________________
अमरकोषः।
[द्वितीयं काण्डम्
" YAN
स शावताच्च । ('बिलं रन्ध्र
टेन कृतं विग्रहप्रदर्शन | गुहायां च' इति
(अ० प० अ०) । 'ष्णा शौचे' (अ. प. से.) भेदने' (तु. ५० से.)। 'इगुपध-' (३।१।१३५) इति कः ॥ वा। मितद्वादित्वात् (वा० ३।२।१८०) डुः ॥ (१) ॥॥ (१) ॥ ॥ गृहति । 'गुहू संवरणे' (भ्वा० प० से.)। प्रतिष्ठन्तेऽत्र। घबर्थे कः (वा० ३।३।१०८)। 'प्रस्थो - 'इगुपध- (३।१।१३५) इति कः। यत्तु-गुह्यतेऽनया। ऽस्त्रियां मानभेदे सानाधुन्मितवस्तुनि' । (२) ॥॥ सनोति। भिदाद्यङ् (३।३।१०४)-इति मुकुटः । तन्न । 'अजब्भ्याम् 'षणु दाने' (त. उ० से.)। 'दृसनिजनि-' (उ० १॥३) (वा० ३।३।१२६) इति वार्तिकविरोधात् । गुहः पाण्माइति युण् । 'सानुरस्त्री वने प्रस्थे वात्यामार्गाग्रेके विदे' ॥ तुरे गुहा। सिंहपुच्छ्यां च गर्ने च पर्वतादेश्च गह्वरे' ॥ (३) ॥॥ द्वित्वात्प्रस्थोऽप्यस्त्री । त्रीणि 'पर्वतसमभू- (२)॥*॥ गाह्यते । 'गाहू विलोडने' (भ्वा० आ० से.)। भागस्य' ॥
'छित्वरछत्वर-' (उ. ३१) इति ष्वरजन्तं निपात्यते । उत्सःप्रस्रवणम्
('अथ गह्वरम् । गुहागहनदम्भेषु निकुञ्ज तु पुमानयम्') उत्स इति ॥ उनत्ति जलेन 'उन्दी क्लेदने (रु. प.
॥ (३) ॥॥ केचित्तु-देवखाते बिलं गुहा' इति
काल्यात् 'गहरं बिलदम्भयोः' इति शाश्वताच्च । ("बिलं रन्ध्र से०)। 'उन्दिगुधिकुषिभ्यश्च' (उ० ३।६८) इति सः । 'कित्' इत्यनुवृत्त लोपः। 'उन्दति' इति मुकुटेन कृतं विग्रहप्रदर्शनं
गुहायां च' इति हैमतश्च) चत्वारि नामानि-इत्याहुः ॥ त्रीणि प्रामादिकम् । उन्दे रौधादिकत्वात् ॥ (१)॥*॥ प्रस्रवन्त्यापो
'अकृत्रिमस्य गिरिबिलस्य॥ ऽस्मात् । 'त्रु गतौ' (भ्वा० प० अ०)। 'भीमादयः- (३।- गण्डशैलास्तु च्युताः स्थूलोपेला गिरेः ॥६॥ ४।७४) इति 'कृत्यल्युट:-' (३।३।११३) इति वाऽपादाने गण्डेति ॥ 'गण्डः कपोले पिटके' इति विश्वः। गण्ड ल्युद ॥ (२) ॥*॥ द्वे 'यतो जलं स्रवति तस्य इव शैलाः । शैलशब्दस्तदवयवे वर्तते । 'विशेषणं विशेष्येणस्थानस्य॥
(२१११५७) इति समासः । शैलानां गण्डा इवं, इति वा। वारिप्रवाहो निझरो झरः॥५॥ राजदन्तादिः (२।२।३१)। 'गण्डशैलो ललाटे स्याच्युत- . वारीति ॥ वारिणः प्रवाहः ॥॥ निर्झरणम् । 'पृष् स्थूलोपले गिरेः' ॥ (१)॥*॥ एकम् । गिरेः पतितस्थूलवयोहानौ' (दि. ५० से.) 'ऋदोरप्' (३।३।५७) । यत्तु- पाषाणस्य ॥ निर्झरन्त्यनेन-इति विग्रहप्रदर्शनं मुकुटेन कृतम् । तन्न। खनिः स्त्रियामाकरः स्यात् करणेऽपो दुर्लभत्वात् । ल्युटा बाधात् । शबपि दुर्लभः ।
खनिरिति ॥ खन्यते। 'खनु अवदारणे' (भ्वा० उ. झुषो देवादिकत्वात् ॥ (१) ॥ ॥ एवं झरः ॥ पित्त्वात् |
से.)। 'खनिकषि-(उ. ४।१४०) इति इः ॥* 'कृदि(३।३।१०४) अङि 'झरा' ॥ ॥ 'अच इ:' (उ० ४।२३९)
कारात्-' (ग० ४।१।४५) इति वा ङीष् ॥*॥ 'इसजा'झरिः ॥*॥ ततो डीषि (ग० ४।१।४५) 'झरी' च ॥ (२) ॥*॥ उपसर्गान्तरनिवृत्त्यर्थो निर् ॥*॥ द्वे "उत्सान्नि
| दिभ्यः' (वा० ३।३।१०८) इतीम् । 'खनिरेव मता खानिः'
इति द्विरूपकोशः ॥ (१) ॥*॥ आकुर्वन्त्यत्र । 'डुकृञ् गंतजलप्रवाहस्य' । पञ्चापि पर्याया इत्यन्ये ॥
(त. उ० अ०)। आकीर्यन्ते धातवोऽत्र । 'क विक्षेपे' दरी तु कंदरो वा स्त्री
| (तु. प० से.)। 'पुंसि संज्ञायाम्' (३।३।११९) इति कः। दरीति ॥ दृणाति । 'दृ विदारणे' (त्र्या० प० से.)। 'आकरो निकरे खनौ' । (२) ॥ ॥ द्वे 'रत्नाद्युत्पत्तिपचादौ (३।१।१३४) 'दर' इति पाठात् 'टिड्डा-' (४.१- स्थानस्य ॥ १५) इति डीप । 'दरोऽस्त्री साध्वसे गर्ते कंदरे तु दरी
पादाः प्रत्यन्तपर्वताः। स्मृता। दराऽव्ययं मनागर्थे' ॥ (१) ॥ ॥ कं जलम् । तेन
पादा इति ॥ पद्यते एभिः। ‘पद गतौ' (दि. आ. दीर्यते । 'ऋदोरप' (३।३।५७)। ('कंदरोऽङ्कुशे । विवरे च
अ.)। 'हलश्च' (३।३।१२१) इति घञ् । 'पादो मूलोगुहायां च')॥*॥ स्त्रियां टाएँ (४।१।४)॥ (२)॥॥द्वे
ऽसतुर्याशाभिषु प्रत्यन्तपर्वते' इति हैमः ॥ (१)॥*॥ प्रत्यन्ते 'कृत्रिमस्य गृहाकारस्य गिरिविवरस्य'॥
महाद्रीणां समीपे ये क्षुद्राः पर्वताः ॥ (२) ॥॥ द्वे 'पर्वत.
देवखातबिले गुहा। समीपस्थाल्पपर्वतानाम्॥ गह्वरम् देवेति ॥ अकृत्रिमे पर्वतस्य बिले । बिलति । 'बिल | १-गह्वरं क्लीबमेव । गह्वरा गह्वरी तूपचारात्, इति तु पञ्जिका
इति मुकुटः । हैमाभिधानचिन्तामणिनाममालाव्याख्यायां तु गहर। १–'अत्युच्चवस्तुनि' इति पाठान्तरम् ॥ २-अग्रके पल्लवे । अत | पुंक्लीबलिङ्गः' इत्युक्तम् ॥ २-'स्थूलोपला.' इत्युपलक्षणम् । तेन | एव विश्वकोषे–'सानुःशृङ्गे बुधे मार्गे वात्यायां पल्लवे बने इति पाठ | 'लीलां दधौ राजतगण्डशैलः' इति माघप्रयोग उपपद्यतेनी उपलभ्यते ॥ ३-तथा च 'कन्दरासु तरुणीरिह नयति रविः' इति मुकुटः॥ ३-अत एव 'धृतगम्भीरखनीखनीलिमा' इति नैषधःमाघः इति मुकुटः॥
इति मुकुटः।।