntakarmaNi' (di. 50 a0) (bAhulakAt ) ktH| ekam 'apakkayavasya' // 'ghumAsthA- (6 / 4 / 66) itItvam-iti mukuTaH / tanna / kalAyastu stiinkH| 'dyati syatimAsthA-' (7 / 4 / 40) iti vizeSavihitenetvena bAdhAt / 'sItA lAgalarekhA syAdvyomagaGgA ca jAnakI' haraNakhANDako cAsmin iti dantyAdau rabhasaH / 'sItA janakajAgaGgAbhedayohala- keti // klmyte| 'aya gatau' (bhvA0 A0 se.)| aN paddhatau iti dantyAdau haimaH // * zete sma / 'zIla khapne' | (3|2|1)|-kN vAtaM lAti / 'AtaH-' (3 / 2 / 3) iti kH| (a0 A0 se.)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'Ato yuk-' (7 / 3 / 33) iti yuk-iti mukuttH| tanna / jiti 'zItA nabhaHsariti lAgalapaddhatau ca zItA dazAnanaripoH Niti pare vihitasya yukaH ke aprasaGgAt // (1) // // sati sahadharmiNI ca / zItaM smRtaM himaguNe ca tadanvite ca | jIve inaH prbhuH| 'saMjJAyAm' (2 / 1 / 44) iti samAsaH / zIto'lase ca bahuvAratarau ca dRSTaH' iti tAlavyAdau | 'haladantAt' (6 / 3 / 9) ityaluk / satInaM vAyuM karoti / dharaNiH // (1) // * // lAGgalasya pddhtiH|| (2) // // dve | 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH|-prjnyaadynni 'lAGgalakRtarekhAyAH // (5 / 4 / 38) 'sAtInakaH' api-iti mAdhavI // (2) // 5 // harati / 'hRJ haraNe' (bhvA0 u0 a0)| 'kRhRbhyAmeNuH' puMsi medhiH khale dAru nyastaM ytpshubndhne|| ( u0 2 / 1) / 'hareNuH strI reNukAyAM sa tu puMsi satInake viti // medhyante pazavo'tra / 'medhR saMgame' (bhvA0 iti rabhasAtpuMsi // (3) // * // khaNDo'syAsti / 'ata iniu0 se.) in (u0 4 / 118) / khAmI tu-'methiH ' iti | Thanau' (5 / 2 / 115) iti Than // (4) // * // 'kalAyatrikaTaH paThati / tatra 'methU saMgame' iti dhAturbodhyaH // (1) // // | proktaH satIno vartulo mataH / hareNuraGkaTo jJeyaH' iti vyADiH ekam "dhAnyakhale pazubandhanastambhasya // | // * // catvAri 'reNukasya / Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavargaH 9] vyAkhyAsudhAkhya 307 koradUSastu kodrvH||16|| 109) // (2) // * // kandati, kandayati, vaa| 'kadi hiNsaakoreti|| koraM rudhiraM vayati / 'duSa vaikraye' (di. yAm' 'kadi AhvAne rodane ca' (bhvA0pa0 a0) / 'kRkapa0 a0)| NyantaH / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (1) // * // dikaDikaTibhyo'mbac' / (u0 4182) / anityatvAnna num / kauti / 'ku zabde' (a0pa0a0) / kavate / 'kucha zabde' khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (3) // // trINi 'sarSa(bhvA0 A0 a0)| vic ( 332 / 73) / dravati / 'du gatau' psy'|| (bhvA0pa0 a0)| ac (3 / 1 / 134) / kauzcAsau dravazca / siddhArthastveSa dhavala: kena vAyunA dravati vaa| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // (2) sIti // siddho'rtho'smAt / 'sariSapaH site tasmin // // dve 'kodrvsy|| rakSoghno bhUtanAzanaH' iti rabhasaH / 'siddhArthastu pumAn maGgalyako masUraH zAkyasiMhe ca sitasarSape' iti vizvaH (medinI) // (1) // * // meti // maGgale sAdhuH / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 18) iti ekam 'shvetsrsspsy|| yat / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (1) // * // masyati, godhUmaH sumanaH samau / masyate vA / 'masI pariNAme' (di0 pa0 se.)| 'mase gaviti // gudhyati, gudhyate, vaa| 'gudha pariveSTane' (di. ruran' ( u0 5 / 3) ityUrani dIrghamadhyaH |-'khrjipijaadibhy bhya pa0 se.)| 'gudherUmaH' (u0 5 / 2) / 'godhUmo nAgaraGge Urolacau' (u0 4 / 90) ityUraH-iti mukuTasvetatsUtrA syAdoSadhivrIhibhedayoH' (iti medinI) // (1) // // suSTu jJAnamUlakaH / 'masezca' (u0 1143) ityurani hakhamadhyazca / manyate / 'mana jJAne' (di. A0 a0)| ac (3* 'vezyAyAM vrIhibhede ca masUrA masurA striyAm / masUra- 1 / 134) / 'godhUmasumanau samau' iti rabhasaH // (2) ||AUM|| masurI puMsi dvAvetAvapi caitayoH' iti rabhasaH // (2) // // dve 'godhUmasya' // dve 'msuursy|| syAdyAvakastu kulmASaH atha mkusstthkmyusstthko| syeti // yauti / 'yu mizraNe' (a0pa0 se.)| 'kRAdivanamudre bhyo vun' (u0 5 / 35) / tataH prajJAdyaN (5 / 4 / 38) // (1) atheti // maGkati, mayate vaa| 'maki maNDane' (bhvaa0||*|| kulaM masyati / 'masI pariNAme' (di. 50 se.) 'karmaA0 sa0 ) / bAhulakAduH, numabhAvazca / tiSThati / 'SThA gati- NyaNa' (3 / 2 / 1) pRSodarAdiH (6|3|109)|-dntyaantH-iti nivRttau' (bhvA0pa0 a0)| kun (u0 2 / 32) / makuTa- mukuTaH ||AUM|| kutsito mASaH / 'kulmASo yAvakaH puMsi' zvAsau sthakazca / 'pUrvapadAt' (8 / 3 / 106) iti Satvam / iti mUrdhanyAnteSu rabhasaH // (2) ||AUM||-kulmaasso'rdhkhinno mukuTastu-AdhacamukAramAha // * // vizva-medinyostu 'makuSTho yavAdi:-iti svAmI |--shuukshunyo yavAdiH-iti rakSivrIhimede syAt (makuSTho manthare'nyavat') iti TavagadvitI- tAdayaH ||AUM||dve 'ardhasvinnasya yvaade'|| yAntaH // (1) // * // minoti / 'DumiJ prakSepaNe' (svA0 u. caNako harimanthakaH // 18 // a0)| 'bhRmRzIG-' ( u0 1 / 7) ityuH / mayazcAsau sthakazca / mukuTastu-mayati / 'maya gatau' (bhvA0 A0 se)| 'puMsi-' | ceti // caNyate / 'caNa dAne' (bhvA0pa0 se.)| kun (3 / 3 / 118) iti ghH| mayo gantA / tasya stakaH prati (u0 2 / 32) // (1) ||||-hriinnaaN manthaM janayati / bandhakaH / 'Taka pratighAte' (bhvA0 pa0 se0)| pacAdyac (3 / | 'anyeSvapi- (3 / 2 / 101) iti Da:- iti mukuttH| tanna / 11134) / mayasya stako mayaSThakaH / nairukto varNavikAraH 'harimanthajaH' iti pAThaprasaGgAt / haribhirmathyate / 'mathe ityAha / tanna, 'mayate' ityuditatvAt / ghaH (3 / 3 / 118) viloDane' (bhvA0pa0 se.) karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / khArthe adhyayuktaH / tasya kartaryavidhAnAt // (2) // * // vanasya mudgaH // kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (2) // // dve 'caNakasya' // (3) // // trINi 'vanamudgasya' 'moTa' iti khyAtasya // dvau tile tilapejazca tilapiJjazca nissphle| sarSape tu dvau tantubhakadambakau // 17 // dvAviti // niSphalastilaH / 'tilAnniSphalAtpiJjapejo' seti // sarati sneho'smAt / 'sR gatau' (bhvA0 50 (vA0 4 / 2 / 36) // (1) // * // (2) // * // 'jartilaH api / m0)| 'sarterapaH Sukca' (u0 3 / 141) ityapaH SugAgamazca / 'jartilaH kathyate sdbhirrnnyprbhvstilH|||| dve 'tailahIna'sarSapaH syAt sariSapaH kuTanehazca tantubhaH' iti trikANDa tilsy|| zeSaH // (1) // // tantunA bhAti / 'bhA dIptau' (a050 kSavaH kSudhAbhijanano rAjikA kRssnnikaasurii||19|| se0)| 'supi-' (3 // 2 // 4) iti kaH // // svAmI tu-tudti| kSeti // kSauti / 'TukSu zabde' (a0 pa0 se.)| NyarthaH / tuntubha:-ityAha / bAhulakAdubhaca / pRSodarAdiH (63- ac (3 / 1 / 134) / ('kSavaH kSute rAjikAyAm' iti Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 amrkossH| [dvitIyaM kANDa AAAAAAAAAAAAAATKARunnnnnnnn.com medinii)|| (1) // * // kSudhAmabhijanayati / nandyAdiH (3 / 1 / - kiMzAruH zasyazUkaM syAt 134) ||||-kssutmbhijnyti / 'kSutAmijanana'- kimiti // kiMcit kutsitaM vA zRNAti / 'za hiMsAiti svAmI // (2) // * // rAjati, rAjayati vA / kun (u. yAm' (tryA0pa0 se.)| 'kiMjarayoH zriNaH' (u0 14) 2 // 32) // (3) // * // kRSNava / 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) itynn| 'atha kiMzArurdhAnyazUke zare'pi ca' iti haimH|| (4) // * // asurasyeyam / aN (4 / 3 / 121) / asyati vA / / asurasyayam / aN (4 // 3 / 121) / asyAta vaa|| (1) // // zasyasya zUkam |-shsysy zUkaH-iti mukuttH||' 'aseruran' (u0 1 / 42) / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) // (5) // * // (2) // // dve 'yavAdyagrasya' / / paJca 'kRSNasarSapasya 'rAI' iti khyAtasya // kaNizaM shsymnyjrii| striyau kaGgupriyaGga dve keti // kaNayaH kaNAH santyasya / lomAditvAt (5|2|niiti // kamaGgati / 'agi gatau' (bhvA0pa0 se.)| / / 100) zaH / kaNinaM svAvayavaM zyati vA / 'zo tanUkaraNe' (di. Nyanto vA / mRgayvAditvAt ( u0 1 / 37) kuH / zakandhvAdiH pa0 a0)| 'Ato'nupa- (3 // 2 // 3) iti kH| 'kaNizo | dhAnyazIrSake' iti tAlavyAnte ratnakoSaH // (1) // * // zasyasya (vA0 6 / 1194) / kaM sukhaM gacchati / 'gamla gatau' (bhvA0 maJjarI // (2) // * // dve 'dhAnyamaJjAH ' // pa0 a0)| mitadvAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) DuH // (1) // * // evaM priyaM gacchati // (1) // * // dve 'priynggo'|| dhAnyaM vrIhiHstambakariH atasI syAdumA kssumaa| dheti // dhAne poSaNe sAdhuH / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / 'dhAnyaM tu vrIhI dhAnyAke' iti haimaH // (1) ateti // atati / 'ata sAtatyagamane' (bhvA0 pa0 sa0) vINAti / 'brI varaNe' (jyA0 pa0 a0)| 'brIhi'atyavicami-' (u0 3 / 117) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // zAlyorDaka' (5 / 2 / 2) iti jJApakAd hika / 'vrIhiH sAmAnya(1) // * // u zivaM mAti, mimIta, vaa| 'mA' (a0pa0 a0 dhAnye syAdAzudhAnye ca puMsyayam' iti vizvaH (medinii)|| 'mAG mAne (ju0 A0 a0)| 'Ato'nupa- (3 / 2 / 3) (2) // // stambaM karoti / 'stambazakRtorin' (3 / 2 / 24) / iti kaH / avate, Uyate, vA / 'UG zabde' (bhvA0 A0 vrIhisAhacaryAt puMstvam // (3) // // trINi 'dhaanysaamaaa.)| "vibhASA tilamASomA-' (5 / 2 / 4) iti nipAtanA nysy|| nmak iti vA / 'umArutasI haimavatIharidrAkIrtikAntiSu' stambo gucchstRnnaadinH|| 21 // (iti medinii)|| (2) // // kSauti, sUyate, vaa| 'TukSu zabde' (a0pa0 a0)| bAhulakAn mak / 'artistusuhu steti // tiSThati, atra vaa| 'SThA gatinivRttI' (bhvA0 sa- (u0 11140) iti man vaa| saMjJApUrvakatvAnna gunnH| pa0 a0) 'syaH sto'mbajabakau' (u0 4 / 96) // (1) // 1 // kSuvate-iti mukuTasya pramAdaH / kSauterAdAdikatvAt / / gavanam / 'guG zabde' (bhvA0 A0 a0)| saMpadAdikkim 'kSamA'tasInIlikayoH' iti vizvaH // (3) // 4 // trINi (vA0 3 / 3 / 108) / tuk (6 / 1 / 71) / gutaM chayati / 'cho 'atasyAH // chedane (di. pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH|| (2) // * // AdinA vrIhiyavAdigrahaH // * // dve "yavAdInAM mAtulAnI tu bhagAyAm muulsy|| meti // mAyAstulA / mAtulAmAnayati / 'ana prANane' | nADI nAlaM ca kANDo'sya (a0pa0 se0) gatau vA / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / GIS / neti // nalatyanena / 'Nala gandhe' (bhvA0pa0 se.)| (4 / 1 / 14) / mAtulasya dhatturasya strIva vA / 'mAtulopAdhyA 'halazca' (3333121) iti ghaJ / nAlayati / ac (3 / 1 / 134) yayorjISAnuko' (vA0 4 / 1 / 49) // (1) // * // bhajyate, vaa| Dalayorekatvam / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'nADI kuhanaanayA vaa| 'bhajo Amardane' (ru. pa0 se.)| 'akartari caryAyAM ghaTikAgaNDadUrvayoH / nAle guNAntare snAyau' iti haimaH ca' (3 / 3 / 19) iti, 'halazca' ( 3 / 3 / 121) iti vA ghny| 'taraGgabhedayorbhaGgo bhaGgA zasyazaNAhvaye' iti rudraH // (2) 1-dhAnyapadena saptadaza dhAnyAnyucyante / vrIhi (1) yava (2) // // dve 'shnnaakhyshsybhedsy|| masUra (3) godhUma (4) mudga (5) mASa (6) tila (7) caNaka (8) vrIhimedastvaNuH pumAn // 20 // aNu (9) " aNu (9) priyaMgu (10) kodrava (11) makuSThaka (12) kalAya (13) kulattha (14) zaNa (15) sarSapa (16) atasI (17) iti nIti // vrIhi vizeSaH / aNati / 'aNa zabde' (bhvA0 saptadaza-iti mukuTaH // mahAbhASye (5 / 2 / 4) sUtre tu 'shnnsptp.se.)| 'aNazca' / 'dhAnye nit' (u0 118,-9) ityuH / dazAni dhAnyAni' ityuktam / 2-guNAntaraM carmarajjavizeSaH / 'aNauhyalpayoH' iti haimaH // (1) // // ekam 'cInA' | tatra yathA-'nADIbhirnahyate yugam itynekaarthkairvaakrkaumudii| iti khyAtasya // 'vraNAntare' iti pATha AsIt // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavargaH 9] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 309 // (1) ||||'naalN kANDe mRNAle canAlI zAkakalambake' (u0 4 / 95) iti sAdhuH ||||-shinoti / 'ziJ nizAne' iti ca (haimaH ) // (2) // * // kaNati / 'kaNa zabde' (bhvA0 (khA0 u0 a0)| ('shimbaa'| 'zimiH' "zimbiH ' pa0 se.)| 'jamantAH ' (u0 1 / 114) / baahulkaaddiirghH| ityapi-)-iti khAmI // (2) // // dve "zimbAyAH' kANyante vaa| 'kANDo nAle'dhame varga druskandhe'vasara shre| 'chimi' iti khyaataayaaH|| saMha zlAghAmbupu stambe' iti haimaH // (3) // * // asya gucchasya trissuuttre| // // trINi 'tRnnaadikaannddsy|| trIti // uttre-bhuliikRtaantaaH|| palAlo'strI sa nissphlH| RddhamAvasitaM dhAnyam peti // palati, palyate, vaa| 'pala gatau' (bhvA0pa0 se.)| riti // Rdhyate sma / 'Rdhu vRddhau' (di. pa0 se.)| 'tamiviziviDimRNikulikapipalipazcibhyaH kAlan' (u0 1-ktaH (3 / 2 / 102) / 'RddhaM saMpannadhAnye ca susamRddhe tu vAcya118)-bAhulakAt-iti mukuTasya pramAdaH / palamalati | vat' iti vizvaH ( medinI) * // 'riddha' saMsiddham / rAdheH vaa| 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0pa0 se.)| aN ( 3 / 2 / 1) // (khA. pa0 u0)-iti khaamii| tatra pRSodarAdiH (6 / 3 / (9) // // saH kANDaH // // ekam 'dhaanyrhitkaannddsy'|| 109) // (1) // * // AvasIyate sma / 'So'ntakarmaNi' (di. kaDaGgaro vusaM kIbe pa0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) avasAnaM prAptam , saMpannaM vA / keti // gRnnaati| 'gR zabde' (trayA0pa0 se.)| girti| rakSArthamAcchAditaM vA / tatra Avasyate sma / 'vasa AcchAdane' 'gR nigaraNe' (tu. pa0 se.) vA ac (3 / 1 / 134) / kaDasya | (a. A0 se.) "avasitamRddha jJAte'pi (avasAnagate grH| 'kaDaMgara-' (5 / 1 / 69) iti nirdezAnmuk / ydvaa,-kddti|| ca vAcyaliGgaM syAt) iti vizvaH (medinii)|| (2)* // dve 'kaDa made' (bhvA0 pa0 se.)| vip (3 / 2 / 178) / kaD ca 'mardanAnantaramapanItatRNasya bahulIkaraNayogyasya tadanaM ca / kaDaGgaM rAti / 'rA dAne' (a0 pa0 a0)| kaH dhaanyraasheH'|| (3 / 2 / 3) // 'kaDaGkara' iti haradattapAThe kRJ dhAtuH // pUtaM tu bahulIkRtam // 23 // (1) // // vusti| 'vusa utsrge'| (tu0 pa0 se.)| 'igupadha-' viti // pUyate sm| 'pUJ pavane' (jyA0 u0 se.)| (3 / 1 / 135) iti kaH (vusaM dantyamiti dhaatuprdiipH)||*|| ktaH (3 / 2 / 102) / 'pUtaM triSu pavitre ca zaThite bahulI'vRSaveSatuSAratoSAH' iti SabhedAnmUrdhanyAntamapi // (2) kRte' iti vizvaH (medinii)|| (1) // // bahu mAnaM lAti / // 1 // dve 'plaalaadikssodsy'|| kaH ( 3 / 2 / 3) / abahulaM bhulmkaari|| (2) // // dve 'rAzIdhAnyatvaci pumAMstuSaH // 22 // kRtasya' / (haime tu-'dhAnyamAvasitaM riddhaM tatpUtaM nirvasIgheti // dhAnyasya tvak // (1) // * // tuSyati / 'tuSa kRtam' ityuktam ) // tuSTau (di. pa0 a0)| 'igupadha- (3 / 1 / 135) iti mASAdayaH zamIdhAnye kH| 'tuSastu dhAnyatvaci vibhItake' iti hemacandraH // (2) meti // 'mASo mudgo rAjamASaH kulatthazcaNakastilaH / // 4 // dve 'tusssy|| kAkANDazcIvara iti zamIdhAnyagaNaH smRtaH' iti ratnakoSaH // // zamIprabhavaM dhAnyam // (1) // // ekam 'mASAdizamIzUko'strI zlakSNatIkSNAne dhaanysy|| zciti // zyati / 'zo tanUkaraNe' (di. 50 a0)| zUkadhAnye yvaadyH| 'ulUkAdayazca' iti sAdhuH / (u0 4 / 41) / 'zUko'nu- viti // zUkayuktaM dhAnyam // (1) // * // AdinA godhUkrozazuGgayoH' iti vizvaH // (1) // * // lakSNaM kRzaM ca tattIkSNaM | mAdiH / ekam "yavAdizUkadhAnyasya' // ca tadanaM ca // (2) // * // kiMzAroranyaH zUko nirdiSTaH / zAlayaH kalamAdyAzca SaSTikAdyAzca zUkadhAnyazamIdhAnyavedArtha vA punaruktaH // * // dve "tIkSNAgra zeti // zADyate / 'zA AplAvye' (bhvA0 A0 se.)| dhaanysy|| Dalayoraikyam / in (u0 4 / 118) / zAlyate vaa| 'zala zamI simbA calane' (bhvA0pa0 se.) NyantaH / 'aca i.' (u0 4zeti // shaamyti| 'zama upazame' (di. 50 se.)| 139) / 'zAlistu gandholau kalamAdiSu' iti haimH|| (1) ac ( 3 / 3 / 134) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'zamI saktu- * // SaSTikAH SaSTirAtreNa pacyante' (5 / 1190) // ekam phalAyAM ca zimbikAyAM ca valgulau' (iti medinii)|| (1)| 'shaalyaadiinaam|| // // samati / 'Sama vaiklavye' (bhvA0 pa0 se.)| 'ulbAdayazca' 1-'rAjArtham' iti pATha AsIt, paraMtu svAmigranthe haima1-saho balam // | vyAkhyAyAM ca dRSTvA anukUlatvAca dhRtH|| Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 amrkossH| [dvitIyaM kANDam puMsyamI // 24 // proktam' iti klIbakANDe rtnkossH| 'na strI titau cAlanI pviti // amii-maassaadyaaH|| iti trikANDazeSaH // (2)||*||ddhe 'cAlanyAH // tRNadhAnyAni nIvArAH syUtaprasevI triti // tRNAnIva dhaanyaani| akRSTotpannatvAt // (1) syviti // sIvyate sma / 'SiSu tantusaMtAne' (di. // * // ni viyante / 'vRJ varaNe' (svA0 u0 se.) 'nau va pa0 se.)| ktaH (3 / 3 / 102) / 'cchoH -' (6 / 4 / 19) dhAnye' (3 / 3 / 48) iti ghaJ / 'upasargasya- (6 / 3 / 122) ityUTa ||*||-'syonprsevii'-iti mukuTaH / tatroNAdiko nH| iti diirghH| 'syAnnIvAro vaNijake vAstavye'pi ca dRzyate' | 'syonasyUtaprasevakAH' iti rabhasaH // (1) // // prsiivyte| iti vizvaH // (2) // * // bahuvacanena zyAmAkAdigrahaH // // 'akartari ca-' (3 / 3 / 19) iti ghan / 'prasevastu vINAGgasyUdve 'tRNadhAnyAnAm // tayoIto' iti haimacandraH // (2) // // dve 'vastrazaNAdistrI gvedhurgvedhukaa| nirmitasya 'thailA' iti khyAtasya // strIti // gavA jalena tatra vA edhate / "edha vRddhau' | kaNDolapiTau (bhvA0 A0 se.)| mRgayvAditvAt (u0 1137 ) kuH // keti // kaNDyate / 'kaDi bhedane' (cu0pa0 se.) / (1) // * // khArthe kan (jJApi0 5|4|5)|-gve gavArtha 'paMTikaDikaNDibhya olac' (u0 1 / 66) // (1) // 1 // dIyate rakSyate'sau / 'deG rakSaNe' (bhvA0 A0 a0)| mRga- | piTati / 'piTa zabdasaMkhyAnayoH' (bhvA0pa0 se.) / karmavAditvAt (u0 1137) kuH / narukto dakArasya DaH / 'tatpuruSe kartari 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH // * // kuni ( u0 kRti- (6 / 3 / 13) ityaluk / 'gaveDa:'-ityAha mukuTaH | 2 / 32) 'piTakaH' api ||*-'pinnddH ' iti khaamii| // * // dve 'munyannavizeSasya' // tatra pinnddyte| 'piDi saMghAte' (bhvA0 A0 se.) karmaNi ayogro musalo'strI syAt ghaJ (3 / 3 / 19) / 'piNDo bole bale sAndre dehAgAraka deshyoH| dehamAtre nivApe ca golasihakayorapi / oNDa. ayaviti // ayo'gre'sya // (1) // * // musyati, anena puSpe ca puMsi syAt klIbamAjIvanAyasoH / piNDI ca pinnddvaa| 'musa khaNDane' (di. pa0 se.)| 'vRSAdibhyazca' (u0 tagare'lAbakharjarabhedayoH' ( iti medinI) (2) dve 1106) iti kalac / 'musalaM syAdayogre ca punapuMsakayoH saritA striyAm / tAlamUlyAmAkhupIgRhagodhikayorapi' iti vizva kaTakiliJjako // 26 // medinyau // (2) // // dve 'musalasya' // keti // kaTati / 'kaTe varSAdau' (bhvA0 pa0 se.)| ac udUkhalamulUkha lam // 25 // (3 / 1 / 134) / 'kaTaH zrIgo dvayoH puMsi kilije'tizaye udviti // Urvaca tat khaM c| UrdhvakhaM lAti / 'Ato- shve| samaye gajagapDe'pi pippalyAM tu kaTI matA' (iti 'nup-(3|2|4) iti kaH / pRSodarA diH (6 / 3 / 109) / medinI ) // (1) // * // kilyate'nena / "kila zvaityakrIDanayoH' 'udakhalaM guggulau syAdulUkhale'pi na dvayoH' (iti medinii)| (tu. pa0 se.)| 'igupadhAt kit' (u0 4 / 120) itIn / (2) // * // dve 'ulUkhalasya' // vetravIraNA diH / kilerjAtaH / janeH 'paJcamyAmajAtI' (3 / 2 / . prasphoTanaM zUrpamastrI 98) iti DaH / pRSodarAdiH (6|3|109)|-'ttpurusse preti // prasphoTyate'nena / 'sphuTa vikasane' (bhvA0 A. kRti-' (6 / 3 / 14) iti (dvitIyAyAH) aluk-iti se0)| karaNe tyuda ( 3 / 3 / 117) // (1) // * // zUrpayati, mukuttH| tanna / kRyoge SaSThyA vizeSa vidhAnAt // (2) // 1 // zUrpyate'nena vA / 'zUrpa mAne' (cu. pa0 se.)| ac (3 / 1 / dve 'vNshaadivikaarsy|| 134) / 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti gho vA / 'zubhazatakiMzAruzUrpAzukam' iti zabhedAttAlavyAdiH // * // 'sUrpe ca' seti // 'samAnau' iti pUrveSu viSvapyanveti // iti pAThAddantyAdirapi // (2)||*||dve 'shuurpsy|| rasavatyAM tu paaksthaanmhaanse| cAlanI titauH pumAn / reti // rasAH santyasyAm / matup (5 / 2 / 95) // (1) ceti // cAlyate, anayA vaa| 'cala gatau' (bhvA0 p0|||| pAkasya sthAnam // (2) // * // mahaca tadanazca-( anse0)| nnyntH| lyuTa (3 / 3 / 113, 117) / 'kSudracchidra- sopakaraNaM lakSyate / ) 'anoimAyaH-' (5 / 4 / 94 ) ityAdinA zatopetaM cAlanaM titauH smRtaH' iti kAtyaH // (1) // * // dve tanoti, tanyate vaa| anena vaa| 'tanu vistAre' (ta0 u0 | 1-ujjvaladattAdigranthe tu 'kapigaNDikaTipatibhya olac' ityAnu se.)| 'tanoterDa uH sanvacca' (u0 5/52) / 'cAlanaM titau pUrvI dRzyate / tasmAdAhulakAdolan / samAnau Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavargaH 9] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / Tac |-mhdno'sy-iti khAmI / tnn| 'anozmAyaH-' bhakSAH' (4 / 2 / 16) ityaN / kAndavaM paNyamasya / Thak (4. (5 / 4 / 94) iti tatpuruSasamAsAntopanyAsavirodhAt // (3) 4151) / (2) // // bhakSaM kroti| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // // trINi 'pAkasthAnasya' // // (3) // // trINi 'bhkssykaarsy|| paurogavastadadhyakSaH ime triSu // 28 // pAviti // puraH pUjitA gaubhuumiH| purogvii| 'gorata ima iti // ime paurogvaadyH|| ddhita- (5 / 4 / 92) iti Tac / tasyA ayam / 'tasyedam' (4 / - azmantamuddhAnamadhizrayaNI cullirantikA / 3.121) ityaN / yadvA,-puraH prathamaM yAcyavastuSu gornetramasya / azmeti // azmano'pyanto'tra / zakandhvAdiH (vA. 6. puroguH / 'gotriyoH- (1 / 2 / 48) / tataH prajJAdyaN (5 / 4- 194) / 'azmantamazubhe culayAM maraNe'navadhAvapi / kSetre'pi' 38) // (1) // * // tasyAdhyakSaH // (2) // * // dve 'mahAnasA-iti vizvaH ( medinii)||* 'asvantaH ' iti dhikRtsy| nAmanto'tra // (1) // // ud dhIyate'tra 'dhAJaH' (ju0 u0 sUpakArAstu bllvaaH||27|| a0) lyuda (3 / 3 / 117) / "uddhAnamudgate vAcyaliGgaM culayAM ArAlikA AndhasikAH sUdA audanikA gunnaaH| napuMsakam' iti vizvaH (medinI) // * // "uddhmAnam' iti khiti // zobhanA Apo'smin / 'RkpUra-' (5 / 4 / 74) | pAThe tu-uddhamAyate'tra / 'dhmA zabdAdau' (bhvaa0p0a0)| ityaH / 'kusuyubhyazca' ityapo'ta Ut / savati rasAn / 'ghu lyuTa ( 3 / 3 / 117) // (2) // * // adhizrIyate'tra / 'zrI prasavAdoM (bhvA0 pa0 se.)| 'suzRbhyAM nicca' (u0 3 / 26) pAke' (RyA. u0 a0)| adhikaraNe lyuTa (3 / 3 / 117) / iti po dIrghazca |-'yukusuunaaN kica-ityapANinIyam / sUpaM | DIp (4 / 1 / 15) // (3) // * // culyte'tr| 'culla bhAvakaroti / 'karmaNyaNa' ( 1) (1) valanamA 'vaLa karaNe' (bhvA0pa0 se.)| in (u0 4 / 118) / 'cudyate'trAsaMvaraNe' (bhvA0 A0 se.) / 'valliH' sautro vA prItau / li. motro vA pItI niriti vA' / 'cuda preraNe' (cu0pa0 se.)| bAhulakAlika / bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / vallo'syAsti / 'anyebhyo'pi- 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) iti vA ThIS // (4) // 1 // (vaa05|1109) iti vaH / valaM vAti / 'Ato'napa- antyate'tra / 'ati bandhane' (bhvA0 A0 se.) / Nvala (3 // 2 // 3) iti kaH / 'baluvaH sUpakAre syAdbhImasene ca goda- (3 / 3 / 109) / 'antikaM nikaTe vAcyaliGgaM strI shaatlaussdhii| hi' iti vizvaH // (2) // * // arAlaM. kuTilaM caranti / 'careti' cullayAM jyeSThabhaginyAM ca nAvyokto kIryate'ntikA' (iti (1418) iti Thak // (3) // * // andho bhaktaM zilpaM yeSAm / medinii)|| (5) // * // paJca 'culyA ' // 'zilpam' (4 / 4 / 55) iti Thak // (4) // // sUdanti chAgA- aGgAradhAnikAGgArazakaTyapi hasantyapi // 29 // dIn / 'pUda hiMsAyAm' (cu0 u0 se0)| ac (3 / 1 / - satyapi 134) / kaH (3.1135)mA 'sUdastu kathitaH sUpakAre ca vyaJjanAntare' iti vizva-medinyau // (5) // // odanaM ___ aGgeti // aGgArA dhIyante'syAm / dhAmaH (ju0 u0 a0) zilpaM yeSAm / 'zilpam' (4 / 4 / 55) iti Thak // (6) // * // lyuTa ( 3 / 3 / 116) / 'TiDDA- (4 / 1 / 15) iti ThIpa / guNayate / 'guNa nimantraNe' (cu0 u0 se.) adntH| ac | 1 kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (1) // // aGgArANAM shkttii|| (2) (3 / 1 / 134) / 'guNo mauAmapradhAne rUpAdau sUda indriye / // * // hasati / 'hase hasane' (bhvA0pa0 se.)| 'laTaH zatRtyAge zauryAdisaMdhyAdisattvAdyAvRttirajuSu / zuklAdAvapi (3 / 2 / 124) / 'zapazyanoH- (11 / 81) iti num / 'hasabuddhyAM ca' (iti medinii)|| (7) // sapta 'pAkakartuH' ntyaGgAradhAnyAM ca mallikAzAkinIbhidoH' iti vizvaH // (3) AdyadvayaM vyaJjanakArasya-iti khAmI // ||AUM|| 'kRtyalyuTaH- (3 / 3 / 113) iti lyuT / 'TiDDA (4 / 1 / 15) iti chIp // (4) // 1 // catvAri 'aGgAraApUpikaH kAndaviko bhakSakAraH zakaTyA:' 'borasI' iti khyAtAyAH // Apviti // apUpAH paNyamasya / 'tadasya paNyam' (4/ atha na strI syAdaGgAraH 451) iti Thak // (1) // * // kandI saMskRtam / 'saMskRtaM / atheti // aGgati / 'agi gatau' (bhvA0pa0 se.)| 1-idaM ca 'ata ut' ityantamasaMgatam / na pUjanAt' (41- 'aGgimadimandibhya Aran' (u03|134)| aGgamiyati vaa| 4 / 69) ityanena samAsAntaniSedhasya durvAratvAt / 'kusuyubhyazca / 'R gatau' (ju0pa0 a0)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / aMjAraiti vArtikasyApi bhASyAdAvabhAvAt nirmUlatvAt / ata evaitajjanakenApi siddhAntakaumudyAM halantanapuMsakaprakaraNe 'svapa'zabda udA- 1-saca sAgniniragnizca / tatra sAgnau yathA-'aGgAracumbitamiva hRtaH // 2-'carati' ityatra 'tena' ityanuvRtteH sarvasaMmatatvena vyathamAnamAste' iti / niragnau yathA-'kalaGkastatratyo brajati malinAcintyametat // GgAratulanAm' ityAdiprayogaH-iti mukuttH|| Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 amrkossH| [dvitIyaM kANDam mulmuke na strI puMliGgastu mahIsute' iti vizvaH (medinI) // bhANDabhede nA darpaNe kaThine triSu' iti vizvaH (medinii)|| (1) // // ekam 'aGgArasya' // (1) // // A lunAti / 'lUJ chedane' (zyA0 u0 se.)| alaatmulmukm|| kvip (3 / 2 / 76) // * // hrakhapAThe-AlAti / 'lA dAne (a. aleti // lAnam / 'lA dAne' (a.pa. a.)| ktaH 10 s0)| mitavAdatvAt (vA0 3 / 2 / 180) ddH| aalu(3|3|114)| na lAtamasya // (1) // * // oSati / 'uSa galantikAyAM strI klIbaM mUle ca bhelake' iti vizvaH (medinI) dAhe' (bhvA0pa0 se.)| 'ulmukadarvi-' (u0 3 / 84) iti // (2) // // galati / 'gala adane' (bhvA0pa0 se.)| sAdhuH // (2) // // dve 'ardhadagdhakASThasya' |-tryo'pi zatA (3 / 2 / 124) / 'ugitazca' (4 / 1 / 6) iti ThIp / 'zapaparyAyAH-iti mukuttH|| zyanoH- (1981) iti num / svArthe kan / (jJApi0 5 / 4 / 5) // (3) // // trINi 'galantikAyAH' 'karavatI' klIbe'mbarISaM bhrASTraH iti khyAtAyAH |-kndoghRtpkknisskaashnsaadhnsy. nIti // ambyate'tra vaa| 'abi zabde' (bhvA0 A0 | ityeke // se0)| 'ambarISaH' (u0 4 / 29) iti sAdhu:-'zirISAdayazca'-iti tvapANinIyam / 'ambarISapuruSoSarauSadham' | piTharaH sthAlyukhA kuNDam iti SabhedAnmUrdhanyAnto'yam / 'ambarISaM raNe bhrASTre klIbaM | pIti // peThati / 'piTha bandhe' (bhvA0pa0 se0) 'igupuMsi nRpaantre| narakasya prabhede ca kizore bhAskare'pi c| padha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / piThaM rAti / 'rA dAne (a. AmrAtake'nutApe ca' 'animiSo matsyadevayoH' (iti | pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // (1) // * medinii)|| (1) // // bhRjyate'tra / 'bhrasja pAke' (tu. u. tiSThatyatraudanAdi / 'ThA gati nivRttau' (bhvA0 pa0 a0)| a0)| 'bhrasjigaminami-' (u0 4 / 160) iti STranvRddhI // 'sthAcati- (u0 11116) ityAlac / sthalatyatra vaa| 'Thala (2) // // dve 'bhrjnpaatrsy|| sthAne' (bhvA0pa0 se.)| jvalAdINa (3 / 1 / 40) / 'jAte:-' nA kandurvA vedanI striyAm // 30 // (4 / 1 / 63) iti ThIS / 'sthAlaM' c|'sthaalN bhAjanabhede'pi sthAlI syAtpATalokhayoH' (iti medinI) // (2) // 1 // neti // skanditi / 'skandira gatizoSaNayoH' (bhvA0pa0 okhati / 'ukha gatau' (bhvA0pa0 se.)| 'igupadha-' (3|1|a0)| 'skandeH salopazca' (u0 114) iti kuH| 'vA' 135) iti kaH // // ('uSA' iti) mUrdhanyapAThe-'uSa dAhe' ityasyAtrApyanvayaH / pakSe strIsAhacaryAt // (1) // * // khidyate (bhvA0 pa0 se.) // (3) // * // kuNDayati / 'kuDi rakSAyAm' 'smAt / adhikaraNe lyuTa (3 / 3 / 117) |-'vaa striyAm' ityanvayAt 'khedanaH' api-iti mukuTaH // (2) // * // dve (cu. 50 se.)| ac (3 / 1 / 134) |-kunnti / 'kuNa 'madyanirmANopayogipAtrasya' 'karAhI' iti khyAtasya // zabdopatApayoH' (tu0pa0 se.)| 'kuNAdibhyaH kit' iti Da:-iti mukuttH| tnn| uktasUtrAbhAvAt / 'kAdeH kit' AliMjaraH syAnmaNikA (u0 1 / 115) iti sUtrasya sattvAt / 'kuNDamanyAlaye - alIti // alanam / 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0pa0 mAnabhede devjlaashye| kuNDI kamaNDalau jArAtpativatnIsute se.)| 'ikSyAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) in (u0 4 / - | pumAn / piThare tu na nA' iti vizvaH (medinI) // (4) // * // 118) vA / aliM sAmarthya jarayati, jRNAti, vA / 'jRS | catvAri 'odnaadipcnpaatrsy|| vayohAnau' (bhvA0pa0 se.)| 'jR vayohAnau' (kyA0 50 se.) vA / aN (3 / 2 / 1) / ac (3 / 1 / 135) vA // (1) kalasastu triSu dvayoH // 31 // // // maNati / 'maNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'sarva- | ghaTaH kuTanipI dhAtubhyaH- (u0 4 / 118) itIn |khaarthe kan (jJApi0 5 / 4 / - keti // kena jalena lasati / 'lasa zleSaNakrIDanayoH' 5) 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) vA // (2) // * // dve "mahA- (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 135) // // tAlavyAntakumbhasya' 'mATa' iti khyAtasya / pAThe-kalaM zavati / 'zu gatau' ( ) / 'anyebhyo'pi-' krkryaalurglntikaa| (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / 'tAlavyA api dantyAzca zamba shuukrpaaNshvH| kalazaH zambalaM caiva jihvAyAM razanA tathA' keti // karkaNam / 'karka hAse' ( ) / ghaJ (3 / 3 / iti zabhedaH / striyAM jAtitvAnchIS (4 / 1 / 63) // (1) 18) / karka rAti / 'rA dAne' (a0pa0 a0)| 'Ato // * // ghaTati / 'ghaTa ceSTAyAm' (bhvA0 A0 se.)| ac 'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / gaurAdiH (41141) 'karkarI (3 / 1 / 134) / striyAM ghttii| 'ghaTAH samAdhibhede nA ziraH1-ucitamidam / uktamedinyAGgArasyolmukArthakatokteH / kUTakuTeSu ca / ghaTA ghaTanagoSTIbhaghaTanAsu ca yoSiti' ( iti 2-animiSazabdArthaparamidaM prasaGgenoktam / na tvsyaanopyogH|| [ medinii)||(2)||*|| kuttti| 'kuTa kauTilye' (tu. pa0 se.)| Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavargaH 9] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 313 - 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH (3) // // niyataM pibantya- 'bhANDaM mUlavaNigvitte turaMgANAM ca maNDane / nadIkUladvayonena / 'ghabarthe kaH' (vA0 3 / 3 / 58) // (4) // * // kuTaniphAva- madhye bhUSaNe bhAjane'pi ca' iti (haimH)|| (2) // // paati| pyastrI (striyau)|||| catvAri 'ghaTasya' // 'pA rakSaNe' (a0pa0 a0)| pibatyanena vA / 'pA pAne' astrI zarAvo vrdhmaankH| (bhvA0 50 a0) STrana (u0 4 / 159) // (3) // // amati / astrIti // zaraNam / 'zU hiMsAyAm' (zyA0pa0 se.)| 'ama gatyAdiSu' (bhvA0 pa0 se.) 'aminakSiyajivadhipati'Rdorap' (3 / 3 / 57) / zRNAti vaa| ac (3 / 1 / 134) bhyo'tran' ( u0 3 / 105) // (4) // * // bhAjayati / 'bhAja zaraM zarAdvA'vati / aN ( 3 / 2 / 1) / ac (3 / 11134) vA| pRthakkarmaNi' (cu0 u0 se.)| lyuTa (3 / 1 / 113) // (5) ||*||-(sraavH) dantyAdirapi-iti mukuTaH // (1) // * // // // syUtAdi piTharAdi ca sarvamAvapanAdizabdavAcyam // // vrdhte| 'vRdhu vRddhau' (bhvA0 A0 se.)| zAnac (3 / 2 / | paJca 'bhaannddsy|| 124) / zap (3 / 1 / 68) / muk ( 12182) / 'saMjJAyAM darviH kambiH khajAkA ca kan' (5 / 3 / 75) // (2) // * // dve 'pAtrabhedasya // deti // dRNAti / 'dR vidAraNe' (kyA0pa0 se.)| RjISaM piSTapacanam . . 'vRdRbhyAM vin' (u0 4 / 53) // * // 'kRdikArAt-' (ga. RjIti // arjati / 'arja arjane (bhvA0pa0 se 4 / 1 / 45) iti kISi darvI ca / ('darvI paNAtauMH ' 'arjerRja ca' (u0 4 / 28) itISan // * 'RcISam' iti iti haimaH) // (1) // * // kmyte| 'kamu kAntau' (bhvA0 pAThaH-iti kazcit / 'Rca zabde' (tu. pa0 a0) bAhu A0 se.)| bAhulakAdvin // (2) // // khajati / 'khaja lakAtkISan // (1) ||||.pcyte'tr / 'karaNA-' (3 / 3 / manthe' (bhvA0 pa0 se.)| 'khajerAkaH' (u0 3 / 13) // (3) 117) iti lyuTa / piSTasya pacanam // (2) // // pitt-||*|| etatsAhacaryAt pUrvayoH strItvam // // trINi 'dAH ' pAkopayoginaH pAtrasya' 'tavA' iti khyAtasya | 'karachulI' iti khyAtAyAH // - kaMso'strI pAnabhAjanam // 32 // ___ syaatt'rdaaruhstkH| kamiti // kamyate / 'kamu kAntI' (bhvA0 A0 se.) syAditi // tarati / 'tR plavanataraNayoH' (bhvA0pa0 'AyAdayaH- (3 / 1 / 31) iti Nil na / 'vRtRvadihanikami- se0) 'no duT ca' (u0 1989) ityUH, duDAgamazca / kaSibhyaH saH' ( u0 3 / 62) / 'kaMso'strI taijasadravye kAMsye tadati / 'tarda hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.) / tRNatti vaa| mAne'sure tu nA' (iti medinI) // (1) // // pIyate, iti | 'utRdira hiMsAnAdarayoH' (ru0 u0 se.) iti vA / bAhulapAnam / lyuTa (3 / 3 / 113) / kSIrAdipAnasya bhAjanam // | kAdUH // (1) // * // hstprtikRtiH| 'ive pratikRtau' (5 / 3 / (2) // // dve 'paanpaatrsy|| 96) iti kan / dAruNo hastakaH // (2) // // etatsAhakutUH kRtteH snehapAtram caryAt pUrvaH puMsi // // dve 'darvIbhedasya' (paJcApi pryaayaaH| kviti // kutsitaM tanyate / 'tanu vistAre' (ta. u. uktahaimAnurodhAt ) // se0)| bAhulakAt kUH, Tilopazca / kauti / 'ku zabde' (a. astrI zAkaM haritakaM zigruH pa0 a0)| bAhulakAt kUstukca vA / 'kutvA Dupac' (5 / 3 / - astrIti // zyati / dhAtukSayakAritvAt / 'zo tanUkaraNe' 89) iti nirdezAdvA // (1) // * // kRtezcarmaNaH // * // snehasya | (di. 50 a0)| bAhulakAtkan / zaknotyanena bhoktum / tailadhRtAdeH pAtram // (2) // // dve 'tailaghutAdipAtrasya // 'zakla zaktI' (khA0pa0 a0) / 'halazca' (333 / 121) iti ___ saivAlpA kutupaH pumAn / ghaJ / 'zAko dvIpAntare'pi ca / zakko drumavizeSe ca pumAn , saiveti // 'sA' iti nirdezAt kutUH strIliGgaH // // haritake'striyAm' iti vizvaH (medinI) // (1) // // harito varNo'syAsti / arzaAdyac (5 / 2 / 127) khArthe kan alpA kutUH / 'kutvA Dupac' (5 / 3 / 89) // (1) // * // ekam (jJApi0 5 / 4 / 5) / harati, hriyate vA / 'hRJ haraNe' (bhvA0 'alpatailaghRtAdipAtrasya' // u. a.)| 'hRzyAbhyAmitan' (u0 3 / 93) / kan (jJA0 5|srvmaavpnN bhANDaM pAtrAmatraM ca bhAjanam // 33 // 45) // (2) // // zIkyate, zIkate / 'zIkR secane' (bhvA0 seti // A upyate'tra / 'Duvap bIjatantusaMtAne' (bhvA0 A0 se.) bAhulakAd rughakhau gazca / zinoti / 'ziJ u0 a0)| lyuTa (3 / 3 / 117) // (1) // * // 'bhadi kalyANe nizAne (khA0 u0 a0) 'javAdayazca' (u0 41102) sukhe ca' (bhvA0 A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / pRSoda- iti sAdhuH, iti vA / 'zigrurnA zAkamAtre ca zobhAjanarAdiH (6 / 3 / 109) // * // bhaNati / 'bhaNa zabde' (bhvA0pa0 mahIrahe' iti vizva-medinyau // (3) // * // trINi 'vAstukAdera se0)| 'amantAH ' (u0 11114) / prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) / zAkasya' // amara. 4. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| - dvitIyaM kANDa asya tu nAlikA // 34 // antarbhAvitaNyarthaH / 'anyeSvapi- (3 / 2 / 101) iti u kaDambazca kalambazca (1) // // mriyate viSamanena / 'mRG prANatyAge' (tu. A. / asyeti // kaDati / 'kar3a made' (bhvA0pa0 se.)| 'kRka- a0)| baahulkaadiicH||||('mricm' iti) hskhmdhympi| dikaDikaTibhyo'mbac' (u0 4 / 82) // (1) // * // Dalayo- (2) // * // kolati / 'kula saMstyAne' (bhvA0pa0 se.) raikyam / kena lambate vaa| 'labi avalaMsane' (bhvA0 A0 se.)| 'kRtrAdibhyo vun' (u0 5 / 35) / Nvul (3 / 1 / 133 / vA.' ac (3 / 1 / 134) / 'kalambI zAkabhede syAtkadambazarayoH // (3) // // karSati / 'kRSa vilekhane' (bhvA0pa0 se.' pumAn' (iti medinii)| ('kalambaH sAyake nIpe nAlIzAke | 'kRSevaNe (u0 3 / 4) iti nak / 'kRSNaH satyavatIpuLe kalambyapi' iti vishvH)| (2) // * // dve 'zAkanAlasya vAyase kezave'rjune / kRSNA syAdraupadInIlIkaNAdrAkSAra (-trINi'-iti mukuttH)|| yossiti| mecake vAcyaliGgaH syAt klIbe maricalohayoH' iti vesavAra upskrH| vizvaH (medinii)|| (4) // * // USati / 'USa dAhe' 'rujA veseti // vesanam / 'visa preraNe' (di0 pa0 se.)| ghaJ yAm' (bhvA0 pa0 se0)| lyuTa (3 / 1 / 113) / 'USaNaM marice klIbaM kaNAyAmUSaNA smRtA' (iti medinI) // (3 / 3 / 18) / vesaM preraNaM vArayati, vRNoti vA / 'vRJ varaNe' (uSaNam iti) hrakhapAThe-'uSa dAhe' (bhvA0 pa0 se. (khA0 u0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (1) // // upaskaroti vyaJjanena samavaiti / kRtraH (tu0 u0 a0)| ac | saMjJApUrvakatvAdguNAbhAvaH // (5) // 5 // dharmapattane jAtam | 'tatra jAtaH' (4 / 3 / 25) ityaN / saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH / (3 / 1 / 134) 'saimavAye ca' (6 / 1 / 138) iti suT // (2) (6)* // SaT 'mriicsy|| // // dve 'saMskArArthe dIyamAnasya hiGgvAdeH' |hinggjiirkhridraadhaanyaakshunntthiisrsspaade:-iti mukuTaH / 'citraka | jIrako jaraNo'jAjI kaNA . pippalImUlaM pippalIcavyanAgaram / dhAnyAkaM rajanIzvetataNDu- jIti // javati / 'juH' sautraH / 'jorI ca' (u0 2 / 23] lAzca smaaNshkaaH| vesavAra iti khyAtaH zAkAdiSu niyojayet' iti rak / jinAti vA / 'jyA vayohAnau' (tryA0 50 a0) ityAtreyasaMhitA |-viNshtiH palAni haridrAyAH, daza palAni | 'jyazca' iti rak / 'saMjJAyAm- (5 / 3 / 75) / iti kan / dhAnyAkasya, paJca palAni zuddhajIrakasya, palasArdhadvayaM methikaayaaH|| (1) // // jarayati / 'jaS vayohAnI' (di. pa0 se.)| nandyA. etaccatuSTayaM bharjitameva grAhyam / trINi palAni marIcasya, | dilyuH (3 / 1 / 134) / 'jaraNaM hiGguni smRtam / jaraNo ardhapalaM rAmaThasya / etatsarvamekatra saMyojya saMmarditaM 'vesavAra jIrake'pi syAtkRSNe sauvarcale'pi ca' iti vizvaH // (2) // // ityucyate-ityanye // ajamajati / 'aja gatikSepaNayoH' (bhvA0pa0 se.)| 'karmatintiDIkaMca cukaM ca vRkSAmlam NyaNa' (3 / 2 / 1) DIpa (4 / 1 / 15) 'bahulaM taNi' (vA0 2 // 4 // tIti // timyati / 'tima ArdIbhAve' (di0 pa0 se.)| 54) iti vI na // (3) // * // kaNati / 'kaNa zabde' (bhvA0 'anI(lI)kAdayazca' (u0 4 / 25) iti sAdhu // (1) // 4 // pa0 se0)| ac (3 / 1 / 134) / 'kaNA jIrakakumbhIra ckti(te)| 'caka tRptau pratIghAte ca' (bhvA0 A0 se.)|| makSikApippalISu c| kaNo'tisUkSme dhAnyAMze' iti vizvaH 'cakiramyorucopadhAyAH' (u0 2114) iti rak / 'cukaM (medinii)|| (4) // * // catvAri 'jIrakasya' // vRkSAmle cAjeryA strI puMsyamle'mlavetase' iti vizvaH (medinii)|| kRSNe tu jIrake // 36 // (2) // // vRkSasyAmlam // (3) // * // trINi 'tintiDI- suSavI kAravI pRthvI pRthuH kAlopakuJcikA / kasyAmlabhedasya' 'cUkA' iti khyAtasya |-vlliivishe-. kriti // suSavaNam / 'ghU preraNe' (tu. pa0 se.)| 'RdoSasya-ityanye // rap' (3 / 3 / 57) / 'upasargAtsunoti- (8365) iti atha velljm||35|| Satvam / so'stysyaaH| pippalyAdiH (ga0 4 / 1 / 41) // (1) marIcaM kolakaM kRSNamUSaNaM dhrmpttnm| // * // kAra vAti / 'vA gatigandhanayoH' (a0 pa0 a0)| atheti // vellanam / 'vella calane' (bhvA0pa0 se.)| | 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / gaurAdiH (1141) / ghaJ (3 / 3 / 18) / vellaM jAyate / 'janI' (di. A0 se.)| yadvA,-kAraNam / 'kRJ hiMsAyAm' (jyA0 u0 se.)| nnyntH| saMpadAdikvipa (vA0 3 / 3 / 108) / kAramavati / 'ava rakSa1-ata eva 'nAlA na nA padmadaNDe nAlI zAkakaDambake' NAdau' (bhvA0pa0 se.)| aN (3 / 2 / 1) chIp (4 / 1115) iti medinyAM nAlIzabdasya kaDambavAcakatA dRzyate // 2-siddhAnta- sazApU | saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH / yattu-kAroriyam-iti mukuTaH / kaumudyAM tu pUrvasUtre 'upa'grahaNamakRtvottarasUtre (6 / 1 / 139) 'cAtprAguktayorarthayo' ityuktam / tasmAt 'upaat-'(6|1139) 1-vAkyam 'raki jyaH saMprasAraNam' iti (sh2|4 sUtrasa) iti sUtreNa samavAye'pi suTU / / | bhASyamUlakam // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "vaizyavargaH 9 ] | tanna / vRddhatvAcchasya (4 / 2114 ) prasaGgAt / yadapi - kasya vAyorAravo'syAm -- iti / tadapi na / vyadhikaraNabahuvrIhi prasaGgAt / 'kAravI mathurAdIpyatvakpatrI kRSNajI rake' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // prathate / ' pratha prakhyAne' ( cu0 pa0 se0 ) / 'prathimradibhrasjAM saMprasAraNam -' ( u0 1128 ) iti kuH / 'voto guNavacanAt ' ( 4 / 1 / 44 ) iti GIS / 'pRthvI bhUmau mahatyAM ca tvakpatryAM kRSNajIrake' iti vizvaH // ( 3 ) // * // pRthuH syAnmahati triSu / tvakparNya kRSNajIre'strI pumAnagnau nRpAntare' ( iti medinI ) // (4) // * // kAlo varNo'styasyAH / arzaAdyac (5 / 2 / 127 ) // ( 5 ) // * // upakuJcati / 'kuca kauTilye' ( bhvA0 pa0 se0 ) / Nvul ( 3 / 11133) // (6) // * // SaT 'kRSNavarNe jIrake' // ArdrakaM zRGgaveraM syAt ini ( u0 4 / 118 ) tu hakhAnto'pi / 'sanyAzuNThisaindhavam' iti vaidyakam / itthaM ca gaurAditvaM na kalpyam / 'kRdi - kArAt -' ( ga0 4 / 1 / 45 ) iti siddhe // (1) // * // mahazca tadauSadhaM ca / 'mahauSadhaM tu zuSThyAM syAdviSAyAM lazune'pi ca' iti vizvaH (medinI // ( 2 ) // * // vizati / 'viza pravezane' ( tu0 pa0 a0 ) 'azupuSi - ' ( u0 1 / 151 ) ityAdinA kun / 'vizvaM kRtsne ca bhuvane, vizve deveSu nAgare / vizvA'pyativiSAyAM syAt' iti vizvaH / ' ( vizvA) tvativiSAyAM strI, jagati syAnnapuMsakam / na nA zuNThyAM puMsi devaprabhede tvakhile triSu' ( iti medinI ) // (3) // * // nagare bhavam / 'tatra bhavaH' ( 4 | 3 |53 ) ityaN / 'nAgaraM mustake zuNThyAM vidagdhe nagarodbhave' (iti medinI ) // ( 4 ) // // vizvasya doSasya bheSajam // ( 5 ) // * // paJca 'zuNThyAH ' // AranAlaka sauvIrakulmASAbhiSutAni ca / avantisomadhAnyAmlakuJjalAni ca kAJjike // 39 // - Ardreti // ArdrAyAM jAtam / 'pUrvAhnAparAhnArdrA - ' ( 4 3 / 28) iti vun / Ardrayati jihvAm / kun ( u0 2 / 32 ) vaa| ArdrasaMjJakaM vA / 'saMjJAyAM kan ' ( 5 / 3 / 75 ) / kaphaM vA / 'arda hiMsAyAm' ( cu0 u0 se0) 'ardedIrghazca' (u0 2 / 18) iti rak // (1) // * // zRGgamiva veraM zarIramasya // (2) // * // dve 'Ardrakasya' // atha chatrA vitunnakam // 37 // kustumburu ca dhAnyakam Areti // Acchati / 'R gatau' (bhvA0 pa0 a0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) nalati / 'Nala gandhe' ( bhvA0 pa0 se0 ) 'jyaliti - ' ( 3 / 1 / 140 ) iti NaH / Aro nAlo'sya / 'zeSAdvibhASA' (5 / 4 / 154) iti kap // (1) // * // suvIreSu bhavam / 'tatra bhavaH' ( 413 / 53 ) ityaN / 'sauvIraM kAJjike srotoJjane ca badarIphale / nA tu nIvRti' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // kolati / 'kula saMstyAne' (bhvA0 pa0 se0 ) / kvip (312 / 178 ) kul ardhakhinno mASo'smin / kul bandhurmASo'sya vA / 'kulmASaM syAntu kAJjike / kulmASo'rdhakhinnadhAnye +yevake caNake'pi ca / ' iti hemacandraH // ( 3 ) // * // abhipUyate sma / 'dhUJ abhiSave' ( vA0 u0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / ' upasargAt - ' ( 8|3|65 ) iti Satvam // * // kulmASairyavAdibhirardhakhinnairabhipUyate sma / (kulmASAbhiSutam ) ityekaM nAma - iti svAmI // (4) // * // sUte sma iti / 'ghUJ' ( khA0 u0 a0 ) / man u0 1 / 140 ) / avantiSu abhiSutaM somam / zAkapArthivAdiH ( vA0 2 / 1 / 78 ) // ( 5 ) // * // dhAnyAbhiSutamamlam / pUrvavat // ( 6 ) // * // kutsitaM jalam / pRSodarAdiH ( 6 / 1/109 ) // ( 7 ) // * // ' aJjU vyaktyAdau ' ( ru0 pa0 se0 ) / 'saMjJAyAm ' ( 3 / 3 / 109 ) iti bhAve Nvul / 'dhAtvarthanirdeze - ' atheti // chatramastyasyAH / arzaAdyac (5 / 2 / 127 ) / DhAp (4 / 1 / 4) / 'chatraM syAdAtapatrANe chatrA madhuri kau - Sadhau / dhAnyAke ca zilIndhre ca' iti hemacandraH // (1) // * // vigataM tunnaM duHkhamasmAt / kap ( 5|4|154) / yattu--vitudati mandAgnim-- iti svAmI / tanna / sakarmakAt kartari vartamAne tasyAbhAvAt / ' vitudyate bhakSyArtham' iti vaa| tudeH karmaNi ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / kan ( jJApi 05/45) / 'vitunnakaM tu dhAnyAke jhATAmalamayUrake' iti vizvaH ( medinI ) // (2) // * // kutsitaM tumbati / 'tu ardane' (bhvA0 pa0 se0 ) bAhulakAt 'kustumbururUNi jAti:' (6 / 1 / 143) iti nirdezAdvA uruH suT // (3) // * // dhanyate bhkssyaarthibhiH| 'dhana zabde' (ju0 pa0 se0 ) / 'pinAkAdayazca' (u0 4 / 15) iti sAdhu / svAmI tu-- dhAnyamakati / 'aka kuTilAyAM gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / aN ( 3 / 211 ) - (ityAha) ||*||-hsvaadiH-iti mukuTaH / 'dhanyAkaM dhAnyakaM dhAnyaM kustumburu dhanIyakam' iti rabhasaH // (4) // * // catvAri 'dhaanyaaksy'|| | ( ( | vA0 3 / 3 / 108 ) vA / ke aJjikAsya // * // ' kAJcike' iti pAThe -- kAJcayati / 'kaci kAci dIptibandhanayo:' ( bhvA0 A0 se 0 ) / NyantaH / in ( u0 4 / 118 ) / 'saMjJAyAM kan ' ( 5 / 3 / 75) 'kAJcikaM kAJjikaM vIraM kulmASAbhiSutaM tathA / avantisomaM dhAnyAmlamAranAlaM mahArasam / sauvIraM ca vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / atha zuNThI mahauSadham / strInapuMsakayorvizvaM nAgaraM vizvabheSajam // 38 // atheti // zuNThati kapham / 'zuThi pratighAte' (bhvA0 pa0 se0 ) / ac (3 / 1 / 134) gaurAdiH ( 4 / 141 ) // * // | 315 1 - idaM tu haimapustake vizva medinyozca etadarthanirdezasyAnupalambhena pramAda likhitam // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 amrkossH| [dvitIyaM kANDam suvIrAmlaM tathA zuklaM tuSodakam' iti dhanvantariH // (8)| // * // pIyate sma / 'pIG pAne' (di. A0 a0)| 'pA // * // aSTau 'kAJjikasya' // pAne' (bhvaa0p0a0)| karmaNi ktaH (3 / 2 / 102) / sahasravedhi jatukaM bAlhIkaM hi rAmaTham // | 'ghumAsthA-' (6 / 4 / 66) itItvam / 'pIto varNanipItayoH / pItA haridrA' iti haimaH // (3) // // hariM varNa drAti / 'drA seti // sahasraM vedhituM zIlamasya / 'vidha vidhAne (tu0 kutsAyAM gatau' (a0pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) pa0 se.)| 'supyajAto-' (3 / 2 / 78) iti NiniH // (1) iti kaH / haribhirdUyate vaa| haritaM dravati vA / 'du gatau' // * // jAtvava / 'iva prAtakRtA' (5 / 3 / 96) iAta kan / 'jatu ( bhvA0pa0 a0)| 'anyebhyo'pi- (vA0 3 / 2 / 101) kAAjanapatrAcA jatuka hilAkSayAH (hAta mAdanA) / (2) | iti DaH // (4) // * // varazcAsau varNazca / so'stysyaaH| ||AUM|| valhIkeSu bhavam / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / 'ataH- (5 / 2 / 115) itIniH // (5) // * // paJca hakhamadhyamapi / (atha) vaalhikH| dezabhede'zvabhede ca | saritA | "hridraayaaH|| vAlhikaM hi kuGkumam / (vAlhIkavat ) (iti haimH)|| (3) // // hinoti / 'hi gatau vRddhau ca' (khA0pa0 a0)| sAmudraM yattu lavaNamakSIvaM vasiraM ca tat // 41 // himaM gacchati vaa| mRgayvAdiH (u0 1 / 37) // (4) // // | seti // samudre bhavam / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / rAmaThadezodbhavatvAdupacAraH / ramante'nena vA / 'ramu krIDA- 'sAmaDhe lavaNAntare / lakSaNe ca zarIrasya' iti haimaH // 1 // yAm' (bhvA0 A0 a0)| 'ramevRddhizca' (u0 11101) lunAti / 'lUJ chedane' (tyA. u. se.) / nandyAditvAta ityaThaH / ramayati / bAhulakAdaThaH-iti mukuTazcintyaH / (3 / 1 / 134) lyuH / 'lavaNAlluk' (4 / 4 / 24) iti nipAta'ramevRddhizca' (u0 11101) iti sUtrasya sattvAt // (5) // // nANNatvam / 'lavaNaM saindhavAdau nA sindhurakSobhido rse| paJca 'hiDavRkSasya niryAse' // | tadyukte vAcyaliGgaH syAnnadIbhedadviSoH striyAm' (iti medinI ) tatpantrI kAravI pRthvI bASpikA kabarI pRthuH||40||||*|| akSaNa ii| akSI vAti, vAyati, vaa| 'vA gatyAdau teti // tasya hiDataroH patrI // * // tvakpatrI' iti ca (a0 50 a0)| 'ove zoSaNe' (bhvA0pa0 a0)| 'Ato. pAThaH / 'tatpatrI tvacamAkhyAtaM tvakpantrI kAravIti ca' 'nupa-' (3 // 2 // 3) iti kaH / 'akSIvaM vazire, zigrI (iti rudrH)| 'tvapatraMtu vraanggke| tvakpatrIti ca kAra nA, matte punaranyavat' iti vizvaH (medinI c)|| (1) // 1 // vyAm' iti haimaH (vishvH)|| (1) // * // kAraM vAti / 'vA vasanam / 'vasu stambhe' (di0 pa0 se.)| in (u0 4|gtigndhnyoH' (a. pa. a.)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) 118) / vA 118) / vasiM rAti / 'rA dAne' (a0 pa0 a0)| 'Atoiti kaH / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (2) // * // prthte| 'pratha | 'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // * // 'vaza kAntau' (a0pa0 prakhyAne' (cu0 u0 se.)| 'prathimradibhrasjAM saMprasAraNama- se0)| in (u0 4 / 110) / vaziM rAti / 'vaziraH pumAn / (u0 1 / 28) iti kuH| 'voto guNavacanAt (4 / 1 / 44) kiNihIhastipippalyoH klIbe'bdhilavaNe smRtaH' ( iti medinI) iti vA GISa / 'pRthvI bhUmau mahatyAM ca tvakpatryAM kRSNajIrake' | // (2) // * // dve'lavaNasya // iti vizvaH (medinI) // (3) // * // 'pRthuH syAnmahati saindhavo'strI zItazivaM mANimanthaM ca sindhuje| trissu| tvakpatryAM kRSNajIre'strI pumAnagnau nRpAntare' ( iti medinii)||(6)||*|| bASpamiva / 'ive pratikRtI (5 / 3 / 96) saindheti // sindhuSu bhavaH / 'kacchAdibhyazca' (42. iti kan / TAp (4 / 1 / 4) // * // 'bASpIkA' iti pAThe H dati pAle 133) ityaN / 'saindhavastu sindhudezodbhave haye / mANimapRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // (4) // * 'jaanpd-(4|1| nthe'pi' iti hemacandraH // (1) // * // zItaM ca tacchivaM ca / 42) iti DISi kabarI kezAnAM saMnivezavizeSaH / saiva // * // 'atha zItazivaM klIbaM zaileyamaNimanthayoH / puMsi saktu'karvarI' iti ca pAThabhedaH-iti khAmI // (5) // 1 // paJca phalAvRkSe tathA madhurikauSadhau' (iti medinI) // // sita (Sada) 'hiGgutaroH paJyAm // | zubhram / sitaM ca tacchivaM c| (sitazivam)-iti mukuTaH // (2) // * // maNibandhAkhyaparvate bhavam / 'tatra bhavaH' (41nizAhvA kAJcanI pItA haridrA vrvrnninii|| 3 / 53) ityaN ||*||-mnnimnthprvte bhavam / (maanni| nIti // nizA AhvA ysyaaH| 'nizA padena tatparyAyA bandham )-iti tu khAmI // (3) // // sindhuSu jAtam / lakSyante // (1) // * // kAJcate'nayA / 'kAci dIpyAdau 'saptamyAM janeH ' (3 / 2 / 97) // (4) // * // catvAri ( bhvA0 A0 se.)| 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuT / 'sindhuje lvnne'|| 'ttiddddaa-'(4|1|15) iti kIp / 'kAzcanaH kAJcanAre syAJcampake nAgakesare / udumbare ca dhattUre haridrAyAM tu kaashcnii| 1-haimapustake saTIke'pi 'saindhavaH sindhudeshje| sindhUtthe syAt kIve'jakesare hemni' iti vizvaH (medinI) // (2) ityeva pATha uplbhyte.|| .. ... .. .. . Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavarga:9] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / romakaM vasukam 'phANitasya' 'rAva' iti khyAtasya / -'zubhrakhaNDaguTikAyAH rometi // rumAyAM bhavam / aN (4 / 3 / 53) / kramaNakakam-zata mukuTaH // 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) // (1) // // vasu kAyati / zarkarA sitA // 43 // 'kai zabde' (bhvA0pa0 a0)| 'Ato'nupa- (3 / 2 / 3) / / zeti // zRNAti pittam / 'zU hiMsAyAm' (kyA0 pa0 iti kaH / vakheva / yAvAditvAt (5 / 4 / 29) kan vA / se.)| 'zraH karan' (u0 4.3) 'zarkarA khaNDa vikRtau karpavasvastyasmin / vrIhyAditvAt (5 / 2 / 116) Than vA / rAMze rugntre| upalAyAM zarkarAyuktadeze zakale'pi ca' iti 'isusu-' (1351) iti kaH / 'vasukaM romake, puMsi ziva- haimaH // (1) // * // sinoti / 'SiJ bandhane' (khA0 u. mallayarkaparNayoH' iti vizvaH (medinI) ||*||'vstkm' iti a.)| 'aJjighRsibhyaH ktaH' (u0 3 / 89) / zuklavarNatvAdvA pAThe-vasta iva / 'ive pratikRtau' (5 / 3 / 96) iti kan / aja- sitaa| 'sitamavasite ca baddha dhavale triSu / zarkarAyAM strI' gandhitvAt / 'romake vastakaM vasu' iti nAmamAlA // (2) (iti medinii)| (2) // // dve 'zarkarAyA' "mizrI' iti // // dve 'zAmbharalavaNasya' 'sAMbharI' iti khyAtasya // | khyAtAyAH // pAkyaM viDaM ca kRtake dvayam // 42 // kUrcikA kSIravikRtiH syAt peti // pcyte| 'RhalorNyat' (3 / 1 / 124 )'cajoH- kviti // kUrcati / 'kUrca vikAre' (bhvAderAkRtigaNatvA(7352) iti kutvam / pAke sAdhuH, iti vA / 'tatra dbodhyaH / saMjJAyAM Nvula (3 / 3 / 109) / kUrcI mastvAdirastyasyA iti yat // (1) // * // viDati / 'viDa | vA / 'ataH- (5 / 2 / 115) iti Than / 'danA saha payaH bhedane' (tu0pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH|| pakvaM yattatsyAddadhikUrcikA / taRNa pakvaM yat kSIraM sA bhavettaka(2) // // dve 'kRtake lavaNe' 'khArI' iti khyAtasya // kuurcikaa'| 'kRrcikA sUcikAyAM ca tUlikAyAM ca kuddaale| sauvarcale'kSarucake kapATAkuTike( Todbhedane) kSIravikRtAvapi yoSiti' (iti sAviti // suSThu varcyate dIpyate / 'varca dIptau' (bhvA0 medinI) // (1) // * // kSIrasya vikRtiH // (2) // * // ('ubhe kSIrasya vikRtI kilATI kUrcikA tathA' iti haimaA0 se.)| vRSAditvAt (u0 1106) kalac / prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) / 'atha sauvarcalaM sarjakSAre ca lavaNAntare' nAmamAlA) // * // dve 'kilATikAyAH' 'mAvA' iti (iti medinI) // (1) // * // akSati / 'akSU vyAptau' (bhvA0 khyaataayaaH|| pa0 se.)| ac ( 3 / 1 / 134) 'akSo rathasyAvayave vyava _rasAlA tu maarjitaa| hAre bibhItake / pAzake zakaTe karSe jJAne cAtmani raavnnau| reti // rasAnAlAti / mUlavibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) // akSaM sauvarcale tutthe hRSIke' iti hemacandraH // (2) // // (1) // // mAjya'te sma / 'mRjU zaucAlaMkArayoH' (cu0 rocte| 'ruca dIptau' (bhvA0 A0 se.) kun (u0 2 / u0 se.)| curAdiH / ktaH (3 / 2 / 102) // (2) 32) / 'rucako bIjapUre ca niSka dantakapotayoH / na dvayoH | // // 'ardhADhakaH suciraparyuSitasya dadhnaH khaNDasya SoDaza sarjikAkSAre'pyazvAbharaNamAlyayoH / sauvarcale'pi maGgalya- palAni zaziprabhasya / sarpiH palaM madhu palaM maricaM dvikarSa dravye'pi kaTake'pi ca' iti vizva-medinyau / (3) // // trINi zuNThyAH palArdhamapi cArdhapalaM caturNAm / sUkSme paTe lalanayA 'madhuralavaNasya' 'saucara' iti khyAtasya // mRdupANighRSTA krpuurdhuulisurbhiikRtpaatrsNsthaa| eSA vRkodaratilakaM tatra mecke| / kRtA sarasA rasAlA yA''svAditA bhagavatA madhusUdanena' iti tIti // tilati / 'tila snehane' (tu. pa. se.) sUdazAstram / ('rasAlAyAM tu mArjitaH / zikhariNI' iti telati / 'tila gatau' (bhvA0pa0 se.) vA / kun (u0 2 / 32) haimnaammaalaa)||*|| dve 'dadhimadhuzarkarAmarIcAAdibhiH kRtasya lehyasya' 'zikhariNa' iti khyaataayaaH|| 'tilako drumarogAzvabhedeSu tilakAlake / klIbaM sauvarcalaklonona striyAM tu vizeSake' (iti medinii)|| (1) // // ekaM | syAttamana tu niSThAnam tasmin (sauvarcale) kRssnnvrnne|| syeti // timyate'nena / 'tima AdrIbhAve' (di. pa0 matsyaNDI phaNitaM khaNDavikAre | se0)| karaNe lyuTa (3 / 3 / 117) / 'temanaM vyaJjane klede / meti // madaM mudaM vA syandate / 'syandU prasravaNe' (bhvA0 temanI cullibhidyapi' iti hemacandraH // (1) // * // niSThIyateA0 se.) "karmaNyaNa' (321) / 'TiDDA- (4115) 'tra / 'SThA gatinivRttau' (bhvA0pa0 a0)| lyuT (3 / 3 / 117) // iti chIp / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109) // (1) // * // phANyate / (2) // * // dve 'vyaJjanasya' // (sma) / 'phaNa gatau' (bhvA0 pa0 se.) NyantaH / ktaH (3 / 2 / triliGgA vaasitaavdheH||44|| 102) // (2) // // khaNDo vikAro'sya // (3) // 1 // trINi trIti // vAsitaparyantAH // ......... Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 amrkossH| [dvitIyaM kANDam zUlAkRtaM bhaTitraM ca zUlyam nam / ghaJ (3 / 3 / 18) / cikkasya aNam / 'aNa zabde' (bhvA0 zviti // zUlena kRtam / 'zUlAtpAke' (5 / 4 / 65) iti pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) zakandhvAdiH (vA0 6.1. DAca // (1) // * // bhaTati / 'bhaTa bhRtau' (bhvA0pa0 se.)| 94) |-cityte| 'citI saMjJAne' (bhvA0pa0 se.)| 'azitrAdibhya itrotrau' (u0 4.173 ) itiitrH|-grhaadi- 'citteH kaNaH kazca' (u0 4 / 176) iti mukuTastvapANinIyaH tvAditra-iti mukuTastu cintyaH / bhavyate sma vA // (2) // (1) // * // masyati / 'masI pariNAme' (di. pa0 se.)| // * // 'zUle saMskRtam / 'zUlokhAdyat' (4 / 2 / 17) // (3) bAhulakAdRNaH / ydvaa,-smRnnoti| 'RNu gatau (ta0 u0 se0)| // * // trINi 'lohazalAkayA pkvmaaNssy|| | 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / pRSodarAdiH (6 / 3 / . - ukhyaM tu paiTharam / / 109) / 'masRNo'karkaze snigdhe triSu mAyAM tu yoSiti' ukhyAmiti // ukhAyAM saMskRtam / yat (4 / 2 / 17) // (1) iti vizvaH (medinI) // (2) // // snihyati sm| 'niha // // piThare saMskRtaM 'saMskRtaM bhakSAH' yat (4 / 2 / 16) // prItau' (di. 50 se.)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| ityaN / (2) // // dve "sthaaliisNskRtsyaannaadeH|| / 'vA druh-' (8 // 2 // 33) iti ghaH // (3) * // trINi praNItamupasaMpannam 'snigdhasya // preti // praNIyate sma / karmaNi ktaH (3 / 2 / 102) / tulye bhAvitavAsite // 46 // 'praNItamupasaMpanne kRte kSipte pravezite / saMskRtAgnau ca' iti tviti // bhAvyate sma / 'bhuvo'vakalkane' iti curaadihaimH|| (1) // // upasaMpadyate sma / 'pada gatau' (di. A0 NyantAt ktaH (3 / 2 / 102) / 'bhAvitaM vAsite prApte' iti a0)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'upasaMpanna- vizvaH ( medinI) // (1) // * // vAsyate sma / 'vAsa upamuddiSTaM nihate ca susaMskRte' iti vizvaH (medinii)|| (2) // * // sevAyAm' (cu0 u0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / vAsitA dve 'pAkena saMskRtasya vynyjnaadeH|| kariNInAryorvAsitaM bhAvite rute' (iti medinii)| 'atha prayastaM syAtsusaMskRtam // 45 // vAsitam / vastracchanne jJAnamAtre bhAvite'pyatha vaasitaa| preti // prayasyate sma / 'yasu prayatne' (di. pa0 se.)| strIkariNyoH' iti haimH|| (2) // // dve 'grAhitahiGgvAtaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // suSTu saMskriyate sma / ktaH digandhasya vynyjnaadeH|| (3 / 2 / 102) / 'saMparibhyAm-' (6 / 11137 ) iti suT // | ApakaM paulirabhyUSaH (2) // * // dve 'dravyAntarasaMskRtasya pakvasya' // Apeti // ISatpakvam / 'AThISadarthe' (vA0 2 / 2 / 18) syAtpicchilaM tu vijilam iti samAsaH // (1) // // polati / 'pula mahattve' (bhvA0 syeti // piccho'syAsti / picchAditvAt (5 / 2 / 100) pa0 se.)| jvalAditvAt (3 / 1 / 140) nnH| bhAve ghaJ ilac / picchA tu zAlmalIveSTe maNDe caashvpdaamye| (patau (3 / 3 / 18) vaa| polena nivRttH| sutaMgamAditvAt (4 / 2 pUgacchaTAkozamocAnijayuteSu ca / picchaH pucche)' iti 80) iJ / abhyUSasAhacaryAt puMsi // (2) // * abhyUSati, vizvaH // (1) // // vijanam / 'ovijI bhayacalanayoH' (tu0 abhyUSate vaa| 'USa rujAyAm-' (bhvA0 pa0 se.)| 'iguA0 se.)| 'igupadhAt kit' (u0 4 / 120) itIn / padha-' (3 / 2 / 135) iti kaH / ghaJ ( 3 / 3 / 18) vA // 5 // vijiM lAti / 'lA dAne' (a0 pa0 a0)| 'Ato'nupa 'tokmaM harito yavo'bhyUSaH' iti bopAlitAt hakhAdi (3 / 2 / 3) iti kaH // (2) // * // dve 'maNDayuktabhaktajala (svamadhyaH) api tatra 'uSa dAhe' (bhvA0 50 se.) iti yuktvynyjnyoH|| dhAturbodhyaH // * // asmAdevAci (3111134) "abhyoSaH saMmRSTaM zodhitaM sme| api, ityeke // (3) // * // trINi 'haritayavAderbharji tsy'|| seti // saMmRjyate sma / 'mRjU zuddhauM' (a0pa0 se.)| lAjAH puMbhUmni caaksstaaH| karmaNi ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // zodhyate sm| 'zudha zuddhau (di. pa. a.)| NyantAt karmaNi ktaH (3 / 2 / 102) tAta karmaNitaH 10 leti // lajyante / 'laja bharjane' (bhvA0 pa0 se.)| // (2) // * // dve 'kezakITAdyapanayanena zodhitasyA- ghaJ (3 / 3 / 19) puMsi bahutve / 'lAjaH syAdAtaNDule / npuNnaadeH|| sakmuzIre'tha striyAM 'bhUgni cAkSate' (iti medinii)|| (1) cikkaNaM masRNaM snigdham / // * // kSaNanam / 'kSaNu hiMsAyAm' (ta. u0 se.)| 'napuMcIti // cikkanam / 'cikka gatau ( ) / saMpadAdi - 1-idaM tu siddhAntakaumudyAmetajjanakenApi 'citeH kaNaH kazca kvipa (vA. 33108) / cikaM kaNati / 'kaNa zabde' (bhvA0 (u0 4 / 176) / gahulakAdaguNaH / 'cikaNaM masRNaM snigdham' ityasyopa0 se.)| mUlavibhujAdikaH (vA0 3 / 2 / 5) / yadA,-cika- panyastaSena tadasmaraNamUlakam / / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavargaH 9] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / sake bhAce ktaH' (3 / 3 / 114) / na kSataM yeSAM te| co| scte| 'Saca samavAye' (bhvA0 u0 se.) 'sitanigami-' bhinnkrmH| akSatAzca pRbhUmni, ityarthaH / mukuTastu-'akSa- (u0 1 / 69) ityAdinA tun // * // ('dhAnAcUrNa tu saktavaH' tam' iti paThitvA 'kSaNu hiMsAyAm' (tu0 u0 se0)| karmaNi | iti naammaalaa)| dadhyupasiktAH saktavaH / 'annena vyajaktaH (3 / 2 / 102) / kSataM khaNDitam / na ksstmksstm| iti nam' (2 / 1 / 34) iti samAsaH / zAkapArthivAdiH (2|1|vigRhy / te (lAjAH) nityapuMliGgA nityabahuvacanAntAzca 78) vA // (2) // // dve 'dadhimizrasaktunaH' // -iti vyAcakhyau / 'akSataM na dvayoH paNDe lAjeSu, triSva- bhissA strI bhaktamandho'nnamodano'strI sadIdiviH hiMsite / yave'pi kvacit' (iti medinI) // (2) // // dve // 48 // 'bhRSTatrIhyAdeH' // kecittu-akhaNDataNDulA akSatAH bhIti // babhasti / 'bhasa dIptau' (ju0pa0 se.)| baahuityaahuH|| lkaatsH| 'bahulaM chandasi' (74 / 78) itItvam / 'brAhmaNapRthukaH syAccipiTakA bhissA' iti (6 / 3 / 1 sUtre) bhASyaprayogAlloke'pi / yadvA,priti // prathate / 'prA prakhyAne' (cu0 u0 se.) / bhedanam / saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / bhidaM syti| 'po 'dhRthukapAkAH- (u0 5 / 53) iti sAdhuH / 'pRthukazcipiTe- antakarmaNi' (di0pa0 a0) / 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) 'rbhake' iti hemacandraH // (1) // * // nAsikAyA natam / iti kaH / 'pRSodarAdiH' (6 / 3 / 109) / mukuTastu-bhyasyate 'inapiTacikaci ca' (5 / 2 / 33) iti piTaca , neshciraadeshH| bhakSyate / 'bhyasa bhaye' (bhvA0pa0 se.) bhakSaNArthaH / 'bhyaseH cipiTamiva / 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) / 'ive-' (5 / 3 / - saMprasAraNaM sazca'-ityAha / tadapANinIyam // (1) // // 96) iti vA kan // (2) // * // dve 'civaDA' iti bhajyate sma / 'bhaja sevAyAm' (bhvA0 u0 a0) karmaNi ktH| khyAtasya // 'bhaktamanne tatpare ca' iti hemacandraH // (2) // * // adyte| thAnA bhRSTayave striyH||47|| 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 se.)| 'adernumdhau ca' (u0 4|dheti // dadhati / 'DudhAJ' (ju0 u0 se.)| 'dhAvasya 206) ityasun / andhayati vA / 'andha dRSTyupaghAte' (cu0 . jyatibhyo naH' (u0 3 / 6) / bahuvacananirdezAdbhamni / 'dhAnA u0 se.)| asuna (u04|189)|| (3) // // adyate bhRSTayave'Gkare, dhAnyAke cUrNasaktuSu' iti haimaH // (1) sma / 'ktaH (3 / 2 / 102) / 'annANNaH' (4 / 4 / 85) iti nipaa|||| bhRSTazcAsau yavazca // (2) // // dve 'bharjita- tanAt 'bahulaM taNi' (vA0 2 / 4 / 54) iti vA na jagdhiH / yvaanaam|| 'annaM bhakte ca bhukke syAt' iti (medinii)|| (4) // * // unatti / 'undI kledane' (ru. pa0 se.)| 'undernalopazca' pUpo'pUpaH piSTakaH syAt (u0 2176) iti yuc / Urdate'nena vaa| 'Urda krIDAyAm' viti|| pavanam / 'pUja pavane' (tryA0 u0 se.) (bhvA0 A0 se.)| karaNe lyuTa (3 / 3 / 117) / pRSodarAsaMpadAdikvip (vA0 3 / 3 / 108) purva pAti, pibati, vA / diH (6 / 3 / 109) / 'odanaM na striyAM bhakte balAyAmodanI 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / mukuTastu-punAti / striyAm' (iti medinI) // dIdivisahito'strI, ityanvayaH // pUpaH / 'nIpAdayazca' iti paH kit-iti / tanna / tAdRzasUtrasyApANinIyatvAt // (1) // 1 // na pUyyate / 'pUyI viza (5) // // dIvyatyanena / 'divu krIDAyAm' (di. pa0 se.)| 'divo dve dIrghazcAbhyAsasya' (u. 4.55) iti kvin |rnne' (bhvA0 A0 se.)| bAhulakAt paH / vali lopaH (6 / 'havyAdayazca' iti kvin-iti mukuttstypaanniniiyH|-'sH' 1 / 66) yadvA,-apurva pAti pibati vA // (2) // * // piSTasya iti vizeSaNAtpuMsi-iti khAmI / "dIdivirdhiSaNe puMsi vikAraH / 'saMjJAyAm-' (4 / 3 / 147) iti kan / 'piSTako syAdanne ca tadastriyAm' iti vizvaH // (6) // * // SaT ghRtapUpAdau netrarogAntare'pi ca' iti vizvaH (medinii)|| (3)| 'siddhaannsy'|| // // trINi 'apUpasya // karambho ddhisktvH| bhissaTA dagdhikA bhIti // bhissAM ttiikte| 'TIkR gatI' (bhvA0 A0 keti // kena jalena ramyate mizrIkriyate / kena vAyunA se.)| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / vA nIyate / 'rabhiH' (bhvA0 A0 a0) anekArthaH / 'aka 'DyApoH- (6 / 3 / 63) iti hakhaH // (1) // * // dahyate sma / tari ca-' (3 / 3 / 19) iti ghny| 'rabherazabliToH' (111 ktaH (3 / 2 / 102) / kutsitA dagdhA / 'kutsite' (5 / 3 / 74) 63) iti num // * // 'karambaH ' iti pAThe-kena jalena iti kan // (2) // // dve 'dagdhaudanasya // ramyate / 'ravi zabde' (bhvA0 A0 se0)| ac ( 3 / 1 / 134) yadvA,-kirati, kIryate, vaa| 'kR vikSepe' (tu. 50 ___ sarvarasAgre maNDamastriyAm / se0) 'kRkadikaDikaTibhyo'mban' (u0482)|| (1) // * seti // rasazvAsAvagrazca / rasasyAgraH, iti vA / agro Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 amrkossH| dvitIyaM kANDam rasaH iti, rAjadantAdiH (2 / 2 / 31) vA / sarvasya rasAgraH | bhyAmISan' (u0 4 / 26) // (1) // // ekam 'shusskgom|| (1) // * // maNDate, maNDyate, vaa| 'maDi bhUSAyAm' (bhvA0 | ysy|| A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 18) vaa| dugdhaM kSIraM payaH samam / manyate vaa| 'mana jJAne' (di. A0 a0) / 'amantADDaH' (u0 11114) 'maNDaH paJcAGgule zAkabhede klIbaM tu mastuni / dviti // duhyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) / 'dugdhaM kSIre AmalakyAM striyAM maNDA'thAstriyAM sArapicchayoH' iti vizvaH pUrite ca' iti hemacandraH // (1) // * // kSayaNam / 'kSISu (medinii)|| (2) // * // dve "mnnddksy|| hiMsAyAm' (tyA. pa. a.)| saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / kSiyamIrayati / 'Ira gatau' (a0 A0 se.) nnyntH| 'karmamAsarAcAmanisrAvA maNDe bhaktasamudbhave // 49 // NyaNa' (3 / 2 / 1) / ghasyate vA / 'ghasla adane' (bhvA0pa0 meti // mAsyate / 'masI pariNAme' (di0pa0 se0)| a0)| 'ghaseH kicca' (u0 4 / 34) itIran / 'gamahanajanaNyantaH bAhulakAdaran / mA zrIH saratyatra, iti vaa| 'sR (6 / 4 / 98) ityupadhAlopaH / 'khari ca' (8 / 4 / 55, 61) gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'puMsi- (3 / 3 / 118) iti ghaH // iti catvam / 'zAsivasi-' (8 / 3 / 60) iti Satvam / (1) // * // Acamyate / 'camu adane' (bhvA0pa0 se.)| 'kSIraM pAnIyadugdhayoH' iti haimaH // (2) // 1 // piiyte| 'akartari ca' (3 / 3 / 19) iti ghaJ / vRddhiH ( 7 / 2 / 116) // 'pIGa pAne' (di. A0 a0)| payate vA / 'paya gatau' (2) // // nisrAvyate / 'tru gatau' (bhvA0pa0 a0)| (bhvA0 A0 se.) asun (u0 4 / 189) / 'payaH kSIre pyantaH / "eraca' (3 / 3 / 56) / ghaJ (3 / 3 / 19) vA // *- ca nIre ca' iti haimaH // (3) // * // trINi 'dugdhsy|| 'visAvaH-iti mukuTaH // (3) // * // bhaktAtsamudbhavati / payasyamAjyadhyAdi ||4||triinni 'bhktodbhvmnnddsy|| peti // payaso vikaarH| 'gopayasoryat' (4 / 3 / 160) // yavAgUruSNikA zrANA vilepI taralA ca saa| (1) // * // AjyaM ca dadhi cAdiryasya / AdinA takraM navayeti // yauti, yUyate vA / 'yu mizraNe' (a0 pa0 se.)| nItaM ca // // ekam "ghRtddhyaadeH|| 'sRyuvacibhyo'nyujAgUjanucaH' (u0 3 / 81) ityAgUca // (1) drapsaM dadhi ghnetrt||51|| // * // uSNaiva / 'brAhmaNakoSNike saMjJAyAm' (5 / 2 / 71) iti kan // (2) // * // zrAyate sma / 'zrA pAke' (a0 pa0 a0)| Treti ||-tRpyntynen / 'tRpa prINane' (di. pa0 a0)| karmaNi ktaH (3 / 2 / 102) / 'sNyogaaderaatH-(8|2|43) 'adhyAdayazca' (u0 4 / 112) iti 'trapsyam' iti iti niSThAnatvam // (3) // // vilimpati / 'lipa upadehe' nipAtaH-iti mukuttH|-'drpsm'-iti svAmI paThati / dRpyantya (tu0 u0 a0) / pacAdyac (3 / 1 / 134) / gaurAdiH (4 / 1 / nena / 'dRpa harSAdau' (di0pa0 a0) 'anudAttasya ca-' (6. 41) // (4) // * // taraNam / trH| 'tR plavanAdau' (bhvA0 | 1 / 59) ityam / bAhulakAt saH |-drpsN drAk psAnIyampa0 se.)| 'Rdorapa' (3 / 3 / 57) / tara laati| 'Ato' | iti sarvAnandaH / 'drapsaM dadhyaghanaM tathA' iti nAmamAlA // nupa- (3 / 2 / 3) iti kaH // (5) // // paJca "yavAgvA ' (1) // // ghanAt kaThinAdanyat // * // ekaM 'zithiladana' 'lapasI' iti khyAtAyAH // 'dagaDA' iti khyAtasya / kecittu 'drapsa'sthAne 'saraM ptthnti| sarati / 'sR gatau' (bhvA0pa0 a0)| ac (3 / 1 / 134) / gavyaM triSu gavAM sarvam 'vANadrapsau sarau' iti durgAt |-upri pavamAnam-iti geti // goridam / 'gopayasoryat' (4 / 3 / 160) / vyAcakSate // 'vAnto yi pratyaye' (6 / 1179) / gavyaM napuMsakaM jyAyAM rAgadravye'pyatha striyAm / gosamUhe triliGgaM tu godugdhAdau ca ghRtamAjyaM haviH sarpiH gohite' (iti medinii)|| (1) // // sarvam bhavavikArAvaya- niti // ghriyate / 'dhR seke' (bhvA0 pa0 a0)| 'aji. vAdi // * // ekam 'gorssy|| ghRsibhyaH ktaH' (u0 3 / 89) / 'ghRtamAjyAmbudIpteSu' iti goviT gomayamastriyAm // 50 // | hemacandraH // (1) // // A'jyate'nena / 'ajU vyaktyAdau' (ru0pa0 se.) 'ajeH saMjJAyAm' (vA0 3 / 1 / 109) iti gaviti // gorviT // (1) // * // goH purISam / 'gozca kyar // (2) // * // hUyate / 'hu dAnAdo' (ju0p0a0)| purISe (4 / 3 / 145) iti mayaT // (2) // // dve 'goma | 'arcizucihusRpicchAdicchardibhya isiH' (u0 2 / 108) yasya' // itiisiH| 'haviH sarpiSi hotavye' iti haimH|| (3) // 1 // tattu zuSkaM karISo'strI sarpati / 'sRpa gatau' (bhvA0pa0 se.) isiH (vA0 2 / 108) / teti // kiiryte| 'kR vikSepe' (tu0 pa0 se.)| 'kRta- // (4) // * // catvAri 'ghRtasya' // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavargaH 9] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / - novo - navanItaM nvodbhutm| naashyitaa| pe!SaH-iti vyAkhyAtam / tanna / 'idam' iti neti // navaM ca tannItaM ca / 'vizeSaNam- (2 / 1157) karmanirdezAt / kartari vico vidhAnAt / 'idam' iti kartRniiti samAsaH // (1) // * // navaM ca taduddhRtaM ca // // ekam | rdezazcet tarhi 'pAnakartRnAzayita' iti vaktuM yuktam // (1) 'akRtAgnisaMyogasya nvodbhutsy|| // * // ekaM 'navaprasUtAyA goH kssiirsy|| tattu haiyaGgavInaM yad hyogodohodbhavaM ghRtam // 52 // azanAyA bubhukSA kSut teti|| dahyate iti dohaH / karmaNi ghana (31319) azeti // azanasyecchA / 'supaH-' (3 / 18) iti gavAM dohaH / hyo godohaH / dyogodohAdudbhavati / aca (31- kyac / 'azanAyA-' (4 / 34) itItvAbhAvaH / 'a 11134) tasya 'haiyAvInaM saMjJAyAm (5 / 2 / 23) iti pratyayAt' (3 / 3 / 102) ityH|| (1) // * // bhoktumicchaa| 'bhuja nipAtaH // (1) // * // ekam 'ekarAtraparyuSitAhana utpa- pAlanAbhyavahArayoH' (ru0p0a0)| 'dhAtoH karmaNaH- (3|nsy ghRtasya' // 17) iti san // (2) // * // kSodhanam / 'kSudha bubhukSAyAm' daNDAhataM kAlazeyamariSTamapi gorsH| (di0pa0 a0)| kvip (312 / 178) // // bhAgurimate tamAzAha vilohitako TApi 'kSudhA' va // (3) // * // trINi 'kSudhaH ' // 1 / 32) iti samAsaH // (1) // // kalazyAM manthapAtre grAsastu kavalaH pumAn // 54 // bhavam / 'dRtikukSi-' (4 / 3 / 56) iti ThaJ // (2) // * // preti // asyte| 'prasu adane' (bhvA0 A0 se.) / ariSTamakSemaM yasmAt / 'aneka-' (2 / 2 / 24) iti smaasH| 'akartari ca-' (3 / 3 / 19) iti ghaJ // (1) // * // kena 'ariSTramazubhe take sUtikAgAra Asave / zubhe maraNacihe va valate / 'vala tRptau' (bhvA0 A0 se.)| av (3 / 1 / 134) iti vizvaH // (3) // // gorasasya dugdhasya vikAratvAdupacA- // (2) // // dve 'mAsasya // rAt // (4) // * // catvAri 'gholasya' // sapItiH strI tulyapAnam takraM hyudazvimmathitaM pAdAmbvardhAmbu nirjlm||53|| seti // pAnam / 'pA pAne' (bhvA0 50 a0) striyAM . teti // tazcati, tathyate vaa| 'taJcu gatau' (bhvA0 pa0ktin' (3 / 3 / 94) / 'ghumAsthA- (6 / 4 / 66) itItvam / se.)| 'sphAyitazci-' (u0 2 / 13) iti rak / nyakvAdiH samAnA piitiH| 'samAnasya chndsi-(6|3|84) iti sbhaavH| (353) // (1) // * // udakena zvayati vardhate / 'Tuo- saha pItirvA / 'sahasya saH saMjJAyAm' (6 / 3 / 78) // zvi gativRddhyoH ' (bhvA0pa0 se.)| kvip (3 / 2176) / (1) // // tulyaM ca yat pAnaM ca // (2) // // dve 'bahubhiH tuk (6 / 1 / 71) / 'udakasyodaH saMjJAyAm' (6 / 3 / 57) / saMmIlya pAnasya // 'udazvitaH- (4 / 2 / 19) iti nirdezAdasaMprasAraNam // (1) sagdhiH strI sahabhojanam / // // madhyate sma / 'mathe viloDane' (bhvA0pa0 se.)| kaH seti // adanam / 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 a0)| tin (3 / 2 / 102) // (1) // // ekaikaM krameNa 'caturthAzajala (3 / 3 / 94) 'bahulaM chandasi' (2 / 4 / 39) iti ghas / 'ghasigholardhijalagholanirjalagholAnAm // bhasohali ca' (6 / 4 / 100) ityupadhAlopaH / 'jhalo jhali' maNDaM dadhibhavaM mastu (8 / 2 / 26) iti salopaH / 'jhaSastatho?'dhaH' (8 / 2 / 40) / meti // dano bhavati // * // masyate / 'masI pariNAme' | 'jhalAM jaz jhazi' (8 / 4 / 53, bhA0 59) iti ghasya gH| (di.pa.se.) 'sitani-' (u0 1169) iti tun // (1) samAnA gdhiH pUrvavat // (1) // // shbhojnm| sup supA // // ekaM 'vastraniHsRtadadhijalasya' |--dn upari- (2 / 1 / 4) iti samAsaH // (2) // * // dve 'bahubhiH saMmIlya bhAgasya-ityanye // bhojnsy'|| pIyUSo'bhinavaM pyH|| | udanyA tu pipAsA tRT tarSaH pIti // pIyati, pIyyate anena vA / 'pIyU prIto' udeti // udakasyecchA / azanAyAvat // (1) // * // (sautraH) / 'pIyerUSan' (u0 4 / 76) 'pIyUSaM saptadivasAvadhi- pAtumicchA / 'pA pAne' (bhvA0 50 a0)| 'dhAto:-' (3|dhiire tathAmate' iti vizva-medinyau // // mukuTastu-'peyU-17) iti san / 'a pratyayAt' (3 / 3 / 102) // (2) // * // pam' iti paThati / tatra bAhulakAdguNaH / yattu-pIyate tarSaNam / 'jitRSA pipAsAyAm' (di0pa0 se0) saMpadAdiH idam / 'pIG pAne' (di. A0 a0)| 'anyebhyo'pi- (31 (vA0 3 / 3 / 108) / ('tRTU tRSNAvattarSavacca bhvellipsaa2|75) iti vic / peH pAnakartA / 'yUSa hiMsAyAm' (bhvA0 pipAsayoH' iti haimaH) // (3) // * // ghaJ (3 / 3 / 18) vA A0 se.) ityataH igupadhatvAt kaH (3 / 1 / 135) / yUSo ||||'tRssaa lipmAtRSoH niyAm' iti vizvaH ( medinii)|| 1 kAtyaratu navanItamityAha / (4) // // catvAri 'pipaasaayaa|| amara041 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 amrkossH| . [dvitIyaM kANDa jagdhistu bhojanam // 55 // 'pAla rakSaNe' (cu0 pa0 se.)| 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / 'gojemanaM leha AhAro nighaso nyAda itypi| pAlo nRpagopeze+gokilo musale hale + (iti medinii)| jeti // adanam / 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 a0)| (2) // // gAM saMcaSTe / 'cakSiG vyaktAyAM vAci' (a. ktin (3 / 3 / 94) / 'ado jagdhiH -' (2 / 4 / 36) // (1) // // A0 se.)| 'cakSiGaH khyAJ' (2 / 4 / 54) 'sami khyaH' (3 // bhujeH (ru. A0 a0) lyuTa (3 / 3 / 115) // (2) // * // 2 / 7) iti kaH // (3) // // gAM dogdhi / 'satsUdviSa-' 'jimu adane(bhvA0pa0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 115) // (3 / 2 / 61) iti kvip // * // mUlavibhujAditvAt (vA0 3 / 2 / . (3) // // 'liha AkhAdane (a0 u0 a0) / ghaJ (31 5) / ke 'goduhaH' api / 'gopagoduhaballavAH' iti trikANDa. 3|18)||*||'lepH' iti pAThe-'lipa upadehe' (tu0 u0 a0) zeSaH // (4) // // A samantAdbhiyaM raati| 'Ata:-' (3. ghaJ (3 / 3 / 18) / 'lepastu lepane / azane ca surAyAM ca' 2 // 3) iti kaH / A abhi Irayati vA / 'Ira gatyAdI iti hemacandraH // (4) // * // AharaNam / 'hRjaH' (bhvA0 (a0 A0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) // (5) // 1 // u0 a0) ghaJ (3 / 3 / 18) / (5) // * // nyadanam / adeH vallanam / 'valla saMvaraNe' (bhvA0 A0 se.) ghaJ (3 // 3 // (a0 pa0 a0) 'nau Na ca' (3 / 3 / 60) ityapa, Nazca / 'ghana- 18) / valaM vAti, vAyati, vA / 'vA gatyAdau' (a0pa0 18) pozca' (2 / 4 / 38) ghaslAdezaH // (6) // // (7) // 4 // sapta a0)| 'ovai zoSaNe' (bhvA0pa0 a0) vA / 'Ata:-' 'bhojnsy'|| (3 / 2 / 3) iti kaH // (6) // // SaT 'gopaalaanaam|| sauhityaM tarpaNaM tRptiH gomahiSyAdikaM pAdabandhanam . sAviti // suhitasya bhAvaH / dhyaJ (5 / 1 / 124) // ___ gometi // gauzca mahiSI ca, gomahipyo AdI yasya / (1) // * // 'tRpa prINane' (di0pa0 se.)| lyuTa (3 // 3 // tat // * // pAde bandhanamasya // * // 'yAdavaM dhanam' iti pAThe 115) // (2) // // ktin (vA0 3 / 3 / 94) // (3) // 1 // tuna tu-gomahidhyAdikaM dhanam / yadUnAmidam / 'tasyedam' (1 // 3 // trINi 'tRpteH' // 120) ityaN / 'gavAdi yAdavaM vittam' iti bopAlitaH // . phelA bhuktasamujjhitam // 56 // (1) // // AdinA kharAjAvikAdigrahaH // // ekam // phayiti // phelyate / 'phela gatau' (bhvA0pa0 se.)| dvau gviishvre| 'gurozca' (3 / 3 / 103) ityaH // (1) // * // pUrva bhuktaM pazcAt | gomAn gomI samujjhitam / 'pUrvakAlaika-' (2 // 1 // 49) iti samAsaH // (2) dvAviti // gavAmIzvaraH // (1) // * // bahavo gAvo'sya / // // dve 'bhuktotsRSTasya // bhUmni matup (5 / 2 / 94) // (2) // * // 'jyotsnA-' (5 / 2 // kAmaM prakAmaM paryAptaM nikAmeSTaM yathepsitam / | 114) iti nimizca // (3) // // trINi 'gavAM svaaminH| __ keti // kamanam / 'kamu kAntau' (bhvA0 A0 se.)| gokulaM tu godhanaM syAdvAM vrje||58|| ghaJ ( 3 / 3 / 18) / 'vizeSaryadyabAdhitaH' iti klIbatvam / gaviti // gavAM kulam // (1) // // gavAM dhanaM samUhaH / 'kAmaM bADhe'numatiretasoH / kAmaH kharecchAkAmyeSu' / iti 'gokule dhanagodhane' iti vyADiH // (2) // // dve 'gosaMghA. haimaH // (1) // // (2) // // (3) // 1 // 'Apla vyAptau tasya' // (khaa0p0a0)| bhAve kaH (3 / 3 / 114) // (4) // * // trivAzitaMgavInaM tadgAvo yatrAzitAH puraa| eSaNam / 'iSa icchAyAm' (tu. p.se.)| ktaH (3 / 3 / - trIti // AzitA bhojitA gAvo yatra / 'aSaDa- (5/114) / 'iSTamAzaMsite'pi syAtpUjite preyasi trissu| sapta-47) iti khaH / num tu nipAtitaH // (1) // // ekaM 'pUrva tantau pumAn klIbe saMskAre RtukarmaNi' iti vizvaH (medinii)|| (5) // * // AptumiSTam / 'ApU vyAptau' (khA0pa0 a0)| | ukSA bhadro balIvarda RSabho vRSabho vRSaH // 59 // .. san (3 / 1 / 7) / ktaH (3 / 3 / 114) / 'ApjJapyadhAmIt' (1 | anaDvAn saurameyo gauH 4 / 55) 'avyayaM vibhakti-' (2 / 1 / 6) ityavyayIbhAvaH // viti // ukSati / 'ukSa secane' (bhvA0pa0 se.)| (6) * // SaT 'icchAnatikramasya' // gope gopaalgosNkhygodhugaabhiirvllvaaH||57|| | 'zvanukSana-' (u0 1 / 159) iti kani |-baahulkaatknin -iti mukuTastvetatsUtrAdarzanamUlakaH // (1) // // bhandati gaviti // gAM pAti / 'pA rakSaNe' (a0pa0 a0)| (te)| 'bhadi kalyANe' (bhvA0 A0 se.)| 'Rjendra'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / 'gopo gopAlake goSThA (u0 2 / 28) iti sAdhuH |-'sphaayitnyci-' (u0 3 / 13) dhyakSe pRthvIpatAvapi / grAmaughAdhikRte puMsi sArivAkhyauSadhau striyAm' iti vizvaH (medinI) // (1) // * // gAM paalyti| 1-idaM tu na prakRtopayogi, gokilazabdArthabodhakatvAt // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavarga: 9] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 323 iti rak-iti tu mukuTasya pramAdaH / 'bhadraH zive khajarITe | utpanna ukSA jAtokSaH vRSabhe tu kadambake / karijAtivizeSe nA klIbaM mngglmustyoH| viti // jAtazcAsAvukSA ca / 'acatura- (5 / 4 / 77) kAJcane ca striyAM rAmAkRSNAvyomanadISu ca / tithibhede | iti sAdhuH // (1) // * // ekaM 'bhraSTadamyabhAvasya // prasAriNyAM kaTphalAnantayorapi / triSu zreSThe ca sAdhau ca na sadyojAtastu tarNakaH // 61 // puMsi karaNAntare' (iti medinii)|| (2) // * // varaNam / 'vara seti // tRNoti / 'tRNu bhakSaNe' (ta. u0 se.)| Nvul IpsAyAm' (cu0 u0 se.)| saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / (3 / 1 / 133) // (1) // * // ekam 'sadyojAtavatsasya' // Izca vara ca Ivarau / to dadAti / kaH (3 // 2 // 3) / atizayitaM zakRtkaristu vatsaH syAt balamasya / 'ataH- (5 / 2 / 115) itIniH / balI cAsau zeti // zakRt karoti / 'stambazakRtorin' (3 / 2 / 24) // Ivardazca // (3) // // RSati / 'RSI gatau' (tu0pa0 se.)| (1) // * // vadati / 'vada vyaktAyAM vAci' (bhvA0pa0 se.) 'RSivRSibhyAM kit' (u0 3 / 123) ityabhac // (4) | 'vRtRvadihanikamikaSibhyaH saH' (u0 3162) / 'vatsaH // // varSati / 'vRSu secane' (bhvA0pa0 se.)| abhac ( u0 putrAdivarSayoH / tarNake norasi klIbam' iti vizvaH (medinii)|| 3 / 123) 'vRSabhaH zreSThavaSayoH' iti vizvaH // (5) // * // (2) // * // dve 'vatsasya // 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'vRSo dharme balIvardai zRGgayAM purAzibhedayoH / zreSThe syAduttarasthazca vAsamUSakazukrale / damyavatsatarau smau| vRSA mUSikapA ca' (iti medinii)|| (6) // * // anaH deti // damanAhaH / 'damu zamane' (di0 pa0 se.)| zakaTaM vahati / 'anasi vaheH kvibanaso Dazca' ( ) // 'arhe kRtyatRcazca' (3 / 3 / 169) ityarthe 'poradupadhAt' (3 / 1 / (7) // // surabhyA apatyam / 'strIbhyo Dhak' (4 / 1 / 120) / 98) iti yat // (1) // // tanurvatsaH / 'vatsokSAzva'itazcAninaH' (4|1|122)-iti mukuTasya pramAdaH / tatra (5 / 3 / 91) ityAdinA Tarac // (2) // // dve 'vatsabhAva. 'ghacaH' ityanuvRttaH // (8) // // gacchati / 'game?' (u0 matItya dvitIyaM vayaH spRSTasya' // 2067) / 'gau kharge ca balIvarde razmau ca kulize pumAn / ArSabhyaH SaNDatAyogyaH strI saurabheyIdRgbANadigvAgbhUSvapsu bhUmni ca' iti vizva-medi- aarsseti|| RSabhasya prkRtiH| 'RSabhopAnahoryaH' (5|1|nyau // () // // nava 'vRssbhsy|| 14) // (1) // // SaNDatAyA yogyaH // * // ekam "spaSTaukSaNAM saMhatiraukSakam / / / viti // ukSNAM samUhaH / 'gotrokSoSTra-' (4 / 2 / 39) iti paNDo goptirittvrH||62|| vun // (1) // * // ekam 'vRSasaGghasya' // Seti // sanoti, sanyate vA / 'SaNu dAne' (tu0 u0 se.)| gavyA gotro gavAm .. 'amantADDaH' (u0 1 / 114) / bAhulakAnna satvam / 'SaNDaM geti // gavAM saMhatiH / 'khalagorathAt' (4 / 2 / 50) iti | padmAdisaMghAte na strI syAdgopatau pumAn' iti mUrdhanyAdau yH|| (1) // * 'initrakathyacazca' (4 / 2 / 51) iti trH|| DAnte (medinii)||||'shnnddhH ' iti pAThe-'zameTaH' (u0 1. (2) // // dve 'gosamUhasya' // 99) 'zaNDhaH syAtpuMsi gopatau / A(a)kRSTANDe varSavare vatsadhenvorvAtsakadhainuke // 60 // | | tRtIyaprakRtAvapi' (iti medinii)|| (1) // * // gavAM patiH // (2) // * // eSaNam / iT / 'iSa icchAyAm' (tu0pa0 se0)| veti // vatsAnAM samUhaH / 'gotrokSoSTra-' (4 / 2 / 39) kvipa (3 / 2 / 178) / iSA carati / ac (3 / 1 / 134) // * // iti vuJ // (1) // * // dhenUnAM samUhaH / 'acittahasti-(4/ kecit 'itvaraH' iti paThanti / eti tacchIlaH / 'iNnaza47) iti Thak // (1) // * // 'vatsadhenusamUhayoH' pratyekamekaikam // ji-' (3 / 2 / 163) iti vrp| tuk (6 / 1 / 71) // (3) // * // trINi 'sAMDa' iti khyAtasya // ukSA mahAnmahokSaH syAt viti // mahAMzcAsAvukSA ca / 'actur-(5|4|77) skandhapradezastu vahaH - sketi // vahati yugamanena / 'gocarasaMcara- (3 / 3 / 119) iti sAdhuH // (1) // // ekam 'mhoksssy|| iti sAdhuH / 'vahaH syAdRSabhaskandhe vAhe gandhavahe'pi ca' vRddhokSastu jrgvH| iti vizvaH (medinii)|| (1) // * // ekam // viti // vRddhazcAsAvukSA ca / pUrvavat // (1) // * // jaraM .... sAnA tuglkmblH| cAsau gauzca / 'pUrvakAlaika-' (2 / 1 / 49) iti samAsaH, 'gora- seti // sasti / 'basa svapne' (a0pa0 se.)| 'rAnAtaddhitalaki' (5 / 4 / 92) iti Tac // (2) // // dve 'vRddhvRssmsy|| 1-smandhadezatyasa yaha iti pAThAntaram // .. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 amrkossH| [dvitIyaM kANDam sAnA-' (u0 3 / 15) iti sAdhuH // (1) // // galasya | 'arurdviSa- (6 / 3 / 67) iti mum // (5) // * // paJca 'dhuraM. kambalaH / 'kambalo nAgarAje syAtsAstrAprAvArayoH kRmau / ghrvRssbhsy|| ('kambalazcottarAsaGge kambalaM salile matam )' iti vishvH|| ubhAvekadhurINaikadhurAvekadhurAvahe // 65 // (2) // // dve 'glkmblsy|| viti // ekA cAsau dhUzca / 'RkpUrabdhUH-' (5 / 4 / 74) syAnnastitastu nasyotaH ityaH / ekadhurAM vahati / 'ekadhurAluk ca' (4 / 4 / 79) iti syeti // nasanam / 'Nasa kauTilye' (bhvA0 A0 se.)| khaH / (1) // // (lukpakSe-'luk taddhitaluki' 1 / 2 / 49) taH (3 / 3 / 114) nastaM kRtamasya / 'prAtipadikAddhAtvarthe-' iti TApo nivRttau ekadhuraH) // (2) // * // ekadhurAyA vahaH / / (cu0 a0 sU0) iti Nic / tataH karmaNi ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // // trINi 'dhurNdhrsy|| (1) // * // nAsikAyAM bhavA / 'zarIrAvayavAcca' (4 / 3 / 55) ' (4 / 3 / 55) sa tu sarvadhurINo yo bhvetsrvdhuraavhH| iti yat / 'namnAsikAyA yattasakSudreSu' (vA. 6 / 1 / 63) iti sa iti // sarvA cAsau dhUzca / sarvadhurAM vahati / 'khaH nsaadeshH| nasyayA nAsArajvA utaH (uttmbhitH)||'nstotH' sarvadhurAt' (4 / 4 / 78) iti khaH // (1) // * // sarvadhurAyA iti pAThaH-iti kazcit / nsyte| karmaNi ktaH (3 / 2 / 102) / nastayotaH // (2) // * // dve 'nAsArajjuyuktasya' // vahaH // (2) // * // dve 'dhuriinnshresstthsy|| mAheyI saurabheyI gaurusrA mAtA ca shRngginnii||66|| praSTavAi yugpaarshvgH||63|| arjunyanyA rohiNI syAt preti // praSThamagragAminaM vahati / 'vahazca' (3 / 2 / 64) iti NviH // * // svAmI tu-paJcamaM SaSThaM vA varSa vahati iti meti // 'gaurusrA priyA ilA mahI' iti niruktam / vigRhya ('paSThavAD' iti) repharahitaM ptthti| tatra pRSodarAditvaM mahyA apatyaM strii| strIbhyo Dhak' (4|1|120)|-mhyte| (6 / 3 / 109) bodhyam // (1) // // yugasya skandhakASThasya 'maha pUjAyAm' (bhvA0pa0 se.)| 'puMsi-' (3 / 3 / 118) pArzva gacchati / 'anyeSvapi-' (vA0 3 / 2 / 48) iti ddH|| iti ghH| 'khano gha ca' (3 / 3 / 125) iti vA / mahAyA (2) // // dve 'damanakAle kaNThAropitakASThavAhasya' // | apatyam-iti tu khAmI // (1) // * // surabhyA apatyam // (2) // * // gacchati / 'gameDoMH' (u0 2167) // (3) // 1 // yugAdInAM tu voDhAro yugypraasnggyshaakttaaH| vasati kSIramasyAm / 'vasa nivAse' (bhvA0pa0 a0)| viti // yugam (1) prAsaGgam (1) zakaTam (1) | 'sphAyi-' (u0 2 / 13) iti raka / 'vacikhapi-' (61/vahati / 'tadvahati rathayugaprAsaGgam' (4 / 4 / 76) iti yat // * // 15) iti vasya uH / 'na rapara-' (8 / 3 / 110) iti SatvA'zakaTAdaN' (4 / 4 / 80) // * // krameNaikaikam 'rathAdivAhyA- bhAvaH / 'usro vRSe ca kiraNe'pyustrArjunyupacitrayoH' zvavRSabhANAm // (iti medinii)| "usastu vRSabhe proktaH kiraNe ca tathA pumAn' khanati tena tadvoDhAsyedaM hAlikasairiko 64 // (4) // // maanyte| 'mAna pUjAyAm' (bhvA0 A0 se.)| kheti // halena (1) sIreNa (2) khanati / 'tena dIvyati 'naptRneSTa-' (u0 // 95) iti sAdhuH / 'mAtarI gojanakhanati-' (4 / 4 / 2) iti Thak // // halam (1) sIram (2) nyau dve' iti rudrH| 'mAtA gauryAdijananI go brahmANyAdibhUvahati / 'halasIrAk' (4 / 4 / 81) // * // halasya (1) sIrasya | miSu' iti vizvaH (medinI) // (5) // * // zRGgamastyasyAH / (2) idam / 'halasIrAk' (4 // 3 / 124) // * // dve 'uktA 'ata:-' (5 / 2 / 115) itIniH // (6) // // arjunavarNa yogAt / 'anyato DIe' (4 / 1 / 40) / 'arjunaH kakubhe pArthe theSu nAnI' // kArtavIryamayUrayoH / mAturekasute'pi, syAddhavale punaranyavat / dhUrvahe dhuryadhaureyadhurINAH sdhurNdhraaH| napuMsaka tRNe netraroge syAdarjunI gavi / uSAyAM bAhudAnA 'dhviti // vahatIti vahaH / ac (3 / 1 / 134) / dhuro kuTTinyAmapi ca kvacit' iti vizvaH (medinii)|| (7) // 5 // ghahaH // (1) // * // 'dhuro yaDako' (41477) // (2) // * // na hanyate, hanti dAtAram , vaa| 'aghnyAdayazca' (u0|(3)|||| 'khaH sarvadhurAt' (4 / 4 / 78) iti yogavibhAgAt | 112) iti sAdhuH // (8) // * // rohitavarNayogAt / 'vrnnaakhH|| (4) // * // dhuraM dhArayati / 'saMjJAyAM bhRtRvRji-' (3 / - danudAttAt- (4 / 1 / 39) iti ddiino| 'rohiNI somavalke 2146) iti khac / 'khaci havaH' (6 / 4 / 94) 'vAcaMyamapura-bhe kaNTharogomayorgavi / (lohitAkaTurohiNyoH ) iti hemadarau ca' (6 / 3 / 69) iti cakArasyAnuktasamuccayArthatvAdak / candraH // (9) // // nava 'gavi' // syAduttamA goSu naicikii| .1-'vAcaMyama-' ityatra 'ica ekAco'm' ityataH 'am' ityasyAnuvRtteH atrApi 'am' eva vidheyaH / tathA ca mumo'tropanyAso vyarthaH / / syeti // nIcaizcarati / 'carati' (4 / 4 / 8) iti Thak / ajhavidhAnalekhastu siddhAntakaumuthA ayshaanmuulkH|| 1 'avyayAnAm-' (vA064144) iti TilopaH / yadA Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavarga: 9] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 325 'karNazirodeze' iti rabhasaH / tataH svArthe kan (jJApi0 5 / atha sNdhinii| 45) / prazastaM nici kramasyAH / 'jyotsnAdibhyaH' (vA0 5 / - AkrAntA vRSabheNa 21103) ityaN / 'cikI gauruttamA tu nIcikI sA . atheti // saMdhAnam / 'DudhAJ' (ju0 u0 a0)| prakIrtitA' iti nAmamAlA // (1) // // ekam 'zreSThAyA 'Atazca-' (3 / 3 / 106) ityaG / saMdhA'styasyAH / vriihyaago|| ditvAt (5 / 2 / 116) iniH // + avazyaM saMdhatte vA / parNAdibhedAtsaMzAH syuH shvliidhvlaadyH||67|| 'AvazyakA-' (3 / 3 / 170 ) iti NiniH + / 'saMdhinI . beti // AdinA pramANAvayavAdigrahaH / zavalayogAt / / vRSabhAkrAntA'kAladugdhotrayoH striyAm' (iti medinii)|| (1) // 'anyato TIS' (4 / 1 / 40) // (1) // * // dhavalayogAta / / // * // eka 'kRtamaithunAyAH anudAttatvAbhAvAnna GIS / mukuTastu-'dhavalI'-ityAha / atha vehadda paghAtinI // 69 // tatra gaurAdiGIS (4 / 1 / 41) // (1) // // AdinA 'kRSNA- / atheti // vihanti garbham / 'saMzcattRpadvehat-' (u0 2|kpilaa-paattlaa' ityaadyH| pramANabhedAt dIrghA havA kharvA| 84) iti sAdhuH // (1) // * // garbhamupahanti / 'supyajAtIvAmanI, ityAdayaH / aGgabhedAt piGgAkSI lambakarNI vakra- (332178) iti NiniH // (2) // // dve 'vRSayogena garbhabhRGgI, ityAdayaH 'dhvlaadisNjnyaanaam|| paatinyaaH|| vihAyanI dvivarSA gauH kAlyopasaryA prajane dvIti // dvau hAyanau yasyAH / 'dAmahAyanA- (4/1/ keti // prajane garbhagrahaNe prAptakAlA // // upasriyate 27) iti kIS // (1) // // dve varSe vayApramANamasyAH / vRSeNa / 'sa gatI' (bhvA0pa0a0) 'upasaryA kAlyA prajane' AhIyaSTak ( ) tasya 'adhyardha-' (5 / 1 / 28) iti luka (3 / 1 / 104) iti sAdhuH // (1) // // ekaM 'grbhgrhnn|| (2) // // dve 'dvivarSAyA goH // yogyaayaaH|| praSThAhI baalgrbhinnii| ekAgdA svekahAyanI / preti // praSThaM vahati / 'vahazca' (3 / 2 / 64) iti NviH / eketi // eko'bdo yasyAH // (1) // * // eko hAyano 'vAhaH' (4 / 1 / 61) iti GIS // * // paSThIhI' iti pATheyasyAH / GIS (4 / 1 / 27) // (2) // // dve 'ekavarSAyA go|| pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) ralopaH // (1) // * // bAlA cAsau garbhiNI ca // (2)||||dve 'prathamaM garbha dhRtavatyAH // caturabdA caturhAyaNI syAdacaNDI tu sukarA ceti // catvAro'bdA ysyaaH|| (1) // // catvAro hAyanA syeti // na caNDI // (1) // // su sukha karoti / ac yasyAH / DoSa (4 / 1 / 27) / 'tricatuA hAyanasya' (vA0 (3 / 1 / 134) su kriyate vA / 'ISaduHsuSu-' (3 / 3 / 126) 4) iti Natvam // (2) // // dve 'caturvarSAyA goH' iti khalan (2) // // dve 'sshiilaayaaH|| evaM vyabdA trihaaynnii||68|| bahusUtiH pareSTukA // 7 // evamiti // trayo'bdA yasyAH // (1) // // trayo | beti // bahvI sUtiryasyAH // (1) // * // paramicchati / hAyanA yasyAH // (2) // // dve 'trivarSAyA go' pariSyate, vaa| baahulkaattuH| khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) pazA bandhyA // (2) // * // dve 'bahuprasUtAyAH // veti // vsstti| 'vaza kAntA' (a050 se.)| ac cirasUtA vaSkayiNI (3 // 1 // 134) / 'vazo janaspRhAyatteSvAyanatvaprabhutvayoH / / cIti // ciraM sUtA / supsupA (211 / 4) iti samAsaH bazA nAryA bandhyagavyAM hastinyAM duhitaryapi' iti haimaH // // (1) // // vaSkate / 'vaSka gatau' (cu0 u0 se0)| (1) // // badhnAti / 'bandha bandhane' (zyA0pa0 a0) / bAhulakAdayan / vaSkayastaruNavatsaH / so'stysyaaH| 'ataHvyat (3|1|124)|-adhyaadiH (u0 4.112) iti (5 / 2 / 115) itiiniH| 'aTkupvAD-(842) iti NatvamukuTaH // (2) // // dve 'vandhyAyAH // m |-'puurvpdaat-' (8||4||3)-iti mukuTasya pramAdaH / avatokA tu sravadrbhA | samAsAbhAvAt // * // yadvA,-'vaSkayastvekahAyano vatsaH' iti : aveti // avagalitaM tokamapatyaM yasyAH // (1) // * // 1-idamasaMgatam / NineH kittvAbhAvAt Ato lopAprApte, ban garbho ysyaaH|| (2) dve 'akasmAt patita NitvAt 'Ato yuk-' (7 / 3 / 33) iti yugApattezca / ata evaitajjanakena rbhaayaa|| | siddhAntakaumuyo 'sthAyI 'gosaMdAya' ityatra yugeva kRtH|| Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 amarakoSaH / shaakttaaynH| tena nIyate / saMpadAdiH ( vA0 3 / 3 / 108 ) / 'sarvato'ktinnarthAt' (ga0 4 / 1 / 45 ) iti GIS / gaurAditvAt (4 / 1 / 41) vA / 'pUrvapadAt -' (8 / 4 / 3) iti Natvam / atra pakSe (vaSkayaNI) ikArarahita upAntyaH // ( 2 ) // * // dve 'dIrghakAlena prasUtAyAH // dhenuH syAnnavasUtikA / dhayiti // dhIyate / 'dheT pAne' ( vA0 pa0 se0 ) / 'gheTa icca' (u0 3 / 34) iti nuH / - ' dhenvAdayazca -' iti mukuTastvapANinIyaH / 'dhenurgomAtra ke dogdhryAm' iti haimaH // (1) // * // navaM sUtaM prasavo'syAH / 'zeSAt -' (5/4/154) iti kap / 'pratyayasthAt-' ( 7 / 3 / 44 ) itItvam // ( 2 ) // * // dve 'nUtanaprasUtAyAH' // suvratA sukhasaMdohyA sviti // zobhanaM vratamasyAH // (1) // * // sukhena saMduhyate / Nyat (3 / 1 / 124) // ( 2 ) // * // dve 'suzIlAyAH // pInodhI pIvarastanI // 71 // pIti // pInamUdho'syAH / 'Udhaso'naG' (5 / 4 / 131) / 'bahuvrIherUdhaso GIS' (4 / 1 / 25 ) // (1) // * // pIvaraH stno'syaaH| 'khAGgAccopasarjanAt- ' (4 / 1 / 54) iti GIS // (2) // * // 'sthUlastanyAH' // droNakSIrA droNadugdhA draviti // droNaparimitaM kSIramasyAH // (1) // * // droNaM dogdhi / 'duhaH kap ghazca' ( 3 / 2|70 ) iti kap ghazcAntAdezaH // (2) // * // dve 'droNaparimitadugdhadAtryAm' // dhenuSyA bandhake sthitA / dhayiti // 'saMjJAyAM dhenuSyA' (4 / 4 / 89) iti sAdhuH // (1) // * // ekam ' bandhanasthitAyA goH ' // samAMsamInA sA yaiva prativarSa prasUyate // 72 // seti // samAyAM samAyAM vijAyate / 'samAM samAM vijAyate' (5 / 2 / 12) iti khaH, uttaradale TAbvibhaktyorlopaH, pUrvadale yalopa eva // (1) // * // ekam 'prativarSa prasavitryA goH // [ dvitIyaM kANDama pIbhAvaH / 'oditazca' (8 / 2 / 45 ) iti niSThAnatvam // (2) // * // dve 'kSIrAzayasya' // Udhastu klIvamApInam viti // vahati / 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 se0 ) / unatti / 'undI kledane' (ru0 pa0 se0 ) asuna ( u0 4 / 189) / "Udhaso'naG' / ( 5 / 4 / 131 ) ityAdinirdezAdUdhAdezaH |--'shvH saMprasAraNaM ca' ( u0 4 / 193 ) ityanuvRttau 'vaherdho dIrghazca' ityasun--iti mukuTastvapANinIyaH // (1) // * // A pyAyate sma / 'opyAyI vRddhau' (bhvA0 A0 se0) / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH / 'pyAyaH pI' (6 / 1 / 28) niSThAyAm / 'AGpUrvasyAndhUdhasoH ' ( vA0 6 / 1 / 28 ) iti yA, samau zivakakIlakau / seti // zyati gAtrakaNDUm, zete'tra vA / 'sarvanIghRSva-' ( u0 1 / 153) iti sAdhuH / khArthe kan ( jJApi0 5 4/5 ) / (1) // * // kIlyate (atra ) / 'kIla bandhe' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / svArthe kan (jJApi 0 5/4/5) // (2) // * // dve 'pazubandhanakASThasya' // na puMsi dAma saMdAnam neti // dyati / 'do avakhaNDane ' / dIyate vA, anena vA / 'deG rakSaNe' ( vA0 A0 a0 ) / manin ( u0 4 1 145) // (1) // * // saMdIyate / saMpUrvo dAN bandhane / lyuT ( 3 / 3 / 115) // (2) // // dve 'dohanakAle pAdabandhanarajoH' // pazurajjustu dAmanI // 73 // peti // pazubandhanI rajjuH / zAkapArthivAdiH ( vA0 20 178 ) // (1) // * // dAmaiva / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) 'an' (6 / 4 / 167) iti prakRtibhAvaH / 'TiDDA-- (4 / 1 / 15) iti GIp / 'nityaM saMjJAcchandaso : ' ( 4 / 1 / 29 ) iti GIS vA // * // - ' bandhanI' - iti pAThaH - iti kazcit // (2) // * // dve 'pazubandhanarajoH' // vaizAkhamanthamanthAnamandhAno manthadaNDake / | vAyiti // vizAkhA prayojanamasya / 'vizAkhASADhAt -' (5 / 1 / 110 ) / ' vaizAkho mAsabhede'pi manthAne ca prakI - titaH' ( iti medinI ) // (1) // * // mathyate'nena / 'halava' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ / 'mantho khau mthi| sAtave netraroge ca' iti haimaH // ( 2 ) // // manthati | bAhulakAdAnac / tAcchIlye cAnaz (3 / 2 / 129) vA / mukuTena tu -- 'parame kit' ityanuvRttau 'manthaH ' ( u0 4|11 ) ityanenAnaH -- ityuktam / tanna / anenenervidhAnAt / AnasyAvidhAnAt / yadapi - mantheH zAnaci manthAnaH, iti svAmI - ityuktam / tadapi n| mantheH parasmaipaditvAt / AtmanepadibhyaH zAnaco vidhAnAt / mukprasaGgAccAnazapi na / AgamazAstrasyAnityatvaM vA bodhyam // (3) // * // madhyate'nena / 'manthaH ' ( u0 41 Tenoktam / tadapANinIyam // (4) // * // manthasya daNDaH // 11) itIniH kit / yattu - 'pathimathibhyAmin -- iti muku ( 2 ) // * // paJca 'manthanadaNDasya' // kuTharo daNDaviSkambhe kiti // kuThati / 'kuTha gati pratighAte' ( ) / bAhu* ukAtkaran / 'kuThazca' ityaraH - iti mukuTastvapANinIyaH // * // 'kuTaraH' iti pAThe tu - 'kuTa kauTilye' (tu0 pa0 se 0 ) / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavarga: 9] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 327 bAhulakAdaraH // (1) // // daNDaM viSkamnAti / 'skambhu rodhane' stabhacchAgavastacchagalakA aje| sautraH / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / 'veH skannAtenityam' steti // stanoti / 'stambhu rodhane (sautraH) muulvibhujaa(8|3177) iti Satvam // (1) // // dve 'manthabandhanakA- | ditvAt (vA0 3 / 2 / 5) kaH / pacAdyaci (3 / 1 / 134) tu SThasya' / gargarImukhasya vaa| 'manthadaNDadhArakakASThasya' vaa|| nalopo na syAt // // 'tubha' iti pAThe-tobhate / 'tupha manthanI gargarI same // 74 // hiMsAyAm (bhvA0 A0 se.)||*|| 'zubha' iti pAThe-'zubha meti // mathyate'syAm / 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.) / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) lyuT // (1) // // 'garga' iti zabdaM rAti / 'AtaH- (3- iti kaH // (1) // * // vastayati / 'vasta ardane' (cu0 A0 2 // 3) iti kaH / gaurAdiH (4 / 1 / 41) girati vaa| 'ga se0) curAdiH / ac (3 / 1 / 134) // (3) // // chaayte| nigaraNe' (tu. pa0 se.)| bAhulakAdgaraT // (2) // // dve 'cho chedane' (di. pa. a.) 'cho guk hrakhazca' (u0 1|'mnthnpaatrsy'|| 113) ityalac / svArthe kan / (4) // * // paJca 'ajasya // uSTre kramelakamayamahAgAH meTrorabhroraNorNAyurmeSavRSNaya eDake // 76 // viti|| oSati. udhyate vA / 'uSa dAhe' (bhvA0pa0 mayiti // mehati / 'miha secane' (bhvaa0p0a0)| se0)| Tran (u0 4 / 159) sNjnyaapuurvktvaadgunnaabhaavH|-'ussi- STra (u04|149)|| (1) // * // uru bhramati / 'bhramu calane' sUbhUbhyaH kit' iti STran-iti mukuTastvapANinIyaH // (bhvA0pa0 se0)| 'anyebhyo'pi.-' (vA. 3 / 2 / 101) (1) // // kAmati / 'Rmu pAdavikSepe' (bhvA0pa0 se.)| iti ddH| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / yadvA,-unA zaMbhunA vica ( 3 / 2 / 75) / ilati / 'ila kSepe' (tu.p.se.)| rabhyate / 'rabha rAbhasye' (bhvA0 A0 a0)| bAhulakAdraka elayati / 'ila gatI' (cu0pa0 seN.)| Nvula ( 3.1 / 133) // (2) // * // Rcchati, aryate vA / 'R gatau' (bhvA0pa0 kam cAsAvelakazca // (2) // * // mInAti / 'mIJ hiMsAyAma' | a.)| 'ataH kyuruca' (u05|17) iti kyun // (3) (tryA0 u0 a0)| mayate / 'maya gatau' (bhvA0 A0 se.) // * // UNo asya / 'UNoyA yus' (5 / 2 / 123) // (4) lilAnA ko|||| miSati / 'miSa spardhAyAm' (tu0pa0 se.)| aca azvatare'pi ca' iti medinii)| (3) // // mahAntyaGgAnyasya / (3 / 1 / 134) // (5) // // varSati / 'vRSu secane' (bhvA0 'anekam-' (2 / 2 / 24) iti bahuvrIhiH // (4) // // catvAri | pa0 se.)| 'sRvRSi pa0 se.)| 'sRvRSibhyAM kit' (u0 4 / 49) iti niH|'ussttrsy' // 'sRNiveNivRSNipANicUrNayaH' iti niH-iti mukuTastvapANikarabhaH shishuH| nIyaH // (6) // // ilati, elayati vA / 'ila gatikSepaNayoH' (tu0pa0 se.) / Nvul (3 / 1 / 133) / Dalayorekatvam keti // kirati, kIryate vA / 'kRzazali(kali)gardibhyo'bhac' (u0 4 / 122) / karabho maNibandhAdikaniSThAntoSTra | (7) // * // sapta 'messsy|| tatsute' iti medinI) // (1) // * // ekam 'uSTrazizoH // uSTrorabhrAjavRnde syAdauSTrakaurabhrakAjakam / karamAH syuH zRGkhalakA dAravaiH pAdabandhanaiH // 75 // viti // uSTrANAm (1), urabhrANAm (1), ajAnAm (1), samUhaH / 'gotroksso-'(4|2|39) iti vuJ // * // pratyekaketi // 'zRGkhalamasya bandhanaM karabhe' (5 / 2 / 79) iti mekaikam // kan // (1) // * // ekaM 'dAruvikArazRGkhalAprAyabandhanayuktasya karabhasya' // cakrIvantastu vAleyA rAsabhA gardabhAH khraaH||77|| ajA chAgI ceti // cakravadbhamaNaM cakram / tadasyAsti / matup (5|ajeti // ajati / 'aja gatau' (bhvA0pa0 se.)| 2194) / 'AsandIvat-' (8 / 2 / 12) iti sAdhuH // (1) pacAdyac (3 / 11134) / 'ajAvibhyAm-' (5 / 1 / 8) iti // * // valaya upasaMhArAya saMhitaH / 'chadirupadhi-' (511113) iti DhaJ / valerapatyam / 'itazcAnijaH' (4 / 1 / 122) iti nirdezAnna vI / 'ajAdyataSTAp' (4 / 1 / 4) / 'ajazchAge hare viSNau raghuje vedhasi smare' iti haimaH // (1) // * // chyati, Dhaga vaa| 'bAleyo gardabhe puMsi mRdo vali(bAla)hite triSu' iti chAyate, vA / 'cho chedane (di0pa0 se.)| 'chApUkhaDibhyaH ( medinii)|| (2) // 1 // rAsate / 'rAsa zabde' (bhvA0 A0 kit' (u0 11124) iti gan / 'jAteH- (4 / 1 / 63) se.)| 'rAsivallibhyAM ca' (u0 3 / 125) ityabhac // (3) // * // gardati / 'garda zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'kRzRzalikaiti kIS // (2) // // dve 'ajaayaaH|| ligardibhyo'bhac' (u0 3 / 122) / 'gardabhaM zvetakumude 1-idaM ca 'upikhanibhyAM kit' (u0 4 / 162) iti sUtrA gardabho gandhabhidyapi / rAsabhe, gardabhI kSudrajanturogaprabhedayoH' smaraNamUlakam / / | iti vizvaH (medinii)|| (4) // * // khaM mukhabilamatizayita Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 amrkossH| [dvitIyaM kANDama jana masya / 'khamukha-' (vA0 5 / 2 / 107) iti rH| 'kharo rakSo mUlyaM vsno'pyvkryH|| 79 / ntare tIkSNe duHsparze rAsabhe'pi ca' iti hemacandraH // (5) sviti // mUlenAnAmyam / 'nauvayo-' (4491) iti // * // paJca 'gardabhasya // yat // (1) // // vasatyatra / 'dhApRvasyajyatibhyo naH' (u. vaidehakaH sArthavAhI naigamo vANijo vnnik| 3 / 6) 'vastraM vastre dhane mUlye bhRtau' iti hemacandraH // (2 paNyAjIvo hyApaNika: krayavikrayakazca sH|| 78 // // * // avakrIyate'nena / 'puMsi- (3 / 3 / 118) iti dhaH- vAyiti // videheSu bhavaH, dhUmAditvAt (4 / 2 / 127) 'erac' (3|3|56)-iti mukuttH| tanna / lyuTA bAdhAt / vuJ / videgdhi vA / "diha upacaye' (a0 u0 a0)| Nvula (3) // * // trINi 'vikreyavastUnAM mUlyasya // (3 / 1 / 133) / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / ve nizcito deha upa-nIvI paripaNo maladhanama cayo yasya' iti vA / 'vaidehako vANijake zUdrAdvaizyAsute'pi ca iti vizva(medinI)-hemacandrau // (1) sArtha vaha nIti // nitarAminvati / 'ivi prINane' (bhvA0pa0 se.) nti / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (2) // * // nigame bhavaH / 'anityamAgamazAsanam' iti na num / 'igupadhArikat' (u 'tatra bhavaH' (4 // 3 // 53) ityaN / 'nagamaH syAdupani- 4 / 120) itIn / 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 45) isa SadvaNijoH (nAgare'pi ca)' iti vizvaH (medinI) // IS |-'nipuurvaadhejo nirI ca' iti DiH / 'kRdikArAtsaMjJApUrvakatvAdvRddhyabhAve 'nigamaH' api / "nigamo vANije (ga0 4 / 1 / 45) iti GIS / 'vyo yalopaH' nerdIrghaH / bIvIpuryAm (kaTe vede vaNikpathe) iti vizvaH (medinii)|| (3) ityAha mukuttH| 'nIvI strIkaTIvastrabandhane / mUladravye pari // * // paNate / 'paNa vyavahAre stutau ca' (bhvA0 A0 se.)| peNe' iti haimH|| (1) // * // paripaNyate vRddhyartha prayujyate 'paNerijyAdezca vaH' (u0 2170) prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) // 'puMsi-' (3 // 3 / 118) iti ghaH // (2) // *. mUlaM ca taddhana (4) // * // vaNik striyAm / vaNijyAyAM, pumAn vANijake ca // (3) // * // trINi 'krayavikrayAdivyavahAre yanmUla ca karaNAntare' iti vizvaH (medinI) // (5) // * // pnnyte| dhanaM tsy'|| 'paNa vyavahAre' (bhvA0 A0 se.)| 'avadhapaNya-' (3 / 1 / 101) iti sAdhuH / paNyamAjIvo yasya // (6) // // ApaNo lAbho'dhikaM phlm| vyavahAro'syAsti / 'ataH- (5 / 2 / 115) iti Than // (7) leti // labhyate / 'DulabhaSa prAptau' (bhvA0 A0 a0) // * // krayavikrayAbhyAM jIvati / 'vanakrayavikrayAn' (44- 'akartari-' (3 / 3 / 19) iti ghaJ // (1) // * // adhyArUDham 13) (8) // * // aSTau 'krayavikrayAbhyAM vartamAnasya' // 'adhikam' (5 / 2 / 73) iti sAdhu // (2) // // phalati vikretA syAdvikrayikaH 'phala niSpatto' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) vIti // vikrINAti / 'DakrIJ dravyavinimaye' (jyA. 'phalaM jAtIphale sasye hetUtthe vyuSTilAbhayoH' / (triphalAya u0 a0)| tRc (3 / 11133) // (1) // * // vikrayeNa ca kakole, priyaGgau tu phalI smRtA) iti vizvaH (medinii)| jIvati / 'vanakrayavikrayAn' (4 / 4 / 13) // (3) // 4 // dve 'phalaM hetukRte jAtIphale phalakasasyayoH / triphalAyAM ca 'vastrapAtrAdi datvA tanmUlyaM gRhnntH|| kakole zastrAgre vyussttilaabhyoH| phalI phalinyAm' iti haimH|| (3) // * // trINi 'adhikaphalasya // krAyakaH RyikaH smau| kreti // krINAti / Nvul (3 / 1 / 133) // (1) // 1 // paridAnaM parIvarto naimeyanimayAvapi // 80 // krayeNa jIvati / Than (1 / 4 / 13) // (2) // * // dve 'mUlyena . peti // parivRtya dAnam // * // kvacit 'pratidAnama' vastrAdi gRhNataH // iti pAThaH // (1) // * // parivartanam / bhAve dham (3||3vaannijyN tu vaNijyA syAt 18) / 'upasargasya- (63 / 122) iti dIrghaH // (2) veti // vaNijAM karma / brAhmaNAditvAt (5 / 1 / 124) // // nimAnam / 'meG praNidAne (bhvA0 A0 a0)| vyaJ // (1) // // 'dUtavaNigbhyAM ca' iti yaH // (1) // // 'aco yat' (3 / 1 / 97) / Atvam (6 / 1 / 45) 'Idyati' dve 'vnnikrmnnH|| (6 / 4 / 65) / guNaH (33184) / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) ca // (3) // * // nimIyate / 'mIG hiMsAyAm' (di. 1-iti kAzikA | mAdhavastu-vaNijyAzabdaH svabhAvAtstrIliGgaH / bhAva eva pratyayaH / na tu karmaNi' ityAha // bhASye tu 1-ujjvaladattAdiSu tu 'nau vyo yalopaH pUrvasya ca dIrgha' 'dUtavaNigbhyAM ca' iti nAstyeva-iti vaiyAkaraNasiddhAntakaumudI / / (u0 4 / 136) iti sUtra labhyate // 2-paripaNa ADambara:-ityane. 'tasmAt vaNiji sAdhu' 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat iti | kArthakairacAkarakaumudI ||3-itH prabhRti erajityantaH pAThaH kazmIrabodhyam / / pustakasthaH, anyatra tu na / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavarga: 9] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 329 mA0 a0)| 'erac' (3 / 3 / 56) // (4) // * // catvAri saMkhyAH saMkhyeye hyAdaza triSu / 'parivartanasya' 'adalAbadalA' iti khyAtasya // samiti // dazanti, dazante, vA / 'daMza dazane' (bhvA0 pumAnupanidhiyA'saH pa0 a0)| bAhulakAtkanin / (A daza) dshshbdmbhivyaapy| | 'AG maryAdAbhividhyoH ' (2 / 1 / 13) 'napuMsakAt- (5|4|viti // upanidhIyate / 'DudhAJ' (ju0 u0 a0)| 109) iti pakSe Tac na / ekAdikA navadazaparyantAH saMkhyAH 'upasarge ghoH kiH' (3 / 3 / 92) // (1) // * // nyasyate / 'asu kSepaNe' (di0pa0 se.)| karmaNi ghaJ (3 / 3 / saMkhyeye, triliGgAzca / tena 'eko vipraH' ityAdi bhavati, na tu 'viprasyaikaH' ityaadi| (2) // // dve "nikSepasya' // pratidAnaM tadarpaNam / vizatyAdyAH sadaikatve sarvAH sNkhyeysNkhyyoH||83|| preti // pratIpaM dAnam // (1) // // tasyArpaNam // (2) vIti // 'viMzatiH' ityAdyA yAsa tAH saMkhyAH sNkhyey|||| dve 'svAmine nikSepArpaNasya' // | saMkhyayovartante / ekavacanAntAzca / yathA-'viMzatirgAvaH' 'gavAM viMzatiH' iti // kraye prasAritaM krayyam kreti // kriiyte| 'aco yat' (3 / 1 / 97) / guNaH (13 / | saMkhyAthai dvivahutve staH 84) 'krayyastadarthe' (6 / 1 / 82) iti sAdhu // (1) // // samiti // viMzatyAdInAM yadA saMkhyArthaH, tadA dvivacanaeka 'grAhakA gRhIyuriti buddhyApaNe prasAritasya' // bahuvacane api stH| yathA-ve viMzatI, tisro viMzatayaH' iti|| keyaM kretavyamAtrake // 81 // | ekAdyA dazAntAH saMkhyAH saMkhyeyeSu vartamAnAniliGgAH / Ryiti // (1) // // ekaM 'haTTe prasAraNayogyasya' // ekA zATI, ekaH paTaH, ekaM kuNDam / daza striyaH, daza paTAH, vikreyaM paNitavyaM ca paNyaM daza kuNDAni / Adazeti / aSTAdazAntAH-iti kSIrasvAmI / / vIti // vikriiyte| 'aco yat' (3 / 1197) // (1) Adazeti / dazazabdazrutiparyantamaSTAdazaM yAvat saMkhyA ekAdikAH // 4 // pnnyte| 'paNa vyavahAre' (bhvA0 A0 se.)| 'tavyatta- saMkhyeye dravye vartante / hiravadhAraNe / tena sAmAnAdhikaraNyenaiva tAsAM vyAnIyaraH' (3 / 1 / 96) // (2) // * // 'avadhapaNya- (3 / 1 / - vRttirityarthaH / yathA-'eko vipra' 'daza viprAH iti, na tu 101) iti sAdhu // (3) // // trINi 'vikrayakriyA- | vaiyadhikaraNyena vRttiriti, na tu 'eko viprasya, daza viprANAm' krmnnH'|| ityAdiH / iti mukuTaH // atra caikAdyA aSTAdazAntA saMkhyA kryyaadystrissu| saMkhyeye vartate / yadAha vAcaspatiH 'aSTAdazabhya ekAdyAH saMkhyAH saMkhyeyagocarAH' iti-iti svopajJanAmamAlAvyAkhyAyAM hemAkreti // (pnnyaantaaH)|| caaryH|| idaM ca prAyikam / 'bahuSu bahuvacanam' (1 / 4 / 21) iti * klIbesatyApanaM satyaMkAraH styaakRtiHstriyaam||82|| sUtrabhASye 'kiMsaMbandhyekatve, kiMsaMbandhidvitve, kiMsaMbandhibahutve' ityarthe 'kasyaikasmin, kayoyoH, keSAM bahuSu' iti prayogeNa saMkhyAparatvaklIti // satyasya karaNam / 'satyApapAza-' (3 / 1 / 25) syApi prtiiteH|| idaM tvatrAvagantavyam / saMkhyAparatve'pyeSAM svAzraiti NijApuko / bhAve lyuTa (3 / 3 / 114) / 'satyApanA | yadravyagatasaMkhyAviziSTadharmamAtrapratipAdakatA / ata evoktabhASyaprayoge satyAkRtiH' iti strIkANDe bopAlitAt 'NyAsazranthaH- (3.. dvivacanAdiH-iti // 2-viMzatyAdyAH sarvA eva saMkhyAH saMkhyeye 3 / 107) iti yujapi // (1). // // ghaJ (3 / 3 / 18) / saMkhyAyAM ca nityamekavacanAntA eva vartante // yadbhASyam'kAre satyAgadasya' (6 / 3 / 70) iti mum // (2) // // ktin | 'AdazabhyaH saMkhyA saMkhyeye vartate / UrdhvaM saMkhyAne saMkhyeye ca' (363294) / 'satyAdazapathe' (5 / 4 / 66) iti DAc // (3) iti // viMzatiH paTAH / viMzatiH paTAnAm / zataM gAvaH / zataM // 4 // trINi 'sAI' iti khyaataayaaH|| gavAm iti kSIrasvAmI // viMzatyAdyAstu saMkhyAzabdA ekatve vartamAnAH saMkhyeye saMkhyAne ca vartante / yathA-'viMzatirghaTAH, viMzativipaNo vikrayaH ghaMTAnAm / zataM gAvaH, zataM gavAm' iti // yadAha vAcaspatiH 'UnaviMzatyAdikAstu sarvAH saMkhyeyasaMkhyayo'-iti hemcndrH|| vIti // vipaNanam / ghaJ (3 / 3 / 18) / saMjJApUrvakatvAnna 3-saMkhyAmAtrArthe vartamAnAyA viMzatyAdeH saMkhyAyA dvivacanavRddhiH / 'khano gha ca' (3 / 3 / 125) iti gho vA // (1) bahuvacane api sta ekazeSeNa / 'dve viMzatI, tisro viMzatayaH gavAM // // vikrayaNam / "erac' (3 / 3 / 56) // (2) // * // dve vizatI, gavAM viMzataya'-iti kSIrasvAmI // yadvA tu,-bhedavivakSAyAM 'vikrykriyaayaaH|| saMkhyAntarasyArthe'bhidheye viMzatyAdayo vartante, tadA tatsAmAnAamara042 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavargaH 9] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / Acito daza bhArAH syuH | // * nikuJcati / 'kumca kauTilye' (bhvA0 pa0 se.)| ac AcIti // AcIyate sma / 'ciJ cayane (khA. u. (3 / 1 / 134) / khArthe kan (jJApi0 5 / 45) // (1) // // a.)| taH (3 / 2 / 102) / 'bhArairdazabhirAcitiH ' iti kuNDyate, kuNDate, vaa| 'kuDi dAhe' (bhvA0 A0 se.)| ratnakoSaH / 'AcitaH zakaTonmeye palAnAmayutadvaye' iti bAhulakAt kavacpratyayaH / anityatvAnna num // * // "kuTapaH' vizvaH ( medinii)|| (1) // // ekam 'aacitsy|| ityapi pAThaH-iti mukuttH| tatra 'kuTa kauTilye' (tu. pa0 zAkaTo bhAra aacitH|| 87 // se.)| kuTeH kapan (u0 3 / 142) // (1) // * // prasthIyate 'nena / 'gharthe kaH' (vA0 3 / 3 / 58) / 'prastho'striyAM mAnazeti // zakaTena uhyate / 'zeSe (4 / 2 / 92) ityaNa // bhede sAnAvatyuccavastuni' (iti medinii)|| (1) // // Adya(1) // // ekam 'aacitbhaarsy| thena mAnIbhavikApravartikAdigrahaH / 'vAho viMzatikhArIbhikArSApaNaH kArSika: syAt bhavikA syAdanena tu / pravartaH paJcakhArIbhiH sasyamAne keti // karSasyAyam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaNa / | prakIrtitaH' / 'palaM prakuJcakaM muSTiH kuDavastaccatuSTayam / catvAraH ApaNanam / 'paNa vyavahArAdau' (bhvA0 A0 se.) / 'nityaM kuDavAH prasthazcatuHprasthamathADhakam / aSTADhako bhavedroNo paNaH- (3 / 3 / 66) ityap 'khano gha ca' (3 / 3 / 125) iti dvidroNaH sUrpa ucyate / sArdhasUrpo bhavetvArI dvidroNA goNyudAgho vA / kArSasya kArSaNa vA ApaNaH / 'kArSApaNo'strI hRtA / tAmeva bhAraM jAnIyAdvAho bhAra vatuSTayam' // // kArSike paNaSoDazake'pi ca' (iti medinii)|| (1) * 'parimANAnAm' pRthagekaikam // karSasyAyam / adhyAtmAditvAt (vA0 4 / 3 / 60) ThaJ // (2) pAdasturIyo bhAgaH syAt // // dve 'rjtruupysy'|| , peti // pdyte| 'pada gatau' (di. A0 a0)| 'padakArSike tAmrike pnnH| ruja-' (3 // 3 / 16) iti ghny| (padaM zabde ca vAkye ca keti // tAmrasyAyam / adhyAtmAditvAt (cA0 4 / 3 / | vyavasAyapradezayoH) / pAdatacciyoH sthAnatrANayorakavastunoH / * 60) ThaJ // // paNyate'nena / 'paNa vyavahArAdau' (bhvA0 zlokapAde'pi ca klIbaM puMliGgaH kiraNe punH| pAdo vudhne turIyAM A0 se.)| 'nityaM paNa:-' (3 / 3 / 66) ilyap / 'puMsi- turAyArA zara shailprtyntprvte| caraNe ca mayUkhe ca' (iti (3 / 3 / 118) iti gho vA / 'halazca' (3 / 3 / 121) ghaJ vaa| ghAva medinii)|| (1) // * // ekaM 'cturthbhaagsy|| saMjJApUrvakatvAddhyabhAvaH / 'paNo varATamAne syAnmUlye kArSA aMzabhAgau tu vnnttke||89|| paNe grhe| krayyazAkAdike dyUte vyavahAre bhRtau dhane (iti aMzeti // aMzyate / 'aMza vibhAjane ( ) adantaH / vizva-medinyau) // (1) // ekaM 'tAmrakRtakArSApaNasya' karmaNi ghaJ (3|3|19)|-'ameH zan' iti tvpaanniniiyH| tulAmAnamuktam // 'aMzo vibhAjane prokta ekadeze'pi vastunaH' iti hemacandraH ||anggulimaanN ca hastAdi nRvagai uktam // // (1) // // bhajyate / 'bhaja sevAyAm' (bhvA0 u0 a0)| prasthamAnaM tvAha karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / 'bhAgo rUpArdhake bhAgyaikadezayoH' iti haimaH // (2) // // vnnttyte| 'vaTi vibhAjane' (cu. astriyAmADhakadroNI khArI vAho nikunyckH||88|| pa0 se.) / karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / khArthe kan (jJApi0 kuDavaH prastha ityAdyAH parimANArthakAH pRthak / 5 / 4 / 5) // (3) // * // trINi 'vibhaagsy'|| astrIti // ADhAMkate / 'DhAkR gatI' (bhvA0 A0 se0)| dravyaM vittaM vApateyaM rikthamRkthaM dhanaM vasu / aca (3 / 11134) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'ADhakI hiraNyaM draviNaM dyumnamartharaivibhavA api // 9 // ca tuvaryA strI parimANAntare triSu' (iti medinI) // (1) dreti // duriva / 'dravyaM ca bhavye' (5 / 3 / 104) iti // // ekaM (sarvato dshaanggulimaansy)| dravati / 'dru gato' sAdhuH / 'dravyaM bhavye dhane kSamAdau jtudrumvikaaryoH| vinaye (bhvA0pa0 se.) / 'kRvRjasidrupanyanikhapibhyo nit' (u. 3 / 10) iti naH / 'droNo'striyAmADhake syAdADhakAdicatuSTaye / bheSaje rItyAm' iti haimaH // (1) // 4 // vidyate sma / "vida lAbhe' (tu0 u0 a0)| 'vitto bhogapratyayayoH' (8 / 2 / 58) pumAn kRpIpatI kRSNakAke'strI niivRdntre| striyAM kASTAmbu | iti sAdhuH / 'vittaM klIbaM dhane vAcyaliGga khyAte vicArite' vAhinyAM gavAdinyAmapISyate' iti vizvaH (medinii)|| (1) (iti medinI) // (2) // // khapatau sAdhu / 'pathyatithi-' // // khamArAti / mUlavibhujAdiH (vA0 3 / 2 / 5) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (1) // // uhyate'nena / 'vaha prApaNe' (bhvA0 1-punarityantasyAtra lekho'nucitaH / padazabdArthabodhakasya u0 a0) 'halazca (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'vAhA'vamA padazabdavyAkhyAyAM svayaM likhitasyAtra paadshbdvyaakhyaayaamnyoH| vRSe, vAhA tu bAhau syAt' iti hemcndrH|| (1)| prakRtatvAt // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavargaH 9] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / Acito daza bhArAH syuH // // nikuJcati / 'kuJca kauTilye' (bhvA0 pa0 se.)| aca AcIti // AcIyate sma / 'cim cayane (khA0 u0 (3 / 11134) / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (1) // // a.)| kaH (3 / 2 / 102) / 'bhArairdazabhirAcitiH ' iti kuNDyate, kuNDate, vaa| 'kuDi dAhe' (bhvA0 A0 se.)| ratnakoSaH / 'AcitaH zakaTonmeye palAnAmayutadvaye' iti bAhulakAt kavacpratyayaH / anityatvAnna num // // 'kuTapaH' vizvaH (medinI) // (1) // // ekam 'aacitsy'| ityapi pAThaH-iti mukuttH| tatra 'kuTa kauTilye' (tu0pa0 zAkaTo bhAra aacitH|| 87 // se0)| kuTeH kapana (u0 3 / 142) // (1) // * // prasthIyate 'nena / 'ghaarthe kaH' (vA0 3 / 3 / 58) / 'prastho'striyAM mAnazeti // zakaTena uhyate / 'zeSe' (4 / 2 / 92) ityaN // bhede sAnAvatyuccavastuni' (iti medinii)|| (1) // * // Adya(1) // 1 // ekam 'aacitbhaarsy|| rthena mAnIbhavikApravartikA digrahaH / "vAho viMzatikhArIbhikArSApaNaH kArSikaH syAt bhavikA syAdanena tu / pravartaH paJcakhArIbhiH sasyamAne keti // karSasyAyam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN / prakIrtitaH' / 'palaM prakuJcakaM muSTiH kuDavastaccatuSTayam / catvAraH ApaNanam / 'paNa vyavahArAdau' (bhvA0 A0 se.) / 'nityaM kuDavAH prasthazcatuHprasthamathADhakam / aSTADhako bhavedroNo paNaH- (3366) ityap 'khano gha ca' (3 / 3 / 125) iti dvidroNaH sUrpa ucyate / sArdhasUrpo bhavetvArI dvidroNA goNyudAgho vA / kArSasya kArSaNa vA ApaNaH / 'kArSApaNo'strI hRtA / tAmeva bhAraM jAnIyAdvAho bhAra batuSTayam' // 1 // kArSike paNaSoDazake'pi ca' (iti medinii)|| (1) // * 'parimANAnAm' pRthagekaikam // karSasyAyam / adhyAtmAditvAt (vA0 4 / 3 / 60) ThaJ // (2) pAdasturIyo bhAgaH syAt // // dve 'rjtruupysy|| peti // pdyte| 'pada gato' (di. A0 a0)| 'padakArSike tAmrike pnnH| | ruja- (3 / 3 / 16) iti ghaJ / (padaM zabde ca vAkye ca keti // tAmrasyAyam / adhyAtmAditvAt (vA0 4 / 3 / vyavasAyapradezayoH) / pAdatacciyoH sthAnatrANayoraGkavastunoH / 60) ThaJ // 1 // paNyate'nena / 'paNa vyavahArAdI' (bhvA0 lokapAde'pi ca klIbaM puMliGgaH kiraNe punH| pAdo budhne A0 se.)| 'nityaM paNa:-' (3 / 3 / 66) ityap / 'puMsi turIyAMze shailprtyntprvte| caraNe ca mayUkhe ca' (iti medinii)|| (1) // * // eka 'cturthbhaagsy|| (3 / 3 / 118) iti gho vA / 'halazca' (3 / 3 / 121) ghaJ vaa| saMjJApUrvakatvAdRyabhAvaH / 'paNo varATamAne syAnmUlye kArSA aMzabhAgau tu vaNTake // 89 // paNe grhe| krayyazAkAdike dyUte vyavahAre bhRtau dhane' (iti | aMzeti // aMzyate / 'aMza vibhAjane' ( ) adantaH / vizva-medinyau) // (1) // * // ekaM 'tAmrakRtakArSApaNasya karmaNi ghaJ (3|3|19)|-'ameH zan' iti tvpaanniniiyH| tulAmAnamuktam // 'aMzo vibhAjane prokta ekadeze'pi vastunaH' iti hemacandraH ||anggulimaanN ca hastAdi nRvarge uktam // | // (1) // 1 // bhajyate / 'bhaja sevAyAm' (bhvA0 u0 a0)| prasthamAnaM tvAha karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / 'bhAgo rUpArdhake bhAgyaikadezayoH' iti haimaH // (2) // * // vnntthyte| 'vaTi vibhAjane' (cu. astriyAmADhakadroNI khArI vAho nikunyckH||88|| p.se.)| karmaNi ghatra (3 / 3 / 19) / khArthe kan (jJApi0 kuDavaH prastha ityAdyAH parimANArthakAH pRthk| 545) // (3) // // trINi 'vibhAgasya' // asIti ADhaukate / 'DhIkR gatau' (bhvA0 A0 se0)| davyaM vittaM svApateyaM rikthamRkthaM dhanaM vsu| aca (31 / 134) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'ADhakI hiraNyaM draviNaM dyumnamartharaivibhavA api // 90 // ca tuvaryA strI parimANAntare triSu' (iti medinI) // (1) dreti // duriva / 'dravyaM ca bhavye' (5 / 3 / 104) iti // // eka (sarvato dshaanggulimaansy)| dravati / 'dru gatau' | sAdhuH / 'dravyaM bhavye dhane kSmAdau jtudvmvikaaryoH| vinaye (bhvA0pa0 se.) / 'kRvRjasidrupanyanikhapibhyo nit' (u. bheSaje rItyAm' iti haimaH // (1) // * // vidyate sma / 'vidra 3 / 10) iti nH| 'droNo'striyAmADhake syAdADhakAdicatuSTaye / lAbhe' (tu0 u0 a0)| 'vitto bhogapratyayayoH' (2058) pumAn kRpIpatI kRSNakAke'strI niivRdntre| striyAM kASThAmbu iti sAdhuH / 'vittaM klIbaM dhane vAcyaliGga khyAte vicArite' vAhinyAM gavAdinyAmapIdhyate' iti vizvaH (medinii)|| (1) (iti medinI) // (2) // * // khapatau saadhu| 'pathyatithi-' // * // khamArAti / mUlavibhujAdiH (vA. 31215) / gaurAdiH / (4 / 1 / 41) // (1) // // uhyate'nena / 'vaha prApaNe' (bhvA0 | 1-punarityantasyAtra lekho'nucitaH / padazabdArthabodhakasya u. a.) 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'vAho'zvamA- padazabdavyAkhyAyAM svayaM likhitasyAtra paadshbdvyaakhyaayaamnyoH| vRSe, vAhA tu vAhau syAt' iti hemacandraH // (1) prakRtatvAt // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 amrkossH| [dvitIyaM kANDara (4 / 4 / 104) iti DhaJ // (3) // // ricyte| 'ricir vire- | sUya-' (3 / 1 / 114) iti sAdhu // (1) // * // ekam (hema cane' (ru. u0 a0)| 'pAtRtudivacirici-' (u0 217) / ruupyaabhyaamnysy)'taamraadedhaatoH|| . iti thak / -'vamikAzi-' ityAdinA than- iti mukuTastva rUpyaM taddayamAhatam // 9 // pANinIyaH // (4) // * // Rcyte| 'Rc zabde' (tu0pa0 se0)| bAhulakAt kthan // (5) // * // dhanati / 'dhana rUpyamiti // 'AhataM tu mRssaarthke| guNite tADi dhAnye (ju0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / "dhanaM tu cApi' iti haimaH / AhataM rUpamasya / 'rUpAdAhataprazaMsa godhane vitte' iti vizvaH (medinI) // (6) // * // vasati, yoryap' (5 / 2 / 120) // (1) // * // ekam "AhatarUpasa uSyate, vA'smin guNaiH / 'vasa nivAse' (bhvA0pa0 a0)| hemraupyaadeH|| 'zRsvRtnihi-' (u0 1110) ityuH / -'padyasivasi-' ityA- gArutmataM marakatamazmagarbho harinmaNiH / dinA u:-iti mukuttstvpaanniniiyH| vaste, vasyate vA / 'vasa | geti // garutmato jAtatvAt 'tasyedam' (4 / 3 / 120 AcchAdane' (a. A0 se.) uH| 'vasurmayUkhAgnijanAdhi ityaN // (1) // * // marakaM tarantyanena / 'tR' (bhvA0 pa. peSu yoke sare syAdvasu hATake ca / vRddhyauSadhasthAnadhaneSu rane se0)| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH|| (2 vasu smRtaM syAnmadhure'nyavacca' iti vizvaprakAzaH // (7) // 1 // // // azmano grbhH|| (3) // * // haridvarNo maNiH / zAka haryati / 'harya gatikAntyoH ' (bhvA0 pa0 se.) / 'haryateH | pArthivAdiH (vA0 2 / 1 / 78) // (4) // // catvAri 'gAra kanyan hirca' (u0 5 / 44) |-jihiite bhAgyavantam / tmtsy|| 'ohAG gatau' (ju0 A0 a0)| 'ho hirca' ityanyapratyayo hirAdezazca-iti mukuTastvapANinIyaH / "hiraNyaM zoNaratnaM lohitakaH padmarAgaH ce(re)tasi dravye zAtakumbhavarATayoH / akSaye mAnabhede zoNeti // zoNaM ca tadnaM ca // (1) // * // lohitameva ca syAdakupye napuMsakam ( iti medinI) // (8) // * // 'lohitAnmaNau (5 / 4 / 30) iti kan // (2) // * // padmamida dravati, drUyate vA / 'du gatau' (bhvaa0p0a0)| 'dudakSi- rAgo'sya / 'anekamanya-' (2 / 2 / 24) iti samAsaH // (3' bhyAminan' (u0 2 / 50) 'draviNaM na dvayorvitte kAJcane ca | // * // trINi 'padmarAgasya' // parAkrame' iti vizvaH (medinii)|| (9) // * // divaM manati / atha mauktikam // 12 // 'nA abhyAse' (bhvA0pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) maktA iti kaH / 'dyumnaM vitta bale'pi ca' iti hemacandraH (medinii)| " atheti // muktaiva / "vinayAdibhyaSThaka' (5 / 4 / 34) // // (10) // * // arthyate / 'artha upayAtrAyAm' (cu0 A0 (1) // * // mucyate sma / 'mucla mokSaNe' (tu0 u0 a0)| se0)| 'akartari-' (3 / 3 / 19) iti ghaJ / Rcchati, aryate ktaH (3 / 2 / 102) / "muktA mauktikapuMzcalyoH' iti haimH|| vaa| 'R gatau' (bhvA0pa0 a.)| 'uSikuSigArtibhyasthan' (u0 2 / 4) / "artho vissyaarthnyordhnkaarnnvstussu| abhi | (2) // // dve 'mauktikasya' // dheye ca zabdAnAM nivRttI ca prayojane' (iti medinii)|| atha vidrumaH puMsi prabAlaM punapuMsakam / (11) // * // rAti sukham, rAyate vaa| 'rA AdAne' (a. atheti // viziSTo drumaH / yadvA,-viziSTe drau bhvH| pa. a.)| 'rAte?:' (u0 2 / 66) / 'rA dvayorvibhave kharNe' | 'yudvabhyAM maH' (5 / 2 / 108) / ('vidrumo ratnavRkSe'pi pravAleiti rudraH // (12) // * // vibhavati / ac (3 / 1 / 134) / 'pi pumAnayam' iti medinii)|| (1) // // prabalati / 'bala 'vibhavo dhananirvRtyoH' iti haimaH // (13) // // trayodaza | prANane' (bhvA0pa0 se.)| 'jvaliti-' (3 / 1 / 140) iti 'drvysy|| nnH| 'pravAlo'strI kisalaye vINAdapDe ca vidrume' iti syAtkoSazca hiraNyaM ca hemarUpye kRtaakRte| vizvaH (medinii)|| (2) // // dve 'prvaalsy|| syeti // kussyte| 'kuSa niSkarSe' (tryA0 pa0 se.)| ratnaM maNiIyorazmajAtau muktAdike'pi ca // 93 // 'akartari-' (3 / 3 / 19) iti ghaJ // * // kushyte| 'kuza reti // ramante'smin / 'ramu krIDAyAm' (bhvA0 A0 saMzleSaNe' ( ) 'tAlavyA mUrdhanyAzcaite' ityadhikAre 'kozavizadI ca' iti zabhadaH // (1) // * // (2) // * // tizreSThe syAnmaNo' iti haimaH // (1) // * // maNyate / 'maNa hema ca rUpyaM c| kRtaM cAkRtaM ca / ghaTitAghaTite // * // dve zabde' (bhvA0pa0 se.)| in (u0 4 / 118) / 'maNiH 'ghaTitAghaTitahemarUpyayoH // tAbhyAM yadanyattatkupyam 1-tadvayaM kupyAkupyam-iti kSIrasvAmI / tyohemruupyyoteti|| gupyate / 'gupU rakSaNe' (bhvA0pa0 se.) 'rAja- yam-iti mukuttH|| medinI) , rAyate vaa| 10 a0)| 'rAte haiM Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavargaH 9 ] strIpuMsayorazmajAta muktAdike'pi ca ) | ( kaNThadezastane'jAyA liGgAgre'liJjare'pi ca)' iti vizvaH // ( medinI ) // ( 2 ) // * // amajAtI = marakatAdau // * // dve 'ratnasya' // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / svarNa suvarNa kanakaM hiraNyaM hema hATakas / tapanIyaM zAtakumbhaM gAGgeyaM bharma karvuram // 94 // cAmIkaraM jAtarUpaM mahArajatakAJcane / rukmaM kArtasvaraM jAmbUnadamaSTApado'striyAm // 95 // 333 stu cintyaH / ' kAci' dhAtoreva sattvAt // (15) // * // rocate / 'ruca dIptau ' ( bhvA0 A0 se 0 ) / 'yujirucitijAM kuzca' ( u0 1 / 146 ) iti mak / 'rukmaM lohe suvarNe ca' iti hemacandraH // (16) // * // kRtasvare AkaravizeSe bhavam / aN ( 4 / 3 / 53 ) / kRtAH paThitAH kharA yena / tasmai deyam / 'zeSe' (4 / 2192) ityaN // ( 17 ) // * // jambUrasasya nayAM bhavam / 'tatra bhavaH' (4|3| 53 ) ityaN // (18 ) // aSTau dhAtavaH padAni sthAnAnyasya / 'aSTanaH saMjJAyAm ' (6|3|125) iti dIrghaH / yadvA - aSTAnAmapadam // ( 19 ) // * // ekonaviMzatiH 'suvarNasya' // alaMkArasuvarNa yacchRGgIkanakamityadaH / kheti // suSThu RNoti / RNu gatI' (ta0 u0 se0 ) / pacAdyac (3 / 2 / 134) yadvA, - arNanam / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / zobhano'rNo gatiranena // (1) // * // zobhano varNo'sya / suSThu varNyate vA / 'varNa varNane ' (0 pa0 se0 ) vyantaH / 'erac' ( 3 / 3 / 56 ) // ( 2 ) // 3 // kanati / 'vanI dIptau ' ( bhvA0 pa0 se0)| 'kRNAdibhyaH saMjJAyAM vun' (u0 5 / 35) / 'kanakaM heni puMsisyAkiMzukenAgakesare / dhatture kAJcanAre ca kAlIye campake'pi ca' ( iti medinI ) // (3) // * // hinoti hIyate bA / 'hi gatyAdI' ( vA0 pa0 a0 ) / manin ( u0 41145) / (5) // * // haTati / 'haTa dIptau ' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / bul (3 / 1 / 133) / hATayati vA / kun ( u0 2 / 32 ) // (6) // tapyate'nena / 'tapa saMtApe' ( vA0 pa0 a0 ) / 'kRtsalyuTaH' (3 / 3 / 113) ilanIya // ( 7 ) // * // zatakumbhe // parvate bhavam / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53 ) ityaN // * // anuzatikAdiH (7 / 3 / 20) / - ('zAtakaumbham') iti tu khAmI ( 8 ) // * // gaGgAyA apatyam / zubhrAditvAt / ( 4 / 1 / 123 ) Dhak |'yN garbha suSuve gaGgA pAtrakAddIptatejasam / tadutvaM parvate nyastaM hiraNyaMM samapayata' iti vAyupurANam / gAGgeyaH syAtpumAnbhISme klIyaM svarNakaseruNoH ( iti medinI ) // (9) // 4 // vibharti, bharati vA / manin ( u0 4 / 145 ) ( 'bharma syAtkAJcane bhRtI' iti medinI // ( 10 ) // // karvatyanena / 'karvaM darpaM' (bhvA0 pa0 se0 ) / madbhurAdiH ( u0 1 / 41 ) / 'kaburaM salile henni karburaH pAparakSasoH / karburA kRSNavRntAyAM zabale punaranyavat' iti vizvaH ( medinI ) // (11) // 3 // camIkare Akare bhavam / 'tatra bhavaH' (413 / 53) ityaN / yadvA, -camanam / 'camu adane ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'ijajAdibhyaH' ( vA0 3 | 3 | 108 ) / ' - anAcameH ' (7|3 / 34) iti AGo'vivakSitatvAdRddhiH / 'kRdikArAt -' (ga0 4 / 1 / 45 ) iti GIp / cAmIM karoti / 'kRJo hetu - ' (3 / 2 / 20) iti TaH // (12) // // jAtaM rUpaM yasya / yadvA - prazastaM jaatm| 'prazaMsAyAM rUpa' (5 / 3 / 66 ) // (13) // // * // mahacca tadrajataM ca / 'sanmahat- ' ( 2 / 1 / 61 ) iti samAsaH / 'AnmahataH' (6 / 3 / 46 ) ityAtvam // (14) // * // kAJcati (te) / 'kAci dIptau' ( bhvA0 A0 se0 ) / nandyAdilyuH (3|1|134)--pRssodraadiH (6 / 3 / 109 ) - iti mukuTa | sthitAparimANazRGgi hemakUTaM rAjakulam' iti - mukuTaH // alamiti // alaMkArasaMbandhi suvarNam // * // zRGgiNAmI / zrI / kanati / 'kanI dIptau ' ( vA0 pa0 se0 ) kun ( u0 2 / 32) / 'jI' iti pRthag nAma vA / 'strI zRGgI maNDanasuvarNam' iti ratnakoSaH / 'bhUSaNaM kanakaM zRGgI' iti nAmamAlA ca / alpaM zRGgaM prAdhAnyaM vA yasyAH / gaurAdiH ( 4/1 / 41) / 'strI syAtkAcinmRNAlyAdi' iti vacanAt // (1) // // ekam 'alaMkArasvarNasya' // durvarNa rajataM rUpyaM kharjUraM zvetamityapi // 96 // 'durvarNa tripvasadvarNa klIbamaileyarUpyayoH' (iti medinI ) // (1) dviti // suvarNApekSA duSTo varNo'sya, anena vA / // * // rajati, rajyate vA / 'raJja rAge' ( bhvA0 u0 a0 ) ' pRSiraJjibhyAM kit' ( u0 3 / 111 ) ityatac / 'rajataM triSu zukle syAt, klIbaM hAre ca durvarNe' iti vizvaH (medinI) // (2) // * // 'rUpa rUpakriyAyAm' (cu0 u0 se0 ) / vyantaH / 'aco yat' (3 / 1 / 97) / 'rUpyaH syAtsundare triSu / AhasvarNarajate rajate ca napuMsakam' iti vizva (medinI)-hemacandrau // (3) // * // khrjti| 'kharja vyathane ' ( svA0 pa0 se0 ) / kharjarUpyaphalayoH kharjUraH kITavRkSayoH' (iti haimaH) // (4) // * // piJjAdibhya Urolacau' (u0 4 / 140 ) itthUraH / ' kharjUraM zvetate / 'zcitA varNe' (bhvA0 A0 se0) / ac (3 / 1 / 134) / 'zveto dvIpAdribhedayoH / zvetA varATikAkASThapATalAzaGkhinISu ca / klIvaM rUpye'nyavacchukle' (iti medinI // (5) // * // paca 'rUpyasya' // rItiH striyAmArakUTo na striyAm rIti // rIyate / ' rIG kSaraNe' ( di0 A0 a0 ) / riNAti vA / 'rI gatireSaNayo:' ( RyA0 pa0 a0 ) / 'striyAM ktin' ( 3 / 3 / 94 ) / 'rItiH striyAM syandapracArayoH / pittale lohakiTTe ca' ( iti medinI ) // (1) // * // 'Rgata' 1 - rhisvAntA ca / tathA ca bANaH - 'varSaparvatasamUhamivAntaH Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [dvitIyaM kANDam (bhvA0pa0 a0)| bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) AraM kUTayate // iti vanaH / 'tIkSNaM sAmudralavaNe viSalohAjimuSkake / klIbaM, 'kUTa dAhe' (cu0 u0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / 'Ara- yavAgrake puMsi tigmAtmatyAginostriSu' (iti medinI) // (2) kUTo'striyAM dravyaM rItistu rItikomalam' iti rabhasaH // // // piNDate, piNDyate vA / 'piDi saMghAte' (bhvA0 A. (2) // // 'pittlsy|| se.) / ac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 19) vA / 'piNDo atha tAmrakam / bole bale sAndre dehAgAraikadezayoH / dehamAne nidhApe ca gola. sihakayorapi / oNDapuSpe ca puMsi syAt klIvamAjIvanAzulvaM mlecchamukhaM dyaSTavariSThodumbarANi ca // 97 // yasoH / piNDI tu piNDatagare'lAbUkhajUrabhedayoH' (iti medi atheti // tAmyati, tamyate, vaa| 'tamu kAGkhAyAm' nI) // (4) // // kAlaM ca tadayazca / 'anozmAyaHsarasAm-' (di0pa0 se.)| 'amitamyordIghazca' (u0 2 / 16) iti (5 / 4 / 94) iti Tac // (5) // * // eti, ayate vaa| asuna raka / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) |-'tmymicmaaN dIrghazca' (u0 4 / 189) // (6) // * // azmanaH saarH| 'azmasAraM ca iti rak-iti mukuTastvapANinIyaH // (1) // 1 // zalati / zastrakam' ityamaramAlA // (7) // * // sapta 'lohasya' // 'zala gatau' (bhvA0 pa0 se.)| 'ulyAdayazca' (u0 4 / 95) atha maNDUraM zikSANamapi tanmale // 98 // iti, sAdhu / yadvA,-zulvayati, zulvyate, vA / 'zulba mAne' (cu0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) dhana (3 / 3 / 19) raca atheti // mnnddte(ti)| 'maDi bhaSAyAm' (bhvA0pa0 se.)| (3 / 3 / 56) vA / 'zulyaM tAbhre yajJakarmaNyAcAre jalasaM- kharjAditvAt (u0 4 / 90) Uran / / (1) // // zivayate / nidhI' iti hemacandraH // (2) // * // mlecchadeze mukhamutpa- 'zighi AghrANe' (bhvA0pa0 se.) / 'ANako lUdhUzizittirasya / mlecchasya mukhamiva, iti vA // (3) // * // dve hema- dhAbhyaH ' (u0 3 / 83) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / rUpye aznute sma / 'azu vyAptau (khA0 A0 se.)| siMhamANayati vaa|'krmnnynn' (3 / 2 / 1) / ('zivANaM kAcapAtre 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH // (4) // * // atizayena ca lohanAsikayormale' iti medinI)* 'siMhAnam' iti varam , uru, vA atizAyane iSThan / (5 / 3 / 55) / 'priyasthira- pAThe-siMhavadaniti / 'ana prANane' (a0 pa0 se.)| ac (6 / 4 / 157) ityurorvar / 'variSThaM tAmrake klIbam' iti ttvrg-(3|1|134)| siMhamAnayati vA / 'karmaNyaNa' ( 3 / 2 / 1) / dvitIyAnte rudraH / 'variSThaM marice'pi ca / tAme klIbaM tittirau (2) // * // tasya lohasya male // // dve 'lohkidRsy|| nA varorutamayostriSu' iti vizvaH (medinii)|| (5) // // uM| sarva syAttaijasaM loham zaMbhuM vRnnoti| 'vRJ varaNe' (khA0 u0 se.) / 'saMjJAyAM pA / seti // tejaso vikaarH| tasya vikAraH' (4 // 3 / 134) bhRtRvRji- (3 / 2 / 46) iti khac / 'asardviSat- (6 / 3 / 67) | ityaN / yadvA,-tejo'stvasya / jyotsnAdyaN (vA0 5 / 2 / 103) iti mum / utkRSTamuMvaram / prAdisamAsaH (vA0 2 / 2 / 18) / // // ekaM 'sarvadhAtUnAm // 'udumbarastu dehalyAM vRkSabhede ca paNDake / kuSThabhede'pi ca pumAMstAne tu syAnnapuMsakam' (iti medinI) // // prajJAdyaNi vikArastvayasaH kushii| (5 / 4 / 38) tu 'audumbaraM bhavettAne phalAdau yajJazAkhinaH' pIti // kuM bhUmi zyati / 'zo janUkaraNe' (di. 50 ityjyH| (6) // * // SaT 'taamrsy|| a.)| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / 'jAnaloho'strI zastrakaM tIkSNaM piNDaM kaalaaysaaysii| pada-' (4 / 1 / 42) iti kIe / 'kuzI phAle'pi valgAyA azmasAraH (kuzA, pApiSThamattayoH / kuzo vAcyavadAkhyAtaH) iti vizvaH / 'kuzo rAmasute darbhe pApiSThe yokrmttyoH| kuzI loha iti // lohati, luhyate, vA / 'luha gAye' ( ) / lohavikAre syAt kuzA valgA kuzaM jale' (iti haimaH) / ac (3 / 1 / 134) / dhaJ (3 / 3 / 19) vaa| lUyate'nena vaa| (1) * // ekam 'ayovikaarsy|| 'lUn chedane' (jyA0 u0 se.)| bAhulakAd hH| ruhyate, rohati vA / 'ruha prAdurbhAve' (bhvA0pa0 a0)| ghaJ (3 / kSAraH kAcaH 3 / 19) / ac (3 / 1 / 134) vaa| kapilikAditvAt (vA0 kSeti // kSarati / 'kSara saMcalane' (bhvA0pa0 se.)| 8 / 2 / 18) latvam / 'loho'strI zastrake lohaM joGgake sarva- 'jvaliti-' (3 / 1 / 140) iti nnH| 'kSAraH kAce rase taijase' (iti medinii)||*|| prajJAdyaNi 'lauham // (1) guDe : bhasmani dhUrte lavaNe' iti hemcndrH|| (1) // 4 // // * // shsyte'nen| 'zasu hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)| kacate / 'kaca bandhane dIptau ca' (bhvA0 A0 se.)| an 'dAnIzas- (3 / 2 / 182) iti STran / khArthe kan (jJApi0 (3 / 1 / 134) / prajJAyaNa (5 / 4 / 38) kAcayati vaa| ac 5 / 4 / 5) // (2) // * // tejayati, tejyate vA, anena vaa| (3 / 1 / 134) / 'kAcaH zikye maNau netrarogabhede mRdanta 'tija nizAne' (cu0pa0 se.)| "tijedIrghazca' (u0 3.18) / iti vizvaH (medinii)|| (2) // * // dve 'kaacsy|| Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavargaH 9] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmaitH| - - atha capalo rasaH sUtazca pArade // 99 // "girijaM girijAbIjamamalaM gavaladhvajam' iti vAca spatiH // (3) // * // trINi 'abhrakasya / atheti // copati / 'cupa mandAyAM gato' (bhvA0pa0 pe0) / 'cuperacopadhAyAH' ( u0 1 / 111) iti kalaH / yadvA,- sAtoJjana tu sAvAra kApAtAJjanayAmuna / / 100 capanam / 'capa zaktau' ( ) / NyantaH / 'erac' ( 3 / 3 / - raviti // ajyate nayanamanena / 'ajU vyaktyAdau' 56) / capaM lAti / 'lA AdAne' (a0 pa0 a0)| kaH (ru. pa0 se.)| karaNe lyuTa (3 / 3 / 117) / srotojmnyj(32233)| 'capalazcorake cle| kSaNike cikure zIghra pArade nam / zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 1 / 78) // (1) // // suvIre prastarAntare / mIne ca capalA tu syAt pippalyA vidyuti deze bhavam / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / 'sauvIreM zriyAm / puMzcalyAmapi' iti hemacandraH // (1) // * // rsyte| kAJjike srotoJjane ca bdriiphle| nA tu nIti' iti vizvaH 'rasa AsvAdane' curAdyadantaH / 'eraca' (3 / 3 / 56) / rasayati (medinI) // (2) // * kapotasyedam , kapotavarNatvAt / dhAtUna vaa| ac (3 / 1 / 134) / 'rasaH khAde jale vIrye / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN / kApotaM ca tadaJjanaM ca // zRGgArAdoM viSe drve| bole rAge gRhe dhAtau tiktAdau pArade- (3) // * // yamunAyAM bhavam / aN (4 / 3 / 53) / yadvA,- yamu'pi ca / rasA tu rasanApAThAsalakIkSitikamuSu' (iti haimaH) | nAyA idam , tadvacchayAmatvAt // (4) // // catvAri 'sauvii|| (2) // // zivena sUyate sma / 'pU prasave' (di. A. rAJjanasya' 'surmA' iti khyAtasya // se0) / ktaH (3 / 2 / 102) / 'sutastu sArathI takSiNa kSatri tutthAanaM zikhigrIvaM vitunnakamayUrake / yAbrAhmaNIsute / vandipAradayoH puMsi prasUte prerite triSu' iti tviti // tutthayati, tutthyate, vA / 'tuttha AvaraNe' vizvaH ( medinii)|| (3) // * // pAraM dadAti / 'DadAJ dAne ( ) / pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'erac' (3 / 3 / 56) vaa| (ju0 u0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH ||AUM|| | tutthaM ca tadaJjanaM ca // (1) // // zikhino griivaa| zikhi'pArate' iti pAThe-pAraM tanoti / 'tanu vistAre' (ta0 u0 grIvA'syAsti / arzaAdyac (5 / 2 / 127) tadvadvarNatvAt // (2) me0)| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH| 'rase // * // vitudyate sma / 'tuda vyathane' (tu0 u0 a0)| ktaH (3|ndrH pAradaH proktaH pArato'pi nigadyate' iti taarpaalH| 21102) / svArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (3) // * // mayU'pAratastu manApANDuH sUtastu rahito malAt / pAradastu rasya pratikRtiH / 'ive pratikRtau' (5 / 3 / 96) iti kan / manAk zItaH sarve tulyaguNAH smRtAH' iti zabdArNavaH // mayUraM kAyati vA, sAdRzyAt / 'kai zabde' (bhvA0pa0 a0)| (4) // // catvAri 'pAradasya // kaH ( 3 / 2 / 3) // (4) // * // catvAri 'tutthAJjanasya', gavalaM mAhiSaM zRGgam 'tUtiyA' iti khyAtasya // geti // alti| 'ala bhUSaNAdaura (bhvA0pa0 se.)| kaparI dAvakA kAthAdbhava tuttham ac (3 / 1 / 134) / gavAmalam / yadvA,- gvnm| 'guG zabde keti // klpte| 'kRpU sAmarthe' (bhvA0 A0 se.)| (bhvA0 A0 a0) / adorapa' (3 / 3 / 57) gavaM lAti / bAhulakAdara latvAbhAvazca // (1) // // dArU dAruharidrA / kaH (3 / 2 / 3) // (1) // * // ekaM 'mhissshRnggsy|| tadvikAro'pi dAvI, abhedopacArAt / khArthe kan (jJApi0 5/ abhrakaM girijaamle| 4 / 5) // (2) // // tattutthaM kvAthodbhavamAvartitaM saduktaparyA yam // * // tutthaM cAsya nAma / 'tutthaM syAdamRtAsaGgaM karparI abhreti // abhrati, abhyate vaa| 'abhra gatau' (bhvA0 tunnamityapi' iti rabhasaH // (3) // * // trINi "Avartanapa0 se.) / vana (u0 2 / 32) / abhrasya pratikRtirvA / 'ive niSpannasya rasAJjanabhedasya // pratikRtI' (5 / 3 / 96) iti kan // (1) // * // giro jAtam / 'janI prAdurbhAve' (di. A0 se.)| 'saptamyAM janerDaH' (3. rsaanyjnm||101|| 2197) / ('girijaM tvabhrake'pi syAcchilAjatuni shailje| rasagarbha tAkSyazailam lohepiririjA gaurImAtalaGyozca yoSiti' iti medinI) reti // rasajamaJjanam / zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 11. // (2) // // amati / 'ama gatau' (bhvA0pa0 se.)| vRSA-78) // (2) // * // raso garbhe'sya // (2) ||*||-taarkssyditvaat ( u0 1106) kalaca / na malagasya, iti vaa| zaile bhavam / abhedopacArAt-iti mukuTaH // (3) // * // ('amalaM tvabhrake klIbaM lakSmyAM strI nirmale triSu' iti medinii)|| trINi 'rsaaansy'| khAmI tu-tutthAjanAdi paJca paryAyA nuktvA dArvikAkvAthodbhavAdipaJcakaM rsvtiipryaayaanaah|| 1-rasA prAyeNa mAheSazRGge sthApyate'to rasAnantaramasya kathanam -iti' mukuTaH // 2-'girijAmalam-' ityekaM nAma-iti | 1-khAmI tu tutthAjanAdipaJcakaM karparyantaM tutthAanaparyAyamuktvA svAmi-mukuTau // | dArvikAkAyodbhave tuttharasAjanAditrayamAda-iti mukuttH|| sadukaparyA uttha syAda / rabhasaH Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [dvitIyaM kANDa mmmmme gandhAzmani tu gndhkH| bhANDe ca kAMsyasya tsarI tAlI jttaussdhau| klIbaM tu haritAle saugandhikazca syAt' iti vizvaH (medinI) (3) // * // Alayati / 'ala geti // gandhayukto'zmA / zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 1 / bhUSaNAdau' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / AlAti 78) // (1) // * // gandho'syAsti / arzaAdyac (5 / 2 / vA / 'lA AdAne' (a0 pa0 a0)| 'Atazcopasarge' (3 / 11. 127) / khArthe kan (jJApi0 5|45)||||'gndhikH 136) iti kaH / "AlaM syAdanalpaharitAlayoH' iti hemaiti pAThe-'ata iniThanau' (5 / 2 / 115) iti Than // (2) candraH // (4) // // haritaM varNamAlAti / 'Ato'nupa-' (3 // // zobhano gandho'sya / vinayAditvAt (5 / 4 / 34) khArthe 2 // 3) iti kaH / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / 'haritAlaThak // // 'AmodalezayorgandhaH sa sugandhaH sugandhakaH' malaM tAlavarNakaM naTabhUSaNam' iti maadhvH| 'haritAle iti rabhasaH // (3) // * // trINi 'rsaanyjnsy'|| tu kavaraM godanto naTasaMjJakaH' iti trikANDazeSaH // (5) cakSuSyAkulAlyau tu kulatthikA // 102 // *paJca 'haritAlasya' // ceti // cakSuSe hitaa| 'zarIrAvayavAdyat' ( 5 / 16) / gaireyamarthya girijamazmarja ca shilaajtu| 'cakSaSyaH ketake puNDarIkasaMjJakapAdape / kulatthikAsubhagayoH gairayiti // girI bhavama / 'nadyAdibhyaH' (4 / 2 / 97) striyAmakSi hite'nyavat' (iti medinii)|| (1) // * // kula- iti Thak // (1) // * // arthyate / 'artha upayAtrAyAm malati / 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0pa0 se.) |-'krmnnynn' (cu0 A0 se.) NyantaH / 'aco yat' (3 / 1 / 97) / arthaa(3|2|1)| GIp (4 / 1 / 15) / 'cakSuSyA kumbhakArI ca danapetama, vA / 'dharmapathya- (4 / 4 / 92) iti yat / 'aryo kulAlI ca kulasthikA' iti ratnakoSaH // (2) // * // kulattha vipazciti nyAyye triSvayaM tu zilAjatu' iti yAnte rudrH|| pratikRtiH / 'ive- (5 / 3 / 96) iti kan / yadvA,-kule (2) // // girerjAtam / 'janI prAdurbhAve' (di. A0 se.)| tiSThati / 'supi-' (3 / 2 / 4) iti kH| khArthe kan (jJApi0 'paJcamyAmajAto' (3 / 2 / 98) iti ddH| girija tvabhrake'pi 5 / 4 / 5) pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // (3) // * // trINi | syAcchilAjatuni zailaje / lohe'pi girijA gaurImAtulu'tutthavizeSasya' // kyozca yoSiti' (iti medinI) // (3) // * // azmano rItipuSpaM puSpaketu pauSpakaM kusumAJjanam / jAtam // (4) // * // zilAyA jatviva / SaSThItatpuruSaH // (5) rIti // rIteH pittalasya puSpamiva / tanmalatvAt // (1) // // paJca 'zilAjatunaH' // // * // puSpasya keturiva / nAzakatvAt / 'udantanapuMsakeSu puSpaketu kusumAJjanam' iti rudraH // (2) // * // puSpasya prtikRtiH| | volagandharasaprANapiNDagoparasAH samAH // 104 // 'ive-' (5 / 3 / 96) iti kan / tataH khArthe'N (5 / 4 / 38) boleti // bolayati / 'bula majane' (cu0pa0 se.) // (3) // * // kusumamiva, kusumanAzakaM vA ajanam // (4) ac (3 / 1 / 134) / vAti, vaa| 'vA gatigandhanayoH' (a. // // catvAri 'rItikAyAM dhyAyamAnAyAM jAtasya pa. a.)| pijAditvAt (u0 4 / 90) Ulac // (1) // 5 // mlsy|| gandhavAn raso'sya // * // rAjadantAditvAt (2 / 2 / 31) 'rasapiJjaraM pItanaM tAlamalaM ca haritAlake // 103 // gandhaH ' api-iti khAmI // (2) // 4 // prANiti, anena vA / 'ana prANane' (a0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / pIti // pijanam / 'piji vaNe' (a0 A0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ vA / 'prANo hRnmArute bole dhaJ (3 / 3 / 18) / 'niSThAyAsaniTaH- (vA0 7 // 3 // 53) iti kAvyajIve'nile bale / puMliGgaH pUrite vAcyaliGgaH puMbhUni vacanAnna kutvam / pijaM varNavizeSaM rAti / kaH ( 3 / 2 / 3) / cAsuSu' (iti medinii)|| (3) // * // piNDate / 'piDi saMghAte' 'piJjaro'zvAntare pIte klIbaM varNe ca pItane // (1) // * // (bhvA0 A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) "piNDo bunde pItaM varNa nyte| 'Naya gatI' (bhvA0 A0 se.) / 'NI' japApuSpe gole bole'sihayoH / kabale piNDaM tu vezmaika(bhvA0 u0 a0) vA / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) deze jIvanAyasoH / bale sAndre piNDyalAbUkharjUryostagare'pi iti ddH| 'pItanaM piitdaarunni| kuGkume haritAle ca (pumA ca' iti hemacandraH // (4) // * // gAM jalaM syati / 'So'nta. nAmrAtake mataH)' iti vizvaH (medinii)|| (2) // * // tAlayati, talyate vA / 'tala pratiSThAyAm' (cu0pa0 se.)| 1-atrAG upasargasya satvenAnupasargapadaghaTitasUtrasyAprAptyA nnyntH| ac (3 / 1 / 134, 3|3|56)|'taalH kAlakriyA tadupanyAso bhrAntimUlakaH / ata evaitajjanakenApi siddhAntakaumuyA~ mAne hastamAnadubhedayoH / karAsphoTe karatale haritAle tsarA la sarA- | 'anupasarge kim / gosaMdAyaH' ityuktam / tasmAt 'mUlavibhUjAdivapi' (iti haimaH) / 'tAla: karatale'GguSThamadhyamAbhyAM ca | tvAlkaH' iti vyAkhyeyam / yadA,-haritamalati / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) saMmite / gItakAlakriyAmAne karasphAle dvamAntare / vAdya- ityaN iti bodhyam // Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizyavargaH 9] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 337 karmaNi' (di. pa. a.)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti | iti rudrH|| (1) // * // piccayati, piccate vA / 'picca chedane' kaH / gosaH iti mukuTaH // * // 'gopa:'-iti khAmI / go- (bhvA0 ) / aca (3 / 1 / 134) piccaM Tokate / 'TaukR rjalAt pAti / 'pA rakSaNe' (a0pa0 a0)| 'supi-' (3 / 2 / 4) | gatau' (bhvA0 A0 se.)| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3|2|iti kaH // (5) // // rasayati, rasyate, anena vaa| 'rasa 101) iti ddH| piJcayati / 'zakAdibhyo'Tan' (u0 4|aasvaadne (cu0 u0 se.)| ac (3 / 1 / 134) // // gope 81) vA / 'piccaTo netraroge syAklIbaM sIsakaraGgayoH' iti utpattau raso'sya / 'goparasaH' iti samastamapi-iti | vizvaH ( medinii)|| (2) // * // raGgati / 'ragi gatau' (bhvA0 khAmI // (6) // * // Sad 'gandharasasya' 'vora' iti pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / ('raGgo nA rAge nRtyaraNakhyAtasya // kssitau| astrI trapuNi' iti medinI) // (3) // // vaGgati / hiNDIro'bdhikaphaH phenaH 'vagi gatau' (bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / 'vaGgaM hIti // 'hiNDi' iti 'hiNDI' iti vA zabdamIrayati / / sIsakaragayoH / vArtAke'pi ca kArpAse 'bhUmni nIvRdantare' iti 'Ira gatI kampane ca' (a0 A0 se.)| ac (3 / 3 / 134) / medinii)| 'vaGgaH kArpAse vRntAke vaGgA jnpdaantre| varSa aN (3 / 2 / 1) vaa| hAdiH // * // ('DiNDIraH' iti) DAdirvA | trapuNi sIse ca' iti haimaH // (4) // * // catvAri 'vaGgasya' pAThaH // (1)||AUM|| abdheH kapha iva // (2) // * // sphaayte| 'roga' iti khyAtasya / 'skAyI vRddhau' (bhvA0 A0 se.)| 'phenamInau' (u0 3 / 3) atha picustUlaH iti sAdhuH // (3) // * // trINi 'smudrphensy'|| atheti // picati / 'picu mardane' ( ) pacati vA / sindaraM naagsNbhvm| mRgaybAdiH (u0 1 / 37) / ' picunA' kuSThabhede ca karSe tUle. sIti // syandate / 'syandU prasravaNe' (bhvA0 A0 se.)| 'surAntare' iti vishv-medinyau| (1) // * // tUlayati / tUlyate, 'syandeH saMprasAraNaM ca' (u0 1 / 68) ityUran / 'kharjAditvA vA / 'tUla niSkarSe' (bhvA0 pa0 se.) 'igupadha-' (3 / 1 / 135) | iti kH| ghaJ (3 / 3 / 19) vaa| 'tUlaM syAbrahmadAruNi / dUraH' bAhulakAtsaMprasAraNaM ca-iti mukuTo'pANinIyaH / / AkAze'tha picau na strI' iti vizvaH (medinii)||*|| 'picu'sindUrastarubhede syAt sindUraM raktacUrNake / sindUrI roca tUlaH' iti rabhasAt saMghAto'pi // (2) // * // dve 'kArpAsasya' nAraktacelikAdhAtakISu ca' (iti medinI) // (1) // * // nAgaM sIsaM saMbhavaH (utpattisthAnam ) asya // (2) // // dve 'rUI' iti khyAtasya // atha kamalottaram / 'sindUrasya' // nAgasIsakayogeSTavaprANi syAtkusumbhaM vahnizikhaM mahArajanamityapi // 106 // neti // nage bhvH| 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / atheti // kamalAduttaram // (1) // * // kusyati / 'kusa saMzleSaNe' (di. pa0 se.)| 'kuserumbhomedetAH' (u04|106) 'nAgaM napuMsakaM rake sIsake krnnaantre| nAgaH pannagamAtaGgakrUrAcAriSu toyde| naagkesrpuNnaag(naagdntprbhedke| 'dehA ityumbhaH / bAhulakAnna guNaH / 'kusumbhaM hemani mahArajane nA kamaNDalo' (iti medinii)|| (2) // // vahnivat zikhA'sya // nilaprabhede ca zreSThe syAduttarasthitaH' iti medinI) // (1) (3) // * // rajyate'nena / lyuTa ( 3 / 3 / 115) / 'rjkrjn|||| sinoti / 'SiJ bandhane' (khA0 u0 a0)| kvip rajaHsUpasaMkhyAnam' (vA0 6 / 4 / 34) iti nlopH| 'rajeH (3 / 2 / 178) / anityatvAnna tuk / Isyati / 'So'ntakarmaNi' (di. 50 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / si ca | kyun' (u0 2 / 79) vA / mahacca tadrajanaM c| 'sanmahat-' (2 / 1 / 61) iti smaasH| 'mahArajanamuddiSTaM zAtakumbhatadIsaM ca / khArthe kan (jJApi0 5 / 45) // (2) // * // yoge dhAtusaMbandhe iSTam / 'saptamI- (2 / 1 / 40) iti samAsaH // kusumbhayoH' (iti medinii)|| (4) // * // catvAri 'kusumbhasya' 'kusumbha' iti khyAtasya // (3) // // upyate / 'Duvap bIjasaMtAne' (bhvA0 u0 a0)| 'vRdhivapibhyAM ran' (u0 2|27)||*||-'vrdh'-iti mukuTaH / / / meSakambala UrNAyuH vardhate / 'vRdhu vardhane (bhvA0 A0 se.)| ran (u0 2 / 27) / meSeti // meSalomakRtaH kambalaH / zAkapArthivAdiH ('vardhaH sIsavaratrayoH' iti haimaH) / (4) // * // catvAri (vA0 2 / 1 / 78) // (1) // // UrNA'syAsti / 'UrNAyA yus' 'sIsasya' 'sIso' iti khyAtasya / (5 / 2 / 123) / 'UrNAyurnA kSaNAbhaGge meSakambalameSayoH' iti trapu piccaTam // 10 // vizvaH ( medinii)|| (2) // // dve 'kmblsy|| 1-atra 'raGgaH' iti pAThaH praamaadikH| raGgArthakathane uddezyatAvatreti // trapate / 'trapUSa lajjAyAm' (bhvA0 A0 se.)| cchedakavidheyayoraikyena zAbdabodhAjanakatvAt / vArtAkAdivAcakatvA'zasvRnihi- (u0 110) ityuH / 'rAsIsakayostrapuH' bhAvAcca / mUlapustake tathA pAThasyAnupalambhAcca / amara. 43 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [dvitIyaM kANDa - - - zazorNa zazalomani / yavakSAro yvaagrjH|| 108 // zeti // zazasya UrNA / 'zazoNa kAraNaM karam' iti candra- pAkyaH gomiliGgAnuzAsanAt klIbatvam // (1) // * // zazasya loma // yeti // yavAnAM kssaarH| (1) // 4 // yavAgrAjjAyate sa / (2) // // dve 'zazalomnaH' // 'paJcamyAm-' (3 / 2 / 98) iti DaH // (2) // // pAke saadhuH| madhu kSaudraM mAkSikAdi 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat // (3) // // trISi meti // manyate / 'mana jJAne' (di0 A0 a0)| 'phali- 'yavakSArasya' // pATi-' ( u0 1118) iti sAdhu / 'madhu puSparase kSaudre madye atha svarjikAkSAraH kApotaH sukhavarcakaH / nA tu mdhudrume| vasantadaityabhiccatre syAjjIvantyAM tu yoSiti' | sauvarcalaM syAdracakam iti vizva medinyau // (1) // * // kSudrAbhirmakSikAbhiH kRtam / atheti // svarjikArasajaH kSAraH / zAkapArthivAdiH 'kSudrAbhramara-' (4 / 3 / 119) ityaJ / 'kSaudraM tu madhunIrayoH' (vA0 2 / 1 / 78) // (1) // // kapotavarNo'syAsti / jyotsnAiti hemacandraH // (2) // * // makSikAbhiH kRtam / 'saMjJAyAm' ditvAt (vA0 5 / 2 / 103) aN // (2) // * // sukhaM varca (4 / 3 / 117) ityaN // (3) // * // AdinA bhrAmara- yati / 'varca dIptau (bhvA0 A0 se.) / kun (u0 2 / 32) // vATaka-pautikAdigrahaH // // trINi 'madhunaH' // (3) // * // suvarcalAyA idam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) madhUcchiSTaM tu sikthakam // 107 // ityaN / 'atha sauvarcalaM sarjakSAre ca lavaNAntare' (iti medinii)|| (4) // * // rocate'nena / 'ruca dIptAvabhiprItau ca' meti // madhuna ucchiSTam // (1) // * // siJcati, sicyate, (bhvA0 A0 se.) / kuna ( u0 2 / 32) / 'rucako biijyaa| 'pica kSaraNe' (tu0 u0 a0) 'pAtRtudivacirici sici pare ca niSke dantakapotayoH / na dvayoH sarjikAkSAre'pyazvAbhyasthak' (u0 217) / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / / (2) / bhrnnmaalyyoH| sauvarcale'pi maGgalyadravye'pi kaTake'pi ca' // * // dve 'madhUcchiSTasya' 'moma' iti khyAtasya // (iti medinii)|| (5) // // paJca 'kSAramedasya' 'sAjImanaHzilA manoguptA manohvA naagjibikaa| kSAra' iti khyAtasya // nepAlI kunaTI golA tvakSIrI vaMzarocanA // 10 // meti // manaHzabdavAcyA shilaa| zAkapArthivAdiH (vA0 kheti // tvaco vaMzAt kSIramasyAH / gaurAdiH (4 / 1 / 41) // 2 / 1 / 78) / (1) // // manasA guptA / 'kartRkaraNe-' (2 / 1 / - (1) // // rocte| nandyAdiH (3 / 1 / 134) vaMzasya rocnaa| 32) iti samAsaH // (2) // * // manaHzabdena hUyate kathyate / | 'syAdvaMzarocanA vAMzI tukAkSIrI tukaashubhaa)| tvakkSIrI hRJ (bhvA0 u0 se.) / 'Atazcopasage' (3 / 3 / 106) vaMzajA zubhrA vaMzakSIrI tu vaiNavI' iti zAzvataH // (2) ityaGaH // (3) // * // nAgAnAM jihveva / svArthe kan (jJApi0 // * // dve 'vennujnysyaussdhivishesssy|| 5 / 4 / 5) // (4) // * // nepAle bhavA / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) | zigrujaM zvetamaricam ityaN / 'nepAlI navamAlImanaHzilAsuvahAsa ca' iti vishvH|| | zIti // zigrorjAyate sma / 'paJcamyAm-' (332198) (5) // * // ko naTati / 'naTa avasyandane' (cu0 pa0 se.)| | iti DaH // (1) // * // zvetaM mari camiva // (2) // // dve ac (3 / 11134) / gaurAdiH (4.1 / 41) / yadvA,-kutsitA 'zobhAJjanabIjasya / naTIva // (6) // * // gAM dIpti lAti / kaH ( 3 / 2 / 3) / guDyate . moraTaM mUlamaikSavam / vA / 'guDa veSTane' (tu. 50 se0)| ghaJ ( 3 / 3 / 19) / Dalayorekyam / 'golA godAvarIsakhyoH kunaTIdurgayoH striyAm / / moreti // murti| 'mura veSTane (tu0pa0 se.) 'zakA. pAtrAjane maNDane cAliJjare vAlakhelane' +'calA lakSmyAM pumAn dibhyo'Tan' (u0 481) // (1) // * // ikSoridam // 1 // kampe kampayukte'bhidheyavat- (iti medinI) // (7) // * // ekam 'ikssuvikaarsy|| sapta 'mnHshilaayaa'|| anthikaM pippalImUlaM caTakAzira ityapi // 110 // greti // grantheH pratikRtiH / 'ive-' (5 / 3 / 96) iti 1-idamasaMgatam / atropasargAbhAvenaitatsUtrAprApteH / tasmAt kan / 'granthikaM pippalImUle guggulugranthiparNayoH / karIre 'kRto bahulam-' (vA0 3 / 3 / 113) iti nyAse 'supi-' (24) puMsi daivajJe sahadevAkhyapANDave' iti vizvaH ( medinI ) // (1) iti yogavibhAgena ke prApte 'kavidhau saMprasAraNibhyo DaH' (vA0 3 // // pipalyA mUlam // (2) // * // caTakAyAH zira iba 2 / 3) iti Dapratyayo bodhyaH / / 2-atra 'calam' ityasya sthAne 'dvayoH' iti pAThaM kalpayitvA atra pAThaH prAmAdikaH, mUle haima-vizva 'ziraH api / 'ziro nA pippalImUle' iti rabhasaH / yozca lakSmyAdInAM golAzabdArthe'nupalambhAt / kiMtu mUlAnusAreNa ("ziro nA pippalImUle syAddhamanyAM ca yoSiti' iti rAnte clshbdaarthkthnm|| ! medinii)|| (3) // 1 // trINi 'pippliimuulsy|| . Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUdravargaH 10 ] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 339 golomI bhUtakezo nAM karaNazca / ambaSThakaraNAvAdI yeSAM te / AdinA ugrAdigrahaH gaviti // golomnAmiyam / aN ( 4 / 3 / 120) / saMjJA-ekam 'saMkarANAm // pUrvakatvAdRyabhAvo'pi / 'golomI zvetadUrvAyAM syAdvacAbhUta-zadrAvizostu karaNaH kezayoH' iti vizvaH (medinii)|| (1) // * // bhUtAnAM keza iv| viti|| zudrA ca vida ca, tayoH sutaH // * // kirati, bhUtaH kezo'sya vA // (2) // * // dve 'bhUtakezasya' // | kIryate, vaa| 'kR' (tu. pa0 se.)| 'bahulamanyatrApi (u. patrAGgaM raktacandanam / / 2178 ) iti muc / 'kRtyalyuTaH- (3 / 3 / 113) iti vA / peti // patrANyaGge'sya / "patrAGgaM na dvayorbhUrje padmake rakta- 'karaNaM hetukrmnnoH| vAlavAdI hase lepe nRtygiitprbhedyoH| candane' iti vizvaH (medinI) // (1) // // raktaM candana- kriyAbhedendriyakSetrakAyasaMvezneSu ca / kAyasthe sAdhane klIbaM miva / raktasAratvAt // (2) // * // dve 'raktasAradravyasya' | puMsi zUdrAvizoH sute' iti vizvaH // (1) // * // ekaM 'vaizyA'pataGga' iti khyAtasya // cchUdrAyAM jaatsy|| trikaTu tryUSaNaM vyoSam ambaSTho vaishyaadvijnmnoH| trIti // trayANAM kaTUnAM smaahaarH|| (1) // // uussti| ambeti // vaizyA ca dvijanmA ca, tayoH sutaH ||AUM|| 'uSa dAhe' (bhvA0pa0 se.)| lyuTa (3 / 1 / 134) / trayANAM | ambe tiSThati / 'ThA' (bhvA0pa0 a0)| 'supi-' (3 / 2 / 4) bhUSaNAnAM samAhAraH / pAtrAdiH (vA0 2 / 4 / 31) // (2)| iti kaH / 'ambAmba-' (83 / 97) iti Satvam / 'ambaSTho // // vizeSeNa oSati / 'uSa dAhe' (bhvA0pa0 se.)|| dezabhede'pi viprAdvaizyAsute'pi ca / ambaSThA'pyamlaloNyA aca (3 / 1 / 134) // (3) // * // trINi 'zuNThIpippalI- syAt pAThAyUthikayorapi' iti vizvaH (medinii)|| (1) // 4 // marIcAnAM smaahaarsy'| ekam 'vaizyAbrAhmaNAbhyAmutpannasya' // triphalA tu phalatrikam // 11 // zUdrAkSatriyayorunaH trIti // trayANAM phalAnAM samAhAraH / ajAdiH (4 / 14) zviti // zUdrA ca kSatriyazca, tayoH sutaH // * // ucyati / taphati / 'tapha tRptau' (tu. pa. se0) |-'tRphshc''uc samavAye (di0pa0 se.)| 'Rjendra- (u0 2 / 28) (u0 1 / 104) iti kalaH / triphalA tRphalA'pi ca' iti iti nipAtanAtsAdhuH / "ugraH zUdrAsute kSatrAdvade puMsi triSUtrikANDazeSaH // (1) // // phalAnAM trikam // (2) // * // dve | skaTe / strI vacAkSutayoH' (iti medinii)|| (1) // * // ekam 'harItakyAmalaka bibhItakaphalAnAM samAhArasya' // | 'zUdrAkSatriyAbhyAmutpannasya' // iti vaizyavargavivaraNam // mAgadhaH kSatriyAvizoH // 2 // meti // kSatriyA ca viT ca / tayoH sutaH // * // magazUdrAzcAvaravarNAzca vRSalAzca jghnyjaaH| dhyati / 'magadha veSTane' kavAdiH / ac (3 / 1 / 134) / zciti // zocati / 'zuca zoke' (bhvA0 pa0 se.)| 'yasya halaH' (6 / 4 / 49) iti ylopH| prajJAdyaNa (5|4|'shucerdshc' (u0 2119) iti rak dIrghazca |-'shde raksa ) / 'mAgadho magadhodbhate zuklajIrakavandinoH / vaizyataH cAta UtvaM ca'-iti subhUtirapANinIyaH // (1) // * // kSatriyAputre mAgadhI syAttu pipplii| yUthI bhASAvizeSazca' avaro'dhamo varNo'sya / avarazcAsau varNazca, iti vA // (2) iti hemacandraH // (1) // * // ekam 'ksstriyaavaishyaabhyaa|| // vRSyate, varSati vA / 'vRSu secane' (bhvA0 pa0 se.)| mutpnnsy|| 'vRSAdibhyazca' ( u0 1106) iti kalac / vRSaM dharma lunAti mAhiSyo'ryAkSatriyayoH vA / 'lUJ chedane (zyA0 u0 se.)| 'anyebhyo'pi-' (vA. meti // aryA ca kSatriyazca, tayoH sutaH // // mahiSyA 3 / 2 / 10) iti DaH / vRSa lAti vA / kaH ( 3 / 2 / 3) // (3) // * // jaghanyAt paadaajaataaH| 'janI prAdurbhAve' (di. A0 sAdhuH / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / khArthe'Na (2 / 4 / 38) / yadvA,-mahyate, mahati vA / 'maha pUjAyAm' se.)| 'paJcamyAm-' (3 / 2 / 98) iti DaH / 'jaghanyaM mehane klIbe carame garhite'nyavat' (iti medinii)|| (4) // * // (bhvA0pa0 se.) 'avimahyoSTiSac' (u0 1 / 45) / caturvarNAcatvAri 'shuudrsy|| | ditvAt (vA0 5 / 1 / 124) svArthe vyaJ // (1) // * // ekam 'vaizyAkSatriyAbhyAM janitasya' // AcANDAlAttu saMkIrNA ambsstthkrnnaadyH||1|| Aceti // saMkIryate sma / 'kR vikSepe' (tu0 pa0 se.)| kSattAryAzUdrayoH sutH| ktaH (3 / 2 / 102) / 'Rta iddhAtoH' ( / 1 / 100) 'radA- kSeti // aryA ca zUdrazca, tayoH sutaH // // kSadati, bhyAm-' (8 / 2 / 42) ivi natvam // (1) // // ambaSTazca kSadyate, vA / 'kSada saMbhUtau (,) / '-zaMsikSadAdibhyaH Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 amrkossH| [dvitIyaM kANDam (u0 2 / 94) iti tRc / 'kSattA zUdrAnkSatriyAje pratIhAre kulakaH syAtkulazreSThI ca sArathau / bhujiSyAtanaye'pi syAnniyuktavedhasoH pumAn' viti // kolati / 'kula saMstyAne bandhuSu. ca' (bhvA0 (iti medinii)|| (1) // * // ayo-svAminI / sA ca kSatriyA | pa0 se.) van ( u0 2 / 32) / "kulakaM tu paTole syAtsaMyogyatvAt / tena 'kSatriyAyAM ca zUdraje' itynenaavirodhH|||| baddhazlokasaMhatau / puMsi valmIkakAkendukulazreSTheSu kathyate' ( iti ekam 'aryaashuudraabhyaamutpnnsy|| medinii)||*|| 'kulikaH' iti pAThe kulamadhInatvenAsyAsti / brAhmaNyAM kSatriyAtsUtaH Than (5 / 2 / 115) / 'kuliko nAgabhede syAdrumede kulasabreti // sUyate sma / 'ghUG prasave' (di0 A0 se.)| ktaH ttame' (iti medinii)|| (1) // * // kulazreSThatvamasyAsti / iniH (3 / 4 / 72) / 'sUtaH pAradasArathyoH prasUteritabandiSu / (5 / 2 / 115) // (2) // * // dve 'kArusaGke mukhyasya' // brAhmaNyAM kSatriyAjAte takSiNa' iti haimaH // (1) // * // ekam mAlAkArastu mAlikaH // 5 // 'brAhmaNyAM ksstriyaajaatsy'|| | meti // mAlAM karoti / aN ( 3 / 2 / 1) // (1) // 1 // tasyAM vaidehako vishH||3|| | mAlA'syAsti / 'vrIhyAdibhyazca' (5 / 2 / 116) iti tthn| yadvA,teti // videheSu bhavaH / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / mAlA shilpmsyaaH| 'zilpam' (4 / 4 / 55) iti Than / videhasyApatyam / 'janapada-' (4 / 1 / 168) ityaJ / khArthe kan 'mAlikA saptalAputrI grIvAlaMkaraNe'pi c| puSpamAlye nadI(jJApi0 5 / 4 / 5) / 'vaidehako vANijake zUdrAdvaizyAsute'pi bhede pakSibhede ca mAlikaH' (iti medinii)|| (2) // // dve ca' iti vizvaH (medinii)|| (1) // // ekam 'brAhmaNyAM 'mAlAkArasya' 'mAlI' iti khyAtasya // vaishyaajaatsy|| kumbhakAraH kulAlaH syAt rathakArastu mAhipyAtkaraNyAM yasya sNbhvH| kviti // kumbhaM karoti / aN (3 / 21) "kumbhakArI reti // mAhidhyAdvaizyAkSatriyasutAt karaNyAM zudAyAM | kulatthyAM ca puMsi syAddhaTakArake' iti vizvaH (medinii)|| (1) // * // kuM bhUmi lAlayati / 'laDa vilAse' (bhvA0 pa0 se.)| vaizyAdutpannAyAm // * // rathaM karoti / 'kR' (ta0 u0 a0)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / 'rathakArastu mAhidhyAt karaNI ca aN ( 3 / 2 / 1) / Dalayorekyam / kulamAlAti vA / kaH (vA. takSaNi' (iti medinI) // (1) // * // ekam 'karaNyAM 3 / 2 / 5) / kulamalati vA / aN ( 3 / 2 / 1) / kulamAlunAti mAhiSyAdutpannasya' / / vA / DaH (vA0 3 / 2 / 101) / 'ghUke kulAlaH kukkubhe kumbha kAre'JjanAntare' // (2) // * // dve 'kulaalsy|| syAccaNDAlastu janito brAhmaNyAM vRSalena yH||4|| syeti // caNDati / 'caDi kope' (bhvA0pa0 se.) pati palagaNDastu lepkH| peti // palaM mAMsam / tattulyena mRdAdinA gaNDati vada. caNDibhyAmAlaJ' (u0 11117) // (1) // // pratyekamekaikaM naikadezamiva karoti / 'gaDi vadanaikadeze' (bhvA0 pa0 se.) '(saMkaravizeSANAm // ac (3 / 1 / 134 ) // (1) // * limpati / "lipa upadehe kAruH zilpI (tu0 u0 se.)| Nvul (3 / 1 / 133) // (2) // keti // karoti / 'kRvApA- (u0 11) ityuN / 'gRhAdI lepakArasya' // 'kArustu kArake zilpe vizvakarmaNi zilpini' iti hemcndrH|| tantuvAyaH kuvindaH syAt (1) // * // zilpamasyAsti / ataH- (5 / 2 / 115) itIniH / "zilpI tu vAcyavatkArau striyAM koladalauSadhau' (iti teti // tantUn vayati / 'veJ tantusaMtAne' (bhvA0 u. medinii)|| (2) // * // 'takSA ca tantuvAyazca nApito rajaka a0)| 'hAvAmazca' (3 / 2 / 2) ityaN // * // 'tantravAyaH' iti pAThe-tantavo vitanyante yasmiMstattatram / tadvayati // stathA / paJcamazcarmakArazca kAravaH zilpino matAH' // // dve 'citrakArAdeH' / 'tantravApaH' iti pAThAntaram / tatra 'Duvap' (bhvA0 u0 saMhataistairdvayoH zreNiH sajAtibhiH / a0)| aN (3 / 2 / 1) // (1) // * // kuM bhuvam , kutsita vA vindti| 'vid lAbhe' (tu. u0 a0)| gavAdiSu (ca) vindeH samiti // zrayati, zrIyate, vA 'zriJ sevAyAm' (bhvA0 saMjJAyAm' (vA0 3 / 1 / 138) iti zaH / kupyti| 'kura u0 se.)| 'vahizriyu-' (u0 4 / 51) iti niH| 'zreNiH krodhe' (di. 50 se.)| 'kupervA bazca' (u0 4 / 86) iti strIpuMsayoH paGko samAnazilpisaMhato' (iti medinii)|| (1) kindaca // (2)* // dve 'paTAnAM nirmAtari' // // * // eka 'sajAtIyazilpisaMghasya // tunnavAyastu saucikH||6|| 1-'vaizyAnmAgadhavaidehI rAjaviprAGganAsu ca' (10 / 11) iti | | tviti // tumnaM chinnaM vayati / 've' (bhvA0 u0 a0)| manuvAkyAnukUlamUlaviruddho'nekArthakoSo naadrnniiyH|| aN ( 3 / 2 / 1) / (1) // // sUcI zilpamasya / 'zilpam' Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUdravargaH 10] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| (4 / 4 / 55) iti Thak // (2) // // dve 'kaJcakyAderni shaulvikstaamrkuttttkH||8|| tri'|| zAviti // zulvaghaTTanaM zilpamasya / 'zilpam' (4||4rnggaajiivshcitrkaarH 55) iti Thak // (1) // // tAnaM kuTTayati / 'kuTTa chedane' reti // raGgeNAjIvati / 'jIva prANadhAraNe' (bhvA0 | | (cu0 pa0 se.)| aN (3 / 2 / 1) / khArthe kan (jJApi0 50 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH| raGga AjI 5 / 4 / 5) // (2) // // dve 'tAmrakArasya' // vo'sya, iti vA // (1) // // citraM kroti| 'divAvibhA-| takSA tu vadhakistvaSTA rathakArazca kASThataH / nizA-' (3 / 2 / 21) iti TaH // (2) // // dve 'citra- teti // takSNoti / 'taSa tanUkaraNe' (bhvA0pa0 se.)| kArasya' // '-yuvRSi-' (u0 11156) ityAdinA kanin // (1) // // zastramAjo'sidhAvakaH / vardhate / 'vardha chedane' (cu0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / zeti // zastraM mArTi / 'mRjU zuddhau' (a0pa0 se.)| vadhU kaSati / 'kaSa hiMsAyAm' (bhvA0 pa0 se.) / bAhulaaN (3 / 2 / 1) // (1) // // asiM dhAvati / 'dhAvu gati kADDiH // (2) // * // tvkssti| tvakSu tanUkaraNe' (bhvA0pa0 zuddhyoH' (bhvA0 u0 se.) / aN (3 / 2 / 1) / khArthe kan se0) / tRc (3 / 11133) / 'tvaSTA pumAn devazilpitakSNo(jJApi0 5 / 4 / 5) / kun (u0 2 // 32) vA // (2) // * // dve rAdityabhidyapi' (iti medinI) // (3)||AUM|| rathaM karoti / aN 'shstrghrssnnopjiivinH|| (3 / 2 / 1) // (4) // * // kASThaM takSati / kvip (3 / 2 / 76) // | (5) // * // paJca 'sutAra iti khyaatsy'| pAdUkaccarmakAraH syAt peti // padyate'nayA / 'pada gatau' (di. A0 a0)| grAmAdhIno grAmatakSaH 'NitkasipadyarteH' (u0 185) iti UH / pAdUM karoti / greti // grAme'dhi / 'saptamI' (2 / 1 / 40) iti samAsaH / kvip (3 / 2 / 76) // (1) // * // carma karoti / aN (3 / 2 / / 'aSaDakSa- (5 / 4 / 7) iti khH|| (1) // * // grAmasya tkssaa| 1) // (2) // * // dve 'carmakArasya // 'grAmakoTAbhyAM ca takSNaH ' (5 / 4 / 95) iti Tac // (2) // * // dve 'graamtvssttH|| vyokAro lohakArakaH // 7 // kauTatakSo'nadhInakaH // 9 // vyoketi // 'vyo' ityatyayaM lohavIjavAcI-iti zrIbhojaH / vyo karoti / aN (3 / 2 / 1) // (1) // * // lohaM | / kauTeti // kuTyAM bhvH| 'tatra bhavaH' (4 // 3153) ityaN / karoti / aN (3 / 2 / 1) / khArthe kan (jJApi0 5 / 45) / kauTazcAsau takSA ca / Tac (5 / 4 / 95) // (1) // * // 'vyokAro'yaskaro'yaskAro lohakAraH syAt' iti | nAdhInaH / svArthe kan (jJApi0 5 / 45) // * // ekam 'kauTaratnakoSaH // (2) // // dve 'lohakArasya' // tvssttH|| nADiMdhamaH svarNakAraH kalAdo rukmkaarke| kssrimnnddidivaakiirtinaapitaantaavsaayinH| neti // nADI vaMzanalI dhamati / 'dhmA zabdAgnisaMyo- viti // kSuro'syAsti / 'ataH-' (5 / 2 / 115) itIniH gayoH' (bhvA0pa0 se.) 'nADImuSTayozca' (3 / 2 / 30) / // (1) // // muNDaM karoti / 'muNDamizra-' (3 / 1 / 21) iti khaz / 'khityanavyayasya' (6 / 3 / 66) iti hrkhH|| (1) iti Nic / grahyAditvAt (3 / 1 / 134) nniniH|| (2) // * // // // svarNaM karoti / aN (3 / 2 / 1) // (2) // * // kalAmA divA kIrtirasya / 'divAkIrtistu puMsi syAnnApitAntAvasAdatte / 'DudAJ' (ju0 u0 a0)| mUlavibhujAditvAt (vA. yinA iAta vizvaH (madinA) // (3) // * // na piyati sma / 'pi 3 / 2 / 4) kaH // (3) // * // rukmaM karoti / aN (3 / 2 / 1) / gato' (tu. pa. a.)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| vArthe kan (jJApi0 5 / 45) // (4) // // catvAri n-apitH| niSedhArtha kena nazabdena supsupA (2014) svrnnkaarsy|| iti samAsaH / yadvA,-nApanam / 'ApU. vyAptau' (khA0pa0 a0)| ghaJ (3 // 3 / 18) / nApo jAto'sya / 'tadasya saMjAyAcchAlikaH kAmbavikaH tam- (5 / 2 // 36) itItaca // (4) // * // nakhAnAmantamavasAtuM syeti // zaGkhaH zilpamasya / 'zilpam' (4 / 4 / 55) iti | zIlamasya / 'So'ntakarmaNi' (di0p0a0)| Sai kSaye' ik // (1) // * // kambuH zilpamasya / Thak (4 / 4 / 55) / (bhvA0pa0 a0) vaa| 'supi- (3 / 2 / 78) iti NiniH / -zAzvatikaH' (2049) iti nirdezAtkAdezo'nityaH / Ato yuk-' ( // 3 // 33) / ('antAvasAyI zvapace munikamborvikAro'syAsti, iti vA / Than (5 / 2 / 115) // (2) bhede ca nApite' iti medinI) // (5) // * // paJca 'naapi|*|| dve 'shngkhvaadksy|| tsy|| Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 amrkossH| [dvitIyaM kANDam nirNejakaH syAdrajaka zailUSaH' iti tAlavyAdimUrdhanyAnteSu rabhasaH // (2) // // nIti // niNanekti / 'Nijira zuddhau' (ju0 u0 se.)| jAyayA jIvanti / 'jIva prANadhAraNe' (bhvA0pa0 se.) / Nvul (3 / 1 / 133) / 'upasargAdasamAse- (8414) iti 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH // (3) // * // kRzAzvena Natvam // (1) // * // rajati / 'raa rAge' (bhvA0 u0 a0)| proktaM naTasUtramadhIyate / 'karmandakRzAzvAdiniH' (4 / 3 / 111) kun (u0 2 / 32) // (2) // // dve 'rajakasya // // (4) // * // bharatasya muneH ziSyAH / aN (4 / 3 / 120) / saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH / yadvA,-bibharti svAGgam / 'DubhUna zauNDiko mnnddhaarkH||10|| (ju0 u0 a0)| 'bhRmRdRzi-' (u0 3 / 111) ityatac |shaaviti // ('zuNDA pAnagRhe matA / ambuhastinIve bidAdyatro (4 / 1 / 104) vaa| 'yaaJozca' (2 / 4 / 64) iti zyAhastihastasurAsu ca' iti medinI) / zuNDA surA paNya- luki bharataH iti mukuttH| tanna / abahuvacane bRddhiprasamasya / 'tadasya paNyam' (4 / 4 / 51) iti Thak // (1) // // | gAt / pUrvavyAkhyAvirodhAcca // (5) // // naTati / 'naTa maNDaM surAgrarasaM harati / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / khArthe kan | nRto' (bhvA0 pa0 se.) / ac (3 / 1 / 134) // (6) // // (jJApi0 5 / 4 / 5) // (2) // * // dve 'shaunnddiksy'|| 'raGgAvatArI zailUSo naTo bharatabhAratau' iti vAcaspatiH // jAvAlaH syAdajAjIvaH ||||ssd 'nttaanaam|| jeti // javamalati, AlAti vA / 'ala bhUSaNAdau' cAraNAstu kushiilvaaH||12|| (bhvA0pa0 se.)| aN ( 3 / 2 / 1) / kaH (vA0 3 / 2 / 5) ceti // cArayanti kIrtim / 'cara gatau' (bhvA0pa0 se.)| vaa| javAlo'jaH, tasyAyam // (1) // // ajA AjIvo | NijantaH / nandyAdilyuH (3 / 1 / 134) (1) // // kutsitaM jIvikA'sya // (2) // // dve "ajAjIvanasya' // zIlamastyeSAm / 'kugti-(2|2|18) iti samAsaH / 'anya devAjIvI tu devlH| trApi dRzyate' (vA0 5 / 2 / 109) iti vaa| kuzIlaM vAnti deveti // devairAjIvituM zIlamasya / 'supyajAtau- (3 / vaa| 'vA gatyAdau' (a0 pa0 a0)| kaH ( 3 / 2 / 3) // (2) 2 / 78) iti NiniH // // ('devAjIvaH' iti ) adantapAThe | | // * // dve 'bandivizeSasya' // deva AjIvo'sya // (1) // // devAn jIvikArthe lAti / kaH | mArdaGgikA maurajikAH (3 / 2 / 3) / devaM lakSaNayA tatkhaM lAti vA // (2) // * // dve | meti // mRdaGgo lakSaNayA tadvAdanaM zilpameSAm / 'zilpam' 'devapUjopajIvinaH' // | (4 / 4 / 55) iti Thak // (1) // // murajaH zilpameSAm / Thak syAnmAyA zAmbarI (4 / 4 / 55) // (2) ||||ddhe 'mRdaGgavAdanazIlasya' / syeti // vizvaM mAti yasyAm , mimIte, vaa| 'mA mAne pANivAdAstu paannighaaH| (a0p0a0)| 'mAG mAne' (ju0 A0 a0) vaa| petipANi vAdayanti / 'vadeH' (bhvA050 se.) / 'mAchAsasibhyo yaH' (u0 4 / 109) / mAM yAti vA / NyantAdaNa (3 / 2 / 1) (1) // * // pANiM nanti / 'pANigha'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH| 'mAyA syAcchAmbarI tADaghau zilpini' (3 / 2 / 55) iti sAdhuH // (2) // // dve buddhyormAyaH pItAmbare'sure' (iti medinI) // (1) // * // 'karatAlikAvAdanazIlasya // zambarAkhyadaityasyedam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaNa // (2) // * // dva 'indrjaalaadimaayaayaaH|| " veNudhmAH syurvaiNa vikAH vayiti // veNuM dhamanti / 'dhmA zabdAdo' (bhvA0pa0 mAyAkArastu prAtihArikaH // 11 // se.)| 'Ato'nupa-' (3 213) iti kaH // (1) // * // veNImeti // mAyAM karoti / aN (3 / 2 / 1) // (1) // vikAraH / 'oraJ' (4 / 3 / 139) / vaiNavaM zilpamasya / Thak pratiharaNam / 'hRJ' (bhvA0 u0 a.)| bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / (4455) // (2) // * // dve 'vennuvaadnshiilsy'|| pratihAro vyAjaH prayojanamasya / 'prayojanam' (5 / 1 / 109) vINAvAdAstu vaiNikAH // 13 // iti Thak // (2) // * // dve 'indrjaaliksy|| vIti // vINAM vAdayanti // (1) // * vINA zilpamezalAti jAyAjIvAH kRshaashvinH| SAm // (2) // // dve 'viinnaavaadnshiilsy|| bharatA ityapi naTAH jIvAntakaH zAkunikA zAyiti // zilAdinA proktaM naTasUtramadhIyate / 'pArA- jIti // jIvAnAmantakaH // (1) // // zakunAn hanti / zaryazilAlibhyAm-' (4 / 3 / 110) iti Ni niH // (1) * // 'pakSimatsya---' (4435) iti tthk|| (2) // // 'pakSiNAM zilaSasya RSerapatyam / aN (4 / 1 / 114) / 'naTe vilve ca hntri'|| Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUdravargaH 10 ] | vArijAla ti // vAgurA (1) jAlena (2) ca carati / 'carati' (4 / 4 / 8) iti Thak // ( 2 ) // * // dve 'jAlena mRgA svataH' // vaitaMsikaH kauTikazca mAMsikazca samaM trayam // 14 // vAyiti // vItaMsena mRgapakSyAdibandhanopAyena carati // (1) // * // kUTena mRgAdibandhanayantreNa carati // (2) // * // mAMsaM paNyamasya / 'tadasya paNyam' ( 4 / 4 / 51 ) iti Thak // (3) // * // trINi 'mAMsavikrayajIvinaH // bhRtako bhRtibhukarmakaro vaitaniko'pi saH / jyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / bhriti // bhriyate sma / 'bhRJ bharaNe' (bhvA0 u0 a0 ) / ktaH (3 / 2 / 102) / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) yadvA-mRtiM karoti / 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 26 ) iti NijantAtkun ( u0 2 / 32) // (1) // * // bhRtiM vetanaM bhuGkte / kkip ( 3 / 2 / 76) // (2) // // karma karoti / 'karmaNi bhRtau' (3 / 2 / 22 ) iti TaH // (3) // * // vetanena jIvati / 'vetanAdibhyo jIvati' ( 4/4/12) iti Thak // (4) // * // catvAri 'vetanopajIvinaH' // vArtAho vaivadhikaH / veti // vArtAyA vahaH // (1) // * // vivadhaM vIvadhaM vA * vahati / 'vibhASA vivadhavIvadhAt ' ( 4 / 4 / 17 ) iti Than pakSe Thak // (2) // * // dve 'vArtAyA vAhakasya' 'kavaDiyA' iti khyAtasya // 343 bhAravAhastu bhArikaH // 15 // bheti // bhAraM vahati / an ( 3 / 2 / 1) // (1) // * // bhAro'sti vAhyatvenAsya / 'ataH ' ( 5 / 2 / 115 ) iti Than // (2) // * // dve 'bhAravAhakasya' // ti // yate / 'bhRJ bharaNe' ( bhvA0 u0 a0 ) / 'bhRJo'saMjJAyAm ' ( 3 / 1 / 112 ) iti kyap / 'bhRtyaH dAse bhRtau bhRtyA' iti vizvaH // (1) // * // dAsyA apatyam / 'yacaH' ( 4|1|121 ) iti Dhak // ( 2 ) // * // 'kSudrAbhyo vA' ( 4 / 1 / 131 ) iti Dhrak ca // (3) // * // daMsayati, daMsyate vA / 'dasi dIptau' ( cu0 pa0 se 0 ) / 'daMseSTaTa nau na A ca' (u0 5 / 10) / yadvA, - dAsyate / 'dAsa dAne' ( vA0 u0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // * // ('dAza' iti ) tAlavyAntapakSe - 'daMzezca' (u0 5 / 11) // (4) // // gupyate / 'gupU rakSaNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / yat ( 3 / 1 / 124 ) | svArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) gopyaM kAyati vA / 'kai zabde' ( bhvA0pa0 a0 ) / ' Ato'nupa - ' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH // ( 5 ) // * // cevyate / 'ciTa parapreSye' (bhvA0 pa0 se0 ) / kRJAdibhyo vun u05/35 ) | ( 6 ) // * // niyujyate / 'yujir yoge' (ru0 u0 a0 ) / Nyat (3 / 1 / 124) / 'prayojyaniyojyau zakyArthe' 773 / 68 ) iti sAdhuH // ( 7 ) // * // kiMcit kutsitaM vA karoti / 'divAvibhA-' ( 3 / 2 / 21 ) ityatra 'kiMyattadbahuSu - ' ( vA0 3 / 2 / 21 ) iti ac // ( 8 ) // * // preSyate / 'iSa gatau' ( di0 pa0 se 0 ) AbhIkSNye ( kyA0 pa0 se0 ) vA / t ( 3 / 1 / 124 ) / 'prAho - ' ( vA0 6 / 1 / 89 ) iti vRddhiH // 9 ) // * // bhuGkte svAmyucchiSTam bhujyate vA / 'rucibhujibhyAM kiSyan ' ( u0 4 / 179 ) // ( 10 ) // * // paricarati / 'cara gayAdau' (bhvA0 pa0 se0 ) / Nvul ( 3 / 1 / 133 ) // (11) // * // ekAdaza 'dAsasya' // parAcitapariskandaparajAtaparaidhitAH / ( vivarNaH pAmaro nIcaH prAkRtazca pRthagjanaH / nihIno'pasado jAlmaH kSullakazcetarazca saH // 16 // vIti // vigata varNo yasya, yasmAdvA / 'varNo dvijAdau zAdI stutI rUpayazo'kSare' iti vizvaH // (1) // * // pAmAnaM rAti / kaH ( 3 / 2 / 3) / yadvA - pA dharmaH mriyate yena / 'mRG' (tu0 pa0 a0 ) / 'puMsi - ' ( 3 / 3 / 118 ) iti ghaH // (2) // * // nikRSTAmIM lakSmIM cinoti / 'ciJ' ( vA0 u0 a0 ) / 'anyebhyo'pi dRzyate' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti GaH // (3) // * // prakRtau bhavaH / aN (4 / 3 / 53) / yadvA - prakRSTamakRtamakAryamasya // (4) // * // sajjanebhyaH pRthagbhUto janaH / zAkapArthivAdiH (trA0 2 / 1 / 78 ) // ( 5 ) // * // nizcayena hInaH / 'kugati--' ( 2 / 2 / 18 ) iti samAsaH // ( 6 ) // * // apakRSTamapakRSTe vA sIdati / 'SaTTlRR vizaraNA dau' ( bhvA0 pa0 a0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 : // ( 7 ) // * // jAlayati / 'jala AcchAdane' (?) (cu0 pa0 se0 ) / jAlaM karoti / bAhulakAnmaH / 'neD Rzi kRti' (72 / 8 ) / 'jAlamastu pAmare / asamIkSya ( ( peti // pareNAcitaH / 'ciJ cayane' ( vA0 u0 a0 ) / kAriNi ca' iti haimaH // ( 8 ) // * // kSudhaM lAti / kaH ( 3 / 2 / 3) svArthe kan ( u0 2 / 32 ) vA / yadvA-kSuNatti, kSudyate vA / ' kSode' (ru0 u0 a0 ) / 'sphAyitazci-' ( u0 2 / 13 ) iti rak / kapilikAdiH ( 8 / 2 / 18 ) / yadvA - kSudhA lakyate / 'laka AsvAdane' ( ) / 'puMsi -' (3 / 3 / 118) iti ghH||*|| ( 'khullaka' iti ) kavargadvitIyAdirapi / 'khullaka striSu nIce - 'lpe' iti rabhasAt / khadanam / 'khada hiMsAyAm ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / saMpadAdiH ( vA0 3 / 3 / 108 ) / pRSodarAdiH ( 6 / 31109) / khudaM lAti / kkrun ( u0 2 / 32 ) // (9) // * // inA kAmena tIryate / 'tRR' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / itaM gamanaM karoti vA / ' tatkaroti - ' ( vA0 3 / 1 / 26 ) iti Nic / yadvA, - itena jJAnena kSIte / 'prAtipadikAddhAtvarthe' (cu0 sU0 ) iti Nic / baahulkaadrH| yadvA,-'i' ityavyayamapakarSe / 'dvivacana - (5 / 3 / 57 ) iti tarap / dravyaprakarSatvAnnAmuH // (10) // * // daza 'nIcasya' // bhRtye dAseyadAseradAsagopyakaceTakAH / niyojyakiMkara praiSya bhujiSyaparicArakAH // 17 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [dvitIyaM kANDa ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // priskndti| 'skandir | bhekkbhelyoH| kramanimnamahIbhAge kulake jalavAyase / jalAgatyAdau' (bhvA0 pa0 a0)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'parezca' ntare plavaM gandhatRNe mustakabhidyapi' iti haimaH / 'plavaH (8 / 3 / 74) iti vA Satvam // (2) // // prsmaajaatH| parapo- | syAtplavane bhele bheke'vau zvapace kapI / jalakAke ca kulake pravaNe SitvAt // * 'parAjitaH' iti pAThe-parairAjIyate sm| 'ji| parkaTIdrume / kAraNDavAkhyavihage zabde pratigatau pumAn ) / abhibhave' (bhvA0 pa0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / yadvA,- kaivartImustake gandhatRNe'pi syAnnapuMsakam' (iti medinii)| pareSAmAjaH kSepaNaM jAto'sya / tArakAdiH (5 / 2 / 36) // (2) // * // mataGgasyApatyam / zivAditvAt (4 / 1 / 113) (3) // // parairedhitaH saMvardhitaH // (4) // * // catvAri 'audA- | aN / mataGgasyAyam , vA / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN // sInyena parapoSitasya' // (3) // * // divA kIrtirasya |-divaa akIrtirasya-iti mandastundaparimRja Alasya zItako'la mukuTaH // (4) // * // adhArmikAjanAn gacchati, janebhyo gacchati, vaa| 'gamazca' (3 / 2 / 47) iti khac // (5) // 5 // meti // mandate svapiti / 'madi stutyAdau' (bhvA0 A. niSIdati pApamasmin / 'Sad vizaraNAdau' (bhvA0 pa0 se.)| se.)| ac (3 / 1 / 134) / 'mandA'tANe ca mUrkha ca khare 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / "niSAdaH kharabhede'pi cAbhAgyarogiNoH / alpe ca triSu puMsi syAddhastijAtyantare caNDAle dhIvarAntare' (iti medinii)|| (6) // * // zvAnaM pcti| zanI' iti vizvaH ( medinii)|| (1) // * // tundamudaraM pari ac (3 / 1 / 134) // * // nyakkAditvAt (ga0 7353) mArTi / 'mRjU zuddhau' (a0 pa0 se.)| 'tundazokayoH- kutve 'zvapAkaH' api // (7) // // grAmAderante vasati / (3 / 2 / 5) iti kaH // (2) // 1 // na lasati / 'lasa zleSaNe' 'supyajAto-' (3 / 2 / 78) iti NiniH / 'zayavAsa-' (6||3(bhvaa0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / (5) // * // svArthe 18) ityaluk // (8) // * // khArthe aJ (5 / 3 / 117) / pyaJ (vA0 5 / 1 / 124) // (3) // // zItaM karoti / 'zIto 'cANDAlaH' api|-prjnyaadynni cANDAla:-ityeke / tanna / SNAbhyAM kAriNi' (5 / 2 / 72) iti kan // (4) // * // "uSNo 'kulAlavaruDakarmAraniSAdacaNDAlamitrAmitrebhyazchandasi' ( 5 / 4. grISme pumAn dakSAzItayoranyaliGgakaH' (iti medinii)| uSNo 36 sUtre) iti vArtikena chandasyavidhAnAloke tadabhAvAta dkssH| uSNAdanyaH // (6) // * // SaT 'alasasya' // // (9) // * // put kutsitaM puNyaM vA (3 / 1 / 134) mUlavidakSe tu caturapezalapaTavaH sUtthAna uSNazca / bhujAdikaH (vA0 3 / 2 / 5) vaa| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) | // * // "puSkasI kAlikAnIlyoH puSkasaH zvapace'dhame' iti deti // dakSate / 'dakSa vRddhau zIghrArthe ca' (bhvA0 A0 (vizve) darzanAt puSkaso'pi // * // (haime tu 'vukkasIse0) ac (3 / 1 / 134) / 'dakSaH prajApatau rudravRSabhe kukuTe vukks'-shbdaavuplbhyete)|| (10) // // daza 'cANDApaTau / drume dakSA tu medinyAm' iti vizvaH (medinii)|| (1) lsy|| .. // * // catati, catyate vaa| 'cate yAcane' (bhvA0 u0 se.) 'mandivAzimathicaticayaGkibhya urac / ' (u0 1138) // bhedAH kirAtazabarapulindA mlecchajAtayaH // 20 // (2) // * // pezanam / 'piza samAdhau' (tu0pa0 se.)| ghaJ | bhayiti // kirAtAdayastrayo mlecchjaatyshcnnddaalbhedaaH| (3 / 3 / 18) / pezaM lAti / kaH (3323) / pezo'syAsti / | yattu-mlecchazabdavAcyAH-iti mukuttH| tanna / jAtipadasidhmAditvAt (5 / 2 / 97) laj vA // (3) // * // pATayati / vaiyarthyaprasaGgAt / 'mlecchAH ' ityeva vaktuM yuktatvAt // // NijantaH / 'phalipATi-' (u0 1 / 18) iti sAdhuH / 'paTu kirati / 'kR vikSepe' (tu. pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 11. dakSe ca nIroge cature'pyabhidheyavat / paTole tu pumAnklIbe 135) iti kH| atati / 'ata sAtatyagamane' (bhvA0pa0 chatrAlavaNayorapi' (iti medinii)|| (4) // // suSTha utthAna-: se.)| ac (3 / 1 / 134) / kirazcAsAvatazca / 'kirAto mudyogo'sya // (5) // * // uSNatvaM zIghrakAritvamasyAsti / mlecchabhede syAdbhanimbe'lpatanAvapi / striyAM cAmaravAhinyAM arzaAdyac (5 / 2 / 127) / 'uSNo grISme pumAn dakSazItayoranyaliGgakaH' (iti medinii)|| (6) // * // SaT 'dksssy|| 1-yadyapi 'karmaNyaNa' (321) sUtrabhASye anupapadasyAvaM cnnddaalplvmaatnggdivaakiirtijnNgmaaH||19|| kAzaH / pacatIti pacaH / karmopapadasthAvakAzaH / kumbhakAraH / nissaadshvpcaavntevaasicaannddaalpuksaaH| ihobhayaM prApnoti / odanapAcaH karmopapado bhavati vipratiSedhena' ceti // cnnddte| 'caDi kope' (bhvA0 A0 se.)| ityuktam , tathApi pacAdigaNe 'zvapaca' iti pratipadoktopAdAnAdarNa bAdhitvAjeva bhavati // 2-asya tu bahutve 'caNDa lAH' ityeva 'paticaNDibhyAmAlam' (u0 11117) // (1) // * // | rUpam / 'cANDAlAH' iti rUpe tu 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityAyaNa / plvte| 'muG gatau' (bhvA0 A0 a0)| ac (3 / 1 / - bodhyH| chAndasA api kacilloke. 'sagdhiH ' ityAdaya iva prayujyante 134)'plava: plakSe pluto kpau| zabde kAraNDave mlecchajAtau / iti vA bodhyam / mlecchazabdava iti sAdhuH / Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUdravargaH 10] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| - .-...---- n ewspaper kuTTanIdurgayorapi' (iti medinii)|| (1) // * // zavati / 'zava ghaJ (3 / 3 / 19) / zakandhvAdiH (vA. 6 / 1 / 94) / 'alako gatau' (bhvA0 pa0 se.)| baahulkaadrH| zavaM rAti vA / dhavalArke syAdyogonmAditakukkure' iti vizvaH (medinI) // kaH (12 // 3) / 'zavaro mlecchabhede ca pAnIye zaMkare'pi ca' | (1) // // yogo mattatopAyo jAto'sya / tArakAditvAt iti vizvaH (medinii)|| (1) // // polati / 'pula mahattve' (5 / 2 / 36) itac / yadvA,-yogyante sma / 'yugi varjane' (bhvA0 (bhvA0pa0 se.)| 'kuNipulyoH kindac' (u0 485) pa0 se.)| nnyntH| anityatvAnna num / ktaH (3 / 2 / 102) iti mukuttH| 'pulindaH kathyate mlecche pulinde'pi niga- * // eka 'mattazunaH' // dyate' iti tArapAlaH / 'pulindaH paJcazavaraH' iti rtnkossH|| zvA vizvakarmRgayAkuzala: (7) // // mlecchati / 'mleccha avyakte zabde' (bhvA0pa0 zveti // vizvakaM sarva dravati / 'du gatau' (bhvA0 50 se.) ac (3111134) mlecchAnAM jaatyo'vaantrbhedaaH| a0)| mitadrAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) DuH / yadvA,'gomAMsabhakSako yastu lokabAhyaM ca bhASate / sarvAcAravihIno- | vizvaM kandati / 'kadi AhvAne' (bhvA0 pa0 se.)| javAdiH 'sau mleccha itybhidhiiyte'| sUtasaMhitAyAmapi-'brAhmaNyAM (u0 4 / 102) / 'vizvakadrutriSu khale dhvAnAkheTazunoH vaizyato jAtaH kSattA bhavati naamtH| asyAmanena cauryeNa mleccho pumAn' (iti medinii)|| (1) ||AUM|| mRgayAyAM kuzalaH ||AUM|| viprAtprajAyate // ' iti // . | ekam 'mRgyaakushlshunH|| vyAdho mRgavadhAjIvo mRgayurlubdhako'pi sH|| saramA zunI // 22 // vyeti // vidhyati / 'vyadha tADane' (di0 pa0 a0)| seti // sarati / 'sR gatau' (bhvA0 pa0 a0)| bAhula'zyADyadhA-' (3 / 1 / 141) iti NaH // (1) // * // mRgavadhe kaadmH| ('saramA kukurIdevazUnyoH syAdrAkSasIbhidi' iti nAjIvati / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH // (2) // // medinii)|| (1) // * // zunI gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (2) mRgAn vadhArtha yAti / 'yA prApaNe' (a. pa. se.)| 'mRga- | // 1 // dve 'zunyAH // pvAdayazca' (u0 1137) iti kuH / 'mRgayuH puMsi gomAyau | viTcaraH sUkaro grAmyaH vyAdhe ca parameSThini' (iti medinI) // (3) // 1 // lubhyate vIti // viSaM viSThAM carati / 'cara gatyAdI' (bhvA0 pa. m| 'lubha gAye' (di. pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / se.)| ac (3 / 1 / 134) / mUlavibhujAdikaH (vA0 3 / 2 / 5) svArthe (jJApi0 5 / 4 / 5) saMjJAyAm (5 / 3 / 75) vA kan // vA / viSazcaro vA // (1) // // ekam 'graamysuukrsy'|| (4) // // catvAri 'vyaadhsy|| varkarastaruNaH pshuH| kauleyakaH sArameyaH kukuro mRgadaMzakaH // 21 // veti // varkate / 'tRka AdAne' (bhvA0 A0 se.)| zunako bhaSakaH zyA syAt bAhulakAdaran / 'varkaraH parihAse syAcchAge yuvapazAvapi' kAviti // kule bhavaH / 'kulakukSi (41219) iti | iti vizvaH (medinii)| 'varkaro meSazAvakaH' iti rakSitaH // hakan / 'koleyakaH sArameye kulIne' iti haimaH (medinii)|| (1) // * // ekam 'trunnpshumaatrsy'|| (6) // // saramAyA apatyam / 'strIbhyo Dhak' (4 / 1 / 120) AcchodanaM mRgavyaM syAdAkheTo mRgayA striyAm 23 // (2) // * // kokte| 'kuka AdAne' (bhvA0 A0 se.)| Acchaviti // Acchidyante'tra / lyuTa ( 3 / 3 / 117) / kvip (3 / 2 / 178) / kurati / 'kura zabde' (tu. pa0 se.)| pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109) // (1) // // mRgA vyayyante'tra / kaH (3 / 1 / 135) / kuk cAso kurazca / 'kukaraH sArameye | 'vyaya gatau' (bhvA0 u0 se.)| 'anyebhyo'pi- (vA0 3|naa granthipaNe napuMsakam' iti vizvaH (medinii)| (3) // * 2 // 101) iti DaH // (2) // * // AkhiTyate'tra / 'khiTa mRgAn dazati / 'daMza dazane' (bhvA0pa0 a0)| aN (3 / - trAse' (bhvA0 pa0 se.)| 'halaca' ( 3 / 3 / 121) iti ghaJ 21) / kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (4) // // zunati / 'zuna // (3) // * // mRgyante'tra / 'mRga anveSaNe' (cu0 A0 se.)| gato (tu0pa0 se.) kun (u0 2 / 32) // (5) // * // 'paricaryAparisaryAmRgayA- (vA0 3 / 3 / 101) iti saadhuH|| bhaSati / 'bhaSa paizunye' (bhvA0pa0 se.)| kun (u0 2 / 32) (4) // catvAri 'zikAra' iti khyAtasya // // (6) // // zvayati / 'Tuozvi gativRddhyoH' (bhvA0 pa0 | dakSiNArulabdhayogAikSiNermA kurnggkH| se0) / 'zvannukSan-' (u0 1 / 157) iti sAdhuH // (7) // // deti // dakSiNe'rurasya // * // dakSiNe Irmamasya / 'dakSiNermA 'kukurastu zuniH zvAnaH kapilo maNDalaH zunaH' iti lubdhayoge' (5 / 4 / 126) iti sAdhuH // (1) // * // ekam vAcaspatiH // // sapta 'shunksy|| 'dakSiNavraNasya' // alarkastu sa yogitH| cauraikaagaarikstendsyutskrmosskaaH||24|| aleti // alam aya'te / 'arka stavane' (cu0 pa0 prtirodhipraaskndipaattnycrmlimlucaaH| se0)| arcyate yaa| 'arca pUjAyAm' (bhvA0pa0 se.)| cAviti // coraNam / 'cura steye' (cu0 pa0 se.) amara0 44 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 amrkossH| [dvitIyaM kANDam 'a pratyayAt' (3 / 3 / 102) / saMjJApUrvakatvAnna guNaH / curA | unmAthaH kRTayannaM syAt zIlamasya / 'chatrAdibhyo NaH' (4 / 4 / 62) / 'coraH pATaccare- viti // unmathyate'nena / 'mathe viloDane' (bhvA0pa0 'pi syAccaurapuSpauSadhAvapi' iti vizvaH (medinI) // pacAdyaci se0)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghny| 'unmAthaH kUTa'cauraH' api // (1) // * // ekamasahAyamagAraM prayojanamasya / yantre syAnmAraNe ghAtake pumAn' (iti medinii)|| (1) // 1 // 'aikAgArikaTa caure (5 / 1 / 113) iti sAdhuH // (2) // * // | kUTasvarUpaM yantram // (2)||||dve 'mRgaadibndhnyntrsy| stenayati / 'stena caurye' (cu0 u0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / vAgurA mRgabandhanI // 26 // 134) // (3) // * // dasyati / 'dasu upakSaye' (di0 pa0 | veti // avA gurte| 'gurI hiMsAyAm' (tu. 50 se.)| se0)|'-jnimnidsibhyo yuH' (u0 3 / 20) / 'anunAsikayoH' ityuktatvAnnAnaH (11) / 'dasyuzcaure ripau puMsi' 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'vaSTi bhAguri | ityakAralopaH // (1) // // mRgo bdhyte'nyaa| 'bandha bandhane' iti haimaH (medinI) // (4) // * // tat karoti / 'kiMyattadbahuSu' (vA0 3 / 2 / 21) ityac / 'tadbahatoH karapatyoH-' (ga. (kyA0 pa0 a0)| 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuT // (2)||*-vaaterbhdraaditvaadrnn guk cAgamaH-iti mukuTastva 6 / 1 / 157) iti suTtalopau // (5) // * // muSNAti / 'muSa steye' (tryA0 pa0 se.) / Nvul (3 / 1 / 133) // (6) // // pANinIyaH // * // dve 'jaalvishesssy'|| pratirorbu zIlamasya / 'rudhira AvaraNe' (ru0 u0 a0)| zulvaM varATakaH strI tu rajjustriSu vaTI gunnH| 'mupi-' (3 / 2 / 78) iti NiniH // (7) // * // parAn zciti // zulvyate, zulvayati vA / 'zulva visarge' (cu0pa0 AskantuM zIlamasya / 'skandir gatyAdau' (bhvA0 pa0 a0)| se0) NyantaH / 'erac' (3 / 3 / 56) / ac (3 / 1 / 134) vA / 'supi-' (3 / 2 / 78) iti nniniH||(8)||*|| pATayaMzcarati / 'rajuH zulvA varATo nA' iti ratnakoSAt khypi| 'zulvaM tAne ac (3 / 1 / 134) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // * // caura- yajJakarmaNyAcAre jalasaMnidhau' iti vizvaH (medinI) // // khAmI jIrNapaTayoH paTaccaraH' iti nAmAnuzAsanam // (9) // * // tu-'sumyaM vaTAkaraH' iti paThati / su pUjitaM miiyte| malyate / 'mala dhAraNe' (bhvA0 A0 se.)| in (u0 4 / - 'mIG gatyA(hiMsAyA)m' (di. A0 a0)| 'erac' (3 / 3 / 56) / 118) / maliM dhRtaM mlocati / 'mluca steye' (bhvA0pa0 | bAhulakAdyaN / sume puSpe sAdhu / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti se.)| mUlavibhujAdikaH (vA0 3 / 2 / 5) / 'malimlaco | yat // (1) // // vaTaM veSTanamAkaroti / pacAdyaca (3 / 1 / 134) mAMsabhede caurajvalanayoH pumAn' iti vizvaH (medinii)|||| (2) // // sujyate / 'sRja visarge' (tu. A0 a0)| (10) // * // daza 'corsy|| 'sRjerasum ca' (u0 1 / 15) cAt salopaH ||-sRjeH kuracaurikA stanyacaurye ca steyam / sugAgamazca-ityAdimukuTastvapANinIyaH / 'rajarveNyAM guNe cAviti // caurasya bhAvaH, karma vA / manozAditvAt yoSita' iti vizva-medinyau // (3) // 4 // vaTati / 'vaTa veSTane (5 / 1 / 133) vuJ // (1) // * // stanasya bhAvaH, kama vaa| (bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134 ) / gaurAdiH (4|1'stenaadynnlopshc' (5 / 1 / 125) ityatra 'stenAt' iti yoga 41) / vaThyate vaa| 'khano gha ca' (3 / 3 / 125) iti ghH| vibhAgAt SyaJ // (2) // // (yannalopau) // (4) // 1 // *!! | 'vaTI triSu guNe puMsi syAnyagrodhakapardayoH' (iti medinii)| caurasya karma / SyaJ (5 / 1 / 124) // (3) // * // 'steyaM stainyaM | ca caurye syAcaurikAcorike striyAm' iti vAcaspatiH // // (4) // * // guNyate / 'guNa AmantraNe' (cu0 u0 se.) adantaH / 'era' (31356) 'guNo mauAmapradhAne rUpAdau catvAri 'corkrmnnH'|| lopnaM tu taddhanam // 25 // sUda indriye / tyAge zauryAdisaMdhyAdisattvAdyAvRttirajuSu / laviti // lupyte| 'lupu chedane' (tu. u0 se.)| zuklAdAvapi vaTyAM ca' (iti medinii)|| (5) // 4 // paJca 'rajoH ' // STran (u0 4 / 1 / 159) // * // lUJaH STrani 'lotram api / 'lotramazruNi corite' iti vizvaH // (1) // * // tasya corasya / | udghATanaM ghaTIyantraM salilodvAhanaM praheH // 27 // dhanam // * // ekam 'steydrvysy'|| uddheti // uddhATyate, anena vA / 'ghaTa saMghAte' (cu. vItaMsastUpakaraNaM bandhane mRgapakSiNAm / u0 se.) nnyntH| lyuT ( 3 / 3 / 113,117) // (1) // 4 // vIti // vitaMsyate / 'tasi alaMkAre' (cu0pa0 se.)| ghaTInAM yantram // (2)||AUM|| prahe: kRpAt / salilamudvAhyate'nena ghaJ (3 / 3 / 19) / 'upasargasya- (6 / 3 / 122) iti dIrghaH / // * // dve 'araTa' iti khyAtasya / 'vItaMso bandhanopAye mRgANAmapi pakSiNAm / teSAmeva ca puMsi vemA vApadaNDaH vizvAsahetoH prAvaraNe'pi ca' iti vizvaH (medinI) // (1) puMsIti // vayatyanena / 'veJ tantusaMtAne' (bhvA0 u0 // * // ekaM 'mRgAdibandhanasAdhanasya' // a0) 'veJaH sarvatra' (u04|150) iti manin // (1), 1-'yajimanizundhidasijanibhyo yuc' iti tUNAdiSu pAThaH samu // * // vapanam / 'Duvap' (bhvA0 u. se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / palabhyate / | vApasya daNDaH // * // 'vAyadaNDaH ' iti kvacit paatthH| tatra / Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUdravargaH 10] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 347 vejo bhAve ghaJ / 'Ato yuk-' (73333) / vAyasya dnnddH|| mukuTaH / tatra pinnddte| 'piDi saMghAte' (bhvA0 A0 se.)| (2) // // dve 'vastravyUtidaNDasya // ac (3 / 1 / 134) / anityatvAnna num ||*-'piiddaa'-iti sUtrANi nari tntvH| khaamii| tatra pIDayati / 'piDa avagAhane (cu0pa0 se.)| khiti // sUtryate / 'sUtra veSTane' (cu0 u0 se0)| ac (3 / 1 / 134) // (3) // * // majjati, atra vA / 'ttuadntH| "erac' (3 / 3 / 56) / sIvyate, anena vA / 'Sivu masjo zuddhau' (tu. pa0 a0)| 'masjernum ca' (u0 4 / 77) tntusNtaane'| (di0pa0 se.)| 'si vimucyoSTarU ca' (u04/- ityUSan / yattu-dvijakAraH-iti mukuttH| tanna / 'masjerantyA163) cAt kit STran pratyayaH / 'sUtraM tu sUcanAkArigranthe | tpUrvo vA num (1 / 1 / 47 sUtre) iti vArtikavirodhAt // (4) tantuvyavasthayoH' iti haimaH // (1) // * // nari=puMsi // // // // catvAri 'vastrAlaGkArAdisthApanamaJjUSAyAH' tanyate / 'tanu vistAre' (ta. u0 se0)| 'sitani-' (u0 'peTI' iti khyaataayaaH| mukuTastu-Adyadvayam 'jhAyI' iti 169) iti tun // // 'sUtratantuH' iti hArAvalyAH khyAtAyAH, antyadvayaM 'maJjUSA' iti khyAtAyAH-ityAha // saMhato'pi // (2) ||AUM|| dve "suutraannaam|| atha vihaMgikA // 29 // vANiya'tiH striyau tulye bhArayaSTiH veti // vANanam / 'vaNa zabde' curAdiH / 'aca i:' (u. atheti // vihaMgasya pratikRtiH / 'ive pratikRtau' (5 / 3 / 41139) // (1) // * // viziSTA UtiH / veJaH 'UtiyUti- 96) iti kan / vihAyasA gacchati vaa| 'gamazca' (3 / 2 / (3 / 3 / 97) ityAdinA ktini nipAtitaH // (2) // // dve | 47) iti khac / 'vihAyaso viha ca' 'khacca DidvAcyaH' 'vastrAdivAnasya' // (vA0 3 / 2 / 38) / yAvAditvAt (5 / 4 / 29) kan // * // pustaM lepyAdikarmaNi // 28 // | mukuTastu-'vihaMgamA'-iti paThati // (1) // * // bhArasya pviti // pustyte| 'pusta AdarAdau' (cu0pa0 se.) yaSTiH // (2) // * // dve 'zikyAdhAralaguDasya' / Nic / 'erac' (3 / 3 / 56) // (1) // * // 'mRdA vA dAruNA vAtha vastreNApyatha carmaNA / loharatnaiH kRtaM vApi pustamityabhi tadAlambi zikyaM kAcaH dhIyate' / lepyamAdiryasya / tacca tatkarma c| AdinA kASTha- teti // tAmAlambituM zIlamasya / 'labi avasraMsane' puttalikAdi // // ekam 'vstraadilepysy|| (bhvA0 A0 se.)| 'supi-' (3 / 2 / 78) iti nniniH|| (1) paJcAlikA putrikA syAdvastradantAdibhiH kRtaa| // * // saMsate'smAt / 'saMsu adhaHpatane' (bhvA0 A0 se.)| peti // pnycbhirvnnairlyte| 'ala bhUSaNAdo' (bhvA0pa0 'saMseH ziH kuhU kicca' (u0 5 / 16) iti yat, dhAtoH se0)| ghaJ (3 / 3 / 19) / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / | zirAdezo yataH kud |-shknoti voDhum / abhyAdiH TAp (4 / 1 / 4) / 'pratyayasthAt-' (13 // 44) iti itvam / (u0 4 / 112) iti mukuTastvetatsUtrAdarzanamUlakaH / kacya'saMjJAyAm' (3 / 3 / 109) iti Nvul vA / 'saMjJApUrvakatvAnna te'tra / 'kaca bandhe' (bhvA0 A0 se.)| 'halazca' (3|vRddhiH // // 'pAJcAlikA' iti pAThe paJcAladeze bhavA / | 3 / 121) iti ghny| kAcaH zikye maNau netrarogabhede mRda'janapadatadavadhyozca' (4 / 2 / 124) iti vuJ / AdivRddhiH ntare' iti vizva-medinyau / (2)||||dve 'shikysy|| (12 / 117) / 'pAJcAlikA striyAM vastraputrikAgItibhedayoH' atha paadukaa| (iti medinii)|| (1) // * // putrIva / 'ive-' (5 / 3 / 96) | pAdUrupAnatstrI iti kan / yAvAditvAt (5 / 4 / 29) vA / 'syAt putrikA ___atheti // padyate'nayA / 'pada gatau' (di. A0 a0)| puttlikaaduhinoryaavtRlike| nA putre zarabhe dhUrte zailavRkSa- 'NitkasipadyarteH' (u0 1185) ityUH / khArthe kan (jJApi0 prabhedayoH' iti vizva-medinyau // (2) // * // AdinA kASTha- 5 / 4 / 5) vA // (1) // * // (2) // * // pAdaM upanahyate, pAdamRcchilAdikRtA ||*||dve 'lepyaadeH'|| mupanahyati vA / 'Naha bandhane' (di. u0 a0)| saMpadAdipiTakaH peTakaH peTA maJjaSA tvAt (vA0 3 / 3 / 108) 'vip ca' (3 / 2 / 76) iti vA pIti // peTati / 'piTe saMghAte' (bhvA0 50 se.)| kvip / 'nahivRti-' (6 / 3 / 116) iti dIrghaH // (3) // 1 // kun (u0 2 / 32) / 'piTakastriSu visphoTe maJjaSAyAM punaH | trINi 'paadtraannsy|| pumAn' (iti medinii)|| (1) // * // Nvul (3 / 11133) / saivAnupadInA padAyatA // 30 // 'peTakaH pustakAdInAM maJjUSAyAM kadambake' iti vizvaH saiveti // padasyAnu / 'yasya cAyAmaH' (2 / 1 / 16) ity(medinii)|| (2) // // ac (3 / 1 / 134) // * // 'peDA' iti vyayIbhAvaH / anupadaM pAdAyAmapramANA baddhA / 'anupada 1-buli vRddhAvapi dhAtvakArasya savarNadIryeNa kSatyabhAvAdatrAsya 1-bhASye tu 'antyAtpUrvo masjemin-' iti pAThaH / ayaM tu lekhopayogo duniH| siddhaantkaumudiisthH|| Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / [ dvitIyaM kANDa sarvA-' (5 / 2 / 9) iti khaH // (1) // * // ekam ' vistRta - (vA0 pa0 se0 ) / ac (3 / 1 / 134) / --nikathyate'tra / pAdatrANasya' // natrI vardhI varatrA syAt 'gocara-' (3 / 3 / 119) ityAdinA ghaH - iti mukuttshcintyH| tatra kaSerapAThAt / nergrahaNamupasargAntaranivRttyartham / 'nikaSa: zANaphalake ( nikaSA yAtumAtari ) ' iti vizva medinyaiau // ( 2 ) // * // (3) // * // trINi 'suvarNaparIkSaNapASANasya' / 'khanAditIkSNIkaraNayantrasya ' -- ityanye // vRzcanaH patraparazuH neti // nahyate'nayA / 'ha bandhane' ( di0 u0 a0 ) / 'dAmnI - ' ( 3 / 2 / 182) iti STran // (1) // * // vardhate / 'vRdhu vardhane' ( bhvA0 A0 se0 ) / ' vRdhivapibhyAM ran' ( u0 2 / 27) / gaurAditvAt (4 / 1 / 41 ) GIS // ( 2 ) // * // triyate SnayA / 'vRJ varaNe' (khA0 u0 se0 ) / 'vRtrazcit ' ( u0 3/107) ityantran // (3) // * // trINi 'carmamayarajoH // azvAdestADanI kazA / azveti // tAjyate'nayA / 'taDa AghAte' ( cu0pa0 se 0 ) NyantaH / lyuT ( 3 | 3|117 ) // * // kazati / 'kaza zabde' ( ), 'kaza gatizAsanayo:' (a0 A0 se0) ghA / anityo num / ac (3 / 1 / 134) // (1) // * // AdinA uSTragardabhacaurAdigrahaH // * // ekam ' pratodasya' // caNDAlikA tu kaNDolavINA caNDAlavallakI // 31 // triti // vRzyate'nena / 'otrazcU chedane' (tu0 pa0 se0 ) 'karaNAdhi-' (3 / 3 / 117) iti lyuT // (1) // * // patramiva parazuH // (2) // * // dve 'suvarNAdicchedanadravyasya' ||'lghukrvtsy' - ityanye // 1 348 ceti // caNDAlasyeyam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120 ) ityaN / 'TiDDA-' ( 4 / 1 / 15 ) iti GIp / khArthe kan ( jJApi0 5/4/5 ) caNDAlena kRtA vA / 'kulAlAdibhyo vuJ' (4|3|118 ) 'cANDAlikA kiMnarAyAmumAyAmoSadhIbhidi' (iti medinI) // (1) // * // kaNDate / 'kaDi made' ( vA0 pa0 se0)| bAhulakAdolac / - ' kaDikapi - ' - iti mukuttstvpaanniniiyH| kaNDolasya caNDAlasya vINA // * // 'kaTolavINA' iti pAThe tu kaTati / 'kaTe varSAdo' (bhvA0 pa0 se0) / 'kapigaDi-'(u0 1 / 66) ityolac // ( 2 ) // // caNDAlasya vallakI // (3) // * // trINi 'cANDAlikAyAH' 'kiMgari' iti khyAtAyAH // nArAcI syAdeSaNikA neti // khalpo nArAco bANabhedaH / gaurAdiH (4 / 1 / 41 // (1) // * // iSyate'nayA / 'iSa gatau' ( di0 pa0 se 0 ) / lyuT ( 3 / 3 / 117) / kan (jJApi 0 5/4/5) | ( 2 ) // * // dve 'suvarNatulAyA:' // ) nikaSaH kaSaH / zANastu zeti // zaNyate / 'zaNa dAne' (svA0 pa0 se0 ) / 'akartari' (3 / 3 / 19) iti ghaJ / zyati vA / 'zo tanUkaraNe' ( di0 pa0 a0 ) / bAhulakANNaH / puMsi " syAt, zANo mAsacatuSTaye / lohAdInAM ca nikaSe zANI prAvaraNAntare' ( iti medinI ) // (1) // * // _ nikaSati / 'kaSa hiMsAyAm' 1 - siddhAntakaumudyAdiSu kazera niditvAGgIkArAdvyarthamidam / 2'puMsi syAt' ityasya svayamapi veNuzabdavyAkhyAyAM taccheSatvenaiva vyAkhyAtatvenAtra lekho'nucita iva bhAti // | eSikA tUlikA same // 32 // eSIti // iSyate / 'iSa gatyAdau' ( di0 pa0 se0 ) / kRjAdibhyo vun ( u0 5 / 35) // * // 'ISikA' iti pAThe - ISyate, ISati vA / 'ISa uJche' ( bhvA0 pa0 se0 ) / kun ( u0 2 / 32 ) // (1) // * // tUlati / 'tUla niSkarSe' (bhvA0 pa0 se0) / kkun (u0 2 / 32 ) // (1) // // dve 'vIraNAdizalAkAyAH // tejasAvartanI mUSA tejeti // tejaso vikAraH suvarNAdirAvartyate'syAm / 'Rtu vartane' (bhvA0 A0 se0 ) / nnyntH| adhikaraNe lyuT (3|3|117 // (1) // * // mUSati / 'bhUSa steye' (bhvA0 pa0 se0)| 'igupadha - ' ( 3 / 1 / 135) iti kaH // // 'mue steye' (kryA0 pa0 se0 ) ityasmAt bhidAya Gi (3 / 3 / 104) hakhAdirapi hakhA muSA mussii| gaurAdiH (4 / 1 / 41) / mUSA / 'muSA tvAvartanI muSI' iti zabdArNavaH / yattu - 'muSa steye' (kryA0 pa0 se0) 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103 ) ityakArapratyayaH / TApi 'anye SAmapi - ' ( 6 / 1 / 137 ) iti dIrghatve mUSA muSA ca - iti mukuTaH / tanna / gurutvAbhAvAt / dIrghasya dhAtoH satvena 'anye * SAmapi -' ityasyAnupayogAcca // (2) // * // dve 'bhUSAyAH // bhastrA carmaprasevikA / bheti // bhasyate'nayA / 'bhasa dIptau' ( ju0 pa0 se0 ) 'huyAmAzrubhasi bhyastran ' ( u0 4 / 168 ) / 'titutra' (729) iti neT / ajAdiH (4/1/4 ) // (1) // * // carmaNA sIvyate / 'Sivu tantu saMtAne ' ( di0 pa0 se0 ) / kRJAdibhyo vun (u0 5135) / 'saMjJAyAm ' ( 3 / 3 / 109) iti Nvul vA // (2) // * // dve 'agnijvalanArthasya' // AsphoTanI vedhanikA sphaviti // AsphoTyate'nayA / 'sphuTa bhedane curAdiH / karaNe lyuT ( 3 / 3 / 117) // * // lalantI sphoTaka* tIti 'lAsphoTanI' / pRSodarAdiH ( 6 | 3 | 109 ) iti mukuTaH // (1) // * // vidhyate'nayA / 'vidha vidhAne' (tu0pa0 se0 ) / lyuT ( 3 / 3 / 117) / svArthe kan ( jJApi0 5/4/5 ) Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUdravarga : 10 ] 'vedhanI tu lAsphoTanyAM sphoTanI vRSadaMzikA' iti vAcaspatiH // (2) // * // dve 'muktAdivedhinyAH' // kRpANI kartarI same // 33 // kriti // kRpAmati / 'aNa zabde' ( bhvA0 pa0 se0 ) / aN ( 3 / 2 / 1 ) / GIp (4 / 1 / 15) / (1) // * // kRntati / 'kRtI chedane' (tu0 pa0 se0 ) / bAhulakAdaraH / yadvA, - kartanam / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / karta rAti / 'rA dAne' (a0 pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / gaurAdiH (4/1/41) // (2) // // dve 'kartaryAH ' // vRkSAdanI vRkSabhedI triti // vRkSamati / 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 se0 ) / 'kRtyalyuTaH-' ( 3 / 3 / 113 ) iti lyuT // (1) // * // vRkSaM bhettuM zIlamasya / 'bhidir vidAraNe (ru0 u0 a0 ) 'supi - ' (3 / 2 / 78 ) iti NiniH // (2) // * // dve 'kASThatanUkaraNa- | pratikRtiraca puMsi pratinidhiH sAdhanasya' // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / TaGkaH pASANadAraNaH / deti // TaGkayati / 'Taki bandhane' curAdiH / ac ( 3 / 11134 ) / 'Tam' iti zabdaM kAyati vA / 'kai zabde' (bhvA0 pa0 a0)| 'Ato'nupa-' ( 3 / 213 ) iti kaH / 'supi - ' (3 / 2 / 4) iti vA // (1) // * // pASANo dAryate'nena / 'dR vidAraNe' ( kyA 0 pa0 se0 ) NyantaH / lyuT ( 3 / 3 / 117 ) // (2) // * // dve 'pASANadAraNArthasya ghanabhedasya' // kaco'strI karapatram kreti // 'R' iti kacati / 'kaca zabde' (bhvA0 A0 se0) ac (3 / 1 / 134) / ('RkacaH karapatre'strI granthilAkhyatarau pumAn' iti medinI ) // (1) // * // kareNa karAdvA | patati / 'patlR patane' ( vA0 pa0 se0 ) / STran (u04/159) // (2) // * // dve 'kASThAdividAraNArthasya zastrasya ' 'karota' iti khyAtasya // ArA carmaprabhedikA // 34 // Areti // A iyarti, Rcchati vA / 'R gatau' ( ju0, bhvA0 pa0 a0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) | Aryate vA / bhidAdau ( 3 / 3 / 104) 'ArA zarUyAm' iti pAThAt sAdhuH / ( 'ArA carmaprabhedinyAM puMsi bhaumazanaizcare' iti medinI ) // (1) // * // carmaNaH prabhedikA // ( 2 ) // * // dve 'carmakhaNDanArthasya zastrabhedasya' // sUrmI sthUNAyaHpratimA - sviti // zobhanA UrmiH, bahuvrIhirvA / 'sarvato'ktinna rthAt -' ( ga0 4 / 1 / 45 ) iti gaurAditvAt ( 4|1|41 ) vA GIS / - ' grISmajAtmazUrma -' iti mapratyaye zUrAdeze caiti mukuTastvapANinIyaH / - ' zUrmI tAlavyAdi : ' -- ityapya - yuktam, 'sUrmyaM zuSirAmiva' iti zrutivirodhAt // (1) // * // 1- 'sUmI jvalantImAliGgenmRtyave gurutalpagaH' iti smRterapi / 349 tiSThati / 'SThA gatinivRttau ' ( vA0 pa0 a0 ) / 'rAsnAsAsnA - sthUNA - ' ( u0 3 / 15) iti sAdhuH / 'sthUNA sUryAstambhe rugantare' iti haimaH // ( 2 ) // * // ayasaH pratimA // (3) // * // trINi 'lohapratimAyAH ' // zilpaM karma kalAdikam / zIti // zIlyate / 'zIla samAdhau ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / zalyate vA / 'zala gatau' (bhvA0 pa0 se 0 ) / ' khaSpazilpa - ' (u0 3 / 28) iti sAdhuH / 'zilpaM bruve kriyAdike' iti vizvaH (haimaH) // (1) // * // kalA nRtyagItAdirUpA catuHSaSTibhedabhinnA / AdinA suvarNa kArAdikarmagrahaH // * // ekam ' kalAkauzalyAdikarmaNaH // pratimAnaM prativimbaM pratimA pratiyAtanA praticchAyA // 35 // preti // pratikRtya mIyate'nena / 'mAG mAne' (a0 A0 a0 ) / lyuT ( 3 / 3 / 117 ) // (1) // * // pratikRtirbimbaM yasya / 'kugati - ' ( 2 / 2 / 18 ) iti samAsaH // ( 2 ) // * // pratimIyate'nayA / ' Atazcopasarge' ( 3 / 3 / 106 ) / ityaG / ( ' pratimA gajadantasya bandhe cAnukRtAvapi' iti medinI ) // ( 3 ) // * // pratiyAtyate'nayA / 'yata nikAropaskArayoH" ( curAdiH ) ' vyAsazranthaH - ' ( 3 / 3 / 107 ) iti yuc // (4) // * // prakRSTa chAyA // ( 5 ) // * // prakRSTA kRtiH / pratinidheH kRtirvA // ( 6 ) // * // arcyate / 'arca pUjAyAm ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ' gurozca hala : ' ( 3 / 3 / 103 ) ityaH // ( 7 ) // * // pratinidhIyate sadRzIkriyate / 'DudhAJ' (ju0 u0 a0 ) / 'upasa ghoH ki:' ( 3 / 3 / 92 ) // ( 8 ) // * // aSTau 'pratimAyAH ' // upamopamAnaM syAt / upeti // upamAterbhAve'G ( 3 / 3 / 106 ) // (1) // * // lyuT ( 3 / 3 / 115) / karaNe ( 3 / 3 / 117) vA // ( 2 ) // * // dve karaNe bhAve ca / yenopamIyate, yA copamitiH, tayorete nAmnI / kecittu -- pUrvAnvite - ityAhuH // vAcyaliGgAH samastulyaH sadRkSaH sadRzaH sadRkU 36 sAdhAraNaH samAnazca veti // samati / 'sama vaiklavye' ( bhvA0 pa0 se0 ) ac ( 3 / 1 / 134 ) // (1) // * // tulayA saMmitaH / 'nauvayo-'' ( 4|4|11 ) iti yat // ( 2 ) // * // samAna iva pazyati / 'tyadAdiSu -' ( 3 / 2 / 60 ) iti kakinau ksezca / 'dRgdRzvatuSu' (6 / 3 / 89) 'dRkSe ca ' ( vA0 6 / 3 / 89 ) iti sabhAvaH 1 - samAnazabdasya tyadAditvAbhAvAdatrAsyopanyAso'saMgataH / tasmAt 'samAnAnyayozca' ( vA0 312260 ) ityanena bodhyau // 2 - ' dRgdRzvatuSu' (6 / 3 / 89 ) ityatra 'dRkSe ca ' ( vA0 6 / 3 / 89) iti vArtikabalAdanukto'pi ksaH kalpyate - iti ' tyadAdiSu ' ( 3za260 ) ityatra bhASyapradIpodayotakRt // Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 amrkossH| [dvitIyaM kANDam // (3) // * // (4) // // (5) // // saha AdhAraNena vartate / | glahe / krayyazAkAdike dyUtavyavahAre bhRtau dhane' (iti medinii)| 'vopasarjanasya' (6 / 3 / 82) iti sbhaavH| sAdhAyAH saMsiddhe- (11) // * // ekAdaza 'vetanasya' // raNo vAcaka iva // (6) // // saha mAnena vartate / samAnaM surA halipriyA hAlA prisudvrunnaatmjaa| mAnamasya, iti vA / 'samAnasya cchandasi-' (6 / 3 / 84) iti gandhottamA prasannerAkAdambaryaHparisrutA // 39 // saH // (7) // // sapta vAcyaliGgAH // sapta 'tulyasya' // madirA kazyamadye'pi syuruttarapade tvmii| sviti // sutra rAti yAm / 'rA dAne' (a0pa0 a0)| nbhsNkaashniikaashprtiikaashopmaadyH|| 37 // su atIva rAyantyanayA vA / 'rai zabde' (bhvA0 50 se.)| syuriti // amI nibhAdaya uttarapadasthA eva sadRza 'Atazcopasarge' (3 / 3 / 106) ityaG / 'surA csskmdyyoH'| vacanA vAcyaliGgAH syuH / yathA-'pitRnibhaH putraH' 'mAtRnibhA puMliGgastridiveze syAt' (iti medinii)|| (1) // // halino kanyA' 'devanibhamapatyam' iti / niyataM bhAti / 'Atazcopa balasya priyA // (2) // * // halatyaGgam / 'hala vilekhane sarge' (3 / 1 / 136) iti kH| 'nibhastu kathito vyAje (bhvA0pa0 se.)| jvalAditvAt (3 / 1 / 140) NaH / puMliGgaH sadRze triSu' (iti medinii)|| (1) // * // sNkaashte| halyate'nayA vaa| 'halazca' ( 3 / 3 / 121) iti ghny| 'hAlA 'kA dIptau' (bhvA0 A0 se.)| ac (3 / 11134) / saatvaahnpaarthive| hAlA surAyAm' iti vizvaH (haimH)| 'saMkAzaH sadRze'ntike' iti haimaH // (2) // * // nitarAM (3) // * // paritaH sravati / 'su sravaNe' (bhvA0pa0 se.)| kAzate / 'ikaH kAze' (6 / 3 / 123) iti diirghH| 'nIkAzo kim ( shsh76)| tuk ( 6 / 1271) // (4) // * // varuNAnizcaye tulye' iti vizvaH (medinI) // (3) // * // prati layo'pi varuNaH, tasyAtmajA // (5) * // gandhenottamA, kaashte|| (4) // * // AdinA bhuutruupklpaadyH| yathA-pitRbhUtaH, gandha uttamo yasyA vaa| rAjadantAdiH (2 / 2 / 31) // (6) pitRrUpaH, pitRkalpaH iti // // // prasIdati sma / 'Sada vizaraNAdoM' (bhvA0pa0 a0)| 'gatyarthA- (3 / 4 / 72) iti ktH| 'radAbhyAm-' (8 / 2 / 42) karmaNyA tu vidhAbhRtyAbhRtayo bharma vetanam / iti niSThAnatvam / "prasannA strI surAyAM syAdacchasaMtuSTayobharaNyaM bharaNaM mUlyaM nivezaH paNa ityapi // 38 // striSu' (iti medinii)|| (7) // // iM kAmaM raati| 'rA dAne keti // karmaNA saMpadyate / 'karmaveSAdyat' (5 / 1 / 100) / (a0 50 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // (6) karmaNi sAdhurvA / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat // (1) // * // kutsitamambaram / 'kugati-' (2 / 2 / 18) iti // * // karmANi vidhiiynte'nyaa| 'DudhAja' (ju0 u0 a0)| smaasH| 'koH kattatpuruSe'ci' (6 / 3 / 101) / kadambara 'Atazcopasarge' (3 / 3 / 106) ityng|| (2) // * // bhriyante | nIlAmbaramasyAsti / arzaAdyac (5 / 2 / 127) / tasyeyam / karmakarA anayA / 'bhRja bharaNe' (bhvA0 u0 a0)| 'saMjJAyAM 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN / kadambe jAto rasaH / 'tatra samaja-' (3 / 3 / 99) iti kyap // (3) // * // 'karmaNi bhRtau' jAtaH' (4 / 3 / 53) ityaN / kAdambaM rAti vA / kaH (3 / 2 / . (3 / 2 / 22) iti nirdezAt ktinnapi // (4) // * // niyate- 3) / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'kAdambarastu dadhyane madya'nena / 'DubhRn' (ju0 u0 a0) 'bhRJ' (bhvA0 u0 a0) vaa|| bhede napuMsakam / strI vAruNIparabhRtAbhAratIsArikAsu ca' (iti manin (u0 4 / 145) // (5) // * // biiyte'nen| 'vI | medinii)||(9)||*||bhaagurimte-ttaapi 'prisRtaa'| yadvA.gatyAdau' (a0 pa0 a0)| 'vIpatibhyAM tanan' (u0 3 / paritaH sUyate sma lokaiH / 'sR gato' (bhvA0pa0 a0)| 150) // (6) // * // bharaNe sAdhu / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) taH (3 / 2 / 102) / 'parisutA strI vAruNyAM syanne syAdabhiiti yat // (7) // * // bhriyate'nena / lyuTa (3 / 3 / 117) / dheyavat' (iti medinii)|| (10) // * // maadytynyaa| 'madI ('bharaNI ghoSake RkSe) bharaNaM vetane bhRtau' iti vizvaH harSe' (di0 pa0 se.) / 'iSimadimudi-' (u0 151) (medinI) // (8) // // mUlenAnAmyam / 'nauvayodharma ityAdinA kiraca // (11) // * // kazyate anena vA / 'kaza (4 / 4 / 91) iti yat / 'mUlyaM syAdvaitane basne' iti vizvaH zabde' ( ) bAhulakAdyaH / 'madyAzvamadhyayoH kazyama' (medinii)|| (9) // // nirvizyate, anena vA / 'viza prave iti rantidevaH / 'kazyastriSu kazA] syAtklIbaM madyAzvazane' (tu. pa0 se.)| 'akartari c-(3|3|19) iti madyayoH' iti vizvaH (medinii)|| (12) // * // maadyntynen| 'halaca' (3 / 3 / 121) iti vA ghny| 'nivezastu pumAnbhoge 'gadamadacara-' (3 / 1 / 100) iti yat // (13) // // trayodaza vetane mUrchane'pi ca' (iti medinii)|| (10) // // pnnyte| | 'mdysaamaanysy'|| avadaMzastu bhakSaNam / 'nityaM paNaH parimANe' ( 3 / 3 / 66) ityap / 'puMsi-' (3 / 3 / / aveti // avadazyate / 'daMza dazane' (bhvA0 50 a0)| 118) iti gho vA / 'paNo varATamAne syAnmUlye kArSApaNe karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / bhaave-(3|3|18) vA // (1) // // 1-bhRtiratra poSaNamAtram-ityanekArthakairavAkarakaumudI / / ekaM 'paancijnkbhkssnnsy|| Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUdravargaH 10 ] jyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / zuNDA pAnaM madasthAnam saMdhAnaM syAdabhiSavaH zciti // shunyte| 'zuna gatau' (tu. pa0 se.)| 'ama- samiti // saMdhIyate / 'DudhAJ' (ju0 u0 a0) / ntADaH' (u0 11112) / 'zuNDA pAnagRhe matA / lyuTa (3 / 3 / 113) / bhAve (3 / 3 / 115) vA / 'saMdhAnaM (apyambuhastinIvezyAhastihastasurAsu ca' iti medinii)| syAdabhiSave tathA saMghaTane'pi ca' iti vizvaH (medinI) // 'zuNDApi jalahastinyAM mdiraakrihstyoH| nAlinyAM vaar-(1)||*|| abhiSUyate / 'ghuJ abhiSave' (khA0 u0 a0)| yoSAyAM zuNDastu madanijhare) iti vizvaH // (1) // // piba- 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / bhAve vA / 'bhavedabhiSavaH snAne nyatra / 'pA pAne' (bhvA0pa0 a0) / adhikaraNe lyuTa madyasaMdhAnayajJayoH' iti vizvaH (medinI) // (2) // // dve (3 / 3 / 117) / 'pAnaM pItibhAjanarakSaNe' (iti medinii)||| 'AmrAdisaMdhAnasya' // (2) // // madasya sthAnam // (3) // // trINi 'mdygRhsy'|| kiNvaM puMsi tu ngnhuuH| madhuvArA mdhukrmaaH||40|| kIti // kaNanam / 'kaNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| meti // madhuno vAraH // (1) // // madhunaH krmH|| (2) 'ulbAdayazca' (u0 4 / 95) iti sAdhuH / karmaNi vA / // // dve 'madhupAnAvasarasya // 'kiNvaM pApe surAvIje' iti vizvaH // (1) // // hvAnam , madhvAsavo mAdhavako madhu maardiikmdvyoH| hRyate vA / 'he' (bhvA0 u0 a0) saMpadAdikvip (vA0 meti // madhukapuSpaM madhu, tasyAsavaH // (1) // 1 // madhunA |. 3 / 3 / 108) / nagnasya hUH // (2) // * // dve 'nAnAdravyakRtakRtaH saMdhitaH / 'kulAlAdibhyo vun' (4 / 3 / 118) // surAvIjasya ||-'mttnmkRtaahvaansy'-itynye // (2) // 1 // mnyte| 'mana jJAne' (di. A0 a0)| 'phali kArottaraH surAmaNDaH pATi-' (u0 1118) iti sAdhu / 'madhu puSparase kSaudre maye keti // kAreNa kriyayA uttaraH |-kaarottmH'-iti nA tu madhudrume / vasantadaityabhicaitre syAjjIvantyAM tu yoSiti' khAmI // (1) // * // surAyA maNDaH // (2) // // dve 'surAiti vizva-medinyau // (3) // * // mRdvIkA drAkSA, tasyA mnnddsy|| . vikaarH| tasya vikAraH' (4 / 3 / 134) ityaN / 'anudAttAdeH' ApAnaM pAnagoSThikA // 42 // (4 / 3 / 140) ilaJ vA // 1 // kecittu-'mAdhvIkam' iti |L, Apeti // A saMbhUya pivantyatra / lyuTa (3 / 3 / 117) // paThanti / tatra pRpodarAditvam // (4) // // advayoH klIvami (1) // 4 // pAnasya gosstthii| khArthe kan (jJApi0 5 / 45) // tyarthaH ||AUM|| catvAri 'madhukapuSpakRtamadyasya // svAmI (2) // * // dve 'pAnArthAyAH sbhaayaaH|| tu-drau dvau paryAyau-ityAha // caSako'strI pAnapAtram mereyamAsavaH zIdhuH ceti // cssyte'nen| 'caSa bhakSaNe' (bhvA0 u0 se.)| mAyiti // mirAyAM dezavizeSe oSadhivizeSe vA bhavam / / kuna (u0 // 3' | vana (u0 2132) / 'caSako'strI surApAtre madyamadyaprabhedayoH' (iti medinii)|| (1) // // pAnasya pAtram // (2) // * // dve 'nadyAdibhyo Dhak' (4 / 2 / 97) // (1) // * // AsUyate / 'dhUna abhiSave' (svA0 u0 a0)| 'Rdorap' ( 3 / 3 / 57) // 'madyapAtrasya' // (2) // // zerate'nena / 'zIDo dhuk-' (u0 4 / 38) ardharcAdiH sarako'pyanutarSaNam / (2 / 4 / 31) / 'puMnapuMsakayo rujIvAtusthANuzIdhavaH' iti trikA seti // sriyte| 'sR gatau' (bhvA0 pa0 a0)| vun ghaDazeSaH // (3) // // yadyapi 'zIdhurikSurasaiH pakvairapakvairAsavo kRAdibhyaH (u0 5 / 35) / sarakaH zIdhupAnekSuzIdhunobhavet / maireyaM dhAtakIpuSpaguDadhAnAmbusaMhitam' iti mAdhavaH / madyabhAjane' ityajayaH / apizabdAt srko'pystrii| 'sarakaM tathApi bhedamanAtyoktam // * // trINi 'ikSuzAkAdi vA nAnutoM nA' iti ratnakoSaH // (1) // * // anutarSaNam / janyasya mdysy|| anena vaa| 'jitRSA pipAsAyAm' (di. 50 se.)| bhAve medako jagalaH samau // 41 // (3 / 3 / 114) karaNe (3 / 3 / 117) vA lyuT // * // ghaji (3 / 3.18) 'anutarSaH' api / 'caSakazcAnutarSazca sarakazca' iti medeti // medyati / 'jimidA snehane' (di. 50 se.)| bhAguriH // (2) // // dve 'mdypaansy'|-ctvaari 'madyabun kRlAdibhyaH (u0 5 / 35) // (1) // // bhRzaM galati, gelyate vA / 'gala adane' (bhvA0pa0 se.) yaGlugantAdac pAnapAtrasya' iti mukuTaH // parto'kSadevI kitavo'kSadhUrtI dyuutkRtsmaaH||43|| (3 / 1 / 134) / saMjJApUrvakatvAt 'dIrgho'kitaH' (7 / 4 / 83) dhviti // dhUrvati / 'dhurvI hiMsAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| iti dI? na / 'jagalo madanadrume / medake piSTamaye ca' (iti 'hasimRgriNa-' (u0 3186) iti tan / 'rAllopaH' (6|4|medinii) // (2) // // dve 'suraaklksy'|| 21) / 'dhUtaM tu khaNDalavaNe dhatture nA viTe triSu' (iti 1-karmaNyaco'prAptyA cintyamidam // medinii)| 'dhArtaH' iti paatthe-dhaavnm| 'dhAvu gatau' (bhvA0 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 amrkossH| [dvitIyaM kANDama - u0 se.)| saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / bAhulakAdvalopaH pAzake / rudrAkSendrAkSayoH sarpa vibhItakatarAvapi / cakre dhA dhAvanenArtiH dhArtirasyAsti / jyotsnAdyaN (vA0 5 / 2 / - karSe pumAn klIbaM tutthe sauvarcalendriye' (iti medinii)| 103) / yadvA,-dhA dhAvanenArtaH // (1) // // akssairdiivyti| (1) // // dIvyanti yena / 'karaNA- (3 / 3 / 117) iti 'supi-' (3 / 2 / 78) iti NiniH // (2) // // 'ki jJAne' | lyuTa / 'devanaM vyavahAre syAjigISAkrIDayorapi / akSeSu (ju0pa0 a0)| bhAve ktaH (3 / 3 / 114) / kitaM vAyati / devanaH proktaH' (iti vizvaH) // (2) // * // pAzayati / 'paza ovai zoSaNe' (bhvA0pa0 a0) kitane vAti vaa| 'vA bandhane' curAdiH / Nvul (3 / 1 / 133) / kun (u0 2 / 32) gandhane (a0pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH| vA // (3) // * // trINi 'pAzakasya // 'kitavo dhartavanmatte vaJcake kanakAhvaye' iti vizvaH // (3)| pariNAyasta zArINAM samantAnayane'striyAm // 45 // // * // akSeSu dhUrtaH / 'saptamI zauNDeH' (2 / 1 / 40) iti peti // parito vAmadakSiNato nayanam / 'NIj' (bhvA0 u0 samAsaH // (4) // * // dyUtaM karoti / kvip (3 / 2 / 76) // a0) 'parinyoH -' (3 / 3 / 37) iti ghaJ // (1) // 1 // ekama (5) // * // paJca 'dyUtakRtaH // 'zArINAM samantAnnayanasya // syurlagnakAH pratibhuvaH aSTApadaM zAriphalam syuriti // lajyate sma / 'olasjI vIDe' (tu. A0 aSTeti // patI patI aSTau padAnyasya / 'aSTanaH sNjnyaase0)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH / svArthe kanyAm' (6 / 3 / 125) iti dIrghaH / aSTApadamastriyAm / 'aSTAH (jJApi0 5 / 4 / 5) // (1) // 4 // prati pratinidhirbhavati / pado'strI kanake zArINAM phalake'pi ca / (aSTApadI candra kvip (3 / 2 / 76) // (2) // // dve 'RNAdau pratinidhi- maLyAM zarame markaTe pumAn )' iti medinI // (1) // bhUtasya 'jAmina' iti khyAtasya // zArINAM phalaM pttttH| 'phalaM hetusamutthe syAtphalake vyuSTi sabhikA dyuutkaarkaaH| lAbhayoH' iti vishvH|| (2) // // 'zArINAM khelanAdhAra seti // sabhAchUtamAzrayatvenAsyAsti / brIhyAditvAt | paTTasya' dve // (5 / 2 / 116) Than / "sabhAdyUtaM sabhAgRham' iti rudraH // prANidyUtaM smaahvyH| (1) // * // dyUtaM kArayanti / aN (3 / 2 / 1) / khArthe kan / preti // prANibhiH kRtaM dyUtam // (1) // * // samyagAhUya (jJApi0 5 / 4 / 5) / Nvuli (3 / 1 / 133) tu dyUtasya kArakaH ||nte'tr / 'hveJ' (bhvA0 u0 a0)| 'puMsi-' (3 / 3 / 118 (2) // * // dve 'ye dyUtaM kArayanti tessaam|| iti ghaH / bAhulakAnnAtvam // (2) // // dve 'dyUtasya' // ghato'khiyAmakSavatI kaitavaM paNa ityapi // 44 // | savAlaGgAsagrahAdasapUrNatA pAraharAta dyiti // devanam / 'divu krIDAdau' (di. pa0 se.) / uktA bhUriprayogatvAdekasminye'tra yaugikaaH||46|| bhAve kaH (3 / 3 / 114) // (1) // // akSAH pAzakAH | tAddhAdanyato vRttAvUhyA liGgAntare'pi te / santyasyAm / matup (5 / 2 / 94) / lokAtstrItvam // (2) uktA iti // atra varge ye yaugikAH zabdA maalaakaar|||| kitavasya karma / yuvAditvAt (5 / 1 / 130 ) aN / mArdaGgika-vaiNavikAdayaH puMsi pracuraprayogadarzanAdekasmiMllio 'kaitavaM tu chale dyUte kaitavaH kitave ripau' (iti medinI) puMsi ye yaugikA uktAH, te tAddhAttadyogavazAtteSAmanyato. // (3) // // paNo glaho'styasmin / arzaAdyac (5 / 2 / - 'nyatra jAtI vRttau satyAmanyatra striyAM klIbe cohanIyAH / 127) // (4) // * // catvAri 'dyuutkriiddnsy|| yathA-'mAlAkArI strI, mAlAkAra kulam' ityAdi / ye'pya. paNo'kSeSu glahaH yaugikAH karaNa-mAlika-kumbhakArAdayaH, te jAtivacanatvApeti // paNyate utsRjyate / 'paNa vyavahAre' (bhvA0 A0 | cchUdrAdivat 'jAteH- (4 / 1 / 63) ityAdinA DISi liGgAntare se.)| 'nityaM paNa:-' (3 // 3 // 66) iti yogavibhAgAdap // strIliGge klIbatve'pi boddhavyAH // (1) // * // glahyate anena / 'glahU AdAne' (bhvA0 A. iti zUdravargavivaraNam // se.)| 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti ghaH 'lazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ vA / saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH| gRhyate vaa| ityamarasiMhakRtau nAmaliGgAnuzAsane / 'akSeSu glahaH' (3 / 3 / 70) iti sAdhuH // (2) // // dve 'dyUte bhUmyAdikANDo dvitIyaH sAGga eva smrthitH||47|| lApyamAnasya' // iti zrIvaghelavaMzoddhavazrImahIdharaviSayAdhipazrIkIrtisiMha akSAstu devanAH pAzakAca te| devAjJayA zrIbhaTrojidIkSitAtmajazrIbhAnujIdIkSitavira akSA iti // akSati / 'akSu vyAptau' (bhvA0pa0 citAyAmamaraTIkAyAM vyAkhyAsudhAyAM dvitIyakANDaH sNpuurnnse0)| ac (3 / 1 / 134) / 'akSo jJAnAtmazakaTavyavahAreSu tAmagAt // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 sft: 11 zrImadamarasiMhaviracitaH amarakoSaH / vyAkhyAsudhAkhyayA vyAkhyayA sametaH / tRtIyaM kANDam | vizeSyanighnaiH saMkIrNairnAnArthairavyayairapi / liGgAdisaMgrahairvargAH sAmAnye vargasaMzrayAH // 1 // hRdayAluH suhRdayaH hiti // prazastaM hRdayamasya / 'hRdayAccAluranyatarasyAm vizeSyeti // iha sAmAnyakANDe etaiH kRtvopalakSitA ( vA0 5/2/122 ) // (1) // // zobhanaM hRdayamasya / mitravargA ucyante / kIdRzAste vargAH ? svargAdayaH saMzraya Azrayo |tvAvivakSaNAnna hRdbhAvaH // * // 'sahRdayaH' iti vA pAThaH // yeSAM te| sukRtyAdayo devAsuramanuSyeSveva vizeSaNatvena, karma- saha hRdayena / 'tena saha - ' (2 / 2 / 28) iti bahuvrIhiH // ( 2 ) parAyaNAdayo vyApAratayA, saMbadhyante liGgAnyAdau yeSAM tAni // * // prANimAtrasya tathAtvAdatra prazastahRdayaparatvaM hRdayazabdasya teSAM saMgrahAH / AdinA nAmAni laGkA-zephAlikA | // * // dve 'zuddhamanasaH ' // ityAdIni // asminvarge liGgajJAnopAyamAha -' strIdArAdyairyadvizeSyaM yAdRzaiH prastutaM padaiH / guNadravyakriyAzabdAstathA syustasya bhedakAH // 2 // " strIti // strIdArakalatrAdibhiH padairyaliGgasaMkhyAviziSTaiH strIdArakalatrAdirUpaM yadvizeSyaM prakrAntam, guNAdizabdAsta liGgasaMkhyAviziSTAstasya vizeSaNAni syuH / tathA hi 'sukRtinI zrI, sukRtino dArAH, sukRti kalatram ' / ' daNDinI strI, daNDino dArAH, daNDi kalatram' / 'pAcikA strI, pAcakA dArAH, pAcakaM kalatram ' // sukRtI puNyavAn dhanyaH sviti // sukRtamasyAsti / ini: ( 5/2/115 ) // (1) // * // puNyamasyAsti / matup (5/2/94) // (2) // * // dhanaM labdhA / 'dhanagaNaM labdhA' ( 4|4|84 ) iti yat / ' dhanyA dhAtryAmalakyoH syAddhanyaM puNyavati triSu' iti vizva medinyau // (3) // * // trINi 'sabhAgyasya' // mahecchastu mahAzayaH / meti // mahatIcchA yasya // (1) // * // 'AzayaH syAdabhiprAye mAnasAdhArayorapi' ( iti medinI ) / mahAnAzayo'sya // (1) // * // dve 'mahAbhilASasya ' // amara0 45 mahotsAho mahodyamaH // 3 // meti // mahAnutsAho'sya // (1) // * // mahAnudyamossya // (2) // * // dve 'duHsAdhyakRtye 'pi sAdhanaparasya' // pravINe nipuNAbhijJavijJaniSNAtazikSitAH / vaijJAnikaH kRtamukhaH kRtI kuzala ityapi // 4 // preti // prakRSTA vINA'sya / yadvA, vINayA pragAyati, pragIyate vA / 'satyApa - ' ( 3 / 1 / 25 ) iti NijantAt pacAyac ( 3 / 1 / 134 ) | karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) vA / 'erajaNye - ntAnAm' iti nAc ( 3 / 3 / 56 ) // (1) // * // nipuNati / 'puNa karmaNi zubhe' (tu0 pa0 se0 ) / ' igupadha-' ( 3 / 11135 ) iti kaH // ( 2 ) // * // abhi jAnAti / 'Atazcopasarge' (3 / 1 / 136) iti kaH // (3) // * // (4) // * // nyastnAsIt / 'gatyarthA - ' (3 / 4 / 72 ) iti kaH / 'ninadIbhyAm -' ( 8|3|0 89 ) iti Satvam // ( 5 ) // * // zikSA jAtA'sya / tArakAdiH ( 5|2| 36) / yadvA - azikSiSTa / 'zikSa vidyopAdAne' ( bhvA0 A0 se 0 ) / akarmakatvAt kartari ktaH (3 / 4 / 72 ) // (6) // * // vijJAnaM buddhiH / 'vijJAnaM yajJaM tanute' iti zruteH / vijJAne niyuktaH / ' tatra niyukta:' ( 414169) iti Thak / yadvAvijJAnena jayati / 'tena dIvyati - ' ( 4 / 4 / 2) iti Thak / yattu - | 1- 'erajaNyantAnAm' iti tu vacanamanArSam iti 'eraca ' ( 3 / 3 / 56 ) sUtre kaiyaTaH // Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 amrkossH| [tRtIyaM kANDam vijJAnaM naipuNyam / tena vyavaharati / 'tena dIvyati-' (4 / 4 / 2) 'jaivAtRkaH pumAn some kRSakAyuSmatostriSu' iti vishv-medinyo| ityAdinA Thak-ityabhANi mukuTena / tnn| uktasUtre 'vyava- (1) // * atizayitamAyurasya / matup (5 / 2 / 94) 'tasau harati' ityasyAnupAdAnAt / 'kaThinAnta-' (4 / 4 / 72) iti | mtvrthe(1|4|19) iti bhatvAnna rutvam (2066) // (2) sUtre'rthopAdAne'pi vijJAnasyAnupAdAnAt // // brIhyAdi (5|-*dve 'sAyuSaH // 2 / 116) Thani 'vijJAnikaH' ityapi // (7) // // kRtaM antarvANistu zAstravit // 6 mukhamasya / sarvasya kRtamukhatvAdatra kRtazabdasya saMskRtaparatvam // (8) // // kRtaM karma prazastamasya / iniH (5 / 2 / 115) // antariti // antarvANyasya / samAsAntavidheranityatvAca (9) * // kuzAn lAti / kaH (3 / 2 / 3) / kau pRthivyAM ke| (5 / 4 / 153) / 'gostriyoH-' (1 / 2 / 48) iti hkhH| zalati vaa| 'zala calane' (bhvA0pa0 se.) / pacAdyac | yadvA,-antarvANayati / 'vaNa zabde' (bhvA0 A0 se.)| khAyeM NijantAt 'aca i.' (u0 4.139) // (1) // * // zAstra (3 / 1 / 134) / Nijathai lakSaNA vaa| ko zalati cAlayati vetti / 'satsU- (3 / 2 / 61) iti kvip // (2) // // dve rAjakAyoNi / yadvA,-'kuH pApeSadarthayoH' / koH pApAt zalati buddhivaibhavAt / 'kuzalaH zikSite triSu / kSeme ca sukRte 'shaastrvidH|| cApi paryAptau ca napuMsakam' iti vishv-medinyau| (10) // // | parIkSakA kAraNikA daza 'kuzalasya' // peti // parIkSyate / 'IkSa darzane' (bhvA0 A0 se.)| pUjyaH pratIkSyaH Nvula (3 / 1 / 133) // (1)||||'krnnN hetukarmaNoH' (iti sviti // puujyte| 'pUja pUjAyAm' (cu. pa. se0)| medinii)| karaNaizcarati / 'carati' (4 / 4 / 8) iti Thak // (3) 'aco yat' (3.197) / 'pUjyaH zvazuravandhayoH' iti haimH|| // * // dve 'priikssaakaarksy'|| . (1) // * // pratIkSyate / 'IkSa darzane' (bhvA0 A0 se.)| ___varadastu smrdhkH| 'RhalorNyat' (3 / 1 / 124) / 'pratIkSyaH pratipAlye syAtpUjye / veti // vara dadAti / kaH (3 / 2 / 3) / 'varadaH punaH / ca' (iti haimH)|| (2)* // dve 'pUjyasya' // | prasanne zAntacitte ca varadA tu kumArikA' iti haimaH // (1) sAMzayikaH sNshyaapnmaansH| // // samRnoti / 'Rdhu vRddhau' (khA0 50 se.) Nvul (3 / 11. sAMzeti // sNshymaapnnH| 'saMzayamApannaH' (5 / 1 / 73) / 133) / (2) // // dve 'varadasya // iti Thak // (1) // * // saMzayamApannaM yasya, yasmin vA // harSamANo vikuvANaH pramanA hRssttmaansH||7|| (2) // * // dve 'saMdehaviSayasya', 'saMdehAzrayasya' vA // heti // harSati / 'haSu alIke' (bhvA0pa0 se.)| dakSiNeyo dakSiNArhastatra dakSiNya ityapi // 5 // | 'tAcchIlya-' (3 / 2 / 129) iti cAnaz / yattu-hRSyatiTeti // dakSiNAmahati / 'kaDaMgaradakSiNAccha ca' (5 / 1 / 69) | iti vigRhItaM mukuTena / tanna / devAdikatvAcchyani sati 'hRSya mANaH' ityApattaH // (1) // 1 // vikurute| cAnaz (332. iti chayatau // (1) // // (2) // // dakSiNAmahati / 'ahaM | 129) / zAnac (3 / 2 / 124) vA // (2) // // prakRSTaM mano pUjAyAm' (bhvA0 50 se.)| 'arhaH' (3 / 2 / 12) ityac // yasya // (3) // hRSTaM mAnasamasya // (4) // * // catvAri (3) // // trINi 'dkssinnaayogysy|| 'hrssitmnsH|| syurvadAnyasthUlalakSyadAnazauNDA bahuprade / durmanA vimanA antarmanAH syAt syuriti // 'mA yAcakha' iti vadati / 'vaderAnyaH' (u0 | 3 / 104) / "vadAnyo dAnazauNDe syAccAruvAdini vAcya | dviti // duHsthitaM mano'sya // (1) // // vigataM vividha cat' (iti medinI) // (1) // // sthUlaM kUTaM lakSyamasya / / | vA mano'sya // (2) // // antarmano'sya // (3) // // trINi sthUlairmahadbhirlakSyate vaa| karmaNi Nyat (3 / 2 / 124 ) // // 'duHkhitmnsH|| ("sthUlalakSa' iti) ayakArapAThe tu-ghaJ ( 3 / 3 / 19) // utka unmnaa| (2) // * // dAne shaunnddH| 'saptamI zauNDaiH' (2 / 1 / 40) iti utka iti // udgataM mano'sya / 'utka unmanAH' (5 / 2 / 0 smaasH| 'zauNDo matte'pi vikhyAte' iti vishvH|| (3)/80) ityudgatamanaskavRtterucchabdAtsvArtha kan // (1) // 5 // // // bahu pradadAti / 'pre dAjJaH' (3 / 2 / 6) iti kaH // (4) (2) // // dve 'utknntthitmnsH|| // * // catvAri "atidaatuH|| jaivAtRkaH syAdAyuSmAn 1--vANirambu / 'vyUtau mUlye sarasvatyAm' iti haimAdikoSeSu / 'yadvANisadvANinI' ityAdimahAkaviprayogeSu hasvAntasyApi bANi jaiveti // jIvati / jIveH AtRkan vRddhizca (u01180)| zabdasya darzanena tena samAse tu kezo'yaM naakiikrnniiyH|| Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyanighnavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / - dakSiNe saralodArau / pa0 a0)| 'cakSikaH khyAJ' (2 / 4 / 54) vaa| ktaH (3|2|deti // dksste| 'dakSa vRddhau zIghrArthe ca' (bhvA0 A0 | 102) // (3) // * // avedi / 'vida lAbhe' (tu. u. a.)| se.) / 'dakSibhyAminan' (u0 2 / 50) / 'dakSati' iti ktaH (3 / 2 / 102) / 'vitto bhogapratyayayoH' (82 / 58) iti parasmaipadaprayogastu mukuTasya cintyaH / 'dakSiNo dakSiNodbhUta-| sAdhuH // (4) // * // vyajJAyi / 'jJA avabodhane (tyA. pa0 saralacchandavartiSu / avAme triSu yajJAdividhidAne dizi a.)| ktaH (3 / 2 / 102) yadvA,-vijAnAti / 'matibuddhi-' striyAm' (iti medinii)|| (1) // // sarati / 'mR gatau' (3 / 2 / 188) zata taH / / (5) // *". (3 / 2 / 188) iti ktH|| (5) // * // vyazrAvi / 'zru zravaNe' (bhvA0pa0 a0) alac (u0 11106) / 'sarala: pUti (bhvA0pa0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (6) // 1 // SaTa kASThe nAthodArAvakrayostriSu' (iti medinii)|| (2) // * // utkRSTaM 'prasiddhasya // A samantAd rAti / 'Atazca-' (3 / 1 / 136) iti kaH / guNaiH pratIte tu kRtalakSaNAhatalakSaNau / udaryate / 'R gatiprApaNayoH' (bhvA0 A0 se.)| karmaNi gviti // kRtamuccAritaM lakSaNaM nAmAsya / 'lakSaNaM nAmni ghaJ (333319) vaa| 'udAro dAtRmahatodakSiNe'pyabhi- | cihne ca' iti vizvaH // (1) // // 'AhataM guNite'pi dheyavat' (iti medinI) // (3) // // trINi 'RjvA - syAt' iti vizvaH / AhatamabhyastaM lakSaNaM yasya // (2) // // shysy|| dve 'guNaiHprasiddhasya // __ sukalo daatRbhoktri||8|| ibhya Abyo dhanI sviti // suklyte| 'kala zabdasaMkhyAnayoH' (bhvA0 ibhya iti // ibhamarhati / daNDAditvAt (5 / 1 / 66) yH| A0 se.)| 'ISaduH- (3 / 3 / 126) iti khal / zobhanA kalA | yadvA,-eH kAmAd bhyste| 'bhyasa bhaye' (bhvA0 A0 se.)| yasya, iti vA // (1) // * // ekam 'dAtRbhoktro // | 'anyebhyo'pi- (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH| 'ibhyo tatpare prasitAsaktI dhanavatIbhyAM tu vareNvAM sallakItarau' iti hemacandraH // (1) teti // paramuttamaM yasya / tena puuryte| 'pR pAlanapUraNayoH // // AdhyAyati / 'AtaH- (3 / 1 / 136) iti kH| pRSo(ju0pa0 se.) 'Rdorap' (3 / 3 / 57) vA // (1) // // darAdiH (6 / 3 / 109) // (2) // * // bahudhanamasya / iniH prAsAyi / 'ziJ bandhane' (khA. u0 a0)| karmaNi kaH (5 / 2 / 115) // (3) // // trINi 'bhudhnsy|| (3 / 2 / 102) // (2) // * // asaJji / 'Saja saGge' (bhvA0pa0 __ khAmI tvIzvaraH patirIzitA // 10 // 10) // (3) // * // trINi 'tAtparyayuktasya' // adhibhUrnAyako netA prabhuH parivRDho'dhipaH / iSTArthodyukta utsukH| sveti // khamasyAsti / 'khAminnaizvarye' (5 / 2 / 126) iti iSTeti // iSTazcAsAvarthazca / tatra udyuktaH // (1) // sAdhuH / 'vAmI prabhuvizAkhayoH' iti vizvaH (medinii)|| ud udyogaM, savati / 'Su prasavaizvaryayoH' (bhvA0pa0 a0) (1) // // ISTe / 'Iza aizvarye' (a. A0 se.)| 'sthezasunoti vA / 'ghUJ abhiSave' (khA0 u0 a0)| vici (3 / 2 / - (3 / 2 / 175) iti varac / 'Izvaro manmathe zaMbhau nAnye 75) saMjJApUrvakatvAdguNAbhAvaH / vipi (3 / 2176) / Agama- svAmini vAcyavat / IzvarI cezvaromAyAm' iti vizva-medizAstrasyAnityatvAttugabhAvo vA / tataH 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / - nyau // (2) // // pAti / 'pA rakSaNe' (a0p0a0)| 'paate75)| yadvA,-utsuvati / 'pU preraNe' (tu0pa0 se.)| mitadvA- | ItiH' (u0457)| "patirdhave nA triSvIze' iti vizvaH ditvAt (vA0 3 / 2 / 180) ddH| 'satsU-' (3 / 2 / 61) iti | (medinii)|| (3) // // ISTe / 'tRn' (3 / 2 / 135) / tRc kvip vA / kani (jJApi0 5 / 4 / 5) 'ke'NaH' (74 / 13) iti (3 / 1 / 133) vA // (4) // 1 // adhibhavati / 'bhuvaH saMjJAhakhaH // (2) // * // dve 'iSTArthodyamavataH' |-pnycaapi ntarayoH' (3 / 2 / 179) iti kvip // (5) // // nayati / ttprpryaayaaH-ityeke|| 'NIJ prApaNe' (bhvA0 u0 se.)| Nvul (3 / 1 / 133) / pratIte prthitkhyaatvittvijnyaatvishrutaaH||9|| 'nAyako netari zreSThe hAramadhyamaNAvapi' iti vizva-hemacandrau // preti // pratyekamagAt / pratIyate sma, iti vA / 'iN (6) // * // tRc (3 / 1 / 133) // (7) // * // prabhavati / 'vipragatau' (a0 pa0 a0)| gatyarthatvAt kartari (3 / 4 / 72), saMbhyaH -' (3 / 2 / 180) iti DuH // (8) // // parivarhati / karmaNi (3 / 2 / 102) vA parivRMhati vA / 'vRha vRhi vRddhau' (bhvA0 pa0 se.) / 'prabhau kaH // (1) // // prathate sma / 'pratha prakhyAne' (bhvA0 A0 se.)| akarmakatvAt kartari (31 parivRDhaH' (12 / 121) iti sAdhuH // (9) // * // adhi pAti / 'Atazcopasarge' (3 / 1 / 136) iti kaH |-muulvibhujaadiH 4 / 72) ktaH // (2) // // akhyaayi| 'khyA prakathane (a0 (vA0 3|2|5)-iti mukuTokkizcintyA // (10) // * // daza 1-asya sArvadhAtukamAtraviSayatvAdatra lekho nirmUlaH // 'adhipte'| Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 amrkossH| [tRtIyaM kANDama A mrunam adhikaddhiH samRddhaH syAt mano javaM vegavadyasmin / yattu-mano javati pravizatIti / adhIti // adhikA Rddhirasya / -'Rdhu vRddhau' (svA. ac (3|1|134)-iti mukuTenoktam / tanna / uktaviprapa0 se.) iti dhAtUpanyAso mukuTasya vyarthaH // (1) // // hAtpitRsaMnibhasyAlAbhAt / adhikaraNavivakSAyAM tvaco'saMbha samRdhnoti sma / 'Rdhu vRddhau' (khA0pa0 se.)| akarmakatvAt | vAt / apaH ( 3 / 3 / 57) aucityAt / 'manojavapitRsa. kaH (3 / 4 / 72) // (2) // // dve 'atisNpnnsy|| dharmANaH' iti nAmamAlA // // khAmI tu-'manojavasaH' camasAdivat-ityAha // (1) // // piteva samyagvibhAti / kuTumbavyApRtastu yH||11|| 'bhA dIptau' (a0pa0 a0)| 'Atazcopasarge (3 / 1 / 136) syAdabhyAgArikastasminnupAdhizca pumAnayam / / iti kaH // (2) // // dve 'pitRsmsy|| viti|| kuTumbapoSaNe saMsaktaH / vyApriyate sma / 'pRGa vyAyAme' (tu. A0 a0)| akarmakatvAt ktaH (3 / 41-| satkRtyAlaMkRtoM kanyAM yo dadAti sa kRkudH| 72) / 'vyApatastaruNo yavA' iti bopaalitH|| (1) // * seti // kokte| 'kuka AdAne' (bhvA0 A0 se.)| abhyAgAre niyuktaH / 'agArAntAhan' (4 / 4 / 70) / abhi | 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) adhika AgAriko vA // (2) // * // AdhAnamAdhiH / 'upa- yadvA,-kavanam / kUH / 'kUGa zabde' (tu0 A0 se.)| sarge- (3 / 3 / 92) iti kiH / upagata Adhim / 'atyA- | saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / kuvaH zabdasya kurbhUH, kIrtidayaH-' (vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH / yattu-upAdadhAti | bhUmiH iti yAvat / kUkuM dadAti, kUkkA dAyati vA / 'daipa kuTumbam iti vigRhya-'upasarge-' (3 / 3 / 92) iti kiH- zodhane' (bhvA0pa0 a0) / 'Ato'nupa--' (32 // 3) iti ityupanyastaM mukuTena / tanna / kartari kipratyayAsmaraNAt / 'supi-' (3 / 2 / 4) iti yogavibhAgAdvA kaH // (1) // 1 // "upAdhirdharmacintAyAM kuTumbavyApRte chale' iti vizva-bhedinthau ekam 'sarakArapUrva kanyAdAtuH // // (3) // * // trINi 'kuTumbavyApRtasya' // | lakSmIvAMllakSmaNaH zrIlaH zrImAn varAGgarUpopeto yaH siMhasaMhanano hi sH||12|| leti // lakSmIrasyAsti / mtup| (5 / 2 / 94) // (1) // // _vareti // amAni ca rUpaM ca aGgarUpANi / varANi ca 'lakSmyA aca' (ga0 5 / 2 / 10.) iti pAmAditvAnnaH atvaM tAnyaGgarUpANi ca, tairupetaH // // siMhaM zreSThaM saMhananamasya / ca / 'lakSmaNA tvoSadhIbhede sArasyAmapi yoSiti / rAmabhrAsaMhanane siMhaH iti vA / rAjadantAdiH (2 / 2 / 31) // (1)| tari puMsi syAtsazrIke cAbhidheyavat (iti medinii)|| (2) // * // ekam 'saundaryopetasya' // // // zrIrasyAsti / sidhmAditvAt (5 / 2 / 97) lac / zriyaM nirvAryaH kAryakartA yaH saMpatana ssvsNpdaa| lAti vA // * // kapilikAditvAt (vA0 8 / 2 / 18) latve nIti // nizcayena viyte| 'vRJ varaNe (khA. u0 se.)| 'zlIlaH' ityapi // (3) // * // matub (5 / 2 / 94) api // 'RhalorNyat' (3 / 1 / 124) // * // 'nirdhAryaH' iti pAThe-(4) // * // catvAri 'shriimtH|| 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 u0 a0) iti sAdhuH // (1) // // snigdhastu vatsalaH // 14 // 'vyasane'bhyudaye vApi hyavikAraM sadA mnH| tattu sattvamiti strIti // niyati sma / 'niha prItI' (di0p0a0)| proktm| tatsaMpadA saMpatan udyama kurvan / 'saMyuktaH' iti vA | akarmakatvAt (3472) ktH| 'vA duha- (82133) iti paatthH||*|| ekaM 'niHzaGkakArya vA ghH|| (1)||||'vtsH putrAdivarSayoH (iti medinii)| avAci mUkaH vatse putrAdisnehapAtre'bhilASo'syAsti / 'vatsAMsAbhyAm-' ___ aveti // na vAga yasya // (1) // // 'mU' iti kAyati / (5 / 2 / 98) iti lac // (2)||||dve 'vtslsy|| 'Ato'nupa- (32 // 3) iti kH| yattu-mUyate badhyate | syAddayAlu' kAruNikaH kRpAluH sUrataH smaaH| vAgasya / 'mUla bandhane' (bhvA0 A0 se.)| bAhulakAt syeti // 'spRhigRhi-' (3 / 2 / 158) itsAlac // (1) avatimavatibhyAm kak-iti mukuTenoktam / tanna / dhAtu // // karuNA zIlamasya / 'zIlam' (4 / 61) iti Thak // pratyayAnAM kArakeSu vihitatvAtsaMbandhe vidhAnAbhAvAt / avateH prayojanAbhAvAt / 'dhAtoH' ityekatvavivakSaNena dhAtusamudA (2) // // kRpAM lAti / mitadvAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) yAt pratyayAbhAvAcca / uktasUtrAbhAvAcca / 'mUko daityAvA ddH|| (3) // * // zobhana uH zaMbhuH / sUH / khi rataH, rata vA yasya / yadvA,-suramate / 'sau rameH to dameH pUrvapadasya ra gdIneSu' iti haimaH // (2) // // dve 'mUkasya // dIrghaH' (u05|14)| yattu-'tAtapalitasUratAH' iti rameH atha manojavaH sa pitRsNnibhH||13|| atheti // javati / 'juH' sautrH| ac (3 / 1 / 134) / 1-'manojayA' sAnto'pi / 'manojavasA' iti pIyUSavyAkhyA // Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyanighnavargaH 1] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 357 taH dIrghazca-iti vacanamupanyastaM mukuTena / tat paJcapAdyAdau na / jAlmo'samIkSyakArI syAt labhyate // (4) // * // catvAri 'dyaalo'|| | jeti // jAlayati, jAlyate vA / 'jala apavAraNe' khatanno'pAvRtaH khairI svacchando nirvgrhH||15|| (ju0 pa0 se.)| baahulkaanmH|-dhuumvn maH-iti mukuTa kheti // kha AtmA tantraM pradhAnamasya // (1)* // apa-stu cintyaH / 'iSiyudhi-' (u0 1145) iti sUtre jaleragatamAvRtamAvaraNamasya / 'apAvRtastu pihite khatantre'pi grahaNAt / dhUme'pi guNaprasaGgAt , 'mak' iti vaktuM yuktatvAcca / ca vAcyavat' (iti vizva-medinyau) // (2) // * // khenerituM 'jAlmastu pAmare / asamIkSyakAriNi ca' iti haimaH // (1) zIlamasya / 'Ira gatau' (a0 A0 se.)| 'supyajAto-' * // asamIkSyAvicArya kartuM zIlamasya / 'supi- (3 / 2 / 78) (3 / 2 / 78) iti NiniH / 'khAdIreriNoH' (vA. 6189) | iti NiniH // (2) // // dve 'avicAriNaH // iti vRddhiH // (3) // // khaH chando'bhilASo yasya // (4) kuNTho mandaH kriyAsu yH||17|| // // niSkAnto'vagrahAnniyamAt / "nirAdayaH- (vA0 2 / 2 / kiti // kuNThati / 'kuThi pratighAte Alasye ca' (bhvA0 18) iti samAsaH // (5) // // paJca 'svtntrsy|| pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / ('kuNTho'karmaNyaparatantraH parAdhInaH prvaannaathvaanpi| | mUrkhayoH' iti medinI) // (1) // * // ekaM 'mandakriyasya // peti // parastantraM pradhAnaM yasya // (1) // // prsminndhi| karmakSamo'laMkarmINaH 'saptamI zauNTeH' (2 / 1 / 40) iti smaasH| 'assddkss-(5|4|- keti // karmasu kssmH||||*|| 'saptamI-' (2 / 1 / 40) iti 7) iti khaH / yattu-paro'dhyuparyasya-iti vigRhItam / yogavibhAgAtsamAsaH // (1) // 1 // karmaNe kriyAyai alaM tanna / zauNDAdiSvadhipAThavaiyApAtAt // (2) // * // paraH samarthaH / 'prAptApannAlaMpUrva-' (vA0 2 / 4 / 26) iti paravalliGgakhAmyasyAsti / matupa (5 / 2 / 94) // (3) // * nAtho'syAsti // niSedhAtsamAsaH / 'paryAdayaH-' (vA0 2 / 2 / 18) iti vA / (4) // 4 // catvAri 'paratantrasya // | 'aSaDakSa-' (5 / 4 / 7) iti khaH // (2) ||||ddhe 'kriyAadhIno nighna Ayatto'svacchando gRhyako'pyasau 16 karaNe samarthasya' // adhIti // inmdhigtH| 'atyAdayaH- (vA. 2 / 2 / kriyAvAn krmsuudytH| 18) iti smaasH| adhi upari, ino'sya iti vA // (1) krIti // kriyA'syAsti / matup (5 / 2 / 95) // (1) // * // // // nihanyate nigRhyte| hanteH 'ghanarthe kaH' (vA0 313- ekam 'udyogodyatasya // 58) / (2) // * // Ayatate sma / 'yatI prayatne' (bhvA0 sa kArmaH karmazIlo ya: A0 se.)| akarmakatvAt (3|4|72)ktH // (3) // 4 // sa iti // karma zIlamasya / 'chatrAdibhyo NaH' (4 / 4 / 62) na khaH chando'sya // (4) // * // gRhyate / 'graha upAdAne' | vaa| striyAM kArmI // (1) // * // (2) // // dve 'karmasu (tryA0 u0 se.)| 'padAkhairi-' (3 / 1 / 119) iti kyap / | phalamanapekSya prvRttsy'|| khArthe kan ( jJApi0 5 / 4 / 5) / 'gRhako ninake cheke' iti karmazUrastu karmaThaH // 18 // vizva medinyau| (5) // // paJca 'adhiinsaamaanysy|| eke tu navabhiH pryaaymaahuH|| keti // karmaNi shuurH| saptamIsamAsaH (2 / 1140) // (1) // * // 'karmaNi ghaTo'Thac' (5 / 2 / 35) // (2) // // dve khalapUH syAdvahukaraH 'prayatnena prArabdhakarmaparisamApakasya' // kheti // 'khalaM bhUsthAnakalkeSu' iti vizvaH / khalaM | bharaNyabhukarmakaraH punAti / 'pUJ pavane (tyA0 u0 se.)| kvip (3 / 2 / 76) // bheti // bharaNyaM vetanaM bhuddh'e| vip (3 / 2 / 76) // // (1) // // bahu karoti, bhuvaM sNmaartti| kiMyattadvahuvajvidhA kvacit 'karmaNyabhuk' iti paatthH| tatra karmaNi sAdhu / 'tatra nam' (vA0 3 / 2 / 21) ityac / striyAM bhukraa| yattu sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / karmaNyaM vetanam // (1) // * // tAcchIlyavivakSAyAM tu TaH (3 / 2 / 20) ev| striyAM 'bahu karma karoti / 'karmaNi bhRtau' (3 / 2 / 22) iti ttH|| (2) karI'-ityuktaM mukuTena / tnn| TApavAdatvenAvidhAnAt // | // // dve 'mUlyena karma kurvtH'| ayaM zUdravarge ukto'pi // // (2) dve 'bhuvaM mArjayataH // 'bharaNyabhug' iti pryaayaantrkthnaarthmnuuditH|| diirghsuutrshcirkriyH| karmakArastu tkriyH| dIti // 'sUtraM tantuvyavasthayoH' iti vizvaH / dIrgha sUtraM keti // karma karoti / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1 ) // (1) vyavasthA yasya // (1) // * // cirA kriyA yasya // (2) // // // * 'takriyaH karmakArakriyaH' 'amRtakriyaH' ityarthaH // * // dve 'ativilambena kriyaasNpaadksy|| 'yo vetanaM vinA karma karoti tasya' ekam // Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 amrkossH| [tRtIyaM kANDam wwwwwww apasnAto mRtasnAtaH kukSyAtmanormum ca' iti vArtikena ca) kukssibhriH|| (2) apeti // apakRSTaM snaatH| 'prAdayo gatAdyarthe (vA0 | // * // dve 'khodarapUrakasya' // 2 / 2 / 18) iti samAsaH // (1) // // mRte snaatH| saptamI- | sarvAnnInastu sarvAnnabhojI samAsaH (2 / 1140) // (2) // // dve 'mRtamuddizya seti // sarveSAmannAni / sarvAnnAni bhakSayati / 'anupdsnaatsy|| srvaann-(5|2|9) iti khaH // (1) // * // sarvAnnAni bhoktuM AmiSAzI tu zauSkalaH // 19 // zIlamasya / 'supi-' (3 / 2 / 78) iti NiniH // (2) // // AmIti // AmiSamaznAti / 'aza bhojane' (RyA0 / pa0 se.)| 'supi- (3 / 2 / 78) iti nniniH|| (1) // // 'zuSkalI zuSkamAMse'pi mAMsapAtre'pi sA matA' / tAmatti / - gRvastu grdhnH| lubdho'bhilASukastRSNaka 'zeSe (4 / 2 / 92) ityaN / khAmI tu-'zASkala'-iti paThati / tatra pRSodarAdiH (6 / 3 / 109)* // saMjJApUrvakatvA- niti // gardhanazIlaH / 'gRdhu abhikAGkhAyAm' (di. 50 dRddhyabhAvo'pi / 'zuSkalaH zuSkamAMsasya phaNike pizitAzini' | se.)| 'sigRdhi-' (3 / 2 / 140) iti nuH // (1) // // iti haimaH // (2) // * // dve 'mAMsAzinaH // 'jucakramya-' (3 / 2 / 150) iti yuc // (2) // // lubhyati / bubhukSitaH syAtkSudhito jightsurshnaayitH| 'lubha gAye' (di. pa0 se.)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'lubdha AkAsiNi vyAdhe' iti hemacandraH // (3) // 1 // viti // bubhukSA jAtA'sya / tArakAditvAt (5 / 2 / abhilaSyati / 'laSa kAntau' (bhvA0 u0 se.)| 'laSapata36) itac // (1) // * // kSudhyati sma / akarmakatvAt | pada- (3 / 2 / 154) ityukaJ // (4) // * // tRSyati / 'tritRSA (3 / 4 / 72) ktH| 'vasatikSudhoH - (72 / 52) itIT // pipAsAyAm' (di. 50 se.)| 'svapitRSorna jiG' (3 / 2 / . (2) // // attumicchuH| adeH sani 'luGsanorghasla' (24. 37) / 'sanAzaMsa- (3 / 2 / 168) ityuH|| (3) // * // aza 172) // (5) // // paJca 'lubdhasya' / nsyecchaa| 'azanAyA-' (74 / 34) iti saadhuH| aza samau lolupalolubhau // 22 // nAyA jAtA'sya / tArakAdiH (5 / 2 / 36) // (4) // 1 // seti // garhitaM lumpati / 'lupU chede' (tu0 u0 a0) catvAri 'kssudhitsy|| 'lupasada-' (3 / 1 / 24) iti yaGantAdac (3 / 1 / 134) // parAnnaH parapiNDAdaH (1) // // bhRzaM lubhyati / 'lubha gArye' (di0pa0 se.)| peti // parasyAnnam / parAnaM nityamasya / 'arzaAdibhyo | 'dhAtorekAcaH- (3 / 1 / 22) iti yaGantAdac (3 / 1 / 134) // 'c' (5 / 2 / 127) // (1) // // 'piNDamAjIvane' iti / (2) // * // dve 'atilubdhasya' // . . dhrnniH| parasya piNDam / tadatti / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) // | ummadastUnmadiSNuH syAt (2) // // dve 'praannjiivnsy|| - unmeti // udgato mado harSo'sya // // kvacit 'sobhakSako ghsmro'jhrH||20|| mAdaH' iti paatthH| tatra saha unmAdena vrtte| sopasarga: bheti // bhakSayati / 'bhakSa adane' (cu. pa0 se.)|/tvaanmnghny // de tvAnmaneMrghaJ // // su atizayita unmAdo'sya / "sanmAda:' su Atara vul (3 / 1 / 133) // (1) // // ghasati / 'ghasla adane | ityapi // (1) // // unmadanazIlaH / 'madI harSe (di. 50 (bhvA0pa0 a0)| 'sRghasyadaH kmaraca' (3 / 2 / 160) / se.)| 'alaMkRJ-' (3 / 2 / 136) itISNuc // (2) // // dve (2) // * // atti // (3) // * // trINi 'bhakSaNaparasya // "unmaadshiilsy|| avinItaH smuddhtH| AdhUnaH syAdaudariko vijigISAvivarjite / Adhiti // AdevIt / akarmakatvAt ktaH (34aa avIti // na vynaayi| 'NIJ prApaNe' (bhvA0 u. 72) / 'divo'vijigISAyAm' (2 / 49) iti niSThAnatvam / / a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // samuddhanti sm| 'yasya vibhASA' (12 / 15) iti neT // (1) // // udare samuddhanyate sma, iti vA / hantergatyarthatvAt kartari (3 / 4 / 72) prasitaH / 'udarAhagADne' (5 / 2 / 67) iti Thak // (2) // 1 // karmaNi (3 / 2 / 102) vA ktaH / 'samuddhataM samudgIrNe'pyavinIte dve 'audarikasya' // ca vAcyavat' (iti medinii)| (2) // // dve 'uddhtsy| ubhau tvAtmabhariH kukSibhariH khodarapUrake // 21 // 1-tRSNAzabdAt 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 26) iti NyantAt viti // AtmAnaM kukSiM ca bibharti / 'phalegrahirAtma-khuli (3112133) tRSNakaH adanto'pi' iti sarvadharaH-iti bharizca' (3 / 2 / 26) iti sAdhuH // (1) // * // cAt ('bhRjaH | mukuTaH // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyaninnavargaH 1] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 359 matte zauNDotkaTakSIvAH nibhRtavinItaprazritAH smaaH| meti // mAdyati / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti madeH nIti // nitarAmabhAri / 'bhRJ bharaNe' (bhvA0 u0 kH| 'na dhyAkhyA-' (8 / 2 / 57) iti na niSThAnatvam // (1) a.)| kaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // vynaayi| 'NI' // * // zuNDAyAM pAnAgAre bhavaH / 'tatra bhavaH' (4 / 3153) (bhvA0 u0 se.) / ktaH (3 / 2 / 102) / 'vinItastu ityaN / 'zauNDo matte ca vikhyAte pippalyA ca bhavet nibhRte nirjitendriye / vANije sAdhuvAhyazve vinayagrAhite hite' liyAm' iti vizva medinyau // (2) // // udgataH kaTa AvaraNa- iti haimaH // (2) // * // prathamamazrAyi guNaiH / 'zriJ sevAmAvArako vA'sya / yadvA,-udtamadavRttarucchabdAt khArthe 'saMpro- yAma' (bhvA0 u0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // // dazca' (5 / 2 / 29) iti kaTaca / 'utkaTastIvramattayoH' iti trINi 'vinayayuktasya // haimaH // (3)||||kssiibte sma / 'kSI made' (bhvA0 A0 dhRSTa dhRSNagviyAtazca se.) / akarmakatvAt kartari ktaH (3 / 4 / 72) / 'anupa dhriti // dhRSNoti sma / 'aidhRSA prAgalbhye' (khA0pa0 sargAt-' (8 / 2 / 55) iti sAdhuH / kaH (3 / 1 / 135) vA // 1 // se0) / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'dhRSizasInAnto'pyayam / 'kSIbANau samabudhyata' iti vyAsaprayogAt / | (12 / 19) 'itIDabhAvaH // (1) // * // "vRSezca' iti najiG tatra bAhulakAt kanin // (4) // // catvAri 'unmattasya' // | // // 'dhRSNuH ' iti pAThe-'trasigRdhi-' (3 / 2 / 140) iti kAmuke kmitaanukH||23|| naH // (2) // // viruddhaM yAtaM ceSTitaM yasya / viruddhamayAkannaH kAmayitAbhIkaH kamanaH kaamno'bhikH| siidvaa| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH // (3) // 4 // keti // kAmayate / 'kamu kAntI' (bhvA0 A0 se.)| trINi 'nirljsy|| laSapatapada- (3 / 2 / 154) ityukny| 'kAmukaH kamane'zoka pragalbhaH pratibhAnvite // 25 // gadape cAtimuktake' iti (medinI) // // NiDyabhAve ca preti // prglbhte| 'galbha dhASTaye' (bhvA0 A0 se.)| uca (3 / 1 / 133) // (5) // // (2) // 4 // anukAmayate / pacAdyaca (3 / 1 / 134) (1) // // pratibhAnam / 'AtaanukAbhikA-' (5 / 2 / 74) iti sAdhuH // (3)||*'nmi- zca-' (3 / 3 / 106) ityaG / 'prajJA navanavonmeSazAlinI kampi-' (3 / 2 / 167) iti raH // (4) // // abhi kAma- pratibhA matA' iti rudraH / pratibhayAnvitaH // (2) // // dve te| 'anukAbhikA-' (5 / 2 / 74) iti saadhuH| 'abhIkaH 'prtyutpnnmteH|| kAmuke krUre nirbhaye triSu nA kavau' (iti medinI) // syAdadhRSTe tu zAlInaH (6) // // () // // 'anudAttetazca- (3 / 2 / 149) iti yun / 'kamanaH kAmuke kAme'bhirUpe'zokapAdape' ( iti syeti // zAlApravezamarhati / 'zAlInakaupIne-' (5|2|medinii) // (7) // // NiGantAdyuc (u0 2 / 78) // (8) 20 20) iti sAdhuH // (2) // * // dve "sljsy|| // nava 'kAmukasya / vilakSo vismayAnvite / vidheyo vinayagrAhI vacanesthita aashrvH||24|| vIti // vizeSeNa lakSayati / 'lakSa Alocane' (bhvA0 vividhAta zakyaH / aco yatI mA A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) // (1) // * // vismayenAzcarye'iMdyati' (6 / 4 / 65) / guNaH (7 // 3 // 84) // (1) // * // pravRttI | NAnvitaH // (2) // * // dve 'parakIyadharmazIlAdau nivRttI vA vinayaM grahItuM zIlamasya / 'supi- (3 / 2 / praaptaashcrysy|| 78) iti NiniH // (2) // // vacane tiSThati sma / 'gatya- | adhIre kAtaraH - (3 / 4 / 72) iti ktaH / 'tatpuruSe kRti-' (6 / 3 / 14) | | adhIti // na dhIro dhairya yasya // (1) // * // ISattarati / ityaluk // (3) // // AzRNoti / 'zru zravaNe' (bhvA0pa0 ac (3 / 1 / 134) / 'ISadarthe' (6 / 3 / 105) iti koH a0) pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'AthavA vacanAsthata / prAta- kaadeshH|| (2) // * // dve 'rogaadilkssnnenaakulmnsH'|| zAyAM ca kleze ca' iti haimaH // (4) // catvAri 'pravRtti trasno bhiirubhiirukbhiilukaaH||26|| nivRttyorvidhAtuM shkysy'| veti // trasyati / 'trasI udvege' (di0pa0 se.)| pakSyaH praNeyaH 'sigRdhi-' (3 / 2 / 140) iti kruH // (1) // * // bibheti / beti // vazamadhInatvaM gataH / 'vazaM gataH' (4486) 'jibhI bhaye' (ju0 pa0 a0) / 'bhiyaH kulakanau' iti yat / 'vazamAyattatAyAM syAt' iti vizvaH // (1) | (3 / 2 / 174) / 'krukannapi' (vA0 3 / 2 / 174) / 'bhIrurAte // // prakarSeNa netuM zakyaH / 'aco yat' (3 / 1197) // (2) // // dve 'svAdhInasya // / 1-dhRSezceti vAcyam' iti kAzikAdau-iti siddhaantkaumudii|| Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [tRtIyaM kANDam triliGgaH syAdvarayoSiti yoSiti' iti vizva-medinyau // (2) | utpatiSNustUtpatitA . // // (3) // // // (4) // // catvAri 'bhyshiilsy'|| I utpeti // utpatati / 'pata gatau' (bhvA0pa0 se.) AzaMsurAzaMsitari iSNuc (3 / 2 / 136) // (1) // * // tRn' (3 / 2 / 135) // Azeti // AzaMsate / 'AGaH zasi icchAyAm' (bhvA0 / (2) ||||dve 'UrdhvapatanazIlasya // A0 se.)| 'sanAzaMsabhikSaH-' (3 / 2 / 168) ityuH // (1) / ___alaMkariSNustu mnnddnH| // // 'tRn' (3 / 2 / 135) // (2) // // dve 'iSTArtha | alamiti // alaMkaraNazIlaH / 'alaMkRJ-' (3 // 2 // praaptiiccho'|| | 136) itISNuc // (1) // // maNDanazIlaH / 'maDi bhuussaagRhyaalurgrhiitri| yAm' (bhvA0pa0 se.)| 'krudhamaNDArthebhyazca' (3 / 2 / 151) / griti // gRhyti| 'gRha grahaNe' curAdAvadantaH / 'spRhi- iti yuc // (2) // * // dve 'alaMkaraNazIlasya // gRhi-' (3 / 2 / 158) ityAluc, 'ayAmantA-' (6 / 4 / 55). | bhUSNurbhaviSNurbhavitA iti ||ryaadeshH // (1) // * // (gRhNAti) / 'graha upAdAne | bhivati // bhavanazIlaH / 'glAjisthazca gnaH' (3 / 2 / (tryA0 u0 se.) / 'tRn' (3 / 2 / 135) / 'graho'liTi-' | 139) caadbhuvH|| (1) // * // 'bhuvazca' (3 / 2 / 138) itii(4||2||37) itITo diirghH| (2) // * // dve 'grhnnshiilsy| SNuc // (2) // // 'tRn' (3 / 2 / 135) // (3) // // trINi zraddhAluH zraddhayA yukte 'bhavanazIlasya' // zreti // zraddadhAti / 'smRhi-' (3 / 2 / 158) ityAlac // vartiSNurvartanaH samau // 29 // (1) // * // ekam 'shrddhaalo'|| . veti // vartanazIlaH / 'vRtu vartane' (bhvA0 A0 se.) patayAluzca pAtuke // 27 // | 'alaMkRJ-' (3 / 2 / 136) itISNuc // (1) // * // 'anudAttetazca-' peti // patayati / 'pata gatau' (cu0 u0 se.)| Aluc (3 / 2 / 149) iti yuc // (2) // * // dve 'vartanazIlasya // (3 / 2 / 158) // (1) // // (bhauvAdikAt ) 'laSapata-nirAkariSNuH kSiHH syAt (3 / 2 / 154) ityukaJ // (2) // // dve 'ptnshiilsy|| nIti // nirAkaraNazIlaH / iSNuca (3 / 2 / 136) // (1) lajjAzIlo'patrapiSNuH // // kSepaNazIlaH / 'kSipa preraNe' (tu0 u0 a0)| 'sileti // lajjA zIlamasya // (1) // // apanapate / 'alaM- gRdhi-' (3 / 2 / 140) iti nuH|| (2) // * // dve 'nirAkaraNakRJ-' (3 / 2 / 136) itISNuc // (2) // // dve 'lajA- shiilsy|| shiilsy|| ,sAndrasnigdhastu medurH| vndaarurbhivaadke| seti // sAndro ghanaH snigdhazcikkaNaH // (1) // * // medanaveti // vndte| 'vadi abhivAdanastutyoH' (bhvA0 A0 | zIlaH / 'jimidA nehane' (bhvA0 A0 se.)| 'bhjse.)| 'zRvandyorAruH' (3 / 2 / 173) // (1) // * // abhi bhAsa- (3 / 2 / 161) iti ghurac // (2) // // dve 'nibiDavAdayati / Nvul (3 / 1 / 133) // (2) // // dve 'vandana- snigdhasya' // shiilsy|| jJAtA tu viduro vinduH zarArurghAtuko hiMsraH zeti // jaanaati| 'tRn' (3 / 2 / 135)(1) // // vedanazeti // zRNAti / 'zu hiMsAyAm' (kyA0pa0 se.)| zIlaH / 'vidibhidi-' (3 / 2 / 162) // * // iti kurac // AruH (3 / 2 / 173) // (1) // * // hanti / 'laSapata-' (3 / (2) // * // "vinduricchuH' (3 / 2 / 169) iti sAdhuH // (3) 2 / 154) ityukaJ // (2) // // hinasti / 'hisi hiMsA- | // * // | // * // trINi 'jnyaanshiilsy|| yAm' (ru. pa0 se.)| 'namikampi -' (3 / 2 / 167) iti raH / vikAsI tu viksvrH||30|| 'hiMsA kAkAdanImAMsyoH striyAM syAddhAtuke'nyavat' iti vIti // vikasati / 'kasa gatau' (bhvA0pa0 se.)| vizva-medinyau // (3) // // trINi 'hiNsaashiilsy'| 'vo kaSalasa-' (3 / 2 / 143) iti ghinuN / 'vikAsa: syAdvardhiSNuzca vrdhnH||28sphuttne vyaktI' iti dantyAnte dharaNiH / tasmAdiniH (5|2|syeti // vardhate / 'vRdhu vRddhau' (bhvA0 A0 se0)| 'alaM 115) vA // (1) // * // 'sthezabhAsa-' (3 / 2 / 175) iti varac // (2)||||dve 'viksnshiilsy|| kRJ-' (3 / 2 / 136) itISNuc // (1) // * // 'anudaattetshc(3|2|149) iti yuc / 'vardhanaM chedane vRddhau vardhanI tu 1-idaM ca siddhAntakaumudyanurodhena / bhASye tu 'bhuva iTpratigalantikA' iti haimH|| (2) // // dve 'vardhanazIlasya' // pazca' ityupalabhyate // Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyaninnavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 361 ityAlac / 'zayAlaH syAta vataraNam / ghaLa (333 visAro'syAsti / na visRtvaro visRmaraH prasArI ca visAriNi / svapna zayAlurnidrAluH / vIti // visaraNazIlaH / 'mR gatau' (bhvaa0p0a0)| kheti // svapanazIlaH / 'jiSvap zaye' (a0p0a0)| 'iNnaji-' (3 / 2 / 163) iti kvarap / 'haskhasya-' (6 / 1 / 71) 'svapitRSo jil' (3 / 2 / 172) // (1) // * // zayanazIlaH / iti tuk // (1) // // 'sRghasya- (3 / 2 / 160) iti 'zI svapne' (a0 A0 se.)| 'zIDazca' (vA0 3 / 2 / 158) kmaraca // (2) // * // prasaraNazIlaH / 'pre lapa-' (3 / 2 / 145) ityAluc / 'zayAluH syAdajagare nidrAzIle ca kukkure' iti iti ghinuN // (3) // // visaraNam / gham (3 / 3 / 18) / vizva-medinyau // (2) // // nidrAzIlaH / 'drA kutsAyAM gato' visAro'syAsti / iniH (5 / 2 / 115) // (4) // catvAri (a0p0a0)| 'spRhigRhi- (3 / 2 / 158) ityAluc // 'prasAriNaH // (3) // * // trINi 'nidrAzIlasya // sahiSNuH sahanaH kSantA titikSuH kSamitA kSamI 31 nidrANazayitau samau / seti // sahanazIlaH / 'Saha marSaNe' (bhvA0 A0 se.)| nIti nidrAti sma / akarmakatvAt (3 / 4 / 72) ktH| 'alaMkRJ-' (3 / 2 / 136) itISNuc // (1) // // 'anudA- 'saMyogAdeH-' (82 / 43) iti naH // (1) // // zete sma / tetazca-' (3 / 2 / 149) iti yuc // (2) // // kssmnnshiilH| zIla' (a.aa.se.)| pUrvavat (3 / 4 / 72) ktaH / 'niSThA 'kSamU sahane' (di. 50 se.)| 'tRn' (3 / 2 / 135) // (3) zIG-' (1 / 2 / 19) iti na kittvam // (2) // * // dve 'nidroM // // tijeH kSamAyAm / 'guptickinyaH- (3 / 115) iti praaptsy'|| san / titikSaNazIlaH 'sanAzaMsa- (3 / 2 / 168) ityuH // | parAGmukhaH parAcIna: (4) // 1 // tRnaH 'kharati-' (2044) iti pakSe iT // (5) // 'zamityaSTAbhyo-' (3 / 2 / 141) iti ghinuNa // (6) - peti // parAJcatyanabhimukho bhavati / 'anu gatipUjanayoH' // // SaT 'sahanazIlasya' // (bhvA0pa0 se.) / 'Rtvig-' ( 3 / 2 / 59) iti kvin / kodhano'marSaNaH kopI parAk mukhamasya // (1) // * // "vibhASAzceH-' (5 / 4 / 8) iti khArthe kaH // (2) // // dve 'vimukhsy|| Rviti // krodhanazIlaH / 'kudha kope' (di. 50 a0)| syaadvaangpydhomukhH||33|| 'krudhamaNDA-' (3 / 2 / 151) iti yuc // (1) // * // na marSaNazIlaH / yuc (3 / 2 / 151) // (2) // * // avazyaM kupyati / syeti // avAJcatyadhomukho bhavati / kvin (3 / 2 / 59) // 'AvazyakA-' (3 / 3 / 170) iti nniniH|| (3) // * // trINi (1) // * // adho mukhaM yasya // (2) // * // dve 'adhomukhsy|| 'krodhnsy|| devAnaJcati devadyaG * cnnddstvtyntkopnH| dviti // 'viSvagdevayoH- (6392) ityadriH // (1) ceti // cnnddte| 'caDi kope' (bhvA0 A0 se.)| // * // ekam 'devaanuvrtinH|| pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'caNDastu ymdaase'tikopne| viSvaya viSvagaJcati / tIvra daityavizeSe ca caNDI tu shivyossiti| caNDA dhana- viiti|| mUrdhanyamadhyaH // // ('vizvayaGa' iti ) tAlaharIzaGkhapuSpyoH ' iti hemacandraH // (1) // // atyantaM | vyamadhyazca // (1) // // ekaM "sarvato gacchataH // kupyati / 'krudhamaNDArthebhyazca' (3 / 2 / 151) iti yuc // (2) yaH sahAJcati sadhyaGsaH ||||dve 'atikrodhnsy|| ya iti // 'sahasya sadhriH' (6395) / striyAM sdhriicii| jAgarUko jAgaritA | (1) // * // ekaM 'shcritsy'|| jeti // jaagrnnshiilH| 'jAya nidrAkSaye' (a.pa. sa tiryaG yastiro'Jcati // 34 // 3.) / 'jAgarUkaH' (3 / 2 / 165) // (1) // // 'tRn' (3 / - sa iti // 'tirasastiryalope' (6 / 3 / 94) // (1) // * // 2 / 135) // (2) // * // dve 'jAgarUkasya // eka 'vakraM gcchtH|| ghUrNitaH prclaayitH|| 32 // | vado vadAvado vaktA viti // ghUrNate sma / 'ghUrNa bhramaNe' (bhvA0 A0 se.)| veti // vadati / 'vada vyaktAryA vAci' (bhvA0pa0 se.)| gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti tH| ghUrNA jAtA'sya, iti vaa| pacAdyac (3 / 1 / 134) // (1) // * // 'caricali-' (vA. 6|taarkaadiH (5 / 2 / 36) // (1) // * // pracala ivAcarati / 1 / 12) iti dvitvAdi // (2) // * // vkti| 'vaca bhASaNe' kartuH kyaG salopazca' (3 / 1111) / pracalAyate sma / (a0pa0 a0)| 'tRn' (3 / 2 / 135) / 'vaktA tu paNDitegatyarthA' (3 / 4 / 72) iti pracalAyA jAtA'sya, iti vA 'pi syAdvAgminyapyabhidheyavat' iti vizvaH (medinii)|| (3) / (2) // // dve 'saMjAtapUrNasya' // Ju // trINi 'vktuH'| amara0 46 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 amrkossH| [tRtIyaM kANDam vAgIzo vAkpatiH samau / samau kuvAdakucarau veti // vAcAmIzaH // (1) // // vAcAM patiH // seti // kutsito vAdo'sya // (1) // // kutsitaM (2) // // dve 'paTuvacanasya' // crti| ac (3 / 1 / 134) // (2) // // dve 'kukathanavAcoyuktipaTurvAgmI vAvadUko'tivaktari // 35 // shiilsy|| sthAdasaumyasvaro'svaraH // 37 // veti // vAco yuktiH sayuktikatvam / '-vAgdikpazyayaH- (vA0 6 / 3 / 21) ityaluk / tatra pttuH|| (1) // // syeti // asaumyo rUkSaH kharo yasya // (1) // // apraprazastA vAgasya / 'vAco gminiH' (5 / 2 / 124) / 'vAggmI | zastaH kharo yasya // (2) // * // dve 'kaakaadivdruuksssvrsy| paTau surAcArye' iti vizva-medinyau // (2) // // kurvAdiSu | ravaNaH zabdanaH (ga0 4 / 1 / 151) 'vAvadUka' zabdapAThAd 'vadeH' UkaH // (3)| reti // ravaNazIlaH / 'ru zabde' (a0p0a0)| 'cln||*|| ati vkti| sAdhukAriNi 'tRn' (3 / 2 / 135) / tRc zabdArthAt- (3 / 2 / 148) iti yuc // (1) // // shbdn(3|1|133) vA // (4) // * // catvAri 'vaavdksy|| shiilH| 'zabda zabdakriyAyAm' (cu0 u0 se0) yuc (3. syAjalpAkastu vAcAlo vAcATo bhugvaak|| 3 / 148) // (2) // // dve 'zabdakaraNazIlasya' // syeti // jalpati / 'jalpa vyaktAyAM vAci' (bhvA0pa0 nAndIvAdI nAndIkaraH samau / se0)| 'jalpabhikSa-' (3 / 2 / 155) iti SAkan / SitvAt | neti // nAndIvadanazIlaH / 'supi-' (3 / 2 / 78) iti striyAM GIS // (1) // * // bahugA vAgasya / 'AlajATacau | vdenniniH|| (1) // // nAndI karoti vadati / "divAvibhA-- bahubhASiNi' (5 / 2 / 125) / 'kutsAyAmiti vAcyam' (vA0 (3 / 2 / 21) iti ttH|| (2) // * 'AzIrvacanasaMyuktA stuti5|2|125)|| (2) // * // (3) // * // (4) // * // catvAri yasmAtpravartate / devadvijanRpAdInAM tasmAnnAndIti kIyate' iti 'bahugahabhASiNaH // bhrtH||*|| 'nATakAdImaGgalArtha bheryAdivAdakasya dve|| durmukhe mukharAbaddhamukhau jaDo'ze dviti // durninditaM mukhamasya / "durmukhaH kapibhinnAga- jeti|| jalati / 'jala dhAtane' (bhvA0pa0 se.)| pacAbhidornA mukhare triSu' iti vizvaH (medinii)|| (1) // * // dyaca (3 / 1 / 134) / DalayorabhedaH / 'iSTaM vA'niSTaM vA sukhaduHkhaM ninditaM mukhamasya / '-khamukha-' (vA0 5 / 2 / 107) iti rH| vA na vetti yo mohAt / paravazagaH sa bhavediha nityaM jaDasaMjJakaH 'mukha'zabdo lakSaNayA'tra vcnprH||(2)||*|| na baddhaM niyamitaM | puruSaH'. "jaDA striyAm / zukazimbyAM himagrastamUkAprajJeSu' mukhamasya // (3) // // trINi 'apriyavAdinaH // iti vizva-medinyau // (1) // // na jAnAti / 'igupadha-'' zakla priyaMvade // 36 // (3 / 1 / 135) iti kaH // (2) // // dve 'jddmteH|| / zeti // zaknoti / 'zakla zaktI' (khA0pa0a0) / ___eDamUkastu vaktuM zrotumazikSite // 38 // 'mUzakyabibhyaH kla:' (u. 4 / 108) // (1) // * // priyaM eDeti // eDo badhirazcAsau mUkazca / ('eDamUko'nya. vadati / 'priyavaze vadaH khac' (3 / 2 / 38) // (2) // * liGgaH syAcchaThe vAkzrutivarjite' iti medinI) ||||'anedve 'priyvaadinH|| DamUkaH' iti pAThAntare 'nAstyeDamUko'smAt' ityarthaH / lohalaH syAdasphuTavAra 'triliGgo'neDamUkaH syAcchaThe vAkzrutivarjite' iti rbhsH|| laviti // lohanam / 'luha gAdhye' iti bopdevH| bhAve (1) // * // ekam 'bhaassnnshrvnnyornhsy|| dhaJ (3 / 3 / 18) / lohaM lAti / 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) tUSNIMzIlastu tUSNIkaH iti kaH / yadvA,-rohayaterbAhulakAdalac / kapilikAditvAt tviti // tUSNIM zIlamasya // (1) // * // 'zIle ko malo(vA0 8 / 2 / 18) latvam / 'lohalaH zRGkhalAdhArye'vyaktavA- | pazca' (vA0 5 / 3 / 71) / 'ke'NaH' (74 / 13) iti nANo cini ca triSu' iti vizva( medinI)-hemacandrau // (1) // // havaH, malopasAmarthyAt / anyathA Thameva vidadhyAt |n sphuTA vAgasya // (2) // * // dve 'aspssttbhaassituH|| 'zIlam' (4 / 4 / 61) iti Thaki 'avyayAnAm-' (vA0 640 gIvAdI tu kdvdH| 144) iti Tilopena siddhatvAt iti mukuTaH / tnn| roti // gahyaM vadati / 'supyajAtI-' (3 / 2 / 78) iti | 1-DIpDIpoH phalAbhedaM vadatA svarakRtabhedasyAnaGgIkRtatvena NiniH // (1) // * // kutsitaM vadati / 'rathavadayozca' (6 // 3- pUrvAparaviruddhametat / bahutra 'saMjJApUrvakatvena vRddhyabhAvasya khayamapyaGgI 102) iti koH kat // (2) // * // dve 'durbhASiNaH' // / kRtatvAdakiMcitkaraM ca // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyanighnavargaH 1 ] kavidhAnasya svarArthatvAt / Thaki udAttanivRttisvareNa madhyodAtta - tAprasaGgAcca / vRddhi ( 7 / 2 / 118 ) prasaGgAcca // ( 2 ) // * // dve 'maunazIlasya' // nagnosvAsA digambaraH / neti // najate sma / 'onajI vrIDe' ( su0 A0 se 0 ) / akarmakatvAt ktaH (3 / 4 / 72 ) / 'oditazca' ( ' (82245) iti natvam / 'nagno bandikSapaNayoH puMsi triSu vivAsasi' iti vizvaH (medinI) // (1) // * // na vAso'sya // (2) // * // digevAmbaraM yasya / 'digambaraH syAtkSapaNe'dhane tamasi zaMkare' ( iti medinI ) // (3) // * // trINi 'nagnasya' // niSkAsito'vakRSTaH syAt nIti // niSkAsyate sma / 'kasa gatau' ( bhvA0 pa0 se0) / NyantaH / ktaH (3 / 2 / 102 ) // (1) // // avakRSyate sma / 'kRSa vilekhane' (bhvA0 pa0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (2) // * // dve 'niSkAsitasya' // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / apadhvastastu dhikkRtaH // 39 // apeti // apadhvasyate sma / 'dhvaMsu adhaH saMsane, gatau ca ' (bhvA0 A0 se0) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / ' apadhvastaH parityakte nindite'pyavacUrNite'( iti medinI ) // (1) // * // `'dhik' iti kRtaH // (2) // * // dve 'dhikkRtasya ' // Attagarvo'bhibhUtaH syAt Atteti // Atto garyo yasya // * // 'AttagandhaH' iti pAThAntaram / 'gandho gandhaka Amode saMbandhe lezagarvayoH ' iti vizvaH / 'gandho garyo lavo'pi ca' iti trikANDazeSaH // (1) // * // abhibhUyate sma / kaH ( 3 / 2 / 102 ) // ( 2 ) // * // dve 'garvArUDhasya' // - catvAraH paryAyAH - ityeke // dApitaH sAdhitaH samau / deti // dApyate sma / 'dAp' (ju0 u0 a0 ) NyantaH // * // 'dAyitaH' iti pAThAntaram / tatra 'daya dAne' ( bhvA0 A0 se 0 ) iti dhAtuH // (1) // // sAdhyate sma / 'sAtha saMsiddhau ' ( khA0 pa0 a0 ) // ( 2 ) // * // - dve 'dhanAdikaM pradApitasya' - iti mukuTaH / pradApitasya dhanAdervA // pratyAdiSTo nirastaH syAtpratyAkhyAto nirAkRtaH // 40 // preti // pratyAdizyate sma / 'diza avisarjane' ( tu0 u0 a0 ) / kaH ( vA0 3 / 2 / 102 ) // (1) // // nirasyate sma / 'asu kSepaNe' (di0 pa0 se0 ) / ktaH (3 / 2 / 102) 'nirastaH preSitazare saMtyakte tvaritodite / niSThyate pratihate ca' iti haimaH // ( 2 ) // * // pratyAkhyAyate sma / 'khyA prakathane' (a0 pa0 a0 ) / cakSiGAdezo vA ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (3) // * // nirAkAri / kRJ ( ta0 u0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (4) // * // catvAri 'pratyAkhyAtasya' // 363 nikRtaH syAdviprakRtaH nIti // nyakAri / kaH ( 3 / 2 / 102 ) / 'nikRtaM vipralabdhe syAcchaThe viprakRte triSu' iti vizva medinyau // (1) // * // viprAkAri // ( 2 ) // * // dve 'tiraskRtasya' // vipralabdhastu vaJcitaH / ghIti // vipralabhyate sma / 'DulabhaS prAptau' (bhvA0 A0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (1) // * // 'babhru gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / NyantaH / vaJcayate sma / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (2) // * // dve 'vaJcitasya' // manohataH pratihataH pratibaddho hatazca saH // 41 // meti // mano hataM yasya // (1) // * // prati hanyate sma / taH (3 / 2 / 102) / ' bhavetpratihataM dviSTe pratiskhalitaruddhayoH ' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // pratibadhyate sma / 'bandha bandhane' kyA 0 pa0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (3) // * // hanyate sma / taH // (4) // * // catvAri 'kRtamanobhaGgasya' // adhikSiptaH pratikSiptaH adhIti // adhikSipyate sma / 'kSipa preraNe' ( tu0 u0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / 'adhikSiptaH praNihite kutsite bhatsite triSu' iti vizva-hemacandrau ( medinyau ) // (1) // * // pratyakSe'pi / 'pratikSiptaM vArite syAtpreSite paJcakaM triSu' ( iti medinI) / ( ' pratikSiptaM pratihate preSite ca nirAkRte' iti vizvaH // ( 2 ) // * // dve 'kRtAkSepasya' // baddhe kIlita saMyatau / beti // badhyate sma / 'bandha bandhane' (kyA0 pa0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (1) // * // kIlyate sma / 'kIla bandhe' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / kaH (3 / 2 / 102 ) // ( 2 ) // * // saMyamyate sma / 'yama uparame' ( bhvA0 pa0 a0 ) / ktaH (3121102) // (3) // // trINi 'baddhasya' // Apanna ApatprAptaH syAt Apeti // Apadyate sma / 'pada gatau' (di0 A0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / ' ApannaH savipattau ca prApte'pi vAcyaliGgakaH' ( iti vizva-medinyau ) // (1) // * // ApadaM prAptaH // ( 2 ) // * // dve 'Apadrastasya' // kAMdizIko bhayadbhutaH // 42 // keti // 'kAM dizaM yAmi' ityAha / ' tadAheti mAzabdAdibhyaH ( vA0 4|4|1) iti Thak / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109) / mukuTastu - 'kadi vaiklavye' (bhvA0 A0 se0)| bhAvaghaJantAt matvarthaM iniH ( 5 | 2|115 ) / kanvI / 'zIkR 1- parigata praNihita- pallavita pratihata pratikSiptazabdarUpam - iti bhAti // Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 amarakoSaH / secane' (bhvA0 A0 se0 ) / bhAve ghaJ (3|3|18 ) / zIkaH kSaraNArthatvAdazrupAte vartate / vaiklavyayukto'zrupAtaH / kAndi - zIkaH / tadyogAj jyotsnAdyaN ( 5 / 2 / 103 ) - ityAha // (1) // * // adudruvat / 'du gatau' ( bhvA0 pa0 se 0 ) kartari ktaH ( 3 / 4 / 72) / bhayAddrutaH / ' paJcamI - ' ( 2 / 1 / 37 ) iti yogavibhAgAt samAsaH // ( 2 ) // * // dve 'bhayena palAyi tasya' // AkSAritaH kSArito'bhizaste AkSeti // AkSAryate sA / 'kSara saMcalane' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / NyantaH / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) AkSAro maithunaM pratyAkrozo jAto'sya iti vA / itac (5 / 2 / 36 ) // (1) // * // 'kSAritaH srAvite kSAre cAbhizaste'pi ca triSu' (iti medinI ) // ( 2 ) // * // abhizasyate sma / 'zasu hiMsAyAm' (bhvA0 pa0 se0 ) / kaH ( 3 / 2 / 102 ) / 'yasya vibhASA' (72 / 115) iti neT / 'dhRSizasI - ' ( 7 / 2 / 19 ) iti vA // (3) // * // trINi 'maithunanimittaM mithyAdUSitasya' // saMkasuko'sthire / samiti // saMkasati / 'kasa gatau ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'sami kasa ukan' (u0 2 / 29 ) / - 'yUkAdayaH' iti kan, uk cAgamaH - iti mukuTastvapANinIyaH // (1) // * // na sthiraH // ( 2 ) // * // dve 'calakhabhAvasya' // vyasanAta paraktau dvau vyeti // vyasanenArtaH // (1) // * // uparajyate sma / 'raja rAge' (bhvA0 pa0 a0 ) / kaH ( 3 / 2 / 102) 'uparato, vyasanArte rAhugrastendusUryayoH' iti vizvaH (medinI ) // ( 2 ) // * // dve 'daivamAnuSapIDAyuktasya' // vihastavyAkulau samau // 43 // - vIti // vikSipto hasto'sya / 'vihastastu vihvale paNDake 'kare' iti haimH|| (1) // * // vyAkolati / 'kula saMstyAne bandhuSu ca' (bhvA0 pa0 se0 ) / ' igupadha - ' ( 3 / 1 / 135) iti kaH // (2) // * // dve 'zokAdibhiritikartavyatAzUnyasya' // viklava vihvalaH vIti // viklvte| 'kluG gatau' (bhvA0 A0 se0 ) . ac ( 3 / 1 / 134) // (1) // * // vihvalati / 'hala calane ' (bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) // ( 2 ) // * // dve 'svAGgAnyeva dhArayitumazaktasya' // syAttu vivazo'riSTaduSTadhIH / syAditi // viruddhaM vaSTi / 'vaza kAntau ' (a0 pa0 se0 ) / ac (3 / 1 / 134) / 'vivazastriSvavazyAtmAriSTaduSTadhiyorapi' [ tRtIya kANDaM dhIryasya // ( 2 ) // * // dve 'AsannamaraNalakSaNena dUSitamateH' // kazyaH kazArhe keti // kazAmarhati / ' daNDAdibhyo yaH' ( 5 / 1 / 66 ) / 'kazyaM kazArhamayayoH / azvamadhye'pi' iti haimaH // (1) // * // kazAmarhati / 'arhaH' ( 3 / 2 / 12 ) ityac // (2) // * // dve 'tADanArhasya' // saMnaddhe vAtatAyI vadhodyate // 44 // samiti // saMnahyati sma / 'gaha bandhane' (di0 u0 a0 ) / akarmakatvAt kartari ktaH ( 3 / 4 / 72 ) / bhAvatAntAt arzaAdyac (5 / 2 / 127) vA // * // AtataM yathA tathA'yituM zIlamasya / 'aya gatau' (bhvA0 A0 se 0 ) / 'supi - ' ( 3 / 2 / 78) iti NiniH // (1) // * // ekam ' vadhodyatasya' // dveSye tvakSigataH dvayati // dveSTumarhaH / 'dviSa aprItau' (a0 u0 a0 ) / NyatU ( 3 / 1 / 124 ) // (1) // * // akSiviSayaM gtH| zAka pArthivAdiH (vA0 2 / 1 / 78) // ( 2 ) // // dve dveSArhasya' // vadhyaH zIrSacchedya imau samau / veti // vadhamarhati sma / 'daNDAdibhyo yaH ' ( 5|1|66 ) / yadvA, - hantumarhaH / 'hano vadha ca' ( vA0 3 / 1 / 97 ) iti yat // (1) // * // zIrSasya zirasazchedaH / tamarhati / 'zIrSacchedAyaca' (5 / 1 / 65) // ( 2 ) // * // dve 'zirazchedArhasya' // viSyo viSeNa yo vadhyaH vIti // viSeNa vadhyaH / 'nauvayodharma - ' ( 4|4|11 ) iti yat // (1) // * // ekam 'viSeNa vadhyasya' // musalyo musalena yaH // 45 // viti // musana vadhyaH / ' daNDAdibhyo yaH ' ( 5 / 1166) (1) // * // ekam 'musalena vadhyasya' // zizvidAno'kRSNakarmA zIti // akRSNaM zuklaM karmAsya // ( 2 ) // // zizvinde 'zvidi zvaitye' ( bhvA0 A0 se0 ) / liTaH kAnac ( 332 // 106) anityatvAnna num // (1) // * // dve apApakarmaNaH / varNa' (bhvA0 A0 se0) dhAtuH / zvetitumicchati / 'zviterda' 'kRSNakarmA' iti pAThAntaram // ( 2 ) // * // tatra 'zcita ( u0 2192 ) ityAnac, datvam, sano luk // (1) ||*||dve 'pApakarmaNaH ' " capalazcikuraH samau / ceti // capati / 'capa sAMtvane' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / 1-vadha upalakSaNam / yatsmRtiH - 'agnido garadazcaiva zastrapAtI ( iti medinI ) // (1) // * // ariSTena duSTA / ariSTaduSTA | ( Nirdha )dhanApahaH / kSetradAraharazcaiva SaDete tvAtatAyinaH' iti kSIrasvAmI // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyaninnavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / pRSAditvAt (u0 1106) kalac / 'capalazcorake cale / se.)| 'karmaNyaNa' (3|2|1)|-ajntH-iti mukuToktaM na kSaNika cikure zIghra pArade prastarAntare / mIne'pi capalA | smyk| ajapavAdasyANo jAgarUkatvAt // (1) // * // hnnshiilH| tu syApippalyA vidyuti zriyAm / puMzcalyAm' iti haimaH // | 'laSapata-' (3 / 2 / 154) ityukaJ // (2) // // kRntati / (1) // // 'ci' iti avyaktaM kurati / 'kura zabde' (tu. 'kRtI chedane (tu. pa0 se.)| 'kRtezchaH krU ca' (u0 2 / pa0 se.)| 'igupadha- (3 / 1 / 134) iti kH| 'cikuro- 21) iti rakpratyayo dhAtoH krU Adezazca / yattu mukuTena'ho gRhababhrau keze cnyclshailyoH| pakSivRkSabhidozcApi' iti | kRNAti-iti vigRhya-kRteH 'dUrAdayazca' iti rak krU AdehaimaH // (2) // // dve 'doSamanizcitya vadhAdika- zazca, kulo vA dUrAditvAdrak dIrghaH-ityuktaM, tdupyuktsuutraamaacrtH|| smaraNamUlakam parasparaviruddhaM ca / 'dUrAdayazca' iti sUtraM ca doSaikadRk purobhAgI nAsti / 'krUrastu kaThine ghore nRzaMse'pyabhidheyavat' iti daviti // doSe ekasmin dRk jJAnaM yasya // (1) // // vizvaH (medinI) // (3) // * // pApamasyAsti / arzaAdyac paraH pUrva bhajate / 'bhaja sevAyAm' / 'saMpRcA-' (3 / 2 / 142) / 5 / 2 / 127) // (4) // // catvAri 'paradrohakAriNaH // iti dhinuN // (2) // 1 // dve 'doSaikagrAhakasya // . stu vnyckH||47|| nikRtastvanRjuH shtthH||46|| dhviti // dhurvati / 'dhurvI hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)| nIti // nikRntati / 'kRtI chedane' (tu0pa0 se.) 'hasimRgriNa-' (u0 3186) iti tan / rAllopaH (6 / 4 / 21) / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'nikRtaM vipralabdhe 'dhUrta tu khaNDalavaNe dhUrto dhattUramAyinoH' iti hemacandraH // syAcchaThe viprakRte triSu' (iti medinI) // (1) // // Rju- (1) // // vazcayati / 'vaJca gatau' (bhvA0pa0 se.) / viruddhaH / 'naJ' (2 / 2 / 6) iti ttpurussH| 'nalopo naJaH' (6 / - NyantaH / Nvul (3 / 1 / 133) / 'vazvakastu khale dhUrte gRh3|73) / (2) // * // zaThati / 'zaTha kaitave ca' (bhvA0 pa0 babhau ca jambuke' iti vizva medinyau // (1) // // dve para, se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'zaTho madhyasthapuruSe dhUrte pratArakakhabhAvasyA dhattUrake'pi ca' iti hemacandraH // (3) // // trINi 'vakrA | aze muuddhythaajaatmuurkhvaidheybaalishaaH| shysy|| ajJa iti // na jAnAti / 'igupadha- (3 / 1 / 135) iti karNejapaH sUcakaH syAt kaH / 'ajJastu jaDamUrkhayoH' iti vishvH|| (1) // // muhyati keti // karNe japati / 'japa vyaktAyAM vAci' (bhvA0pa0 sma / 'muha vaicitye' (di. 50 a0)| gatyarthA-' (3|4|se.)| 'stambakarNayoH-' (3 / 2 / 13) ityac / 'haladantAt-' 72) iti ktH| 'mUDhastantritabAlayoH' iti vizvaH // (2) (6 / 3 / 9) ityalak // (1) // * // sUcayati / 'sUca paizunye' // // jAtaM janmakAlavizeSamanatikramya vartate / padArthAnati(cu0 u0 se.) dantyAdiradantaH / Nvula (3 / 11133) / 'sUcakaH vRttAvavyayIbhAvaH (2 / 1 / 6) tadasyAsti / arzaAdyac (5|2|shuni durjane / kathake sIvanadravye mArjAre vAyase'pi ca' iti 127) // (3) // * muhyati / 'muheH kho mUrca' (u0 5. haimH| (2) // // dve 'krnnejpsy|| 22) / (4) // * vidheyaM vidhAnam / tasyAyamadhikArI / pizuno dunaH khlH| avidyAvadviSayatvAcchAstrANAm / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) pIti // // piMzati / 'piza avayave' (tu0pa0 se.)| ityaNa // (5) // * // balizasya matsyavedhanasyAyam / mUrkhatvA'kSudhipizimithibhyaH kit' (u0 3155) ityunan / - dapUjyatvAt / 'bAlizastu zizau mUrkhe' (iti medinii)|| bAhulakAdunan-iti mukuToktistvetatsUtrAsmaraNamUlikA / (6) // // SaT 'murkhsy|| 'pizanaM kuGkame'pi ca / kapivakre ca kAke nA suuckkruuryostrissu| kadarye kRpnnkssudrkiNpcaanmitNpcaaH||48|| pRkkAyAM pizunA strI syAt' iti vizva-medinyau // (1) // * // duSTo janaH / 'kugati-' (2 / 2 / 18) iti samAsaH // (2) keti // kutsito'yaH khaamii| 'kugati-' (2 / 2 / 18) // * // khalati / 'khala saMcaye' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / iti samAsaH / 'koH kattatpuruSe'ci' (6 / 3 / 101) // (1) 1134) / khaM chidraM lAti vA / 'khalaH kalke bhuvi sthAne // // kRpAM karoti / 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 26) iti kare karNejape'dhame' iti haima-medinyau // (3) // * // trINi Nic / kRpyate / 'kRtyalyuTaH- (3 / 3 / 113) iti karmaNi lyuTa / ajAdezasya sthAnivattvAnna guNaH (386) / yadvA,'parasparabhedakasya // khAmI tu sUcakaparyAya evaitAnAha // kRpyate kRpaavissyiikriyte| 'kRpU sAmarthe' (bhvA0 A0 se.)| nRzaMso ghAtukaH krUraH pApaH - bAhulakAtkyun / lyuTi (3 / 3 / 113) vA saMjJApUrvakatvAdguNAvrIti // nRn zaMsati / 'zaMsu hiMsAyAm' (bhvA0 50 | bhAvaH / bAhulakAlatvAbhAvaH / yadvA,-'krapa kRpAyAM gatau ca' 1-kAtyastu-doSaikagrAhihRdayaH purobhAgIti kathyate' ityAha / (bhvA0 A0 se.) ityasya bAhulakAtsaMprasAraNam / yadvA, * muhyati janaH khalaH 22) mA an (3- kRpAM karotiyalyuTa:-' (3313086) / yadvA, Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / [tRtIyaM kANDam - - 'krapa' ityatra matAntare 'kRpa' iti pAThaH / ata eva 'kRpeH | // * // ahamasyAsti / 'aham zubham' iti mAntam (vibhaktiSyaG kRpAyAm' iti bopadevaH / tato bAhulakAt kyun / (2) pratirUpakam ) avyayam / 'ahaMzubhamoryus' (5 / 2 / 140) / // * // kSuNatti / 'kSudira saMpeSaNe' (ru. u0 a0) / 'sphAyi- (2) // * // dve 'sAhaMkArasya // tazci-' (u0 2 / 13) iti rak / 'kSudro daridre kRpaNe nikRSTe zubhaMyustu shubhaanvitH| 'lpanRzaMsayoH / kSudrA vyAghrInaTIvyaGgAbRhatIsaraghAsu ca / zviti // zubhamasti / yusa (5 / 2 / 140) // (1) // 4 // cAGgerikAyAM hiMsrAyAM makSikAmAtra vezyayoH' iti hemcndrH|| shubhenaanvitH| kartRkaraNe-' (2 / 1 / 31) iti samAsaH // (2) (3) // * // kiM pacati / 'tAcchIlya-' (3 / 2 / 129) iti // // dve 'shobhnyuktsy|| cAnaz zAnac (1 / 124) cA / AnatyamAgamazAsanam divyopapAdukA devAH . iti na num / 'kiM kSepe' (2 / 1 / 64) iti samAsaH // (4) dIti // divi bhvaaH| 'dhuprAgapA-' (4 / 2 / 101) iti // * mitaM pacati / 'mitanakhe ca' (3 / 2 / 34) iti khac // yat / uppdynte| 'pada gatI' (di. A0 a0)| 'lsspt(5)||1|| yadvA,-'kiMpacaH' 'anamitaMpacaH' iti chedaH / pada- (3 / 2 / 155) ityukaJ / te ca te ca // (1) // 1 // pacAdyac (3 / 1 / 134) // (4) // * // na mitNpco'mitNpcH| nArakavyAvRttaye divyapadam / mAtApitrAdidRSTakAraNanirapekSA tadbhinno'namitaMpacaH // (5) // * // paJca 'kRpaNasya' // adRSTasahakRtebhyo'Nubhyo jAtA ye devAH, te divyopapAdukA niHsvastu durvidho dIno daridro durgato'pi sH| / ucyante // * // ekam 'devaanaam|| nIti // nirgataM khamasya / khAniSkrAnto vA // (1) // * // nRgavAdyA jraayujaaH||50|| daHsthA vidhA prakAraH samRddhirvA'sya / 'durvidho vAcyaliGgaH viti|| nA ca gauzcAdyau yeSAm / Adyazabdena kharAvAsyAdurgate'pi khale'pi ca' (iti medinI) // (2) // * // dinA) // (2) // * // dInAM grahaNam // // jarAyorgarbhAzayAjjAtAH / 'paJcamyAmdIyate sma / 'dIG kSaye' (di. A0 a0)| 'gatyarthA-' (3 / - (3 / 2 / 18) iti janerDaH // (1) // * // ekam 'nRgavAdI4172) iti ktaH / 'khAdaya oditaH' (di. ga. suu.)| nAma 'oditazca' (8 / 2 / 45) iti natvam / ('dInA strI mUSika khedajAH kRmidaMzAdyAH striyAm / vAcyavadurgate bhIte' iti medinI) // (3) // // svedeti // khedajanakatvAdUSmA khedaH, khedaajjaataaH| DaH daridrAti / 'daridrA durgatau' (a0 pa0 se.)| pacAdyac (3 / (3 / 2 / 98) // (1) // * // kRmizca daMzazcAdyau yeSAm / aady1|134)|| (4) // * // durgacchati sma / 'gatyarthA- (3 / 4 / zabdena mazakamatkuNAdigrahaNam // * // ekam 'kRmidaMzAdI72) iti ktaH // (5) // 1 // paJca 'nirdrvysy|| naam|| vanIyako yAcanako mArgaNo yAcakArthinau // 49 // - pkssisaadyo'nnddjaaH| veti // vananam / 'vanu yAcane' (ta. A0 se.)| 'sarva peti // pakSI ca sarpazcAdI yeSAm / Adizabdena dhAtubhya in' (u0 4 / 118) / vaniryAcyA / vanimicchati / nakramatsyapipIlikAdigrahaH // // aNDe jAtAH / 'saptamyA 'supa AtmanaH kyac' (3 / 118) / Nvul (3 / 1 / 133) // 4 // janeH-' (3 / 2 / 97) iti DaH // (1) // // ekam 'pakSi. 'vanIpakaH' iti pAThe-vanI pAti / kaH (3 / 2 / 3) tataH saadiinaam|| saMjJAyAM kan (5 / 3 / 75) / kun (u0 2 / 32) vA / yattu iti praannivrgH|| mukuTena-'vanati-' iti vigRhya-'vaniryAcyA'-ityutam / taccintyam / 'yAcakaH' ityaaptteH|| (1)||*yaacti| udbhidastarugulmAdyAH 'TuyAca yAcyAm' (bhvA0 u0 se.)| lyuH (3 / 1- udbhIti // taruzca gulmazcAdyau yeSAm / Adyazabdena 134) / svArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (2) // * // maargti| tRNauSadhilatAdigrahaH // // bhuvamudbhindanti / 'bhidira vidAraNe 'mArga anveSaNe' (cu0 u0 se.)| 'bahulamanyatrApi' (u0 (ru. u0 a0)| 'satsU-' (3 / 1 / 61) iti vip / udbhidaH 2 / 78) iti yuc // (3) // * // yAcati / vul (31- // (1) // * // ucyante (iti shessH)||*|| ekam 'taruna 11122 // // *) atho'syAsti ) 'athoccAsaMnihite' gulmAdInAm // (vA0 5 / 2 / 135) itiiniH| arthayate / 'artha yAcane' (cu0 udbhitparyAyAnAhaA0 se.)| grahyAdiNiniH (3 / 1 / 134) vA // (5) // // udbhidudbhijamudbhidam // 51 // paJca 'yaacksy|| udbhIti // udbhiduktaH // (1) // // udbhedanamudbhit / ahaMkAravAnahaMyuH | 'saMpadAdibhyaH kvip' (vA0 3 / 3 / 108) / udbhido jAtam / aheti // ahaMkAro'syAsti / matup (5 / 2 / 94) // (1) 'paJcamyAm-' (3 / 2 / 98) iti DaH // (2) // // udbhinatti / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyanighnavargaH 1 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsamaitaH / 367 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH // (3) // * // trINi 'udbhi- a0 ) / ' karaNA- ' ( 3 / 3 / 117 ) iti lyuT / 'saMjJAyAM kan ' dAm' // (5 / 3 / 75) // * // ( 'Asecanam ' ) iti dIrghAdipAThe A bodhyaH // (1) // * // ekam ' yaddarzanAttRptirna bhavati tasya' // abhISTe'bhIpsitaM hRdyaM dayitaM vallabhaM priyam // 53 // / ' / sundaraM ruciraM cAru suSamaM sAdhu zobhanam / kAntaM manoramaM rucyaM manozaM maMju maMjulam // 52 // sviti // sudriyate / 'dRG Adare' (tu0 A0 a0 ) / 'grahagRha-' ( 3 / 3 / 58) ityap / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109 ) / yadvA,-su unatti cittaM dravIkaroti / 'undI kledane' (ru0 pa0 se0 ) / bAhulakAdaraH / zakandhvAdiH ( vA0 6 / 1 / 94 ) triyAM gaurAditvAt ( 4 / 1 / 41 ) GIS // (1) // // rocate / 'ruca dIptAvabhiprItau ca' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'iSimadimudi -' ( u0 1 / 51) iti kirac // ( 2 ) // * // carati citte / 'cara gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / ' dRsanijani-' ( u0 113 ) iti junn| 'cArurbrahaspatau puMsi zobhane tvabhidheyavat' iti vizvaH (medinI ) // (3) // * // su zobhanaM samaM sarvamasya / 'suvinirdurnyaH-' (8 / 3 / 88) iti Satvam // (4) // // sAno tyartham / 'sAdha saMsiddhau' ( khA0 pa0 a0 ) / 'kRvApA-' ( u0 11) ityu | 'sAdhurjene munau vArdhuSike sajjanaramyayoH iti hemacandraH // (5) // * // zobhate / 'zubha dIptau' (bhvA0 A0 se0 ) / 'anudAttetazca- ' ( 3 / 2 / 149 ) iti yuc 'zobhano yogabhede nA sundare vAcyaliGgakaH' (iti medinI // (6) // * // kampate sma / 'kamu kAntau ' ( vA0 A0 se0 ) / kaH ( 3 / 2 / 102 ) / 'yasya vibhASA' (7 / 2 / 15) iti neT / 'anunAsikasya-' (6 / 4 / 15) iti dIrghaH / yadvA - kanati sma / 'kanI dIyAdau' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'gatyarthA - (3 / 4 / 72) iti kaH / 'kAntA nAryAM priyaGgau strI zobhane triSu nA dhave / lohe ca candrasUryAya: paryAyAntu zilAsu ca' iti vizva medinyau // ( 7 ) // * // mano ramayati / 'ramu krIDAyAm ' ( bhvA0 A0 se0 ) nnyntH| 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1) // * // 'manoharam' iti pAThe -- mano harati / 'harateranudyamane -' ( 3 / 2 / 9) ityac // (8) // * // rocate, rucyate, vA / 'rAjasUya-' ( 3 / 1 / 114 ) iti sAdhuH // (9) // * // manasA jAnAti / 'igupadha - ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / nivRttapreSaNo'tra jAnAtiH |-muulvibhujaaditvaat ( vA0 3 / 215 ) kaH - iti mukuTaH / tanna / tasyApi kartari vihitatvena 'jJAyate' iti vigrahapradarzanasya viruddhatvAt / yadapi -- 'supsupA - ' ( 21114 ) iti samAsaH - iti / tadapi na / 'kartRkaraNe - ( 2 / 1 / 32 ) iti tatpuruSavidhAyakasya sattvAt // (10 ) // * // maJjyate / 'saji dhvanI' iti sautro dhaatuH| bAhulakAduH // (11) // * // maJju maMjutvaM lAti / 'Ato'nupa-'' (3 / 2 / 3 ) iti kaH / 'maMjulaM ca claacle| ramye kuje maMjulastu dAtyUhe' iti haimaH // // * // dvAdaza 'manoramasya' // tadAsecanakaM tRpternAstyanto yasya darzanAt / teti // na sicyate mano'tra / 'pica kSaraNe' ( tu0 u0 ( 12 ) abhIti // abhita iSyate sma / 'iSu icchAyAm' ( tu0 pa0 se0) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / 'abhItthaMbhUtakathane', 'abhi vIpsAbhimukhyayoH' iti vizvaH // (1) // * // abhyA sma / 'Apa vyAptau ' ( vA0 pa0 a0 ) / san ( 3 / 1 / 7 ) / 'AbjJapyRdhAmIt' (714/55 ) / kaH ( 3 / 2 / 102 ) // (2) // * // hRdayasya priyam / 'hRdayasya priyaH ' ( 4/4/95 ) iti yat / ' hRdayasya hRllekha - ' ( 6|3|50 ) iti hRdAdeza: / ' hRdyaM dhavalajIre ca hRtpriye hRdbhave'pi ca / vazakRdvedamantre ca hRdyA vRddhyAkhyabheSaje' iti vizvaH // (3) // * // dadhyate sma / 'daya dAnAdau' (bhvA0 A0 se0 ) ktaH ( 3121* 102 ) // (4) // * // valayate, vallate ca / 'valla saMvaraNe' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'rAsivallibhyAM ca ' ( u0 3 / 125 ) ityabhac / 'vallabho dayite'dhyakSe sallakSaNaturaMgame' iti vizvaH medinI ) // ( 5 ) // // prINAti / 'prIJ tarpaNe' (kryA0 u0 a0 ) / ' igupadha - ' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / 'priyo vRddhyauSadhe hRdye dhave' iti haimaH // ( 6 ) // // SaT 'priyasya' // nikRSTa pratikRSTArvarephayApyAvamAdhamAH / kupUyakutsitAvadyakheTagarhANakAH samAH // 54 // ( nIti // nikRSyate sma / 'kRSa vilekhane' (svA0 pa0 a0, tu0 u0 ) / ktaH (3 / 2 / 102 ) // (1) // * // pratikRSyate sa // (2) // * // Rcchati / 'R gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'anyebhyo'pi -' ( 3 / 2 / 75 ) iti vanip / yadvA - RcchateH 'avadyAvamAdhamArvarephAH kutsite' ( u0 5 / 54 ) iti vannanto nipAtaH / ' arghA turaMgame puMsi kutsite vAcyaliGgakaH' ( iti medinI ) // (3) // // riphyate / 'ripha katthanayuddhanindAhiMsAdAneSu ' ( tu0 pa0 se0 ) / 'akartari ca - ' ( 3 / 3 / 19 ) iti ghaJ / yadvA - riphateH 'avadyAvamAdhama -' ( u0 5/54 ) iti apratyayAnto nipAtaH / 'repho ravarNa puMsi syAtkutsite vAcya - vat punaH' iti vizvaH // * // 'repa' iti pAThe 'rI gatireSaNayo:' ( kyA0 pa0 a0 ) / bAhulakAt paH / 'repaH syAnindite krUre' iti vizvaH // (4) // * // yApyate / 'yA prApaNe' (a0 pa0 a0 ) NyantaH / 'aco yat' (3 / 1 / 97) / 'yApyaM tu yApanIye syAnnindite'pyabhidheyavat' ( iti medinI ) // (5) // * // avatyasmAdAtmAnam / 'ava rakSaNAdau' ( bhvA0 pa0 se 0 ) / 'avadyA -' ( u0 5/54 ) iti sUtreNAmapratyayAnto 1- repAH sAnto'pi / 'prApe rUpI purA repAH' iti mAghasya bakSarayamakam - prati mukuTaH 11 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [ tRtIyaM kANDam - nipAtaH // (6) // // tatraiva vakArasya pakSe dhakAraH / (ju0 u0 a0), ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // 'adhamaH syAdgadya Une' iti vizvaH // (7) // // kutsitaM zodhyate sma // 'zudha zauce' (di. pa0 a0) nnyntH| kaH puuyte| 'pUyI vizaraNe' (bhvA0 A0 se.)| ac (3 / 11- (3 / 2 / 102) // (2) // * // mRjyate sma / 'mRjU zuddhau' 134) // * // pRSodarAditvAt ( 3 / 3 / 109) atve 'kapUyaH' (a0 pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // // niSkrAntaM ityapi // (4) // * // kutsA saMjAtA'sya / tArakAdiH (5 / 2 / - zodhyamasmAt / zodhyAnniSkrAntam, iti vA // (4) // 4 // 36) // (9) // * // na udyate / 'avadyAvamA- (u0 5 / 54) nAvaskaro'tra // (5) // // paJca 'apniitmlsy|| (10) // * // kheTati / 'khiTa trAse' (bhvA0 asAraM phalgu pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / 'kheTaH kaphe grAmabhede aseti // na sAro'tra // (1) // * // phalati / 'jiphalA dharmaNyakhyarvati triSu' (iti medinii)|| (11) // * // gIte / vizaraNe' (bhvA0 50 se.)|| 'phalipATi-' (u0 1118) 'gaI kutsAyAm' (bhvA0 A0 se.)| 'RhalorNyat' (3 / 1 / iti saadhuH| 'phalguH kAkodumbarike vRkSe nirarthake'pi ca' 124) // (12) // // aNati / 'aNa zabde' (bhvA0 50 iti haimH| 'phalgvasAre'bhidheyavat / nadIbhede malayvAM strI' se0)| ac (3 / 11134) / kutsAyAM kan (5 / 3 / 74) // (13) // // trayodaza 'gahasya // iti vizvaH (medinI) // (2) // // dve 'niHsaarsy|| malImasaM tu malinaM kaccaraM maladUSitam / zUnyaM tu vazikaM tucchriktke||56|| meti // malo'syAsti / 'jyotsnAtamisrA- (5 / 2 / 114) / | zviti // zune hitam / 'zunaH saMprasAraNaM vA ca dIrghaH' iti sAdhuH / 'malImasaM tu maline puSpakAsIsalohayoH' | (ga0 5 / 1 / 2) iti yat / 'zUnyaM bindau ca nirjane / zUnyA iti vizva medinyau // (1) // * // ('madana: sikthake smre)| tu nalikA' iti haimaH // (1) // // uzyate / 'vaza kAntI' rADhe vasante dhattUre malinaM kRssnndossyoH| malinI raja- | (a0 pa0 se.) 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / 118) / 'saMjJAyAM khalAyAm' iti haimaH // (2) // * // kutsitaM carati / ac kan' (5 / 3 / 75) // (2) // // todanam / saMpadAditvAt (3 / 1 / 134) / 'rathavadayozca (6 / 3 / 102) iti cakArAt (vA. 3 / 3 / 108) bhAve kvip / tudA vyathayA chyati / 'cho 'koH kattatpuruSe-' (6 / 3 / 101) iti yogavibhAgAdvA koH | chedane (di. pa0 a0)| mUla vibhujAditvAt (vA0 3 / 2 / 5) kat // (3) // // malena dUSitam / 'kartRkaraNe' (2 / 1 / 32) kH| tudaM chyati vA / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH // (3) // * // ricyate sma / "rica viyojanasaMparcanayoH' (cu0 u. iti samAsaH // (4) // * // catvAri 'mlinsy|| pUtaM pavitraM medhyaM ca | se0) ktaH (3 / 2 / 102) / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // viti // pUyate sma / 'pUGa pavane' (bhvA0 A0 se.)| (4) // * // catvAri 'tucchasya' // 'pUJ pavane' (trayA0 u0 se.) vaa| ktaH ( 3 / 2 / 102) / klIve pradhAnaM pramukhaM prvekaanuttmottmaaH| 'pUtaM triSu pavitre ca zaThite bahulIkRte' ( iti medinii)|| mukhyavaryavareNyAzca pravarenavarAya'vat // 57 // (1) // // punAti / 'kartari carSidevatayoH' ( 3 / 2 / 186) parAAgraprAgraharaprANyAzyAgrIyamagriyam / itiitrH| 'pavitraM tu medhye tAne kuze jle| arkopakaraNe krIti // pradadhAti / lyuTa (3 / 3 / 113) yuc (u0 21. cApi pavitrA tu nadIbhidi' iti haimaH // (2) // * // medha- 78) vA / 'pradhAnaM syAnmahAmAtre prakRtau paramAtmani / prajJAnAham / 'medhR saMgame ca' (bhvA0 u0 se.)| Nyat (3 / 1 / - yAmapi ca klIbamekatve tUttame sadA' (iti medinI) // (1) 124) ('medhyaM triSu zucau raktavacArocanayoH striyAm' iti | // // prakRSTaM mukhamasya / 'pramukhaM prathame mukhye' iti haimaH // medinI) // (3) // * // 'pavitraH pUtaH' iti, prANiviSaya / (2) // // pravicyate / 'vicir pRthagbhAve' (ru0 u0 a0)| uktam , iha tvaprANini // // trINi 'pvitrsy|| ghaJ (3 / 3 / 19) // (3) // * // nottamo'smAt // (4) // // vIbhraM tu vimalAtmakam // 55 // atizayenotkRSTaH / utkRSTArthavRtterucchabdAttamap / dravyaprakarSAvIti // vIndhe / 'triindhI dIptau' (ru. A0 se.) rthatvAnnAmuH / yadvA,-uttAmyati / 'tamu kAGkSAyAm' (di. 50 'vAvindheH' (u0 2 // 36) iti kran / -'indhe rak'-iti | se0) ac (3 / 1 / 134) / uttAmyate vA / gham (3 / 3 / 15) / mukuTastu cintyaH // (1) // * // vimala AtmA khabhAvo yasya // 'nodAtta-' (7 // 3 // 34) iti na vRddhiH // (5) // // mukh(2)|||| dve 'svabhAvanirmalasya // miva / mukhe bhavo vaa| zAkhAditvAt (5 / 3 / 103) yaH // (6) nirNitaM zodhitaM mRSTaM niHzodhyamanavaskaram / // // vryte| 'vara IpsAyAm' curAdAvadantaH / 'aco yat' (3 / 1 / 97) / (7) // * // viyate / 'vRJ varaNe (khA0 u0 nIti // nirNijyate sma / "Nijira zaucapoSaNayoH' / se0)| 'vRja eNyaH' (u0 3 / 78) // (8) // // pravahati / 1-idaM tu madanazabdArthabodhakamiti na prakRtopayogi / / / 'vRha vRddhau' (bhvA0pa0 se0)| ac (3 / 1 / 134) // () // // RamNamandiaanwarls Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyanighnavargaH 1] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 369 na' (2 / 2 / 6) bIti // vi // // "vi: avarasminnardhe bhavaH / 'ardhAdyat' (4 / 3 / 4) / 'parAvarAdhamo- vizaGkaTaM pRthu bRhadvizAlaM pRthulaM mahat // 60 // ttamapUrvAJca' (4 / 3 / 5) / na avarArdhyaH / 'naJ' (2 / 2 / 6) iti | vaDroruvipulam samAsaH // (10) // // parasminnardhe bhavaH / yat (4 // 3 // 5) vIti // visRtArthavRttervizabdAt 'veH zAlacazaGkaTacI' (11) // // agti| 'aga kuTilAyAM gato' (bhvA0pa0 (5 / 2 / 28) // (1) // * 'vizAlA vindravAruNyAmujjase.) / 'Rjendra-' (u0 2 / 18) iti sAdhuH / 'agraM purastA- | yinyAM ca yoSiti / nRpavRkSamidoH puMsi pRthule tvabhidheyavat' dupari parimANe palasya ca / Alambane samUhe ca prAnte ca | iti vishv-medinyau|| (4) // 4 // prthte| 'pratha prakhyAne' (bhvA0 syAnnapaMsakam / adhike ca pradhAne ca prathame cAbhidheyavat' | A0 se.)| 'prathimradi-(u0 1 / 28) iti kuH saMprasAraNa (iti medinI) // (13) // // prakRSTamagram / prAgre harati / ca / 'pratharvizAle bhUpAle bApikAkRSNajIrayoH' iti hema'harateranudyamane'c' (3 / 2 / 9) // (13) // * // prAgre bhvH| candraH // (2) // // barhati / 'bRha vRddhau' (bhvA0pa0 se.)| 'agrAdyat' (4 / 4 / 116) // (14) // // (15)||AUM|| 'ghacchau 'vartamAne pRSadvahanmahat-' (u0 2184) iti nipAtaH // ca' (4 / 4 / 117) // (16) // * // (17) // // saptadaza (3) // * // pRthutvamasyAsti / sidhmAditvAt (5 / 2 / 97) lac / 'zreSThasya // pRthutvaM lAti vA // (5) // * // mahati / 'maha pUjAyAm' (bhvA0 zreyAzreSThaH puSkalaH syAtsattamazcAtizobhane // 58 // | pa0 se0)|| (6) // // vlte| 'vala saMvaraNe saMcaraNe ca' (bhvA0 A0 se.)| 'bahulamanyatrApi' ( ) iti rk|shryiti // atizayena prazasyaH / 'atizAyane tamabi- 'zUdrAdayaH' iti raka-iti mukuttH| tanna / ujvaladattAdAchunau' (5 / 3 / 55) / 'dvivacanavibhajyopapade tarabIyasunau' (5/- vadarzanAt / DalayorekatvasmaraNam // (7) // * // UrNoti / 3157) / 'ajAdI guNavacanAdeva' (5 / 3 / 58) / 'prazasyasya 'UrNaJ AcchAdane' (a0 u0 se.) 'mahati hakhazca' (u0 zraH' (5 / 3 / 60) 'zreyo muktau zubhe dharme'tiprazaste ca vAcya-131) iti kupratyayaH nulopaH hakhazca // (8) // * // vipovat / zreyasI karipippalyAmabhayApAThayorapi' iti vizva- lati / 'pula mahattve' (bhvA0pa0 se0)| 'igupadha-' (3|medinyau // (1) // * // 'zreSTho vare kubere ca' iti haimH||(2) 1135) iti kaH / 'vipulaH pRthule'gAdhe merupazcimabhUdhare' // 4 // puSyati / 'puSa puSTI (di0pa0 a0) / 'puSaH kit' iti vizva-medinyau // (9) // * // nava 'vistiirnnsy'|| 'kalazca' (u0 4|4,-5)|-'pussH krn'| kapilikAdiH (vA. pInapInI na sthuulpiivre| 8|2|18)-iti mukuTaH / taccintyam / tAdRzapAThAbhAvAt / / pIti // pyAyate sm| 'opyAyI vRddhI' (bhvA0 A. asmaduktasUtrasattvAcca / 'puSkalastu pUrNe zreSThe' iti haimaH // (3) // // atizayena san / tamap (5 / 3 / 55) / 'sattamaH se0)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'oditazca' (81syAtpUjyatame. sAdhIyasyuttame triSu' (iti medinI) // (4) 2145) iti natvam / 'pyAyaH pI' (6 / 1128) // (1) // 1 // // // atizayena shobhnH|| (5) // * // paJca 'atizobhanasya' pyAyate / 'pyaiG vRddho' (bhvA0 A0 a0)| 'dhApyoH // 'varya pradhAnaM yuktamanuttamaM sattamaM pravahaNaM ca' iti nAma saMprasAraNaM ca' (u0 4 / 115) iti kvnip| striyAM tu 'vano mAlAyAm (sttmsy)| agraM prAgrahara zreSThaM mukhyavaryapravahaNam' / ra ca' (4/17) iti DIbrau // (2) // // sthUlayati / iti trikANDazeSe ca zreSThasya pAThAdekaviMzatireva zobhanasya 'sthUla bRMhaNe' (cu0 A0 se.)| ac ( 3 / 1 / 134) / ityanye // 'sthUlaH pIne jaDe' iti haimaH // (3) // * // pyAyate / 'chitvara-' ( u0 3 / 1) iti nipAtaH / 'pIvaraH sthUlasyuruttarapade vyaaghrpuNgvrssbhkunyjraaH| kUrmayoH' iti hemcndrH|| (4) // * // catvAri 'sthUlasya' siMhazArdUlanAgAdyAH puMsi zreSThArthagocarAH // 59 // stokAlpakSullakAH zlakSNaM sUkSmaM dabhraM kRzaM tnu||61|| syuriti // pumAMzcAsau gauzca / 'gorataddhitaluki' (5 / 4 / striyAM mAtrA truTI puMsi lvleshknnaannvH| 92) iti Tac // (1) // // zreSThasyArthaH / zreSThArtho gocaro staviti // stucyte| 'STuca prasAde' (bhvA0 aa.se.)| yeSAM te / kacit 'vAcakAH ' iti pAThaH // // ete 'zreSTha- ghaJ (3 / 3 / 19) / nyakvAdiH (7 / 3 / 53) / stUyate / bAhu. vAcakAH' // lakAt stunaH kH| 'stokastrivalpe cAtake pumAn' (iti medinI) // (1) // * // alyate vAryate / 'ala bhUSaNAdo' aprAgyaM dvayahIne dve apradhAnopasarjane / (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAt paH // (2) // // kSodanam / apreti // prAyyAdbhinnam // (1) ||||prdhaanaadnyt // (2) | 'kSudira saMpeSaNe' (ru. u0 a0) / saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / // // upasRjyate / 'sRja visarge' (tu0pa0 a0)| karmaNi 108)kSudaM laati| 'Ato'nupa- (3 / 2 / 3) iti kaH / 'torli' lyuda ( 3 / 3 / 113) // (3) // * // trINi 'apradhAnasya // (8460) (bhvA055) khArthe kan (jJApi0 5/45) / yadvA, amara0 47 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / 370 kssudyte| 'sphAyitazcci-' (u0 2 / 13 ) iti rak / ralayorekatvasmaraNAt kapilikAditvAt ( vA0 8 / 2 / 18 ) vA latvam / 'kSullakatriSu nIce'lpe' iti vizvaH // (3) // * // zliSyate, zliSyati vA / 'zliSa AliGgane' ( di0 pa0 a0 / / 'viSe razccopadhAyAH' (u0 3 / 19) iti naH // (4) // * // sUcyate / 'sUca paizunye' (cu0 pa0 se0)| 'sUceH sman' (u0 4 / 117 ) / 'sUkSmaM syAtkatake'dhyAtme puMsyaNau triSu cAlpake' iti vizvaH (medinii)|| (5) // * // dabhyate / 'dambhu dambhane ' ( vA0 pa0 se0)| 'sphAyitacci--' (u0 2 / 13) iti rak // ( 6 ) // * // kRzyate sma / 'kRza tanUkaraNe' (di0 pa0 se 0 ) / ' - phulakSIba - ' (8 / 2 / 55) iti sAdhuH // (7) // * // tanyate / 'tanu vistAre' (ta0 u0 se0) / ----tanicari-' ( u0 1 / 7 ) ityuH / ' tanuH kAye tvaci strI syAtriSvalpe virale kRze' iti vizva medinyau // (8) // * // mIyate / 'mAG mAne' (di0A0a0) STran (u041159)| anityaH SitAM GIS / TApa ( 4 / 1 / 4 ) / ' mAtraM tvavadhRtau svArthe kAtnyai mAtrAparicchade | akSarAvayave dravye mAne'lpe karNabhUSaNe / kAle vRtte ca' iti haimaH // ( 9 ) // * // truTyate / 'truTa chedane' ( cu0 A0 se0 ) / 'igupadhAtkit' ( u0 4 / 120) itIn // (10) // * // lUyate / 'lUj chedane' ( kyA 0 u0 se0 ) / 'Rdorap' ( 3 / 3 / 57) / 'lavaH kAlabhidi cchidi / vilAse rAmaje leze tathA kiMjalkapakSmaNoH / gopucchalomakhapi ca' iti hai maH // (11) // * // lizati / 'liza gatau' (tu0 pa0 a0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) / lizyate vA / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) // ( 12 ) // // kaNati / 'kaNa nimIlane ' (cu0 u0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) / ' kaNo dhAnyAMzalezayoH / kaNA jIraka pippalyo:' iti hemacandraH // (13) // * // aNati, aNyate vA / 'aNa zabde' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'aNazca' (u0 1 / 8) ityuH / ' aNutrIhyalpayoH' iti haimaH // (14) // * // caturdaza 'sUkSmasya' // atyalpe'lpiSThamalpIyaH kanIyo'NIya ityapi // 62 // atyeti // atizayenAlpaH // (1) // * // ' ajAdI guNaghacanAdeva' (5 / 3 / 58) itISTazrIyasunau // ( 2 ) // * // (3) // * // 'yuvAlpayoH kananyatarasyAm ' ( 5 / 3 / 64 ) iti kan vA // (4) // * // atizayenANuH / Iyasuna ( 5/3/57 ) // ( 5 // * // catvAri (paJca) 'atyalpasya' // ) [ tRtIyaM kANDam 'igupadha - ' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / ' pragataM curAyAH' iti vA // ( 2 ) // * // pravIyate / 'aja gatau ' ( svA0pa0 se0 ) iti vI n| yadvA - prakarSeNAjyate kAmyate / 'azrU vyaktyAdau' (ru0 pa0 se0 ) / AGpUrvAt 'ajeH saMjJAyAm' ( vA0 3 / 1 / 109) iti kyap // ( 3 ) // * // dAdaNyat / naJsamAsaH ( 2/2/6) // (4) // * // bahUn lAti / 'Ato'nupa -' ( 3 |2| 3 ) iti kaH / ' bahulA nIlikAyAM syAdelAyAM gavi yoSiti / kRttikAsu striyAM bhUni vihAyasi puMkam / puMsyanau kRSNapakSe ca vAcyavatprAjyakRSNayoH' iti vizvamedinyau // ( 5 ) // * // baMhate / 'bahi vRddhau' ( vA0 A0 se0) 'laGghibahyornalopazca ' ( u0 1 / 29) ityuH / yattu -- bRMhate vardhate bahu pUryate / mitadvAditvAt ( vA0 3 / 2 / 180 ) DuH - iti mukuTenoktam / tanna / TilopenoktarUpAsiddhiprasaGgAt / ' bahu syAntryAdisaMkhyAsu vipule'pyabhidheyavat' iti vizvaH ( medinI ) // ( 6 ) // * // purUn hanti gacchati / 'anye* bhyo'pi ' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti DaH / yadvA - purun jahAti, jihIte vA / 'Ato'nupa - ' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH // ( 7 ) // * // piparti, pUryate vA / 'pU pAlanapUraNayoH' (ju0 pa0 se 0 ) / 'pRbhidi - ' ( u0 1 / 23 ) iti kuH / yattu -- 'pRktaH gRdhRSibhyaH kuH' iti sUtraM paThitaM mukuTena / tanna / 'kRgroruca' iti pRthaksUtrAt / anyathotvAbhAvaprasaGgAt / 'puruH prAjye 'bhidheyavat / puMsi syAddevaloke ca nRpabhedaparAgayoH' iti haimaH (medinI // ( 8 ) // * // atizayena bahu / 'borlopobhU ca bahoH' (6 / 4 / 158) 'iSTasya yiT ca' (6/4/159 ) / svArthe ceSviSThAdayaH // ( 9 ) // // sphAyate / 'sphAyI vRddhI' ( bhvA0 A0 se 0 ) / ' ajirazizira - ' ( u0 1/53 ) iti sAdhuH // * // 'sphAram' ityapi pAThaH / rak ( u0 2 / 13 ) | 'sphArastu spharakAdInAM budbude vipule'pi ca' iti hemacandraH // (10) // * // atizayena bahu / 'bahorlopo bhU ca bahoH' ( 6 / 4 / 158 ) // (11) // // bhavati / 'adizadibhUzubhibhyaH krina' (u0 4 / 65) 'bhUri syAtpracure svarNe' iti haimaH / ('bhUrirnA vAsudeve ca hare ca parameSThini / napuMsakaM suvarNe ca prAjye syAdvAcyaliGgakaH' ( iti medinI ) // (12) // // dvAdaza 'bahulasya' // parazzatAdyAste yeSAM parA saMkhyA zatAdikAt / prabhUtaM pracuraM prAjyamadabhraM bahulaM bahu / puruhaM puru bhUyiSThaM sphiraM bhUyazca bhUri ca // 63 // peti // zatAt pare / 'paJcamI - ' (2 / 1 / 37) iti yogavibhAgAtsamAsaH / rAjadantAdiH (2 / 2 / 31 ) / pAraskarAditvAt preti // prabhavati sma / 'gatyarthA - ' ( 3 / 4 / 72 ) iti | ( 6 / 1 / 157) suTU // ( 1 ) || || Adyena parassahasrAH // // | ktaH / 'prabhUtamudgate prAjye' iti haimaH // (1) // * // pracarati / 'cura steye' (cu0 pa0 se0 ) / curAdInAM NijvaikalpikaH / eka 'zatAtparasya' // gaNanIye tu gaNeyam 1 - ityAdipAThastu haimAnekArthakairavA kara kaumudI pustake nAsti / medinyAdiSvapi lavazabdasyaitadarthakatA nopalabhyate // geti // AryA chandaH // * // gaNyate / ' gaNa saMkhyAne' (cu0 u0 se0) / anIyar (3 / 1 / 96 ) // (1) // * // ' aco yat' Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyanighnavargaH 1 ] / ( 3 / 1 / 97 ) / saMjJApUrvakatvANilopAbhAvaH / 'cintipUji - ' ( 3 / 3 / 105 ) ityavidhAnAdguNAbhAvArthAdvA / anyathA 'a pratyayAt' ( 3 / 3 / 102 ) ityanantaraM paThitvAkArameva vidadhyAt yattu -- 'a pratyayAt' (3 / 3 / 102 ) ityakAre prApte guNAbhAvArthA - davidhAnAt--iti mukuTenoktam / taccintyam / 'vyAsazrantho yuc' (3 / 3 / 107) iti yucA pratyayasya bAdhanAt // (2) // * // dve 'gaNayituM zakyasya' // saMkhyAtaM gaNitam vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 371 na Unam / khArthe kan ( jJApi 0 5/4/5) | (14) // * // caturdaza 'samagrasya ' // ghanaM nirantaraM sAndram gheti // hanyate / 'hana hiMsAgatyoH ' a0 pa0 a0 ) 'mUrtI ghana:' ( 3 / 3 / 77 ) ityap ghanAdezazca / 'ghanaH sAndre dRDhe dAyeM vistAre mudgare'mbude / saMghe muste ghanaM madhye nRtyavAdyaprabhedayoH' iti hemacandraH // (1) // * // nirgatamantarAt / nirgatamantaramasmin vA // ( 2 ) // * // saha anyate / 'adi bandhane' (bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAdrak // (3) // * // trINi | 'nibiDasya' // pelavaM viralaM tanu / samiti // saMkhyAyate sma / 'khyA prakathane' (a0 pa0 a0 ) / cakSikAdezo vA / taH ( 3 / 2 / 102 ) (1) // * // gaNyate sma / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (2) // * // dve 'saMkhyAtasya' || atha samaM sarvam // 64 // | vizvamazeSaM kRtsnaM samasta nikhilAkhilAni niHzeSam / samayaM sakalaM pUrNamakhaNDaM syAdanUnake // 65 // peleti // pelanam / 'pila bhedane' ( tu0 pa0 se0 ) ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / pelo'syAsti / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 512109 ) iti vaH // (1) // * // vi rAti / bAhulakAtkalan // ( 2 ) // * // tanyate / 'bhRmR ' ( u0 1 / 7 ) ityuH / "tanurvapustvacoH / virale'lpe kRze' iti haimaH // (3) // * // trINi 'viralasya' // // atheti // samati / 'Sama vaiklavye' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ac (3 / 1 / 134) / sarvArtha sarvanAma / 'samA saMvatsare striyAm / sarvasAdhusamAneSu samaM syAdabhidheyavat' iti vizvaH (medinI // (1) // // sarati / 'sR gatau' (bhvA0 pa0 a0 ) / 'sarvanighRSva-' ( u0 1 / 153 ) iti sAdhuH / - ' sartervaH ' - iti mukuTastvapANinIyaH / yadvA, sarvati / 'parva gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) // ( 2 ) // * // vizati / 'viza pravezane' (tu0 pa0 a0)| 'azU puSi - ' ( u0 1 / 152 ) iti kun / 'vizvaM kRtsne ca bhuvane vizve deveSu nAgare / vizvA - 'pyativiSAyAM syAt' ( iti vizvaH ) // (3) // * // na zoSo'sya // (4) // * // kRtyate / 'kRtI veSTane' (ru0 pa0 se 0 ) / 'kRtyazubhyAM vasnaH' (u0 3 / 17 ) / ' kRtsnaM sarvAmbukukSiSu' ( iti medinI ) // (5) // * // samasyate sma / 'asu kSepaNe' (di0 pa0 se0)| ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (6) // // nivRttaM khilamasya // (7) // * // na khilamasya // ( 8 ) // * // niSkrAntaM zeSAt / 'nirAdayaH -' ( vA0 2 / 2 / 18 ) iti samAsaH // (9) // * // saMgatamagramasya / samaM grasate vA / 'grasu adane (bhvA0 A0 se0 ) / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 10 1) iti DaH // (10) // * // saha kalAbhiH // (11) // * // pUryate sma / 'pUrI ApyAyane' ( di0 A0 se0 ) / kartari ( 3|3|174 ) karmaNi ( 3 / 2 / 102 ) vA taH / 'pUrNaH zabde (zake) samagre nA pUrite tvabhidheyavat' ( iti medinI ) // * // 'pUrvam' iti pAThaH - iti svAmI / pUrvati / 'pUrva pUraNe' (bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) // ( 12 ) // * // na khaNDyate 'khaDi bhedane' ( cu0 pa0 se0 ) / ghaJ // (13) // * // Unayati / 'Una parihANe' (cu. u0 se0 ) / ac (3 / 1 / 134) / / | samIpe nikaTAsannasaMnikRSTasanIDavat // 66 // sadezAbhyAza savidhasamaryAdasavezavat / upakaNThAntikAbhyarNAbhyazrI apyabhito'vyayam 67 | seti // saMgatA Apo yasmin / 'RkpUr-' ( 514/74 ) ityaH / 'dvyantarupasargebhyo'pa It ' ( 6 / 3 / 97 ) // (1) // * // nibandham / 'saMprodazca - 2 (5/2/29) iti cApanne kaTac / nikaTati vA / ' kaTe varSAvaraNayo:' ( vA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) // ( 2 ) // // AsIdati sma / 'gatyarthA-' ( 34 / 72 ) iti kaH / Asayate sma iti vA / ktaH ( 3 / 2 / 102) (3) // * // saMnikRSyate sma / 'kaSa' (bhvA0 pa0 a0 ) / ktaH (3 / 2 / 102 ) // (4) // * // samAnaM nIDaM vAsasthAnasya / nIDena iti // ( 5 ) // * // samAno dezo'sya // ( 6 ) // * // abhyazyate / 'azu vyAptau ' ( khA0 A0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3|19 ) // * // mukuTastu -- abhyAsIdati / 'anyebhyo'pi - ' vA0 3 / 2 / 101 ) iti DaH - iti dantyasamAha / 'abhyAso'bhyasane'ntike' iti dantyAnteSu ( vizva- medinyau ) // (7) // * // samAnA vidhA'sya / yadvA - saha vidhayA // ( 8 ) // * // samAnA maryAdA'sya // ( 9 ) // * // samAno vezo'sya // (10) | // * // upagataH kaNTham / 'atyAdayaH - ( vA0 2 / 2 / 18 ) iti samAsaH / upagataH kaNThaH sAmIpyamasya iti vA // ( 11 ) // * // anto'syAsti / Than ( 5 / 2 / 115 ) / ' antikaM nikaTe vAcyaliGgaM strI zobhanauSadhau / culayAM jyeSThabhaginyAM ca nATyoktyAM kIrtyate'ntikA' iti vizva medinyau // (12) // * // 1-"bhyagrAbhipatitA hyamI - iti kacitpAThaH - iti pIyUSa - vyAkhyA // ( Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [tRtIyaM kANDam abhyaryate sma / abhyardati sma, iti vA / 'arda gatau' (bhvA0 bandhuraM tUnnatAnatam // 69 // pa0 se.)| karmaNi (3 / 2 / 102) kartari (3 / 4 / 72) vA | beti // badhnAti / 'bandha bandhane (kyaa0p0a0)| ktaH / 'abhezcAvidUrye (7 / 2 / 25) itIDabhAvaH // (13)| 'madrAdayazca' (u0 141) iti saadhuH| ('bandhuraM mukuTe // * // abhimukhamagramasya // (14) // * // 'paryabhibhyAM ca' (5 / - | puMsi strI caGgatailakalkayoH / bandhUka badhire haMse triSu syaadrmy3|9) iti tasila / tasiH-iti khAmi-mukuToktistu kharAnA- | namrayoH / bandhurA paNyayoSAyAM striyAM bhUni ca saktuSu' darAbhiprAyeNa // (15) // // paJcadaza 'samIpasya // (iti medinI) // // ('bandhUrabandhurau ramye nane, haMse tu saMsakte tvavyavahitamapaTAntaramityapi / bndhurH| bandhUke ca viDaGge ca bandhurA paNyayoSiti' iti vizvAhI?padho'pi) // (1) // // unnataM ca tadAnataM ca // samIti // saMsajyate sma / 'Saja saGge (bhvA0pa0 a.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // na vyavadhIyate sma / | (2) // * // dve 'unntaantsy'|| ktaH (3 / 2 / 102) / 'dadhAterhiH' (74 / 42) // (2) // // uccaprAMzUnnatodaYocchritAstuGge paTenAntaram / na paTAntaramatra / mukuTastu-'apadAntaram'- uccati // ucinoti / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3|2|ityaah // (3) // * // trINi 'saMlagnasya' // |101) iti ddH| uccastvamastyatra vaa| 'arzaAdibhyo'ca' nediSThamantikatamam (5 / 2 / 127) / 'avyayAnAm-' (vA0 6 / 4 / 144) iti ttilopH|| (1)*||prkRssttaa aMzavo'sya // (2) // * // unnamati nedIti // atizayenAntikam / iSTan / (5 / 3 / 55) / sma / 'Nama prahatve (bhvaa0p0a0)| 'gatyatho- (3|4'antikbaaddhyornedsaadhau' (5 / 3 / 63) // (1) // // tamap 72) iti ktaH // (3) // * // udgatamagramasya // (4) // 1 // (5 / 3 / 55) // (2) // 1 // dve 'ati nikaTasya // ucchyati sma / 'zriJ sevAyAm' (bhvA0pa0 se.)| syAraM viprakRSTakam // 68 // 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH / 'ucchritaM triSu saMjAte syAditi // duHkheneyate / 'durINo lopazca' (u0 2 / 20) samunnaddha(ta)pravRddhayoH' (iti medinii)|| (5) // * // tujyte| iti sAdhuH // (1) // * // viprakRSyate sm| kRSeH kaH (3 / 2 / 'tuji hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / 102) / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (2) // // dve 'tuGgaH puMnAganagayodhaMdhe syAdunnate'nyavat / tuGgI proktA 'dUrasya' // haridrAyAM varvarAyAmapISyate' iti haimaH // (6) // // SaTu 'unntsy|| davIyazca daviSThaM ca sudUre atha vaamne| deti // atyantaM dUram / Iyasun (5 / 3 / 57) / 'sthUla- nyagnIcakharvahasvAH syuH dUrayuva-' (64156) iti sAdhuH // (1) // * // iSThan (5/- atheti // vAmayati madam / 'Tuvama udgiraNe' (bhvA0 3155) // (2) // // su atyantaM dUram // (3) // * // trINi pa0 se.) nandAdilyuH (3 / 1 / 134) // (1) // nyaJcati / 'atyantadUrasya' // 'aJca gatau' (bhvA0pa0 se0)| Rtvig-' (3 / 2 / 59) / dIrghamAyatam / iti kvin // (2) // // nIcaistvamastyatra / arzaAdyaci (5/dIti // dRNAti / 'da vidAraNe' (tyA0pa0 se.)| 33127) 'avyayAnAm-' (vaa0.6|4|144) iti TilopaH / bAhulakAddhak // (1)* Ayamyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) / 'nIcaH pAmarakharvayoH' iti hemcndrH|| (3) // // kharbati / Ayatate vA / 'yatI prayatne' (bhvA0 A0 se.) ac (3 / 11- | 'kharba gatau' (bhvA0pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / ('kharba 134) // (2) // // dve 'vistRtsy|| saMkhyAntare klIbaM nIce vAmanake triSu' iti medinii)|| (4) vartulaM nistalaM vRttam // // hasati / 'hasa zabde' (bhvA0pa0 se.) bAhulakAdvaH / 'kharvahaskhau nyagvAmanau' iti haima-medinyau / (5) // * // paJca veti // vrtte| bAhulakAdulac // (1) // // nirgataM 'hasvasya' // talamasya / 'nistalaM vartule cale' iti vizvaH // (2) // // avAgre'vanatAnate // 7 // vartate sma / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH / 'vRttaM aveti // avanatamagramasya // (1) // // avanamati sm| (vRttau) dRDhe mRte| caritre vartule chandaH khatItAdhItayovRte" 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH // (2)* // Anamati sma // iti haimaH // (3) trINi 'vartulasya' // (3) // // trINi 'adhomukhamasya' // 1-vRttau vartane yathA-'Rtena vRttaM pravadanti mukhyam' arAlaM vRjinaM jihmamUrmimatkuJcitaM natam / iti // 2-vRte yathA-'kaNTakaiviTabhI vRttaH' iti cAnekArthakairavA- AviddhaM kuTilaM bhugnaM vellita vakramityapi // 71 // karakaumudI / / __ areti // Rcchati / "R gatau' (bhvA0 pa0 a0) Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyanighnavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 373 vic (3 / 2 / 75) / aramAlAti / mUlavibhujAdikaH (vA0 3 / - saMstyAne' (bhvA0pa0 se.)| 'igupadha- (3 / 1 / 135) iti 2 / 5) arA lAti vaa| 'arAla: kuTile sarjarase ca sama- | kaH // (3) // * // trINi 'Akulasya // dantini' iti vishvH|| (1) // * // vRjyte| 'vRjI varjane' zAzvatastu dhruvo nityldaatnsnaatnaaH||72|| (a0 A0 se.) / 'vRjeH kicca' (u0 2 / 47) itInan / zeti // zazvadbhavaH / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / 'vajinaM kalmaSe klIbaM keze nA kuTile triSu' (iti medinI) anityo'vyayAnAM TilopaH, bahiSaSTilopavacanAt (vA0 4 / // (2) // * // jahAti, hIyate vA / 'ohAk tyAge' (ju. 185) jJApakAt // // adhyAtmAditvAt (vA0 4 / 3 / 50 a0) / 'jahAteH sanvadAlopazca' (u0 11138) iti 60) Thaapi / '-zAzvatikaH' (2 / 4 / 9) iti nirdezAnna man / 'jihmastu kuTile mande jilaM tagarapAdape' iti haimaH // (3) // // 'UrmiH (strIpuMsayorvIcyAM) prakAze vega kAdezaH (7 / 3 / 51) // (1) // // dhruvati / 'dhruva sthairye' bhaGgayoH / vastrasaMkocarekhAyAM vedanApIDayorapi' ( iti (tu0 pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'dhruvo vtte| vasuyogamidoH zaMbhau zaGkAvuttAnapAdaje / medinI) / UrmirasyAsti / matup (5 / 2 / 94) / yavAdiH / sthire (nitye) nizcite ca (dhravaM khe'jsrtrkyoH| dhruvA (ga0 8 / 2 / 9) // (4) // // kuJcati sma / 'kuca kauTilye' mUrvAzAlaparyoH sragbhede gItabhidyapi') iti haimaH // (2) // * // (bhvA0pa0 se.)| ktaH (3 / 4 / 72) / bAhulakAt saMjJApUrvaka niyataM bhavaH / 'tyaba ne ve' (vA0 4 / 2 / 104) / 'nityaM tvAdvA nalopAbhAvaH // (5) // * // namati sma / ktaH (3 / 4 / syAtsaMtate'pi ca / zAzvate triSu' (iti medinI) // (3) 71) / 'nataM tagarapAThayAM syAt klIbaM, kuTilanamrayoH / // * // sadA bhavaH / 'sAyaMciram-' (4 / 3 / 23) iti TyuTyulo (triSu)' (iti medinI) // (6) // * // Avidhyate sma / / (vyututtau)|| (4) // * // sanA bhavaH / 'sanAtano'cyute / 'vyadha tADane' (di. 50 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / pitRNAmatithau rudravedhasoH zAzvate sthire' iti hemacandraH // 'ahijyA-' (6 / 1 / 16) iti saMprasAraNam / 'Aviddho| (5) // * // paJca 'nityasya' // vAcyaliGgaH syAtkuTile ca parAhate' (iti medinii)|| (7) // // kuTiM kauTilyaM lAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti | sthAstuH sthirataraH stheyAn kH| kuTati vaa| 'kuTa kauTilye' (tu0pa0 se.) 'mithi- stheti // sthaanshiilH| 'glAjisthazca pasnuH' (3 / 2 / 139) lAdayazca' (u0 1157) itIlac / 'kuTilA tvApagAyAM strI // (1) // * // atizayena sthiraH / tarap (5 / 3 / 57) // (2) bhugne tu vAcyaliGgakaH' (iti medinii)|| (8) // // bhujati // // Iyasuni (5 / 3 / 57) 'priyasthira-' (6 / 4 / 157) iti s| 'bhujo kauTilye' (tu0pa0 se.) 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) sAdhuH // (3) // * // trINi 'atisthirasya' // iti ktaH / 'oditazca' (8 / 2 / 45) iti natvam // (9) // // ekarUpatayA tu yH| vellati sma / 'vella calane' (bhvA0pa0 se.) 'gatyarthA-' kAlavyApI sa kUTasthaH (3 / 4 / 72) iti ktH| "vellitaM gamane klIbaM kuTile vidhute triSu' (iti medinii)|| (10) // // vaJcati / 'vaJca gatau' eketi // kUTavat tiSThati / 'supi sthaH' (3 / 2 / 4) iti (bhvA0pa0 se0)| 'sphAyitazci-' (u0 2 / 13) iti rak / kaH / kUTA'strA kaH / 'kUTo'strI nizcale rAzau' (iti medinii)|| (1) // * // 'vakaM puTabhede vakraH kuTile krUrabhaumayoH' iti haimaH // ekam 'kRttsthsy'|| (11) // // ekAdaza 'vakrasya // sthAvaro jnggmetrH||73|| RjAvajihmapraguNau stheti // sthAnazIlaH / 'sthezabhAsa-' (3 / 2 / 175) iti varac // (1) // // jaGgamAditaraH // (2) // // dve 'acaRjeti // arjati / 'arja arjane' (bhvA0 pa0 se.) 'arjidRzi-' (u0 1 / 27) iti sAdhuH / yattu-apaSTavAditvA cariSNujaGgamacaraM trasamiGgaM carAcaram / ku:-iti mukuTenoktam / taccintyam / 'apaduHsuSu sthaH' (u0 1 / 25) ityasya prAptyabhAvAt / guNAbhAvAca // (1) // * // ceti // caraNazIlam / 'cara gatau' (bhvA0pa0 se.)| bhinno jihmAt // (2) // // prakRSTA guNA yasya // (3) // // 'alaMkRJ-' (3 / 2 / 136) itISNuca // (1) // * // varka trINi 'avsy|| gacchati / gatyarthAnAm 'nityaM kauTilye-' (3 / 1 / 23) iti yaG / khAmyAdistu bhRzArtha eva yaGamicchati / ac (3 / 1 / ___ vyaste tvprgunnaakulau|| 134) // (2) // * // carati / ac (3 / 1 / 134) 'caro'kSavyaste iti // vyasyate sma / 'asu kSepaNe' (di0pa0 se.)| dyUtabhede ca bhaume cAre trase cale' (iti medinii)|| (3) // // taH (3 / 2 / 102) / 'vyastaM tu vyAkule vyApte' iti vizvaH // trasati / 'sI udvege' (di. 50 se.) / ac (3 / 1 / 135) (1) // // bhinnaH praguNAt // (2) // * // Akolati / 'kula | // (4) // // iti / 'igi gatau' (bhvA0pa0 se.)| ac Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 amrkossH| [tRtIyaM kANDam AM (1) * hayoH / / 14) // . (3 / 1 / 134) 'izaH syAdiGgite'ddhate / jJAnajaGgamayozcApi' chedane' (tu. pa0 se.) / kRtezchaH krU ca' (u0 2121) iti iti hemacandraH // (2) // // 'caricali- (vA0 6 / 1 / 12) rak |-kRnnaati-iti svAmi-mukuToktavigrahastu cinyaH / iti dvitvAdi / 'carAcaraM jaGgame syAdiGgaviSTapayorapi' (iti | 'krUrA nRzaMsaghoroSNakaThinAH' iti haimaH // (3) // // ktthihaimH)|| (6) // * // SaT 'carasya // cakibhyAmoran' (u0 1 / 64) / 'kaThorau pUrNakaThinau' iti caNanaM kampanaM kampraM calaM lolaM calAcalam // 74 haimaH // (4) * // nitiSThati / madgurAdiH (u0 141) // caJcalaM taralaM caiva pAriplavapariplave / (5) // // dahati, dehati sma vA / 'dRha dRhi vRddhau' (bhvA. p.se.)| 'dRDhaH sthUlabalayoH' (12 / 20) iti sAdhuH / ceti // calanazIlam / 'cala gatau' (bhvA0pa0 se.) 'dRDhaM sthUle nitAnte ca pragADhe balavatyapi' (iti medinii)| 'calanazabdA-' (3 / 2 / 148) iti yuc / 'calanaM bhramaNe | (6) // // jIryati / 'jaSa vayohAnau' (di. pa0 se.) / bAhukampe kampre tu vAcyaliGgakam / calanI vastraghargharyA vAribhede'pi lakAdaThac / 'jaraThaH karkaze pANDau kaThine'pyabhidheyavat' ca kvacit )' iti vizva-medinyau // (1) // * // kampana iti vizvaH (7) // * // mUrtiH kAThinyamasyAsti / matupa zIlam / 'kapi calane' (bhvA0 A0 se.)| 'kampanaM na dvayoH (5 / 2 / 94) // (8) mUrcchati sma / 'murchA mohasamucchrAkampe kampre syAdabhidheyavat' (iti medinI) // (2) // // yayoH' (bhvA0pa0 se.)| akarmakatvAt ktaH (3 / 4 / 72) / 'namikampi-' (3 / 2 / 167) iti raH // (3) // * // calati / ('Aditazca' (12 / 16) iti ned)| 'na dhyAkhyA-' (1. ac (3 / 1 / 134) // (4) // * // loDati / 'luDa viloDane' 2157) iti natvaM na / 'mUrta syAtriSu mUrchAle kaThine mUrti(bhvA0pa0 se.)| kvacidapavAdaviSaye'pyutsargapravRtterac (3 / matyapi' iti vizvaH (medinI) // (9) // // nava 'ktthi1|134) / ulayorekatvam // (5) // * // 'caricali-' (vA. nsy|| 6 / 1 / 12) iti dvitvAdi // (6) // * // caJcati / 'caJcu gatau' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAdalaca / 'caJcalA tu taDila pravRddhaM prauDhamedhitam // 76 // myozcaJcalazcapale(: kAmuke)'nile' (iti medinI) // (5) preti // pravardhate sma / 'vRdhu vRddhau' (bhvA0 A0 se.)| // * // tarati / Alaca (baahulkaat)| 'taralaM caJcale piGge bhAskare'pi triliGgakam / hAramadhyamaNau puMsi yavAgUsurayoH 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti kaH // (1) // // prohyate sma / striyAm' iti vizva-medinyau // (6) // * // priplvte| 'pluG 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / gatau' (bhvA0 A0 se.)| ac (3 / 1 / 134) // () // // 'prAdUho-' (vA0 6 / 1 / 89) iti vRddhiH // (2) // 1 // edhate sma / 'edha vRddhau' (bhvA0 A0 se.)| 'gatyarthA-' (3 // 4 // prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / 'pAriplavazcAkule syAccaJcale ca' iti | haimaH (medinii)|| (10) // * // daza 'clsy'|| 72) iti ktaH // (3) // // trINi 'prvRddhsy|| atiriktaH samadhikaH purANe prtnprtnpuraatncirNtnaaH| atIti // atiricyate sma / 'ricira virecane' (ru. pviti // purA bhavam / 'sAyaMciram-' (4 / 3 / 23) iti u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // samyagadhikaH // ttyuttyulau| 'purANaprokteSu-' (4 / 3 / 105) iti nirdezAttuN na / (2) // * dve 'adhikabhUtasya' // 'avAdhakAnyapi nipAtanAni' iti pakSe bhavati / 'purANaM dRDhasaMdhistu sNhtH||75|| prtnshaastryoH| purANaH SoDazapaNe' (iti haimaH) // (1) // // dviti // dRDhaH saMdhiH saMdhAnamasya // (1) // // saMhanyate 'nazca purANe prAt' (vA0 5 / 4 / 30) iti vyuH // (2) // 1 // sma / ktiH (3 / 2 / 102) / 'saMhataM saMgate dRDhe' iti haimH|| naH (vA0 5 / 4 / 30) ca // (3) // * // purA bhavam / vyuH (2) 'dRddhsNdhaansy|| (4 / 3 / 23) // (4) // // cire bhavam / 'sAyaMciram-' (4. kakkhaTaM kaThinaM krUraM kaThoraM niSThuraM dRDham / 3 / 23) iti TyuH, nipAtanAnmAntatvam // (5) // * // paJca jaraThaM mUrtimanmUrtam 'purAtanasya' // keti // kakkhati / 'kakha hasane' (bhvA0pa0 se.)| 'zakAdibhyo'Tan' (u0 4 / 112) // // ('khakkhaTam' iti) 1-purANazabdena purAtanazabdasya bAdhaH prApto'pi pRSodarAdikavargadvitIyAdiH-ityanye // (1) // // kaThati / 'kaTha kRcchra | tvAt (6 / 3 / 109) neti bodhyam / 'abAdhakAnyapi nipAtanAni' iti tu bhASyaviruddham-iti paribhASenduzekhare nAgezaH / jIvane' (bhvA0pa0 se.) 'bahulamanyatrApi' (u0 3 / 49) 2-'nazca purANe prAdvaktavyaH / lap-tanap-khAzca pratyayA vaktavyA' itInac / 'kaThinamapi niSThure syAt stabdhe'pi triSu napuMsaka triSu napusaka | iti bhASye tanappratyayasyaiva vidhAnenAtra tadvirodhAt Tyuvim / kAThanA khATakAyAmApa kAThanA guDazakarAyA | dhAnamasaMgatam / ata eva svAmi-mukuTAbhyAmapi tanapratyaya evAGgIca' iti vizvaH (medinI) // (2) // // kRntti| 'kRtI kRtH|| khaTam' iti) vA (6 / 3 / 109) neti bodhyA paribhASenduzekhare nA Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyanighnavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / pratyagro'bhinavo navyo navIno nUtano nvH||77|| kvin ( 3 / 2 / 59) // (1) // * // anugatamakSamindriyam // (2) nUtnazca // * // anu gacchati / 'gamla gatau' (bhvA0 50 a0)| 'anyepreti // pratinavamagramasya // (1) // // abhinayate / 'Nu bhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 48) iti DaH // (3) // * // padasya stutI' (a0 pa0 a0)| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) // (2) | pazcAt pazcAdarthe'vyayIbhAvaH (2 / 116) // (4) // * // catvAri // * // 'aco yat' (3 / 1197) // (3) // * // nava eva / 'pazcAdityarthe // 'navasya nUrAdezastraptanapkhAzca pratyayAH' (vA0 5 / 4 / 30) // pratyakSaM syAdaindriyakam (4) // // (5) // * // (6) // * // nUyate / ap (3 / 3 / 55) // " preti // akSamindriyaM pratigatam / 'atyAdayaH- (vA. (7) // // sapta 'nUtanasya // 2 / 2 / 18) iti samAsaH // (1) // // indriyennaanubhuuyte| sukumAraM tu komalaM mRdulaM mRdu / kulAlAditvAt (4 / 3 / 118) vuJ // (2) // // dve 'indriyakhiti // suSTu kumAryate / 'kumAra krIDAyAm' curaadydntH| 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti ghH| 'erac' (3 / 3 / apratyakSamatIndriyam / 56) vA / yadvA,-sukAmyate / 'kameH kiduccopadhAyAH' (u. / apreti // bhinna pratyakSAt // // 'anadhyakSam' iti 3138) ityAran , ata utvaM ca // (1) // // bAhulekAda- pAThaH-ityanye / akSeSvadhi / adhyakSam / vibhaktyarthe'vyayIlaca , ata utvaM ca / 'komalaM mRdule jale' iti vizvaH bhAvaH (2016) / atikrAntamadhyakSam // (1) // // indriy(medinii)|| (2) // * // mRdurguNo'syAsti / 'sidhmAdibhyazca' matikAntam // (2) // // dve 'indriyennaashaatsy'|| (5 / 2 / 97) iti lac // (3) // * // mRdyate / 'mRda kSode' (kyA. pa0 se.)| 'prathimRdibhrasjAm-' (u0 124) iti kA ekatAno'nanyavRttirekAaukAyanAvapi // 79 // saiprasAraNaM ca / mRgayvAditvAt (u0 1137) kuH iti mukuTo | apyekasarga ekAgryo'pyekAyanagato'pi ca / vyrthH| 'mRdvatIkSNe ca komale' iti haimaH // (4) // // eketi // eka tAnayati / 'tanu zraddhopakaraNayoH' (cu0 catvAri 'komlsy|| . u0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / ekastAno vistAro'sya, anvaganvakSamanuge'nupadaM klIbamavyayam // 78 // iti vA // (1) // * // na anyA vRttirasya // (2) // * // ekam anveti // anvaJcati / 'aJca gatau' (bhvA0pa0 se.) ekasmin vA agramasya // (3) // * // ekamayanamasya // (4) // // eka ekasmin vA sargo nizcayo'sya // (5) // * // 1-siddhAntakaumudyAM tu-'kuTikazikautibhyaH pratyayasya muda' / ekamagryaM jJeyamasya // * // prajJAdyaNi (5 / 4 / 38) 'aikAyyaH ' bAhulakAdguNaH komalam-ityuktam / 2-RkAravato dhAtorupAdAne | zata // (6) !! iti // (6) // // ekaM ca tadayanaM ca ekAyanaM gtH| eka'saMprasAraNaM ca' ityuktirbhavadIyA vyarthA / tasmAt rephavato bhauvAdika sminnayane gataM jJAnamasya, iti vA // (7) // * // sapta svopanyAso yuktaH / ata eva bhavajanakenApi prakRtasUtravyAkhyAyAM 'ekAgrasya // 'prayANAM kuH saMprasAraNam' ityevoktam / 3-pIyUSAkhyavyAkhyAyA- | puMsyAdiH pUrvapaurastyaprathamAdyAH mapi anupadazabdasyaivAvyayIbhAvatvamuktam / svAminA tu-'anvak- pmiti|| A prathamaM dIyate gRhyate / 'upasarge ghoH kiH' anvakSa-anupada-' ityetatrayamavyayaM vartate / klIbatvaM tu (anvakSa-anu / (3 / 3 / 92) // (1) // // pUrvati / 'pUrva pUraNe' (bhvA0pa0 pada-iti) dvayoH-ityuktam / yujyate cAnvakzabdasyAvyayatvam / se.)| ac (3 / 1 / 134) / "pUrva tu pUrvaje / prAgayaM zruta'amvagyayau madhyamalokapAlaH' ityatra 'anvaG' iti rUpApatteH / 'taam'| bhedeSu' (iti haimH)|| (2) // * // puro bhavaH / 'dakSiNApazcAityatra 'kartRkarmaNo:-' (2 / 3 / 65) iti SaSThayApattezca / avyayatve tu 'na tpurasastyak' ( 4 / 2 / 98) // (3) // // prathate / 'pratha lokAvyaya-' (2 / 3 / 69) iti SaSThIniSedhena 'avyyaat-'(2|4|82) iti prakhyAne' (bhvA0 A0 se.)| 'pratheramac' (u0 5 / 68) / supo lukA luptatvena na kaapynuppttiH| grAmaM yAtItyAdAvAnubhavikasya 'prathamastu bhavedAdau pradhAne'pi ca vAcyavat' (iti medinI) yAdhAtvarthavyApArajanyavilakSaNasaMyogAzrayatvasya gavyabhAvena tAmityasya // (4) // * // Adau bhavaH / digAditvAt (4 / 3 / 53) yat // 'yayau' ityetatkarmatvAbhAvAt / 'yayau' ityetatkarma tu 'nilayAya' iti payo' ityetatkau tu nilayAya' iti (5) // // paJca 'aadysy'|| prAguktameva / nahi sadhIcorekatarakriyAkarmatvamekatarasya bhavati / 'putreNa sahAgataH pitA' ityarthe 'putramAgacchati sma pitA' iti prayogAbhAvAt / 1-prathamam AdIyate gRhyate-iti mukuTapATha eva sAdhIgorAjJozca 'chAyeva tAM bhUpatiranvagacchat ( raghu0 2 / 6) ityanena | yAn / bhavallikhitapAThe 'A' ityasya 'prathamam' ityarthakatvasaMbhave'pi sadhyaktvapratipAdanAt / tatra ca 'tRtIyArthe' ityanenAnoH karma- | 'dIyate' ityasya 'gRhyate' ityarthakatAyA vinA lakSaNaM sarvasuvodhyapravacanIyasaMkSeti dik / tvAbhAvAt // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 amarakoSaH / [ tRtIya kANDam ( vA0 5 / 4 / 36 ) iti khArthe'J / striyAM GIp ( 4 / 1 / 15) // (1) // * // saha mAnena / samAnasya bhAvaH / SyaJ (5/110 124 ) ( cAturvarNyAditvAd ( vA0 5 / 1 / 124) vA svArthe Syam (2) // * // dve 'anekasaMbandhina ekasya' // ekAkI tveka aikakaH / athAstriyAm // 80 // anto jaghanyaM caramamantyapAzcAtyapazcimam / atheti // amati / 'ama gatau' ( vA0 pa0 se0 ) / bAhulakAttan, antati vA / 'ati bandhane' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134 ) / ' antaH svarUpe nikaTe prAnte nizcayanAzayoH / (avayave'pi )' iti hemacandraH // ( 1 ) // * // jaghane bhavam / digAditvAt ( 4 / 3 / 54) yat / zarIrAvayatvAt ( vA0 4 / 3 / 55 ) 'jaghanyaM mohane klIbaM carame garhite'nyavat' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // carati / 'cara gatau ' ( vA0 pa0 se 0 ) / 'carezca' ( u05/69 ) ityamac // (3) // * // ante bhavam / digAditvAt ( 4 / 3 / 54) / ' antya - stvantabhave'dhame' iti haimaH // (4) // * // pazcAdbhavam / 'dakSiNA-' ( 4 / 2 / 98) iti yak // ( 5 ) // * // 'agrAdipazcADDimac' (vA0 4 / 3 / 23) // (6) // // SaT 'antyasya' // moghaM nirarthakam eketi // eka eva / 'ekAdA kiniccAsahAye' (5 / 3 / 52 ) // (1) // * // cakArAt kanlukau ca / 'ekaM saMkhyAntare zreSThe kevaletarayostriSu' ( iti medinI ) // ( 2 ) // * // (3) // * // trINi 'asajAtIyAsahAyasya' // bhinnArthakA anyatara ekastvo'nyetarAvapi // 82 // | bhIti // bhinno'rtho yeSAM te // (1) // * // anya eva / 'alpActaram' (2|2| 34 ) itivat svArthe tara / - dvayoniraNe utarac ( 5 / 3 / 92 ) - iti mukuTastvapANinIyaH // * // // * // kvacit 'ekataraH' iti pAThaH tatra 'ekAca prAcAm ' ( 5 / 3 / 94 ) iti utarac // ( 2 ) // * // iti / 'iNbhI - ' ( u0 3 / 33 ) iti kan // (3) // * // tanoti / ' tanoteranazca vaH' ( u0 2263) cAt kvip - ityeke / AgamAnityatvA tug vaikalpikaH / kecittu cikamevAnuvartayanti / evaM matabhedasiddhau tvattvazabdau sarvAdiSu paThitau // (4) // * // aniti / 'ana prANane' ( a0 pa0 se0 ) / anyAditvAt (u0 4 / 112 ) yaH / ' anyo'sadRzetarayo:' iti haimaH // ( 5 ) // * // taraNam / 'Rdorap ' ( 3 / 3 / 57 ) naraH / e kAma taraH / inA kAmena tarati iti vA / ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'itaraH pAmare'nyasmin' iti hemacandraH // ( 6 ) // * // pada 'bhinnArthakAH ' // uccAvacaM naikabhedam ucceti // udak cAvAk ca / 'mayUravyaMsakAdayazca' (20 1 / 72 ) iti sAdhuH // (1) // // eko bhedo'sya / na ekabhedam / supsupA ( 2 / 114 ) iti samAsaH / na eko bhedo'tra, iti vA / uttarapadazabdasya samAsacaramAvayave rUDhatvAnmadhyamapade nalopAbhAvaH // ( 2 ) // * // dve ' aneka prakArasya ' // maviti // muhyantyasmin / 'muha vaicitye' ( di0 pa0 a0 ) / 'halaca' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ / nyaGkAdiH ( 713 / 53 ) / muheraci - iti mukuToktizcintyA / 'mogho dine niSphale ca moghA syAtpATalAtarau ' iti haimaH // (1) // * // nirgato'rtho'smAt // ( 2 ) // * // dve 'niSprayojanasya' // spaSTaM sphuTaM pravyaktamulbaNam // 81 // speti // spAzyate sma / 'spaza bAdhanasparzanayoH ' ( bhvA0 u0 se0 ) NyantaH / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / ' vAdAnta-' (72. 27) iti sAdhuH / mukuTastu -- spazyate sma - iti vigRhIta - vAn / tatredraprasaGgo durvAraH // (1) // // sphuTati / 'sphuTa vikasane' (tu0 pa0 se0 ) / ' igupadha - ' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / ' sphuTo vyaktapraphullayoH / site' vyApte' iti haimaH // (2) // * // vyajyate sma / 'aJju vyaktatyAdau' (ru0 pa0 se0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / pravyacyate sma iti vA / 'aJca vizeSaNe' ( cu0 u0 se0 ) ktaH (3 / 2 / 102 ) // ( 2 ) // // udvaNati / 'vaNa zabde' (bhvA0 pa0 se0 ) / ac (3 / 1 / 134) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109 ) // (4) // * // catvAri ' spaSTasya' // sAdhAraNaM tu sAmAnyam uccaNDamavilambitam | viti // uccaNDanam | 'caDi kope' (bhvA0 A0 se0 ) / seti // saha AdhAraNena / ' AgnIdhasAdhAraNAdaJ- ' ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // (1) // * // vilambyate sma / 'laba - saMsane ' ( vA0 A0 se0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / na vilambitam // * // khAmI - avalambanam - iti paThati // (2) // * // dve 'uttAlasya' // 1-'kRto bahulam' iti bhASyasaMmatanyAse'dhikaraNe'pyacaH siddhatvena 'nyaGkAdInAM ca' ityatra viNNyatoranuvRttyabhAvasya 'nyakkAditvA kutvam / bhRguH' iti vadato bhavajjanakasyApi saMgatatvena kutvasyApi siddhatvena ca 'cintyA' ityuktireva cintyA / 2 - sitavyAptayoryathA - 'sudhAMzurociH sphuTakuTTimeSu' - ityanekArtha kairavAkara kaumudI / 1 - 'eka:' ityapi pAThaH - ' zAMbhavI zaktirekalA'-- iti pIyUSavyAkhyA / 2 'utta tvaH pazyanna dadarza vAcyam' iti nirukte / Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyanighnavargaH 1] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| araMtudaM tu marmaspRk (bhvA0 A0 se.) 'salikali-' (u0 1154 ) itIlac // Aviti // arUMSi tudati / 'tuda vyathane (tAu0 (1) // * // gAhyate / 'gAhU viloDane' (bhvA0 A0 se.)| a0)| 'vidhvaruSostudaH' (3 / 2 / 35) iti khaca / 'aruddhi- 'bahulamanyatrApi' (u0 2 / 78) iti yuc / pRSodarAditvAt Sat-' (6 / 3 / 67) iti mum // (1) // * // marma spRzati / (6 / 3 / 109) hrkhH| gasya gAnasya gatervA hanam / 'gahanaM 'spRza upatApe' (tu. pa0 a0)| 'spRzo'nudake-' (3 / 2 / vanaduHkhayoH / gahvare kalile cApi' iti vizva-haimau // (2) // // 58) iti kvin // (2) // * // dve 'marmapIDakasya' // dve 'dussprveshsy|| abAdhaM tu nirargalam // 83 // saMkIrNa saMkulAkIrNe abeti||n bAdhA'sya // (1) // * // niSkrAntamargalAyAH / samiti // saMkIryate sma / 'kR vikSepe' (tu. pa0 se.)| 'nirAdayaH-' (vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH // (2) // * // dve | ktaH (3 / 2 / 102) 'saMkIrNa nicite'pi syAdazuddha tvabhidheya vat' (iti medinii)|| (1) // // sNkolti| 'kula saMstyAne' 'abAdhitasya' // (bhvA0pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / prasavyaM pratikUlaM syAdapasavyamapaSThu ca / yattu-zakidhAtorulaci 'zaGkulam' tAlavyAdi iti tu khAmIpreti // pragataM savyAt / 'prasavyaM vAcyaliGgaM pratikUlAnu- iti mukuTenoktam / taccintyam / 'saMkolati' iti khAminA kUlayoH' (iti medinii)|| (1) // * // pratIpaM kUlAt // (2) vigRhItatvAt // (2) // // AkIryate sm| 'kR vikSepe' // * // apagataM savyAt / 'apasavyaM triliGgaM tu dakSiNaprati- (tu. pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // // trINi kUlayoH' iti vizvaH (medinii)|| (3) // * // aptisstthti| 'nAnAjAtIyasaMmilitasya / yathA saMkIrNavargaH / kecittu 'apaduHsuSu sthaH' (u0 125) iti kuH / suSAmAdiH etaanpuurvpryaayaanaahuH| 'saMkIrNamRSipatnInAm' iti prayogAt // (8 / 3 / 98) 'apaSTuH puMsi kAle ca vAme syAdanyaliGgakaH' muNDitaM parivApitam // 85 // (iti medinI) // (4) // * // catvAri 'viruddhaarthsy|| sviti // muNDyate sm| 'muDi khaNDane' (bhvA0 A0 vAmaM zarIraM savyaM syAt se0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // parivApyate sma / veti // sUyate / 'preraNe' (tu0pa0 se.)| 'aco| muNDanArtho'tra vpiH| nnyntH| ktaH (3 / 2 / 102) // * // dve yat' (3 / 1 / 97) / 'savyaM vAme ca dakSiNe' ityjyH| 'kRtamuNDanasya' // 'savyaM tu dekSiNe / vAme ca pratikUle ca' iti vizvaH (haimH)|| | granthite saMditaM dRbdham (9) // * // ekam 'savyazarIrasya' // greti // athyate sma / 'grantha saMdarbhe' (tyA. pa0 se.)| apasavyaM tu dakSiNe // 4 // ktaH (3 / 2 / 102) // * // 'granthitam' iti pAThAntaram / apeti ||apkraantN savyAt // (1) // // ekam 'dakSiNa- tatra 'prathi kauTilye' (bhvA0 A0 se.) iti dhaatuH| 'granthitaM shriirbhaagsy|| gumphite krAnte hiMsite ca triliGgakam (iti medinii)|| (1) // * // saMdIyate sma / 'do avakhaNDane' (di. pa0 a0)| saMkaTaM nA tu saMbAdhaH ktaH (3 / 2 / 102) / 'dyatisyati-' (74 / 40) itItvam // 4 // samiti // sNkttti| 'kaTe varSAvaraNayoH' (bhvA0pa0 'gumphitam' iti pAThe-'gumpha granthe' (tu. pa0 se.) se0)| ac (3 / 11134) yadvA,-saMbAdhArthAt 'sam'zabdAt nnyntH|| (2) // * // dRbhyate sma / 'dRbhI granthe' (tu0pa0 se.)| khArthe 'saMprodazca- (5 / 2 / 92) iti kaTac // (1) // // ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // * // trINi 'gumphitasya' // samyag bAdhante'tra / 'bAdhR loDane' (bhvA0 A0 se.) visRtaM vistRtaM tatam / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'saMbAdhaH saMkaTe bhaige' iti vizvaH // (2) // * // dve 'saMkIrNasya // vIti // visarati sma / 'sR gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH|| (1) // * // vistIryate kalilaM gahanaM sme| sma / 'stRJ AcchAdane' (tryA0 u0 se.)| ktaH (3 / 2 / LAne yA. ja. se.)| ktH| keti // kalate, kalyate, vaa| 'kala zabdasaMkhyAnayoH' 1-'saptaikArthAni' ityeke-iti piiyuussvyaakhyaa| 2-'vapiH 1-dakSiNe yathA-'vAmo bAhurmuDAnyAH karakalitaraNatkaMkaNAlI- prakiraNe dRSTazchedane cApi vartate / kezAnvapati' (iti (6 / 1 / 45) karAlo yasminsanyo bhujagavalayavAn' itynekaarthkairvaakrkaumudii| sUtre) bhASyAt / 3-gunthitam' iti kacit-iti pIyUSa2-bhage yonau yathA-karihastena saMbAdhe pravizyAntarviloDite / vyAkhyA / 'mavitaM marditam' iti pAThe-'mRda kSode' (RyA0)upasarpana dhvajaH puMsaHsAdhanAntarvirAjate' itynekaarthkairvaakrkaumudii| | anekArthatvAt granthane iti khAmI-iti mukuttH|| amara. 48 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 amrkossH| [tRtIyaM kANDa 102) // (2) // // tanyate sma / 'tanu vistAre' (ta. u0 (iti medinI) // (5) // * // kSipyate sma / 'kSipa preraNe se0)| ktaH ( 3 / 2 / 102) / 'tataM vyApte vistRte ca trili- (tu0 u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (6) // // Iryate sm| Ggakam / klIbaM vINAdivAye syAtpuMliGgastu sadAgatau' (iti | 'Ira gatau kampane ca' (a0 A0 se.)| taH (3 / 2 / 102) // medinI) // (3) // // trINi 'labdhaprasarasya' // (7) // * // sapta 'preritsy'|| antargataM vismRtaM syAt parikSiptaM tu nivRtam anteti // antargamyate sma, gacchati sma vaa| 'gamla peti // paritaH kSipyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) // () gatI' (bhvA0pa0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102,4 / 72) / // // niviyate sma / 'vRJ varaNe' (zyA0 u0 se.) ktaH 'antargataM vismRte syAnmadhyaprApte ca vAcyavat' iti vizvaH (3 / 2 / 102) // (2) // // dve 'parikhAdinA veSTitasya' / (medinI) // (1) // * // vismayate sma / 'smR AdhyAne __ mUSitaM mussitaarthkm| (bhvA0 10 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // * // dve | | sviti // mUSyate sma / 'muSa steye' (bhvA0pa0 se.)| 'vismRtsy|| prAptaMpraNihite same // 86 // ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // muSyate sma / 'muSa steye' (tryA0 pa0 se.)| kaH ( 3 / 2 / 102) / 'mUSitaM hRtapreti // prApyate sma / 'Apa vyAptau' (khA. pa0 a0)| khaNDite' iti vizvaH (medinii)| (2) // // dve 'coritasya / kaH (3 / 2 / 102) / 'prAptaM labdhe samaJjase' (iti medinii)|| pravRddhaprasRte (1) // // praNidhIyate sma / ktaH ( 3 / 2 / 102) / 'dadhAterhiH' preti // pravardhate sma / 'vRdhu vRddhau' (bhvA0 A0 se.)| (7 / 4 / 42) // (2) // * // dve 'sthaapitsy'|| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH // (1) // // prasarati sma / vellitapresitAdhUtacalitAkampitA dhute| 'sR gatau' (bhvA0pa0 a0)| ktaH (3 / 4 / 72) // (2) // // vellIti // vellayate sma / 'vella calane' (bhvA0pa0 se.)| ve 'prasRtasya // taH (3 / 2 / 102) / 'vellitaM gamane klIbaM kuTile vidhute nyastanisRSTe triSu' ( iti medinii)|| (1) // // prete sma / 'ikhi gatau' | nyeti // nyasyate sma / 'asu kSepaNe' (di. 50 se.)| (bhvA0 pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // // AdhU 1deg) / kaH (zaza102) / / (2) // * AdhUH ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // nisRjyate sma / 'sRja visarge' yate sma / 'dhU vidhUnane' (tu0 pa0 se.) / 'dhUJ kampane' | (di. A0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // // dve (tryA0 pa0 se.) vA / ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // 2 // | 'tyktsy|| calyate sma / 'cala kampane' (bhvA0pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / guNitAhate // 8 // 102) // (4) // * // Akampyate sma / 'kapi calane' (bhvA0 A0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (5) // * // dhUyate sma / | gviti // guNyate sma / 'guNa AmantraNe' (cu0 u0 se.)| 'dhUJ kampane' (khA0 u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / taH (3 / 2 / 102) // (1) // // Ahanyate sma / 'han' (a. 'dhutam / tyakte vidhUte' iti haimaH (medinii)|| (6) // * // pa0 a0)| kaH (3 / 2 / 102) // (2) // * // dve 'guNiSaT 'ISatkampitasya // tsy|| nuttanunnAstaniSTyUtAviddhakSipteritAH smaaH|| 87 // nidigdhopacite nviti // nudyate sma / 'Nuda preraNe (tu0 u0 a0)| nIti // nidihyate sma / "diha upacaye' (a0 u. taH (3 / 2 / 102) / 'nudavida-' (8 / 2 / 55) iti vA natvam | | a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // upacIyate sma / | 'ciJ cayane' (svA0 u0 a0)| taH (3 / 2 / 102) / 'bhve|| (1) // * // (2) // * // asyate sma / 'asu kSepaNe (di. dupacitaM digdhe samRddha vAcyaliGgakam' (iti medinii)| pa0 se.)| kaH ( 3 / 2 / 102) / 'astaH kSipta pazcimAdrau' | dupAcata digdha samRddha vAcyAlaGgakam' (iti / iti haimaH // (3) // // niSThIvyate sm| "STiva nirasane (2) // * // dve 'puSTiM prApitasya' // (bhvA0 pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'yasya- (72 / 15) gUDhagupte iti neT / 'cchoH-' (6 / 4 / 19) ityUTa // (4) // * // Avi- gviti // guhyate sma / 'guhU saMvaraNe' (bhvA0 u0 se.)| dhyate sma / 'vyadha tADane' (di0 50 a0)| kaH ( 3 / 2 / - ktaH (3 / 2 / 102) / 'gUDhaM rahasi guhye ca na dvayoH saMvRte 102) / 'Aviddho vAcyaliGgaH syAtkuTile ca parAhate' | triSu' (iti medinii)|| (1) // // gupyate sma / 'gupa gopa 1-vapeH ktaH / 'proktam' ityatra pATha iti tu govardhanaH- 1-'gupU rakSaNe' (bhvA0pa0 se0) iti tUcitam / anyathA iti mukuttH|| | veTo durvAratvAt / / Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyanighnavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / dvatAvadIrNe nAdau' (bhvA0 A0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / "guptaM gUDhe sme| jAte' iti haimaH // (2) // * // dve 'kRtgopnsy'|| seti // same iti pravRddhaprasRte ityAdiSu anveti // gunndditruussite| vedhitaM syAdvalayitaM saMvItaM ruddhamAvRtam // 9 // gviti // guNDyate sma / 'guDi veSTane' (cu0pa0 se.)| naga ra ve vepane (zvA taH (3 / 2 / 102) // * // 'guNThitam' iti pAThe-'guThi veSTane' na se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'veSTitaM ruddha lAsake karaNA(cu0 pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // rUSyate ntare' (iti medinI) // (1) // // valayaM jAtamasya / tArasma / rUSirveSTanArtho'paThito'pi bhvAdau draSTavyo bhvAderavRtkRta kAdiH (5 / 2 / 36) / yadvA,-valayavat kRtam / 'tatkaroti-' svAt / ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // * // dve 'dhUliliptasya' | | (vA0 3 / 1 / 26) iti Nic / ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // * // 'guNDAlita' iti khyAtasya // saMvIyate sma / 'vyeJ saMvaraNe' (bhvA0 u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // 4 // rudhyate sma / 'rudhir AvaraNe' (ru. druteti // drUyate sma / 'dru gatau' (bhvaa0p0a0)| kaH | u. a.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (4) // * // Aviyate (3 / 2 / 102) / drutaM zIghravilInayoH' iti haimaH // (1) sma / 'vRJ AvaraNe' (zyA0 u0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // * // avadIryate sm| 'dR vidAraNe' (tryA0 50 se.)| ktaH // (5) // // paJca 'ndyaadivessttitsy|| (3 / 2 / 102) // (2) // // dve 'prApitadravIbhAvasya' // rugNaM bhagne udbhUrNodyate viti // rujyate sma / 'rujo bhaGge (tu. 50 a0)| ktaH viti // udyate sma / 'gurI udyamane' (di. aa0(3|2|102) / 'oditazca' (8 / 2 / 45) iti natvam // (1) se)| ktaH ( 3 / 2 / 102) // (1) // * // udyamyate sm| // bhujyate sma / 'bhujo kauTilye' (tu. pa0 a0)| kaH 'yama uparame' (bhvA0pa0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (2) (3 / 2 / 102) / (2) // // dve 'vakrasya' // // // dve 'uttolitsy|| atha nizitakSNutazAtAni tejite / kAcitazikyite // 89 // atheti // nizAyate sma / 'zo tanUkaraNe' (di. pa. keti // kAce dhRtam / 'prAtipadikAddhAtvarthe' (cu. ga.) a.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'zAcchoH - (4 / 41) iti iti Nic / taH // (1) // // evaM zikye dhRtam // (2) vetvam // (1) // // (2) // * // kSNUyate sma / 'kSNu tejane' // // dve 'zikye sthaapitsy| (a0 pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // * // tejyate ghrANaghrAte sma / 'tija nizAne' curAdiH / ktaH (3 / 2 / 102) // (4) gheti // ghrAyate sma / 'ghrA gandhopAdAne' (bhvA0pa0 // * // catvAri 'zANAdinA tIkSNIkRtasya' // a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'nudavida-' (8 / 2 / 55) iti vA natvam / 'ghrANaM tu ghrAtaghoNayoH' iti haimaH // (1) // * // syAdvinAzonmukhaM pakvam (2) // // dve 'aaghraatsy| __ syAditi // vinazanaM vinAzaH / bhAve ghaJ (3|3|digdhlipte 18) / udgataM mukhamArambho'sya vinAze unmukham // (1) | // // pacyate sma / 'DupacaS pAke' (bhvA0 u0 a0) / ktaH dIti // dihyate sma / 'diha upacaye' (a0 u0 a0)| (3 / 2 / 102) / 'paco vaH' (832 / 52) 'pakkaM pariNate nAzAkaH (3 / 2 / 102) / 'digdho viSAkabANe syAtpuMsi lipte' bhimukhe' iti haimH| (2) // // dve 'vinAzonmukhasya // nyaliGgakaH' (iti medinii)|| (1) // // lipyate sma / 'lipa upadehe' (tu0 u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'liptaM bhukta hINahItau tu lajite // 11 // viliptyoH| viSAkke' iti haimaH // (2) // // dve "lita' hIti // ahraSIt / 'hI lajAyAm' (ju0pa0 a0)| iti khyAtasya // ktaH (3 / 2 / 102) / 'nudavida-' (811 / 55) iti vA natvam // samudaktodbhute (1) // // (2) // // lajA jAtA'sya / tArakAdiH (5|2|seti // samudacyate sma / 'aJca gatau (bhvA0pa0 se.)|36)|| (3) // * // trINi 'sNjaatljsy'|| kaH (3 / 2 / 102) // (1) // 1 // udbhiyate sma / 'hRJ haraNe' vRtte tu vRttavAvRttau (bhvA0 u0 se.)| 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 u0 a0) vA / kaH viti|| viyate sma / 'vRJ varaNe' (zyA0 u0 se.)| kaH 2) 'uddhRtaM syAtriSutkSipta paribhuktojjhite'pi ca' (3 / 2 / 102) // (1) // 1 // vRtyate sma / 'vRtu vartane' (bhvA0 (iti medinii)|| (2) // // dve 'kUpAdeniSkAsita- A0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / "vRttaM vRttau dRDhe mRte / jlaade|| | caritre vartule chandaHkhatItAdhItayovRte' iti hemacandraH // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [tRtIyaM kANDam / (2) // // kecittu-vAvRtu vartane (di. A0 se.) iti | yasya / (2) // * // nAnA rUpamasya // (3) // // pRthag vidhA paThanti, tanmate vAvRtyate sm| ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // * // | yasya // (4) // // catvAri 'naanaaruupsy'|| trINi 'svayaMvarAdau svIkRtasya vraadeH|| | avarINo dhikRtazcApi saMyojita upaahitH| aveti // ava rIyate sma / 'rIG sravaNe' (di. A0 samiti // saMyojyate sma / 'yujir yoge' (ru. u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // dhigakAri / a0) NyantaH / ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // upAdhIyate / / / ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // * // paryAyAntaraM darzayitumukta. ktaH (3 / 2 / 102) / 'dadhAtehiH' (7 / 4 / 42) / 'upAhito syaiva dhikRtasyAnuvAdaH / yadvA,-nirbhasita uktaH, atra tu unalotpAte pumAnAropite triSu' (iti medinii)|| (2) // // ninditamAtre // * // dve 'ninditmaatrsy|| dve 'melitsy'|| prApyaM gamyaM samAsAdyam avdhvsto'vcuurnnitH| preti // praapyte| 'Apla vyAptau' (svA0pa0 a0)| aveti // avadhvasyate sma / 'dhvaMsu gatau ca' (bhvA0 Nyat (3 / 1 / 124) // (1) // gamyate / 'gamla gatau | A0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'avadhvastaM parityakte (khA0pa0 a0)| 'poradupadhAt' (3 / 1 / 98) iti yat // nAndata'pyavacUANata zata vizvaH / / nindite'pyavacUrNite' iti vizvaH ||||-'apdhvstH' ityapi (2) // * // samAsadyate / 'Sad vizaraNAdau' (tu0pa0 a0)| pAThaH // (1) // * // avacUrNyate sma / 'satyApa-' (3 / 1 / 25) Nyat (3 / 1 / 124) // (3) ||||triinni 'AptaM zakyasya // iti NyantAt ktaH (3 / 2 / 102) / yadvA,-'cUrNa peSe' curaadiH|| syannaM rINaM taM sate // 9 // (2) // * // dve 'kSiptasudhAdicUrNasya // syeti // syandyate sm| 'syandU prasravaNe' (bhvA0 A0 | ara anAyAsakRtaM phANTam se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'radAbhyAm- (82 / 42) iti / aneti // (1) // // phaNyate sm| 'phaNa gatau' (bhvA0 natvam // (1) // // rIyate sma / 'rIG prasravaNe' (di. A0pa0 se0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'kSubdhakhAnta-' (12 / 18) a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'khAdaya oditaH' (di. ga. iti sAdhuH // (2) // // dve 'anAyAsena kRtasya kvAthasU0) iti natvam (8 / 2 / 45) // (2) // // yate sma / vizeSasya' // 'su gatau' (bhvA0pa0 a0) / ktaH (3 / 2 / 102) // (3) svanitaM dhvanitaM same // 14 // // * // snUyate sma / 'SNu prasravaNe' (a0pa0 se.) / ktaH (3 / 2 / 102) // (4) // * // catvAri 'prstutsy'|| kheti // khanyate sma / 'skhana zabde' (bhvA0 50 se.)| saMgUDhaH syAtsaMkalitaH | ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // dhvanyate sma / 'dhvana zabda' (bhvA0pa0 se.) ktH| (3 / 2 / 102) // (2) // // dve 'kRtasamiti // saMguhyate sma / 'guhU saMvaraNe' (bhvA0 u0 zabdasya // se.)| kaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // saMkalyate sma / 'kala saMkhyAne (bhvA0 A0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // baddhe saMdAnitaM mUMtamuhitaM saMditaM sitam / (2) // 1 // dve 'angkaantrennaikiikRtsyaangkaadeH|| veti // badhyate sma / 'bandha bandhane' (tyA0 pa0 se.)| avagItaH khyaatghnnH| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // saMdAnyate sm| 'dAna khaNDane' aveti // avagIyate sma / 'gai zabde' (bhvA0pa0 (bhvA0 u0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // * // mUyate | sma / 'mUGa bandhane' (bhvA0 A0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / se0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'ghumAsthA-' (6 / 4 / 66) itI // (3) // // uddayate sma / saMdyate sma / 'do avakhaNDane' tvam / 'avagItaM tu nirvAde dRSTagarhitayorapi' iti vizvaH (di0p0a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'yatisyati-' (3|4|(medinii) // (1) // // khyAtA garhaNA yasya // (2) // // dve 40) itItvam // (4) // * // (5) // * // sIyate sm| 'SiJ 'prsiddhnindsy|| bandhane' (khA0 u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (6) // 5 // vividhaH syAdbahuvidho nAnArUpa: pRthgvidhH||93|| SaTa 'bdsy| vIti // vicitrA vidhA yasya // (1) // * // bahavo vidhA 1-'mUrNam' iti pAThe-'murva bandhane' (bhvA0 50 se0) / 1-'tato vAvRtyamAnAsau rAmazAlAM nyavikSata' iti bhaTTiH- ktaH (3 / 2 / 102) / rAlopaH' (6 / 4 / 21) iti valopaH / 'hali iti svAmi-mukuTau / itthamabudhvA 'vRttavyAvRttau' iti peThaH-iti | ca' (81277) iti dIrghaH / niSThAnatvam ( 8 / 2 / 42 )...iti kSIrasvAmI / 2-'upAhitAM vakSasi pIvarastanI' iti bhAraviH- mukuttH| 2-uddIyate / saMdIyate iti yuktam / yaki pare 'otaH iti mukuttH|| zyani' (7371) iti lopasyAprApteH / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyanighnavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 381 niSpavaM kvathitam taH (3 / 2 / 102) / 'sahivahorodavarNasya' (6 / 3 / 112) // nIti // nizcayena pakkam // (1) // * // kvathyate sm| (1) // // kSamyate sma / 'kSamUSa sahane' (di. 50 se.)| 'kvathe niSpAke' (bhvA0pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // ktaH (3 / 2 / 102) / 'anunAsikasya- (6 / 4 / 15) iti diirghH|| (2) // // dve 'sAkalyena pkksy|| (2) // // dve 'kSamA praapitsy|| pAke kSIrAjyapayasAM zRtam // 15 // udvAntamudgate / peti // zrAyate sma / 'zrA pAke' (a0 pa0 a0)| ktaH udveti // udvamyate sma / 'Tuvama udgiraNe' (bhvA0 pa. (3 / 2 / 102) / 'zRtaM pAke' (6 / 1 / 27) iti sAdhuH // (1) se0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // udgamyate sma / 'gamu // * // ekam 'kSIrAdiSu kRtapAkasya' // gato' (bhvA0 pa0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // 1 // nirvANo munivayAdau dve 'vamitvA tyktsyaannaadeH|| nIti // nirvAti sma / 'vA gatigandhanayoH' (a0 50 dAntastu damite a0)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| 'nirvANo'vAte' | deti // damyate sma / 'damu upazame' (di. 50 se.) (8 / 2 / 50) iti sAdhuH / AdinA 'nirvANo hastIM' / 'nimagnaH' nnijntH| ktaH (3 / 2 / 102) / 'vA daantshaant-(72|ityrthH / 'nirvANamastaMgamane nivRttau gajamajane / saMgame 27) iti sAdhuH / 'dAntastu damite'pi syAttapaHklezasahe 'pyapavarge ca' iti vizvaH (medinI) // (1) // * // ekam triSu' (iti medinii)| yattu mukuTena-aNijantasya nipAtana'munivahnayAdau pryuktsy|| muktm-| taccintyam / 'vA dAnta-' ityatra 'NeH' ityanuvarta nAt / aNijantasya 'yasya vibhASA' (12 / 15) iti nityanirvAtastu gtaanile| niSedhAt nipAtaM vinApi siddhatvAt // (1) // * // (2) // * // nirveti // gatazcAsAvanilazca / tasmin nivahane (1) / pRthak padaM vA // (1) // * // ekam 'anile gate sti| dve 'kRtaM damanaM yasya vRSabhAdestasya' // nirvaatsy'|| zAntaH zamite . pakkaM pariNate zeti // zamyate sma / 'zamu upazame' (di. 50 se.) peti // pariNamati sma / 'Nama pravatve (bhvA0pa0a0) NyantaH / kaH ( 3 / 2 / 102) |-shaanto rogaH / nivRtta akarmakatvAt / ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // * // dve 'pari ityarthaH-iti yat kevelasya nipAtanaM mukuTena khIkRtam / NAmaM praaptsy|| taccintyam / 'vA dAnta-' ityatra 'NeH' itynuvrtnaat| 'zAnto 'timuktarasayoH puMsi triSu zamAnvite / avyayaM dhAraNe gUnaM hanne zAntam' (iti medinii)||(1)||*|| (2) // * // dve 'zamanaM gviti // gUyate sma / 'gu purISotsarge' (tu0pa0 a0)| praapitsy|| taH (3 / 2 / 102) / 'dugvordIrghazca' (vA0 8 / 2 / 44 ) iti praarthite'ditH||97|| vatvam / 'lvAdibhyazca' (8|2|44)-iti mukuttoktishcintyaa| preti // prArthyate sma / 'artha yAJAyAm' (cu0 A0 se.)| taudAdikatvenAsya lvAditvAbhAvAt // (1) // * // hadyate sma / / | ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // adyate sma / 'arda gatI 'hada purISotsarge' (bhvA0 A0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) yAcane ca' (bhvA0 pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'arditaM (2) // // dve 'gudaniSkAsitapurISasya' // yAcite'pi syAdvAtavyAdhau ca hiMsite' (iti medinii)|| mIDhaM tu mUtrite // 96 // (2) // // dve 'yAcitasya // mIti // miyate sma / 'miha secane' (bhvA0 pa0 a0)| zaptastu jJapite kaH ( 3 / 2 / 102) // (1) // // mUtryate sma / 'mUtra prasrAve' ksseti|| jJapyate sma / mAraNAdau jJA mit / NyantaH / ktaH (cu0 u0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // * // dve 'upastha (3 / 2 / 102) / 'vA dAnta-' (7 // 2 // 25) iti sAdhuH // (1) niSkAsitamUtrasya // // // (2) // // dve 'bodhaM praapitsy|| puSTe tu puSitam channazchAdite viti // puSyate sma / 'puSa puSTau' (di. pa. a.)| ktaH cheti // chAdyate sma / 'chada apavAraNe' (cu0 u0 se.)| (3 / 2 / 102) // (1) // * // bhauvAdikasya tviT // (2) // // dve 'yasya poSaNaM kRtaM tasya // 1-'ohAGa' te 'uddhAnam' iti 'ovai zoSaNe' ityasmAt kte 'udvAnam iti vA kacitpATha:-iti mukuTarahasyam / 2-pUrvasoDhe kSAntam vaNic / pakSe iDabhAva: NilopaH-iti pAThasya mukuTapustakeSu spaSTasaviti // saMhyate sma / 'Saha marSaNe' (bhvA0 A0 se.)| | mupalabhyamAnatvenedaM mukuTakhaNDanaM pratAraNAparameva // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 amrkossH| [ tRtIyaM kANDam taH (3 / 2 / 102) / 'vA dAnta-' (7 / 2 / 27) iti saadhuH| | NyantaH / ktaH ( 3 / 2 / 102) // (1) // * // chidyate sma / 'chidra 'channaM rahazchAditayoH' iti haimaH // (1) // // (2) // // | vedhe' (cu0 u0 se.) adantaH / taH (3 / 2 / 102) // (2) dve 'AcchAditasya // | // // vidhyate sma / 'vyadha tADane' (di0 pa0 a0)| ktaH puujite'shcitH| (3 / 2 / 102) / 'viddhaM syAdvedhite kSipte sadRze bAdhite triSu' pviti // pUjyate sma / 'pUja pUjAyAm' (cu0 pa0 se.)| iti vizvaH (medinI) // (3) // // trINi 'viddhsy'|| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // aJcyate sma / 'aJcu vinavittau vicArite // 19 // pUjAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'aJceH | vIti // vidyate sma / 'vida vicAraNe' (ru. A0 a0)| pUjAyAm (32 / 53 ) itIT / 'nAzcaH pUjAyAm' (6 / 4 / 30) ktaH (3 / 2 / 102) / 'nudavida-' (8 / 2 / 55) iti vA natvam / iti nalopAbhAvaH ||||'arcitH' iti pAThe-'arca pUjA- yattu-'vibhASA gamahana- (12 / 68) itIvikalpAt 'yasya yAm' (bhvA0pa0 se.)| kaH (3 / 2 / 102) // (2) // * // vibhASA' (712 / 15) itIDbhAvaH-ityuktaM mukuTena / tanna / dve 'puujitsy|| asyAniTtvAt / 'vinnaM vicArite labdhe' iti vizvaH pUrNastu pUrite (medinii)|| (1) // // 'vittaM klIbaM dhane, vAcyaliGga khyAte pviti // pUryate sma / 'pUrI ApyAyane (di0 A0 se.)| vicArite' iti (medinii)|| (2) // * // vicAryate sma / 'cara NyantaH / kaH (3 / 2 / 102) / 'vA dAnta-' (2 / 27) iti gatau' (bhvA0 pa0 se.) NyantaH / ktaH ( 3 / 2 / 102) / sAdhuH / 'pUrNaH kRtsne pUrite ca' iti haimH|| (1) (2) (3) ||AUM|| trINi 'prAptavicArasya // // // dve 'pUrNasya // niSprame vigatAroko kliSTaH klizite | nIti // niSkrAntA prabhA'smAt // (1) // * // vigacchati klIti // klizyate sma / 'kliza vibAdhane' (tryA0 50 sma / 'gamla gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'gatyarthA- (3 / 4 / 72) se.)| kaH (3 / 2 / 102) / 'klizaH ktvAniSThayoH' (7 // 2 // 52) iti ktaH / "vigatau vItaniSprabhau' iti rudraH // (2) // 1 // iti vet // (2) // // dve 'prAptaklezasya' // rocanam / rokaH 'ruca dIptau' (bhvA0 A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / . 18) / na roko'sya // (3) // * // trINi 'dIptihInasya' / avasite sitH||98|| vilIne i aveti // avasyati sma / avasIyate sma vA / 'So'nta vIti // vilIyate sma / 'lIl zleSaNe' (di0 A0 a0)| karmaNi' (di. 50 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'dyati syati-' 'gatyarthA- (3 / 4 / 72) iti ktaH / 'khAdaya oditaH' (di. (7440) itItvam // (1) // * // "sitastvavasite baddhe / ga0 sU0) iti natvam ( 8 / 2 / 45) // (1) // // vidravati varNe sitA tu zarkarA' iti haimaH // (2) // // dve 'samA sma / 'du gatau' (bhvA0 pa0 a0)| 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) ptasya // iti ktaH // (2) // 'dUtaM zIghravilInayoH' iti haimaH // puSTapluSToSitA dagdhe (3)* trINi 'svataHprAptadravIbhAvasya // pviti // puSyate sma / puSyate sm| 'puSu puSu dAhe' siddhe nirvattaniSpannau . (bhvA0pa0 se.)| kaH (3 / 2 / 102) / 'yasya-' ( / 2 / 15) / sIti // sidhyati sma / 'Sidhu saMrAddhau' (di. 50 a0)| iti neTa // (1) // // (2) // * // uSyate sma / 'uSa | 'gatyarthA- (3 / 4 / 72) iti kH| 'siddho vyAsAdike dAhe' (bhvA0pa0 se.)| kaH (3 / 2 / 102) / 'uSitaM devayonau nisspnnmuktyoH| nitye prasiddhe' iti haimaH // (9) vyuSite pThaSTe' iti haimaH // (3) // // dahyate sma / 'daha // // nirvartate sma / 'vRtu vartane' (bhvA0 A0 se.)| taH bhasmIkaraNe' (bhvA0pa0 a0)| kaH (3 / 2 / 102) // (4)| (32472) // (2) // // niSpadyate sma / "pada gatI' (di. // * // catvAri 'dgdhsy'|| A0 a0)| ktaH (3 / 4 / 72) // (3) // // trINi tvaSTatvaSTau tnuukRte| 'siddhsy|| teti // takSyate sma / tvakSyate sma / 'takSu tvakSu tanUkaraNe' dArite bhinnameditau // 10 // (bhvA0pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // (2) deti // dAryate sma / 'du vidAraNe' (kyA0 pa0 se.) // * // atanustanurakAri / 'kRJ (ta0 u0 se.)| ktaH (3 / 2 / - NyantaH / ktaH ( 3 / 2 / 102) // (1) // // bhidyate sma / 102) // (3) // * // trINi 'tanUkRtasya' // | 'bhidira vidAraNe' (ru. u0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // vedhitacchidritau viddha (2) // * // curAdiNyantaH / ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // 1 // vedhIti // vedhyate sma / 'vidha vidhAne (tu0pa0 se.) trINi 'bhedaM praapitsy'|| Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyaninnavargaH 1] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 383 UtaM syUtamutaM ceti tritayaM tantusaMtate / | // (5) // * // ebhyo'karmakebhyaH kartari kte'pyetAnyeva rUpANi viti // Uyyate sma / 'UyI tantusaMtAne' (bhvA0 aa0||*|| paJca 'saMtApitasya' // se0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // // sIvyate sma / 'Sivu dRSTe mattastRptaH prahannaH prmuditHpriitH| tantusaMtAne' (di. 50 se0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'cchoH hiti // harSati sma / 'hRSu alIke' (bhvA0pa0 se.)| (6 / 4 / 19) iti yattu-'Sivu tantusaMtAne' dIrghAdiH / 'cchoH hRSyati vA / 'hRSa tuSTau' (di0pa0 se.)| ktaH (3 / 4 / 72) / ityUr / vali lopH| syUtam iti mukuTenoktam / tadasaM 'hRSerlomasu' (712 / 29) iti vikalpeTakatvAt 'yasya baddham / dIrghAditvasya bAdhAt / vasyoThi kRte valilopAsaMbha vibhASA' (12 / 15) iti neT / 'hRSTo romAJcite'pi vAcca / 'syUtiH sIvanasaMtatyoH striyAM syUtaH prasevake / | ca / jAtaharSe pratihate vismite'pyabhidheyavat' (iti medinI) (nA triSUte)' (iti medinii)|| (2) // // Uyate sma / 'veJ (1) // * // mAdyati sma / 'madI harSe' (di. 50 se.) / / tantusaMtAne' (bhvA0pa0 a0) / ktaH (3 / 2 / 102) // (3) (2) ktaH (3 / 4 / 72) / 'na dhyAkhyA-' (8 / 2 / 57) iti natvaM // // saMtanyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) / tantubhiH saMtatam / na // (2) // * // tRpyati sma / 'tRpa prINane' (di. pa. 'kartRkaraNe-' (2 / 1 / 33) iti samAsaH // (4) // * // catvAri a0) / kaH (3 / 4 / 72) // (3) // * prehAdyate sma / 'tntusNtteH'|| 'hAdI sukhe ca' (bhvA0 A0 se.)| ktaH (3 / 4 / 72) syAdarhite namasthitanamasitamapacAyitArcitApaci- 'radAbhyAm-' (8 / 2 / 42) iti natvam / 'hAdo niSThAyAm' tam // 101 // (6 / 4 / 95) iti havaH // (4) // * // pramodate sma / 'muda syeti // adyate sma / 'arha pUjAyAm' (bhvA0 pa0 se0)| harSe' (bhvA0 A0 se0)| ktaH (3 / 4 / 72) // (5) // // taH (3 / 2 / 102) // (1) // // namaH kRtam / 'namovari-' , prIyate sma / 'prI prINane' (di0 A0 a0)| ktaH (3 / 4(3 / 1 / 19) iti kyac / ktaH (3 / 2 / 102) / (2) * 72) // (6) // // SaT 'pramuditasya' // 'kyasya vibhASA' (6 / 4 / 50) iti yalopaH // (3) // // | chinnaM chAtaM lUnaM kRttaM dAtaM ditaM chitaM vRkNam // 103 // apacAyate sma / 'cAya pUjAnizAmanayoH' (bhvA0 u0 se.)| lIti chidyate sma / 'chidira dvaidhIkaraNe' (ru0 u0 a0)| kaH (3 / 2 / 102) // (4) // * // arcyate sma / 'arca pUjA ktaH (3 / 2 / 102) / 'chinnaM kRtte triliGgaM syAdDUcyAmapi yAm' (bhvA0pa0 se.)| kaH (3 / 2 / 102) // (5) // // yoSiti' (iti medinI) // (1) // // chAyate sma / 'cho 'cAyatezciH' iti cibhAvaH // (6) // * // SaT 'nama- chedane (di0p0a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'zAcchoranyataraskRtasya // syAm' (7 / 4 / 41) itItvaM vA // (2) // // (7) // 1 // varivasite varivasthitamupAsitaM copacaritaM c| lUyate sma / 'lUJ chedane (kyA0.u0 se.)| ktaH ( 3 / 2 / veti // varivaH kRte / 'namovarivaH- (3 / 1 / 19) iti | 102) / 'lvAdibhyaH ' (8 / 2 / 44) iti natvam // (3) // u kyac / ktaH / (3 / 2 / 102) / 'kyasya vibhASA' (6450) kRtyate sma / 'kRtI chedane (tu. pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / // (1) / (2) // * // upAsyate sma / 'Asa upavezane/ 102) / (4) // * // dAyate sma / 'dAp lavane' (a0.50 (a0 A0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // * // upacaryate | a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (5) // dIyate sma / 'do avama / careH ktaH (3 / 2 / 102) // (4) // * // catvAri | khaNDane' (di0pa0 a0) / ktaH (3 / 2 / 102) / 'yatisya'pUjitasya' // ti-' (74 / 40) itItvam // (6) // * // vRzcayate sma / saMtApitasaMtaptau dhUpitadhUpAyitau ca dUnazca // 102 // | 'ovrazcU chedane (tu. pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (0) samiti // saMtApyate sm| 'tapa dAhe' curAdiH / ktaH | // 1 // aSTau 'khnndditsy'|| (3 / 2 / 102) // (1) // * // tapyate sa / 'tapa saMtApe, srastaM dhvastaM bhraSTaM skannaM pannaM cyutaM galitam / (bhvA0 pa0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // // dhUpyate neti // srasyate sma / dhvasyate sma / zrazyate sma / 'saMsu dhvaMsu sma / 'dhUpa saMtApe' (bhvA0pa0 se.)| 'AyAdayaH- (3 / 1 / - bhraMzu avasraMsane' (bhvA0 A0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) 31) iti vA aayH| ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // * // (4) // // (2) // * // (3) // * // skadyate sma / 'skandir gatyAdau' // // dUyate sma / 'Tudu upatApe' (svaa0p0a0)| ktaH (bhvA0pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (4) // * // padyate (3 / 2 / 102) / 'dugvordIrghazca' (vA0 8 / 4 / 44) iti natvam 1-pratihate yathA-'zItahRSTaradanaiH savepathuH' ityanekArthakaira1-idaM tu na vArtikam / nApi sUtram / kiMtu 'apacitazca' vAkarakaumudI // 2-hAdyate iti vigrahastu na kartari bhavati / (712 / 30) iti nipAtanalabhyamidam // | bhauvAdikatvAt , kiMtu hAdate ityucitam // Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 amarakoSaH / sma / 'pada gatau' (di0 A0 a0 ) / ktaH (3121102 ) // (5) // * // yUyate sma | 'cyuG gatau' (bhvA0 A0 a0 ) / taH (3 / 2 / 102) // (6) // * // galyate sma / 'gela adane ' ( cu0 u0 se0)| ktaH (3 / 2 / 102 ) // ( 7 ) // * // ebhyo 'gatyarthAkarmaka--' (3 / 4 / 72) iti kartari ke etAnyeva rUpANi // * // sapta 'cyutsy'|| labdhaM prAptaM vinnaM bhAvitamAsAditaM ca bhUtaM ca // 104 // leti // labhyate sma / 'DulabhaS prAptau ' ( bhvA0 A0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // prApyate sma / 'Apa vyAptau ' ( vA0 pa0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // ( 2 ) // * // vidyate sma / 'vi lAbhe' (tu0 u0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2/102) // (3) // * // bhAvyate sma / 'bhU prAptau' (cu0 A0 se0)| 'AdhRSAdvA' (cu0 ga0 sU0 ) iti NijantaH / kaH (3 / 2 / 102) // (4) // * // ( 6 ) // * // AsAyate sma / 'Sadla vizaraNAdau' (tu0 pa0 a0 ) NyantaH / ktaH (3 / 21102) // ( 5 ) // // SaT 'prAptasya' // anveSitaM gaveSitamanviSTaM mArgitaM mRgitam / anyati // anveSyate sma / 'eSR gatau' (bhvA0 A0 se0 ) / 'iSiH' (di0 pa0 se 0 ) Nyanto vA / ktaH ( 3121102) // (1) // * // gaveSyate sma / 'gaveSa mArgaNe' ( cu0 u0 se0)| ktaH (3 / 2 / 102 ) // ( 2 ) // * // anviSyate sma / 'iSu icchAyAm' (tu0 pa0 se0 ) / ktaH (3 / 2 / 102 ) // (3) // * // mArgyate sma / 'mArga anveSaNe' (cu0 u0 se0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (4) // * // mRgyate sma / 'mRga anveSaNe' (cu0 A0 se0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // ( 5 ) // * // paJca 'gaveSitasya' // [ tRtIyaM kANDam kledane' (ru0 pa0 se0 ) / akarmakatvAt ktaH (3 / 4 / 72) / ' nudavida -' (8/2/55 ) iti vA natvam // ( 6 ) // * // (7) // * // sapta 'klinnasya' // AI sAI klinnaM timitaM stimitaM samunnamuttaM ca / // 105 // / Ardramiti // arthate sma / 'arda gatau ' ( vA0 pa0 se0 ) / 'ardedIrghazca' (u0 2 / 18) iti rak / 'ArdrA nakSatrabhede syAstriyAM klinne'bhidheyavat' ( iti medinI ) / - upasargAdrAterDaH pUrvapadasya nairukto rephaH / AGpUrvAdaH (A aryate iti vigrahe) 'sphAyitazci-' iti raki vA Ardram -- iti mukuTastUkta sUtrAdarzanamUlakaH // (1) // * // sahArdratvena // ( 2 ) // * // klidyati sma / 'klidU ArdrAbhAve' ( di0 pa0 se0 ) / akarmakatvAt kartari ktaH (3 / 4 / 72 ) // ( 3 ) // * // timyati sma / stimyati sma / 'timaSTIma ArdrabhAve' ( di0 pa0 se0 ) / akarmakatvAt kartari kaH (3 / 4 / 72 ) / 'stimitastarale klinne' iti rudraH // (4) // * // (5) // * // munata ma / 'undI trANaM trAtaM rakSitamavitaM gopAyitaM ca guptaM ca / treti // trAyate sma / 'traiG pAlane' (bhvA0 A0 a0 ) / 'trANaM trAte rakSaNe ca trAyamANauSadhAvapi ' iti haimaH // (1) ktaH (3 / 2 / 102) / 'nudavida -' ( 8 / 2 / 55 ) iti vA natvam / // * // ( 2 ) // * // rakSyate sma / 'rakSa pAlane' ( svA0pa0 se0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (3) // * // avya rakSaNAdau' ( vA0 pa0 se 0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (4) // * // gopAyyate sma / 'gupU rakSaNe' (bhvA0 pa0 se 0 ) / ' AyA. daya ArdhadhAtuke vA' (3 / 1 / 31 ) / taH ( 3 / 2 / 102 ) (5) // // gupyate sma / kaH ( 3 / 2 / 102 ) / 'guptaM gUDhe nAte' iti haimaH // ( 6 ) // * // SaT 'rakSitasya' // avagaNitamavamatAvajJAte avamAnitaM ca paribhUte / - // 106 // // aveti // avagaNyate sma / ' gaNa saMkhyAne' (cu0 u0 se0 ) / kaH ( 3 / 2 / 102 ) // (1) // * // avamanyate sma / 'mana jJAne' (di0 A0 a0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (2) * // avajJAyate sma / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (3) // * // avamAnyate sma / 'mAna pUjAyAm ' (svA0 A0 se0 ) / kaH (3 / 2 / 102 ) // (4) // * // paribhUyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) ( 5 ) // * // paJca 'avamAnitasya' // tyaktaM hInaM vidhutaM samujjhitaM dhUtamutsRSTam / // tyeti // tyajyate sma / 'tyaja hAnau' (svA0 pa0 a0 ) / 'taH ( 3 / 2 / 102 ) // (1) // * // hIyate sma / 'ohAk tyAge' (ju0pa0 a0) / ktaH (3 / 2 / 102) / ' ghumAsthA - ' ( 6 / 4 / 66) itItvam // ( 2 ) // * // vidhUyate sma / 'dhUJ kampane' (khA0 u0 a0 ) / kaH ( 3 / 2 / 102 ) // (3) // * // samujyate sma / 'ujjha utsarge' (tu0 pa0 se0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) // (4) // * // dhUyate sma / 'dhU vidhUnane ' ( tu0 pa0 se0 ) / kaH (3/0 2 / 102 ) / 'dhUtau kampitabhatsitI' iti hemacandraH // ( 5 ) // // utsRjyate sma / 'sRja visarge' ( tu0 pa0 a0 ) / kaH (3 / 2 / 102 ) // (6) // * // SaT 'utsRSTasya' // uktaM bhASitamuditaM jalpitamAkhyAtamabhihitaM lapi - tam // 107 // uktamiti // ucyate sma / 'vaca paribhASaNe' (a0 pa0 a0 ) / Jo vaciH vA / taH / ( 3 / 2 / 102 ) // (1) // * // bhASyate sma / 'bhASa vyaktAyAM vAci' (bhvA0 A0 se0 ) / kaH 1 - asyAtrolekho'saMgataH / gatyarthakatvAsaMbhavAt / tasmAt | ( 3 / 2 / 102 ) // ( 2 ) // * // udyate sma / 'vada vyaktAyAM 'gala sravaNe' (cu0 A0 se0 ) iti lekhanIyam || vAci' ( vA0 pa0 se 0 ) / kaH ( 3 / 2 / 102 ) // (3) // * // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyaninnavargaH 1] pyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 385 Dowww jalapyate sm| 'jalpa vyaktAyAM vAci' (bhvA0pa0 se.)| ktaH kaH (3 / 2 / 102) / DalayoraikyAdvA laH // (1) // // (11) (3 / 2 / 102) // (4) // 1 // AkhyAyate sma / 'khyA prakathane // // zasyate sm| 'zaMsu stutau' (bhvA0pa0 se.)| ktaH (a0p0a0)| cakSika Adezo vA / ktaH (3 / 2 / 102) // (3 / 2 / 102) 'zastaM kSeme prazaste ca' iti haimaH // (2) (5) // // abhidhIyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) / 'dadhAterhiH // * // paNAyyate sma / 'paNa vyavahAre stutau ca' (bhvA0 A0 (442) // (6) // // lapyate sma, 'lapa vyaktAyAM vAci' se.)| Ayo vA (3 / 1 / 31) / ktaH (3 / 2 / 102) // (3) (bhvA0 50 se.) ktaH (3 / 2 / 102) // (7) // * // sapta // * (6) // * // panAyyate sma / 'pana ca' (bhvA0 A0 'uktasya // se.)| Ayo vA (3 / 1 / 31) / ktaH (3 / 2 / 102) // (4) buddhaM budhitaM manitaM viditaM prtipnnmvsitaavgte| // * // (7) // // praNUyate sma / 'Nu stutau' (a0 pa0 se.)| bviti // budhyate sma / 'budha avagamane' (di. A0 taH (3 / 2 / 102) // (5) // // gIryate sma / 'gR zabde' a0)| kaH (3 / 2 / 102) / 'buddhaH paNDite bodhite jine' (trayA0 pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (8) // * // varNyate iti haimH|| (1) // * // bhvAdiH seTakaH // (2) // * // manyate sm| 'varNa varNakriyAvistAraguNavacaneSu' (cu0 u0 se.)| kaH m| 'manu avabodhane' (ta. A0 se.)| ktaH (3 / 2 / - (3 / 2 / 102) // (9) // * // abhiSTrayate sma / 'STuJ stutau' 102) / 'yasya vibhASA' (12 / 15) iti niSedhasyAnitya- (a0 u0 a0)|tH ( 3 / 2 / 102) // (10) ||AUM|| stutatvAdiT / tadanityatve ca 'kRtI chedane' (tu0 50 se.) itI- martho yeSAM tAni // (12) // * // dvAdaza 'stutArthAni // ditkaraNaM liGgam / anyathA 'se'sici-' (12 / 57) iti | bhakSitacarvitaliptapratyavasitagilitakhAditaveTkatvAtsiddhe kiM tena / yadvA,-'mana ca' iti bhvAdiH 'manin' ! psAtam // 110 // -bopadevaH ptthti| sa seT // (3) // // vidyate sma / 'vida abhyavahRtAnnajagdhagrastaglastAzitaM bhukt| jJAne' (a0 pa0 se.)| taH (3 / 2 / 102) // (4) // * bheti // bhakSyate sma / 'bhakSa adane' (cu. pa0 se.)| kaH pratipadyate sma / 'pada gatI' (di. A0 a0)| kaH (3 / 2 / -(3 / 2 / 102) // (1) // // caLate sm| 'carva adane' 102) / (5) // // avasIyate sma / 'po antakarmaNi' (di. | (bhvA0pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // * // lipyate p0a0)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'yatisyati- (74 / 40) sm| 'lipa upadehe' (tu. u0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // 1 // itItvam // (6) // // avagamyate sma / 'gamla gatau kvacittu 'lIDham' iti pAThaH / tatra 'liha AkhAdane' (a0 (bhvA0 pa0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (5) // * // sapta u0 a0) dhAtuH // (3) // 1 // pratyavasIyate sma / 'So anta'avagatasya' // karmaNi' (di0 pa0 a0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (4) // * // UrIkRtamurarIkRtamaGgIkRtamAzrutaM prtijnyaatm||108|| |-gIyate sma / 'gR nigaraNe' (tu0 pa0 se.)| ktaH (3|2|sNgiirnnviditsNshrutsmaahitopshrutopgtm / | 102) / 'aci vibhASA' ( 8 / 2 / 21) iti vA latvam-iti viti // UrI kriyate sma / kaH (3 / 2 / 102) // (1) khaamii| tanna / 'yukaH kiti' (7 / 2 / 11) itIniSedhaprasaGgAt / // // urarI kriyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) // (2) // 1 // garaNam / giliH / 'ikkRSyAdibhyaH' (vA. 3 / 3 / 108) / annggmnggmkaari| ktaH (3 / 2 / 102) // (3) // * // AzrUyate 'aci-' (852 / 21) iti vA latvam / gilirjAtA'sya / tArasma / 'zru zravaNe' (bhvA0pa0 a0)| ktaH ( 3 / 2 / 102) // kAdiH (5 / 2 / 36) // (5) // * // khAdyate sma / 'khATa bhakSaNe' (4) // * // pratijJAyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) // (5) ||AUM|| (bhvA0pa0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) // (6) // * // psAyate saMgIryate sma / 'ga nigaraNe' (tu. pa0 se.) taH (3 / 2 / sm| 'psA bhakSaNe' (a0 pa0 a0)|| (7) // * // abhya102) / (6) // * // vidyate sma / "vida jJAne' (a0pa0 vahriyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) // (8) // * // adyate sma / se0)| ktaH (3 / 2 / 102) / ('viditaM budhitAzrutayoH' iti ktaH (3 / 2 / 102) 'ado'nanne' (3 / 2 / 68) iti jnyaapkaajmedinii)|| (7) // * // saMzrUyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) // gdhirvA // (9) // * // (10) // * // asyate sma / glasyate sma / (6) // // samAdhIyate sma / kaH (3 / 2 / 102) 'dadhAterhiH' 'grasu glasu adane' (bhvA0 A0 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) (74 / 42) // (9) // // upazrUyate sm| ktaH (3 / 2 / 102) // // (11) // 4 // (12) // * // azyate sma / 'aza bhojane' (10) // // upagamyate sma / kaH (3 / 2 / 102) // (11) (tyA0 pa0 se0)| ktaH (3 / 2 / 102) // (13) // * // bhujyate // // ekAdaza 'aGgIkRtasya' // sma / 'bhuja pAlanAbhyavahArayoH' (ru. pa0 a0)| ktaH (3|2|ilitshstpnnaayitpnaayitprnnutpnnitpnitaani | 102) // (14) // 1 // caturdaza 'khAditasya' // // 109 // kSepiSThamodiSTapreSThavariSThasthaviSThabaMhiSThAH // 111 // api gIrNavarNitAbhiSTateDitAni statArthAni / / kssiprkssudraabhiipsitpRthupiivrbhuprkrssaarthaaH| IlIti // Ijyate sma / 'IDa stutI' (a0 A0 se.)| pIti // atizayena kSipraH / iSTan (5 / 3 / 155) / amara0 49 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 amrkossH| [tRtIyaM kANDam 'sthUladUra-' (6 / 4 / 156) iti sAdhuH // (1) // * // atizayena rudraH // (1) // * // -za ca' (3 / 3 / 100) / 'riGa zayaglikSu' kSudraH / pUrvavat (5 / 3 / 155) (6|4|156)||(1)||||ati- / (14 / 28) / 'aci nu-(6|4|77) isIya // (2) // // zayena priyaH / 'priysthir-(6|4|157) iti sAdhuH // (1) dve 'kriyAyAH // // * // atizayena uruH / pUrvavat (6 / 4 / 157) // (1) // // tatsAtatye gamye syuraparasparAH // 1 // atizayena sthUlaH / 'sthUladUra-' (6 / 4 / 156) iti sAdhuH // | (1) // * // atizayena bahulaH / "priyasthira-' (6 / 4 / 157) teti // tatsAtatye-kriyAyAH kriyAvatAM ca nairantaye // 1 // iti sAdhuH // (1) // * // 'pIvara' iti pAThastvayuktaH / chando 'apare ca pare ca' iti dvandvaH / 'aparasparAH kriyAsAtatye', bhaGgAt / "pIva' iti pAThe nAnto yuktaH // // kSepiSTA (6 / 1 / 144) iti sugnipAtyate / kriyAsAtatye 'aparaspara dInAM kSiprAdibhiryathAsaMkhyaM jJeyam // * // ekaikam 'kSiprAdI gacchanti' / 'nirdiSTaM karmasAtatye sudhIbhiraparasparam' iti naam|| bhAguriH / kriyAvatAM sAtatye tu liGgatrayam / 'aparasparAH sArthAH striyazcAgacchanti' / 'aparasparANi kulAni' // (9) sAdhipadAdhiSThaspheSThagariSThahasiSThavRndiSThAH // 112 // eka 'narantaryeNa kriyAyAH kriyAvatazca' // baaddhvyaaytvhuguruvaamnvRndaarkaatishye| sAkalyAsaGgavacane pArAyaNaturAyaNe / seti // atizayena bADhaH / iSTana (5 / 3 / 155) / 'antikabADhayornedasAdhI' (5 / 3 / 63) // (1) // // atizayena dIrghaH / seti // sAkalyaM ca AsAzca, tI vaH / vaceH kartari 'priyasthira-' (6 / 4 / 157) iti sAdhuH // (1) // * // ati- lyuTa (3 / 3 / 113) // // pArasya ayanam / 'pUrvapadAt-' zayena sthiraH / pUrvavat (6 / 4 / 157) // (1) // // atizayena | (84 // 3) iti Natvam |-kliiblinggmev-ityeke // 5 // guruH / pUrvavat (6 / 4 / 157) // (1)* atizayena hRkhH| | 'parAyaNam' iti vA pAThaH / paramayanam / 'Azraye tatparAbhISTe 'sthUla-' (6 / 4 / 156) iti saadhuH|| (1) // * // atizayena parAyaNapadaM viduH' iti zAzvataH // (1) // // tototi / vRndArakaH / 'priyasthira-' (6 / 4 / 157) iti sAdhuH // (1)| 'tura tvaraNe' (ju0 pa0 se0)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti // * // sAdhiSThAdInAM bADhAdibhiryathAsaMkhyaM bodhyam // // ekai- kH| turasyAyanam / yattu-varaNam , turaNaM vA / tUH turA kam 'baaddhaadiinaam|| AsamantAdayanam-iti khAmi-mukuTauvAhatuH / tanna / antaiti vishessynighnvrgH|| vartivibhaktyA padAntatvena ripadhAyAH-' (276) iti dIrghaprasaGgAt // (1) // // ekaikam 'sAkalyAsaGgavaca. nayoH // prakRtipratyayArthAdyaiH saMkIrNe liGgamunnayet / yadRcchA khairitA preti // saMkIrNAthaiH saMkIrNalijhaizcArabdhatvAtsaMkIrNe varga yeti // Rcchanam / RcchA / 'Rccha gatyAdau' (tu0pa0 prkRtyrthaadibhirlinggmuuhet| yathA 'aparasparaH' / ayaM hi liGga se0)| 'gurozca halaH' (3 / 3 / 104) ityapratyayaH / yA Rcchaa| vishessaabhidhaayiprtyysyaavidhaanaatprkRtiH| asya ca 'paravalli 'vizeSaNam-' (2 / 1157) iti samAsaH // (1) // // khenegam-' (2 / 4 / 26) ityatidezAt parazabdasyeva liGgaM bhavati / rituM zIlamasya / 'supyajAtau- (3 / 2 / 78) iti NiniH / parazabdasya ca sarvanAmatvAtriliGgatvam / na ca 'dvandve ca' khairiNo bhAvaH / 'tasya bhAvaH- (5 / 1 / 119) iti tala // (1 / 1 / 31) iti niSedhaH / tasya samudAyaviSayatvenAvayavaviSaya (2) // * // dve 'svAtanyasya' // tvAbhAvAt / yattu-ayaM hi vibhaktiprakRtitvAtprakRtiH-iti mukuTenoktam / tanna / evaM sati sarvatra prakRtyarthenaiva liGga . hetuzUnyA tvAsthA vilakSaNam // 2 // nirNaye pratyayArthena liGganirNayAbhidhAnasya vaiyarthyaprasajhAt / hayiti // hetunA kAraNena zUnyA AsthA sthitiH // 4 // pratyayArthena ythaa-shaantiH| striyAM tino vidhAnAt / vidhUna- vigataM lakSaNamAlocanaM yatra / 'vilakSaNaM mataM sthAnaM yadbhavenam / napuMsake lyuTo vihitatvAt / Adyazabdena rUpabhedAdi- niSprayojanam' iti bhAguriH // (1) // * // ekam 'heta. grahaH / rUpabhedena karmAdeH klIbatvAdi / sAhacaryeNa DimbAdeH shuunyaasthaayaaH|| puNstvaadi| yadvA,-bhinnajAtIyena liGgena saMsarge sati atra varge vargAntare ca prakRtyarthAthailika jJeyam / liGgasaMgrahe vakSyamANamapi 1-ratnapArAyaNaM nAma laGkeyaM mama maithilI' iti bhaTTinati liGgamunneyatvenehoktam // mukuTaH / 2-yathAkramaM sAkalyavacanaM pArAyaNam / AsaGgavacana karma kriyA parAyaNam' iti mukuTagranthataH 'turAyaNa'zabdasya tatrollekhAbhAvadhvana nena tannAmalekhanamasaMgatameva / ata eva pIyUSavyAkhyAyAmapi-kaciketi // kriyate / kRjo bhAve karmaNi ca manin (u0 4-parAyaNasthAne tarAyaNama itIcchanti / ali / 'atha moTa. 145) / 'karma vyApya kriyAyAM ca puMnapuMsakyormatam' iti yaNA satI' iti darzanAtriSu, iti kazcit-ityuktam // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkIrNavarga: 2] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 387 zamathastu zamaH zAntiH vidhUnanaM vidhuvanaM zeti // zamanam / 'zamu upazame (di0pa0 se.)| vIti // 'dhUJ kampane curAdiH / 'dhUprImo:- (vA. 'zamAdibhyo'thac // (1) // * // 'bhAve' (3 / 3 / 18) iti 7 / 3 / 37) iti nuk / lyuT (3 / 3 / 115) // (1) // * // 'dhU ghaJ / 'nodAttopadeza-' ( / 4 / 34) iti vRddhyabhAvaH // (2) vidhUnane' (tu0 pa0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 115) / 'gaangkuttaa||* striyAM ktin' (3 / 3 / 94) / 'anunAsikasya-' (64/- dibhyaH- (1 / 2 / 1) iti GittvAdguNAbhAvaH // (2) // // dve 15) iti dIrghaH // (3) // // trINi 'kAmakrodhAdya- 'kmpnsy|| bhaavsy|| tarpaNaM prINanAvanam // 4 // dAntistu damatho dmH| teti // 'tRpa prINane' (di. 50 a0)| lyuTa (3 / 3 / . deti // damanam / 'damu upazame' (di0pa0 se.)| 115) // (1) ||*'priiny tarpaNe' (tyA0 u0 a0) / (pUrvavat prakriyA ) // trINi 'tapAklezasahanasya' // khArthaNyantAnuk (vA0 7 / 3 / 37) / lyuTa (3 / 3 / 115) // (2) avadAnaM karmavRttaM // * // 'ava rakSaNe' (bhvA0pa0 se.) lyuT (3 / 3 / 115) // (3) // // trINi 'prINanasya' // aveti // 'daip zodhane' (bhvA0pa0 a0)| bhAve lyuT (3 / 3 / 114) // 4 // kvacit 'apadAnam' iti pAThaH // (1) paryAptiH syAtparitrANaM hastavAraNamityapi / ||AUM|| vartanam / 'vRtu vartane' (bhvA0 A0 se.)| bhAve ktaH peti // paryApanaM paryApnotistrANArthaH / ktin (3 / 3 / (3 / 3 / 114) / karmaNaH karmaNi vA vRttam // (2) // // dve 94) // (1) // * // naGa bha 94) // (1) // // 'trai pAlane' (bhvA0 A0 a0)| lyuT 'prazastakarmaNaH' // (3 / 3 / 115) // (2) // * // hastena hastasya vA vAraNam // * // kvacit (hasta)dhAraNam' iti paatthH| prahArodyatasya hastasya kAmyadAnaM pravAraNam // 3 // dhAraNaM rodhH|| (3)||||triinni 'maarnnodytnivaarnnsy'|| kaiti // kAmo'sti yatra / 'anyatrApi-' (vA0 5 / 2 / sevanaM sIvana 120) iti yap |-himaaditvaadyp-iti mukuTastvapANinIyaH / yadvA,-kAmyate / 'kamu kAntau' (bhvA0 A0 se.)| sayiti // 'Sivu tantusaMtAne' (di0pa0 se.)| lyuT 'aco yat' (3 / 1 / 97) kAmyenecchayA, kAmyasya varastrI- (3 / 3 / 115) // (1) // * // pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) vA hastyazvAdevA, dAnam // (1) // // prapriyate / 'yaja varaNe dIrghaH |-sstthivisivyovaa dIgha:-iti khAmI |-'anyessaacuraadiH / lyuda (3 / 3 / 115) / 'praivAraNa mahAdAnama' iti mapi-' (6 / 3 / 137) iti dIrghaH-iti mukuTaH / tanna / vacatrikANDazeSaH / ('pravAraNaM niSedhe syAtkAmyadAne ca na nAbhAvAt / pUrvapadatvAbhAvAca // (2) // // ktin (3|3|dvyoH' iti medinI) // (2)* // dve 'kaamydaansy'|| 94) / 'cvoH-' iti pAThastu nyAyyaH // * // trINi 'sUcI. kriyaayaaH|| vazakriyA saMvananaM vidaraH sphuTanaM bhidA // 5 // veti // vazasya karaNam / 'kRSaH zaca' (3 / 3 / 100) // (1) // // saMpUrvaH 'vanu yAcane' (ta. A0 se.) iti vazIkara vIti // vidaraNam / 'da vidAraNe' (tryA0 pa0 se.)| NArthaH / lyuda (3 / 3 / 115) / (2) // // dve 'vshiikrnnsy'|| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / yattu-'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) itya / " p-iti mukuTenoktam / tanna / 'dRG Adare' (tu. A0 a0) mUlakarma tu kArmaNam / iti hakhasyaiva grahaNAt / 'dR vidAraNe' ityasya skhayamupanyastasviti // oSadhyAdimUlena karma // (1) // * // karmaiva / / tvAt // (1) // * 'sphuTa vikasane (tu0pa0 se.) kuTAdiH / 'tadyuktAtkarmaNo'N' (5 / 4 / 36) / ('kArmaNaM mannatantrAdi- | lyuTa (3 / 3 / 115) // (2) // // 'bhidir vidAraNe' (ru0 u. yojane karmaThe'pi ca'iti medinii)|| (2) // // dve 'oSa- a0) bhidAdya (3 / 3 / 104) // (3) // * // trINi 'dvidhAdhInAM mUlairuccATanAdikarmaNaH''kAmeNa' iti khyaatsy|| bhaavsy|| |AkrozanamabhISaGgaH / 1-idaM tu sUtraM nopalabhyate / siddhAntakaumudyAmapi 'zIzapi-' ( u0 3113) iti sUtravyAkhyAyAm bAhulakAcchami / Akraviti // 'kuza AhvAne' (bhvA0pa0 se.)| lyuTa damibhyAm-ityuktam // 2-'pravAraNam' dantoSThayamadhyam / (3 / 3 / 115) // (1) // * // 'Saja saGge' (bhvaa0p0a0)| 'pracAraNam' cavargAdyamadhyaM vA-iti pIyUSAkhyavyAkhyA / ghaJ (3 / 3 / 18) 'upasargasya ghaji-' (6 / 3 / 122) iti 3-'saMvananam' tRtIyastavargapaJcamaH 'saMvapanam' pavargAdyaH, diirghH|| (2) // * // dve 'shaapsth'|| ityeke / 'saMvadanam tavargatRtIyaH' ityapare / 'jayAzrayaH saMvadanaM patastat' iti maNau raghuvaMzaH iti mukuTa-pIyUSau / | 1-damasaMgatam / Nau pare nugvidhAnena NyantAnuko vidhaanaabhaavaat|| Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 amrkossH| [tRtIyaM kANDa saMvedo vedanA na naa| 18) / yuk (7 / 3 / 33) // (2) // 1 // dve 'guruparamparAsamiti // vida jJAne' (a0pa0 se.)| ghaJ (3131 gtsdupdeshsy'|| 18) // (1) // // "vida cetanAkhyAnanivAseSu' curAdiH kSaye kSiyA // 7 // 'NyAsa-' (3 / 3 / 107) iti yuc / yadvA,-'vida jJAne' (a0 kSeti // kSayaNam / 'kSi kSaye' (bhvA0 pa0 a0) / pa0 se.) / 'ghaTTivandividibhyazca' (vA0 3 / 3 / 107) iti 'erac' (3 / 3 / 56) // (1) // * // 'kSIS hiMsAyAm' (tryA0 'yuca' / 'lyuTa ca' (3 / 3 / 115) iti lyuTi klIbatvam / pa0 se.)| 'SidbhidAdibhyo'G' (3 / 3 / 104) // (2) // 1 // (2) // * // dve 'anubhavasya // dve 'apcysy|| saMmUrcchanamabhivyAptiH / grahe grAhaH samiti // 'murchA mohasamacchAyayoH' (bhvA0pa0 se.)| greti // grahaNam / 'graha upAdAne' (jyA0 u0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 115) // (1) // // abhivyApanam / 'Apa 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) ityap // (1) // // khArthaNyantAdana vyAptI' (khA0pa0 a0)| 'ktinnAbAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / (3 / 3 / 56) / ghaJ (3 / 3 / 18) vA // (2) // * dve 'graha94) iti ktin // (2) // // dve 'srvtovyaapteH'|| | nnsy'|| yAjA bhikSArthanArdanA // 6 // vazaH kAnto veti // 'vaza kAntau' (a0pa0 se.) 'vaziraNyoH-' yeti // yAcanam / 'TuyAca yAJAyAm' (bhvA0 u0 | se.)| 'yajayAca-' (3 / 3 / 90) iti naG // (1) // 4 // (vA0 3 / 3 / 58) ityap // (1) // // 'kamu kAnto' (bhvA. bhikSaNam / 'bhikSa yAcane' (bhvA0 u0 se.) / 'gurozca-' | A0 se.) / 'AyAdayaH (31 / 31) iti NiGabhAve tin (3 // 3 // 94) // (2) // // dve 'icchAyAH // . (3 / 3 / 103) ityaH // (2) // * // 'artha yAtrAyAm' (curAdiH se0) 'NyAsa-' (3 / 3 / 107) iti yuc // (3) // // 'arda rakSNastrANe gato yAcane ca' (bhvA0pa0 se.) khaarthnnyntH| yuc (3 / - reti // 'rakSa pAlane' (bhvA0pa0 se.)| 'yajayAca' 3 / 107) // (4) // * // catvAri 'yAjAyA' (3 / 3 / 90) iti naG // (1) // // 'trai pAlane' (bhvA0 vardhanaM chedane A0 a0) lyuT (3 / 3 / 115) // (2) // * // dve 'rakSa. veti // 'vardha chedanapUraNayoH' (cu0pa0 se.)| lyuT nnsy|| (3 / 3 / 115) / 'vardhanaM chedane vRddhau' iti dantoSThyAdAvajayaH raNaH kvnne| // (1) // * // 'chidir dvaidhIkaraNe' (ru0 u0 a0)| lyuTa | reti // raNanam / 'raNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'vshi(3|3|115)|| (2) // * // ve 'krtnsy|| raNyoH - (vA0 3 / 3 / 58) ityap // (1) // * // kvaNanam / 'kvaNa | zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'kvaNo vINAyAm-' (33365) ___ atha dve AnandanasabhAjane / iti sAdhuH // (2) // * // dve 'zabdakaraNasya // Apracchannam vyadho vedhe atheti // 'Tunadi samRddhau' (bhvA0pa0 se.)| lyuT (3 / 3 / 115) // * // 'AmantraNam' iti kvcitpaatthH| tatra vyeti // vyadhanam / 'vyadha tADane' (di. 50 a0)| 'matri guptabhASaNe' (cu0 A0 se.)|| (1) // * // 'sabhAja 'vyadhajapo:-' (3 / 3 / 61) ityap // (1) // * // vedhanam / prItidarzanayoH' (cu0 u0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 115) // (2) 'vidha vidhAne (tu0pa0 se0)| ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // * // 'praccha jJIpsAyAm' (tu. 50 a0) / ApUrvaH ||||dve 'vedhnsy|| pracchirAnandanArthaH / lyuTa (3 / 3 / 115) // (3) // // trINi pacA pAke 'aalinggnkushlprshnaadinaanndnsy'|| peti // pacanam / 'DupacaS pAke' (bhvA0 u0 a0)| SittvAdaG ( 3 / 3 / 104) // (1) // * // ghaJ (3 / 3 / 18) // athAmnAyaH saMpradAyaH (2)||*||ddhe 'pacanasya' // atheti // AmnAnam / 'nA abhyAse' (bhvA0 50 a0)| havo hUtau ghaJ (3 / 3 / 18) 'AtaH- (33333) iti yuk // (1) heti // hAnam / 'he spardhAyAM zabde ca' (bhvA0 u. // * // saMpradAnam / 'dA' (ju0 u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / / a0)| 'bhAve'nupasargasya' (3 / 3 / 75) ityapa, saMprasAraNaM ca 1-mukuTena tu '-prItisevanayoH' iti pATho dhRtaH / svAminA | // (1) // * // tin (3 / 3 / 94) // (2) // // dve 'AhvA. tu-'prItidarzane' iti paattho'jiikRtH|| | nsy|| Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkIrNavargaH 2 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / varo vRtau // 8 // veti // varaNam / 'vRJ varaNe' ( khA0 u0 se0 ) / 'graha - bRha-' ( 3 / 3 / 58 ) ityap / 'tapobhiriSyate yastu devebhyaH sa varo mataH' // (1) // * // ktin ( 3 / 3 / 94 ) // ( 2 ) // * // 'veSTana saMbhaktyoH' // oSaH loSe oSa iti // oSaNam / 'uSa dAhe' (bhvA0 pa0 se0 ) ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // (1) // // zloSaNam / 'luSa dAhe ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // ( 2 ) // * // dve 'dAhasya' // nayo nAye neti // nayanam / 'Naya gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ghaJa ( 3 / 3 / 18 ) / saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH / yadvA, - 'NIj' (bhvA0 u0 a0 ) / 'erac' ( 3 / 3 / 56 ) / ' kvacidapavAdaviSaye'pyutsargo'bhinivizate' // (1) // * // ' NIJ prApaNe' ( bhvA0 u0 a0 ) 'triNIbhuvo -' ( 3 / 3 / 24 ) iti ghaJ // ( 2 ) // * // 'dve 'nIteH' // jyAnirjINa jyeti // jyAnam / 'jyA vayohAnau' (krayA0 pa0 a0 ) / 'glAmlAjyAhAbhyo niH' ( vA0 3 / 3 / 95 ) // ( 1 ) n*u jaraNam / 'jRS vayohAnau' (di0 pa0 se0 ) / ktin ( 3|3|94) / 'RlvAdibhyaH ktinniSThAvadvAcyaH' ( vA0 8 / 2 / 44) / 'radAbhyAm-' (8 / 2 / 42) iti natvam // ( 2 ) // * // dve 'jIrNatvasya' // bhramabhramI / / ti // bhramaNam / ' anavasthAne' ( di0 pa0 a0 ) ghaJ (3 / 3 / 18) / 'nodAttopadezasya - ' ( 7 / 3 / 34 ) iti vRddhyabhAvaH / --mittvAddhakhaH ---- iti mukuTastu cintyaH / Nicyasya pravRtteH // (1) // * // 'ikRSyAdibhyaH' ( vA0 3 / 3 / 108 ) // (2) // * // dve 'bhramaNasya' // sphAtirvRddhau spheti // 'sphAyI vRddhau' (bhvA0 A0 se0 ) / ktin (3|3|94) 'sphAtirvRddhiH prasAro nA' iti bopAlitaH // (1) // * // vardhanam / 'vRdhu vRddhau' ( vA0 A0 se0 ) / ktin ( 3 / 3 / 94) // ( 2 ) // * // dve 'vRddheH' // prathA khyAta 389 ( a0 pa0 a0 ) / cakSiGAdezo vA / ktin ( 3 / 3 / 94 ) // (2) // * // dve 'khyAteH // 1- idamasaMgatam / bhidAdiSvetatpAThasyAbhAvAt / 'ghaTAdayaH SitaH ' ( bhvA0 ga0 sU0 ) iti pizvAdeva siddhe tatpAThakalpanasyApya - citatvAt // spRSTiH pRktau spriti // sparzanam | 'spRza saMsparze ' ( tu0 pa0 a0 ) / ktin (3 // 3 / 94) // (1) // * // parcanam / 'pRcI saMparka' / ( ru0 pa0 se0 ) / ktin ( 3 / 3 / 94 ) // ( 2 ) // * // dve 'sparzanasya' // navaH srave // 9 // neti // nanam / 'prasravaNe' (a0 pa0 se0 ) / 'Rdorap' (3 / 3 // 57) // (1) // * // 'sru gatau ' ( bhvA0 pa0 a0 ) // (2) // * // dve 'prasravaNasya' // vidhA samRddhau afafa || vidhAnam / 'dhAJ' (ju0 u0 a0 ) / 'Atazca -' ( 3 / 3 / 106 ) ityaG / 'vidhA gajAnne Rddhau ca' ( iti medinI // * // kvacit 'edhA' iti pAThaH / 'edha vRddhI' ( svA0 A0 se0 ) / 'gurozca - ' ( 3 / 3 / 103 ) ityaH // (1) // * // smrdhnm| 'Rdhu vRddhau' (bhvA0 A0 se0 ) / tin ( 3 / 3 / 94 ) // (2) // * // dve 'dhanasaMpatteH ' // sphuraNa sphuraNA sviti // 'sphura sphuraNe saMcalane ca' kuTAdiH / lyuT ( 3 / 3 / 115) / (dhAtupAThe ) adupadhapAThe 'sphuraNam' api // (1) // * // svArthaNyantAdyuc ( 3 / 3 / 107 ) saMjJApUrvakatvAnna guNaH // ( 2 ) // * // dve 'sphuraNasya' // pramitau prabhA / preti // pramANam / 'Dumin prakSepaNe' ( vA0 u0 a0 ) ktin ( 3 / 3 / 94 ) // (1) // * // 'mAG mAne' ( di0 A0 a0 ) / ' Atazcopa-' ( 3 / 3 / 106 ) ityaG // (2) // * // dve 'pramAjJAnasya' // prasUtiH prasave preti // prasavanam / 'dhUr3ha prANiprasave' (di0 A0 se 0 ) / ktin ( 3 / 3 / 94 ) // (1) // * // 'Rdoram' ( 3 / 3 / 57 ) // (2) // * // 'dhU preraNe' (tu0 pa0 se0 ) vA // (2) // * // dve 'prasavanasya preraNasya vA' // zrote prAdhAraH preti // prathanam / prathaprakhyAne ' ( svA0 A0 se0 ) / bhidAdyaG (3 / 3 / 104) // (1) // * // khyAnam / 'khyA prakathane viti // zrayotanam / 'yutir kSaraNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) // (1) // pragharaNam / ghR kSaraNadItyoH' (ju0 pa0 a0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / ' upasargasya -' ( 6 | 3|122 ) iti dIrghaH // ( 2 ) // * // dve 'kSaraNasya' // ' kumathaH krume // 10 // kleti // manam / 'klamu glAnI' ( di0 pa0 se0 ) / Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 amrkossH| [tRtIyaM kANDa - - - - wwwnnnnnnnnnwwwmanawaran 'zamAdibhyo'thac' // (1) // * // ghaJi (3 / 3 / 18) 'nodAtto- | unnAya unnaye padeza-' (3 / 34) iti vRddhirna |-mittvaaddhkhtvm-iti unnayanam / 'avodorniyaH' (3 / 3 / 26) iti dhaJ // (6) mukuTastu cintyH| mitAM Nau haskhavidhAnAt // (2) // * // dve||*|| 'kvacidapavAdaviSaye utsargo'bhinivizate' ityac // (2) 'glaane'|| | // * // dve 'unnynsy|| utkarSo'tizaye zrAyaH zrayaNe utkarSaNam / 'kRSa vilekhane' (bhvA0pa0 a0)| ghaJ zrayaNam / 'zriJ sevAyAm' (bhvA0 u0 se.)| shrinnii(3|3|18)|| (1) // * // atizayanam / zIH 'eraca' (3 // 3- bhuvo-' (3 / 3 / 24) iti ghaJ // (1) // // lyuTa (323 // 56) // (2) // // dve 'utkarSasya' // 115) // (2) // // dve 'sevAyAH // saMdhiH zleSe jayane jyH| saMdhAnam / dhAjaH 'upasarge ghoH kiH ( 3 / 3 / 92) // (1) 'ji jaye' (bhvA0 50 a0)| lyuTa (3 / 3 / 115) / // zleSaNam / "zliSa AliGgane' (di. pa. a.)| ghana | (1) // * // 'erac' (3 / 3 / 56) / (2) // // dve 'jysy'| (3 / 3 / 18) // (2) // // dve 'saMdhAnasya' // nigAdo nigade viSaya aashye| | nigdnm| 'gada vyaktAyAM vAci' (bhvA0 50 se.)| visayanam / 'SiJ bandhane (khA. u0 a0)| 'era' | 'nau gada-' (3 / 3 / 64) ityap vA // (1) // // ghaJ (3 / 3 / / (3 / 3 / 56) 'parinivibhyaH seva-' (8370) iti ssH| 18) // (2) // // dve 'gadanasya' // yattu--badhyante'tra, iti 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti ghH| mAdo made visIyate visinoti vAtra-iti mukuTenoktam / tanna / bhAva- madanam / 'madI harSe' (di0pa0 se.)| 'mado'nupa-' pratyayAnAmeva pUrvAparayordarzanenAdhikaraNArthasyAnaucityAt / (3 / 3 / 67) ityap // (1) // * // 'sadha mAdasthayoH- (6 // 3 // lyuTprasaGgAcca / badhyante'tra / 'puMsi-' iti 'ghaH' ityasyAnupa- 96) iti nirdezAt 'kvacidapavAdaH' iti nyAyAdvA ghaJ yogAcca // (1) // * // zIGaH 'erac' (3 // 3 // 56) // // (3 / 3 / 18) // (2) // // dve 'harSasya // . 'AzrayaH' iti pAThe-'erac' (3 / 3 / 56) // (2) // // * udvega udbhame // 12 // . ve 'Azrayasya udvejanam / 'ovijI bhayacalanayoH' (tu. A0 se.)| kSipAyAM kSepaNam ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // // udbhamaNam / 'bhramu anavasthAne' kSepaNam / 'kSipa preraNe' (tu0 u0 a0)| bhidAdyaG (3 / 3 / - (di50 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'nodAttopa-' (73104) // (1) // * // lyuTa (3 / 3 / 115) // (2) // // dve | 34 ) iti na vRddhiH // (2) // // dve "udvejnsy'|| 'prernnsy|| vimardanaM parimale gINigirau ___ 'mRda kSode' (tryA0 50 se.)| lyuTa ( 3 / 3 / 115) // gilanam / 'gR nigaraNe' (tu0pa0 se.)| ktin (3 / 3 / -(1) // * // primlnm| 'mala dhAraNe' (bhvA0 A0 se.)| 94) / 'RlvAdibhyaH ktiniSThAvat' (vA0 8 / 2 / 44) // (1) ghaJ (3 / 3 / 18) / saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH // (2) // // dve // 4 // 'ikSyAdibhyaH' (vA0 3|3|108)|-saahcyotstrii-| 'kungkmaadimrdnsy|| tvam-iti mukuTazcintyaH / 'striyAm' ityadhikArAt // (2) abhyupapattiranugrahaH / // * // dve "gilnsy|| guraNamudyame // 11 // abhyupapadanam / 'pada gatau' (di0 A0 a0) / tin (3 / 3 / 94) // (1) // // anugrahaNam / 'graha upAdAne' 'gurI udyame' (tu. 50 se.) kuttaadiH| lyuT (3 / 3 / - (tryA0 u0 se.)| 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) ityap // (2) 115) // (1) // * // udyamanam / 'yama uparame' (bhvA0pa0 | // * // dve 'hitsNpaadnaahitnivaarnnprvRtteH'|| se.) ghaJ ( 3 / 3 / 18) / saMjJApUrvakatvAdvRddhyabhAvaH // (2) nigrahastu nirodhaH syAt // * // dve 'bhArAdyudyamanasya' // nigrahaNam / ap (2 / 3 / 58) // (1) // * // nirodhanam / 1-devAdikasya dIrghAdi'gUrI'dhAtoH 'gUraNam' iti svAmI-iti / 'rudhir AvaraNe' (ru0 u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / (2) mukuttH|-curaadeH 'goraNam' api-iti svaamii| piiyuussvyaakhyaa-||*|| dve 'nirodhsy|| yAmapi guraNaM hasvAdi / gUraNaM dIrghAdItyeke / goraNamityaparaiti prakaTitam // 1-'vigraho virodha iti vA' iti svAmI / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkIrNavarga: 2] dhyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 391 abhiyogastvabhigrahaH // 13 // paribhave dhAnyasyotkSepaNe'pi ca' iti dhrnniH||(1)||*|| vipraabhiyojanam / 'yujir yoge' (ru. u0 a0)| ghaJ | karaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // * // dve 'apkaarsy'|| (3 / 3 / 18) // (1) // // abhigrahaNam / ap (3 / 3 / 58) AkArastviGga iGgitam / 'anugraho'bhigrahaNe'pyabhiyoge ca gaurave' iti rudraH // (2) AkaraNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * // iGganam / 'igi // * // dve 'kalahAhvAnasya // gatau' (bhvA0pa0 se.) / ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // * // ktaH muSTibandhastu saMgrAhaH (3 / 3 / 114) // (3) // 1 // trINi 'abhiprAyAnurUpamuSTebandhaH // (1) // * // saMgrahaNam / 'sami muSTau' (3 / 3 / - ceSTAyAH' // 36) iti aherghaJ // (2) // // dve 'muSTibandhanasya // pariNAmo vikAro dve same vikRtivikriye // 15 // Dimbe ddmrviplvau| pariNamanam / 'Nama prahatve' (bhvA0 50 a0) / ghaJ Dimbanam / 'Di vinode' ( ) / ghaJ (3 / 3 / 18) / - ka (203 / 18) / (33 / 18) // (1) // // vikaraNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // 'DIG vihAyasA gatau' (di0 A0 a0)| DayanaM vidravaH (2) // * // vikaraNam / ktin (3 / 3 / 94) // (3) // // Dimbam / uNAdinipAtaH-iti mukuTastu nirmUlaH / 'bhayadhvanI 'kRJaH za ca' (3 / 3 / 100) // (4) // * // catvAri 'prakRte. puSkase'pi DimbaH plIhani viplave' iti rabhasaH // (1) // // | ranyathAbhAvasya' / dvayoH sAmyaM strItvAt // 'Dama' iti zabdasya rANam / 'rA dAne' (a0 pa0 a0) / apahArastvapacayaH bAhulakAddhArthe kaH // (2) // 4 // viplavanam / 'puG gtau'| apaharaNam / 'hRJ haraNe' (bhvA0 u0 a0)| ghaJ (3|(bhvaa0 A0 a0) / 'Rdorapa (3 / 3 / 57) // (3) // * // 3.18) // (1) // * // apacayanam / 'erac' (3 / 3 / 56) // trINi 'dhADakaluNThanAdeH' / azastrakalahasya-iti svAmI // (2) // // dve 'apaharaNasya' // bandhanaM prasitizcAraH samAhAraH smuccyH| 'bandha bandhane (tryA0pa0 a0)| lyuTa (3 / 3 / 115) // samAharaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * // samuccaya(1) // // prasayanam / 'SiJ bandhane' (khA0 u0 a0)| nam / 'ciJ cayane (khA0 u0 a0)| 'erac' (3 / 3 / 56) tin (3 / 3 / 94) // (2) // * // caraNam / 'cara gatau // (2)||*||dve 'rAzIkaraNasya' // (bhvA0pa0 se.) anekArthatvAdvandhane / ghaJ (3 / 3 / 18) / / | pratyAhAra upAdAnam 'bandhApasarpayozcAraH' iti rudraH // (3) // * // trINi "bandha-| pratyAharaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * // upAdAno nasya' / * mukuTastu-bandhanasAdhanarajunigaDAdeH-ityAha / lyuTa (3 / 3 / 115) // (2)||||dve 'svaviSayebhya indriyatanna / bhAvaprakaraNAt / khAmI tu-cAra'sthAne "svAram' parAvartanasya // paThitvA khArAdInAM caturNA paryAyatAmAha / kharati / 'stha | zabdopatApayoH' (bhvA0 pa0 se.)| ac (3 / 1 / 134) / vihArastu prikrmH||16|| prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) // viharaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * // prikrmnnm| 'kamu sparzaH spaSTopataptari // 14 // pAdavikSepe' (bhvA0 pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'nodAttopadeza-' ( // 3 // 34) iti vRddhirna // (2) // * // dve spRzati / 'spRza bAdhanasparzanayoH' (cu0 A0 se.) / 'krIDArthasaMcaraNasya // 'padaruja-' (3 / 3 / 16) ityatra 'spRza upatApe' (vArti0) iti kartari ghaJ // // ('spaza') iti rephahInapAThe tu 'spaza-sparza abhihAro'bhigrahaNam bAdhanayoH' (bhvA0 u0 se.) iti dhAtorac (3 / 1 / 134) // / abhiharaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) / (1) // * // abhigraheyuT (1) // // spRzati / tRc (3 / 3 / 133) / 'anudAttasya ca (3 / 3 / 115) // (2) // * // dve 'Abhimukhyena grhnnsy'|| (6 / 1 / 49) ityamAgamaH // (2) // * // upatapati / 'tapa nirhAro'bhyavakarSaNam / saMtApe' (bhvA0pa0 a0)| tRc (3 / 1 / 133) // (3) // * // nirharaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * // abhyavakRSeyadA.-kharasparzayo ve ghaJ / spraSTopataptro ve 'kRtyalyuTo DhuMTa (3 / 3 / 115) // (2) // * // dve 'zastrAderyuttayA bahulam' (3 / 3 / 113) iti tRc / bhAvaprakaraNAnurodhAt // 1 // niHsaarnnsy|| trINi 'saMtaptasya' 'saMtApasya vaa|| anuhAro'nukAraH syAt nikAro viprakAraH syAt __ anuharaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // // anukaranikRSTIkaraNam / kRtro ghaJ (3 / 3 / 18) / "nikAraH syAt Nam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // * // dve 'shshkrnnsy|| Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 amrkossH| [tRtIyaM kANDam arthasyApagame vyayaH // 17 // niveza upabhogaH syAt vyayanam / 'vyaya vittasamutsarge' (cu0 u0 se.) adntH| nirvezanam / vizaterghaJ (3 / 3 / 18) / (1) // * // upaghana (3 / 3 / 18) / 'erac (3 / 3 / 56) vA // (1) // * // bhojanam / 'bhuja pAlanAbhyavahArayoH' (ru0pa0 se.)| ghan ekam 'drvyaapgmsy|| (3 / 3 / 18) // (2) // // dve 'upabhogasya' pravAhastu pravRttiH syAt parisarpaH prikriyaa| pravahaNam / 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 se.)| ghana (3331- samantAt sarpaNam / 'sRpa gatau' (bhvA0pa0 se.)| 18) // (1) // // pravartanam / 'vRtu vartane' (bhvA0 A0 ghaJ // (1) // // parikaraNam / 'kRtraH za ca' (33. se.)| tin (3 / 3 / 94) // (2) // * // dve 'avicchedena 100) / 'riG zayaglikSu' (74 / 28) // (2) // // dve jlaadiprvRtteH|| 'parijanAdinA vessttnsy|| pravaho gamanaM bhiH| vidhuraM tu pravizleSa prakRSTo vhH| 'gocarasaMcara- (3 / 3 / 119) iti saadhuH| vigatA dhUH kAryabhAraH / 'RvapUr-' (5 / 4 / 74) ityH|| 'pravahastu bahiryAtrAmAtarizvaprabhedayoH' iti vizvaH ( medinI) (1) // * // pravizleSaNam / 'zliSa AliGgane' (di. A0 // (1) // * // ekam 'vhiryaatraayaaH'|| a0)| ghaJ ( 3 / 3 / 18) 'vaikalye'pi ca vizleSe vidharaM viyAmo viyamo yAmo yamaH saMyAmasaMyamau // 1 vikale triSu' iti trikaannddshessH| (2) // * // dve 'vishlesssy'| viyamanam / 'yamaH samupaniviSu ca' (3 / 3 / 63) ityav vaa| abhiprAyazchanda aashyH||20|| cAdanupasarge'pyav vA / pakSe ghaJ / 'SaTa saMyamanasya abhiprayaNam / 'prIJ tarpaNe' (jyA0 u0 a0) / ghaJ khAmI tu-dve vividhayamanasya, dve 'uparatimAtrasya dve saMyamana- (3 / 3 / 18) // (1) // * // chandanam / 'chadi saMvaraNe' (cu. sy-ilaah|| pa0 se.) / ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // * // Azayanam / 'zI hiMsAkarmAbhicAraH syAt (a. A0 se.) / 'eraca' (3 / 3 / 56) // (3) // * // trINi 'abhipraaysy'|| hiMsAphalaM karma / zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 1 / 78) // saMkSepaNaM samasanam (1) // * // abhicaraNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // * // dve __ saMkSipeyuT (3 / 3 / 115) // (1) // * // 'asu kSepaNe 'maarnnaadikriyaayaaH|| jAgaryA jAgarA dvyoH| 'saMkSepasya' // (di0 pa0 se.) / lyuTa (3 / 3 / 115) // (2) // // dve jAgaraNam / 'jAgarterakAro vA' (vA0 3 / 3 / 101) / pakSe . paryavasthA virodhanam / (ze) yak (3 / 1 / 66) / 'jAgro'vi- (385) iti guNaH paryavasthAnam / 'Atazco-' (3 / 3 / 106) ityH|| (1) // (1 // // (2) // * // bhAve ghani puMsi // * // dve 'jAga // * // 'rudhir AvaraNe' (ru0 u0 a0)| lyuT // (2) // 1 // rnnsy|| dve "virodhasya // vighno'ntarAyaH pratyUhaH parisaryA parIsAraH / vihananam / ghArthe kaH (vA0 3 / 3 / 58) // (1) // * parisaraNama / 'su gatI' (bhvA0pa0 a0) / 'paricaryAantarmadhye, antarasya vyavadhAnasya vAyanam / 'aya gato' parisaryA- (vA0 3 / 3 / 101) iti sAdhuH // (1) // 4 // ghaJ (bhvA0 A0 se.)| 'iNa go' (a0pa0a0) vA / ghaJ (3 / 3 / 18) / 'upasargasya ghaji-' (6 / 3 / 122) iti diirghH|| (3 / 3 / 18) / ac (3 / 2 / 56) vA // (2) // * // pratyUhanam / (2) // // dve 'sarvato gamanasya' // ghaJ (3 / 3 / 18) // (3) // * // trINi 'vighnsy'|| syAdAsyA tvAsanA sthitiH||21|| syAdupaghno'ntikAzraye // 19 // Asanam / 'Asa upavezane' (a0 A0 se.) / Nyat upahanyate / upahananam vA / 'upanna Azraye (3 / 3 / 85) / / (3 / 1 / 113) // (1) // // 'NyAsa-' (3 / 3 / 106) iti iti sAdhuH // (1) // * // antike AzrIyate, AzrayaNaM vaa| yuc // (2) // // sthAnam / 'ThA gatinivRttau' (bhvA0pa0 'era' (3 / 3 / 56) // (2) // * // dve 'saMnihitAzrayasya' a0) / 'sthAgA-' (3 / 3 / 95) iti ktin // (3) // 1 // 'AzrayaNasya vaa'|| . trINi 'Asanasya' // vistAro vigraho vyAsaH 1-guNAtparatvAdiGAdeze 'jAgriyA' iti dhAtupArAyaNam // ktini (za294) 'jAgarti' apIti subhUtiH-iti mukuttH|| / vistaraNam / 'stRJ AcchAdane' (jyA0 u0 se0)| Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkIrNavargaH 2] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 393 'prathane vAvazabde' (3 / 3 / 33) iti ghaJ // (1) // * // vina- | iti ghaJ // (2) // * // lyuTa ( 3 / 2 / 115) // (3) // // haNam / 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) ityap // (2) // 1 // vyasanam / / trINi 'chednsy|| 'asu kSepaNe' (di. 50 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) // (3) niSpAvaH pavane pvH| // * // trINi 'vistaarsy'|| niSpavanam / ghaJ (3 // 3 // 18) // (1) // * // lyuTa ( 3|3|sc zabdasya vistrH| 115) // (2) // 1 // ap (3 // 357) / (3) // * // trINi saH vyAsaH / 'Rdorapa' ( 3 / 3 / 56) // (1) // * // ekam | 'dhAnyAdInAM bahulIkaraNasya // 'zabdavistarasya' // prastAvaH syAdavasaraH syAnmardanaM saMvahanam prastavanam / 'STuJ stutau' (a0 pa0 a0)| 'pre dvastunuvaH' 'mRda kSode' (kyA0 pa0 se.) tyuda (3 / 3 / 115) // (3 / 3 / 27) iti ghaJ // (1) // * // avasaraNam / 'sR gato' (1) * // 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| svArthaNyantA- (bhvA0pa0 a0) bAhulakAdam // (2) // // dve 'prasayuT (3|3|115)|-'vaahnmaahitaat' (8 / 4 / 8) iti nipA- isy|| tanAddIghaH-ityeke // (2) // // dve 'paadmrdnaadeH|| trasaraH sUtraveSTanam // 24 // vinAzaH syAdadarzanam // 22 // sanam / 'trasI udvege' (di. pa0 se.)| aran bAhulavinazanam / 'Naza adarzane' (di0 pa0 se.)| ghaJ kAdauNAdikaH / traserbhadrAditvAdaran-iti mukuTastvapANinIyaH (3 / 3 / 18) // (1) // * // darzanasya abhAvaH // (2) // * // dve ||'tsrH' iti pAThe-'tanyaSibhyAM ksaran' (u0 3 / 75) // 'tirodhaansy|| (1) // // (2) // // dve 'sUtrasya veSTanakriyAyAH ' // saMstavaH syAtparicayaH prajanaH syAdupasaraH saMstavanam / 'STuJ stutau' (a0 pa0 a0)| 'Rdorap' prajananam / 'janI' (di. A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) (3 / 3 / 57) // (1) // * // sanmatAcayanam / 'ciJ cayane' 'janivadhyoH - (73 / 35) iti na vRddhiH|| (1) // * // (khA0 u0 a0)| 'erac' (3 // 3 // 56) // (2) // * // dve | upasaraNam / 'sR gatau' (bhvA0 pa0 a0)| 'prajane sarteH' 'pricysy|| (3 / 3 / 71) ityap // (2) // * // dve 'prathamagarbhagrahaNasya // prasarastu visarpaNam / / prazrayapraNayau samau / ' prasaraNam / 'sR gatau' (bhvA0 pa0 se.)| bAhulakAdap // (1) // // sapla gatau' (bhvA0 pa0 se.)| lyuTa (3 / 3 / prazrayaNam / 'zriJ' (bhvA0 u0 se.)| 'erac' (3 / 3 / 115) // (2) // // dve 'vraNAdivisaraNasya // 56) // // 'prasara' iti paatthe-srterbaahulkaadp| 'prasaraH praNaye vege' (iti medinii)|| (1) // // praNayanam / 'NI' nIvAkastu prayAmaH syAt (bhvA0 u0 a0)| 'erac' (3 / 3 / 56) // (2) // // dve nivacanam / ghaJ (3 / 3 / 18) 'upasargasya-' (6 / 2 / 122) 'prItyA prArthanasya' // iti dIrghaH // (1) // * // prayamaNam / yameghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // // dve "dhAnyasaMcayasya, yAdarasya vaa|| | dhIzaktiniSkramaH saMnidhiH saMnikarSaNam // 23 // dhiyaH shktiH| sA'STadhA-'zuzrUSA zravaNaM caiva grahaNaM dhAraNaM saMnidhAnam / dhAJaH 'upasarge ghoH kiH' (3 / 3 / 92) // tthaa| UhApohau ca vijJAnaM tattvajJAnaM ca dhIguNAH // (1) (1) // // kRSeyud (3 / 3 / 115) // (2) // // dve 'sNni-||*|| niSkramaNam / 'kamu pAdavikSepe' (bhvA0pa0 se.)| dhAnasya // ghaJ (3 / 3 / 18) / 'nodAttopa-' (7 // 3 // 34) iti vRddhirna / lavo'bhilAvo lavane 'niSkramo nirgame khyAto buddhisaMpadi niSkramaH' iti rudrH|| (2) // // dve 'buddhisaamrthysy|| lavanam / 'lUJ chedane' (jyA0 u0 se.)| 'Rdorapa' / (3 // 3 // 57) // (1) // * 'nirabhyoH pUlvoH ' (313158) astrI tu saMkramo durgasaMcaraH // 25 // 1-saMvahanam'-ityapapAThaH / 'saMbhogAnte samamupacitau hastasaMvAha / saMkramaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) / 'nodAttopa-' (73 / 34) nAnAm' iti meghadUtaH-iti mukuTa-pIyUSau / svAmI tu 'saMvAhanaM iti na bRddhiH // (1) // // saMcaraNam / 'cara gatau' (bhvA0 mardanaM syAt' iti pAThamAdRtya 'saMvAhanaM sparzasukhamiti tu lakSya' | pa0 se.)| 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti ghaH / durgasya saMcaraH iti vyAkhyAtavAn / 2-saMnidhaM ca 'saMnidhaM samIpamupakaNTham' / // * // ghaji tu 'saMcAraH' / 'saMcAro nirgamo bhramAmbupathaH' iti bopAlitaH-iti mukuttH|| iti rtnkossH|| (2) // // dve 'durgprveshnkriyaayaaH|| amara0 50 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 amrkossH| [tRtIyaM kANDam no u svWvAvrum---wwwwwwwwww pratyutkramaHprayogArthaH samAlambho vilepanam // 27 // pratyutkramaNam / ghaJ ( 3 / 3 / 18) // (1) // * // prayoja- samAlambhanam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // 1 // 'lipa upnm| 'yujioMge' (ru0 u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / prayogo- dehe' (tu. u. a.)| lyuTa (33 / 115) // (2) // // 'rtho yasya // * // 'prayuddhArthaH' iti pAThe-prakRSTaM yuddhamartho'sya / dve 'kungkmaadinoplepsy'|| 'pratyutkramaH prayuddhArthaH' iti bhAguriH // (2) // // dve karmA- potiyom. ramme prathamaprayogasya // vipralabdhiH / labharghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // // vipraprakramaH syaadupkrmH| yojanam / 'yujir yoge' (khA0 u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18) // syAdabhyAdAnamuddhAta ArambhaH | (2) // // dve 'rAgiNorviyojanasya' // prakramaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (1) // * // upakramaNam // vilambhastvatisarjanam / (2) // // AbhimukhyenAdAnam // (3) // * // uddhananam / / vilabdhiH / labhargha 'han' (a0 pa0 a0) ghaJ (3 / 3 / 18) / 'hanasto'ciNNaloH' (3 / 3 / 18) // (1) // * // 'sRja ( // 3 // 32) // (4) // * // ArambhaNam / 'rabha rAbhasye' (bhvA0 visarge' (di. A0 a0)| lyuT (3 / 3 / 115) // (2) // 4 // A0 a0) / ghaJ ( 3 / 3 / 18) radhijabhoraci' (71 / 61 dve 'dAnasya' // iti num // (5) // // paJca 'aarmbhsy'| (Adau prathamA- vizrAvastu pravikhyAtiH rambhasya / trINi aarmbhmaatrsy-itynye)|| vizravaNam / 'zru zravaNe' (bhvA0pa0 a0)| 'yo kSuzruvaH' saMbhramastva raa|| 26 // iti ghaJ / / (1) // * // pravikhyAnam / kin (3 / 3194) / (2) // // dve 'atiprsiddhH|| saMbhramaNam / 'bhramu anavasthAne' (di0pa0 se.)| ghan (3 / 3 / 18) / 'nodAttopa-' (7 / 3 / 34) iti na vRddhiH // (1) avekSA prtijaagrH||28|| // * // tvaraNam / 'jitvarA saMbhrame' (bhvA0 A0 se.)| ghaTA avekSaNam / 'IkSa darzane' (bhvA0 A0 se.)| 'gurozca dayaH SitaH' (bhvA0 ga0) iti SittvAtidezAdaG ( 3 / 3 / halaH' (3 / 3 / 103) ityaH // (1) // // pratijAgaraNam / 104) 'Avegastu tvarA tvariH' iti vaacsptiH|| (2) 'jAgR' (a0 pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'jaagro'vi||*|| dve 'tvarAyAH // ciN-' (385) iti guNaH // (2)*||dve 'avekssnnsy'| pratibandhaH pratiSTambhaH nipAThanipaThau pAThe pratibandhanam / 'bandha bandhane' (tryA0pa0 a0)| ghaJ | nipaThanam / 'pATha vyaktAyAM vAci' (bhvA0 pa0 se.)| (3 / 3 / 18) // (1) // * // pratiSTambhanam / 'STambhu rodhe' vijaya 'nau gadanada-' (3 / 3 / 64) ityab vA, pakSe ghaJ (3 / 3 / 18) // (sautrH)| ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // * // 'viSkambhaH prati- (1) // * // (2) // * // (3) // * // trINi 'paThanasya // bandho viyogaH' iti bopAlitaH // // dve 'rodhsy|| temastemau samundane / avanAyastu nipAtanama / temanam / stemanam / 'tima STima ArdIbhAve' (di. 50 avanayanam / 'NIJ prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| 'avo se.)| bhAve ghaJ (3 // 3 / 18) // (1) // * // (2) // 4 // dorniyaH' (3 / 3 / 26) iti ghaJ // (1) // * // pateH svArthaNya 'undI kledane' (ru. pa0 se.)| lyuT (3 / 3 / 115) // (3) ntAlyuTa (3 / 3 / 115) // // 'niyAtanam' iti pAThe-'yata // // trINi 'ArdIbhAvasya // nikAropaskArayoH' (cu0 u0 se.) dhAtuH // (2) // // dve | AdInavAsavI kleze 'adhonynsy|| __ AdAnam / 'dIG kSaye' (di. A0 a0)| bhAve ktaH upalambhastvanubhavaH (3 / 3 / 114) / 'khAdaya oditaH' (di. g.)| 'oditazca' upalambhanam / 'DulabhaS prAptau' (bhvA0 A0 a0)| ghaJ (8 / 2 / 45) iti natvam / AdInasya vAnam / ghaJarthe kaH (33 / 18) / 'upasargAkhalghajoH' (11 / 67) iti num // (vA0 3 / 3 / 58) iti bAhulakAdvAteH kaH // (1) // * // Asa(1) // // anubhavanam / 'Rdorap' (3 / 3 / 57) // (2) vaNam / 'tru gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'Rdorap' (33. ||AUM|| dve 'anubhavasya // 57) // (2)* // klezanam / 'klizU vibAdhane' (tyA0 50 se0)| ghaJ (3 / 3 / 18) // (3) // * // trINi 'klezasya // 1-idamasaMgatam / uktasUtre rmergrhnnaat| tasmAt 'rabherazabliTo.' melake saGkasaMgamau // 29 // (711664) ityanena num vktvyH|| melanam / 'mila saMzleSe' (tu. pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / . Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkIrNavargaH2] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / / mRgH| 18) svArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) // (1) // // saJjanam / paryAyazayanamartho yayostau // // dve 'paryAyeNa praharakAdA'Saja saGge' (bhvA0pa0 a0) / ghaJ (3 / 3 / 18) // (2)| vupshynsy'|| // // saMgamanam / 'grahavRdR-' (3 / 3 / 58) ityap / 'nA melaH | artanaM ca RtIyA ca haNIyA ca ghRNArthake // 32 // saMgamo nA vA' ityamaramAlA // (3) // // trINi 'saMgamasya' // 'RtiH' sautrH| IyaH (3 / 1 / 31) abhAve lyuT (3 / saMvIkSaNaM vicayanaM mAgaNaM 3 / 115) // (1) // * // Iyapale 'a pratyayAt' (3 / 3 / 102) samyak vividhamIkSaNam / 'IkSa darzane' (bhvA0 A0 // (2) // * // 'hRNI' knnddvaadiH| yak (3 / 1 / 27) / 'a se.) / lyuTa (3 / 3 / 115) // (1) // * 'ciJ cayane pratyayAt' (3 / 3 / 102) // (3) // // 'moho vIjyA (khA0 u0 a0)| lyuTa (3 / 3 / 115) // (2) // * // 'mArga jugupsA ca hRNIyA hRNiyA ghRNA' iti vaacsptiH|||| anveSaNe' (cu0 u0 se.) lyuT / (3 / 3 / 115) // (3) // 1 catvAri 'jugupsanasya' // 'mRga anveSaNe' (cu0 A0 se.) adntH| 'NyAsa- (3- | syAdyatyAso viparyAso vyatyayazca viparyaye / 31107) iti yuca // (4) // * // ghaJ (3 / 3 / 18) // (5) vyatyasanam / 'asu kSepaNe' (di0 pa0 se.) ghaJ (3 / 3 / // 4 // paJca 'anveSaNasya' // 18) // (1) // // viparyasanam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) parirambhaH pariSvaGgaH saMzleSa upagUhanam // 30 // // * // vyatyayanam / 'iN' (a0 pa0 a0)| 'erac' (3 / 3 / 56) // (3) // * // viparyasanam / 'iN' (a0 pa0 a0) parirambhaNam / 'rabha rAbhasye' (bhvA0 A0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'rabherazabliToH' (1963) iti num // (1) 'erac' (3 / 3 / 56) // (4) // * // catvAri 'vytikrmsy'|| // // pariSvajanam / 'pvaja - paripvaGge' (bhvA0 A0 a0)| paryayo'tikramastasminnatipAta upaatyyH||33|| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'parinivibhyaH - (8370) iti Satvam | paryayaNam / iN / 'eraca' (3 / 3 / 56) // (1) // * // // (2) // // saMzleSaNam / 'zliSa AliGgane' (di0p0a0)| atikramaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (2) // 4 // atipatanam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (3) // * 'guhU saMvaraNe' (bhvA0 u0 'patu gatau' (bhvA0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) // (3) se0) / lyuTa (3 / 3 / 115) // (4) // * // catvAri 'Ali- // * // upAtyayanam / iN / 'eraca' (3 / 3 / 56) // (4) // * // ansy'|| catvAri 'atikrmsy|| nirvarNanaM tu nidhyAnaM darzanAlokanekSaNam / preSaNaM yatsamAhUya tatra syAtpratizAsanam / ' varNazabdAt 'satyApa-' (3 / 1 / 25) iti Nica / lyuTa 'zAsu anuziSTau' (a0pa0 se.)| lyuT (3 / 3 / 115) (3 / 3 / 115) // (1) // * // 'dhyai cintAyAm' (bhvA0pa0 // (1) // * // ekaM 'bhRtyAdipreSaNasya // a.) / lyuTa (3 / 3 / 115) // (2) // * 'dRzir prekSaNe' sa saMstAvaHRtuSu yA stutibhuumirdvijnmnaam||34|| (bhvaa0p0a0)|| (3) // // 'loka darzane' (bhvA0 A0 sametya stuvantyatra / 'STuJ stutau' (a0pa0 a0)| se.)|| (4) // * // 'IkSa darzane' (bhvA0 A0 se.)|| (5) 'yajJe sami stuvaH' (3 / 3 / 31) iti ghaJ // (1) // // eka // * // paJca 'viikssnnsy|| 'yajJe staavkdvijaavsthaanbhuumeH'|| pratyAkhyAnaM nirasanaM pratyAdezo niraakRtiH|| 31 // nidhAya takSyate yatra kASThe kASThaM sa uddhnH| 'khyA prakathane' (a0 pa0 a0)| cakSiAdezo vA // ___UrdhvaM hanyate'smin / 'uddhano'tyAdhAnam' (3 / 3 / 80) (1)*'asu kSepaNe' (di0 pa0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 115) iti sAdhuH // (1) // * // ekam // // (2) // * // pratyAdezanam / 'diza atisarjane (tu. 50 stambaghnastu stambaghana: stambo yena nihanyate // 35 // a.)| ghaJ (3 / 3 / 18) // (3) // 1 // nirAkaraNam / kRtraH ktin (3 / 3 / 94) // (4) // * // catvAri 'nirAkaraNasya' // stambo hanyate yena / 'stambe ka ca' (3 / 3 / 83) iti kapau ghanAdezazca // // (1) // * // (2) // // dve 'tRNAdiupazAyo vizAyazca pryaayshynaarthko| gucchonmUlanasAdhanasya' |-niivaaraadigrhnnaarth kRtavaMza___ upazayanam / vizayanam / 'vyupayoH zeteH paryAye' (3 / 3 / 39) iti ghaJ // (1) // // (2) // * // paryAyeNa zayanam / Avidho vidhyate yena / Avidhyate yena / 'vyadha tADane (di0pa0a0) / 1-'anvIkSaNam 'anveSaNam' ityeke peThuH iti svAmI // Avi 2-'paricaryAparisaryAmRgayA- (vA0 za6101) ityAdinA nipA-ghajathaM kaH (vA0 3 / 3 / 18) // (1) // * // ekaM 'bhramaratanAt 'mRgayA'-iti mukuttH|| sUcyAdeH 'varmA' iti khyAtasya // Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 amrkossH| [tRtIyaM kANDa tatra viSvaksame nighH| 18) / saMjJApUrvakatvAdRdhyabhAvaH // (1) // // tin (3 // 3 // niyataM hanyate / 'nigho nimitam' (3 / 3 / 87) iti sAdhuH | 94) / 'jvaratvara-' (6 / 4 / 21) ityUt // (2) // // dve // (1) // * // eka 'tulyaarohprinnaahvRkssaadeH|| 'jvrnnsy|| utkArazca nikArazca dvau dhAnyotkSepaNArthako // 36 // | udajastu pazupreraNam utkaraNam / nikaraNam / 'kR vikSepe' / (tu0 pa0 se.) udajanam / 'aja gatau' (bhvA0pa0 se.) / 'samudorajaH 'kR dhAnye' (3 / 3 / 30) iti ghaJ // (1) // *(2) // pazuSu' (3 / 3 / 69) ityap / 'aghaapoH' iti paryudAsAdvIdve 'dhAnyAnAmUrdhvakSepaNasya // bhAvo na // (1) // // pazUnAM preraNam // (2) // // dve 'pshuprernnsy|| nigArodgAravikSAvodAhA nigaraNAdiSu / akaraNirityAdayaH shaape| . nigaraNam / 'gR nigaraNe' (tu. 50 se.) 'unnyoHH' (3 / 3 / 29) iti ghaJ // (1) // // udgaraNam / 'gR zabde' __ akaraNam / 'Akroze nazyaniH' (3 / 3 / 112) / (1) (kyA0pa0 se.)| 'unyoH - (3 / 3 / 29) iti ghaJ // (1) // // AdinA ajananiH, avagrAhaH, nigraahH| 'aakro||*|| vikSavaNam / 'TukSu zabde' (a.p.se.)| 'vau | ze'vanyohaH' (3 / 3 / 45) iti ghaG // // ekam 'AkrokSuzruvaH' (3 / 3 / 25) iti ghaJ // (1) // * // udgrahaNam / 'graha zanasya / upAdAne' (kyA0 u0 se.)| 'udi grahaH' (3 / 3 / 35) iti gotrAntebhyastasya vRndamityaupagavakAdikam // 39 // ghaJ // (1) // // AdinA udgaraNam , vikSavaNam , udgrahaNam apapratyayAntebhyaH 'tasya samUhaH' (4 / 2 / 37) ityarthe // * // krameNaikaikam // | 'gotrokSoSTra-' (4 / 2 / 39) iti vuJ // (1) // * // AdinA Aratyavarativirataya uparAme 'gArgakam' 'dAkSakam // ___ Aryeyam // AramaNam / 'ramu krIDAyAm' (bhvA0 A0 | ApUpikaM zAkulikamevamAdyamacetasAm / se0)| ktin (3 / 3 / 94) // (1) // 1 // evamava vibhyAm // __ acetasAM vRndam // // apUpAnAM samUhaH / zaSkulInAM (2) // // (3) // // uparamaNam / ghaJ (3 / 3 / 18) // (4) samUhaH / 'acittahastidhenoSTha' (4 / 2 / 47) / // * // catvAri 'uprmnnsy|| sAktukam // athAstriyAM tu nisstthevH||37|| mANavAnAM ta mANavyama niSThayUtirniSThevanaM niSThIvanamityabhinnAni / mANavAnAM samUhaH / 'brAhmaNamANava-' (4 / 2 / 42) _ 'SThivu nirasane' (di0pa0 se.) ghaJ (3 / 3 / 18) / iti yat // yattu-'niSTIvyati'-iti-vigRhya-'pacAdyaca'-ityuktaM muku sahAyAnAM sahAyatA // 40 // tten| tnn| niSThyatyAdibhirekatvAsaMbhavAt // (1) // * // / sahAyAnAM samUhaH / 'gajasahAyAbhyAm-' (vA0 4 / 2 / 43) ktin (3 / 3 / 94) / (2) // * // lyuTa (3 / 3 / 115) / 'SThivi iti tal // SivyormyuTi dIrgho vA' iti svAmI // pRSodarAditvAdvA dIrghaHiti mukuttH|| (3) // // (4) // * // catvAri 'mukhena halyA halAnAm zleSmanirasanasya' // halAnAM samUhaH / 'pAzAdibhyo yaH' (4 / 2 / 49) // javane jUtiH brAhmaNyavADavye tu dvijanmanAm / __'juH' sautro vege / lyuTa (3 / 3 / 115) // (1) // // brAhmaNAnAM vADavAnAM samUhaH / 'brAhmaNa-' (4 / 2 / 42) kvin (3 / 3 / 94) / "UtiyUti- (333397) iti saadhuH| iti yat // (2) // * // dve 'vegasya' // dve paryukAnAM pRSThAnAM pArzva pRSThyamiti kramAt // 41 // sAtistvavasAne syAt / parzanAM samUhaH / 'pardhA Nas- (vA0 4 / 2 / 43) / 'siti 'So'ntakarmaNi' (di. 50 a0)| kvin (3 / 3 / 94) / ca' (1 / 4 / 16) iti padatvAdbhatvAbhAvaH // (1) // 1 // 'UtiyUti-' (3 / 3 / 97) iti sAdhuH // (1) // * // lyuT (31- pRSThAnAM samUhaH / 'pRSTAdyan' (vA0 4 / 2 / 42) / yajJaviSaya idaM 3 / 115) / (2) // // dve 'smaapnsy|| smaranti // . atha jvare juurtiH|| 38 // khalAnAM khalinI khalyApi . jvaraNam / 'jvara roge' (bhvA0pa0 se.)| gha (3 / 3 / khalAnAM samUhaH / 'initrakaThyacazca' (4 // 2 // 51) Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 397 iti itIniH // (1) * // 'khalagorathAt' (4 / 2 / 50) iti (vA0 3 / 2 / 180) iti sAdhuH / 'jambukaH pherave nIce yaH // (2) // // pazcimAzApatAvapi' (iti medinii)|| ___ atha mAnuSyakaM nRNAm / pRthuko cipiTArbhako / manuSyANAM samUhaH / 'gotrokSoSTra- (4 // 2 // 39) iti pRthureva / 'saMjJAyAM kan' (5 / 3 / 75) / prathate / 'pratha vuJ / 'prakRtyAke rAjanya- (vA0 6 / 4 / 163) iti prakhyAne (bhvA0 A0 a0)| 'arbhakapRthukapAkA vayasi' yalopo na // (u0 553) iti sAdhurvA / 'pRthukaH puMsi cipiTe grAmatA janatA dhUmyA pAzyA galyA pRthakpRthak 42 zizau syAdabhidheyavat' (iti medinii)|| grAmANAM samUhaH, janAnAM smuuhH| 'grAmajana-' (4 / 2 / 42) Alokau drshnojhyotii| iti tal // (1) // // (1) // // dhUmAnAM pAzAnAM galAnAM ___ Alokanam / 'loka darzane' (bhvA0 A0 a0)| ghaJ ca smuuhH| 'pAzAdibhyo yaH' (4 / 2 / 49) // (1) // // (3 / 3 / 18) 'Alokastu pumAn dyote darzane vandibhASaNe' (1) // gala:=bRhatkAzaH // (1) // 1 // (iti medinii)|| api sAhasrakArISacArmaNAtharvaNAdikam / bherIpaTahamAnako // 3 // sahasrANAm , karISANAm , carmaNAm , atharvaNAm , ca aniti / 'ana prANane (a0 pa0 se.)| Nvul (3|1|smuuhH / 'bhikSAdibhyo'N (4 / 2 / 38) / AdinA 'vArmaNam' 'aajaarm|| 133) / 'AnakaH paTahe bheryA mRdaGge dhvanadambudeM (iti medinii)|| ___ iti sNkiirnnaarthvrgH|| utsaGgacihnayoraGka: saMkIrNArthatvaM ca ghajAdInAM kartRbhinne kArake bhAve ca vidhAnAt , uNAdInAM bhAvakArakeSu vidhAnAt , bhAve prAyeNa vigraho ___akSyate'nena / 'aki lakSaNe' (bhvA0 A0 se.)| 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'aGko rUpakabhedAGgacihne rekhAjidarzitaH, kArakeSu tu yathAsaMbhavamUhyaH // bhUSaNe / rUpakAzAntikotsaGgasthAne'kaM pApaduHkhayoH' (iti iti saMkIrNavargavivaraNam // medinii)|| klngko'ngkaapvaadyoH| nAnArthAH ke'pi kAntAdivargeSvevAtra kiirtitaaH| kalati / 'kala zabdasaMkhyAnayoH' (bhvA0 A0 se.)| bhUriprayogA ye yeSu paryAyeSvapi teSu te // 1 // kvipa ( 3 / 2 / 178) / kal cAsAvazca / 'kalaGko''pavAde anekArthAH kecidatraiva varge kAntA Adayo yeSAM khAnta- ca kAlAyasamale'pi ca' (iti medinii)|| gAntAdInAM teSu vargeSu kathitAH / yathA 'ka'zabdaH / ye takSako nAgavardhakyoH kAntAdayo yeSu paryAyeSu pracuraprayogAH, te teSu kathitAH / takSati / 'takSu tanUkaraNe' (bhvA0pa0 se.) / vul apishbdaadihaapi| yathA 'naak'-shbdH| ataH punaruktioM -(3 / 1 / 133) // dbhAvyA, iti bhAvaH // arkaH sphttiksuuryyoH||4|| AkAze tridive nAkA aya'te / 'arka stavane (cu0pa0 se.) arca puujaayaam| na akaM duHkhamatra // (bhvA0pa0 se.) vaa| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'arko'rkapaNe / sphaTike ravau tAne divaspatau' (iti medinii)|| lokyate / 'loka darzane' (bhvA0 A0 se.) / ghaJ mArute vedhasi badhne puMsi kaH kaM shiro'mbunoH| (3 / 3 / 18) // ___ kAyati / 'kai zabde' (bhvA0 pa0 a0)| kacati (te)| padye yazasi ca zlokaH | 'kaca dIptau (bandhane)' (bhvA0 A0 se.)| 'anyebhyo'pi-' zlokyate / 'zloka saMghAte' (bhvA0 A0 se0) gham (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / 'ko brahmaNi samIrAtmayamadakSeSu (3 / 3 / 18) // bhaaskre| mayUre'nau ca puMsi syAt sukhazIrSajaleSu kam' zare khareca saaykH||2|| (iti medinii)|| syati / 'So'ntakarmaNi' (di0 pa0 a0)| Nvul ( 3 / 1/133) / yuk (73 / 33) // 1-idaM tu na prakRtopayogi / 'aGka zabdArthabodhakatvAt // jambuko kroSTuvaruNau 2-damasaMgatam / ayaMte, iti vigrahavirodhAt / niSThAyAM seTtvena jamiti / 'jamu adane' (bhvA0 50 se.)| 'mitadvAdayazca' / kutvAprAptezca / Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 amrkossH| [tRtIyaM kANDam syAtpulAkastucchadhAnye saGkepe bhaktasikthake // 5 // atha kaTraphale // 8 // polanam / 'pula mahattve' (bhvA0pa0 se0)| saMpadAdiH | siteca khadire somavalka: syAt (vA0 3 / 3 / 108) / pulamakati / 'aka kuTilAyAM gatau' | soma iva valko balamasya // (bhvA0 pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) polati vA / 'balA atha sihrke| kAdayazca' (u0 4 / 14) iti sAdhuH // | tilakalke ca piNyAkaH ulUke kariNaH pucchamUlopAnte ca peckH| pnnyte| 'paNa vyavahAre' (bhvA0pa0 se.)| 'pinAkAdapacati, pacyate vA duHkhena / 'pacimacyoriccopadhAyAH | yazca' (u0 4.15) iti saadhuH| 'piNyAko'strI tilakalke (u0 5 / 37) iti vun // hiGgubAhIkasihake' (iti medinii)|| kamaNDalau ca karakaH bAhrIkaM rAmaThe'pi ca // 9 // karoti / kRJAdibhyo vun (u0 5 / 35) 'karakastu uhyate, vahati vA / 'vaha prApaNe' (bhvA0 pa0 a0)| 'alIkAdayazca' (u0 4 / 25) iti sAdhuH / "vAhIkaM bAhika pumAnpakSivizeSe dADime'pi ca / dvayormeghopale na strI karake dhIrahiDano zvadezayoH' iti rbhsH|| . ca kamaNDalo' (iti medinii)|| sugate ca vinaaykH||6|| mahendraguggulUlUkavyAlagrAhiSu kauzikaH / kuzikasyApatyam / RSyaNa (4 / 1 / 114) / 'kauziko vinayati / 'NI' (bhvA0 u0 a0)| Nvul (3 / 1 / | nakule vyaalgraahiguggulushkryoH| vizvAmitre ca koshjnyoluuk133)| 'vinAyakastu herambe tArthe vinne jine gurauM' (iti yorapi kaushikH| kauzikI caNDikAyAM ca nadIbhede ca medinii)|| kauzikI' (iti vishvH)|| . kiSkurhaste vitastau ca ruktApazaGkAsvAtaGkaH kAyate'nena / 'kai zabde' (bhvA0 pa0 a0)| 'mRgayvAdiH' AtaGkanam / 'taki kRcchrajIvane' (bhvA0 pa0 se.)| ghaJ (u0 1 / 37) / 'kikuyorvitastau ca saprakoSThakare'pi ca' (3 / 3 / 18) / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti karaNe vA / 'AtaGko (iti medinii)|| rogasaMtApazaGkAsu murajadhvanau' (iti medinii)|| zUkakITe ca vRshcikH| svalpe'pi kSullakastriSu // 10 // vRzcati / 'ovazcU chedane' (tu0 pa0 se.) 'vRzcikRSoH kSodanam / 'aizvidA (kSudir) saMcUrNane' (ru0 u0 a0)| kizcan' (u0 2 / 40) / 'vRzcikastu druNau rAzau zUkakITauSa saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / kSudaM kSudhaM vA lAti / kun dhIbhidoH' (iti medinii)|| (u0 2 / 32) / 'kSullakastriSu nIce'lpe' (iti medinii)|| pratikUle pratIkastripvekadeze tu puMsyayam // 7 // jaivAtRkaH zazAGke'pi pratigatA I lakSmIryena yaM vaa| 'natazca' (5 / 4 / 153) jIvati / 'jIva prANadhAraNe' (bhvA0pa0 se.)| 'AtRiti kap / 'pratIko'vayave'pi syAtpratikUlavilomayoH' / kan bRddhizca' (u0 1179) / 'jaivAtRkaH pumAnsome dIrghAyu:(iti medinii)|| kRzayostriSu' (iti medinii)|| syAbhUtikaM tu bhUnimbe kaTphale bhUstRNe'pi ca / / khure'pyazvasya vrtkH| bhavati / 'kticaktau ca saMjJAyAm' (3 / 2 / 174) iti | vartate / 'vRtu vartane' (bhvA0 A0 se.)| Nvul (3|11ktic / saMjJAyAM kan (5 / 3 / 75) / 'syAbhUtikaM tu bhUnimbe 133) / 'vartakastu khure'zvasya vihage vartikA dvayoH' (iti medinii)|| dIpya-bhUstRNa-kattRNe (iti medinii)|| jyotmikAyAM ca ghoSe ca kozAtakI vyAne'pi puNDarIko nA __ kozamatati / 'ata sAtatyagamane' (bhvA0 pa0 se.) kun puNDayati / 'puDi bhUSAyAm' (bhvA0pa0 se.)| 'pharpha rIkAdayazca' (u0 4 / 20) iti sAdhuH / 'puNDarIkaH sitA(u0 2 / 32) / gaurAdiH (4.1141) / 'kozAtakaH kace mbhoje sitacchatre ca bhessje| puMsi vyAghro'gnidilAge kozapuMsi paTolyAM ghoSake striyAm' (iti medinii)| "jyotsnA kArAntare'pi ca' (iti medinii)|| candramaso bhAsi sphurajyotirnizi smRtA' ityjyH| ('jyotsnI paTolIjyotsnAvannizoH' iti haimH)|-jyaunikaa-pttolikaa, yavAnyAmapi dIpakaH // 11 // ghoSaH apAmArgaH-iti svAmI // dIpacati / 'dIpI dIptau' (di. A0 se.) NyantaH / Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 399 ~iowwwwwwwwwwwww Nvul (3 / 2 / 133) 'dIpakaM vAgalaMkAre vaacyvddiiptikaarke| zeSe dambhe vibhiitke| ("vikiTTayozca pApe ca triSu pApAdIpakazcAjamodAyAM yavAnIbarhicUDayoH' (iti medinii)|| zaye punaH' iti medinii)|| zAlAvRkAH kapikroSTuzvAnaH __ atha pinAko'strI shuulshNkrdhnvnoH||14|| zAlAM vRNoti / 'vRJa varaNe (svA0 u0 se.) 'svabha- panAyyate / 'pana stutI' (bhvA0pa0 se0)| 'pinAkAdazuSimuSibhyaH kak' (u03|41)|-pRssodraadi:-iti mukuTa- yazca' (u0 4 / 15) iti saadhuH| 'pinAke'strI rudracApe shcintyH|| pAMzuvarSatrizUlayoH' (iti medinii)|| varNe'pi gairikm| dhenukA tu kareNvAM ca girI bhavam / adhyAtmAditvAdaka (vaa04||3||6.)| dhenureva / khArtha kan (jnyaapi05|4|5)| 'syAddhanakA 'gairika dhAturukmayo' (iti medinii)|| kariNyAM ca dhenAvapi nA tu dAnavavizeSe (iti medinii)|| pIDArthe'pi vyalIkaM syAt . meghajAle ca kaalikaa| alati / 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0pa0 se.)| 'alI- kAlo varNo'styasyAH / Than (5 / 1 / 115) / ydvaa,-kaalyev| kAdayazca' (u0 4 / 25) iti sAdhuH / vigatamalIkam / khArthe kan (jJApi0 5 / 4 / 5) / 'dhUsarIyoginIbhedomA'vyalIko nAgare smRtaH / vyalIkamapriyAkAryavailakSyeSvapi navAbdeSu kAlikA / kramadeyavastumUlye kArye kAkyAM pIDane' iti vishvH|| ghaneSu ca' iti rabhasaH / 'kAlikA caNDikAbhede kArye alIkaM tvapriye'nRte // 12 // vRzcikapatrayoH / kramadeyavastumUlye dhuusriinvmeghyoH| paTola"alIkamapriye'pi syAdivya(syAdgodhya)satye napuMsakam' zAkhAromAlImAMsIkAkIzivAsu ca / meghAvalau ca' ( iti ( iti medinii)|| medinii)|| zIlAnvayAvanUke kArikA yAtanAkRtyoH karaNam / 'dhAtvarthanirdeze Nvul' (vA0 3 / 2 / 108) / 'kAanUcyanti / 'uca samavAye' (di. 50 se.)| 'igu rikA naTayoSiti / kRtau vivaraNazloke zilpayAtanayorapi / padha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / nyaMkvAdiH (73 / 53) ( 53) napuMsakaM tu karmAdau kArakaM kartari triSu' (iti medinii)| 'anakaM tu kule zIle puMsi syAdgatajanmani' (iti medinii)| vayoH ' iti pAThe-vivaraNazloke // yadvA,-anu kAyati / 'kai zabde' (bhvA0pa0 a0)| Atazyopa-' (3 / 11136) iti kaH / 'anyeSAmapi-' (6 / 3 / 137) karihastAGgalau padmavIjakozyAm karNikA karNabhUSaNe // 15 // iti dIrghaH // krnnsyaalNkaarH| 'karNalalATAt-' (4 / 3 / 65) iti kan / .. dve zalke shklvlkle|| 'karNikA karihastAne karamadhyAGgulAvapi / kramukAdicchaTAMzezalati / 'zala calane' (bhvA0pa0 se.)| 'iNa bhIkA-' 'bjavarATe karNabhUSaNe / kaNikA kathyate'tyantasUkSmavastva(u0 3 / 43) iti kan // gnimanthayoH' (iti medinii)|| sASTe zate suvarNAnAM hegyurobhUSaNe pale // 13 // trighuuttre| dInAre'pi ca niSko'strI khAntebhyaH prAk // nizcayena kAyati / 'Atazcopa-' (3 / 1 / 136) iti kH| vRndArako rUpimukhyau 'igupadha-' (8 / 3 / 41) iti ssH| yadvA,-niSIdanti / 'Sada prazastaM vRndamasya / 'zRGgavRndAbhyAmArakan' (vA0 5|2|'nau saderDicca' (u0 3 / 45) iti kan / 'sadiraprateH' ( 813- 122) / 'vRndArakaH sure puMsi manojJazreSThayostriSu' (iti 66) / iti SaH / 'niSkamastrI sASTahemazate diinaarkrssyoH| | medinii)|| vakSolaMkaraNe hemamAtre hemapade'pi ca' (iti medinii)| eke mukhyaanykevlaaH||16|| dInAraH sAMvyavahArika rUpakam // ___ eti / 'iN gatau' (a0 pa0 a0)| 'iNbhIkA-' kalko'strI zamalainasoH / (u0 3 / 43) iti kan / 'ekaM saMkhyAntare zreSThe kevaletarayodamme'pi striSu' (iti medinii)|| kalyate / 'kala zabdasaMkhyAnayoH' (bhvA0 A0 se.) syAhAmbhikaH kaukuTiko yazcAdUreritekSaNaH / 'kRdAdhArA-' (u0 3 / 40) iti kaH / 'triSa pApAzaye kukuTI pazyati / 'saMjJAyAM lalATakukkuTyo pazyati' (4 / 4. kalko'strI vikiTTebhadantayoH' (kalkaH pApAzaye tApe / tayo' kara pAyA 46) iti tthk|| dambhe vikiTTayorapi)' iti vishvH| 'kalko'strI ghRtatailAdi- 1-iti prArabhya kaNikAzabdArthabodhakatvAnna prkRtopyogi| mU Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [sRtIyaM kANDam lAlATikaH prabho ladarzI kAryAkSamazca yH||17|| pUgaH krmukvRndyoH| lalATaM pazyati / 'lAlATikaH prabho ladarzinyAzleSaNA- punAti / 'pUJ pavane' (jyA0 u0 se.)| 'chApUkhaDibhyaH ntre| kAryAkSame' (iti medinI) / 'bhAvadarzI' iti vA kit' (u0 1 / 124) iti gan // pAThaH / 'lAlATikA sadAlasyaprabhubhAvanidarzini' ityajayaH // pazavo'pi mRgAH - iti kAntavargaH / / mRgyate / 'mRga anveSaNe (cu0 A0 se.) ghaJ (33. mayUkhastviTkarajvAlAsu 19) / 'mRgaH pazau kuraGge ca karinakSatrabhedayoH / anveSaNAyAM mimIte / 'mAG mAne (ju0 A0 a.)| 'mAGa Ukho | yAJAyAM mRgI tu vanitAntare' (iti medinii)|| maya ca' (u0 5 / 25) / 'mayUkhaH kiraNe'pi c| jvAlA ___ vegaHpravAhajavayorapi // 20 // yAmapi zobhAyAm' (iti medinii)|| vejanam / 'ovijI bhayacalanayoH' (tu. aa.se.)| alibANI zilImukhau / ghaJ ( 3 / 3 / 18) / ('vego ryprvaahyoH| retaH kiMpAkayo. zilI zalyaM mukhe yasya // zcApi' iti haimH)|| zaGkho nidhau lalATAsni kambau na strI parAgaH kausume reNau snAnIyAdau rajasyapi / __ zAmyatyanena / 'zamu upazame' (di0pa0 se.)| 'zameH | parA gacchati / DaH (vA0 3 / 2 / 48) / 'parAgaH kausume khaH' (u0 11102) / 'zaGka: kambI na yoSinnA bhAlAsni | reNau dhalinAnIyayorapi / giriprabhede vikhyAtAyuparAge ca nidhibhinnakhe' (iti medinii)|| candane' (iti medinii)|| . indriye'pi kham // 18 // gaje'pi nAgamAtaGgo khanati / 'khanu avadAraNe' (bhvA0 u0 se.)| 'anyebhyo- na agaH / 'nAgaM napuMsakaM raGge sIsake karaNAntare / nAgaH 'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) / 'khamindriye pure kSetre zUnye pannagamAtaGgakrUrAcAriSu toyade / nAgakesarapuMnAganAgadantakabindau vihAyasi / saMvedane devaloke zarmaNyapi napuMsakam' mastake / dehAnilaprabhede ca zreSThe syAduttarasthitaH' (iti (iti medinii)|| medinii)|| (1) // * // mataGgasyAyam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ghRNijvAle api zikhe ityaN / ('mAtaGgaH zvapace gaje' iti medinI) // (2) // 1 // zete / 'zITho hakhazca' (u0 5 / 24) / "zikhA zAkhA apAGgastilake'pi ca // 21 // brhicuuddaalaangglikygrmaatrke| cUDAmAtre ziphAyAM ca jvAlAyAM apagato'zAt / 'nirAdayaH-' (vA0 2 / 2 / 18) iti prapade'pi ca' (iti medinii)|| samAsaH / 'apAGgo nayanasyAnte syAccitrakapradhAnayoH' iti khaantaaH|| | ityajayaH / 'apAGgastvaGgahIne syAnnetrAnte tilake'pi ca' zailavRkSau ngaavgau| (iti medinii)|| na gacchati / 'gamla gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'anye- | sargaH khabhAvanirmokSanizcayAdhyAyasRSTiSu / pvapi-' (vA0 3 / 2 / 48) iti 'anyebhyo'pi-' (vA03- sRjyate / 'sRja visarge' (di. A0 a0)| ghaJ (3 / 3 / . 21101) iti vA DaH / 'nago'prANidhva-' (6 / 3 / 77) iti 19) / 'sargastu nizcayAdhyAyamohotsAhAtmasRSTiSu' (iti naJ vA prkRtyaa| 'nago mahIruhe zaile bhAskare pvnaashne'| medinii)| nirmokSastyAgaH, mokSAbhAvo vA // ('agaH syAnnagavattarau zaile, sarIsRpe bhAnau' iti haimH)|| yogaH saMnahanopAyadhyAnasaMgatiyuktiSu // 22 // Azugau vAyuvizikhau yojanam / 'yuja samAdhau' (di0 A0 a0) / 'yujira Azu gacchati / pUrvavat (vA0 3 / 2 / 48) // yoge' (ru. u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'yogo'pUrvArdha zarArkavihagAH khgaaH||19|| saMprAptI saMgatidhyAnayuktiSu / vapuHsthairyaprayoge ca viSkambhAkhe gacchati / pUrvavat (vA0 3 / 2 / 48) / 'khagaH sUrye diSu bhessje| vizrabdhaghAtake dravyopAyasanahaneSvapi / kAmagrahe deve mArgaNe ca vihaMgame' (iti medinii)|| Ne'pi ca' (iti medinii)| saMnahanaM kavacam / upAyaH= pataGgI pakSisUryoM ca saamaadiH|| __patati / 'patU, gatau' (bhvA0 50 se.)| 'pateraGgac | bhogaH sukhe khyAdibhRtAvahezca phnnkaayyoH| pakSiNi' (u0 1 / 119) / 'pataGgaH zalabhe zAliprabhede pakSi- bhojanam / 'bhuja pAlanAbhyavahArayoH' (ru0pa0 a0)| sUryayoH / klIvaM sUte' (iti medinii)|| | 'bhujo kauTilye' (tu0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / 'bhogaH Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| sukhe dhane puMsi (cAheH) shriirphnnyormtH| pAlane'bhyavahAre varAGgaM muurdhguhyyoH| ca yoSidAdibhRtAvapi' (iti medinii)| bhRtiH bhaaddiH| varaM ca tadaGgaM ca / 'varAGgaM yonimAtaGgamastakeSu guDaAdinA hastyazvAdikarmakArANAM ca bhRtiH / 'pAlane'bhyavahAre | tvaci' (iti medinii)|| ca nirveze paNyayoSitAm' iti vizvaH // | bhagaM zrIkAmamAhAtmyavIryayatnArkakIrtiSu // 26 // cAtake hariNe puMsi sAraGgaH zavale triSu // 23 // | bhjyte| 'bhaja sevAyAm (bhvA0 u0 se.) 'puMsi-' sAramahaM yasya / zakandhvAdiH (vA. 6 / 1 / 94) / sAraM (3 / 3 / 118) iti ghaH / 'khano ghaca' (3 / 3 / 125) gacchati, iti vA / khac (vA0 3 / 2 / 38) / sahAraGgeNa, iti iti gho vA / 'bhagaM zrIyonivIryecchAjJAnavairAgyakIrtiSu / vA / 'sAraGgaH puMsi hariNe cAtake ca mtnggje| zabale triSu' mAhAtmyaizvaryayatneSu dharme mokSe'tha nA ravau' (iti medinii)|| (iti medinii)|| iti gAntAH // kapau ca plavagaH parighaH parighAte'stre'pi plavena gacchati / TaH (vA0 3|2|48)|'plvgo vAnare parihananam / parihanyate'nena vA / 'hana hiMsAgatyoH' bheke sArathau coSNadIdhiteH' (iti medinii)|| (a0pa0 a0)| 'parau ghaH' (3 / 3 / 84) ityapa, ghAdezApe tvabhiSaNaH praabhve| zazca / 'parigho yogabhede'stravizeSe'rgalaghAtayoH' ( iti abhiSaJjanam / 'pA saMge' (bhvA0 50 a0)| 'upa medinii)|| sargAt-' (81165) iti SaH / "abhiSaGgaH puMliGgaH parA ___ 'parezca ghAGkayoH' (8 / 2 / 22) iti latvamapi / ('palighaH bhavAkozazapatheSu' (iti medinii)|| | kAcakalaze ghaTe prAkAragopure' iti haim-medinyau)|| yAnAdyaGge yugaH puMsi yugaM yugme kRtAdiSu // 24 // ogho vRnde'mbhasA rye| yojanam / yujyate vA / 'yujira yoge' (ru. u. a.)| vahati / 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0) / pacAdyaca ghaJ (3 / 3 / 18,19) / saMjJApUrvakatvAnna guNaH / 'rathayuga-' (3 / 1 / 134) / nyaDakvAditvAt (1 / 3 / 53) saadhuH| 'ogho ( 476) iti nipAtanAdvA / 'yago rathe halAyaGge na vege jalasya ca / vRnde paramparAyAM ca drutanRtyopadezayoH' dvayostu kRtAdiSu / yugme hastacatuSke'pi vRddhinAmauSadhe'pi (iti medinii)|| ca' (iti medinii)|| mUlye pUjAvidhAvaH khargeSupazuvAgvajradiinetraghRNibhUjale / ___ adyate'nena / 'ahaM pUjAyAm' (bhvA0pa0 se.)| 'halazca' lakSyadRSTyA striyAM puMsi gauH (3 / 3 / 121) iti ghaJ / nyakvAdiH (13 / 53) / 'adhirdhAgacchati, gamyate vA, anena vA / 'gamejhaiH' ( u0 2 / / tvantaraM vaa|| 67) / 'gaurnA ditse balIva kiraNakratubhedayoH / strI tu aMho duHkhavyasaneSvagham // 27 // syAdizi bhAratyAM bhUmau ca surabhAvapi / nRstriyoH khargavajrA- adhyate'nena / 'aghi gatyAkSepe' (bhvA0 A0 se.)| ghana mburazmidRgbANalomasu' iti kezavaH / 'gauH kharge ca balIvardai | (3 / 3 / 19,121) 'anityamAgamazAsanam' iti num na // razmau ca kulize pumAn / strI saurabheyIdagbANadigvAgbhUSvapsu triviSTe'lpe laghuH bhUmni ca' (iti medinii)|| layate / 'laghi gatau (bhvA0 A0 se.)| 'latibaMhyonaliGgaM cihnazephasoH // 25 // | lopazca' (u0 1 / 29) ityuH| 'kRSNAguruNi zIghra ca lagha liGgyate'nena / "ligi gatau' (bhvA0pa0 se.)| klAba'gurAM triSu / niHsAra ca manAI ca pRkAyAM ca 'halaca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / 'liGgaM ciDhe'numAne ca | striyAm' iti rabhasaH / 'laghuni gurau ca manojJe niHsAre vAcyasAMkhyoktaprakRtAvapi / zivamUrti vizeSe ca mehane'pi napaMsakama' vat klIbam / zIghra kRSNAguruNi ca pRkkAnAmauSadhau tu strI' (iti medinii)|| (iti medinii)|| zRGgaM prAdhAnyasAnvozca iti dhAntAH // __ zRNAti / 'zU hiMsAyAm' (tryA0pa0 se.)| 'zRNAte kAcAH shikymRdbhedgrujH| hakhazca'. (u0 11126) iti gan nuT ca / 'zRGgaM prabhutve | kacyate anena vaa| 'kaca bandhe' (bhvA0 A0 se.)| ghana zikhare cihne krIDAmbuyantrake / viSANotkarSayozcAtha zRGgaH (3 / 3 / 19,121) 'na kvAdeH' (13.59) iti kutvaM na / syAtkUrcazIrSake / strI viSAyAM varNamInabhedayokraSabhauSadhauNijantAt pacAdyac (3 / 1 / 134) vaa| 'kAcaH zikye maNau (iti medinii)|| netrarogabhede mRdantare' (iti medinii)|| amara0 51 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [tRtIyaM kANDam viparyAse vistare ca prapaJcaH bale jAtam / 'saptamyAM janerDaH' (3 / 2 / 97) / 'balajaM prpnycyte| 'paci vyaktIkaraNe' (bhvA0 A0 se.)| pacA- gopure kSetre sasyasaMgarayorapi / balajA varayoSAyAM yUthyAm' dyac (3 / 1 / 134) / 'prapaJcaH saMcaye'pi syAdvistare ca pratA- (iti medinii)|| raNe' (iti medinii)|| samakSmAMze raNe'pyAjiH pAvake zuciH // ajantyasyAm / 'aja gatau' (bhvA0pa0 se.) / 'ajyamAsyamAtye cAtyupadhe puMsi medhye site trissu| | tibhyAM ca' (u0 4 / 131) itIN / 'athAjiH strI samabhUmI zocatyanena / 'zuca zoke' (bhvA0pa0 se.)| 'igupadhAt mahAdati medinI // kit' (u0 4 / 120) itIn / 'zucirtISmAgnizRGgAreSvASADhe zuddhamantriNi / jyeSThe ca puMsi dhavale zuddhe'nupahate triSu' (iti prajA syAtsaMtatau jane / medinii)| upadhAmutkocamatikAnte'mAtye // prajAyate / 'upasarge ca saMjJAyAm' (3 / 2 / 99) iti abhiSvaGge spRhAyAM ca gabhastau ca ruciH striyAm 29 . janerDaH // rocte| 'ruca dIptAvabhiprItI ca' (bhvA0 A0 se alI zaGkhazazAGkau ca / sira hatInIti apsu jAyate / 'saptamyAm-' (3 / 2 / 97) iti ddH| zobhAyAmabhidhvajAbhilASayoH' (iti medinii)|| | "alo'strI zaGke, nA nicule dhanvantarau ca himakiraNe / iti caantaaH|| klIbaM padme (iti medinii)|| kekitAAvahibhujI svake nitye nijaM triSu // 32 // ahiM bhute / 'bhuja pAlanAbhyavahArayoH' (ru0 u0 a0)|| ni jAyate / 'upasarge ca-' (3 / 2 / 99) iti DaH // kvip ( 3 / 2 / 78) // iti jAntAH // dantaviprANDajA dvijaaH|| puMsyAtmani pravINe ca kSetrajJo vaacylinggkH| dvirjAyate / 'anyeSvapi-' (3 / 2 / 101) iti DaH / kSetraM jAnAti / 'jJA avabodhane' (jyA0pa0 a0)| 'dvijaH syAdrAhmaNakSatravaizyadantANDajeSu naa| dvijA bhAr2yA 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kH|| hareNI ca' (iti medinii)|| ajA viSNuharacchAgAH saMjJA syAccetanA nAmahastAdyaizcArthasUcanA // 33 // na jAyate / pUrvavat (3 / 2 / 102) ddH| ajati vaa| saMjJAnam / 'Atazcopa-' (3 / 3 / 106) ityaG / 'saMzA 'bahulaM taNi' (vA0 2 / 4 / 54) iti jI n| pacAdyac / (3 / 11. nAmani gAyatryAM cetnaarviyossitoH| arthasya sUcanAyAM ca 134) / "ajo harau hare kAme vidhau chAge raghoH sute' hastAdyairapi yoSiti' (iti medinii)|| iti vishvH|| iti jAntAH // gopTAdhvanivahA vajAH // 30 // kAkebhagaNDau karaTau vrajAta, Asman vA / 'baja gatA' (bhvA0 50 s0)| 'ka' iti raTati / 'raTa zabde' (bhvA0pa0 se.)| pacApacAdyaca / 'gocarasaMcara-' (3 / 3 / 119) iti vA sAdhuH // dyaca (3 / 1 / 134) / 'karaTo gajagaNDe syAtkusumbha ninyadharmarAjau jinayamo jIvane / ekAdazAhAdizrAddhe durdurUDhe'pi vAyase / karaTo dharmeNa rAjati / ac (3 / 1 / 134) / dharmasya rAjA / vAdyabhede' (iti medinii)|| dharmazcAsI rAjA ca iti vA / 'rAjAhaHsakhibhyaSTaca' (5 / 4 / 91) / 'dharmarAjo yame buddhe yudhiSThiranRpe pumAn' (iti gajagaNDakaTI kttau| medinii)|| kaTati / 'kaTe varSAvaraNayoH' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac kuJjo dante'pi na khiyAma (3 / 1 / 134) / "kaTa: zroNI kriyAkAre kalije'tizaye ko jAyate / 'saptamyAM janerDaH' (3 / 2 / 97) / pRSodarAdiH shve| samaye gajagaNDe'pi pippalyAM ca kaTI matA' iti vizvaH / 'kaTaH zroNI dvayoH puMsi kalije'tizaye zave' (iti (6 / 3 / 109) / yattu-kuJjantyatra / 'kuji avyakte shbde'| 'halazca' (3 / 3 / 121) / iti ghaJ-ityAha / tanna / 'kuji' medinii)|| dhAtoraprasiddhatvAt / 'guji'dhAtordarzanAt / 'kuJo'striyAM | zipiviSTastu khalatI duzcarmaNi mahezvare // 34 // nikuJja'pi hanau dante'pi dantinAm' (iti medinii)|| zipiSu razmiSu pazuSu vA vissttH| zipiviSTaH zivaH balaje kSetrapUAre balajA valgudarzanA // 31 // | zaurirpazcarmA khalatistathA // Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 403 - devazilpinyapi tvaSTA vyuSTiH phale samRddhau ca tvakSati, tvakSyate ca / 'tvakSu tanUkaraNe' (bhvA0pa0 vyucchanam / vyucchayate vA / 'ucchI vivAse' (bhvA0 50 se0)| 'naptaneSTa-' (u0 2 / 95) iti sAdhuH / tvaSTA pumA- se0)| ktin ( 3 / 3 / 94) // ndevazilpitakSNorAdityabhidyapi' (iti medinii)|| dRSTirzAne'kSiNa darzane // 38 // diSTaM daive'pi na dvyoH| darzanam / 'dRzir prekSaNe' (bhvA0 pa0 a0) / ktin dizyate sma / 'diza atisarjane' (tu. u. a.)| ktaH (3 / 3 / 94) / karaNe vA // (3 / 2 / 102) 'diSTaM daive pumAnkAle' (iti medinii)|| iSTiryAgecchayoH rase kaTuH kaTvakArye triSu mtsrtiikssnnyoH|| 35 // eSaNam / 'iSu icchAyAm' (tu. 50 se.)| ktin (3 / 3 / kaTati / 'kaTe' (bhvA0pa0 se.)| mRgayvAMditvAta ( u0 93) / ijyate'nayA vA, iti vA / yajeH ktin (3 / 3 / 93) // 1137) uH| 'kaTaH strI kaTarohiNyAM ltaaraajikyorpi| izaSTamatAbhilASe'pi saMgrahazlokayAgayoH' (iti medinii)|| napuMsakamakArye syAtpuMliGgo rasamAtrake / triSu tadvatsugandhyozca sRSTinizcite bahuni triSu / matsare'pi khare'pi ca' (iti medinii)|| sarjanam / 'sRja visarge' (di. A0 a0)| ktin (3|3|rissttN kSemAzubhAbhAveSu 94) / akArAntapAThe-bhAve ktaH (3 / 3 / 114) / 'mukta__ reSaNam / riSyate sma, RSati iti vA / 'riSa hiMsAyAm | nirmitayoH prAjye triSu sRSTaM tu nizcite' iti rudrH|| (di. 50 se.)| ktaH (3 / 3 / 114,3 / 2 / 102) / 'riSTaM kaSTe tu kRcchragahane sthAdazubhainasoH' ityajayaH / 'riSTaM kSemAzubhAbhAve puMsi khaGge ca kaSyate sma / 'kaSa hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.)| ktaH phenile' (iti medinii)|| | (3 / 2 / 102) / 'kRcchragahanayoH kaSaH' (12 / 22) iti neT // ariSTe tu shubhaashubhe| dakSAmandAgadeSu tu // 39 // na riSTam / 'ariSTo lazune nimbe phenile kaakkngkyoH| paTuH ariSTamazubhe take sUtikAgAra Asave / zubhe maraNacihe | pATayati / 'paTa gatau' (bhvA0pa0 se.) NyantaH / 'phalica' (iti medinii)|| pATi-' (u0 1 / 18) ityuH, paTAdezazca / 'paTustIkSNe sphuTe mAyAnizcalayantreSu kaitavAnRtarAziSa // 36 // dakSe niSThure nirdaye'pi ca' iti rudraH / 'paTurdakSe ca nIroge ayodhane zailazRGge sIrAne kuttmstriyaam| cature'pyabhidheyavat / paTole tu pumAn klIbe chatrAlavaNayorapi' (iti medinii)|| mAyA viparItadarzanam / yatraM-mRgabandhanavizeSaH / sIrAje phaalaadhaare| kUTyate / 'kUTa ApradAne' (cu0 A0 se.)| dvau vAcyaliGgau ca iti ttaantaaH|| pacAdyac ( 3 / 11134) // nIlakaNThaH zive'pi ca / sUkSmailAyAM truTiH strI syAtkAle'lpe saMzaye'pi sA | // 37 // nIlaH kaNTho yasya / 'kAlakaNThastu dAtyUhe kalavike ca | khaJjane / sitApAGge hare pItasArake nIlakaNThavat' iti vishvH|| truvyate, anena vA / 'truTa chedane' (cu0 A0 se.)| 'igupadhAt-' (u0 4 / 120) itIn / 'TiH strI saMzaye pusi koSTho'ntarjaTharaM kusUlo'ntargRhaM tathA // 40 // khalpe sUkSmailAkAlamAnayoH' (iti medinii)|| kussyte| 'kuSa niSkarSe' (jyA0 pa0 se.)| 'uSikuSi-' atyutkarSAzrayaH koTyaH (u0 214) iti than / 'koSThaH kusUle cAtmIye madhye kukSe eNhasya ca' (iti medinii)|| koTayate / 'kUTa pratApane' (cu0 A0 se.)| 'aca i:' (u0 4 / 139) / 'koTiH strI dhanuSo'gre'zrau saMkhyAbheda niSThA niSpattinAzAntAH prakarSayoH' (iti medinii)|| niSThAnam / 'ThA gatinivRttI' (bhvA0 pa0 a0)| 'Ata. mUle lagnakace jttaa| zyopasarge' (3 / 3 / 106) ityaG / 'niSThA niSpattinAzAntacopa yAJAnirvahaNeSu ca' (iti medinii)|| jaTati / 'aTa saMghAte' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134 ) / 'jaTA lamakace mUle mAMsyAM plakSe punarjaTI' | 1-bahuni pracure iti mukuTaH / 2-dau kaSTapaTU-iti (iti medinii)|| svAmi-pIyUSau // Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 amrkossH| [ tRtIyaM kANDam kASThotkarSe sthitau dizi / nADI kAle'pi ssttkssnne| kAzate / 'kAza dIptau' (bhvA0 A0 se.)| 'hanikuSi-' | nAlayati / 'Nala gandhe' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (u0 2 / 2) iti kthan / 'kASThA dAruharidrAyAM kAlamAna- (3 / 1 / 134) Dalayorekatvam / gaurAdiH (4 / 1 / 141) / 'nADI prakarSayoH / sthAnamAtre dizi ca strI dAruNi syAnnapuMsakam' | nAle vrnnaantre| zirAyAM gaNDadUrvAyAM caryAyAM kuhanasya ca / (iti medinii)|| tathA SadakSaNakAle'pi' (iti medinii)|| triSu jyeSTho'tizaste'pi kANDo'strI daNDabANAvaivargAvasaravAriSu // 43 // __ atizayena prazastaH / 'atizAyane tamabiSThanau' (5 / 3 / 55) / 'jya ca' (5 / 3 / 61) iti prazasyasya jyAdezaH / 'jyeSThaH ___ kalati / 'kanI dIptau (bhvA0 pa0 se.)| jamantAGka: zreSThe ca vRddhe ca triSu, mAsAntare pumAn / jyeSThA tu gRhagodhA (u0 11114) / 'kvAdibhyaH kit' (u0 1115) / anu. khyajantunakSatrabhedayoH' (iti medinii)|| | nAsikasya-' (6 / 4 / 15) iti dIghaH / 'kANDaM cAvasare | bANe nAle skandhe ca zAkhinAm / stambe rahasi varga ca' iti knissttho'tiyuvaalpyoH||41|| dharaNiH / ('kANDaH stambe taruskandhe baanne'vsrniiryoH| atizayena yuvA, alpo vaa| iSThan (5 / 3 / 55) / 'yuvAlpayoH kutsite vRkSabhinnADIvRnde rahasi na striyAm' (iti medinii)|| kananyatarasyAm' (5 / 3 / 64) / 'kaniSTho'tiyuvAtyalpAnuje strI durbalAGgulau' ( iti medinii)|| syAdbhANDamazvAbharaNe'matre mUlavaNigdhane / iti tthaantaaH|| bhaNyate / 'bhaNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| pUrvavat pRSo. daNDo'strI laguDe'pi syAt darAdiH (6 / 3 / 109) / 'bhANDaM bhUSaNamAtre syAt' iti daNDyati, anena vaa| 'daNDa nipAtane' (cu0 u0 se.)| dharaNiH / 'bhANDaM pAtre vaNigmUladhane bhUSAzvabhUSayoH' (iti medinii)|| pacAdyac (3 / 1 / 134) 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti gho vaa| iti ddaantaaH|| dameH (di. 50 se.) DaH, (u0 1114) vA / 'daNDo yame mAnabhede laguDe damasainyayoH / vyUhabhede prakANDe'zve koNa bhRzapratikSayorvADham manthAnayorapi / abhimAne grahe daNDazcaNDAMzoH pAripArzvike' ___ uhyate sma / 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| ktaH iti vishvH|| (3 / 2 / 102) / 'kSubdhakhAnta-' (12 / 18) iti sAdhuH // guDo golekssupaakyoH| pragADhaM bhRshkRcchryoH||44|| guDati / 'guDa veSTane' (tu. 50 se.)| 'igupadha-' pragAhyate sma / 'gAhU viloDane' (bhvA0 A0 se.)| (3 / 1 / 135) iti kaH / 'guDaH syAdgolake hastisaMnAhekSu- ktaH (3 / 2 / 102) / 'yasya vibhASA' (12 / 15) iti ne| vikaaryoH| guDA snahyAM ca kathitA guDikAyAM ca yoSiti' 'pragADhaM syAdRDhe kRcche' iti dhrnniH|| (iti medinii)|| zaktasthUlau triSu dRDhau sarpamAMsAtpazU vyADau dahati, daMhati vA sma / 'dRha dRhi vRddhI' (bhvA0pa0 se.)| __ vyADati / 'aDa udyame' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyaca 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH / 'dRDha sthUlabalayoH' (7 / 2 / (3 / 1 / 134) / 'vyADo vyAne khale sapeM' iti rbhsH|| 20) iti sAdhuH / 'dRDhaH sthUle nitAnte ca pragADhe balavatyapi' (iti medinii)|| gobhUvAcastviDA ilaaH||42|| vyUDhau vinystsNhto| ilati / 'ila utprekSe' (tu0 50 se.) 'igupadha-' (31. vizeSeNohyate sma / 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| ktaH 135) iti kaH / ('ilA kalatraM saumyasya dharitryAM gavi | | ( 3 / 2 / 102) / 'vyUDhaH saMhatavinyasta pRthule'pyabhidheyavat' vAci ca' iti medinI) // (2) // * // DalayorekatvasmaraNAt | (iti medinii)|| iDA / 'iDA tu budhayoSiti / saurabheyyAM ca vacane vasumatyA iti DhAntAH // mapi striyAm' ( iti medinI) // (1) // 1 // bhrUNo'rbhake straiNagarbha zveDA vaMzazalAkApi bhrUNyate / 'bhrUNa AzAyAm' (cu0 A0 se.)| ghaJ velati / zvela calane' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac / (3 / 3 / 18) / 'bhUNaH strIgarbhaDimbhayoH' (iti medinii)| (3 / 1 / 134) / Dalayorekatvam / 'kSveDo dhvanau karNAmaye striyA ayam / 'strIpuMsAbhyAm-' (4 / 1187) iti nn| visse| zveDA vaMzazalAkAyAM siMhanAde ca yoSiti / lohitArka straiNazcAsau garbhazca / zAlyAdigarbhavyAvRttyartha vizeSaNam // parNaphale ghoSapuSpe napuMsakam / durAsade ca kuTile vAcyaliGgaH prakIrtitaH' (iti medinii)|| -arvA kutsitaH-iti mukuTaH // Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 405 - vANo valisute shre||45|| (u0 3 / 10) iti naH / 'droNo'striyAmADhake syAdADhavANayati / 'vaNa zabde' (bhvA0 A0 se.) svArtha- kAdicatuSTaye / pumAn kRpIpatau kRSNakAke strI nIvRdavyantaH / pacAdyac (3 / 1 / 134) 'vANaH syAdgostane daitya- ntare / striyAM kASThAmbuvAhinyAM gavAdanyAmapISyate' ( iti bhede kevlkaannddyoH| vANA tu vANamUle strI nIlajhiNTyAM punardvayoH' (iti medinii)|| rave rnnH| kaNo'tisUkSme dhAnyAMze raNati / 'raNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac kaNati / 'kaNa nimIlane' (bhvA0pa0 se.)| pacA- (3 / 1 / 134) / 'raNaH koNe kvaNe puMsi samare punapuMsakam' yaca (3 / 1 / 134) / 'kaNA jIrakakumbhIramakSikApippalISu | (iti medinii)|| ca / kaNo'tisUkSme dhAnyAMze' (iti medinii)|| grAmaNI pite puMsi zreSThe grAmAdhipe triSu // 49 // saMghAte pramathe gnnH| grAma nayati / 'NI' (bhvA0 u0 a0) / 'satsU-' gnnyte| 'gaNa saMkhyAne' (cu0 u0 se.)| ghaJ (31- (3 / 2 / 61) iti kvip / 'agragrAmAbhyAm-' iti Natvam / 3 / 19) / ac (3 / 3 / 56) vaa| 'gaNaH syAtpramathe saGke | 'grAmaNIbhaugike patyo pradhAne nApite'pi ca / grAmaNIsaMkhyAsainyaprabhedayoH' (iti medinii)|| nIlikAyAM ca grAmeyIpaNyayoSitoH' iti vizvaH / paNo jUtAdiSatsRSTe bhRtau mUlye dhane'pi ca // 46 // 'grAmINA nIlikAyAM strI grAmodbhUte'bhidheyavat' (iti paNanam / anena vA / 'nityaM paNaH parimANe' ( 3 / 3 / medinii)|| 66) ityap / 'paNo mAne varATAnAM mUlye kArSApaNe dhne|| UNoM meSAdilomni syAdAvarte cAntarA bhrvii| dyUte vikrayyazAkAderbaddhamuSTau glahe bhRtau' iti dharaNiH // ___ UrNoti / 'UrguJ AcchAdane' (a0 u0 se0) / mauryA dravyAzrite sattvazuklasaMdhyAdike gunnH|| | 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / AdinA guNyate / 'guNa AmantraNe' (cu0 u0 se.)| ghaJ shshossttrmRgaadigrhH|| (3 / 3 / 19) 'guNo mauAmapradhAne rUpAdau sUda indriye / hariNI syAnmRgI hemapratimA haritA ca yA // 50 // tyAgazauryA disattvAdisaMdhyAdyAvattirajapa / zakAdAvapi bayAM hariNasya strI / 'puMyogAd-' (4 / 1 / 48) iti lIS / ca' (iti medinii)|| (haritavarNaviziSTA vA) / 'varNAdanudAttAt-' (4 / 1 / 39) nirvyApArasthitau kAlavizeSotsavayoH kSaNaH // 47 // iti DImnau / 'hariNI haritAyAM ca nArIbhivRttabhedayoH / kSaNoti / 'kSaNu hiMsAyAm' (ta. u0 se.)| pacA suvarNapratimAyAM ca' (iti medinii)|| dyac (3 / 1 / 134) / 'kSaNo vyApArazUnyatvamuhUrtotsava triSu pANDau ca hariNaH parvasu' iti rudraH // hariti / 'hRzyAstyA-' (u0 2146) itInac / varNo dvijAdau zuklAdau stutau varNa tu caakssre| 'hariNaH puMsi sAraGge zabale tvabhidheyavat' ( iti varNyate / 'varNa preraNe' (cu0 u0 se.)| ghaJ (3 / 3 / medinii)|| 18) / 'varNo dvijAdizuklAdiyazoguNakathAsu ca / stutI sthUNA stamme'pi veshmnH| nA na striyAM bhedarUpAkSaravilekhane' (iti medinii)|| ___ tiSThati / 'rAsnAsAnA-' (u0 2 / 15) iti sAdhuH / aruNo bhAskare'pi syAdvarNabhede'pi ca triSa ||48'sthuunnaa syAt sUyo stambhe'pi vezmanaH' (iti medinii)|| Rcchati / 'R gatI' (bhvA0pa0 se.)| 'artezca tRSNe spRhApipAse dve (u0 3 / 60) ityunan / 'aruNo'vyaktarAge'rke saMdhyArAge- tarSaNam / 'jitRSa pipAsAyAm' (di. 50 se.)| 'rkasArathau / niHzabde kapile kuSThabhede nA guNini triSu / 'tRSizuSirasibhyaH kit' (u0 3 / 12) iti nH|| aruNAtiviSAzyAmAmaJjiSThAtrivRtAsu ca' (iti medinii)|| | jugupsAkaruNe ghRNe // 51 // sthANuH zarve'pi ca gharNanam / 'ghRNu dIpto' (ta. u0 se.) / bhidAdyaG tiSThati / 'stho NuH' (u0 3 / 37) / 'sthANuH kIle hare (3 / 3 / 104) // pumAn / astrI dhruve' (iti medinii)|| droNaH kAke'pica 1-vizve nakArAtprAk rephAdarzanena grAmo'styasyAH-ityanekArthadravati / 'dru gatI' (bhvA0 50 a0)| 'kRvRjasi-' | kairavAkarakaumudIdarzanena 'grAmiNI' ityeva pATho'numIyate // | 2-'dhruvau' ityatra 'antarAntareNa yukte' (2 / 3 / 4) iti dvitIyA1-'sattvazauryasaMdhyAdike guNaH' iti svAmidhUtaH paatthH| | iti svAmI // kvacid 'dhruvoH' ityapi pAThaH / Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [ tRtIyaM kANDa vaNikpathe ca vipaNiH prANyutpAde saMsaraNamasaMbAdhacamUgatau / vipaNyate, asyAM vA / 'paNa vyavahAre' (bhvA0pa0 ghaNTApathe se0)| 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / 118) / 'ApaNe paNya / samyak sarantyanena / 'sa gatI' (bhvaa0p0a0)| karaNe vIthyAM ca paNye ca vipaNiH striyAm' iti rudrH|| lyuda (3 / 3 / 117) // atha vAntAne samuddharaNamunnaye // 55 // surA pratyakca vaarunnii|| samyag uddhiyate / uddharateyuTa ( 3 / 3 / 113) / bhAve varuNasyeyam / 'tasyedam' (4 / 3 / 120) ityaN / 'vAruNI | (3 / 3 / 115) vA / 'bhuktojjhitonmUlitayoH syAduddharaNamunnaye' gaNDadUrvAyAM pratIcIsurayoH striyAm' (iti medinii)|| iti rabhasaH // kareNuribhyAM strI nebhe aMtastriSu karoti / 'kRhRbhyAmeNuH' ( u0 21) 'kareNurgaja- ANAntam // yoSAyAM striyAM puMsi mataGgaje' iti ( medinii)| ke reNurasyeti viSANaM syaatpshushRnggebhdntyoH| vA / 'kareNuzca gareNuzca kariNIkarNikArayoH' iti vyasti / 'asa bhuvi' (a0 50 se.) cAnaza (33. rantidevaH // 2 / 129) / 'znasorallopaH' (6 / 4 / 111) / 'upasargaprAdraviNaM tu balaM dhanam // 52 // dur-' (8 / 3 / 87) iti Satvam / yattu-veveSTi / viSANam / viSeH zAnac-iti mukuttH| tanna / zapaH zlo sati 'lo drUyate, dravati vA / 'dru gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'drudakSibhyAminan' (u0 2 / 50) / 'draviNaM na dvayorvitte (6 / 1110) iti prasaGgAt / 'viSANI kSIrakAkolyAmajakAJcane ca parAkrame' (iti medinii)|| zRGgayAM ca yoSiti / kuSThanAmauSadhau klIbaM triSu zRGgebhadantayoH' (iti medinii)|| zaraNaM gRharakSitroH pravaNaH kramanimnovyAM prahve nA tu catuSpathe // 56 // zuNAti / 'zu hiMsAyAm' (kyA0 50 se.) / lyuTa pravante'nena, atra vA / 'puG gatau' (bhvA0 A0 a0)| (3 / 3 / 113) / bhAve (3 / 3 / 111) vA / 'zaraNaM gRharakSitro-lyuTa (333 / 117) / 'pravaNaH kramanimnoA prahve ca syAzcarvadharakSaNayorapi' (iti medinii)|| tusspthe| Ayatte ca tathA kSI(kSa)Ne praguNe samudAhRtaH' iti zrIparNa kamale'pi ca / dharaNiH / 'pravaNo nA ctusspthe| kramanimnamavIbhAgodAraprajJeSu zrIH parNe'sya / 'zrIparNI kumbhIgambhAryoH kIbe padmA- ca triSu' (iti medinii)|| gnimanthayoH' iti rabhasaH // saMkIrNo nicitAzuddhau / viSAbhimaraloheSu tIkSaNaM kIbe khare triss||53|| saMkIryate sma / 'ka vikSepe' (tu050 se.)| ktaH (3 / 2 / tejayati / 'tija nizAne' (bhvA0 A0 se.)| 'tije- 102) / 'saMkIrNa saMkaTe vyApte kutracidvarNasaMkare' ityjyH| dIrghazca' (u0 3 / 18) iti vanaH / 'tIkSNaM sAmudra- 'saMkIrNa nicite'pi syAdazuddhe cAbhidheyavat' (iti medinii)| saka lavaNe viSalohAjimuSkake / klIbaM ya(ja)vAgraje puMsi tigmA IriNaM shuunymuussrm| tmatyAginostriSu' (iti medinii)| 'bhavedabhimaro yuddhe bale Rcchanti yasmin / 'R gatI' (bhvaa0p0a0)| 'arteH khabalasAdhvase' (iti medinii)|| | kidica' (u0 2051) itInan / 'IriNaM tUSare zUnye' (iti pramANaM hetumaryAdAzAstreyattApramAtRSu / medinii)|||| idAdirapi / 'IriNaM nirAzraye bhUbhAge kathipramIyate, pramimIte'nena vA / karaNe (3 / 3 / 117) tam tamUSare' iti hkhaadaavjyH|| kartari (3 / 3 / 113) bhAve (3 / 3 / 115) ca lyuT / iti NAntAH // 'pramANaM nityamaryAdAzAstreSu satyavAdini / iyattAyAM ca hetI | ca klIbaikatve pramAtari' (iti medinii)|| vivastejo'syAsti / matup (5 / 2 / 94) / "vivasvAMstu karaNaM sAdhakatamaM kSetragAnendriyeSvapi // 54 // sure sUrye tannagaryAM vivasvatI' (iti medinii)|| _ 'karaNaM kAraNe kAye sAdhanendriyakarmasu / kAyasthe vrata | 1-svato natu vAcyaliGgatayA-iti svAmigranthAvalokanena 'svataH' vandhe ca nATyagItaprabhedayoH / pumAn zUdrAvizoH putre vAna-iti pATho'namIyate / tathA ca 'triSu' iti viSANazabdasyaiva vizeSarAdau ca kIrtyate' ityajayaH / kartRkarmakaraNabhAveSu lyuT Nam / ata eva 'pravaNa'zabdavyAkhyAyAM-trivityeke saMkIrNa yaavt(3|3|113,115,117)|| ityuktaM svAminA saMgacchate / / Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 407 sarasvantau nadArNavau // 57 // u0 se0) 'cAyaH kiH' (u0 1173) iti tuH| 'keturnA rukpasaro gamanamasyAsti / matup (5 / 2 / 94) / 'sarasvAMstu | tAkArigrahotpAteSu lakSmaNi' (iti medinii)|| nade cAbdhau nA, nyavadrasike, striyAm / vANIstrIratnavAgdevI pArthive tanaye sutH||6|| gonadISu nadIbhidi' (iti medinii)|| sUyate sma / 'ghuJ abhiSave' (khA. u0 a0)| sauti sma pakSitAkSyoM garutmantau vaa| 'Su prasavaizvaryayoH' (a0 pa0 se.)| kaH (3 / 2 / 102, garutaH santyasya / matup (5 / 2 / 94) // 4 / 72) / 'sutaH syAtpArthive putre khyapaye tu sutA smRtA' (iti medinii)|| - zakuntau bhAsapakSiNI / sthapatiH kArubhede'pi zaknoti / 'zakerunontontyunayaH' (u0 3 / 49) ityuntaH / / | tiSThantyasmin / gharthe kaH (vA. 3.3158) sthazcAsau 'bhAso bhAsi samAkhyAto goSTakukuTagRdhrayoH' iti vizvaH / patizca / 'sthapatiH kaJcukinyapi / jIveSTiyAjake zilpibhede agyutpAtau dhUmaketU nA sattame triSu' ( iti medinii)|| dhUmaH ketuzcihnamasya / 'dhUmaketuH smRto vahAvutpAtagraha __ bhUbhRdbhUmidhare nRpe| bhedayoH' iti vishvH|| bhuvaM bibharti / 'DubhR' (ju0 u0 a0) kvip (3 / 2 / 76) jImUto meghaparvatau // 58 // | tuk (6 / 1171) // jIvanaM muJcati / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'jImUto'drau mUrdhAbhiSikto bhUpe'pi dhRtikare devatADe payodhare' (iti medinii)|| ___ mUrdhani abhiSicyate sma / 'Sica kSaraNe' (tu0 u0 se.)| hastau tu pANinakSatre ktaH (3 / 2 / 102) / 'mUrdhAbhiSikto bhUpAle mantriNi kSatriye. - hasati / 'hase hasane' (bhvA0pa0 se.) / 'hasimRgriNa-' | SH , 'pi ca' (iti medinii)|| (u0 3 / 86) iti tan / 'hastaH kare karikare saprakoSThakare'pi RtuH strIkusume'pi c||61|| ca / RkSe kezAtparo vAte' (iti medinii)|| Rcchti| 'artezca tuH'| (u0 1172) kicca / 'Rtu marutau pvnaamrau| mAsi vasantAdau dhIre strIkusume'pi ca' iti dharaNiH // mriyate'nena / 'mRG prANatyAge' (tu0 A0 a0)| 'mRpro viSNAvapyajitAvyaktI rutiH' (u0 194) / 'maruddeve samIre nA granthipaNe napuMsa / na jIyate sma / 'ji abhibhave' (bhvA0pa0 a0)| kaH kam' iti (medinI) // | (3 / 2 / 102) / 'ajito nA harau trissu| anirjite ca' yantA hastipake sUte iti vizvaH (medinI) / na vyajyate sma / 'aJjU vyaktyAdau' (ru. 50 se.)| ktaH (3 / 2 / 102) / 'avyaktaH zaMkare yacchati / 'yamu uparame' (bhvA0pa0 a0)| tRc (3 / 1 / - viSNAvavyaktaM mahadAdike / Atmanyapi syAdabyaktamasphuTe tvabhidheyavat' iti vishvH|| bhartA dhAtari poSTari // 59 // sUtastvaSTari saarthau| bibharti / 'DabhRja dhAraNapoSaNayoH' (ju0 u0 a0)| bhara- savati ma. sUyate sma vA / 'pU preraNe' (tu. 50 se.)| ti / bhRn bharaNe' (bhvA0 u0 a0)| tRc (3 / 1 / 133) 'bhartA taH (3 / 2 / 102) / 'sUtastu sArathau takSiNa kSatriyAdrAhmaNIkhAmini puMsi syAtriSu dhAtari poSTari' (iti medinii)|| sute / bandipAradayoH puMsi prasUte prerite triSu' (iti yAnapAtre zizau potaH / medinii)|| punAti / pUyate vaa| 'pU pavane' (tyA. u.se.) vyaktaH prAze'pi 'hasimRgriNa-' (u0 386) iti tan / 'potaH zizau vahine vyajyate sma / 'a' (ru0pa0 se.) / kaH (3 / 2 / 102) / ca gRhasthAne ca vAsasi' (iti medinii)|| | 'vyaktaH sphuTamanISiNoH' (iti medinii)| pretaHprANyantare mRte / dRSTAntAvubhe shaastrnidrshne||2|| prkrssennetH| 'preto bhUtAntare puMsi mRte syAdvAcyaliGgakaH dRSTo'nto'tra / 'antaH prAnte'ntike nAze' iti vizvaH / (iti medinii)|| 'dRSTAnta udAhRtau / zAstre ca maraNe' (iti medinii)|| grahabhede dhvaje ketuH kSattA syAtsArathau dvAHsthe kSatriyAyAM ca zUdraje / cAyyate, anena vA / 'cAya pUjAnizAmanayoH' (bhvA0 kSadati / 'kSada' sautraH / 'tRntRcI zaMsikSadAdibhyaH saMjJAyAM Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [tRtIyaM kANDam cAniTau' (u0 2 / 94) / "kSattA zUdrAtkSatriyAje pratIhAre 'cAya pUjAdau' (bhvA0 u0 se.) / 'cAyaH ciH ktini' ca saarthau| bhujiSyAtanaye kSattA niyukte ca prajAsRji' iti (vA. 12 / 30) iti ciH / 'bhavedapacitiH pUjAvyaya vizvaH // niSkRtihAniSu' (iti medinii)|| vRttAntaH syAtprakaraNe prakAre kAryavArtayoH // 63 // sAtirdAnAvasAnayoH // 67 // . vRtto'nto'sya / vRttasyAntaH, iti vA / 'vRttAnto'vasare sananam / 'SaNu dAne (ta0 u0 se.)| sAnaM vaa| bhAve kAya'vArtAvizeSayoH / vRttAntaH prakriyAyAM ca' iti | 'So'ntakarmaNi' (di. 50 a0)| tin (3 / 3 / 94) / vizvaH // 'UtiyUtijUti-' (313397) iti sAdhuH / yattu-sanaH AnartaH samare nRtysthaanniivRdvishessyoH| ktici' (6 / 4 / 45) iti nalopAdanayoH sAtiH santizcaAnRtyanyatra / 'nRtI gAtravikSepe' (di. 50 se.) / iti mukuTo vyAkhyat / tanna / kticaH kartari vidhAnAdbhAvakarma'halaca' (3 / 3 / 121) iti ghaG / 'Ano nRtyazAlAyAM jane gorasaMbhavAt // janapadAntare' ityjyH| 'Ano dezabhede'pi nRtyasthAne artiH pIDAdhanuSkoTyoH jane raNe' (iti medinii)|| ___ ardanam / 'arda hiMsAyAm' (cu0 u0 se.)| 'ktinAkRtAnto yamasiddhAntadaivAkuzalakarmasu // 64 // bAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 94) // // ATha RcchateH kRto'nto yena, yasya vA // ktini 'upasargAdRti-' (6 / 1 / 91) iti vRddhau 'AtiH' iti kazcit // zleSmAdi rasaraktAdi mahAbhUtAni tahuNAH / indriyANyazmavikRtiH zabdayonizca dhAtavaH // 65 // jAtiH saamaanyjnmnoH| AdinA pittAdigrahaH / rasaH prathama AhArasya vikaarH| jananam / anayA, iti vA / 'janI' (di0 A0 se.)| AdinA vasAmajazukrAdigrahaH / tadguNAH gandhAdayaH / gari- ktin (3 / 3 / 94) / 'janasana-' (6 / 4 / 42) ityAtvam / kAdiH / dadhAti, dhIyate vA / 'dhA' (ju0 u0 a0)| 'sita- 'jAtizchandasi sAmAnye mAlatyAM gotrajanmanoH / jAtinigami-' (u0 1 / 69) iti tun // rjAtIphale dhAnyAM cullIkampillayorapi' iti vizvaH / 'jAtiH kakSAntare'pi zuddhAnto nRpsyaasrvgocre|| strI gotrajanmanoH / azmantikAmalakyozca sAmAnyacchandaso. / zuddho'nto'sya / 'asarva-' iti pUrvavizeSaNam / 'zuddhA. | rapi / jAtIphale ca mAlatyAm' (iti medinii)|| nto'ntaHpure guhyakakSAbhede ca bhUpateH' ityajayaH // pracArasyandayo rItiH kAsUsAmarthyayoH zaktiH | rIyate / 'rIla sravaNe' (di. A0 a0) / riNAti / __ zakyate'nayA / 'zakla zaktau' (khaa0p0a0)| ktina / 'rI gatireSaNayoH' (kyA0 pa0 se.) / ktic (3 / 3 / (3 / 3 / 94) / 'zaktirastrAntare gauryAmutsAhAdau bale striyAm' | 174) / rayaNam / ktin (3 / 3 / 94) vA / 'rItiH (iti medinI) // * // 'kAsUrvikalavAci syAtkAsUH zaktyA pracAre syande ca lohakiTTArakUTayoH' iti vishvH|| yudhe'pi ca' (iti vishvH)|| ItirDimbapravAsayoH // 68 // mUrtiH kAThinyakAyayoH // 66 // iiyte'nyaa| 'IG gatau' (di0 A0 a0)| ktin (31. muuryte| 'mUrchA mohAdau' (bhvA0pa0 se.)| ktin | 3 / 94) / DimbaH=viplavaH / 'ItirDimbe prvaase'tivRssttyaadi(3|3|94)|| SaTsu ca striyAm' (iti medinii)|| vistAravalyorvatatiH udaye'dhigame prAptiH vrajantI tatirasyAH / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / zrI- prApaNama / 'Apa vyAptI' (khA0pa0 a0)| 'ktinAbAbhojastu 'vraja'dhAtuM khIkRtavAn / tato baahulkaadtiH|| dibhyaH' (vA. 3.3394) / 'praaptirmhodye| lAbhe'pi ca vasatI raatriveshmno| striyAm' (iti medinii)|| vasantyasyAm / 'vasa nivAse' (bhvA0pa0 a0)| 'vahi tretA tvagnitraye yuge| vasi-(u0 4 / 60) itytiH| 'vasatiH syAstriyAM vAse triinbhedaanitaa| pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109) // 'yAminyAM ca niketane' (iti medinii)|| kSayArcayorapacitiH / 1-ativRSTiranAvRSTimUSikAH zalabhAzukAH / atyAsannAzca apacIyate / ktin (3 / 3 / 94) / apacAyyate sma vaa|| rAjAnaH SaDetA ItayaH smRtAH' iti svAmi-mukuTau // Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavarga: 3 ] vINAbhede'pi mahatI mahyate / 'maha pUjAyAm ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ' vartamAne pRSat -' ( u0 2 / 84 ) iti sAdhuH / 'mahatI vallakIbhede rA (prA) jye tu syAnnapuMsakam / tattvabhede pumAn zreSThe ( vRddhe) vAcyavat' (iti medinI ) // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / bhUtirbhasmani saMpadi // 69 // bhavati, anayA vA / bhavanaM vA / ktic ( 3 / 3 / 174 ) / 'bhUtirbhasmani saMpattihastizRGgArayoH striyAm' (iti medinI // nadInagaryornAgAnAM bhogavatI bhogo'styasyAm / matup (5/2/94 ) / 'atha bhogavatI nAgapura pumAn' ( iti medinI ) // atha saMgare / saGge sabhAyAM samitiH samayanam / samIyate vA'syAm / 'iN gatau' (a0 pa0 a0 ) / ktin ( 3 / 3 / 94) // kSayAsAvapi kssitiH|| 70 // kSayaNam / kSIyate'syAM vA / 'kSi kSaye' (bhvA0 pa0 a0 ) / 'kSi nivAsagatyoH' (tu0 pa0 a0 ) / ktin ( 3 / 3 / 94) / 'kSitirnivAse medinyAM kAlabhede kSaye striyAm ' ( iti medinI ) // raveracizca zastraM ca vahnijvAlA ca hetayaH / hanti, hinoti vA / hanyate'nayA vA / ktin ( 3 / 3 / 94 ) / 'UtiyUti-' (3 / 3 / 97) iti sAdhuH // jagatI jagati chandovizeSe'pi kSitAvapi // 71 // gacchati / 'vartamAne pRSat -' ( u0 2 / 84 ) iti sAdhuH / yadvA, - 'dyutigamijuhotInAM dve ca' ( vA0 3 / 2 / 178 ) iti kvip / 'gamaH kvau' (6 / 4 / 40 ) iti malopaH / tuka (6 / 1 / 71) 'jagat syAdviSTape klIbaM nA vAyau jaMgame triSu / jagatI bhuvane kSmAyAM chandobhede jane'pi ca' ( iti medinI ) / dvAdazAkSarapAde // paMGkizchando'pi dazamam pacanam / 'paci vyaktI karaNe' ( bhvA0 A0 se0 ) / ktin (3 / 3 / 94) / yadvA, -paJcakadvayam / 'paGktiviMzati -' ( 511148) iti sAdhuH / (dazamaM chandaH) dazAkSarapAdam / 'paGktirdazAkSara - cchandodazasaMkhyAdiSu striyAm' iti ( medinI ) // syAtprabhAve'pi cAyatiH / Ayamyate'nayA / AyamanaM vA / 'yamu uparame' (bhvA0 1 - 'uktAtyuktA tathA madhyA pratiSThAnyA supUrvikA | gAyatryu SNiganuSTup ca bRhatI paGktireva ca' ityanukramotteSu dazamaM chandaH paGktiH / 'paGktizchando dazApi syAt' iti kacitpAThaH - iti pIyUSa - vyAkhyA // amara0 52 409 pa0 a0 ) / ktin ( 3 / 3 / 94) / 'AyatiH saMyame dairghyaM prabhAvAgAmikAlayoH ' ( iti vizvaH ) // pattirgatau ca patati / 'patlR gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ktic (7131174) / 'pattirnA padage striyAm / gatAvekarathaikebhatryazvapaJcapadAtike' ( iti medinI ) // mUle tu pakSatiH pakSabhedayoH // 72 // pakSasya mUlam / 'pakSAttiH ' ( 5/2/25 ) / pratipadi, garumUle ca // prakRtiryoniliGge ca prakurute / ktic (3 / 3 / 174 ) / ktin ( 3 / 3 / 94) / 'prakRtirguNasAmye syAdamAtyAdisvabhAvayoH / yonau liGge pauravarNe' ( iti medinI ) // kaizikyAdyAzca vRttayaH / 'bhAratI sAtvatI caiva kaizikyArabhaTI tathA / catasro vRttayazcaitA yAsu nATyaM pratiSThitam' iti bharataH / ' vRtti - vivaraNe jIvye kaizikyAdiSu ceSyate' iti vizvaH // sikatAH syurvAlukApi sicyate / 'Sica kSaraNe' (tu0 u0 se0 ) / bAhulakAdatac / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109 ) / 'sikatA strI sikatile vAlukAyAM tu bhUmani' (iti medinI ) // vede zravasi ca zrutiH // 73 // zrUyate, anayA vA / 'zru zravaNe' ( bhvA0 pa0 a0 ) / tin / 'zrutiH zrotre tathAmnAye vArtAyAM zrotrakarmaNi' iti vizvaH // vanitA janitAtyarthAnurAgAyAM ca yoSiti / vanyate sma / 'vanu yAcane' ( ta0 A0 se0 ) kaH ( 3 / 21102 ) / 'yasya vibhASA' (7 / 2 / 15) ityasyAnityatvAdiT / 'vana saMbhaktau' (bhvA0 pa0 se0 ) vA / 'vanitA jAtarAgastrI striyoH strI triSu yAcite' ( iti medinI ) // guptiH kSitivyudAse'pi gupyate / gopanaM vA / ''gupU rakSaNe' ( bhvA0 pa0 se0 ) / tin ( 3 / 3 / 94 ) / ' guptiH kArA ca rakSA ca dIrNaM ca vivaraM bhuvaH' iti zAzvataH / ' guptiyavakarasthAne kArAgAre ca rakSaNe' ( iti medinI ) // dhRtirdhaarnndhairyyoH||74|| dharaNam / 'dhRJ dhAraNe' ( bhvA0 u0 a0 ) / kin ( 3394 ) / ' dhRtiryogAntare dhairye dhAraNAdhvaratuSTiSu' iti vizvaH // | 1 - pakSamedau dvau - eko mAsArthaH, aparaH pakSyavayavaH tayormUle pakSatiH - iti, pIyUSavyAkhyA // Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [tRtIyaM kANDa vRhatI kSudravArtAkIchandobhede mhtypi|| atyAhitaM mahAbhItiH karma jIvAnapekSica // 77 // vrhte| 'vRha vRddhau' (bhvA0pa0 se.)| 'vartamAne pRSat-' ___ atIvAdhIyate sma manasi / 'DudhAj' (ju0 u0 a0)| (u0 2 / 84) iti sAdhuH / 'bRhatI kSudravArtAkyAM kaNTa | 'dadhAterhiH (74 / 42) // kAryA ca vAci ca / vAridhAnyAM mahatyAM ca chandovasana- yukte kSamAdAvRte bhUtaM prANyatIte same triSu / bhedayoH' iti vishvH|| _ 'prANyatIte' iti samAhAradvandvaH / abhavat / 'bhuu'| vAsitA strIkariNyozca 'galyA -' (3 / 4 / 72) / 'bhUtaM mAdau pizAcAdau jantI klIbaM tricite / prApte vRtte same satye devayonyantare tu naa| vAsayati / 'vasa nivAse' (bhvA0pa0 a0) nnyntH| kumAre'pi (iti medinii)|| . 'vAsa upasevAyAm' (cu0 u0 se.) vA / ktaH (3 // 3- vRttaM padya caritre triSvatIte dRDhanistale // 78 // 174) / 'vAsitA kariNInAryorvAsitaM surabhIkRte / / __vartate sma / vartanaM vA / 'vRtu vartane' (bhvA0 A0 se.) dhvAnamAtre khagArAve vAsitaM vastraveSTite' iti vizvaH // 1 // | 'varaNe' (di. A0 se.) vA / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) khAmI tu ('vAzitA' iti) tAlavyamadhyapAThamAha / tatra iti ktH| bhAve (3 / 3 / 114) vA / 'vRtto'dhIte'pyatIte'pi 'vAza zabde' (di. A0 se.)|| vartule'pi mRte vRte / vRtte'nyaliGgaM vA klIbe chandazcAritravRttiSu' vArtA vRttau jnshrutau||5|| (iti medinii)|| vArta phalgunyaroge ca triSu mahadrAjyaM ca vRtirastyasyAm / 'vRttezca' (vA0 5 / 2 / 101) iti nnH| mahyate / 'maha pUjAyAm' (bhvA0pa0 se.)| 'vartamAne 'vArtA vAtiGgaNe vRttau vArtA kRssyaadyudntyoH| (vRttimannI- pRSat-' (u0 2184) iti sAdhuH / 'mahatI vallakIbhede rujorvArtA vArtamArogyaphalgunoH) iti vizvaH / 'vArta | rAjye tu syAnnapuMsakam / tattvabhede pumAzreSThe vAcyavat' phalgunyaroge syAdArogye vRttimatyapi' iti dharaNiH // (iti medinii)|| apsu ca ghRtaamRte|| avagItaM janye syAdarhite triSu / ghriyate / jigharti vA / 'ghR kSaraNadIptyoH ' (ju0 pa0 se.)| avagIyate sma / 'gai zabde' (bhvA0pa0 se.) / kaH 'ajighRsibhyaH ktaH' (u0 389) / 'ghRtamAjye jale klIbaM | (3 / 2 / 102) / 'avagItastu nirvAde du(E)STagarhitayorapi' pradIpte tvabhidheyavat' (iti medinii)|| na mRtaM maraNamatra / / (iti medinii)| janye-janApavAde // 'amRtaM yajJazeSe syAtpIyUSe salile ghRte / ayAcite ca | zvetaM rUpye'pi mokSe ca nA dhanvantaridevayoH' (iti medinii)|| zvetate / 'vitA varNe (bhvA0 A0 se.)| pacAdyan kaladhautaM rUpyahenoH (3 / 1 / 134) / 'zveto dvIpAdribhedayoH / zvetA varATikAkalo malo dhauto'sya / 'kaladhautaM suvarNe syAdrajate ca medinI) kASTapATalAzaGkhinISu ca / klIbaM rUpye'nyavacchukle' (iti napuMsakam' (iti medinii)|| rajataM hemni rUpye site triSu // 79 // nimittaM hetulakSmaNoH // 76 // rajati, rajyate'nena vA / 'raJja rAge' (bhvA0 50 a0)| nimedyati / 'jimidA snehane' (di0pa0 se0)| 'jItaH 'pRSirajibhyAM kit' (u0 3 / 111) ityatacU / 'rajataM ktaH' (3 / 2 / 187) / saMjJApUrvakatvAnna natvam |-'anaatmne- | raJjane rUpye zoNite hRdahArayoH' ityajayaH // padanimitte' (12 / 36) iti nirdezAdvA // triSvitaH zrutaM zAstrAvadhRtayoH AtAntam // zrUyate sma / zravaNaM vaa| 'zru zravaNe' (bhvA0pa0 a0)| jagadiGge'pi taH (3 / 2 / 102) // gacchati / 'dyutigamijuhotInAM dve ca-' (vA0 3 / 2 / 178) yugaparyAptayoH kRtama / / iti kvip / 'gamaH ko (6 / 4 / 40) iti mlopH| tuk akAri / 'DukRJ' (ta. u0 a0)| ktaH (3 / 2 / - (61171) jagat syAtpaSTapa (1171) 'jagat syAtpiSTape klIbaM vAyo nA jaMgame triSu' 102) / 'zaktI nivAraNe tRptau paryAptaM syAdyathepsite' iti (hAta mAdanA) // rudraH / 'kRtaM yuge'lamarthe syAdvihite hiMsite triSu' (iti raktaM nIlyAdi rAgi c| medinii)|| __ rajati, rajyate vaa| 'raja rAge' (bhvA0 50 a0) / Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnAryavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 411 'gatyarthA- (3 / 4 / 72) iti ktH| karmaNi (3 / 2 / 102) vA | 'gatyarthA- (3 / 4 / 72) iti ktaH / 'mUrta syAtriSu mUrchAle ktaH / rakto'nurakte nIlyAdirajite lohite triSu / klIbaM tu | kaThine mUrtimatyapi' (iti medinii)| ('mUJchitamapi socchraye kuGkume tAne prAcInAmalake'sRji (iti medinii)|| |ca mUDhe ca' (iti medinii)|| avadAtaH site pIte zuddha dvau cAmlaparuSau zuktau __ avadAyate sma / 'daipa zodhane' (bhvA0 pa0 a0)| ktaH zucyate sma / 'Izucir pUtIbhAve' (di0 u0 se.)| (3 / 2 / 102) // (ktaH) (3 / 2 / 102) / 'zvIditaH-' (12 / 14) (itInibaddhArjunau sitau // 8 // ssedhH)| 'zuktaM pUtAmlaniSThure' (iti medinii)| 'mRnmayAdi. sIyate sma / 'SiJ bandhane' (khA. u0 a0)| kaH zucau bhANDe saguDaM kSaudrakAkSikam / dhAnyarAzau trirAtrasthaM (3 / 2 / 102) / "sitamavasite ca baddha dhavale triSu zarkarAyAM | zuktaM cukaM taducyate' iti vaidyakam // strI' (iti medinii)|| zitI dhvlmecko| yukte'tisaMskRte marSiNyabhinItaH shiiyte| zinoti sma vaa| 'ziJ nizAne' (khA0 u0 abhinIyate sma / 'NI' (bhvA0 u0 a0)| ktaH (3 / 2 / - a.)| ktin (3 / 3 / 94) / ktic (3 / 3 / 174) vaa| ni102)| marSiNi kSantari // | zite'pi, zitirbhUrje nA sitAsitayostriSu' (iti medinii)|| atha saMskRtam / satye sAdhau vidyamAne prazaste'bhyarhite ca sat 83 kRtrime lakSaNopete'pi ___ asti / 'asa bhuvi' (a0pa0 se.)| 'laTaH zatR-' saMskriyate sma / 'saMskRtaH kRtrime zaste bhUSite'pyanya- (3 / 2 / 124) / 'nasorallopaH' (6 / 4 / 111) / 'san sAdhau liGgakaH / klIbaM tu lakSaNopete' (iti medinii)| lakSaNena | dhiirshstyoH| mAnye satye vidyamAne triSu sAdhvyubhayoH striyAm' upete pANinyAdisUtravyutpAdite // (iti medinii)|| ananto'navadhAvapi // 81 // puraskRtaH pUjite'rAtyabhiyukte'grataH kRte / - na anto'sya / "anantaH kezave zeSe pumAnniravadhau trissu| puro'kAri / 'DukRJ' (ta. u0 a0)| ktaH (3|2|anntaa ca vizalyAyAM zArivAdUrvayorapi / kaNAdurAlabhA- 102) / 'puro'vyayam' (1 / 4 / 67) iti gatitvam / 'namaspupathyApArvatyAmalakISu ca / vizvaMbharAguDUcyoH syAdanantaM sura- rasoH- (8 / 3 / 40) iti satvam / 'puraskRto'bhizastArivartmani' (iti medinii)|| maanaa|| - prastAprekRtapUjite' (iti medinii)|| khyAte hRSTa pratItaH nivAtAvAzrayAvAtau zastrAbhedyaM ca varma yata // 4 // pratIyate sma / 'iN gatau (a0pa0 a0)| ktaH (3 / niruddho nivRtto vA vAto'smAt / 'nivAto dRDhasaMnAhe 21102) / 'prajJAtajJAtahRSTeSu pratItaH sAdare trighu' iti | nivAse vAtavarjite' ityajayaH // rabhasaH // jAtonnaddhapravRddhAH syurucchritAH abhijAtastu kulaje budhe| ucchyati, ucchrIyate sa vaa| 'zriJ sevAyAm' (bhvA0 abhijAyate sma / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktaH / / .se.)| 'gtyrthaa-(3|4|72) iti ktaH / karmaNi (3.. 'abhijAtaH kulIne syAnyAyyapaNDitayostriSu' (iti | 21102) vA / "ucchitaM triSu saMjAte samunnaddhapravRddhayoH' medinii)| budhe pnnddite|| (iti medinii)|| viviktau pUtavijanau utthitaastvmii| vivijyate sma / 'vijir pRthagbhAve' (ju0 u0 a0) / vaddhimatprodyatotpannAH . kaH (3 / 2 / 102) / "vicira virecane (pRthagbhAve)' (ru. u0 | uttiSThati sma / 'gtyrthaa-(3|4|72) iti ktH| 'utthitaM a0) vaa| 'viviktaM triSvasaMpRkte rahaHpUtavivekiSu' (iti | syAtriSUtpanne prodyate vRddhimatyapi (iti medinii)|| medinii)|| - mUchitau mUDhasocchrayau // 82 // Atau sAdarArcitau // 85 // mUrcchati sma / 'murchA mohasamucchrAyayoH' (bhvA0 pa0 se.)| / Adriyate sma / 'dRG Adare' (tu. A0 a0)| ktaH (3 / | 2 / 102) // 1-idamasaMgatam / 'Aditazca' (7 / 2 / 16) itIniSedhasya iti taantaaH|| duritvAt / tasmAt-mUrchA saMjAtA'sya / 'tadasya sNjaatm-'(4|2|36) itItacU-ityanekArthakairavAkarakaumudIlikhitameva 1-asyaatrolekhHpraamaadikH| atra mUrtazabdopAdAnAbhAvAt // samyak / / | 2-'nizite'pi' ityuktiH zitazabdArthatvAtprakRtAnupayuktA // Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 amarakoSaH / artho'bhidheyaraivastuprayojananivRttiSu / aryte| Rcchati vA / 'R gatau' ( svA0 pa0 a0 ) 'uSikuSigAtibhyasthan' ( u0 2 / 4) / yadvA, arthyate / 'artha upayAtrAyAm' (cu0 A0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) ( ' artho viSayArthanayordhanakAraNavastuSu / abhidheye ca zabdAnAM nibRttau ca prayojane' iti medinI ) // nipAnAgamayostIrthamRSijuSTajale gurau // 86 // tIryate anena vA / 'tU lavanataraNayoH ' ( vA0pa0 se0 ) / 'pAtRtudi-' (u0 2 (7) iti thk| 'tIrtha zAstrAdhvara kSetropAyanArIrajaHsu ca / avatAraSijuSTAmbupAtropAdhyAyamantriSu' ( iti medinI ) / nipAnaM jalAvatAraH / nidAnam = upAyaH - iti mukuTaH // samarthastriSu zaktisthe saMbaddhArthe hite'pi ca / samarthayate, samarthyate vA / 'artha upayAjJAyAm ' ( cu0 A0 se0) / pacAdyac (3 / 1 / 134 ) | ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) vA // dazamIsthau kSINarAgavRddhau dazamyAM tiSThati / 'supi sthaH ' ( 3 / 2 / 4 ) iti kaH / 'dazamIstho naSTabIje sthavire'pyanyaliGgakaH' (iti medinI // vIzrI padavyapi // 87 // vithyate'nayA / 'vidhR yAcane' (bhvA0 A0 se0 ) / ghaJ (3 / 3 / 19) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109 ) / gaurAdiH (4 / 1/41) / 'vIthI paGktau gRhAGge ca rUpakAntaravartmano:' ( iti medinI // AsthAnIyattayorAsthA AtiSThantyasyAm / AsthAnaM vA / 'SThA gatinivRtto' ( bhvA0 pa0 a0 ) / ' AsthA tvAlambanAsthAnayatnApekSAsu yoSiti' (iti medinI // iti yAntAH // abhiprAyavaza chandau chandyate / 'chAde saMvaraNe' ( cu0 pa0 se0 ) / ghaJ (3 / 3198) 11 abdo jiimuutvtsrau||88|| apo dadAti / 'Ato'nupa-' ( 332 3) iti kaH / 'abdaH saMvatsare meghe giribhede ca mustake' iti vizvaH // apavAdau tu nindA [ tRtIya kANDaM vizrambhayorapi' ( iti medinI ) // // mukuTastu 'avavAdaH' iti paThitvA 'avavAdastu nindAyAmAjJAvizrambhayorapi iti vizvamudAjahAra // apodyate, apavadanaM vA / 'vada vyaktAyAM vAci' ( bhvA0 pa0 se0 ) / ghaJ (3 / 3 / 19 ) / 'apavAdastu nindAyAmAjJA | dAyAdau sutabAndhava / dAyamati / 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 a0 ) / 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1) / yadvA-Adate / 'DudAJ ' / 'Atazcopa-' ( 3 / 11* 136 ) iti kaH / dAyasya - AdaH / dAyAdastu bhavetpuMsi sapiNDe tanaye'pi ca' (iti medinI ) // pAdA razmyaGghrituryAzAH padyate / 'pada gatau' ( di0 A0 a0 ) / 'padaruja-' ( 33 / 17 ) iti ghaJ / 'pAdo budhne turIyAMze zaile pratyantaparvate / caraNe ca mayUkhe ca' ( iti medinI ) // candrAya kastamonudaH // 89 // tamonudatei / 'da preraNe' ( tu0 u0 a0 ) / kvipU (vA0 3 / 2 / 76 ) // nirvAdo janavAde'pi nivedanam / 'vada vyaktAyAM vAci' (svA0 pa0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) ' nirvAdaH syAllokavAdapariniSThitavAdayoH ' ( iti medinI ) // prastho'strI sAnumAnayoH / pratiSThante'smin, anena vA / ghaJarthe kaH ( vA0 3 / 3158) / 'prastho'striyAM mAnabhede sAnAvunmitavastuni' ( iti medinI ) // | zAdI jambAlASpayoH / zayate anena vA / 'za zAtane' ( bhvA0 pa0 a0 ) / 'halaJca' ( 3 / 3 / 121 ) iti bhAve ( 3 / 3 / 18) vaaghb| jambAlaH = paGkaH / zaSpaM = bAlatRNam // sArAve rudite trAtaryAkrando dAruNe raNe // 90 // Akrandanam / Akrandati, Akrandyate'smin / Akrandayati vA / 'Rdi AhvAne rodane ca' (bhvA0 pa0 se0 | 'Ada: kanda zabdasAtatye' ( cu0 u0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 18, 19) / dAruNayuddhayoH' (iti medinI ) // pacAdyac (3 / 1 / 134) vA / 'AkrandaH kandane hrAne mitra syAtprasAdo'nurodhe'pi prasadanam / anena vA / 'SaTTa vizaraNAdI' ( bhvA0pa0 a0) / ghaJ (3 / 3 / 18,19) / ' prasAdo'nugrahe kAvyaprANasvAsthyaprasattiSu' (iti medinI ) || sUdaH syAdyaJjane triSu / sUdyate, sUdayati vA / 'ghUda kSaraNe' ( cu0 u0 se 0 ) / 'erac' (3 / 3 / 56) / pacAyac / ( 3 / 1 / 134) vA / 'sUdastu sUpavatsUpakAre ca vyaJjane'pi ca' iti vizvaH // goSThAdhyakSe'pi govindaH gAM vindati / 'biMdu lAbhe' (tu0 u0 a0 ) / ' gavAdiSu 1 - 'sArAve' iti ruditavizeSaNam / trAtari = pANigrAhAkrAntasya vijigISo rakSitari -- iti pIyUSavyAkhyA // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| ca vindeH saMjJAyAm (vA0 3 / 1 / 138) iti shH| 'govindo pratiSThAkRtyamAspadam / vAsudeve syAdvAdhyakSe bRhaspatau' ( iti medinI) // | Apadyate'smin / 'AspadaM pratiSThAyAm' (6 / 1 / 146) iti hrsse'pyaamodvnmdH||9|| | saadhuH| 'AspadaM padakRtyayoH' (iti medinii)|| Amodanam / Amodayati vA / 'muda harSe' (bhvA0 A0 | triSu se.) khArthaNyantaH / paJ (3 / 3 / 18) / pacAdyac (3 / 11 AdAntAt // 134 ) vA / 'Amodo gandhaharSayoH' (iti medinii)| mada iSTamadhuro svAdU nam / anena vaa| 'madI harSe (di. pa0 se.)| 'mado'nupa- khadate / 'pvada AkhAdane (bhvA0 A0 se.) / 'kuvAsarge' ( 3 / 3 / 67) ityap / 'mado retasi kastUryAM garve harSebha-pA-' (u0 11) isyuN / 'svAdu miSThamanojJayoH' (iti dAnayoH' (iti vishvH)|| medinii)|| prAdhAnye rAjaliGge ca vRSAGge kakudo'striyAm / mRdU cAtIkSNakomalau // 94 // kaM sukhaM kauti / 'ku zabde' (a0 pa0 a0)|vip (3.- mradyate / 'mrada mardane' (bhvA0 A0 se.)| 'prthimrdi2176)| tuk (6 / 1 / 71) / pRSodarAdiH ( 6 / 3 / 109) (u0 1128) iti kuH saMprasAraNaM ca // 'kakudvat kakudaM zreSThe vRSAGge rAjalakSmaNi' iti vishvH| mUDhAlpApaTunirbhAgyA mandAH syuH / prAdhAnye khArthe SyaJ (vA0 5 / 1 / 124) // mndte| 'madi stutyAdau' (bhvA0 A0 se.)| pacAdyac strI saMvijJAnasaMbhASAkriyAkArAjinAmasu // 92 // (3 / 1134) / 'mando'tIkSNe ca mUrkhe ca khaire cAbhAgya | roginnoH| alpe ca triSu puMsi syAddhastijAtyantare zanI' saMvedanam / saMvidyate'nayA vaa| 'vida jJAne' (a0 pa0 (iti medinii)|| se.)| 'vida cetanAdau ca' (cu0 A0 se.)| saMpadAdikvipa dau tu shaardau| (vA0 3 / 3 / 108) / 'saMvit striyAM pratijJAyAmAcAre jJAna- | pratyamApratibhau sNgre|sNbhaassnne kriyAkAre saMkete nAmni toSaNe' (iti medinii)| zaradi bhavaH / 'sNdhivelaa-(4|3|16) ityaNa / 'zArakriyAyAH kAro niyamaH paNabandho vA, Ajiyuddham // do'bde striyAM toypippliisptprnnyoH| zasye klIbaM zarajAdharme rahasyupaniSat tanUtanApratime triSu' (iti medinii)|| upaniSadanam / upaniSIdati zreyo'syAM vA / 'Sada, vizara vidvatsupragalbhau vishaardau||95|| NAdau' (bhvA0pa0 a0)| saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / 'bhavedupaniSaddharme vedAnte vijane striyAm' (iti medinii)|| | viziSTo viparIto vA zAradaH / 'prAdayo gatA-' (vA. syAhatau vatsare zarat / | 2 / 2 / 18) iti samAsaH / 'vizAradaH paNDite ca dhRSTe' (iti medinii)|| >zRNAti / 'zU hiMsAyAm' (tryA0 pa0 se.)| 'zubhaso iti dAntAH // 'diH' (u0 11130) 'zarat strI vatsare'pya'tau' (iti | medinii)|| vyAmo vaTazca nyagrodhau nyak ruNaddhi / 'rudhir AvaraNe (ru0 u0 a0) 'karmapadaM vyavasititrANasthAnalakSmAbhivastuSu // 93 // NyaNa' (3 / 2 / 1) / 'nyagrodho vyAmavaTayormyagrodhazca zamIpadati / 'pada sthairye' ( ) / padyati vA / 'pada tarau' (iti vishvH)|| gato' (di0 A0 a0)| pacAdyac (3|1|134)|bhaavkrm utsedhaH kAya unntiH| karaNeSu vA ghny| saMjJApUrvakatvAdvRddhyabhAvaH / 'padaM zabde ca vAkye ca vyavasAyApadezayoH / pAdatacihnayoH sthAnatrANayoraGka utsedhanam / anema vA / 'Sidhu gatyAm' (bhvA0 pa0 se0)| vastunoH' iti vizvaH / 'zlokapAde'pi ca klIbaM puMliGgaH kiraNe | ghaJ ( 3 / 3 / 18,19) // punaH' (iti medinyAM vishessH)|| paryAhArazca mArgazca vivadhau vIvadhau ca tau // 96 // goSpadaM sevite mAne vividho vadho hananaM gamanaM vA / anena vA / 'prAdibhyo goH padam / 'goSpadaM sevitAsevita-' (6 / 11145) iti dhAtujasya- (vA. 2 / 3 / 24) iti samAsottarapadalopau / sAdhuH / 'goSpadaM gopade zvabhre gavAM ca gatigocare' iti 'anyeSAmapi-' (63 / 137) iti vA dIrghaH / 'vivadho vIvadhazcApi paryAhAre'dhvabhArayoH' iti vizvaH / parita AhivizvaH (medinii)|| | yate'nena / paryAhAra ubhayatobaddhazikyaM skandhavAdyaM kASThaM 1-'sI' iti saMvidupaniSaccharadbhiH saMnadhyate iti mukuttH|| 'kAvaDI' iti khyAtam / yattu-'upasargasya- (6 / 3 / 122) Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 amrkossH| [tRtIyaM kANDam iti dIghe:-iti mukuTa Aha / tanna / vadhazabdasyAbantatve- | (3 / 4 / 72) iti ktH| 'vRddho jIrNe prabuddhe je triSu klIbaM tu nAghajantatvAt // zailaje' (iti medinI) paridhiryaziyataroH shaakhaayaamupsuuryke| skandhaH samudaye'pi ca // 10 // paridhIyate / 'DadhAJ' (ju0 u0 a0)| 'upasarge ghoH kaM ziro dadhAti / 'Ato'nupa-' (32 // 3) iti kaH / kiH' (3 / 3 / 92) // pAraskarAditvAt (6 / 1 / 157 ) suT / 'skandhaH syAnRpatAbandhakaM vyasanaM cetHpiiddaadhisstthaanmaadhyH||97|| vaMse sNpraaysmuuhyoH| kAye taruprakANDe ca bhadrAdI chandaso AdhAnam / anena, asmin vA / pUrvavat / 'AdhiH | bhidi' (iti medinii)|| pumAMzcittapIDApratyAzAbandhakeSu ca / vyasane cApyadhiSThAne' | deze nadavizeSe'bdhau sindhurnA sariti striyAm / (iti medinii)|| __syndte| 'syandU prasravaNe' (bhvA0 A0 se.)| 'syandeH syuH samarthananIvAkaniyamAzca smaadhyH| saMprasAraNaM dhazca' (u0 1111) ityuH / "sindhuH samudre nadyAM nIvAko vacanAbhAvaH, mUlotkarSArtha dhAnyAdisaMgraho vA / ca nade dezebhadAnayoH' iti vizvaH / 'sindhurvamathudezAbdhisamAdhAnam anena vA pUrvavat / 'samAdhiAnanIvAkaniya- nade nA sariti striyAm' (iti medinii)|| meSu samarthane' iti vizvaH (rbhsH)| 'samAdhirnA samarthane |vidhaa vidhau prakAreca dhyAne vairasya (dhyAnanIvAka)niyame kAvyasya ca guNAntare' / vidhAnam / 'DadhAJ' (ju0 u0 a0)| 'Atazcopa-' (iti medinii)|| (3 / 3 / 106) ityaG / 'vidhA gajAnne Rddhau ca prakAre vetane doSotpAde'nubandha: syAtprakRtyAdivinazvare // 98 // vidhau' iti vishvH| vidhI-vidhAne // mukhyAnuyAyini zizau prkRtsyaanuvrtne| sAdhU ramye'pi ca triSu // 10 // anubadhyate / 'bandha bandhane' (tryA0 pa0 a0)| ghaJ] sAdhoti / 'sAdha saMsiddhau' (svA0pa0 se.) 'kRvApA-' (3 / 3 / 19) / 'anubandhastu bandhe syAddoSotpAde vinshvre||1: (u0 11) ityuN / 'sAdhurvArdhaSike cArau sajane cAbhimukhyAnuyAyibAle ca prakRtasyAnivartane / anuvandhI tu dheyavat' iti vishvH|| hikkAyAM tRSNAyAmapi' (iti medinii)| mukhyaM pitrAdikamanuyAti yaH vizuH / prakRtasya prArabdhasyAnuvartane'nivartane // vadhUrjAyA juSA strI ca vidhurviSNau candramasi . vahati / 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| 'vaho dhazca' vidhyati virahiNam / 'vyadha tADane (di. 50 a0)| (u0 183) ityUH / 'vadhUH snuSA navoDhA strI bhAryApRkkAGga | nAsu ca / zaTyAM ca zArivAyAM ca' iti vishvH|| 'pRbhidi-' (u0 1123) iti kuH / 'ahijyA-' (6 / 1 / 16) iti saMprasAraNam / 'vidhuH zazAGke karpUre hRSIkeze ca __ sudhA lepo'mRtaM suhii| rAkSase' iti vishvH|| ___suSTu dhiiyte| 'DudhAJ' (ju0 u0 a0) 'dheT' (bhvA0 paricchede vile'vadhiH // 99 // pa0 a0)| 'aatshcop-(33|106) ityaG / 'sudhA avadhAnam / 'upasarge-' (3 / 3 / 92) iti kiH / 'ava gaGgeSTakAcUrNa snuhI cAmRtamUrvayoH' ityjyH|| dhistvavadhAne syAtsImni kAle bile pumAn' (iti medinii)|| saMdhA pratijJA maryAdA vidhividhAne daive'pi saMdhAnam / atra vA / 'DudhAJ' (ju0 u0 a0)| 'AtavidhAnam / anena vA / pUrvavat kiH (3 / 3 / 92) / vidhi- zcopa-' (3 / 3 / 106) ityng|| na niyatau kAle vidhAne parameSThini' (iti medinii)|| zraddhA saMpratyayaH spRhA // 102 // praNidhiHprArthane cre| zraddhAnam pUrvavat / 'zraddhA''dare ca kAGkhAyAm' (iti praNidhAnam / praNidhIyate vA / kiH (3 / 3 / 92) 'praNi- | medinii)| sNprtyyH=aadrH|| dhiryAcane care' (iti haimH)| 'praNidhiravadhAne'pi // madhu madye puSparase kSaudre'pi budhavRddhau paNDite'pi mnyte| 'mana jJAne' (di. A a0)| 'phalipATi-' budhyate / 'budha avagamane (di. A0 a0)| 'igupadha-' (u0 1118) ityuH, dhazca / 'madhu kSaudre jale kSIre madye (31135) iti kH| 'budhaH kavau rauhiNeye' iti vishvH|| | puSparase mdhuH| daitye caitre vasante ca jIvakoze madhume' vardhate sma / 'vRdhu vRddhau' (bhvA0 A0 a0)| 'gatyarthA-' iti vishvH|| Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / andhaM tamasyapi / taruzailau zikhariNI andhayati / 'andha dRSTyupaghAte' (cu0 u0 se.)| pacA- zikharamasti yayoH / 'ataH-' (5 / 2 / 115) itIniH // dyac (3 / 1 / 134) / 'andhaM tu timire klIbaM cakSuhIne'bhi zikhinau vahnivarhiNau // 10 // dheyavat' (iti medinii)|| zikhAH santyasya / 'dvandvopatApa-' (5 / 2 / 128) itiiniH|| atastriSu vrIhyAdiH (5 / 2 / 116) vaa| 'zikhI vahnau balIvarde zare AdhAntAt // ketugrahe drume / mayUre kukUTe puMsi vikhAvatyanyaliGgakaH' . samunnaddhau paNDitaMmanyagAMvatA // 10 // (iti medinii)|| samunnahyate sma / 'Naha bandhane (di. u0 a0)| kH| (3 / 2 / 102) / 'samunnaddhaH samudbhUte paNDitaMmanyadRptayoH' / pratiyatnAvubhau lipsopagrahI iti vizvaH // / pratiyatanam / pratiyatyate vA / 'yatI prayatne' (bhvA0 brahmabandhuradhikSepe nirdeze A0 se.)| 'yata nikArAdau' (cu0 u0 se.) vaa| 'yajabrahmaiva brAhmaNajAtiH bandhurasya / 'brahmavandhuradhikSepe nirdeze yAca-(33190) iti naG / 'pratiyatnazca saMskAraca dvijanmanAm' iti vizvaH // lipsopagrahaNeSu ca' (iti medinI) / upagrahaH vndiiathaavlmbitH| grahaNAdiH // atha saadinau| avidUro'pyavaSTabdhaH | dvau sArathihayArohI avalambita AzritaH, vastrAdiruddho vA / avaSTabhyate sma / 'STabhi stambhe' (bhvA0 A0 se.)| 'stambhu rodhane (sautraH) avazyaM sIdati, sAdayati vA / 'Sad vizaraNAdau' vA / 'stambheH ' (8 / 3 / 67) 'avAccA-' (8368) iti (bhvA0 50 a0)| 'AvazyakA- (3 / 3 / 170) iti ssH| 'avaSTabdho'vidUre syAdAkrAnte cAvalambite' ( iti nniniH| grahyAdiH (3 / 11134) vA / 'sAdI surNgmaatnggmedinii)|| rathAroheSu dRzyate' ( iti medinii)|| prasiddhau khyAtabhUSitau // 104 // vAjino'zveSupakSiNaH // 107 // prasiddhyati, prasiddhyate sma vA / 'Sidhu saMrAddhau' (di. 50 vAjAH pakSAH santyasya / 'ataH- (5 / 2 / 115) se0) 'gatyAm' (bhvA0 pa0 se.)| kartari (3 / 4 / 72)| itiiniH|| karmaNi (3 / 2 / 102) vA ktH|| kule'pyabhijano janmabhUmyAmapi iti dhaantaaH|| ___ abhi jAyate'smin / 'janI' (di. A0 se.)| 'halaca' sUryavahnI citrabhAnU (3 / 3 / 121) iti ghny| 'janivadhyozca' (7 // 3 // 33) iti citrA bhAnavo razmayo'sya // | vRddhirna / 'abhijanaH kule khyAtau janmabhUmyAM kulabaje' bhAnU razmidivAkarau / iti vishvH|| bhAti / 'bhA dIptau' (a0pa0 a0) / 'dAbhAbhyAM nuH' atha haaynaaH| (u0 3 // 32) // varSArciIhibhedAzca bhUtAtmAnau dhAtRdehI bhUtAnAmAtmA / bhUtAni AtmA khabhAvo yasya, iti ca // | | jahAti, jihIte, vaa| 'ohAk tyAge' (ju0pa0 a0)| 'ohAG gatau' (ju0 A0 a0) vA / 'hazca brIhikAlayoH' mUrkhanIcau pRthagjanau // 105 // (3 / 11148) iti NyuT / 'hAyano na striyAM varSe puMsyarcipRthakkAryoM janaH / zAkapArthivAdiH (vA0 2 / 1 / 78) // DibhedayoH ( iti medinii)| varSaH abdam / arcI-razmiH / grAvANau zailapASANau 'vrIhibhedaH nIvArAdiH' iti mukuTaH / SaSTikaH-iti khaamii|| prasate / 'prasu adane' (bhvA0 A0 se.) / anyebhyo'pi-' (vA. 3 / 2 / 101) iti ddH| Avanati / 'vana saMbhakto' candrAgyarkA virocnaaH||108|| (bhvA0pa0 se.) 'zabde' (bhvA0pa0 se.) vA / vica virocte| 'ruca dIptau' (bhvA0 A0 se.)| 'anudaatte(332176)| grazcAsAvAvA ca // tazca halAdeH' (3 / 2 / 149) iti yuc / "virocanaH prahAdasya patriNau shrpkssinnau| tanaye'rke'micandrayoH' (iti medinii)|| patrANi santyasya / 'ataH- (5 / 2 / 115) itIniH // keze'pi vRjinaH 'patrI zyene rathe kANDe khagagurathikAdriSu' iti vizvaH // / vRjyate / 'vRjI varjane' (a0 A0 se.)| 'vRjeH kicca' Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 amrkossH| [ tRtIyaM kANDa ( u0 2 / 47) itInan / 'vRjinaM kalmaSe klIvaM keze nA | hAdinyau vajrataDito kuTile triSu' iti rbhsH|| hAdate'vazyam / 'hAda avyakte zabde' (bhvA0 A0 se.) vishvkrmaarksurshilpinoH| 'aavshykaa-'(3|3|170) iti nniniH|| vizvaM karmAsmAt , asya, vA / 'vizvakarmA sahasrAMzI vandAyAmapi kAminI // 11 // munibhiddevazilpinoH' (iti medinii)|| ___ avazyaM kAmyate / 'kamu kAntau' (bhvA0 A0 se.)| AtmA yatno dhRtirbuddhiH svabhAvo brahma varma ca 109 pUrvavat ( 3 / 3 / 170 ) NiniH / 'kAminI bhiiruvndyoH| ___ atati / 'ata sAtatyagamane' (bhvA0pa0 se.) 'sAtibhyAM | kAmI tu kAmuke cakravAke pArAvate'pi ca' (iti medinii)| maninmaniNI' (u0 4153) / "AtmA kalevare yatne khabhAve vandA-vRkSe vijAtIyaprarohaH // paramAtmani / citte dhRtau ca buddhau ca paravyAvartane'pi ca tvagdehayorapi tanuH iti dharaNiH // tanoti, tanyate vA / 'tanu vistAre' (ta. u0 se.)| zakro ghAtukamattebho varSukAbdo ghnaaghnH| | 'bhRmRzI-' (u0 117) ityuH / 'tanuH kAye tvaci strI hanti / 'hana hiMsAgatyoH' (a. pa. a.) 'hanterghazca | syAtriSvalpe virale kRze' (iti medinii)|| (vaa06|1|12) iti pacAdyaci dvitvam , Ak cAbhyAsasya / / sUnAdhojidvikApi c| 'anyonyaghaTTane vaiva ghAtuke ca ghanAghanaH' iti dharaNiH // | savanam / sUyate vA / 'puTa prANigarbhavimocane' (a0 abhimAno'rthAdida'jJAne praNayahiMsayoH // 110 // A0 se.)| (3 / 3 / 114) karmaNi (vA0 3 / 3 / 102) abhimananam / 'mana zAne (di. A0 a0)| ghaja (31- ktaH / 'khAdaya oditaH' (di. ga.) iti (odittvAta 3 / 18) / 'mIJ hiMsAyAm' (RyA0 u0 a0)| bhAve lyuTa | 'oditazca' (8 / 2 / 45) iti niSTAnatvam ) / 'sUnAkhyA puSpite (3 / 3 / 115) / 'miinaati-(6|1|50) ityAtvam / AdinA puSpe jihvAtale vadhAlaye' ityjyH| (sUnaM prsvpusspyoH)| kulpshugunnaadigrhH|| sUnA putryAM vadhasthAnagalazuNDikayorapi' (iti vishvH)|| ghano medhe mUrtiguNe triSu mUrte nirntre| | RtuvistArayorastrI vitAnaM triSu tucchake // 113 // hananam / hanyate vA / 'mUrtI ghanaH' (3 / 3 / 77) ityp| | mande 'ghanaM sAndaM ghanaM vAdyaM ghano musto ghano'mbudaH / dhana: vitananam / vitanyate vA / ghaJ (3 / 3 / 18,19) / kAThinyasaMghAto vistAro lohamudgarau' iti dhrnniH| mUrtiguNe = 'vitAno yajJavistArolloceSu kratukarmaNi / vRttabhedAvasarayorvitAnaM kaatthinye|| tucchamandayoH' iti vishvH| 'vitAno yajJa ulloce vistAre inaH sUrye prabhau punapuMsakam / klIbaM vRttavizeSe syAtriliGgo mandatucchayoH' | (iti medinii)| mande mUDhe // eti / Iyate vA / 'iNsiji-' (u0 32) iti nk|| atha ketanaM kRtye ketAvupanimantraNe / rAjA mRgAGke kSatriye nRpe // 111 // 'kita nivAsAdau' (bhvA0pa0 se.)| bhAvakarmakaraNAdhirAjati / 'rAz2a dIptau' (bhvA0 u0 se.) 'kanin yuvRSi karaNeSu lyuTa / 'ketanaM tu dhvaje kArye nimantraNanivAsayoH' (u0 11156) iti kanin / 'rAjA prabhau ca nRpatau ityjyH|| ciye rajanIpatau / yakSe zake ca puMsi syAt' (iti medinii)||ttaasttvN tapo brahma brahmA vipraH prajApatiH // 11 // vANinyau nartakIdUtyau | vRMhati / 'vRhi vRddhI' (bhvA0 pa0 se.)| 'herno'ca' avazyaM vaNati / 'vaNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'Ava-17 ti manina / 'bA tattvatapoveTe na daro: (3 / 3 / 170) iti, grahyAditvAt (3 / 1 / 134) puMsi vedhasi / Rtvigyogabhidorvipre' (iti medinii)|| vA nniniH| vabayoraikyam / 'bANinirnartakImattAvidagdhavani utsAhane ca hiMsAyAM sUcane cApi gandhanam / tAsu ca' (iti medinii)|| ___ 'gandha mardane (cu. A0 se.)| bhAvAdau lyuT / sravantyAmapi vaahinii| 'gandhanaM sUcanotsAhahiMsaneSu prakAzane' iti vishvH|| vahati / grhyaadi(3|1134 )NiniH / 'vAhinI syAtta AtaJcanaM pratIvApajavanApyAyanArthakam // 115 // raGgiNyAM senAsainyaprabhedayoH' iti vizvaH // _ 'taJcu gatau' (bhvA0 pa0 se.)| lyuTa (3 / 3 / 114) / 1-vANinIzabdo medinyAM pavargIyAdau paThitaH / hame ta pratIvApaH dugdhAdI dadhyAdibhAvArthe takAdiprakSepaH, nikSepo antasthAdau paThitaH / evaM vAhinIzabdo'pi // | vA / javanaM-vegaH / ApyAyanaM tarpaNam // Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavarga: 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 417 vyaJjanaM lAJchanazmazruniSThAnAvayavaiSvapi / pApe vipattI niSphalodyame' iti vizvaH (medinii)| kAmaje ___ vyajyate, anena vA / lyuTa (3 / 3 / 113,117) / doSe mRgayAkSapAnAdau / kopaje-vAkpAruSyadaNDapAruSyArtha'vyaJjanaM temane cihna zmazruNyavayave'pi ca' (iti medinii)| dUSaNAdI // niSThAnaM temanam // pakSmAkSilomni kiMjalke tantvAcaMze'pyaNIyasi / syAtkaulInaM lokavAde yuddhe pshvhipkssinnaam||116|| pakSyate, anena vA / 'pakSa parigrahe' (bhvA0pa0 se.)| kulInasya karma bhAvo vA / yuvAdyaN (5 / 1 / 130) / | karmakaraNAdau manin (u0 4 / 145) / 'pakSma sUtrAdisUkSmAMze 'kaulInaM pazubhiryuddhe kulInatvApavAdayoH' iti dhrnniH|| kiMjalke netralomani' iti vishvH|| syAdudyAnaM niHsaraNe vanabhede pryojne| tithibhede kSaNe parva parvati, paLate vA / 'parva pUraNe' (bhvA0pa0 se.) / udyAtyanena, asmin vA / 'yA prApaNe' (a0pa0 | bAhulakAtkanin / 'parva syAdutsave granthau prastAve vissuvaaa0)| 'karaNA-' (3 / 3 / 117) iti lyuTa / 'udyAnaM diSu / darzapratipadoH saMdhau syAttitheH paJcakAntare' iti vanabhede syAniHsRtau ca prayojane' iti dharaNiH // dharaNiH // avakAze sthitau sthAnam / vama netracchade'dhvani // 121 // sthIyate'tra / adhikaraNe (3 / 3 / 117) bhAve ( 3 / 3 / 115) vartate, anena, asmin vA / 'vRtu vartane' (bhvA0 A. ca lyuTa / 'sthAnaM sAdRzye'vakAze sthitau vRddhikSayetare' (iti / se.)| manin (u0 4 / 145) // medinii)|| | akAryaguhye kaupInam krIDAdAvapi devanam // 117 // | kUpapatanamarhati / 'zAlInakaupIne adhRSTAkAryayoH' (5|2|diivyte'nen / 'divu krIDAdau' (di. 50 se.)| bhAva- 20) iti saadhuH| 'kaupInaM syAdakArye'pi cIraguhyapradezayoH' karaNAdau lyuT / 'devanaM vyavahAre syAjigISAkrIDayorapi / iti vishvH|| . akSeSu devanaH proktaH' iti vizvaH // maithunaM saMgatau rte| utthAnaM pauruSe tanne saMniviSTodgame'pi ca / mithunameva / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / mithunasyedaM vA / 'utthAnamudyate tantre pauruSe pustake raNe / ' ('prAGgaNo- 'saMbandhe surate yugme rAzau mithunamiSyate' iti vyADiH // dramaharSeSu malavege'pi na dvayoH') (iti medinI) / 'tantraM pradhAnaM paramAtmA dhIH kuTumbakRtye syAtsiddhAnte caussdhottme| pradhAne tantuvAne(ye)ca pradhatte, dhIyate'nena / asmin vaa| 'DudhAJ' kartRkarazAstrabhede . paricchade / zrutizAkhAntare hetAvubhayArthaprayojake' NAdau 'lyuTa' (3 // 3 / 113,117) / 'pradhAnaM syAnmahAmAtre (iti medinii)|| prakRtau paramAtmani / prajJAyAmapi ca klIbamekatve tUttame sadA' vyutthAnaM pratirodhe ca virodhAcaraNe'pi ca // 118 // (iti medinii)|| viruddhamutthAnam / 'prAdayo gatA- (vA0 2 / 2 / 18) iti prajJAnaM buddhicihnayoH // 122 // samAsaH / 'khatantratA ca vyutthAnam' iti trikANDazeSaH // prajJAyate / anena vAdau lyuTa (3 / 3 / 113,115,117) // mAraNe satasaMskAre gatau dravyopapAdane / prasUnaM puSpaphalayoH nirvartanopakaraNAnuvrajyAsu ca sAdhanam // 119 // prasUyate / 'pUj abhiSave' (svA0 u0 a0)| 'suno 'SAdha saMsiddhau' (khA0pa0 se.)| bhAvakarmakaraNAdau lyUTa / dIrghazca' (u0 3.13) iti nH|| 'sAMdhanaM mRtasaMskAre sainye siddhauSadhe gatau / nirvartanopAyamer3ha nidhanaM kulnaashyoH| dApane'nugame dhane' (iti medinii)| upakaraNaM saadhnsaamgrii|| nidhAnam / nidhIyate'tra vA / 'kRpRvRji-' (u0 2 / 81) niryAtanaM vairazuddhau dAne nyAsArpaNe'pi ca / | iti kyuH // 'yata nikArAdau' (cu0 u0 se.) khArthaNyantaH / bhAvAdau krandane rodanAhvAne lyuT // | 'di AhvAne rodane ca' (bhvA0pa0 se.)| bhAve (3.. vyasanaM vipadi bhraMze doSe kAmajakopaje // 120 // | (3 / 115) lyuT // / vyastiH / 'asu kSepaNe' (di0 pa0 se.)| bhAvAdau lyuTa / varma dehprmaannyoH|| 123 // 'vyasanaM tvazubhe sako pAnastrImRgayAdiSu / daivAniSTa phale varSati / vRSyate vA / 'vRSu secane' (bhvA0pa0 se.)| manin (u0 4 / 145) / 'varma dehapramANAtisundarAkRtiSu 1-bhAvavigrahapradarzanametat // smRtam' (iti medinii)|| amara0 53 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [tRtIyaM kANDa maanaantaat| gRhadehatviTprabhAvA dhAmAni vaacylinggaastthottre| dadhAti / dhIyate vaa| 'DudhAJ' (ju0 u0 a0)| manin | tathA talinavat / uttare AnAntAt // (u0 4 / 145) / 'dhAma zaktI prabhAve ca tejomandirajanmasu' samAnAH satsamaike syaH iti vishvH|| samati / 'Sama vaiklavye' (bhvA0pa0 se.)| 'tAcchIlyavayo. atha ctusspthe| vacanazaktiSu cAnaz' (3 / 2 / 129) / 'AgamazAsanamanityam' saMniveze ca saMsthAnam iti mug na / saha mAnena vartate, iti vA / 'samAnaM satsamai. saMsthIyate'tra, anena vA / saMsthitirvA / bhAvAdhikaraNAdau keSu triSu, nA nAbhimArute' (iti medinii)|| lyuTa (3 / 3 / 115,117) / 'saMsthAnamAkRtI mRtyau saMni pizuno khalasUcakau // 127 // veze catuSpathe' (iti medinii)|| piMzati / 'piza avayave' (tu0pa0 se.)| 'kSudhipizimilakSma cihnprdhaanyoH||124|| thibhyaH kit' (u03155) ityunan / 'pizunaM kuGkume'pi ca / lakSyate, anena vA / 'lakSa darzane' (cu0 A0 se.)| kapivakre ca kAke nA suuckkruuryostrissu| pRkkAyAM pizunA strI manin ( u0 4 / 145) // syAt' (iti medinii)|| . AcchAdanaM sNpidhaanmpvaarnnmityume| hInanyUnAvUnago AcchAdyate'nena / 'chada apavAraNe' curAdiH / karaNe (3- jahAni dIyate savArobAyA . 7) bhAve (3 / 3 / 115) vA lyuT / 'AcchAdana sapi- 'AdikarmaNi ktaH- (3 / 4 / 71) / karmaNi (3 / 2 / 102) vaa| dhAne vastre'pavRtimAtrake' iti dhrnniH|| 'oditazca' (8 / 2 / 45) iti natvam / 'hInaM gonayoniSu' ArAdhanaM sAdhale syAdavAptI tossnne'pic||125|| (iti medinii)|| __ ArAdhyate'nena / 'rAdha saMsiddhau' (khA0pa0 a0)| | nyUnayati / nyUnyate sma vaa| 'Una parihANe' (cu0 u0 bhAvAdI lyuT (3 / 3 / 115,117) se0)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 19) vA / adhiSTAnaM cakrapuraprabhAvAdhyAsaneSvapi / yattu-'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH-iti mukuTenoktam / __ adhiSTIyate, anena vA / bhAvAdI lyuT (3 / 3 / 115. tnn| curAdiNyantatvena adantatvena cegupadhatvAbhAvAt / 'nyUnaM 117) / 'adhiSThAnaM rathasyAGge prabhAve'dhyAsane pure' ityjyH|| gonayoH' (iti medinii)|| ratnaM svajAtizreSThe'pi vegirrau trkhinau| ramayati / 'ramu krIDAyAm' (bhvA0 A0 a0) nnyntH| taro balaM javo vA'syAsti / 'asmAyA- (5 / 2 / 121) antarbhAvitaNyartho vA, ramante'smin vaa| 'ramesta ca' (u0 | iti viniH|| 3114) iti naH / 'neD vazi-' (712 / 8) iti neT / 'Nera- abhipanno'parAddho'bhigrastavyApadgatA api // 128 // niTi' (6 / 4 / 51) / 'ratnaM khajAtizreSThe'pi maNAvapi napuMsa abhipadyate sma / 'gatyarthA-' (3 / 4 / 72) iti ktH| kam' (iti medinii)|| karmaNi (3 / 2 / 102) vaa| 'abhipanno'parAddhe'bhidrute praste vane salilakAnane // 126 // vipadgate' iti vishvH|| . vanyate / 'vana saMbhaktau (bhvA0pa0 se.)| 'vanu yAcane' iti naantaaH|| (ta0 u0 se.) vA / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ / | kalApo bhUSaNe barhe tUNIre saMhate'pi ca / saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH / kartari pacAdyac (3 / 1 / 134) vaa| 'klIbaM syAt kAnane nIre nivAse nilaye vanam' iti | ___ kalAmApnoti / 'ApU vyAptau' (svA0pa0a0) 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) kalA Apyate'nena vA / 'halazca' (3 / 3 / 121) rbhsH|| iti ghaJ / 'kalApaH saMhatau barhe kAcyA bhUSaNatUNayoH' . talinaM virale stoke ityajayaH / ('candre vidagdhe vyAkaraNabhede'pi kathyate budhaiH' talati, talyate vA / 'tala pratiSThAyAm' (bhvA0pa0 se.)| iti medinyAM vishessH)|| 'tailipulibhyAminan' (u0 2 / 53) / 'talinaM virale stoke | khacche'pi vAcyaliGgakam' (iti medinii)|| paricchade parIvApaH paryuptau salilasthitau // 129 // - parivapanam / anena / atra vaa| 'Duvap bIjatantusaMtAne 1-asya sUtrasya 'karaNAdhikaraNayoH' ityadhikArasthatvenAtropa- (bhvA0 u0 a0)| bhAve (3 // 3 // 18) ghaJ / 'halaca' nyAso niSphalaH karmaNi vigRhItatvAt // tasmAt 'akartari-' (3 / 3 / 19) ityeva nyAyyam // 2-AdhunikapustakeSu tu 'talipulibhyAM ca' | 1-atra 'sa' ityupanyAso'saMgataH / ghano bhUtAdhikAre vidhAityeva pATha upalabhyate // nAbhAvAt // Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 419 (3 / 3 / 121) iti vA / 'upasargasya-' (6 / 3 / 122) iti | 'astriyAm' iti kaziputalpAbhyAmapi saMbadhyate / aTTaH= dIrghaH / paricchadaH privaarH|| aTTAlikA // godhura goSThapatigopau stambe'pi viTapo'striyAm / gAM pAti / 'pA rakSaNe (a0p0a0)| 'Ato'nupa- veTati, vidyate vA / 'viTa Akroze zabde' (bhvA0 pa0 (32 // 3) iti kaH / 'gopo grAmaughagoSThAdhikRtayorballave se.)| 'viTapapiSTapavizipolapAH' (u0 3 / 145) / 'viTapaH iti vizvaH // pallave piGge vistAre stambazAkhayoH' iti vishvH|| haro vissnnurvRssaakpiH| prAptarUpasvarUpAbhirUpA budhamanojJayoH // 131 // vRSaM dharma na kampayati / 'kapi kiMciccalane' (bhvA0 A0 bhedyaliGgA amI se0)| aMhikampyonalopazca' (u0 4 / 144) itIH / vRSA- prApto rUpam / 'prAptApanne ca-' (2 / 2 / 4) iti samAsaH / dharmAdAkampayati duSTAn iti vA / yadvA,-varSati kAmAn / 'vRSu prAptaM rUpaM yena / 'prAptarUpo jJaramyayoH' (iti medinii)|| secane' (bhvA0pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 11135) iti khameva rUpaM yasya // kaH / Akampayati pApAni / pUrvavadiH (u0 4.144) / vRSa abhilakSyaM rUpamasya / 'abhirUpo budhe ramye' (iti zvAsAvAkapizca / yadvA,-vRSA indro'nena / kampate Akampate medinii)|| vA asmAt / yadvA,-vRSo dharmo vRSA indro vA kapiriva vaze kUrmI vINAbhedazca kcchpii| yasya / yadvA,-vRSarakSakaH kapirvarAhaH / zAkapArthivAdiH (vA0 kacche kacchaM vA pibati / kacchena pAti vaa| 'supi-' 2 / 1 / 78) / 'anyeSAmapi-' (6 / 3 / 139) iti diirghH| yadvA,- (3 / 2 / 4) iti kaH / 'gApoSTaka' (3|2|8)tu na / 'pibateH vRSNa indrasyAkaM vRSAkaM piyati / 'pi gatau' (tu0pa0 a0)| surAsIdhvoH' iti (vArtika) vacanAt / 'gatikArakopapadA-' antarbhAvitaNyartho vA / indraduHkhaM prApnoti prApayati vA daityAn / iti sukhutpatteH prAk smaasH| 'jAteH- (4 / 1163) iti rakSakatvAt / vici (3 / 2175) saMjJApUrvakatvAnna guNaH / vipi | GIS / 'kacchapI vallakIbhede Dulau kSudgadAntare' iti vishvH|| (3 / 2 / 76) tu AgamazAstrasyAnityatvAnna tuk / parazabdasyeSTa- | iti paantaaH|| vAcitvAdiyaDaM bAdhitvA pUrvasavarNadIrghaH (6 / 1 / 102) pUrvarUpe | ravaNe puMsi rephaH syAtkutsite vAcyaliGgakaH // 132 // (6 / 1 / 107) staH / "vRSAkapiH pumAnkRSNe zaMkare jAtavedasi' (iti medinii)|| __'rAdiphaH' (vA0 3 / 3 / 108) / riphyate, riphati vA / 'ripha hiMsAyAm' (tu0pa0 se.) / ghaJ (3 / 3 / 19) / pacAboSpamUSmAzru dyac (3 / 1 / 134) vA // vAyati / 'ovai zoSaNe' (bhvA0pa0 se.)| vAti / 'vA iti phaantaaH|| gatyAdau' (a0 pa0 a0)| 'khaSpazilpazaSpa-' (u0 3 / 28) iti sAdhuH // | antarAbhavasattve'zve gandharvo divyagAyane / __ antarA maraNajanmanormadhye bhavaM sattvaM yAtanAzarIram / kazipu tvannamAcchAdanaM vayam // 130 // | yadAhuH-'antarAbhavadeho hi neSyate vindhyavAsinA' / kazati duHkham / kazyate vA / 'kaza gatizAsanayoH' | tanna / lakSyavirodhAt / tasmAdantarikSavAsino gandharvAkhyA (a. A. a.)| mRgayvAditvAt (u0 1137) sAdhuH / / bhuutaaH| yadyAsaH 'asmAbhiryadanuSTheyaM gandharvaistadanuSThitam''ekoktyA kazipurbhaktAcchAdane ca dvayoH pRthak' iti vizvaH // iti khaamii| taccintyam / 'gandharvaH pazubhede syAtpuMskokilatalpaM zayyATTadAreSu turaMgayoH / antarAbhavasattve ca gAyane khecare'pi ca' (medinI) talyate'smin / 'tala pratiSThAyAm' (bhvA0pa0 se.)| ityAdau dvayoH pRthak pAThAt / dRSTAnto'pi vissmH| divya'khaSpazilpa-' (u0 3 / 28) iti sAdhuH / vakSyamANam , gAyanAnAM vizvAvakhAdInAmeva tatra grahaNAt / gandhamarvati / 'arba gatau' (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) zaka1-AdhunikapustakeSu tu 'kuNThikampyoH ' iti pATha upa- | ndhvAdiH (vA0 6 / 1194) // labhyate // 2-bASpaM medinyAmantasthAdau paThyate / ata eva govardhanA- kamburnA valaye zaGkha / cArapi 'bASpAkulam' (528) ityAryA'ntasthAdivrajyAyAM ___ kambati / 'kamba gatau ( ) mRgavvAdiH (u0 1137) likhitA / haime tu sparzAdi paThyate // 3-idaM tvasaMgatamle viyAM mi zambake valaye gaje (dati medinii)|| 'kazipubhaktAcchAdanayorekoktyA pRthaktayoH puMsi' iti medinItaH dvijitau sarpasUcakau // 133 // kazipoH puMstvasya, 'talpamaTTe kalatre ca zayanIye ca na dvayoH' iti medinItastalpasya klIvatAyAH pratIteH / / dve jihe yasya / Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 amrkossH| [tRtIyaM kANDam pUrvo'nyaliGgaH prAgAha puMbahutve'pi puurvjaan| syAnmahArajane klIbaM kusumbhaM karake pumAn // 136 // pUrvayati / 'pUrva niketane' (cu0pa0 se.)| pacAdyac / kuSumbhyati, anena vA / 'kusumbha kSepe' (knnddvaadiH)| (3 / 11134) / 'pUrve tu pUrvajeSu syuH pUrvaprAgAdyayostriSu' pacAdyac (3 / 3 / 134) / 'halaca' (3 / 3 / 121) iti ghaJ vaa| (iti medinii)| 'prAk pUrvamagrataH' iti dhrnniH|| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'kusumbhaM hemani mahArajane nA iti bAntAH // kamaNDalo' (iti medinii)|| kumbhau ghaTebhamUrdhAzo kSatriye'pi ca nAbhirnA ___ kuM bhUmi kutsitaM vA umbhati / 'umbha pUraNe' (tu. 50 nbhyte| 'Nabha hiMsAyAm' (bhvA0 A0 se.)| 'isse.)| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / pacAdyac (3 / 1 / 134) vaa| jAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) / yadvA,-nAbhayati / khArthaNyazakandhvAdiH (vA0 6 / 1 / 94) / 'kumbhaH syAtkumbhakarNasya ntAt 'aca i.' (u0 4 / 139) / 'nAbhirmukhyanRpe cakrasute vezyApatau ghtte| rAzibhede dvipAGge ca kumbhaM trivRti madhyakSatriyayoH pumAn / dvayoH prANipratIke syAstriyAM kastUriguggule' iti vizvaH // kAmade' (iti medinii)|| _ Dimbhau tu zizuvAlizau // 13 // surabhirgavi ca striyAm / Dimbhayati / 'Dibhi saMghAte' curAdiH / pacAdyac ( 3 / 11. ___ suSTu rabhate, rabhyate vaa| 'rabha rAbhasye' (bhvA0 A0 a0)| 'sarvadhAtubhya in' (u0 4 / 118) / 'surabhiH shllkiimaatRbhi134)|| tsuragoSu yossiti| campake ca vasante ca tathA jAtIphale stambhau sthUNAjaDIbhAvau pumAn / svarNe gandhotpale klIbaM sugndhikaantyostrissu| (vikhyAte stannAti / 'stambhu rodhane' (sautraH) pacAdyac (3 / 1 / 134) / sacive dhIre caitre'pi ca pumAnayam ) (iti medinii)|| bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) vA // sabhA saMsadi sabhye ca / zaMbhU brhmtrilocnau|| saha bhAnti ye, yasyAM vaa| 'bhA dIptau' (a0 pa0 a0)| zaM bhavati / 'bhU sattAyAm' (bhvA0pa0 se.) 'prAptau' | 'supi-' (3 / 2 / 4) iti kaH / 'anyebhyo'pi-' (vA0 312 // (cu0 A0 se.) vA / antarbhAvitaNyarthaH / mitadvAditvAt 102) iti Do yA / 'striyAM sAmAjike goSThayAM dyUtamandirayoH (vA0 3|2|178)|ddH| 'zaMbhaH puMsi mahAdeve parameSThini sabhA' iti rabhasaH // cAhati' (iti medinI) viSNau ca // trivadhyakSe'pi vllbhH||137 // kukSiVNArbhakA garbhAH | vallate, valyate vA / 'valla saMvaraNe saMcaraNe ca' (bhvA0 girati / 'gR nigaraNe' (tu0 pa0 se.)| gRNAti, gIryate | A0 se.)| 'rAsivallibhyAM ca' (u0 3 / 125) ityabhac / vaa| 'gR zabde (tryA0 pa0 se.)| 'atigRbhyAM bhan' (u. 'vallabho dayite'dhyakSe sallakSaNaturaMgame' (iti medinii)|| 3 / 152) / 'goM bhraNe'rbhake kukSau saMdhau panasakaNTake' (iti iti bhAntAH // midinii)|| kiraNapragrahau razmI visrambhaH prnnye'pic||135|| 125 // aznute, anena vA / 'azU vyAptI' (khA. A0 se.)| visambhaNama / visrabhyate'nena vA / 'sambhu vizvAse' | 'aznote raz ca' (u0 4 / 4 / 6) iti bhiH| 'razmiH pumAn (bhvA0 A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) "virambhaH keli-dIdhito syAtpakSmapragrahayorapi' (iti medinii)|| kalahe vizvAse praNaye vadhe' iti vishvH| 'paricayaprArthanayoH / kapibheko plavaMgamau / praNayaH parikIrtitaH' ityamaramAlA // plavena plutyA gacchati / 'gamazca' (3 / 2 / 47) iti khac // syAGgreyA~ dundubhiH puMsi syAdakSe dundubhiH striyAm / icchAmanobhavau kAmau / 'dunda' iti zabdena ubhati / 'ubha pUraNe' (tu0pa0 se.)| kamanam / kamyate vA / 'kamu kAntI' (bhvA0 A0 se.)| 'igupadhAt kit' (u0 4 / 120) itIn / zakandhvAdiH (vA. ghaJ (33 / 18,19) 'kAmaH smarecchayoH pumAn / retasyapi 6|1|94)|ydvaa,-'dundu' iti hlntsyaivaanukrnnm| 'dundubhiH nikAme ca kAmye'pi syAnapuMsakam' (iti medinii)|| pumAn / varuNe dailameryozca sayakSe bindutrikadvaye' (iti medinii)|| zauryodyogau parAkramau // 138 // parAkramaNam / anena vA / 'kramu pAdavikSepe' (bhvA0pa0 1-pUrvagandharvazabdau vizva-medinyorapi sparzAnteSvevopalabhyete / / : | se0)| ghaJ (3 / 3 / 18,121) / nodAttopadezasya- (73|haime tu dantoSThavAnteSveva // 2-akSe bindutrikadraye yathA-'daMdubhyA |' kila tatkRtaM patitayA yahraupadI hAritA' iti svAmimukuTAnekArtha- 34) iti na vRddhiH| 'parAkramaH syAtsAmarthya vikrmodymyokairvaakrkaumudyH|| / rapi' (iti medinii)| Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 421 dharmAH puNyayamanyAyasvabhAvAcArasomapAH / nmak / Dalayorekatvam / 'gulmaH stambe plIhni ghaTTasainyayoH dharati, dhriyate vA / 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 u0 a0) sainyarakSaNe' iti vishvH| rug-udrrogH| stambaH aprkaannddH|| 'artistusu-' (u0 11140) iti man 'dharmo'strI puNya jAmiH svskulstriyoH| AcAre khabhAvopamayoH Rtau / ahiMsopaniSacyAye nA dhanu-1 | jAyati, jAyate vA / 'jai kSaye' (bhvA0pa0 a0)| ryamasomape' (iti medinii)|| | baahulkaanmiH| yadvA,-'jamu adane' (bhvA0pa0 se.)| bAhulaupAyapUrva Arambha upadhA caapyupkrmH||139|| kAdiN dIrghazca / karmaNi 'iajAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) upadhA utkocH| upakramaNam / anena vaa| pUrvavat (3 / 3 / - itIm vA-iti svaamii| 'jihmastu kuTile mande jAmiH 18,121,73 / 134) "upakramaH syAdupadhAcikitsArambha- | khasUkulastriyoH' iti cvrgaadaavjyH|| vikrama' iti vishvH|| ___ mukuTastu-'prahare samaye yAmo yAmiH khaskulastriyoH' vaNikpathaH puraM vedo nigamAH / iti rabhasAdantasthAditAmAha / 'yAmiH kulastrIkhasroH strI' nigamyate, anena vA / 'gocarasaMcara- (3 / 3 / 119) (iti medinii)| tatra 'yA prApaNe' (a0pa0a0) iti saadhuH| 'nigamo vANije puryA kaTe vede vaNikpathe' dhaaturbodhyH|| iti vishvH|| kSitikSAntyoH kSamA yukte kSamaM zakte hite triSu 142 kSamaNam / 'kSamUSa sahane' (bhvA0 A0 se.)| SicyAd naigamau dvau (3 / 3 / 104) aG / kSamate, kSamyate vA / pacAdyac (3|1|nigme bhavaH / 'tatra bhavaH' (41353) ityaNa / 'nagamaH 134) / ghaJ (3 / 3 / 19) vaa| 'nodAttopadezasya-' (73syAdupaniSadvaNijo gare'pi ca' iti vishvH|| | 34) iti na vRddhiH| 'kSamA titikSA pRthvI ca yogye zakte ___bale rAmo nIlacArusite triSu // 140 // | hite kSamam' iti dhrnniH|| ramate / anena vA / 'ramu krIDAyAm' (bhvA0 A0 a0) " viSu zyAmau harikRSNau zyAmA syAcchArivAnizA / 'jvalitikasantebhyo NaH' (3 / 1 / 140) 'halazca' (3 / 3 / 121) zyAyate / 'zyaiG gatau' (bhvA0 A0 a0) / 'iSuyudhIndhi-' iti ghana vA / 'rAmaH pazuvizeSe syAjAmadagnye halAyadhe / (u0 1 / 145) iti mak / 'zyAmo vaTe prayAgasya vAride rAghave ca sitazvetamanojJeSu ca vAcyavat' iti vizvaH // vRddhdaarke| pike ca kRSNaharite puMsi syAttadvati triSu / marice zabdAdipUrvo kRnde'pi grAmaH sindhulavaNe klIbaM strI zArivauSadhau / aprasUtAGganAyAM ca priyaGgAvapi cocyate / yamunAyAM triyAmAyAM kRSNatrivRtikoasate, grasyate vA / 'prasu adane' (bhvA0 A0 se.) Sadhau / ' nIlikAyAma-atha zrAmo mAse maNDapakAlayoH' 'praserA ca' (u0 1 / 143) iti mH| 'grAmaH khare saMvasathe (iti medinii)|| vRnde zabdAdipUrvakaH' iti vizvaH // lalAmaM pucchapuNDrAzvabhUSAprAdhAnyaketuSu // 143 // phrAntau ca vikrmH| laDanam / 'laDa bAlye (vilAse) (bhvA0pa0 se0)| vikrmnnm| anena vaa| ghaJ (3 / 3 / 18,121) / 'vikramaH saMpadAdikvipa (vA0 3 / 3 / 108) / Dalayorekatvam / lalamazaktisaMpattiH krAntimAtraM ca vikramaH' iti dharaNiH // mati / 'ama gatyAdau' (bhvA0pa0 se.)| 'karmaNyaNa' (3|2|stomH stotre'dhvare vRnde 1) // // bAhulakAtkanini nAnto'pi / 'pradhAnadhvajazRGgeSu stuuyte| anena vaa| 'STuJ stuto' (a0 u0 a0)| puNDavAladhilakSmasu / bhUSAvAjiprabhAveSu lalAma syAllalAma 'bhartistusu-' (u0 1 / 140) iti man // ca' iti rudrH| puNDram azvAdInAM lalATacitram / azvaH vaajii| bhUSA sAmIpyAdazvasyaiva // jihmastu kuTile'lase // 14 // jhaati| hIyate vaa| 'ohAka tyAge' (ju0 pa0 a0)| sUkSmamadhyAtmamapi 'jahAteH sanvadAlopazca' (u0 11141) iti man // sUcyate / 'sUca paizunye (cu0 u0 se.)| 'sUceH sman | (u0 4 / 177) / 'sUkSmaM syAtkaitave'dhyAtme puMsyagnau triSu gulmA rustambasenAzca gujyate / 'guDa veSTane (rakSaNe) (tu0pa0 se0) bAhulakA- 1-yukte mAntamavyayam ityeke zaktahitayostripu / kSamaH, kssmaa| iti pIyUpavyAkhyA // 2-ita uttaraM zrAmazabdArthakathanena prakRtAnu1-dvAviti brAhmaNasya naigamatve niSedhaH-iti svAmI ||-'dvau payuktam // 3-yathA 'kanyAlalAma kamanIyamajasya lipsoH' iti ityuktarupaniSadrAjhaNayo yam , ityeke-iti pIyUSavyAkhyA // raghu:-iti svaami-mukuttau| Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 cAlpake' (iti medinI ) / yattu - suSThu ukSyate iti khAmI // suSThu uSmayate iti mukuTazca vyAcaSTe / taduktasUtrAdarzana mUlakam // amarakoSaH / Adau pradhAne prathamaH prathate / ' pratha vistAre' (bhvA0 A0 se0 ) / ' pratheramac' ( u0 5/68 ) / ' prathamastu bhavedAdau pradhAne'pi ca vAcya - vat' ( iti medibI ) // triSu / AmAntam // vAma valgupratIpa at vamati, vamyate vA / 'duvama udgiraNe' ( vA0 pa0 se0 ) / 'jvaliti-' (3 / 1 / 140) iti NaH / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) vA / 'vAmaM savye pratIpe ca draviNe cAtisundare / payodhare hare kAme vidyAdvAmAmapi striyAm / vAmI zRgAlIvaDavArA sabhI - karabhISu ca' iti vizvaH // 144 // 'avadyA - dhamyate, rant nyUnakutsita // amati / 'ava rakSaNAdau' (bhvA0 pa0 se0 ) / vamAdhamA -' ( u0 5 / 54 ) iti sAdhuH / yadvA - na dhamati vA / 'dhama dhvAne' sautraH / ghaJ ( 3 / 3 / 18) pacAdyac (3 / 1 / 134) vA / -- adhobhavaH / 'avodhasoH salopazca' ( 2) - iti khAmI // jIrNa ca paribhuktaM ca yAtayAmamidaM dvayam / yAto gato yAma upabhogakAlo yasya / ' yAtayAmo'nyavajIrNe paribhuktojjhite'pi ca ' ( iti medinI ) // iti mAntAH // [ tRtIyaM kANDam | 'pRSu secane' ( vA0 pa0 se0 ) / 'parjanyaH' ( u0 3 / 103) iti sAdhuH / 'parjanyo meghazabde'pi dhvanadambudazakayoH' iti vizvaH // kSayaNam, kSIyate'tra vA / 'kSi kSaye' ( bhvA0 pa0 a0 ) / 'kSi nivAsagatyoH' (tu0 pa0 a0 ) / 'erac ' ( 3 / 3 / 56) / 'puMsi--' ( 3 / 3 / 118 ) iti gho vA / 'kSayo rogAntare vezmakalpAntApacayeSu ca' (iti medinI ) // zvazuya devarazyAlA zvazurasyApatyam / 'rAjazvazurAdyat ' ( 4 / 1 / 137 ) // bhrAtRvyau bhrAtRjadviSau / bhrAturapatyam / 'bhrAturvyacca' ( 4 / 1 / 144 ) / 'vyansapatne' (8191984) 11 parjanyau rasadedra syAdaryaH svAmivaizyayoH // 146 // aryte| 'R gatau' (bhvA0 pa0 se 0 ) / 'aryaH svAmivaizyayoH' ( 3 / 1 / 103 ) iti sAdhuH // tiSyaH puSye kaliyuge tveSati / 'tviSa dIptau' ( u0 4 / 112 ) / ' tiSyaH kIrtyate' iti dharaNiH // paryAyo'vasare krame / paryayaNam / 'iN gatau' ( a0 pa0 a0 ) / 'parAvanupA tyaye - ' ( 3 / 3 / 38) iti ghaJ / 'paryAyastu prakAre syAnni * maNe'vasare krame ' iti vizvaH // pratyayo'dhInazapathajJAnavizvAsahetuSu // 147 // turaMgagaruDa tAkSya ( tArkSyasya kazyapasyApatyam / 'RSyandhaka - ' ( 4 / 1 / 114 ) ityaN / 'tArkSyo'zvasarpayoH / garuDAgraje suparNe ca puMsi rasAne' ( iti medinI ) // nilayApacaya kSau // 145 // (svA0 u0 a0 ) / anyAdiH kaliyuge RkSe tiSyA dhAtrI ca zabde ( pratyayanam / pratIyate'nena vA / pratyeti, iti vA / 'erac ' 3 / 3 / 56) / 'puMsi - ( 3 / 3 / 118 ) iti gho vA / pacAyac ( 3 / 1 / 134 ) vA / ' pratyayaH zapathe randhre vizvAsAcArahetuSu / prathitatve ca sannAdAvadhI najJAnayorapi' iti vizvaH // athAnuzayo dIrghadveSAnutApayoH / anuzayanam / anena vA / 'zIG khapne' (a0 A0 se0 ) / 'era' ( 3 / 3 / 56) / 'puMsi' (3 / 3 / 118) iti gho vA / 'bhavedanuzayo dveSe pazcAttApAnubandhayoH' iti vizvaH // sthUloccayastvasAkalye gaMjAnAM madhyame gate // 148 // uccayanam / 'ciJ cayane' ( vA0 u0 a0 ) / 'erac' 3 / 3 / 56 ) / sthUlasyoccayaH / 'sthUloccayastvasAkalye gaNDopalakaraNDayoH' iti vizvaH // samayAH zapathAcArakAlasiddhAnta saMvidaH / samayanam / samIyate'tra, anena vA, sameti vA / 'iN gatau' (a0 pa0 a0 ) / 'i gatau ' ( bhvA0 pa0 se0 ) vA / 'erac ' ( 3 / 3 / 56) / 'puMsi - ' ( 3 | 3 | 118 ) iti ghovA / pacAyac (3 / 1 / 134 ) vA / 'samayaH zapathAcAra siddhAnteSu tathA dhiyi / kriyAkAre ca nirdeze saMkete kAlabhASayoH ' ( iti medinI ) // vyasanAnyazubhaM daivaM vipadityanayAstrayaH // 149 // vyasanaM strI dyUtapAnAdi / azubhaM daivavizeSaNam / na nayanam / anena vA, atra vA / ' NIJ prApaNe' ( bhvA0 u0 a0)| 'erac' (3 / 3 / 56 ) / virodhe naJ / ayAcchubhAvahavidheranyaH / 'anayastu vipaddaivAzubhayorvyasaneSu ca' (ivi piparti / ' pAlanapUraNayo:' ( ju0 pa0 se0 ) / parSati / / medinI ) // Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 423 wwwwww wwwwwwwwwwwwwwwwwwww atyayo'tikrame kRcche doSe daNDe'pi sabhAyAM ca prtishryH| atyayanam / anena vaa| 'iN gato' (a0 pa0 a0)| pratizrayaNama / atra vA / 'zrija' (bhvA0 u0 se.) "erac' 'erac' (3 / 3 / 56) / 'atyayo'tikrame kRcchre'tyutpAte nAza-(33156) / ghaH (3 / 3 / 118) vA / 'pratizrayaH sabhAyAM daNDayoH' iti dharaNiH // cAzraye'bhyupagame'pi ca' (iti medinii)|| athaapdi| prAyo bhUsyantagamane yuddhAyayoH saMparAyaH prAyaNam / 'aya gatau' (bhvA0 A0 se.)| ghaJ (3|sNpraaynnm / 'iN gatau' (a0 pa0 a0)| pUrvavat 3 / 18) / 'ig gatau' (a0 pa0 se.)| 'erac' (3 // 3 // 56) (3 / 3 / 56) / 'saMparAyaH samIke syAdApaduttarakAlayoH' (iti vA / 'prAyazcAnazane mRtyau prAyo bAhulyatulyayoH' iti medinii)|| vishvH|| pUjyastu zvazure'pi ca // 150 // manyurdainye Rtau kudhi // 153 // pUjayitumarhaH / 'pUja pUjAyAm' (cu0pa0 se.)| 'ah __ manyate / 'mana jJAne' (di. A0 a0)| mRgayvAdiH kRtyatRcazca' (3 / 3 / 169) iti yat / 'pUjyau zvazurapUjAhI' (u. 1137) / 'manyuH pumAn krudhi / dainye zoke ca yajJe iti dharaNiH // ca' ( iti medinii)|| pazcAdavasthAyibalaM samavAyazca saMnayo / saMnayanam / saMnIyate vA, saMnayati vA / 'NIJ prApaNe' rahasyopasthayorguhyam ..gRhanam / guhyate vA / 'guhU saMvaraNe' (bhvA0 A0 se.)| (bhvA0 u0 a0)| 'erac' (3 / 3 / 56) pacAdyac (3 / 1 / / 134) vA // . 'zaMsiduhi-' iti kyap / 'guhyaM rahasyupasthe ca guhyaH kamaTha dambhayoH' iti vishvH|| saMghAte saMniveze ca saMstyAyaH satyaM shpthtthyyoH| saMstyAnam / 'STaya styai zabdasaMghAtayoH' (bhvA0 pa0 a0)| sati saadhuH| 'tatra sAdhuH' (4498) iti yat / 'satyaM ghaJ (3 / 3 / 18) / 'Ato yuk-' (73 / 33) / 'saMstya yaH kRte ca zapathe tadhye ca triSu tadvati' (iti medinii)|| saMnineze ca saMghAte vistRtAvapi' (iti medinii)|| praNayAstvamI // 151 // vIrya bale prabhAve ca vizrambhayAcyApremANaH vIryate'nena / 'vIra vikrAntau' (cu0 u0 se.)| 'aco | yat' (3 / 1 / 97) vIre sAdhurvA / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) praNayanam / 'NIj' (bhvA0 u0 a0)| 'erac' (3 / 3 / / iti yat / 'vIrya prabhAve zukre ca tejaHsAmarthyayorapi' (iti 56) / 'praNayaH prasare premNi (yAcyAvizrambhayorapi / nirvA- | | medinii)|| Ne'pi)' (iti medinii)| 'vizrambhaH syAtparicaye vizvAsa dravyaM bhavye guNAzraye // 154 // vipralambhayoH' ityjyH|| droridam / 'dravyaM ca bhavye' (5 / 3 / 104) iti sAdhuH / virodhe'pi smucchryH| 'dravyaM syAviNe bhavye pRthivyAdau ca pittale / bheSaje ca suSTha UrdhvaM zrayaNam / 'zriJ sevAyAm' (bhvA0 u0 se.)| vilepe ca jatudrumavizeSayoH' iti vizvaH // 'erac' (3 / 3 / 56) / 'vaironnatyoH samucchrayaH' iti rabhasaH // viSayo yasya yo jJAtastatra zabdAdikeSvapi // 152 // | dhiSNyaM sthAne gRhe me'gnau visayanam / atra vA, visinoti vA / 'SiJ bandhane' dhissyte| 'dhiSa zabde' (ju0pa0 se.) dhUSNoti vA / (khA0 u0 a0)| 'era' ( 3 / 3 / 56) 'puMsi-' (33. jibhUSA prAgalbhya ' (khA0 pa0 s0)| 'sAnasivaNesi-' 118) iti gho vaa| pacAdyac (3 / 1 / 134) vA / 'parini- (u0 4 / 107) iti saadhuH| yattu-'saMdhyAdayazca' iti yaHvibhyaH sevasitasaya-(83170) iti ssH| 'viSayo gocare ityuktaM mukuTena / tadetatsUtrAsmaraNamUlakam , nirmUlaM ca / deze tathA janapade'pi ca / prabandhAdyasya yo jJAtastantra rUpAdike 'dhiSNyaM sthAnAgnisadmasu / zaktAvRkSe'pi' (iti medinii)|| pumAn' (iti medinii)|| bhAgyaM karma zubhAzubham / niryAse'pi kaSAyo'strI bhajyate'nena / 'bhaja sevAyAm' (bhvA0 u0 a0)| niryAsa: kvAthaH / kaSati kaNTham / 'kaSa hiMsAyAm | 1-'zaMsiduhiguhibhyo vA' iti kAzikA / tatra 'prazasyasya (bhvA0pa0 se.)| bAhulakAdayaH / 'kaSAyo rasabhede syAdaGga pAyA samadarasAda zra(pAza60) "IDavandavRzaMsaduhAM NyataH' (6 / 1 / 214) iti rAge vilepane / niryAse ca kaSAyo'tha surabhau lohite'nya sUtradvayabalAcchase siddham / itarayostu mUlaM mRgyam-iti kaumudI / / vat' iti vizvaH // tasmANNyati sNjnyaapuurvktvaadgunnaabhaavH|| Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 amrkossH| [tRtIyaM kANDam mewwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww-- 'halorNyat' (3 / 1 / 124) / 'cajoH- (353) iti ydvaa,-jaayte| janayati vaa| 'RhalorNyat' (3 / 11124) / kutvam / 'bhAgyaM zubhAtmakavidhau syAcchubhAzubhakarmaNi' iti 'janivadhyozca' (13 // 34) iti na vRddhiH / 'aco yat' vishvH|| (3 / 1 / 97) vA / janIM vahati / 'saMjJAyAM janyA' (4 / 4 / 82) kazeruhenorgAGgeyam iti vA sAdhuH / 'janyA mAtRvayasyA syAjanyA jniivrpriyaa| jananIjanayitroca janyaM nirvAdayuddhayoH' iti dharaNiH // gaGgAyA apatyam / 'zubhrAdibhyazca' (4 / 1 / 123) iti Dhak / "gAleyaH syAtpumAnbhISme klIbaM svarNakazeruNoH' (iti jaghanyo'nte'dhame'pi ca / medinii)|| jaghane bhavaH / 'zarIrAvayavAt-' (4 / 3 / 55) iti yat / vizalyA dantikApi ca // 155 // yadvA.-kuTilaM hnyte| hanteryabantAt 'aco yat' (31vigatA zalyAt / vigataM zalyaM yasyA vaa| 'vizalyA- 97) / 'anityamAgamazAsanam' iti 'nugataH-' (7/485) 'gnizikhAdantIguDUcItripuTAsu ca' (iti medinii)|| iti na nuk / 'jaghanyaM carame zizne jaghanyaM garhite'nyavat' vRSAkapAyI zrIgauryoH iti vishvH|| vRSAkapeH strii| 'vRSAkapyagni-' (4 / 1 / 37) iti GIS, gAMdhInau ca vaktavyau ai c| 'vaSAkapAyI zrIgaurIvarIjIvantikAsu ca' (iti vcnaahH| 'vaca paribhASaNe' (a0pa0 a0)| brU medinii)| Adezo vaa| tavyaH (3 / 11 / 96) / 'vaktavyaM kutsite hIne abhikhyA naamshobhyoH| vacanAhe ca vAcyavat' (iti medinii)|| abhikhyAnam / 'khyA prakathane' (a0 pa0 a0)| cakSikA kalyau sajanirAmayau // 159 // dezo vA / 'Atazcopasarge' (33 / 106) ityaG / 'abhikhyA tvabhidhAne syAcchobhAyAM ca yazasyapi' ( iti medinii)|| __ kalAsu sAdhuH / 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / yadvA, kalyate / 'kala gatau saMkhyAne ca'.curAdiradantaH / 'aco yat' Arambho niSkRtiH zikSA pUjanaM saMpradhAraNam 156 (3 / 1 / 97) / 'kalyaM prabhAte klIbaM syAt kalyo vAkzrutiupAyaH karmaceSTA ca cikitsA ca nava kriyaaH| varjite / sajjanIrogadakSeSu kalyANavacane'pi ca / upAyavacaneniSkRtiH prAyazcittam / saMpradhAraNa vicAraH / upAyaH= |'pi syAt (triSu, madye tu yoSiti) (iti medinii)|| sjHsaamaadiH| ceSTA parispandaH karaNam / bhAvAdI 'kRSaH zaca' bddhsNnaahaadiH|| (3 / 3 / 100) / 'kriyA karmaNi ceSTAyAM karaNe sNprdhaarnne| AtmavAnanapeto'rthAdathyau~ (ArambhopAyazikSArthacikitsAniSkRtiSvapi)' iti vishvH|| __ AtmavAJ jnyaanii| arthe sAdhuH 'tatra sAdhuH' / (14. chAyA sUryapriyA kAntiH pratibimbamanAtapaH // 157 // 98) iti yat / arthAdanapetaH / 'dharmapathya-' (4492) / / chyati / 'cho chedane' (di0 pa0 a0)| 'zyAvyadhA- iti yt| 'ayo vijJArthazAlinoH' ityjyH| 'arya (3 / 1 / 141) iti NaH / 'Ato yuk-' (7 / 3 / 33) / yadvA,- zilAjatunyo budhe nyAyye ca vAcyavat' (iti medinii)| 'mAchAzasimyo yaH' (u0 4 / 109) / 'chAyA syAdAtapA puNyaM tu caarvpi| bhAve pratibimbArkayoSitoH' (iti medinii)|| kakSyA prakoSThe hAdeH kAbhyAM mdhyebhvndhne| punAti / 'pUj pavane' (tryA0 u0 se.)| 'pUjo yaSNug hakhazca' (u0 5 / 15) / yadvA,-puNati / 'puNa karmaNi zubhe kakSe bhavA / 'zarIrAvayavAt-' (4 / 3 / 55) iti yat / / (tu0pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 2 / 135) iti kaH / puNe 'kakSyA bRhatikAyAM syAt (kAchayAM madhyebhabandhane / hA saadhuH| 'tatra sAdhuH' (4 / 4 / 98) iti yat / 'puNyastriSu dInAM prakoSThe ca)' (iti yAnteSu medinii)|| manojJe syAtklIbaM sukRtadharmayoH' iti vizvaH // kRtyA kriyAdevatayostriSu bhedye dhanAdibhiH // 158 // rUpyaM prazaste rUpe'pi karaNam / 'kRJaH zaca' (3 / 3 / 110) iti cAt kyam / AhataM prazastaM vA rUpamasyAsti / 'rUpAdAhataprazaMsayo:kRtyate / 'kRtI chedane (ru0pa0 se.)| 'RdupadhAt-' (5 / 2 / 120) iti yap / 'rUpyaH syAtsundare triSu / aayt(3|1|110) iti kyap / 'kRtyo vidviSi kArye ca kRtyA kriyAdivaukasoH' iti rabhasaH // varNarajate rajate ca napuMsakam' (iti medinii)|| janyaH syAjanavAde'pi 1-kartari NyadAdayastu 'kRtyalyuTo bahulam' (232113) janAnAM vaadH| matajanahalAta-' (4 / 4 / 97) iti yat / ityukterunneyaaH|| Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 425 redi- (u0 4 / 6 // tanAbdI payodharAyaca (3 // vadAnyo valguvAgapi // 160 // marU dhnvdhraadhrau| vadeti / 'vaderAnyaH' (u0 3 / 104) / 'vadAnyo dAtR niyante'tra jantavaH / 'mRG prANatyAge' (tu. A0 a0)| vAgminoH' ityjyH|| 'bhRmRzI-' (u0 1 / 7) ityuH / 'marnA giridhanvanoH' nyAyye'pi madhyam (iti medinii)|| mAM dhyAyati / 'dhyai cintAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| 'Ato- advayo dramazailArkAH 'nupa-' (3 / 2 / 3) iti kaH / yadvA,-mahyate / 'maha pUjAyAm' / atti, adyate vA / 'ada bhakSaNe (a0 pa0 a0)| (bhvA0pa0 se.)| adhyAdiH (u0 4 / 112) / 'nyAyyA-'adizadi- (u0 4 / 65) iti krin // valamayormadhyamantare cAdhame triSu' iti rbhsH|| saumyaM tu sundare somadaivate / dharati / 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 u0 a0)| pacAdyac (3|somo devatA'sya / 'somAda TyaN' (4 / 2 / 30) / yadvA,-soma 11134) / payaso dharaH / 'payodharaH koSakAre nArikele iva somaH / tatazcaturvarNAditvAt (vA0 5 / 1 / 124) SyaJ / stane'pi ca / kazerumeghayoH puMsi' (iti medinii)|| yattu-zAkhAditvAt (5 / 3 / 103) yaH-iti mukuTaH / tanna / vRddhyaprasaGgAt / 'saumyo budhe manojJe syAdanugre soma- | dhvAntAridAnavA vRtrAH devate' (ilvalAsu ca saumyAH syu:-)' iti vizvaH // vRNoti / 'vRJ varaNe' (khA0 u0 se0)| bAhulakAt kH| 'vRtro ripau ghane dhvAnte zailabhede ca dAnave' (iti medinii)|| iti yAntAH // nivahAvasarau vArau . balihastAMzavaH karAH / bali: rAjagrAhyo bhAgaH / aMzuH mayUkhaH / kIryate / 'kR vArayati, viyate vA / 'vRJ varaNe' (khA0 u0 se.)| vikSepe' (tu0pa0 se.)| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / karoti pacAdyac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 18) vA / 'vAra: vA / ac (3 / 1 / 134) / 'karo varSAMpale razmau pANau pratyAyasUryAdidivase vAro'vasaravRndayoH / kubjavRkSe hare dvAre, vAraM zuNDayoH' (iti medinii)|| madyasya bhAjane' iti vishvH|| pradarA bhaGganArIrugbANAH saMstarau prastarAdhvarau // 161 // | pradIryate / pradaraNam / anena vaa| 'dR vidAraNe' (RyA0 saMstIryate / 'stRJ AcchAdane (zyA0 u0 se.)| pa0 se.)| 'Rdorapa' (3 / 3 / 57) / 'pradaro rogabhede 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / saMstara-prastarAveto prastarAdhvara syAdvikAre zarabhaGgayoH' (iti medinii)|| yorapi / maNipASANayozcApi (yathAkramamudIritI)' iti vizvaH / astrAH kacA api // 164 // prastaraH zayyA // gurU gIrpatipitrAdyau asyante / 'asu kSepaNe' (di. 50 se.)| bAhulakAt rH| gRNAti / 'gR zabde' (kyA0pa0 se.)| 'kRyorucca' (u0 | 'anaH kANa kaca pusi klAbamathurANa zANita (zata mAdanA) / 1 / 24) ityuH / 'gurustriliGgayAM mahati durjarAladhunorapi / ajAtazRGgo gauH kAle'pyazmazrurnA ca tUvarau / pamAnniSekAdikare pitrAdau suramantriNi' (iti medinii)|| kAle' ityubhAbhyAM saMbadhyate / tauti / 'tu' sautro gatyAdau / dvAparau yugsNshyo| bAhulakAdvaraH, dIrghazca / yadvA,-tanoti baahulkaahH| tUzcAsau dvAbhyAM paraH, dvau parAvatra vaa| pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // varazcAcchAdakaH / 'tUvaro'zmazrupuruSe prauDhAzRGgagave'pi ca / prakArau bhedasAdRzye puruSe vyajanatyakte syAtkaSAyarase'pi ca' (iti medinii)|| prakaraNam / kRtro ghaJ (3 / 3 / 18) 'prakArastalyabhedayoH khaNe'pirA: (iti medinI) rAti sukham / rAyate vA / 'rAte:' (u0 2 / 66) / 'rAH AkArAviGgitAkratI // 162 // puMsi kharNavittayoH' (iti medinii)|| AkaraNam / ghaJ (3 / 3 / 18) / initaM-ceSTA / AkRtiH= parikaraH pryngkprivaaryoH||165|| avayavasaMsthAnam // parikIryate / 'kR vikSepe (tu0pa0 se.)| 'Rdorapa' (3|kiNshaaruu dhAnyazUkeSU | 3 / 55) / yadvA,-parikIryate'nena / 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti - kiMcit kutsitaM vA zRNAti / 'zu hiMsAyAm' (tryA0 pa0 | 1-tUvaro dantoSThathamadhyo granthakRtA paThitaH / vastutastu pvse0)| 'kiMjarayoH zriNaH' (u0 114) iti juN / "kiMzAru- dhamadhyaH / vede tathA darzanAt 'azvastUparo gomRgaH' iti-pIyUSanA zasyazUke vizikhe kaGkapatriNi' (iti medinii)|| ! vyaakhyaa| amara0 54 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 amrkossH| [tRtIyaM kANDa onawaranawRAAAAAAAAAAAAAAAAAAAmirmannnnnnn ghaH / 'bhavetparikaro vAte paryaGkaparivArayoH / pragADhagAtrikA- | bhAve (333 / 18) vaa| ADambaM rAti / 'Ato'nupa-' (3 / 2 / 3) bandhe vivekArambhayorapi' iti vizvaH / 'yatnArambhau parikarauM' iti kaH / ADambayati vA / bAhulakAdaran / 'ADambara iti trikaannddshessH|| samArambhe gajagarjitatUryayoH' iti vizvaH // muktAzuddhau ca tAraH syAt abhihAro'bhiyoge ca caurye saMnahane'pi ca // 168 // tAsyati / ac / ydvaa,-taaryte| anena vA / ghaJ (3 / - abhiharaNam / ghana (3 / 3 / 18) / abhigmyaakrmnnm3|19) / ghaH (3 / 3 / 118) vA / 'tAro muktAdisaMzuddhoM abhiyogH| saMnahanaM kavacAdidhAraNama // taraNe zuddhamauktike / tAraM ca rajate'tyuccakhare'pyanyavadIri-- ra: syAjaMgame parIvAraH khaGgakoze pricchde|| tam / RkSAkSimadhyayostArA sugrIvaguruyoSitoH / buddhadevyAM | jaMgame parijane / parivAryate'nena / parivAraNaM vA / ghaJ matA tArA' iti vishvH|| | (3 / 3 / 18,19) / 'upasargasya-' (6 / 3 / 123) iti diirghH| zArI vAyA sa tu triSu / 'parIvAraH parijane khaDgakoze paricchade' (iti medinii)| karbure paricchadaH upakaraNam // zRNAti / 'zu hiMsAyAm' (jyA0 pa0 se.)| zRNAtevAyu- viSTaro viTapI darbhamuSTiH pIThAdyamAsanam // 169 / varNanivRtteSu' (vA0 3 / 3 / 21) iti ghaJ / 'zAraH syAccha vistIryate / 'stRJ AcchAdane' (kyA0 u0 se.)| 'vRkSAbale vAcyaliGgaH puMsi samIraNe' (iti tAlavyAdau medinii)|| nA) " sanayorviSTaraH' iti sAdhuH // atha pratijJAjisaMvidApatsu saMgaraH // 166 // dvAri dvAHsthe pratIhAraH pratIhAryapyanantare / saMgaraNam / saMgIryate vA / anena vA / 'gR zabde' (RyA. pratihiyate'nena, atra vA / 'hRj' (bhvA0 u0 a0) pa0 se.)| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / 'puMsi-' (3 / 3 / 118) ghaJ (3 / 3 / 19) 'upasargasya-' (6 / 3 / 122) iti dIrghaH iti gho vA / 'saMgaro yudhi cApadi / kriyAkAre viSe gaurAdiGIS (4 / 1 / 41) / 'pratIhAro dvAri dvAHsthe dvAHsthi cAGgIkAre klIbaM zamIphale' ( iti medinii)|| tAyAM tu yoSiti' (iti medinii)| anantare dvAHsthe // bedabhede guhyavAde mantraH vipule nakule viSNau babhruH syAtpiGgale triSu // 170/ manchayate / mantraNaM vA / 'matri guptabhASaNe' (cu0 pa0 se0)| bibharti. bharati vA / 'bhRna' (ju0 u0 a0)| 'bhRJ ghaJ (3 / 3 / 19,18) / 'mantro vedavizeSe syAddevAdInAM ca | ca(bhvA0 u0 a0) vA / 'kurdhazca' (u0 1 / 22) iti kudvitra sAdhane / guhyavAde'pi ca pumAn' (iti medinii)|| ca / yattu-bhRJaH zakkAditvAt kurvicanaM ca-i mitro ravAvapi / mukuTaH / taduktasUtrAdarzanamUlakam , nirmUlaM ca / babhrA nakura medyati / 'jimidA snehane' (di0 pa0 se.)| 'amici-viSNau vipule piGgale triSu' iti balazarmA / 'babhrurvizAle nakule midizasibhyaH kaH' (u04|164)| "mitraM suhRdi na dvyoH| kRzAnAvaje munau zulini piGgale ca' iti vizvaH // (sUrye puMsi) (iti medinii)|| sAro bale sthirAMze ca nyAyye klIvaM vare triSu / makheSuyUpakhaNDe'pi svaruH __sarati / 'sR sthire' (3 / 3 / 17) iti ghny| 'sAro bale iSuH bANaH / kharati / kharyate vA / 'sva zabdopatApayoH' sthirAMze ca majjJi puMsi jale dhane / nyAyye klIbaM triSu vare (bhvA0pa0 a0)| 'zasvRtnihi-' (u0 1110) ityuH / ( iti medinii)|| 'svaruH pumAn yUpakhaNDe bhidure'pyadhvare zare' (iti medinii)| durodaro dyUtakAre paNe, dyUte durodaram // 171 // yUpakhaNDe yUpe takSyamANe prathamapatite zakale // duSTamAsamantAdudaramasya / 'durodaro dyUtakAre dyuutaaksspnnguhye'pyvskrH||167|| yoH pumAn' / paNaHglahaH // abodhaH kIryate / 'ka vikSepe' (tu.pa.se.) 'Rdorapura rgapaNe kAntA: sakA / (3 / 3 / 57) / kaskAdiH (8 / 3 / 48) / 'varcaske'vaskaraH' | kAntA arA asya / yadvA,-kAntaM manojJamRcchati, iyati (6 / 1 / 48) iti vA sAdhuH / 'avaskAro'pi varcaske guhye vaa| 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / 'kAntAro'strI mahAraNye vile (iti medinii)| guhye upasthe // durgamavama'ni / puMsi syAdikSubhede' (iti medinii)|| ADambarastUryarave gajendrANAM ca garjite / aaddmbyte| 'Dabi kSepe' curAdiH / ghaJ (3 / 3 / 19) / 1-'Azritya durga girikaMdarodaraM krIDantyamuSmin satataM daro. | daram' iti yamakAnnirukAro'pi, iti govardhanaH-iti mukuTa-pIyUpI / 1-bhASye tu 'za' ityavibhaktika eva nirdezaH, siddhAntakaumudyAmapi | 2-AdhunikamedinIpustake tu 'durodaraM gatabhede yatakRtpaNayoH pumA. tathaiva vyAkhyAtam / n' iti pATho labhyate / Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavarga: 3] matsaro'nyazubhadveSe tadvatkRpaNayostriSu // 172 // mAdyati parakRcchre / 'madI harSe' ( di0 pa0 se0 ) / ' kRdhUmadibhyaH kit' (u0 3 / 73) iti saraH / 'matsarA makSikAyAM syAnmAtsaryakrodhayoH pumAn / asahyapara saMpattau kRpaNe cAbhidheyavat' ( iti medinI ) / tadvAn = amyazubhadveSavAn // devAdRte varaH zreSThe triSu klIvaM manApriye / triyate / varaNaM vA / 'vRj varaNe' ( svA0 u0 se0 ) / 'grahavRha - ' ( 3 / 3 / 58 ) ityap / yadvA - vRNoti, varati vA / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / ' varo jAmAtari vRtau devatAderabhI psite / SiGge puMsi triSu zreSThe kuGkume tu napuMsakam / varI proktA zatAvaryaM varA ca syAtphalatrike / manAgiSTe varaM klIbaM kecidAhustadavyayam' ( iti medinI ) // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / ) kirati, vaMzAGkure karIro'strI tarubhede ghaTe ca nA // kRNAti / 'kRR hiMsAyAm' ( kyA0 pa0 se0 kIryate vAM / 'kRR vikSepe' (tu0 pa0 se0 ) vA / 'kRzRpRkaTi - ' ( u0 4 / 30 ) itIran / kariNamIrayati / 'Ira gatau' ( A0 se0 ) / 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1 ) / ' vaMzAGkure karIro'strI vRkSabhiddhaTayoH pumAn / karIrA cIrikAyAM ca dantamUle ca dantinAm' (iti medinI ) // ' (a0 nA camUjaghane hastasUtre pratisaro'striyAm / pratisarati / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / pratikhiyate / anena vA / 'puMsi-' ( 3 / 3 / 118 ) iti ghaH / ' bhavetpratisaro mantrabhede mAlye ca kaGkaNe / vraNazuddhau camUpRSThe puMsi na strI tu maNDale / ArakSe karasUtre ca niyojye tvanyaliGgakaH' ( iti medinI // 173 // harati / 'hRJ' (bhvA0 u0 a0 ) / 'aca iH' (u0 4|139) / 'harirvAtArkacandrendrayamopendramarIciSu / siMhAzvakapibhekAhi zukalokAntareSu ca / harirvAcyavadAkhyAto hari kapilavarNayoH' iti vizvaH // 427 zarkarA karparAMze'pi zRNAti, zIryate vaa| 'zU hiMsAyAm ' ( kyA0 pa0 se0 ) / 'zraH karan' ( u0 4 / 3 ) / 'zarkarA khaNDavikRtAvupalAkarparAMzayoH / zarkarAnvitadeze'pi bhede zakale'pi ca ' ( iti medinI ) // irA bhUvAksurApsu syAt eti, Iyate vA / 'iN gatau' (a0 pa0 a0 ) / 'RndrAgra-' ( u0 2 / 29 ) iti sAdhuH // tandrA nidrApramIlayoH / tat rAti / 'Ato'nupa - ' ( 3 / 2 / 3 ) iti kaH / striyAM TAp (4 / 1 / 4) / kecid gaurAditvAt ( 4 / 1 / 41 ) GISamAhuH tad drAti vA / 'drA kutsAyAM gatau' (a0 pa0 a0 ) / 'nidrAtandrA - ' ( 3 / 2 / 158 ) iti tado nAntatvaM nipAtyate / pramIlA = atyantazramAdinA mohaprAyA // dhAtrI syAdupamAtApi kSitirapyAmalakyapi // 176 // dhIyate / 'dhe pAne' ( bhvA0 pa0 a0 ) / 'dhaH karmaNi STran' ( 3 / 2 / 181 ) / SittvAt ( 4 / 1 / 41 ) GIS / 'dhAtrI jananyAmalakIvasumatyupamAtRSu' ( iti medinI ) // kSudrA vyaGgA naTI vezyA saraghA kaNTakArikA / triSu krUre'dhane'lpe'pi kSudraH kSuNatti, kSudyate vA / 'kSudira saMcUrNane' (ru0 u0 a0 ) / 'sphAyitazci' (u0 2 / 13 ) iti rk| 'kSudraH syAdadhamakrUrakRpaNAlpeSu vAcyavat / kSudrA vyaGgAnaTI kaNTakArikA saraghAsu ca / cAGgerIvezyayorhikhAmakSikAmAtrayorapi' iti vizvaH // vyaGgA = aGgahInA / saraghA = madhumakSikA // mIyate, anayA cA / mAti, mimIte vA / 'mA mAne' ( a0 pa0 a0 ) / 'mAG mAne' ( ju0 A0 a0 ) vA / 'huyAmA - ' ( u0 4 / 168 ) iti tran / 'mAtrA karNavibhUSAyAM vitte mAne yamAnilendracandrArkaviSNusiMhAMzuvAjiSu // 174 // paricchade | akSarAvayave svalpe klIbaM kArye'vadhAraNe' (iti zukAhikapibhekeSu harirnA kapile triSu / medinI ) // |AlekhyAzcaryayozcitram mAtrA paricchade // 177 // alpe ca parimANe syAnmAtraM kArye'vadhAraNe / cinoti, cIyate vA / 'amici ' ( u0 4 / 164 ) iti kraH / 'citrAkhupaNagoDumbAsubhadrAdantikAsu ca / mAyAyAM sarpanakSatra nadIbhedeSu ca striyAm / tilakAlekhyayoH klIbaM karburAdbhutayorapi / tadyuktayorvAcyaliGgaM citrI jhilyAM napuMsakam / gostane vastrabhede ca rekhAlikhanabhedayoH' ( iti medinI ) // kalatraM zroNibhAryayoH // 178 // gaDati, gaDyate vA / 'gaDa secane' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'gaDerAdezca kaH' ( u0 3 / 106 ) ityanan / Dalayorekatvam / yAtrA syAdyApane gatau // 175 // kalaM trAyate vA / 'traiD pAlane' ( bhvA0 A0 a0 ) / kaH yAnam / anena vA / ' yA prApaNe' ( a0 pa0 a0 ) | ( 31211 ) | kaDati, kaDyate vA / 'kaDa zAsane ( made )' 'huyAmA - ' ( u0 4 / 168) iti tran / 'yAtrA tu yApanopAye | ( bhvA0 pa0 se 0 ) / bAhulakAdatran / 'durgasthAne nRpAdInAM gatau devArcanotsave' iti vizvaH // | kalatraM zroNibhAryayoH' iti rabhasaH // Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 amrkossH| [ tRtIyaM kANDam 179 // lAba baje sai tAyAm' ( 12 / 182) churikA yogyabhAjanayoH pAtram ajiraM viSaye kAye'pi pAti, pAyate vA / pIyate'nena vaa| 'pA rakSaNe' (a0 pa0 ajantyatra, anena vA / 'aja gatau' (bhvA0 pa0 se.) a.)| 'pA pAne' (bhvA0pa0 a0) vaa| STran (u0 4 / 159) / 'ajirazizira-' (u0 1153) iti sAdhuH / 'ajiraM prAyo 'pAtraM tu bhAjane yogye pAtraM tiirdvyaantre| pAtraM ghuvAdau vAte viSaye durdure tanau / (strI caNDyAm )' ( iti medinii)| paNe ca rAjamantriNi ceSyate' iti vishvH|| ambaraM vyoni vAsasi // 181 // patraM vaahnpkssyoH| | ambate, ambyate vA / 'abi zabde' (bhvA0 A0 se.)| patantyanena / 'daamnii-(3|2|182) iti Tan / 'ptrbaahulkaadrH| 'ambaraM vAsasi vyonni kArpAse ca sugandhake' tu vAhane paNe pakSe ca zarapakSiNoH' iti vizvaH // iti vizvaH // nidezagranthayoH zAstram cakraM rASTra'pi nidezaH aajnyaa| zAsanam / niSyate anena, iti vA / / ___ krIyate'nena / ghaarthe kaH (vA0 3|3|58)'-kRjaadiinaaN ke' (vA0 6 / 1 / 12) iti dvitvam / 'cakra: koke pumAn 'sarvadhAtubhyaH STran' (u0 4 / 159) // | klIbaM vraje sainyarathAGgayoH / rASTre dambhAntare kumbhkaaropkrnnaashstrmaayudhlohyoH||179|| | strayoH / jalAvarte'pi ( iti medinI) // zasyate'nena / 'zasu hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se.) / akSaraM tu mokSe'pi 'dAmnI-' (3 / 2 / 182) iti STran / 'zastraM lohAstrayoH klIvaM na kSarati / 'kSara saMcalane' (bhvA0 pa0 se.)| 'pacAdyac' churikAyAM tu yoSiti' (iti medinii)|| (3 / 11134) / yadvA,-aznute / 'azU vyAptau' (khA. A. syAjaTAMzukayornetram se.)| 'azeH saraH' (u0 3 / 70) / 'mokSe'pavarga oMbrahmaNya. nayati, nIyate, anena vaa| 'NIJ prApaNe' (bhvA0 u0 cyute'kSaram' ityanekArthakoSaH // a0)| 'dAnI- (3 / 2 / 182) iti STran / 'netraM (mathiguNe kSIramapsu c| vastre tarumUle vilocane / netraM rathe ca nADyAM ca netro) netari | | ghasyate / 'ghasla adane' (bhvA0pa0 a0)| 'ghaseH kicca' bhedyavat' iti vishvH| 'netraM mathiguNe vastrabhede mUle drumasya c|| cA (u0 4 / 34) itIran / 'gmhn-(6|4|98) ityllopH| rathe cakSaSi nadyAM ca netrI nADyAM ca yoSiti' (iti medinaa)||('shaasivsi-') (13160) iti (sstvm)| 'kSIraM dugdhe jale' kSetraM ptniishriiryoH| (iti medinii)|| kSayati, kSIyate, anena vaa| 'kSi kSaye' (bhvA0pa0 | svarNe'pi bhUricandrau dvau a0)| 'kSi nivAsagatyoH ' (tu0pa0 a0) vA / STra (u0 bhavati, bhUyate vA / 'bhU sattAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| 4 / 159) / 'kSetraM zarIre kedAre siddhasthAnakalatrayoH' (iti 'bhU prAptau' (cu0 A0 se.)| 'adizadi-' (u0 4 / 65) medinii)|| iti phrin / 'bhUrirnA vAsudeve ca hare ca parameSThini / napuMsakaM mukhAne kroDahalayoH potram suvarNe ca prAjye syAdvAcyaliGgakaH' (iti medinii)|| pUyate'nena / 'pUJ pavane' (tryA0 u0 se.)| 'halasUka __candati / 'cadi AhlAdane' (bhvA0pa0 se.)| 'sphAyirayoH puvaH' ( 3 / 2 / 183 ) iti STan / 'pautraM vastre mukhAgre ca | tazci-' (u0 2 / 13) iti rak / 'candraH karpUrakAmpillasUkarasya halasya ca' iti vishvH|| sudhAMzuvarNacAruSu' (iti medinii)|| gotraM tu nAni ca // 180 // ___dvAramAtre tu gopuram // 182 // gUyate'nena / 'guG zabde' (bhvA0 A0 a0)| Tan purati / 'pura agragamane' (tu. pa0 se.)| 'igupadha(u0 4.159) / gAM trAyate vA / 'trai' (bhvA0 A0 a0)| (3 / 1 / 135) iti kH| gavAM puram / 'gopuraM dvAri pUri 'Ato'nupa- (3 // 2 // 3) iti kaH / 'gotrA bhUgavyayorgotraH kaivartImustake'pi ca' (iti medinii)|| zaile gotraM kulaakhyyoH| saMbhAvanIyabodhe ca kAnanakSetravartmasu' guhAdambhau gahare dve (iti medinii)|| gAhyate / 'gAhU viloDane' (bhvA0 A0 se.)| 'chitvarasatramAcchAdane yajJa sadAdAne vane'pi ca / | chatvara-' ( u0 3 / 1) iti saadhuH| 'gahvarastu guhAdambha sIdantyatra, anena vaa| 'Sada vizaraNAdau' (bhvA0pa0 / nikujagahaneSvapi' iti vishvH|| a0)|ssttrn ( u0 4 / 159) / 'satraM yajJe sadAdAnacchAdanA ___ rho'ntikmuphre| raNyakaitave' (iti medinii)|| upaharantyatra / 'dR kauTilye' (bhvA0 pa0 a0) / 'puMsi-' Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 429 (3 / 3 / 118) iti ghaH / yattu-gahvaravadupahvaram-iti mukuTe- paricchade / zrutizAkhAntare hetAvubhayArthaprayojake / itikartanAbhANi / tanna / chitvarAdAvasya pAThAbhAvAt / 'upahvaraM vyatAyAM ca (tantrI vINAguNe matA / amRtAdehazirayoH) samIpe syAdekAnte ca napuMsakam' (iti medinii)|| (iti medinii)|| puro'dhikamuparyagrANi auzIraM cAmare daNDe'pyauzIraM zayanAsane // 185 // agyate, agati vaa| 'aga kuTilAyAM gatI' (bhvA0pa0 uzyate 'vaza kAntI' (a.pa.se.) / 'nazeH kit' se.)| 'RjendrAgra- (u0 2 / 29) iti sAdhuH / 'agaM pura-(u0 431) itIran / prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / yadvA,-uzIrastAdupari parimANe palasya c| Alambane samUhe ca prAnte ca syedam / 'tasyedam (4 / 3 / 120) ityaN / 'auzIraM cAmare syAnnapuMsakam / adhike ca pradhAne ca prathame cAbhidheyavat' | daNDe auzIraM khApapIThayoH' ityjyH|| (iti medinii)|| puSkaraM karihastAne vAdyabhANDamukhe jle| agAre nagare puram // 183 // vyomni khagaphale pajhe tiirthossdhivishessyoH|| 186 // mandiraM ca ___puSNAti, puSyate, anena vA / 'puSa puSTau' (tryA0pa0 piparti / 'pa pAlanapUraNayoH' (ju0pa0 se.)| mUla- se.)| 'puSaH kit' (u0 4 / 4) iti karan / 'puSkara vibhujAditvAt (vA0 3 / 2 / 5) kaH / yadvA,-purati / 'pura agra-paGkaje vyomni payaHkarikarAgrayoH / auSadhidvIpavihagatIrtharAgamane' (tu0pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH| goragAntare / puSkaraM tUryavake ca kANDe khaGgaphale'pi ca' 'paraM zarIramityAhuhoparigRhe puram / puro guggularAkhyAto (iti vishvH)|| nagare'pi puraM purI' iti dharaNiH // antaramavakAzAvadhiparidhAnAntardhibhedatAdarthye / mandate'tra / 'madi stutyAdI' (bhvA0 A0 se.)| 'iSi- chidrAtmIyavinAbahiravasaramadhye'ntarAtmani ca987 madimudi-' (u0 1151) iti kirac / 'mandiraM nagare'gAre | antaM rAti / 'rA dAne (a0pa0 a0)| 'Ato'nupa-' klIbaM nA makarAlaye' (iti medinii)|| | (3 / 2 / 3) iti kaH // ___atha rASTro'strI viSaye syaadupdrve| | muste'pi piTharam rAjati / 'rAjR dIptI' (bhvA0 u0 se.) / Tran (u0 peThati. piThyate vA / 'pITha hiMsAsaMklezanayoH' (bhvA0 pa0 41159) / 'rASTra syAdupavartane / upadrave klIbapuMsoH' (iti | se.) bAhalakAdaro guNAbhAvazca / 'piTharaH sthAlyAM nA klIba medinii)|| mustAmanthAnadaNDayoH' (iti medinii)|| daro'striyAM bhaye zvabhre rAjakazeruNyapi nAgaram / daraNam / dIryate vA / 'dR bhaye' (bhvA0pa0 se.) 'dR | ___ nagare bhavam / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN / yadbA,-na vidAraNe' (tryA0pa0 se0) vaa| 'Rdorap' (3 / 3 / 57) agaM rAti / nakAreNa 'supsupA' iti samAsaH / 'nAgaraM 'daro'strI sAdhvase garte kandare tu darI smRtaa| darA'vyayaM mustake zuNThayAM vidagdhe nagarodbhave' (iti medinii)| rAjamanAgarthe' (iti medinii)|| kazeruH kandavizeSaH // vajro'strI hIrake pavau // 184 // zArvaraM tvandhatamase ghAtuke bhedyaliGgakam // 188 // vajati / 'vaja gatau' (bhvA0pa0 se.)| 'Rnendra-' __ zarvaryA bhavam / 'tatra bhavaH' (4 // 3 // 53) ityaN / khAmI (u0 2 / 29) iti saadhuH| 'vajraM syAdvAdhake dhAtryAM klIvaM tu 'ghAtukebhe nRliGgakam' iti paThitvA 'ghAtukazcAsAvibhazca / yogAntare pumAn / vajrA muhyAM guDUcyAM ca vajI snuhyantare | nRliGgaM puMliGgam' iti vyAkhyat // smRtA / dambholau hIrake'pyastrI vajraM trapuvaratrayoH' (iti dantoSThyAdau medinii)|| gauro'ruNe site pIte tantraM pradhAne siddhAnte sUtravAye pricchde| ___ gorati / 'gurI udyamane' (tu0 A0 se.)| gavate vA mano'tra / 'guG gatau' (bhvA0 A0 a0) vA / 'Rjendra__ tananam , tanyate, anena vA / 'tanu vistAre' (ta. u0 (u0 2 / 29) iti sAdhuH / yadvA,-guryate'nena / 'gurI' (tu. se0) / STrana (u0 4 / 159) / yadvA,-tantraNam / tacyate vaa| 'tatri dhAraNe' (cu0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) / yattu A0 se.)| 'halaca' (3 / 3 / 121) iti ghny| gora eva / 'sphAyitaci-' (u0 2 / 13) iti rak-iti mukuTa Aha / / 1-zayanAsanayoH samuditayoH saMjJeyam-iti svAmI ||-shynN tanna / uktadhAtostatra pAThAbhAvAt / tanote raki nalopaprasa- cAsanaM ca zayanAsanam / tatra yugapadvartate / tatra yathA-'rAjAbhidhAnAjAt / tantrayaterghayAcA vA siddhatvAcca / 'tantraM kuTumbakRtye kSaramudritaM tadauzIramAlokya na kasya bhIti'-ityanekArthakairavAkarasyAtsiddhAnte cauSadhottame / pradhAne tantuvAye ca zAstrabhede / kaumudii|-subhuutistu pRthagevAha-iti mukuttH|| bhavam / atyantare/tu yA Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [ tRtIyaM kANDam " prajJAdyaNa (5 / 4 / 38) / 'gauraH pIte'ruNe zvete vizuddha cAbhi krUrau kaThinanirdayau // 191 // dheyavat / nA zvetasarSape candre na dvayoH padmakesare / (gaurI kRntati / 'kRtI chedane' (tu. pa0 se.)| 'kRtezchaH krU tvasaMjAtarajaHkanyAzaMkarabhAryayoH / rocanIrajanIpiGgApriyaGgu- ca' (u0 2 / 21) iti rak / 'krUrastu kaThine ghore nuzaMse'. vasudhAsu ca / ApagAyA vizeSe ca yAdasAMpatiyoSiti) | pyabhidheyavat' iti vishvH|| (iti medinii)|| udAro dAtRmahatoH vrnnkaarypyrusskrH| | uccairAsamantAdRcchati / pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'udAro aruH karoti / 'divAvibhA-' (3 / 2 / 21) iti TaH / 'aru- dAtRmahatodakSiNe cAbhidheyavat' (iti medinii)|| ekaro vraNakRti triSu bhAlAtake pumAn' (iti medinii)|| itrstvnyniicyo| jaTharaH kaThine'pi syAt inA kAmena tarati / 'tR' (bhvA0pa0 se.) pacAyac jAyate, asmin vA / 'janI' (di0 A0 se.)| 'jane- (3 / 1 / 134) // raraSTha ca' (u0 5 / 38) ityaraH / 'jaTharo na striyAM kukSI | mandasvacchandayoH svairaH / baddhakakkhaTayostriSu' (iti medinii)|| | khena syAtavyeNa I. Irati vA / Ira gatau kampane ca' adhastAdapi caadhrH|| 189 // (a0 A0 se.) / 'Ira preraNe' (cu0 u0 se.) vA / na dharati / 'dhRJ dhAraNe' (bhvA0 u0 a0)| pacAdyac pacAdyac (3 / 11134) / 'khAdIreriNIH' (vA0 6 / 1 / 99) (3 / 1 / 134) / yadvA,-dharAduccAtkaThinAdvA'nyaH / "adharastu iti vRddhiH / yattu mukuTa:-khena svayameva na tatsaMgatyAnya pumAnoSThe hIne'nUrve'pi vAcyavat' (iti medinii)|| iyarti / ac (3|1|134)-iti vyAkhyat / tanna / aci anAkule'pi caikAgraH guNe ca 'svAraH' iti prasaGgAt // . .. ekamekatra vA'gramasya / 'ekAgramanyaliGgaM syAdekatAne'pya shubhrmuddiiptshuklyoH|| 192 // nAkule' (iti medinii)|| zobhate / 'zubha dIptau' (bhvA0 A0 se.) 'sphAyitavyagro vyAsakta aakule| ci-(u02|13) iti rak / 'zubhraM syAdabhrake klIbamuddIptavividhaM vividhe vA'gramasya / viruddhamagati vA / 'aga kuTi-zakayostriSu' (iti medinii)|| lAyAM gatau' (bhvA0pa0 se.)| 'Rjendra-' (u0 2 / 29) __ iti rAntAH // iti sAdhuH // cUDA kirITaM kezAzca saMyatA maulystryH| uparyudIcyazreSTheSvapyuttaraH syAt __ mUlasyAdUre bhavaH / sutaMgamAditvAt (4 / 2 / 80) iJ / uttarati / 'tR plavanataraNayoH' (bhvA0 pa0 se.)| pacA- | | yadvA,-mUlasyApatyam / 'apta iJ' (4 / 1 / 95) / "kirITe dyac (3 / 1 / 134) / ydvaa,-atishyenodgtH| tarap (5 / 3 / mauliraklIbe cUDAsaMyatakezayoH' iti rabhasaH / 'mauli: 57) / dravyaprakarSatvAnnAmu (5 / 4 / 11) / 'uttaraM prativAkye kirITe dhammille cUDAyAmanapuMsakam / azokapAdape puMsi' (iti syAdUoMdIcyottame'nyavat / uttarastu virATasya tanaye dizi medinii)|| cottarA' iti vishvH|| anuttaraH // 19 // dumaprabhedamAtaGgakANDapuSpANi piilvH|| 193 // eSAM viparyaye zreSThe mAtaGgaH hastI / kANDaH bANaH / pIlati / 'pIla prati STambhe' (bhvA0pa0 se.)| mRgayvAditvAt (u0 1137) uH| uttrsyaabhaavH| uttarasya viruddho vaa| zreSThe na uttaro 'pIlaH pumAn prasUne syAtparamANau matagaje / asthikhaNDe yasmAt // ca tAlasya kANDapAdapabhedayoH' (iti medinii)|| __ dUrAnAtmottamAH praaH| pipati, pUryate, anena vaa| pacAdyac (3 / 1 / 134) / / kRtAntAnehasoH kAlaH 'Rdorapa' (3 / 3 / 57) / 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti gho vaa| kRtAntaH yamaH / kAlayati / 'kala zabdasaMkhyAnayoH' 'paraH zreSThAridUrAnyottare klIbaM tu kevale (iti medinii)|| | (bhvA0pa0 se.)| 'kala preraNe' (cu0pa0 se.) vA / NyantaH / pacAdyac (3 / 1 / 134) / yadvA,-kalyate saMkhyAyate / svAdupriyau ca madhurau karmaNi paJ (3 / 3 / 19) / yattu-kalayati bhUtAnyAyurvAmadhu mAdhurya rAti / astyatra vaa| 'Ato'nupa-' (3 / 2 / iti khAmI vyAkhyat / tanna / adantatvena vRddhyaprasaGgAt / yadvA,3) iti kaH / 'USasuSi-' (5 / 2 / 107) iti ro vA / / "madhurau khAduzobhanau' iti vyADiH / 'madhurastu rase visse| 1-AdhunikamedinIpustake tu 'nA'zokadrI striyAM bhUmau' iti madhuraM rasavatvAdupriyeSu madhuro'nyavat' iti vizvaH // pATha upalabhyate // Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavarga: 3 ] kalyate / 'kala upadeze N ( ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / 'kAlo mRtyo mahAkAle samaye yamakRSNayoH ' ( iti medinI ) // caturthe'pi yuge kaliH / kalayati, kalyate vA / 'kala gatau saMkhyAne ca' ( cu0 u0 se0 ) adntH| 'aca iH' ( u0 4 / 139 ) / 'kaliH strI kalikAyAM nA zUrAjikalahe yuge ' ( iti medinI ) // syAtkuraGge'pi kamalaH vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / kAmayate, kAmyate vA / 'kamu kAntau ' ( svA0 A0 se0 ) / NibhAve vRSAditvAt ( u0 1 / 106 ) kalaH / 'kamalaM salile tAmre jalaje vyomni bheSaje / mRgabhede tu kamala:' ( iti medinI ) // krH=raajgraahyH| upahAraH = pUjAsAmagrI / prANyaGgajaH - tvaksaM kocH| balate, valyate vA / 'bala prANane' (bhvA0 pa0 se 0 ) / 'vala saMvaraNe' (bhvA0 A0 se0 ) / 'sarvadhAtubhya in' ( u0 4 / 118) / 'balirdaityaprabhede ca karacAmaradaNDayoH / upahAre pumAn strI tu jarayA zlathacarmaNi / gRhadAruprabhede ca jaTharAva - yave'pi ca' (iti medinI ) // sthaulyasAmarthya sainyeSu valaM nA kAkasIriNoH 195 / valate, valati, valyate vA, anena vA / 'bala saMcaraNe' (bhvA0 A0 se0 ) / 'bala prANane ' ( bhvA0 pa0 se0 ) vA pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) vA / sNjnyaapuurvktvaadvRddhybhaavH| 'puMsi - ' ( 3 / 3 / 118) iti gho vA 'balaM gandharase rUpe sthAmani sthaulyasainyayoH / balo halAyudhe daityabhede balini vAyase' iti vizvaH // vAtUlaH puMsi vAtyAyAmapi vAtAsahe triSu / / ( prAvAre'pi ca kambalaH // 194 // kaamyte| 'kamerbuk ca' ( u0 1 / 107 ) iti kalaH / kaM kutsitaM ziro'mbu vA valate vA / 'bala saMvaraNe saMcaraNe ca ' ( bhvA0 A0 se0) 'kambalo nAgarAje syAtsAsnAprAvArayorapi / kRmAvapyuttarAsaGge salile tu napuMsakam ' ( iti medinI ) // karopahArayoH puMsi valiH prANyaGgaje striyAm / vAtAnAM samUhaH / vAtaM na sahate / 'vAtAtsamUhe ca' ( vA0 5 / 2 / 122) ityUlaH / cAt tadasahane / 'vAtUlo vAtulo'pi syAt' iti dvirUpakoSAddhasvamadhyo'pi / 'vAta sukhasevanayoH ' ( cu0 u0 se0 ) adantaH / bAhulakAdulac // bhedyaliGgaH zaThe vyAlaH puMsi zvApada sarpayoH // 196 // viruddhamA samantAdalati / aDati vA / 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'aDa udyame' ( vA0 pa0 se0 ) / Dalayo - 1 - 'Adya auSThayAdiH, antyo dantoSThadhAdiH iti vizeSo na gaNitaH'--iti kSIrasvAmI // 2- vAtarUvAtulau ca dRzyete - iti kSIrasvAmI // 431 rekatvam / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / 'vyAlo duSTagaje sarpe zaThe zvApadasiMhayoH' (iti haimaH ) // mosstrI pApavikiTTAni malayati / 'mala tatkRtau' adantaH / malate vA / 'mala dhAraNe' ( bhvA0 A0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / 'malosat pApaviT kiTTe kRpaNe tvabhidheyavat' ( iti medinI) / viT = viSThA / kiTTa = tailAdyadhobhAgasthaM ziGkhANAdi ca / 'vasA zukramasRg majjA mUtraM vikarNatvaDnakhAH / zleSmAzru dUSikA khedo dvAdazaite malA nRNAm // astrI zUlaM rugAyudham / zUlati / 'zUla rujAyAm' ( vA0 pa0 se0 ) / 'igupadha- ' 3 / 1 / 135 ) iti kaH / 'zUlo'strI roga Ayudhe / mRtyuketanayogeSu (zUlA syAtpaNyayoSiti ) ' ( iti medinI ) // zaGkAvapi dvayoH kIlaH kIlati, kIlyate, atra, anena vA / ' kIla bandhe' ( vA0 pa0 se0 ) / ' igupadha - ' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / puMsi - ' ( 3 / 3 / 118 ) iti gho vA / 'kIlaH kaphoNikAghAte sthANau ca jvalanArciSi' iti dharaNiH / ' kIlo leze dvayoH stambhajvAlAkaphoNizaGkuSu' iti vizvaH ( medinI) / ' kIlo'gnitejasi / kaphoNistambhayoH zaGkau kIlA ratahRtAvapi ' ( iti haimaH) // pAliH khyakhyaGkapaGgiSu // 197 // pAlayati, pAlyate vA / atra / anayA vA / 'pAla rakSaNe' (cu0 pa0 se 0 ) NyantaH / ' aca i: ' ( u0 4 / 139) 'pAliH karNalatAyAM syAtpradeze paticihnayoH' ityajayaH / sazmazruyuvatI pAliH prasthaH (paGktiH ) karNalatApi ca' iti trikANDazeSaH / 'pAliH karNalatAgre'sau paGkAvaGkaprabhedayoH / chAtrAdideye strI pAlI yUkAsazmazruyoSitoH' ( iti medinI ) // kalA zilpe kAlabhede'pi kalayati, kalyate vA / 'kala zabdasaMkhyAnayo:' ( cu0 A0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / yadvA, - kaM lAti / 'kalA syAnmUlaraivRddhau zilpAdAvaMzamAtrake / SoDazAMze ca candrasya kalanAkAlamAnayoH ' ( iti medinii)| 'tAleSu ca guruH kalA' // AlI sakhyAvalI api / A alati, alyate vA anayA vA / 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'sarvadhAtubhya in' ( u0 4 / 118) / 'kRdikArAt -' ( vA0 4 / 1 / 45 ) iti vA GIS / 'AliviMzadAzaye / triSu striyAM vayasyAyAM setau paGktau ca kIrtitA' ( iti medinI ) // abdhyambuvikRtau velA kAlamaryAdayorapi // 198 // velati / 'velR gatau' (svA0 pa0 se 0 ) / pacAdyac (3 / 11 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [tRtIyaM kANDam 134) / velyate, anayA vA / 'vela kAlopadeze' (cu0 u0 (3 / 1 / 134) / 'phalaM hetusamutthe syAtphalake vyuSTilAbhayoH / se0)| 'gurozca halaH' (3 / 3 / 104) ityaG / 'velA kAle ca | jAtIphale'pi kakole sasyabANArayorapi' iti vizvaH // sImAyAmabdheH kuulvikaaryoH| akliSTamaraNe roge Izvarasya ca | chadirnetrarujoH klIbaM samUhe paTalaM na nA // 201 // bhojane' (iti medinii)|| __ paTaM vistAra lAti / 'lA dAne (a0 pa0 a0)| 'AtobahulAH kRttikA gAvo bahulo'gnau zito trissu| 'nupa-' (3 / 2 // 3) iti kaH / 'atha paTalaM piTake ca vahati / 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| bAhulakAdu- | pricchde| chadidRyogatilake klIbaM, vRnde punarna nA' (iti lac / bahu lAti vaa| 'bahulA nIlikAyAM syAdelAyAM gavi | medinii)| striyAM gaurAdiH (4 / 1 / 41) / chadiH gRhAcchAdanam / yoSiti / kRttikAsu striyAM bhUmni vihAyasi napuMsakam / puMsyamau | 'chAnI' iti khyAtam // . kRSNapakSe ca vAcyavatprAjyakRSNayoH' (iti medinii)| zito= | adhaHsvarUpayorastrI talam kRSNe // __talati / 'tala pratiSThAyAm' (bhvA0 50 se.)| pacAdyac lIlA vilAsakriyayoH (3 / 1 / 134) / 'talaM svarUpe'nUrve'strI klIbaM jyAghAtavAraNe / lelAyanam / 'lelA dIptau kaNddhAdiH / bhidAyaDa (33- kAnane kAryabIje ca puMsi taalmhiiruhe| capeTe ca tsarau tntrii104)| 'a pratyayAt' (3 / 3 / 102) iti vA / pRSodarAdiH | ghAte savyena pANinA' (iti medinii)|| (6 / 3 / 109) / yadvA,-layanam / 'lIG zleSaNe' (di. A0 syAccAmiSe palam / a.)| bAhulakAlo guNAbhAvazca / 'lIlAM viduH kelivilAsa- palati / 'pala gatau' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (3|1|khelaaraajaarbhaavprbhvkriyaasu' iti vizvaH // 134) / 'palamunmAnamAMsayoH' iti rudrH|| . upalA zarkarApi c||199|| aurvAnale'pi pAtAlam upa lAti / 'lA dAne' (a0 pa0 a0)| 'Atazcopasarge patati. atra vA / 'pala gatI' (bhvA0 50 se.)| 'cddi(3|1|136) iti kaH / uM zaMbhuM palati / au zaMbhau vA plti| patibhyAmAlaJ' (u0 1117) / pAtamalati vA, pAtamAlAti 'pala gatau' (bhvA0pa0 se.) pacAdyac (3 / 1 / 134) zarkarA vA / 'pAtAlaM nAgaloke syAdvivare vaDavAnale' (iti zakale jJeyA sitopalArajaHkhapi' ityjyH| ('upalaH prastare | medinI // ratne zarkarAyAM tu yoSiti') (iti medinii)|| celaM vastre'dhame triSu // 202 // zoNite'mbhasi kIlAlam cilati, cilyate vA / 'cila vasane' (tu. 50 se.)| kIlena pratibandhenAlyate vaaryte| 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0pacAdyac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 19) vaa| celati, celyate pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / kIlaM pratibandhamalati vaa| vaa| 'cela gatI' (bhvA0pa0 se.)| pUrvavat / prajJAdyaNa 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) // (5 / 4 / 38) / gaurAdiGIS (4 / 1 / 41) vA // mUlamAye shiphaabhyoH| kukalaM zaGkabhiH kIrNe zvabhre nA ta tpaanle| mUlati / 'mUla pratiSThAyAm' (bhvA0pa0 se.)| 'mUla kobhUmeH kulam / kutsitaM vA kulam // rohaNe' (cu. pa0 se.) vA / 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti nirNIte kevalamiti triliI tvekkttyoH||203|| kH| Aye prthme| ziphA=jaTA / bhaM-nakSatram / 'mUla ___ kevte| 'keyu secane' (bhvA0 A0 se.)| ghRSAditvAt ziphAdyayoH / mUlavitte'ntike nA bhe (iti medinii)|| (u0 11106) kalaH / ke zirasi valayati vA / 'bala prANane' jAlaM samUha AnAyo gavAkSakSArakAvapi // 200 // (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134 ) striyAM TAp / jalati / 'jala ghAtane' (bhvA0 pa0 se.)| jvalAdiNaH saMjJAchandasostu 'kevalamAmaka-' (4 / 1 / 30) iti kIp // (3 / 1 / 140) / jAlayati vaa| 'jala saMvaraNe' curAdiH / paryAptikSemapaNyeSa kuzalaM zikSite triSu / pacAdyac (31 / 134) / 'jAlaM gadAkSa AnAye kSArake paryAptiH sAmarthyam / puNyaM sukRtam / ko bhUmau zalati / janmavRndayoH / jAlo nIpadrume (iti medinii)|| 'zala calane' (bhvA0 pa0 se.) pacAdyac (3 / 1 / 134) / zIlaM svabhAve sadvatte yadvA,-kuzyati / 'kuza saMzleSaNe' ( )|klH (u0 1106) / zIlanam / zIlyate'nena vA / 'zIla samAdhau' (bhvA0pa0 kuzAllAti vA // se0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / gho (3 / 3 / 118) vA // pravAlamaGkure'pyastrI sasya hetukRte phlm| | are kislye| prabalati / 'bala prANane' (bhvA0pa0 phalanam / 'phala niSpattI' (bhvA0pa0 se.)| pacAdhaca / se.)| 'jvliti-(3|1|140) iti NaH / yadvA,-jyantAta Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| pacAdyac (3 / 11134) / 'pravAlo'strI kisalaye vINAdaNDe mantrI sahAyaH sacivau ca vidrume (iti medinii)|| saha ayate, ayati vA / 'aya gatau' (bhvA0 A0 se.)| triSu sthUlaM jaDe'pi ca // 204 // 'I gatau' (bhvA0 pa0 se.) vaa| pacAdyac (3 / 1 / 134) / sacanam / 'Saca samavAye' (bhvA0 u0 se.)| 'sarvadhAtubhya sthUlayati / 'sthUla paribRMhaNe' curAdyadantaH / pacAdyac | in' (u0 4.118) / saciM vAti / 'vA gatyAdau' (a. (3 / 1 / 134) / 'sthUlaM kUTe ca niSprajJe pIvare'pyanyaliGga pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) iti kaH // kam' (iti medinii)|| patizAkhinarA dhvaaH||206|| karAlo danture tuGge dhavati, dhuvati, dhUnoti, dhunAti vA / 'dhUJ kampane' (cu0 kareNAlAti / 'Atazcopasarge (3 / 1 / 136) iti 'supi- u. se0, khA0 u0 se0, tyA0 u0 se.)| 'dhU vidhUnane' (3 / 2 / 4) iti yogavibhAgAdvA kaH / yadvA,-karamalati / 'ala ('tu. pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / yadvA,-dhUyate / bhUSaNAdau' (bhvA0pa0 se.) / 'karmaNyaNa' (3 / 2 / 1) / 'karAlaM | 'Rdorap' (3 / 3 / 57) / 'dhavaH pumAnare dhUrte patyo vRkSAdanture tuGge bhISaNe cAbhidheyavat / (sa sarjarasataile nA klIbaM ntare'pi ca' (iti medinii)|| kRSNakuTherake) (iti medinii)||'dnturstuunntrde tathonnatanate | avayaH zailameSArkAH / triSu' (iti rAnteSu medinii)|| | avati, avyate vA / 'ava rakSaNAdau' (bhvA0 pa0 se.)| cArau dakSeca peshlH| in (u04|118)| 'avi the ravau meSe zaile mUSikakambale' 'piza avayave' (tu. pa0 se.)| bhAve (3 / 3 / 18) ghana (iti medinii)| ('avirbhUpuSpavatyoH strI vAyuprAkArabhaHsu pezaM lAti / bAhulakAt pizeralaj vA // nA' (iti vaijyntii)|| mo'rbhake'pi bAlaH syAt AjJAhvAnAdhvarA hvaaH| 'he spardhAyAM zabde ca' (bhvA0 u0 a0)| 'bhAve'nupabalati / 'bala prANane' (bhvA0pa0 se.)| 'jvaliti-'. sargasya' (3 / 3 / 75) iti haH, saMprasAraNamap ca / huuyte(3|1|140) iti NaH / yadvA,-vADate / 'vAr3a AplAvye' 'treti vA // (bhvA0 A0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / ydvaa,-vlyte|| bhAvaH sttaasvbhaavaabhipraaycessttaatmjnmsu||207|| 'vala saMvaraNe' (bhvA0 A0 se.)| karmaNi ghaJ (3 / 3 / 19) / 'bAlaH kace zizau mUrkha hrIvere'zvebhapucchayoH' iti vishvH| bhAvayati / pacAdyac (3 / 1 / 134) / bhavanaM vA / 'zriNI'bAlo nA kuntale'zvasya gajasyApi ca baaldhau| vAcyaliGgo bhuvo'nupasarge' (3 / 3 / 24) iti ghaJ / 'bhAvaH sattAkhabhAvA'rbhake mUrkhe hrIMbere punapuMsakam / alaMkArAntare medhye bAlI bhiprAyaceSTAtmajanmasu / kriyAlIlApadArtheSu vibhUtibandhujantuSu / bAlA truTistriyoH' (iti pavargIyAdau medinii)|| ratyAdau ca' (iti medinii)|| lolshclstRssnnyoH||205|| | | syAdutpAde phale puSpe prasavo garbhamocane / / prasavanam , prasUyate vaa| 'ghUG prANiprasave' (di. A. loDati / 'lor3a unmAde' (bhvA0 pa0 se.)| pacAdyac se0)| 'Rdorap' (3 // 3 // 57) / pacAdyac (3 / 1 / 134) vaa| (3 / 1 / 134) / 'lolazcale satRSNe ca lolA tu rasanA 'prasavo garbhamocane' / utpAde syAdapatye'pi phale'pi kusumezriyoH' (iti haimH)|| 'pi ca' ( iti medinii)|| iti laantaaH|| avizvAse'pahnave'pi nikRtAvapi nihavaH // 208 // davadAvau vanAraNyavahnI nihnavanam / 'DhuG apanayane' (a0 A0 a0)| 'Rdorap' danoti. davati vA / 'dudu upatApe' (khA0pa0 a0)| ( 57) / 'nihavaH paMsi nikRtAvavizvAsApalApayoH' 'du gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'dunyoranupasarge (3 / 1142) (iti medinii)|| iti vA nnH| pakSe ac / yattu-dUyante'neneti / 'dujo utsekAmarSayoricchAprasave maha utsvH| vibhASA' iti ghaJ-ityuktaM khAminA / tanna / uktavacanA utsekaH udrekaH / icchAyAH prasavaH utpttiH| mahaH uddhvH| bhAvAt // utsavanam / 'Su prasavaizvaryayoH' (bhvA0 pa0 a0)| 'Rdojanmaharau bhvau| rapa' (33357) / 'utsavo maha utseka icchAprasavakopayoH' bhavati / pacAdyac (3 / 11134) / antarbhAvitaNyartho vaa|| / (iti medinii)|| janmani tu bhAve 'Rdorapa' (3 / 3 / 57) / 'bhavaH kSemezasaMsAre sattAyAM prAptijanmanoH' (iti medinii)|| 1-''si' iti na prakRtopayogi / agre 'pumAn' ityukteH / amara0 55 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [ tRtIyaM kA anubhAvaHprabhAve ca satAM ca matinizcaye // 209 // dvaMdvaM kalahayugmayoH // 21 // bhavanam / 'zriNIbhuvo-' (3 / 3 / 24) iti ghaJ / anugato dvau dvau| 'dvaMdvaM rhsymryaadaavcnvyutkrmnnyjnypaatrpryogaabhibhaavH| 'prAdayo gatAdyarthe-' (vA0 2 / 2 / 18) iti smaasH| vyaktiSu' ( 811 / 15) iti sAdhuH / 'cArthe dvandvaH' (2 / 2 / 29) yadvA,-anubhAvayati / pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'anubhAvaH iti nirdezAtpuMsyapi / 'dvaMdvaM rahasye kalahe tathA mithunayugmayoH prabhAve syAnnizcaye bhAvasUcake' iti vizvaH // (iti medinii)|| syAjanmahetuHprabhavaH sthAnaM caadyoplbdhye| dravyAsuvyavasAyeSu sattvamastrI tu jantuSu / janmano hetuH| prabhavatyasmAt / 'Rdorap' (333357) / dravyaM vittam / asuH prANaH / vyavasAyaH nizcayaH / sIda'prabhavo jalamUle syAjanmahetau praakrme| jJAnasya cAdima-ntyasmin gunnaadyaaH| 'Sadla vizaraNAdau' (bhvA0pa0 a0)| sthAne' (iti medinii)| Adyopalabdhaye prathamajJAnArtham // 'anyebhyo'pi dRzyate' (u0 4 / 105) iti tvan / 'sattvaM zadrAyAM vipratanaye zAstre pArazavo mtH||210|| guNe pizAcAdau bale dravyasvabhAvayoH / AtmatvavyavasAyAsu parAzRNAti / 'zu hiMsAyAm' (kyA0 pa0 se.)| 'AG- | vitteSvastrI tu jantuSu' (iti medinii)|| parayoH khanizabhyAM Dica' (u0 1 / 33) ityuH / parazureva / krIbaM napaMsake SaNDhe vAcyaliGgamavikrame // 213 // prajJAdyaN (5 / 4 / 38) / parastriyA apatyaM vA / 'parastrI parazuM | SaNDhe tRtIyAprakRtau / klIbate / 'klIbR adhAya' (bhvA0 ca' (ga0 4 / 1 / 104) ityaJ / 'puMsi pArazavaH pumAn / / A0 se.)| 'igupadha- (3 / 1 / 135) iti kH| 'astrI parastrItanaye zastre dvijAcchUdrAsute'pi ca' (iti medinii)|| napuMsake klIva vAcyaliGgamavikrame' iti rudrH| ayamoSThayo'tra dhruvo bhabhede klIve tu nizcite zAzvate triSu / bhramAtpaThitaH / pUrvagandharvajihvastvoSThyeSu // dhruvati / 'dhruva gatau' (tu. pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / iti vAntAH // 134) / 'dhruvaH kIle zive zaGkau vasau yoge vaTe munau / dhruvA mUrvAzAlipardhyA gItisrugbhedayorapi / dhruvaM tu nizcite dvau vizau vaizyamanujau tarke nizcale zAzvate'nyavat' iti vizvaH / bhabhede nakSatra- / vizati / 'viza pravezane (tu. pa0 se.)| kvip (3|2|vishesse // 178) / 'viT smRto vaizyamanujapravezeSu manISibhiH' iti kho jJAtAvAtmani khaM triSvAtmIye svo'striyAM dhane | vishvH|| // 211 // dvau carAbhimarau spshau| khanati, khanyate vA / 'khana zabde' (bhvA0 pa0 se.)| ___ abhimaraH yuddham / spazati / 'spaza bAdhanasparzanayoH' 'anyebhyo'pi- (vA0 3 / 2 / 101) iti DhaH / 'kho jJAtyA (bhvA0 u0 se.) pacAdyac (3 / 1 / 134) / "spazaH syAtsaMtmanoH svaM nije dhane' iti hemacandraH / 'khaH syAtpuMsyAtmani | parAye ca praNidhAvapi puMsyayam' (iti medinii)|| jJAtau triSvAtmIye'striyAM dhane' (iti medinii)|| dvau rAzI puameSAdyau strIkaTIvastrabandhe'pi nIvI paripaNe'pi c| rezyate, razati vA / 'raza' iti sautro dhAtuH khanArthaH / striyAH kaTyAM vastrasya bandhane / paripaNe rAjaputrAde- bAhulakAdiN / NijantAt / aca i.' (u0 4 / 139) vA // bandhake |-vnnijaaN mUladhane-iti mukuttH| tnn| medinyAM | dvau vaMzo kulamaskarI // 21 // (haime) tayoH pRthakpAThAt / nivyayati, nivIyate vA / 'vye vamati, vamyate vaa| 'Tuvama udgiraNe' (bhvA0pa0 se.)| saMvaraNe' (bhvA0 u0 a0)| 'nau vyo yalopaH pUrvasya ca | 'vRmRvamibhyaH shk'| maskaraH veNuH / 'vaMzo veNau kule varga dIrghaH' (u0 4 / 136) itIN / 'kRdikArAt-' (ga0 4 / 1 / 45)| pRSThAdyavayave'pi ca' (iti vishvH)|| iti DIpa / 'nIvI striikttiivstrbndhne| mUladravye paripaNe rahaHprakAzau vIkAzI (iti haimH)|| vikAzanam / asmin vA / 'kAza dIptau' (bhvA0 A0 zivA gaurIpheravayoH 1-vizva-haima-medinISvapi yaNanteSvapi paThitaH iti sarveSAM zivamastyasyAH / azaAdyac (paaraa127)| puNDarAkathuma | bhramakalpanaM tu na samyak // 2-'raza'dhAtuH kasmin 'aze raza' cApi zivA jhATAmalauSadhau / abhayAmalakIgaurIkroSTrIsaktu sUtre paThito'sti yataH sautratvaM saMbhAvyate / kiM ca 'azipaNAyyo phalAsu ca' iti vizvaH // ruDAyalukau ca' (u0 4 / 133) iti sUtre 'ruvidhAnam ca' (u0 2 / 75) iti sUtre AdezavidhAnaM ca vyarthameva syAt // 3-asya sUtrasyo. - 1-idaM tu pUrvAnvayi, 'puNDarIkadrume pumAn' iti medinyukteH|| jjvaladattAdigranthe'nupalambhAt 'anunAsikasya kibjhlo:-(6|4|15) 2-kroSTrI-zRgAlI / 'puMzagAle'pi zivA' iti mukuttH|| | iti dIrghApattezca cintyametat / tasmAtprAguktameva samyak // Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3 ] / se0 ) / 'bhAve' (3 / 3 / 18) 'halazca' ( 3 / 3 / 120 ) ityadhikaraNe vA ghaJ / 'ikaH kAze' (6 / 3 / 123 ) iti dIrghaH / yadvAvikazanam / atra vA / 'kaza zabde' ( a0 A0 se0 ) pUrvavat / 'vIkAzo vijane vyakte' iti vizvaH / 'vikAzaH puMsi vijane prakAze saMdRzaM same / ucite ca' (iti medinI ) // nirvezo bhRtibhogayoH / vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / nirvizyate / nirvezanaM ca / ghaJ ( 3 / 3 / 18, 19 ) / bhRtiH = vetanam / 'nirvezastu pumAnbhoge vetane mUrcchane'pi ca' ( iti medinI ) // kRtAnte puMsi kInAzaH kSudrakarSakayostriSu // 215 // 'kI' ityavyayaM kutsAyAm / kI kutsitaM nAzayati / pacAdyc (3 / 3 / 134) / yadvA, kliznAti / klizyate vA / 'klizU vibAdhane' (kyA0 pa0 se0 ) / 'kliza bandhe ( upatApe ) ' ( di0 A0 se0) vA / 'klizerIccopadhAyAH kan lopazca lo nAm ca ' (u0 5/56) / 'kInAzaH karSakakSudopAMzughAtiSu vaacyvt| ( yamenA)' ( iti medinI ) // . pade lakSye nimitte'padezaH syAt apadezanam / apadizyate vA / 'diza atisarjane' ( tu0 u0 a0) / ghaJ (3 / 3 / 18,19) / pade =sthAne ! 'apadezaH pumA~lakSye nimittavyAjayorapi' iti vizvaH // kuzamapsu ca / kau zete tiSThati / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti GaH / kuzyati / 'kuza zleSaNe' (di0 pa0 se 0 ) / ' igu - padha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / ku pApaM zyati / 'zo tanUkaraNe' (di0 pa0 a0)| 'supi-' ( 3 / 3 / 4 ) iti yogavibhAgAtkaH / 'kuzo rAmasute darbhe yo dvIpe kuzaM jale' iti vizvaH // dazAvasthAnekavidhApi dazati / 'daMza dazane' (bhvA0 pa0 a0 ) / mUlavibhujA - dikaH ( vA0 3 / 2 / 5) / yadvA, - pacAdyac (3 / 1 / 134) / (japajabhadahadaza - ' ( 7 / 4 / 86) iti nirdezAdakvityapi nalopaH / yadvA,-dazyate / 'gurozca (3 / 3 / 104) ityaG / anekavidhAbAlyAdirUpA / 'dazAvasthA dIpavartyorvastrAnte bhUmni yoSiti' ( iti medinI ) // AzA tRSNApi cAyatA // 216 // A smntaadnute| 'azU vyAptau ' ( khA0 A0 se 0 ) / 1-'vikAzo rahasi vyakte' iti hemamUlasya 'vikAzate bikAzaH / ekadezasyAvikRtatvAdvIkAzo'pi / vyakte vAcyaliGgo dvayoryathA - upavizya vikAzeSu rahasyAni prakAzayet' ityanekArthakairavAkara kaumudIvyAkhyAyAzca saMvAdAddhasvekAravAn // 2 - ityAdi medinIvAkyaM tu prakRtopayogi / atrollekhastu 'sadRzAgame' iti kAcitka - lekhakapramAdajapAThAnusAreNa // 435 pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / 'AzA kakubhi tRSNAyAm' (iti haimaH // vazA strI kariNI ca syAt vaSTi / 'vaza kAntau' (a0 pa0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 11134) / strI = yoSiti / 'vazA vandhyAsutAyoSAstrIgavIkaraNISu ca' iti vizvaH // g jJAne jJAtari triSu / pazyati / 'dRzir prekSaNe' ( vA0 pa0 a0 ) / kvip (312 / 178) / yadvA,-darzanam / anayA vA / saMpadAdiH ( vA0 3 / 3 / 108 ) / 'hak striyAM darzane netre buddhau ca triSu vIkSake' ( iti medinI ) // syAtkarkazaH sAhasikaH kaThorAvasRNAvapi // 217 // kRNAti / 'kRJ hiMsAyAm' (trayA0 u0 se0 ) / 'anyebhyo'pi -' ( 3 / 2 / 75 ) iti vic / kazyate / 'kaza zabde ' ( a0 A0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / kar kazazca / 'karkazaH paruSe krUre kRpaNe nirdaye dRDhe / ikSau sAha - sike kAsamardakAmpilayorapi' iti vizvaH / amasRNa: - dusparzaH // prakAzo'tiprasiddhe'pi prakAzate / prakAzanaM vA / 'kATa dIptau' ( vA0 A0 se0 ) / pacAdyac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 18) vA / 'prakAzo'tiprasiddhe syAtprahAsAtapayoH sphuTe' iti vizvaH / zizAvajJe ca bAlizaH / vADanam | 'vADR AplAvye' (svA0 A0 se0 ) / in ( u0 4 / 118 ) / vArli zyati / ' zo tanUkaraNe' ( di0 pa0 a0 ) 'Ato'nupa -' (3 / 2 / 3) iti kaH // iti zAntAH // suramatsyAnimi na nimiSiti / 'miSa zleSaNe' (tu0 pa0 se 0 ) / ' igupadha- ' ( 3 / 1 / 135) iti kaH / naJsamAsaH (2 / 2 / 6 ) // puruSAvAtmamAnavau // 218 // purati / 'pura agragamane' ( tu0 pa0 se0 ) / 'puraH kuSan ' ( u0 4 / 74 ) / puruSaH pUruSe sAMkhyajJe ca puMnAgapAdape' ( iti medinI ) // kAkamatsyAtkhagau dhvAGkSau matsyAnatti / matsyAccAsau khagazca / dhvAGgati / "dhvAkSi ghoravAzite ca' (bhvA0 pa0 se0 ) / cAt kAGkSAyAm / pacAdyac (3 / 1 / 134) dhvAGkSau matsyAtkhage kAke bhikSuke ca' ( iti medinI ) // kakSau tu tRNavIrudhau / kaSati, kaSyate vA / 'kaSa hiMsAyAm ' ( svA0pa0 se0 ) / 'vRtRvadihanikaSibhyaH saH ' ( u0 3 / 63) / ' kakSa Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [tRtIyaM kANDa AamanAmarnamaAmmmmmmmmmmmmmranAmAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAmAhmmmmmmmmmmmmmmmmmarAAAAAHARAamari smRto bhujAmUle kakSo'raNye ca viirudhi| kakSaH zuSkatRNe | u0 a0)| ghaJ (3 / 3 / 18 / 19) / 'nAkarSoM dyUta indriye / proktaH kakSaH kaccha udAhRtaH / kakSA spardhApade kAcyA ratha- | pAzake zAriphalake kodaNDAbhyAsavastuni / AkarSaNe'pi gehprkosstthyoH| gajarajjau parIdhAnapazcAdaJcalapallave' iti dhara- puMsi syAt' (iti medinii)|| nniH| vIrut lalA // __athAkSamindriye // 221 // abhISuH pragrahe razmA |mA dyUtAGge karSe cakre vyavahAre kalidrume / ISate, ISyate vaa| 'ISa gatihiMsAdarzaneSu' (bhvA0 A0 | akSNoti, akSyate vA, anena, atra vA / 'akSu vyApta se.)| ISeH kicca' (u0 1 / 13) ityuH| Aderica / abhigata (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3|3|issuH / 'prAdayo gatA- (vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH / pragrahe= | 19) / 'halaca' (3 / 3 / 120) ityantyayorghaJ / 'akSaH ka azvAdirajau / razmau kiraNe // tuSe cakre zakaTavyavahArayoH / AtmajJe pAzake cAkSaM tutthe praiSaiH peSaNamardane // 219 // | sauvarcalendriye' iti vishvH| vyavahAre AyavyayacintAyAm / preSaNam / iSe ve ghaJ (3 / 3 / 18) 'prAdUho-' (vA0 karSe-mAnabhede / cakre rathAvayave // 6 / 1 / 89) iti vRddhiH / 'preSaH preSaNapIDayoH' ityjyH| 'preSaH karSarvArtA karISAgniH karSaH kulyaabhidhaayinii||222|| syAtpreSaNe kleze mardanonmAdayorapi' iti vizvaH // karSaNam / kRSyate, karSati vaa| 'kRSa vilekhane' (bhvA0 pakSaH sahAye'pi | pa0 a0)| 'kRSicamitani-' (u0 1180) ityUH / 'karIpakSati, pakSyate vaa| 'pakSa parigrahe' (bhvA0pa0 se.)| 1 SAgniH pumAn karpU: kulyAyAmapi ca striyAm' iti rabhasaH / pacAdyac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 19) vaa| 'pakSo vArtA-jIvikA // mAsArdhake pArzva grahe sAdhyAvirodhayoH / kezAdeH parato bRnde bale skhishaayyoH| cullIrandhre patatre ca vAjikuJjarapArzvayoH pubhAve tatkriyAyAM ca pauruSam (iti medinii)|| puruSasya karma, bhAvo vA / 'prANabhRjjAti-' (5 / 1 / 129) uSNISaM shirovessttkiriittyo| ityaJ / 'pauruSaM puruSasya syAdbhAve karmaNi tejasi / UrdhvauSNamISate hinasti / 'ISa gatyAdau' (bhvA0 A0 se.)| vistRtadoHpANinRmAne tvabhidheyavat' iti vizvaH // 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / zakandhvAdiH (vA0 6 / 1 / viSamapsu c| 94) / 'uSNISaM tu ziroveSTe kirITe lakSaNAntare' iti veveSTi / 'viSla vyAptI' (ju0 u0 a0)| 'igupadha-' vizvaH / ziraso vessttne-vstraadiruupe| kirITe-mukuTe // (3 / 1 / 135) iti kaH / 'viSaM tu garale toye' iti vizvaH // zukrale mUSike zreSThe sukRte vRSabhe vRssH|| 220 // upAdAne'pyAmiSaM syAt varSati / 'vRSu (zreSThe ) secane' (bhvA0pa0 se.)| 'igu- AmiSyate bhajyate / 'miSa zleSe' (tu0pa0 se.)| ghny| padha-' (3 / 11135) iti kaH / 'vRSo dharme balIvardai zRGgayAM (3 / 3 / 19) saMjJApUrvakatvAnna guNaH |-ghjthai kaH (vA0 3 / . purAzibhedayoH / zreSThe syAduttarasthazca vAsamUSikazukrale' ( iti 3158)-iti tu parigaNanAdayuktam / 'AmiSaM punpuNsmedinii)| zukrale bAhuvIryavati, vRSyaprayoge vA // kam / bhogyavastuni saMbhoge'pyutkoce palale'pi ca' (iti koSo'strI kuDAle khgpidhaane'ghidivyyoH|| medinii)| upAdAnam utkocH|| kussyte| 'kuSa niSkarSe' (kyA0pa0 se.)| ghaJ (3 / aparAdhe'pi kilbiSam // 223 // 3 / 19) / 'koSo'strI kuDmale pAtre divye khgpidhaanke| jAtikoze'rthasaMghAte pezyAM zabdAdisaMgrahe' (iti medinii)| kelnm| kilyate vA / 'kila kSepe' (tu0pa0 se.) divye shpthe| zabdAdisaMgrahe amraadau| tAlavyAnto'pi / / 'kIleSukca' (u0 1 / 50) iti TiSac / 'kilbiSaM pApa'vizvakseno'bhreSaH koSaviSAdau ca' ityaSmavivekAt / kozo- rogayoH' (iti medinii)|| 'strI kuGmale pAtre divye khaDgapidhAnake-' iti zlokasya ( medi- syAdRSTau lokadhAtvaMze vatsare varSamastriyAm / nyAm ) tAlavyAdau (nte) api paatthH|| lokadhAtuH jambudvIpAdiH / tadaMze bhAratAdau / varSaNam / dyUte'kSe zAriphalake'pyAkarSaH 'vRSu secane' (bhvA0pa0 se.)| 'ajvidhau bhayAdInAmuakSe-pAzake / zAriphalakam akSapIThikA / AkarSaNam / pasaMkhyAnam (3 / 3 / 56) ityac / varSayati / varSati vA pacAAkRSyate vA AkRSantyasminvA / 'kRSa vilekhane' (tu. / 1-kulyA nadImAtraM ca / kulyA dhunI dvIpavatI taTinI hadinI 1-'abhIzustAlavyAnto'pi' iti mukuTa-pIyUSe // 2-'preSa sarit / rodhovastrApagA kaLUH savantI nimnagA nadI' iti ratnakoSaH ekAdirapi' iti pIyUmavyAkhyA / -iti mukuttH|| Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavargaH 3] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| dyac (3 / 1 / 134) / 'varSo'strI bhAratAdau ca jambudvIpAbda- | tarNake norasi klIbam' (iti medinii)| tarNakaH-goH putrH| bRSTiSu / prAbRTkAle striyAM bhUmni' (iti medinii)|| varSaH vatsaraH // prekSA nRtyekSaNaM prajJA sAraGgAzca divaukasaH // 226 // prekSaNam / anayA vaa| 'IkSa darzane' (bhvA0 A0 se.)| sAraGgamasya / zakandhvAdiH (vA0 6 / 194) / sAraMgAyati 'gurozca- (33 / 103) ityaH / 'prekSAdhInRtyadarzayoH' itya- vaa| 'gai zabde' (bhvA0 pa0 a0)| 'gApoSTak' (3 / 2 / 8) jyH| 'prekSA nRtyekSaNe buddhau' (iti medinii)|| mRgacAtakahariNAH / dyauroko yasya / 'divokAzca divaubhikSA sevArthanA bhRtiH // 224 // kAzca puMsi deve ca cAtake' (iti medinii)|| bhikSaNam / bhikSyate vA / 'bhikSa yAtrAdau' (bhvA0 A0 zRGgArAdau viSe vIrya guNe rAge Drave rsH| se0)| 'gurozca-' (3 // 3 // 103) ityaH / 'bhikSA bhRtau ca / rsyte| 'rasa AsvAdane' adntH| ghaJ (3 / 3 / 19) / yAtrAyAM sevAbhikSitavastunoH' iti vizvaH / bhRtiH vetanam // 'raso gandharase khAde tiktAdau vissraagyoH| zRGgArAdau drave tviT zobhApi vIrye dehadhAtvambupArade / rasA tu zallakIpAThAjihvAdharaNitveSaNam / anayA vA / 'tviSa dIptau (bhvA0 u0 a0)| kaGguSu' iti vishvH|| saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / 'kAntau vAci rucau tviTa | puMsyuttaMsAvataMsau dvau karNapUre ca zekhare // 227 // strI' iti rbhsH|| uttaMsyati, uttasyate, anena vaa| tasiH sautro bhUSArthaH / triSu pare pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'halazca' (3 / 3 / 120) iti ghnycaa| vakSyamANAstrayo vaacylinggaaH|| 'uttaMsaH karNapUre'pi zekhare cAvataMsavat' iti vizvaH / nyakSaM kaay'nikRssttyoH| karNapUraH karNAbharaNam , zekharaH bhUSaNam // niyatAni nikRtAni vA akSANi yasmin yasya vA / devabhede'nale razmau vasU ratne dhane vasu / 'nyakSaH parazurAme syAdhyakSaH kAlayanikRSTayoH' iti vishvH|| vasati sarvatra / uSyate'nena vaa| 'vasa nivAse' (bhvA0 pratyakSe'dhikRte'dhyakSaH pa0 a0)| 'zasvRsnihi-' (u0 1.10) ityuH| 'vasurnA adhigato'kSam / adhigato'kSeNa vA akSeSu vyavahAreSu devabhedAgnibhAyokrabakarAjasu / klIbaM vRchyauSadhe zyAle rai ratne adhikRtH| adhikRtAnyakSANyasya / adhyakSNoti vaa| pacA | madhure triSu' (iti medinii)|| dyac (3 / 1 / 134) // viSNau ca vedhAH - rUkSastvapremNyacikkaNe // 225 // vidhti| "vidha vidhAne (tu. pa0 se.)| asun (u. rUkSayati / 'rUkSa pAruSye' (cu0 u0 se.)| pacAdyac 4 / 189) / vidadhAti vA / 'vidhAjo vedha ca' (u0 4 / (3 / 1 / 134) / apremNi=niHsnehe / acikkaNe-masRNe // 225) / ityasun / 'vedhAH puMsi hRSIkeze budhe ca parameSThini' iti ssaantaaH|| (iti medinii)|| ravizvetacchadau haMsau strI tvAzIrhitAzaMsAhidaMSTrayoH // 228 // hanti gacchati / 'hana hiMsAgatyoH' (a0p0a0)| AzAste / 'AGaH zAsu icchAyAm' (a. A0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'bhavedvarNAgamAddhaMsaH' iti sak / / kvip (3 / 2 / 76) / yadvA,-AzAsanam / anayA vaa| saMpadAdiH yadvA,-'tavadivacivasihanikamikaSibhyaH' (u. 3162) iti / (vA0 3 / 3 / 108) / 'AzAsaH kvo-' (vA0 6 / 4 / 34) sapratyayaH / 'haMso vihaMgabhede syAdarke viSNau hayAntare / yogi- itItvam / 'AzIstAlagatA daMSTrA tayA viddho na jIvati / mantrAdibhedeSu paramAtmanyamatsare / nirlobhanRpatI hNsH| hitasyAzaMsA, aherdaSTrA // zArIramarudantare' iti vishvH|| lAlase prArthanautsukye sUryavahnI vibhaavsuu| lAlasanam / 'lasa dIptau' (bhvA0pa0 se.) yaGantaH / vibhA prabhA vasu dhanamasya / 'vibhAvasuH pumAnsUrye hAra- 'a pratyayAt' (3 / 3 / 102) / 'lAlasautsukyatRSNAtirekabhede ca pAvake (iti medinii)|| yAJAsu ca dvayoH' (iti medinii)|| vatsau tarNakavarSoM dvau 1-evaM 'sAragaH' iti rUpApattyA cintyametat / tasmAt 'sAraM vasati, asminvaa| 'vasa nivAse' (bhvaa0p0a0)| gacchati' iti vigrahe 'gameH supi-' (vA0 3 / 2 / 38) iti 'khacca 'tRvadi-' (u0 3 / 62) iti saH / 'vatsaH putraadivrssyoH| DidvA' (32238) iti vArtikAbhyAM khaci Diti bodhyaH / / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 amarakoSaH / hiMsA cauryAdikarma ca / hiMsanam / 'hisi hiMsAyAm' (ru0 pa0 se0 ) / 'gurozca - ' (3 / 3 / 103) ityaH / 'hiMsA cauryAdighAtayo:' ( iti medinI) corasya karma / brAhmaNAditvAt SyaJ (5 / 1 / 124 ) AdinA bandhanatrAsanatADanAdi / cAdvadho'pi // / prasUrazvApi prasUte / 'ghUD prasave' (a0 A0 se0) / 'satsU - ' (31260) iti kvip / 'prasUrazvAjananyozca kadalIvIrudhorapi' iti vizvaH // bhUdyAvau rodasyo rodasI ca te // 229 // roditi sarvamasmin / 'rudir azruvimocane' ( a0 pa0 se0 ) / asun (u0 4 / 189) / pakSe gaurAditvAt ( 4 / 1 / 41) GIS / 'rodasI' ityavyayamapyasti / ' dyAvApRthivyau rodasyo rodasau rodasIti ca' / vigRhItayorapyete nAmanI / 'rodava rodasI cApi divi bhUmau pRthak pRthak / sahaprayoge'pyanayo rodaH syAdapi rodasI' iti vizvaH // jvAlAbhAsornapuMsyarciH arcyte| 'arca pUjAyAm' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'arcizuci - ' ( u0 2 / 108) itIsi: / 'athArcirmayUkhazikhayorna nA' ( iti medinI ) // jyotirbhadyotadRSTiSu / dyotate, dyotanaM vA, anena vA / 'dyuta dIptau' (bhvA0 A0 se0)| 'dyuterisinnAdezca jaH' (vA0 2 / 1 / 10 ) / 'jyotiramau divAkare / pumAn, napuMsakaM dRSTau syAnnakSatraprakAzayoH' (iti medinI // pApAparAdhayorAgaH eti / 'iN gatau' (a0 pa0 a0 ) / 'iN Ag aparAdhe ca' ( u0 4 / 212 ) ityasun / --AgacchatItyAgaH - iti svAmyuktistu cintyA // khagabAlyAdinorvayaH // 230 // vayate / 'vaya gatau' (bhvA0 A0 se0 ) / veti / 'vI gatyAdau' (a0 pa0 a0 ) / ati vA / 'a gayAdo' (bhvA0 pa0 se 0 ) vA asuna ( u0 4 / 189 ) // - vAtiiti svAmi- mukuToktistu cintyA / asunyuktarUpAsiddheH 'vayaH pakSiNi bAlyAdau yauvane ca napuMsakam ' ( iti medinI ) // tejaH purISayorvarcaH [ tRtIya kANDam hastUtsavatejasoH / mahanam / mahyate vA / 'maha pUjAyAm ' ( bhvA0 pa0 se0 ) asun ( u0 4 / 189 ) // rajo guNe ca strIpuSpe varcate / 'varca dIptau' (bhvA0 A0 se0 ) / asuna ( u0 4 / 189) / 'varco napuMsakaM rUpe viSThAyAmapi tejasi / candrasya tanaye' (iti medinI ) // puMsi janam / rajyate'nena vA / 'raja rAge' (bhvA0 pa0 a0 ) / asuna ( u0 4 / 189) / 'asi ake - ' ( vA0 6 / 4 / 24 ) iti nalopaH / 'rajaH klIbaM guNAntare / Artave ca parAge ca reNu mAtre'pi dRzyate ' ( iti medinI ) // * // adanto'pi / 'rajo'yaM rajasA sArdhaM strIpuSpaguNadhUliSu' ityajayaH // rAhau dhvAnte guNe tamaH // 239 // tamyate'nena / 'tamu glAno ( di0 pa0 se0 ) / asun ( u0 4 / 189) / 'tamo dhvAnte guNe zoke klIbaM vA nA vidhuMtude' ( iti medinI ) // chandaH padye'bhilASe ca candanam / canyate'nena vA / ' cadi AhrAdane dIptau ca (bhvA0 pa0 se 0 ) / ' canderAdezva chaH ' ( u0 4 / 219 ) ityasun ||----chndti -- iti svAmi- mukuTokto vigrahacintyaH / 'chandaH paye ca vede ca khairAcArAbhilASayoH' (iti medinI ) / padye=anuSTuvAdau // tapaiH kRcchrAdikarma ca / tapanam / tapyate anena vA / ' tapa saMtApe' ( bhvA0pa0 se0)| asun (u0 4 / 189 ) / ' tapo lokAntare'pi ca / cAndrAyaNAdau ghane ca pumAziziramAghayoH' ( iti medinI ) // saho balaM sahA mArgaH sahate, sahyate, anena, atra vA / ' Saha maSeNe' (bhvA0 A0 a0) / asun (u0 4 / 189 ) / 'saho bale jyotiSi ca puMsi hemantamArgayoH' (iti medinI ) / liGgabhedArtho dviH pAThaH / evamagre'pi // nabhaH khaM zrAvaNo nabhAH // 232 // nabhanam / nabhyate anena, atra vA / 'Nabha hiMsAyAm ' (bhvA0 A0 se0 ) / asuna (u0 4 / 189) / ' nabho vyoni nabhA meghe zrAvaNe ca patadrahe / ghrANe mRNAlasUtre varSA ca nabhAH smRtaH' iti vizvaH // 1 - 'mahaH adanto'pi ' - iti mukuTaH / 'mahI nadyantare bhUmau maha utsavatejasoH' iti medinI / 2 - itthaM pAThastu janakAnu rodhena / bhASye tu 'rajakarajanarajaH su-' iti pATha upalabhyate / 3 - adanto'pi grISmArthaH / yathA - 'tapena varSA: zaradA himAga maH - iti svAmI / 4 - evaM sati payaH kSIraM payo'mbu ca' ityaye samAnaliGgasya dvipATho vyartha eva syAt / chando'nurodhAdevAnyakozeSviva bodhyaH / Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavarga : 3 ] okaH sadmAzrayacaukAH / ucyati smvaitytr| 'uca samavAye' ( di0 pa0 se0 ) asun ( u0 4 / 189) / nyaGkAdiH ( 7|3|53 ) / 'oka ucaH ke' (7|3|64 ) iti nipAtanAdadanto'pi / 'okA AzrayamAtre ca mandire ca napuMsakam ' ( iti medinI ) // payaH kSIraM payo'mbu ca / pIyate / 'pID pAne' ( di0 A0 a0 ) / payate vA 'paya gatau' (bhvA0 A0 se0) / vA asun ( u0 4 / 189 ) // ojo dIptau bale / atizayita Ururvaro vA / 'dvivacana - ' ( 5 / 3 / 57 ) itIyaubjati, anena vA / 'ubja Arjave' ( tu0 pa0 se0 ) / suni 'priyasthira - ' ( 6 / 4 / 157 ) ityUrorvarAdezaH 'varIyAn 'ubjerjale balopazca' (u0 4 / 192 ) ityasun / 'ojonojaH | yogabhicchreSThavariSTheSvatiyUni ca' (iti medinI ) // samaH pAdo - ' ' ojo dIptAcvaSTambhe prakAzabalayorapi' ( iti medinI ) / pRSodarAditvaM mukuToktaM cintyam // srota indriye nimnagAraye // 233 // sravati / 'sru gatau' (bhvA0 pa0 a0 ) / (khurIbhyAM tuda ca' (u0 4 / 202) ityasun / 'sroto'mbuvega indriye' (iti medinI ) // tejaH prabhAve dIptau ca bale zukre'pi tejayati, tejyate'nena vA / 'tija nizAne' ( bhvA0 A0 se0 ) / asuna ( u0 4 / 189 ) / 'tejo dhAni parAkrame / ( ' prabhAvaretasozca' ) iti vizvaH / 'tejo dIptau prabhAve ca syAtparAkramaretasoH' ( iti medinI ) / cAdasahane / 'adhikSepAvamAnAdeH pratyuktasya pareNa yat / prANAtyaye'pyasahanaM tattejaH samudAhRtam' iti bharataH // atastriSu / vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / vakSyamANAH sAntAstriliGgAH // vidvAn vizva vetti / 'vida jJAne' ( a0 pa0 se0 ) / 'videH zaturvasuH " (7 / 1 / 36) vaa| 'vidvAnAtmavidi prAjJe paNDite cAbhidheya - vat' iti vizvaH / vidan = paNDitaH // babhatso hiMsro'pi bIbhatsate, bIbhatsyate, anena vA / 'badha bandhane' (bhvA0 A0 se0 ) / 'mAnvadha-' ( 3 / 1 / 6 ) iti sannabhyAsadIrghazva / pacAdyac (3 / 1 / 134) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / ghaH ( 3 / 3 / 118) vaa| 'bIbhatso vikRte pArthe krUre pApaghRNAtmanoH' ityajayaH // atizaye tvamI // 234 // vakSyamANAzcatvAraH // vRddhaprazasyayorjyAyAn 439 1 - viSamasaMkhyAvAcI svojo'danto'pi - iti svAmi-mukuTapIyUSeSu vyaktam / tatrodAharaNamidam / itIyasuni 'jya ca' (5 / 3 / 61 ) iti 'vRddhasya ca' (5 / 3 / 62) iti vRddhaprazasyayorthyAdezaH / ' jyAdAdIyasaH' ( 6 / 4 / 160 ) ityAttvam / 'jyAyAnvRddhe prazasye ca' ( iti haimaH ) // kanIyAMstu yuvAlpayoH / atizayito yuvA'lpo vA / 'yuvApayoH kananyatarasyAm' ( 5|3|64 ) itIyasuni kannAdezaH / ' kanIyAnatiyUni syAdatyalpAnujayostriSu' ( iti medinI ) // varIyAMstUruvarayoH sAdhIyAn sAdhuvADhayoH // 235 // atizayitaH sAdhurbADo vA / Iyasuni 'antikabADhyoH -' iti bADhazabdasya sAdhAdezaH // iti sAntAH // dalespi barham dale= patre / barhati / 'bRha vRddhI' (bhvA0 pa0 se 0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / vartyate vA / 'varha hiMsAyAm (bhvA0 A0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) / 'barha picche dale'striyAm' ( iti medinI ) // nirbandhoparAgAdayo grahAH / grahaNam / gRhNAti vA / 'graha upAdAne' (kyA 0 pa0 se0) / 'grahavRdR-' ( 3 / 3 / 58) ityap / 'vibhASA grahaH ' ( 3 / 1 / 143 ) iti pakSe ac / 'graho'nugrahanirbandhagrahaNeSu raNodyame / sUryAdau pUtanAdau ca saiMhikeyoparAgayoH' iti vizvaH // dvAryApIDe kvAthara se niryUho nAgadantake // 236 // ApIDe = zirobhUSaNe / kvAtharase=kkathitadravyarase / nAgadantake= bhittisthakIlake / niryUhati 'yUhi' laukiko sAdhuH / ' igupadha- ' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / nirUhati vA / pRSodarAditvAt 6 / 3 / 109 ) dhAtoryaDAgamaH / 'niryUhaH zekhare dvAre niryAse nAgadantake' iti vizvaH // ( tulAsUtre 'zvAdiraimau pragrAhaH pragraho'pi ca / iti vA ghaJ / ( 'pragrAhaH syAttulAsUtre vRSAdInAM ca bandhane' pragRhyate / 'pre vaNijAm" (3 / 3 / 52) 'razmau ca' (3 / 3 / 53) iti haimaH ) / pakSe 'prahavRha - ( 3 / 3 / 58) ityap / 'pragrahastu tulAsUtre vandyAM niyamane bhuje / hayAdirazmau razmau ca suvarNahalipAdape ' iti vizvaH // atizayeNa vRddhaH prazasyo vaa| 'dvivacana - ' ( 5 / 3 / 57 ) patnIparijanAdAnamUlazApAH parigrahAH // 237 // parigRhyate / parigrahaNam, parigRhNAti vA / 'graha - ' ( 3 / 3 / 58 ) ityap / 'vibhASA grahaH' ( 3|1|143 ) ityap Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 amrkossH| [ tRtIyaM kANDam vaa| 'parigrahaH kalatre ca mUlasvIkArayorapi / zapathe parivAre (6 / 1 / 125) iti saMdhiM na yAti / smaraNe vAkyArambha ca rAhuvakrasthabhAskare' ityajayaH // c| 'A pragRhyaH smRtI vAkye'nukampAyAM samucaye' ( iti dAreSu ca gRhA: medinii)|| gRhNAti dhAnyAdikamiti / 'gehe kaH' (3 / 1 / 144) / yadvA, Astu syaatkoppiiddyoH| 'gRhU grahaNe' (bhvA0 A0 se.)| grhte| 'igupadha-' (3 / 11- Aste / 'Asa upavezane' (a0 A0 se.) / kvi 135) iti kH| tAtsthyAddAreSu / 'gRhaM gRhAzca pubhUgni (3 / 2 / 178) / ApUrvAdasatervA / 'AH smaraNe'pyakAraNe kalatre'pi ca samani' (iti medinii)|| kopasaMtApayorapi' (iti medinii)|| zroNyAmapyAroho vrstriyaaH|| aaruhyte| ArohaNam / Arohati vaa| 'ruha prAdubhAve' kavate, kUyate vaa| 'kUl zabde' (bhvA0 A0 a0)| (bhvA0 50 a0)| ghaJ (3 / 3 / 19,18) pacAdyac mitadvAditvAt (vA0 3 / 2 / 180) huH / 'ku (pApe ceSadarthe (3 / 1 / 134) / 'Arohastvavarohe ca varArohakaTAvapi / ca) kutsAyAM ca nivAraNe' iti vishvH|| ArohaNe gajArohe dIrghatve ca samucchye' (iti medinii)|| dhignirbhartsananindayoH // 240 // vyUho vRnde'pi dhakkayati / 'dhakka nAzane' (cu0pa0 se.)| bAhulakADika vyuuhte| 'Uha vitarke' (bhvA0 A0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH| vyUhyate vA / ghaJ (3 / 3 / 19) / pratyayaH / dadhAtervA / apakArazabdairbhayotpAdanaM bhartsanam / nindA-doSakIrtanam // 'vyUhaH syAdbalavinyAse nirmANe vRndatarkayoH' iti vizvaH / yattu-nirmANa kAvyavyUhe-iti mukuTena vyAkhyAtam / tnn| caanvaacysmaahaaretretrsmuccye| / 'akRtavyUhAH' ityAdAvabhAvAt / 'racanAmAtre' iti prayukta- ___candati / 'cadi AhlAde' (bhvA0pa0 se.)| 'anyetvAt // bhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH| 'caH pAdapUraNe ahiva'tre'pi pakSAntare hetau vinizcaye' iti trikANDazeSaH // Ahanti / 'hana hiMsAgalyoH' (a0 pa0 a0)| 'Ali vastyAzIkSemapuNyAdau thihanibhyAM hakhazca' (u04|138) itIN Dit AGo hkhH| yattu-'aMhati' iti khAminA 'andhati'-iti mukuTenoktam / ___ khasati, khasyati vaa| 'asa dIptau' (bhvA0 50 se.)| tanna / nalopAsaMbhavAt / 'ahirvRtrAsure sarpa' iti vishvH|| 'asu kSepaNe' (di0 pa0 se.) vaa| ktic (3 / 3 / 174) / bAhulakAttirvA / 'khasti maGgalAzIrvAdapApaniNejanAdiSu' iti agniindvrkaastmophaaH||238|| bhaaguriH|| tamo'pahanti / 'ape klezatamasoH' (3 / 2 / 50) iti ddH| prakarSe laGghane'pyati // 24 // 'tamopahaH sahasrAMzumRgAGkajinavahniH' iti vishvH|| __ atati / in (u0 4 / 118) pratyayaH / 'atizabdaH paricchade nRpArhe'rthe parivarhaH / prazaMsAyAM prakarSe laGghane'pi ca' iti vizvaH (medinii)|| __ parivarhate, parivate vaa| 'vaha prAdhAnye' (bhvA0 A0 / khitprazne ca vitarke ca se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / ghaJ ( 3 / 3 / 19) vaa|| 'parivarhastu rAjAhavastunyapi paricchade' iti vizvaH // ___ suSTu eti ayati vA / 'iN gatau' (a0 pa0 a0)| 'i gatau (bhvA0 pa0 a0) vA kvip (3 / 2 / 76) / 'svit iti haantaaH|| prazne ca vitarke ca tathaiva pAdapUraNe' (iti medinii)|| avyayAH pre| itaH pare'nekArthA avyayA ucyante // tu syaadbhede'vdhaarnne| AGISadarthe'bhivyAptau sImArthe dhAtuyogaje // 239 // tudati / 'tuda vyathane (tu. u. a.)| mitadvAditvAt atati / bAhulakAD DAG pratyayaH / tena shetybhividhiH| (vA0 3 / 2 / 180) DuH / 'tu pAdapUraNe bhede samuccaye'vatena vinA sImA maryAdA / dhAtunA yoge sati yo'rtho jAyate | dhAraNe / pakSAntare viyoge ca prazaMsAyAM vinigrahe' (iti tasmin // | medinI) A pragRhya smRtau vAkye'pi sakRt sahaikavAre cApi Apnoti / kvip (3 / 2 / 178) / pRSodarAditvAt (6 / 3 / - ekavAram / 'ekasya sakRca' (5 / 4 / 19) iti suc / 1.9) palopaH / pragRhyasaMjJakatvAt / 'tapragRhyA aci' | 'sakRt sahaikavArayoH' ityajayaH // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnArthavarga : 3 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / ArAddUrasamIpayoH // 242 // A rAti / 'rA dAne' ( a0 pa0 a0 ) / bAhulakAdAti pratyayaH // pratIcyAM carame pazcAt avarasmin / 'pazcAt ' ( 5 / 3 / 32 ) ityanenAvarasya saptamI - paJcamIprathamAntasya nipAtitaH // utApyarthavikalpayoH / Uyate sma / 'uG zabde' ( bhvA0 A0 a0 ) / ktaH (3 / 3 / 174) / apyarthaH samuccayaH praznazca / 'utApI dvau ca bADhArthI' ityajayaH // punaH sahArthayoH zazvat . zazati / 'zaza drutagatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAdvat / 'zazvat sahasahArthayoH' ityajayaH // sAkSAt pratyakSatulyayoH // 243 // sahAkSeNa sAkSaH / tamaptati / kvip ( 3 / 2 / 178 ) / 'sAkSAttulyasamakSayoH' ityajayaH // khedAnukampAsaMtoSa vismayAmantraNe bata / vayate sma / 'vaya gatau' (bhvA0 A0 se0 ) 'gatyarthA - ' (3 / 4 / 72 ) iti ktaH / neT ( ) / vanyate sma / 'vanu yAcane' (ta0 u0 se0 ) / ktaH ( 3 / 2 / 102 ) / 'bata khede'nukampAyAM harSe saMbodhane'dbhute' iti dantoSThyAdAvajayaH // hanta harSe'nukampAyAM vAkyArambhaviSAdayoH // 244 // hanti / bAhulakAttaH / ' hanta vAkyArambhakhedaviSAdaharSasaMbhrame ' ( iti medinI ) // iti hetuprakaraNaprakAzAdisamAptiSu // 245 // eti, ayati vA / ktic ( 3 / 3 / 174 ) / ' iti prakaraNe hetau prakAzAdisamAptiSu / nidarzane prakAre syAdanukarSe ca saMgatam' iti vizvaH // yAvattAvacca sAkalye'vadhau mAne'vadhAraNe // 246 // yat, tat, parimANamasya / ' taddhitA:' ( 4 / 1 / 76 ) iti bahuvacanenAnye'nuktA api taddhitA jJApitAH / tena DAvatuH / 'yAvat kArye'vadhAraNe / prazaMsAyAM paricchede mAnAdhikArasaMbhrame / pakSAntare ca' ( iti medinI ) // maGgalAnantarArambhapraznakAryeSvatho atha / prAcyAM purastAtprathame purArthe'grata ityapi / pUrvasmin / '- saptamI -' (5 / 3 / 27) ityastAtiH / 'astAti ca' (5 / 3 / 40 ) iti purAdezaH / 'prAcyAM puraH purastAdagraprathamavyatIteSu' iti bopAlitaH / 'agre' iti agrataH / AdyA ditasiH ( vA0 5 / 4 / 44) // amara0 56 441 arthayate / 'artha yAJcAyAm ' ( cu0 A0 se 0 ) / bAhulakAt DoH / 'anyebhyo'pi -' ( vA0 3 / 2 / 101 ) iti DaH / pRSodarAditvAdralopaH / 'athAtho saMzaye syAtAmadhikAre ca maGgale / vikalpAnantarapraznakAryArambhasamuccaye' ( iti medinI ) // vRthA nirarthakAvidhyoH | saMbhaktau' (kryA0 A0 se0 ) vA / bAhulakAtthAk / 'vRthA vRNoti, vRNIte vA / 'vRJ varaNe' ( vA0 u0 se 0 ) / 'vRJ niSkAraNe vandhye vRSA syAdvidhivarjite' iti vizvaH // nAnAneko bhayArthayoH // 247 // neti nAnA / 'vinabhyAM nAnAo na saha' ( 5/2/27 ) iti natra nAJ / 'nAnAzabdo vinArthe'pi tathAneko bhayArthayoH ' ( iti medinI // nu pRcchAyAM vikalpe ca prati pratinidhau vIpsAlakSaNAdau prayogataH / prAti / 'prA pUraNe' (a0 pa0 a0 ) / prathate vA / 'pratha praznAvadhAraNAnujJAnunayAmantraNe nanu // 248 // prakhyAne' (bhvA0 A0 se 0 ) / bAhulakAddhRtiH / itthaMbhUtAkhyAnaH mukhyasadRzaH=pratinidhiH / vyAptumicchA=vIpsA itthaMbhUtAkhyAna bhAgapratidAnastokeSu // stutI' (a0 pa0 se0) vA / mitavAditvAt ( vA0 3 / 2 / 180 ) nudati, nauti vA / 'Nuda preraNe' ( tu0 u0 a0 ) / 'ju / ' syAt vikalpArthe'pyatItAnunayArthayoH' iti vizvaH // pazcAtsAdRzyayoranu / aniti / 'ana prANane' (a0 pa0 se0 ) / bAhulakAduH / 'anu hIne sahArthe ca pazcAtsAdRzyayorapi / AyAme ca samIpe ca lakSaNAdAvanukrame ' iti vizvaH // na nudati / 'Nuda preraNe' (tu0 u0 a0 ) DuH ( vA0 3|21aadinaa | 180 ) / ' nanu prazne'pyanunaye'nujJAne'pyavadhAraNe / Amantra ( cApi ) nanu ' iti vizvaH // garhAsamuccayapraznazaGkAsaMbhAvanAvapi / na piyati / 'pi gatau' (tu0 pa0 a0 ) / kvip ( 3 / 21178 ) / AgamazAstrasyAnityatvAnna tuk / 'api saMbhAvanApraznazaGkAgarhAsamuccaye / tathA yuktapadArthe ca kAmacArakriyAsu ca ' iti vizvaH // 1 - vyartho'yaM prayAsospANinIyaH / tathA coktaM (5/2/39 ) sUtre kaiyaTena " iha tu vatupaM (512139) vidhAya 'A sarvanAmnaH' (6 / 2 / 91 ) ityAtvaM vihitam / pUrvAcAryAstu DAvatuM vidadhire" iti / avyayatvaM tu vibhaktipratirUpakatvenaivobhayatrApi tulyam / Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 amrkossH| [tRtIyaM kANDara upamAyAM vikalpe vA smyaantikmdhyyoH|| 252 // vAti / 'vA gatyAdau' (a0p0a0)| vip (3 / 2 / 178) / sameti / 'iN gatau' (a0 pa0 a0)| 'A samini'vA syAdvikalpopamayorvitakeM paadpuurnne| samuccaye ca' (iti kaSibhyAm (u04|175)|| medinii)| 'vA syAdvikalpopamayorevArthe ca samuccaye' iti samucaya' iti punaraprathame bhede vishvH|| sAmi tvardhe jugupsite // 249 // pnte| 'pana stuto' (bhvA0 A0 se.)| bAhulakAdaraH, | a(kaar)syokaarH| 'punaraprathame matam / adhikAre ca bhede sAmayati / 'sAma sAntvaprayoge' (cu0 u0 se.)| 'acaca tathA pakSAntare'pi ca (iti medinii)|| i:' (u0 4 / 138) // . nirnishcynissedhyoH| amA saha samIpe ca nRNAti / 'na naye' (bhyA0 pa0 se.)| kvip (3 / 2 / 178) / na mAti / 'mA mAne' (a0 pa0 a0)| kvip ( 3 / 2 / - 'Rta it-(111100)| 'nirnizcaye krAntAdyarthe niniHzeSa76) sahArthe // niSedhayoH' iti vishvH|| __ kaM vAriNi ca mUrdhani / __ kamyate / 'kamu kAnto' (bhvA0 A0 se.)| NibhAve | syAtprabandhe cirAtIte nikaTAgAmike purA // 253 // vica (3 / 3 / 75) / 'kama ziraHsukhavAriSu' iti vishvH| prabandhe avicchedane kriyaakrnne| purati / 'pura agragamane' 'kam pAdapUraNe toye- (iti medinii)|| (tu0pa0 se.)| bAhulakAt kaa| 'purA purANe nikaTe prabaivetthamarthayorevam ndhAtItabhAviSu' (iti medinii)|| _ 'e' etthaM vamati / 'Tuvam udgiraNe' (bhvA0pa0 se.)| UrayUrA cArarA ca vistAra'GgAkatA trym| vic (3 / 2 / 75) / 'evaM prakAropamayoraGgIkAre'vadhAraNe' uuyte| 'UyI tantusaMtAne' (bhvA0 A0 se.)| bAhuiti dharaNiH // lakAdarIk, rIk ca / vayateH (bhvA0 u0 a0) rarIk / nUnaM ta'rthanizcaye // 250 // saMprasAraNam (64 / 15) / 'UrarI corI corI vistArenuvA stutyA namati / vic ( 3 / 2 / 75) // 'GgIkRte trayam' ityjyH|| tUSNImarthe sukhe joSam kharge pare ca loke svar jussyte| 'juSa tRptau' (cu0 u0 se.)| bAhulakAdam / ___ 'pare' iti lokavizeSaNam / kharati / 'stha zabdopatApayoH' 'joSaM sukhe prazaMsAyAM tUSNIlaGghanayorapi' (iti medinii)|| (bhvA0pa0 a0)| vic (3 / 2 / 75) // kiM pRcchAyAM jugupsne| vAtAsaMbhAvyayoH kila // 254 // kRyate kavanam, vA / 'ku zabde' (a0p0a0)| bAha- kilati / 'kIla zvetye' (tu0pa0 se.)| 'igupadha-(3111. lakADim / kAyateH (bhvA0pa0a0) DimiH (u0 4.158) 135) iti kaH / 'kilazabdastu vArtAyAM saMbhAvyAnunayArthayoH' vA / 'kim kutsAyAM vitarke ca niSedhapraznayorapi' ( iti iti vizvaH / 'vArtAyAmarucau kila' iti trikaannddshessH|| medinii)|| niSedhavAkyAlaMkAre jijJAsAnunaye khala / nAma prAkAzyasaMbhAvyatrodhopagamakutsane // 251 // khalati / 'khala saMcaye' (bhvA0pa0 se.)| baahulkaaduH| nAmayati, nAmyate vA / 'Nama prahatve' (bhvA0pa0 'khalu syAdvAkyabhUSAyAM jijJAsAyAM ca saantvne| vIpsAmAnaa0) / 'anyebhyo'pi- (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH| 'nAma | niSedheSu pUraNe pAdavAkyayoH' (iti medinii)|| kAme(kope)'bhyupagame vismaye smaraNe'pi c| saMbhAvyakutsA- smiipobhytHshiighrsaaklyaabhimukhe'bhitH||255|| prAkAzyavikalpeSvapi dRzyate' (iti medinii)| saMbhAvya | 'paryabhibhyAM ca (5 / 3 / 9) ityabhizabdAttasila // -saMbhAvanA // nAmaprAkAzyayoHprAduH alaM bhUSaNaparyAptizaktivAraNavAcakam / prAndati / 'adi bandhane' (bhvA0 pa0 se.)| bAhulakA___ alati / 'ala bhUSaNAdau' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakA dus / AgamazAstrasyAnityatvAnna num prAtti vA / 'ada bhakSaNe' dam / 'alaM bhUSaNaparyAptivAraNeSu nirrthke| alaM zaktau ca | (a0 pa0 a0)| nAmazabdArthe // nirdiSTam' iti vishvH|| hu~ vitarke pariprazne 1-atra hasvAdau pAThAt 'urI haskhAdirapi'-iti mukuTahuyate / 'hu dAnAdau' (ju0 pa0 a0)| bAhulakAnmaH // ) pIyUSavyAkhye // Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayavargaH 4 ] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / mitho'nyonyaM rahasyapi / . methti| 'me saMgame' ( svA0 pa0 se0 ) / asun ( u0 4 / 189) / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) hukhaH / bAhulakAdoH / tatreNobhayamiha nirdiSTam / anyo'nyArthe // tiro'ntadhau tiryagarthe * tarati / 'tU' ( bhvA0 pa0 se0 ) / asuna (u0 4 / 189) / 'kvacidapavAdaviSaye'pyutsargo'bhinivizate' iti guNaviSaye ir // hA viSAdazugartiSu // 256 // jahAti / 'ohAk tyAge' ( ju0 pa0 a0 ) / kvip (312 / 178 ) / ' hA viSAde ca zoke ca kutsAduHkhArthayorapi ' ( iti medinI ) // . ahahetyadbhute khede ahaM jahAti, jihIte vA / 'hAk' (ju0 pa0 a0 ) / 'hA' (ju0 A0 a0 ) / 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 21101) iti DaH / pRSodarAditvAt ( 6 / 4 / 109) malopaH / ' - ahahA dIrghAntamapi ' - iti mukuTaH / tatra kvip ( 312 / 76) bodhyaH / 'ahahetyadbhute khede pariklezapraharSayoH / saMbodhane'pi' (iti medinI ) // hi tAvavadhAraNe // 257 // hinoti / 'hi gatau' (khA0 pa0 a0 ) / vic ( 3 / 2175) saMjJApUrvakatvAdguNAbhAvaH / kvipi ( 3 / 2 / 178) tugabhAvo vaa| 'hi pAdapUraNe hetau vizeSe'pyavadhAraNe / prazna hetvapadeze ca saMbhramAsUyayorapi / hI duHkhahetAvAkhyAto viSAde vismaye'pi ca' ( iti medinI ) / tatra pRSodarAditvAt ( 6 / 3 / 109) dIrghaH / eSu sarvatra bhAve vA pratyayA bodhyAH // ityanekArthavargaH // cirAyacirarAtrAyacirasyAdyAzcirArthakAH / ciramayate / 'aya gatau' ( bhvA0 A0 se0 ) / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) // (1) // * // cirA rAtrayaH / 'acpratyanvava -' (5 / 4 / 75) ityatra 'ac' iti yogavibhAgAdac / cirarAtrA - nayate / 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1) // ( 2 ) // * // ciramasyati / 'asu kSepaNe' ( di0 pa0 se0 ) / Nyat ( 3 / 1 / 124) / saMjJApUrvakatvAdddvRddhyabhAvaH / zakandhvAdiH ( vA0 6 / 1 / 94 ) // (3) // * // Adyapadena 'ciram' 'cireNa' 'cirAt' 'cire' iti gRhyante / ciro'rtho yeSAm // * // trINi 'dIrghakAlasya' // muhuH punaH punaH zazvadbhIkSNamasakRtsamAH // 1 // dus // (1) // * // 'nityavIpsayo:' ( 81114 ) iti puna: zabdasya dvitvam // (2) // * // zazati / 'zaza drutagatau' ( vA0 tejane' (a0 pa0 se0 ) / bAhulakAGkamuH / 'anyeSAmapi-' (6|p0 se0 ) bAhulakAdvatiH // (3) // * // ami kSNauti / 'kSNu 3 / 137) iti dIrghaH // (4) // * // na sakRt // (5) // * // samAstulyArthAH / ajayastu abhIkSNazabdamanavyayamapyAha'abhIkSNaM tu paunaHpunye sarvadArthe ca dRzyate' ityanavyayaprakaraNe pAThAt / ' vAraMvAraM zazvadarthe vAraMvAreNa ceSyate' iti trikANDazeSaH / paJca 'paunaHpunyasyArthasya' // srAgjhaTityaJjasAhrAyadrAGmaGkSusapadi drute / 443 'khai pAke' ( bhvA0 pa0 a0 ) / saMpadAdiH ( vA0 3 / 31108) / srAmakati / 'aka kuTilAyAM gatau' ( bhvA0pa0 se0 ) kvip ( 3 / 2 / 75) // * // 'jhaTa saMghAte' (bhvA0pa0 se0 ) / saMpadAdiH ( vA0 3 / 3 / 108 ) jhaTameti / 'iN' (a0 pa0 a0 ) / ktic ( 3 / 2 / 75) // ( 2 ) // * // aJjanam 'ajU vyaktyAdau' (ru0 pa0 se 0 ) / ' kRtyalyuTo ( kRto ) bahulam ( vA0 3 / 3 / 113 ) iti pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) ajaM syati, sAyati vA / ' So'ntakarmaNi' ( di0 pa0 a0 ) / 'bai kSaye' ( vA0 pa0 a0 ) vA / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / kvip (3|2 / 76) vA // (3) // * // havanam / 'huG apanayane' (a0 A0 a0) / bAhulakAdbhAve ghaJ ( 3 / 3 / 18 ) / pRSodarAditvAdvasya yaH / tato naJsamAsaH // (4) // * // sNpdyte| 'pada gatau' ' (di0 A0 a0 ) / in ( u0 4 / 118 ) pRSodarAditvAt ( 6 / 3 / 109 ) samo'ntyalopaH // ( 5 ) // * // drAti / 'drA kutsAyAM gatau'. (a0 pa0 a0 ) / bAhulakAt kaH // (6) // * // majjati / 'Dumasjo zuddhI' (tu0 pa0 a0 ) / bAhulakAtsuH / 'masjinazo:-' ( 711 / 60 ) iti num / 'sko: - ' ( 8/2/29) iti salopaH // ( 7 ) // * // sapta 'tatkSaNArthasya' // SThati / 'apaduH suSu sthaH ' ( u0 kiM ca tad uta ca // (3) // // zvaryayoH ) ' ( bhvA0 pa0 a0 ) / balavatsuSThu kimuta khatyatIva ca nirbhare // 2 // balamasyAsti / matup (5 / 2 / 136 ) // (1) // * // suti1|25 ) iti kuH // (2) // * // sUyate / 'Su gatau ' ' ( prasavai - kvipi ( 3 / 2 / 178 ) tugabhAvaH / DuH (vA0 3 / 2 / 180 ) vA // (4) // * // atati / in ( u0 4 / 118 ) // (5) // * // ati ca iva ca // (6) // * // SaT 'atizayasya' // | 1 - pAke' ityasya dantyAderabhAvAttAlavyAditvApattibhiyA cintyametat / tasmAt 'sru gatau' ityasmAdvAhulakADDAk / yadvA, -- 'saMpadAdikivantaM srutamA samantAdakati' iti zakandhvAditvamaGgI mohanam / 'muha vaicitye' ( di0 pa0 a0 ) / bAhulakA- | kAryam // Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 amarakoSaH / pRthagvinAntareNarte hiruG nAnA ca varjane // parthayati / 'pRtha prakSepe' ( cu0 pa0 se0 ) / bAhulekAt kak // // * // 'vinaJbhyAM nAnAvau na saha ' ( 5 / 2 / 27 ) iti niSedhArthAdvizabdAnnA // ( 2 ) // // antareti / iNo NaH // (2) // * // RtIyate / 'RtiH' sautraH / tataH kepratyayaH // (4) // * // hinoti / 'hi gatau' ( khA0 pa0 a0 / rukak pratyayaH // (5) // * // naJo 'vinabhyAm (5 / 2 / 27) iti mAJ pratyayaH // (6) // * // SaT 'varjane' // yattadyatastato hetI yacchati / 'yama uparame ' ( bhvA0 pa0 a0 ) / kvip ( 32 / 178) / 'gamAdInAM kvau' ( vA0 6 / 4 / 40 ) ityanunAsika - lopaH / tuk (6 / 1 / 75) // (1) // * // tanoti / 'tanu vistAre' (ta0 u0 se0) / kvip (3 / 2 / 178 ) / anunAsikalopaH ( vA0 6 / 4 / 40) / tuk (6 / 1 / 75) // ( 2 ) // * // yasmAt tasmAt yattadbhyAm 'paJcamyAstasil' (5 / 3 / 7 ) / vyadAyatvam (7/21 102) // (3) // * // (4) // * // catvAri 'hetau ' // asAkalye tu ciccana // 3 // ) 1 cetati / 'citI saMjJAne ' ( vA0 pa0 se 0 ) / kvip (312 / 178) // (1) // * // canati 'cana zabde' / ( pacAdyac (3 / 1 / 134) // (2) // // 'asakalArthasya' // kadAcijjAtu kadA ca cizva, anayoH samAhAraH // (1) // * // jAyati / 'jai kSaye' ( bhvA0 pa0 a0 ) / bAhulakAntun // ( 2 ) // * // dve 'kasmiMzcitkAle ' // sArdhaM tu sAkaM satrA samaM saha / Rdhyati / 'Rdhu vRddhau' ( di0 pa0 se0 ) / bAhulakArakam / saha RdhaM vardhanam / 'sahasya sa:' ( 6 |3|18 ) iti saH // (1) // // saha akanam / am pratyayaH / 'sahasya - ' ( 6 |3|78) iti sAdezaH / 'AbhIkSNye Namul - ' ( 3 / 4 / 22 ) vA ( 2 ) // * // saha trAyate / kvip ( 3 / 2 / 76 ) // ( 3 ) samati / 'Sama vaiklavye' (bhvA0 pa0 se 0 ) / am // (4) // * // shte| pacAdyac (3 / 1 / 134) // ( 5 ) // * // 'sarjeSu'zabdo'pyatra // * // paJca 'sahetyarthe' // // // * // | 1 - idaM ca ' pratheH kitsaMprasAraNaM ca' (u0 1 117 ) iti sUtrAjJAnamUlakam / tatrApyayaM vizeSa: 'uktasUtramate jAntatvam / bhavanmate kAntatvam' iti // 2 - yenatenAdi ca / yathA 'vitara giramudArAM yena mUkAH pikAH syuH - iti svAmI // 3 - krampratyayasya kitvena 'Rdham' iti prayogasyaivApAdyamAnatvena 'sArdham' iti prayogAniSpattyA cintyametat / tasmAt 'AbhIkSNye Namula' iti vakSyamANasyobhayazeSatvameva bodhyam // 4- tathA ca 'sajUH sahArthe' iti trikANDazeSaH / AnukUlyArthakaM prAdhvam prAdhvanati / 'dhvana zabde' ( bhvA0 pa0 se0 ) DampratyayaH / 'prAdhvaM tu praNate cAtidUre vartmani bandhane ' // (1) // * // vyartha ke tu vRthA mudhA // 4 // [ tRtIyaM kANDam vriyate / 'vRG' (kryA0 A0 se0 ) / 'vRJ' ( svA0 u0 se0 ) / thAk 'vRthA vandhye niSkAraNe' ( iti medinI ) // (1) // * // muhyati / kApratyayaH / pRSodarAditvAt ( 6 13/109) hasya ghaH // (2) // * // dve 'vyarthake' // ho utAho kimuta vikalpe kiM kimUta ca / Ahanti / DopratyayaH // (1) // * // uta ca Aho ca anayoH samAhAraH // ( 2 ) // * // kim ca uta ca, anayoH samAhAraH / ( ' kimutAtizaye prazne vikalpe ca prayujyate' iti vizvaH) // (3) // * // kAnam / 'kai zabde' ( bhvA0pa0 a0 ) / 'kAyate DiMmi:' ( u0 4 / 258 ) // (4) // * // kim ca u ca / 'kimu saMbhAvanAyAM syAdvima cApi dRzyate' iti medinI ) // ( 5 ) // * // ( 'uta prazne vitarke ca utApyarthavikalpayoH' iti vizvaH) // ( 6 ) // * // padaM vitarkanasya' // ( tu hi ca sma ha vai pAdapUraNe tudati / DuH (vA0 3 / 2 / 180 ) // (1) // * // hinoti / fafe tugabhAvaH // ( 2 ) // * // canati, cinoti vA / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 102 ) iti Da: // (3) // * // smyte| 'smik ISaddhasane' ( bhvA0 A0 se0 ) / DaH ( vA0 3 / 2 / 101) // (4) // * // hanti / DaH ( vA0 3 / 2 / 101) / ( 'ha syAtsaMbodhane pAdapUraNe ca vinigrahe / niyoge ca kSipAyAM syAtkutsAyAmapi dRzyate' iti medinI ) // ( 5 ) // * // vAti / DaiH // (6) // * // SaT 'zlokacaraNapUrNatAyAm' // pUjane svatI // 5 // savati / 'Su gatau ( prasavaizvaryayoH ' bhvA0 pa0 a0 ) / DuH ( vA0 3 / 2 / 180) / ( 'su pUjAyAM bhRzArthe'numati kRcchrasamRddhiSu iti medinI ) // (1) // * // atati / in ( u0 4|118 ) // (2) // * // dve 'pUjane' // divAhIti dIvyantyatra / kApratyayaH // (1) // * // ahi = divase / itinA adhikaraNArthapradhAnatAM darzayati // atha doSA ca naktaM caM rajanAviti / duSyantyatra / 'duSa vaikRtye' ( di0 pa0 a0 ) / A pratyayaH / 1 - aho hasvAdirapi / 'vikalpe vismaye'pyaho' iti rudravacanAt - iti mukuTaH // 2 - cakArAduSApi - iti svAmi-mukuTau / 'uSA rAtrau tadante ca' iti medinI // Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayavargaH 4 ] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 445 (doSA rAtrimukhe rAtrAvatrAnavyayamapyasau' iti vizvaH // )| anena vA / 'zru zravaNe' (bhvA0pa0 se.)| bAhulakADDauSaT // (1) // // najati / 'onasjI vIDe' (tu. pa. se.)| (2) // 4 // uhyate'nena / 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0)| tamu pratyayaH // (2) // * // rajanI rAtrI ityarthe / DauSaT // (3) // * // DaSaT ca // (4) // // khadyate'nena / tiryagarthe soci tiro'pi | 'bada AkhAdane (bhvA0pa0 se.)| A prtyyH| pRSoda rAditvAt (6 / 3 / 109) dasya dhH| (5) // // paJca 'devasacanam / 'Saca samavAye' (bhvA0pa0 se.)| 'isajA havine // dibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) // (1) // * // taraNam / 'tR' (bhvA0pa0 se.)| asuna ( u0 4 / 189) / 'kvacidapavAda kiMcidISanmanAgalpe viSaye'pi-' itIr // (2) // * // dve "tiryagarthe / kim ca cit ca anayoH samAhAraH // (1) // // ISaNam / atha sNbodhnaarthkaaH||6|| | 'ISa gatyAdau' (bhvA0pa0 se.)| at prtyyH|| (1) // // mananam / 'mana jJAne' (di. A0 a0)| Ak prtyyH|| syuH pAT pyADaGga he hai bhoH (3) // // trINi 'alpe|| pATayati / 'paTa gatau' (bhvA0 pa0 se.) NijantaH / pretyAmutra bhvaantre||8|| kvip (3 / 2 / 178) // (1) // // pyaayte| 'pyaiG vRddhau' prakarSaNa itvA / iN (a0 pa0 a0)| ktvA pratyayaH (bhvA0pa0 a0)| T prtyyH|| (2) // // aGgati / 'agi | (3 / 4 / 22) / 'samAse-' (1137) iti lybaadeshH| tuk matau' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (3 / 11134) // (3) (6 / 1 / 75) // (1) // * // amuSmin / adasaH 'saptamyAstral // * hi gatau' (bhvA0pa0 a0)| vic (3 / 3 / 75) // | (5 / 3 / 10) // (2) bhavAntare janmAntare // (4) // * // hanti / Dai prtyyH|| (5) // * // bhAti / 'bhA dIptau' (a0 p0a0)| bAhulakAhos // (6) // // SaT | va vA yathA tathavava sAmya va vA yathA tathaivaivaM sAmye 'sNbodhnaarthkaaH'|| __vAti / vAnaM vaa| DaH (vaa03|2|101) kvacit 'vat' samayA nikaSA hiruk| iti paatthH| sa tu na yuktaH / vati (5 / 1 / 115) pratyayena samayanam / 'A samiNa nikaSibhyAm' (u0 4.175) / gatArthatvAt / na ca vatirevAna ptthitH| sAdRzyaparyAye pratyaya'samayAntikamadhyayoH' (iti medinii)|| (1) // // nikaSa pAThasyAyuktatvAt / apatyasamUhAdiparyAyeSvaNvujAdInAmaNam / pUrvavat / 'nikaSAntikamadhyayoH' (iti medinI) // pAThAt / 'caM pracetasi jAnIyAdivArthe tu tadavyayam' iti (2) // 1 // hinoti / rukak prtyyH| 'hiru madhye vinArthe medinyAdisaMmatezca // (1) // // kvipi ( 3 / 2 / 178) tu vA // ca' iti rudraH / 'hiruguktaM ca sAmIpye' ityamaramAlA // (2) // // yena tena prakAreNa / 'prakAravacane thAl' (5 / 3 / (3) // // trINi 'saamiipye|| 23) vibhaktitvAt (5 / 3 / 1) tyadAyatvam (7 / 2 / 102) // (3) // // (4) // // ayanam / 'iNzIbhyAM van' (u0 atarkite tu sahasA 1152) / ('evaupamye paribhave ISadarthe'vadhAraNe' iti sahate / 'saha marSaNe' (bhvA0 A0 a0) / asA pratyayaH // haimaH) / (5)||*'inn' (a0 pa0 a0)| bAhulakAdvam // (1) // // atarkite avicaarite|| (6) // // SaT 'sAmye // syAtpuraH purto'grtH||7|| aho hI ca vismye| pUrvasmin / 'pUrvAdharAvarANAmasi puradhavazcaiSAm' (5 / 3 / 39) // ___ahAnam / 'ohAG gatau' (ju0 A0 a0)| Do (1) // // purati / 'pura agragamane' (tu. pa0 se.)| bAhula- prtyyH|| (1) // * // hananam / bAhulakADI // (2) // // kAdatasuk // (2) // // agre| AdyAditvAt (vA0 5 / 4 / 44)| adbhute| dve 'vismaye // tasiH // (3) // 1 // trayaH 'agrArthAH' // maune tu tUSNI tUSNIkAm khAhA devaha virdAne zrauSaDvauSaTvaSaT svadhA / toSaNam / 'tuSa tuSTau' (di. 50 a0)| bAhulakAnIm / khAdate'nena / 'khAda AkhAdane' (bhvA0 A0 se.)| upadhAyA Ut // (1) // * // 'akacprakaraNe' 'tUSNImaH kAm A pratyayaH / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) dasya hH| suSTu vaktavyaH' (vA0 5 / 3 / 71) / "midaco'ntyAtparaH' (111147) // A hUyate'nena vA / DA pratyayaH // (1) // // zrUyate, (2) // // dve 'maune' // 1-sAciH strIliGgApi prakRtyantaramasti / 'bhittau sAcI 1-svAmi-mukuTAbhyAM tu ivazabdo gRhItaH // 2-'hI'pariNatamukhI' iti saptakumArikA / 'tiryaka sAcirapi striyAm zabdo diirghaantH| 'hI vicitro vipAka' iti mAghaH iti svAmiiti ratnakoSaH-iti mukuttH|| | mukuttau| Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 amrkossH| [ tRtIyaM kANDam ran sadyaH sapadi tatkSaNe // 9 // 4118) / (1) // * // namo'yamakAraH // (2) // 1 // smaane'hni| 'sadyaHparut-' (5 / 3 / 22) iti sAdhuH // nahyati / Do // (3) // // uzca // (4) // * // catvAri (1) // * // saMpadyate'smin / in (u0 4 / 118) pRSodarAdi- "abhaave|| tvAt ( 6 / 3 / 109) malopaH // (2) // * // sa cAsau kSaNazca // mAsma mAlaM ca vAraNe // 11 // 'tatkAle' dve // 'mA ca ma ca' anayoH samAhAraH // (1) // // mAnam / diSTyA samupajoSaM cetyAnande | saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) // (2) // * // alanam / 'ala dezanam / saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / dizaM styAyati / bhUSaNAdA ( bhvA0 pa0 s0)| am // (3) // // 'styai zabdAdau (bhvA0pa0 a0) kvip (3 / 2 / 178) / Satvam (8 / 2 / 36) / STutvam (8 / 4 / 41) / saMjJApUrvakatvAjaztvaM pakSAntare cedyadi ca n| yadvA,-dizati / aghyAdiH (u0 4 / 112) // (1) // * cetati / 'citI' (bhvA0pa0 se.)| vica (3 / 2 / 75) // samupajoSaNam / 'juSI prItisevanayoH' (tu. A0 se.)| (1) // // yatanam / 'yatI prayatne' (bhvA0 A0 se.)| in ampratyayaH // * // mukuTastu-'zam' 'upajoSa' ca-iti (u0 4118) / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) tasya daH / paThati / tatra 'zamu upazame' (di0 pa0 se.) dhaaturnnijntH| yadA,-'yad'zabdANNijantAt 'aca i.' (u04|139)| vic ( 3 / 2 / 75) kalyANArthe trINi // 'prakRtyaikAc' (6 / 4 / 163) iti Tilopo na // (2) ||||dve athaantre'ntraa| 'pkssaantre'|| antareNa ca madhye syuH tattve tvaddhAJjasA dvayam / antareti / 'iN' (a0 pa0 a0)| vic (3 / 2 / 75) // 'ata sAtatyagamane' (bhvA0pa0 se0)| saMpadAdiH (vA. (1) // * // DAc // (2) // 4 // Nazca // (3) // // trINi | 3 / 3 / 108) / ataM satatagamanaM dhayati, dadhAti vA / vic 'mdhysy|| (3 / 2 / 15) // (1) // // aJjanam / 'aJjU vyaktyAdau' (ru. prasahya tu haThArthakam // 10 // pa0 se.)| 'kRtyalyuTo bahulam' (3 / 3 / 113) iti bhAve prakarSeNa sor3hA / Saha marSaNe' (bhvA0 A0 a0)| ktvA | pacAdyac (3 / 1 / 134) aGgaM syati, sAyati vA / 'sso'nt(3|4|22)| lyap ( 137) // (1) // // haTho'rthoM karmaNi' (di0 pa0 a0)| 'pai kSaye' (bhvA0 pa0 a0) / pacAyasya // dyac ( 3 / 1 / 134) / kvipa (3 / 2 / 76) vaa|| (2) // // dve 'tttvaarth|| yukta dve sAMprataM sthAne saMpratanam / 'tanu vistAre' (ta0 u0 se.)| Dam / pRSo- prAkAzye prAdurAviH syAt darAditvAt (6 / 3 / 109) samo dIrghaH // (1) * // sthAnasya praatti| 'ada bhakSaNe' (a0 pa0 a0)| us // (1) karaNam / sthAnazabdAt 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 26)| // * // avate / 'uG zabde' (bhvA0 A0 a0)| ir (is)| iti NijantAdepratyayaH // (2) // * // yukte-ucitArthe / (2) // * // dve 'sphuttaarthe| . 'sthAne tu kAraNArthe syAdyuktasAdRzyayorapi' (iti medinI) omevaM paramaM mate // 12 // dve 'yukte'| avati / 'ava rakSaNAdau (bhvA0pa0 se.)| 'avateSTiabhIkSNaM zazvadanArate / abhikSaNavanam / 'kSNu tejane' (a0pa0 se.)| Dam / 1-evaM sati sthAninaiva siddhe'syopAdAnaM vyarthaM syAt / praSodarAditvAt (6 / 3 / 109) abhedrdiirghH|| (1) // * // zaza- | tamAdakAra evAbhAvabodhakaH / ata eva 'a svalpa nm| 'zaza plutagato' (bhvA0pa0 se.)| vat prtyyH|| bhAve'pi' iti haime 'a-zabdaH svAdabhAve'pi svalpArthapratiSedhayoH / (2)* // dve "anArate nirNtre|| anukampAyAM ca tathA vAsudeve tvanavyayaH' iti medinyAM ca pRthagupAdAnaM saMgacchate / ata eva svAminApi 'a vipra iva abhAve nAno nApi bhASase' iti vAkyasya 'vipravanna brUrSe' ityartha uktH| bhavanmate nahyati / 'Naha bandhane' (di0 u0 a0)| in (u0 tu samastasya kriyAyAmanvayAyogAt / samAsAnupapattezca ||-'an zabdo'pi niSiddhe / anopamA te buddhiH' iti-mukuTa-pIyUSavyAkhye // 1-kutvasyApyupalakSaNam / pRSodarAditvAtsalopaH // 2-'upa-2-ravAvaddhA' iti kapphiNAbhyudaye bhaassaasmaaveshH| tatra prakRtapakSe joSam cvrgtRtiiytRtiiym'| 'antasthAdyatRtIyam' ityeke-iti | 'ravAH zabdAH baddhAH sNytaaH| 'bandha bandhane' - ktH| saMskRte tu ravau piiyuussvyaakhyaa| | sUrye addhA tattvam' ityarthaH-iti mukuttH|| Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayavargaH 4] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 447 lopazca' (u0 1 / 142) iti man , mana eva ttilopH| 'jvara yathArtha tu yathAtatham / tvara- (6 / 4 / 20) ityUThI / guNaH (73 / 84) // (1) ||AUM|| arthamanatikramya / padArthAnativRttAvavyayIbhAvaH (2 / 1 / 6) iNo bAhulakAdvam // (2) // // paraM mimIte, minoti, mInAti // * ( satyamanatikramya) / 'tathA'zabdaH 'tatha'zabdo vA vA / Dam / 'omevaM paramaM bhavet' ityavyayakANDe vyADiH // satyArthaH // (1) // * // ekam 'stye|| (3) // trINi 'anumatau // syurevaM tu punrvaivetyvdhaarnnvaackaaH|| 15 // samantatastu paritaH sarvato viSvagityapi / ___ subhUtistu-'syurevaM tu punarvA ca' iti paThati / 'cAnvAcaye samantAt / AdyAditvAt (vA0 5 / 4 / 44) tsiH|| (1) samAhAre anyonyArthe smuccye| pakSAntare tathA paadpuurnne'py|||| 'paryabhibhyAM ca' (5 / 3 / 9) iti parizabdAttasil // | vadhAraNe' iti rudrH||pnyc 'nishcyaarthkaaH|| (2) // // sarvasmAt 'paJcamyAstasil' (5 / 3 / 8) // (3) / prAgatItArthakaM // // viSu aJcati / kvin (3 / 2 / 59). // (4)||*||'abhitH' 'vizvataH' 'samantAta' ityAdyapi // // catvAri | prAci deze, prAco dezAt, prAG dezo vA / '-saptamI'sarvata ityarthe / paJcamI- (5 / 3 / 27) ityastAtiH / 'aJce k' (5 / 3 / 30) / evaM dizi kAle ca // (1) // * // ekam // akAmAnumatau kAmam kAmyate / kameNiGantAdam / 'akAmAnumatI kAmamasU - nUnamavazyaM nizcaye dvym| yopagame'pi ca' iti rudrH| 'AkAmAnumatau kAmam' iti nu Unayati / 'Una parihANe' (cu0pa0 se.)| am // kvacitpAThaH / tatrAl bodhyH| 'nikAmAnumatau kAmam' ityrthH| (1) // * // ava zyAyate / 'zyaiG gatau' (bhvA0 A0 a0)|| 'kAmaM kAmAbhyanujJayoH' iti trikaannddshessH|| DampratyayaH // (2) // // dve "nishcite|| asUyopagame'stu ca // 13 // saMvadvarSe asati, asyati vA / tun / 'astu syAdabhyanujJAne'pya ___saMvayate / 'vaya gatau' (bhvA0 A0 se.)| kvip ( 3|2|suuyaapiiddyorpi' ( iti medinii)| (1) cAt nAma- 76) / yalopaH (6 / 1 / 66) / tuk (6 / 1 / 75) / yadvA,zabde'pyatra // // ekam // saMvadati / vic ( 3 / 2 / 75) // nanuca syAdvirodhoktau / avare tvarvAra 'nanu', 'ca' nipAtadvayasya samAhAradvaMdvaH // avare aJcati / astAtiH (5 / 3 / 27) / 'aJcalaka' (5 / . kccitkaamprvedne| 3 // 30) / pRSodarAdiH (63 / 109) / avare pUrvakAlataH | pazcAt / avantamaJcati vA // 'kat' iti kushbdaadeshH| 'kat 'cit' anayorapyevam // (1) // // iSTaprazne ekam // . AmevaM niHSamaM duHSamaM gardai Amayati / 'ama gatyAdiSu' (bhvA0pa0 se.) NyantaH / nirgataM samamatra / 'tiSThadguprabhRtIni ca' (2 / 1 / 17) ityavya | kip (3 / 2 / 178) / 'Am jJAnavinizcaye' iti bopAlitaH // yIbhAvatvam / 'suvinirdurvyaH-' (8388) iti Satvam // (1) (1) // * // (2) // 4 // dve "nizcaye // // // duSTaM samamatra // (2) // * // dve 'nindite'rthe'| svayamAtmanA // 16 // yathAvaM tu yathAyatham // 14 // suSThu ayate / 'aya gatau' (bhvA0 A0 se.)| am // (1) // * // 'AtmanA' ityatrArthe / 'yathAkham' iti vIpsAyAmavyayIbhAvaH (2 / 1 / 6) / yo ya AtmA, yadyacAtmIyam , tadyathAsvam / tasmin 'yathA'zabdasya alpe nIcaiH de klIbatvaM ca nipAtyate 'yathAkhe yathAyatham' (811114) iti ni' ciiyte| 'ciJ cayane (khA0 u0 a0) / 'nau sUtreNa // (1) // // dve 'ythaayogye|| | dIrghazca' (u0 5 / 13) iti DaisiH // (1) // // mRSA mithyA ca vitathe mahatyuccaiH mRssyte| 'mRSu sahane' (bhvA0pa0 se.)| kaaprtyyH|| ucciiyte| 'udi ce.siH' (u0 5 / 12) // (1) // 1 // (9) // // mthte| 'mathe viloDane' (bhvA0pa0 se.)| 1-kutracit 'uccIyate' ityAdikaH pUrvaH paatthH||-2 trikANDaadhyAditvAt (u0 4 / 112) sAdhuH // (2) // // vigataM zeSapustake tu 'zabdau' iti nAsti, ata eva na chandobhaGgaH kazmIratathA satyamasmAttatra // // dve 'astye|| likhitasudhApustake kenacit 'kAla' iti na likhitam // Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 amarakoSaH / prAyo bhUni prANam / 'aya gatau' ( vA0 A0 se0 ) / asuna ( u0 | (1) // * // // 4 / 189) // (1) // * // adbhute zanaiH / zaNati / 'zaNa dAne' (bhvA0 pa0 se0 ) / zAnayati vA / 'zAna tejane' ( vA0 u0 se0 ) / aispratyayaH / pRSodarAditvAt ( 6 / 3 / 109) Nasya naH hakho vA // (1) // * // adrud=azIghrArthe // sanA nitye snti| 'SaNa saMbhaktau' (bhvA0 pa0 se0 ) / ApratyayaH // (1) // * // 'sanAt ' ' sanat ' // bahiba vahati / 'vaha prApaNe' (bhvA0 u0 a0 ) / is / bavayorabhedaH // smAtIte syati / ' So'ntakarmaNi' ( di0 pa0 a0 ) DampratyayaH / 'smiGo DaH' ( vA0 3 / 2 / 101) vA // (1) // * // astamadarzane // 17 // asanam / 'asa kSepaNe' ( di0 pa0 se0 ) tampratyayaH // (1) // * // asti sattve asanam / 'asa dIptau' ( vA0 pa0 se0 ) / ktiy (313 / 174) / tirvA / 'astyAha (zabdau ) kAlasAmAnye tiGantapratirUpakau' iti trikANDazeSaH // ruSoktA ruSA kopenoktau vacane // * // avanam / 'uD zabde' (bhvA0 A0 a0 ) kvip (3 / 2 / 178) / tug (6 / 1 / 75) na / GaH ( vA0 3 / 2 / 180 ) vA // OM prazna Uyyate / 'UyI tantusaMtAne' (bhvA0 A0 se0) / mukprtyyH||*|| ('um' iti ) hakhapAThe DumpratyayaH // ( 1 ) // * // 'ruSA prazne' iti khAmI // [ tRtIya kANDam 'uSA syAdrajanIzeSe 'uSaH' ityapi dRzyate' iti rabhasaH // anunaye tvayi / Iyate, ayyate vA / iH ( u0 4 / 139) / in ( u0 4118) vA // (1) // * // anunaye= sAntvane // namo natau // 18 // namanam / 'Nama prahvatve' (bhvA0 pa0 a0 ) / asun ( u0 4 / 189 ) // (1) // * // punararthe'Gga anggnm| 'agi gatau' (svA0 pa0 se0 ) ghaJ ( 330 3 / 18) // (1) // * // nindAyAM duSThu duHsthAnam / 'apaduH suSu sthaH ' ( u0 1 / 25 ) / iti kuH / suSAmAditvAt (8 / 3 / 98) SaH // (1) // * // suSThu susthAnam / pUrvavat // (1) // * // sAyaM sAye prshNsne| sAnam / 'So'ntakarmaNi' (di0 pa0 a0 ) / Nam / yugAgamaH (7 / 3 / 33) // (1) // * // sAye - dinAnte // ' prage prAtaH prabhAte pragIyate, atra vA / 'gai zabde' ( bhvA0 pa0 a0 ) / kepratyayaH // (1) // * // prAtati / 'ata sAtatyagamane ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / aranpratyayaH ( u0 5 / 59 ) // ( 2 ) // // dve prabhAte / 'sAyaMciram -' (4 / 3 / 23) iti sUtre'navyayasya pragazabdasyaitvaM nipAtyate / avyayebhyaH pRthakkaraNAt // dve 'prabhAte' // nikaSAntike // 19 // (nikaSaNam) / 'AsaminikaSibhyAm ' ( u0 4 / 175) // (1) // * // // parutparAyaiSamo'bde pUrve pUrvatare yati / pUrve varSe parut / 'sadyaH parutU - ' ( 5 / 3 / 22 ) iti sAdhuH // 'parAri', (1) 'aiSamas' (2) zabdau (krameNa ) // * // (1) // * // ( evaM pUrvatare varSe, yati gacchati ( vartamAne) varSe adyatrAhni atrAsmin ahani / 'sadyaH parutU - ' ( 5 / 3 / 22 ) iti 'artha'zabdaH sAdhuH // (1) // * // atha pUrve'hnItyAdau pUrvottarAparAt // 20 // tathAdharAnyAnyataretarAtpUrvedyurAdayaH / pUrvottarAparebhyo'dharAnyAnyatarebhyazca ' pUrve'hi' ityAdAvarthe tasyAt havanam / 'hu dAnAdo' (ju0 pa0 a0 ) / DumpratyayaH // pUrvedyurAdayaH zabdA bhavantItyanvayaH / AdinA 'uttare'hi (1) // * // apare'hni, anyasminnahni, anyatarasminnahni, itarasminnahni / dvitIyenAdizabdena 'uttaredyuH' 'aparedyuH' 'adhareyuH' uSA rAtreravasAne oSiti / 'uSa dAhe' (bhvA0 pa0 se0 ) / kApratyayaH / / 'anyedyuH ''anyataredyuH ' ' itaredyuH' / 'sadyaH parut- ' (5/3/ Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAdisaMgrahavarga: 5] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 22) ityAdinA nipaatitH| 'pUrvadyuriSyate prAtaH pUrveyuH // (2) // * // tasmAt prajJAdyaN ( 5 / 4 / 38) / gaNe pAThAnmApUrvavAsare' iti rudraH / (krameNaikaikam ) // ntatvam // (2) // * // asminkAle / 'dAnI ca' (5 / 3 / 18) ubhayadhuzcobhayeyuH // (3) // // 'adhunA' (5 / 3 / 17) iti nipAtitaH // (4) ubhayasminnahani / 'dhuzcobhayAdvaktavyaH' (vA0 5 / 3 / 22) / // * // paJca 'asminkaale|| iti sAdhuH // (1) // * // ('sadyaHparut-') (vA0 5 / 3 / 22) digdezakAle pUrvAdau praagudkprtygaadyH||23|| iti nipaatitH|| (2) // * // / prAcyAM dizi, prAcyA dizaH, prAcI dig, vaa| prAci . pare tvahni paredyavi // 21 // | deze kAle ca, prAco dezAt kAlAcca, prAG dezaH kAlo vaa| parasminnahani / ( 'sadyaH parutU- vA0 5 / 3 / 22. iti | '-saptamIpaJcamIprathamAbhyaH - (5 / 3 / 27) ityastAtiH / 'anycesaadhuH)|| (1) // // lak' (5 / 3 / 30) evam avAcyAM dizi, avAco dezAt, hyo'tIte avAG dezaH / avAka / yattu mukuTaH-'tasyAstAteH' '-luk' (5 / 3 / 30) iti luk ityAha / tanna / uktasUtrAdarzayAtamahaH / pRSodarAdiH (63 / 109) / 'eSamohyaHzva | nAt / 'aJcerlak' (5 / 3 / 30) iti darzanAcca / 'pUrvAdau so'nyatarasyAm' (4 / 2 / 105) iti nirdezazcAtrAnukUlaH // ityAdipadenottaradakSiNAdharAdInAM grahaH / 'pratyagAdayaH' ityaadi(1)|||| zabdena "uttarAt' 'adharAt' 'dakSiNAt' (ityatra) anAgate'hni zvaH 'uttarAdhara-' (5 / 3 / 34) ityaatiH| 'uttareNa 'adhareNa' AgAmi ahaH / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // (1) // * // | "dakSiNena' (ityatra) 'enabanyatarasyA- (5 / 3 / 35) ityenapa, - parazvazca pare'hani / / 'dakSiNA' (ityatra) 'dakSiNAdAc' (5 / 3 / 36) 'dakSiparaM ca tac zvazca // zvaH paraM vaa| rAjadantAdiH (2 / 2 / NAhi' (ityatra) 'Ahi ca dUre' (5 / 3 / 37), 'dakSiNataH' 31) // (1) // // "uttarataH' (ityatra) 'dakSiNottarAbhyAmatasuc' (5 / 3 / 28), ityAdayo bodhyaaH|| tadA tadAnIm ityavya tasmin kaale| 'tado dA ca' (5 / 3 / 19) // (1) // // (cAt ) dAnI ca // (2) // * // dve 'tasminkAla ityarthe' // | saliGgazAstraiH snnaadikRttddhitsmaasjaiH| yugapadekadA yuvantyasminkAle / 'yu mizraNe'mizraNe ca' (a0 pa0 se.)| anukkaiH saMgrahe liGgaM saMkIrNavadihonnayet // 1 // gaipatakpratyayaH / yugaM payate'smin / 'paya gatau' (bhvA0 A0 liGgavidhAnasahitAni yAni sUtrANi (zAstrANi) 'striyAM se0)| DatpratyayaH // (1) // // ekasmin kAle / 'savaikAnya-ktina' (3 / 3 / 94) 'puMsi saMjJAyAM ghaHprAyeNa (3 / 3 / 118) npuN(5|3|15) iti dA // (2)||||dve 'ekasmin kaale'| sake bhAve ktaH' (3 / 3 / 114) 'sa napuMsakam' (2 / 4 / 17) 'ada. sarvadA sadA // 22 // ntAttarapadA dvigu niyAm (vA0 sA30) ityAdA ntottarapado dviguH striyAm' (vA0 2 / 4 / 30) ityAdIni, snnaasrvsminkaale| 'savaikA-' (5 / 3 / 15) iti dA // (1) diryeSAM kyajAdInAM te sannAdayazca kRtazca taddhitAzca samAsAzca // 1 // 'sarvasya so'nyatarasyAM di' (5 / 3 / 6) // (2) // // dve jAyante yebhyo yervA, tAni zAstrANi tairihAsminvarge 'saMgRhyante 'sarvasminkAle' // liGgAnyasmin / ' bAhulakAt 'grahavRdRsyAM-' (3 / 3158) ityadhi karaNe'p / 'tasmin liGgasaMgrahavarge saMkIrNavarga iva liGgamunnayeetarhi saMpratIdAnImadhunA sAMprataM tthaa| duhet / kIdRzaiH zAstraiH ? prAganuktaiH / kvacit "anuktau' iti asminkAle / 'idamo hil' (5 / 3 / 16) / etetau rathoH' | pAThaH / tatrehAnuktamapi saliGgazAstrarUhyam / yadvA,-saliGgazAstraiH (5 / 3 / 4) // (1) // // 'sam' 'prati' etayoH samAhAradvandvaH sannAdikRttaddhitasamAsebhyo jAtaiH zabdaizceti pratyekamUhe karaNatvaM bodhyam / pakSadvaye 'sannAdi' iti cintyam / kRdAdijabhinna1-'dyus' iti kevalamapyavyayam / ata eva kSIrasvAminA sannAdijAnAmalAbhAt / 'sannAdibhyo vihitakRjjaiH' iti 'dyudinam' iti shriibhojH| yathA-dhuzcandro dyotate katham'-iti likhitam / / asyAvyayatvaM ca 'dhuragnau divase'pi syAt' iti vizvA 1-sUtraikadezalekhane'pi sakalasUtrAlekhanenaiva yadi pratyAkhyeyuktasya yugaNadhupiNDAdizabdeSu bhAskarAGgIkRtasya prathamAntasya prati yatvaM tahiM bhavato'pi 'dikzabdebhyaH saptamIpaJcamIprathamAbhyo digdezarUpakatvena // 2-idaM tu 'yogapadya-' (2016) nirdeze dakAra- kAleSvastAtiH' (5227) iti sUtrasthAne kevalaM 'saptamIpaJcamIavaNAnupapattyA cintyam / tasmAt pratyaye tavargatRtIyopAntyatva- prathamAbhyaH' ityetAvallekhena pratyAkhyeyatvaM kuto na syAt / sUtraprAramaGgIkaraNIyam / mbhAMzatyAgo'pyubhayoH samAna eva // amara0 57 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amrkossH| [tRtIyaM kANDam womvorc3S vyAkhyAne'pi vyarthavizeSaNatvAt / saMkIrNavarga yathA prakRti- talvRnde yenikaTyatrA vairamaithunikAdivun / pratyayArthAdyairliGgohanamanuktaliGgazabdaviSayam , tathAtrApi saliGga- strI bhAvAdAvaniktiNNvulaNacNvuckyabyujijaG zAstrAdibhirliGgohanamanuktaliGgazabdaviSayaM bodhyam // nishaaH||4|| liGgazeSavidhiApI vishessairydybaadhitH| uNAdiSu nirUrIzca yAvUGantaM calaM sthiram / liGgasya zeSo'vazeSaH / tasya vidhiH, vyApnoti pUrvoktaM talantaM striyAm / grAmatA, gotA, braahmnntaa| vRnde samUhe kANDatrayasya vyaapkH| utsargatvAt / vizeSairatroktaH prAguktaizca yazca inikaTyatrAzca, tadantaM striyAm / pAiyA, khalinI, yadi na bAdhyate / 'apavAdaviSayaM vihAya sarvatra pravartate / zAkinI, gotrA, rthkvyaa| vRnde kim ? mukhe bhavo 'mukhyaH', ityarthaH // daNDo'syAstIti 'daNDI' 'dvandvAdvanvairamaithunikayoH' (4 / 3 / . striyAmIdUdvirAmaikAca sayoniprANinAma ca // 2 // 125) azvamahiSikA, kAkolUkikA, atribharadvAjikA, kutsa kuzikikA / AdinA 'pAdazatasya-' (5 / 4 / 1) 'daNDavyava"striyAm' itydhikaarH| Ica Ucca tau virAme virAmAvantau sargayozca' (5 / 4 / 2) iti vuno grahaNam / dvipadikAM dadAti / ghA yasya tacca tadekAcca / zrIH, dhIH, hrIH, 'bhrUH', 'snaH', dvau dvau daNDito dvipadikAm / vairetyAdi kim ? 'vAsudevArju'dreH', 'ja', lavanaM lUH, bhavanaM bhUH, nayati niiH| 'lunAti nAbhyAM vun' (4 / 3 / 98) / vAsudeve bhaktirasya vAsudevakaH / lUH' ityAdau tu paratvAt 'kRtaH kartari' ( ) iti triliGgatvam / yonirbhagam , tatsahitAnAM prANinAM nAma striyAM syAt / vuno grahAM vuJa upalakSaNam / kvacit 'vuH' iti paatthH| 'gotracaraNAcchAghAlyAkAratadaveteSu' (5 / 1 / 134) vun / mAtA, duhitA, yAtA, strii| 'dArAH puMbhUmni' iti vizeSaH // gArgikayA zlAghate, kaatthikyaa| 'dvandvamanojJAdibhyazca' (5|1maam vidyunnizAvallIvINAdigbhUnadIhiyAm / 133 ) vuJ / zaiSyopAdhyAyikA / 'striyAm- (3 / 3 / 94) vidyudAdInAmaSTAnAM striyAm / vidyut| taDit / rAtriH, ityadhikAre bhAve, AdinA akartari kArake ca ye anyAdayaH rjniH| valliH, vIrut / vINA, vipaJcI' ityAdau 'DyAbUGa pratyayAstadantaM striyAM syAt / 'Akroze nabhyaniH' (33. mtam' iti siddha vINAgrahaNaM cintyam / kecittu vINAsthAne 112) / akaraNiH, ajnniH| 'striyAM ktin' (3 / 3 / 94) / pANI paThanti / vAk , gauH, gIH / dik , harit / bhUH, bhUmiH, kRtiH, bhUtiH, 'vu' iti NvulaNvucoH sAmAnyagrahaNam / kuH / sarit , trisrotAH, vipATa / hrIgrahaNaM cintyam / 'IdU 'rogAkhyAyAM Nvulbahulam' (3 / 3 / 108) / pracchardikA, pravAdvirAmaikAca' iti, trapAdau 'DyAbUGantam' iti ca, siddha hikA / 'dhAtvarthanirdeze Nvula vaktavyaH' (vA0 3 / 3 / 108) / tvAt / kecittu 'dhiyAm' iti paThanti / saMvit, cit , AsikA, zAyikA / 'paryAyAhaNotpattiSu Nvuc' (3 / 3 / 111) / pratipat // bhavataHzAyikA, ikSubhakSikA / 'karmavyatihAre Nac striyAm' (3 / 3 / 43) / 'NacaH striyAmaJ' (5 / 4 / 14) khArthikaH / adantairdvigurekArthaH vyAvakozI, vyaatyukssii| 'vajayajo ve kyap' ( 3 / 3 / 98) / ___ adantenottarapadena saha yo dviguH sa striyAm / kIdRzaH | vrajyA, ijyA / '-samajaniSada-' (3 / 3 / 99) iti saH? eko'rthoM yasya sH| 'dvigurekavacanam' (2 / 4 / 1) ityanena | samajyA, nissdyaa| strIbhAvAdau kim ? 'vadaH supi kyapca' samAhAre ekatva vidhAnAt / dazamUlI, trilokI, pnycaakssrii| (3 / 1 / 106) / mRSodyam / 'bhuvo bhAve' (3 / 1 / 107) brahmaadantaiH kim ? paJcakumAri, dazadhenu / ekArthaH kim ? paJca- | bhUyam / 'NyAsazrantho yuc' (3 / 3 / 107) / kAraNA, kAmanA / kapAlaH, paJcakapAlau, paJcakapAlAH // 'praznAkhyAnayoriJca' (3 / 3 / 110) / kAM tvaM kAriM gaNiM na sa paatryugaadibhiH||3|| | vAkArSIH / 'SidbhidAdibhyo'G (3 / 3 / 104) / pacA, trapA, pAtrayugAdibhiradantaio dviguH sa striyAM na syAt / paJca bhidA, chidA, / 'a pratyayAt' (3 / 3 / 102) / cikIrSA, pAtram , caturyugam , tribhuvanam , tripuram / bhASye (5 / 4 / 68 putriiyaa| 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103) / IhA, uuhaa| 'glAsUtre) tu 'tripuri' iti dRzyate // mlAjyAhAbhyo niH' (vA0 3 / 3 / 95) / glAniH / 'kRJaH za ca' (3 / 3 / 100) / kriyaa| 'icchA' (3 / 3 / 101) / uNAdau 1-saH striyAM nijhare ve' iti medinI / suvomyazapAtram // nyantam , Udantam , IdantaM ca / 'vIjvAjvaribhyo niH' (u. 2-'kibvaci-' (u0 2257) ityAdinA kindIghauM / 'hi 4 / 48) / 'sRSibhyAM kit' (u0 4 / 49) / zreNiH, zroNiH, raNyarakSasoI: kAmacAraH, jU: pizAcI pizAcAzca puMsi' iti droNiH / 'aniH' iti pAThAntaram / 'artimRdhRdhamyamyazyavitRrUpamajarI-iti mukuTaH // 3-'jUstvarAgamane proktA sAmAnyagamane striyAm / jUrAkAzasarasvatyAM pizAcyAM, jabane triSu' iti 1-'vibhASAkhyAnaparipraznayorica' ityAnupUrvIkasya sUtrasyAnupUrvI medinii|| | vyatyAsena lekhHpraamaadikH|| Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAdisaMgrahavargaH 5 ] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 451 sacinA tu-vadhA * .se.) dhAtuH bhyo'niH' (u0 2 / 102) dharaNiH, dhamaniH, saraNiH / 'kRSi- (vA0 3 / 3 / 26) iti Nic / TilopaH (6 / 4 / 155) kun camitanidhanisarjikharjibhya UH' (u0 1 / 80) / karpUH, cmuuH| (u0 2 / 32) / pippalyAditvAt (4 / 1 / 41) GIS // (1) 'avitRstRtantribhya I:' (u0 3 / 158) / avIH, triiH| DI | // * // piJjayate'rtho'syAm / 'piji bhASArthaH' (cu0 u0 se.)| ca Ap ca UG ca ante yasya tat / kadalI, kandalI, ramA, 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityaH / pRssodraaditvaadikaarsyaakaarH| gaGgA, vAmorU:, karabhorUH, calaM jaMgamam / sthira sthAvaram- khArthe kan (5 / 4 / 5) piJjayati vA / kun (u0 2 / 32) / nADI, khaTvA, alAbUH / carasthiragrahaNaM cinyaprayojanam / sakalapadavyAkhyA // (1) // // ADhakI tuvarikA / A samaanyasya vyavacchedyasyAbhAvAt // | ntADDaukate, Dhaukyate, vA / 'DhokR gatau' (bhvA0 A0 se.)| tatkIDAyAM praharaNaM cenmauSTA pAllavANadika // 5 // | ac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 19) vA, pRSodarAdiH (6 / 'tasyAM praharaNamiti krIDAyAM NaH' ( ) / muSTiH | 3 / 109) gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (1) // // praharaNamasyAm / pallavAH praharaNamasyAm / Nasya digudAharaNam / sidhrakA sArikA hikkA prAcikolkA pipiilikaa| na tu parigaNanam / tena 'mausalA, dANDA' ityAdi bodhyam // | tindukI kaNikA bhaGgiH surnggaasuucimaaddhyH|| 8 // ghoJaH sA kriyA'syAM cedANDapAtA hi phaalgunii| zyainaMpAtA ca mRgayA tailaMpAtA svadheti dik||6|| sedhati, sidhyate vA / 'Sidhu gatyAm' (bhvA0pa0 se.)| _ 'ghaJaH sA'syAM kriyeti H' ( ) / ghajantAt 'bahulamanyatrApi' iti rak / tataH khArthe kan (5 / 4 / 5) / kriyAvAcinaH prathamAntAdasyAmityarthe JaH syAt, tadantaM kSipakAditvAt (vA0 7 / 3 / 50) itvaabhaavH|-'shdvaadyH' iti raga-iti mukuTazcintyaH / ujjvaladattAdivRttiSUktastriyAm / daNDapAto'syAM tithau vartate / zyenapAto'syAm tila sUtrAdarzanAt / 'sIdha' iti prasiddho vRkSabhedaH // (1) // 1 // pAto'syAm / 'zyenatilasya pAte the' (6 / 3 / 71) iti mum / sarati / 'sa gatau' (bhvA0pa0 a0)| Nvul (3 / 1 / 133) 'pitRdAne khadhA matam' itymrmaalaa| vararucinA tu-'khadhA // * // ('zArikA' iti) tAlavyAdipAThe 'zu hiMsAyAm' kriyA praveNI' iti strIliGgoktA iti dik / udAharaNam , tena (kyA0pa0 se.) dhaatuH| zRNAti duHkhaM virahiNInAm / mausalapAtA bhUmirityAdi jJeyam // pakSibhedaH // (1) // * // hikanam / 'hika avyakte zabde' strI syAtkAcinmRNAlyAdirvivakSApacaye ydi| (bhvA0pa0 se.)| 'gurozca halaH' (3 / 3 / 103) ityH| yadvA,__ alpaM mRNAlam / gaurAditvAt (4|1|41)iiss / AdinA hikkayate / 'hika hiMsAyAm' (cu0 A0 se.) pacAdyac kumbhI, praNAlI, musalI, chatrI, paTI, taTI, maThI / kAci- (3 / 1 / 134) / Uce vAtapravRttau zabdavizeSaH // (1) // 4 // diti kim ? alpo vRkSo vRkSakaH // prAcati / 'acu gatau' (bhvA0 u0 se.) Nvul (3 / 1 / 133) / 'vanamakSikA' iti mukuTaH / 'pakSibhedaH' iti svAmI // (1) laDA zephAlikA TIkA dhAtakI paJjikADhakI // 7 // // * // Rcchati, aryate vA / 'R gatau' (bhvaa0p0a0)| 'byAbUGantam' iti siddhe nAmAnuzAsanArthoM laGkAdInAM 'zukavalkolkAH' (u0 3 / 42) iti saadhuH| tejaHpuJjaH / pAThaH / bhaGgayAdInAmubhayAnuzAsanArthaH / zephAlikAdInAM tu yattu-'mUkAdayaH' iti sUtramupanyastaM mukuTena, taccintyam / vyarthaH, khaparyAyapaThitatvAt / lAkyate sukhamasyAm / 'laka ujvaladattAdiSu tasyAdarzanAt // (1) // * // api pIlyate AkhAdane' curAdiH / 'eraca' (3 / 3 / 56) / ghaJ (3|3|19)piil pratiSa (bhavA. p.se.| ghana (23119 / / vA / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) num / numyanupadhAtvAnna | | 'vaSTi bhAgurirallopam-' ityaperallopaH / khArthe kan (5|4|bdiH / yadvA,-ramante'syAm / bAhulakAt kaH, latvaM ca // (1) 5) / zanairyAti pipIlakaH' iti puMstvamapi-iti khAmI // ||AUM|| zephAlikA-puSpavizeSaH / 'zete' iti she| zIlaH (a. (1) // // timyti| 'tima ArdIbhAve' (di0pa0 se.)| 50 a0) vic (3 / 2 / 75) / zayaM phAlayati / 'triphalA bAhulakAdukaS guNAbhAvazca // (1) // * // kaNati / 'kaNa vizaraNe' (bhvA0 pa0 se.)| aN (3 / 2 / 1) / khArthe kan gatau' (bhvA0pa0 se.) pacAdyac (3 / 1 / 134) / khArthe (5 / 4 / 5) / kun (u0 2 / 32) vA // (1) // * // TIkyate'rthoM yyaa| 'TIkR gatau' (bhvA0 A0 se.)| 'gurozca halaH' / 1-hemacandrastu 'paJjikA padabhajikA' iti mUlaM 'pacyante (333 / 103) ityH| viSamapadavyAkhyA // (1) // // dhAtakI%D | vyaktIkriyante padArthA anayA 'pshcikaa'| pRSodarA 'dhava' iti prasiddho vRkssbhedH| dhAtuM karoti / 'tatkaroti- 'palikA // 'arthAdviSamANyeva padAni bhanakti padabhaJjikA' ityevaM rItyA vyAkhyAtavAn / prayujyate sa ca 'paJjikA'zabdo'pi 1-'laGkA rakSApurIzAkhAzAkinIkulaTAsu ca' iti medinI // vakroktipaJcAzikAvyAkhyAyAM vallabhadevena 'pajikA kriyate laghuH' iti|| 2-hemastu 'TIkA nirantaravyAkhyA' iti mUlaM 'sugamAnAM viSamANAM | 'AyavyayalikhanArthA ca' iti mukuTaH // 2-idaM ca 'sphAyi ca nirantaraM vyAkhyA yasyAM sA' ityevaMrItyA vyAkhyAtavAn // (u0 2 / 13) iti sUtrasthasidhipAThAjJAnamUlakamiti cintyam // Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 amrkossH| [tRtIyaM kANDa kan (5 / 4 / 5) / atisUkSmam // (1) // * // bhaGgasya karaNam / karmaNi' (di0 pa0 a0) iti vA / 'UtiyUti-' (3 / 3 / 97) 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 36) iti NyantAt / 'aca iH' iti saadhuH| 'sAtirdAnAvasAnayoH' (iti haimaH) // (1) // 1 // (u0 4 / 139) / vicchittiH, kauTilyabhedo vA / 'vyAja- kmyte| 'kamu kAntau' (bhvA0 A0 se0|) bAhulakAtthan / cchalanibhe bhaGgivaidarbhItanamIlikA' iti rabhasaH // (1) // * // 'kanthA mRnmayabhitto syAttathA prAvaraNAntare' (iti medinI) su bahu rajyate'syAM rajasA / 'raja rAge' (bhvA0pa0 a0)| // (1) // // Asyate'syAm / 'Asa upavezane' (a0 pa. 'halazca' (3 / 3 / 120) iti ghaJ / 'cajo:-' (73 / 52) iti se.)| 'za(a)bdAdayazca' (u0 4 / 98) iti sAdhuH / kutvam / tiryagbhUkhAtaH // (1) // // suucyte'nyaa| 'sUca 'kundAdayazca' iti mukuTazcinyaH, etatpAThAdarzanAt / 'vetrApaizunye' curAdiH / aca iH (u0 4 / 139) 'strI sUcitya- sanamAsandI strI yuSI ca vratikAsanam // (1) // // nabhyabhede ca vyadhanIzikhayorapi' iti ratnakoSaH // (1) // // te'nayA, asyAM vA / 'Nabha hiMsAyAm' (bhvA0 A. mahanam / anayA vaa| 'maha pUjAyAm' (bhyA0 50 se.)| se.)| 'ijajAdibhyaH' (vA0 3 / 3 / 108) / 'nAbhirmukhyaktin (3 / 3 / 91) / Dhatva (811 / 31) dhatva (8 / 2 / 40) hutva- nRpe cakramadhyakSatriyayoH pumAn / dvayoH prANipratIke syAstriyAM (8 / 4 / 42) Dhalopa (8 / 3 / 13) dIrghAH (6 / 3 / 111) / kastUrikAmade' (iti medinI) // (1) // // rAjJaH 'mADhiH patrazirA' iti ratnakoSaH / 'mAdiH strI patrabhanau ca | sabhA // (1) // // dainyasyApi prakAzane' (iti medinii)|| picchAvitaNDAkAkiNyazcUrNiH zANI druNI darat / jhallarI carcarI pArI horA laTvA ca sidhmalA / sAtiH kanthA tathAsandI nAbhI raajsbhaapic||9|| lAkSA likSA ca gaNDUSA gRdhrasI camasI msii||10|| picchayate / 'piccha bAdhe' (cu0 pa0 se0)| 'gurozca- jhjhte| 'jhI bhaktyioH ' (tu0pa0 se.) / baahul(3|3|103) ityaH / 'zAlmaliniryAsaH, bhaktAdimaNDazca // kAdaran / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) gaurAdiH (4 / 1 / 41) / (1) // * // vitaNDyate parapakSo'nayA / 'taDi AghAte' (bhvA0 | 'jhallarI jhillarI ca dve huDake vAlacakrake' (iti medinii)| A0 se.) 'gurozca-' (3 // 3 / 103) ityaH // (1) // // | (1) // // carcyate / 'carca uktau' (bhvA0pa0 se.) / kakanam 'kaka laulye- (bhvA0 A0 se.)| ghaJ (3 / 3 / - bAhulakAdaran / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'carcarI gItabhede 19) / kAkamaNati / 'aNa zabde' (bhvA0pa0 se.)| ca kezabhitkarazabdayoH // (1) // // pArayati / pAryate / aNu (3 / 2 / 1) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'pnngnnddkyo-vaa| 'pR pUtauM' curAdiH / pacAdyac (3 / 1 / 134) / ghaJ stuye udamAnasya kAkiNI' iti rudraH // * // rabhasastu nAnta- (3 / 3 / 19) vA / gaurAdiH (4 / 1 / 41) / 'karka(garga)rIpUrayoH pvapyAha-'paNodamAnagaNDAnAM turyAMze'pi ca kAkinI' iti / pArI pAdarajvAM ca hastinaH' (iti vishvH)|| (1) // 5 // tatra 'ana prANane (a0pa0 se0) dhaaturbodhyH| ADhakasya | bolalyane vAla hiMsAbaNayo. holati, hulyate vA / 'hula hiMsAsaMvaraNayoH' (bhvA0pa0 se.)| pazcAzattamo bhAga udamAnaH / uktaM ca gaNitAvalyAm pacAdyac (3 / 1 / 134) ghaJ vA / ralayorekatvam / 'horA tu 'kulyA syAdaSTabhigoNapAdena cADhakaH / ato'rdhazatiko lagne rAzyardhe rekhAzAstrabhidorapi' (iti medinii)|| (1) // 1 // bhAga udamAnamudAhRtam' iti // (1) // * // 'cUrNo dhUlo laTati / 'laTa bAlye' (bhvA0pa0 se.)| 'azUSilaTi-' kSArabhede pUrNAni vAsayuktiSu' (iti medinii)| cUrNasya (u0 11151) iti kun / 'lar3A karaJjabhede phale'vadye karaNam / 'tatkaroti-' (vA0 3 / 1 / 26) iti NyantAt 'aca khagAntare' (iti medinii)||(1) // * // sidhmmstysyaaH| i:' (u0 4 / 139) / yadvA,-caraNaM coraNaM vA / 'ghRNipRzni 'sidhmAdibhyazca' (5 / 2 / 97) iti lac / "sidhmalA matsyapANicUrNibhUrNayaH' (u0 4 / 52) iti sAdhuH // (1) // 1 // vikRtau vAcyavattu kilAsini' (iti medinii)|| (1) // 5 // zaNasya vikaarH| 'tasya vikAraH' (4 / 3 / 120) ityaN / lASyate / 'laSa zilpayoge' curaadiH| bAhulakAtsaH / yadvA,'TihANa-' (4 / 1 / 15) iti svAmI / 'zANaH' ityanye // (1) lkssyte| 'lakSa Alocane' (cu0 u0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / // // druNati / 'druNa jaihaye vadhe gatau' (tu. 50 se.)| 'igu pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) 'lAkSArocanA-' (4 / 2 / 2) iti padha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / 'jAteH-' (4 / 1 / 63) iti nirdezAdvA dIrghaH // (1) // * // lkssyte| 'lakSa Alocane' DIe / 'duNyambudroNIkacchapyoH' (iti medinii)|| (1) // * // (cu0 u0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) pRSodarAditvAt (6 / 3 / . daraNam / dIryate vA / 'dR vidAraNe' (kyA0 50 se.)| bhaye' 109) asya iH / yUkANDam // (1) // * // gaNDyate / 'gaDi (bhvA0pa0 se.) vaa| 'zRdRbhaso'diH' (u01|130)| 'darat vadanaikadeze' (bhvA0pa0 se.)| 'gaNDezca' (u0 4 / 78) striyAM prapAte'pi bhayaparvatayorapi' (iti medinii)|| (1) // // ityUSan / puNsypi| 'gaNDUSo mukhapUrtIbhapuSkaraprasRtAJjali;' sananam / sAnaM vA / 'SaNu dAne' (ta. u0 se.)| 'So'nta ( iti rudraH) / 'unnatanAbhistu gaDUSA nApi mukhapUrtiH' iti 1-prAyeNa bahuvacanAntaH-ityanekArthakairavAkarakaumudI / bopAlitaH // (1) // // gRdhramapi syati / 'So'ntakarmaNi' (di. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAdisaMgrahavargaH 5] vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / 453 pa0 a0)| 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) iti kH| gaurAdiH tu baadhH| gaNDaH, kpolH| oSThaH, dantacchadaH, adhrH| (4 / 1 / 41) GIS / UrusaMdhau vAtarogaH // (1) // * doH, praveSTaH / bhujAdeH 'dvayoH' iti bAdhaH / dantaH, camyate / 'camu adane' (bhvA0 pa0 se.)| 'atyavicamitami-' | dazanaH, rdH,| bhedH-jmbhH| kaNThaH, galaH / 'samIpa(u0 3 / 117) ityasac / gaurAditvAt (4 / 1 / 41) GIS / | galazabdeSu kaNThaM triSu vidurbudhAH' iti zAzvataH / kezaH, 'camaso yajJapAtrasya bhede'strI piSTake striyAm' (iti medinii)|| kcH| nakhaH, punarbhavaH / 'nakharo'striyAm' iti baadhH| (1) // * // masyati / 'masI pariNAme' (di. 50 se0)| stanaH, kucaH, payodharaH / ahvazca ahazca ante yeSAM te puMsi paMcAdyac (3 / 1 / 134) / 'melA masIjalaM patrAJjanaM ca syuH / paravalliGgApavAdo'yam / ahaH pUrvam-pUrvAhnaH, syAnmasiddhayoH' iti trikANDazeSaH // apraahnH| dvayorahoH samAhAro yahaH, vyahaH / atra 'sa napuMiti striilinggshessH|| sakam' (2 / 4 / 1) ityasyApavAdaH / zveDa:-viSam / tadbhedAH puMsi syuH / saurASTrikaH, zauklikeyaH, brhmputrH| rAtro'nto puMstve sabhedAnucarAH saparyAyAH suraasuraaH|| yeSAM te| prAk pUrvapadaM na saMkhyA yeSAM te puMsi syuH| paravasvargayAgAdrimeghAbdhidrukAlAsizarArayaH // 11 // lliGgatApavAdo'yam / paratvAtsamAhAranapuMsakatAmapi bAdhate / tena ahoraatrH| sarvarAtraH, puurvraatrH| 'prAgasaMkhyakAH' iti 'puMstve' itydhikaarH| saha bhedairanucaraizca vartamAnAH, saha kim ? paJcarAtram // paryAyavartamAnAH, surAsurAzca devadaityAH / amarA nirjarA | zrIveSTAdyAzca niryAsA asannantA abaadhitaaH| devAH / surabhedAH-tuSitAH, sAdhyAH, AbhAkharAH, indraH, H, 25 | kazerujatuyastUni hitvA turuviraamkaaH||13|| zakraH, sUrya AdityaH / devAnucarAH-hAhAH, hUhUH, tumburuH, zrIveSTa Adyo yeSAM te niryAsA vRkSadravAH puMsi syuH| zrInAradaH, maatliH| asuraparyAyAH daityAH, daiteyAH, dAnavAH / daityabhedAH-baliH, namuciH, jmbhH| daityAnucarAH-kUSmANDa veSTaH, saralaH, dravaH / 'zrIpiSTaH' iti kvcitpaatthH| Adhena muNDakumbhANDAdayaH / 'daivatAni' devatAH ityAdI bAdho zrIvAsaH, vRkadhUpaH, gugguluH, sihaka ityAdayaH puMsi bodhyaaH| 'sya / svargAdaya ekonaviMzatiH sabhedAH saparyAyAzca puMsi syuH / asantA annantAzca puMsi syuH| aGgirAH, vedhaaH| cndrmaaH| kRSNavarmA, pratidivA, maghavA / abAdhitAH kim ? apsavargaH, nAkaH, tridivaH / 'dyodivau dve striyAM klIbe triviSTapam' iti / vizeSairbAdhitaH / yajJaH, makhaH, kratuH / tadbhedAH rasaH, jalaukasaH, sumanasaH, loma, sAma vrm| tuzca ruzca turuu| tau virAmau virAme vA yeSAM te puMsi syuH| kazervAdIni ukthAtirAvAgniSTomAzvamedhAH / adriH, giriH, prvtH| bhedAHmeruH, himavAn , sahyaH / 'gandhamAdanam' iti baadhH| meghaH, vihAya / hetuH, setuH, dhaatuH| kuruH, meruH, tsruH| 'kazeru jatuvastUni hitvA' iti vyartham / 'abAdhitAH' ityasyAnvayadhanaH, jaladaH / bhedAH-puSkarAvartakAdayaH / 'abhram' iti / saMbhavAt / vastutastu 'abAdhitAH' ityapi vyartham / vizeSaitu bAdhaH / abdhiH, samudraH sAgaraH / bhedAH-kSIrodaH, lavaNodaH / druH, vRkSaH, shaakhii| bhedAH-plakSaH, vaTaH, aamrH| yadyabAdhitaH' ityanena nirvAhAt / ata eva dAvazcAdiSu paattlaashiNshpaadervaadhH| kAlaH, diSTaH, samayaH / bhedaaH-maasH| nirvAhaH // pakSaH, RtuH / dinatithyAdau baadhH| asiH, khaDgaH, maNDalAnaH / kaSaNabhamaropAntA yadyadantA amI atha / bhedAH-nandakaH, candrahAsaH / 'kaTitram' ityAdI baadhH| pathanayasaTApAntA gAtra pathanayasaTopAntA gotraakhyaashcrnnaahvyaaH||14|| zaraH, bANaH, vizikhaH / bhedAH-nArAcaH, kANDaH, bhallaH / 'iSu | kakArAdidvAdazavarNopadhA adantAH puMsi syuH / aGkaH, dvayoH' iti baadhH| ariH, zatruH, araatiH| bhedaaH-aattaayii| lokaH, arkH| mASaH, tuSaH, rossH| pASANaH, guNaH, ghuNaH / drbhsrbhgrdbhaaH| homaH, grAmaH, dhuumH| jharjharaH, zIkaraH, krgnnddausstthdordntknntthkeshnkhstnaaH| samIraH, yUpaH, kUpaH, sUpaH / kalApaH / sArthaH, nAthaH, ahnAhAntAHkSveDabhedA rAtrAntAH prAgasaMkhyakAH 12 | shpthH| inaH, apaghanaH, jnH| apanayavinayapraNayAH rasakaro rAjagrAhyo bhAgaH razmiH, pANizca / marIcyAdInAM hAsapanasAH paTasa(ra)TakaraTAH / mukuTastu-popAntAdiSu 'adantAH' iti na saMbadhyate, athAditvAt-ityAha / gomAyu1-evamikArAntatvAnupapattyA cintyametat / tasmAt 'sarva cintyamatat / tasmAt sava: pAyavAdInudAharati c| gotraM vaMzaM AkhyAyate vyapadizyate dhAtubhya in' (u0 4 / 118) iti bodhyam / tataH 'kRdikArAt-' yaiste / 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / 101) iti DaH / gotra(ga0 4 / 1 / 45) iti vA GIS / ata eva 'atha strIpuMsayoH kelirmaNiryo nirmasirmuniH' iti trikANDazeSaH sNgcchte| 2-mUrdha syAdipuruSAH pravarAzca puMsi syuH| khAmI tu 'apatyapratyayAntAH' nyopadho'pi- 'malinAmbu maSI masI' iti haimAt / tatra | iti vyAkhyat / tadasat / 'apatyapratyayAntaH' ityanena punaruktimapati hinasti aujjvalyam / 'maSa hiMsAyAm' (bhvA0pa0 se0) prasaGgAt / gautamaH, bharadvAjaH, vsisstthH| caraNAnAM vedazAkhAiti dhaaturbodhyH| nAmAhvayA nAmAni / kaThaH, kalApaH, bhRcH|| Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 amrkossH| [tRtIyaM kANDam - nAmyakartari bhAveca ghnyjnnnnghaathucH| | vaTakazcAnuvAkazca rallakazca kuddnggkH| lyuH kartarImanijbhAve ko ghoH kiH prAdito'nyataH puko nyukhaH samudbhazca viTapaTTadhaTAH khaTaH // 17 // ___vttti| 'vaTa veSTane' (bhvA0 pa0 se.) / kun ( u0 2 / / ghanAdayaH sapta pratyayAH saMjJAyAM viSaye, katRbhinna kArake, 32) / maasspissttvikaarH|| (1) // * // anu ucyte| 'vaca bhAve ca ye vihitAH tadantAH puMsi syuH| prAsIdantyasminma- bhASaNe' (a.pa. a.)| ghaJ (3 / 3 / 19) / 'cajo:nAMsi prAsAdaH / 'halazca' (3 / 3 / 121) iti dhaJ / prAsyate (73 / 53) iti kutvam / RgyajuHsamUhaH // (1) prAsaH vidantyanena vedaH, prapatantyasmAtprapAtaH / bhAve pAkaH, // // lalyate / 'lala IpsAyAm' (bhvA0 50 se.)| tyaagH,rogH| cakArAt 'padaruja-' (3 / 3 / 16) iti ghaJ, dAyo saMpadAdiH (vA0 3 / 3 / 108) / ralayorekatvam / lkyte| dhAyaH, ityAdayo'saMjJAyAM vihitA api gRhyante / cayaH, jyH| 'laka AsvAdane ( ) 'puMsi saMjJAyAm-' (3 / 3 / 118) 'erac' (3 / 3156) / karaH, garaH, lavaH, stavaH 'Rdorap' iti ghH| ral cAsau lakazca / 'pkssmkmblm-'|| kuTati / (313157) / 'yajayAcayata- (3 / 3 / 90) iti njh| 'kaTa kauTilye (tu0pa0 se0)| vip (3 / 2 / 178) / kuda yajJaH, yatnaH / 'naG' ityupalakSaNam / 'khapo nan' (3 / 3 / 91) aGgamasya / 'zeSAdvibhASA' (5 / 4 / 154) iti kap / 'kuDaapi gRhyte| 'svapnaH saMveza ityapi' iti vA puMstvasiddhi Ggako nA chadiH piTam' iti bopaalitH| 'vRkSalatAgRham' odhyA / nyAdanam-nyAdaH / 'nau Na ca' (3 // 3 // 60) iti iti svaamii| 'kuTaGgakaH' iti kvacit pAThaH / tatra kuTeH NaH / 'puMsi saMjJAyAm-' (3 / 3 / 118) iti ghaH / urazchadaH, 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti ke zakandhvAditvaM (vaa06|1|prcchdH / 'dvito'thuc' (3 / 3 / 89) / zvayathuH, vepathuH / 'pacinandi- (3 / 1 / 134) iti nandyAdibhyo vihito lyuH puMsi 94) bodhyam // (1) // * // pumAMsaM khanati, puMsA khanyate vaa| 'khanu avadAraNe' (bhvA0pa0 se.)| 'anyebhyo'pi-' syAt / nandanaH, ramaNaH, madhusUdanaH / saMjJAyAmidam / asaMjJAyAM | (vA0 3 / 2 / 101) / puGkhaH kANDamUlam // (1) // // nyunyjyte| tu 'kRtaH kartaryasaMjJAyAm' iti siddham / imanijantAH puMsi / 'ukhi gatau' (bhvA0pa0 se.)| 'puMsi saMjJAyAm-' (3 / 3 / . 'pRthvAdibhya imanijvA' (5 / 1 / 122) / prathimA, mahimA / iha 'bhAve' iti na saMvadhyate / karmArthasyemanico'saMgrahApatteH / 118) iti ghH| 'nyuDaH samyamanojJe ca sAmnaH SaTpraNacaNDasya karma bhAvo vA caNDimA, mahataH karma bhAvo vA veSu ca' (iti medinI) // * // ('nyUGkha' iti ) dIrghapAThe tu mhimaa| svAmi-mukuTau tu 'varimA' 'tarimA' ityAdyauNAdikemani pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) 'yajJakarmaNyajapanyUGkhasAmasu' jvAraNAya 'bhAve' iti saMbabandhatuH / tanna / 'kRtaH kartaryasaMjJA. (1 / 2 / 34) iti nirdezAdvA, dIrghaH // (1) // // smudgmyte| yAm' ityanena tatra siddhatvAt , prIdhAtoroNAdikamaninantaH 'gamla gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'anyeSvapi-' (vA. 3. premshbdH| 'supi sthaH' (3 / 2 / 4) iti yogavibhAgAdbhAve kaH, / 2048 ) iAta ddH| sapuTakaH / 2048) iti ddH| saMpuTakaH // (1) // * // veTati / 'viTa ghaarthe kaH (vA0 3 / 3 / 58) iti ca / AkhUtthaH, prsthH| Akroze' (bhvA0pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti upasargAdanyasmAcca subantAt paro yo ghustasmAdvihito yaH kiM- kH| 'viTo'drau dhavale Sile mUSike khadire'pi ca' (iti pratyayastadantaH puMsi syAt / 'upasarge ghoH kiH' ( 31392) / medinI) // (1) // // paTati, paTyate vA / 'paTa gatI' (bhvA0 'karmaNyadhikaraNe ca' (333394) / nidhiH, AdhiH, vidhiH, pa0 se.)| baahulkaattH| 'paTTaH peSaNapASANe vraNAdInAM ca udadhiH, jaladhiH / atra 'prAdito'nyataH' iti vyartham / / bandhane / catuSpathe ca rAjAdizAsanAntarapIThayoH' (iti 'ghoH kiH' itynenaivessttsiddheH|| medinI ) // (1) // // tttyte| 'taTa ucchAye' (bhvA0pa0 | se.)| dhanyate vA / 'dhana zabde' (bhvA0 pa0 se.) / 'puMsidvandve'zvavaDavAvazvavaDavA na smaahRte| (3 / 3 / 118) iti ghH| tasya dhH| nasya To vA / 'parIkAntaH sUryenduparyAyapUrvo'yaHpUrvako'pi ca // 16 // kSArthatulAyAM ca dhaTaH sUribhiriSyate' iti vizvaH / 'dhaTo azvazca vaDavA ca / 'pUrvavadazvavaDavau' (2 / 4 / 27) iti divyatulAyA syAd ghaTa divyatulAyAM syAd ghaTI cIre ca vAsasaH' (iti medinii)|| prvllinggtaapvaadH| dvitvamavivakSitam / tena 'azvavaDavAn' / (1) // // khaTyate / 'khaTa kAGkhAyAm' (bhvA0 pa0 se.)| asamAhRte kim ? azvavaDavam / 'vibhASA vRkSamRga-' (2 / 4 / 12) 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti ghaH / 'khaTo'ndhakUpakhapayoH prahAiti caikavadbhAvaH / sUryendunAmapUrvaH kAntazabdaH puMsi / sUrya rAntaraTaGkayoH' (iti medinii)| kAntaH / candrakAntaH / ayaskAntaH // | koTTAraghaTTahaTTAzca piNDagoNDapicaNDavat / gaDuH karaNDo laguDo varaNDazca kiNo ghuNaH // 18 // 1-'nandigrahipacAdibhyaH- (21 / 134) ityevaM sUtrasattvenoktopanyAso mana kalpita eva / kuTTayate / 'kuTTa chedane' (cu. pa0 se.)| 'pratApane' (cu0 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAdisaMgraha varga: 5 ] A0 se0 ) vA / 'bAhulakAdArana guNazca / ' 'koTTAro nAgare kUpe puSkariNyAzca pATake' iti rabhasaH // (1) // * // ghaTTayate'smin / 'ghaTTa calane' (bhvA0 A0 se0 ) / 'hala' (3|3|121 ) iti ghaJ / 'ghATa' iti prasiddhaH // (1) // * // kecittu 'koTa' 'araghaTTa' iti chittvA 'koTTo durgapuram / araghaTTaH kUpabhedaH' iti vyAcakhyuH / tatra kuTTadhAtorghe bAhulakA - guNaH / araithakAvayavasadRzaiH kASThavizeSairghayate racyate - araghaTTaH / kUpAjalaniHsAraNArthaM ghaTIyantramityanye // (1) // * // haTantyatra / 'haTa dIptau ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAttaH / haTTaH=ApaNaH // (1) // * // piNDyate, piNDate vA / 'piDi saMghAte' | ( bhvA0 A0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / ghaJ | ( 3 / 3 / 19 ) vA / ' piNDo vole bale sAndre dehAgArai kadezayoH / dehamAtre nivApe ca golasihakayorapi / oNDapuSpe ca puMsi syAklIbamAjIvanAyasoH / piNDI tu piNDatagare'lAbUkharjUrabhedayoH' ( iti medinI ) // (1) // * // goraNDa iva / 'goNDaH pAmarajAtau ca vRddhanAbhau ca tadvati' (iti medinI) // (1) // * // api caNDate, anena, atra vA / 'caDi kope' (bhvA0 pa0 se0 ) / 'halava' ( 3 / 3 / 121 ) iti ghaJ 'vaSTi bhAguri--' ityaperallopaH / 'zaste, picaNDa udare pazo. ravayave pumAn' (iti medinii)| zaiste = dehe // (1) // * // ' - pica NDavat koTTArAdayaH puMsi' ityanvayaH // * // gati, gaDyate vA | 'gaDa secane' (bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAduH / 'gaDuH pRSThaguDe kubje' iti vizvaH // (1) // * // kriyate / 'DukRJ' (ta0 u0 a0) 'aNDan kRsRbhRvRJaH' (u0 1 / 129) 'karaNDo madhukoSA sikAraNDavadalADhake' ( iti medinI ) // (1) // * // lagati / 'lage saGge' (bhvA0 pa0 se0 ) / bAhulakAduDac laguDaH=yaSTiH // (1) // * // vRNoti, vriyate vA / 'vRj varaNe' ( khA0 u0 se 0 ) / aNDan ( u0 1 / 129) / ' varaNDo'pyantarAvedau samUhamukharogayoH' ( iti medinI ) // (1) // * // knnti| 'kaNa gatau' (bhvA0 pa0 se0 ) / pacAdyac (3 / 1 / 134 ) / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109 ) ata i: / kiNaH = mAMsagranthiH, / / vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / cihnaM ca // (1) // * // ghoNate / 'ghuNa bhramaNe' / ( bhvA0 A0 se0 ) / 'igupadha-' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / 'ghuNaH syAtkASThavedhake' iti ratnakoSaH // 1- koTTaH puMkkIbaliGga:-' ityabhidhAnacintAmaNau haimaH / 2 - 'prakANDo viTape zaste mUlaskandhAntare taroH' 'pica SaDamudare vidyAtpazoravayave'pi ca' iti vizvasya, 'prakANDaH stambazastayoH / skandhamUlAntare taroH ' ' picaNDo'vayave pazoH / udare ca' iti haimasya ca saMvAdAt 'nAnArthaH prathamAnto'tra, sarvazrAdau prakIrtitaH' iti medinIkArapratijJAbhaGgabhayAcca 'zaste' ityasya prakANDazabdArthatvenAtra tasya vyAkhyAnamazAnamUlam // 455 hatisImantaharito romanthodgIthabudbudAH / kAsamardo'rbudaH kundaH phenastUpau sapUpakau // 19 // driyate / 'dRv Adare' ( tu0 A0 a0 ) / ktic ( 3 / 31174) 'dRtizcarmapuTe matsye nA' ( iti medinI ) // (1) // * // sIno'ntaH / zakandhvAdiH ( vA0 6 / 1 / 94) / kezavinyAsaH // (1) // * // harati, hriyate vA / 'hRJ haraNe' (bhvA0 u0 a0 ) / 'hasraruhi - ' ( u0 1 / 97 ) itItiH / 'hariddizi striyAM puMsi hayavarNavizeSayoH / astriyAM syAttRNe ca' ( iti medinI ) // (1) // * // romasya mantho romanthaH / pRSodarAdiH / ( 6 |3|109 ) / pazUnAM carvitasya carvaNam // (1) // * // udgIyate / 'gai zabde' (svA0 pa0 a0 ) / 'gacodi - ' ( u0 2 / 10 ) iti thak / yattu - 'nyudoH zIGgAbhyAm' iti sUtraM mukuTenopanyastam / tadujvaladattAdyuNAdivRttiSu na pazyAmaH / 'udgIthaH praNavaH sAmavedadhvaniH' ityaruNaH // (1) // * // 'vud' ityavyaktadhvaniM bundati karoti / 'ubundir nizAmane' (bhvA0 u0 se0 ) / mUlavibhujAditvAt ( vA0 3 / 2 / 5 ) kaH / budbudaH =jalavikAraH // (1) // * // kAsaM mRhAti / 'mRda kSode' ( kyA0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaN' (3 / 2 / 1) / vesavArabhedaH // (1) // * // araM bundati / 'ubundir' (bhvA0 pa0 se0 ) mUlavibhujAdiH ( vA0 3 / 225) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) puruSe dazakoTiSu / mahIdharavizeSe nA' ( iti medinI ) // * // 'arbudo mAMsakIlesstrI 'ardaniH' iti paThitvA 'agniH' iti vyAkhyat mukuTaH / tatra 'arda gatau' ( bhvA0 pa0 se0 ) / anipratyayaH // ( // * // skundate / 'skudi ApravaNe' (bhvA0 A0 se0 ) pacAdyac (3 / 1 / 134 ) / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / 'kundo mAdhye'strI, mukundabhraminidhyantareSu nA' ( iti medinI ) // (1) // * // sphAyate / 'sphAyI vRddhau' ( vA0 A0 se0 ) / 'phenamInau' (u0 3 / 3 ) iti sAdhuH // (1) // * // stUyate / 'TuJ stutau' (a0 u0 a0 ) / 'stuvo dIrghazca' ( u0 3 / 25 ) iti paH / stUpyate vA / 'pa samucchrAye' ( cu0 pa0 se0 ) / ghaJ // -- ghRtAdikRtakUTaH - iti mukuTaH // (1) // * // punAti, pUyate vA / bAhulakAtpak // * // svAmI tu - 'yUpa' - zabdaM paThati / yauti, yUyate vA / 'yu mizraNe'mizraNe ca (a0 pa0 se0 ) 'kuyubhyAM ca' (u0 3 / 27) iti dIrghaH kinch| svArthe kan ( jJA0 5/415 ) // AtapaH kSatriye nAbhiH kaNapakSurakedarAH / pUrakSurapracukrAzca golahiGgulapudgalAH // 20 // Atapati / 'tapa saMtApe' ( bhvA0 pa0 a0 ) / pacAdyac (3 / 1 / 134) // (1) // // kaNaM pAti, pibati vA / 'Ata 'nupa - ' ( 3 |2| 3 ) iti kaH / ( prAsavizeSaH) // * // kvacit 1 - ' arbudo mAMsaparuSi dazakoTiSu na striyAm / iti bahutra pATha AsIt // 2 - dhAtupAThAdiSu tu hasvopadha evopalabhyate // Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakoSaH / 456 / / 'kuNapaH' iti pAThaH / 'kuNapaH pUtigandhau zave'pi ca ' ( iti medinI) // (1) // * // kSurati / 'kSura vilekhane' ( tu0 pa0 se0 ) / ' igupadha - ' ( 3 / 1 / 135 ) iti kaH / ' kSuraH syAcchedanadravye kokilAkSe ca gokSure' ( iti medinI ) // (1) // * // ke dRNAti / 'dR vidAraNe' ( kyA0 pa0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / yadvA, ke dIryate / 'Rdoram' ( 3 / 3 / 57) kekaraH / saMvyavahArapadArthazca / 'tarubheda:' ityanye // (1) // * // puuryti| 'pUra pUraNe' (cu0 u0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 11134) 'pUro jalapravAhe syAdvaNasaMzuddhikhAyayoH' (iti medinI ) // (1) // * // kSuraM prAti / kSuraM iva prAti vA / 'prA pUrtI' (a0 pa0 a0 ) 'Ato'nupa -' ( 3 / 2 / 3) iti 'supi -' ( 3 / 2 / 4 ) iti yogavibhAgAdvA kaH / mukuTastu 'khurapraH' iti kavargadvitIyAdi peThati / bANabhedaH // (1) // * // cakyate'nena / 'caka tRptau pratighAte ca ' ( bhvA0 pa0 se0 ) 'cakicamyoruccopadhAyAH' (u0 2 / 14 ) iti rak / 'cukraM vRkSAmle, cAGgeryA strI, puMsyamle'mlavetase' ( iti medinI ) // (1) // * // guDyate / 'guDa rakSAyAm ' ( tu0 pa0 se0 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19) / ralayorekatvam / 'golA godAvarIsakhyoH kunaTI durgayoH striyaam| patrAJjane maNDale cAliJjare bAlakhelane / dvaiyolakSmyAM pumAn kampe kampayukte'bhidheyavat ( iti medinI ) // (1) // * // hiGgulAti / 'Ato'nupa - 2 (3 / 2 / 3) iti kaH / 'hiGgulo varNakadravye nA bhaNTAkyAM tu hiGgulI' ( iti medinI ) // // ('hiGgulu' iti) udantapAThe tu mitadvAditvAt ( vA0 3 / 2 / 180) dduH| mukuTastu 'hiGgulu syAttu hiGgulam' iti paThati // (1) // * // 'put' iti kutsAyAmavyayam / pudvilati gIryate vA / 'gRR nigaraNe' ( tu0 pa0 se0 ) pacAdyac ( 3 / 1 / 134) 'Rdorap' (3 / 3 / 57) vA / 'aci vibhASA' ( 8|2| 21 ) iti vA laH / pud galati vA / 'gala adane ' ( svA0 pa0 se0 ) 'srAve' (cu0 A0 se0 ) vA / ac ( 3 / 1 / 134 ) / 'pudgalaH sundarAkAre triSu puMsyAtmadehayo:' ( iti medinI ) // / [ tRtIyaM kANDam vetAlamallabhallAzca puroDAzo'pi paTTizaH / kulmASo rabhasazcaiva sakaTAhaH pataGgrahaH // 21 // vo vAyurito gato yasmAt sa vetaH / vetamalati / 'ala bhUSaNAdau ' ( vA0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaN' ( 3 / 2 / 1) yadvA-ve vAyau tAlaH pratiSThA yasya / bhUtAviSTaH zavaH // (1) // * // mahate / 'maha dhAraNe' ( vA0 A0 se 0 ) / pacAyac ( 3 / 11134) / malyate / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) ' mallaH / ca matsyabhede balIyasi ' ( iti medinI ) // (1) // // bhalate, bhavyate, vA / 'bhala paribhASaNa hiMsAdAneSu' ( bhvA0 A0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134 ) / ghaJ ( 3 / 3 / 19 ) vA / 'bhallaH syAtpuMsi bhala ke, zastrabhede punardvayoH / bhallAtakyAM striyAM bhallI' (iti medinI // (1) // * // puraH prathamaM daashntyenm| 'dATa dAne' ( bhvA0 u0 se0 ) / karmaNi ghaJ ( 3 / 3 / 19) / pRSodarAditvAt ( 6 / 3 / 109 ) / 'vrIhezca puroDAze' (4|3|148) iti nirdezAdvA dasya DaH / 'puroDAzo havirbhede camasyAM piSTakasya ca / rase somalatAyAzca hutazeSe ca kIrtitaH' iti vizvaH // (1) // * // ' paTTIH strI paTTabhede syAlalATe kumbhikAdrume ' ( iti medinI ) / paTTi zyati / 'zo tanUkaraNe' (di0 pa0 a0 ) / ' Ato'nupa - ' ( 3 / 2 3 ) iti kaH // * // ( 'paTTisaH' iti ) dentyasAnta iti mukuTaH / atra 'potakarmaNi' (di 0 pa0 a0 ) dhAturbodhyaH / zastrabhedaH // ( 1 ) // * // kolanam / 'kula saMstyAne bandhuSu ca ' ( vA0pa0 se0 ) | saMpadAdikvip ( vA0 3 / 3 / 108 ) / kulaM maSati / 'bhaSa hiMsAyAm ' ( bhvA0 pa0 se0 ) / 'karmaNyaN' ( 31211 ) | 'kulmASo yAvake proktaH kulmASaM kAJjike'pi ca' iti (mUrdhanyAnte) vizvaH / ' kulmASaM kAJjike yAvake pumAn' (iti mUrdhanyAnte medinI // * // -- dhAtupArAyaNe ('kulmAsaH' iti ) dantyAntaH / tatra maseH ( daivAdikAt ) ghaJ ( 3 / 3 / 19) / kulmAso mASAdimizramardhakhinnamodanaM 'khicuDam' iti khyAtam -- iti mukuTaH // (1) // * // rabhaNam / rabhate anena vaa| 'rabha rAbhasye' (bhvA0 A0 a0 ) / 'atyavicamitami - ' ( u0 3 / 177 ) ityasac / 'rabhaso vegaharSayoH" iti vizvaH // (1) // * // kaTenAtizayenAhante gamyate / 'hana hiMsAgatyoH' (a0pa0a0) 'anyebhyo'pi - ' ( vA0 3 / 2 / 101) iti GaH / 'kaTAho ghRtatailAdipAkapAtre'pi karpare / stUpe kaTAhaH kUrmapRSThe ca mahiSIzizau' iti vizvaH / 'kaTAhaH kUrmakarpare / dvIpasya ca prabhede ca tathA syAnmahiSIzizau / tailAdipAkapAtre ca // (1) // // gRhNAti / 'graha upAdAne ' ( kyA0 pa0 se0 ) / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) / patatastAmbUlAdergrahaH / 'pIkadAna' iti khyAtaH // (1) // * // iti puMliGgasaMgrahaH // 1--yathA 'dazAnanakSiptakhuraprakhaNDitaH kacidbhatArtho himadIdhitiryathA' iti haravilAsaH - iti ca likhati // 2- 'cala: kampe calA zriyi' iti vizvasaMvAdAt medinIpustake'pi 'calA lakSmyAM pumAn kampe' iti pAThasyaivopalabhyamAnatvAcca haima-vizvayorapi golazabdasya kampArtharthakatAyA anupalambhenAtra 'dvayoH ' iti pAThakalpanaM svotprekSitatvena heyameva / tasmAt 'golaH syAtsarvavartule' - iti haima eva prakRtopayogI // 3 - ' vaizyavarge kI liGgamudantamadantaM ca paThyate' ityAdikam / hemacandro'pi svopajJanAmamAlAvyAkhyAyAm - vAcaspatistu 'hiGgulastvastriyAm' iti kIne'pyAha -- ityabhihitavAn // 1 - ' asitomara kuntamahApaTTisa-' iti bhaTTibhASAsamAvezAtiti ca // Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAdisaMgrahavarga: 5 ] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 457 vvvvwadavunnyvvvvwwws dvihIne'nyaJca khAraNyaparNazvabhrahimodakam / phalahemazulvalohaM sukhaduHkhazubhAzubham / zItoSNamAMsarudhiramukhAkSidraviNaM balam // 22 // jalapuSpANi lavaNaM vyaanAnyanulepanam // 23 // dvAbhyAM hIne kIbe / adhikAro'yam / anyadavaziSTam / / manamala niSpanI (vA. pa. me0| pacAyaca uktAsaMgrahAccheSaH klIbe syAt , bAdhakaviSayAdanyaH / tatra / / tatra (3 / 1 / 134) / 'phalaM hetukRte jAtIphale phalakasasyayoH / kAMzciddarzayati-khamiti / khanati, khanyate vaa| 'khanu ava- triphalAyAM ca kakole zastrAgre vyuSTilAbhayoH' (iti haimaH) // 4 // dAraNe' (bhvA0 pa0 se.)| 'anyebhyo'pi-' (vA0 3 / 2 / kvacittu 'halam' iti paatthH| halati / 'hala vilekhane' (bhvA0 101) iti ddH| 'khamindriye pure kSetre zUnye bindau vihA pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) // (1)||AUM|| hinoti / yasi / saMvedane devaloke zarmaNyapi napuMsakam' (iti medinii)||ii gatau (bhvaa0p0a0| 'sarvadhAtabhyo manina (1) // * // aryte| 'R gatau' (bhvA0pa0 a0)| 'aternicca' 41145) // (1) // * // zalati, zalyate vaa| 'zala gatau' (u0 3 / 102) ityanyaH // (1) // 1 // parNayati / 'parNa harita- yAta / paNa hArataH (bhvA0pa0 se.)| 'ulvAdayazca' (u0 4 / 95) iti sAdhuH / to bhAve' (cu0 ) / pacAdyac (3.11134) / 'parNa nAse yajayAdhAra jalamaMnidhau (Tati medinI // patre palAze nA' // (1) // // zvabhrayati / 'zvabhra vilepe gatau | (1) // * // lohayati, luhyate vA / 'luha gAye' ( ) pacAdyaca taGke' (8) / pacAdyac (3 / 1 / 134) // (1) // // hanti / / (3 / 1 / 134) / ghaJ ( 3 / 3 / 19) vaa| 'loho'strI zastrake 'hantehi ca' (u0 11147) iti man / 'himaM tuSAramalayo | lohe joGgake sarvataijase' (iti medinii)|| (1) // // sukhadbhavayoH syAnnapuMsakam / zItale vAcyaliGgaH' (iti medinii)|| yati / duHkhayati / 'sukhaduHkha takriyAyAm' (cu0 u0 se.)| (1) // // unatti / 'undI kledane' (ru. pa0 se.)| kun / | pacAdyac (3 / 11134) // (1) // * // shobhte| 'zubha dIptau' (u0 2 / 32) / nalopaH (6 / 4 / 24) // (1) // * // zyAyate (bhvA0 A0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kH|| sma / 'zyaiG gatau' (bhvA0 A0 a0)| 'gatyarthA- (3 / 4 / (1) // 1 // na zubham // (1) // * // jalabhavAni puSpANi kumud87)| 'dravamUrtisparzayoH zyaH' (6 / 1 / 33) iti saMprasAraNam / kamalakalhArotpalAni // (1) // // lunAti / 'lUJ chedane' 'zItaM himaguNe klIbaM zItalAlasayostriSu / vAnIre bahuvAre (tryA0 pa0 se.)| nandyAdilyuH (3 / 1 / 134) / 'lavaNAlluk' nA' (iti medinI) // (1) // // oSati / 'uSa dAhe' (4 / 4 / 24) iti nirdezANNatvam / 'lavaNaM saindhavAdau nA (bhvA0pa0 se.)| 'isiJ jidIkuSyavibhyo nak' (u0 sindhurakSobhido rase / tadyukte vAcyaliGgaH syAnadIbhedadviSoH 32) / 'uSNo grISme pumAndakSAzItayoranyaliGgakaH' (iti striyAm' (iti medinii)| (1) // // vyajyate'nena / 'az2a medinii)|| (1) // // manyate / 'mana jJAne' (di0 A0 a0)| vyaktyAdI' (ru. pa0 se.)| 'karaNAdhi-' (3 / 3 / 117) iti 'manerdIrghazca' (tu. 3 / 64) iti sH| "mAMsaM syAdAmiSe lyuTa / 'vyaJjanaM temane cihne zmazruNyavayave'hani' (medinii)|| kIba kakolIjaTayoH striyAm' (iti medinii)|| (1) // * (1) anulipyate anena vaa| 'lipa upadehe' (tu. pa. ruNaddhi, rudhyate vA / 'rudhira AvaraNe' (ru0 u0 a0)| 'iSi | a.) karmaNi (3 / 3 / 113) karaNe (3 / 3 / 117) vA lyuT // madimudi- (u0 1151) iti kirac / 'rudhiro'GgArake puMsi (1)* // (duH)khAdi saparyAyaM savizeSaM ca klIbe bhavati, iti klIbaM tu kuGkamAsRjoH' (iti medinii)|| (1) // 4 // khanyate, khanati vA / 'DitkhanermuTa codAttaH' (u0 5 / 20) ityajalau / 'mukhaM niHkaraNe vake prArambhopAyayorapi / saMdhyantare nATakAdeH | koTyAH zatAdiHsaMkhyAnyA vA lakSA niyutaM ca tet| zabde'pi ca napuMsakam' (iti medinii)|| (2) // * // ashnute| dyackamasisusannantaM yadanAntamakartari // 24 // 'azula vyAptI, saMghAte ca' (khA0 A0 s0)| 'azAna koTerbhinnA zatAdikA saMkhyA kliibe| zatam / sahasram / (u0 3 / 156) iti ksiH // (1) // // 'drudakSibhyAminan' ayutam / arbudam / lakSyate / 'lakSa darzane' (cu0 A0 se.)| (u0 2150)'draviNaM na dvayovRtte (vitta) kAJcane ca parAkrame 'gurozca-' (3 / 3 / 103) ityaH / 'lakSA na puMsi saMkhyAyAM iti (medinii)|| (1) // // vlte| 'vela saMvaraNe' (bhvA0 klIbe vyAjazaravyayoH' (iti medinI) // (1) // 4 // niyUyate A0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / 'balaM gandharase rUpe sma / ktaH (3 / 2 / 101) // (2) // * // 'zataM sahasramayutaM sthAmani sthaulyasainyayoH / pumAn halAyudhe daityaprabhede vAyase niyataM prayutaM matam / strI koTirarbudamiti kramAddazaguNo'pi ca / balayukte'nyaliGgaH syAdvATyAlake tu yoSiti' (iti | ttaram' iti ratnakoSaH // // asantamisantamusantamannantaM medinii)|| (1) // // / yadyackaM ttkliibe| yazaH, payaH, tejH| 'tamo dhvAnte guNe 1-mukuTastu paryAyaparatvena byAcaSTe / kSIrasvAmyapi-khAdisa- zoke klIbaM vA nA vidhutude' (iti medinii)| sarpiH, haviH, paryAyavizeSaM tRtIye-ityeva vyAcaSTe // 2-asyAntasthAditvAt 'bala prANane' ityasyopanyAso yogyH|| 1-'tat lakSaM niyutazabdavAcyamapi' iti mukuttH|| amara0 58 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33000 458 amarakoSaH / [tRtIyaM kANDam 6000 -- zociH / vapuH, yajuH, dhnuH| carma, varma / kartRvarjite'rthe yada- zAlArthApi parA rAjAmanuSyArthAdarAjakAt / nAntaM nAma tat klIbe syAt / gamanam , ramaNaM dAnam / akarta- dAsIsabhaM nRpasabhaM rakSAsabhamimA dishH||27|| rIti kim ? nandanaH, ramaNaH // zAlA gRhamartho yasyAH sA sabhA rAjazabdavarjitarAjaparyAprAntaM salopadhaM ziSTaM rAtraM prAksaMkhyayAnvitam / yAt , amanuSyAt-rakSaHpizAcAdivAcakAca SaSThayantAtparA tatpupAtrAdyadantairekArtho dvigurlkssyaanusaartH||25|| ruSe klIbe syAt / apinA saMhatyarthA sabhA gRhyate / inasabham , prabhusabham , pizAcasabham / imA diza udAharaNAni / arAprazabdAntaM sakAralakAropadhaM ca klIbaM syAt / dAtram , pAtram , jakAt kim ? rAjasabhA / rAjaparyAyagrahaNAnneha / candraguptavastram , visam , vusam , andhatamasam / kUlam , mUlam , zUlam' sabhA / rAjavizeSo'yaM / SaSThayantAt kim ? IzvarA sabhA-IzvaratUlam / ziSTamavaziSTam / 'abAdhitam' iti yAvat / ziSTaM sabhA / na sbhaa-asbhaa| tatpuruSe, iti kim ? Izvarasya sabheva kim ? putraH, vRtraH, mntrH| haMsaH, kNsH| zAlaH, kAlaH, sabhA yasya sa iishvrsbhaa| 'saptamyupamAnapUrvasyottarapadalopazca' // * // saMkhyApUrvapadaM rAtrAntaM klIbam / trirAtram , paJcarAtram / (vA0 2 / 2 / 24) iti bahuvrIhiH // saMkhyayeti kim ? ardharAtraH, pUrvarAtraH // * // pAtrAdibhiradantairekArtho dvigu: klIbe syAt , ziSTaprayogAt paJcarAtram , upazopakramAntazca tadAditvaprakAzane / tribhuvanam / ekArthaH kim ? paJcakapAlaH puroDAzaH / taddhitArthe | kopazakopakramAdi kanthozInaranAmasu // 28 // dvigurayam / lakSyAnusArata iti kim ? tripurI, paJcamUlI, upajJA, upakramazcAnte yasya sa tatpuruSaH klIbe syAt , upatrivalI // | jJopakramayoH prAthamye dyoye / upajJAyate / 'Atazcopasarge' dvandvaikatvAvyayIbhAvau pathaH sNkhyaavyyaatprH| (3 / 3 / 106) iti karmaNyaG / upakramyate, iti / karmaNi ghan (3 / 3 / 19) / kasya prajApateH, upajJA, upakramazca / sRSTistenAdau SaSTyAzchAyA bahUnAM cedvicchAyaM saMhatau sabhA // 26 // jJAtA prakAntA ca // // SaSThyantAtparA yA kanthA tadantastatpuruSaH ekatve dvandvo dvandvaikatvam / rAjadantAdiH (2 / 2 / 31) / klIbe syAt , uzInaradezasthasaMjJAsu cedvartate / sauzamInAM kanyA SaSThItatpuruSe tu, ekatvasya prAdhAnyAttasyaiva liGgAnvayaH syAt, na | sauzamikantham , bAhnikantham / 'uzInara-' iti kim ? tu dvandvasya / ekArthako dvandvaH samAhAradvandvaH, avyayIbhAvazca | daakssiknthaa| bAhikeSviyaM saMjJA / nAmasu kim ? viirnnknthaa| klIbe syAt / pANipAdam / adhihari // // kRtasamAsAntaH kutrApi neyaM saMjJA // 'pathin' zabdaH kliibe|| dvipatham , tripatham , vipatham, kaapthm| bhAvelaNakaciyo'nye samahe bhaavkrmnnoH| saMkhyAvyayAtparaH kim ? dharmapathaH / kRtasamAsAntaH kim ? ati adantapratyayAH puNyasudinAbhyAM tvahaH paraH // 29 // panthAH, supanthAH // * // SaSThyantAtparA tatpuruSe chaayaa| klIbe, sA cedvahUnAM saMbandhinI syAt / vInAM chaayaa| 'chAyA bAhulye' nazca Nazca kazca citaH (ca iyeSAM te) c| ebhyo'nye(2|4|22) iti klIbatvam / bahUnAM kim ? kuDyacchAyA, 'dantapratyayAH kRto ye bhAve vihitAH, tathA samUhe'rtha bhAvakukhyacchAyam / 'vibhASA senA- (2 / 4 / 35) iti klIbatvam kameNAvihitA ye'kArAntapratyayAstaddhitAH, tadanta nAma klAba // // samUhe vartamAno yaH sabhAzabdastadantastatpuruSaH klIbe syAt / bhUtam , 'napuMsake bhAve ktaH' (3 / 3 / 114) / bhaviSaSTyantAtparA cet // strIsabham / strIsaMghAtaH 'azAlA ca' tavyam , bhavanIyam , (bhvym)| 'tayoreva-' (3 / 4 / 70) iti (2 / 4 / 24) iti klIbatvam / saMhatau kim ? dharmasabhA bhAve tvyaadyH| 'bhuvo bhAve' (3 / 1 / 107) kyap , brahmadharmazAlA // bhUyam / 'abhividhau bhAva inuN' (3 / 3 / 44) / 'aNinuNaH' (5 / 4 / 15) / sAMrAviNam , sAMkUTinaM vartate / naNaketi kim ? 1-'kRtyalyuTo bahulam' (3 / 3 / 113) ityanAntAnAM triliGgatvaM | 'yajayAca-' (3 / 3 / 90) iti naG / yajJaH, yatnaH / 'khapo smaranti / rAjabhojanI kSaireyI, rAjabhojanaH zAli, rAjabhojanaM nan' (3 / 3 / 91) / svapnaH / 'nau Na ca' (3|3|60)nyaadH / bhaktam, ityAdi-kSIrasvAmI / 2-avyayIbhAvazabdasya puMliGga- 'supi- (3 / 2 / 4) iti 'ghaarthe-'(vA0 3 / 3 / 58) iti ca tvena dvandvaikatvasya napuMsakatve'pi dvandve paravalliGgatvasyaiva jAyamAna- kH| AkhUtthaH, vighnaH / cit 'erac' (3 // 356) / cayaH tvena prayogAnupapattyabhAvasya, lakSyeSu 'sa napuMsakam' (2 / 4 / 17) iti | jayaH / 'NyAsazrantho yuc' (3 / 3 / 107) / kaarnnaa| yattu napuMsakatvasyaiveSTatvena lakSyAsiddhyabhAvasya ca satvena ko doSaH 1 // -'vito'thuc' (3 / 3 / 89) zvayathuH-iti mukuTa udA3-atra napuMsakatvaphalasya svarabhinnasya vaktumazakyatvena svarabhedasya tvayAnajIkRtatvena cintyametat / tasmAt 'adhistri' ityAdidhvapi harat / tanna / adantatvAbhAvAt // * // samUhe taddhitAH / 'gokhiyoH (12 / 24) ityanena svasya miDau adhigopI ityAta 'bhikSAdibhyo'Na' (4 / 2 / 38) / bhaikssm| 'gotrokSoSTa-(2. phalaM vaktavyam / / 39) / iti vuJ / aupagavakam / 'tasya samUhaH' (4 / 2 / 37) / Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAdisaMgrahavargaH 5] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| JM kAkam / 'kedArAdyaJca' (4 // 2 // 40) / kaidAryam , kedArakam | a0) 'rAjasUyasUrya- (3 / 1 / 114) iti sAdhuH // (1) // * // bhAve-gotvam / 'igantAcca-' (5 / 1 / 131) / // * // vAjamannaM paiSTI surA / peyamatra // * // etAvardharcAdI (21maunam , mArdavam / manojJAdivuJ (5 / 1 / 133) / mAnojJakam / 4 / 31) // (1) // // gadyate / 'gada vyaktAyAM vAci' 'stenAdyannalopazca' (5 / 1 / 125) steyam / 'guNavacana-' (5/- (bhvA0pa0 se.)| 'gadamada-' (3 / 1 / 100) iti sAdhu // 1 / 124) iti dhyaJ / zauklayam // // kRtsmaasaanto'h-(1)|||| pAdAH santyasya / 'anyebhyo'pi- (vA0 5|2|shbdH klIbe syAt / puNyaM ca tadahazca / 'rAjAhaHsakhibhyaSTac 120) iti yp| 'paddanno-' (6 / 1 / 63) iti pd| padaH (5 / 4 / 91) / sudinazabdaH prshstvaacii| sudinaM ca tadahazca / santyasyeti vA / 'padyaM zloke pumAzUTe padyA vartmani puNyAham , sudinAham / kRtasamAsAnta iti kim ? puNyAni | kIrtitA' (iti medinii)| kaveH kRtau kim ? gadyA-vArtA / ahAni yasmin sa puNyAhA maasH|| padyaH paGkaH, padyaM rajaH // (1) // // maNizabdena kAyati kriyAvyayAnAM bhedkaanyektve'pyukthtottke|| jano ym| 'kai zabde' (bhvA0pa0 se.)| 'anyebhyo'pi-' cocaM picchaM gRhasthUlaM tirITaM marmayojane // 30 // (vA0 3 / 2 / 101) iti ddH| 'mUlavibhujA-' (vA0 3 / 2 / 5) iti ko vaa| maNike maNipUrAkhye nagare bhavam / 'zaNDikA__ apizabdAt kliibe| mRdu pacati / prAtaH kamanIyam // * // dibhyo vyaH' (4 // 3 // 92) / caturvarNAdiSyaJ (vA0 5|1|ucyte / 'vaca bhASaNe' (a0pa0 a0)| 'pAtRtudi-' (u. 124) vA // (1) // // bhASyate sUtrArtho yena / 'bhASa 217) iti thak |-'vsikaashi-' ityAdinA thak-iti vyaktAyAM vAci' (bhvA0 A0 se.) 'kRtyalyuTo-' (3|3|mukuttshcintyH / tAdRzasUtrAbhAvAt / ukthaM sAmavizeSaH // * // 113) iti karaNe Nyat / 'sUtrArtho varNyate yatra vAkyaiH tuttti| 'tuTa kalahakarmaNi' (tu0pa0 se.)| Nvul (3 / 1 / sUtrAnukAribhiH / khapadAni ca varNyante bhASyaM bhASyavido 133) / yattu 'kRjAdibhyo vun' (u0 5 / 35) iti mukuTe viduH // (1) // // syndte| 'syandU prasravaNe' (bhvA0 A. noktam / tanna / tuTaH kuTAditvena 'gAGkuTAdibhyaH' (1 / 2 / se.)| 'syandeH saMprasAraNaM ca' (u0 1 / 68) ityUran / 1) iti GittvAdguNAbhAvaprasaGgAt // // copyate / 'cupa mandAyAM 'sindurastarubhede syAtsindUraM rktvrnnke| sindUrI rocanI. gatau' (bhvA0pa0 se.) nnyntH| ghaJ (3 / 3 / 19) yadvA, raktavellikAdhAtakISu ca' (iti medinI) // (1) // // caJcati, cabhyate vaa| 'cancu gatau' (bhvA0pa0 se.)| pacA- | cIyate / 'ciJ cayane (khA0 u0 a0) 'zusicimInA dyac (3 / 1 / 134) / ghaJ (3 / 3 / 19) vA / pRSodarAdiH dIrghazca' (u0 2 / 25) iti rak / 'cIrI jhilyAM napuMsakam / (6 / 3 / 109) 'phalAvaziSTaM tAlaphalaM ca cocaM kadalyAH gostane vastrabhede ca rekhAlikhanabhedayoH' (iti medinI) // phalaM bhavet' ityAprakoSaH // // picchayate / 'piccha khaNDane' (1) // // cIyate / 'chitvarachatvara-' (u0 3.1) iti (cu0 pa0 se.) / ghaJ (3 / 3 / 19) / 'picchA pUgacchaTA sAdhu / ciivrN-munivaasH| 'zAkyabhikSuprAvaraNam' iti subhuutiH|| koSamocAzAlmaliveSTake / bhaktasaMbhUtamaNDe ca patAvazvapadA (1) // * // pijyate / 'piji saMparke' (a. A. mye| striyAM, puMsi tu lAle na dvayorbarhacUDayoH' (iti se0)| bAhulakAdaraH / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) // 1 // medinii)||*|| 'muktam' iti pAThe-'mucla mokSaNe' (tu0 u0 kvacittu 'piJjaram' iti pAThaH / 'piJjaro'zvAntare klIbaM a.)| mucyate sma / ktaH (3 / 2 / 102) // (1) // * // gRhasya khaNe, pIte ca vAcyavat' (iti medinii)| kAyAsthivRndaM pakSyAsthUNA // (1) // // tarati, tIryate vA / 'kRtakRSibhyaH dibandhanagRhaM ca // (1) // 1 // kITan' (u0 4.185) / tirITaM veSTanam / 'zirobhUSaNam' ityanye // (1) // // mriyate'nena / 'mRG prANatyAge' (tu. lokAyataM haritAlaM vidalaM sthAlabAhavam / A0 a0)| 'sarvadhAtubhyo manin' (u0 4 / 145) 'anna- loke aaytnte| 'yatI prayatne' (bhvA0 A0 se0)| ntatvAdeva siddhe punarmarmagrahaNamannantasya klIbatvAnityatvajJApanA- pacAdyac (31 / 134) / cArvAkAH / teSAmidaM zAstram / rtham' iti mukuTaH // (1) // // yujyte| 'yujira yoge' (ru. 'tasyedam' (4 // 3 / 120) ityaN / saMjJApUrvakatvAna vRddhiH // u0 a0)| karmaNi 'kRtylyutto-(3|3|113) iti lyutt| (1) // // haritenAlati / 'ala bhUSaNAdau (bhvA0pa0 'yojanaM paramAtmani / catuSkozyAM ca yoge ca' (iti se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / "haritAlaM dhAtubhede strI medinI) // (1) // // dUrvAkAzarekhayoH' (iti medinii)|| (1) // // vidalaM vaMzarAjasUyaM vAjapeyaM gadyapadye kRtau kveH| kRtapAtrabhedaH / vidalati / 'dala vidAraNe' (bhvA0pa0 se.)| mANikyabhASyasindUracIracIvarapaJjaram // 31 // pacAdyac (3 / 1 / 134) // (1) // // sthalatyatra / 'Thala sthitau' (bhvA0pa0 se.) / 'halazca' (3 / 3 / 120) iti . rAjJA sotavyo'bhiSekadvArA niSpAdayitavyaH / yadvA,-rAjA latAtmakaH somaH sUyate'tra / 'pUj abhiSave' (khA0 u0 | 1-'yAvanmadhyaM bahudhApijarAnAvagAhate iti dmyntiilessaadkaarvaan|| Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 amrkossH| [tRtIyaM kANDam - ghaJ / NijantAdac (3 / 11134) vA / 'sthAlaM bhAjanabhede'pi vizi-' (u0 11118) iti kAlan / 'tamAlastilake sthAlI syAtpATalokhayoH' (iti medinI) // (1) // * // | khaGge tApicche varaNagume' ( iti medinI) // (1) // 1 // AmabahRdeze bhavam / 'tatra bhavaH' (4 / 3 / 53) ityaN // (1) // // lakyAH phalam / 'nityaM vRddh'-(4|3|144) iti mayaT / iti klIbasaMgrahaH // tasya 'phale luk' (4 / 3 / 163) // (1) // // naDati / 'naDa bhraMze' 'curAdInAM vA Nic' iti pakSAzraye pacAdyac (331. punapuMsakayoH zeSo'rdharcapiNyAkakaNTakAH // 32 // 134) / naDo'ntaravivaraM tRNabhedazca // ___ 'punapuMsakayoH' itydhikaarH| zeSa uktAdanyaH, Rco'rdham / 'ardha napuMsakam' (2 / 2 / 2) iti samAsaH / 'RkpUr-' (5/- kuSThaM muNDaM zIdhu bustaM veDitaM kSemakuTTimam / 4174) ityaH samAsAntaH // (1) // * // paNyate / 'paNa vyava- saMgamaM zatamAnArmazambalAvyayatANDavam // 34 // hAre' (bhvA0 A0 se.) / 'pinAkAdayazca' (u0 4 / 15) iti sAdhuH / 'piNyAko'strI tilakalke hiDabAhIkasihake' kuSNAti / 'kuSa niSkarSe' (kyA0pa0 se0) / 'hani(iti medinii)|| (1) // * // kaNTati / 'kaTi gatau' (bhvA0 kuSi-' (u0 2 / 2) iti kthan / 'kuSTa roge puSkare'strI' pa0 se.) / Nvul (3 / 1 / 133) / 'kaNTakaH kSudrazatrau ca (iti medinii)|| (1) // * // mujyte| 'muDi khaNDane' (bhvA0 karmasthAnakadoSayoH / romAJce ca drumAjheca kaNTako maskare- A0 se.)| ghaJ ( 3 / 3 / 19) / muNDaM-ziraH // (1) // 5 // 'pi ca' iti vizvaH // 'kaNTako na striyAM kSudazatrau zete'nena / 'zITho dhagalaka- (u0 4138) iti dhaka // (1) matsyAdikIkase / naiyogikAdidoSoktau syAdromAJcadrumAjhyoH' // * // 'ghusa utsarge' (di. 50 se.) / busyate sma / ktaH (iti medinI) // (1) // 1 // (3 / 2 / 102) / bustaM mAMsazaSkulI, bhRSTamAMsam panasAdimodakastaNDakaSTakaH zATakaH khrvtto'v'dH| phalAsArabhAgazca // 2 // kvacit 'pustam' iti pAThaH // // pAtakodyogacarakatamAlAmalakA naGaH // 33 // kvacit 'custam' iti paatthH|| (1) // // zveDanam / zveDyate modayate / 'muda harSe' (bhvA0 A0 se.) / Nvul (3 / 1 vaa| "jikSveDA snehanamokSaNayoH' (di. 50 se.) / 'bhItaH 133) / 'modakaH khAdyabhede'strI harSake punaranyavat' (iti ktaH' (3 / 2 / 197) // (1) // * // kSiyati, kSayati vaa| medinii)|| (1) // // taNDate / 'taDi AghAte' (bhvA0 A0 'kSi nivAsagatyoH' (tu0pa0 a0)| 'kSi kSaye' (bhvA0pa0 se.)| Nvul (3 / 1 / 133) / 'taNDakaH khaJjane phene samAsa a0) / 'artistusu-' (u0 11141) iti man / 'jAnIprAyavAci ca / gRhadArutaruskandhamAyAvahulakeSvapi' (iti yAnmaGgalaM kSemaM kSemaM labdhArtharakSaNam // (1) // 1 // medinI) * 'daNDakaH' ityapi / daNDa eva / khArthe kan | kuTTanam / 'kuTTa chedane' (cu0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 18) (5 / 4 / 5) // (1) // // TaGkayati / 'Taki bandhe' curAdiH / kuTTena nivRttam / 'bhAvapratyayAntAdimap' (vA0 4 / 4 / 20) / ac (3 / 1 / 134) / 'TaGko nIlakapitthe ca khanitre TaGkane- 'kuTTimo'strI nibaddhA bhUH // (1) // * // saMgamanam / 'graha'striyAm / jaGghAyAM strI pumAn kope koSAsigrAvadAraNe' (iti vRha-' (3 / 3 / 58) ityap // (1) // * // zataM mAnamasya / medinii)|| (1) // // zaTati / 'zaTa gatau' (bhvA0 pa0 se.)| rUpyapalam // (1) // * // Rcchati / 'R gato' (bhvA0pa0 Nvul (3 / 1 / 133) // (1) // // khrvti| 'kharva darSe' (bhvA0 | se0)| 'artistusu-' (u0 11141) iti man / arma=akSipa0 se.)| 'zakAdibhyo'Tan' ( u0 481) / 'yatraikato rogaH // (1) // // zambatyanena / 'zamba gatau' (cu. 50 bhavedAmo nagaraM caikataH smRtam / mizraM tu kharvaTaM nAma nadI-| se0) / bAhulakAdalac / zambalaM pAtheyam // * // ('sambala' girisamAzrayam // (1) // * // arvati / 'arva hiMsAyAm' | iti) dantyAdipAThe-'Samba sarpaNe' (cu0 pa0 se.) / iti (bhvA0pa0 se.) / bAhulakAdudac / 'arbudo mAMsakIle- bodhyaH // (1) // * // na vyeti / 'iN gatau' (a0 50 a0) 'strI paruSe dazakoTiSu / mahIdharavizeSe nA' (iti medinii)|| zata mAdanA) // | "erac' (3 // 3 // 56) / 'avyayo'strI zabdabhede nA viSNau (1) // // pAtayati / 'pala gatI' (bhvA0 pa0 se0 ) nnyntH| nirvyaye trighu ( iti medinI) // (1) // // taNDunA proktam / jbul ( 3 / 1 / 133) // (1) udyojanam 'yujir yoge' | 'tena proktam' (4 // 3 / 101) ityaN // (1) // // (ru. u. a.)| ghaJ (3 / 3 / 19) // (1) // * // carati / 'cara gatau' (bhvA0pa0 se.)| kvan / (u0 2 / 32) / carakaM vaidyakazAstrabhadaH // * // 'varakam' iti pAThe syUtavastram // 1-durgoktaliGgAnuzAsane ayaM paThyate-'pustaM bustaM vAstu custaM (1) // * // tAmyati / 'tamu glAnau' (di. pa0 se.)| 'tami- | vrataM rajatam' iti-mukuTaH / pustaH pavargatRtIyAdiH / 'vustaM danto ThayAdi' ityeke / custaM cavargAdi' ityapare 'pustaM pavargAdi' iti kecit 1-'ta' ityeke / taGko bhayam-iti piiyuussvyaakhyaa| -iti pIyUSavyAkhyA / / Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAdisaMgrahavargaH 5 ] vyaakhyaasudhaakhyvyaakhyaasmetH| 461 kaviyaM kandakarpAsaM pArAvAra yugaMdharam / vipraH, viprA / zUdraH, shuudraa| ajAditvATTAp (4 / 1 / 4) / bakaH, yUpaM pragrIvapAtrIve yUSaM camasacikkasau // 35 // | bakI / haMsaH, hNsii| siMhaH, siNhii| bhramaraH, bhramarI / uragaH, ___ kavate / 'kuG zabde' (bhvA0pa0 a0)| bAhulakAdiyaH / urgii| 'jAterastrIviSayAt- (4 / 1163) iti GIS / abA'nAryA kavI khalInaM kaviyaM vA nA turaMgamukhabhANDam' iti dhitA ityeva / makSikA, zivA, lUtA // // jAtivAcinaH bopAlitaH // (1) // * // kanditi / 'kadi AhvAne' (bhvA0 | strIpuMsayoH syuH| druNaH, duNI / matsyaH, matsI / kecittu pa0 se.)| pacAdyac (3 / 11134) / 'kando'strI sUraNe 'SaTpadAdibhirasyaikavAkyatAM vadanti // // puruSAkhyAH strIsasyamUle jaladhare pumAn' (iti medinI) // // kvacit 'krm'| | yogaiH saha vartamAnAH strIpuMsayoH syuH / brAhmaNaH, braahmnnii| iti pAThaH // (1) // // karoti, kriyate vaa| 'kRmaH paasH'| zUdI // // mllte| 'malla dhAraNe' (bhvA0 A0 se.)| Nvula (u0 5 / 45) // (1) // // pArayati / 'pAra karmasamAptI' (3 / 1 / 133) / 'mallikA tRNazUnye'pi mInamRtpAtrabhedayoH' (cu. pa0 se.)| pacAyac (3 / 1 / 134) / yadvA,-pAryate (iti medinii)|| (1) // // samApyate krmaanen| 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti ghaH // (1) munirvarATakaH khAtirvarNako jhaattlirmnuH| // na vArayati / 'vRJ varaNe' (khA. u0 se.)| pacAdyaca | mUSA sRpATI kakendhUyeSTiH zATi kaTI kuTI // 38 // (3 / 1 / 134) // (1) // // yugaM dhArayati / 'dhRja dhAraNe' manyate / 'mana jJAne' (di0 A0 a0)| 'maneruca' (u curAdiH / 'saMjJAyAM bhRtR-' (3 / 2 / 46) iti khac / 'khaci 4123) itIn / 'muniH puMsi vasiSThAdau vaGgasenatarau jine' hakhaH' (6 / 4 / 94) 'arurdviSat- (63 / 67) iti mum / / (iti medinii)|| (1) // * // varamaTati, 'aTa gatau' (bhvA0 kuuvrH|| (1) // * // yuvantyasmin / 'yu mizraNe'mizraNe ca' (a0pa0 se.)| kun (u0 2 / 32) // (1) // // zobhanamatati / p0a0)| 'kuyubhyAM ca' (u0 3 / 27) iti po dIrghazca // (1)/ 'ata sAtatyagamane' (bhvA0 pa0 se.)| 'ajyatibhyAM ca' // // pragatA grIvA yasmin / vAtAyanam , mukhazAlA vA, (u0 4 / 131) itIN / nksstrbhedH|| (1) // // varNayati / dumazIrSa vA // (1) * pAtrIM vAti / kaH ( 3323) / 'varNa varNakriyAdo' (cu0 u0 se.)| 'vilepane candane ca yajJopakaraNapAtrabhedaH // (1) // // yUSati / 'yUSa bandhe varNakaM punapuMsakam' iti rabhasaH / 'varNakazcAraNe'strI tu (bhvA0pa0 se.)| 'igupadha- (31135) iti kH| candane ca vilepne| dvayonIlyAdiSu strI syAdutkarSe kAJcanasya 'mudrAmalakayUSastu grAhI pittakaphe hitH|| (1) cama- ca' (iti medinii)|| (1) // * // jhaTanam / 'jhaTa saMghAte' tyanena / 'camu adane' (bhvA0pa0 se.)| 'atyavicami- (bhvA0pa0 se.)| ghaJ (3 / 3 / 19) ghaJ (3 / 3 / 18) / (u0 3 / 117) ityasac / camasaM-somapAnapAtram / yastu- jhATa lAti / 'lA dAne' (a0 pa0 a0)| bAhulakAt DiH / 'aticamirabhiyubhyo'saH' iti pATho mukuTopanyastaH / sa vRkSabhedaH // (1) // // manyate / 'mana jJAne' (di. A. tUjvaladattAdivRttiSu nAsti // (1) // * // cetatyanena / a0)| 'zRsvRnnihi-' (u0 1 / 10) ityuH // (1) // // 'citI saMjJAne' (bhvA0pa0 se.)| citeH kAdezo bAhala- mUSati / 'mUSa luNThane' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyaca (3|11kaatksprtyyH / cikkanam / cikkayati vA / 'cikka 134) kharNAdivilepanabhANDam // (1) // // sarpati / 'sRpla gatau' (curAdi ac ) (3 / 1 / 134) / cikkaM syati / 'So'nta- | gatau' (bhvA0 pa0 se.)| bAhulakAt pATaH / parimANabhedaH / karmaNi' (di. 50 a0)| 'Ato'nupa-' (3 // 2 // 3) iti | jAtitvAt (4 / 1 / 63) gaurAditvAt (4 / 1 / 41) vA chIS // kaH // (1) // // (1) // ||krk dadhAti / 'andUdRmbhU-(u0 193) iti sAdhuH ardharcAdau ghRtAdInAM puMstvAcaM vaidikaM dhruvam / // (1) // // yksste| 'yakSa pUjAyAm' (cu0 A0 se.)| tic (333 / 174) / 'skoH saMyogAdyoH' (8 / 2 / 29) iti kalopaH / tannoktamiha loke'pi taccedastyastu zeSavat // 36 // tvam (441) / yadvA,-yajaterbAhulakAttiH / 'prazcabhrasja-' ardharcAdAviti sugamam // (8 / 2 / 36) iti ssH|| (1) // // shaavyte| 'zaTa zlAghAiti punpuNsksNgrhH|| yAm' curAdiH / ghaJ (3 // 3 // 19) // (1) // * // kaTati / 'kaTe varSAdau' (bhvA0pa0 se.)| pacAdyac (3 / 1 / 134) / strIpuMsayorapatyAntA, dvictuHssttpdorgaaH| | jAtilakSaNo (4 / 1163) chIS // * // yadvA,-'sarvadhAtubhyaH-' jAtibhedAH pumAkhyAzca strIyogaiH saha mllkH||37|| (u0 4 / 118) itIn / 'kRdikArAt-' (vA0 4 / 1 / 45) 'strIpuMsayoH' ityadhikAraH / apatyArthe nihitA ye'NA-DIe // (1) // // kuTati / 'kuTa kauTilye' (tu0pa0 se.)| dayastadantAH sarve strIpuMsayoH syuH| aupagavaH, aupgvii| in ( u04|118)| 'kRAdakArAt- (ga0 4 / 1 / 45) iti gArgyaH, gArgI // // dvipadacatuSpadaSaTpadavAcinaH uraga- 1-'zUdrA cAmahatpUrvA jAtiH' (vA0 4 / 1 / 4) ityanena vAcinava jAtivizeSAH strIpuMsayoH / mAnuSaH, mAnuSI / TAba bodhyaH / / Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 amrkossH| [tRtIyaM kANDam - - GIS // * // yadvA,-'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti kaH / triSu pAtrI puTI vATI peTI kuvldaaddimo| 'jAteH- (4 / 1163) iti gaurAditvAt (4 / 1 / 41) vA| triSu' ityadhikAraH / pAti / 'pA rakSaNe' (a0 pa0 a0)| GIS // (1) // // STra (u0 4 / 189) / 'pAdhyamatre triSu klIbaM suvAdI rAjaiti strIpuMsasaMgrahaH // mantriNi / nIradvayAntare yogye' / (1) // 1 // puTati / 'puTa strInapaMsakayorbhAvakriyayoH Sya kvacicca vuny| saMzleSaNe' (tu. pa0 se.)| 'igupadha-' (3 / 1 / 135) iti aucityamaucitI maitrI maivyaM vuJ praagudaahRtH||39|| | kH| gaurAdiH (4 / 1 / 41) // (1) // * vATyate / 'vaTa _ 'strInapuMsakayoH' ityadhikAraH / 'guNavacanabrAhmaNAdibhyaH | veSTane' (bhvA0pa0 se.) NyantaH / karmaNi (3 / 3 / 19) ghaJ / karmaNi ca' (5 / 1 / 124) iti cakArAdbhAve ca vihitaH pyaJ "vATaH pathi vRtau vATa vrnndde'jaannbhedyoH| vATI vAstau strInapuMsakayoH syAt / vuJ ca / 'kvacit' iti SyabubhyAM | gRhodyAnetkaTyoH' iti haimH| 'vATo maargvRtisthaanessvitkttiisNbdhyte| 'ucitasya karma bhAvo, vaa| 'SidgaurA- (4 / 1 / vAstunoH striyAm' (iti medinii)|| (1) // // piThyate / 41) iti GIS / 'halastaddhitasya- (6 / 4 / 150) iti 'piTa zabdasaMghAtayoH' (bhvA0 pa0 se.)| ghaJ ( 3 / 3 / 19) yalopaH // (1) // // evam-sAmagryam , saamgrii| AI jAtitvAt (4 / 1 / 63) gaurAditvAt (4 / 1 / 41) vA DIe / ntyam, aarhntii| 'arhato num ca' (ga0 5 / 1 / 124) iti strIliGgapradarzanaM tu DyantatAsUcanArtham / vetrAdiracitA // num // // prAga dvitIyakANDe / AhopuruSikA, zaiSyopAdhyA- (1) // * // ko valati / 'vala vistRtau' ( ) / pacAdyac yikA, gArgikA // // kvacinna / mAnojJakam , rAmaNIyakam / (3 / 1 / 134) / 'kuvalaM cotpale muktAphale'pi badarIphale' 'bhAva-' iti kim ? cAturvaNyam / khArthe SyaJ (vA0 5 / 1 / - ( iti medinii)| 'kaDalalo mukule puMsi na dvayonarakAntare' 124) na strI // (iti medinI) // (1) // * // dalanam / 'dala vidAraNe' SaSTyantaprAkpadAH senaacchaayaashaalaasuraanishaaH| (bhvA0pa0 se0)| ghaJ (3 / 3 / 18) / dAlena nivRttaH / syAdvA nasenaM zvanizaM gozAlamitare ca dik // 40 // bhAvapratyayAntAdima' (vA0 4 / 3 / 20) / Dalayorekatvam / SaSThayantAtparAH senAdayastatpuruSa strInapuMsakayoH syuH / iti trilinggsNgrhH|| nRNAM senA-nRsenA / zunAM nizA-zvanizam / gavAM zAlA-1 paraliGgaM svapradhAne dvandve, tatpuruSe'pi tat // 4 // gozAlam / vRkSasya chAyA-vRkSacchAyA / yavAnAM surA-yava-| surA / pakSe-'vibhASA senAsurAcchAyAzAlAnizAnAm' - khe samasyamAnAH padArthAH pradhAnaM yatra tasminnitaretarayoga dvandve parapadasya liGgam / kukuTamayUyauM, mayUrIkukkuTau // * // tt(2|4|25) iti kliibtaa| evamitare'pi bodhyaaH| dika udAharaNamidam // paraliGgam / kulabrAhmaNaH, brAhmaNakulam / ardhapippalI / 'paravalliGga dvandvatatpuruSayoH' (2 / 4 / 26) // Abannantottarapado dviguzcApuMsi nazca lup / ___ asyApavAdamAhatrikhaTuM ca trikhaTTI ca tritakSaM ca tritakSyapi // 41 // | arthAntAH prAdyalaMprAptApannapUrvAH propgaaH| __ Abantottarapado'nnantottarapadazca dvigurapuMsi strInapuMsakayoH | taddhitAthai dviguH sNkhyaasrvnaamtdntkaaH|| 43 // syAt / ano nakArasya ca lup lopH| saMpadAditvAt (vA0 ___ artho'nte yeSAM te| prAdyAdi pUrvaM yeSAM te paraM vizeSya. 3 / 3 / 108) bhAve kvip| yattu mukuTa:-'luk' iti chandonurodhAt lopasyArthe'darzane vartate-ityAha / taccintyam mupagacchanti vishessylinggaaH| dvijArthA mAlA, dvijArthaH sUpaH dvijArtha pyH| 'arthena nityasamAsaH sarvaliGgatA ca' (vAra 'lup' iti pAThAt / yadapi pratyayAdarzanasyaiva luksaMjJAvidhAnAt-iti / tadapi na / atra yaugikasya prayogAt, saMjJAyAM 2 / 1 / 36) // * // AcArya pragataH-prAcAryaH / 'atyAdaya krAntAdyarthe dvitIyayA' (vA0 2 / 2 / 18) iti samAsaH grahaNe pramANAbhAvAt / 'lug' iti pAThe'pi nAtra saMjJAgrahaNam / 'lucca apanayane' (bhvA0pa0 se.) ityasya saMpadAdi khttvaamtikraantaa| pUrvavat / yattu mukuTena 'pragata AcAryo (vA. 3 / 3 / 108) vibantasya grahaNAt / tisRNAM khaTvAnAM 'syAH' iti vigrahapradarzanaM kRtam ; yacca 'atikhaTvaH' ityatra smaahaarH| 'gostriyoH' (2 / 2 / 48) iti hrakhe kRte 'dvigo: 'prAdibhyo dhAtujasya vAcyo vA cottarapadalopaH' (vA0 2 / 2 / (4 / 1 / 21) iti kIp // (1) // // trayANAM takSNAM samA- 24) iti vArtikamupanyastam, taccintyam ; ubhayorapi bahuH haarH| 'ano nalopazca' (vA0 2 / 4 / 30) iti nlopH|| vIhi viSayatvAt / atra ca tatpuruSatvAt / bahuvrIhau tu 'bahu. vrIhiradignAmnA' ityanena gatArthatvAcca // // evam prApta (1) // // iti strInapuMsakasaMgrahaH // jIvikaH, ApannajIvikaH / alaM jIvikAyai-alaMjIvikaH, asmA deva jJApakAtsamAsaH // * // taddhitArthe yo dviguH sa vAcyaliGgaH / 1-evaM ca 'uto vRddhiluMki-' (7387) iti sUtre kakArazravaNAnupapattyA cintyametat // / 1-idaM ca prasaGgata upAttaM na tu prakRtopayogi / Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAdisaMgraha varga: 5 ] paJcasu kapAleSu saMskRtaH paJcakapAlaH, paJcakapAlA / 'saMkhyA - pUrvo dvigu: ' (2 / 1 / 52 ) / 'saMskRtaM bhakSA:' ( 4/2/16 ) ityaN / 'dvigorluganapatye' ( 4|1|88 ) ityaNo luk // * // saMkhyA sarvanAmAni ca saMkhyA sarvanAmAntAzca zabdA vAcya linggaaH| ekaH, ekA, ekam / dvau dve / trayaH, tisraH, trINi / catvAraH, catasraH, catvAri / bahavaH, bahvayaH, bahUni / sarvaH, sarvA, sarvam ityAdi / UnatrayaH, UnatisraH, UnatrINi / paramasarvaH, paramasarvA, paramasarvam // * // bahuvrIhiradignAmnAmunneyaM tadudAhRtam / guNadravyakriyAyogopAdhayaH paragAminaH // 44 // / | bahuvrIhisamAso vAcyaliGgaH syAt / bahudhanaH, bahudhanA, bahudhanam / 'adignAmnAm' iti kim ? uttarapUrvA / 'diGnA mAmyantarAle' (2 / 2 / 26) iti bahuvrIhiH // * // guNadravyakriyANAM yoga upAdhirnimittaM yeSAM te / zuklA zATI, zuklaH paTaH zuklaM vastram / daNDI, daNDinI, daNDi / pAcikA, pratipAdanArtham / pUrvaM hi liGgavattvaM pratipAditam / paJca narAH, pazca nAryaH, paJca phalAni / SaT striyaH, SaT narAH, SaT kulAni / kati ghaTAH, kati striyaH, kati gRhANi / tvaM strI, tvaM puruSaH, tvaM phalam / evam ahaM strI, ahaM puruSaH, ahaM phalam / puruSaH pacati, strI pacati, kulaM pacati / uccaiH prAsAdaH, uccaiH zAlA, uccairgRham / yattu mukuTaH - SaTsaMjJakasyApi saMkhyAntargatatvAdeva triliGgatve labdhe 'saMkhyAsarvanAmatadantakAH' ityasyaivAyaM prapaJcaH - ityAha / tanna / DatyantAnAM saMkhyAntargatatvAbhAvAt / teSAM saMkhyAkAryanirvAhAya pANininA svazAstre saMkhyAsaMjJA vihitA, na tu sakalasAdhAraNyena / kiM ca saMkhyAsarvanAmnAM liGgatrayayogaH pratipAdyate, SaTsaMjJAnAM tu liGgatrayarAhityamataH kathaM tenAsya gatArthatA ? 'liGgakRtavizeSarahitAH ' ityarthaH - iti khayameva vyAkhyAtam / nahIdaM saMkhyAdiSu saMbhavati, iti kathaM gatArthatA ? // * // liGgavidhAyakavacanavirodhe sati paraM vacanaM grAhyam / yadvA, - 'striyAmIdRdvirAmaikAc' ityasyAvakAzaH-- dhIH, bhrUH / ' kRtaH kartaryasaMjJAyAm' ityasyAva - kAzaH -- kartA, pAcakaH / nIH, lUH, ityAdAvubhayaprasaGge para* tvAnniliGgatA bhavati / mukuTastu - 'asuraparyAyAH puMstve' ityasya viSayaH - nairRtaH, rAkSasaH / ' yackamasi susannantaM klIbe' ityasya viSayaH - ojaH, yazaH / ihobhayaM prApnoti rakSaH / paratvAttu klIbam -- ityudaajhaar| tanna / 'vizeSairyadyabAdhitaH' ityanena gatArthatvAt / 'asuraparyAyAH puMstve' ityasya 'yAturakSasI' iti nirdezasyaivApavAdatvAt / utsargAziSTAnAM prayogAjjJAtavyam / yathA - ' cAlanI titauH pumAn' pavAdabhinne virodhapradarzanasyaucityAt // * // zeSamihAnukaM prayogAnnapuMsakamapi bodhyam / tathA 'tATaGkaste' ityAcAryaityuktam / iha 'titau paripavanaM bhavati' iti ( paspazA ) bhASyaprayogAttATaGkazabdasya puMstvam / yathA vA 'kalikA korakaH pAcakaH, pAcakam // kRtaH kartaryasaMjJAyAM kRtyAH kartari karmaNi / aNAdyantAstena raktAdyarthe nAnArthabhedakAH // 45 // pumAn' itIhoktam / 'korakANi' iti mAghaprayogAnnapuMsakatvamapi / yattu 'godhApoTA' ityudAhRtavAn mukuTaH, tanna / 'DyAbUGantam' ityuktatvena zeSatvAbhAvAt // vyAkhyAsudhAkhyavyAkhyAsametaH / - 'kartari kRt' (3 / 4 / 37) ityAdinA vihitAH / asaMjJAyAM kim ? 'saMjJAyAM bhRtRR-'(3|2|46 ) iti vihitA vAcyaliGgA na kartA kartrI, kartR / kumbhakAraH, kumbhakArI, kumbhakA - ram / saMjJAyAM dhanaMjayaH // * // kRtyAH kartari bhavyaH, bhavyA, bhavyam / 'bhavyageya-' (3 / 4 / 68) iti kartari yat / karmaNi Syat / kAryaH, kAryA, kAryam / kartarItyAdi kim ? bhavitavyam / asaMjJAyAmityeva / bhiyo nadaH, udhyaH // * // 'tena raktaM rAgAt' (4 / 2 / 1) ityAdyarthe vihitA ye aNAdayastadntAH zabdA nAnArthAnAM bhedakA vizeSaNAni nAnArthA vA bhedakA vizeSyA yeSAM te vAcyaliGgAH syuH / kauGkumaM vastram, kauDamI zATI, kaumaH paTaH / lAkSikI zAdI, lAkSikaM vastram / kRttikAbhiryuktA kArtikI / vasiSThena dRSTaM vAsiSThaM sAma, vasiSThena dRSTo mantraH vAsiSThaH, vAsiSThI Rk / prajApatinA proktaH prAjApatyaH // SaTsaMzakAstriSu samA yuSmadasmattiGavyayam / paraM virodhe, zeSaM tu jJeyaM ziSTaprayogataH // 46 // 'SNAntA SaT ' (1 / 1 / 24) 'Dati ca ' (1 / 1 / 25 ) iti sUtrAbhyAM kRtaSaTsaMjJAH, yuSmadasmadI, tiGantam, avyayAni ca triSu liGgeSu samA liGgakRta vizeSAbhAvAt / 'triSu' ityadhikAre 'triSu samAH' iti vacanaM liGgasaMbandhAbhAvena samAnatva 463 iti liGgAdisaMgraha vargavivaraNam // ityamarasiMhakRtau nAmaliGgAnuzAsane / sAmAnyakANDastRtIyaH sAGga eva samarthitaH // iti zrIvaghelavaMzodbhava zrImahIdharaviSayAdhipazrI - kIrtisiMhadeva | jJayA zrIbhaTTo jidIkSitAtmajazrI bhAnu jI dIkSitaviracitAyAmamaraTIkAyAM vyAkhyAsudhAkhyAyAM tRtIyaH kANDaH samAptimagAt // // samAptazcAyamamarakoSaH // Page #472 -------------------------------------------------------------------------- Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shriiH|| amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa shbdaanukrmnnikaa| a. aMza aMzu 51 m agha aMsa aMhati 30 98 15 aGka aja aMhi 1 S zabda: pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH / zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH akSauhiNI 290 81 216 43 | aGginAmaka 131 12 a 446 11 akhaNDa 371 65 ajiparNikA 160 akhAta 103 27 agrIya acaNDI akhila adidhiSU 210 acala 123 aMzuka 242 115 aga 400 agresara 288 acalA 110 2 aMzumatI 167 115 agya agada 218 368 acikaNa aMzumatphalA 166 113 agadaMkAra 221 221 57 | agha acyuta 229 78 401 agama 128 acyutApraja 11 aMsala 216 44 aghamarSaNa 264 agaru 248 133 accha 259 aghyA 324 agastya acchabhalla 187 aMhas // 32776 agAdha / 401 1402 30 226 agAra aGkura 128 ajagandhikA 175 akaraNi aguru 246 126 aGkuza 279 ajagara 88 5 akUpAra aguruziMzapA 149 62 akoTa 138 ajagava akRSNakarman 364 anAyI 256 21 akSaya 73 ajaDA 158 86 (147 agni 226 ajanya 299 109. agnikaNa aGga ajamodA akSa 177 145 agnicit 254 (448 12 aGgada 239 ajanI 169 119 agnijvAlA 170 ajana 120, ajasra 27 66 agnitraya 256 akSata 318 ajA 327 - akSadarzaka 268 204 . 3 ajAjI 314 36 agnimantha 150 akSadevin 351 aGgavikSepa 77 16 | ajAjIva 342 agnimukhI 143 42 akSadhUrta 351 43 aGgasaMskAra 244 ajita 40762 agnizikha 245 bhakSara 428 182 aGgahAra ajina 264 akSaracukSu 279 15 agnizikhA ra aGgAra 311 ajinapatrA 196 1174 136 akSaracaNa 27. 15 aGgAraka 39 25 ajinayoni 189 akSaravinyAsa 270 16 amyutpAta 10 aGgAradhAnikA 311 akSavatI 352 1408 58 aGgAravallarI 145 . 48 jara 1428 181 * akSAprakIlaka 284 / 13 12 aGgAravallI 159 ajihma 373 akSAnti 80 apra aGgArazakaTI 311 ajihmaga 292 429 183 aGgIkAra 575 ajjukA 457 22 agraja aGgIkRta 385 108 ajjhaTA 171 127 bhakSikUTaka 277 38 | agrajanman 251 4 aGgulimAna 330 85 362 38 ajJa akSigata agrataHsara 288 aGgulimudrA 240 108 31 aGgulI 231 82 akSIva 1138 ajJAna 1316 41 | tas 445 aGgulIyaka 239 107 | aJcita 382 90 akoTa 137 29 / agramAMsa 223 . 64 | aGguSTha 231 82/ ajana amara059 2825 . s` agnibhU ajanA 66 124 * 13 120 ajira 44 2368 58 11 akSi 93 235 45 172 441 1 246 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa 443 adhara 66 atizaya / 27 63 zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH aJjanakezI 172 130 atimAtra 27 66 | amara 358 20 adhvan 114, 16 aJjanAvatI 31 5 atimukta 145 72 | adya , 448 20 adhvanIna 271 15 aJjali 232 85 / atimuktaka 137 26 adi / 123 adhvanya 271 15 atirikta 374 / 425 adhvara aJjasA 254 // / 446 12 ativaktR 362 advayavAdin 7 adhvaryu aTanI 291 84 ativAda adhama J4221 anakSara 70 21 367 54 aTarUSa 163 103 | ativiSA 162 99 anaGga adhamarNa 12 303 25 aTavI 127 1 ativela 27 anaccha 98 14 aTA 260 35 atizaktitA 298 102 233 90 anaDuh 322 6. / 430 189 120 12 aTTa [ 291 adharedyus 448 1 419 131 / 390 11 ananta adhas 86 avyA / 411 atizasta 26. 1 404 35 adhikadhi 356 11 aNaka 367 54 atizobhana 369 (110 2 adhikAGga. 286 aNavya atisaMskRta 411 adhikAra 275 31 anantA aNi 2166 112 284 atisarjana 56 394 adhikRta 268 174 136 aNiman atisArakin 221 adhikSipta 363 (182. 158 aNIyas. 370 atisaurabha 139 33 | bhadhityakA . 127 ananyaja 12 26 308 20 atIkSNa 413 94 adhipa 355 11 ananyavRtti 375 69 aNu atIta 448 adhibhU 355 11 anaya 422 149 aNDa ' 200 37 atItanauka 98 14 adhirohiNI 123 18 anarthaka 69 20 aNDakoza 228 atIndriya 375 79 adhivAsana 248 1 anala 22 54 / 98 33 atIva 442 - 2 adhivinnA 205 7 anavadhAnatA 82 30 aNDaja 299 17 attikA 76 15 .( 366 29/ anavarata adhizrayaNI 311 2766 51 atyantakopana 361 adhiSThAna 418 126 anavaskara 368 56 ataTa 125 atyantIna - 289 76 atarkita 445 adhIna 357 16 anavarArdhya 368 [300 116 atalasparza | adhIra , 359 26 98 15 atyaya 283 atasI adhIzvara 308 anAgatArtavA 2068 267 atyartha adhunA 449 23 anAtapa 424 4445 atyalpa 370 62 | adhRSTa 359 26 anAdara 79 22 atyAhita 410 adhoMzuka 243 117 anAmaya 218 40 27 adhokSaja 9 21 anAmikA 231 aticarA 177 146 | atha 441 247 adhobhuvana 86 1 anAyAsakRta 38. aticchatra . 185 - 167 441 247 adhomukha 361 anArata 27 65 aticchatrA 179 152 adabhra... 370 63 J2686 anArthatikta 176 143 atijava . 288 73 adarzana 393 22 anAhata 241 112 atithi 260 34 aditinandana 5 adhyavasAya animiSa 435 218 atiniharhArin 58 adRza 22261 adhyAtma 421 aniruddha atinu 275, 30 adhyApaka atipathin 115 adRSTi adhyAhAra. 5 1 25 62 261 37 / addhA 446 12 adhyUDhA atipAta 20 aniza pAta. 1395 33 adhyeSaNA 260 anIka [289 74 adbhuta atiprasiddha 435 218 // 178 17 adhvaga .. 271 17 1298 104 anas 1423 150 ati [440 atikrama J395 33 (423 150 atri atho adhyakSa adRSTa anila 6 10 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA / | aparAjitAe 163 104 1287 68 illum 448 anekapa sakke * anokaha 375 12 [418 apasarpa pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH bhanIkastha 268 6 anUka 399 13 | 222 61 aparakta 364 43 anUcAna 253 1415 103 aparaspara 386 1 anIkinI 1 290 81 anUnaka 371 65 andhakaripu 13 anUpa anu 113 andhakAra 10 87 "1 178 149 anUru anuka __ 42 32 andhatamasa 87 aparAddhapRSatka 287 anukampA anuju andhas | aparAdha 240 26 anukarSa 284 70 21 andhu 103 26 aparAhna anRta anukalpa / 303 319 262 2 48 aparedyus anna 276 34 anukAmIna 289 / 385 111 aparNA anehas anya apalApa anukAra 391 128 5 anyatara 376 apavarga anukrama 261 anyataredyus 448 6301 116 anukroza apavarjana 259 anta 1 376 81 anyadyus 448 21 anuga antaHpura anvak apavAda 120 375 78 anugraha antaka 24 anvakSa * 34 12 anucara 288 apavAraNa antara 429 187 anvaya 250 anuja 216 antarA 446 10 anvavAya 2501 apazabda anujIvin 269 antarAbhavasatva419 133 anvAhArya 259 31 apachu 377 84 anutarSaNa 351 antarAya anviSTa 384 105 apasada 343 16 bhanutApa J80 25 antarAla anveSaNA 26. 270 422 148 antarikSa anveSita . 384 apasavya amuttama 368 antarIpa ap (Apa) 93 apaskara 283 55 anuttara 430 antarIya apakAragI apanAta 68 14 358 243 117 anunaya 448 apakrama 300 111 apahAra 391 antare 446 10 anupada 375 apaghana 22670 | apAMpati 92 anupadInA 347.. antareNa 1 446 apacaya 235, 94 10 391 . 16 | apAGga anupamA antargata apacAyita 383 101 anupaplava 28871 apacita 383 101 apAcI antardhA 34 12 anubandha 414 apaciti / 260 antadhi 35 1408 | apAna anubodha 244 122 antara 121 apaTAntara 372 apAmArga anubhava antarmanas 354 221 apAvRta 79 21 anubhAva antarvanI 210 apatya 211 | apAsana 300 113 / 434 209 antarvANi 354 apatrapA api 441 249 anumati antarvazika 268 apatrapiSNu 360 . 28 | apidhAna anuyoga 67 10 antAvasAyin 340 apatha 115 apinaddha 286 anurodha 270 antika apathin 115 apUpa 319 anulApa antikatama 372 68 apadAntara 372 appati 25 61 anulepana 457 23 antikA 311 apadiza' - 31 appitta anuvartana 270 12 / 84 33 aprakANDa 130 anuvAka 454 17 apayaza 435 216 apraguNa 373 72 anuzaya 422 148 anya 376 apadhvasta 363 39 | apratyakSa . 375 anuSNa 344 / 18 atra .. 224 66 apabhraMza 632 apradhAna. 369 bhanuhAra : 391 17/ anduka 278 41 apayAna 300 111 | aprahata 112 / 227 394 158 apaTu 111111111 1 M111111 iiniliitin sAyan340 10 antevAsina253 (344 81 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 411 amRta .... 14 13 ) 34 abja 147 . | amoghA amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham loka aprApya 369 60 | abhiniryANa 296 95 , abhyantara 31 6 amAvasyA 46 / apsarasa 5 6 11 abhinIta [273 24 | abhyamita 221 58 amAvAsyA 46 / 81 abhyamitrINa 289 amitra 269 11 aphala 129 7 abhipanna 418 128 abhyamitrIya 289 75 amutra abaddha abhiprAya 392 abhyamitrya 289 75 amRNAla 184 164 abaddhamukha 362 abhibhUta 363 abhyarNa 371 / 21 48 abandhya 129 abhimara 434 abhyarhita 411 83 70 22 abalA 203 J abhimAna 79 abhyavakarSaNa 391 22 17. abAdha 377 83 416 110 abhyavaskandana300 16 259 28 abhiyoga abhyavahRta 385 1 402 32 abhirUpa 419 abhyAkhyAna 67 410. 76 abjayoni 8 abhilAva 393 abhyAgama 298 10 amRtA 2148 abhilASa 81 abhyAgArika 356 / 156 82 abda 2412 88 abhilASuka 358 abhyAdAna 394 amRtAndhas 5 / abhivAdaka 360 abhyAnta 221 abdhi abhivAdana 262 abhyAmarda 298 414 101 / 164 106 abhyAza abhivyApti 388 adhikapha 337 371 | ambara abhyAsAdana 300 abhizasta 481 364 31 181 abdhramu 4 abhizasti 260 abhyudita 266 ambarISa 312 3. abrahmaNya abhizApa abhyupagama 57 5 ambaSTha abhaya 184 (152 abhyupapatti 390 1 abhayA abhiSaGga 148 401 ambaSThA 2157 abhyUSa abhASaNa 318 264 261 36 / abhiSava 47 / 175 140 abhika 359 24 ambA abhiSeNana 295 abhikrama 296 ambikA abhiSTuta 385 abhraka abhikhyA 424 abhisaMpAta 298 138 abhrapuSpa ambu 30 abhigraha 391 ambukaNa 33 11 abhisara 288 abhramAtaGga abhigrahaNa 391 ambuja 149 61 abhisArikA 205 abhramu abhighAtin 269 ambubhRt abhramuvallabha abhicAra 392 ambuvetasa 138 426 168 ani / .. [2501 abhihita ambusaraNa 97 abhijana 11 384 107 | abhriya abhIka 359 24 ambUkRta abhraSa - 273 abhijAta 411 ambhas amatra abhijJa 353 ambhoruha (371 ammaya amarAvatI abhIpsita 160 19 / 442 45 255 ambla " / 385 112 amartya abhidhAna 668 amlaloNikA 175 140 162 100 amarSa abhidhyA amlavetasa 176 141 80 abhIrupatrI 162 101 amarSaNa 361 amlAna 153 abhinaya 77 | abhISaNa 3876 amala amblikA 143 abhinava 375 77 abhISu 436 219 | amA 442 aya abhinavodbhid 128 4 abhISTa 367 73 | amAMsa 216 44 . J48 13 abhinirmuka 266 55 | abhyatra 371 67 | amAtya 267 4/ ana.115 15 125... abhra REFERREEKEE 291 10 abhihAra J391 3 abhIkSaNam | 11 | amara 53 abhitas abhIru 24 250 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA / 401 M argha | arghya . 208 14 . | arthI . 11 arva . . . 1E sists:: 56:32 sa 324 - avagIta J380 W8 artana 269 zabdaH pRSTham . zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH ... pRSTham zlokaH ayas 334 98 argala 122 17 alu 312 31 ayaHpratimA 349 alpa 369 62 ayAcita 303 26. 33 aryaman alpatanu 217 48 ayi 440 aryA [26. arcA alpamAriSa 174 136 ayopra 310 / 349 aryANI | alpasaras 103 28 ayodhana J383 alpiSTha 370 ara 54 alpIyas 370 araghaTTa arvan avakara 123 18 araNi arvAka | avakIrNin 266 54 J127 araNya 455 avakRSTa 363 / 457 39 avakezin 1997 araNyAnI 127 144 220 avakraya 328 79 arani 232 / 185 arzasa 221 59 avagaNita 384 106 arara 122 17 | arjunI arzoghna 184 157 avagata 385 108 arala 147 arzorogayuta 221 59 aravinda 107 arNava arhaNA 26. 34 " 41079 arAti 269 arNas arhita 383 10 arAla | avagraha alam / 446 bhari 1 277 11 38 arti 408 alaka 236 aritra avagrAha 96 33 11 arimeda 50 145 artha avacUrNita 380 alakA 94 alakta avajJA 79 1198 23 138 avajJAta 31 alakSmI 384 1388 | 149 alagada 885 | avaTa 87 2 ariSTa 2178 arthaprayoga 303 arthazAstra 65 | alakAra 360 . 29 avaTu 233 321 [269 9 arthin alaMkartR avataMsa 238 100 437 alaMkarmINa 357 ariSTaduSTadhI 364 avatamasa 18 87 arthya [336 104 alaMkAra 238 101 avatokA 1424 161 alaMkRta avadaMza 238 100 42 350 40 aruNa ardanA alaMkriyA 238 101 (405 ardita 381 97 411 80 aruNA 162 99 ardha avadAna 387 aruMtuda 377 ardhacandrA alasa 344 18 avadAha 184 165 .. [143 42 alAta 312 - 3 | avadAraNa 305 ardhanAva 12 alAbU 180 156 ardharAtra avadIrNa 220 54 192 14 avadya aroka . 382 ardha 198 19 avadhAraNa 427 ardhahAra alika 234 avadhi 414 397 4 aqaruka 243 119 aliMjara 312 avadhvasta arkaparNa arbuda 455 19 alin 198 avana arkabandhu arbhaka 200 alinda 120 avanata mAha 156 80 | arma . 460 34 | alIka. 399 12 / avanATa 216 45 arthanA 216 45 | alaMkariSNa , 38 100/avaTITa kixi 388 avadAta J 5913 97 alarka aruSkara 430 189 arus ali 106 marka Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa 21 39 avi 209 20 21 // 235 / 425 164 207 SEEEEEEEE 94 zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zloka avanAya 394 27 | avAkpuSpI 179 152 azru 235 93 astam 448 10 avani 110 avAgra 70 azlIla asti 44818 avantisoma 315 39 avAcya azva 280 astu 447 avandhya 129 avAra azvakarNaka 143 astra 291 81 avabhRtha 258 avAsas 363 azvattha 135 asthi . 22568 avabhraTa(Ta) 216 45 azvayuj 38 asthira 364 43 avama 367 54 / 433 207 azvavaDava | asphuTavAc 362 35 avamata 384 106 avita 384 106 azvA 281 (223 64 avamarda 30. 109 avidyA 57 7 azvAbharaNa 404 44 astra avamAnanA avinIta 358 azvAroha 285 60 avamAnita 384 106 avirata 27 65 azvina atrapa avayava azvinI 38 21 anu 235 93 avilambita avara 278 40 1 376 83 azvinIsuta 21 akhacchanda 357 avaraja 216 43 avispaSTa azvIya 282 akhapna avarati avIci aSaDakSINa 273 akhara avaravarNa avIrA aSTApada 333 95 akhAdhyAya 266.54 avekSA 352 avarINa 46 ahaMyu. 366 aSThIvat 227 avarodha 120 407 ahaMkAra 7922 avarodhana 120 avyaktarAga ahaMkAravAn 366 50 asakRt 443 avaroha 131 11 avyaNDA 158 ahan 44. 2 asatI avarNa67 13 avyathA asatIsuta 211 ahamahamikA 297 101 avalakSa / 177 146 asana 143 | ahaMpUrvikA 297 100 avalagna 230 79 avyaya 460 asamIkSyakArin357 | ahaMmati 570 avalambita 415 avyavahita 372 asAra | aharpati 40 3. avalguja 161 95 azanAyA 321 asi | aharmukha 44 2 avavAda 273 azanAyita 350 | asinI 209 ahaskara 40 28 avazyam azani asita ahaha 443 257 avazyAya azita asidhAvaka 341 | ahArya 123 1 avaSTabdha 415 104 azizvI asidhenukA 295 avasara azubha 457 23 asiputrI 295 92 1440 230 avasAna azeSa 371 asiheti 288 70 ahita 269 11 117 azoka 150 302 119 ahituNDika 90 11 avasita azokarohiNI157 asudhAraNa 302 119 ahibhaya 275 azmagarbha asura 7 12 | ahibhuj 402 30 [22567 azmaja 336 104 | asUkSaNa 79 23 avaskara | aheru 162 101 [426 167 azman 1244 asUyA | aho avasthA 54 29 azmanta 311 asugdharA 223 62 ahorAtra 47 12 avahAra 101 azmapuSpa 170 112 asRj 223.64 ahAya 443 2 avahitthA 84 azmarI 220 asecanaka 367 A. avahelana 79 23 | azmasAra 334 98 asaumyaskhara 362 38 avAka J361 33 / azrAnta 2765. 1356 13 azri 295 93 | ala 378 87 | Am 447 16 asaMrAva 14 44 20 385 207 asu 108 d. 21 asta 124 2 avAk A (AH) 440 240 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdaanukrmnnikaa| :..52 28 ApUpika 311 29 373 Adi ADi zabdaH .... pRSTham: zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH Akampita 374 87 Acita 331 87 | Atmabhari . 358 21 ApatprApta Akara 126 34 AcchAdana 13 AtreyI 209 20 Apad 291 AkarSa 436 221 1 242 115 AtharvaNa 397 43 Apanna Akalpa . 237 99 Acchuritaka 85 34 Adarza 250 ApanasattvA 210 391 15 Acchodana 345 23 Adi AkAra 1 425 162 Ajaka. 327 77 AdikAraNa 54 AjAneya ApAna 280 .. 44 351 AkAragupti 42 84 Aditeya [298 106 ApIDa 248 136 AkAraNA' 66 Aji / 402 32 Aditya ra ApIna AkAza 326 6 29 73 AjIva AkIrNa 302 377 1 28 40 AjU AdInava 1396 37 Akula AjJA 273 26 / Ahata 411 85 Apta 270 13 AkRti 425 Ajya 320 52 | Adya 375 80 Apya 94 Akranda 412 196 25 AkrIDa AdyamASaka 330 128 ApyAyana 416 1 Akroza [299 AbUna 108 68 358. Apracchanna 388. 5 ADambara AdhAra 426 168 104 Akrozana 387 Aprapada 244 119 AkSAraNA 196 68 81 25 Adhi | AprapadIna 243 119 97 AkSArita / 414 364 ADhaka 43 331 88 Aplava 244 121 AdhUta bhAkSepa ADhakika 67 304 10 AdhoraNa [172 13 285 . 59 Aplavavratin 263 43 AkhaNDala 17 ADhakI AlAva .. 244 121. Akhu - 191 AdhyAna Anya 355 10 Abandha 305' 13 Akhubhuj 188 ANavIna 304 7 / 73 Anaka 6 Avutta 75 AkheTa 12 345 398, 10 AtaGka 1 397 3 AbharaNa 238 101 AkhyA 66 AtaJcana 416 115 Anakadundubhi 11 22 AbhASaNa 68 15 AkhyAta 384 ..107 AtatAyin 364 Anata 372 7. AbhAkhara 6 10 AkhyAyikA 65 5 [ 43 34 Anaddha . 72 AbhIra / 322 Agantu 260 :34 Atapa / 455 20 Anana 233 89 AmIrapallI 123 - 20 274 . 26 Atapatra 275 Ananda 52 | AmIrI 208 13 Atara Anandathu 52 AbhIla 92 4 AgAra . 117 5 AtatAyin 194 Anandana 388 Abhoga 249 AgU . 575 atitheya 26. 33 Anarta AmIdhra 255 17 Amagandhin 59 Atithya AnAya AgrahAyaNika 48 Amanasya Atura 221 58 AnAyya 256 . 21 vAgrahAyaNI : 38 23 Amaya 218 Atodya: 73 [220 55 ATha 440 239 AnAha Attagarva / 242 114 AmayAvin 221 AGgika 77 Amalaka AtyaguptA AnupUrvI 460 158 AGgirasa 39 24 AtmaghoSa. 194 Andhasika 311 AmalakI 147 Acamana . 261 36 Atmaja.. 211 27 AnvIkSikI 65 5 AmikSA 257 23 bhAcAma 320 Apakka . 318 47 AcArya / 253 jAma 1416 109 | | ApagA. 104, 30 bhAcAryA 208 ApaNa. 116 2 AmiSAzin 358 19 bhAvAryAcI. . 208 15. AtmabhU 1 12 26 | ApaNika 328 58 Amukta 286 65 4:1553::.:: Agas 438 230 AmiSa (223 . 63 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R Amoda E 40. 19 55 Ahata 82 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH / zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zloka ( 52 24 ArSabhya 323 62 | AzitaMgavIna 328 59 / AsphoTanI 348 . 33 59 10 Ala 336 103 | AzIs 437 228 AsphoTA 163 104 413 91 Alambi 347 30 AzIviSa 89 , Asphota 156 80 Amodin 59 Alambha 300 zAkA 2765 AsphotA 152 70 AmnAya Alaya 117 306 15 Asya 233 89 AlavAla 104 29 ( 25 62 AsyA 392 21 Amra Alasya 344 Azuga 2292 Asrava AmrAtaka 137 27 AlAna 278 AmeDita 7. 1 AlApa AzuzukSaNi 22 2332 91 Ayata 37269 (114 14 Azcarya / 378 88 Ayatana 1197 Ali 128 Azrama AhatalakSaNa 355 . 10 Ayati 275 29 207 12 271 18 Ahava / 409 298 105 Azraya 72 AliGgaya AhavanIya 256 19 Ayatta AlI 198 AzrayAza 22 54 AhAra 122 56 AyAma 242 114 AlIDha 292 Azrava AhAva 103 26 Ayudha 291 Alu 312 / 359 Aheya 90 9 Ayudhika 287 67 | Aloka 1243 Azruta Aho . 444 5 AyudhIya 287 67 Alokana 395 Azva 282 AyuSmat AhopuruSikA 297 101 3546 Avapana 313 33 Azvattha Ahvaya Ayus 302 120 Avarta Azvayuja AhvA Ayodhana 298 103 Avali 128 4 Azvina AhvAna ArakUTa 333 97/Avasita Azvineya Aragvadha 136 23 | AvApa 104 29 AzvIna AranAlaka 315 39 AvApaka 163 163 Arati ASADha AvAla 104 ___ 29 (161 98 Arambha 394 Avigna 151 Asakta Arava 165 110 372 Aviddha (183 163 ArA / 378 Asana 2271 ArAt 442 242 | Avidha / 278 39 ikSura 163 104 ArAdhana 418 125 Avila AsanA 392 ikSvAku 180 156 ArAma 1272 446 12 AsandI . 452 373 74 ArAlika 311 28 Avuka 75 12 Asanna 1391 ArAva 70 23 AvRtta 75 12 Asava . 351 4 Arevata AvRt AsAdita 384 104 iGgudI Arogya 218 50 AvRta icchA 81 Aroha AvegI 440 AsAra 174 / 296 icchAvatI 206 ArohaNa 122 Avezana 119 AsurI 308 ijyAzIla 253 Artagala 154 | Avezika 260 34 Askandana 298 iTcara 323 Artava 210 AzaMsita 360 Askandita 282 iDA 404 AI 384 105/ AzaMsu 360 27 AstaraNa 279 42 | 343 AIka 315 37 Azaya 390 20 AsthA 412 376 J76 14 Azara 25 59 A AsthAna 255 15/ (430 192 1 251 3 AsthAnI 255 15 itaredhus. 448 21 AryAvarta 113 AzA ra 435 216 | Aspada 413 94 iti 41 245 23 21 63 ADEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE ikSugandhA 2163 104 (249 349 34 87 Avis - 41 iGgita 391 144 18 itara Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IkSaNa 235 . 93 utpatita indra :31 . .1| Ilita utsava 86 38 82 utsAha zabdAnukramaNikA / ..... zabdaH pRSTham zloka | zabda: pRSTham zlokaH / zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH - pRSTham zlokaH itiha .. 254 : 12 uccAvaca... 376 / 83 uttAnazayA - 215 41 itihAsa .. 65 .4 uccaiHzravas 19 45 | utthAna -- 417 118 itvarI, 207. 10 uccaidhuSTa , . 67 .. | utthita 411 85 idAnIm - 449. 23. uccas / 447 . idhma 132 13 IkSaNikA.., 209 ucchraya - 130 utpatti . ina . 416 111 IDita . 385 ucchrAya 130. utpatiSNu 360 , 29 invakA .. 39. 23 Iti :408 | utpanna ucchrita ____411 85 indIvara 106:37 IriNa 406 5 141185 indu 34 utpala 13 | Irita ujjAsana .. 3.. 111 .. / 171 126 indIvarI , 162 100 ujvala .. 7 | utpalazArivA 166 - 112 17.41 Iru 180 uJcha 303 utpAta 299 109 IrSyA 80 uJchazila: 303 utphulla ....129 .. 7 indradru 144 .. 45 uTaja 118 utsa : 126 indrayava 151 67 utsarjana - 259 29 indravAruNI...181 156 uDupa ... indrasurasa 151 . 68 IzA uDIna / ' 433 209 indrANikA,151 68 IzAna utsAdana 244 121. indrANI : 19. 45 uta 2441 243 indrAyudha... 33 . 10 (444 "9 / 272 19 indrAri utAho .444 - 5 indrAvaraja. 9 . .20 utka utsAhavardhana, 77 174 134 utkaTa 1309 utsuka ISatpANDu... 6.: 13 23 3561 indriyArtha utkaNThA utsRSTa 384 105 81. 27 indhana . 132..... utkara' 202 IhAmRga 1897 / 413 invakA utkarSa 390 udak 449 ibha 276 35 utkalikA ' 81 ibhya 355 10 ..448.. 18 utkAra 396 36 udaka 33. 10 ukta . 384 105 utkroza 195 23 udakyA '209 uttaMsa 437 udana 372 uktha. . .459 30 utta . 384 udaja ukSan 322 - 59 uttapta. 223 udadhi ukhA . 312 31 uttama 368 17. ukhya... 318 - uttamarNa , 303 13- 32 uttamA 204 iSu 292 87 ugra. udanvat . . . 92 2 78 78 uttamAGga 20 236 iSudhi .. 29388 67.10 udapAna : 103 uttara 25: 28 430 190 udaya 124 . 2 uttarA .. 30 | udara 229 77 iSTakApatha, 184 165 / ucca 372 70 uttarAsaGga 243 117 | udarka. 275 29 iSTagandhaM - 59 11 / uccaTA / 182 160 | uttarIya - 243 118 | udavasita 1174 ikSarthodyukta' 355 , 9 uccaNDa 376 83 uttareyusa 448 20 | udazvit .....321 53 iMSTi 403 39 ucAra / 225, 67, uttAna . 98... 15 / udAtta 8. 5 - 4 amara0 6. utsAhana EE ELEEEEEEEEEEEEEEEEE. EFFEES FREER indriya::58 - 1212 utsedha 4 / EEEEEE udanta 162 102 1 322. 54 upagandhA Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAra 430 26 258 127 | upasaMpanna 115 upadhA udvega / 170 udumbara 5135 3 upahAra (155 / 222 258 10 amaramUlavazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH / zabdaH pRSTam zlokaH / zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zora udAna 26 63 460 33 | upajApa 272 21 upazAya 395 // udAra 355 8 100 20 upajJA 254 13 upazruta 385 101 udvartana 243 121 | upatapta 391 14 upasaMvyAna 243 115 udAsIna [277 upatApa 218 udAhAra udvAnta 381 97 upatyakA 318 45 udita 384 udvAsana 300 upadA 274 upasara udIcI 266 56 272 21 upasarga 299 109 [112 udIcya / 421 [ 186 169 1 | upasarjana 369 60 1 391 12 upadhAna upasaryA 325 70 unduru 191 upadhi upasUryaka unnata 372 upanAha upaskara 314 udumbaraparNI 176 unnatAnata upanidhi upastha udUkhala 310 228 75 unnaddha 411 upaniSad 413 upasparza 261 36 udgata 381 97 unnaya upaniSkara 116 udgamanIya 241 upanyAsa / 274 unnAya 20 66 1431 195 udgADha 27 66 upapati 214 upahara . 428 183 udgAta unmatta 255 17 upallava upAMzu udgAra 396 unmada 358 upabarha 249 137 upAkaraNa udgItha ___262 unmadiSNu upabhRt // 358 23 udgUrNa 379 unmanas 3548 upabhoga upAkRta 258 25 udAha 396 37 (3.0 115 irU42 6261 37 upamA unmAtha uddha 53 27 1 346 1395 33 1350 30 upamAtR 8. 427 176 | upAdAna 391 uddhana 16 unmAda / 358 23 upamAna 346 udghATana unmAdavat 222 upayama 356 12 uddhAta 394 upakaNTha 371 upayAma 266 56 upAdhyAya 2527 uddAna 274 upakArikA 120 upAdhyAyA 208 14 uddAla uparakta 140 upakAryA 120 10 upAdhyAyAnI 208 uddita uparakSaNa 276 33 125 udrAva J208 14 uparAga 314 37 uddharSa upakulyA 161 uparAma 396 37 upAnah 347 30 uddhava (254 upari 429 183 upAya(catuSTaya)272 20 uddhAna 311 upakrama 2394 26 upala 124. 4 upAyana 274 uddhAra 303 upalabdhArthA 421 139 28 379 upakroza uddhRta 67 13 upAlambha upalabdhi 68 14 upagata upAvRtta 385 109 udbhava 282 upalambha 50 394 27 upagRhana udbhija 395 3 upAsana 432 199 upalA 293 88 udbhid 366 51 | upagraha upAsana 302 119 upavana 127 2 292 86 udbhida 366 51 upagrAhya 274 28 upavartana upAsanA 260 35 undrama 39. 12 upanna 392 19 upavaha 249 137 upAsita 386 102 udyata 379 89 | upacarita 383 102 upavAsa udyama 39. 11 upacAyya 256 20 upaviSA 162 99 [128 upacita 378 upavIta 265 49 upendra 9 20 udyAna 1417 117 / upacitrA 158 87 upazalya 123 20 | upodakA 181 155 upAtyaya 395 upAdhi J81 28 / 364 43 380 171 upakuJcikA upAdhyAyI 1208 15 1138 261 38 upAhita ra Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA / .11 28 zabdaH upoddhAta uptakRSTa ubhayadyus ubhayedyus pRSTham - kokaH zabdaH 669 uSA 3048 uSApati 449 21 uSita 449 21 50 Uha 16 umA 36 3 8457 (187 ekAgra ukhA 324 pRSTham ra kaH | zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH 447 USmaka 50 18 | ekadhurAvaha 324 65 USmAgama ekadhurINa 324 ekapadI 114 ekapiGga 28 69 Rktha ekayaSTikA ekasarga 375 RkSa 147 ekahAyanI 325 40 ekAkin 376 165 110 1174 137 Rc ekAgya RjISa ekAnta Rju 373 ekAndA 325 Rjurohita 33 10 ekAyana RNa ekAyanagata 375 383 101 Rta ekAvalI 239 106 326 73 ekASThIla 156 418 128 RtIyA 3 ekASThIlA 448 18 217 48 442 254 eDaka 327 eDagaja 177 147 RtumatI .209 eDamUka 442 254 444 385 108 Rtvij 255 eNa 190 227 73 Rddha eta 302 etarhi 449 227 edha 49 RbhukSin edhas 132 289 edhita tue jata 130 .3 Udhas 229 Una 407 362 38 eika 117 uSNa umApati 13 uSNarazmi uraHsUtrikA 239 uSNikA uSNISa. uSNopagama uraNa 32776 usa uraNAkhya 177 urabhra 327 76 urarI 442 254 urarIkRta 385 108 urazchada 286 64 / uras urasile 289 76 Um urasya 211 UrarI urakhAn 289 Uravya urubUka 145 UrI UrIkRta urvarA 111 Uru urvazI 22 52 Uruja urvI .. 1103 Uruparvan ulapa 13.. Urja ulUka 185 Urjakhala ulUkhala 310 | Urjakhin ulUkhalaka 140 UrNanAbha ulUpin | UrNA ulkA UrNAyu ulmuka 312 30 ullAgha 221 57 Urdhvaka ulloca UrdhvajAnu ullola Urdhvaju ulva 38Urmi ulvaNa . 376 UrmikA uzanas 39 25 Urmimat uzIra 184 USa uSaNA 161 97 USaNa uSarbudha 22 54 44 2 ubavat Rddhi Rbhu . sm Rzya 374 enas 3 J168 51 1322 191 405 13 50 eraNDa elA elAparNI elAvAluka 145 125 175 169 121 (442 250 140 RSi 337 107 RSyaproktAJ158 / 162 243 120 217 217 eka 214 82 1 eSaNikA.. 34832 eSikA 348 31 3ekA ekaka 376 ekaguru 254 ekatAna 375 4 ekatAla.. 372 36 ekadanta 5 ekadA 5/ ekadhura 324 14633 372 111 314 11 111 aikAgArika 345 33:35 USara | aiDaviDa 28 upas Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zabdaH pRSTham: zlokaH | zabdaH aiNeya 189 8 oTraka aitihya 254 aindriyaka 375 airAvaNa 20 airAyata airAvatI aileya 'aizvarya aiSamas os oSa opa otu odana om oSa oSadhI oSadhIza oSTha - aukSaka aucita aucitya ottAnapAdi 20 31 141 38 *~*~*~*&& o. 12 79 ka 36 kaMsa 46 32 169 121 kakubh 16 36 448 20 kakubha kolaka 439 233 kakkhaTa 74 kakSa 201 401 kakSyA oGkAra 65 4 ojas 439 233 kaGka au. 9 39 27 154 76 188 6 319 48 446 12 389 9 129 6 kaMsArAvi kakuda kakudmatI 34 14 233 90 kaGkaTaka 229 28 kaGkaNa katikA kaGkAla Ji kaca kacara kaccit 323 60 kaccha 462 39 462 39 27 20 kacchapa kacchapI kacchu kacchura kacchurA olsukya 437 audanika 311 'odarika 358 21 aupagavaka 'aupayika 396 273 opavasta 261 * aumIna 77 304 7 aura ka 327 aurasa 211 28 aurdhvadehika 259 30 o 56 24 auzIra kaTabhI 429 185 174135 kaTaMgarA auSadha 218 50 kaTambharA 39 | kacuka 24 kamakina kaTa kaTaka amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa | pRSTham zrokA | zabdaH pRSTham kSokaH zabdaH 327 78 kaTAkSa ka. kaTAha 397 313 9 413 227 5 kaTi 30 73 144 247 34 76 ka 229TM 79 435 219 kaThina kaThira { { 32 kaTiprotha 21 kaThI 92 74 1 125 rA 178 157 179 279 42 kaThillaka / 424 158 kaThora 192 16 | kaDaGgara 286 64 kaDamba 240 108 kaDAra 249 139 225 69 kaNa 308. 20 kaNapa 236 95 68 55 447 14 235 456 227 74 228 75 461 58 kaTu 157 85 kaDu 403 65 kadvada . kaTutumbI 180 156 kanaka 157 85 kanakAdhyakSa 142 40 kanakAlakA 147 56 | kanakAhvaya 155 79 kaniSTha 374 76 180 154 kaniSThA kanInikA 374 309 314 61 45 kaTurohiNI 120 phala 227 74 277 37 310 26 x .153 kaNA kaNThabhUSA kaNDU kaNDUyA kaNDUrA kaNDola - kadambaka 94. kadara 21 bada 369 405 kadalI 38 kadAcit 9 kaduSNa 92 235 76 22 | kanIyas J.370 62 439 235 35 kanthA 452 9 16 181 . 157 62 kanda 46.1 35 46 kandara 126 6 455. 20 kandarAla 143 43 161 96 314 36 12 25 150 9 kaNikA 113. 10 451 171 128 kaNiza 308 21. kanduka 100 21 kaMdarpa 189 16 kandalI 8 kandu 312 30 249 138 460 32. kaMparA 233 88 kaNTakArikA 160 93 kanyakAjAta 211 kaNTakiphala 148 61 kaNTha 88 232 . 104 kaparda 238 kaNTaka 419 132 219 53 24 8. 221 58 159 92 kanyA kapaTa 205 82 30 15 35 9 90 285 219 53 kapardin 13 63 32 122 17 219 .53 kapATa 268 8 158 86 kapAla 310 26 | kapAlamRt 31 kapi 408 24 kaNa kaNDolavINA 348 184 65 - 166 kapikacchu 6 kapittha 5 kathA 107 kadadhvan 115 16 kapila 150 kadamba 142 42 85 201 40 kapilA // 307 17 // pRSTham loka 145 50 365 48 166 113 189 9 444 43 61 . 362 - 233 268 276 ra44 -- 35 16. 20 32 155 77 216 4) 41 94 231 82 149 169 225 68 13 32 187 3 158 87 135 21 61 16 31 3 60 124 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH kapivallI kapiza kapItana kapota 192 kapotapAlikA 122 kapotAGghri kapola kapha kaphin kaphoNi sthoo sthoo chee w smr kam kamaThI kamaNDalu karmana kamala kamalA kamalAsana kamalottara. kamitR krampa kampana kampra kambala kamyu kambugrIvA kaM pRSTham zlokaH || zabdaH 161 97 karakA 61 16 karaja J 137 karaJjaka 143 149 karaTa kara karaka 172 129 27 43 63 14 15 kara 234 90 223 62. 222 230 [ 93 300 442 60 80 264 46 359. 24 93 3 107 40 431 194 12 27 4 karabha 118 250 karabhUSaNa 100 21 karamardaka 102 24 8 17 150. Put 332 8 karaNDa karatoyA 359 42 274 27 425 34 - 374 74 karipippalI 374 74 karizAla f243 116 karIra / 431. 194 kambalivAhyaka 283 52 karISa 313 kambi 34 karuNa 101 23 karuNA 419 133 | kareDa 233 88 kareNa karapatra karapAla karapAlikA karahATa karahATaka karAla : 337 106 karigarjita 359 22 kariNI 86 38 karin 164 "karambha karavIra karazAkhA karazIkara kararuha karavAlikA - karoTi 24 karka 33 karkaTaka karkaTI { 12 karkandhU 6 // karkarI "zabdAnukramaNikA pRSTham zlokaH zabdaH 12 kare 47 karkaza 134 144 172 129 401 fas 1406 144. 194 20 454 105 33 karNapUra 231 327 240 359 2930 89 294 91 151 319 47 karkAru karcUra 34 karcUraka 174 235 2 karNa 54 karNajalaukasa 191 18 karmadhAra 97 437 227 24 karmavezana 1238 103 karNikA {2 238 103 15 nndd 81 karNikAra 283 * 75 karNIratha 14869 52 karNejapa karI 108 67 48 kardama karpaTa karpara karparAMza 231 83 294 91 154. 77 231 82 karA 277 27 karparI 108 43 | karpA 146 52 karpUra 433 205 299 107 ka 276 hudu 276 34 161 276 Yue karma 97 karmakara 35 pRSTham -pRtam lokaH zabdaH 15477 karmakAra 417 173 karmakSama : 320 77 ] 51 | karmaTha 17 karmaNyA 19 karpU 193 177 146 kala 435 217 kalakala 180 155 kalaGka 180. 154 135 kalatra 94 kaladhIta 13 12 kalamba 18 karmandina karmavRtta 78 193 19 406, 52 226 69 280 46 21 100 180 155 1 36 140 38 karSaka 312 31 | karSaphala 365 249 196 242 225 68 427 175 - 137 29 335 101 461 248 25 60 62 17 333 386 94 kalAya 1 kali 15 19 kaThikA 357 19 kaliGga 357 18 18 kalama 38 kalimAraka 41. kalila 3 18 kaluSa karmazIla 357 357 karmazUra 18 kalevara karmasaciva, 267 4 karmAra 182 160 kalka karmendriya 58 343 357 kalarava kalela 47 kalaviGka 33 kalazi 9 115 kalasa 357 350 262 387 35 130 330 303. 147 kalabha kalama kalambI kalahaMsa kalaha kalA 195 298 35 47 [ 431 kalAda 2341 i kalAnidhi 34 14 kalApa kalpa 86 6 58 kalpanA pRSTham kokA : 436 : 222 72 71 { 178. 25 17 35 397 0427 410 76 29287 31435 276 35 8309 24 181 157 19214 2214 38 19318 160 - 93 312 // d t n // n ' w w h w h b k h y ' n H n y k ' n ' ' ' . w . . ' d H q r , y d d d d 2418129 { 306 16 298 | 421 133 151 { 13 193 147 145 377 51 98 15 226 399 51 51. 262 271. 27942 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 10 kAnti J36 388 28 16 / kApota J202 TEFFESTER 81 90 kAkola 131 99 3 24 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham loka kalpavRkSa 21 50 kAkanAsikA 169 118. | kAntAra ra 115 17 kArA 302 119 kalpAnta 51 22 kAkapakSa 236 96 426 172 kArikA 399 15 kalmaSa kAkapIluka 141 39 kAntAraka 183 kArISa kalmASa 62 17 kAkamAcI 179 151 kAntArthinI 207 kAru 340 5 44 2 kAkamudgA 167 113 17 kAruNika 356 15 kalya kAkalI 72 kAruNya 78 18 424 159 kAndavika 311 kAkAGgI kArottara 351 41 kalyA 69 18 kAkiNI kAndizIka 363 452 9 kArtakhara 333 95 kalyANa 52 kApatha 25 | kAka 67 12 kAAntika 270 14 kalola kArtika 49 15 | kAkuda 234 / 338 109 kavaca kArtikika kAkendu 141 kApotAana 335 49 18 175 139 kAkodumbarikA 149 kArtikeya 11 39 kavarI / 12 52 2236 | kAya' 427 174 kAkodara 89 82 28 | kAma 1322 57 kApasa 241 111 kavala 321 194 21 (420 138 kAsI 168 116 kavi kAkSI 172 kAmagAmin 289 kArma . 357 18 / 250 5 kAmana 24 | kArmaNa 387 . " kavikA 282 49 kAca kAmapAla 11 291 83 kaviya 8401 28 kAmam 447 | kArSApaNa 331 8 kavoSNa | kAcasthAlI 146 kAmayitR 359 ___ 331 88 kavya kAcita 379 kAminI 204 3 | kArya 143 44 349 | kAzcana 333 416 112 kazAha kAJcanAhvaya 150 kAmuka kazipu kAJcanI 419 130 kAmukA 206 6. 14 kAJcI 240 kAmukI 207 kazeru (430 194 kAmpilya 177 | kAlaMka 218 kAjika kazerukA 49 225 kAmbala 404 kAlakaNThaka 283 kANDa 194 kazmala 21 kAmbavika 341 kAlakUTa 287 9. (281 10 kANDapRSTha kAmboja 280 45 kAlakhaNDa 22466 kazya 2350 kANDavat 287 69 kAmbojI 175 130 kAladharma 300 116 364 kANDIra 287 kAmyadAna 387 3 | kAlapRSTha 291 83 kaSa kANDekSu 163 104 kAya 226 71 kAlamezikA 159 90 kAtara kaSAya kAya (tIrtha) 265 - 50 kAlameSikA 165 109 422 153 kAtyAyanI kAyasthA 148 kAlameSI 161 96 / 209 17 kaSTa kAraNa 54 28 kAlazeya 321 53 kAdamba 195 kAraNA kAlasUtra kastUrI 91 247 129 kAdambarI 350 kAraNika . 141 30 kabAra 106 36 kAdambinI | kAlaskandha kAraNDava 195 199 1 151 22 34 68 kAdraveya kArambhA 147 56 16. 94 kAMkSA 81 27 kAnana 127 1 (166 111 kAlA kAMsyatAla 73 4 | kAnIna 211 24 | J179 152 (314 37 kAka - 194 2. kAnta 367 52 | kAravI 1314 37 kAlAguru 246 125 kAkaciccA 161 98/ kAntalaka 171 128 (316 40 kAkatinduka 141 39 | kAntA 204 3 | kAravela 18. 154 | kAlAnusA1245 126 257 24 kazA 31 | kAla 343 1 316 40 36 | kAlAnusArtha 170 122 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdaanukrmnnikaa| 15 2 kuNapa kitava FO 312 144 kima / 345 264 [443 365 313 313 66 kutUhala 82 187 20 zabdaH pRSTham zokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH ..pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zloka kAlAyasa 334 | kiNa 454 18 kIza 187 3 kuDAka 454 17 kAlikA 379 kiNihI 158 kIzaparNI 158 89 kukhya 117 kAlindI 105 kiNva [110 301 118 kAlindImedana 111 155 [171 128 kAlI 351 44 kukara 217 / 217 40 kAlIyaka 245 126 kukundara kAleyaka 162 kukUla 214 kAlpaka kiMnareza 174 193 442 kukabha 2 kAlyA 199 35 325 kuNDala 230 kAvacika 287 kuNDalin 444 kAverI 105 kuNDI kukSi 229 kAvya kimuta kukSibhari kutapa 259 kAza 183 kiMpacAna 145 kutuka 123 kAzmarI 140 kuca kiMpuruSa 229 kutupa kAzmarya - 140 kiMvadantI kucandana 247 kutU kAzmIra 177 kira kucara kAzmIrajanman 145 124 kucAgra 229 kutsA kiraNa kAzyapi 42 32 kutsita kirAta kAzyapI 110. 2 kuzcita 372 kirAtatikta 176 kutha J184 166 143 131 kASTha 13 J127 / 279 42 kirITa 238 102 / 402 / 97 kASThakuhAla : 97 kudAla 22 kirmIra 62 17 1135 22 kASThatakSa 34 | kuJjara 254 kunaTI kilAsa 219 kuJjarAzana kunAzaka 159 11 kASThA kilAsin 222 kujala 1404 . 315 kunta 295 kilijaka kASThAmbuvAhinI 97 J1285 310 / 312 32 kASThIlA 166 113 kilviSa (153 kuTaka 305 13 | kunda 2170 kAsa kizora kAsamarda kuTaja 281 15. 455 147 kiSku kAsara 57 170 121 398 kunduru . 188 kuTanaTa 173 131 kundurukI 170 124 kAsAra . 103 kisalaya kuTila kIkasa 367 54 / 1186 kupya 332 91 kIcaka 183 11 1 461 38 kiMzuka 138 138 29 kInAza 435 kuTumbavyApRta 356 11 kikIdivi 192 16 kIra kuTumbinI 205 kuberaka 171 127 kiMkara 343 17 kIrti 67 11 | kuTTanI 209 19 kuberAkSI 146 kiMkiNI 241 kuhima 460 kIla kubja 217 48 1 431 197 | kuTmala 134 16 kiMculaka 1.1 kIlaka 326 73 | kuThara 326 74 kiMjalka 108 / 93 294 3 kuThAra kIlAla 92 kumAraka 136 25 187 / 432 200 kuTheraka 155 79 224 65 | kIlita 363 42 | kuDava 331 89 mA 2058 REFERENREEEEEEE!!!EREBRATE 276 kila 44 26 1436 121 219 132 21 kupUya kiMzAka J308 kizAra 425 kuTI 28 kubera 68 kiMcit kumAra 75 12 kiTi kumArI {153 53 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa kulya kUpara kUrpAsaka kUrma kRSika 303, kuza kRSTi . : * kRcchra zabdaH . pRSTham zlokaH zabdaH ...... pRSTham zlokaH / zabdaH .. pRSTham zlokaH zabdaH .. 'pRSTham loka kumuda 31... 3 | kulIra , 100 21 96 10 kRpITayoni 22 53 sara 106 37 : 6307.18 kUpaka ra 97 12 | kRmikozottha 241 111 kumudaprAya 1139 kulmASa / 456 21 / 228 75 | kRmighna 164 106 kumudabAndhava , 34 13 kulmASAbhiSuta 315 39 kUbara 284 57 kRmija 246 126 kumudikA . 142 225 68 kUrca - 235 2 92 kRza 369 61 kumudinI: 113 kulyA 105 34 kUrcazIrSa. 176 112 kRzAnu 22 54 kumudat 113 141 36 kUrcikA 317 44 kRzAnuretas 13 33 kumudvatI.. 107 38 kuvala / 462 42 kUdana 84 . 33 kRzAzvina 342 . 12 kumbA 256 18 kuvalaya kRSi 303 2 51 1 40.34 kuvAda 362 kumbha 2277 37 kuvinda 3406 (420 134 kuveNI 98 16 kRSIvala kUla 3036 kumbhakAra. 340.6 kRSTa [184 166 kUSmANDaka kumbhasaMbhava 37 20 .. / 435 216 . 2516 kRkaNa kumbhikA . 107 38 kRkalAsa 191 12 / 2353 47 kumbhI . / 142 14 kuzala 4 kRkavAku 193 17 | kRSNa kumbhIra / 432 / 101 204 60 / 14 kRkATikA 233 ( 314 36 kuraGga 189 kuzI 334 99 kRSNapAkaphala 151 67 kurajaka kuzIlava 342 . 12 1 265 52 kRSNaphalA 161. 96 kuraNTaka 154 kuzezaya , 107 40 kRta 410 77 kRSNabhedI 157 86 kurubaka (171 136 kRtapuGkha 287 - kRSNalA. 161 94 kuSTha 2220 54 kurara 195 195 23 kRtamAla 136 kRSNalohita 61 . 16 kuruNTaka 154 kRtamukha 353 kRSNavarman : 22 54 kusIda 303... 4 kuruvinda 182 kRtalakSaNa 355 kRSNavRntA : 146 55 kusIdika. 303 ta 5 kuruvista 330 kRtasApatnika 2057 kRSNasAra 190 10 kusuma 134 17 kRtahasta 287 68 kRSNA kusumAjana 336 103 / 2501 kRSNikA 307 kusumeSu 24 / 58 19 12 26 kRtAnta / 408 kekara 141 64 218 39 49 kulaka 2180 155 kusumbha 1 420 136 | timi kRtAbhiSekA 204 5 kekin 198 2506 kumRti 30 kuladA 207 kRtin ketakI 186 170 kustumburu 315 38 kulatthikA 336 [297 102 99 kuhanA 26653 kRtta 383 103 1416 114 kulapAlikA 205 kuhara 861 kRtti 264 47 keta kulazreSThin 340 kRttivAsas .. 13.31 kedara 455 20 kulasaMbhava 251 kUkuda . 356 14 kRtyA. 424 158 | kedAra 304 11 kulastrI 205 (125 / 4 kRtrimadhUpaka 246 128 kenipAtaka 97 13 kulAya . kUTa 2202 37 kRtsna 371 | keyUra 239 1000 kulAla 3406 / 202 / 42 kRpaNa 365 48 | keli 84 32 kulAlI kUTayantra 346 26 kRpA , 78 .18 kevala .. 432 203 kuliza 20 kUTazAlmali 144 47 kRpANa 293 89 keza - 236 . 95 kulI 160 94 kUTastha 373 . 73 | kRpANI, 349 33 kezapAzI..236 97 kulIna 251 - 3 | kUpa 103 26 / kRpAlu 356 ..-15 | kezAmbunAman 170 122 159 202 . kekA ..(340 10 ketana . . kuha 200 37 kaTa 336 102 / Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zabdAnukramaNikA / 42 32 78 80 krodhana 150 kara J247 129 199 69 zabdaH pRSTham zlokaH / zabdaH . pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham lokaH kezava / 9 10 kodaNDa 291 83 | komodakI 13 28 1 216 45 | kodrava 307 16 kaulaTineya 211 27 krUra 2374 76 kezaveza 236 kopa 80 191 26 430 ra 211 26 kezika 216 kopanA . 211 27 kezin kopin 216 361 329 kaulaTera . 211 kezinI [187 375 komala kaulIna 417 11 229 108 koyaSTika 199 35 kauleyaka 3456 krodha koraka kesara kauzika 140 34 | koraGgI 171 125 / 398 10 krozayuga 150 koradUSa. 307 16 kauzeya 241 111 kroSTu 188 kesarin 186 11 kaustubha 13 28 kroSTuvinA kaiTabhajit 9 22 kola 2141 36 krakaca 349 34 kroSTrI 165 110 kaiTarya 142 (187 154 77 krauJca 195 mA ) 82 30 kolaka / 194 19 koccadAraNa 1 352 44 1 314 | Rtu 254 13 klama 389 10 kedAraka 305 11 koladala 172 130 RtudhvaMsin 13 34 lamatha kaidArika 305 kolambaka kratubhuj 384 105 kaidArya . 305 11 kolavallI 161 97 kathana klinnAkSa 221 kairava 1. 30 kolA 161 97 krandana klizita 382 98 kailAsa 29. 7. kolAhala 71 25 123 kaivarta / 98 15 | kolI 140 36 Rndita 382 kaivartImustaka 173 1 kovida 251 5 klItaka. 165 kovidAra 135 142 klItakikA 160 94 kaizika 236 kozaphala 247 kramuka 2142 96 215 39 klIva(ba) 185 kaizya..236 kozAtakI 398 213 kramelaka 327 394 kAra / 195. 22 koSa 332 krayavikrayika 328 217 Ryika 436 kokanada 328 108 kvaNa koSTha . krayya 329 kokanadacchavi 61 / 388 koSNa kokila . 223 43 kvaNana 194 kaukuTika kravyAd kokilAkSa 163 kathita 25 kaukSeyaka koTara kravyAda kvANa 132 293 koTarI 208 kauTatakSa 341 9 krAyika 328 79 kSaNa . [291 kauTika 84 13 14 191 [405 koTi 2295 93 | kaunnp| kriyA kSaNadA kautuka 31 kSaNana koTivarSA . 173 kautUhala kriyAvat kSaNaprabhA koTiza 305 kaudravINa kSataja krIDA 223 koTTAra 454 kauntika 266 koTha 220 54 | kauntii| 169 120 [285 / 73 417 6 kaupIna koNa krudha kSattu 1 295 93 | kaumudI 35 16 kruSTa amara. 61 kaivalya 22 189 200 keza koma koka 221 40 403 FEEEEEEEEEE: 35 kravya 81 86 krimi 424 288 1 84 32 33 kSatavrata 195 22 29 07 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zveDA J299 107 365 17 14 khalapU 198 92 218 kSaya kSumA 20 khajarITa khura 20 (422 [219 / 307 64 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zloka kSatriya 267 | khala kSatriyA 208 / 427 177 1404 43 357 17 kSatriyI 208 15 kSudraghaNTikA 241 110 veDita | khalinI kSatriyANI 208 14 kSudrazaGkha 101 23 khalIna 282 1 kSapA 44 4 khalu kSapAkara 34 15 nA 427 satmA kSama 421 142 kSudANDamatsya khAta 103 25 kSamA 421 142 saMghAta 100 19 khAdita 385 11. kSamita 361 31 kSudh 321 khArI 331 88 kSamin 361 31 kSudhAbhijanana 307 19 khagezvara khArIka 304 1. kSantu 361 31 kSudhita 358 khajAkA 313 34 khArIvApa 304 10 kSupa 130 khaJja khila 112 219 khaJjana 192 15 388 J163 192 15 1 282 41 / 455 khaTa 454 17 khuraNas 217 47 kSava kSuraka 142 40 khaTvA 249 khuraNasa. 217 (188 kSavathu 219 kSurapra khaDga kheTa 367, 54 kSAnta 381 kSurin 341 kheya 104 29 khanin kSAnti 8. khelA kSAra 334 21849 / 398.. 10 khaNDaparazu 13 . 31 kSAraka 133 16 khyAta 389 1 khaNDavikAra 317 ... 43 kSAramRttikA 111 -- 4 kSetra khyAtagarhaNa 380 khaNDika 306 kSArita 364 / khadira - 145 khyAti 3899 kSetrajJa khadirA khadyota kSetrAjIva gagana 197 kSipaNI : 97 303 khani gaGgA kSepaNa 1267 390 kSipA 104 390 31 khanitra kSepiSTha , gaGgAdhara 305 kSipta 385 12 378 185 gaja 26 khapura 169 / 276 kSipnu. 360 34 kSema 2172 128 / 43 35 g2ajatA 276 36 27 khara (460 34 1327 77 gajabandhanI 279 43 kSiyA 388 kharaNas 217 . 46 gajabhakSyA 170 123 kSIra kSoNI 11. 2 kharaNasa. 217 46 gajAnana (428 kSoda 297 99 kharapuSpA 175 139 gaJjA 1198 kSIravikRti 317 44 kSodiSTha kharamaJjarI 158 gaDaka kSIravidArI. 165 110 kSoma 120 12 kharA kSIrazuklA 165 110 | kharjU 219 5 kSIrAvI .. 262 100 kSauma 241 113 | (186 201 170 kSIrikA, 144 45 zNuta, 379 2290 kSIroda 93 . 2 mA / 11. 3 khajUrI. 186 170 kSIba 359 23 123 kSut 321 52 kSmAbhRt 12671 va 1372 70 gaNadevatA. 6 kSuta 219 51 zveDa 9. 1 kharvaTa 460 33 / gaNanIya. 370 khaNDa khoDa 30400 1428 180 29 10 kSiti / 408 .. kSipra 128 khara kSetra | 182 111 151 69 166111 gaDa kSaudra 338 107/ kharAzvA 217 1333 96 gaNa kharva 217 46 gaNaka 22 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 | girija 335 100 71 42 152 gaNikA 5:2 gama 119 9 gIrNa garI gahana 127 137 guDA zabdAnukramaNikA / zabdaH . pRSTham - zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTam zlokaH gaNarAtra . 45 6 gandhasAra 247 131 galakambala 323 63 | girikA 191 12 gaNarUpa gandhAzman 336 102 galantikA 312 gaNahAsaka 172 128 gandhinI 107 123 galita 383 104 336 104 gaNAdhipa 16 30 gandhottamA 350 39 galoddeza 281 4 girimallikA 150 * 65 gandholI 197 27 giriza 13 galyA 31 1209 19 girIza . gabhasti . 42 gavaya 190 13 31 gaNikArikA 150 66 | gabhIra gavala 335 100 gilita 385 110 296 gIta gaNita 95 gavAkSa 71 371 26 gaNeya gavAkSI 370 gIr gamana 181 62 1 gambhArI 140 | gavIzvara 322 gIrNa 385 110 gaNDa 277, 37 | gambhIra gavedhu 39. . 39. 11 gaNDaka gavedhukA gIti 1884.gamya 310 3924 . gIrvANa gaNDakArI 176 5 gaveSaNA 141 / garala 260 guggula 140 gaNDazaila 1266 gariSTha - 386 gaveSita 384 1 gaNDAlI 182 159 guccha . 308 gavya 320 50 gujA... 161 garuDa gaNDIra 181 157 gavyA 323 60 guDa 404 1.1 22 garuDadhvaja 9 gaNDUpada | gamyUti 115 - 18 guDapuSpa 137 gaNDUpadI 102 2 garuDAgraja - 42 377 garut guDaphala 85 gaNDUSA 452 10 164 105 [126 gatanAsika / 13 217 29 gahvara garutmat 2 198 1428 183 gada 218 51 (407 gadya gargarI 327 / 424 155 2311 garjita gAGgerukI 168 117 gandha 1 276 gADha (405 gandhaka 336 102 gate gANikya 210 guNavRkSaka gandhakuTI 170 1 gardabha 327 gANDiva 290 guNita 378 gandhana 416 gardabhANDa 143 gANDIva 290 guNDita gandhanAkulI 167 358 22 ___ 70 gutsa gAtra .. 239 214 J147 39 56 | garbha / 278 gutsaka , 133 16 / 420 135 gAtrAnulepanI 248 gutsArdha 239 105 gandhamAdana garbhaka 124 3 135 227 . 73 garbhAgAra gandhamUlI 180 gAndhAra 71 garbhAzaya 183 162 214 gandharasa 336 145 garbhiNI. 210 gAyatrI gundrA 1 182 160 garbhopaghAtinI 325 69 gArutmata 6378 89 gandharva 2190 garmut 11 184 165 gAbhiNa gupta 210 1384 106 28. garva 79 22 gArhapatya 259 . 29 74 419 133 garvita 415 103 gAlaba 139 33 390 gandharvahastaka 145 50 garhaNa 380 13 gira 3901 gandhavaha gaya 367 1231 guru 2252 gandhavahA 233 89 gahmavAdin 362 37 | 1390 11 / 425 162 gandhavAha' , ' 25 62 gala 232 88 girikarNI 163 10 gurviNI, 210 22 guDUcI gAGgeya gatrI 50 22 - gardhana 226 gandhaphalI 7EEEEEEEE. 248 119 154 22 / 256 332 gupti guraNa giri Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa it / 385 111 gomAyu (421 gorasa (439 236 F9 169 ( 339 111 28 426 18. 50 gUtha gotrA gUna 1 323 178 14 zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham loka gulpha 227 [322 gomat -322 (130 2324 gomaya 220 224 (401 188 gulma 81 gokaNTaka 161 gomin 322 | graha 321 gokarNa gusminI gorda 224 grahaNIru 220 55 gola guvAka 185 425 gokaNI 20 grahapati 157 golaka 36 grahIta guha 17 39 gokula 322 360 27 golA 338 108 19 | gokSuraka guhA J123 161 golIDha 142 grAma 39 / 16. 93. / 421 141 gocara . 578 (162 102 guhya 423 154 gojihvA grAmaNI gojihvA 169 119 golomI 2182 15 guhyaka grAmatakSa 341 11 9 goDambA 181 156 guhyakezvara grAmatA goNDa 454 govandanI 147 55 grAmAdhIna 341 guhyavAda (123 9 19 govinda grAmAnta 123 gUDha 20 378 1412 91 89 gotra 250 grAmINA goviTa / 428 94 gUDhapAd 16. gozAla 69. . 19 270 13 gotrabhid gUDhapuruSa 462 40 grAmyadharma gozIrSa 266 57 225 68 110 goSTha 114 13 (123 1 381 goSThapati grAvan 415 130 1244 godAraNa gRJjana 305 goSThI 255 15 / 415 1.6 358 22 goduG 322 57 grAsa godhana 322 50 195 gRdhra gosaMkhya 322 57 grAha [101 21 452 godhA 291 gostana 239 / 3888 gRSTi 178 151 godhApadI gostanI 164 107 grAhin 135 21 godhi 234 [117 gosthAnaka 114 13 zrIvA 233 88 gRha 117 5 godhikA 101 gautama grISma 5. 10 gRhagodhikA 191 godhikAtmaja 189 gaudhAra praiveyaka 238 104 307 godhUma 18 270 gRhapati godheya 189 glasta 385 111 gonarda gRhayAlu gaudhera 189 glaha 352 gonasa glAna 221 gRhasthUNa (268 14 gRhA 440 238 gopa 221 58 2322 57 429 189 glo gRhAgata 260 34 gRhArAma 127 1 gopati 323 62 / 206 gRhAvagrahaNI 120 13 goparasa 336 104 | gauSThIna 114 [312 31 ghaTa gRhin 3 gopAnasI 251 121 15 grathita / 299 32 203 43 gopAyita 384 106 grantha 428 179 ghaTanA 299 107 gRyaka 357 16 gopAla 322 57 | granthi 183 162 299 107 genduka 249 138 gopii| 166 112 granthika 338 110 ghaTIyantra 346 geha 1174 | (122 16 granthita 377 86 454 [127 granthiparNa 4 gopura 173 132 ghaNTApATali 142 gairika 39 / 399 12 (428 182 ghaNTApatha . 116 18 336 104 | gopyaka 343 17 mA 154 77 ghaNTAravA 164 177 ..* cotes... tstshaa waa zl tstshaa tstshaa bhyaa tstshaa tstshaa , , tstshaa bhyaa tstshaa tstshaa bhyaa tstshaa tstshaa tstshaa bhyaa tstshaa zl zl- tstshaa bhyaa tstshaa tstshaa bhyaa bhyaa tstshaa 7 zl * 3: * 3* * * * FREEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE goSpada bleek blokhuibhs***: gRdhrasI 11 * * 13 glAsu * ghaTA ghaTTa 37 ra 141 17granthila 343 / gAyaka Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdaanukrmnnikaa| pRSTham zlokaH carAcara 284 cara 294 91 120 carmin 144 46 365 167 zabdaH pRSTham lokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabda: cakoraka - 199 35 caturAnana caturbhadra 58 | cariSNu 373 caturbhuja 257 22 / 289 caturvarga carcarI 452 10 (428 catuSpatha 155 416 111 akAraka 172 1 caturhAyaNI 325 60 1 244 dhanarasa cakrapANi dhanasAra 247 131 catvara carman f264 cakramardaka 177 147 / 256 294 90 ghanAghana 416 110 dharma cana cakrayAna 84 444 283. 33 51 carmakaSA 176 146 candana cakralA. ghasmara 247 183 160 358 1 carmakAra 341 | cakravartin ghastra 267 34 2 13 carmapramedikA 349 candra 177 146 ghATA 233 88cakravartinI 179 carmaprasevikA 348 / 428 182 ghANTika cakravAka candraka 198 ghAta 30. 115 candrabhAgA 105 1 288 cakavAla 360 / 124 candramas caryA ghAtuka , 34 260 196 cakAGga 23 candravAlA carvita 170 135 385 ghAsa cakrAzI 157 86 candrazekhara 13 30 carSaNI. 207 ghuTikA 227 (candrasaMjJa-) 247 cala cakrin ghuNa caladala candrahAsa . 293 dhUrNita cakrIvat 327 candrikA . 35 calana . 374 cakSuHzravas 89 / 27 65 calAcala 374 74 dhRNA cakSuS 235 capala cakSuSyA 336 137887 ghRNi caJcala cavika [321 caJcalA / 161 161 98 / 410 [145 capeTa 51 232 dhRSTi 187 200 camara 190 caSaka 351 53 ghoTaka 280 caTaka camarika 135 256 18 ghoNA . 263 caTakA 193 'camasa cAkika 296 ghoNin 187 caTakAziras 338 110camasI cAGgerI 175 140 141 cATakara caNaka 307 18 caNDa cANDAla 344 camUru caNDA 172 128 cANDAlikA 348 ghoSa 123 caNDAta 154 cAtaka 193 ghoSaka 168 117 117 caNDAtaka ghoSaNA 243 1 201 cAturvarNya cApa caNDAla 270 cAmara prANatarpaNa caNDAlavallakI 348 caraka cAmIkara 333 ghrAta 379 90 caNDikA caraNa cAmpeya [ 149 63 catuHzAla 118 caraNAyudha 193 1 150 65 J440 241 carama 376 270 13 cAra 2444 5/caturaGgula 136 23 | caramakSmAt 124 2 1391 41 405 calita capalA cavya cakSu . caSAla poSTA camU 85 29. campaka 250 291 275 prANa233 379 90 catura 19 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1414344444 122 (112 cilla citA | chatrA 314 jaghanya 376 8 22 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zloka cAraTI 177 146 | cirakiya 357 97 | caitra 48 15 chidrita 382 9 cAraNa 342 12 ciraNTI 2061 caitraratha 28 70 | chinna 383 103 cAru 367 52 ciraMtana 374 77 caitrika 48 15 chinnaruhA 156 5 cArcikya 243 ciraprasUtA . 325 71 J 174 134 churikA 295 91 cAmaNa . 397 cirarAtrAya . 443 - 1 cheka cAlanI '. 310 26 cirasya - 443. 1 corapuSpI 171 126 chedana 388 . cASa 192 cirAya 443 . 1 cola. 243 118 cikitsaka 221 57 ciribilva 144 caura 345 24 [112 cikitsA . 218 : 50 cilicima caurikA 346 24 14100 Ji236 95 [194 21 caurya 346 cikura 25 jagatI / 221 cyuta 383 104 | 409. 1 cikkaNa 318 46 cihna jagatprANa 25 .62 cikkasa 461 35 cIna 189 9 chagalaka jagara 286 . 64 ciJcA 143 43 cIra 459 chagalAtrI 174 137 jagala 351 41 55 1cIrI 197 28 chatra 275 32 jagdha 385 111 1444 3 cIrukA 197 28 jagdhi (163 105 322 55 301 117 cIvara 459 31 2185 167 jaghana - 228 // citi 301 117 176 141 (315 37 jaghanephalA 149 . 65 citta cukra chatrAkI 167 115 cittavibhrama 8. [132 / 424 150 cittasamunnati 79 22 cukrikA 175 140 175 / 200 36 216 // jaghanyaja cittAbhoga 56 2 culla 221 60 chadana 132 14 cityA. 301 117 chadis 121 jaGgama 373 : 7 // cUcuka 229 chadman jaGgametara 373 78 19 citra jaGghA 227 158 / 236 97 jaGghAkarika 288 / 427 cUDAmaNi 238 102 jaGghAla 288 73 (145 chandas cUDAlA 160 182 citraka 2145 438 (131 11 J237 156 22 jaTA 2237 97 channa 403 - 4 citrakara 341 5 248 134 / 297 jaTAmAMsI 174 134 citrakRt . 137 . 27 cUrNakuntala 236 citrataNDulA. 164 10 jaTin . . 139 32 jaTilA 174 134 citraparNI 160 327 22 229 77 citrabhAnu ra 40 ceTaka 327 (415 446 12 chAta citrazikhaNDija 39 cetakI 148 cha / 362 38 citrazikhaNDin 40 cetana 253 11 jaDA. 158 86 cetanA jhAdita 381 98 jaDula 21849 chAndasa 2526 jatu 245 125 cintA [242 115 chAyA 424 157 jatuka cipiTaka 319 432 202 chita 383 103 jatukA- 196 26 civuka 134 90 119. 7/ chidra . 862 jatukRt 179 153 HTTERRRREETTER cullI 198 412 cUta cUrNa chala cUrNi cUlikA jaThara 1430 185. chAgI cet citrA 150 cetas Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH jatUkA jayu janaka janaMgama janatA janana jananI janapada janayitrI janazruti janArdana janAzraya jani janI janus jantu jantu phala janman janmin janya jambhala jambhIra jaya pRSTham lokaH zabdaH 153 jayantI jayana jayanta 179 229 78 jayA 212 28 jayya 19 jaraTha 42 jaraNa 344 397 {R 54 30 jarat 250 1 jaradgava * 212 29 jarA 113 8 jarAyu 212 29 jarAyuja 66 jala 9 119 54 20 jalanidhi 152 jalanirgama 9 jalanIlI 179 206 266 298 424 7 k 54 30 jalaprAya 55 30 134 188 19 jalajantu 9 jaladhara janyu 55 20 ja japa jalI 264 48 jampatI 214 28 jalpAka jambAla 96 9 jalpita jambIra {136 jambu jambuka 5 javana 3 jambU javanikA 134 1.9 jambha 136 24 javA jambhamedin 17 jahnutanayA *ph 136 24 jAgarA 126 24 jAgaritR 135 22 54 .30 55 30 58 | jalAzaya 103 159 | jalocchvAsa jalamuc jalavyAla jalazukti jalAdhAra 24 79 19 java 3 jAgarUka 150 66 300 110 jAgaryA 390. 12 jAGgulika 390 12 ja 19 46 | jAta 374 314 pRSTham zlokaH | zabdaH 150 150 228 216 123 215 -- 214 166 93 100 32 92 95 { 96 zabdAnukramaNikA / 288 65 jAtarUpa 322 95 65 jAtavedas 22 53 74 jAtApatyA 208 16 76 25 jAti 42 392 261 361 392 90 61 41 38 50 107 113 32 88 102 23 103 25 J 103 25 184 3 20 7 2 7 5 jAmbava 7 28 jAmbUnada jAyaka 10 jAyA jAtIkoza jAtIphala jAtu jAtokSa jAnu jAbAla 154 76 104 jAmAtR jAmi 101 101 362 jAlma 34 107 26 64 jighatsu 72 jimI 281 45 jitvara 288 73 jina 30 396 244 jAyAjIva jAyApatI 164 jAla jAyu jAra 10 jAlaka 22 jAlika 12 jAtI 36 288 73 55 120 viSNu { jihma 21 jila 19 jihmaga 32 jihvA 32 jIna 19 11 jImUta 31 jIraka pRSTham zlokaH ] zabdaH jIrNa jIrNavastra { 55 153 408 247 247 444 323 227 + 31 jIva 72 68 jIvaka 132 jIvaMjIva 122 jIva 134 19 233 95 245 125 204 6 42 12 214 rUDha 21850 214. 35 98 16 juna 432 100 juhU 133 16 jUvi 14 jUrti ar? 168 118 jRmbha {{ 343 16 jRmbhaNa 357 17 jetR 358 20 159 90 jemana 289 77 jeya 7 13 jaitra 17 289 * 142 35 3 1302 1 jIvanI 176142 jIvanIyA jIvanauSadha 202 120 176. 142 156 82 { 156. 83 176 4 jIvana 93 61 .72 342 11 213 32 421 142 jIvantikA pRSTham: 42 77 jevAka } 281 - 216 242 39 302119 143 / 176 199 372 71 8 421 141 joGgaka 89 joSam 234 91 jJa 216 42 zapita 32 151 417 314 23 jIvantI jIvA 176 302 120 jIvAtu jIvAntaka 42 14 jIvikA 302 1 jIvitakAla 302 120 jugupsA 6713 174137 9 42 115 24 141 142 258 25 396 38 196 38 85 35 85 35 289 74 2897 442 251 381 381 322 56 288 289 34 : 354 & 74 14 6 11 246 126 251 5 98 vAsa 7 98 69 zakti 1 556 58 jJAtasiddhAnta 270 15 26 jJAti 213 , 34 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa pRSTham zlokaH / pRSTam lokA pRSTham zlokaH | zabdaH Da. tanutra 391 14 | tanU 8 tanUkRta 283 tanUnapAt . 148 tanUrUha pRSTam zlokaH | zabdaH 286 226 382 tarapaNya (153 // 22 tarala 6238 102 1374 75 32. 50 taralA 14 200 taras 134 420 215 tarasa / 296 1.2 223 5 [288 // jyAyas 439 235 1418 120 404 tari tantu tantubha 191 13 tantuvAya 1 3406 tantusaMtata 383 101 tantra 429 185 tantraka 241 112 tatrikA tandrA 427 176 tandrI 50 19 tapAklezasaha 262 40 tapana / 91 tapanIya 333 9 taru taruNa taruNI 1285 216 42 2068 taka take 341 tarkavidyA tarkArI zabdaH | zabdaH jJAtR jJAteya 213 Damara jJAna Damaru Dayana jJAnin 270 14 [11. jyA DiNDima Dimba jyAghAtavAraNa 291 jyAni 389 Dimbha DimbhA DuNDubha jyeSTha jyeSTha 49 DhakkA jyotiriGgaNa 197 28 jyotiSmatI 178 150 jyotis 438 230 takSaka jyotsnA 35 takSan jyotiSika 270 14 taTa jyotsnI 45 5 taTinI ". 1168 118 taDAga jvara 220 56 | taDit jvalana taDisvat jvAla 24 57 taNDaka taNDula taNDulIya jhaTAmalA 151 127 jhaTiti 443 3 tata jhara 126 6 tatas jharjhara 748 tatkAla jhallarI tattva jhaSa 99 17 | tatpara jhaSA 168 117 tathA jhATala 142 39 jhATali 461 38 tathAgata jhAvuka 142 tathya jhipTI 154 75 tad jhillikA 197 tadA tapa tarjanI 104 103 150 231 323 65 1 61 31 tarNaka taI (254 2322 14 56 460 33 40 tapas tapasU / 438 232 164 174 ra 8128 / 377 444 40 26 tala / 275 87 445 4 457 0 tapasya tarman 136 48 256 tapakhin 262 42 1 321 55 tapasvinI 174 134 [291 4 3 tama 40 / 432 202 54 talina ___ 418 127 | tamas | talpa 419 131 tallaja tamakhinI 44 | taSTa 382 99 . . [15160 taskara 345 24 tamAla 460 33 75 10 tamAlapatra 245 tAta .212 tamisra 28 tAtrika : 270 15 tamisrA tApasa 262 44 4 tApasataru 144 tamonu tApiccha 151 68 tamopaha 440 228 tAmarasa 107 40 tarakSa 186 | tAmalakI 171 127 taraGga 94 5 tAmasI . 45 5 113 / taraGgiNI 104 30 tAmbUlavallI 169 120 tANDava 46. 70 3 34 444 tadAtva tamI Ta. 349 34 tadAnIm 275 449 211 226 tanaya Tibhika 460 199 35 TIkA TuNTuka 147 53 | / 371 (416 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 33 J139 44 tirITa tunna tArkSya [ 13 tumula tumbI turaga taSa 280 tAla 132 tejasa . shbdaanukrmnnikaa| zabdaH pRSTham * zlokaH | pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH / zabdaH pRSTham zlokaH tAmbUlI 169 120 timita... 384 105 tuNDila. 222 61 tUSNIm 445 9 tAmraka, 334 97 timira 87 3 thA . 16. 160 95 | tRNa 185 167 tAmrakarNI - 31 5 tirasU . 1171 125 J443 256 tRNama 186 170 tAmrakuTTaka tutthAjana 3351 341 : 8 445 tRNadhAnya - 310 25 tunda 229 tiraskariNI 244 120 tAmracUDa 77 193 : tRNadhvaja 182 160 tiraskriyA 79 tundaparimRja 344 tRNarAja 185 168 tAra tundi .216 / 426 tRNazUnya 152 tundika 69 / 459 tArakajit 30 216 17 44 tRNyA tirodhAna 185 168 tundila tArakA 34 tRtIyAkRta 3049 tirohita tArA 300 171 127 tunnavAya tRtIyAprakRti 215 tiryaca 340. 6 39 tAruNya 215 361 tuvarikA 172 131 tRpta tRpta383 103 (142 tRpti 322 56 422 218 49 tilaka tAryazaila 222465 180 335 102 / 321 245 123 tRSNaka (317 280 350 43 185 168 tilakAlaka 218 49 turaGgama 280 tRSNA 405 23183 5 tilaparNI tejana turajavadana 247 29 182 161 turAyaNa tejanaka 386 183 16 tilapiJja, 307 tAlapatra 238 103 tejanI turAsAh 157 , 83 17 tAlaparNI tilapeja 170 : 123 307 tilitsa turIya 245 1 tAlamUlikA 169 119 turuSka / 439 234 tilya . 246 1 tAlavRntaka . 250 140 tejita 379 tAlAGka tema 394 -tulAkoTi 240 1 [171 127 temana . tiSya 317 422 147 tulAmAna / 186 170 330 taijasa . 334 tAlu tiSyaphalA 145 .. 234 tulya 147 57 taijasAvartanI 348 tulyapAna 321 tAvat 441 taittira 202 tIkSNa 2334 / tuvara tailaMpAtA 451 tiktaka. 406 [147 58 180 tuSa 1 309 tailaparNika 22 247 131 tIkSNagandhaka 138 tiktazAka 136 tailapAyikA 196 tigma 43 tIra 95 tailInavat 304 tiGsubantacaya 63 412 tuSita taiSa 48 tIvra titau - 310 26 | toka . 211 tIvravedanA tUNa 293 88 tokma 306 16 titikSu . [440 24 tUNI . toTaka 459 tu . 2444 vittiri . 278 tithi .. (447 , 15 43 tUrNa 276 / 305 12 tiniza 13 26 tuGga 142 . 42 // todana / 372, 70 305 vintiDI , 143 tuGgI 175 139 / 337 106 tomara .. 295 tintiDIka 314 tUlikA . . 348 - 32 | toya . 93 tinduka . 141. -tuNDa ..233 . 89 tUvara .. 425 165 toyapippalI 165 111 bindukI - 451 . 168 116 tUSNIMzIla. 362 39| toraNa 122 16 timi . 100 19 / 175 139 tUSNIka.. 362 39 tauyatrika 75 10 timizila. 100 20, tuNDibha... 222 - 61. tUSNIkAm .. 445 1 yaka .. 384 107 amara0 62 8 tilva tulA tAlI ::...:. :: :: ::kssist rur 16 tuSAra tIrtha 15 tuhina titikSA tUNIra 293 . 88totra tuccha EEEEEEE : Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa pRSTham ko trapA trapu darduNa ar . 37 daNDa darbha troTi meM 43 44 43 44 4-4.--3444 13 74 tvakSIrI trikakud trikaTu 319 44 433 206 trikhaTTa 5 6 ...* * dha na na na na na na tu va a g a g aa ga REFREE . . . . . . . . . . . va bahu ke 4 3 REFERENTERTREEEEEETTER 636... . * 44 a . isa i. 23653 . . 1 zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH tyAga 259 29 trisItya 304 9 | dakSiNArha 354 5 darat 79 23 | trisrotas 104 31 | dakSiNeya 354 5 daridra 337 105 trihalya 304 9 dakSiNerman 345 126 // / 64 3 | trihAyaNI 325 68 dakSiNya 354 dardura 102 24 trayI (171 125 dagdha 382 221 59 trasa 373 74 | truTi dagdhikA 319 darogin 221 59 trasara 393 24 [41 darpaka 12 25 trasnu 359 26 darpaNa 250 14. [384 106 |40869 / 404 42 trANa 3888 200 daNDadhara 184 166 36 24 59 trAta 313 384 106 34 daNDanIti tryambaka 65 darvikA 169 119 trAyantI 178 150 tryambakasakha daNDaviSkambha 326 28 dIkara trAyamANA 178 150 tryUSaNa 339 111 daNDAhata 53 321 trAsa 79 [ 46 dadrughna, 21 177 147 darza dadhi 338 trika 320 48 51 109 / 264 228 tvakpatra 174 134 dadhittha 135 21 darzaka 268 124 tvaksAra 182 160 339 111 dadhiphala 21 darzana - 135 395 .31 [131 12 | dala 132 dadhisaktu trikA 14 103 27 | tvaca 223 62 danuja dava trikUTa 124 2 tvaca 174 134 danta 234 91 | davasita 1174 462 41 tvacisAra 182 160 dantadhAvana 145 daviSTha 372 69 trikhaTTI 462 tvarA 394 dantabhAga 278 davIyas 372 69 triguNAkRta 304 135 tvarita 21 dazana ra tritakSa 234 462 91 41 1 288 73 | dantazaTha 1 136 24 dazanavAsas 233 9. tritakSI 462 41 tvaritodita 69 dantazaThA 175 140 dazabala tridaza 5 7 dantAvala 276 34 dazamin 216 43 tridazAlaya dantikA 176 dazamIstha 412 85 tridiva dantin tridiveza [242 114 dandazUka dazA tripathagA 104 31 / 435 216 dabhra 369 [164 108 tviSAMpati drazAnIkinI 290 81 272 tsaru 294 dama 1387 tripurAntaka 13. 33 damatha triphalA 339 dara | daMza 111 197 21 59 | damita tribhaNDI 164 108 daMzana dahana 22 55 damunas triyAmA 44 4 daMzita dAkSAyaNI 38 dampatI 214 trilocana 13 32 daMzI 197 dAkSAyya 195 dambha 266 58 daMSTrin trivarga 187 dambholi J150 64 / 272 19 344 19 / 462 42 damya 323 62 trivikrama dakSiNa 355 8 dayA 78 18 dADimapuSpaka 145 49 triviSTapa dakSiNastha 285 6. dayAlu 356 15 dANDapAtA. 4516 trivRt 164 108 dakSiNA 30 301 dayita 367 53 dAta 383 103 trivRtA 164 108 79 21 dAtyUha 194 20 trisaMdhya 44 3 / dakSiNArus 345 24 | 11 .429 184 'dAtra 305 13 26 27 tvaSTa 382 tvaSTa WW 6003 viS tripuTA 171 125 dasyu 269 11 345 // 286 286 82 dADima dakSa 20 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 divA / 420 13 28 dRbdha (262 42 10 divAkIrti341 m s dRSad 326 73 | divaukasa sh 91 dRSTi J235 212 deva tm ra 53 durjana 28 durdina lmy 220 zabdAnukramaNikA / zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH 259 29 dugdha 320 51 / 27 67 divU dAna dugdhikA 162 100 dRDha 277 37 divasa 44 2 | dudruma 178 (404 dAnava 12 divaspati 17 dRDhasaMdhi dAnavAri dundubhi 444 dRti dAnazauNDa divAkara 40 duradhva 115 durAlabhA 159 dAnta J435 2381 / 344 19 durita 13 1 235 93 dAnti | diviSad. 5 8 durodara 426 171 124 dApita dRSTa 275 271 437 - 266 | durga . dAma 326 73 | divAkas 5 7 | durgata dRSTarajas 206 dAmanI 326 divyagAyana 419. dRSTAnta durgati dAmodara 9 18 | divyopapAduka 366 durgandha dAmbhika 399 17 diz . 1403 38 durgama dAyAda 412 89 dizAMpati dRSTemdu 46 9 31 durgasaMcara dAra 2046 dizya 31 2 dArada 9. 11 dArita devakInandana 382 10.. 'diSTa J131 13 12 devakusuma 245 125 dAru 1146 durnAmaka diSTAnta 54 53 116 devakhAtaka 103 27 dAruNa 78 20 diSTyA 446 durnAman 102 devakhAtabila 1266 dAruharidrA 162 102 dIkSAnta 258 durbala 216 devacchanda 239 105 dAruhastaka: 313 34 dIkSita 253 durmanas | devajagdhaka 184 166 dAghATa 193 17 dIdivi 319 362 devataru dArvikA 335 101 dIdhiti durvarNa 333 devatA dArvI 162 102 366 devatADa 151 dAva 433 206 dInAra duhRd 269 devadAru __ 146 dAvika 106 dIpa 36 249 102 24 devayac dAza duzcayavana 6352 45 dAzapura dIpti 173 duSkRta 51 417 117 dAsa 343 dIpya devabhUya 448 265 52 dAsI dIrgha 372 devamAtRka 114 duSpatra dIrghakozikA 102 dAsIsabha 172 12 458 devayajJa 254 duSpradharSaNI 167 114 dAseya dIrghadarzin 2516 343 devayoni duhita dIrghapRSTha dAsera 211 89 343 28 17 devara digambara 363 dUta dIrghavRnta 39 147 57 devala 342 209 dIrghasUtra diggaja devavallabha 136 J293 88 dIrghikA 104 28 271 16 devazilpin 403 383 102 devasabhA dita . 383 103 1457 23 372 68 devAjIva 342 ditisuta 7 12 duHpradharSaNI 167 114 dUradarzin 2516 didhiSu 210 23 | duHSamam 447 14 182 158 devI 2157 83 didhiSU - 210 23 duHsparza 159 91 dUSikA 225 67 (173 133 44 2 duHsparzA 160 94 dUSya 244 120 | deva 213 32 dinAnta 443 / dukUla 241 113 ! dUSyA . 279 42 deza 1138 durmukha dIna durvidha dIpaka 398 213 32 271 | dUtI AA digdha 1379 9. dUra dina Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deha dhara 386 112 / dvitIyA / daiteya daitya or. 11 27 . mm 294 . dainya 269 rv0 daivajJa 85 dolA dveSya doSA 28 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokA dezarUpa 273 24 drAk 443 2 dvijAti 251 4 dhammilla 236 94 226 1 drAkSA 164 107 dvijiha 419 133 123 1 dehalI 120 13 drAdhiSTha 204 5 dharaNi 110 2 drAviDaka 174 135 dvitIyAkRta 304 | dharA 11. 2 128 dvipa 276 34 dharitrI 110 2 daityaguru drukilima 146 dvipAdya 274 52 24 daityA 276 170 dvirada drughaNa daityAri dvirepha druNa 192 / 421 139 198 29 dharmacintA dviS 81 269 423 153 druNI 28 dairghya dharmadhvajin dviSat 266 242 54 27 179 dvisIya dharmapattana 314 36 dvihalya 382 7 13 daiva(tIrtha) 265 dvihAyanI dharmarAja 2 24 128 dvIpa (402 druma daivajJA 31 drumAmaya 245 dvIpavatI 104 3. dharmasaMhitA 656 daivata dumotpala 148 dvIpin 186 dhava . (213 135 (160 druvaya 330 dveSaNa 269 dhavala 59 13 1283 druhiNa dhavalA doSajJa 251 271 droNa dhavitra 283 dvaipa 257 23 doSaikadRz 3170 droNakAka dvaimAtura 124 194 | dhAtakI dyaSTa 451 . droNakSIrA 326 dohada droNadugdhA 326 dhAtu 14.8 65 dohadavatI 220 ghaTa droNI dhAtupuSpikA 170 124 dyati36 17 160 dhAtR 8 17 drohacintana 56 dhana 331 dhAtrI 427 176 dhumaNi drauNika 304 dhanaMjaya 22 dhAnA 319 47 dyumna 331 1201 38 dhanada dvandva dhAnuSka 28769 352 112 dhanaharI 172 dhAnya 308 21 dyUtakAraka 352 dvayAtiga 263 dhanAdhipa dhAnyatvaca 309 dyUtakRt dvAHstha 268 dhanin . 355 dhAnyAka dvAHsthita 268 315 38 dhaniSThA 38 dhAnyAMza dvAdazAGgula 231 dhanurdhara. 287 dhAnyAmla dyota 315 dvAdazAtman 140 39 40 35 dhanuSpaTa 320 drapsa dhAman dhanuSmat 51 287 418 dvApara 425 dhanus 291 122 dhanya 353 168 117 dravantI 158 dvAra 112 dhAyyA 256 22 dhanvan dvArapAla 268 dhAraNA 297 102 274 26 dviguNAkRta 90 304 dhanvayAsa. 159 dhArA | 331 282 - 41 |406 (198 dhanvin 32 287 dhArAdhara dvija - 32 . 7 ( 457 22 1402 30 dhamana 183 162 dhArAsaMpAta 33 11 (331 90 dvijarAja 34 15 dhamani 224 65 dhArtarASTra 196 24 dravya 1123 423 154 1 dvijA 169 120 dhamanI . 172 130 dhAvanI 160 93 dos 230 . [1278 dyati dhattUra 43 34 1. 28 dhUta 8 158 84 dhAmArgaba drava dvAra 122 291 9 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. dhikRta naDa 172 ETTERS, nalva bhuva nava 2145 nada dhuta dhunI 55 .. zabdAnukramaNikA zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH ( zabdaH pRSTham zlokaH dhik . 440 240 dhenuSyA 326 , 72 naTana , 75 10 nartana : 75 10. dhainuka .. 323 60 naTI 172 129 narmadA 105 : 32 380 94 dhaivata : 71 (183 162 narman 84 .32 dhiSaNa dhoraNa 284 58 1460 33 nalakUbara . 29 70 dhiSaNA 55 dhautakauzeya 241 113 naDaprAya nalada 184 164 dhiSNya , 4 | dhauritaka 282 48 naDasaMhati 185 168nalamIna . dhI. dhaureya .. 324 65 najyA 185 168 nalina ... 107 dhyAma 184 166 naDvat 1139 nalinI dhIndriya | naDvala...112 nalI dhImat 251 1298 | nata 372 . 71 116 18 dhImatI 208 natanAsika 216 4 dhIra 211 navadala 109 - 167 115 nahI 104 navanIta 321 : 52 29 dhIvara 1258 25 dhIzakti 393 navamAlikA 153 dhvaja 297 nadImAtRka 114 12 navasUtikA 326 dhIsaciva nadIsarja, 14445 // 267 dhvajinI 289 241 112 navAmbara naddhI 378 dhvani :348 31 104 nanAnha navIna dhvanita 212 ,375 : 77 22 dhur . . navoddhRta . 321, 52 283 383 104 nanu 441 248 / navya 37577 dhuraMdhara 324 . (194 | nanuca 447 14 dhvAta naSTa 300 dhurINa 324 / 65 nandaka 13 28 naSTaceSTatA 84 33 dhurya dhvAna nandana naSTAmi nandivRkSa 266 dhUta 171 128 384 107 53 nandyAvarta naSTendukalA dhUpAyita 383 102 215 napuMsaka 39 nastita 324 6 dhUpita 383 102 nasyota 324 dhUmaketu . .407 58 nakuleSTA 212 167 1 29 nahi dhUmayoni 32 - 7 naktaka 242 nabhas dhUmala naktam 438 dhUmyA nakamAlA 232 397 144 nAka nabhasaMgama 198 34 naka dhUmyATa - 193 101 nabhasya 49 17 . 114 dhUmra. 61 16 nabhakhat nakSatramAlA dhUrjaTi 25 63 | nAkulI 167 114 nakSatreza ..448 155 18 namasita 351 383 101 |.276 . 34 nakha namaskArI 176 141 2337 105 dhUrvaha 324 nakhara namasyA 26. 3 dhUli . 296 namasthita 383 10 nagarI nAgakesara dhUsara namucisUdana 150 65 43 17 dhRti nagaukas 409 198 naya nAgajivikA 338 108 389 363 nayana nAgabalA . 168 117 dhRSNa nagahU 351 nara 2031 (2068 naraka 91 1 nAra. 429 nagnikA 188 dhenu 1208 16 naravAhana ' 28 nAgaraNa 141 277 (147 . 56 nartaka 75 11 nAgaloka 86 . 1 2342 12/ nartakI 74 , 8 nAgavallI 69 12. dhvasta 120 naptrI 29 nakSatra namas .83 nAga naga 231 400 116 nagna 38 6315 nAgara dhRSNi dhenukA 1399 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa nAza 328 22 89 nigAda nADI (404 138 49 74 371 $ 348 2 nitya 3413521REETERMERESETTE 250 19 (448 zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham nAgasaMbhava 337 105 301 116 nigama 6116 nibha * 350 , 37 nAgAntaka 13 nAsatya 21 51 1421 140 nibhRta nAvya 75 10 121 13 | nigaraNa 396 37 | nimaya nAsA nADindhama 341 390 12 nimitta nAsikA 233 89 nigAra nimeSa 224 47 11 nAstikatA nigAla 281 48 2308 nimna 98 14 niHzalAka 273 22 nigraha 390 13 nimnagA nADIvraNa 220 niHzeSa 371 396 149 62 nAthavat niHzodhya 368 nighasa 322 nimbataru 137 26 niHzreNi 123 nighna niyati nAda niHzreyasa nicula niyantR 285 . 59 141 38 niHSamam nicola 243 116 nAdeyI / 15065 niHsaraNa 123 19 nija niyama 402 32 / 168 118 niHkha 366 265 49 nitamba 228 441 247 niyAmaka nikaTa 97 12 nAnA nitambinI 204 444 - 3 nikara niyuta 457 24 201 39 nitAnta 27 nAnArUpa 380 nikarSaNa niyuddha , 299, 106 123 nAndIkara 362 niyojya nikaSa 373 72 nir nAndIvAdin 362 nikaSA nirantara nApita 341 10 niraya 91 1 nikaSAtmaja (284 56 nidAna nirargala . 377 2420 137 nikAmam 322 nidigdha 378 nirarthaka 376 452 nikAya nidigdhikA 160 niravagraha 357 nAma 442 251 | nikAyya 1175 nideza 273 nirasana nAmadheya (391 15 nidrA nAman nidrANa 361 33 nirasta 2293 nAya 389 nikAraNa 300 112 nidrAla / 363 40 nAyaka 355 11 nikuJcaka nirAkariSNu 360 nidhana 116 nikuJja 127 nAraka 1417 123 nirAkRta 363 20 48 nArada nikumbha 144 nidhi 53 29 6266 nirAkRti nArAca 293 87 201 nidhuvana nikuramba 266 nirAmaya 221 nArAcI 57 348 nidhvana . 395 363 41 nirIza nArAyaNa ninada nirodha 390 13 nArAyaNI 162 nikRti 82 30 ninAda niti 91 12 nikRSTa nindA nArI (145 68 niketana 117 4 nipa 1151 70 nAla 1308 nikocaka 138 29 nipaTha nirgranthana 300 113 nAlA 108 nikkaNa ___71 24 nipATha 394 29 nirghoSa nAlikA 314 nikkANa 71 24 nipAtana 394 27 | nirjara 5 7 nAlikera 185 168 nikhila 371 nipAna 103 26 nirjitendriyanAvika 97 12 | nigaDa 278 41 nipuNa 353 4 grAma . 263 43 10 nigada nAvya 39. 12' nibandhana 74 nirjhara 1265 19 nidAgha nAbhi nikAra 331 88 176 nikRta 3 203 2G nirguNDI 6108 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdaanukrmnnikaa| 9 23 2 boa 9 8 44. 343 nIcas niSka nirvahaNa 1300 112 niSkalA netrAmbu nIra nArI zabdaH pRSTham - zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham pRSTham lokaH nirNaya . 563 nizita 379 911 nisrAva 32. 442 250 nirNita 368 56 nizItha 45 1447 - 16 6 nikhana nirNejaka 342 nizIthinI 4 nikhAna nUpura .. 240 109 nirdeza -273 nizcaya nihanana 300 114 nR . 203 nirbhara nizreNI - 1 nihAkA 101 22 nRtya 75 nirmada 277 nizreyasa - 5 nihiMsana 300 113 | nRpa 267 nirmukta niSaGga 293 nihIna 343 16 nRpalakSman 275 nirmoka niSaGgin 287 68 17 nRpasabha niSadyA niryANa nihnava 116 / 433 208 nRpAsana 275 niryAtana niSadvara 96 417 nIkAza nRzaMsa niSadha 124 niryAsa 423 153 nIca nRsena niyUha 439 236. niSAda 447 netR 355 344 nirvapana(Na) 259 30 nIDa 200 235 niSAdin 285 nirvarNana 395 31 | niSUdana / nIDodbhava 198 1428 nIdhra 121 235 13 nIpata 143 nediSTha 372 210 21 nepathya nirvANa niSkAsita 363 niSkuTa 127 103 nIla nirvAta niSkuTi 170 125 / 284. nIlakaNTha nemI niSkuha nirvAda 132 . 137 13 1412 9. niSkrama 393 25 | nIlaGgu .. 191 naikameda nirvApaNa:- 300 nita ) 76 15/ nIlalohita 13 33 nirvAya 356 - 1403 41 nIlA / 421 nirvAsana 300 J317 | nIlAmbara niSThAna naicikI 11 324 65 nivRtta 382 1 417 nIlAmbujanman 106 37 nepAlI 338 100 (350 niSThIvana nameya nIlikA nirdeza 145 70 328 8. naiyagrodha nIlinI 134 18 76 nirvyathana niSTheva nIlI nirhAra 391 niSThevana nIvAka 393 23 naiSkika 26 nirhArin 59 11 niSTayata 378 nIvAra 310 naiciMzika 288 70 nirhAda 7. 23 niSThyUti 328 no 446 nilaya 117 5 niSNAta 353 201 39 niSpakka 381 95 nIvRt 113 naukAdaNDa nivAta 411 84 niSpatisutA 207 nIzAra 243 1 nautArya 259 31 niSpanna 382 100 [242 113 | niSpAva nyakSa , 437 225 nivIta 1 265 niSprabha 139 382 100 441 248 32 nyagrodha ra nivRta . 378 niSpravANi 241 112 67 11 niveza 276 378 nyagrodhI nisarga 158 nizA nisRSTa 37888 nunna 378 nyaG 372 nizAnta 117 5 nistala 372 69 | nUtana nyaGku .. 190 nizApati 34 14 | nistahaNa 300 114 | nUna | nyasta 378 lizAhvA .. 316 41/ nistriMza .142, 41, nyAda . 322 56 FERENEF | 198 nayama 328 vo niSThura 38 nairRta. nIvI nivaha bey nu ku 2 koagoa boa b ku qaakoakaaboa s ::FREE nivApa nIhAra " 88 nuti nutta 88 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa // paTaccara 12 381 80 | padmin 3 200 EFFEEEEEEEEEEEEEEE FEEEEEEEEET FEERIEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEFREE zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH nyAya pacAsya .. 186 [249 139 paddhati patadraha ... 114 nyAyya 273 / 25 paJjara / 459 / 456 21 / 29 nyAsa 329 81 paJjikA 451 . patayAlu 360 27 / 107 nyuGka 454 17 paTa 242 116 patAkA padmaka 278 . 39 nyuja 22261 242 115 patAkin 288 71 padmacAriNI 177 146 nyUna 418 128 121 [213. 14 pati 35 padmanAbha paTala / 432 201 1355 10 padmapatra 177 . 145 pakkaNa 123 20 paTalaprAnta 12. 14 patiMvarA 2057 padmarAga 332 91 379 91 paTavAsaka 250 pativannI 139 pakka 207 ( 12 27 73 pativratA padmA 2159. 89 paTaha 1 299 108 pattana 116 / 177 146 (180 (287 padmAkara 103 28 | patti 2290 padmATa 177 147. / 293 87 paTu padmAlayA 12 25 436 220 pattisaMhati 287 pakSaka 121 . 14 276 35 paTuparNI 175 138 patnI 204 padminI 107 39 paTola 180 155 (132 pakSati 1200 padya 459 / 31 paTolikA 409 168 118 | patra padyA . 114 15 pakSadvAra 1 284 454 121 17 panasa 148 ( 428 179 61 pakSabhAga 278 paTTikA 142 panAyita patraparazu 385 101 348 32 pakSamUla paTTin 200 142 panita 385 109 patrapAzyA 238 103 paSTiza pakSAnta 46 456 panna 383 104 198 patraratha (331 33 pakSin 198 pakSiNI 45 | 350 patralekhA 244 122 pannagAzana 2352 pakSman 13 417 121 (247 132 / 339 111 2320 51 patrAli 244 122 / 439 233 paGkila1131. paNava (192 15 payasya paNAyita 320 51 paGkeruha 107 40 | payodhara (128 paNita 425 163 1 292 87 paGki 233084 paNitavya / 329 / 430 191 40972 | paNDa 215 J147 parajAta pa1218 343 48 18 / 241 paNDita 113 paratantra 357 pathika prcpcaa| 162 16 paNya pacA ' 388 parapiNDAda 358 pathin | paNyavIthikA 117 114 194 parabhRt 20 paJcajana. 203 paNyA 178 150 pathyA parabhRta 194 paJcalA 19 301 116 226 paNyAjIva 328 paJcadazI 46 7 pataga 198 413 paramam 446 12 paJcama padaga 66/paramA . 35 15 [197 28 paJcalakSaNa. 65: 5 pataGga padavI 114 15 | paramAnna 257 paJcazara , 12 pataGgikA 197 padAji 287 66 | parameSThin 8 16 paJcazAkha 231 patat 198 33 | padAti 287 66 paramparAka 258 26 paJcAGgula 145 patatra 200 .36 | padika 287 paravat 357 16 paJcAlikA 34729 patatrin 198 33 | padga 287 67 parazu . 294 pannaga 352 patrAGga paGka 51 23 payas 269 11 (415 106 para patrorNa 251 102 148 pad pada. 287 / 400 81 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdaanukrmnnikaa| 33 10 parut / 390 13 parkaTI zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH / zabdaH pRSTham zlokaH parazvadha 294 92 paridAna. 328 80 parIbhAva 79 22 parazvas 449 22 paridevana parIvarta 328 / 432 202 parazzata 370 64 paridhAna 243 117 parIvAda palagaNDa 340 . 6 parIvApa 418 palaMkaSA 161 98 parAkrama 297 102 paridhi 1420 138 1414 97 | parIvAra 426 169 palala / 22363 paridhistha parIvAha J134 17 286 palANDu . 178 147 parAga parISTi 260 32 palAla 309 22 paripaNa . 328 parIsAra 392 21 (132 14 parAGmukha 361 33 paripanthin 269 11 parIhAra 426 169 palAza 2138 parAcita 343 18 paripATI 261 parIhAsa 84 32 / 180 parAcIna 361 33 paripUrNatA 249 137 448 20 / palAzin 1985 parAjaya 300 111 paripelava 173 131 paruSa paliknI 207 12 parAjita 300 112 | pariplava 374 75 parus 183 162 palita 215 41 parAdhIna | paribarha 440 pareta 301 117 palyaGka 249 138 parAnna 358 20 | paribhava paretarAj 24 58 pallava 132 parevi 14 300 112 parAbhUta paribhASaNa 449 21 palvala parAri 448 20 paribhUta 384 pareSTukA 106 325 pava paraidhita 393 parAye 24 368 58 343 parimala / 59 10 paroSNI 196 63 / 25 26 pavana parAsana 300 113 139 32 parAsu 301 117 parirambha 395 parjanI 162 102 pavanAzana parAskandin 345 25 parivarjana 300 parjanya 422 146 pavamAna 25 63 parikara 425 165 parivAdinI [132 14 parikarman 244 121 parivApita 377 184 parNa 138 parikrama 391 16 parivitti pavitra 266 168 55 parikriyA 392 20 | parivRDha 355 parNazAlA pavitraka 98 16 parikSipta 378. 88 parivettuM 266 56 parNAsa 155 79 pazupati 13 30 parikhA 104 29 pariveSa 42 23 paryaGka : 249 138 pazupreraNa . 396 parigraha 439 paryaTana 39 237 260 parivyAdha 1 148 60 paryantabhU pazuraju 326 114 pazcAt 441 parivrAj 262 pazcAttApa 80 25 parighAtana 294 91 pariSad pazcima paricaya 376 393 23 paryavasthA pariSkAra 238 - 392 paricara pazcimA 286 62 | pariSkRta 238 paryApta 322 pazcimottara 112 paricaryA 260 paryApti pariSvaGga paricAyya pAMzu 256 261. parisara 20 paryAya / 422 pAMzulA 207 paricAraka 343 17 | parisarpa 392 20 paryAyazayana 200 38 pariNata . 381 . 96 parisaryA 392 paryudaJcana 303 / 3888 pariNaya 266 56 | pariskanda 343 18 paryeSaNA 260. pAkala 32 171 126 pariNAma . 391 15 paristoma 279 42 parvata 1231 pAkazAsana 17 41 pariNAya 352 45 parispanda 249 parvata 183 162 pAkazAsani 19 46 pariNAha, 242 114 parighut 350 / 417 121 pAkasthAna 310 27 paritas 447 / 13 parisrutA . 350 39 parvasaMdhi 45 7 paritrANa 387 5 parIkSaka 354 7 pazukA 226 69 | 338 109 amara. 63 pavi 118 3 14 parigha 294 91 61 paryaya 255 15 2035 3 . 114 14 pAka 42 226 69 / pAkya 1314 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa picu pAdU piccaTa . 142 pATali 54 pAna 14 pAThin 230 pANi 278 51 piTa pANi piTaka 23 zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokA pAJcajanya 13 | pAdAGgada 240 109 | pAriplava 374 75 | piciNDila 216 // pAda 4457 | pAdAta 287 67 | pAribhadra 137 26 337 106 pATacara 345 25 pAdAtika 287 pAribhadraka 146 53 picumanda 14963 pAribhAvya pAdukA 171 126 picula 142 pATala 40 / 306 347 pAriyAtrika 124 3 337 105 pATalA 146 54 pAdUkRt 341 pAriSada piccha ra 198 31 pAdya 260 pArihArya / 146 pArI 452 10 144 47 | picchA 254 pAnagoSThikA 351 42 pAruNya pATha picchila pAnapAtra pArthiva 351 267 318 144 46 pAThA pAnabhAjana 313 pArvatI picchilA 1149 - 62 156 8. pAnIya 93 | pArvatInandana 17 pija 300 115 pAThIna pAnIyazAlikA 119 pArzva pijara 336 103 231 pAntha / 3964 271 pArzvabhAga piJjala 297 pANigRhItI 204 99 pApa 31. 26 226 pANigha / 365 342 47 pAzvosthi (220, 53 pANipIDana 266 pApacelI 157 227 1 347 29 pANivAda pApman pANigrAha 342 269 / 312 31 pANDara 59 pAman . 219 pAlana 185 185 167 | piTha 12 1429 180 221 pAmana 58 170 121 6. | pAlakI pANDu 13 (334 98 pANDukambalin 283 pAmara 343 16 61 14 | piNDa 2336 104 pAmA 295 pANDura / 454 18 / 431 197 piNDaka 246 pAtaka pAyasa 257 24 pAlindI 165 108 piNDikA 284 pAtAla pAyu 227 73 pAllavA 451 piNDItaka 146 pAtuka 36. 27 pAvaka 22 54 piNyAka pAra pAza 237 98 / 460 J257 24 pArada 335 pAzaka 352 45 pAtra pitAmaha 1313 pAramparyopadeza 254 12 pAzin 213 (428 pArazava 434 pAzupata 156 212 pAtrI 462 42 pArazvadhika 288 pAzupAlya, 302 pAtrIva | pArasIka 280 45 pAzcAtya 376 pitRdAna pAthas pArastraiNeya 211 24 pAzyA pitRpati (126 pArAyaNa 386 pASaNDa 263 226 71 pArAvata 192 14 pASANa pitRpitR 213 33 pAda | pArAvatAni 178 150 pASANadAraNa 44 3 ( 412 194 254 14 pAdakaTaka 241 110 pitRvana 301 118 pAdagrahaNa | pArAzarin 262 pitRvya 41 212 31 piGgala pAdapa 128 5/pArikAsin 262 42 1 61 16 pitRsaMnibha 356 13 pAdabandhana 322 50 piGgalA pitta pArijAtaka / 21 222 62 pAdasphoTa 219 52 (229 77 pitrya(tIrtha) 265 51 picaNDa pAdAna 226 71 pAritathyA 238 103 1454 18 | pitsat 198 34 ***********: 75555*************** 056595+355 .. * * * * * * * 14 8 5:55 219 [246 53 paali| 128 pAyya [398 1 25 210 pitR (214 2 124 331 pitRprasU 55... .. 1 92 pika pitRyajJa pArAvAra piGga Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdaanukrmnnikaa| . 61 10 puccha pizaGga purAtana purISa puSyaratha zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH pidhAna 34 13 1 57 84 | (140 34 puSkarAha 195 22 pinaddha 286 175 139 / 3 / 429 183 | puSkariNI 103 27 35 pIvan puraHsara 288 puSkala 36958 pinAka 2 / 399 14 pIvara puratas puSTa 381 97 pinAkin 13 pIvarastanI 326 71 puradvAra 122 17 134 16 puSpa pipAsA 321 puMzcalI 1 210 207 puraMdara 17 41 puSpaka 29 70 pipIlikA 451 203 puraMdhrI 205 puSpaketu pippala 135 20 / pukkasa 344 20 puras puSpadanta pippalI 161 97 puGkha 454 17 puraskRta 411 84 puSpadhanvan 12 pippalImUla 338 110 | puGgava purastAt 441 24 puSpaphala 135 pila 218 282 442 253 puSparasa 134 piyAla 140 puja 202 42 paNa 65 puSpalih 198 pilla purANa. 1374 221 puTameda 95 77 puSpavatI 209 20 61 16 puTamedana 374 puSpavat 47 10 pizAca 6 11 puTI 462 42 purAvRtta puSpasamaya 50 pizita 223 purI . 116 38. 22 puSya (245 124 puNDarIka 2108 purItat 224 / 422 147 pizuna 2365 47 1 398 283 (418 127 puNDarIkAkSa puru 370 pizunA 173 133 puNDarya 1161 171 127 piSTaka, 319 48 [185 169 puNDa 183 163 puruSa piSTapacana 400 20 puNDraka 152 72 piSTAta 250 424 156 pITha puruSottama 9 pUjA . 260 . 34 / 424 160 pIDana puruhU 300.1 pUjita 382 98 puNyaka 261 pIDA 92 . puruhUta 17 puNyajana 25 pIta puroga 288 / 423 150 puNyajanezvara 28 pItadAru purogama 288 [263 45 puNyabhUmi 113 purogAmin 288 pItadru 1162 puNyavat 653 puroDAza 456 puttikA pUtanA 27 197 148 purodhas pUtikaraja 268 145 245 124 211 putra purobhAgin 365 (336 103 putrikA 347 pUtikASTha pItasAlaka 143 purohita / 148 43 268 214 pUtigandhi pItA 398 pUtiphalI 161 pItAmbara 9 pulina pUtIka 145 pIti 28. 43 punaHpunar pulinda pUpa 349 pIna 369 61 pulomajA 29 pInasa 219 pUraNI 144 pInonI 178 326 / 21 48 pUruSa 203 / 321 54 punarbhU 210 23 (371 punnAga 136 25 1382 90 / 430 193 | pura 116 1] (429 186/ pUrNakumbha 276 32 FREEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE 203 52 24 249 138 puNya 370 pUjya pItana putrI pulAka pudgala 3.66666333333365 J442 / 447 punar punarnavA punarbhava puSita pUrita pIyUSa 137 28 pIla Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaramUlasthalazabdAnAmakArAdikrameNa pUrta pUrva 7 12 124 347 462 42 prakRti pelava . 8 WWW 808 .0 MA pRthagAtmatAra 261 pratana m poTA pragADha 44644EAXEEEEEEEEEEEE 2' 34 " zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH pUrNimA 46 7 pRSThavaMzAdhara 228 76 | prakAmam 322 57 259 prajJA 28 pRSThAsthi 225 69 | prakAra 425 162 / 208 11 J375 80 [281 pRSThya prajJAna 417 1 420 134 / 396 41 prakAza 217 47 pUrvaja 216 43 [192 prakIrNaka pecaka 275 31 praDIna 200 pUrvadeva 37 / 398 prakIrya J393 25 pUrvaparvata peTaka praNaya / 423 151 peTA praNava pUrvedyus peTI 448 371 praNAda 67 11 pUSan praNAlI 106 35 pRkti 389 9 pezala prakoSTha [270 13 pRcchA praNidhi pezI prakrama 1414 100 200 pRtanA prakriyA praNihita paiThara 378 86 318 pravaNa 256 20 pRthak 444 paitRSvaseya 211. praNIta / 318 prakANa 45 pRthakparNI 16. | paitRSvasrIya 211 92 prakSveDana paitra(ahorAtra) 51 praNuta 385 109 293 praNeya .. 38 pogaNDa 217 46 pragaNDa * 230 374 77 16 samAna 183 162 pRthagjana pragatajAnuka 217 232 84 / 415 105 1 183 163 pragalbha 359 25 pratala / 232 85 pRthagvidha 205 15 404 44 pratAninI 130 9 pRthivI 110 pota praguNa pratApa 272 20 (314 pratApasa 15681. potavaNij pRthu 97 [302 119 prati 441 245 60 potavAha 384 1439 237 pratikarman 112 potAdhAna 237 99 100 (20038 pratikUla pragrAha 377 84 potra 428 pRthuka 2319 potrin pratikRti 187 461 (397 407 | praghaNa pratikRSTa 120 pRthuroman 99 17 pautrii| praghANa 120 pratikSipta 216 363 42 pRthula 369 60 paura pratigraha 296 290 184 166 79 pracakra (110 paurastya praligrAha 375 375 249 pracalAyita 361 8. pRthvI 2314 pratighA pracura (316 40 pauruSa / / 436 223 pratighAtana 300 114 pRthvIkA pracetas . 25 170 125 porogava 311 27 praticchAyA 349 35 pracodanI 160 94 pRdAku paurNamAsa pratijAgara 394 28 pRzni 217 pracchadapaTa 243 paurNamAsI pratijJAta 385 108 pRznipaNI 160 pracchanna paulastya 121 28 pratijJAna 575 pRSat 95 6 pauli pracchardikA 220 318 pratidAna 329 81 / 95 6 pauSa 48 15 prajana pratidhvAna 71 pRSata 25 1 190 10 pauSpaka prajavin pratinidhi 349 36 pRSaka 292 86 pyAda / prajA 402 32 pRSadazva 25 prakarSa 384 112 prajAtA 208 16 pRSadAjya 257 53 27 prajApati 8 17 pratipanna 385 108 pRSTha / 130 10 prajAvatI 212 30 pratipAdana 259 29 (200 373 60 prage 448 j316 369 pragraha pragrIva poSTa 87 Arr: 55 pratipat / 431 229 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH pRSTham zlokaH pratibaddha 363 pratibandha 394 pratibimba 349 35 pratibhaya pratibhAnvita pratibhU pratimA pratimAna { pratimukta 286 pratyAkhyAta pratyAkhyAna 67 pratiyatna 415 107 pratiyAtanA 349 35 pratirodhin 345 25 pratyAdiSTa prativAkya 10 pratyAdeza prativiSA 162 99 pratyAlIDha pratizAsana 395 34 pratizyAya 219 51 pratidhaya 423 153 pratidhava 57 5 pratizrut 71 25 pratiSTambha 394 27 pratisara 427 174 pratisIrA 244 120 pratihata 31 41 prathA pratihAsa 154 76 pracita atIka 78 359 352 * 278 { pratIhArI pratolI 349 41 122 pratIhAra 268 x 2 * * * * * 27 pratyakSa pratyagra 25 pratyanta 44 pratyantaparvata 20 35 pratyaya 29 pratyayita 25 zabdaH pratyakzreNI { pratIkAra pratIkAza 350 pratIkya 354 5 pratIcI 30 1 355 9 pratIta 411 82 pratIpadarzinI 203 2 pratIra 95 7 65 pratyavasita pratyarthin 226 70 pradara 7 pradIpa 300 110 pradIpana - 37 pradezana pradezinI pradoSa 16 pratyAsAra pratyAhAra pratyutkrama pratyuSas pratyUSa pratyUha prathama pradyumna pradrAva pradhana 6 pradhAna 426 170 426 170 praci 117 prapazca prana 374 70 trapada 549 23 prapA pralak pratyakparNI 158 89 prapAta zabdAnukramaNikA / pRSTham zlokaH zabdaH 158 88 176 144 375 375 112 126 422 363 395 6 6 prapunnADa 79 pauNDarika 77 270 13 269 11 385 110 147 prabhajana prabhava prabhA prabhAkara 263 40 395 292 40 prabhAta 31 prabhAva prabhinna 59 31 prabhu 85 prabhUta 290 391 394 ** 44 392 375 422 389 355 425 249 90 274 231 45 6 12 25 300 111 298 103 54 29 79 prabhraSTaka 16 26 2 pRSTham zlokaH | zabdaH 147 | pravayas 213 33 pravaNa 177 171 127 prava 129 prabandhakalpanA 65 prabodhana 244 25 praphulla 2 prapitAmaha 19 9 10 pramatha 81 pramathana pramathAdhipa 9 pramA pramada pramadavana 128 80 204 354 144 389 406 82 pramANa 164 pramAda 7 * pramadA 138 pramApaNa pramiti pramanas 27 pramIta pramukha pramudita pramoda prayata 267 5 prayasta 368 57 prayAma 417 pralambanna 122 prayogArtha 284 56 402. 28 226 71 119 125 pramIla pralaya 7 pravaha 6 pravahaNa 122 prabalhikA 63 pravAraNa 434 210 42 34 40 28 ** 3 272 19 pralApa 276 255 11 pravAha pravAsana 26 pravAha pravikhyAti 63 pravidAraNa praviSa 370 248 135 15 300 25 pravINa 115 pravRti 31 13 52 24 3 10 54 30 300 112 389 258 318 393 394 pravAla 85 37 368 57 383 103 53 24 263 45 45 10 26 117 1301 pravRddha praveka praveNI praveSTa pravyakta prazna prazraya prazrita praSTha praSThavAha prohI 11 51 22 84 33 117 301 68 15 prasanna prasannatA prasannA prasabha prasara prasaraNa 23 26 23 prasava prasavabandhana prasavya prasahya 37 pRSTham zlokaH 406 216 368 392 283 65 387 73 332 432 392 300 220 394 298 392 353 393 359 288 56 42 57 18 324 325 52 3 66 392 374 378 368 57 237 8 278 42 93 204 377 446 18 113 55 28 103 20 230 80 376 81 67 10 25 18 76 88 25 72 70 98 14 35 16 350 39 299 108 393 23 296 96 10 389 433 208 15 133 84 19 10 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasAda 412 91 proSThI prauDha 16 23 324 285 (213 priya 107 143 143 priya uta 38 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa zandaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham lokA prAgvaMza 255 16 prArthita 381 97 proSThapadA prAgrahara | pAlamba 248 136 99 18 prasAdhana 237 99 prAya 58 prAlambikA 239 104 prauSThapada 49 15 prasAdhanI 249 139 prAghAra - 389 prAleya 36 18 374 - 6 prasAdhita 238 100 [447 prAvAra 243 117 139 prasAriNI 32 prAca 179 152 449 prAvRta 242 / 143 43 prasAra prAcikA 4518 prAvRS 50 prasita prAcI prAvRSAyaNI 158 102 24 prasiti 391 14 prAcIna 117 prAsa 295 173 132 prasiddha 415 104 prAcInA 157 prAsana 284 [212 prAcInAvIta 265 prAsaya 29 344 19 prasU 438 229 prAcya 112 prAsAda 119 [1873 plavaga prasUtA 208 288 prAsika 16 prAjana 305 / 401 24 prasUti prAha 44 prAjita 1873 prasUtikA 208 prAjJa 251 plavaGgama 420 138 prasUtija prAjJA 208 plAkSa 134 18 prAjJI prasUna plIhan 208 . 224 . 1417 123 prAjya 1147 plIhazatru . 145 49 prasUjanayitArau 214 prAvivAka 268 ( 189 282 48 prabhRta 378 88 382 99 prasRtA 227 297 102 / 308 ploSa prasUtI 232 prANa / 302 119 psAta 385 110 praseva 310 26 104 priyaMvada 362 prasevaka prANidyUta 352 prINana 387 phaNA prastara 124 prANin 55 383 prastAva prAtara 448 phaNijaka 155 89 (125 prAtihArika 342 phaNin 382 prastha 321 prAthamakalpika 253 (294 412 | 305 13 [ 442 256 / 437 224 phala 155 prasthapuSpa 432 201 prAdus / 446 12 | preDA 283. prasthAna prAdeza 231 378 phalaka 294 9. prasphoTana prAdezana 259 phalakapANi 288 71 prasravaNa prAdhvam prAntara prasrAva phalatrika 115 339 111 prahara 378 phalapAkAnta 1296 presa prApta praharaNa 291 82 phalapUra 155 78 prahasta 232 84 prAptapaJcatva 301 117 | amara phalavat 129 . 103 26 | prAptarUpa prahi 419 131 preSTha / 385 phalAdhyakSa 144 45 prahelikA prApti 40869 219 phalin 129 . pralhana 380 prApya 92 preSaNa 383 phalina 129 prAMzu 372 70 prAbhRta 274 27 | praiSya 343 prAkAra 117 265 52 prokSaNa 258 26 1174 136 prAya prAkRta 343 16 / 423 153 | prokSita 258 55 26 phalI 147 prAgdakSiNa 1127 prAyas 448 17 protha 282 49 / phalepahi 129 . priya 147 uSTa InHuntinuklein 8 .**** TERRIERREETREETA *25* * * c*skrit .. 2 . . . *2 priyatA prIta 24 19 prIti 78 79 83 prAData 126 225 EEEEEEE tA / 384 104 preSa phalinI [147 55 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdaanukrmnnikaa| basti bASpa bAhu barhipuSpa 15 bahupAd 139 48 40 22 | bAhuleya phena . phenila * 23 09 | bila 150 zabdaH pRSTham . zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH phaleruhA 146 54 babhra 426 170 22773 | bAlya 215 40 149 phalgu bahira 122 16 419 130 1198 | baMhiSTha 385 bASpikA. 316 316 40 phANita 317 236 | bahis 448 230 80 phANTa 380 barhiNa 198 370 bAhuja 267 1 241 111 phAla barhina 30 | bahukara 357 bAhudA 105 173 132 bahugayavAca 362 bAhumUla 230 phAlguna barhirmukha 32 bAhuyuddha 299 106 phAlgunika barhis 22 54 bahuprada bAhula 18 phAlgunI barhiSTa . 170 bahumUlya 241 113 129 ( 11 bahurUpa 24 246 128 [337 bAhika 289 78 bahula 2297 (245 102 432 199 (138 431 195 bAlhIka 2398 170 125 141 (457 ___ 22 | bahulA 316 1432 199 pherava 188 5 baladeva bindu 11 23 | bahulIkRta 309 188 | bindujAlaka 278 5. balabhadra 11 bahuvAraka 140 34 126 kelA balabhadrikA 178 | bahuvidha bimba balavat (216 44 bahusutA bimbikA 175 139 195 22 bahusUti . 325 bilva 139 32 DavAnala 24 56 balavinyAsa 290 79 bAkucI . 161 330 441 244 balA 164 107 bADava 24 / 54 28 dara 141 37 balAkA 196 1222 62 168 116 balAtkAra 299 bADha 404 bIjakoza 109 178 151 balArAti bIjapUra 292 155 darI * * 140 36 bANa balAhaka 32 bIjAkRta 304 ndin 296 97 (254 14 | bAdara 241 bIjya 251 363 42 | bali 2274 27 bAdhA 2380 95 |431 bIbhatsa bAndhakineya 211 dhira 217 48 | balidhvaMsin ndhakI bAndhava balina 216 bukkA 223 (274 26 | balipuSTa 131 ndhana 194 20 1391 14 balibha (170 12 216 45 385 108 ndhanAlaya 302 119 | balibhuj 2215. 42 194 20 433 20 ndhastambha 278 balira 218 bAlagarbhiNI 325 . 70 40 213 baliza bAlatanaya 145 / dhujIvaka 153 2251 balisajhan bAlatRNa 185 / / 414 dhutA . 213 35 balIvarda bAlamUSikA 191 budhita 385 ndhura 372 69 311 27 bAlA budhna 131 indhula 211 27 ballava 322 57 (365 48 | bubhukSA 321 dhUka. 153 bAliza balvaja 183 435 218 bubhukSita 358 dhUkapuSpa 143 44 44 | baSkayiNI 325 bAleya 327 vya 129 7 basta 327 76 | bAleyazAka 159 90 busta 96 bista bIja FEEEEEEEE. Eku FEEEEEEEE Fr.. sboa nu bey bo boa : K 52 33 shoa mukakaaku kedumen kaa kaat boa bu tkaa * bANa 439 234 10 213 * * * * bAhata bAla 100 12 . 6.6 : * 163 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa 160 93 bRhatI M 117 44 bhagavat (333 182 bhala 28561 bhava 6 3 3 3 6 5 ... * 3 4 4 5 6.3t : brahmadarbhA bhaNTAkI zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH / pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH bhakSita 385 110 (213 36 | bhAradvAjI 168 116 410 75 bhakSyakAra 311 28 407 bhArayaSTi bRMhita 107 401 26 bhartRdAraka 75 bhaga 12 | bhAravAha 343 15 bRhat 1228 76 bhartRdArakA 76 bhArika 343 15 bRhatikA 243 bhagandara 220 56 bhasana 69 14 bhArgava bRhatkukSi 216 bharman bhArgavI bRhadbhAnu .... 22 bhaginI 212 29 bhAgI 159 89 bRhaspati bhaGga 6187 38 bhAryA 2046 bodhakara. 96 bhaGgA 308 20 bhAryApati 214 bodhidruma 135 bhallAtakI bhani bhAlUka 1874 bola 336 bhalluka 187 bhajamAna 273 24 ( 75 11 adhna 40 28 bhAva 79 21 bhaTa 6251 brahmacArin 433 206 3 bhaTitra 1263 42 318 bhavana 117 bhAvabodhaka 79 21 bhaTTAraka 142 13 brahmaNya bhavAnI (248 134 brahmatva 265 bhaTTinI 51 . 76 13 bhavika bhAvita 2318 167 114 bhavita . . (384 104 142 41 brahmadAru bhaNDila bhaviSNu 149 63 360 29 bhAvuka bhavya [ bhaNDI bhASA 8 159 16 621 .91 brahman 1416 114 bhaNDIrI 345 22 159 91 bhASika bhastrA 1384 107 brahmaputra 52 . 25 bhadra bhasmagandhinI 169 120 bhASya . 459 brahmabandhu 1322 bhasmagarbhA 189 63 bhAsa brahmabhUya 265 51 bhadrakumbha 276 bhAskara brahmayajJa . 254 . 14 bhadradAru 146 bhAga 331 89 bhAvat 40 brahmavarcasa 261 38 bhadraparNI 140 bhAkhara brahmabindu 262 bhadrabalA 179 153 274 27 6388 brahmasAyujya 265 bhadramustaka 182 160 bhAgineya 213 32 brahmasU 12 bhadrayava 151 67 bhAgIrathI 104 brahmAJjali 2 bhadrazrI 247 131 1262 41 bhAgya brahmAsana 2 bhadrAsana 1423 155 bhitta 34 16 79 bhAjana 33 bhittI brAhma 21 bhaya 1174 1265 51 bhayaMkara [313. 33 bhidA 78 20 bhANDa . brAhmaNa 251 bhidura bhayadruta 363 3 42 brAhmaNayaSTikA 159 bhAdra bhindipAla 294 91 brAhmaNI 159 bhayAnaka bhAdrapada 49 17 / 78 20 bhinna brAhmaNya 396 bhAdrapadA 1382 bhara bhiSaj 221 57 bharaNa brAjhI 262 bhAnu bhissaTA 349 bharaNya | bhissA 349 48 bha. bharaNyabhuj 357 bhAminI 204 __79 21 37. 21 bharata 342 330 87 bhIti 79 21 bhaka 319 48 bharadvAja - 92 15 bhArata .. 112 bhakSaka 358 20 / bharga -13 63 | bhAstI 631 bhaSaka SM bhA 53 28. bhAgadheya bhikSA bhikSu 2.35 2 2 4 :25: 404 wr. 2 (415 bhAra * bhIma . 34 bhIma * 178 20 13 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .......-"shbdaanukrmnnikaa| ---: | bhari J37. hI bhrama majari bhUruNDI bhUgu mRta zabdaH -- pRSTham zlokaH zabdaH -pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH mIru / 204 . . 3 mijAsakA 141 : 38 | bhos 445 - 5 maha .. 443 2 // 9 359 26 2168 118 | bhauma : 39, 25 maGgala ... 52.25 bhIruka...359 26 bhUmispRk . : 3021 mAlyaka. 307.17 bhIluka ... 359 26 bhUyas 370 - 63 bhraMza ... - 273 23 maGgalyA 246 127 bhISaNa, 78 20 bhUyiSTha .... 370 63 bhrakuMsa 75 11 macarcikA 53 27 bhISma ... 78 bhrakuTi 86 37 majan 131 12 bhISmasU . . 104 . / 428 182 maJca 249 138 bhukta ...385 111 bhUriphenA. 176 143 bhuktasamujjhitaH 322 56 bhUrimAya . 188.5 majiSThA 159 9. 152. - 69 bhramara 198 29 majIra 240 109 . 1 379 . 91 bhUrja 144 .. 46 bhramaraka 236 96 bhuja .. 2308. bhUSA , 238 101 bhrami3.89 9 bhujaga. maJjula bhUSita 238 100 bhraSTa 383 104 maJjUSA , 347 bhujaGga .. bhUSNu 360 29 bhrAjiSNu 238 101 119 198 maTha bhujaGgabhuj 30 bhUstRNa. 185 167 bhrAtR bhujaGgama . . .89 .214 36 bhujajhAkSI . 167 bhrAtRja 214 maNi .332 93 (174 134 bhrAtRjAyA .212 30 maNika . 312 31 bhujaziras. 229.78 2193 16 maNibandha 23181 bhujAntara:..22977 bhrAtRbhaginI 214 36 198 29 bhujiSya ... 343 17 bhrAtRvya - 422 146 . 145, 51 mRgarAja 179151 31949 bhRGgAra 276 32 bhrAtrIya 214 36 bhuvana 2 93 : 3 bhRGgArI [238 bhrAnti 197 56 102 28 maNDana 360 112... 29 6 3 mRtaka bhrASTra 343 maNDapa mRti 350 bhrakuMsa bhRtibhuj 343 2 35 15 bhUta.. 2.384 104 bhRtya 410 343 bhrakasa bhUtakeza 339 bhRtyA 350 maNDalaka 220 54 bhUtayajJa : 254 bhRza maNDalAgra 293 89 bhUtavezI 152 bhRSTayava 319 maNDalezvara 267 2 bhUtAtman 415 meka 103.24 maNDahAraka 342 10 bhUtAvAsa 147 273 mekI 58 maNDita 238 100 meda maNDUka 102 24 medita makara . 100 maNDUkaparNa 14756 bhUtika ... 3988 makaradhvaja .. 12 36 maNDUkaparNI 159 bhUteza. 13.. 31 meSaja makaranda .. 134 17 maNDUra ., 334 bhUdAra 187 makuTa . 238 102 mataGgaja...276 34 bhUdeva 251 . 4 makura : 250 140 matallikA - 53 bhUnimba , 176 143 bhaiSajya 218 makuSTaka . . . 307 17 mati .. 55 . 400 makUlaka : 176 144 / (276 bhUpadI. 15270 bhogavatI 409 makSikA - 197 26 | matta 2359 23 mamRt- 40761 bhogin / 89 8 makha , 254 13 bhUman 148.17 bhoginI 2045 magadha 296 97 mattakAzinI 204:4 bhUmi 1102 bhojana 322 55 maghavat 1741 matsara 427.11 amara 116 bhRkuTI 214 4.4 382 20 264 bhairava bhoga 70 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 16 84 mada 390 madhya 206 madhyamA 276 42 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH / zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH / zabdaH pRSTham lokA: matsya 99 17 madhuripu 9 20 mantrin 267 4 marutvat 17 matsyaNDI 317 43 | madhuliha 198 29 mantha 326 74 marunmAlA 153 113 matsyapittA 157 86 madhuvAra 351 40 manthadaNDaka 326 74 marubaka matsyavedhana madhuvrata 198 manthanI 1 155 . matsyAkSI 175 137 midhuzigru manthara 288 markaTa 187 / matsyAtkhaga 435 218 madhuzreNI 157 manthAna 326 markaTaka 191 // matsyAdhAnI | madhuSThIla [145 4 mathita 321 53 madhUka 137 27 413 1 158 17 mathin 326 74 madhUcchiSTa 338 107 | mandagAmin 288 2031 277 | madhUlaka 137 mandAkinI 21 madhUlikA 157 mandAkSa madela 413 91 [230 79 marman madakala 276 1 425 mandAra marmara (12 madhyadeza 112 / 156 marmaspRz madana 2146 mandira 117 / 155 maryAdA 274 26 madhyama 2112 mandurA 119 [224 65 madasthAna (230 mandoSNa madirA mandra maladUSita __368 368 55 madirAgRha 119 malapU madotkaTa madhyAhna 44 manmatha malayaja 247 11 mad madhvAsava 351 | manyA 224 65 malina 368 . 55 madgura 100 manaHzilA 330 malinI 209 20 madya 350 manas manyu malimluca / 48 manasija 12 manvantara malImasa 368 55 | 176 142 manaskAra 2338 maya 32 manAk manita mayu 29 71 malaka 461 37 ( 414 manISA 307 17 malikA mallikA 152 69 madhuka manISim 2515 mallikAkhya 196 24 mayUkha madhukara 198 manu malligandhin 246 127 madhukrama manuja 203 masI 452 1. madhuma manuSya 203 masUra madhupa 198 [158 88 manuSyadharman 28 (140 mayUraka masUravidalA 165 109 1335 101 manoguptA 318 46 marakata madhuparNI 156 manojavasa 356 maskara 182 11 maraNa madhumakSikA 197 manojJa maskarin, 262 marIca 314 manobhava madhuyaSTikA 165 mastaka manoratha 81 27 | marIci mastiSka madhura 143. 191 manorama marIcikA 43 mastu 176 manohata madhuraka maha maru .. [157 338 108 83 | manohA / 425 163 mahat 369 6. madhurasA 1164 107 274 26 mahatI 409 69 madhurA matra 426 167 marut mahas 438 231 madhurikA 163 105 matravyAkhyAkRta253. 7 / 407 59 mahAkanda 178 144 4 4 kisit :: : ........... FREEEEEEEEiik EEEEEEEEEEEER ........ * ALAY * 43-4-4. f. - H THEATRE 1 RA malla 351 103 18 mayUra 1198 madhuparNikA 14 masUNa 367 52 ( 40 27 9 madhura 5 58 142 2112 | mantu Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. shbdaanukrmnnikaa|.... 2 mAgha 324 mAThara mAyUra mAra 39 400 37 mArkava mizreya zabda: pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH / zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH mahAkula 251 216 44 9 22 mAlyavat 124 3 mAna mahAja 327 75 mAMsika . 343 330 85 mASaparNI 175 138 mahAjAlI 168 | mAkSika 338 107 | mAnava. 2031 mAsa - 47 12 mahAdeva mAnasa / 296 mAsara 32. mAgadha 49 mahAdhana 241 / 339 mAnasaukas 196 23 mAsika 258 mahAnasa 310 27 152 mAgadhI 71 mAninI 204 mAma 3 446 mahAmAtra . 265 / 161 96 mAnuSa 203 mAhiSya 339 48 254 15 sahAyajJa mAheyI mAnuSyaka mAdhya mAyA mitaMpaca 365 mahArajata 48 41 31 mahArajana 337 mAyAkAra / 40 342 mADhi mahAraNya 127 mAyAdevIsuta 8 (215 270 12 mahArAjika 6 10 mANavaka mAyu 222 62 mahAraurava 91 1 202 mANavya 43 mithas 443 255 mahAzaya 353 3 mANikya 459 12 25 mithuna 201 mahAzadI 208 13 mANimantha 315 42 mArajit 7 13 | mithyA 447 mahAzvetA 165 110 40. mAraNa 19 mithyAdRSTi 56 mahAsaDA 153.. 73 mAtA mAriSa mithyAbhiyoga 67 / 175 138 mAtarapitR 214 mAruta 25 62 mithyAbhizaMsana 67 10 mahAsena 17 39 mAtarizvana mithyAmati mahikA 36 18 mAtali 19 45 mArga . 163 105 mahilA 203 2 mAtApitR 214 37 114 15 misi J163 105 mahilAhayA 147 55 mAtAmaha 213 33 (292 87 / 179 152 mahiSa 188 misI 174 134 mAtula 395 mahiSI / 212 30 2045 mihikA mahI mArgazIrSa 110 3 mAtulaputraka 155 mihira mahIkSit mArgita mIDha 381 96 mahIdhra 133 / 308 20 mIna 99 17 mAtulAhi mArjanA mahIruha 89 244 121 128 mInaketana 12 25 mArjAra mAtulI . 212 188 mukuTa mahIlatA 238 102 101. 21 mahIsuta mAtulanaka 155 mArjitA 317 44 170 121 mArtaNDa mukura 250 140 mArdaGgika maheraNA mukula 170 342 124 | mAtR 1212 29 mArdIka mahezvara 351 41 muktakazuka 896 (324 mahokSa muktA 244 121 332 ' 93 323 61 mAtaSvaseya 211 mAlaka muktAvalI 239 105 mahotpala mAtRSvatIya 211 mAlatI mahotsAha muktAsphoTa 101 153 . 72 23 mAtra mahodyama mAlA 248 135 mAtrA mAlAkAra 340 mukha 2233 mahauSadha 1178 148 | mAda 390 12 mAlAtRNaka 185 315 38 9 18 mAlika 340 5 mukhara 362 mAdhava mA . 446 11 4816mAdhAna 89 6 makhavAsana 223 63 / mAdhavaka 351 41, mAlUra 139 32 J262 457 22 | mAdhavI 152 2 mAlya 248 135 / mukhya 1368 FEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE . mAtulAnI J212 | mArjana maheccha VE 134 16 mArTi 149, 62 353 3 mukti * 123 162 10. + * Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zabdaH guNDa muNDita muNDin mudU mudira mudraparNI mudgara mudhA muni munIndra muraja murA muSita suppha muSkaka muSTibandha musala musalin musalI musalya mustaka mustA ho ho hos RREK muhus durbhASA muhUrta mUka mUDha mUta mUtra mUtrakRcchra mUtrita mUrkha mUrcchA mUrcchA mUcchita mUrta pRSTham zroka | zabdaH 21848 mUrti 460 34 48 mUrtimat 85 mUrdhan 218 377 341 10 52 24 32 167 113 294 9.1 444 7 14 262 461 7 73 170 32 228 142 - 391 310 { - 11 169 191 * 182 182 443 68 w w w S t t w w y d h y y ' y ' , k q w w w w . . . . . . . . . 42 38 14 5 123 76 39 25 14 bhRMga 24 119 12 159 159 1 45 mRgadhUrtaka mRganAbhi 16 47 356 365 380 225 220 381 365 300 109 222 222 / 411 J 222 524 13 95 67 56 96 48 61 61 82 mUSA mUSika sUSikapaNa bhUSita 61 mUrdhAbhiSika mUrvA mUla mUlaka mUlakarman mUladhana mUlya mRgaNA mRgatRSNA mRgazaka amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa pRSTham zlokaH | zabdaH 26 71 mRt 408 66 mRta mRgamada mRgayA mRgayu mRgaromaja mRgavya mRgaziras mRgazIrSa mRgADa mRgAdana mRgita mRgendra mRjA mRDa mRDAnI 374 76 236 95 mRtasnAta 1 mRtAlaka 1267 (407 61 mRttikA 157 83 | mRtyu 13112 mRtyuMjaya mRtsA mRtsnA 76 mRNAla 432 199 181 157 387 4 328 80 mRdaGga 328 350 J 348 461 191 158 .88 378 88 189 / 395 395 43 345 188 247 345 mRgavadhAjIva mRgabandhanI 346 26 meghanAman 247 129 mepanirghoSa 345 345 241 345 38 38 79 38 mRdu 33 | mRdutvac 38 mRdula 12 kA 13 16 108 8 30 mRdha mRSA mRSArthaka mRSTa 23 meghapuSpa 21 meghamAlA 111 | meghavAhana 23 mecaka 23 23 meDU 34 186 1 medaka 284 105 medas 186 1 medinI 244 35 21 mekhAlA { 5 megha 32 129 meghajyotis 33 21 meghanAdAnusI198 14 pRSTham zlokaH | zabdaH 111 4. meru 301 117 melaka 303 3 meSa 358 19 meSakambala 172 121 meha 4 mehana 115 maitrAvaruNi 2.1 70 447 15 21 modaka moraTa 360 56 30 mekalakanyakA 105 32 moraTA moSaka moha mauktika bhaugIna mauna maura jika mIcA mauli mogha mauhUrta mauhUrtika 111 209 13 111 111 172 .73 [ 375 413 121 medura 21 meghA 27 methi medhya 144 46 mogha moghA 78 375 .164 107 mocaka 298 104 mocA 182 108 J 240 32. 93 32 { 294 90 6 J 60 317 228 327 maitrI 4 maitrya 4 351 maithuna 5 maireya 224 110 131 .56 78 mokSa 94 17 44 - 368 10 30 159 . 94220 14 21 liTa 76 mlecchadeza -76 mlecchamukha 41 64 yakRt 3 yakSa 30 2. kardama 15 yakSapa 55 pakSarAja pRSTham 21 . 394 -327 {{ 337 107 220 22876 2295947259 37 203 462 v 462 39 F REE 57 351 417122 57 142 206 70 112 334 ya. { 41 81 146 54 138. 31 144 *d 166 113 -32 110 28 248 246 28 7 460 338 157 83 345 24 300 109 339 92 ** 261 36 342 13 292 85 430 193 451 5 270 14 270 14 21 35. y 224 66 6 11 69 97 133 127 68 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F ....... shbdaanukrmnnikaa|... yaSTi 461 20138 | yuga yaSTra 253 254 yugandhara yajJiya WW 38 58 103 yudha yuvati yAtu 6 11 rakSasa yUtha zabdaH ...pRSTham lokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH . pRSTham glokaH | zabdaH pRSTham zloka: yazman , 219 51 | yazaHpaTaha .. 736 | yuktarasA 175 140 yauvata 210 22 yajamAna 253 yazas / 215 40 vajus 643 yajJa yaSTImadhuka 165 109 | yugakIlaka 306 yajJazeSa 259 28 6284 61 15 yajJasUtra 265 49 yAga 22364 1461 yajJAna 1 245 124 yAcaka yugapad . 449 ( 410 80 ___ 258 27 yAcanaka yugapatraka 135 22 raktaka yajvan 2538 yAcanA 260 . yugapArzvaga 324 [247 132 yat yAcita / 303 yugala 201 raktacandana / 339 111 yatas yAcitaka 303. yugma 201 raktapA 101. 22 yati . 263 43 J260 284 yAtrA raktaphalA 175. 139 yatin / 388 yugya 324 64 raktasaMdhyaka 106 36 yathA yAjaka 255 yuddha raktasaroruha . 108 41 yathAjAta yAtanA 298 106 raktAGga : 177 146 yathAtatham 447 yAtayAma 422 206 raktotpala . 18-42 yathAyatham . 447 yuvan 216 - 42 rakSaHsabha:-458 : 25 yathArtham 447 yAtudhAna .. 2560 yuvarAja yathAIvarNa 270 yAta .. - 212 .. 30 202 rakSas 25 - 60 yathAkham 447 [296 .. 95 yUthanAtha 276 rakSita 384106 yathepsita 322 57 yAtrA / 427 175 yUthapa 276 | rakSivarga yadi 446 yUthikA rakSNa 388 8 yadRcchA 386 2 yAdas .. 100 190 10 [285 59. yAdasAMpati 25 61 yUpa . 461 35 yUpakaTaka 256 raGgAjIva yAna 341 - 7 1 283 yUpAgra 256 racanA yama 249 - 137 yAnamukha 283 raz2aka 392 : 18 yUSa 342 10 yApya yamarAj 333 / 96 yoktra .. 305 24 13 yamunA 105 yApyayAna 283 | yoga 400 yamunAbhrAtR. 24 yogeSTa 337 : 105 rajanI : ra 179 153 yayu 1 292 281 18 yogya 166 112 rajanImukha 45 6 yava 306 yAminI yojana 458 30 yavakya 304 yAmuna yojanavallI 159 91 J210 21 yavakSAra 338 108 yAyajUka 2538 yotraM 305 yavaphala 182 161 yAva 245 125 yoddhR 285 61 438 231 yavasa.. 185 167 yAvaka 307 18 yodha 285 61 209 20 yavAgU. 320 50 yAvat 341 246 yodhasaMrAva 299 107 bavAgraja . 338.108 yAvana yoni 228. 76 rajana 247 132 yavAnikA. 177 145 yASTIka . 288 70 yoSA 203 2 rajanI 160 95 yavAsa. 159 91 yAsa . 159 91 yoSit .. 203 2 (298 104 yavIyasa - 216 43 yAsitA 165 110 yautaka 274 28 | raNa . 23888 avya 304 yukta .. 273 24 -yautava .., 330, 85 4 05 49 yAdApati 91 yantu raGga 24 50 .. rajata yAma Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa raNDA 100 19 102/rAjIva rucira 101 .. 25 33 rasita rathadru rahas 56 | rAkA 25 59 | rAzi J285 rAj zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH / zandaH 158 88 rasanA 234 91 | rAjila 88 5 266. 57 rasavatI 1402 27 ratipati 12 (110 1107 41 [332 93 rasA 157 84 rAjyAja 271 rucya / 418 126 ( 170 123 rAtri ruja 218 51 ratnasAnu 21 49 rasAya 319 rAtricara rujA 218 51 ratnAkara rasAjana rAtriMcara 1 25 rani 232 rasAtala rAddhAnta 4 | rudita ratha 139 rAdha 379 1. 1 282 2183 rAdhA rathakaTyA 283 / 13 34 J340 rathakAra rudrANI 1341 rasonaka 178 rathagupti 284 rudhira [223 273 64 22 rAmaTha / 457 22 137 / 273 rAmA 204 19. . 283 55 rahasya rathAGga rAmbha ruzatI 1 284 468 rAla 246 1 rathAGgAhvayanAmaka 195 rAkSasa (202 42 ruhA 182 158 rathika 289 76 rAkSasI 172 128 / 434 214 437 225 rathin | rAkSA 245 125 429 184 / 289 rAGkava 241 111 rASTrikA 16. 94 rUpAjIvA 20919 rathina 289 2671 rASTriya 14 rathya 281 rAjaka 267 rAsabha rUpya 117 [167 rathyA rAjakazeru 114 1 283 429 188 55 (424 16. 1175 140 rUpyAdhyakSa 268 234 rAjan 1 416 rUSita 89 379 radana 234 91 riktaka 368 56 rAjanya 265 recita 282 radanacchada riktha 48 223 rAjanyaka 267 reNu randhra riGgaNa 296 98 rAjanvat 114 reNukA 169 120 ramaNI rAjabalA retas 222 204 62 rAjabIjin 251 rambhA riSTi rAjarAja 28 / 419 131 revatIramaNa rAjaliGga 116 11 23 rINa 17 rAjavaMzya 251 2 105 32 rIti rAjavat 114 13 / 408 68 [331 32 rAjavRkSa rItipuSpa 336 1 ravi 4. 31 rAjasadana 119 rupratikriyA 218 razanA 240 rAjasabhA | roga 218 5 // rukma razmi 420 138 rAjasUya 459 rogahArina / 221 57 rukmakAraka 341 rAjahaMsa 19624 rocana 144 47 rugNa rasa 164 108 43 34ojI 1 335 99 / 177 146 (145 51 rAjAI 246 126 155 78 238 101 rasagarbha rAji 1317 43 rocis 43 34 rasajJA 234 91 rAjikA 305 19 | (338 109 rodana - 235 9 // bu nu bey nu n kaagoa shoaboakaaku qaajook maa ku maa maa dhu nu ku 2 * 2 joaj noozumooyooboa shukubu boo 5 327 rAnA [267 2 rabhasa ripu riTa 113 68 raya rIDhA revA 454 22 rava ravaNa 38 roka 452 31 / 59 9 rAjAdana 140 35 haca rociSNu 128 rucaka Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH rovanI roda rodasI rodhas ropa romana romantha romaharSaNa romAtha roSa rohiNI rohita rohitaka rohin raudra raumaka raurava lakuca lakSa lakSaNa lakSmaNa lakSmaNA lakSman lakSya saMguDa lagne { gareka 438 229 95 292 237 rauhiNeya { rauhiSa pRSTham lokaH zabdaH 159 92 438 229 laghu 87 99 455 19 85 35 85 35 80 26 324 67 33 61 100 190 145 145 77 | 78 317. 91 11 40. 8 nwaa. la. 7 { 10 15 latA 19 10 ***** 49 49 17 352 42 1 184 166 10 20 lapita 24 26 148 60 292 86 34 17 356 14 196 25 lakSmI lakSmIvat 356 14 84 33 292 laghulaya laGkA lopikA lajA lajjAzIla lajita laddA 12 27 166 112 291 82 latArka lapana labdha lavarga lalAma 34 17 lalAmaka 418 124 lalita lava lavaGga lavaNa 86 laMboda 'labdhAnujJa lalATa lATikA 434 18 lavana 4. 27 la 44 | lazuna pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham 27 64 lastaka 292 173 133 lAkSA 401 28 245 | 452 184 165 lAkSAprasAdana 142 lAGgala 205 451 1 306 79 206 360 169 379 91 452 10 { zabdAnukramaNikA / 384 251 253 10 likSA labhya 273 24 likhita lambana 75 laya lalanA 239 104 liGga lambodara 16 28 ti 9 i 204 3 lipikara lalantikA 239 10.4 * 92 238 103 lipsa jisaka 421 143 lipsA 248 135 likhi 22 31 lIlA 269 62 393 24 luTita 7 | 130 131 147 152 173 133 ( 178 150 178 148 233 89 J 63 384 [ 58 / 316 133 || lAGgaladaNDa 23 lAGgalapaddhati 28 lAGgalikI lAGgalI 9 11 lAja 55 lAJchana 72 lAbha 93 lAmajaka lAlA 1 lAlATika lAlasA 107 lAva 104 6. lAsikA lAsya vica 245 125 lubdha S lubdhaka 41 lulAya 2 lUtA 2 24 lUna 205 13 lUma 178 148 | lekha { 74 75 148 165 / 185 282 50 lokajin 318 lokAyata 47 34 17 lokAloka 328 lokeza 80 184 165 locana 81 28 khecata 437 228 loptra 225 400 17 khopAmudrA 199 35 loman lomazA 8 452 270 401 266 270 270 [ 379 385 293 81 270 82 432 282 358 345 188 zlokaH | zabdaH 85 | lekhaka 125 lekharSabha 10 lekhA 41 lepaka 191 383 282 5 13 |leza. 14 leSTu 14 ha 118 111 loka 169 10 60 lola 10 16 25 54 16 15 90 | loha 110 lolupa lolubha loSTa loSTabhedana 88 27 16 47 pRtam loka 270 8 va 459 124 8 17 42 121 340 369 62 305 12 322 56 112 124 ' 7 (246 J 334 - lohakAraka lohapRSTha lohala 362 199 lohAbhisAra 295 32 50 lohita { [ 61 22 15 lohitaka 21 4] lohitacandana 245 13] lohitAGga 39 103 | lohitAzva 50 235 166 346 139 37 20 237 99 174 134 6 va. 6 374 74 433 205 358 22 358 21 305 12 305 12 13 32 2 445 16 93 126 s 99 334 457 13. 341 192 111 25 33 16 37 94 15 223 64 332 92 124 25 22 55 pr 9 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTham / . 20 FREEEEEEEEEEEEE 1248 // vakSas 196 vadhya varatrA 48 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH , (250 ..1 vatsara 1 / 48 13 vami . 220 55 vaMza 2282.160 vayas ..'438 230 barcas : 18 (434 214 vatsala - 356 vayastha 216 42 varcaska .... 225 / baMzaka 246 126 vatsAdanI 156, 82 14754 (250. vazarocanA 338 109 vada 361 35 vayasthA 2175 137 vakula 1506 vadana 233 89 176 144 batavya 424 vayasya 270 12 vadAnya vaktR 361 / 425 160 vayasyA . 204 - 12 146130 vadAvada. 361 . 35 (245 124 385 11. vadha varNin vakra 307 115 263 372 . 71 / 427 173 199 35 203 2 / 398 15 vaGkSaNa 22773 / 206 . 9 197 vana 337 10 (414 102 117 vacana 63 364 45 1 136 .114 15 vacanesthita 359 2 varaNDa 454 248 17 vacas 1 vana . 21271 / 279 199. 35 vacA 162 (418 126 340 36. 29 vanatiktikA 157 429 varada 7 354 vajra vanapriya vajradu. 164 194 204 . 4 19 varavarNinI ra / 316 vanamakSikA 197 41 114 15 vajranirghoSa 33 vanamAlin / 417 121 9 varAga : 40126 21 vajrapuSpa 154 159 . vanamudga 307 17 varAGgaka varAGgaka 174 134 vajrin vardhaki 341. vanazRGgATa 1 (109 . 43 161 188 vaJcaka vanasamUha 128 4 varATaka 2346 27 vanaspati 1388 . . (461 1296 30 vaJcita , 363 varAroha 204. 4 vardhamAna 145 51 vanAyuja 280 - 45 varAzi 243 116 313 32 2138 varAha 187 vardhiSNu 74 . 2 36. 28 varivasita vadhI 383 102 vanIyaka, 366 348 3 vaTa . 139 varivasyA ... 260 vanaukas varman 3 187 286 "64 vaTaka 454 varmita 286 vandA varivasthita 383 102 65 156 82 vaTI vandAru variSTa 334 . 97 vaDavA 281 129 variSTha 385 111 varyA vaDU 369 61 vandhyA 325 | varI 162 100 varvaNA vaNij, 328 vanyA 121 varIyas -4 vaNijyA 328 / 79 | varvarA .. vaNTaka / 224 varuNa 2 312 / 33 1 (229 78 25 varSa21126 vatsa 232362 varuNAtmajA 350 39 (436 224 [117 (437 11 varUtha 284, 57 varSavara 269 9 vatsaka 150 66 | varUthinI. 289 78 varSA ... 5. 19 vatsatara . 323 (220 55 vareNya .. 368 . 57 varSAbhU .. 102 24 batsanAbha / 277 37 barkara .... 345 23 barSIyam .. 216 43 99 vardhana [360 20 (137 vaJjala vanitA J203 (150 E EEEEEEEEEEEER varya vandhya 197 26 159 9. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA / vAyasa [226 vasudhA ........* 41 vANA 1404 28 vastra vAra 121 vANinI 2 vahi . 420 vallari 132 3 zabdaH pRSTham . zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH varSopala / 34 12 vasudeva . 11. vAvyAlakA 164 107 194 20 110 [251 vAyasArAti 192 15 varman vADava 123 vasuMdharA 110 281 vAyasI 179 151 valakSa 59 vasumatI 110 vADavya 396 vAyasolI 176 144 valaja 31 vastu 154 vAyu 25 61 valajA 402 31 vastya 117 vAyusakha 22 55 valabhI vasti 242 114 vANi vAra valaya 242 115 vANija 328 201 39 valayita 379 vastrayoni 241 vANijya 1425 161 valira 218 vanavezman 244 328 79 vAraNa 276 34 vana valIka 328 416 112 vAraNabusA 166 113 vanasA 224 vANI valImukha 187 vArabANa vaha 286 vAta 131 valka 25 vAramukhyA / 209 19 22 53 vAtaka 178 valkala 131 vArastrI 209 19 vAtakin 22159 valpita vahnizikha . 337 106 | | vArAhI 174 151 vAtapotha 138 valmIka 114 vAri 933 vahnisaMjJaka 156 8. vAtapramI 189 vallakI vArida (442 249 vAtamRga 189 vAriparNI 107 vallabha. 2445 vAtarogin 221 vAripravAha / 447 126 vAtAyana 119 vAkucI vArivAha 32 vAtAyu. 189 vallI 130 vArI vAkpati vAtUla vallara 223 vAruNI vAkya vAlyA vaza 388 vAgIza 362 vAtsaka 323 vArta [221 vazakriyA 387 / 410 vAgurA 346 26 vAditra (277 vAgurika 343 vAdya vazA .. 2325 . . 69 302 vAgmin 362 35 | vAna 133 . / 410 vAGmukha vazika 368 vArtAkI 167 / 251 vArtAvaha vazira 161 343 vAcaMyama 262 42 vAnara 187 vArdhaka vazya 359 215 vAcaka vAnaspatya 129 vAdhuSi vaSaT . 303 vAcaspati 24 / vAnIra 138 vAdhuSika vaSaTkRta 258 27 303 vAcATa 362 36 vAneya 173 408 178 150 vAcAla 362 vApadaNDa 35 vAla vasana vAcika vApI 104 282 vAlaMdhi vasanta 50 18 | vAcoyuktipaTu 362 422 144 vAma vasA vAlapAzyA 293 224 87 | vAmadeva 238 103 vAjapeya 459 31 vAlahasta 282 50 vAjidantaka 163 103 vAluka 217 46 169 121 vAmana vAlka 241 111 vAjin 2280 ( 386 113 vAvadUka / 331 90 415 vAmalUra 114 vAvRtta ( 437 228 vAjizAlA 119 . vAmalocanA 204 vAzikA 156 80 vAJchA 81 basuka vAmA 203 2 vAzita 1 25 42 vATI 462 41 | vAmI - 281 46 vAsa 118 6 amara.65 406 36 14 vAnaprala 137 vAc 25 Facxi kar: 5 . . *****.. vasati vArSika 242 115 17 vAja (161 316 372 156 Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa 83 289 7 28 259 29 vidhi 5 53 vidhuta 384 vina vigraha 298 vAha zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zloka vAsaka . 163 103 | vikRti 319 15 viDaGga 164 106 (350 3 vAsagRha 119 8 vikrama 298 102 | viDAla 1886 vAsantI 152 82 / 421 141 viDojas 17 41 414 1.1 vAsayoga 248 vikraya 329 vitaNDA vAsara vikrayika 328 | vitatha vAsava 17 42 vikrAnta vitaraNa vAsas 262 115 vikriyA 242 40 vitardi 122 ( 414 100 (248 134 vikreta 328 vAsita vitasti 231 14 vidhidarzin 255 16 1 318 46 vikraya 329 [244 120 vAsitA 410 75 vitAna [ 9 viklava 22 | vidhu vAsuki vikSAva vitunna 178 149 (414 99 vAsudeva vigata 382 100 (171 126 vAsU 76 14 vigatArtavA 210 vitunaka 2315 vidhutuda vAstu 123 217 vidhura 392 20 vAstuka. 181 158 vidhuvana vAstoSpati 17 vidhUnana . 387 vAstra 283 54 (382 vidheya 359 24 280 ( 392 vidara 387 vinayagrAhin 359 24 1331 88 vighasa 259 28 vidala vinA 444 3 vAhadviSat 188 vighna vidAraka vAhana 58 | vighnarAja vinAyaka ra 16 . 38 vidArI 165 1 vAhasa vicakSaNa 251 vidArigandhA 167 1 vAhittha 278 39 | vicayana 395 vinAza 30 393 22 385 108 [289 78 vicarcikA 219 vinAzonmukha 379 91 vAhinI 2290 385 109 vicAraNA 56 28. 44 vidiz vinIta / 416 112 vicArita 31 1 359 25 382 vAhinIpati 286 62 277 37 vindu 360 vicikitsA 56 30 1243 vindhya vicchandaka 120 [360 vidura 382 viMzati 329 83 99 458 1 138 26 vinna vikaGkata / 384 104 141 37 vijana 273 vidula 22 138 vinyasta vikaca vijaya 300 viddha 382 vipakSa 269 vikartana 11 viddhakarNI vijila 318 46 vikalAGga vipaJcI vidyAdhara vijJa vipaNa vikasA 159 vijJAta vidyut ___32 1172 vikasita 129 vijJAna vidradhi 220 vipaNi 1 406 52 vikakhara viTa 454 17 vidrava 291 82 vikAra 391 viTaGka 122 382 100 | vipatha 115 16 vikAsin 360 30 | vipad 291 82 vidrumalatA 172 129 vikira 198 419 131 33 viparyaya vikiraNa 156 viTapin 1285 viparyAsa vikurvANa 3547 viTkhadira *145 50 vA 439 234 vipazcit 251 _ 78 19 | viTcara 345 23 | vidveSa 8. 25 vipATa 105 33 vikRta 221 58 viDa 317 42 | vidhavA 207 11 vipAdikA 219 52 HEREETERESTIRRERAREERIES VVV 16 5 | vidu vi vicchAya 2 355 vipatti vidruta vidruma viTapa vidas Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m 1 14 virodha /viSTi 369 vizAlA vilakSa vipuS 391 .14 3 28 vizruta 19 zabdAnukramaNikA / zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH vipAzA |virala 371 (156 83 | viSANI 169 119 vipina 127 virAj. 267 vizalyA 2174 136 viSuva . 48 vipula 369 virAva 70 23 (424 155 | viSuvat 48 14 250 2 virici vita 8 vizasana 17 300 114 | viSkambha' 122 17 / 251 virUpAkSa vizAkha 17 | viSkira 198 33 viprakAra 391 vizAkhA virocana viSTapa 1126 viprakRta 363 / 415 108 vizAya . vizAraNa viprakRSTaka 372 300 112 rizravasa 9 18 vizArada 412 vipratIsAra 80 virodhana 392 vizAla viprayoga virodhokti 68 vizAlatA 242 1 viSThA 225 vipralabdha 363 41 vila vizAlatvaca 136 viSNu 9 18 vipralambha 181 156 viSNukAntA 163 104 359 vizikha 292 86 viSNupada 29 2 vipralApa 68 16 vilakSaNa 386 vizikhA 3 | viSNupadI 104. vipraznikA 209 vilambita 74 vizeSaka 245 123 | viSNuratha 13 29 vilambha 394 vizrANana 259 29 | viSya 364 45 viplava vilApa 68 vizrAva viSvac 447 vibandha 220 55 vilAsa viSvaksena vibudha . vilIna 382 100 | viSvaksenapriyA 178 151 vibhava 331 90 vilepana 248 133 | vizva 23 viSvaksenA 147 56 vibhAkara (394 27 viSvadyac vilepI vibhAvarI 320 361 50 | vizvakanu 345 22 ( 22 | visaMvAda ' 85 36 56 vilezaya 89 vizvakarman 416 vibhAvasu 107 40 . 30 40 vivadha 12 | vizvaketu 27.visa 108 42 (437 226 vivara vizvameSaja 315 vimItaka visakaNThikA 106 147 25 58 vivarNa vizvaMbhara 343 9 visaprasUna vibhUti 1.8 16 vizvaMbharA .41 36 110 vivaza visara vibhUSaNa 201 vizvasRj 238 39 8. 101 visarjana vibhrama vivakhat / 82 31 259 vizvastA . 207 visarpaNa vibhrAj 238 393 1.1 vivAda vizvA 162 : 6 vizvAsa 273 visAra vimanas 3548 vivAha 266 9 visArin 361 31 vimardana 390 13 vivikta 273. 22 visinI 107 vimalA 176 143 / 411 viSa vista vimalAtmaka 368 . 55 vividha 38. viSadhara visRtvara vimAtRja 211 viviSkira 198 viSamacchada 136 visamara 361 vimAna 20 48 viveka 261 vistara viyat 29 2 vivvoka 82 viSaya 2113 viyadzA . (250 2 (423 / 392 biyama 18 viz 2234 | viSayin vistRta viyAta . 359 / 432 214 | viSavaidya 9. 11 visphAra 299 108 viyAma 392 18 | vizaGkaTa 369 60 | viSA 162 99 visphoTa 220 53 virajastamas 263 45/ vizada | vizada 59 12 viSAkta 293 88 | vismaya 78 19 virati 396 37, vizara 300 115 | viSANa 406 56, vismayAnvita 359 26 / / 371 HII Iliumlimla viSa 225 38 vistAra J133 25 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 vIrya vedha vRnta buka vihaga 1897 / vedhas 8 15 vepathu vRkSa veman 34 velA 98 vihAra 391 82 220 vRSaNa vRta amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH / zabdaH pRSTham zloka vismRta 378 (82 29 vRddhimat 411 85 | vedi 255 18 vitra 2222 62 | vRddhokSa 323 61 | vedikA 122 16 154 273 ( 421 23 visrambha vRdhyAjIva 388 1420 135 135 vIvadha 413 133 15 vedhanikA 348 33 visrasA 215 156 81 vRnda 201 40 | vedhamukhyaka 175 135 198 vRka vRndabheda 202 41 vihAna 198 [246 128 vRkadhUpa | vRndAraka 43. 228 vihaMgama 198 / 246 129 vedhita - 382 99 vihaMgikA vRndiSTha 347 vRkNa 383 103 vihasita 128 vRzcana 348 32 vihasta vRkSabhedin 349 (191 14 364 vRzcika vRkSaruhA 431 198 156 2192 vella vihAyas 164 106 32 | vRkSavATikA 127 vellaja / 52 . 314 35 vRkSAdana vihAyita 349 vRkSAdanI J372 156 1 vellita 2168 116 / 37887 vihvala 364 vRkSAmla 314 |322 59 veza ..116 vIkAza vezanta vRjina 103 2372 vIci 228 415 | vezman 1174 vINA vRSadaMzaka 389 188 | vezmabhU 123 19 vINAdaNDa vRSadhvaja 34 vezyA 209 19 vINAvAda / 17 vezyAjanasa0 116 [372 2 69 | vRSan / 158 87 227 99 vItaMsa 410 __78 vRSabha 322 veSTita 379 vRSala vItihotra vesavAra 314 35 vRttAnta vRSasyantI 207 vehat .. 325 69 vIthI 412 021 158 J4445 vRSAkapAyI 424 1 vIdhra 1447 15 vRSAkapi 419 104 vaikakSaka 248 136 425 164 264 'vaikuNTha 9 18 vRtrahan vIra 17 vRSTi 42 vaijanana 214 39 441 247 vRSNi 327 vaijayanta 19 vega vIraNa 184 164 288 vaijayantika 288 71 vIratara 184 164 veNi vaijayantikA 150 65 237 vIrataru 144 45 vRddha veNI vaijayantI 297 vIrapatnI 208 (414 183 vaijJAnika 353 vIrapAna 198 vRddhatva 215 veNudhma vIrabhAryA 208 16 vRddhadAraka 174 vetana 1 264 45 vIramAtR 208 16 vRddhanAmi 222 vetasa 138 vaiNavika 342 vIravRkSa 143 42 vRddhazravas 17 41 vetakhat 113 vaiNika vIrasU 208 16 vRddhasaMgha 215 40 vetAla vaiNuka vIrahan 266 . 52 vRddhA 204 vetravatI 105 34 vaitaMsika 343 vIrAzaMsana 297 10. vaitanika 343 15 vIrudh 130 vRddhijIvikA 303 4 vedanA 388 6) vaitaraNI FFERENERAFFEEEEEEEEEE: 342 42 vIta veSa 121 . 40d4 vRSA 368 302 vai vInAha vRtra vRSI / 289 vRthA 444 (170 2216 vegin 151 veNu 103 vaiNava [134 278 vRddhi Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 120 vraja vaidehI vaidya vaidheya *.. vyAghra zaGkha vrata 211 zacI vrAtya 110 __ 10 1 82 84 404 48 vaizAkha zabdAnukramaNikA / zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH . pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH vaitAlika 296 97 | vyavahAra 669 vyomayAna 20 48 | zakrapuSpI 174 136 vaidehaka (328 78 vyavAya 266 57 | vyoSa 339 111 zakla 362 36 vyasana 201 39 zaGkara . 13 30 161 vyasanAta 364 / 402 . 30 [100 20. 221 vyasta 26. vrajyA 36 zaGka . 21298 vaidyamAtR 163 vyAkula 295 93 vaidhAtra 21 vyAkoza 129 vraNa . 220 - 29 71 5.186 vraNakAri 430 18 J101 23 vainateya / 369 59 261 .3 172 130 (400 / 18 vainItaka 285 vyAghranakha 172 vratati 1.1 vaimAtreya 23 67 zaGkhanaka vyAghrapAd 408 141 37 vaiyAghra 145 vratin zalinI vyAghrapuccha 50 253 171 126 283 vyAghrATa 192 vaira 15 vrAta 201 39 vairaniryAtana vyAghrI 300 zacIpati 16. 93 vrIDA zaTI 18. 154 vairazuddhi vyAja 306 15 zaTha zaTha 365 46 vairin 269 vrIhi 308 21 zaNaparNI vyADa 178 149 vaivadhika 343 65 vyADAyudha vrIhibheda - 300 vaivakhata zaNapuSpikA 164 172 24 107 vyAdha 345 1 heya - 303 zaNasUtra zaNDa J171 126 269 vyAdhi 9 1 218 vaizya zatakoTi 51 302 20 : 47 283 zakaTa, 52 vyAdhighAta 136 105 vaizravaNa 33 28 zakala vaizvAnara vyAdhita zatapatra 22 221 107 zakalin 53 4. vyAna zatapatraka vaisAriNa | zakuna 19316 99 / vyApAda | zakuni vauSaT 198 445 | zatapadI 1 191 - 13 32 vyApya 171 126 zataparvan 182 161 vyakta vyAma 232 zakunta 58 zataparvikA (162 vyakti 102 7 43. / vyAla 89 zakunti 1182 158 vyagra 198. 32 190 431 | zakula zatapuSpA 179 152 vyaGgA 327 / 176 vyAlagrAhin 90 11 zakulAkSaka 182 159 zataprAsa 154. 76 25. 140 vyajana vyAsa zatamanyu 17 42 vyajaka vyAhAra. 63 " / 165 111 417 116 vyaJjana vyutthAna 417 118 zakulArbhaka 99 17 zatamUlI. 162. 10. vyuSTi 403 zakRt 225 67 zatayaSTika 239 105 vyaDambaka 145 51 vyUDha 404 zakRtkari 323 / 62 zatavIryAH 182 159 vyatyaya 395 33 vyUDhakaGkaTa 286 65 (272 zatavedhin 176 : 141 vyatyAsa vyati .. 347 28 |zaki2297.102 zatahadA 259 vyathA 92 201 zatAGga 282 51 vyadha . 388 zaktidhara 17 zatAvarI... 162 101 vyadhva 115 16 440 | zaktihetika 287 vyaya 392 17 vyUhapANi 29. 79 " . / 269. 11 vyalIka vyokAra . 341 / ra 150 66 zanaizcara . 4. 26 vyavadhA vyomakeza 13 34 | zakradhanus 33 zanaisa 44817 vyavasAya 434 213. / vyoman .. 29 .... zakrapAdapa... 14653 zapatha .. 66 / 1 zataTTha 63 198 86 zakulAdanI 157 zatamAna 2.2 zatra 22699 zaka J17 42 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zabdaH zapana zapha zapharI zabara zabarAlaya zabala zabalI zabda zabdagraha zabdana zama zamatha zamana zamanavasR zamala 'zamita zamI zamIdhAnya zamIra zampA zamba zambara zambarI zambala zambAkRta zambUka zambhalI zambhu zamyA zaya zayana zayanIya zayAlu zakti zatru zayyA d { { pRSTham zlokaH zabdaH 66 282 99 { rU** 123 62 325 57 63 70 258 9 49 7 2 22 235 94 362 38 zarAru 387 3 zarAva 387 {, 24 58 26 105 31 225 281 97 zara 18 20 20 17 | zarad 67 190 zarajanman zaraNa 146 309 23 zarabha zaravya zarAbhyAsa zarAri 3 zarAvatI zarAsana zarIra zarIrAsthi 67 zarIrin 52 zarkarA 309 24 zarkarAvat 146 52 zarkarila 32 9 zarman 20 93 4 zarvarI 10 zarvalA 158 87 zarvANI 47 zarva 460 34 zala 304. 9 zalabha 102 23 zalala 209 19 zalalI 13 30 zalATu 420 135 zalka 306 14 - 231 81 zalya 85 36 249 138 zava amaramULasthazabdAnAmakArAvikrameNa pRSTham zlokaH | zabdaH 162 183 292 87 17 39 249 137 zaza 361 33 zazadhara 361 33 | zazaloman 88 5 zazAdana 127 zazo 249 " { 406 53 zaSpa zasta 50 19 57 20 413 93 190 11 292 86 zastraka 292 86 mArca 196 360 213 105 291 70 226 225 69 55 30 113 11 317 43 427 175 zazvat V 113 11 113 11 52 25 13 30 zAkhin 44 3 zAhika 93 zATaka 37 zATI zAThya zANa zANI 28 zastra 25 zastrAjIva 28 zastrI 32 zasyamArI 34 zasyazaka zAka zAkaTa zAkunika 342 zAntIka 287 zAk 8 zAkyasiMha 295 16 189 197 189 7 zANDilya zAta 189 133 15 399 13 146 53 zAtakumbha 189 7 zAtrava 295 93 301 118 190 11 zAharita zAda 34 15 zAdUla 338 107 zAnta 192 14 zAnti 338 107 | zAbara 6 uu ? pRSTham zlokaH | zabdaH 441 443 446 zArada 185 168 52 26 385 109 zAradI 291 428 82 zArIphala 179 98 * 341 287 295 308 c 174 313 331 zAkhA 131 zAkhAnagara 116 zAkhAmRga zAkhAzipha 131 128 341 460 461 82 243 sAmbarI 1 zAra 11 zAraja 348 452 139. j 52 Zaus 333 269 96 | 412 113 7 11.3 381 387 139 B&B-**-**-----5*********& 67 21 92 zArdUla 21 zAvara 136 64 14 187 3 34 zAlA 69 14 15 8 11 5 8 33 38 11 zAlUra 2. zALeya 30 zArivA zArkara 32 zArjin zAla 91 zAli 11 zAlUka 90 zAlAvaka 399 12 zAlmali 309 zAlIna 359 107 zAvaka zAbara zAzvata 9 zAstR zASkulika 32 zAstra zAsana 144 zAlmalIveSTa 144 342 99 426 166 193 16. 136 23 95 111 94 zikSita (413 165 352 zikva 46 166 112 113 11 9 19 (186. 1. (369 59 429 188 zikSA 9 zikSita 100 19 118 6 8131 11 25 zAstravid 354 102 24 163 105 (303 " 46 45 24 26 38 200 38 139 " 373 72 40 25 14 396 273 7 6 ** 30 379 89 64 * 4 353 zikhaNDa 198 21 428 179 1. zikhaNDaka 236 96 10 10 125 4 zikhara 97 3 '' zikharin 131 12 123 1 (415 106 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 my zuddha zikhin yaka 198 30 415 10 dI 208 368 13 56 (0231 zigru 338 402 ziSTi shbdaanukrmnnikaa| zabdaH pRSTham . zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham lokaH | zandaH pRSTham chokaH zilpizAlA 119 (173 132 zuSman . 22. 54 zuka 198 31 195 13 21 zuka 309 zikhA 23 ziva / 52 25 zukanAsa 147 zUkakITa 191 (400 zivaka 326 zukta .411 zUkadhAnya 309 zikhAvat 22 zivamallI, 156 zakti zukavimbi 158 zikhAvala 198 1172 zikhigrIva 335 101 ( 22 | 146 zudA 208 zivA j148 / 171 zUnya zikhivAhana 17 1 188 289 (434 zukrala 436 zUra 77 (138 212 1313 zukraziSya - 7 181 157 zizira zigruja 31. 26 zuc zUla zivANa zizu 334 431 197 zikSita zizuka zUlAkRta 318 45 zijinI zizutva 13 292 215 85 30 zUlin ziti 411 zizumAra 100 zUlya 318 45 zizna 228 24. 109 zitikaNTha zizvidAna 364 zitisAraka 141 zuNThI 314 bhRGkhalaka 327 273 zipiviSTa 402 zuNDA zRGkhalA 278 ziSya 253 ziphA zutudri 105 131 zIkara (120 2176 142 ziphAkanda / 108 zIghra zuddhAnta 408 401 26 zibikA 283 zunaka zRGgavera 314 zibira 345. 22 vATaka , 115 ziras 2138 zRGgAra . 75 zirastra. 286 140 zubha zRGgiNI 324 237 98 zubhaMyu . 366 zirA 224 65 zItaka 344 zubhAnvita 366 ko 2162 zirISa 149 63 zItabhIru 152 1 168 119 zirogra 131 12 430 192 bhIkanaka 33 96 178 zirodhi 233 88 zubhradantI 31 zRpta 381 95 ziroratna 238 zubhrAMzu zekhara 248 136 ziroruha 228 zItaziva 2170 122 zephasU , 228 zirosthi 226 (152 zulba zephAlikA zila zIdhu 2346 1451 (460 6121 zilA 13 zIrSa zemuSI zuzrUSA 1124 4 zIrSaka 286 zilAjatu . 336 104 zevadhi zIrSacchedya zilI 102 24 zevAla (237 zuSira 2 zilImukha 400 18 zIrSaNya zeSa 1286 64 ziloccaya' / 123 zaikSa 253 zuSirA // | zIla 80 26 zilpa 349 35 zuSkamAMsa 223 63 | zaikharika 158 cilpin .340 8. 25 .., 297 102 | zaila 113 , EEPPEEEKEETPBERREEEEEEEEEEEEEE:53 (125 4 . 43 36 26 zunI 5. 7 64 zirasya 59 36 zubhra zItala 102 zulka |316 351 236 . zela / 87 2 2412 201 zuSma Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 56 amaramUlasthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham ko zailUSa 1342 12 52 zyeta zyena 69 414 zabdaH pRSTam zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH zailAlin 342 , 12 (147 55 zruta 410 77 77 zvAvidh 189 . . aulA 139 32 165 112 zvitra 220 54 zyAmA 166 112 zruti 2235 zaileya 170 123 (421 143 (409 zaivala 107 zyAmAka 184 165 128 (410 79 zaivalinI zyAla 212 | zvetagarut 196 23 zaizava 215 40 zyAva 61 zvetamarica 338 110 zoka zvetarakta 61 15 192 zvatasurasA 152 1 zociSkeza 22 zyainaMpAtA 148 451 zocis zreyasI 2157 zraddhA SaTkarman 251 . (161 zoNa SaTpada 198 zraddhAlu SaDabhijJa 7.14 zoNaka 147 zrayaNa zroNa 218 SaDAnana . 17 39 zoNaratna 332 zravaNa 235 zroNi 227 SaDgrantha 145 48 zoNita 223 zravas zroNiphalaka 227 SaDmanthA 162 102 zotha, 219 zraviSThA 38 zrotra 235 SaDgranthikA 180 : 154 zothanI 178 149 zrotriya . 252 zrANA 320 SaDja zodhanI 123 zrISada 445 zrAddha 259 108 42 SaNDa zlakSNa 318 369 61 zodhita zrAddhadeva 24 - 1368 56 zleSa : 390 zrAya 11 SaSTika 309 24 zopha 219 zleSmaNa 222 zrAvaNa SaSTikya 304 zobhana 367 223 zrAvaNika pANmAtura zobhA : 35 zleSmala 222 zobhAjana 138 zrI leSmAtaka 31 140 | saMyat zloka 397 zoSa saMyata 219 51 zrIkaNTha zvaHzreyasa zauka saMyama 202 zrIghana 43 zaulikeya 9. zvadaMSTrA, 161 saMyAma zrIda saMyuga zauNDa 359 zrIpati zvaniza 262 40 saMyojita zauNDika 342 zrIparNa saMrAva zauNDI 161 saMlApa zauddhodani zrIparNikA 142 saMvat 447 zauri zrIparNI 140 zvayathu 219 saMvatsara zaurya 297 102 zrIphala 139 zvavRtti sevanana zaulbika 341 zrIphalI . 160 . 95 1212 31 saMvarta zauSkala 358 19 zvazura saMvartikA yota 389 356 14 zvazurya 422 146 saMvasatha 123 19 zmazAna . 301 zrIla / 356 . 14 212 saMvahana 393 21 zmazru 237 99 zrIvatsalAJchana 9 22 zvazrUzvazura 214 zrIvAsa 246 129 449 22 | saMvid ra 57 5 zyAma .. 421 143 | zrIsaMjJa . 245 125 (25 61 zyAmala 6. 14 zrIhastinI 152 19 vasana / .1146 52 / saMvIkSaNa 395 3. gleSman 17 . zvan 150 1406 53 | zvapaca zubhra * 50 142 1. zrImat (214 susth 4 zvasa Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E pRSTham zlokaH 21 51 448 17 373 72 " saMveda 33 213 88. sani 260 371 32 67 350 250 1 383 102 sd 377 / 69 / 250 1 saMsad 383 326 satvA 38. ___ 22 saMdita 377 38. 68 380 95 zabdAnukramaNikA zabda: pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH saMvIta 379 90 sagdhi 321 55 saMjavana 1186 sanatkumAra saMvega 84 34 saMkaTa 377 85 saMjvara 24 57 | sanA . 388 saMkara 123 18 saMjJapana sanAtana saMveza saMkarSaNa 11 24 saMjJA sanAbhi saMvyAna 243 118 saMkalita 380 47 saMzaptaka 296 98 saMkalpa 56 saTA sanIDa saMzaya saMkasuka 364 saMDIna 200 saMtata saMzayApanamAnasa354 saMkAza __37 | sat J2515 saMtati saMzrava 1411 saMtapta saMzruta saMkIrNa satata saMtamasa saMzleSa (406 satI 205 saMtAna saMsakta satInaka 306 16 saMkula 255 satIrthya 254 12 | saMtApa saMsaraNa saMkoca 245 124 369 58 saMtApita / 406 saMkrandana . 17 44 54 saMdAna saMsiddhi 29 86 saMkrama 393 25 434 213 saMdAnita saMskAra 248 saMkSepaNa . 392 satpatha 115 66 saMdAva saMskArahIna 266 saMkhya 298 ra saMskRta 411 satya saMkhyA 56 1423 154 saMstara 425 saMkhyAta 371 satsaMkAra 329 saMdezavAc saMstava 393 23 saMkhyAvat 251 satyavacas saMstAva saMdezahara / 395 263 saMkhyeya 319 83 saMstyAya 423 satyAkRti 329 saGga saMdoha saMsthA satyAnRta 274 saMgata saMdrAva saMsthAna 418 124 satyApana 329 saMdhA saMsthita . ' 301 117 | saMgama satra 428 18 / 460 34 saMsparzA 179 saMdhAna satrA 154 444 saMgara 426 166 saMsphoTa 298 sani 270 saMghi 385 109 sehata 374 satvara saMhatajAnuka 217 saMgUDha saMdhinI sadana 117 sahati 201 | saMgraha saMdhyA | saMgrAma sadas saMhanana 298 255 saMnaddha sadasya 255 saMhAra [ 294 saMgrAha sahUti 391 14 sadA saMnikarSaNa saMgha 202 sadAgati saMnikRSTa sakRt 440 saMghAta , 201 sadAtana 373 72 saMnidhi sakRtpraja 194, 20 sadAnIrA 105 33 saMniveza satuphalA kalA 146 146 52 sajambAla 113 10 sahakSa sannakaTTha sakthi 227 sajja - 286 sapana sakhA 270 12 251 sahaza sajjana sapadi sakhI ., 20712 | 1 276 33 pradeza 371 6. sakhya 27012 sajanA 279 42 sadman 117 samarthya . 213 34 saMcaya 2.1 . 39 sadyas sagotra. 21334saMcArikA 209 17 | sadhTyaca . amara* 61 saMdeha 201 XEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE 414 102 351 42 271 saMgIrNa 325 69 226 286 saMnaya 393 23 sakala 39 206 saciva 123 140 69 sadRz ANAN saparyA 254 26. M Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 zabdaH sapIti saptakI saptatantu saptaparNa saptarSi saptalA saptArcis saptAzva sapti sabhA sama samagra 280 samahmacArin 254 sabhartRkA samaGgA samaja samajJA samajyA pRSTham zlokaH | zabdaH 321 55 samardhaka 240 108 samaryAda { samayA 254 136 40 samara samartha samarthana 153 176 22 40 sabhAjana 388 sabhAsad 255 sabhAstAra 255 16 samika 352 44 251 3 sabhya 255 13 | samavartin 23 samavAya 27 samA 349 371 371 159 samasana 143 | samasta samasyA samA 72 w w q 11 207 12 56 29 118 6 255 15 420 137 72 444 43 422 44 412 273 samasamInA samAkarSin samAghAta samAja samAdhi 7 16 samAna samAnoda samAlambha 16 samAvRtta samaasa 273 24 samiti samadhika 374 75 samaMtatas samantadugdhA 164 samantabhadra 447 12 sami 106 samIka 7 13 samanvitalaya samam samaya 36 samAsAdya 64 samAsArthA 202 42 samAhvaya 67 11 samit 255 15 65 samAhAra 90 samAhita 141 samAhRti amaramULasthazabdAnAmakArAdikrameNa pRSTham zlokaH | zabdaH 354 371 87 samuduta 25 / samudaya { samIpa 3 samIra 4 khamIraNa { 1 149 samuccaya 442 252 samucchraya 445 7 samujjhita 298 104 samutpiJja samudAya 67 24 58 samudra samudraka 40 157 samuddhata 201 181 392 371 66 50 326 7 406 55 92 1 159 92 saraladrava 168116 saralA 173 122 saras 59 11 394 29 sarasI 298 105 samun * 105 sarasIruda 202 42 samunnaddha 415 103 57 5 samupajoSam 446 189 349 21 | samuddharaNa 65 samudra 7 20 samudrAnta 72 414 98 samUru 418 213 26 63 samUha 37 samUya 127 samRddha * samRddhi 27 saMsRSTa 10 saMpatti 394 253 380 92 7 66 391 16 385 109 66 6 saMpAka 352 46 saMpuTaka saMprati saMpradAya saMpradhAraNA 298 106 255 15 298 106 409 132 298 371 25 samundana 104 saMpada saMparAya parAyaka 70 saMprahAra 13 saMphulla barAri 66 saMvAdha 62 saMmeda pRSTham zlokaH | zabdaH 201 40 saraghA 298 106 saraTha 454 17 saraNA 249 139 saraNi 358 23 saramA sarala 25 62 155 79 391 16 saMmada 423 152 saMmArjanI 384 107 saMmUrcchana 297 379 201 99 | samyac 90 samrAj 40 saraka 201 39 256 20 389 11 389 10 318 291 273 298 129 saMbhrama { 12 377 106 84 46 82 291 81 421 150 298 104 sarparAja 136 23 sarpis 249 139 sarva 449 sarvaMsahA ** 23 6. sarit saritpati sarIsRpa vll sarja sarjaka 7 sarasvat 10 9 sarakhatI { sarjarasa sarpa 26 85 35 34 sarvatomukha 394 26 sarvadA 52 123 388 70 267 351 { { pRSTham 197 191 179 sarvatas sarvatobhadra { sarvatobhadrA 114. 345 148 355 246 164 103 103 107 92 407 25 sarvajJa { 105 62 105 104 92 89 400 143 143 246 89 88 320 371 110 7 13 447 120 149 140 93 449 24 sarvadhurAvaha 314 18 sarvadhurINa 6 22 sarvarasa 3 sarvaliGgin 43 sarvavedas * * * * * * * * * * * * 26 12 152 15 12 129 108 1 57 1 4 29 1 7 22 ** 44 127 6 ~ * ~ * ~ *** *** 225~ 52 3 13 3. 13 10 62 35 22. 66 324 66 16 37 246 127 263 253 45 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH pRSTham zroH zabdaH sarvasenahana 295 94 sahAya sarvAnubhUti 164 108 sahAyatA sarvAbhoja 358 22 sahiSNu sarvAnnIna 358 22 sAMyAtrika sarvAbhisAra 295 94 sAMyugIna sarvArthasiddha 8 15 sAMvatsara 94 sAMzayika sarvoSa sarSapa salila sahakI savya savye sasya sasyasaMvara sava savana savayas sAMti 40 31 savitR saMvidha 371 67 sAtisAra 371 67 sAtvika saveza sahana sahabhojana 295 307 17 sAkam 93 3 sAkSAt sahasa 170 124 sAgara sAci 13 254 264 47 sAtalA 270 12 133 15 143 44 sAdhAraNa saha 444 4 sahakAra 139 33. sahacarI 154 75 sahaja 213 r sahadharmiNI 204. 5 sAdhu 361 31 321 48 14 sAdhya 297 102 sAdhvasa 448 232 sAnI sahasrAkSa sahasriM sahA 377 285 60 84 sAdin sAdhana { . sAdhita sAthiSTa sAthIyas sahasA 7 sAnu 445 4. sahasya 15 sAMtapana sahasradaMSTra 99 18 sadaSTika sAntva sahasrapatra 107 40 sahasravIryA 182 158 sahasravedhi 316 4. sahasracin 176 141 sahasrAMzu 40 31 17 44 sAndra sAndranigdha sAnnAyya sAptapadIna 286 62 sAman 153 73 167 113 112 sAmAjika pRSTham kaH zabdaH zabdAnukramaNikA / 288 396 361 97 289 270 354 5 444 441 445 176 92 ******* ... / u ? u sAmAnya 21 sAmi sAmidhenI sAmudra 14 sAMpratam { sAya sAyaka sAyam sAra 243 1 sAraGga 396 38 sArathi 408 67 sArameya 221 59 sArava 77 16 sArasa 386 112 439 235 251 367 414 55 sAdhuvAhin 280 44 6 {{ 143 285 415 107 { 417 119 349 376 82 362 79 205 125 5 265 52 275 69 272 371 360 258 270 4 3 272 21 255 15 6 sArasana sArikA sArtha sArthavAha sArtham sArda sAla sAlaparNI sAnA sAhasa sAhasra pRSTham zrokaH | zabdaH 55 31 376 82 442 256 317 { 21 siMha w 446 52 sArvabhauma { 101 131 426 449 44 397 2 448 siMhI 249 | sikatA 22 sikatAmaya 41 sikatAyat sikthaka 171 401 22 citA 59 sitAmra 285 345 21 sitAmbhoja 106 36 107 40 11 23 ziva 195 22 siddhAnta 240 109 siddhArtha 206 63 siddhi sipma 267 451 8 202 41 328 78 444 4 sidhrakA 304 105 sinIvAlI | 117 128 143 3 sita 19 sitacchatrA 12 sitazUka 31 4 sindu 186 369 siMhasaMhanana 356 siMhAsana ha 167 115 323 63 272 21 286 62 397 43 3 5 44 30 siMhatala 232 299 27 siMhanAda 12 siMhapucchI sidhmala sidhmalA sidhya 2 sinduvAra sindUra 1 59 sItA 85 sItya 107 sIman 153 93 sImanta sindhu sindhuja simbA sirA siha 12 sImantinI 275 21 sImA 162 103 bara | 59 lokaH 163 103 167 114 409 pRSTham 96 114 338 59 13 380 95 382 98 41.1 8. 179 152 306 15 182 158 317 43 247 130 S 11 107 108 41 {aca 6 382 56 4 307 18 166 219 451 46 11 100 61 222 452 10 38 22 91 92 112 53 151 ** 151 68 237 105 459 31 306 304 123 8 9 2 1 101 414 317 42 309 23 224 65 246 128 398 9 14 8 20 455 19 203 2 123 20 305 14 Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTham loka sRNi 68 sRti 19. suma *. 6 : asad Rekha suSTu 24 .448 setu sukha 457 sUkSma surajyeSTha sUcaka __365 sugandhi amaramUlasvazabdAnAmakArAdikrameNa zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH sIrapANi suparNa 13 29 | suvAsinI 206 9 mRga 294 1 sIvana suparvan 5 7 | suvratA 326 71 sRgAla 1885 sIsaka supArzvaka 143 43 | suSama 367 52 259 41 sIhuNDa 164 105 supratIka 31 suSamA 35 17 sRNikA 225 suprayogavizikha287 180 155 | suSavI 114 supralApa 68 17 1 314 37 sRpATI 461 sukandaka 178 147 subhagAsuta 214 | suSIma samara sukarA 325 , 70 subhikSA 170 124 suSeNa 151 67 sRSTi - sukala 134 17 suSeNikA 165 sekapAtra 98 13. sukumAra 375 sumana 307 18 [443 secana sukRta (114 14. sumanas sukRtin 353 susaMskRta 318 ( 153 72 sumanorajas 134 suhRd 271 17 | senA 289 78 sumeru . suhRdaya senAGga 21 276 33 sukhavarcaka 338 109 sUkara 187 sura senAnI J17 39 sukhasaMdohyA 326 1286 62 surajA . 4518 sugata / 421 1 senAmukha 290 81 sugandhA 167 114 suradIrghikA senArakSa. 21 285 61 49 sevaka / 59 suradviS 11 2699 / 169 121 suranimnagA (285 sevana 387 5 surapati 17 43 | 335 sevA sucaritrA 205 50 10 340 sevya sucelaka 184 164 242 27 saiMhikeya sUtikAgRha 119 1407 6. saikata sUtimAsa 214 sutazreNI 158 88 saitavAhinI 105 33 sUtthAna khutAtmajA sainika suraloka 212 2851 347 28 (280 44 suravarman sutrAman sUtraveSTana 393 sutyA surasA 167 114 (311 50 6285 sutpan ____ 253 10 39 | sUda surA 412 - 13 28 surAcArya sUnA 416 sairandhrI 209 sudAya 274 28 surAmaNDa 35 sUnu 211 sairika 324 sudUra 372 surAlaya 21 49 sUnRta .69 19 sairibha sudharman surASTraja 172 131 | sUpakAra 311 27 | sairIyaka 154 suvacana 68 17 | sUra 40 28 soDha 381 sudhA / 414 sUrata sotprAsa sudhAMzu | sUri 2516 sodarya sodarya 213 suvarNaka 136 24 251 349 sopaplava suvalli 161 17 sopAna (152 suniSaNNaka 178 149 167 115 sUryatanayA 105 32 | soma 34 14 sundara 367 52 suvahA 169 119 sUryasuta 42 32 somapa 253 sundarI - 204 4 170 123 / sUryendusaMgama 46 8 somapIthin 253 9 supathin . 115 16/ .. | sakkan 234 91 | somarAjI - 161 95 surabhi |420 sutaJ211 surabhI surarSi 344 saindhava sainya sudarzana 42 188 2 suvarNa 356 330 6 sudhI sunAsIra sUrmI sUrya 175 140 Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [145 5. somavalka 160 93 stuta saudha 40 . saumya stema sphUrjathu 193 ... ...abdAnukramaNikA ... zabdaH pRSTham zlokaH ( zabdaH pRSTham glokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH ____ pRSTham chokaH (130 sthAyuka spRkkA 173 133 21 sthAla spRzI somavallarI 175 137 (395 sthAlI 312 spRSTi 389 somavallikA 161 stambakari 308 sthAvara 373 73 / spRhA 81 27 somavallI 156 stambaghana sthAvira 215 spraSTra somodbhavA 105 stambaghna 395 35 sthAsaka 244 sphaTA soluNThana . 70 stamberama 276 35 sthAsnu sphAti 389 (106 36 stambha 420 saugandhika 2184 166 sthiti (274 26 228 102 sphira stimita saucika sthiratara 373 340 (129 385 110 saudAmanI stuti sthirA 1376 119 sphuTana 387 stutipAThaka 296 sthirAyu saubhAgineya 211 sphuraNa stUpa 455 sphuraNA sthUNA 389 10 stena 425 394 sphuliGga 24 57 saurameya 322 steya 346 sthUla sphUrjaka 141 38 saurameyI 324 sainya 33 10 saurASTrika 90 sthUlalakSya 354 stoka 369 spheSTha 386 112 sthUlazATaka 243 11 sauri stokaka (444 sthUloccaya (317 sauvarcala 422 14 448 17 stheyas . 373 73 sauvida sara 25 268 12 stoma sthauNeya 173 132 421 sauvidalla sthaurin 281 46 smarahara (141 . nava sauvIra strIdharmiNI 2315 209 strIpuMsa * 2.1 snAtaka 335 . 100 38 smRti 181 sauhitya 322 56 sthaNDila 256 244 122 sthaMNDilazAyI 263 44 224 6137 26 (253 syandana / 13. sthapati 10 9 1 283 51 1407 61 snigdha skandha syandanAroha 285 | 229 sthala 111 syandinI 225 414 103 sthalI 124 sthavira sthala skandhazAkhA 380 3809 92 216 (310 sthaviSTha 26 skanna 383 104 - 206 1383 101 13 164 105 sthANu skhalita syUti 2129 387 syonAka 147 57 stana 229 sthANDila 263 stanadhayI 657 saMsin 137 28 stanapA. 215 sthAna 417 1391 14 saj . 248 135 stanayina 32 sthAnIya 116 skhanita 32 sthAne srabadgo 325 , 69 sabaka sthApatya 268 khavantI 104 3. khabdharoman 187 |sthApanI 157 84 spaza 1434 214... 15783 khabha 32776 sthAman ... 297 101 spaSTa .. 376 176.142 stotra smita 3899 3 43 syada -(270 356 S 164 105 80 27 215 125 61/ sava (259 270 savA Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tstshaayaayaannnnwaawaa waa yM sraSTR srasta lAkU suta khuvAvRkSa srotas { srotakhatI srotojana sva svacchanda vajana svatantra svadhA svadhiti svana svanita svapna svapnaj svabhAva svabhU svayaMvarA svayam khayaMbhU sara khara pRSTham zlokaH zabdaH 8 17 kharveya 383 104 svasR 443 2 khasti 380 92 khastika 257 25 khatrIya 141 37 khAti 97 11 khAdu 233 439 svaru 104 30 335 100 213 24 khAr3I 434 211 svAdhyAya 213 357 445 294 70 92 22 svArAj 380 94 36 85 361 23 khit svAhA 86 38 kheda 9 18 sedana saira 7 khAdurasA 205 447 16 seriNI 8 1442 254 {x} 4 1 { khAdukaNTaka { -357 15 khAna 357 16 svAnta 55 34 svApa 85 15 svApateya 331 8 sAmin { { 355 17 65 71 amaramUlasthaLazabdAnAmakArAdikrameNa pRSTham zlokaH | zabdaH 21 51 hanta 212 29 hana 44. ho :{ ha 3}{2239895 20 47 haMsa (426 167 svarUpa 4 86 38 haMsaka 419 131 kA svarga 6 ha sarjikAkSAra 338 109 haDa svarNa 333 94 svarNakAra 341 svarNakSIrI 8 haTha 175 138 haNDe svarNadI 21 49 hata svarbhAnu 40 26 hanu zyA 22 52 120 213 461 413 94 141 37 161 241 haya 176 144 164 264 70 386 16 kheritA 6 serina 357 10 hayapucchI 32 | hayamAraka 38 hara ha. { 90 17 darida 10 42 harita 256 21 haritaka 445 8 haritAla 440 84 242 | haritAlaka 23 harida 366 51 haridrA 192 haridrAbha 428 444 40 196 437 241 159 98 hari 207 11 haridva 77 haraNa 107 haricandana { 47 23 hariNa 31 36 hariNI 2 irinmaNi 15 haripriyA harimanthaka harivAlaka harihaya 5 226 226 hareNu 110 ha 89 haryakSa 15 harSa 18 454 havilAsinI 172 120 varSamANa 299 108 hala 77 15 halA 363 41 ilAyudha 172 130 halAhala 224 90 ivin 31 12 harItakI - pRSTham zlokaH | zabdaH 244 halipriya 96 halipriyA 44 halya 138 halyA 76 hallaka 1 441 381 280 175 154 13 274 189 427 175 247 60 189 405 405 30 { 21 50 61 * 455 61 313 459 336 40 316 61 196 41 106 36 389 6 hava 28 { 19 SERVE (200 .258 27 1 havis 320 52 havya 257 24 131 havyapAka 257 22. 13 havyavAhana 22 55 8 isa 78 18 50 isanI 311 30 51 hasantI 1 14 19 r hasta hA 41 14 hATaka hAyana 101 14 hastavAraNa 387 24 ini hastin 32 hastinakha 103 itipaka 29 162 332 92 142 27 hAra 307 18 hArIta 169 121 hAIhArda 148 169 306 16 119 9 186 1 52 24 354 7 305 77 11 90 11 17 43 hAlA 59 hAlika 5 276 34 122 17 285 59 hasyAroha 285 59 443 156 333 94 50 20 415 108 239 105 199 34 27 80 350 39 324 64 82 32 78 19 277 36 77 17 78 19 22 52 443 257 |444 5 438 229 399 19 360 28 pRSTham phA 143 42 350 39 * 120 hAva hAsa hAstika 433 207 hAsya hAhA 13 hi 15 23 hiMsA 10 hiMsAkarman 24 hiM 311 29 232 86 237 98 407 59 { ma Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiDa 65 sa hada 186 heman 5442 252 zabdAnukramaNikA / zabdA pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | pRSTham zlokaH hikA hiraNyaretas 22 55 dRSTa 10 haiyanavIna 321 52 316 hRSTamAnasa hota . 255 hiGguniryAsa 445 homa 254 hilamocikA 181 157 24 horA hiGgulI 449 hIna 384 107 hemakUTa 124 . 3 hijjala 149 1 418 103 hetu 54 hiNDIra 28 hutabhupriyA 256 hradinI 104 hemadugdhaka 135 hintAla hutabhuj 22 hasiSTha 333 94 217 46 448 18 372 7. hemanta 49 (457 22668 himavat hrakhagavedhuka 168 hemapuSpaka 124 149 hakhAga 176 himavAlukA 247 130 hemapuSpikA 152 142 hUhU 22 himasaMhati 36 18 hRNIyA 395 hemAdri hAdinI himAMzu . 34 13 heramba (416 112 himAnI 36 18 helA 32 hI 79 . 23 hRdaya himAvatI 175 138 379 91 hRdayaMgama (331 90 hIta 379 91 hiraNya 2332 hRdayAlu / 333 94 | hRdya . 367 53 hiraNyagarbha 8 16 | hRSIka heSA / 163 103 hiraNyabAhu 105 34 , hRSIkeza 9 18 138 hAdinI | hum 36 38 had / 223 to hINa sho 36 / hIvera 59 haimavatI J148 175 STREETRE-STREETESTRA ya iti muulshbdaanukrmnnikaa| *vavava Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI // atha TIkATippaNIsthazabdAnAmakArAdikrameNa shbdaanukrmnnikaa| sada arci 23 - 86 nama 2 zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zloka atirasa 184 163 | apara 278 akSIva 138 31 atiruja 188 5 | aparedhus 448 20 arcita 363 98 agaru 246 126 adharAt 449 apAMpati 25 61 arjunI 185 168 agasti 37 20 adhareNa 449 apAMpitta artana aguruziMzapA 149 62 adharedhus 448 20 apogaNDa 217 arthAgama 274 agnijvAlA 169 adhas apodakA 181 157 ardani 455 19 abhima 216 adhamArgava 158 88 apodikA 182 ardhacolaka 244 118 agrIya adhipAGga 286 arbuda 457 24 agredidhiSU 210 abhitas 447 23 adholoka ala 336 1.3 abhipatita 371 atrya 216 adhyaNDA 158 abhiyAti 269 alaga -885 bhaccha . 187 ana 446 11 abhizasti 26. alavAla . 104 19 acchA 98 anagha alAmbu .181 15 abhIkSNam ajakava . 15 35 alin anadhyakSa 375 79 abhISu 192 14 436 219 ajakAva anama 251 4 abhyasUyA alipriyA 146 ajanani 396 39 anamitaMpaca 366 48 | abhyAsa 371 alIka 234 92 ajasram anAryaja 246 126 | abhyUSa 318 avagrAha bajahA 173 ajitA animiSa, 312 abhyoSa avaTi 318 avadAna amaNDa 184 165 aniruddhagRhiNI 12 ajIjaka avadAheSTa 184 165 ahara 128 | anukarSan 284 thamA avaroha 131 amAmasI 11 akola 138 29 anutarSa 351 43 amAmAsI 2 468 bhaGgaNa 120 13 | anuttara 97 11 avavAda amAvasI bhagadA 239 107 anudAtta 65 4 amAvAsI / avalambana 376 aGgarAgaka 248 133 anupama 318 amAnasya avi 377 20 aGgahAri anubandhI 414. 98 amRtAsaGga 335 101 avina 15167 aGgArikA anuSTubh 257 22 amogha avyaya aGgirasa 39 24 aneDamUka 362 38 amoghA 146 54 azana 143 44 aGguri 231 82 | antarikSa | ambaka 15 azanaparNI aDarIyaka 239 107 antikA 76 | ambunAman(mUle) azoka bhaDala 231 82 415 amblikA 143 43 azra 295 avas 52 23 anyataredhus 448 ayaskara / azrapa avillikA 160 | anyedyus ayaskAra / azrupralaya aTarUSaka 163 103 anvIkSaNa 395 ayuta 457 24 azvattha | anveSaNa 395 araghaTTa 454 - 18 azvatthA 135 21 aDahu 14860 apagA 104 aram azvayuj aNavya 304 apatinI 207 arari 122 aSADhaka bhaNI 284 56 | apadAna 387 3/ ariSTA 158 85 / aSTavarga . 272 19 atijagatI 257 22 | apadhvakha 363 94/ avadha 136 | aSTApadI 352 46 ... ::* . * * * * * * * : * que 15 andha 25 448 135 21 bhaTA 26. 11 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH asaMhata asiknakA 18 asukSaNa 23 asurA 12 asUNa 79 23 asRgdharA 223 62 atrakaNTaka 292 87 223 64 425 164 25 59 AghATa Ajagava pRSTham zlokaH 290 209 AtaGka AtApin asra asrapA avanta 311 29 ahahA 443 257 ahituNDika 90 11 aho 445 9 A. 79 Apatti ApasU ApInasa 6 91 AjUr. ANavIna 304. ANi ANI AmantraNa AmarSa 79 Aya Akroza 68 AkSAraNa 68 .15 AkhuparNikA 158 88 AgAra 118 5 Agara 57 5 AbhimAruta 37 20 AgrahAyaNa 48 14 123 20 15 35 ijjala 3 | zabdaH AtAra Attagandha 363 Atreya 40 210 20 AdaNDa 146 51 261 36 291 82 93 3 219 Apya 171 Atamati 263 AmaNDa ArabhaTI Aroha Arti ArdrA Ali Aligda Acha AvartanI AvA (bA) dhA Avega AzayAza AzaGkA Azira Azi 15 AzI Azraya Asana Asandin Asura Asecanaka Aha rasoda 284 56 21 indrasarasa 284 56 indragupta 79 194 21 ibhAkhya 97 11 iriNa inaru ilA itaredyus itvara indIvAra ilAvRta ilI ilvala ilvalA 51 IzitA 126 IzvarI 46 ISikA 146 51 388 7 80 26 amara0 67 zabdAnukramaNikA / pRSTham zlokaH | zabdaH 274 27 uTa 409 73 uttarAtas 242 114 uttarAt 10 uttareNa 440 68 | uttaredyus uttejita utterita utrAsa utpala utpalA utpiJjala 408 384 105 192 14 120 12 312 31 33 3 348 92 394 23 79 25 89 89 i. - 448 323 106 184 26 54 21 59 uda udamAna udAtta uddharaNa udarpaNa uddhAna umA udvAna unduru unmantha unmAdana upakaNTha 21 upakArI 62 upajoSam 37 upayoSam 278 191 12 7 1-2 367 53 448 18 39 39 7 7 93 2 149 61 11 44 165 upAsana 68 upoSaNa 65 upoSita 57 umya uraNAkSa urarI 151 150 406 180 155 324 66 112 294 90 6 23 23 uruvuka urvAru ullUkhala ullasana 16 36 uSaNa 36 uSatI 16 37 21 277 38 [ 348 32 uSA u. pRSTham zlokaH | zabdaH 118 6 449 23 449 23 449 23 448 UrvarA 20 USaNA 282 48 USA 282 48 USApati USma 79 21 39 | USman 107 171 126 | USmA 297 99 93 452 65 406 85 381 311 381 191 140 85 4 55 35 314 68 12 312 444 257 Urdhvakarman Urdhvaju loka RcISa Rti RtIyA RbhukSa Rzya 301 115 12 25 123 20 282 ekala 48 eDuka 120 10 eDoka 10 edhA 446 446 10 eka 260 35 | elavAluka 261 261 1-4 7 aindrI 177 147 ailavila 442 254 145 51 180 155 34 35 audumbara 36 opayana 18 somIna 27 ovaMzeya 31 97 Rtu 29 RSTi 97 RSya 12 RSyagandhA ekatara ekapada 38 28 aikAya pRSTham zro U. 6 ka 22 | kakud 9 217 5 111 161 12 12 Rzyaketana 12 R. 12 e. deungdeungdeung 27 50 18 312 91 79 19 50 50 12 293 190 175 ai. 117 389 ka. 65 o. ogha odanapAkI 154 oSadhi 129 au. 18 47 6 97 27 334 261 304 82 376 115 15 376 117 18 18 32 93 413 2 21 44 27 27 180 155 169 121 27 89 10 137 375 16 28 69 82 * * 10 201 39 75 8. 35. 97 38 37 20 4 92 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaraTIkATippaNIsthazabdAnAmakArAdikrameNa * karamba 317 kujA *** 274 316 251 25 kalambI J182 " zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH / pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham lokaH kaGkaTa 286 54 319 kAmAvazAyita 16 26 25 kaGkaNI 241 110 karavAlikA 294 kAmpilla 177 146 kularapippalI 161 kaGkata 250 139 karAlI kAyasthA 147 kuJjarA kaGkatI 250 karkaTa kAra kuTapa 331 89 195 karkaTi 18. kArottama kuTara kaca(Tha) karkarATuka 194 kuTasneha 307 17 kArSaka kacchapa kAMkhya 281 kuTaGgaka 454 17 kAlakaNTha 403 kacchapI 419 karNa . 97 kuTATaGka kAlakRta 41 kacchA 113 10 karNajalaukas 191 kuTilA 173 133 kAlameSI 159 kajaladhvaja 249 138 | karmaNyabhuj 357 kuTIra 244 120 kAlaMjara 14 kaTa(NTa)kinI 162 101 karvara kuTTimita 83 32 kAlaMjarI 16 karvarI 36 kuDmala kaTapra 16 316 133 14 16 36 kaTaMbharA 157 . 85 kavura 180 154 kAlA kuDyamatsyA 191 12 146 54 kaTi228 '74 | karA 25 60 kuNapa kAlAyanI 304 kuNapI kaTusneha 307 17 336 103 karpUra . kAlI kuNDI kala 214 kaTolavINA 348 36 31 kAlIyaka 162 101 | kudya 1174 kaThillaka 180 154 / 314 224 66 kaDaMkara kAleya kuntI 309 295 . 93 22 kalaza / 246 kunda . 126 312 29 71 kaNikA 191 12 J246 126 460 kaLazIsuta kaNTaka 35 37 kAleyaka / 293 kupatha 89 115 16 kaNTakin kalahanAzana 145 145 kalAkala 93 kAlya kumud kaNDurA 158 86 kalikAraka 145 kAlyaka 174 kumodaka 13 28 kadala 166 113 kAvyA / 40 27 kadalA 113 kalpa kAza 1 420 34 / 254 kadambaka 41 kAzI kavATa 219 336 102 kanIyas - 216 kumbhakArI kAzmIra 13406 245 kavittha kandarAla kAzyapa kumbhayoni 111 kaviya 37 20 461 191 kumbhIraka 1.1 kavI 461 kASTha kaMdhara 233 kazmIraja kumbholu 140 245 - kASThakuTTa 193 kanyakA 40 kumbholUkhala 140 47 kapipriyA kaSAya 408 143 / 248 kuraMgama 12 kAhala kapila 345 22 kAkali 1126 kiki kapilA 149 kAkinI kuraNTaka 154 kinnara . . 72 kapilikA 356 kAkSa 235 kiMpaca kuraNTI 154 74 366 kaphaNi 230 kAkSIra 138 kiMpuruSa 112 kuruvaka 154 74 kapittha 135 kAJcika 315 kula 1185 kirAta 344 kam kulaka 141 191 39 kANDa kamandha 187 kuli / 440 kilakiJcita 107 kamalinI 83 kulika kANDaspRSTa 287 kambhArI kilATI 317 kAtyAyana 209 kulmASa 307 kAdambara karaka kilikiJcita 83 350 32 kulmASAbhiSuta 315 karaTu kAdambarI 65 kIlA kulmAsa 466 karaNDA | kAntidAyaka 246 126 kukuTI 193 17 kulyA 233 89 karavAla 293 89 | kApatha 184 165 kucAnana 229 77 kuva . 106 37 kumbha 122 144 kAsU 452 ** : 20:58:5 kiri 44 140 194 224 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdaanukrmnnikaa|| | koza khala guccha gucchArdha kauJca 7. kUrpAsa 126 35 119 kauzikI [106 35 27 12 404 23 40 191 53 126 13 zabda: pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH kuvara 20. 37 khanI . 126 7 gI:pati 39 24 kuvala 2332 kharAgarI 151 69/ gIpati 39 24 kuvalI 141 36 kharva 372 71 | gItha 13 29 kuvera 171 127 kozazAyikA 295 kharvAkhu 191 12 gIrvANa 6 9 kuza kozAtaka 398 365 17 134 16 kuzala 354 26 koSa 248 khalaka. 140 34 1 239 105 kuSThanAzinI 168 116 17 40 khalAdhArA 197 26 239 105 kuSThalA 168 116 kauJcadAraNa 40 khalIna 461 35 guDa 164 105 kauTaja 151 66 khAni 126 guNin 291 83 kUTaka 305 13 kauDavika 304 khurapra 453 guNThita 379 kUNi 217 48 kaumArI gutsa 134 khullaka 343 kUpikA 96 10 kaumuda 35 16 khora 218 gunthita 86 243 kaulathIna 304 ga. guptA 158 kUlmASa 315 315 39 | kauvera 171 gajabhakSA 170 gumphita kRtasApatrakA 205 kauverI . 16 guru gaJja - 425 22 kRtasApanikA 205 gaDa guhArUpa 188 . 5 kRpa kAzikA 1398 10 217 gUraNa 390 11 kRpI kratu gaNa gUvAka 186 169 kRpITa krama gaNDakI gRhagodhA 191 12 106 kRmi 191 krimijagdha 246 gada 13 28 gRhagolikA 191 . 12 kRSaka kuJca 195 22 gadA gRhamaNi 249 138 kRSikA 305 13 kudhA 8. 26 gadAhvaya 171 126 gRhAlikA 191 12 kRSNakarman 364 krodhamUcchita 172 128 203 43 gadita kRSNamedA 158 kroza gandha kRSNasAra 190 gokarNa 89 . gandhakAnta 106 gokila kvAtha 322 144 ketumAla gandhika 112 - 336 57 10 kSaraNa 68 godanta 15 103 kelI garAgarI 151 . 84 32 kSitikSama 145 49 | gareNu godAvarI kezaparNI 406 106 kSipaNu 322 57 kezara 109 43 101 428 kezarin 22 186 gonasin kSIvan 88 kezin 5 171 126 kesarAmla gardA gonAsa 79 kSutAbhijanana 300 884 21 155 97 | gavaladhvaja 335 155 13 337 104 gopaghoNTA 141 kezikI kSepaNi 140 97 gavAkSI 13 37 119 goparasa koTi 337 104 403 kSepaNI 310 97 13 koTin 151 gopavallI kSauma 120 gavyUta 12 116 166 112 koTIra 237 97 gAtu 166 112 gopA kSmAbhuja 22 koTIvarSA 173 gAndharva kha. gopAlikA 166 112 , 22 455 18kha 46 | gAyatrin 145 49 gomat 116 18 koTTavI 209 17 khakkhaTa : 374 girA. ..621 gomukha koraka 247 . 129 khaJjaka . 218 | girija.. 335 goraNa 390 11 kolA khaDgAyudha 13 27 girijAbIja 335 100 goruta 116 18 koli . 141 36 khaNDapazu 31 girijAmala 335 100 goSThI . 114 . 13 13 28 5 gRhya 6 kocca ketu * . goduh gardabha [106 kSIra godhA 1143 gopa kesarin kSepaNa gaveDu Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaraTIkATippaNIsthazabdAnAmakArAdikrameNa gosa J257 cihura 279 42 . jIvanA 1176 142 grAha cha. 98 chedya 192 14 140 142 39 / cAGga gharghara 34 351 288 zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokA 337 104 236 95 | jAnapada 113 camasa godhUmIna 304 / 452 custa | jArI 214 35 gaurA caraNTI 206 cUrNa 452 | jihma 421 142 prathita 377 cariNTI cUSA jihmazalya 145 .49 anthita 377 carita coca 223 8. caritra grAmiNI codanI 159 92 grAmINA 405 carcikA . . cyavanA 161 98 jIvanI 93 / / 244 122 10. 20 jIvanIya 94 5 carpaTa 232 / 84 graiveya 239 104 chagalA jIvitAhvaya 173 139 carmaNvatI 106 35 chadana 34 13 jugupsA 395 32 dhaTika 296 cavikA 161 98 chandas cavyA joSA ghaNTA 175 jyeSTha 404 15 cAGgerI 182 158 jagat 192 15 cANakIna jagatI 409 22 1 404 12 ghusRNa 245 124 cAndrabhAgA 105 jagala 41 jyotis 64 4 [ 94 cAndrAyaNa 265 jaghanya jyotsnA 398 .. ghRta cAmarA 275 31 javila jyotsnAvRkSa 249 138 ghRtAcI 22 cAmuNDA jaTA 14 33 | jyotsnI 168 110 ghRtoda cAritra jaTi 14 jyotsnI 398 ghRSTi 179 cAru 367 124 218 49 ghoTa 280 cArudhArA jatuka 196 26 | jharA 126 5 cArulocana 12 27 jatukA 179 153 ari 126 cakalaka 141 jatUkA 196 cArvI 26 126 1 179 152 janitrI 212 cakra jhajha(la)rI 74 cAla 121 14 cakravADa 124 154 76 jhalarI cAlana 310 26 cakrikA 296 214 jhaSA cAsa 192 16 jambu 134 jhillarI 452 1243 jambUka 1885 caNDaruhA 158 292 87 caNDA 361 jayantI 197 caNDAMzu 41 jayavAdinI caNDI cintiyA jartila TaGkapati 268 canda cirajIvaka 176 142 jalajantukA 101 218 49 candanavIjikA168 116 | cirajIvin 124 jalada candrakAnta 106 37 ciram jalUkA 101 22 | DiNDIra 337 105 candrabhasma 247 cirAt 443 jalokA 101 22 ta.. candrabhAgA 105 34 cirAttika 176 143 | jaloragI 101 22 takrakUrcikA 317 44 candrabhAgI 105 ciriNTI 206 jalaukas 101 takravAsanA 141 candravihaMgama 196 22 ciribilva 144 47 jalpita 62 1 candrazAlA 121 cire jAgarti 392 taTAka 103 candrikA 105 34 | cireNa 4.43 1 | jAgriyA 392 19 | taTAga 103 20 candriman 35 16 cilIcimi 99 18 | jAGgalikA 158 86 | taDAga 103 28 camara 275 31 cillikA 182 158 | jAti 408 132 | tanUnapAd 23 53 camarI 31 civu 234 9. jAtudhAna 25 60 tantula 164 106 xxsixxxx. * 33333REET x ............... x jharI japA jam caJcU 200 citrakUTa citrapuDa citraratha jhillI jhIrukA 22 195 Ta. 22 taGka 1 19 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdaanukrmnnikaa| 340 triSTubh tandri tuNi 953 dAta dAsa tuttha tunna tuma 156 293 49 tala dIrghajaGgha zabdaH _ pRSThara zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH tatra 417 118 tilaka 142 40 triNatA 291 83 | dArunizA 162 101 tantravApa 6 tilottamA 22 52 tripuTI 164 108 | dAruvalibhuj 195 22 / 191 13 | tukA 338 109 triphalA 169 119 dArvikA 169 119 tantravAya tukAzubhA 338 109 257 22 | dArvI 169 119 tandrA tukAkSIrI 338 109 tvakpatrI 316 40 dAza 343 17 tuGgI 44 4 tvakpuSpa 219 53 | dAzapUra 173 132 tandrI .427 176 172 128 tvakpuSpI 219 .98 15 tapatI tuNDakerI 175 139 tvaca 174 134 didhiSu .210 23 tama 335 101 174 134 | div| tuttharasAjana 335 101 tamasa tvaca 2223 divAndha 192 tundibha 216 44 tamasA 316 40 divAbhIta 192 15 tundila 222 61 tvari 394 tamA | divi 192 15 335 101 tamAla divokasa , 5 . tami 444 daka 94 5 divAkas 437 226 tumbaka 181 156 tara 238 102 dakSiNatas 449 23 divyagAyana 22 52 tumbA. 181 taraNI dakSiNA 449 23 dizA . 301 tumbi 181 taravArI dakSiNAt dIpaka 166 111 21 tarI 48 96 ra 10 | tumburu dakSiNAhi / 22 52 dIpavRkSa 242 138 dakSiNena 449 6432 168 23 | dIrghakoSikA 102 turaGgamukhabhANDa 461 25 dagdhakAka 1 232 84 404 tulA daNDa talamIna .. 79 99 29. 173 daNDaka talit 33 460 33 tuSodaka 9 durjaya 29. 79 daNDadhAra taluna 2068 293 | duSkulInA 172 128 88 talunI 206 . daNDabha 160 8 duSpradharSiNI 167 114 tasara. . 393 246 129 1 293 24 88 dUradarzin 252 . 6 dadhikUrcikA 317 44 tATaGka 142 238 10 67 dUSI 225 dadhimaNDoda 93 2 | dRSTikRt 41 25 tApana dantura 433 - 205 devakI 10 21 tUvara dam 1425 165 214 38 debakhAta tApI 126 173 131 damUnas devatva 265 52 tAmara 291 83 126. 6 tAmasa tRNamUlya 152 1429 184 devabhUya 265 52 tAra tRtIyaprakRti 215 426 171 | devala tAraka tRphalA 339 102 24 tArava 188 - 5 124. 3 devAjIva 342 11 . tAlaka 172 131 tRSA 1321 313 34 | devita 155 77 tAlavarNaka 336 103 tRNNaka 358 22 darzaka 2686 | daivakI .10 21 tiktakarohiNa 157 321 dazapura 173 131 | doSA tittira 199 35 tena 444 3 dazapUra 153 131 / / 445 20 tintiDIkA 143 tailAbhyaktA 197 dazendhana 249 138 | doSAtilaka 249 138 tintilA 143 toyada dAntI dautya 271 16 timigilagila 100 20 toyadhara 32 7 dAyita tiraskaraNI 224 140 / trapsya 320 51 | dArA 204 . 6 | dyutti 36 17 tuvarI tUNA tUNI dadhi 103 / tUda tUpara tUMvarI tRNatA devan 213 32 parAdara devavadhU tRSNA 43 0 yutI Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 druNi 11 dhUsarI 7 11 nicula nityam 382 dU 24 394 305 282 282 niyUSa 144 niz 70 amaraTIkATippaNIsthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham loka drughaNa 8 17 dhUmamahiSI 36 18 | nikaSA 348 32 paNDA drughana 294 91 dhUmikA nikAya 118 1 252 5 6. 13 | nigrAha 396 39 patAkA 290 9 dvaNI dhUstura 155 243 116 patravAha 292 - 7 druta dhRtarASTra 196 27 65 patrazabara 345 20 dhRtarASTrI 196 nimeSa 47 11 patha droNa 192 dhRSNu 359 niyAtana pada 42 33 droNi 97 11 dhoraNa 282 48 niyuta 457 24 padmapANi 41 29 dvAHsthita 268 dhorita 282 48 nirISa padmavarNa 177 145 dvAHsthitadArzaka268 | dhaurita nirukta paramada 246 126 dvAHsthitadarzin 268 dhauritaka 282 nirgandhana 301 1 parakhadha 295 - 92 dvArapa 268 dhaurya nirdhArya 356 13 parAka 265 52 dvina 402 4 dhvanita 328 niryAsa 144 dvitIyAkRta 304 parAjita 344 dvisambAkRta 304 parAbhava 79 22 26 63. | nirvahaNa 77 15 dvisItya 9naktacArin 192 parAyaNa 3 nivRtta 242 dvihalya 304 9 nakhAzin 192 15 paridevanA 68 dveSya 11 nagaukA 199 paribhASA 68 14 nizAva(ca)man 87 gha. naghaTa pariveza nizaiDa(ta) 195 . dhaTI 454 17 naTabhUSaNa 336 103 parisyanda 249 130 niSadvarI dhanadAvAsa 17 40 naTasaMjJaka 336 103 183. : 162 niSkuTI 171 dhanIyaka 315 nata 246 126 parvata . 21 45 niSThA 140 nanAnda 212 29 parvan 45 . . dhanu nIcikI 325 1 291 nandaka nIla 226 70 [116 18 nandinI 212 29 dhanus nIlakaNTha 35 nandIvarta 100 nIlA? 294 191 dhanU 291 93 nabhas parSad 255 dhanyAka nRtta 315 38 nabhasa dhanvin 432 40 27 netramala narAyaNa 225 palaMkaSa dhamana 172 130 161 454 nartaka nyUDa palAzin dharaNa narmada paligha 401 27 nala pakSatI 107 palli 123 gharSaNa 20 207 11 11 navapatrikA 200 109 pakSas pavana 135 20 dharSaNI 207 11 nasA pati 257 pavi dharSiNI 20711 nastota 324 | paJcamI dhAnAcUrNa pazu 233 121 nasyA 14 30 | nAgasugandhA 167 dhAnya paTakuTI 244 120 pazuharItakI 137 . 25 dhAnyaka 315 | nAbhi ___ 420 129 paTazcara 346 25 paSThavAD 324 63 dhAta 13 paTavAsa nAma 244 120 | paSThIhI 325 7. dhipAGga 28663 nAra ___93 4 | paTaha pastya 118 257 23 | nAraGga 141 38 | paTTana | pAMsu 296 98 155 nArikela 185 168 paTTisa pAkhaNDa 263 dhustura / 180 155 nArya 141 38 paNasa . 148 pAzcAlikA 347 29 dhUpaka 246 127 nAlI 108 42 paNDa 252 5, pATalI 142 39 paru 35 nanA / 294 91 1140 pavadha pala 2 105 32 17deg dharA - 89 48 paTa 38 351 dhuvitra 45 Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA / pRSTham zlokaH 265 52 252 5 punarnava 23/ 158 304 puraMdhri pratati priyA 324 140 pArtha 15 protha 35 436 219 304 242 115 228 378 187 173 131 224 66 pha. 159 89 pratisara 106 ...... Saksix 48 zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pANimUla 231 | putrI 211 28 | prakuJcaka 331 89 | prAjApatya pAdapA 1285 punarjanman 251 4 | pracAraNa 387 3 | prAjJa pAdAta . 287 pracita prANa pAdAvika 287 punarbhU prajAhita 332 prApti pArata 335 punarvasu 9 18 prajJa 217 prAvRSA pArApata 192 pura 441 5 praNaya 420 135 pArApAra prAsthika 13. 9 pAriSadya pulaka pratikarman 244 121 144 priyAla pulastya 40 27 SArSada pratigraha 139 preSa pulaha pratidAna 328 80 preyaGgavINa pArSadya 15 puSkasa 344 20 pratimA 10 349 prota pANi | 269 puSkasI 344 20 pratimukha puSpadanta 10 47 pAlathayA 182 pratizyA propta 219 piciNDa puSpadhanus 12 240 108 plavaMgama pikhu .. 142 40 plavana puSparatha . 283 51 pratyaya plIhA picutUla puSpavanta 47 prathama 375 22 picumanda 149 pusta 38 pradiza phajikA piccoNDaka 225 pUtika 145 pradezinI 231 phaTA pijara pUtIkaraja 145 prabhA 29 70 phaNibhuvana piTa pUruSa 54 29 pramadAvana 128 piTaka 310 26 371 pramAtAmaha 213 phalodaya pUlaka pramukha phalguna 1358 . 26 piNDaphalA pUSa 181 156 142 41 pramRta phalgunI '303 piNDIra 150 64 phAlavaha pRkA 173 133 prayuta phAlgunI pitRsarman 356 13 pRthaj 444 prayuddhArtha pippala 161 pRthavI 111 pravara baDiza pippalikA 197 | pravarta pRzni 331 bandha piyAlaka 140 33 pravahaNa bandhanI pizitA 223 pravalhI bandhUra pizunA 365 40 praznadUtI | barha prasannA barhi 1126 pRSanti 19. prasara barhirukta pIDA 347 29 pRSAtaka 257 prasaraka 140 barhiHzuSman pItacandana 162 1.1 pRSThavaha 281 prasaraNI 296 balaja pItadAru 162 102 peDA 347 bahukarI 29 prasAra 192 / 21 15 peyaSa / bANaputrI 48 prasRta 378 202 1321 54 bANAkhya prasUtA 378 puTakinI . 107 39 | pezIkoSa (za)200 37 bAdala praseva bAlapatra puNDarIkakaM 171 127 pauNDra 184 163 | prastA 425 bAlukA puNDarIza 155 77 | pauNDraka 184 163 . prAkAmya 16 bAlI puNDraka . 184 163 paurNamAsa prAghuNa bila puNDrekSu . 184 163 | paulomI 19 45 prAcInabarhis 23 56 | bAlhika putrazreNI 158 88 ptA 237 97 | prAcIra 117 3 budha Mus 248 132 piNDa 310 26 228 48 48 15 48 pRSat ... 99 16 3917 326 372 173 23 54 23 54 23 54 30 pRSata 5 190 pichapa 400 123 pIyu m 162 12 49 121 145: 169 236 126 316 414 40 13 Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 10:111 bodhi brahmANI 16 453 453 10 307 1d ...:..::461 5. madramApaka 191 Ilmu itu bhara amAsTIkATippaNIsthazabdAnAmakArAdikrameNa zabdaH pRSTham zlokaH zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH bRhatI 243 117 | bhRtyA 342 17 | marmarI 70 23 mAlaya 247 131 410 meri 736 maryA 274 26 mAlA 173 133 bRhatAMpati 39 bhoga 290 79 | malaya mAludhAnI 135 bhrama 260 35 malayU 14961 mAvatI 153 133 bhrAtR 34 malinAmbu mASya 3047 mavita 377 mASINa 304 7 brAhmaNI 173 133 27 maSI 453 10 mAs 34 13 brAhmI / 29 71 masi 10 mAhArAjika 6 10 makara 27 masI mAhezvarI bhagavat 14 79 masIjala 1. mithuna 417 27 bhanaya makuSTha 307 17 bhaNDira masura 14963 mizi 163 105 maGkura 250 140 masurA mizI [182 163 105 bhadra maGgalA / 266 masUrA 307 mihikA 36 18 majA 131 bhadramallikA 152 mahatI 409 108 mIna 40 maNi 231 81 mahAkula 2513 mukuTa 238 102 maNibandha 231 81 bhadrAzva 1126 mahAkulaka 141 39 mukunda .. 29 290 79 bhanda 53 mahAdAna maNDala 2292 85 387 mukura 3 250 330 / 345 22 mahApadma 29 71 mukuSTaka bharata 21 48 maNDalAhita 188 mahAbalA 179 152 mukUlaka 177 144 maNDalin 88 mahArasa 315 39 bhalla 187 maNDUkaparNI 159 158 mahAvIryA 168 116 muktaka 141 39 bhallUka mattakAsinI 204 4] mahAzaGkha 235 92 mukha bhavikA 368 129 mahAzUdrA 208 13 183 161 bhAga 53 28 madAyantI 152 mahAsnAyu 215 bhAGgIna mahiman 191 12 bhANDIrI 159 91 414 163 mahira 41 muSalin bhAnuphalA 167 113 madhuka mahilA 173 muSalI 191 12 bhAma madhuyaSTi 165 109 mahI 438 muSA 348 bhArata 342 | madhura 176 142 | mahendrANI [232 86 muSTi bhAratI | madhuravA 176 142 mahelA 204 / 331 bhAla 235 92 madhya . 74 | mANibandha 316 42, mUtrapuTa 227 bhAlluka 187 3 manoja 12 mAtRSvaseya '211 227 bhAlUka 187 manojavas 356 13 mAtRSyatrIya 211 mUrNa bhAkhara 171 126 manojavasa 356 mAtrA 370 374 bhidira 20 47 manojavA | mAdhvIka 351 bhiyA manda 40 26 | mAna 204 mUSaka 191 12 bhujAdaya mandara | mAya 342 6191 12 bhUtanAzana 307 18 mayaSThaka .307 17 mAriSa 174 48 bhRkuTi 86 37 marica 314 35 mArI bhRkuMsa mRga marut 173 132 mArtANDa mRGgaraja | maruta 25 62 mArSa. | mRgayA garajas 179 151 | mardita 377 86 mArSaka . 14. mRNAla - 184 164 bharya 187 331 89 mada muni muzalI madra madhu 12 381 mUrta madheja krt.it: . maSI / 400 14 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH pRSTham zlokaH mRNAlinI 107 39 mRttAlaka 173 131 173 131 mRd mekakA 105 32 menakA 22 52 mela 395 melA 161 meSazAvaka maitra maitrAvaruNa menAka moghA mojhavita mohanA yAmala yAmi yuka yuga yuta yutaka dubatI yUtha khUpa yoga yoSitA yautuka raktamAla raktalocana raktasAra { raktA rakSA rakSoghna rAmA yamanikA 244 120 rAtrI yamala 201 38 rAla yamAnikA 177 145 yaSTI yAdaH pati: 109 25 61 yAdava yAma 29 95 453 10 345 23 252 4 37 20 124 3 164 106 376 54 83 32 173 133 4 ya. 165 141 39 273 24 275 28 206 8 202 rAvaNahasta rAsa riGkhaNa 322 58 riddha 142 rizya 421 201 . 38 riSi 421 142 riSTha 369 58 riSya 286 203 275 zabdaH raGgAvatArin raghu raja ra. rajatAdhyakSa rajani 41 19 ratha rathira rambhA ramya razanA rasagandha rasanA rasendra rAjan rAjAtana amara0 68 rucaka ruSA rUpya 459 *** 2 repha tshmbhw m, w / rekhA recanI 64 ropa 2 28 rodha 144 47 192 14 145 49. romAtha 159 9. romoma 245 125 rohitAca 307 18 | rohiNI - zabdAnukramaNikA / pRSTham zlokaH zabdaH | 342 27 rUTa 268 45 13 289 22 12] rohi 64 raudra 29 72 32 85 7 99 68 140 35 2 203 44 246 127 309 29 76 52 6 112 234 91 laghu 336 104 240 108 335 28 263 139 190 120 lAsphoTanI likocaka libiMkara. 26 lIDa 8 23 12 27 43 31 10 11 26 laktaka lakSa lakSaNa 80 424 128 164 108 177 146 367 54 95 139 32 romagucchaka 275 31 romavikrayA romaharSaNa 85 35 85 85 85 23 157 lakSaNA lakSmaNA laghiman lacchana laya LalAman lava lavaNoda lAbukA lAsaka lulAya lUtakA locaka locaTa lohita lauha vaMzakSIrI vaMzajA vazika vaka vakoTa bakraja vakranAsika 35 vaca 35 vacana 35 vajra 55 85 vajradruma pRSTham zlokaH | zabdaH vajradazana 190 78 20 la. 242 84 196 196 366 184 401 . 35 184 10 vajraniSpeSa 421 363 370 vajrA 115 vajrAzani 33 25 20 164 346 302 16 26 nanakarpAsikA 168 | 25 vaTAkara 17 vaNijyA 93 2 156 181 74 8 348 33 138 29 165 vanadruma 126 vanamAlinI 17 vanAzraya 165 banI 143 |vanIpaka 4. 62 vanya 162 62 vajrI { 166 111 lotra lokAra 346 41 lohAbhisAra 295 94 varSaNa 124 | valabhi 245 334 vara varaka varaTI 270 15 385 111 188 * 191 13 249 138 vartmani vardhanI vardhamAna 25 7 varaNa yarAti varNaka varNajyeSTha vartikA 98 valli va. balarA 109 338 vazitA 338 109 vazira 246 .126 156 81 195 22 4 15 251 192 { vaSkaya vaDavaNI vaziSTha vasu vastaka 102 1 vaha 164 vahnivallabha 105 mahivAsa 191 12 mahizikha 164 105 vAMzI pRSTham 33 20 164 20 { { 460 197 26 243 461 251 398 115 123 120 " '' 121 73 116 246 126 21 11 194 127 336 128 130 223 16 161 ' sh ' ' . . . 216 324 324 zlokaH 47 105 47 47 105 27 2 49 4 173 131 139 34 33 27 61 116 126 4 21 1 11 15 18 11 105 .11 15 9 64 41 71 71 27 42 42 437 317 26 .63 246 127 245 124 338 109 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zabdaH vAkpati bAgujI vAcA vAcya vATa bANi bAtakumbha vAtala bAti vANi vAtula vAnAyu yApi vApya vAma bArAhI bAri 431 196 189 8 104 28 171 126 14 32 vAyadaNDa ** 28 bAyusakhi 23 vAraNavRSA 166 113 vAraMvAram 443 1 vAraMvAreNa vArtAka vArtAku bArtA pRSTham zlokaH | zabdaH 24 vikarSa 61 vikaSA 1 vikAza 2 vikAsa 39 161 62 64 115 62 278 vAsu vAstuka vAha bAhika vANI {4 vArtA - 443 16 279 431 196 |vigandhi 26 63 vigraha 167 114 'vicchardaka' vicchitti vijJAnika viTikA viDojas { 15 vikha 1 vikhu 39 vikhya 71 410 37 20 406 52 vima 167 114 viyoga 167 114 viriva 167 114 viroka 167 114 virodha bArdala 34 12 bila 215 vArdhakya 40 vilezaya vArdhuSin 303 5 vivasvatI bAmaNa 396 43 |viz vAlavyajana 275 31 viza vAzitA 71 25 vizastA 316 40 vizAkha vASpIkA vAsita 71 25 vizAlAgrA vAsitA 25 46 vizrambha 181 230 55 vidA 1 amaraTIkATippaNIsthazabdAnAmakArAdikrameNa pRSTham zlokaH | zabdaH 292 87 vizvarUpa 159 90 vizvAvasu 9 18 35 vipAda 43 vipAdikA vipratisAra 158 8. vindhyA vinasika 245 124 316 398 vizvatas vizvadAsA 435 215 360 217 217 217 248 4. 10 | vizvAc { 354 220 18 390 120 83 32 { 248 133 55 252 viSuNa 30 viSkambha 46 vipa 46 viSTara 46 visphoTA 123 vA 12 vihaMgamA 11 vihAyasa 172 390 230 { 4 vIjapUraka 53 jIjyA tathA 77 bu 394 27 vihAra vIjaka 124 217 292 65 80 25 76 15 puSa vRka vIti vIthi vIra vIrA vuka yukasa bukasI vRkA 8 17 128 13 intoza vRddhakAka 79 vRzcika vRSa vRSaNazva 108 42 207 292 85 146 54 273 23 423 152 vetradhAraka vizvaksena 10 19 vedanA vizvaksenAtma 12 28 vedAGga 447 13 vedhaka 23 56 vepanI 361 34 | vepathu pRSTham zlokaH | zabdaH 18 vera 52 velli 14 veza 27 bezya 6 vaiThaka 138 beNyA 9 22 48 394 249 220 53 320 49 vaikRta vaijayantI 30 vaiNavI 24 caiva 119 8 155 78 15578 347 198 396 32 vyaDambana vyAkaraNa vyAkoSa 280 128 315 77 223 44 344 309 247 223 194 191 12 406 57. 225 68 padezikA 349 158 vRSabhI vRSameru 188 vRSNi 42 pasI veNuka 151 40 5 22 264 278 268 92 65 247 349 77 43 * ********************** 49 11 64 20 20 vratatI vrIDa 22. 129 zakaTa 64 zakrabhavana 69 6 52 27 zaGkhanaka 33 86 vaizeSika vaiSNavI voDa 41 vyAghradala vyADa vyApRta vyAlagrAha 6 3 4 21 zakrAkhya 192 22 zatAvarI 46 zani 130 zaGku 16 zaTha zaNDa zaNDha zata zam zama zamira zaMpAka zaMbarAri 33 zambA - zatacchada 193 5 zatabhIru 152 zakANI pRSTham zroka 170 122 130 9 209 237 . 209 144 209 78 19 46 338 109. 77 16. 39 35 4 141 16 88 146. 5.1 64 4 129 145 89 356 90 130 79 za. 290 19 99 19 47 19 19 7 5 11 11 79 6 15 25 59 101 23 155 77 108 42 9 23 323 62 457 24 17 70 19 45 40 26 446 10 231 81 15 33 136 23 12 26 32 19 5 42 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdaanukrmnnikaa| va va zIta 129 ATTEXTR166 zuNThi 315 zvetadvipa 52 25 SaNDa '44 / 320 25 saraNI zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH zambu 102 23 zirA 224 65 zyAmaka 184 165 | sadhA 44 3 zambUka 102 zijI 121 13 zyAmA 23 zyonAka zilpizAla 119 147 zamyAka 5 1 271 18 zraddhA 414 zaraNi 115 zivI zrAma 421. 14 zaradA sabhA 44 352 zrIkhaNDa 247 13 67 11 zarAri samajyA 196 - 25 zItalavANaka zukavaha zarAli | zrIpiSTa 447 / 13 173 132 samantAt 1 253 13 samapada 292 85 zarAvApa 291 83 zukavallabha 15064 zrIvatsa 11 23 samAjJA 67 11 zallakI 170 124 zukla zlIla 356 14 samIramRga 1897 zazin zuklavAyasa 195 zvapAka samUhanI 123 zvabhIru zazvat 27 18 1885 66 samba zvAna 20 zasya zuNDa 133 .15 sambala zAkya zuNDA 342 zvovasIya saMbhalI 209 zAMkari 139 33 zuddha 353 saMmohana 12 zATa 242 115 zuna SaTpadapriya 150 65 183 165 zANI 348 32 zunAzIra 18 215 - 39 sara 2292 zAta 216. zunAsIra 18 1 216 zAtakaumbha 333 zuni zubha saraNA zArada saMsukSaNa 164 108 zAradA 105 34 zubhadantI saMstha 274 179 152 zubhA zAradI 136 22 saMspheTa 298 105 saras zArikA 4518 zubhrA 330 saMhatala 232 sarasiraha 108 zumbhA zAla 117 17 sarakhatI zuSiNa 167 zAlaparNI 26 319 sarA 164 zAzvatika 373 zuSkala 123 sarAva 313 zAkala 350 zuSkalI saMkArI sarila 355 zAsti zuSma 274 91 sariSapa 307 zukazimbA 158 | saMghAta sarpAkhya zikhariNI 40 (201 zUra 317- 4 sarvasaha zUrmI zikhANDaka 236 sacI 349 sajuSa zikhAtaru 333 sarvatobhadra 249 zRGgI sarvalA 217 vikhin zRGgAla 188 salira satatam 27 ( 195 rANi saMvadana satyAnta zija saMvapana 387 satyApanA 329 vijA 228 saMvara satra 270 zita 216 zephAlI saMvarti 27 109 sadA zitazUka zevala 107 38 saMvedana 435 . 215 sadRza 55 309 23 zeSa 228 sanat sasana 258 309 23 | zeSA 884 sanAtkumAra J48 14 pisbi zonaka 147 saniSThIva | 297 101 23695 zoSaNa 12 25 | saMnAha 286 64 | sahacara 154 zira 75 1 338 111 / zobhAjana 138 31 | saMnidha 393 23 / sahasra 457 24 EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE 09 saMhAra saktu saMkAra 19 54 150 zikSA 111 sarva 14 yaGgi saMcAra 393 [ 23 saMjJa 279 228 zepas zepha 71 24 152 zimi 69 Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaraTIkATippaNIsthazabdAnAmanukramaNikA sahA 6 353 36 sAci 445 131 sAta 25 64 hahA 179 suSi suSira muhA hAri spaza 42 zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH ] zabdaH pRSTham zlokaH | zabdaH pRSTham zlokaH 297 101 sudhA 10 saubhAjana 138 31 hasa 1168 116 | sudhUmravarNA 23 56 saumyA 40 26 haMsaga 21 51 sahAcara 154 75 | sunAla 184 165 saura 40 26 | haMsapadI 169 119 sahRdaya suparNa(ka) 136 24 saurandhrI . haMchikA 219 52 sahodara 213 supti sauri . 21 hajI sahya 124 3 suma 134 17 stambha hanuSa - 25 . 59 sumanasU 153 stambhana 12 25 hayana .. 283 52 sAcI sumanA 145 stutyA 173 haritAla 336 103 sumya 346 sthalapadma 171 127 harivarSa 112 sAtInaka surasa 223 sthAla. 312 harinetra 192 15 sAdana 118 suroda hala sthAlI sulohitA 457 sAdhupuSpa 23 171 23 146 hasantI 311 29. sAMparAyika 298 104 suvAsa 184 165 sthAvara hastadhAraNa 387 5 sAra 150 64 suvIrAmla 315 sthira 22 52 sAraGga 401 suzIma sthUlakSveDa 292 / hAra 239 106 sAraNI 152 sthUlalakSa hArA 239 105 sAravAhI 161 164 105 1994 sArikA sUtrakaNTha . 251 nehAza 249 138 hAla sAroSTrika sUtratantu 305 10 347 14 434 14 100 sUtrAman sAla 19 18 hAlahala 389 spharaNa 10 90 10 102 24 sUnmAda . 358 sphAra 370 hAlAhala sAvara 139 sUpa 41291 sphuliGginI 24 hAsikA 78 .19 siMha 40 sUraNa 181 157 sphoTanI hAhas 22.52 siMhAna 334 sUrin sphya 257 24 hihulu sikatA 409 smaraNa 81 29 himaka 176 143 sikatila 409 331 syAla 293 32 | himadyuti 34 13 siccaya 242 sUkka 234 syUti / 383 101 hiraNmaya 1126 sitaziva 316 sRkkaNI 234 hiraNyavAha 105 syona 34 sitAbha 247 sUkti 234 31. 26 hilamocA 182 158 siddhArtha sRkvan suvA 157 413 257 . sidhman 219 sRNIkA 225 67 hIra 15 33 sidhmalA sRSTa 403 srotakhinI 104 sidhmalI 219 seva 387 5 khabhra / 197 26 sirA 224 sevya 184 164 | kharabhaGga sihuNDa 164 114 11 kharita 22 52 sihakI 170 124 saityA 105 34 kharus hRNiyA sIkara khaNokhya . 150 sairindhrI hRNIyA 32 sIra 188 khavAsinI 206 sukumAra 299 108 sairibha 167 113 khAdUda 93 heman 49 10 sukhA saireya 154 75 khAdvamla 150 336 102 saireyaka 154 khAra hemapuSpa 191 150 63 sugandhaka 336 102 sodara 213 hemapuSpI | khAzA 164 108 sujAgara 179 151 | sonmAda 358 23 kheda - 77 16 sutA 407 28 soman hAdA 17 sudAman 33 9 | somA 253 9 ha 17 30 hAdinI. 104 30 ityamaraTIkATippaNIsthazabdAnukramaNikA / 310 l s 33 15 hIrA saikata . 11 4 18 sugandha 14