Page Text
________________
वैश्यवर्ग: ९]
व्याख्यासुधाख्यव्याख्यासमेतः।
३२७
बाहुलकादरः ॥ (१) ॥॥ दण्डं विष्कम्नाति । 'स्कम्भु रोधने'
स्तभच्छागवस्तच्छगलका अजे। सौत्रः । 'कर्मण्यण' (३।२।१)। 'वेः स्कन्नातेनित्यम्' स्तेति ॥ स्तनोति । 'स्तम्भु रोधने (सौत्रः) मूलविभुजा(८।३१७७) इति षत्वम् ॥ (१) ॥॥ द्वे 'मन्थबन्धनका- |
दित्वात् (वा० ३।२।५) कः । पचाद्यचि (३।१।१३४) तु ष्ठस्य' । गर्गरीमुखस्य वा। 'मन्थदण्डधारककाष्ठस्य' वा॥ नलोपो न स्यात् ॥॥ 'तुभ' इति पाठे-तोभते । 'तुफ
मन्थनी गर्गरी समे ॥ ७४॥ हिंसायाम् (भ्वा० आ० से.)॥*॥ 'शुभ' इति पाठे-'शुभ मेति ॥ मथ्यतेऽस्याम् । 'करणा-' (३।३।११७) इति हिंसायाम्' (भ्वा०प० से.) । 'इगुपध-' (३।१।१३५) ल्युट् ॥ (१) ॥॥ 'गर्ग' इति शब्दं राति । 'आतः- (३- इति कः ॥ (१) ॥*॥ वस्तयति । 'वस्त अर्दने' (चु० आ० २॥३) इति कः । गौरादिः (४।१।४१) गिरति वा। 'ग से०) चुरादिः । अच् (३।१।१३४)॥ (३) ॥॥ छायते। निगरणे' (तु. प० से.)। बाहुलकाद्गरट् ॥ (२) ॥॥ द्वे
'छो छेदने' (दि. प. अ.) 'छो गुक् ह्रखश्च' (उ० १।'मन्थनपात्रस्य'॥
११३) इत्यलच् । स्वार्थे कन् । (४)॥*॥ पञ्च 'अजस्य ॥ उष्ट्रे क्रमेलकमयमहागाः
मेट्रोरभ्रोरणोर्णायुर्मेषवृष्णय एडके ॥ ७६ ॥ विति॥ ओषति. उध्यते वा । 'उष दाहे' (भ्वा०प० मयिति ॥ मेहति । 'मिह सेचने' (भ्वा०प०अ०)। से०)। ट्रन् (उ० ४।१५९) संज्ञापूर्वकत्वाद्गुणाभावः।-'उषि- ष्ट्र (उ०४।१४९)॥ (१) ॥*॥ उरु भ्रमति । 'भ्रमु चलने' सूभूभ्यः कित्' इति ष्ट्रन्-इति मुकुटस्त्वपाणिनीयः ॥ (भ्वा०प० से०)। 'अन्येभ्योऽपि.-' (वा. ३।२।१०१) (१) ॥॥ कामति । 'ऋमु पादविक्षेपे' (भ्वा०प० से.)। इति डः। पृषोदरादिः (६।३।१०९)। यद्वा,-उना शंभुना विच ( ३।२।७५)। इलति । 'इल क्षेपे' (तु.प.से.)। रभ्यते । 'रभ राभस्ये' (भ्वा० आ० अ०)। बाहुलकाद्रक एलयति । 'इल गती' (चु०प० सें.)। ण्वुल ( ३.१।१३३) ॥ (२)॥*॥ ऋच्छति, अर्यते वा । 'ऋ गतौ' (भ्वा०प० कम् चासावेलकश्च ॥ (२) ॥*॥ मीनाति । 'मीञ् हिंसायाम' | अ.)। 'अतः क्युरुच' (उ०५।१७) इति क्युन् ॥ (३) (त्र्या० उ० अ०)। मयते । 'मय गतौ' (भ्वा० आ० से.) ॥*॥ ऊणो अस्य । 'ऊणोया युस्' (५।२।१२३)॥ (४)
लिलाना को॥॥ मिषति । 'मिष स्पर्धायाम्' (तु०प० से.)। अच अश्वतरेऽपि च' इति मेदिनी)। (३) ॥॥ महान्त्यङ्गान्यस्य । (३।१।१३४)॥ (५) ॥॥ वर्षति । 'वृषु सेचने' (भ्वा० 'अनेकम्-' (२।२।२४) इति बहुव्रीहिः ॥ (४) ॥॥ चत्वारि | प० से.)। 'सृवृषि
प० से.)। 'सृवृषिभ्यां कित्' (उ० ४।४९) इति निः।'उष्ट्रस्य' ॥
'सृणिवेणिवृष्णिपाणिचूर्णयः' इति निः-इति मुकुटस्त्वपाणिकरभः शिशुः।
नीयः ॥ (६) ॥॥ इलति, एलयति वा । 'इल गतिक्षेपणयोः'
(तु०प० से.) । ण्वुल् (३।१।१३३)। डलयोरेकत्वम् केति ॥ किरति, कीर्यते वा । 'कृशशलि(कलि)गर्दिभ्योऽभच्' (उ० ४।१२२)। करभो मणिबन्धादिकनिष्ठान्तोष्ट्र
| (७) ॥*॥ सप्त 'मेषस्य॥ तत्सुते' इति मेदिनी) ॥ (१) ॥*॥ एकम् 'उष्ट्रशिशोः ॥ उष्ट्रोरभ्राजवृन्दे स्यादौष्ट्रकौरभ्रकाजकम् । करमाः स्युः शृङ्खलका दारवैः पादबन्धनैः ॥७५॥ विति ॥ उष्ट्राणाम् (१), उरभ्राणाम् (१), अजानाम्
(१), समूहः । 'गोत्रोक्षो-'(४।२।३९) इति वुञ् ॥*॥ प्रत्येककेति ॥ 'शृङ्खलमस्य बन्धनं करभे' (५।२।७९) इति
मेकैकम् ॥ कन् ॥ (१)॥*॥ एकं 'दारुविकारशृङ्खलाप्रायबन्धनयुक्तस्य करभस्य' ॥
चक्रीवन्तस्तु वालेया रासभा गर्दभाः खराः॥७७॥ अजा छागी
चेति ॥ चक्रवद्भमणं चक्रम् । तदस्यास्ति । मतुप् (५।अजेति ॥ अजति । 'अज गतौ' (भ्वा०प० से.)।
२१९४)। 'आसन्दीवत्-' (८।२।१२) इति साधुः ॥ (१) पचाद्यच् (३।१११३४) । 'अजाविभ्याम्-' (५।१।८) इति
॥*॥ वलय उपसंहाराय संहितः । 'छदिरुपधि-' (५११११३)
इति ढञ् । वलेरपत्यम् । 'इतश्चानिजः' (४।१।१२२) इति निर्देशान्न वी । 'अजाद्यतष्टाप्' (४।१।४)। 'अजश्छागे हरे विष्णौ रघुजे वेधसि स्मरे' इति हैमः ॥ (१) ॥*॥ छ्यति,
ढग वा। 'बालेयो गर्दभे पुंसि मृदो वलि(बाल)हिते त्रिषु' इति छायते, वा । 'छो छेदने (दि०प० से.)। 'छापूखडिभ्यः
( मेदिनी)॥ (२) ॥१॥ रासते । 'रास शब्दे' (भ्वा० आ० कित्' (उ० १११२४) इति गन् । 'जातेः- (४।१।६३)
से.)। 'रासिवल्लिभ्यां च' (उ० ३।१२५) इत्यभच् ॥ (३)
॥*॥ गर्दति । 'गर्द शब्दे' (भ्वा०प० से.)। 'कृशृशलिकइति कीष् ॥ (२)॥॥ द्वे 'अजायाः॥
लिगर्दिभ्योऽभच्' (उ० ३।१२२)। 'गर्दभं श्वेतकुमुदे १-इदं च 'उपिखनिभ्यां कित्' (उ० ४।१६२) इति सूत्रा
गर्दभो गन्धभिद्यपि । रासभे, गर्दभी क्षुद्रजन्तुरोगप्रभेदयोः' स्मरणमूलकम् ।।
| इति विश्वः (मेदिनी)॥ (४) ॥*॥ खं मुखबिलमतिशयित
| SR No. | 016111 |
| Book Title | Namalinganusasan Amarkosa |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhanuji Dikshit, Shivdatt Pandit |
| Publisher | Satya Bhamabai Pandurang |
| Publication Year | 1944 |
| Total Pages | 548 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 17 MB |