Book Title: Gyansara
Author(s): Ramanlal C Shah
Publisher: Raj Saubhag Satsang Mandal Sayla
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005473/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n kh dl m r yn st ... . st . . wr kht. ( r : ( ( r( b w tst tst tst tst nt . j t st mn byt ( ( ) ( ) ( ) ( ) ) ( ) . ) ( ) ( t -- dy dn n . . . . . . . . . . . . . . . . } ( For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | OM . zrI rAja-sobhAga smAraka graMthamALA puSpa-11muM pUjya nyAyavizArada nyAyAcArya mahopAdhyAya zrIbha6 yazovizya virathita jJAnasAra anuvAda ane vizeSArtha * Do. ramaNalAla cI. zAha sAyalA 0 zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa sobhAgaparA, sAyalA - 363 430 For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka che. prakAzana samiti zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa sAyalA prathama AvRtti : saMvata 2061 I.sa. 2005 prata : 1ooo bIjI AvRtti: saMvata 2063 I.sa. 2006 prata : 1000 (NO COPY RIGHT je sAyalA che zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa | zrI rAja-sobhAga Azrama sobhAgaparA, sAyalA-363 430. (ji. surendranagara) phona : (02755) 280533 Teli-pheksa : 280791 Website : www.rajsaubhag.org E-mail: rajsaubhag@yahoo.com * prAptisthAna che je amadAvAda je jayezabhAI je. zAha zivA enTaraprAIjha 25, evaresTa TAvara, nAraNapurA, amadAvAda-13. phona : (079) 27475111 Teli-pheksa : 27483436 shivaenterprise@yahoo.com je muMbaI je vinAyaka ke. zAha 22, zAMtiniketana, 3jA mALe, 95-e, marIna DrAIva, muMbaI - 400002. phonaH 22813618/19 TAIpa seTiMga. mudrAMkana DI-57, gautamanagara, esa. TI. roDa, borIvalI (vesTa), muMbaI - 400 092. | te mudraka - naiSadha prinTarsa myunisipala skUla pAse, nAraNapurA gAma, amadAvAda- 380 013. phona : 2049 16 27 For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana ) zrI rAja-sobhAga Azrama, sAyalA taraphathI pa.pU. nyAyavizArada mahopAdhyAya zrI yazovijayajI viracita "jJAnasAra' nAmano A daLadAra graMtha prakAzita thAya che ethI atyaMta harSa anubhavuM chuM. A zubha avasare AzramanA praNetA pa.pU. bApujI(zrI lADakacaMdabhAI vorA)nA puNyAtmAne vaMdana karuM chuM ke jemaNe mane 'adhyAtmasAra" ane "jJAnasAra" jevA kaThina graMthonA anuvAda-vizeSArtha lakhavA mATe preraNA karI hatI. Aje A prakAzana jovA teo hayAta hota to emane keTalI badhI prasannatA thaI hota ! sAyalA Azrama sAthe soLa varSathI eka mIThI mamatA amAre baMdhAI gaI che. tyAM pahelI vAra javAnuM thayuM. I.sa. 1990mAM. enuM nimitta to pU. bApujIno 'zikSAmRta' graMtha che. muMbaImAM dAMtanA dAktara mArA mitra DaoN. jitubhAI nAgaDAe bhalAmaNa karI ane bahenazrI mInaLabahena rohitabhAI zAhe AgrahapUrvaka nimaMtraNa ApyuM ke mAre AzramamAM AvIne zikSAmRta'nuM kArya karavuM. ethI sAyalAmAM AvatAM pU.bApujInA ghaniSTha saMparkamAM AvavAnuM banyuM emanI saraLa, sahaja, nirmaLa prakRtie, emanA vAtsalyasabhara svabhAve ane emanI AdhyAtmika siddhioe mAruM hRdaya jItI lIdhuM. "zikSAmRta'nuM kArya pUruM thatAM emaNe mane "adhyAtmasAra"no anuvAda ane vizeSArtha lakhavAnuM soMpyuM. "adhyAtmasAra'no pahelo bhAga prakAzita thayo tyAre pU. bApujIe ene svAdhyAya-kramamAM cAlu karAvI dIdho. tyAra pachI bApujIno dehavilaya thayo. "adhyAtmasAra'nA bIjA ane trIjA bhAganuM prakAzana tyAra pachI thayuM. (vaLI saMpUrNa eka graMthamAM enI bIjI AvRtti paNa prakAzita thaI.) te avasare pU. bApujInA uttarAdhikArI pU. bhAIzrI (zrI nalinabhAI koThArI) ane pUjya gurumaiyA (zrI saguNAbahena sI. yu. zAha) tathA zrI vikramabhAI ane zrI mInaLabahene evI bhAvanA vyakta karI ke "jJAnasAra'nuM kArya paNa mAre karI ApavuM. A kArya meM saharSa svIkAryuM ane traNeka varSanA gALAmAM pUruM thatAM te have graMthasvarUpe prakAzita thAya che. daramiyAna pU. gurumaiyAno paNa dehavilaya thayo. A graMthanuM prakAzana jovA teo vidyamAna hota to keTalo badho AnaMda thAta ! emanA puNyAtmAne bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM. - pa.pU.zrI yazovijayajI mahArAjano "jJAnasAra' graMtha yathArthanAma che. jene tattvadarzanano nicoDa emAM AvI jAya che. keTalAka ene jaina darzananA "gItAgraMtha' tarIke oLakhAve che. A graMthano mahimA evo che ke keTalAyane A pavitra graMthanuM rojeroja paThana karavAno niyama hoya che. keTalAye sAdhusAdhvIone A graMtha kaMThastha hoya che. keTalAka gRhasthone paNa e kaMThastha hoya che. jemanA paricayamAM huM Avyo chuM evA pa.pU. zrI pratApasUrijI mahArAja (pa.pU. zrI dharmasUrijI mahArAjanA guru bhagavaMta ane pa.pU.zrI yazodevasUrijInA dAdAguru)ne roja "jJAnasAra'nuM paThana na thAya tyAM sudhI kazuM vAparavuM nahi evo niyama hato. Avo niyama to bIjAM ghaNAMne haze. A graMthanA lekhanakArya mATe meM sau prathama pa.pU. upAdhyAyajI mahArAja zrI yazovijayajIe pote siddhapuramAM zeTha zAntidAsanI vinaMtIthI lakhelA bAlAvabodha-(Tabo)no AdhAra lIdho che. temaNe "jJAnasAra' upara avacUrNi paNa lakhI hatI paNa te hAla aprApya che.) taduparAMta pa.pU. For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devacaMdrajI mahArAjanI "jJAnamaMjarI' nAmanI TIkA, paMDita bhagavAnadAsa harakhacaMda dozI, pa.pU. zrI bhadraguptasUrijI mahArAja tathA pa.pU. zrI bhadraMkarasUrijI mahArAjanA "jJAnasAra' vizenA graMthono AdhAra lIdho che. e mATe teo sarvano huM atyaMta RNI chuM. A graMtha mukhyatve AzramanA mumukSuone lakSamAM rAkhIne lakhAyo che. A "jJAnasAra' graMthanuM mAruM lakhANa joI ApI upayogI sUcana karavA badala AzramanA pU.bhAIzrI, zrI rasikabhAI, zrI vikramabhAI, zrI mInaLabahena tathA anya brahmaniSTho temaja mArA vaDIla mitra DaoN. bipinacaMdra hIrAlAla kApaDiyA, praoN. caMdrikAbahena paMcAlI, AcArya DaoN. upendrabhAI dave, zrI narezacaMdra DAhyAbhAI zAha ane mArAM dharmapatnI praoN. tArAbahena zAha-A sarvano hRdayapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. mArI vinaMtIne mAna ApI pa.pU. zrI omakArasUrijInA samudAyanA pa.pU. zrI municaMdrasUrijIe paNa samaya kADhIne A lakhANa joI ApyuM che e badala emano RNI chuM ane kRtajJabhAve emane vaMdana karuM chuM. | amArA mitra laMDananivAsI zrI abhayabhAI sukhalAla mahetA ane emanAM dharmapatnI sau. maMgaLAbahene tathA emanA parivAre A "jJAnasAra' graMthanA prakAzanakharcanI tamAma javAbadArI upADI lIdhI che. e mATe emano aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM ane emanA udAratAbharyA satata sahayoganI sarAhanA karuM chuM. emanI sadbhAvazIla utsukatA ane cIvaTabharI tatparatA vagara A graMthanuM lekhana prakAzana zakya na banyuM hota ! "mudrAMkana'nA zrI javAharabhAI tathA zlokasUcI taiyAra karI ApavAmAM amArA zrI azoka palasamakare ghaNI madada karI che e mATe teono paNa AbhArI chuM. "jJAnasAra'nA lekhanakArya mATe muMbaIthI sAyalA AzramamAM javA-AvavA mATe dareka vakhate cIvaTapUrvaka vyavasthA karI ApanAra bahena zrI mInaLabahenane kema bhulAya? AzramanA amArA nivAsa daramiyAna jemanA taraphathI vividha prakArano sahakAra sAMpaDyo che te laMDananivAsI zrI vinubhAI tathA sau. sudhAbahenane yAda karIe chIe. AzramanAM anya mumukSu bhAI-bahenonuM smaraNa tAjuM thAya che. AzramamAM amArI vyavasthA mATe dekharekha rAkhanAra zrI dilIpabhAI vorA (pU. bApujInA suputra), menejara zrI mAvajIbhAI tathA anya karmacArIgaNa vagere sarva pratye prema AbhAranI lAgaNI darzAvuM chuM. "jJAnasAra" jevA tattvasabhara, gahanagaMbhIra, zAstrIya graMthanA zabdArtha, anuvAda, vizeSArthanA lekhanakAryamAM mArI matimaMdatA ke anavadhAnadoSane kAraNe kaMI paNa kSati rahI gaI hoya, arthaphera thayo hoya, mudraNadoSa rahI gayA hoya athavA kartAne abhipreta na hoya evuM kaMI lakhAyuM hoya athavA jinAjJA viruddha kaMI lakhAyuM hoya to te mATe kSamAprArthI chuM. A graMtha mumukSuonA kalyANanuM nimitta banI raho e ja abhyarthanA ! sadgurudevazrI pa.pU.bApujI (zrI lADakacaMda mANekacaMda vorA)nuM janma zatAbdI varSa - pUrNAhuti. phAgaNa suda 2, vi. saM. 2061, tA. 12mI mArca, 2005 - ramaNalAla cI. zAha For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana zrI sadgurudevAya namaH virakta mAnavonuM bhItara badalAyeluM hoya che. je dekhAI rahyuM che e badhuM svapnavat che, mRgatRSNAnA jaLanI peThe che, paNa jenAthI dekhAI rahyuM che te AtmA ja satya che. Atmayoga pAmavo eTale te satyamAM vizrAnti pAmavI. potAnA AtmAmAM virAma pAmelA, AtmasvabhAvamAM jAgelA pa. pU. bApujI sadagurudeva zrI lADakacaMda mANekacaMda vorAnI janmazatAbdI varSanI ujavaNInA aMtaragata A zreSTha adhyAtmagraMtha "jJAnasAra prakAzita karavAno AnaMda tathA saMtoSa anubhavIe chIe.' - pa. pU. bApujInA adhyAtma vArasadAra, AtmalIna pU.bhAIzrI nalInabhAI koThArInI nizrAmAM samyagujJAna pracArano apUrva lAbha zrI rAja-sobhAga Azramane maLyo teno apAra harSa che. janmazatAbdInA AraMbhe nyAyAcArya upAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAje racelA adhyAtmasAra' graMthanuM maMgala prakAzana thayuM ane varSanI pUrNAhutie "jJAnasAra'-Ama A banne mahAgraMthonA prakAzanathI A yogAzrama samagra jaina samAja sAthe aikya thaI zrutaupAsakonI adhyAtmapipAsAne tRpta karavA sahabhAgI thayo che. jJAnasAra' nAmanA A daLadAra graMtha dvArA jJAnasAgara mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanuM vaicArika dharmasAnnidhya prApta thayuM che. jJAnI gurunI AjJA sahita A graMthanuM cittanI ekAgratApUrvaka vAMcana ApaNI cetanAne svarUpAnuyAyI banAvavA cokkasa madadarUpa thaze. zraddhAbhakti sAthe vicAravAthI mokSamArganAM tAttvika rahasyo pratyakSapaNe jaNAI Avaze. pa.pU. bApujIe AcArya bhagavaMta zrI mANikyasAgarasUrizvarajInI viziSTaprajJAnA sahAre guruvarya pa.pU. choTAbhAI desAInI sAthe sAyalA gAmanA upAzrayamAM "jJAnasAra' tathA adhyAtmasAra' graMthonuM sUkSma talasparzI adhyayana karyuM. nyAyavizArada mahopAdhyAyajInA AtmAnubhavanI prasAdIsvarUpa A zAstragraMthanA AdhArathI pa. pU. bApujInA adhyAtma puruSArthane vega maLyo hato. - pa.pU. bApujI AzramanA svAdhyAya kramamAM nityameva prathama "jJAnasAranuM vAMcana karatA hatA. cakravartInuM bhojana jo sAdhAraNa mAnavI khAya to ajIrNanA rogathI pIDAya mATe pa.pU. bApujIe mumukSuonI yogyatA arthe potAnA uttarAdhikArI AtmaniSTha DaoN. zrImatI sadguNAbena sI. yu. zAhanA sUcanathI jJAnasAranI sAthosAtha adhyAtmasAranuM vAMcana zarU karAvyuM. pa.pU. bApujI "jJAnasAra" tathA "adhyAtmasAra'nA vAMcananI zarUAta pUrve hamezAM upAdhyAyajI pratyeno For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahobhAva vyakta karatA. potAnI lAkSaNika zailIthI mumukSu zrotAvarganuM hRdaya pavitra karI, satuzrutane jhIlavA mATe teone adhikArI banAvatA. DaoN. ramaNabhAI zAha jaina dharmanA UMDA abhyAsI che. vidvAna tattvaciMtaka hovA chatAM khUba ja vinamra ane saraLasvabhAvI che. jainadharmanI saMvedanA sahitanuM DaoN. ramaNabhAInuM ucca vicAro sAthenuM sAdagIbharyuM prAmANika jIvana sahune Adara jAge tathA snehapUrNa vyaktitva pratye sahune vhAla ubharAya. sAyelA AzramamAM rahI graMthalekhananuM bhagIratha kArya teoe je sahajatAthI pUrNa karyuM teno vizeSa AnaMda che. AvA jaina samAjanA gaurava samA, parama AdaraNIya DaoN. ramaNabhAI cI. zAhe atyaMta adhikRta rIte saraLa bhASAmAM A graMthano anuvAda tathA vizeSArtha bharI Apyo che. pUrva puNyodayathI prApta thayelA dhanane AtmArthe sadupayoga karI A graMthane prakAzita karavAmAM Arthika sahAya ApanAra satudharmapremI laMDana nivAsI zrImatI maMgaLAbena ane abhayabhAI mahetAnI tathA temanA parivAranI dharmabhAvanA vizeSa vizeSa vRddhi pAme tathA darekane sanmArga pratye prere. A graMthane anuvAda sahita prakAzita karavAmAM satyaniSThA tathA dharmabhAvanAthI prayatna karanAra sarvenuM RNa svIkArI teone dhanyavAda ApI AbhAra mAnIe chIe. A zAstragraMthanA nididhyAsanathI Atmahitecchu vicArazIla vAcakavRMdamAM vairAgyanI vRddhi thAya, teomAM mAdhyasthatA tathA dhIraja keLavAya, AtmavicAraNAmAM poSaNa maLe ane saheje AtmalAbha pAme e ja zubha bhAvanA. pa.pU. upAdhyAyajI mahArAjasAhebanA zrata kevalya ane anubhavajJAnanuM khAsa karIne adhyAtma sAdhako para je amUlya RNa che tene mATe amo teozrInA pAdapaMkajamAM ananya AtmabhAve vaMdana karIe chIe. pharI pharI AvAM satkAryayogaprAptinI bhAvanA sAthe viramIe chIe. sadgurudevazrI pa.pU. bApujI (zrI lADakacaMda mANekacaMda vorA)nuM janma zatAbdI varSa pUrNAhuti phAgaNa suda 2, vi. saM. 206 1, tA.12mI mArca, 2005 prakAzana samiti vatI, saMtacaraNasevaka zrI vI. ke. zAha (TrasTI) zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa, sAyalA. For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI AvRttinuM nivedana paramArtha lakSe thatAM svaparahitakArI kAryo jyAre dharma puruSArtha karanArA AtmAonI adhyAtma bhAvanAone unnata karavA saphaLa bane che tyAre aMtaramAM AphlAdaka paritoSapaNuM vedAya che. mahopAdhyAya pa.pU.zrI yazovijayajI racita "jJAnasAra"ne prakAzita thaye 1 varSa paNa haju pUruM thayuM nathI tyAM A bIjI AvRtti chApavAnI jarUra paDI te ja tenI mAMgaNI ane upayogitA darzAve che. dhIra, gaMbhIra, saccidAnaMdamAM sthira thayelA AtmajJAnI mahAtmAo svayaM sahuzrutanA mahAsAgara hoya che. AvA jJAnI puruSanA aMtaramAM rahelA caitanyanA mahAsAgaramAM jyAre karuNAno hiloLo Ave tyAre eka jJAnanuM moTuM mojuM ubharAya ane sazAstra svarUpe te ThalavAya. upAdhyAya zrI yazovijayajInA caitanyamAMthI ubharAyeluM te jJAnanuM mojuM jJAnasAranA 3ra aSTakamAM samAI gayuM, ke je mahA puNyodaye ApaNA karakamaLamAM pratyakSa che. jJAnasAranI bIjI AvRttinA prakAzana veLAe teno vizeSArtha bharI ApanAra parama AdaraNIya kRtopAsaka sva. DaoN. ramaNabhAI zAhanI gerahAjarI khUba sAle che. jo ke jema jema A graMthanuM ekAgratApUrvaka vAMcana karIe, tema tema badhA ja artha ane Azayane AvarI letI teonI saraLa bhASA vaDe teo kema jANe rUbarU bolatA hoya evuM vadana thAya che. pUrva puNyayoge dhana prApta karavuM enA karatAM eno AtmArthe upayoga karI jANavo vizeSa duSkara che. laMDananivAsI zrI abhayabhAI tathA maMgaLAbena mahetAe pahelI AvRtti tathA bIjI baMne AvRttino Arthika bhAra upADI temAM rahela sanmArga prabhAvanA tathA sadbhuta bhaktibhAvano paricaya Apyo che. saMskRtanAM prophesara boTAdanivAsI AtmArthI caMdrikAbena paMcAlIe prathama AvRttimAM rahI gayelI bhUlone sudhArI ApavAno parizrama lIdho te badala temano AbhAra mAnIe chIe. A graMthane anuvAda sahita prakAzita karavAmAM satyaniSThA tathA dharmabhAvanAthI prayatna karanAra sarvenuM RNa svIkArI teone dhanyavAda ApI AbhAra mAnIe chIe. satyArtha mArgano prabhAva pragaTa karatA bhavya jIvonA hRdayamAM dharmano mahimA sthApita karato AtmAne ujavALanArA A dharmagraMthanuM sadgurunI AjJAe vAMcana, manana, ciMtana ane nididhyAsana karI sAdhaka mumukSu AtmAono adhyAtmabhAva puSTa thAya ane Atmahita sadhAya evI maMgaLa bhAvanA. prakAzana samiti vatI, tA. 24-11-2006 zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa, pU.bhAIzrIno janmadivasa sAyalA 7 For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaM prasannaM, vadanakamalamaMkaH kAminIsaMgazUnyaH; karayugamapi yatte zastrasaMbaMdhavaMdhyaM, tadasi jagati devo vItarAgastvameva.' tArAM be cakSu prazamarasamAM DUbelAM che, paramazAMta rasane jhIlI rahyAM che. tAruM mukhakamaLa prasanna che; temAM prasannatA vyApI rahI che. tAro khoLo strInA saMgathI rahita che. tArA be hAtha zastrasaMbaMdha vinAnA che, tArA hAthamAM zastra nathI. Ama tuM ja vItarAga jagatamAM deva chuM." tIrthakara vAraMvAra nIce kahyo che, te upadeza karatA hatA :'saMbujjhahA jaMtavo mANusattaM, daLu bhayaM bAliseNaM alaMbho, egaMtadukkhe jarie va loe, sakkamaNA vippariyAsuvei.' he jIvo ! tame bUjho, samyaka prakAre bUjho. manuSyapaNuM maLavuM ghaNuM durlabha che, ane cAre gatine viSe bhaya che, ema jANo. ajJAnathI saviveka pAmavo durlabha che, ema samajo. Akho loka ekAMta duHkhe karI baLe che, ema jANo. ane "sarva jIva' potapotAnAM karmo karI viparyAsapaNuM anubhave che, teno vicAra karo." (sUyagaDAMga - adhyayana) * * * he gautama ! te kALa ane te samayamAM chadmastha avasthAe, huM ekAdaza varSanI paryAye, chaThTha cha sAvadhAnapaNe, niraMtara tapazcaryA ane saMyamathI AtmatA bhAvatAM, pUrvAnupUrvIe cAlatAM, eka gAmathI bIje gAma jatAM, jyAM suSumArapura nagara, jyAM azoka vanakhaMDa bAga, jyAM azokavara pAdapa, jyAM pRthvIzilApaTTa, tyAM Avyo AvIne azokavara pAdapanI nIce, pRthvIzilApaTTa para aSTamabhakta grahaNa karIne, banne paga saMkocIne, lAMbA kara karIne, eka pugalamAM dRSTi aDaga sthApIne, animeSa nayanathI, jarA zarIra nIcuM AgaLa jhUkI rAkhIne, yoganI samAdhithI, sarva idriyo gupta karIne, eka rAtrinI mahA pratimA dhAraNa karIne, vicarato hato. (camara adhyayana - zrI bhagavatIsUtra) * * * ghaNA prakAre jIvano vicAra karavAthI, te jIva AtmArUpa puruSa vinA jANyo jAya evo nathI, evI nizcaLa zraddhA utpanna thaI te tIrthakaranA mArgabodhane namaskAra karIe chIe. - zrImad rAjacaMdra For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ja che. mULanAyaka zrI vAsupUjya svAmI jinAlaya : zrI rAja-sobhAga Azrama, sAyalA For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarpaNa bhAratanI puNyabhUmi dhanya che ke te premasvarUpa prabhAvika AtmajJa puruSone janma ApI dharmadIpanI jyota prakAzamaya rAkhyA kare che. sadagurudevazrI pa. pU. bApujI (zrI lADakacaMda mANekacaMda vorA) AvA alaukika mahApuruSa hatA. 5.pU. bApujIe vItarAga prabhunI prazamarasanimagna paramazAMta mudrAno lakSa karAvyo. paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrajInA aMtaraMgane oLakhavA mATe pa. pU. bApujIe zrI sobhAgabhAInI dRSTi pradAna karI temaja zrImadjInA hRdayamAM birAjelA zrI sobhAgabhAInI AMtarika dazA, nizcaLa mumukSatA, saraLatA tathA paramArtha pratyenA akhaMDa nizcayano samyaparicaya Apyo. pa. pU. bApujInA janmazatAbdI varSe teozrIne, mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje racelA zreSTha zAstragraMtha "jJAnasAra' samarpita karatAM amaso mumukSujano apAra harSa tathA divyAnaMda anubhavIe chIe. A uttama adhyAtmagraMthanA vAMcana thakI sAdhakavarganA AtmAmAM ubharAtA samakubhAvo vaDe pa. pU. bApujInI pUjA karavAno je lAbha maLyo te amAruM saubhAgya che. premasvarUpa bApujIe prathama mumukSuomAM satyadharmanuM bIja vAvyuM, vairAgyanA jaLa tathA yathArthabodhanAM kiraNo vaDe tenuM siMcana karyuM. zuddha niSkAma premanA sahAre tathA bhedajJAnanI yukti dvArA aneka mumukSu sAdhakonA aMtacakSune kholI ApyAM. pa. pU. bApujInI sarvottama prajJAe aneka zAstronAM rahasyone pragaTa karyA. varSo sudhI zrI rAjasobhAga AzramanA svAdhyAya kramamAM pa. pU. bApujIe AtmaanubhavanA ojasa vaDe 'jJAnasAra' tathA 'adhyAtmasAra' A banne graMthonuM svamukhe vAMcana karyuM. 'adhyAtmasAra' graMthamAMthI jyAre "mamatAtyAga' adhikAra pa. pU. bApujI samajAvatA tyAre acUka mahopAdhyAya yazovijayajIkata 'jJAnasAra'nAM 'mohatyAga aSTaka'nA prathama zlokano ullekha karI kahetA, 'moharAjAnA be senAdhipatio che. te senAdhipatinA nAma che : "ahaM" ane "ma". ahaM eTale huM ane mam eTale mAruM, bolo joIe, ApaNAmAM huM ane mAruM che ? A 'ahaM' ane 'mam' hoya tyAM sudhI mithyAtva jAya nahIM ane mithyAtva jAya nahIM tyAM sudhI dharmane nAme Akho himAlaya khodI nAkhIe eTalI mahenata karIe, agara to vRkSa upara UMdhe mAthe TIMgAIne ApaNuM zarIra gALI nAkhIe, to paNa janma-maraNanA pherA maTe nahIM. ema 'jJAnasAra'nA A aSTakamAM kahyuM che.' uccakoTinA A adhyAtmagraMthanuM pharI pharI vAMcana, manana, ciMtana tathA nididhyAsana karavAthI mokSamArga mATenI yogyatA prApta thAya che. A graMthanI yathArtha samajaNa pa. pU. bApujI dvArA prApta thaI che jethI AvA RNI mahAtmAnuM RNa svIkArI teozrInA caraNakamaLamAM A graMtha samarpita karIe chIe. 11 sapurUSonuM yogabaLa jAtanuM kalyANa karo 11 Jain Education Interational For Personal & Private Use only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ urphe arpaNa ) - 02 G ZCT sadagurudevazrI pa. pU. bApujI (zrI lADakacaMda mANekacaMda vorA) belionek For persoalan Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya gurumA (zrImati DaoN. sadaguNAbena sI.yu.zAha) - Fer Personal Private Use Only w ainelibrary.org Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Georooroorooroonruonnorooroonroe concordo sva. vrajakuMvarabahena sukhalAlabhAI mahetA sva. sukhalAlabhAI kezavajI mahetA janma : 1917 janma : 1910 haripara (jAmanagara) mALiyA (jAmanagara) svargavAsa : 2004, laMDana svargavAsa : 1985, muMbaI | ApanA parivAranA sabhyo zrI jayaMtilAla su. mahetA ane zrImatI raMjanabahena, zrI lAbhacaMdra su. mahetA ane zrImatI kumudabahena, zrI abhayabhAI su. mahetA ane zrImatI maMgaLAbahena tathA bahena zrI caMdanabahena ane zrI ramezacaMdra taraphathI c vAtsalyasabhara, dharmaparAyaNa ane sevAbhAvI mAtApitAe ApelA saMskAravArasA badala Apane kRtajJatApUrvaka natamastake vaMdana ! on For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. rAmajIbhAI dharamazI zAha janma : I. sa. 1900 duniyA (jAmanagara) svargavAsa : 10-8-1964 nairobI sva. lakSmIbahena rAmajIbhAI zAha janma : I. sa. 1902 duniyA (jAmanagara) svargavAsa : 21-11-1989 nairobI vAtsalyasabhara, dharmaparAyaNa ane sevAbhAvI mAtApitA Ape ApelA ucca dharmasaMskAra badala Apane kRtajJatApUrvaka natamastake vaMdana zrImatI maMgaLAbahena abhayabhAI mahetA zrImatI sudhAbahena vinubhAI zAha zrImatI mInAbahena naTavaralAla guDakA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja 66 ke dakikaka ka6664 jakakakaka 66 3 thI sadbhata uThasaka DaoN. ramaNabha8I . 887 ke " " " " " " MOROXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOGO ja = = = = para che svataMtrapaNe sahajarUpe zeyone jANavAnI je zakti te ja jJAna che te zakti jyAre zAMta, dhIra, gaMbhIra, svastha nirapekSapaNe mahApuruSoe racelA saMtazAstronuM talasparzI avalokana kare tyAre nirmaLa matimAM divya tattvanI satyatA pragaTa thAya. parama AdaraNIya DaoN. ramaNabhAInI nirmaLa prajJAe Avo sAttvika udyama anekavAra karyo ane tenI samrabhAvanAno suavasara zrI rAja-sobhAga Azramane prApta thayo te parasparano puNyAnubaMdha puNyodaya che. zrutopAsaka DaoN. ramaNabhAI muMbaInI suprasiddha senTa jheviyarsa kaoNlejamAM varSo sudhI gujarAtI bhASA sAhityanA adhyApaka tathA ena.sI.sI.nA oNphisara rahIne, pachI muMbaI yunivarsiTImAM gujarAtI vibhAganA adhyakSa bananAra DaoN. ramaNabhAI cI. zAha eka uttama adhyApaka hovA uparAMta vidvAna vivecaka, saMzodhaka, saMpAdaka tathA pI.eca. DI.nA mArgadarzaka paNa hatA. temanA hAtha nIce aDhAra jeTalA vidyArthIone DaoNkTareTa prApta thaI che. zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA pramukha tathA 'prabuddha jIvana'nA taMtrI tarIke dAyakAo sudhI sevA ApanAra ramaNabhAIe saMgha dvArA prAyojita paryuSaNa vyAkhyAnamALAnuM sukAna saMbhALI jaina sAhitya samArohamAM sakriya rahI lokone jaina dharma-tattva-sAhitya prati abhimukha karyA. adhyayana, adhyApana tathA jJAna temaja sevAmUlaka pravRttimAM vyasta rahIne paNa temaNe vizvabharanA dezonA pravAsa kheDyA, jenA anubhavane temaNe aneka graMthomAM zabdastha karyA. temanA ekasothI paNa adhika pustakomAM temanI bahuzruta-bahumukhI pratibhAnA darzana thAya che. tattvasamajaNanI saurabhamAM zrutopAsaka DaoN. ramaNabhAIno AtmA samAdhiSTha bhAve sthira thaI samAI jAya eja zubha bhAvanA sAthenI zraddhAMjali. Jain Education Intematonal For Personal & Private use only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama pUjya nyAyaaiArada nyAyAcArya mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAja Jan Education international For pero vales Only W inelancong Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAya zrI yazovijayajI I DaoN. ramaNalAla cI. zAha vikramanA sattaramAM zatakanA aMtamAM ane aDhAramA zatakamAM gujarAtamAM musalamAnonuM rAjya hatuM. akabara-pratibodhaka zrI hIravijayasUrino gujarAtanA jIvana upara ane vizeSataH jeno upara tyAre ghaNo moTo prabhAva paDyo hato. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanA kALadharma pachI jene sAdhu bhagavaMtone hAthe sAhityasarjananI pravRtti to satata cAlyA karatI hatI, paraMtu pAMceka saikA sudhI evI koI advitIya pratibhA gujarAtane jovA nahotI maLI ke je zrI hemacaMdrAcAryanI yAda apAve. paraMtu zrI hIravijayasUrinA samudAyamAM, emanA ziSyo-praziSyomAMthI sAhityanA kSetre eka evA jyotirdharano udaya thayo ke jemaNe zrI haribhadrasUri ane zrI hemacaMdrAcAryanI yAda apAve evuM bhagIratha kArya potAnA jIvanakALa daramiyAna karyuM. e mahAna jyotirdhara te upAdhyAya zrI yazovijayajI. 'laghu haribhadrasUri', "dvitIya hemacaMdrArAcArya', "smArita zrutakevalI', "kurcAlI zArada', "mahAna tArkika', "vAcakavarya", "upAdhyAyajI' ityAdi tarIke jeo suprasiddha che e mahopAdhyAya zrI yazovijayajI vikramanA sattaramI-aDhAramA zatakanI ane saMskRta, ardhamAgadhI ane gujarAtI bhASA ane sAhityanA kSetre abhuta prabhutva dharAvatI eka mahAna bhAratIya vibhUti che. emanA kALadharmane traNaso varSa thayAM, paraMtu tyArathI te vartamAna samaya sudhI bIjA koI kavi-lekhake emanA jevuM sAmarthya dAkhavyuM nathI. zrI yazovijayajInuM jIvana ane sAhitya anekane mATe atyaMta preraka ane mArgadarzaka rahyuM che. emanA upalabdha sAhityanuM jema jema UMDuM adhyayana 17 For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che tema tema te navo prakAza pAthare che ane temanI bahumukhI vidvatpratibhA pratye vismayano bhAva jagADe che. sujasavelI bhAsa mahopAdhyAya zrI yazovijayajInA jIvana ane lekhanakArya vize keTalAMka varSa pahelAM ghaNI vadhu mAhitI maLI AvI hatI. lagabhaga vi. saM. 1957nI AsapAsa pATaNamAM pa. pU. AgamaprabhAkara munizrI puNyavijayajI mahArAjane hastapratonuM saMzodhana-vargIkaraNa karatAM karatAM mahopAdhyAya zrI yazovijayajInA jIvana vize emanA samakAlIna kavi munizrI kAMtivijayajIe racelI 'sujasavelI bhAsa' nAmanI eka kAvyakRtinI bhALa lAgI hatI. emAM ApelI mAhitIthI zrI yazovijayajInA jIvanacaritra upara, tathA emanA janma ane kALadharmanA samaya upara kaMIka vadhu prakAza paDyo che. janmasamaya mahopAdhyAya zrI yazovijayajInA janmavarSanI vicAraNA mATe paraspara bhinna evAM be atyaMta mahattvanAM pramANomAM haju chevaTano nizcita nirNaya thaI zakyo nathI. A be pramANo te (1) vi. saM. 1663mAM vastra para AlekhAyelo meru parvatano citrapaTa, ane (2) zrI yazovijayajInA samakAlIna munizrI kAMtivijayajIkRta "sujasavelI bhAsa' nAmanI racanA. A baMnemAM alabatta, emanA janmasamaya vize kazo cokkasa nirdeza nathI, paraMtu temAM ApelI mAhitI parathI janmasamaya vize keTaluMka anumAna karI zakAya che. | vi. saM. 1663mAM zrI yazovijayajInA guru zrI navijayajIe pote vastrapaTa para meru parvatanuM Alekhana karyuM hatuM. A citrapaTa Aja divasa sudhI sacavAI rahyo che. enI puSyikAmAM ApelI mAhitI pramANe zrI navijayajIe AcArya zrI vijayasenasUrinA "kaNasAgara' nAmanA gAmamAM rahIne saM. 1663mAM potAnA ziSya zrI jasavijayajI (yazovijayajI) mATe A paTa Alekhyo che. puSpikAnA lakhANa pramANe zrI kalyANavijayajInA ziSya zrI navijayajI te samaye gaNi 18 For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane paMnyAsanuM pada dharAvatA hatA. jemane mATe A paTa banAvavAmAM Avyo te zrI yazovijayajIno paNa temAM "gaNi" tarIke ullekha che. have A citrapaTanI mAhitI pramANe vicAra karIe to saM. 1663mAM zrI yazovijayajI gaNi hatA. sAmAnya rIte dIkSA pachI ochAmAM ochAM dasa varSa pachI gaNipada ApavAmAM Ave che. (koI apavAdarUpa prasaMgomAM ethI ochAM varSe paNa gaNipada apAya che.) te mujaba saM. 1663mAM ja jo zrI yazovijayajIne gaNipada apAyuM hoya to saM. 1653nI AsapAsa emane dIkSA apAI hoya ema mAnI zakAya. jo teo bAladIkSita hoya ane dIkSA samaye temanI uMmara ATheka varSanI dhArIe to saM. 1645nI AsapAsa temano janma thayo hovo joie ema mAnI zakAya. temano svargavAsa saM. 1743-44mAM thayo hato. eTale saM. 1645 thI 1744 sudhInuM, lagabhaga so varSanuM AyuSya temanuM haze ema A paTanA AdhAre mAnavuM rahyuM. bIjI bAju "sujasavelI bhAsa'mAM lakhyuM cheH saMvata sola adyAsiyeMjI, rahI kuNagiri comAsI; zrI navijaya paMDitavarujI, AvyA kahoDe ullAsi. vaLI AgaLa lakhyuM che: vijayadeva guru hAthanIjI, vaDI dIkSA huI khAsa; saMvata sola aDyAsiyejI, karatAM yoga abhyAsa. Ama "sujasavelI bhAsa' pramANe saM. 1688mAM zrI nayavijayajI kanjhoDu padhAre che. e ja sAlamAM pATaNamAM zrI yazovijayajIne vaDI dIkSA apAya che. eTale ke dIkSA ane vaDI dIkSA eka ja vamAM saM. 1688mAM apAI che. vaLI dIkSA samaye emanI uMmara nAnI hatI. ema 'laghutA paNa buddhe AgaLojI nAme kuMvara jasavaMta e paMkti parathI jaNAya che. eTale dIkSA samaye emanI uMmara ATha-nava varSanI hovI joIe; jo te pramANe hoya to temano janma saM. 1679-80mAM thayo hovo joIe. temano svargavAsa DabhoImAM saM. 1743-44mAM thayo hato. jo 19 For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te pramANe gaNatarI karIe to temanuM AyuSya 64-65 varSanuM haze ema mAnavuM paDe. Ama citrapaTa pramANe saM. 1645-46nI AsapAsa temano janma thayo hovo joIe ane sujasavelI bhAsa' pramANe saM. 1679-80mAM thayo hovo joIe. A baMne pramANomAMthI kayA pramANane ApaNe vadhAre AdhArabhUta mAnavuM ? citrapaTanI bAbatamAM to nizcita ja che ke guru zrI navijayajInA hAthe teyAra thayelI mULa vastu ja ApaNane maLe che. (e kALe zrI navijayajI ane zrI jazavijayajI e bIjA koI guru-ziSya hoya evI koI jANakArI maLe to vadhu prakAza paDe.) "sujasavelI bhAsa'nI hastaprati te kartAnA hastAkSaranI nahi, paNa pAchaLathI lakhAyelI che. saMbhava che ke pAchaLathI thayelI enI nakalamAM eka yA bIjA kAraNe dIkSA nI sAla lakhavAmAM kaMI bhUla thaI hoya. vaLI 'sujasavelI bhAsa'nA racayitA zrI yazovijayajInA samakAlIna hatA ane hastaprati to tyAra pachInI maLe che, jyAre zrI nayavijaya gaNi to zrI yazovijayajInA guru hatA. eTale A dRSTie jotAM paNa citrapaTa vadhAre vizvasanIya gaNAya. vaLI zrI yazovijayajIe je vipula sAhityanI racanA karI che tathA je zAstragraMthono abhyAsa karyo che te jotAM teTaluM kArya karavA mATe 63-64 varSanuM AyuSya kadAca ochuM paDe. vaLI temaNe anazana karIne deha choDyo hato. e mATe paNa te uMmara saheja vahelI gaNAya. pote tapasvI sAdhu hatA, bALa brahmacArI hatA, yogavidyAnA abhyAsI hatA, samatArasathI sabhara jJAnI hatA. eTale emaNe sAruM dIrdhAyuSya bhogavyuM haze ema mAnavAne vadhu kAraNa rahe che. A viSayamAM jyAM sudhI vadhu cokkasa purAvA na maLe tyAM sudhI emanI janmasAla vize thoDIka anizcitatA rahevAnI. janmasthaLa ane dIkSA "sujasavelI bhAsa'mAM jaNAvyA pramANe gurjaradezamAM kanoDuM nAme gAma che. tyAM nArAyaNa nAme vepArI vasato hato. tenI patnInuM sobhAgade (saubhAgyadevI) hatuM. teone jazavaMta nAme guNavAna putra hato. kuNagara (kumAragiri)mAM comAsu karIne saM. 1688mAM paMDitavarya zrI navijayajI kanoDuM (kanoDA) gAmamAM padhAryA. 20 For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA sobhAgadee putra sAthe ullAsathI te sAdhupuruSanA caraNomAM vaMdana karyuM. sadgurunA dharmopadezathI jazavaMtakumArane vairAgyano bhAva thayo. aNahilapura pATaNamAM jaIne te ja guru pAse jazavaMtakumAre dIkSA lIdhI ane temanuM nAma zrI jazavijaya (zrI yazovijaya) rAkhavAmAM AvyuM. vaLI, sobhAgadenA bIjA putra (moTA putra) pAsiMhe paNa dIkSA lIdhI ane temanuM nAma zrI padmavijaya rAkhavAmAM AvyuM. A baMne munione saM. 1688mAM tapAgacchanA AcArya zrI vijayadevasUrinA haste vaDI dIkSA ApavAmAM AvI hatI. sujasavelI bhAsa'mAM lakhyuM cheH "aNahilapura pATaNa jaIjI, bhUI guru pAse caritra; yazovijaya evI karIjI, thApanA nAmanI tatra. padamasiMha bIjo valIjI, tasa bAMdhava guNavaMta; teha prasaMge preriyojI, te paNa thayo vratavaMta, vijayadeva guru hAthanIjI, vaDI dIkSA huI khAsa; bahuM te sola aThiyAsiyaeNjI karatAM yoga abhyAsa." ahIM bhAsakAre yazovijayajInA janmasthaLano nirdeza karyo nathI. paraMtu zrI nayavijayajI gurunA sauprathama darzana zrI yazovijayajIne kanoDuMmAM thayAM hatAM, ane te samaye temanAM mAtApitA kanoDuMmAM rahetA hatAM e hakIkata sunizcita che. saMbhava che ke zrI yazovijayano janma kanoDuMmAM thayo hoya ane temanuM bALapaNa paNa kanoDuMmAM ja vItyuM hoya. jyAM sudhI emanA janmasthaLa viSe anya koI pramANo na maLe tyAM sudhI emanI janmabhUmi kanoDuM (kanoDA) hatI ema mAnavAmAM khAsa kaMI bAdha nathI. kanoDA uttara gujarAtamAM mahesANAthI pATaNane raste dhINoja gAmathI cAreka mAIlane aMtare AveluM che. bALapaNa vize daMtakathA zrI yazovijayajI mahArAjanA bALapaNa vize ApaNane vizeSa kAMI mAhitI 21 For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLatI nathI. emanA bALapaNanA divaso viSe mAtra eka daMtakathA noMdhAyelI maLe che. e daMtakathA pramANe emanI mAtA sobhAgyadevIe evo niyama lIdho hato ke roja savAre 'bhaktAmara stotra sAMbhaLyA pachI ja bhojana karavuM. potAne e saMskRta stotra AvaDatuM nahi, eTale bIjA pAsethI teo sAMbhaLatA. cAturmAsamAM teo roja upAzrayamAM jaI gurumahArAja pAse AkhuM "bhaktAmara stotra' sAMbhaLatAM. teo potAnI sAthe nAnA bALaka jazavaMtane paNa upAzraye laI jatAM. eka vakhata zrAvaNa mahinAmAM satata muzaLadhAra varSA cAlyA karI. rastAomAM pANI bharAI gayAM, tethI saubhAgyadevI gurumahArAja pAse jaI "bhaktAmara stotra' sAMbhaLI zakyA nahi. evI rIte eka divasa nahi paNa traNa traNa divasa sudhI satata varasAda paDato rahyo. ethI saubhAgyadevIne traNa divasanA upavAsa thayA. cothe divase savAre paNa varasAda baMdha na rahevAne lIdhe saubhAgyadevIe jyAre kazuM khAdhu nahi tyAre bALaka jazavaMte kutUhalavaza sahaja enuM kAraNa pUchyuM. mAtAe "bhaktAmara stotra' sAMbhaLIne ja bhojana levAnA potAnA niyamanI vAta karI. e vakhate jazavaMte mAtAne kahyuM ke potAne "bhaktAmara stotra' AvaDe che, e jANI mAtAne Azcarya thayuM. bALaka jazavaMte jarA paNa bhUla vagara mAtAne 'bhaktAmara stotra' saMbhaLAvyuM. ethI mAtA saubhAgyadevIne apAra harSa thayo. emaNe aThThamanuM pAraNuM karyuM. bALaka jazavaMta roja mAtA sAthe gurumahArAja pAse jato ane "bhaktAmara stotra' sAMbhaLato te eNe kaMThastha karI lIdhuM hatuM. bALakanI AvI adbhuta smaraNazaktinI vAta gurumahArAje jyAre jANI tyAre temaNe paNa bALaka jazavaMtanI zakti ane tejasvitA mATe potAno AnaMda darzAvyo. vidyAbhyAsa mATe kAzImAM dIkSA lIdhA pachI potAnA gurumahArAja zrI nayavijayajI gaNi pAse munizrI yazovijayajIe agiyAra varSa sudhI saMskRta ane prAkRta bhASAno, vyAkaraNa, chaMda, alaMkAra tathA koSanI ane karmagraMtha ityAdi zAstragraMthono satata abhyAsa karyo. temanI buddhi-pratibhA tejasvI hatI ja ane temanI smRtizakti paNa eTalI 22 For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja baLavAna hatI. vi. saM. 1699mAM potAnA gurumahArAja zrI nayavijayajI sAthe muni zrI yazovijayajI rAjanagara-amadAvAda nagaramAM padhAryA hatA. tyAM AvIne temaNe amadAvAdanA saMgha samakSa, guru mahArAjanI hAjarImAM, ATha moTAM avadhAnano prayoga karI batAvyo. A avadhAnamAM ATha sabhAjanonI dareke kahelI ke batAvelI ATha ATha vastuo yAda rAkhI laIne pachI anukrame e 64 vastuo kahI batAvavAnI hoya che. emanA A adbhuta prayogathI upasthita janasamudAya Azcaryamugdha banI gayo. emanI AvI buddhi ane smaraNazaktinI prazaMsA cotarapha thavA lAgI. emAMnA dhanajI sUrA nAmanA eka zreSThIne zrIyazovijayajInI AvI Azcaryajanaka abhuta smaraNazakti pratye ahobhAva thayo. temaNe gurumahArAjazrI nayavijayajIne vinaMtI karatAM kahyuM, "gurudeva ! zrI yazovijayajI vidyAjJAna meLavavA mATe yogya pAtra che. emane jo bhaNAvavAmAM Ave to teo bIjA hemacaMdrAcArya thAya. jo kAzI jaI cha darzanono abhyAsa kare to te vaDe jaina darzanane teo vadhAre ujjavaLa banAve." gurumahArAje kahyuM, "bhAI ! kAzI jaI abhyAsa karavAnI vAta ghaNI sArI che ane amArI paNa evI bhAvanA che, paraMtu te mATe dhananI jarUra paDe ema che, kAraNa ke kAzInA paMDito paisA vagara koIne bhaNAvatA nathI." dhanajI sUrAe tarata utsAhapUrvaka kahyuM, "gurumahArAja ! e mATe Apa ciMtA na karazo. vidyAbhyAsa mATe cAMdInA be hajAra dInAranuM kharca huM ApIza ane paMDitano paNa yathAyogya satkAra karIza." "sujasavelI bhAsa'mAM lakhyuM che : dhanajI sUrA sAha, vacana gurunuM suNI ho lAla. ANI mana dInAra, rajatanA kharacaryuM ho lAla, paMDitane vAraMvAra, tathAvidhi aracaNyuM ho lAla. Ama kharcanI bAbatamAM zeTha dhanajI sUrA taraphathI saMmati maLatAM ane vyavasthA | thatAM gurumahArAja zrI navijayajIe potAnA ziSya muni zrI yazovijayajI 23 - For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA zrI vinayavijayajI vagere anya sAdhuo sahita kAzI tarapha vihAra karyo. dhanajI sUrAe kharca mATe huMDI lakhI ApI, je kAzI mokalavAmAM AvI. zrI nayavijayajI potAnA munivRnda sAthe vihAra karIne uttara pradezamAM pahoMcI gayA. gaMgAtaTe sarasvatIdevInI ArAdhanA pUrvasUrionI paraMparAnusAra zrI yazovijayajIe paNa tapa-japanA anuSThAna sahita mAtA zAradAdevInI ArAdhanA karavAnuM nakkI karyuM hatuM. kAzI tarapha emaNe potAnA gurumahArAja sAthe jyAre vihAra karyo tyAre uttarapradezamAM kAzI pahoMcatAM pahelAM gaMgA nadInAM darzana thayAM. kAzI pahoMcIne pote vidyAbhyAsa zarU kare te pahelAM emaNe bhAgIrathI gaMgAmaiyAnA taTe mAtA sarasvatIdevIne prasanna karavA japasAdhanA zarU karI hatI. zrutadevatAnI ArAdhanA mATe zrI yazovijayajIno priya maMtra hato je nama: I gaMgAtaTe Asanabaddha thaI temaNe tapazcaryApUrvaka ekacitte A maMtranuM raTaNa karyA karyuM hatuM. ethI prasanna thaI sarasvatIdevIe emane tarkamAM (vAdavidyAmAM) ane kAvyamAM siddhi maLe evuM varadAna ApyuM hatuM. potAnA jaMbUsvAmI rAsa'mAM AraMbhamAM ja upAdhyAya zrI yazovijayajI A ghaTanAno nirdeza karatAM lakhe che : sArada sAra dayA karo, Apo vacana suraMga; tU tUThI muja upari, jApa karata upagaMga. tarka-kAvyano taIM tadA, dIdho vara abhirAma; bhASA paNi kari kalpataru-zAkhA sama pariNAma. anukrame AgaLa vadhatA zrI nayavijayajI potAnA munio sAthe vArANasI-kAzI pahoMcI gayA. ghaNo kaThina vihAra pUro thayo ane vArANasI javAnuM temanuM svapna pAra paDyuM. vArANasImAM temaNe zrI pArzvanAtha bhagavAnanA maMdiramAM jaI stuti karI. kAzImAM tyAre SadarzananA sarvocca paMDita ane nanyAyanA prakAMDa jJAtA evA eka bhaTTAcArya hatA. emanI pAse kahevAya che ke te samaye sAtaso ziSyo darzanono 24 For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsa karatA hatA. temanI pAse nyAya, mImAMsA, sAMkhya, vaizeSika ityAdi darzanonA abhyAsa karavAmAM ATha-dasa varSa lAgatAM. paraMtu zrI yazovijayajIe utsAhapUrvaka traNa varSamAM sarva darzanono UMDANapUrvaka abhyAsa karI lIdho. bhaTTAcAryane vidyAbhyAsa karAvavA mATe temanA taraphathI roja eka rUpiyo ApavAmAM Avato. potAnA vidyAguru bhaTTAcArya pAse navya nyAyanA kaThina viSayanA tattvaciMtAmaNi" nAmanA durbodha graMthano abhyAsa zrI yazovijayajIe ghaNI sArI rIte karI lIdho hato. e divasomAM kAzInI jema kAzmIra paNa vidyAnuM moTuM dhAma gaNAtuM. kAzmIrI paMDito paNa vAdavidyAmAM ghaNA bAhoza gaNAtA. teo bhAratanA vidyAdhAmomAM jatA ane vAdavivAda karatA. eka divasa kAzmIrathI eka saMnyAsI vAdI kAzImAM Avyo hato. te ghaNe sthaLe vAdamAM vijaya meLavIne Avyo hato. enI vijayapatAkAo parathI e jaNAtuM hatuM. te kAzImAM zerIe zerIe pharIne vAda mATe ghoSaNA karato hato, paraMtu e samartha paMDitane koI paDakAratuM nahotuM. e paristhiti joIne bhaTTAcAryane lAgyuM ke kAzImAM ATalA badhA potAnA vidyArthIo abhyAsa kare che ane jo koI paDakAra nahi jhIle to kAzInI pratiSThAno prazna Ubho thaze. ghaNA paMDito pAse jJAna ghaNuM hoya, paNa vAda karavAmAM teo samartha na hoya, kAraNa ke vAdamAM pAMDitya uparAMta smRti, tarkazakti, vAdInI zabda ke arthanI bhUla tarata pakaDavAnI sUjha, vAdIne muMjhavavAnI zAbdika yukti-prayuktio, pratyupannamati vagerenI AvazyakatA rahe. kAzInI pratiSThAno prazna Ubho thayo tyAre bhaTTAcAryanA ziSyomAMthI yuvAna ziSya zrI yazovijayajIe te mATe potAnI taiyArI batAvI. tethI bhaTTAcAryane bahu AnaMda thayo. temaNe e mATe zrI yazovijayane AzIrvAda ApyA. kAzmIrI saMnyAsI paMDita sAthe vAdasabhA yojAI. kAzmIrI paMDitane lAgatuM hatuM ke, "A juvAna chokaro te vaLI potAnI sAthe keTalo samaya vAda karI zakaze ?' AvA chokaraDAne to ghaDIkamAM harAvI devAze.' sabhA zarU thatAM paMDite potAno 25 For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakSa bulaMda vANIthI rajU karyo. sabhAmAM beThelA so paMDito, nirNAyako, zrotAo ethI aMjAI gayA. have zrI yazovijayajI eno prativAda kevo kare che te jovA-sAMbhaLavA mATe so adhIrA banI gayA. zrI yazovijayajIe eTalI ja svasthatAthI ane pUrI makkamatAthI eTalA ja bulaMda avAja sAthe vAdIne saNasaNato javAba Apyo. paMDitane lAgyuM ke dhAryuM hatuM tenA karatAM A to bahu catura ane tejasvI yuvAna nIkaLyo. vAdavivAda barAbara jAmyo. paMDita have gabharAvA lAgyo. pachI zrI yazovijayajInA eka pachI eka evA prazno AvatA gayA ke vAdI paMDita teno javAba na ApI zakyo. chevaTe eNe parAjaya svIkAryo ane tarata kAzI choDI nAsI gayo. Ama zrI yazovijayajIe vAdamAM vijaya meLavIne kAzInA paMDitonuM, kAzI nagarInuM ane potAnA vidyAguru bhaTTAcAryanuM mAna bacAvI lIdhuM. AthI kAzInA badhA hindu paMDitoe bhegA maLIne, zrI yazovijayajInA satkArapUrvaka, nagaramAM vijayanI zobhAyAtrA kADhI ane A vAdavijayano prasaMga dhAmadhUmapUrvaka vAjate gAjate Ujavyo. e prasaMge badhA hindu paMDitoe sarvAnumate ullAsapUrvaka zrI yazovijayajIne "nyAyavizArada' ane "tArkika ziromaNi' evAM birudo ApyAM. ethI zrI yazovijayajInI vAdI tarIkenI kIrti comera prasarI gaI. kAzImAM abhyAsa pUro karI zrI yazovijayajI potAnA gurumahArAja sAthe AgrAmAM AvyA. tyAM temaNe cAra varSa rahIne eka nyAyAcArya pAse tarkasiddhAnta vagereno vizeSa abhyAsa karyo. temanI vidvattAthI AkarSAI AgrAnA jaina saMghe temanI AgaLa sAtaso rUpiyA sadupayoga mATe bheTa dharyA. temaNe teno upayoga graMtho levA-lakhAvavAmAM karAvyo ane pachI te graMtho vidyAbhyAsIone ApavAmAM AvyA. zrI yazovijayajI uttara pradezamAM jyAre AgrA padhAryA tyAre AgrAmAM ane tyAra pachI keTaleka sthaLe yojAyelI vAdasabhAomAM temaNe zAstrArtha karIne vijaya meLavyo hato evo ullekha "sujasavelI bhAsa'mAM thayo che. eka daMtakathA pramANe AgrAmAM digambara nizcayanayavAdI kavi banArasIdAsa 26 For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe jAheramAM vAdasabhA yojAI hatI. e vAdasabhAmAM vividha apekSAe nizcayanI jema vyavahAranayanI paNa AvazyakatA ane upayogitA rahelI ja che e yazovijayajIe siddha karI batAvyuM hatuM. ethI vAdasabhAe zrI yazovijayajIne vijayI tarIke jAhera karyA hatA. zrI yazovijayajIe tyArapachI e vivAdane anusarIne adhyAtmamata khaMDana athavA "adhyAtmamata parIkSA' nAmano graMtha lakhyo hato ema manAya che. A be graMthomAM emaNe digaMbaramatanuM akADhya dalIlo vaDe khaMDana karIne zvetAmbara matanuM prasthApana karyuM che. gurjara sAhitya-racanA vize daMtakathA upAdhyAya zrI yazovijayajIe saMskRta ane prAkRtamAM ghaNI viThThalmogya kRtionI racanA karI che, tevI ja rIte temaNe potAnA samayanI bolAtI gujarAtI bhASAmAM ghaNI kRtionI racanA karI che. lokabhASA gujarAtImAM kRti racavA aMge temane vize eka daMtakathA evI che ke jyAre teo kAzImAM abhyAsa pUro karIne potAnA gurumahArAja sAthe vihAra karatA hatA, tyAre koI eka gAmamAM sAMje pratikramaNamAM koI eka zrAvake zrI navijayajI mahArAjane vinaMtI karI ke zrI yazovijayajI mahArAja sakjhAya saMbhaLAve. javAbamAM zrI yazovijayajIe jaNAvyuM, "mane koI sakjhAya kaMThastha nathI." e sAMnLI te zrAvake AvezamAM ane kaTAkSamAM kahyuM, "tyAre zuM traNa varSa kAzImAM rahIne tame ghAsa kApyuM ?' zrI yazovijayajI mauna rahyA. paraMtu pachIthI temane vicAra karatAM jaNAyuM ke saMskRta ke prAkRta bhASA badhA ja loko samajI nathI zakatA, mATe lokabhASA gujarAtImAM paNa pote racanA karavI joIe ke jethI vadhu loko bodha pAmI zake. tarata nizcaya karIne temaNe te amalamAM mUkyo. teo kavi hatA eTale temaNe samaktinA 67 bolanI sakjhAyanI racanA karI ane te mATe paNa karI lIdhI. bIje divase pratikramaNamAM sakjhAya bolavA mATe temaNe Adeza mAgyo. Adeza maLatAM sakjhAya bolavI temaNe zarU karI. sakjhAya ghaNI lAMbI hatI eTale zrAvako adhIrA thaI pUchavA lAgyA, "have keTalI bAkI rahI ?' e pUchanArAomAM ghAsa kApavAnuM kahenAra zrAvaka paNa hatA. eTale 27 For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yazovijayajIe kahyuM, "bhAI traNa varasa ghAsa kApyuM tenA Aje pULA baMdhAya che, eTalA badhA pULA bAMdhavAmAM vAra to lAge ja ne ?' zrAvaka tarata vAta samajI gayo ane pote maheNuM mAryuM hatuM te mATe mAphI mAgavA lAgyo. zrI yazovijayajInI tejasvitAno tyAMnA zrAvakone tyAre sAco paricaya thayo. mahobatakhAna samakSa aDhAra avadhAnano prayoga AgrAthI vihAra karI zrI nayavijayajI potAnA ziSyavRnda sAthe rAjanagara (amadAvAda)mAM padhAryA. temanuM bhavya svAgata thayuM. amadAvAdamAM temaNe nAgapurIya sarAhamAM (ratanapoLanA upAzrayamAM) mukAma karyo. e samaye dilhInA mogala bAdazAha auraMgajhebanI ANa heThaLa rAjanagara (amadAvAda)mAM mahobatakhAna nAmano musalamAna subo rAjya karato hato. te udAradila hato. te saguNanI kadara karanAra hato. tenAmAM dhArmika saMkucitatA nahotI. amadAvAdanA dhanajI sUrA vagere jena zreSThIo tenA saMparkamAM hatA. eka vakhata mahobatakhAnanI rAjasabhAmAM zrI yazovijayajInA agAdha jJAna, UMcI buddhipratibhA tathA adbhuta smaraNazaktinI prazaMsA thaI. te sAMbhaLIne mahobatakhAnane AvA muni mahArAjane maLavAnI tIvra utkaMThA thaI, teNe dhanajI sUrA vagere jaina saMghanA agraNIone vAta karI ane temanA dvArA zrI yazovijayajIne potAnI sabhAmAM padhAravAnI vinaMtI karI. gurumahArAja zrI navijayajInI AjJA maLatAM zrI yazovijayajIe te vinaMtIno svIkAra karyo. ethI mahobatakhAnane ghaNo AnaMda thayo. teNe rAjasabhAmAM jaina muni mahArAja mATe besavAnI alaga alaga yogya sagavaDa karI. nizcita karelA divase ane samaye zrI yazovijayajI potAnA gurumahArAja, anya sAdhuo tathA agragaNya zrAvako sAthe mahobatakhAnanI sabhAmAM padhAryA. tyAM vizALa sabhA samakSa emaNe aDhAra avadhAnano prayoga karI batAvyo. aDhAra avadhAnanA AvA prayogamAM aDhAra judI judI vyaktio je kahe te pachIthI kramAnusAra kahevAnI hoya che. emAM vividha prakAranI ghaNI bAbato Ave. 28 For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNa tarIke vAkyanA ADAavaLA zabdo kahyA hoya te yAda rAkhI te zabdo barAbara goThavIne vAkya kahevAnuM hoya che; pAdapUrtio karI ApavAnI hoya che ane ApelA viSaya upara tarata ja saMskRtamAM zlokaracanA paNa karI ApavAnI hoya che. eTale AvA avadhAnanA prayogo karanAra pAse mAtra smRtizakti ja nahi, kavitvazakti hovI paNa jarUrI che. zrI yazovijayajIe evI sajjatA meLavI lIdhI hatI. AvA avadhAnanA prayogo sonI saMkhyA ke hajAranI saMkhyA sudhI thayAnA ullekho maLe che. e prayogo karanAra zatAvadhAnI ke sahastrAvadhAnI kahevAya che. paraMtu vadhu saMkhyA eTale vadhu caDiyAtA prayogo evuM haMmezAM nathI hotuM. prayogo keTalAM agharA che, samAMtara keTalA viSayo cAle che ane enA uttarono krama kevA prakArano che enA upara e prayoganI mUlyavattAno AdhAra che. zrI yazovijayajIe pahelA ATha mahA avadhAnano prayoga karyo hato. temAM 64 vastuo yAda rAkhavAnI hatI. eTale tyArapachI karelo A aDhAra avadhAnano prayoga saMbhava che ke ethI paNa vadhu kaThina hoya. kadAca zatAvadhAnanA cAlu prayogo karatAM paNa te vadhu kaThina hoya. zrI yazovijayajInI smaraNazakti, grahaNazakti ane vidvatAthI mahobatakhAna bahu ja prabhAvita ane AnaMdita thayo. teNe utsAhapUrvaka zrI yazovijayajI mahArAjanuM ghaNuM moTuM sanmAna karyuM. potAnA rAjyamAM jaina mahAjanamAM ratna jevA mahAna tejasvI vidvAna munio che enI tene khAtarI thaI. upAdhyAyanI khAtarI kAzI ane AgrAmAM karelA vidyAbhyAsathI, vAdamAM vijaya meLavavAthI ane aDhAra avadhAnanA prayogathI zrI yazovijayajInI khyAti comera ghaNI vadhI gaI hatI. temanI kavitvazakti uttarottara khIlatI jatI hatI. emano zAstrAbhyAsa paNa vadhato jato hato. emaNe vIsa sthAnaka tapanI ArAdhanA paNa cAlu karI hatI. jagadguruzrI hIravijayasUrinA samudAyamAM gacchAdhipati zrI vijayadevasUrine 29. For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAdanA zreSThI dhanajI sUrAe ane zrI saMghe vinaMtI karI hatI ke zrI yazovijayajIne upAdhyAyanI padavI ApavAmAM Ave. paraMtu vijayadevasUri thoDA samayamAM kALadharma pAmyA ane gacchano bhAra zrI vijayaprabhasUrine mAthe Avyo hato. tyAra pachI saMghanI AgrahabharI vinaMtIne lakSamAM laI tathA zrI yazovijayajInI te mATenI yogyatA joI vijayaprabhasUrie temane upAdhyAyanI padavI ApavAnuM jAhera karyuM. te pramANe vi. saM. 1718mAM zrI yazovijayajIne mahotsavapUrvaka upAdhyAyanI padavI ApavAmAM AvI. e divasomAM AcAryanI padavI ghaNuMkharuM gacchAdhipatinI rahetI. bIjAone valleja apAtI. upAdhyAyanI padavI apAya te paNa ghaNI moTI vAta hatI. paraMtu AcAryanA padane pAtra, bhAvAcArya evA zrI yazovijayajIe potAne maLelI upAdhyAyanI padavIne evI dIpAvI ke upAdhyAya eTale zrI yazovijayajI ja evI lokokti thaI gaI. tyArathI vartamAna samaya sudhI "upAdhyAya' zabda emane mATe mAtra padavIrUpa na rahetAM nAmanA paryAyarUpa banI gayo che. Aje paNa "upAdhyAyajI mahArAja' ema kahIe to te zrI yazovijayajIne mATe ja che ema pracalita banI gayuM che. khaMbhAtamAM paMDitono parAjaya eka daMtakathA pramANe zrI yazovijayajIne upAdhyAyanI padavI apAI te pachI teo potAnA gurumahArAja ane ziSyo sAthe khaMbhAta padhAryA hatA. e vakhate khaMbhAtamAM keTalAka hindu paMDitonuM jora bahu hatuM. khaMbhAta AvIne thoDo vakhata zrI yazovijayajI potAnA lekhanamAM ane svAdhyAyamAM magna banI gayA hatA. eTale vyAkhyAna ApavAnuM kAma bIjA eka yuvAna sAdhumahArAjane soMpavAmAM AvyuM hatuM. pelA paMDito vyAkhyAnamAM AvI vacce vacce bhASA, vyAkaraNa, siddhAMta vagere vize vivAda Ubho karI jorazorathI sAdhumahArAjane prazno karatA ane vyAkhyAnane DahoLI nAkhatA. A vAta upAdhyAya mahArAja pAse AvI. eTale bIje divase zrI yazovijayajI pote vyAkhyAna ApavA padhAryA. te vakhate temaNe saMghanA eka AgevAna pAse eka vATakImAM pravAhIsiMdura taiyAra karIne maMgAvyuM 30 For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatuM. emanuM vyAkhyAna zarU thayuM. eTale paMDitoe moTe moTethI prazno pUchavA zarU karyA. upAdhyAyajI mahArAje temane mRdusvare kahyuM, "mahAnubhAvo, tamArA praznothI mane bahu AnaMda thAya che, paraMtu tame mArI pAse AvIne beso to paraspara vyavasthita rIte savAla-javAba karavAnI anukULatA vadhAre raheze. tamArA badhA ja praznonA javAba huM tamane saMtoSa thAya e rIte ApIza." emanI premabharI vinaMtIthI paMDito pAse AvIne beThA. pachI emaNe kahyuM ke, "Apa badhA bhASA ane vyAkaraNanA paMDito cho, to ApaNe paraspara eka zarata karIe. ApaNe dareka potAnA nIcalA hoTha upara siMdUra lagADIe. ApaNe badhA 5. pha, ba, bha, ma e oSThasthAnI vyaMjana bolyA vagara carcA karIe ke jethI ApanA pAMDityano khyAla zrotAone paNa AvI zake. jo koipaNa vyakti bolatI vakhate osthAnI vyaMjana bolaze to eno upalo hoTha nIcenA hoThane aDavAthI siMdUravALo thaI jaze. eTale te parAjita gaNAze.' zrI yazovijayajInI A zaratathI paMDito mUMjhAI gayA. oSThasthAnI vyaMjana vagara vAtacIta karavAnuM temane mATe azakya hatuM. teoe dalIla karI ke "ame zAstrArtha karavA AvyA chIe; bhASA uparanuM pAMDitya batAvavA nahi." zrI yazovijayajI teonI muzkelI samajI gayA. emaNe tarata kahyuM, "bhale, ApaNe zAstrArtha karIzuM, paraMtu meM je zarata mUkI che te zarata mAre to pALavI joize. tame badhA emAMthI mukta cho.' e sAMbhaLI paMDitoe potAne mATe nirAMta anubhavI, paraMtu zrI yazovijayajI e zarata pALI zakaze ke kema te vize teo zaMkAzIla hatA. tyArapachI teo eka pachI eka prazno pUchatA gayA. zrI yazovijayajI nIcenA hoThe siMdUra lagADI teonA praznonA javAba ApatA gayA. pote sAmethI paMDitone prazno paNa pUchatA gayA. paMDito zAstracarcA karatA hatA, paraMtu teonuM dhyAna to yazovijayajIno uparano hoTha siMdUravALo thAya che ke nahi te jovA tarapha ja rahyA karyuM. zrI yazovijayajInI vANI akhkhalita vahetI hatI, chatAM temAM eka paNa oSThasthAnI vyaMjana Avato nahoto. A joI paMDito chaka thaI gayA. (31 For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrArtha karavAmAM paNa teo bahu phAvI zakyA nahi. teoe potAnI hAra kabUla karI. zrI yazovijayajIe temane premabharyA zabdomAM kahyuM, "mahAnubhAvo ! haju paNa tamane jyAre paNa jene darzana, bauddha darzana ke hiMdu paDradarzana vize kaMI paNa prazna thAya to jarUra mArI pAse Avajo. paraMtu A juvAna nAnA sAdhune vyAkhyAnamAM satAvavAno prayatna maherabAnI karIne karazo nahi." tyAra pachI badhA paMDito potAnI maryAdA samajI gayA ane sAnukULa banI gayA. zrI yazovijayajInI bahuzruta tejasvI pratibhAno e pratApa hato. zrI vijayasiMhasUrIzvarajIno upakAra bALavaye dIkSA grahaNa karanAra tejasvI bALamuninA sAhitya sahitanA AdhyAtmika jIvanaghaDataramAM ziSyavatsala vaDIla AcAryo ane anya sAdhubhagavaMtono ghaNo moTo phALo hoya che. zrI yazovijayajIe kizora ane yuvAnavaye ghaNI moTI siddhi meLavI lIdhI hatI. temAM temanA guru zrI navijayajI tathA jitavijayajI uparAMta zrI vijayasiMhasUrIzvarajI mahArAja (kALadharma saM. 1709-amadAvAda)no paNa ghaNo moTo upakAra hato. vidvAna kavi zrI yazovijayajIne vidvatAno ahaMkAra na AvI jAya ane meLavelA jJAnanI pariNati Atmika dRSTie thAya e mATe hitazikSA ApIne yogya dizAmAM emane vALanAra zrI vijayasiMhasUrIzvarajI mahArAja hatA. zrI yazovijayajI sADA traNaso gAthAnA stavanamAM aMte lakhe cheH tasa pATe vijayadevasUri, pATa tasa guru vijayasiMha dhorI; jasa hitazIkhathI mArga e anusaryo, jehathI savi TaLI kumati corI. potAnA upara Avo AdhyAtmika anugraha karanAra zrI vijayasiMhasUrIzvarajInA jIvana ane kArya vize zrI yazovijayajIe saMskRtamAM "vijayollAsa' nAmanA mahAkAvyanI racanA zarU karI hatI, paNa te bIjA sargathI adhUrI rahI hatI. 32 For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthano zAstrarasa saMvata 1722nuM cAturmAsa upAdhyAyajI mahArAje suratamAM karyuM hatuM. e cAturmAsa daramiyAna emaNe be mahattvanI sajhAyanI racanA karI che : (1) pratikramaNa hatugarbhita sakjhAya ane (2) agiyAra aMganI sajhAya. suratamAM e rIte emane ane adhyAtmarasika zrAvakone svAdhyAyanI sArI taka maLI haze ema lAge che. zrI yazovijayajInI kRtionA aMtabhAgamAM gRhasthonAM nAmono ullekha bhAgye ja jovA maLe che. paraMtu agiyAra aMganI sajhAyamAM rUpacaMdabhAI, mANika zrAvikA vageree "sAMbhalyAM vidhisya aMga igyAra' evo ullekha thayo che. te uparathI jaNAya che ke te samaye emanA jevA zAstrajJa pAsethI agiyAra aMga sAMbhaLavAnI pAtratA dharAvanAra zAstrarasika gRhastho suratamAM haze ! upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanA gRhastha vidyAguru vize nIce pramANe eka daMtakathA paNa pracalita cheH eka vakhata zrI yazovijayajI mahArAja khaMbhAtamAM padhAryA hatA. eka divasa teo upAzrayamAM jyAre vyAkhyAna ApI rahyA hatA te vakhate tyAM koI eka vayovRddha sajjana AvyA ane sabhAne cheDe vyAkhyAna sAMbhaLavA besI gayA. mahArAjanI tenA para najara paDI, ethI temane ghaNuM Azcarya thayuM. kAraNa ke e sajjana te emanA vidyAguru bhaTTAcArya hatA. temaNe te sajjanane vaMdana karyuM, ethI sau te vRddha sajjana tarapha kautukathI jovA lAgyA ane upAdhyAyajI mahArAja sAheba jemane vaMdana kare che te vyakti koNa haze te tarka karavA lAgyA. te samaye upAdhyAyajI mahArAje kahyuM ke, "A e vyakti che ke jenI pAse kAzImAM meM navya nyAyanuM adhyayana karyuM che. mArA e vidyAguru che. emano huM atyaMta RNI chuM. tamAre eno yogya satkAra karavo joIe.' e sAMbhaLI khaMbhAtanA zrI saMghe tarata rUpiyA sattara hajAranI rakama ekaThI karI ane te brAhmaNa paMDitane gurudakSiNAmAM ApI. potAnA ziSyano Avo prabhAva joI harSa pAmI vidyAgurue vidAya lIdhI. zrI AnaMdaghanajI ane zrI yazovijayajI zrI yazovijayajI mahArAja ane zrI AnaMdaghanajI mahArAja samakAlIna hatA. (33 For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdaghanajI vayovRddha, jJAnavRddha ane anubhavavRddha hatA eTale zrI AnaMdaghanajInAM darzana mATe zrI yazovijayajI atyaMta utsuka hatA. jyAre temanuM milana thayuM tyAre zrI yazovijayajIne ghaNo AnaMda thayo hato ghaTanA etihAsika ane nirvivAda che. zrI yazovijayajIe zrI AnaMdaghanajInI stutirUpa racelI "aSTapadI' tenA purAvArUpa che. e aSTapadImAMnI 'jasavijaya kahe suno AnaMdaghana, hama tuma mile hajura', "jasa kahe sohI AnaMdaghana pAvata, aMtarajyota jagAve", "AnaMda kI gata AnaMdaghana jANe', "esI dazA jaba pragaTe citta aMtara', "sohI AnaMdaghana pichAne', "ehI Aja AnaMda bhayo mere, tero mukha nIrakha, roma roma zItala bhayo aMgo aMga' ityAdi paMktio zrI yazovijayajIne zrI AnaMdaghanajI mATe keTalo badho Adara hato te darzAve che. AnaMdaghanajInAM darzanano potAnA jIvana upara keTalo badho prabhAva paDyo che te namratApUrvaka darzAvatAM teo lakhe cheH AnaMdaghana ke saMga sujasahI mile jaba, taba AnaMdasama bhayo sujasa; pArasa saMga lohA jo pharasata, kaMcana hota kI tAke kasa.' upAdhyAyajI mahArAjane zrI AnaMdaghanajI kyAM maLyA haze, kyAre ane kevI rIte maLyA haze te vize nizcitapaNe ApaNane kazuM jANavA maLatuM nathI. daMtakathA ema kahe che ke zrI yazovijayajI AbumaDatA tarapha vihAra karatA hatA te samaye teo sAdhuomAM vidvAna, zAstrajJa ane bahuzruta gaNAtA hatA. emanAM vyAkhyAno sAMbhaLavA aneka loko AvatA. bIjI bAju AnaMdaghanajI paNa yoga ane adhyAtmavidyAmAM paNa UMDA UtaryA hatA. teo Abu-meDatAnI AsapAsanA pradezamAM ekAMtamAM vicare che ema jANI zrI yazovijayajI temane maLavA mATe tapAsa karatAM rahetA hatA. bIjI bAju zrI yazovijayajInI bahuzrutatAnI vAta zrI AnaMdaghanajIe paNa sAMbhaLI hatI. teo AsapAsanA pradezamAM AvyA che ema jANIne zrI AnaMdaghanajI paNa temane maLavA utsuka thayA hatA. eka divasa zrI yazovijayajI upAzrayamAM vyAkhyAna ApatA hatA tyAre te sAMbhaLavA mATe AsapAsanA pradezamAMthI AvIne beThelA sAdhuonA samudAyamAM jIrNa vezadhArI 34 For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vRddha sAdhu paNa AvIne besI gayA hatA. zrI yazovijayajInuM vyAkhyAna sAMbhaLIne jyAre potAnA caherA para sau prasannatA vyakta karatA hatA, tyAre e jIrNa vezadhArI vRddha sAdhunA caherA para eTalo harSa jaNAto nahoto. zrI yazovijayajIe emane pATa uparathI pUchayuM, "are, sthavira sAdhu ! tamane mArA vyAkhyAnamAM barAbara samajaNa paDI ke nahi ?' paraMtu temanI sAthe thoDI vAtacIta karatAM ja A koI bahu jJAnI ane anubhavI sAdhu mahAtmA che ema samajAyuM. anumAnathI zrI yazovijayajIne khabara paDI gaI ke teo to zrI AnaMdaghanajI mahArAja ja che, eTale upAdhyAyajI tarata pATa uparathI UtarI temanI pAse gayA ane pote je zlokanuM vivecana karatuM vyAkhyAna ApyuM hatuM te zloka para vyAkhyAna ApavA mATe zrI AnaMdaghanajIne AgrahapUrvaka vinaMtI karI. zrI AnaMdaghanajIe e eka zloka para ekadhAruM sarasa vyAkhyAna ApyuM. zrI yazovijayajI bahuzruta paMDita hatA, paraMtu AnaMdaghanajI to AdhyAtmika anubhUti dharAvanAra avadhUta hatA. emanuM vyAkhyAna sAMbhaLI sau zrotAjano DolavA lAgyA. zrI yazovijayajIe paNa ekacittathI e vyAkhyAna sAMbhaLI atyaMta prasannatA anubhavI. A prasaMgathI zrI AnaMdaghanajI pratye temane ghaNo pUjyabhAva thayo hato. A pachI daMtakathA pramANe, bIjI eka vAra zrI AnaMdaghanajIne maLavAnI icchA zrI yazovijayajIne thaI hatI. bAvAone pUchatAM pUchatAM Abu paranI eka guphA pAse teo AvI pahocyA. te samaye AnaMdaghanajI dhyAnamAMthI UThIne bahAra nIkaLyA hatA. "mere niraMjana yAra tuM kese mileMge' nAmanuM svaracita AdhyAtmika pada madhura kaMThe gAyA pachI 'agni saha merI dehI jale" e pada gAvuM temaNe zarU karyuM hatuM. evAmAM sAmethI zrI yazovijayajIne AvatA joIne teo sAmA jaI temane bheTyA hatA. ane potAnuM pada pUruM karatAM gAyuM hatuM AnaMdaghana kahe "jasa" suno bAtAM; ehI mile to mero phero TaLe.' kahevAya che ke A prasaMga pachI zrI yazovijayajIe zrI AnaMdaghanajInI stutirUpa 35 For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aSTapadI'nI racanA karI. emanA mukhamAMthI keTalIka paMktio sarI paDIH mAraga calata gAta, AnaMdaghana pyAre ! rahata AnaMda bharapUra !' 'savijaya kahe suno AnaMdaghana, tuma hama mile hajUra." zrIpALa rAsa'nI racanAmAM sahayoga jaina sAhityamAM lokaprakAza", "zAMta sudhArasa', "puNya prakAzanuM stavana' vagere saMskRta ane gujarAtI kRtio vaDe jeo suprasiddha che evA upAdhyAya zrI vinayavijayajI mahArAja upAdhyAya zrI yazovijayajInA samakAlIna hatA. teo baMne zrI hIravijayasUrinA samudAyanA hatA. zrI vinayavijayajI umare moTA hatA. teo vi. saM. 1738mAM rAMderamAM cAturmAsa mATe hatA tyAre tyAMnA saMghe emane zrIpALa rAjA vize rAsakRti lakhavAnI vinaMtI karI. paraMtu potAnI vRddhAvasthA ane kathaLatI tabiyatane kAraNe evo moTo graMtha lakhavAnI temanI icchA nahotI, kAraNa ke te pUro thAya ke na paNa thAya. paraMtu saMghano ghaNo Agraha hato eTale temaNe rAsa lakhavAnuM zarU karyuM. siddhahasta kavione kAvyapaMktionI racanA karavI e bahu saraLa vAta hoya che. zrI vinayavijayajI mahArAje jhaDapathI rAsanI racanA AgaLa vadhArI, thoDA samayamAM to rAsanA be khaMDa pUrA thaI gayA. trIjA khaMDanI cAra DhALa lakhI tyAM to zrI vinayavijayajInI tabiyata ekadama bagaDavA lAgI. divaso gaNAvA lAgyA. pAMcamI DhALanI vIsa kaDI sudhInI racanA thaI. haju AgaLa lakhavAnI icchA ghaNI hatI paNa cittanI tevI svasthatA rahI nahotI. potAnI A kRti adhUrI raheze eno manamAM kaMIka vizAda paNa haze. e vakhate zrI yazovijayajI rAMderamAM hatA. zrI vinayavijayajI temanA vaDIla kAkAguru thAya. baMne vacce ghaNI AtmIyatA hatI. eka daMtakathA pramANe teo baMne kAzImAM vidyAbhyAsa mATe sAthe hatA. zrI vinayavijayajInA manamAM hatuM ke potAno adhUro rahelo rAsa pUro karavAne samartha tyAre ekamAtra zrI yazovijayajI ja hatA. zrI yazovijayajI emanA mananA e bhAvane pAmI gayA. emaNe tarata zrI 36. For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayavijayajIne kahyuM, "Apano rAsa jyAMthI adhUro che tyAMthI avazya te huM pUro karIza." emanA A vacanathI zrI vinayavijayajIne zAMti thaI. pachI thoDA samayamAM ja teo kALadharma pAmyA. tyAra pachI zrI yazovijayajIe jyAMthI bAkI hato tyAMthI zrIpALa rAsa' pUro karyo. madhyakAlIna jaina sAhityamAM be samartha kavione hAthe lakhAyelI eka ja kRti tarIke te suprasiddha che. zrI yazovijayajIe pUrA harSollAsa sAthe e rAsa pUro karyo hovAthI tattvavicArathI sabhara emanI kAvyamaya vANImAM temAM koI jUduM ja rUpa dhAraNa kare che. A "zrIpALa rAsa" tyArathI adyApi paryata jainomAM AyaMbilanI oLInA divasomAM vAMcavAnI paraMparA cAlI AvI che. guru-ziSya paraMparA zrI yazovijayajIe pratimAzataka' nAmanI potAnI kRti upara pote ja racelI vRttimAM potAnI guruparaMparAno paricaya Apyo che. temAM temaNe akabara-pratibodhaka zrI hIravijayasUrithI e paraMparAnI zarUAta karI che. temAM temaNe zrI hIravijayasUrIzvarajInA ziSya zrI kalyANavijayajI, temanA ziSya zrI lAbhavijayajI ane temanA be ziSyo te zrI jItavijayajI ane zrI navijayajIno ullekha karyo che. zrI navijayajIgaNi zrI yazovijayajInA dIkSAguru hatA. zrI yazovijayajInA moTA bhAIzrI padmavijayajIe paNa zrI navijayajI pAse ja dIkSA lIdhI hatI. zrI hIravijayasUrinA bIjA be mukhya ziSyo te zrI vijayasenasUri ane zrI kIrtivijayajI upAdhyAya hatA. zrI vijayasenasUrinA ziSya te zrI vijayadevasUri. emanA ziSyo te zrI vijayasiMhasUri ane zrI vijayaprabhasUri hatA. zrI kIrtivijayajI upAdhyAyanA ziSya zrI vinayavijayajI upAdhyAya hatA. zrI yazovijayajI upAdhyAyanA potAnA ziSyomAM zrI guNavijayagaNi, zrI tattvavijayagaNi ane zrI lakSmIvijayagaNi hatA. zrI guNavijayagaNinI ziSya paraMparAmAM zrI kesaravijayagaNi, emanA ziSya zrI vinItavijayagaNi ane emanA ziSya zrI devavijayagaNi hatA. [37 For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALadharma saM. 1743nuM cAturmAsa zrI yazovijayajI mahArAje tatkAlIna suprasiddha aitihAsika nagarI darbhAvatI-(DabhoI)mAM karyuM hatuM. have emanI kAyA kSINa thavA lAgI hatI. emanI lekhinI cAlatI nahotI. paraMtu emanI dharmArAdhanA to barAbara cAlatI hatI. emane potAnA aMtima kALanI khabara paDI gaI hatI. emaNe anazanavrata svIkArI lIdhuM hatuM. aMtima ArAdhanA sArI rIte karIne emaNe samAdhipUrvaka deha choDyo. emanA kALadharmanA samAcAra gujarAtamAM ane gujarAta bahAra vegathI prasarI gayA. eka mahAna vibhUtino nazvara deha bhUtakALamAM vilIna thaI gayo, paraMtu emanA nazvaradehanI jyoti eTalI ja prakAzatI rahI che. zrI yazovijayajIno kALadharma DabhoImAM thayo hato te nirvivAda hakIkata che. paraMtu temanA kALadharmano nizcita samaya ApaNane jANavA maLato nathI. emAM mAsa ane tithi vize kazI ja mAhitI hAla upalabdha nathI ane varSanI bAbatamAM matabheda mAtra eka varSa jeTalo ja atyAre to che. ghaNAM varSa sudhI, saM. 1745 (zake 16 11)nA mAgasara suda 11, e mauna ekAdazIno divasa zrI yazovijayajInI kALadharmanI tithi che ema manAtuM hatuM ane keTalAMka paMcAMgomAM e pramANe e tithi ApavAmAM AvatI hatI. paraMtu temAM bhUla hatI. DabhoInA gurumaMdiranI pAdukAnA lekhane AdhAre tema banavA pAmyuM hovAno saMbhava che paraMtu e pAdukAmAM ApelAM sAla-tithi upAdhyAyajInA kALadharmanA nathI, paraMtu pAdukAnI pratiSThAnAM che. ghaNA varSo pUrve prApta thayela sujasavelI bhAsa'nI nIcenI kaDIe te vize spaSTa prakAza pADyo che : "sattara trayAli comAsuM rahyA, pAThaka nagara DabhoI re; tihAM surapadavI aNasarI, aNasaNi kari pAtaka dhoI re." AmAM jaNAvyA pramANe zrI yazovijayajI saM. 1743mAM DabhoImAM comAsuM rahyA ane tyAM anazana karI kALadharma pAmyA. AmAM, alabatta cokkasa mAsa-tithi jaNAvyAM nathI. vaLI jena sAdhuonuM comAsuM aSADa suda 14 thI zarU thaI kArtika 38 For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suda 14nA divase pUrNa thAya. eTale ke comAsA daramiyAna ja navuM varasa bese. ahIM bhAsakAre upAdhyAyajIe saM. 1743nuM comAsuM DabhoImAM karyAnuM jaNAvyuM che, paNa emano svargavAsa cAturmAsa daramiyAna thayo ke cAturmAsa pachI, ane cAturmAsamAM hoya to te saM. 1743mAM thayo ke saM. 1744mAM te vize kazuM jaNAvyuM nathI. upAdhyAyajI mahArAje potAnI keTalIka kRtiomAM enI racanA-sAla jaNAvI che. temAM moDAmAM moDI saM. 1739mAM khaMbhAtamAM "jaMbusvAmI rAsanI karelI racanA maLe che. A uparAMta suratamAM cAturmAsa daramiyAna temaNe racela "pratikramaNa hetu garbhita svAdhyAya ane "agiyAra aMga svAdhyAya' e be kRtiomAM enI racanAtAla "yuga yuga muni vidhuvatsara'' e pramANe jaNAvI che. temAM "yuga' eTale cAra-ema jo laIe to saM. 1744 thAya ane yuga" eTale be ema jo laIe to saM. 1722 thAya. paraMtu ahIM saMvata 1744 levI susaMgata jaNAtI nathI, kAraNa ke saM. 1743nuM DabhoInuM cAturmAsa emanuM chelluM cAturmAsa hatuM, jyAre e be moTI sakjhAyonI racanA suratamAM cAturmAsa daramiyAna karI hatI. eTale jyAM sudhI bIjAM kaMI vadhu pramANo na maLe tyAM sudhI saM. 1743mAM DabhoImAM zrI yazovijayajI mahopAdhyAyano svargavAsa thayo hato ema mAnavuM vadhu yogya lekhAze. upAdhyAyajI mahArAja kALadharma pAmyA te pachI emanA dehane jyAM agnisaMskAra karavAmAM Avyo e sthaLe smAraka tarIke eka ghUMbhanItUpanI racanA karavAmAM AvI. emAMthI "nyAya'no divyadhvani satata nIkaLyA karato hato ema "sujasavelI bhAsa'mAM enA kartA zrI kAMtivijayajIe lakhyuM che. svahaste lakhelI pratio ane nayacakra madhyakAlIna samayamAM mudraNakaLAnI zodha nahotI thaI tyAre, kAgaLa upara zAhIthI lakhIne hastaprata taiyAra karavAnuM kAma ghaNuM kaThina gaNAtuM hatuM. sarasa, maroDadAra, ekasarakhA akSare hastaprato lahiyAo lakhI ApatA. graMtharacanA karyA pachI sArA 39 For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lahiyA pAse hastaprata lakhAvavAno prazna gaMbhIra hato. aneka kavilekhakomAMthI koIka ja pote sArA lahiyA hoya ane potAnI kRtinI hastaprata pote taiyAra karI zake evA hoya. emAM samaya paNa ghaNo jato. eTale navI kRtinI racanA karavI ke potAnI kRtinI hastaprata taiyAra karavAmAM samayano vyaya karavo evo prazna raheto. zrI yazovijayajI kuzaLa lahiyA paNa hatA. emanI svahastalikhita evI ghaNI kRtio sAMpaDe che. zrI yazovijayajInA guru zrI navijayajI paNa sArA lahiyA hatA. emaNe zrI yazovijayajInI keTalIka kRtionI hastaprato lakhI ApI che. gurumahArAja potAnA ziSyanI kRtinI hastaprato taiyAra karI Ape evuM anya koI udAharaNa jANavAmAM nathI. e uparathI zrI navijayajI mahArAjanI ziSyavatsalatA keTalI badhI haze ane guru-ziSyano saMbaMdha paraspara keTalo snehAdaravALo haze te jaNAya che. zrI yazovijayajIe tarka ane nyAyano UMDo abhyAsa karyo hato. eTale emanA jevA samartha tArkikane mallavAdIsUrikata "dvAdazAra nayacakra' jevo graMtha vAMcavAnuM mana thAya e svAbhAvika che. paraMtu e graMtha naSTa thaI gayo hovAnuM manAtuM hatuM. zrI yazovijayajIe potAnA vihAramAM AvatAM badhAM gAmomAM ane anyatra tapAsa karAvI hatI, paraMtu e graMtha emane maLyo na hato. keTalAka samaya pachI pATaNamAMthI eka hastapratanI bhALa maLI. sihaMvAdIgaNie nayacakra upara aDhAra hajAra zloka pramANa lakhelI TIkAnI e hastaprata hatI. hastaprata jIrNazIrNa hAlatamAM hatI. thoDA divasa mATe ja e maLI hatI. zrI yazovijayajIe vicAryuM ke muLa graMtha to maLato nathI, paNa mULa graMthanI jhAMkhI karAve evI TIkA paNa jo naSTa thaI jaze to badhuM ja jaze. enA uparathI navI hastaprata taiyAra karI levI joIe. paNa ekale hAthe ochA divasamAM e kema thAya ? emaNe gurumahArAjane vAta karI. samudAyanA sAdhuomAM vAta thaI. kAmanI vaheMcaNI thaI ane zrI nayavijayajI ane zrI yazovijayajI uparAMta zrI jayasoma paMDita, zrI lAbhavijaya mahArAja, zrI kIrtiratnamaNi, zrI tattvavijayajI mahArAja ane zrI ravivijaya paMDita-ema sAta 40 For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni bhagavaMtoe maLIne 18,000 zloka pramANa lakhANanI nakala teyAra karI lIdhI. vyavasAyI lahiyAoe nahi paNa eka sAthe sAta muni bhagavaMtonA saMyukta haste eka ja hastaprata taiyAra thaI hoya evuM A virala udAharaNa emanI zrutabhaktinI suMdara pratIti karAve che. emAM 4800 zlokanuM lakhANa zrI yazovijayajInA hastAkSaramAM che. (A hastaprata pachI amadAvAdanA devasAnA pADAnA bhaMDAramAM AvelI ane tyAMthI have te ela.DI. insTiTyUTamAM che. mULa nayacakra graMthanI badhI hastaprato naSTa thaI gayelI, paraMtu sadbhAgye tibeTamAM bhASA saMskRta paNa tibeTI lipimAM e graMtha sacavAyelo che. enA uparathI pU. jaMbUvijayajI mahArAje tibeTI lipi-bhASA zIkhI saMskRta graMtha saMpAdita karyo che, je prakAzita thayelo che.) zrI yazovijayajI mahArAje pote je je racanA karI temAMthI temaNe svahaste lakhelI trIsathI vadhu hastaprato ApaNane judA judA bhaMDAromAMthI maLI AvI che. prAcIna samayanA eka ja lekhakanI ATalI badhI hastaprato emanA potAnA hastAkSaramAM maLI Ave e ghaTanA atyaMta virala ane gauravapUrNa che. atyAra sudhImAM mahopAdhyAyajInA nIce mujaba graMtho emanA potAnA hastAkSaramAM lakhAyelA maLI AvyA cheH 1. ArSIya mahAkAvya (apUrNa), 2. tinvayokti (apUrNa), 3. nizAmukti prakaraNa, 4. zrI vijayaprabhasUri zAmaNaka vijJapti patra, 5. siddhAMtamaMjarI zabdakhaMDa TIkA (apUrNa), 6. jaMbusvAmI rAsa, 7. ArAdhaka virAdhaka, caturbhagI-svopajJaTIkA saha, 8. adhyAtmasAra, 9. prameyamAlA (apUrNa), 10. dravyaguNa paryAya rAsa-bAlAvabodha sahita, 11. dharmaparIkSA svopajJa TIkAmAM umeraNa 12. AtmakhyAti, 13. gurutattvavinizcaya graMthano aMtima bhAga, 14. narahasya, 15. bhASArahasya, 16. vAdamAlA (apUrNa), 17. syAdvAdarahasya 18. mArga parizuddhi, 19. vairAgya kalpalatA, 20. yogabindu avacUrI, 21.yogadaSTi samuccaya avacUrI (apUrNa), 22. svAduvAda rahasya-bahadu (apUrNa), 23. 41. For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthavRtti, 24. vairAgyarati (apUrNa), 25. stotratrika, 26. utpAdAsiddhi prakaraNa TIkA (apUrNa), 27. nyAyAloka, 28. yogaviMzikAvRtti, 29. viSayatAvAda, 30. stotrAvalI-stotratrika, 31. aSTasahasI, 32. kAvyaprakAzaTIkA (apUrNa). A uparAMta bIjA keTalAka graMtho paNa emanA hastAkSaramAM maLI Ave evo saMbhava che. emanA keTalAka graMthonAM pAnAM veravikhera, chUTAMchavAyAM thaInaSTa pAmyAM che. kacaro mAnIne sAbaramatI nadImAM padharAvavA mATe loko laI jatA hatA tevAM pAnAMomAMthI temano "yogaviMzikAvRti' graMtha maLI Avyo che. zrI yazovijayajIe potAnA hastAkSaramAM bIjA graMthakAronA graMthonI potAnA upayoga mATe karelI nakalo paNa ThIka ThIka saMkhyAmAM maLe che. A uparathI pratIta thAya che ke potAnA ATalA badhA graMthonI racanA karavAnA samaya uparAMta emaNe A badhI hastapratio taiyAra karavAmAM paNa keTalo badho samaya Apyo haze ! jaina sAdhu rAtre to lakhavA-vAMcavAnuM kArya kare nahi, eTale zrI yazovijayajIe potAnA tamAma samayano cIvaTabharyo upayoga karyo haze te A uparathI jaNAya che. sAhityasarjana mahopAdhyAya zrI yazovijayajIe navya nyAya, vyAkaraNa, sAhitya, alaMkAra, chaMda, kAvya, tarka, Agama, naya, pramANa, yoga, adhyAtma tattvajJAna , AcAra, upadeza, kathA, bhakti tathA siddhAMta ityAdi ghaNA viSayo para saMskRta, prAkRta ane gujarAtI bhASAmAM tathA vraja ane rAjasthAnI mizra bhASAmAM vipula sAhityanuM sarjana karyuM che. temanI kRtiomAM sAmAnya mANasa paNa samajI zake eTalI saraLa katio che ane prakhara vidvAna paNa sahelAIthI na samajI zake eTalI hade rahasyavALI kaThina kRtio paNa che. emaNe racelI saMskRta tathA prAkRta kRtiomAMthI atyAre upalabdha, prakAzita kRtio nIce pramANe cheH 1. adhyAtma mata parIkSA-A graMthanuM bIjuM nAma "adhyAtma mata khaMDana' che. 42 For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartAe mULa grantha prAkRta bhASAmAM 184 gAthAno lakhyo che. tenA upara pote ja cAra hajAra zlokamAM TIkA racelI che. A graMtha ane enI TIkAmAM kartAe kevaLI bhagavaMtone kavalAhAra hoya ja nahi e digambara mAnyatAnuM khaMDana karIne kevaLIne kavalAhAra avazya hoI zake ema tarkayukta dalIlo sAthe siddha karyuM che. digambaronI bIjI mAnyatA ke tIrthakaronuM paramodArika zarIra dhAturahita hoya che, tenuM paNa A graMthamAM khaMDana karavAmAM AvyuM che. 2. adhyAtmasAra sAta mukhya prabaMdhamAM vaheMcAyelA, 949 zloka pramANe A graMthamAM kartAe adhyAtmanuM svarUpa, daMbhatyAga, bhavasvarUpa, vairAgyasaMbhava, vairAgyanA bheda, tyAga, samatA, sadanuSThAna, samyakatva, mithyAtva tyAga, yoga, dhyAna, Atmanizcaya vagere viSayonuM nirUpaNa karyuM che. 3. adhyAtmopaniSada saMskRtamAM anuSupa chaMdanA 231 zlokamAM A graMthanI racanA karavAmAM AvI che. devo svargamAM prabhunI pratimAnI pUjA kare che tenuM emAM AdhAra sAthe samarthana karavAmAM AvyuM che. pratimAmAM nahi mAnanArA sthAnakamArgIo tevA devone adharmI kahe che, te vAta khoTI che ema sAbita karavA mATe kartAe A graMthanI racanA karI che. 6. jaina tarka paribhASAH kartAe 800 zlokamAM A graMthanI racanA karI che. tenA (1) pramANa (2) naya ane (3) nikSepa, e nAmanA traNa paricchedamAM temaNe te viSayanuM tarkayukta nirUpaNa karyuM che. 7. guruttvavinizcaya kartAe mULa graMtha prAkRtamAM 905 zloka pramANano racyo che. tenA upara pote ja saMskRta gadyamAM sAta hajAra zloka-pramANa TIkA lakhI che. A graMthamAM kartAe gurutattvanA yarthAthasvarUpanuM nirUpaNa cAra ullAsamAM karyuM che. 8. kAnnizad kAtrizikAH A graMthamAM kartAe dAna, dezanA mArga, bhakti, dharmavyavasthA, kathA, yoga, samyagdaSTi ityAdi 32 viSayonuM yathArtha svarUpa samajAvavA mATe 32 vibhAga pADyA che. te dareka vibhAgamAM batrIsa zlokanI racanA thaI che. tenA upara pote ja racelI TIkAnI zlokasaMkhyA maLIne kula 5500 43 For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokano A saTIka graMtha banyo che. 9. yatilakSaNa samuccaya: A graMthamAM kartAe prAkRtamAM 263 gAthAmAM sAdhunAM sAta lakSaNo vistArathI jaNAvyAM che. 10. narahasya: A graMthamAM naigamAdi sAta nayonuM svarUpa vigate samajAvavAmAM AvyuM che. 11. nayapradIpa : saMskRtamAM lagabhaga 500 zloka sahita gadyamAM racAyelo A graMtha "saptabhaMgI samarthana ane nayasamarthana' e nAmanA be sargamAM vaheMcAyelo che. 12. nayopadezaH kartAe A graMthanI saTIka racanA karI che ane temAM sAte nayonuM svarUpa samajAvyuM che. 13. jJAnabiMdu : sADA bAraso zlokamAM racAyelA A graMthamAM kartAe jJAnanA prakAra, lakSaNa svarUpa ityAdinI vistArathI mImAMsA karI che. 14. jJAnasAra ATha zlokanuM eka aSTaka evAM 32 aSTakomAM kartAe A graMthanI racanA karI che. A graMtha upara kartAe pote ja bAlAvabodha (Tabo)nI paNa racanA karI che. AtmasvarUpane samajavAne mATe je je sAdhanonI jarUra paDe te te sAdhanonuM kramabaddha nirUpaNa A graMthamAM karavAmAM AvyuM che. 15. nyAyakhaMDanakhaMDakhAdya : 5500 zlokamAM racAyelo A graMtha navya nyAyanI viziSTa koTino, arthagaMbhIra ane jaTila che. kartAnA ucca koTinA pAMDityanI pratIti karAve evo te graMtha che. 16. nyAyAloka : A graMthamAM nyAyaSTie syAdvAdAdinuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. 17. pratimAzataka : kartAe mULa ekaso zlokamAM A graMthanI racanA karIne tyArapachI tenA upara pote moTI TIkA racI che. temAM temaNe jina-pratimAnI pUjA nahi karavAnuM jaNAvatA matonuM khaMDana karIne jinapratimAnI pUjA karavAnA matanuM pratipAdana karyuM che. 44. For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMtho uparAMta, aindrastutio, upadezarahasya, ArAdhaka-nirAdhakacaturbhagI, Adijina stavana, tattvaviveka, tinvayokti, dharmaparIkSA, jJAnArNava, aspRza gativAda, paMcanigraMthiprakaraNa, paramajyoti-paMcavizikA, paramAtma-paMcavizikA, pratimA sthApananyAya, phalAphala viSayaka praznottara, bhASArahasya, mArga parizuddhi, muktAzakti, yatidinacarcA prakaraNa, vairAgyakalpalatA, zrI goDI pArzva stotra, vijayaprabhasUrisvAdhyAya, zaMkhezvarapArthastotra, samIkApArthastotra, sAmAcArI prakaraNa, stotrAvali ityAdi maulika graMthonI racanA zrI yazovijayajIe karelI che. A uparAMta temaNe digambarAcArya samaMta bhadra kRta aSTasahastrI upara vivaraNa, karmaprakRti bRha TIkA, karmaprakRti ladhu TIkA, tattvArthavRtti, dvAdazAra cakroddhAra vivaraNa, dharmasaMgraha TippaNa, pAtaMjala yogasUtravRtti, yogaviMzikA vivaraNa, zAstravArtA samuccayavRtti, SoDazakavRtti, svaparijJA paddhati ityAdi TIkAgraMthonI racanA karI che. zrI yazovijayajInA keTalAka graMtho haju paNa anupalabdha che. adhyAtmabiMdu, adhyAtmopadeza, alaMkAracUDAmaNi TIkA, nyAyabiMdu, maMgalavAda, vedAMtanirNaya vagere emanA paccIsa karatAMye vadhu graMthonA ullekho maLe che, je hAla anupalabdha che. Ama, upalabdha, anupalabdha, maulika graMtho ane TIkAgraMtho maLI lagabhaga 80 karatAMya vadhu graMthonI saMskRtamAM ane ardhamAgadhImAM mahopAdhyAyajIe racanA karI che, je parathI emanI vidvatA ane pratibhAno sAro paricaya ApaNane maLI rahe che. emaNe digambarAcArya samaMta bhadra kRta aSTasahastrI', pataMjalikata yogasUtra', mammaTakRta kAvyaprakAza', jAnakInAtha zarmAkRta "nyAya siddhAMta maMjarI' ityAdi graMtho upara vRtti lakhI che. tathA yogavAsiSTha, upaniSad, zrImad bhagavad gItAmAMthI AdhAro ApyA che, je temanI saMpradAyathI para evI udAra ane guNagrAhI dRSTino paricaya karAve che. gurjara bhASAmAM racanAo upAdhyAyajI mahArAje gujarAtI bhASAmAM paNa ghaNI racanAo karI che, je 45 For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emane madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA itihAsamAM mahatvanuM sthAna apAve che. gujarAtImAM emaNe rAsa, stavana, sakjhAya, pada, gIta, saMvAda, bAlAvabodha, hariyAlI ityAdi prakAro kheDyA che ane te darekamAM UMcA prakAranI kavitvazakti dAkhavIne gujarAtI sAhityane anokhuM pradAna karyuM che. rAsakRtio zrI yazovijayajIe gujarAtI bhASAmAM racelI sauthI moTI ane mahattvanI kRti te jaMbUsvAmIrAsI che. pAMca adhikAranI badhImaLIne 37 DhALamAM lakhAyelI A kRtinI racanA kavie khaMbhAtamAM vi. saM. 1739mAM karI hatI. rAsanA kathAnaka mATe emaNe zrI hemacaMdrAcArya kRta triSaSTizalAkA puruSacaritra"nA pariziSTaparvamAM ApelI jaMbUsvAmInI kathAno AdhAra lIdho che. A rAsamAM bhASAlAghava sahita prasaMgonuM ane pAtronuM alaMkArayukta sacoTa, mArmika nirUpaNa thayuM che. zrI yazovijayajIe sattara DhALanI 284 gAthAmAM lakhelo dravyaguNaparyAyano rAsa' e tattvajJAnanA kaThina viSayanuM padyamAM-kavitAmAM nirUpaNa karatI, madhyakAlIna sAhityanI eka atyaMta mahattvanI ane paMDitone paDakArarUpa kRti che. A rAsanI saM. 1711 nI zrI yazovijayajInA guru zrI nayavijayajInA haste siddhapuramAM lakhAyelI hastaprata maLe che. eTale A rAsanI racanA saM. 1708nI AsapAsa thaI hoya evuM mAnavAmAM Ave che. A rAsamAM kavie tattvajJAnane kavitAmAM utAravAno prayatna karyo che. madhyakAlIna kavi akhAnI yAda apAve e prakAranI A samartha kRti che. emAM dravya, guNa ane paryAyanAM lakSaNo, svarUpo ityAdinuM nirUpaNa, aneka matamatAMtara ane dRSTAMto tathA AdhAra graMthonA ullekho sAthe karavAmAM AvyuM che. A rAsa uparathI pachInA kALamAM digaMbara kavi bhojarAjIe saMskRta bhASAmAM "dravyAnuyoga tarkaNA' nAmanuM vivaraNa lakhyuM che e ja enI mahattA darzAvavA mATe basa che. "jaMbUsvAmI rAsa' ane 'dravyaguNaparyAyano rAsa' e be samartha rAsakatio uparAMta zrI vinayavijayajIkRta "zrIpALa rAjAno rAsa pUro karavAmAM zrI 46 For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yazovijayajIe kareluM yogadAna cirasmaraNIya che. stavano stavananA kAvyaprakAranA kSetre paNa yazovijayajInuM arpaNa ghaNuM ja mahattvanuM che. madhyakAlIna gujarAtI jaina kavitA sAhityamAM covIsI (covIsa tIrthaMkaro vize covIsa stavananI racanA) lakhanAra ghaNA kavio che. paraMtu koI paNa kavie eka karatAM vadhu covIsI lakhI nathI. zrI yazovijayajI ja eka mAtra evA kavi che ke jemaNe eka ke be nahi, paNa traNa covIsI lakhI che. traNa covIsI uparAMta emaNe eka vasI (vIsa viharamAna jinezvaronAM vIsa stavano)nI racanA karI che. taduparAMta emanAM moTAM stavanomAM savAso gAthAnuM, doDhaso gAthAnuM ane sADA traNaso gAthAnuM ema traNa stavano maLe che, je anukrame nIce pramANe cheH zrI sImaMdharasvAmInI vinaMtIrUpa naya-rahasyagarbhita stavana (125 gAthA), (2) kumatimadagAlana zrI vIrastutirUpa huMDInuM stavana (150 gAthA) ane (3) siddhAMtavicAra rahasyagarbhita zrI sImaMdhara jina stavana (350 gAthA). e traNe stavano enAM nAma karatAM enI gAthAnI saMkhyAthI vadhu jANItA banI gayelAM che. kavinAM bIjAM moTAM stavanomAM mauna ekAdazInuM stavana, (doDhaso kalyANakanuM stavana-bAra DhALanI 63 gAthA) ane nizcayavyavahAragarbhita zrI sImaMdharasvAmInuM stavana che. traNa covIsIomAMnI ekamAM kavie tIrthakaronAM mAtA, pitA, nagara, lAMchana, AyuSya vagereno mukhyatve paricaya Apyo che. bIjI bemAM tIrthakaronA guNonuM upamAdi alaMkAro vaDe varNana karIne, potAnA para kRpA karavA mATe temane vinaMtI karI che. kavinI A racanAomAM sthaLe sthaLe ApaNane emanI UMcI kavitAzaktinAM darzana thAya che. emanAM stavano Aje paNa bhAvollAsapUrvaka gavAya che. viharamAna vIsa jinezvaronAM vIsa stavanomAM emaNe jinezvaro pratyenI potAnI cola majIThanA raMga jevI pAkI prIti vyakta karI che, ane prabhunI kRpAnI yAcanA karatAM karatAM teo, sAmAnya rIte, chellI eka-be kaDImAM te te jinezvaronA 47 For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtApitA, lAMchana ityAdinuM smaraNa kare che. kavie anya keTalAMka stavanonI je racanA karI che te judI judI rAgarAgiNIomAM che ane tenI bhASA vraja che. A stavanomAM kavinI vANI mAdhurya ane prasAda guNathI vizeSa jhaLake che. viziSTa jinastavanomAM te te sthaLa-vizeSano ane tenA mahimAno paNa kavie nirdeza karyo che. zrI sImaMdharasvAmInA savAso gAthAnA stavanamAM AraMbhamAM kavie zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtI karIne kuguruonAM aniSTa AcaraNo para prahAra karyo che. AvA kugurunAM vacanamAM loko phasAyA che. temane eka sadguru ja sAco bodha Ape che. kavie A stavanamAM AtmadravyanuM zuddhasvarUpa, sAcI jJAnadazAnuM mahattva, nizcaya ane vyavahAranI AvazyakatA ityAdi spaSTatAthI samajAvyAM che. ane dravya-bhAva svarUpanuM nirUpaNa karI, jinapUjA ane temAM paNa sAcI bhaktinuM rahasya samajAvI stavana pUruM karyuM che. zrI vIrastutirUpa doDhaso gAthAnA hUMDInA stavanamAM kavie jina-pratimAnI pUjA karavAmAM na mAnavAvALAnA matano parihAra karyo che. A stavanamAM kavie jinapratimAnI pUjAne lagatAM prAcIna vyaktionAM ghaNAM dRSTAMto ApyAM che. zrI sImaMdharasvAmInA siddhAMta vicArarahasya garbhita sADA traNaso gAthAnA jIvanamAM kavi sImaMdharasvAmIne vinaMtI kare che ke "he bhagavAna ! kRpA karIne mane zuddha mArga batAvo. A kaliyugamAM loko aMdhazraddhApUrvaka vartI rahyA che. sUtra viruddhAcAre cAlI rahyA che ane chatAM pote sAcA mArge cAle che ema batAvI bhoLA lokane bhoLavI rahyA che." kavie A stavanamAM ajJAnI lokonI aMdhazraddhA para ane kugurunA vartana para sakhata prahAro karyA che. mAtra kaSTa karavAmAM ja munipaNuM raheluM jeo mAne che tene mATe kavi lakhe che : jo kaSTa muni mAraga pAve, baLada thAya to sAro; bhAra vahe je tAvaDe bhamato, khamato gADha prahAro. AvA munio ane temanAM AcaraNo ughADA pADI kavie uttama munionuM 48 For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra paNa doryuM che. vividha dezIomAM racAyelA 17 DhALanA A stavanamAM kavie tatkAlIna loko ane munionA AcaraNo, bhramabharyA vicAro ityAdinuM nirbhayatApUrvaka sAcuM citra doryuM che, jemAMthI koIpaNa yuganA mAtra munioe ja nahi, lokoe paNa ghaNo bodha levA jevo che. sajhAyo zrI yazovijayajIe samyakatvanA saDasaTha bolanI sakjhAya, aDhAra pApasthAnakanI sajhAya, pratikramaNa hetugarbhita sakjhAya, agiyAra aMganI sajhAya, ATha yogadaSTinI sajhAya, sugurunI sajhAya, pAMca kugurunI sakjhAya (nAnI moTI), jina pratimA sthAna sakjhAya, amRtavelanI sajhAya (nAnI tathA moTI), cAra AhAranI sakjhAya, saMyama zreNivicAra sakjhAya, guNasthAnaka sajhAya ityAdi sakjhAyonI racanA karI che. sakjhAyano (svAdhyAyano) racanAprakAra ja evo che ke jemAM koI tattvanuM yathArtha svarUpa samajAvavAmAM AvyuM hoya ane emAMthI phalita thato bodha ApavAmAM Avyo hoya. zrI yazovijayajInI sakjhAyo jainadharmanA pAribhASika jJAnathI sabhara che. emanI abhivyakti mArmika ane coTadAra che. samyakatvanA saDasaTha bola, aDhAra pApasthAnaka ane pratikramaNa e traNa viSaya para uparanI emanI sakjhAyo kadamAM ghaNI moTI ane saiddhAMtika vicAraNAthI sabhara che. A badhI sajhAyo kavinA gahana zAstrajJAnanI ane vizada ciMtananI pratIti karAve che. anya kRtio gujarAtI bhASAmAM gadya ane padyamAM zrI yazovijayajIe lakhelI anya kRtio, gIto, pado, batrIsI, zataka, bhAsa, saMvAda, copAI, bAlAvabodha, Tabo, patro vagere prakAranI che. atyAra sudhImAM upalabdha evI anya kRtiomAM "samudra vahANa saMvAda', "samatAzataka', "samAdhizataka", "paMca parameSThi gItA", "samyakatvanA cha sthAnanI copAI', "jaMbUsvAmI brahmagIta', dikapaTa corAzI bola', "yatidharma 49 For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batrIsI', "AnaMdaghana aSTapadI', "jasavilAsa' (AdhyAtmika pado), "upadezamAlA', "adhyAtma mata parIkSAno Tabo', "tattvArtha sUtrano Tabo', vicArabiMdu ane teno Tabo', "zaTha-prakaraNa bAlAvabodha', "lokanAli bAlAvabodha', "jesalameranA patro', "sAdhuvaMdanA", "gaNadhara bhAsa', "nema rAjulanAM gIto' ityAdi che. samudravahANa saMvAda' saM. 1717mAM ghoghA baMdaramAM kavie racelI saMvAdanA prakAranI eka uttama kRti che. 17 DhALa tathA duhAnI maLI 306 gAthAmAM racAyelI A kRtimAM kavie samudra ane vahANa vacce sacoTa saMvAda rajU karIne, vahANe samudrano garva kevI rIte utAryo tenuM Alekhana karyuM che. "samatAzataka'nI racanA 105 dohAmAM karavAmAM AvI che. emAM samatA, magnatA, udAsInatAnI sAdhanA kevI rIte karavI tathA krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyo tathA viSayAdirUpI aMtaraMga zatruo upara kevI rIte vijaya meLavavo ityAdinI vicAraNA karavAmAM AvI che. kRtino AraMbha karatAM kavi lakhe che : samatA-gaMgA-maganatA, udAsInatA jAta, cidAnaMda jayavaMta hoya, kevala bhAnu prabhAta. krodhAdi kaSAyothI mukta thavAno ane kSamAdi saguNo dhAraNa karavAno upadeza ApatAM kavi lakhe che : siddha oSadhi Ika kSamA, tAko karo prayoga; jyu miTa jAye mohadhara, viSaya krodha javara roga. kSamA caMdana rase, siMco citta pavitta. dayAvela maMDapa tale, raho ho sukha mitta. samAdhizataka 104 dohAmAM lakhAyelI kRti che. emAM saMsAranI mAyA jIvone kevI rIte bhamAve che ane AtmajJAnIo temAMthI kevI rIte mukta thAya che, jJAnInI udAsInatA kevI hoya che ane temAM temane AtmadRSTi bahirAtmabhAvamAMthI nIkaLavA 50 For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe kevI upakAraka thAya che ityAdinuM varNana che. AtmajJAnI mATe saMsAra e mAtra pugalano mela che. ema darzAvatAM kavi lakhe che: AtamajJAne magana jo, so saba pudgala khela; indrajAla kari lekhave, mile na tihAM manamela. bhavaprapaMca manajAlakI, bAjI jUThI mUla; cArapAMca dina khuza lage, aMta mUlakI dhUla. kavie judI judI dezIomAM adhyAtmanAM pAMtrIseka padonI racanA karI che. emAM prabhubhajana, cetana ane karma, mananI sthiratA, samatA ane mamatA, upazama, cetanA, Atmadarzana, sAco dharma, sAcA muni vagere viSayo levAmAM AvyA che. kavinI ghaNIkharI A racanAo vrajabhASAmAM ke vrajabhASAnI chAMTavALI che ane kavitAnI UMcI koTie pahoMce evI che. Ama, upAdhyAya zrI yazovijayajIe gujarAtI bhASAmAM paNa vipula sAhitya ApaNane ApyuM che. e vaDe ApaNA madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM teo mahattvanuM sthAna dharAve che. emanA tamAma sAhitya mATe emaNe pote "zrIpALa rAsanI bAramI DhALamAM kahyuM che te pramANe avazya kahI zakIe : vANI vAcaka jasa taNI, koI naye na adhUrI jI." upasaMhAra zrI yazovijayajI mahArAje potAnA samayamAM dharma ane tattvajJAnanA viSayamAM upalabdha lagabhaga badhI ja kRtiono UMDo abhyAsa karyo hato. vAlmayanA vividha kSetre emanA jeTalI ane jevI buddhimatA, bahuzrutatA ane sarjanapratibhA tyAra pachInA A traNa saikAmAM haju sudhI koInAmAM ApaNane jovA maLI nathI. upAdhyAyajI mahArAja dArzanika viSayonA pAradraSTA hatA. temaNe jaina darzanone nabanyAyanI zailImAM rajU karyA che. jema darzanazAstramAM tema adhyAtmayogamAM paNa temanuM arpaNa bahu mUlyavAna che. temane zrI haribhadrasUrie varNavelA yogamArganA Adya vivecaka tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. teo jevA jJAnI hatA tevA ja 51 For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyAvAdI paNa hatA. temanI pratibhA ane temanAM kAryo ApaNane zrI siddhasena divAkara, zrI haribhadrasUri, zrI hemacaMdrAcArya vagere mahAna pUrvaguruonuM smaraNa karAve che. temanAmAM gurubhakti, tIrthabhakti, zrutabhakti, saMghabhakti, zAsanaprIti, adhyAtmarasikatA, dhIragaMbhIratA, udAratA, tyAga, vairAgya, saraLatA, laghutA ityAdi aneka guNonuM darzana thAya che. Ama anekavidha pratibhA dharAvanAra, aneka kSetromAM potAnuM mUlyavAna yogadAna ApanAra upAdhyAya zrI yazovijayajI ApaNA mahAna jyotirdhara che. temane tArkika ziromaNi, smArati zrutakevalI, laghu haribhadra, dvitIya hemacaMdra, yogavizArada, satyagaveSaka, samayavicAraka, "eN bIjamaMtrI padanA prasthApaka, "kurcAlI zArada'nuM virala biruda pAmelA, mahAna samanvayakAra, prakhara vaiyAyika, vAdImadabhaMjaka, zuddhAcArakriyApAlaka, dravyAnuyogano dariyo ullaMdhI janAra ityAdi zabdo vaDe biradAvavAmAM Ave che. evA mahAna jyotirdhara mahopAdhyAya zrI yazovijayajInA jIvanakavananuM yathArtha darzana thatAM ja ApaNuM mastaka sahaja rIte ja emanAM caraNomAM namI jAya che ! 52 For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAja-sobhAga Azrama - sAyalA saMkSipta paricaya rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjInA Adarza, arvAcInakALanA yugapradhAna puruSa zrImad rAjacaMdra eka gRhastha mahAtmA hatA. samartha AtmajJAnI, paramajJAna-nidhAna zrImadjInuM adhyAtmajIvana ane taono bodha jagatanA jIvo mATe kalyANarUpa banyo che. potAnA hRdayasakhA, bhagatanA gAma sAyalA susthita zrI sobhAgabhAI upara lakhelA patromAM teoe potAno aMtaraMga puruSArtha, bAhya upAdhio maLe keLavAto samAdhibhAva, potAno kramika AtmavikAsa ane Atmadarzanano AnaMda anubhava Alekhyo che. temaNe vItarAga bhagavAna mahAvIre prarUpelA sanAtana mULa Atmadharmane udghodhyo che. zrImadjIne sobhAgabhAI mATe utkRSTa pUjyabhAva hato, temaja zrI sobhAgabhAInA romeroma ane pradeza-pradeza zrImadjInA sasamAgama mATe Atura rahetA, zrImadjInuM ananya zaraNa pAmatA zrI sobhAgabhAIne potAnA aMtima divasomAM AtmasAkSAtkAra thayo hato. - zrI sobhAgabhAInA nimitte jJAnadivAkara zrImadjIe jagatane adhyAtmanI, paramArthanI lahANI karI, sobhAgabhAInI keDIe adhyAtmanA zikharasamA, parama udAsIna zrImadjInA AtmaamirAtane pAmavAne mumukSuo puruSArthI bane e hetue sAyalAnA saMta zrI lADakacaMda mANekacaMda vorA(pU. bApujI)e sAyalAmAM ja Azrama sthApavAnI bhAvanA pragaTa karI, tethI zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa saMcAlita A yogAzramanI 31 Disembara 1976nI sAlamAM maMgaLa zarUAta thaI. vItarAga bhagavAna mahAvIre prabodhelA ane parama kRpALu zrImad rAjacaMdrajIe prarUpelA mULa sanAtana AtmadharmanuM ArAdhana pratyakSa sapuruSanA sAnidhyamAM jijJAsu mumukSu AtmAo karI zake e ja A saMsthAnuM mukhya lakSa ne dhyeya che. A saMsthAnA mULAdhAra ane praNetA adhyAtmaniSTha pU. gurudeva pa.pU. zrI lADakacaMda mANekacaMda vorA (pU. bApujI)e jJAna ane bhaktimArgano suMdara samanvaya sAdhIne, uttama AtmalakSI mokSapuruSArthamAM mumukSu AtmAone sthira karyA. pU. bApujInuM vizvavAtsalya, aMtaraMga cAritra, vizALa ane mAdhyastha dharmabhAvanA tathA tevA agaNita guNoe sAdhaka mumukSu AtmAone saMskArita karyA. AzramanA parisaramAM dAkhala thatAM ja apUrva zAMtino anubhava thAya. bAhya jagata | vismRta thAya, pavitra vAtAvaraNamAM dehanuM Arogya vadhe ane AtmA nirdoSa bhAvo bhajato 53 For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya. AzramamAM mukhyatve AtmalakSI pravRttio cAle che. je jIvane AtmasAdhanAnAM zikhara sara karavAM hoya tene mATe naisargika vAtAvaraNa vacce Avela A Azrama divyadhAma samAna che. bhagavAna mahAvIre prarupelA mULamArganI oLakha parama kRpALudeva zrImad rAjacaMdrajInAM vacanAmRto dvArA ahIM apAya che. vizALaSTi ane mAdhyasthavRtti dharAvatA pU. bApujI anubhavI saMtonI prerakavANInA himAyatI hatA. pU. bApujIe anya mahAtmAoe racelA adhyAtma graMthone, stavanone, padone bahumAnapUrvaka AzramamAM thatA svAdhyAya ane bhaktimAM sthAna ApyuM che. "so saMtono eka sura' AzramanA devavimAna samA kalyANa holamAM gUMjI UThyo. pratyakSa gurunA anubhavasvare pUrve thayelA yogIonA satyAtmaka bodhanuM vizleSaNathI divya vAtAvaraNa sarjAyuM che. sahajatAe suratAne sAdhI prabhumaya ekalakSa thaI sAdhako tanmaya bane che. - surendranagarathI 31 ki.mI., rAjakoTathI 85 ki.mI. ane amadAvAdathI 13pa ki.mI. para Avela sAyalAnA AzramamAM sAdhakane joItI rahevAnI tathA bhojananI sAnukULa vyavasthA goThavAyelI che. tauparAMta tIrthaMkara paramAtmAnuM jinAlaya, dhyAnakhaMDa, vAMcanAlaya, saubhAgya smRtighara, pU. bApujInuM gurumaMdira tathA samAdhisthaLa ane mukhya svAdhyAya khaMDa sAdhakane alaukika pratIti karAve tevA che. ahIM deza-videzanA loko AtmasaMzodhana arthe Ave che. eka dhyeyane sAdhavA mATe alaga-alaga sthaLethI AvelA sAdhako zrI sadgurunA sAMnidhyamAM eka moTo adhyAtma parivAra banyo che. - parama kRpALu zrImadjInuM bodhavacana che : "vairAgya e ja anaMta sukhamAM laI janAra utkRSTa bhomiyo che. pU. bApujI mAnatA ke duHkhI manuSyanI sevAmAM rahIzuM to ApaNo tyAgabhAva ne vairAgyabhAva hamezAM TakI raheze. saMvedanazIla, umipradhAna, komaLahRdayI pU. bApujI jyAre duHkhI daridra ane azikSita samAjane jotA tyAre teonuM haiyuM karuNAthI ubharAI AvatuM. deza paradezathI AvelA sukhI mumukSuone preratA ane sumArge teonI saMpattino upayoga karAvatA. mAtra nANuM ApI chUTI javuM ema nahi, paNa cokasAIpUrvaka, hareka kArya mumukSuonI svayaM dekharekha nIce thatuM. Ama tyAga ne vairAgyathI prerita sAdhaka mumukSuvarga AzramamAM rahI AMtaravizuddhinI sAthosAtha bAhyamAM niSkAma karmayoga sAdhavA lAgyo. pariNAme janahitanI aneka pravRttio AraMbhita thaI. je nIce mujaba che : 1. unALAmAM chAza kendro. 2. ziyALAmAM garama kapaDAM ne dhAbaLA. 54 For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. nirAdhAra tathA vRddhajanone anAja vitaraNa. 4. vIranagara sthita zivAnaMda mizananI sahAyathI netracikitsA tathA netrayajJanuM Ayojana 5. vikalAMga tathA apaMgone jarUriyAtanAM sAdhano pUrAM pADavAM. 6. baheno mATe sivaNa tathA bharatagUMthaNInI tAlIma ApatA vargo. 7. duSkALa daramyAna niraNa kendro(Cattle camps)ne sahAya karavI. jJAnavRddha pU. bApujI have vayovRddha paNa hatA. pote potAnI hAjarImAM ja potAnA gurupadano tyAga karyo. potAnA uttarAdhikArI tarIke potA samAna yoganiSTha, sthiracitta, AtmalIna evA bhAIzrI nalinabhAI koThArI tathA gurumaiyA zrI saguNAbena sI. yu. zAhane satyavAraso ApIne Azrama tathA mumukSuonA bhAvi mATe nizciMta thaI gayA. zAMta, saumya, AgavI sUja dharAvanAra, dUraMdezI, ajaba vyavasthAzakti, hRdayamAM apAra vAtsalya, evA pUjya bhAIzrIe potAnuM samagra yogakSema Azramane samarpita karyuM. pU. bApujIne anusarato vAtsalyabhAva ane adhyAtmanuM poSaNa sarva mumukSune maLavA lAgyuM. zAMta, dhIra, gaMbhIra, sadAye caherA para verAyeluM smita tathA Atmaprasanna pU. bhAIzrIe pU. bApujInA mananA uttama bhAvone ane iSTa icchAone eka pachI eka pUrNa karavAno saMkalpa karyo. pAramArthika apekSAe, zrI sobhAga dehavilaya zatAbdI varSanI tathA parama kRpALudeva zrImad rAjacaMdra dehavilaya zatAbdInI samagra varSa daramyAna vizvavyApakapaNe ujavaNI thaI ane aneka bhavya AtmAone Atmadharmano paricaya thayo. pU. bApujI thakI pradIpta thayelo janakalyANano bhAva, niSkAma karmayogI pU. bhAIzrImA pracaMDa rIte jaLahaLI rahyo che. pU. bApujInA samayamAM jharaNA svarUpe vahetuM loka kalyANanuM kArya Aje vizALa nadInuM svarUpa dhAraNa karI cUkyuM che. rogacALo ne bImArIthI pIDAtA sAyalA tathA AjubAjunA grAmajanone, prAthamika sAravAra maLI rahe te mATe, sAyalA pAMjarApoLe phALavelI jagyAmAM 4000 co. phUTanuM davAkhAnuM tathA hospiTalanuM navanirmANa thayuM che. strI keLavaNI mATe kaMI karavuM, pU. bApujInA te uttama saMkalpane sAkAra karavA parama pUjya bhAIzrIe bApujInA nAme "pU. lADakacaMda mANekacaMda vorA garlsa hAIskUla" dhoraNa 8 thI 12 sudhInI kanyAzALAnI sthApanA karI. - 26mI jAnyuArI 2000nA vinAzakArI bhUkaMpe anekane beghara karyA, jAnahAni thaI ane bhAratanI gujarAta, saurASTra ane kacchanI bhUmi para duHkha ALoTavA mAMDyuM. sAyalAnI bAjunuM ninAmA gAma, hatuM na hatuM thaI samagra jamInadosta banyuM. prakRtinA 55 For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakopane paDakAra gaNI himmatathI jhIlI levo ema karuNAsAgara pU. bhAIzrIe saMkalpa karyo. mumukSuvargane hAkala ApI ane bhagIratha kAryo zarU thayAM. (1) 25 lAkhanA kharce 1300 makAno comAsA pahelAM ja marAmata karI ApyAM. (2) jamInadosta banela ninAmA gAmanI bAjumAM uttama guNavattA dharAvatA 335 AvAso tathA saMpUrNa jarUriyAta sAthe suMdara gAma UbhuM karyuM ane tenuM nAma "lADakapura" ApavAmAM AvyuM. blAInDa pIpalsa esosIezananA sathavAre, apaMga vikalAMga tathA maMda buddhijIvo mATe AzramanA saMkulamAM ja pragatizIla zALAnI zarUAta thaI hatI. te jagyA nAnI paDavAthI A pravRtti mATe AzramanI bAjumAM navI jagyA kharIdavAmAM AvI ke jyAM 10,000 co.phUTa moTuM adhyatana makAna bAMdhavAmAM AvyuM. AkhAya gujarAtamAM sauthI Adhunika, sAdhana temaja suvidhAo sAthenuM A navuM vikalAMga kendra atyAre anekane sahAya ApI rahyuM che. AzIrvAda vikalAMga TrasTanA nAme A sevAkArya cAlI rahyuM che. 1987 thI "zivAnaMda mizana TrasTa - vIranagara"nA sathavAre netrayajJanI pravRttinI zarUAta thaI. tA. 15-1-2006nA roja "mAtRzrI kAzIbena harajIvanadAsa saMgharAjakA" nA nAme sAyalAmAM ja 4000 co. phUTanI pheko mazIna tathA nyUnatama sAdhano sAthenI Eye Hospital nI sthApanA Azrama dvArA thaI. dara mahine 100 jeTalAM oNparezana tathA aneka dardIo netra cikitsAno lAbha niHzulka paNe laI rahyA che. bhUkaMpagrasta 43 zALAo, 160 oraDAonuM navanirmANa karI lokArpita karI ne tenuM zikSaNa dhoraNa UMcuM Ave te arthe pU. bApujInA janmazatAbdI varSa nimitte bAlavikAsa yojanA(premanI paraba)no maMgaLa AraMbha tA. 29 jAnyuArI 2004nA roja thayo. sAyalA tathA AjubAjunA pachAta vistAranA loko mATe A Azrama AzIrvAdarUpa banI gayo che. parivartanakArI AdhyAtmika zaktinI sAthe jIvaMta saMparka vikasAvavAthI vyakti jJAnopArjana karI zake che. divya bane che. A yogAzrama eTale AdhyAtmika jIvanamAM pravezavAnuM anokhuM sadbhAgya, jyAM AtmajJAnI gurunuM ananya zaraNa, sAMnidhya ane teonA samRddha AzIrvAda prApta thAya che ane A manuSyajIvana saphaLa thAya che. 56 prakAzana samiti zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa sAyalA For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad yazovijayajI viracitA jJAnasAra aSTaka viSayAnukramo kramAMka viSaya zloka saMkhyAMka pRSTha 1 thI 8 9 thI 16 pUrNASTaka magnASTaka sthiratASTaka mohatyAgASTaka 17 thI 24 34 jJAnASTaka zamASTaka 81 ijiyajayASTaka 25 thI 32 33 thI 40 41 thI 48 49 thI 57 thI 64 65 thI 72 73 thI 80 95 dha dha dha : 8 ja 1 0 0 0 0 0 0 - tyAgASTaka 111 kriyASTaka 124 137 81 thI 88 153 tRSyaSTaka nirlepASTaka niHspRhASTaka mInASTaka vidyASTaka 165 89 thI 96 97 thI 104 105 thI 112 181 194 57 For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramAMka viSaya zloka saMkhyAMka pRSTha 206 218 23 2. 24 2 vivekASTaka madhyasthASTaka nirbhayASTaka anAtmazaMsASTaka tattvadaSTi aSTaka sarvasamRddhi aSTaka karmavipAkaciMtanASTaka bhavoDhegASTaka lokasaMjJAtyAgASTaka 253 265 276 292 302 zAstrASTaka 113 thI 120 121 thI 128 129 thI 136 137 thI 144 145 thI 152 153 thI 160 16 1 thI 168 169 thI 176 177 thI 184 185 thI 192 193 thI 200 201 thI 208 209 thI 2 16 217 thI 224 225 thI 232 233 thI 240 241 thI 248 249 thI 256 257 thI 276 317 parigrahASTaka 331 343 anubhavASTaka yogASTaka niyAgASTaka 357 371 pUjASTaka 383 dhyAnASTaka 395 tapASTaka 408 42 2 sarvanayAzrayaNASTaka upasaMhAra 435 58 For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad yazovijayajI viracita jJAnasAra 59 For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keSAJcidviSayajvarAturamaho cittaM pareSAM - viSAvegodarkakutarka mUrcchitamathAnyeSAM kuvairaagytH| lagnAlarkamavodhakUpapatitaM cAste pareSAmapi stokAnAM tu vikArabhArarahitaM tajjJAnasArAzritam // - upAdhyAyajI zrI yazovijayajI - (jJAnasAra-upasaMhAra) [aho ! keTalAkanuM citta viSayarUpa jvarathI pIDita che, bIjA keTalAkanuM citta viSanA AvegarUpa ane tethI tenA pariNAmarUpa kutarkathI mUrchita thayeluM che, vaLI keTalAkanuM citta khoTA vairAgyarUpa haDakavA thayo hoya tevuM che ane bIjA keTalAkanuM citta ajJAnarUpI kUvAmAM paDeluM che, paraMtu thoDAonuM citta jJAnasArane Azrita hovAthI vikAranA bhArathI rahita che.] 60 For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pUrNASTaka 1. pUrNASTaka [1] pendra zrI sumana nInAnavivinam | sadhyiAnandapUna pUrNA nadavekSyate | II ? / [ zabdArtha rendra =indra saMbaMdhI, zrI=lakSmI, sumAnena sukhamAM magna thayelA vaDe; tItAnaM= sukhamAM magna thayelA; avinaM=sarva, AkhuM; dRva=jema; saSyivAnanvapUrNana=sat (sattA, nityatA), cit (jJAna) ane AnaMda (sukha)thI pUrNa evA yogI, jJAnI vaDe; pUf=pUrNa-jJAna, darzana, cAritrathI paripUrNa; na-vizva; vesyatedekhAya che.] anuvAda-jema inDasaMbaMdhI lakSmInA sukhamAM magna banelA puruSa vaDe sarva jagata sukhamAM magna thayeluM dekhAya che, tema sat (sattA), cit (jJAna) ane AnaMda (sukha)thI pUrNa evA jJAnIo vaDe jagata pUrNa (jJAna, darzana, cAritrathI paripUrNa) dekhAya che. (1) vizeSArthaH mAtA sarasvatI devInI ArAdhanA mATenA judA judA maMtromAM che nama: e pUjya upAdhyAyajI mahArAja zrI yazovijayajIno priya maMtra hato. kAzImAM gaMgAkinAre ekAMtamAM besIne emaNe A maMtrano jApa karIne sarasvatI devIne prasanna karyA hatAM. (tuM tUThI muja upare, jApa karata upagaMga-jaMbUsvAmI rAsa) AthI zrI upAdhyAyajI mahArAjanA keTalAka graMthomAM prathama zlokano pahelo zabda zuM hoya che. A "jJAnasAra aSTakamAM paNa emaNe prathama zlokamAM pahelo " prayojyo che. For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje A "jJAnasAra' graMthanI racanA mukhyatve munione lakSamAM rAkhIne, emane saMbodhIne karI che. jaina darzanamAM to keTalA badhA viSayonI keTalI badhI tAtvika, pAribhASika, talasparzI mImAMsA karavAmAM AvI che! A graMthamAM evI pAribhASika jaTilatA nathI. ahIM judA judA viSayo upara saMkSepamAM sAragrAhI vicAraNA vizadatAthI rajU thaI che. A badhA viSayonI saMkalanA paNa kramabaddha, zRMkhalAbaddha rIte karavAmAM AvI che. eTale ja graMthanuM "jJAnasAra' evuM nAma paNa yathArtha che. sakala zAstromAM pAraMgata evA nyAyavizArada upAdhyAyajI mahArAja AvA graMthanI racanA karavA mATe savizeSa adhikArI che. emaNe uttara gujarAtamAM siddhapura nagaramAM divALInA divase A graMthanI racanA pUrNa karI hatI. vaLI emaNe A graMtha upara siddhapuranA zreSThI sUrajInA putra zAntidAsa mATe bAlAvabodhanI-TabAnI racanA karI hatI evo nirdeza bAlAvabodhamAM karyo che. batrIsa aSTakanA A graMthanA pahelA aSTakanuM nAma che "pUrNatA." bAhya dRSTie joIe to jagatamAM apUrNatA che ane pUrNatAnI prApti mATe mathAmaNa che. keTalAkane bAhya bhautika dRSTie pUrNatAnI prApti thAya che. arthAtu potAnI icchAo pAra paDe che. paNa e pUrNatA bIjAnI dRSTie apUrNatA hoI zake che. AdhyAtmika sukhanI dRSTie joIe to saMsAramAM apUrNatA che ane pUrNatAnI prApti mATeno puruSArtha che. keTalAkane pUrNatAnI prApti thAya che. vyavahAranayanI ane nizcayanayanI dRSTie pagalika eTale ke bhautika sukhanI ane Atmika sukhanI vibhAvanA ahIM rajU karavAmAM AvI che. A prathama zlokanuM tAtparya e che ke jema sukhI mANasa sarvane sukhI jANe che tema jJAnI mahAtmAo nizcaya nayathI jagatanA sarva jIvomAM rahelA zuddhAtmAne sat, cita ane AnaMdathI paripUrNa jANe che. vAstavika rIte joIe to jagatamAM badhA ja jIvo podgalika sukhamAM paripUrNa For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, tevI rIte badhA ja jIvo AtmAnuM paripUrNa sukha anubhavatA nathI. eTale ja ahIM sApekSa dRSTie rajUAta karavAmAM AvI che ane pUrNatA prApta karavAnuM lakSyArtha darzAvavAmAM AvyuM che. je jIva je kakSAno hoya te potAnI kakSA anusAra bIjA jIvonA paudgalika sukhano vicAra sAmAnya rIte kare che. tiryaMca gatinA jIvonuM, pazupaMkhIonuM paudgalika sukha amuka maryAdAvALuM che. enA karatAM manuSyanuM paudgalika sukha, paMcendriyanI paripUrNatAne lIdhe, caDiyAtuM che. manuSyomAM sAdhAraNa garIba mANasonA sukha karatAM zrImaMtonuM bhautika sukha caDiyAtuM che. zrImaMto karatAM rAjAnuM, sattAdhIzonuM sukha caDiyAtuM che ane rAjAomAM cakravartInuM sukha manuSyomAM uccatama gaNAya che. cakravartI karatAM vaikriya labdhivALA devonuM sukha caDiyAtuM che ane devomAM paNa indranuM paudgalika sukha sarvathI zreSTha manAya che. indra pote evA paudgalika sukhathI potAnI jAtane paripUrNa mAne che ane ene ema lAge che ke AkhuM jagata potAnA jevuM pUrNa sukha bhogavI rahyuM che. jyAM sudhI bIjAnI sthitino vAstavika vicA2 ke anubhava na hoya tyAM sudhI Avo bhrama rahevAno. phrAnsanI rANI merIe rastAmAM garIba duHkhI lokone joIne potAnA nokarane pUchyuM ke 'A loko kema duHkhI che?' nokare kahyuM, 'kAraNake emanI pAse khAvAne pAuM nathI.' to, rANIe kahyuM, 'pAuM na hoya to keka khAya.' paNa rANIne kyAM khabara hatI ke pAuM karatAM keka ghaNI moMghI Ave che. jene pAuM na paravaDe tene keka to kyAMthI paravaDe ? (jene dALabhAta na maLatAM hoya te zIropUrI khAya ema kevI rIte kahevAya ?) evI rIte indrane paNa AkhuM jagata potAnI jema paudgalika sukhathI paripUrNa dekhAya che. jJAnI mahAtmAo ke jeoe saccidAnaMdanI paripUrNatA anubhavI hoya ane jeone sarva jIvomAM kevaLa zuddhAtmAnuM ja darzana thatuM hoya teone samagra jagata evuM paripUrNa bhAse e svAbhAvika che. koI prazna kare to ke jagatanA jIvo For Personal & Private Use Only 8 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra mithyAtvarUpI aMdhakAramAM aTavAyelA hoya teone pUrNatAvALA kahevA e eka prakAranI zuM bhrAnti na kahevAya ? paraMtu pUjya upAdhyAyajI mahArAje pote ja "jJAnasAra" upara lakhelA TabAmAM kahyuM che ke AmAM nizcayanayanI dRSTie bhrAnti nathI. nizcayanaya sarva jIvomAM rahelA zuddhAtmAne, sat, citta ane AnaMdathI paripUrNa evA AtmAne nihALe che. ethI ja evA jJAnI mahAtmAo cakravartI karatAM ane indra karatAM paNa vadhu sukha anubhave che. e mATe upAdhyAyajI mahArAje bAlAvabodhamAM "prazamarati prakaraNa'no nIceno zloka TAMkyo cheH naivAsti rAjarAjasya yatsukhaM naiva devarAjasya / tatsukhamihaiva sAdhorlokavyApArarahitasya / / [ rAjarAja arthAtu rAjAnA rAjA cakravartIne ane devarAja arthAt indrane paNa je sukha anubhavavA maLatuM nathI te lokavyApArathI rahita arthAt lokeSaNAthI rahita sAdhu mahAtmAne hoya che.] eka cheDe saMsAranuM bhautika sukha che ane bIje cheDe pUrNa prakAzamAna jyoti svarUpa AtmAnA saccidAnaMdarUpI guNonA pUrNa prAgaTyanuM sukha che. jJAnI mahAtmAo e AdhyAtmika sukha anubhavI zake che ke jyAre teo potAnA AtmAnA guNone pragaTAve che. AtmA anaMta guNothI bharelo che. paraMtu saMsArI AtmA anaMta doSothI AvarAyelo che ke je guNone pragaTa thavA deto nathI. sAdhake potAnI sAdhanA vaDe doSone dUra karatAM javuM joIe. jema jema je je doSa dUra thato jaze tema tema eno pratipakSI evo guNa pragaTa thato jaze. A rIte sAdhake pUrNatAne prApta karavAnI che. AtmAmAM saccidAnaMdarUpa je pUrNatA rahelI che tene prakAzita karavAnI che. [2] pUrNAta yA paropAzeH sa yatavamAunam | yAtu svAmIvilI saiva jJAtyaratnavimAnamAM i ? 2 || For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pUrNASTaka [zabdArthaH pUrNatA=pUrNatA, pUrNapaNuM, yA=je, paropA =para+upAdhithI, para vastunA nimittathI; sa=; yAvita=mAgI lAvelAM, madhvana-suzobhana, alaMkAro, ghareNAM yA=je; tu=paraMtusvAmavikkI=svabhAvathI siddha svAbhAvika pUrNatA; saiva sAva=te ja; nATyaratna=jAtivAna ratna, uttama ratna; vimAnimA=kAnti jevI.] anuvAda-para vastunA nimittathI je pUrNatA thAya che te mAgI lAvelAM ghareNAM jevI che; paraMtu je svAbhAvika pUrNatA che te uttama ratnanI kAni jevI che. (2) vizeSArthaH prathama zlokamAM batAvyuM tema keTalAka loko podgalika sukhamAM potAnI paripUrNatA mAne che, paraMtu A mAnelI paripUrNatA bhrAmaka ane alpakAlIna che. A tathyane darzAvavA mATe graMthakArazrIe ahIM eka sacoTa udAharaNa ApyuM che. lagnAdi koI zubha prasaMga hoya tyAre koInAM uchInAM mAMgI ANelAM ghareNAM paherIne mANasa e prasaMge mahAle che. paraMtu prasaMga patI gayA pachI e ghareNAM pAchAM ApI devAM paDe che. ghareNAM paherI mANasa thoDo vakhata zrImaMta dekhAya che. A vAtanI khabara na hoya evA loko enI zrImaMtAInAM-AbhUSaNonAM vakhANa kare che. AbhUSaNo paheranAra pote paNa thoDo vakhata evA bhramamAM rahe che ke pote kevo zobhI rahyo che. e vakhatanI potAnI pUrNatA e mAtra kAlpanika athavA mAnI lIdhelI hoya che. kadAca sAcI che evo potAne bhrama rahe to paNa te bhrama thoDA vakhata pUrato ja che. pachI vAstavika apUrNatA spaSTa bhAse che. sAmAnya mANasone zrImaMtAInA sukhanuM eka svapna hoya che. suMdara, sudaDha zarIra, bharapUra dhanadhAnya, vizALa ghara, rAcaracIluM, svajano, yazakIrti ItyAdi potAnI dhAraNA pramANe maLe eTale jIvananI eka prakAranI paripUrNatA samajAya che. Avo khyAla darekane potapotAnI kakSA anusAra hoya che. cakravartIne ane indrone paNa evo anubhava thAya che. paraMtu pugala para AdhArita AvuM sukha For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra akSaya nathI hotuM. evI mAnelI pUrNatA samaya thatAM naSTa thaI jAya che. pUrvakRta puNyano udaya hoya tyAM sudhI e prApta thAya che. puNyano kSaya thatAM badhuM ja sameTAI jAya che. tattvarasika sAdhakone samyagdarzana, jJAna ane cAritrarUpI AtmasvabhAvamAM ramaNatArUpI je pUrNatAno anubhava thAya che te uttama koTinA jAtyaratnanI kAMti jevo che. e ratnanA tejamAM je sthiratA ane zuddhi hoya che emAM vadhaghaTa thatI nathI. enI kAnti tAtvika che, svAbhAvika che ane kAyamanI che. sAdhaka munioe AvA jAtyaratnanI kAnti jevI AtmasvabhAvanI pUrNatA pragaTa karavAnI che. [3] vAstavI vikSa: yAt pUrNItADavyerivomi: pUnattu mAvA timitathinnima: || 2 3 | [zabdArtha avAstavI=avAstavika, kalpita vindha=vikalpo vaDe, kalpanAo vaDe; yAta=hoya; pUrNatA=pUrNatA; maLe =samudranA =jema; mi =Urmio, mojAMo, taraMgo vaDe; pUrNAnaH=pUrNa AnaMdavALo; tu=paraMtu, maLavA=vizuddha AtmA stimita sthira, nikaLa; yi=samudra trima =jevo.] anuvAda-jema mojAMo vaDe samudranI pUrNatA (vAstavika nathI), tema vikalpo vaDe thatI pUrNatA avAstavika che. pUrNAnaMdamaya bhagavAna (zuddhAtmA) samudra jevA nizcaLa che. (3) vizeSArtha eka bAju podgalika sukhonI pUrNatA ane bIjI bAju AtmAnA guNonI pUrNatA e bene samajAvavA mATe upAdhyAyajI mahArAje ahIM sAgaramAM jovA maLatI be prakAranI pUrNatAnuM udAharaNa ApyuM che. samudrataTe bharatInA samaye jo ApaNe UbhA hoIe to eka pachI eka ghUghavAtAM mojAMo AvIne kinAre athaDAtAM hoya ane pANImAM jANe ubharo Avyo hoya For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pUrNASTaka te ddazya keTaluM manohara lAge che ! pANInA taraMgo eTale ke mojAMo jANe khUTatAM ja na hoya evuM lAge ! ATalAM badhAM mojAMo uparAuparI kyAMthI Ave che enI paNa khabara paDatI nathI. dariyo bharelo bharelo lAge che! sAgara pUrNatAthI ubharAto dekhAya che ! e ja samudrakinAre thoDA kalAka vadhu UbhA rahIe to UchaLatAM e mojAM dhIme dhIme zamI jAya che ane pachI to oTa cAlu thatAM pANI ochuM ane ochuM thAya che ane AghuM khasatuM jAya che. dariyo jANe khAlI thavA na beTho hoya ! pAcho samaya thatAM bharatI ane pharI pAchI oTa ema sAgarakinAre pUrNatA ane apUrNatAnuM cakra cAlyA ja kare che. e ja mahAsAgaramAM madhadariye sahelagAha karatA hoIe to mahAsAgara kevo bharelo ane zAnta, sthira, svastha lAge che. tyAM pUrNatA eTale pUrNatA, pachI khAlI thavApaNuM nahi. paudgalika sukho ke sukhonA vicAro ke vikalpo e samudrakinAre thatAM bharatInAM darzana jevAM che. mANasa dhanadhAnya, strIparivAra, vADIbaMgalA, moTaragADI, vastro, u5ka2No ane alaMkAro, eraporTathI e2porTa uDAuDa, bhojanAdinA jalasA e badhAthI potAnI jAtane keTalo badho bharelo bharelo, paripUrNa samaje che. icchA pramANe badhI cIjavastuo ene maLatI jAya che. eka mojuM pUruM thayuM tyAM bIjuM mojuM AvIne UbhuM rahyuM ja hoya. paraMtu A bhautika, vaikalpika sukhane khUTatAM vAra nathI lAgatI. eka bhavamAM nahi, to anya bhavamAM eno hrAsa thayA vagara raheto nathI. eka bhavamAM paNa vRddhAvasthA AvatAM te bhogavavAnI zakti paNa rahetI nathI. rogAdine kAraNe evI samRddhine joIne udvega paNa thAya che. bharatInAM mojAomAM sAthe kacaro paNa kyAM nathI Avato ? vaLI taraMgo vaDe sarjAtI samudranI pUrNatA jUThI, avAstavika, kAlpanika hoya che, mAyAvI hoya che. paraMtu zAnta sAgaranI pUrNatA For Personal & Private Use Only jI Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra ratno vaDe che. samudra to ratnAkara, ratnonI khANa kahevAya che. game teTalAM ratno emAMthI kADho, e kyAreya khUTe nahi. AvI rIte paravastunA saMyogathI prApta thayelI pUrNatAmAM rAgadveSAdinA vikalpo rahelA hoya che. evI vaibhAvika pUrNatA alpakAlIna ane malina hoya che. AtmAnA guNaratnothI sabhara evI pUrNatA sthira, nirmaLa, nirvikalpa ane zAzvata hoya che. prApta karavA jevI pUrNatA e ja che! [4] jAgarti jJAnadRSTizcet tRSNAkRSNAhijAmulI / pUrNAnandasya tat kiM syAd dainyavRzcikavedanA / / 1 / / 4 / / [zabdArtha nA =jAge che, pragaTa thAya che; jJAnavRSTi =jJAnarUpI daSTi; vejo; tR-tRSNA, tRSNArUpa; vRM=kALo; di=sApa; nAthullI=sApanuM jhera utAravA mATeno maMtra, gArUDI maMtra, pUrNAna =pUrNa AnaMdavALAne; tatrato; =kema; svAtaMtra hoya; vaica=dInatA, dInatArUpI; vRzci= vIMchI; vedanA=pIDA] anuvAda-jo tRSNArUpI kALA sarpanA jherane utAranArI jAMgulI vidyA samAna zAnadaSTino ughADa thayo che, to pUrNA nadamaya AtmAne dInatArUpI vIMchInI vedanA kema hoI zake ? (4). vizeSArtha jIvanamAM jyAM sudhI tRSNAo che tyAM sudhI mANasane game teTaluM bhautika sukha prApta thAya to paNa te ochuM paDe che. jema jema icchAo tRpta thatI jAya che tema tema navI navI icchAo pradIpta thatI jAya che. dhanadolata, sattA, yazakIrti, parivAra vagerenA sukha mATe mANasanI doTa avirata cAlyA kare che, kAraNa ke mRgajaLa jevA e sukhanuM svarUpa ja evuM che. tRSNA mANasane dIna banAve che. je lAlasA jAge che te pUrNa karavA mATe bIjA For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pUrNASTaka AgaLa hAtha laMbAvavo paDe che, enI khuzAmata karavI paDe che. mANasa jo potAnA aMtaramAM paDelI bhautika padArtho mATenI AkAMkSAo dUra karI zake to pachI ene koInI AgaLa potAnI dInatA pragaTa karavAnI jarUra nahi rahe. jIvane svAdhIna thatAM ane rahetAM AvaDavuM joIe. A saMsAramAM AtmAthI caDiyAtI koI vastu nathI. mane mAro AtmA maLI gayo che, mArA AtmAnA guNomAM mane rasa paDyo che. e mATe svAdhIna che. to have mAre koIkanI pAse kaMIka mAgIne mArA AtmAne halako pADavo nathI. A bhAva Ave to dInatA jAya. paNa dInatAne javA mATe aMtaramAM paDelI tRSNAone dezavaTo Apavo paDaze. tRSNA che to dInatA che. tRSNA nathI to dInatA nathI. paraMtu taNAone dUra kevI rIte karavI ? jyAM sudhI deha che tyAM sudhI dehadharmo paNa che ane e dehadharmo mATe tRSNAo jAge che. A anAdikALanA saMskAra che. evA saMskAra upara vijaya meLavavo hoya to deha parathI daSTi khaseDI AtmA para lAvavI joIze. anaMta guNothI sabhara evo AtmA keTalo badho samRddha che ! e samRddhi tarapha najara rAkhIe, Atmika guNone vikasAvavAnuM lakSya rAkhIe to dehika vAsanAo, tRSNAo maMda paDavA lAgaze. samaya jatAM nirmaLa thaI zakaze. eka vakhata svabhAvamAM ramaNatAno svAda cAkhavA maLaze eTale bhautika vAsanAo, tRSNAo ochI thatI jaze. alabatta, A badhuM kahIe eTaluM saraLa nathI, kAraNa ke avaLA saMskAra anAdi kALathI cAlyA Ave che. enuM jora ghaNuM moTuM che. paraMtu eka vakhata tRSNAo upara vijaya meLavIe, pachI dInatAne dUra karatAM vAra nahi lAge. jJAnI mahAtmAoe sAMsArika sukho prApta karavA mATenI tRSNA upara vijaya meLavyo hoya che. asAra saMsAranA yathArtha svarUpanuM emane darzana thayuM hoya che. eTale tRSNA ke dInatA emane satAvatAM nathI. graMthakArazrIe A zlokamAM tuNA mATe sarpanA DaMkhanuM ane dInatA mATe vIMchInA DaMkhanuM rUpaka prayojayuM che. tRSNA arthAt lAlasA e sarpanA DaMkha jevI bhAre che. For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra caMcalavRttino, bhogabuddhivALo jIva tRSNApIDita hoya che. bhogopabhoganI vizALa duniyA che. aneka prakAranuM vaividhya emAM che. eTale ja mANasanI bhogalAlasA ochI thatI nathI. e meLavavA mATe te game tevuM halakuM kAma karanAra, dInatAthI yAcanAra bane che. tRSNArUpI sarpanA DaMkhanI vedanA asahya, bhayaMkara ane jIvaleNa hoya che. dInatArUpI vIMchInA DaMkhanI vedanA asahya hoya che, paNa ekaMdare te jIvaleNa hotI nathI. jAMgulI vidyAnA sAdhaka jANakAro maMtropacArathI kALotarA nAganuM jhera paNa utArI zake che. jeonI pAse jAMgulI vidyA hoya teone pachI vIMchInA DaMkhanI vedanAne utAratAM vAra keTalI lAge ? evI rIte eka vAra tRSNA upara vijaya meLavAya, pachI dInatAne jatAM vAra keTalI? [5] pUrva cena paUstakSetra pUrNatA pUrNAnandasudhAsnigdhA dRSTireSA manISINAm / / 1 / / 5 / / [zabdArtha pUryantaHpurAya che, pUrNa bane che; yena=jenA vaDe, dhanAdi parigraha vaDe; paIT:=kaMjUsa, lobhI, tadupekSA-tenI upekSA; pava=ja; pUrNatA-svAbhAvika paripUrNatA; pUrvAnandasudhA=pUrNAnaMdarUpI amRta; nidha=snigdha, ArdU thayelI; dRSTi:=jJAnarUpI dRSTi; paNa A manISAmanISIonI; tattvajJAnIonI.] anuvAda-je (dhanAdi parigraha) vaDe paNa mANaso pUrNa bane che tenI upekSA e ja pUrNatA che. pUrNAnandarUpI amRtathI Ardra banelI A daSTi tattvajJAnIonI hoya che. (5) vizeSArtha ahIM tattvadaSTie kRpaNa ane manISI vacceno taphAvata batAvavAmAM Avyo che. kRpaNa eTale ahIM mAtra lobhI ke kaMjUsa nahi, paNa zudra, tuccha, hinasattva saMsArarasika jIva. manISI eTale jJAnI, dhyAnI, AtmaramaNatAmAM magna evA prAjJa puruSa. For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pUrNASTaka kRpaNa mANasane jIvananI pUrNatA zAmAM lAge che? mAlamilakata vagere parigraha ekatra karavAmAM. te bhogAsakta che. te enAthI pUrAya che eTale ke sthUla pUrNatA pAme che. jo ke enI pUrNatA paNa kSaNajIvI hoya che, kema ke mAlamilakata vagere mATenuM enuM lakSyAMka pUrNa thatAM te rAjI thAya che, dharAya che, jIvanamAM icchAnusAra kazIka prApti karyAno ane AnaMda thAya che, paraMtu thoDo vakhata jatAM ja enuM lakSya badalAya che, moTuM thAya che ane pharI pAchI enI doTa cAlu thaI jAya che. eTale ja kRpaNa mANasa pogalika prAptithI kyAreya kAyamanI pUrNatA anubhavI nahi zake. jeo DAhyA mANaso che, tattvarasika che, mokSAbhilASI che teo kyAreya AvA kRpaNa mANasane potAnA Adarza tarIke najara samakSa nahi rAkhe. teo to kaheze ke kRpaNanI upekSA karIzuM, enAthI vimukha thaIzuM to ja AtmaguNonI pUrNatAnA potAnA lakSya tarapha gati karI zakIzuM. ema thaze to ja pUrNatAnA amRtAnaMdathI potAnI dRSTi ArTa banaze. kRpaNa mANasonI mohanIya karmane AdhIna evI bhautika sukho mATenI pUrNatA upAdhijanya che, Aropita che, aupacArika che, savikalparUpa che, mAnavasthita che, mATe te asvIkArya che. te anusaravA jevI nahi paNa upekSA karavA yogya che. nazvara cIjavastuo saMgraha karavA lAyaka nahi, paNa tyAga karavA lAyaka ke tarachoDavA lAyaka che. manISIonI AvI dRSTi hoya che. avirati samyagdaSTi jIvone yathArtha bodha hovA chatAM bhautika indriyArtha viSayonI upekSArUpa pUrNatA temanAmAM haju pUrepUrI AvI nathI hotI, paraMtu jeo manISI che, jJAnI che, emanI dRSTi Atmatattva prati, guNo tarapha vaLI hoya che. emanAmAM eka UMcA prakAranuM dRSTiparivartana AvI gayuM hoya che. emanA manamAM pIgalika padArtho game teTalA sohAmaNA hoya to paNa teno mahimA have rahyo nathI. temanAmAM kevaLa udAsIna vRtti ane aMtarmukhatA AvI gaI hoya che. temanI sudhAsikta dRSTi have ajara, For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ama2, avinAzI, pUrNAnaMdamaya Atmatattva tarapha vaLI hoya che. [6] pUrNa: pUrNatAmeti pUryamALastu DhIyate / pUrNananvasvamAvoDayuM nAvadyutavAya: / / ? / / 6 / / [zabdArthaH apUrNa:=khAlI, rahita, parigraha, vinAno; pUrNatAM=pUrNatA, sabharatA, jJAnAdinI paripUrNatAne; ti=pAme che; pUryamALa:=dhanadhAnyAdi parigrahathI pUrAto, pUrNa thato; dIyate=hAni pAme che, apUrNa thAya che; pUna6svamAva:=pUrNAnaMdamaya AtmAno svabhAva; ayaM=A; nAvadyutavAya:= jagatane Azcarya karanAra.] jJAnasAra anuvAda-je (dhanadhAnyAdithI) apUrNa che te (jJAnAdi guNonI) pUrNatA pAme che ane (dhanadhAnyAdithI) pUrNa thato (jJAnAdi guNonI) hAni pAme che. pUrNAnaMdamaya (AtmA)no A svabhAva jagatane Azcarya karanAro che. (6) vizeSArtha : pUrNatAnI vibhAvanA badhA jIvonI ekasa2khI hotI nathI. badhAnuM dhyeya paNa samAna hotuM nathI. koI bAhya paudgalika padArthonI prAptithI potAnI jAtane paripUrNa banAvavA ane manAvavA icche che, to koIka potAnA AtmAnA kSamA, Arjava, mArdava ItyAdi guNonI pUrNatA prApta karavA mATe puruSArtha kare che. eTaluM to nizcita che ke paudgalika padArthonI pUrNatA ane AtmAnA guNonI pUrNatA e baMne sAmasAmA cheDe AvelAM che. paudgalika padArthonI pUrNatA sAdhanArane Atmika guNono bhoga Apavo paDe che. (keTalAkane to evA bhoganI khabara paNa nathI hotI.) bIjI bAju jeo Atmika guNonI pUrNatA mATe puruSArtha kare che teono paudgalika padArtha mATeno moha sahaja rIte chUTI jAya che. svabhAvasukha ane vibhAvasukha sAthe sAthe rahI zakatAM nathI. ahIM kahyuM che ke je apUrNa che te pUrNatA pAme che. je jIvo dhanavaibhava, strIparivAra For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pUrNASTaka 13 ityAdi bAbatamAM tyAgavairAgyane kAraNe apUrNa hoya che teo AtmaguNonI anukrame pUrNatA pAme che. anya pakSe je jIvo dhanavaibhava, mAlamilakata, putraparivAra ityAdi viSayamAM pUrNatA prApta karavA mATe puruSArtha kare che teo AtmAnA jJAnAdi guNo gumAve che eTale ke hAni pAme che. Ama je apUrNa che te pUrNa thAya che ane je pUrNa che te apUrNa thAya che. je jIva dhanavaibhavanI bAbatamAM apUrNa rahevA icche che, eTaluM ja nahi je dhanavaibhava potAnI pAse che eno paNa samajapUrvaka tyAga karavAnI bhAvanA seve che te jIva AtmaguNo prApta karavAnI yogyatA dharAve che. dhanavaibhava mATe Asakti pahelAM tuTavI joIe e A viSayamAM eTale ke AtmajJAnanI prAptimAM mahattvanI vAta che. keTalAye garIba mANaso pAse khAsa kazo dhanavaibhava hoto nathI. teo apUrNa che. paraMtu emanA dilamAM to dhanavaibhava meLavavAnI tIvra abhilASA ke jhaMkhanA paDelI hoya che. bhautika dRSTie evA apUrNa mANasonA jIvanamAM emanI apUrNatAne kAraNe Atmika guNo pragaTatA nathI. indriyonA bhautika sukha pratye jIva vimukha thaI zakato nathI. jIvone bhautika sukha bhogavAtuM dekhAya che. Atmika sukha sUkSma ane svAnubhavathI samajAya evuM che. saMsAranA jIvo anAdikALathI bhautika pravRttimAM rAcanArA che, emAM ja teo sukha anubhavanArA che. paraMtu emanuM A sukha kSaNika, apUrNa ane atAtvika che. vastutaH te eka prakArano bhrama che. evA jIvo samakSa tapa, tyAga, vinaya, vaiyAvacca ityAdi dvArA anubhavAtA pUrNAnaMdanI vAta karavAmAM Ave to jo na samajAya to teo hasI kADhe che ane jo samajAya to tethI temane Azcarya thAya che. je AtmA parabhAva ane parapugalathI mukta thAya che te AtmAnA jJAnAdi guNo puruSArthathI krame krame pUrNa svarUpe khIle che. jyAM sudhI pudgalabhAvono tyAga thato nathI tyAM sudhI AtmaguNonI apUrNatA rahevAnI ane vizuddha uccatara AtmAnaMdano anubhava thavAno nahi. eTale AnaMda prApta karavA mATe podgalika For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jJAnasAra sukha mATenI ruci-abhilASA javAM joIe. paraMtu jIvane anAdi kALathI pugalanI mAyA lAgelI che. Atmadravya pudgalanI aDoaDa AveluM che. jIva ane pudgala baMne eka kSetrAvagAhe rahelAM che. baMne vacce anAdikALathI mAyA-maitrI cAlI Ave che. jIve emAMthI chUTavAno puruSArtha karavAno che. A kArya dhArIe eTaluM saraLa nathI. paNa muktinI prApti joItI hoya to e karyA vagara chUTako nathI. pugalanI bhramayukta pUrNatA, je vAstavika dRSTie apUrNatA che teno tyAga karI AtmaguNonI pUrNatA prApta karavAno prayAsa AdarI devo joIe. pUrNAnaMdasvarUpa AtmAno svabhAva jagatane Azcarya pamADe che. [7] parasvatvatonAtha mUnAthA nyUnattekSi: I svasvatvasukhapUrNasya nyUnatA na harerapi / / 1 / / 7 / / [zabdArtha para=paramAM, paravyamAM, svarve=AtmapaNAnI buddhithI; tonAtha vyAkuLatA karI che; mUnAthA:=rAjAo; cUkSaNa:=nyUnatAne jonArA alpatAne anubhavanArA; svarvatra AtmAmAM ja AtmapaNAnA; suravapUNya sukhathI pUrNa thayelAne; nyUnatA=apUrNatA, ochApaNuM; na=nathI; Dhorapihara, indra, karatAM paNa] anuvAda-paravastumAM potApaNAnI buddhithI vyAkuLa banelA rAjAo alpatAne anubhavanArA che. AtmAmAM ja AtmapaNAnA sukhathI pUrNa thayelAne indra karatAM paNa ochApaNuM nathI. (7) vizeSArtha: A saMsAranI kevI vicitratA che ke bAhya dRSTie jenI pAse badhuM ja che ane te haju ochuM lAge che ane jenI pAse kazuM ja nathI ene ema lAge che ke potAnI pAse badhuM ja che. podgalika sukhasamRddhi ane Atmika guNasamRddhi vacceno bheda ahIM sarasa For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pUrNASTaka na rIte darzAvAyo che. koI rAjA hoya, enuM moTuM rAjya hoya, prajA sukhI hoya, rAjAno bhaMDAra bharyobharyo hoya, rAjAne rANI athavA rANIo, dAsadAsIo hoya, bhAvatAM bhojananA thALa samaye samaye mAgatAMnI sAthe hAjara hoya, manoraMjananAM vividha sAdhano hoya, savArI nIkaLe tyAre AkhuM nagara jovA umaTatuM hoya, kiMmatI vastronI koI khoTa hoya nahi, te banAvavA mATe, paherAvavA mATe, dhovarAvavA mATe khAsa mANaso hoya. Ama koI vAte kazI khAmI na hoya to paNa e rAjAne lAgaze ke potAnI pAse ochuM che. bIjA rAjAnA jeTalo rAjyavistAra nathI, eTalI senA nathI, evA hoMziyAra maMtrIo nathI, eTalAM dAsadAsI nathI, paMDito, bhATacAraNo pelAnAM jeTalAM guNagAna gAya che eTalAM potAnAM koI gAtuM nathI. bhautika samRddhimAM bIjAnI sAthe sarakhAmaNI karo eTale kazuMka ochuM lAgavAnuM ja. pachI to je che enuM sukha nathI, paNa je nathI enuM duHkha che ema ja lAgavAnuM. eTale ja teo eka prakAranI vyAkuLatA anubhave che. paradravyamAM svatvanuM-potApaNAnuM AropaNa karo eTale upAdhi cAlu thavAnI. 'huM' ane 'mAruM' e be zabdo ArttadhyAnanAM moTAM nimitta banI zake che. paraMtu 'huM' ane 'mAruM' thI jo potAnI jAtane chUTI pADI devAmAM Ave to baMne vacce moTuM aMta2 dekhAvAnuM. huM eTale mAro AtmA ane mAruM eTale mAro parigraha vagere. e pramANe jo artha ghaTAvavAmAM Ave to 'huM'mAM eka phakta potAno AtmA che ane 'mAruM' mAM aneka cIjavastuo, saMbaMdho vagere Avaze, ke jenI koI maryAdA nathI. maryAdA nathI mATe je che te ochuM ja lAgavAnuM. bhautika vAsanAo, icchAono koI aMta nathI. jJAnI mahAtmAo pAse kazuM nathI, chatAM emane kazuM joItuM nathI. koIe kazuM ApyuM hoya to temAMthI chUTavA teo yatnazIla rahe che. 525dArthomAM teo svatvanI buddhi karatA nathI. teo svatvathI-AtmaguNothI sabhara che. koI vAte temane nyUnatA nathI. teo e apekSAe indra karatAM paNa caDiyAtuM sukha anubhave che. e 15 For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAnasAra sAcuM sukha che. e keTaluM lokottara che, kevuM ananya che te to anubhave ja samajAya evuM che. rAjAone potAnI rAjyasamRddhi apAra hovA chatAM tRSNA, mahecchA, vAsanA ityAdine kAraNe athavA TheSa, matsara Adine kAraNe te samRddhi ochI lAge che. taduparAMta jyAre pUrvabaddha puNyakarmanA udaye maLelI rAjyasamRddhi puNya paravArI jatAM tathA azAtAvedanIya karmanA udayane kAraNe, vRddhAvasthA ane zArIrika lAcArI tathA parAdhInatAne kAraNe te bhogavavA maLatI nathI, tyAre teno jIva baLe che. te duHkhI duHkhI thaI jAya che ane bhUtakALanA sukhanA divasonAM saMsmaraNo vAgoLIne cittanI asamAdhimAM mRtyu pAme che. jJAnI mahAtmAonuM sukha padravya para nirbhara nathI hotuM. paradravyo indriyonI najIka ja hovA chatAM athavA AtmAnI aDoaDa hovA chatAM teo e pratye udAsIna hoya che. emano sukhAnaMdano anubhava to aMdarathI pragaTa thAya che. paraMtu emanA phakta deharUpI parigrahamAM paNa jyAre azAtAvedanIya karmano udaya hoya che tyAre paNa teo ene sAkSI bhAve nihALe che ane nijAnaMdamAM masta rahe che. kyAreka saMthAro karI svecchAe mahotsavapUrvaka ullAsathI dehanuM visarjana kare che. jeo bhautika, paugalika inTiyArtha sukhomAM rAce che, temAM bhogavavAnA padArtho potAnI indriyone anukULa hovAthI potAnA AtmAne paNa anukULa che evA bhramamAM rahe che. e mAtra sAMyogika sukhAbhAsa che. vaLI saMsAramAM bhogavavAnA padArtho anaMta che, eTale evA paudgalika sukhamAM paNa ghaNI taratamatA rahevAnI. bIjI bAju darekane AtmA eka ja hoya che ane badhAMnA AtmA paNa svarUpe ekasarakhA che. eTale AtmasaMvedanano prakAra paNa eka sarakho ja rahevAno. AvA svarUpasaMvedanano aMza mAtra paNa amRta samAna lAge che; bIjI bAju pAMce indriyothI bhogavAtA asaMkhya padArthonuM sukha pariNAme bhayaMkara duHkha samAna nIvaDe che. For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pUrNASTaka [2] je pakSe pakSIone zukle ca samudragdhati . dyotante sakalAdhyakSAH pUrNAnandavidho: kalAH / / 1 / / 8 / / [zabdArtha ne pakSe parikSI=jyAre kRSNa pakSano kSaya thAya che tyAre; zukle zukala pakSano; =ane samudraSyati=barAbara udaya thAya che tyAre, ghora=prakAze che; sattAdhyakSA:=sarvane pratyakSa; pUrNAnaviyo:=pUrNAnaMdarUpI candranI, AtmasvarUpa candranI; nI:=aMza (caMdranA arthamAM), cetanya paryAya (AtmAnA arthamAM.] anuvAda-kRSNa pakSano kSaya thAya che ane zukala pakSano udaya thAya che tyAre sarvane pratyakSa evI pUrNAnandarUpI candranI kaLA prakAzamAna thAya che. (8) vizeSArtha samagra saMsAra ekendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhInA jIvothI bharelo che. ApaNI najara samakSa keTalAMye jIvonuM mRtyu thatuM joIe chIe ane tevI ja rIte keTalAMye navA jIvone janmatA joIe chIe. janmamaraNanuM cakra sadeva, satata cAlatuM rahe che. zuM badhA ja jIvone A rIte anaMta kALa sadeva janmamaraNanA cakramAM rakhaDyA karavAnuM che ? emAMthI koino chUTakAro thavAno nathI ? Avo prazna ghaNAMne thavAno saMbhava che. tIrthakara bhagavAne kahyuM che ke jIvo potAnA puruSArthathI janmamaraNanuM cakra chedIne pUrNa svarUpa pAmI zake che, mokSagati prApta karI zake che ke jyAMthI emane pAchuM saMsAramAM rakhaDavAnuM hotuM nathI. nigodamAMthI nIkaLIne jIva siddhAvasthA prApta kare tyAM sudhInA kALanuM vibhAjana aMdhakAra ane prakAza ema be vibhAgamAM zAstrakAroe karyuM che. rAtre prakAzatA caMdramAnA kAraNe kRSNa pakSa ane zukala pakSa ema be bhAga jovA maLe che. kRSNa pakSamAM caMdranI kaLA divase divase ghaTatI jAya che, kSINa thatI jAya che ane amAvasyAnI rAtrie to nibiDa aMdhakAra cotarapha vyApI jAya che. zukala pakSamAM For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 risAnasAra bIjanI caMdrakalA uttarottara vRddhi pAmatI jAya che ane pUrNimAne divase to caMdra soLe kaLAe paripUrNa prakAze che. A vAta saMsAranA tamAma jIvone jo lAgu pADIe to je jIvomAM samyagadarzanarUpI bIjanI kalA pragaTa thAya che teo te kalAne pUrNatAe pahoMcADI zake che. AvA jIvone zukala pakSavALA athavA zukala pAkSika kahI zakAya. je jIvomAM tIvra pApa karavAnI have ruci ke vRtti thatI nathI ane dharma vize sAMbhaLavAnI ruci pragaTa thAya che, paraMtu haju jemanAmAM samyagadarzana pragaTa thayuM nathI evA jIvo kRSNa pakSavALA athavA kRSNapAkSika kahevAya che. paraMtu saMsAranA paribhramaNamAM kRSNa pakSa ane zukala pakSano vicAra yugala parAvartanI dRSTie karavAmAM Avyo che. je jIvono ardha pugala parAvartathI kaMIka nyUna kALa bAkI hoya te jIvo zukala pAkSika kahevAya che ane je jIvono ardhapudgala parAvartathI adhika kALa bAkI hoya te jIvo kRSNapAkSika kahevAya che. zrI devacaMdrajI mahArAje A "jJAnasAra' graMtha uparanI potAnI "jJAnamaMjarI" nAmanI TIkA lakhI che temAM dazAzrutaskaMdhanI nIcenI gAthAo A saMdarbhamAM TAMkI che; jesimavaThTho puggalapariaTTo sesao a sNsaaro| te sukkapakkhiA khalu avare puNa kaNhapakkhiA / / jione ardha (kaMIka nyUna) pudgala parAvarta kALa jeTalo saMsAra bAkI che te zukalapAkSika che ane bIjA (tethI vadhu kALa saMsAramAM rahenAra) te kRSNa pAkSika che.]. jo jo kiriyAvAI so bhavvo NiyamA sukkpkkhio| aMto puggalapariaTTassu sijjhai / / [ja je kriyAvAdI (AtmavAdI) che te bhavya che ane niyamA (niyama tarIke avazya) zukalapAkSika che. te eka pudgala parAvartanI aMdara siddha thAya che.] pugala parAvarta e pAribhASika gahana viSaya che. ahIM taddana saMkSepamAM eno For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pUrNASTaka mAtra paricaya Apyo che. jIva dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI, vizvanAM tamAma pudgala paramANuone kramathI ane vyutkramathI sparzI le tyAre eka pudgala parAvarta jeTalo kALa thayo gaNAya. evA anaMta pugala parAvarta karato karato jIva jyAre chellA pudgala parAvartamAM, arthAt caramAvartamAM Ave che tyAre ane tyAra pachI ardha pudgala parAvartana jeTalo eno kALa bAkI rahe che tyAre mokSagati mATeno eno kALa nizcita thaI jAya che. emAM koIkane ochA bhava bAkI hoya ane koikane haju kadAca asaMkhya ke anaMta bhava karavAnA bAkI hoya, to paNa bhavabhramaNano eno kALa maryAdita thaI jAya che. jIvane samyagudarzana thayuM che enI pratIti kevI rIte thAya evo prazna keTalAkane thAya che. samyagudRSTi jIvanAM koi bAhya pragaTa oLakhacina nathI hotAM, paNa zAstrakAro batAve che ke zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya e samyagudRSTi jIvanAM pAMce lakSaNo che. enA AdhAre evA jIvane oLakhI zakAya. alabatta, jIvanA aMtaramAM pariNati kevI che e jANavAnuM kaThina che. For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jJAnasAra 2. manASTaka [9] pratyavrudriyabhUrva samAya mano vinam saghazvinAtravAti mana rUlyamathIyate | 2 2 | [zabdArtha pratyAhatva=pratyAhAra karIne, viSayothI nivRtta karIne; ndriyabhUdaM=indriyonA samUhane; samAdhAya=(AtmadravyamAM) sArI rIte ekAgra karIne; manonigama potAnA manane; =dhAraNa karato; vinmAtra=caitanyasvarUpa AtmAmAM vizrAviMta=sthiratAne; mAna=magna thayelo, lIna banelo; ti=ema; mithI te=kahevAya che.] anuvAda-indriyonA samUhane viSayothI nivRtta karIne, potAnA manane (AtmadravyamAM) sArI rIte ekAgra karIne, caitanyasvarUpamAM sthiratA dhAraNa karato AtmA magna kahevAya che. (1) vizeSArtha: magnASTaka zarU karatAM pahelAM graMthakArazrI magnatAnI vyAkhyA Ape che. jemAM indriyonA samUhano pratyAhAra che eTale ke indriyone viSayomAMthI pAchI kheMcI levAmAM Ave che, potAnA manane samatAmAM sthira karAya che ane mAtra caitanyamAM vizrAnti dhAraNa karAya che te magnatA che. AtmasvarUpamAM magnatA jyAM sudhI prApta na thAya tyAM sudhI pUrNatA prApta thatI nathI. magnatA prApta karavA mATe sau prathama indriyone enA viSayomAMthI pAchI kheMcI levAnI-pratyAhAranI jarUra che. pratyAhAranI vyAkhyA ApavAmAM AvI che: pratyAdIkvindriyAga viSamyosamAta: viSayomAMthI indriyone sArI rIte nivRtta kiravI te pratyAhAra che. aSTAMga yogamAM pAMcamuM aMga te pratyAhAra che. For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. munASTaka saMzI paMcendriya jIvomAM indriyone mana sAthe gADha saMbaMdha che. dravya mana na hoya to dravya indriyo akriya thaI jAya che. dravya indriyo mAdhyama tarIke kArya kare che. dravya mananuM bhAva mana sAthe ane bhAva mananuM AtmA sAthe joDANa che. 21 jyAM sudhI indriyo viSayomAMthI nivRtta thatI nathI tyAM sudhI sAcI mannatA sadhAtI nathI. paraMtu indriyone viSayomAMthI nivRtta karavAnI prakriyA ghaNI sUkSma ane aTapaTI che. kyAreka te sAdhakane bhramamAM nAkhI de che. ATaluM spaSTa samajI levuM joie ke jyAM sudhI deha che tyAM sudhI indriyo rahevAnI. ane indriyo dvArA keTalIka kriyAo avazya thavAnI. jJAnI mahAtmAo AhA2 le ke na le ? AhAramAM amuka dravya khArAM, khATAM, tIkhAM, gaLyA ke kaDavAM che enI khabara jJAnIne paDe ke na paDe ? to eno uttara e che ke jJAnI mahAtmAo AhAra le che ane emAM amuka dravya khATAM, gaLyAM che enI paNa emane khabara paDe ja. jo AvI kazI khabara na paDe to emanI svAdendriya jaDa ane buThThI thaI gaI che ema mAnavuM paDe, paNa ema nathI hotuM. jJAnIne enI khabara paDe, paraMtu teo te pratye udAsIna hoya che. temane gamAno ke aNagamAno, iSTa-aniSTano kazo ja bhAva thato nathI. te jANavA mATe temane koI utsukatA ke jijJAsA hotAM nathI. temaNe indriyomAMthI manane nivRtta karI dIdhuM hoya che. eTale ja teo jotA hovA chatAM jotA nathI. teo khAtA hovA chatAM koI rasamAM Asakti anubhavatA nathI. teo madhura ke karkaza zabda sAMbhaLatA hovA chatAM ke sugaMdha athavA durgaMdhano anubhava karatA hovA chatAM temanA manamAM koI pratikriyA UThatI nathI. have bAhya viSayomAMthI nivRtta thayelA manane kyAM vALavuM ? mana niSkriya to rahevAnuM nathI. caMcaLatA eno svabhAva che. AvA manane caitanyamAM, AtmasvarUpamAM vizrAnta karI devuM joIe. jIva bAhya padArthomAM, indriyonA viSayomAM bAhya sthUla vizrAnti ghaNI vAra anubhave che. paraMtu e vizrAnti alpakAlIna, bhrAmaka ane aMte dArUNa, kaSTadAyaka For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 jJAnasAra nIvaDe che. indriyonA bhogavaTAmAM sukhazAnti che evo bhrama vadhu vakhata Takato nathI. indriyo kSINa thatAM jIva thAkI jAya che, hArI jAya che. eka vAra caitanyamAM vizrAnti karavAno anubhava thAya to evo anubhava karavAnuM vAraMvAra mana thaze ja. prabaLa puruSArthe emAM magnatA prApta thAya che, paNa aMte to e ja karavA yogya che evI pratIti thAya che. [10] yasya jJAnasughAsibhya parabraha manAtA | viSayA tarasaMcArastasya phAtIhatnopama: | 2 | 2 | [zabdArtha =jene; jJAnasudhAsabhyo=jJAnarUpI amRtanA samudramAM; parabrahaNi paramAtmAmAM mAnatA magnatA, lInatA, viSayAntara=bIjA viSayamAM; saMvara:= pravRtti karavI; tasva=tene; hatA=halAhala jhera; 355:=jevI] anuvAda-jJAnarUpI amRtanA samudra evA paramAtmAmAM jenI magnatA che tene bIjA viSayamAM pravRtti karavI te jhera samAna lAge che. (2) vizeSArtha parabrahma eTale paramAtmasvarUpa jeone potAnA jJAnarUpI amRtanA samudra jevA zuddha AtmasvarUpamAM magnatA anubhavAya che, AtmA e ja paramAtmA che evI ucca koTinI anubhUti thAya che tyAre teone viSayAntarasaMcAra eTale ke bIjA viSayomAM pravRtti karavI te halAhala jhera jevI lAge che. ahIM be aMtima koTinI, paraspara viruddha evI dazA batAvavAmAM AvI che-eka amRtanA AsvAda jevI ane bIjI jheranA anubhava jevI. jJAnane sudhA-siMdhu eTale ke amRtanA samudranuM rUpaka ApavAmAM AvyuM che. AvA samudramAM taravA paDelA ane e pravRttimAM magna banelA jIvane emAMthI bahAra nIkaLavuM gamatuM nathI. bahAranI sAMsArika pravRtti pratye ene aNagamo, abhAva thAya che. viSayAntara ene halAhala jhera samAna lAge che. For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. manASTaka samyak zrutajJAna mahAsAgara jevuM che. emAM nimajjana karanAra samyagdaSTi mahAtmAone amRtAnubhava thAya che. vaLI jJAna AtmAno guNa che. AtmAno jJAyaka svabhAva che. jJAna amRtamaya che. AtmasvabhAvanI ramaNatAmAM magnatA Ave tyAre Avo amRtAnubhava thAya che. jema mAlatInA phUlanA rasamAM magna banelA bhramarane keraDAnA ke bAvaLanA vRkSa para besavuM gamatuM nathI, tevI rIte jJAnAmRtanA anubhavI mahAtmAone bIjI koI sAMsArika pravRttiomAM rasa paDato nathI. paudgalika raso nIrasa lAge che. miSTa bhojana, madhura saMgIta, attarano maghamaghATa, sakAma sparza, vividha prakAranI krIDAo ke saMsAranI anya koI pravRtti ke evuM kazuM ja karavuM gamatuM nathI. teo khAtApItA ke haratApharatA hoya to paNa temAMthI temano kartAbhAva ke bhokatAbhAva nIkaLI gayo hoya che. sAmAnya mANasane AvI vAta atizayokti bharelI lAge, paraMtu jeoe jAte AvI mannatAno anubhava karyo hoya che teone A vAta ekadama yathArtha lAge che. [11] svamAvasuddhamanasya jJAttattvAvalohina:| 23 rtRtva nAnyamAvAnuM sAkSitvamavaziSyate / / 2 / / rU|| [zabdArthaH svamAva=AtmabhAva; suhamanasya=AnaMdamAM magna thayelAne; jagatattvAvalokinaH 1:=jagatanA tattvane (svarUpane) jonArane; tRtva=kartApaNuM; na=nathI; anyamAvAnA=anya bhAvonuM; sAkSitvam=sAkSIpaNuM, dRSTAbhAva; avaziSyate=zeSa, bAkI rahe che.] anuvAda-AtmabhAvanA sukhamAM magna thayelA ane jagatanA svarUpanuM avalokana karanArane anya bhAvonuM kartApaNuM nathI, paraMtu sAkSIpaNuM bAkI rahe che. (3) vizeSArtha : zrI AnaMdaghanajI mahArAje zrI zreyAMsanAtha bhagavAnanA stavanamAM For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 gAyuM cheH sayala saMsA2I indriyarAmI, munigaNa AtamarAmI re. Akho saMsAra indriyasukhamAM racyopacyo che, paraMtu munio AtmAmAM ramaNatA kare che. saMsAranA jIvomAM mithyAtva bhArobhAra paDeluM che. jeo samyagdaSTi che teomAMthI paNa sarvaviratidhara to keTalA badhA ochA che ! jyAM sudhI sarvaviratidharapaNuM athavA munipaNuM AvatuM nathI tyAM sudhI gRhasthapaNAmAM koika viralA ja sAkSIbhAvathI jIvana jIvI zake, paraMtu bIjA e dizAmAM puruSArtha avazya karI zake. vyavahAramAM aneka kAryo ka2vAM paDe che, saMbaMdho sAcavavA paDe che, kartavyo bajAvavAM paDe che. eve vakhate vyavahAranI bhASA prayojAya che ane vyavahArathI kartutvabhAva vyakta thaI jAya che. jJAnasAra munipaNuM Ave eTale potAnAM gha2-makAna hoya nahi, sAMsArika saMbaMdho hoya nahi, lagnAdi vyAvahArika prasaMgo sAcavavAnA hoya nahi, cIjavastuonuM mAlikIpaNuM hoya nahi. svAdhyAya, dhyAna vagere mATe ekAMta ghaNuM maLe. asaMgapaNuM paNa keLavAya. eve vakhate sAdhaka munine AtmaramaNatA mATe avakAza maLatAM svabhAvanuM-AtmabhAvanuM sukha kevuM hoya che te anubhavavA maLe. A alaukika AnaMdanI anubhUti evI hoya che ke je ene e dizAmAM vAraMvAra vALe che. na munione bIjAM koI upakaraNo ke saMbaMdho na hoya to paNa dehadharmo to hoya che, harSa vagere bhAvo rahe che. eTale emAM kartRtvano bhAva AvavAno saMbhava che. potAno deha to nimitta mAtra che ane deha paNa pudgala svarUpa che evA bhAvamAM sthira rahevAya to kartRtvabhAva nIkaLI jAya che. zAstranA abhyAsathI ane tattvanA avalokanathI jJAnadRSTi prApta thatAM dehanAM kAryo karavA chatAM kartAbhAva nIkaLI jAya che. jema jema bAhya sthUla kAryomAMthI kartRtvabhAva niSThApUrvaka kADhI nAkhavAno mahAvaro vadhato jaze tema tema pote mAtra nimitta che, ghaTanA to e pramANe ja For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. manASTaka thavAnI hatI evA bhAva Avaze. A mahAvaro vadhatAM sUkSma kriyAomAMthI paNa kartRtva bhAva nIkaLavA lAgaze. dravyakartRtvano inkAra karavAnuM kadAca saraLa gaNAya, paNa bhAvakatRtvamAMthI nIkaLI javAnuM eTaluM saraLa nathI. to paNa te azakya nathI, evI dazA jema jema AvatI jaze tema tema jagatane tathA jagatanA sarva vyavahArone sAkSI bhAvathI jovAnuM prApta thaze. [12] parabrahmaLa manasya RthA paudganiLI thA / 25 svAmI dhAmIronmAvA: ArA dvArAvA: varSer // 4 // [zabdArtha: parabrahma[i=parabrahmamAM, paramAtmAmAM; manasva=magna thayelAne; rthA=nI2sa; paudgati=pudgala saMbaMdhI; jyA=vAta; vana=kyAM; amI=A; vAmI =suvarNa, dhanasaMpatti; OMnmAvA:=abhimAna; RI=cittane AMjI nAkhe evA; vArA=strI; AvarA:=(strInA) Adaro; va=kyAM; ==ane.] anuvAda-paramAtma svarUpamAM tanmaya thayelAne pudgala vizenI vAto nIrasa lAge che. to pachI tene dhananuM abhimAna ane strIono Adara kyAMthI hoya ? (4) vizeSArtha : je yogImahAtmAo parabrahmamAM magna thayelA che teone have pudgala saMbaMdhI kathAmAM rasa paDato nathI. je vAtomAM saMsArI bhogIjanone atizaya rasa paDe che ane e sAMbhaLavA mATe ke anubhavavA mATe caTako lAge che evI vAtomAM AvA munione nIrasatA lAge che, kaMTALo Ave che. evI vAto pratye temanuM citta udAsIna rahe che ke nivRta thaI jAya che. sAmAnya saMsArI yuvAna mANasane potAnA jIvanane sArthaka ka2vA mATe mukhya be vastu meLavavA jevI jaNAya che. eka te cAmIkara eTale suvarNa arthAt dhananI kamANI ane bIjuM te rUpavatI ramaNInI prApti. sAMsArika bhogo bhogavavA mATenAM A be moTAM AlaMbano che. dhana, suvarNAdi saMpatti moTA pramANamAM For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra prApta thatAM te mATenuM enuM abhimAna paNa vadhatuM jAya che. bAhya dRSTie te vinayapUrvaka vartato hovA chatAM ane laghutAno bhAva pradarzita karato hovA chatAM enA aMtaranA khUNe AvI dhanasaMpatti mATe garvanI vRtti paDelI hoya che. jema jema vepAraudyoga, mAlamilakata, jharajhaverAta, vastraparidhAna, vAhano, navAM navAM kiMmatI upakaraNo ityAdimAM potAne AgaLa vadhavA maLe tema tema mANasane bhogavilAsa vadhu mANavAnuM mana thAya che. pachIthI to potAnA mitravartuLamAM vAto paNa e vizenI ja cAle che. paraMtu yogI-munioe AvI badhI bAhya bhautika sAmagrIno svecchAe samajaNapUrvaka tyAga karyo hoya che. AtmA sivAya anya vAtomAM emane rasa paDato nathI. have bAhya saMyogo ane cIjavastuonI prApti ke aprApti, anukULatA ke pratikULatA ke enA saMkalpa-vikalpo emane sparzI zakatA nathI. e tarapha emanuM mana kheMcAtuM nathI. bAhya padArtho temane grahaNa karavA yogya ke bhogavavA yogya jaNAtA nathI. evA padArtho ke bhogavilAsa mATe potAne koI Adara-ahobhAva rahetAM nathI ane bIjI bAju evo Adara-ahobhAva dharAvanAra vyakti pratye temane tiraskAra nathI hoto, paNa karuNAyukta sAkSIbhAvanI udAsInatA hoya che. bhautika padArthonA indriyArtha sukha karatAM jJAnIone svarUpa ramaNatAno, svarUpa magnatAno AnaMda adhika caDiyAto, sthira ane nirupAdhika lAge che. [13] tegotrezyavivRdviryA sAtho: paryAyavRddhita: bhASitA mAvAvau selyamUta yujete !2 1 / [zabdArtha tenottezyA=ahIM jJAnAnaMdarUpa cittasukhanA arthamAM tejolezyA zabda che; vivRddhi=vizeSa vRddhi thA=je; sAtho:=sAdhune; paryAyavRddhita:= cAritraparyAyanI vRddhi thatAM; mASitA kahelI che; mAvatyA bhagavatI-sUtra vagere graMthomAM sa=2; For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. munASTaka sthaMbhUtamya=AvA prakAranAne, jJAnamagnane; yunyate=ghaTe che.] anuvAda-bhagavatI sUtra vagere zAstromAM sAdhune cAritraparyAyanI vRddhi thavAthI je tejolezyAnI (cittasukhalAbhanI) vizeSa vRddhi kahelI che te AvA prakAranA jJAnamagnane ghaTe che. (5) 27 vizeSArtha : jJAnamagna mahAtmAone sukhano kevo anubhava thAya che e vize zrI bhagavatIsUtra vagere zAstronA AdhAra sAthe ahIM darzAvavAmAM AvyuM che. 'tejolezyA' zabda ahIM prayojAyo che. 'tejolezyA' zabda traNa judA judA arthamAM vaparAya che. cittanA zubhAzubha adhyavasAyo mATe cha prakAranI je lezyA che temAM pIta prakAranI lezyAne tejolezyA kahevAmAM Ave che. taduparAMta ugra tapazcaryAthI prApta thatI viziSTa prakAranI labdhine tejolezyA kahevAmAM Ave che. zIta ane uSNa ema be prakAranI te hoya che. emAM uSNa tejolezyA jenA 52 pheMkavAmAM Ave tene te bALI nAkhI zake che. ahIM trIjA prakAranI tejolezyAno ullekha che. eno artha thAya che 'cittasukha', 'dharmabindu'nI TIkAmAM kahyuM che: tenazcittasuvanAmalakSaLam / arthAt tejolezyA eTale cittasukhano lAbha. tejolezyA eTale cAritrazuddhithI prApta thato viziSTa koTino uccattara AnaMda. zrI bhagavatIsUtranA caudamA zatakamAM zrI gautamasvAmInA praznanA uttaramAM bhagavAna mahAvIra svAmI kahe che, 'he gautama ! eka mAsa dIkSAparyAyavALA zramaNa nirprantha vANavyaMtara devonA sukhane oLaMgI jAya che.' A rIte be mAsa, traNa mAsa, yAvat bAra mAsanA dIkSAparyAyavALA munivaro anukrame kayA kayA devo karatAM vadhu sukha anubhave che te bhagavAne batAvyuM che. bAra mAsanA dIkSAparyAyavALAne anuttara vimAnavAsI devothI paNa adhika sukha hoya che. Ama dIkSAparyAyanI jema jema vRddhi thAya tema tema sukhanI vRddhi thAya che. eka saMvatsara pachI uttarottara vRddhi pAmatAM te niraticAra cAritravALA akiMcana mahAtmA vizuddha For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 thaIne siddhabuddha thAya che, nirvANa pAme che. A tejolezyAnI vRddhi phakta sAdhuone ja hoya che ane temAM paNa badhA ja sAdhuone te nathI hotI. jeo AtmajJAnamAM uttarottara vadhu magna hoya temane vize e ghaTe che. jeo maMda saMvegI hoya tevA sAdhuone AvA bhAva ke AnaMdano anubhava thato nathI. eka varSa ke tethI adhika cAritraparyAyavALA mahAtmAo amatsarI, kRtajJa, sadAraMbhI, hitAnubaMdhI, akiMcana, sadAgamathI vizuddha, parama zukala pariNAmavALA, parabhAvamAMthI nivRtta, paudgalika viSayo pratye anAsakta, indriyavijetA, Atmamagna hoya che. kahyuM che : AkiMJcanyaM mukhyaM brahmAtiparaM sadAgamavizuddham / sarvaM zuklamidaM khalu niyamAtsaMvatsarAdUrdhvam / / [mukhya akiMcanapaNuM, brahmane vize atyaMta tatparatA, sadAgama vaDe vizuddha e zukla che ane te eka varSanA cAritra pachI avazya hoya che.] sarva jJAnamagna mahAtmAonI AvI ucca AdhyAtmika dazA hoya che. [14] jJAnamanasya yaSkarma tanUnuM naiva zakyate nojJeyaM priyAzrleSanapi tantanadravaiH / / 2 / 6 / / jJAnasAra [zabdArthaH jJAnamanasya=jJAnamAM magna thayelAne; yat=jeH zarma=sukha, AnaMda, ta--te; vavatu=kahevAne; naiva=nA+va nahi ja; zaghyate=zakAya; 7=nA, nathI; 35meyaM=sarakhAvavA yogya; priyA=priya strI; AjJeSa:=AliMgana vaDe; na=nathI; avi=paNa; tat--te; candranadravai:=caMdananA vilepana vaDe.] anuvAda-jJAnamAM magna thayelAnuM je sukha che te kahI (varNavI) zakAya evuM nathI. For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. magnASTaka priyAnA AliMgananA ke caMdananA vilepananA sukha sAthe tenI sarakhAmaNI thaI zake ema nathI. (6) vizeSArtha koIpaNa vAtamAM jIva jyAre atizaya magna thaI jAya che tyAre te AsapAsanuM badhuM bhUlI jAya che. kyAreka khAvApIvAnuM paNa bhUlI jAya che. sthaLa ane kAlanuM ene kaMI bhAna rahetuM nathI. jo sAmAnya vAtamAM Ama banatuM hoya to jJAnanI bAbatamAM to e savizeSa bane che. eTale ja ahIM kahyuM che ke jJAnamagna mANasanA sukhAnubhavane bhASAmAM varNavI zakAya ema nathI, kAraNa ke e anubhava indriyothI para hoya che. e evo advitIya hoya che ke ene mATe koI upamA ApI zakAtI nathI. bAhya bhautika jagatamAM priya strInuM AliMgana, bAvanAcaMdananuM vilepana ityAdino AnaMda keTalAkane mATe caDiyAto gaNAya che, paNa A pIgalika AnaMdanI sAthe jJAnAnaMdane sarakhAvI zakAya ema nathI. enA karatAM paNa e atizaya, akaccha caDiyAto che. bhautika padArthonA upabhoganA AnaMdane maryAdA hoya che. te alpakAlIna hoya che. te prApta karavA mahenata karavI paDe che ane te bhogavyA pachI thAka, aruci, glAni vagere anubhavAya che. teno atibhoga thaI zakato nathI. jJAnamagnatAno AnaMda zuddha, upAdhi vinAno, akhaMDa, uttarottara vizeSa camatkRti bharelo hoya che. bhautika padArtho kyAreka sukhano anubhava karAvavAne badale duHkharUpa nIvaDe che. priyA, putra, paudgalika padArtho saMkaTa ke mRtyunAM nimitta paNa kyAreka banI jAya che athavA te AraMbhamAM sukharUpa ane prAnta du:kharUpa bane che. jJAnAnaMda kyAreya duHkhamAM pariNamato nathI. pudgalAnaMdanI prApti mATe pApAraMbha karavA paDe che, je karmabaMdhamAM pariName che ane vipAkodaya vakhate duHkha ApanArA nIvaDe che. jJAnAnaMdanI prAptimAM pApAraMbha hotA nathI, paraMtu jJAnAnaMdathI karmanI nirjarAno lAbha maLe che. saMsAranAM bhautika sukho tattvasvarUpanI dRSTie duHkha ja che. vastutaH bhautika sukha e duHkhano pratikAra che. For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. jJAnasAra vizeSAvazyakabhASyamAM nIcenI be gAthAmAM kahyuM cheH visayasuhaM dukkhaM ciya dukkhapaDiyArao tigiccha vva / taM suhamuvayArAo na uvayAro viNA taccaM / / [viSayasukha duHkhanA pratikArarUpa hovAthI cikitsAnI jema vastutaH duHkha ja che. paraMtu te upacArathI sukha che. upacAra paNa tenA vinA hoto nathI. arthAt pAramArthika sukhano viSayasukhamAM Aropa karavAmAM Ave che.] sAyAsAyaM dukkhaM tavvirahammi ya suhaM jao teNaM / dehidiesudukkhaM sokkhaM dehiMdiyAbhAve / / [zatAvedanIya ane azAtAvedanIya baMne duHkha ja che. tenA virahamAM-abhAvamAM sukha che. te zAtA-azAtA deha ane indriyonA AdhAre thatuM hovAthI duHkha che. zarIra ane indriyonA abhAvamAM sukha che.] jagatanAM ghaNAkharA jIvo padgalika sukha mANe che. enA karatAM caDiyAtuM evuM AdhyAtmika sukha che evI temane khabara ja nathI hotI. keTalAkane enI khabara hoya che, paNa e mATe ruci ke samayAvakAza hotAM nathI. keTalAkane e paNa hoya che, to evo anubhava nathI hoto. saMsAramAM zrutajJAnanA AnaMdanI ke AtmajJAnanA AnaMdanI anubhUti koIka viralA bhAgyazALIne hoya che. jemaNe evo anubhava karyo che teo paNa ene zabdamAM varNavI zakatA nathI. eTale e AnaMda kevo che te jANavA mATe jAte ja anubhava karavo paDe che. ruci, zraddhA ane puruSArthathI evo anubhava thaI zake che. [15] zamazaityapuSo vacce vibhuSoDapi mahAthA: | hiM tumo jJAnapIyUSe tatra sarvAmanatAm II 2 | 7 | zabdArtha zamazaityapuSa:=zama (upazama) rUpI zItaLatAne poSanArI; =jenA For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. magnASTaka 31 (jJAnAmRtanA), vipuSa:=bindu; pikapaNa; mAthA:=moTI kathAo; --izI rIte?; tuma =stuti karIe; jJAnapIyUSe=jJAnarUpI amRtamAM; tatra tyAM; sAmanatAma=sarva aMge magnapaNAnI.] anuvAda-upazamarUpI zItaLatAnI puSTi karanAra jenA (jJAnAmRtanA) biMdunI paNa mahAkathA che, te jJAnAmRtamAM sarvAge magnatAnI ame zI stuti karIe ? (7) vizeSArthaH vimuSa eTale bindu. upazamanI zItaLatAne puSTa karanAra jJAnamagnatAnA AnaMdarUpI amRtanA eka biMdunI vAta paNa mahAkathA jevI che. zama athavA upazama eTale krodhAdi kaSAyonuM zAnta thaI javuM, iSTa ane aniSTa vastune vize rAgadveSanI pariNati maMda thaI javI. jeo samatAmAM sthira thaI svabhAvadazAno AnaMda anubhave che evA samyajJAnI mahAtmAonA saMparkamAM AvyA pachI potAne thayelA anubhavonI vAta eka mahAkathAnI jema cAre bAju prasare che. jagatamAM pudgalAnaMdanI, bhautika sukhasamRddhinI, InAma-loTarInI vAto paNa tarata pracalita thavA mAMDe che. saMsAranA ghaNAkharA jIvo AvA pudgalAnaMdanI pAchaLa paDyA hoya che. indriyonA bAhya sukha pAchaLa doTa mUkanAra jIvone ethI je sukha maLe che te alpakAlIna ane parAvalaMbI hoya che. jyAM sudhI Atmika sukhano anubhava thayo nathI tyAM sudhI ja eno mahimA emane lAge che. paraMtu bhautika padArtho ane anukULatAonuM sukha, jyAM sudhI hIro joyo na hoya tyAM sudhI kAcano TukaDo vahAlo lAge enA jevuM che. upazama eTale krodhAdi kaSAyo jemanA zAnta thaI gayA che, rAgadveSanI pariNati jemanI maMda thaI gaI che, jeo samatAmAM sthira thaI eno AnaMda anubhave che, evA samyagujJAnI mahAtmAonI svabhAvadazA. upazamanI zItaLatAnA aMza mAtrano, bindumAtrano AsvAda eka mahAkathA jevo banI jAya che, emanA saMparkamAM For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 jJAnasAra AvyA pachI thayelA anubhavonI vAto cAre bAju mahAkathAnI jema prasare che. graMthakArazrI kahe che ke AtmajJAnamAM aMze jemaNe magnatA anubhavI che emanI jo AvI vAto hoya, to jemaNe sarvAga magnatA anubhavI hoya evA mahAtmAnI stuti ame kayA zabdomAM karI zakIe ? matalaba ke emanI stuti karavA mATe amArI pAse pUratA zabdo nathI. [16] yastha vruSTi pAvRSTi : zamasudhAri: | tasmai namaH zubhajJAnadhyAnamagnAya yogine / / 2 / / 8 / / [zabdArtha =jenI vRSTi daSTi, calu, pavRSTi kRpAnIvRSTi : =vANI; mAri :=zamarUpI amRtano chaMTakAva karanArI, tamaeN tene; nama:=namaskAra ho; majJAnadhyAnamanAya zubha (prazasta) jJAna ane dhyAnamAM magna evAne; thone yogIne.] anuvAdajemanI daSTi kRpAnI vRSTi karanArI che ane jemanI vANI upazamarUpI amRtano chaMTakAva karanArI che, te zubha jJAna dhyAnamAM magna banelA yogIne namaskAra ho ! (8) vizeSArtha jJAnamagnatAnuM svarUpa samajAvyA pachI A aSTakane aMte graMthakArazrI evA jJAna-dhyAnamAM magna yogIne namaskAra kare che. jJAnayogInAM ghaNAM zubhalakSaNo hoya che. emAMthI udAharaNarUpa be mahattvanAM lakSaNono ahIM nirdeza karavAmAM Avyo cheH (1) jemanI dRSTi kRpA varasAvanArI hoya che ane (2) jemanI vANI upazamarUpI sudhAno chaMTakAva karanArI hoya che. jema jema sAdhaka AtmAnI jJAna ane dhyAnamAM magnatA vadhatI jAya che tema tema temanI dRSTimAM ane vANImAM zubha parivartana AvatuM jAya che. temanI dRSTimAM jagatanA jIvo pratye karuNA vahevA lAge che. jagatanA sarva jIvono AtmA emane For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. manASTaka potAnA AtmA samAna lAge che. sarva jIvonuM kalyANa thAya, sarva jIvo muktisukha pAme evI bhAvanA niraMtara temanA aMtaramAM rahe che. sarva jIvo 52 emanI kRpAddaSTi rahelI hoya che. saMsAramAM koInuM paNa ahita ka2vAnuM temane mana thatuM nathI athavA koInuM, are pApInuM paNa ahita thAya evo bhAva emanA manamAM raheto nathI. AvA yogI mahAtmAonI vANI krodhAdi kaSAyo ke rAgadveSAdi doSothI rahita upazamarasathI sabhara hoya che. caMdranA zItala kiraNonI jema emanI madhura vANI sudhA varasAvatI rahe che. sarva jIvo sAthe emano vANIvyavahA2 mRdutA ane madhuratAthI bharelo hoya che. emanI karuNArdra vANI sAMbhaLatAM ja mANasane potAnA koI hitecchunA te zabdo hoya evo anubhava thAya che. AvA yogI mahAtmAne graMthakAra upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanI jema ApaNe paNa bhAvapUrvaka namaskA2 karIe chIe. 33 For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jJAnasAra 3. sthiratASTaka [17] va! vaM cazvatnasvAnA brAnDrA brAnDrA viSatti nidhi svasannizAveva sthiratA vayiSyati | rU . 2 | zabdArtha: vahe vatsa !; =ikema; vaMvadvAnta =caMcaLa aMtaHkaraNavALo; brAnvI brAndhIbhamI bhamIne; viDIya=kheda pAme che; nidhi=nidhAna, khajAno, bhaMDAra; svAMnidhI=potAnI pAse; =ja; sthiratA sthiratA; vayiSyati-batAvaze.] anuvAda-he vatsa ! caMcaLa cittavALo thaine, bhaTakI bhaTakIne tuM kheda kema pAme che ? sthiratA tArI pAse ja rahelA khajAnAne batAvaze. (1) | vizeSArtha : sthiratA vizenA A aSTakano AraMbha graMthakArazrIe sAdhakane "vatsa zabdanA saMbodhanathI karyo che. guru mahArAja vAtsalya ane karuNAnA bhAvathI potAnA ziSyane "vatsa" kahIne saMbodhe che. teo tene kahe che ke "he vatsa! tuM caMcaLa cittavALo banIne kema ahIM tahIM bhaTakI rahyo che? bhaTakI bhaTakIne tuM duHkhI thaI rahyo che. tane thAka ane kheda lAgyo che. mATe tuM have sthira thA !" cittanI sthiratA vinA AdhyAtmika zAnti nathI. jIva cauda rAjalokamAM ane coryAzI lAkha yonimAM bhaTakato rakhaDato have manuSya gatimAM Avyo che. paraMtu manuSya gatimAM te bAhya padArthomAM sukha zodhavA mathe che. te eka vastune sukhabuddhithI grahaNa kare che ane temAM sukha prApta na thatAM teno tyAga karIne bIjI vastu grahaNa kare che. ema karatAM karatAM tene thAka, nirAzA ane viSAdano anubhava thAya che ethI tenI caMcaLatA vadhatI jAya che. For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. sthiratASTaka jyAM zAzvata sukha nathI tyAM jIva sukhanI zodha mATe doDe che. bhautika padArthomAM kAyamane mATe pUrNa sukha ApavAnI zakti nathI. bhautika padArthano bhogavaTo tatkAla game che, paNa e gamavAno bhAva sthUla che ane te vadhu Takato nathI. bAhya padArtho dareka jIvane potAnI icchA pramANe maLatA nathI ane koIkane maLe che to te pUrNa hotA nathI. ethI koIne kAyamano saMtoSa thato nathI. eTale jIvane bIjA bIjA padArthonI icchA thAya che. Ama viSayo-padArthonA sthUla bhogavaTAnuM ane e mATe bhaTakavAnuM caMcaLa cakra cAlyA ja kare che. eTalA mATe guru mahArAja kahe che ke bhAI ! je sukha tuM bahAra zodhe che e tArA potAnAmAM ja che. tArA aMtaraMga guNomAM, AtmasvarUpamAM tuM sthira thaI jA. tane tyAM sukhano nidhi, sukhano bhaMDAra maLaze. pachI tAre bIje javuM nahi paDe. A khajAno akSaya che. aMdhArI jagyAmAM khovAyelI vastu prakAzavALI jagyAmAM zodhavAno vRthA prayatna karanArI pelI DosInI jema tuM vRthA prayatna na kara. tuM yogya sthaLe ja svaguNonI saMpattinA khajAnAnI zodha kara. e mATe tuM jJAna, darzana, cAritranI ekatArUpa sthiratA mATe puruSArtha kara. he vatsa ! tuM cittanI tArI asthiratAne kAraNe ja kaSTa pAmato rahyo che. mahAna puNyodaye tane have manuSyabhava prApta thayo che. A avasarane sAdhI laIne tuM caMcaLatAno tyAga karI, sthiratAne bhajI, manuSyabhavane saphaLa banAvI le. tArA potAnAmAM rahelA Atmika guNonA bhaMDArane prApta karI le. [18] jJAnavuE vinayeta novikSomavaMta:| amladravyAdivAsthairyAditi matvA sthiro bhava / / 3 / / 2 / / [zabdArtha: jJAnavuU=jJAnarUpI dUdha; vinayeta=vinAza pAme, bagaDI jAya; tomavikSoma=lobhanA vikArarUpa; rva =kUcA vaDe; anta=khATA; dravyAt =padArthathI; va=jema; athairthAt asthiratAthI; kRti=ema; matva=mAnIne; : 35 For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 jJAnasAra sthira =sthira, sthiratAvALo bhava thA.] anuvAda-jJAnarUpI dUdha asthiratArUpI khATA padArthathI lobhanA vikArarUpa kUcA thavA vaDe nAza pAme che, ema jANIne sthira thA! (2) vizeSArtha asthiratA sAdhakane kevI rIte sAdhanAbhraSTa kare che te samajAvavA mATe ahIM bIjuM eka rUpaka prayojAyuM che. jJAna e dUdha che ane asthiratA e khATo padArtha che. dUdha game teTalI sArI guNavattAvALuM hoya ane ghaNAM moTA pAtramAM bhareluM hoya, paraMtu emAM khaTAzanuM eka TIpuM paDe to e badhA dUdhane phADI nAkhe che. dUdha phodA phodA thaI jAya che. khaTAzamAM keTalI badhI zakti che ke ATalA moTA dUdhanA jaththAne te nirarthaka kUcA kUcA karI nAkhe che ! evI rIte lobharUpI vikSobha arthAt asthiratArUpI khaTAza jJAnarUpI dUdhanA vizALa jaththAne nirarthaka karI nAkhe che. tAkAtanI dRSTie koNa caDe ? jJAna ke caMcaLatA ? dekhItuM ja che ke jJAnamAM bahu moTI zakti rahelI che, paraMtu upadrava karavAnI asthiratAnI zakti paNa ochI nathI. samartha jJAnI mahAtmAonuM sAcuM jJAna asthiratAne, caMcaLatAne potAnI pAse AvavA detuM nathI. teo ene barAbara oLakhe che. jJAna e AtmAno guNa che athavA AtmA jJAnasvarUpa che. samyagUjJAnI mahAtmAo zvAsocchavAsamAM potAnAM karmano kSaya karI zake che, je karmono kSaya karatAM ajJAnIne karADo varSa lAge. AtmajJAna mATe puruSArtha karatA sAdhakanuM citta jo bAhya mohaka padArthomAM lapaTAI jAya, tenuM carcALa citta parabhAvane vaza thaI jAya to te ghaNuM badhuM gumAvI de che. enI jJAnasAdhanA sthagita thaI jAya che. dharmakriyA, svAdhyAya, dhyAna ityAdimAM enuM citta coTatuM nathI. svabhAvaramaNatAne badale pIgalika padArthonI mohakatA, anukULatA, yaza, dhana, pratiSThA, sattA ityAdino saMsAramAM mahimA joIne e meLavavA enuM mana jyAre pralobhAya che, tyAre lobha kaSAya baLavAna bane che ane cittane DagAvI de che. For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. sthiratASTaka lolupatA, icchA, mUcha, AkAMkSA, apekSA, tRSNA, gRddhi, vAsanA ityAdi badhA lobhanA ja paryAyo che, svarUpo che. AvA lobhathI AtmasvarUpamAM ramaNatA karavAmAM asthiratA AvI jAya che. lobhajanya vikalpo nirmaLa jJAnane DahoLI nAkhe che. saMvalananA prakArano atisUkSma lobhakaSAya UMce caDelA moTA mahAtmAone paNa durgatimAM dhakelI de che. mATe te jIva ! A badhuM samajIne tuM asthiratAno tyAga karI sthiratAmAM daDha thA! [19] sthire ye triA vItrAropanA ! pRthratyA rUva tyAgavAriNI prakIrtitA ! rU / rU I zabdArtha asthire hR=hradaya (citta) asthira hoya tyAre, citrA=vicitra, suMdara, vividha prakAra, vAtrI vANI, netra ane AkAra; gopanA gopana karavuM, chUpAvavuM; jzcA :kapaM zvalI, phulaTA, asatI strInI; rU=jema; tyANArI kalyANa karanArI; na=nathI; kIrtitA kahelI.] anuvAda-citta asthira hoya to vicitra vANI, netra AkAra (veSAdika)ne gopana karavArUpa kriyA, kulaTA strInI jema, kalyANakArI kahI nathI. (3) vizeSArtha asthiratA kevI hoya che e upamA ApIne samajAvyA pachI sthiratAno mahimA ahIM darzAvavAmAM Avyo che. asthiratA eTale caMcaLatA arthAt eka choDIne bIjA para javuM ane tyAM sthira na rahetAM trIjA para javuM ane ema karatAM rahevuM. asatI strI caMcaLa hoya che. tene eka puruSa sAthe sthira rahevuM gamatuM nathI. te bIjA puruSane sevavA lAge che. saMskRtamAM phakta be puruSane sevanArI, traNa puruSane sevanArI ema cAra, pAMca puruSane sevanArI strI mATe judA judA zabdo che. emAM pAMca puruSane sevanArI strIne mATe puMzalyA athavA pulI zabda vaparAya che. ethI vadhAre puruSane sevanArI For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 strIne vezyA kahevAmAM Ave che. keTalAka daMbhI manuSyonuM citta eka viSaya parathI bIjA eka ja viSaya para kUdatuM nathI, te to eka sAthe satata cArapAMca ke vadhu viSayo para kUdAkUda karatuM hoya che. emanI caMcaLatA pelI puMcalA strI jevI hoya che. jJAnasAra paraMtu puthalA zuM kare che ? te to potAnI caMcaLatA pakaDAI na jAya eTalA mATe enA patinI sAthe mIThA zabdo bolI, mAthuM, hAthapaga dabAvI ApI evo bAhya vyavahAra kare che ke jethI jonAra to ene UMcI jAtanI satI strI mAne che. Ama najare paDe evuM bAhya AcaraNa juduM ane aMdaranI gupta vRtti ane pravRtti judI. bAhya dRSTie enI AMkho DhaLelI, lajjAmaya, enI vANI vinayano daMbha karanArI, enA hAvabhAva paNa evA ja sArA, matalaba ke netra, vANI ane kAyAnA hAvabhAvane evI rIte gopave che ke koIne enA cAritranI zaMkA na Ave. koI ene kulaTA mAne nahi. sAdhanAnA kSetramAM AvyA pachI paNa keTalAka mANasone paudgalika sukhamAM bahu rasa paDe che, enI jhaMkhanA rahe che, rAgadveSanA ane viSayakaSAyonA aneka vikalpo emanA cittamAM ramatA rahe che, paNa teo bahArathI netra, vANI ane kAyA dvArA pote e vAtane gopave che ane pote UMcI jAtanA sArA sAdhaka che evo dekhAva kare che. udAharaNa tarIke manamAM kAmavAsanA bharelI paDI hoya, paNa mauna dhAraNa kare, cAle tyAre evI nIcI najare cAle ane lokomAM evo bhrama Ubho kare ke e mahAtmA to strInI sAme najara suddhAM nathI karatA. pote manabhAvatAM bhAtabhAtanAM svAdiSTa bhojana kare ane dekhAva evo kare ke pote mAtra lUkho roTalo ane chAza ja khAya che. eka divasa AyaMbila karyuM hoya to potAnI vAtane evI gajavI mUke che ke jANe teo keTalIye vA2 AyaMbila ka2e che. sAdhaka potAnA aMtaramAM sthiratA lAvyA vinA kapaTarUpe je kaMI dharmakriyA kare to te ene mATe kalyANakArI thatI nathI. bhAvadharma vagaranI dravyakriyA bahu hitakArI For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. sthiratASTaka nathI. dravyakriyAnI sAthe sthiratApUrvakano bhAvadharma joDAyelo hovo joIe. have evuM bane ke AraMbhadazAnA koI sAdhakamAM cittanI eTalI sthiratA na AvI hoya, paraMtu bAhya dravyakriyA teo barAbara karatA hoya. to evA keTalAka sAdhakane dravyakriyA 5raM5rAe zuddha bhAvadharmanA bAhya zuddha heturUpa thaI zake, kAraNa ke AraMbhakALamAM bAhya kriyAo cittane zuddha kare che. pachI zuddha citta kriyAonI zuddhivRddhi kare che. devagatinAM sukhonI AzAthI karAtI ke lokonI vAhavAha mATe lokasaMjJAnA hetuthI karAtI kapaTayukta bAhya dharmakriyAo choDI daIne sAdhake sthiratA prApta ka2vI joIe ke je potAnuM kalyANa kare. je sAdhako UMcA sthAne hoya ane jemane anusaranArA anuyAyIno varga bahoLo hoya teoe to potAnA mananA khUNAmAM gupta rIte paDelI paudgalika sukhonI Asaktine, vAsanAone, parabhAvamAM ramavAnI vRttione vahelI take tilAMjali ApavI ghaTe, anyathA anekane unmArge laI javAno temanA 52 doSa Ave. ', [20] antaryAta mahAzatyamathairya vi nodhRtam / kriyauSadhasya ko doSastadA guNamayacchataH / / 3 // 4 // 39 [zabdArtha: mantafi=aMdara (hradayamAM) raheluM; mahAzai=moTuM zalya; thairya=asthiratA; ya=ijo; na=nathI; dhRtaM=bahAra kADheluM; yiauSadhamya=kriyArUpI auSadhano; jo=zo; roSa:=doSa; tava=to; gu=guNa, lAbha, phAyado; ayaRta:=nahi ApanA2, nahi karanAra.] anuvAda-jo hradayamAM rahelI mahAzalya jevI asthiratAne bahAra kADhI nAkhI na hoya to pachI dharmakriyArUpI auSadhi guNa na kare emAM eno (kriyAno) zo doSa ? (4) For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 jJAnasAra vizeSArtha : muni bhagavaMte potAnI saMyamakriyAomAM sthiratA sAdhavI hoya to te mATe ahIM AyurvedanI paribhASAmAM upAya darzAvyo che. AyurvedamAM koI moTA roganA upacAra pahelAM maLazuddhi karAvavAmAM Ave che ane tyAra pachI pathyApathya batAvavAmAM Ave che ane sAthe auSadhopacAra cAlu thAya che. maLa e eka prakAranuM zalya che, kAMTo che. kAMTo vAge ane sakhata duHkhatuM hoya, asahya pIDA thatI hoya to davA lagADatAM pahelAM kAMTo kADhavo joIe. kAMTo rahevA daIe, kADhIe nahi ane davA lagADIe to tethI pIDA ochI thaze nahi. upacAramAM zalyamukti e pahelI zarata che. peTanAM dardomAM maLazuddhi e pahelI zarata che. tevI rIte sAdhujIvanamAM pIgalika sukhonI abhilASA, parabhAvamAM ramaNatA zalya che. e jo dUra na thAya to svabhAvamAM ramaNatArUpI sukhazAnti kyAMthI prApta thAya ? paNa jIvane anAdi kALathI parabhAvamAM ramavAnA, pIgalika sukha mANavAnA aniSTa saMskAra paDelA che. AhArAdi saMjJAo baLavAna che. A saMjJAo toDavAnI jarUra che. pogalika indriyArtha sukhonI lAlasA choDavAnI che ane AtmAne svasvarUpamAM joDavAno che. jema zalyarahita thavAthI upacAra kAragata nIvaDe che tema saMyamasAdhanAmAM sthiratA prApta karavA mATe zalyarahita thavAnuM che. mithyAtvazalya, mAyAzalya, nidAnazalyathI mukta thavAnuM che. niHzalya thavAnuM che. vAcaka umAsvAtIe tattvArthasUtramAM kahyuM che ke vratadhArI zrAvake ane munibhagavaMte bhagavAne batAvelI dharmakriyArUpI auSadhanuM sevana karavA mATe niHzalya thavAnuM che. to ja vratanI sArI rIte ArAdhanA thaI zake. jyAM sudhI A AtyaMtara zalya che tyAM sudhI cetanAnI pariNatimAM sthiratA AvavAnI nahi. parabhAvamAM kartApaNArUpI asthiratA dUra na thAya to temAM dharmakriyArUpI auSadhano doSa nathI. upazamAdi aMtaraMga guNorUpI bhAvasthiratA AvatI nathI tyAM sudhI bAhyakriyAo game teTalI sArI dekhAtI hoya to paNa te guNakArI banatI nathI. mATe bAhya kriyAo dvArA aMtaraMga bhAvasthiratA mATe puruSArtha karavo joIe. For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. sthiratASTaka [21] sthiratA vAmanaHjAyairyeSAma,kitAM thatA / yozina: samazItAste prAmeDaraLye vivA nizi / rU 5dh [zabdArthaH sthiratA=sthiratA; vADmana:Aya:=vANI, mana ane kAyA vaDe; mAkitAM=aMgarUpa, ekarUpa, tanmayatA; rAtA=prApta thayela che; yozina: =yogIo; samInA:-samabhAvavALA; te=te; me=gAmamAM; maLye=jaMgalamAM, vanamAM; vivA=divase; nizi=rAtre.] 41 anuvAda-jemane sthiratA mana, vacana ane kAyAthI ekarUpa thaI gaI che te yogIo gAmamAM ke jaMgalamAM, divase ke rAtre samabhAvavALA hoya che. (5) vizeSArtha : yogIjanonI sthiratAnI sAdhanA krame krame utkRSTa banatI jAya che. eka bAju bAhya pravRttiomAM saMyama ane bIjI bAju saMsAranA padArtho, viSayo pratye aMtaraMga udAsInatA ema ubhaya prakAre emanI sAdhanA vadhu zuddha ane tIvra banatI jAya che. manoyoga, vacanayoga ane kAyayoga e traNemAM emanI sthiratA aMgabhUta banI jAya che. eka vakhata sAMsArika rasamAMthI nivRtta thaI javAya pachI teone prayojana vaga2 kAyayoga, vacanayoga ke manoyogane pravartAvavAnuM rucatuM nathI. evo bhAva thato nathI. ethI uttarottara emanuM samatva, samazIlatva sthira thatuM jAya che. amuka AhAra sAro ane priya, amuka vastra, raheThANa vagere priya ane anukULa ityAdi pakSapAta saMsArI mANasone jevo hoya che tevo pakSapAta temane hoto nathI. tevI ja rIte saMsArI lokonI jema teone koI AhAra, vastra, raheThANa ityAdi pratye aruci, aNagamo ityAdi paNa hotAM nathI. yogI mahAtmAone emanA nirmaLa jJAnopayogane kA2Ne kazuM apriya, kazuM pratikULa hotuM nathI. pachI teo gAmamAM vicaratA hoya, koI moTA manohara nagaramAM vicaratA hoya ke bhayaMkara araNyamAM vicaratA hoya. badhe ja temanI svAbhAvika samadRSTi rahyA kare che. emane kyAMya phariyAda karavAnuM ke viparIta abhiprAya For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 uccAravAnuM mana thatuM nathI. aMtaramAM evo bhAva ja udbhavato nathI. jema grAma ke araNya vacce tema divasa ke rAtri vacce paNa temane pharaka raheto nathI. sUryaprakAzathI teo ullAsita thAya ane aMdhakArathI teo udvigna bane evuM thatuM nathI. game tevA bAhya saMjogo hoya, enI sAthe emane nisbata nathI hotI. teo samazIlavALA, samacittavALA, sthiratAvALA hoya che. teo nijAnaMdamAM masta hoya che. dravya, kSetra, kALa ane bhAva badhAmAM temanI dRSTi sama banI jAya che. jJAnasAra alabatta eno artha e nathI ke yogI mahAtmAone vyavahArajagatanI dRSTie A suMdara kahevAya, A kurUpa kahevAya, A sugaMdha kahevAya, A durgaMdha kahevAya, A zIta kahevAya ane A uSNa kahevAya evI kazI khabara ja paDatI nathI. evuM to buddhihIna jaDa mANasone, maMdabuddhivALAne paNa hoI zake che. yogI mahAtmAone evI badhI ja samaja hovA chatAM teoe potAnA upayogane aMdara vALI lIdho hoya che. eTale bAhya padArtho, viSayo, vyaktio ityAdinA saMsargamAM AvavA chatAM teonI te pratyenI rAgadveSanI pariNati zamI gaI hoya che. teonA mana, vacana ane kAyA e traNenA yogamAM sthiratA AvI gaI hoya che. [22] dhairyaratnapravIpazcary vIpra: saMparIpai:/ tadrittparataM ghUmarabaMdhUmaistathA'stravai: / / rU / / 6 / / [zabdArthaH svairyaratnapravIq:=sthiratArUpI ratnano dIvo; ce--jo; vItra:-dedIpyamAna, prakAzamAna; saMpavIpanai:=saMkalparUpI dIvAthI utpanna thayelA; ta=to; vii:=vikalporUpa, anaM=basa, jarUra nathI; dhUmai:=dhUmADAonuM; satsaMdhUmai:=atyaMta dhUma, malina; tathA=vaLI; Asavai:=Asravo, karmabaMdhanA hetuonuM.] anuvAda-jo sthiratArUpI ratnano dIvo dedIpyamAna che, to saMkalparUpa dIvAthI For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. sthiratASTaka utpanna thayelA vikalparUpa dhUmADAnuM zuM kAma che ? tathA atyaMta malina evA Asravo (prANAtipAtAdi karmabaMdhanA hetuo)nuM zuM kAma che ? (6) vizeSArtha : svabhAva-ramaNatAmAM sthiratAne mATe ratnanI jyotinuM ane saMkalpa-vikalpa mATe dIpajyotinuM rUpaka ahIM prayojavAmAM AvyuM che. 43 jUnA vakhatamAM jyAre vIjaLI (Electricity) nI zodha nahotI thaI tyAre aMdhArAmAM prakAza mATe lAkaDAnI saLagatI saLI, tela-ghIno dIvo vagere kAma lAgatAM. paraMtu saLagatI saLI thoDIvAramAM olavAI jatI. ghI ke telanA dIvAmAM ghI ke tela pUratA rahevuM paDatuM. enI jyota nAnI moTI thayA kare ane dhUmADAthI ghara bharAI jAya. dIvAno prakAza sthira na rahe. pavanathI dIvAne bacAvavo paDe. jUnA vakhatamAM evAM keTalAMka kImatI dedIpyamAna (dIpra) ratno maLatAM ke je rAjAmahArAjA ke moTA zreSThI vasAvatAM. e ratna aMdhAruM thatAM jhagamage ane eno prakAza sthira rahyA kare. emAM kazuM pUravAnuM nahi ane eno dhUmADo hoya nahi. emAM koI jIvahiMsA thAya nahi ane enA prakAzamAM vAMcIlakhI paNa zakAya. (zrI haribhadrasUrijIne evuM ratna eka zreSThIe ApeluM ke jethI aMdhArAmAM paNa teo lekhanavAMcananuM ghaNuM kArya karI zakyA hatA.) jIvananI eSaNAono koI aMta nathI ane bahirmukha jIvane mATe saMsAramAM pralobhanono koI pAra nathI. dhanasaMpatti, mAnapAna ane yazakIrti, sattAnAM siMhAsano, bhogavilAsanA padArthonI prApti, vijAtIya saMbaMdho, kuTuMba parivAramAM lagnAdi prasaMgo ane evA badhAMmAMthI vikalponI paraMparA sarjAya che. ahaMkAra ane mamatva ene vega Ape che. saMkalpo jo pAra paDe to vadhu navA saMkalpo udbhave che ane na pAra paDe to nirAzA ane emAMthI udbhavatA anartho cAlu thAya che. vividha prakAranA saMkalpo ArttadhyAna karAve che ane vikalpo keTalIka vAra rodradhyAna paNa karAve che. vikalporUpI dhUmADo jIvane guMgaLAve che. jyAM jyAM saMkalpa che tyAM tyAM vikalpo AvyA vagara rahetA nathI, kAraNa For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jJAnasAra saMsAramAM saMkalpane siddha karavA mATe lAMbATUMkA, saraLa-kaThina mArga ghaNA hoya che e badhAmAMthI kayo mArga pote apanAve to saMkalpa jaladI sArI rIte siddha thAya e vize manamAM bhAtabhAtanA vikalpo UDyA vagara rahetA nathI. vaLI sAMsArika saMkalpo siddha karavAnI jarUra paDe che.mATe vividha prakAranAM pApAzravono Azraya levo paDe che. dravya ane bhAvarUpa prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, ane parigraha vagere moTA AzravonAM dvAra khullAM thaI jAya che. vikalpo pApAraMbha mATe nimitta bane che. paraMtu jo AtmasvarUpamAM sthiratA prApta thAya to nirvikalparUpa zuddha, sthira, AtmaprakAza prApta thAya che. eTalA mATe zrI devacaMdrajI mahArAje "kAraka' samudAyane pravartAvavAnA puruSArthanI bhalAmaNa karI che. sAdhaka vyAkaraNamAM batAvelI cha vibhakti (SakAraka) jo AtmAne lAgu pADIne pravartAve che to e pramANe svarUpamAM pariNamelAne Asavo hotA nathI. [23] lIyiSyati svArthI pavanaM hi . samAdherdharmameghasya ghaTAM vighaTayiSyasi / / 3 / / 7 / / [zabdArthaH kvIrayiSyati-utpanna karIza, prerIza; svItA=aMtaHkaraNathI; martharya=asthiratAH pavana=pavanane; yahi jo; samAdhe: samAdhina; dharmasya =dharmamegha' nAmanI; dhaTAMsghaTAne; viSaTIyarthasi vikherI nAkhIza.] anuvAda-jo tuM aMtaHkaraNathI asthiratArUpI pavana utpanna karIza to "dharmamegha nAmanI samAdhinI ghaTAne vikherI nAkhIza. (7) vizeSArtha cittanI caMcaLatA sAdhakanI samAdhine kevI rIte naSTa karI nAkhe che te ahIM vAdaLo ane pavananA rUpaka vaDe samajAvavAmAM AvyuM che. jyAre sakhata garamI paDe tyAre AkAzamAM vAdaLo baMdhAya che. A vAdaLAM ghanaghora bhAre thaI vRSTi kare che. vRSTi taLAva, nadI sarovarane bharAvA mATe, khetI mATe Avazyaka For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. sthiratASTaka ane upayogI che, nahi to dukALa paDe. vRSTinA AdhAre jIvana TakI rahe che. paraMtu ghanagho2 vAdaLAM varasavAnI taiyArImAM hoya. barAbara te ja vakhate jo joradAra pavana phuMkAya to vAdaLAM vikharAI jAya che. vRSTi thatI nathI. caMcaLatA athavA asthiratA e pavananuM lakSaNa che. e meghane vikherI nAkhe che. jyAre dharmamegharUpI samAdhinI prAraMbhadazA pragaTa thavA lAge, barAbara te ja vakhate jIva jo asthiratArUpI pavananI udIraNA kare to sthiratAnA baLathI pragaTa thavA jatI dharmameghanI ghaTAnuM vighaTana thAya che. evuM vighaTana na karavAnI sAdhakane graMthakArazrIe ahIM bhalAmaNa karI che. ahIM 'udIraNA' zabda prayojAyo che. karmano vipAkodaya e sAdhakanA hAthanI vAta nathI, paNa karmanI udIraNA e sAdhakanA potAnA hAthanI vAta che. eTalA mATe sAdhake potAnA cittanI sthiratArUpI samAdhine DahoLI nAkhe evI asthiratAne udbhavatI aTakAvavI joIe ane potAnI e samAdhine kevaLajJAna sudhI hemakhema pahoMcADavI joIe. upAdhyAyajI mahArAje ahIM pAtaMjala yogadarzanano 'dharmamegha' zabda jaina tattvadarzananI draSTie ghaTAvyo che. mahAtmA pataMjalie aSTAMgayogamAM samAdhinA be prakAra batAvyA cheH saMprajJAta samAdhi ane asaMprajJAta samAdhi. cittanI mAtra saMkliSTa eTale ke azuddha vRttiono nirodha athavA abhAva e saMprajJAta samAdhi che ane cittanI saMkliSTa tathA asaMkliSTa evI sarva vRttiono nirodha athavA abhAva e asaMprajJAta samAdhi che. dharmamegha eTale asaMprajJAta samAdhi. jaina tattvadarzananI dRSTie asaMprajJAta samAdhirUpI dharmamegha eTale kSapakazreNIvALAnuM kevaLajJAnanI prApti pUrvenuM zukladhyAna. dharmameghanI ghaTAone vikherI nAkhavI eTale kevaLajJAna pragaTa thatuM aTakAvavuM. ghanaghaTA vikharAI jAya eTale megha varase nahi. dharmamegha varase nahi eTale zukladhyAna pragaTa thAya nahi, eTale kevaLajJAna paNa thAya nahi. tAtparya e ke cittanI asthiratA e dharmameghanAM vAdaLo ekatra thatAM aTakAvanAra, ene vikherI nAkhanAra bhAre azubha paribaLa 45 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 6 jJAnasAra che. sAdhake evA azubha paribaLathI dUra rahevuM joIe. bhUtakALamAM dhana, strI, yazakIrti, sattA, podgalika sukho vagerenI prApti mATe caMcaLa vRttinA keTalAye mahAtmAoe potAnI samAdhirUpI lakSmI gumAvI dIdhI che. emanAM udAharaNomAMthI bodha levo joIe. [24] caritra sthiratApama: siddhezvarISyate | yatantAM yatayo'vazyamasyA eva prasiddhaye / / 3 / / 8 / / [zabdArtha vAritra=cAritra sthiratApa sthiratArUpI; ata:=eTale; AthI; siddheSa siddhomAM; Apa paNa; dhyate icchAya che; mAnavAmAM Ave che; ghaTe che; vatantA=yatna karo; yataya:=he yatio; nava avazya; mA=enI, sthiratAnI va=ja; prasiddha paripUrNa siddhine mATe.] anuvAda-cAritra sthiratArUpa che eTale siddhone vize paNa e ghaTe che. mATe te yatio ! enI sthiratAnI) paripUrNa siddhi mATe avazya prayatna karo. (8) | vizeSArtha: mokSAbhilASI jIvanI sarvotkRSTa sthiratA te siddha paramAtmAnI sthiratA che. tyAM mana, vacana ane kAyAnA yogo hotA nathI. ATha prakAranA karmonI rajathI sarvathA teo mukta hoya che. teo kevaLa zuddha AtmasvarUpa hoya che. siddhonA asaMkhya Atmapradezo sarvathA sthira, acala, spaMdanarahita, nizcala, niSkapa, sAdi-anaMtanA bhAge hoya che. tyAM je AnaMda che te zuddha svarUparamaNatAno che. A sarvotkRSTa sthiratAne siddha bhagavaMtonA bhAvacAritra tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. jIvano e parama Adarza che. cAritra sthiratArUpa kahevAya che. nizcayanayathI sakala karmathI mukta evA siddhone paNa cAritra hoya che. bhagavatIsUtramAM siddhone cAritrano abhAva kahyo che te kriyArUpa ke pravRttirUpa cAritranA arthamAM kahyo che, kAraNa ke siddhone mana, vacana For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. sthiratASTaka 47. ane kAyAnA yoga jo na hoya to emane dravya kriyArUpa sthiratAno prazna kyAMthI hoya ? paNa teone vastunA dharmarUpI, AtmAnA svabhAvarUpI bhAvasthiratA avazya hoya che. siddhi gatimAM janma, jarA, maraNAdi ke Adhi, vyAdhi, upAdhi hotAM nathI. tyAM zAzvata kALa mATe AtmAno vAsa thAya che. tyAM avyAbAdha, akSaya, anaMta sukhano anubhava hoya che. tyAM anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra ane anaMta vIrya-e anaMta catuSTayamAM ramaNatA hoya che. saMsArI jIvo mohanIya karmamAMthI mukta thavA saMyama dhAraNa kare che. munijano, yogIjano, samyagudarzana vaDe zraddhAnI sthiratA prApta kare che. samyagujJAna vaDe svarUpanI ekAgratArUpI sthiratA prApta kare che ane samyak cAritra vaDe sarva prakAranI caMcalatAno tyAga karI, jJAnAdi guNomAM ramaNatA karavArUpa sthiratA prApta kare che. saMsAramAM cAritrarUpI sthiratA prApta karanAra yogIjanono Adarza siddha paramAtmAnI Atma-svarUpanI acala sthiratA prApta karavAno che. e mATe teo pracaMDa puruSArtha kare che. vyavahAranayathI joIe to muni bhagavaMto samiti-gutirUpI je dravya cAritranuM pAlana kare che, AvazyakAdi dravyakriyArUpI pravRtti kare che emAM mana, vacana ane kAyAnA yogonI zuddhi hoya che, paNa AtmAnA pradezonI sthiratA ochI hoya che. paraMtu dravyacAritra dvArA prApta thatI bhAvacAritranI sthiratA vadhatI jAya che. A tyAre ja prApta thAya ke jyAre jIva AraMbhamAM pApapravRttirUpI azubha karmomAMthI paNa nivRtta thaI zuddha AtmasvarUpamAM vadhu ane vadhu lIna banato jAya. A rIte bhAvacAritrarUpI sthiratA ane mokSagatimAM anaMta catuSTayarUpI sthiratA, AtmapradezonI sthiratA prApta karAve che. For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 pAnasAra 4. mohatyAgASTaka ri5] mahaM-mati matroDyuM modI gatithyan ayameva hi napUrvaH pratimantro'pi mohajit / / 4 / / 1 / / zabdArtha: mahaM-mama ti="huM" ane "mAruM' evo; maMtra: maMtra; vidyA; mayaM A; moda=mohano; navA =jagatane aMdha karanAra; yameva di=ane A (maMtroja, napUrva=nakArapUrvaka pratimaMtra: virodhI maMtra; pi=paNa; moni=mohane jItanAra.] anuvAda-"huM" ane "mAruM" e moharAjAno maMtra che. te jagatane AMdhaLuM karanAra che ane nakArapUrvaka A ja pratimaMtra te mohane jItanAra paNa che. (1) vizeSArtha : graMthakAra zrI pU. upAdhyAyajI mahArAje pUrNatA, magnatA ane sthiratAnuM mahattva samajAvyA pachI have batAve che ke AtmAnI sthiratAno bhaMga karanAruM saMsAramAM moTAmAM moTuM paribaLa hoya to te moha che. jeo sthiratA prApta karavA icche teoe moha upara avazya vijaya meLavavo joIe. e vijaya meLavavAnI mukhya be cAvI athavA prayukti che. teo A zlokamAM e cAvI batAve ApaNI prAcIna bhAratIya paraMparAmAM je vividha prakAranI vidyAono vikAsa thayo temAM yuddhakalA paNa che. zatru sAme yuddha khelanAranI pAse AkramaNa ane svarakSaNa ema baMne prakAranI vidyAonI jANakArI hovI joIe. zatrune, vipakSane mahAta karavAnI kalAmAM pAraMgata banavA mATenI zikSA e kALe apAtI. rAjakIya stare, sAmAjika stare ane vyaktigata kakSAe paNa ripumardana karavAnuM evI For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mohatyAgASTaka vyaktine, yoddhAne AvaDavuM joIe. potAnA karatAM vadhu baLavAna duzmanane paNa potAnAmAM ochI zakti hovA chatAM paNa gupta vidyAthI, yuktiprayuktithI jItI zakAya che. sthUla zastro uparAMta mAraNa, TramaNa, uccATana, vazIkaraNa ityAdi mATe paNa ApaNe tyAM vividha vidyAo che ane maMtraprayogo paNa che. bIjI bAju eno pratikAra karavA mATenI vidyAo ane maMtro paNa che ane te paNa AvaDavAM joIe. bhagavAna mahAvIranA jIvanamAM uSNa tejovezyAno pratikAra karavA mATe enI sAme zIta tejovezyA choDavA aMgeno ullekha che. Ama maMtranI sAme pratimaMtra AvaDato hoya to koIe karelA maMtraprayoganI asara potAnA upara na thAya, eTaluM ja nahi, choDelo maMtra pAcho paDe ane choDanArane ja vivaza karI nAkhI zake che ke mArI nAkhI zake che. ApaNe mohAMdha' zabda prayojIe chIe. mohamAM mANasane AMdhaLo banAvavAnI zakti che. eka vakhata mANasa aMdha bane eTale svecchAe gamanAgamana na karI zake. pachIthI moha dorI jAya ema ene dorAvuM paDe, kheMcAvuM paDe, ghasaDAvuM paDe. upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke AkhA jagatane aMdha banAvavAnI maMtrazakti moha pAse che, kAraNa ke enI pAse be zaktizALI maMtro che. eka maMtra che '' eTale "huM ane bIjo maMtra che mama eTale mAruM. Avo ahaMkAra jIva pAse vividha prakAranA saMkalpo karAve che ane "mamakAra' tareha tarehanA vikalpo karAve che. ene lIdhe jIva potAnI jAtane bhUlI, bahirmukha banAvI satata doTa mUkato rahe che ane aMte thAkIne pastAya che, duHkhI thAya che, bhavabhramaNamAM bhaTakyA kare che. te potAnI jAtane, potAnA svarUpa ane zaktine oLakhI zakato nathI. mohanIya karmanA udayathI AtmAnA pariNAmomAM caMcaLatA udbhave che, sthiratA haNAya che ane ethI samyagdarzana ane samyakracAritra avarodhAya che. ethI AtmAnA sahaja jJAnAdi guNono viparyAsa thAya che. pudgalo pratye Asakti thAya che ane vibhAvamAM, parabhAvamAM AtmA ghasaDAya che ane emAM ja rAce che. For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 jJAnasAra moharAjAnuM prAbalya keTaluM badhuM che e ApaNA AgamagraMthomAM ane anya zAstragraMthomAM Thera Thera darzAvavAmAM AvyuM che. mohanI asara kevI ane keTalI moTI che te aMge pU. zrI devacaMdrajI mahArAje "jJAnamaMjarI' nAmanI TIkAmAM TAMkelI nIcenI keTalIka gAthAomAM joI zakAze. AyA nANasahAvI daMsaNasIlo visuddhsuhruuvo| jo saMsAre bhamaI eso doso khu mohassa / / [jJAnasvabhAvavALo, darzanasvabhAvavALo ane vizuddha sukharUpavALo evo AtmA je saMsAramAM bhame che temAM vastutaH mohano ja doSa che.] jo u amutti akattA asaMga-nimmala sahAvapariNAmI / jo kammakavayabaddho dINo so mohavasagatte / / [je amUrta, akartA, saMgarahita, nirmala ane svabhAvapariNAmI AtmA che te karmarUpa kavacathI baMdhAyelo, dIna ane mohanI paravazatAthI duHkhI che.] hI dukkhaM AyabhavaM mohamappANameva dhaMsei / jassudae NiyabhAvaM suddhaM savvaM pi no sarai / / [AtmAthI utpanna thayelo moha AtmAno ja parAbhava kare che e ja duHkhanI vAta che. enA udayathI AtmA potAnA saMpUrNa zuddha svabhAvanuM paNa smaraNa karato nathI.] mohanIya karmanI AvI paristhitimAMthI pAchA haThavuM hoya to bIjA prakIrNa upAyo karavA sAthe upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke moharAjAnA maMtranI sAme pratimaMtra ajamAvavAthI kArya saraLa bane che. emAM bahu vicAravAnI jarUra nathI. moharAjAnA e maMtrone ulaTAvavAthI, eTale ke emAM AgaLa mAtra "na" mUkI devAthI e maMtro dharmarAjAnA maMtro banI jaze. eTale ke huM ane mama' e be maMtro moharAjAnA maMtrone nirbaLa, niSphaLa banAvI denAra che. For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mohatyAgASTaka 51 upAdhyAyajI mahArAje ahIM bahu sarasa ane sacoTa rIte saMkSipta maMtro ApIne samagra AtmasAdhanAnI cAvI batAvI dIdhI che. huM AtmA chuM, zuddha, buddha, caitanyaghana, avinAzI AtmA chuM. A saMsAramAM koI paNa padArtha mAro nathI. huM ekalo chuM, jJAnadarzanayukta chuM. bAkI badhuM saMjogone AdhIna che. parapudgala ke parabhAva sAthe mAre koI nisbata nathI ane mAre emAM Asakta thavuM nathI, ramavuM nathI. A prakAranuM ciMtana, manana, anubhAvana mohane jItavAnuM baLa Ape che. AgamanI nIcenI gAthAonuM vAraMvAra raTaNa, bhAvana e dizAmAM ApaNane laI jAya che. ego haM natthi me koi nAhamannassa kassai / evaM adINamaNaso appANamaNusAsai / / hiM eka chuM (zuddha AtmasvarUpa chuM.) mAru koI nathI ke huM anya koino nathI. e pramANe dInatArahita manavALo thaIne potAnA AtmAne upadeza kare.] ego me sAsao appA nANadaMsaNasaMjuo / sesA me vAhiyA mAvA satre saMno navarad | eka mAro zAzvata AtmA jJAnadarzanathI yukta che. bAkInA badhA mArAthI bAhya bhAvo (padArtho) che. te sarve saMyogalakSaNavALA che.] saMjogamUlA jIveNa pattA dukkhprNpraa| tamhA saMjogasaMbaMdhaM savvaM tiviheNa vosire / / [jIva dvArA saMyoganA kAraNathI duHkhanI paraMparA prApta karelI che. eTale sarva prakAranA saMjogasaMbaMdho trividha trividha-(mana, vacana, kAyAthI) tyAga karavA joIe.] Ama karavAthI pratimaMtra sAdhI zakAya che. enI utkRSTa sAdhanA karIne aneka mahAtmAo mohanIya karmamAMthI mukta thaIne muktisukhane varyA che. pratimaMtro For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra nAnA che, paNa ghaNA zaktizALI che. A maMtrasAdhanA ghaNI duSkara hovA chatAM jIvane mATe kartavyarUpa che. [26] zuddhatmidravyamevadiM zuddhA guNo mama . nAco daMgamamAce retyo mohInnamuttAm | 4 || 2 | [zabdArtha zuddhAtmadravyaM=zuddha Atmadravya =ja; mahuM zuddhajJAnaM=zuddha jJAna, kevaLajJAna; puna: guNa; mama=mAro; na=nathI; maca=anya, tethI bhinna; mahaM huM; na=nathI; mama=mArA; anya bIjA (padArtho); gha ane; ti=e pramANe; sava =A; modIrdhva=mohane nAza karanAruM zastra; 3tva=tIvra.. anuvAda-"huM zuddha Atmadravya ja chuM. zuddha jJAna mAro guNa che. tethI huM bhinna nathI. anya padArtho mArA nathI.'-A mohane haNanAruM tIvra zastra che. (2) vizeSArtha: moharAjAnA "aham" ane "mama' rUpI maMtrone niSphaLa karavA mATe ra jharam' ane mama' e be pratimaMtro batAvyA pachI graMthakAra zrI moharAjAne parAjita karavA mATe baLavAna zastra batAve che. A zastra te Atma ciMtanasvarUpa che. e mATe ahIM cAra sUtro ApavAmAM AvyAM cheH (1) huM zuddha Atmadravya chuM, (2) zuddha jJAna e mAro guNa che, (3) huM tenAthI (jJAnathI) bhinna nathI, (4) anya padArtho mArA nathI. A cAre sUtro paraspara saMlagna che. zuddha nizcayanayathI joIe to badhA jIvo zuddha che. e rIte "huM zuddha Atmadravya chuM' evuM dhyAna mANasa dharavA lAge to kadravyamAMthI bAkInAM pAMca dravyo-dharmAstikAya, adharmAstikAya, pagalAstikAya. AkAzAstikAya ane kALadravya-mArAM nathI evI AMtara-pratIti thavI joie. A pAMca dravyomAMthI paNa mukhyatve pudgalAstikAya te huM nahi ema spaSTapaNe lAgavuM joIe. emAMthI For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mohatyAgASTaka 5 3 e phalita thAya che ke "A ghara mAruM nathI, mAla milakata mArAM nathI, svajano mArAM nathI, are mAruM kahevAtuM zarIra te paNa mAruM nathI. A sarva anitya che. mAtra mAro zuddha AtmA te mAro che. huM zuddha AtmasvarUpa chuM." A ciMtanamAMthI ciMtanadhArA AgaLa cAlaze ke "huM kevaLa jJAnasvarUpa chuM eTale ke huM zrImaMta nathI ke garIba nathI, nAno nathI ke moTo nathI, huM pitA nathI ke mAtA nathI, putra nathI ke putrI nathI, vepArI nathI ke nokara nathI, huM DaoNkTara nathI ke enjiniyara nathI, huM paMDita nathI ke adhyApaka nathI, huM guru nathI ke ziSya nathI." A prakAranuM ciMtana jIvane potAnA jJAnaguNa tarapha, AtmAnA jJAyaka svabhAva tarapha laI jAya che. "huM jJAnaguNathI anya nathI" ane "parapadArtha ane parabhAva te mArA nathI' evI bhAvanA jIvane zuddha AtmasvarUpamAM sthiratA karAve che. Ama svasvarUpane vize svapaNuM ane parasvarUpane vize parapaNuM cittamAM vasI jAya ane ciMtana, bhAvanA ityAdi dvArA anubhavamAM AvI jAya to tevuM bhedajJAna mohane haNe che. parapugala ane parabhAvamAMthI Asakti chUTI jAya eTale zuddha AtmasvarUpamAM sthira thavAya. ema karavAthI mohane haNI zakAya che. vastutaH A cAra zastro evAM che ke jethI moha haNAI jAya che athavA ema kahI zakAya ke mohane haNavAnI jarUra paNa paDatI nathI, e zastro joIne ja moha potAnI meLe bhAgI jAya che. alabatta, ghaNI UMcI AtmadazA hoya to ja A thaI zake. AvA jJAnI mahAtmAo karmanA udaya samaye udAsIna rahe che ane Asavono, karmabaMdhanA nimittono tyAga kare che. [27] yo na muti taney mAdhvayitipu ! AkAzamiva paGkena nAsau pApena lipyate / / 4 / / 3 / / [zabdArtha =je; na mukSyati mUMjhAto nathI; tameSa lAgelA mAveSa=bhAvomAM; For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jJAnasAra mauyiviSa odayika vagere, chAza AkAzana; =jema; pana=kAdavathI na=nathI; sau=/; A; pAna=pApa vaDe; tithad=lapAto.] anuvAda-je vaLagelA odayika vagere bhAvomAM mUMjhAto nathI, te jema AkAza kAdavathI lepatuM nathI tema pApathI lapAto nathI. (3) vizeSArtha : graMthakArazrI kahe che ke jJAnI mahAtmAo ke evA UMcI kakSAnA sAdhaka jIvo potAne lAgelA audayika Adi bhAvamAM mUMjhAtA nathI. ahIM dayika vagere bhAvono nirdeza karavAmAM Avyo che. AtmAnA mukhya pAMca bhAva cheH opazamika bhAva, lAyopathamika bhAva, kSAyika bhAva, audayika bhAva ane pariNAmika bhAva. audayikabhAva jIvanA guNono vikArI bhAva che. sarva saMsArI jIvone anAdi kALathI audayika bhAva hoya che ane te nirvANa sudhI rahe che. samartha mahAtmAo puruSArtha vaDe vikArI bhAvonA udayane niSphaLa banAvI de che. anAdi kALathI jIva karmanI sattAmAM dabAyelo rahe che. jUnAM karmo udayamAM AvI nirjarI jAya che. paNa udaya vakhate sukhaduHkha, iSTa-aniSTa, rAgadveSa ityAdinA azuddha bhAvone kAraNe pharI pAchAM navAM karmo te bAMdhe che ane ema karmanI paraMparA cAlyA kare che. jIva jeTalo kALa, vibhAvamAMthI pAcho haThI svabhAvamAM AvI jAya eTalo kALa ene karmabaMdha thAya nahi. jIva karmanA udayamAM joDAya nahi to karmane yogya nimitta na maLavAthI te nirjarI jAya che. dayika bhAvanAM ekavIsa aMga che athavA tenA ekavIsa prakAra che. cAra gati, cAra kaSAya, traNa veda, cha vezyA, mithyAtva, ajJAna, asaMyama ane asiddhatva. mohanA tyAgavALA je jJAnI mahAtmA potAnA vize lAgelA odayika bhAvamAM eTale ke zubhAzubha karmanA udayarUpI vipAka vakhate temAM joDAtA nathI, nirlepa rahe che, udAsIna rahe che. teo navAM karma bAMdhatA nathI. audayika bhAva uparAMta For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mohatyAgASTaka kSAyopazamika bhAvamAM ke azuddha pAriNAmika bhAvamAM paNa teo lepAtA nathI. ahIM AkAza ane kAdavanI sarasa samucita upamA ApavAmAM AvI che. koI vyakti AkAza tarapha kAdava uchALe to tethI AkAza lepAtuM ke kharaDAtuM nathI ane kAdava pAcho nIce paDI jAya che. tema jJAnI udayamAM AvelA zubhAzubha karmaphaLamAM lepAtA nathI. mohanIya karma jyAre udayamAM Ave che tyAre samartha sAdhako paNa ghaNIvA enI sAme TakI zakatA nathI. dhana, sattA, kIrti, strIparivAra, bhogopabhoganI vividha prakAranI sAmagrI jyAre sAmethI AvatI hoya, sulabha ane svAdhIna hoya tyAre mohAsakta banI jIva te bhogavI levA lalacAya che. sAmAjika vyavahAru dRSTie temAM kazuM ayogya, anItimaya ke TIkApAtra na hoya tyAre to jIva enA bhogavaTAmAM kyAre lapasI paDe che enuM paNa ene bhAna rahetuM nathI. pote kevA nasIbadAra che, potAnA puNyano kevo prabaLa udaya thayo che ema samajIne te badhuM bhogavavA lAge che, evI ja rIte mohAsakta jIva azubha karmanA udaye duHkhanA prasaMgomAM duHkhI thaI jAya che ane ugra rAgadveSa kare che. paraMtu parabhAvamAM na ramanA2 mahAtmA eve vakhate karmaphaLamAM tanmaya thatA nathI, lepAtA nathI. teo parabhAvano ja parAbhava kare che. [28] pazyanneva paradravyanATan pratipAdanam / bhavacakrapurastho'pi nAmUDhaH parikhidyati / / 4 / / 4 // 55 [zabdArthaH pazyan=joto; v=ja; paradravya=janma, jarA maraNAdirUpa 52dravyanA, pudgala dravyanA; nATa=nATakane; pratipATaC=poLe poLe, zerIe zerIe; mavanapuraAE:='bhavacakra' nAmanA nagaramAM raheto; avi=paNa; 7=nathI; amU.:=amUDha, moharahita; parividyati=kheda pAme.] For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra anuvAda-"bhavacakra' nAmanA nagaramAM rahevA chatAM, ane poLe poLe paradravyanuM nATaka jovA chatAM paNa moharahita (AtmA) kheda pAmato nathI. (4) vizeSArtha A zlokamAM saMsArate nATaka ane jIva te prekSaka evuM rUpaka yojavAmAM AvyuM che. paraMtu jIvarUpI prekSake A nATakamAM bhAga paNa bhajavavAno che. traNe lokamAM, traNe kALa cAlanArA A virATa nATakamAM mukhya pAtra te rAjA che. A rAjA te anAdi-anaMta karmasattArUpa-karma-pariNAmarUpa rAjA che. bhavacakra nAmanuM nagara enI rAjadhAnI che. A nATaka prati pATakamAM eTale poLe poLa, zerIe zerIe bhajavAI rahyuM che. A nATaka eTaluM lAMbuM che ke hajuya eno aMta Avyo nathI ane kyAreya Avaze paNa nahi. A nATakamAM pAtro praveze che, potAno bhAga bhajave che ane cAlyAM jAya che. pharI navAM navAM pAtro Ave che ane e ja rIte khela cAlyA kare che. nATaka eTaluM badhuM rasika ane AbehUba che ke bhajavanAra pAtro paNa bhUlI jAya che ke A to mAtra nATaka che ane e sAcuM hoya ema harSazokAdi anubhave che. A nATakamAM saMsAra rUpI nagaramAM manuSya, tiryaMca, devatA ane nArakI e cAra gatirUpa cAra mukhya rAjamArga che ane janmamaraNa vagere enI nAnI nAnI zerIo A zerI-mahollAomAM, are ghare ghare paradravyanuM nATaka cAlI rahyuM che. paradravyanuM nATaka eTale janma, jarA, vyAdhi, maraNa vagerenuM nATaka. paradravyanuM nATaka eTale saDaNa, paDaNa tathA vidhvaMsanarUpI ghaTanAonuM nATaka. A nATaka bhajavanAra pAtro ane jonAra prekSako jo amUDha jJAnI hoya to teo nATakamAMthI bodha le che. sArAM pAtro ke sArI ghaTanAo joIne te mATe teo rAga karatA nathI ane duSTa pAtro ane duSTa ghaTanAo joIne teo te mATe dveSa karatA nathI. pote sAkSIbhAve saMsAranI lIlAne nihALe che ane ethI ja emane koI harSa-zoka, kleza-kheda vagere thatAM nathI. For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mohatyAgASTaka [29] vi7-2SarAtmA pItamodIvoTyayam . bhavoccatAlamuttAlaprapaJcamadhitiSThati / / 4 / / 5 / / [zabdArtha vitpaSa =vikalparUpI madirA pIvAnA pAtro vaDe; mAtmA=jIva, pIta pIdho che; modAva=moharUpI Asava, mohamadirA; hiM=kharekhara gaye=A; mahobbetAtaM=bhavarUpI dArUnA pIThAno; sattAna paMcaM hAtha UMcA karI tALIo ApavAnI ceSTA karavAmAM Ave che evA; dhatiSThati Azraya kare che.] anuvAda-vikalparUpI madirA-pAtrathI moharUpI madirAnuM pAna karanAra A (AtmA) jyAM hAtha UMcA karI tALIo pADavAmAM Ave che evA saMsArarUpI dArUnA pIThAno Azraya kare che. (5). vizeSArtha: A zlokamAM upAdhyAyajI mahArAje mohamaya saMsArane mATe dArUnA eka pIThAnuM rUpaka prayojyuM che. moha e Asava athavA madirA che. vikalpo e pIvA mATenuM pAtra-caSaka arthAt jAma che. ApaNI sAmAnya mANasonI dRSTie saMsAra barAbara cAlato lAge che, paraMtu koI jJAnI potAnI divyadRSTithI A saMsArane nihALe to ene e keTalo badho viSama, vicitra lAge ! jANe surApAna karanArA, nazo caDelA mANasonuM pIThuM. jeoe koI mANasane pahelAM svastha ane DAhyo ane pachI hAthamAM khAlI laI dhIme dhIme bATalImAMthI dArU laIne pItAM ane pachI jema ene e dArUno nazo caDe tema ene hAhAkhIkhI karatAM, asabhya ke asaMbaddha zabdo bolatAM ane pachI barADA pADatAM nihALyo hoya temane dArUDiyA mANasanA badalAtA jatA vartana-vyavahAranI vAta samajAvavI nahi paDe. dArUno bhayaMkara nazo caDe che tyAre Akho mANasa ja badalAI jAya che. emAM vaLI te mANasa mitro sAthe dArUnA pIThAmAM ke klabamAM hoya tyAre te vadhu cage che. te akAraNa aTTahAsya kare che, For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 jJAnasAra enI AMkho pahoLI thaI jAya che, te jorathI hAtha pachADe che athavA bIjA dArUDiyA sAthe UMcA hAtha karIne tALIo pADe che, pote jANe ghaNo cabarAka hoya ema varte che. (paraMtu svastha mANasane e mUrkha che ema samajAI jAya che.) te kyAreka to kaMIka toDaphoDa karI bese che. enA vyavahAramAM koI samatulA rahetI nathI. te abhadra, aziSTa vartana kare che. te unmatta banI jAya che eTale vivekamaryAdA gumAvI de che. chevaTe e thAkIne lotha thaI jAya che ane game tyAM ALoTIne UMghI jAya che. saMsAranA jIvo paNa jANe moharUpI madirA pIdhI hoya evA dekhAya che. teo vikalponI vibhAvadazAmAM kUdakA mAre che. keTalAyanAM vANI-vartanamAM saMgatatA jovA nathI maLatI. kyAreka saMbaMdhomAM be aMtima koTinAM pariNAma jovA maLe che. bApe dIkarAne lADathI ucheryo hoya e ja dIkaro yuvAna thatAM dhana vagerene kAraNe pitAne gharanI bahAra kADhe che. yuvaka-yuvatIe premalagna karyA hoya che, paNa thoDAM varSamAM ja chUTAcheDA laI milakata mATe adAlatano Azraya le che. bhAI-bhAI garIbImAMthI UMce AvI sAthe moTo udyoga vikasAve che, paNa pachI klezakaMkAsa thatAM ekabIjA sAme rivolvara tAke che. A to thoDAka namUnArUpa kissA che. akhabAromAM to roja avanavI ghaTanAo vize vAMcavA maLe che tyAre thAya che ke kevo vicitra che saMsAra ! Avo saMsAra joIne jJAnI mahAtmAne karuNAyukta hasavuM AvyA vagara rahe nahi! A to dazyamAna ghaTanAo vizenI vAta che. paraMtu jJAnI mahAtmAne koI jIvonA pUrva bhavonI ghaTanA vize potAnA jJAnanA upayogamAM jovA maLe to teone to saMsArano vyavahAra vadhu vicitra, visaMgata ane hAsyAspada lAge. jIva vividha prakAranI eSaNAone kAraNe vikalponI mohajALamAM phasAIne, kaSAyono Azraya laIne karmo bAMdhe che ane potAnI bhavaparaMparA vadhAre che, paraMtu jJAnI mahAtmAo AtmasvarUpamAM sthira thaI saMsArarUpI pIThAmAM bhAna bhUlelA dArUDiyAone sAkSIbhAvathI nihALe che ane koIka yogya jIvane savaLe mArge vALe che. For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mohatyAgASTaka 59 [30] nirmanaM Tisthava saharSa svapamatminaH | 3adhyaktopALasaMvanyo patra vimuDhAti . 4 5 6 , [zabdArthaH nirmanaM nirmaLa, melarahita; Tistha sphaTikanA; va=jevuM; sagaM=sahaja, svAbhAvika rUpa varUpa; mAtmA =AtmAnuM; madhyasta Aropyo che; 3pathasaMvaMdha:=upAdhirUpa saMbaMdha; naDa:=jaDa, avivekI; tatra=temAM; vimukSyati=mUMjhAya che.] anuvAda-AtmAnuM sahaja svarUpa sphaTikanA jevuM nirmaLa che. mUDha jIva emAM upAdhinA saMbaMdhano Aropa karIne mUMjhAya che. (6). vizeSArthaH kiMmatI paththaromAM sphaTikanI khAsiyata judI ja che. tene ghasIne lIso, suzobhita banAvavAmAM Ave to te pAradarzaka bane che. sphaTika nirmaLa che, nirdoSa che, upAdhirahita che. paraMtu sphaTikanI pAchaLa jo phUla, kAgaLa ke evI kaMIka raMgIna cIjavastu mUkavAmAM Ave, to sphaTika tevA raMgano dekhAya che. jonArane jo kahevAmAM na Ave to ajANyo mANasa ema ja kaheze ke A paththarano raMga lAla che, ItyAdi. paNa enI najara sAme ja pAchaLanI vastu khaseDI levAmAM Ave to ene dekhAze ke sphaTika to taddana nirmaLa che. jyAM sudhI sphaTika upAdhisahita che tyAM sudhI enuM svarUpa evuM upAdhirUpa dekhAvAnuM. jonAra ke anubhavanArane evo bhrama rahevAno. te mUMjhavaNa anubhavavAno. ema thavAnuM kAraNa jonAramAM sphaTika ane upAdhi vacceno bheda pArakhavAnI vivekazakti nathI. jo te sphaTikanA svarUpano jANakAra hoya to tarata ja enI vivekazakti ene samajAve che ke sphaTika pote to nirmaLa, vizuddha, doSarahita, upAdhirahita che. jema sphaTikanA viSayamAM tema AtmAnA viSayamAM bane che. jyAM sudhI jIvamAM For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 vastusvarUpanuM jJAna nathI, jyAM sudhI mohadRSTi che tyAM sudhI te Atmadravya sAthe ekarUpa dekhAtAM pudgala dravyane kAraNe AtmAne evo ja mAne che. nAmakarmanA udayathI prApta thayela deha pramANe te potAne paNa, huM goro chuM, huM kALo chuM, huM UMco chuM, huM nIco chuM, huM vikalendriya chuM, huM paMcendriya chuM, ItyAdi mAne che. tevI rIte anyane mATe paNa e ema ja dhAre che. tattvadRSTi ane vivekanA abhAvane kA2Ne te Atmadravya ane pudgaladravyane abhinna mAne che. paraMtu jema ratnanA pArakhu evA jhaverIne khANamAMthI nIkaLeluM ratna mATIvALuM, AvaraNavALuM, malina, kharabacaDuM hovA chatAM tenuM mUlya te tarata samajI jAya che, tema tattvadaSTivALA jJAnI mahAtmAo jIvanA upAdhiyukta bAhya dekhAvathI bhinna evA zuddha AtmasvarUpane pArakhI le che. saMsAramAM moTA bhAganA jIvo bAhya dRzyamAna parabhAvamAM AtmabhAvanuM AropaNa kare che ane mithyAtvane kAraNe teo temAM sukhaduHkha mAne che, paNa evuM sukhaduHkha sAcuM nathI, mithyA che. jJAnI mahAtmAo dehanI aMdara rahelA jyotirUpa zuddha, pUrNAnaMdasvarUpa, svAbhAvika, AnaMdaghanarUpa Atmadravyane nihALe che ane saMsargathI upAdhidoSa hovA chatAM tene padravyathI bhinna mAne che. [31] nAropamuddha mohatyAAnanubhavatti / jJAnasAra AropapriyalokeSu vaktumAzcaryavAn bhavet / / 4 / / 7 / / [zabdArthaH anAropa=Aropa vagaranuM, sahaja; suvaM=sukha; mohatyA=mohano tyAga karavAthI; anubhavan=anubhavato; avi=paNa; Aropapriya:=jene Aropa, asatya priya che; tog=lokomAM; vastu=kahevAne; AzcaryavAna=AzcaryavALA; mavet thAya che.] anuvAda-mohanA tyAgathI Aroparahita (sahaja) sukha anubhavatA hovA chatAM For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mohatyAgASTaka jJAnI-mahAtmA, Aropita (asatya) sukha je mane priya che evA lokone e (sukhAnubhava) vize kahetAM joIne AzcaryavALA thAya che. (7) vizeSArtha sukhaduHkhanI vyAkhyA saMsArI jIvonI dRSTie ane jJAnI-mahAtmAnI dRSTie judI judI hoya che. saMsArI jIvo haMmezA bahumatImAM ane jJAnIo haMmezAM laghumatImAM rahevAnA. konuM sukha sAcuM ? saMsArIo kaheze ke teonuM sukha sAcuM che. jJAnI kaheze ke pote anubhaveluM Atmasukha sAcuM che. saMsArI jIvone eka ja prakAranA sukhano anubhava che. jJAnIne baMne prakAranAM sukhano anubhava che eTale teo evA niSkarSa para AvelA hoya che ke saMsArInuM sukha te Aropita sukha che, mithyA bhrAntivALuM sukha che ane potAnuM sukha anAropita che. koIpaNa jIvane Atmika sukhano anubhava e jyAre vicAra kare ke tarata thAya evuM nathI. caramAvartamAM AvelA bhavya jIvane bhAre pApa karavAM gamatAM nathI. inTiyArtha bhogavilAsa karatAM paNa kazuMka caDiyAtuM sukha che evo ene bhAsa thAya che ane ema uttarottara AgaLa vadhatAM, mohanIya karmano kSayopazama thatAM Atmika sukha jevuM kaMIka che evI pratIti thAya che. bAhya padArthomAM enI sukhabuddhi ochI thatI jAya che. saMsAranuM sukha ene Aropita sukha jaNAya che. ema karatAM upazamabhAvanA sukhano ane anubhava thAya che ane enI dizA badalAI jAya che. AtmAnA sahaja jJAnamaya rUpa sukhanuM ene jyAre saMvedana thAya che tyAre e anubhavajanya pratIti ene sAnaMdAzcarya upajAve che. Atmika sukhano anubhava karanAra AvA koI jJAnI mahAtmAne potAnA sukhanI vAta saMsAranAM sukhane ja sarvasva mAnavAvALA jIvo AgaLa karavAnuM gamatuM nathI. saMsArI jIvo evI vAtano upahAsa ja karavAnA. eTale ja jJAnI mahAtmAo eve vakhate AzcaryavAna bane che arthAt emane ayogya pAtra AgaLa AvI vAta karavAnuM nirarthaka lAge che. emane thAya che ke AvA paugalika sukhamAM magna evA jIvo samakSa AtmajJAna ane svarUparamaNatAnA sukhanI vAta to bheMsa AgaLa For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 2. jJAnasAra bhAgavata barAbara thaze. saMsArI jIvonuM sukha jJAnIne mAtra zAtAvedanIyanA udayarUpa, karmajanya avasthArUpa bhAse che, e sAcuM sukha nathI, paNa vastutaH duHkha ja che ema teo samaje che. alabatta, saMsArI jIvo AvA sAcA sukhanA sAcA svarUpane na samaje ethI jJAnI udAsa, udvigna ke AkrozavALA thatA nathI, paNa bhavasthiti AvI ja hoya che ema samajIne teo karuNAdi bhAvanA seve che. anaMta kALe paNa AvI ja paristhiti rahevAnI ema teo samaje che. [32] -vistakSamatAvAraMvAthI: I kva nAma sa paradravye'nupayogini muhyati / / 4 / / 8 / / [zabdArtha =je; vi =cit (jJAna) rUpI darpaNa vicasta:=sthApana thayela; samasta =samasta, samagrasAvaravAthI =AcAravaDe suMdara buddhivALA veva nAma zA mATe; sa =te; paradravya padravyamAM, pudgala dravyamAM; anupayoni=anupayogI, upayoga rahita, kAma na lAge evI; mukSyati=mUMjhAya, moha pAme.] anuvAdaje jJAnarUpI darpaNamAM sthApana karelA samasta AcAra vaDe suMdara buddhivALo che te upayogamAM na Ave evA paradravyane vize zA mATe mUMjhAya? (8) vizeSArtha : ahIM darpaNamAM potAnuM pratibiMba nihALavAnI kriyA mATe rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. saMsArI jIvo kAcanA darpaNamAM potAnA sthUla pratibiMbane nihALe che. jJAnI mahAtmAo potAnA jJAnarUpI arIsAmAM potAnA jJAnAcAra vagere AcAronuM sUkSma pratibiMba nihALe che. saMsArI jIvane arIsAmAM potAnuM pratibiMba nihALavAnuM game che. emAM joIne te potAnAM saundaryanI, rUpalAvaNyanI vRddhi mATe vadhu prayAso kare che. darpaNamAM jovAthI potAnAmAM kyAM truTi che teno khyAla Ave che ane e nivAravAno te prayAsa kare che. paraMtu saMsArInuM darpaNamAM For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mohatyAgASTaka paDeluM potAnA caherAnuM pratibiMba uMmara vadhatAM plAna, karacalIovALuM dekhAya che. jJAnI mahAtmAone potAnA jJAnarUpI darpaNamAM jJAnAcAra vagere AcAronuM uttarottara vadhu suMdara, ujjavaLa pratibiMba dekhAya che. saMsArInuM pratibiMba sthULa che, jJAnInuM pratibiMba sUkSma che. saMsArI mANasa game tevo kadarUpo hoya to paNa tene potAnuM pratibiMba jovuM game che. potAnI kadarUpatA dUra karavA ane suMdaratA vadhAravA te bAhya bhautika padArthono Azraya le che. kyAreka moMghAdATa padArtho te kharIde che ane upacAro karAve che. jJAnI mahAtmAne potAnA pratibiMbane sudhAravA, vadhu suMdara karavA bAhya upacAronI AvazyakatA hotI nathI. teono puruSArtha aMtaraMga sudhArA mATe hoya che. jaina darzana pramANe mukhya pAMca AcAra cheH jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra. A aMtaraMga dehanA avayavo che. jJAnI mahAtmA jyAre potAnA jJAnarUpI darpaNamAM potAnA AcArarUpI pratibiMbane nihALe che tyAre teo harSollAsa anubhave che. tyAre teone bhautika sAMsArika pratibiMba ane padArtho phikkA lAge che. ethI e pratyenI teonI Asakti nIkaLI jAya che. A bAhya padArtho teone anupayogI arthAt koIpaNa rIte kAma na lAge evA nirarthaka lAge che. mithyAdaSTi, asaMyamI, tattvajJAnathI rahita, AtmAnubhavathI vaMcita evA saMsArI AtmAone paradravyamAM je sukha bhAse che te vastutaH temanI bhrAnti che. jyAM sudhI svarUparamaNatAnuM sukha teoe cAkhyuM nathI hotuM tyAM sudhI teo AvI bhramaNAmAM ja rahevAnA. eka vakhata AtmasvarUpano AnaMda cAkhyA pachI paradravyano saMbaMdha teone azucimaya lAgavAno. teonI te mATenI Asakti anukrame nIkaLI javAnI. e dizAno eTale ke mohanA tyAgano puruSArtha e ja sAco puruSArtha che. For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 5. jJAnASTaka [33] mannatyajJa: vinAjJAne viSTAyAmiva zUra: | jJAnI nimati jJAne ma+Ana rUDha mAnase | 2 [zabdArtha: mannati DUbakI mAre cheH magna thAya che; ajJA=ajJAnI; ti=kharekhara; ajJAne ajJAnamAM, viSTIyA=viSTAmAM, azucimAM; phuva=jema; zUra:=bhUMDa, Dukkara; jJAnI= jJAnI, nimannati-nimagna thAya che; jJAne=jJAnamAM, marI =haMsa; =jema; mAna=mAnasarovaramAM.] anuvAda-jema bhUMDa viSTAmAM magna thAya che tema ajJAnI kharekhara ajJAnamAM magna thAya che. jema haMsa mAnasarovaramAM nimagna thAya che tema jJAnI jJAnamAM nimagna thAya che. (1) vizeSArtha: mohanA tyAga vinA AtmajJAna nathI. saMsArI ajJAnI jIvo ane AtmajJAnI mahAtmAo vacce keTalo moTo taphAvata che e samajAvavA ahIM zUkara eTale ke DukkaranuM ane mAnasarovaranA marAla eTale ke haMsanuM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. kALu bhUkharuM Dukkara viSTAmAM, kAdavamAM, gaMdakImAM ALoTe che, rahe che ane kacarAmAMthI potAno AhAra le che. duniyAmAM gaMdakInuM kSetra vyApaka che ane Dukkaro emAM bhamatAM hoya che. temanAmAM sArAsArano viveka hoto nathI. teo halakI vastumAM rAce che. haMsomAM paNa je mAnasarovaranA haMso hoya che te koIpaNa jAtanA DAgha vagaranA, zveta, ujjavaLa hoya che. temanAmAM nIrakSIrano viveka hoya che. temanI AgaLa dUdha ane pANI bheguM karIne ApyAM hoya to te potAnI cAMcathI dUdha pI jaze ane pANI paDyuM raheze. temanAmAM sArAsAranI vivekazakti For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. jJAnASTaka hoya che. AtmajJAnI mahAtmA AvA haMsa jevA hoya che. duniyAmAM jema Dukkaro aneka hoya che ane haMsa thoDA hoya che tema ajJAnIo ghaNA hoya che ane jJAnIo thoDA hoya che. zAstrajJAnIomAM paNa je zAstrono abhyAsa karavAvALA hoya che, paraMtu jemanI saMsAra pratye udAsInatA pragaTI nathI, jeo saMsAranA pravAhamAM kheMcAI jAya che evA jJAnIo karatAM paNa jeo saMsAra pratye udAsIna che, bhautika padArthomAM rAcatA nathI, viSayakaSAyathI vimukha che ane tattvasaMvedanarUpa AtmajJAna mATe puruSArtha kare che athavA prApta karyuM che evA AtmajJAnIo alpa saMkhyAmAM hoya che. saMsAramAM cAre bAju bhogopabhoganI ja vAto thatI hoya che. moTA bhAganA jIvo bahirmukha che. temanA rasa ane AnaMdanA viSayo ane pravRttio arthopArjana, sukhasagavaDanAM sAdhano, dhanavaibhava, kAmabhoga ityAdinAM hoya che. AtmajJAnI dehadhArI che, saMsAramAM rahe che ane cAre bAjuthI bhogopabhoganI pravRttiothI gherAyelA che tema chatAM teo haMsanI jema vicare che. teo evI vAtothI, pravRttiothI lepAtA nathI. teo emAM Asakta banatA nathI. [34] nirvANapatramANe mAvyate yamuhurmuhuH tava jJAnamutkRSTa nirvajo nAti mUyarI || 1 | 2 | [zabdArthaH nirvANapadaM=mokSapada; pa=paNa; parva=eka; mAvyate=bhAvana thAya che, vicArAya che; =je; muhu =vAraMvAra; tava=te ja; jJAnamantrajJAna; 3STa-utkRSTa, zreSTha, nirjanya: Agraha; nAsti=nathI; mUyasA=ghaNA (jJAna) vaDe, bahu mATe.] anuvAda-koI paNa eka mokSapadanuM bhAvana vAraMvAra karAya te ja jJAna utkRSTa For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra che. ghaNA mATe bahu graMtho bhaNavA mATe) Agraha nathI. (2) vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje sAdhakane mATe eka atyaMta mahattvanI vAta ahIM karI che. sAdhaka sAco mokSArthI hoya to mokSaprApti mATe emaNe eka sarasa cAvI ahIM batAvI che. sAMsArika jJAnanI to aneka vidyAo hoya che ane viSayo hoya che ane te te viSayamAM vakhatovakhata navAM navAM saMzodhano thAya che ane navA navA graMtho prakAzita thatA rahe che.enjiniyariMga hoya, tabIbI vijJAna hoya, ilekaTroniksa hoya, kamyuTara hoya-AjanI vAta AvatI kAle kAlagrasta thaI jAya che. so varSa pahelAM lazkaranA javAnone je jAtanAM zastro apAtAM hatAM ane yuddha nIti zIkhavavAmAM AvatI hatI te Aje have na cAle. samaya jhaDapathI badalAya che ane tenI sAthe sAdhano ane zailI badalAtAM jAya che. mANase yuvAnImAM je kaMI vyavahAruM jJAna meLavyuM hoya to te enI pAchalI jiMdagImAM kadAca kAma lAge to lAge. paraMtu adhyAtma kSetranI vAta judI che. deha ane AtmA vize hajAro-lAkho varSa pUrve tIrthaMkara bhagavAne, gaNadhara bhagavaMtoe je kaMI kahyuM che temAM pharaka paDavAno nathI. sarva jIvonuM eka ja lakSya che, ane te che saMsAramAMthI mukti arthAt nirvANa prApti. sAdhanA paddhatio judI judI hoI zake, koI eka vAta para vadhu ke ocho bhAra mUkavAmAM Ave, kyAMka matAntara paNa thAya. paraMtu saMsAramuktinA lakSyamAM pheraphAra na ja hoI zake. pUrvAcAryoe Atmazuddhi mATe, karmakSaya mATe, guNasthAnanA kramArohaNa mATe, padravya ane nava tattvanI samajaNa mATe je je abhuta graMtho lakhyA che enA svAdhyAya ane parizIlanathI jJAnaprakAza vadhato jAya che ane zraddhA daDha thatI jAya che. jIvane aneka rIte A badhI tattvacarcA upayogI che. pUrvAcAryoe je koI graMtho lakhyA che teno anAdara na thaI zake. paraMtu eka ja jiMdagImAM A badhA graMtho vAMcI zakAtA nathI. vaLI je mANaso For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. jJAnASTaka jIvananI uttarAvasthAmAM dharmamArga tarapha vaLyA hoya teo to icche to paNa zeSa jIvanamAM mahattvanA badhA graMthono abhyAsa pUro na karI zake. vaLI keTalAka mahAtmAonI smRti, buddhi zakti ityAdi ochAM paNa hoya. to zuM teonuM dharmamArge vaLavuM vyartha gaNAya ? nA, teone mATe paNa zAstrakAroe upAyo batAvyA che. cauda pUrvadhara mahAtmAo vRddhAvasthAmAM jyAre smRti bahu ghasAI jAya ane pUrvonuM jJAna vistRta thavA mAMDe tyAre teo eka navakAramaMtranuM raTaNa, smaraNa, bhAvana ahorAtra karatA rahe che. 67 koika mahAvratadhArI mahAtmAnI buddhizakti maMda hoya to tethI kaMI bAjI hArI javAtI nathI. ApaNe tyAM zrI mAtuSa muninuM dRSTAnta suprasiddha che. 'mA ruSa, mA tuSa' (rAga na kara ane dveSa na ka2) e be padonuM bhAvana karatAM karatAM kevaLajJAna pAmI nirvANa pada emaNe prApta karyuM hatuM. eTale upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke ghAtI karmono kSaya karAve evA koI eka ja padanuM AtmAmAM tanmaya thaIne vAraMvA2 bhAvana karavuM, svarUpamAM ekatvano anubhava karavo, Atmasukhano anubhava karavo enuM mahattva savizeSa che. kevaLa hakIkatonA saMgraharUpa ke vANInA vistArarUpa je jJAna che teno bahu Agraha nathI. AtmAnI aMdaranI pariNati vagaranuM zAstrajJAna to mAtra zukapATha jevuM thaI jAya, paraMtu jo koI ema kahe ke zAstrajJAna nirarthaka che, anAvazyaka che to te barAbara nathI. AtmajJAna zuM che ane te kevI rIte prApta thAya e samajavA mATe paNa zAstrajJAnanI upakArakatA che. vastutaH je kaMI zAstrAbhyAsa karyo hoya temAMthI potAnI rucizakti anusAra potAne priya evuM ekAda padanuM, koI paMktinuM, ekAda tattvavicAranuM, ekAda stavana-sajjhAyanuM evI rIte ullAsapUrvaka parizIlana, bhAvana, gholana thavuM joIe ke jethI tIrthaMkara paramAtmA, gaNadhara bhagavaMto, pUrvAcAryo vagere pratyenA bahumAnapUrvaka rAgadveSAdi kaSAyonI maMdatA sAthe, ghAti karmono kSaya thato rahevo joIe. A rIte ekAda padanuM vAraMvA2 bhAvana paNa nirvANasAdhaka thaI zake. For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 [35] svAvalAma-saMAnArAM jJAnamitte / dhyAndhyamAtramatastvanyat tathA coktaM mahAtmanA / / 5 / / 3 / / [zabdArthaH svamAvatAma=svabhAvanI(svasvarUpanI) prApti; saMskAra Arao=saMskAranuM kAraNa; jJAnaM=jJAna; dRSyate-icchAya che, icchA rakhAya che; dhyAo=buddhinuM AMdhaLApaNuM; mAtra=mAtra; ata:=ethI; tu=vaLI; anyat=bIjuM; tathA=te pramANe; ==ane; staM=kahyuM che; mahAtmanA=mahAtmAe, mahApuruSoe. jJAnasAra anuvAda-AtmasvabhAvanI prAptinA saMskAranuM kAraNa bane evuM jJAna iSTa che, te sivAyanuM bIjuM (jJAna) mAtra buddhinuM aMdhatva che. te ja pramANe mahAtmAoe paNa kahyuM che. (3) vizeSArtha : 'je jJAna jIvane svabhAvano lAbha karAve, AtmasvarUpanI prApti mATe laganI lagADe, rAta-divasa enA ja vicAromAM magna rAkhe evuM jJAna ame icchIe chIe.' AvuM sAdhakone lAgavuM joIe, kAraNa ke ethI tattvanI prApti thAya che ane mokSamArga upara AgaLa prayANa thAya che. je jJAnanA abhyAsathI pudgalAnaMdI banAya, viSayakaSAyanI pravRttiomAM rasa paDe evuM jJAna to jIvane AtmasvabhAvathI vimukha karanAra thAya che. dRSTivihIna banAvanAra evA vaibhAvika jJAnanI sAdhakane icchA na thavI joie. je jJAna mAtra vANInA vilAsarUpa hoya, je sva-52no viveka na karAvatuM hoya, je parapadArthano tyAga karavAnI bhAvanA na preratuM hoya, je cittamAM vikalpo ane vyagratA jagADatuM hoya, je AhArAdi saMjJAone poSatuM hoya, je tyAgavairAgyarUpI saMyama tarapha na dorI jatuM hoya evA bAhya jJAnane buddhinA aMdhapaNA tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. upAdhyAyajI mahArAje A zlokamAM vataM mahatvanA evA zabdo mUkIne yogasUtranA For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. jJAnASTaka racayitA maharSi pataMjalino sAkSIpATha Apyo che. vaLI zrIharibhadrasUrie kahyuM che ke atyAsaMyoM nA sumADuitraviyaM arthAt asaMyama mATe jene jugupsA na hoya eTale ke saMyama mATe jemane prema na hoya evI vyaktinuM zrutajJAna te zukapATha jevuM jANavuM. eka vakhata AtmajJAnanI mastI lAge che, svasvarUpamAM ramaNa karavAnuM thAya che pachI sAMsArika bAbatomAM rasa paDato nathI. sAMsArika bAhya upAdhio pratye udAsIna thaI javAya che. pachI te upAdhirUpa lAgatI nathI. parISaho ane upasargo sahaja bhAve sahI levAya che. e tarapha lakSa jatuM nathI. AvA upasargo sahana karanAra mahAtmAonA evA aneka dRSTAnto ApaNane jANavA maLe che. eTalA mATe AtmajJAna tarapha vaLavuM joIe. kahyuM cheH AtmAjJAnabhavaM duHkhaM AtmajJAnena hanyate / abhyastaM tat tathA tena yenAtmA jJAnamayo bhavet / / [AtmAnA ajJAnathI thayeluM duHkha AtmAnA jJAnathI nAza pAme che. tethI AtmajJAnano e rIte abhyAsa karavo yogya che ke jethI AtmA jJAnamaya thAya.] svalpajJAnena no zAntiM yAti haptAtmanAM manaH / stokavRSTyA yathA taptabhUmisuSmAyatetarAm / / [alpa jJAnathI garviSTha thayelA jIvonuM mana zAMti pAmatuM nathI, jema thoDAka varasAdathI tapelI bhUmi vadhAre garama thAya che tema.] zrI yazovijayajI mahArAje A ja zlokanA bhAvArtharUpa kaDI zrI sImaMdharasvAmInA stavanamAM lakhI cheH Atama ajJAne karI, je bhavaduHkha lahiye, AtamajJAne te TaLe, ema mana saddahiye. Atamatattva vicArIe. For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO jJAnasAra zrI devacaMdrajI mahArAje "jJAnamaMjarI' TIkAmAM anuyogadvAra'nuM vacana TAMkyuM che. temAM kahyuM che ke zikhavAyeluM, sthira thayeluM, vAraMvAra yAda kareluM ane gurunI vAcanA dvArA prApta thayeluM zrutajJAna hoya, ane ziSya te vize vAcanA, pRcchanA, parAvartana ane dharmakathA karato hoya paraMtu, tenI anuprekSA na karato hoya eTale ke te zrutajJAnanuM bhAvana na karato hoya to te dravyazrata che." eTalA mATe jJAnanA viSayamAM anuprekSA sauthI mahattvanI che. [36] vAvAM prativAvAzcavatoDanizcitastathA te tattvAntaM naiva gacchanti tilapIlakavad gatau / / 5 / / 4 / / [zabdArtha: vIvAtravAdane, pUrvapakSane; va=ane; prativavAna--uttarapakSane; vantaH=kahenArA; nizcita-anizcita, tattvanA nirNaya vinAnA; tathA=te pramANe; tasvInAM tattvanA pArane; naive cha7=pAmatA nathI ja; ti-pIttava=tala pIlavAvALAnI jema, ghAMcInA baLadanI jema; tau=gamana karavAmAM.] anuvAda-anizcita arthavALA vAda (pUrvapakSa) ane prativAda (uttara pakSa) kahenArA ane te pramANe gamana karanArA ghAMcInA baLadanI jema, tattvano pAra pAmatA nathI. (4). vizeSArtha : manuSyanuM mana phaLadrupa che. koI paNa vAtamAM buddhi doDAvatAM ene vAra nathI lAgatI. keTalAka catura mANaso yuktiprayukti karavAmAM, dalIlabAjI karavAmAM atyaMta kuzaLa hoya che. kutarkathI sAcAne khoTA ane khoTAne sAcA kahI batAvatAM teone AvaDatuM hoya che. zAstragraMtho vividha viSayanA che. eno suyogya vyavasthita abhyAsa vyaktinA ciMtanane vizada banAve che. paraMtu dareka vastumAM vividha dRSTikoNa hoya che. eTale For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. jJAnASTaka 7 1 vAdavivAdanI prathA parApUrvathI cAlI Ave che. jUnA vakhatamAM keTalAka vAda-vivAda rAjyAzraye thatA. kyAreka eka dharmavALA bIjA dharmavALAne paDakAra pheMkatA. AvI vAdasabhAo mahinAo sudhI cAlatI. je hAre te kAM to vijayI vAdIno ziSya banI jAya athavA rAjA ene dezanikAlanI sajA kare. jema vadhu abhyAsa thAya. tIkSNa ane pratyutpanna mati hoya tema vAda-vivAda karavAmAM nipuNatA keLavAya. AvA vAdI thavAnI paNa eka prakAranI majhA hoya che ene pratiSThA maLe tathA potAno mata sAbita karavAnA sAmarthyanI pratIti thAya che. paraMtu tattvajJAnanA kSetramAM vAdavivAda jyAre karavAmAM Ave tyAre keTalIka bAbato anizcita, anirmIta ja rahe. keTalAMka pado (zabdo) ke vAkyonA be ke traNa artha thatA. vaLI vAkyanA anvayamAM pheraphAra thAya to arthamAM pheraphAra thAya. zabdazleSanI racanAo paNa thatI. AthI vAda-vivAdamAM gUMcavaNa thatI ane kyAreka chelle hAthohAthanI mArAmArI karI jIta meLavAtI. keTalIka vAdasabhAo sAcI, nirdoSa, prAmANika ane dhyeyalakSI rahetI ane enuM gaurava paNa thatuM. samartha vAdavijetAne 'vAdI'nuM biruda paNa apAtuM. ApaNA keTalAka pUrvAcAryo 'vAdI' tarIke prasiddhi pAmyA che. paraMtu keTalAka vAdavivAdo mAtra jayaparAjaya mATe ja thAya che. keTalAka vAda, vAdI ke prativAdIne yaza apAvavA ane sAmA pakSane apayaza apAvavA mATe ja thAya che. koI vAdI AvA AzayathI zAstrono abhyAsa kare to te enI rAgadveSanI pariNati vadhAranAra thAya che. evA vivAdamAM vastu-tattvano nirNaya thato nathI, kAraNa ke keTalAya zAstravAkyonA artha anizcita hoya che. keTalAka vivAdamAM baMne pakSane chelle kahevuM paDe ke tattva vanIkALyuM. keTalAka vAdamAM jJAnano sAco AnaMda prApta thato nathI. vaLI AvI zuSka carcAthI kaMThazoSa thAya, paNa AtmAnubhUti na thAya. to pachI AvA vAda-vivAdo karavAnuM prayojana zuM? je vivAdo chelle pAchA hatA tyAM ja AvIne aTakI javAnA hoya evA vAdavivAdo to ghAMcInA baLadanI jema hatA tyAM ne tyAM ja rahe che. For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 sAdhake zAstrajJAnano upayoga zuSka vAdavivAda karavAne badale svarUpAnubhava mATe, AtmajJAnanI prApti mATe karavo hitAvaha che. [37] svadravyamuLaparyAyacarcA varyA pADanyathA / iti dattAtmasaMtuSTirmuSTijJAnasthitirmune: / / 5 / / 5 / / jJAnasAra [zabdArtha: svadravyamuLaparyAya=potAnA dravya, guNa ane paryAyamAM; caryA=pariNati; varyA=zreSTha; parA=anya pariNati; anyathA anya prakAre; kRti=ema; vatta =Apyo che; AtmasaMtuSTi:=AtmAne saMtoSa jeNe; muSTijJAnasthiti:=mUThImAM samAya evA jJAnanI sthiti, saMkSepamAM rahasyajJAnanI maryAdA; mudde =muninI.] anuvAda-svadravyaguNaparyAyamAM pariNati zreSTha che; paramAM (para dravyaguNa paryAyamAM pariNati) zreSTha nathI. A pramANe muninA jJAnano saMkSipta sAra che. eNe enA AtmAne saMtoSa Apyo che. (5) vizeSArtha : ahIM muSTijJAnanI vAta karavAmAM AvI che. muSTi eTale mUThI. manuSyanA zarIramAM evI jo koI racanA hoya ke jemAM te potAne maLelI vastu vadhu vakhata sAcavI zake to te mUThI che. nAnA bALakane kaMI ApyuM hoya to te mUThImAM, kyAreka beya hAthanI mUThImAM le che. zarIranA pramANamAM mUThI nAnI che. paraMtu nAnI hovA chatAM kiMmatI vastu sAcavavAmAM e vizeSa kAma lAge che. potAnI mUThI divasarAta potAnI pAse ja hovAthI sAcavavAnI je koI vastu hoya te bIjAne ApavAnI ke bIje mUkavAnI jarUra nathI rahetI. vaLI mUThI sulabha hovAthI aMdara rAkhelI vastu game tyAre, game teTalI vAra joI zakAya che. mUThInI vastu eTale hAjarAhajUra. vaLI, koI vastu yAda rAkhavI hoya to baMdha mUThIno saMketa kAma lAge che. zAstrakAro eTalA mATe aharniza yAda rAkhavA mATe, pAse rAkhavA mATe saMkSipta For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. jJAnASTaka arthagarbha, rahasyapUrNa sUtrone 'muSTijJAna' tarIke oLakhAve che. bIjuM badhuM bhUlAI jAya to paNa mUThImAM rAkheluM sUtrAtmaka jJAna chevaTa sudhI pAse ne pAse ja rahe che. mUThI sadyasulabha che. [eTalA mATe jUnA vakhatamAM ramata ramanArAomAM kahevata hatI ke oTImAMno (vastramAM keDe rAkhelo) hAre ane mUThImAMno jIte.] upAdhyAyajI mahArAja ahIM AtmajJAnanA sAdhaka munione kahe che ke potAnA AtmadravyanA guNaparyAyamAM ramaNatA e ja sarvazreSTha sAdhanA che. paradravyanA guNaparyAyamAM ramaNatA e iSTa nathI. 26 jaDa padArthonA sukha pAchaLa doDI javuM e jIvano ajJAnavaza svabhAva che. bhavAbhinaMdI jIvo paudgalika sukhane ja sarvazreSTha mAne che. paraMtu evAM sukho te sukhAbhAsa che, anitya che ane saMsAramAM rakhaDAvanA2 che. enI Asakti rAkhavI te mithyA che. potAno deha, ghara, patnI, putra, parivAra, mAlamilakata, dhanavaibhava, yazakIrti ityAdi badhAM ja pa2-dravya che, para-guNa che, para-paryAya che. enuM pariNamana bhavabhramaNanuM kAraNa bane che. kahyuM cheH para saMgeNa baMdho mukkho parabhAvacAyaNe hoi / savvadosANa mUlaM parabhAvANubhavapariNAmo || [52bhAvanA saMgathI baMdha thAya che, parabhAvanA tyAgathI mokSa thAya che. parabhAvanA anubhavanuM pariNAma sarva doSonuM mULa che.] potAnA zuddha jJAna, darzana, cAritrAdi guNamAM pariNati zreSTha che. munine mATe to jJAna, darzana ane cAritra e ja AtmA che. svadravya eTale potAnuM Atmadravya. enA guNo eTale zuddha jJAna, zuddha darzana, zuddha cAritra ityAdi. paryAya eTale kramika pragaTatI ane nAza pAmatI avasthA. AtmA azuddha paryAyothI AvRtta thAya che, eTale ke Ava2Aya che ane zuddha paryAyathI pragaTa thAya che. parabhAvamAM ramaNatA e azuddha paryAya che ane AtmAmAM, svasvarUpamAM caryA eTale ke ramaNatA e zuddha paryAya che ane te ja zreSTha caryA che. For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 jJAnasAra zuddha paryAyanA paNa be prakAra batAvavAmAM Ave che. arthaparyAya ane vyaMjana paryAya. vartamAnakALanA paryAya te arthaparyAya ane akAlika paryAya te vyaMjana paryAya. (u. ta. ghaDo te arthaparyAya ane mATI te vyaMjana paryAya) athavA vyaMjana eTale akSaro-zabdono vAcyArtha ane artha eTale bhAvArtha ema laIe to AtmasvarUpa vizenI yathArtha samajaNa te vyaMjana paryAya ane tenI zuddha paryAyonuM pariNamana te arthaparyAya. AthI ja sAdhako sarvasaMgaparityAgI thaIne, ekAkI vicaratA hoya che. teo AtmAnA guNaparyAyamAM ramaNatA kare che. potAnA dravyamAM, guNomAM ane paryAyamAM vicaravuM arthAt emAM ramaNatAno anubhava karavo evA A muSTijJAna dvArA teo AtmAne saMtuSTa kare che. [38] gati vet sthimajJAnaM viM vistaryAtrA pravIpAka vavopayujeno tamodanI dRSTideva vet aa aa v | [zabdArtha asti=che; ve=jo; sthimajJAna=graMthibhedathI thayeluM jJAna; fi=zuM kAma che ? citra =vividha prakAranAM; taMtrayaMtra: zAstranA baMdhanonuM; pravI: =dIvAo; veva kyAM; 3payunta-upayogI thAya; tamokhI aMdhakArane haNanArI; vRSTi daSTi, cakSu, va=ja; ve=jo.] anuvAda-jo graMthinA bhedathI utpanna thayeluM jJAna che, to vividha prakAranAM zAstronAM baMdhanonuM zuM kAma che ? jo aMdhakArane haNanArI daSTi che, to dIpako kyAM upayogI thAya ? (6) vizeSArtha : ahIM ucca prakAranA jJAnanI vAta che. e jJAna te graMthinA bhedathI utpanna thayeluM jJAna. e jJAna AtmadharmanA saMvedanarUpa, tattvasaMvedanarUpa che. e samyaggadarzana, samyajJAna ane samyak cAritrarUpI bhAvapariNativALuM jJAna che. For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. jJAnASTaka tattvasaMvedana thAya tyAre bhAvacAritra pariName che. ahIM graMthibheda-jJAna je kahyuM che te kAraNamAM kAryano upacAra karIne kahyuM che. graMthine bhedanAruM jJAna te kAraNa che ane AtmapariNativALuM jJAna te enuM kArya che. svadravya, svaguNa ane svaparyAyamAM carcA karavI te AtmapariNativALuM jJAna. graMthibhedavALuM eTale ke AtmapariNativALuM A jJAna viSayapratibhAsa jJAnathI rahita hoya che. zAstromAM jJAnanA vividha dRSTikoNathI vividha prakAro batAvavAmAM AvyA che. A zlokanA saMdarbhamAM nIcenA traNa prakAro samajavA joIe. (1) viSaya pratibhAsa jJAna-mAtra viSayane jaNAvanAruM jJAna. arthAt sAmAnya jANakArI. emAM heya ane upAdeyano viveka hoto nathI. mithyAtvInuM jJAna te viSayapratibhAsa jJAna hoya che. (2) AtmapariNativALuM jJAna-A jJAnamAM viveka pragaTe che. heya-upAdeyanI samajaNa Ave che. paraMtu viveka anusAra AcaraNa thaI zakatuM nathI. cothA guNasthAnakavALA jIvone A jJAna hoya che. teo avirati samyagudRSTi jIvo hoya che. (3) tattvasaMvedanarUpa jJAna-A jJAna prApta thatAM heya-upAdeyano viveka to hoya ja che, paraMtu te uparAMta te jJAna dharAvanAra e pramANe AcaraNa paNa kare che. je heya che, tyAjya che eno teo avazya tyAga kare che ane je upAdeya che, grahaNa karavA yogya che tene teo AcaraNamAM mUke che. A prakAranuM jJAna mukhyatve nirmaLa bhAva cAritravALA munione hoya che. ahIM je ema kahevAyuM che ke graMthibheda jJAna thayA pachI vividha prakAranAM zAstronA abhyAsanuM zuM prayojana che ? matalaba ke graMthibheda jJAna thAya, deha ane AtmAnI bhinnatAno anubhava rahyA kare, svarUpa ramaNatA rahe tyArapachI zAstrajJAnanI koI AvazyakatA rahetI nathI. taMtrayaMtraNAno artha zAstrAbhyAsa ane tadanusAra kriyA-anuSThAna evo paNa karavAmAM Ave che. For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra vastutaH eka vakhata AtmaramaNatA ane tattvasaMvedanarUpa bhedajJAna thAya pachI zAstrajJAnanI AvazyakatA rahetI nathI. paraMtu keTalAka sAmAnya ke prAthamika kakSAnA sAdhako jyAre marudevA mAtAnuM udAharaNa ApIne jo zAstrajJAnanI avagaNanA kare to te yogya nathI. vastuta : zAstrajJAna ja samyagUjJAnano rasto cIMdhe che. eTale AraMbhadazAmAM zAstrAbhyAsanI AvazyakatA rahe che. AtmAnA zuddha svarUpanuM samyagujJAna zAstra dvArA maLe che. AtmapariNativALuM jJAna abhyAsanA paripAkathI tattvasaMvedanarUpa thAya che. eTale svarUpamAM ramaNatA na pragaTe tyAM sudhI zAstrajJAna ane vividha zAstrokta anuSThAno upayogI che. vaLI graMthibheda thayA pachI paNa samyagadarzana ane samyagujJAnanI zuddhi-vRddhi mATe paNa zAstrAbhyAsa upayogI che. vaLI te jIvane svarUpa ramaNatAmAMthI paDatA aTakAve che. eTale ahIM zAstrajJAnanI anAvazyakatA je kahI che te e jJAnI mahAtmAo mATe che ke jemanI bahirmukhatA have bilakula rahI nathI. ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che rAtrinA aMdhakAra ane dIpakanuM. sAmAnya rIte aMdhArAmAM dekhAtuM nathI, paNa sAthe dIvo hoya to dekhAya che ane gati karI zakAya che. aMdhArAne sApekSa dRSTithI levAnuM che. ghuvaDa ane anya nizAcara prANIo aMdhArAmAM ja joI zake che. divase emane dekhAtuM nathI. keTalAka jIvo aMdhakAra ane prakAza baMnemAM sArI rIte joI zake che. mANasa aMdhArAmAM pAsenI vastu joI zakato nathI paNa karoDo mAIla dUra rahelA tArA-nakSatro joI zake che. je aMdhakAramAM pAsenI ke dUranI badhI ja vastuo joI zakato hoya tene dIpakanI AvazyakatA rahetI nathI. evI ja rIte jemaNe tattvasaMvedanarUpa jJAna prApta karyuM che temane zAstrajJAnanI koI apekSA rahetI nathI. graMthine bhedanAruM jJAna pahelI vAra to apunabaMdhaka avasthAmAM mithyAtvane bhedanAruM hoya che. e paheluM apUrvakaraNa che. paNa e ahIM levAnuM nathI. ahIM to nirmaLa bhAvacAritravALA munionuM graMthine bhedanAruM tattvasaMvedanarUpa jJAna For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. jJAnASTaka levAnuM che. [39] mithyAtvacaitapakSachid jJAnaspatizafmata: | nirNaya: vityonI nandatyanandanandane . pa . 7 || [zabdArtha: mithyAtvarIta-mithyAtvarUpI parvata; pakSa =pAMkhane; chid chedanAra; jJAnamonizafmata =jJAnarUpI vajathI zobhita; nirmaya:=nirbhaya, bhayarahita; za =indranI jema; yogI yogI, yogavALo; nandati AnaMda anubhave che; mAnaMndrane AnaMdarUpI naMdanavanamAM.] anuvAdamithyAtvarUpI parvatanI pAMkho chedanAra ane jJAnarUpI vajU vaDe zobhatA evA nirbhaya yogI indranI jema AnaMdarUpI naMdanavanamAM AnaMda anubhave che. (7) vizeSArtha : A zlokamAM muninA samyagujJAna mATe indra mahArAjanA vajanuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. ApaNI bhAratIya paurANika kalpanA pramANe vaja e indranuM hathiyAra che. e vaDe e moTA moTA parvatonI pAMkhone toDI nAkhI zake che. samyagujJAna mithyAtvane toDe che. eTale mithyAtvane mATe ahIM parvatanuM rUpaka apAyuM che. parvatanI pAMkhone toDavAnI kriyA indra mahArAja kare che. eTale munine ke yogIne indra mahArAjanI upamA ApavAmAM AvI che. indra mahArAja jema parvatane potAnA vaja vaDe bhedI nAkhe che ane tenI pAMkhone chedI nAkhe che ke jethI pachI parvata UDIne kyAMya utpAta macAve nahi ane indra mahArAja pote naMdanavanamAM AnaMdathI vicArI zake che, tevI rIte je munio potAnA jJAnarUpI vaja vaDe mithyAtvarUpI parvatanI pAMkho chedI nAkhe che teo saccidAnaMda rUpI naMdanavanamAM krIDA karI zake che. jagata AkhuM pragADha mithyAtvathI bhareluM che. AvA mithyAtvane chedavAnuM kArya For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra ghaNuM kaparuM che. paraMtu jemanI pAse e chedavA mATe dhAradAra zastra hoya ane tevuM baLa hoya ane tenI AvaData hoya te ja e mithyAtvane chedI zake che. yogI mahAtmAo pAse samyagudarzana samyagujJAna ane sammacAritrarUpI ratnatrayInuM evuM baLa hoya che ke e vaDe mithyAtva chedAI jAya che. indra mahArAjA haMmezAM potAnA zastra sAthe ja vicare che ane sadAya satarka, apramatta (Alert) rahe che. evuM kyAreya sAMbhaLyuM nathI ke indra mahArAjA potAnuM zastra bhUlI gayA athavA te khovAI gayuM ane ethI devalokanA naMdanavanamAM asurono utpAtta macI gayo hoya, tevI rIte sAcA yogI mahAtmAo sadAya potAnA jJAnarUpI zastrathI sajja ane apramatta rahe che ke jethI eka vakhata parAjita kareluM mithyAtva pharIthI AkramaNa karIne pudgalAnaMdamAM ghasaDI javAnI hiMmata karI zake nahi. jeo AvA nirbhaya hoya teo ja jJAnAnaMdanuM sAcuM sukha anubhavI zake che. [40] yUpamasamudroe rasAyanamanISagham ! ananyApekSamaizvaryaM jJAnamAhurmanISiNaH / / 5 / / 8 / / [zabdArthaH pIyUSa=amRta; samudrotyaM=samudramAMthI nahi utpanna thayeluM; rasAyana=rasAyana, rasAyaNa, vyAdhi, vRddhAvasthAmAMthI bacAvanAra dravya je oSadhiomAMthI banAvavAmAM Ave che. anauSadhaM=khadha vinAnuM; ananyApekSa=bIjAnI apekSA vinAnuM, zarva=prabhutA; zA=jJAnane mAdu =kahe che; manISiNa =manISIo, paMDito, jJAnIo.] anuvAdajJAna amRta che, paNa samudramAMthI utpanna thayeluM nathI, rasAyaNa che chatAM auSadha nathI, aizvarya che chatAM bIjAnI apekSA vinAnuM che ema manISIo kahe che. (8) For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. jJAnASTaka vizeSArtha AlaMkArika zailIe jJAnano mahimA ahIM darzAvavAmAM Avyo che. be vastu vacce eTale ke upamAna ane upameya vacce sarakhAmaNuM batAvavAnI sAthe pachIthI bemAMthI ekane caDiyAtuM ke UtaratuM batAvavuM ene kAvyAlaMkArazAstramAM vyatireka alaMkAra kahe che. ahIM amRta, rasAyana ane aizvarya e traNa guNalakSaNo levAmAM AvyAM che. AtmajJAna amRta tulya che athavA sAkSAt amRta ja che. ApaNI paurANika mAnyatA pramANe jyAre samudramaMthana thayuM ane emAMthI je cauda ratno nIkaLyAM emAMnuM eka te amRta hatuM. bIjI bAju jJAna paNa amRta che, paraMtu ene samudramAMthI nIkaLavAnI jarUra paDI nathI. vaLI samudramAMthI nIkaLeluM amRta manuSyane amara na banAvI zake. haju sudhI evo koI manuSya harato pharato najara sAme jovA maLyo nathI ke je amara hoya. manuSyanA ke devonA, vastutaH sarva prakAranA jIvonA jIvanano aMta avazya Ave ja che. AtmajJAnarUpI amRta yogya puruSArtha thatAM kevaLajJAna ane mokSa apAve che. eTale ke siddhAvasthA arthAt amaratva apAve ja che. eTale samudramAMthI nIkaLelA amRta karatAM jJAnAmRta caDiyAtuM che. te parama tRpti ApanAruM Arogya mATe auSadho vividha prakAranAM hoya che jema ke cUrNa, vaTI, dhanavaTI, Asava, rasAyana, bhasma vagere. te dareka prakAra ane enI mAtrA vaidanI salAha anusAra levAya to ArogyamAM sudhAro thAya che. emAM paNa rasAyana sauthI mahattvanuM che. ArogyanI jALavaNImAM ane vRddhAvasthAmAM enuM sevana guNakArI gaNAya che. Ama chatAM rasAyana keTalAka rogo maTADI zakatuM nathI ane mRtyuthI bacAvavA asamartha nIvaDe che. jJAnarUpI rasAyana vaidakiya rasAyana karatAM caDiyAtuM che. te mANasane janma-maraNanA pherAmAMthI mukta karIne anaMtakALa mATe amaratva apAvI zake che. saMsAramAM aizvarya vividha prakAranuM hoya che. bhotika samRddhithI mANasono vaibhava-prabhAva vadhe che. sonuM, cAMdI, ratno vagere ane tenAM mugaTa, AbhUSaNo For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 jJAnasAra vagere aizvaryano khyAla Ape che. moTA zreSThIo ane rAjAo pAse AvuM ezvarya hoya che. jaDa padArtho uparAMta nokara-cAkara ane hAthI, ghoDA tathA caturaMga senA dvArA rAjAonuM aizvarya sAmAnya janatA para prabhAva pADe che. devonuM aizvarya to apAra hoya che. paraMtu A badhuM aizvarya parAdhIna ane apekSAvALuM hoya che ane ene lUMTAI javAno bhaya rahe che. vaLI eno kAlAntare kSaya thAya che. moTA moTA rAjAonA rAjapATa cAlyAM gayAM che. paraMtu jJAnarUpI aizvarya svAdhIna ane apekSA rahita hoya che. e mATe koInA para AdhAra rAkhavo paDato nathI. vaLI ene corAI javAno, lUMTAI javAno, ke jhAMkhA paDI javAno bhaya hoto nathI. te sadAya nirbhaya ane prakAzamAna rahe che. vaLI kAlAntare eno kSaya thato nathI. Ama laukika amRta, rasAyana ane aizvarya karatAM jJAnarUpI alaukika amRta, rasAyana ane aizvarya utkRSTa che. yathArthanA bodhasvarUpa, parabhAvonA tyAgasvarUpa, AvA jJAnano mahimA aparaMpAra che. A zlokamAM kAvyAlaMkAra vaDe viSayane sacoTa ane pratItikara rIte rajU karavAnI upAdhyAyajI mahArAjanI viziSTa kAvyazaktinAM subhaga darzana paNa thAya che. For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. zamASTaka 1 6. zamASTaka [41] vinyaviSayottI: 4mAvInakhanaH sA .. jJAnastha paripAya: saza5: parivartitaH || 6 || 8 || [zabdArtha vivijayottIrNa =vikalpanA viSayathI nivRtta thayela; mAvAnaMvana:= AtmasvabhAvanuM AlaMbana jene che; savA=haMmezA, niraMtara; jJAnaca=jJAnano; paripA=paripAka, pariNAma; =je; sa:=0; zama: upazama, samabhAva; parItita =kahelo che, kahevAya che.] anuvAda-vikalpanA viSayathI nivRtta thayela ane sadA svabhAvanuM AlaMbana jene che evo je jJAnano paripAka te "zama' kahevAya che. (1). vizeSArtha : zama vizenA A aSTakanA AraMbhamAM ja graMthakArazrIe zamanI vyAkhyA ApI che. emAM zamanAM mukhya traNa lakSaNa nIce pramANe batAvavAmAM AvyAM cheH (1) vikalpanA viSayathI nivRtti (2) niraMtara svabhAvanuM AlaMbana (3) evA jJAnano paripAka jJAnASTaka pachI zamASTaka ApavAmAM AvyuM che, kAraNa ke jJAna hoya to upazAnta thavAya che. jJAnathI krodhAdi kaSAyo sArI rIte zAnta thAya che. kaSAyonA layopazamathI AtmapariNatirUpa jJAnano paripAka thAya che. jJAnathI AtmAnA zuddha svarUpano prakAza prApta thAya che. evuM paripakva jJAna eTale zama. zama eTale samatA. samatA eTale zubhAzubha vikalpomAMthI nivRtti. samatA e eka prakAranI For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra yogasAdhanA che. e mATe "samatAyoga'nAM lakSaNo samajavAM jarUrI che. zrI haribhadrasUrijIe potAnA yogabiMdu' graMthamAM yoganA pAMca bheda batAvyA che : (1) adhyAtmayoga (2) bhAvanAyoga (3) dhyAnayoga (4) samatAyoga ane (pa) vRttisaMkSayayoga. enAM keTalAMka lakSaNo nIce pramANe che : (1) adhyAtmayoga-ucita pravRttivALo vratadhArI sAdhaka zAstrAnusAra jIva, ajIva vagere tattvonuM ciMtana kare che. e ciMtana paNa maitrI vagere cAra bhAvanAthI yukta hoya che. ene pariNAme azubha karmono kSaya thAya che, guNono vikAsa thAya che, cittanI sthiratA thAya che ane zuddha bodha prApta thAya che. (2) bhAvanAyoga-adhyAtmayogano abhyAsa jema jema vadhato jAya tema tema sAdhaka bhAvanAyogamAM praveze che ane sthira thAya che. adhyAtmayogamAM jo tattvaciMtana maMda thAya to rAgadveSanI pariNati vadhe. paraMtu bhAvanAyogamAM skUla ke sUkSma padArthonuM anityAdi bhAvanAyukta tattvaciMtana vRddhi pAme che. ethI cittavRttino nirodha vadhato jAya che. krodhAdi kaSAyonI nivRtti thavA lAge che. guNavRddhi thAya che ane AtmA vadhAre vizuddha bane che. (3) dhyAnayoga-dhyAnayogamAM sAdhaka padastha, piMDastha, rUpastha ane rUpAtIta e cAra prakAranA dhyAnanA pariNAmavALo, cittanI sthiratAvALo ane AtmasvarUpamAM tanmayatAvALo thAya che. (4) samatAyoga-anAdikALathI jIvane vaLagelI avidyA iSTa ane aniSTanA bhAva karAve che. A samatAyo gamAM sAdhaka iSTa ane aniSTanA bhAvono-kalpanAno vivekathI parihAra kare che ane dhyAnanA baLathI mohanIyAdi karmono kSayopazama thAya che. te sarva padArtho, viSayo pratye cittanI tulyatA eTale ke samAna vRtti dharAve che. A samatA eTale zama. (5) vRttisaMkSayayoga-AmAM sAdhaka karmanA udayathI anAdikALanI vRttinA abhAvavALo thAya che. te mAnasika ciMcaLatA ane zArIrika kriyAono nirodha kare che. vRttisaMkSayayogIne kevaLajJAna, zelezIkaraNa ane nirvANa prApta thAya che. For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. zamASTaka 8 3 A pAMca prakAranA yogImAMthI samatAyogI AtmasAdhanAmAM tanmaya hoya che. AtmAnA anaMta jJAnamaya zuddha svarUpano prakAza ane AtmapariNatirUpI jJAnano paripAka e zama che. zamanI prApti pachI bAhya koI padArthonI eSaNA-apekSA rahetI nathI. [42] niSNan karmavaiSamya brahmAMzena samaM nAn ! rAtmAna ya: pacceno mokSa amI zamI | 6 | 2 | [zabdArthaH anicchana=nahi icchato; vaiSacaM karmanI viSamatAne, karmathI thatA bhedone; brahmAMza=brahmanA aMza vaDe; sama=sarakhA, eka svarUpavALA; na= jagatane; mAtmAmevena=mAtmA+mena AtmAthI abhinnapaNe; =je; paSe jue; e; mokSa pAmI=mokSagAmI hoya che; zamI upazamavALo.] anuvAda-karmakRta bhedone nahi icchato (vicArato), brahmAnA aMza vaDe (caitanya sattA vaDe) eka svarUpavALA jagatane abhinnarUpe je jue che te upazamavALo AtmA mokSagAmI hoya che. vizeSArtha kevaLa AtmatattvanI dRSTie vicArIe to jIva mAtramAM samAna AtmA rahelo che. paraMtu saMsAramAM gati, jAti, varNa, AkRti ityAdinI dRSTie jIvomAM keTaluM badhuM vaividhya jovA maLe che ! varNAzrama vagerenA bhedo uparAMta buddhi, zakti, pratibhA, AvaData ityAdi vize paNa manuSyomAM pAra vagaranA bhedo che ! paraMtu e badhA bhedo potapotAnAM karmane kAraNe che ema vicArIne jJAnI mahAtmAo badhA jIvomAM rahelA zuddhAtmAne nihALe che. teo dravyAstika (dravyArthika) nayathI A badhA jIvomAM rahelA caitanya tattvane abhedabhAve nihALe che. teone amUrta, asaMkhyapradezarUpa, agurulaghu evA AtmAnAM darzana thAya che. ethI ja teo karmakRta vaiSamyane lakSamAM rAkhavA chatAM darekamAM rahelA zuddha For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 jJAnasAra caitanyarUpa AtmAne samatvabhAvathI nihALe che. sarva jIvo pratye ucita vyavahAra rAkhatA hovA chatAM temanAmAM rahela vizuddha AtmAne samatvabhAvathI nihALe che. samadarzI paMDito mATe zrImad bhagavadgItAno nIceno zloka jANIto che. vidyAvinayasaMpanne brAhmaNe gavi hastini / zuni caiva zvapAke ca paMDitAH samadarzinaH / / [vidyA ane vinayathI (vivekathI) saMpanna evo brAhmaNa hoya, gAya hoya, hAthI hoya, kUtaruM hoya ke caMDALa hoya-emAM paMDito-jJAnI puruSo samadarzI hoya che eTale ke koI bheda jotA nathI.] Ama samatA yukta jJAnI puruSo karmanA vipAkane kAraNe jIvanI judI judI dazAne na jotAM temanAmAM rahelA vizuddha AtmAne jue che. e AtmA badhAmAM eka sarakho ja hoya che. vaLI zrImad bhagavadgItAmAM kahyuM che ? ihaiva tairjita: sargo yeSAM sAmye sthitaM manaH / nirdoSaM hi samaM brahma tasmAd brahmaNi te sthitAH / / jionuM mana samabhAvamAM raheluM che teoe ahIM ja saMsArane jItyo che. brahma nirdoSa che ane sama arthAt samabhAvI che. tethI brahmamAM (paramAtmAmAM) teo rahelA che.] Ama zrImad bhagavadgItAmAM paNa kahyuM che ke sarva jIvomAM jJAnI mahAtmA eka sarakhA AtmAne nihALe che. alabatta zrImad bhagavadgItAnA A zlokomAM mAtra dravyAstika nayathI kathana thayuM che. eTale emAM ekAnta abhedathI AtmadravyanI vAta karavAmAM AvI che. jaina dharma dravyAstika naya ane paryAyAstika naya ema baMne nayathI vicAraNA kare che. eTale karmakRta vibhinnatAne paNa lakSamAM rAkhavA te kahe che. sarva jIvomAM eka sarakho AtmA che e mAnyatA daDha thaI javI joIe, paraMtu sAthe sAthe paryAyane lakSamAM rAkhIne ucita vyavahAra karavo jarUrI che. jyAM jyAM je je yogya hoya, ucita hoya te pramANe vyavahAra karavo joIe. manuSya ane kUtarAmAM eka sarakho AtmA rahelo che ema samajI koI je rIte muni For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. zamASTaka 85 mahArAjane khamAsamaNAM devApUrvaka vaMdana kare e rIte rastAmAM kUtaruM jotAM ene paNa khamAsamaNAM devA lagI jAya to te yogya nathI. badhAMmAM parabrahma-paramAtmA ekasarakho che ema kahIne koI svastrI jevo vyavahAra parastrI sAthe karavA lAge to te ucita na gaNAya. koI zeTha nokarane potAnI gAdI para besADe te yogya na gaNAya. tIrthaMkara bhagavAnanA jIvane kevaLajJAna thAya che ane sAmAnya kevalInA jIvane paNa kevaLajJAna thAya che. paraMtu devo samavasaraNanI racanA tIrthakara bhagavAna mATe kare che, sAmAnya kevaLI mATe karatA nathI. Ama, ucita vyavahAra karavAnI AvazyakatA che. emAM mahattvanI vAta e che ke sarva jIvo pratye vyavahAra karatI vakhate ApaNAmAM rAgadveSanI pariNati na thavI joie. e jo thAya to samatAno bhAva ApaNAmAM sthira thayo nathI ema samajavuM joIe. [43] sAkSuSuniryo tvahikriyAmapi . yojADha: zamAdeva zudhyAtazciya: I 6 / rUA. [zabdArthaH mArurukSu =ArohaNa karavAnI (caDavAnI) icchAvALo; muni=sAdhu yoga samAdhiyoga upara; za seve, Acare; vITyaksiyAM bAhya kriyAne; bAhyAcArane; maNi=paNa; yogADha: yoga upara caDelo; zazimathI, samabhAvathI; pava=ja; zuSpati zuddha thAya che; kAtayi: atyaMtara kriyAvALo. anuvAdasamAdhi yoga para caDavAne icchato muni bAhya AcArane paNa seve che. yoga upara caDelo muni abhyatara kriyAvALo hoya che ane "zama'thI ja zuddha thAya che. (3) vizeSArtha : ahIM sAdhaka muninI be avasthAnAM lakSaNo darzAvavAmAM AvyAM che. (1) samAdhiyoga upara caDhavAnI icchA dharAvanAra muni ane (2) samAdhiyoga For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra upara ArUDha thaI gayelA muni. zama arthAt samatAyoga para caDhavAnI icchA dharAvanArA munie devavaMdana, pratikramaNa, paDilehaNa, svAdhyAya ityAdi bAhya kriyAono eTale ke anuSThAnono Azraya levo joie. e emane mATe jarUrI paNa che. zrI haribhadrasUrijIe SoDazaka', yogaviMzikA vagere graMthomAM mukhyatve cAra prakAranAM anuSThAna kramAnusAra batAvyAM cheH (1) prIti anuSThAna, (2) bhakti anuSThAna, (3) vacana anuSThAna ane (4) asaMga anuSThAna. A cAra anuSThAnamAMthI pahelAM traNa anuSThAnono, samatAyoganI sAdhanA karavAnI icchA dharAvanAra munie Azraya levo joIe. zubha kriyAmAM atizaya prIti hoya ane bIjAM kAryono tyAga karI temAM ja sAdhaka ekaniSThAthI prayatna kare te prIti anuSThAna kahevAya. A ja prakAranI kriyA atyaMta bhaktipUrvaka ane bahumAnapUrvaka karavAmAM Ave to te bhakti anuSThAna kahevAya. vaLI zAstravacana anusAra te kriyA ucitapaNe karAya to te vacana anuSThAna kahevAya. A zubha saMkalparUpa kriyAo karavAthI malina azubha saMkalpo ane vRttionuM nivAraNa thAya che. pariNAme zama-samatA pragaTa thAya che. A samatAyoga caMdananI sugaMdha jevo che. A yoga para jyAre muni ArohaNa kare che tyAre tene asaMga anuSThAna kahevAmAM Ave che. have sAdhaka siddhayogI bane che. te zama vaDe, rAgadveSanA abhAvathI nirmaLa thAya che. have te atyaMtara kriyAvALo thAya che. enI bAhya kriyAo chUTI jAya che. jema nAnuM bALaka mAtAnI AMgaLI pakaDI cAle che tyAre ene mAtAmAM pUrI zraddhA che ane mAtAnA vacanane te anusare che. paNa pachI moTuM thatAM te mAtAnI AMgaLI choDI de che. te potAnI meLe vizvAsapUrvaka svataMtra cAle che. jema parvata para ArohaNa karanAra Arohaka AraMbhamAM bhomiyAnI madadathI upara caDe che, paNa upara gayA pachI ene bhomiyAnI jarUra rahetI nathI, tema samatAyoga para ArUDha thanAra yogIne have bAhya kriyAonI For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. zamASTaka AvazyakatA rahetI nathI. [44] dhyAnavRddhayAnadA: zamapUre prasarpati | vikAratIravRkSANAM mUlAdunmUlanaM bhavet / / 6 / / 4 / / [zabdArthaH dhyAnavRSTa =dhyAnarUpI vRSTithI, yAna:=dayArUpI nadInuM; zamapUre=upazamarUpI pUra; prati=vadhe che tyAre viratIravRkSANa =vikArarUpI kAMThAnAM vRkSonuM, mUtA=mULathI; bhUtanaMsumUlana, ukhaDI javuM, ma=thAya anuvAda-dhyAnarUpI vRSTithI dayArUpI nadInuM zamarUpI pUra vadhe che tyAre vikAra rUpI kAMThAnA vRkSonuM mULathI ujUlana thAya che. (4) vizeSArtha sAdhakanA jIvanamAM samatArUpI zama kevI rIte, kevuM kArya kare che te rUpaka dvArA A zlokamAM darzAvavAmAM AvyuM che. dhyAnamAM ArUDha thayelo sAdhaka dhyAnanI ucca dazA prApta kare che tyAre tenAmAM zama pragaTe che. ahIM dhyAnane vRSTi tarIke, dayAne nadI tarIke, amane pUra tarIke ane rAgadveSAdi vikArone kinArA paranAM totiMga vRkSo tarIke batAvavAmAM AvyAM nadInA kinAre jabarajasta moTA moTAM vRkSo Uge che. ene kApI nAkhavA ke ukheDI nAkhavA mATe ghaNo badho parizrama karavo paDe. evA parizrama pachI ekabe vRkSo tUTe to tUTe. paNa moTI nadImAM jyAre aNadhAryuM bahu moTuM pUra Ave che tyAre kinArA paranAM e badhAM vRkSo ghaDIkamAM ukhaDI jAya che ane nadInA pravAhamAM taNAIne kyAMnAM kyAM pheMkAI jAya che. evI rIte dayArUpI nadImAM zamarUpI eTale ke samatArUpI pUra jyAre Ave che tyAre krodhAdi kaSAyo rUpI, vAsanArUpI, ke vikArarUpI vRkSo UkhaDI jAya che ane taNAI jAya che. For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 jJAnasAra alabatta, dayArUpI nadImAM samatArUpI pUrato tyAre ja Ave che jyAre dharmadhyAna dvArA bhAvakaruNAnI vRddhi thAya che. te vakhate saMsAranA sarva jIvo pratyenA samatAnA bhAvamAM vRddhi thAya che. ahIM dhyAna eTale ArtadhyAna ane raudradhyAna rUpI azubha dhyAna nahi paNa dharmadhyAna ane zukaladhyAnarUpI zubha dhyAna samajavAnuM che. emAM vizeSataH dharmadhyAna ahIM apekSita che. dhyAnazatakamAM kahyuM che ke antarmuhUrta sudhI eka vastumAM cittanuM rahevuM e dhyAna chadmasthone hoya che. emAM deva, guru ane dharmanA svarUpamAM cittanI tanmayatA hoya che. A dharmadhyAnanA AjJAvicaya, apAyaricaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya evA cAra prakAro che. dharmadhyAnanI gahanatAmAM dravyadayAmAMthI bhAvadayAnI vRddhi thAya che. dhyAnayogathI karUNArUpI nadI vahevA lAge che ane sarva jIvo pratye samatArUpI zamanuM pUra AvegathI Ave che. e pUra AvatAM kinArAnAM vikArarUpI vRkSo ukhaDI jAya che. zamamAM eTaluM moTuM baLa hoya che. [45] jJAna-dhyAna-tapa: zItra-sabhyatvaritoDado ! taM nAkhoti guvi sAdhuryamA khoti samanvita: 5 6 / 1 / [zabdArtha jJAnadhdhAnatapa: zInavatvasahita=jJAna, dhyAna, tapa, zIla ane samyakatvasahita; pi=paNa; maho=aho ! taMtrate; nAnoti nAkhoti prApta karato nathI; gui=guNane; sAdhu sAdhu; ya--je; manoti (pA. prAnoti)=prApta kare che; samanvita: zamayukta.] anuvAda-jJAna, dhyAna, tapa, zIla ane samyakatvasahita (paraMtu zamarahita) sAdhu paNa aho! te guNane prApta karato nathI, je zamayukta sAdhu prApta kare che. (5) vizeSArtha: zama arthAt upazAntatA keTalI mahattvanI bhUmikA bhajave che e darzAvavA mATe ahIM kahyuM che ke samakitI munimAM jJAna, dhyAna, tapa ane zIla For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. zamASTaka hoya paNa jo sAthe zama arthAt samatA eTale ke rAgadveSarahitapaNuM na hoya to e jJAna, dhyAna, tapa ane zIla dvArA amuka maryAdA sudhI ja AtmavikAsa thAya che. vItarAgatA ane kevaLajJAnanI prAptimAM zama mahattvanuM kArya kare che. jJAnAdi guNo nirAvaraNa ane nirmaLa evA kevaLajJAnane pragaTa thavAmAM paraMparAe kAraNarUpa che, paraMtu kaSAyanA abhAvarUpa zama to nikaTavartI kAraNa che, je tarata phaLa apAve che. eTale kSAyopazamika jJAnI je guNone prApta karato nathI te guNone zamayukta yogI prApta kare che. jJAna eTale tattvono bodha, dhyAna eTale koI paNa prazasta viSayamAM sajAtIya pariNAmanI dhArA, tapazcaryA eTale icchAono nirodha, zIla eTale nava vADa sahita brahmacaryanuM pAlana ane samyaktva eTale jinokta tattvanuM zraddhAna ane temAM ruci-A badhA guNo sahita ratnatrayInI ArAdhanA karanAra muni paNa jo zamavALA eTale ke samabhAvarUpa cAritravALA na hoya to kevaLajJAna sudhI pahoMcI zakatA nathI. vAcaka umAsvAtie emanA 'prazamarati' graMthamAM kahyuM che : samyagdRSTirjJAnI viratitapobalayuto'pyanupazAntaH / taM na labhate guNaM yaM prazamaguNamupAzrito labhate / / 89 [prazama guNavALA je meLave che te samyagdaSTi, jJAnI, viratidhara, tapobalayukta evA muni paNa meLavatA nathI. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke A badhI sAdhanAmAM prazama guNanI mahattA ghaNI che. jo potAnAmAM prazama guNa nathI pragaTayo to keTalIka vAra samyagdaSTivALA sAdhako mithyAtvI loko pratye nIcI najare jue che, pote jJAnI hoya to ajJAnInI hAMsI uDAve che, pote viratidhara sAdhu ke zrAvaka hoya to aviratidharane utArI pADe che, pote tapasvI hoya to tapa nahi karanAranI avahelanA kare che. vastutaH tapasvI hoya, jJAnI hoya ke anya kaMI sAdhanA karatA hoya to paNa teone bIjA kSativALA, For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra azakta jIvo pratye sahAnubhUti ane samabhAva hovo joIe. are, abhavya jIva pratye paNa dhRNA karI zakAya nahi. prazama guNano mahimA ATalo badho che. [46] svayaMbhUramaNasparddhivardhiSNusamatArasaH / munirvenopamIta Dapi nI sau vAre 6 | da II [zabdArtha svayaMmUramAspaddha svayaMbhUramaNa nAmanA samudranI spardhA karanAra; vardhaLu vRddhi pAmato; samatAra=samatA rUpI rasa jeno; muni =sAdhu; vena=jenAthI; 3pamIta upamA apAya, sarakhAvAya; joDapi koipaNa; na nathI; sau=e; varare carAcaramAM, jagatamAM.] anuvAda-svayaMbhUramaNa nAmanA samudranI spardhA karanAra ane vRddhi pAmato samatArUpI rasa jeno che evA muninI jenA vaDe sarakhAmaNI karI zakAya evo carAcaramAM koI paNa nathI. (6) vizeSArtha : bIjAne samajAvavA mATe athavA koI vAta sacoTa rIte kahevI hoya to te mATe upamA, rUpaka vagere alaMkArono upayoga thAya che. kavio kavitAmAM camatkRti lAvavA AvA alaMkAro prayoje che. vizvamAM moTAmAM moTI, UMcAmAM UMcI, suMdaramAM suMdara vastu mATe tevA prakAranI upamAo prayojAya che. ahIM sAkSAt mokSasukha anubhavAtuM hoya evA samatArasa mATe zAnI upamA ApI zakAya? e mATe cauda rAjalokamAM moTAmAM moTA samudra evA svayaMbhUramaNa samudranI upamA ApI zakAya. tithya lokane cheDe Avelo ardha rajUpramANa, asaMkhyAta yojana pahoLo svayaMbhUramaNa samudra che. carAcara vizvamAM enAthI moTo bIjo koI samudra nathI. paraMtu graMthakArazrI kahe che ke munionA samatArasa mATe A samudranI upamA pUratI nathI, kAraNa ke samudra game teTalo moTo hoya paNa tenI eka maryAdA che. For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. zamASTaka 91 temAM pUra AvatuM nathI. nadImAM pUra AvI zake. samudramAM bharatIoTa thAya, paNa temAM pUra na Ave. muniono upazamarasa-samatArasa satata vadhato ja rahe che. emAM pUra Ave che. eTale munionA samatArasanI svayaMbhUramaNa samudranI sAthe koI sarakhAmaNI thaI zake ema nathI. sarakhAmaNI thAya evo koI padArtha carAcara vizvamAM nathI. A samatArasa anirvacanIya che, upamAtIta che. samatArasamAM jhIlatA munivaro traNe kALanA indriyArtha ramya viSayo vize spRhArahita che. teo jagatanA sarva padArtho ane bhAvo pratye udAsIna hoya che. are, teone potAnI aMtaraMga guNasaMpatti mATe paNa pakSapAta rahyo hoto nathI, kAraNa ke teo have rAgarahita hoya che. AthI ja teono samatArasa sthira nahi paNa vadhavAnA svabhAvavALo hoya che. AvA upazAnta munivarono mahimA ghaNA zAstragraMthomAM varNavAyo che. prazamarati graMthamAM vAcaka zrI umAsvAtijIe munionA mokSasukha mATe kahyuM cheH nirjitamadamadanAnAM vAkkAyamanovikArarahitAnAm / vinivRttaparAzAnAmihaiva mokSaH suvihitAnAm / / [madana (kAmadeva)nA madathI je ajita che, mana, vacana ane kAyAnA vikArothI je rahita che, pArakI AzAthI jeo sArI peThe nivRtta che te mahAtmAono ahIM ja mokSa che.] Avazyaka niryuktimAM upazAnta munio mATe kahyuM cheH daMteNa cittena caraMti dhIrA muNI samugdhAiya rAgadosA / / [jemaNe rAgadveSano sArI rIte nAza karyo che evA dhIra munio dAnta (upazAna) thayelA citta vaDe vicare che.] [47] zamasUktasudhAsiktaM yeSAM naktaMdinaM manaH / ___ kadA'pi te na dahyante rAgoragaviSormibhiH / / 6 / / 7 / / For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra zabdArtha samasUta=zamanA subhASita; sudhAsikta=sudhA eTale amRta vaDe siMcAyeluM che; yeSAM jeonuM; nataMti=rAta divasa mana: mana; vAgapi=kadI paNa; te teo; na vAnta=baLatA nathI; rAgarA=rA+parA=rAgarUpI sarpanI; viSafma=viSanI laharIo vaDe.] anuvAda-upazama rasanAM varNana karatAM) subhASitorUpI amRta vaDe jeonuM mana rAta divasa siMcAyeluM che teo kadI paNa rAgarUpI sarpanA viSanI laharIo vaDe baLatA nathI. (7) vizeSArtha zabda to eka ja cheH zama. eno bhAva paNa eka ja che. paNa enA samAnArtha bIjA zabdo che ane samAna bhAvo paNa che. jJAnI mahAtmAo potAnA anubhavanA nicoDarUpe emAM kalpanA, tarka, alaMkAro ityAdinA umeraNa sAthe ene vividha rIte vyakta karatA AvyA che. evI keTalIye uktio saMkSipta ane tarata haiyAmAM vasI jAya evI sacoTa hoya che. ene subhASita athavA sUkita kahevAmAM Ave che. AvI aneka sUktiomAM pUrve thaI gayelA jJAnI mahAtmAono anubhavarUpI khajAno che. sUktiomAM anubhavAmRta pIrasAyuM che. AvI amUlya evI sUktio vAMcavAnuM, sAMbhaLavAnuM, kaMThastha karavAnuM, enA upara manana, ciMtana, bhAvana karavAnuM priya lAge che. evI keTalIye sUktio haMmezane mATe yAda rahI jAya che. AvI sUktionA saMgraho paNa kAyamane mATe vakhatovakhata prakAzita thAya che. eka ja sUkti paNa jo hRdayamAM sacoTa rIte vasI jAya to samagra jIvanane badalAvI zake che. jeone saMsAra pratye sAco nirveda pragaTa thayo che, jeonuM jIvana tyAgaverAgyanI suvAsathI maghamaghe che, jeo AtmasvarUpanI ramaNatAmAM lIna rahe che teonuM jIvana rAtadivasa AvI priya sUktiothI siMcAyeluM rahe che. evI thoDIka manapasaMda sUktio kaMThAgre, cittAgre vasAvI devAmAM Ave to kasoTInA kALane paNa jItI zakAya che. evI sUktio jIvanamAM moTuM For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. zamASTaka 93 AlaMbana, bhAthuM banI jAya che. upazamarUpI, samatArUpI A amRta jeone prApta thayuM che temane rAgarUpI jhera kazuM karI zakatuM nathI. sarpa daMza thAya to enuM jhera zarIramAM dAha utpanna kare che, paraMtu jyAM amRta hoya tyAM jheranuM kazuM cAlatuM nathI. viSa paNa amRta banI jAya zama-upazama eTale krodhAdi kaSAyono abhAva. zama eTale samatArUpa cAritrapariNAma. e prApta karavuM ghaNuM kaThina che. thoDA vIralA e prApta karI zake che. ekaMdare jagatanA jIvo podugalika sukhanI pAchaLa doTa mUke che. dhanavaibhava jIvane je bAhya anukULatA karI Ape che tene teo sukha mAne che. enI prApti mATe jIvana veDaphI nAkhe che ane maraNAnta saMsApravAhamAM pharI pAchA dhakelAya che. jJAnI mahAtmAoe potAnI jAtane padgalika sukhamAMthI pAchI vALI lIdhelI hoya che. have samatAyukta sUktiomAM, evA graMthomAM ja teo magna hoya che. ethI teo jyAre svabhAvasukhano amRtamaya anubhava kare che tyAre saMsAranI vAsanArUpI viSa temano sparza karI zakatuM nathI. [48] jarna jJAna gotuM raMgIcAnaturaMgamAM: I jayanti munirAjasya zamasAmrAjyasaMpadaH / / 6 / / 8 / / [zabdArtha parvajJAnanA=garjanA karatA jJAnarUpI hAthIo; kAMpAraMpacina=UMcA, nRtya karatA (khelatA) dhyAnarUpa; turImA:=ghoDAo; natti jayavaMtI varte che; munirAgaTya munirAjanI, munirUpa rAjAnI, zamasAmrAjya zamarUpI sAmrAjyanI; saMparva saMpatti.] anuvAda-jemAM garjanA karatA jJAnarUpI hAthIo che ane khelatA dhyAnarUpI ghoDAo che evI munirUpI rAjAnA upazamarUpI sAmrAjyanI saMpatti jayavaMtI For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 jJAna sAthe varte che. (8) vizeSArtha H zama eTale ke samatAno mahimA samajAvyA pachI graMthakArazrIe zamayukta munirAjanuM gaurava karavA mATe eka sarasa rUpaka prayojyuM che. AvA munirAjane biradAvavA hoya to rAjAnA pada sAthe temanI tulanA karavI joIe. jUnA vakhatamAM koI paNa zaktizALI rAjAnuM sAmarthya keTaluM che e darzAvavA mATe emanI pAse keTaluM pAyadaLa che, tathA azvasenA ane hastisenA keTalI che enI gaNanA thatI. jemanI pAse azvasenA ane hastisenA vadhAre hoya to te rAjA yuddhamAM avazya vijaya meLavI zake. muni bhagavaMtane jo mahArAjA tarIke oLakhAvIe to emanI pAse, moharAjArUpI zatru upara vijaya meLavavA mATe jJAnarUpI hAthIo che. emanI garjanAthI duzmanonAM gAtra zithila thaI jAya. vaLI A mahArAjA pAse dhyAnarUpI azvasenA che. A ghoDAo duzmana upara trATakavA mATe haNahaNI rahyA che ane vijaya meLavavAnA ullAsamAM teo thanaganI rahyA che. azvasenA ane gajasenA e rAjyanI saMpatti che. sArAmAM sArA hAthI ane ghoDA vasAvavA mATe rAjA pAse nANAM to joIe ja. eTale senAne rAjyanI saMpatti tarIke gaNAvavAmAM Ave che. muni mahArAja pAse aMtaraMga zatruo upara vijaya meLavavA mATe jJAnarUpI gajasenA ane dhyAnarUpI azvasenAnI vizALa saMpatti che. eTale emano vijaya nizcita che. AvA muni mahArAjAnAM zAsanano jaya ho! For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. indriyajayASTaka 7. IndriyajayASTaka [49] vibhaSi yadi saMsAra mokSaprApti 2 siA . tadendriyajayaM kartuM sphoraya sphArapauruSam / / 7 / / 1 / / zibdArthaH vivi=tuM bhaya pAme che; yavi=jo; saMsAra =saMsArathI, bhavabhramaNathI; mokSaprAtiM=mokSaprAptine; =ane; kSati=icche che; tavA to; kriyAyaM indriyono jaya; tuM karavAne; woraya pravartAva; phorava; =dedIpyamAna, prakAzamAna, tejasvI; pauruSa--puruSArthane, parAkramane.. anuvAda-jo tuM saMsArathI bhaya pAme che ane mokSanI prAptinI abhilASA rAkhe che, to indriyone jItavA mATe bhavya puruSArtha phorava ! (1) | vizeSArtha : saMsAramAM cAre bAjuM avalokana karIe to janma, jarA, vyAdhi, mRtyu vagere prakAranuM duHkha dekhAya che, svajana-parivAramAM paNa hiMsaka athaDAmaNo thAya che, kauTuMbika saMbaMdhomAM verajheranAM bI vavAya che, verano badalo verathI levAya, hatyAo thAya che, sAmAjika ane rAjakIya stare ATalI badhI arAjakatA pravarte che-saMkSepamAM ATaluM badhuM duHkha saMsAramAM hovA chatAM ekaMdare koIne saMsArano Dara lAgato nathI. saMsAramAMthI chUTavAnI vAta bahu ja ochAne game che. emAMthI kevI rIte chUTI zakAya e jANavAnI icchA paNa keTalA ochA lokomAM hoya che ! lokone to sAruM sAruM khAvApIvAnuM, haravA pharavAnuM, sukhasagavaDanAM sAdhano vasAvI mojazokhamAM rahevAnuM game che, kAraNa ke teonuM saMsAranuM avalokana sapATI paranuM hoya che. saMsAranA vAstavika, tAttvika svarUpanuM yathArtha darzana teone hotuM nathI. ethI evA lokone saMsAra kyAreya bihAmaNo lAgato nathI. For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 Ama chatAM jagatamAM pratyeka kALe amuka loko evA rahevAnA ke jeone kaDavA anubhavone kA2Ne saMsAra pratye abhAva, aruci, nirveda, vairAgya ityAdi thAya che. vaLI keTalAka loko evA paNa rahevAnA ke jeone saMsAranuM sAcuM svarUpa samajAya che teone saMsAra bihAmaNo lAge che ane saMsAra paribhramaNamAMthI mukta thavAnI abhilASA thAya che. jeone tAttvika samajaNa pachI saMsArano sAco Dara lAge che evA lokoe indriyo upara vijaya meLavavA mATe bhAre puruSArtha ka2vo joie. vyutpattinI dRSTie 'indra' dhAtuno artha thAya che ezvaryavALo. indriya zabda 'indra' u52thI banyo che. indrano eka artha thAya che jIva. indriya eTale jIvanuM liMga athavA lakSaNa. indriyo e jIvanuM cihna athavA lakSaNa che. indriya vinA koI saMsArI jIva saMbhavI na zake. (siddhAtmAne indriyo-mana, vacana ane kAyA hotAM nathI.) ochAmAM ochI eka indriya to saMsArI jIvane hoya ja che. je indriyo dvA2A jIva viSayone jANe che, kAraNa ke jIvamAM jJAyakapaNuM che. indriyonA be prakAra batAvavAmAM Ave che-dravyendriya ane bhAvendriya. dravyendriya pudgala svarUpa che ane bhAvendriya AtmAnA pariNAma svarUpa che. dravyendriyanA be prakA2 che-nivRtti ane upakaraNa. nivRtti prakAranI indriyanA paNa be prakAra che-bAhya nivRtti ane AtyaMtara nivRtti. bAhya nivRtti eTale aMgopAMga-nAmakarmathI thayelA zarIranA bhAgo, jema ke AMkha, nAka, kAna vagere. AtyaMtara nivRtti eTale viSaya grahaNa karavA mATe pudgalothI banelo aMdarano AkAra. upakaraNa indriya eTale potapotAnA viSayane grahaNa karavAnI zaktirUpI Indriya. jJAnasAra bhAvendriyanA be prakAra che-labdhi ane upayoga. matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa ane vIryAntarAya-e karmonA kSayopazamathI utpanna thayelI, indriyonA viSayane grahaNa karanArI AtmAnI zaktine labdhi kahevAmAM Ave che. For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. ikiyayASTaka 9 indriyonA viSayanuM jJAna te upayoga athavA labdhinuM jJAnarUpa phaLa te upayoga. indriyo dvArA viSayonuM je jJAna prApta thAya che temAM iSTapaNuM-sArApaNuM, aniSTapaNuM, kharAba paNuM vagere prakAranA je bhAvo thAya che te mohanI pariNati rUpe hoya che. AvA bhAvone aTakAvavA eTale ke indriyo dvArA thatA viSayonA jJAnamAM iSTa-aniSTa rUpe pariNamanane aTakAvavuM. e indriya uparano jaya kahevAya che. emAM dravyajaya eTale indriyonI pravRtti ochI karavI, saMkocavI te ane bhAvajaya eTale AtmAnA dharmonuM pariNamana. ema ubhaya prakAranA indriyajaya mATe sAdhake abhyAsa karavo joie. [50] vRddhAtRMILatApUrAdvArta: zinendriyai: | mUrchAmatucchAM yacchanti vikAraviSapAdapAH / / 7 / / 2 / / zabdArtha vRddhA =vRddhi pAmelA, moTA thayelA tRnatapUrvo =tRSNArUpI jaLathI bharelA vAste =kyArA vaDe; niM=kharekhara; bdi =indriyo vaDe; mUccha= mamatAne; ghenanI avasthAne; mUrchAne; manuSThAM nAnI nahi evI, moTI, ghaNI; yucchantiH=Ape che, utpanna kare che; vivAra viSa-pApA =vikArarUpI jherI vRkSo.] anuvAda-tRSNAnA jaLa vaDe bharelA, indriyo rUpI kyArAothI moTA thayelA vikAranA jherI vRkSo gADha mUrchA Ape che. (2) vizeSArtha : ahIM indriyonI tRSNA mATe eka rUpaka prayojavAmAM AvyuM che ke jethI indriyo uparanA vijayanI vAta manamAM ThasI jAya. (1) vikArarUpI vRkSa che ane te paNa jherI che. (2) e vRkSanuM bIja vAvIne enI AsapAsa je kyAro banAvAvamAM Avyo che te indriyorUpI kyAro che. (3) bIja vAvyA pachI kyArAmAM pANInuM je siMcana thAya che te tRSNA For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra lAlasArUpI pANI che. A kyArAmAM tRSNArUpI jalanuM siMcana jo na karavAmAM Ave to viSayavAsanArUpI viSavRkSanuM bIja paDyuM paDyuM sUkAI jaze. te aMkurita nahi thaI zake. paNa jo tRSNArUpI jaLanuM siMcana cAlu raheze to vikArarUpI vRkSa uttarottara moTuM thatuM jaze. indriyorUpI kyAro jalasiMcanamAM sahAyarUpa thaze. paNa jo jalasiMcana nahi thAya to kyAro paNa nirarthaka banI jaze. paraMtu A badhuM kahIe eTaluM saheluM nathI. vikArarUpI vRkSo mohane utpanna kare che ane moha jIvane viSayAMdha banAve che. mATe mohane oLakhavAnI ane ene nAthavAnI prathama AvazyakatA che. indriyone eno khorAka jo na ApavAmAM Ave to mohanuM jora nabaLuM paDatuM jAya. mANase evA bhramamAM na rahevuM joie ke eka vakhata indriyone enA viSayo ApI zAMta karI daie pachI nizcita thaI javAya. vastutaH icchAo saMtoSavAthI vadhatI jAya che. kahyuM che ke icchAo AkAza jeTalI anaMta che. uttarAdhyayanasUtra (9-48) mAM kahyuM che: suvannarUppassa ya pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa viluddhassa na hunti kiMci, icchA hu AgAsasamA aNaMtayA / / (sonAnA ane rUpAnA kailAsa parvata jevA asaMkhya parvato hoya to paNa atyaMta lobhI mANasane potAnI pAse to kaMI ja nathI' ema lAge che, kAraNa ke icchA AkAza jevI anaMta che.) vAramaNaMtaM bhuttA vaMtA cattA ya dhIrapurisehiM / te bhogA puNa icchai bhottuM tiNhAulo jIvo / / (je bhogone jIve anaMta vAra bhogavIne vasI nAkhyA che arthAt choDI dIdhA che ane jeno dhIra puruSoe tyAga karelo che te bhogone tRSNAthI vyAkuLa thayelo For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. indriyajayASTaka jIva pharI bhogavavA icche che.) jIvane AhAra vagerenI saMjJAo anAdi kALathI vaLagelI che. eTale saMjJA anusAra ene vividha viSayonA bhogopabhoganI tRSNA satata rahyA kare che. paraMtu tRSNA tRpta karavAthI zAnta thatI nathI, paNa te pAchI vadhAre anupta thaIne bhogasAmagrInI ugra lAlasA dharAvavA lAge che. tRSNA jyAre baLavAna bane che tyAre jemane saMyamanI bhAvanAno kyAreya sparza thayo nathI hoto evA jIvone vaza karI de che. evA jIvo atyaMta vyAkuLa ane bahAvarA banI jAya che. eTalA mATe je jIvo dharma tarapha vaLe che, adhyAtmaruci dharAve che tevA jIvoe tRSNAne jItavA mATe tyAga-vairAgyano abhyAsa vadhAratA javuM joIe ane saMyamamAM daDha rahevuM joIe. [51] saritsahastraphuggarasamudrosovara: | tRptimAna nendriyagrAmo bhava tRptoDanArAbhanA 7 / rU II [zabdArtha sari=nadI; satra=hajAro; kubUra=na pUrAI zake, na bharAI zake evA samudrovara=samudranuM peTa, sovara: samAna, jevA; tRptimAna =tRpta; na=nathI; ndriyAma:=indriyono samUha; ma=thA; tRpta tRpta, saMtoSI; aMtarAtmanA aMtarAtmA vaDe.] anuvAda-hajAro nadIo vaDe na pUrI zakAya evA samudranA udara jevo indriyono samUha tRpta thato nathI. mATe aMtarAtmA vaDe tRpta thA ! (3) vizeSArtha : indriyonA samUha mATe ahIM samudranI upamA ApavAmAM AvI che. samudranuM peTa keTaluM moTuM che ! anaMta kALathI hajAro nadIo roje roja niraMtara potAnuM badhuM pANI samudranA udaramAM ThAlave che, chatAM samudra kyAreya evuM kahyuM nathI ane kahevAno nathI ke "basa, have mAruM peTa bharAI gayuM che. tame havethI mane For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 jJAnasAra vadhu jala ApavAnuM baMdha karo." ApaNI pAMca indriyonI prakRti paNa samudra jevI ja atala uMDANavALI che. indriyo anaMtakALathI bhogo bhogavavA chatAM kyAreya ema nahi kahe ke ame tapta thaI gaI chIe ane amAre have navA koI upabhoganI jarUra nathI, ke apekSA nathI. indriyone vartamAnamAM bhogavAtA viSayo mATe Asakti, mamatA, AkarSaNa, laganI ityAdi rahe che. nahi bhogavelA evA navA navA viSayo bhaviSyamAM bhogavavA mATe utkaMThatA, utsukatA, AkAMkSA, svapnAM ityAdi rahe che ane bhUtakALamAM bhogavelA viSayonuM vAraMvAra smaraNa thAya che. indriyo kyAreya navarI paDatI nathI. enI pravRttio traNe kALa avirata cAlatI rahe che. te sadAya bhUkhI ane bhUkhI rahe che. paraMtu indriyone bhogo vaDe tRpta karavAno vRthA prayatna karavAne badale saMtoSa, saMyama, tyAga vagerethI zAnta karI zakAya che. vastutaH AtmAnuM, AtmasvarUpanuM AlaMbana levAthI indriyonI parAdhInatA maTI jAya che, krame krame tRSNAno kSaya thAya che. jyAM sudhI zarIra e ja AtmA che evI bhrAnti rahyA kare tyAM sudhI indriyo baLavAna ja rahevAnI. khAvApIvAmAM, haravApharavAmAM ane kAmabhogomAM rasa paDavAno. paNa sAcuM sukha indriyonuM nahi, paNa AtmAnuM che, AtmasvarUpanI ramaNatAnuM che evI samaja Ave ane evo anubhava thavA lAge tyAre citta indriyonA viSayomAMthI nivRtta thaI tapa, japa, jinabhakti, gurusevA, zAstrAbhyAsa, dhyAna ityAdimAM vadhu rasa levA lAge che. tyAre indriyonA viSayo ene eMThavADa jevA lAge che. emAMthI rUci nIkaLI jAya che. samyagudarzana, samyagujJAna ane samyak cAritra e ratnatrayInI ArAdhanAnI pravRtti jyAre jora pakaDe che tyAre parabhAvo ane parapudgala taraphanuM enuM kheMcANa ghaTI jAya che. indriyonA viSayo game teTalA rasika ane AkarSaka hoya paNa aMte to e durgati tarapha laI janArA che evI zraddhA daDha thatAM jIva aMtarmukha bane che. enI yAtrAnI For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. indriyajayASTaka 101 dizA have badalAI jAya che. te AtmasvarUpamAM ramaNa karavA lAge che. . eTalA mATe jIve indriyonI tRpti tarapha nahi paNa AtmasvarUpanI prApti tarapha lakSa rAkhI tadanusAra puruSArtha karatA rahevuM joie. zrI devacaMdrajI mahArAje "jJAnamaMjarI" TIkAmAM upadezamAlA'nI nIcenI gAthA TAMkI che. visayAvisaM hAlAhalaM, visayavisaM ukkaDaM pIyaMtANaM / visayavisAinnaM piva, visayavisavisUiyA hoi / / [viSayarUpI viSa (saMyamarUpI jIvitano nAza karanAra hovAthI) hAlAhala jhera che. viSayarUpI viSanuM (athavA nirbheLa viSanuM) utkaTapaNe pAna karanArane viSayarUpI viSathI ajIrNa thAya che (eTale na pacavAthI mRtyu thAya che, ane kAM to viSayaviSathI visUcikA (jhADA-ulaTI) thAya che.]. vaLI kahyuM che. kAmabhoga graho duSTaH kAlakUTaviSopamaH / tavyAmohanivRttyarthamAtmabhAvo'mRtopamaH / / [kAmabhoga duSTa graha jevA ane kALakUTa viSa samAna che. teno vyAmoha (brAnti) dUra karavA mATe AtmabhAva amRta samAna che.] Ama, jIva jyAre viSayone kALakUTa jhera samAna lekhe che tyAre ja AtmAnA amRtapAna tarapha te abhimukha thAya che. e mATe AraMbhamAM indriyone viSayAMtara karAvavAnI, azubha ke aprazasta viSayomAMthI zubha ke prazasta viSayo tarapha vALavAnI jarUra che. nayanono upayoga have jinezvara paramAtmA, guru bhagavaMta vagerenAM darzanamAM karavo joIe. zravaNendriyano upayoga have zrutajJAnanA zravaNamAM thavo joIe. jidvAno upayoga stavana-sakjhAya lalakAravAmAM, stotronA raTaNamAM thavo joIe. tenI sAthe sAthe manane paramAtmAnA svarUpanA ane AtmasvarUpanA For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 2 jJAnasAra ciMtanamAM, dhyAnamAM lagADI devuM joIe. eno mahAvaro thatAM sAcI tRpti tarapha jIva gati karato jaze. [52] yAtmAnaM viSayU: pAzcarmavavAsapa2Atamuram | indriyANi nibadhnanti moharAjasya kiMkarAH / / 7 / / 4 / / [zabdArthaH mAtmAnaM=AtmAne; viSayaeN: pAro:=viSayorUpa baMdhano vaDe bhavavA=saMsAravAsa, bhavabhramaNa para muva=parADumukha thayelA vimukha banelA, maDhuM pheravI gayelA, udvigna banelA kriyAbi=indriyo; nikhanita=bAMdhe che; modarAnastha moharAjAnA, phira :=dAsa-dAsI, nokaro] anuvAda-moharAjAnI dAsIrUpa indriyo saMsAravAsathI vimukha thayelA AtmAne viSayorUpI pAzathI bAMdhe che. (4) vizeSArtha : ahIM saMsArane eka sAmrAjyanuM rUpaka ApavAmAM AvyuM che. A sAmrAjyano samrATa che moharAjA. indriyo tenI kiMkarA eTale ke nokarANIo, sevikAo che. "upamiti bhavaprapaMca'mAM AvuM ja rUpaka ApyuM che. tyAM rAjAno putra che rAgakesarI ane pradhAna che viSayAbhilASa. teo jagatane potAne vaza rAkhe che. moharAjA jagatanA jIvone indriyonA bAMdhe che athavA pAzathI baMdhAve che. pAza eTale doraDuM. sajA pAmelA kedIne hAthe page doraDuM bAMdhavAmAM Ave che. (have sAMkaLa paNa baMdhAya che.) pAza e doraDAmAMthI banAvelo phAMso (gALiyo) che. jUnA vakhatamAM pAza nAkhavAnI tAlIma apAtI. bhAgI jatA mANasane doraDAno phAMso uchALI enA gaLAmAM nAkhIne pAcho kheMcI levAto. indriyono gALiyo bhalabhalA mANasone baMdhanamAM nAkhI de che. indriyo jIvone bhramaNAmAM nAkhI de che. teo mANasa pAse avaLI mati karAvI For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. indriyajayASTaka 103 potAnA baMdhanamAM jakaDI le che. mANasa saMsArathI udvega pAmelo hoya, tyAga vairAgya tarapha vaLelo hoya, tapa japa karato hoya, svAdhyAya karato hoya, dhyAna dharato hoya to paNa indriyo ene lobhAmaNI vAto kare che ane kutarkathI samajAve che ke jethI muMjhAyelA jIvane ema lAge che ke zarIra sAruM haze to bhaviSyamAM dharma sArI rIte karI zakAze, kAraNa ke dharma sAdhanAnuM paheluM pagathiyuM che zarIranI sudaDhatA. eTale jIva zarIrane sudaDha karavA mATe evA prakAranA garISTha khAnapAna tarapha vaLI jAya che. ema karatAM te rasalolupa bane che ane dharmanI mULa vAtane bhUlI jAya che. jIvane khabara nathI paDatI ke vastutaH pote vadhu gADha baMdhanamAM baMdhAto jAya che. saMsAranI AvI viSama paristhitino vicAra karI jAgRta jIve moharAjAnI jALamAM phasAvuM na joIe. phasAyA hoIe to vahelI take emAMthI bahAra nIkaLI javuM joIe. [53] urimRtna naM pazyan thAvati jhiyamohita anAdinidhanaM jJAnadhanaM pArzve na pazyati / / 7 / / 5 / / [zabdArtha girimRtnA parvatanI mATIne, dhanaM=dhanarUpe; pazca=joto; dhAvati=doDe che; ndriyohita =indriyonA viSayamAM mohita thayelo; anAvinidhanaM anAdi ananta; jJAnaM=jJAnarUpa; dhanaM=dhanane; pArzva=pAse rahelA; na=nathI; pati joto.] anuvAda-indriyothI mohita thayelo jIva parvatanI mATIne dhanarUpe joIne doDe che, paraMtu pAse rahelA anAdi-anaMta jJAnadhanane joto nathI. (5) vizeSArtha : eka bAju indriyonI pravRttio ane bIjI bAju AtmasvarUpanI pravRttio e vacceno bheda sarasa dRSTAnta vaDe ahIM samajAvavAmAM Avyo che. For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 jJAnasAra sAmAnya vepAramAM kaMI kaza nathI, paNa kaMIka zrama karIne ghaNuM badhuM dhana meLavavuM hoya to eka kaSTabharyo upAya che. to jUnA vakhatamAM e mATe je DuMgaromAM sonuM, rUpuM ke hIrAmANekanA kAcA aMzo jyAM jaNAtA hoya tyAM khodakAma karavuM, khANa banAvavI ane mATImAMthI nIkaLatA suvarNAdinA kAcA paththaro ekaThA karI, sApha karI, ogALavA. emAMthI suvarNa, cAMdI vagere jo meLavAya to enI sArI kiMmata Upaje. e rIte mANasa dhanavAna banI zake che. prAcIna samayamAM dhana meLavavA loko dUranA DuMgaromAM pahoMcI jatA, paraMtu e mATe mahenata ghaNI karavI paDe che. e mATe bahAra taDakAmAM dUra dUra sudhI rakhaDavuM paDe che. Akho divasa kALI majUrI karavI paDe che. koIvAra emAMthI kazuM paNa na maLe. mahenata mAthe paDe. paraMtu evI rIte puruSArtha karavAthI zrImaMta banI zakAya che. alabatta, e rIte je dhana maLe te nAzavaMta che, corAI javAno bhaya che. gharAka na hoya to mahenata mAthe paDe che. bIjI bAju jIva jo ciMtana kare to potAnA AtmAmAM potAnI pAse ja dhana raheluM jaNAze. e jJAnarUpI dhana che. e meLavavA mATe bahAra bhaTakavuM nathI paDatuM. je puruSArtha karavAno che te aMdarano che. e dhana nizcita rUpe che, avinAzI anAdi kALathI e paDeluM che. jIva nigodamAM hato tyAre paNa akSaranA anaMtamAM bhAga jeTalo ughADa dharAvatuM e jJAna sattAmAM raheluM hatuM. karmarUpI DuMgaromAM e daTAyeluM paDyuM che. e khodIne bahAra kADhavAnuM che. jJAnarUpI e dhanane jema jema vizuddha karatA jaIe tema tema e samyagujJAna rUpe pragaTa thAya che ane chevaTe kevaLajJAnarUpe prakAzita thAya che. jIvamAM sattAgata kevaLajJAna raheluM che. mohanIya vagere karmonA AvaraNane lIdhe e dekhAtuM nathI. tattvanA avabodharUpa e jJAna mATe jarUra che puruSArtha karavAnI. kahyuM cheH kaivalanANamaNaMte jIvasarUpaM tayaM nirAvaraNaM / eTale ke "ananta ane AvaraNarahita kevaLajJAna jIvanA svarUpabhUta che. Ama kevaLajJAna anAdi anaMta che. siddhAvasthAmAM paNa teno nAza nathI. For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. indriyajayASTaka 105 eTalA mATe jIve indriyonA bAhya viSayo rUpI sonuM, cAMdI meLavavAno puruSArtha choDI daI, viSayothI mohita thayA vinA, potAnA aMtarAtmAmAM daTAyelA avinAzI jJAnadhanane meLavavAnuM lakSya rAkhavuM joIe. [54] pura: pura: ratRM mRtRdhdhanuripu ! kriyA thaiSa ghAvati tyavasva jJAnAmRtaM garI: | 7 | da II. [zabdArtha pura: pura:=AgaLa AgaLa, uttarottara; murat tRMT:=vadhatI jatI tRSNA jeone che evA; mRtRSNA jhAMjhavAnAM jaLa jevI tRSNA, manuripu =enA jevA; ndriyArthISa indriyonA viSayomAM; dhavanita doDe che; jhA choDIne; jJAnAmRtaM=jJAnarUpI amRtane; naDI:=jaDa loko, mUrkha, ajJAnI.] anuvAda-uttarottara vadhatI jatI tRSNA jeone che evA jaDa mANaso jJAnarUpI amRtane choDIne jhAMjhavAnAM nIra jevA indriyonA viSayomAM doDe che. (6) vizeSArtha : indriyonA viSayonI tRpti karavAno prayAsa karavAthI vastutaH tRpti thatI nathI. indriyo to moTI saLagatI bhaThThI samAna che. emAM game tevA bhogasukho nAkho, to te bhasma thaI jaze ane bhaThThI navA sukhabhoga mAgaze. udAharaNa tarIke bhojanano viSaya laIe. mANasane sAruM svAdiSTa khAvuM game che, paNa bhojanano AnaMda mANI lIdhA pachI thoDI vAramAM peTa khAlI thaI jAya che ane pharI te bhojana mAge che. paraMtu koI mANasa ema khAdhA kare to ene ajIrNAdi rogo thAya che. bhojananI paNa eka maryAdA che. eno atibhoga nathI thaI zakato ane chatAM jo atibhoga karavAmAM Ave to enAM mAThAM pariNAma bhogavavAno vakhata Ave che. AvuM ja kAmabhoganA viSayamAM che. mANasanI bhogopabhoga mATenI lAlasA uttarottara mRgatRSNAnI jema vadhatI jAya che. sUryanA tejane kAraNe retI caLakatI joIne e pANI che ema samajIne For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 jJAnasAra pANI pIvA mRga doDe che. jema doDe che tema mRgajaLa AvuM thatuM jAya che ane chevaTe tarasyuM haraNa thAkIne mRtyu pAme che. manuSyanI bhogopabhoga mATenI vAsanAo paNa Ama uttarottara vadhatI rahe che. dhana, mAlamilakata, svajana parivAra, yazakIrti vagere mATenI mANasanI tRSNA kyAreya saMtoSAtI nathI. uttarottara te vadhatI ja jAya che. pariNAme nirAzA, kuleza, udvega, kheda vagere utpanna thAya che ane vadhatAM jAya che. Ama chatAM mANasonI AMkha jo na UghaDatI hoya to e emanI mUrkhatA che, jaDatA che. evA mANaso pUMchaDA vinAnA pazu jevA gaNAya che. umAsvAti mahArAje "prazamarati'mAM kahyuM cheH __yeSAM viSayeSu ratirbhavati na tAn mAnuSAn gaNayet / (jeone viSayomAM Asakti che teone manuSya na gaNavA.) cAra gatimAM mAtra manuSya bhavamAM ja indriyonA bhogopabhoga tuccha ane asAra che e vize sAcI samaja Ave che ane te bahu ja thoDA lokone. indriyonA AnaMda karatAM jJAnarUpI amRtanA pAnano AnaMda ghaNo caDiyAto che e to yogya adhikArI mANasane ja samajAya che ane samajAyA pachI paNa bahu ja thoDA eno amala-anubhava karI zake che. paraMtu eka vakhata jJAnAmRtano AnaMda jemaNe cAkhyo che ane mANyo che temane pachI saMsAranAM sarva sukho tuccha lAge che. A avinAzI jJAnAmRta uttarottara ene mokSasukha tarapha laI jAya che. [55] patAmRmInema-sara yAti luzAm ekaikendriyadoSAcced duSTaistaiH kiM na paJcabhiH / / 7 / / 7 / / [zabdArtha pata=pataMgiyuM; mR=bhamaro; mIna=mAchalI; rUma=hAthI; sAra: haraNa; yAnti pAme che; urvazAdurdazAne; parva =eka eka; For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. ijiyajayASTaka 107 ndriyoSA-indriyanA doSathI, vejo, duSTa =duSTavaDe, doSavALI vaDe; tai=te vaDe; ni-zuM na thAya? paDyUmi=pAMca vaDe.] anuvAda-jo pataMgiyuM, bhamaro, mAchalI, hAthI ane haraNa eka eka indriyanA doSathI durdazAne pAme che, to doSavALI pAMca indriyothI to zuM na thAya ? (7) vizeSArtha saMsAramAM ekendriyathI mAMDIne saMjJI paMcendriya sudhInA anaMtAnaMta jIvo che. jema indriya vadhAre tema jIvano ughADa vadhu. paNa e ja indriyo jIvane mRtyune bheTavAmAM paNa nimitta banI zake che. sthUla indriyonA bhautika rasamAM jIve lubdha na thavuM joIe. jema indriyo vadhAre tema upabhoganAM sAdhano vadhAre ane avakAza paNa vadhAre. mANasa indriya-lubdha bane to enuM patana nizcita thaI jAya che. ahIM eka eka indriyamAM lubdha banelA jIvo kevI rIte mRtyune bheTe che tenAM udAharaNa ApavAmAM AvyAM che. ( pataMgiyuM keTaluM suMdara hoya che. raMgo ane enI suMdara bhAtanuM keTaluM badhuM vaividhya pataMgiyAmAM jovA maLe che. paNa e pataMgiyuM dIvAne jotAM enI tarapha dhasI jAya che. e rUpamAM Asakta bane che. dIvo jovo e pataMgiyA mATe cakSu indriyano viSaya che. dIvAnI AsapAsa ghUmatAM ane chevaTe dIvA para dhasI jatAM pataMgiyuM baLIne khAka thaI jAya che. bhamaro sugaMdhano lubdha che. phUlanI sugaMdha enAthI khamAtI nathI. ene ema thAya che ke kevI rIte badhI sugaMdha eka sAthe bhogavI lauM ! e kamaLa para bese che. A evuM kamaLa che ke je sUryanA UgavA sAthe UghaDe che ane AthamavA sAthe biDAya che. bhramara kamaLanI sugaMdhamAM eTalo badho paravaza banI jAya che, bhAna bhUlI jAya che ke sUryAsta samaye kamaLa biDAI jAya te pahelAM pote UDI javuM joIe. paNa e UDato nathI ane kamaLamAM AkhI rAta purAI rahe che ane ethI For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 nAnasAra te guMgaLAine prANa gumAve che. vaLI bIje divase bIjo bhramara Ave che. eka bhramarane marelo najara sAme jovA chatAM te cetato nathI, kAraNa ke e paNa gaMdhamAM lubdha che. mIna eTale ke mAchalI. e svAdamAM lubdha che. mAchImAranA kAMTAmAM bharAyelI vAnagI khAvA jatAM te kAMTAmAM phasAI jAya che ane mRtyu pAme che. hAthI unALAmAM ThaMDaka meLavavA, sparzendriyanuM sukha mANavA kAdavavALA taLAvamAM snAna karavA paDe che. pANI ane kAdavanI zItaLatA ene sarasa AnaMdano anubhava karAve che. paNa pachI potAnA ja vajanathI e kAdavamAM UMDe eTalo khUMpato jAya che ke pachI te nIkaLI zakato nathI. bhAre hAthIne bahAra kADhavAnuM paNa saheluM nathI. vaLI pAse koI na hoya to to hAthI kAdavamAM ja garaka thaI jaIne mRtyu pAme che. je indriye ene AnaMda karAvyo e ja indriye ene mota bheTamAM ApyuM. haraNane saMgIta atyaMta priya hoya che. paraMtu enI e nabaLAI pAradhi jANe che. jhaDapI doDI jatA haraNano bANathI zikAra karavAnuM saraLa nathI. pAradhi bANa cUkI jAya che. paraMtu pAradhi saMgItanA zravaNamadhura suro relAvI pahelAM haraNane stabdha karI de che. eka ja sthaLe sthira UbhelA saMgItamagna haraNane pachI pAradhi bANano zikAra banAvI de che. Ama, sparzendriya, rasanendriya, dhrANendriya, cakSurendriya ane zravaNendriya-eka eka indriyanA viSayamAM lubdha bananAra jIvonI kevI durdazA thAya che ane kevI rIte mRtyune bheTe che tenAM udAharaNo jovA maLe che. manuSya pAse pAMca indriyo che ane te dareka indriyamAM te Asakta rahe che. eka viSayavAsanA-kAmavAsanAne kAraNe paNa mANasanI hatyA thatI hoya athavA te ApaghAta karato hoya evA banAvo vize vAraMvAra sAMbhaLavA maLe che. mAtra sAmAnya mANaso ja nahi, moTA moTA sattAdhIzone paNa vyabhicArane kAraNe gAdI choDavI paDI che. vAsudeva, cakravartIne paNa indriyalubdhatA-viSayonA amaryAda bhogavaTAne For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. indriyajayASTaka 109 kAraNe naraka gatinAM duHkho bhogavavAno vakhata Avyo che. eTalA mATe sAdhake indriyothI parAjita thavuM na joIe; indriyonA viSayo eTalA badhA che ane avasaro paNa eTalA badhA prApta thAya che ke enA upara saMyama meLavavA mATe, vijaya prApta karavA mATe manathI bhAre puruSArtha karavAnI jarUra rahe che. [5] viveDhIpadakSe samAnatA indriyairyo na jito'sau dhIrANAM dhuri gaNyate / / 7 / / 8 / / [ zabdArthaH viveva dIpa=vive karUpI hAthI; rarthakSe:=siMha samAna; samAdhina=samAdhirUpI dhana tare coro jevI; maii indriyo vaDe; ya =je; ne nita =jitAyo nathI; :=; dhIrA dhIra puruSonI, dhIra puruSomAM; dhuri=mukhya; khyategaNAya che.] anuvAda-vivekarUpI hAthIne haNavAmAM siMha samAna, samAdhirUpI dhanane lUMTavAmAM coro jevI indriyo vaDe je jitAyo nathI te dhIra puruSomAM mukhya gaNAya che. (8). vizeSArtha ahIM indriyo mATe be rUpaka yojavAmAM AvyAM che. (1) indriyo siMha che ane (2) indriyo taskara eTale ke cora che. siMha divase sAmI chAtIe AkramaNa kare che ane cora ghaNuMkharuM rAtane vakhate cUpacApa potAnI pravRtti Adare che. indriyo rUpI siMha sAdhakanA vivekarUpI hAthI upara AkramaNa kare che. vaLI indriyorUpI cora sAdhakanA samAdhirUpI dhanane corI javA Ave che. paraMtu je dhIra, svastha, samartha sAdhako che te divase eTalA cakora hoya che ane rAtre paNa eTalA jAgRta hoya che ke teo lUMTAtA nathI ke parAjita thatA nathI. For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jJAnasAra pazuomAM kadanI dRSTie moTAmAM moTuM te hAthI che. te zAkAhArI che, zAnta che, samajadAra che ane zobhArUpa che. siMha krUra, hiMsaka ane Akramaka che. siMha jo chalAMga mArI hAthInI pITha para caDI javAmAM phAvI gayo to te hAthIne phADI khAya che. paNa hAthI jo sAvadha hoya to siMhane phAvavA deto nathI ane potAnI sUMDha vaDe pakaDIne ane majabUta paga vaDe kacaDIne siMhane parAjita karI bhagADI de che ke mArI nAkhe che. indriyorUpI siMha pramAdI sAdhakanA vivekarUpI hAthIne haNI nAkhe che, paraMtu dhIrapuruSomAM mukhya evA apramatta, samartha, svastha sAdhakanA vivekarUpI hAthIne haNI zakato nathI. te ja pramANe indriyorUpI cora jAgatA dhIrapuruSanA dhyAnarUpI dhanane uThAvI jaI zakato nathI. eTale ke sAdhakanuM dhyAna khaMDita thatuM nathI. | viveka eTale juduM pADavAnI zakti. sAra zuM che ane asAra zuM che te pArakhavAnI zakti. sAdhaka mATe viveka eTale deha ane AtmAne bhinnarUpe jovAnuM jJAna, eTale ke bhedajJAna. viveka eTale zubha karma ane azubha karma samajavAnI dRSTi. sAdhaka mahAtmAo jyAre svarUpAnubhavanA dhyAnamAM ArUDha thAya che tyAre te nirvikalpa samAdhimAM sthira thAya che. moTA upasargo thAya to paNa teo dhyAnathI calita thatA nathI. namirAjarSi, metArajamuni, gajasukumAla muni vagere mahAtmAo indriyonA upasargothI jitAyA nathI. sAdhake uttarottara evuM Atmika baLa keLavavuM joIe ke jethI indriyo temane parAjita na karI zake. je sAdhako indriyothI parAjita thatA nathI emane indrAdi devo paNa vaMdana karavA Ave che. For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. tyAgASTaka 1 1 1 8. tyAgASTaka [57] saMyetAtmA zra zuddhopAM pitara nim dhRtimambAM ca pitarau tanmAM visRjataM dhruvam / / 8 / / 1 / / [zabdArtha saMyatAtmA=saMyama pratye abhimukha thayelo; =huM Azraya karuM chuM; zuddhopayo zuddha upayogarUpa; pitara-pitAno; nigama=potAnA; dhRtima=dhRti, vairya, Atmarati; anva=mAtAno; =ane; pitara=mAtApitA; tanato mAM=mane; vinataM-choDo; dhuvama=avazya] anuvAda-saMyama pratye abhimukha thayelo huM zuddhopayogarUpa potAnA pitAno ane AtmaratirUpa mAtAno Azraya karuM chuM. mATe he (sAMsArika) mAtApitA ! mane avazya choDo. (1) vizeSArtha tyAga nAmanA A aSTakamAM dIkSArthIe mAtA pitA, baMdhu, patnI ema uttarottara badhAno tyAga karatAM karatAM muni thaine chevaTe potAnA nirmaLa AtmAne kevI rIte pragaTAvavAno che tenuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. dIkSArthIe sauthI pahelAM mAtApitAno (je hoya teno) tyAga karavAno hoya che ane e mATe emanI anumati levAnI hoya che. A bahu nAjuka kSaNa hoya che. kAcA mANaso DagI jAya che ke asvastha thaI jAya che. e samaye dIkSArthImAM dhairya joIe. potAne vahAlathI ucheranAra mAtApitAnI AMkhamAM AMsuM jotAM vivaLa banI javAya che. koI vAra potAnA gRhatyAganA nirNayane tAtkAlika mulatavI rAkhavo paDe che. sAco bhAgyazALI dIkSArthI mAtA pitAne dubhavato nathI. emane premathI For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 2 jJAnasAra samajAve che. emanI sevAbhakti kare che. emanA upakArane yAda kare che. emane sAcI samajaNa Ape che ke jethI mAtApitA premathI dIkSA mATe anumati Ape ane atizaya harSa tathA gaurava anubhave. graMthakArazrIe A aSTakanA prathama traNa zlokamAM prAcIna paraMparA anusAra aMtaramAM rahelA tAttvika saguNo mATe pArivArika rUpakanI yojanA karI che. emAM zuddhopayogane pitA, dhRtine mAtA, zIla vagerene baMdhuo ane samatAne patnI tarIke oLakhAvavAmAM AvyAM che. A rIte jema bAhya kuTuMba hoya che tema eka AtyaMtara kuTuMba paNa hoya che. dIkSArthI bAhya kuTuMbano tyAga kare to ja AtyaMtara kuTuMbane yathArtha rIte pAmI zake che. AtyaMtara kuTuMbamAM dIkSArthIe pote moha, mamatA, mAna, lobha jevA duSTa pAtronA hAthamAM sapaDAI na jAya enI sAvadhAnI rAkhavAnI hoya che. saMyama dhAraNa karavA mATe abhimukha thayelo jIva zuddha upayogarUpI potAnA pitAno ane dhRti arthAt Atmarati rUpI mAtAno Azraya kare che. ethI te lokika mAtApitAne vinaMtI karatAM kahe che ke, "he mAtA pitA ! tame have mane choDo, mane chUTI javA do, kAraNa ke paramArthathI jotAM tame mArAM mAtApitA nathI. ApaNo A saMbaMdha bhrAntirUpa che, kAraNa ke anAdi kALathI cAlyA AvatA ApaNA A saMbaMdhomAM paraspara kyAreka mAtA, kyAreka pitA, kayAreka mitra, kyAreka zatru evAM evAM rUpa pUrve ApaNe dhAraNa karyA haze. e bhrAntimaya saMbaMdho choDIne huM have tAttvika sanAtana saMbaMdho bAMdhavA icchuM chuM. mATe tame mane rajA Apo." A rIte mAtApitAnA tyAgathI sAdhakanuM tyAganuM prathama sopAna zarU thAya che. [58] yukhAvaM saMmoDanAvinyavoniyatAtmanAm | dhruvaikarUpAnzIlAdibandhUnityadhunA zraye / / 8 / / 2 / / For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. tyAgASTaka 113 [zabdArtha puSpa = tamAro; saMma:=saMgama, meLApa; nAvi =anAdi kALano; viMdhava =he baMdhuo ! niyatAtmanA=aniyata (anizcita) che AtmaparyAya jeno evA; dhuvaivarUpana nizcita ja svarUpavALA; zItAvi-vadhUna zIlAdi baMdhuono; ti=e mATe, e hetuthI; madhunA=have; thaye=Azraya karuM chuM.] anuvAda-he baMdhuo ! anizcita AtmaparyAya che jeno evA tamAro saMbaMdha (pravAhathI) anAdi che. eTale jenuM svarUpa dhruva (niyata) che evA zIla vagere baMdhuono huM have Azraya karuM chuM. (2) vizeSArtha : mAtApitAne vinaMtI karyA pachI dIkSArthI have potAnAM baMdhuone vinaMtI kare che. te kahe che ke "he baMdhuo !; tamArI sAtheno saMbaMdha pravAhathI anAdi che ane anizcita svarUpavALo che. A janmanA bhAIo te gayA janmamAM ke enI pUrvenA saMbaMdhamAM bhAIo ja hatA ke nahi enI kone khabara che ? kadAca bhAIo na paNa hoie. tevI ja rIte AvatA bhavamAM ke bhavomAM Avo ja saMbaMdha raheze enI zI khAtarI ? vaLI kyAreka to bhAIo tarIke janmyA pachI paNa svArthanA gharSaNane kAraNe e ja bhavamAM jIvanabharanA zatruo banI javAya che. kyAreka zatrutAnI paraMparA becAra bhava sudhI, bhAI-bhAI tarIke ke anya svarUpe janma lIdhA pachI paNa cAlu rahe che." AthI dIkSArthI kahe che ke he bhAIo, bhAMDuo ! have huM evA AtyaMtara bhAIbhAMDuno saMgAtha karuM chuM ke je janmajanmAntara sudhI, are nirvANa sudhI evo ja zubha ane zuddha rahyA kare. mArA A AtyaMtara baMdhuo che zIla, zama, kSamA, saraLatA, nirlobhatA, satya, saMtoSa, namratA vagere. e eTalA badhA che ke gaNAvatAM pAra na Ave. have huM emano Azraya karuM chuM.' saMyamanA ArAdhake gRhajIvananA saMbaMdho pratyenI Asakti choDavI joIe. e vinA abhyatara guNo jevA khIlavA joIe evA khIlatA nathI. For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 [59] hrAntA me samalaivaiLA jJAtayo me samakriyA: / jJAnasAra bAhyavargamiti tyaktvA dharmasaMnyAsavAn bhavet / / 8 / / 3 / / [zabdArtha: hrAntA=vahAlI strI; me=mAre; samatA=samatA, samatva, samabhAva, rAgadveSarahitapaNuM; v=ja; hrA=eka; jJAtaya:=jJAtibaMdhuo, sagAvahAlAM; me=mAre; samayiA:=sarakhI kriyAvALA, sarakhA AcAravALA (sAdhuo); vAghavaf=bAhya vargane; tyavatvA=choDIne; dharmasaMnyAsavAn=dharmasaMnyAsavALo; bhavet thAya. anuvAda-'samatA e ja eka mArI vahAlI patnI che; samAna AcAravALA (sAdhuo) mArA jJAtibaMdhuo che.'-A pramANe bAhyavargane choDIne dharmasaMnyAsavALo thAya. (3) vizeSArtha : kuTuMbaparivAravALo gRhastha jyAre guru bhagavaMta pAse dIkSA grahaNa kare che tyAre potAnI priya patnIno tyAga kare che. sAthe sAthe mAtApitA, baMdhu bhaginI, sagAMsaMbaMdhI, jJAtijano ityAdi badhAMno paNa tyAga kare che. jo vyaktie sAcI niSThA ane samajaNathI dIkSA lIdhI hoya to bAhya parivArane choDavA chatAM te kazuM gumAvato nathI, kAraNa ke rUpakazailIe ene evo ja aMtaraMga sAco piravAra maLI rahe che. have samatA enI kAntA hoya che. arthAt enI vahAlI strI hoya che. samAna AcAravALA sAdhuo te baMdhuo tathA svajanaparivAranA sabhyo hoya che. have bAhya saMbaMdhono tyAga thayo ane AtyaMta2 saMbaMdho cAlu thayA. bAhya saMbaMdho thavAnuM ane emAM anurAga dharAvavAnuM kAraNa te mohanIya karmano udaya che. gRhastha jyAre gharano tyAga karI paMca mahAvrata dhAraNa karI muni bane che tyAre te gRhastha dharmano tyAgI thAya che eTale ke dharmasaMnyAsavALo thAya che. have eNe auyika bhAvono tyAga karI kSAyopazamika bhAvo dhAraNa For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. tyAgASTaka karavA joIe. saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra vibhAva dazAno tyAga karIne eTale ke padravya ane parabhAva choDIne eNe darzana, jJAna, ane cAritrarUpI ratnatrayInA ArAdhaka banavuM joIe. graMthakArazrIe A zlokanI pote lakhelI TIkAmAM audiyaka ane kSAyopazamika bhAvanI vicAraNA karI che. AtmAnA pAMca bhAva batAvavAmAM Ave cheH (1) audayika, (2) aupazamika, (3) kSayopazamika, (4) kSAyika ane (5) pAriNAmika. emAM karmonA udayathI thayelI AtmAnI dazA te auyika bhAva. kSAyopazamika bhAvamAM udayamAM nahi AvelAM karmono upazama thAya che ane udayamAM AvavA yogya karmonAM aMzono kSaya thAya che. sAdhake AgaLa upara A kSAyopazamika bhAvano paNa tyAga karavAno hoya che. 115 pUrvAcAryoe traNa prakAranA yoga kahyA che H (1) icchAyoga eTale dharma ArAdhavAnI icchA, (2) zAstrayoga eTale ke zAstrAnusAra dharmavyApAra ane (3) sAmarthyayoga eTale ke dharmavyApAramAM sAmarthya. sAmarthyayoganA paNa be bheda cheH (1) dharmasaMnyAsa ane (2) yogasaMnyAsa. emAM dharmasaMnyAsa paNa tAttvika ane atAttvika ema be prakArano kahyo che. atAttvika dharmasaMnyAsa eTale prApta thayelA saMbaMdhono tyAga karIne dharmanA mArge vaLavuM. kSAyopazamika guNono tyAga te tAttvika dharmasaMnyAsa kahevAya che. yogasaMnyAsa eTale zailezI avasthAmAM yogano nirodha. ahIM gRhasthane gRhatyAga karI, kauTubiMka saMbaMdho choDIne dIkSA laI sarvaviratidhara muni banavAnI bhalAmaNa ka2vAmAM AvI che. [60] dharmAsyAkhyA: susaMgottvA: kSAyopamiA atti / prApya candanagandhAbhaM dharmasaMnyAsamuttamam / / 8 / / 4 // [zabdArtha: dharmAM:=dharmo; tyAnyA:=tyajavA yogya; susaMsthA:=susaMgathI For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra (satsaMgathI) utpanna thayelA; lAvoparAmiSA:=RyopazamathI prApta thayelA; ma=paNa; prApya=prApta karIne; vandranAWAma=caMdananA gaMdha samAna; dharmasaMcA=dharma saMnyAsane; 3ttama=zreSTha.. anuvAda-caMdananA gaMdha samAna uttama dharmasaMnyAsa prApta karIne satsaMgathI utpanna thayelA kSAyopathamika dharmo paNa tyAjavA yogya che. (4) vizeSArtha: pUrvanA zlokamAM atAttvika dharmasaMnyAsa vize kahevAmAM AvyuM. A zlokamAM tAttvika dharmasaMnyAsanuM svarUpa saMkSepamAM samajAvavAmAM AvyuM che. tAttvika dharmasaMnyAsa jyAre pragaTa thAya che tyAre kSAyopathamika dharmo naimittika ke AMzika hovAthI tyAjya bane che ane kSAyika dharmo pragaTa thAya che. tAttvika dharmasaMnyAsa AThame guNasthAnake kSapakazreNImAM hoya che. yogadaSTi samuccaya'mAM zrI haribhadrasUrijIe kahyuM cheH dvitIyApUrvakaraNe prathamastAttviko bhavet / [bIjA apUrvakaraNe prathama tAttvika dharmasaMnyAsa thAya che.] dharmasaMnyAsamAM bIjo tAttvika dharmasaMnyAsa bIjA apUrvakaraNe thAya che. guNasthAnakamAM apUrvakaraNa be vAra thAya che. prathama apUrvakaraNa te samyakatvanI prAptinuM che. te cothA guNasthAnake thAya che. bIjuM apUrvakaraNa AThamA guNasthAnake thAya che. uttama tAtvika dharmasaMnyAsane bAvanAcaMdananI sugaMdhanI sAthe sarakhAvavAmAM Ave che. sugaMdhI tela, sugaMdhI sAbu, sugaMdhI zarabato ke anya sugaMdhI padArthomAM te te prakAranI sugaMdha bheLavavAmAM Ave che. emAM koIka meLavavAnuM kArya karanAranI apekSA rahe che. Ama, nimitta maLe to ja e padArtha sugaMdhI thAya. paraMtu bAvanA caMdanamAM sugaMdha antargata rahelI che. e eno svabhAva che, eno sahaja guNadharma che. e sugaMdha kudaratI rIte rahelI che. koIe emAM bheLavI nathI. For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. tyAgASTaka 1 17. Avo ja pharaka tAttvika dharmasaMnyAsa ane atAttvika dharmasaMnyAsa vacce che. tAttvika dharmasaMnyAsa kSAyika jJAna, darzana ane cAritranA, arthAt ratnatrayInA abhedarUpa pariNAmasvarUpa che. atAttvika dharmasaMnyAsa lAyopathamika jJAna, darzana ane cAritranA bhedarUpa pariNAmasvarUpa che. tAtvika dharmasaMnyAsa ane atAttvika dharmasaMnyAsa vacceno bheda bahu sUkSma che. ene yathArtha rIte jo na samajavAmAM Ave to gerasamaja ke bhrama thavAno saMbhava rahe che. deva ane gurunI bhakti, satsaMga, pravacano ityAdimAM "para'nuM AlaMbana levAya che. tIrthakara bhagavAnanA guNonuM avalaMbana e paNa paranuM avalaMbana che. emAM anya nimittanuM avalaMbana levAya che. lAyopathamika bhUmikAe e jarUrI paNa che, paNa e atAttvika che. emAM svasvarUpamAM tanmayatA nathI. emAM jJAna, darzana ane cAritra e ratnatrayIno abheda nathI. tAttvika dharmasaMnyAsa caMdananI sugaMdha jevo aMtargata che. emAM avalaMbananI jarUra nathI. emAM darzana, jJAna ane cAritra e ratnatrayIno abheda che. emAM kSAyika jJAna, darzana ane cAritra traNe ekarUpa che. emAM AtmasvarUpamAM sahaja tanmayatA che. eTalA mATe kSAyikarUpa tAttvika dharmasaMnyAsa para sAdhake javuM hoya to kSAyopathamikarUpa atAttvika dharmasaMnyAsano tyAga karavo jarUrI che, paraMtu A vAta bahu sUkSmatAthI samajavAnI jarUra che, nahi to khoTo artha thaze, gerasamaja ane utAvaLa thaze. sAmAnya sAdhako mATenI A vAta nathI. koIne ema kahevAmAM Ave ke jinapUjA, tIrthaMkara paramAtmAnI stuti-bhakti vagere choDI devAM joIe. vyAkhyAna, satsaMga ityAdino paNa tyAga karavo joIe to mANasane tarata gaLe na Utare evI vAta che. paraMtu ahIM AThamA guNasthAnakanI A vAta che. samakitI gRhastho to cothA-pAMcamA guNasthAnake che. sAdhu bhagavaMto chaThThA-sAtamA guNasthAnake rahe che. kSAyika bhAva, tAttvika dharmasaMnyAsa AThame guNasthAnake hoya che. tyAM AtmasvarUpamAM evI lInatA hoya che ke jinastuti For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 18 jJAnasAra ityAdi parAvalaMbI nimitto svayameva chUTI jAya che, choDavAM paDatAM nathI. [61] gurutve svastha nIti zikSA satyena cAvatA AtmatattvaprakAzena tAvat sevyo gurUttamaH / / 8 / / 5 / / [zabdArtha gurutva=gurupaNuM; svastha=potAnuM, noveti nati =na udaya thAya, na pragaTa thAya; zikSAsabhyane zikSAnA samyak pariNAmathI vAvatA=jyAM sudhI; mAtmatatvamAzena=AtmatattvanA prakAzathI, AtmasvarUpanA bodha vaDe; tAva=tyAM sudhI; sevyo=sevya =sevavA yogya che; gurUttama:=uttama guru.] anuvAda-jyAM sudhI zikSAnA samyak pariNAmathI AtmasvarUpanA bodha vaDe potAnA AtmAmAM gurupaNuM udayana pAme tyAM sudhI uttama guru sevavA joIe. (5) vizeSArtha : jeo mokSamArganA abhilASI che ane sarvaviratimaya cAritra grahaNa karavA icche che teoe yogya pApabhIru gItArtha gurubhagavaMta pAse dIkSA laI gurukulavAsamAM rahevuM joIe. teoe zAstrajJAtA, guNasaMpanna guru bhagavaMta pAse grahaNazikSA ane AsevanazikSA levI joIe. jJAnI gurubhagavaMta pAse ahiMsAdi paMca mahAvrato, kSamAdi dasa prakArano yatidharma, ATha prakAranAM karma, jIvanikAya ityAdinAM svarUpanuM zAstrajJAna prApta karavuM te grahaNa zikSA. jema jema grahaNazikSA prApta thatI jAya tema tema zuddha bhAvathI tenuM paripAlana karavuM, sevana karavuM te Asevana zikSA che. ziSyamAM grahaNazikSA ane AsevanazikSA e baMne samyakapaNe pariNamavI joIe. ema thAya tyAre saMzaya, viparyAsAdi doSo nirmaLa thAya che. pariNAme Atmadarzana thAya che, AtmasvarUpano anubhava thAya che, AtmaprakAza udaya pAme che. AvI utkRSTa AMtarapariNati thAya che tyAre potAnAmAM ja gurupaNAno udaya thAya che. evuM gurupaNuM jyAM sudhI potAnAmAM na Ave tyAM sudhI jJAna, darzana For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. tyAgASTaka 1 19 ane cAritrarUpI ratnatrayInI pariNativALA, tattvanA upadezaka, dravya ane bhAvathI sarvaviratidhara, evA jJAnI guru bhagavaMtanI sevA karavI joIe ane emane sAkSAt ke manomana kahevuM ke tamArA upadeza ane mArgadarzana dvArA meM AtmAnA anubhavano AnaMda anubhavyo che. tamArI kRpAthI jyAM sudhI mane paramAnaMdanI prApti na thAya tyAM sudhI tamArA caraNanuM zaraNa hojo! - eTalA mATe gurukulavAsanI AvazyakatA para ghaNo bhAra mUkavAmAM Avyo che. 'vizeSa Avazyaka bhASyamAM kahyuM cheH nANassa hoi bhAgI thirayaro daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muJcati / / [pote jJAnanA bhAgI thAya che, darzana ane cAritramAM sthira thAya che, eTalA mATe dhanya mANaso jIvana paryanta gurukulavAsano tyAga karatA nathI.] ATaluM avazya lakSamAM rahevuM joIe ke samartha guru bhagavaMtanI vinayapUrvaka upAsanAthI ja grahaNazikSA ane AsevanazikSA AtmasAt thAya che. [2] jJAnAvI raviyoDapINa: zuddhasvasthapAi ! nirvikalpe punastyAge na vikalpo na ca kriyA / / 8 / / 6 / / [zabdArtha jJAnAvAra yA=jJAnAcAra vagere AcAro; ma=paNa; :=iSTa che; zuddhasvasvapalAvadhi=zuddha evA potapotAnA padanI maryAdA sudhI nivindha=vikalpa rahita; cintArahita,puna:=paNa; tyAre tyAganI avasthAmAM; na vi7:=vikalpa nathI; na=nathI; =ane; (pAThAMtara vA=athavA;) kriyA=kriyA.] anuvAda-jJAnAcAra vagere AcAro zuddha evA potapotAnA padanI maryAdA sudhI iSTa che, paNa nirvikalpa (vikalparahita) tyAganI avasthAmAM vikalpa nathI ane kriyA paNa nathI. (6) For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 vizeSArthaH jJAnAcAra, darzanAcA2, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra ema pAMca prakAranA AcAra arthAt paMcAcAranA pAlananuM mahattva sAdhujIvanamAM ghaNuM che. A paMcAcAra eTale pAMca prakAranI kriyA. have prazna e thAya ke A pAMca prakAranI kriyA kyAM sudhI ka2vAnI ? to eno uttara ahIM ApavAmAM Avyo che ke pratyeka AcAranuM pAlana potapotAnA zuddha padanI aMtima koTi sudhI karavAnuM che. eTale ke Adarza svarUpanA munie jJAnAcArane enA pAlana vakhate ema kahevuM joIe ke 'he jJAnAcAra ! jyAM sudhI kevaLajJAna apAvavAno tAro anugraha mArA 52 na thAya tyAM sudhI huM tArI akhaMDa sevA nirmaLa bhAve, niSThAthI karato rahIza.' jJAnAcAranuM zuddha pada te kevaLajJAna che. evI rIte darzanAcAranuM sevana jyAM sudhI kSAyika samakti prApta na thAya tyAM sudhI karavAnuM che. e ja pramANe svarUparamaNatArUpI yathAkhyAta cAritranI prApti na thAya tyAM sudhI cAritrAcAranuM pAlana karavAnuM che. tapAcAranuM pAlana enA zuddha padanI prApti sudhI karavAnuM che ane vIryAcA2nuM pAlana saMpUrNa anaMta vizuddha AtmavIrya pragaTa thatAM sudhI ka2vAnuM che. jJAnasAra A kriyA dRDha manobaLathI ka2vAnI che. saMkalpa vagaranI kriyA yatheccha phaLa Ape nahi. A zubhopayoganI dazA che. jyAM sudhI AcAranuM pAlana karavAnuM hoya tyAM sudhI vidhiniSedho hoya. amuka ka2vAnuM ane amuka nahi. AvA saMkalpavikalpo zubhopayoganI dazAmAM rahevAnA. eTale jyAM sudhI pratyeka padanI pUrNa prApti na thAya tyAM sudhI savikalpa dazA rahe che. jyAre siddhi thAya, ane A grahaNa karavA yogya che ane A tyAga karavA yogya che evA vikalpo rahe nahi tathA have kazuM karavAnuM rahe nahi tyAre saMkalpa-vikalpa na rahetAM e nirvikalpa dazA che. A vikalparahita tyAga dazA che emAM sva-svarUpanI tanmayatA evI hoya che ke tyAre vIryanI pravRttirUpa kriyA paNa hotI nathI. eka pradezamAM javArUpa vIryanI calanAdirUpa ke parispaMdanArUpa, grahaNa kriyA hotI nathI. eTale paMcAcAranA pratyekanA zuddhapadanI prApti pachI vikalpo paNa hotA nathI For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. tyAgASTaka 1 2 1 ane kriyA paNa hotI nathI. [3] yogAsaMcAlatasyAthI yonipparivanasyanet | ityevaM nirguNaM brahma paroktamupapadyate / / 8 / / 7 / / [zabdArtha yorAsaMnyAsa: yogano saMnyAsa karavAthI, rodha karavAthI tyA tyAgI thayelo; yogA=yogono; Apa paNa; avinA=badhA; tyatatratyAga kare ti=ema; pavaSNae rIte; nibaM=nirguNa, guNarahita; brahma=AtmasvarUpa; rohataM bIjAe kahela; 355te ghaTe che.] anuvAda-yogano saMnyAsa karavAthI tyAgI thayelo badhA yogono paNa tyAga, kare. Ama e rIte bIjAe (anya darzanoe) kahela "nirguNa brahya' paNa ghaTe che. (7) vizeSArtha: sAmarthyayoganA be bheda batAvavAmAM AvyAH (1) dharmasaMnyAsa ane yogasaMnyAsa. dharmasaMnyAsa karyA pachI jJAnI mahAtmA yogasaMnyAsa kare che. saMnyAsa eTale tyAga. mana, vacana ane kAyAnA ayoga rUpa A yogasaMnyAsa caudamA guNasthAnake hoya che. yoganirodhanI kriyA teramAM guNasthAnakanA aMte thAya che. jIva uttarottara kevo tyAga karato Ave che teno krama A aSTakamAM batAvavAmAM Avyo che. sarvaviratidhara sAdhu thayA pachI AtmA audayika bhAvono tyAga karI kSAyopathamika bhAvomAM Ave che, pachI kSAyopathamika bhAvono tyAga karI kSAyika bhAvamAM Ave che. pachI kevaLajJAna prApta karI teramA guNasthAnake rahe che. have caudamA guNasthAnake te sarva yogono tyAga kare che. te ayogI kevalI bane che. A bIjo yogasaMnyAsa che. paraMtu A bIjo yogasaMnyAsa karatAM pahelAM jIva AyojayakaraNa (AvarjIkaraNa) kare che. For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 2 jJAnasAra zrI yazovijayajI mahArAje A zloka uparanI potAnI TIkAmAM AyojyakaraNano nirdeza zAstrano AdhAra TAMkIne karyo che. AyojyakaraNAdUrdhvaM dvitIya iti tadvidaH / eTale ke AyojyakaraNa karyA bAda bIjo yogasaMnyAsa hoya che. kevaLajJAna vaDe acijya vIrya zaktithI bhavopagrAhI (aghAtI) karmane tevA prakAranI sthitimAM ANIne kSaya karavAnI kriyA te AyojayakaraNa. tenuM phaLa zelezI yogInI atyaMta sthiratA che. tyArabAda bIjo yogasaMnyAsa nAme sAmarthyayoga che. kevaLajJAnI mahAtmA potAnuM aMtamuhUrta AyuSya bAkI hoya tyAre vedanIya, nAma ane gotra e traNa aghAtI karma jo AyuSya karma karatAM adhika hoya to te sarakhAM karavA mATe samughAta kare che. paraMtu samudughAta karatAM pahelAM teo AvarjIkaraNa kare che. AvarjIkaraNa eTale AtmAne mokSa prati sanmukha karavAnI kriyA. te mana, vacana ane kAyAnA zubha vyApArarUpa che. samughAtanI kriyA badhA ja kevaLajJAnI kare evuM nathI. jemanI cAre aghAtI karmanI sthiti sarakhI hoya te kevaLajJAnI kare nahi. Ama koI kevaLajJAnI samudyAtanI kriyA kare ane koI na kare. paNa zubha yoganI pravRtti rUpa AvarjIkaraNa to badhA kevaLajJAnI avazya kare. jeone samughAta karavAno hoto nathI teo AvarjIkaraNa kya pachI samagra yogono tyAga kare che. eTale ke ayogI kevalI bane che. upAdhyAyajI mahArAja ahIM kahe che ke A chello yogasaMnyAsa eTale ke kevalI bhagavaMtanI ayoga avasthA. te anya darzananA nirguNa brahma sAthe ghaTAvI zakAya. anya darzana pramANe AtmA sattva, rajas, ane tamasu e traNe guNothI para thAya che eTale ke triguNAtIta thAya che tyAre te avasthAne nirguNa brahma kahevAmAM Ave che. ahIM nirguNa zabda spaSTatAthI samajavo jarUrI che. nirguNa eTale guNarahita evo sAdo artha laIe to te ahIM nahiM ghaTe. AtmAne jJAnAdi guNo vagarano mAnI nahi zakAya, kAraNa ke guNanA abhAve guNIno paNa abhAva thAya. guNomAM pAdhika dharmo ane svabhAvaguNo evA be bheda karavAmAM Ave che. ahIM nirguNa For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. tyAgASTaka 1 2 3 eTale pAdhika dharmonA abhAvanI dazA. jJAnAdi svabhAvaguNo to ahIM rahe ja che. eTale nirguNa brahmanuM svarUpa viziSTa saMdarbhamAM samajavuM joIe. [64] vastutatu muLa: pUmanansesa svata: | rUpaM tyaktAtmana: sAdhornirabhrasya vidhoriva / / 8 / / 8 / / [zabdArthaH vastuta:=vastutaH, paramArthathI; tu to; guau =guNo vaDe; pUrNa=pUrNama: pUrNa; ananta =ananta; mArate=bhAse che; svata:=vaya, potAnI meLe; =svarUpa; tyaktAtmana: tyAgI che AtmA jeno evA; sAdho:=sAdhunuM; nirabhra vAdaLAM rahita, vitho:=caMdranI; rUva=jema.] anuvAda-paramArthathI to vAdaLAMothI rahita caMdranI jema tyAgavaMta AtmA che jeno evA sAdhunuM svarUpa anaMta guNo vaDe pUrNa svayaM prakAze che. vizeSArtha : potAnA svabhAvathI AtmA anaMta guNo vaDe paripUrNa che. anAdi kALathI jIva parapadArthano saMga karato Avyo che eTale e badhA guNo karmarUpI AvaraNathI DhaMkAyelA rahyA che. paraMtu sAdhu jyAre A badhA parapadArthano saMga choDI de che, vaibhAvika bhAvono paNa tyAga kare che ane svarUpanI ekatAmAM tanmaya bane che tyAre karmarUpI AvaraNa sadaMtara nIkaLI jatAM AtmA vAdaLarahita pUrNimAnA nirmaLa caMdranI jema prakAzavA lAge che. AtmAnA jJAna, darzana, cAritra, vIrya, ityAdi anaMta guNo prakAzamAna thAya che. sAdhune mATe ahIM tyakta AtmanaH' evuM vizeSaNa prayojAyuM che. eTale ke jeno AtmA tyAgavaMta che evA sAdhu. prathama zlokathI te sAtamA zloka sudhI muni bhagavaMte AdhyAtmika siddhi mATe uttarottara zAno tyAga karavAno che teno krama batAvyo che. e rIte sAdhuno AtmA tyAgavAna che. chevaTe caudamA guNasthAnake yogono paNa tyAga thatAM nirguNa brahmasvarUpa, saccidAnaMda-svarUpa AtmA prakAro che. For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 24 jJAnasAra 9. kriyASTaka [65] jJAnI kriyApara: zAsto bhAvitAtmA nitendriya ! svayaM tI vImothe: papAMtArathituM kSamaH || 1 2 [zabdArtha jJAnI=samyagujJAnavALA; kriyApa2:=kriyAmAM tatpara; zAna :=zAnta, upazamayukta, bhAvitAtmA=bhAvita che AtmA jeno; bhAvanAothI bhAvita; nisendriya =indriyone jItanAra; svayaM pote; tIrtha =tarelA che; mavAsmope=bhavarUpI samudrathI, saMsArasAgarathI; parI=bIjAne; tArayiAma-tAravAne; kSama:=samartha che.] anuvAda-jJAnI, kriyAmAM tatpara, upazAnta, bhAvanAothI bhAvita ane jitendriya AtmA pote saMsArasamudrathI tarelA che ane bIjAone tAravA samartha che. (1) vizeSArtha : taratAM taratAM nadI pAra karavAnI zakti ane AvaData badhAmAM hotI nathI. keTalAka DUbe ane sAthe laIne janArAne paNa DUbADe. keTalAka hoMziyAra mANaso pote tarIne sAme pAra Utare, paNa potAnI pITha para besADIne bIjAne laI jaI zake nahi. keTalAka kuzaLa, hiMmatavAna taravaiyA (tArA) pote tare ane bIjAne paNa pAra utAre. keTalAka nadImAM sAme pUre tarI zake ane keTalAka bhISaNa, ghUghavatA samudramAM paNa karI zake ane bIjAne tArI zake. badhA mANasonI zakti ekasarakhI hotI nathI. saMsArarUpI sAgara to ethI paNa vadhu bhayaMkara che. te dekhAya che sohAmaNo, paNa emAM vamaLo ghaNAM che. bhalabhalAne te DUbADI de evAM che. jenA vamaLanA svarUpanA jANakAra che, taravAnI kalAnA abhyAsI che ane zaktizALI che tevA mahAtmAo pote saMsAramAMthI kare che ane bIjAne paNa tAre che. For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. kriyASTaka 1 25 koI mANasa "taravAnI kalA' nAmanA pustakano barAbara abhyAsa karI, enA badhAM niyamo moDhe karI laI sIdho UMDA pANImAM kUdako mAre to e DUbI jAya, kAraNa ke e jJAnI che, paNa kriyAvAna nathI. taravA mATe jJAna hovuM jema jarUrI che tema kriyAvAna hovuM-taravAnA mahAvarAvALA hovuM paNa jarUrI che. saMsArarUpI sAgaramAM pote taranAra ane bIjAne paNa tAranAra vyaktimAM je pAMca mahattvanA guNo hovA joIe teno ahIM nirdeza karavAmAM Avyo che. e vyakti jJAnI, kriyAmAM tatpara, zAnta, bhAvanAthI bhAvita ane jitendriya hovI joIe. ahIM jJAna, kriyA, upazama, bhAvanA ane indriyajaya A pAMce saMsArasAgara taravA mATenA Avazyaka guNalakSaNo ke upAyo che. A guNalakSaNo kramika che. zrI devacaMdrajI mahArAje TIkAmAM lakhyuM cheH "svarUpane anukUla darzana ane jJAnazaktinA bodharUpa vyApAra te jJAna, ane svarUpane anukULa vIryanI pravRtti te kriyA. kahyuM che. jJAnakriyAmyAM mokSa: I jJAna ane kriyAthI mokSa thAya che. temAM jJAna e svapaprakAzarUpa che ane kriyA svarUpamAM ramaNa karavArUpa che. temAM cAritra ane vIryaguNanI abheda pariNati rUpa je kriyA te mokSasAdhaka kriyA che. jJAnI ane kriyAvAna vyakti paNa upazAnta hovI joie. tenA krodhAdi kaSAyo atyaMta maMda thaI gayA hovA joIe. vaLI te bhAvanAzIla ane jitendriya paNa hoya to ja tenAmAM bIjAne tAravAnuM sAmarthya pragaTe che. [66] kriyAvihita nA jJAnamAtramarthakam ti vinA pathoDapi nAkhoti puramaNitam II 2 ll 2 | [zabdArthaH kriyAviraNitaMtrakriyA vinAnuM; haoN=(avyaya) are, kharekhara; jJAnamAa=ekaluM jJAna; anartha=nirarthaka; pati vinA cAlavAnI kriyA vinA; pathargo:=mArgano jANanAra; pikapaNa; nAkhoti=+moti prApta karato nathI; For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 6 jJAnasAra pura=nagare; kSid=icchita.]. anuvAda-kriyA vinAnuM ekaluM jJAna, kharekhara, nirarthaka che. cAlavAnI kriyA | vinA, mArgano jANakAra paNa icchita nagaramAM pahoMcI zakato nathI. (2) vizeSArtha : kriyAnuM mahattva samajAvavA mATe ahIM sarasa daSTAnta ApavAmAM AvyuM che. mANasa pathajJa hoya eTale ke te rastAno jANakAra hoya. rastAnI jANakArI hovI bahu jarUrI che. koI paNa mArgamAM thoDe thoDe aMtare betraNa phAMTA Ave, cokaDI ke tethI vadhu rastA phaMTAya te vakhate kaI dizAmAM javuM tenI khabara na hoya ane batAvanAra koI nizAnI ke vyakti na hoya to mANasa kadAca bhUlo paDI jAya. keTalAye mANaso rastAnA jANakAra, dizA ane aMtaranA jANakAra ane anubhavI hoya che. teo bhUlA paDatA nathI. paraMtu je nagaramAM pahoMcavuM che te mATe jo teo DagalAM ja na mAMDe ke vAhana na hAMke to pahoMcI kevI rIte zake ? bIjI bAju mANasa cAlavA ja mAMDe paNa rastAnI jANakArI na dharAvato hoya to bhaTakyA ja kare paNa lakSya sthAne pahoMcI na zake. mATe jarUra che mArganI jANakArInI ane e tarapha gati karavAnI. AvI rIte sAdhaka mokSamArgano jANakAra hoya paNa te mATe jo te kriyA na karanAra, arthAt puruSArtha na AdaranAra hoya to te phaLa prApta karI zakato nathI. mATe jJAnanI sAthe kriyAnI AvazyakatA svIkArAI che. keTalAka kadAca prazna kare ke koIka vAra koI sAdhaka mahAtmAne kazuM ja na karatA ApaNe joIe chIe. to teo kriyA kare che ema kevI rIte kahI zakAya ? eno uttara e che ke kriyA bAhya ane atyaMtara ema be prakAranI che. jyAM sudhI mana, vacana ane kAyAnA yoga che tyAM sudhI kriyA che. eTale evA keTalAka mahAtmAo bAhya dRSTie kazuM na karatA hovA chatAM emano aMtaraMga puruSArtha cAlato hoya che. paraMtu evA koI mahAtmAnuM udAharaNa laIne koI sAdhaka AraMbhakALamAM ja bAhya kriyAo choDI de to te phaLa meLavI nahi zake. vastutaH bAhya kriyAo paNa upayogI che ane te aMtaraMga kriyA For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. kriyASTaka 1 2 mATe poSaka che. gRhastha jIvanamAM vyavasAyamAM vyasta evI keTalIka vyaktio vAta karatI hoya che ke "ame to dhyAna dharIe chIe ane AtmasvarUpamAM ramaNatA karIe chIe. amAre sAmAyika, pratikramaNa, jinadarzana, tapazcaryA, zAstrAbhyAsa vagere karavAnI kaMI ja jarUra nathI." to AvI vyaktio bhramaNAmAM rahe che. bAhya kriyAo pratyenI temanI aruci, temanA pramAda, ajJAna, vageremAMthI Ave che. bAhya kriyAo pratyeno abhAva, aNagamo, anAdara ityAdi jIvane durgatimAM laI janAra che. mokSamArgamAM jJAna sAthe kriyA Avazyaka ane upayogI che. [67] svAnukUlAM kriyAM kAle jJAnapUrNo'pyapekSate / pradIpa prAgoDapa tainapUrcAviyathA . 1 / rU II [zabdArtha svAnukUta=svabhAvane anukULa; yiAMtrakriyAnI AvazyakAdi kriyAnI); zAtreHkALe, avasare; jJAnapUrNa =jJAna vaDe paripUrNa; pUrNa jJAnI; pi=paNa; kSo=apekSA rAkhe che; pravIpa:=dIvo; svAga:=pote prakAzarUpa che; pa=paNa; tainapUrcAvi=tela pUravuM vagerenI yathA=jema.] anuvAda-jema dIpaka savaprakAzarUpa che, to paNa tela pUravA vagere kriyAnI apekSA rAkhe che, tema pUrNajJAnI paNa avasare svabhAvane anukULa kriyAnI apekSA rAkhe che. (3). vizeSArtha : kriyAnI AvazyakatA kyAM sudhI ? A praznanA uttara rUpe ahIM kahevAmAM AvyuM che ke sAdhaka jJAnapUrNa thAya arthAt pUrNa jJAnI thAya tyAM sudhI kriyAnI AvazyakatA che. pUrNajJAnI eTale kevaLajJAnI. prazna ema thAya ke kevaLajJAnIne paNa kriyA karavAnI hoya ? emaNe to saMpUrNa jJAnanI prApti thaI gaI hoya che. emane to have AyuSya pUrNa thaye mokSaprApti thavAnI ja che. hA, e vAta sAcI, paNa kevaLajJAnInAM phakta ghAtikarmono ja kSaya thayo hoya che. aghAtI For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 karmono kSaya thavAno bAkI che. aghAtI karmono kSaya karIne siddha paramAtmA jevI dazA emaNe pragaTAvavAnI che. eTale emane paNa e mATe samuddAta, zailezIkaraNa ane yoganirodhanA prakAranI sUkSma kriyA karavAnI hoya che. anaMta bhavabhramaNa karato jIva jema jema UMce Avato jAya che. tema tema AtmavikAsanA potAnA tabakkA anusAra ane have pachInI dazA prApta karavA mATe teNe te te prakAranI kriyA karavAnI hoya che. badhA jIvoe sarvakALe eka ja prakAranI ekasarakhI kriyA ka2vAnI hotI nathI, paNa adhyAtmamArgamAM potapotAnI avasthA ane yogyatA anusAra kriyA karavAnI hoya che. koI paNa kAryanI siddhi mATe tene anurUpa kriyA ka2vI joIe. A kriyA enA krame thAya to ja iSTa phaLa Ape che. mATImAMthI ghaDo banAvavAnI kriyAmAM ke rUmAMthI vastra banAvavAnI kriyAmAM eno potAno krama rahelo che. evI rIte siddhagatinI prApti sudhI Atmika guNonI vRddhi mATe paNa kramAnusAra kriyA karavAnI rahe che. jIva je guNavRddhi kare che enA keTalAka mahattvanA tabakkA bhagavAne batAvyA che. ene guNasthAnaka kahevAmAM Ave che. maMda mithyAtvanI dazAmAM eTale ke apunarbaMdhaka dazAmAM jIva samyagdarzana pratye abhimukha thAya che. tyAra pachI samyagdarzana prApta thAya che ane pachI anukrame avirati samyagdaSTi; dezavirati samyagdaSTi, pachI sarvavirati samyagdaSTi ema anukrame te AgaLa vadhato jAya che. A badhA kALamAM te kriyA to karato ja rahe che. sAtamA guNasthAnaka pachI upa2 caDhato jIva tyAra pachI ghAtI karmono kSaya karI sayogI kevaLI bane che. tyAra pachI te sarva-saMva2 ityAdi sUkSma kriyA kare che. mokSanI sAva najIka AvelA keTalAka kevaLajJAnI mahAtmA samuddAtanI kriyA kare che. tyAra pachI kevaLajJAnI mahAtmA yoganirodhanI kriyA kare che. Ama prathama guNasthAnakathI caudamA guNasthAnaka sudhI jIvanI bAhya ke AtyaMtara, sthUla, sUkSma ke sUkSmata kriyA cAlu ja hoya che. ahIM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che dIpakanuM. dIpaka svaprakAzaka che. aMdhArAmAM anya vastu jovA mATe dIpakanI jarUra paDe che, paraMtu jhaLahaLatA dIpakane jovA mATe jJAnasAra For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. kriyASTaka 1 29 kazAnI jarUra paDe nahi. Ama chatAM dIpakamAM tela pUravAnI kriyA karavI paDe che. evI rIte AtmA svayaMprakAzaka che, tema chatAM ene saMpUrNapaNe prakAzita thavA mATe eTale ke siddhagati prApta karavA mATe kriyAnI jarUra che. [68] vIrthamAvaM puraskRtya the kriyA vyavahArata: | vane vartakSepa vinA te tRtivazAMkSipa: 1 3 | [zabdArthaH vIhyAvaM=bAhya bhAvane; puraskRtye=AgaLa karIne; ke jeo; kriyA=kriyAno; vyavaharata:=vyavahArathI niSedha kare che; va=moMDhAmAM; vennakSev= koLiyo nAkhavo; vinA=vagara; te teo; tRptiifkSaNa: tRptine icchanArA che.] anuvAda-jeo bAhya (kriyAnA) bhAvane AgaLa karIne (vyavahArathI) kriyAno niSedha kare che teo mukhamAM koLiyo nAMkhyA vagara tRptine icchanArA che. (4) vizeSArtha: mokSamArgamAM jJAna ane kriyA baMnenI samatulA barAbara jaLavAvI joIe. keTalAka nizcayanayamAM ja mAnanArA jJAnane AgaLa karIne kriyAne utArI pADe che. kriyA to nAnuM bALaka paNa karI zake ema kahIne kriyAno teo apalApa kare che. keTalAka kahe che ke kriyA to bAhya AcAra mAtra che, kharI jarUra che aMdaranA bhAvanI pariNatinI. keTalAka to vaLI ema bolatA hoya che ke "A jIve anaMtI vAra kriyA karI, are, meru parvata jeTalA oghA lIdhA, to paNa bhavano pAra Avyo nathI. mATe evI kriyAnI jarUra nathI." paraMtu ema kahenArAnI samajaNa adhUrI che. "kriyA to bAhyabhAva che', "kriyA to jaDa che', kriyA to pudagalanI pravRtti che ane AtmA to cetana che. bhAva ja mokSanuM kAraNa che." Ama kahIne kriyAno niSedha karavo te yogya nathI. hA, avasthAbheda ke kakSAbheda anusAra kriyAnuM svarUpa badalAya, paNa samyak kriyAno sadaMtara lopa na karI zakAya. sAmAyika, jinastuti, devaguruvaMdana, pratikramaNa, pauSadha, paDilehaNa, kAusagga, tapazcaryA vagere kriyAo e bAhya bhAva che, paNa kharI jarUrato aMtaraMga For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 30 jJAnasAra pariNatinI che' evuM kahenAranI samajaNa adhUrI che. munio mATe paMcAcAranA pAlana mATenI kriyAo bhAvapUrvaka jo thAya to mokSa tarapha laI janAruM eka prabaLa kAraNa che. kriyA aMtaraMga pariNatimAM vRddhinuM nimitta bane che. guru bhagavaMta pratye aMtaramAM bahumAna hovuM ane emanAM caraNomAM mastaka na namAvavuM enA karatAM mastaka namAvavAthI vizeSa bhAva thAya che. eTale bAhya kriyA aMtaraMga bhAvane janmAve che. kriyAthI bhAvanI niSpatti sahaja bane che ane kriyA bhAvanI vRddhinuM kAraNa paNa bane che. jagatanA vyavahAramAM jovA maLe che ke keTalAMka suMdara pariNAma pAchaLa pUrve karelI kriyAo kAraNabhUta che. evI ja rIte ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che ke sarasa bhojananI tRpti anubhavavI che, paraMtu moMDhAmAM koLiyo nAkhavAnI kriyA karavI nathI, to tethI kaMI tRpti thaze nahi. moMDhAmAM koLiyo nAkhIe to ja tRpti thAya che. eTalA mATe bAhya kriyAone enA yogya svarUpamAM samajavAnI AvazyakatA che. AtmaguNone pragaTAvavA mATe mana, vacana ane kAyAnI kriyAo upakAraka che. [69] guNavadyumanArnityasmRtyA ca yiA ! vAtaM pAtayed bhAvamajJAti jana i 2 | 9 | [zabdArthaH guNavatraguNIjana; vahumAnAve =bahumAna vagerethI; nitya haMmezAM; mRtyA=smaraNa karavA vaDe; =ane; sayiA =zubha kriyA; nAd=utpanna thayela; na=nahi; pAtaye-pADe; mAvaM=bhAvane; manAtaM=nahi utpanna thayelA; jhana--utpanna kare; pa=paNa.] anuvAda-guNIjananA bahumAna vagerethI tathA (lIdhelA niyamonA) nitya smaraNAthI, sakriyA, utpanna thayelA bhAvane pADatI nathI ane nahi utpanna thayelA bhAvane utpanna kare che. (5) vizeSArtha : sAmAnya kakSAnA ke AraMbha dazAnA sAdhakothI zubha bhAvamAM vadhu For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. kriyASTaka vakhata sthira rahI zakAtuM nathI. tarata sAMsArika viSayo ane vAto vacce Ave che. ekAMtamAM sAmAyikAdi kriyA ekalA karatA hoIe to paNa mana kyAMnuM kyAM bhaTake che. tema chatAM je zubha bhAvo tyAre ApaNane prApta thayA hoya enuM mUlya ApaNane samajAvuM joie. AdhyAtmika mArgamAM pragati karavA mATe e bhAvo bahu upakAraka nIvaDe che. evA guNone ane bhAvone TakAvI rAkhavA tathA temAM vRddhi karavA mATe zrI upAdhyAyajI mahArAje ahIM sarasa vyavahAru mArgadarzana ApyuM che. e mATe emaNe potAnA "jJAnasAra' graMthanI TIkAmAM zrI haribhadrasUrijInI nIce pramANe gAthAo TAMkI che. zrI haribhadrasUrijIe "zrAvakadharmavizikA'mAM kahyuM cheH tamhA NiccasaIe bahumANeNaM ca ahigataguNammi / paDivakkha-dugaMchAe pariNai AloaNeNaM ca / / titthaMkara bhattIe susAhujaNapajjuvAsaNAe a| uttaraguNasaddhAe ettha sayA hoi jaiavvaM / / [eTalA mATe (vratanuM) nitya smaraNa karanAra, jeoe guNo prApta karyA hoya temanA pratye bahumAna, vratanA pratipakSInI jugupsA (upekSA), pariNAmanI AlocanA, tIrthakaranI bhakti, sArA sAdhujanonI sevA tathA uttara guNamAM zraddhA-e badhA mATe haMmezAM yatna karavo joIe.] e pramANe karanArane jo bhAva utpanna na thayo hoya to thAya che ane thayo hoya to te kadI paNa pAcho paDato nathI. tethI buddhimAna puruSe ahIM pramAdano tyAga karavo, eTale ke apramAdI thavuM. jyAM sudhI AtmAnI saMpUrNa zuddhi na thAya tyAM sudhI koI ne koI zubha kriyAmAM citta paroveluM rAkhavuM joie. e mATe guNavAnonuM bahumAna karavuM joIe athavA guNavAno pratye bahumAnano aMtaramAM bhAva dhAraNa karavo joIe. koI guNIjanane For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 3 2 jJAnasAra jotAM ja cittamAM prasannatA ubharAvI joIe. taduparAMta pote karelAM vratAdinuM smaraNa karavuM joIe. bhUtakALamAM moTI tapazcaryA karI zakAI hoya, koI mahAtmAne vahorAvavAno, AhAradAnano lAbha maLyo hoya, koI moTI tIrthayAtrA thaI hoya, stavano, sUtro, stotro vagere kaMThastha thayAM hoya-AvI AvI ghaNI badhI sarasa dharmakriyA thaI hoya tenuM vAraMvAra smaraNa karavuM joIe. A uparAMta pApa pratye jugupsA eTale aNagamo thavo joIe. nAnAMmoTAM pAponAM pralobhano ApaNI AsapAsa paDyAM ja hoya che. taka maLatAM te ApaNA cittano kabajo laI le che. paraMtu pApa pratye aruci, abhAva, dhRNA vagere thAya to cittazuddhimAM sthiratA rahe. taduparAMta sAdhake pariNAma-Alocana karatA rahevuM joIe eTale ke potAnAM azubha je kaMI kArya ke vicAra-bhAva thayAM hoya to tarata enI AlocanA karI levI joie ane azubha kArya ke bhAva mATe kSamA mAgI levI joIe. tIrthakara bhagavAnanI stuti-bhakti, emanuM nAmasmaraNa, pratimAnAM darzana, pUjA, caityavaMdana ityAdi vAraMvAra karavA ane agAu karyA hoya to tenuM smaraNa karavuM. vaLI sAdhu mahAtmAonI sevA karavI. zrI haribhadrasUrie uttara guNa eTale ke pratikramaNa, guruvaMdana ityAdi zraddhApUrvaka karavA mATe Agraha karyo che. Ama, A badhuM karavAthI eTale ke zuddha ane zubha kriyAthI Atmazuddhi vadhe che ane Atmazuddhi vadhatAM kriyAmAM utsAha vadhe che. Ama, bAhya dharmakriyA karatAM karatAM AgaLa jatAM sUkSma kriyA sudhI, svabhAvamAM ramaNatAnI kriyA sudhI pahoMcI zakAya che ke je paramAnaMdanI prApti karAve che. 70] kSAyozimi bhAve ya kriyA yite tayA patitasyApi tadbhAvapravRddhirjAyate punaH / / 9 / / 6 / / [zabdArtha lAyoparAmi bhAve=kSAyopathamika bhAvamAM; yA=je; yitrakriyA (tapa For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. kriyASTaka 1 33 saMyamane anukULa kriyA); yite-karAya che; tayA-te kriyA) vaDe; patitasya paDI gayelAne; mafpakapaNa; tad bhAvavRddhi =tenA bhAvanI vRddhi; gAyate-utpanna thAya che; puna:=pharIthI.]. anuvAdakSAyopathamika bhAvamAM je kriyA karAya che, te kriyA vaDe, patita thayelAne paNa pharIthI tenA bhAvanI vRddhi utpanna thAya che. (6) vizeSArtha: bAhya dharmakriyAo sAdhanAmAM ghaNI badhI rIte upayogI nIvaDe che. AdhyAtmika kSetre koI mahAtmAnuM rAga-dveSAdine kAraNe kavacit patana thAya, eTale ke nIcenI bhUmikAe UtarI paDAya to temane pAchA upara caDavA mATe tapa-saMyamane anukULa dharmakriyAo ghaNI upayogI nIvaDe che. AtmAnA pAMca bhAva cheH dayika, pathamika, kSAyopathamika, kSAyika ane pAriNAmika. ahIMsAyopathamika bhAvamAM thatI kriyAnI vAta che. kSayopazama eTale AMzika kSaya ane AMzika upazama jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAra ghAtI karmono kSayopazamathI AtmAnI zuddhi mATe je kriyA thAya che te guNane pragaTa kare che. zrI haribhadrasUrijIe "paMcAzakamAM kahyuM cheH khAovasamigabhAve daDhajattakayaM suhaM aNuTThANaM / paDivaDiyaM pi hu jAyai puNo vi tabbhAvavuDDhikaraM / / [kSAyopathamika bhAvamAM vartatAM daDhayatnathI kareluM zubha anuSThAna patita thayelAne paNa pharIthI te bhAva (kSAyopathamika bhAva)nI vRddhi karanAra thAya che.] koI sAdhakane cAritrano kSayopazamabhAva hoya, paraMtu temanI kriyA kSayopazamabhAvavALI na hoya to guNavAnanuM bahumAna, potAnAM dharmakAryonI smRti vagere kriyAo dvArA emanA kSayopazamabhAvavALA cAritranuM rakSaNa thAya che. koI sAdhakanuM cAritra kSayopazamabhAvavALuM na hoya ane kriyA paNa tevI na hoya to paNa tevA lakSapUrvaka karAtI kriyAo-bahumAna, smRti vagere zubha For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 kriyAo-hoya to tethI kSayopazamabhAva pragaTa thAya che. jo cAritra ane kriyA baMne kSayopazama bhAvavALAM hoya to AvI kriyAthI te bhAvamAM vRddhi thAya che. [71] muLavRai tata: rthAt kriyAma3nanAya vA / ekaM tu saMyamasthAnaM jinAnAmavatiSThate / / 9 / / 7 / / [zabdArthaH guNavRai=guNanI vRddhi mATe; tata:=tethI; yaMt=karavI joIe; kare; yiAM=kriyA azrvatanAya=nahi paDavA mATe; vA=athavA; =eka; tu=to; saMyamasthAna=saMyamanuM sthAnaka; ninAna=kevaLajJAnIne; avatiSThata=rahe che.] jJAnasAra anuvAda-tethI guNanI vRddhi mATe athavA nahi paDavA mATe kriyA karavI joIe. eka saMyamasthAna to kevaLI bhagavaMtone paNa rahe che. (7) vizeSArtha : zuddha kriyAthI AtmAnA guNonI prApti thAya che. saMsAramAM je koI pravRttimAM vRddhi ke hAninI saMbhavitatA hoya tyAM te pravRttinA kartAe sadAya jAgRta rahevuM paDe che. mANasa koI vepAra cAlu kare to temAM dhananI vRddhi eTale ke kamANI thavI joIe. jo vepAramAM dhyAna na Ape to kamAyeluM dhana paNa khovAno vakhata Ave che. AvI ja rIte sAdhake dharmakriyAmAM pravRtta rahevuM joIe ke jethI guNonI prApti, rakSA ane vRddhi thAya. jo jIvanamAM pramAda AvI jAya, kriyAmAM zithilatA AvI jAya to prApta karelA guNo paNa cAlyA jAya che. sAdhaka jo guNanI vRddhinuM lakSya na rAkhe to guNanI skhalanA thavAno saMbhava rahe che. nIcenA guNasthAnake rahelA sAdhake dAna, zIla, tapa ane bhAva e cAre prakAre kriyAo karatA rahevuM joIe. sAmAyika, caturviMzatistava, vaMdana, pratikramaNa, kAusagga, paccakhkhANa tathA bAhya ane atyaMta2 prakAranAM tapa, tIrthayAtrA ityAdi dharmakriyAo niyamita karatA rahevuM joIe. A badhI bAhya kriyA che paNa ethI Atmazuddhi vadhe che. kriyArahati sAdhakapaNuM hoya to vIryanI caMcaLatAne kAraNe For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. kriyASTaka 1 35 guNathI patita thavAno saMbhava rahe che. e mATe auSadha ane ArogyanuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. daradI sAjo thAya te pahelAM jo davA levAnuM choDI de to tenuM darada maTatuM nathI, paNa vadhu bagaDe che. je mahAtmAo uparanA guNasthAnake ArohaNa kare che teonI sthUla bAhya dharmakriyAo, guNanI hAni vinA, chUTatI jAya che. jyAM sudhI guNo pUrNapaNe pragaTyA nathI tyAM sudhI te pUrNapaNe pragaTa karavA mATe kriyA Avazyaka manAI che. jinone eTale kevaLI bhagavaMtone eka ja saMyamasthAna sthira rahe che. temaNe mohanIya karmano kSaya karelo hoya che. temanA sarva guNo pragaTa thaI gayA hovAthI teo sarvajJa che. have teone guNahAnino koI bhaya nathI ane guNarakSA ke guNavRddhinI koI ciMtA ke AvazyakatA hotI nathI. kAraNa ke temanuM saMyamasthAna apratipAtI (pAchuM na paDanAra-sthira) che. Ano artha e che ke guNavRddhi mATe koIka ne koIka bAhya ke AtyaMta Avazyaka dharmakriyA karatA rahevuM joIe. [72] varoDanuSThAnatoDa sAisaMtimati ! seyaM jJAnakriyA'bhedabhUmirAnandapicchalA / / 9 / / 8 / / [zabdArthaH voDanuSThAnatA=vacanAnuSThAnathI; basaMyiAsaMtiMtraasaMgakriyAnI yogyatAne; ma ta=pAme che; saT=; =A (asaMgakriyA); jJAnayAme bhUmi:=jJAna ane kriyAnI abheda bhUmi (ekatArUpa) che; mAnaMpicchatA AnaMda vaDe ArTa (bhIMjAyelI) che.] anuvAda-vacana anuSThAnathI asaMga kriyAnI yogyatA pAme che. te A jJAna ane kriyAnI abheda bhUmi che. te (AtmAnA-svabhAvanA) AnaMda vaDe bhIMjAyelI che. (8) vizeSArtha zAstromAM dharmakriyA arthAt anuSThAna cAra prakAranAM batAvyAM che. saya For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 36 jJAnasAra prIti-anuSThAna, bhakti-anuSThAna, vacana-anuSThAna ane asaMga-anuSThAna. A cAre anuSThAna eTale arihaMta paramAtmAnA vacana arthAt AjJA anusAra thatI dharmakriyA. AvI kriyAnI vRddhi thatAM asaMga anuSThAna thAya che. e mATe udAharaNa kuMbhAranA cAkaDAnuM ApavAmAM Ave che. cAkaDAne pheravavA mATe prathama daMDathI cAkaDAne dhakko mAravAmAM Ave che. thoDI vAra e rIte daMDa vaDe cAkaDAne pheravavAmAM Ave tyAra pachI vega pakaDatAM cAkaDo daMDanI sahAya vagara enI meLe phare che. evI rIte vacanAnuSThAnathI nirvikalpa samAdhirUpa asaMga anuSThAna prApta thAya che. ahIM jJAna ane kriyAnI abheda bhUmikA thAya che. emAM vacanAnuSThAnarUpe zuddha jJAnopayoga ane asaMga anuSThAnarUpe zuddha varSollAsa e baMnenuM tAdAbhya thAya che. baMne vacce abhedanI bhUmikA racAya che. A abheda bhUmikA svarUpAnaMdanA svAbhAvika AnaMdarUpa amRtarasathI Ardra banelI hoya che. eTale jyAM sudhI guNanI pUrNatA na thAya tyAM sudhI vacanAnuSThAnarUpI kriyA karavI joIe. eTalA mATe jJAnIo kriyAno niSedha karatA nathI, paraMtu ratnatrayIrUpa dharmanI ArAdhanA karavA mATe kriyAne Avazyaka mAne che, kAraNa ke zAstromAM kahevAyuM che ke jJAnaziyAkhyAM mokSa: jJAna ane kriyAthI mokSa che. For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. vRSyaSTaka 1 37 10. tRtyaSTaka [73] pIvA jJAnAmRta avasvI briyAluratAnam | sAmyatADUtamIsvAda tRpti yAti para munaH || 20 || 8 || [zabdArthaH pItva=pIne jJAnAmRtaM=jJAnarUpI amRta; mutvaHkhAIne; kriyAluratnatA=kriyArUpI suralatA, kalpavelI; naM phaLane; sAmyatAnUna= samatArUpI tAMbUla, samabhAvarUpI pAna; mAsvAdya cAvIne; cAkhIne; svAda mANIne; tRpti-tRpti; yati-pAme che; para=parama, atyaMta; muni=sAdhu.] anuvAda-jJAnarUpI amRta pIne, kriyArUpa kalpavelanAM phaLa khAIne ane samatArUpI tAMbUlano AsvAda laIne (pAna khAIne) muni parama tRpti pAme che. (1) vizeSArthaH kriyA aSTaka pachI A tRpti aSTaka Ave che te saprayojana che. kriyA karanAra sAdhakamAM paNa mada, mAyA, lobha ityAdi kaSAyo udabhave evo saMbhava rahe che. samyak kriyA karavA sAthe AvA kaSAyothI mukta rahevA mATe samatA dvArA prApta thatI tRptinI paNa eTalI ja AvazyakatA che, je samatA jJAna-dhyAnathI prApta thAya che. ahIM je vicAraNA karavAmAM AvI che te munidazA mATenI che. e mATe bhojananuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. bhojanamAM khAdyapadArtha joIe, pIvA mATe pANI vagere joIe ane chelle pAcana mATe tAMbUlAdi mukhavAsa joIe. munio AhAra le che, paraMtu teoe bhojanano rasa choDI dIdho hoya che. miSTAnna, pakavAna, pharasANa vagere sahita garISTha bhojana munine na khape. bhojana dvArA zarIra sazakta ane bharAvadAra banAvavAnuM munine na kahyuM. muni to kRzakAya For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 38 jJAnasAra hoya to ja zobhe. muni svAdanA rasiyA na hoya. AhAra aMge teo udAsIna hoya. AnuM kAraNa e che ke teone have AthI paNa vadhAre pauSTika, sAttvika AhAra prApta thayo che. e AhAramAM pIvA mATe jJAnarUpI amRta, khAvA mATe kriyArUpI phaLa che. A phaLa paNa suralatAnuM che eTale ke kalpavallInuM che. jJAna tathA kriyArUpI bhojananA aMte pAcana mATe samatArUpI tAMbUla hoya che. ethI parama tRpti anubhavAya che. vyavahAramAM sAmAnya mANaso sarasa svAdiSTa bhojana karIne dharAya che, tRptino svaccha oDakAra khAya che, paraMtu A tRpti kSaNika ane Aropita che. e sAcI tRpti nathI. bhojana levAtuM hoya ane jIbhamAM svAda Avato hoya, bhUkha saMtoSAtI hoya eTalI vAra ja tRpti anubhavAya che. atiAhAra karI zakAto nathI, ane pramANasara AhAra lIdho hoya to paNa thoDI vAra pachI pAchI bhUkha lAge che. eTale emAM tRpti karatAM tRSNA vadhAre rahe che. vaLI deha ane AtmAnI ekatAno bhrama hoya to ja AhAranI AvI khoTI tRpti anubhavAya che ! meM sarasa bhojana karyuM evA bhAvamAM mAnakaSAya rahelo hoya che. munine mATe e varSa che. muni mahArAja AtmA ane parapadArtha vaccenA bhedanI samyaka-pratIti karAvanAra jJAnanA amRtanuM pAna kare che. temaNe sAvadya pravRttio choDI dIdhI hoya che. have zubhayoganI pravRttirUpI kalpavallInA phaLano AhAra kare che. teo zubhAzubha pula pratye, samabhAva dhAraNa karavArUpI tAMbUlAdi mukhavAsano AsvAda laIne tRpti anubhave che. muni mahArAja ethI paNa AgaLa vadhIne bhagavAnanA vacanorUpI jJAnane amRta svarUpe AsvAde che. e samyagujJAna anusAra teo je samyak kriyA kare che ane e dvArA je tattvasaMvedana anubhave che te suralatAnA phaLanA bhojana barAbara che. saMsAranA jIvo potAnA puNyodayathI je bhautika sukha anubhavatA dekhAya che evA jIvo, munione sukhI nahi paNa duHkhI jaNAya che, kAraNa ke puNyodaya pUro thatAM teo pAchA hatA tyAM ne tyAM AvI javAnA athavA pApanA udaye duHkhI thavAnA. For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. vRSyaSTaka 1 39 bIjAonA sudaDha zarIranI mohakatA emanI jJAnadaSTine have AtmAnI vikRtirUpa bhAse che. temane sarvatra caitanyanAM ja darzana thAya che. teo jyAre dhyAnamAM magna bane che tyAre samatAno anubhava kare che, je parama tRptirUpa hoya che. [74] svaguNaireva tRptizcedAkAlamavinazvarI / - jJAnino viSa: vi saivetiritva | 20. 2 | [zabdArthaH =potAnA guNo (jJAnAdi) vaDe; parva=ja; tRpti =tRpti; ve=jo; mAtaM haMmezAM; vinazvarI=vinAza na pAme tevI; jJAnina =jJAnIne; viparva =viSayo vaDe; viM=zuM prayojana che ? tai: te viSayonuM vai=je vaDe; =thAya che; tRpti =tRpti; tvarI=thoDA kALa mATe] anuvAda-jo jJAnIne potAnA guNo vaDe ja haMmezAM vinAza na pAme evI tRpti hoya, to pachI je viSayo vaDe thoDA kALanI tRpti thAya te viSayonuM zuM prayojana che? (2) vizeSArthaH eka vakhata sAcI mUlyavAna vastu prApta thAya pachI khoTI nirarthaka vastu mANasa choDI de che. ratnanI prApti thAya pachI mANasa kAcane vaLagI raheto nathI. jo vaLagI rahe to enI mUrkhamAM gaNanA thAya che. gRhasthajIvana karatAM munijIvana caDiyAtuM che, zreSTha che. suMdara AkarSaka vastrAlaMkAra gRhastha strIpuruSo mATe bhale zobhArUpa, bhUSaNarUpa gaNAya, sAdhune mATe e dUSaNarUpa che, varSa che. eTale ja sAdhu gRhasthanAM vastrAlaMkAra ityAdinAM vakhANa na kare. vakhANano bhAva paNa emanA manamAM na Ave. teo evA sukhI gRhasthonI paNa dayA ja ciMtavatA hoya che, kAraNa ke temanI A zobhA e mAtra karmano khela che. jJAnI sAdhumahAtmA potAnA Atmika guNothI tRpta thayelA hoya che. samyagUdarzana, samyagu jJAna ane samyak cAritra e emanA AtmAnA guNo che. tattvasaMvedana For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jJAnasAra dvArA e pragaTa thayelA che. A guNo vaDe teo potAnA zuddhAtmAno, potAnA zuddha svarUpano anubhava karI zake che. teo potAnA caitanyanA svadravya, svakSetra, svakAla ane svabhAva svarUpa guNothI parama avinAzI tRpti anubhave che. jyAM AvI tRpti anubhavavA maLatI hoya tyAM sparza, rasa, varNa, gaMdha ane zabdarUpI viSayonI kSaNika tRpti mATe teo jhaMkhanA kema kare ? evI vinAzI tRptinuM pachI prayojana kazuM na rahe. temane samajAI gayuM hoya che ke anaMta bhavomAM anaMtavAra evA viSayo bhogavyA chatAM Atmadarzana thayuM nathI, pAramArthika tRpti thaI nathI. to pachI evA viSayo pAchaLa doDavAthI zuM vaLavAnuM che ? hakIkatamAM to ethI bhavabhramaNa ja vadhavAnuM che. [35] yA zaurasAsvAvAd bhavet tRtiyatakriyA ! sa ra nivedriyadvAra parasAsvAvanApi | 20 | rU . [zabdArtha A=je; jAnai=eka mAtra zAntarasanA, advitIya evA upazama rasanA; rasAsvAvatrirasAsvAda karavAthI, rasAsvAdanA anubhavathI; mavezthAya che; tRpti =tRpti; atIndriyA=indriyone agocara, atIndriya; sA=0; na=nathI; nivendriyadAra = jivA indriya vaDe; parasAsvAvanA rasanA bhojanathI; pi:=paNa.] anuvAda-eka mAtra zAnta rasanA AsvAdathI je atIndriya tRpti thAya che te jihavA indriya vaDe cha rasanA bhojanathI paNa thatI nathI. (3) vizeSArtha upAdhyAyajI mahArAje tRpti vize lakhatAM ahIM vyatireka alaMkAra prayojIne, anya prakAranI tRpti karatAM zAnta rasanI tRpti keTalI badhI caDiyAtI che teno nirdeza karyo che. rasathI tRpti thAya che, saMtoSa thAya che. citta AnaMda anubhave che, paNa rasa vividha prakAranA hoya che. bhojanamAM parasanuM prAdhAnya che. kavitAmAM-sAhityamAM For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. tRpyaSTaka 141 zRMgArAdi rasonuM prAdhAnya che. bhojananA raso karatAM kavitAnAM raso keTalA caDiyAtA che te AlaMkArikoe batAvyuM che. alaMkArazAstramAM paNa je raso batAvyA che temAM sAMsArika raso karatAM paNa AdhyAtmika zAnta rasa kevo utkRSTa che te ahIM darzAvyuM che. indriyothI bhogavAtA rasa karatAM indriyone agocara evA anubhavagamya zAnta rasanuM sevana AtmArthIo mATe upakAraka che. sAhityamAM vividha raso gaNAvavAmAM Ave che. emAM zuMgAra, vara ane karuNa mukhya rasa manAya che. taduparAMta hAsya, bhayAnaka, bIbhatsa vagere gauNa rasa batAvAya che. vaLI bhakti, vAtsalya ane zAnta rasanI gaNanA paNa thAya che. sAhityamAM zAnta rasa eka gauNa rasa che, paNa adhyAtmamAM, AdhyAtmika sAhityamAM zAnta rasa e mukhya rasa che. e ja eka mAtra sAco rasa-rasano rAjA kahevAya che. zAnta rasanI vyAkhyA kAvyazAstranA marmajJa zrI vizvanAthe potAnA "sAhityadarpaNa' nAmanA graMthamAM nIce pramANe ApI cheH na yatra du:khaM, na sukhaM na cintA, na rAgadvaiSo na ca kAcidicchA / rasaH sa zAntaH kathito munindraiH sarveSu bhAveSu samapramANaH / / [jyAM duHkha na hoya, sukha na hoya, cittA na hoya, rAgadveSa na hoya, koIpaNa prakAranI icchA na hoya ane sarva bhAvomAM samapramANa, (samadRSTi) hoya tene muniomAM indra evA mahAtmAo zAnta rasa kahe che.] dareka rasano eka sthAyI bhAva hoya che ane enA AlaMbana vibhAvo tathA uddIpana vibhAvo hoya che. zAnta rasano sthAyIbhAva zama che ane anityAdi bhAvanAo enA AlaMbana vibhAvo che. jinavANI, gurupravacana, zAstra svAdhyAya, jina pratimAdinAM darzana ityAdi enA uddIpana vibhAvo che. bhojanamAM je vividha prakAranA rasa che tenuM vargIkaraNa cha mukhya rasamAM karavAmAM Ave cheH madhura, tIkho, khATo, turo, khAro ane kaDavo. temAM paNa vaividhya ghaNuM hoya che, jemake miSTa madhura rasa eTale ke gaLyo rasa laIe to zikhaMDanuM gaLapaNa, For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 2 jJAnasAra jalebInuM gaLapaNa, baraphInuM gaLapaNa, kerInuM gaLapaNa, sItAphaLanuM gaLapaNa vagere darekamAM potapotAnI viziSTatA hoya che. are, phakta kerInA gaLapaNanI vAta karIe to paNa jAtajAtanI kerImAM pratyeka jAtanI kerInuM gaLapaNa juduM lAge. evI rIte tIkho, khAro, kaDavo vageremAM paNa ghaNuMbadhuM vaividhya che. jivA dvArA A badhA rasono anubhava thAya che. potAne bhAvatA rasanA bhojanathI mANasane tRpti thAya che, paraMtu A badhA polika raso che. AhArasaMjJA pradIpta thatAM A rasono AsvAda mANI zakAya che. paraMtu A bhojananA rasonI maryAdA che. koIpaNa rasa amuka maryAdAthI vadhu mANI zakAto nathI. mANasa bhAvatI vastu vadhAre paDatI khAya to becenI thAya che, kyAreka UlaTI paNa thAya che. koI eka rasanuM vAraMvAra vadhu paDatuM sevana karavAthI roga paNa thAya che. vadhu paDatA gaLapaNathI madhuprameha, vadhu paDatA khATA rasathI amlapitta, vadhu paDatA kaDavA rasathI cakkara, vadhu paDatA tIkhA rasathI cAMdu, baLatarA, harasa vagere thAya che. matalaba ke bhojananA rasono atibhoga nathI thaI zakato. emAM maryAdA rAkhavI ja paDe che. parantu zAnta rasamAM AvuM koI jokhama nathI. tenuM jema vadhAre sevana thAya tema te vadhu Atmahitakara bane che. zAnta rasa dvArA ja AtmasvarUpano anubhava ane ghAtI karmonI nirjarA thAya che. zAnta rasa dvArA ja aMte kevaLajJAna ane mokSa che. Ama, zAnta rasanA AsvAdathI atIndriya tRpti thAya che. [6] saMsAre svanirvAdhdhiA tRptiH cAtAmimAnI ! tathyA tu bhrAntizUnyasya sA''tmavIryavipAkakRt / / 10 / / 4 / / [zabdArthaH saMsAre=saMsAramAM; svapnavasvapnanI jema; mithyA khoTI, jUThI; tRpti =tRpti, saMtoSa; hoya che; apamAnikI=abhimAnathI-mAnyatAthI thayelI; tA=sAcI; tu=to; prAntisUca=bhrAnti vinAnAne, mithyAjJAnarahitane; sA te; mAtmavIrya AtmAnuM vIrya; vipA =vipAka karanAra, puSTi For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. tRccaSTaka 143 karanAra.] anuvAda-saMsAramAM thayelI abhimAnikI tRpti svapnanI jema mithyA hoya che. bhrAnirahita AtmAne AtmavIryanI puSTi karanArI je tRpti thAya che te ja sAcI hoya che. (4) vizeSArtha : sAMsArika bhogavilAsathI thatI kSaNika tRpti ane AtmAnubhavathI thatI sAcI AdhyAtmika tRpti vacce kevo pharaka che te ahIM darzAvavAmAM Avyo che. saMsAranA bhogavilAsathI thatI tRpti svapnanA anubhava jevI mithyA che. mANasa svapnamAM rAjya kare, sarasa bhojana kare, sattA ane kIrtino mahimA mANe, vividha prakAranA kAmabhogo bhogave, paNa svapna pUruM thatAM e badhuM khoTuM nIvaDe che. svapnamAM pote e badhAMnuM abhimAna karyuM hatuM paraMtu AMkha UghaDatAM e abhimAna mithyA Thare che. sAMsArika sukha jJAnIonI dRSTie AvAM svapna jevuM che. te mithyAjJAnathI bhareluM che. jIvanamAM aihika siddhi mATe ghaNA abhimAna kare che, paraMtu kyAreka sthitimAM palaTo thatAM e badhuM abhimAna potAnI hayAtImAM ja osarI jAya che. eTaluM ja nahi kyAreka jAheramAM apamAnita thavAya che. jelanI sajA bhogavavAno vakhata Ave che. vaLI jIvanabhara evuM sukha mANyuM hoya to paNa mRtyu AvatAM badhuM ja naSTa thaI jAya che. eTalA mATe sAMsArika vaibhava ane podgalika bhogavilAsa mATenI tRptinuM abhimAna kyAreya karavA jevuM nathI. e sukha mRtyu AvatAM aMte to duHkharUpa nIvaDe che. bIjI bAju samyagudarzana sahita AtmaguNanA anubhavarUpa je tRpti thAya che te kSaNika ke kSaNabhaMgura hotI nathI. te bhrAntirahita, avinAzI hoya che. e ja parama tRpti che. A sAcI ane bhrAntirahita tRpti AtmavIryano vipAka karanArI che. AtmAnA je guNo che temAM vIrya arthAt baLa e paNa eka mahattvano guNa che. jyAM A guNa For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jJAnasAra hoya tyAM puruSArtha karavAno bhAva rahe che. puruSArthamAM maMdatA ke hInatA AvatI nathI. AtmAnA svabhAvanA anubhavarUpa tRpti AtmAnA sahaja vIryane puSTi karanAra thAya che. ethI AtmAnA guNo adhika khIle che. zrI devacaMdrajI mahArAje "jJAnamaMjarI" TIkAmAM A zlokanuM vivecana karatAM parama AdhyAtmika tRpti mATe traNa mahattvanA upAya darzAvyA cheH (1) sadgurunA caraNanI sevA, (2) AgamonuM arthAt jinavacananuM zravaNa ane (3) tattvanuM grahaNa. Ama zaraNa, zravaNa ane grahaNa e traNemAM zuddhivRddhi thAya, e mATe puruSArtha thAya to ethI mithyAtva TaLe che, samyakatva nirmaLa bane che, kaSAyo maMda paDe che, AraMbhasamAraMbhano tyAga karavAno bhAva rahe che, saMsArano paMtha kapAto jAya che ane mokSanagarI tarapha vegathI prayANa thavA lAge che. AtmasvabhAvanI tRptimAM evuM baLa raheluM che. [77] purtaH punItRpti yAjyAbhi punarAbhinI ! paratRptisamAropo jJAninastanna yujyate | 20 | 4 | [zabdArtha punai =pudgalo vaDe; pustiA =pugalo; tRptiRtRptine (pudgalanA upacayarUpa tRptine); yAta=pAme che; 3mAtmA-AtmA; puna: =vaLI; mAtmanA=AtmAnA guNa vaDe; para tRpti=paranI tRpti, pudgalanI tRpti; samAro=AropaNa karavuM, AtmAno upacAra karavo; jJAnina:=jJAnIne; tatva=tethI, te kAraNathI; na yujyate-ghaTato nathI.] anuvAda-pudgalothI pugalo tRpti pAme che. AtmAnA guNa vaDe AtmA tRpti pAme che. eTalA mATe pugalanI tRptino AtmAmAM upacAra karavo jJAnIne ghaTato nathI. (5). vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje nizcayanayanI dRSTie eka mahattvanI vAta ahIM kahI che. For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. vRSyaSTaka 145 tattvanI dRSTie joIe to jaDa e jaDa che ane cetana e cetana che. pudgaladravya e pudgala dravya che ane Atmadravya e Atmadravya che. pratyeka dravya potAnAmAM pariName che. eka dravya bIjA dravyanuM kazuM karI zakatuM nathI. paraMtu saMsArI dehadhArI jIvamAM baMne dravyo ekakSetrAvagAha, nIrakSIranI jema rahelAM che. anAdi kALathI Ama cAlatuM AvyuM che. eTale mithyAtvane kAraNe jIvane bhrama rahe che ke pote zarIrarUpa che, pote khAya che, pote pIe che, pote sukha bhogave che. vastuH nizcaya daSTie AtmA kazuM khAto nathI, kazuM pIto nathI ke paradravyane bhogavato nathI. anna, vastra, dhana, mAlamilakata ityAdi rUpI pudgalo zarIra dvArA bhogavAya che, paraMtu AtmA e bhogave che evo bhrama thAya che. saccidAnaMda svarUpa AtmA AtmaguNothI tRpti pAme che. eTalA mATe yathArtha bodhavALA samyagdaSTi mahAtmAo AtmAmAM Atmadharmane svIkAre che ane pudgalamAM-paravastumAM paradharmane svIkAre che. eTalA mATe pudgalomAM thatI tRptimAM AtmAnItRpti thAya che evuM bhrAntiyukta abhimAna teone ghaTatuM nathI. samyaguruSTi jJAnIo pIgalika sukhamAM rAga karatA nathI. jo parapadArthanA anubhavamAM sukha lAge to te mithyAjJAna che. eTalA mATe kahyuM che. tavai tavaM carai caraNaM suaM pi nava puvva jAva abbhasai / jA para suhe suhattaM tA no sammattavinnANaM / / [tapa tape, cAritra pALe, zrutajJAnano paNa nava pUrva sudhI abhyAsa kare, paraMtu jyAM sudhI parasukhamAM (paradravyathI thatA sukhamAM) sukhatva-sukhabuddhi dharAve tyAM sudhI samyagU jJAna nathI.] zrI haribhadrasUrie kahyuM che : suavaM sIla vaM cAI jinnmggaayrnnaarii| paraM vA parasaMgaM vA dhammaM mannai jo jaDo / / [zrutajJAnI, zIlavaMta, tyAgI ane jinamArganA AcaraNamAM ratiprItivALo For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jJAnasAra hoya, paNa je para vastune ke para vastune saMgane dharma mAne tene jaDa (avivekI) samajavo.] jaDa pugalanA guNadharmothI cetana evA AtmAne tRpti na thAya, kAraNa ke AtmAnA guNadharmo pugalanA guNadharmothI bhinna che. AtmAne AtmAnA guNadharmothI ja tRpti thAya. zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza e pudgalanA guNadharmo che. enA upabhogathI AtmAne tRpti thAya che evI bhrAmaka mAnyatA jIvane anAdinA saMskArane kAraNe, mohanIya karmanA prabaLa udayane kAraNe rahyA kare che. ene lIdhe ja evA mithyAdRSTi jIvonuM saMsAranuM paribhramaNa satata cAlyA kare che. samyagdaSTi jIvoe pudgalanI mohAsakti toDavAnI jarUra che. e tUTe to ja AtmavikAsa sAdhI zakAya. eTalA mATe pudgala tarapha kheMcI jatI anAdi kALathI vaLagelI AhAra, maithuna, parigraha ityAdi prakAranI saMjJAone tyAgavairAgya, vratatapa ityAdi vaDe toDavAno udyama karatA rahevuM joIe. [78] madhurAjyamahAzAkAgrAhye bAhye ca gorasAt / parabrahmaNi tRptiryA janAstAM jAnate'pi na / / 10 / / 6 / / [zabdArtha: madhura/manohararAjya; mahAni=moTI AzAo che jene; mA na prApta thaI zake evA; vA=bahAra (agocara); gha=ane; norasA=vANInA rasathI; parabrahmaNa=parabrahmamAM, paramAtmAmAM; tRpti:=tRpti; yA=je; nanA:=loko; tAM-tene; kAnate jANatA; pikapaNa; na=nathI.] [zleSArtha-madhura =miSTa (sAkara) tathA Ajya eTale ghI; marIza=moTAM (uttama) zAka; mAhya na grahaNa thaI zake; vIIMnnabhinna; pora=dUdha, dahIM vagere) anuvAda- manohara rAjyanI moTI AzAovALAthI na grahaNa thaI zake (na anubhavI zakAya) ane vANIthI na kahI zakAya evA parabrahAmAM je tRpti che tene For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. vRSyaSTaka 14 7 loko jANatA paNa nathI. (6) zleSArtha sAkara ane ghIthI tathA sArA zAkathI na anubhavI zakAya tathA dUdha-dahIM vagere gorasathI bAhya arthAt bhinna evA parabrahmamAM je tRpti che tene loko jANatA paNa nathI. (6) vizeSArtha A zlokamAM graMthakArazrIe zleSAlaMkAranI saMkalanA karIne parabrahmanA anubhavano mahimA darzAvyo che. madhurAjyanA be artha thAya. eka artha che madhu+rAjya eTale manohara, zreSTha rAjya; bIjo artha che madhura+Ajaya. madhura eTale miSTa, svAdiSTa. Ajaya eTale ghI, madhura Aja eTale miSTa evuM ghI, mahAzAkanA be artha thAya. eka artha te moTuM sarasa zAka ane bIjo artha thAya moTI AzAvALA. gorasAtu bAhyanA be artha thAya. go eTale vANI, vANInA rasathI bAhya ane bIjo artha che gorasa eTale dUdha-dahIM vagere.; gorasAt bAhya eTale dUdha, dahIMnI vAnagIo vinAnuM. sAmAnya mANaso mATe bhojanamAM je tRpti che te miSTa ghI, moTAM (uttama, moMghA) sArAM zAka vagerethI che, paraMtu gorasathI te bAhya nathI arthAt dUdha, dahIMnI vAnagIo vagaranuM bhojana apUrNa che. ethI barAbara tRpti na thAya. (jUnA vakhatamAM kahevAtuM ke zAke savAyuM, dUDha doTuM ane miSTAnne bamaNuM khavAya che.) duniyAnA sAmAnya mANasonI moTAmAM moTI eka tRpti te bhojananI che. dUdha, dahIM, ghI vagere sahita, svAdiSTa zAka, pharasANa, miThAI ityAdi maLe eTale peTa bharIne mANaso jame che. A emanI tRptino AnaMda che. manohara rAjyanI moTI AzAvALAo, aizvarya ane bhautika samRddhinI abhilASAvALAone paNa e meLavavAmAM ja tRpti jaNAya che. paraMtu A tRpti to sthUla sapATI paranI che evA lokone bicArAone AnAthI ghaNI badhI caDiyAtI evI parabrahmanI prAptinA AnaMdanI tRpti che e vAtanI khabara paNa nathI, to pachI e anubhava sudhI pahoMcavAnI to vAta ja zI ? For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 rAnasAra parabrahmano je rasa che te vANIthI bahAra che, vANIthI agrAhya che. svarUpAnubhUti zabdathI saMpUrNapaNe varNavI zakAtI nathI. vANImAM e zakti nathI. e anubhavane varNavavA mATe zabdo ochA paDe che, asamartha nIvaDe che. kahevAyuM che- to vAvo nivartine aprApya manasA saha . jyAMthI tene prApta karyA vinA vANI manasahita pAchI phare che. AcArAMga sUtramAM kahyuM che, yasa paDyuM natyi" eTale ke padarahita evA AtmasvarUpane varNavavA mATe koI pada (zabda) samartha nathI. vastutaH A parama AtmAnaMdane varNavavA koI samartha nathI, sarvajJa bhagavAna paNa nahi, kAraNa ke e anubhava vacanAtIta che. vANImAM e baLa nathI. zrImad rAjacaMdra "apUrva avasara'mAM kahyuM cheH je svarUpa zrI sarvajo dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahi te paNa zrI bhagavAna jo. Ama, caitanyanA vilAsarUpa, amatRsvarUpa je zuddha, nitAnta paramAnaMdathI tRpti thAya che e vize sAmAnya mANaso kazuM jANatA nathI. e vize teoe kahyuM sAMbhaLyuM paNa nathI hotuM. jagatanA sAmAnya mANaso ane jJAnIo (AtmajJAnIo) vacceno A moTo taphAvata che. [70] viSayortivipIra: cAturtI purtiH | jJAnatRptasya tu dhyAnasudhodgAra-paraMparA / / 10 / / 7 / / [zabdArtha viSaya viSayonA (pudgalanA upabhoganA) taraMgo; viSaR:=jheranA oDakAra hoya che; atRptastha nahi tRpta thayelAne; purta = pugalo vaDe; jJAnatRptaca=jJAnathI tRpta thayelAne; tu=to; dhyAnasudhA=dhyAnarUpI amRta; 3raparaMparA=oDakAranI paraMparA.] anuvAda-viSayo (pugalanA upabhoga)thI nahi tRpta thayelAne viSanA oDakAra For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. dRSyaSTaka Ave che. zAnathI tRpta thayelAne dhyAnarUpI amRtanA oDakAranI paraMparA (uparAuparI oDakAra) hoya che. (7) vizeSArtha : jagata AkhuM pudgalanA upabhogamAM paDyuM che. khAvuMpIvuM, haravuMpharavuM, vepAradhaMdho ka2vo, mAlamilakata vasAvavAM, navI navI cIjavastuonI kharIdI ka2vI ityAdi aneka rIte kAmabhogo bhogavavAnI manuSyanI pravRtti niraMtara cAlyA kare che, chatAM manuSya kyAreya dharAyo nathI. miSTAnna bhojana jamyA pachI thoDA kalAkamAM pharI bhUkha lAge che ane pharI mANasa khAvA mATe talase che. pudgalanA bhogamAM tRpti nathI, paNa jema tRpta karavAno prayAsa karavAmAM Ave tema tema atRpti vadhatI jAya che. eTalA mATe ja kahyuM che ke : na jAtu kAma kAmAnAM upabhogena zAmyati / upAdhyAyajI mahArAje 'adhyAtmasAra'mAM kahyuM cheH viSayaiH kSIyate kAmo nendhanairiva pAvakaH / pratyuta prollasacchaktirbhUyaH evopavardhate / / [jema agnimAM iMdhana nAkhavAthI agni holavAto nathI paraMtu zaktivALo thaI vadhu saLage che tema kAmabhoga bhogavavAthI viSayo kSINa thatA nathI, paNa vRddhi pAme che.] vaLI kahyuM cheH 149 jaha jaha puggalabhogo taha taha vaDDhei visayapi kasAI / iMdriya suhA duhA khalu agijjhA tao virattANaM / / [jema jema pudgalano bhoga thAya che tema tema viSaya ane kaSAyanI vRddhi thAya che. indriyonuM sukha kharekhara to duHkharUpa che. eTalA mATe virakta thayelAoe te grahaNa karavA yogya nathI.] pudgalarUpI viSanuM bhojana karavAthI viSanI atRptinA mAThA oDakAra Ave che. For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jJAnasAra bIjI bAju jJAnarUpI amRtano upabhoga karanArane, AtmatattvamAM tanmaya bananArane, svasvarUpamAM ramanArane amRtanI tRptinA mAtra eka ja oDakArano nahi, paNa oDakAranI paraMparAno anubhava thAya che. paudgalika sukha ane Atmika sukha vacce keTaluM moTuM aMtara che e to anubhavathI vizeSa samajAya evuM che. [8] suvino viSayAtRptA dropendrAviyovyo ! bhikSurekaH sukhI loke jJAnatRpto niraJjanaH / / 10 / / 8 / / [zabdArthaH suravana =sukhI; viSayAtRptA=viSayathI atRpta; na=nathI, DropendrIya =indra, upendra vagere; pi=paNa; mo=aho; mikSa =bhikSu, sAdhu; =eka; suravI=sukhI che; tove=jagatamAM; jJAnatRpta =jJAnathI tRpta; niraMga:=karmarUpI aMjana (mela)thI rahita.] anuvAda-aho, viSayothI atRpta evA indra, upendra vagere paNa sukhI nathI. A jagatamAM jJAnathI tRpta ane niraMjana (karmarUpI melathI rahita) evA sAdhu ja sukhI che. (8) vizeSArtha A zlokamAM kahyuM che ke indra vagere sukhI nathI. mAtra bhikSu eTale ke muni ja sukhI che. prathama dRSTie sAmAnya mANasane AmAM virodha lAge. jemanI pAse apAra vaibhava che, bhogavilAsa che e indra sukhI nahi paNa duHkhI che ane jemanI pAse bhogavavA mATenI kazI ja sAmagrI nathI e muni sukhI che ema kevI rIte kahevAya? ahIM sukha pAramArthika arthamAM levAnuM che. sukhanI vibhAvanA judI judI hoya che. kacaro khAnAra ane gaMdakImAM rahenAra bhuMDane pUchavAmAM Ave to te kahe ke "huM to bahu AnaMda anubhavuM chuM. huM viSTAdi yatheccha khAI zakuM chuM. gaMdI nAkamAMthI pANI For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. vRSyaSTaka 15 1 pI lauM chuM. dhULa ke kAdavamAM sUI jAuM chuM. mAre to basa AnaMda ne AnaMda ja che. mArA jevuM sukhI koI nahi." devone managamatA viSayo bhogavavA maLe che. moTA vaibhavI AvAso, na karamAya evAM phUlonI mALA, akhaMDa yauvana, managamatI devAMganAo, vekriya labdhithI game tyAM javuM, game tevAM rUpa dhAraNa karavAM ane A badhuM bhogavavA mATe hajAro, lAkho, karoDo ke ethI vadhu varSono samaya maLe. manuSya karatAM devonuM sukha keTaluM badhuM caDiyAtuM che ! paraMtu AzcaryanI vAta e che ke AvA prakAranA ATalA badhA sukhathI paNa devone saMtoSa thato nathI. temanuM AyuSya pUruM thavA Ave ane gaLAmAM paherelI phUlanI mALA karamAvA lAge eTale teo glAni, udvega, atRpti anubhave che. teo zokAtura bane che. jema bhUMDa sukhI che, paNa ApaNane bhuMDanA sukhanI dayA Ave che, tema sAmAnya manuSyonA ane devonA bhogavilAsa joIne jJAnIone temanI dayA Ave che, kAraNa ke sAMsArika manuSyoe jene sukha mAnyuM che te jJAnIne mana gaMdakI che, kIcaDa che. vastutaH tattvadRSTithI vicArIe to ApaNuM sukha te sukha nathI paNa zAtAvedanIya karmano udaya che. zAtAvedanIya ane azAtAvedanIya baMne aMte to duHkhanA ja prakAra che. kAraNa ke baMne karma che, eTale ke AtmasvarUpa mATe AvaraNarUpa che. vizeSa AvazyakabhASya'mAM kahyuM cheH sAyAsAyaM dukkhaM tavvirahaMmi suhaM jao teNa / dehendiesu dukkhaM sukkhaM dehidiyAbhAve / / | [zAtA ane azAtA baMne duHkha ja che. te baMnenA abhAvamAM sukha che, kAraNa ke deha ane indriyomAM-(enA dvArA bhogavAtuM hovAthI) duHkha che ane deha tathA indriyonA abhAvamAM sukha che.] For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 2 jJAnasAra manuSyanuM indriyArtha sukha te sukha tarIke lAge che kAraNa ke te duHkhanA pratikArUpa che. puNyanA phaLa svarUpe ApaNane je sukha bhogavavA maLe che te paNa tAttvika ane pAramArthika dRSTie joIe to duHkha ja che. paradravyanA nimittathI prApta thatuM sukha sAcI parama tRptino anubhava na karAvI zake. to pachI saMsAramAM sukhI koNa ? sukhI te che ke je AtmasvarUpanA jJAnathI tRpta che ane rAgadveSarUpI malinatAthI mukta-(niraMjana) che. AvI dazA sAcA jJAnI bhikSuonI, munionI hoya che. teo AhAra grahaNa kare che te svAda mATe nahi paNa saMyamanA nirvAha mATe kare che. teo bIjI je kaMI kriyAo kare che te paramArthe ja kare che. temanI AtmadazA ghaNI UMcI hoya che. jJAnI bhikSu nitya sukhI che. e vize vAcaka umAsvAti mahArAje kahyuM cheH svazarIre'pi na rajyati zatrAvapi na pradoSamupayAti / rogajarAmaraNabhayairavyathito yaH sa nitya sukhI / / [je potAnA zarIra para rAga karato nathI, je zatru para dveSa karato nathI, je rogo, vRddhAvasthA ane mRtyunA bhayathI vyathita thato nathI te nitya sukhI' che.] For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. nirlepASTaka 11. nirlepASTaka [1] saMmAre nivalan svArthasapna: khkhanaveni 1 lipyate nikhilo loka : jJAnasiddho na lipyate / / 11 / / 1 / / 153 [zabdArthaH saMsAre=saMsAramAM; nivasan =raheto; svArthasanna:=svArthathI sajja, svArthamAM tatpara; jna=kAjaLa; vezmani=gharamAM; jite=lepAya che (karmathI), niSvita:=akhila, samasta; to:=loka; jJAnasidgha:=jJAna vaDe siddha; 7=nathI; nipyate =lepAto.] anuvAda-kAjaLanA ghara jevA saMsAramAM rahelo, svArthamAM tatpara evo samasta loka (karmathI) lepAya che. je jJAnasiddha che te lepAto nathI. (1) vizeSArtha : saMsArane mATe vyavahAramAM kAjaLanI koTaDInuM rUpaka prayojAya che. eno Azaya e che ke saMsAramAM hAlatAM ane cAlatAM karma baMdhAya che. kAjaLanI koTaDI hoya to emAM divAlo, chata, bhoMya badhe ja kALuM kAjaLa hoya. aMdara jaIe ane game teTalI sAvadhAnI rAkhIe to paNa kyAMka to hAthapaga, kapaDAM aDI jAya ane kALAM kALAM thAya. eTale kAjaLanI koTaDImAM rahenArane to kALA DAghA lAgyA vagara rahe ja nahi. upAdhyAyajI mahArAje anyatra lakhyuM cheH 'goro koro kuNa rahe, misa uro karI vAsa ?' misa eTale ke meMza (kAjaLa). enA oraDAmAM vAsa karanAra goro ane koro kyAMthI rahI zake ? ApaNe tyAM kahevata che ke 'kolasAnI dalAlI karanAranA hAtha kALA thayA vagara rahe nahi.' gharAkane kolasAnA namUnA batAvavA paDe, kolasAnI guNo bharavI paDe, jokhavI paDe, ThAlavavI paDe, e badhAmAM hAtha to kALA thAya ja. TopalAmAM kolasA bharIne ghare ghare pahoMcADanAra majUranAM kapaDAM haMmezAM kALAM ja hoya. For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jJAnasAra A saMsAra paNa evo ja che. emAM jIvo vividha prakAranAM karmorUpI kAjaLathI lepAyA kare che. jIvo svArthaparAyaNa che, bahirmukha che, bAhya pIgalika sukhonI pAchaLa doDanArA che. temanI rAgadveSanI vRddhi satata cAlyA kare che. vaLI temanAmAM sva-parano viveka nathI. cauda rAjaloka kArmaNa vargaNAnA pudgala-paramANuothI bharelo che. jIvo svArthamAM sajja hovAthI iSTano saMyoga ane aniSTano viyoga satata cAlyA kare che. pariNAme karmothI jIvo satata baMdhAyA kare che. paraMtu jeo jJAnasiddha che teo karmothI levAtA nathI. jeone jokhamanI jANakArI hoya teo jokhamathI bacI jaI zake che. teo agamacetI rAkhe che. evI ja rIte je jIvo karma kevI rIte baMdhAya che ane temAMthI kevI rIte chUTI zakAya che e vize jANe che teo e mATe yogya puruSArtha kare che. teo e jJAna potAnAmAM evuM pariNata kare che ke jethI teo jJAnasiddha thAya che ane karmothI levAtA nathI. AvuM koIka virala jJAnI mahAtmAo ja karI zake che. [2]vArda punamAvAnAM vitADapi vA nAnumantA'pi cetyAtmajJAnavAn lipyate katham / / 11 / / 2 / / [zabdArtha: na=nathI; marda huM, puttimAtAno pula (podgalika) bhAvono; rtA kartA; karanAra ArayitA karAvanAra; pi paNa, vaLI; =ane; na nathI; manumantA=anumodana karanAra; pikapaNa; ane; ti=evA vicAravALo; mAtmajJAnavAna=AtmajJAnI; ti =lepAya; tha=kema.] anuvAda-huM polika bhAvono kartA, karAvanAra ane tene anumodana ApanAra nathI, evA vicAravALo AtmajJAnI kevI rIte lepAya ? (2). vizeSArtha : saMsAramAM paribhramaNa karatA sarva jIvono ghAtI, aghAtI karmo sAthe saMbaMdha niraMtara cAlyA kare che, enuM kAraNa pudgala dravya sAtheno eno For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. nirlepASTaka 1 55 saMbaMdha anAdi kALathI cAlyo Ave che e che. have zuddha nizcayanayathI joIe to AtmA nirlepa che. te pugalothI lapAto nathI. pudgala sAthenI traNa mukhya kriyAthI te aliptatA anubhave che. zuddha nizcayanayathI AvA AtmAne nirlepa AtmA kahyo che. AvA AtmajJAnI mahAtmA anubhave che keH (1) huM pugalabhAvono kartA nathI. (2) huM pugalabhAvo bIjA pAse karAvanAra nathI. (3) huM koInAya pudgalabhAvonI anumodanA karanAra nathI. Ama je AtmAne pugalonuM grAhakapaNuM nathI, bhoktApaNuM nathI ane kArakapaNuM nathI te AtmajJAnI pugalathI levAtA nathI. tevA AtmajJAnI anubhave (1) huM kevaLa jJAnamaya chuM. (2) huM pugalono kartA nathI. huM karmano kartA nathI. huM mArA jJAyaka bhAvano kartA chuM ane bhoktA chuM. huM mArA AtmaguNono kartA-bhoktA chuM. A zuddha nizcayanayathI kahyuM che. nizcayanaya pramANe Ama anubhavavuM e ghaNI UMcI AtmadazAnI vAta che. jeone rAgadveSa, viSayakaSAya rahyAM nathI evA jJAnI mahAtmAnI A vAta che. [3] nidhyane putrano ja tirtha putreramA citravyomAJjaneneva dhyAyanniti na lipyate / / 11 / / 3 / / [zabdArthaH tigate lepAya che; putinya =pudgalono skaMdha; na=nathI; tirthe lapAto; pusai=pulo vaDe; mara=huM; citravyoma=vicitra AkAza; majjanena=aMjana vaDe; Drava=jema; dhyAyana=dhyAna karato AtmA; na=nathI; tigate=lepAto.] anuvAda-pudgalano skaMdha pudgalo vaDe lepAya che. huM pugalothI lepAto For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 jJAnasAra nathI. "jema aMjana vaDe vicitra AkAza' (lepAtuM nathI, tema dhyAna karato AtmA lepAto nathI. (3) vizeSArtha ? jIva (AtmA), pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa e cha dravyamAMthI jIva ane pudgalano saMyoga-saMbaMdha anAdi kALathI cAlyo Ave che. cauda rAjalokamAM-lokAkAzamAM-kAzmaNa vargaNAnAM pudgalaparamANuo bharelAM che. jIva jyAre vibhAva dazAmAM AvIne je rAgAdi bhAvo kare che eTale ke zubhAzubha karmo bAMdhe che te pramANe kArmaNa vargaNAnAM pudgala paramANuo tenA Atmapradezone vaLage che. A rIte pratyeka saMsArI jIvanuM kArmaNa nAmanuM atyaMtara zarIra hoya che. emAM jUnAM keTalAMka karmo kharI paDe che ane navAM karma baMdhAya che. emAM pudgalanI pudgala sAthenI kriyA hoya che. pUrvanAM kArmika pugalaskaMdho sAthe bIjAM navAM pugalo maLavAthI eTale ke saMkramAdi upacayanI kriyA thavAthI pudgalaskaMdho lepAya che. AtmA lapAto nathI. vastutaH jIvanuM kArpaNa zarIra pudgalarUpa ja che. e sAthe AtmA saMlagna thAya che, paraMtu AtmA ane pugalano saMbaMdha saMyoga saMbaMdha che, tAdAbhya saMbaMdha, ekarUpa thaI javAno saMbaMdha nathI. pugala paramANuo Atmapradezo sAthe eka kSetrAvagADe nIrakSIranI jema rahelA hovA chatAM AtmA pugalarUpa banato nathI. ke pugalo AtmArUpa banatAM nathI. zarIramAM AtmA ane pugalono saMbaMdha aupacArika che, tAttvika nathI. ahIM AkAza ane raMgonuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. AkAza svaccha, nirmala che. te kyAreya raMgAtuM nathI. koI AkAzane kyAreya raMga copaDI zake nahi. Ama chatAM AkAzamAM vividha prakAranA raMgo jovA maLe che. sUryodaya ke sUryAsta vakhate, vAdaLAMo hoya tyAre ke indradhanuSya hoya tyAre AkAza vividha raMgo dhAraNa kare che, paNa e raMgo AkAzanA potAnA nathI. AkAza kyAreya raMgAtuM nathI. For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. nirlepASTaka 157 ahIM sAdhakane bhalAmaNa karavAmAM AvI che ke pudgalothI huM lapAto nathI, huM to zuddha AtmA chuM' evuM dhyAna dharavAthI AtmA lapAto nathI eTale ke karmothI baMdhAto nathI. alabatta, A bhalAmaNathI ema na mAnI levuM ke thoDIka vAra dhyAnamAM besI gayA ane "huM pudgalathI lapAto nathI." evuM manamAM raTaNa karavA lAgI gayA eTale tarata karmo baMdhAtAM baMdha thaI jaze. e mATe dIrdhakALanA dhyAnAbhyAsanI jarUra che ane dhyAna mATenI pUrva taiyArInI paNa AvazyakatA che, kAraNa ke "A mAruM ghara che', "A mAro putra che", "A mArI dukAna che', Aje rasoI sarasa banI che", "kyAMkathI durgadha Ave che," "A mAro ziSya che', "A mAro graMtha che' ityAdi prakAranAM vAkyo sarva sthaLe sarva kALe sAMbhaLavA maLe che. e batAve che ke jIvane pudgala sAtheno saMbaMdha satata rahyA kare che ane hRdayamAM tevA prakAranA bhAvo paNa thayA kare che. eTale dIrghakALanA tevA pudgalAbhyAsane toDIne dhyAna vaDe potAnI jAtane pudgalathI alipta anubhavI zakAya che. [84] liptatAjJAnasaMpAtapratighAtAya kevalam / nirlepajJAnamagnasya kriyA sarvopayujyate / / 11 / / 4 / / [zabdArtha nitatAjJAna=liptapaNAnuM (AtmA karmathI lepAya che, AtmA karmabaddha che evuM) jJAna; saMpAta Agamana; pratipAtI =rokavA mATe veta--kevaLa, nirnapajJAna=nirlepapaNAnuM jJAna, AtmA nirlepa che evuM jJAna; manasya=emAM magna thayelAne; yiA=kriyA, AvazyakAdi kriyAo; sarvA=sarva badhI; 3payujyate-upayogI thAya che.] anuvAda-"AtmA nirlepa che'--evA nirlepapaNAnA jJAnamAM magna thayelAne badhI AvazyakAdi kriyAo kevaLa "AtmA karmabaddha che' evA liptajJAnanA Agamanane rokavA mATe upayogI thAya che. (4) For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 jJAnasAra vizeSArtha liptatA eTale lepAvuM, coMTavuM. liptatAjJAna eTale AtmA karmathI lepAya che, karmathI baMdhAya che evuM jJAna. karmathI baMdhAvuM eTale AtmAnI vibhAvadazA. saMpAta eTale AvI paDavuM, Agamana thavuM. pratighAta eTale nAza thavo athavA aTakAvavuM. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke vinanA nivAraNa mATe kriyAo Avazyaka che, upakAraka che. nizcayanaya pramANe AtmA kadApi pugalonA saMsargathI lapAto nathI. AtmA sphaTika jevo nirmaLa che ane pudgalothI alipta che. koI yogI mahAtmA nirlepa jJAnamAM magna hoya, eTale ke "huM nirlepa chuM" evI jJAnadhArAmAM ArUDha thayA hoya tyAre emanI vaMdana, pratikramaNa, paDilehaNa, devavaMdana, ityAdi prakAranI Avazyaka kriyAo svAbhAvika rIte chUTI jAya che. vaLI AvI ucca dazAmAM Avazyaka kriyAonuM prayojana rahetuM nathI. paraMtu AvA dhyAnayogIonI jyAre dhyAna dazA pUrI thAya che eTale ke dhyAnadazAthI teo nivRtta thAya che ane vyutthAnadazA prApta thAya che tyAre teoe AvazyakAdi kriyAo karavI joIe. e karavAmAM Ave to nirlepajJAnathI viparIta evuM liptatAjJAna AvatuM aTakI jAya che. je munio nirlepajJAnamAM magna nathI eTale ke evI dhyAnadhArA para ArUDha thayA nathI teo to samaje che ke pote karmothI levAyelA che. e liptatAne dUra karavA mATe teo AvazyakAdi kriyAo kare che. jeo nirlepajJAnathI dhyAnadhArAmAM vadhu samaya TakI zake che temane teTalo samaya AvazyakAdi kriyAo karavAnI hotI nathI. paraMtu vyutthAna pachI jo teo Avazyaka kriyAo na kare to te phAjala samayamAM vAtomAM ke tevI pravRttiomAM paDI javAno saMbhava rahe che, eTale ke temanAthI vibhAvadazAmAM AvI javAya che. ema na thAya eTalA mATe paNa AvazyakAdi kriyAo vyutthAnakALamAM upayogI che. jinabhakti, vaMdana, pratikramaNa vagere kriyAo nirlepabhAvanuM poSaNa karanArI nIvaDe che. For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. nirlepASTaka 159 Avazyaka kriyAo evI che ke emAM citta parovAyeluM rahe che eTale viSayakaSAya tarapha te doDI jatuM nathI. vaLI te pramAdI banI jatuM nathI. guNasthAnakanI dRSTie vicArIe to jyAM sudhI citta pramAdamAM joDAyeluM hoya tyAM sudhI dharmadhyAnamAM sthira thaI zakAtuM nathI. zAstrakAro kahe che ke jyAM sudhI pramAdonuM jora hoya che tyAM sudhI nirlepatAmAM sthira thaI zakAtuM nathI. evI nirlepa dazA prApta na thAya tyAM sudhI AvazyakAdi kriyAo choDI dhyAnanuM AlaMbana levAmAM Ave to te phaLa ApatuM nathI. pahelAM AvazyakAdi kriyAothI viSayakaSAyanA doSone dUra karavA joIe. nirlepattAnamAM magnatA e sAmAnya munio mATe zakya nathI. sAtamA guNasthAnakano jeo sparza kare che emane mATe e che. [85] tapazutAtinA matta: kriyAvAna nite . bhAvanAjJAnasaMpanno niSkriyo'pi na lipyate / / 11 / / 5 / / [zabdArtha tapazrutAvinA-tapa ane zrutajJAna vagerethI; ma =mara, madavALo, abhimAnavALo; yiAvAnapi=kriyAvAna hoya to paNa; tiSyate lepAya che; bhAvanAjJAna=bhAvanAjJAna, tattvajJAna saMpanna paripUrNa; niSkriya =kriyArahita hoya; pato paNa; na=nathI; siMdhyate-pAto.] anuvAda-tapa ane zrutajJAnanA abhimAnavALo diyAvAna hoya to paNa lepAya che. bhAvanAjJAna vaDe paripUrNa hoya te kriyArahita hoya to paNa lapAto nathI. (5) vizeSArtha: tapazcaryA ane zrutAbhyAsa e sAdhaka muni bhagavaMtanA jIvananA Avazyaka kAryo manAya che. adhyAtmavikAsanAM e mahattvanAM sopAna che. paraMtu tapazcaryA ane zrutAbhyAsa e baMnenuM eka moTuM bhayasthAna te emAMthI udbhavato ahaMkAra che, mada che. jema tapazcaryA vadhatI jAya tema sAdhakane ema lAge ke pote jevI tapazcaryA kare che evI koI karatuM nathI, karI zakatuM nathI. pachI AtmazlAghA For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 jJAnasAra cAlavA lAge che ane kyAreka tapazcaryA na karanAranI avahelanA karanArAM vacana bolAya che. AvuM ja zrutAbhyAsanI bAbatamAM paNa thAya che. zrutajJAnInA mAna-sanmAna thAya che ane e emane gamavA lAge che. vastutaH tapazcaryA, zAstrAbhyAsa ityAdi dvArA AtmavikAsa ane mokSaprApti mATenI abhiruci vadhavI joIe. tevI bhAvanA daDha thavI joIe. jeo tapa vagare bAhya kriyAo karIne aTakI jAya che temanA jIvanamAM aMtaraMga pariNati thatI nathI. pachI teo AtmazlAghAdimAM paDI jAya che. pariNAme teo karmathI levAya che. alabatta, eno artha e nathI ke enA karatAM tapazcaryA, zAstrAbhyAsa ityAdi na karavAM e sAruM. vastutaH ema mAnanAra paNa karmathI lepAya che. sAdhake zrutajJAnanA yathArtha bodhathI bhAvanAjJAna sudhI pahoMcavAnuM che. e mATe potAnA cittane bhAvita karavAnuM che. AvA bhAvanAjJAnavALA sAdhakathI tapazcaryA vagere bAhya kriyAo na thatI hoya to paNa te lapAto nathI, eTale ke tene tevAM karmabaMdha thatAM nathI. AvazyakAdi kriyAo karmabaMdha aTakAvavA mATe che. eTale je sAdhaka kaSAyarahitapaNe e kriyAo karato hoya te to lapAto nathI, paNa je jJAnI mahAtmA hoya paNa kriyArahita hoya te paNa lekhAtA nathI. alabatta, eno artha e nathI ke bhAvanAjJAna dharAvanArane kriyA mATe Adara nathI ke te karavA mATe temane pramAda hoya che. paraMtu teo have evI UMcI bhUmikAe pahoMcI gayA che ke zarIranI azakti ke saMjogonI pratikULatAne kAraNe bAhya kriyAo temanAthI na thAya to paNa temanI aMtaraMga pariNati evI UMcI hoya che ke temane karmabaMdha thato nathI. niSkriya hovA chatAM teo lapAtA nathI. [86] alipto nizcayenAtmA liptazca vyavahArataH / zuddhyatyaliptayA jJAnI kriyAvAn liptayAzA / / 11 / / 6 / / [zabdArtha ani:=karmathI nahi lepAyelo, nahi baMdhAyelo; nizayena=nizcaya For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. nirlepASTaka 1 6 1 nayathI; mAtmA=jIva; nita =karmathI baMdhAyelo che; =ane; vyavahArata:= vyavahAra nayathI; zuddhati-zuddha thAya che; nita=alipta (daSTi) vaDe; jJAnI=jJAnI, jJAnavALo; yiAvA=kriyAvALo; siddhayAzA=lipta dRSTithI.] anuvAda-nizcayanayathI AtmA karmathI lepAyelo nathI; vyavahAranayathI lepAyelo che. jJAnI (jJAnayogI) alipta daSTie zuddha thAya che. diyAvAna lipta dRSTithI zuddha thAya che. (6) vizeSArtha: AdhyAtmika vikAsamAM badhA jIvo ekasarakhI kakSAnA ke ekasarakhI dazAnA nathI hotA. vaLI AtmAnI zuddhi mATe nizcayanaya ane vyavahAranaya baMneno mata judo judo che, tema chatAM baMne ke bemAMthI koI eka khoTo che ema nahi kahI zakAya. zuddha nizcayanayanA mate AtmA alipta che eTale ke karmathI lepAyelo athavA baMdhAyelo nathI. vaLI A naya mAne che ke AtmA karmano kartA nathI ane karmano bhokatA paNa nathI. vyavahAranaya kahe che ke AtmA karmano kartA che ane karmano bhokatA che. AtmA lipta karmathI lepAyelo eTale ke karmathI baMdhAyelo che ane karmakSaya karatAM karatAM te vizuddha thAya che. ahIM jJAnayogI ane karmayogI e baMne prakAranA sAdhako Atmazuddhi kevI rIte kare che te batAvyuM che. prAraMbha dazAnA sAdhakane potAnAM zubhAzubha karmono khyAla hoya che. te potAnA AtmAne vizuddha karavAno puruSArtha kare che. te vinaya-vaiyAvacca, tapazcaryA, svAdhyAya ityAdi kriyA vaDe karmo khapAvI vizuddha banavA prayatna kare che. AvI kriyA karanAra sAdhaka kriyAyogI che. paraMtu uparanA guNasthAnake caDatAM sAdhakanI nizcaya dRSTi UghaDe che. tene lAge che ke potAno AtmA alipta che eTale karmathI baMdhAyelo nathI. te zuddha, buddha, niraMjana che. te karmano kartA nathI ane bhokatA paNa nathI. have te potAnA jJAnanA baLathI For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 6 2 rasAnasAra vibhAvadazAthI mukta banavAno puruSArtha Adare che. te svabhAvadazAmAM ramavA lAge che. have te jJAnayogI bane che. Ama kriyAyogI ane jJAnayogI baMne potapotAnI bhUmikA pramANe yogya che. paraMtu AraMbhadazAno koI sAdhaka kriyAno anAdara kare to te uparanA guNasthAnake pahoMcI zakato nathI. [87] jJAnakriyasamAvezaH savonIne dUyo: .. bhUmikAme tarvatra mukyatA II 22 7 . [zabdArtha jJAnakriyasamAveza =jJAna ane kriyAno samAveza che. arthAt bane ekarUpa che. satra=sAthe; 3ii ne=UghaDatAM; drayo:=baMne dRSTi; bhUmimevata:=bhUmikAnA bhedathI, guNasthAnakarUpa avasthAnA bhedathI; tu=paNa, ane maMtra=ahIMjJAnakriyAmAM; mahoya; mukyatA=eka ekanuM mukhyapaNuM.] anuvAda-baMne dRSTi sAthe UghaDatAM jJAna ane kriyAnI ekatA che ane (jJAnakriyAmAM) bhUmikAnA (guNasthAnarUpa avasthAnA) bhedathI eka ekanuM mukhyapaNuM hoya che. (7) vizeSArtha ? jJAna ane kriyA e baMne mokSamArgarUpI rathanAM be cakra che. vyavahArajIvana laIe athavA dharmajIvana laIe-baMnemAM jJAna ane kriyA sAthe rahevAM joIe. sAMsArika jIvanavikAsamAM ane AtmazuddhimAM jJAna ane kriyA baMnenI AvazyakatA che. AraMbhanA kALamAM kriyAnuM prAdhAnya hoya che tyAre yakiMcita jJAna to hoya ja che. Ama bhUmikA bheda pramANe eka athavA bIjAnI mukhyatA rahe che. guNasthAnakanI dRSTie vicArIe to chaThThA guNasthAnaka sudhI kriyAnI mukhyatA hoya che, paraMtu temAM paNa jJAnanI sApekSatA na hoya to sAdhaka kriyAjaDa banI For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. nirlepASTaka 1 6 3 jAya che. sAtamAM ane uparanA guNasthAnake dhyAnanI dazAmAM jJAnanI mukhyatA hoya che. jJAnadRSTi ane kriyAdRSTi baMne sAthe UghaDatAM, jJAna ane kriyA baMneno samAveza arthAt ekIbhAva hoya che. bhagavatI sUtranI TIkA'mAM kahyuM cheH jai jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAranicchae muyaha / ikkeNa viNA titthaM chijjai aneNa u taccaM / / [jo tuM jinamatano svIkAra kare, to vyavahAra ane nizcaya e baMnene choDato nahi, kAraNa ke eka vinA vyavahAra vinA) tIrthano uccheda thAya ane anya vinA (nizcaya vinA) tattvano (satyano) nAza thAya.] Avazyaka niryukti'mAM kahyuM cheH nANaM pagAsagaM, sohago tavo, saMjamo u guttikro| tiNhaM pi samAoge mukkho jiNasAsaNe bhaNio / / [jJAna prakAza karanAra che, tapa zuddhi karanAra che ane saMyama guptikara (rakSaNa karanAra) che. A traNenA samAyogathI mokSa che ema jinazAsanamAM kahyuM che.] zrI devacaMdrajI mahArAje kahyuM che, ekAnta jJAnanI rucivALo samyagdaSTi nathI. paraMtu sApekSa samAveza eTale baMneno saMyoga sAdhanarUpe nirdhAravA yogya che. [8] jJAna yavanuSThAnaM ra lipta roSapadvata: | zuddhabuddhasvabhAvAya tasmai bhagavate namaH 11 / / 8 / / [zabdArthaH sajJAnaM=jJAna sahita; yavanuSThAnaM=jenuM kriyArUpa anuSThAna hoya; ttitaM=na lepAyeluM; Topad:=do jarUpa kAdavathI, kacarAthI; zuddhabuddhasvabhAvAya zuddha jJAnarUpa svabhAvavALA; tamai=0; mAvate=bhagavaMtane; nama:=namaskAra ho !] anuvAda-jJAnasahita jenuM (kriyArUpa) anuSThAna doSarUpa kAdavathI lepAyeluM For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 64 jJAnasAra nathI evA zuddha jJAnamaya svabhAvavALA te bhagavaMtane namaskAra ho! (8) vizeSArtha : anuSThAna eTale vidhipUrvaka karAtI kriyA. A kriyA jJAna sahita hovI joie. jo te jJAna sahita na hoya to temAM doSo pravezavAno saMbhava rahe che. vaLI tenuM teTaluM phaLa maLe nahi. sAdhaka je anuSThAna kare che tenuM prayojana tenA manamAM spaSTa hovuM joie. tenA phaLa vize paNa tene spaSTa khyAla hovo jarUrI che. kriyAnuM svarUpa tenuM vidhividhAna ityAdinI yogya mAhitI tenI pAse hovI joIe. A to anuSThAna vizenA jJAnanI vAta thaI. paNa te uparAMta sadanuSThAna, samyagujJAna arthAt mokSamArganuM jJAna paNa hovuM jarUrI che. sAmAnya anuSThAnamAM rAgadveSa, ahaMkAra, mAyAmamatAnA doSo jANatA-ajANatAM sAdhakanA cittamAM pravezI javAno saMbhava che. eTale sadanuSThAna paNa samyagujJAnapUrvakanuM hoya to ja te doSothI lepAya nahi. e anuSThAna karatI vakhatanA bhAvo kaSAyarahita hovA joIe ke jethI te karmabaMdhanuM kAraNa bane nahi. zuddha jJAna ane zuddha kriyA e beno jemanA jIvanamAM samanvaya thayo che evA zuddhabuddha yogI mahAtmAone ahIM namaskAra karavAmAM Avyo che. teo saMsAramAM rahelA hovA chatAM, dehAdinA dharmo bajAvatA hovA chatAM rAgadveSathI para, nirlepa rahe che ane akhaMDa jJAnamaya, AnaMdamaya, avinAzI evA AtmasvarUpanI teo sAdhanA kare che. evA AtmajJAnI bhagavaMtone namaskAra thAo ! For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. niHspRhASTaka 16 5 12. niHspRhASTaka [88] svabhAvalAbhAt kimapi prAptavyaM nAvaziSyate / rUtyAaizvaryasaMpanno ni:spRho nAte munaH | 2 | 2 || [zabdArtha svabhAvanAmAAtmasvabhAvanI prAptithI, vipakabIjuM kaMI paNa; prAptacaeN=prApta karavA yogya; na=nathI; mazaSyate-bAkI rahetuM; ti=ema; mAmaizvaryasaMpanna:=AtmAnA aizvaryathI yukta; nispRduH=niHspRha; spRhA rahita; icchA vinAno; nAte= thAya che; muni:=muni, sAdhu anuvAda-AtmAnA svabhAva sivAya bIjuM kaMI paNa prApta karavAnuM bAkI rahetuM nathI. e rIte AtmAnA aizvaryathI yukta muni ni:spRha thAya che. (1) vizeSArtha : niHspRhatA vizenA aSTakanA A prathama zlokamAM ja upAdhyAyajI mahArAje samagra AdhyAtmika sAdhanAno nicoDa ApI dIdho che. teo kahe che ke mokSamArganA yAtrIo mATe "svabhAva'nA lAbha sivAya bIjuM kazuM ja prApta karavA jevuM nathI. manuSya gati prApta karIne jyAM sudhI jIva potAnA zarIrane zaNagAravA ane sazakta rAkhavA mATe prayatno kare che, svajano ane parivArano AnaMda meLavavA jhaMkhe che, ghara, milakata, vADI gADI ityAdino vaibhava mANavA jhaMkhe che, svAdiSTa bhojananI mijabAnIomAM mahAlavA icche che, moTAI, mAnasanmAna ane yazakIrtinI abhilASA seve che tyAM sudhI A badhAMthI bhinna evA Atmatattva tarapha, svarUpa prApti mATe puruSArtha karavAmAM ene rasa nathI paDavAno. are, e vize ene kazI jANakArI paNa nathI hotI. anAdi mithyAtvanA gADha aMdhakAranuM For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra ja e kAraNa che. mohanIya karmano ja e prabaLa prabhAva che. jyAre mANasane samajAya che ke dehathI bhinna evuM AtmasvarUpa che ane enI sAdhanA e ja sAcI sAdhanA che tyAre e puruSArtha karavA prerAya che. badhAno puruSArtha ekasarakho hoto nathI ane ekasarakho saphaLa thato nathI, kAraNa ke anAdi kALathI vaLagelI saMjJAo judI judI rIte kAma kare che. jIvane samajAvuM joIe ke bhautika aizvarya, laukika siddhio, yazakIrtinI kAmanAo ityAdi badhuM vinazvara che, nAzavaMta che. A jIve pote bhava-bhavAntaramAM anaMta vAra A badhuM bhogavyuM che ane chatAM kyAreya pote dharAyo nathI. A aizvarya sanAtana nathI, kSaNika che. eno kALa AvatAM e naSTa thaI jaze. enI prAptino AnaMda alpakAlIna che. sAcuM sanAtana sukha te Atma svabhAvanI prAptinuM ahIM muninI vAta karavAmAM AvI che. jemaNe gRhatyAga karI munipaNuM svIkAryuM che teone have bhautika aizvaryanI koI spRhA na rahevI joIe. eTaluM ja nahi eno mahimA paNa manamAM na hovo joIe. amArA karatAM gRhastho lADI, vADI, gADInuM kevuM sarasa sukha bhogave che' -evo vicAra manamAM Uge ke tarata muninuM bhAvamunipaNuM cAlyuM jAya che. pudgalAnaMdI svabhAva e muninuM lakSaNa nathI. sAcuM munipaNuM svIkAranAra bhavAbhinaMdI banI na zake. enuM lakSya to muktinuM, siddhAvasthAnuM ja hoya. emAM ja lokottara sukha raheluM che. eTale sAcA munio sadA niHspRha hovA joIe. zrI devacaMdrajI mahArAje A aSTakanuM vivecana karatAM judA judA nayathI niHspRhatAne ghaTAvI che. teo lakhe che, nagama nayathI jIva ane ajIvamAM niHspRha, saMgrahanayathI ane vyavahAranayathI ajIvamAM niHspRha, RjusUtranayathI potAne bhogavavA yogya padArthomAM niHspRha, zabdanayathI ane samabhirUDhanayathI zubha nimittone parAdhIna evA sAdhananA pariNAmomAM niHspRha ane evaMbhUtanayathI For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. niHspRhASTaka 167 potAnA sAdhananA pariNAmathI prApta bhedajJAna, savikalpa cAritra, zukaladhyAna ane zelezIkaraNa vageremAM niHspRha kahevAya cheprathamanA cAra naya nispRhatAnA sAdhana mATe che ane chellA traNa nayanI apekSAe niHspRhatA siddha che. parabhAvamAM ramanAra jIvonI sukha mATenI tRSNA anAdi kALathI cAlI Ave che. e paradravyanI spRhA zAnta thavAnI nathI. paraMtu pAradravya vize icchArahita thaIne Asavono tyAga karIne, samyagU jJAna, darzana ane cAritra rUpI aizvarya vaDe muni sarvakarmano kSaya karIne siddhAvasthAnA avyAbAdha, akSaya, anaMta sukhane pAmI zake che. [eo] saMyogitare te prArthane pRhAvahai. mAtrAnapAtrastha ni:spRhastha tRpa nan II 22 / 2 . [zabdArtha saMyonita =jenA hAtha joDelA che enA vaDe; te =koNa koNa; prAthyaoN=prArthanA karAya che; na=nathI; pRdAvahai =spRhAvALA mANaso dvArA; mAtra amaryAdita; jJAnapatraNya jJAnanA pAtra; ni:spRha nispRha (muni)ne; tRbaM-tRNavat, taNakhalA jevuM; nA=jagata, duniyA.] anuvAdaspRhAvALA mANaso be hAtha joDIne konI konI pAse yAcanA karatA nathI ? asIma jJAnanA svAmI evA ni:spRha munine to jagata taNakhalA jevuM lAge che. (2) vizeSArtha : mANasa bIjAnI pAse jyAre kaMIka mAge che, te mATe karagare che tyAre kudaratI rIte enA be hAtha joDAI jAya che. "tamArI AgaLa huM tuccha chuM, dIna chuM. lAcAra chuM." evo bhAva mAgaNI karanAra manuSyamAM rahelo hoya che. kUtarAne paNa kaMI khAvuM hoya che to pUMchaDI paTapaTAve che. dInatAnI sAthe sAmI vyaktinI prazaMsAno, vadhu paDatI khuzAmatano bhAva Ave che. Ave vakhate keTalIka For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 vAra mANasanA mananA bhAvo eka prakAranA hoya che ane enA uccArAtA zabdo bIjA prakAranA hoya che. emAM visaMgati ane mAyAcAra paNa hoya che. aMtaramAM dhikkA2 ane 'mukhe to jI jI karejI' evI sthiti paNa hoya che. A badhuM kone karavuM paDe che ? jenA hRdayamAM spRhA paDelI hoya che, jene kazuMka meLavavuM che teone AvAM nATako karavAM paDe che. potAnAthI vadhu zrImaMta, vadhu lAgavagavALI, vadhu sattAdhArI, vyakti AgaLa mANasa namato rahe che ane kaMIka maherabAnI meLavavAnI AzAmAM bhaTakato rahe che. jJAnasAra jeo niHspRha che teo kyAreya dInatApUrvakanAM ke khuzAmatanAM atizayatAyukta vacano uccAratA nathI. jeone koInI pAsethI kazuMya joItuM nathI teone evAM vacano uccAravAnI jarUra paNa zI ? jeo jJAnI che, jagatanA svarUpane samaje che ane jemaNe AtmaramaNatAno anubhava lIdho che teone AkhuM vizva taNakhalA jevuM bhAse che. 52-padArtha eTale pudgalanI duniyA. jeoe avinazvara Atmavaibhava joyo che ane e vize jANe che teo vinazvara evA pudgala padArthone tuccha, nirarthaka, nirupayogI ane Atma sAdhanAmAM aMtarAyarUpa lAge temAM navAI zI ? munio tyAgI, spRhArahita hovA joIe. kyAreka munine bIjI koI vastu na joItI hoya to paNa potAnA jIvananirvAha mATenAM upakaraNonI jarUra paDe che. te sArAmAM sArAM hovA joIe evo bhAva paNa munine na thavo joIe. ane e mATe gRhasthone rAjI karavAnA prayAso paNa na thavA joIe. munie sahaja rIte ja potAno vyavahAra rAkhavo joIe. kahyuM cheH AyasahAvavilAsI Ayavisuddho vi jo nie dhamme / narasuravisayavilAsaM tucchaM niHsAra mannaMti / / [AtmasvabhAvanA vilAsI evA je vizuddha AtmA potAnA dharmamAM rahelA che teo manuSyanA ane devonA viSayavilAsane tuccha ane niHsAra mAne che.] For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. niHspRhASTaka [1]chiti jJAnAtre pRhaviSa<Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 jJAnasAra icchA na saMtoSAya to mANasane eTaluM badhuM mAThuM lAgI jAya che ke te ApaghAta karavA prerAya che. corI ke vyabhicAra karatAM pakaDAyA hoya, potAnA upara baLAtkAra thayo hoya athavA premamAM ke parIkSAmAM niSphaLa thayA hoya evAoe ApaghAta karyo hoya evA kissA vAraMvAra bane che. Ama spRhAne viSavelaDI tarIke oLakhAvavAmAM pUrepUruM aucitya raheluM che. AvI viSavela jyAM UgatI hoya tyAM tene mULamAMthI kApI nAkhavI joie. muni bhagavaMto potAnA jJAnarUpI dAtaraDA vaDe AvI velane eka jhATake kApI nAkhe che. [2] niSThAnIyA vituSA spRhA viragRhAt vahiM ___anAtmaraticANDAlIsaMgamaGgIkaroti yA / / 12 / / 4 / / [zabdArtha niSNAnIyA=bahAra kADhI mUkavA yogya, vipuSA=vidvAne; mRdda=spRhA, icchA, lAlasA, virakRtricittarUpI gharamAMthI; di=bahAra; manAtma=AtmAthI bhinna, AtmA nahi te arthAtu pudagala; rativASphInI ratirUpa cAMDAlI, caMDAlaNI; saM=saMga; mIroti aMgIkAra kare che; yA=je.] anuvAda-je anAtma (pudgala)nI ratirUpa cAMDAlaNIno saMga svIkAre che te spRhAne jJAnIe cittarUpI gharamAMthI bahAra kADhI mUkavA yogya che. (4) vizeSArtha spRhA mATe upAdhyAyajI mahArAje ahIM gharanI strInuM rUpaka prayojyuM che. gharanI strI khoTI kharAba sobate caDI gaI hoya ane sudharavAnuM nAma na letI hoya to evI strIthI gharanuM vAtAvaraNa bagaDe che ane vakhata jatAM gharanA bIjA sabhyo paNa bagaDe che. evI strIne to gharanI bahAra kADhI mUkavI joIe ke jethI gharanuM vAtAvaraNa zuddha rahe. spRhA konI saMgati kare che ? anAtmaratirUpI cAMDAlinInI. anAtma eTale je AtmA arthAt cetana nahi te. anAtma eTale jaDa athavA pudgala. anAtmarati For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. niHspRhASTaka 171 eTale pudagalamAM ja rasa levAnI pravRtti, anAtmarati eTale parapadArthamAM, parabhAvamAM, vibhAvamAM AnaMda levAnI kriyA. anAtmarati AtmaratinI vairiNI anAtmarati cAMDAlinI che. cAMDAlinI eTale halakAmAM halakI jAtinI strI. enI sobatathI bIjA loko bagaDe che. spRhAe A cAMDAlinIno saMga karavA mAMDyo che. baMnene ekabIjA vagara cAlatuM nathI. mATe sAdhake cetI javA jevuM che. gharanuM vAtAvaraNa vadhu na bagaDe mATe sAdhake spRhAne gharanI bahAra kADhI mUkavI joIe. Atmarati te gharanI mukhya strI che, te gharanI zobhArUpa che. jo anAtmarati gharamAM vAraMvAra AvavA lAgI to AtmaratinI avadazA bese. mATe anAtmaratine gharamAM AvatI aTakAvavI joie. ema karavuM hoya to ene gharamAM bolAvanAra spRhAne dAbamAM rAkhavI joize. jo spRhA dAbamAM rahetI ja na hoya to chevaTanA upAya tarIke ene gharanI bahAra mUkI AvavI joie, kAraNa ke cAragatirUpa saMsAramAM rakhaDAvanAra spRhA che. kahyuM cheH je parabhAve rattA mattA visaesu pAvabahulesu / AsApAsanibaddhA bhamaMti caugaimahArane / / jio parabhAvamAM anurakta che ane bahu pApavALA viSayomAM matta che tathA AzArUpI pAsa (jALa)mAM sArI peThe baMdhAyelA che teo cAragatirUpa moTA araNyamAM bhame che.] jIvane anAdi kALathI jaDa padArthonuM AkarSaNa rahyA karyuM che. ethI ja saMsAramAM e rakhaDyA kare che. eNe mukti tarapha prayANa karyuM nathI. e karavuM hoya to jIvane anAtmarati sAthenI spRhAnI sobata choDAvIne Atmarati sAthe sobata karAvavI joIe. eka vakhata Atmarati sAthe spRhAnI saMgata thAya to te upakAraka bane che. pachI evI spRhA heya nahi paNa upAdeya bane che. Atmarati mATe tapa, japa, For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 2 jJAnasAra jJAna, dhyAna, vaiyAvacca, prabhubhakti ityAdinI spRhA upAdeya che. alabatta jema jema AtmavikAsa sadhAto jAya che tema tema A upAdeya spRhA paNa chUTatI jAya che. UMcI adhyAtmadazAmAM to koi paNa prakAranI icchA rahetI nathI. mAtra sAkSIbhAva ja rahyA kare che. [3] spRhAvanto vilokyante ladhavastRNatUlavat / __mahAzcaryaM tathApyete majjanti bhavavAridhau / / 12 / / 5 / / [zabdArthaH mRdAvata:=spRhAvALA; vivecatte dekhAya che; nava:=laghu, halakA; tRM=taNakhaluM; tUtava=AkaDAnA rU jevA; mA=moTuM; mAzarya=Azcarya che; tathAifv=ZthApa=to paNa; te teo; mam=DUbI jAya che; navavarithI saMsArarUpI samudramAM.]. anuvAda-spRhAvALA jIvo taNakhaluM ane (AkaDAnA) rUnI jema halakA dekhAya che, to paNa teo saMsArarUpI samudramAM DUbe che e moTuM Azcarya che. (5) vizeSArtha : upAdhyAjI mahArAje A zlokamAM virodhAbhAsa alaMkArano sarasa upayoga karyo che. samAjamAM keTalAka mANaso halakA gaNAya che. emanI koI pratiSThA hotI nathI. badhethI emane jAkAro maLe che. je yAcaka che, mAganAra che, bhikhArI che te halako gaNAya che. jarUriyAtamaMda mANasa mAge to te haju sahya lekhAya che, paraMtu jarUra hoya ke na hoya, keTalAkano svabhAva ja mAgavAno hoya che. evA hInasattva vAcako samAjamAM tuccha gaNAya che. teone taNakhalAnI tole athavA AkaDAnA rUnI tole gaNavAmAM Ave che. taNakhalAnI ke AkaDAnA rUnI kazI kiMmata nathI. kacarA tarIke te gaNAya che. paraMtu AvI halakI vastuomAM eka guNa che. pANImAM e upara tare che. te DUbI nathI jatI. yAcaka to enA karatAM paNa halako che. tema chatAM te bhavarUpI samudramAM DUbI jAya che, kAraNa ke mAgelI vastuothI te bhAre For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. niHspRhASTaka 1 73 thaI jAya che. eka subhASitamAM AvA yAcakanI majAka karatAM kahyuM cheH tUlaM tRNAdapi laghu tUlAdapi hi yAcakaH / vAyunA kiM na nIto'sau mAmayaM prArthayiSyati / / [taNakhalAthI AkaDAnuM rU halakuM che, paraMtu yAcaka to AkaDAnA rUthI paNa halako che. Ama chatAM vAyu (taNakhalA ke rUnI jema) ene UMcakI jato nathI, kAraNa ke vAyune bhaya che ke yAcaka enI pAse paNa kazuMka mAgaze.] pavanano jhapATo Ave tyAre taNakhalAM UMce UDe che, paraMtu ethI paNa halakAM evAM AkaDAnA rUne to vAyu vadhu UMce laI jAya che. Ama vAyu halakAne UMce kheMcI jAya che. paraMtu yAcaka to AkaDAnA rU karatAM paNa halako che. chatAM vAyu ene UMce nathI laI jato, kAraNa ke ene bIka rahe che ke rakhe ne yAcaka enI pAse kaMIka mAgaze. mahAtmAonuM laghupaNuM emane bhavasAgaramAMthI tAravAnuM kAma kare che, paraMtu yAcakanuM laghupaNuM ene saMsArasAgaramAM DUbADavAnuM kAma kare che. mahAtmAo paNa jo potAnuM sUkSma gauravavaMtuM laghupaNuM choDIne spRhAkAMkSI banIne pUla, tuccha yAcaka banI jAya to teonuM gaurava khaMDita thaI jAya che. teo sAMsArika pralobhanonI lapasaNI bhUmimAM lapasI paDe che. ASADhAbhUti, siMhaguphAvAsI muni vagerenA patananAM dRSTAMto itihAsamAM jANItAM che. [4] gauravaM pauravandyatvAt prakRSTatvaMpratiSThayA / - kAti nAtigupaI svastha prAkuDunani:spRha pArAddA [zabdArtha gauravaMkagauravane, moTAIne; pauravacaitva=nagaravAsI lokone vaMdana karavA yogya hovAthI, praSTavaM=prakRSTapaNAne, uttamapaNAne; pratiSThA=pratiSThA vaDe; raDyAtiM=khyAtine, prasiddhine, nAtikuLA=jAtiguNathI; svastha=potAnA; For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 prAturyAt=pragaTa kare; na=nathI; ni:spR: niHspRha, spRhArahita.] anuvAda-ni:spRha sAdhu nagaravAsIothI vaMdana karavA yogya hovAthI (potAne maLatA) gauravane, pratiSThA vaDe maLatA uttamapaNAne tathA potAnA jAtiguNathI (uttama kuLathI) maLatI khyAtine pragaTa na kare. (6) jJAnasAra vizeSArtha : gRhastha jIvanamAM mANasone paiso, pada, pratiSThA vagerene kAraNe cAre bAju mAnapAna maLe che. emanI kIrti cAre bAju phelAya che. moTA dAtA, parAkramI, zUravIra ke vepAraudyogamAM saphaLatA meLavanAra, sArA adhikArI, maMtrI,thAkAra, vyAkhyAtA, abhinetA vagerene aneka loko oLakhatA hoya che. emAM paNa paiso ane sattA bhegAM thAya to mANasanI vAha vAha ghaNI vadhI jAya che. bIjI bAju mANasa gRhastha jIvana choDIne sAdhu thAya che tyAre paNa emano bhaktavarga ghaNo vadhe che. emane paNa ghaNA loko oLakhe che. yaza, kIrti, prasiddhi e paNa eka prakArano nazo che, je UtaratAM vAra lAge che. koI ajANyA sthaLe evo mANasa gayo hoya koI oLakhe nahi to te aMdarathI dhUMdhavAya che. koIkanI sAthe vAta karatAM tenAthI bolI javAya che, 'tamane khabara che ke huM koNa chuM ?' keTalAka sAdhako svamukhe potAnAM kAryonI, mahattAnI vAta sAmAnya rIte nathI karatAM, paNa kaMI muzkelI paDe, saMkaTa AvI paDe tyAre potAne anukULatA prApta thaI, muzkelImAMthI mArga nIkaLyo hoya, takalIphamAMthI bacI javAyuM hoya, potAne agratA apAI hoya tyAre e badhAMno harSa anubhavAya che paraMtu sAcA sAdhako evI pratikULatA ke takalIpha vakhate paNa potAnI siddhino ullekha karatA nathI. potAnuM nAma mazahUra hoya to svamukhe kahetA paNa nathI ke pote koNa che. keTalAka kahevAtA tyAgI mahAtmAo mATe potAnA bhaktasamudAyanI saMkhyA e potAnI siddhinI pArAzIzI bane che. jema bhaktonuM ToLuM moTuM tema pote moTA evA bhramamAM teo rAce che. For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. niHspRhASTaka 175 moTA sAdhumahAtmAne nagaranA aneka loko vaMdana karavA Ave che, emanuM gorava kare che. keTalAka rAjavIo, maMtrIo paNa temanI vyAkhyAnasabhAmAM padhAre che. emanI jarUriyAto mATe, yojanAo mATe nANAM lakhAve che. ethI mahAtmAonI chAtI phUle che. kyAreka ethI ahaMkArayukta vacano paNa nIkaLe che. paraMtu sAcA munivaro AvI prasiddhithI potAnI zakti-sAdhanAnuM mApa kADhatA nathI. teo to potAnA AtmasvarUpamAM ja magna rahe che. A badhI bahAranI mAtra mAyA che, pudgalAnaMdanuM svarUpa che ema teo samaje che ane temAMthI potAnA cittane nivRtta karI de che. eka dRSTAnta apAya che ke eka koTyAdhipati mANasa dIkSA laI sAdhu banyA. pachI bIjAone upadeza ApavA mATe teo vyAkhyAnamAM vAraMvAra kahetA rahe ke "juo, huM to pAMca karoDanI saMpattine lAta mArIne nIkaLI gayo chuM." jyAre emanA guru bhagavaMte A vAtanuM barAbara avalokana karyuM tyAre eka divasa emaNe e ziSyane premabhAvathI kahyuM, "bhAI, tame pAMca karoDanI saMpattine lAta mArIne nIkaLI gayA cho, paNa e lAta joIe evI barAbara lAgI nathI. eTale e saMpatti tamane vaLagelI rahe che ane roja vyAkhyAnamAM tamArI pAse AvIne besI jAya che. have eTalI jorathI lAta mAro ke pharI smRtirUpe paNa e tamArI pAse na Ave. guru bhagavaMtanI A mArmika Takora ziSya tarata samajI gayA. jhAMjhariyA munivaranuM daSTAnta jANItuM che. pratiSThAnapuranA rAjakumAra madanabrahmakumAradIkSA laI sAdhu bane che. emanA banevI kaMcanapuranA rAjA talavAra laI emano vadha karavA Ave che. jhAMjhariyA munivara saMsArIpaNAmAM potAnA sALA thAya e vAtanI emane khabara nathI. paraMtu jhAMjhariyA munivare jo te vakhate sAMsArika saMbaMdha yAda karAvyo hota to vadhane badale emanuM bahumAna thayuM hota. paraMtu emaNe potAno sAMsArika saMbaMdha pragaTa na karyo ane vadhu svIkAryo. dehathI para thayelA, deha sAthe bhinnatA anubhavatA ane AtmasvabhAvanuM sukha anubhavatA For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jJAnasAra mahAtmAonI AvI ucca dazA hoya che. sAcA sAdhubhagavaMto prasiddhi-pratiSThAthI para hoya che. bIjAoe karelI potAnI kadara e paNa jeone mATe tRNavatu hoya teo svamukhe AtmaprazaMsA to karI ja kema zake? A badhI kSaNika vastuonuM pAramArthika dRSTie kazuM ja mUlya nathI ema teo samaje che. vastutaH AvI bAhya prasiddhio to sAdhanAmAM bAdhaka bane che. sAcA niHspRha, nirIha mahAtmAo svamukhe potAnI siddhiprasiddhino kazo nirdeza kyAreya karatA nathI. e gopavavAmAM ja teo mAne che. [95] mUcyA kSamazanaM nI vAto vRdaM vanam tathA'pi ni:spRhasyAho cakriNo'pyadhikaM sukham / / 12 / / 7 / / [zabdArtha mUzaLyA=pRthvIrUpI zavyA, jamIna para sUI javuM, "I=bhikSAthI maLela; maza=bhojana; nIf=jUnuM; vAsa:=vastra, pRdaM=ghara; vanaSNavanarUpI, araNyarUpI; tathApiztathA+pato paNa; ni:spRzya spRhArahita munine; maho=aho, Azcarya che ke; vakripof=cakravartI karatAM paNa; dhajai=adhika, vadhu; guravaM=sukha che.] anuvAda-niHspRha munine pRthvIrUpI zayyA, bhikSAthI maLeluM bhojana, jUnuM vastra ane vanarUpI ghara hoya che, to paNa Azcarya che ke cakravartI karatAM paNa tene adhika sukha hoya che. (7) vizeSArtha ahIM eka bAju cakravartInuM sukha ane bIjI bAju muninuM sukha e benI tulanA karIne batAvyuM che ke muninuM sukha cakravartInA sukha karatAM paNa caDiyAtuM cakravartI cha khaMDano dhaNI che. enA sAmrAjyamAM enI icchA pramANe badhuM thAya che. enI pAse caturaMga senA che, lakSmI che, ratno che, dAsadAsIo che, strIratnasahita channu hajAra rANIo che. vividha prakAranAM pakavAna sahita bhAtabhAtanI bhojanasAmagrI che. vividha prakAranAM suzobhita vastro che. atyaMta For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. niHspRhASTaka 177. kiMmatI alaMkAro che. cakravartInA bhotika sukhanI koI sImA nathI. Ama chatAM mANasa eka sAthe badhAM vastro paherI zakato nathI, peTa bharAya ethI vadhu bhojana karI zakato nathI ane sUvA mATe cha phUTanI pathArIthI vadhu jagyA rokI zakato nathI. samRddhi game teTalI hoya, to paNa eno bhogavaTo zarIra pramANe hoya che. bIjI bAju vratadhArI spRhArahita munine zayana mATe bhUmi che, bhikSAthI maLeluM bhojana che ane paheravA mATe jUnuM vastra che. Ama, anna, vastra ane zayana e traNe evAM che ke emAM muninI koI irSyA kare ema nathI. chatAM muni bahu sukhI che. kAraNa ke ene ethI saMtoSa che. je maLyuM che tethI vadhu meLavavAnI spRhA nathI ane e sAcavavAnI ciMtA nathI. e mATe koInuM parAdhInapaNuM nathI. koInA apazabda sAMbhaLavAnuM kAraNa nathI. muninuM sukha svAdhIna sukha che. cakravartInuM sukha parAdhIna che. cakravartIne rAjya-vyavasthAnI satata ciMtA che. vastrabhojanAdinA viSayamAM pasaMdagInI upAdhi che. vaLI emAM nyUnAdhikatAnA prazno che. alabatta, cakravartIne badhI vAte anukULatAo che, paNa te bAhya anukULatAo che. paraMtu emanuM citta satata vyasta, vyagra, rahyA kare che. cakravartIne manano bhAra ghaNo hoya che. munirAja manathI haLavA phUla hoya che. te yatheccha tatkALa viharI-vicarI zake che. emane pUrva taiyArInI koI jarUra hotI nathI. koIkane prazna thAya ke kharekhara zuM cakravartInA sukha karatAM munine sukha vadhAre hoI zake ? A koI kaTAkSayukta vacana to nathI ne ? paraMtu jeoe pahelAM lakSmInA bhogavaTAnuM sukha anubhavyuM hoya ane pachI tyAgavairAgyanuM sukha anubhavyuM hoya ane pachI AtmasvabhAvanI ramaNatAnuM sukha anubhavyuM hoya tevA mahAtmAo to avazya kaheze ke pUrve pote gRhastha tarIke je sukha anubhavyuM hatuM tenA karatAM muni tarIkenuM potAnuM vartamAna sukha anekagaNuM caDiyAtuM che. sukha ane sukhamAM pharaka che. indriyonA sukha karatAM mananuM sukha caDiyAtuM che e sau jANe che. paNa mananA sukha karatAM AtmAnuM sukha vadhu caDiyAtuM For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jJAnasAra che e to anubhave ja vadhu samajAya evI vAta che. eTale indriyasukha, cittasukha ane Atmasukha e traNenI jAta bhinna bhinna che. atizaya dhanavaibhava ane bahoLA svajana parivAravALI vyakti paNa vRddhAvasthAmAM jyAre mRtyu najIka AvatuM dekhAya che tyAre A badhuM ja mAre choDIne javAnuM che?' evA vicArathI udvigna thAya che. emAM paNa jyAre saMtAnomAM saMpattinI vaheMcaNInA prazno ugra kalaharUpa banI jAya che, kaleza kaMkAsa vadhI jAya che tyAre dhanasaMpatti ane AzIrvAdarUpa nahi paNa zAparUpa lAge che ane te meLavavA mATe pote je varSo veDaphI nAkhyAM e mATe pazcAttApa anubhave che. munirAja pAse vArasAmAM ApI javA mATe, potAnA gayA pachI choDI javA mATe sthUla khAsa kazuM hotuM nathI ke vaheMcaNInA prazno emane satAvatA nathI. jIvananI aMtima kSaNa sudhI teo nirAbAdha sukha anubhave che. dhanAdi vaibhava sAthe, te meLavavA sAcavavA vagere aMge pUla ane sUkSma prakAranI hiMsA, asatyAdi pApapravRttio saMkaLAyelI hoya che. akiMcana bhikSune evI pApapravRtti AcaravAnI hotI nathI. te to nijAnaMdamAM masta rahe che. cakravartI tathA evA zrImaMto je bAhya sukha anubhave che te vinazvara che, te bAhya upAdhithI maLe che. te sukha pudagala padArthomAMthI maLe che. te Aropita sukha che. e sukhanI dhArAmAM sAtatya hotuM nathI. AtmAnuM sukha te Aropita sukha nathI. enI dhArA avicchinnapaNe vahe che. te sukha niraMtara che. parabhAva ane parapadArthanA sukha karatAM AtmasvabhAvanI nimagnatAnuM sukha caDiyAtuM che. AtmaratinA anubhava vinA A vAta saraLatAthI samajAya evI nathI. eTale ja kahyuM cheH tiNasaMthAranisanno muNivaro bhaTTarAgamayamoho / jaM pAvai muttisuhaM katto taM cakkavaTTI vi / / tRiNanA saMthArA para beThelA ane jemaNe rAga, mada ane mohano nAza karyo che For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. niHspRhASTaka evA munivara je muktisukha (nispRhatAnuM sukha) pAme che ene cakravartI paNa kyAMthI pAme ?] [96] paraspRhA mahAdu:stuM ni:spRhatva mahAmuham / tanuAM samAyena lakSAM suvavuM:hoH / / 12 / / 8 / / [ zabdArtha: paraspRhA=52 vastunI icchA; mahAdu:=mahAdu:kharUpa che; ni:spRhatsaM=niHspRhapaNuM; mahAyuddha=moTuM sukha; ta=e; A; i=kahyuM che; samAsena=saMkSepathI; lakSaNaM=lakSaNa; suvavuM:jIyo:=sukha ane duHkhanu.] 179 anuvAda-paranI spRhA e mahAduHkha che ane ni:spRhapaNuM e mahAsukha che. sukha ane duHkhanuM saMkSepathI A lakSaNa kahyuM che. (8) vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAja A aSTakanA sArarUpe A zlokamAM kahe che ke sukhaduHkhanuM lakSaNa saMkSepamAM kahevuM hoya to kahevAya ke paraspRhA e mahAduHkha che ane niHspRhatva e mahAsukha che. saMsAramAM sukhaduHkha vizeno khyAla badhA manuSyono ekasa2kho nathI. vaLI sAMsArika sukhaduHkha sApekSa che. eka koTyAdhipatine pAMcapacIsa rUpiyAnI prApti e koI moTA AnaMdanI vAta nathI, paraMtu eka bhikhArI ke sAva garIba mANasa mATe eTalI rakamanI prApti paNa atizaya AnaMdanuM kAraNa banI rahe che. tevI ja rIte eTalI rakama khovAI gayAnuM nukasAna koTyAdhipatine kAna khajUrAnA eka paga karatAM paNa ochuM lAge che, paNa nirdhana mANasane e moTA saMtApanuM kAraNa banI rahe che. vaLI bhautika indriyArtha sukha sAmAnya mAnavI mATe mahattvanuM gaNAya che, paraMtu adhyAtmarasika jJAnIo mATe te tuccha, nirarthaka ane tyAjya gaNAya che. Ama koI eka padArthamAM ekane sukha lAge te ja padArtha bIjAne duHkhanuM nimitta banI For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 jJAnasAra zake che. sukhaduHkhanI vibhAvanAnAM ghaNAM pAsAM che. mANasa jyAre paraspRhA rAkhe che, pArakI vastu meLavavAnI ke bIjA pAse kazuMka prApta karavAnI AzA rAkhe che tyAre e tRpta na thAya to mANasa duHkhI thAya che. vaLI tRptithI anubhavAtuM sukha paNa kSaNika che. paraMtu mANasa jyAre nispRha rahe che tyAre ene AvA koI anubhavomAMthI pasAra thavAnuM rahetuM nathI. eTale e zAntipUrvaka sukhAnubhava kare che. manuSyajIvanane sukhasagavaDabharyuM banAvavA mATe tareha tarehanAM sAdhano, upakaraNo, cIjavastuonAM utpAdano divase divase vadhatAM jAya che. navI navI phezanebala vastuo bajAramAM AvatI jAya che. eka juo ane eka bhUlo evuM banatuM rahe che. mANaso A badhI ja vastuo meLavI-bhogavI zakatA nathI ane kAraNa vagara du;khI thAya che. paNa mANasa jo e viSayamAMthI mana haThAvI le athavA e tarapha cittane javA ja na de, e vastuo vize kazI spRhA rAkhe ja nahi, e vize kazI mAhitI meLavavAmAM rasa le nahi to ene aMdarathI eka prakAranI zAntino anubhava thaze. e ja ene viziSTa prakAranI sukhAnubhava karAvaze. bAhya padArtho pratye manuSya niHspRha thaI jAya to aMtarmukha thaI svasvarUpanA anubhava tarapha vaLI zake che. sAdhaka AtmasvarUpano bhokatA bane to parabhAva-vibhAvanI enI abhilASA nirmULa thatI jAya che. tyAre ja ene parabhAva-paraspRhA keTalAM duHkhamaya che enI pratIti thAya che. tyAre ja ene samajAya che ke vastutaH nispRhatva e ja eno sAco dharma che. paranI spRhA e to mAtra vikAra che, vibhAvadazA che. icchAno udbhava e AtmAnI vibhAvadazA che. icchArahitapaNuM e AtmAno svabhAva che. jyAM svabhAva che tyAM Atmika sukha che. jyAM vibhAva che tyAM duHkha che. For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. mInASTaka 181 13. maunASTaka [97] macate yo naHttittva samuni parivartitaH | savameva taune maunaM samettvameva vA | zarU | 2 ||. [zabdArthaH mate=jANe che; =je; navaM=jagatanA svarUpane; :=: muni =muni; parikIrtita =kahela che; sagavaM=samyakatva; =ja; ta tethI; maunaM=munipaNuM; vI=athavA, ane.] anuvAda-je jagatanA tattva (svarUpa)ne jANe che tene muni' kahela che. ethI samyakatva e ja munipaNuM che ane munipaNuM e ja samyakatva che. (1) vizeSArtha A aSTakanuM nAma "mona aSTaka' che. maunano ApaNe vyavahAramAM sAdo, sAmAnya artha karIe chIe "na bolavuM'. vANInuM mauna ghaNA pALe che. ahIM munine mATe maunanI vicAraNA karavAmAM AvI che. munine mATenuM mauna ahIM viziSTa pAribhASika arthamAM kahyuM che. eka vyutpatti pramANe "mauna' zabda muni' zabda parathI Avyo che. zrI upAdhyAyajI mahArAje A zloka upara pote lakhelI TIkAmAM AcArAMgasUtra'no AdhAra laI nIce pramANe artha Apyo cheH jaM sammaM ti pAsahA taM moNaM ti pAsahA, jaM moNaM ti pAsahA taM sammaM ti pAsahA / [je samyakatva che te ja munipaNuM che, je munipaNuM che te ja samyakatva che.] aSTakanA prathama zlokanI prathama paMktimAM ja "muni' zabdanI viziSTa vyAkhyA ApavAmAM AvI cheH manyate yo narvasa muni: parijItaMta:. eTale ke jagatanA tattvane je jANe che te muni che. ahIM muni mATe Adarza For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 2 jJAnasAra vyAkhyA ApavAmAM AvI che. vyavahAramAM ApaNe jANIe chIe ke je gRhastha zrAvaka dIkSA laI paMca mahAvrata aMgIkAra kare ane sAdhuno veza dhAraNa kare te muni mahArAja. A dravya munipaNuM che. te dravyamunipaNuM sAcavIne have temaNe bhAvamuni banavAnuM che. dIkSA letAM ja muni chaThThA guNasthAnake Ave che. cothA guNasthAnake prApta thayela samyagudarzana(samakita) A guNasthAnake cAlu rahe che. have bhAvathI paNa munipaNuM pragaTa karavA sAthe samakitane paNa eTaluM nirmaLa karavAnuM hoya che. eTale ja ahIM kahyuM ke jagatanA tattvane je jANe che te muni che. jagatanA tattvane jANavuM eTale samyakatva prApta karavuM. AthI ja ananyoktithI kahyuM che ke "samyakatva e ja mauna (munipaNuM) che ane mona (munipaNuM) e ja samyakatva che. eTale muninA dharmane mauna kahIe ke samyakatva kahIe e baMne eka ja che. ahIM evaMbhUta nayathI kathana karavAmAM AvyuM che. A naya pramANe zabdo kriyAvAcI hovA joIe. eTale ke je samaye je kriyA thatI hoya te pramANe zabda prayojavo joIe. rAjasiMhAsana para rAjA jyAre bese tyAre te rAjA, anyathA nahi; vepAra kare tyAre te vepArI; majUrI kare teTalo vakhata ja te majUra kahevAya. e rIte evaMbhUta naya pramANe te ja jJAna jJAna kahevAya ke je tene anurUpa zraddhA pragaTAve. ane te ja zraddhA zraddhA kahevAya ke je te pramANe AcaraNa (cAritra) karAve. Ama jJAnadarzana, ane AtmaraNatArUpa cAritrano yoga hoya to ja e samyakatva kahevAya. evuM samyakatva munimAM hovuM joie. AvuM munipaNuM hoya to ja te sAcuM mauna kahevAya. AthI samyakatva ane munipaNA vacce koI bheda nathI. baMne abhedarUpa che. vyavahAramAM keTalAka muniomAM mAtra dravyamunipaNuM ja hoya che. AraMbhadazAnA muniomAM paNa e pramANe hoya ema saMbhavI zake che. sAcI dravya dIkSA levI te paNa bahu kaThina che. eTalA mATe "AcArAMgasUtra'mAM kahyuM che ke "te munipaNAnuM AcaraNa zithila, ArTa (rAgI), zabdAdi viSayomAM Asakta, vakra AcAravALA For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. maunASTaka 183 (mAyAvI), ane pramAdI gRhasthoe pAlana karavuM zakya nathI." eTale ja "AcArAMgasUtra'mAM kahyuM cheH muNI moNaM samAyAe dhuNe kammasarIragaM / paMtaM lUhaM ca sevanti vIrA sammattadaMsiNo / / muni mana grahaNa karIne kArmaNa zarIrano nAza kare che. te mATe samyakatvadarzI vIro prAnta ane rukSa bhojana kare che.] [98]jhAbhADabhava thambuddha nAnAtyAtmAnamAbhanA ! sevaM ratnatraye tathyAvAtA mune ! 23 / 2 | [zabdArthaH mAtmA AtmA; mAtmani=AtmAmAM, AtmAne vize; parva ja; yati je; zuddha=zuddha, karmarahita; nAnAti=jANe che; mAtmAnaM=AtmAne; mAtmanA-AtmA vaDe; sA=0; yaM A; ratnatraye traNa ratnamAM, darzana, jJAna ane cAritrarUpa traNa ratnamAM; jJaptibAvAtA=jJapti (jJAna), ruci (zraddhA) ane AcAranI ekatA eTale abheda pariNati; mune =munine (hoya che.)]. anuvAda-AtmA AtmA vaDe, AtmAmAM ja vizuddha (karmarahita) AtmAne jANe e A ratnatrayamAM (darzana, jJAna ane cAritrarUpI traNa ratnamAM) jJAna (jJapti), zraddhA (ruci) ane AcAranI abheda pariNati munine hoya che. (2) vizeSArtha samakitadhArI munimAM jJAna, darzana ane cAritranI abheda pariNati hovI joIe. A abheda pariNati kaI rIte thAya ? te mATe AtmasvarUpanI prakriyA ahIM batAvI che. A prakriyA batAvavA mATe vyAkaraNanI cAra vibhakti (kAraka)no ahIM upayoga thayo cheH (1) kartA. jANanAra koNa che ?-AtmA. (2.) karma. kone jANe che ?-AtmAne. (3.) karaNa. zenA vaDe jANe che ?-AtmA vaDe. For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 jJAnasAra (4) adhikaraNa. kyAM jANe?-AtmAmAM, AtmAne vize. eTale kathana A pramANe thayuM: AtmA, AtmAne, AtmA vaDe, AtmAmAM jANe che" A kathana che nAnuM, paNa enuM rahasya bahu gahana ane vyApaka che. AtmA pote jJAtA che. eTale AtmA pote kartA che. AtmA pote potAnA zuddha svarUpane eTale ke AtmAne jANe che. eTale AtmA' karma che. AtmA potAne potAnA jJAna guNarUpa svarUpa dvArA-eTale ke AtmA dvArA jANe che. eTale AtmA karaNa che. AtmA potAnAmAM ja potAne jANe che. eTale adhikaraNa paNa AtmA ja che. Ama jANanAra te AtmA che. te potAnA vizuddha svarUpane-AtmAne jANe che. te AtmA vaDe potAnA AtmAmAM potAnA AtmAne jANe che. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe "vizeSa Avazyaka bhASya'mAM cAra kArakathI nahi, paNa cha kArakathI-kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane adhikaraNa (AdhAra) e cha vibhaktithI AtmasvarUpa samajAvyuM che. e A pramANe thAyaH AtmA, AtmAne AtmA dvArA, AtmA mATe, AtmA thakI, AtmAmAM jANe che." (viveka aSTakamAM have Avaze.) A rIte AtmAne jANavA mATe temAM samyagdarzana (ruci), jJAna ane cAritranI abheda pariNatI munine hoya che. AtmAne jANavAnI A kriyA jJaparijJA ane pratyAkhyAnaparijJA ema be parijJAthI thAya che. jJaparijJA AtmAnuM svarUpa oLakhAve che ane pratyAkhyAna parijJA te mATe yogya puruSArtha karavA prere che. AtmA AtmAne jANe e saMbaMdhe upAdhyAyajI mahArAje "samayaprAkRta'mAMthI be gAthAo potAnI TIkAmAM TAMkI che. ekamAM abhedanayathI rajUAta che ane bIjI gAthAmAM bhedanayathI rajUAta che. jo hi sueNabhigacchai appANamiNaM tu kevalaM suddhaM / taM suakevalimisiNo bhaNaMti logappadIvayarA / / For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. maunASTaka [je zrutajJAna vaDe kevaLa zuddha AtmAne jANe che tene lokamAM prakAza karanArA RSio zrutakevalI kahe che.] jeo zrutajJAnathI jJAnasvarUpa AtmAne jANe che teone have AtmajJAna dvArA sarva zruta prakAzamAna thAya che, eTale zruta ane AtmAnA abhedathI teone zrutakevalI kahevAmAM Ave che. jo anANaM savvaM jANai suakevaliM tamAhu giNA / nANaM AyA savvaM jamhA suakevalI tamhA / / [je sarva zrutajJAnane jANe che tene jino zrutakevalI kahe che, kAraNa sarva jJAnarUpa che tethI te zrutakevalI kahevAya.] 185 Ama zrutajJAna dvArA bhedanayathI ke abhedanayathI ema baMne rIte AtmA AtmAne jANe che. AtmAne jANavA mATe sauthI mahattvanuM te mohatyAga karavAnuM che. kahyuM cheH AtmAnamAtmanA vetti mohatyAgAd yadAtmani / tadeva tasya cAritraM tajjJAnaM tacca darzanam / / ke AtmA [AtmA mohanA tyAgathI AtmAne viSe AtmA vaDe AtmAne je jANe che te ja tenuM cAritra che, te ja jJAna che ane te ja darzana che.] mohatyAganI vAta karavI agharI nathI ane samajavI paNa agharI nathI, paNa kharekhara mohatyAga karI, rAgadveSathI 52 thaI AtmAmAM darzana, jJAna ane cAritranI abheda pariNatino anubhava karavo e kharekhara duSkara kArya che. moTA jJAnI mahAtmAo e siddha karI zake che. [99] cAritramAbhaSarAt jJAnaM vA varNana mune zuddhajJAnanaye sAdhyaM kriyAlAbhAt kriyAnaye / / 13 / / 3 / / [zabdArthaH cAritraM=cAritra che; AtmavaraLAt=AtmAne vize cAlavAthI; jJAnaMjJAna; For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 jJAnasAra vA=ane; varNana=darzana; mune =munine; zuddhajJAnanA=zuddha jJAnanaya pramANe; sAththu sAdhya che; kriyAnAmA=kriyAnA lAbhathI; yiAna kriyAnaya pramANe.] anuvAda-zuddha jJAnanayanA abhiprAya munine AtmAmAM cAlavAthI cAritra, jJAna ane darzana sAdhya che. kriyAnayanA abhiprAye (jJAnanA phaLarU5) kriyAnA lAbhathI munine jJAna, darzana ane cAritra sAdhya che. (3) vizeSArtha : munine jJAna, darzana ane cAritranI prApti judA judA naya pramANe kevI rIte siddha thAya che te ahIM jaNAvavAmAM AvyuM che. sau prathama e samajI levuM joie ke jJAna, darzana ane cAritra e jANe ekabIjAthI svataMtra, alaga alaga, Water-Tight Compartment jevA padArtha nathI. e traNe ekabIjA sAthe evAM saMlagna che ke sAdhanAthI traNeno abheda siddha thaI zake che. matalaba ke bhinna bhinna nayathI jJAna, darzana ane cAritra e traNane eka tarIke batAvI zakAya che, traNane be tarIke paNa batAvI zakAya che ane traNane traNa tarIke paNa batAvI zakAya che. ahIM zuddha jJAnanaya (ane jJAnAdvaita naya paNa kahyo che) pramANe paudgalika bhAvothI nivRtta thaI AtmAne viSe cAlavuM e ja cAritra che. AtmaramaNatA, AtmAnA zuddha svarUpano avabodha e ja cAritra che. A naya pramANe jJAna, darzana ane cAritrano abheda che. A naya kahe che ke AtmAno jJAnopayoga ane darzanopayoga e ja cAritra che. jo zuddha AtmaramaNatA na hoya to cAritra paNa na hoya. kriyAnaya ema kahe che ke kevaLa AtmaramaNatA e cAritra nathI, paNa te pramANe anurUpa jo kriyA thAya to ja te cAritra che. jJAnathI vairAgya prApta thAya che ane vairAgyathI Azravanirodha thAya che. AzravonA nirodhathI karma baMdhAtAM nathI ane tapathI karmanI nirjarA thAya che. eTale AtmaramaNatA pachI tadanusAra kriyA thAya to te cAritra che. A naya kahe che ke pANImAM taravA vize phakta jJAna ja hoya ane For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. mInASTaka 187 pANImAM taravAno abhyAsa na hoya to mANasa UMDA pANImAM paDe to tarata DUbI jAya. taravAnA jJAna sAthe pANImAM hAthapaga halAvavA rUpI kriyA paNa thAya to ja pANImAM tarI zakAya. AtmAne vize cAlavuM" eno artha e ke pudgala thakI nivRtti thavI joie. A nivRtti eTale cAritra. AtmAne vize cAlavuM te bodhasvarUpa che. bodhasvarUpa hovAthI te jJAna che. AtmAne vize cAlavuM eTale jinezvara bhagavAnanAM vacanamAM zraddhA karavI. eTale te samyagudarzana che. Ama, AtmAne vize cAlavuM'-emAM jJAna, darzana ane cAritra e traNeno samanvaya thAya che. eTale AtmasvarUpamAM ramaNatA karavAthI munine jJAna, darzana ane caritra e traNe sAdhya bane che. [100]yataH pravRttine maLI nakhyatve vA na tanam .. atAttvikI maNijJaptirmaNizraddhA ca sA yathA / / 13 / / 4 / / [zabdArtha thata: jethI pravRtti:=pravRtti; na=nathI; mau=maNimAM, maNine vize; tamyate-prApta thAya; vA=athavA; na=nathI; tatva=tenuM (pravRttinuM); htaMtraphaLa; matAtvinI=atAtvika, avAstavika jIjJatiH=maNinuM jJAna; bizraddha=maNinI zraddhA; =ane; sA=0; yathA=jema.] anuvAdajema, jethI maNinI pravRtti na thAya athavA tenuM phaLa prApta na thAya to te avAstavika maNinuM jJAna ane maNinI zraddhA che. (4) vizeSArthaH zloka 4 ane 5 nA vizeSArtha sAthe ApyA che. [101]tathA yato zuddhAtmasvamAvavaUAM bhavet | naM voSanivRttirvAna jJAnaM varNanam I ? rU . pa .. [zabdArtha tathA=tema, tevI rIte; yata =jethI; na=na, nathI; zuddha=zuddha mAtmasvamavIvara AtmasvabhAvanuM AcaraNa; ma=thAya; paraMsphaLa; For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 pAnasAra toSanivRtti:=doSanI nivRttirUpa; vI=athavA; na=nathI; ta=0; jJAnaM=jJAna; na=nathI; varzanaEzraddhA.] anuvAda-tema, jenAthI zuddha AtmasvabhAvanuM AcaraNa na thAya athavA doSanivRttirUpa phaLa prApta na thAya te jJAna nathI ane darzana (zraddhA) nathI. (5) vizeSArtha : azuddha jJAnanI niSphaLatA darzAvavA mATe ahIM maNinuM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. pahelAMnA vakhatamAM evA vaiDUrya maNi arthAtu eka prakAranAM ratno hatAM (have che ke nahi e vize jANakArI jovA maLatI nathI) ke jenAthI sarpanuM jhera utArI zakAtuM. vaLI barAbara enA jevo ja sAdA kAcano TukaDo paNa hoya che. koI kAcanA TukaDAne maNi mAnI le to e maNinI koI pravRtti na thaI zake, jemake ene vecavA jAya to koI ratnapArakhuM jhaverI kharIde nahi ke koI ghareNAMmAM ene besADe nahi, vaLI AvA khoTA maNinuM phaLa paNa Ave nahi, eTale ke enAthI sarpanuM jhera Utare nahi. uttarAdhyayanasUtramAM bhagavAne kahyuM che : pulleva muTThI jaha se asAre ayaMtie kUDakahANave vA / rADhAmaNI veruliyappagAse amahagghao hoi hu jANaesu / / [jema asAra evI khAlI mUThI, ayaMtrita (prasiddhine nahi pAmelo) khoTo kArdApaNa (eka jAtanuM calaNa-sikko) tathA kAcano khoTo maNi je vaiDUryamaNi jevA prakAzavALo hoya che e badhAM jANakAra mANaso AgaLa kiMmata vinAnAM hoya che.] sAcA maNine badale kAcano TukaDo e maNi che evuM koI mAnI le to enI e zraddhA atAtvikI che. enuM jJAna niSphaLa che, kAraNa ke maNi jevA dekhAtA kAcanA TukaDAthI koI pravRtti thaI zakaze nahi ane pravRtti karavA jAya to enuM phaLa maLaze nahi. khoTA maNithI sApanuM jhera Utare nahi eTale AvAM jJAna ane zraddhA atAtvika che, asatya che. For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. maunASTaka 189 AvI rIte AtmasvarUpanA viSayamAM atAtvika jJAna ane atAtvika zraddhA hoya to tenI pravRtti thAya nahi ane tenuM phaLa paNa prApta na thAya. zuddha AtmasvabhAvamAM caraNa eTale ke ramaNatA rUpa AcaraNa na thAya ane rAga, dveSa, moharUpI doSonI nivRttirUpI phaLa prApta na thAya to te jJAna te jJAna nathI ane darzana te darzana paNa nathI. pravRtti ane phaLanI dRSTie koIpaNa vastunA svarUpano yathArtha nirNaya thaI zake che. jJAna ane kriyAnA samanvayathI darzana, jJAna ane cAritranuM phaLa prApta thAya che. jJAnarahita kriyA niSphaLa che ane kriyArahita jJAna niSphaLa che. [102] yathA zopasya puSTavaM yathA vA vadhyamAnam | tathA jJAnam mavomAmAtmatRpto munirmavet II 23 || 6 || [zabdArtha yathA=jema; zozyakasojAnuM; puNavaM=puSTapaNuM, jADApaNuM; yathA=jema; vA=athavA; vadhya=vadha karavA yogya, vadha (phAMsI)nI sajA jene thaI hoya te; manama=suzobhana, zaNagAravuM; tathA temanAnana=jANanAra; mavonA bhavanA unmAdane, saMsAranI ghelachAne; mAtmatRti:=AtmAne vize saMtuSTa; muni=muni; ma=thAya che.]. anuvAda-jema sojAnA jADApaNAne athavA vadha mATe laI javAtA mANasanA zaNagArane ane tema saMsAranA unmAdane jANanAra muni AtmA vize ja saMtuSTa thAya. (6) vizeSArtha: AtmasAdhanA mATe munipaNuM jo grahaNa karyuM hoya, mokSaprApti mATenA puruSArthanuM ja jo lakSya hoya to muninI saMsAra pratyenI dRSTi ja badalAI jAya che ane eno vyavahAra paNa evo ja zuddha rahe che. mokSAbhilASAnA dhyeya sAthe munipaNuM grahaNa karyuM hoya, paNa pachI vyavahAramAM lokasaMjJAthI cAlato hoya ane Akho divasa satata bahirmukhatAmAM ja pasAra thaI jato hoya to vakhata For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 jJAnasAra jatAM evo bhrama pedA thavAno saMbhava che ke potAnA karatAM loko kevuM sarasa sukha bhogave che. emane dhana vaibhavanI, bhoga-sAmagrInI keTalI badhI anukULatA che ! vastuta : munie ema ciMtavavuM joIe ke loko je sukha bhogave che te to bhavano-saMsArano eka prakArano unmAda che. jevo A unmAda pUro thayo eTale enA e ja jIvo potapotAnA karma anusAra kyAMnAM kyAM pheMkAI jaze ! upAdhyAyajI mahArAje sAMsArika sukho mATe ahIM be upamA ApI che. koI mANasane zarIre sojA caDyA hoya ane e ema mAne ke pote kevo hRSTapuSTa thayo che, kevI sarasa tabiyata banAvI che, to e eno bhrama che. sojA e to roganI nizAnI che. e to zarIrane pAyamAla karanAra che. sojAnuM jADApaNuM ochuM thAya ke tarata zarIra jADuM nahi rahe. tevI rIte saMsAranA bhogopabhogo raLiyAmaNA lAge che, paNa vastutaH e eka prakArano unmAda che, eka prakArano sojo che, je pUrvabaddha karmanA udayane kAraNe janmyo che. bIjI upamA ahIM phAMsInA kedInI ApavAmAM AvI che. jUnA vakhatamAM, keTalAka rAjAonA rAjyomAM evI prathA hatI ke je gunegArane phAMsInI sajA thaI hoya ene vadhasthAne jyAre laI javAto hoya tyAre tene DholanagArA sAthe vAjategAjate laI javAmAM Avato ke jethI e dazya jonAra lokone cetavaNI maLe ke "moTA gunA karazo to A rIte phAMsInI sajA maLaze." e kedInA gaLAmAM gulAba ke mogarAnAM phUlanI mALA nahi, paNa kareNanAM phUlanI mALA paherAvavAmAM AvatI hatI. have e vakhate e gunegAra ema mAne ke "juo ! mane keTaluM badhuM mAnasanmAna rAjya taraphathI maLe che ! huM kevo sukhI chuM !" tyAre lokone to e hAsyAspada ane tiraskArabharyuM lAge. AvuM ja ciMtana munioe karavAnuM che. sAMsArika asAra bhogapradhAna sAmagrI pratye temane udAsIna banI javAnuM che. e pratye temaNe mauna dhAraNa karavuM joIe ane potAnA AtmAmAM ja, AtmaguNonA ciMtanamAM, AtmasvarUpamAM ja magna ane tRpta rahevuM joIe. For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. mInASTaka 191 [103] suttamaM vAnuDyAre maunamelejiyeSThapa pudgaleSvapravRttistu yogAnAM maunamuttamam / / 13 / / 7 / / [zabdArtha: sumaM=sulabha, sukhethI prApta thaI zake evuM; vAnubbAraM-vANInA nahi uccAravArUpa; mona=mona; vendriyeSu =e kendriyo mAM; samapakapaNa; putteipu=pudgalomAM, pravRtti =apravRtti, pravRtti na thavI; tu=paNa yonA=yogonI, mana, vacana ane kAyAnA yogonI; mau=mauna; uttama--uttama, zreSTha.] anuvAdavANInA nahi uccAravArUpa mauna to ekendriya jIvomAM paNa sukhethI prApta thaI zake evuM che, paraMtu pudgalomAM yogonI (mana, vacana ane kAyAnI) pravRtti na thavA rUpa mauna te zreSTha che. (7). vizeSArtha : sAmAnya vyavahAramAM na bolavuM, eTale ke zabda na uccAravo ene mauna gaNAvavAmAM Ave che. A vANInuM mauna che ane sAdhanAmAM te keTalIka dRSTie upayogI che. evA manamAM keTalAka zabdoccAra nathI karatA, paNa izArAthI ke lakhIne potAnI vAta jaNAve che. keTalAka to manamAM kalAko sudhI A prakArano izArAno vyavahAra anyanI sAthe kare che. keTalAka mauna dhAraNa karavA sAthe izArA vagereno tyAga kare che ane anyanI sAme jovA suddhAMno tyAga kare che. AvA kaDaka prakAranA maunane Arya mauna ke kASTha mauna kahevAmAM Ave che. te darekanI vyAkhyA judI judI hoya che. kevaLa vANInuM mauna saMyamanI sAdhanAmAM amuka dRSTie upayogI hovA chatAM mokSamArgamAM AgaLa jatAM tenuM vadhu mUlya nathI. vANInI apravRttirUpa AvuM mauna to pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya ane vanaspatikAya evA ekendriya jIvone paNa kudaratI rIte hoya che, kAraNa ke teone vacanalabdhi hotI nathI. paraMtu ahIM "mona' zabda viziSTa saMdarbhamAM samajavAno che. yogonI pudgala grahaNa karavArUpa pravRttine rokavI tene ahIM mauna kahevAmAM AvyuM che, yogo For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 mananA hoya che, vacananA hoya che ane kAyAnA hoya che. yogo asaMkhyAtA che. yogonI sadaMta2 sarvathA apravRttirUpa eTale ke yoganirodharUpa mauna to codamA guNasthAnake hoya che. siddha paramAtmAne to mana, vacana ane kAyAnA yogo ja hotA nathI. eTale e prakAranuM mauna to AdarzarUpa che. ahIM mauna kahyuM che te tevA yogono nigraha karavArUpa che athavA bIjI rIte kahIe to yogone savaLI dizAmAM vALavArUpa che. athavA pudgalanA bhAvone potAnA mATe mAtra jJAnano viSaya banAvavArUpa che. jyAM sudhI zarIramAM cetana che tyAM sudhI pudgalo sAthe saMsarga rahevAno. tyAM sudhI ekaMdare indriyo ane mana sakriya hoya che. pUrvanA puNyodayathI manuSyane pAMca indriya ane mana maLe che. zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparza e pAMce indriyonA viSayomAM jIva lubdha banI jAya che. anAdi kALathI jIvo ema ka2tA AvyA che. indriyonA bAhya bhogavaTAne anukULa ane pratikULa evA bhedarUpe teo judA pADe che ane anukULane sukharUpe tathA pratikULane duHkharUpe anubhave che. tattvadyaSTithI joIe to indriyo pudgalanuM sukha anubhavavA mATe nathI, paNa saMyama ane vItarAgabhAva keLavavA mATe che. manano upayoga krodhAdi kaSAyo mATe, hiMsAdi durvicAro mATe, pApanA vicAro mATe karavAno nathI, paraMtu zubha bhAvo mATe karavAno che. vANI ane kAyAno upayoga paNa e pramANe ja karavo joIe. mana, vANI ane zarIranI vRtti, pravRtti ityAdine sAcI AdhyAtmika dizAmAM vALavI ene amuka apekSAe mauna kahevAmAM Ave che. paraMtu AtmAne pudgalanA bhAvomAMthI nivRtta karavAno prayatna karavo tathA zubhAzubha vRttipravRttiomAM AtmAne na joDatAM jJAtAddaSTA bhAve rahevuM e mauna sarvazreSTha che. [104]khyotirmayIva rIpasya kriyA sarvApi cinmayI / yasyAnanyasvabhAvasya tasya maunamanuttaram / / 13 / / 8 / / [zabdArthaH jyotirmayI=jyotirmaya, prakAzamaya, va=jema; Ipasya=dIvAnI; jJAnasAra For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. monASTaka yiA:=kriyA, dIpazikhA ADIavaLI thavArUpa kriyA, sarvAMqi=badhI ya; cinmayI=jJAnamaya; yasya=jenI, je AtmAnI; ananyasvabhAvastha=ananya svasvabhAvarUpa; tattva=tenuM; maunaM=mona, munipaNuM; anuttaram=utkRSTa.] anuvAda-jema dIvAnI badhI ya kriyA prakAzamaya che tema je ananya svasvabhAve pariNamelA che tenI (AtmAnI) sarva kriyA jJAnamaya che, tenuM mauna (munipaNuM) utkRSTa che. (8) 193 vizeSArtha : mauna-aSTakano upasaMhAra karatAM graMthakAra zrI sarvotkRSTa mona kevuM hoya te ApaNane samajAve che. te mATe ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che dIpakanuM. dIpaka prakAza Ape che. dIpakanI jyoti ghaDIkamAM sIdhI, to ghaDIkamAM tirachI hoya che, kyAreka pavanane lIdhe te nIcI vaLe che ane pAchI sIdhI thaI jAya che. Ama chatAM prakAza ApavAnuM potAnuM kArya dIpaka barAbara karato rahe che. dIpakanI saghaLI kriyA jyotirmaya hoya che. evI rIte jJAnaddaSTivALA munionI sarva kriyA svabhAvaramaNatAmAM pariName che. dareka dravya svasvabhAvamAM pariName che, anya svabhAvamAM nahi. eTale ke ananya svabhAve pariName che. munio pudgalAdithI anya svabhAvamAM pariNamelA nathI. teo ananya svasvabhAvavALA che. emanI AhAra, vihAra, vaMdana, paDilehaNa, svAdhyAya ityAdi sarva kriyAo zrutajJAnanA upayogapUrvakanI arthAt bhagavAnanI AjJAnusAra hoya che. teonA mana, vacana ane kAyAnA yogo pudgalAdithI virAma pAmelA hoya che. eTale ke te pratye emane koI Asakti ke durbhAva hotAM nathI. teonI jJAnaddaSTi cinmayI, jyotirmaya hoya che. A rIte munionuM mauna te mana, vacana ane kAyAnA yogono nigraha karavArUpa eTale ke yogonI caMcaLatAne rokavArUpa hoya che. dIpakanI jema temanI sarva kriyAo, sAnukULa ke viparIta saMyogo hoya to paNa AtmAnA lakSe ja hoya che. AthI A prakAranuM mona sarvotkRSTa prakAranuM gaNAya che. For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 vidyASTaka [105]nityazudhyAtmatA kyAtinityAzuSyanAtmasu / avidyA tattvadhIvidyA yoLAcArye: pranItitA / / 64 5 ? // 14. jJAnasAra [zabdArtha : nityazudhyAtmatAravyAti:=nityapaNAnI, zucipaNAnI ane AtmapaNAnI buddhi (khyAti) hovI; anityAzunAtmasu=anitya, azuci ane anAtma (pudgalAdi)mAM; avidyA=avidyA; tattvadhI:-tattvanI buddhi; vidyA=vidyA; yogAvAya: yogAcAryoe; prItitA=kahI che.] anuvAda-anityamAM nityatAnI, azucimAM zucitAnI, anAtmamAM AtmapaNAnI buddhi e avidyA che. tattvabuddhi e ja vidyA che ema yogAcAryoe kahyuM che. (1) vizeSArtha : muninuM munipaNuM jJAna vaDe eTale ke vidyA vaDe AtmatattvamAM upayogavALuM hoya che. A vidyA eTale zuM ? mAtra jaina jJAnIbhagavaMtoe ja nahi, anya dharmanA pataMjali vagere yogAcAryoe paNa kahyuM che ke je tattva je pramANe hoya te tattva mATe te pramANe ja zraddhA hoya ene vidyA kahe che. je tattva je pramANe hoya enAthI viparIta buddhi ene mATe dharAvavI te avidyA che. je vastu nitya che e mATe nityapaNAnI buddhi te vidyA ane ene mATe anityapaNAnI buddhi te avidyA. je vastu apavitra hoya ene mATe apavitratAnI buddhi te vidyA ane ene pavitra mAnavI te avidyA. evI ja rIte AtmAthI bhinna evA pudgalAdi jaDa padArtho mATe cetana ke AtmapaNAnI buddhi hovI e avidyA che. AtmA mATe AtmapaNAnI buddhi te vidyA che. For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. vidyASTaka vidyA eTale samyakatva ane avidyA eTale mithyAtva. pudgala vageremAM sukha zodhavuM e mithyAtva che. AtmAmAM sukha zodhavuM e samyakatva che. pula-skaMdhono banelo deha jaDa che ane emAM rahelo AtmA cetana che. paraMtu mithyAtvane kAraNe jIvo dehane AtmA mAnIne jIve che. ahabuddhi ane mamatAbuddhine kAraNe je dehathI AtmAnI bhinnatA samajatA nathI teo evI bhinnatA to anubhavI ja kyAMthI zake ? zarIra jADuM thayuM eTale huM (AtmA) jADo thayo ema abudha jIvo samaje che. "samAdhizataka'mAM kahyuM cheH ghane vastre yathA''tmAnaM na ghanaM manyate yathA / ghane svadehe'pyAtmAnaM na ghanaM manyate yathA / jeima jADuM vastra paheranAra potAne jADo mAnato nathI, tema potAnuM zarIra jADuM hoya to paNa jJAnI potAnA AtmAne jADo mAnato nathI.] dehane AtmA mAnavo e avidyA che, tevI rIte anitya, kSaNabhaMgura dehane nitya, zAzvata mAnIne jIvavuM e paNa avidyA che. sAmAnya mANaso bhale dehane pavitra kahe paNa zarIranA nava dvAra dvArA vahetA maLane kAraNe zarIrane zucimaya, pavitra mAnI na zakAya. tattvabuddhivALA to zarIrane apavitra, azucimaya ja kahevAnA. upAdhyAyajI mahArAje ahIM jainAcAryone badale 'yogAcAryo' zabda prayojyo che. yogAcAryomAM jainAcAryo AvI ja jAya. vastutaH yogAcAryamAM jaina-arcana sarva AcAryo AvI jAya ke jeo samyaka buddhivALA che. jaina darzanane vyakti sAthe nahi paNa samyakatva sAthe saMbaMdha che. [10]ya: patriyamalminimanirca para saMmam | __ chalaM labdhuM na zaknoti tasya mohamalimlucaH / / 14 / / 2 / / [zabdArtha :=; pacce =jue che; nityaM=nitya, avinAzI; mAtmAnaM=AtmAne; For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra nityaM=anitya, vinAzI; parasaMDAnaM=para vastunA saMbaMdhane; chatnakachidra; dhu =meLavavAne; na noti=samartha thato nathI; tadya te nA; mohamatinu =moharUpI cora.] anuvAda-je AtmAne nitya svarUpe jue che ane para saMyogane anitya tarIke jue che tenuM chidra meLavavAne moharUpI cora (alilluca) samartha thato nathI. (2) vizeSArtha : mohane ahIM jUnA vakhatanA cora tarIke oLakhAvavAmAM Avyo che. cAra divase corI kare nahi. rAtane vakhate aMdhArAmAM corI kare. te gharanA mukhya daravAjethI dAkhala thAya nahi. paraMtu gharanI pAchaLanI ke bAjunI bhIMtamAM chidra (bAkoruM) pADI dAkhala thAya ane corI karIne tyAMthI palAyana thaI jAya. gharanAM mANaso sUtAM rahe ane gharamAM corI thaI jAya. jyAM divasano jhaLahaLato prakAza hoya athavA rAtanA gharamAM dIvAno barAbara prakAza hoya ane gharanAM loko jAgatAM hoya tyAM cora corI karavA dAkhala thAya nahi. jeo Atmatattvane nitya tarIke jue che ane parapugalonA saMyogone anitya tarIke jue che teonA AtmapradezamAM moharUpI cora praveza karI zakato nathI. AtmA avinAzI che ane zarIrAdi pogalika saMyogo vinazvara che ema mukhethI kahevuM saheluM che. paraMtu te potAnA abhiprAyamAM UtaravuM joIe ane AcaraNamAM pariNamavuM joIe. [10]taratiratAM nakSmImayurvAyuvasthiram | praghIranudhyAye pravat madhuraMvapu: . 24 5 rU I [zabdArtha tara:= taraMga, samudranA mojA; taratAM-tarala, caMcaLa takSmIma=lakSmIne; mAyu =AyuSyane; vAyuvaThyavAyunA jevuM; asthiraasthira; mavathI:= nipuNa buddhivALo; anudhyAyevicAre, citave; athava=vAdaLAM jevu; For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. vidyASTaka 197 bhAra=kSaNabhaMgura, vinazvara, nAzavaMta; vapuH zarIrane.] anuvAda-buddhimAna puruSa lakSmIne samudranA taraMga jevI caMcaLa, AyuSyane vAyunI jema asthira ane zarIrane vAdaLAMnI jema kSaNabhaMgura ciMtave. (3) vizeSArtha : samagra jagata anitya, kSaNabhaMgura che ema ghaNA kahe che, paraMtu emanA jIvanavyavahAramAM ema jovA maLatuM nathI. paraMtu jeo nipuNa buddhivALA che, DAhyA che, vidyAvAna che, jJAnavAna che temanA jIvanavyavahAramAM bhotika padArthonI kSaNabhaMguratA lakSa bahAra hotI nathI. emanI pravRtti paNa e pramANe hoya che. aneka kSaNabhaMgura vastuomAMthI ahIM traNa mukhya vastuo batAvavAmAM AvI cheH (1) lakSmI, (2) jIvana ane (3) zarIra. ahIM phakta traNa ja vastunI vAta karavAmAM AvI che, paNa eTalA uparathI ema samajavAnuM nathI ke bAkInI vastuonI kSaNabhaMguratA nathI. ahIM to udAharaNarUpa traNa mukhya vastu gaNAvI che, kAraNa ke badhA ja saMsArI manuSyonA jIvanamAM A traNa vastu mahattvano bhAga bhajave che. emAM paNa sauthI mahattvanuM te potAnuM zarIra che. enA suzobhana mATe prayatna na karavAmAM Ave to paNa enA poSaNa mATe to divasa rAta mahenata karavI paDe che. jyAM sudhI zarIra che tyAM sudhI jIvana che. zarIra ane jIvanano avinAbhAva saMbaMdha che. zarIra ane jIvana mATe AhAra, pANI, vastra, raheThANa ityAdi pAyAnI AvazyakatArUpI saMpattinI AvazyakatA rahe che. A lakSmIno ja eka prakAra che. vyavahAramAM lakSmInA dhana, ghareNAM, zera, jamIna, makAna ityAdi prakAro hoya che. jJAnI sAdhako A badhAnI vacce rahetA hovA chatAM emane lakSmI samudranA taraMga jevI caMcaLa, AyuSya vAyunA jevuM asthira ane pugalaskaMdhonuM baneluM zarIra vAdaLA jevuM vinazvara, nAza pAmavAnA svabhAvavALuM jaNAya che. teo AtmAnI jJAna, darzana, cAritrAdi rUpI lakSmIne mahattA Ape che ane AtmaguNonI For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 jJAnasAra vRddhi arthe prayatnavAna hoya che. jyAre vidyA pragaTe che ane mohadazA dUra thAya che tyAre lakSmI, AyuSya ane dehanA tAttvika svarUpanuM ene bhAna thAya che. [18] suvIcaAgvIjatuM samaDaNavisaMmave natAvinA zaucazcamo mUThastha rA: II 24 | 4 | [zabdArtha : guvIniHzuddha, pavitra padArthane; pikapaNa; azuvId=azuci, apavitra karavAne; samarthe samartha; kavisaMma=apavitra padArthathI utpanna thayelA; re;=zarIramAM; nastAvinA=jaLa vagerethI; zaucakrama:=zocano, zuddhino, pavitratAno bhrama, mUDhaca=mUDha mANasane; vAga:=bhayaMkara.] anuvAda-pavitra padArthane paNa apavitra karavAmAM samartha ane apavitra padArthathI utpanna thayela evA dehane pANI vagerethI pavitra karavAno mUDha mANasano bhrama bhayaMkara che. (4) vizeSArtha : anya dharmanA keTalAka saMpradAyomAM dehanI pavitratA para bahu bhAra mUkavAmAM Avyo che. vAte vAte snAna karavAnI, kyAreka to mATIthI zarIrane ghasIne snAna karavAnI ane e rIte dehane pavitra banAvavAnI prathA pravarte che. tIrthasnAnano paNa eTalo ja mahimA che. AtmAnI zuddhi ane pavitratAnI vAta bAju para mUkI ne, ene gauNa gaNIne ke enI avajJA karIne mAtra dehanI pavitratA para bhAra mUkavAmAM Ave e eka prakArano moha che. zarIra azucimaya che, paraMtu bAhya tvacAne kAraNe te rUpALuM lAge che. ene vadhu rUpALuM banAvavA mATe mANasa jAtajAtanA sAdhano zodhe che ane ajamAve che. vartamAna samayamAM to eno atireka thato jAya che. keTalIka kriyAvidhi mATe dehane snAna vagerethI zuddha rAkhavAnI ke mukhazuddhi karI levAnI vyavahAradaSTie AvazyakatA hovA chatAM e na bhUlavuM joIe ke deha mAtra sAdhana che, sAdhya nathI. vaLI dehanI je kaMI zobhA che te aMdara rahelA cetananA For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. vidyASTaka AdhAre che. dehamAMthI cetana tattva nIkaLI jatAM maDadAMne koI saMgharatuM nathI. tarata e kohavAya che. eTale loko tarata ene bALI nAkhe che ke dATI de che. eTalA mATe zarIranA svarUpane yathArtha dRSTie samajI levuM joIe. eka dRSTie joIe to zarIra e sugaMdhI padArthone durgadhamaya banAvavAnuM eka maMtra che. bhojanamAM sarasa, svAdiSTa, sugaMdhI padArtho lIdhA hoya to paNa peTamAM jatAM te durgadhamaya banI jAya che. svaccha, zItala jalanuM pAna karyuM hoya, zarabato pIdhAM hoya to paNa udaramAM e jala malina gaMdhAtuM banIne bahAra Ave che. kesara, kasturI jevA atyaMta kiMmatI sugaMdhI padArtho khAdhA hoya to paNa te viSTArUpe pariName che. khAvApIvAnI vAta to ThIka, paNa zarIra para svaccha, suMdara vastra dhAraNa karyuM hoya to te paNa mela ane parasevAthI meluM gaMdhAtuM banI jAya che. caMdananuM vilepana karyuM hoya ke sugaMdhI attaro ane evA padArtho copaDyA hoya to paNa te thoDA kalAkamAM kharAba thaI jAya che. pavitrane apavitra banAvavAnI suMdara dekhAtA zarIranI prakRti che. AvA azucimaya zarIranI utpattino jo vicAra karIe to te paNa azucimaya ja che. pitAnA zukra ane mAtAnA zoNitanA saMsargathI dehanI utpatti thAya che ane evA ja azucimaya pudgala-paramANuonA AhArathI e zarIranuM poSaNa thAya che. "bhavabhAvanAmAM lakhyuM che: sukkaM piuNo mAue soNiyaM tadubhayaM pi saMsaTuM / tappaDhamAe jIvo AhArai tattha uppanno / / pitAnuM zukra ane mAtAnuM zoNita e baMneno saMsarga thavAthI tyAM utpanna thayelo jIva prathama teno AhAra kare che.] Ama azucithI utpanna thayelA, azucithI poSAyelA ane azucithI bharelA dehane sAdhanane badale sAdhya mAnI tene pavitra banAvavAno mUDha mANasono puruSArtha ati bhayaMkara che. For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jJAnasAra vastutaH tAttvika snAna dvArA AtmAne pavitra banAvavo joIe. e kevI rIte banAvI zakAya te have pachInA zlokamAM batAvavAmAM Ave che. [10] : navI samatAlukA hindI Rtai mata punarnayAti mAnicaM toDanAbhi para: zuci: I 24 / 1 / [zabdArtha : :=je; nATvI=snAna karIne; samatApukhta=samatArUpI kuMDamAM; fhatva=tyajIne, choDIne; Rtai=pApathI utpanna thayelA; manna=melane; puna:=pharIthI; na=nathI; yAti=pAmato; mAtra=malinatA; 1:50; mantarAtmA=aMtarAtmA; para:=atyaMta; suvi=pavitra.] anuvAdaje samatArUpI kuMDamAM snAna karIne, pApathI utpanna thayelA melane dUra karIne pharIthI malinatAne pAmato nathI te aMtarAtmA parama pavitra che. (5) vizeSArtha zarIranI nahi paNa AtmAnI pavitratA kevI rIte thAya teno upAya ahIM batAvavAmAM Avyo che. gharamAM thoDuM pANI zarIra para reDIne nahAvAthI zarIra jeTaluM svaccha thAya enA karatAM svaccha jalanAM kuMDamAM athavA TabamAM paDIne sAbu vagere zarIre ghasIne snAna karavAthI zarIra vadhAre svaccha thAya che. ethI zarIre lAgelo mela nIkaLI jAya che. alabatta, nAhIne bahAra AvyA pachI eka divasarAtamAM ja zarIra pAchuM meluM thaI jAya che ke jethI bIje divase pharI snAna karavAnI jarUra paDe che. ahIM evA antarAtmAnI vAta karavAmAM AvI che ke jeo samatArUpI kuMDamAM snAna karIne potAno pApajanya badho mela dUra kare che. Avo samyakatvavAsita AtmA atyaMta pavitra che. te samatAkuMDamAM snAna karIne bahAra Ave pachI ene mela lAgato nathI, lAge to te alpa pramANamAM hoya che. zAstranuM vacana che ke jIvane eka vakhata samyagudarzana prApta thAya che tyAra pachI enA bhavabhramaNano kALa ardhapudgala parAvartanathI kaMIka nyUna rahe che. samyagudRSTi jIvanI rAgadveSanI For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. vidyASTaka 201 pariNati maMda paDatI jAya che. evA AtmAne aMtarAtmA kahevAmAM Ave che. zAstrIya dRSTie AtmAnA saMpUrNa vikAsakramanI dRSTie traNa prakAra batAvyA cheH bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. bahirAtmA eTale pIgalika sukhomAM rAcanAra. te mithyAdRSTi hoya che. jyAre enuM mithyAtva maMda paDI jAya che tyAre enI bhavabhramaNanI maryAdA ochI thAya che. ane te caramAvartimAM Ave che. jIvane jyAre samyagdarzana prApta thAya che tyAre te cothA guNasthAnake Ave che. te bahirAtmAmAMthI aMtarAtmA bane che. te samatArUpI kuMDamAM snAna karIne karmarUpI maLane ocho karato jAya che. cothAthI bAramA guNasthAnaka sudhIno jIva aMtarAtmA kahevAya che. kevaLajJAna pragaTatAM jIva paramAtmA bane che. kevaLajJAnathI siddhAvasthA sudhIno AtmA paramAtmA kahevAya che. [110]jhAbhavogho nava: pAzo heroiMghanAvipu ya: kSiptoDadhyAtmanA tevu svastha vAyanAyate II 24 6 / [zabdArtha H mAtmavo =Atmabodha, AtmApaNAnI buddhi, potApaNAno bhAva; nava=navo; pAza:=pAza, phAMso dehodayanAvivuM=zarIra, ghara ane dhanAdimAM; ya =je (pAza) kSipta =nAkhelo, naMkhAyelo; mAtmanA AtmA vaDe; potAnAthI, tevuM temAM, zarIra vageremAM; svastha potAnA; vAya=baMdhane mATe; gAyate= thAya che.] anuvAdazarIra, ghara ane dhana vageremAM AtmapaNAnI buddhi thavI e koI navI ja jAtano pAza (phAMso) che, je potAnAthI (AtmA vaDe) temAM (zarIrAdimAM) nakhAyelo hovA chatAM te potAnA ja baMdha mATe thAya che. (6) vizeSArtha zarIra, dhana, mAlamilakata vagere sAthenA AtmAnA viSayamAM zrI upAdhyAyajI mahArAje ahIM eka sarasa kalpanA karI che. jUnA vakhatamAM bhAlo, talavAra, trizULa, pharasI vagere hathiyAronI jema eka hathiyAra te "pAza" hatuM. pAza eTale gALiyo. lAMbA majabUta doraDAne cheDe For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 jJAnasAra gALiyo banAvavAmAM Avato. keTalAka eka sAthe be ke traNa gALiyA banAvatA. koI duzmana ke pazuo bhAgatA hoya athavA najIka AvatAM hoya tyAre pAzavidyAmAM mahAvarAthI nipuNa banelo pAzadhara e doraDAno, bIjo cheDo potAnA hAthamAM pakaDI rAkhIne moTo gALiyo evI rIte pheMke ke te duzmana ke pazunA gaLAmAM jaIne paDe ane tarata ja pAzadhara doraDuM kheMce eTale gALiyo TUMko thaI te mANasa ke pazu ghasaDAIne potAnA tarapha Ave. pachI ene gherI vaLIne, prahAra karIne pakaDI levAmAM Ave. jaMgalI pazuone vaza karI pALavA mATe A vidyA haju paNa bhIlomAM ajamAvAya che. kyAreka pAzathI gaLAmAM bhIMsa AvatAM mANasa ke jAnavara mRtyu paNa pAme che. (A "pAza' uparathI "phAMso' zabda Avyo che.) jo pAzavidyAmAM mANasa hoMziyAra na hoya to uchALelo gALiyo potAnA gaLAmAM ja bharAI jAya. upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke A kevI alokika eTale ke na bane evI AzcaryakAraka vAta che ke zarIra, ghara, makAna, mAlamilakatane potAnAM banAvavA mATe AtmAe e vastuonA gaLAmAM gALiyo nAkhyo, paNa hakIkatamAM e gALiyo potAnA gaLAmAM AvI gayo ane pote baMdhAI gayo. laukika pAza to bIjAne bAMdhe, A pAza to te nAkhanAra AtmAne ja bAMdhI le che. AtmAe AtmabodhathI eTale ke mArApaNAnI buddhithI rAgarUpI pAza nAkhyo paNa avidyAne kAraNe AtmA pote ja baMdhanamAM Avyo. parapadArthamAM mamatA karavI te avidyA che. "huM" ane "mAruM karavAthI AtmA saMsAramAM karmarUpI baMdhanathI baMdhAya che. AtmAe e toDavAno puruSArtha karavo joIe. svarUpa ramaNatArUpI vidyAno Azraya levo joie. [111]mithoyuvApAnAmasaMdrama ghamajiyA cinmAtrapariNAmena viduSaivAnubhUyate / / 14 / / 7 / / For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. vidyASTaka 203 [zabdArtha mithoyukta=paraspara joDAyelA, maLelA; pArthanA=padArthono, jIva ane pugalAdino; asaMma=nahi maLavArUpa, bhinnatArUpa; vamavi =camatkAra; vinmAtra jJAnamAtra; pariNAmena=pariNAmathI; viduSA=vidvAnathI; parva=ja; anubhUyate-anubhavAya che.] anuvAdaparaspara maLelA padArthono nahi maLavArUpa camatkAra vidvAnathI ja jJAnamAtra pariNAma vaDe anubhavAya che. (7) vizeSArtha : cauda rAjalokarUpa samasta vizva paMcAstikAyamaya che. astikAya pAMca cheH jIvAstikAya, pudgalAstikAya, dharmAstikAya adharmAstikAya ane AkAzAstikAya. cha dravyamAM chaThuM dravya te "kALa' gaNAya che, paNa teno samUha-samudAya thato nathI. mATe te astikAya nathI. koI ema kahe ke A pAMce dravyone cauda rAjalokamAM potapotAnI jagyA vaheMcI ApIne potAnI jagyAmAM ja rahevAnuM kahevAmAM Ave to thaI zake ke nahi ? na thaI zake. anAdi kALathI pAMce dravyo cauda rAjalokamAM vyApelA che ane paraspara otaprota hoya ema jaNAya che. upAdhyAyajI mahArAje potAnI TIkAmAM 'sanmatitarkano nIceno zloka TAMkyo che: annonnANugayANaM imaM taM ca tti vibhayaNamasakkaM / jaha duddhapANiyANaM jAvaMta visesapajjAyA / / | (dUdha ane pANInI jema paraspara otaprota thayelA (jIva ane pudgala dravyonA) jeTalA vizeSa paryAyo che temAM A jIva che ane A pudgala che" evo vibhAga karavo azakya che.]. pAMca dravyomAM AkAza dravya bAkInAM cAre dravyo-jIvAstikAya, pudgalAstikAla, dharmAstikAya ane adharmAstikAyane AdhAra Ape che. A cAre dravyomAM jIvAstikAya (AtmA), dharmAstikAya ane adharmAstikAya e traNa sUkSma For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 jJAnasAra che ane najare nihALI zakAya evAM nathI. pudgala paramANu najare nihALI zakAtuM nathI. paNa pudgala skaMdha najare nihALI zakAya che. jIva ane pudgala jyAre otaprota bane che tyAre evA dehadhArI jIvo najare nihALI zakAya che. jIvonA janmamaraNa, gamanAgamana najare nihALI zakAya che. jIva eTale ke AtmA ane deharUpI pugalo ekabIjA sAthe nIrakSIranI jema rahelAM che. dUdhamAM pANI jema juduM joI zakAtuM nathI, tema dehamAM rahelo AtmA joI zakAto nathI. deha ane AtmA eka kSetrAvagAhe aNutaNunI jema rahelA che. Ama chatAM teo ekabIjAmAM saMkramaNa karatA nathI, eTale ke pravezI zakatA nathI, ekabIjAnuM kArya karatA nathI ke ekabIjAnA guNa grahaNa karatA nathI. pratyeka dravya svasvarUpe pariName che, anya svarUpe nahi. cetana e AtmAno guNa che ane pUraNa-galana e pudgalano guNa che. eTale pUraNagalana kyAreya AtmAno guNa banI zake nahi ane caitanya kyAreya pudgalano guNa banI zake nahi. A tattvanI vAta raste cAlatA sAmAnya jIvo samajI zake nahi. dravya ane dravya vacceno, guNa ane guNa vacceno ane paryAya ane paryAya vacceno bheda vidyAvaMta paMDito samajI zake che ane anubhavI zake che. sAmAnya mANaso AvI vAta jyAre sAMbhaLe tyAre temane te camatkArabharelI, Azcaryayukta, na samajAya tevI lAge che. jIva ane pugalanuM bhedajJAna thayA vinA viveka pragaTa thato nathI ane viveka vagara zuM heya (tyajavA yogya) che ane zuM upAdeya (grahaNa karavA yogya) che tenI khabara paDatI nathI. [112]vidyAtimirdhvare drA vidyAnaspRzA | pati paramAtmAnamAtmaceva di yoniH II 24 || 8 || [zabdArtha H avidyAtimira=avidyArUpI aMdhakAra; svaMse nAza thatAM; ra=daSTi vaDe; vidyAnnanaspRza=vidyA (tattvabuddhi) rUpI aMjanano sparza karanArI; For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. vidyASTaka 205 pattei=jue che; paramAtmAnaM-paramAtmAne; tmini=AtmAmAM, AtmAne vize; parva=ja; hi=vaLI; yoniH yogIo.] anuvAda-avidyArUpI aMdhakArano nAza thatAM, tattvabuddhirUpa aMjanano sparza karanArI daSTithI yogIo potAnA AtmAmAM ja paramAtmAne jue che. (8). vizeSArtha ahIM yogIonI vAta karavAmAM AvI che. yogI mahAtmA potAnI tattvavidyA vaDe potAnA AtmAmAM ja paramAtmAnAM darzana kare che. ahIM aMdhakAra ane prakAza mATe rUpaka yojavAmAM AvyuM che. sUryAsta pachI sarvatra aMdhakAra chavAI jAya che. atyaMta gADha aMdhakAramAM mANasa sAva najIkanuM paNa joI zakato nathI. AvA aMdhakAramAM kUtaruM, bilADI vagere pazuo, ghuvaDa vagere pakSIo dUra sudhI spaSTa joI zake che. keTalAMka aMjana evA prakAranAM AvatAM hatAM ke je AMjavAmAM Ave to mANasa aMdhArAmAM paNa joI zake. mithyAtva e aMdhakAra che ane tattvavidyA e aMjana che. samyagudRSTi yogI mahAtmAo AvA aMjana dvArA mithyAtvanA aMdhakArane bhedI nAkhe che eTaluM ja nahi, potAnA AtmAmAM paramAtma-svarUpanAM darzana kare che. ahIM mithyAtvathI paramAtmasvarUpa sudhInA vikAsano nirdeza che. upAdhyAyajI mahArAje A "jJAnasAra'nI TIkAmAM guNasthAnakanI dRSTie samajAvatAM kahyuM che, bAhyAtmA mithyAjJAnI prathama guNasthAnake, aMtarAtmA samyagudRSTi cothA guNasthAnakathI mAMDI bAramA guNasthAnaka sudhI ane paramAtmA kevaLajJAnI teramA ane caudamA guNasthAnake hoya che." Ama, avidyAno arthAt ajJAnarUpI mithyAtvano nAza thatAM, samyagudRSTirUpI aMjana dvArA potAnA aMtarAtmAmAM paramAtmAnAM darzana thaI zake che. mATe paramAtmasvarUpane pragaTAvavAno puruSArtha karavo joie. For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jJAnasAra 15. vivekASTaka [113] varSa nIvaM ca saMnniSTha sarvadA kSIranIravat aa vifmanI yosau munirdo vivekavInAA 25 III [zabdArtha : varma-karma, nIvaM=jIvane; =ane; blaSTa=maLelAM, eka jevAM thayelAM; sarvavA=haMmezAM; kSIranIrava =dUdha ane pANInI jema; vimatrI=vibhinna, judAM; =kare che; :=je; sau=A, e; munihaMsa:=munirUpI rAjahaMsa; vivevIna=vivekavaMta.]. anuvAda-dUdha ane pANInI jema haMmezAM maLelAM karma ane jIvane je munirUpI rAjahaMsa vibhinna kare che e vivekavaMta che. (1) vizeSArtha : viveka eTale sAra ane asArane judA pADavAnI zakti. keTalIka baheno (ane bhAio paNa) anAja vINavAmAM atyaMta kuzaLa hoya che. temane vAra ochI lAge che ane kAma sarasa thAya che. emAM emanI vivekazakti rahelI che. keTalAka mANasonI dRSTi bahu cakora hoya che. keTalAka jhaverIo hIrA jevA lAgatA kAcanA TukaDA ane sAcA hIrA e baMne vacceno bheda tarata pArakhI le che. are, banAvaTI hIrA ane sAcA hIrA vacceno bheda ghareNAM paheranAra nathI pArakhI zakatA, paNa hoMziyAra jhaverI hAthamAM letAMnI sAthe kahI de che ke kayo hIro sAco che ane kayo hIro banAvaTI che. A eka skUla, laukika prakAranI vivekazakti che. paNa nIrakSIranI jema rahelAM karmo ane AtmapradezonI vAta ghaNI ja kaThina che, kAraNa ke eka kSetrAvagAhe rahelA karmapudgalo ane Atmapradezone chUTAM pADavAM ane emAMthI karmayugalone UMcakIne bahAra judA koI pAtramAM mUkI zakAtAM For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. vivekASTaka 2 07 nathI. sthUla padArthone chUTA pADIne alaga alaga karavAnA kAma jevuM A kAma nathI. alabatta, A kAma enI meLe tyAre thAya che ke jyAre mRtyu vakhate AtmA dehamAMthI alaga thaI jAya che. alabatta, tyAre paNa kArmaNa vargaNAnAM paramANuo AtmapradezamAM coMTelA hoya che. Ama chatAM sAdhanAthI, dhyAnathI evI UMcI dazA prApta thaI zake che ke jyAre deha ane AtmA bephADa judA jaNAya. je Ama anubhave tene vivekavaMta kahevAmAM Ave che. sAdhanAnuM kArya pUruM thaI jatuM nathI. jJAnathI jANyA pachI teno tyAga ane upAdeyano svIkAra thavo joie ane tyAMthI paNa ghaNuM AgaLa javAnuM hoya jIva ane karmano saMbaMdha kSIranIra jevo eTale ke dUdha ane pANI jevo che. munine haMsa tarIke oLakhAvavAmAM Ave che, kAraNa ke evI lokamAnyatA che ke haMsamAM evI zakti rahelI che ke eka pAtramAM dUdha (jo ke dUdhamAM pANI to hoya ja che.) ApavAmAM Ave to haMsa potAnI cAMcathI (jANe cAMcamAM philTara hoya tema) dUdha dUdha pI jaze ane pAtramAM pANI paDyuM raheze. lokottara viveka paNa bAhya ane atyaMtara ema be prakArano che. ghara milkata, svajana parivAra, zarIra parano moha choDI devo te bAhya viveka che. pahelAM rAgAdi vibhAva vagere bhAvakarmathI AtmAne bhinna karavo ane pachI jJAnAvaraNIya vagere dravyakarmothI AtmAne bhinna karavo e atyaMtara viveka che. AgamamAM tenuM svarUpa A pramANe batAvyuM cheH pubbiM rAgAiyA vibhAvA savvao vibhajjijjA / pacchA davvA kammA savva vibhinno nio appA / / pUirve rAgAdi vibhAvothI sarvathA AtmAne bhinna karavo, pachIthI dravya karmathI sarvathA AtmA bhinna thAya che.] For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 jJAnasAra ' A che. [114]hAtmAdaviveaoDavaM sarvadA sutro pave bhavakoTyA'pi tadbhedavivekastvatidurlabhaH / / 15 / / 2 / / [zabdArtha rehAtmavi zarIra ane AtmA vagere; vive: aviveka, mayaM A; sarvA=sadA, haMmezAM; sunama:=sulabha, sukhethI prApta thaI zake evo; ma=saMsAramAM; mava=janma; tyA=karoDa vaDe; f=paNa; viveetenA bhedano viveka, bhedajJAna; tu=paNa; tivartama =atyaMta durlabha che.] anuvAda-saMsAramAM haMmezAM zarIra ane AtmAno A aviveka sulabha che. tenuM bhedajJAna (bhedano viveka) koTi janmothI paNa atyaMta durlabha che. (2) vizeSArtha: samasta saMsAranuM avalokana karIe to sarvatra ekendriyAdi jIvo uparAMta manuSyo divasa rAta potapotAnI saMjJA anusAra, potapotAnI indriyo dvArA bhautika-paugalika sukha bhogavavAmAM niraMtara magna rahe che. roTI, kapaDAM ane makAna e prAthamika jarUriyAta pUrNapaNe saMtoSavA mATe mANaso pracaMDa puruSArtha kare che. je koI pote bhUkhe mare ane parivArane bhUkhe mAre e mUrkha gaNAya che. aDadhI duniyA to punarjanmamAM mAnatI nathI ane prApta thayelA jIvanane sukhasagavaDavALuM banAvavA mATe satata macelI rahe che. e mATe navI navI zodho thAya che ane AkhI duniyAmAM te pahoMcI jAya che. bhAratamAM cArvAka jevuM nAstika darzana paNa khAIpIne moja karavAnI bhalAmaNa kare che. eTale bhautika sukhanI vAta sarva sulabha che. AhArAdi keTalIye bAbato evI che ke koIne zIkhavavuM paDatuM nathI. upAdhyAyajI mahArAje kahyuM che, "saMsAramAM badhA ya jIvo zarIra ane AtmAnA abhedanI vAsanAthI vAsita che." eTale ke zarIra e ja AtmA che e rIte vyavahAra cAle che. upAdhyAyajI mahArAje potAnI TIkAmAM samayamAmRta'mAMthI nIcenI gAthAnuM avataraNa ApyuM cheH For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. vivekASTaka 209 sudaparicitANubhUtA savvassa vi kAmabhogabaMdhakahA / egattassuvalaMbho NavariNa sulabho vibhattassa / / sarva jIvo vaDe kAma bhoganA baMdhanI kathA sAMbhaLavAmAM AvI che, paricayamAM AvI che ane anubhavamAM AvelI che, tethI sulabha che. paraMtu vibhakta zarIrAdithI bhinna evA AtmAnI ekatA sAMbhaLavAmAM AvI nathI, paricayamAM AvI nathI ane anubhavamAM AvI nathI tethI sulabha nathI. roje roja keTalAye mANaso duniyAmAM mare che eTale ke deha nAzavaMta che, mRtyu nizcita che, phakta AtmA ja amara che AvuM buddhithI jANavuM e eka vAta che ane potAnA deha ane AtmAnI bhinnatAno bhedajJAna vaDe anubhava karavo e bIjI vAta che. pahelAM bahirAtmadazAmAMthI aMtarAtmAnI dazAmAM AvavuM paDaze. viSaya ane kaSAyonI maMdatA vagara e banI nahi zake. e mATe jarUra che vivekanI. paraMtu jagatamAM AdhyAtmika viveka atyaMta durlabha che. [115] guDapi vyani timira mizritA yathA . vikArairmizratA bhAti tathA'tmanyavivekataH / / 15 / / 3 / / [zabdArtha H zuddha=zuddha evA; pikapaNa; vyona=AkAzamAM; timira=timira rogathI; pheravAma:=rekhAo vaDe; mitratA=mizratA, mizrapaNuM; yathA=jema; vira:=vikAro vaDe; mizratA=mizrapaNuM; mati=bhAse che, jaNAya che; tathA tema; mAtmani=AtmAmAM; vived:=avivekathI.] anuvAda-jema svaccha evA AkAzamAM timira rogathI rekhAo vaDe mizrapaNuM bhAse che, tema AtmAmAM paNa avivekathI vikAro vaDe mizrapaNuM dekhAya che. (3) vizeSArtha AMkhonA jAta jAtanA roga hoya che. motiyAvALAne jhAMkhuM dekhAya che, ratAMdhaLAne sUryAsta pachI kaMI dekhAtuM nathI, tema timiranA rogavALAne jotI vakhate vacce jAtajAtanA raMgo paNa dekhAya che. evA rogavALo mANasa svaccha, For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zuddha AkAza sAme najara kare to ene emAM lAla, lIlI, pILI vagere prakAranI rekhAothI mizrita evuM AkAza dekhAya che. AkAza, saMpUrNa svaccha ane zuddha che, paNa jonAramAM dRSTi doSa che. tevI rIte AtmA saMpUrNa zuddha che, paNa jonAranI dRSTimAM doSa che. ahIM nizcayanayanI dRSTie vAta karavAmAM AvI che. nizcayanaya pramANe AtmA to akhaMDa, zuddha, buddha, niraMjana, nirvikAra, caitanyasvarUpa che. paraMtu vibhAvadazAmAM Avelo jIva jyAre krodha kare che tyAre avivekavALA loko kahe che ke jIve arthAt AtmAe krodha karyo. vastutaH krodha, lobha, moha, mAyA, mamatA ityAdi kazuM ja zuddhAtmA karato nathI. paraMtu AtmAnI vibhAvadazAne enI svabhAvadazA mAnI levAnA avivekane kAraNe tema thAya che. eTale sAdhake evI vivekadRSTi keLavavI joIe ke jethI ene potAnA vizuddha AtmasvarUpanuM yathArtha darzana thAya. [116] cathA yodhai: taM yuddhaM svAmicevopacayaMte / jJAnasAra zuddhAtmanyavivekena karmaskandhorjitaM tathA / / 15 / / 4 / / [zabdArtha : yathA=jema; yodhai:= yoddhAo vaDe; yoddhAoe; i=kareluM; yuddhaM=yuddha; svAmini=svAmImAM, rAjAmAM; q=ja; 352yaMte=AropAya che; zuddhAtmani=zuddha AtmAmAM; avivevena=aviveka vaDe; rmanda:=karmaskaMdha, DanitaM=phaLa; tathA=tema.] anuvAda-jema sainikoe kareluM yuddha rAjAmAM ja AropAya che, tema aviveka dvArA thayelA karmaskaMdhanuM phaLa zuddha AtmAmAM AropAya che. (4) vizeSArtha : koI ema prazna kare ke amuka mANase krodha karyo, bIjA mANase corI karI, ke koI eka mANase bIjAnI hatyA karI to jo AtmA kazuM karato ja na hoya to evuM kema bolI zakAya ? duniyA AkhImAM hajAro varSathI ema ja bolAtuM AvyuM che, to zuM bolanArA badhA khoTA ? A praznano uttara ahIM For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. vivekASTaka 211 Apyo che. saMsAramAM Ama je bolAya che te vyavahArathI bolAya che. e eka jAtano upacAra che, prathA che, rivAja che. upacArane upacAranI rIte samajavo joie. ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che yuddhanuM. yuddhamAM laDavA mATe sainiko jAya che. rAjA to potAnA rAjamahelamAM beTho che. sainikone hukama senApati Ape che. senApati dIvAna dvArA rAjAne khabara Apato rahe che. have yuddhamAM sainikoe vijaya meLavyo hoya to rAjAe jIta meLavI ema kahevAya che. sainiko hArI gayA hoya to rAjA hArI gayA ema kahevAya che. vastutaH rAjA to yuddhabhUmi upara gayA nathI, paNa e jAtano vyavahAra thAya che. ene upacAra kahevAmAM Ave che. AvI ja rIte AtmA krodha karato nathI ke AtmA hatyA karato nathI, AtmAno janmadivasa ujavAto nathI ke AtmAne inAma lAgatuM nathI. to paNa upacArathI ema kahevAya che. jaDa evAM zubhAzubha karmono kartA AtmA nathI. AtmA kartA nathI ane bhokatA paNa nathI ema zuddha nizcayanaya kahe che. e naya pramANe AtmA karmano kartA che ema kahevAmAM avivekadRSTi rahelI che. zuddha AtmAmAM eno je Aropa karAya che e mAtra upacAra che. samagra saMsAra gADha mithyAtvathI bharelo che. eTale saMsAra to upacAra athavA vyavahArano ja Azraya levAno. jagatamAM haMmezAM ema ja kahevAtuM rahevAnuM ke phalANAe ghara lIdhuM, pelAe dIkarInI sagAI karI. pelAe devALuM kADhyuM ke phalANA bhAI gAMDA thaI gayA. A badho upacAra che. emAM vyavahAra naya che. vivekI tattvajJa munie vyavahAra na choDIne nizcayanaya svIkAravo joIe. [117] rUchapa hi svapa pato yakSo ! mAtmADamezramatatva hovAvaviniH II 25 / 5 . [zabdArtha duSTa iTa; vi=vagere; pi=paNa; =vaLI; kharekhara; svaf=sonuM, tonmatta: =pIvAthI (dhatUro vagere) unmatta, unmAdavALo; yathA=jema pheMkSate jue For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 1 2 jJAnasAra che; mAtmADamezvama =AtmAnA abhedano bhrama; tatva=tenI jema; rehAvo zarIra vageremAM; viveni:=vivekarahita, avivekavALo.] anuvAda-jema jeNe ghatUro pIdho che te iMTa vagerene suvarNarUpe jue che, tenI jema vivekarahita mANasane deha vageremAM AtmA sAthe abhedano bhrama thAya che. (5) vizeSArthaH avivekane kAraNe dRSTimAM thatA viparyAsa mATe ahIM bIjuM eka dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. dhatUrAnAM pAna, phUla ane dhatUrAnAM bI jherI athavA mAdaka gaNAya che. dhatUrAnA choDane ke enAM phUlane pazuo caratAM nathI, eTaluM ja nahi e hoya tyAMthI AghAM rahe che. eTalA mATe khetaranI vADe dhatUrA vAvelA hoya che. koI mANasa dhatUrAnA rasanuM pAna kare to ene nazo caDe che ane badhuM sonerI dekhAya che. ene iMTa batAvavAmAM Ave to te ene sonAnI iMTa ja lAge che. paNa ApaNe jANIe chIe ke e nazAno prabhAva che. sArAsAra vivekanA abhAvanuM e kAraNa che. AvI ja rIte avivekane kAraNe ajJAnI jIvo deha e ja AtmA che evA bhramamAM rahe che. te dehanuM halanacalana jue che eTale dehane ja cetana svarUpe mAne che. deha ane AtmA, jaDa ane cetana eka kSetrAvagAhe nIrakSIranI jema rahelA hovAthI, deha ane AtmatattvanI vacce abhinnatA ja samaje che. vastutaH pudgalaskaMdho mUrta che ane AtmA amUrta che. pudgalanA guNadharmo judA che ane AtmAnA guNadharmo judA che e avivekI mANasa samajI zakato nathI, tethI te saMsAramAM paribhramaNa kare che. [118] rUchanna paramAn mAvI viveadhra: patitya: I paramaM bhAvamanviccha nAvive nimaMti | 2 || 6 | [zabdArtha : phuccha=icchato; na=nathI; paramAna mAvI=parama bhAvone; For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. vivekASTaka 2 1 3 viveo=vivekarUpI parvatathI; patati=paDe che; adha:=nIce; paramaM bhAva=parama bhAvane; manviccha=zodhato; na nathI; vive avivekamAM; nimati=nimagna thAya che, DUbI jAya che.] anuvAda-parama bhAvone nahi icchato jIva vivekarUpI parvata uparathI nIce paDe che. parama bhAvane zodhato te avivekamAM nimagna thato nathI. (6). vizeSArtha viveka ane aviveka mATe ahIM rUpako yojavAmAM AvyAM che. viveka eTale parvata ane aviveka eTale parvatanI taLeTImAM athavA khINamAM AveluM UMDuM jaLAzaya. A viveka AdhyAtmika kSetrano lokottara viveka che. aviveka paNa e ja kSetrano che. koI parvatArohaka bahAdurIpUrvaka parvatanA himAcchAdita zikhara sudhI pahoMcI jAya che. koIka parvatArohaka caDavA jAya che paNa pagaluM cUke che ane khINamAM gabaDato nIce paDI pANImAM DUbI mare che. je sAdhaka parama bhAvane icchato nathI te vivekarUpI parvatanA zikhara uparathI pramAdane lIdhe nIce paDe che ane avivekarUpI jaLAzayamAM DUbI jAya che. je parama bhAvane icche che te uttarottara AtmAnI zuddhivRddhi karato parvata para ArohaNa kare che ane karmanA baMdhathI mukta thAya che. parvatArohakanI kasoTI karanAra rasagArava, RddhigArava ane zAtAgArava e traNa gArava che. Arohake apramattapaNe najara sIdhI ane UMcI rAkhavAnI che. jo AsapAsanAM traNa gAravarUpI manohara dazyo jovAmAM mana lobhAI gayuM, to pramAdane kAraNe pagathiyuM cUkI jAya che ane nIce gabaDI paDe che. jIvanI uparanA guNasthAnake kasoTI karanAra tattva te A gArava che. gArava eTale Asakti. AtmA jyAre urdhvagamana karato jAya che tyAre enI vizuddhine pariNAme labdhi siddhi pragaTa thAya che. A labdhi siddhi apsarAo jevI mohaka hoya che. jarAka najara gaI to tyAMthI te najara pAchI khaseDavAnuM bahu duSkara che. For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 14 jJAnasAra AvI labdhi-sidhdhi ja moTA mahAtmAone nIce pADe che. upAdhyAyajI mahArAje potAnI TIkAmAM vAcaka umAsvAtijInA prazamarati' graMthamAMthI nIcenA be zloka TAMkyA cheH sAtaddhiraseSvaguruH prApyarddhivibhUtimasulabhAmanyaiH / saktaH prazamaratisukhe na bhajati tasyAM muni saMgam / / [anya prANIone durlabha evI Rddhi-labdhinI vibhUtine pAmIne, sAtAgArava, RddhigArava ane rasagArava rahita muni te RddhinA sukhamAM Asakta na thatAM prazamaratinA sukhamAM magna thAya che.] yA sarvasuravaraddhi vismayanIyA na saatvngaarddhe| nArghati sahasrabhAgaM koTizatasahasraguNitA'pi / / [sarva devonI vismaya pamADe evI je Rddhi che tene lAkha vAra (zata sahastra) karoDagaNI karavAmAM Ave to paNa te sAdhunI Atmika saMpattinA hajAramAM bhAga jeTalI thatI nathI.] Ama, apUrvakaraNa guNasthAnake sAdhaka munine Rddhi-labdhi prApta thAya che, paraMtu teo Asakta thatA nathI, lobhAtA nathI. teo vizuddha AtmabhAvanuM anveSaNa karatA karatA apramatta rahIne urdhvarohaNa kare che. [118] mAtmacevAbhana: kuryAt ya: pArasaMtim kvAvivekajvarasyAsya vaiSamyaM jaDamajjanAt / / 15 / / 7 / / [zabdArtha Atmani=AtmAmAM; parva=ja; mAtmanaH=AtmAnA; ryA-kare, ghaTAve; =je; SaREcha kAraka; saMpati=saMbaMdha, saMgati; =kyAMthI hoya; manavegavarnarahyu=avivekarUpI jvara (tAva)nuM; vauSaSya viSamapaNuM; naDamannanA=jaDamAM (pudgalamAM) nimagna thavAthI.] anuvAda-je AtmAmAM ja AtmAnA cha kArakano saMbaMdha ghaTAve che ene jaDa For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. vivekASTaka 2 15 (pula)mAM magna thavAthI thatA avivekarUpI javaranuM veSamya kyAMthI hoya? (7) vizeSArtha : anAdi kALathI jagatanA jIvone pudgalano saMga lAgelo che. dehamAM AtmA ane pugala nIrakSIranI jema pradeza pradeze rahelA che. eTale pote devasvarUpa che evo bhrama sevAya che. jJAnI mahAtmAo deha ane AtmAne potAnI vivekadRSTithI bhinna anubhave che. jyAM sudhI viveka nathI hoto eTale ke avivekarUpI vara (tAva) hoya che tyAM sudhI badhuM viparIta bhAse che. jIvanI badhI kriyAomAM pudgala ja sAme bhaTakAya che. paraMtu jIvonI A bhrAnti che. paraMtu eka vakhata jJAnadazA jAge che, AdhyAtmika viveka pragaTe che pachI evA jJAnI mahAtmAone badhe AtmAno ja anubhava thAya che. dareka kriyAmAM, sAdhanamAM, pariNAmamAM emane AtmA ja dekhAya che. kyAreka evI ramata bALako rame che ke je koI prazna pUchavAmAM Ave teno javAba ekano eka ja hoya. koI virahIne jyAM juo tyAM priyatamAnI ja AkRti dekhAya che. tevI rIte ahorAtra AtmAmaya banI gayelA mahAtmAone dareka vAte AtmAnAM ja darzana thAya che. AtmasvarUpamAM ramaNatAno emano anubhava evI UMcI koTino hoya che ke pudgalanI vAta emane gamatI nathI. eno artha e nathI ke pudgala pratye teone dveSa che, paraMtu pratyeka dravya ane enI paryAya temane yathArtha svarUpe dekhAya che. AtmAno jyAre teo vicAra kare che tyAre pugalathI bhinna AtmasvarUpanuM ja temane darzana rahyA kare che. jinabhadragaNi kSamAzramaNe "vizeSAvazyaka bhASya'mAM AtmAnA cha kAraka (vibhakti) nIce pramANe batAvyAM cheH 1. kartA - AtmA svayaM jJAtA che eTale te kartA che. AtmA pote svaguNanA pariNamanarUpa jANavAnI (jJapti) kriyA kare che mATe AtmA pote kartA che. 2. karma-AtmA pote ja ananta guNanI pravRtti che. AtmAnuM jJeya svasvarUpa che. eTale AtmA pote karma che, eTale ke kriyA karanAro che. For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 16 jJAnasAra 3. karaNa - jANavAnuM sAdhana eTale karaNa je jJAnopayoga te AtmA pote ja che. eTale AtmA pote karaNa che. 4. saMpradAna - saMpradAna eTale jene mATe kriyA karAya che. AtmAne jANavAnI kriyA AtmAne mATe ja karavAnI che. AtmA mATe utpAdarUpa guNa paryAyonuM pAtra hovAthI saMpradAna che. 5. apAdAna - nAza pAmelA paryAyonuM vizleSa-viyoganuM sthAna AtmA hovAthI AtmA pote ja apAdAna che, eTale paryAyonuM chUTavApaNuM che. 6. adhikaraNa - AtmA anaMta guNaparyAyono AdhAra hovAthI AtmA adhikaraNa che. A che kArakane eka ja vAkyamAM goThavavAnAM hoya to A rIte goThavI zakAya: AtmA (kartA), AtmAne (karma), AtmA vaDe (karaNa), AtmA mATe (saMpradAna), AtmAthI (apAdAna), AtmAmAM ja (adhikaraNa) jANe che. A SakAraka saMgati che. A saMgati buddhi ane tarkathI samajavI eTaluM basa nathI. tenI divya anubhUti mATe puruSArtha karavo joIe. [12] saMyamIstra vivevena zALanottejita mune ! dhRtidhArolbaNaM karmazatrucchedakSamaM bhavet / / 15 / / 8 / / [zabdArtha saMyamIa=saMyamarUpa zastra; vivena=vivekarUpI; zAna=sarANa vaDe; nitaMsuttejita (atyaMta tINa) kareluM, mune =muninuMdhRtivArotvalaM=saMtoSarUpI dhAravaDe ugra; rmazatruzkekSamaM karmarUpI zatrunuM chedana karavAmAM samartha; bha=thAya.] anuvAda-vivekarUpI sarANa vaDe atyaMta tINa kareluM, saMtoSarUpI dhAra vaDe ugra (utkRSTa) evuM muninuM saMyamarUpI zastra karmarUpI zatrunuM chedana karavAmAM samartha thAya. (8) vizeSArtha : viveka vizenA A aSTakano upasaMhAra karatAM graMthakArazrIe karmarUpI For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. vivekASTaka 2 17 zatruno uccheda karavA mATe sarasa rUpakanI racanA A zlokamAM karI che. zatruno saMhAra karavA mATe zastra joIe. e zastra tIkSNa dhAravALuM hovuM joIe. vaparAzathI buThThA thaI jatAM cappa, charI, kAtara tathA anya zastranI dhAra kADhavA mATe khAsa prakArano paththara taiyAra karavAmAM Ave che. ene sarANa kahevAmAM Ave che. je mANaso dhAra kADhavAmAM kuzaLa hoya che teo sarANa laIne pharatA hoya che athavA tenI dukAna rAkhe che. e dvArA teo AjIvikA meLavatA hoya che. teo sarANiyA kahevAya che. ahIM saMyamane zastra tarIke ane vivekane zANa (sarANI tarIke batAvavAmAM AvyAM che. viveka eTale svaparano viveka, athavA jaDa-cetananuM bhedajJAna ane parabhAvathI nivRtta thavArUpI viveka. A sarANa upara saMyamarUpI zastranI dhAra kADhavAnI che. e tIkSNa dhAra eTale saMtoSarUpI dhAra. saMyamI munie saMtoSa dhAraNa karavo joIe eTale ke koI prakAranI icchA-vAsanAothI rahita thavuM joIe. nirIhatA e munijIvananuM eka atyaMta mahattvanuM lakSaNa che. jeoe gharabAra, svajana parivAra, mAla milakata vagere badhuM choDI dIdhuM che teone have karmakSaya karI mokSanI prApti sivAya bIjI koI laukika eSaNAo hovI na joIe. AvA saMyama, saMtoSa ane viveka vaDe teo dehathI para thaIne AtmaramaNatA anubhave che. Ama, saMyama, saMtoSa ane viveka vaDe te mohanIya vagere karmazatruno uccheda karIne mokSaprApti karI zake che. For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 18 jJAnasAra 16. mAdhyasthASTaka [121]thIyatAmanupAtramaM madhyasthanAnA rAtmanA ! kutarvarvarakSepairyathatAM vanavA patram II 26 / 2 | [zabdArtha H thIyatAmaraho; anupAnaH=upAlaMbha na Ave evI rIte; madhyasthana=madhyasthatApUrvaka, rAgadveSa rahita thaIne; aMtaratminA=zuddha aMtaraMga pariNAme (aMtarAtmA thaine); jtakSepai=kutarka (kuyukti, khoTI dalIlo) rUpI kAMkarA nAkhavAthI; tyamtAM-tyAga karo; vAtavAtamU=bALapaNanI capaLatAno. cAMpalApaNAno, chokaraDAno.]. anuvAda-zuddha aMtaraMga pariNAme, mAdhyastha thaine, upAlaMbha na Ave evI rIte, kutarkarUpI kAMkarA nAkhavAnI bAlyAvasthAnI capaLatAno tyAga karo. (1). vizeSArtha: "madhyazabdano sAdo artha che vacce. "stha' eTale sthita, raheluM. mAdhyastha eTale vacce raheluM. koipaNa vAta ke viSayamAM paraspara viruddha be aMtima cheDA hoya tyAre koipaNa eka bAju na DhaLatAM vacce rahevuM te madhyasthatA. be ke vadhu vyaktinA jhaghaDAmAM nyAyapUrvaka nirNaya Apavo te madhyasthapaNuM kahevAya che. adAlatanA nyAyAdhIzo jo nyAyapUrvaka sAco cukAdo Ape to temAM madhyasthatA hoya che. AdhyAtmika kSetrano vicAra karIe to paraspara viruddha be moTAM tattvo te rAga ane dveSa che. na rAga bAju DhaLavuM ke dveSa bAju javuM te madhyasthatA che. paNa AvI madhyasthatAno vicAra karavo jeTalo sahelo che teTalo teno amala sahelo nathI. enuM kAraNa e che ke anAdi kALathI jIva mithyAtvane kAraNe, mohanIya karmane kAraNe rAgadveSa karato Avyo che. jIva pugalanI saMge jIvato Avyo che. pugala pratye ene Asakti rahe che ane jyAM Asakti hoya, anurAga hoya to tyAM For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mAdhyasthASTaka 2 19 enAthI viparIta padArtha ke paristhiti pratye ene abhAva, aNagamo, dveSa thAya che. ene sugaMdha game che-durgadha gamatI nathI. yovana game che, vRddhAvasthA gamatI nathI. mitro game che, duzmano gamatA nathI. ene jIvana game che, mRtyu gamatuM nathI. A badhuM jIvanI bhogabuddhi ane AsaktinuM pariNAma che. jIvanuM bhavAbhinaMdIpaNuM ene rAgadveSathI para thavA detuM nathI. jeoe madhyasthatA keLavavI hoya teoe pahelAM aMtarmukha banavuM paDaze, potAnA aMtarAtmAmAM UtaravuM paDaze. ema thAya tyAre mANasane janma ane mRtyu, AtmA ane paramAtmA, saMsAracakra ane mokSa ityAdi vize vicAro spharaze. ema karatAM krame krame zuM karavA yogya che ane zuM karavA yogya nathI e samajAze ane AgaLa jatAM rAga ane dveSanI pariNati ochI thatAM madhyasthatA Avaze. pachI to duSTa mANaso pratye paNa madhyasthatA Avaze. maitrI, pramoda ane karuNA e traNa bhAvanAno vikAsa thAya to mAdhyastha bhAvanA AvyA vagara rahe nahi. | hemacaMdrAcArye "yogazAstra'mAM maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha e cAra bhAvanAnAM je lakSaNo ApyAM che emAM mAdhyastha bhAvanA vize kahyuM che: krUrakarmasu niHzaMkaM devatAgurunindiSu / AtmazaMsiSu yopekSA tanmAdhyasthamudIritam / / niHzaMkapaNe dUra kArya karanArA, deva ane gurunI niMdA karanArA ane potAnI prazaMsA karanArA pratye upekSAbhAvanI vRtti te mAdhyasthabhAvanA kahevAya che.] jema jema jIvanI buddhizakti khIle che tema tema tarkazakti paNa khIle che. ene pariNAme keTalIka khoTI vAtane sAcI TheravatAM paNa AvaDe che. Ane kutarka kahevAmAM Ave che. hoMziyAra vyakti je pakSanuM samarthana karavuM hoya te pramANe dalIlo zodhI kADhe che. adAlatomAM vakIlo keTalIka vAra AvA kutarkano Azraya le che. paraMtu upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke kutarkathI potAno pakSa athavA pote madhyastha che evuM siddha karavAno prayatna na karavo joIe. kutarka to kAMkarA barAbara che ane For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 20 jJAnasAra kAMkarA mAravAnI kuceSTA to bALako karatA hoya che, kAraNa ke bALakomAM pukhtatA hotI nathI. pukhtatA madhyavayamAM Ave che. eTale ArAdhaka jIve niSThApUrvaka madhyasthatA tarapha vaLavuM joIe. [12] manovo vitAva madhyasthInuvAvati . tAmArSati puche tuchI premana:pa: 1 26 / 2 ll [zabdArtha H manova7:=manarUpI vAcharaDo; yuktikAvI yuktirUpI gAyanI; madhyastha=madhyastha puruSano; manuvati=pAchaLa doDe che; tA-tene (yuktirUpI gAyane); mArSati=kheMce che; pucchana=pUMchaDA vaDe; tucchI mana: pi =tuccha AgrahavALAno (kadAgrahIno) manarUpI vAMdaro] anuvAda-madhyastha puruSano manarUpI vAcharaDo yuktirUpI gAyanI pAchaLa doDe che. kadAgrahI puruSano manarUpI vAMdaro tene (yuktirUpI gAyane) pUMchaDethI kheMce che. (2) vizeSArtha : keTalAye viSayomAM matamatAntara thatAM rahevAnAM. jyAre pakSa paDI jAya tyAre potAnA pakSa pratyeno daDha anurAga anya pakSanI vAtane samajavA deto nathI athavA samajAya chatAM te svIkAravAmAM pratiSThAno prazna banI jAya che. jyAre koI tattvanI vicAraNA thatI hoya tyAre ane pakSa paDI gayA hoya tyAre pratyeka pakSa potAnI yuktio-dalIlo rajU kare che. AmAM jyAM sudhI prAmANikapaNe, niHsvArthabhAve, rAgarahita thaIne dalIlo rajU thAya che tyAM sudhI e vivAdanuM gaurava sacavAya che. kahevAyuM che ke vAre vAre gAyate tavo: I jema jema sArA arthamAM vAda-vivAda thAya tema tema tattva ke padArtha upara sAro prakAza paDe che. badhA mANasonI tarkazakti, samajazakti, zAstrajJAna ane anubhava ekasarakhAM nathI hotAM. eTale vAdavivAdathI lAbha thAya che. Ama chatAM keTalAye vAda-vivAda jhaghaDAmAM ke mArAmArImAM pariName che. For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mAdhyasthASTaka 2 2 1 upAdhyAyajI mahArAje ahIM sarasa rUpaka prayojyuM che. mana vAcharaDuM che ane mana vAMdaruM paNa che. madhyastha dRSTivALA puruSanuM mana vAcharaDA jevuM che ane kadAgrahanuM mana vAMdarA jevuM che. yukti athavA tarkayukta dalIla e gAya jevI che. madhyastha dRSTivALA puruSanuM manarUpI vAcharaDu yuktirUpI gAyanI pAchaLa pAchaLa jAya che. eTale ke yuktine te anusare che. kadAgrahI puruSanA manarUpI vAMdaro yuktirUpI gAyanA pUMchaDAne potAnA tarapha kheMce che. eTale ke yuktine mArI macaDIne potAnA pakSa tarapha vALI potAnA matanuM samarthana karavAno prayAsa kare che. tarkanuM kSetra evuM vizALa che ke mANasa khoTI vAtane paNa sAcI tarIke batAvI zake che. paNa jeo tarkazAstranA samartha jJAtA hoya emanI AgaLa khoTI dalIla cAlatI nathI. teo kutarkane tarata pakaDI pADe che, paraMtu sutarka ane kutarkamAM bhoLA loko viveka karI zakatA nathI. eTale teo emAM bhoLavAI jAya che. pachI je pakSamAM samudAya moTo hoya tenI vAta sAcI evuM vAtAvaraNa nirmAya che. zrI haribhadrasUrijIe kahyuM cheH AgrahI bata ninISati yukti tatra yatra matirasya niviSTA / pakSapAtarahitasya tu yuktiyatra tatra matireti nivezam / / [AgrahI mANasa jyAM enI mati rahelI hoya che tyAM yuktine dorI jAya che. je mANasa pakSapAtarahita hoya che te jyAM yukti hoya che tyAM matine laI jAya che.] samyaka yuktithI vastu-padArthano yathArtha bodha thAya che. jyAM kadAgraha che tyAM mithyAtva hoya che. jyAM madhyastha dRSTi hoya che tyAM samyagadarzana hoya che. [123] navuM svArtha pu mogheNu paravartine . samAnaM mano ya sa madhyastha mahAmuni ! 26 rU II [zabdArtha nag=nayomAM svArthasatyenu=potAnA arthamAM-potapotAnA abhiprAya For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 2 jJAnasAra sAcA; moSa=niSphaLa evA; paravAtane=bIjA (nayo)nA vaktavyanuM nirAkaraNa karavAmAM; samazInaM=samAna bhAvavALuM; samAna svabhAvane dhAraNa karanAra; mana:=mana, =jenuM; :=; madhyastha =madhyastha puruSa; mAmuni =mahAna muni.] anuvAda-potapotAnA abhiprAye sAcA ane bIjA nayonA vaktavyanuM nirAkaraNa karavAmAM niSphaLa evA nayomAM jenuM mana samAna bhAva dhAraNa karanAruM che te mahAmuni madhyastha che. vizeSArtha: nayanI apekSAe mahAmuninI madhyasthatA kevI hoya che e ahIM darzAvavAmAM AvyuM che. naya eTale eka dRSTikoNa, eka pakSa, eka apekSA. koI ema kahe ke "huM ja sAco chuM." to eka dRSTithI teo avazya sAcA ja hoI zake ane chatAM teo ja ekamAtra sAcA che ema na kahI zakAya. bIjI dRSTithI bIjA paNa sAcA hoI zake che. sAcA nayavAdI e kahevAya ke bIjAnA nayamAM rahelA satyanA aMzano paNa svIkAra kare. naya vividha prakAranA che, paraMtu temAM mukhya ane mahattvanA sAta naya che: nagamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya, RjusUtra naya, zabdanaya, samabhirUDha naya ane evaMbhUtanaya. dareka naya koI apekSA athavA dRSTikoNa rajU kare che. jyagusvArthasatyeSu-emAM svArtha eTale sva+artha. eTale badhA nayo potapotAnA arthamAM eTale ke abhiprAyathI jovAmAM Ave to sAcA hoya che, paNa moSa paravatine eTale ke bIjAnA nayanI yuktithI ene tapAsavAmAM Ave to te niSphaLa athavA khoTA jaNAya che. badhA nayo sapratipakSa hoya che eTale ke ene pratipakSa athavA sAmo virodhI pakSa hoya che. jo potAnuM eka dRSTibindu hoya to bIjAnuM enAthI bhinna evuM dRSTibindu paNa hoya che. jeo kevaLa naya-pakSapAtI che teo to potAnI vAta ja sAbita karavA prayatna kare che. teo siddhAntanA ajJAnI kahevAya che, mithyAdRSTi manAya che. zrI siddhasena divAkare "sanmatitarkamAM nIcenI be gAthAmAM kahyuM cheH For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mAdhyasthASTaka 2 2 3 niyaniyavayaNijja saccA savvanayA paraviyAlaNe mohaa| te puNa Na diTThasamao vibhayai sacce va alie vA / / [sarve nayo potapotAnA vaktavyamAM sAcA che, paNa bIjAnA vaktavyanuM nirAkaraNa karavAmAM khoTA che, paNa anekAnta siddhAntanA jJAtA te nayono "A sAcA che ane A khoTA che evA vibhAga karatA nathI.] tamhA savve vi nayA micchAdiTThI sapakkhapaDibaddhA / annonnanissiyA uNa havaMti samattasabbhAvA / / [tethI mAtra potapotAnA pakSamAM lAgelA badhA nayo mithyAdRSTi che, paraMtu e ja badhA nayo paraspara sApekSa hoya to samyagUrUpa thAya che.] jeo madhyastha mahAmuni che teo potAnA aMtaramAM koipaNa naya athavA vAda pratye pakSapAta rAkhatA nathI. teo darekamAM je satya hoya te svIkAre che. (3) [124] svavarmavRtaveza: svargamuko narI: I na rAgaM nApi ca dveSaM madhyasthasteSu gacchati / / 16 / / 4 / / [zabdArtha svasthatA veza:=potapotAnA karmamAM jemaNe Agraha karyo che; potapotAnA karmane vaza thayelA;svasvamuna:=potapotAnAM karmane bhogavanArA; naraT:=manuSyo; na=nathI; rA=rAgane; na=nathI; api =ane; paM=zveSane; madhyastha =madhyastha puruSa; tevuM temAM; acchati=jAya che.] anuvAda-potapotAnA karmane vaza thayelA ane potapotAnA karmanA phaLane bhogavanArA evA jIvomAM madhyastha puruSa rAgane ane veSane prApta thato nathI. vizeSArtha divasarAta saMsAranuM avalokana karatA rahIe to ApaNI AsapAsa banatI jAta jAtanI ghaTanAo najare joie chIe. jema ke koikane acAnaka loTarI lAgI, koine lAMbI mAMdagI AvI, koinI dukAna baLI gaI, koinI For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 4 jJAnasAra dIkarI bhAgI gaI ane koikane paraNI gaI, koine ghare sAdhu mahAtmA padhAryA, koika varSothI ekadhArI nokarI karyA kare che. roja chApuM vAMcIe to corI, khUna, baLAtkAra, dharapakaDa, akasmAta vagerenA keTalA badhA kissAo vAMcavA maLe che. ApaNI AsapAsanAM sagAMsaMbaMdhIo ane paDozIonA paricita vartuLamAM paNa kevI kevI ghaTanAo bane che ! AvI badhI ghaTanA vakhate koika sAmAnya mANasa atyaMta harakhAI jAya, koIka raDe, koIka vicAramAM paDI jAya. paraMtu eve vakhate AtmabhAva vize viveka dRSTivALA jIvone koI harakha ke zoka hotAM nathI. teo ciMtavatA hoya che ke dareka jIva potapotAnA karmane vaza thayelo hoya che. te potAnA zubhAzubha karma anusAra sukhaduHkha bhogave che. emAM jJAnI mahAtmA rAga ke dveSa karatA nathI. teo madhyastha dRSTi rAkhe che. potAnI sAva najIka ja koI duHkhada ghaTanA banI hoya to paNa teo vihavaLa thatA nathI. teo potAnI svasthatA ke samatA gumAvatA nathI. ethI AgaLa vadhI khuda AtmajJAnIno vicAra karIe to koI indra emane vaMdana karavA Ave athavA to koI kasAI vadha karavA Ave-baMne prasaMge teo samacittavALA ja rahe che. keTalAka loko bIjAne takalIpha paDe tyAre DAhI DAhI zikhAmaNa Ape che, paraMtu potAnA mAthe takalIpha Ave to mUMjhAI jAya che. paraMtu jJAnI mahAtmA tene prasaMge jarA paNa asvastha banatA nathI. A badho karmano khela che ema samaje che. Avazyaka niryukti'mAM kahyuM cheH vaMdijjamANA na samukkasaMti, helijjamANA na samujjalaMti / daMteNa citteNa caraMtidhIrA muNI samugdhAiyarAgadosA / / [koI vaMdana kare to teo potAno utkarSa mAnatA nathI ane koI niMdA kare to gusse thatA nathI, paraMtu vaza karelA citta vaDe rAgadveSano nAza karanAra dhIra munio vicare che.] For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mAdhyasthASTaka 2 25 [125] mana: caricAmRtaM vAva paroSaTUBde. kAryaM vyagraM varaM tAvanmadhyasthenAtmabhAvane / / 16 / / 5 / / [zabdArtha : mana:=mana; cA=hoya; vyAkRtaM pravarteluM; thava=jyAM sudhI; paroSamuLade pArakA doSa ane guNane grahaNa karavAmAM kArya=kArya; karavuM; =rokAyeluM, Asakta; vAM=zreSTha; tAva=tyAM sudhI madhyasthana=madhyastha puruSe; mAbhimAvane AtmabhAvanamAM, AtmadhyAnamAM.]. anuvAda-jyAM sudhI mana pArakAnA doSa ane guNa grahaNa karavAmAM pravarteluM hoya tyAM sudhI madhyastha puruSe AtmadhyAnamAM (manane) magna rAkhavuM e sAruM che. (5) vizeSArtha saMsAramAM sarvatra apUrNatA che eTale koipaNa vyakti ke padArthanuM mUlyAMkana karatI vakhate enAmAM rahelI truTio, doSo, avaguNo najare AvyA vagara rahe nahi. mUlyAMkana na hoya to paNa manuSyanI prakRti evI che ke irSyA, dveSa, asUyA vagerene kAraNe te bIjAnI niMdA kare che. mana pahelAM pArakAnAM doSa ane pachI guNanI vAta karavAmAM rokAI jAya che. paraMtu vicAravAna mANase pArakAnA pahelAM guNa jovA joIe ane potAno vicAra Ave tyAre pahelAM potAnA doSa jovA joIe ane pachI guNano vicAra karavo joIe. pArakAnA doSa jovAmAM niMdAno bhAva na Avavo joIe ane potAnA guNa jovAmAM AtmazlAghA ke ahaMkArano bhAva na Avavo joIe. paraMtu jeo madhyasthatAnA guNane keLavavA icche che teoe to AtmasvarUpanA ciMtanamAM potAnA manane rokavuM joIe. upAdhyAyajI mahArAje kahyuM che ke parane vize mana te ciMtAsvarUpa hoya che ane AtmAne vize samAdhisvarUpa hoya che eTalo vizeSa che." AtmasvarUpanA ciMtana pachI sAMsArika guNadoSa tarapha lakSa ja jatuM nathI. cittane pArakAnA guNadoSanA vicAromAMthI nivRtta karIne svasvarUpamAM sthira karavA mATe nIcenA keTalAka upAya batAvavAmAM AvyA cheH For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 26 jJAnasAra (1) anityAdi bhAvanAonI anuprekSA (2) zAstronuM adhyayana, ciMtana, manana. (3) padravya ane navatattvanuM ciMtana (4) karmanA prakAro, karmabaMdha, vipAkodaya ityAdi vize vicAravuM. (5) naya, nikSepa ane svAvAdanA svarUpano abhyAsa karavo. (6) jJAnI mahAtmAono satsamAgama. (7) AtmaciMtana karavuM. A to ahIM thoDAka upAya batAvyA che. potAnI ruci anusAra jIva tattvaciMtanamAM, dhyAnamAM parovAI jAya to pArakAnI vAto karavAno ane avakAza raheto nathI. pachI samatA, madhyasthatAnA guNo khIlavA lAge che. [126] vidhinnA kapi sthAna: samudra saritAmivA madhyasthAnAM para brahma prAnuvartyamakSayam II 26 | 6 | [zabdArtha : vima=bhinna bhinna, judA judA vi=paNa; pathAna =mArgo; samudra=samudrane; saritAna=nadIonA; ruva=jema; madhyasthAna=madhyasthone; paraM=utkRSTa; brahma=brahmane, paramAtmasvarUpane; mAnunna=prApta kare che; =eka; akSaye akSaya, kSaya rahita.] anuvAda-jema nadIonA pravAho judA judA hovA chatAM paNa samudrane maLe che tema madhyasthonA (judA judA mArgo) kSayarahita eka parabrahmane prApta kare che. (6) vizeSArtha: madhyastha dRSTivALA jIvonA sAdhanApatha ane aMtima lakSya mATe ahIM nadIo ane sAgaranI upamA ApavAmAM AvI che. nadIo sAmAnya rIte pahADamAMthI nIkaLe che ane samudramAM jaine enI sAthe bhaLI jAya che. eka vakhata nadI-samudramAM bhaLI gaI pachI enuM juduM astitva rahetuM nathI. te samudramaya banI jAya che. nadIomAM koI nAnI ane koI moTI, koI lAMbI ane koI TUMkI hoya For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mAdhyasthASTaka 2 27 che. judA judA pahADomAMthI te nIkaLe che ane judA judA mArgomAMthI vahe che. koI jhaDapI, uchaLatI, ghUghavatI hoya che, to koI zAMta, ramaNIya hoya che. bhale nadInuM game te svarUpa hoya, tenuM kArya to sAgarane maLavAnuM che. sAgara akSaya hoya che. evI ja rIte madhyastha dRSTivALA sAdhakonuM aMtima lakSya to parama brahmanI prApti che. arthAt parama brahmamAM lIna thavAnuM che. badhA ja madhyama0 dRSTivALA ekasarakhI kakSAnA ke eka sarakhI dazAnA nathI hotA. badhAnI sAdhanApaddhati paNa bhinna bhinna hoya che. temAM koI apunabaMdhaka, koI samyagdaSTi sAdhaka avirativALA to koI dezavirativALA to koI sarva virativALA hoya che. koI jinakalpI to koI sthavirakalpI hoya che. teo madhyastha dRSTivALA hovAthI temanAmAM samabhAva hoya che ane temanI rAgadveSanI pariNati krame krame ghaTatI jaI nirmaLa thaI jAya che. temanAM karmo anukrame kSINa thavA lAge che. aMte teo badhA potapotAnA samaye sarva karmano kSaya karI, kevaLajJAna prApta karI, siddha dazA prApta kare che, eTale ke parama brahma banI jAya che ane parama brahmamAM bhaLI jAya che. [127] svAmaM mAtra TreSamAtrA para mam | na zrayAmastyajAmo vA kintu madhyasthayA dRzA / / 16 / / 7 / / [zabdArtha svImiM potAnAM zAstrane, siddhAntane; rA/mAtrei=rAga mAtrathI, kevaLa rAgathI; TreSamAtra = kevaLa dveSathI; parIma=paranAM zAstrane; na=nathI; zrIma=svIkAratA; tyanAma:=tyajatA; vA=athavA, ane; 7i=paraMtu; madhyasthayA dazA madhyastha dRSTithI.] anuvAda-ame potAnA zAstrasiddhAntano mAtra rAgathI svIkAra karatA nathI ane paranA zAstrasiddhAntano mAtra dveSathI tyAga karatA nathI, paraMtu madhyastha dRSTithI tema karIe chIe. | vizeSArtha jeo madhyastha dRSTivALA hoya che temanI kasoTI potAnAM ane For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 28 jJAnasAra pArakAM vacce nyAya ApavAno hoya tyAre thAya che. potAnAM je hoya te pratye pakSapAta thAya ane pArakAM hoya tenI avagaNanA thAya to temanuM madhyasthapaNuM TakI zake nahi. lokomAM teo ughADA paDI jAya. paraMtu madhyasthadRSTi mahAtmA rAga ke dveSa karatA nathI. teo koI vastuno svIkAra ke pakSa rAgane kAraNe karatA nathI, paNa temAM rahelA guNone kAraNe kare che. tevI rIte teo akAraNa asvIkAra ke parihAra karatA nathI, paNa temAM rahelA doSone kAraNe ke guNonI nyUnatAne kAraNe tema kare che. gaNadhara bhagavaMtoe racelAM zAstro amArI paraMparAmAM sarva pUrvAcAryoe mAnya karyA che. eTale amAre mAnya rAkhavAM joie' ema teo kahetA nathI. madhyastha jJAnI mahAtmA Agamono svIkAra kare che te anurAgane kAraNe nahi, paNa temAM rahelA guNone kAraNe kare che. tevI ja rIte pArakAM zAstragraMthono asvIkArate pArakAM che mATe nathI karatA, paNa temAM rahelI truTio ke asaMgatione kAraNe kare che. madhyasthadRSTi jJAnI mahAtmA yathArtha, viparyAyarahita vastusvarUpanI parIkSA karIne teno Azraya kare che. zrI haribhadrasUrie kahyuM cheH pakSapAto na me vIre na dveSa : kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH / / [mane zrI mahAvIra bhagavAnano pakSapAta nathI, temaja kapila vagere munio upara dveSa nathI, paraMtu jemanuM vacana yuktivALuM che te aMgIkAra karavA yogya che.] jJAnasAra'nA A zlokanI TIkAmAM upAdhyAyajI mahArAje nIceno zloka TAMkyo cheH na zraddhayaiva tvayi pakSapAto na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptatvaparIkSayA tu tvAmeva vIraprabhumAzritAH smaH / / hi vIprabhu ! amane kevaLa zraddhAthI tamArA upara pakSapAta nathI, tema kevaLa For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mAdhyasthASTaka 2 29 keSathI anya upara aruci nathI, paNa yathArtha AptapaNAnI parIkSAthI ame tamAro Azraya karIe chIe.] [128] madhyasthaya dazA sarvezvapunarvavAdiSA. vArisaMnIvinIvAracAyAtAzAma hitam II 26 | 8 | [zabdArtha H madhyasthaya zA=madhyastha dRSTithI; sarveSa=badhAmAM; gapunarjanyaviSa= apunarbandhaka vageremAM vArisaMgIvinIvArIyA =cArIsaMjIvinIcAra nAmanA nyAyathI, cAro carAvavAnA dRSTAntathI; mAmaide AzA rAkhIe chIe, icchIe chIe; hitamahita, kalyANa.] anuvAda-ame apunarba dhaka vagere badhAmAM madhyastha daSTi vaDe, cArisaMjIvinIcAranA nyAyathI, hita icchIe chIe. vizeSArtha : madhyastha bhAva mAtra potAnA samAgamamAM AvelA jIvo pUrato maryAdita na rahetAM, AMtarika pariNati anusAra saMsAranA sarva jIvo pratye vikase che. madhyastha mahAtmAono jIvanavyavahAra anokho banI jAya che. upAdhyAyajI mahArAja potAno aMgata bhAva hoya e rIte A zlokamAM kathana kare che, je sarva mahAtmAone mATe che. teo kahe che ke "apunabaMdhakAdi jIvo eTale ke mArgAbhimukha ane mArgapatita mArgane prApta thayelA) tathA avirati samyagdaSTi jIvo mATe madhyastha dRSTithI, cArisaMjIvanI nyAyathI ame hita icchIe chIe.' eka vakhata mAdhyastha bhAva Ave eTale jagatanA sarva jIvonA kalyANano bhAva jIvanamAM vaNAI jAya. je jIva tIvra bhAvathI pApa nathI karato, je kSudra ke bhavAbhinaMdI na hoya, jeno saMsAra have eka pudgala parAvartathI adhika na hoya ane zukala pakSanA caMdranI jema uttarottara AtmavikAsa sAdhato hoya e jIvane apunabaMdhaka (eTale ke pharIthI evAM bhAre karma na bAMdhanAra) kahevAmAM Ave che. mArgAbhimukha eTale mokSamArga For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230. jJAnasAra pratye sanmukha thayelo tathA mArgamAM praveza karavA mATe yogya bhAva prApta karanAra ane mArgapatita eTale mokSa mArge AvI caDelo, eTale ke mokSamArgane prApta thayelo. cArisaMjIvanI nyAya' e saMskRta bhASAno eka nyAya che. saMskRta bhASAmAM AvA ghaNA badhA jAya che jema ke ajA kRpANI nyAya, aMdhapaMgunyAya, kAkatAlIyanyAya, dehalI dIpakanyAya, zAkhAcaMdranyAya ityAdi. nyAya eTale niyama ke siddhAnta samajAvavA mATenuM saMkSipta, sacoTa udAharaNa. "cArisaMjIvanIcAra nyAya" eTale saMjIvanIno cAro carAvavAnA dRSTAnta pramANe. jUnA vakhatanI vAta che. eka strIno pati ene vaza raheto nahoto. enI sakhIe salAha ApI ke ene jo maMtrelI jaDIbuTTI khavaDAvavAmAM Ave to teno pati tene vaza thaze. e pramANe jaDI buTTI meLavI strIe patine bhojanamAM khavaDAvI dIdhI. paraMtu ethI to eno pati baLada thaI gayo. patirUpI baLada strIne vaza thaI gayo ane strI dore ema javA lAgyo, ethI strIne bahu pastAvo thayo, paNa baLadamAMthI pati karavAnI jaDIbuTTI enI pAse nahotI ke e vize ene kazI khabara nahotI. te roja potAnA baLada patine khetaramAM carAvavA laI jAya ane rUdana karyA kare. eka vakhata AkAzamArge eka vidyAdhara ane vidyAdharI jatAM hatAM. strInuM rUdana sAMbhaLI vidyAdharIe vidyAdharane e vize pUchayuM tyAre vidyAdhare. kahyuM, "A ja khetaramAM eka saMjIvanI nAmanI jaDIbuTTI che. te jo baLadane khavaDAve to baLadamAMthI pAcho mANasa thAya." strIe A zabdo sAMbhaLyA, paNa khetaranI kaI vanaspati saMjIvanI che tenI ene khabara nahotI. strI buddhizALI hatI. eNe vicAryuM ke khetaranuM badhuM ja ghAsa jo baLadane khavaDAvI dauM to emAM saMjIvanI paNa AvI jAya. eNe e pramANe khetaranuM badhuM ja ghAsa baLadane khavaDAvI dIdhuM. ene pariNAme eno vara baLadamAMthI pAcho mANasa thaI gayo. A dRSTAntane cArIsaMjIvanI nyAya kahevAmAM Ave che. For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mAdhyasthASTaka 2 3 1 mAdhyastha bhAvanA aMge upAdhyAyajI mahArAja potAnI TIkAmAM lakhe che ke "apunabaMdhakAdikane vize madhyastha dRSTi vaDe cArisaMjIvanI nyAya pramANe ame hita icchIe chIe." prazna thAya ke saMsAramAM ekendriyAdi anaMta jIvo che, temAMthI phakta apunabaMdhaka jIvo mATe mAdhyastha bhAvanA kema ? teno khulAso karatAM teo lakhe che ke "yadyapi maitrIbhAvanA sarva vize che, topaNa pravRttine anukULa bhAvanA apunabaMdhakAdine Azrita ja kahI che. cArI saMjIvanI jema pazupaNAno tyAga karAvI manuSyapaNuM pragaTa karavA rUpa hita kare che tevI rIte "cAritra vageremAM' maMda prayatnovALo chatAM paNa adhyAtmane anukULa samabhAvanI pariNativALo thaIne AtmAne anAdi pazupaNAnA bhAvathI dUra karIne svarUpanA jJAnamAM prakAzavALo kare che.' apunabaMdhakAdi jIvo mithyAtvanA pahelA guNasthAnake rahelA che. ane tattvathI mokSamArgane jANatA nathI to paNa teo uttarottara vikAsa sAdhI, samyagdarzana prApta karI mukti meLave evuM temanuM hita icchIe chIe. For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 3 2 jJAnasAra 17. nirbhayASTaka [129] vacce nAsti pApekSA svamAvAtAmi: I taviMgu mamrativastAtisAAnatAnavam aa 27 mA ? [zabdArtha : cahyuM=jene; nAra=nathI; parape=bIjAnI apekSA; 4mAvAtAmina = svabhAvanA advaita (ekatva)ne prApta thanArA; tasya tene; vija T=kema na hoya ?; jayanti=bhayanI bhrAnti; tAttiHkhada; sattA =paraMparA; tanavaM=alpatA.] anuvAda-jene paranI apekSA nathI ane svabhAvanI abhedatA prati janAra che tene bhayanI bhrAnsithI thatA khedanI paraMparAnI alpatA kema na hoya ? (1) vizeSArtha samagra jagata bhayathI bharela che. potAne kaMIka hAni thaze, niSphaLatA maLaze, parAjita thavAze, apajaza maLaze, niMdA thaze evA vividha prakAranA bhaya upasthita thAya che, kAraNa ke ekaMdare samasta jagata bahirdaSTi che ane ene bIjA pAsethI kazuMka joie che. duniyAmAM kauTuMbika, sAmAjika ityAdi paraspara vyavahAra eTalo badho che ke jyAM svArthanuM gharSaNa UbhuM thayuM tyAM rAgadveSa, khaTapaTa vagere cAlavA lAge che. emAM jyAre eka pakSa, vibhAga ke vyakti taraphathI bIjAne nukasAna pahoMcADavAnA prayAso thAya che tyAre verabhAva vadhe che ane enI sAthe bhaya paNa Ubho thAya che. bIjAne bhayabhIta karavAnA sabhAna prayatno paNa thAya che. vyavahArajagatamAM vakhatovakhata aneka lokone bhayabhIta thayelA jovAmAM Ave che. coraDAkuno bhaya, duzmanono bhaya, rAjasattAno bhaya, dukALa, Aga, yuddha, pUra vagerene vakhate mRtyu ane saMpattinAzano bhaya hoya che. A badhA saMsArI For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. nirbhayASTaka 2 3 3. jIvonA bhaya che. bhaya aneka prakAranA che, paraMtu emAMthI mukhya sAta moTA bhaya zAstrakAro batAve che, jemake (1) Ihaloka bhaya-A jagatano bhaya, 2. paraloka bhaya, 3. AdAna bhaya, 4. AjIvikA bhaya, 5. akasmAta bhaya, 6. apakIrti bhaya, 7. maraNa bhaya. A sAta prakAranA bhayamAMthI munione eka paNa bhaya hoto nathI. teo abhayane varelA che. teone bhaya na hovA mATe ahIM mahatvanI be vAta karavAmAM AvI che: (1) teone AtmAthI bhinna evA parapadArthonI koI apekSA hotI nathI, teo atyaMta nispRha hoya che. teo badhI bhautika icchAothI para thaI gayA hoya che, (2) teo svabhAvanA advaitanI laganIvALA hoya che, eTale ke kevaLa AtmasvabhAvamAM rahevAvALA hoya che. je mANaso dikSA le che ane muni bane che emane have saMtati, saMpatti, saMbaMdho, sAdhano, kIrti, mamatva vagere badhuM ja choDI dIdhuM hoya che. bIjA nukasAna pahoMcADI zake evuM emanI pAse kazuM nathI ane teone bIjA pAsethI kazI apekSA nathI. teone koInI pAsethI koI cIjavastu joItI nathI. teo potAnI sAdhanAmAM lIna hoya che. teo potAnA svabhAvamAM moja mANe che. A evI mastI che ke je koI jhUMTavI zake ema nathI. eTale teone koI bhaya hoto nathI, bhayanI bhrAnti hotI nathI ke kheda hoto nathI. kadAca kaMIka hoya to te paNa nirmala thaI jAya che. jagatane jovAnI emanI dRSTi badalAI gaI hoya che. ethI ja koIpaNa sArI mAThI vAta emane sparzatI nathI. sAdhu sadA nirbhaya hoya che ! [130]mavasaraLena vi bhUminiyamanA I savA matijJAnakuvameva viziSyate | 27 2 | For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 jJAnasAra [zabdArtha visauyena=saMsAranA sukhathI; trizuM; mUri=ghaNA; mayarvatana=bhayarUpa agnithI; mamranA=bhasma thayelA; sA=haMmezAM; jayoti =bhayarahita; jJAnakuvame=jJAnasukha ja; viziSyate sarvathI adhika che, caDiyAtuM che, sarvoparI che.] anuvAda-bahu bhayarUpa agnithI bhasmIbhUta thayelA saMsAranA sukhothI zuM (prayojana che) ? sadA bhayathI rahita jJAnasukha ja sarvAdhika che. (2) vizeSArtha: AkhuM jagata bhautika sukho bhogavavA mATe doTa mUkI rahyuM che. bIjI bAju A saMsAra duHkhothI eTalo ja bharelo che. to pachI prazna thAya che ke A badhAM duHkho Ave che kyAMthI ? vastutaH jyAM sukha che tyAM enI sAthe duHkha joDAyeluM ja rahe che. bhautika sukhanI sAthe duHkhano bhaya sUkSma rIte saMkaLAyelo hoya ja che. mANase ghaNI badhI saMpatti ekaThI karI to enI sAthe te corAI javAno, lUMTAI javAno, vepAradhaMdhAmAM nukasAna thavAno, dharatIkaMpa, Aga, ativRSTi vagere kudaratI ApattimAM nAza pAmavAno bhaya rahe che. sAMsArika sukha meLavatI vakhate bIjA jhUMTavI na jAya, mAlikIno khoTo hakka karatA na Ave, sarakArI adhikArIo satAve nahi vagere jAta jAtanA bhaya rahelA che. Ama, saMsAranuM sukha bhayarUpI agnithI baLI gayeluM hoya che. paraMtu sAcuM tAttvika sukha e ke jenI AsapAsa koI bhaya AvI zake nahi. AtmajJAna rUpI sukha e prakAranuM che ke jene koIpaNa prakArano bhaya traNe kALamAM hoto nathI. A Atmasukha vaheMcavAmAM aDadhuM nathI thatuM paNa bamaNuM thAya che. [31] zodhyuM vavApi nArothaM caM caM caritT vava mana mune: yaM jJAnena pazyata: || 27 / rU II [zabdArtha ne maeN=chupAvavA jevuM nathI; pa kyAMya paNa; nAgAroLyuM sthApavA yogya nathI, mUkavA yogya nathI; deyaM choDavA yogya; veyaM devA yogya; =ane For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. nirbhayASTaka 2 35 na=nathI; kavi kyAMya; ja=kyAM; yena=bhayathI; mune =munine; zeyaM=rahevA yogya; zeyaM=jANavA yogya; jJAnena jJAna vaDe, svAnubhava vaDe; pazyata:=jotA.] anuvAda-jANavA yogyane jJAna vaDe jANanAra munine kyAMya chupAvavA yogya hotuM nathI, sthApana karavA yogya hotuM nathI tathA kyAMya choDavA yogya ke devA yogya hotuM nathI, to (temane) bhaya vaDe kyAM rahevAnuM hoya ? (3) vizeSArtha : munine koI paNa prakArano bhaya hoto nathI. potAnI pAse kaMIka che ane te koI paDAvI jaze, lUMTI jaze, corI jaze, khovAI jaze ityAdi prakArano bhaya temane hoto nathI. teo saMsAranA svarUpane ane AtmasvarUpanuM jJAna vaDe jANatA hoya che. muni sadA nirbhaya hoya che. munine nirbhaya rahevAnAM traNa mukhya kAraNa cheH (1) temane sthUla padArtha ke aMgata vAta jevuM, kaMI chupAvavA jevuM nathI. temanuM jIvana kAca jevuM pAradarzaka che. temanuM jIvana eTale jAhera jIvana. divasa-rAta game tyAre emane nihALavA hoya to nihALI zakAya che. emanI pAse mAtra emanuM jJAna che. e paNa chupAvavA teo icchatA nathI. (2) temanI pAse koI padArtha, koI cIja vastu ityAdi eTale ke sAcavavA mATe athavA kyAMka chUpI rIte rAkhI mUkavA yogya kazuM hotuM nathI. temanI pAse mAtra temanuM jJAna, temanuM cAritra, temanuM nirmaLa, pAradarzaka jIvana hoya che. (3) temanI pAse choDI devA jevuM ke ApI devA jevuM kazuM hotuM nathI. temaNe jo kazuMka grahaNa karyuM hoya to te choDI devuM paDe. temaNe choDI devA yogya evA para-bhAvone choDI dIdhA hoya che. eTale have temanI pAse kazuM choDI devAnuM rahetuM nathI. jeo badhuM choDIne dIkSita thayA hoya emanI pAse have ApavA jevI koI mAla-milakata hotI nathI. vaLI pote vikasAvelA Atma guNo bIjAne levaDadevaDanI jema ApI zakAtA nathI. muni jANavA yogya vastune potAnA jJAna vaDe jANe che. teo sva-para padArthane For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 36 jJAnasAra potAnA anubhava vaDe jANe che. vaLI potAnA AtmasvarUpanuM rakSaNa karavAne pote ja samartha hoya che. eTale munine bhayanuM koI kAraNa nathI. saMsAramAM muni sarvathA nirbhaya hoya che, kAraNa ke teo dehabhAvathI para che. eTale ja temane mRtyuno paNa bhaya hoto nathI. metAraja muni, gajasukumAla muni, jhAMjhariyA muni vagere keTalAM dRSTAnta jovA maLe che ke jeo mAraNAntika upasarga vakhate paNa DagyA nathI. [132] paddha brahmAstramAiya nidana mohabrU muni ! bibheti naiva saMgrAmazIrSastha iva nAgarAT / / 17 / / 4 / / [zabdArtha parva=eka; brahmArTsa=brahmAstrane, paramAtmasvarUpa jJAnarUpI zastrane; AvAya=grahaNa karIne, dhAraNa karIne nikhana=haNatA; modAmaiM moharUpI lazkarane muni =muni; vimeti=bhaya pAme che; na nathI; =jema, peThe; saMgrAma=saMgrAma, yuddha; zIrSastha=mokhare rahelA; vaM=jema, peThe; nAgara uttama hAthI] anuvAda-eka brahmAstra (paramAtmasvarUpa jJAnarUpI zastra)ne dhAraNa karIne moharUpI lazkarane haNatA muni, saMgrAmamAM mokhare rahelA uttama hAthInI jema bhaya pAmatA nathI. (4) vizeSArtha : samasta jagata upara moharAjAnuM sAmrAjya cAle che. moharAjA sAme koI baLavo pokAre ke tarata moharAjA potAnA sainyane mokalI ApIne tene parAjita kare che. emanA sainyamAM svArtha, lobha, lAlaca, kAmavAsanA, abhimAna, irSA, niMdA, asatya, corI, mAyA vagere senApatio che. emAM paNa mithyAtvanAmano senAdhipati to atizaya baLavAna che. A badhA senApatio yuddhakalAmAM nipuNa che. bhalabhalA yoddhAone teo alpa samayamAM parAjita karI de che. paNa evuM nathI ke moharAjA kyAreya parAjita na thAya. anAdi kALathI keTalAye For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. nirbhayASTaka 2 37. mahAtmAoe moharAjAne parAjita karI dIdhA che. emane parAjita karavA mATe emanA karatAM ye vadhAre tIkSNa zastro joie ane eTaluM ja parAkrama joie. prAcIna kALamAM bhUmi yuddha hatuM. (naukAyuddha ke havAI yuddha nahotAM). emAM jenI pAse sauthI moTI hastisenA hoya ane emAM airAvata jevA hAthI hoya e rAjA vijayI thAya. pAyadaLa ane azvadaLa kAma lAgatAM, paNa eka vakhata raNabhUmimAM hAthIoe doDAdoDI karI dIdhI pachI badhA bhayathI bhAge. tAlIma pAmelo hAthI parAkrame caDe tyAre pAyadaLano kaccaraghANa nIkaLe. te evo parAkramI hoya ke jhaDapathI doDIne potAnA gaMDasthaLathI duzmananA killAnA daravAjA paNa toDI nAkhe. moTA rAjAo eka sAthe hajAra-be hajAra hAthIone raNa medAnamAM utAratA. e badhAne dorI jato nAgendra ghaNo baLavAna hoya. enA upara vijayano ghaNo AdhAra raheto. je senApati pAse maMtreluM zastra hoya tene koI harAvI na zake. moharAjA sAthenA yuddhamAM muni pAse brahmAstra-brahmajJAna nAmanuM eTale ke paramAtmajJAna-svarUpa zastra hoya che. moharAjA baLavAna, enuM sAmrAjya moTuM ane enA senAdhipatio ghaNA, chatAM teo koinI pAse brahmAstra na hoya. eTale nAgendranI jema muni nirbhaya banIne moharAjAnA sainyane brahmAstrathI parAjita kare che. AtmajJAnI munine moharAjAno paNa bhaya hoto nathI. [133] mayUrI jJAnazci prati manovane ! veSTanaM bhayasarpANAM na tadA''nandacaMdane / / 17 / / 5 / / [zabdArtha mayUrI=mayUrI, Dhela; jJAnavRSTi =jJAnanI daSTirUpa; ve=jo; prati=vicare che; manovane manarUpI vanamAM, veSTa=vaTAvuM, masaTi=bhayarUpI sAponuM; nathI; tava=to; mAnadvandane=AnaMda (AtmAnaMda) rUpI caMdananA vRkSamAM.] For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 jJAnasAra anuvAda-jo manarUpI vanamAM AtmajJAnanI dRSTirUpI mayUrI vicare che to AnaMdarUpI caMdananA vRkSamAM bhayarUpI sarponuM vIMTAvuM hotuM nathI. (5) vizeSArtha : jJAnI haMmezAM nirbhaya hoya che. emanI pAse bhaya Avato nathI ke AvI zakato nathI eTaluM ja nahi teo jyAM jAya tyAM nirbhayatAnuM vAtAvaraNa sarjAya che. ema thavAnuM kAraNa emanI pAsenI nirmaLa jJAnadRSTi che. A samajAvavA mATe ahIM upavana, bAvanAcaMdana, mayUrI ane sarpanuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. rUpaka nIce pramANe cheH mayurI-jJAnadRSTi; upavana-mana; sarpa-bhaya ane AnaMda-bAvanAcaMdananuM vRkSa. sApa pote paNa bhayaMkara prANI che. e karaDe to mANasa ke pazunuM tatkALa mRtyu thAya che. paraMtu AvA bhayaMkara sarpane noLiyo, mora, samaDI vagereno bhaya hoya che. teo sApane mArI nAkhe che. sApane caMdananA vRkSanI sugaMdha atyaMta priya hoya che. emAM paNa maghamaghatA bAvanA caMdananuM vRkSa hoya to teo tene vIMTaLAine rahe che. kyAreka caMdananA eka vRkSa upara ghaNA sarpo hoya che. paraMtu e ja vana ke upavanamAM jo mora athavA Dhela (mayurI) hoya to badhA sApa tyAMthI bhAgI jAya che. mayUrI eTale jJAnadRSTi. cittarUpI upavanamAM jo mayUrIrUpI jJAnadaSTi hoya to sarparUpI bhaya cAlyo jAya che ane caMdanarUpI AnaMda prasare che. jJAnadRSTi eTale svabhAva ane parabhAvano viveka karanArI dRSTi. jJAnadRSTi eTale svabhAvamAM ramaNa karanArI dRSTi. jyAM AvI ramaNatA hoya tyAM parapadArthanI apekSA ke utsukatA na hoya. parapadArthanI apekSA na hoya to pachI enA nAzano, khuda potAnA dehanA nAzano paNa ene bhaya nathI hoto. tyAM narI nirbhayatA ja varte che. tyAM zubhAzubha karmono paNa bhaya nathI hoto. e dazA kevaLa jJAnamaya arthAt AnaMdamaya hoya che. [134] mohabravaivacuM jJAnavarSa vimati : / vava mIsvastha vavavA ma: vArmasaMkariveniy II 27 II 6 II. For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. nirbhayASTaka 2 39 [zabdArtha =karyuM che; modIsai=moharUpI astra; vaihtyaM viphaLatA,niSphaLapaNuM; jJAnavarma=jJAnarUpI bakhtara; virti=dhAraNa kare che; ya =je; te kyAMthI hoya; vA=ane/athavA; maM:=parAjaya; "saMpara=karmanA saMgrAmanI, triputrakrIDAmAM.] mI =bhaya anuvAda-karmarUpI saMgrAmanI krIDAmAM moharUpI zastrane niSphaLa karanAra jJAnarUpI bakhtara je dhAraNa kare che tene kyAMthI bhaya hoya athavA parAjaya kyAMthI hoya? (6) vizeSArtha : muninI nirbhayatA darzAvavA mATe ahIM yuddhanuM rUpaka yojavAmAM AvyuM che. A yuddha karma sAthenuM che. ATha prakAranAM karmomAM cAra bhAre ghAtI karmo che ane cAra aghAtI karmo che. ghAtI karmomAM sauthI baLavAna te mohanIya karma che. mohanIya karmanI senAnA be bhAga che-darzana mohanIya ane cAritra mohanIya. cAritra mohanIya sAthenuM yuddha e chelluM yuddha che. moTA moTA munivaro ahIM parAjita thaI jAya che. paraMtu jo munivare jJAnarUpI majabUta bakhtara chAtIe paheryuM hoya to game tevA tIkSNa bANa, bhAlA ke talavAra bakhtara bhedIne chAtInA marma bhAga sudhI pahoMcI na zake. moharAjA pAse potAnA bhAthAmAM vividha bANo che. emAM sauthI vadhu tIkSNa ane marmabhedI bANa te kAmarAganuM eTale ke viSayavAsanAnuM che. taduparAMta emAM sarva prakAranA kaSAyo ane nokaSAyo paNa che. paraMtu je munioe jJAnarUpI bakhtara paheryuM hoya che teo pote parAjita nathI thatA. teo moharAjAne parAjita kare che. jeo moharAjAne parAjita kare te munio pote yuddhamAM keTalA nirbhaya hoya ! [135] tUnavanadhava mUThA prama7 jayanitai: | nairomApi tainAriSThAnAM tu kempane ll 27 II 9 || [zabdArtha tUnava-AkaDAnA rUnI jema; nayava: halakA; mUThA: =mUDha, avivekI, For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 40 jJAnasAra ochI buddhivALA pramanti=bhame che; =AkAzamAM, mathAni=bhayarUpI vAyu vaDe; na=nathI; pai=eka romApinnaroma+pa rUMvADuM paNa; tai:=tenA vaDe; jJAnAriSThAna =jJAnagariSThonuM, jJAna vaDe bhAre evA puruSonuM, tu=paNa; pUte kaMpe che, pharake che.] anuvAdabhayarUpI vAyu vaDe AkaDAnA rUnI jema halakA mUDha puruSo AkAzamAM bhame che, paraMtu jJAna vaDe bhAre evA puruSonuM rUMvADuM paNa pharakatuM nathI. (7) vizeSArtha ajJAnI ane jJAnI vacceno pharaka ahIM bIjA eka udAharaNa vaDe samajAvavAmAM Avyo che. ajJAnI bhayavAna che ane jJAnI nirbhaya che. ajJAnI tuccha che, halako che eTale enI sarakhAmaNI AkaDAnA halakA rU sAthe karavAmAM Ave che. AkaDAnuM rU joradAra pavanamAM Amatema UDe che ane chevaTe nAza pAme che. rU halakuM che ane zaktihIna che. pavananI sAme te jhajhUmI zakatuM nathI. te vivaza banIne nAza pAme che. muni AtmasvarUpanA jJAnathI bhAre che eTale pavana temane uDADI zakato nathI, eTaluM ja nahi temanuM eka rUMvADuM pharakAvI zakatAM nathI, eTale ke temanA eka adhyavasAyane paNa badalAvI zakato nathI. jJAnI sadA nispRha hoya che. koInI pAsethI kazuM ja emane joItuM nathI. eTale e mATe emane koinI garaja nathI ane koithI DaravAnuM hotuM nathI. ajJAnIne aneka prakAranAM bhautika sukhonI AkAMkSA rahe che. teone ghaNAMnI garaja rahe che. eTalA mATe teo ahIMtahIM bhaTakatA rahe che ane phUTabolanI jema lAto khAtA rahe che, UMce UchaLe che ane nIce paTakAya che. [136] vitte paripatiM yastha vAritramajutamayam | akhaNDajJAnarAjyasya tasya sAdhoH kuto bhayam / / 17 / / 8 / / [zabdArtha vire=cittamAM; pariNataMtrapariNameluM; yakSe=jenA; vAria=cAritra; For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. nirbhayASTaka 2 41 matamayama jene koithI bhaya nathI evuM; maravaMDajJAna{/m=akhaMDa jJAnarUpI rAjyavALA; tasya te; sAtho:=sAdhune; ta =kyAMthI; mayaMkabhaya hoya.] anuvAda-jenAthI koine bhaya nathI (athavA jene koithI bhaya nathI) evuM cAritra jenA cittamAM pariNameluM che evA akhaMDa jJAnarUpa rAjyavALA sAdhune konAthI bhaya hoya ? (8) vizeSArtha ahIM muni bhagavaMtanI sAdhanAnI be mahattvanI vAta karavAmAM AvI cheH (1) nirbhaya cAritra ane (2) akhaMDa jJAnarUpa rAjya. samyagU darzana, samyagU jJAna ane samyak cAritra e ratnatrayIthI mokSa che. darzana ane jJAnane ekarUpa gaNIne jJAna ane kriyAthI mokSa che ema paNa kahevAmAM Ave che. jyAM mokSa apAve evI jJAna ane kriyAnI (arthAt cAritranI) sAdhanA je munimAM pariNamelI hoya ane pachI kyAreya koinA taraphathI bhaya na hoI zake. evA muni mahAtmAo ahorAtra nirbhaya hoya che. teo kyAreya asvastha nathI hotA. A saMdarbhamAM zlokanI TIkAmAM "prathamarati' graMthamAMthI nIceno zloka TAMkavAmAM Avyo cheH AcArAdhyayanoktArthabhAvanAcaraNaguptahRdayasya / na tadasti kAlavivaraM yatra kvacanAbhibhavanaM syAt / / [AcArAMganA adhyayanamAM kahelA arthanI bhAvanA ane cAritrathI jenuM mana surakSita che, tene evuM kALarUpa chidra nathI ke jyAM teno kyAMya paNa parAbhava thAya.] Ama, je nircantha munioe jJAna, dhyAna, tapazcaryA ityAdi dvArA kaSAyo-nokaSAyone jItyA che ane jemaNe svarUpa-sthiratArUpa cAritranuM pAlana karyuM che, jeo sarvathA nirIha che evA munioe bhayane paNa jItI lIdho che, eTale ke teo nirbhaya thayA che. For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 2 jJAnasAra 18. anAtmazaMsASTaka [137] guryavi na pUDasi tamAbhaprazaMsayA | guaurevAsa pUrNaze tamAbhaprazaMsayA | 28 | 2 [zabdArtha guau =guNo vaDe; trijo; na=nathI; pUrva =pUrNa, paripUrNa, maNi tuM hoya; tamannabasa thayuM, kaMI lAbha nathI; mAtmaprazaMsayA=potAnI prazaMsA karavAthI; T:=guNo vaDe; parva=ja; asi=tuM che; pUrva =pUrNa, paripUrNa; ve=jo; vRta=jarUra zI; mAtmaprayAM=potAnI prazaMsAthI.] anuvAdajo tuM guNo vaDe pUrNa nathI to potAnI prazaMsAthI zo lAbha che ? jo tuM guNo vaDe pUrNa che to potAnI prazaMsAnI jarUra zI che ? (1) vizeSArtha : potAnI prazaMsA thAya evI vRtti (Instinct) TheTha bAlyakALathI mANasamAM rahelI hoya che. kaMIka sarasa kAma potAnAthI thayuM hoya to bIjA e jue che ke nahi, te jovA mATe mANasa cAre bAju najara pherave che. mANasa svamukhe potAnA guNonI prazaMsA na kare to paNa bIjA evI prazaMsA kare ema icche che ane koI kare to manamAM rAjI thAya che. potAnA guNone jo sarakhI mAnyatA na maLe to mANasa nArAja thAya che, kaTu pratikriyA paNa kare che. ucca koTinA sAdhumahAtmAonI vAta judI che. teo svamukhe potAnI prazaMsA karatA nathI, eTaluM ja nahi, koIka prazaMsA kare evI apekSA paNa rAkhatA nathI. keTalAka kyAreka pragaTa zabdasvarUpe koI AgaLa potAnI prazaMsA na kare, paNa koI potAnAM guNagAna gAya to aMtaramAM rAjI thAya che, jenA mAtra teo ja sAkSI hoya che. sAdhu mahAtmAo to potAnA guNo mATe aMtara ahobhAva ke anurAga For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. anAtmazaMsASTaka 243 dharAvatA nathI. teo to sahaja ghaTanA banI hoya tema rahe che. AdhyAtmika guNo mATe upAdhyAyajI mahArAje ahIM sarasa tarkayukta kathana karyuM che. teo munirAjane kahe che ke jo tame guNothI paripUrNa na ho, ane tame tamArA guNonI prazaMsA karI to te asatya Tharaze, ayogya gaNAze ane hAMsIpAtra lAgaze. bIjI bAju jo tame kadAca guNothI paripUrNa ho, to tamAre tamArA mukhe prazaMsA karavAnI zI jarUra ? loko enI meLe jANaze. Ama, baMne rIte tamAre tamArAM vakhANa karavAnI AvazyakatA nathI. vastutaH adhyAtmakSetre AtmazlAdhA e guNa nahi, paNa durguNa manAyo che. vartamAna jagatamAM AMtararASTrIya kSetre potAnAM mAla-utpAdananAM sAcAM khoTAM vakhANa pote ja karavAM paDe evI havA UbhI thaI che. A havAno prabhAva sAmAjika, zaikSaNika kSetro uparAMta dhArmika kSetro upara paNa paDyo che. paraMtu jeone potAnA guNone pragaTAvatA jaI AtmadazA nirmaLa karavI che teone AvI koI vAta sparzatI nathI. vaLI, ApaNe e bhUlavuM na joIe ke AtmazlAghAthI halakuM gotrakarma baMdhAya che. e samajathI paNa ApaNe ApavakhANa, ke ApavaDAI vagere na karavAM joIe. vAcaka zrI umAsvAtie kahyuM cheH AtmotkarSAcca badhyate karma nIcairgotraM / pratibhavamaneka bhavakoTidurmocam / / [AtmotkarSa arthAt AtmaprazaMsAthI nIca gotranuM karma baMdhAya che, jemAMthI karoDo bhave paNa chUTavuM duSkara che.] [138] zreyomastha mUtAni vorSa: pravIhatiH | puLyAni pradIpurva naM simavAsthaya aa 28 5 2 [zabdArtha : zreya kalyANa; Drama vRkSanA mUtAna=mULiyAne; For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 jJAnasAra svoSanma=potAnA utkarSarUpa pANInA pravAha:=pravAhathI; puLyAni puNyorUpI; prakIrva=pragaTa karato; naM-phaLa; trizuM; samavAsthasi=pAmIza.] anuvAda-kalyANarUpI vRkSanA puyarUpI mULiyAne potAnA utkarSarUpI pANInA pravAhathI pragaTa karato tuM zuM phaLa meLavIza? (2) vizeSArtha sAdhake AtmaprazaMsA na karavI joie e aMge ahIM eka sarasa rUpaka dvArA sacoTa rIte samajAvavAmAM AvyuM che. kalyANarUpI vRkSane ApaNe vAvyuM che. e vRkSanAM puNyarUpI mULiyAM jarAka UMDAM gayAM che. haju vRkSanuM phaLa ApaNane maLyuM nathI. have e vakhate ApaNe AtmazlAdhArUpI pANI e mULiyAM upara dhodhanI jema reDIe to ethI AsapAsanI mATI dhovAI jaze ane mULiyAM bahAra dekhAvA lAgaze. jamInano AdhAra na maLatAM mULiyAM DhIlAM paDaze ane kalyANavRkSa jamInadosta thaI jaze. paDI gayeluM vRkSa pachI sukAI jaze. te phaLa nahi ApI zake. eTale jo AtmakalyANarUpI vRkSanAM phaLa joitAM hoya to vRkSanI mAvajata karavI joIze. ApaNA sukRtarUpI mULiyAM jamInamAM UMDAM javAM joIe ane bahAra dekhAvAM na joIe. te daTAyelAM, gupta rahevA joIe. mANasane potAnI prazaMsA sAMbhaLavI ane karavI game che. potAnA doSo koI batAvatuM hoya to te gamatuM nathI. keTalIka vAra mANasathI potAnI prazaMsA karyA vagara rahevAtuM nathI. enuM abhimAna chalakAya che. keTalIka vakhata bIjAnA doSo batAvIne, niMdA karIne te potAnI uccatA siddha karavA Atura bane che. svaprazaMsAthI rAjI thavAya che, AnaMda thAya che, paNa te alpakAlIna hoya che. saravALe te nukasAnakAraka che. tattvanI dRSTie joIe to e mAnakaSAyanI pravRtti che eTale ke pAparUpa che, azubha karma baMdhAvanArI che. eTalA mATe mANase, vizeSataH sAdhake AtmaprazaMsAnA aniSTathI dUra rahevuM joIe. kahyuM che, "dharma kSati kIrtanA'-potAnA kIrtanathI eTale ke AtmaprazaMsAthI dharma nAza pAme che. For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. anAtmazaMsASTaka 245 [139] svitA hitAya yu: para: 4purakSaya: I raho svayaM gRhItAtu pAtati bhavothI 28 / rU II [zabdArtha mAnvita=grahaNa karelA; hitAva=hita mATe; yu =thAya che; pare =bIjAoe; svAda potAnA guNarUpI; 22mya =doraDAMo; maho=aho ! svayaM=pote; pRhItAstu=paraMtu grahaNa karelA te; pAtayanta pADe che; bhavo=bhavarUpI udadhimAM, samudramAM.] anuvAda-bIjAoe AlaMbana karelAM potAnA guNarUpI doraDAMo hitane mATe thAya che, paraMtu aho Azcarya che ke pote jo te grahaNa kare to te saMsArarUpa samudramAM pADe che. (3) vizeSArtha potAnA guNonI svamukhe prazaMsA karavI ane koI ApaNA guNonI prazaMsA kare e benuM pariNAma kevuM paraspara bhinna Ave che te ahIM batAvyuM che. guNa enA e ja, paraMtu enuM koNa kathana kare che e mahattvanuM che. potAnAmAM sahaja guNo hoya athavA guNaprApti thAya pachI eno harSollAsa evo lobhAmaNo che ke mANasathI jANatAM-ajANatAM tenI vAta thaI jAya che. kyAMka samudAyamAM koIka ApaNI udAratA athavA ApaNA amuka guNa vize bolavAnuM cUkI jAya che tyAre ApaNe kahevuM ke na kahevuM evI vimAsaNabharI nAjuka sthiti UbhI thAya che ane citta saMyamamAM rahI zakatuM nathI. potAnA guNonI noMdha levA mATe tarata vAta thAya che, kyAreka Agraha paNa thAya che. doSonI vAta bAju para rAkhIe ane phakta guNonI vAta karIe to paNa AtmazlAghA samAjamAM niMdanIya gaNAya che ane AdhyAtmika dRSTie te potAno guNono ghAta karanArI che. ahIM guNane mATe "razmi' arthAt dorInuM rUpaka ApavAmAM AvyuM che. ('guNa" zabdano eka artha dorI thAya che.) potAnA guNarUpI dorI evI che ke e pakaDIne For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 jJAnasAra ApaNe pote bhavarUpI samudramAM pAra UtaravA jaIe to DUbI jaIe. bIjA ApaNA guNarUpI dorI pakaDIne bhavasamudramAM pAra UtarI jAya che. AzcaryanI vAta e che guNa ApaNA potAnA ane lAbha bIjAne thAya che. paNa e ja to kharuM samajavAnuM che. guNanuM svarUpa evuM che ke ApaNe ApaNA guNa gopavavA joIe ane bIjAnA prakAzita karavA joIe. to ja e ApaNane bhava pAra UtaravAmAM madada kare che. [14] 3SyavruSTikoSotyasvotkarSaqzAntilam ! pUrvapuruSasigyo kRza nI vAvanam II 28 | 4 [zabdArtha : 3Syatva=uccapaNuM; doSolya=daSTinA doSothI utpanna thayela; svorSaq2=potAnA utkarSa (abhimAna) rUpI jvara; zAnti-zAnti karanAra pUrvapuruSasiMkhya =pUrvapuruSarUpI siMho dvArA; muza=atyaMta; nI -=hInatva; nyUnapaNuM; bhAvanabhAvanA.] anuvAda-potAnA uccapaNAnA dRSTinA doSathI utpanna thayelA svautkarSanA juvarane zAMta karavA pUrve thaI gayelA siMha jevA mahApuruSothI thayelI potAnI atyaMta nyUnapaNAnI bhAvanA karavI. (4) vizeSArtha : manuSyamAM eka nabaLAI che. te catura paNa che. potAnI mahattA, kIrti ityAdi batAvavA mATe vartuLa nAnuM karI nAkhavuM. u. ta. vidyArthI ema kahe ke amArA rAjyamAM huM pahele naMbare Avyo hato. paNa tyAM pahelo na hoya to kahe ke "amArA jillAmAM huM pahele naMbare.." ema karatAM tAluko, kasabo, nagara ane tema na hoya to ema kahe ke "amArI zALAmAM huM pahele naMbare Avyo hato. Ama, koi paNa prakAranI siddhi ne nAnA vartanamAM moTI batAvI zakAya che. paraMtu emAM abhimAna poSAya che ane abhimAna eka prakArano javara che, tAva che. e vadhu paDato mAthe caDI jAya to mANasa lavArI paNa karavA lAge che. keTalAka loko kharekhara jIvanamAM vinamra, vinayI ane potAnI jAtane gauNa For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. anAtmazaMsASTaka 2 47. rAkhavAmAM mAne che, eTaluM ja nahi emanI evI prakRti che ane dharmamAM evI zraddhA che, teo potAnI mahattA na thAya te mATe potAnI siddhi aMgenA kSetranA vartuLane vistArI de che ane kahe che "are, huM to kAMI nathI. A kSetramAM to moTA moTA diggajo che." upAdhyAyajI mahArAja Avo ja rasto sAdhanAnA mArgamAM batAve che. bhUtakALano vicAra karIe to A avasarpiNImAM kevA kevA moTA moTA mahAtmAo thaI gayA! emanI pAse to huM kaMI ja nathI. "raghuvaMza' kAvyamAM kavi kAlidAse kahyuM hatuM, 'va sUrya-pramavo vaMza: 4 vAlva viSayA matiH | hemacaMdrAcArye paNa kahyuM che ke kyAM siddhasena mahArAjanI arthagaMbhIra stuti ane kyAM mArI ?' moTA moTA tIrthakaro thaI gayA, gaNadhara bhagavaMto thaI gayA, kevaLajJAnIo thaI gayA, pUrvAcAryo thaI gayA, enI AgaLa huM zI visAtamAM ?' kahyuM cheH dhanno dhanno vayaro sAlibhaddo ya thUlabhaddo ya / jehiM visayakasAyA cattA rattA guNe niyae / / [dhanyakumAra, vajasvAmI, zAlibhadra ane sthUlabhadrane dhanya che ke jeo viSaya ane kaSAyono tyAga karIne AtmaguNomAM rakta thayA che.] Ama, svotkarSa arthAt potAnA abhimAnarUpI tAva jyAre Ave tyAre pUrvAcAryo, pUrve thaI gayelA moTA moTA mahAtmAonA smaraNa rUpI auSadha levAmAM Ave to e tAva tarata UtarI jAya che. [141] zarIrarUpanAvathagrAmaIrAmathanAvimaH | 3HrSa pa2paryAyazcitanadhanastha : II 28 / 1 / [zabdArtha zarIra-pa-srAvaLyuM=zarIranAM rUpa ane lAvaNya; mArAmApanAvipi = grAma, ArAma (bagIcA-vADI), dhana vagere dvArA; sarSa =utkarSa, abhimAna; paraparyA.=padravyanA paryAyo (dharmo) vaDe; vidvAnaMdadhanaspa=cidAnaMda (jJAna ane AnaMda)thI pUrNa evA AtmAne; =zuM.. For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 48 jJAnasAra anuvAda-cidAnaMdathI pUrNa evA AtmAne zarIranAM rUpalAvaNya, gAma, bagIcA (ArAma), dhana vagere paraparyAyo vaDe zuM abhimAna (utkarSa) hoya? (5) vizeSArtha AtmaprazaMsAmAM kyAreka potAnAM sudaDha zarIra mATe, kyAreka saundarya mATe, kyAreka havelI mATe, bAgabagIcAo mATe ane vartamAna samayamAM moTaragADI, baMgalA, oNphiso, nokaracAkaro mATe abhimAnayukta zabdo bolAya che, athavA anya koI prazaMsA karatuM hoya to te game che. paraMtu A badhI kSullaka eSaNAo che. vaLI dhanasaMpatti ityAdi paNa nAzavaMta che, athavA potAnA AyuSya sudhI ja bhogavAya che. rUpalAvaNya paNa vRddhAvasthA AvatAM karamAya che. strI game tevI rUpavatI hoya to paNa vRddhAvasthAmAM tenA vALa dhoLA thaI jAya che, dAMta paDI jAya che, AMkhe motiyo Ave che, caherA para karacalIo paDI jAya che, vAMkA vaLIne cAlavuM paDe che ane "mAjI" saMbodhanathI bolAvAya che ke "DosImA' tarIke oLakhAya che. rUpa lAvaNyanA garvano thoDAM varSamAM ja aMta AvI jAya che. mATe A badhI bhautika samRddhino garva karavA jevo nathI. pUrvanA puNyanA udaye, zubha nAmakarma, zAtA vedanIya karmanA udaye e badhuM prApta thAya che. paNa e mATe jo abhimAna karavAmAM Ave to azubha karma baMdhAya che. AtmAnI saMpatti apAra che. vaLI te nAzavaMta nathI. AtmA cidAnaMdaghana che. eTale jJAna ane AnaMda vaDe paripUrNa che. evA AtmAne paraparyAyathI abhimAna karavAnuM kyAMthI hoya ? paraparyAyamAM zarIra Ave. rUpa lAvaNya, svajanaparivAra, dhana ane makAna-milkata, vastrAlaMkAra, bAgabagIcA, baLadagADAM, ghoDAgADI, moTaragADI ke havAI jahAja paNa Ave, vepAraudyoga, nokaracAkaro, ane dAsadAsIo paNa Ave. paraparyAyano koI aMta na hoya. paNa AtmAnA AnaMdanI tole A badhA paraparyAyathI prApta thato pUla AnaMda AvI na zake. mATe tattvajJAnIo kahe che ke enAthI lobhAvuM na joIe. eka vakhata dRSTi aMtaramAM sthira thavA lAge, pachI A badhA bAhya padArtho phikkA lAge ane sAmAnya mANasone For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. anAtmazaMsASTaka 2 49 enI pAchaLa doDatA joIne hasavuM Ave, karuNA Upaje. uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM cheH dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre sayaNeNa vA kAmaguNehiM ceva / samaNA bhavissAmo guNohadhArI bahiM vihArA abhigamya bhikkhaM / / [dharmarUpI dhuMsarIne vahana karavAmAM dhana, vajana ane kAmabhogonuM zuM kAma che ? ame to bhikSAne meLavIne pratibaMdha rahita vihAra karanArA ane guNanA samUhane dhAraNa karanArA zramaNa thaIzuM.] [42] zuddha: pratyAtmisInTena paryAyA: paribhAvitA: | azuddhAzcApakRSTatvAd notkarSAya mahAmuneH / / 18 / / 6 / / [zabdArtha zuddha=zuddha pratyAtmasAna=dareka AtmA (prati+mAtma-pratyAtma)=mAM samAnapaNe; paryAyA:=paryAyo; paramavitA:=vicArelA (zuddha nathI); zuddha:=azuddha, vibhAvaparyAyo; ca=ane; apaSTatva=tuccha hovAthI; na=nathI; 3Saya utkarSa arthAt abhimAna mATe; mahAmune =mahAmunine.] anuvAda-zuddha nayathI vicAratAM zuddha paryAyo pratyeka AtmAmAM samAna hovAthI ane azuddha nayathI vicAratAM azuddha paryAyo tuccha hovAthI mahAmunine te abhimAna mATe thatAM nathI. (6) vizeSArthaH vyavahAra jagatamAM jeonI pAse kuTuMba parivAra, dhana dolata, rUpasaundarya, nokara cAkara, sAdhanavAhana, yazakIrti, sattAmahattA, ityAdi vadhu hoya tevI vyakti te mATe garva kare che. paraMtu jJAnI jANe che A badho puNyodaya che, karmasattAno khela che je khalAsa thatAM vAra nathI lAgatI. eTale tattvanI dRSTithI joIe to je vastu bhautika che, pugalano khela che, parabhAva che, azubha paryAya che ane ethI je vastu kSaNika che, nAzavaMta che e mATe abhimAna karavuM yathArtha nathI. For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 jJAnasAra jema gRhastho mATe tema sAdhuo mATe prasanna, prabhAvazALI mukhamudrA, zAstrajJAna, sarasa vastRtvakaLA ane AkarSaka vyAkhyAnazailI, moTA moTA zrImaMta bhakto, rAjadvArI kSetranI samartha vyaktionI vaMdanA, vizALa ziSyaparivAra, moTA moTA utsavo ane enI raMgaberaMgI patrikAo, benDavAjAM, vizALa medanI ityAdi puNyodayathI prApta thayuM che, A badhI pudgalanI zobhA che, karmasattAnA khela che ane anitya che. enAthI prabhAvita thaIne abhimAna karavA jevuM nathI, kAraNa ke e mATe kareluM abhimAna zAzvata nathI. ahIM mAtra zubha karmanA udayanI vAta che. emAM koIkano puNyodaya vadhAre ane koIkano ocho hoya che. eTale potAno puNyodaya bIjA karatAM vadhAre hoya to te mATe abhimAna karavA jevuM nathI. kAraNa ke e sarva vibhAva dazA che, para paryAya che. vaLI potAno puNyodaya ekasarakho rahyA kare ke vRddhi pAme evuM haMmezAM badhAne mATe banatuM nathI. emAM paNa vRddhi-hAni rahyA kare che. eTale paNa nAzavaMta paraparyAya mATe garva karavo te jJAnI mahAtmA mATe yogya nathI. bIjI bAju potAnA AtmAnA zuddha paryAya zAzvata hoya to emAM paNa gumAna karavA jevuM nathI, kAraNa ke jagatanA sarva jIvonA Atmapradezo sarakhA che. ane zuddha paryAyo paNa sarakhA che. nigodanA jIvathI mAMDIne siddhaparamAtmA sudhI darekano zuddhAtmA ekasarakho che. eka pradeza jeTalI paNa emAM nyUnAdhikatA hotI nathI. jo sarva samAna hoya to temAM pachI garva karavA jevuM kyAM rahyuM ? eTale tattvanA jANakAra jJAnI muni mahAtmAo koI vAte abhimAna karatA nathI. [143] lorma chin soDapi svArSavinetiH guNaughAn budbudIkRtya vinAzayasi kiM mudhA / / 18 / / 7 / / [zabdArtha H lokhaM=kSobhane, vyAkuLatAne; nacchana=pAmata; samudroDaji=samudra samudra=maryAdAsahita paNa; svorvaparita:=potAnA utkarSa (abhimAna) rUpI For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. anAtmazaMsASTaka 2 5 1 pavanathI prerita thayelo; guyAguNanA samUhane; luvavRvIkRtya parapoTArUpa karIne; vinAzayasi=vinAza kare che; viM=kema; mudhA=phogaTa, vyartha.]. anuvAda-samudra arthAt maryAdA sahita hovA chatAM paNa potAnA abhimAnarUpI pavanathI prerAine ane kSobha pAmIne, guNanA samUhane parapoTArUpa karIne teno vinA kAraNe kema vinAza kare che ? (7). vizeSArtha : muni mahArAje athavA koI paNa mANase potAnA sadguNo mATe abhimAna na karavuM joie e samajAvavA ahIM eka lAkSaNika daSTAtta ApavAmAM AvyuM che. mudra athavA mudrAno eka artha thAya che maryAdA. maryAdA sahita eTale samudra= samudra. sAgara kyAreya mAjhA na mUke. paNa samudrane paNa kyAreka abhimAna thaI Ave che. te vakhate te pavananI madada le che ane e madadathI potAnA pANInA parapoTA banAve che. samudra kulAya che ke juo, mArA guNorUpI parapoTA kevA sarasa lAge che ! paNa kSaNavAramAM parapoTA nAza pAme che. eTalA mATe sAdhu bhagavaMtone hitazikSA ApavAmAM Ave che ke tamArA saguNo mATe tame pote abhimAna na karo. abhimAna parapoTA jevuM che. te ghaDIkamAM nAza pAmaze eTaluM ja nahi tamArA sadguNono paNa ghAta karaze. sAcA jJAnI munio svamukhe AtmazlAdhA karatA nathI ane potAnI upasthitimAM potAnA guNonA vakhANa koI kare to te emane sAMbhaLavA gamatAM nathI. [14] nirapekSAnavachinnAnAvinmAtramUrtaya: I yogino galitotkarSApakarSAnalpakalpanAH / / 18 / / 8 / / [zabdArtha nirapekSa=apekSA rahita; navacchitra=dezanI maryAdA rahita, dezamAna vinA; mananta-anaMta, kALanI maryAdA rahita; vinmAtramUrtaya jJAnamaya svarUpa che. For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 2 jJAnasAra jeonuM, yoniH=yogIo; nita=gaLI gaI che; sarSa=abhimAna, adhikatA, caDiyAtApaNuM; ApavarSaahInatA, nyUnatA, anaq=alpa nahi, ghaNI; tpanA:=kalpanAo.. anuvAda-apekSA rahita, dezamAna rahita, kALanI maryAdArahita, jJAnamAtra zarIravALA, utkarSa ane apakarSanI ghaNI kalpanAo jemanI gaLI gaI hoya che evA yogIo hoya che. (8) vizeSArtha : munirAja AtmazlAghA rahita hovA joIe e vize samajAvatAM upAdhyAyajI mahArAja evA paramayogInAM lakSaNa ahIM Ape che. AvA yogI mahAtmAo potAnA utkarSanI kalpanAthI eTale ke evA vicAra ane bhAvathI rahita hoya che. pote je kaMI siddhio meLavI che te teoe potAnA aMtaramAM gopavI dIdhI che. pote to potAnI vAta karatA nathI paNa koI evI prazaMsAnI vAta kare to paNa teo udAsIna rahe che. vastutaH samagra saMsAramAMthI temane kazuM ja joItuM nathI. teone kazAnI apekSA nathI. svaguNanA utkarSanA abhAva uparAMta paranA apakarSamAM paNa temane rasa nathI. potAnI adhikatA ane bIjAnI nyUnatA batAvavAmAM emane yatkiMcita rasa nathI. teo to samagra vizvane jJAtA-dRSTA bhAvathI nihALe che. teo jJAnanI ane cAritranI Adarza mUrtisamAM hoya che. teo anAvacchinna eTale ke dezarUpa maryAdA rahita ane ananta eTale ke kALanI maryAdA rahita jJAnamAtra svabhAvavALA hoya che. teoe potAnI icchAo, apekSAo nirmULa karI hoya che ke kAyamane mATe zAnta karI dIdhI hoya che. AvA yogI mahAtmAo jJAnanI pariNativALA hoya che ane potAnA jJAna svarUpamAM ja magna hoya che. For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. tattvadRSTi aSTaka 2 5 3 19. tattvadaSTi aSTaka [145] rUpe pavatI daSTiavA rUpa vimuDhAti mawtyAtmani nIrUpe taraveNirUpiuI | 22 / 2 / [zabdArtha : =rUpamAM; pavatIkarUpavALI; daSTi; hRthvI=joIne; rUpa rUpane; vimukSyati moha pAme che; mati=magna thAya che; mAtmani=AtmAmAM;. nIrUpe rUparahita; tavRSTi:=tattvadaSTi; tu=paNa, to; mafpaLI=arUpiNI, rUparahita.] anuvAda-rUpavALI daSTi rUpane joIne moha pAme che. paraMtu arUpI tattvadaSTi rUparahita AtmAmAM magna thAya che. (1) vizeSArtha rUpa eTale AkAra. emAM raMgarekhA paNa hoya che. keTalAka AkAro joIne mANasanuM mana prasanna thAya che ane keTalAka AkAro joIne ene abhAva, ghaNA, aNagamo, tiraskAra thAya che. kyAreka jenI sAthe kazI ja nisbata na hoya evuM kudaratI dRzya, evI cIjavastu ke evI vyakti joIne mANasane akAraNa AnaMda thAya che ane kadarUpI vyakti ke cIjavastu joIne kyAreka kheda, abhAva, durbhAva, udvega thAya che. A rUpavatI eTale bAhya AkArane jovAvALI dRSTi dharAvanAra sAmAnya mANasanA anubhavo laukika hoya che. sarerAza mANasanI daSTi evI ja hoya che kAraNa ke te carmacakSuthI jue che. ethI upara jatAM ene AvaDatuM paNa nathI. emAM moha mahattvano bhAga bhajave che. sAMsArika mohabharI rUpavatI dRSTimAM paNa evuM nathI ke badhA ekasarakhI dRSTithI vicAra kare. eka gAya cAlI jatI hoya to gaubhaktanI dRSTi, bharavADanI dRSTi, kheDUtanI dRSTi, kasAInI dRSTi, camAranI dRSTi, pAMjarApoLavALAnI dRSTi judI For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 54 jJAnasAra judI hoya che. e ja gAyane koI muni mahArAja jue to vaLI emanI dRSTi te badhAMthI judI ja hoya che. teo tenAmAM rahelA zuddhAtmAne jue che ane karmanI gatine nihALe che. AnaMdaghanajI mahArAje gAyuM cheH sayala saMsArI, indriya rAmI, munigaNa AtmarAmI re. tattva eTale vastunuM svarUpa. tattvadRSTi eTale je dravya je svarUpe hoya te svarUpe jovAnI dRSTi. eTale ja jJAnI mahAtmAonI tattvadaSTi arUpI eTale ke rUparahita, AkArarahita hoya che. te padArtha ke vyaktithI para thaIne emAM rahelA tattvane jue che. AtmA hoya to AtmAne jue che ane podgalika padArtha hoya to tene te svarUpe jue che. teo potAnA AtmatattvamAM ja magna bane che ane emAM ja ramaNatA karavA lAge che. alabatta, dIkSA lIdhI eTale AvI tattvadRSTi tarata AvI jAya evuM nathI. zAstrAbhyAsa, anuprekSA, dhyAna vagere dvArA te khIlavA lAge che. eka vakhata AtmatattvamAM rasa paDyo pachI samagra jagatanAM dhanavaibhava vagere paudgalika padArtho tuccha lAgavA mAMDe che. [14] zramavAdI varjichimachIyA tarIkSam | abhrAntastattvadRSTistu nAsyAM zete sukhAzayA / / 19 / / 2 / / [zabdArtha mATI bhramanI arthAt bhrAntinI vADI; varjidi:=bAhya dRSTi; macchIyA=bhrAntinI chAyA; tIkSAma=tene jovuM (te bAhya dRSTino prakAza); prAta:=bhrAntirahita; tavRSTi: tattvanI dRSTivALo; tu=paraMtu; na=nathI; masyAM emAM, bhramanI chAyAmAM; rAte sUI jAya; suravIyA=sukhanA AzayathI, sukhanI icchAthI.] anuvAda-bAhyadaSTi bhrAntinI vADI che. tenuM darzana te bhramaNAnI chAyA che. paraMtu bhrAntirahita tattvadaSTivALo emAM (brAninI chAyAmAM) sukhanI icchAthI sUto nathI. (2) For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. tattvadaSTi aSTaka 2 5 5 vizeSArtha : jagatane jovAnI bAhyadaSTi ane tattvadRSTi vacceno taphAvata samajAvavA mATe ahIM vADInuM rUpaka yojavAmAM AvyuM che. vADI (Farm House)mAM Avaka mATe jAta jAtanAM vRkSo vAvavAmAM AvyAM hoya ane keTalAMka potAnI meLe UgI nIkaLyAM hoya. havAphera ane ArAma mATe mANaso thoDA divasa vADImAM rahI Ave che. keTalAka mAliko kAyama mATe tyAM rahetA hoya che. ema manAya che ke Arogya sudhAravuM hoya to amuka vRkSanI nIce sUI rahevuM. bIjI bAju keTalAMka vRkSonI nIce sUvAno niSedha karavAmAM Avyo che. ethI Arogya bagaDe che. keTalAMka vRkSo dekhAya sarasa ane enuM phaLa paNa sarasa dekhAya, paNa e phaLa khAvAmAM Ave to mRtyu thAya. kiMpAkanuM phaLa e prakAranuM gaNAya che. keTalAMka viSavRkSo nIce rAtre sUI rahevAthI mANasa mRtyu pAme che ane divase ArAma le to mAMdo paDe che. evI vADIo bhrAmaka, bhUlathApa khavaDAvanAra hoya saMsAra pratye jovAnI bAhya dRSTi e AvI bhramavADI eTale ke bhramaNAnA bagIcA jevI che. bAhyadRSTi ane tattvadRSTi paraspara viruddha che. bhramavADInI badhI vAta ja sArI nathI. emAM pugalanAM rUparaMga joIne loko nAcagAna kare che. je heya che tene e upAdeya tarIke batAve che ane je upAdeya che tene heya tarIke jaNAve che. te saMsAranA kAmabhogonI bhalAmaNa kare che. te tapazcaryAno upahAsa kare che. kaSAyone vyavahAradakSatA tarIke rajU kare che. te ahaMkArane asmitA tarIke oLakhAve che. paraMtu tattvadRSTi mahAtmA emanI bhramajALamAM phasAtA nathI. bhramavADInAM vRkSonI durgadha bahu dUrathI teo pArakhI le che. ethI ja teo emAM ArAma karavAnuM ke sUvAnuM pasaMda karatA nathI. [147] prAmAmAdi mohAya ya TUrNa vIDhayA dezaL I tattvacA vAtaIta vairAgyasaMpa | 21 / rU II [zabdArtha prAmArImavi=prA+ArIma+vi=gAma, udyAna vagere; mohAya=mohane For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 56 jJAnasAra mATe; =je; hRSTa joyelA; vIDIyA da=bAhya dRSTi vaDe; tavRSTa tattvadRSTi vaDe; tava=te ja; antasnataM=AtmAmAM utArelA; vairAgyasaMpade vairAgyanI prApti mATe.] anuvAda-bAhya dRSTithI joyelAM gAma, udyAna vagere je moha mATe thAya che te ja tattvadaSTithI AtmAmAM utArelAM hoya to vairAgyanI prApti mATe thAya che. (3) vizeSArtha samagra saMsAra bAhya dRSTithI jue che ane bAhya dRSTithI jIve che, paraMtu keTalAya mahAtmAo saMsArane tattvadRSTithI paNa jue che. muni mahArAje dIkSA letAM pahelAM potAnuM gAma, zerIo, emAM rahetA loko. kUvA, vAva, talAvaDI, vADI khetaro, (vartamAna samayamAM bahumALI makAno, moTA sTorsa, moTI moTI moTaragADIo, zALAo, haoNspiTalo ityAdi, are moTAM zikharabaMdhI derAsaro ane AlIzAna upAzrayo vagere) joyAM hoya che. dIkSA pahelAM e badhAM sAthe bahirdaSTi joDAyelI hatI. e badhAMne tyAre emanA vartamAna paryAyamAM joyAM hatAM ane rAjI thaIne bahu AnaMdollAsa anubhavyo hato. have dIkSA pachI jo tattvadRSTi vikAsa pAme to enI e ja vastuo potAnAM jJAnacakSuthI dravya, guNa, paryAya svarUpe dekhAya che. paMdaravIsa varSa pachI koI eka sthaLe vihAra karavAnuM thAya to keTaluM badhuM navuM navuM dekhAya che ! gaI kAle je makAno sarasa navAM hatAM te Aje jUnA jevAM jovA maLe che. te vakhatanA nAnA chokarAo have mUchavALA thayA che ane te vakhatanA yuvAno have dhoLA vALavALA thayA che. jagata satata parivartanazIla che ane jJAnI muni e badhuM tattvadaSTithI nihALe che. ethI emane vairAgyano bodha thAya che. bAhya carmacakSuthI anurAgasahita joyelA e badhA padArthomAM parivartana thaI gayuM che evuM joIne te badhuM vairAgyanuM nimitta thAya che. A vairAgya ja sva-paranA bhedanI anubhUti karAve che ane tattvadRSTine vikasAve For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. tattvadRSTi aSTaka 2 57 [148] vahi; sughAsIratharitA mati sundarI taraNetu sAkSAt sA vimUtrapirovarI 26 |4 | [zabdArthaH vaDhi =bAhya dRSTine; supAsIrapaTitA=amRtanA sArathI ghaDelI; bhAti=bhAse che; suMdarI=suMdara strI; tatva=tattvadaSTine; tu=paraMtu, sAkSA=sAkSAt, pratyakSa; sA=0; vimUtra= viSTA ane mUtranI; fparovarI= hAMDalI jevA peTavALI.] anuvAda-bAhyadaSTine suMdara strI amRtanA sAra vaDe ghaDelI bhAse che, paraMtu tattvadaSTine te sAkSAt viSTA ane mUtrathI bharelI hAMDalI jevA udaravALI dekhAya che. (4) vizeSArthaH strInA dehane jovA mATe ahIM bAhyadRSTi ane tattvadRSTi ema baMne dRSTithI vicAra karavAmAM Avyo che. A vicAraNA mukhyatve munine uddezIne karavAmAM AvI hovA chatAM te sarvane mATe che. ahIM maLamUtrathI bharelA strInA dehanI vAta karavAmAM AvI che, paraMtu puruSanA dehanI vAta kema karavAmAM nathI AvatI ? e paNa maLamUtrathI bharelo hoya che. evo prazna haMmezAM thato Avyo che. enAM kAraNomAMnuM eka mahattvanuM kAraNa e che ke puruSanI kAmavAsanA vadhu vegavALI ane baLavAna hoya che. bIjA bAju nAmakarmanA udayane kAraNe rUpalAvaNya mukhyatve strIne varelAM che. eTale suMvALI tvacA, komala sparza, mohaka nayano, AkarSaka cahero, madhura kaMTha, mAMsala deha ityAdine kAraNe puruSa strI pratye moha pAme e svAbhAvika che. bAhyadRSTivALA puruSane strI amRtanA sAra vaDe ghaDAyelI lAge che. pratyeka yuganA kavio strInAM rUpalAvaNyane upamA rUpaka, unmekSA vagere alaMkAro vaDe varNavatAM thAkatA nathI. potAnA mohaka rUpathI strIe mahArathIone paNa vaza karyA hoya, paMDitone pADyA hoya, vidvAnone calita karyA hoya, munivarone lalacAvyA hoya, evI ghaTanAo vakhatovakhata banatI ja rahe che. For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 58 jJAna sAthe vizvAmitra ane menakAnI paurANika ghaTanA suprasiddha che. eTale saMyama dhAraNa karanAra puruSe vijAtIya AkarSaNanI bAbatamAM vadhAre sAvadha rahevAnI jarUra che. kAmavAsanA asahya banatAM puruSo strI pratye Akramaka bane, baLAtkAra kare evI ghaTanAo haMmezAM banatI AvI che. parastrIgamananuM ke vezyAgamananuM pAparUpa vyasana puruSomAM jovA maLe che. koI paNa vAta ke vyaktithI jIvane vimukha banAvavo hoya to emAM rahelA doSo tarapha dhyAna kendrita karavuM joIe, doSone moTA karIne batAvavA joIe. kevaLa bAhyadRSTivALAne strIno deha azucimaya che evI khabara hoya to paNa mohadazAne kAraNe te vAta ene gauNa lAge che to bIjI bAju aMtardaSTivALAne strIno deha ramaNIya hovAnI khabara hovA chatAM te ene gauNa gaNe che ane potAnI sAdhanAmAM ane potAnA dhyeyamAM e ene bAdhArUpa mAne che. eTale strInA dehane maLamUtranI hAMDalI kahevAmAM zAstrakArano Azaya strInI vagovaNI karavAno nahi, paNa varavuM citra batAvIne munione enAthI vimukha karavAno che. A AkhI vAta sApekSa dRSTithI vicArAya to enI yogyatA samajAya. [149] navayarnaharIpurtha vapu: pati vahiMdam | tattvadRSTiH zvakAkAnAM bhakSyaM kRmikulAkulam / / 19 / / 5 / / [zabdArtha : tAvaLyattaharIpuvaeN=sondaryanA taraMga vaDe pavitra; vadhu =zarIra; pazyati jue che; vITsa=bAhyadaSTi; tattva=tattvadRSTi; #AnAM kUtarAMo ane kAgaDAone; marcaM=khAvA yogya, mitAlukata=kRminA samUhathI bhareluM.] anuvAda-bAhyadaSTi zarIrane saudaryanA taraMga vaDe pavitra jue che. tatvadaSTi tene kUtarAM ane kAgaDAone bhakSaNa karavAne yogya ane kRmionA samUhathI bhareluM jue che. (5) vizeSArtha yuvAna strInA dehanI vAta karyA pachI graMthakArazrI have strI ane For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. tattvadRSTi aSTaka 259 puruSa ema ubhayanA zarIranI vAta kare che. bAhyadRSTivALA jIvo jyAre jue che tyAre teone lAvaNyanI laharIthI pavitra banelo deha dekhAya che. anAdi kALathI loko zarIranI bAhya TApaTIpamAM paDelA che. zarIrane kema AkarSaka-mohaka banAvI zakAya e mATe prasAdhananAM jAta jAtanAM navAM navAM dravyo ane sAdhano bajAramAM vecAya che. zubha prasaMgoe ane lagnAdi prasaMgoe dehazaNagAranI pravRtti vadhu sakriya bane che. e mATe vyavasAyo paNa vadhyA che. bIjI bAju tattvadRSTivALA mahAtmAo kyAreya koInA rUpalAvaNyathI, zarIra-zaNagArathI prabhAvita thatA nathI teo jANe che ke divase divase A zarIra vRddha thatuM javAnuM che ane eka divasa eno aMta AvavAno che. A zarIra bahArathI suMdara lAge che, paNa aMdara to e varavuM che. e azucithI bhareluM che. enA udaramAM kRmio saLavaLe che. A zarIranA mRtyu pachI jo aMtima kriyA karavAmAM na AvI hoya to ane kyAMka vagaDAmAM paDyuM rahyuM hoya to pazuonA zabanI jema kAgaDA, kUtarA, gIdhanuM bhakSaNa e bane che. deha jyAM sudhI cetanamaya hoya tyAM sudhI ja suMdara lAge che ane ene zaNagAravAmAM Ave che. mRtadeha saDavA lAge che. matRdehane koI ghareNAM paherAvIne zaNagAratuM nathI. mANasa mRtyu pAme ke tarata enAM ghareNAM, vIMTI, ghaDiyALa vagere paNa kADhI levAmAM Ave che. [15] nAbUmavana vismaya vardizaH | ___ tatrAzvebhavanAt ko'pi bhedastattvadRzastu na / / 19 / / 6 / / [zabdArtha nAai =hAthI-ghoDAo vaDe; mUvamavanaM=rAjAno mahela, rAjamaMdira; vismaya vismayane mATe, Azcarya mATe; vadiIza:=bAhyadRSTivALAne; tatva=temAM; mamavanA-ghoDA ane hAthI (rUma)nA vanathI; vo ikaMI paNa; mevA=bheda, vizeSa; tattvadAstu=tattvadaSTivALAne to; na=nathI.] anuvAda-bAhya daSTivALAne hAthIghoDA vaDe sajja rAjamahela mATe Azcarya For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 60 jJAnasAra thAya che, paraMtu tattvadaSTivALAne to rAjamahelamAM ane hAthIghoDAnA vanamAM kaMI bheda jaNAto nathI. (6) | vizeSArtha : tattvadRSTivALA jyAM jyAM jAya ane je je jue tyAM tyAM te te vastune tattvadRSTithI nihALe che. koIno rAjamahela jue ke koInI jhUMpaDI jue, emanI najaramAM pharaka paDato nathI, kAraNa ke teo pugalane pudgala svarUpe nihALe che. emAM teo puNya-pApanA udayane vicAre che. rAjAnA bhavanamAM teo jAya ke vartamAna samayanA rASTrapatinA bhavanamAM jAya, tyAMnI bhautika saMpatti joI teo Azcaryacakita thatA nathI. rAjAnI azvazALAmAM ghaNA badhA ghoDAo hoya ane hastizALAmAM moTA moTA hAthIo hoya to te joIne emane emAM vana dekhAya che. teo Azcaryacakita thatA nathI. vartamAnamAM rASTrapati bhavana pAse ghaNI badhI moTaragADIo paDelI hoya to te kevI rIte banAvAya che, kyAM banAvAya che, enI kiMmata keTalI haze e vize teone kazI utsukatA thatI nathI. potAne AvI saMpatti ane sAnukULatA maLe to pote keTalA badhA bhAgyazALI gaNAya evo bhAva paNa temanA manamAM thatA nathI. teo AvA bhautika aizvaryanI anityatA ane asAratAne saMbhAre che. game tevI moTI, kiMmatI bhautika saMpatti hoya to paNa te nazvara che ema emane samajAya che. A badhA ghaDIkanA khela che. ghaDIkamAM te avaLA-UMdhA paDI jAya che athavA AyuSya pUrNa thatAM te bhogavavA mATe rokAvAtuM nathI. yamarAjA AgaLa sau koI lAcAra banI jAya che. Ama, bAhyadaSTivALA loko jyAM ahobhAvayukta, Azcaryayukta dRSTithI rAjI rAjI thaI jAya che tyAM tattvadRSTivALI vyakti anityAdi bhAvanAonA ciMtana para caDI jAya che. hA, kyAMka AMtarika guNasaMpatti jovA maLe to teo prasanna thAya che. [151] mamanA zastrovena vapurthatamane vA .. mahAntaM bAhyag vetti citsAmrAjyena tattvavit / / 19 / / 7 / / For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. tattvadaSTi aSTaka 2 6 1 [zabdArtha marmanA=bhasmathI, rAkha coLavAthI; phezanona=kezano loca karavAthI; vadhRtamattena zarIra para mela dhAraNa karavAthI; vA=athavA; mazInta mahAtmA rUpe; vIdi=bAhyadRSTi, bAhyadRSTivALA; veriM=jANe che; vitsAmrAjye=jJAnanA sAmrAjyathI, jJAnanI prabhutAthI, tattvavi=tattvajJAnI.] anuvAda-bhasma lagAvavAthI, kezano loca karavAthI athavA zarIra para mela dhAraNa karavAthI A mahAtmA che' ema bAhyadaSTivALA jANe che, paraMtu tattvajJAnI to jJAnanI prabhutAthI e (mahAnatA) jANe che. (7). vizeSArtha sAmAjika viSayo ane pravRttionA avalokanamAM jema bAhyadRSTi ane tattvadRSTi vacce pharaka hoya che tema dharmanA kSetre keTakeTalI bAbatamAM paNa bAhyadRSTi ane tattvadaSTi vacce pharaka joI zakAya che. ahIM sAdhu-saMnyAsIonA bAhya veza ane kriyA vize kahevAmAM AvyuM che. keTalAka saMnyAsI bAvA zarIre mAtra laMgoTI dhAraNa karI AkhA zarIre bhasma copaDatA hoya che. keTalAka mAthe muMDana karAve che, keTalAka kezaloca karAve che. keTalAka snAna kare nahi ane potAnA zarIra tathA vastrane melAM rAkhe che. bhasma lagADanArano, keza loca karanArano ke zarIre mela dharAvanArano Azaya tevo daMbha karIne lokone chetaravAno, potAnI mAyAjALamAM sapaDAvavAno jo hoya to te judI vAta che. paraMtu chetarapiMDI karavAno Azaya na hoya ane potAnI dhArmika mAnyatAthI ja teo tema karatA hoya to tattvadRSTie emanuM e dhArmika AcaraNa keTaluM yogya che te vicAraNIya che. eTaluM to spaSTa che ke AvA bAhya AcaraNamAM kaSTa ghaNuM paDe che. te teo svecchAe sahana kare che ane tene dharmanA eka aMgarUpa mAne che. A paNa eka prakAranuM tapa che ema teo samaje che. teo khoTuM kare che ema kadAca na kahIe to paNa eTalA mAtrathI teo UMcI AdhyAtmika dazA dharAve che ema nahi kahI zakAya. UMcI AdhyAtmika dazA prApta karavA mATe tevA prakAranI sAdhanAnI AvazyakatA rahe che. alabatta, ema na mAnI For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra levAya ke jeo ziramuMDana ke kezaloca karAve che teo kyAreya UMcI AdhyAtmika dazA na ja dharAvatA hoya. paraMtu phakta bAhyadaSTithI avalokana karIne nirNaya na ApI zakAya. zrI haribhadrasUrijIe "SoDazaka' graMthamAM kahyuM cheH bAla: pazyati liGgaM madhyamabuddhirvicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH parIkSate sarvayatnena / / [bALa (ajJAnI) veSane jue che, madhyama buddhivALo AcAra (vRtta) no vicAra kare che ane paMDita sarva yatnathI AgamanA tattvanI parIkSA kare che.] uttarAdhyayanasUtramAM bhagavAna mahAvIre kahyuM cheH na vi muMDieNa samaNo, na oMkAreNa baMbhaNo / namukhI rAkhavAna, savAre tAvo ! [mAthe muMDana karavAthI zramaNa kahevAto nathI. 3OMkArano jApa karavAthI brAhmaNa thavAtuM nathI, araNyamAM rahevAthI muni kahevAto nathI ane kuza (darbha nAmanuM ghAsa)nAM vastra paheravAthI tApasa thavAtuM nathI.] to pachI zuM karavAthI tema thavAya enA uttaramAM bhagavAne kahyuM cheH samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa baMbhaNo / nANeNa muNI hoi, tavasA hoi tAvaso / / [samabhAvathI zramaNa thavAya che. brahmacaryanA pAlanathI brAhmaNa kahevAya che. jJAnanI prAptithI muni thavAya che ane tapa karavAthI tApasa kahevAya che.] kevaLa bahirdaSTi jIva sAdhubAvAonA bAhya veza joIne jhUkI jAya che. emanuM mApa kADhavAnI keTalAkamAM zakti ja hotI nathI. temanI tevI kakSA nathI hotI. teo to ahobhAva ane AzcaryathI vaMdana kare che. vaLI lokamAnyatA paNa rahe che ke AvA bAvAo pAse jaDIbuTTI hoya che. kaMIka labdhisiddhi hoya che. teo prasanna thAya to ApaNA gharamAM dhanano varasAda varasAvI zake. koIkane mAla-milakatanA For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. tatvadRSTi aSTaka 263 jhaghaDA hoya, koIne korTakacerInAM lapharAM hoya, koIkane saMtAna na hoya, koIkane asAdhya mAMdagI hoya-AvI AvI takalIpho AvA bAvAo maMtra phUMkIne dUra karI nAkhe che evI aMdhazraddhA hoya che. kevaLa bahirdaSTi jIvanuM gajuM AthI vadhAre jovA-samajavAnuM hotuM nathI. tattvadaSTi jIva sAdhu bAvAonA kaSTathI aMjAtA nathI. evuM kaSTa to tiryaMca gatinA jIvo keTaluM bhogave che ! tattvadRSTivALo jIva to sAdhakanI AtmadazA-jJAnadazA keTalI UMcI che, tenI aMtaraMga pariNati kevI che, tenA krodhAdi kaSAyonI maMdatA kevI che, tenuM aMtima lakSya kevuM che teno vicAra karIne te pramANe temanI mahattA samaje che. [152] viIRTya vizvasthopavARcaiva nirmitA: ! sphuratkAruNyapIyUSavRSTayastattvadRSTayaH / / 19 / / 8 / / [zabdArtha : na=nathI; viIR =vikArane mATe; vizvaccha vizvanA; 35RTya= upakArane mATe; =ja; nirmitA =nirmANa karelAM che, utpanna karelAM che; rAkhyapIyUSavRSTaya:=jenAthI kAruNyarUpI amRtanI vRSTi skurAyamAna che; tattvadaSTaya =tattvadRSTivALA.] anuvAda-vikAsa pAmatI (skurAyamAna) karuNArUpI amRtanI vRSTi karanArA tattvadaSTivALA puruSonuM nirmANa vikAra mATe nahi paNa vizvanA upakAra mATe che. (8) vizeSArthaH tattvadaSTivALA mahAtmAonuM jIvana kevuM hoya che ? temanuM jIvana vikAra mATe nahi paNa upakAra mATe hoya che. teo dareka paristhitine rAgadveSathI nahi paNa taTastha tattvadRSTithI eTale ke AtmatattvanI dRSTithI athavA AtmatattvanA saMvedanarUpa-daSTithI nihALe che. evI dRSTivALA mahAtmAo saMsAramAM pugalanA khelane samadaSTithI nihALe che, paraMtu e khelanA bhoga banelA jIvo pratye teo For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 jJAnasAra anukaMpAno bhAva dharAve che. koI zaktimAna, saMpattivAna, aizvaryavAna mANasa potAnAM zaktisAmarthya mATe atizaya garva karato hoya to tattvadRSTivALAone enA pratye dveSa ke tiraskAra thato nathI. temanA aMtaramAMthI satata karuNArUpI amRtanI vRSTi thayA kare che. evA tattvadRSTi AtmAo pote tare che ane bIjAne tAre che. "uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM cheH samuddagaMbhIrasamA durAsayA acakkiyA keNai duppahaMsayA / suyassa puNNA viulassa tAiNo khavittu kammaM gaimuttamaM gayA / / [samudra samAna gaMbhIra, duSTa buddhithI koI temano parAbhava na karI zake tevA, pariSahathI trAsa na pAme tevA, koIthI vAdamAM parAbhava na pAme evA, vizAla zrutathI paripUrNa, darekanuM rakSaNa karanAra, bahuzruta munio karmano kSaya karIne uttama gatine pAmyA che.] AvuM tattvadRSTipaNe mAtra zAstrAbhyAsathI prApta nathI thatuM, paNa sAthe emane siddhAntabodha pariNamyo hoya che. mATe ja mumukSu jIvone mATe teo eka pUchavAnuM sthAna gaNAya che. kahyuM che : bhahaM bahusuyANaM bahujaNasaMdeha pucchajiNANaM / [ghaNA mANasone saMdeha pUchavA yogya je che evA bahuzrutonuM kalyANa thAo !] Ama, samagra saMsAra upara tattvadaSTivALA mahAtmAono upakAra ghaNo moTo For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. sarvasamRddhi aSTaka 2 65 20. sarvasamRddhi aSTaka [153] vahyidRSTiprayApu mudriteSa mahAtmA sArevAvamAsane muda: sarvA: samRddhayaH || 20 || 2 | [zabdArtha vahiSTipravAre=bAhyadaSTinA pracAramAM, bAhya pravRttimAM; mudriteSu baMdha karavAthI, rokavAthI; mahAtmane: mahAtmAone; antare tra=aMtaramAM ja; navamAsane=bhAse che; TA:=skuTa, spaSTa; sarvo:=sarva; samRdaya: samRddhio.] anuvAda-bAhya pravRtti baMdha karavAthI mahAtmAne aMtaramAM ja sarva samRddhio pragaTa bhAse che. (1) vizeSArtha : jeo dIkSA laI paMca mahAvrata dhAraNa kare che. teonA jIvanamAM eka navuM prasthAna zarU thAya che. jIvanamAM eka navo vaLAMka Ave che. vastunuM mUlya karavAnI emanI dRSTi badalAI jAya che. have sonA jevI kiMmatI dhAtu emane kathIra jevI lAge che ane hIrAmotI te mAtra kAMkarA lAge che. have emano mApadaMDa badalAI gayo che. have gRhasthonuM eka sAmAyika emane lAkha rUpiyAnuM ke tethI paNa vadhu moMghuM lAge che. zreNika mahArAjAe puNiyA zrAvakanuM sAmAyika kharIdavAno vicAra karyo hato. jo gRhasthonI sAdhanA ATalI mUlyavAna hoya to muni mahAtmAonI sAdhanAnuM mUlya keTaluM hoya ? AtmAmAM anaMta guNo che ane eka eka guNanuM mUlya apAra che. bahirdaSTi aTake to aMdarano khajAno dekhAya che. bAhyadRSTinA pracAro eTale ke pogalika jaDa vastunA AkarSaNo ghaTI jAya tyAre AMtarcakSu khUle che. tyAre ja aMdaranI saMpattinAM spaSTa darzana thAya che. e saMpatti anaMta, akhaMDa ane zAzvata hoya che. For Personal & Private Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 6 6 jJAnasAra vaLI e AtmAmAM ja rahelI hovAthI te meLavavA mATe bahAranI koI doDAdoDI hotI nathI. e saMpatti svAdhIna ane surakSita hoya che. koI pAse hAtha laMbAvavo paDato nathI ane koI e uThAvI jAya ke corI jAya te zakya nathI. alabatta, evuM nathI ke dIkSA lIdhI eTale bIjA divase badhI AMtarika samRddhi khoLAmAM AvIne paDe. jIva bahirmukha che ane ene bahirmukha rahevAnAM nimitto, pralobhano, mAnI lIdhelAM kAraNo ghaNAM hoya che. emAMthI potAnI jAtane bahAra kADhavAnI che. bAhyadRSTi eka jhATake ane tema na bane to krame krame baMdha karavAmAM Ave to ja, ekAMta ArAdhanAmAM e saMpattinAM darzana thaze. e mATe zraddhA, khaMta ane dhIraja joIze. eka vakhata e saMpattinAM sAcAM darzana thayAM to pachI bahAranI duniyA pratye AsaktibharI dRSTi nahi jAya ane kartavyarUpe bahirmukha thavuM paDe tyAre eTalI ja nirlepatA rahyA karaze. [15] samatharnandane zairya moniH samatA zarI: . jJAnaM mahAvimAnaM vAsavathIriyaM mune || 20 || 2 | [zabdArtha samAdhi =samAdhirUpI; nandanaM naMdana vana; dherya=gheryarUpI; voti:=vaja; samatA=samatArUpI, samabhAvarUpI; ravI:=indrANI; jJAnaM=jJAnarUpI, svarUpanA avabodharUpI; mahAvimAna=moTuM vimAna; =ane vAsavazrI:=indranI lakSmI yaM A; mune =munine.] anuvAda-samAdhirUpI naMdanavana, vairyarUpI vajU, samatArUpI indrANI ane jJAnarUpI moTuM vimAna-indranI A lakSmI munine hoya che. (2) vizeSArtha : sAmAnya mANaso karatAM zrImaMto vadhu bAhya bhautika sukha anubhave che. khAvApIvuM, rahevuM karavuM, haravuM pharavuM vagere ghaNI bAbatomAM sukhasagavaDa ane manoraMjananA sAdhano nIkaLyAM che. duniyAnI thoDIka paMcatAraka hoTelonI mulAkAtathI Ano khyAla Avaze. garIba mANasanI kalpanAmAM na Ave evuM For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. sarvasamRddhi aSTaka 2 67. sukha zrImaMto bhogave che. paraMtu zrImaMto karatAM devo ghaNuM sukha mANe che ane temAM paNa devonA deva indra je sukha bhegave che te to ApaNI kalpanAmAM paNa na Ave. evA sukhanI spRhA thAya e svAbhAvika che. paraMtu A badhuM sukha bhautika che, nAzavaMta che. upAdhyAyajI mahArAja munirAjane kahe che ke eka apekSAe tame paNa inA jevuM sukha bhogavo cho. vastutaH indranA sukha karatAM paNa tamAruM sukha caDiyAtuM indra mahArAjAnA sukhanI keTalIka mahatvanI vAto A pramANe che: 1. indra mahArAjA naMdanavanamAM harephare che. naMdanavana kyAreya sUkAtuM ke karamAtuM nathI. tenAM vRkSa vanarAji, puSpavATikAo vagere nayanaramya che. tyAMno sugaMdhI vAyu manane bharI de che, thAka utArI nAkhe che. 2. indra mahArAjA pAse majabUta zastra che vaja. enA vaDe teo moTA moTA parvatone paNa toDI nAkhI zake che. vajanI tAkAta AgaLa koInuM kazuM cAle nahi. 3. indra mahArAjAne devIomAM je zreSTha hoya evI devI indrANI tarIke prApta thAya che. indra-indrANI-patipatnI aneka prakAranuM sukha bhogave che. 4. indra mahArAjAne rahevA mATe moTA rAjA-mahArAjAnA mahelo karatAM moTo AvAsa hoya che jene vimAna kahevAmAM Ave che. paraMtu indra mahArAjAnA A sukha karatAM caDiyAtuM sukha, he muni! tamArI pAse che. tamArI pAse dhyAtA, dhyAna ane dhyeyarUpa samAdhi che. e tamAruM naMdanavana che. e samAdhi devonA naMdanavana karatAM ghaNI zreSTha che. tamArI pAse pariSado ane upasargo sahana karavA mATe je tAkAta che e tAkAta AgaLa vajanI tAkAta kazI visAtamAM nathI. tamArI pAse samatArUpI zacI (indrANI) che. e indrANI indranI indrANI karatAM zreSTha che. indrane to indrANIne manAvavI paDe che. tamAre evI koI samasyA For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 jJAnasAra nathI. tamArI pAse jJAnarUpI moTuM vimAna che. indranA vimAna karatAM e vadhu AnaMdadAyaka che. Ama, munirAja ! tame indrathI paNa adhika sukha bhogavo cho. [55] vistAritakriyAjJAnavarmachatro nivAravan ! mohamlecchamahAvRSTi vakravartIi muini || 20 | rU II [zabdArtha H vitarita vistArelA che jeNe; kriyAjJAna kriyA ane jJAnarUpI; varmacchatra =carmaratna ane chatraratna; nivAra-nivAratA; mohamleccha =moharUpI pleccha; mahAvRSTi mahAvRSTine; vizvavartI cakravartI; na nathI; viM=zuM; muni =sAdhu, muni anuvAda-kriyArUpI carmaratna ane jJAnarUpI chatraratna vistArane moharUpI plecchanI mahAvRSTine nivAratA muni zuM cakravartI nathI ? (3) vizeSArtha munirAjane ahIM cakravartI tarIke batAvyA che. pRthvInA chae khaMDa upara jemanI ANa pravartatI hoya evA cakravartInI pAse to koI vastunI kamI na hoya. jagatanI zreSTha vastuo temane maLatI hoya athavA temane mATe AvatI hoya che. cakravartInI pAse cauda ratno hoya che. A coda ratnomAM eka carmaratna hoya che ane eka chatraratna hoya che. jaLano jyAre upadrava thAya eTale ke mahAvRSTi thAya ane cAre bAju pUra Ave tyAre potAnuM ane potAnI senAnuM rakSaNa karavA mATe cakravartI carmaratna ane chatraratnano upayoga kare che. nIce pANI cAlyuM jatuM hoya to enA upara carmaratna bichAvavAthI pote DUbatA ke bhIMjAtA nathI. jahAjanI jema e kAma Ape che. uparathI je vRSTi thatI hoya enAthI bacavA mATe teo chatraratna vistAre che. Ama game tevI bhayaMkara vRSTi thatI hoya to paNa cakravartI ane prajAjano, senA vagere salAmata rahI zake For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. sarvasamRddhi aSTaka 269 che. munirAja upara vRSTi koNa kare ? AkramaNa koNa kare ? moharUpI mleccha rAjA, uttarAkhaMDanA yavano. emaNe prerelA mithyAtvarUpI detyo, kuvAsanAnI, kaSAyonI, rAgadveSanI jherI vRSTi kare tyAre emAMthI bacavA, enuM nivAraNa karavA cakravartI muni kriyA rUpI carmaratna ane jJAnarUpI chatraratna vistAre che ke jethI potAnA upara moharUpI mlecchanI kazI ja asara na thAya. A rIte munine avazya bhAvacakravartI kahI zakAya. [15] navAsughAkuiniSThAthacchAyo muni ! nAgalokezavad bhAti kSamAM rakSan prayatnataH / / 20 / / 4 / / [zabdArtha : navaDrIM=nava prakAranA brahmacaryarUpI; sudhIThuM=sudhAkuMDa, amRtanA kuMDa; niSThA=sthiti; dhiSThAya:=adhiSThAyaka, svAmI; muni =muni, sAdhu; nAtozava=nAgalokanA svAmInI jema, zeSanAganI jema; mAti=zobhe che; kSama=kSamAne; rakSa =rakSaNa karatA; prayatnatA=prayatnathI, puruSArthathI, sAmarthyathI.] anuvAda-nava prakAranA brahmacaryarUpI amRtakuMDanI sthitinA svAmI ane prayatnathI kSamAne dhAraNa karatA muni nAgalokanA svAmI (zeSanAga)nI jema zobhe che. (4) vizeSArtha : muni mahArAjanI ahIM nAgalokanA svAmI zeSanAganI sAthe sarakhAmaNI karavAmAM AvI che. lokamAnyatA pramANe zeSanAge samagra pRthvI potAnA mastaka upara dhAraNa karI che. ATalo moTo bhAra hovA chatAM te sthira rahe che. sthiratA sAthe ghaNo badho bhAra vahana karavAnI bAbatamAM zeSanAgano dAkhalo apAya che. (vaLI evI mAnyatA che ke te chIka khAya, bagAsuM khAya ke khAMsI khAya tyAre pRthvImAM dharatIkaMpa thAya che.) A zeSanAga nava amRtakuMDano svAmI manAya che. For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 70 jJAnasAra muni mahArAja brahmacaryanI nava vADanuM pAlana kare che. te brahmajJAnarUpa amRtanA nava kuMDa che. zIlanI nava vADa zAstromAM nIce pramANe ApavAmAM AvI che. te muni mahArAja mATe amRtanA kuMDa che. 1. strI, pazu, napuMsaka vagere jyAM rahetAM hoya te sthaLamAM rahevuM nahi. 2. strI-kathA karavI nahi, strInA citro, dazyo vagere jovAM nahi. 3. strIo je sthAne beThI hoya ke sUtI hoya te sthAne amuka kALa sudhI besavuM nahi. 4. bhIMtanI bIjI bAjue strI-puruSo rahetAM hoya to temanAM vacano sAMbhaLavA nahi. zakya hoya to te sthAnano tyAga karavo. 5. pUrve saMsArI avasthAmAM kAma bhogo bhogavyA hoya to tenuM smaraNa karavuM nahi. 6. zarIramAM vikAra thAya evo pauSTika AhAra-vigaI vagere na levAM. 7. atizaya AhAra karavo nahi. uNodarI vrata rAkhavuM. 8. zarIrano zaNagAra karavo nahi. 9. strIonAM aMgopAMga dhArIdhArIne nihALavA nahi. (nava vADanA A kramamAM pheraphAra hoI zake che. zabdomAM pheraphAra hoya to paNa bhAva nizcita che.) je vyakti nava vADapUrvaka brahmacaryanuM pAlana kare che te vyaktimAM brahmacaryanI barAbara sthiratA Ave che. vaLI zeSanAga je pRthvIne dhAraNa kare che te pRthvIne kSamAnA avatAra tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. sAdhu mahArAja kSamAnA, sahanazIlatAnA avatAra jevA hoya che. eTale sAdhu mahArAjane pRthvI sAthe ane pRthvInA dhAraNa karanAra nAgendra sAthe sarakhAvavAmAM Ave che. zeSanAga ane pRthvI dhAraNa karavAnI vAta e lokamAnyatA che. jaina dharmanI mAnyatA nathI e lakSamAM rAkhavuM joIe. brahmacaryanI sthiratAnI mahattA batAvavA For Personal & Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 71 20. sarvasamRddhi aSTaka mATe kAvyanI dRSTie ahIM mAtra laukika sarakhAmaNI karavAmAM AvI che. [15] niradhyAtmanAze vivevRSabhasthita: .. zobhate viratijJapti pharIyuta ziva: |20 || 5 | [zabdArtha muni =muni; adhyAtmavettA=adhyAtmarUpI kelAsa parvata para; vivevRSabhasthata:=viveka rUpI vRSabha para beThelA; zoma7=zobhe che; viratijJapti IorIyuta:=viratirUpI gaMgA ane jJAnarUpI gorI (pArvatI) sahita, ziva=mahAdeva, zaMkara.] anuvAda-adhyAtmarUpI kelAsa parvata para, vivekarUpI vRSabha para beThelA, viratirUpI gaMgA ane jJAnarUpI pArvatInI sAthe rahelA munirUpI mahAdeva zobhe che. (5). vizeSArtha : utkRSTa cAritra pALanArA aDhAra hajAra zIlAMganA dhAraka evA munivaromAM keTalI badhI samRddhi che te sarakhAmaNIthI darzAvatAM graMthakArazrI ahIM rUpakazelIthI kahe che ke muni mahArAja mahAdeva arthAt zaMkara jevA che. mahAdevano nivAsa himAcchAdita zItala kelAsa parvata upara hoya che. vRSabha eTale ke poThiyo emanuM vAhana che. emanI be patnI che-gaMgA ane gorI eTale ke pArvatI. AvI ja rIte muni bhagavaMta adhyAtmarUpI kailAsa para rahe che. viveka e emano vRSabha che. satya-asatuM, heya-upAdeya, zubha-azubha vageremAM svaparanA bhedajJAna rUpI viveka teo dharAve che. vivekarUpI vRSabha temane gati karavAmAM sahAyarUpa bane che. mahAdevane gaMgA ane pArvatI hoya che to muni mahArAjane virati eTale ke cAritranI kalArUpI gaMgA hoya che ane jJAti eTale ke jJAnarUpI pArvatI hoya che. heya ane upAdeyanA viveka vaDe, svaparanA bhedajJAna vaDe, samyagujJAna ane samyaka cAritranI sahAyathI munimahArAja adhyAtmanA zItala, zAMta zikhare, kelAsa parvata upara birAjamAna thaI zake che. For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 7 2 jJAnasAra Ama, ahIM muni bhagavaMta AtmasvarUpanI ArAdhanA vaDe ghAtI karmono kSaya karatA jaI adhyAtmanAM sarvocca zikhara upara birAjamAna thaI zake che. A badhI samRddhi temanA aMtaramAM rahelI che. [15] jJAnavarzanIndranetra narachi : I yuvatI ramanasya cUirva yonino hareH 20 |6 | [zabdArtha jJAnanavandranetraca=jJAna ane darzanarUpI candra ane sUrya (arka) jenAM netra che evA; naracchidaM=naraka gatino nAza karanAra (narakAsurano cheda karanAra); yuvatI ramanasyaHsukharUpI sAgaramAM magna thayelA trizuM; cUnaM ochuM; yoni:=yogIne; do =hari (kRSNa) karatAM.] anuvAda-jJAna ane darzanarUpI sUrya ane candra jevAM netra che ane narakagatino nAza karanArA tathA sukharUpI sAgaramAM magna thayelA yogIne kRSNa karatAM zuM ochuM che ? (6) vizeSArtha A zlokamAM muni mahArAjane emano AMtarika vaibhava rUpakazailIthI batAvatAM kahevAmAM Ave che ke "tame to sAkSAt hari eTale zrI viSNu athavA emanA avatAra zrIkRSNa cho. vastutaH emanA karatAM tamArI pAse kazuM ja ochuM nathI. chatAM AdhyAtmika dRSTie tame caDiyAtA cho.' candra ane sUrya e bene zrIkRSNanAM netra tarIke gaNAvavAmAM Ave che, to tamArI pAse paNa candra ane sUryarUpI netro che. tamArI pAse sAmAnya bodharUpI samyagudarzana ane vizeSa bodharUpI samyagUjJAna che. eTale tamArI pAse samyagudarzanarUpI caMdra ane samyagujJAnarUpI sUrya che. zrI bhAgavata purANamAM Ave che ke zrIkRSNe narakAsurano vadha karyo hato, to tame paNa narakAsurano vadha karyo che. narakAsura eTale naraka gati rUpI asura. tame mahAvrato dhAraNa karI, evuM sarasa saMyamita, pAparahita jIvana jIvo cho ane For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. sarvasamRddhi aSTaka darzana ane jJAna sahita samyakracAritranuM pAlana evuM sarasa karo cho ke tamAre naraka gati hoya ja nahi. eTale tame paNa narakAsurano vadha karyo che tema kahevAya. vaiSNavomAM mAnyatA che ke aSADhI ekAdazI eTale devapoDhI ekAdazIthI zrI viSNu kSIra samudramAM zeSanAganI zayyAmAM poDhe che. to munirAja! tame paNa samyagadarzana, samyagujJAna ane samyakacAritranI ekatArUpa samAdhithI utpanna thayelA AtmasukharUpI sAgaramAM poDho cho. tamAruM sukha akSaya ane anaMta che. [15] yA vRSTiDho vAhya vahipekSAvazvinI . mune parAnapekSADanA itatothA pA 20 | 7 || [zabdArtha : yA=je; sRSTi =sRSTi; brALa:=brahmAnI; vITsa=bAhya jagatarUpa; vahyApekSAvanvinI=bAhya kAraNonI apekSA rAkhanAra; mune =muninI; paranapekSA (52+anapekSA)=paranI apekSAthI rahita; bALavRSTi:=aMtaraMga guNanI sRSTi; tata:=tethI; adhivA (madhas:)=adhika.] anuvAda-brahmAnI je sRSTi che te bAhya jagatarUpa che ane bAhya apekSA para avalaMbelI che, paraMtu muninI AMtarika guNasRSTi bIjAnI apekSArahita che, tethI adhika che. (7) vizeSArtha : munirAjanI samRddhi brahmA karatAM paNa savizeSa che ema ahIM darzAvavAmAM AvyuM che. hiMdu mAnyatA pramANe paramezvaranAM traNa rUpa che, brahmA, viSNu ane maheza. brahmA sRSTinuM sarjana kare che, viSNu sRSTinuM yogakSema saMbhALe che ane maheza (zaMkara) pralayakALe sRSTinuM visarjana kare che. pharI pAchuM e ja utpatti, sthiti ane layanuM cakra cAlyA ja kare che. brahmA paMca mahAbhUto vaDe sRSTinuM sarjana kare che. tema chatAM suSTi Adarza svarUpanI thatI nathI. te sarvane sarvakALe sukha ApanArI nathI. vaLI te sRSTi gaMdakI, garIbI, For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 jJAnasAra jarA-vyAdhi, mArAmArI, yuddho vagerethI bharelI che. emAM pazubali yajJo, khUna, asatya, corI-lUMTaphATa, vezyAgamana, parastrIgamana, baLAtkAra, garbhapAta tathA Aga, pUra, dharatIkaMpa ityAdithI bharelI che. vaLI ATalI kharAba sRSTinA sarjana mATe paNa brahmAne bIjAM tattvo upara AdhAra rAkhavo paDe che. brahmA sRSTinA sarjana mATe svAdhIna nathI. AvI skUla, pArthiva, khAmI bharelI sRSTine badale svarUpasAdhanAmAM magna thayelA munirAja sUkSma guNatattvo pragaTAvavArUpa potAnA AtmAmAM je sRSTinuM sarjana kare che temAM bIjA kazAnI apekSA rahetI nathI. e sRSTi parAdhIna nahi paNa svAdhIna hoya che. brahmAnI sRSTi pralayakALe nAza pAme che. munirAjanI AtmaguNonI sRSTi akSaya hoya che. AthI munirAjanI sRSTi brahmAnI sRSTi karatAM caDiyAtI che. ahIM upamAna karatAM upameyane caDiyAtuM batAvavAmAM AvyuM che. upAdhyAyajI mahArAjanI kavitvazaktinI e pratIti karAve che. [16] naitrima pavitra yA strotofparivagAhanavI ! siddhayogAsya sADatpalavI navIyarI | 20 || 8 || [zabdArtha : ratna =ratno vaDe; trima:=traNa vaDe; pavitra=pavitra; =je; strotoma=stroto-pravAho vaDe; =jema; nAnavI gaMgA; siddhayokArpaka siddhayogavALAne; sA te; pi=paNa; apavavI tIrthaMkara padavI; na=nathI; vIyarI=atyaMta dUra.] anuvAda-jema traNa pravAho vaDe gaMgA pavitra che, tema traNa ratno vaDe pavitra evI arihaMtanI padavI siddhayogavALAne bahu dUra nathI. (8) vizeSArtha hiMdu dharma pramANe jagatamAM nadI, parvata vageremAM pavitratAnI dRSTie sarvazreSTha hoya to te jAhnavI nadI eTale ke gaMgA nadI che. e svargamAMthI UtarI, For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. sarvasamRddhi aSTaka 2 75 pRthvI upara vahIne, pAtAlamAM jAya che. eTale ene tripathagA kahevAmAM Ave che. e jyAM jAya tyAM lokone pavitra kare che. enA pavitra jaLamAM snAna karavuM, enA saMgamasthaLe snAna karavuM atyaMta pavitra manAya che. enuM pANI auSadha jevuM gaNAya che. kahevAya che ke mauSadhuM nahivatoDyuM . jema gaMgA traNa pravAha vaDe atyaMta pavitra manAya che tema samyagudarzana, samyagujJAna ane sammacAritrarUpI traNa pravAha vaDe pavitra evI adhyAtmajagatamAM sarvocca paramAtmAnI padavI e arihaMta paramAtmAnI padavI che. muni mahArAje potAnI aMtaraMga samRddhinuM sarvocca lakSa arihaMta paramAtmAnI padavInuM rAkhavAnuM che. siddhiyogavALA sAdhune mATe te dUra nathI, kAraNa ke siddhayogIne tIrthaMkarapaNuM dUra nathI. Ama muni mahArAja pAse vizvanI sarvocca prakAranI sUkSma saMpatti che. e samRddhinI tole jagatanI koI paNa bhautika samRddhi AvI zake nahi. For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 SAnasAra 21. karmavipAkaciMtanASTaka [161] durva prApya nalIna: yA sud prApya ra vimita: 1 muniH karmavipAkasya jAnana paravazaM jagat / / 21 / / 1 / / [zabdArtha duvaM=duHkhane; prApya=pAmIne; na=nahi; vIna:=dIna; =thAya; surae sukhane; prApya pAmIne; va ane; vimita:=vismayayukta, Azcaryacakita; muni:=sAdhu; vipazya karmanA vipAkane; nAnana=jANatAM; paravaza=paravaza, parAdhIna; na*=jagatane.] anuvAdaH karmanA vipAkane, paravaza thayelA jagatane jANatA muni duHkha pAmIne dIna na thAya ane sukha pAmIne vismayavALA na thAya. (1) vizeSArtha: karmasattA AgaLa koInuM kazuM cAlatuM nathI. karmanA vipAka vakhate, samagra jagata paravaza, parAdhIna banI jAya che. ghora nikAcita karmono udaya hoya tyAre te karmo tIrthakara bhagavAnanA jIvane paNa bhogavavAM ja paDe che. koI vyakti bhale te moTA rAjA hoya, rASTrapramukha hoya ke vaDApradhAna hoya to tethI ene peTamAM na duHkhe evuM nathI, enuM mRtyu na thAya evuM nathI. saMsAramAM janmamaraNanI kriyA satata cAlatI rahe che. eka kSaNa evI nathI ke jyAre koIka jIvonuM mRtyu na thayuM hoya ane bIjI bAju koI navA jIvono janma na thayo hoya. ekendriya jIvothI mAMDIne paMcendriya jIvo sudhI A ghaTanA niraMtara nihALavA maLe che. janmano AnaMdotsava thAya che. ane mRtyu duHkhadAyaka manAya che. muni bhagavaMto saMsAranuM avalokana kare che tyAre temane emAM keTaluM badhuM vaicitrya dekhAya che. saMsAranuM svarUpa akaLa che. saMsAramAM koI janmAMdha hoya che, For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. karmavipAkaciMtanASTaka 2 77 koI bahero mUMgo hoya che, koI mUrkha to koI buddhizALI hoya che, koI dekhAvaDo, tejasvI hoya che, to koI kadarUpo, bihAmaNo hoya che. koI krodhI, koI zAMta, koI cora, koI prAmANika, koI dharmamAM zraddhAvALo, to koI nAstika, koI kUra, to koI dayALu, koInA jIvanamAM satata vighno Ave che to koIne badhI anukULatA rahe che, koI pahelAM sukhI ane pachI atyaMta duHkhI, to koI pahelAM duHkhI ane pachI atyaMta sukhI thAya che, koIne ajANyA mANaso paNa prema Ape che ane koIne saMtAno duHkha Ape che-Ama saMsAra keTalI badhI asamAnatA, vicitratA, viSamatA ityAdithI bharelo che ! bAMdhelAM karmono paripAka thatAM, udayamAM AvatAM koIne harSollAsa thAya che, to koIne tyAM rokakaLa thAya che. Ama karmonA vipAkane kAraNe judA judA jIvonI judI judI dazA joIne muni pote samatA, samabhAva dhAraNa kare che. jIvo pratye emane anukaMpA thAya che. karmavipAka vize ciMtana, anuprekSA karatAM karatAM teo AtmasvarUpanA ciMtana tarapha vaLe che. karmo ATha prakAranAM kahyAM cheH (1) jJAnAvaraNIya karma, (2) darzanAvaraNIya karma, (3) vedanIya karma, (4) mohanIya karma, (5) AyuSya karma, (6) nAma karma, (7) gotra karma ane (8) aMtarAya karma A AThe karmonI uttara prakRti che eTale ke enA peTA vibhAga paNa che. karma kevI rIte baMdhAya che, enI keTalI tIvratA hoya che, keTalI vAra sattAmAM paDyuM rahe che, kyAre teno udaya thAya che vagere vize karmagraMthomAM tAttvika ane gahana vicAraNA thayelI che. karmo eTale kAzmaNa vargaNAnAM pugala paramANuo pratyakSa dekhAtAM nathI, paraMtu sarvajJone te pratyakSa che. anumAnathI te samajI zakAya che. saMsAramAM sukhaduHkhanuM kAraNa te karma che. ema chatAM e kAraNe ekane sukha Ape ane bIjAne duHkha Ape ema banI zake che. vizeSa Avazyaka bhASya' (gAthA 16 15-1616)mAM kahyuM che. For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra kiriyAphala bhAvAo dANAiNaM phalaM kisie vv| taM ca dANAiphalaM maNappasAyAI jai vuddhI // [khetImAM (sarakhI mahenata chatAM) dANA vagere jema prArabdhAnusAra pAke che tema bhAva pramANe kriyAnuM phaLa maLe che. mananI prasannatAmAM jevI buddhi hoya te pramANe dAnAdinuM phaLa prApta thAya che.] kiriyA sAmannAo jaM phalamassAvi taM mayaM kammaM / tassa pariNAmarUvaM suhadukkhaphalaM jao bhujjo // [samAna kriyA hovA chatAM karma pramANe je phaLa prApta thAya che tenAM (karmanAM) pariNAmarUpe sukhaduHkharUpI phaLa bhogavAya che.] saMsAramAM karmonI AvI paristhiti hoya tyAM sAdhaka munie kevI rIte rahevuM ? munie sAdhaka tarIke samatAmAM, samasvabhAvamAM rahevuM joIe. koI bhAre azAtAvedanIya karmano udaya hoya to te vakhate te karmo samabhAve vedI levAM joIe. munie tyAre dIna banavuM na joie. bIjI bAju aNadhAryA koI bahu AnaMdanA samAcAra Ave tyAre munie Azcaryacakita na thavuM joie. saMsAranA jIvonAM karmonI gatino vicAra karI, ciMtana-anuprekSA karI, munie samatAmAM rahevuM joIe. A samatA-anuprekSA emane AdhyAtmika vikAsa tarapha laI janArI thavI joie. [162] zeSAM pUmamAgha maco parvatA piI tairaho karmavaiSamye bhUpairbhikSA'pi nApyate / / 21 / / 2 / / [zabdArtha yeSAM jeonA; mUmamAtrana=bhUkuTI vAMkI karavA mAtrathI; marcanta=lUMTI paDe che; parvatA=parvato; pi=paNa; tai=0;aho Azcarya che ke; vaiSaHkarmanI viSama dazA prApta thatAM; mUrva =rAjAothI; milApa=bhikSA paNa; nANa=meLavI zakAtI nathI.] For Personal & Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. karmavipAkaciMtanASTaka 279 anuvAdaH jeonI bhrakuTI caDAvavA mAtrathI parvato paNa tUTI paDe che tevA rAjAothI paNa, karmanI viSamatA AvI paDe che tyAre bhikSA paNa meLavI zakAtI nathI, e Azcarya che. (2) | vizeSArtha karmanI gati keTalI badhI viSama che ane jIvane kyAMthI kyAM bhamADe che te vize ahIM kahyuM che. karma jIvane devendra ke cakravartI banAve che ane karma jIvane naraka-nigodamAM paNa laI jAya che. be paraspara viruddha aMtima koTinI sthiti sudhI karma jIvane laI jAya che. eTaluM ja nahi, eka ja bhavamAM paNa jIvane UMce caDAve che ane nIce pachADe che athavA nIcethI upara laI jAya che. zubhAzubha karmano vipAka mahattvanuM kArya kare che. karmonA vipAka AgaLa koInuM kazuM cAlatuM nathI. ahIM dRSTAnta rAjAnuM ApavAmAM AvyuM che kAraNa ke sattA-sAmarthyanI dRSTie te ucca sthAne che. rAjA kevo che ? enI bhrakuTI vAMkI thatAM moTA parvato paNa tUTI paDe che. matalaba ke rAjA roSe bharAya tyAre koNa salAmata rahe ? rAjA bhavAM caDAve ane parvato tUTI jAya e rUDhaprayoga tarIke vyaMjanA ke lakSaNAthI samajavAnuM che. ema to bhavAM caDAvavA chatAM bArI paNa baMdha thaI jatI nathI. paNa rAjAnI tAkAta batAvavA Avo zabdaprayoga thAya che. sivAya ke rAjA pote koI vAra potAnA sainyane amuka zikhara toDI pADavA mATe hukama kare to te judI vAta che. AvA zaktizALI rAjAonAM karmo jo vAMkAM hoya to evo vakhata Ave ke yuddhamAM hArI jatAM emanAM rAjapATa jAya, pote jIva bacAvavA kyAMka bhAgI jAya, chupAI jAya to khAvAnuM na maLe. kyAMka bhIkha mAge to bhIkha ApanAra koI na hoya. kahevAnuM tAtparya e che ke batrIsa pakavAna AroganAra rAjAne kyAreka rastAmAM bhIkha mAgIne je lUkhuM sukuM maLe te khAvAno vakhata Ave che. kyAreka to bhIkha paNa na maLe. eTale ja kavi malabArIe gAyuM che ke sagAM dIThAM meM zAha AlamanAM, bhIkha mAMgatAM zerIe. For Personal & Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28o jJAnasAra itihAsa para najara pheravIe to keTakeTalA rAjyAdhIzo-sattAdhIzonAM adha:patana thayAM che ! vartamAna samayano vicAra karIe to keTalAye saramukhatyAronA behAla thayA che, bhAgIne saMtAI javuM paDyuM che, mahelamAMthI mahUlImAM rahevuM paDyuM che. kyAreka bhAgI jatAM, rastAmAM pakaDAI jatAM tyAMja lokonA ToLAe mArI nAkhyA che. mAtra rAjAonI bAbatamAM ja nahi, vepAra dhaMdhAmAM ane vividha sAmAjika kSetromAM paNa karmanA udaye mANasonI caDatI paDatInI vicitra ghaTanAo banatI vAraMvAra jovA maLe che. AvI badhI ghaTanAo parathI karmanI vicitra gatino vicAra Ave che. [16] nAtivAturyahInoDapi pharmavaDuyAvare ! kSaNAd raGko'pi rAjA syAt chatracchannadigantaraH / / 21 / / 3 / / [zabdArtha jJAtivAturyahInofpa jAti ane cAturyathI hIna hovA chatAM; fNa karma vize; amyudayAva=abhyadaya thavAthI; lagA=kSaNamAM; phroDapi=raka paNa; rAnA=rAjA; cA=thAya che; chatrachannaEchatra vaDe DhAMkyA che; vintara:=dizAonA bhAgane.. anuvAdaH jAti ane cAturyathI hIna hovA chatAM karmano abhyadaya thavAthI, raMka mANasa paNa kSaNavAramAM chatra vaDe dizAmaMDaLane DhAMkanAra rAjA thaI jAya che. (3) vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM jaNAvyuM tema rAjA paNa bhIkha mAgato thaI jAya che tema bIjI bAju sAmAnya, raMka jevo mANasa zubha karmanA udaye rAjA thaI jAya che. jUnA vakhatamAM varNAzramanI prathA dRDha hatI ane jAti (mosALa, mAtRpakSa) kuLa (pitRpakSa) kevAM che enI vicAraNA thatI. teve vakhate jAti ane kuLanAM ThekANAM na hoya ane buddhicAturyamAM mANasa hIna hoya evo ThoTha, mANasa acAnaka bhAgyapalaTo thatAM TheTha rAjyasiMhAsana para birAjamAna thaI jato. jUnA vakhatamAM For Personal & Private Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. karmavipAkaciMtanASTaka 2 81 daMtakathAomAM Ave che tema, rAjAne koI putra na hoya to rAjagAdI para besADavA mATe nagaramAM kaLaza sAthe hAtha pheravavAmAM Avato ane hAthI jenA upara kaLaza DhoLe tene rAjagAdI ApavAmAM AvatI. te siMhAsana para besato ane tene mAthe chatra rahetuM tathA AgaLa pAchaLa rakSako rahetA. vartamAna samayamAM lokazAhImAM gAmaDAno koI abhaNa mANasa cUMTaNI jItIne minisTara bane to ene paNa aMgarakSako maLe. vartamAna samayamAM jAtikuLanA bhedo duniyAbharamAMthI, mukhyatve moTA zaheromAMthI nIkaLavA lAgyA che, to paNa AnuvaMzika jAtio, pachAta jAtio vagerenA bheda tathA saMskAra ane buddhicAturyanA bheda to rahevAnA. vaLI Arthika asamAnatA paNa rahevAnI. emAM ochI yogyatAvALo mANasa UMcA pada para pahoMcI jAya, khoTA mANasane lAgavagathI caMdraka ke mAnapatra maLe evI ghaTanAo banatI rahevAnI. AvuM ja bane che temAM emano puNyodaya rahyo hoya che. pUrve karelAM emanAM zubha karmo udayamAM AvI emano abhyadaya kare che. keTalAkano evo abhyadaya jIvana paryata cAle che ane keTalAkano abhyadaya alpakAlIna hoya che. nAmakarma ane gotrakama ekasarakhAM ja hoya evuM nathI. jAtikuLa gotrakarma anusAra maLe che ane zarIrasaMpatti, avAja, mukhAkRti, yazakIrti ityAdi nAmakarma anusAra prApta thAya che. karmanI lIlA apAra vaividhyavALI ane kyAreka to akaLa hoya che. [164] viSama rmA: rdiSTa ramapRSThavat aa jAtyAdibhUtivaiSamyAt kA ratistatra yoginaH / / 21 / / 4 / / [zabdArtha viSama=viSama, sarakhI nahi evI; karmaLa =karmanI smRSTi:=sRSTi,racanA; daD=dIThI che, joI che, jANelI che; rama=UMTa; pRSThava=pIThanA jevI; nAtyAti jAti AdinI; mUtivaiSapAta-utpattinI viSamatAthI; vA=zI; rati=rati; tatra=temAM; yoni:=yogIne.] For Personal & Private Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 2 jJAnasAra anuvAdaH jAti AdinI utpattinI viSamatAthI karmanI sRSTi, UMTanI pIThanI jema viSama dIThI che. emAM yogIne zI prIti thAya? (4) vizeSArtha karmanI vicitra, viSama gatine kAraNe saMsAramAM je viSamatA jovA maLe che te mATe ahIM udAharaNa UMTanuM ApavAmAM AvyuM che. UMTanI phakta pITha joie to paNa e keTalI vAMkIcUMkI hoya che ! kavi dalapatarAye eka kAvyamAM kalpanA karI che ke UMTa phariyAda kare che ke prANIomAM koIkanI pUMchaDI vAMkI che to koIkanAM ziMgaDAM vAMkA che, tyAre ziyALa ene saMbhaLAve che: anyanuM to eka vAMku, ApanAM aDhAra che. UMTanA aDhAre aMga vAMkAM hoya che. UMTanI jema karmanuM paNa vAMkApaNuM saMsAramAM haMmezAM jovA maLe che. koI jAhera rastA para ekAda kalAka UbhA rahIne pasAra thatA jatA lokonA caherA, vastrAlaMkAro, cAla vagerenuM avalokana karIe to karmanI gatino khyAla Ave che. duniyAmAM jAti, kuLa, vaibhava vageremAM eTalI badhI asamAnatA che ke te joIne yogI mahAtmAone saMsAra pratye prema thato nathI. saMsAra pratye udvega thAya che. vAcaka umAsvAtijIe prazamarati' graMthamAM lakhyuM cheH jAtikuladehavijJAnAyurvalabhogabhUtivaiSamyam / daSTvA kathamiha viduSAM bhavasaMsAre ratirbhavati // [jAti (mAtRpakSa), kuLa (pitRpakSa), deha, vijJAna (buddhicAturya), AyuSya, baLa ane bhoganI prAptinuM vaiSamya (viSamapaNuM) joIne vidvAnone (jJAnIone) bhavasaMsAramAM kevI rIte prIti thAya ?] zrI umAsvAtijIe sAcuM ja kahyuM che ke jAti, kuLa, baLabuddhi, vageremAM jo mAtra zreSThatA ja jovA maLatI hoya to mANasane emAM rati-prIti thAya, paraMtu emAM ghaNuM caDatAUtaratAMpaNuM dekhAtuM hoya to vicArazIla mANasane prazna thAya ke Ama kema bane che ? enAM kAraNo jo samajAI jAya to mANasane emAM For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. karmavipAkaciMtanASTaka 283 rAgadveSa karavApaNuM na rahe. sArI vastu ke sthiti joIne mANasane Asakti thaze nahi. Asakti thaI haze te ochI thaze. yathArtha darzana thatAM yogIone te Asakti sAva chUTI jaze. eka vakhata ATha prakAranAM karmonI prakRti, gati vagere samajAI jAya pachI karmo bAMdhavAnuM mANasane gamaze nahi. baMdhAyelAM karmo khapAvavA te puruSArtha karaze. jagatamAM lAbha-alAbha, jaya-parAjaya, sukha-duHkha, harSa-zoka, maitrI ane vaira ityAdi vaMdo jovA maLe che te badhA potapotAnAM karmone AdhAre che, paraspara RNAnubaMdhanA AdhAre che ema samajAya to mANasanI samatvabuddhi vikAsa pAme che. kahyuM che ke suhajogo raiheu, asuhajogo araiheutti / rAgo vaDDhai teNaM avaro dosaM vivaDDhei // [zubha (karma)no yoga ratinuM kAraNa che ane azubha (karma)no yoga aratinuM kAraNa che. tenA zubhanA) yoge rAga vadhe che ane bIjo (azubhano yoga) dveSa vadhAre che.] sivamaggavigghabhUyA kammavivAgA crittvaahkraa| dhIrANaM samayA tihiM cAyapariNAmao havai / [karmanA vipAko zivamArganA vidgabhUta ane cAritrano bAdha karanArA che. tethI dhIrapuruSone tyAganA pariNAmane lIdhe samabhAva thAya che.] sarerAza sAmAnya mANasone saMsAramAM koI viSamatA dekhAtI nathI. evI emanI dRSTi khIlI nathI hotI. je jIvana maLyuM te teo jIvI jAya che. saMsAra pratye teonI Asakti gADha hoya che. teone mukti-mokSa zuM enI khabara nathI hotI ane kaMIka khabara hoya to teo udAsIna hoya che ane e dizAmAM emano puruSArtha nathI hoto. eTale ja AvA mANaso sAMsArika sukha Ave rAjI rAjI thAya che ane duHkha Ave rodaNAM raDe che, valopAta kare che. For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 jJAnasAra [195] kADhI: prathama kRttinofpa ra aa bhrAmyante'nantasaMsAramaho duSTena karmaNA / / 21 / / 5 / / [zabdArtha H mAruddha =caDhelA; prazamaMi=upazama zreNi upara, kRtavetanaH= zrutakevalI, cauda pUrvadha2; [=paNa; =ane; grAmyanta=bhamADAya che; manantasaMsAra anaMta saMsAra; aho Azcarya che; kuTena-duSTa; rmA karma vaDe.. anuvAdaH upazama zreNi para caDelA ane zrutakevalIne paNa duSTa karma, aho, anaMta saMsAra bhADe che. (5) vizeSArtha karmanI sattA keTalI baLavAna che te vize upAdhyAyajI mahArAja eka sacoTa vidhAna kare che. tarata mAnyAmAM na Ave evI vAta che. teo kahe che ke zruta-kevalI bhagavaMtane paNa anaMta saMsAramAM bhamavAno vakhata AvI zake che. teo nigodamAM paNa jAya evo saMbhava hoI zake che. ApaNane prazna thAya ke AvuM te kaI rIte banI zake ? upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke zrutakevalI bhagavaMta sAtama-AThame-navame ane dasame guNasthAnake pahoMce, paraMtu sattAmAM haju jo mohanIya karma hoya ane teo upazamazreNI mAMDe to agiyArame guNasthAnake jaI, tyAMthI paDI TheTha pahele guNasthAnake paNa AvI zake che. AvuM kyAreka ja bane, paNa banI zake kharuM. zrI devacaMdrajI mahArAje jJAnamaMjarI TIkAmAM "Avazyaka niryukti'nI gAthAo (gAthA 118-120) nIce pramANe TAMkI cheH uvasAmaM uvaNIyA guNamahayA jiNacarittasarisaM pi| paDivAyaMti kasAyA kiM puNa sesaM sarAgatthe // [guNo vaDe mahAna evA upazama cAritravALAe upazAnta bhAvane pamADelA kaSAyo, jina sarakhA cAritravALAne paNa nIce pADe che, to pachI bAkInA sarAgI jIvo mATe to zuM kahevuM ?]. For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. karmavipAkaciMtanASTaka 2 85 jai uvasaMta kasAo lahai aNaMta puNo vi paDivAyaM / na hu me vIsasiyavvaM thove vi ksaaysesNmi|| [jemanA badhA kaSAyo upazamabhAvane pAmyA che te pharIthI paNa anaMtavAra nIce paDI jAya che. to thoDA paNa kaSAya bAkI hoya tyAM sudhI teno vizvAsa karavA yogya nathI.] aNathovaM vaNathovaM aggithovaM kasAyathovaM ca / na hu bhe vIsasiyavvaM thovaM pi hu taM vahu hoi|| [RNa thoDuM hoya, vraNa (ghA) thoDo hoya, agni thoDo hoya ane kaSAya paNa thoDo hoya, to paNa teno vizvAsa na karavo, kAraNa ke thoDo hoya to paNa ghaNo thAya che.] dAsataM dei riNaM airA maraNaM vaNo visppNto| savvassadAhamaggI diti kasAyA bhavamaNaMtaM // [devuM (2RNa) thoDuM hoya to paNa te dAsa banAve che, vRddhi pAmato ghA (traNa) thoDA samayamAM mRtyu pamADe che. agni sarvasva bALI nAkhe che ane kaSAyo anaMtA bhava karAve che.] eTalA mATe kahyuM che ke karmanA udaya vakhate potAnI AtmacetanAne karmane AdhIna karavAyogya nathI. karmano udaya hoya te vakhate potAnI cetanAne karmane AdhIna na karatAM potAnA kSayopazama svarUpane anusaranArI karavI joIe. karmano vipAka thAya to te jIvane nIce paDavAmAM ke navAM karma bAMdhavAmAM kAraNarUpa nathI. paraMtu jIva pote potAnI cetanAne ane potAnA vIryane mohanA udayane anukULa kare to te karmabaMdhanA heturUpe thatAM pariNAmane aTakAvavA joie. karmano vipAka arthAt udaya AtmAnA guNone Avare che, paNa te baMdhano hetu na thaI zake. jo karmano pratyeka udaya baMdhanA heturUpa thAya to pachI AtmAnI zaktinI pravRtti kyAM rahI ? For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra zrI devacaMdrajI mahArAje "jJAnamaMjarI' TIkAmAM kahyuM cheH "keTalAka munio nizcaya ratnatrayInA pariNAmathI tIvra kSayopazamabhAva vaDe sAdhanane avalaMbI, apUrva karaNanA baLathI upazamacAritranA pariNAmarUpa upazamazreNIne prApta thaI, upazAntamoha nAmanA agiyAramAM guNasthAnake, sarvathA mohanA udayathI rahita thayelA, paNa sattAmAM rahelA ane udayAvasthAne prApta thayelA mohathI athavA AyuSya pUruM thavAthI tyAMthI paDIne aho cAra gatirUpa anaMta saMsAramAM bhame che." je mahAtmAo kSapakazreNi mAMDe che teo dasamA guNasthAnakathI sIdhA "kSINamoha" nAmanA bAramA guNasthAnake jAya che. teo agiyAramA guNasthAnake jatA nathI. eTale teone pAchA nIce paDavAno koI prazna nathI. teo kevaLajJAna pAmI chevaTe mokSagati prApta kare che. jIva agiyAramA upazAMtamoha nAmanA guNasthAnakethI acUka nIce paDe che. eno AtmasthiratAno puruSArtha maMda paDe che. te karmanA udayabhAvamAM joDAya che. eTale ene nIce pADanAra te karma che. eTale ja evA karmane ahIM upAdhyAyajI mahArAje duSTa tarIke oLakhAvyuM che. upazamazreNie caDelA badhA ja jIvo nigodamAM ja jAya evuM nathI. upazamazreNine prApta thayelA munio vacce AyuSyano kSaya thavAthI upazamazreNithI paDIne anuttara vimAnavAsI deva thAya che. temanuM sAta lava' jeTaluM AyuSya ochuM hovAthI teo lavasattama devo kahevAya che. [166] garvasarvAdhi sAmagrI zAstava paritiSThati . vipavi: varmA: vAryapardhAmanughArvati pArAddA [zabdArtha =bIjI; sarva pi=badhI ya sAmagrI=sAmagrI, kAntava thAkelAnI jema; patiSThati=UbhI rahe che; vipavitra:=vipAka; vana=karmano; #Aryaparyanta kAryanA aMta sudhI; anuyAvati=pAchaLa doDe che.. anuvAdaH bIjI badhI ya sAmagrI thAkelAnI jema UbhI rahe che. karmano vipAka For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. karmavipAkaciMtanASTaka 287. kAryanA aMta sudhI pAchaLa pAchaLa doDe che. (6) vizeSArtha : koipaNa ghaTanA bane to jaina dharma pramANe emAM pAMca samavAya kAraNo rahelAM hoya che. jagatamAM kArya-kAraNa athavA kAraNa-kArya paraMparA haMmezAM cAlatI rahe che. kAraNa vagara koI kArya thatuM nathI. pratyeka kArya pAchaLa koIka kAraNa hoya ja che. kAraNa kadAca ApaNane pratyakSa dekhAya ke na dekhAya. A pAMca samavAya kAraNo che : (1) kALa, (2) svabhAva, (3) niyati athavA bhavitavyatA, (4) karma ane (5) puruSArtha. A pAMca kAraNo sAthe ja hoya. eka paNa kAraNa ochuM hoya to kArya na thAya. A pAMca kAraNomAM sauthI baLavAna kAraNa hoya to te karma che. te kArya pUruM thAya tyAM sudhI, chevaTa sudhI sAthe ne sAthe Ave che. jyAM sudhI karma sakriya banatuM nathI tyAM sudhI bIjI badhI sAmagrI ema ne ema paDI rahe che, jANe thAkI gaI na hoya ! paraMtu karma sakriya thAya to bIjI badhI sAmagrI paNa sakriya thaI jAya che. karmano vipAka athavA karmano udaya e chelluM kAraNa che. e kAryanA aMta sudhI pravarte che. anya kAraNo potapotAnuM kArya kare che, paNa temAM eTaluM baLa hotuM nathI. Ama karma baLavAna che, mATe munie karmano kSaya karavA pravRtta rahevuM joie. karmano kSaya thatAM bIjAM kAraNo potAnI meLe cAlyAM jAya che. emane dUra karavA mATe judo puruSArtha karavAnI jarUra nathI rahetI. vaLI, karmono kSaya karavA mATe anukULatA karmo ja karI Ape che. karmano kSaya karavAnI, ratnatrayInI, mokSaprAptinI samaja tevA prakAranAM zubha karmo dvArA ja prApta thAya che. manuSya bhava, Arya jAti, sAruM kuLa, indriyonI paripUrNatA, sadguruno yoga, sudeva-suguru-sudharmanI samaja ityAdi je prApta thAya che te tevA prakAranAM karmonA udayathI prApta thAya che. eTalA mATe munie karmavipAkanuM anuciMtana karavuM joie. [16] sAvaramAvarte thaI rati pata: I caramAvartisAdhostu chalamanviSya hRSyati / / 21 / / 7 / / For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 jJAnasAra [zabdArtha : sau=(karmavipAka); garamAvarte chellA sivAyanA AvartamAM (pudgalaparAvartamAM); dharma=dharmane; darati=re che; parata:=dekhatAM chatAM, jANavA chatAM vamavartasoDu carama pudgalaparAvartamAM vartatA sAdhunA paNa; chataMtrachidrane; viSya zodhIne; DhaSyati harSa pAme che.]. anuvAdaH A (karmavipAka) acaramAvarta kALamAM (chellAnI pahelAMnA pudgala parAvartamAM) dekhatAM chatAM dharmane hare che, paraMtu zaramAvartI sAdhunA chidrane zodhIne harSa pAme che. (7) vizeSArtha karmano svabhAva ane karmanI pravRtti vize, karmavipAka vize ahIM eka virATa, maulika kalpanA karavAmAM AvI che. e mATe caramAvarta kALa ane acaramAvarta kALane viSaya karavAmAM AvyA che. manuSya vartamAnamAM jIve che. ene potAno bhUtakALa yathAzakya yAda rahe che. emAM ene kalpanA calAvavI paDatI nathI. paNa potAnA dAdA, bApadAdAnA vakhatane e kalpanA, anumAna vagerethI samajI zake che. be pAMca hajAra varSanI vAto paNa kalpanA ItyAdi vaDe e najara samakSa lAvI zake che. paraMtu kALa anaMta che. vartamAna kSaNarUpa che, paNa bhUtakALa ane bhaviSyakALa anaMta che. lAkho, karoDo, abajo varSa kazA hisAbamAM nathI. koipaNa jIva janma, jIve ane mRtyu pAme e daramiyAna je kSetranAM, je kALanAM pudgala paramANuone e sparzato jAya te pugalaparAvarta kahevAya. emAM paNa kramathI ane vyutkramathI evA bheda che. bIjA paNa keTalAka bhedo che. matalaba ke eka jIva cauda rAjalokamAM badhA pudgala paramANuone sparzI le te eka pudgalaparAvartana kahIe, to emAM anaMtakAla cAlyo jAya. evAM anaMta pudgala parAvartana karato jIva ekendriyamAMthI saMjJI paMcendriya manuSya bhava sudhI pahoMce che. manuSya bhavanI prApti pachI keTalAye jIvo pAchA durgatimAM jAya che. have je jIva mokSe javAno hoya te pudgala parAvartana enuM chelluM pugala parAvartana kahevAya. ene carama (chelluM) Avarta kahe che. emAM AvelA jIvane apunabaMdhaka For Personal & Private Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. karmavipAkaciMtanASTaka 289 kahevAmAM Ave che. jIvane eka vakhata samyagudarzana thAya, enI dizA mokSamArga prati pheravAya tayAre jIvano mokSagati pAmavA mATe vadhumAM vadhu ardha pudgalaparAvartana jeTalo kALa rahe che. caramAvarta pahelAMnA pudgala parAvartanomAM to jIva karmAnusAra AmathI tema ghasaDAto, bhaTakato rahe che. karma AgaLa enuM kazuM cAlatuM nathI. karmavipAka jIva, dekhato chatAM enA dharmane harI le che. karma AtmAne eno dharma samajavA deto nathI. potAnI jAtane karmanAM baMdhanomAMthI choDAvavAnI che eTalI samaja paNa tyAre jIvamAM hotI nathI. eTale karmasattA jAheramAM jIvo sAthe emanI najara sAme ja berokaToka potAnuM kArya kare che. paraMtu caramAvartimAM AvelA jIvomAM have dharmano abhyadaya thavA lAge che. dharmanI kaMIka samajaNa AvavA lAge che. potAnuM zarIra anitya che ane AtmA amara che evo vizvAsa bese che. have jIvo mArgAnusArI bane che. samakitI jIvo to ardhapagalaparAvartamAM AvI jAya che. have karmasattA AvA samakitI jIvo AgaLa bedhaDaka potAnuM kArya karI zakatI nathI. karmasattA e jIvomAM cUpacApa pravezavA mATe chidro zodhavA lAge che. sAdhaka muninI AsapAsa te AMTA mAre che. koI sAdhuthI jarA sarakho pramAda thayo to e taka jhaDapIne koIka karma dAkhala thaI jAya che. ekane dAkhala thavA maLe eTale e harSamAM AvI jAya che. pachI badhA anartho cAlu thAya che. kahyuM che ke chike mana vImati | chidromAM anartho ghaNA thAya che. eTalA mATe kyAreya pramAda sevavo na joie. emAM paNa sAdhuoe to vizeSa jAgRta rahevAnI jarUra che. pramAda pAMca prakAranA kahyA cheH nidrA, viSaya, kaSAya, vikathA ane madyapAna. gRhastha jIvanamAM to Dagale ne pagale pramAda che. paraMtu sAdhue potAnuM jIvana pramAdarahita banAvavAnuM che. For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 jJAnasAra [16] sALaM vibhakti ya: kavipati vinDayana sa eva syAccidAnandamakarandamadhuvrataH / / 21 / / 8 / / [zabdArthaH sAcaM sAmya, samabhAva; vimarti=dhAraNa kare che; =je; karmavipAtra karmanA vipAkane; Dhavi hRdayamAM; vinDaya=ciMtavato; sa ava=te ja; sthA--thAya che; vivAnanda cidAnaMdarUpa, jJAnAnaMdarUpa; maratvamadhuvrata:=makaraMda (puSparasa)no bhramara bane che.] anuvAdaH je hRdayamAM karmanA vipAkanuM ciMtana karatAM samatAne dhAraNa kare che te ja jJAnAnaMdarUpa makaraMdano bhramara (rasaza) thAya che. (8) vizeSArtha upAdhyAyajI mahArAje munione karmavipAkanuM anuciMtana vAraMvAra karavAnuM kahyuM che. ethI cittamAM saMsAra pratye, vyaktio ane padArtha pratye samabhAva rahe che. koIka mahAtmAe kahyuM che ke eka phakta karmanA siddhAntanuM, karmanA viSayanuM ciMtana vAraMvAra koI vyakti kare to tene avazya samakita prApta thAya ane jo samakita hoya to te vadhu nirmaLa thAya. eka vakhata karma vipAkanuM yathArtha ciMtana cAlu thAya pachI koIne doSa devAnuM mana nahi thAya. saMsAramAM je kaMI sArImAThI ghaTanAo bane che te e jIvonA karmanA udaya anusAra bane che evo bhAva hRdayamAM dRDha thato jAya che. A samajaNa Ave pachI koIno vAMka jovAne badale jIvo pratye sahAnubhUti thAya che, samabhAva rahe che. vaLI, potAnA jIvanamAM apriya, AghAtajanaka lAge evI ghaTanA kadAca jo banI to teve vakhate paNa tene samabhAvapUrvaka jIravavAnuM sAmarthya pragaTa thAya che. mANase udayamAM AvelAM azubha karmo samatApUrvaka sahana karI levAM joIe evI zikhAmaNa bIjAne ApavI sahelI che, paNa potAnA jIvanamAM bhAre azAtAvedanIya karmano udaya thAya tyAre samatA rAkhavI e ghaNI agharI vAta che. moTA For Personal & Private Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. karmavipAkaciMtanASTaka 2 91 muni mahAtmAo Ave vakhate barAbara samatA dhAraNa kare che, AtmasvarUpamAM sthira thAya che, azAtA sahana karI le che ane koIne doSa detA nathI. sauthI vadhu kasoTI to mAraNAntika upasargo vakhate thAya che. eve vakhate metAraja muni, gajasukumAla muni vageree, koIne aMza mAtra doSa na detAM upasargo kevI samatApUrvaka sahana karI lIdhA hatA ! je munio karmavipAkanA ciMtana dvArA samabhAvamAM rahe che teo AtmasvarUpamAM sthira thaI zake che. pariNAme teo saccidAnaMda anubhavI zake che. teo saccidAnaMdarUpI madhunA upabhoga karanAra jJAnI-bhramara banI zake che. Ama, karmanA svarUpanuM satata ciMtana-anuciMtana vyaktine kevI UMcI bhUmikA sudhI laI jaI zake che te graMthakArazrIe ahIM darzAvyuM che. For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 2 jJAnasAra 22. bhavoDhegASTaka [169] yastha zmIramadhyAjJAnavajhamAM tattam | ruddha vyasananorve: pathAno yatra kumA: pArAzA [zabdArtha vacca=jenuM (saMsArasamudranuM); TgIra madhyastha=jeno madhyabhAga gaMbhIra che; mAnavajhamayaM ajJAnarUpI vajathI baneluM; tataetaLiyuM; ruddha =rUMdhAyelA; vyasanazaiodhe =vyasanarUpI (saMkaTarUpI) parvatanA samUha vaDe; pathAna: paMtho, mArgo; ya jyAM ; kumA:=durgama, saMkaTa bharelA.. anuvAdaH jeno madhyabhAga agAdha che, jenuM taLiyuM ajJAnarUpI vajathI baneluM che, jyAM saMkaTarUpI parvatonA samUha vaDe ruMdhAyelA durgama mArgo che- (1) vizeSArtha vizeSArtha mATe 1 thI 5 zloka sAthe lIdhA che. [170] pAtAnanazA yatra mRtAtkRMImahAnitai: ____ kaSAyAzcittasaMkalpavelAvRddhiM vitanvate / / 22 / / 2 / / [zabdArtha : pAtAvata:kapAtALa kaLaza rUpa; cage=jyAM; mRtA:=bharelA; tRM/mahAninaiRtRSNArUpI mahAvAyuthI; pAya:=kaSAyo; vittasaMnya:=cittanA saMkalparUpI; vestAvRddhi=bharatIne; vitattvate vistAra che.] anuvAdaH jyAM tRNArUpI mahAvAyuthI bharelA pAtALakalazorUpI kaSAyo mananA saMkalparUpI bharatInI vRddhi kare che(2) [171] sarvAnirvatratyArthatra hena: savA | ___ yo ghorarogazokAdimatsyakacchapasaMkulaH / / 22 / / 3 / / For Personal & Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. bhavogASTaka 293 [zabdArtha : arIvana =kAmadeva (smara) rUpa vaDavAnala; tati baLe che; antara madhyamAM; yatra=jyAM; taidevana:=sneha (rAga)rUpI iMdhanavALo; sa haMmezAM; :=; dhorIvAva bhayaMkara roga ane zo kAdi svarUpa; masthacchapasaMvRta:=mAchalAM ane kAcabAthI bharelo.] anuvAdaH jyAM madhyabhAgamAM haMmezAM sneha (rAga)rUpI IMdhanavALo kAmadevarUpI vaDavAnala baLe che, (ane) je bhayaMkara roga-zokAdi mAchalAM ane kAcabAthI bharelo che- (3). [72] phuddhimatsarArvizulkata nirta: yatra sAMyAtrikA lokAH patantyutpAtasaMkaTe / / 22 / / 4 / / [zabdArtha vRddhimatsa drau: dubuddhi, matsara ane droharUpI; vidyuhurvAtArthataiH= vIjaLI, vAvAjhoDAM ane garjanA vaDe; sAMyAtriA:=vahANavaTI; non:=loko; pati=paDe che; utpAtasaMkeHutpAtarUpI, tophAnarUpI saMkaTamAM.] anuvAdaH jyAM dubuddhi, matsara ane droharUpI vIjaLI, vAvAjhoDAM ane garjanAothI vahANavaTI loko utpAtarUpI saMkaTamAM paDe che- (4) [173] jJAnI taman mavAkyorjityodinoDatihApaIIn ! tasya saMtaropAye sarvayatvene vArukSati ra2AApA [zabdArtha : jJAnI jJAnI puruSa; tasmAte; mavAmo:=saMsArarUpI samudrathI; nityadina =haMmezAM udvigna; tivAru=atyaMta bhayaMkara; taetene; saMtaropAyaMetaravAnA (pAra UtaravAnA) upAyane; sarvayatnana=sarva prayatnanI, badhA udyamathI; kSati=icche che.] anuvAdaH AvA ati bhayaMkara saMsAra samudrathI haMmezAM udvigna thayelA jJAnI For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 jJAnasAra sarva prakAranA udyamathI tene tarI javAnA upAyanI AkAMkSA seve che. (5) vizeSArtha ahIM upAdhyAyajI mahArAje pAMca zlokamAM saMsArane mATe samudranuM rUpaka prayojyuM che. (emaNe "adhyAtmasAra'mAM saMsAra mATe jaMgala, kArAgAra, smazAna, kUpa vagere prakAranAM rUpako prayojyA che.) A rUpakanI viziSTatA e che ke saMsArarUpI samudranA moTA rUpakamAM nAnI nAnI vigatonAM yathArtha peTA rUpako yojavAmAM AvyAM che. teo varNave che ke (1) A samudrano madhyabhAga agAdha che. agAdha eTale bahu ja UMDo, jenuM taLiyuM jaldI na Ave evo. (2) chevaTe je taLiyuM Ave che te vajanuM baneluM che. e sahelAIthI bhedI na zakAya evuM che. mAnavarUpI saMsAramAM ajJAnarUpI taLiyuM che. samagra saMsAra ajJAnanA pAyA upara racAyelo che. (3) emAM saMkaTarUpI parvatonI hAramALA che. (4) enA mArgo viSama-durgama che. saMsArarUpI samudra saraLatAthI pAra tarI javAya evo nathI. emAM sIdhI gatie vahANa cAlI zake ema nathI. (5) emAM tRSNA, viSayonI abhilASArUpI vegavaMta mahAvAyu kuMkAI rahyo che. (6) emAM krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyarUpI pAtALakaLazo che. (7) emAM cittanA saMkalpa-vikalpa rUpI bharatI Ave che. (8) emAM taLiye kaMdarpa-kAmavAsanArUpI vaDavAnala niraMtara baLI rahyo che, kAraNa ke emAM sneha-rAgarUpI iMdhano satata homAtAM rahe che. (9) A samudramAM rogarUpI bhayaMkara mAchalA ane zokarUpI kAcabA satAve che. (10) emAM durbuddhirUpI vIjaLI trATake che, (11) guNamatsararUpI vAvAjhoDAM thAya che ane (12) droha-apakAranI vRtti, chetarapiMDI rUpI bhayaMkara garjanAo saMbhaLAya che. (13) emAM sAMyAtriko eTale ke vahANa haMkAranArA anubhavI vahANavaTIo paNa utpAtarUpI saMkaTomAM sapaDAI jAya che. Ama ajJAna, tRSNA, viSayavAsanA, krodhAdi kaSAyo, saMkalpa-vikalpo, rAgadveSa, rogazoka, durbuddhi, guNamatsara, droha vagerethI bharacaka A saMsArarUpI sAgara pAra UtaravAnuM, sAme kinAre pahoMcavAnuM atyaMta muzkela che. Ama chatAM For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. bhavoDhegASTaka 2 95 anubhavI, jJAnI vahANavaTIo emAMthI hiMmatapUrvaka upAya zodhI kADhI, AgaLa vadhI sAme kinAre pahoMcI jAya che. jemane saMsAranA svarUpanuM jJAna na hoya te emAMthI rasto kema kADhI zake ? paraMtu saMsAranA viSama svarUpathI udvega pAmelA jJAnI munione emAMthI rasto kADhavAnuM AvaDe che. [14] tainapAtra yahUd rAdhAvedhoti yathA ! kriyAsvananyacittaH syAd bhavabhItastathA muniH / / 22 / / 6 / / [zabdArtha tainapAtradhara:=telanA pAtrane dhAraNa karanAra; =jema; ravAyodyata:= rAdhAvedha sAdhavAmAM tatpara; yathA=jema; DriyAsutrakriyAmAM, cAritramAM; ananyavatta:=ananyacittavALA; =thAya che, hoya che; mayamIta:=saMsArathI bhaya pAmelA; tathA=tema; muni=muni, sAdhu.] anuvAdaH jema telanA pAtrane dhAraNa karanAra ane jema rAdhAvedha sAdhavAmAM tatpara mANasa kriyAmAM ananya cittavALo hoya che, tema saMsArathI bhaya pAmelA muni (ekAgra cittavALA) hoya che. (6) vizeSArtha saMsArathI bhaya pAmelA muni mahArAjanI potAnI saMyamayAtrAmAM, cAritrapAlanamAM, mokSaprApti mATenI sAdhanAmAM ekAgratA hovI joIe. emanuM citta satata ane saMpUrNapaNe emAM parovAyeluM hovuM joIe. A ekAgratA kevA prakAranI hoya to utkRSTa kahevAya ? e mATe upAdhyAyajI mahArAje ahIM be prAcIna dRSTAnta ApyAM che. eka te telanuM pAtra dhAraNa karanAranuM ane bIjuM rAdhAvedhanuM. prAcIna samayamAM eka nagarImAM eka lakSaNavaMto mANasa hato. paNa te mAnato hato ke manuSyanuM citta kyAreya ekAgra thaI na zake. te eTaluM caMcaLa che ke eka viSaya parathI bIjA viSaya para niraMtara kUdAkUda karyA ja kare che. rAjAne A vAtanI For Personal & Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 jJAnasAra khabara paDI. ekavAra e mANasa kaMIka sAmAnya vAMkamAM AvatAM rAjAe ene mRtyudaMDanI sajA pharamAvI. te vakhate e mANase ane rAjyanA sabhAjanoe rAjAne vinaMtI karI ke "mahArAja ! eno aparAdha mApha karo. ene mRtyu daMDanI sajA na Apo.' te vakhate rAjAe kahyuM, 'tamArI vinaMtI che to bhale enI sajA mApha karuM chuM, paNa eka zarate. telathI chalochala bhareluM eka pAtra laI te nagaramAM cakkara lagAvIne pAcho mArI pAse Ave. jo eka paNa TIpuM jo DhoLAyuM haze to ene mRtyudaMDanI sajA thaze." rAjAe nagaramAM dareka cauTe ane mArgamAM nadInA khela, nATaka, nRtyAMganAo, suzobhano ityAdi evAM karAvyA ke mANasa te jovA lalacAya ane tela DhoLAI jAya. pelo mANasa pAtramAM tela laIne nIkaLyo. paNa enuM citta telanI sAme ja ekAgra hatuM. mArgamAM vividha AkarSaka avAjo, dazyo hatAM paNa te jovA sAMbhaLavAmAM eNe jarA paNa rasa na lIdho, kAraNa ke mRtyuno bhaya hato. ema karatAM telanA pAtramAM ja cittane satata ekAgra rAkhIne eka paNa TIpuM DhoLAyA vagara te rAjA pAse AvI pahoMcyo. rAjAe ene zAbAzI ApI ane enI sajA mApha karI ane enI pAse kabUla karAvyuM ke manuSyanuM citta dhAre to ekAgra thaI zake che. emAM paNa mAthe moTo bhaya jhajhUmato hoya to citta e bhayathI mukta karAvanAra vastumAM atyaMta ekAgra banI jAya che. tevI rIte mANasane, muni bhagavaMtane saMsAra-paribhramaNano bhaya satAvato hoya to temanuM citta saMyamayAtrAmAM, cAritrakriyAmAM, mokSasAdhanAmAM ekAgra banI zake. e mATe saMsAra bhayarUpa lAgavo joIe. jo saMsAra bhayarUpa nahi paNa bhogavavA jevo lAgato hoya to mokSanA viSayamAM ene rasa nahi paDe. emAM enuM citta ekAgra nahi thaI zake. ahIM bIjuM daSTAnna ApyuM che rAdhAvedhanuM. rAdhA eTale pUtaLI. vedha eTale vIMdhavuM, nizAna tAkavuM. jUnA vakhatamAM dhanuSyavidyAmAM mANasa tyAM sudhI pAraMgata For Personal & Private Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. bhavogASTaka 297 thato ke te rAdhAvedha sAdhI zakato. kyAreka svayaMvaramAM kuMvarInA pitA eTale ke rAjA evI zarata rAkhatA ke je rAdhAvedha sAdhI zake tene ja kanyA varaze. arjuna AvA rAdhAvedhamAM kuzaLa hato. rAdhAvedhamAM eka pANIno ke telano kuMDa banAvavAmAM Ave ke jenA sthira pANI ke telamAM spaSTa pratibimba paDe. kuMDamAM vacce UMco staMbha hoya. bANAvaLI trAjavA jevA be pallAmAM eka eka paga rAkhIne samatolapaNuM jALavIne UbhA hoya. staMbha upara eka ADI pUtaLI (rAdhA) goThavelI hoya. te cakkara cakkara pharatI hoya. tenuM spaSTa pratibimba nIce paDatuM hoya. e pratibimbamAM nIce jovAnuM ane ema jotAjotAmAM bANa upara tAkavAnuM. bANa pharatI pUtaLInI AMkhane vIMdhI nAkhe e rIte choDavAnuM. emAM gaNatarIpUrvakanI pUrI ekAgratA hoya to ja pUtaLInI AMkha vIMdhAya. AvI ekAgratA siddha karanArA bANAvaLIo prAcIna kALamAM hatA. teo rAdhAvedha siddha karanAra kahevAtA. satata abhyAsathI evI ekAgratA prApta karI zakAtI. UMcI koTinI cittanI ekAgratAnAM ahIM be dRSTAnta ApavAmAM AvyAM che. AvI ekAgratA saMyamayAtrA mATe munie keLavavAnI rahe che. muni mahArAja saMsAra-paribhramaNa ane karmonAM duHkhothI bhaya pAmIne samiti, gupti, caraNasittarI, karaNasittarIrUpI kriyAomAM ekAgra cittavALA thAya che. kahyuM cheH ___gAijjaMtI surasuMdarIhiM vAijjaMtA vi vINamAIhiM / taha vi hu samasattA vA ciTuMti muNI mahAbhAgA // devAMganAo gAtI hoya, vINA vagere vArdeitro vagADatI hoya, to paNa mahAbhAgyavAna evA muni samacittavALA rahe che. [175] viSaM viSasya vahnazca vahnidrava yadauSadham / tatsatyaM bhavabhItAnAmupasarge'pi yanna bhIH / / 22 / / 7 / / For Personal & Private Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 jJAnasAra [zabdArtha viSa=viSa; viSastha viSanuM; vane vahnivALAnuM, agnithI dAjhelAnuM; =ane; vadif=agni; pava=ja; ya=jema; mauSathaRoSadha; ta--te; satyaM=sAcuM che. mavamItAnAM saMsArathI bhaya pAmelAne; 35fpa upasarga prApta thavA chatAM; ya =kAraNake; na=nathI; mI:=bhaya]. anuvAdaH viSanuM auSadha viSa che ane agninuM (oSadha) agni ja che te satya che, kAraNa ke saMsArathI bhayabhIta thayelA (munione) upasargamAM paNa bhaya hoto nathI. (7). vizeSArtha: roganA keTalAka ilAjo apavAdarUpa ane akasIra hoya che. ApaNe kahIe chIe ke kAMTAthI kAMTo nIkaLe. vagaDAmAM jatAM kAMTo vAgyo hoya ane bIjuM kaMI sAdhana na hoya to bIjA kAMTAnI aNI vaDe pagamAM bhoMkAI gayelo kAMTo kADhI zakAya che. auSadhopacAramAM paNa AvuM bane che, jema ke viSanuM eka auSadha te viSa pote che. amuka prakAranuM viSa te viSanuM mAraNa che. evI rIte agninuM (garamInuM) auSadha agni (garamI) che. koInI AMgaLI dAjhI hoya to enA upara garamAgarama ghI lagADAya che. jo A pramANe banI zakatuM hoya to jene saMsArano bhaya lAgato hoya (saMsAramAMthI chUTavAnI icchA hoya) to teno bhaya dUra karavA upasargonA bhayarUpI eka upAya (karmakSayano upAya) kAragata nIvaDe che. upasargorUpI auSadha sevavAthI saMsArano bhaya bhAge. A kevI rIte bane ? Ama juo to sAmAnya mANasane saMsArano bhaya nathI. te khAIpIne hare phare che ane moja mANe che. paraMtu je jIva saMsAranuM vAstavika svarUpa zuM che te jANe che ke janma, jarA ane mRtyu duHkhamaya che ane enuM cakra satata cAlyA kare che. e cakramAMthI chUTavA mATe jo puruSArtha thAya to ja muktinuM sukha anubhavI zakAya. kevaLajJAna meLavavA mATe ghAtI karmono kSaya anivArya che. karmono jhapATAbaMdha ane jaththAbaMdha kSaya karavA mATeno eka amogha upAya te upasargo svecchAe sahana For Personal & Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. bhavoDhegASTaka 2 99 karavAno che. bhagavAna mahAvIre anArya lADha pradezamAM jaI svecchAe kaSTo samabhAvapUrvaka sahana karyA hatAM. emane zikArI kUtarAo karaDyA hatA, anArya lokoe emane cora ke jAsUsa samajI dhakkA mAryA hatA ane prahAro karyA hatA. saMgama deve keTalA badhA ghora upasargo karyA hatA ! bhagavAne potAnAM bhAre karmo khapAvavA mATe A badhuM kaSTa sahana karyuM hatuM. baMdhaka muni metArya muni, gajasukumAla muni vagerenAM dRSTAnno jANItAM che. Ama upasargo saMsArano bhaya dUra karavAmAM sahAyarUpa bane che. [176] bairya mavamayAdeva vyavahAra munine svAtmArAmasamAdhau tu tadapyantarnimajjati / / 22 / / 8 / / [zabdArtha H zairya dhairya, sthiratA; mavamayA=saMsAranA bhayathI; parva ja; vyavahAre vyavahAra dazAmAM, vyavahAra nathI; muni =muni, sAdhu; ne pAme; svItmArAma=potAnA AtmAmAM ramaNatArUpa; samAdhau=samAdhimAM; tu=paraMtu, tapitrute (bhaya) paNa; mantarnamaMti=aMdara vilIna thaI jAya che.. anuvAdaH vyavahAra dazAmAM (athavA vyavahAra nathI) muni saMsAranA bhayathI ja sthiratA pAme che, paraMtu potAnA AtmAmAM ramaNatArUpI samAdhimAM hoya che tyAre te (bhaya) paNa aMdara vilIna thaI jAya che. (8) vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje saMsAranA bhaya vize vyavahAranayathI ane nizcayanayathI ema baMne rIte ahIM sarasa spaSTatA karI che. koIne ema thAya ke bhayane kAraNe amuka kArya karavuM paDe, DaranA mAryA na chUTake koI kAma karavAnuM Ave to e kAmamAM zo bhalIvAra ? Dara vagara svecchAe sahaja rIte bhAvathI kAma kare to keTaluM sarasa thAya ! DarathI kArya thAya te zuM sAruM thaI zake ? thAya to te keTaluM Take ? vAstavikatAnI dRSTie Avo prazna thAya e svAbhAvika che. eTale te aMge ahIM bhUmikAbhedathI khulAso karavAmAM Avyo che. For Personal & Private Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 jJAnasAra upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke vyavahAranayathI joIe to saMsAranA bhayathI muni cAritranI ArAdhanAmAM sthiratA sAdhe che. zuM munie saMsAra-paribhramaNano bhaya rAkhavo joIe ? teno uttara e che ke hA, munine manuSya, deva, tiryaMca ane nArakI e cAra gatimAM rakhaDavuM paDe eno bhaya hovo joIe. durgatino bhaya hoya to ja azubha pravRttithI aTakAya che. rAjyamAM sajAno Dara hoya to mANasa pApa karatAM Dare che ke aTake che. ahIM munine saMsArano bhaya te hAu eTale ke bIka nathI. sahaja samajaNa che. Avo bhaya te ArtadhyAna nathI, paNa dharmadhyAna che, AvA viSama pariNAmathI bacavAno bhAva che. ema karavAthI munimAM bhaya vize mAnasika roga vagere Fear Complex, Phobia thatAM nathI, paraMtu teo cAritrapAlana vadhu dRDhapaNe kare che. teo potAnA mahAvratonuM pAlana niraticArapaNe karavA lAge che, vihAra, kezaloca, gocarI, paDilehaNa vageremAM teo apramatta rahe che. temanI Avazyaka kriyAomAM zithilatA, anutsAha, avyavasthitapaNuM, utAvaLa ityAdi hotAM nathI. samiti-gupti e aSTa pravacana mAtAnuM upayogapUrvaka sevana kare che, kSamAdi dharmomAM teo kuzaLa, ujjavaLa bane che. vastuta: sAdhu bhakti, tAjapa, jJAnadhyAna, svarUpa ramaNatAmAM uttarottara vadhu UMcI dazA prApta karatA rahe che. jo saMsAra paribhramaNano sAdhune bhaya na rahe to pote lIdhelA vezane teo vaTAvI khAze. temanAmAM mAna-pUjA-sanmAnano bhAva vadhaze, janamanaraMjana ane lokaprazaMsA pAchaLa teo paDI jaze, teo vividha prakAranI vikathAomAM rAcaze, Avazyaka kriyAomAM pramAdI banI jaze, svAdhyAya, dhyAna vagere mATe samaya nahi rahe, tAjapa mATe rUci nahi thAya. are, AgaLa jatAM teo svabacAva arthe zAstromAMthI apavAdarUpa udAharaNo AgaLa dharaze ane utsutraprarUpaNA karaze. eTale ja sAdhu mahAtmAo mATe AraMbhamAM saMsAranA bhayanI AvazyakatA che. paraMtu e ja mahAtmAo AtmadazAmAM UMce caDatA jAya, AtmadhyAnamAM lIna bane, yogaupayoganI sthiratA prApta kare, jJAtA-daSTa bhAvano abhyAsa vadhato For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. bhavogASTaka 301 jAya, evI ucca dazAe saMsAra ane mokSa e baMne aMge temanAmAM niHspRhatA, nirIhatA varte tyAre emano saMsArano bhaya svAbhAvika rIte ja emanI AtmasamAdhimAM vilIna thaI jAya che, ogaLI jAya che. evI ucca AtmadazAmAM teo hoya tyAre to badhAM dvandrothI teo para thaI jAya che. te mATe kahyuM che mokSe bhave ca sarvatra, nispRho munisattama : For Personal & Private Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 jJAnasAra 23. lokasaMjJAtyAgASTaka [177] prApta: uSTha guNasthAne viduniyanam aa lokasaMjJArato na syAnmunirlokottarasthitiH / / 23 / / 1 / / [zabdArtha: prApta:=prApta thayelA; SaSThaEchaThThI; guNasthAnaM=guNasthAnake (chaThThA pramatta guNasthAnake); mavadri=bhavarUpI viSama parvata; taddana--ullaMghana karanAra; oLaMgI janAra; nosaMjJArata=lokasaMjJAmAM prItivALA; ne vA=na hoya; muni:=muni, sAdhu; to sthiti:=lokottara mArgamAM jemanI sthiti che evA] anuvAda: saMsArarUpI viSama parvatanuM ullaMghana karavArUpI chaThThA guNasthAnake prApta thayelA, jemanI lokottara mArgamAM sthiti che evA muni lokasaMjJAmAM prItivALA na hoya. (1) vizeSArtha: ApaNe "loka eTale loko athavA saMsAra evo sAdo artha karIe chIe. Avazyaka niryukti' vageremAM skUla ane sUkSma evA ATha prakAranA loka batAvyA che, jema ke (1) loka" zabda arthAt nAma bolavAthI je loka samajAya te nAmaloka, (2) akSaranI racanArUpa lokanAlikAnA yaMtranI sthApanA te sthApanA-loka, (3) rUpI ane arUpI evA jIva ane ajIvarUpI dravya loka (4) Urdhva, adho ane tiryaMga lokamAM AkAzanA pradezo te kSetraloka (5) samaya, AvalikA ityAdi kALanA parimANarUpa te kALaloka, (6) deva, manuSya, tiryaMca ane nAraka e cAra gatirUpa te bhavaloka, (7) audayika, lAyopathamika vagere bhAva pariNAmarUpa bhAvaloka ane (8) dravyAdinuM guNa vagere rUpe pariNamana te paryAvaloka. For Personal & Private Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. lokasaMjJAtyAgASTaka 303 A badhA prakAramAM be prakAra mukhya che te bhavaloka ane bhAvaloka. cAra gatirUpI saMsAra te bhavaloka che. emAMthI mukta thavAnuM che. odayika Adi parabhAvamAM ekarUpa banavuM te bhAvaloka. A bhAvaloka aprazasta che. A baMne prakAranAM lokanI saMjJA sAdhumahAtmAoe tyajavA yogya che. teoe sAte nayanI apekSAe lokasaMjJAno tyAga karavo joIe. gRhajIvanano tyAga karI paMcamahAvrata dhAraNa karatAMnI sAthe muni mahArAja, jo dIkSA sAcA bhAvathI lIdhI hoya to sIdhA pramatta saMyata evA chaThThA guNasthAnake birAje che. AvuM munipaNuM svIkAravuM te atyaMta kaThina che. saMsAramAM bepAMca TakA loko ja AvuM cAritra aMgIkAra karI zake che. eTale ja upAdhyAyajI mahArAje ahIM kahyuM che ke dIkSA e bhavarUpI viSama parvatanuM ullaMdhana karavArUpa moTuM parAkrama che. paraMtu jeo e parAkrama karI zake che teo AdhyAtmika vikAsakramamAM sIdhA chachuM guNasthAna prApta kare che. A guNasthAnaka sarvavirati rUpa che. saMyama dhAraNa karIne muni sarva AsavonI virati kare che. saMsArI jIvo viSayakaSAyamAM anurakta hoya che. teo podgalika saMpatti ane vaibhavamAM rAcanArA hoya che-paraMtu muni mahArAja saMyama ane jJAnadhyAnarUpI adhyAtma-saMpatti dharAvanAra che. AvI saMpatti maLyA pachI, loko je kare che te karavA yogya che, loko rAjI rahe tema karavuM, lokonI prazaMsA karIne rAjI thavuM vagere prakAranI lokasaMjJArUpI tuccha saMpattimAM koNa rAce ? muni mahAtmAe sadeva lakSamAM rAkhavuM joIe ke pote sarvaviratidhara sAdhu che, pAMca guNasthAnaka vaTAvI chaThThA sthAnake pahoMcyA che, navakAra maMtramAM pAMcamuM pada prApta karI lIdhuM che. have gRhastha aNuvratI zrAvaka jevuM vartana potAne zobhe nahi. pote samyagdarzana, jJAna ane cAritra e ratnatrayInI ArAdhanA karanAra che, eTale evA sAdhakonI sobata ja pasaMda karavAyogya che. jijJAsAbhAvathI paNa gRhasthanI sAthe sAMsArika vAtomAM na paDavuM joIe.pote have rAgadveSa ochA karatA javAnuM che, mATe rAgadveSa vadhAre evI pravRttimAM na rAcavuM joIe. pote For Personal & Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 jJAnasAra bahu sArA ane samaju che evI prazaMsA meLavavAnA bhAvathI kazuM na karavuM joie. pote have sAtamA guNasthAnakane sparza karavAno puruSArtha karavAno che. dravyathI ke bhAvathI nIcenA guNasthAnake patita thavAnuM nathI. lokonA dAkhalA levAnuM, lokonI saMpattithI aMjAI javAnuM ke temane anusaravAnuM have koI prayojana rahevuM na joIe. [178] yathA vitAma itte vara varI tai: | hA hAMti saddharma tathaivananAMganai: JArarUArA [zabdArtha yathA=jema; vintA=ciMtAmaNi ratna; vatte=Ape che; vAro mUrkha mANasa: navarInai=badarInA phaLa vaDe-boraDInA phaLa-boranA badalAmAM; dahA=arere; nahati tyaje che; saddharma=saddharmane; tathaiva=tevI rIte, tema; manaraMganai =janaraMjana karavA vaDe.]. anuvAdaH jema mUrkha mANasa boranA badalAmAM ciMtAmaNi ratna ApI de che, tevI ja rIte, arere, mUDha mANasa janaraMjana karavA vaDe sadharmane tyajI de che. (2) vizeSArtha phaLomAM bora nAnuM tuccha phaLa gaNAya che. khAvAnuM thoDuM ane pheMkI devAnuM vadhAre khaTamIThAM bora nAnAM chokarAMone vizeSa bhAve eTale bora vecanArI nAnA chokarAne chetarI le che. bora ApIne sonAnI kalphI paDAvI lIdhI evI kahevata paDI gaI che. bIjI bAju mUrkha mANasa boranI lAlacamAM moMghI vastu ApI de. ajJAnI to ethI paNa vadhu mUrkhatA kare. A vize eka jUnuM dRSTAnta che. eka vakhata rabArIne bakarI carAvatAM carAvatAM rastAmAMthI eka ratna maLyuM. paNa eNe to mAnyuM ke A to kAcano camakato TukaDo che. eNe bakarInA gaLe e bAMdhI dIdho. pAchA pharatA gAmamAM eka bora vecanArI beThI hatI. rabArIne bora khAvAnuM mana thayuM, paNa pAse paisA nahotA, eTale eNe kAca (ratna) ApIne badalAmAM bora lIdhAM eTalAmAM eka jhaverI tyAMthI pasAra thayo. eNe boravALI For Personal & Private Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. lokasaMjJAtyAgASTaka 305 pAse ratna joyuM. eNe thoDA paisA ApIne boravALI pAsethI ratna laI lIdhuM. boravALI ethI rAjI thaI. rabArIne thayuM ke mane maphatamAM bora khAvA maLyAM. bora vecanArIne thayuM ke boranA badalAmAM potAne ghaNA badhA paisA maLyA. jhaverIne thayuM ke mane sastAmAM ratna maLI gayuM. paraMtu rabArIne jo khabara hota ke A mUlyavAna ratna che to te Ama bora mATe ApI na deta. boravALIne khabara hota to eNe ratna ApyuM na hota. sastI vastunA badalAmAM moMghI vastu ApI devI e narI mUrkhatA che, ajJAna che. gharma to ciMtAmaNiratna karatAM paNa vadhu mUlyavAna che. e gumAvavAnI mUrkhatA na karavI joIe. je mANaso loko vakhANa kare e mATe dharmArAdhanA kare che, teo potAnI jAtane chetare che. upAdhyAyajI mahArAje ja kahyuM che ke "janamanaraMjana dharmanuM mUlya na phUTI badAma'. potAnI jAtane vakhatovakhata pUchI jovuM joIe ke "he jIva ! tuM nAnuM moTuM tapa kare che tyAre loko enI noMdha le, prazaMsA kare evI to icchA nathI rAkhato ne ? tuM dAna Ape to samAjamAM tArI vAha vAha thAya evI apekSA to nathI rahetI ne ? teM zAstrono abhyAsa karyo hoya to lokomAM paMDita ke jJAnI tarIke tArI vAhavAha thAya to tuM rAjI rAjI thAya che ? saddharmanA badalAmAM jo tuM lokaprazaMsAnI spRha rAkhe to tAro saddharma vyartha jaze. athavA lokaprazaMsAnA pravAhamAM jyAre tuM taNAI jAya che tyAre tArI Avazyaka kriyAone bhUlI na javAya te jovuM joIe. sAcA ArAdhako, pote lokaprazaMsAnA adhikArI hoya chatAM lokaprazaMsA na thatI hoya to tethI nirAza nathI thatA, bIjAnI irSA karatA nathI, "samAja kadarahIna che' ema kahI samAjane vagovatA nathI. pote sArI rIte jANe che ke teo je dharmArAdhanA kare che te to karmakSaya mATe che. mokSaprApti mATe che, AvA For Personal & Private Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 jJAnasAra mahAtmAo saMsAra pratye udAsIna hoya che, lokacAhanA sAthe emane nisbata nathI hotI. teo aMtarathI icchA-AkAMkSA-apekSAthI rahita hoya che. "ratnAkara paccIsI'mAM kahyuM cheH vairAgaraGgaH paravaMcanAya, dharmopadezo jnrNjnaay| vAdAya vidyAdhyayanaM ca me'bhUd kiyad buve hAsyakaraM svamIza // [mAro vairAgya raMga bIjAne chetaravA mATe thayo, meM dharmopadeza lokonA manoraMjana mATe karyo ane vidyAbhyAsa vAdavivAda karavA mATe karyo. he prabhu ! mArA AvA hAsyAspada kAryonI keTalI vAta karuM ?]. [19] no saMgrAmahInadI manusrotoDanu ra te pratisroto'nugastveko rAjahaMso mahAmuniH / / 23 / / 3 / / [zabdArtha to saMsAnahAna lokasaMjJArUpI moTI nadImAM anusrotonu:=vahetA pravAhane anusaranArA; na nathI; =koNa; pratistrotoDanu =sAmA pravAhe taranArA; tu=to, paraMtu; :=eka; rAjahaMsa:=rAjahaMsa; mahAmuni =mahAmuni.]. anuvAdaH lokasaMzArUpI moTI nadInA vahetA pravAhane anusaranAra koNa nathI? paraMtu sAmA pravAhe taranArA rAjahaMsa to eka mahAmuni che. (3). vizeSArtha : loka saMjJAne anusaravuM eTale pravAhapatita thavuM. ema karavuM kaThina nathI. pravAha sAthe gati karavI emAM ochA zrame vadhu aMtara kapAya che. vahetI nadImAM pravAhanI dizAmAM taravA paDelo mANasa ke taratI hoDI jhaDapathI aMtara kApe che. sAme pravAhe taravuM ke hoDI haMkArI javI emAM ja moTo puruSArtha rahelo sAmAnya pakSI ke prANI jo pravAhamAM paDe to te pravAha sAthe taNAya che, paraMtu rAjahaMsa sAmA pravAhe saraLatAthI tarI zake che. vAgha ke siMha mATe paNa kahevAya che ke te vegavaMtI nadInA pANImAM paDe to paNa barAbara sAme kinAre ja pahoMce. For Personal & Private Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. lokasaMjJAtyAgASTaka 307 dazavaikAlika sUtranI cUlikAmAM kahyuM cheH aNusoasuho loo, paDisoo Asavo suvihiyANaM / aNusoo saMsAro, paDisoo tassa uttaaro|| [loko pravAhane anusaravAmAM sukha mAnanArA che, paraMtu suvihita sAdhuono saMyama te pratistrota che. sAme pravAhe taravArUpa che. pravAhane anusaravuM e saMsAra che ane sAmA pravAhe taravuM e saMsArano pAra pAmavArUpa che.] saMsAranI dizA eka che ane mokSapuruSArthanI dizA judI che. sAmAnya mAnavIo potAnI kAcI samaja pramANe puruSArtha kare che, paNa e UMdhI dizAmAM hoya che. keTalIye vAra sAdhuo paNa lokamAnyatAmAM bhUlathI ke irAdApUrvaka bhaLI jAya che. je sAdhuone samAjanI bahu garaja hoya te sAdhuo viparIta vAtamAM paNa namatuM jokhe che. paraMtu je sAcA mahAmuni che, jemane samAja pAsethI koI vastunI apekSA hotI nathI teo potAnA mArgamAM, potAnI mAnyatAmAM sudaDha rahe che. emane gocarI sivAya samAjanI kazI garaja nathI ane gocarI to game tyAMthI maLI raheze ane nahi maLe to tapazcaryA thaze evI daDha zraddhA hoya che. eTale game tevA moTA zreSThInI, saMghapatinI emane darakAra hotI nathI. teo khuzAmatanAM vacana bolatA nathI. eno artha e nathI ke teo hetupUrvaka teonI avajJA kare che, paraMtu hakIkatamAM teo potAnI AtmamastImAM lIna rahI zake che. [18] navamAtrajya sartavyaM vRtaM vaghumareva vet tavA mithyAdazAM tharmona tyaSya: thAt levAna A2rUA.4 [zabdArtha H norja lokane; manaSya avalaMbIne; >>rtavya kartavya; taM=kareluM; vahumi:=ghaNA mANaso vaDe; parva ja; ve=jo; tAkato; mithyAdaza= mithyAdRSTiono; dharma =dharma; na=nathI; tyAnva=tyajavA yogya; =hoya; vIvana kadI paNa.] For Personal & Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 jJAnasAra anuvAdaH lokone avalaMbIne jo ghaNA mANasoe je karyuM hoya te ja karavA yogya hoya to mithyAdaSTiono dharma kyAreya tyajavA yogya na hoya. (kAraNa ke teo haMmezAM bahumatImAM ja hoya.) (4) | vizeSArtha : lokasaMjJAthI doravAI na javA mATe upAdhyAyajI mahArAje ahIM eka sarasa tarkayukta dalIla karI che. vyavahAramAM ApaNe keTalIka vAra bolIe chIe ke "to pachI zuM ATalA badhA loko khoTA ?' sAmAnya mANasono mApadaMDa paNa sAmAnya hoya che. ghaNA loko kahe che, athavA kare che mATe e ja sAcuM hovuM joIe evI mAnyatA adhUrI che. mahInano vena tiH sa sthA: evI lokokti paNa pracalita che. paraMtu bahumatIne anusaravAnuM dareka vakhate yogya nathI. svapara Atmahita thatuM hoya e ja mahattvanI vAta che. lokarucine anusaravAmAM lokonA hitanuM ja khaMDana thatuM hoya to te varya che. moTA bhAganA lokasamudAya bALajIva jevo che, te zuM mAMge che te nahi, tene zuM ApavA yogya che te ApavuM joIe. eka kALe hajAronI medanIne potAnA vaktavyathI Do lAvanArA sAdhu saMnyAsIoe pachIthI gRhastha veza apanAvI lIdho hoya evAM dRSTAnto che. jaMgI bahumatIthI cUMTAI AvanAra rAjanetA pachIthI jelanI sajA bhogavato hoya evI ghaTanA bane che. eTale bahumatI e haMmezAM sAcI ja nIvaDe evuM nathI. dharmanA kSetramAM bahumatIno nirNaya haMmezAM sAco ja hoya evuM nathI. A kSetramAM lokazAhI na cAle. upAdhyAyajI mahArAje kahyuM ke duniyAmAM jeTalA samyaguruSTi jIvo che tenA karatAM mithyAdRSTi jIvo vadhu ja rahevAnA. saMsAramAM haMmezAM mithyAdRSTi jIvonI ja bahumatI rahevAnI. eTale bahumatIno mApadaMDa haMmezAM sAco hoto nathI, adhyAtmanA kSetre to nahi ja. jagatamAM mithyAdarzano keTalAM badhAM che ! e badhAMno saravALo karIe to saddharma alpamatimAM ja Ave. For Personal & Private Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. lokasaMjJAtyAgASTaka 309 saMsAranA moTA bhAganA jIvo pudgalAnaMdI, bhavAbhinaMdI che ane rahevAnA che, emanI ruci bhogopabhoga mATe rahe che. eka apekSAe joIe to mAMsAhArI lokonI haMmezAM bahumatI rahe che. pazuhiMsAno teone AnaMda hoya che. Arya karatAM anArya loko vadhu rahevAnA ane AryamAM paNa jaina dharma AcaranArA thoDA ane jaina dharmanuM AcaranArAomAM paNa jemanAmAM jaina dharma pariNamelo che evA mokSArthI jIvo thoDA rahevAnA. eTalA mATe ja lokasaMjJAnI vAtane paNa bahu vivekapUrvaka samajavAnI jarUra che. saddharma tarapha, koI mahAtmA tarapha, tIrthakara bhagavAna tarapha ghaNA loko kheMcAya ethI lokasaMjJA thatI nathI kAraNa ke e sahaja che, paNa lokonuM ToLuM jamAvavA mATe siddhAntomAM, dharmAcaraNamAM bAMdhachoDa karavAmAM Ave, zithilatA pratye AMkhamIMcAmaNAM thAya, lokone rAjI rAkhavAno, lokonuM manoraMjana karavAno dekhIto prayAsa thAya e lokasaMjJA che. [11] zreyoDarthino hi mUryAsI to nokore ra ra aa tohi ratnAvaLis: tolA svAbhisAdhal: T2rUA [zabdArtha : zreyorthino zreyanA, mokSanA arthI; hiM=kharekhara; mUyAMsa=ghaNA; no=lokamAM, lokamArgamAM; nokottare lokottara mArgamAM; na=nathI; =ane; sto:=thoDA; hiM=vaLI, kAraNake, jema ke; ratnavaNana:=ratnanA vepArI; to:=thoDA; =ane svAtmasAdhal:=potAnA AtmAnI sAdhanA karanArA.] anuvAdaH kharekhara mokSanA arthIo lokamArgamAM ane lAkottara mArgamAM bahu nathI. jema ratnanA vepArI thoDA hoya che tema potAnA AtmAnI sAdhanA karanArA thoDA hoya che. (5) vizeSArtha : saMsAramAM moTA bhAganA loko lokapravAhamAM mAlamilakata, dhanavaibhava, svajane parivAra, bAhya sukhasagavaDanAM sAdhano vagere prakAranuM lokika For Personal & Private Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 jJAnasAra sukha icchanArA hoya che. paraMtu potAnA AtmAnA kalyANanA atha, mokSArthI thaIne lokottara mArgamAM pravartanArA bahu ochA hoya che. eTale ja temanuM mUlya vadhAre che. eka gAmamAM eka hIrAnA vepArInI dukAnanI sAme rastA upara zAkabhAjI vecanArA besatA. savAra paDatAM zAkabhAjI lenArAonI tyAM bhIDa jAmatI. sAMja sudhImAM to zAka vecIne zAkabhAjIvALA cAlyA jatAM. eka vakhata bahAragAmathI eka navo zAkabhAjIvALo tyAM zAka vecavA AvavA lAgyo. e zAkabhAjIvALAne eka divasa manamAM vicAra Avyo ke sAmevALA jhaverIkAkAne tyAM koI gharAka ja dekhAtA nathI. bepAMca divase eka gharAka Ave to Ave. mAre to gharAkonI eTalI bhIDa hoya che ke huM vAta karavA navaro nathI thato. paraMtu nahi jevI gharAkIthI pelA bicArA kAkAnuM pUruM kema thatuM haze ? dukAnanuM bhADuM bharavA jeTaluM ye kamAtA haze ke kema ? ene jijJAsA thaI. koike ene samajAvyuM ke jhaverIkAkA to bepAMca gharAkamAM AkhA varasa jeTaluM kamAI le che. gAmamAM moTAmAM moTA zrImaMta teo che. e baMgalAmAM rahe che. ApaNe haju jhUMpaDAmAM rahIe chIe. e gAmamAM zAkabhAjIvALA so karatAM vadhu hatA ane jhaverAtanI to be dukAno hatI. eTale kimatI ratnonA vepArIo haMmezAM thoDA ja rahevAnA. khANamAMthI kolasA paNa nIkaLe ane hIrA paNa nIkaLe, paNa hIrA to thoDAka ja nIkaLe. bahu zrama ane cIvaTapUrvaka ghasIne pAsAM pADavAmAM Ave ane cakacakita karavAmAM Ave eTale enuM mUlya ghaNuM hoya. enA kharIdanArA ochA eTale vecanArA paNa ochA. zAkabhAjI vADI-khetaramAMthI gADAM bharIne Ave. eTale enuM mUlya ochuM ane kharIdanArA ghaNA. Ama kiMmatI moMghI vastu haMmezAM ochI hoya che ane vepAra karanArA paNa ochA hoya che. evI rIte saMsAramAM indriyArtha sukhonI pAchaLa doDanArA haMmezA ghaNA ja rahevAnA ane AtmasAdhanA karanArA ghaNA ochA rahevAnA. mokSanA sukhano khyAla sAmAnya lokone hoya nahi. UlaTuM teo prazna kare ke For Personal & Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. lokasaMjJAtyAgASTaka 3 11 mokSamAM kazuM karavAnuM na hoya, khAvApIvAnuM na hoya. haravA pharavAnuM na hoya to majhA zI Ave ? eka ja jagyAe kAmadhaMdhA vagara besI rahevAmAM kaMTALo na Ave ? aMgAMgo jakaDAI na jAya ? edI-pramAdI na thaI javAya ? saMsAramAM to yatheccha bhoga bhogavavAno AnaMda keTalo badho che ! vaLI mAnapAna maLe, prazaMsA thAya, kIrti vadhe. saMsAramAM to basa AnaMda ane AnaMda. bhavAbhinaMdI jIvonuM AvuM lakSaNa hoya che ! [1823 no saMjJAhita hata nIvaimanavarzane | - zaMsayakti satyadvi-marmayAtamahAvyithAr ArarUAAdA [zabdArtha : nosaMjJAhitI:=lokasaMjJAthI haNAyelA; haste aphasosa che ke, nIfmanadarzanai =dhIme cAlavA ane nIce jovA vaDe; zaMsanti=jaNAve che; svasatyA=potAnA satyarUpI aMgamAM; marmadhAta=marmaghAtanI; mahAvyathA= mahAvyathAne.] anuvAdaH aphasosa che ke lokasaMjJAthI haNAyelAo dhIme cAlavuM, nIce jovuM ityAdi vaDe potAnA satyavratarUpI aMgamAM thayelA marmaprahAranI mahAvyathAne jaNAve che. (6) vizeSArtha : jaina sAdhu iryAsamitipUrvaka cAle. koI jIvanI hiMsA, virAdhanA na thaI jAya e mATe teo potAnI AgaLa cArapAMca DagalAM bhUmi jotAM jotAM jayaNApUrvaka cAle. teo sAme, UMce ke ADuMavaLuM jotAM na cAle. nIcuM joIne cAlavAne kAraNe teo thoDA vAMkA vaLIne cAle. mArgamAM jaina sAdhunA AvAgamananuM A eka Adarza citra che. ene iryAsamitipUrvaka cAlavuM ema kahe che. evA munionI loko prazaMsA kare che. paraMtu loko prazaMsA kare e mATe nIcuM joIne, saheja vAMkA vaLIne, dhIme dhIme cAlavuM ane manamAM iryAsamitino, jIvadayAno, jayaNAno jarA paNa bhAva na hoya to e mAtra daMbha ja kahevAya. For Personal & Private Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 2 jJAnasAra AvA munio, loko jyAre emane jotA hoya tyAre nIcuM joIne cAle ane na jotA hoya tyAre ADuMavaLuM jotA cAle che. matalaba ke emanI irSA samiti dekhADo karavA mATe ane lokacAhanA meLavavA mATe che; pote kevI UMcI koTinA sAdhu che evI chApa pADavA mATe che. khedanI vAta che ke AvA sAdhuo, lokasaMjJAthI, lokaprazaMsA meLavavAnA bhAvathI haNAyelA hoya che. upAdhyAyajI mahArAja ahIM kavitvazalIthI kaTAkSamAM kahe che ke he muni, tame vAMkA vaLIne cAlo cho emAM tamArI iryAsamiti nathI paNa jANe evuM lAge che ke tamArA potAnA satyAgane marmaghAta thayo che. eTale enI mahAvyathA mahApIDAne kAraNe tame vAMkA vaLIne, nIcuM joIne dhIme dhIme cAlo cho. vastutaH lokaraMjanane kAraNe tame tamArA satyAgane-tamArA siddhAnta, AcAra ane dhyeyane haNo cho. tamAruM lakSya to AtmasAdhanAnuM che, paraMtu lokaniMdAnA bhaye, lokaprazaMsA meLavavA mATe tame e dhyeya cUkI jAva cho.' sAdhu jIvanamAM paNa lokasaMjJAthI kevA kevA daMbha AvI jAya che ! [13] mAtmasAkSasaddharmasiddhI jiM nokrayAtrayA ! tatra prasannacandrazca bharatazca nidarzane / / 23 / / 7 / / [zabdArtha H mAtmasAkSa AtmA sAkSI che jemAM saddharmasiddha satyadharmanI siddhi thatAM; viM=zuM; tothAtrayA=lokayAtrAthI, lokavyavahArathI; tatra=temAM; prasannacandra =prasannacaMdra; ra=ane; marata:=bharata; =ane nirNane daSTAntamAM, udAharaNathI.]. anuvAdaH AtmA sAkSI che jemAM evA satyadharmanI prApti thatAM, lokavyavahAranuM zuM kAma che? AmAM prasannaca rAjarSi ane bharata mahArAjanAM daSTAnna che. (7) vizeSArtha : dharma AtmAnI sAkSIe karavAno che. aMtaramAM kAMI pariNati na hoya, e pote jANatA paNa hoya paNa bAhya AcaraNathI loko potAne dhArmika For Personal & Private Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. lokasaMjJAtyAgASTaka 31 3 mAne evI icchA rAkhavI e mAyAcAra che. AtmAnI sAkSIe saddharmanI siddhi thaI hoya to pachI lokayAtrAnuM lokone kahetA pharatA rahevAnuM zuM kAma che ? jyAM jAva tyAM loko AgaLa tamArI tapazcaryA vagerenI baDAza mAravAnI zI jarUra che ? loko jANe ke na jANe, paraMtu potAno aMtarAtmA jANe che ke pote saMyamayAtrAmAM, AtmasAdhanAmAM keTalI pragati karI che, keTalI siddhi meLavI che. vaLI ATaluM dhyAnamAM rAkhavuM avazya jarUrI che ke lokono mApadaMDa sAdhakonA bAhya AcaraNane AdhAre hoya che. mANasanA manamAM aMdara UThatA vikalpo, vicAro vagerenI lokone khabara nathI paDatI. bahArathI mANasa potAnA brahmacarya vrata mATe bahu sAvadha hoya, loko prazaMsA kare evI rIte vartana karatA hoya, paNa aMtaramAM strIono sahavAsa gamato hoya, kAmabhoga bhogavavAnI lAlasA rahetI hoya, koIne khabara na paDe evI rIte ekAMtamAM taka maLatI hoya to te jhaDapI levA mana tatpara hoya to e brahmacaryavratanuM pAlana lokasAkSIe thAya che, AtmasAkSIe nahi. mANasanA mananA ajANyA khUNAmAM je taraMgo udbhave che enI bIjAne zI khabara paDe ? upAdhyAyajI mahArAje A vAta samajAvavA mATe be paraspara bhinna dRSTAnto ApyAM che-eka prasannacaMdra rAjarSinuM ane bIjuM bharata mahArAjAnuM. prasannacaMdra rAjarSi dravyaliMgI che, ane bharata mahArAjA bhAvaliMgI che. prasannacaMdra rAjA rAjapATa tyajI dIkSita thayA eTale rAjarSi kahevAyA. teo kevI ghora tapazcaryA karatA hatA! eka page UbhA rahI, be hAtha UMcA karI, sUrya sAme dRSTi karI kAusagga dhyAne rahetA hatA.zreNika mahArAjAe bhagavAna mahAvIrane pUchayuM, "bhagavAna, prasannacaMdra rAjarSi A kSaNe ja jo deha choDe to emanI zI gati thAya ?' bhagavAne kahyuM, sAtamI naraka'. zreNika mahArAjAne Azcarya thayuM. paNa bhagavAnanI vAta sAcI hatI. zreNika mahArAjAnA sainiko tyAMthI pasAra thatA hatA. teo vAta karatA hatA ke A rAjarSinA putrane mArI nAkhIne, enuM rAjya enA kAkAe paDAvI levAnuM kAvataruM karyuM che." e sAMbhaLI prasannacaMdra rAjarSie bhayaMkara rodra dhyAna karyuM. For Personal & Private Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 jJAnasAra manamAM ja yuddha AraMbhAyuM. hiMsAnAM ghora pariNAma manamAM cAlavA lAgyAM. sAtamI narakamAM jAya evAM bhAre karma baMdhAvA lAgyAM. Ama bAhya dRSTie kAusagga dhyAne rahelA prasannacaMdra rAjarSi te kSaNe deha choDe to sAtamI narake jAya. jo ke pachI tatpaNa teo potAnI AtmadazAnuM bhAna thatAM manamAM bhAre pazcAttApa karI zubha dhyAnamAM AvI gayA ane pachI evA aMtaraMga puruSArthapUrvaka zukaladhyAnanI zreNIe caDyA ke temaNe kevaLajJAna prApta karyuM. bIjI bAju bharata mahArAjA cakravartInuM dRSTAnta joIe. teo zreSTha vastrAbhUSaNa dhAraNa karI arIsA bhavananA arIsAmAM potAnA rUpane mugdhatAthI nihALatA hatA. evAmAM eka AMgaLImAMthI ratnajaDita vIMTI nIkaLI gaI. AMgaLInI zobhA cAlI gaI. teo vicAramAM paDI gayA. bIjA alaMkAro zarIra parathI utAratAM jaNAyuM ke potAnA dehanI zobhA to paravastuthI che, paugalika alaMkArothI che. caitanyanI zobhA mATe pudgalanI jarUra paDe che. teo vicAradhArAe caDI gayA. AtmasvarUpanuM ciMtana karatAM karatAM dharmadhyAna ane zukladhyAnanI zreNIe caDatAM temaNe kevaLajJAna prApta karyuM. bAhya veze teo gRhastha hatA, paNa AtmasAkSIe saMsArathI virakta, rAgadveSathI para thaI gayA hatA. mahAnizItha' sUtramAM kahyuM che ke thappo apavimago -dharma AtmasAkSika che. dharmadAsagaNie 'upadezamAlA' graMthamAM lakhyuM che ke : kiM parajana bahu jANAvaNAhiM, varaM appasakkhiyaM sukkayaM / (bIjAone bahu jaNAvavAnI zI jarUra che ? AtmAnI sAkSIe kareluM sukRta e ja zreSTha che.) eTale potAnA AtmAne dharmakAryathI saMtoSa thAya e iSTa che. loko e vize jANe ke na jANe ethI kaMI pharaka paDato nathI. mATe lokavyavahAranI, lokakadaranI, kyAreya phikara karavI na joIe. lokoe jeone "dAnavIra', "mahAtapasvI' jevA sanmAnapatro ApyAM hoya, sarakArI ke sAmAjika khitAbo maLyA hoya tevA keTalAke pachI potAnA durAcaraNa vaDe enuM avamUlyana karyuM che. mATe lokonuM For Personal & Private Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. lokasaMjJAtyAgASTaka 3 15 pramANapatra keTalIka vAra bhrAmaka nIvaDe che. AtmasAkSIe ja dharma karavAne kAraNe kyAreka sahaja rIte lokaprazaMsA prApta thAya e judI vAta che. paNa lakSya lokacAhanAnuM nahi, paNa AtmasAkSIe dharmanuM, mokSaprAptinuM ja rahevuM joIe. upAdhyAyajI mahArAje ja kahyuM che: jima jima bahu mata, bahu jana saMmata, bahu ziSya paravariyo, tima tima jina zAsanano verI, jo navi nizcaya dariyo. [184] norsaphoSThiAta: sAdhu: parabrahmasamAdhimAr aa sukhamAste gatadrohamamatAmatsarajvaraH / / 23 / / 8 / / [zabdArtha : sovaijJAjjita:=lokasaMjJAthI rahita; sAdhu =sAdhu, muni, parabrahamayamA=parabrahmamAM samAdhivALA; suvArta=suva+mAte sukhamAM hoya che, rahe che; tadrohamamatAtmirakvara:=droha, mamatA, matsararUpI jvara jemanA gayA che evA.]. anuvAdaH lokasaMjJAthI mukta, parabrahmamAM samAdhivALA, ane jemanA droha, mamatA ane matsararUpI jvara gayA che evA muni sukhe rahe che. (8) vizeSArtha : je muni mahAtmAo lokasaMjJAthI rahita hoya che teo sAcuM sukha anubhave che. jeonI lokasaMjJA cAlI jAya che teone pachI mamatA pIDatI nathI. ahaM-huM ane mama-mAruMno bhAva raheto nathI. vyakti, padArtho vagere mATenI Asakti nIkaLI jAya che. teone droha karavAnI, sAdhunA vezane vaTAvI khAvAnI, jinezvara bhagavAnanI AjJAno bhaMga karavAnI, koInA vizvAsano ghAta karavAnI, koInA para apakAra karavAnI vRtti rahetI nathI. koInA guNano dveSa karavAnI, matsaranI, asUyAnI vRtti paNa cAlI jAya che. maitrI, pramoda, mAdhyastha ane karuNAnI bhAvanAthI emanuM jIvana sabhara hoya che. For Personal & Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 rAnasAra AvA mahAtmAo parabrahmamAM arthAt zuddha AtmasvarUpamAM sthiratArUpI samAdhivALA hoya che. teo tattvajJAnI ane AtmajJAnI hoya che, AtmAmAM sthiratArUpI ramaNa karanAra hovAthI teo lokottara sukha anubhave che. AvA mahAtmAo brahmamAM arthAt saMyamamAM lIna hoya che. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga A pAMca AzravothI virAma pAme che. teo pAMca indriyono nigraha kare che, cAra prakAranA kaSAyo upara vijaya meLave che ane mana, vacana ane kAyAnI azubha pravRttine roke che. Ama sattara prakAre saMyamamAM teo lIna hoya che. "prazamarati'mAM umAsvAti mahArAje A pramANe saMyamanA sattara bheda batAvyA che. saMyamanA uttarottara vadhu sUkSma bhedo gaNatAM zIlanA aDhAra hajAra aMga thAya che. muni mahAtmAone potAnAM saMsArI svajano pratye mamatA na rahevI joIe, emanA yogakSemanI ciMtA na karavI joIe. potAnA ziSyo, bhakto, potAnI preraNAthI baMdhAyelAM maMdira, upAzraya vagere mATe, graMtho, upakaraNo vagere mATe teone mamatA na rahevI joIe. are, potAnI navakAravALI mATe paNa Agrahana rahevo joIe. potAnA karatAM ochA guNavALI vyakti AgaLa vadhI jAya, ene mAnapAna maLe, enI samAjamAM kadara thAya to mANasamAM asUyA, matsara, guNaSa janme che. pachI e mANasa bIjAnA doSo batAvI enI niMdA karavA lAge che. ArAdhakoe, muni mahArAjAoe A matsarabhAvathI para rahevuM joIe. sattAnAM guNAvasthA, toSavA ca maurvA e vastupALa maMtrInI zikhAmaNa satata lakSamAM rahevI joIe. lokasaMjJAnA tyAgI mahAtmAo potAnA AtmasvarUpamAM magnatAnuM sukha anubhave che. kyAreka pUrvabaddha zubhakarmanA udayathI potAne indriyasukha prApta thAya to devacaMdrajI mahArAja "jJAnamaMjarI' TIkAmAM kahe che ke A sukha kevuM lAgavuM joIe ? potAnuM ghara baLavAthI prakAza maLe enA jevuM lAgavuM joIe. aMdhArAmAM prakAza meLavavA mATe koI potAnuM ghara bALavAnI icchA na kare. For Personal & Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. zAstrASTaka 24. zAstrASTaka [185] carmacakSamRta: sarve vevAzrAvathavakSuSa: sarvatacakSuSa: siddhA: sAdhava zAstrAvakSas: 24iArA [zabdArtha: varmacakSumRta =carmacakSane dhAraNa karavAvALA che; sarve-badhA (manuSyo); tevA:devo; adhikSuSa =avadhijJAnarUpI cakSuvALA che; sarvatazakuSa =eTale sarva bAjuthI, sarva Atmapradeze kevaLajJAna-kevaLadarzanarUpI cakSuvALA che; siddhI:=siddho, siddhAtmAo; sAdha:=sAdhuo; sAcavazuSa:=zAstrarUpI cakSuvALA che.] anuvAdaH badhA manuSyo carmacakSu dhAraNa karavAvALA che, devo avadhijJAnarUpI cakSuvALA che, siddho sarvataH (eTale sarva Atmapradeze, kevaLajJAna-kevaLadarzanarUpI) cakSuvALA che ane sAdhuo zAstrarUpI cakSuvALA che. (1) vizeSArtha : manuSyanA jIvanamAM (ane e rIte tiryaMca gatinA jIvomAM paNa) cakSu indriya atyaMta mahattvanI che. mANasa bahero-bobaDo hoya to paNa AkhI duniyAmAM harIpharI zake che paNa e jo aMdha hoya to, bIjAnI madada vagara gharano ubaro paNa oLaMgI zakato nathI. cakSuthI jovA-jANavAno lAbha thAya che. paraMtu phakta carmacakSuthI ja mANasa joI zake che evuM nathI. anya prakAranAM cakSuthI paNa joI zakAya che. e mATe cAra prakAranAM cakSu ahIM batAvavAmAM AvyAM che. 1. carmacakSu-sarva manuSyone carmacakSu hoya che. 2. avadhicakSu-devone avadhicakSu hoya che. 3. sarva AtmapradezacakSu-siddha bhagavaMtone hoya che. 4. zAstracakSu-sAdhu mahAtmAone zAstrarUpI cakSu hoya che. For Personal & Private Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jJAnasAra samayasAramAM kahyuM cheH AgamacakkhU sAhU cammacakkhUNi svvbhuuyaanni| devA ya ohicakkhU siddhA puNa savvado cakkhU / [Agama-cakSuvALA sAdhuo che, sarva prANIo carmacakSuvALAM che, devo avadhijJAnarUpI cakSuvALA che ane siddho sarvataH cakSuvALA che.} devone avadhijJAna hoya che. eTale devone avadhi cakSuvALA kahevAmAM Ave che. dareka devanI avadhi judI judI hoya che. vaLI avadhijJAna AtmapratyakSa jJAna che, paNa e jJAnanI maryAdA hoya che ke tenAthI phakta rUpI padArtho ja dekhAya che. siddha bhagavaMto azarIrI hoya che. eTale temane carmacakSu hoya ja nahi. paraMtu teone potAnA kevaLadarzana ane kevaLajJAnarUpI upayogathI sarva AtmapradezothI cauda rAjalokarUpI vizvanA bhUta, vartamAna ane bhAvi evA sarva paryAyo yugapa arthAt ekasAthe dekhAya che. manuSyanA carmacakSuthI parimita pradezanA bAhyarUpane joI zakAya che. paraMtu carmacakSuthI joyeluM cakSunI zakti upara AdhAra rAkhe che. najare joyeluM paNa bhrAmaka nIvaDe che. ekanA eka prasaMgane jonAra be judI judI vyaktinA dRSTikoNamAM pharaka paDe che. sAdhu bhagavaMto pAse carmacakSu to hoya ja che, paraMtu sAthe zAstracakSu paNa hoya che. zAstro kevaLa kathita hovAthI te traNe kALanA ane traNe lokanA rUpI-arUpI padArtho ane bhAvone jaNAvanAra hovAthI e apekSAe avadhijJAna karatAM vizeSa mahattva dharAve che. zrI devacaMdrajI mahArAje A zlokanA saMdarbhamAM "zAstra' zabdanI vyAkhyA ApatAM kahyuM che. jemAM ekAntika ane Atmattika rAgadveSAdi kalezarahita, nirAmaya (rogarahita) paramAtmapadanuM sAdhana syAdvAda paddhatie upadeza karavAmAM AveluM hoya te zAstra." eTalA mATe sAdhuo mATe zAstra-svAdhyAya upara ghaNo bhAra mUkyo che. For Personal & Private Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. zAstrASTaka 319 gautamasvAmI divasa-rAtanA ATha praharamAMthI pAMca prahara svAdhyAya karatA. e ja paraMparA mATe sAdhuone haMmezAM anurodha thAya che. AvA gahana svAdhyAya dvArA zAstracakSu khUle che. vAcanA, pRcchanA, parAvartanA ityAdi rUpe ApaNI zrutaparaMparA cAlI Ave che. have to chapAyelA graMthomAM badhuM sulabha hovA chatAM keTalAMye sUtro, stotro tathA anya prakAranI gAthAo ityAdi guru mahArAja ziSyone kaMThastha karAve che. [18] pura:sthitA vIrvAda-tirthan no vivartinaH | sarvAn bhAvInavekSane jJAnina: zAstracakSuSA 24 aa2aa. [zabdArtha : pura:sthitAna rU sanmukha rahelA hoya tema; 3dhdhatirtha novivartana:=Urdhva, adho ane ticcha lokamAM pariNAma pAmatA; sarvAna mAvIna=sarva bhAvone; mavekSane=jue che; jJAnina =jJAnI puruSo; zAstrakruiSA=zAstrarUpI cakSuthI.] anuvAda: jJAnIo zAstrarUpI cakSu vaDe urdhva, adho ane ticcha lokamAM pariNAma pAmatA sarva bhAvone sanmukha hoya ema dekhe che. (2) vizeSArtha : mANasanI AMkho sArI hoya ane khullI hoya tyAre najara sAmenA mANaso, padArtho, dazyo ityAdi ene spaSTa dekhAya che. te vakhate thoDI vAra AMkho baMdha karIne enAM e dazyo ityAdine te manathI joI zake che. cakSu vagaranuM A darzana che, acakSudarzana che. paNa te cakSudarzananI tole na Ave. mANase koI mitranI sAthe varSo pahelAM pravAsa karyo hoya ane baMne maLe ane yAda kare tyAre e pravAsanAM saMsmaraNo tAjA thAya che, bhale AMkha khullI hoya ke baMdha hoya. mANasa ekalo beTho hoya ane AMkha baMdha karIne pote bhAratamAM ke bhArata bahAra karelA pravAsanA prasaMgo najara samakSa tAjA karI zake che. AvuM acazuM darzana For Personal & Private Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 jJAnasAra sAmAnya prakAranuM che ane te paNa darekane potAnAM karmonA tevA prakAranAM kSayopazama anusAra thAya che. jJAnI mahAtmAo zAstrono jyAre niraMtara abhyAsa karatA rahe che tyAre coda rAjalokamAM siddhazilA kyAM AvI, amuka devaloka kyAM Avyo, tyAMnA devo kevA che, manuSyaloka kevo che, nIce bhuvanapati ane vyaMtara devaloka kevA che tathA enI nIce narakaloka kevo che ityAdino evo saghana ane sarasa abhyAsa thAya ke pachI emane koI graMthamAM jovuM na paDe. temanuM citta A badhI vAtothI evuM sarasa bhAvita thaI jAya ke pachI emane zAstracakSu khUle che. emano zrutajJAnano kSayopazama eTalI UMcI koTino hoya che ke mAnasa acakSudarzanathI teone cauda rAjalokanuM badhuM najara sanmukha hoya ema dekhAya che. alabatta, eTaluM lakSamAM rAkhavuM joie ke zAstracakSu khUlavAthI jJAnI mahAtmAne cauda rAjalokamAM padArtho jANe ke najara samakSa hoya ema dekhAya che. paraMtu e lagabhaga kevaLajJAna jevuM che evuM mAnavAnI bhUla na thavI joie. kevaLajJAna AnA karatAM anaMtagaNuM caDiyAtuM che. [187] zAsanA trApajoza vadhai: zAstra nirucyate | vacanaM vItarAgasya tattu nAnyasya kasyacit / / 24 / / 3 / / [zabdArtha H zAsanA=anuzAsanathI, hitopadeza karavAthI; trANazakti=rakSaNa karavAnI zaktithI; pai=ane; vadhe=paMDito vaDe; zAsthaMkazAstra zabdanI; nirucyate vyutpatti karAya che; vavanaM=vacana; vItarI =vItarAganuM; tattva=te to; na=nathI; acastha=bIjAnuM; vacce =koInuM.] anuvAdaH hitano upadeza kare ane rakSaNa karavAnI zakti dharAve te zAstra evI 'zAstra' zabdanI vyutpatti vidvAno dvArA karAya che. te (zAstra) vItarAganuM ja vacana che, anya koInuM nahi. (3) For Personal & Private Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. zAstrASTaka 3 2.1 vizeSArtha : saMskRta bhASAmAM pratyeka svara ane vyaMjananA eka karatAM vadhAre artha thAya che. ghaNA zabdonA paNa eka karatAM vadhu artha thAya che, eTaluM ja nahi zabdonA paraspara saMyojanathI navA zabdo banAvI zakAya che. zabdanA akSaromAMthI niSpanna thato artha e yogika artha kahevAya che. evo artha vyutpanna karavAmAM Ave che eTale ke zabdanI vyutpatti pramANe artha karavAmAM Ave che. zabdanA AvA vyutpanna artho uparAMta rUDha thayelA artha hoya che ane enA lAkSaNika artha paNa karavAmAM Ave che. saMskRta bhASAnA prakAMDa paMDita pU. upAdhyAyajI mahArAje ahIM zAstra' zabdano vyutpattisUcaka artha Apyo che. zAsanAk eTale zAsana-anuzAsana karavAthI, hitopadeza karavAthI evo artha thAya. trApA eTale rakSaNa. trANa zaktithI eTale sarva jIvone rakSaNa ApavAnI zakti-sAmarthyathI. Ama zAsana + trApA uparathI, eTale ke zam + uparathI zAstra zabda banyo che. Ama be zabda bhegA maLIne zAstra' zabda banyo tyAre e zabda vaLI navo artha dhAraNa karyo., zAstra eTale Aptavacana, sarvajJavacana, vItarAgavacana eTale ke jinezvara bhagavAnanI AjJA. pU. upAdhyAyajI mahArAje potAnI TIkAmAM, vAcaka umAsvAtikRta prazamarati" graMthamAMthI AdhAra ApatAM nIceno zloka TAMkyo cheH zAsanasAmarthyena ca sNtraannvlenaanvdyen| yuktaM yat tacchAsraM taccaitat sarvavidvacanam // [hitazikSA ApavAnA sAmarthyathI ane nirdoSanuM rakSaNa karavAnI zaktithI yukta hoya te zAstra che ane te sarvajJanuM vacana che.] Ama, zAstravacana eTale sarva jIvanuM hita kare evuM vacana ane sarvajIvanuM rakSaNa kare evuM vacana. jIvonA hitanI bhAvanA eTale TheTha mokSa sudhI pahoMcADavAnI bhAvanA ane rakSaNa eTale sUkSma ekendriyathI mAMDIne sarvajIvo pratye dayA, ahiMsAnI bhAvanA. ' For Personal & Private Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 2 2 jJAnasAra zabda eka ja che "zAstra', paNa te ghaNuM badhuM kahI jAya che. [188] zAste puraskRte tamadivItarA: purata: | puro punartAzmi niyamAn sarvasiddhaya: rAjA [zabdArtha rAtre zAstrane; puraskRte=AgaLa karavAthI; tasmatritethI, eTale; vItarI 1:=vItarAgane; puraskRta:=AgaLa karyA che; puraskRte=AgaLa karavAthI; puna:=vaLI, taminaztemane; niyama =niyamA, avazya sarvasiya:=sarva siddhi mATe thAya che.] anuvAdaH tethI zAstrane AgaLa karyuM eTale vItarAgane AgaLa karyA. vaLI temane (vItarAgane) AgaLa karyA eTale avazya sarva siddhio thAya che. (4). | vizeSArtha : koI sarasa uttama graMtha hAthamAM Ave, koI sarasa citra ApaNA jovAmAM Ave ke hRdaya DolAve evI koI zreSTha kAvyakRti vAMcavAmAM Ave to tarata enA kartA koNa che e jANavA mATe ApaNane utsukatA thAya che ane temane jo pratyakSa maLavAnuM thAya to vaLI anahada AnaMda thAya. sthUla bhautika vastuo mATe paNa jo Avo AnaMda thAya to pachI jemaNe ApaNane mokSamArga batAvyo che ane e mATe ApaNane Agamo rUpI zAstro ApyAM che e tIrthaMkara paramAtmA mATe keTalo badho AnaMda thAya! upAdhyAyajI mahArAje potAnA kathananA samarthanamAM A zlokanI TIkAmAM zrI haribhadrasUrinA SoDazaka' graMthamAMthI nIceno zloka TAMkyo cheH asmina hRdayasthe sati hRdayasthastatvato munIndra iti / hRdayasthite ca tasmin niyamAt sarvArthasiddhayaH // tIrthaMkara praNIta Agama hRdayamAM hoya tyAre paramAtmA tIrthakara bhagavaMta hRdayamAM hoya che, kAraNa ke teo tenA svataMtra praNetA che ane jyAre tIrthakara bhagavAna hRdayamAM hoya tyAre avazya sarva arthanI siddhi thAya che.] For Personal & Private Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. zAstrASTaka 3 2 3 A rIte arihaMta paramAtmAnuM smaraNa, raTaNa ahorAtra hovuM joie. emanI pUjA nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra nikSepe thavI joie. vItarAga bhagavAna mATe Adara kema na thAya ? emane ApaNe ApaNA hRdayamAM sthAna ApIe chIe ane emanI AjJAnusAra jIvana jIvavA prayatnazIla rahIe chIe. eTale ja ahIM kahevAyuM che ke ApaNe zAstrane AgaLa karyA eno artha e ja e ke ApaNe vItarAga bhagavAnane AgaLa karyA che. vaLI, eka vAra vItarAga bhagavAnane AgaLa karyA to sarva siddhi avazya maLe ja che, kAraNa ke vItarAga bhagavAnanAM vacana e sarvajJanAM vacana che. emAM kSati ke truTi hoI na zake. ahIM siddhinI je vAta karI che te samyagdarzananI, kevaLajJAnanI siddhinI vAta che, koI bhautika padArthanI ke pugalanA saMganI siddhinI vAta nathI. A saMdarbhamAM zrI devacaMdrajI mahArAje AgamanI nIcenI gAthA TAMkI cheH AgamaM AyaraMteNaM attaNo hiykNkhinno| titthanAho sayaMvuddho sabve te vahumaniyA // [Agamano Adara karavAthI AtmAnA hitanI icchAvALA, svayaMsaMbuddha tIrthakara vagere badhAnuM bahumAna thAya che.] Ama, Agamano Adara karavAthI eTale ke ApaNAM zAstrono Adara karavAthI arihaMta paramAtmAnuM smaraNa hRdayamAM rahe che. vaLI ethI emaNe sthApelA caturvidha saMghanuM ane emanA munionuM Adara-bahumAna thAya che. [189] adaBrtheDanuthAvatta: zAstrIpa vinA vaDA: I prApnuvanti paraM khedaM praskhalantaH pade pade / / 24 / / 5 / / [zabdArtha : madArthe nahi joyelA arthamAM, parokSa arthamAM; anudhavanta:=pAchaLa doDatA; zAstrI =zAstrarUpI dIvo; vinA=vagara; naDI:=jaDa loko, avivekI mANaso; prAnuvantiHprApta kare che, pAme che; para=atyaMta; ravedaM=kheda, kuleza; prasavatantaH=Thokaro khAtA; parve ve=pagale pagale.] For Personal & Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 24 jJAnasAra anuvAdaH zAstrarUpI dIpaka vinA, adaSTa arthamAM (parokSa viSayamAM) pAchaLa pAchaLa doDatA jaDa (avivekI) mANaso pagale pagale Thokara khAtA atyaMta kheda pAme che. (5) vizeSArtha : keTalIka vAra zAstrane cakSu, dIpaka, naukA ityAdi tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. jinezvara bhagavAna-kathita zAstro e lakSya sudhI pahoMcADanAruM prabaLa sAdhana che. guruparaMparAe prApta evA zAstrakathanathI, zAstrajJAnathI keTalAye jIvono uddhAra thato rahyo che. AkhuM jagata ajJAnarUpI eTale ke mithyAtvarUpI aMdhakArathI bhareluM che. sUryano jhaLahaLato prakAzato hoya to paNa Thera Thera mithyAtvarUpI aMdhakAramAM aTavAtA jIvone joIne jJAnIne dayA Ave che. zAstra aMdhArAmAM dIpakanI garaja sAre che. jeo zAstrano anAdara kare che, asvIkAra kare che teo aMdhArAmAM dIvA vagara cAlatA ane pagale pagale Thokara khAtA, khADA, kAMTAmAM aTavAtA musAphara jevA che. dIvo nAno hoya to paNa aMdhakAramAM e zaktizALI banI jAya che. jUnA vakhatamAM eka AdivAsI kaThiyAro jaMgalamAM bhUlo paDyo. ghora aMdhAruM thayuM. eka jhUMpaDIvALAe ene dIvo Apyo. kaThiyArAe jiMdagImAM pahelI vAra dIvo joyo. eNe dIvo pAcho Apyo ne kahyuM ke "dIvAthI to ATalAmAM thoDuM dekhAya che. mAre to TheTha ghara sudhI javuM che." jhUMpaDIvALAe kahyuM ke A dIvAthI jyAM sudhI tane dekhAya tyAM sudhI te cAlato rahe, ema karatAM karatAM tuM ghare pahoMcI jaze." ane e rIte kaThiyAro aMdhArAmAM ghara sudhI pahoMcI gayo. zAstrarUpI dIpaka jIvane mithyAtvarUpI aMdhakAramAM mArga batAvI krame krame TheTha lakSyasthAna mokSa sudhI pahoMcADI zake che. mATe zAstronI avagaNanA ke avahelanA na karavI joIe. For Personal & Private Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. zAstrASTaka 3 25 [19] zuddhacchada zAstrIjJAnirapekSI no hitam | bhautahanturyathA tasya padasparzanivAraNam / / 24 / / 6 / / [zabdArtha : zuddhochAdav=zuddha bhikSA vagere bAhyAcAra paNa; zAstrIjJAnirapekSa zAstranI AjJAnI apekSA vagarane, svachaMdamativALAne; na=nahi; hita--hita karanAra; mautadanta =bhautamatine haNanArane; yathA=jema; tasya tenA; pasparza=caraNasparzano; nivArama=nivAravo, niSedha karavo. anuvAdaH jema bhotamatine haNanArane tenA (bhotamatinA) padasparzanuM nivAraNa hitakara nathI, tema zAstranI AjJAnI apekSArahita zuddha bhikSA vagere paNa hitakara nathI. (6) vizeSArtha : prativarSa sAdhu ke sAdhvI tarIke dIkSA laI aneka navadIkSito potapotAnA samudAyamAM joDAya che. teo potAnA gurubhagavaMtanI ke gacchAdhipatinI AjJAmAM rahe che. gacchAdhipati zAstravihita sAmAcArI mujaba potAnuM jIvana jIve che ane samudAyane paNa e pramANe AcAra pAlana mATe kahe che. A badhAmAM sauthI mahattvanI vAta te AjJA che. eTalA mATe kahevAyuM cheH sApaINa thappo AjJA pramANe dharmanuM pAlana karavuM ane AjJA e ja dharma. A AjJA Ave che kyAMthI ? guruparaMparAe jotAM jotAM chevaTe to bhagavAnanAM vacanomAMthI, AgamagraMthomAMthI, zAstromAMthI AjJA Ave che. AjJAmAM siddhAntanI vAta hoya ane AcaraNanI vAta hoya. keTalAka AcaraNanuM pAlana barAbara kare paNa siddhAntanuM nahi. teo zAstranI AjJAnuM hArda ke rahasya barAbara na samajyA hoya evuM bane. AvA saMjogomAM AcaraNa karatAM paNa siddhAntanA marmanuM, AjJAnuM mahattva vadhAre gaNAya. koI sAdhu mahArAja AcaraNa barAbara pALe, jema ke betAlIsa doSarahita gocarI vahorI lAve ane te pramANe vApare, saMthAro, kezaloca, brahmacaryanuM pAlana, For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 risAnasAra pratikramaNa-paDilehaNa vagere kriyAo kare, AyaMbila upavAsa vagere tapazcaryA ityAdinuM pAlana custa rIte kare, paNa potAnA guru bhagavaMtanI AjJA eTale ke zAstranI AjJA utthApe to ethI emanuM Atmahita thatuM nathI. muni mahArAjanuM jIvana zAstra-sApekSa hovuM joIe. zAstra-sApekSa eTale ke zAstrane mAnya hoya evuM joIe, zAstrane amAnya hoya evuM nahi. zAstrAjJAnuM hArda samajavuM e sauthI mahattvanuM che. A saMdarbhamAM prAcIna samayanuM eka dRSTAnta ApavAmAM Ave che. eka zabara (bhIla jAti) rAjA hato. te jaMgalamAM raheto hato ane jaMgalamAM enA rAjyamAM bhIla loko rahetA ke jeo dhanuSyavidyAmAM kuzaLa hatA. rAjAne lAgyuM ke potAne koIka guru hovA joIe. tapAsa karatAM dUra eka gAmamAM eka saMnyAsI mahArAja che ema jANyuM. emanuM nAma bhautamati. rAjA potAnI rANI, parivAranA sabhyo ane sevako sAthe bhautamatinAM darzane gayo. bhautamatithI teo prabhAvita thayA. eNe bhautamatine potAnA gurupade sthApyA. gurunAM caraNa atyaMta pavitra gaNAya eTale teo badhAMe caraNasparza karyA. rAjAe guru bhautamatine kahyuM ke kaMI jarUra hoya to kahevaDAvajo. rAjA potAnA gAmamAM pAchA pharyA. badhAe bhautamati gurunI prazaMsA karI. rANIe kahyuM ke "bhautamati pAse moranA pIchAMvALuM je chatra che te bahu suMdara che. mAre e chatra joIe che." rANIe haTha lIdhI eTale rAjA gayo bhautamati pAse. rANIne chatra bahu gamI gayuM che enI vAta karI. bhautamati rAjI thayA, rAjAe kahyuM, "A chatra tame rANI mATe Apo." bhautamatie kahyuM, "chatra amArAthI apAya nahi." rAjAe Agraha karyo to paNa bhautamatie spaSTa nA kahI, ethI gusse thayelo rAjA potAnA gAmamAM pAcho Avyo. rANI nirAza thaI ane te paNa gusse bharAI. eTale rAjAe potAnA sainikone AjJA karI ke guru pAsethI chatra paDAvI lAvo. jarUra paDe to guruno vadha karIne emanI pAsethI chatra laI Avo. paNa bANa evI rIte mArajo ke jethI For Personal & Private Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. zAstrASTaka 3 27 gurunA pavitra caraNane kaMI thavuM na joIe." sainiko e rIte bhautamatine mArIne chatra laI AvyA tyAre rAjAe prazna karyo ke "gurunAM caraNane kazuM thayuM nathI ne ? kAraNa ke gurunAM caraNa bahu pavitra vastu sainikoe jyAre kahyuM ke bhautamati mRtyu pAmyA, paNa emanA caraNane kazI IjA thaI nathI tyAre rAjAe prasanna thaI sainikone zAbAzI ApI. bhautamatinuM dRSTAnta e sUcave che ke zAstranI AjJAnuM hArda na samajo ane bIjI badhI kriyAo cIvaTapUrvaka karo to tethI potAnuM Atmahita sadhAtuM nathI. [191] jJAnAdi mahAmatraM svISThIranam ___ dharmArAmasudhAkulyAM zAstramAhumaharSayaH / / 24 / / 7 / / [zabdArtha : ajJAnAdi=bajJAna+hiM=ajJAnarUpI sarpa; mahAmantra=mahAmaMtra, sarpanuM jhera utAravAmAM mahAmaMtra samAna; svAcchanda=svAcchedya, svacchaMdatA; va=tAva; nadhana--lAMghaNa, upavAsa; dharmArAma=dharmarUpI udyAna; sudhI jyAM=sudhA arthAt amRtanI nIka jevA; zAstaM=zAstrane; mAThuM =kahe che; marSaya:=maharSio.] anuvAdaH maharSio zAstrane, ajJAnarUpI sarpane vaza karanAra (sarpanuM jhera utAranAra) mahAmaMtra, svacchaMdatArUpI jvarane utAravAmAM lAMdhaNa, dharmarUpI udyAnamAM amRtanI nIka samAna kahe che. (7) vizeSArtha : zAstrone mATe dIpakanuM rUpaka prayojyA pachI bIjAM traNa yathArtha rUpako ahIM prayojavAmAM AvyAM che. zAstra mahAmaMtra, lAMghaNa ane amRtanI nIka zAstronA vibhinna upayogone judI judI rIte ghaTAvIne enI sArthakatA ahIM darzAvavAmAM AvI che. mithyAtvarUpI ajJAnane sarpa tarIke batAvavAmAM Ave che. sarpanuM jhera tatpaNa For Personal & Private Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 28 jJAnasAra jIvaleNa hoya che. mANasa ke gAya, ghoDA jevAM prANI paNa tarata mRtyu pAme che. jemane jAMguli maMtra AvaDato hoya te e maMtra bhaNIne jhera utAre che. ajJAna athavA mithyAtvarUpI sarpa to ethI vadhu bhayaMkara che. bhavobhava tenuM jhera cAle che. e jhera utAravA mATe mahAmaMtra joIe-ApaNAM zAstro e mahAmaMtranuM kAma kare che ema maharSio kahe che. svacchaMdatA e mohano juvara eTale ke tAva che. jyAM sudhI jIvamAM svacchaMdatA che tyAM sudhI tene mokSa mATe yogyatA prApta thatI nathI. tAva utAravA mATeno Ayurveda pramANe cAlato prathama upAya te lAMghaNa athavA upavAsa che. svacchaMdatA rUpI tAva utAravA mATe zAstro lAMghaNa tulya che. taduparAMta zAstro amRtanI nIka samAna che. dharmarUpI bagIco sukAI jato aTakAvavAnuM kAma zAstro kare che, eTaluM ja nahi tene poSaNa ApI suMdara rIte jIvADavAnuM ane vikasAvavAnuM kArya paNa zAstro kare che. maharSioe ApaNAM mUlyavAna zAstronI upayogitA sarasa rIte darzAvI che. [195] zAstroktAvAra vartA va zAstrajJa: zAstradeza: I zAstraikag mahAyogI prApnoti paramaM padam / / 24 / / 8 / / [zabdArtha zAstrokta=zAstramAM kahelA; bAvara#rtA-AcAra pALanAra; =ane; zAstrajJa zAstrane jANavAvALA; zAstra zAstrano upadeza karanAra, zAstra anusAra upadeza ApanAra; zAsseda=zAstramAM eka dRSTivALA, mAtra zAstrAnusAra dRSTivALA; mahAyogI=mahAna yogI; manoti prApta kare che. pAme che; paramaM=parama; parva=padane (mokSane).] anuvAdaH zAstramAM kahelA AcAronuM pAlana karanAra, zAstrane jANavAvALA, zAstrano upadeza ApanAra ane zAstramAM eka daSTivALA mahAyogI parama padane pAme che. (8) For Personal & Private Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. zAstrASTaka 3 29 vizeSArtha : vartamAnakALamAM mokSamArganI ArAdhanA mATe mukhya be AlaMbana che; jinabiMba ane jinAgama. jinAgama eTale gaNadhara bhagavaMtoe gUMthI lIdhelI tIrthaMkara paramAtmAnA zrI mukhethI nIkaLelI vANI. A jinAgamo upara pUrvAcAryoe niryukti, bhASya, TIkA ityAdi svarUpe ghaNo prakAza pAtharyo che. jIvana saMkula che, adhyAtmanI vAto ghaNI sUkSma che tathA mokSamArga durgama che. eTale zAstrono AdhAra anivArya che. paramapada arthAt mokSaprApti mATe zAstrAbhyAsa, zAstrAnusAra jIvana anivArya che. mAsatusa munie zAstrAbhyAsa nahoto karyo to paNa emane kevaLajJAna thayuM hatuM. eTale zAstronA abhyAsanI koI AvazyakatA nathI ema kahevuM temAM adhUrI samajaNa che. mahAyogIe zAstranI pariNati mATe zuM karavuM joIe e vize ahIM cAra mahattvanI vAta karI che. muni mahArAja kevaLa zAstranI ja daSTi dharAvanAra, zAstranA jJAtA ane zAstrAnusAra cAritrapAlana karanAra ane zAstrAnusAra upadeza ApanAra hovA joIe. AmAM samyagudarzana, samyagUjJAna ane samyaka cAritranI eTale ke ratnatrayInI ArAdhanAnI vAta gUMthI lIdhI che. muni mahArAja pAse zAstranI dRSTi hovI joIe te eTalA mATe ke kyAreka zAstrasiddhAnta, lokAcAra ane paraMparA vacce visaMvAda ke visaMgati thAya tyAre munirAja zAstranA AdhArane ja svIkAre. teo zAstranuM zaraNuM le. muni mahArAja zAstranA jJAtA hovA joIe, paraMtu zAstramAM keTalIka vakhata sAmAnya mANasone bhinna bhinna vacano jovA-sAMbhaLavA maLe tyAre ene syAdvAda zailIthI samajAvatAM AvaDavuM joIe. zAstro to samudra jevAM agAdha che. badhuM vAMcI zakAtuM nathI. paNa eka vakhata tIrthaMkara paramAtmAno Azaya potAnA cittamAM spaSTa hoya to mULa mArgane vaLagI rahevAmAM aDacaNa AvatI nathI. muni bhagavaMtanuM AcaraNa zAstrAnusAra, jinAjJAnusAra hovuM joIe. ema na thAya to paropadeze pAMDityam jevuM thAya. AcaraNanI maheka judI che. AcaraNathI aMdaranI pariNati vizuddha thAya che ane varSollAsa anubhavAya che. For Personal & Private Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 jJAnasAra munirAje upadeza paNa zAstrAnusAra ja ApavAno hoya che. e gaMbhIra hoya ane rasika paNa hoya, paraMtu zrotAo mATe zAstranA bhoge ane lokapriyatAnA AzayathI lokaraMjananI zailI apanAvavI te yogya nathI. upAdhyAyajI mahArAje ja gAyuM cheH janamanaraMjana dharmanuM mUlya na phUTI badAma eka vakhata zAstraprIti thAya to aMdarano jJAnaprakAza uttarottara vadhu prajvalita thAya che, aMtarano ughADa vadhato jAya che ane kAlAntare te paramapadanI prApti karAve che. For Personal & Private Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. parigrahASTaka 3 3 1 25. parigrahASTaka [193] paravartata pArvatAM gAtu noskRti | parigrahagrahaH ko'yaM viDambitajagattrayaH / / 25 / / 1 / / [zabdArtha =nathI; parIvartata=pAcho pharato; rAzeH=rAzithI; vatAM vakratAne; nAtu-kyAreya paNa na=nathI; saMskRti tajato, choDI deto; parigraha :=parigraharUpI graha; va:=koNa che; yaM A; vinvita viDaMbanA pamADI che; natraya =traNa jagatanA lokone.] anuvAdaH je rAzithI pAcho pharato nathI, vakratAne kyAreya choDato nathI, jeNe traNa jagatane viDaMbanA pamADI che te parigraharUpI graha kayo graha che ? (1) vizeSArtha : upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje parigrahanI sakjhAyamAM kahyuM cheH navi palaTe mUla rAzithI, mArgI kadIya na hoya; parigraha graha che abhinavo, sahune dIye duHkha soya, salUNA. parigraha mamatA pariharo. A zlokamAM "graha" ane "rAzi' e be zabdo upara zleSa che, "grahano eka artha thAya che grahaNa karavuM, pakaDavuM vagere. "graha'no bIjo artha thAya che AkAzanA graho, jema ke maMgaLa, zukra, zani vagere. bhAratIya paraMparA pramANe sUrya ane caMdra paNa graha che. "rAzi'no eka artha thAya che samUha, Dhagalo ityAdi. "rAzino bIjo artha thAya che AkAzanI rAzi, jema ke vRSabha, meSa, mithuna, karka, kanyA, tulA vagere. samagra AkAzane bAra bhAgamAM vibhAjita karavAmAM AvyuM che, te pratyekane rAzi kahe che. AkAzamAM nakSatro 27 che, bAra mahinAnAM bAra nakSatra che, jema ke kRtikA, mRgazIrSa, puSya vagere. taduparAMta vRzcika, rohiNI, Adra, hasta For Personal & Private Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 3 2 jJAnasAra vagere paMdara nakSatro che. ema badhAM maLI 27 nakSatro che. AkAzamAM tArA ane nakSatro uparAMta sUrya, caMdra, maMgaLa, budha, guru, zukra, zani, rAhu ane ketu ema nava graha che. A nave grahanI potapotAnI gati che ane jyotiSazAstra pramANe saMsAranA jIvo upara enI sArI ane mAThI asara che. graho eka rAzimAMthI bIjI rAzimAM paribhramaNa kare che. kyAreka te sIdhA cAle che. kyAreka enI gati vakra-vAMkI hoya che. AkAzanA grahonI lAkSaNikatA e che ke teo koIpaNa eka samaye jagatanA keTalAka jIvo upara zubha dRSTi dharAve che ane teone bhautika rIte sukhI kare che ane bIjA keTalAka jIvo upara vakra dRSTi kare che ane teone duHkhI karI nAkhe che. anya vakhate te dRSTi badalAtAM sukhIne duHkhI kare che ane duHkhIne sukhI kare che grahomAM A rIte pheraphAra thayA kare che. badhA ja graho kAyamane mATe zubha ke kAyamane mATe azubha dRSTi nathI dharAvatA. vaLI koipaNa ekano eka ja graha nizcita kALe amuka jIvo mATe vakra hoya che ane te ja samaye amuka jIvo mATe zubha hoya che. parigraha zabda "pari' ane "Dha no banelo che. pari eTale cAre bAjuthI.graha eTale grahaNa karavuM, pakaDavuM. A grahe jIvane cAre bAjuthI pakaDelo che. mATe ene "parigraha" kahevAmAM Avyo che. "praDha' zabda upara zleSa che. A parigraharUpI graha kevo che ? te anAdi kALathI je rAzimAM che tyAMthI pAcho pharyo nathI tathA anaMtakALa sudhI emAM ja rahevAno che. eno artha e thayo ke jIvane dhanavaibhava, mAlamilakata ityAdinA samUharUpI je rAzi sAthe joDANa che te kyAreya maTavAnuM nathI, kAraNa ke badhA ja jIvone parigraha nAmanI saMjJA vaLagelI che. vaLI AkAzanA graho kyAreka potAnI vakratAno tyAga karIne sIdhI gatie jAya che, paraMtu parigraharUpI graha kyAreya potAnI vakra gati choDavAno nathI. eTale ke enI vakra dRSTine kAraNe traNa jagatanA jIvo kyAreya sukhI thavAnA nathI. parigraha haMmezAM duHkhanuM nimitta che ane mokSamArgamAM te aMtarAyarUpa che. parigrahanA be prakAra cheH dravyaparigraha ane bhAvaparigraha. emAM dravyaparigraha e For Personal & Private Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. parigrahASTaka 333 bhAvaparigrahanuM kAraNa che. dravyaparigraha eTale potAnA bhogopabhoga mATe mAlamilakata, strI-parivAra. jamIna, vAhana, dAsadAsI vagere rAkhavAM te. bhAvaparigraha eTale rAgAdi bhAvo, kaSAyo, dehabuddhi ityAdi. [194] paripradakahAvezArdU supitara:virAma zrUyante vikRtAH kiM na pralApA liGginAmapi / / 25 / / 2 / / [zabdArthaH parigraha phAveza=parigraharUpI grahanA pravezathI; kuSita-utsutra bhASaNa; rana:zirA=raja (dhULa) uDADanArA; zUnta=saMbhaLAya; vivRtA:=vikRtivALA; kizuM; na nathI; pratApa:=pralApa, bakavAda;driAmapa=veSadhArIonA paNa.] anuvAdaH parigraharUpI grahano praveza thavAthI utsutra vacana (durbhASita) rUpI dhULa uDADanArA vezadhArIonA paNa vikRta pralApa zuM saMbhaLAtA nathI? (2) vizeSArtha ahIM kahevAtA sAdhu-saMnyAsIonA parigrahanI vAta karI che. gharabAra, mAla-milakata, kuTuMba parivAra vagere choDIne jeo tyAgI sAdhu-saMnyAsI thayA che temanA aMtaramAM jo parigrahanI vRtti paDelI haze to te rUpAntarita thaIne paNa pAchI Ave che. koIpaNa sthUla padArtha mATe, chevaTe potAnI mahattA, yazakIrti ityAdi sUkSma vastuo mATe Asakti rahI to te parigrahamAM pariName che. mANasa saMnyAsI thaIne bhagavAM kapaDAM dhAraNa kare, paNa pachI te sArAmAM sArA, moMghAmAM moMghA kApaDamAMthI banAvelAM, camakadAra hovAM joIe. gaLAnI rUdrAkSanI mALA, hAthanI mALA, camAnI phrema, hAthamAM rAkhavAnI lAkaDI, chatrI, cAkhaDI-A badhuM ja sArAmAM sAruM ja joIe evo Agraha parigrahanI Asakti darzAve che. teo mAtra vezadhArI sAdhu hoya che. jaina ane anya dharmanA sAdhuone, jo aMtaramAM parigrahanI mamatA-Asakti rahI gaI hoya to temane dharmakriyA mATenAM upakaraNo sArAmAM sArAM joIze. AthI AgaLa jatAM keTalAkane upAzraya, graMthAlaya, Azrama, dharmazALA, pAThazALA jevAM sthAno upara potAnAM ke pote nakkI karelAM nAma ane adhikAra mATe Agraha For Personal & Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 jJAnasAra rahe che. keTalAka enA vahIvaTamAM potAnI sattA rAkhe che. keTalAkane graMtho, pothIo vagerenI Asakti rahe che. keTalAka dhanane sparza karatA nathI, paNa dhana upara prabhutva dharAve che ane tenA hisAbo manamAM rAkhe che. upAdhyAyajI mahArAje kahyuM che ke AvA vezadhArI sAdhu-saMnyAsIonI emanA parigraha mATe jo TIkA karavAmAM Ave to teo tenI pratikriyArUpe duSTavacanarUpI dhULa uDADe che. teo krodhe bharAIne pralApa kare che ane potAnA jevuM karanArA bIjA sAdhu vagerene ughADA pADe che. sAdhu-saMnyAsI thayA eTale tyAgI thayA ane parigraha choDyo, paNa eTaluM basa nathI, parigraha mATenI mamatA-Asakti paNa chUTavI joIe. 'upamiti bhava prapaMcAkathA'mAM kahyuM che ke muni potAnA zrutajJAnanI kadararUpe lAbhathI zrAvaka varga taraphathI pUjA satkAra pAme ane muni te zrAvakoe karelA caMdaravAnI ramaNIyatA nihALI mamatva, Asakti ane ahaMkArathI jo dUSita thAya to te tIvra jJAnAvaraNIya vagere karma bAMdhe che. munipaNAmAM skUla ane sUkSma parigrahanI kasoTInA ghaNA prasaMgo Ave che. jeo saveLA jAge che ane pAchA phare che teo durgatimAMthI bacI jAya che. [195] yajyavarghA tRNavat vImAntara i paripram udAste tatpadAmbhojaM paryupAste jagattrayI / / 25 / / 3 / / [zabdArtha =je; tyAM tyajIne; 7LavaRtaNakhalAnI jema; vI=bAhya; mAntare=AMtara, aMtaraMga; =ane; paraprada=parigrahane; 3vArta=udAsIna rahe che; tatpavAsmogaM-tenA caraNarUpI kamaLane; pAsta=seve che; natrayIetraNa jagata.] anuvAdaH je bAhya-AtyaMtara parigrahane taNakhalAnI jema choDIne udAsIna rahe che tenAM caraNakamaLane traNa jagata seve che. (3) vizeSArthaH parigraha be prakAranA che-bAhya ane atyaMtara. ghara, dhanadhAnya, mAla-milakata, vastrAlaMkAra, vAhano vagere bAhya parigraha che. mithyAtva, kaSAya For Personal & Private Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. parigrahASTaka 335 vagere AtyaMtara parigraha che. Akho saMsAra bAhya parigrahathI bharapUra che ane e ja ApaNI najara samakSa Ave che. saMsAranAM nevuM TakAthI vadhu loko A parigrahanA bhogavaTAmAM racyApacyA rahe che. makAno jUnAM thAya to navAM makAno thayAM ja che, dukAno jUnI ke kAlagrasta thAya ke navI Adhunika dukAno, sTora vagere cAlu thayAM ja che. navI navI cIjasAmagrI rojeroja bajAramAM ThalavAtI jAya che. samagra vizva enA bhogavaTAmAM rAce che. manoraMjananAM paNa eTalAM ja sAdhano vikAsa pAmyAM che. AvI sthitimAM potAnAM caraNone tyAgavairAgyamAM sthira rAkhavAnuM duSkara che. je mahAtmAo ghara,svajana parivAra, milakata, vagereno saMpUrNa tyAga karIne paMca mahAvratadhArI sAdhu bane che teone dhanya che. kaMcana ane kAminInA tyAgI evA sAdhu mahAtmAonI ane sAdhvIonI jeTalI saMkhyA che ane teonA vihAra, mukAma, AhArapANInI vyavasthA jaina dharmamAM che te ananya che. A to bAhya parityAganI vAta thaI. yogIo bAhya parigrahane taNakhalAnI jema, kacarAnI jema choDI de che. paNa e choDyA pachI choDavAno ahaMkAra jo AvI gayo athavA te mATe manamAM tRSNA rahyA karI to te badhuM vyartha che. eTalA mATe ja AtyaMtara parigrahanA tyAga upara ethI vadhu bhAra mUkavAmAM Avyo che. bAhya tyAgamAM munie aTakI javuM na joIe. bAhya tyAga to badhAne dekhAya che. have je tyAga karavAno che e sUkSma che ane enA sAkSI pote ja che. cittanI aMdara mithyAtva, ahaMkAra, lobha, irSyA, asUyA, matsara, prakopa, mamatva, Asakti-AtmazlAghA ityAdinA je bhAvo paDelA che te paNa choDavAnA che. deha ane AtmA bhinna che, deha mAro nathI, evuM bhAna aMdarathI rahyA kare ane citta anityAdi bhAvanAmAM, AtmaramaNatAmAM rahyA kare to evI UMcI koTinA tyAgI mahAtmAonA caraNakamaLanI paryApAsanA traNe jagata kare che. [19] viDanAsthahine vahirniIthatA vRthA ! tyAgAtkaJcukamAtrasya bhujago na hi nirviSaH / / 25 / / 4 / / For Personal & Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 jJAnasAra [zabdArtha vi=cittamAM; antasthahine atyaMtara gAMTha arthAt parigrahathI gahana eTale vyAkuLa; viirnavasthatA=bAhya nirjhanthatA, bAhya aparigraha; vRthA=nirarthaka; tyAre tyAga karavAthI, choDI devAthI; vumAtra=mAtra kAMcaLI; muna:=sarpa; na=nathI; di=paraMtu, kAraNa ke, kharekhara; nirviSa:=viSarahita, jhera vagarano.] anuvAda: AtyaMtara parigrahathI citta gahana arthAt vyAkuLa hoya to bAhya nirgasthapaNuM nirarthaka che, kAraNa ke kAMcaLI mAtrano tyAga karavAthI sarpa nirviSa thato nathI. (4). vizeSArtha : mANasa ghara, kuTuMba, sagAMsnehIo, mAla milakata badhuM choDIne dIkSA le che. dIkSita muninuM bAhya rUpAMtara thAya che. temanuM nAma badalAya che. have emane potAnuM, potAnI mAlikInuM koI ghara hotuM nathI. jyAM rahe tyAM te temanuM ghara. teo gRhasthanAM vastrone badale sAdhunAM vastro dhAraNa kare che. teo koInA rasoDe jamatA nathI, paNa gocarI vahorI lAve che. teo hajAmata karAvatA nathI paNa kezaloca kare che. temane rAtre sUvA mATe gAdaluM hotuM nathI, paNa sAdo saMthAro hoya che. emanuM beMkamAM koI khAtuM nathI ke AvakaverAnI koI ciMtA nathI. temane dIkarA, dIkarI paraNAvavAnAM nathI ke koInAM lagnamAM javAnuM nathI. koInA maraNa vakhate smazAnamAM AbhaDavA ke koInI khabara pUchavA haoNspiTalamAM javAnuM nathI. Ama badhI rIte muni mahArAja aparigrahI thaI gayA che. paraMtu A to bAhya tyAga che. alabatta e paNa jarUrI che. vastutaH muni mahArAjanI aMtaraMga pariNati paNa aparigrahanI hovI joIe. aMtaramAM strI, dhana, milakata vagerenI vAsanAo paDelI hoya, nAma, pratiSThA, yazakIrti vagerenI Asakti rahelI hoya, svAdiSTa gocarI ane moMghAM AkarSaka upakaraNo gamatAM hoya, mAyAcAra cAlato hoya, upadeza eka prakArano ane AcaraNa bIjA prakAranuM hoya, AtmasvarUpa pragaTAvavA mATe koI puruSArtha na hoya to samajavuM ke mAtra bAhya parigrahano tyAga nirarthaka che. ahIM dRSTAnta For Personal & Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. parigrahASTaka 337 ApavAmAM AvyuM che ke sApa kAMcaLI utArI nAkhe ethI e kaMI nirviSa thato nathI. tevI rIte muni mahArAja mAtra bAhya parigrahano tyAga kare tethI teo UMcI AtmadazA prApta karI zakatA nathI. e mATe aMtaraMga puruSArtha eTalo ja Avazyaka che. [197] tyo pariprade sAtho: prayAti naM : | ___ pAlityAge kSaNAdeva sarasaH salilaM yathA / / 25 / / 5 / / [zabdArtha tyate-tyAga karavAthI; pariprade=parigrahasAyo:=sAdhunuM; prayAti jAya che; sanaM nA=saghaLuM pApa; patityAre pALIno tyAga arthAt nAza thatAM; kSaMveva kSaNamAM ja; sarasa:=sarovaranuM; satitaM pANI; yathA=jema.] anuvAdaH jema pALIno nAza thatAM (baMdha tUTI jatAM) sarovaranuM pANI kSaNavAramAM ja cAlyuM jAya che tema parigrahano tyAga thatAM sAdhunuM saghaLuM pApa cAlyuM jAya che. (5) vizeSArtha muni mahArAjane parigrahanA tyAganI ahIM zikhAmaNa ApavAmAM AvI che. ApaNane Azcarya thAya che ke je muni bhagavaMtoe dIkSA grahaNa karatI vakhate paMca mahAvrata dhAraNa karyA hoya to temAM pAMcamA "aparigraha vratanI pratijJA to AvI ja jAya che. sAdhuo aparigrahI hoya ja che, to pachI temane parigrahano tyAga karavAnI bhalAmaNa zuM vyAjabI che ? hA, taddana vyAjabI che. sAdhuoe bAhya tyAga karyo hoya che, paNa mamatA, lobha, mAyA, rasagArava, zAtAgArava, RddhigArava e traNa gArava, yazakIrtinI khevanA, potAnA bhakto mATeno anurAga ityAdi jo haju aMtaramAMthI khasatAM na hoya to AtyaMtara parigrahano tyAga karyo na kahevAya. ane jyAM sudhI bAhya ke AtyaMtara parigraha hoya tyAM sudhI AsavanAM dvAra khullAM hoya che. AvA parigrahano tyAga karavAthI azubha karmo baMdhAtAM nathI ane baMdhAyA hoya to teno kSaya thAya che. For Personal & Private Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 jJAnasAra - A parigraha-tyAga mATe ahIM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che jaLAzayanuM. jema pALIno tyAga karavAthI eTale ke pALano nAza thavAthI jaLAzayanuM badhuM pANI vahyuM jAya che tema parigraharUpI pALano tyAga karavAthI badhAM karmono anukrame nAza thAya che. [198] tyatputranetra mUrchAmuiI yoniH | vinItrapratibaddhI te purtiniyaMtraNa rajAddA [zabdArtha ? tyaktaputraratnatraW=jeoe putra ane strIno tyAga karyo che; mUcchamuktasya mUccha (mamatva)thI mukta che; yoni: yogIne; vinmAtra=jJAnamAtra; prativaca=je Asakta che; =zuM hoya?; puttiniyaMtraNa pudgalanuM niyaMtraNa.] anuvAdaH jeNe putra ane strIno (sarva baMdhanano) tyAga karyo che, je mUrchAthI mukta che, je jJAnamAtramAM Asakta che evA yogIne pugalanuM zuM baMdhana hoya? (6) vizeSArtha dIkSA aneka loko le che. teo badhA eka ja koTinA hotA nathI. badhAM ekasarakhI yogyatAthI, ekasarakhA AzayathI dIkSA letA nathI. eTale ahIM badhA dIkSita muniono vicAra karavAmAM Avyo nathI, paraMtu je koI vyaktie svecchApUrvaka, samajaNapUrvaka, yogyatApUrvaka, mokSaprAptinA eka mAtra dhyeyane lakSamAM rAkhI, suyogya guru bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI hoya ane e mATe patnI, putra, kuTuMba parivAra, mAlamilakata ityAdino tyAga karyo hoya evA paMca mahAvratadhArI sAdhu mahAtmAe yogavahana karI lIdhA hoya ane have teone eka mAtra jJAna sAthe ja lagAva hoya eTale ke have samyagudarzana, samyagujJAna ane samyagucAritrarUpI ratnatrayInI ArAdhanAnI ja laganI lAgI hoya evA yogI mahAtmAone have koI padgalika AkarSaNa na hoya ane paugalika baMdhana ke niyaMtraNa paNa na hoya. have teo pudgalathI rAjI na thAya ke pudgalathI dabAya ke For Personal & Private Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. parigrahASTaka - 339 dubhAya paNa nahi. have evuM koI kSetra na hoya ke jyAM emane phAve nahi, evI koI Rtu na hoya ke jemAM emane pratikULatA jaNAtI hoya, evAM koI dhArmika upakaraNo na hoya ke jenA pratye temane aNagamo hoya, AhAranI bAbatamAM bhAvavA-na bhAvavAnI vAta temane mATe rahI na hoya. have evI koI bAbata na hoya ke jemAM emane raMja hoya ke phariyAda hoya. pratyeka paristhitino emaNe sahaja rIte svIkAra karI lIdho hoya. have emano satata upayoga AtmAnA jJAyaka svarUpamAM hoya. AvA mahAtmAone paudgalika baMdha na hoya eTale ke koI tIvra karmabaMdha na hoya. mokSanA uccattama lakSya tarapha gati karanAra mahAtmAonI parigraha vize AvI ucca dazA hoya che. [199] vinmAtrIpa che nirvAsasthAnaini: niSparigrahatAsthairya dharmopakaraNairapi / / 25 / / 7 / / [zabdArtha vinAtrasIpI:=jJAnamAtrano dIpaka; jhe=jAya che, pAme che; nirvAta=pavanarahita; sthAnanirma=sthAnanA jevA; niSparigrahavAstha-parigrahanA tyAgarUpa sthiratAne; para=dharmanAM upakaraNo vaDe; f=paNa.] anuvAdaH jJAnamAtrano dIpaka, pavanarahita sthAna samAna dharmanAM upakaraNo vaDe paNa niSparigraharUpa sthiratAne pAme che. (7) vizeSArtha: pavanamAM dIvAnI jyota hAle che, UMcInIcI thAya che ane kyAreka joradAra pavana hoya to dIvo olavAI jAya che. paraMtu je sthAnamAM pavana Avato nathI tyAM dIvo sthira jyota sAthe prakAzyA kare che sAdhu mahArAjanI jJAnanI ArAdhanA sthira dIvA jevI hovI joIe. vaLI emanuM jJAna dIvAnI jema sthira hovuM joIe. jema pavana vinAnuM sthAna dIvAne mATe upakAraka che, tema dharma mATenAM upakaraNo paNa sAdhu mahArAjanI Atmajyoti For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 jJAnasAra mATe upakAraka banavAM joIe. sAdhu mATe zarIrArthe AhArapANI uparAMta upakaraNonI AvazyakatA rahe che. vastra, pAtra, saMthAro, muhapatti, ogho, navakAravALI, svAdhyAya mATe zAstragraMtho ityAdi sAdhu pAse hoya che. digaMbara mahAtmAo pAse pIMchI ane kamaMDalu hoya che. cAturmAsamAM svAdhyAya arthe zAstragraMtho lIdhAM hoya ane keTalAka upakaraNo rAkhyAM hoya to sAthe kyAreka mArApaNAno bhAva joDAI jAya che. koI tIvra Asakti na hoya to paNa koIka vAra potApaNAno saMbaMdha aMtaramAM sthapAI jAya che. keTalIka vAra ziSya ke bhakto evo saMbaMdha sthApI de che. upakaraNomAMthI koipaNa vastu bIjAthI tUTI, phUTI, phATI ke bagaDI jAya tyAre aMtaramAM kevI saMvedanA thAya che ? tyAre zabda na uccAryo hoya to paNa aMtaramAM "mAruM" evo bhAva ane aNagamAno bhAva ubhave che ke nahi e jovuM joIe. upakaraNo pratye Asakti bilakula na hoya, paNa ziSyo pratye Asakti rahe, A mArA ziSyo che. amuka ziSya mAnato nathI, vagere bhAvo thAya tyAre kartavya ane mamatva vacce pAtaLI bhedarekhA hoya che. jJAnI mahAtmAone deha pratyenI Asakti sAmAnya rIte hotI nathI. paNa roga vagere vakhate kasoTI thAya che. deha paNa parigraha che ema tyAre lAge to samajavuM ke haju ghaNuM AgaLa javAnuM bAkI che. jo dhArmika upakaraNomAM mamatvano bhAva AvI jAya to te upakaraNo parigraha bane che ane jo mamatva na hoya, mUrchA na hoya to te upakaraNo parigraha banatAM nathI. AmAM keTalAM upakaraNo hovAM joIe ane keTalAM na hovAM joIe eno nirNaya mahatvano nathI, paNa aMtaraMga pariNati kevI che e bahu mahattvanI vAta che. chasAta upakaraNo hoya ane mamatvano bhAva hoya ema banI zake. vaLI eka vAra mamatva hoya to te kAyama rahyA kare athavA AraMbhamAM mamatva na hoya to tevI sthiti niraMtara rahe evuM paNa kahI zakAya nahi. AmAM to paLapaLanI jAgRti anivArya che ane potAno aMtarAtmA ja sAco sAkSI che. A viSayamAM sAdhu For Personal & Private Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. parigrahASTaka 341 bhagavaMtane bIjA koI pramANapatra ApI zake nahi. [200] mUchaMchannathiyAM sarva nava parigraha: .. mUccharyA rahitAnAM tu jagadevAparigrahaH / / 25 / / 8 / / [zabdArtha mUchaMchanna=mUchathI DhaMkAyelI dhiyAM=buddhivALAne; sarva=sarva, badhuM; na va=jagata ja; parigha =parigraha; mUrjIyA=mUrchAthI; hitAnAMkarahitane; tu=paraMtu; nA va=jagata ja; aparigraha:=aparigraharUpa che.] anuvAda: jemanI buddhi mUrchAthI DhaMkAyelI che teone mATe sarva jagata ja parigraharUpa che, paraMtu jeo mUrchArahita che teone mATe jagata ja aparigraharUpa che. (8) vizeSArtha : koI paNa jIvane koIpaNa cIjavastu mATe parigrahano lagAva che ke nahi e jANavA mATe enI eka atyaMta mahatvanI kasoTI ahIM ApavAmAM AvI che. 1. mUrchA hoya to AkhuM jagata parigraharUpa che. 2. mUrchA na hoya to AkhuM jagata aparigraharUpa che. pahelI vAta jagatanA sAmAnya mANasone vizeSapaNe lAgu paDe che. bIjI vAta mukhyatve jJAnI mahAtmAo mATe che. mUccha eTale behozI, bhAna bhUlavuM, Asakti, lubdhatA, rAga ityAdi. zAstrakAro parigrahane mUccha tarIke oLakhAve che. upAdhyAyajI mahArAje A zloka paranI potAnI TIkAmAM "vizeSAvazyaka bhASya'mAMthI nIcenI gAthAo TAMkI che. tamhA kimasthi vatthu gaMtho'gaMtho va savvahA loe| gaMtho'gaMtho va mao mucchA'mucchAhiM nicchyo|| vatthAi teNa jaM jaM saMjama sAhaNama rAgadosassa / taM taM pariggaho cciya pariggaho jaM taduvaghAI // For Personal & Private Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 2 jJAnasAra [tethI lokamAM evI kaI vastu che ke jene sarvathA parigraha athavA aparigraharUpa kahevAya ? mATe nizcaya-dRSTithI mUcchathI parigraha ane amUrchAthI aparigraha kahelo che. tethI rAgadveSarahita AtmAne saMyamanA sAdhanabhUta vastrAdi aparigraharUpa che ane saMyamano je upaghAta karanAra che te parigraha che.] aparigrahamAM bAhya tyAga e pahelI AvazyakatA che. koIka virala mahAtmAo mATe e banI zake ke teo bharapUra parigrahanI vacce beThA hoya ane chatAM aparigrahI rahI zake. manuSyanuM mana atyaMta caMcaLa che. bAhya tyAga karyA pachI kyAreka kSaNa mATe paNa temAM mUrchA AvI javAno saMbhava rahe che. rastAno koI bhikhArI hoya ane enI pAse kazuM ja na hoya, paNa ene je kaMI jUnI, bagaDelI vastu ApI to paNa rAjI rAjI thaI jAya che. eMThavADamAMthI paNa te vINI vINI khAya che. potAnI pAse kazuM ja na hovA chatAM prApti mATenI enI AkAMkSA apAra hoya che. ene mATe AkhuM jagata parigraharUpa che. bIjI bAju UMcI dazAnA koI muni mahArAjane saMjogavazAt vihAramAM kyAMka AlIzAna makAnamAM utAro karavo paDyo hoya, cAre bAju bhakto moTarakAramAM doDAdoDI karatA hoya, bhAtabhAtanI vAnagIo bhojana mATe banAvavAmAM AvI hoya, paraMtu mahAtmA deha nirvAha arthe caturkiMcit laI potAnA svarUpamAM lIna thaI jaI zake che. parigraharUpI AkarSaka vastuothI na temane harSa thAya ke na koI bIjo bhAva thAya. A badhAmAMthI temaNe potAnA cittane sarvathA nivRtta karI lIdhuM hoya to parigrahathI vIMTaLAyelA hoya chatAM teo mUrchArahita aparigrahI che ema kahI zakAya. For Personal & Private Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. anubhavASTaka 343 26 anubhavASTaka [201] saAva hinapatricyAM vattakRtayo: pRthavaI vurdharanubhavo DraNa vatAruNodaya: JAradhArA [zabdArtha =saMdhyA, sAMja; vaM=jema; vinara trikhya=divasa ane rAtrithI; vetakRto:=kevaLajJAna ane zrutajJAnathI; pRthag=judo, bhinna; q=jJAnIoe; manumatra:anubhava; tRSTha:=dITho che; vevatAvaLaf=kevaLajJAnarUpI sUrya; aruNodaya:=aruNodaya, paroDha.] anuvAdaH jema divasa ane rAtrithI saMdhyA judI che tema kevaLajJAna ane zrutajJAnathI bhinna, kevalajJAnarUpI sUryanA aruNodaya samAna anubhava jJAnIoe dITho che. (1) vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje A zlokanI TIkAmAM kahyuM che, "jema divasa ane rAtrithI saMdhyA judI che, tema kevaLajJAna ane zrutajJAnathI bhinna, kevaLajJAnarUpI sUryanA aruNodayarUpa anubhava jJAnIoe dITho che. eTale mati-zrutajJAnanA uttarabhAvI ane kevaLajJAnathI avyavahita (antararahita) pUrvabhAvI prakAzane anubhava kahe che. enuM bIjuM nAma prAtijajJAna che." ahIM "anubhava" athavA anubhavajJAnanAM lakSaNo kahyAM che. sAmAnya vyavahAramAM ApaNe AnaMdapramodanA, sukhadu:khanA, ema vividha prakAranA anubhavonI vAta karIe chIe. e anubhavanA jJAnanI vAta ahIM nathI. tapa, japa, yogAbhyAsa, dhyAna ityAdimAM vividha prakAranA asAdhAraNa sUkSma anubhavo thAya che. e anubhavanI paNa ahIM vAta nathI. For Personal & Private Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 jJAnasAra zrutAbhyAsa pachI kevaLajJAnanA thoDAka kALa pUrve thanArA anubhava vize ahIM vAta che. zrI haribhadrasUrie yogadaSTisamuccaya' ane SoDazaka'mAM enAM lakSaNo batAvyAM che. yathArtha vastusvarUpopalabdhi-parabhAvAramaNa-tadAsvAda-naikatvamanubhavaH / | [yathArtha vastusvarUpanuM jJAna, parabhAvamAM ramaNatAno abhAva, svasvarUpamAM ramaNatA ane tenAM AsvAdanamAM tanmayatA e "anubhava" che.] sAdhaka jo sAcI dizAmAM sAdhanA karavA icchato hoya to eNe ekasAthe athavA krame krame parapadArthonI Asakti choDI devI joIe. jayAM sudhI gRhasthajIvana che. tyAM sudhI ekaMdare parapadArthonI AsaktimAMthI chUTavAnuM agharuM che. chUTavAnI prabaLa icchA hovA chatAM saMjogo ane svajanaparivAra ane gRhastha tarIkenI pharajo evI rIte baMdhanamAM nAkhe che ke parabhAvamAM parANe ghasaDAvuM paDe che. kyAreka gRhastha sAdhaka bhramamAM rahe che ke pote to alipta rahIne badhI kriyAo kare che, paNa eka nahi to anya prakAranI Asakti sUkSma svarUpe enA cittamAM beThelI hoya che jenI ene potAne paNa khabara nathI hotI. raheThANa, vastro, upakaraNo, bhojananI vAnagIo, vAhano ityAdimAM bilakula rasa na levo e gRhastha sAdhaka mATe ghaNI agharI vAta che. sAdhaka pote bhramamAM rahe che ane anuyAyIo, sevako, aMgata sAthIo evA bhramamAM rAkhe che. padArtho pratye nahi, to potAnI pravRttio mATe Asakti rahe che. kyAreka samAna kakSAnA gRhastha sAdhako vacce sUkSma asUyAno bhAva rahe che. paMcamahAvratadhArI munimahArAja mATe paNa parabhAvamAMthI nivRtta thavAnuM kaThina che. emane paNa vastrAdi upakaraNo, ziSyo, bhaktajano, viziSTa kSetro ityAdi mATe Asaktino saMbhava rahe che. muniono zrutajJAnano abhyAsa uttarottara vadhato javo joIe. e dvArA AMtarapariNati paNa zuddha thatI javI joIe. jyAM sudhI zrutAbhyAsanI sAthe sAthe enA vize anuprekSA-ciMtanamanana, nididhyAsana thatAM nathI tyAM sudhI te mAtra * For Personal & Private Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. anubhavASTaka 345 dravyazrata rahe che. anuprekSA joDAtAM te bhAvaThuta bane che. "anuyogadvAramAM kahyuM che: vAyaNA-pucchaNA-pariyaTTaNA-dhammakahA saraakkharavaMjanasuddhA aNuppehArahiyassa davvasuyaM, aNuppehA bhAvasuyaM / [vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, ane dharmakathA svara, akSara ane vyaMjanathI zuddha hoya paNa anuprekSA rahita hoya to te dravyazruta che ane anuprekSA e bhAvathuta che.] A bhAvazrutamAM mahAtmAo ghaNI ucca koTie pahoMce tyAre anubhavajJAnano avakAza rahe che. zrI haribhadrasUrie yogadaSTi samuccaya'mAM kahyuM cheH zAsanasAmamatizrutottarabhAvI, kevalAd avyavahitapUrvabhAvI prakAzo'nubhava : / [matijJAna ane zrutajJAnathI uttarakALe thanAra ane kevaLajJAnanI atyaMta najIka pUrvakALe thanAra prakAza te "anubhava" che.] vaLI zrI haribhadrasUrie SoDazaka'mAM kahyuM cheH udaka-payaso'mRtakalpaM pusAM sajjJAnamevAkhyAtam / vidhiyatnavattu gurubhirviSaya tRSNApahAri niyamena // [guruoe samyagujJAna pANI samAna, dUdha samAna ane amatR samAna kahyuM che. te vidhimAM prayatnavALuM ane viSayatRSNAne avazya haranAruM che.] zrutajJAna nirmaLa ane miSTa jala jevuM, ciMtanajJAna dUdhanA svAda jevuM ane anubhavajJAna amRta jevuM che. anubhavajJAna vinA koTi kaSTAnuSThAna kare to paNa kulavAlaka muninI jema tattvanI prApti thatI nathI. anubhavajJAna hoya to ja kevaLajJAna thAya, eTale ke anubhavajJAna mokSanuM kAraNa bane che. anubhavajJAna mokSanA adhikArI thavA mATe anivArya che. [202] vyApAra: sarvazAstrApAM vipravarzana thava hi! paraMtu prApayetyekoDanubhavo vivAra: ra ddArA For Personal & Private Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 jJAnasAra [zabdArthaH vyApAra =vyApAra, kArya, udyama; sarvastrAgA=sarva zAstrono; vikirNana =dizA batAvanAra; =ja; hiM=kharekhara; pAra=pAra; tu=paranta; prApathati=prApta karAve che, pamADe che; pavaA:=eka; anubhava:=anubhava; vivAri=saMsArarUpI samudrano.] anuvAdaH sarva zAstrono vyApAra mAtra dizA batAvavAno ja che, paraMtu mAtra eka anubhava ja saMsArasamudrano pAra pamADe che. (2) vizeSArtha Atma tattvanI khoja ane Atmatatvano anubhava e evI gahana vAta che ke te vize samaye samaye navA navA graMtho lakhAya che, chatAM te zodha pUrI thatI nathI. pratyeka viSayane ghaNA judA judA dRSTibinduthI tapAsI zakAya che. e mATe prayAso thayA che ane zAstro racAyAM che. Agama graMtho ane enI uparanI TIkAo, vRttio tathA pUrvAcAryoe racelA prakaraNa graMtho che. Ama, dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, caraNAnuyoga ane dharmakathAnuyoga e cAre anuyoganA viSayamAM pAra vagaranuM sAhitya che. eka jiMdagImAM eno pAra pAmI na zakAya. paraMtu e badhAMno abhyAsa karIne aMte zuM pAmavuM che ? jIvane karmabaMdhanamAMthI chUTIne mukti meLavavI che. e meLavavA mATe mArga nakkI karavo paDaze. zAstro bhomiyAnI garaja sAre che. e ApaNane dizA batAve che. zAstro ApaNane nakazo Ape che, paNa cAlavAnuM che ApaNe pote. nakazo vAraMvAra joyA karavAthI kAma nahi thAya. te pramANe barAbara samajI lIdhA pachI teno amala karavo paDaze. koI bhomiyo haze to kAma jaladI ane sArI rIte pAra paDaze. AtmavikAsamAM moTAmAM moTuM baLa anubhavanuM che. e anubhavanI prApti mATe vividha prakAranI sAdhanA paddhatio che. jIvanI pAtratA joIne koI sadguru emAM yogya mArgadarzana ApI zake. eka vakhata anubhavamAM, svarUpa ramaNatAmAM UMDA UtarIe to pachI emAMthI jaladI bahAra AvavAnuM mana nahi thAya. Avo anubhava For Personal & Private Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. anubhavASTaka 347 ApaNane pudgalanA rasamAMthI choDAve, yazakIrti, pratiSThA ityAdinA mohamAMthI mukta karAve, netA banavAnI lAlasAthI dUra rAkhe, ApaNA rAgadveSane pAtaLA pADe, navAM karmabaMdhana ochAM karAve to samajavuM ke anubhava AtmavikAsa mATe upayogI che. Avo svarUpAnubhava e vacalo mukAma che. haju ghAtakarmano kSaya bAkI che. [203] gatiyiM paraM brahma vizuddhAnubhava vinA zAstrayuktizatenApara yad vudhA: napu: Jra dArU II [zabdArtha : atIndriyaMkaatIndriya, indriyane agocara; paraM brahma=para brahma; vizudvAnumavaM=vizuddha anubhava; vinA=vinA, vagara, sivAya; zAstrayuktizatena= zAstranI seMkaDo yuktio vaDe; f=paNa; na=nathI; gaM=jANavA yogya; =je, jethI; vadhA=jJAnIoe; nA =kahyuM che.] anuvAdaH indriyone agocara evo parama brahma (zuddhAtmA) vizuddha anubhava vinA, zAstranI seMkaDo yuktio vaDe paNa jANI zakAya tema nathI. eTale ja paMDitoe kahyuM che ke- (3) noMdhaH zloka 3nA anusaMdhAnamAM zloka 4 Ave che, paraMtu samajavAmAM spaSTatA rahe mATe baMnenA zabdArtha, anuvAda ane vizeSArtha judA ApyA che. vizeSArthaH sarva saMsArI jIvo dehadhArI che. dehamAM caitanya svarUpa, brahmasvarUpa AtmA vilasI rahyo che. manuSyanA dehamAM pAMca indriyonI paripUrNatA hoya, citta svastha hoya ane samajazakti hoya to ene zarIrathI bhinna evA AtmAnuM astitva samajAze. AtmA che to indriyo che ane AtmA che to mana che. eka vakhata AtmA zarIramAMthI nIkaLI jAya pachI indriyo game teTalI rUpALI hoya ane mana game teTaluM buddhizALI hoya to paNa enI kazI kiMmata nathI. For Personal & Private Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 jJAnasAra mana ane indriyone sacetana rAkhanAra je Atmatattva che te najare nihALI zakAya evuM nathI. nAka, kAna, jIbha ke tvacA dvArA paNa ene grahaNa karI zakAya ema nathI. chatAM e che eno inkAra thaI zake ema nathI. enA astitvane puravAra karI ApavA mATe tarka ane buddhi doDAvI zakAze. koI AtmatattvamAM na mAnatuM hoya to tarkathI manAvI zakAze. prAcIna kALamAM pradezI rAjAne AvI zaMkAo thayelI. AtmA che evuM buddhikalpanAthI mAnIe chIe, paraMtu seMkaDo dalIlo karavA chatAM eno anubhava nahi karAvI zakAya. AtmA che ema mAnavuM te eka vAta che ane khuda AtmAno anubhava karavo e bIjI vAta che. e anubhava karavA mATe bhAre puruSArtha karavo paDe che, paNa e anubhava avazya thaI zake che. AtmAnA astitvane tarkathI mAnavAmAM vAra nathI lAgatI, paNa AtmAne anubhavavA mATe dIrgha kALanI sAdhanAnI apekSA rahe che. jIva satata bahirmukha rahe che. indriyo ene bahAranI duniyAno AsvAda karAve che. mANasane jovuM game che, svAdiSTa bhojana game che, navI navI cIjavastuo vasAvavI game che, sarasa ghara ane vAhana game che. manuSyane kAmabhogo bhogavavA game che. ene kAraNe ja mANasa krodha, abhimAna, kUDakapaTa, ityAdi karato thaI jAya che. te hiMsA, corI ityAdi Acarato thaI jAya che. paraMtu jeTale aMze manuSya bahirmukha teTale aMze AtmAnA anubhavano avakAza ocho. mANasa zAMta thaI jAya, jIvanane tyAgavairAgyamaya banAve, indriyone aMdaravALe, ekAMtamAM aMtarmukha bane. ane huM koNa chuM?' zA mATe mAruM AvuM jIvana che? jIvana pUruM thatAM mAruM zuM thaze ? mArAM sagAM saMbaMdhIonuM zuM thaze ?'-A ane AvA bIjA aneka praznonA ciMtanamAM DUbakIvAraMvAra mArato raheze to eka divasa ene AtmasvarUpanI jhAMkhI thaze. aneka graMtho vAMcavAthI ane tarkayukta dalIlo karavAthI je anubhava nathI thato te anubhava asaMga banIne ekAMtamAM rahI aMtarmukha banIne dhyAna dharavAthI thaze. For Personal & Private Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. anubhavASTaka 349 [204] jJAra hetuvAna pavArtha vadatakriyA: vAnenaitAvatA prA ta thAt tevu nizcaya: raddAjhA [zabdArtha jJAna jANI zakAya; detuvAna hetuvAdathI; pArthI=padArtho; yaviM=jo atIndriyA=atIndriya, indriyone agocara; &Anena=kALe; patAvatA=eTalA; prAgai =prAjJa puruSo dvArA, jJAnIoe; ta: sthA-karI lIdho hota; tevuM-te vize, atIndriya padArtha vize; nizcaya:=nizcaya.] anuvAdaH jo atIndriya padArtho hetuvAdathI (zAstrokta yuktiothI) jANI zakAtA hota to ATalA kALa sudhImAM prANa puruSo dvArA te vize nizcaya thaI gayo hota. (4) vizeSArthaH atIndriya eTale indriyothI je na jANI zakAya te. sparza, rasa, gaMdha, dazya ane zravaNa e pAMca indriyonI potapotAnI maryAdA che. so varSanI umare paNa mANasa A tIkhuM che, A ThaMDuM che ke durgadhamaya che te pArakhI zake che. e indriyo eTalI ghasAtI nathI. paNa AMkha ane kAna e be indriyone ghasAro lAge che. eTale ja vijJAne AMkhanI jovAnI ane kAnanI sAMbhaLavAnI zaktinA upAyo yojyA che. sArA sAjA mANasanI narI AMkhe na dekhI zakAya evI keTalIka vastu sUkSmadarzaka yaMtra vaDe joI zakAya che. AkAzanA dUra dUranA tArA, nihArikA vagere Teliskopa dvArA nihALI zakAya che. eksa re mazIna dvArA, sonogrAphI dvArA zarIranI aMdara rahelA bhAgonA phoTA laI zakAya che. A to thoDIka vAta thaI. vijJAne ghaNI badhI pragati karI che. pAMcaso hajAra varSa pUrveno koI mANasa atyAranA jagatane jue to, vimAna, TI.vI., Teliphona, mobAIla, kamyuTara, rokeTa ityAdi sAdhano joIne Azcaryavibhora banI jAya. | vijJAne ATalI badhI pragati karI che ane haju karatuM raheze to paNa vaijJAniko For Personal & Private Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35o jJAnasAra kahe che ke Science shall never be complete, because it will not be able to solve two eternal problems, one of origin and the other of destination. vijJAna origin eTale ke jIva (cetanazakti) kyAMthI Ave che. janma kevI rIte thAya che ane destination eTale ke mRtyu pachI jIva kyAM jAya che e prayogazALAmAM zodha karIne najara sAme batAvI nahi zake. mANasanI jovAnI zaktine game teTalI vikasAvavAmAM Ave to paNa mANasa arUpI evI havAne joI nahi zake. keTalAka padArtho atIndriya che ane atIndriya rahevAnA. upAdhyAyajI mahArAje A zlokano bhAvArtha karatAM lakhyuM che ke jo hetuvAdathI eTale ke yuktizAstrathI indriyone agocara evA dharmAstikAya vagere padArtho hatheLImAM AmaLAnI jema batAvI zakAtA hoya to paMDitoe atyAra sudhImAM atIndriya padArtho vize asaMdigdha ane abhrAnta nirNaya karI lIdho hota. AtmA paNa atIndriya padArtha che. enA paryAya paNa atIndriya che. mATe mokSanA upAyanuM jJAna thavAne mATe sAmarthyayogarUpa anubhava-pramANa avazya mAnavuM joIe. Atmatattva indriyone agocara che. alabatta AtmA jevuM che e tarka ane yuktithI siddha karI zakAya ema che. siddha thayeluM che. paraMtu AtmAne batAvI zakato nathI ke joI zakato nathI. paraMtu sAdhako AtmAno anubhava karI zake che, AtmAno sAkSAtkAra karI zake che. eTale aMte to "anubhava"nI vAta para AvIne zraddhA sAthe sthira thavuM jarUrI che. ATaluM thAya to mokSaprAptinI vAta samajI zakAya. vijJAna ane tarka jyAM AvIne aTakI jAya che tyAMthI AgaLa adhyAtmanuM kSetra cAlu thAya che. [205] teSAM na utpanAdirgha zAstrakSIrAhinI ! ___ viralAstadrasAsvAdavido'nubhava-jihvayA / / 26 / / 5 / / [zabdArtha : =konI; na nathI; antpanA=kalpanA; TurthI=kaDachI; For Personal & Private Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. anubhavASTaka 3 5 1 zAstrakSIrAnAdinI zAstrarUpI kSIramAM praveza karanArI; viratA =viralA, thoDA; taetenA, zAstranA; rasAstrI karasano AsvAda; vidra =jANanArA; anumanivaya anubhavarUpI jIbha vaDe.] anuvAda konI kalpanArUpI kaDachI zAstrarUpI zIrAmAM praveza karanArI nathI? paraMtu anubhavarUpI jIbha vaDe teno rasAsvAda jANanArA virala che. (5) vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje ahIM eka sarasa gharagaththu rUpaka prayojIne zAstramAM nirUpAyelA padArtha vize kevaLa tarka ane kalpanAzakti karatAM e dvArA thato anubhava keTalo zreSTha che te darzAvyuM che. ahIM zAstrane mATe khIranuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. tarka ane kalpanA mATe kaDachInuM rUpaka ApyuM che ane anubhava mATe jIbhanuM rUpaka che. cUlA upara khIra banAvAtI hoya to te halAvavA mATe ane tyAra pachI pIrasavA mATe kaDachInI jarUra che. kaDachI na hoya to khIra dAjhI jAya ane bagaDI jAya. eTale kaDachInI upayogitA pUrepUrI che. evI rIte zAstrAbhyAsamAM tarka ane kalpanAzakti joIe. e na hoya to zAstranA artho spaSTa thAya nahi. avabodha paNa barAbara na thAya. paraMtu kaDachI khIramAM ghaNo vakhata rahevA chatAM khIrano svAda jANatI nathI. e pramANe adhyAtmanA kSetre padArtho barAbara samajI lIdhA eTaluM basa nathI. e pramANe anubhava paNa thAya to ja e kSetramAM pragati thAya. mAtra jANakArI pUratI nathI. teno anubhava paNa joIe. khIra taiyAra thaI jAya eTaluM basa nathI. jIbha vaDe eno rasAsvAda paNa mANavo joIe. ahIM anubhava jIbha che. zAstrajJAna e bAhya aMga che ane anubhava e aMtaraMga che. zAstrAbhyAsa karanArA ghaNA hoya che. paNa te pramANe sAdhanA karI anubhava lenArA ochA hoya che. keTalAka mAtra AtmAnA anubhavanI vAta karIne zAstrono, zAstrAbhyAsano niSedha, avajJA ke avahelanA kare che. paraMtu te yogya nathI. jIvane anubhava vize mArgadarzana ApavAnuM kArya zAstro kare che. For Personal & Private Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 2 jJAnasAra [20] pazyanta drA ninirvAnumavaM vinA . kathaM lipimayI dRSTirvAGmayI vA manomayI / / 26 / / 6 / / [zabdArtha pazyantu jue, dekhe; brahma=brahma, AtmasvarUpa; nindra=dvandarahita, parabhAvanA upayoga rahita, zuddha, nirbandAnubhavaM nirdandra anubhava, rAgadveSAdithI rahita anubhava vinA=vinA, vagara, thaM=kema; nipiyI lipiyukta, vRSTi=daSTi; vAthI vANIrUpa; vI=athavA; manomayI=mananarUpa, arthanA jJAnarUpa.] anuvAdaH phlezarahita AtmAne klezarahita anubhava vinA lipimathI, vAlmathI ke manomayI daSTi zI rIte joI zake ? (6). vizeSArtha : keTalIka ghaTanAo evI hoya che ke je najare joI zakAya che. keTalIka evI hoya che ke najare dekhAtI nathI. AkhI rAta dUdha sAme tAkIne besI rahIe to paNa dUdhamAMthI dahIM kyAre, kevI rIte thayuM te jovA maLatuM nathI. vyavahAra jagatamAM AvI to bIjI aneka ghaTanAo che. AdhyAtmika jagatamAM AtmA (brahma)nA astitvanI ApaNane khabara che. te vize ApaNe vAMcyuM hoya che. paNa kharekhara AtmAnuM darzana ApaNane thayuM hotuM nathI. AtmAno anubhava karavA mATe UMDI sAdhanAnI jarUra paDe. ahIM traNa prakAranI dRSTinI vAta karI cheH (1) lipimayI dRSTi (2) vAlmayI dRSTi ane (3) manomayI dRSTi. A traNe prakAranI dRSTithI zuddha brahmano anubhava thato nathI. 1 lipi eTale akSaranA saMketarUpI saMjJA. lipimayI dRSTi eTale akSara, zabda ane vAkyarUpI daSTi. kazuMka vAMcI-samajI zakAya evI dRSTi. vAlmayI dRSTi eTale vANIrUpa dRSTi, vyaMjanAkSararUpI daSTi. akSaro-zabdonA uccAraNathI kazuMka samajAya che. kaMIka upadeza maLe che. tattvavicAraNA thaI zake che. manomayI daSTi eTale arthanA parijJAnarUpa daSTi, arthanuM ciMtana karavAnI zakti. For Personal & Private Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. anubhavASTaka 353 lipimayI, vAmaNI ane manomayI dRSTi-A traNe dRSTino zAstramaya dRSTimAM samAveza thAya che. zAstranA abhyAsathI AtmAnA astitva vize, AtmAnA svarUpa vize, AtmAnA guNalakSaNo vize samaja paDe che. paraMtu ethI AtmasvarUpano anubhava na thAya. e mATe to jarUra che anubhavajJAnanI. A anubhavajJAnathI Atmadarzana, (brahmadarzana) thAya che. lipimayI, vADumayI ane manomayI dRSTithI brahmadarzana na thAya e to spaSTa che, paraMtu eno artha evo nathI ke A traNe dRSTi nirarthaka che. vastutaH A traNe dRSTi nirda% arthAt rAgadveSAdi dvandrathI rahita brahmanuM eTale ke AtmAnuM darzana karavAmAM AraMbhanI bhUmikAnuM kAma kare che. [20] suputimohatyAnA 2 sthApanA kalpanAzilpa vizrAntesturyaivAnubhavo dazA / / 26 / / 7 / / [zabdArtha : na=nathI; suputi=gADha nidrA; mamohatvA=amohathI, moharahita hovAthI; na nathI; Apa paNa; =ane; vA5nA rau=svapnadazA ane jAgrata dazA; nA-zilpavitrAnta =kalpanArUpI zilya (kArIgarI)nI vizrAnti (abhAva) hovAthI; turthI=cothI; pava=ja; anumava:=anubhava; za=dazA, avasthA.] anuvAdaH anubhava moharahita hovAthI suSuptidazA nathI. vaLI te svapnadazA ke jAgrata dazA paNa nathI. kalpanArUpI zilpa (kArIgarI)no abhAva hovAthI te cothI dazA che. (7) vizeSArtha: AtmasvarUpamAM ramaNatA karanArA mahAtmAonI anubhavadazA kevI hoya te vize ahIM vizeSa khulAso karavAmAM Avyo che. AvA dhyAnamAM sAdhako jema jema UMce caDatAM jAya che tema tema enI dazAmAM vikAsa thato jAya che. ApaNA "nayacakra', "yogaviMzatikA' vagere zAstragraMthomAM cAra mukhya dazA batAvavAmAM AvI cheH (1) suSuptidazA, (2) svapnadazA, (3) jAgRtadazA ane For Personal & Private Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 jJAnasAra (4) ujAgara dazA. to anubhavadazA kevI che ? (1) A anubhavadazA e suSuptidazA nathI. suSupti dazA mohanidrAthI bhramita cittavALA mithyAdRSTine hoya che. (2) A anubhavadazA e svapnadazA nathI, kAraNa ke svapnadazA samyagdaSTine hoya che to paNa e dazA kalpanAsahita hoya che. (3) A anubhavadazA e jAgRta dazA paNa nathI, kAraNa ke jAgRtadazA paNa kalpanAsahita che. (4) anubhavadazA e cothI ujAgaradazA che. emAM kalpanArUpa zilyano abhAva che. A dazA sayogI kevaLIne hoya che. [208] utyiAritna zata zAstradA muni: vasaMvedya paraM brahanumavenAthIti gora dAdA [zabdArtha H madhamA=jANIne; mahAtaM=sakaLa; zabdabrahA=zabdabrahmane; zAstradA=zAstrarUpI daSTi vaDe; muni =muni, svasaMvedaM=vasaMvedya, svarUpAnubhavarUpa, svaprakAzarUpa; paraM drA=parama brahma, paramAtmA; anubhavena anubhava vaDe; dhacchati jANe che.] anuvAda: muni zAstrarUpI daSTithI samasta zabdabrahmane jANIne anubhava vaDe svaprakAzarUpa evA parabrahmaneparamAtmAne vizuddha AtmAne) jANe che. (8) vizeSArtha AtmAno anubhava meLavatAM pahelAM zAstranA abhyAsanI jarUra che e vAta para ahIM bhAra mUkavAmAM Avyo che. ahIM muninI vAta karavAmAM AvI che. munioe gRhajIvanano tyAga karI paMcamahAvrata svIkAryA che. eTale muni pAse samayAvakAza sAro rahe che. teoe prAraMbhamAM zAstrAbhyAsa karavo joie, kAraNa ke zAstro e to pUrvAcAryoe ApeluM navanIta che. A zAstrAbhyAsa mAtra potAnA dharmano ja nahi, anya dharmono ane darzanono paNa karavo joie For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. anubhavASTaka 35 5 ke jethI sakala zabdabrahmanuM jJAna thAya, potAnI dRSTi khUle ane dharmanA zrotAvarganI zaMkAonuM samAdhAna paNa karAvI zake. eTalA mATe kahyuM cheH sasamayaM jANei, parasamayaM jANei, sasamayaM parasamayaM jANittA appANaM bhAvitA bhvi| svisamaya eTale svadarzanane jANe che, paradarzanane jANe che, svadarzanane ane paradarzanane jANIne AtmAnI bhAvanA kare che.] ApaNane prazna thAya ke anya darzananA graMtho zA mATe vAMcavA joIe ? kAraNa ke e vAMcavAthI ja potAnA darzana ane anyanA darzana vaccenuM tAratamya samajAya che, ane te te darzanamAM je pharaka che te zA mATe che tathA ApaNA darzananI zI viziSTatA che tathA paradarzananA graMthomAM kyAM ane zA mATe truTio che tenI samajaNa prApta thAya. ethI potAnI dRSTi vyApaka bane che. anya darzano pratye pUrvagraha nahi paNa samabhAva rahe che. ahIM potAnI zAstradaSTi vaDe akhila zabdabrahmane jANavAnI AvazyakatA upara bhAra mUkavAmAM Avyo che. keTalAkanI evI bhUlabharelI mAnyatA hoya che ke dhyAna dvArA AtmAno anubhava karI laIe eTale basa. zAstrAbhyAsa karavAnI jarUra zI ? zAstrAbhyAsa karIne paNa jo AtmAnA anubhava para AvavAnuM hoya to pahelethI ja AtmAno anubhava kema na karIe ke jethI zAstrAbhyAsano samaya bace. paNa yAda rAkhavuM joIe ke zAstra-zruta e paNa eka prakAranAM cakSu che. zAstrAbhyAsa vinA jo sIdho anubhava karavA gayA to te anubhava sAco che ke bhrama che enI khabara nahi paDe. zAstrAbhyAsa tALo meLavavA ane mArgadarzana meLavavA mATe upayogI ja nahi, anivArya che. saru zAstrAbhyAsa karAvIne emAMthI anubhavanI cAvI batAve che. eTalA mATe zAstronuM adhyayana, manana ciMtana, parizIlana karavuM joie. zAstro pratye sUga nahi paNa sadbhAva, premabhAva, bahumAna ityAdi hovAM joIe. gaNadhara bhagavaMtoe tIrthaMkara paramAtmAnI vANIne zabdamAM gUMthI laIne ApaNA upara mahAna upakAra karyo che. vaLI enA upara TIkA, bhASya, cUrNa For Personal & Private Use Only Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 jJAnasAra ityAdi racIne tathA prakaraNagraMtho racIne pUrvAcAryoe mahAna vAraso ApaNane Apyo che. e pratye kRtajJatAnA ane bahumAnanA bhAva vinA sIdho svarUpAnubhavamAM kUdako mAravAM jaIe to pachaDAIe eTaluM yAda rAkhavuM joIe. eka vakhata zAstradRSTi khUle to pachI jIvananI pratyeka ghaTanAne yathArtha AdhyAtmika rIte dhaTAvatAM AvaDaze. pachI koInA doSa doSa tarIke dekhAtA nathI. emAM potAnAM ja azubha karmano udaya dekhAya che. zAstradRSTi ApaNane tattvadRSTi Ape che je svarUpAnubhavamAM bahu upayogI che. For Personal & Private Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. yogASTaka 357 27. yogASTaka [20] mokSe yoganA yo: sarvoDaNIvAra puSyate viziSya sthAnavarNAlambanaikAgryagocaraH / / 27 / / 1 / / [zabdArtha: mokSev=mokSanI sAthe; yoganA=yojavAthI; yor:=yoga; sarvoDapi=sarva, badhA paNa; bAvAra: AcAra; DraSyate kahevAya che; viziSpa=vizeSa karIne; thAna=sthAna, AsanAdi; varNa akSara; martha arthajJAna; baniMgana=AlaMbana; p :=ekAgratA; govara:=viSayaka.] anuvAda: mokSanI sAthe (AtmAne) joDavAthI saghaLo ya AcAra yoga kahevAya che. vizeSa arthamAM sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane ekAgratA viSayaka yoga kahevAya che. (1) vizeSArtha: yoga vizenA A aSTakano prAraMbha graMthakArazrI yoga' zabdanI vyAkhyA ApIne kare che. saMskRta yun dhAtu uparathI yoga zabda Avelo che. yuna eTale joDavuM. "yoga" athavA "saMyoga'no artha anukULatA thAya che. jyAM jyAM kazAkanI sAthe joDANa hoya tyAM yoga" kahI zakAya. eTale "yoga' zabda ArogyanA kSetre, sAmAjika kSetre, dhArmika kSetre, AdhyAtmika kSetre ema judA judA saMdarbhamAM prayojAya che. AdhyAtmika kSetre yoga" eTale mokSanI sAthe je AtmAne joDI Ape te. yogano A artha badhA AcAra aMge ghaTato hovAthI dharmanI badhI pravRttino mATe yoga zabda prayojI zakAya che. ahIM vizeSapaNe (1) sthAna, (2) varNa (u), (3) artha, (4) AlaMbana ane (5) ekAgratA e pAMca prakAranA yoga vize For Personal & Private Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 jJAnasAra vicAra karavAmAM Avyo che. 1. sthAna-sthAna eTale Asana ane mudrA. emAM padmAsana, paryakAsana vagere Asano, kAyotsarga vagere mudrAo che. sthAna eTale zarIranI goThavelI AkRti. 2. varNa athavA urNa-varNa eTale akSara. akSarono samUha eTale zabda. varNa eTale dharmakriyA vakhate bolAtA zabdo. 3. artha-zabdonA artha. dharmakriyAmAM bolAtAM sUtronA artha. 4. AlaMbana-dhyAna dharavA mATe AdhAra tarIke levAtI rUpI vastu jema ke pratimA citra, phUla vagere. 5. ekAgratA (AlaMbana rahita)-rUpI padArthanA AlaMbana vagara cittanI sthiratArUpa samAdhi. A pAMca prakAranA yogamAM praNidhAna, pravRtti, vidhvajaya, siddhi ane viniyoga e prakAranI zuddhi jo na hoya to te dharmakriyA mAtra dravyakriyA bane che. A pAMca prakAranA yogamAM abhyAsathI uttarottara pragati thAya che. emAM sarva prathama sthAna Asanane ApavAmAM AvyuM che. AsananI sAthe mudrA to hoya ja. zarIra ane cittanI zaktinA vikAsa mATe bhAratIya paraMparAmAM, yogavidyAmAM ghaNo UMDo abhyAsa thayo che. vividha prakAranAM Asano ane vividha prakAranI mudrAothI zarIra ane cittane zo lAbha thAya che te yogavidyAnA graMthomAM batAvavAmAM AvyuM che. zarIramAM apAra kSamatA rahelI che. AsananI sthiratAthI mananI caMcaLatA dUra thAya che. niyamita padmAsana karavAthI brahmacaryanuM pAlana sArI rIte thAya che. [210] karmayociM tatra jJAnayotriya vivuM virateSveva niyamAd bIjamAnaM pareSvapi / / 27 / / 2 / / zabdArtha : phArmadrayaM=be karmayoga; tatra=temAM; jJAnayAtrayaM==Na jJAnayoga; vivuM jANe che; viratepu=virativALAmAM; parva ja; niyama=niyamathI, avazya For Personal & Private Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. yogASTaka 359 hoya; vInamAtra=mAtra bIjarUpa; paS=bIjAmAM; pikapaNa.] anuvAdaH emAM be karmayoga ane traNa jJAnayoga che ema (jJAnIo) jANe che. e virativaMtamAM niyamathI hoya che ane bIjAomAM mAtra bIjarUpe hoya che. (2) vizeSArtha : mokSanI ArAdhanA mATe sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane ekAgratA ema pAMca prakAranA yoga kahyA che. emAM pahelA be karmayoga ane pachInA traNa jJAnayoga che. jJAna ane kriyA baMne sAthe hoya to ja mokSa che. mATe kahyuM che. jJAnakriyApyAM mokSa. I phakta jJAnayogathI ke phakta kriyAyogathI mokSa nathI. karmayoga athavA kriyAyoganA be prakAra che: sthAna ane varNa. A bemAM kriyAnI mukhyatA hovAthI tene kriyAyoga kahyA che. jJAnayoganA traNa prakAra kahyA cheH artha, AlaMbana ane ekAgratA. emAM jJAnanI mukhyatA hovAthI ene jJAnayoga kahevAmAM Ave che. vastutaH sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane ekAgratA e pAMcamAM gINabhAve ke mukhyabhAve jJAna ane kriyA rahelAM che. sthAnamAM Asana ane mudrA Ave che. Asana eTale paganI goThavaNI ane enI sAthe zarIranI goThavaNI. mudrA eTale mukhyatve hAtha ane enI AMgaLIonI goThavaNI ane sAthe sAthe mastakanI paNa goThavaNI. AsanamAM padmAsana, ardha padmAsana, khagAsana, paryakAsana, vIrAsana vagere bIjAM keTalAMye Asano Arogya mATe hoya che. mudrAo vividha prakAranI hoya che jemake muktAzukti mudrA, varadA mudrA, pravacana mudrA vagere. ApaNI dharmakriyAo jevI ke sAmAyika, pratikramaNa, guruvaMdana, caityavaMdana, paDilehaNa ityAdimAM keTalIka gRhastho mATe ane keTalIka muni mahArAja mATe hoya che. e badhI kriyAomAM Asana ane mudrA zAstrakAroe je pramANe kahyAM hoya te pramANe karavAthI vizeSa phaLa che, kAraNa ke Asana ane mudrA manaphAve tema karavAthI dhAryuM phaLa maLatuM nathI. e darekanuM prayojana che. For Personal & Private Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 jJAnasAra kriyAyoganuM bIjuM aMga che varNa. varNa eTale akSara, zabda ityAdi. sUtro ityAdinuM zuddha uccAraNa thAya to bhAvollAsa vadhe che. jJAnayogamAM artha, AlaMbana ane ekAgratA e traNa enA aMgo che. je sUtro vagere bolavAmAM Ave che te artha sahita samajavAM joie. ethI cittamAM arthaprakAza vadhe che. AlaMbanamAM pratimA vagerenuM AlaMbana laI zakAya. ethI mananI sthiratA vadhe che. AlaMbana pachI dhyAnanA viSayamAM cittanI ekAgratA sAdhavAnI che. Ama kriyAyoga ane jJAnayoganAM maLIne pAMca aMga batAvavAmAM AvyAM che. e aMgomAM vakhatovakhata zithilatA AvavAnI kAraNa ke manuSyanuM mana evuM che, paraMtu e aMgo jeTalAM zuddha eTaluM enuM phaLa sAruM maLavAnuM. A pAMca aMgo virativaMta sAdhuomAM avazya hovAM joIe. e prakAranI tAlIma guru bhagavaMto ziSyone Ape che. e mATe Agraha rAkhavo joIe. kAraNa ke kALa bahu viSama che. A aMgo munimahArAjamAM pharajiyAta niyama tarIke hovAM joIe. gRhastha vageremAM e bIjarUpa hoya to e iSTa che, kAraNa ke ethI teonI yogyatA vadhe che. bIjamAMthI vRkSa thAya che. [11] panirvasaMvezaprazamotpattiriNa: mevA: pratyemaachIpravRttisthisiddhayaH ra7ArUpa [zabdArtha : pa=kRpA nirva=nirveda, saMsAra pratye abhAva, saMsArano bhaya; saMve mokSanI abhilASA; prazama=prazama; utpattiwArikha:=utpatti karanArA; mevA=bhe do; pratyeva=pratyekanA; maMtra=ahIM, AmAM; rUchIeicchA; pravRtti=pravRtti, sthirasiddhaya:=sthiratA ane siddhi.] anuvAda: ahIM pratyekanA (sthAnAdi yoganA) icchA, pravRtti, sthiratA ane For Personal & Private Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. yogASTaka 361 siddhi e bhedo che. te kupA, nirveda, saMvega ane prazamanI utpatti karanArA che. (3) vizeSArtha: A aSTakanA AraMbhamAM karmayoga ane jJAnayoganA badhuM maLIne pAMca bhedo batAvavAmAM AvyA cheH sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane AlaMbanarahita (ekAgratA). A pAMca yoganA pratyekanA cAra cAra prakAra che. eTale kula vIsa prakAro thAya. e cAra peTA prakAra te icchA, pravRtti, sthiratA ane siddhi che. eTale sthAnanA cAra prakAra che-icchAyoga, pravRttiyoga, sthiratA yoga ane siddhiyoga. evI rIte varNanA cAra, arthanA cAra, AlaMbananA cAra ane AlaMbanarahita (ekAgratA)nA cAra bheda che.ema pAMca yoganA badhuM maLIne vIsa bhedo che. zrI haribhadrasUrijIe yogaviMzikA'mAM kahyuM cheH ikkikko cauddhA itthaM puNa tattao munneyvvo| icchA-pavitti-thira-siddhibheyao smyniiiie|| [ahIM sthAnAdiyogamAMno pratyeka yoga paramArthathI yogazAstramAM kahelA (samayanIyA) krama vaDe icchA, pravRtti, sthiratA ane siddhinA bhedanA cAra prakAre jANavo.] icchAdi cAra bhedo aMge kahevAyuM che ke AvaraNakarmanA kSayopazamanA asaMkhya bhedo hoya che. eTale sthAnAdi yoganA asaMkhya bhedo thaI zake che. paraMtu taphAvata spaSTa samajAya e mATe asaMkhya bhedonuM icchAdi bhedomAM vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. sthAnAdi pAMca yogomAM icchA vagere pAMca anukrame prApta thAya che. u. ta. sthAnayogamAM Asana ane mudrA vize icchA thAya. arthAt jijJAsA thAya tyAra pachI temAM pravRtti thAya, pachI te pravRttimAM sthiratA Ave ane ema karatAM kALakrame Asana ane mudrA siddha thAya. evI ja rIte varNa, artha vageremAM paNa anukrame icchAthI siddhi sudhI pahoMcAya che. For Personal & Private Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 2 jJAnasAra A yogothI AtmAmAM kRpA, nirveda, saMvega ane prathama pragaTa thAya che. (1) kRpA eTale anukaMpA. anukaMpA eTale duHkhI jIvone joIne emanAM duHkha dUra karavAno athavA duHkha dUra thAya evo bhAva jAge. (2) nirveda-cAra gatimaya saMsAranAM duHkho vize jANIne ke anubhavIne trAsa thAya ane emAMthI mukta thavA mATe vairAgyamaya bhAva thAya. (3) saMvega-mokSa mATenI tIvra abhilASA, AtmAnA jJAnAdi guNone pragaTAvavA mATenI prabaLa bhAvanA. (4) prazama-eTale upazama, krodha, mAna, mAyA, lobha e cAre kaSAyone zAnta karavAno puruSArtha. [12] phacchI tathA pratika pravRtti: pAnanaM param | sthairya bAdhakabhIhAniH siddhiranyArtha sAdhanam / / 27 / / 4 / / [zabdArtha H rUO=IcchAyoga; ta=te pramANe; kathAprIti =kathAprIti; pravRtti:=pravRttiyoga; pAnana=pAlana, upAyonuM pAlana; para=vizeSa; dhairya=sthiratAyoga; vIdhavAmIhAni:=bAdhaka (aticAra)nA bhayano tyAga; siddhi =siddhiyoga; anyArthasAdhanaM=bIjAnA arthanuM sAdhana anuvAdaH te pramANe kathAmAM prIti te icchAyoga che, tenuM yoganuM) sarvathA pAlana te pravRttiyoga che, bAdhakanA (aticAronA) bhayano abhAva te sthiratAyoga che ane parArthanuM (bIjAonA hitanuM) sAdhana te siddhiyoga che. (4) vizeSArtha: A zlokamAM icchA, pravRtti, sthiratA ane siddhi e cAra yoganI saMkSipta vyAkhyA ApavAmAM AvI che. A cAre yoga anukrame che ane uttarottara vadhu vikAsavALA che. (1) icchA-A yogavALAne sAdhaka thavAnI abhilASA jAge che tene sAdhuone joIne AnaMda thAya che. temanA vizenI vAtomAM rasa paDe che. paurANika ke kAlpanika For Personal & Private Use Only Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. yogASTaka 36 3 dhArmika kathAomAM paNa rasa paDe che. pote kyAre muni thaze evA koDa thAya che. bIjA bAju emane sAMsArika bhogavilAsanI vAtomAM rasa nathI paDato. evAM nATaka sinemA jovAM nathI gamatAM. lagnAdi samAraMbhomAM, vividha vAnagIo sAthenI mijabAnIomAM javuM nathI gamatuM. (2) pravRttiyoga-kriyAyoga ane jJAnayoganuM pAlana karavuM game te pravRttiyoga. sAdhakane zakti ane utsAha vadhatAM zAstrAnusAra vidhipUrvaka sAdhanA karavI game che. te mATe te upAyono vicAra kare che. enA jIvanamAM pramAdanuM nAma na hoya. (3) sthiratAyoga-satata abhyAsathI pravRttimAM sthiratA Ave che. doSo, aticAro vagere nIkaLI jAya che pachI bAdhaka adhyavasAya ke evA aticArano bhaya raheto nathI. sAdhaka nirbhayatA, zAnti ane prasannatA anubhave che. (4) siddhiyoga-bIjAnA hitane sAdhavuM te siddhiyoga che. siddhayogIonAM aMtaHkaraNamAM jagatanA sarva jIvonA kalyANano bhAva satata rahetA hoya che. emanI sAdhanA paNa evI ucca koTinI hoya che. hiMsaka prANIo emanI pAse AvIne zAntithI besI jAya che. emanA sAnidhyamAM hiMsA, corI, asatya, abrahma TakI zakatAM nathI. [13] arthatvasvanodaityavandranA vibhAvanam | zreyase yoginaH sthAnavarNayoryatna eva ca / / 27 / / 5 / / [zabdArtha : arthatatvanayo:=artha ane AlaMbananuM; caityavaMdanA=zaityavaMdanAdi kriyAmAM; vimavanaM=vAraMvAra smaraNa karavuM; zreya zreya mATe, kalyANa arthe; yoni: yogInA; thAnavayo:=sthAna ane varNamAM; yatna pavaEyatna ja, udyama ja; =ane.] anuvAdaH caityavaMdanAdimAM artha ane AlaMbananuM vibhAvana (vAraMvAra smaraNa) karavuM ane sthAna tathA varNamAM udyama ja yogInA kalyANa mATe che. (5) For Personal & Private Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 jJAnasAra vizeSArtha : munioe je Avazyaka kriyAo karavAnI hoya che te jo mAtra yAMtrika rIte, veTha rUpe kare to dIkSA lIdhA pachI paNa teo tyAMnA tyAM ja rahe. e kriyAonA rahasyone samaje ane evA ullAsapUrvaka rUDI rIte e kriyAo kare to anukrame AdhyAtmika vikAsa thato jAya che. vakhatovakhata evo pavana phUMkAya che ke "AtmAne oLakho, dravyakriyAothI kaMI vaLavAnuM nathI ! paraMtu A pavananA cakarAvAthI thoDI vAra UMce to caDhAya che, paNa pachI dhaba karatAM nIce paDAya che, kAraNa ke pavana sAthe UMce caDhI tyAM sthira rahevAnI yogyatA haju prApta thaI nathI. akALe Avazyaka kriyAo choDI devAthI iSTa pariNAma AvatuM nathI. ahIMyogIne-munine caityavaMdana vagere kriyAo karavAnuM, sUtranA arthanuM rahasya samajavAnuM, artha ane pratimAnuM AlaMbana laI ciMtana karavAnuM tathA sthAnamAM tathA varNanA uccAramAM udyama karavAnuM kahyuM che. zAstrakAroe yoganAM cAra aMgono-sthAna, varNa, artha ane AlaMbanano abhyAsa karavAnuM munione kahyuM che. ethI munijIvananI sArthakatA samajAze ane ullAsa vadhaze. sthAna eTale Asana ane mudrAno abhyAsa karavo. amuka prakAranAM AsanathI ane mudrAothI zarIra ane mananI zakti khIle che. ethI ullAsa, prasannatA, ekAgratA anubhavAya che. varNa eTale akSara ane akSarono samUha eTale zabda. munie caityavaMdana, pratikramaNa, guruvaMdanA, paDilehaNa vagere kriyAo karatI vakhate bolavAnAM sUtro spaSTa uccAra sAthe doSarahita bolavAM joIe. ethI bolanAra ane sAMbhaLanAra baMneno bhAvollAsa vadhe che. artha eTale zabdomAM rahelo vicAra, bhAva ityAdi. jyAre sUtro uccArAtAM hoya tyAre sAthe sAthe enA arthanuM ciMtana cAlavuM joIe ke jethI uccAraNa mAtra yaMtravat banI na jAya. AlaMbana eTale cittane joDavA mATe AdhAra athavA nimittarUpa viSaya. emAM For Personal & Private Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. yogASTaka 365 pratimAnuM AlaMbana vizeSataH caityavaMdana vakhate ghaNuM upayogI nIvaDe che. ethI citta ekAgra rahe che ane bhAvollAsa vadhe che. yoganAM A aMgo muni mATe ane gRhastho mATe hitakAraka che. [214] mAtrampanamitta yaM divigha rUtharUfpa ghA arUpiguNasAyujyayogo'nAlambanaH paraH / / 27 / / 6 / / [zabdArtha H mAtmavanaM=AlaMbana; rUdaM=ahIM, se=jANavuM; dvivighaM be prakAre; pa=rUpI; fpa=arUpI; =ane; mafpazupa=siddhanA svarUpa sAthe; sAyujyayo:=sAyujyano, tanmayatAno yoga; nAhnavana:=anAlaMbana yoga; para:=utkRSTa.] anuvAdaH ahIM AlaMbana rUpI ane arUpI ema be prakAre jANavuM. arUpI guNa (siddhasvarUpa)nI sAthe tanmayapaNArUpa yoga te utkRSTa anAlaMbana yoga che. (6) vizeSArtha : agAu kahyuM tema karmayoga ane jJAnayoga ema be yoganAM pAMca aMga kahyAM che. AmAM AlaMbana yoganA be prakAra batAvavAmAM AvyA che: rUpI AlaMbana ane arUpI AlaMbana. rUpI eTale rUpavALuM, AkRtivALuM. A AlaMbanamAM samavasaraNamAM birAjamAna jinezvara bhagavAnanuM athavA jinezvara bhagavAnanI pratimAnuM AlaMbana levAya che. AlaMbana vize zrI haribhadrasUrijIe yogaviMzikA' graMthamAM kahyuM cheH AlaMvaNaM pi eyaM rUvimarUvi ya ittha paramu tti / tagguNapariNairUvo suhumo aNAlaMvaNo nAma / [ahIM (yoga vicAramAM) A AlaMbana paNa be prakAre kahevAyuM che-rUpI ane arUpI. emAM paramAtmAnA guNanI pariNatirUpa sUkSma anAlaMbana nAmano yoga che.] For Personal & Private Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra dhyAna mATe najara sAme koI AkRti hoya, 3OMkAra, hoMkAra jevA maMtrAkSaro hoya athavA roja jemanA darzana-pUjA karatAM hoIe evA jinezvara bhagavAnanI pratimA hoya athavA koI tIrthasthaLanI pratimA hoya athavA samavasaraNamAM birAjamAna dezanA ApatA tIrthaMkara paramAtmA hoya. AvAM pavitra AlaMbanathI hRdayamAM ullAsa pragaTe che, bhagavAna jevA banavAnA bhAvo jAge che. paramAtmAnA AlaMbanathI dhyAnamAM sthiratA Ave che. arUpI AlaMbanamAM siddha paramAtmAnA guNo sAthe tAdAbhya anubhavAya che. A utkRSTa yoga che. arUpI AlaMbanane nirAlaMbana yoga kahI zakAya. A nirAlaMbana yogane dhArAvAhI prazAntavAhitA kahevAmAM Ave che. upAdhyAyajI mahArAje kahyuM che ke yoganirodharUpa sarvottama yogano pUrvabhAvI A anAlaMbana yoga che. [215] pratimaviktavavoDau: WAnI thaturvigha __ tasmAdayogayogAptermokSayogaH kramAdbhavet / / 27 / / 7 / / [zabdArtha pratimaviktavavo.=prIti anuSThAna, bhakti anuSThAna, vacana anuSThAna ane asaMga anuSThAna vaDe; sthAnApa-sthAnAdi yoga paNa; caturvidharma=cAra prakAranA che; tasmatraeTale, tethI; moyoplekaayoga-yoganA nirodharUpa yoganI prApti thavAthI; mokSayo:=mokSarUpI yoga; mA=kramathI, anukrame; bhave =thAya che, prApta thAya che.] anuvAdaH prIti, bhakti, vacana ane asaMga vaDe sthAnAdi yoga paNa cAra prakAre che. tethI yogathI ayoga (zelezI yoga)nI prApti thatAM anukrame mokSayoga prApta thAya che. (7) vizeSArtha yogASTaka'nA ATha zlokanuM vaktavya pU. zrI yazovijayajI mahArAje pU. zrI haribhadrasUrijInA "yogaviMzikA" ane "SoDazaka' graMthanA AdhAre ApyuM For Personal & Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. yogASTaka 367 che. A zloka paranI potAnI TIkAmAM upAdhyAyajI mahArAje "SoDazaka' graMthanI sAta gAthAo utArI che ane sauthI vistRta TIkA A zloka para emaNe lakhI che, kAraNa ke A zlokamAM yoganI mahattvanI vAta Ave che. A aSTakanA trIjA zlokamAM emaNe sthAnAdi yoganA vIsa prakAra batAvyA che. have e vIsa prakAronA pratyekanA prIti, bhakti, vacana ane asaMga ema cAra peTA prakAro batAvIe to yoganA kula eMsI prakAro nIce pramANe thAyaH 5 yoga (sthAna, varNa, artha, AlaMbana, ekAgratA-AlaMbanarahita) 4 yoga (icchA, pravRtti, sthiratA, siddhi) 584=10 prakAranA yoga thAya. 4 (prIti, bhakti, vacana ane asaMga) 20*4=80 prakAra yoganA thAya. jJAnAvaraNIya vagere karmono kSayopazamanA asaMkhya bheda che. eTale yoganA paNa asaMkhya bheda thAya. paraMtu yogo vacceno paraspara taphAvata spaSTa thAya e hetuthI A saMkSipta vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. (1) prIti anuSThAna-prIti eTale prema, ruci athavA anurAga. prIti eTale manathI gamavAno bhAva. sAdhakane A dharmAnuSThAna evuM game che ke bIjuM choDIne e ja karavAnuM mana thAya. enA pratye eka prakAranI niSThA rahe che. prIti anuSThAnane patnI pratyenA premanI sAthe sarakhAvavAmAM Ave che. prema hovAne kAraNe caityavaMdana, sAmayika, pratikramaNa ityAdi kriyAomAM bhAvanI bharatI rahe che. ethI e kriyAo mAtra dravyakriyA banI rahetI nathI. AvAM dharmAnuSThAnathI te karanArano hitakArI udaya thAya che. (2) bhakti anuSThAna-prIti anuThAnamAM jyAre te anuSThAna pratye gaurava ane Adara-bahumAnano bhAva umerAya che tyAre te bhakti anuThAnanI jema anya pravRttio ke prayojanothI citta have AkarSAtuM nathI. evI itara pravRttiomAMthI rasa UDI jAya che. For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 jJAnasAra prIti anuSThAna ane bhakti anuThAna vacceno taphAvata samajAvavA mATe zrI haribhadrasUrijIe "SoDazaka' graMthamAM sacoTa dRSTAnta patnI ane mAtAnuM ApyuM che. prIti anuSThAna karatAM bhakti anuSThAnamAM vadhu Adara sadbhAva pragaTa thAya che. vaLI enI sAthe vizuddhi paNa vadhe che. patnI ane mAtA baMne atyaMta priya hovA chatAM ane baMnenA pAlananuM kArya sarakhuM hovA chatAM patnInuM kArya prItithI ane mAtAnuM kArya bhaktithI thAya che. (3) vacana anuSThAna-vacana eTale jinezvara bhagavAnanuM vacana, AgamanuM vacana. sAdhu bhagavaMto mATe vacana anuSThAna vizeSa mahattvanuM che. badhA dharmavyApAramAM cAritrazIla sAdhuo bhagavAnanA vacanane yathArtha anusare che. zAstrAjJAnuM pAlana teo ocityapUrvaka kare che. (4) asaMga anuThAna-A anuSThAnano eTalo abhyAsa thaI jAya che ane zAstravacano evA kaMThastha, hRdayastha thaI gayAM hoya che ke zAstragraMtho vinA paNa munio yogya kriyAo sahajabhAve kare che athavA to te emanA jIvanamAM vaNAI gaI hoya che. zrI haribhadrasUrijIe udAharaNa ApyuM che ke jema caMdanamAMthI suvAsa sahajabhAve Ave che, te mATe AyAsa karavo paDato nathI. tevI rIte badhI ja dharmakriyAo sAdhu mahAtmA mATe sahaja banI jAya che. vacana anuSThAna ane asaMga anuSThAna vacceno taphAvata samajAvavA mATe haribhadrasUrijIe kuMbhAranA cakranuM dRSTAnta ApyuM che. cakrane pheravavuM hoya to pahelAM daMDathI ene pheravavuM paDe che. pachI jyAre e gati pakaDe che tyAre dAMDo laI levAmAM Ave che. e pachI paNa cAkaDo sahaja rIte pharyA kare che. vacana anuSThAna AgamanA saMbaMdhathI pravarte che ane asaMga anuSThAna AgamanA saMskAra mAtrathI pravarte che. prIti, bhakti, vacana ane asaMga A cAra anuThAnamAM pahelAM be anuSThAna mukhyatve zrAvako mATe che ane te abhyadayanA-svarganA kAraNa che ane chellAM be anuSThAna mukhyatve sAdhuo mATe che ane te mokSanAM kAraNa che. For Personal & Private Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. yogASTaka [16] thAnIyoginatIrthocchavAdyAnanA sUtradAne mahAdoSaH ityAcAryAH pracakSate / / 27 / / 8 / / [zabdArtha : thAnAdi=sthAnAdi; moni=AyogIne, yogarahitane; tIrthojhevi=tIrthano uccheda thAya ityAdi kArtavanAni=AlaMbanathI; pikapaNa; sUtravAne sUtro (cetyavaMdanAdi sUtro) zIkhavavAmAM; mahAvoSa:=moTo doSa, ti e pramANe; mArA =AcAryo; pravakSate kahe che.] anuvAdaH sthAnAdi yogathI rahitane tIrthano uccheda thaze evA kAraNe paNa sUtradAna karavAmAM (sUtro bhaNAvavAmAM mahAdoSa thAya che ema AcAryo kahe che. (8) vizeSArtha ? ApaNI guruparaMparA aDhI hajAra varSanI avicchinna cAlI Ave che, kAraNa ke guru bhagavaMto potAnA ziSyone sArI rIte zAstrAbhyAsa karAve che ane sAdhvAcAranuM pAlana paNa eTalI ja custa rIte karAve che. kyAMka koika zithilatAnA kissA nathI banatA evuM nathI, paNa ekaMdare to guru bhagavaMta atyaMta vAtsalyabhAvathI ziSyone sArI rIte ghaDe che. eka prazna Ubho thAya che ke guru bhagavaMta ziSyone AgamasUtrono abhyAsa karAve che emAM sthAna, varNa, artha vagere aMgo jo barAbara na sacavAya to paNa tevA ziSyone sUtradAna karavuM? ke na karavuM ? eTale ke zAstrAbhyAsa karAvavo ? ke na karAvavo ? AmAM sUtradAna ApanAranI yogyatA hovI joIe. ane sUtradAna lenAranI paNa yogyatA hovI joIe. jo sUtradAna ApanAranI yogyatA nahi hoya to sUtradAnamAM kacAza rahI jaze ane e rIte khoTI paraMparA UbhI thaze. evI ja rIte jo sUtradAna lenAranI yogyatA nahi hoya to khoTA artha thaze ane e sUtradAna lenAra jyAre AgaLa jatAM potAnA ziSyone sUtradAna Apaze to emAM azuddhinI For Personal & Private Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 jJAnasAra vRddhi thaze. eTale Aja sudhI jaLavAyelI je custa paraMparA che te ja yogya che. keTalAka evo bhrama seve che ke jo sUtradAnanA viSayamAM bahu kaDaka rahIzuM to krame krame evo vakhata Avaze ke AgaLa jatAM Agamo bhaNanAra koI nahi hoya ane Agamo bhaNAvanAra paNa koI nahi hoya. ema thaze to Agamono ja viccheda thaI jaze eTale ke tIrthano viccheda thaze. bIjI bAju ema kahevAmAM Ave che ke jo khoTA artha ane khoTA uccAra calAvI levAmAM Avaze to anukrame evo vakhata Avaze ke jyAre koI sUtro sAcI rIte bhaNanAra nahi hoya ke bhaNAvanAra paNa koI nahi hoya. to e rIte paNa sUtrono viccheda thaze. A be sthitimAM zrI haribhadrasUrijI vagere pUrvAcAryoe evo uttara Apyo che ke tIrthano viccheda bhale thAya, paNa sUtradAna yogya pAtrane ja ApavuM. pU. zrI upAdhyAyajI mahArAje A zloka paranI potAnI TIkAmAM lakhyuM cheH "sUtrokta kriyAno viccheda thAya e ja tIrthano uccheda che, kAraNa ke AjJArahita janano samudAya te tIrtha nathI, paNa zAstravihita ucita kriyAviziSTa sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAno samudAya te tIrtha che. tethI avidhinuM sthApana karavAmAM zAstrokta kriyAno uccheda thavAthI paramArthathI tIrthano uccheda thAya che." zAstravihita kriyAno lopa karavo e kaDavAM phaLa ApanAra che. svayaM mRtyune prApta thayela ane pote mArelAmAM vizeSatA nathI ema nathI. paraMtu eTalI vizeSatA che ke svayaM mRtyu pAme che tyAre temAM potAno duSTAzaya nimittarUpa nathI ane pote mAre che temAM duSTAzaya nimittarUpa che. tenI peThe svayaM kriyAmAM pravRtti nahi karanArA jIvanI apekSAe gurune dUSaNa nathI, paNa avidhinI prarUpaNAne avalaMbIne zrotA avidhimAM pravRtti kare to unmArgamAM pravRtti karAvavAnA pariNAmathI avazya mahAdUSaNa che. e paNa tIrthaucchedanA bhIrue (bhayathI) vicAra karavA yogya che." For Personal & Private Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. niyAgASTaka 371 28. niyAgASTaka [17] : laghutavI rIte brahmAnI dhyAnadhAvyA sanizcina yAna niyApratipattimAn 28AArA [zabdArtha : je, jeNe; varma-karmane; duvAnahomyAM che; vIte=pradIpta karelA; brahImanI=brahmarUpI agnimAM; dhyAnadhAyA-dhyAnarUpI dhAyA arthAt samidhi vaDe eTale vedanI RcA vaDe; sa=0; nizitena=nizcitatAthI, nirdhArita rIte; yAna yajJa (bhAvayajJa) vaDe; niyA=bhAvayajJa, pratipattimA =prApta thayelA che.] anuvAdaH jeNe pradIpta brahmarUpI agnimAM dhyAnarUpI vedanI cA vaDe karmane homyAM che te muni yajJa vaDe (bhAvayajJathI) nizcitatAthI niyAga (yakSa)ne prApta thayelA che. (1) | vizeSArtha : yAga eTale yajJa, homa, havana. niyAga eTale nizcita athavA nirdhArita yajJa. bhAratIya sAMskRtika paraMparAmAM hajAro varSathI yajJanI prathA cAlI Ave che. kauTumbika kakSAe, sAmAjika kakSAe ane rAjakIya kakSAe yajJo thatA rahyA che. rAjAo azvamegha yajJa karAvatA. vedomAM vividha prakAranA yajJonA ullekha che. keTalAka yajJo AjJAkArI hoya che. dukALa, ativRSTi, marakI vagere rogo, kudaratI Apattio, yuddho vagere vakhate yajJo karavAnI prathA che. samAjamAM moTA utsavo ke evA bIjA prasaMge paNa yajJa karAya che. kauTuMbika kakSAe ghanaprApti, saMtAnaprApti, vidganivAraNa ityAdi icchApUrtinA prayojanathI paNa homa-havana thAya che. agnine sUryanA pratIkarUpa mAnavAmAM Ave che. ene prasanna karavA mATe potAnI For Personal & Private Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 7 2 jJAnasAra priya vastuonI Ahuti apAya che. emAMthI hiMsaka yajJo zarU thayA. vedomAM yajJonuM nirUpaNa che ane brAhmaNagraMthomAM enAM vidhividhAna che. keTalAka vidharmIo yajJamAM jIvatAM pazuone home che. keTalAka yajJamAM samidha eTale viziSTa prakAranAM ane mApanAM lAkaDAnA TukaDA tathA anAjanA dANA homAya che. yajJanI vidhi sAthe vedanI RcAo bolAya che. vaidika vidhimAM yajJo hiMsaka prakAranA rahyA che. duzmanane mAravA mATe ke verano badalo levA mATe yajJo thAya che. bhagavAna mahAvIre AvA pazubalivALA hiMsaka yajJono jabarajasta virodha karyo. paraMtu loko jo yajJo karatA ja rahevAnA hoya to sAro rasto e che yajJo rAkhavA, paNa enuM svarUpa badalI kADhavuM. yajJone ahiMsaka banAvavA ane mokSanA dhyeyavALA banAvavA. eTalA mATe ene rUpakanuM svarUpa ApavAmAM AvyuM. ene 'bhAvayajJa' banAvI devAmAM Avyo. "uttarAdhyayanasUtra'nA "yajJIya adhyayanamAM kahyuM cheH susaMvuDA paMcahiM saMvarehiM iha jIviyaM annvkNkhmaann|| vosaTukAyA suicattadehA mahAjayaM jayai jannaseDheM // [pAMca saMvarathI susaMskRta, jIvita pratye AkAMkSA rahita, zarIra pratye mamatA vinAnA, pavitra, dehAbhyAsanA tyAgI, evA munivaro jaya karanAra evo zreSTha yajJa kare che.] bhAvayajJa eTale ke niyAganA A svarUpane samajAvavA mATe bhagavAne uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM cheH ke te joI ke va te joiThANA kA te sUyA kiM va te kArisaMgaM / ___ ehA ya te kayarA saM ti bhikkhu, kayeraNa homeNa huNAsi joiN|| hiM bhikSu ! tamAre agni kayo che ? agninuM sthAna kayuM che ? ghI nAkhavAnI kaDachI kaI che ? agni pragaTAvanAruM zuM che ? tamAre lAkaDAM kyAM che ? vighna dUra karanAra zAntipATha kayo che ? ane kevA prakAranA homathI tame yajJa karo cho ?]. For Personal & Private Use Only Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. niyAgASTaka 373 A praznonA uttaramAM 'uttarAdhyayana sUtramAM kahevAyuM che. tavo joi jIvo joiThANaM jogA suyA zarIraM kArisaMgaM / kammaM ehA saMjamajoga saMtI homaM huNAmi isiNaM pasatthaM // | [tapa e ja agni che. jIva e agninuM sthAna che. mana, vacana ane kAyAnA yogo e ghI nAkhavAnI kaDachI che. zarIra e tArUpa agnine pragaTAvanAra sAdhana che. karmarUpI kASTha che. saMyama-vyApAra e zAnsipATha che. huM RSione prazasta evo bhAvayajJa karuM chuM.] bhAvayajJa athavA niyAgano Adarza ahIM rUpakazelIe batAvavAmAM Avyo che. bhagavAna mahAvIre hiMsaka yajJonuM uccattama ahiMsaka yajJamAM rUpAMtara karIne bhAratIya saMskRtimAM AmUla parivartana karIne navI paraMparA cAlu karI. [21] papardhvani nime jJAnaya rato mavA sAvadya varmaya: kiM bhUtilAmanayADaDavinaiH In28AArA [zabdArtha : padghani=pApano nAza karanAra; nAme=kAmanA rahita; jJAnayajJa=jJAnayajJamAM; 2:=Asakta; ma=thA; sIvada =pApasahita; maiyare =karmayajJothI; viM=zuM kAma che; mUtijAmanayA:=sukhanI kAmanA vaDe; mavilai =malina.] anuvAdaH (he cetana!) pApano nAza karanAra, niSkAma jJAnayajJamAM Asakta thA. bhautika sukhanI icchA vaDe malina, pApayukta karmayajJonuM zuM kAma che? (2) vizeSArtha : muni mahArAjane paMca mahAvrata hovAthI teone bhautika sukha kAmanAnA AzayathI koI yajJa karavAnA hotA nathI. zrAvako anya dharmanA prabhAvathI, AsapAsanA loko sAthe dekhAdekhIthI, aMdhazraddhAthI bhautika sukha mATe yajJa kare ke karAve tevA lokone mATe tathA muni mahArAja mATe ahIM bhalAmaNa karavAmAM AvI che. bhautika yajJomAM keTalAka anya dharmIo evA hiMsaka yajJa kare che ke jemAM gAya, For Personal & Private Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 jJAnasAra bheMsa, pADo, bakarI, gheTuM, kUkaDo, Dukkarano bali caDAvavAmAM Ave che. kyAMka to nAnA bALakano ke moTA mANasano bali paNa apAya che je have guno gaNAya che. vedomAM jAta jAtanA yajJonI vAta Ave che. . ta. mUtiiAmo pazumAnameta ! svargakAmo agniM juhuyAt / AvA keTalAka yajJomAM pazu homavAmAM Ave che. yajJa karanArA mAMsAhArI ane madyapAna karanArA hoya che. keTalAkamAM homelA pazunA pachI TukaDA karI prasAdarUpe vaheMcAya che. AvA yajJo pApamaya ane svArtharUpa malinatAthI bharelA hoya che. vartamAna samayamAM AvA keTalAka pApamaya yajJonuM pramANa bhAratamAM ghaNuM ghaTI gayuM che, to paNa evI ghaTanAo to vAraMvAra bane che. keTalAka pazubali nathI homatA, paNa ghI, anAja vagere home che. jena dharma pramANe AvA badhA yajJo paNa sAvadya, eTale ke pApa-pravRtti che. eTale sukhanI icchAthI karelA AvA yajJo hakIkatamAM to jIvane sukha ApavAne badale bhAre karmamAM bAMdhe che, je udayamAM AvatAM bhAre duHkha bhogavavAM paDe che. eTale ja ahIM upAdhyAyajI mahArAja vatsalatApUrvaka bhalAmaNa kare che ke "bhAI ! tuM AvA yajJo choDIne evA jJAnayajJomAM rAga kara, rasa le ke je pApano nAza karanAra hoya ane bhautika sukhanI kAmanA vagaranA hoya." [19] vedImane zuddha karmayajJopa yoni: brahmayajJa itIcchanta: zyenayAgaM tyajanti kim / / 28 / / 3 / / [zabdArtha vedostatvatrivedamAM kahelo hovAthI; mana:zuddha=mananI zuddhi vaDe; #rmayajJa karmayajJa; =paNa; yoni yogIne; vrayA:=brahmayajJa; ti=ema; rRcchA:=icchanArA, mAnanArA; yenI zyanayajJane; tyagati tyaje che; viM=zA mATe.] anuvAdaH vedokta hovAthI mananI zuddhi dvArA jJAnayogIne karmayajJa paNa For Personal & Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. niyAgASTaka 375 brahmayajJarUpa che. e pramANe mAnanArA zyanayajJano kema tyAga kare che ? (3) vizeSArtha yajJamAM pazuo homanAra vedano AdhAra Ape che. vedamAM kahyuM che manazuddhi vaDe karelo karmayajJa ( ke jemAM pazuo homAya che) te yogIo mATe brahmayajJa bane che. eTale karmayajJa pAparUpa nathI. ajJAnI mANaso sukhanI icchAthI karmayajJa kare to temAM teo hetupUrvaka hiMsA karatA hovAthI te pAparUpa che. paraMtu AtmajJAnI yogIo pazuvadhavALo karmayajJa kare to te sakAma nathI ane hiMsArUpa nathI. teo cittanI zuddhithI, homAtAM pazuo pratye dveSa vagara karmayajJa kare che mATe te brahmayajJa che. vedAMtIo kahe che ke dveSapUrvaka prANIvadha kare to hiMsA che. mImAMsAmAM kahyuM che, 'dveSapUrvakaM prANivadha eva hiNsaa| vedAMtIonA A vidhAnanI sAme upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke vedamAM "zyanayAga' karavAnuM paNa vidhAna cheH-zyAmavaran yA to tame zyanayAga kema karatA nathI? zyana eTale bAjapakSI. jeo zatruno vadha karavA icchatA hoya teoe zyanayAga karavo joIe. paraMtu game te kAraNe zyanayAga pachIthI paDato mUkavAmAM Avyo che. e karavA mATe pachInA zAstragraMthoe manAI pharamAvI che. vedAMtIo taraphathI ema dalIla karavAmAM Ave ke zyanayajJamAM zatrune mAravAnI dveSabuddhi che eTale cittazuddhi rahetI nathI. paraMtu temanA badhA ja yajJomAM pazuo homavAmAM Ave che. e badhAmAM citta zuddhi kyAM che? vaLI koI ema kahe ke ame zuddha buddhithI zyanayAga karavA mAMgIe chIe to paNa te mATe AjJA nathI. vastutaH yajJamAM pazuo homavAM e kevaLa hiMsA che. eTale evA yajJo yogIothI karI zakAya nahi. [20] brahAyajJa: paraM varSa pRthathariNa: pUjAdi vItarAgasya jJAnameva tu yoginaH / / 28 / / 4 / / For Personal & Private Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 jJAnasAra [zabdArtha H vRyajJa:=brahmayajJa; paraM jharma kevaLa kriyA darasthi=gRhasthanuM; dhAraNa:=adhikArI, pUjJAvi pUjA vagere; vItarI stha=vItarAganI; jJAname=jJAna ja; tu=ane, paraMtu; yoni:=yogIne.] anuvAdaka adhikArI gRhasthane vItarAganI pUjA vagere kevaLa kriyA brahmayajJa che, paraMtu yogIne to jJAna ja brahmayajJa che. (4) vizeSArtha : ahIM gRhasthanI vAta karavAmAM AvI che. munionA adhikAra karatAM gRhasthono adhikAra judo che. dareka potAnA adhikAra pramANe, yogyatA pramANe vivekapUrvaka varte te iSTa che. ema kahyuM che ke thivizAt zA gharmasAdhana saMsthiti: . zAstramAM adhikAra pramANe dharmasAdhanA karavAnI sthiti kahI che. zrAvako gRhajIvana jIve che. teo dhana kamAya che. eTale emane mATe "nyAyasaMpanna vaibhava" e mArgAnusArInA 35 guNamAMno pahelo guNa che. sAcA zrAvakamAM A 35 guNo hovA joie. eTale zAstra pramANe dezaviratidhara zrAvakanuM jIvana jIvanAra jo vItarAga bhagavAnanI pUjAbhakti kare to te paNa vivekapUrvaka ane jayaNApUrvaka kare che. enI e pUjAbhaktine brahmayajJa kahI zakAya. dezaviratidhara zrAvakano brahmayajJa ane sarvaviratidhara munino brahmayajJa e baMne judA judA che. AtmAnA jJAyaka svabhAvamAM ramaNatA e munine mATe brahmayajJa che. zrAvakane mATe jinapUjA AsavarUpa hoya to paNa te prazasta Asava che ane amuka bhUmikA sudhI prazasta Asavano zAstrakAroe niSedha karyo nathI. "paMcavastumAM kahyuM cheH akasiNa pavattayANaM virayAvirayANa esa khlujuto| saMsArapayaNukaraNo davvatthae kuuvdittuNto|| [dezavirati saMyamamAM pravRtti karanArA zrAvakone saMsArane alpa karanAra dravyastava phUpanA dRSTAnta yukta che.] ahIM kUvAnuM yogya dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. kuvo khodatI vakhate parizrama For Personal & Private Use Only Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. niyAgASTaka 377 paDe che, thAka lAge che, tarasa lAge che, kUvAnI mATIthI zarIra meluM thAya che. kapaDAM dhUpavALAM thAya che. paraMtu pANI nIkaLyA pachI tarasa chIpe che. e pANIthI snAna karI zakAya che jethI zarIra svaccha thAya che ane thAka UtarI jAya che. vaLI e pANIthI kapaDAM dhoI zakAya che. A badho lAbha kAyamane mATe maLe che. kUvo khodavAnA parizramamAM alpakALa mATe malinatA che, paNa pachI kAyamane mATe ghaNA badhA sArA lAbho thAya che. gRhastho je dravyapUjA kare che tene A kUvAnA daSTAntanI jema samajavAnuM che. vedAMtIo jo ema kahe ke amArA yajJamAM pazuonI hiMsArUpI sAvadya vyApAra hovAthI ene brahmayajJa na kahevAya ema tame kaho cho, to pachI tamArA zrAvako jinezvara bhagavAnanI pUjA karatI vakhate jaLa, caMdana, puSpa vagerethI pUjA kare che. emAM hiMsA rahelI hovAthI e paNa sAvadya vyApAra che. mATe tame ene brahmayajJa na kahI zako. enA uttaramAM kahevAyuM che ke gRhastho jinezvara bhagavAnanI je pUjA kare che te niyama pramANe bhautika sukho meLavavA mATe nathI karatA, paraMtu bhAvathI jayaNApUrvaka kare che ane te paraMparAe lokottara phaLa meLavavA mATe kare che. mATe ene brahmayajJa kahI zakAya. (vyaktigata rIte koI khoTI rIte pUjA karatuM hoya to te vAta judI che.) [221] fmozena vihita karma karmakSayAnam | kluptabhinnAdhikAraM ca puDheSTyAdivadiSyatAm / / 28 / / 5 / / [zabdArtha mitrona=bhinna uddezathI; viditaMtrazAstramAM kaheluM, karmaanuSThAna; rmakSa =karmakSaya karavAmAM; akSama akSama, asamartha; hatRpta kalpelo; mitrAdhi raM=jeno bhinna adhikAra che; =ane; putrezyAtiva=putraprApti mATenA yajJa vagerenI jema; pSyatA=jANo, mAno.] anuvAdaH bhinna uddezathI upadezeluM karma (anuSThAna) karmano kSaya karavAmAM For Personal & Private Use Only Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 jJAnasAra asamartha che. kalpelo che bhinna adhikAra jeno evA putreSTi (putraprApti mATe) yajJa vagerenI jema jANavuM. (5) vizeSArtha upAdhyAyajI mahArAje prAcIna kALamAM thatA yajJone lakSamAM rAkhIne, tattvanI daSTie eka mahattvano khulAso ahIM karyo che. hiMduomAM TheTha vedakALathI yajJo thatA rahyA che. keTalAka hiMsaka yajJomAM to haraNa, gheTAM, bakarAM, pADA vagere pazune homavAmAM AvatAM. enI kriyAvidhimAM je pramANe lakhavAmAM AvyuM hoya te pramANe yajJa karAvanAra, janasamudAyanI upasthitimAM yajJa karAvatA. jemAM prANIonI hiMsA na hoya evA yajJo paNa thatA. AvA keTalAka yajJo jenomAM paNa AvyA. mANasane kAmanAo aneka hoya che. e mATe te yajJa karAve che. dhanaprApti, saMtAnaprApti, lagna, vijJaharaNa ityAdi mATe paNa yajJo thatA AvyA che. jemAM pazuono bali caDAvavAmAM Avato nathI. jenomAM yajJanI jagyAe anuSThAno, pUjano vagere AvyAM. emAM mANasa je yajJa ke anuSThAna je hetu mATe kare te phaLa ene maLe. koI vAra na paNa maLe.) bIjA prakAranuM phaLa ene maLe nahi. mANasa putraprApti mATe yajJa karAve ane pachI dhanaprAptinI icchA rAkhe to te tene maLe nahi. A ja rIte mANasa puNyanA hetu mATe dharmakriyA kare ane pachI phaLa tarIke karmakSayanI apekSA rAkhe to te pramANe phaLa maLe nahi. dayA, dAna , prabhubhakti, vagere keTalIka dharmakriyAothI puNyopArjana thAya che. AvI dharmakriyAo zAstravihita hoya che. amuka kakSAnA jIvo te pramANe kare to temAM kazuM ayogya nathI, kAraNa ke puNya ekAtte heya nathI. paNa evI kriyA karIne karmakSayanI ke mokSaprAptinI abhilASA koI rAkhe to te ayogya che. zAstrakAroe kahyuM che ke bALajIvone puNyopArjana arthe dharmakriyA karatAM aTakAvavA nahi, kAraNa ke AtmAnA traNa upayoga che, zuddha, zubha ane azubha, zuddha upayogamAM antarmuhUrta jeTalo kALa paNa sthira rahI zakAtuM nathI.eTale AtmA For Personal & Private Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. niyAgASTaka 379 zubha ke azubha upayogamAM cAlyo jAya che. emAM jo tene zubhamAM jato aTakAvavAmAM Ave to te vagara kahyuM azubhamAM ja cAlyo javAno. eTale evA bALajIvone samajAvavAnI jarUra che ke AgaLa jatAM sonAnI baMDIrUpa puNya paNa choDIne zuddhopayogamAM rahI, karmakSaya karI mukti meLavavAnI che. [22] brahmArpaNamapi brahAyajJAntaryAvasAdhanam | brahmAgnau karmaNo yuktaM svakRtatvasmaye hute / / 28 / / 6 / / zabdArtha vR pi =brahmane arpaNa karavuM te paNa; brahAyajJa=brahmayajJamAM; antaryAvasAyana aMtarbhAvanuM sAdhana; brahmAnI=brahmarUpI agnimAM; rmaLa:=karmano; yuvataMtrayukta che; svataMtva=potAnA kRtapaNAnuM, kartApaNAnuM; =abhimAnane; dute homavAthI.] anuvAdaH brahmayajJanA antarbhAvanuM sAdhana (kAraNa), potAnA kartApaNAnA ahaMkArane brahmAnimAM homavArUpa karmanuM brahmArpaNa paNa yukta che. (6) vizeSArtha brahmArpaNa eTale brahmane arpaNa karavuM. brahma eTale paramAtmA. potAnAM karmarUpIyajJano brahmayajJamAM aMtarbhAva karavo eTale brahmArpaNa karavuM kahevAya. manuSya koIpaNa kArya kare tyAre enAmAM "A meM karyuM evo kartApaNAno ahaMkAra Ave che. paraMtu e jo kharekhara aMtaranI zraddhAthI ema mAne ke meM kaMI ja karyuM nathI. badhuM paramAtmAe karyuM che. to enA karmayajJanuM brahmayajJamAM arpaNa thAya che. mANasanI A zraddhA badhAM ja kAryo mATe ane haMmezane mATe rahe to ja sAcuM brahmArpaNa kahevAya. sAmAnya mANaso pote je kaMI kArya kare temAM temanA karmanA kartApaNAnuM abhimAna Ave che. paraMtu je buddhimAna che, jJAnI che te to potAnuM kartutvarUpI abhimAna choDIne AtmajJAnarUpI agnimAM potAnAM karmone home che. A ja uttama brahmArpaNa che. zrI upAdhyAyajI mahArAje A zloka upara pote lakhelI TIkAmAM, zrIma For Personal & Private Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 jJAnasAra bhagavadgItAnA cothA adhyAyanA be zloka TAMkyA che. emAM lakhyuM cheH brahmArpaNaM brahmahavirbrahmAgnau brahmaNA hutm| vRdghava tenA pativya brahmarma samadhanA | [arpaNa karavAnI kriyA brahma che, homavAnI vastu brahma che, brahmarUpa agnimAM brahmarUpa homanAre homeluM paNa brahma che ane brahmarUpa karmasamAdhivALAe prApta karavA yogya sthAna paNa brahma ja che.] Ama arpaNa karavAnI kriyA, vastu, agni, homeluM sarva brahma che ane prApta karavA yogya sthAna paNa brahma che. eTale ke badhuM ja brahmamaya che. A ja sAco brahmayajJa che. karmaNyakarma yaH pazyedakarmaNiH ca karma yaH / sa vuddhimAn manuSyeSu sa yukttaH kRtsnakarmakRt // [je niSkAma karmamAM akarmane jue che ane ajJAnapUrvakanA akarmamAM karmane jue che te manuSyomAM buddhimAna che, yogI che ane sarva karmano kartA che.] Ama niSkAma karma karanAro manuSyomAM sAco buddhimAna che. jaina dRSTie AtmajJAna rUpI agnimAM jJAnAvaraNIyAdi karmone homavAM e ja uttama brahmArpaNa che. [223] hAthata sarvasvo brahoda hasAdhanA brahmaNA juhvadabrahma brahmaNi brahmaguptimAn / / 28 / / 7 / / [zabdArtha brahmaNikabrahmamAM; marpata sarvasva=jeNe sarvasva arpita karyuM che; vRdi=brahmamAM jenI dRSTi che; brahmasAdhana =brahmajJAna jenuM sAdhana che; braha=brahma vaDe; guhra=homato; abrahmane, ajJAnane; brahAjI=brahmamAM; brAtimA=brahmacaryanI guptivALo.] anuvAdaH jeNe brahmamAM sarvasva arpaNa karyuM che, jenI brahmamAM ja daSTi che, brahmarUpI jJAna jenuM sAdhana che, brahma (upayogarUpI) vaDe brahmamAM abrahmane homato, For Personal & Private Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. niyAgASTaka 381 brahmacaryanI guptivALo-(7). vizeSArthaH 7 ane 8 zlokano sAtha Apyo che. [224] brahAdhyayananiSThAvAn parabrahmasamAditaH | brAhmaNo lipyate nAdhairniyAgapratipattimAn / / 28 / / 8 / / [zabdArtha H brAdhyayana=brahma adhyayana; niSThAvA=niSThAvALo, maryAdAvALo; parabrahma=para brahmamAM; samAhita =samAdhivALo; brahaLa:=brAhmaNa, nirjhantha; tithad=lepAya; pai=pApa vaDe; niyA=bhAvayajJa; pratipattimAna=pAmelo, svIkAranAra.] anuvAdaH brahmAdhyayana (AcArAMgasUtramAM AvatAM e nAmanAM adhyayano)nI niSThAvALo, parabrahmamAM samAdhivALo, bhAvayajJane svIkAranAra nircanha (brAhmaNa) pApathI lepAto nathI. (8) vizeSArtha H brahmajJAnI mahAtmAnAM keTalAMka mahattvanAM lakSaNo A be zlokamAM darzAvAyAM che. zuddha niyAga athavA brahmayajJa kevo hoya ane tenuM phaLa kevuM hoya te ahIM jaNAvavAmAM AvyuM che. niyAga karanAra eTale ke brahmayajJa karanAra brAhmaNane zramaNa, bhikSu ane nirjhanya nAmathI paNa oLakhI zakAya che. AvA brahmajJAnIe brahmamAM sarvasva arpaNa karyuM hoya che. brahmajJAnI munie potAnAM gharabAra, mAlamilakata ityAdi to kyAranAM tyajI dIdhAM-homI dIdhAM hoya che. have emane potAnA zarIra upara paNa mamatA rahI nathI hotI. vaLI teone potAnAM koI vicAra, bhAva ityAdi mATe paNa Agraha nathI hoto. emaNe potAnA AtmAnI pariNatirUpa potAnA lAyopathamika bhAvo paNa AtmAmAM sthApana karI dIdhA hoya che. For Personal & Private Use Only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 2 jJAnasAra emanI dRSTi brahmamAM eTale paramAtmasvarUpamAM sthira thayelI hoya che. teo AtmajJAnarUpa dRSTivALA che. brahmajJAna arthAt AtmajJAna e ja emanuM sAdhana che. teo A brahmayajJamAM abrahmarUpI, ajJAnarUpI, bahirAtmarUpI IMdhaNa home che. teo bAhya ane atyaMtara ema baMne prakAranA brahmacaryanI guptivALA che. teo brahmacaryanI nava vADanuM kaDaka pAlana karanAra che. teo AcArAMgasUtranA prathama brahmazrutaskaMdhanA nava adhyayanamAM kahelI maryAdAonuM niSThApUrvaka pAlana karanArA che. parabrahmamAM eTale ke zuddha AtmasvarUpamAM teo samyagU samAdhivALA che. AvA brahmajJAnI mahAtmA pApathI levAtA nathI. teo brahmayajJamAM potAnA karmone bALe che ane paramAnaMdamaya, zuddha, buddha, mukta thAya che. For Personal & Private Use Only Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. pUjASTaka 383 29. pUjASTaka [25] rAkSasI snAna: saMtoSazumavastramRt | vivekSatitAnI bhAvanApavinAzaya: 21/ [zabdArtha : vAsA=yA+mamatA=dayArUpI jaLa vaDe; tasnAna =jeNe snAna karyuM che; saMtoSazumavastramRta=saMtoSarUpI ujjavaLa vastrane dhAraNa karanAra; vivetikSAnI vivekarUpI tilakathI zobhato; bhAvanApavinAzaya =jeno Azaya pavitra che evo.] anuvAdaH dayArUpI jaLathI snAna karanAra, saMtoSarUpI zubhavastrone dhAraNa karanAra, vivekarUpI tilakathI zobhato, bhAvanAothI pavitra AzayavALo-(1) vizeSArtha zloka 1 ane 2 nA vizeSArtha sAthe ApyA che. [26] vitazraddhAnathukRtripadIranadra: navabraho vevaM zuddhamAtmAnamarvaya pAra?iArA [zabdArtha : bhaktizraddhAna=bhakti ane zraddhArUpa; dhuLanmitra kesara mizrita; pATIranadrarva =caMdanarasa vaDe; navabrahmAto=nava prakAranA brahmacaryarUpa aMge; revaM=devanI; zuddha=zuddha; mAtmAna=AtmarUpa; sarva=pUjA kara.] anuvAdaH bhakti ane zraddhArUpa kesara mizrita caMdanarasa vaDe, zuddha AtmarUpa devanI nava prakAranA brahmacaryarUpI nava aMge pUjA kara. (2) vizeSArtha : pUrvanA aSTakamAM brahmarUpI yajJamAM ajJAna ane karmone homavAnuM rUpaka samajAvyA pachI upAdhyAyajI mahArAja A 'bhAvapUjA" aSTakamAM muni mahArAje For Personal & Private Use Only Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 kevI bhAvapUjA karavAnI hoya che tenuM yathocita rUpako dvArA pratipAdana karyuM che. jinamaMdiramAM zrAvako dravyapUjA kare che, paNa e dravyapUjA bhAvapUjAmAM pariNamavI joIe. eTale ja derAsaramAM jala, caMdana, kesara, puSpa vagerethI dravyapUjA karyA pachI caityavaMdanarUpI bhAvapUjA avazya karavAnI hoya che. jJAnasAra dravyapUjAmAM jala, kesara, puSpa vagerenI pUjAmAM ekendriya jIvonI hiMsAno doSa rahelo hovA chatAM temAM hiMsAno Azaya nathI hoto, pUjA mATe ghare snAna ka2vAmAM hiMsA rahelI hovA chatAM emAM paNa hiMsAno Azaya nathI hoto. pUjA mATe dhAraNa karelAM suzobhita vastro rAganuM kAraNa banatuM hovA chatAM rAga ka2vAno Azaya nathI hoto. Azaya hoya che jinezvara bhagavAnanI pUjAbhakti karavAno. vaLI dravyapUjA karanAranI kakSA zrAvakanI hoya che, jemAM bALako ane bALajIvo paNa hoya che. temane dharmamArge caDAvavA mATe dravyapUjAnuM vidhAna che. sAdhu mahArAje paMca mahAvrata dhAraNa karelAM hoya che. temane snAna karavAnuM nathI. tevI ja rIte emane jaLa, kesara, caMdana vagerethI dravyapUjA karavAnI nathI hotI. teo have zrAvakanI kakSA karatAM UMce birAje che ane ahiMsAdi pAMca mahAvratanA dhAraNa karanAra che. eTale ja zrAvako snAnazuddhi vagara derAsaranA gabhArAmAM dAkhala thaI zakatA nathI. paraMtu sAdhu mahArAja snAna na karatA hovA chatAM gabhArAmAM dAkhala thaI zake che. e emanI ucca bhAvadazA batAve che. muni mahArAje dravyapUjA karavAnI nathI hotI, ema chatAM koI muni mahArAjane ema thavuM na joIe ane na ja thAya ke pote kazuM gumAvyuM che. eTalA mATe upAdhyAyajI mahArAje sarasa prayukti batAvatAM kahyuM che ke munimahArAja potAnI bhAvapUjAne ja manathI dravyapUjAmAM rUpAMtarita kare to emane be ya lAbha maLe. e mATe potAnI kalpanAzakti kAme lagADavI joIe. zrAvakanI dravyapUjAnI thoDIka kriyA joIeH 1. zrAvaka snAna kare che. 2. ujjavaLa vastra dhAraNa kare che. 3. tilaka kare che. 4. kesaramizrita caMdana ghase che. 5. bhagavAnanI pratimAne nava aMge pUjA kare che. For Personal & Private Use Only Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. pUjASTaka 385 A pAMca vastu sAdhu mahArAjanI bhAvapUjAmAM kevI rIte ghaTAvI zakAya ? to upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke muni mahArAja sva ane paranA dravyaprANa ane bhAvaprANanI rakSA rUpI jIvadayAnA avatAra jevA gaNAya. dayAmAM ArkatA rahelI che. sAdhue dayArUpI jalathI snAna karavuM joIe. sthUla jala karatAM A keTalI badhI uttama koTinuM jala kahevAya ! ethI je zuddhi thAya te sthUla jalathI na thaI zake. sthUla jaLa karatAM dayArUpI jaLa pramANamAM vadhu che. vipula ane vizuddha che. icchAno abhAva, eTale saMtoSa. sAdhumahArAjane podgalika bhAvone kAraNe thatI tRSNA ane saMtApano abhAva hovAthI saMtoSa hoya che. eTale saMtoSarUpI vastra teoe dhAraNa karyuM hoya che. gRhastho bhagavAnanI AjJA mastake caDAvavAnA pratIkarUpe tilaka kare che. eTale ke bhagavAnanI AjJAnusAra potAnA doSo nirmULa karI zuddha AtmasvarUpa pragaTAvavAno puruSArtha karavAno hoya che. sAdhuoe vivekarUpI tilaka karyuM hoya che. sva ane paranA eTale cetana ane jaDanA bhedajJAnarUpI viveka teone hoya che. anya bAhya padArthothI potAnI bhinnatA uparAMta "A dehathI paNa huM bhinna chuM, vizuddha AtmasvarUpa chuM." evA bhedajJAnathI teo bhAvita hoya che. eTale ja vivekarUpI tilakathI teo vadhu zobhe che. zrAvaka kesarane caMdana vaDe ghase che. eTale kesarano kesarI raMga ane caMdananI sugaMdha baMnenuM mizraNa thAya che. sAdhue bhaktirUpI kesarane zraddhArUpI caMdana vaDe ghasIne taiyAra karavAnuM hoya che. zrAvaka bhagavAnanI-jinapratimAnI pUjA kare che. sAdhue potAnA deharUpI maMdiramAM birAjamAna zuddhAtmArUpI devanI pUjA karavAnI hoya che. zrAvaka jinapratimAnI nava aMge pUjA kare che. sAdhu brahmacaryanI nava vADa vaDe potAnAmAM rahelA paramAtmAnI nave aMge pUjA kare che. brahma eTale paramAtmA. emanI pUjA arcanA karavA mATe uttarAdhyayana sUtranA 16mA adhyayanamAM kahelI zIlanI nava vADanuM pAlana anivArya che. e nava vADa A pramANe che: For Personal & Private Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 jJAnasAra (1) brahmacarya mahAvratadhArI sAdhue strInI sAthe ekAMtamAM na rahevuM, (2) strInAM aMgAMgo na nihALavAM, (3) strIonI kathAvArtA na karavI, (4) pUrve bhogavelA bhogo yAda na karavA, (pa) strI sAthe eka Asane besavuM nahi tathA strI beThI hoya ke sUtI hoya evA Asana, palaMga para be ghaDI besavuM nahi, (6) vikAra thAya evuM snigdha gariSTha bhojana karavuM nahi, (7) zRMgArasayukta gIta, zRMgAravardhaka maMjana, vilepana, veSabhUSA ityAdi karavAM nahi tathA nRtya, nATaka nihALavAM nahi, (8) bhUkha karatAM ochuM khAvuM eTale ke uNodarI vrata karavuM, (9) bAjumAM bhIMta ADe strIpuruSa rahetAM hoya to temanA zabdo sAMbhaLavA nahi. A navavidha vADa e zuddhAtmAnAM nava aMga che. enI pUjA karavAnI hoya che. je sAdhaka mana, vacana ane kAyAthI, saMpUrNa niSThA sAthe brahmacaryanuM pAlana kare che ene avazya Atmadarzana thAya che. Ama, munie zuddhAtmAnI bhAvapUjA karavAnI hoya che. zrAvake jinapratimAnI pUjA amuka ja sthaLe ane amuka samaye ja karavAnI hoya che. muninI bhAvapUjA niraMtara hoya che. e mATe sthaLa ane samayanuM koI baMdhana nathI. [27] kSamApuSpanna thayumakSaumArya tathA . dhyAnamAM ra ta vinivezaya pArArUA. [zabdArtha : kSamApuSpasannakakSamArUpI phUlanI mALAne; dharmayumakSaumaye dharmarUpI be (nizcaya ane vyavahAra) vastrone; tathA=ane; dhyAna maraghaMsAra=dhyAnarUpI zreSTha AbharaNa (alaMkAra)ne; ane; te tenA (AtmAnA) aMge; viniveza =paherAva.] anuvAdaka tenA (AtmArUpI devanA) aMge kSamArUpI puSpanI mALA, be prakAranA (nizcaya ane vyavahAra) dharmarUpI be vastra tathA dhyAnarUpI uttama AbharaNa paherAva. (3) vizeSArtha zrAvaka jinamaMdiramAM jinapratimAnI kesara-caMdanathI pUjA karyA For Personal & Private Use Only Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. pUjASTaka 387. pachI puSpapUjA kare che. tyAra pachI pratimAnI aMgaracanA-AMgI kare che, alaMkArathI tene suzobhita kare che. muni mahArAja pAse kSamArUpI puSpo che. e puSponI mALA guMthI che. te bhagavAna AtmAne paherAve che. sAdhu kSamAnA avatAra hovA joIe. eTale to vaMdana vakhate ApaNe bolIe chIe icchAmi khamAsamaNo (kSamAzramaNa). kSamAnAM puSponI mALA guMthavAnI che eTale ghaNAM badhAM kSamApuSpo hovAM jarUrI che. sAdhu jeTalI vAra jarUra paDe eTalI vAra kSamA ApanAra ane kSamA mAganAra hoya che. kSamA sAdhuno sauthI pahelo guNa che. eTale ja dasa prakAranA yatidharmamAM sauthI pahelo dharma te kSamA che. zrAvaka jinapratimAnI puSpapUjA karyA pachI bhaktibhAvanAM vastrarUpI aMgaracanA kare che. sAdhu mATe potAnA AtmArUpI paramAtmAnI aMgaracanA hoya che. aMgaracanAmAM teo nizcayadharma ane vyavahAradharma rUpI be vastra paherAve che. nIcenuM vastra te vyavahAra dharma che ane uparanuM vastra te nizcayadharma che. vyavahAradharma te AvazyakAdi kriyAo che ane AtmAnA pariNAma rUpI nizcayadharmathI AtmasvarUpanuM bhAvana karavAnuM che. aMgaracanA pachI jinapratimAne alaMkArothI suzobhita, manohara banAvavAmAM Ave che. sAdhu pAse dharmadhyAna ane zukaladhyAnarUpI alaMkAro che. e vaDe te AtmAnI aMgaracanA kare che. [28] mavasthAnamAyArnivA vANamaMtrim | jJAnAgnau zubhasaMkalpakAkatuNDaM ca dhUpaya / / 29 / / 4 / / [zabdArtha avasthAmAtyAna =madasthAnonA bhedono tyAga karavA vaDe; tiu=Alekha; =AgaLa (AtmAnI AgaLa); =ane; aSTamaMtrana=ATha maMgaLane; jJAnInau=jJAnarUpI agnimAM; gumasaMveq=zubha saMkalparUpI; tue=kRSNAgaru; va=ane; dhUpa =dhUpa kara.] For Personal & Private Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 jJAnasAra anuvAdaH tenI (AtmArUpI devanI) AgaLa madasthAnanA (ATha) bhedono tyAga karavA vaDe ATha maMgaLa Alekha ane jJAnarUpI agnimAM zubha saMkalparUpI kRSNAgaruno dhUpa kara. (4) vizeSArtha : jinamaMdiramAM tIrthaMkara paramAtmAnI pratimAnI pUjAvidhi pUrNa thayA pachI prAcIna samayamAM pATalA upara cokhA vaDe ke anya rIte ATha maMgala AkRtio doravAmAM AvatI. e ATha maMgalanAM nAma A pramANe che: svastika, zrIvatsa, naMdyAvarta, vardhamAnaka (zarAvasaMpuTa), kaLaza, siMhAsana (bhadrAsana), matsyayugala ane darpaNa. jeone rojano sAro mahAvaro hoya teone pATalA upara cokhAthI aSTamaMgala AlekhavAmAM vAra nathI lAgatI. paraMtu keTalAyane A ATha AkRtio AlekhavAmAM vAra lAgatI. eTale pachInA samayamAM aSTamaMgala dorelA pATalA AvyA. (evA pATalA pATalApUjanamAM haju paNa vaparAya che.) pachInA kALamAM pATalAne badale dhAtunI nAnI pATalI AvI. pachI AvI pATalIo khovAI ke UpaDI javAnI bIke gabhArAnI bahArane badale aMdara mUkAvA lAgI che. enI pUjA chelle karavAnI hoya che-AlekhananA pratIka tarIke. jo ke have to game tyAre enI pUjA loko kare che. dravyapUjAmAM A ATha maMgalanuM Alekhana karavAnuM hoya che, paraMtu ahIM munine kahevAmAM AvyuM che ke ATha madano tyAga e ja ATha maMgalarUpa che. mada eTale garva athavA abhimAna. enA je ATha prakAra batAvavAmAM AvyA che te A pramANe che : jAtimada, kuLamada, zarIramada, baLada, lAbhamada, buddhimada, tapamada ane jJAnamada. muninI bhAvapUjAmAM aSTamaMgalanI pUjA eTale A ATha bhAvamaMgalanA pratIka tarIke ATha prakAranA madano tyAga karavAno hoya che. cAritranA pAlanamAM ghaNA AgaLa vadhyA hovA chatAM madano-mAnakaSAyano tyAga ghaNo duSkara che. aSTamaMgalanA Alekhana sAthe dhUpapUjA thAya che. dhUpa tarIke sugaMdhI kRSNAguruno For Personal & Private Use Only Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. pUjASTaka upayoga thAya che. munie A dhUpapUjA evI rIte ka2vAnI hoya che. te jJAnarUpI agnimAM zubha saMkalparUpI kRSNAgaru nAkhIne dhUpapUjA kare che. ahIM AtmAnI UMcI dazAnI vAta karavAmAM AvI che. ahIM zubha saMkalpa-vikalpo, zubha adhyavasAyono paNa tyAga karavAno che, kAraNa ke te puNyabaMdhanA kAraNabhUta che. munie nirvikalpa dazAmAM javA mATe puNyabaMdhanAM nimattono paNa tyAga karavAno che. jJAnayogIne azubha saMkalpo eTale ke pApabaMdhanAM kAraNo hotAM ja nathI. paNa have nirvikalpa samAdhimAM javA mATe zubha adhyavasAyone paNa choDavAnA che. sAdhake have rAgadveSathI rahita banI AtmasvarUpamAM rahevAnuM che. Ama bhAvanAtmaka aSTamaMgala ane dhUpa-pUjA sAdhaka munivarane UMcA guNasthAnake ArohaNa karAve che. [229] prAdharmanavaLottara dharmasaMnyAsavaninA / kurvan pUraya sAmarthyarAjannIrAjanAvidhim / / 29 / / 5 / / 389 [zabdArtha H prAdharma=pUrvanA dharma (kSAyopazamika vagere dharma)rUpa; navaLottAtaM=lavaNa utAravuM; tyAga karavo; dharmasaMnyAsa=dharmasaMnyAsarUpa; vaninA=agni vaDe; rvana=karIne, karato; pUra=pUrNa ka2; sAmarthya=sAmarthyayoga; rAna--zobhAyamAna; nIrAnana=AratI; vidhi=vidhi.] anuvAdaH dharmasaMnyAsarUpI agni vaDe pUrvanA dharmarUpI lavaNa utArIne, sAmarthyayogarUpI zobhatI AratInI vidhi pUrNa kara. (5) vizeSArtha : jina maMdiramAM pUjAvidhimAM thatI anya be dharmakriyAo ahIM ullekha che. e che H (1) lavaNa utAravuM ane (2) AratI utAravI. lavaNa utAravuM eTale lUNa utAravuM. jUnA vakhatamAM azubhanA nivAraNa mATe derAsaramAM lUNa utAravAnI prathA hatI. haju paNa kyAMka haze. (lagnamAM vararAjA ghoDA para bese tyAre pAchaLa besI enI nAnI bahena lUNa utAre evo rivAja For Personal & Private Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 jJAnasAra haju paNa kyAMka kyAMka jovA maLe che. vararAjAne koInI najara na lAge e mATe, azubhanA nivAraNa mATe lUNa utArAya che.) lavaNa utAravuM eTale agnimAM mIThuM nAkhavuM. agnimAM lavaNa nAkhavAmAM Ave eTale e taDa taDa baLavA lAge. eTalA mATe nIcenI paMktio pracalita banI hatI: - jima jima taDa taDa lUNa ja phUTe tima tima azubha karmabaMdha tUTe. A lUNa utAravAnI kriyAne bhAvapUjAmAM ghaTAvatAM upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke dharmasaMnyAsa e agni che. emAM pUrvanA dharma eTale ke odayika ane lAyopathamika dharma paNa bALI nAkhavAnA che. arthAt enA AlaMbanano paNa tyAga karavAno che. nizcayanayathI sarvocca prakAranI A bhAvapUjA che. AtmAnA pUrNa zuddha svarUpane have pragaTAvavAnuM che. sAdhaka nirvikalpa samAdhimAM Ave che. tyAre savikalpa dharmono tyAga thAya che. A AThamA guNasthAnakanI upara janAra sAdhaka mATenI vAta che. "Avazyaka niryukti'mAM kahyuM cheH vaMdijjamANA na samukkasaMti helijjamANA na smujjlNti| daMteNa citteNa caraMti dhIrA muNI samugdhAiyarAgadosA // [koI vaMdana kare tyAre teo potAno utkarSa mAnatA nathI (abhimAna dhAraNa karatA nathI.) koI niMdA kare to teo gusse thatA nathI. vaza karelA citta vaDe rAga-dveSano nAza karanArA dhIra munio vicare che.] chaThThA-sAtamA guNasthAnake vartatA sAdhue viSaya-kaSAyarUpa kSAyopathamika ane dayika bhAvono tyAga karavAno hoya che. Ama lavaNa utAravAnI kriyA eTale odayika ane kSAyopathamika dharmono tyAga. lUNa utAravAnI kriyA pachI AratI ane maMgaLa dIvo thAya che. A zlokamAM AratInI vAta karI che. have pachInA zlokamAM maMgaLadIvAno nirdeza che. bhAvapUjAmAM munivara mATe AratI eTale zuM ? AratI eTale sAmarmayoga. sAmarthyayoganA be peTAprakAra cheH dharmasaMnyAsa ane yogasaMnyAsa. yogasaMnyAsa For Personal & Private Use Only Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. pUjASTaka 391 eTale mana, vacana ane kAyAnA yogano nirodha. zrI devacaMdrajI mahArAja kahe che ke, "jyAM karmabaMdhanAM kAraNomAM pravartatA vIryanI tevA prakAranI pravRtti nathI, paNa potAnA AtmadharmamAM sAdhanarUpa anubhavanI ekatAmAM vIrya sahajabhAve pravarte che te sAmarthyayoga kahevAya che." sAdhake A sAmarthyayogarUpI AratInI vidhi pUrI karavAnI che. yogasaMnyAsarUpI A sAmarthyayoga kevaLI bhagavaMtone hoya che. [30] ramavIpa ra sthApavAnubhavaM pura: 1 yonRityaparastautrisaMyamavIz mavArapAdA [zabdArtha : jIra=skurAyamAna; mannavI =maMgaLa dIvAne; =ane; thAya= sthApana kara; manuvaM=anubhavarUpa; pura:=AgaLa; yonRityapara:=yogarUpa (saMyamayogarUpa) nRtyapUjAmAM tatpara; tauyaMtri==Na (gIta, nRtya ane vAritra)no samUha; saMyamavA=saMyamavALo; ma=thA.] anuvAdaka anubhavarUpI skurAyamAna (jhaLahaLatA) maMgaLadIvAnI sthApanA kara. (saMyama) yogarUpI nRtyapUjAmAM tatpara thaIne traNa (gIta, nRtya ane vAjiMtronI ekatAnA jevA saMyamavALo thA. (6). vizeSArtha derAsaramAM pUjAvidhimAM AratI pachI maMgaLadIvo hoya che. munivarane bhAvapUjAmAM anubhavajJAnarUpa skurAyamAna maMgaLadIvo sthApana karavAnuM kahevAmAM AvyuM che. A maMgaLa dIvo emaNe potAnA zuddha paramAtma svarUpa bhagavAna AgaLa sthApavAno che. maMgaLa dIvo anubhavajJAnanuM pratIka che. anubhavajJAnamAM ghaNI taratamatA che. kevalI bhagavaMtane kevaLajJAna thAya te pahelAMnI taratanI dazArUpa anubhavajJAnano ahIM nirdeza che. pUjAvidhimAM maMgaLadIvo pachI utsAha ane ullAsanI abhivyaktirUpe gIta, nRtya ane vAritra (vAjiMtra) e traNa vaDe utsava thAya che. emAM e traNe paraspara For Personal & Private Use Only Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 jJAnasAra susaMvAdI hoya che. e traNenI ekatA eTale dhAraNA, dhyAna ane samAdhinI ekatA. A traNenI ekatArUpI saMyamamAM jJAnI bhagavaMte lIna thavAnuM che. A AtmadevanI pUjA che. ahIM yoganI uccattama bhUmikA batAvavAmAM AvI che. AtmasAdhanAno A uccattama anubhava che. [231] 37samanasa: satyadhaTAM vAhiyatatava | bhAvapUgIratau ao mahoya: rAchA [zabdArtha H 37 sanmanasa:=ullasita manavALA; satyaghaMTAM satyarUpI ghaMTa; vAyata vagADatAM; tava=tArI; bhAvapUnA=bhAvapUjA; utaryA=rata (rakta) thayelA; hyuM ema; roDe hatheLImAM; mahoya=mokSa.] anuvAdaH ullasita manavALA, satyarUpI ghaMTa vagADatA ane bhAvapUjAmAM lIna evA tane hatheLImAM mokSa che. (7) vizeSArtha derAsaramAM vyakti jinezvara bhagavAnanI jala, kesara (caMdana), puSpa, dhUpa, dIpa, akSata, phaLa, naivedya ityAdi ATha prakAranI pUjA karI, AratI maMgaLadIvo utArI, caityavaMdana ityAdi karI-ema badhI pUjAvidhi karyA pachI chelle bahAra nIkaLatAM pahelAM potAnA ullAsanA pratIkarUpe ghaMTa vagADe che, maMgalamaya ghaMTanAda kare che. ghaMTanAdapUjA karanArano AnaMdollAsa darzAve che. bIjAne ethI enI jANa paNa thAya che. sAdhu mahArAjathI derAsaramAM ghaMTa vagADAya nahi, chatAM gRhastha zrAvako karatAM emano AnaMdollAsa ghaNo badho caDiyAto hoya che. bhagavAnanAM darzana karIne temanuM mana ullAsita thAya che. teo potAnA aMtaramAM satyarUpI ghaMTa vagADe che. jyAM satya che tyAM eno divya raNakAra anokho che. sAdhunA jIvanamAM AMtara-bAhya ekatArUpa satya che. rAgadveSathI rahitapaNAnuM satya che, abheda pariNatinuM satya che. A satyarUpI ghaMTa aMtaramAM svayaMmeva vAge che. enAthI caherA para je ullAsa For Personal & Private Use Only Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. pUjASTaka 393 patharAya che te chAno raheto nathI. ghaMTa ullAsanuM pratIka che. tema jAherAtanuM, bIjA lokone jANa karavAnuM, DhaMDherAnuM paNa pratIka che. ahIM paramAtmasvarUpa mokSa prApta karavAno DhaMDhero che. eTale ja upAdhyAyajI mahArAja bhAvapUjAnA sAdhaka muni mahArAjane kahe che ke bhAvapUjAnI sAcI sajjatA haze to mahodaya eTale ke mokSa tamArI hatheLImAM che. [232] dravyapUgovitA mevopAsanA gRhamadanAm bhAvapUjA tu sAdhUnAmabhedopAsanAtmikA / / 29 / / 8 / / [zabdArtha dravyapUH=dravyapUjA; vitA=yogya che; mevopAsanA=bhedapUrvaka (vividha prakAre) upAsanArUpa; pRdayanAmaegRhasthone mATe; mAvapUnA=bhAvapUjA; tu=paraMta; sAdhUnA=sAdhuone mATe; makhevopAsanAbhi=abheda upAsanArUpa.] anuvAdaH gRhasthone bhedapUrvaka upAsanArUpI dravya pUjA yogya che ane sAdhuone mATe abheda-upAsanArUpa bhAvapUjA ucita che. (8) vizeSArtha paMca mahAvratadhArI sAdhu mahArAjone jinezvara bhagavAnanI pratimAnI dravyapUjA hotI nathI, kAraNa ke temAM AraMbha-samAraMbha hoya che. teone to mAtra bhAvapUjA hoya che. kriyArucivALA jIvane dravyapUjA game che. te jayaNApUrvaka karavAnI hoya che. sAdhuoe zrAvakapaNAmAM AvI dravyapUjA karI hoya che. sAdhuo paNa potAnI bhAvapUjAmAM rUpakazailIe ucca AdhyAtmika arthamAM dravyapUjAne kevI rIte vaNI laI zake che tenuM sarasa nirUpaNa A aSTakamAM karavAmAM AvyuM che. koI sAdhu mahArAjane zrAvakapaNAnA saMskArane lIdhe dravyapUjAnAM bhAva ke abhilASA thAya to temane mATe ahI bhAvapUjAmAM dravyapUjAnuM sarasa arthaghaTana karavAmAM AvyuM che. sAdhuoe bhAvapUjA karavAnI hoya che. paraMtu zrAvako to jala, caMdana, puSpAdi vaDe dravyapUjA karyA pachI caityavaMdanAdi dvArA bhAvapUjA paNa kare che. Ama zrAvakone For Personal & Private Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 jJAnasAra baMne prakAranI pUjAno lAbha maLe che, jyAre sAdhuone phakta bhAvapUjAno ja lAbha maLe che. to ekaMdare zrAvakone vadhu lAbha maLe che ema na kahevAya ? nA, kAraNa ke zrAvakonI bhAvapUjA ane sAdhuonI bhAvapUjA vacce pharaka che. zrAvakonI bhAvapUjA e bhedopAsanA che. upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke sAdhunI bhAvapUjA to ethI vadhu caDiyAtI che, kAraNa ke te abhedopAsanA che. bhedopAsanAmAM bhakta ane bhagavAna vacce bheda che. tIrthakara bhagavAna upAsya che ane pote upAsaka che, bhagavAna sevya che ane pote sevaka che, e dhyeya che ane pote dhyAtA che-A bheda bhagavAna ane gRhastha bhakta vacce rahelo che. gRhastha zrAvako tIrthaMkara paramAtmAnuM AlaMbana laI dravyapUjA ane bhAvapUjA kare che. stavana-caityavaMdanAdi vaDe tIrthakara bhagavAnanA guNasaMkIrtana rUpa ane emanA pratye bahumAnapUrvaka, kyAreka gIta, cAmara nRtya sAthe zrAvaka dvArA karAtI bhAvapUjA savikalpa che. AvI bhAvapUjA te "bhAvopanIta mAnasa pUjA kahevAya che. emAM mananA bhAvo bahu ucca koTinA hovA chatAM huM te bhakta ane mArA upAya te tIrthaMkara paramAtmA' evo be vacce bheda rahe che. jJAnI sAdhubhagavaMtonI abhedopAsanA rUpa bhAvapUjA te "kAyikI' bhAvapUjA kahevAya che. A bhAvapUjA nirvikalpa upayogavALI hoya che. emAM arihaMta paramAtmAnA guNo sAthe potAnA AtmAnA guNonI ekatA anubhavAya che. emAM AtmA ane paramAtmA vacce abheda anubhavAya che. bhedopAsanA karatAM A abhedopAsanAno AnaMda ghaNo caDiyAto, anivArcanIya hoya che. jeoe bhedopAsanA karI nathI hotI teo sIdhA abhedopAsanAnI prApti karI zakatA nathI. eTale AraMbhamAM bhedopAsanA Avazyaka che. jema jema bhedopAsanA ucca svarUpanI banatI jAya tema tema sAdhaka abhedopAsanAnI najIka Ave che. bhedopAsanA ane abhedopAsanA potapotAnA sthAne ucita che. AtmavikAsa mATe baMne upayogI che. For Personal & Private Use Only Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. dhyAnASTaka 395 30 dhyAnASTaka [233] dhyAtA yaM tathA sthAnaM trayaM yaavatAM gatam | muneranavArya tasya phuvaMna vidyate rUpApA [zabdArtha dhyAtA-dhyAna karanAra; dhyeyaM=dhyAna karavA yogya viSaya; tathA=ane; dhyAna dhyAna; trayaMtrae traNa; thastha=jene; patai=ekatAne, ekapaNAne; tiM prApta thayela che; mune =munine; ananyavA=ananya cittavALAne; tasya-tene; huM:a=duHkha; na=nathI; vidyate-hotuM.] anuvAdaH dhyAtA, dhyeya ane dhyAnanI ekatAne pAmelA, ananya cittavALA munine duHkha hotuM nathI. (1) vizeSArtha : dhyAnano viSaya atyaMta vizALa che. jyAM citta che tyAM dhyAna che; te zubha hoya ke azubha hoya, te kSaNika hoya, alpakAlIna hoya ke dIrghakAlIna hoya, te sAmAnya mANasathI mAMDIne kevaLIbhagavaMta sudhI hoya. AvI vizALatA dhyAnanA kSetranI che. aSTAMga yogamAM dhyAna eka aMga che ane enI sUkSma vicAraNA thaI che. bhagavadgItA ane anya dharmanA bIjA keTalAka graMthomAM dhyAnanI mImAMsA thaI che. sArA Arogya mATe ane mAnasika zAnti mATe paNa dhyAnanA prayogo karAvAya che. keTalAka dhyAnanA prayogomAM dhyAna dharanAra mATe kazI pUrva sajjatAnI apekSA hotI nathI. (bagalAo paNa dhyAna dhare che.) jo ke tenuM pariNAma paNa evuM ja hoya che. AdhyAtmika, mokSamArga dhyAna mATe pUrva sajjatAnI apekSA rahe che. jinabhadragaNie "dhyAnazataka'nI racanA karI che. zrI haribhadrasUri, zrI hemacaMdrAcArya vagere mahAtmAoe paNa dhyAnanI vicAraNA karI che. khuda For Personal & Private Use Only Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 jJAnasAra yazovijayajI mahArAje "adhyAtmasAra"mAM "dhyAna-adhikAra' ane dhyAna-stuti adhikAra' ema be adhikAra lakhyA che. eTale A aSTakanA ATha zlokamAM to nicoDarUpa thoDIka mahattvanI vAta sarvotkRSTa dhyAna mATe emaNe kahI che. ahIM prathama zlokamAM dhyAtA, dhyeya ane dhyAnanI ekatAnI vAta emaNe karI che. dhyAtA eTale dhyAna dharanAra, dhyeya eTale pravRttinuM lakSya, aMtima lakSya. dhyAna eTale ciMtanano viSaya, athavA dhyAtA ane dhyeyane joDanArI kriyA. upAdhyAyajI mahArAje "adhyAtmasAra'nA "dhyAna adhikAranA prathama zlokamAM kahyuM cheH sthiramadhyavasAnaM yat taddhyAnaM cittamasthiram / bhAvanA cApyanuprekSA cintA vA tattridhA matam / / [ja sthira adhyavasAya che te dhyAna che. asthira rahe tevA cittanA bhAvanA, anuprekSA ane ciMtA ema traNa prakAra kahyA che.] dhyAnazataka'mAM zrI jinabhadragaNie kahyuM cheH aMto muhattamittaM cittaavtthaannmegvtthummi| chaumatthANaM jhANaM joganiroho jiNANaM tu // [eka vastumAM antarmuhUrta sudhI cittanI sthitirUpa dhyAna chadmasthane hoya che ane jinone (kevalI bhagavaMtone) yogano virodha karavArUpa dhyAna hoya che.] koI sAMsArika viSayanuM, koI viziSTa padArthanuM, koI tattvanA viSayanuM, koI vibhUtinuM, koI yAtrAsthaLanuM-ema koIpaNa viSayanuM dhyAna dharI zakAya che, emAM ekAgra banI zakAya che. ucca svarUpanA dhyAnamAM kITa-bhramara nyAye, eTale ke kIDo bhamarInuM dhyAna dharatAM dharatAM bhamarI banI jAya che e pramANe, jIvAtmA paramAtmAnuM dhyAna dharatAM dharatAM paramAtmAmaya, khuda paramAtmasvarUpa banI jAya eka vakhata AvA dhyAnamAM munio lAgI jAya to potAnA AtmajJAnanA For Personal & Private Use Only Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. dhyAnASTaka 397 AvaraNarUpa pugalonA saMyogathI je duHkha thAya che te duHkhanuM nivAraNa thaI jAya che. dhyAtA, dhyAna ane dhyeyanI ekatAthI mohano kSaya thavA lAge che. AvI UMcI dazAe pahoMcelA munine koI vAte duHkha hotuM nathI. saMsAra svapnanI jema athavA karmarAjAe karAvelA nATakanI jema anitya che evI aMtaranI zraddhA thayA pachI karmanA khelathI temane sukhaduHkha thatuM nathI. deha sAtheno saMbaMdha to ayogI kevaLInA guNasthAnaka sudhI rahevAno che. paraMtu dehathI para thaI, dehAtIta banI dhyAnamAM lIna thanAra muni mahAtmAne koI duHkha hotuM nathI. [34] dhyAtADatarAtmA yatu paramAtmA prakSIrtitA dhyAne vaidhyasaMvitti: samApattistatA rUpArA [zabdArtha : dhyAtA-dhyAna karanAra; mantara bhA=aMtarAtmA che; dhyeya dhyAna karavA yogya viSaya; tu=paraMtu, to; paramAtmA-paramAtmA prortita kahI che; dhyAnaM dhyAna; ra=ane; pathya=ekAgratA; saMvitti=buddhi, samapatti=samApatti; tata=tenI (e traNenI) ekatA]. anuvAdaH dhyAtA (dhyAna karanAra) aMtarAtmA che, dhyeya (dhyAna karavA yogya viSaya) paramAtmA che ane dhyAna te ekAgra buddhi che-A traNenI ekatA te samApatti che. (2) vizeSArtha H have samApatti' zabdanI vyAkhyA ApavAmAM AvI che. dhyAnanA viSayamAM "samApatti' pAribhASika zabda che. A zabda jaina darzanamAM vaparAya che ane yogadarzanamAM yogAcAryoe paNa e ja zabda prayojyo che. saMskRta bhASAmAM samApatti eTale sAthe paraspara maLavuM, ekarUpa thavuM. dhyAtA, dhyAna ane dhyeyanI ekatAne samApatti kahevAmAM Ave che. dhyAtA, dhyAna ane dhyeya e traNenAM guNalakSaNo ahIM batAvavAmAM AvyAM che. e hoya to samApatti, anyathA nahi. dhyAtA bhautika jIvanamAM rAcanAra hoya, dhyeya For Personal & Private Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 jJAnasAra podgalika sukha hoya to evA dhyAnane samApatti kahI zakAya nahi. AvA dhyAna mATe AtmA mithyAdRSTi bahirAtmA na hovo joIe. te samyagudRSTi ja hovo joIe. dhyAna karanAra AtmA samyagdarzananA pariNAmavALo eTale ke aMtarAtmA hovo joIe. AvA dhyAna mATe e ja adhikArI che. vaLI eNe dhyAnanA dhyeya tarIke arihaMta paramAtmA ke siddha bhagavAnanuM lakSa rAkhavuM joIe, eTale ke kevaLajJAna ane mokSaprApti mATe dhyAna dharavuM joIe. vaLI A dhyAna eka ja viSayanuM hovuM joIe eTale ke sajAtIya jJAnanI dhArA satata cAlatI hovI joIe, emAM vacce vijAtIya, viparIta viSaya na Avavo joIe. arihaMta paramAtmAnuM dhyAna cAlatuM hoya to emanA dravya, guNa ane paryAyathI emane jANavA joIe. | upAdhyAyajI mahArAje A zlokanI TIkAmAM "pravacanasAra'nI gAthAno saMdarbha Apyo che. "pravacanasAra'mAM kahyuM cheH jo jANadi arihaMte davvatta, guNatta, pajjavattehiM / so jANadi appANaM moho khalu jAdi tassa layaM // [je arihaMtane dravya, guNa ane paryAyarUpe jANe che te AtmAne jANe che ane teno moha nAza pAme che.] upAdhyAyajI mahArAje A zlokamAM ane have pachInA zlokomAM sarvotkRSTa dhyAna eTale ke tIrthaMkara paramAtmAno jIva pUrvanA bhavamAM kevuM dhyAna dhare ke jethI tIrthakara nAmakarma baMdhAya e vize samajAvyuM che. [35] maUviva pratirachAyA samApatti: parabhina: . kSINavRttau bhaved dhyAnAdantarAtmani nirmale / / 30 / / 3 / / [zabdArtha maLAvava=maLI+phuva; maNinI jema; pratiSThAvA=pratibiMba samapatti =samApatti; TRIbhana:=paramAtmAnuM; zIkhavRttau=kSINa vRttivALA; For Personal & Private Use Only Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. dhyAnASTaka 399 mave=hoya; dhyAnA-dhyAnathI; mArAtmani=aMtarAtmAmAM nirmale nirmaLa, zuddha.] anuvAda kSaNa vRttivALA nirmaLa aMtarAtmAmAM dhyAnathI paramAtmAnuM maNinI jema pratibiMba paDe te samApatti che. (3) vizeSArtha: samApattine samajAvavA mATe ahIM maNi eTale ke ratnanuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. jema atyaMta nirmaLa, sphaTika jevuM hoya to temAM pAse rahelA anya padArthanuM evuM pratibiMba paDe che ke ratnane badale te padArtha hoya evo bhAsa thAya. mANasane khyAla na Ave ke A sphaTika ratna che. tevI rIte dhyAna dvArA aMtarAtmAmAM paramAtmAnuM pratibiMba paDe to tene samApatti kahevAmAM Ave che. AvA pratibiMba vakhate maNi atyaMta nirmaLa joIe. e pramANe aMtarAtmA paNa atyaMta nirmaLa joie. rAgadveSa, kaSAyo, parAzrayarUpI vRttio tathA vikalpo ityAdi rUpI maLa athavA kacaro nIkaLI gayo hoya to aMtarAtmA sphaTika jevo nirmaLa bane che. sphaTika atyaMta nirmaLa hoya che paNa je vastunuM pratibiMba paDavuM joIe te vastu pAse na hoya to paNa temAM pratibiMba na paDe. eTale vastu pAse hovI joIe. vastuno saMsarga thavo joIe. vastunA saMsargathI pratibiMba svaccha ane AbehUba paDe che. jonArane jo ema lAge ke A te maNi che ane emAM bAjunI vastunuM pratibiMba paDyuM che, to sthiti haju apUrNa che. jonArane A pratibiMba paDyuM che evuM lAgavuM ja na joIe. pratibiMba evuM paDavuM joIe ke mANasa bhUlAvAmAM paDI jAya ke A maNi nathI paNa te vastu che. pratibiMba evuM asala hovuM joIe. eTale ke abheda thavo joIe. tevI rIte nirmaLa aMtarAtmAmAM paramAtmAnuM pratibiMba evuM paDavuM joie ke jethI dhyAnAvasthAmAM aMtarAtmA ane paramAtmA vacce abheda sthapAya. Ama, dhyAtA, dhyeya ane dhyAnamAM jyAre ekatA hoya tyAre tene samApatti kahevAmAM Ave che. For Personal & Private Use Only Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 jJAnasAra A zloka paranI potAnI TIkAmAM upAdhyAyajI mahArAje nIceno zloka TAMkyo cheH maNerivAbhijAtasya kssiinnvRttersNshym|| tAtsthyAt tadajanatvAcca samApattiH prakIrtitA / [abhijAta eTale ke uttama maNinI jema kSINa vRttivALAne paramAtmAnA guNanA saMsargAropathI ane paramAtmAnA abheda AropathI niHsaMzaya samApatti kahI che.] Ama, "samApatti'nuM ahIM ucca lakSaNa batAvavAmAM AvyuM che. [36] sAparica tataH puNyatIrtharmavanyata: | ___ tadbhAvAbhimukhatvena saMpattizca kramAd bhavet / / 30 / / 4 / / [zabdArtha sAtti =Apattino ahIM pAribhASika artha che phaLanI prApti; va=ane; tata:=tyAra pachI, tethI (samApattithI); pukhya=puNya prakRttirUpa; tIrthavRt maitanyata:=tIrthakara nAmakarmanA baMdhathI; tadmAva=te bhAvanA, tIrthakarapaNAnA bhAvanA; mamuratvena=abhimukhapaNAthI, saMpatti:=Atmika saMpattirUpa phaLa; mA =kramathI, anukrame; mavezthAya.] anuvAdaH tethI (samApattithI) puNyaprakRtirUpa tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhathI Apatti arthAt phaLanI prApti thAya che ane tIrthaMkarapaNAnA abhimukhapaNAthI (udaya najIka AvatAM) kramazaH saMpattirUpa phaLa thAya che. (4). | vizeSArtha : tIrthakara bhagavAnanA pUrva bhava ane vartamAna bhavamAM dhyAnanA viSayamAM samApatti pachI Apatti ane saMpatti nAmanI be ghaTanAo anukrame bane samApatti e dhyAtA, dhyAna ane dhyeyanI ekatA che. Apatti ane saMpatti e be samApattinAM phaLa che ane te anukrame che. saMpatti zabda samajAya evo che. Apattine phaLa tarIke kevI rIte batAvI zakAya? For Personal & Private Use Only Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. dhyAnASTaka 401 paNa ahIM "Apatti' zabda pAribhASika arthamAM vaparAyo che. saMskRtamAM Apatti zabdano pracalita artha che muzkelI, kaSTa, takalIpha, Aphata, duHkha ityAdi. paNa Apatti' zabdano bIjo artha thAya che "prApti', "kazuMka meLavavuM'. ahIM e arthamAM zabda prayojAyo che. tIrthakara bhagavAna pUrva bhavamAM je dhyAna dhare che te samApattinA prakAranuM utkRSTa hoya che. ene pariNAme ja tIrthakara nAmakarma baMdhAya che. te te samApattinuM phaLa che. ene "Apatti' kahevAmAM Ave che. tIrthakara nAmakarma puNyaprakRtirUpa che. je AtmA A prakAranuM nAmakarma bAMdhe te tenA udaye tIrthakara bhagavAna bane ane dharmatIrthanI pravartana kare. teo caturvidha saMghanI sthApanA karIne vizvane upakAraka evI dharmadezanA Ape. ATha prakAranAM karmomAM nAmakarma nAmanuM aghAti karma che. enI 103 uttara prakRti che arthAt prakAro che. emAM eka te tIrthakara nAmakarma. je jIva e nAmakarma bAMdhe te trIjA bhave avazya tIrthakara thAya. samApattinuM anukrame bIjuM phaLa te "saMpatti che. saMpatti eTale mAla-milakata, aizvarya. tIrthakara nAmakarma vipAkodayanI abhimukha thAya arthAt najIka Ave tyArathI tIrthakara bhagavAnanA jIvane parama aizvaryarUpa saMpatti prApta thAya che. temano jIva eNvIne mAtAnI kukSimAM avatare tyAre indrAdi devo temanI stuti kare che ane temanuM cyavana kalyANa Ujave che. e jIva jyAre garbhAvasthAmAM Ave tyAre emane mati, zruta ane avadhi e traNa jJAna hoya che. teo janme tyAre emanA cAra atizaya hoya che ane emanuM janmakalyANaka ujavAya che. dIkSA pahelAM teo varasIdAna Ape che. svayaMdIkSita thAya tyAre paNa kalyANaka ujavAya che ane temane mana:paryavajJAna thAya che. A badhI saMpatti teo kevaLajJAna pAmI tIrthaMkara thAya te pahelAM emane prApta thAya che. A rIte sarva prakAranAM dhyAnamAM sarvotkRSTa prakAranuM dhyAna te tIrthaMkara paramAtmAe potAnA pUrvanA trIjA bhave kareluM hoya che. e dhyAnamAM samApati, Apatti ane saMpatti e traNa mukhya lakSaNa hoya che. For Personal & Private Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 jJAnasAra [237] rUlya dhyAnahanAn yukta viMzatisthAnavAdyapi ! kaSTamAtraM tvabhavyAnAmapi no durlabhaM bhave / / 30 / / 5 / / [zabdArtha H rUa=e pramANe; dhyAnanA-dhyAnanA phaLathI; yukta yogya; viMzatisthAnAvi vIza sthAnaka Adi tapa; ma=paNa; 9mAa=kaSTamAtrarUpa; tu=to; amAnAmapi abhavyone paNa; na=nathI; kurtamaM=durlabha; ma=saMsAramAM.] anuvAdaH A pramANe dhyAnanA phaLathI visa sthAnaka Adi tapa paNa ghaTe che. kaSTamAtrarU5 (pa) to saMsAramAM abhavyone paNa durlabha nathI. (5) vizeSArtha : dhyAtA, dhyAna ane dhyeyanI ekatA rUpa samApatti keTalI utkRSTa koTie pahoMcI zake ? to kahevAmAM AvyuM che ke enAthI tIrthakara nAmakarma bAMdhIne tIrthaMkara thaI zakAya. je jIve tIrthaMkarapadanI prApti karavI hoya eNe vIsa sthAnakanI ArAdhanA karavI joIe. A vIsa sthAnaka nIce pramANe che: (1) tIrthakara, (2) siddha, (3) pravacana, (4) guru, (5) sthavira, (6) bahuzruta, (7) tapasvI, (8) darzana, (9) vinaya, (10) Avazyaka, (11) zIla, (12) vrata, (13) kSaNalava samAdhi, (14) tapa samAdhi, (15) tyAga (dravyathI), (16) tyAga (bhAvathI), (17) vaiyAvacca, (18) apUrva jJAna grahaNa, (19) zrutabhakti ane (20) pravacana prabhAvanA. (A kramamAM ane nAmamAM kyAMka pharaka jovA maLe che.) koI tIrthakarano jIva A vIse vIsa sthAnakanI ArAdhanA kare ane koI vIsamAMthI be pAMca ke vadhAre kare. emAM saMkhyAno jo niyama hoya to te che ochAmAM ochA eka padanI ArAdhanA thavI joIe. RSabhadeva bhagavAna ane mahAvIra svAmIe vIsavIsanI ArAdhanA karI hatI. bIjA tIrthakaroe ethI ochA sthAnakanI ArAdhanA karI hatI. For Personal & Private Use Only Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. dhyAnASTaka 403 vIsa sthAnakanI ArAdhanA upavAsAdi amuka tapazcaryA, amuka mALA, amuka kAusagga ityAdithI thAya che. A dravya kriyA che. AnI sAthe je padanI ArAdhanA cAlatI hoya te padanuM dhyAna dharAvuM joIe. jo dhyAtA, dhyAna ane dhyeyanI ekatArUpa samApatti tapazcaryA sAthe na joDAyelI hoya to tapazcaryA mAtra dravyakriyA banI rahe che. dhyAna vagaranI evI vIsa sthAnakanI ArAdhanA moTuM phaLa ApatI nathI. e mAtra kaSTa banI rahe che. AvI kaSTarUpa vIsa sthAnakanI ArAdhanA to abhavya jIvone paNa sulabha che. paNa tevA jIvo amuka kakSAthI UMce caDhI zakatA nathI ane abhivya jIva tIrthakara to kyAreya banI zake nahi. mATe vIsa sthAnakanI ArAdhanA dhyAna sAthe karavI joIe ane emAM paNa te samApatti sudhI pahoMcavuM joIe. koI ema prazna kare ke vIsa sthAnakanI tapazcaryA barAbara sArI rIte thAya che, paNa dhyAna dharavAnuM thatuM nathI to zuM ArAdhanA mAtra kaSTarUpa hovAthI choDI devI? eno uttara e che ke ema utAvaLe ArAdhanA choDI devAnuM yogya nathI. ema karavAthI beya bagaDe che. eTale ArAdhanA karanAre mahAtmAnA mArgadarzana heThaLa dhIme dhIme dhyAna dharatA thavuM joIe. ema karatAM karatAM dravya ArAdhanA sAthe dhyAnamAM AgaLa vadhI zakAya che. [238] niSkriya thIrI prazAntaya sthibhina:. ___ sukhAsanasthasya nAsAgranyastanetrasya yoginaH / / 30 / / 6 / / [zabdArtha : nitendriyastha=jeNe indriyo jItI che; dhIraNya=dharyavALA; prazanitasva=prazAnta evA; rAtmana =jeno AtmA sthira che, caMcalatArahita che; suravAsanasthaJ=sukhAsane rahelA; nAsI =nAsikAnA agra bhAgamAM; cata= sthApelAM, netra=jeNe netra-locana sthApelAM che; yoni:=yogI.] anuvAdaH je jitendriya che, ghara che, prazAna che, jeno AtmA sthira che, je For Personal & Private Use Only Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 jJAnasAra sukhAsanamAM rahelo che, jeNe nAsikAnA agrabhAga upara netra sthApyAM che, je yogI che- (6) vizeSArtha: zloka 6, 7 ane 8 nA vizeSArtha sAthe ApyA che. [239] ruddha vAhimanovRttei rAdhArA yAt | prasannasyApramattasya cidAnandasudhAlihaH / / 30 / / 7 / / [zabdArthaH ruddha vIdyamanovRtta =jeNe bAhya manovRttine rokI che; thAra thArayAtra dhAraNAnI dhArA vaDe; jayA=ve gathI; pra =prasanna cittavALA; apramata=apramata, pramAdarahita; vivAnandrasuti =jJAnAnaMdarUpI amRtano AsvAda lenArA.] anuvAdaH dhAraNAnI dhArA vaDe vegathI jeNe bAhya manovRttine rokI che, je prasanna che, je apramatta che, je cidAnaMdanA amRtano AsvAda lenArA che-(7) [24] sAmrAjyamapratimAneva vitavaMta: dhyAnino nopamA loke sadevamanuje'pi hi / / 30 / / 8 / / [zabdArtha sAmAnyuM sAmrAjya; gapratidvandra=vipakSa rahita, antarevaM aMtaramAM ja; vitatvata:=vistAratA; dhyAnina:=dhyAnIne, dhyAnavaMtane; na=nathI; 35mA=upamA; tove lokamAM; samanune devasahita manuSyalokamAM; pi=paNa; hiM=kharekhara.] anuvAdaH aMtaramAM ja vipakSa (zatru) rahita sAmrAjyano vistAra karanArA evA dhyAnI mATe devalokasahita manuSyalokamAM paNa kharekhara koI upamA nathI. (8) vizeSArtha A traNa zlokamAM sarvazreSTha dhyAnanAM keTalAMka lakSaNo ApavAmAM AvyAM che. AvA dhyAnavaMta yogIne mATe manuSyaloka ane devalokamAM koI upamA ApI zakAya evI vastu nathI. caturgatirUpa lokamAM durgatirUpa tiryaMca ane nArakImAM For Personal & Private Use Only Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. dhyAnASTaka 405 paNa upamA ApI zakAya evI koI zakyatA nathI. eTale vAstavamAM to traNa bhuvanamAM AvA dhyAnI mahAtmAnI sarakhAmaNI karI zakAya evI koI caDiyAtI bIjI vyakti ke vastu nathI. AvA dhyAnI mahAtmAnAM lakSaNo nIce pramANe ApavAmAM AvyAM cheH (1) jitendriya-dhyAnI mahAtmA jitendriya hoya che. temaNe potAnI pAMce indriyone enA viSayomAM jatI svecchAe rokI hoya che. emanI indriyo saMyamamAM rahe che. te indriyo pIgalika viSayomAM rAcatI nathI. potAnI indriyone aMdara vALIne teo svarUpamAM ramaNatA kare che. (2) dhIra-dhyAnI mahAtmA zairyavAna hoya che. game tevA viparIta saMjogomAM ane ugra parISaha ane upasarga vakhate paNa temanI sthiratA, dhairya calita thatAM nathI. teo sattvazALI hoya che. je dhIra hoya te ja dhyAnamAMthI calita na thAya. (3) prazAnta-dhyAnI mahAtmA upazama rasathI bharelA hoya che. kaSAya ane nokaSAyanA AvegothI teo calita thatA nathI. teo AtmasvarUpamAM lIna hovAthI koI Avegone vaza thatA nathI. paNa Avego temane vaza thAya che. (4) sthira-teo svarUpa-ramaNatAmAM sthira hoya che. temanA mana, vacana ane kAyAnA yogomAM caMcaLatA hotI nathI. (5) sukhAsanI-sukhAsana eTale sukhe, ArAmathI besI zakAya evuM Asana. thoDI thoDI vAre hAtha paga jakaDAI jAya ane UMcAnIcA karavA paDe evI rIte bese nahi, paNa eka ja palAMThI ke padmAsanamAM jhAjhI vAra ArAmathI besI zakAya evI rIte teo bese che. khagAsanamAM UbhA UbhA teo dhyAna dhare tyAre paNa vikSepa na paDe evI yogya jagyAe UbhA rahIne teo dhyAna dhare che. (6) nyAsAgranetra-parApUrvathI yogavidyAnA AcAryoe anubhavathI e zodhI kADhyuM che ke dhyAna dharatI vakhate AMkhone nAkanA agra bhAga upara, TeravA upara sthira rAkhavAthI citta saMyamamAM rahe che, vikSepa paDato nathI ane ekAgratA vadhe che. abhyAsanI zarUAtamAM AMkho duHkhe che, thAkI javAya che, paNa pachI dhyAnamAM For Personal & Private Use Only Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 jJAnasAra vizeSa AnaMda Ave che. (7) yogI-dhyAnI mahAtmA samyag darzana, samyagU jJAna ane samyakucAritra e ratnatrayInI pariNatirUpa yogavALA hoya che. teo pravRttacakra yogI hoya che. yogI cAra prakAranA kahyA cheH (1) gotrayogI-yogInA kuLamAM mAtra janmelA, (2) kuLayogI-yogInA kuLamAM janmelA, kuLanI maryAdA sAcavanAra ane yoga sAdhanA mATe yogyatA dharAvanAra, (3) pravRttacakyogI-yogasAdhanAmAM pravRtta thayA hoya te ane (4) niSpannayogI-jemaNe yogasiddhi prApta karI lIdhI hoya che. A cAramAMthI dhyAnI mahAtmA pravRttacakra yogI hoya che. (8) bAhya manovRtti rokanAra-mana ane indriyone teo nivRtta karI de che. potAnA dhyAnamAM dhAraNAnA sAtatyathI manane indriyomAM jatuM teo aTakAvI de (9) prasanna-temanA jIvanamAMthI spRhA, icchA cAlI jAya, kazuMka meLavavA mATenI doDadhAma ke ciMtA nIkaLI jAya, kaluSita vRttio rahe nahi tyAre aMtarano je AnaMda anubhavAya te prasannatA kahevAya. mANasanA caherA parathI ja khabara paDe ke te prasanna che ke aprasanna. dhyAnI mahAtmA niraMtara prasanna ja hoya che. (10) apramatta-mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e pAMca karmabaMdhanAM kAraNo che. sAdhuoe chaThThAthI sAtamA apramatta saMyata guNasthAnake caDavAnuM che. pramAda eTale ALasa, maMdatA, zithilatA; apramAda eTale utsAha, skRrti, cetana, sakriyatA. pramAda cha prakArano che, jema ke madyapAna, nidrA, viSaya, kaSAya, dhRta ane pratilekhanA. pramAda ATha prakArano paNa gaNAvAya che jemake ajJAna, saMzaya, mithyAtva, rAgadveSa ityAdi. dhyAnIe apramatta rahevAnuM hoya. (11) amRtanA AnaMdane anubhavanAra-dhyAnI mahAtmAo jJAnAnaMdarUpI amRtano AsvAda lenAra hoya che. eka vakhata svarUpamAM ramaNatAno je AnaMda anubhavAya che te pachI sAMsArika viSayono AnaMda teone phikko lAge che. For Personal & Private Use Only Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. dhyAnASTaka 407. (12) potAnA aMtaraMga sAmrAjyano vistAra karanAra-dhyAnI mahAtmA potAnA AtmasvarUpamAM jyAre magna bane che tyAre kaSAyorUpI zatruo ane parabhAvarUpI zatruone teo parAjita kare che. eTale temanA sAmrAjyano vistAra thAya che. dhyAnI mahAtmAnAM mahattvanAM keTalAMka lakSaNo ahIM eka sAthe saMkSepamAM ApavAmAM AvyAM che. For Personal & Private Use Only Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 jJAnasAra 31. tapASTaka [24] jJAnameva juthA: prAdu: karma tApanA tA: tavAgyArameSTha vahiM tadupanRham rUArA [zabdArtha ? jJAnameva=jJAnane ja; yutha =paMDito, jJAnIo; prAdu =kahe che; vaLAM karmone; tApanA =tapAvavAthI; taY:=tapa; ta =te (tapa); Akhyattarame=AtyaMtara ja, aMtaraMga ja; {STa iSTa che; vIDyAM bAhya tapa; takupavRdamaetene (atyaMtara tapane) vadhAranAra. anuvAda karmone tapAvanAra hovAthI jJAna e ja tapa che ema paMDito kahe che. te atyaMtara (AbhyAMtara) tapa ja iSTa che. bAhya tapa tene (AtyaMtarane) vadhAranAra che. (1) vizeSArtha : sAmAnya vyavahAramAM koI paNa prakAranuM kaSTa e "tapa" kahevAya che. "tapa" zabda bahu vyApaka arthamAM vaparAya che. kyAMka rAha jovI paDe to paNa mANaso bole che, "bahu tapavuM paDyuM." sarva sasArI jIvone eka nahi to anya prakAranuM kaSTa veThavuM paDe che. AvA kaSTane vyavahAramAM bhale "tapa" kahevAya, siddhAntanI dRSTie e tapa nathI. koI mANasane khAvuM che paNa khAvAnuM maLyuM nahi ane bhUkhyA rahevuM paDyuM ane upavAsa thayo to te kaSTa jarUra che, paNa ene dhArmika paribhASAmAM tapa tarIke oLakhAvI zakAya nahi. AvuM kaSTa te pUrvanA aMtarAya karmanA udayarUpa ane azAtAvedanIya karmanA phaLarUpa che. svecchAe samajaNapUrvaka je kaSTa svIkArAya te tapa che. e saMvara svarUpa hoya to enAthI karmano baMdha rokAya che ane nirjarA svarUpa hoya to enAthI karmano kSaya For Personal & Private Use Only Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. tapASTaka 408 thAya che. tapa be prakAranAM cheH bAhya ane AtyaMtara. bAhya tapa cha prakAranAM cheH (1) anazana, (2) uNodarI, (3) vRttisaMkSepa, (4) rasatyAga, (5) kAyakleza ane (6) saMlInatA. aticAranI gAthAmAM kahyuM cheH aNasaNamaNoariA, vittI saMkhevaNaM rasaccAo; kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoI. AtyaMtara tapa paNa cha prakAranuM kahyuM cheH (1) prAyazcitta, (2) vinaya, (3) vaiyAvacca, (4) svAdhyAya, (5) dhyAna, (6) vyutsarga. pAyacchittaM viNao, veyAvacca, taheva sajjhAo; jhANaM usaggo vi a, anbhiMtara tavo hoI. A bAra prakAranAM tapa te mukhya tapa che. e darekanA peTA vibhAgo che ane A mukhya tapa uparAMta bIjAM vividha prakAranAM gauNa tapa paNa che. hakIkatamAM jIvane karmanAM baMdhanamAMthI mukata karAve, karmanI nirjarA karAve e mATe svecchAe svIkArelI koI paNa prakAranI, bIjAne kaSTarUpa lAgatI pravRtti te tapa che. tapa karmone tapAve che. eTale kahevAya che ke tapAve e tapa. mAM tApanAt tapa: jJAnIo tapane jJAnasvarUpa kahe che. eTale ke jJAna e ja tapa che. jIva jyAre mana, vacana ane kAyAthI koI kriyA kare che to enA bhAvo, adhyavasAyo ityAdi anusAra kArmaNa vargaNAnA pugala paramANuo kheMcAIne enA AtmapradezomAM coMTI jAya che eTale ke karma baMdhAya che. karmagraMthamAM karmo baMdhAvAM ane karmomAMthI mukti meLavavI e aMge vistRta samajaNa ApavAmAM AvI che. prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha ane pradezabaMdhanuM svarUpa tathA sattA, udaya, udIraNA vagerenuM svarUpa karmagraMthamAM samajAvavAmAM AvyuM che. tapa dvArA karmanI udIraNA karIne enI nirjarA karI zakAya che. bAhya tapa ane AtyaMtara tapa e beya prakAranA tapanI AvazyakatA che, paraMtu bAhya tapa karatAM AvyaMtara tapa caDiyAtuM che. ane bAhya tapa AvyaMtara tapanI puSTi mATe ja che. For Personal & Private Use Only Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 jJAnasAra [24] mAnuzrosilI vRttirvAtmAnA suvazItA I pratizrotasika vRttiininAM paramaM tapa: rUArA [zabdArtha mAnuzrotarikI=pravAhane anusaranAra, gatAnugatika vRtti:=vRtti; vItAnA=bALa jIvonI, ajJAnInI; surazInatA=sukhazIlapaNuM; prAtizrotasikkI=sAme pravAhe taravArUpa; vRtti:svRtti; jJAninAM=jJAnIonI; paramaM=parama, zreSTha; ta5:=tapa.] anuvAdaH pravAhane anusaranArI bALajIvonI vRtti te sukhazIlatA che. sAmA pravAhe taravArUpa jJAnIonI vRtti te parama tapa che. (2) vizeSArtha AhAra saMjJA sarva saMsArI jIvone vaLagelI che. samaye samaye jIvane AhAra joIe che. samagra saMsAramAM svecchAe bhUkhyA rahevAnuM keTalA pasaMda kare che? upavAsa vagere tapano mahimA keTalA ochA dharmomAM che ! vastutaH duniyAmAM tapazcaryAnA utsavo karatAM khAvApIvAnA utsavo ja savizeSa che. sarasa avasara Avyo ke karo miSTAnna bhojana. saMsAranI anAdikALathI cAlI AvatI A pravRtti che. (vRtti zabda ahIM pravRttinA arthamAM kartAe prayojyo che.) A eka prakArano lokapravAha che. nadImAM je dizAmAM pravAha jato hoya e dizAmAM taravuM ke nAva calAvavI e sahelI vAta che. saMsAranA bALajIvonI pravRtti AvI rIte lokapravAhane anusaranArI che. emAM ja teone sukhazIlatA, anukULatA, gamavApaNuM anubhavAya che. paraMtu keTalAka baLavAna, parAkramI, mahattvAkAMkSI mANaso nadImAM sAme pravAha taravAno puruSArtha kare che ane eno AnaMda mANe che. tevI rIte AhAranI bAbatamAM keTalAka jJAnIo sAme pravAhe taravAvALA hoya che eTale ke svecchAe bhUkhyA rahI upavAsa vagere prakAranI tapazcaryA kare che. sAme pravAhe taravAno bhAva thavo e ja durlabha ane bhAva thayA pachI e pramANe pravRtti thavI e to ethI paNa durlabha For Personal & Private Use Only Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. tapASTaka 4 1 1 eTale ja e tapa tarIke oLakhAya che. chatAM evA jJAnI mahAtmAo jovA maLe che ke jeo svecchAe sAme pravAhe tarI, upavAsAdi tapazcaryA karI potAnA jIvanamAM kaMIka siddhi prApta kare che. keTalAka saMkhanA kare che. emAM dehakaSTa raheluM hoya che paNa e dehakaSTa ja athavA dehAtItapaNuM Atmadharma tarapha jIvane vALe che. bAhya tapa AtyaMtara tapanI puSTi mATe che. keTalAka loko bAhya tapanI avagaNanA kare che. "A to lAMghaNa che ema kahIne bAhya tapanI niMdA kare che. "mana zuddha rAkho." "AtmabhAvamAM raho, bAhya tapanI jarUra nathI', ityAdi teo kahe che, paraMtu teo tapanuM hArda barAbara samajyA nathI. eTalA mATe ja graMthakArazrIe pote lakhyuM che ke tIrthaMkara paramAtmA, pote kevaLajJAnI thavAnA che, pote tadbhava siddhigAmI ema jANavA chatAM dIkSA, kevaLajJAna ane nirvANanA divase anazana karatA hoya che. anazana emanAthI thAya che [24] ghanArthino yathA nApti zItatApavidyum tathA mavaviktAnAM tattvajJAnArthanAmapi rU zarU [zabdArthaH dhanArthinA dhananA arthIone, dhana kamAvA mATe mahenata-majUrI karanArane; yathA=jema; nAstikanathI; zItatApaviTADhataDako vagere kaSTo; kuma=dusaha, duHkhe karIne sahana karAya te; tathA=tema, mavaviktAnAM saMsArathI virakta thayelAone; tatvajJAnArthanA =tattvajJAnanA arthIone; pa=paNa.] anuvAdaH jema dhananA arthane TADha-taDako vagere dusaha nathI, tema saMsArathI virakta thayelA tattvajJAnanA arthIone paNa tapa dusaha nathI. (3) vizeSArtha : je mANasane je kArya karavAmAM rasa paDe te kArya karavAmAM ene kaSTa ochuM lAge ke kadAca na lAge. vividha kSetramAM vividha prakAranA AvA mANaso jovA maLaze. koI citrakAra potAnuM citra pUruM karavA mATe AkhI rAtano ujAgaro kare che ane chatAM ene emAM kaMI takalIpha lAgatI nathI kavitA, saMgIta ke itara For Personal & Private Use Only Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 1 2 jJAnasAra prakAranI mahephilomAM aDadhI rAta sudhI zrotA samudAya kaMTALato nathI. kaSTo hoMzathI sahana karIne mANaso tIrthayAtrA kare che. dhana kamAvA mATe mANaso TADha taDako veThatAM hoya che. emAM ene kaSTa lAgatuM nathI. AjIvikA mATe mANasa khANamAM ke gaTaramAM kAma karavA taiyAra thaI jAya che. AkhI jiMdagI rAtanI pALI svIkAre che. jokhamI vyavasAyo paNa mANasa svIkArI le che. A batAve che ke zArIrika kaSTa sApekSa che. eTale tapazcaryA paNa badhAne kaSTarUpa na lAge e spaSTa che. bhavavirakti arthAt saMsAra pratye vairAgya jeone jAgyo che ane parama tattvanI prAptinI jeone laganI lAge che teone mATe upavAsAdi kaSTa nathI. keTalAka to eka mahinAnA ke tethI vadhu samayanA upavAsa harSapUrvaka, ullAsathI kare che. keTalAye mahAtmAo parISaha-upasarga hasatAM hasatAM sahana karI le che. gajasukumAla, dhannAjI, zAlibhadra vageree svecchAe kevAM kaSTo svIkArI lIdhAM hatAM ! jyAre koIka uccattara dhyeya pAra pADavuM hoya, koI kArya siddha karavuM hoya to tenA kAraNamAM, tenI pUrva taiyArImAM mANasa pramAda nathI karato. upavAsAdi bAhya tapamAM sAmAnya mANasane kaSTa jaNAya, kazuMka sahana karavA jevuM lAge e svAbhAvika che. paraMtu eka vakhata ghAti karmonI nirjarA ane mokSaprAptinI laganI lAge to bAhya tapazcaryAmAM ane AtyaMtara tapamAM jIva magna banI jAya che. tapano Avo mahimA che. [244] sadupayapravRttAnAmupeyamathurasvata: | jJAninAM nityamAnandavRddhiva tapasvinAmUiArUAjA [zabdArtha : pAya=sArA upAyamAM pravRttAnA=pravRtta thayelA; 35yamathuratvata: =sAdhyanI (mokSarUpI sAdhyanI) madhuratAthI; jJAninAM=jJAnIone; nitya haMmezAM mAnandavRddhideva=AnaMdanI vRddhi ja; tapasvinA--tapasvIone.] For Personal & Private Use Only Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. tapASTaka 41 3 anuvAdaH sArA upAyamAM pravRtta thayelA jJAnI tapasvIonA AnaMdamAM, (mokSarUpI) sAdhyanI madhuratAne lIdhe haMmezAM vRddhi ja hoya che. (4) vizeSArtha : sAmAnya gRhastha zrAvaka-zrAvikAo jeTalI tapazcaryA ane AhArasaMyamanI pravRtti kare che tenA karatAM sAdhu-sAdhvIonI tapazcaryA ane AhArasaMyamanI pravRti ghaNI vizeSa hoya che. teoe paMca mahAvrata dhAraNa karelAM hoya che eTale rAtri bhojanano AjIvana sarvathA tyAga hoya che. keTalAye mahAtmAo jIvanabhara AyaMbilanI ke varasItapanI ke itara prakAranI tapazcaryA karatA rahe che. AhAra-gocarI ane dravyanA vaparAzanA keTalA badhA niyamo teo pALe che ! keTalAye mahAtmAo divasamAM mAtra eka ja vakhata AhAra letA hoya che. zuM teone bhAtabhAtanI vAnagIonA caTAkA mANavAnuM mana nahi thatuM hoya? nA, kAraNa ke have teoe eka lakSya spaSTapaNe svIkAryuM che ane te che mokSaprAptinuM. e mATe karmanI nirjarA thavI joIe ane saMvara dvArA navA karmo AvatAM aTakavAM joIe. tapa e karmanirjarAnuM prabaLa sAdhana che. eTale emAM mokSArthI sAdhusAdhvIone atyaMta AnaMda anubhavavA maLe che. tapazcaryAnA parvo AvatAM teo AnaMdita thaI jAya che. emanI tapazcaryA jJAnayukta hovAthI te vadhu ullAsamaya bane che. emAM madhuratA anubhavAya che. bhojananA AnaMda karatAM upavAsano AnaMda keTalo badho caDiyAto che te bAlajIvone nahi samajAya, paraMtu AvA jJAnI mahAtmAone to enI tarata pratIti thAya che. bhUkhyA rahevAnuM kaSTa emane mATe kaSTa rahetuM nathI. jema jema vadhu tapa thAya tema tema emanA AnaMdamAM vRddhi thatI jAya che. zrI yazovijayajI mahArAje pote A zlokanI TIkAmAM 'vairAgyaratimAMthI nIceno zloka TAMkyo cheH rateH samAdhAvaratiH kriyAsu nAtyantatIvrAsvapi yoginAM syAt / anAkulA vahnikaNAzane'pi na kiM sudhApAnaguNAcakorAH // For Personal & Private Use Only Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 jJAnasAra [yogIone samAdhimAM rati hovAthI atyaMta tIvra kriyAmAM paNa arati thatI nathI. cakora pakSIo sudhAne pIvAnA guNathI agninA kaNane khAvAmAM paNa zuM vyAkuLatArahita hotA nathI ? [245] u Tu vrarUpatnI tapovyarthamitichatIm | vauddhAnAM nihatA vRddhirvoddhAnandhAparikSayAt IorU pApA [zabdArtha thaM e pramANe; =ane;3:3rUpatnI duHkharUpa hovAthI; ta5:=Apa; vyartha niSphaLa; ti=ema; rRcchatA=icchanArA; mAnanArA; vauddhAnA=boddhonI; nihatA=hata thayelI, haNAyelI, kuMThita thayelI; vuddhi =buddhi vauThAnaM=jJAnAnaMda; aparikSaya-nAza nahi thavAthI.]. anuvAda: A pramANe duHkharUpa hovAthI tapa vyartha cheema mAnanArA bauddhonI buddhi haNAyelI che, kAraNa ke jJAnAnaMda khaMDita thato nathI. (5) vizeSArthaH bhAratIya paraMparAmAM bAhya tapa upara jeTalo bhAra mUkavAmAM Avyo che teTalo pAzcAtya dharmomAM mUkavAmAM nathI Avyo. tapa aMge paNa keTalAka loko ema mAne che ke anazanAdi bAhya tapa Arogya ane dehazuddhi mATe che, keTalAka mAne che ke tapa mananI zuddhi ane indriyasaMyama mATe che. jyAM A mAnyatAo che tyAM kudaratI rIte zarIra sAruM rahetuM hoya ane mana saMyamamAM rahetuM hoya to tapanI AvazyakatA nathI ema paNa keTalAka mAne che. bhagavAna buddha pote atizaya kaThora bAhya tapazcaryA karI hatI ane ethI kyAreka teo bebhAna paNa thaI jatA. paraMtu pachI emaNe "madhyama mArga svIkAryo ane kaSTamaya tapano asvIkAra karyo. tapathI karmano kSaya thAya che e vAta bauddha dharmamAM AvatI nathI. eTale baLada vagere je kaSTa bhogave che te to potAnAM karmane kAraNe bhogave che, paNa mANase hAthe karIne, bhUkhyA rahIne vyartha kaSTa bhogavavAnI zI jarUra ? Avo prazna teo kare che. For Personal & Private Use Only Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. tapASTaka 415 zrI haribhadrasUrie "aSTaka'mAM A vize khulAso nIcenA zlokomAM karyo che? duHkhAtmakaM tapaH kecinmanyate tanna yuktimat / karmodayasvarUpatvAt valIvardAdi duHkhavat // [keTalAka karmodayane kAraNe baLada vagere pazunA duHkhanI jema, tapa duHkhAtmaka che ema mAne che, paraMtu te yuktiyukta nathI.] viziSTajJAna-saMvegazamasAramatastapaH / kSAyopazamikaM jJeyamavyAvAdhasukhAtmakam // viziSTa jJAna-saMvega-upazamagarbhita tapa kSAyopathamika tathA avyAbAdha sukharUpa che. (eTale ke tapa karmanA udayarUpa nathI paNa cAritramohanInA kSayopazamathI thayela pariNatirUpa che.)]. anicchAe acAnaka AvI paDeluM zArIrika kaSTa te karmanA udayarUpa hoya che, paNa svecchAe sAmethI svIkAreluM parUpI kaSTa te karmanI udIraNArUpa hoya che. vaLI tapamAM bhogavAtuM kaSTa badhAMne mATe kaSTarUpa hotuM nathI. vaLI amuka prayojananI siddhi arthe kaSTa bhogavavAmAM AnaMda paNa rahelo hoya che. eTale bahArathI dekhAtuM kaSTa paNa aMdarathI AnaMdanI anubhUti hoya evI sthiti paNa saMbhavI zake che. upAdhyAyajI mahArAje bauddhone ahIM sarasa yuktisaMgata uttara Apyo che. upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke koI vyakti svecchAe kaSTa bhogavatI hoya to enuM zarIra joIne jonArane e duHkhadAyaka kaSTa lAge, paNa kaSTa bhogavanArane te bhogavatI vakhate vastutaH AnaMdano ja anubhava thAya che. enA aMtaramAM rahelA jJAnAnaMdanI dhArA akhaMDita rahe che. eTale bAhya dRSTie kaSTa hoya paraMtu vastutaH aMdarathI e mATe AnaMdano jharo vaheto hoya to kaSTa e kaSTa hotuM nathI. jevI rIte mA pote bhUkhI rahIne bALakane khavaDAvavAno AnaMda mANI zake che tevI rIte tapasvI tapa dvArA potAnA zarIrane kaSTa ApIne aMdarathI karmanI nirjarA anubhavI zake che. For Personal & Private Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 mANasa bahArathI kaSTa bhogavato hoya chatAM aMtaramAM AnaMdanI pariNati hoI zake eTalI sAdI vAta paNa bauddho samajI nathI zakyA eTale zrI yazovijayajI kahe che ke emanI buddhi kuMThita (nihata) thaI gaI lAge che. [246] yatra brahma ninArthI = hraSAyALAM tathA kRtti:| sAnubandhA jinAjJA ca tattapaH zuddhamiSyate / / 31 / / 6 / / jJAnasAra [zabdArtha : yatra=jyAM; brahma=brahmacarya, ninAf=jinanI pUjA; ==ane; SAyALAM=kaSAyono; tathA=tathA; ddati:=kSaya, hAni; sAnubaMdhA=anubaMdhasahita; ninAjJA=jinanI AjJA; q=ane; tat--te; tapa:=tapa; zuddha=zuddha; te=icchAya che, kahevAya che.] anuvAdaH jemAM brahmacarya hoya, jinapUjA hoya tathA kaSAyono kSaya hoya ane anubaMdhasahita jinAjJA pravartatI hoya te tapa zuddha kahevAya che. (6) vizeSArtha : mANasa bAhya tapa kare paNa pachI enI dainika kriyAo ane bhAvomAM azuddhi rahe to te tapa vizuddha na kahevAya. potAnA tapane vizuddha banAvavuM hoya eTale ke vizuddha prakAranuM tapa karavuM hoya to te mATe zuM zuM karavuM ane zuM zuM na karavuM te samajI levuM joie. zrI yazovijayajI mahArAje vizuddha tapa mATe mukhya ane mahattvanI cA2 zarato mUkI che. (1) brahmacaryanuM mana, vacana ane kAyAthI paripAlana (2) jinezvara bhagavAnanI pUjA-arcanA rUpI bhakti (3) krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAre kaSAyano nAza (4) sAnubaMdha jinAjJA eTale ke anubaMdhasahita vItarAga paramAtmAnI AjJAnuM pAlana tapa karanAre paralokamAM bhautika sukha maLaze evI AzA ke bhAvanA sAthe tapa na karavuM joIe. bALajIvone AvuM pralobhana apAtuM hoya ane emane tapa tarapha For Personal & Private Use Only Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. tapASTaka 4 17 vALavAmAM AvatA hoya to paNa yogya samaye emane tapa vize yogya samajaNa ApavI joie. vaLI tapasvIe niyANuM na bAMdhavuM joIe. tapathI zarIra sukAya che. raso poSAtA nathI. eTale kAmecchA maMda paDe che. eTale brahmacaryanA pAlanamAM tapa anukULa che. ema chatAM dhyeyapUrvaka brahmacaryanuM pAlana tapazcaryA daramiyAna thavuM joIe ane tapazcaryA na cAlatI hoya tyAre paNa brahmacaryanA sevanano bhAva uttarottara vadhato rahevo joIe. jeo tapazcaryA kare paNa sAthe sAthe abrahmanuM sevana kare to ethI emanI tapazcaryA khaMDita thAya che. tapa karanAre jinabhaktimAM mana parovI devuM joIe. ethI tapano bhAra lAgato nathI. mana bhaktimAM rokAyeluM rahe che ane jinabhaktinA ullAsathI tapamAM baLa maLe che. gRhasthoe dravyapUjA ane bhAvapUjA ema baMne prakAre jinabhakti karavAnI hoya che ane sAdhu-sAdhvIoe bhAvapUjA karavAnI hoya che. tapasvInI jina bhakti uttarottara vRddhi pAmatI javI joIe. tapa karanAranA zarIramAM utpanna thatI urjAne kAraNe kyAreka te krodha karI bese che. eno mijAja garama thaI jAya che. tapa karanAre e bAbatamAM sAvadha rahevuM joIe. tapa karanAre abhimAna na karavuM joIe ane potAnA tapa vize paNa evo bhAva na Avavo joIe. tapamAM mAyA na pravezavI joIe. tapa chupAvavAno bhAva athavA tapa na karyuM hoya chatAM pote karyuM che evuM batAvavAno bhAva na hovo joIe. vaLI tapa karavAmAM lobhavRtti na rAkhavI joIe. prabhAvanAnI amuka vastu meLavavAnA lobhathI paNa tapa na karavuM joue. TUMkamAM tapasvInA kaSAyo pAtaLA paDatA javA joIe. tapa karmakSayanuM kAraNa bane che. kahyuM che : niraNuTThANamayamoharahiyaM suddhatattasaMjuttaM / ajjJattha bhAvaNAe taM tavaM kammakhayaaiuM / [lokasaMjJAne na anusaranAra, madarahita, moharahita, zuddhatattvathI saMyukta, adhyAtma bhAvanA vaDe je tapa karAya te karmakSayanuM kAraNa che.] For Personal & Private Use Only Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 18 jJAnasAra tapasvIoe jinAjJAnuM paripAlana karavuM joIe. A paripAlana sAnubaMdha hovuM joIe eTale ke te anubaMdha sahita hovuM joIe. arthAt te satata hovuM joIe. keTalAye anyadharmI loko paNa potapotAnI rIta pramANe tapazcaryA kare che. paraMtu temAM jinAjJAnuM pAlana na hovAthI te mokSanuM kAraNa na banI zake. bAhya ane AtyaMtara tapathI karmakSaya thAya che ane karmakSayathI mokSaprApti che enuM vismaraNa na thavuM joIe. to ja tapa vizuddha rahyA kare. [247] tadeva hi tapa: kAryaM durdhyAnaM yatra no bhavet / yena yoga rahIyo kSayane nendriyA iva ArU? pAchA [zabdArtha : tava=te ja; hiM=kharekhara; ta5:=tapa; vairya=karavA yogya; sunaM durgAna; yatre=jyAM; na ba=na thAya; yena jethI; yom:=mana, vacana ane kAyAnA yogo; na=nathI; rIte hAni pAme; kSIyanta-kSaya pAme; na=nathI, nahi; ndriyaNi=indriyo.] anuvAdaH jyAM durthAna na hoya, jyAM yogo (mana, vacana ane kAyAnA) hAni na pAme ane jyAM indriyono kSaya na thAya e ja tapa kharekhara karavA yogya che. (7) vizeSArtha : vividha prakAranAM tapa karanArAonI badhAMnI zakti ekasarakhI nathI hotI ane badhAMnI pAtratA paNa ekasarakhI nathI hotI. AbAlavRddha strIpuruSo tapa kare che. gRhastho ane sAdhu-sAdhvIo tapa kare che. kAmakAjamAM vyasta mANaso tapa kare che ane nivRtta mANaso paNa tapa kare che. parvanA divasomAM to tapazcaryAno moTo mahola racAya che. keTalAkathI navakArazI jevuM tapa paNa thatuM nathI ane madhupramehanA dardIo mATakhamaNa kare che. tapamAM dekhAdekhI iSTa nIvaDe che ane aniSTa paNa nIvaDe che. potAnA karatAM ochI zakti ane ochI anukULatAvALA jyAre tapa karatA jovA maLe che tyAre mANasane tapa karavAnuM preraka baLa maLe che. keTalAkane mATe AvI zarUAta paNa bahu For Personal & Private Use Only Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. tapASTaka 4 19 upayogI nIvaDe che. jaina dharmamAM jevuM ane jeTaluM AkaruM tapa thAya che evuM duniyAnA anya koI dharmamAM jovA maLatuM nathI. Ama chatAM tapamAM, khAsa karIne bAhya tapamAM sAvadhAnI rAkhavAnI bahu jarUra che. upavAsamAM koIne UlaTI thAya, cakkara Ave, bebhAna thaI javAya, aThThAImAM ke mAsakhamaNamAM koI mRtyu pAme evI ghaTanAo koIka vAra bane che. vaLI tapazcaryA karanAranA manamAM khoTA vicAro AvyA kare-kyAreka huM pAraNuM karIza ? pAraNAmAM zuM zuM khAIza ? havethI AvuM tapa karavuM nathI; sAta upavAsa ja karavA che, aThThAI karIza to lhANI karavI paDaze;' aThThAI karI che paNa zAtA pUchavA koI AvyA nahi; mAre paccakhANa nahotuM levuM, to ya parANe ApI devAyuM. ItyAdi.-A to durgAnanA thoDA dAkhalA che. mANasa upavAsa vagere kare ane pachI mAthuM bhamyA kare eTale mAthe pATo bAMdhIne Akho divasa sUI rahe. kaSTa paDe mATe to ene tapa kahe che. paraMtu indriyone hAni pahoMce evuM tapa karavAnI ane mana, vacana tathA kAyAnA yogone hAni pahoMce evuM tapa karavAnI zAstrakAro nA pADe che. bAhya tapa karavA sAthe pratikramaNa, svAdhyAya, dhyAna, vaiyAvacca ityAdi kartavyo paNa barAbara cAlavAM joIe. zrAvaka ke sAdhue denika Avazyaka kartavyanA bhoge tapa na karavuM joie. tapamAM AnaMdollAsa jaLavAI rahevo joIe. tapacitavaNIno kAusagga eTalA mATe karAya che. tapathI indriyo saMyamamAM rahevI joIe. manamAM samatA hovI joie. upazamanA bhAvanI vRddhi thavI joIe. svarUpamAM ramaNatA thavI joIe. saMkSepamAM, bAhya ke AtyaMtara tapa hoya to te vizuddha prakAranuM thavuM joIe. kahyuM cheH so u tavo kAyavvo jeNa maNo maMgulaM Na ciNtei| jeNa Na iMdiyahANI jeNa ya jogA na hAyaMti // jine kAraNe mana mAThuM ciMtana na kare, jethI indriyonI ane yogInI hAni na thAya te tapa karavA yogya che.] For Personal & Private Use Only Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 20 jJAnasAra [28] mUnottaragupa -prAjyasamrAcIsa bAhyamAbhyantaraM cetthaM tapaH kuryAnmahAmuniH / / 31 / / 8 / / [zabdArtha: mUttottara kuLa=mULa guNa ane uttara guNa; bi=zreNi; prAnca=vizALa; sAmrAjya sAmrAjya; siddha siddhi mATe; vIrghabAhya; mAkhyantaraM=AtyaMtara, aMtaraMga; =ane; EUR e pramANe; ta5:=tapa; =kare; mahAmuni =mahAmuni, moTA muni.] anuvAda: mahAmuni mULa guNa ane uttara guNanI zreNIrUpa vizALa sAmrAjyanI siddhi mATe, A pramANe, bAhya ane AtyaMtara tapa kare. (8) vizeSArtha : koI vyakti gRhatyAga karIne, paMca mahAvrata aMgIkAra karIne sarvaviratidhara sAdhu bane che tyAre sAdhujIvananuM emanuM lakSya mokSaprApti rahe che. e mATe munijIvananA mULaguNa ane uttara guNane vadhu khIlavavAnA hoya che. A mULa guNa ane uttara guNanI siddhi mATe munioe bAhya tapa ane atyaMtara tapa karavuM jarUrI che. munionA mULaguNa ane uttaraguNa mATe ahIM sAmrAjyanuM rUpaka ApavAmAM AvyuM che. rAjakIya samrATonA sAmrAjya karatAM munionuM mUlottara guNarUpI sAmrAjya vadhu moTuM che ane utkRSTa che. pelA rAjakIya sAmrAjyomAM caDatI paDatI Ave che. munionuM sAmrAjya nirbhaya hoya che. mULa guNa eTale pAyAnI mukhya vAta ane uttara guNa eTale mULa guNanA poSaNa-saMvardhana mATenI gauNa vAta. ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha A pAMca mahAvratone mULa guNa tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. taduparAMta daza prakArano yatidharma, nava prakAranI brahmagupti, bAra prakAranuM tapa ema kula sittera prakAre mUlaguNa che. A vratonuM sArI rIte pAlana thAya e mATe pAMca samiti, traNa gupti tathA bAra bhAvanA For Personal & Private Use Only Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. tapASTaka 4 21 vagere sittera prakAra batAvavAmAM Ave che. ene uttara guNa tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. bIjI rIte samyagdarzana, samyagujJAna ane samyakacAritra e ratnatrayInI ArAdhanA te mULa guNa che ane samitigupti e teno uttara guNa che. mUlottara guNarUpI A munionuM sAmrAjya kyAreya khaMDita na thAya athavA enuM stara nIce UtarI na jAya evuM nathI. paraMtu evuM na thavA devA mATe apramattatA joIe. pramAdane dUra karavAno uttama upAya te tapazcaryA che. snigdha, svAdiSTa ane vadhu paDatA bhojanathI jIvanamAM ALasa, maMdatA, anutsAha ityAdi Ave che. paDyA rahevAnuM mana thAya che. pramAda pravarte che. cittane pramAdI banAvavAmAM bhojana mahattvano bhAga bhajave che. eTale ja sAdhu jIvanamAM upavAsa vagere tapazcaryA para vadhu bhAra mUkAyo che. sAdhu hRSTapuSTa, tagaDA hoya to na zobhe (sivAya ke janmajAta bAMdho ke roga hoya), kRzakAya hoya to ja zobhe. eTalA mATe uNodarI e to sAdhunuM rojanuM tapa hovuM joIe. keTalAka sAdhu mahAtmAo divasamAM phakta eka ja vakhata AhAra letA hoya che. digaMbara paraMparAmAM e pramANe ja hoya che. ethI azakti nathI AvatI, badhe bAhya ane AtyaMtara zaktino vikAsa thAya che. vihAra, pariSaha, upasarga, kAyotsarga, dhyAna ityAdi vaDe muni mahArAjanI sahanazakti ane samatA vikase che. anazana vagere cha prakAranAM bAhya tapa ane prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, kAyotsarga e dhyAna e Atmika guNomAM tanmayatArUpa AtyaMtara tapa vaDe munimahArAja karmakSaya karavAno udyama kare che. tapa saMvararUpa che ane nirjarArUpa che. je tapamAM AtmAnA guNonI ekatArUpa ucca dazA pravarte ane navAM karma na baMdhAya te tapa saMvararUpa che. je tapamAM sattAgata karmonI nirjarA thAya te tapa nirjarArUpa che. ubhaya prakAranAM tapa mokSasukhano anubhava karAvanAra che. For Personal & Private Use Only Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 2 2 jJAnasAra 32. sarvanayAzrayaNASTaka [249] ghAvatoDapi nayA: sarve yuve vizrama: I vAritragupatnIna: sthAviti sarvanAzrita: rU 2aaaa [zabdArtha : dhAvata:=doDatA; pikapaNa; nayA:=nayo; sarve badhA; yu =hoya che; bhAve=bhAvamAM, vastusvabhAvamAM; vizramI:=jeNe vizrAma karyo che, sthiratA karI che evA; vAritragupatnIna=caritranA guNamAM lIna; =hoya; tietethI, e pramANe; sarva =sarva, badhA; nayAzrita:=nayono Azraya karelo che evA (sAdhu).] anuvAda (potapotAnA pakSane siddha karavA mATe) doDatA hoya paNa vastusvabhAvamAM jeNe sthiratA karI che evA badhA nayo che. eTale cAritraguNamAM lIna (sAdhu) sarva nayono Azraya karanAra hoya che. (athavA sarva nayano Azraya karanAra sAdhu cAritraguNamAM lIna hoya che.) (1) vizeSArthaH padravyarUpa saMsAramAM anaMtAnaMta vastuo che. pratyeka vastunA anaMta dharma arthAt guNalakSaNo che. eTale kahyuM che. mananta thabha vastu ! A anaMta dharmomAMthI badhA dharmonI ApaNane khabara nathI. koIkane amuka dharmonuM jJAna hoya che, to bIjAne bIjA dharmonuM jJAna hoya che. je koI eka athavA amuka dharmanuM kathana kare che te naya che. paNa naya apUrNa che. badhA nayo apUrNa hoya che. paraMtu te khoTA nathI hotA. emAM satyano aMza hoya che. koIpaNa eka nayane pakaDIne vAta karanAra nayavAdI kahevAya che. potAne khabara che ane pote sAcA che evuM kahevAnI utAvaLa dareka nayana-nayavAdIne hoya che. te potAnI mAnyatAne siddha karavA doDe che. paraMtu mAtra koIpaNa eka ja nayano svIkAra ke asvIkAra karavAthI rAgadveSa thAya che. cAritryaguNamAM lIna evA For Personal & Private Use Only Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. sarvanayAzrayaNASTaka 4 2 3 munioe sarva niyono Azraya karavo joIe. ethI emanAmAM samatAno guNa vikase che. naya aneka che. paraMtu enuM saMkSipta vargIkaraNa karavuM hoya to sAta naya batAvavAmAM Ave cheH negamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya, RjusUtranaya, zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya. A darekanuM svarUpa, tenA peTAprakAro ityAdi zAstrakAroe batAvyA che. nayavAda bahu moTo viSaya che. yathArtha jJAna ane yathArtha dRSTi prApta karavA mATe A nayono abhyAsa jarUrI che. munio mATe nayavAdano abhyAsa Avazyaka manAyo che. koIpaNa naya potAnAmAM rahelA satyanI vAta kare to te yogya che; paNa te bIjA nayono apalApa kare athavA emane khoTA TharAve to te ayogya che. evuM karavAmAM mithyAtva raheluM che. sarva nayomAM sApekSa vRtti e samyagdarzana che. nayomAM mukhya be naya mahattvanA che-vyavahAranaya ane nizcayanaya. koIpaNa mAtra eka ja nayane pakaDI rAkhe ane bIjAne khoTo TharAve te apUrNa darzana che. sAmAnya jIvanamAM ane mokSamArgamAM baMne nayanI AvazyakatA ane upayogitA che. bhagavatIsUtranI TIkAmAM kahyuM cheH jai jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAranicchae muyaha / ikkeNa viNA titthaM chijjai anneNa u taccaM // - [jo tuM jinamatano svIkAra kare to vyavahAra ane nizcayane mUkato nahi, kAraNa ke eka vyavahAranaya) vinA tIrthano uccheda thaze ane bIjA (nizcayanaya) vinA tattvano (satyano) uccheda thaze.] koIpaNa mAtra eka nayane ja pakaDavo e ekAnta che ane bhinna bhinna nayathI vicAraNA karavI e anekAnta che. jene mArga ane kAntano che. munio pAse anekAnta dRSTi hovI joIe. ema thAya to emane rAgadveSanAM pariNAmano vakhata nahi Ave. ethI emanuM cAritra sthira thAya che ane emano jJAnaguNa vikAsa pAme che. For Personal & Private Use Only Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 jJAnasAra zrI upAdhyAyajI mahArAje pote lakhelI TIkAmAM "anuyogadvAra'nI nIcenI gAthA A saMdarbhamAM TAMkI che: savvesipi nayANAM vahuvihavattavvayaM nnisaamittaa| taM savvaNaya visuddhaM jaM caraNaguNa Dhio sAhU // [badhAya nayonuM paraspara viruddha bahu prakAranuM vaktavya sAMbhaLIne sarvanayane saMmata vizuddha tattva grahaNa karavA yogya che, jethI sAdhu cAritra ane jJAnaguNamAM sthira thAya che.] vastunA pUrNa svarUpane jANavA mATe munie sarva nayono Azraya karavo joIe. [250] pRthanayA: mitha: pakSapratipakSamarthatA: I ___ samavRttisukhAsvAdI jJAnI sarvanayAzritaH / / 32 / / 2 / / [zabdArtha pRthaT=judA judA; nayA:=nayo; mitha:=paraspara; pakSapratipakSa=pakSa ane vipakSa, vAda ane prativAda; marthitA =viDaMbita thayA che; samavRtti=samabhAva; suravIrvAvI=sukhano AsvAda lenAra, anubhava karanAra; jJAnI=jJAnI, jJAnavaMta; sarvanayazritaH=sarva nayono jemaNe Azraya karyo che.] anuvAdaH judA judA nayo paraspara pakSa ane pratipakSathI viDaMbita che. paraMtu) mAdhyasthapaNAnA sukhano anubhava karanAra jJAnI sarva nayane Azrita (mAnya rAkhanAra) hoya che. (2) vizeSArtha judA judA nayavALAo eTale ke bhinna bhinna matAvalaMbIo jyAre potAnA naya athavA vicAraSTi mATe ja Agraha rAkhe che tyAre temAMthI vAdavivAda thAya che. pariNAme keTalAka kadarthanA pAme che eTale ke emanI viDaMbanA thAya che, AmAMthI kalaha ane saMgharSa thAya che. paraMtu yathArtha jJAna dharAvanAra samavRttivALA koI jJAnI mahAtmA hoya to teo dareka mata pratye Adara rAkhe che ane emAM rahelA satyAMzane svIkAre che ane e rIte pUrNa satyane pAmI zake che. teone For Personal & Private Use Only Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. sarvanayAzrayaNASTaka 4 25 koI naya mATe rAga nathI hoto tema teSa paNa nathI hoto. badhA nayomAMthI teo grahaNa karavA yogya hoya te grahaNa kare che. ethI emanI jJAnadRSTi vizeSa khUle che. teo samatAnA sukhano anubhava kare che. zrI hemacaMdrAcArye tIrthaMkara bhagavAnane saMbodhana karIne kahyuM che : anyonya pakSa pratipakSabhAvAd yathA pare matsariNaH pravAdAH / nayAnazeSAnavizeSamicchan na pakSapAtI samayastathA te // [paraspara pakSa ane pratipakSa bhAvathI anya pravAho dveSathI bharelA che. paraMtu sarva nayone samAnapaNe icchanAra tamAro samaya (siddhAnta) pakSapAtI nathI.] jaina darzane eTalA mATe syAdvAda zailI apanAvI che. te nizcayanaya ane vyavahAranaya athavA dravyArthika naya ane paryAyArthika nayano samanvaya kare che. eTale ja jene darzana kahe che ke AtmA dravyathI nitya che ane paryAyathI anitya che. emAM vedAMtanI mAnyatA ke AtmA nitya ja che te ane bauddha darzananI mAnyatA ke AtmA kSaNika che te baMneno samanvaya thAya che. potAnA ja matano Agraha rAkhavo ane bIjAne khoTA kahevA e ajJAna che. zrI siddhasena divAkare "sanmati tarkamAM kahyuM cheH tamhA savve vi NayA micchAdiTTI spkkhpddivddhaa| aNNoNNa NissiA uNa havaMti smmttsmbhaavaa|| tithI petAnA pakSamAM pravRtta thayelA badhA ya nayo mithyAdaSTi che. paraMtu te badhA nayo paraspara jo sApekSa hoya to yathArtharUpa bane che.] [251] nApramai pramAI vA sarvamaryAvizeSatam vizeSita pramAdi viti sarvanayajJatA rU 2AArU I zabdArtha : nAmai na+mAmA=apramANa nathI; pramA=pramANa; vA=athavA; sarvamav=badhAMya; vazeSita =avizeSita hoya, vizeSarahita hoya; For Personal & Private Use Only Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 6 jJAnasAra vizeSitaM=vizeSa sahita hoya; pramAI=pramANa; thAt =che; ti=e pramANe; sarvanayajJatA=sarva nayonuM jJAna] anuvAdaH badhAMya (vacana) avizeSita hoya to apramANa nathI athavA pramANa paNa nathI. vizeSita hoya to te pramANa che. A rIte sarva nayonuM (jJAnIone) jJAna hoya che. (3) vizeSArtha jaina darzananA eka mahattvanA siddhAntanI ahIM vAta karavAmAM AvI che. nayavAdane samajavA mATe e cAvIrUpa che. koIpaNa zAstravacana pramANabhUta che ke nahi te nizcita karavAnI A paddhati che. ahIM vizeSita ane avizeSita vize kahevAmAM AvyuM che. vizeSita eTale viSaya parizodhaka nayathI yojita. enAthI viparIta te avizeSita. saMkSepamAM vizeSita eTale vizeSa sahita arthAt sApekSa. avizeSita eTale vizeSa rahita arthAt nirapekSa. sarva vacana vizeSa rahita hoya to ekAnta pramANa nathI ane ekAtte apramANa paNa nathI. jo vacana vizeSa sahita hoya to te pramANa che. anya siddhAntamAM raheluM savacana vizeSa sahita hoya to te pramANa che. tevI ja rIte svasiddhAntanuM vacana paNa jo vizeSarahita hoya to te apramANa che. koI paNa vacanane enI apekSAthI jovAmAM Ave to te potAnuM rahasya khole che. kevaLa akSara ane zabda pramANe artha besADI devAmAM Ave to te mAtra eno vAcyArtha che. paraMtu vArtha uparAMta lakSaNAthI eno zo artha thAya che ane dhvanithI eno zo artha thAya che te paNa vicAravuM joie. A to sAmAnya vAta thaI, paNa nayavAdamAM to ethI paNa ghaNuM vizeSa che. eTale ja "upadezamAlA'mAM dharmadAsagaNie kahyuM cheH aparicchiyasuyanihasassa kevlmbhinnsuttcaariss| savvujjameNa vi kayaM annANa tave vahuM paDaI // For Personal & Private Use Only Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. sarvanayAzrayaNASTaka 42 7 [jeNe zrutasiddhAntanuM rahasya jANyuM nathI ane kevaLa sUtranA akSarane anusarI cAle che tenuM sarva udyama vaDe kareluM kriyAnuSThAna ghaNuM ajJAna tapamAM Ave che.]. vaLI, sva-siddhAntanuM vacana paNa anuyogathI yojeluM na hoya to te apramANa che. 'Avazyaka niryuktimAM kahyuM cheH suttattho khalu SaDhamo vIo nijjuttimIsao bhaannio| taio aNiravaseso esa vihI hoi annuoge| [prathama sUtrano artha, bIjo niyukti sahita artha ane trIjo prasaMgAnuprasaMgathI samagra artha-e pramANe anuyoga sUtranA vyAkhyAnane vize vidhi kahyo che.] A rIte koI zAstravacanane jANavuM hoya to te kaI apekSAthI kahevAyuM che te paNa barAbara jANavuM joIe. AAvAdanA jJAnamAM upayogI evuM sarva nayonuM jJAna sAdhakoe prApta karavuM joIe. ethI rAgadveSa ghaTe che ane samatA tathA zAntinuM sukha anubhavAya che. [52] no sarvanayajJAnAM taTaa vADaNanughauM ! syAt pRthagnayamUDhAnAM smayArtirvA'tivigrahaH / / 32 / / 4 / / [zabdArtha H novela lokamAM sarvanayajJAna=sarva nayone jANanArane; tATaOM= taTasthatA, madhyasthapaNuM; vI=athavA; pikapaNa; anuya:=anugraha, upakArabuddhi, kRpAdRSTi; cA=hoya; pRtha=judA judA; nayamUThAnAM=nayomAM mUDha thayelAne; smaya abhimAna; garti =pIDA; vA=athavA; tivihiM: atyaMta kaleza.] anuvAdaH lokamAM sarva nayonA jANanArane taTasthapaNuM athavA upakArabuddhi (anugraha) hoya che. judA judA nayamAM mUDha thayelAne ahaMkAranI pIDA athavA atyaMta kaleza hoya che. (4) vizeSArtha : ekaMdare samAjamAM jaina, bauddha, hiMdu, islAma, zIkha, isAi vagere dharmanA mANaso potAno jyAM janma ane uchera thayo hoya te prakAranI mAnyatA For Personal & Private Use Only Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 28 jJAnasAra dharAve che. A mAnyatAo teonA jIvanamAM daDha rIte vaNAI gaI hoya che ane ghaNAne bIjI mAnyatAo aMge vicAra karavAno avakAza maLyo hoto nathI. pariNAme temanI vicAradhArA ekAMgINa ane atyaMta saMkucita hoya che. ethI pote sAcA ane bIjA khoTA evo bhAva temane rahe che. keTalAka loko samAjanA saMkucita starathI UMcA UThI anya dharmanAM vicAro ane mAnyatAone samajavAno niSThApUrvaka prayAsa kare che tyAre emanI dRSTi vizALa bane che, je mahAtmAoe dharma ane tattvajJAnanA kSetre judA judA mata vize UMDuM adhyayana ane manana ciMtana karyuM hoya che emanI dRSTi potAnA ja dharma-matanI AgrahI nathI hotI, paNa udAra ane madhyastha hoya che. AthI teo jyAM jAya tyAM badhuM potAnuM ja hoya evuM temane lAge che ane teo badhAnA Adarane pAtra bane che. teo sarvanA thaIne rahe che. temanAmAM lokone rAjI rAkhIne ke emanI khuzAmata karIne moTA thavAnI lAlasA nathI hotI. AvA udAra dRSTivALA jJAnI mahAtmA nirabhimAnI hoya e svAbhAvika che. teo sva-pa2 hitane sArI rIte samaje che. temanAmAM anugrahabuddhi hoya che, bIjAne sanmArge vALavAnI temanAmAM sahaja upakArabuddhi hoya che. teomAM koI lokeSaNA hotI nathI. potAnA pakSamAM paNa je kaMI kSati hoya to te svIkAravAnI tatparatA teo batAve che. bIjA potAno mata na svIkAre to paNa madhyastha bhAva teo rAkhe che. bIjI bAju jeo potAnA matanA ja ekAMta AgrahI bane che temanAmAM ahaMkArabuddhi kudaratI rIte ja Ave che. be pakSanA be ahaMkArI vivAde caDe che tyAre sAmasAmA athaDAya che. emano vivAda kaleza-kalahamAM pariName che. kyAreka mArAmArI paNa thAya che. saMsAramAM matAgrahI ane vivAda karIne pIDA utpanna karanArA ghaNA hoya che. nayasaMkucitatAno parihAra karI, samatAno svIkAra karI AnaMda prasarAvanArA udAradila jJAnI mahAtmA alpa saMkhyAmAM rahevAnA. paraMtu aMte vijaya emano ja hoya che. For Personal & Private Use Only Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 29 32. sarvanayAzrayaNASTaka [253] zreyaH sarvanayajJAna viSNunaM gharmavAdad: I zuSkavAdAd vivAdAcca pareSAM tu viparyayaH / / 32 / / 5 / / [zabdArtha : zreya:=kalyANa; sarvanayajJAna=sarva nayone jANanArAonuM; vipu=vipula, ghaNuM; dharmavIvata:=dharmavAdathI; zuSka vIvI=zuSka vAdathI; vivAvA=vivAdathI; =ane; pareSAM=bIjAonuM; tu-to; viparyayaH=viparyaya, viparIta (akalyANa).] anuvAdaH sarva nayanA jANanArAonuM dharmavAdathI bahu kalyANa thAya che. zuSkavAdathI ane vivAdathI bIjAonuM (ekAntadaSTivALAonuM) to ethI UlaTuM thAya che (akalyANa thAya che.) (5) vizeSArtha : vAdanA prakAro kevA che, keTalA che ane ethI zuM lAbhAlAbha thAya che teno saMkSepamAM ahIM nirdeza karavAmAM Avyo che. vAda zabda saMskRta vat uparathI Avyo che. va eTale nAda athavA avAja. enA uparathI bolavuM, vAtacIta karavI ityAdi artho thAya che. "vAdazabdanA paNa ghaNA artha thAya che jema ke vArtAlApa, nivedana karanAra, samajUtI, khulAso vagere. be pakSa vacce carcA thAya tyAre ene vivAda kahevAmAM Ave che. ugra carcA mATe vAdavivAda' zabda prayojAya che. vAdathI tarkazakti vadhe che, jJAna vadhe che. vAdathI viSayanI chaNAvaTa sArI thAya che ane tathya bahAra Ave che. eTale ja kahevAyuM che ke vAdde vAdde nAte tattavo : I prAcIna samayathI vAda-vivAda thatA AvyA che. AvA ghaNA badhA vAda prAcIna samayamAM hatA. vAdonuM vargIkaraNa judI judI rIte thayuM che. zrI haribhadrasUrijIe vAdASTaka'mAM vAdanA traNa mukhya prakAra batAvyA che; dharmavAda, zuSkavAda ane vivAda. zuSkavAdo vivAdazca dharmavAdastathAparaH / kIrtitastrividhAvAda ityevaM tattvadarzibhiH / For Personal & Private Use Only Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 jJAnasAra [tattvadarzIoe zuSkavAda, vivAda ane dharmavAda ema traNa prakAranA vAda kahyA | zrI upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke "sarva nayane jANanArAne tattvajJAnano arthI pUche ane tattvajJa kahe te dharmavAdathI ghaNuM kalyANa thAya che." sarva niyono jJAtA madhyasthI hoya che. te jyAre dharmacarcA kare tyAre sAmevALo eTale ke pratipakSI duzmana ke vairI ke ajJAnI che ema na mAne, paNa jijJAsu che ema samaje ane pote jyAre vAda kare tyAre bIjAne harAvavAnA AzayathI na bole, paNa premapUrvaka AnaMdathI samajAvavAnA hetuthI bole. ethI pratipakSI hAre to ene khaTake nahi ane vAdI jJAnInI vAta samajavA prayatna kare. emAM vaktAnI kahevAnI rIta rasika hoya che ane zrotAnI grahaNa karavAnI rIta paNa bhAvavALI hoya che. AthI baMnenuM kalyANa hoya che. zuSkavAda eTale khoTI magajamArI. ethI kazuM sAruM pariNAma na Ave. mAtra kaMThazoSa thAya. emAM narI zuSkatA hoya. zAstrakAroe kahyuM che ke abhimAnI, krUra, dharmaSI ane ajJAnI sAthe vAda na karavo. jyAM potAnA matano ja haThAgraha hoya, khoTI tarkabAjI hoya, jJAnaprApti nahi paNa parAjita karavAnI vRtti hoya evA zuSkavAdathI koInuM kalyANa thatuM nathI. dhanasaMpatti, yazakIrti ityAdi meLavavAnA AzayathI vAda karavo tene vivAda kahe che. AvA vivAdomAM kutarka, pratipakSIne parAjita karavAno bhAva hoya che. asamAna vyaktio vacce jyAre vivAda thAya tyAre anyAya, mAnahAni, gALAgALI thAya che. ethI koinuM bhaluM thatuM nathI. manusmRtimAM kahyuM che ke rAjapurohita, atithi, Azrita, bALaka, vRddha, rogI, jamAI, sALo, nokaracAkara vagere sAthe vivAda karavo nahi. ethI ekabIjAnI AmanyA jaLavAtI nathI. dharmavAda, zuSkavAda ane vivAdamAMthI e traNamAMthI yathArtha ane paraspara hitakArI vAda te dharmavAda che. For Personal & Private Use Only Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. sarvanayAzrayaNASTaka 431 [54] prANita nanAnAM vaimata sarvanayazratam citte paripataM vetaM yeSAM tego namonama: rU 2AAdA [zabdArtha : prANitaMtraprakAzita karyuM che; nanAnAM=lokone; =jeoe, jeo dvArA; mA~=mata, pravacana; sarvanAzrita=sarva niyono Azraya karIne; citte cittamAM; pariNataMtrapariNameluM; =ane; vaM=A; yeSAM=jeonA; temya =teone; namonama:=vAraMvAra namaskAra ho.] anuvAdaH jeo dvArA lokone mATe sarvanayAzrita A mata (pravacana) prakAzita karavAmAM Avyo che ane jemanA cittamAM A pariNameluM che teone vAraMvAra namaskAra ho ! (6). vizeSArtha : ApaNane tattva-siddhAntano koI prazna mUMjhavato hoya to ApaNe evA jJAnI pAse jaIne pUchIe, ke je ApaNane saMtoSakAraka javAba Ape ane ApaNe niHsaMzaya thaIe. Avo uttara teo ja ApI zake ke jemanI pAse kaMIka zAstrajJAna hoya. taduparAMta anya dharmanA zAstrono paNa temane sAro paricaya hoya. duniyAdArInuM paNa temane jJAna hoya, vaLI emanI pAse sArI tarkazakti hoya. manuSyanI prakRtinA teo abhyAsI hoya. AvI vyakti paNa cAritrazIla hovI joIe. potAnA jJAnanA badalAmAM emane kazuM joItuM na hovuM joIe. nAmanA ke yazakIrtinI paNa temane darakAra na hoya to evI vyakti pAse ApaNane vAraMvAra doDI javAnuM mana thAya. lokone temane mATe Adara hoya ane badhA loko temanA nAmanI ja bhalAmaNa karatA hoya. AvI cAritrazIla vyaktine "bahuzruta' kahevAmAM Ave che. upAdhyAya zrI yazovijayajIe ahIMpUrve thaI gayelA evA mahAtmAone namaskAra karyA che. tIrthakara bhagavAna mahAvIra svAmIe gaNadhara bhagavaMtone Apelo upadeza keTalo jJAnapUta ane karuNAsabhara che ! emanI pATaparaMparAmAM thaI gayelA zrI For Personal & Private Use Only Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 jJAnasAra zaabhavasUri, zrI bhadrabAhusvAmI, zrI siddhasena divAkara., zrI jinabhadragaNi, zrI haribhadrasUri, zrI zIlAMkAcArya, zrI abhayadevasUri, zrI hemacandrAcArya ane khuda zrI yazovijayajI mahArAja. tevI ja rIte zrI kuMdakuMdAcArya, zrI amRtacaMdrAcArya, zrI puSpadaMta mahArAja, zrI samaMtabhadra, zrI neminAtha siddhAntacakravartI vagere keTalA badhA mahAtmAo thaI gayA ke jeoe ApaNane zrutasAhityano amUlya vAraso Apyo che! badhAnAM nAma levA jaIe to pAra na Ave. te sarvane ApaNA vAraMvAra namaskAra ho ! bhagavAna mahAvIra svAmI pachI jaina zAsanamAM keTalA badhA mahAtmAo thaI gayA. ApaNe jemane pUjya gaNIe teo emanI pUrvenA koIkane pUjya gaNatA hoya ane te vaLI pUrvenA bIjAne pUjya gaNatA hoya. Ama bahuzruta pUjyonI paraMparA cAlI Ave che. "bhava bhAvanA'mAM kahyuM cheH te pujjA tialoe savvattha vi jANa nimmalaM nANaM / pujjANa vi pujjayarA nANI carita juttA y|| jionuM jJAna sarvatra nirmaLa che evA tathA pUjya puruSone mATe paNa je pUjya che evA cAritrayukta jJAnI traNa lokamAM pUjya che.] bhadaM vahusuyANaM vahujaNasaMdeha pucchnnijjaannN| ujjoiabhuvaNANaM jhiNami vi kevalamayaMke / [kevaLajJAna rUpI caMdra asta thaye jemaNe jagatane prakAzita karyuM che ane ghaNA mANasonA saMzayo jemane pUchI zakAya che evA bahuzrutonuM kalyANa thAo.] [255.]nizcaye vyavahAre ra tyavasva jJAne ra La ! ekapAkSika vizleSamArUDhAH zuddhabhUmikAm / / 32 / / 7 / / [zabdArtha : niza=nizcaya nayamAM; vyavadAre vyavahAra nayamAM; gha=ane; tyakvaEchoDIne; jJAne=jJAna nayamAM; va=ane; f=kriyAnayamAM; pakSa vijoSa=eka pakSamAM rahelA vizleSa (bhrAntinA sthAna) ne; mArUDhAM =caDhelA; For Personal & Private Use Only Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. sarvanayAzrayaNASTaka zuddhabhUmiAM=zuddha bhUmikA upara.] anuvAdaH nizcayanayamAM ke vyavahAranayamAM, jJAnanayamAM ke kriyAnayamAM, koIpaNa eka pakSamAM rahelA bhrAntinA sthAnane choDIne zuddha bhUmikA upara caDhelA-(7) vizeSArtha : zloka 7 ane 8 nA vizeSArtha sAthe ApyA che. [256] samUdanazyA: sarvatra pakSapAtavirdritA: 1 nayanti paramAnandramayA: sarvanayAzrayAH ||rU2585 [zabdArtha : amUDhatakSyA:-lakSa na cUke evA; sarvatra=sarvatra, badhe; pakSapAtavivardhitA:= pakSapAtarahita; nayanti=jaya pAme che, jayavaMtA varte che; paramAnandramayA:= paramAnaMdamaya; sarvanayAzrayA:=sarva nayanA AzrayabhUta.] 433 anuvAdaH lakSa na cUke evA, sarvatra (sarva bhUmikAmAM) pakSapAtarahita, parama AnaMdamaya, sarva nayono Azraya karanArA (jJAnIo) jayavaMtA varte che. (8) vizeSArtha : A 'jJAnasAra' aSTakamAM chellA 'sarvanayAzraya' nAmanA aSTakanA aMte upAdhyAyajI mahArAja muni mahAtmAne bhalAmaNa karatAM kahe che ke jeone sAcA jJAnI thavuM hoya teoe sarva nayono Azraya levo joIe. saMsAranA avalokanathI, zAstrAbhyAsathI, AMtara avalokanathI ane dhyAnAbhyAsathI evI dRSTi khIle che ane rahasyo evAM khUle che ke emane sarvatra saMvAda dekhAya che. saMsAramAM parApUrvathI nizcaya ane vyavahAra vacce, jJAna ane kriyA vacce, nimitta ane upAdAna vacce vivAda cAlatA AvyA che. paraMtu ATaluM avazya lakSamAM rahevuM joIe ke koI eka naya jema sarvAMze khoTo nathI tema sarvAMze sAco nathI. dareka naya potapotAnA sthAne yogya che. jJAnIe anekAntadRSTi keLavavI joIe. mAtra nizcayanaya ke mAtra vyavahAranaya, mAtra jJAna pakSa ke mAtra kriyApakSa evA ekAntanA AgrahamAM bhrama che, mithyAtva che, jJAnIe evA mithyAtvamAM na aTavAvuM joIe. For Personal & Private Use Only Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 jJAnI pUrvagraharahita, pakSapAtarahita madhyastha dRSTi dharAve che. eTale ja teo samatAvALA hoya che ane haMmezA AnaMdamAM-paramAnaMdamAM ja hoya che. teo zuddha bhUmikA upara ArUDha thayelA hoya che. temanA cittamAM kyAreya kaleza hoto nathI. koI vAta mATe temano durAgraha hoto nathI. potAnuM lakSa eTale ke aMtima dhyeya haMmezAM temanI najara samakSa hoya che. ema karavAthI emanuM samyagdarzana vadhu nirmaLa thAya che. naya ane pramANathI teo vastunA yathArtha svarUpane jANe che, samaje che temane koInI sAthe vAda ke kalaha vagere hotAM nathI, paNa koI temanI sAthe tema karavA Ave to teo to pUrI samatApUrvaka vyavahAra karatA hoya che. AvI rIte sarvanayono Azraya ka2nA2, paramAnaMdamaya jJAnI mahAtmA jayavaMtA varte che. //// jJAnasAra For Personal & Private Use Only Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 4 35 upasaMhAra [57] pU mana sthiromoho jJAnI zAnto nikriyA tyAgI kriyAparastRpto nirlepo ni:spRho muniH / / 1 / / [zabdArtha pUf=pUrNa, jJAnAdithI paripUrNa; mana =magna, jJAnamAM magna thayelA; sthira =sthira, yoganI sthiratAvALA; mamoha: moharahita; jJAnI jJAnavaMta, tattvajJAnI; zAnta =zAnta, upazamavALA; nitendriya =jitendriya, indriyone jItanAra; tyAranI tyAgavALA; yiApa: kriyAmAM tatpara; tRpta =tRpta, AtmasaMtuSTa; nirlepa =nirlepa, leparahita, Asaktirahita, ni:spRdaM: spRhArahita; muni =muni, bhAvamaunavALA.] anuvAda muni (1) pUrNa, (2) magna, (3) sthiratAvALA, (4) moharahita, (5) jJAnI, (6) upazAnta, (7) jitendriya, (8) tyAgI, (9) kriyAmAM tatpara, (10) tRpta-AtmasaMtuSTa, (11) nirlepa, (12) niHspRha ane (13) muni eTale ke bhAvamauna dhAraNa karanAra hoya. vizeSArtha bloka naM. 257 thI 260 no vizeSArtha sAthe Apyo che. [258] vidyAvivevasaMpanno jaththo bhayarSitaH | nAbhazaMsastavRSTi: sarvasamRddhimAr pArA [zabdArtha vidyAvivevasaMpanna=vidyAsaMpanna (tattvabuddhirUpI vidyAyukta), vivekasaMpanna (jIva-ajIvane judA samajavAM-anubhavavArUpI viveka); madhyastha =pakSapAtarahita; athavarjita:=bhayarahita, nirbhaya; manAtmazaMsa:=potAnI prazaMsA na karanAra; For Personal & Private Use Only Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 tattvavRSTi:=tattvadRSTivALA, pAramArthika dRSTivALA; sarvasamRddhimA=sarva prakAranI Atmika saMpattivALA.] anuvAdaH muni (14) vidyAsaMpanna, (15) vivekasaMpanna, (16) madhyastha, (17) bhayarahita, (18) AtmaprazaMsA na karanAra, (19) tattvadRSTivALA, (20) sarvasamRddhivAna hoya. (2) [259] dhyAtA narmavipALAnAmudrino bhavavAghe: 1 lokasaMjJAvinirmukta: zAstradRg niSparigrahaH || 3 || jJAnasAra [zabdArtha : dhyAtA=dhyAna dha2nA2, ciMtana karanAra; rmaviSAAna=karmanA vipAkano, karmanA phaLano; 3dvighna:=udvigna, udvega pAmanAra; mavavArie:=saMsArarUpI samudrathI; tosaMjJA=lokasaMjJA; vininuMta:=2hita; zAstrada=zAstramAM ja dRSTivALA, zAstradRSTivALA; nirigraha:=parigraharahita.] anuvAdaH muni (21) karmavipAkanA dhyAtA, (22) saMsArasamudrathI udvigna, (23) lokasaMjJAthI mukta, (24) zAstradaeNSTivALA ane (25) parigraharahita hoya. (3) [260] zudvAnubhavavAn yoLI niyApratipattimAn / bhAvArcAdhyAnatapasAM bhUmiH sarvanayAzritaH // 4 // : [zabdArtha : zuddhAnubhavavA=zuddha anubhavavALA; yon=yogI, bhAvayogavALA; niyAApratipattimAna=mokSane prApta karanAra; mAvAf=bhAvapUjA; dhyAna=dhyAna; tapasamAM=tapanI; bhUmi:=Azraya; sarvanayAzrita:=jemaNe sarva nayono Azraya karyo che.] anuvAdaH muni (26) zuddha anubhavavALA, (27) yogI, (28) mokSa (niyAga)ne prApta karanAra, (29) bhAvapUjAvALA, (30) dhyAnanI bhUmikAvALA, For Personal & Private Use Only Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 437 (31) tapanI bhUmikAvALA ane (32) sarvanayono Azraya karanArA hoya. (4) vizeSArtha H A cAra zlokamAM "jJAnasAranAM batrIsa aSTakonA viSayonAM nAma kramAnusAra goThavavAmAM AvyAM che. A nAmo zlokabaddha che eTale kaMThastha karI levAya evAM che. A batrIsa aSTakanA viSayo ekabIjA sAthe saMlagna che ane emAM samagra jaina darzanano nicoDa AvI jAya che. A aSTako Ama to muni mahArAjane uddezIne lakhAyAM che, paNa zrAvako paNa teno lAbha laI zake che. A viSayonuM bhAvana karavAmAM Ave to paNa te lAbhakAraka che. ethI AtmapariNati vizuddha thAya che. mokSAbhilASI jIvoe A aSTakono Azraya karavA jevo che. A aSTakomAM "pUrNatAne prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che, kAraNa ke AtmaguNonI paripUrNatAthI jamokSa che. eTale "pUrNatA' e mokSAbhilASI jIvanuM aMtima dhyeya che. [261] parNa nirNadvitaM tamaSTa pratipannavInA. munirmahoyaM jJAnasAra samAcchati [zabdArtha spaSTa spaSTa nirNahUirtA=nizcita karelA; tattva=tattvane; 9:=aSTako vaDe; pratipannavAna =prApta thayelA; muni =muni, sAdhu, jJAnI; mahoyaM=jethI mahAna abhyadaya thAya che evA; jJAnasAraM=jJAnanA sArane; samadhi chati=sArI rIte prApta thAya che.] anuvAdaH aSTako vaDe spaSTa, nizcita karelA tattvane pAmelA muni mahAna avyudaya karanAra jJAnasArane (jJAnanA sArabhUta zuddha cAritrane) sArI rIte pAme che. (5) vizeSArtha: zloka naM. 261 thI 268 no vizeSArtha sAthe Apyo che. [62] nirvivA nirIvAjaM jJAnasaramukheyuSIm | vinivRttaparAzAnAM mokSo'traiva mahAtmanAm / / 6 / / For Personal & Private Use Only Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 38 jJAnasAra [zabdArtha nirvikAraM nirvikAra, vikArarahita; nirAvAyaM bAdhArahita, pIDArahita; jJAnasAra jJAnasArane; 3payuSa =prApta thayelA vinivRttapIranA=paranI AzA jeone nivRtta thaI che evA; mokSa =mokSa; treva=ahIM ja, A ja bhavamAM; mahAtmanA mahAtmAono.] anuvAdaH nirvikAra, nirAbAdha evA jJAnasArane prApta thayelA ane paranI AzAthI nivRtta thayelA mahAtmAone ahIM ja mokSa che. (6) [23] vittamArTImAM jJAnapIrasArasvatoSi: I nApnoti tIvramohAgniploSazoSakadarthanAm / / 7 / / [zabdArtha : vitaMtracitta; mAnravRtti ArTsa kareluM, komaLa thayeluM; jJAnasAra= jJAnasArarUpI; sArasvatoffma: sarasvatInA-vANInA taraMgo thI; nAnoti=+jJAti pAmatuM nathI; tIvra=tIvra, kaThora, AkarA; mohAni=moharUpI agni, ploE=dAha; zoSakazoSa; varthanA=pIDAne.] anuvAda jJAnasArarUpI sarasvatInA taraMgo vaDe ArTa baneluM citta tIvra moharUpI agninA dAhanA zoSanI pIDA pAmatuM nathI. (7) [264] vityA hiDapi sAdhUnAM jJAnasArariSThatA ! gatiryayordhvameva syAd adhaHpAtaH kadA'pi na / / 8 / / [zabdArtha vijyA=na ciMtavI zakAya evuM; f=koIka; sAdhUnAM sAdhuonuM jJAnasarAriSThatA=jJAnasAranuM gaurava; ti=gati; thayo.=je vaDe; urdhvameva=UMce ja; cA=hoya; atha: pAta: adhaHpatana, nIce paDavuM; vApa=kadIpaNa;=nathI, nahi.] anuvAda: sAdhuonA jJAnasAranuM gaurava kaMIka aciMtya che. enAthI urdhva gati ja thAya, nIce paDavAnuM to kyAreya na thAya. (8) For Personal & Private Use Only Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 4 39 [25] valtazayo himAlUpUrdhAtulya: kriyAd: I thataNUka jJAnasIrata: puna: III [zabdArtha : phlezalaya =phlezano kSaya, klezano nAza; f=ja, kharekhara; mahU=deDako; cUrNatulya:=deDakAnA zarIranA cUrNa samAna; yiAta:trakriyAthI karelo; =baLI gayelA, zekAI gayelA; taNUIsaza: tenA (deDakAnA) cUrNa samAna; jJAnasAravRta =jJAnasArathI karAyelo (klezano nAza); puna: =vaLI, paraMtu.] anuvAdaH kriyAthI karelo klezano kSaya maMDUkacUrNa (deDakAnA zarIranA cUrNa) samAna che, paraMtu jJAnasArathI karAyelo te (klezano nAza) tenA bALelA cUrNa barAbara che. (9) [26] jJAnapUtAM pareDavyA: yiAM madharopamIm | yuktaM tadapi tadbhAvaM na yadbhagnA'pi sojjhati / / 10 / / [zabdArtha jJAnapUtAM=jJAnathI pavitra pareDAtuM:=bIjAo paNa kahe che; yitrakriyAne; deviTopamA mahema (suvarNa)nA ghaDAnI jene upamA apAya, suvarNanA ghaTa barAbara yukta yogya; tapi=ne paNa; taHvaMetenA bhAvane (suvarNanA bhAvane); na nathI; emanAgav=bhAMgI gayelo hoya to paNa; sA te; 3ti=choDe.] anuvAda: bIjAo paNa zAnathI pavitra thayelI kriyAne suvarNanA ghaDA sarakhI kahe che. te paNa yogya che, kAraNa ke bhagna thavA chatAM te tenA bhAvane choDatI nathI. (10) [26] kriyAzcaM ca yajJAnuM jJAnazUnyA gayA yiA anayorantaraM jJeyaM bhAnukhadyotayoriva / / 11 / / For Personal & Private Use Only Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 [zabdArtha : yiAyaM=kriyAthI rahita; 7=ane; yajJAnuM=je jJAna; jJAnazUnyA=jJAnathI rahita; ==ane; yA=je; yiA=kriyA; anayo:=A baMnenuM; antara=antara; jJeyaM=jANavuM; mAnu=sUrya; vadyotayo:=khajuAnA, AgiyAnA; =jevuM.] anuvAdaH je jJAna kriyAzUnya che ane je kriyA jJAnazUnya che e be vaccenuM aMtara sUrya ane AgiyA jevuM jANavuM. (11) [268] cAritra virati: pUrvA jJAnasyorSa vaM haiiM / jJAnAdvaitanaye dRSTirdeyA tadyogasiddhaye / / 12 / / jJAnasAra [zabdArtha : caritraM=cAritra; vitti:=virati, vairAgya; pU:=pUrNa, saMpUrNa; jJAnasya=jJAnano; rSa:=utkarSa, atizaya; va=ja; hi=kharekhara jJAnAdvaitanaye (jJAna+advaita=zAna sivAya bIjuM nahi) kevaLa jJAnanayamAM ja; dRSTi:=dRSTi; taiyA=ApavA yogya;tat=tethI; yogasidghaye=yoganI siddhi mATe.] anuvAdaH pUrNa viratimaya cAritra e kharekhara jJAnano ja utkarSa che. tethI yoganI siddhine mATe phakta jJAnanayane vize dRSTi devI. (12) vizeSArtha : have zloko 261 thI 268 sudhImAM upAdhyAyajI mahArAje 'jJAnasAra'nI munijIvanamAM mahattA darzAvI che. jJAnasArane pAmelA munionI bAhya bhautika icchAo-eSaNAo zAMta thaI jAya che. laukika koI vastuno mahimA have emanA aMtaramAM raheto nathI. bhagavAnanAM vacanothI temanuM aMtara eTaluM badhuM Ardra thaI gayuM hoya che ke moharUpI tIvra agnidAha temane kazuM karI zakato nathI. eka vakhata jJAnasAra anusAra temanA jIvanano vikAsa thavA lAge to pachI temanuM kyAreya adhaHpatana thatuM nathI. jJAnasAranA abhyAsathI jJAna ane kriyA vacceno bheda samajAya che. jJAna ane For Personal & Private Use Only Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 44 1 kriyA ema baMne hoya to ja mokSa che, to paNa e bemAM pahelAM jJAnane sthAna ApavAmAM AvyuM che. kriyA vagaranuM jJAna ane jJAna vagaranI kriyA e bemAM kriyA vagaranA jJAnane caDiyAtuM batAvavAmAM AvyuM che. kriyA jJAnathI pavitra banelI hoya to ja te phaladAyI nIvaDe che. nizcayanayathI joIe to jJAnano utkarSa e ja kriyA che eTale ke viratirUpa cAritra che. ucca dazA prApta thatAM cAritra jJAnathI bhinna hotuM nathI. [26] siddhi siddhapure purapuraspardhA nadhdhavA zciddIpo'yamudArasAramahasA dIpotsave parvaNi / etad bhAvanabhAvapAvana manazcaJcaccamatkAriNAM taistairdIpazataiH sunizcayamatairnityo'stu dIpotsavaH / / 13 / / [zabdArtha siddhi=siddhi, samApti, siddhapura =siddhapuramAM; purapura:=indranA nagara; spardhAnaMde spardhA karanAra; nazvavAM prApta karIne; viddIpa: jJAnarUpI dIvo; mayaM A; phArasIramahA=atizaya ane sArabhUta (zreSTha) teja sahita; vIpotsave=divALImAM; parva=parvamAM; ta=A; bAvanamAvapAvana=bhAvanAnA bhAvathI (rahasyathI) pavitra; manaSyaSyamAMriNAM manamAM thatA camatkAravALA jIvone; terta =te te; vIpa zarta =seMkaDo dIvA vaDe; suniyatai: sArA nizcayamatarUpa vaDe; nitya =haMmezAM; mastu ho; vIpotsava:=dIpotsava, divALI.] anuvAdaH indranA nagaranI spardhA karanAra siddhapura nagaramAM, atizaya ane sArabhUta tejasahita A jJAnarUpI dIpaka divALInA parvamAM saMpUrNa thayo. A (graMtha) bhAvanAnA rahasyathI pavitra thayelA manamAM thatA camatkAravALA jIvone, te te samyaphanizcayamatarUpa seMkaDo dIvAo vaDe, haMmezAM dIpotsavarUpa ho! (13). vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje A zlokamAM racanAsthaLano ane racanAkALano nirdeza karyo che. emaNe A graMthanI racanA uttara gujarAtamAM siddhapura For Personal & Private Use Only Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 2 jJAnasAra nagaramAM karI hatI. emaNe divALInA utsava daramiyAna A racanA pUrNa karI hatI. divALIno ullekha che eTale spaSTa che ke siddhapuramAM teo cAturmAsa arthe birAjamAna haze ! emaNe siddhapurane indranA nagaranI spardhA karanAra tarIke oLakhAvyuM che e uparathI jaNAya che ke tyAre siddhapura atyaMta samRddha nagara haze ! [270] paridiSayavaMturamado citta reSAM viSA vegodarkakutarkamUrcchitamathAnyeSAM kuvairAgyataH / lagnAlarkamabodhakUpapatitaM cAste pareSAmapi ___ stokAnAM tu vikArabhArarahitaM tajjJAnasArAzritam / / 14 / / [zabdArtha : veSAMtrikeTalAkanuM; viSayaQrAtura=viSayarUpa tAvathI pIDita; maho=Azcarya che; vi=citta, mana; pareSAM bIjAonuM; viSAotamUcchita= viSanA AvegarUpa pariNAma jenuM che evA kutarkathI mUcchita; atha vaLI, have pachI; maceSAM=bIjAonuM; vairAta:=kuvairAgyathI; sanAtama=jene haDakavA thayo hoya te; avoi=ajJAna; patitaM kUvAmAM paDeluM; =ane; Aste=che; pareSAmapa=bIjAonuM paNa; stotAnAM=thoDAonuM; tu=vaLI, paNa; vijAramArarahitaMtravikAranA bhArathI rahita; ta=te; jJAnasarAzritama jJAnasAra vaDe Azrita.] anuvAda-aho! keTalAkanuM mana viSayarUpI tAvathI pIDita che, bIjAonuM mana viSanA AvegarUpa pariNAma jenuM che evA kutarkathI mUcchita thayeluM che. anya keTalAkanuM mana kuvairAgyathI jene haDakavA thayo hoya evuM che. bIjA keTalAkanuM mana ajJAnarUpI kUvAmAM paDeluM che. paraMtu thoDAkanuM mana vikAranA bhArathI rahita, jJAnasAra vaDe Azrita che. (14) vizeSArtha: zloka naM. ra70 thI 272 no vizeSArtha sAthe Apyo che. For Personal & Private Use Only Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 upasaMhAra [271] jAtodrekavivekatoraNatatau dhAvalyamAtanvati hRdgehe samayocitaH prasarati sphItazca gItadhvaniH / pUrNAnandaghanasya kiM sahajayA tadbhAgyabhaGgayA'bhava netadgraMthamiSAt karagrahamahazcitraM caritrazriyaH / / 15 / / [zArtha : jAtodrekavivekatoraNatatau yo ma4i59o vive43pI to24||nii mAyA madhesIche; dhAvalyaM=3%8deg4qNata; Atanvati vistAratA; hRdagehe=66535.528i; samayocitta: samayane yogya prasarati prasare cha; sphIta: moTo; casane; gItadhvani:=odnayani; pUrNAnandaghanasya pUniM 1 ma252 (mevAtmAnal); kiMzu; sahajayAsa4 rIta, svAbhAvi.754o; tadbhAgyatena mAyanI; bhaGgayA 43, 2yanAthI; abhava=thayo; nanathI; etad=0; graMthamiSAt grNthn| nimitta, aMtharayanAnA pAnAthI; karagrahamahaHpano mahotsava; citra=martha 42 / 2; caritrazriyaH=yAtri35I lakSmI sAtha.] anuvAdaH jyAM savizeSa vivekarUpI toraNanI mALA bAMdhI che, jyAM dhavalapaNuM vistAratA hRdayarUpI gharamAM samayocita gItano moTo dhvani prasare che, tyAM pUrNAnaMdaghana (AtmA)no, svabhAvasiddha bhAgyanI racanA vaDe, A graMthanI racanAnA nimitte, cAritrarUpI lakSmI sAthe pANigrahaNano AzcaryakAraka mahotsava nathI thayo zuM ? arthAt yo cha. (15) [272] bhAvastomapavitragomayarasaiH liptaiva bhUH sarvataH saMsiktA samatodakairatha pathi nyastA vivekasrajaH / adhyAtmAmRtapUrNakAmakalazazcakre'tra zAstre puraH pUrNAnandaghane puraM pravizati svIyaM kRtaM maMgalam / / 16 / / [zArtha : bhAvastoma mAno samUha; pavitra pavitra; gomyrsai:=chn| 24 13; liptaiva-dIpAyedI 4; bhU:=bhUmi; sarvataH=yAre pAhU; saMsiktA= yelI; For Personal & Private Use Only Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 jJAnasAra samato:=samatArUpI pANI vaDe; atha tyAra pachI; pathi=pathamAM, mArgamAM; catA:=mUkI che; vivetsana:=vivekarUpI phUlanI mALAo; adhyAtmAmRta= adhyAtmarUpI amRta; pUrNa=pUrNa, bharelo; malaza:=kAmakaLaza, kAmakuMbha, icchA pUrI karanAra kuMbha; vo mUkyo che; maMtra=A, ahIM; a=zAstramAM; pura:=AgaLa; pUrvInanvayanekapUrNAnaMdathI bharapUra; pura=nagaramAM praviti=praveza kare che; svayaM potAnuM; d=karyuM che; maMtaMtramaMgala.] anuvAdaH A zAstramAM bhAvanA samUharUpa, pavitra chANanA rasathI lIMpelI, samatArUpI pANI vaDe cArebAju chAMTelI bhUmi che. mArgamAM vivekarUpI puSpanI mALAo goThavelI che. adhyAtmaamRtarUpI kAmakuMbha AgaLa mUkyo che. evA pUrNAnaMdaghana nagaramAM AtmA praveza kare che tyAre jANe eNe pote ja maMgaLanI racanA karI hoya ema lAge che. (15) vizeSArtha: A traNa zloka (270, 271 ane 272) mAM upAdhyAyajI mahArAje jJAnasAranI mahattA darzAvI che. ahIM jJAnasAra eTale potAno graMtha nahi, paNa adhyAtmamArgamAM utkRSTa jJAnanI anivAryatA). saMsAramAM moTA bhAganA lokonuM jIvana viSayarUpI varathI gherAyeluM che. keTalAka loko ajJAnarUpI kUvAmAM paDelA che. keTalAka buddhizALI che, paNa teo kutarkathI mUcchita che. keTalAkane daMbhI vairAgyarUpI haDakavA lAgyo che. paraMtu jyAM adhyAtmanI ruci che, jJAnano prakAza che, cAritrarUpI lakSmI che, vivekarUpI puSpanI mALAo che tyAM jANe ke moTo utsava thaI rahyo che. jyAM jJAnanI AvI divyatAnuM vAtAvaraNa hoya tyAM pUrNAnaMdaghana evo AtmA cAritrarUpI lakSmI sAthe pANigrahaNa karI mokSanagarImAM praveza kare che. [273] che zrIvinayavivevasuro svaccha gunAM jaLa: prauDhiM prauDhimadhAmni jItavijayaprAjJAH parAmaiyaruH / For Personal & Private Use Only Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 445 tatsAtIrthyabhRtAM nayAdivijayaprAjJottamAnAM zizoH zrImannyAyavizAradasya kRtinAmeSA kRtiH prItaye / / 16 / / [zabdArthaH accheegacchamAM; zrI vinayavive-lupuro:=sadguru zrI vijayadevasUri vagerenA; svacchatrapavitra (gacchamAM); gunAnAM :=guNonA samUhathI; prauDhiM=proDhatAmAM; prauDhimathAni=prauDhatAnA dhAmamAM; nIvinayaprAjJI:paMDita zrI jitavijayajI; parAmaiyara=moTI mahattAne pAmyA; tatyAtIrthyamRtAM teonA gurubhAI thayA; nAiivanayaprAjJottamAna=paMDitomAM uttama evA zrI nayavijayajInA; zizo =ziSya; zrImavizaRya zrImad nyAyavizArada (zrI yazovijayajI)nI; kRtinA=paMDitone mATe; SA:=A; kRti =kRti, graMtharacanA, prIta prIti mATe thAo.] anuvAdaH guNonA samUhathI nirmaLa ane proDhatAmAM moTA dhAma evA sadguru zrI vijayadevasUri AdinA gacchamAM paMDita zrI jItavijayajI atyaMta mahattvazALI thayA. temanA gurubhAI zrI nayavijaya paMDitanA ziSya zrImad nyAyavizArada (upAdhyAya zrI yazovijayajI)nI A kRti (graMtharacanA) paMDitone mATe prItine mATe thAo! (16) vizeSArtha: saMskRta, prAkRta, gujarAtI vagere bhASAnA graMthomAM graMthane aMte guruparaMparAno nirdeza karavAnI paraMparA hoya che. jaina graMthomAM e vizeSa jovA maLe che. keTalIka kRtiomAM TheTha guru gautama svAmI ane sudharmAsvAmInA nirdeza pachI saMkSipta pATa paraMparA darzAvAya che. tapagacchanA keTalAka graMthomAM zrI hIravijayasUrithI pATaparaMparA darzAvAya che. upAdhyAyajI mahArAja keTalIka kRtimAM potAnA guru bhagavaMta zrI nayavijayajIno ullekha kare che to keTalAkamAM ethI pUrvenA guruono paNa ullekha kare che. A "jJAnasAra'mAM emaNe gacchAdhipati zrI vijayadevasUrithI saMkSepamAM potAnI paraMparA jaNAvI che. For Personal & Private Use Only Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 zrI yazovijaya mahArAja kRta bAlAvabodhanI prazasti [274] vAtAlAlApAnavat vALavotho nA'yaM kintu nyAyamAlAsudhaughaH / AsvAdyainaM mohahAlAhalAya ( lasya ) jvAlAzAnterdhIvizAlA bhavantu / / 1 / / [zabdArtha : vAtA=bAlikA; jJAtApAnava--lALa cATavA jevo (eTale nIrasa); vAtanodha:=bALabodha; bAlAvabodha; =nathI; ayaM=A; ntui =paraMtu; nyAyamAlAsudhaudha:=nyAyamAlArUpa amRtanA pravAha jevo; AsvAdyanaM=eno AsvAda karIne; mohAnAnAya (dattasya)=moharUpI hAlAhala jhe2nI; jvAlA=jvALA; zAntaEvizAlA=zAnta thavAthI vizALa buddhivALA; bhavantu=thAo.] jJAnasAra anuvAda : A bAlAvabodha (gujarAtI artha) bAlakane mukhanI lALa cATavA jevo nIrasa nathI, paraMtu nyAyamAlArUpa amRtanA pravAha samAna che. tenuM AsvAdana karIne moharUpI halAhala jheranI agnijvALA zAMta thavAthI (bhavya jIvo) vizALa buddhivALA thAo ! (1) vizeSArtha H bloka naM. 274 thI 276 no vizeSArtha sAthe ApyA che. [275]AtannAnA mA-ratI bhAratI nastulyAvezA saMskRte prAkRte vA / zuktisUktiryuktimuktAphalAnAM, bhASAbhedo naiva khedonmukhaH syAt / / 2 / / [zabdArtha : AtattvAnA=vistAranArI; mA-ratI pratibhA ane prIti; mAratI=vANI na: =amArI; tuvezA=samAna Adara (AgrahIvALI); saMte prAte vA=saMskRtamAM For Personal & Private Use Only Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 441 tathA prAkRtamAM; zuTUi #i:=suMdaravacanarUpa chIpa; yuttimurtA-nAnAM yuktirUpa muktAphaLo (motI)nI; bhASAme=bhASAno bheda; nai=nahi ja; vero--d:=khedakAraka; cA=thAya.] anuvAdaH bhA-ratine eTale pratibhA (bhA) ane prIti (rati)ne vistAranArI, saMskRta ane prAkRta bhASAmAM samAna AgrahavALI (AdaravALI) tathA yuktirUpa muktAphaLo (motI)nI janmabhUmi evI chIpa jevI suMdara uktivALI amArI bhAratI eTale ke vANI che. tethI A bhASAno bheda (gurjara bhASA) (vidvAnone) khedakAraka nahi thAya ! (2) [276JsUragItanayazaktivAhanovAra :vinodata: : ! AtmabodhadhRtavibhramaH zrIyazovijayavAcakairayam / / 3 / / [zabdArtha pUranI=sUrajI nAmanA zrAvaka, tana=putra; zAntivA=zAntidAsa hammorabata:=hRdayamAM pramoda thavAne kAraNe; vinovata:=vinodathI; prasannatAthI taH karyo che; kAtminodhakRtavikrama =Atmabodha arthAt AtmajJAnanI zobhAne dhAraNa karanAra zrI yazovinayavAva: zrI yazovijaye vAcA dvArA; yama-A.] anuvAdaH upAdhyAya (vAcaka) zrI yazovijayajIe sUrajInA putra zAntidAsanA hRdayamAM pramoda thavAne mATe AtmabodhanI zobhAne dhAraNa karanAra A graMthanI prasannatA (vinoda)thI racanA karI che. (3) vizeSArtha upAdhyAyajI mahArAje potAnA "jJAnasAra' graMtha upara pote lakhelA gujarAtI "bAlAvabodha'nI saMskRtamAM lakhelI prazastimAM kahyuM che ke A bAlAvabodha nAnuM bALaka lALa cATe evo nIrasa nathI. sAva nAnuM bALaka moMDhAmAMthI lALa Tapake to te jIbha pheravIne cATI letuM hoya che. emAM bALakane rasa paDato nathI, paNa te bALakanI eka Teva hoya che. lALa moDhAmAM hoya to rasavALI hoya che. bahAra nIkaLyA pachI emAM nIrasatA hoya che. tevI rIte potAno A bAlAvabodha For Personal & Private Use Only Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 jJAnasAra evo nIrasa nathI. upAdhyAyajI mahArAje ahIM eka sarasa upamA ApI che. emAM emanuM sUkSma avalokana rahyuM che. AvI sarasa upamA bIje kyAMya jovAmAM nahi Ave. upAdhyAyajI mahArAje graMthanI pUrNAhuti ane bAlAvabodhanI pUrNAhuti prasaMge A graMtha dvArA aneka jIvonuM kalyANa thAo ane teo upazAnta thAo evI bhAvanA vyakta karI che. A bAlAvabodha gujarAtImAM che. emanA jamAnAmAM gujarAtI paNa saMskatathI judI hovAne kAraNe prAkRta jevI ja gaNAtI. upAdhyAyajI mahArAjanuM saMskRta, prAkRta ane gujarAtI e traNe bhASAmAM graMtharacanAmAM, kRtionA sarjanamAM eka sarakhuM prabhutva jovA maLe che. A bAlAvabodhathI bhASAbhedane kAraNe koIne arati nahi thAya ema teo mAne che. emaNe bhAratI' zabda prayojIne emAM zleSa ryo bAlAvabodhanA aMte emaNe lakhyuM che ke pote siddhapuranA vatanI zrAvaka sUrajInA putra zAntidAsane samajAvavA, enA cittane AnaMda pamADavA A bAlAvabodha lakhyo che. upAdhyAyajI mahArAje javalleja potAnA graMthomAM koI zrAvakano ullekha karyo che. e rIte A ullekha aitihAsika mahattvano banI rahe che. zrI jJAnasAra-aSTaka graMtha saMpUrNa For Personal & Private Use Only Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTaka zlokasUci 448 aSTaka zlokasUcI zloka saMkhyAka Adya pado aSTaka-zloka saMkhyAka zloka saMkhyAka Adya pado aSTaka-zloka saMkhyAka (191) (203) (213) (189) (208) (20). (31) (42) (256). 24-7 26-3 27-2 24-5 26-8 27-4 31-5 30-5 15-5 18-4 3-7 29-7 17-4 che ja 4-7 | 1-1 ajJAnA Da himahAmatraM.. atIndriyaM paraM. athaDajhalanDana.. aSTArthanuthAvata... thatyAgavataM... antargata mahAzalyasthai yaM... banAro sud... narjIna pharmavaiSamya. amUDhatakSyA:... pUrva pUrNatAneti... arvA sarvapa... manisto nizcayenAtmA... avAstavI vi .... vidyAtimiradhvare... sAvara mAvarta.... sta re cIma... sthire .. ajJAnA 5 himahAmatraM... madaM mati kanTroDayuM... mAtmacevAtma:.. mAvotho narva:... mAtmasAkSa.. mAtmASStmajjaiva vacchedra... AtmAne viSaye.... AzrotasiI... ApattijI ta:... ruhI: prathama... mArusunir... bAlanDanamada... motasvitAditAya... DuMchana na pamAna... 15-1 27-2 8-3 9-2 17-6 27-3 1-8 26-5 29-3 (212) phuccha tathA prIti:... (245) rUlya ra Tu:upavA... (237) skInaped. (117) rUchapa di sva... (140) 3SyatvadraSTikoSolya... (23) udIrayiSyasi svAntAdasthairya... (231) 37sanmanasa:... (132) pa brahmAstramAvAya... (1) aindrazrIsukhamagnena... (113). karma jIvaM ca saMzliSTa (210) pharmayodra tatra,... (59) vAtA ne samalaivai1... (66) kriyavirahita danta... (134) tamahIstraprenya.. (211) 5 nirveH... (8) kRSNa pakSe parikSIne... (205) teSAM na nahi... (227) kSamApuSpagaM... (70) kSAyopazama bhAve.. (143) kSIpaM che..., (150) gArzvabhUpamavataM... (48) rnidrajJAnAnogs. (147) gAmaSSRImadri modAya... (69) guNava6mAnAre. (71) guNavRddha tata:. (137) guddhi pUffsa.. (53) urimRtnAM ghare... (61) gurutve svastha nIti... (94) zairavaM pauravandhatva... (185) varmavalukRta... (99) caritramAtmavarAt... (166) (86) (3) (112). (167). (38) (19) (191). (25) (119). (110) (183). (98). (52) (242) (236) (165) (43) (214) (139) (118) | in 32-8 1-6 21-3 11-6 1-3 14-8 21-7 5-6 3-3 24-7 4-1 15-7 14-6 23-7 13-2 7-4 30-2 30-4 21-5 6-3 27-6 18-3 15-6 18-7 19-6 6-8 19-3 9-5 9-7 18-1 7-5 8-5 12-6 24-1 13-3 For Personal & Private Use Only Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 jJAnasAra (24) varaa sthiratAmata... (196) vijetartha dine.. (136) vire paripataM... (19) vinmAtrIpa... (91) fchati jJAnA... nA rti jJAnata... (163) gativAturyahInof... (238) ninendriya... jyotirmayIva TrIparNa... (87) jJAnakriyA samAveza.... (158) jJAnanavandrA... (18) jJAnakuvaM vinayeta... (45) jJAnadhdhAnatapa:zIta.. (14) sInamanasya ucharma.. (241) jJAnameva suthA:... (62) jJAnAvaro khA... (65) , jJAnI kriyApara.. (173) jJAnI tA .. (204) jJAna.. (101) tathA thato ne... (247) deva di tA:.. tapa:kRtAdrinA ma7;... (107) tarataratA takSmI... (135) tUrtavatsathavo kUdI... (13). tenonevavRddhi... (174) tainapAtra ro... (198) tyavata putrataMtrasya... (197) tyAre parade sAtho... (225) Tu Du mA... (161) Tu prApya ne... (172) TuddhimatsaradroTe.. (114) TehAtmAthaviveDyuM... (232) dravyapUgovitA... (243) ghanarthanAM yathA... (60) dharmAspiMDyA:... (249) dhavantopa... (234) dhyAtAInarabhA... 3-8 (233) dhyAtA dhyeya tathA... 25-4 (44) nivRe - yAna... 17-8 (131) lopya svapa... 25-7 (193) na paravartita... 12-3 (123) napu svArthasatyag... 1-4 (156) navavrasudhapus... 21-3 (152) na vikArAya vizvasyo.. 30-6 (207) ne suSuptimodavA.. 13-8 (251) nA pramANaM... 11-7 (82) nADa6 putrimAvAnAM,.. 20-6 (255) nizcaye vyavahAre... 3-2 (105) nityAtmitAravyAti... 6-5 (144) nirapekSAnavacchinAnanta... 2-6 (30) nirmata dicceva... 31-1 (34) nirvANapadamapyekaM, 8-6 (92) nisanIya... 9-1 (55) tamAmInema... 22-5 (12) para brahmAMDamAM manasya... 26-4 (96) paraspRhA mahadu:uM... 13-5 (7) pararvatvatonAthA... 31-7 (206) pazyanuM vrapTa... 11-5 (28). pazyanneva paradravyanATakaM... 14-3 ' (194) parigrahagrahAvezAd... 17-7 (170) patInA yaa.. 2-5 (218) TITdhvani nime... 22-6 (73). pIvA jJAnAmRta... 25-6 (40). pIyUSasamudrotya.. 25-5 . (77) purti, pulistRpti... 29-1 (54). pura: pura:.... 21-1 (186) pura: sthira tanavardhvatha ... 22-4 (2) pUrNatA yA paropaje.. 15-2 (5) pUryane yena... 29-8 (250) pRtha| nayA... 31-3 (254) prazita navInI... 8-4 (9) pratyAhandriyabhUduM.. 32-1 (229) p/TdharmavorAra,. 30-2 (177) prati: parNa.. 30-1 6-4 17-3 25-1 16-3 20-4 19-8 26-7 32-3 11-2 32-7 14-1 18-8 4-6 5-2 12-4 7-7 2-4 12-8 1-7 26-6 4-4 25-2 22-2 28-2 10-1 5-8 10-5 7-6 24-2 1-2 1-5 32-2 32-6 2-1 29-5 23-1 (85) For Personal & Private Use Only Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTaka zlokasUci 451 (215) pratimaksiveva... (153) vadiSTipravArey... (148) vAdya sudhAsAyaTitA... (68) vAhyabhAva puraskRtya.. (49) viSi yadi saMsArana... (223) hathitisarvasva... (220) brahmayajJa para .. (224) vRkSAdhyayananiSThAvAnuM... (222) brAunamafpa... (226) mazriddhAna... (130) mavasaurace kiM mUri... (151) bhasmanA kezalocena... (221) fmaneErzana... (95) mUzavyA maikSamazana... (146) "mavATI variSTa... (33) mannatyajJa: jiclIsAne.. (235). maMviva... (228). mAmItyA... madhyasthaya razI... (78) madhurAjyamAzA grAhya... (125) mana: cad vyApRrta... (87) macate yo navuM.. (122) manovatso yuktigavI. (133) mayUrI jJAnata... (111) mithoyuvatIrthanA... (39) miththAvazailAkSachi... (157) nidhyAtmavaitA... (200) mUchaMchannathiyAM... (248) mUnottarazukhi .. (209). mokSekha yonanA... (100) yata: pravRtti mau... (246) vatra ha ninA... (178) yathA ciMtAmaNa... (116) yathA yoau... (102) yathA zasya puSTavaM.. (32) zakha vistasamastI... (169) vasya amIramRthvasthA... 27-7 (16) yastha DraSTa... 20-1 (129) yastha nApti para pakSA... 19-4 (10) yasya jJAnasudhAsitha... 9-4 (195) yasyahavA... 7-1 (75) vA naivarasAsvAhA... 28-7 yA sRSTivratAno... 28-4 (58) yuSmA soDanAra... 28-8 (162) yeSAM pUmamA2Na... 28-6 (63) yogA saMcAlatI ... 29-2 (27) yo ne muhyata taney... 17-2 (217) : karma yuvAna... 19-7 (106) : pa ttatvamAtmAna... 28-5 (108) : tatvi samataLuM.. 12-7 (160) ra strama: pavitra yA... 19-2 (239) ruddhavAhimanovRtta... pa-1 (145) rupe pavatI... 30-3 (149) nAvathatArIpurve... '29-4 (84) taptatA jJAnasaMpati... 16-8 (83) tisthata putinyo. 10-6 (180) tomArtha... 16-5 (179) to saMjJAmadAnA... 13-1 (182) nosaMjJAtA... 16-2 (184) to saMzoti :... 17-5 (252) to sarvanayajJAnAM... 14-7 (72) vavoDanuSThAnatauDasaT... 5-7 (17) vatsa ! %i vadhvaMtasvAnto... 20-5 (64). vastutatu zu.. 25-8 (36). vAtAMza prativAMza... 31-8 (29) vitpavara/bhA.. 27-1 (41) vitnaviSayof:... 13-4 (126) vamanA 5 prasthAna... 31-6 (56) vidvIpadI hai... 23-2 (79) viSayaviSora.. 15-4 (175) viSe viSaJ... 13-6 (164) viSama :... 4-8 (155) vistAritavijJAna... 22-1 (50) vRddhAtRMILatApUratavArta.. ( 11111 11111iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiala 2-8 17-1 2-2 25-3 10-3 20-7 8-2 21-2 8-7 4-3 28-1 14-2 14-5 20-8 30-7 19-1 19-5 11-4 11-3 23-4 23-3 23-6 23-8 32-4 8-8 5-4 4-5 16-6 7-8 10-7 22-7 21-4 20-3 7-2 For Personal & Private Use Only Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 2 jJAnasAra b (218) (202) (15) (47) (141) (187) (188) (182) (108) (26) (142) (115) (180) (253) (138) (181) (88) (244) (201) (154) (51) (168) (240) (21) (121) (80) (103) (120) (57) (80) (81) (76) (171) (74) (37) (34) vedoktatvAnmanaH.... vyApAra sarvazAstrANAM... zamazaityapuSpo yasya... zamasUktasudhAsiktaM... zarIrarupalAvaNya... zAsanAt trANazaktezca... zAstre puraskRte... zAstroktAcArakartA... zucinyapyazucIkartu... zuddhAtmadravyamevA'haM... zuddhA: pratyAtmasAmyena... zuddhe'pi vyomni... zuddhojhchAdyapi... zreya: sarvanayajJAnAM... zreyodrumasya mUlAni... zreyo'rthino hi... sajJAnaM yadanuSThAna;... saduprAyapravRttAnAM... sandhyeva dinarAtribhyA... samAdhirnandanaM... saritsahasraduSpUrasamudrAdarasodara... sAmyaM bibharti... sAmrAjyamapratidvandra.... sthiratA vAGamanaH kAyai... sthIyatAmanupAlamma... sukhino viSayAtRptA... sulabhaM vAganuccAraM... saMyamAsra vivekena... saMyatAtmA zraye... saMyojitakaraiH ke ke... saMsAre nivasan... saMsAre svapnavan mithyA... smarauvagnirbalatyanta... svaguNaireva... svadravyaguNaparyAya... svabhAvalAbhasaMskAraNaM. 28-3 (88) svabhAvalAbhAta kimapi... 12-1 26-2 (11) svabhAvasukhamagnasya... 2-3 2-7 (124) svasvakarmakRtAvezA... 8-1 6-7 (46) svayaMbhUramaNasparddhiva.. 18-5 (216) sthAnAdyayo ginastIrtho. 27-8 24-3 (127) svAgamaM rAgamAtreNa... 16-7 24-4 (67) svAnakulAM kriyA... 6-3 24-8 (230) sphuranmaGaladIpaM... 25-6 14-4 (3) spRhAvanto vilokyante... 12-5 4-2 (176) sthairya bhavabhayAdeva.. 22-8 18-6 (22) sthairyaratnapradIpazced... 15-3 24-6 upasaMhAranI zlokasUcI 32-5 18-2 (264) acintyA kApi... 1-8 23-5 (267) kriyAzUnyaM ca... 1-11 11-8 (265) klezakSayo hi... 1-8 31-4 (268) cAritraM virati... 1-12 26-1 (26) cittamAdrIkRtaM... 1-7 20-2 (266) jJAnapUtAM pareDavyAhu... 1-10 7-3 (258) dhyAtA karmavipAkA... 21-8 (2.62) nirvikAraM nirAbAdhaM... 1-6 30-8 (257) pUrNo magna... 1-1 3-5 (258) vidyAvivekasaMpanno... 16-1 (261) spaSTaM niSTaGkataM... 10-8 (260) zuddhAnubhavavAn..... 13-7 15-8 keSAgciddhiSaya... 8-1 (273) gacche zrIvijayAdidevasugurA... 12-2 (271) jAtodrekaviveka... 11-1 (272) bhAvastomavapavitragomaya... 10-3 (268) siddhi siddhapure... 22-3 10-2 (275) AtanvAnA bhA... 3-2 5-5 (274) bAlAlApAnavad... 5-3 (276) sUrajatinayazA ntidA... 1-3 1-2 / / / / / m 3-1 h For Personal & Private Use Only Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ) ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( . . . | - . - 5 MAISHADH PAINTERS : For Personal & Private Use Only n n . . . 1079) 24. . t tt w . . r