________________
वनौषधिवर्गः ४ ]
व्याख्यासुधाख्यव्याख्यासमेतः ।
winnnnnArinAAAAAAA
क्तिच् (३।३।१७४) । पृषोदरादिः (६।३।१०९)। यत्तु- १४१) ङीष् । यत्तु-'पाककर्ण-' (४।१।६४) इति की'गर्षति हिनस्ति रोगम्' 'गृषु हिंसायाम्' क्तिन् (३।३।९४)- इत्याह मुकुटः । तन्न । 'सदच्काण्ड-' (ग० ४।१।४) (वा. इति व्याख्यातं मुकुटेन । तन्न। उक्तधातोरदर्शनात् । कर्तरि ६४) इत्यस्य तदपवादत्वात् ॥ (६) ॥*॥ के आरौति । पचाक्तिनोऽसंभवाच्च । 'अथ गृष्टिः सकृत्सूतगवीबदरयोः स्त्रियाम्' द्यच् । ( यत्तु मुकुट आह-कारोरियम् )-कारवी इति । तन्न । (इति मेदिनी)॥ ॥ 'घृष्टिः ' इति पाठान्तरम् । घर्षति । 'घृषु | 'वृद्धाच्छः' (४।२।११४) इत्यस्याणपवादत्वात् । 'कारवी संघर्षे' (भ्वा०प० से.) । क्तिच् (३।३।१७४)। 'घृष्टिः स्त्री मधुरादीप्यत्वक्पत्रीकृष्णजीरके' इति मेदिनी ॥ (७)॥*॥ सप्त घर्षणस्पर्धाविष्णुकान्तासु ना किरौ' (इति मेदिनी) ॥ (२) 'मधुरायाः' 'सौंफ' इति ख्यातायाः । अन्त्यद्वयम् 'उंधा॥ ॥ वराहस्येयम् । प्रियत्वात् । 'तस्येदम्' (४।३।१२०) वली' इति ख्यातायाः-इत्येके ॥ इत्यण् । 'वाराही मातृभेदे स्याद्विष्वक्सेनप्रियौषधौ' (इति
सरणा तु प्रसारिणी ॥ १५२॥ मेदिनी) ॥ (३) ॥*॥ बदति । 'बद स्थैर्ये' (भ्वा० प०
तस्यां कटंभरा राजवला भद्रबलेति च । से.) । बाहुलकादरन् । ब(च)दरा गृष्टिकार्पास्योरेलापा स्त्रियां, पुमान् । कर्पासस्यास्थि, बदरी कोले क्लीबं तु तत्फले' | सरेति ॥ सरति । 'सृ गतौ' (भ्वा० प० अ०)। 'बहुल(इति मेदिनी)॥ (४) ॥*॥ चत्वारि 'वाराहीकन्द' इति मन्यत्रापि' (उ० २।७८) इति युच् ॥ ॥ ल्युटि (३।३।११३) ख्यातायाः ॥
'सरणी' इत्यपि। 'सरणा सरणी चार्वी कटंभरा महाबला' मार्कवो भृङ्गराजः स्यात्
इति रुद्रः ॥ (१) ॥*॥ प्रसार्यतेऽगमनया। 'करणा-' (३।३।
| ११३) इति ल्युट ॥॥ 'सारणी' इत्यपि । ('सारणो मार्केति ॥ मारयति । विप् (३।२।१७८) । 'मारि केश
राक्षसान्तरे)। रुग्भेदे ना, प्रसारण्यां खल्पनद्यां च सारिणी' शौक्लयनाशने' । कृयते । 'कुछ शब्दे' (भ्वा० आ० अ०)।
(इति मेदिनी)॥ (२) ॥ ॥ कटं विभर्ति । 'संज्ञायां भृत-' 'ऋदोरप्' (३।३।५७) ॥ (१) ॥*॥ भृङ्ग इव राजते। 'राज़
(३।२।४६) इति खच् ॥ (३) ॥*॥ बलानां बलप्रदानां दीप्तौ' (भ्वा० उ० से.)। अच् (३।१।१३४)। ('अथ
राजेव । राजदन्तादिः (२।२।३१) ॥ (४) ॥*॥ भद्रं भृङ्गराज उक्तः पक्षिविशेषे च मार्कवे भ्रमरे' (इति मेदिनी)।
| बलमस्याः ॥ (५) ॥*॥ पञ्च 'कुजप्रसारिणी' इति 'भृङ्गरजः' इति पाठे भृग इव रजोऽस्य । सान्तोऽदन्तोऽपि ।
ख्यातायाः॥ रजशब्दस्य द्वैविध्यात् । 'स्यान्मार्कवो भृङ्गरजः भृङ्गराजः सुजागरः' इति रभसात् ॥ (२) ॥४॥ द्वे 'भृङ्गराज' इति जनी जतूका रजनी जतुकृच्चक्रवर्तिनी ॥ १५३ ॥ ख्यातस्य ॥
संस्पर्शा काकमाची तु वायसी ॥ १५१॥
जनीति ॥ जायते आरोग्यमनया। 'जनिघसिभ्यामिण' काकेति॥ काकान् मञ्चते । 'मचि धारणोच्छ्रायपूजनेषु' (उ० ४.१३०)। 'जनिवध्योश्च' (१३।३५) इति न वृद्धिः । (भ्वा० आ० से.)। 'कर्मण्यण' (३।२।१)। आगमशास्त्रस्या- 'कृदि- (ग० ४।१।४५) इति वा ङीष् । 'जनी सीमनित्यत्वान्न नुम् ॥ (१) ॥॥ वायसानामियम् । 'तस्येदम्' तिनीवध्योरुत्पत्तावोषधीभिदि' (इति मेदिनी)॥ (१) ॥४॥ (४॥३।१२०) इत्यण् । 'काकोदुम्बरिकायां च काकमाच्यां च
| जायते । 'जनी-' (दि. आ० से.)। 'उलूकादयश्च' (उ० वायसी' (इति मेदिनी) ॥ (२) ॥ ॥ द्वे 'काकमाच्या'
४१४१) इति साधुः ॥ॐ॥ जतुशब्दात् 'संज्ञायां-' (५।३।७५) 'कवप्रिया' इति ख्यातायाः ॥
इति कनि 'जतुका' च ॥ (२) ॥*॥ रज्यतेऽनया। 'रञ्ज शतपुप्पा सितच्छन्त्राऽतिच्छन्त्रा मधुरा मिसिः। रागे' (भ्वा० उ० अ०)। 'करणा-' (३।३।११७) इति अवाक्पुप्पी कारवी च
ल्युट ।-'त्यजरज- (३।२।१४२) इति निपातनात् क्वचिदशतेति ॥ शतं पुष्पाण्यस्याः। 'सदच्काण्ड- (ग० ४।-|१४) इति टाप् ॥ (१) ॥॥ सितं बद्धं शुभ्रं वा छत्रमस्याः ॥ १-इदं च 'घिनुणि च'। धिनुणि चोपसंख्यानं कर्तव्यम् । रागी। (२) ॥॥ छत्रमतिक्रान्ता । 'अत्यादयः- (वा० २।२।१८)
घिनुणि निपातनात्सिद्धम् । किं निपातनम् । '-त्यजरज-' (३।२।१४२) इति समासः ॥ (३) ॥॥ मधुरस्त्यस्याः । 'ऊषशुषि-' (५।
इति । अशक्यं धातुनिर्देशे निपातनत्वमाश्रयितुम् । इह हि दोषः
स्यात् । '-दशनहः करणे' (३।२।१८२)। दंष्ट्रा । नैतद्धातुनिपातनम् । २।१०७) इति रः । 'मधुरा शतपुष्पायां मिश्रेयानगरीभिदोः'
किं तर्हि प्रत्ययान्तस्यैतद्रूपम् । तस्मिंश्च प्रत्यये लोपो भवति' इति (इति मेदिनी) ॥ (४) ॥॥ मस्यति । 'मसी परिणामे' (दि. |
| भाष्येण 'प्रत्ययान्तस्येति । शबन्तस्येत्यर्थः। यङ्लुनिवृत्त्यर्थश्च तत्र प० से.) । इन् (उ० ४।११८)। पृषोदरादिः (६।३।१०९)।
शनिर्देशः । यङ्लुङन्ताद्रओन भवति' इति कैयटेन च विरुद्धम् । 'मिसिः स्त्री मधुरामांस्योः शतपुष्पाजमोदयोः' (इति मेदिनी)| तस्मात् 'रजेः क्यन' (उ० २१७९) इति क्यनि कित्त्वान्न लोपः। ॥ (५) ॥॥ अवान्धि पुष्पाण्यस्याः । गौरादित्वात् (४- गौरादित्वात् (४।१।४१) जीप इति बोध्यम् ॥