________________
૨૭. યોગાષ્ટક
૩૫૭
૨૭. યોગાષ્ટક [૨૦] મોક્ષે યોગના યો: સર્વોડણીવાર પુષ્યતે
विशिष्य स्थानवर्णालम्बनैकाग्र्यगोचरः ।।२७।।१।। [શબ્દાર્થ: મોક્ષેv=મોક્ષની સાથે; યોગના=યોજવાથી; યોr:=યોગ; સર્વોડપિ=સર્વ, બધા પણ; બાવાર: આચાર; ડ્રષ્યતે કહેવાય છે; વિશિષ્પ=વિશેષ કરીને; થાન=સ્થાન, આસનાદિ; વર્ણ અક્ષર; મર્થ અર્થજ્ઞાન; બનિંગન=આલંબન; p :=એકાગ્રતા; ગોવર:=વિષયક.]
અનુવાદ: મોક્ષની સાથે (આત્માને) જોડવાથી સઘળો ય આચાર યોગ કહેવાય છે. વિશેષ અર્થમાં સ્થાન, વર્ણ, અર્થ, આલંબન અને એકાગ્રતા વિષયક યોગ કહેવાય છે. (૧)
વિશેષાર્થ: યોગ વિશેના આ અષ્ટકનો પ્રારંભ ગ્રંથકારશ્રી યોગ' શબ્દની વ્યાખ્યા આપીને કરે છે. સંસ્કૃત યુન્ ધાતુ ઉપરથી યોગ શબ્દ આવેલો છે. યુન એટલે જોડવું. “યોગ” અથવા “સંયોગ'નો અર્થ અનુકૂળતા થાય છે. જ્યાં જ્યાં કશાકની સાથે જોડાણ હોય ત્યાં યોગ” કહી શકાય. એટલે “યોગ' શબ્દ આરોગ્યના ક્ષેત્રે, સામાજિક ક્ષેત્રે, ધાર્મિક ક્ષેત્રે, આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રે એમ જુદા જુદા સંદર્ભમાં પ્રયોજાય છે.
આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રે યોગ” એટલે મોક્ષની સાથે જે આત્માને જોડી આપે તે. યોગનો આ અર્થ બધા આચાર અંગે ઘટતો હોવાથી ધર્મની બધી પ્રવૃત્તિનો માટે યોગ શબ્દ પ્રયોજી શકાય છે. અહીં વિશેષપણે (૧) સ્થાન, (૨) વર્ણ (ઉ), (૩) અર્થ, (૪) આલંબન અને (૫) એકાગ્રતા એ પાંચ પ્રકારના યોગ વિશે
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org