________________
१२२
अमरकोषः।
[द्वितीयं काण्डम्
काष्ठस्य' (छ(स)जा) इति ख्यातस्य ॥ पटलाधारवंश- 'पुल महत्त्वे' (भ्वा० प० से.)। इगुपधत्वात् कः (३।११. पञ्जरस्य इत्यन्ये ॥
| १३५) रलयोरभेदः । गोभिः पुरम् । गाः पुरति । 'पुर अग्रकपोतपालिकायां तु विटडू पुनपुंसकम् ॥ १५॥ गमने' (तु० प० से.) ण्यर्थः। मूलविभुजादित्वात् (वा. कपोतेति ॥ पालयति । 'पाल रक्षणे' (चु०प० से.)।
३।२।५) कः ॥ (२) ॥॥ द्वे 'नगरद्वारस्य'। ण्वुल् (३।१।१३३)। कपोतानां पालिका। कपोतान्पालयति कूटं पूद्वारि यद्धस्तिनखस्तस्मिन् 'कर्मण्यण्' (३।२।१)। डीप (४।१।१५)। 'संज्ञायां कन्' कूटमिति ॥ हस्तिनो नख इव । हस्तिना न खन्यते। (५।३।७५) इति वा ॥ (१) ॥*॥ विशेषेण टायन्तेऽत्र। इति वा। 'खनु अवदारणे' (भ्वा० उ० से.) 'अन्येभ्योऽपि'टकि बन्धने' (चु० प० से.)। 'हलश्च' (३।३।१२१) इति (वा० ३।२।१०२) इति डः ॥ (१) ॥॥ एकं 'पुरद्वारेघञ्।-कर्मण्यच् (३।३।५६) वा-इति मुकुटस्य प्रमादः॥ ऽवतारणार्थ कृतस्य क्रमनिम्नस्य मृत्कूटस्य ॥ (२)॥॥ द्वे 'गृहप्रान्ते रचितपक्षिस्थानस्य' ॥
अथ त्रिषु । स्त्री द्वाार प्रतीहारः
कपाटमररं तुल्ये स्त्रीति ॥ द्वारयति 'दु वरणे' ( )णिजन्तः । विच अथेति ॥ कं वातं शिरो वा पाटयति । 'पट गतौ' (३२१७५)। यद्वा,-द्वार्यते । संपदादिः (३।३।१०८)॥ (१) (भ्वा० प० से.)। 'कर्मण्यण' (३।२।१)॥*॥ 'कवाटम' ॥* पचाद्यचि (३।१।१३४) द्वारम् । 'द्वारं निर्गमेऽभ्युपायेइत्यन्ये । तत्र कं वातं वटति । 'वट वेटने' (भ्वा०प० से०)। इति हैमः ॥ (२) ॥॥ प्रतिह्रियते आवियते। कर्मणि घञ्
स्त्रियाम् 'टिड्डा-' (४।१।१५) इति डीप् । 'कुङ् शब्दे' (तु. (३।३।१४) 'उपसर्गस्य घञि- (६।३।१२२) इति वा दीर्घः। आ० अ०)। 'ऋदोरप' (३।३।५७)। कवं शब्दमटतीति 'प्रतीहारो द्वारि द्वाःस्थे द्वाःस्थितायां तु योषिति ॥ (३)| वा ॥ (१) ॥*॥ इयर्ति । 'अर्तिकमि-' (उ० ३।१३२) ॥॥ त्रीणि 'द्वारस्य ॥
इत्यरन् । स्त्रियाम् गौरादिङीष् (४।१।४१)-इति पन्जिका । स्याद्वितर्दिस्तु वेदिका।
| 'कपाटश्च कवाटश्च त्रिषु स्यादररं न ना' इति वाचस्पतिः ।
| 'अररं छदकपाटयोः' इति विश्व-मेदिन्यौ ॥*॥ ऋच्छति विच् स्यादिति ॥ विगता तर्दिर्हिसाऽस्याः । 'तर्द हिंसायाम्'
(३।२१७५)। अरम् ऋच्छति । 'सर्वधातुभ्यः -' (उ० ४।(भ्वा०प० से.)। 'सर्वधातुभ्य इन्' (उ० ४।११८) इतीन्
| ११८) इतीनि 'अररिः' इदन्तोऽपि । ('अरर पुनः । कपाटो॥ (१)* विदन्त्यस्याम् । इन्नन्तात् 'कृदिकारात्-' (ग.
ऽरेरिः कवाटः' इति हैमः)॥ (२)॥*॥ द्वे 'कपाटस्य ॥ ४।१।४५) इति वा ङीष् । स्वार्थे कन् (५।३।७५)॥ (२) ॥*॥ 'प्राङ्गणादिषु कृतस्योपवेशस्थानस्य' द्वे ॥
तद्विष्कम्भोऽर्गलं न ना ॥१७॥ तोरणोऽस्त्री बहिर्द्वारम्
तदिति ॥ तत् कपाटं विष्कम्नाति । 'स्कम्भुः' सौत्रो
रोधनार्थः । 'कर्मण्यण्' (३।२।१)।-मुकुटस्तु-आवश्यके तोरेति॥ तुरन्त्यत्र। 'तुर त्वरणहिंसनयोः' (जु०प० से.)। णिनिः (३।३।१७०) इति वदन् 'तद्विष्कम्भार्गलम्' इति मूलअधिकरणे ल्युट् (३।३।११७)। 'तोलयन्त्यत्र', इति वा। पाठं मन्यते । 'वेः स्कन्नातेनित्यम्' ( ८।३।७७) इति षत्वम् 'तुल उन्माने (चु० प० से.)। रलयोरेकत्वम् । तुतुरत्य- अय॑ते । 'अर्ज अर्जने' (भ्वा०प० से.) वृषादित्वात् नेन 'तुर त्वरणे' जोहोत्यादिकः ॥ (१) ॥ ॥ बहिारात् ।
| (उ० १११०६) कलच् । न्यक्कादित्वात् (॥३५३) कुत्वम्। ('अपपरि-' (२।१।१२) इति समासः)। 'बहिश्च तदारं च' ('स्यादर्गलं तु कल्लोले परिघेऽपि')। स्त्रियां टाप (४।१४) इति वा ॥ (२) ॥॥ द्वे 'द्वारबाह्यभागस्य' ॥
लघुत्वविवक्षायां ठीषु (४।११५५) इति पञ्जिका ॥ (१) . पुरद्वारं तु गोपुरम् ॥१६॥॥॥ एकं 'कपाटरोधनकाष्ठस्य ॥ पुरेति ॥ पुरस्य द्वारम् ॥ (१) ॥ ॥ गोपायति । 'गुपू | आरोहणं स्यात्सोपानम् रक्षणे' (भ्वा० प० से.) बाहुलकादुरच् । यद्वा,-पोलति।। आरोहेति ॥ आरुह्यतेऽनेन । 'रुह प्रादुर्भावे' (भ्वा०
- प० अ०)। करणे ल्युट् (३।३।११७)। 'आरोहणं स्यात्सो'तां कस्यांचिद्भवनवलभौ', 'चित्रस्थानवलोक्य शून्यवलभावकैकमा- | पाने समारोहे प्ररोहणे ॥ (१) ॥॥ सह विद्यमान उप भाषते' इति मेघदूतः । 'दृष्ट्वा दृष्ट्वा भवनवलभीतुङ्गवातायनस्था' इत्यादि- | उपरि आनो गमनमनेन ॥ (२) ॥॥ द्वे 'पाषाणादिकृतप्रयोगानुरोधादीर्घान्तापि । न घेतैर्लक्ष्यैर्वलभ्या गोपानसीपर्यायत्वं
सौधाधारोहणमार्गस्य ॥ संभवति । गोपानस्यां वासस्य सुखपूर्वकत्वानुपपत्तेः । प्राचीनतत्तत्काव्याविरोधाच्च । तस्मादलभिशब्दे बाहुलकादभिच् प्रत्ययः। 'कृदि- १-तथा च कथिताभ्युदये-'प्रेयन्तेऽमी परमररयो हर्म्यवातायकारात्-' (ग० ४।१।४५) इति डीषि दीर्घान्ततेति दिक् ॥
| नानाम्'-इति मुकुटः। २-सोपानं दन्त्यादि 'सोपानपथमुत्सृज्य १-इत उत्तरं 'युच् (उ० २।७८) वा' इति वा पाठः। J वायुवेगसमुद्धतः' इत्यत्राहीलसमक्षेषात्-इति मुकुटः॥
१.१०६) कलच
लाहश्च तदारं च
॥ द्वे 'दारबाह