Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH upanathI vagAmI EvavA ii daza GiST guruprANa Agama batrIsI AzIrvAda dAtA : tapasvI garadeva pUjya zrI ratilAlajI mahArAja sAheba pradhAna saMpAdikA : apUrva zrata Arodhaka pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva. pU. gadeva zrI prANalAlajI ma. sA. nA hastAkSaro 1. ipa TLo banAva jassatirA dhammapayAI sikarave tassatirA veNaiyaM pauMje sakAraNa sirasA paMjalImo kAzirA jomaNAsAyaniJca ) daza a. u.9 gA. 12 aim Nokra | Pr? jenI pAse dhamapada lakhyA hoya tenA pratye vinayabhAva rAkhano tathA phALA nI | hamezai saranamAvI- jo managamaLa4mALa teno sAro Sii koziza Dija joIne rAmarAjaal S. rathe te kAma kare chemanAzana je 'bataka vinasA battiya nikAyu kA bartha cikkaNa saMsAra sAyare ghore neNaM para Truttara - - 6 - 6 vibhUlA priya A mA- h+)ne sApha DemanuM baMdhana thAya che. jenAta te dustara dhAre selAra sagara to paDe che. (dharUnA aTale terInI gAra 4. jA kone karaze 9 + mA / ' nA nA jillA ghaNA bALa la NI samaye pAcha . kAraNake tenA je je lina - para nAkA rakamanI hi -larpdavanatina (je mahinAnA daAaona nanAra homana plorAmada ( 10 mAlA'' da0%Ase nA kani 3 jaNalA) 4 4nA 4gamhevaLAlehaMnA nA ba La mla mI-2che !! che nA tehanA so jema ke che to mArI, zAne kAja kALajI I zaTaeNbAMka phannI rInA jana jI ra che jo jIva la phI jela mA ! hA rAva te kahe che tyAM ja
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ KIT2 101spe elena K22 elena K2T2 elena Kana Telena K22 elena 22 l&line The are were gta aena kate ene on the a neete pa kee KUP2 101s 162172 PECINE KX12 Tele 112 22 lec112 ta kele ala estlar kop desti ega 271 lec1112 2112 TERCIR X22 Pelcz 2712 12S ete kup ete ala. Vsete a eeme otg kele ata este
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH pU. zrI DuMgara - deva - jaya - mANeka - prANa - rati gurubhyo namaH zrI gara prANa Agama batrIsI zrI prANalAlajI ma. sA. nI cIra smRti tathA saurASTra kesarI gurudeva pU. vira zAMbhavAcArya racita mULa zAstra tapasamrATa gurudava pU. zrI ratilAlajI ma. sA. mahAprayANa dazAbdIvarSa upalakSa zrI vaikAlika sUtra (mULapATha, saMskRta chAyA, zabdArtha, bhASArtha, vivecana, rporezaSTa) * pAvana nizrA : goMDala gaccha ziromaNI paramadArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. goMDala gaccha jayavaMta ho : saMpreraka : vANIbhUSaNa pU. zrI girIzamuni ma. sA. ane Agama divAkara pU. janakamuni ma. sA. H prakAzana preraka : dhyAnasAdhaka pU. zrI hasamukhamuni ma. sA. ane zAsanaaruNodaya pU. zrI namramuni ma.sA. zubhAziSa : maMgalamUrti pUjyavarA pU. zrI mukatAbAI ma. * parAmarza prayojikA : utsAhadharA zrI uSAbAI ma. * anuvAdikA : mahAsthavirA pU. zrI gulAbabAI ma. : prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana - pradhAna saMpAdikA apUrva zruta ArAdhaka pU. zrI lIlamabAI ma. - saha saMpAdikA DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. PARASDHAM pArasadhAma, vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ : Agama prakAzana prAraMbha : I. sa. 1997 - 1998 pU. zrI prANaguru janmazatAbdI varSa guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. punaH prakAzana - I. sa. 2009 prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana, pArasadhAma, ghATakopara prathama AvRtti prata : 1050 * dvitIya AvRtti prataH 1008 prakAzana tArIkha : Asovada amAsa - vIra nirvANa kalyANaka tathA tapasamrATa gurudeva pUjya zrI ratilAlajI ma. sA. janmadina guru prANa prakAzana zrI parAgabhAI zAha * zrI zaileSabhAI desAI * zrI barjIzabhAI desAI zrI sumatibhAI zAha * zrI girIzabhAI zAha * zrI jitenabhAI zAha prApti sthAna ? www.parasdham.org * www.jainaagam.org 1. muMbaI - pArasadhAma vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. 2. U. S. A. - Girish P. Shah 4048, Twyla Lane, Campbell CA - 95008-3721. U.S.A. Ph. : (India) 09867054439 (U.S.A) 001- 408-373-3564 (4. vaDodarA - zrI harezabhAI lAThIyA gautama, 12, paMkaja sosAITI, narmadA gesTa hAusanI sAme, IlorA pArka, vaDodarA - 380023 phona - 9824058489 3. rAjakoTa - zeTha upAzraya prasaMga hola pAchaLa, 150 phuTa rIMga roDa, kAlAvaDa roDa, rAjakoTa - 360005 phona - 9824043769 mudraka : zivakRpA oNphaseTa prinTarsa, amadAvAda - phona : 079-25623828
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ , saurASTra kesarI bA. bra. pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. ne ananya zraddhAbhAve.. samarpaNa tharama tIrthAghipati, vizvavallabha bhagavAna mahAvIranA zAsananA jhaLahaLatA sitAza, pU. gurudeva ! Apane kayA zabdothI navAjuM? V, ApanA guNa gAvA bRhaspatinI buddhi paNa baLahIna jaNAya, vAyaspatinI vANI paNa vAmaNI baLI jAya, kalAbAja kalamInI kalama paNa kuMThita banI jAya, evA guNa 28nAkara mALa upakArI pU. gurudeva ! bhakti bhAvathI, aMtaranA ullAsathI Ape sIMceluM, ApathI ja pAMgareluM, ApanA hastAMbuje zrI dazavaikAlika sUtra aebhAve arpaNa, samarpaNa. doDo bhavo paNa o guru, tuja caraNanI raja huM banuM. RNamukata toye nA thAuM, ethI vadhu huM zuM kahuM'.. - pU. ujamabAI ma. nA suziSyA sAdhvI gulAbabAIma.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ garadeva pU. ratilAla vAlajI ma. sA. nA tapa samrATa tapasvI. A guru mahArAjanI janma zatAbdI nimitte AgamonuM prakAzana thaI rahyuM che, teno mane AnaMda che, tame sahu sAdhvIchaMda Agamano abhyAsa karI, tenAM mULabhUta tattvone samajo, jIvanane paMcAcAramaya banAvo, samAjamAM jaina dharmano pracAra karo. guru mahArAjanA nAmane amara banAvo ane saMyamI jIvanane saphaLa banAvo. e ja mArA aMtaranA AzIrvAda che. mArI sAthe cAturmAsa arthe royala pArka saMghamAM birAjamAna sAthvIvRMda bhagavAna mahAvIranI vANIne samagra vizvamAM gUMjatI kare tevA zubhAziSa. - muni zatilAla tA. 14/9/97 royala pArka upAzraya, rAjakoTa.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. zrI jayaMtamuni ma.. zaromaNi pU. zrI. nA svahastAkSare che . goMDala gaccha ji. bano gA| 24atra anuja (40 4 4 ba6 "AnakAe bharI 20 Dana S nAnI na paAN htpa) 4 ve navA kAryuM prakhya - namaNi na 515740sOn mama 56 ta- 30vo na mAtra traNa tala - 'pazvata na , bya3 % 3La vi. nI A % na kheMn - 7- -- 20 0 ka kSaya 1 (pa! to LLLL huM AzA ApuM chuM tathA A kAryane svIkRti ApuM chuM ke guruprANa Agama batrIsInuM punaH prakAzana avazya karavuM joIe. A mahAkArya pUjya goMDala garacha kIrtidhara arUNodaya zrI namramuni prAraMbha kare, A mArA bhAva che. A kAryanI anumodanA karuM chuM. AnaMda maMgalama. zubha thAo... suMdara thAo... A AzIrvacana arpita karuM chuM. tA. 27-04-2009 akSayatRtIyA - somavAra.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruprANa Agama batrIsI anuvAdikA mahAsatIjIo pradhAna saMpAdikA bhAvoginI bA. bra. pU. zrI lIlamabAI ma. sahasaMpAdikA DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. sUtranuM nAma zrI AcArAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI sUyagaDAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI ThANAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI samavAyAMga sUtra zrI bhagavatI sUtra(1 thI 5 bhAga) zrI jJAtA sUtra zrI upAsakadazAMga sUtra zrI aMtagaDadazAMga sUtra zrI anuttarovavAI sUtra zrI praznavyAkaraNa sUtra zrI vipAka sUtra zrI uvavAI sUtra zrI rAjapraznIya sUtra zrI jIvAbhigama sUtra zrI prajJApanA sUtra(bhAga-1 thI 3) zrI jaMbUddIpaprajJapti sUtra zrI jyotiSagaNarAja prajJapti sUtra (caMdraprazapti, sUryaprajJapti) zrI upAMgasUtra(zrI nirayAvalikAdi) zrI uttarAdhyayana sUtra(bhAga-1, 2) zrI dazavaikAlika sUtra zrI naMdI sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI nizItha sUtra zrI traNa cheda sUtra zrI Avazyaka sUtra sAMnidhya pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. pU. zrI girIzacandrajI ma. sA. jJAnadAnanA saMpUrNa sahayogI pU. zrI trilokamuni ma. sA. anuvAdikA pU. hasumatIbAI ma., pU. puSpAbAI ma. pU. urmIlAbAI ma. pU. vIramatIbAI ma. pU. vanItAbAI ma. pU. DaoN. AratIbAI ma. pU. sumanabAI ma. pU. urvazIbAI ma. pU. bhAratIbAI ma. pU. sanmatibAI ma. pU. sunitAbAI ma. pU. uSAbAI ma. pU. kalpanAbAI ma. pU. biMdu-rUpala ya ma. pU. punitAbAI ma. pU. sudhAbAI ma. pU. muktAbAI ma. pU. rAjematIbAI ma. pU. kiraNabAI ma. pU. DaoN. amitAbAI ma. pU. sumatibAI ma. pU. gulAbabAI ma. pU. prANakuMvarabAI ma. pU. subodhikAbAI ma. pU. lIlamabAIma. pU. DaoN. DolarabAI ma. pU. rUpAbAI ma.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'sisamAMparAthI usasamAja valaNazomUrti,saurASTra kesarI) gurudevazrI prANalAlajI ma.sA.nIthI caraNomAM zataguNa praNAmAMjali jAgRtatA ArjavatA sahiSNutA ladhutA sajanatA sitA bhavyatA, tajajJo mArdavatA apramato dAMto Gutheile pratirUpatA utsAhitA namatI vibhutA kRta64tI prabhutA prauDhatA karuNatA krAMtikAra katA sevAzIlatA saumyatA AtmaramaNatA samanvayatA jJAnotsukatA ojasvitA girAgratvatA AtmaraNatA. akutUhalatI nayukatatI sAmyatA tallInatA lokapriyatA AstikyatA tejasvitA vyavahAra kuzaLatA | dharmakalAdharatA ekAMtapriyatA zUravIratA rajJAnavRddhatA vasvitA indriya damanatA satyavaktatvatA sAnadAtA - saMgaThanakArakatA anekAMtadarzitA dhIratA kSamAzIlatA pracavena paTutA pathapradarzitatA vicakSaNatA sthiratA gariSThatA pratibhAsaMpannatA vAlA zikSAdAtA vairAgyavArdhakya guNagrAhakato pavitratA vizALatA dayALutA sabhyaparAkramatA ArAdha katA katArthatA udAsInato jJAnaprasArakatA dAkSiNyatI premALatA sauSThavatA lAvaNyatA samayasatI pAmatA tattvalokatA naitikatA zraddhALatA. pramodatA nirbhayatA | paramArthatA svaramAdhurya ahaMtA , vinItatA , udAratA gaMbhIratA karmaniSThatA vAtsalyatA nivedatA praviNatA paripakvatA amIratA nirlepatA | samatA upazAMtatA zratasaMpannatA zreSThatA cAritra parAyaNatA vIratA khamIratA variSThatA divyatA rocakatA upazamatA zatAdi salluNAlaMkRta tava vapuH bhUcA bhavAlaMbanam
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa ( udI darI anna vathaasuthaishwassuu thaikabAlakathAkathaiuthayaahalaka ra ) kIri0i.00 0.00 0 jI hari dara C kahI data - pU. zrI haMma2-deva-jo-mANeka-prANa-ti-jaal-OArutaco 61013 che. hITa-vela- mAta-deva-ujaal-ula motI-zaan ajd- aNIjyotaat: goMDala saMpradAya-guruprANarati pUravAra F: O) maMgala manISI munivaro zAstra zusRSikA zramaNIvRMda 01. pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. 06. pU. zrI manaharamuni ma. sA. 02, pU. zrI girIzacaMdrajI ma.sA. 07. pU. zrI gajendramani ma. sA. o3, pU. zrI janakamuni ma.sA. 08. pU. zrI suzAMtamuni ma. sA. 04, pU. zrI jagadIzamuni ma.sA. 09, pU. zrI namramuni ma. sA.. o5. pU. zrI hasamukhamuni ma.sA. 10. pU. zrI pIyuSamuni ma. sA. jadina 0-00 000000ra3 0 9 * = 0 f 0 9 90 9 $ $ 0 $ 6 che. - VVVV = riddhi0i 0 9000ra9 20 dilii 2: 01, pU. gulAbabAI ma. 37. pU. prItisudhAbAI ma. 73. pU. nalinIbAI ma. 2, pU. prANakuMvarabAI ma. 38. pU. mInaLabAI ma. pU. rakSitAbAI ma. pU. lalitAbAI ma. 39. pU. manISAbAI ma. pU. rozanIbAI ma. 04. pU. lIlamabAI ma. 40. pU. kiraNabAI ma. pU. aMjItAbAI ma. pU. vimaLAbAI ma. 41. pU. hasmitAbAI ma. pU. saMjItAbAI ma. 06. pU. haMsAbAI ma. 42. pU. zailAbAI ma. pU. saMghamitrAbAI ma. pU. puSpAbAI ma. 43. pU. urmibAI ma. pU. AratIbAI ma. 08. pU. vijayAbAI ma. 44. pU. sudhAbAI ma. pU. rUpAbAI ma. pU. tarUlatAbAI ma. 45, , urvazIbAIma. pU. mitalabAI ma. 0. pU. jasavaMtIbAI ma. 46. pU. smitAbAI ma. pU. zreyAbAI ma. pU. vasubAI ma. 47. pU. urmilAbAI ma. 83. pU. zrI dattAbAI ma. 12. pU. prabhAbAI ma. 48. pU. DolarabAI ma. pU. zrutibAI ma. pU. latAbAI ma. 49. pU. kalpanAbAI ma. pU. bhAvanAbAI ma. pU. bhadrAbAI ma. 50. pU. saMgItAbAI ma. pU. bhavitAbAI ma. pU. sumitrAbAI ma. 51. pU. naMdAbAI ma. pU. zeSAbAI ma. pU. sAdhanAbAI ma. para. pU. sunaMdAbAI ma. pU. zreyAMzIbAI ma. pU. aruNAbAI ma. 53. pU. jayezAbAI ma. pU. parijJAbAI ma. pU. saralAbAI ma. pa4. pU. arcitAbAI ma. pU. zvetAMsIbAI ma. pU. vanitAbAI ma. papa. pU. ajitAbAI ma. pU. subodhikAbAI ma. 20. pU. dIkSitAbAI ma. pa. pU. amitAbAI ma. pU. zIlAbAI ma. 21, pU. dhIramatIbAI ma. 57. pU. punitAbAI ma. pU. hemAMzIbAI ma. 22. pU. rAjematIbAI ma. 58. pU. sunitAbAI ma. 23. pU. hasumatIbAI ma. pU. namratAbAI ma. pa. pU. gItAbAI ma. 24. pU. sumatibAI ma. pU. pannAbAI ma. 60. pU. vidubAI ma. 25. pU. anumatibAI ma. 61. pU. tarubAI ma. pU. pUrvIbAI ma. 26. pU. vIramatIbAI ma. 62. pU. mInAbAI ma. pU. jAgRtibAI ma. 27. pU. yazomatIbAI ma. 63. pU. pUrNAbAI ma. pU. prabodhikAbAI ma. 28. pU. jJAnazIlAbAI ma. 64. pU. razmitAbAI ma. pU. priyalabAI ma. 29. pU. darzanazIlAbAI ma. pa. pU. biMdubAI ma. pU. svarUpAbAI ma. 30, pR. vinodInIbAIma. 66. pU. viralabAIma.. 101, pU. suhAnIbAI ma. 31. pU. prajJAbAI ma. 67. pU. rUpalabAI ma. pU. hRdayAbAI ma. pU. priyadarzanAbAI ma. 68. pU. tejalabAI ma. pU. vaidehIbAI ma. 33. pU. kRpAbAI ma. 69. pU. sujItAbAI ma. 104, pU. bhavyAMzIbAI ma. 34, pU. mIrAbAI ma. 70. pU. svAtibAI ma. 105. pU. jayaNAbAI ma. 35. pU. kuMdanabAI ma. 71. pU. zvetAbAI ma. 106. pU. saMbohIbAI ma. 36. pU. jyotibAI ma. 72. pU. reNukAbAI ma. 107. pU. bhavyAnIbAI ma. andissioneinninositorioussainbowlanessoiniraniankaassistandeshGheironmangoossssssssssssssssscasinoncession 1000 ja ni jayadi laIne 9000 2000 %D0BDfication visit 09090 IT $ VVVVUUUUUUU $ $ $ # # $ UU $ $ $ to ja
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ buta sevAno satkAra zrutAdhAra (mukhyadAtA) mAtuzrI kAzamIrAbena kAMtIlAla zeTha. sau. hetala saMjayabhAi zeTha. keTalAMka jIvo janmathI ja puNyavAna hoya che ane jIvanamAM paNa sadugarano samAgama, dharmazravaNa ane dharmazraddhAne pAmI pragatinA paMthe AgaLa vadhe che. zrIkAMtIbhAi zeTha temAnA eka suzrAvaka che. prabhAvazALI vyaktitvanA dhAraka, kuTuMbanA mobhI kAMtIbhAie sahajatA ane saraLatApUrvakanA jIvana vyavahAre potAnA kuTuMbane ujjavaLa karyuM che. zrImatI kAzmIrAbena paNa varSothI sAdhu-sAdhvIonI bhaktibhAve sevA karI potAnI zaktino savyaya karI rahyA che. samagra parivAra mATe pUjya gurudevazrInamramuni ma.sA. zraddhAne kendrasthAne che. vaDIla baMdhu zrI virenabhAi guru pratyenI zraddhAthI pitAnA sahayogI banyA che. sau. jyotikAbena uvasaggaharaM bhaktigrupa mAM varSothI sevA ApI rahyA che. zrI saMjayabhAie uvasaggahara sAdhanA bhavana - rAjakoTanA nirmANamAM pAyAnA paththara banIne sevA ApI che. eTaluM ja nahIM vartamAne paNa tenA suvyavasthita saMcAlana mATe yogadAna ApI rahyA che. sau. hetalabenanuM haoNTelamAM khAvuM-pIvuM, haravuM-pharavuM eja temanuM jIvana hatuM. pU. gurudeve temanA jIvanamAM yuTarna Apyo ane pUjya gurudevanI preraNA pAmIne jIvanane vaLAMka Apyo che. teo ahama yuvA grupa tathA luka ena larna rAjakoTamAM tana, mana ane dhanathI sevA ApI rahyA che. jaya, zreNika, upAsanA, kiMjala, Adi cAre bALako AjanA bhautika yugamAM paNa pU. gurudevanA AkarSaNathI susaMskArI banI AgaLa vadhI rahyA che. zrI saMjayabhAI - hetalabene gurubhaktithI prerita thaIne pUjya gurudevanA 39 mAM janmadine zrutabhaktinI amUlya bheTa arpaNa karI che. samagra parivAranI gurubhakti kramazaH vadhatI rahe ane teone bhagavAna banAve evI bhAvanA pragaTa karI dhanyavAda ApIe chIe.. garaprANa prakAzana PARASDHAM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstra svAdhyAya sadviveka tIrthaMkara prabhunA pavitra upadezarUpa AgamagraMtho dareka dharmaniSTha svAdhyAyapremI zramaNopAsake potAnA gharamAM vasAvavA joIe. tIrthaMkaronI anupasthitimAM tIrthaMkaronA upadezarUpa graMtho sAkSAt tIrthaMkara tulya mAnIne AgamagraMthone gharamAM kabATa ke zokezamAM suvyavasthita rUpe rAkhavA. pratidina tIrthaMkarone smRtipaTa para lAvI ahobhAvapUrvaka traNa bhAva vaMdana karavA . gharanA sadasyoe sAthe maLI zradhdhApUrvaka AgamavAMcana karavuM. vinaya dharmanuM mULa che tethI zAstra svAdhyAya mATe gurunI AjJA levI. 32 AgamagraMthomAMthI kAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya divasanA prathama ane cothA praharamAM ane utkAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya asvAdhyAya kAlane choDIne eTale ke be saMdhyA ane be madhyAhana kAlIna 48 miniTane choDIne game tyAre karI zakAya che. prAtaH uSAkAla, saMdhyAkAla, madhyAhna ane ardharAtrie be - be ghaDI zAstrano mULapATha vAMcavo nahIM. 32 asvAdhyAyamAM zAstra svAdhyAya thAya nahIM. gharamAM saMDAsa - bAtharUma hoya, strIone mAsikadharma hoya, vagere kAraNothI gharamAM Agama rAkhavAthI azAtanA thAya, tevI mAnyatA yogya nathI kAraNake sAdhvIjI potAnI pAse Agama graMtho rAkhe che. mAsika dharmavALA bahenoe zAsranA mULapAThano svAdhyAya karavo nahIM. te vyaktinI sAme paNa svAdhyAya karavo nahIM. tenAthI dUra alaga sthAnamAM besIne svAdhyAya karI zakAya che. gujarAtI anuvAda, bhAvArtha, vivecana, mAsika dharmamAM paNa baheno vAMcI zake che. temAM koI jAtanI azAtanA nathI. A samasta niyamo mULapATha vAMcavA ke svAdhyAya karavA mATenA che. kevaLa zAstronA gujarAtI bhAvArtha vAMcavA hoya, to uparokta niyamo lAgu paDatA nathI. AgamagraMthonA AdhAre ja bhUtakAlamAM anaMta jIvoe AtmakalyANa karyuM che. AgamagraMthonA AdhAre ja pAMcamA ArAnA aMta sudhI jinazAsana jayavaMtuM raheze. tethI AgamagraMthonuM saMpUrNataH bahumAna jALavavuM. 8
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTAMka 55 viSayAnukramaNikA viSaya pRSTAMka viSaya pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA.nuM jIvana darzana 13 maharSinuM dhyeya pU. zrI prANalAlajI ma.sA.nuM jIvana darzana 15 cAritranuM phaLa pU. zrI ratilAlajI ma.sA.nuM jIvana darzana adhyayana-4: cha jIvanikAya punaH prakAzananA be bola paricaya pUrva prakAzananA be bola utthAnikA abhigama pAMca sthAvaranuM svarUpa saMpAdakIya trasakAyanuM svarUpa saMpAdana anubhavo cha jIvanikAya saMyama anuvAdikAnI kalame pAMca mahAvrata 3ra asvAdhyAya rAtribhojana viramaNa vrata vratanuM prayojana zAstra prAraMbha chakAya jIvonI yatanA - hiMsA tyAga adhyayana-1: dhrumapuSpikA ayatanAyatanAnuM pariNAma paricaya pApakarmano abaMdhaka dharmanuM svarUpa ane mahAbhya jJAnanuM mahattva bhramaravRtti sama bhikSAcaryA jIvano AdhyAtmika vikAsa krama nirdoSa bhikSAvRttinI pratijJA sugatinI durlabhatA, sulabhatA sAdhutAnA mukhya guNa upasaMhAra adhyayana-2: zrAmaNayapUrvaka adhyayana- 5/1: piMOMSaNA paricaya paricaya zramaNadharmanI pUrvabhUmikA- kAmarAga tyAga bhikSArtha praviSTa bhikSunI yogyatA tyAgI atyAgInI parakha gocarI gamana vidhi vAsanA nivAraka upAyo gamanAgamanamAM sva-para rakSA viveka saMyamamAM sthira thavAno sadaSTAMta upadeza pRthvIkAya rakSA viveka rAjemahInA subhASita vacanono prabhAva trasa,sthAvara rakSA viveka upasaMhAra gaucarImAM vaizyA vastIno viveka adhyayana-3: kSullakAcAra kathA gaucarImAM mArga gamana viveka paricaya gocarInAM daSTi viveka aNagAro mATe anAcAra gocarImAM niSiddha kuLa bAvana anAcAra gocarImAM dvAra udghATana nigraMthono mahimA gocarImAM zarIranI bAdhA nivAraNa 113 114 117 124 127 129 131 134 134 136 137 138 140 143 144 146 146
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTAMka 147 | pRSTAMka 224 225 228 149 229 232 161 234 242 243 6. 176 248 179 250 180 252 253 viSaya gharomAM praveza saMbaMdhI viveka gharomAM UbhA rahevA saMbaMdhI viveka grahaNeSaNA doSavarjana pUrvakarma ane saMskRSTa doSa varjana sammilita AhAra grahaNa viveka garbhavatI strIthI bhikSA viveka dugdhapAna karAvatI strIthI bhikSA viveka zaMkita doSayukta AhAra grahaNa niSedha pihita ane ubhinna doSa viveka dAnAdi mATenA AhAra levAno niSedha auddezikAdi doSa varjana saMkramaNa mArgamAM gamana viveka mAlApahRta doSayukta AhAra viveka sacitta vanaspati grahaNa viveka vecAtA padArtha grahaNa viveka undrita dharmA padArtha grahaNa niSedha dhovaNa pANInI gaveSaNA viveka ApavAdika AhAra vidhi upAzrayamAM gocarI lAvyA pachInI vidhi paribhogeSaNAnA dhUmadoSano viveka mudhAdAtA ane mudhAjIvInI sugati adhyayana-pa/ra sarvAza AhAra karavAnuM vidhAna AhAra karatAM punaH AhArArthagamana gocarI gamana kAla viveka AhArArthI prANIo prati viveka gharomAM besavA-UbhA rahevAno viveka anya bhikSAcaro sAthe vyavahAra viveka vahorAvanAranA aviveka aMge viveka sacitta ane mizra vanaspati grahaNa viveka sAmudAnika bhikSAvRtti vidhAna bhikSAvRttimAM adInatA ane anAsakti gRhasthanA dAnabhAva saMbaMdhI viveka viSaya dAtAnA vaMdana-avaMdanamAM viveka mAyAvI sAdhunA AcaraNo 15ra bhikSu mATe madyapAna niSedha 156 patita sAdhunI nikRSTa dazA 10 saMyamInI zreSThatA saMyama virAdhanA karanAranuM bhAvi 13 viSaya samApana evaM zikSA 164 adhyayana-: mahAcAra kathA 15 paricaya 17 | AcAra-gaucara saMbaMdhI jijJAsA 170 AcArya bhagavaMtano pratyuttara aDhAra AcAra sthAna 177 (1) ahiMsA (2) mRSAvAda tyAga (3) adattAdAna tyAga 181 (4) abrahmacarya tyAga 182 (5) parigraha tyAga (6) rAtribhojana tyAga 92 (7-12) chakAya jIva saMyama 199 (13) akathya varjana 202 | (14) gRhastha bhAjana tyAga (15) palaMga Adino tyAga 204 | (16) gRha niSadyA varjana 205 (17) snAna varjana 206 (18) vibhUSAno tyAga 210 upasaMhAraH guNasaMpanna zramaNonI sugati adhyayana-7: suvAkyazuddhi 212 paricaya 214 bhASAnA prakAra ane viveka avaktavya bhASA 220 vaktavya bhASA 221 aspaSTa-mizra bhASA tyAjya 223 | bhramathI asatya bhASaNamAM pApa 255 189 3 - ) 0 210 - 16 291 292 292 293
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSNaka 369 377 378 381 311 384 387 391 394 396 399 401 402 328 viSaya nizcayakArI bhASAno viveka kaThora ane parapIDAkArI bhASAno niSedha saMbodhana saMbaMdhI bhASAno viveka paMcendriya saMbaMdhI bhASAno viveka vanaspati jIvo saMbaMdhI bhASA viveka saMkhaDI Adi viSayaka bhASA viveka pApa pravRtti saMbaMdhI bhASA viveka gRhastha sAthe Adeza vacana viveka sAdhu-asAdhu kathana viveka bhaviSyakAlIna kathanaviSayakaviveka prAkRtika tattvo viSayaka bhASA viveka upasaMhAra - zikSAvacana adhyayana-8H AcAra prasidhi paricaya adhyayana prAraMbhaH viSaya nirUpaka pratijJA chakAya jIvo pratye saMyama bodha ATha prakAranA sUkSma jIvonI rakSA pratilekhana pariSThApanamAM yatanA gRhasthanA gharamAM sAdhuno viveka jIlaeNndriya saMyama sarva Indriya saMyama kaSTa sahiSNutA mahAphaLadAyI rAtribhojana tyAga prakRti zodhana ane guNavRddhi svotkarSa ane paropakarSa tyAga doSa sevana prati munino viveka ziSyanI vinaya sAdhanA dharma sAdhanA aMge preraNAvacana caturvidha kaSAya tyAganI preraNA kaSAya nigrahamAM sahakArI guNo pramAda tyAga bahuzruta upAsanA ane kAyika viveka bhASA saMyama pRSNaka viSaya 294 | brahmacarya saMyama 298 zraddhAnuM sAtatya 299 upasaMhAra : AcAra prasidhinuM phaLa 303 adhyayana-9/1: vinaya samAdhi 306 paricaya AzAtanAnuM duSpariNAma 313 AzAtanAnA duSpariNAma darzaka daSTAMto 317 vinayazIla ziSyanI guru pratye kartavya niSThA 317 guno mahimA 319 guru upAsanA ane tenuM saphaLa 320 adhyayana-9/2 321 vRkSanI upamAthI dharmanuM mULa ane phaLa avinItaH pravAhamAM paDelA kASThavatu 3rapa avinaya H daMDAthI lakSmI kADhavA samAna 327 vinayI avinayI prANIonA daSTAMta lokottara vinayanuM phaLa 333 lokottara vinayanI anivAryatA siddhi vinaya vidhi 338 | vinIta avinItanI upalabdhi 340 | mumukSunI pAtratA-apAtratA u44 adhyayana-93 . 345 vinIta sAdhakanI pUjanIyatA 346 saMtoSI sAdhakanI pUjanIyatA 347 Akroza parISahajayI sAdhakanI pUjanIyatA 348 vacana vivekInI pUjanIyatA 349 samabhAvI sAdhakanI pUjanIyatA 351 guru caraNopAsakanI pUjanIyatA upara gurusevAthI kramazaH mukti 354 adhyayana-9/4 358 cAra prakAranI saMyama samAdhi 36) vinaya samAdhi zruta samAdhi 364 tapa samAdhi 403 406 407 409 413 414 417 420 422 424 425 427 429 431 433 435 32 438
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSNaka pRSNaka 504 444 pa07 508 510 511 513 449 514 516 456 518 519 viSaya 441 | anusrota saMsAra, pratisota saMyama sAdhucaryAnA prazasta guNo parihArya-aparihArya gocarI 447. parihArya-grAhya sAdhvAcAra muninI apratibaddha vihAracaryA 450 sahacArI zramaNanA aMtarAye ekAkI vihAra 45ra | kalpa maryAdA ane sUtrAjJA pAlana zikSA 454 svadoSa darzana ane svAnuzAsana pratibuddha jIvI zramaNa 457 surakSita ane arakSita AtmAnI gati 40 pariziSTa 43 (1) vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA (2) cUlikAnI racanA viSayaka itihAsa 46s 469 (3) gocarI saMbaMdhI doSa, niyama 470 (4) umadA Adi jIva virAdhanA (5) daMtamaMjana 473 () sAdhvAcAranI pravRtti saMbaMdhI vidhi 1. pratilekhana vidhi 475 2. gocarI gamana ane AhAra vidhi 477 3. vihAra vidhi(gamanAgamana vidhi) 483 4. nihAra vidhi 484 | (7) vibhUSA eka vizleSaNa 488 parara pa29 pa30 537 viSaya AcAra samAdhi caturvidha samAdhi phaLa adhyayana-10: sabhikSu paricaya saMyama-brahmacaryamAM sthira citta zreSTha bhikSu chakAya rakSaka zreSTha bhikSu zramaNacaryAmAM jAgRta zreSTha bhikSu AhAramAM niHspRha zreSTha bhikSu kleza kaSAya tyAgI zreSTha bhikSu kaSTa sahiSNu zreSTha bhikSu yatanA pradhAna guNothI samRddha zreSTha bhikSu amUccha pradhAna guNothI samRddha zreSTha bhikSu AtmotkarSa ane madatyAgI zreSTha bhikSu sva-para tAraka zreSTha bhikSu upasaMhAra: guNa saMpanna zreSTha bhikSunI mukti prathama cUlikAH rativAkyA paricaya rativAkyA mATe traNa upamA saMyamamAM sthirikaraNanA aDhAra sUtro bhoga mATe yogano bhoga karanAra ajJAnI saMyama patitanA paritApanI cAra upamA vRddhAvasthAmAM thato paritApa svajanonI viDaMbanAmAM thato paritApa saMyamonnata dazAnI kalpanAthI manovedanA tanmaya atanmaya zramaNanA anubhava dharma choDI adharmI thanAranI avadazA bhogAsakta puruSanI durgati ane abodhi saMyamamAM sthiratA mATe preraNA dehanA bhoge saMyama rAkhavAnI daDhatA buddhimAna sAdhakane aMtima zikSA bIjI cUlikAH vivikta caryA paricaya utthAnikA 538 539 539 539 540 541 543 488 490 491 493 494 496 498 499 501 503
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ goMDala gacchAdhipati, ekAvatArI AcArya pravara pU. gurudeva zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. - jIvana darzana nAma : : zrI DuMgarasiMhabhAi. " janma : vi. saM. 1792. janmabhUmi : mAMgaroLa. pitAzrI : dharmaniSTha zrI kamaLasiMhabhAi badANI. mAtuzrI ? saMskAra saMpannA zrImatI hIrabAi. janmasaMketa : mAtAe svapnamAM lIlochama parvata ane kesarI siMhane potAnI samIpe Avato joyo. bhAtR bhaginI : cAra bena - be bhAi. vairAgyanimitta : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA.no upadeza. saMcamasvIkAra : vi. saM.1815 kArataka vada - 10 divabaMdara. sadgaradeva : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA. sahadIkSita parivAra : svayaM, mAtuzrI hIrabAi, bahena velabAi, bhANejI - mAnakuMvarabena ane bhANeja - hIrAcaMdabhAi. saMyama sAdhanA : apramattadazAnI prApti mATe sADA pAMca varSa nidrAtyAga, jJAnArAdhanA, dharmazAstro, darzanazAstro ane tattvajJAnano abhyAsa. tapaArAdhanA rasendriya vijayanA vividha prayogo, mitAhAra. svAdhyAya, sADApAMca varasa nidrAtyAga, dhyAnarUpa AtyaMtara tapa. goMDala gacchasthApanA : vi. saM. 1845 mahAsuda -5 goMDala. tathA AcAryapada pradAna javalaMta guNo : vinaya, viveka, vicakSaNatA, virakti, karUNA, samayasUcakatA vagere.. | 13 |
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramukhaziSya : AcArya 5. zrI bhImajI svAmI. pramukhaziSyA : pU. zrI hIrabAI ma., pU. zrI velabAi ma., pU. zrI mAnakuMvarabAi ma. 6 sAdhu saMmelana ? vi. saM. 1861mAM AjJAnuvartI 45 jeTalA sAdhu sAdhvIjIonuM saMmelana karI saMtonI AcAra vizuddhi che mATe 13 niyamo banAvyAM. vidArakSetra : kAThiyAvADa, jhAlAvADa, kaccha, mAMgaroLa, verAvaLa, porabaMdara, dIvabaMdara Adi kaMThALa pradezamAM grAmAnugrAma. pratibodhita zrAvakavarca * zrI zobhecaMdrakarasanajI zAha - verAvaLa. sthiravAsa ? vi. saM. 1871 caitra suda - 15 thI goMDalamAM. anazana ArAdhanA : vi. saM. 1877 phAgaNa suda - 13 thI anazana prAraMbha, vaizAkha suda - 15 samAdhimaraNa. AyuSya : 84 varSa, saMyama paryAya - 62 varSa, AcArya pada - 32 varSa. uttarAdhikArI : AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. upanAma : gacchAdhipati, nidrAvijetA, yugapradhAna, ekAvatArI. pATa paraMparA : goMDala gacchAdhipati AcAryapravara gurudeva pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. dvitIya paTTadhara - AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. tRtIya paTTadhara - AcArya pU. zrI neNasI svAmI. caturtha paTTadhara - AcArya pU. zrI jesaMgajI svAmI. paMcama paTTadhara - AcArya pU. zrI devajI svAmI. mahAtapasvI pU. zrI jayacaMdrajI svAmI yugadaSTA tapasvI pU. zrI mANekacaMdrajI ma.sA. saurASTra kesarI gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. tapasamrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. vidyamAna vicarato parivAra : 11 saMto, 300 jeTalA satijIo. 14
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ saurASTra kesarI, munipuMgavA pU. garadeva zrI prANalAlajI ma.sA. jIvana darzana zubha nAma che " prANalAlabhAI. janmabhUmi verAvaLa. pitA zrImAna zrI kezavajIbhAI mIThAzA. mAtA saMskAra saMpannA kuMvarabAI. jJAti visA osavALa. janmadina vi. saM. 1954, zrAvaNa vada pAMcama, somavAra bhAtR-bhaginI cAra bhAI, traNa baheno. vairAgya bIjAropaNa be varSanI bAlyavaye. vairAgya bhAva-pragaTIkaraNa 13 varSanI kumAra avasthAmAM. saMyama svIkAra 21 mAM varSe vi. saM. 1976 phAgaNa vada chaThTha, gusvAra. tA. 13-3-1920 dIkSA bhUmi bagasarA-darabAra vAjasuravALAnA udyAnamAM vaTavRkSa nIce. gaccha paraMparA goMDala gaccha. saMyamadAtA mahAtapasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. zikSA dAtA parama zraddheya tapasvI mANekacaMdrajI ma. sA. dhArmika abhyAsa AgamajJAna, tattvajJAna, kathA sAhitya, rAsa sAhitya, vyAkaraNa, mahAkAvyo, karmasAhitya, jainetara graMthonuM vizALa avalokana, darzana zAstranA tajajJa. saMgha netRtva traNa varSanI dIkSA paryAye tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma. sA. nA saMthArAnA samayathI. sevA zuzruSA vaDIla sAta gurubhrAtA ane aneka saMtonI sevA karI. 1 15 |
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAjotkarSa jJAna prasAra deha vaibhava AvyaMtara vaibhava vihAra kSetra goMDala gaccha saMmelana upanAma caturvidha saMgha samAdhi mATe tAravelA traNa siddhAMta (1) lokonA paropakAra mATe dAnadharmanI pradhAnatA (2) A khaMDana vAda (3)nIti ane prAmANikatAnuM AMdolana, jaina-jainetaro (kAThI, darabAra, Ahira)ne sapta vyasanathI mukti, aneka sthAne sAdharmika rAhata yojanA. . rAjakoTa, goMDala, jetapura, dhorAjI, vaDiyA, verAvaLa, porabaMdara, mAMgaroLa, jAmanagara, bhAvanagara vagere aneka sthAne jJAna bhaMDAra, vidyAlayanI sthApanA ane jIrNodhdhAra. lAvaNyamayI mudrA, sUrya sama tejasvI mukha, caMdrasamI zAMta AbhA,vizALa bhAla, nUrabharyA nayano, ghUgharALA keza, vINA jevo sumadhura kaMTha ane siMha jevI garjanA. vinaya saMpannatA, viveka, sAdAI, prema, vairAgya, sevA, pravacana-paTutA, guccaraNa sevA, dIrgha dRSTi, tyAgamastI. saurASTra, gujarAta. vi. saM. 2007mAM gaccha aikyatA mATe mahattvanuM yogadAna. paMjAba kesarI kAzIrAmajI ma. sA. dvArA pradatta "saurASTra kesarI' cAra saMta- tapodhanI pU. ratilAlajI ma. sA., anazana ArAdhaka tapasvI pU. jagajIvanajI ma. sA., pU. nAnA ratilAlajI ma. sA., parama dArzanika pU. jayaMtamunijI ma. sA., pU. moTA prabhAbAI ma. Adi 15 satIjI. bagasarA. vi. saM. 2013mAgasara vada terasa, zanivAra prAtaH 7-30 kalAke I. sa. 29-12-1956. sAtalaDI nadInA kinAre (bagasarA) vartamAne 118 saMta-satijIo 'prANa parivAra' nA nAme samagra bhAratamAM prasiddha che. svahaste dIkSita parivAra aMtima cAturmAsa, deha vilaya aMtima vidhi ziSya parivAra 16 TO
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasamrATa pU. garadeva zrI ratilAlajI ma.sA. nuM - jIvana darzana zubha nAma janmasthAna janmadina pitA mAtA vairAgya bhAva dIkSA gurudeva ratilAlabhAI parabavAvaDI (saurASTra) Asovada amAsa vi. saM. 1969 zrImAna mAdhavajIbhAI raiyANI sadAcAra saMpannA jamakubAI 17 mA varSe phAgaNa vada pAMcama, gusvAra vi. saM. 1989-jUnAgaDha saurASTra kesarI pU. prANalAlajI ma.sA. goMDala gaccha. vyAvahArika- pAMca dhoraNa, dhArmika- 19 Agama kaMThastha, zvetAmbara-digaMbara sAhitya, kArmagraMthika sAhitya, dArzanika sAhitya, vyAkaraNa sAhitya rAtri-divasa niraMtara jAgRtadazAe AtmasAdhanA alpanidrA. vaDIla vRddha 9 saMtonI sevA karI. 19 varSa ekAMtara upavAsa, 999 AyaMbila tapa(sAgAra), 19 varSa pANIno tyAga, 9 varSa makAIsivAya zeSa anAja tyAga. gaccha paraMparA abhyAsa yoga sAdhanA yoga sevAyoga tapayoga
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ maunayoga dIkSA pachI 9 varSa ekAMta mauna sAdhanA. I. sa. 1992 navembarathI AjIvana mauna ArAdhanA. puNya prabhAva gurudevanA puNya prabhAve aneka AtmAoe mAsakhamaNa Adi nAnI moTI tapazcaryAo tathA hajAronI saMkhyAmAM varSItapanI ArAdhanA karI che. temaja dAna, zIla ane che bhAvanI vRddhi thaI che. . vihAra kSetra gujarAta, mahArASTra, madhyapradeza, orissA, bihAra, baMgALa jJAna anumodana zramaNI vidyApIThanA preraka banI 30 ziSyAo ane 30 vairAgI bahenone abhyAsArthe rahevAnI AjJA ApI. traNa sAmUhika cAturmAsa karAvI zAstravAcanA karAvI. dIkSA pradAnasaMkhyA 145 mumukSuone aNagAra banAvyA. Acarita sUtro jatuM karavuM, gama khAvo, vAda-vivAda ke dalIla na karavA, je thAya te sArA mATe, koI paNa jIvanI TIkA keniMdA na karavI. jIvaMta guNo vizALatA, udAratA, mAdhyasthatA, sahiSNutA, bhadrikatA, samAdhAna vRtti, jJAnaca. anazana pratyAkhyAna I. sa. 1992 rAjakoTamAM pU. bhAgyavaMtAbAI ma. ne 59 divasanI anazana ArAdhanA karAvI. aMtima cAturmAsa rAjakoTa, zrI royalapArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha saMcAlita omAnavALA upAzraya.(1997) mahAprayANa rAjakoTa, tA. 8-2-1998 mahA suda 11 ravivAra madhyAhna kALe 1.35 kalAke. aMtima darzana tathA pAlakhI zrI royala pArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha, rAjakoTa. aMtimakriyA sthAna 'tapasamrATa tIrthadhAma', rAjakoTa-amadAvAda hAI-ve, sAta hanumAna sAme, rAjakoTa. | 18
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ eleg purva prakAzananA be bIjI (bIjI AvRtti) tIrthakara bhagavAnanA amRtasamA vacanone "Agama' rUpe gaNadhara bhagavaMtoe jhIlIne ziSya paraMparAne arpaNa karyAane ApaNane amRta vacano prApta thayA. tIrthakara bhagavAne anaMtajJAnane zrImukhethI pragaTa karI mahA upakAra karyo... gaNadhara bhagavaMtoe AgamajJAnane hRdayastha karI mahA upakAra karyo... ziSya paraMparAe AgamajJAnane kaMThastha karI mahA upakAra karyo... devardhvigaNi kSamAzramaNe AgamajJAnane graMthastha karI mahA upakAra karyo... graMthastha Agamone aneka AcAryoe samayAnusAra lokabhogya bhASAzailImAM anuvAda karIne sarvajana sahaja banAvyA. A ja paraMparAmAM saurASTrakesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nI janmazatAbdI avasare temanA ja parivAranA mahAsatIjIoe gujarAtImAM anuvAda karIne jaina samAjanI jJAna sAdhanAne Agamika banAvavAmAM bahumUlo phALo Apyo che. A mahA kAryamAM apUrva zrata ArAdhikA pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI zrI lIlamabAIma. ane saha saMpAdikA zrI AratIbAIma., zrI subodhikAbAI ma.nA sahayoga maLyo che. A Agama batrIsInI prathama AvRttine gujarAtanA dareka saMpradAyanA sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono bahoLo pratisAda maLatA TUMka samayamAM 1000 Agama graMtho anupalabdha thaI gayA ane punaH prakAzananI AvazyakatA ubhI thaI. ahIM eka khAsa ullekha karavAno ke jyAre prathamavAra Agama prakAzananI taiyArI cAlatI hatI tyAre ja tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma. sA. e zAsana prabhAvaka pU. zrI namramuni ma. sA. para kRpAdRSTi varasAvI. temaNe pATImAM lakhI ApyuM ke namramuni AgamaprakAzananuM kArya saMbhALaze. 19
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU.gurudevanI dIrghadraSTi ane kRpAdRSTine anubhavatA pU.gurudeva zrI namramuni ma. sA. e amone AjJA ApI ke ApaNe Agama graMtho prakAzananI bIjI AvRti pArasadhAma' nA upakrame pragaTa karavI che. - pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. nI AjJAne zirodhArya karIne pArasadhAma - ghATakoparanA upakrame guruprANa Agama batrIsIne punaH pragaTa karatA AnaMda anubhavIe chIe. amArA A aNamola kAryamAM amane zrI girIzabhAI zAha (hemANI)-U.S.A. tathA zrI jitenabhAI zAha (kalakattA) no ananya sahakAra maLyo, jenA kAraNe amAruM kArya saraLa banyuM che. amArA A komapyuTara kAryamAM zrI amInabhAI AjhAda tathA snehA amIta dajIno paNa sahakAra prApta thayo che. tevI ja rIte udAradilA dAtAzrIo e paNa amane sahyoga ApIne amAruM kAryavegavAna banAvela che. ame te sarvanA AbhArI chIe. aMtamAM Agama prakAzana ApaNA sahunA AtmAne anaMtajJAna prAgaTyamAM sahyogI bane e ja bhAvanA. zrI guruprANa prakAzana PARASDHAM vallabhabAga lena, tilaka roDa, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva prakAzakanA be bolA (pahelI AvRtti) anaMta tIrthakara saha prabhu mahAvIranA anaMta jJAnanI amUlya nidhi che ApaNA AgamagraMtho. jenA mAdhyamathI ja jinazAsana jayavaMtuM rahyuM che, rahe che ane raheze. tene jIvaMta rAkhavA ane jana jananAM mana sudhI pahoMcADavA te pratyeka jaina nAma dharAvatI vyaktinI pavitra pharaja che. A pavitra pharajane ja dharma samajIne je tenuM AcaraNa kare che ane potAnAM tana-mana ane dhanane te kAryamAM samarpita kare che, tenuM manuSya jIvana saphaLa thAya che. eTaluM ja nahIM paraMtu te sAdhaka jinazAsananI prabhAvanAno amUlya lAbha prApta kare che. Avo ja apUrva lAbha prApta karavA ApaNA gujarAtI samAjane mATe AgamonA mULa pATha tathA saraLa gujarAtI anuvAdavivecana sahita prakAzana karavA mATe pU. mukta lIlama parivArane ekaciMtanadhArA jUnAgaDhanI puNyabhUmi para sparzI ane jene rAjANA nagarI rAjakoTamAM royalapArka upAzrayamAM sAkAra svarUpa maLyuM. ApaNA saunA parama upakArI goMDala gacchAdhipati, nidrA vijetA, ekAvatArI, yugapuruSa pU. zrI DuMgarasiMhajI ma. sA.nI pATa paraMparAe pU. zrI jaya-mANekanA lADIlA ziSyaratna saurASTra kesarI pU. zrI prANalAlajI ma. sA.nI janma zatAbdI nimitte A virATa Ayojana karyuM. pU. mahAsatIjIoe potAnI ciMtanadhArAne pUjya guruvaryonI samakSa pragaTa karI. sahunA harSollAsa ane AzIrvAda sAthe svIkRtinA samAcAra prApta thayA. royalapArka sthA. jaina moTA saMghanI nizrAmAM ame turaMta samiti racavAnI jAherAta karI. rAjakoTa prANa parivAranA sAmUhika cAturmAsa daramyAna janma zatAbdI varSa nimitte vi. saM. 2053 san 1997 mAM "pU. prANaguru zatAbdI prakAzana samiti rAjakoTa"nI sthApanA thaI. tyAra pachI tapasamrATa zrI ratilAlajI ma. sA., gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. ThA. pAMca tathA prANa parivAranA 73 sAdhvIjIonA pAvana sAMnidhyamAM janma zatAbdInA prathama caraNanI tapa-japa, sAdhanA sAthe bhavya rIte ujavaNI karavAmAM AvI. zrI guru prANa phAunDezana TrasTa dvArA 3ra Agamo ane prANaguru smRti graMthanuM prakAzana karavAnuM nizcita thayuM. AgamonuM lekhana kArya prANa parivAranA satIvRMde saharSa svIkArI lIdhuM. A rIte sarva samavAyano suyoga thatAM kAryano prAraMbha vegavaMta thayo ane batrIsa Agamo kramazaH gujarAtI bhASAmAM anuvAdita thayA.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 A prakAzananA aNamola avasare AzIrvAda varasAvI saharSa svIkRti ApanAra tapa samrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma. sA. tathA dareka AgamanA rahasyone pragaTa karato, tattvonuM vAstavika darzana karAvato, AzISa varasAvato amArA utsAhane vadhArato abhigama preSita karanArA goMDala gacchanA saMta ziromaNi parama dArzanika pU. zrI jayaMtIlAlajI ma. sA., ama mArgadarzaka gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA., tathA Agama divAkara pU. zrI janaka munijI ma. sA. nIDara vaktA pU. zrI jagadIzamunijI ma. sA. Adi muni bhagavaMto tathA Agamane suvyavasthita svarUpa ApanAra, athAga parizrama sahita niHsvArtha bhAve saMpUrNa sahayoga ApanAra Agama manISI pU. zrI trilokamunijI ma. sA. nA paNa amo RNI chIe. vAtsalya variSThA pUjayavarA pU. mukatAbAI ma., pradhAna saMpAdikA apUrvazruta ArAdhaka pU. lIlamabAI ma., ama prakAzana kAryanA udbhAvikA, utsAhadharA pU. uSAbAI ma., saha saMpadikA Do. pU. zrI AratIbAI ma. tathA pU. subodhikAbAI ma. ane prANa parivAranA anuvAdikA sarva mahAsatIjIonA ame RNI chIe. zrutAdhAra sahayogIo, ama Agama prakAzanamAM niSThAthI sevA ApanAra zrI mukuMdabhAI pArekha, zrI maNibhAI zAha, zrI navanItabhAI - tarUbena, kumArI bhAnubena, zrI jayavaMtabhAI zAha tathA Agamane kompyuTarAIjhaD karI mudraNa karI ApanAra bhAI zrI nehala hasamukhabhAI mahetAnA amo AbhArI chIe. Agama prakAzana kAryamAM zuddhikaraNanuM khUba ja dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che. chatAM kyAM ya azuddhi rahI gaI hoya to zuddha vAMcI te tarapha amAruM dhyAna doravA namra vinaMtI che. aMtamAM saunA sahiyArA puruSArtha badala zrI guruprANa phAunDezana sadAne mATe saunA kRtajJa banI raheze. jaya jinendra zrI guruprANa phAunDezana - TrasTI maMDaLa zrI caMdrakAMta mANekacaMda zeTha (pramukha) zrI azvinabhAI kuMbhANI (Trejharara) zrI ke. pI. zAha (TrasTI) 22 zrI ramaNIkalAla nAgaradAsa zAha (ceramena) zrI TI. Ara. dozI (upapramukha) zrI kIrITabhAI zAha (TrasTI)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhigama goMDala gaccha ziromaNI parama dArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. Aje dazavaikAlika sUtra upara abhigama lakhatAM hRdayamAM apUrva harSa thAya che. joke A mahAna zAstra upara Alekhana karavuM sAmAnya kArya nathI. paraMtu gurukRpAe A sUtranI eka eka gAthAo AtmasAt thayelI che. dIkSA paryAyanA uSAkAlamAM hajAro vAra A sUtranuM kaMThastha pArAyaNa karavAno avasara maLato hato; svAdhyAya vAcanAdi karatI vakhate bhASA TIkAnA mAdhyame arthabodha paNa sulabha thato hato; keTalIya gAthAonA bhAvo pratye mana mugdha thaI jatuM hatuM. jethI A abhigama lakhavAnuM sahaja sAhasa karyuM dazavaikAlika jaina Agamano sAra-saravALo che. jaina Agamo vizALa samudranI jema taraMgita rahe che. A samudra amApa ratnAkara che. vicakSaNa AcAryo temAM DUbakI mArI sArabhUta ratno ekatrita kare che ane ekatra thayelA ratno paraMparAe jaina AgamanuM aMga banI jAya che. dazavaikAlika sUtramAM paNa A hakIkata spaSTa pradarzita thaI che. tenA udbhavanI kathA suprasiddha che. tethI ahIM kathA na ApatAM mAre eTaluM ja kahevuM che ke A zAstramAM AgamanA sArAMzane ekatra karI teno saravALo karavAmAM Avyo che. te lagabhaga sAtaso zloka pramANa che. jemAM vyavasthitapaNe jaina AcAra dharmanuM kramazaH vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. A zAstranuM nAma game te kAraNathI dazavaikAlika ApavAmAM AvyuM haze, paraMtu kharI rIte A nAma zAstranA AMtara bhAvone pragaTa karavAmAM paryApta che ke kema, te ciMtanIya che. vastutaH jema gItAnA paMdaramA adhyAyane puruSottama prApti yoga tevuM nAma ApI temAM rAja vidyAno ullekha karyo che. tyAM rAja vidhAno artha "rAjakIya vidyA evo nathI paraMtu sarva vidyAomAM rAjA jevI pramukha vidyA", evo artha thAya che. tema
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNe paNa dazavaikAlika mATe "rAja mokSamArga" ke "mokSamArgano mahApatha" = moravamA mahApaho AvuM nAma ApI zakIe. jo ke A amArI bALaceSTA che tema chatAM A nAmathI dazavaikAlikanA aMtaraMga bhAvo rUDI rIte abhivyakta thAya che. kharekhara dazavaikAlika e mokSamArgano mahApatha che. A dazavaikAlika sUtra rUpa mahApathanuM avagAhana karavAmAM Ave to A eka zAstranA avagAhanathI hajAro zAstranuM avagAhana thaI jAya tema kahevAmAM atizayokti nathI. cAlo, ApaNe dazavaikAlikamAM DUbakI mArIe ane tenI gahanatAne hRdayaMgata karI dhanyatAno anubhava karIe. dazavaikAlika sUtra e muktidhAmanI mahAyAtrA che. A yAtrAmAM sAdhaka joDAI zake che. sAdhaka yAtrA zarU kare te pahelAMthI ja badhI rIte sAvadhAna rahI AtmAne uccakoTinA siddhAMtothI sajja kare to te A saMyama yAtrAmAM AgaLa vadhI muktidhAma sudhI pahoMce che. A zAstra khAsa niyamothI sAdhakanA saMpUrNa mArgane prakAzita kare che ane sArI zikhAmaNa paNa Ape che. dazavaikAlika te eka prakArano suvarNa kuMbha che. jemAM jainAgamanuM amRta bhareluM che. te suvarNa kuMbhanuM amRta gurjara bhASI saMpUrNa jana samAjane cakhADavA mATe ApaNA prayAsano prAraMbha thayo che. dharmanI vyAkhyA - je lakSa upara ApaNe javuM che arthAt je ApaNe sAdhya che, tenI tathA tenA sAdhananI spaSTa vyAkhyA thavI joIe. te mATe A sUtranA prAraMbhamAM ja zAstrakAre dharmanI vyAkhyA karI che ane ahiMsA, saMyama ane tapa dharmane ja kalyANa mArgarUpe darzAvyo che. jyAre saMsAramAM dharmanA nAme athavA dharmanA vezamAM hiMsA bharelA ghaNA bhAvo sthAna pAmyA che. jagatanA badhA tAMtriko, mleccho, vidhAdhArIo athavA taMtra-maMtra karanArAo potAno badho vyApAra dharmanA nAme ja kare che. dharmamAM ghaNe aMze aMdhazraddhA praveza pAmI gaI che. dharma zabdamAM ghaNA sArA-narasA badhA siddhAMto saMgrahita karI levAya che. jyAre jainadarzanamAM dharmanI spaSTa vyAkhyA che ane ujjavaLa tattvone ja dharmamAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. zAstromAM bhagavAna kahe che-fmacchI te izvamAMzu
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** he gautama ! A badhA uTapaTAMga vAto karanArA loko hiMsA bharelA mithyAvAda kare che. kharekhara dharmanI spaSTa vyAkhyA ke sArabhUta ati suMdara vyAkhyA dazavaikAlikanI pahelI gAthAmAM karavAmAM AvI che ke- dharma te ahiMsA, saMyama ane tapa rUpa che. te dharmamAM ke te dharmanA sAdhakomAM devonI jhaMkhanA hotI nathI, ulaTA devo ja te zreSTha ahiMsA pradhAna dharmamAM tallIna sAdhakanI abhyarthanA, arcanA, zuzruSA karI potAne dhanya mAne che. ahiMsA saMyama tapa :- jIva jyAre samyaSTi bane tyAre ja te ahiMsAno sAcI rIte svIkAra karI zake che. ahiMsA e dharmano rAjamArga che. dharmanI vyAkhyAne te ja samajI zake ke jene samyajJAna hoya. ahIM (1) ahiMsAmAM samyakdarzanano (2) saMyamamAM samyakttAnano samAveza karavAmAM Avyo che ane (3) tapasyA e to cAritranuM ja aMga che. vastutaH e traNe ya zAstrIya zabdo gahana che. tene bahu UMDA utarIne ja samajI zakAya che. kharekhara dharmanI ahiMsA, saMyama ane tapa rUpa vyAkhyA prakAza, agni ke vizuddha pANI jevI nirmaLa ane spaSTa vyAkhyA che. tema chatAM te marma bharelI vyAkhyA guru sAMnidhye potAno kSayopazama vadhAravAthI sahaja upalabdha thAya che. jJAna sAthe kriyA :- dharmanI vyAkhyAne samajyA pachI jo sAdhaka utkRSTa bhAvathI kriyAzIla na bane athavA guru dvArA kriyAnA AcaraNa mATe sAdhakane pUro sajja karavAmAM na Ave to AkhI saMyama sAdhanAnI prakriyA vera-vikhera thaI jAya che ane suMdara bhAvothI abhiniSkramita sAdhaka sAdhanAnA mArgamAM ja aTavAI jAya che. samagra dvAdazAMgIno sAra kADhI zAstrakAre sAdhanA kevI hoya che ? sAdhakane zuM zuM karavAnuM hoya che ? kevI rIte karavAnuM hoya che ? te mATe eka eka ratnakaNa jevI sUcanAo A adhyayanomAM bharI dIdhI che. sAdhaka saMyamanI prakriyA karato A sUcanomAM jarA paNa asAvadhAna thAya to jema mULiyA vagaranuM, vAvAjhoDAmAM sapaDAyeluM samudra kinArAnuM vRkSa mULathI ukhaDI paDe che, tema sAdhaka paNa jo koI prakAranA sauMdaryathI AkarSita thaI kAmanAnA tophAnane rokI na zake to te bahu ja kharAba rIte durgatine prApta thAya che arthAt A lokamAM badanAma thaIne paralokane bagADe che. te sAdhaka gharano ke ghATano raheto nathI. Ama A sUtramAM sAdhaka mATe jJAna sAthenI kriyA ane tenI samagra sAvadhAnI tathA bhAva saMyamanuM Alekhana karavAmAM AvyuM che. A sUtranA pAMcamA adhyayana sudhI sAdhakane kaThora niyamAvalInI ane tene AB 25
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAlana karavAnI vidhinI pUrI sUcanAo ApyA pachI sAdhakanA bhAvane sthira karavA, upadezAtmaka bhAvathI chaThThA adhyayanamAM sArabhUta bodha ApavAmAM Avyo che, te badhI gAthAo anuvAda sAthe prakAzita thaI rahI che. mATe ahIM amAre gAthAno ullekha karavAno nathI, paraMtu zAstra vAMcanathI amArI A ukti pratyakSa joI zakAze. tyArabAda sAtamA adhyayanamAM zAstrakAre vANIyogane sparza karyo che ane zarUthI chelle sudhI te adhyayanamAM vacana saMyama mATe sUcano mUkavAmAM AvyA che. kharekhara saMpUrNa jainAgamomAM pANI mATe ke vacana mATe ghaNo UMDo vicAra karavAmAM Avyo che ane manuSyanI vANInuM mUlyAMkana karavAmAM AvyuM che. ATalA vistAra sAtheno vicAra anyatra kyAM ya bhAgye ja jovA maLaze. to ahIM paNa dazavaikAlika satranA praNetA gaNadharoe ke AcArya bhagavaMte AkhuM zAstra saMkSipta ane sArabhUta hovA chatAM temAM pANI mATe A eka saMpUrNa adhyayana pharamAvyuM che. vacanayoganA be mukhya prakAra jaina tattvajJAnamAM daSTigocara thAya che.- (1) nirvadha vANI (2) sAvadha vANI. nirvadha vANI eTale nirdoSa vANI, ahiMsaka vANI. sAvadya vANI eTale sadoSa vANI, hiMsA bhAvothI bharelI vANI. jaina zAstrakAronuM e daDha maMtavya che ke manuSyanA AMtarika vikAro tenI vANImAM pragaTa thAya che ane A doSo jyAre vANImAM pragaTa thAya che tyAre vyakti atikramanuM rUpa mUkI vyatikramathI laI anAcAra sudhInA bhAvone bhaje che. mATe zAstrokAroe vANInA nirvadha bhAvone daSTigata rAkhI A sAtamA adhyayanamAM sadupadeza Apyo che. te AMtarika doSa vANImAM pravAhita na thAya tevA sUcano A adhyayanamAM karyA che. jema agnikaNa prajvalita thayA pachI jo te sUkA ghAsa sudhI pahoMcI jAya to dAvAnaLanuM rUpa dhAraNa kare; tema AMtarika doSo jo vANIne sparza karI le to mahAanarthanuM mULa bane. ahIM ame A IzArA mAtra vAta kahI che. paraMtu zAstrakAre bakhUbI (kuzaLatA pUrvaka) A sAtamA adhyayanamAM te vAtane spaSTapaNe pratibiMbita karI che. teoe mAno ke aneka AgamanA upadezone saMkSipta karI ziSyonA kalyANa mATe A sUtra rUpe eka motInI mALA banAvI che. dazavaikAlika sUtranuM mUlyAMkana tenA laghu zarIramAM bharelA motI ane hIrAthI karavAmAM AvyuM che. ghaNA vidvAno dazavaikAlikanI A uttama zailIthI maMtramugdha che. te ja & 26 ,
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte sAdhuo mATe paNa saMkSipta kareluM A uttama zAstra thoDAmAM ja saMpUrNa jaina Agamano prakAza Ape che eTale ja ame AgaLa kahyuM ke A zAstranuM nAma bhale dazavaikAlika che paNa amArA hRdayodgAranA zabdomAM tenuM nAma kharekhara "mokSa mArga mahApatha" ApI zakAya tema che. sAdhaka sAdhanAmAM adhUro utare to tenA kevA kuphaLa Ave ane tenA jIvanamAM je pratyAghAta thAya te aMtima adhyayanomAM darzAvyA che. zAstrakAre A sUtramAM eka bahu mahatvapUrNa vAta karI che. je jainAgamanI zobhAmAM abhivRddhi kare che ane te vAta vizeSa karIne guone lakSyamAM rAkhIne karavAmAM AvI che. sAdhaka truTi kare, bhUla kare ke nabaLo paDe to guruoe ane zAsanakartAe utAvaLathI tene bahiSkRta karavo nahIM; temaja tenA pratyenI nirAzA paNa udbhavavI nahIM. paraMtu chellI ghaDI sudhI te sAdhakane tenI sAdhanAmAM sthApita karavA mATe saMpUrNa prayAsa thavo joIe. A mATe guruvaryoe jarA paNa dhIraja na gumAvavI joIe. A vacanothI ema lAge che ke jaina-paraMparAmAM navo sAdhaka na Ave tenI eTalI phikara nathI paraMtu eka sAdhaka sthAna bhraSTa thaIne khasI jAya, te zAstrakArane bilakula ISTa nathI. navA sAdhako Ave te to IcchanIya che ja paraMtu tenAthI mahatvapUrNa e che ke sAdhaka bahiMgamana na karI jAya, cAritrabhraSTa ke vicArabhraSTa na thaI jAya ane zraddhAthI na DagI jAya; te mATe ghaNI sAvadhAnI sUcavavAmAM AvI che. kharekhara A, jaina zAstranI udAratAno paricAyaka che. ghaNA loko ane jene tattvavettAo anuzAsananI vAto kare che paraMtu jainadharma e zAsana che paraMtu anuzAsana upara prabala bhAra rAkhavAmAM Avyo nathI. zAsana svakRta hoya che, anuzAsana paraprerita hoya che. mATe sAdhaka svayaM zAsanane anurUpa sAdhanA kare te vadhAre IcchavA yogya che. ATalu kahI ame dazavaikAlikano abhigama pUro karavA IcchIe chIe. joke dazavaikAlikanuM nAma letAM ghaNA ja kathya bhAvo hRdayamAM ubharAya che paraMtu ahIM natamastaka banI dazavaikAlika sUtranuM abhivAdana karI viramIe chIe.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** mArI pAThakone hArdika preraNA che ke teo avazya dazavaikAlikano svAdhyAya kare ane jainAgamanA navanItano upayoga kare. amone pU. trilokamunijI mahArAja, viduSI ratnA sAdhvIjI mahArAja tathA prakAzaka maMDaLIe je preraNA ApI che ane dazavaikAlika sUtranA guNAnuvAdayukta abhigama lakhavAnI preraNAthI zAstra bhaktinI je taka ApI che, te mATe Apa sarve hRdayathI punaH punaH abhinaMdanIya cho. jaya arihaMta. AnaMda maMgalam. AB 28 jayaMta muni peTarabAra
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya apUrva zrutaArAdhaka bhAvayoginI bA. bra. pU. lIlamabAI ma. sa. bodhi bIja dIkSA-zikSA dore bAMdhI, "mukta lIlama" satI taNA tAraka thayA, guru "prANa" "ujama" "phUla" "aMbA"-guruNIvaryAne vaMdana karuM bhAva bharyA, saMpAdana kArya karavAmAM kRpA varasAvI, zrutajJAnanuM baLa pUrajo. bhAva prANa pragaTa karavAmAM amArA aMtarayAmI sadA banI rahejo. priya sAdhakagaNa evaM pAThakagaNa ! Aje cAra mULa sUtra paikInuM eka zrI dazavaikAlika sUtra tamArA karakamaLamAM arpaNa karavAmAM AvI rahyuM che. A sUtra sAdhu saMtonI mULagI mUDI che. paMcama ArAnA chevADA sudhI A sUtrano mULapATha raheze. A ja sUtranA cothA adhyayananA dIkSA maMtra pAThathI aneka AtmA saMsArano tyAga karI aNagAra banaze. A Agama sAdhucaryAnI mULAkSara sahitanI bALapothI che. te kaMThastha karIne haMmezAM svAdhyAya karavA lAyaka che. zayaMbhava sUrijIe tenI racanA karI hatI. Aje te aneka munirAjo mATe mahAupakArI che. dIkSA lIdhA pahelAM athavA dIkSA lIdhA pachI A Agamano abhyAsa karAvavAmAM Ave che. mumukSu aNagAro A sUtrane bahu premathI bhaNe che. teone lakSyamAM rAkhIne amoe nirNaya karyo ke A sUtra saMskRta chAyA, zabdArtha, bhAvArtha, vivecana sahita prakAzita karavuM. A zAstra mAruM priyamAM priya zAstra che. guru-guNI devoe saMsArAvasthAmAM ja mane A Agama bhaNAvyuM tyArathI ja vairAgyamAM vRddhi karAvanAruM banI rahyuM che. saMsAranA tyAga pachI nUtanadIkSita avasthAnA prAraMbhamAM mArA jIvananA sukAnI, ghaDavaiyA, vyAkhyAna vAcaspati, anekArthI pravacana paTu, paMDita ratna bA.bra. sI. kesarI paramakRpALu parama upakArI pU. gurudeva prANalAlajI mahArAja sAhebazrInI nezrAmAM prathama cAturmAsa 29
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Th( 5. karavAno avasara maLyo. te cAturmAsa daramyAna pU. gurudevanA zrImukhe A AgamanA zabdArtha, bhAvArtha, rahasyArtha, vivecana sahitano dhArAvAhI pravAha traNa traNa kalAka prabuddha pravacanarUpamAM sAMbhaLavAno ane mArA abuddha mAnasamAM utAravAno apUrva avasara mane maLyo. pU. gurudeve cAsaNI samI vAMcaNI rUpa amRtanuM rasapAna ghUMTI ghUMTIne karAvyuM. te ratnatrayArAdhanAnuM rasAyaNa bAlamAnasamAM evuM to utarI jatuM ke pustaka kholavuM ja na paDe ane yAda rahI jAya. phakta A eka mULa AgamanI vAMcaNI mane prApta thaI. pachI kyAre ya Avo avasara Avyo ja nahIM. gujjIdeva tathA gurudevano viraha thayo. Aje paNa mArA mAnasa paTala para gurudevanI AcArathI opatI mUrti akSare akSare aMkita thAya che. zabda zabda temanA zrI mukhamAMthI nIkaLatA zAsananA zaurya bharelA udgArovALuM vadana kamaLa cittabhUmimAM khIlI UThe che. tyAre mArI Urmi uchaLe che. pade-pade paramAtmA samA parama prANa dhabake che. vAkya vAkya vinaya samAdhinA sUro saMbhaLAya che. paramAtmAnI jinavANI pANI lAvI pAMpaNane bhIMjavI jAya che. emaNe ApyuM ghaNuM paNa huM pAmI alpa, emaNe prayatna karyo hato mArA mATe mahAna paNa huM banI alpa prayatnavAna; evuM A vaye samajAya che. gusvaryo haMmezAM pRthvI para rahelA dareka jIvo mATe upakAra ja karatA hoya che. temane haiye ziSyonuM hita samAyeluM hoya che. ziSyonuM jIvana cAritra vihoNuM paMgu na bane te mATe to AcaraNanA caraNa ApatA hoya che, abhimAnamAM aMdha na banI jAya mATe namratAnA nayana Ape che. kahevata paNa che ke- paMgu giri caDhI jAya, aMdha dekhatA thAya, balihArI gurudevanI, goviMda diyo batAya. duniyAdArInA caraNa ke AMkha maLe ke na maLe paraMtu mudhAjIvI nigraMtha gurudevo badalAnI AzA rAkhyA vinA ja paramArtha karatA ja rahe che. teono samAgama kyAreya vAMjhiyo hoto nathI, saphalIbhUta ja thAya che; evo mArA jIvanano anubhava che. Aje sucArurUpe AgamanuM je kArya cAlI rahyuM che, temAM huM phakta mAdhyama chuM, kharekhara to e guruprANanA ja kRpAbaLanuM gaurava che. prastuta sUtranuM nAma che dazavaikAlika temAMvaikAlika zabda kAlavAcI che. prAtaHkAla madhyakAla, saMdhyAkAla; A traNa saMdhikALa sivAyanA dareka kALa, utkAlamAM te bhaNI 30
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakAya che, tenI svAdhyAya karI zakAya che. tevA daza adhyayanamaya A zAstrane dazavaikAlika kahe che. rogI-nirogI, bhogI-tyAgI, maMda ke tIvra buddhimAna koIpaNa sAdhaka A sUtramAM darzAvelA upAyano upayoga karaze to tenA mATe te jIvananI jaDIbuTTI samu, saMjIvanI samu ane bhava sAgaramAMthI taravA mATe nAvasamu banI raheze, astu. A sUtramAM dasa adhyayananI dasa hita zikSA che. uparAMta be cUlikAmAM prazikSaNa bharelI aneka hita zikSAo che. hita zikSA pahelI :- tuma puyiA nAmanA adhyayana dvArA prabhue prathama hita zikSA pharamAvI che. nayanavALA dareka jIvo vRkSanA phUlo joIne praphullita banI jAya che, darekanI daSTi phUlo tarapha jAya che. AMkha upara che tethI te uparanuM jaladI jue che. phUlo upara che mATe te pahelAM dekhAya che. temAM citta coMTI jAya che. tenI sugaMdha, sauMdarya, pAMkhaDInI komaLatA, pamarATanI mastI mAnava mANavA lAge che. nayano AnaMdita thaI jAya che. komaLatAne sparza karavA mana lAlAyita thAya che arthAt jaladI pakaDI levAnuM mana thAya che; hAtha phUla upara AvI tene cUMTI paNa le che ane tene zrRMgAranA sAdhanarUpe temaja pUjAnI sAmagrI rUpe sthAna ApI de che. paNa mAnavIe kyAreya vicAryuM nahIM hoya ke A phUlone utpanna karanAra koNa che ? tenI pAchaLa dharakhama prayatna kono che ? te ciMtananI cinagArI pragaTAvavA AcArya zayaMbhava mahArAja sAhebe 'puSpikA' zabdanI AgaLa 'duma' zabda rAkhIne mAnava jagatane jAgRta karela che; vRkSa tarapha daSTi laI jaIne dIrghadaSTivAna banAvyA che ke he sAdhako ! AvA suMdara phUlone utpanna karanAra vRkSa hoya che. te vRkSanA mULa dharatInA rasakasa grahaNa karI, cheka upara sudhI pahoMcADI phUla-phaLa utpanna karI tenI puSTi kare che. phUla khIlyA pachI haLavuM banI upara rahe che, anekanA AkarSaNanuM kendra banI rahe che. A rIte tenI pAchaLa joradAra prayatna che vRkSanA mULano. te phUlomAM parAga, pamarATa ane rasa bharI de che. tenA prAMgaNamAM je koI vyakti Ave tene AvakArI zItaLatA, zAMti ane sukha arpaNa kare che. vRkSa jANe ke paropakAra mATe ja jIve che. 31
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vRkSanA puruSArthane mAna ApI potAnI AjIvikA calAvanAra jagatamAM phakta bhramara ekaja evo che ke je vRkSarAje utpanna karelA phUlone jarAmAtra pIDA utpanna karyA vinA teno rasa pIe ane phUlonuM jIvana jarAya jokhamAya nahIM tevI sAvacetI rAkhe che. A rIte aneka phUlomAMthI potAnuM bhojana meLavI bhramara tRpta bane; bhramaNa karatAM gUMjArava karato poteya masta rahe ane phUlane paNa masta, jIvatuM ane khIleluM ja rahevA de che. Avo maitrIbhAvano nAto bAMdhI abhayapaNe vicare che gurubhagavaMto kahe che he ziSyo ! ApaNe ahiMsA, saMyama ane taparUpa maMgala dharmAlayanA bhikSuka chIe. ApaNuM jIvana bhramara jevuM nirAluM ane zuddha hovuM joIe. ApaNI saMyamamaya AjIvikA vRttinI pUrti karavA mATe gRhastha rUpa vRkSe potAnA parivAra mATe AhAra utpanna karyo hoya che. temanA ghare jaIne te nirdoSa AhAramAMthI thoDo thoDo AhAra grahaNa karI tRpta banI svAdhyAyano gUMjArava karatAM vicaravuM joIe ane dareka nirdoSa kriyA vaDe saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM karma baMdhanone toDI laghukarmI banatAM banatAM jIvana yApana karavuM joIe. A prathama hitazikSA che. bIjI hita zikSA :- A hita zikSAnuM nAma che sAmaLa puLvayaM = zrAmaNya pUrvikA. tenA be artha che- (1) ahiMsAdi dharmanuM pAlana karavA mATe samAjarUpa vRkSa dvArA potAnA mATe banAvelA AhAramAMthI bhramara sama bhikSu guru sAMnidhye kSudhArUpa Agane bujhAvavAnI kaLA hastagata kare che. te ja zrAmaNya dharmane svIkAra karI, svAdhIna bhogonI Asakti toDI, anAsakta yogI bane che. te sAdhaka game tevA manohara, priya bhogonA kSaNabhaMgura pariNAmane samajI teno pUrNa rIte tyAga karI zake che te ja sAco tyAgI che. evo prathama artha thayo. (2) zrAmaNya dharma svIkArI lIdhA pachI vAsanA satAve tyAre sAdhake kramazaH kevo zrama karavo paDe che. tenA upAyo AcArya bhagavaMte rAjematI raheneminA daSTAMta dvArA samajAvyA che. rAjematIe sAdhanAmAM kSaNika calacitta thayelA mumukSu rahanemi aNagArane potAnI sAdhanAnA baLe, vairAgyavAsita evA tIkSNa bANa samA zabdothI, gaMdhanakula, agaMdhana kulamAM utpanna sarpanA dRSTAMtathI samajAvI, temanAmAM UThatA kAma rAgamAM 32
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyanI cinagArI mUkI, rAgane bALI nAMkhI, sAcA aNagAra banAvyA ane kAmarAgathI mukta thavAnA upAya rUpe zikSA ApI, ke- "AtApanA lo, sukumAratA choDo, A rIte kAma rAganA mULane tapAsI, dhyAna yogathI tenA para niyaMtraNa karI, duHkha mukta ane zAzvata sukha yukta thavAno zrama karo". A bIjA prakArano artha che. tAtparya e ja che ke zrAmaNya-saMyama lIdhA pahelAM vairAgI bano ane vairAgyapUrvaka lIdhelA sAdhupaNAne jALavavA mATe kramazaH vAsanAne upAsanAmAM parivartita karavAno zrama karatA ja raho. vAsanA marI gayA pachI paNa te kyAreya jIvatI na thAya tevo zrama karo. upAsyane prApta karavA samiti guptinA sAdhanano satata upayoga karatA raho. te ja zrAmaya pUrvikA nAmanI bIjI hita zikSA che. trIjI hita zikSAH-gyAyAdI = kSullakAcAra kathAnA nAme AcArya bhagavaMte trIjI hitazikSA ApI che. sAdhake nAnakaDA AcAranI najIvI kriyA pratye paNa kadI upekSA karavI nahIM. jo sAdhaka rojIMdI AhArAdi levA javAnI ane varyAcAranI ArAdhanA karavAnI vagere salkiyA prati pramAdabhAva seve, to vAsanA janita vRttio bAvana anAcAranA sthAnamAM doDabhAga karaze ane bAMdhelA upAsanAnA mahelane kSaNavAramAM dharAzAyI banAvaze ane AcAranI dIvAlane anAcArathI raMgI deze. jema nAnakaDo zUdra jaMtu karaDIne zarIrano nAza karI zakato nathI paraMtu DaMkha mArI khAja utpanna kare che. ekanI pAchaLa aneka jaMtu ubharAya che tema eka nAnakaDA anAcArano Adara karavAmAM Ave to tenI pAchaLa aneka anAcAro AvI paDaze. mATe nigraMtha munivaranI dareka kriyA-sarjiyA saphala thavI joIe. saMyamamAM vRttine sthira rAkhavA mATe munivare satata jAgRta rahevuM paDaze. dareka RtumAM vRttine phosalAvI Rtu pramANe AtApanAmAM AtmAne tApita karavo joIe; vRttine AzravathI haThAvI anAcArathI dUSita AdhAkarmI AhArano kaNa paNa ALasu na banAve tenI kALajI karI, svAdhyAya dhyAnamAM lIna karavA, duSkara kArya karavA, dusahyane sahana karavAnI AdatavALI banAvavI joIe. A rIte Atma dravyamAM doSo praveza na pAme te mATe sAdhakane satata jAgRta rahevAnI A trIjI hitazikSA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ cothI hita zikSA :- ibnIvaLiyA = SaD jIvanikAya" nAmanI cothI hitazikSAmAM sthavira bhagavaMtoe, jIvothI ThasoThasa bharelA vizvanuM darzana karAvyuM che. dareka jIvo potAnA zarIramAM vAsa karI rahyA che, te jIvo zarIranI mamatAthI baMdhAyelA che. sAdhaka teone zarIrathI judA pADI rakhene pIDA utpanna na karI bese, mATe tenuM jJAna karAvI, dayA pALavAno upadeza A hitazikSAmAM Apyo che. sAdhaka upadeza sAMbhaLI utthAna kare che; gurubhagavaMta pAse sogaMda vidhi kare che; mahAvrata aMgIkAra kare che; chakAyanuM svarUpa jANI pApakarma na thAya te mATeno prazna pUchI javAba mAMge che. tyAre gurubhagavaMta tenuM samAdhAna karatAM pApakarma na baMdhAya tenI zRMkhalA baddha gAthAo dvArA rahasya udghATita karI jayaNA zIkhavADe che; caitanyanuM bhAna karAvI jayaNAne rome rome bharI de che. A jayaNAvALo sAdhaka vairAgI hoya, pratijJA pratye niSThAvAna hoya vaphAdArIpUrvaka kriyA pALato hoya, bolavA cAlavAnI, sUvA-besavAnI, UbhA rahevAnI kriyA jayaNAthI karato hoya ane tenuM dila mRdubhAvathI ke dayALutAthI nItaratuM hoya che. te ziSya vizvezvara banI jAya che. ziSya gurudevano upadeza sAMbhaLI AcaraNamAM na mUke to durgatino mahemAna bane che. tenI ArAdhanA, virAdhanA na banI jAya; tevo abhaya mudrAno pATha saMbhaLAvI gurudeve cAra gatinA pherA TALavAnI cothI hita zikSA arpaNa karI che. pAMcamI hita zikSA :- piMDaisaLA nAmanI pAMcamI hitazikSA ApatA AcAryadeva kahe che- he sAdhaka ! ApaNe karmarAjAno mAla laIne pudgala piMDa Ubho karyo che. te piMDanI puSTi mATe nirdoSa AhArAdi piMDa Apavo jarUrI che. tene zodhavA he sAdhaka ! tAre gRhasthanA AMgaNe zarama choDIne javuM paDe tema che. to tAre mana, vacana, kAyA traNeyane gamanayogamAM joDIne upAzrayathI bahAra gAmamAM javuM paDe che. te samaye gati kema karavI, gRhasthanA ghare zAstrAjJAnukUla AhAra, pANI Adi na hoya to choDIne nirdoSa AhAra ApanAra gRhasthanA AMgaNe kema javuM, tyAM kema UbhuM rahevuM. AhAranI gaveSaNA, temanA gharanI gaveSaNA vyakti-vastunuM jJAna karI AhAra levAnI mAtrA, yAtrA kema karavI, tenI rItabhAta doDhaso gAthAthI darzAvuM chuM. te sAMbhaLI tArA jIvanamAM utArI le. A rIte AhArAdi piMDa ApI zarIrapiMDane mokSanA sAdhana rUpa banAvavuM joIe. A zarIrapiMDathI ja AtmAnI eSaNA karAze. mATe zarIra sAdhana dvArA 34
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnI zodha karI, karma toDI Akhara zarIra sAdhanane choDI mokSe javAya che. A rIte A adhyayana dvArA piMDaiSaNA zuddhinI hitazikSA ApI che. chaThThI hita zikSA :- mahatttiyAyAra hA = mahAcAra kathA nAmanA adhyayanamAM AcArya bhagavaMte chaThThI hita zikSA darzAvI che. trIjA adhyayanamAM kSullakAcAra- alpAcAra darzAvyo ane A adhyayanamAM mahAcAra darzAvyo che. mahAcAra eTalA mATe che ke sAdhakanuM jIvana, maunapaNe saMpUrNa ekAkI eTale ekAMtamAM, potAnA AtmasivAya koI citra-vicitra ghaTanAnA citro dila-dimAgamAM ubharAya to temAM paNa na bhaLatAM AtmabhAve vyatIta karavAnuM hoya che. haMmezAM arIsAsamu jIvana rAkhavAnuM hoya che. saMgraha karelA jJeyone paNa ravAnA karavAnA hoya che; hara haMmeza saphAI karavAnI Adata pADavI paDe che. mATe AcArya bhagavaMte pharamAvyuM che ke sAdhaka ! tAre gocarI Adi mATe gRhasthanA ghera javuM paDe che, upakaraNo levA paDe che. te levA jAya tyAre rakhene aDhAra sthAnomAM baMdhAI na javAya tenI kALajI rAkhaje. te aDhAra sthAna AkarSaNa kare tevA hoya che. temAM tuM akaLAI na jA, mATe A aDasaTha gAthAthI tane jJAna karAvuM chuM te dhyAnamAM rAkhIza to sAdhaka jIvana ujjavaLa thaI jaze. sAtamI hita zikSA :- suvavasuddhi-suvAkya zuddhi nAmanI sAtamI zikSA ApatA AcAryazrI kahe che ke he sAdhaka ! tuM ekalo hoya tyAre tuM tArA AtmA sAthe vArtAlApa karI zake che paraMtu vihAra carcAmAM, gRhasthanA gharamAM athavA sthAnakamAM koInI sAthe vArtAlApa karavo paDe to keTalIka bhASAno prayoga karAya; keTalIka bhASano prayoga na karAya; keTalIka bhASA vicArIne, vAgoLIne bolAya; jethI ekendriyathI laIne paMcendriya prANIne durdazAjanaka pIDA utpanna na thAya, teonA jIvana na jokhamAya, teone maraNanA ghATa upara utaravuM na paDe, kalaha vadhI verAnubaMdha na baMdhAI jAya. he sAdhaka ! tane samArjana karelI bhASAnuM jJAna satAvana gAthAthI arpaNa karuM chuM. tene tuM zIkhI sAdhaka yogya bhASA bolavAno upayoga keLavaje,jethI saMsAramAM sukhI thaIza ane sAdhaka jIvananI ArAdhanAnuM rakSaNa thaze. AThamI hita zikSA :- AyAra paLihI = AcAra praNidhi nAmanI AThamI hita 35
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA dvArA AcArya deve cosaTha gAthAomAM AcAranA ratnAbharaNa bharI, te ratnamaMjUSA ApI. sAdhakane AcArano AsAmI banAvyo che. jemAM mAnava majUrI karatAM karatAM jyAre karoDAdhipati bane che tyAre te AsAmI kahevAya che. tema saMsArano tyAgI mahAtmA AcArya gurubhagavaMtanA ciMdhelA rAha upara sAdhaka jIvananuM ghaDatara karI cAle che ane yathAtathya AcAronuM pAlana kare che tyAre tenI kRpAthI AvA AcArAbharaNano khajAno tene prApta thAya che. te nidhine kema sAcavavI tenuM apUrva jJAna gurubhagavaMto karAve che ane tenuM mahAbhya darzAve che; rakhene A nidhi saMsAranA kAvAdAvA, prapaMcanA kAdavamAM kharaDAI na jAya tenI kALajI rAkhavA preraNA kare che. A rIte 64 gAthAomAM te nidhi sAcavavA mATe bahu bahu zikSaNa ApyuM che; kaSAya rUpI ughaIthI bacAvavAnA upAyo darzAvyA che; temAM vRddhAvasthA, IndriyanI zithilatA Adi thayAM pUrve ja dharmanuM AcaraNa barAbara karaje; tevuM aneka prakAranuM jJAna karAvyuM che; sAdhakanI ArAdhanA, virAdhanAmAM cAlI na jAya tevA rakSAkArI upAya darzAvI mahA upakAra karyo che. navamI hita zikSA :- viMya samAdI = vinaya samAdhi nAmanA cAra uddezakathI AcAryadeve navamI hitazikSA rajU karI che. sAdhakanI dareka kriyAvinayapUrvaka zAMta samAdhi bhAve thavI joIe. kaSAyAdhIna banIne gurudevonI AzAtanAno bhAgI kyAre ya na thavAya tenI khAsa jAgRti rAkhavI joIe. kAraNa ke Atma kalyANanA AvA anupama mArge guru bhagavaMto laI AvyA che. mATe sAdhakanA mana, vacana, kAyA abhimAnamAM akkaDa banI akkala na gumAve; kaSAyathI kaluSita banI kalaha Ubho na kare; mAyAthI mukAdama banI gurudevonA marmasthAna viMdhI na nAkhe, lobhathI lajjA hIna banI lAlacomAM lapeTAI guruvaryonI maryAdAno lopa na kare; tenI zAMti lUMTI na le; A badhA karmanA udayabhAvonA aDapalA kaSAyanA ukaraDAmAM ghasaDI na jAya; potAne asamAdhimaya na banAve te mATe AcAryazrI e cAra uddezaka dvArA upayoga rAkhavAnuM sUcana karIne uttega siddhinuM sopAna sara karAvyuM che. keTalAMka daSTAMta ApI sAdhakane AzAtanAmAMthI ugArI lIdho che ane chelle mahattvapUrNa uccAraNa karyuM che ke vinayathI AtmAnI saMpatti prApta thAya che tathA avinayathI vipatti pragaTa thAya che mATe he ziSyo ! siddhinuM sukha joItuM hoya to satata vinaya karatA rahejo. (36
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dasamI hitazikSA - mag = sabhikSu nAmanA adhyayana dvArA AcArya deve ekavIsa gAthAmAM dasamI hita zikSA darzAvI che. anAdinA bhoganA bhikhArIne yogI sabhikSu banAvanAra gusvaryo hoya che. te yogI banelo sabhikSu kevo hoya, tenA Adarzo, lakSaNo, tenA veNa, neNa, IndriyonI maryAdA, sahanazIlatA, zarIranI mamatAno tyAga vagerenuM varNana karI sAdhakane sabhikSu banavAnI preraNA karI che. A dasa adhyayananI dasa hitazikSA kalpavRkSa samI che. tenAthI AtmAne Icchita zAzvata sukha prApta thAya che. A dasa hitazikSAnA maMdira upara suvarNa kaLaza ane dhvajA samI be cUlikAo che. te paramArthathI bharelI che. sAdhakanuM mana saMsAra tarapha AkarSita thAya tyAre teNe zuM zuM vicAra karavo? manane saMyamamAM kema sthira karavuM? tenuM bharacaka jJAna AcArya bhagavaMte prathama cUlikA dvArA arpaNa karyuM che. bIjI cUlikAmAM AtmAnuM ja satata rakSaNa darzAvyuM che- dinabharanI caryAmAM kyAM kyAM bhUla thaI gaI, tene yAda karI bhUMsI nAkhavI, AtmAnI eSaNA karI suvicAro sudaDha karavA vagere; vItarAga paramAtmAe paMcama ArAnA sAdhaka mATe kaNA varasAvI che. A sUtramAM aNamola anupama khajAno dareka sAdhaka AtmAo mATe bharelo che te vAMcIne jIvanamAM utAraze te geraMTIpUrvaka tarI jaze. vaikAlika vibhAvamAMthI nIkaLI vaikAlika svAbhAvika sthitine prApta karI jaze. A sUtranA zabdArtha, bhAvArtha, vivecana vagere vAcakane sahelAIthI sarala rIte samajAI jAya tevo prayatna karavAmAM Avyo che. A Agama sahunA kalyANanuM kAraNa bane tevI bhAvanA pragaTa karI viramuM chuM. AbhAra : sAdhuvAda : dhanyavAda : prastuta AgamamAM kalagI sama zobhato, AgamanA rahasyone udghATita karato, hRdayanA bhAvothI bharelo mArmika abhigama preSita karanAra parama upakArI sau. ke. pU. gurudevanA aMtevAsI priya ziSya goMDala gaccha ziromaNI parama dArzanika pU. zrI 37
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaMtilAlajI ma.sA.ne sAdara nata mastake zatakoTi vaMdana karuM chuM. pratyeka AgamanA abhigamo dvArA ApazrI AgamanA rahasyone pragaTa karo tevI bhAvanA vyakta karuM chuM. A Agamane suzobhita banAvanAra, AgamanA pATha pramANe vAstavika artha karI, suMdara hArdanA bhAvabharI alaMkRta karanAra, samayajJa Agama manISI pU.trilokamunivaryane mArI zatakoTi vaMdanA sadA hojo. prastuta sUtranA anuvAdikA che amArA priya ISTa gussImaiyA samA gurbhaginI guNa gaMbhIrA, saMyama sthavirA, samatAmUrti, guruprANa parivAranA zramaNI pramukhA pa. pU. zrI bA. bra. gulAbabAI mahAsatIjI, jeonI uMmara cumotera varasanI che ane dIkSA paryAya che copana varasanI. mahArASTra, pUrvabhArata saurASTra gujarAtamAM parivAra sahita vicarI goMDala gacchanI garimA vadhArI, jaya mANeka prANa gurudevanI yazogAthAno kIrtidhvaja, laherAvI; jainazAsananI zAna vadhArI Aje sadara upAzrayamAM sthiravAsa birAje che. teozrI mATe huM zuM lakhuM? khuda mArA paNa teo ja ghaDavaiyA che. teozrInA zrI caraNomAM vaMdana, namaskAra karIne bhAvanA bhAvuM chuM ke ApazrIno varada hasta mArA mastaka upara sadA rahe ane je sahiyArA puruSArthe Agama kArya AraMbhAyuM che te pUrNatAne pAme tevI kRpA varasAvatA rahejo. mArI sadA sahayogI, Agamaratna sahasaMpAdikA viduSI sAdhvI ratnA Do. AratIzrI evaM sAdhvI subodhikAzrIne anekazaH dhanyavAda. A Agama avagAhana karAvanAra sahayogI sAthI dareka sAdhvIvRMdane sAdhuvAda. zramaNopAsaka mukuMdabhAI, dhIrUbhAIvagerene dhanyavAda guruprANa phAunDezana sabhya zrI paramAgama pratye avihaDa bhaktibhAvathI bharelA bhAmAzA zrIyuta ramaNikabhAI ane Agama prakAzana karavAnA aDaga bhekhadhArI, daDhasaMkalpI tapasvinI vijayAbena tathA bhaktisabhara zrI mANekacaMda bhAI zeThanA suputra narabaMkA royalapArka sthA. jaina saMghanA yuvA pramukhazrI caMdrakAMtabhAI zeTha tathA kAryAnvita sarva sabhyagaNa, kAryakartAo, mudraNa karanAra nehalabhAI, temanA pitAzrI hasamukhabhAI tathA temanA sahayogI (38
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Th( 5. jIgneza joSI, nItA dariyAnANI ane sAbIrabhAI tathA AgamanA dAnadAtAo vagerene abhinaMdana sAthe anekazaH dhanyavAda. prastuta AgamanA zrutAdhAra yuvAzrAvaka pIyUSabhAI jayaMtalAla zAhane dharmadhyAnamAM abhivRddhi sahitanA sAdhuvAda. A AgamanA anuvAda, saMzodhana, saMpAdanamAM upayogI thayelA, pUrva prakAzita AgamonA prakAzaka, saMpAdakono AbhAra saha anekazaH sAdhuvAda. ahIM mahAvIra nagaranA suzrAvaka maMtrI mahodaya maNibhAI zAha jeoe prapha vAcanamAM sahayoga Apyo che teone paNa dhanyavada. Agama avagAhana karavAmAM upayoga zUnyatAnA yoge tUTI rahI javA pAmI hoya, jinavANI viruddha lakhAyuM ke chapAyuM hoya to trividha trividha micchAmi dukkaDam..... vItarAga vacana viruddha lakhAyuM hoya to mAMgu punaH punaHkSamApanA. maMgala maitrI pramoda bhAvamAM vaho sahu, evI karuM chuM vijJApanA. pa. pU. saumyamUrti aMbAbAI ma. sa. nA suziSyA - AryAlIlama. 39
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdana anubhava Do. sAdhvI AratI tathA sAdhvI subodhikA zrI dazavaikAlika sUtra, te munijIvananI bALapothI che. cAlavuM, besavuM, UbhA rahevuM, zayana karavuM, bolavuM ane bhojana karavuM, A jIvananI anivArya cha e kriyA sAdhu jIvanamAM kai rIte karavI, jethI kriyA karavA chatAM pApakarmano baMdhana thAya, tenI adbhuta cAvI zAstrakAre pragaTa karI che. sAdhaka jIvanamAM praveza karyo tyAre gaLathuthImAM maLelA A zAstranA, saMpAdanano suavasara prApta thayo tyAre potAnA ja jIvanane sparzatI ghaTanAonuM kathana hovAthI sahajatA sAthe AnaMdano anubhava thayo. sAdhu jIvananA pratyeka niyamo pAchaLa zAstrakArano Azaya zuM che? te vRttinA AdhAre saraLa zabdomAM samajAvavAno prayatna karyo che. AcAra prasidhi' nAmanA AThamA adhyayanamAM gAthA -41mAM yuvatItvayaM sarva hAvaLA pada che. teno artha "dhuvazIlatAno hAsa na thavA de', te pramANe thAya che. kevaLa gAthAnA arthathI vAcako tenA rahasyane pAmI zake nahIM. vRttikAre ane cUrNikAre "dhunazIlano artha "sAdhue pratidina AcaraNa karavA yogya brahmacarya" karyo che ane tenA 18000 bheda - prabhedane zIlAMgaratha dvArA samajAvyA che. kharekhara ! brahmacaryanA AdhAra para ja saMyamarUpI imArata sthira rahI zake che, tethI ja zAstrakAre brahmacarya mATe "UvazIla' zabdano prayoga karyo che. sAdhu koI paNa paristhitimAM brahmacaryano hAsa-nAza na thavAde. suvAkya zudhdhi' nAmanA sAtamA adhyayanamAM sAdhue bolavA ane na bolavA yogya bhASAnA aneka udAharaNo ApyA che. ame gAthAnA bhAvonA AdhAre kalpanIya - akalpanIya bhASAnuM koSTaka taiyAra karyuM che. jethI vAcako kalpanIya - akalpanIya bhASAnI tulanA karI zake, baMne bhASA prayogamAM zuM taphAvata che te joi zake, te uparAMta akalpanIya bhASAmAM zuM doSa che ? tenuM paNa tAraNa kADhI zake che. piMDeSaNA' nAmanA pAMcamA adhyayanamAM gaucaranA doSonuM vistRta varNana che. 40 IST
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM sAdaDDa-sIriya doSano sAmAnya artha "sacetamAM acetane bheLavIne ApavuM te pramANe thAya che. A zAstramAM vattinA AdhAre tenI be caubhaMgI ApI che. tema ja udAharaNa sahita eka ja zabdanA pAMca artha ApyA che. zAstranA mULabhUta viSayane sparzatA gaucaranA doSonuM kathana zrI AcArAMga sUtra AdimAM paNa che. ame badhAM zAstromAM kathita gaucarI saMbaMdhI doSonuM saMkalana karI tene pariziSTamAM ApyuM che. te uparAMta cUlikA saMbaMdhI itihAsa, sAdhu jIvananI anya kriyAonI vistRta jANakArI ApavA mATe judA judA pariziSTo banAvyAM che. A rIte sAdhu jIvananA atyaMta vyavahAru viSayone yathAzakya lokabhogya banAvavAno prayatna karyo che. A zAstranA saMpAdanamAM anaMta upakArI guruvaryonI asIma kRpA ja amAruM pIThabaLa che tathA teozrInA pAvana sAMnidhyamAM rahIne ame zAstranA pratyeka niyamonuM pAlana prayogAtmaka rUpe najare nihALyuM che. tenA AdhAre saMyamI jIvanane sparzatA viSayonuM vivecana ame saraLa rIte karI zakyA chIe, tethI A saMpAdana kAryanA yazabhAgI saMpUrNa rIte amArA gurubhagavaMto ja che. basa ! zAstranuM saMpAdana kevaLa amArI buddhino viSaya na bane, zAstranA bhAvo amAro AcAra banI jAya e ja maMgalakAmanA... ' chadmasthapaNAne vaza thai jinavANIthI ochI - adhika ke viparIta prarUpaNA thai hoya to trividha trividhe... micchAmi dukkaDam... sadA RNI mAta-tAta caMpAbena-zAmaLajIbhAi! sadA RNI mAta-tAta lalitAbena-popaTabhAi! karyuM tame saMskAronuM siMcana, karyuM tame saMskAronuM siMcana, anaMta upakArI otapasamrATa gurudevazrI! anaMta upakArI otapasamrATa gurudevazrI ! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu grahyuM pU. mukata -lIlama guruNIzrI ! zaraNu grahyuM pU.mukata -lIlama- vIra guNIzrI ! kholyA Ape divya jJAnarUpanayana kholyA Ape divya jJAnarUpanayana devaguru-dharmanI maLe evI kRpA devaguru-dharmanI maLe evI kRpA zruta AratIe pAmuM Atmadarzana. zruta subodhe karuM kaSAyonuM zamana.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdikAnI kalame sAdhvI zrI gulAbabAI ma. Agama te jaina sAhityanI amUlya nidhi che. zabda dehe te vizALa ane virATa che. bhAvadehe paNa tenI vizALatA ane virATatA atyaMta vyApaka che. temAM anaMta tIrthaMkarone sAdhanAnI siddhi pachI, vItarAgadazAnI prApti pachI prApta thayeluM navanIta samAyeluM che. Agama sAhityano AdhAra vyakti, samAja tathA samasta jIva jagata mATe lAbhanuM kAraNa che. je sAdhaka AgamanA AdhAre vyavahAra kare che, te svapara kalyANakara hoya che. te sAdhaka jagatanA sarva jIvo sAthe Atmavat vyavahAra kare che. A rIte eka vyaktinuM Agama AdhArita jIvana samaSTigata lAbhanuM kAraNa bane che. pUrvAcAryoe parama pavitra Agama sAhityane be vibhAgamAM vibhAjita karyuM che. aMgapraviSTa ane aMga bAhya. aMgapraviSTa -- tIrthaMkaronI artharUpa dezanAne gaNadharo sUtrabaddha kare te Agamone aMga praviSTa kahevAya che. te dvAdazAMgI-12 aMga sUtra che, temAM vartamAne 11 aMgasUtro upalabdha che. aMga bAhya H- aMga sUtronA AdhAre pUrvadhara sthaviro je AgamanI racanA kare te badhA ja Agamo aMga bAhya kahevAya che. zrI naMdIsUtramAM aMgabAhya Agamo Avazyaka, Avazyaka vyatirikta, kAlika, utkAlika Adi rUpe vibhAjita karavAmAM AvyA che. Agama sAhityamAM zrI dazavaikAlika sUtranuM sthAnaH- zrI dazavaikAlika sUtra aMgabAhya Agama che ane te utkAlika che. jyAre Agamone aMga, upAMga, mUla ane cheda. A cAra vibhAgamAM vibhAjita karavAmAM AvyA tyAre dazavaikAlika sUtrane mUlasUtramAM sthAna ApavAmAM AvyuM ane tenuM adhyayana sarvaprathama ati Avazyaka mAnavAmAM AvyuM che. dazavaikAlika--mULasUtra :- dazavaikAlika ane uttarAdhyayana Adi sUtrone mUlasUtranI 42
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjJA ApavAmAM AvI che te bAbatamAM vidvAnonA bhinna-bhinna mata che. saMkSepamAM je AgamomAM mukhyarUpe AcAra saMbaMdhI mULaguNo, mahAvrato, samiti, gupti, jJAna, darzana, cAritra AdinuM nirUpaNa che; zramaNa jIvanacaryAmAM je mULarUpe sahAyaka bane che, je AgamonuM adhyayana sarvaprathama karAvavAmAM Ave che, tene mULasUtra kahevuM yuktiyukta che. mULasUtronI saMkhyAbAbatamAM vidvAnono ekamata nahovA chatAM sarvavidvAnoe dazavaikAlika sUtrane mULasUtrarUpe svIkAryuM che. dazavaikAlika nAmanI sArthakatA ane racayitA :- dazavaikAlika sUtramAM daza adhyayana che. A AgamanI svAdhyAya vikAlamAM arthAt cAra saMdhyAone choDIne game tyAre karI zakAya che. tethI te daza adhyayanamaya sUtranuM nAma dazavaikAlika sUtra rAkhavAmAM AvyuM che. A sUtra zayaMbhavAcArya dvArA racita che. dazavaikAlika-svarUpa ane paricaya: prastuta AgamamAM zramaNa jIvananI AcAra saMhitAnuM saMpUrNa temaja sUkSmatama nirUpaNa che. tenA daza adhyayananA nAma, tenI gAthA saMkhyA ane teno viSaya A pramANe |krama adhyayana | sUtra | gAthA viSaya drumapuSpikA zrAmaNyapUrvaka 11 kSullakAcArakathA SaDUjIvanikAya piMDeSaNA 15 23/29 dharmaprazaMsA ane sAdhunI gaucarInI rIta-mAdhukarI vRtti. saMyamanI pUrvabhUmikA- kAmarAgatyAga. saMyama sthiratA mATe dheryanI sAdhanA. bAvana anAcAra viveka jIvasaMyama ane AtmasaMyama gaveSaNA, grahaNSaNA ane paribhogeSaNAnI zuddhi aDhAra sthAna dvArA mahAcAranuM nirUpaNa 150 mahAcAra kathA 43
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama 7 8 9 10 |cU.-1 |cU.--2 adhyayana vAkya zuddhi AcAra praNidhi vinaya samAdhi sabhikSu rativAkyA viviktacaryA sUtra / gAthA 57 4 7/3 1 1/18 16 viSaya bhASA viveka AcAra praNidhAnanA upAyo. vinaya, avinayanuM svarUpa, tenA lAbha, hAni, vinayanI mahattA. bhikSunuM bAhya-AvyaMtara svarUpa saMyamabhAvamAM asthira thayelA jIvone mATe sthirIkaraNano upadeza pratizrotarUpa sAdhucaryA ane vivikta (ekAkI vihAra)caryAnuM nirUpaNa adhyayana-4, 9 ane prathama cUlikAmAM gAthAo sivAya gadyapATha che tenI noMdha cArTamAM Apela che. dazavaikAlikanuM mahattva :- dazavaikAlika sUtra ati pracalita AgamagraMtha che. mULa AgamamAM tenuM mahattvapUrNa sthAna che. naMdI sUtramAM utkAlika AgamonI sUcimAM dazavaikAlikanuM nAma prathama che, te tenI mahattAne sUcita kare che. A AgamanI racanA pachI zruta adhyayananA kramamAM parivartana thayuM ane zramaNone Avazyaka sUtranA adhyayana pachI dazavaikAlikanuM adhyayana karAvavAnuM zarU thayuM che. kAraNa ke sAdhune mATe AcAra jJAnanI prAthamikatA ane mahattA che. zrI dazavaikAlika sUtramAMthI sAdhvAcAranuM jJAna sahaja, saraLa ane sarasa rIte thAya che. prAcInakAlamAM AcArAMga sUtranA 'zastraparijJA' adhyayananA bhAvone jANyA pachI ja sAdhuone mahAvratomAM upasthApanA thatI hatI. have dazavaikAlika sUtranA cothA adhyayana(paDjavanikAya)nA bhAvone jANyA pachI mahAvratonI upasthApanA thAya che. A rIte A sUtranI mahattA samajI zakAya che. 44 vyAkhyA sAhitya :- Aja sudhI dazavaikAlika sUtra para vyAkhyA sAhityanI jeTalI racanA thaI che, tene cha vibhAgamAM vibhakta karavAmAM Ave che- (1) niryukti (2) bhASya
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) cUrNi (4) TIkA (5) TabbA (6) Adhunika zailImAM anuvAda. niryukti - dazavaikAlika sUtranI prAcInatama vyAkhyA niryukti che. te prAkRta bhASAmAM padhabaddha TIkA che. temAM sUtranI racanAnuM prayojana, nAmakaraNa, uddharaNa sthaLa, adhyayanonAM nAma, tenA viSaya AdinuM saMkSepamAM suMdara varNana che. temaja graMthanA pratyeka padanI vyAkhyA na karatAM mukhyarUpe pAribhASika zabdonI vyAkhyA karI che. niryuktinI vyAkhyAzailI nikSepa paddhati para AdhArita che. eka padanA jeTalA artha thAya teTalA batAvI temAM grAhya arthanuM sUcana karI aprastutanuM nirAsana paNa karavAmAM Ave che. A rIte sUtra ane arthano nizcita saMbaMdha batAvanArI vyAkhyA niyukti che. Aniyukti uttaravartI vyAkhyAgraMtho mATe AdhArabhUta banI che. tenA kartA dvitIya bhadrabAhu svAmI manAya che, teno samaya vikramanI pAMcamI, chaThThI zatAbdI che. bhASya - niryuktionI vyAkhyAzailI atyaMta saMkSipta ane gUDha hovAthI tenA gUDha rahasyone spaSTa karavA mATe thoDA vistAra sAthe prAkRta bhASAmAM padhAtmaka vyAkhyAo lakhavAmAM AvI. te bhASyanA nAmathI prakhyAta che. bhASyomAM aneka prAcIna anuzrutio, laukika kathAo ane paraMparAgata zramaNonA AcAra-vicAra ane gatividhionuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. AcArya haribhadrasUrie potAnI vRttimAM bhASya ane bhASyakArano aneka sthAne ullekha karyo che. cUrNi:- Agamo para niryukti ane bhASya pachI saMskRta mizrita prAkRtamAM gadyAtmaka vyAkhyAo lakhavAmAM AvI te cUrNirUpe prasiddha che. cUrNikArarUpe jinadAsagaNi mahattaranuM nAma atyaMta gaurava sAthe levAmAM Ave che. teoe lakhelI sAta AgamonI cUrNi hAlamAM upalabdha che, temAM eka dazavaikAlika sUtranI cUrNi paNa upalabdha che. dazavaikAlika sUtra para bIjI cUrNi agatyasiMha sthaviranI che. Agama prabhAkara puNyavijayajI mahArAje tene saMpAdita karI prakAzita karI che. cUrNi sAhityanI sauthI mahatvapUrNa vizeSatA e che ke temAM aneka daSTAMto ane kathAonA mAdhyama dvArA mULa viSayane spaSTa karavAmAM Avyo che. TIkA - cUrNi sAhitya pachI saMskRta bhASAmAM TIkAonuM nirmANa thayuM. TIkAyuga jaina sAhityanA ItihAsamAM suvarNayugarUpe prakhyAta che. TIkAo saMkSepa ane vistRta baMne 457
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAranI che. AcAryoe TIkAonA vividha nAmonA prayoga karyA che- TIkA, vRtti, vivRtti, vivecana, vivaraNa, vyAkhyA, vArtika, dIpikA, avacUri, paMcikA, TippaNa, paryAya, stabaka, pIThikA, akSarAddha vagere. A TIkAomAM Agamika tattvo para vivecana che tema chatAM te sAmAjika, sAMskRtika ane bhaugolika paristhitionA jJAnathI paNa sabhara che. dazavaikAlika sUtranA saMskRta TIkAkAromAM haribhadrasUrinuM nAma sarvaprathama che. te saMskRta bhASAnA prakAMDa paMDita hatA. temaNe aneka Agamo para TIkAo lakhI che. vartamAnamAM teonI naMdIvRtti, anuyoga- vAravRtti, prajJApanA pradeza vyAkhyA, AvazyakavRtti ane dazavaikAlikavRtti upalabdha che. tyArapachI aneka AcAryoe A sUtra para TIkA sAhityanI racanA karI TabbA :- pAyacaMdrasUri ane dharmasiMha munie vikramanI 18mI zatAbdImAM gujarAtI ane rAjasthAnI mizrita bhASAmAM TabbAnI racanA karI. Aje paNa ghaNA bhaMDAromAM ane sAdhu sAdhvIo pAse te upalabdha thAya che. A rIte aneka AcAryoe yuge yuge dazavaikAlika sUtra para virATa vyAkhyA sAhityanI racanA karI che. paraMtu temAM agatsyasiMhasUrikRta cUrNi, jinadAsagaNi mahattakRta cUrNi ane haribhadrasUri viracita vRtti te traNeyanuM vyAkhyA sAhityamAM mahatvanuM sthAna che. anya dArzanikoe paNa potAnA graMthomAM temanA maulika ciMtanano upayoga karyo che. Adhunika zailImAM anuvAda ane vivecana :- TabbA pachI anuvAda yugano prAraMbha thayo. AcArya amolakaRSijIe dazavaikAlikano hindI anuvAda karyo. tyArapachI aneka vidvAnonA hindI anuvAda prakAzita thayA che. tevI ja rIte gujarAtI ane aMgrejI bhASAmAM paNa anuvAda thayA che. AcArya AtmarAmajI mahArAje dazavaikAlika para vistRta hindI vivecana karyuM che. te vivecana mULasUtranA arthane spaSTa karavAmAM sakSama che. AcArya tulasInA netRtva heThaLa muni zrI nathamalajIe savegAliya graMtha taiyAra karyo che. jemAM mUlapAThanA anuvAda sAthe viSayane spaSTa karavA mATe zodhapradhAna TippaNo ApI che. A prakAre atItathI vartamAna sudhImAM aneka AcAryoe dazavaikAlika sUtra para vyAkhyAo ane vivecana lakhyA che. je A AgamanI lokapriyatA ane upayogitAnuM 46
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jvalaMta udAharaNa che. dazavaikAlikanA prakAzita graMtho - samaya prakAzaka sana 1900 | haribhadra ane samayasuMdarakRtavRtti bhImajIbhAI mANekabhAI sana 1905 dazavaikAlikadIpikA hIrAlAla haMsarAja (jAmanagara) sana 1915 | samaya suMdaravihitavRtti sahita dazavai. sana 1911 samaya suMdaravihitavRtti sahita dazavai. sana 1918 bhadrabAhukRta niryukti haribhadrasUrikRta vRtti sahita dazavai. vi.saM.1999 | niyukti ane vRtti sahita navuM saMskaraNa (sana 1943) | bhadrabAhu niyukti sahita IglIza bhASAmAM sana 1933 | jinadAsakRta cUrNi hIrAlAla haMsarAja (jAmanagara) jinayazasUri graMthamAlA-khaMbhAta devacaMdra lAlabhAI jaina pustakoddhAra samiti-muMbaI manasukhalAla hIrAbhAI-muMbaI Leumann dvArA ZDMG thI RSabhadevajI kesarImalajI jaina jaina zvetAMbara saMsthA ratalAma motIlAla lAlacaMda mUthA-satArA sana 1940 TIkA saha dazavaikAlika. AcArya hastimalajI ma. sA (dvArA saMpAdita) sana 1954 | sumati sAdhu racita vRtti sahita dazavai. dvAra-surata sana 1973 niryukti saha agatsyasiMha cUrNi pU. puNyavijayajI ma.sA. dvArA saMpAdita devacaMda lAlabhAI jaina pustako vArANasI vi.saM. 1989 | AcArya AtmArAjIkRta hindI TIkA sahita | jvAlAprasAda mANekacaMdra jauharI (sana 1933) vi.saM. 2003] tenuM dvitIya saMskaraNa jaina zAstramAlA-lAhora (sana 1947) sana. 1957 | pU. ghAsIlAlajI ma.sA. viracita saMskRta jainazAstroddhAra samiti-50 | vyAkhyA, hindI, gujarAtI rAjakoTa vIrasaM.2446 | AcArya amolakaRSijI kRta hindI 42
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (sana 1920) anuvAda samaya prakAzaka agravAla mAcchIvADa vi.saM. 2000| munizrI amaramuni saMpAdita dazavaikAlika (sana 1944) saM. 200ra ghevaracaMdajI bAThiyA saMpAdita saM. 2020 ghevaracaMdajI bAThiyA saMpAdita -sailAnA sana 1936 | hindI anuvAda sahita muni saubhAgyacaMdra [saMtabAla] saMpAdita jaina pAramArthika saMsthA-bIkAnera sAdhumArgI jaina saMskRtirakSaka saMgha zvetAMbara sthA. jaina konpharasa jaina zvetAMbara terApaMthI sabhA vi.saM. 2020 (sana 1964). mULa TippaNa sahita muni nathamalajI saMpAdita sana. 1974 | dvitIya saMskaraNa jaina vizvabhAratI-lADanuM sana. 1937 pUnA dazavaikAlika aMgrejI anuvAda pI. ela. vaidya saMpAdita sana. 1939 | gujarAtI chAyAnuvAda gopAladAsa jaina sAhitya prakAzana samitijIvarAjabhAI paTela amadAvAda amadAvAda zrI mahAvIra jaina vidyAlaya aMgrejI anuvAda W. Schubring dvArA thayo. sana. 1977 zrI puNyavijayajI dvArA saMpAdita muMbaI I.sa. 1993 zrI dazavaikAlika sUtra hindI anuvAda I.sa. 1979 | zrI dazavaikAlika sUtra gujarAtI anuvAda zabdArtha, bhAvArtha pU. bA. bra. bhAvayoginI lIlamabAI ma. Agama prakAzana samiti-bhyAvara prema jinAgama prakAzana samiti vi. saM. 2046| jainAgama navanIta pU. trilokamuni ma.sA. jainAgama navanIta prakAzana samiti sirohI vi.saM. 2015 | zrI dazavaikAlika, mULa, artha vivecana sahita munizrI bhadraMkara vijayajI dvArA saMpAdita jaina zvetAMbara mUrti pU. jJAnoddhAra phaMDa-amadAvAda
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte saMskRta, hindI, gujarAtI ane IMglIza bhASAmAM tenA aneka saMskaraNo taiyAra thayA che. A ja kaDImAM guDhaprANa phAunDezana rAjakoTa dvArA mULa gAthA, saMskRta chAyA, zabdArtha, bhAvArtha, vivecana temaja keTalAka upayogI pariziSTa sahita prastuta dazavaikAlika sUtrane prakAzita karatAM amo dhanyatA anubhavIe chIe. vAcako graMthanA bhAvone saraLatAthI samajI zake tevA lakSyapUrvaka, pUrvAcAryonA upalabdha prakAzita aneka AgamonA AdhAre, A saMskaraNa taiyAra karavAmAM AvyuM che. prastuta saMskaraNa ane AbhAra darzana : pUjya vaMdanIya saurASTra kesarI gurudeva zrI prANalAlajI mahArAja sA. tapodhanI pU. gurudeva zrI ratilAlajI mahArAja sA. tathA siddhAMta vAridhi guNI pU. ujamabAI mahAsatIjInI kRpA baLe zrI dazavaikAlika sUtrano gujarAtI anuvAda lakhavAnI paramapaLa mane prApta thayela che, te badala huM mama gusvaryono hRdayathI khUba khUba AbhAra mAnuM chuM. parama upakArI pU. gurudeve mArAmAM vairAgyanA bIja ropyA saMlekhanAdhArI pU. jagajIvanajI mahArAja sA. tathA adhyAtma yoginI pU. prabhAbAI mahAsatIjIe saMvat 2003nA vaDIyA cAturmAsamAM mArA vairAgyane vega Apyo. jenAthI Aje huM saMyamanI suMdara sAdhanA karI rahI chuM. pU. gurudeve vizALa jJAna dvArA potAnI Atmika virATatAnuM darzana vizvane karAvyuM che. temanI A mahAnatAne mArI buddhinI phUTapaTTIthI mApavAnuM ke mAtra bahAranA sauMdaryane ja joI zakanArI cAmaDAnI AMkhathI nihALavAnuM zakya ja nathI. Agiyo sUryanI oLakha zuM ApI zake? gAgara sAgaranuM varNana zuM karI zake ? nAnakaDI jhUMpaDI virATa AkAzanI prazasti zuM racI zake? temanA jIvananI eka eka paLa sAdhanAno amRtakuMbha hatI to jIvanano eka eka prasaMga preraNAno mahAdhodha hato. meru parvatanI uttuMgatA, sAgaranI gaMbhIratA sUryanI tejasvitA, AkAzanI virATatA ane siMhanI zUravIratAno saMgama pUjyazrImAM AbehUba jovA maLato. pU. zrInI guNagaMgAnA amRtanuM yatkiMcit Acamana karIe to jIvana paNa dhanya banI jAya. AvA mahAna gurunI kRpAthI A kArya karavAnuM baLa mane maLyuM che.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ te uparAMta mArA gubaMdhu vartamAne goMDala gaccha ziromaNI guru sthAnIya zira chatra sama pU. jayaMtamuni ma. AgamapremI pU. trilokamunI zrI jeo Agama prati AphlAdakabhAva rAkhe che. teozrI samayane samajI avasarane oLakhI; sarva pAThane, tenI saMskRta chAyAne, adhurA rahelA viSayone madhurA banAvI jabarajasta yogadAna ApI rahyA che. temanI satata mahenata zrutasevAno abhyadaya karI guruprANa Agama batrIsInA eka eka AgamanI AbhA vadhArI rahyA che. teozrInA ananya upakArane huM ananyabhAve namaskAra karuM chuM. A AgamanA saMpAdana kAryamAM pU. gurudeva prANalAlajI mahArAja sA. nA kRpA pAtrI bhAvayoginI mArI gurubhaginI sAdhvI lIlamanI satata mahenata che ane temane saMpAdanamAM sAtha ApI rahyA che evA Do. sAdhvI AratI ane sAdhvI subodhikA. teoe bhagIratha kArya upADyuM che te nirvidane pUrNa thAya tevI paramAtmAne prArthanA tathA guruvaryo prati aMtaranI bhAvanA pradarzita karuM chuM. dazavaikAlika sUtranA anuvAda kAryamAM pUrva prakAzita aneka dazavaikAlika sUtrono upayoga karyo che te saMpAdako tathA prakAzakono AbhAra mAnuM chuM. zrI dazavaikAlika sUtranA anuvAda mATe sAdhvI lIlame saMvata 205mAM mane kaheluM paNa te vakhate mArI ziSyA sAdhvI padhAnI anuvAda karavAnI ghaNI ja IcchA hatI chatAM paNa tenI nAdurasta tabiyatanA kAraNe lakhI zakAya tevI sthiti hatI nahIM. tyArabAda saMvata 2057mAM sAdhvI lIlame anuvAda mATe punaH kahyuM ane gurukRpAthI anuvAda karavAnI bhAvanA sAkAra thaI. A sUtranA zabdArtha ane bhAvArthamAM gurubhaginI sAdhvI lIlamanuM mane athAga yogadAna maLyuM che temaja mArI ziSyA sAdhvI vijayAbAI, sAdhvI sAdhanAbAI, sAdhvI tArAbAI tathA sAdhvI kuMdanabAI, sAdhvI saMgItAbAI ma.no mane sAro sahayoga maLyo che. saunA sahakAra vinA A kArya azakya che. guruprANa phAunDezana dvArA AgamanA suMdara prakAzananuM kArya karI rahelA royala pArka sthA. jaina moTA saMghanA pramukha zrI caMdrakAMtabhAI zeThane paNa dhanyavAda che. temanI dekharekha nIce Agama pustakonuM suMdara mudraNa, sArI zailI ane vyavasthita bAInDiMga 50
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovAne lIdhe pustako jotAM ja sahune vAMcavAnuM mana thAya tevuM che ane Agama pratye ahobhAva jAge che tathA mastaka jhUkI jAya che. Agamane suMdara rIte mudraNa karI ApanAra nehalabhAIne dhanyavAda. mArI bhAvanAne sAkAra svarUpa ApavA udAra dilA rAjIbena mUlacaMda zAhanA suputra zrI jayaMtabhAI mULacaMda zAha temanA putra pIyUSakumAra vagere parivArane dhanyavAda ApuM chuM. teozrIe AgamanA zrutAdhAra banI viziSTayogadAna ApyuM che. tethI anekazaH sAdhuvAdane pAtra che. amAro A prayatna pUrvAcAryonI avicchinna paraMparAmAM eka kaDI umeravAno che. pAMcamA ArAnA aMta sudhI jinazAsanane jayavaMtu banAvavAmAM AdhArabhUta A Agamano svAdhyAya, ciMtana, manana mumukSune sarva prakAre sahAyaka bane tevI bhAvanA saha virAma.. graMtha lekhanamAM jinAjJAthI viparIta prarUpaNA thaI hoya to paMca parameSThI bhagavaMtonI sAkSIe trividha trividha micchAmi dukkaDam.... pa. pU. ujama guruNInA suziSyA - gulAbabAI ma. 51
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 svAdhyAya zAstranA mULapATha saMbaMdhI krama viSaya asvAdhyAya kAla eka prahara jyAM sudhI rahe tyAM sudhI be prahara eka prahara ATha prahara eka prahara jyAM sudhI dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 11 12-13 AkAzasaMbaMdhI dasa asvAdhyAya AkAzamAMthI moTo tAro kharato dekhAya digdAha-koI dizAmAM Aga jevuM dekhAya akAlamAM meghagarjanA thAya [varSARtu sivAya) akAlamAM vIjaLI camake [varSARtu sivAya AkAzamAM ghoragarjanA ane kaDAkA thAya zuklapakSanI 1, 2, 3nI rAtri AkAzamAM vIjaLI vagerethI yakSanuM cihna dekhAya karA paDe dhummasa AkAza dhULa-rajathI AcchAdita thAya audArika zarIra saMbaMdhI dasa asvAdhyAya tiryaMca, manuSyanA hADakAM baLyA, dhovAyA vinA hoya, tiryaMcanA lohI, mAMsa 60 hAtha, manuSyanA 100 hAtha [phUTelA IMDA hoya to traNa prahara] maLa-mUtranI durgadha Ave athavA dekhAya smazAna bhUmi [100 hAthanI najIka hoya]. caMdragrahaNa-khaMDa/pUrNa sUryagrahaNa-khaMDa/pUrNa rAjAnuM avasAna thAya te nagarImAM yuddhasthAnanI nikaTa upAzrayamAM paMcendriyanuM kalevara cAra mahotsava-cAra pratipadA aSADha, Aso, kArataka ane caitranI pUrNimA ane tyAra pachInI ekama savAra, sAMja, madhyAhna ane ardharAtri. 12 varSa dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 8/12 prahara 12/16 prahara navA rAjA thAya tyAM sudhI yuddha cAle tyAM sudhI jyAM sudhI hoya tyAM sudhI 21-28] saMpUrNa divasa-rAtri eka muhUrta 29-3ra [noMdha:- paraMparA anusAra bhAdaravA suda pUnama ane vada ekamanA divase paNa asvAdhyAya manAya che. tenI gaNanA karatAM 34 asvAdhyAya thAya che.]
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ghzavaiDAliGa sUtra zrI hAli sUtra zrI dRzaveDAliGa sUna zrI dRzavejaliGa sUtra zrI devakAlika sUtra zrI zrI lie sUtra zrI dRzavaimAsika sUtra zrI dRzaveDAlie sUtra zrI ghzaveDAliGa sUtra zrI dRzavaihAli' sUtra vaiAjiSTha sUtra zrI dRzavaiA zrI dRzavaiDAlie sUtra zrI dRzavaiAtira zrI dRzaveDAlie sUtra zrI dRzavaiDAliGa sUtra ziva zrI dRzavaiAlika sUtra sUtra zrI dRzavaijali sUtra zrI cita mULa zAstra moTAnika navira zayaMbhavAya zrI dazavaikAlikasUtra zrI dazavaikAlika mULapATha, saMskRta chAyA, zabdArtha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa zrI zava sU zrI. ghzaveprAli sUtra anuvAdikA gulAbabAIma. A utkAlika sUtra che. tenA mULa pAThano svAdhyAya asvAdhyAyakAlane choDIne game tyAre thaI zake che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-1: dhrumapuSpikA prathama adhyayana paricaya je je * prathama adhyayananuM nAma sunaya che. * druma = vRkSa ane puSpikA = puSpa. nirdoSa bhikSA prApta karanAra zramaNonI ahiMsaka jIvana paddhatine vRkSa para khIlelA puSpomAMthI nirdoSa rIte rasapAna karIne AjIvikA calAvanAra bhramara(madhukara)nI upamAthI upamita karI che ane te mAdhukarIvRttinuM kendrabiMdudrumapuSpa che. tethI A adhyayananuM nAmaHmapufche. * sUtrakAre tenA prAraMbhamAM ahiMsA, saMyama ane tapamaya dharmanI sarvotkRSTa maMgalamayatA ane tenuM mahAbhya pradarzita karyuM che. + tha = dhati, prANano Duta patinA kSati, zumAne vApati ta tha aa durguNothI ke durgatithI AtmAnI rakSA kare ane sadgati tathA saguNomAM sthApita kare te dharma. * ahiMsA, saMyama ane tapanI ArAdhanA sAdhakane aMtima lakSyanI siddhi karAve che tethI te utkRSTa maMgalarUpa che. * je vyaktinuM mana sadA dharmamAM anurakta rahe che te vyakti rAgadveSAdi malina bhAvone dUra karI svAbhAvika sukha ane AnaMdane prApta kare che tathA tenA dharma prabhAve devalokanA devo paNa tene namaskAra kare * AtmasAdhanA karanAra saMyama sAdhaka zarIradhArI hoya che ane zarIranA poSaNa mATe AhAranI anivAryatA hoya che. AhAranI prApti hiMsA vinA azakya che ane jo hiMsAthI ja AhAra prApti thAya to temAM dharmanuM pAlana kema zakya banI zake? * A rIte sAdhanAnA prathama sopAnarUpa ahiMsAnuM AcaraNa ja gUMcavaNa bhareluM banI jAya che. zAstrakAre A samasyAnuM samAdhAna mAdhukarI vRttinA mAdhyame karyuM che. te mAdhukarI vRttinA rahasyo A pramANe che (1) madhukarabhramara) potAnA jIvana nirvAha mATe koI jIvanI hiMsA karato nathI. tema saMyama sAdhaka paNa koI prakAranI rasoI karavI, karAvavI Adi pacana, pAcananI kriyA dvArA hiMsA thAya tevA kAryo karatA nathI. (2) madhukara puSpomAMthI sahaja niSpanna siddharasa grahaNa kare che. tema zramaNa gRhasthanA gharomAMthI,
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 zrI dazavaikAlika sUtra gRhastho mATe svAbhAvika niSpanna AhArAdi grahaNa kare che. (3) madhukara phUlone kilAmanA-pIDA karyA vinA thoDo thoDo rasa pIe che. te rIte zramaNa paNa gRhasthonA gharomAMthI thoDo thoDo AhAra grahaNa kare che. (4) madhukara zarIra saMcAlana mATe joIe teTalo ja rasa grahaNa kare che paraMtu saMgraha karato nathI. tema bhikSuo paNa saMyama nirvAha mATe jeTalo AhAra joIe teTalo ja AhAra grahaNa kare che paraMtu teno saMgraha karatA nathI. (5) madhukara koI eka vRkSa athavA eka phUlamAMthI rasa grahaNa karato nathI paraMtu vividha vRkSa / ane vividha phUlomAMthI rasa grahaNa kare che. temaja zramaNo paNa koI eka gAma, ghara athavA vyakti para Azrita thaIne AhAra grahaNa karatA nathI paraMtu grAmAnugrAma vicaraNa karatAM aneka gAmo ane ucca, madhyama ane nimna kuLonA aneka gharomAMthI sAmudAnikarUpe(bhedabhAva vinA) bhikSA grahaNa kare che. A rIte je mumukSuo, haLukarmI AtmAo mAdhukarI vRttinA mAdhyame apratibaddha thaIvicaraNa kare che tathA ahiMsA, saMyama ane tapa rUpa dharmanuM ArAdhana kare che; te ja zramaNa kahevAya che. //////////
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-1: dhrumapuSpikA 'prathama adhyayana drumapuSpikA dharmanuM svarUpa ane mahAbhya : dhammo maMgalamukkiTuM, ahiMsA saMjamo tavo, / devA vi taM NamaMsaMti, jassa dhamme sayA maNo // chAyAnuvAdaH jo maMjAnakuSTa, ahiMsA saMmata: devA api taM namasyanti, yasya dharme sadA manaH // zabdArtha - hiMsA = jIvadayA saMgano = saMyama tavo = taparUpa dho- dharma che vi6 = utkRSTa, sarvotkRSTa nA = maMgala, pApanAzaka, sukhaprada nasa - jenuM dhakhe = dharmamAM savA haMmezAM-sadA maLo = mana che te = tene vAva- devo paNa pati = namaskAra kare che. bhAvArtha:- ahiMsA, saMyama ane parUpa dharma utkRSTa maMgala che. jenuM mana sadA dharmamAM saMlagna rahe che, te dharmAtmAne devo(tathA anya cakravaryAdi) paNa namaskAra kare che. vivecana : zAstranA maMgalAcaraNarUpa A gAthA samagra zAstranA sArarUpa che. jemAM dharmanuM svarUpa, tenI prAptinA sAdhano ane dharmano mahimA pradarzita karyo che. dharma - sthAnAMga sUtra sthAna-10mAM daza prakAranA dharmanuM nirUpaNa che. temAM dravya ane bhAva be prakAranA dharmono samAveza karavAmAM Avyo che- (1) dravyadharma- grAma, deza, rAjya AdinI surakSA mATenA je nIti niyamo che ane kuTuMba, gAma, rAjya pratyenI je pharajo che te kuTuMba dharma, grAmadharma, dezadharma ane rAjyadharma vagere kahevAya che. A sarva laukika kartavya dravyadharma che. (2) durgatimAM paDatA jIvone dhAraNa kare arthAt durgatimAM jatA roke che ane je AtmAne nija svabhAvamAM sthira rAkhe, dhArI rAkhe te bhAvadharma che. samyagujJAna, samyagudarzana ane samyaka cAritra Adi Atma guNo ane tenI prApti mATenA vividha anuSThAno AtmAnI durgatithI rakSA karI tene sadgati ane siddhagatimAM pahoMcADanAra hovAthI bhAvadharma che. prastuta gAthAmAM Atmazuddhi ane Atmasiddhi mATe
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 | zrI dazavaikAlika sUtra kathana che tethI ahIM bhAvadharma-Atmadharmano prasaMga che; sAdhakane te ja grahaNa karavA yogya ane utkRSTa maMgalarUpa che. ahiMsA, saMyama ane parU5 anuSThAna AtmadravyamAM anaMtaguNo pragaTa karatA hovAthI ahIM tene utkRSTa maMgala kahyAM che. ahiMsA:- ahiMsAnA be prakAra che- vidheyAtmaka ahiMsA ane niSedhAtmaka ahiMsA. (1) vidheyAtmaka ahiMsA- sarvajIvone AtmasamAna jANI tenI rakSA karavI, tenA para dayAbhAva, karuNAbhAva, anukaMpAbhAva rAkhavo te vidheyAtmaka ahiMsA che. (2) niSedhAtmaka ahiMsA- sarva jIvone jIvana priya che, maraNa apriya che, sukha priya che, duHkha apriya che. tethI para duHkhAnubhUtithI koI paNa jIvanI hiMsA na karavI, jIvone koI paNa prakAre duHkhI na karavA te niSedhAtmaka che. sva-paranI apekSAe dayArUpa ahiMsAnA be prakAra che- (1) potAnA AtmAnI rAgadveSAdi kaluSita pariNAmothI rakSA karavI te sva dayA che. (2) anya jIvonA prANonI rakSA karavI te para dayA che. hiMsA :- ahiMsAnA svarUpanI vyApakatA samajavA mATe hiMsAnuM svarUpa samajavuM anivArya che. pramattayoI MUvyaparopa hiMsA = pramAdane vaza thaIne prANIonA prANano nAza karavo te hiMsA che. uparokta vyAkhyAmAM dravya ane bhAvahiMsAno samAveza thaI jAya che. tenA spaSTIkaraNa mATe hiMsAnA traNa bheda karyA che. (1) dravyahiMsA - AtmAnA pariNAma vizuddha hovA chatAM akasmAtu(IcchA vinA) prANIonI virAdhanA thaI jAya, te dravyahiMsA che. jema ke- samiti, guptinA ArAdhaka paMcamahAvratadhArI sAdhune vihArAdimAM cAlatAM, haratAM-pharatAM, UThatAM-besatAM Adi kriyAo karatAM koI jIvane pIDA na pahoMce, tevI rakSA karavAnI bhAvanA hovA chatAM akasmAtu beIndriyAdi kSudrajIva paga nIce AvI dabAya jAya ke marI jAya to te dravyahiMsA che. kAraNa ke temAM hiMsAnA bhAva nathI ane ahiMsA dharmanI upekSA paNa nathI. (2) bhAvahiMsA :- anya jIvone prANathI rahita karavAnI IcchArUpa AtmAnA pariNAmane bhAvahiMsA kahe che. temAM anya jIva mare ke na mare paraMtu bhAvahiMsAthI vyakti hiMsaka bane che. jema ke vizAlakAya magara nAmanA eka jaLacara prANInI bhammara para cokhA jevA nAnA zarIravALo taMdulamatsya beTho beTho Tagara-Tagara magaranuM katya jue ke A magara jaLamAM rahelA jIvone khAvA mATe pahelAM potAnA mukhamAM pANIne kheMce che. pachI pANInA vegathI AvelI mAchalIone mukhamAM rokIne jyAre pANIne kADhI nAkhe che, tyAre dAMtanA chidro dvArA pANInI sAthe ghaNI nAnI nAnI mAchalIo bahAra nIkaLI jAya che. te nIkaLI jatI mAchalIonuM drazya joIne, taMliyo matsya vicAre che ke A magaranA mukhamAMthI keTalIya mAchalIo bahAra nIkaLI jAya che, paraMtu mAruM zarIra magara jevaDuM moTuM hota to huM temAMthI ekapaNa mAchalIne bahAra nIkaLavA na deta, sarva mAchalIonuM bhakSaNa karI jAta. A pramANenA adhyavasAya bhAvahiMsA che. (3) ubhayahiMsA:- azuddha pariNAmothI mArI nAMkhavAnI buddhipUrvaka jIvanI vAta karavI te ubhayahiMsA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-1H drumapuSpikA che. A hiMsAmAM AtmAnA azuddha pariNAma tathA prANIonA prANano nAza banne samAyelA che. jemake - koI pAradhI haraNane mAravAnI IcchAthI bANa choDe ane haraNanA prANano nAza thaI jAya to te dravya ane bhAvathI yukta ubhaya hiMsA che. 5 A traNe ya prakAranI hiMsAthI nivRtta thaI javuM tenuM nAma che ahiMsA dharma. ahiMsAdharmanI ArAdhanA karanAra sAdhaka kharekhara AtmaguNonI ghAta aTakAvI, sva rakSA sAthe sarva jIvanI rakSA kare che. ahiMsAnI vyApakatAmAM satya, acaurya Adi pAMce ya mahAvratono samAveza thaI jAya che. saMyamaH-- - saMyamana, samyanupamaLa sAvaghayogAviti saMyamaH / sarva AzravanA(karma AvavAnA) kAraNothI ke pApakArI pravRttithI nivRtta thavuM te saMyama che. temaja rAgadveSathI rahita thaI samabhAvamAM sthita thavuM te saMyama che ane viSayabhogamAM jatAM Indriya ane manane samyak prakAre niyaMtrita karI AtmabhAvamAM sthira thavuM te saMyama che. saMyamanA sattara bheda A pramANe che- (1) pRthvIkAya saMyama- sacitta pRthvIno sparza vagere na karavo. pRthvIkAyika jIvonI dayA pALavI. (2) apakAya saMyama- sacitta jalano sparza vagere na karavo. (3) tejaskAya saMyama- rAMdhavuM, raMdhAvavuM ke lAITa karavI, karAvavI vagere koI prayojanathI agnino sparza vagere na karavo. (4) vAyukAya saMyama- vastra, pAtra vagerene ayatanApUrvaka rAkhavAthI, levAthI, pheMkavAthI, nIce pADavAthI tathA vastra, pAtra, paMkho vagerene halAvIne vAyukAyanI udIraNA karavAthI tathA bolatI vakhate mukhamAMthI nIkaLatA vAyunA vegathI vAyukAyanI virAdhanA thAya che, te virAdhanA na karavI. (5) vanaspatikAya saMyama- vRkSa, lattA Adi haritakAya (lIlotarI mAtra)nA sparza AdithI nivRtta thavuM. (-9) beIndriyAdi saMyama- beIndriya, teIndriya, caurendriya ane paMcendriya jIvonI dayA pALavI. (10) ajIvakAya saMyama- mUlyavAna vastra, pAtra Adine grahaNa na karavA temaja maryAdita grahaNa karavA; kalpanIya vastra, pAtra Adine yatanA pUrvaka levA tathA mUkavA. (11) prekSA saMyama- sthAna, vastra, pAtra, pATa--pATalA ItyAdine sArI rIte vidhipUrvaka jovAM, pratilekhana karavuM. (12) upekSA saMyama-- tenA be prakAre artha thAya che- (1) saMyama mArgamAM anukULa-pratikULa parISahothI kalezano anubhava na karatAM tenA pratye upekSAbhAva rAkhavo, temaja zatru-mitramAM ane ISTa--aniSTa saMyogamAM rAgadveSa na karavo paraMtu temAM madhyastha bhAva rAkhavo. (2) dareka vastu joIne ja teno upayoga karavo ane dareka pravRttimAM IryAsamitinuM pUrNa lakSya rAkhavuM te upekSA saMyama che. (13) apahRtya(pariSThApana) saMyama-yatanApUrvaka uccAra-prasavaNane paraThavAM. (14) pramArjanA saMyama-yatanApUrvaka sthAnaka, vastra, pAtra, zayyA, saMstAraka Adine pUMjavA(pramArjavA). (15) mana saMyama- akuzaLa manano nirodha karIne, mananI kuzaLa pravRtti karavI. (16) vacana saMyama- azubha vacanano tyAga karIne, zubha vacana bolavAM. (17) kAya saMyama- yatattApUrvaka kAyAnI pravRtti karavI. anya prakAre saMyamanA sattarabheda- (1-5) hiMsA, asatya, adatta(corI), maithuna, parigraha A
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra pAMca avratathI virata thavuM. (4-10) pAMca IndriyonA ISTa viSayomAM rAga na karavo, aniSTa viSayomAM veSa na karavo. (11-14) krodhAdi cAra kaSAyono virodha karavo, udayamAM AvelA kaSAyone niSphaLa karavA, jemake krodhanAM udayamAM kSamA dhAraNa karavI, mAnanA udayamAM namratA rAkhavI, mAyAnA udayamAM saralatA rAkhavI, lobhanA udayamAM nirlobhatA dhAraNa karavI. (15-17)padArthonI AvazyakatAone yathAzakti ghaTADavI te kAyika saMyama che. vANIne kumArgathI haTAvIne sumArgamAM pravRtta karavI, te vAcika saMyama che. manane vikalpomAMthI haTAvIne suvyavasthita ane suniyaMtrita rAkhavuM; prazasta ciMtana karavuM, te mAnasika saMyama che. A rIte pAMca Azravano nirodha, pAMca Indriyano nigraha, cAra kaSAyano vijaya tathA traNa guptinuM dhAraNa; saMyamanA A sattara bheda paNa hoya che. ahiMsAnA pAlana mATe saMyamanA sattara bhedonuM parijJAna Avazyaka che. uparokta saMyamanA bhedone lakSamAM rAkhIne, yatanA evaM vivekathI pravRtti karavI joIe, jethI koIpaNa jIvanA dravya ke bhAva prANonI virAdhanA na thAya. ahiMsA ane saMyamanA svarUpane jotAM spaSTa thAya che ke hiMsAdi AzravothI nivRtti te saMyama ane sarva jIvo prati saMyamabhAva te ahiMsA che. A rIte ahiMsA ja saMyama che ane saMyama ja ahiMsA che. ahiMsA sAdhya che ane te sAdhyanI siddhi mATe je Avazyaka niyamonuM pAlana thAya te saMyama che. jema ke sarvathA prANAtipAta viramaNa mahAvratanuM pAlana ahiMsArUpa che ane tenI pUrNatA mATe samiti, guptinuM pAlana karavuM te saMyama che. je saMyamI che te ja pUrNa ahiMsaka banI zake che ane ahiMsaka vyakti ja saMyamanuM pAlana karI zake che. A rIte ahiMsA ane saMyama baMne paraspara sApekSa che. tavo :- tapa-jJAnAvaraNIyAdi ATha prakAranA karmone tapAve, bALe arthAtu nAza kare, te tapa che. IcchAnA nirodhane paNa tapa kahe che. tapanuM AcaraNa A lokanI nAmanA ke paralokanI kAmanA mATe nahIM paraMtu kevaLa nirjarA mATe, AtmazuddhinI daSTithI karavAmAM Ave to te tapa dharma svarUpa che. tapanA mukhya be bheda che - bAhya ane AtyaMtara. bAhya tapanA cha bheda che yathA- (1) anazana (2) UNodarI (3) bhikSAcaryA(athavA vRtti saMkSepa) (4) rasaparityAga (5) kAyakleza ane (6) pratisaMlInatA(athavA vivikta zayanAsana). (1) anazana :- cAra prakAranA ke traNa prakAranA AhArano eka divasa ke aneka divasa athavA jIvana paryata tyAga karavo. (ra) kaNodarI :- AhAra, upakaraNa AdinI mAtrA ochI karavI te dravya UNodarI che ane krodhAdi kaSAyone maMda karavA, te bhAva UNodarI tapa che. (3) bhikSAcaryA - sAdhuonI apekSAe vizuddha bhikSA mATe bhramaNa karavuM. gRhastho mATe dravyonI tathA upabhogya vastuonI pratidina maryAdA karavI.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-1: dhrumapupikA (4) rasaparityAga - AyaMbila, nirvigaI(navI) Adi tapanA mAdhyamathI dUdha, goLa, dahIM, ghI, tela, mIThAI Adi rasano tyAga karavo, svAda vRtti upara vijaya meLavavo. (5) kAyakaleza :- ThaMDI, garamI Adine sahana karavA; saMyama dharmapAlana mATe kezaloca, padayAtrAvihArAdinA kaSTo sahana karavA; vIrAsana, utkaTa Asana vagerethI zarIrane saMtulita evaM sthira rAkhavuM. (6) pratisalInatA - IndriyonA zabdAdi viSayomAM rAgadveSa na karavo; strI, pazu, napuMsaka rahita sthAnamAM nivAsa karavo; udayamAM AvelA krodhAdine niSphaLa karavA; udayamAM na AvelA krodhAdino nirodha karavo; akuzaLa mana Adine niyaMtrita karIne kuzaLavRttimAM mana Adine pravRtta karavA arthAt kusaMga choDI satsaMgamAM joDavA. AtyaMtara tapanA cha bheda che- (1) prAyazcitta (2) vinaya (3) vaiyAvRtya (4) svAdhyAya (5) dhyAna (6) vyutsarga. (1) prAyazcitta - sAdhanAmaya jIvanamAM lAgelA aticAro athavA doSonI vizuddhi mATe pratikramaNa, AlocanA, niMdA, gahadi karIne prAyazcita grahaNa karavuM. (2) vinaya - deva, guru, dharma tathA jJAnAdi prati vinaya karavo. zraddhA, bhaktipUrvaka ratnAdhikonuM bahumAna karavuM, UbhA thavuM, Asana ApavuM, vaMdanA karavI; temanA manane anukULa pravRtti karavI. (3) vaiyAvatya :- AcArya Adi dasa prakAranA sAdhako tathA sAdharmiko evaM saMgha-samudAyanI zuddha AhAra pANI AdithI sevA-bhakti karavI. (4) svAdhyAya - vAcanA, pRcchanA, anuprekSA(ciMtana), parivartanA, dharmakathA(vyAkhyAnAdi) dvArA zrutajJAnanI ArAdhanA karavI. (5) dhyAna :- Arta ane raudra dhyAnano tyAga karIne dharmadhyAna evaM zukla dhyAna dvArA manane ekAgra karavuM; cittane tanmaya karavuM. () vyatsarga :- kAyAdinA vyApArano tathA kaSAya Adino tyAga karavo, upakaraNo parathI mamatva choDavuM; ziSya, saMgha, samudAya(gaNa) vagereno vyutsarga mamatvano tyAga karI athavA vyutsarjana karI (choDI)ne ekatva bhAvamAM ramaNa karavuM. ahiMsAthI sva-paranuM hita thAya che, sarvane zAnti maLe che mATe ahiMsA dharma che. saMyamathI duSpavRtti rokAI jAya che; tRSNA maMda thAya che; saMyamI puruSonA saMyama pAlanathI sarva jIvone abhaya maLe che; duHkhI jIvone AzvAsana maLe che, rASTramAM zAnti phelAya che; mATe saMyama dharma che. tapathI aMtaHkaraNa zuddha thAya che mATe tapadharma che. pUrve darzAvelA rASTradharma vagere laukika dharma ahiMsAdithI yukta hotA nathI, tethI te utkRSTa maMgalarUpa banI zakatA nathI. ahiMsA, saMyama, tamarUpa pradhAna dharma ja utkRSTa maMgalarUpa che.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika satra iAna - bhAratIya saMskRtimAM maMgala zabda khUba pracalita che ane Astika, nAstika pratyeka vyakti potAnA dareka kAryane nirvighnarUpathI saphaLa karavA mATe tenA prAraMbhamAM maMgala kare che. maMgalano artha che ke je mamatAne gALI nAMkhe ane sva-para mATe hitakArI, maMgalakArI, kalyANakArI thAya, te maMgala kahevAya che. tenA be bheda che - dravyamaMgala ane bhAvamaMgala. dravyamaMgalA:- aupacArika athavA nAma mAtrathI je maMgalarUpa hoya che. jema ke- pUrNa kalaza, svastikAdi aSTa maMgala, dahIM, akSata, zaMkha, Adi. tenAthI dhana prApti, kArya siddhi Adi mAnavAmAM Ave che. A laukikamaMgala athavA dravyamaMgala che. bhAvamaMgala - AcArya haribhadrasUrie maMgalano artha A pramANe karyo che. jenAthI hita thAya, kalyANa thAya te maMgala kahevAya che athavA je sukhane lAve te maMgala che. je ekAntika sukhajanaka hoya, AtyaMtika duHkhanAzaka hoya, bhava aMkura vinAzaka hoya, mokSa prAptimAM sahAyaka ane AdhArabhUta hoya te ja bhAvamaMgala kahevAya che. ahiMsA, saMyama ane parUpa dharma ekAMte sukhajanaka, duHkhanAzaka ane mokSapradAya hovAthI maMgalarUpa che. vi6 - utkRSTa = zreSTha, jayeSTha. jenAthI koI caDhiyAtu na hoya te. dharma anuttara mokSa sukhane pradAna kare che tethI te utkRSTa maMgalarUpa che. tevA vi taM namati - sUtrakAre gAthAnA uttarArdhvamAM dharmano mahimA pradarzita karyo che. dharmanI tallInatA sAdhakane Atma sukhamAM(AnaMdamAM) magna banAve che. sAdhakanuM lakSya paNa svabhAvamAM sthiratAnuM ane svAbhAvika AnaMdanI prAptinuM hoya che. paraMtu tenI ArAdhanA vartamAnamAM anaMta puNyano baMdha paNa karAve che ane te puNya prabhAve dhArmika vyakti vizvavaMdya banI jAya che. A lokamAM cAra gatinA jIvomAM devo aizvaryazALI ane RddhisaMpanna che. sAdhAraNa loko tenA anugraha mATe tenI sevA, pUjA, bhakti kare che. paraMtu te ja devo svayaM dharmamAM lIna sAdhaka puruSonI sevA bhakti, namaskAra ane upAsanA kare che. A rIte dharmano mahimA ihalaukika ke pAralaukika bhautika aizvaryathI anaMtagaNo adhika ane aciMtya che. bhramara vRtti sama bhikSAcaryA - jahA dummassa pupphesu, bhamaro Aviyai rasaM / Na ya puppha kilAmei, so ya pINei appayaM // emae samaNA muttA je loe saMti sAhuNo / vihaMgamA va pupphesu, dANabhattesaNe rayA // re
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-1: dhrumapuSpikrA chAyAnuvAdaH yathA durNa puSpaSa, bara Apatti rasa na ca puSpaM klAmayati, sa ca prINayatyAtmAnam // 2 // evamete zramaNA muktA, ye loke santi sAdhavaH / vihaGgamA iva puSpeSu, dAnabhaktaSaNe ratAH // 3 // zabdArtha -nara = jevI rIte karo = bhramara tuma = vRkSanA pusu = phUlomAMthI pasaM= rasane gAviya = maryAdApUrvaka pIve che ya = ane, paraMtu pu phUlane = nathI ya = pAdapUrti mATe virunApha = pIDA Apato to te bhramara aMyaMtra AtmAne, potAne = tRpta kare che. ane evI rIte, A pramANe tApa = lokamAM ne = je kuttA = baMdhanathI mukta samaMT = zramaNo sadupo- sAdhuo saMtika che = dAtAnA ApelA masaT= prAsuka-nirdoSa AhArAdi ane eSaNAmAMthI = rata rahe che, lIna rahe che je pramANe pusu= phUlomAM virAma = bhramara. bhAvArtha - jema bhramara vRkSanA phUlomAMthI phUlone kaSTa ApyA vinA maryAdApUrvaka rasa pIe che ane potAnA AtmAne tRpta karI le che. temaja A lokamAM bAhya ane AtyaMtara graMthIthI mukta thayelA zramaNo, bhramara jevI amadAyaka vRttithI gRhastha dvArA apAtA nirdoSa AhAranI gaveSaNAmAM dattacitta rahe che.ra-3 vivecana : dharmanuM svarUpa ane tenuM mahattva batAvyA pachI A be gAthAomAM mokSa prAptinA sAdhanabhUta zarIranA nirvAha mATe ahiMsaka jIvana vRttine samajAvatAM bhramaravRttinuM daSTAMta ApyuM che. nirA Dumasa pusu - bhramaranI AhAra prAptinuM kendra sthAna drumapuSpavRkSa paranA khIlelA puSpo) che. vRkSa svarya pANI, mATI vageremAMthI poSaNa meLavI puSpita thAya che. bhramara pharatA pharatA aneka puSpo para besIne eka paNa puSpane aMza mAtra paNa pIDA pahoMcADyA vinA; tenA varNa, gaMdha ke rasa, sparzamAM hAni karyA vinA temAMthI maryAdita rasa pIe che. bhramara niSparigrahI che. potAnI AvazyakatA anusAra nirdoSa rIte rasapAna kare che. te ja rIte zramaNo paNa ghaNA gharomAM bhramaNa karatAM karatAM tavaMgara-garIbanA bhedabhAva vinA, gRhasthane ke anya koI paNa jIvone pIDA pahoMcADyA vinA; gRhastha potAnA jIvana nirvAha mATe banAvelA AhAramAMthI maryAdita AhAra grahaNa karIne jIvana nirvAha kare che. lAkhamatterane ratha:- zramaNo ane bhramaronI jIvanavRttimAM aneka prakAranuM sAmya hovA chatAM zramaNonI ahiMsaka jIvanavRttimAM kaMIka vizeSatA che; sUtrakAre te marelo zabda dvArA pragaTa karI che. A pada nigraMtha zramaNanI bhikSAvRttino mULa maMtra che. bhramara adatta rasane grahaNa kare che jyAre bhikSu gRhastho dvArA
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 10 | zrI dazavaikAlika sUtra pradatta, prAsuka bhojananI eSaNAmAM tatpara rahe che; dAtA dvArA svecchAthI prasannatApUrvaka dIdhelA AhArAdi grahaNa kare che. te AhAra dAtAnA gharamAM potAnA mATe banelo hoya, acitta(jIva rahita) hoya, bhikSA grahaNanA koI niyama viruddha na hoya to ja bhikSu tene grahaNa kare. A rIte gaveSaNA ane grahaNeSaNApUrvaka bhikSA grahaNa karavAthI zramaNa potAnA ahiMsA, acaurya, aparigraha traNe ya mahAvratone akhaMDa rAkhI zake eSaNA:- sAdhue bhikSATana karavAnA samayano; prAsuka, grAhya, kalpanIya evaM eSaNIya AhArAdinI gaveSaNAno; tenI prApti ane tenA upabhogano viveka rAkhavo joIe. tene eSaNA athavA eSaNA samiti kahe che. uttarAdhyayana Adi zAstramAM eSaNAnA traNa prakAra batAvyA che, yathA- (1) gaveSaNA (2) grahaNaSaNA (3) paribhogeSaNA. (1) bhikSAcarI mATe nIkaLelA sAdhu dvArA grAhya, agrAhya, kalpanIka, akalpanIka AhAra grahaNa karavA saMbaMdhI niyamonA pAlanane gaveSaNA kahe che arthAt 16 ugamanA ane 16 utpAdananA ema batrIsa doSothI rahita AhAra levo te gaveSaNA kahevAya che. (2) bhikSA jIvI sAdhu bhikSA grahaNa karavAnA samaye grahaNa karavA aMgenA eSaNAnA dasa doSa TALIne AhAra grahaNa kare tene grahaauSaNA kahe che. (3) bhikSAmAM prApta AhArAdinA upabhoga samaye mAMDalAnA pAMca doSo TALIne bhojana karavuM tene paribhogeSaNA athavA grAseSaNA kahe che. [tenA varNana mATe juo-pariziSTa) ratha :- prastuta gAthAmAM eSaNAmAM rata rahevAno artha A pramANe thAya che uparokta traNa prakAranI eSaNAnA 47 doSothI rahita zuddha bhikSA grahaNa karavAmAM tatpara rahevuM, pUrNa upayoganI sAthe sarva doSothI rahita gaveSaNA AdimAM prasanna rahevuM. [ eSaNA samitinA vividha prakAranA doSonA vizleSaNa mATe juo-pariziSTa | samaM :- A zabdanA cAra prakAre artha thAya che, yathA- (1) zramaNa (2) zamana (3) samaNa (4) samanas (sumanasu). (1) je sAdhaka dharma pAlanamAM, ratnatrayarUpa mokSamArgamAM zrama-puruSArtha kare che, karmakSaya mATe zrama-tapa kare che; parISaha sahe che, viSayothI udAsIna rahe che, IndriyonuM damana kare che, te zramaNa che. (2) je sAdhaka kaSAyo ane nokaSAyonuM zamana kare che, zuddha bhAvanAthI saMtApane zAnta kare che, te zamana che. (3) je sAdhaka potAnI samAna sarvajIvone jANe che, mAne che; teo jIvo prati rAga ke dveSa karatA nathI paraMtu madhyastha bhAva rAkhe che, te samaNa che. (4) je sAdhakanuM mana zubha che, je sarvanuM hita ciMtave che, te sumanA che. svajana-parajana athavA sanmAna-apamAna AdimAM je sama rahe che, te sumanA athavA samanA che. muttA :- A zabdanA be artha che- (1) bAhya ane AtyaMtara parigrahathI tathA rAga-dveSa, moha, Asakti ane dhRNAthI je mukta hoya. (2) lobhathI mukta, nirlobhatAnA guNathI yukta.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-1: dhrumapuSpikrA [11] saMti sAduLo - A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) zAntilAvaDa = zakti eTale jJAna, darzana, cAritra guNarUpa viziSTa zAntinI, siddhinI, upazamanI, nirvANanI, nirbhayatAnI sAdhava eTale sAdhanA karanAra. (2) santi sAdhava = sAdhu che. je ratnatrayanI ArAdhanAthI nirvANanI sAdhanA kare che te sAdhu kahevAya che. vihaMsAnA pusu - ahIM 'bhramarane badale vihaMgama zabdano ullekha vizeSa arthane darzAvavA mATe che. vihaMgamano artha che- AkAzamAM bhramaNazIla bhramara. puSpanA rasa pItuM eka prakAranuM prANI. jevI rIte bhramara svayaM vRkSanA phUlo upara pahoMcI jAya che, vRkSa ke phUla bhramara pAse AvatuM nathI. tevI rIte sAdhuo paNa bhikSA mATe svayaMbhramaNa karatAM dhanADhaya, garIba, madhyama koIpaNa gharamAM jaIne ja AhAra grahaNa kare che. nirdoSa bhikSAvRttinI pratijJA : vayaM ca vittiM labbhAmo, Na ya koi uvahammai / ahAgaDesu rIyaMte, pupphesu bhamarA jahA // chAyAnuvAdaH varSa vRtti nAma:, = 2 Dabhupada I. yathAkRteSu rIyaMte, puSpeSu bhramarA yathA // zabdArtha - ahI paDe= yathAkRta, je gharomAM gRhastha potAne mATe bhojana taiyAra kareluM hoya temAMthI vayaM = ametti vRtti, AhArAdita mAnoH prApta karazuM jo koIpaNa prANInI 3vadambarU - hiMsA na thAya tema nahIM = jema pusu = phUlomAM mamarA = bhramara rIte = phare che, vicare che ya = pAda pUrti mATe. bhAvArtha:- (zramaNa sAdhako kahe che ke, ame evI rIte bhikSA prApta karazuM ke jemAM koI jIvanI virAdhanA na thAya. jema bhramara svayaM vikasita phUlomAMthI rasa grahaNa kare che tema ame gRhastha dvArA potAnA mATe taiyAra karelA bhojanamAMthI AhAra grahaNa karIzuM. vivecana : prastuta gAthAmAM sAdhunI nirdoSa bhikSA vRtti mATenI pratijJA che. pUrvanI be gAthAomAM zramaNanI bhikSAcarIne bhramaravRttinI upamAthI upamita karavAmAM AvI che. bhikSAnA be prakAra che- laukika ane lokottara. (1) potAnuM peTa bharavAmAM asamartha dIna, hIna, anAtha, lUlA, laMgaDAnI bhikSA. (2) paMcamahAvratadhArI, aSTa pravacana mAtAnA ArAdhaka munirAjanI temaja pratimAdhArI zrAvakanI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 12 ] zrI dazavaikAlika sUtra bhikSA prazasta kahevAya che. vayaM ja vitta na mAno. - saMyamI zramaNo pratijJA kare che ke- ame paNa bhramara vRttinI samAna saMyama jIvana nirvAha mATe ghaNAM gharomAMthI koIpaNa jIvonI hiMsA na thAya, dAtAne duHkha na thAya tevI lokottara bhikSA grahaNa karazuM. mahA hetu jayate - yathAkRtano artha che- gRhasthoe potA mATe, potAnA kuTumbane mATe banAvelo AhAra. te AhArane dAtA prasannacittathI vahorAvaze to ame dInatA rahita, tyAgavRttipUrvaka, bhikSA rUpe grahaNa karI vicarazuM. haribhadra sUrie zramaNa nigraMthonI bhikSAne sarva saMpankarI kahI che. kAraNa ke te bhikSA dvArA AtmAnI jJAna, darzana, sukha AdirUpanI samasta saMpatti prApta thAya che. A bhikSAnAM guNa niSpanna cha nAma kahyA che(1) mAdhukarI (2) gocarI (3) gaMDulapA (4) akSAMjanA (5) gartApUraNI (6) dAhopazamanI. (1) mAdhukarInuM svarUpa uparokta pramANe jANavuM. (2) gocarI- tenA be artha che- (1) jema gAya jyAM ochuM ghAsa jue tyAM ocho grAsa le ane jyAM vadhu ghAsa jue, tyAM vadhu moTo grAsa le che, ghAsane kyAreya mULamAMthI ukheDatI nathI. A rIte bhikSu eka gharethI saMpUrNa AhAra grahaNa kare nahIM ke jethI gRhasthane pharIvAra AraMbha-samAraMbha karavo paDe. arthAtu gRhasthane bIjIvAra AhArapANI banAvavA na paDe tema vicAra karIne sAdhu AhArAdi le tene gocarI kahe che. vividha bahumUlya vastrAbhUSaNothI sajja thayelI suMdara yuvatI strI gAyane ghAsa nIravA Ave tyAre gAya tenI suMdaratA jotI nathI paraMtu tenI daSTi ghAsa para ja hoya che. tema bhikSu AhArAdi ApatI strInA sauMdaryAdinuM nirIkSaNa na kare, phakta nirdoSa bhikSA para ja daSTi rAkhe, tene gocarI kahe che. (3) gaDulapA- jema gUmaDAM upara jarUrI karatAM vadhAre lepa karavAthI lepa Ama tema phelAI jAya che ane AsapAsanA niroga pradezane paNa kharAba kare che ane jo gUmaDAM upara bilakula lepa karavAmAM na Ave to roga zAnta thato nathI. te ja rIte sAdhu jo pramANathI adhika AhAra kare to pramAda Adi doSa utpanna thavAthI svAdhyAyAdi kriyAnuM pUrNa pAlana karI zake nahIM ane atyaMta thoDo AhAra kare to sudhA vedanIya zAMta na thavAthI vaiyAvatyAdi sAdhunI kriyA thaI zakatI nathI. tethI nirdoSa ane parimita AhAra levo te "gaMDu lepA" bhikSA kahevAya che. (4) asAMjanA- jema gADAnI dharImAM yogya rIte telanuM UMjana karavAmAM Ave to ja te gaMtavya sthAna para pahoMcavAmAM sahAyaka bane che, jo adhika telanuM UMjana thAya to tela vyartha jAya che. tema zramaNone ucita AhAra mokSa prAptinI sAdhanAmAM sahAyaka bane che paraMtu ati AhAra pramAdAdi doSanuM kAraNa bane che. tethI parimita AhAra levo tene akSAMjanA bhikSA kahevAya che. (5) gapUraNI- jema koI gRhasthane ghare javA-AvavAnA mArga para koI kAraNathI khADo paDI jAya
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-1: dhrumapupikA to tene jotAM ja te gRhastha zIghra mATI, pattharanA TukaDA vagerethI khADAne pUrI nAMkhe che. tema munisudhAvedanIyane lIdhe peTamAM paDelAM khADAne AMtaprAnta, lukho-sUko niravadha AhAra laIne bharI de che. tene gapUraNI kahe che. () dAhopazamanI- je samaye gharamAM agni bhabhUkI UThe te samaye gharano svAmI jaladI-jaladI pANI, kAdava, dhULa, mATI vagere nAkhI Aga bujhAve che. A rIte bhikSu saMyamanI rakSA mATe zuSka ane tuccha Adi nirdoSa bhikSAthI kSudhAne zAnta karI le che. tethI tene "dAhopazamanI" kahe che. A cha prakAranI bhikSAnA svarUpane jotAM spaSTa thAya che ke sAdhu mokSa sAdhanAnA sAdhanabhUta zarIranA nirvAha mATe anAsakta bhAve nirdoSa AhAra grahaNa kare che. sAdhutAnAM mukhya guNo - mahugArasamA buddhA, je bhavaMti aNissiyA / NANApiMDarayA daMtA, teNa vuccaMti sAhuNo // tti bemi // 5 // chAyAnuvAdaH madhuratanA yuddha re nizrita.. nAnApiMDaratA dAntAH, tenocyante sAdhava // iti bravImi // zabdArtha:- je = je vu tattvanA jANanArA madurasa = madhukaranI samAna gaLasiyA = kulAdinA pratibaMdhathI rahita bhavati = hoya che nAkhaifpaMDayA = vividha prAsuka AhArAdi levAmAM rakta che. temAM AnaMda mAne che vaMtA = Indriya ane manane damanArA tega = te vRttinA kAraNe sAduLo = te sAdhuo luvaMti kahevAya che kari mi- A pramANe huM kahuM chuM. bhAvArtha:- jeo tatvanA jANanArA che, bhramaranI samAna kulAdinA pratibaMdhathI rahita che ane thoDo thoDo prAsaka(acitta) AhAra aneka gharethI ekatrita karIne potAnI udarapUrti karanArA che tathA IndriyAdinuM damana karavAmAM je samartha che te sAdhu kahevAya che arthAt A guNonA kAraNe ja teo sAdhu kahevAne yogya thAya che. sudharmA svAmIe bUsvAmIne kahyuM ke jema bhagavAna pAsethI meM sAMbhaLyuM che tema meM tamane kahyuM che. vivecana : prastuta gAthAmAM sAdhutAnI oLakha mATe tenA mukhya cAra guNonuM pratipAdana karyuM che- (1) buddha (2) madhukaravat anizrita (3) nAnApiMDarata ane (4) dAtta. (1) vRddhA - buddhA-prabudha, jAgRta, tattvajJa athavA kartavya-akartavyanA vivekI. (2) mahuzAra samA masiyA -madhukaranI samAna anizrita hoya che. zramaNonI ane bhramaronI aniyatatA cAra prakAre hoya che, 1. madhukara koI phUlane Azrita hoto nathI. te bhinna-bhinna puSpomAMthI
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra rasa le che. te ja rIte zramaNa paNa koI eka gharane Azrita hotA nathI, 2. madhukaranI vRtti aniyata hoya che, te kayA puSpano rasa grahaNa karavA jaze teno prathama nirNaya karato nathI, anAyAsa je puSpa maLe teno rasa le che. te pramANe bhikSA jIvI sAdhu paNa aniyata eTale koI tIthi, vAra, ghara, lattA, galI niyata karI gocarIe jatAM nathI. anAyAsa, aniyata vRttithI koI paNa gharamAM bhikSA mATe jAya che. 3. bhramara koI eka phUlamAM Asakta thato nathI. tema zramaNa koI paNa eka khAdha padArtha ke koI eka gharamAM Asakta thatA nathI. 4. bhramaranuM koI nivAsasthAna koI kuTumba vagerethI pratibaddha hotuM nathI, tema zramaNanuM nivAsasthAna paNa kuTumba, jAti, varga AdithI pratibaddha hotuM nathI arthAt teo mamatAnA baMdhanathI baMdhAtA nathI. 1 (3) bAbArSikaravA :- tenA artha A pramANe thAya che, yathA--- (1) vividha gharamAMthI AMta, prAMta, arasa, nIrasa Adi vividha prakAranA AhArane grahaNa karavAmAM rata-prasanna rahe. (ra) vividha prakAranA abhigraha- pUrvaka prApta thayelA AhArane grahaNa kare. (3) AhAranI gadveSaNAmAM vividha prakAre vRtti saMkSepa karI bhramaNa kare ane prApta thayelA AhAramAM saMtuSTa thAya. A rIte vividha prakAre vRttisaMkSepa karI ke vividha prakAre abhigraha dhAraNa karI, vividha gharamAMthI prApta thayelA vividha prakAranA AhAramAM rata rahe. (4) yaMttA:- A padanA pAMca artha che-- 1. Indriyo tathA mananA vikAronuM damana karanAra 2. indriyone niyaMtrita karanAra 3. saMyama ane tapathI AtmAnuM damana karanAra 4. krodha, mAna, mAyA, lobha Adi adhyAtma doSonuM damana karavAmAM tatpara rahenAra 5. AtmAthI AtmAnuM damana karanAra arthAt vAsanAne upAsanAmAM DhALanAra. teNa vuccaMti sAhuNo H- uparokta cAre guNo paraspara sApekSa che. je sAdhu saMyamamAM jAgRta ane sAvadhAna hoya che te madhukara samAna anizcita gharethI aniyata AhAra pANI prApta kare che. je aniyatacArI che te vividha abhigrahapUrvaka vividha prakAranA AhAra prApta karavAmAM ja rata rahe che. je tathAprakAranA AhAra prApta karavAmAM anurakta rahe che te sahaja rIte Indriya ane mananuM damana karanAra hoya che ane je A cAra guNonI siddhithI ahiMsA, saMyama ane tapanI ArAdhanA kare che tene ja sAdhu kahevAya che. -: paramArtha : AtmA pote jIva dravya che. tenA anaMta guNo che. temAM jJAna guNa pradhAna che. te jJAnaguSTha anaMtaguNonuM jANapaNuM karAve che. dareka guNa ane paryAya, svataMtra, sahaja ane sukhamaya che. eka ja dravyamAM anaMta dharmo (guNo) rahe che. chatAM te koI koImAM hastakSepa karatAM nathI. dharma pote ja evo samartha che ke astitva, vastutva prameyatva vagere guNadharmo dvArA padArthane te svarUpamAM rAkhe che. prastuta adhyayanamAM vItarAga paramAtmAe ahiMsA, saMyama, taparUpa dharmanI parAkASTA ane maMgalamayatA darzAvI, cetanamaya jIva dravya jAhera karyuM che. te sukhano bhaMDAra che. tene koInI jarUra nathI. te sahaja sukhamaya che. tevA svabhAvane pAmavA, vaibhAvika avasthA TALavA, puddagalAnaMdImAMthI cidAnaMdI banavA, amodha upAya dekhADayo che ke bhikSu bhramara
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-1: dhrumapuSyikA [ 15 ] vRtti kare. sUtramAM vRkSanAM phUlonuM dAMta ApI, nirdoSa jIvana jIvavAnI kalA kalApanI kriyA batAvI, svarUpamAM lIna thavA preraNA ApI che. pAMcamI gAthAmAM paMcama gati pAmavA puruSArtha karavAnuM sUcana karyuM che- he sAdhaka! tuM pAmara nathI tuM paramAtmA cho; buddha, jJAtA, jJAna, jJAyaka, daSTA, darzana, dezyathI abhinna evo AtmA cho; tema kahI sAdhakanI sAdhutA biradAvI che. jaina aNagAra koIno oziyALo nathI. te to bAdazAhano bAdazAha, zahenazAhano zahenazAha che. tene koI baMdhano naDatA nathI. te to rAta-divasa potAmAM masta banI, Atma dravyarUpa vRkSanA asaMkhyAta AtmapradezarUpa prazAkhAnA pragaTelA guNorUpI puSpono parAga pIto, koI prANInA prANano nAza na karato, parama prANane pAmavAno puruSArtha karato paramArtha mArga upara vicare che. II adhyayana-1 saMpUrNa li
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika satra bIjuM adhyayana ja paricaya je * A adhyayananuM nAma sAmaLapuSaya- zramaNyapUrvaka che. * je saMyamamAM zrama kare tene zramaNa kahe che. zramaNanA bhAvane zramaNatva athavA grAmaya kahe che. saMsAranI pratyeka vyakti zramaNadharmanuM pAlana karI zakatI nathI. zramaNadharmanA pAlana mATe vizeSa prakAranI pAtratA(yogyatA) hovI jarUrI che. zramaNatvanI pAtratA che- niSkAmanA, kAmecchAthI nivRtta thayA vinA zramaNatva prApta thatuM nathI. A tathyane daSTimAM rAkhIne zAstrakAre A adhyayanamAM zramaNadharmanI pUrvabhUmikAnuM varNana karyuM hovAthI tenuM nAma zramayapUrvaka rAkhyuM che. * zAstrakAre kAma nivAraNane zrAmaNyanuM bIja batAvyuM che. TIkAkAre gheryane zramaNyanuM bIja kahyuM che. kharekhara vairyavAna ja kAmanuM nivAraNa kare che ane kAma nivRttane ja zramaNatva prApta thayA che. te uparAMta A adhyayanamAM bAhya tyAga ane AMtaratyAgano taphAvata, zramaNadharmanA pAlana mATe AMtaratyAganI mahattA, zramaNadharmanI sthiratA mATenA upAyo vagere viSayone rAjamatI ane rathaneminA aitihAsika daSTAMtathI samajAvyA che. * je sAMsArika viSayabhogono ke uttamottama bhogavavA yogya padArthono bahArathI tyAga kare che, paravaza hovAnA kAraNe te padArthono upabhoga karI zakato nathI, te mAtra bAhya tyAgI che je svecchAthI, aMtarathI padArthane ane tenI Asaktine tyAge che te AMtara tyAgI che ane te zramaNatvano adhikArI che. * kAmano tyAga zramaNadharmamAM sthira thavAno sacoTa upAya che. ahIM kAma zabdathI icchAkAma ane madanakAma(bhogarUpa kAma) baMne prakAranA kAmanA tyAganuM kathana che. kAmanI IcchA aneka saMkalpa-vikalponuM sarjana kare che, kAmano bhogavaTo jIvane sadAya atRpta rAkhe che ane baMnenA pariNAma svarUpe tene duHkha prApta thAya che. * A adhyayanamAM rAjamatI dvArA rathanemine apAyelA upadezanA mAdhyamathI saMyamamAM sthira thavAnA upAyonuM nirUpaNa che. * agaMdhanakuLanA sarpa agnimAM baLIne maravAnuM pasaMda kare che paraMtu vamana karelA viSane punaH cUsatA nathI. te ja rIte saMyamanA mahAmArgamAM sthira thayelA sAdhako ekavAra tyAga karelA viSayonI punaH IcchA kadApi karatA nathI.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.--2: zrAkazyapUrvaka [ 17 ] kAma tyAganA upAyo :- satata sAvadhAna rahevA chatAM kyAreka pUrvakRta karmonA kAraNe sAdhakanuM citta caMcaLa banI jAya, saMyamabhAvathI calita thaI jAya tyAre sAdhaka "mArA AtmA sivAya vyakti, vastu vagere sarva anya che," tevI anyatva bhAvanAnA ciMtana dvArA rAgabhAvano tyAga kare, zarIrane zithila banAvavA vividha prakAre AtApanA le, sukumAratAno tyAga kare, rAgadveSabhAvane choDe. A rIte koI paNa upAya caMcala thayelA cittane saMyamabhAvamAM sthApita kare. kyAreka anyanA preraka vacanothI paNa saMyama bhAvo sthira thAya che. prastuta adhyayanamAM rAjematInA vairAgyapUrNa preraka vacanothI rathanemi saMyamabhAvamAM sthira thaI gayA, tenuM saMkSipta varNana che. vistRta kathAnaka A pramANe cherAje matIrathanemI - soraTha dezamAM dvArikA' nAmanI eka nagarI hatI. te bAra yojananI lAMbI ane nava yojananI pahoLI hatI. te samaye navamA vAsudeva zrI kRSNa mahArAja rAjya karatA hatA. temanA pitAzrInA sahuthI moTA bhAI samudra vijaya hatA. tene zivA nAmanI rANI hatA. teNInI ratnakukSie ariSTanemikumAre janma dhAraNa karyo hato. ariSTanemi yuvAnImAM AvyA tyAre kRSNa vAsudeve ugrasena rAjAnI putrI rAjemanI sAthe temanA lagna nirdhArita karyA. zubha muhUrta ariSTanemI rAjakumAranI jAna(bArAta) jaI rahI hatI. rastAmAM jUnAgaDhanI pAse vADAmAM tathA pAMjarAmAM bAMdhelA ane pUrelA ghaNA pazuone rAjakumAre nihALyAM. A dazya nihALIne temanuM dila dravI uThayuM. ariSTanemie jANatA hovA chatAM paNa janatAne bodha karAvavAne mATe sArathine pUchayuM- A pazuone ahIMyA zA mATe bAMdhyA che? sArathie kahyuM - kumAra ! A pazuone ApanA lagnamAM sAthe AvelA mAMsAhArI jAnaiyAnA bhojana mATe vADAmAM pUryA che, A vAta sAMbhaLatA ja rAjakumAra ariSTaneminuM citta udAsIna banyuM. karuNAsiMdhu kumAra ApoApa vicAravA lAgyA ke mArA lagna mATe aneka pazuono vadha karAvavo yogya nathI. tema vicAratAM temanI cittavRtti vivAha pratye udAsIna banI gaI. te ja samaye temaNe potAnA AbhUSaNo utArIne sArathine arpaNa karI dIdhA ane pazuone baMdhanamAMthI mukta karAvI. pote paNa karmabaMdhanathI mukta thavA mATe lagna karyA vinA pAchA pharyA. eka varSa paryata karoDo suvarNamudrAonuM dAna ApIne eka hajAra puruSonI sAthe temaNe dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI te viduSI rAjematI kanyA paNa potAnA avivAhita patinA viyoge vairAgyabhAva dhAraNa karIne sAtaso sakhIo sAthe dIkSita banI. ekadA zrI rAjematI sAdhvIjI vagere bhagavAna zrI ariSTanemijInA darzanArthe revatagiri (giranAra) para jaI rahyA hatA. tyAM rastAmAM akasmAtu vAvAjhoDA sahita varSA thatAM sAdhvI rAjamatI samudAyathI vikhuTA paDI gayA ane potAnA bhIMjAyelA vastro hovAne kAraNe eka guphAmAM pravezyA. tyAM jaIne nirjana sthAna joI vastra utArIne bhUmipara rAkhI dIdhA. tyAM bhagavAna zrI ariSTanemijInA dIkSita thayelA nAnAbhAI zrI rathanemi pahelethI ja samAdhimAM sthita hatA. aMdhArI guphAmAM vijaLInA camakArAmAM sAdhvI rAjematInI dedIpyamAna dehalatA upara ekAeka zrI rathaneminI daSTi paDI. daSTi paDatAM ja tenuM citta
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI dazavaikAlika sUtra kAmabhogo tarapha AkarSita thaI gayuM ane sAdhvI rAjematInI pAse jaIne prArthanA karavA lAgyA. te samaye vastra dhAraNa karI sAvadhAna banI, cAritrazIlA zrI rAjematie tejasvI tattvabodhathI pUrNa, tIvrabhASAnI tAtI talavArano prahAra karyo ane kahyuM ke saMyamamAM sthira thaIne vicaro anyathA jyAM jyAM tame strIone joze tyAM tyAM tamArI sthiti DAmADoLa thaI jaze. asaMyamane IcchatA tamane dhikkAra che; vamana karelAne punaH cATavuM tenAthI mRtyu zreyakArI sAdhvI rAjematInA AMtarika saMyama ane vairAgyathI vAsita upAlaMbhanA vacano sAMbhaLIne rathanemi saMyamabhAvamAM sthira thaI gayA. saMyama ane tapanuM pAlana karI rathanemi tathA rAmatI baMne nirvANapadane pAmyA. rAjematInA vAprahAra ane tenI rathanemI para thayelI jAduI zubha asarano A prasaMga vizva sAhityamAM ajoDa che. A caritra vizvanA zreSTha caritramAM uccasthAna dharAve che. A rIte sAdhakone moha udayanA kAraNe saMyamathI vicalita thavAno prasaMga Ave tyAre potAnI jAta upara aMkuza rAkhIne zramaNatvamAM sthira thaI javuM joIe, temAM ja saMyama jIvananI saphaLatA che.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--2: zrAkazyapUrvaka [ 18 ] 'bIjuM adhyayanA zrAmaNyapUrvaka zramaNadharmanI pUrvabhUmikA : kAmarAga tyAga : kahaM Nu kujjA sAmaNNaM, jo kAme Na NivArae / pae pae visIyaMto, saMkappassa vasaM gao // chAyAnuvAda: the nut zrImaLyuM, yaH mAtra nivAjU I pade pade viSIdan, saMkalpasya vazaM gataH // zabdArtha - go je sAdhaka puruSa ne = kAmabhogane zivAra = tyAgato nathI paNa paNa = pagale pagale visIyato viSAda pAmato, kheda pAmato saMpUrNa saMkalpone vikalpone, asthiratAne vasa no vaza thayelo putra kevI rIte sAmakhe= zramaNabhAvanuM, sAdhupaNAnuM nAnuM pAlana karaze? bhAvArtha - je sAdhaka puruSa kAmabhoganuM nivAraNa karato nathI, te pagale pagale saMkalpa-vikalpone vaza banI viSAda-khedane prApta thAya che. khedita thayelo te AtmA saMyamabhAvanuM pAlana kevI rIte karaze? vivecana : prastuta gAthAmAM adhyayanano mukhya viSaya zramaNatvanI pUrvabhUmikA-kAmatyAga ane tenI mahattAne samajAvI che. kAmanA ke vAsanA anarthanuM mULa che. teno vega vikalponI vRddhi kare, cittane caMcaLa banAve ane vRttine bahirmukhI banAve che. kAmabhoganI prApti ke aprApti A baMne ya kheda ane saMtApane ja prApta karAve che. tevI vyakti saMyamabhAvamAM sthira thaI zakatI nathI. kAmabhoga ane saMyamabhAva paraspara prakAza ane aMdhakAranI jema virodhI che. te baMne sAthe rahI zakatA nathI. tethI ja kAmabhogano tyAga te ja zramaNadharmanI pUrvabhUmikA che. zAne :- kAmanA be prakAra che- dravyakAma ane bhAvakAma. (1) viSayAsakta manuSyo dvArA icchita zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparzanI prAptine kAma kahe che. je mohodayanA kAraNo che, jenA sevanathI vAsanA
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra uttejita thAya che, tene dravyakAma kahevAya che. tAtparya e che ke manoramya strInA rUpa, hAsya, vilAsa, hAvabhAva, kaTAkSa, aMga lAvaNya, uttama zayyA, AbhUSaNa vagere kAmottejaka dravyane dravyakAma kahe che. (2) bhAvakAmanA be prakAra che- icchAkAma ane madanakAma. 20 icchAkAma- cittamAM thatI abhilASA-AkAMkSAne icchAkAma kahevAya che. icchA be prakAranI hoya che. prazasta ane aprazasta dharma ane mokSa saMbaMdhI icchA prazasta che. koInI sAthe kalaha, yuddha, rAjya, vinAza AdinI icchA thAya te aprarAsta che. madanakAma- vedodayane madana kAma kahe che. strIvedodayathI puruSanI abhilASA karavI, puruSavedodayathI strInI abhilASA karavI tathA napuMsakavedodayathI bannenI abhilASA karavI, A rIte viSayabhogamAM pravRtti karavI te madanakAma kahevAya che. baMne prakAranI IcchAo sAdhu mATe tyAjya che. prastutamAM bhogecchA tyAga pradhAna upadeza che. 55 15 visIyato saMppalsa vasAo :- A zabdo dvArA zAstrakAre gAthAnA uttarArdhamAM kAmanA pariNAmane samajAvyuM che. kAmane vaza thayelo puruSa tenA saMkalpa vikalpa karI pagale pagale arthAt samaye samaye viSAdane prApta kare che. icchArUpa kAma anaMta che. eka icchA pUrNa thatAM bIjI icchA pragaTe che. A rIte icchAo anaMta hovAthI kyAreya teno aMta Avato nathI. icchAne vaza thayelo puruSa icchApUrti mATe saMkalpa vikalpa karyA ja kare che; tenA pariNAme te zokane ja pAme che. kAmathI kaluSita thayelA adhyavasAya vihvaLatA utpanna kare che. vyAkhyAkAra AcAryazrI agastyasiMha sUrie A padanA vivecanamAM kahyuM che- kAma ! jAnAmi te rupaM, saMkalpAt kila jAyate / navAM saMpavikhyAti, tato me na bhaviSyazi / - [cUrNi, pR.-41 arthAt - he kAma ! huM tane jANuM chuM. tuM saMkalpathI utpanna thAya che. huM tAro saMkalpa ja nahIM karuM, tethI tuM mArA manamAM utpanna thaI zakIza nahIM. jayAre vyakti kAmano vicAra kare che, tyAre ja vividha prakAranI vAsanA, mohaka padArthanI tRSNA-IcchAono meLo tenA manamAM jAme che. te meLAmAMthI kAmya padArthone prApta karavA mATenA adhyavasAya kare che. tenA ja ciMtanamAM te DUbelo rahe che. te bicAro-bApaDo saMppalsa vasaMgo = saMkalpane vaza thaI jAya che ane aMte tenI saMkalpapUrtimAM koI avarodha Ave, koI virodha kare, indriyakSINatA Adi vivazatA onA kAraNe kAmya padArthono upabhoga na karI zake tyAre te krodha kare che, saMkaleza pAme che, manamAM ne manamAM dhUMdhavAya che, zoka-kheda kare che, vilApa kare che, bIjAne mAravAnA ke nAza karavAnA manasUbA ghaDe che; AvA prakAranuM AnaM-raudradhyAna dharIne te Dagalene pagale viSAda magna rahe che. bhagavadgItAmAM paNa kAma icchAnA saMkalpathI adhaHpatana evuM sarvanAza kema thAya che teno krama Apyo che. yathA- dhyAyato viSayAn puMsaH, saMgasteSUpajAyate / viSayonuM rahe dhyAna, temAM Asakti Upaje.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--2: zrAkazyapUrvaka [ 21 ] saMgAt saMjAyate kAmaH, kAmAkrodho'bhijAyate // 1 // janme AsaktithI kAma, kAmathI krodhanIpajeall krodhAd bhavati sammohaH, sammohAt smRti vibhramaH / krodhathI mUDhatA Ave, mUDhatA smRtine hare. tti prazAMta gukinAro, jukinArA pragati rA smRti lope buddhi nAza, buddhi nAza vinAza che.rA [ara.zloka 2-3] vilAyato :- viSAdagrastatA. viSayonI kAmanAthI saMyama ane dharma pratye aruci arthAt khinnatAnI bhAvanA utpanna thAya tene viSAda kahe che. viSAdagrasta sAdhaka vAtavAtamAM sukha suvidhAvAdI, sukhALuM-sukhiyuM, sukumAra, kAyara ane zithila thaI jAya che. A viSaya samajAvavA mATe vRttikAre eka udAharaNa ApyuM che. koMkaNa dezamAM eka vRddha puruSa potAnA putranI sAthe pravrajita thaI gayA. putra ziSya kAma bhoganA rasathI virakta thayo na hato paraMtu te vRddha sAdhune atyaMta priya hato. eka divase ziSya kahyuM - gurudeva! jUtA vinA mArAthI calAtuM nathI, pagamAM chAlAM paDI jAya che. anukaMpAvaza vRddha sAdhue tene jUtA paheravAnI chaTa ApI. pharI eka divasa ziSya kahyuM - ThaMDIthI paganA taLiyA phATI jAya che. vRddha mojA paheravAnI chUTa ApI. thoDA divasa divasa pachI te bolyo- tApamAM mAruM mAthuM tapI jAya che. vRddha gurue tene vastra oDhavAnI chUTa ApI. e rIte kramazaH tenI kAmanAo ane sukumAratA AgaLa vadhavA lAgI, saMyamI jIvanamAM eka pachI eka chUTa levA lAgyo. bhikSA mATe bhramaNa karavuM kaThina lAgatA guru bhikSA lAvI ApavA lAgyA. pachI temane bhUmizayana muzkela banatA suMvALI zayyAnI chUTa meLavI. ema kramazaH sura maMDana ane snAnanI paNa chUTa meLavI lIdhI. aMte eka divasa ziSya bolyo gurujI ! have huM strI vinA rahI zakato nathI. gurue tene ayogya jANIne choDI dIdho. A pramANe sAdhaka IcchAo ane kAmanAone vazIbhUta thaIne Dagalene pagale potAnA zramaNabhAvathI zithila, bhraSTa ane vicalita thaIne, zIdhrAtizIdhra potAno vinAza sarje che. je sAdhaka, zramaNabhAva-prazama bhAva athavA samabhAvanuM pAlana karavA Icche che teoe samagra kAmabhoganI icchA, vAMchA, lAlasA, evaM spRhano tyAga karIne anaMta AtmaguNonI prAptimAM icchAne joDI devI joIe, te ja zrApya che. tyAgI-atyAgInI parakha : vatthagaMdhamalaMkAra, itthIo sayaNANi ya / ___ acchaMdA je Na bhuMjaMti, Na se cAi tti vuccai // chAyAnuvAdaH vastra thAnakArAna, ujhA : zayanAni ca . ____ acchaMdA ye na bhuJjate, NAsau tyAgItyucyate // zabdArtha - ne je puruSa achata = parAdhInapaNe, paravazapaNe valtha = vastra, kapaDAM N = gaMdha,
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 22] zrI dazavaikAlika satra sugaMdhI vastuo navAra AbhUSaNa, ghareNAM rUtthIo = strIo saMpANi = zayyA ya = anya AsanAdi tene ja mugati bhogavato nathI te te vArika tyAgI che emA = kahevAto nathI. bhAvArtha - je puruSa vastro, gaMdha, AbhUSaNo, strIo tathA zayyAo Adine paravazatA ke parAdhInatAne kAraNe bhogavI zakato nathI te tyAgI kahevAto nathI. je ya kaMte pie bhoe, laddhe vi piTTi kuvvai / sAhINe cayai bhoe, se hu cAi tti vuccai // chAyAnuvAdaH cazva vanatAna jhiyAna pon , tathApi pRthvI joti ! svAdhInaH tyajati bhogAn , sa eva tyAgItyucyate // zabdArtha -ne = je puruSaf= priya vati = manane AkarSaNa karanAra bhopa = bhogo na = prApta 2 = ane sAhIne = svAdhIna hovA chatAM paNa jiddIba6 - pITha kare che, bhogamAM lAgelI manovRttine pAchI vALIne vaya = tyAge che du= vAstavamAM te = te ja puruSavA utta- tyAgI che ema qq= kahevAya che. bhAvArtha:- je puruSa manohara ane priya prApta bhogo tarapha pITha karI de che tathA svAdhIna bhogothI vegaLA thaI jAya che arthAt te bhogone choDI de che te ja puruSa tyAgI kahevAya che. vivecana : A be gAthAmAM atyAgI ane Adarza tyAgInuM aMtara spaSTarUpe samajAvavAmAM AvyuM che. - je puruSa bAhya padArthonA bhogano paravazapaNe tyAga kare arthAt jene bhogya padArthonI upalabdhi ja thaI nathI athavA rogAdinA kAraNe te upalabdha chatAM bhogone bhogavI zakato nathI; te tyAgI kahevAto nathI. kAraNa ke paravazapaNe thatA tyAgamAM mUccha(Asakti)no tyAga thato nathI ane tyAganA pariNAma paNa hotA nathI. tethI padArthonuM sevana na karavAthI te bAhya tyAgI hovA chatAM vAstavamAM tyAgI nathI. sAdI - je puruSa prApta thayelA bhogane bhogavavAmAM samartha hovA chatAM svecchAthI teno tyAga kare che, te ja vAstavamAM tyAgI che. tenA dareka tyAgamAM AsaktinA tyAganI mukhyatA rahe che. A rIte sUtramAM acchA ne ja mugaMti ane sAdIne vaya mo; A be vAkyo dvArA bAhya tyAga ane Adarza tyAganI bheda rekhA spaSTa thaI jAya che. A viSayane spaSTa karatA vyAkhyAkAre be dAMta ApyA che, yathA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-2H zrAkazyapUrvaka [23] (1) caMdraguptarAjAe naMdarAjAne rAjagAdI uparathI uThADI, jaMgalamAM kADhI mUkyA hatAM ane pote rAjya karatA hatA. naMda rAjAno subaMdhu nAme amAtya hato. te subaMdhu caMdraguptarAjAnA amAtya cANakya prati dveSa rAkhato hato. ekadA subaMdhu amAtye avasara joIne rAjA caMdraguptane kahyuM - rAjanuM! Ape mane ATaluM dhana na ApyuM hota to paNa huM mArI pharaja adA karata. ApanuM hita zemAM che? te vAta karavA huM Avyo chuM. ApanI priya mAtAne cANakya mArI nAkhI che. A vAta sAMbhaLI dhAvamAtAne pUchavAmAM AvyuM. dhAvamAtAe paNa e ja pramANe kahyuM, tethI tene cANakya prati napharata thaI gaI. jyAre amAtya cANakya rAjAnI pAse AvyA tyAre rAjAe sneha daSTithI temane na joyA. buddhimAna cANakya rAjAnI nArAjagInI vAta samajI gayA. temaNe vicArI lIdhuM ke mota AvI gayuM. teo ghare AvyA, temaNe saghaLI saMpatti ekaThI karIne, putra-pautrAdine vaheMcI dIdhI. tyAra pachI sugaMdhita dravya ekatrita karI, eka DabbAmAM bharI, eka patra lakhyo, tene eka pachI eka ema cAra peTI mAMhelI cothI peTImAM, sugaMdhita DabbAmAM patra rAkhyo. te sarva peTI eka sugaMdhita koThAmAM rAkhI. pachI khIlI jaDI koThAne peka karyo. A rIte karyA pachI sarvasvano tyAga karI cANakya jaMgalamAM AvI IginI maraNa aNasaNa karyuM. dhIre dhIre A vAta dhAvamAtA dvArA rAjA pAse AvI. te jANI rAjAne pastAvo thayo. rAjA rANI sahita jaMgalamAM AvyA ane cANakyanI kSamA mAMgI; rAjyamAM padhAravA nivedana karyuM. tenA javAbamAM cANakya kahyuM- rAjan! sarvano tyAga karI aNasaNa svIkAryuM che. A avasara joIne, subaMdhu bolyo- rAjanuM! AjJA Apo to huM paNa temanI pUjA karuM. rAjAe AjJA ApI. subaMdhue dhUpa jalAvyo. eka aMgAro bAjumAM rahelA chANAnA DhagalA upara mUkI dIdho. tyAra pachI rAjA ane subaMdhu pAchA pharyA chANA para mUkelA aMgArAthI chANA saLagyA, Aga lAgI, sAtho sAtha cANakya paNa baLI gayA. subaMdhue rAjAne prasanna karI, samaya sAdhI, AjJA mAMgI, cANakyanuM ghara evuM sarva sAmagrI mAMgI lIdhI. sarva potAne AdhIna karI te gharamAM rahevA lAgyo. pelA peka karela koThAne teNe joyo. tene kholyo temAM peTI joI tenI aMdara Dabbo joyo, tene kholyo temAM rahelo sugaMdhita patra joyo ane vAMcyo ane temAM lakhyuM hatuM, A sugaMdhita cUrNa suMdhyA pachI je snAna karaze, alaMkAra dhAraNa karaze, ThaMDu pANI pIze, suMdara zayyA para zayana karaze, yAna para caDhaze, gaMdharvanA gAna sAMbhaLaze, A rIte anya iSTa viSayonA bhoga bhogavaze, te mRtyune prApta thaze. paraMtu A bhoga sAmagrIne na bhogavatA sAdhunI jema niHspRha raheze to mRtyu nahIM pAme. subaMdhue teno prayoga anya mAnava vyakti upara karyo. kharekhara te mAnava mRtyu pAmyo. A jANI te paNa tyAgI mahAtmAnI jema rahevA lAgyo. niSkarSa e che ke je Asaktino tyAga karyA vinA, bhayathI niHspRha jIvana vyatIta kare che, te tyAgI kahevAto nathI. tevI ja rIte je loko vivazatAne kAraNe bhogo bhogavI na zake te vAta guja$ = to te tyAgI kahevAto nathI. kAraNa ke te bhoga bhogavavAnI IcchAthI virAma pAmyo nathI. saMkSepamAM bhogecchAno tyAga karavo te ja sAco tyAga che. kadAca alpa puNyodaye jene bhogapabhoganI sAmagrI prApta na thaI hoya tevI vyakti jo svecchAthI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra bhogavRttino tyAga kare to te tyAgI ja kahevAya che. (2) rAjagRhIno eka kaThiyAro sudharmAsvAmI pAse dIkSita thayo. te gaucarI jato tyAre loko thaMga karatA hatA ke "pelo kaThiyAro saMsArano bhAra vahana karI zakato na hato. tethI dIkSita thaI gayo che." lokonA upAlaMbhane sAMbhaLIne, muninA kahevAthI abhayakumAre eka yukti racI. gAmanI bahAra traNa karoDa ratnanA traNa DhagalA karyA ane udghoSaNA karAvI ke je vyakti sacitta pANI, agni ane strI saMgano jIvanaparyaMta tyAga kare tene A traNa karoDa ratna maLaze. lokoe kahyuM, saMsAramAM A traNa vastu vinA ratnanuM zuM prayojana ? A rIte eka paNa vyakti sacitta pANI, agni ane strIsaMgano tyAga karI ratna levA taiyAra na thaI. abhayakumAre kahyuM, A traNa vastuno tyAga traNa karoDa ratnanA tyAga karatAM vadhu kiMmatI che. lokone tyAga mArganuM mahattva samajAI gayuM. rahasya e ja che ke dhanavAna ke garIba, koI paNa vyakti vairAgyapUrvaka manoramya evaM prApta kAmabhogono svecchAthI tyAga kare che temaja aprAptanI abhilASA ane tenI Asaktino tyAga kare che, tyAga karyA pachI manamAM paNa teno vicAra karato nathI, te ja tyAgI che. kaMte pie :- sthUla daSTithI vicAratA kAMta ane priya banne zabda aikArthaka pratIta thAya che, paraMtu bannenA zabdArthamAM aMtara che. padArthanI sahaja suMdaratAne kAMta ane vyaktinI ruci anusAra temAM iSTapaNuM thavuM tene 'priya' kahevAya che. A viSayamAM cAra bhaMga banAvyA che- (1) koI vastu kAMta hoya che paraMtu priya nahIM. (2) koI vastu priya hoya che, kAMta nahIM. (3) koI vastu kAMta paNa hoya che ane priya paNa hoya che. (4) koI vastu priya paNa na hoya ane kAMta paNa na hoya. tAtparya e che ke koI vyaktine kAMta vastumAM priyatA thAya che. to koI vyaktine akAMta vastumAM priyatA thAya che. eka vastu, eka vyakti mATe priya thAya che ane te ja vastu bIjI vyakti mATe apriya thAya che. jema ke manuSya mATe lImaDo kaDavo hovAthI priya na thAya paraMtu amuka rogI athavA UMTa mATe priya thAya che. tethI je kAMta hoya, te priya ja hoya tevo koI niyama nathI. dareka vyaktionI zubha-azubha prakRtinA udaya pramANe priya thavAmAM aMtara rahe che. banne vizeSaNomAM A ja aMtara che. padArtho, padArthanA svarUpe che. chatAM mogI mAnava mATe te suvidhAvALA banatA hovAthI kAMta ane priya thAya che. morH-bhoga. pAMce indriyonA viSayo, zrI bhagavatI sUtramAM kAma ane bhoganuM aMtara batAvyuM che. sparza, rasa ane gaMdha je zarIra dvArA vizeSa prakAre bhogavAya, jenuM zarIrarUpe pariNamana thAya, jeno indriyo sAthe sIrdhA-anaMtara saMbaMdha thAya te bhoga kahevAya che ane jenI kAmanA karAya, je zarIrarUpe pariName nahIM, jeno indriyo sAthe parokSa--aMtarayukta saMbaMdha thAya te rUpa ane zabda baMne kAma kahevAya che. prastutamAM pAMce indriyanA viSayone samuccayarUpe bhoga kahyA che.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--2 : zrAmaNyapUrvaka tandre vi piThThi jvarH A vAkyanA artha be prakAre thAya che- (1) bhogo prApta thavA chatAM tenI tarapha pITha karI de che arthAt pAchaLa karI de che tenI vaLagaNA choDI de che. (2) vividha daSTikoNathI padArthanuM kSaNa- bhaMgura svarUpa jANIne, anubhavIne vegaLo thaI jAya che; vimukha bane che arthAt udAsIna bhAvavALo banI jAya che. 25 vAsanA nivAraka upAyo : samAi pehAi parivvayaMto, siyA maNo Nissarai bahiddhA / Na sAmahaM Novi ahaM pi tIse, icceva tAo viNaejja rAgaM // chAyAnuvAda samayA prekSayA parivrajJa(tasya), myAnmano niHpatti hiphtAn| na sA mama nA'pyahamapi tasyAH, ityeva tasyA vinayed rAgam // zabdArtha:- samApha - samyak rIte pehrApha = dhyAnapUrvaka paribvayaMto-vicaratA sAdhunuM maLo - mana siyA - kadAcit vahiA = saMyama pathathI ke brahmacaryanA bhAvothI bahAra khissarar = nIkaLI jAya to saT = teNI mad na = mArI nathI anheM vi= huM paNa tIse - teNIno jo vi - nathI knveva = A rIte tAo - te strI uparathI ra7 = rAgane viLajJakhta = dUra kare. 4 bhAvArtha:samyak sAvadhAnI pUrvaka vicaratA sAdhunuM mana kadAcit saMyama-brahmacaryanA pariNAmothI bahAra nIkaLI jAya to sAdhu "te strI Adi mArI nathI ane huM paNa teNIno nathI" A prakAranI vicAraNAthI te strI uparathI rAga ane AsaktinA bhAvone dUra kare. AyAvayAhI caya sogamallaM, kAme kamAhI kamiyaM khu dukkhaM / chiMdAhi dosaM viNaejja rAgaM, evaM suhI hohisi saMparAe // chAyAnuvAda : AtApaya tyajJa saumAryuM, AmAn ma aaN vu duHlam / chindhi dveSaM vinayed rAgaM, evaM sukhI bhaviSyasi samparAye // zabdArtha:- AyAvayAhI = AtApanA le soLamA~ = sukumAratAne vaya = tyAga jAme kAmabhogonuM mAdI - atikramaNa kara kuvAM - duHkha miyaM chu - nizcayathI atikrAMta thaI jAya vola = dveSane chivAhi = chedI nAkha neM = rAgane viLajga = dUra kara f = A pramANe saMpAr - saMsAramAM sudI hohili = sukhI thaIza. - = bhAvArtha:- he ziSya ! ''AtApanA le, sukumAratAne choDa, kAmonuM atikramaNa kara. kAmabhogane choDavAthI nizcitarUpe duHkha dUra thaI jAya che. tuM dveSanuM chedana kara, rAgane dUra kara. A pramANe karavAthI saMsAramAM tuM
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ] zrI dazavaikAlika sUtra sukhI thaIza." vivecana : prastuta be gAthAmAM Indriya ane mana para vijaya prApta karavA tathA bhAva samAdhimAM sthita thavA aneka upAyonuM darzana karAvyuM che yathA- (1) anyatva bhAvanAnuM ciMtana (2) AtApanA (3) sukumAratAno tyAga (4) IcchAo upara niyaMtraNa (5) dveSano uccheda (6) rAganuM apanayana-rAga ghaTADavo. maLo bistara hindI - sarva saMgano parityAga karIne, saMyamamArgamAM sAvadhAnIpUrvaka vicaratA, prazasta dhyAnamAM vartavA chatAM mohanIyakarmanA udaye sAdhakanuM citta kyAreka caMcaLa banI jAya che. kAraNa ke vAsanAnuM bIja atyaMta sUkSma che; ghaNIvAra te nirmULa thayeluM lAge paraMtu sahaja nimitta maLatAM te punaH aMkurita thaI jAya che ane mana saMyamabhAvathI bahAra cAlyu jAya che. te samayanuM kartavya batAvatA vyAkhyAkAre eka daSTAMta ApyuM che. yathA eka dAsI pANIno bharelo ghaDo laIne upasthAna zALAnI najIkathI nIkaLI. tyAM ramI rahelA eka rAjaputre kAMkaro pheMkIne pelI dAsInA ghaDAmAM kANuM pADI dIdhuM. dAsIe turaMta bhInI mATI laIne kANuM bUrI dIdhuM ane ghaDAnA jalanuM rakSaNa karyuM. A ja pramANe sAdhaka hRdayarUpa ghaTamAM cAritra rUpa jaLa bharI vicaratA hoya tyAre manarUpI rAjaputra azubha bhAvarUpa kAMkaro pheMkIne, hRdayaghaTamAM kANuM pADavA mAMDe ke turaMta sAdhake te kANAne prazasta (bhAva) pariNAmarUpa mATI dvArA bUrI daIne cAritrajalanuM rakSaNa karavuM joIe. anyatvabhAvanA - sAdhaka mana sAthe vArtAlApa kare ke na sA mAM vi ahaM ja tIre- jenI huM abhilASA karuM chuM te strI mArI nathI, huM teNIno nathI. zAstrakAre A vAkyamAM prazasta pariNAmarUpe bheda vijJAna mATenuM ciMtana prastuta karyuM che. vyApaka arthamAM strI temaja AtmAthI bhinna koI paNa para vastumAtra mArI nathI, huM paNa temano nathI; tema jANI anyatva bhAvanAthI rAgabhAvane choDI cittane AtmabhAvamAM sthira kare. A viSayane samajAvavA mATe cUrNimAM eka udAharaNa ApyuM che. yathA eka vaNikapatre, potAnI patnIthI virakta thaIne dIkSA grahaNa karI ane raTaNa karavA lAgyo, "te mArI nathI. huM teNIno nathI." A raTaNa karatAM karatAM eka divasa bhUtakALamAM bhogavelA strI sAthenAM bhoganuM smaraNa, ciMtana cAlyuM ke- "te mArI che, huM teno chuM, te mArAmAM anurakta che, to paNa meM teno tyAga vyartha karyo," A pramANe vicArIne te potAnI bhUtapurva patnI jyAM hatI te gAmamAM vihAra karI pahoMcI gayo. tenI strI temane oLakhI gaI. paraMtu te sAdhaka teNIne oLakhI na zakyo. tethI ja temaNe teNIne pUchyuM ke amukanI patnI jIve che ke marI gaI. tenA manamAM evo bhAva hato ke jo jIvatI haze to dIkSA choDI daIza. sAdhakanI pUchavAnI rItathI catura strIe anumAna karyuM ke jo huM jIvita chuM ema kahIza ane mohavaza dIkSA choDI deze to banneno saMsAra vadhI jaze. tethI teNIe kahyuM ke te strI to bIjAnI sAthe cAlI gaI. A vAta sAMbhaLI sAdhakanI mohadazA chUTI gaI, ciMtanadhArA badalAI gaI. te vicAravA lAgyo ke je
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--2: zrAkazyapUrvaka [ 27] strIne huM kAma daSTithI joto hato, jene huM jhaMkhato hato te bIjA sAthe cAlI gaI; kharekhara te mArI nathI, huM temano nathI. A maMtra mane zIkhavavAmAM Avyo hato, te barAbara che. koI upara moha karavo te vyartha che. A pramANe parama saMvega bhAva jAgRta thayo ane te punaH saMyamamAM sthira thaI gayA. phakvera tA vipuSpa rA - kadAcit strI athavA koI para vastu pratye mohodayavaza kAmarAga, sneharAga, daSTirAga, A traNamAMthI koIpaNa prakArano rAga jAgRta thaI jAya to muni pUrvokta prakAre ane A prakAre azuci bhAvanArUpa anuprekSA kare- A zarIramAM anurAga na kara, A zarIra raja-vIryathI utpanna thayuM che, tenA nava dvAro vATe maLa mUtrAdi dhRNita padArtho nIkaLyA kare che. A zarIra komaLa ane manohara kapaDAMthI bAMdhelI maLamUtranI gAMsaDI sama che; Ama vicArI strI AdinI mamatAthI ane rAgathI virakta thA. A rIte mohano tyAga karI, AtmAnA svarUpane jANI, cAritrano abhyAsakarI, potAne pichANI ane mokSa sukhane mATe puruSArtha karI, saMyamI puruSa bahAra nIkaLI gayelA manane ciMtanamaMtrathI punaH saMyamamAM pratiSThita kare. sthAnAMga sUtramAM madanakAmanI arthAt maithunasaMjJAnI utpattinA cAra kAraNo batAvyA che, te A pramANe che- (1) mAMsa-rudhiranI vRddhithI (2) mohanIya karmanA udayathI (3) kAma-viSayanI vAto sAMbhaLIne tevI buddhi utpanna thavAthI (4) kAmamAM upayoga joDavAthI arthAtu vAraMvAra ciMtana-manana, smaraNAdithI maithuna saMjJAnI utpatti thAya che. tenAthI rakSaNa prApta karavA sUtrokta cAra upAya A pramANe che. (1)AyAvADI - AtApanA levI. kAyabaLano nigraha karavAno prathama upAya che AtApanA. saMyamabhAvathI calita thayelA manano nigraha hRSTa-puSTa thayelAM zarIrathI thaI zakato nathI. mATe sarvaprathama kAyabaLano nigraha karavo arthAt lohI, mAMsa ghaTADavA. AtApanAnA be artha che- (1) zarIrane sUryanA tApamAM tapAvavuM ane ThaMDIthI rakSaNa na karavuM arthAt tIvra tApa ane tIvra ThaMDI sahana karIne zarIrano ane kAmabhogecchAno nigraha karavo. (2) anasana, UNodarI Adi tapa dvArA zarIrane tapAvavuM. tethI kAyabaLano nigraha thAya che ane kAma vijaya paNa thAya che. (2) vaya saurAmAM - kAyabaLano nigraha karavAno bIjo upAya che sukumAratAno tyAga. ezArAmI, sukhazIla, suvidhAbhogI, ALasu, atyaMta zayanazIla ane kAmacora hoya tevI sukumAra vyaktine kAma satAve che, viSaya bhogecchA pIDita kare che, te strIonA kAmI banI jAya che. sukamAratAnA tyAgathI kAyabaLano nigraha thAya ane vAsanA zAMta thAya che. (3-4) fchavAdi voraM, vikham i-dveSano tyAga karavo ane rAga ghaTADavo. 'SanA ahIM be lakSaNa abhipreta che. (1) saMyama prati arati, ghaNA, aruci, (2) aniSTa viSayo prati ghaNA. A pramANe rAganA paNa ahIM be lakSaNa abhipreta che. (1) asaMyamamAM rati, (2) iSTa viSayomAM prIti, Asakti,
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] zrI dazavaikAlika sUtra anurAga athavA moha. tAtparya e ja che ke aniSTa viSayo prati dveSanuM chedana kara ane iSTa viSayo prati rAgane dUra kara. rAga ane dveSa e banne karmabaMdhananuM bIyAraNa che arthAt mULa kAraNa che. tethI teno tyAga karavo. chAne nahi niyaMg - kAmanuM atikramaNa kara, to duHkhanuM atikramaNa thaze. kAma ane duHkha eka sikkAnI be bAju che. je kAmane vaza thAya che, te duHkhane pAme che ane je kAmabhoganuM atikramaNa kare che, arthAt kAmabhogano tyAga kare che, te avazya duHkhane dUra kare che ane sukhane prApta kare che. sapa2A :- A zabdanA cAra artha thAya che - (1) saMsAra (2) paraloka (3) uttarakAla bhaviSya (4) saMgrAma. A cAre artha anusAra A vAkyano artha ane Azaya kramazaH A pramANe thAya che- (1) saMsAramAM sukhI thaIza. saMsAra duHkhothI paripUrNa che paraMtu jo tuM kAma nivAraNa karIne ane duHkho para vijaya prApta karIne, citta samAdhi prApta karavAnA pUrvokta upAyonuM sevana karato rahIza to mokSa pAmatA pahelAM saMsAramAM paNa sukhI rahIza. (2-3) paralokamAM athavA bhaviSyamAM sukhI thaIza arthAt jyAM sudhI mokSa maLe nahIM, tyAM sudhI prANIne vibhinna gatio ane yoniomAM janmamaraNa karavA paDe che paraMtu kAmavijayI sAdhaka A janmamAM ane janmAMtaromAM devagati tathA manuSyagati pAmI sukhI rahe che (4) saMgrAmamAM sukhI thaIza. iniSTa athavA sukha-duHkhanA saMyoge samabhAvamAM rahenAra sthitaprajJa sAdhaka parISaha-upasargarUpa saMgrAmamAM prasanna rahe che. saMcamamAM sthira thavAno sadaSTAMta upadeza - __pakkhaMde jaliyaM joiM, dhUmakeuM durAsayaM / NecchaMti vaMtayaM bhottuM, kule jAyA agaMdhaNe // chAyAnuvAdaH prati vanaMti kyotiSa, dhUmatuM suram necchanti vAntaM bhoktuM, kule jAtA agandhane // zabdArtha - vize = agaMdhana nAmanA gurune = kulamAM nAthA = utpanna thayelA sarpa kurAsa asahya, jeno saMyoga sahana karavo duSkara gatiyaM = jvalita, baLatI goThuM = jyoti, jAjvalyamAna 3 = agnimAM, dhUmADA pradhAna agnimAM para = paDe che vaMtayaM vamana karela viSane moDuM = bhogavavAne mATe chati = icchatA nathI. bhAvArtha:- agaMdhana kulamAM utpanna thayelA sarpo, jenI pAse javuM paNa kaThina che evI asahya, dhUmADAvALI jAjvalyamAna pracaMDa agnimAM baLIne maravAnuM pasaMda kare che paraMtu vamana karelA viSane pIvAnI IcchA karatA nathI. dhiratthu te'jasokAmI, jo taM jIviyakAraNA / vaMtaM icchasi AveDaM, seyaM te maraNaM bhave // 7.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-2: zrAkazyapUrvaka | 29 chAyAnuvAda : dhigastu tea yaza:kAmin yastvaM jIvitakAraNAt / vAntamicchasi ApAtuM, zreyaste maraNaM bhavet // zArtha:- ajasokAmI apayazanI amanA 42 // 2 // , asaMyamane 77 // 2 // te = tane dhiratthu = [452 Do jo = he taM = tuMjIviyakAraNA- asaMyama35 vanane bhATe vaMtaM = vamevAne AveDe = pAna 42vAne icchasi = 72che che te = ||2bhaatte maraNaM = mRtyu seyaM = zreya bhave = ho, thAmI. bhAvArtha - he apayazanI IcchA rAkhanArA ! tane dhikkAra ho, je tuM asaMyamarUpa jIvanane mATe vaselA viSaya bhogarUpa viSane punaH pIvAne Icche che, tenA karatAM tAruM mRtyu thaI jAya te ja uttama che. ahaM ca bhogarAyassa taM ca'si aMdhagavaNhiNo / mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM Nihuo cara // chAyAnuvAda : ahaM ca bhogarAjasya, tvaM cAsi andhakavRSNeH / mA kule gandhanau bhUva, saMyama nibhRtazvara // zArtha:-ahaM huMbhogarAyassa= bho42|4, asenanI putrIchuca = anetaM tuMaMdhagavaNhiNo = aMghavRSNi, samudravizya no putra asi = cho kule = uttama dukhamAM gaMdhaNA = gaMdhana sanI samAna mA homo = na thame Nihuo= bhanane sthira rANIne saMjamaM = saMyamamAmAMcara = viya2. bhAvArtha-he rahanemi! huM ugrasena rAjAnI putrI chuM ane tuM samudravijaya rAjAno putra cho. uttama kulamAM utpanna thayelA ApaNe baMne gaMdhana sarpanI samAna na thaIe; paraMtu tuM cittane nizcala karIne saMyamabhAvamAM viyara. jai taM kAhisi bhAvaM, jA jA dicchasi NArio / vAyAviddhovva haDo, aTThiyappA bhavissasi // chAyAnupATha : yadi tvaM kariSyasi bhAvaM, yA yA drakSyasi nArIH / vAtAviddha iva haDaH, asthitAtmA bhaviSyasi // zArtha:-taM = tuMjA jANArIo = nAzamIne dicchasiza bhAvaM - viSayamAvane jai = hI kAhisi = *rIza vAyAviddho = vAyuthI prerita haDovva = paddhabhUkha vanaspatinI bha, pAemA DasatI vanaspatinI Thebha aTTiyappA = asthiramAtmAvANo bhavissasi= za. bhAvArtha - he rahanemi! tuM je je nArIone joIza; temAM AsaktinA bhAva karIza to tuM vAyuthI prerita
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ [30] zrI dazavaikAlika sUtra abaddhamULa haDa vanaspatinI samAna asthira AtmAvALo banI jaIza. vivecana : prastuta cAra gAthAmAM saMyama dharmathI asthira thaI janAra rathanemine punaH saMyamamAM sthApita karavA mATe sAdhvI rAjamatI dvArA apAyelo prabaLa ane preraka upadeza che. rAjamatie agaMdhanakulanA sarpanA udAharaNathI rathanemine potAnA uttama kulanI mahattA pradarzita karI che. ne nava madha :- kalanI apekSAe sarpa be prakAranA hoya che. (1) gaMdhana kula (2) agaMdhana kala, gaMdhana kulamAM utpanna thayelA sarpa maMtrAdinA baLathI vivaza thaIne DaMkhelA sthAnamAM nAMkheluM jhera temAMthI pAchuM cUsI le che. agaMdhana kulamAM utpanna thayelA sarpa asahya ane baLatI AgamAM praveza kare paraMtu ekavAra vamana karelA jherane pAchuM cUsatA nathI. 3mAM morAra ... - he rathanemi! huM ugrasena rAjAnI putrI ane tuM aMdhakavRSNi rAjAno putra cho. agaMdhanakulanA sarpanI jema vata rUcchisi Ave3 = vamana karelA-choDelA bhoganI punaH icchA rAkhavI te ApaNA kuLa mATe zobhanIya nathI. tiryaMca gatimAM janmelA, dharmanA jJAnathI rahita sarpa jAtinA jIvo paNa potAnA kuLanI zreSThatAnA AdhAre potAnA prANanuM balidAna devA taiyAra thaI jAya che. paraMtu vamana kareluM viSa punaH grahaNa karavA jevuM ghaNAspada kArya karatA nathI. he rathanemi! ApaNe to uccakulIna manuSya chIe, dharmanA mArga para kadama upADeluM che. to pachI kuLanI ANa-mAna maryAdAne tilAMjalI ApIne, svAbhimAnano tyAga karIne, gaMdhanakuLanA sarSanI jema choDelA viSayabhoganA sevananI icchA karavI te yogya nathI. uparokta pada dvArA rAjamatIe baMnenA kuLanI nirmaLatA, vizuddhatA, uccatA athavA pradhAnatA tarapha rathaneminuM dhyAna AkarSita karyuM che. kAraNa ke kulIna vyakti prAyaH akRtyamAM pravRtta thatI nathI. teo vairyapUrvaka potAnA mArgamAM sthira rahe che. anasonI - A zabdanA be rUpa che, ane artha traNa che. (1) rAma - he apayazanI kAmanA karanAra ! (2) ayarAtri -- yaza = saMyama, ayA- asaMyama. he asaMyamanA kAmI ! (3) yazani - he yazanI IcchAvALA ! athavA he kAmI ! AvA tamArA yazane dhikkAra che. A rIte yazanI IcchA rAkhanAra te puruSa ! tame (ekabAju)yazanI IcchA rAkho cho ane bIjI bAju tamArA vicAra ATalA badhA nIca che. jethI tamane dhikkAra che. vaM te na mare :- eka sAdhvI dvArA sAdhune A prakAranA niSphara ane kaThora vacana bolavA pAchaLa rahelo Azaya A pramANe che- (1) akArya sevana karavAthI lIdhelA mahAvratono bhaMga thAya che; tenI apekSAe vratonI rakSA karatAM sAdhaka jo maraNane zaraNa thaI jAya to te AtmaghAtI nahIM paraMtu vrata rakSaka kahevAya che, (2) bhUkhyo mAnava game teTaluM kaSTa pAmato hoya to tene koI dhikkAratuM nathI. paraMtu koI mAnava
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.--2: zrAkazyapUrvaka _ 31 | koIe vamana karelI durgadhI UlaTI khAto hoya to te durgachanIya-dhikkArane pAtra bane che. (3) je vyakti zIlabhaMga karavAne badale mRtyune svIkArI le to te zramaNadharmanI rakSA karI potAnuM gaurava jALavI rAkhe che. tethI vratabhaMga karatAM maraNa zreyaskara che. rathaneminI citta-vihavaLatA, e kAma prabhAvano sAmAnya-sahaja banAva che; rAjematInI saMyama sthiratA, dhairyatA, e ucca Adarza che. A prasaMge dhiratyu te.....te ma2Na ave e rAmatInA udgAra ane tenAthI rathaneminuM saMyamamAM sthira thavuM, e vizva sAhityanI zreSTha ghaTanAomAM ucca sthAna dharAve che. rAjematInA A zabdomAM saMyamanuM ane bhASAnuM adbhuta baLa pragaTa thAya che. AThamI gAthAmAM rAjematIe potAnA tathA rathaneminA kulonI uccatAnuM jJAna karAvIne akulIna vyakti jevuM akArya na karavAnI prabaLa preraNA ApatA rathanemine saMyamamAM sthira thavAno upadeza Apyo che. sanA dila rara :- he rathanemi ! tArA cittane saMyamabhAvamAM ja sthira kara. dine sthira cittathI. A padathI e sUcita thAya che ke sarva duHkha nivAraka saMyamanA vidhi-vidhAna athavA kriyA kalApa te ja pALI zake che ke jenuM citta avicala hoya, kyAMya DahoLAyeluM na hoya, rokAyeluM na hoya, dhairyathI zruta thayeluM na hoya, arthAtu nizcala citta hoya. tethI rAjematI rathanemine kahe che ke tuM viSaya vAsanAmAM na rokAtAM saMyamamAM nizcala mana karI vicara. jo citta nizcala karIza nahIM to tArI durdazA haDa nAmanI vanaspati jevI thaze. nA nA chisi nArIo - A dharatI para aneka strIo vase che. tethI tene jIvanamAM aneka nArIo daSTigocara thaze. te kAminIone joIne tenA prati kAma-bhoganI IcchA rAkhyA karIza to abaddhamULa evI haDa nAmanI samudrIya vanaspati jema vAyunA eka haLavA sparzathI ukhaDI jaI, jyAM tyAM vahevA lAge che tema tuM paNa saMyamamAM asthira thavAthI pramAdarUpI pavananA haLavA sparzathI cAragatirUpa saMsAramAM jyAM tyAM bhaTakato rahIza arthAt tAro AtmA ucca bhUmikAthI patita thaze athavA saMyamamAM abaddhamULa hovAthI zramaNa guNothI zUnya thaIne kevaLa dravyaliMgadhArI thaI jaIza. tAtparya e che ke sAdhakane mATe koI paNa IndriyanA viSayanuM AkarSaNa patananuM kAraNa che. temAM strI- saMga rAganI uttejanAmAM prabaLa nimitta che. tethI sAdhake vijAtIyanA saMgamAM satata sAvadhAna rahevuM joIe. A rIte rAjamatIe rathanemine saMyamabhAvamAM sthira karavA sarva prakAre prayatna karyo. temAM rAjematInA aMtarano daDhatama vairAgya, potAnA zIlanI surakSA mATeno khumArIpUrvakano prabaLatama puruSArtha ane rathanemine saMyamamAM sthira karavAnI hitaciMtA jaNAya che. rAjametInA subhASita vacanono prabhAva : tIse so vayaNaM soccA, saMjayAi subhAsiyaM / aMkuseNa jahA NAgo, dhamme saMpaDivAio //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 3 2 | zrI dazavaikAlika satra chAyAnuvAda: tA: (i) aNI vavanaM kRtvA, saMtAyAH subhASita ____ aGakuzena yathA nAgo, dharme sampratipAditaH // zabdArtha - te, tIre rAjamatInA saMnayA sAdhvInA sumAliya = suMdara, zubha AzayavALA hitakArI vaya = vacanane toDyA = sAMbhaLIne aMte = aMkuza vaDe gALo gaI = hAthInI jema unne = dharmamAM saMpaDivA = sthira thayA. bhAvArtha - AryA rAmatI sAdhvInA pUrvokta suMdara vacanone sAMbhaLIne, jevI rIte aMkuzathI hAthI vaza thaI jAya che, tevI ja rIte rathanemi dharmamAM sthira thaI gayA. vivecana : A gAthAmAM rAjematInA dhairyanI, saMyama sthiratAnI ane tenA prayatnanI saphaLatA pradarzita karI che. rAjamatI prabaLa preraNAdAyaka subhASita vacanothI rathaneminA cittanI caMcalatA samApta thaI gaI ane teo saMyamabhAvamAM sthira thaI gayA. subhAliyuM - zubha bhAvanAthI bhASita karelA vacano, hitakArI vacano. sAdhvI rAjamatInA vAkyo sacoTa, hRdayagrAhI ane tIra samAna tIkSNa paNa hatA. tema chatAM tenI pAchaLa teno Azaya parama vizuddha hovAthI te vAkyone subhASita vacana kahevAmAM AvyA che. ane divALo - samyagurUpathI punaH saMyama dharmamAM upasthita(susthira) thaI gayA. rekha nahI bALo:- jevI rIte aMkuzathI madonmatta hAthIno mada utarI jAya che, te svAbhAvika gatimAM ane svAbhAvika vartanamAM AvI jAya che, tevI rIte rAjamatI sAdhvIjInA vacanarUpI aMkuzathI rathanemino kAmarUpI unmAda utarI gayo ane tene potAnuM bhAna thayuM. tethI teo pazcAttApapUrvaka potAnA mArgamAM sthira thaI gayA. upadezanI saphalatA- eka susaMyamI sAdhvInA vacano saphaLa tyAre ja thAya ke jyAre teNe zramaNIbhAvanuM svarUpa yathArtha rIte jANyuM hoya ane mANyuM hoya. prastutamAM tevI gupta brahmacArINI ane aDhAra hajAra zIlAcArane dhAraNa karanArI, zIlavaMtI rAjamatI sAdhvIe potAnA cAritranA baLa sahita, prabuddha saMkalpapUrvaka, saMyama dharmanI vicAraNApUrvaka rathanemi prati vacanonuM uccAraNa karyuM ane te upadeza rathaneminA aMtarane asara karI gayo. rathanuM cakra jema gatimAna thAya tema rathaneminA cittanuM cakra viSaya vAsanAmAM gatimAna thaI rahyuM hatuM; te ja samaye rAjamatInA pravacana pavitratAthI cittacakranI gati sthagita thaI gaI, vAsanA zAMta thaI gaI; A rIte rAjematIno upadeza saphaLa thayo. A gAthA jana janane, saMgha samudAyane saMketa kare che ke
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.--2: zrAkazyapUrvaka [ 33] cAritrAtmAno prabhAva anokho che. tethI pratyeka jIvAtmAe cAritrabaLa keLavavuM joIe. vairyazALI kalInasAdhaka- jema hAthI pote uttama prANI che, svabhAvathI pairyavAna ane vaphAdAra hoya che, tethI izArAthI vaza thaI jAya che, tema rathanemi uttamapAtra, caramazarIrI ane uccakoTinA sAdhaka hatA. tethI rAjamatInI hitazikSAno namratApUrvaka, dhairyavAna banI svIkAra karyo. paraspara yogya AtmAono yogya sthAne saMyoga thayo ane vAsanAnA sthAne virati bhAvanuM sthirikaraNa thayuM. adhyayana upasaMhAra vacana : evaM karaMti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyaTuMti bhogesu, jahA se purisuttamo // tti bemi // chAyAnuvAdaH parva yurvati santu, pafeta: vivaMT: | vinivartante bhogemyaH, yathA sa puruSottamaH // iti bravImi // zabdArtha - saMvRddha tattvane jANanArA, samyak rIte bodha pAmelA viyava - sAvadha karmathI bhaya mAnanArA vicakSaNa puruSa paDiyA = paMDita-doSajJa za = A pramANe raMti = kare che lokonuM = bhogothI jivita = nivRtta thaI jAya che = jema rilattano = puruSomAM uttama che - te rahanemitti = A pramANe veba- huM kahuM chuM. bhAvArtha:- jevI rIte puruSa zreSTha rathanemi viSaya bhogothI zIghra nivRtta thayA tevI rIte vicakSaNa, tattvajJa, viSaya sevananA doSone jANanArA paMDita puruSo viSaya bhogothI virakta thAya che. ema huM kahuM chuM. e pramANe sudharmA svAmIe jaMbU svAmIne kahyuM. vivecana : prastuta upasaMhArAtmaka aMtima gAthAmAM saMbuddhA = samyagadarzanI. paMDita = samyagujJAnI, vicakSaNa = samyagu cAritrI evA ratnatraya ArAdhaka mokSamArgI sAdhakone puruSottama rathaneminI jema kAmabhogothI virakta thavAnI preraNA ApI che. saMvu, paDiyA, viyaET - A traNe ya zabda ekArthaka pratIta thavA chatAM temAM zabdArthanI apekSAe bhinnatA che. jema ke- (1) jeo samya darzana sahita buddhimAna hoya che te sabuddha kahevAya che. (2) viSayonA svabhAvane jANI samyajJAna saMpanna banI pApapravRttithI pAchA pharanAra paMDita kahevAya che. (3) samyakyAritra saMpanna, pApabhIru-saMsAra vRddhino bhaya rAkhanAra ane dareka pravRttino kuzalatA tathA viveka pUrvaka nirNaya karanArA sAdhaka pravicakSaNa kahevAya che. eka ja gAthAmAM A traNa zabda prayoganuM zAstrakAranuM tAtparya e ja che ke samyagadarzanAdi ratnatrayane je dhAraNa kare che, te puruSottama rathaneminI jema
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ [34] zrI dazavaikAlika sUtra kAmabhogothI nivRtta thaI jAya che. zAstrakAre rathanemi mATe puruSottama' zabdano prayoga karyo che, tenuM tAtparya e che ke jIva dvArA chadmastha avasthAmAM kyAreka mohanA udayane AdhIna banI koIpaNa doSa sevana thavuM te sahaja che paraMtu te doSane doSarUpe svIkArI, satapuruSonA upadezane grahaNa karI, pApabhIru banI, paDatI vRttine punaH AtmAmAM sthira karI, susaMyamI banI jAya che, teone puruSottama kahI zakAya che. sarvottama puruSa to te ja che, je koIpaNa mohajanaka vikaTa paristhitimAM vicalita na thAya; potAnA grahaNa karelA vratonuM jIvanaparyata zuddha parizuddha rIte pAlana karatA ja rahe che. - paramArtha : saMpUrNa adhyayanano paramArtha e ja che ke anAdikAlIna AtmAnI karmacetanadhArAmAMthI baMdhAyelA zubhAzubha karmanA vipAka, temAMthI pragaTela veda moha ane tenA dvArA utpanna thayelI, vAsanAmaya vikalparUpa pAMdaDAvALI, viSAda rasathI bharelI, viSaya kaSAyathI vadhatI, vividha janma-maraNanAM puSpo, deha rUpa phaLane dhAraNa karAvatI, viSa velaDIno samULo vinAza, vidhvaMsa, jo vijJAna, viveka, suvicAraNA dvArA karavAmAM na Ave to tyAga-vairAgya pUrvaka svIkArelo sarvaviratirUpa zramaNya bhAva siddha thAya nahIM. (vezamAtra rahI jAya) zramaNyabhAvane siddha karavA apramattabhAva sAdhI, kSapaka-zreNIe ArUDha thaI, karmakSaya karavAmAM Ave to ja cetanadhArA karmadhArAthI bhinna thaI svarUpa dazA prApta kare. A svarUpa dazA prApta thayA vinA vibhu(vizva vijetA) thavAya nahIM. A paramArthanuM anusaMdhAna karAvatuM, viSAdathI virAma pAmavAnI prakriyA darzAvatuM rathanemi-rAjematInuM udAharaNa upasthita karyuM che. teoe je-je prakriyA karI, vizva vijetA banI vibha- vizvezvara thaI gayA, te cAritranuM preraNA pAtheya mane, tamane, saune viratibhAva jAgRta karI utthAnanA vizuddha bhAva pragaTa karAve ane tethI ApaNe cetana prANamAM cidAnaMdI banI zAzvata sukhanA dhAmI, kAmI banI vizvezvara banI jaIe. te ja maMgala bhAvanA. I adhyayana-ra saMpUrNa
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--3 : kSullakAcAra kathA trIjuM adhyayana paricaya 35 A adhyayananuM nAma 'sukAcAra kathA' che. A adhyayanamAM saMyama jIvananI anAcaraNIya pravRttiono niSedha karI, AcArapAlananuM pratipAdana karyuM che. chaThThA adhyayananuM nAma 'mahAcAra kathA' che. temAM sAdhunA AcAranuM vistRta kathana che. tenI apekSAe A adhyayanamAM saMkSipta nirUpaNa hovAthI tenuM nAma kSullakAcAra kathA' che. saMpUrNa jJAnano sAra AcAra che. tIrthaMkaro tIrtha pravartananA prAraMbhamAM sarva prathama AcArano ja upadeza Ape che. AcAra karmamuktinuM sAdhana che. je saMyamabhAvamAM sthita hoya, dhRtimAna hoya te ja AcAranuM pAlana karI zake che. AcAranA pAMca prakAra che- jJAnAcAra, darzanAcAra,cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra, mokSa mATe je anuSThAna karAya ane je vyavahAra zAstravihita hoya te AcAra kahevAya che. A rIte sAdhuonI AcAra saMhitA anusAranuM AcaraNa AcAra che; zeSa anAcAra che. AcAra zuddhi jeTalI vyaktigata AdhyAtmika vikAsamAM sahAyaka che, teTalI ja samAja, rASTra ane vizvane paNa pratyakSa athavA parokSa rIte upakAraka thaI paDe che. je samAjamAM Adarza AcAranI pUjA che, te samAja niHsvArthI, saMtoSI ane prazAMta hoya che. tenI niHsvArthatA rASTranI pIDAtI prajAne AzvAsana ApI zake ane tenI zAMtinA AMdolano vizvamAM zAMtine prasarAvI zake che. Adarza AcAra pAlana vizva zAMtinuM mULa che. te AcAra kaluSita na thAya tenI vyavasthA jALavavA mATe ja maharSioe mAnasika maMdhanathI saMzodhana karI sAdhutAnA saMrakSaNa mATe A adhyayanamAM aneka anAcAra = niSedhAtmaka niyamonuM varNana ApyuM che. gaNanAnI daSTie bAvana anAcAra kahevAya che. niSiddha kArya karavA, niSedha karelA AcaraNane AcaravuM te anAcAra che ane anAcAra adharma ane akartavya che. zuddha AcaraNa karavuM te dharma ane kartavya che. A AgamanA chaThThA adhyayanamAM prathama cAra anAcArono saMketa 'ayya' zabda dvArA karyo che ane 'paliyaMka' zabda dvArA AsaMdI, paryaMka, maMcane grahaNa karyA che. tethI kahI zakAya ke uparyukta anAcAromAM koI svataMtra che ane koI udAharaNa svarUpa che. saMcaLa ane saMdhava Adi mIThAnA prakAro sacitta lavaNa rUpa anAcAranA udAharaNa che. te ja rIte sacitta mULo, AduM, ikSukhaMDa, kanda, mULa, phaLa, bIja Adi sacitta vanaspati nAmaka eka anAcAranA ja udAharaNa kahI zakAya. A dRSTithI vargIkaraNa karavAmAM Ave to anAcAronI saMkhyA ochI
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 36 ] zrI dazavaikAlika sUtra paNa thaI zake che. sUtrakRtAMgamAM thothAM-vastra Adi dhovA, rapa-vastrAdi raMgavA, paniM - sAdhu mATe udhAra lAvyA hoya tevuM levuM. pUrva-AdhAkarmI AhArathI mizrita AhAra levo. virapa-asaMyama anuSThAnanI prazaMsA, ligAvatA-jyotiSa zAstra viSayaka praznonA uttara vagere anAcAro darzAvyA che. A rIte anya aneka anAcAra paNa hoI zake che. * muni pAMca AzravonA tyAgI, cha kAyanA rakSaka, traNa guptine dhAraNa karanAra ane pAMca Indriyano nigraha karanAra hoya che. * susamAdhivata muni grISmakAlamAM AtApanA le che, zItakAlamAM nirvastra rahe che ane varSAkAlamAM pravRttiono saMkoca karI niyata sthAnamAM rahe che. * uparokta anAcAra tyAgI ane Adarza AcAra sevI muni duSkara tapa saMyamanuM pAlana karatAM parISaha upasargone sahana karI, saMpUrNa karmono kSaya karI siddha thAya che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--3: zulalakAcAra kathA [ 37 ] trInuM adhyayana kSullakAcAra kathA aNagAro mATe anAcAra : saMjame suTThiappANaM, vippamukkANa tAiNaM / tesimeyamaNAiNNaM NiggaMthANa mahesiNaM // chAyAnuvAda: saMyane susthitAnAM, vimuktAnAM gALAnA teSAmetadanAcIrNa, nirgranthAnAM maharSINAm // zabdArtha-saMgane saMyamamAM sumikhAI = sArI rIte sthita AtmAvikhyamuni = saMpUrNa sAMsArika baMdhanothI rahita tANa = chakAya jIvonI ane potAnI rakSA karanArA, sva-pararakSaka thALuM = parigraha rahitanigraMthane hiMga temalii =maharSione mATe paDyuM - A gaLAphA = anAcIrNa, anAcAra, AcaravA yogya nathI. bhAvArtha :- saMyamamAM susthita, bAhya ane AtyaMtara parigrahathI rahita, svaparanA rakSaka nigraMntha maharSione mATe A pramANe anAcArNa che. f vivecana : prastuta gAthAmAM sAdhu jIvananA anAcAranA pratipAdananI pUrvabhUmikA che. temAM sAdhunA viziSTa guNonuM kathana karIne tenI ucca prakAranI pAtratA pragaTa karI che. te maharSio saMyamamAM susthita, parigrahathI mukta, sva-para trAtA hoya che ane nigraMtha hoya che. sAdhunA A badhA vizeSaNo paraspara saMbaMdhita che. yathA- je sAdhakano AtmA saMyamamAM susthita hoya che; te ja sarva sAMsArika saMyogo ane baMdhanothI mukta rahI zake che. je sAdhaka sAMsArika baMdhanothI mukta hoya, te ja svaparanA rakSaka thaI zake che. je svapara rakSaka hoya che te ja maharSi padane yogya hoya che. je maharSi padane yogya hoya che, teno AtmA saMyamamAM sthira hoya che. A rIte nigraMtha mATe prayukta pratyeka vizeSaNo sApekSa che. saMgane sukhiM - pAMca prakAranA AzravathI virata, pAMca Indriyono ane cAra kaSAyano nirodha
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 | zrI dazavaikAlika sUtra karanAra ane traNa guptiyukta; te sattara prakAranA saMyamamAM jeno AtmA sthita che te saMyamamAM susthita AtmA kahevAya che. vipramukha :- vipramuktavividha prakArathI traNa karaNa, traNa yoganA sarva bhAMgAothI, prakarSarUpe bAhya Avyetara parigrahathI rahita (mukta) athavA sarva saMyogo-baMdhanothI mukta, sarva saMga parityAgI hoya tene vimukavAnuM kahevAya che. tAphaLa - tenA be saMskRta rUpa thAya che-traviNAm ane tAnAm. (1) trAthIno zAbdika artha 'rakSaka thAya che, je zatruthI rakSA kare tene 'trAyI' kahe che. AdhyAtmika kSetre tenI vyAkhyA A pramANe thAya che. (1) potAnA AtmAnuM durgatithI rakSaNa karanArA. (2) sadupadezathI bIjAnA AtmAnuM durgatithI rakSaNa karanArA. (3) sva-para baMnenuM rakSaNa karanArA. (4) je sarva jIvone Atmatulya jANIne tenI hiMsAthI virata thayA hoya te. arthAt je sarva jIvonuM rakSaNa kare che te. (5) susAdhu- zreSTha sAdhanAthI je AtmaguNonuM rakSaNa kare te. (ra) tAthI zabdanI vyAkhyA A pramANe thAya che- (1) sudaSTa mArganI dezanA dvArA ziSyonuM saMrakSaNa (sAra-saMbhALa)karanArA (2) tava to dhAtuthI 'tAyI' zabda banyo hoya tyAre teno artha mokSa prati gamanazIla thAya che. A rIte taphaLa zabdanA aneka artha thAya che. temAM prastuta prasaMgamAM teno prasaMgocita artha che ke je sarva jIvone Atmatulya mAnIne tenI hiMsAthI virata thayA hoya te aNagAra. anAcAro hiMsA bahula hoya che, tethI jeNe traNa karaNa ane traNa yogathI sarva jIvonI hiMsAno tyAga karyo che, tevA chakAyanA rakSakane mATe A sarva anAcAra tyAjya che. f thA :- jaina muninuM Amika tathA prAcInatama nAma nigraMtha che. graMthano artha che- bAhya ane AtyaMtara parigraha. je parigrahanI graMthI = gAMThathI sarvathA mukta thAya che, te nigraMtha kahevAya che. AgamamAM nigraMtha zabdanI vyAkhyA A pramANe che- je rAga-dveSa rahita hovAnA kAraNe ekAkI che, buddha che, nirAzraya che, saMyata che, samitiothI yukta che, susamAhita che, AtmavAdane jANanAra che, vidvAna che, bAhya ane AtyaMtara banne prakAre jeno parigraharUpa Azravano pravAha rokAI gayo che, je pUjA-satkAra ane lAbhanA arthI(kAmI) nathI, kevaLa dharmArthI che, dharmavi che, mokSamArga tarapha gamanazIla che, samya AcaraNa kare che, dAtta che, baMdhanamukta thavAne yogya che ane vyasRSTakAya che arthAt zarIra mamatvathI rahita che; te nigraMtha kahevAya che. -[ sUyagaDAMga sUtra ana-16] masi:- A zabdanA saMskRtamAM maharSi athavA maheSI evA be rUpa thAya che. maharSi arthAt mahAna RSi ane mahaiSI arthAt mahAna-mokSanI eSaNA karanAra. samayamaMIM:-gAthA ra thI 9mAM kathana karAze te sarva pravRtti pUrvokta uttamaguNonA dhAraka sAdhakone mATe anAcArarUpa che. nigraMtha mATe prayukta vizeSaNo parathI spaSTa thAya che ke teo mokSanI eSaNAmAM rata
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-2: salAcAra kathA [ 39 ] rahe che, teo mahAvratI che, saMyamamAM sthita che, ahiMsaka che. AvuM ucca jIvana jIvanArA, mokSanI sAdhanAmAM tallIna evA nigraMthone mATe pApamaya, hiMsA bahula ane saMyama vighAtaka anAcAro tyAjya hoya che, AcaravA yogya hotA nathI. dezikAdi anAcAra : uddesiyaM kIyagaDaM, NiyAgamabhihaDANi ya / rAibhatte siNANe ya, gaMdhamalle ya vIyaNe // chAyAnuvAda: ziva tAM, nityapremabahAni I rAtribhaktaM snAnaM ca, gandhamAlye ca vIjanam // zabdArtha - 3siya = sAdhunA uddezyathI (sAdhunA mATe) banAvelo AhAra ya<= kharIdelo athavA sAdhu mATe gRhastha kharIdelopiyA} = AmaMtraNa ApelA gherathI lIdhelo AhAra badaDA = potAnA grAmAdithI sAdhu mATe sAme lAvelo AhAra rApha = rAtri bhojana karavuMsiga = snAna karavuM = sugaMdhane levI matte = puSpamAlAdi dhAraNa karavA ane vALa = paMkhAdithI vIMjhavuM. bhAvArtha - (1) auddezika AhArAdi levA (2) sAdhune mATe kharIdelA hoya tevA AhArAdi levA, (3) AmaMtraNathI AhArAdi grahaNa karavA, (4) ghera AdithI upAzraye sAme laI AvelA bhojanAdi levA, (5) rAtri bhojana karavuM, (6) snAna karavuM, (7) sugaMdhita padArthonuM sevana karavuM, (8) puSpamAlAdine dhAraNa karavA, (9) vIMjhaNA, paMkhA AdithI pavana nAMkhavo. vivecana : prastuta gAthAmAM 9 anAcArano kramazaH ullekha karyo che. (1) ziha :- audezika-nigraMtha sAdhu-sAdhvInA athavA parivrAjaka-zramaNa, nigraMtha, tApasI Adi sarvanA lakSathI banAvavAmAM AvelA bhojana, pANI, vastu athavA makAna Adi audezika kahevAya che. sAdhu-sAdhvI mATe A AhArAdi banAvyA che, evI jANakArI thaI gaI hoya ane te AhAra grahaNa kare to tene anAcAra doSa lAge che. AhArAdi cIjo banAvavAmAM AraMbha-chakAya jIvanI hiMsA thAya che. tevA AhArane grahaNa karavAthI jIvadayA pAlaka sAdhu, hiMsA doSanA bhAgIdAra bane che. te sAdhu hiMsAnI anumodanA kare che. mATe Avo AhAra grAhya ke sevya nathI. (2) zItavRta - kritikRtanA be artha thAya che. (1) je vastu sAdhu mATe kharIdIne ApavAmAM Ave, (ra) sAdhune mATe vecAtI lIdhelI vastumAMthI anya vastu taiyAra karavAmAM AvI hoya, tene kratikRta kahevAya che. krIta-kata doSathI dUSita AhAra hiMsA janaka doSanuM kAraNa hovAthI varjanIya che.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 40] zrI dazavaikAlika satra (3) fthA :- A zabda prayoga AcArAMga, sUyagaDAMga, uttarAdhyayana Adi aneka AgamomAM jovA maLe che. tyAM teno artha mokSa, saMyama, mokSamArga karyo che. paraMtu anAcAranA prakaraNamAM 'niyoga'no artha AhAra grahaNa karavA saMbaMdhI eka doSarUpe karavAmAM Avyo che. fothA 1 = La - nizcita thayeluM, yA = dAna. pUrva nizcita dAna(AhArAdi) grahaNa karavA. fpAyA nuM rUpAMtara fpayA paNa thAya che. arthAt 'huM tamArA ghera AvIza, A prakArano AhAra taiyAra rAkhazo.' A pramANe nizcita karIne te gRhasthanA gherathI nitya AhAra levo te niyAgadoSa che. vyAkhyAnusAra- AdarapUrvaka nimaMtrita thaIne koI eka gherathI nizcita karelo AhAra levo, A pramANe artha thAya che. jema ke koI bhAvake sAdhune kahyuM- "bhagavAna! Apa mArA ghera bhikSA mATe haMmezAM padhArajo, mane lAbha ApavAno anugraha karajo." A AmaMtraNa svIkArI sAdhu jo nitya tene tyAM bhikSArthe jAya ane roja AhAra grahaNa kare to te niyAga-nityapiMDa doSa che. te uparAMta nimaMtraNapUrvakano AhAra grahaNa thato hovAthI temAM sthApanA doSa ane AdhAkarma, kriIta Adi doSonI saMbhAvanA rahe che. nimaMtraNa ApanAra prati rAgabhAva ane nimaMtraNa na ApanAra prati dveSabhAva Adi doSonI saMbhAvanA che. (4) mahAkhi :- abhihatano zAbdika artha- abhi = sanmukha, hRta = lAvelo AhAra, koI gRhastha sAdhune vahorAvavA nimitte gAma, nagara ke gherathI AhArAdi sAdhu hoya tyAM lAve ane tene sAdhu grahaNa kare to abhihata anAcAra doSa lAge che. temAM AraMbha janya doSa che. nizItha sUtra anusAra traNa ghara dUrathI sAme laI Avelo AhAra grahaNa kare to prAyazcitano bhAgIdAra thAya che. dAtAnI deyapadArtha grahaNa karavAnI pravRtti vagere joI zakAya mATe traNa gharanI maryAdAmAMthI lAvelo AhAra sAdhune mATe grAhya che. (5) rAma? - rAtribhakta. rAtri bhojana karavAmAM ghaNA doSa lAge che. saMsArI jIvo mATe paNa rAtre jamavuM te doSa che. sAdhuo mATe to te sarvathA tyAjya che. jainattara zAstramAM paNa teno niSedha che. nigraMtha zramaNa mATe to rAtribhojana tyAga te mahAvratanuM eka aMga che. A saMbaMdhamAM caubhaMgI thAya che. (1) divase lAvI rAtre vApare (2) rAtre lAvI divase vApare, (3) divase lAvI bIjA divase vApare (4) rAtre lAvI rAtre vApare. uparokta cAre bhaMgathI karelo AhAra anAcAra che. (I zikhAne - snAnanA be prakAra che- deza snAna ane sarva snAna. deza snAna = hAtha-paga, mukha vagere aMgo dhovA. sarva snAna = saMpUrNa snAna karavuM. nigraMtha mATe banne prakAranA snAna niSiddha che. (7) baMdha - sugaMdha. attara athavA anya sugaMdhI padArtha sUMghavA. te moja-zokhanI pravRtti hovAthI sAdhu mATe tyAjya che. (8) matte :- puSpamALA. gaMdha ane mAlya bane zabdo bhinna-bhinna hovA chatAM teno prayoga eka sAthe paNa thAya che. temAM pRthvIkAya, vanaspatikAya Adi jIvonI hiMsA thAya che, te uparAMta vibhUSA ane
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--3 : kSullakAcAra kathA parigraha AdinI daSTithI te varjita ane anAcaraNIya che. (9) vIyaLe : - vIjana. paMkho, tADapatra, mayUrapaMkha, vagere koIpaNa vastuthI havA nAMkhavI. temAM vAyukAyika jIvonI tathA saMpAtima jIvonI hiMsA thAya che. tethI nigraMtha zramaNa mATe tyAjya che. saMnnidhi Adi anAcAra : 3 saMNihI gihImatte ya, rAyapiMDe kimicchae / saMbAhaNA daMtapahoyaNA ya, saMpucchaNA dehapaloyaNA ya // 41 chAyAnuvAda : sannidhivRttImAtraja ca, rApinDa: iimajI / saMbAdhanaM dantapradhAvanaM ca saMpracchanaM dehapralokanaM ca // = zabdArtha:- saMkhiI = vastuono saMcaya karavo ane fhimatte = gRhasthInA pAtramAM bhojana karavuM rAyapiMDe - rAjapiMDane grahaNa karavo hrimi = dAnazALAmAMthI dAna levuM athavA tamone zuM joIe che ema pUchIne banAvelo AhAra levo saMvAdaLA = aMgamardana karavuM, hADa, mAMsa, tvacA, roma ItyAdine sukha thAya tevuM tailAdikanuM mAlIza karavuM, karAvavuM vaMtapahoyaLA = daMta pradhAvana, dAtaNa karavuM saMpuLA T = saMprazna--gRhasthonA zarIra ke gRha saMbaMdhI kSema kuzaLa pUchavA vehapatoyabA= deha pralokana-arIsA ke tevA sAdhanomAM zarIrane nIrakhavuM. - bhAvArtha :- (10) dhRta-goLAdi AhArano saMcaya karIne rAkhavo, (11) gRhasthInA pAtramAM bhojana karavuM (12) rAjA mATe banAvelo AhAra levo athavA balavardhaka auSadhi nAkhIne banAvelo AhAra levo, (13) dAnazALA AdimAM 'zuM joIe che ?' tema pUchIne apAto AhAra levo athavA tamAre zuM joIe che ? tema pUchIne banAvelo AhAra levo. (14) zarIranA aMgopAMganuM mardana karavuM, karAvavuM (15) dAMta svaccha karavA, (16) gRhasthane kSema kuzaLa pUchavA, (17) potAnA zarIranuM pratibimba arIsAdimAM jovuM. vivecana : prastuta gAthAmAM ATha anAcAronuM kathana che. (10) saMhi| :- sannidhino artha che saMgraha karavo. khAdya vastuo tathA auSadha-bheSaja Adino lezamAtra athavA lepyamAtra paNa saMcaya na karavo, tevI zAstrajJA che. bhayaMkaramAM bhayaMkara duHsAdhya rogAMtaka Ave to paNa auSadha Adino saMgraha karavo varjita che; saMgraha karavAthI vRddhi, lobhavRtti vagere vadhe che. saMcaya karavAno sarvathA tyAga karavo, niSparigraha rahevuM te zramaNadharmano anivArya guNa che. (11) himatte :- zihi = gRhasthanA, manne - bhAjana, vAsaNa. gRhasthanA vAsaNamAM bhojana karavuM, =
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 42 zrI dazavaikAlika sUtra pANI pIvuM athavA tenA vAsaNano upayoga karavo anAcAra che. kAraNa ke gRhasthanA vAsaNamAM bhojana karyA pahelA ke pachI te vAsaNane sApha kare, sacitta pANIthI dhue, temAM jaLano AraMbha thAya, te pANI jyAM tyAM DhoLAya tethI ajayaNA thAya ane jIva hiMsA thAya. mATe gRhasthanA pAtramAM bhojana-pAna karanArane AcAra bhraSTa kahyA che. te uparAMta gRhasthanA vAsaNa dhAtunA hoya athavA mUlyavAna hoya, te khovAI javAnI, corI thaI javAnI saMbhAvanA che. kadAca khovAI jAya to tenI kSatipUrti karavI sAdhune mATe muzkela che. (12) rAjapiMDa - rAjA mATe banAvelA AhArane, rAjakIya bhojanane athavA rAjAnA gharanA AhArane rAjapiMDa kahevAmAM Ave che. rAjAno AhAra gariSTha ane balavardhaka temaja kAmavardhaka hoya che. Avo AhAra saMyamI sAdhakanA saMyamamAM hAni pahoMcADe che. rAjagharanuM sarasa bhojana khAtA rahevAthI rasalolupatA vadhe, rasalolupatAnA kAraNe aneSaNIya AhAra grahaNa karavA rUpa doSanI saMbhAvanAthI rAjakIya AhAra grahaNa karavo anAcArNa che. te uparAMta rAjAnA gherathI AhAra grahaNa karavAmAM AkIrNa doSanI saMbhAvanA che. rAjamahelamAM pradhAno, senApatio vagerenuM satata AvAgamana thatuM rahe che. te bhIDamAM sAdhune Thokara lAge, pAtrAdi tUTI jAya, vagere doSa tathA eSaNA samitinuM pAlana barAbara na thAya, A rIte rAjapiMDa aneka doSonuM kAraNa hovAthI varyu che. (13) viniccha ya:- kimicchaka. koI gRhastha sAdhune pUche ke tamAre zuM joIe che? te rIte pUchIne banAvelo AhAra athavA dAnazALAdimAM sAdhune pUchIne apAto AhAra kimicchakapiMDa kahevAya che. kAraNa ke pUchIne banAvelA AhAramAM eSaNAsamitinuM pAlana thatuM nathI. tethI te tyAjya che. (14) saMvAda - saMbodhana-saMvAhana. saMbodhanano artha mardana karavuM. zarIra dAbavuM athavA dabAvavuM te banne kriyA rAga vardhaka che. tenA cAra prakAra che- asthi, mAMsa, tvacA ane roma, A cAreyane sukhaprada telAdi dravyonuM mardana karavuM. (15) vaMtapoyaNaH - daMta pradhAna. nigraMtha zramaNacaryAno eka viziSTa guNa che- adaMtadhAvana. daMtadhAvana gRhastha pravRtti che tethI jaina zramaNa mATe teno niSedha che. [viziSTa vivaraNa mATe juo-pariziSTa) (1) sapucchA :-samRcchanA-pUchavuM. gRhasthane saMyamI jIvanamAM ayogya evA prazno pUchavA. tenA pAMca artha A pramANe che- (ka) gRhasthane potAnA aMgopAMgonI suMdaratA viSayaka prazna pUchavA, (kha) gRhasthane sAvadha-AraMbha saMbaMdhI prazna pUchavA athavA gRhasthonA zarIra ke gRha saMbaMdhI kSemakuzaLa pUchI tenI vAtomAM rasa levo, (ga) tabiyata kema che, A rIte prazna pUchavA, (gha) amuke A kArya karyuM ke nahIM? ema bIjI vyakti dvArA pUchAvavuM, (2) zarIra upara paDelI rajane gRhastha pAse lUchAvavI athavA lUMchavI, A sarva kArya sAvadhanA poSaka ane gRhI paricaryArUpa hovAthI anAcAra doSarUpa che. (17) jehapoyaT:- dehapralokana. darpaNa, pAtra, pANI, tela, madha, maNi, khaga AdimAM potAnA dehanuM avalokana karavuM. nizItha sUtramAM deha pralokana karanArane prAyazcita batAvyuM che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--3: zulalakAcAra kathA 4 3 copaTa ramavuM Adi anAcAra : aTThAvae ya NAlIe, chattassa ya dhAraNaTThAe / tegicchaM pAhaNA pAe, samAraMbhaM ca joiNo // chAyAnuvAdaH aSTApavaSya nAnniA, chatraNa 2 dhAraNAthayA caikitsyamupAnahI pAdayoH, samArambhazca jyotiSaH // zabdArtha - rAvaNa = jugAra, copaTa ramavo = nAlikAthI pAsA pheMkIne jugAra ramavo chattaI= chatranuM kArakhaTTApa dhAraNa karavuM teSThi = cikitsA karavI paS= pagamAM pATaNa = jUtA Adi paheravAM goLoagnino sAramuM = samAraMbha karavo. bhAvArtha:- (18) jugAra ramavo, nAlikA dvArA pAsA pheMkIne zetaraMja vagere bIjI ramato ramavI (19) mAthA para chatra dhAraNa karavuM (20) vyAdhi AdinI cikitsA jenA dvArA hiMsA thAya tevI vaidakakriyA) karavI, karAvavI (21) pagamAM pagarakhAM Adi paheravA (rara) agnino samAraMbha karavo, e sarve sAdhu mATe anAcIrNa che. vivecana : prastuta gAthAmAM pAMca anAcAronuM varNana che. (18) aEAvaNa 2 nAnI - aSTApada ane nAlikA. zetaraMja vagere ramata ramavI tene aSTApada kahevAya che ane pAsAone nAlikA dvArA nAkhIne ramavAmAM Ave tene nAlikA kahevAya che. te svAdhyAya ghAtaka ane pramAdAcaraNa hovAthI sAdhu mATe te anAcArNa che. (19) chattarU ya dhArATTA:- chatrane dhAraNa karavuM. chatra dhAraNa karavA ane na karavA saMbaMdhI AgamomAM bhinna-bhinna AzayathI bhinna-bhinna kathana jovA maLe che. prastuta AgamamAM chatra dhAraNa karavAne anAcAra doSa kahyo che. zrI sUyagaDAMga sUtra ane prazna vyAkaraNamAM sAdhune mATe chatra dhAraNa karavuM akalpanIya che, tema kahyuM che. zrI AcArAMga sutramAM kathana che ke zramaNa sahavartI saMtonI anumati lIdhA vinA tenI chatrAdi vastu grahaNa kare nahIM. A vidhAna parathI saMto chatra rAkhatA hoya tema jaNAya che. vyavahAra sUtramAM sthavirone mATe "chatra dhAraNa karavuM" kalpanIya kahyuM che. A sarva AgamonA abhiprAyano niSkarSa e ja che ke- (1) varasAda ane tApa nivAraNane mATe sAdhu chatra dhAraNa kare to anAcAra doSa lAge che. (2) zobhA ane mahimA vadhe tevA hetuthI chatra dhAraNa karavuM te anAcAra doSa che. (3) gADha rogAdinuM kAraNa upasthita thAya
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra tyAre chatra dhAraNa karavuM paDe to te anAcAra doSa nathI. (4) sthavirane mATe chatra dhAraNa karavuM paDe to anAcAra doSa nathI. (20) :- cikitsA. tenA be artha thAya che. (1) auSadha sevana (2) vaidyaka vRtti. (1) auSadha sevana - zrI uttarAdhyayana, AcArAMga, sUyagaDAMga, praznavyAkaraNa Adi AgamomAM sAdhusAdhvIoe cikitsA na karavI, na karAvavI, anumodana paNa na karavuM te prakAranuM spaSTa kathana che. jyAre bIjI bAju zramaNopAsakane mATe bAramA vratamAM cauda prakAranA dAnamAM sAdhune AvazyakatA anusAra auSadha-bheSajathI pratilAbhita karavAnuM vidhAna che. jo roganI cikitsAno sarvathA niSedha hoya to auSadha-bheSajanA dAnanuM kathana kevI rIte hoya zake? tenuM samAdhAna e che ke- cikitsA na karavI te utsarga mArga che; tethI jyAM sudhI kSamatA hoya tyAM sudhI roga parISahane sahana karavo te zramaNa dharma che. jyAre vyaktinI kSamatA uparAMta roganI vedanA hoya tyAre zramaNa nirvadya cikitsAnuM avalaMbana laI zake che; te sAdhuno nirdoSa apavAda mArga che. doSa lagADIne cikitsA karAvavI te sadoSa apavAda mArganuM sevana che, tenuM prAyazcitta karIne zramaNa zuddha thAya che. nizIthasUtramAM vividha prakAranI cikitsAnA prAyazcitanuM kathana che. A rIte AcArAMga sUtra, uttarAdhyayana sUtra AdinA auSadha nahIM levAnA vidhAna ane zrAvakanA bAramA vratamAM AvatuM auSadha dAnanuM vidhAna samIcIna (2) vaidhaka vRtti :- soLa utpAdananA doSomAM eka doSa cikitsA paNa che. teno artha che auSadhAdi dekhADIne AhAra prApta karavo; sAdhu mATe AvA prakAre AhAranI gaveSaNA varjanIya che. AgamamAM spaSTa kahyuM che ke bhikSu cikitsA, maMtra, taMtra, auSadha bhaiSajya vagereno prayoga karIne bhikSA prApta na kare. cikitsA zAstra zramaNa mATe pApakRta kahela che. (21) pAra pApa - pagamAM pagarakhAM paheravA. kASTha ke cAmaDAnA pagarakhAM dhAraNa karavA te sAdhune mATe anAcAra doSa che. zarIranI asvasthatAmAM, ApatkAlamAM cAmaDA athavA kASTha sivAyanA pagarakhAM dhAraNa karI zake che. pagarakhA pagamAM ja paherAya che chatAM paNa- pada ApavAnuM kAraNa e che ke pagamAM ke anya koI bimArI hoya to pagarakhAMno apavAda mArge upayoga kare te anAcAra nathI. nirogI aNagAra pagarakhAM pahere to jinAjJAno bhaMga thAya che, IryAsamitinI virAdhanA thAya che, temaja sukhazIlapaNAnI vRddhi thAya che. mATe saMyamazIla sAdhue pagarakhAM dhAraNa karavA na joIe. (rara) samIraM goLo - agnino AraMbha karavo. agninA AraMbhathI chakAyanA jIvono AraMbha thAya che. agni tIkSmatama zastra che, sarva jIvone mATe AghAta janaka che. agnino AraMbha durgati vadhAranAra aneka doSonuM kAraNa che; tethI saMyamI muni prakAza mATe ke ThaMDInA nivAraNa mATe agnino AraMbha na kare. agni samAraMbha zabdamAM agninI aMtargata tenA sarvarUpa- aMgAra, murmara, arci, jvALA
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--3 : kSullakAcAra kathA vagere samAya jAya che. prakArAMtarathI agnithI AhArAdi rAMdhavuM, rAMdhavAnuM kahevuM, agni pragaTAvavAnuM kahevuM, prakAza karavo, bujhAvavo vagere rUpe paNa samAraMbha karavo, karAvavo ke anumodavo, te sarva anAcAra che. zayyAtara piMDa Adi anAcAra : sijjAyarapiMDaM ca AsaMdI paliyaMkae / gihaMtaraNisejjA ya, gAyassuvvaTTaNANi ya // 45 chAyAnuvAda : zayyAtapinDamsa, AsanIpau / gRhAntaraniSadhA ca, gAtrasyodvarttanAni ca // zabdArtha:- sikhkhAyapiMDa = zayyAtarano AhAra levo AsaMvItiya = sAMgAmAMcI ane palaMga para besavuM niraMtaragisiggA = gRhasthanA ghera jaIne besavuM gAyatsukRSi = zarIrano mela dUra karavA mATe pIThI vagere coLavuM. bhAvArtha:- (23) je gRhasthe rahevA mATe Azraya Apyo hoya te zayyAtara kahevAya; tenA gharanuM bhojana Adi levuM, (24) AsaMdI-sAMgAmAMcI upara besavuM, (25) palaMga upara besavuM, (26) gRhasthanA ghera jaIne besavuM (27) zarIranA avayavomAM pIThI coLavI, ItyAdi kriyAo karavI sAdhu mATe anAcIrNa che. vivecana : prastuta gAthAmAM pAMca anAcAronuM varNana che. (23) sibbAyar piMDa :- zayyAtaranA gharano AhAra levo. sejjhAyara zabdanA traNa saMskRtarUpa thAya che. (1) zayyAkara- zayyAne banAvanAra, (2) zayyAdhara- zayyAne dhAraNa karanAra, (3) zayyAtara-zayyAdAna karanAra. A traNe arthamAMthI ahIM trIjo artha mAnya che. zayyAtara zabdano pravRttilabhya artha A pramANe thAya che-- zramaNone rahevA mATe zayyA(sthAna) ApanAra zayyAtara kahevAya che. AjJA ApanAra gharanA mAlika athavA mAlike nirdeza karela koI vyakti zayyAtara kahevAya che. bhASyakAranA matAnusAra zramaNa je upAzraya ke sthAnamAM rAtri daramyAna rahe, sUve ane carama Avazyaka kArya--pratikramaNa kare te sthAnanA svAmI zayyAtara thAya che arthAt te zayyAtara kahevAya che.(je sthAnamAM divase ja rahe tenA svAmI zayyAtara kahevAtA nathI.) zayyAtaranA azana, pAna, khAdima, svAdima, vastra, pAtra Adi agrAhya hoya che. tRNa, rAkha, pATa, pATalA, bAjoTha Adi grAhya hoya che. zayyAtara piMDanA doSa H- zayyAtaranA gharano AhAra grahaNa karavo te anAcAradoSa che. zayyAtarane
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 zrI dazavaikAlika sUtra tyAMthI AhAra grahaNa karavAthI tene bojo vadhI jAya, kyAreka azraddhA ane abhaktinA bhAva thAya che, pariNAme sAdhune sthAnanI prApti durlabha thaI jAya che. kyAreka te atibhaktivaza dezika doSa yukta AhAra pANI vahorAve che. sAdhune eSaNA samitinuM pAlana yathArtha rIte thatuM nathI tema ja gRhasthanA pratibaMdhamAM rahevuM paDe che. A sarva doSonI saMbhAvanA hovAthI zayyAtara piMDano tyAga karavo joIe. (ra4) AvI - AnaMdI eka prakAranuM besavAnuM Asana athavA besavA yogya mAMcI, khATalI, khurasI, DoLI-sAdaDI, vagere AnaMdI kahevAya che. tenuM pratilekhanAdi barAbara thaI zakatuM nathI. tethI temAM besavAthI asaMyamanI saMbhAvanA che. (25) paniyaM - palaMga, mAMcI, khATa, khATalA, pathArI ItyAdi vAparavA. te sUvAnA kAmamAM Ave che tethI tene paryaka-palaMga kahe che. temAM UMDANavALA chidro hoya che, temAM koI jIva jaMtu besI jAya to te sArI rIte joI zakAtA nathI. Asana ane palaMgAdimAM besavAthI laghutA, zAsananI hIlanA, sukhazIlapaNuM ane hiMsA Adi doSonI saMbhAvanA che. tethI sAdhu tenA upara bese nahIM temaja sUe paNa nahIM. (ra) hitara ejJA -gRhattara niSadyA arthAt bhikSA Adi mATe gayelA aNagArane gRhasthanA gharamAM besavuM te anAcIrNa che. anya gRham pRdAtaram A pramANe vyutpatti karIe to, sAdhu je sthAnamAM svayaM nivAsa kare che, te sthAna tenA mATe svagRha che. te sivAyanA pratyeka sthAna tenA mATe paragRha athavA gRhattara che. saMkSepamAM sAra e ja che ke sAdhu gRhasthanA gharamAM arthAt potAnA rokAyelA sthAna sivAyanA anya sthAnamAM kAraNa vinA bese nahIM. gRhasthanA gharamAM besavAthI brahmacarya para vipatti Ave che, prANIono vadha thAya che, bhikSArthIone bhikSAnI aMtarAya paDe, gRhasthone krodha utpanna thAya ane kuzIlapaNAnI vRddhi thAya che. (27) virUdhyakALa :- gAtra udvartana. zarIramAM pIThI Adi coLavI-coLAvavI. A pravRttithI sAdhaka mala pariSahathI parAbhUta thAya che. te uparAMta zarIra zobhA, kAmavikAra, ItyAdi doSonI saMbhAvanA rahe che. prastuta sUtranA chaThThA adhyayanamAM sAdhu mATe zarIra zobhAno niSedha karIne tenI aMtargata gAtra udvartanano paNa niSedha karyo che. tyAM kahyuM che ke saMyamI sAdhu cUrNa, kalka, lodhra Adi sugaMdhita padArthone potAnA zarIra upara coLe nahIM, tenuM sevana kare nahIM kAraNa ke zarIra vibhUSA sAvadha bahula che. tenAthI gADha karmabaMdhana thAya che. gRhasthanI vaiyAvacca Adi anAcAra : gihiNo veyAvaDiyaM, jA ya AjIvavattiyA / tattANivvuDabhoittaM, AurassaraNANi ya //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-3: zullakAcAra kathA || 4 7] chAyAnuvAdaH dine vaiyAvRAM, tyAM ja A nIvavRttitA ! taptAnivRttabhojitvaM, AturasmaraNAni ca // zabdArtha - udaLo = gRhasthanI vAvaDiya = vaiyAvRtya karavI enIvavatta = potAnI jAti Adi batAvIne AhArAdi levo tattApavuDamophad = je pANI agninA zastrathI barAbara ukaLyuM na hoya tevuM pANI levuM. athavA sacitta ane acitta baMne hoya tevA mizrita AhAra pANI grahaNa karavA sArasaraNAdi = sudhAdithI pIDita thaIne parivAranA lokonuM smaraNa karavuM. bhAvArtha :- (28) guhasthanI vaiyAvRtya karavI (29) jAti-kula-gaNAdi pragaTa karI AjIvikA meLavavI. (30) je padArtha sarvathA prAsuka(acitta) thayA na hoya, tenuM bhojana karavuM (31) bhUkha AdithI pIDita thaIne pArivArika janonuM smaraNa karavuM. vivecana : prastuta gAthAmAM cAra anAcAranuM varNana che. (28) jidipo reyAvaliyaM:- gRhasthanI sevA karavI. A zabdanA be artha thAya che- (1) taiyApRnya- 1. gRhasthanA upakAramAM pravRtta thavuM ane gRhastha saMbaMdhI vyApAra karavo. 2. gRhasthanA asaMyama jIvananI anumodanA karavI. 3. gRhasthane AhArAdi ApavA.4.gRhasthanA upakAra mATe tenuM kArya svayaM karavuM. vyApArAdi karavA. (2) vaiyAvanya- paricaryA sevA karavI. 1, gRhasthanI zArIrika sevA-zuzraSA karavI. 2. gRhasthane bIjAne tyAMthI AhAra, pANI, davA Adi lAvIne ApavA. 3. gRhastha pAse zArIrika sevA levI. koI paNa prakAre guhasthono upakAra karavAthI, sevA karavAthI ke karAvavAthI, tenA asaMyamI jIvananI anumodanA thAya che. tethI sAdhune mATe te anAcAra doSa che. (29) AvAva vattA :- AjIva vRttitA. jAti Adi batAvIne AjIvikA calAvavI. AjIva = AjIvikA calAvavAno upAya athavA sAdhana ane vRttittA = te sAdhana dvArA AhArAdi prApta karavo. AjIvikA prApta karavAnA ATha sAdhana che. tenA AdhAre AjIvavRttitAnA ATha prakAra thAya che. jema ke (1) brAhmaNa Adi jAti athavA jAti eTale mAtRpakSa. potAnI jAti dekhADIne AhArAdi prApta karavo te jAtyajIvavRttitA che. (2) ugrAdikula athavA kula eTale pitRpakSa, kuLa batAvIne AjIvikA karavI, te kuLAjIvavRttitA che. (3) kRSi Adi karma. AcAryAdi pAsethI zikSaNa prApta karyA vinA je kArya karI zakAya tene karma kahe che. khetI AdinI karma-kuzaLatAnI vAta kahIne AhArAdi prApta karavA. tenuM nAma kamajIvavaritA che. (4) je kAryamAM pravINatA meLavI zakAya te zilpa kahevAya che. vaNATa, silAI saMbaMdhI potAnA zilpa-kauzalyanI vAta karI AhArAdi prApta karavA te zilpAjIvavRttitA che.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 48 ] zrI dazavaikAlika sUtra (5) veza. potAnA vezanA sahAre AhAradi prApta karavA te liMgAjIvavRttitA che. (6) allAdigaNa che. potAnI gaNa vidyAnI kuzaLatAne dekhADIne AjIvikA karavI te gaNAjIvavRttitA che. (7) potAnA tapanuM varNana karI, AjIvikA prApta karavI te tapAjIvavRttitA che. (8) zAstrajJAna. potAnA zrutajJAnanI prazaMsA karI AjIvikA prApta karavI te zrutajIvavRttitA che. jAti Adine kahevAnI pravRtti be prakAre thaI zake che- (1) huM amuka jAtino chuM, ugratapasvI chuM, bahuzrutajJAnI che. A rIte pote ja potAnI jAti Adi batAvIne (2) anya dvArA potAnI jAti Adi kahevaDAvIne AjIvikA prApta karavI. uparokta koI paNa prakAre AhAra prApta karavo te saMyamI jIvana mATe doSarUpa che, te eka prakAranI lAcArI ke dInatA che, soLa utpAdananA doSamAMthI eka doSa che. tethI ja tevA sAdhuone AgamamAM kuzIla kahyA che. tevA sAdhuo jIhAlolupa banI potAnA zramaNabhAvane naSTa kare che. te AjJAbhaMga, saMyamanI virAdhanA ane paraMparAe mithyAtvane prApta kare che. A rIte AjIvavRttitAmAM aneka doSonI saMbhAvanA che, tethI te tyAjya che. (30) tattavuiDa mophatta - taptAnivRtta bhojitva-ardhapakva vastuno upabhoga karavo. tapta ane anivRtta, A be zabdono samAsa yukta zabdano prayoga mizra(sacitta-acitta) vastune darzAvavA mATe thayo che. tapta = tapAveluM, garama kareluM. anivRtta = jIva rahita na thayeluM. garama karavA chatAM athavA anya zastrano saMyoga thavA chatAM je pUrNa acitta na thayuM hoya tevuM jala ane bhojana grahaNa karavuM anAcAra che. ukALApUrvaka ukALeluM pANI pUrNa acitta thaI jAya che. barAbara na ukALeluM hoya tevuM mizra jala tahAnivRtta kahevAya che. athavA ekavAra pUrNa aceta thayeluM pANI tenI kAlamaryAdA pUrNa thatAM punaH saceta thaI jAya che. tevA jalane paNa tAnivRtta kahevAya che. pUrNa aceta thayeluM pANI comAsAmAM traNa prahara sudhI, ziyALAmAM cAra prahara sudhI ane unALAmAM pAMca prahara sudhI aceta rahe che, tyArapachI game tyAre te punaH saceta thaI zake che. A rIte aceta thayelA jalanI aceta rahevAnI kAlamaryAdA zAstranI vyAkhyAomAM ane graMthomAM darzAvelI che. te uparAMta mizra bhojana ke jemAM jIvanA pradezo rahI gayA hoya tevo ardhapakva AhAra levo. tene paNa taptAnivatta bhojana kahe che. sAdhune mATe prAsuka, jIvarahita, pUrNa acitta thayelA AhAra pANI ja kalpanIya che. tethI taptAnivRtta AhAra pANI grahaNa karavA, te anAcAra doSa che. (31) nA rastA - Atura = pIDita, duHkhI, saraLa = tenA be saMskRta rUpa thAya che- (1) mAni = smaraNa karavuM (2) za ni = trANa athavA zaraNa. A rIte A anAcArano artha che ke muni rogAtaMkathI ke parISahopasargathI duHkhI thaIne dInabhAve gRhasthonI ke pArivArika janonuM zaraNa icche athavA teone yAda kare, to te anAcAra che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-3: zullakAcAra kathA 4 9 sacitta mULA Adi anAcAra : ___ mUlae siMgabere ya, ucchukhaMDe aNivvuDe / kaMde mUle ya saccitte, phale bIe ya Amae // chAyAnuvAdaH mUrti gujara 2, pha@gu6manivRtam | kando mUlaM ca sacittaM, phalaM bIjaM ca Amakam // zabdArtha - vuiDe = pAkyA vagaranA-sacitta mUna = mULA hiMgaLavAre = AduM 3chuDe = gaMDerI, zeraDInA TukaDA savi7 - sacitta, sajIva vave mUtte = kaMdamULa gAma - kAcA, sacitta para = phaLa vIMs= bIja. bhAvArtha - (32) je jIvothI rahita thayelA na hoya tevA sacitta mULA (33) sacitta AduM (34) sacitta IkSakhaMDa (35) sacitta kaMda (36) sacitta mULa (kaMdamAMthI nIkaLelA bhUmigata tAMtaNA te mULiyA) (37) sacitta phaLa (38) ghauM vagere vanaspatinA sacitta bIja. vivecana : prastuta gAthAmAM sAta anAcAronuM varNana che. (32-33) mUtA lire - mULA ane AduM. sacitta mULA ane AduM sAdhu mATe agrAhya che. ahIM anaMtakAyanI agrAhyatA darzAvavA udAharaNarUpe A be nAma sUtrakAre ApyA che. (34) 3chuqTe:- Izu khaMDa. jemAM be parva mojUda hoya arthAt zeraDInI kAMtaLI vacce jemAM AMkha jevI AkRtivALI gAMTha hoya, tyAM sudhI zeraDI sacitta kahevAya che. te levAmAM anAcAra doSa lAge che. te parva-gAMTha kADhI levAmAM Ave ane te gaMDerInA rUpamAM thaI jAya tyAre te saceta kahevAtI nathI paraMtu temAM pheMkavAnuM vadhu pramANamAM hovAthI saMyama virAdhanA thAya che. tethI te agrAhya che. (35-36) vadhe mUtte :- kaMda ane mULa. A be zabdo vRkSanI kramika avasthAnA bodhaka che vRkSano sahuthI nIceno bhAga mULa kahevAya che ane tenI uparano bhAga kaMda kahevAya che. ahIM gAthAmAM kramano vyatyaya thayo che. vyavahAramAM paNa kaMdamULa zabda prayoga bahu pracalita che. (37-38) patte vaNa 2 nAma:- acitta nahIM thayelA AmrAdi phaLo tathA ghauM Adi ugavA yogya vanaspatinA bIja sAdhu mATe grahaNa karavA yogya nathI. bibuDe, savare mAmaNa - anivRtta, sacitta, Amaka. mULa kaMda AdinI sacitta avasthA batAvavA A traNa zabdano prayoga che, te traNe zabdo ekArthaka hovA chatAM temAM kaMIka bhinnatA che. yathA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra (1) je sacitta vastu upara zastrAdino prayoga thayo hoya paraMtu te prAsuka-jIvarahita thaI na hoya, tene te anivRtta kahevAya che. (2) jenA upara zastrano prayoga thayo ja nathI, evI je vastu sajIva che te sacitta kahevAya che.(3) je paripakva thayelA na hoya tevA kAcA phaLAdi Amaka kahevAya che. A rIte A traNe ya zabda sajIvatAnA dyotaka che. pahelAMmAM zastra prayoga thayo che paNa haju teno jIva alaga thayo nathI. bIjAmAM zastra prayoga thayo nathI. trIjAmAM paripakavatA AvI nathI. 50 gAthA kathita anaMtakAyika mULA, AduM, kaMda tathA pratyeka zarIrI mULIyA, zeraDI, phaLa, bIja vagere sacitta hoya to tene grahaNa karavAthI, vAparavAthI ahiMsAvratano bhaMga thAya che. mATe A anAcAra doSa TALavA joIe. sacitta saMcaLa Adi anAcAra : 8 sovaccale siMdhave loNe, romAloNe ya Amae / sAmudde paMsukhAre ya, kAlAloNe ya Amae // chAyAnuvAda : sauvarvata sainyava jJavaLa, romAlavaLa = Amam / sAmudraM pAMzukhArazva, kAlalavaNaM ca Amakam // zabdArtha:- JAmam - sacitta sova--te = khANanuM saMcaLa siMdhave toLe = siMghAlUNa romAtone - romaka kSAra-romaka dezanuM mIThuM Ama-sacitta sAmudde = samudranuM mIThuM vasuravAre = khAro, pAMsulavaNa jAlAloLe - kALuM mIThuM. = bhAvArtha :- (39) sacitta saMcaLa (40) siMghAlUNa (41) romaka kSAra (42) sAmudrika lavaNa (43) khAro (44) kALuM mIThuM vagere upayogamAM levA. vivecana : A gAthAmAM cha prakAranA lavaNa-mIThAnuM varNana che. (39) sovanane te saMcaLa lavaNa che. -: (1) saMcaLa mIThuM(namaka). uttarapathanA eka parvatanI khANamAMthI nIkaLatuM mIThuM (40) saindhava :- siMdhAlUNa. sindhu dezanA parvatanI khANamAMthI utpanna thanAruM mIThuM. - (41) romAlavaLa :-: - rUmAdezamAM utpanna thanAruM arthAt mIThAnI khANamAM utpanna thanAruM mIThuM. (42) sAmudraviNa :- samudranA pANIne kyArIomAM bharIne, pakAvavAmAM AvatA mIThAne sAmudralavaNa kahe che.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--3 : kSullakAcAra kathA (43) pAMluhAra :- uparanI jamInamAMthI nIkaLeluM mIThuM, je pApaDIyo khAro kahevAya che. (44) vhAlAtavaLa :- - kALuM mIThuM. saindhava parvatanI vacce vaccenI khANamAMthI utpanna thanAruM athavA dakSiNa samudranI najIkamAM utpanna thanAruM mIThuM. A cha prakAranuM mIThuM sacetta hoya tyAM sudhI sAdhu mATe agrAhya che. dhoti neti Adi anAcAra : dhuvaNetti vamaNe ya, vatthIkamma vireyaNe / aMjaNe daMtavaNNe ya, gAyabbhaMgavibhUsaNe // 51 chAyAnuvAda dhotinetizva vamanazva, vastimaM virezvanam / ajjanaM dantavarNaM, gAtrAbhyaGagavibhUSaNe // zabdArtha:- dhUvaLetti(dhokhetti) = dhoti neti kriyA karavI vamaLe = vamana karavuM valbhIvana bastikarma, adho mArgathI sneha, guTIkAdi dvArA maLa utAravo viSeyane = julAba levo aMgakhe AMkhomAM AMjaNa AMjavuM vatavo = dAMtane raMgavA gayaPT = gAtrAbhaMga, zarIrane telAdi lagADavuM vibhUSaNai = zarIrane vibhUSita karavuM. = bhAvArtha:- (45) dhotineti kriyA karavI (46) vamana karavuM (47) enImA vagere levo (48) julAba levo (49) AMkhomAM AMjaNa AMjavuM, (50) dAMta raMgavA, (51) gAtrAmbaMga karavuM (para) vibhUSA karavI. vivecana : A gAthAmAM ATha anAcAronuM varNana che. A ATha pravRtti zarIranI paricaryA rUpa che. (45) thuvanetti(dhonetti) :- dhoti neti kriyA. zarIranI zuddhi mATe komala, suMvALA vastra ke dorA(jhINA sUtara)ne nAka dvArA ke mukha dvArA zarIranI aMdara pahoMcADI kapha vagerenI zuddhi karavI. [ gujarAtI bhagavada gomaMDala koSa bhAga-5, pRSTa-4755 temaja bhAga-5, pRSTa-5175 ] A zabdanA paraMparAe dhUpa karavo dhUmrapAna karavuM vagere artha paNa upalabdha thAya che. (46-47-48) vamaLe, vImna, vireyane H- vamana, bastikarma, virecana. vamana--UlTI karavI, mIMDhoLa AdinA prayogathI AhArane bahAra kADhavo. tene urdhva-vireka kahe che. bastikarma-apAna mArga dvArA sneha AdinA prakSepane basti karma kahe che. AyurvedamAM vibhinna prakAre bastikarmano ullekha maLe che. carmanI ke rabaranI naLIne 'basti' kahe che. tenA dvArA snehane caDhAvavuM te bastikarma che. bastikarma kaTivAta, arza Adi rogane dUra karavA mATe che. A yugamAM tene enimA kahe che. virecanano artha che julAba
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra dvArA maLane dUra karavo, tene adho vireka kahevAya che. gAthAnA pUrvArdhanI A cAre ya prakriyAo Arogya mATenI che. jo te zarIranI AsaktithI rUpa, bala AdinI vRddhinI apekSAthI karavAmAM Ave to anAcAra doSarUpa che. (49) aMnaLe :- vibhUSA mATe ane bIjAne vaza karavA mATe AMkhomAM AMjaNa, suramo, kAjala vagere AMjavuM. 52 (50) vRMtavaLe H- dAMtane sApha karavA. tenA traNa artha thAya che- (1) dantavana- dAMtane vana = vanaspati athavA vRkSanI DALIthI sApha karavA arthAt dAtaNa karavuM. (2) maMjana AdithI dAMta sApha karavA. (3) dAMtane vibhUSita karavA athavA raMgavA. A kriyAmAM kogaLA karavA, pANI pheMkavuM Adi pravRttimAM jIvonI virAdhanA thAya che ane temAM zobhA--vibhUSAno bhAva hoya to paNa te anAcAra che. (51) yAmaMna :- gAtrAmbaMga. zarIrane tela AdithI mAliza karavuM. temAM sukumArapaNuM, sukhazIlapaNuM vRddhi pAme che mATe anAcAra doSa che. (52) vibhUlane H- vibhUSA karavI. zarIrane vastra, AbhUSaNAdithI suzobhita karavuM; keza prasAdhana karavA; keza, dADhI, mUMcha, nakha Adine zaNagAranI dRSTithI kApavA; zarIrane sajAvavuM, te vibhUSA che. vibhUSA brahmacarya mATe ghAtaka che. A zAstranA chaThThA adhyayanamAM vibhUSAne aDhAramuM varjya sthAna kahyuM che tathA AThamA adhyayanamAM AtmagaveSI puruSa mATe vibhUSAne tAlapuTa viSa samAna kahI che. uttarAdhyayana sUtranA soLamA adhyayanamAM navamI brahmacarya guptinA saMdarbhamAM kahyuM che ke vibhUSA karanAra sAdhu strIo dvArA prArthanIya thaI jAya che. strIo dvArA prArthita ane abhiSita thavAthI tenA brahmacarya viSe zaMkA, kAMkSA, vicikitsA utpanna thAya, te brahmacarya vratathI cyuta thaI jAya, unmAdane prApta thAya, dIrgha vyAghigrasta thAya, athavA sarvajJa praNita dharmathI bhraSTa thAya ItyAdi koIpaNa doSo utpanna thAya tevI pUrNa saMbhAvanA rahe che. tethI brahmacArIne mATe vibhUSA tyAga anivArya che. dazavaikAlika sUtranA chaThThA adhyayana anusAra vibhUSA karanAra bhikSu cikaNA karma bAMdhe che, jenA kAraNe te ghora saMsAra sAgaramAM paribhramaNa kare che. A rIte ahIM sudhI bAvana anAcAronuM vizleSaNayukta varNana pUrNa thAya che. anAcArono upasaMhAra : nigraMthano mahimA : 10 savvameyamaNAiNNaM, NiggaMthANaM mahesiNaM / saMjamammi ya juttANaM, lahubhUyavihAriNaM // chAyAnuvAda : sarvametavanA pILa, nidraMnthAnAM maharSILAm / saMyame ca yuktAnAM, ladhubhUtavihAriNAm //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--3: zulalakAcAra kathA zabdArtha - saMgamagni = saMyama ane tapamAMguttai = joDAyelA tadumUlyavahAra = laghubhUta thaIne vicaranArANi thApa nigraMtha masimaharSione mATe A sabaMne sarve = anAcIrNa che. bhAvArtha - saMyama ane tapamAM joDAyelA tathA vAyuvat laghubhUta (haLavA) thaIne vicaranArA nigraMtha maharSio mATe A sarve anAcIrNa che arthAt AcaravA yogya kRtya nathI. paMcAsavapariNNAyA, tiguttA chasu saMjayA / 11 paMcaNiggahaNA dhIrA, NiggaMthA ujjudaMsiNo // chAyAnuvAda: panvIzavaparijJAta:, triguptA: pa saMyatA ! paJcanigrahaNA dhIrA, nirgranthA RjudarzinaH // zabdArtha -paMcAlava= pAMca AsavonA pariNA = jANanArA tiguttA = traNa guptinA dhAraka chasusaMgathI = chakAya jIvonI jayaNA karanArA paMvALapaIT = pAMca Indriyono nigraha karanArA thI = dhira, nirbhaya, sAta bhayothI rahita 3nuvAsino - mokSa athavA saMyamane jonArANikathA = nirjhanyo hoya che. bhAvArtha:- je pAMca Asavone tyAganArA, trigupta, chakAya jIvonI rakSA karanArA, pAMca Indriyono nigraha karanArA, nirbhaya evaM mokSa tathA mokSanA kAraNabhUta saMyamane jonArA RjudarzI nirgastha kahevAya che. AyAvayaMti gimhesu, hemaMtesu avAuDA / - vAlInuM pariNA , saMjayA lusamAdiyA || chAyAnuvAdaH AtApanti kheDu, hemantapu vRtA: I __ varSAsu pratisaMlInAH, saMyatA susamAhitAH // zabdArtha - saMjaya = saMyamI sAdhusu= grISmakAlamAM Ayoti= sUryanI AtApanA le che tevuM = zItakAlamAM gavADA = aprAvRtta-vastrarahita thaIne ThaMDI sahe che vAlANuM = varSAkAlamAM DilA = eka sthAnamAM Indriya vaza karIne rahe che sumAhitya = susamAdhivaMta, jJAnAdimAM sadA tatpara rahe che. bhAvArtha - pUrvokta guNa saMpanna nigraMtha grISma kAlamAM AtApanA le che, zItakAlamAM vastrarahita thaIne ThaMDIne sahana kare che, varSAkAlamAM eka sthAna para Indriyone vaza karIne besI rahe che ane jJAna, dhyAnamAM sadA tatpara rahe che. vivecana : prastuta gAthAomAM anAcArono upasaMhAra karatAM aneka vizeSaNo dvArA nigraMthano mahimA pradarzita 12
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pa 4 ] zrI dazavaikAlika sUtra karyo che. saMganniya kuttA :- kuttA zabdanA aneka artha che yathA- yukta, udhata, tatpara, tallIna, saMbaddha, sahita, samanvita Adi. tethI A saMpUrNa vAkyano artha che- saMyama pAlanamAM tatpara, saMyama samanvita. nada mULa viMi :- zramaNa nigraMtha dravya ane bhAva baMne prakAre haLavA thaIne vicaraNa kare che. dravyathI teo alpa upakaraNo(jIvanopayogI sAdhano)vALA hovAthI ane bhAvathI kaSAyone maMdatara-maMdatama banAvatA hovAthI laghubhUti vihArI kahevAya che. dasamI gAthA anusAra nigraMtha, maharSi, saMyamamAM lIna ane laghubhUta vihArI A cAra vizeSaNothI yukta zramaNa mATe pUrvokta sarva pravRttio saMyama vighAtaka hovAthI jIvana paryata anAcaraNIya che. pAlava paricchAthA:- pAMca Asavane jANIne teno virodha karanAra. jenA dvArA AtmAmAM karma praveza kare tene Azrava kahe che. hiMsA, asatya, adatta, maithuna ane parigraha, A pAMca Azrava che. tenA kAraNabhUta mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya, yogAdi pravRttio paNa AzravarUpa che. pariNAthA - parijJA. jANavAnA be prakAra che- jJAnaparijJA ane pratyAkhyAna parijJA. je paMcAzravanA viSayamAM banne parijJAthI yukta che, te paMcAzrava parijJAtA kahevAya che. Azravone jANavA te jJAna pariNA che ane jANyA pachI tene choDI devA te pratyAkhyAna parijJA che. nizcaya nayathI je pApane jANIne pApa karatAM nathI. te ja pApakarmanA jANanArA che ane je jANatA hovA chatAM pApanuM AcaraNa kare che, te kharekhara pApane jANanArA kahevAtA nathI paraMtu ajJAnI kahevAya che. tiguttA :-traNa guptithI gupta. mana, vacana ane kAyAno sArI rIte nigraha karanAra trigupta kahevAya che. chasu saMga:- pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane trAsa A cha prakAranA jIvonI rakSAmAM je yatanAzIla hoya, sarva jIvonA abhayadAtA hoya te saMyata kahevAya che. pariNA :- pAMca Indriyono nigraha karanArA. zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza A pAMce IndriyanA viSayamAM rAgadveSa na thAya te rIte pAMce IndriyonuM damana karanArAne paMcanigrahI kahevAya che. dhIrA dhIra ane zUra ekArthaka che. je buddhimAna che, sthira che, te vIra kahevAya che. kyAMka thIrAnA sthAne vIrA pATha paNa maLe che. jeno artha zUra, vIra, parAkramI thAya che. 3nuvaMsine -A zabdano be prakAre artha thAya che- (1) ujju eTale saMyama. je kevaLa saMyamane jue che, saMyamamAM lIna rahe che tathA sva ane paramAM samabhAva rAkhe che tene judarzI kahevAya che. (2) mokSano sIdho ane saraLa rasto saMyama che. temAM je vizvAsa rAkhe che, tene judarzI kahevAya che. A rIte zramaNa nigraMtha agiyAramI gAthAmAM kathita cha guNonA dhAraka hoya che.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-2: salAcAra kathA [ pa pa ] bAramI gAthAmAM sAdhune mATe traNe ya RtuonA pRtha-pRthaka kRtyonuM varNana karyuM che. te varNana teonA tapa saMyamanA utkaTa lakSyane sUcita kare che. gAthAmAM sUcita grISma ane zItakAlanA baMne kRtyo taparUpa che. ane varSAkAlanuM kRtya saMyamarUpa che. AtApanA - AtapanA be prakAranI hoya che- (1) grISma RtumAM tApamAM besavuM, sUrya sAme mukha karI samatala page UbhA rahevuM temaja eka page UbhA rahevuM vagere uSaNa AtApanA che. (2) zItakAlamAM alpa vastra ke eka vastra rAkhI ThaMDIne sahana karavI, havAnA sthAne jaI vastra dUra karI UbhA rahevuM vagere zIta AtApanA che. vAsI DI - pratisaMlinatA-pravRtti ochI karavI. varSARtumAM muni pratisalIna rahe che. kAraNa ke varSARtumAM aneka prakAranA jIvonI utpatti thAya che; te jIvonI rakSA mATe muni gamanAgamana, AhAravihAra Adi sarva pravRttione ghaTADIne AtmabhAvamAM sthira thavA prayatnazIla rahe. muni saMcaraNanI pravRttio ochI kare te Avazyaka che. saMgathI susadiyA - saMyamI susamAdhivaMta muni. je saMyamI sAdhu-sAdhvIoe potAnA siddhAMto prati samAdhAna prApta karyuM che, jenuM mana dharmamAM ke saMyamamAM sunizcita che, susamAhita che, je zruta, vinaya, AcAra ane tapa A cAra prakAranI samAdhimAM lIna banI gayA che, te susamAdhivaMta saMyatI kahevAya che. maharSinuM dhyeya :___ parIsaha riUdaMtA, dhuyamohA jiiMdiyA / savvadukkhappahINaTThA, pakkamaMti mahesiNo // chAyAnuvAdaH parISarapukAna, dhutamota nitakriyA: I. sarvaduHkhaprahINArtha, prakrAmanti maharSayaH // zabdArtha - parIsada rivaMtA - parISaharUpI verIone damanArA dhUyamoda = mohakarmane dUra karanArA niriyA = Indriyone jItanArA masino - maharSio sabUkuupahAkU = sarva duHkhone nAza karavA mATe pa ti = parAkrama kare che. bhAvArtha - pariSaharUpI zatruone jItanArA, mohane dUra karanArA tathA Indriyone jItanArA maharSio sarva prakAranA duHkhono nAza karavA mATe parAkramazIla rahe che. vivecana : prastuta gAthAmAM paNa sAdhakanA guNonA nirUpaNa sAthe tenA sarvakarmanA kSaya rUpa dhyeyanuM kathana che.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika satra parIkSada rivavaMtA:- parISaharUpI zatruone jItanArA. saMyama pAlanamAM aneka prakAranA kaSTo utpanna thAya che, tene muni samabhAvathI sahana kare che. te kaSTone uttarAdhyayana sutranA bIjA adhyayanamAM bAvIsa parISaha rUpe varNavyA che. te parISaha sAmAnya sAdhakonA saMyama pariNAmone vicalita ke naSTa karanArA hovAthI ahIM tene parISaharUpI zatru tarIke nirdiSTa karI te zatruone damana karanAra munine parISada ripulAva kahyA che. tAtparya e che ke uccakoTinA saphala sAdhaka ke Adarza sAdhaka upasthita bAvIsa parISahonA saMyogomAM samabhAvayukta rahI saMyamanA niyamopaniyamomAM ane bhagavadAjJAmAM sthira pariNAmI rahe. "yamo - mohano artha mohanIya karma athavA moha-Asakti che tethI dhutamohano artha A pramANe thAya che ke jeoe mohane prakaMpita karI dIdho che, dhrujAvI dIdho che arthAt mohano tyAga karyo che te "tamohA nigraMtha che. naliyA - IndriyonI viSaya lAlasAthI mukta thanAra jitendriya kahevAya che. sabUkuvA pahakhaTTa pafmati mati - maharSio zArIrika, mAnasika samasta du:khono nAza karavA mATe parAkrama kare. A caraNamAM maharSione uparokta samastaguNa dhAraNa karavAno uddezya sUcita karyo che. sAdhakono samasta puruSArtha(tapasaMyamamAM parAkrama) saMsAranA dukhothI mukta thavA mATe hoya che. rAgadveSa te karmanA bIja che. tenAthI ja janma, jarA, maraNa, roga, zoka, tApa, saMtApa Adi janme che. teno nAza karavo te ja sAdhakanI sAdhanA che, te ja tenuM parAkrama ane puruSArtha che. sAdhakanA jIvanamAM anAcAra doSa jyAre chUTI jAya tyAre AtmAnA guNo pragaTa thAya che. dhananA arthIne lAbha thAya tema lobha vadhe te rIte saMyamanA arthI sAdhaka, jema jema guNo pragaTe tema tema nirjarAno vizeSa prayatna kare che; tevuM garbhita sUcana ahIM prApta thAya che. anukULa ane pratikULa paristhitimAM sAdhakanuM sattva jAgRta thAya che. tyAre te parISaha vijetA bane che. apramattabhAve puruSArtha karatA te kramazaH samabhAvanI vRddhi prApta kare che. samabhAvanI pUrNatA prApta karI te sarva duHkhono aMta kare che. 14 cAritranuM phaLa : dukkarAI karittANaM, dussahAI sahittu ya / ke ittha devaloesu, kei sijhaMti NIrayA // chAyAnuvAdaH kuLa tvA 2, kurUhari satvA 2 kecidatra devalokeSu, kecitsiddhayanti nIrajasaH // zabdArtha -purA duSkara kriyAone, anuSThAnone varittA = karIne judA = asahanIya hatu = sahIne, sahana karIne je rUlya = keTalAka ahIMthI, A saMsAramAM ja rahIne devanopaNuM =
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-2: salAcAra kathA. [ pa 7 ] devalokomAM jAya che ane je nArayA = keTalAka karmarajathI rahita thaIne siti = siddha thAya che. bhAvArthaH- duSkara kriyAone-anuSThAno karIne ane duHsahya kaSTone sahana karIne keTalAka sAdhaka ahIMthI mRtyu pAmIne athavA A saMsAramAM ja rahetA devalokamAM utpanna thAya che to keTalAka sAdhaka sarvathA karmarajathI rahita thaIne siddha thAya che. __ khavittA puvvakamAI, saMjameNa taveNa ya / siddhimaggamaNuppattA, tAiNo pariNivvuDA // tti bemi // chAyAnuvAda: patyA pUrvajanmaffja, saMyamena tapa ! siddhimArgamanuprAptAH, tAyinaH parinirvRtA // iti bravImi // zabdArtha - saMgane" = saMyamathI tapa = tapathI puSyA - pUrvopArjita karmone vittA = khapAvIne-kSaya karIne siddhimAM = mokSanA mArgane, saMyamane anupatta = prApta thayelA tALo = cha kAyanA rakSaka sAdhu paribuDA = nirvANane pAmyA, prApta kare che. bhAvArtha-mokSamArgamAM upasthita ane chakAya jIvonA rakSaka aNagAra saMyama ane tapa dvArA pUrvopArjita karmono kSaya karIne parinirvANa(mokSa)ne prApta kare che. vivecana : prastuta be gAthAmAM anAcAranA tyAgI nigraMthone prApta thatAM anaMtara ane paraMpara phaLanuM darzana karAvyuM che. je phaltha revanopaNa - sAdhaka Atmazuddhi mATe anAcArano tyAga, Indriya vijaya, kaSAyono upazama vagere duSkara kArya karIne, parISaha vijaya, AtApanA vagere duHsahA kaSTone samabhAvapUrvaka sahana karI karmono kSaya kare che. karmono kSaya karIne keTalAka jIvo mokSamAM jAya che ane saMpUrNa karmano je kSaya na karI zake te devalokamAM jAya che. girA - saMpUrNa cAritranuM ArAdhana karatAM aSTavidha karmano kSaya thatAM saMpUrNa karmarajano nAza karI AtmA svayaM nirajaska banI mokSamAM cAlyo jAya che. A anaMtara phaLa che. vattA pubAruM saMgane tavega :- devalokamAM utpanna thayelo AtmA, cAritranI nirmaLa ArAdhanAthI prApta puNya bhogavavA chatAM temAM lapAto nathI. te puNya tenA mohakarmanuM poSaka banatuM nathI. daivI sukhone te anAsakta yoge bhogavI AyuSya pUrNa kare che. tyAra pachI manuSyabhava pAmIne avaziSTa karmono kSaya karavA mATe uttama suyogya nimitta pAmIne, saMsArathI virakta thaIne cAritrarUpa
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 zrI dazavaikAlika sUtra mokSamArgane prApta kare che. nigraMtha muni banIne, chakAya jIvono rakSaka banIne, pUrva saMcita karmano kSaya karavA saMyama ane tapa rUpa be amogha upAya ajamAve che. navAkarma praveze nahIM te mATe saMyamarUpa amogha upAya dvArA AzravanA dvArabaMdha kare che ane tapa dvArA pUrva saMcita karmano nAza kare che. jema ke eka moTuM pANInuM taLAva bhareluM hoya temAM garanALA dvArA pANI AvI rahyuM che, te pANI na Ave te mATe pahelAM garanALA baMdha karI devAya che ane pachI sUryanA pracaMDa tApathI taLAvamAM raheluM pANI kramazaH zoSAtuM zoSAtuM sukAI jAya che. Akhara taLAvanI jagyA jevI hatI tevI sApha thaI jAya che. te ja rIte saMyamathI karma-Azrava rokAya jAya che tathA AtmAnA pUrvopArjita karmo tapanI pracaMDa agnithI baLIne bhasmIbhUta thaI jAya che. tyAre AtmA karma rahita zuddha banI jAya che. tALo raLavuDa - cha kAya jIvanA pUrNa rakSaka mahAtmA parinivRtta thaI jAya che arthAt janma, jarA, maraNa, AdithI sarvathA mukta thAya che. ahIM paripatruDA zabda bhUtakAlIna prayoga lAge che paraMtu ahIM teno vartamAna athavA bhAvI artha karavo saMgata thAya che. -: paramArtha : puNya ane pAparUpI, zubhAzubha karmathI saMpUrNa mukta banavuM hoya temaNe saMyama ane tapa svIkAravA jarUrI che. puNyanA phaLarUpe anukuLa sAmagrI maLe to ye rAgarahita nirapekSa avasthA keLavavI paDe che ane pApanA phaLarUpe pratikULa sAmagrI maLe to sahanazIlatA keLavavI jarUrI che. A bannemAM jeo taTastha rahI zake che, teo saMyamamAM susthita banI zake che. je jinazAsananA kaSTakAraka dharmAnuSThAno dvArA duHkhamAM ane sukhamAM samAdhi rAkhavAno abhyAsa kare che te sukhane pacAvavAnI kaLA prApta karI, sukha-duHkha ubhayamAM samAdhine sAcavavA samartha bane che. teo sukha-duHkhanA nimitto Ave tyAre rAga-dveSa nahi karatAM anityAdi bhAvanAonA baLe aMte AtmAnA sahaja svabhAvane vare che. A sahaja sukhanI samAdhi ja sAdhu jIvananuM sAdhya che ane te cAritranA baLe siddha karI zakAya che. mATe muktinuM anaMtara kAraNa cAritra che. vAstavamAM samyagujJAna, samyagudarzana, samyaguM cAritra mokSa prApta karAvanAra sahyogI mitra che. bAvana anAcAronuM saMkSipta vivaraNa: krama nAma 1 |audezika 2 kritikRta 3 nityaka artha anAcAranuM kAraNa sAdhunA uddezathI banAvela AhArAdi levA. | jIva vadha(hiMsA) sAdhu mATe kharIdIne lAvelA AhArAdi levA. adhikaraNa haMmezAM eka ja gharano nimaMtraNa karAyelo | bhojana-samAraMbha muni mATe thAya. AhAra levo. dUrathI sAdhu mATe upAzrayAdi sthAnamAM cha kAyajIvanI hiMsA thAya. sAmethI lAvelA AhArAdi levA. | 4 | abhihata
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-3 : kSullakAcAra kathA krama nAma 5 |rAtribhojana 6 |snAna karavuM 7 |gandha vilepana 8 mAlya 9 |vIMjhana 10 sannidhi 11 gRhIpAtra 12 |rAjapiMDa 13 kAka 14 saMbAdhana 15 daMta pradhAvana 16 saMpRcchana 17 deha pralokana 18 aSTApada nAlikA 19 |chatradhAraNa 20 cikitsA 21 upAnaha 22 agni samAraMbha artha sUryAsta pachI bhojana karavuM. acitta pANIthI amuka aMga ke sarva aMgane dhovA. sugaMdhita padArthano lepa karavo. phUlonI mALA gaLAmAM dhAraNa karavI. paMkhAdithI havA khAvI. ghI, goLa, mIThAi vagere koIpaNa khAdha padArthano rAtre saMgraha karavo. gRhasthanA pAtramAM AhArAdi karavo. abhiSeka karAyelA rAjAne mATe banAvelo AhAra levo. "tamane zuM joIe" ema pUchIne banAvelo AhAra levo te. zarIramardana, pagacaMpI Adi karAvavA. dAMtone dhovA gRhasthonA zarIra ke tenA ghara saMbaMdhI pharALa-jema pUchavA. dezadina darpayAdimAM jovA zetaraja ramavI, pAsA pheMkIne copATa, gaMjIpo vagere ramato ramavI. jugAra ramava. chatra dhAraNa karavuM. sAvadha upacAra karAvavA ke karavA pagamAM pagarakhAM, cAkhaDI paheravAM, Aga jalAvavI, tApavuM Adi anAcAranuM kAraNa jIva vadha thAya vibhUSA ane Araba vibhUSA evuM AraMbha puSpAdi vanaspati jIvonI hiMsA vAyukAyika ane UDatA kSudra jIvono vadha. kIDI vagere viklantijIvonI ni thAya che, parigraha satA varSe. 59 apsAyika jIva vadha, khovAI javAthI Apatti bhIDane kAraNe virAdhanA tathA gariSTa bhojanathI pramAdavRddhi nimitta pa sUtra tathA arthanI hAni, zarIra pA vizvA pApanuM anumodana vibhUSA, ahaMkAra, zarIra mohavRddhi daLanuM haze. lokApavAda anaIdaDa kriyA ahakAra-lokApavAda, sukhazIlatA hiMsA, sutra ane arcanI ni gAma, AraMbha Adi. jIva hiMsA
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 60 | zrI dazavaikAlika satra kama nAma artha anAcAranuM kAraNa 23 zayyAtarapiMDa | je gRhastha rahevA mATe Azraya Apyo hoya, eSaNA doSa tenuM bhojana levuM te, AjJA ApanArano AhAra levo. 24 |AsaMdIno polANavALI, sprIMgavALI, jALIvALI | chidramAM rahelAM jIvonI virAdhanA, sukhazIlatA upayoga ArAma khurazI vagere besavAnA sAdhana Adino upayoga karavo. 25|pardhakano upayoga palaMga, Dholiyo, sprIMgavALA hiMDoLA khATa | chidrasthajIvonI virAdhanA tathA brahmacarya bhaMganI Adino upayoga karavo. saMbhAvanA 26 gRhAntaraniSadyA gRhasthane ghera besI rahevuM. brahmacaryamAM AzaMkA Adi doSa 27 gAtra udvartana zarIra para pIThI, ubaTana Adi lagAvavA vibhUSA mAliza Adi karAvavuM. | 28|gRhivaiyAvRjya gRhasthonI zArIrika sevA karavI adhikaraNa, Asakti athavA levI. 29 AjIvavRttitA | zilpa AdithI AjIvikA calAvavI. | Asakti, parigraha 30 taptAnivRtta | pUrNatayA zastra apariNata, AhAra pANI | jIva hiMsA, sacittAvAra bhojittva levA (kAcA-pAkA) Atura smaraNa roga athavA sudhAnI pIDA utpana dIkSA tyAganI saMbhAvanA, saMyamathI athavA Atura thavA para priyajanonuM smaraNa athavA vicalita thavuM. zaraNa cikitsAlayanuM zaraNa levuM. 32 sacitta mUlaka | sacitta mULA levA vanaspatikAyika jIvono vadha. 33 sacitta zRMgabera | sacitta AduM levuM vanaspatikAyika jIvono vadha. 34 sacitta IkSakhaMDa | sacitta zeraDIno upayoga karavo. | vanaspatikAyika jIvono vadha. 35 sacitta kaMda sUraNa, baTeTA, DuMgaLI, lasaNAdi kaMda levA | vanaspatikAyika jIvono vadha. 36 sicitta mULa vRkSanA sacitta mULiyAdi levA vanaspatikAyika jIvono vadha. 37|sacitta phaLa AgrAdi phaLa levA vanaspatikAyika jIvono vadha. vanaspatikAyika jIvono vadha. 38 sacitta bIja | ghauM Adi anAjanA sacitta dANA vagere levA.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-3: kSullakAcAra kathA | S1 | kamanuM nAma | artha anAcAranuM kAraNa sacitta saMcaLa levo sacitta sauvarcala lavaNa pRthvIkAyika jIva vadha. 40 sacitta saidhava | siMdhAluNa levuM pRthvIkAyika jIva vadha lavaNa sacitta romA | roma dezanuM mIThuM levuM pRthvIkAyika jIva vadha lavaNa sacitta sAmudrI samudranuM mIThuM levuM pRthvIkAyika jIva vadha lavaNa | 43 sicitta khAro, pApaDIyo khAro levo pRthvIkAyika jIva vadha pAMsukSAra 44 sacitta kALu | kALuM mIThuM levuM pRthvIkAyika jIva vadha lavaNa 45 dhUmanetra dhotI khetI kriyA karavI zarIrazuzruSA (dhoti) 46 vimAna auSadha dvArA UlaTI karavI atyadhika mAtrAmAM bhojana karavAthI asaMyama 47 bastikarma enimA vagere levA atyadhika mAtrAmAM bhojana karavAthI asaMyama. 48 virecana julAba, reca levo nirarthaka pravRtti vRddhi 49]aMjana AMkhomAM sUramo, kAjaLa, Adi AMjavA | parokSa hiMsA, vibhUSA 50 dasa varNa dAMtane raMgavA athavA dAtaNa karavuM vanaspatikAya vadha, vibhUSA gAtrALaMga zarIra para tela AdinuM mAliza karavuM vibhUSA, TApaTIpa, zarIrapuSTithI brahmacarya ghAta para |vibhUSA zaNagAra sajavA, tenA prasAdhana vAparavA | vibhUSA vastrAbhUSaNathI zarIra zobhAvavuM. uparokta je saMkhyA darzAvI che teno mULapAThamAM koI nirdeza nathI, tema chatAM paraMparAmAM bAvana anAcAra prasiddha che. II adhyayana-3 saMpUrNa |
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra cothuM adhyayana ja paricaya : * A adhyayanuM nAma cha javanikAya' che. teno varNita viSaya che- cha prakAranA jIvonuM svarUpa darzana ane tenI hiMsAthI nivRtta thaI ahiMsA dharmamAM sthita thavA mATeno upadeza. tethI tenuM nAma che jIvanikAya che. ke tenuM bIjuM nAma dharmaprajJapti paNa che. zAstrakAre svayaM prathama sUtramAM ja tenuM kathana karyuM che. teya me kiMI tharmapattiA A adhyayana zratadharma ane cAritradharmane vyakta kare che te apekSAe tenuM dharmaprajJapti nAma paNa sArthaka che. * A adhyayananA viSayone niryuktikAre pAMca vibhAgamAM vibhakta karyA che. jIvAjIvAhigamocarittadhammotaheva jayaNA / 3vapakSo dhammapata chanavAyA hirA II niyukti 4-216] (1) jIvAjIvAdhigamaH- jIva ane ajIvano bodha karAvavo. jIvAdi tattvo upara yathArtha zraddhA karavI te samyagadarzana che. tattva nava che. jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa. A nave tattvomAMthI jIva sivAyanA ATha tattvono mukhya saMbaMdha jIva sAthe che. jIva na hoya to zeSa tattvo jANI zakAtA nathI. kAraNa ke jANanAra ja jIva tattva che. tethI jIvanuM jJAna karavuM Avazyaka che. jIva sAthe ajIva saMkaLAyela hovAthI, jIvathI bhinna ajIvanuM jJAna tathA tenI zraddhA karavI paNa Avazyaka che. * A daSTikoNathI prastuta adhyayanamAM sarvaprathama cha sUtra sudhI vizvanA samagra jIvone cha nikAyomAM vibhakta karIne tenuM svarUpa, tenI cetanA, tenA sukha-duHkhanuM saMvedana, tenA prakAra AdinuM saMkSipta varNana karavAmAM AvyuM che. chadmastha sAdhaka carma cakSuothI sUkSma jIvonI sajIvatAnuM pratyakSa darzana karI zakatA nathI to paNa sarvajJa vItarAga tIrthakara bhagavaMtonA vacana upara zraddhA rAkhIne temAM jIvatva mAnavuM tathA yuktio ane tarkothI temAM jIvatva jANavuM, te samyag daSTi sAdhakanuM kartavya che. jIvAdinA jJAna pachI ja ahiMsA vagere mahAvratonuM samyaka prakAre pAlana thaI zake che. pRthvIkAyAdi jIvonuM svarUpa samajI tenA astitvanI zraddhA karanAra sAdhaka upasthApana mATe arthAt mahAvrato aMgIkAra karavA mATe yogya banI jAya che. * jo ke A adhyayanamAM ajIvanuM spaSTa varNana nathI. to paNa azvattha satya pariSa Adi vAkyo dvArA tathA no nI viviyA maLIne viviyA ItyAdi pada dvArA jIva-ajIvanA yathArtha jJAna tathA zraddhAne anivArya mAnavAmAM AvyA che.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya [ 63] (2) cAritradharma - sU. 7 thI 13mAM paMca mahAvrata ane rAtri bhojana viramaNa vrata rUpa cAritradharmanuM pratipAdana che. (3) yatanA:- sU. 14 thI 1mAM ahiMsA dharmanI puSTi mATe chakAya jIvonI hiMsAthI nivRtta thavAnI vistRta vidhinuM pratipAdana che. A rIte traNa adhikAra gadhamAM pUrNa thayA pachI padhAMzano prAraMbha thAya che. (4) upadeza :- gAthA 1 thI 1ramAM sAdhaka jIvananA atyaMta mahatvanA viSayabhUta karmabaMdha ane abaMdhano mArmika ane sacoTa upadeza che. temAM jIvananI Avazyaka kriyA karatAM ayatanAthI karmabaMdha ane yatanAthI karmano abaMdha kahyo che. sUtrakAre AvA talasparzI upadezathI sAdhakane yatanA mATe sAvadhAna karyA che. tyAra pachI cAritranI prApti jJAnapUrvaka thAya che, tevuM spaSTa kathana karI jJAnanI mahattA pradarzita karI che. (5) dharmaphaLa :- gAthA 13 thI rapamAM sAdhanAnA AdhyAtmika vikAsano krama sUcita karyA che. jema ke- je vyaktine jIvAjIvanuM jJAna hoya che, te tenI vividha prakAranI gati ane tenA kAraNabhUta puNya, pApa, baMdha, mokSa tattvane jANe che. tyAra pachI kramazaH tene bhoga prati nirveda bhAva, bAhya-AtyaMtara saMyogano tyAga, saMyama svIkAra, utkRSTa saMvara ane anuttara dharmanI sparzanA, pUrvakRta karmanAza, kevaLajJAna-darzananI prApti, lokAlokanuM jJAna, yoganirodha, zelezI-avasthAnI prApti ane aMte Urdhvagatie jaI lokAgre zAzvata kAla paryata sthita thavAnuM varNana che. A rIte samyajJAnathI prAraMbha thayelI sAdhanA samyaka cAritrane pAmI aMte akhaMDa jJAna guNamAM, svarUpa ramaNatAmAM pUrNa thAya che. * sutrakAre sAdhanAno mArga, sAdhakanA yogya guNo ane sAdhanA mArga para AvelA sAdhakane sAdhanAnA sAtatya mATe virAdhanA na karavAno aMtima upadeza ApI adhyayana pUrNa karyuM che. * sAdhaka jIvana mATe A adhyayana prANa samAna che. kAraNa ke navadIkSita sAdhune apAtA chedopasthApanIya cAritravaDI dIkSAnA divase apAtA) paMcamahAvrata ane rAtribhojana tyAga temaja chakAya jIvonI rakSAnA pratijJA sUtro A adhyayanamAM che. * navadIkSita sAdhu athavA sAdhvI mATe jIva tattvathI mokSa tattva sudhI heya, zeya, upAdeya tattvono bodha tathA samyagujJAna, darzana ane cAritranI daSTie samyaka ArAdhanAno niSkarSa temaja A adhyayanamAM mokSamArganA adhikArI sAdhakane mokSa mArganI ArAdhanA karavAnI sAMgopAMga vidhi A adhyayanamAM darzAvI che. siddhinA Aroha kramane jANavAnI daSTie paNa A adhyayana ati upayogI che. niryuktikAranA matAnusAra A adhyayana sAtamA AtmapravAda pUrvamAMthI levAmAM AvyuM che.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 14 | zrI dazavaikAlika sUtra cothuM adhyayana cha javanikAya tyAni :| 1 suyaM me AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM, iha khalu chajjIvaNiyA NAmajjhayaNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supaNNattA, seyaM me ahijjiuM ajjhayaNaM dhammapaNNattI / chAyAnuvAdaH zrutaM mayA AyuSman ! tena bhagavataivamAkhyAtaM, iha khalu SaDjIvanikA nAmAdhyayanaM zramaNena bhagavatA mahAvIreNa kAzyapena praveditA svAkhyAtA suprajJaptA, zreyo me adhyetuM adhyayanaM dharmaprajJaptiH / zArtha:- AusaM = he AyuSyaman ziSya ! me = meM suyaM = sAmaNyu cha teNaM = te bhagavayA = bhagavata evaM = // prabhArI akkhAya = BDhucha iha = mA haina zAsanabhAMkhalu = nizcayathI chajjIvaNiyA = 71niya NAma = namarnuajjhayaNaM = adhyayana kAsaveNaM = zyapagotrI samaNeNaM = shrm| bhagavayA = (mAvAna mahAvIreNaM = maDAvIre paveiyA = 4thana yu cha suakkhAyA = sArI rAta vistArathI thana thucha supaNNattA = hetu ane dRSTAMtathI samAvyuMcha me = bhane ajjhayaNaM = te madhyayanaahijjiGa = adhyayana 42, 54na 42j, zIpa seyaM = zreyArI cha, syArI cha dhammapaNNattI = mA dhanI pr35|| . bhAvArtha - suidharmA svAmIe potAnA suziSya jaMbU svAmIne kahyuM ke] he AyuSyamanuM jaMbU! meM zramaNa bhagavAna mahAvIra pAsethI A pramANe sAMbhaLyuM che ke A jinazAsanamAM kAzyapagotrIya, zramaNa bhagavAna mahAvIre SaDUjIvanikAya nAmanA adhyayananuM kathana karyuM che, tenuM sArI rIte AkhyAna karyuM che arthAt vistArapUrvaka kahyuM che ane hetu, daSTAMtathI spaSTatApUrvaka samajAvyuM che. tevuM dharma prajJapti apAnAmavALuM adhyayana mAre (amAre) Herg, Huaj seyArI cha. 2 kayarA khalu sA chajjIvaNiyA NAmajjhayaNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supaNNattA seyaM me ahijjiuM ajjhayaNaM dhammapaNNattI? chAyAnuvAda: katarA khalu sA SaDjIvanikAnAmAdhyayanam, zramaNena bhagavatA mahAvIreNa
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya [ 65 ] kAzyapena praveditA svAkhyAtA suprajJaptA zreyo me adhyetuM adhyayanaM dharmaprajJaptiH ? zabdArtha - = te vayara - kayuM?. bhAvArtha - he bhagavan! te SajIvanikAya nAmanuM adhyayana karyuM che? ke jenuM kAzyapagotrIya zramaNa bhagavAna mahAvIre kathana karyuM che, sArI rIte AkhyAna karyuM che, sadaSTAMta vistArapUrvaka kathana karyuM che ane te dharma prajJapti aparanAmavALA adhyayanano mAre abhyAsa karavo zreyaskara che? | 3 imAkhalu sA chajjIvaNiyANAmajjhayaNaM, samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suyakkhAyA supaNNattA seyaM me ahijjiuM ajjhayaNaM dhammapaNNattI / chAyAnuvAdaH phartha hatu padghanizAnA mAdhyayanam zramani bhAvatA mahAvIrena kAzyapena praveditA svAkhyAtA suprajJaptA; zreyo me adhyetuM adhyayanaM dharmaprajJaptiH / zabdArtha - rUma = A vakSyamANa, have pachI kahevAmAM Avaze te. bhAvArtha - have pachI A kahevAmAM Avaze te SaDUjIvanikAya nAmanA adhyayananuM kAzyapagotrIya zramaNa bhagavAna mahAvIre kathana karyuM che, sArI rIte AkhyAna karyuM che, sadaSTAMta vistArapUrvaka kathana karyuM che ane te dharma prajJapti apAnAmavALA adhyayanano mAre abhyAsa karavo zreyaskara che. vivecana : prAraMbhanuM A sUtra adhyayananI utthAnikArUpe che. suyaM me mAsa :- dazavaikAlika sUtra zrI zayaMbhavAcArya racita che. tema chatAM vyAkhyAkAroe A vAkyano saMbaMdha sudharmA-jaMbUsAthe joDIne teno vizeSArtha karyo che. A zabda prayoga guru ziSyanI avicchinna paraMparAne sUcita kare che. zrI sudharmAsvAmI potAnA ziSyane cha javanikAya adhyayanano bodha ApI rahyA che. guru te bodha potAne konA dvArA prApta thayo che? tenuM kathana karI ziSyanI zraddhAne daDha banAve che. he jaMbU ! A viSaya prabhu mahAvIre kevaLajJAna dvArA jANelo ane temanI sadehI avasthAmAM kahevAyelo che, te prabhu pAsethI meM sAMbhaLyo hato ane te ja huM tane kahuM chuM. tethI A kathana saMpUrNa satya che. A prakAranA kathanamAM zrI sudharmA svAmInI tIrthaMkara pratyenI zraddhA, bhakti ane samarpaNa bhAva, svayaMnI namratA ane laghutA pratIta thAya che. tema ja zAsana paraMparAnA vahananI pavitra bhAvanA pragaTa thAya A saM- A zabda prayoga dvArA ziSyane saMbodhana karyuM che. jenuM AyuSyadIrgha hoya tene AyuSmAna kahevAya che. ziSyane AyuSyamAna tarIke saMbodhavAmAM ziSya dIrdhAyuSI rahe evI zubhakAmanA che. A
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ s ] zrI dazavaikAlika sUtra athavA ADo zabda dvArA ziSyane saMbodhita karavAnI paddhati jaina-bauddha AgamomAM daSTigocara thAya che. deza, kuLa, zIla AdithI saMbaMdhita samasta guNomAM viziSTatama guNa dIrdhAyuSa che. je ziSya dIrdhAyu prApta kare che te svayaM jJAna prApta karyA pachI bhavyajanone jJAna ApI zake che. A rIte zAsana paraMparA avirata cAle che. Aursa zabdanA anya vaikalpika zabda ane artha A pramANe thAya che (1) Aratef- te zabda AnI sAthe joDIne bAvA zabdanuM vizeSaNa mAnavAthI ArateSa manAvavAno artha A pramANe thAya che- AyuSyamAna bhagavAna pAsethI arthAt bhagavAna jyAre AyuSya sahita sadehe vicaratA hatA tyAre sAkSAt meM sAMbhaLyuM hatuM. (2) vasatev- gurukuLamAM rahIne meM sAMbhaLyuM che. (3) Amulateja- mAthAthI caraNa kamaLano sparza karIne meM sAMbhaLyuM che arthAt vinayapUrvaka sAMbhaLyuM che. #Ave - ahIM kAzyapa zabdanA be artha che. (1) bhagavAna mahAvIranuM gotra kAzyapa hovAthI, kAzyapanA saMtAna te kAzyapa kahevAya che. (2) zeraDInA rasane kAzya kahe che te rasa pInArane kAzyapa kahe che. bhagavAna RSabhadeve IkSarasanuM pAna karyuM tethI te kAzyapa kahevAyA. bhagavAna mahAvIra te gotramAM utpanna thayA hovAthI kAzyapa tarIke oLakhAyA. bhagavAna RSabhadevanA dharmavaMzaja, vidyAvaMzaja hovAthI bhagavAna mahAvIra kAzyapa kahevAyA. samaja :- vyutpatti anusAra A zabdanA aneka artha thAya che. (1) sahaja samatvAdi guNa saMpanna hoya temaja mAna-apamAnamAM samAna bhAva rAkhe te samana (2) kaSAyonuM zamana kare te zamana (3) tapasyA AdimAM zrama kare te zramaNa (4) sama mana ke suMdara mana te samana(sumana). mAvA :- bhagavAna. bham zabdanA cha artha thAya che. (1) samagra-aizvarya (2) rU5 (3) yaza (4) zrI (5) dhama (6) prayatna. jemAM aizvayodi guNo samagrarUpe hoya te bhagavAna kahevAya che. prastutamAM aizvaryavAna mATe bhagavAna zabdano prayoga che. maviM :- mahAvIra. tenA vividha artho thAya che. (1) bhayaMkara bhaya, bhairava upasargone tathA acalakatvAdi kaThina pariSahone sahana karatA hovAthI devoe bhagavAnanuM nAma 'mahAvIra' rAkhyuM. (2) guNone prApta karavAmAM mahAna vIra hovAthI bhagavAnane mahAvIra kahe che. (3) kaSAya Adi mahAna AMtarika zatruo upara vijaya prApta karavAthI bhagavAnane mahAvIra kahe che. (4) je karmone kApe temaja tapovIryathI yukta hoya te vIra che. A guNo hovAthI vardhamAna prabhune mahAvIra kahe che. thaHpArI :- dharma prajJapti. jenAthI zrata-cAritrarUpa dharma athavA saMyama dharma jANI zakAya che. tAtparya e che ke dharmanA jANapaNAthI yukta A adhyayananuM bIjuM nAma dharma prajJapti che. MaaN - adhyayana karavuM, bhaNavuM, zIkhavuM pATha karavo, sAMbhaLavuM ane ciMtana karavuM, smaraNa karavuM. teya - A SaDu jIvanikAyanuM adhyayana zreyakArI che. saMyamamAM upasthita zramaNo mATe A adhyayanane bhaNavuM, zIkhavuM ane te anusAra jIvana ghaDavuM kalyANakArI che arthAt sAdhaka dvArA je AtmakalyANanA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-47 (r)vaniya | 7 | lakSyathI saMyama grahaNa karavAmAM Ave che te lakSyanI siddhi karavA mATe A adhyayana atyaMta upayogI che. pAMya sthAvaracaM spa35 : 4 taM jahA- puDhavikAiyA, AukAiyA, teukAiyA, vAukAiyA, vaNassaikAiyA, tasakAiyA / puDhavI cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA, puDhosattA aNNattha satthapariNaeNaM / AU cittamatamakkhAyA aNegajIvA, puDhosattA aNNattha satthapariNaeNa / teU cittamatamakkhAyA aNegajIvA, puDhosattA aNNattha satthapariNaeNa / vAU cittamaMtamakkhAyA aNega- jIvA, puDhosattA aNNattha satthapariNaeNaM / vaNassaI cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA, puDhosattA aNNattha satthapariNaeNaM / taMjahA- aggabIyA, mUlabIyA, porabIyA, khaMdhabIyA, bIyaruhA, saMmucchimA taNalayA, vaNassaikAiyA, sabIyA cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA aNNattha satthapariNaeNaM / chAyAnupAtadyathA- pRthivIkAyikA apkAyikAstejaskAyikAH, vAyukAyikA vanaspati- kAyikAstrasakAyikAH / pRthivI cittavatyAkhyAtA, anekajIvA, pRthaksattvA anyatra zastrapariNatAyAH / ApazcittavatyaH AkhyAtA anekajIvAH, pRthaksattvA anyatra zastrapariNatAbhyaH / tejazcittavadAkhyAtaM anekajIvam, pRthakasattvamanyatra zastrapariNatAt / vAyuzcittavAnAkhyAtaH anekajIvaH, pRthaksattvaH anyatra zastrapariNatAt / vanaspatizcittavAnAkhyAtaH anekajIvaH, pRthaksattvaH anyatra zastrapariNatAt tadyathA- agrabIjAH mUlabIjAH parvabIjAH skandhabIjAH bIjaruhAH sammUrchimAstRNalatA, vanaspatikAyikAH sabIjazcittavanta AkhyAtA anekajIvAH pRthaksattvA anyatra zastrapariNatebhyaH / AGEArtha:-taMjahAtemApramANe puDhavikAiyA- pRthvIjayana po AukAiyA a54aayn| vo teukAiyA = agniyn| vo vAukAiyA = vAyuAyanA vo vaNassaikAiyA = vanaspatiyana vo tasakAiyA = sAyanA vo puDhavI cittamaMtamakkhAyA = pRthvI sathitta-vANIsIche aNegajIvA = te mane pANI che puDhosattA = pRthai sattva, 49 49 astitvache,svataMtra astitva satthapariNaeNa = zastra parita aNNattha-vinA, sivAya. bhyAM sudhI zastra pariNata thAya nahIM tyAM sudhI sajIva che.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 zrI dazavaikAlika sUtra A3=apakAya pANI te = teja, agnivA = vAyukAyA vanaspati aAvIyA = agrabhAga para bIjavALI kUnavIyA = mULa bhAgamAM bIjavALI poravIyA = parvamAM bIjavALI vaMthaLIyA = skaMdhamAM bIjavALI vaya = bIja vAvavAthI utpanna thanAra samucchiHT = potAnI meLe uge te tapa = tRNa tathA = latA va phADyA = vanaspatikAyika che lavIyA = bIjavALI. bhAvArtha:- te cha kAyanA nAmo A pramANe che- (1) pRthvIkAyika jIvo (2) apakAyika jIvo (3) agnikAyika jIvo (4) vAyukAyika jIvo (5) vanaspatikAyika jIvo (6) trasakAyika jIvo. (1) zastra pariNata thayA pahelAM pRthvIkAya saceta hoya che, temAM aneka jIvo hoya che ane te pratyeka jIvonuM svataMtra astitva hoya che. (2) zastra pariNata thayA pahelAM apukAya saceta hoya che, temAM aneka jIvo hoya che ane te pratyeka jIvonuM svataMtra astitva hoya che. (3) zastra pariNata thayA pahelAM teukAya saceta hoya che. temAM aneka jIvo hoya che ane te pratyeka jIvonuM svataMtra astitva hoya che. (4) zastra pariNata thayA pahelAM vAyukAya saceta hoya che. temAM aneka jIvo hoya che ane te pratyeka jIvonuM svataMtra astitva hoya che. (5) zastra pariNata thayA pahelAM vanaspatikAya saceta hoya che. temAM aneka jIvo hoya che ane te pratyeka jIvonuM svataMtra astitva hoya che. te vanaspatinA aneka bhedo che, te A pramANe che- ajhabIja, mULabIja, parvabIja, skaMdhabIja, bIjahA, samUrchAima, tRNa, latA Adi. A rIte bIjanI pramukhatAvALI vanaspati- kAyika zastra pariNata thayA pahelAM saceta che, temAM aneka jIvo che ane te darekanuM svataMtra astitva che. vivecana : prastuta sUtramAM pAMca sthAvara-ekendriya jIvonI sacetanatAne siddha karI che. vinaMtamahAlaH-te jIvo caitanyavAna kahevAya che.vittamaMta zabdanA traNa rUpa che- (1) pittavara = cittano artha che jIva athavA caitanya; jemAM cetanA hoya te cittavatu kahevAya che. tAtparya e che ke pRthvIkAya Adi pAMca sthAvara jIvanikAyamAM cetanA hoya che. tethI te cetanyavAna (sajIva) kahevAya che. (2) vittamAtra = mAtra zabdanA be artha thAya che- alpa ane parimANa. prastuta prasaMgamAM mAtra zabda alpavAcaka che. tenuM tAtparya e che ke pRthvIkAya Adi pAMca sthAvaromAM alpa vikasita caitanya hoya che. te jIvomAM trasa jIvonI jema ucchavAsa, nizvAsa, nimeSa, gati-pragati Adi cetanAne vyakta karanAra cihna hotA nathI. (3) vittamatta = mattano artha che- mUrzita. jevI rIte madyapAna, sarpadaMza Adi cittavighAtanA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya 69] kAraNothI abhibhUta manuSyanuM citta (caitanya) mUrNita thaI jAya che. te ja rIte jJAnAvaraNIya ane mohanIya karmanA prabaLa udayathI pRthvIkAya Adi ekendriya jIvonuM caitanya haMmezAM mUchita jevuM rahe che. ekendriyamAM cetanAno vikAsa jaghanya hoya che ane te vikAsa beIndriya, teIndriya, corendriya, asaMjJI paMcendriya, saMjJI paMcendriyamAM kramazaH vadhato jAya che. majavAyA :- AkhyAta, kahevAyela che. pRthvIkAya Adi caitanyayukta(sajIva) che; te kathana sarvajJa sarvadarzI bhagavAna dvArA kahevAyeluM che. nIvApudosattA -pRthvIkAyAdimAM aneka jIvo che ane tenI pRthaka pRthakasattA che. pRthvIkAyAdi jIvonuM zarIra atyaMta sUkSma hoya che. tenA eka jIvanuM zarIra carma cakSuthI joI zakAtuM nathI. asaMkhyAta jIvonA zarIra eka sAthe hoya tyAre ja te dekhAya che. mATInA eka kaNamAM asaMkhyAta jIvo ane tenA asaMkhyAta zarIra che. sUtramAM prayukta ane zabdano asaMkhyAta' ke 'anaMta'artha thAya che arthAt sAdhAraNa vanaspatimAM anaMta ane te sivAya bAdara vanaspati tathA pRthvI AdimAM asaMkhyAta jIvo hoya che. pRthvI Adi cAra sthAvaramAM asaMkhyAta jIvonA zarIra eka sAthe ja hovA chatAM temAM rahelA pratyeka jIvanuM ane tenA zarIranuM svataMtra astitva che. te jIvone pratyeka nAma karmano udaya hovAthI te pratyeka zarIrI che. sAdhAraNa vanaspatinAM anaMta jIvonuM zarIra sAdhAraNa che arthAt eka zarIramAM anaMtA jIvo hoya che. kAraNa ke te jIvone sAdhAraNa nAmakarmano udaya che. teonuM sthUla audArika zarIra sAdhAraNa hovA chatAM te anaMta jIvonA taijasa kArpaNa zarIranuM svataMtra astitva che. pRthvIne zilA Adi para pIsavAmAM Ave to temAMthI keTalAka jIvo pIsAya che, keTalAka pIsAtA nathI. tethI temAM asaMkhya jIvo ane darekanuM pRthaka astitva siddha thAya che te ja rIte pANInA eka TIpAmAM, agninA eka taNakhA AdimAM asaMkhyAta jIvo hoya che ane te darekanuM svataMtra astitva hoya che. aUMltha satye pariNaM :- zastra pariNata thayA sivAya. zastra pariNata na thAya tyAM sudhI te pRthvI Adi sacitta rahe che ane temAM asaMkhya jIvo hoya che. prANIono ghAta jenAthI thAya te zastra kahevAya che. te zastra traNa prakAranA che- svakAyazastra, parakAyazastra ane ubhayakAyazastra. jyAre A traNamAMthI koIpaNa zastrathI pRthvI Adi pariNata thAya eTale pariNAmAMtarane prApta thaI jAya che, tyAre te aceta thaI jAya che. (1) jyAre bhinna varNa, gaMdha, rasa ane sparzayukta pRthvI ja pRthvIkAyanA jIvo mATe zastrarUpa thAya arthAt tene acitta kare to te svakAyazastra che. pRthvI sivAya pANI, agni, pavana, sUryatApa, pagathI khUMdavuM Adi sAdhano pRthvIkAyika jIvo mATe zastrarUpa thAya eTale tene acitta banavAmAM nimitta bane to te parakAyazastra che. svakAya-mATI Adi ane parakAya-pANI Adi, A baMne saMyuktarUpathI pRthvI jIvonA ghAtaka hoya to te ubhayakAyazastra che. jema ke kALI mATI, sapheda mATI ane pANImAM bhegI thaIne aceta thAya tyAre pANI ane sapheda mATI baMne maLIne kALI mATI mATe zastra rUpa thAya che. A rIte traNa prakAranA zastrathI pariNata thatAM pRthvI jIva rahita (aceta) thaI jAya che.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra tevI ja rIte kUvAnuM pANI taLAva AdinA pANI mATe svakAyazastra, chANAnI agni ghAsanI agni mATe svakAyazastra, pUrvadizAno vAyu pazcima Adi dizAnA vAyu mATe svakAyazastra ane koI vanaspati mATe sUkuM ghAsa Adi svakAyazastra banI zake che. A rIte potAnI jAtinA zastra svakAyazastra, potAnI jAti sivAyanA anya zastra parakAyazastra ane sva-para baMne sAthe hoya tyAre ubhayakAyazastra banne che. A rIte pAMce ya sthAvara jIvo mATe samajavuM. paraMtu jyAM sudhI pAMca sthAvarakAyanA jIvo koI paNa prakAranA zastrathI pariNata na thAya tyAM sudhI te sacitta rahI zake che. 70 pAMca sthAvaramAM jIvatvanI siddhi :- pAMce sthAvarane kevaLajJAnIe saceta kahyA che. tethI te saceta che. A rIte Agama pramANathI temAM caitanyanI siddhi thAya che. te uparAMta anumAnAdi pramANathI paNa temAM jIvatvanI siddhi thaI zake che. pRthvIkAyamAM anumAna pramANathI jIvatvanI siddhi :- pRthvI ja jenuM zarIra che tene pRthvIkAya kahe che, kaThinatA Adi tenA lakSaNo che ane tenA aneka prakAra che- mATI, mIThuM, khAro, geru, sonuM, cAMdI, abarakha, hIrA, pannA, ratna Adi. (1) jema mAnava zarIramAM paDelA ghA samaya vyatIta thatAM svayaM bharAI jAya che, tema khodelI khANa AdinI mATI paNa samaya vyatIta thatAM svayaM bharAI jAya che tethI pRthvI sacitta che. (2) jema jIvita prANIonA hADakA Adi kaThaNa hovA chatAM vRddhi pAme che; tema paravALA, paththara Adi kaThaNa hovA chatAM vRddhi pAme che tethI saceta che. A rIte aneka anumAnothI temAM rahelA jIvattavanI siddhi thaI zake che. apakAyamAM anumAna pramANathI jIvatvanI siddhi :- pANI ja jenuM zarIra che tene aplAya kahe che. tenA aneka prakAra che. yathA- varasAdanuM, nadInuM, kUvAnuM, taLAvanuM, jhAkaLanuM, dhummasanuM, osanuM pANI. jamInamAMthI nIkaLatA ane AkAzamAMthI varasatA pANI Adi. (1) jema deDakA Adi vo jamInamAMthI svataH nIkaLe che tema pANI jamInamAMthI svataH nIkaLe che tethI te saceta che. (2) te ja rIte vAdaLAmAM vikRti AvavAthI svataH varase che tethI te saceta che. vaijJAnikoe mAIkroskopa yaMtra dvArA joIne pANInA eka TIpAmAM hajAro trasa jIvo che tema siddha karyuM che. jyAre jainadarzana pANIne ja jIvarUpa-caitanyarUpa svIkAre che. temaja pANInA eka TIpAmAM asaMkhyAta pANInA jIvo ane te sivAyanA hajAro trasa jIvo mAne che. teukAyamAM anumAna pramANathI jIvatvanI siddhi :- agni ja jenuM zarIra che tene teukAya kahe che, uSNatA tenuM lakSaNa che ane tenA aneka prakAra che, yathA- cUlAno, bhaThThIno, niMbhADAno, dAvAnaLano vagere agni temaja vIjaLI, ulkApAta, jvALA Adino agni. (1) jema manuSyanuM zarIra AhArathI vRddhi pAme ane AhAra na maLavAthI kSINa thAya che, tema iMdhanathI agninI vRddhi ane iMdhana na ApavAthI agni maMda thAya che; tethI te saceta che. (2) jema AgiyAnA zarIramAM jIva hoya tyAM sudhI ja te prakAzita thAya che, tema aMgArA Adi paNa prajvalita hoya tyAM sudhI temAM jIva hoya che. vAyukAyamAM anumAna pramANathI jIvatvanI siddhi - vAyu ja jenuM zarIra che tene vAyukAya kahe che. :- ja
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya 71] vahevuM te tenuM lakSaNa che ane tenA aneka prakAra che, yathA- utkalikAvAyu, maMDaliyovAyu, ghanavAyu, tanavAyu, guMjavAyu, saMvartakavAyu, zuddhavAyu Adi. jema manuSyAdi prANI anyanI preraNAthI ke preraNA vinA paNa gati kare che, tema vAyu paNa anyanI preraNAthI ke preraNA vinA paNa gamana kare che. tethI manuSyAdi prANInI jema te paNa jIvayukta che. vanaspatikAyamAM anumAna pramANathI jIvatvanI siddhi -vanaspati ja jenuM zarIra che tene vanaspatikAya kahe che. manuSyanI jema vanaspatimAM bAlya, yauvana, vRddhatva Adi avasthAo temaja karamAI javuM Adi jIvanA lakSaNo pratIta thAya che. tethI te saceta che. tenA vistRta vivecana mATe juo zrI AcArAMga sUtra adhyA - 1/pa/4. vanaspatinA ATha bheda - utpattinI bhinnatAnA AdhAre prastutamAM vanaspatinA ATha bheda karyA che. tenI utpattinA mULabhUta tatvane bIja' saMjJA ApavAmAM AvI che. jema ke-(1) adhIna = jenuM bIja agra bhAgamAM hoya, athavA jenA agrabhAgamAM ugavAnI zakti hoya. yathA-koraMTaka Adi.(2) mUnavIna = jenuM mULa ja bIja che te, arthAt jenA mULabhAgamAM ugavAnI zakti hoya yathA- kamalakanda Adi. (3) parvavana = gAMTha-parva jenuM bIjarUpa che te parvabIja kahevAya che. jema ke- netara, vAMsa, zeraDI.(4) nyajIna = skaMdha jenuM bIjarUpa hoya athavA jenuM bIja skaMdhamAM hoya te aMdhabIja kahevAya che. jema ke- vaDalo, pIpaLo, thora Adi. (5) vIvAda = bIjathI uganArI vanaspati che. arthAt jenA bIjamAM ja ugavAnI zakti hoya. yathA- cokhAghauM Adi. (6) mUrNima = bIja vinA pRthvI, varasAda Adi saMyogothI utpanna thAya che. yathA- sarpa, chatrA, bhUMphoDA ghAsa Adi. (7) = ghAsamAtra tRNa kahevAya che. tRNa zabda dvArA darbha, caMpaka, azoka, vAsaMtI, nAgaramotha Adi dareka jAtanA ghAsane grahaNa karavAmAM AvyA che. (8) latA = jamIna upara athavA koI moTA jhADane vIMTaLAIne tenA sahAre upara phelAyelI vanaspatine latA kahe che. tene vela, vallarI Adi paNa kahe che. ahIM latA zabda dvArA caMpA, jAI, jUI, vAsaMtI Adi dareka jAtanI latAne grahaNa karI che. sajIyA :- A zabdanA be artha thAya che- (1) bIjanI mukhyatAvALI vanaspati (2) bIja paryata daza vibhAgavALI vanaspati. tAtparya e che ke- (1) moTA bhAganI vanaspatio bIjavALI hoya che. te sarva zastrapariNata na thAya tyAM sudhI sacitta rahe che. (2) vanaspatinA bIja parvatanA daze ya vibhAga jyAM sudhI zastra pariNata na thAya tyAM sudhI saceta hoya che. te daza vibhAga A pramANe che- mULa, kanda, skaMdha, chAla, zAkhA, kUMpaLa, patra, puSpa, phaLa ane bIja. pratyeka vanaspatinA dase ya vibhAgamAM maLIne saMkhyAta ke asaMkhyAta athavA anaMta jIvo hoya che. te apekSAe vanaspatinA traNa prakAra thAya che. temAMthI saMkhyAta ane asaMkhyAta jIvayukta vanaspatimAM pratyeka jIvanA audArika zarIranuM svataMtra astitva hoya che. anaMtajIvI vanaspatimAM anaMta-anaMta jIvonuM audArika zarIra sAdhAraNa hovA chatAM te pratyeka jIvanuM astitva svataMtra hoya che temaja te jIvonA taijasa, kArpaNa A be zarIra paNa svataMtra hoya che ane te traNe ya prakAranI vanaspati zastra pariNata na thAya tyAM sudhI saceta rahe che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 72 zrI dazavaikAlika sUtra asahAyarnu sva35 :| 5 se je puNe ime aNege bahave tasA pANA, taMjahA- aMDayA poyayA jarAuyA rasayA saMseimA saMmuchimA ubbhiyA uvavAiyA jesi kesiM ca pANANaM abhikkataM, paDikkaMtaM, saMkuciyaM, pasAriyaM, ruyaM, bhaMta, tasiyaM, palAiyaM, AgaigaiviNNAyA, je ya kIDapayaMgA jA ya kuMthupipIliyA savve beiMdiyA savve teiMdiyA savve cauridiyA savve paMciMdiyA savve tirikkhajoNiyA savve NeraiyA savve maNuyA savve devA, savve pANA paramAhammiyA / eso khalu chaTTho jIvaNikAo tasakAutti pavuccai / chAyAnuvAI : atha ye punarime aneke bahavastrasA: prANinaH, tadyathA- aNDajAH potajA jarAyujAH rasajAH saMsvedajAH, saMmUrchimA udbhijjA aupapAtikAH / yeSAM keSAMcit prANinAM, abhikrAntaM pratikrAntaM saGkucitaM prasAritam rutaM bhrAntaM trastaM palAyitaM, AgatigativijJAtAraH, ye ca kITapataGgAH yAzva kunthupipIlikA sarve dvIndriyAH sarve trIndriyAH sarve caturindriyAH sarve paJcendriyAH sarve tiryagyonikAH sarve nairayikAH sarve manujAH sarve devAH sarve prANA: parama- dhArmikAH(paramAhammitA) eSa khalu SaSTho jIvanikAyastrasakAya iti procyate // zArtha:-se = 7ve je = he ime = // tasA pANA-sA te puNa= qNI aNege Ane bahave = ||che taMjahA te sApramANe aMDayA - 5thI utpanna thn|2| pakSIo poyayA = yathA viMTAyeda 4nma pAmete, thI vagaire jarAuyA = orathI viNttaaye|| 4nma pAmeta, manuSya, 2||y, bheMsa vagaire rasayA = 413ii gye| 2samAM utpanna thAya te saMseimA pasInAthI 6tpanna thAya te; hU~, mAMDavagaire saMmucchimA = strI-puruSa saMyogavinA utpanna thAya te ubbhiyA = (bhUmi medIne utpanna thAya te tIs, pataMgavagere uvavAiyA- zayyAmAM tathA dubhImA utpanna thAyate-heva, n||24 vo jesiM kesiM ca oI 55 pANANa = prANImAna abhikkata = sanbhupamA paDikkata = pAchu sakuciya = zarIrane saMyI hevu pasAriyaM = vistRta thaj, 5sA2ruyaM = zahoyA2 42vo bhaMtaM = bhrama 42j, mayata thakuMtasiyaM = trAsa pAvo palAiyaM = (bhAga 4 Agaigai = sAvag4viNNAyAtuqium, visuru cha ya = puna: je = 4 kIDa = 8151 payaMgA = pagiyA jA ya = he vaNI kuMthupipIliyA kuMthuvA o savve = sarva beiMdiyA = bendriya va teiMdiyA = trandriyA va cauridiyA - yAra chandriyavANA va paciMdiyA pAya dhandriyavANatirikkhajoNiyA = tiryaya yonivaa|| NeraiyA=2471maNuyA manuSya devA-heva pANA-prAe paramAhammiyA = 52ma duHNI che 52masumanI 2chApAmA eso = // khalu = nizcaya chaTTho = 74o jIvaNikAo = nikAya, samUha, 94 praara tasakAu tti = sAyachAprabhArI pavuccai = Decha.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya [ 73 ] bhAvArtha - je A aneka prakAranA ghaNA trasa prANIo che jema ke- aMDaja, potaja, jarAyuja, rasaja, saMsvedaja, samUrchAima, udbhija ane aupapAtika. te trasa prANIonA lakSaNa A pramANe che ke je koI prANIomAM sAme AvavuM, pAchA javuM, saMkucita thavuM, phelAvuM, zabdoccAra karavA, bhayabhIta thavuM, trAsa pAmavo, palAyana thavuM, gamanAgamana karavuM, ItyAdi kriyAo dekhAya te trasajIvo che, yathA kIDApataMgiyA, kuMthuvA, kIDI, sarva beIndriyajIvo, sarva teIndriyajIvo, sarva caurendriyajIvo, sarva paMcendriyajIvo, sarva tiryaMcayoniko, sarva nArako, sarva manuSyo, sarva devo. te sarva jIvo parama duHkhI che, sukhanA Icchuka che. A chaThTho jIvanikAya, trasakAya che. vivecana : prastuta sUtramAM trasakAyanA jIvonA lakSaNa ane tenI vividhatAno paricaya che. trasakAya:- je svataMtra rUpe gamanAgamana kare che, tene trasa kahe che. trasa jIvomAM beIndriya Adi aneka jAti ane pratyeka jAtimAM aneka prakAranA jIvo che. A rIte trasakAyamAM baMne prakAranI bahulatA sUcita karavA sUtrakAre 'ane have talA pANA' zabda prayoga karyo che. trasajIvonA lakSaNa - A sUtramAM biruta padathI laIne mApha da vighaLA pada sudhI trasajIvonA nava lakSaNa batAvyA che. te pratyakSarUpe joIne samajI zakAya che. keTalAka trasajIvo potAnI IcchAthI sAme Ave che ane pAchA paNa jAya che, keTalAka zarIrane saMkoce che to keTalAka phelAve che, keTalAka trasajIva Apatti athavA kaSTa AvavAthI amuka kAraNavazAt jorajorathI rADo pADe che, avAja kare che; bhayabhIta thaIne doDAdoDa kare che. kUtarA Adi pazu bhUlA paDIne dUra cAlyA gayA hoya to pAchA potAnA mAlika pAse pahoMcI jAya che. keTalAka pazuomAM ame amuka jagyAethI AvI rahyA chIe ane amuka jagyAe jaI rahyA chIe. tevuM viziSTajJAna hoya che. keTalAka trasajIvo taDakAmAMthI chAyAmAM ane arUci thavAthI chAyAmAMthI taDakAmAM cAlyA jAya che. A prakAranI spaSTa kriyAothI trasajIvone oLakhI zakAya che. utpattinI daSTie trasajIvonA prakAra- (1) aMDaja = IDAthI utpanna thanAra mora, kabUtara Adi (2) potaja = jenA upara koI AvaraNa lapeTAyeluM na hoya je sIdhA bALarUpe mAtAnA garbhamAMthI utpanna thAya che. jema ke hAthI Adi. (3) rAyaja = janmatI vakhate jarAthI viMTaLAyela manuSya, gAya, bheMsa Adi. (4) rasaja = dUdha, dahIM, ghI, maTho vagere vikRta thAya tyAre temAM utpanna thatAM jIvo, (5) saMsvedaja = pasInAthI utpanna thanAra chuM, mAMkaDa Adi, (6) saMmUrchAima = zIta-uSNa Adi bAhya kAraNonA saMyogathI athavA cAre bAjunA vAtAvaraNathI mAtA-pitAnA saMyoga vinA ja utpanna thAya che. te mUrchAima kahevAya che. jema ke TIDa, pataMgiyA, kIDI, mAkhI Adi. (7) udbhija = pRthvIne phoDIne je jIva utpanna thAya te udibhaja kahevAya che jema ke pataMgiyA, TIDa, bhamaro Adi (8) aupapAtika- garbhaja ane saMmUrNimathI bhinna deva ane nArInA janmane upapAta kahe che. devo zayyAmAM ane nArako kuMbhamAM svayaM utpanna thAya che. deva ane nAraka jIva eka ja muhUrtamAM pUrNa yuvAna banI jAya che. A rIte ociMtA (sahasA) utpanna thavAne kAraNe tene aupapAtika kahevAya che.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 74 zrI dazavaikAlika sUtra savve pANA paramAhammiyA-:- sUtramA bendriyathA heva manuSya sudhA sarvatrasa vonU thana yA 5chInumA vAdhya cha. tebhA paramAhammiyA zano sa21 artha cha- (1) te sarva prANImo 52ma duHpI cha. (2) te sarva prayAso sumanA . cUrNikAroe A zabdamAM mAtra trasa jIvono samAveza karyo che, jyAre TIkAkAre A zabdamAM traNa sthAvara baMnene grahaNa karyA che. TIkAkAre karelI vyAkhyA A pramANe che parama = pradhAna. je pradhAna che te sukha. dharma = svabhAva. arthAtu parama sukha jeno svabhAva che te paramadhArmika kahevAya che. trasa ane sthAvara, sarva jIvo sukhanA Icchuka che tethI te sarva jIvone paramadhArmika kahyA che. kharekhara parasAniyA zabdanI aneka prakAre saMskRta chAyA thAya che, je vidvAno ane zodhakartAo mATe ciMtanIya che. cha jIvanikAya saMyama :| 6 iccesiM chaNhaM jIvaNikAyANaM Neva sayaM daMDa samAraMbhijjA, NevaNe hiM daMDa samAraMbhAvijjA, daMDa samAraMbhaMte vi aNNe Na samaNujANijjA, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAe NaM Na karemi, Na kAravemi, karaMtaMpi aNNaM Na samaNu- jANAmi / tassa bhaMte ! paDikkamAmi jiMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / chAyAnuvAi- ityeSAM SaNNAM jIvanikAyAnAM naiva svayaM daNDaM samAraMbheta, naivAnyaiH daNDa samArambhayet, daNDam samAraMbhamANApyanyAn na samanujAnIyAt , yAvajjIvam trividhaM trividhena manasA vAcA kAyena na karomi, na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi / tasya bhadanta ! [he bhagavan !] pratikramAmi nindAmi garhAmi AtmAnaM vyutsRjAmi // AGEArtha :- iccesiM = 20 chaNhaM = cha 512nA jIvaNikAyANaM = 4niyana viSayamA sayaM = pote 4 daMDa = hiMsA356'no Neva samAraMbhijjA = samAraMbha na 43 Neva = nahI aNNehiM = zrI dvArA samAraMbhAvijjA = samAraMbharAve samAraMbhate vi = samAraMbha 2nA2 aNNe = anya vonI Na samaNujANijjA = anubhoin| na 42 jAvajjIvAe - vana paryaMta tivihaM = trividha-kRta, Arita mane anubhonAthI tiviheNaM = trae yogathI maNeNaM = manathI vAyAe = vayanathI kAraNaM = ayAthI Na karemi = nahINa kAravemi = rAvunahI aNNaM = anya karataMpi = 42nA2ne paNa samaNujANAmi = sAnI bhaMte = he mahata! tassa = te 6'nu paDikkamAmi = pratibhA chuNiMdAmi = nindA chu garhAmi = gurunI sAkSIme pAnI
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya [[ 75] avagaNanA(AlocanA) karuM chuM apAI = pApakArI AtmAne vosirAmi = tyAga karuM chuM. bhAvArtha - muni A chakAyajIvonI hiMsAno svayaM samAraMbha kare nahIM, bIjA pAse hiMsAno samAraMbha karAve nahIM(ghAta karAve nahIM) temaja hiMsA karatA hoya tene anumodana Ape nahIM. he bhagavan! huM paNa A prakAranI hiMsAno jIvanaparyata, tyAga karuM chuM arthAt mana, vacana ane kAyArUpa traNa yogathI hiMsA karIza nahIM, karAvIza nahIM ke anya karatA hoya tene anumodana paNa ApIza nahIM. he bhagavan! pUrvakALamAM thayelA pApathI huM nivRtta thAuM chuM, mArA AtmAnI sAkSIe te pApane niMdu chuM ane ApanI sAkSIe te pApanI gaha(avagaNanA) karuM chuM tathA have tevA pApakArI karmathI yukta mArA AtmAno vyutsarga(tyAga) karuM chuM. vivecana : A sUtranA pUrvArdhamAM cha kAyanA jIvonI rakSAno ane tenA samAraMbhanA tyAgano upadeza Apyo che, tyAra pachI uttarAddhamAM ziSya dvArA te upadezane svIkAravAnuM pratipAdana che arthAt pratyAkhyAna mATenuM pratijJA sUtra che. nava sarva daMDa samAraMveLA:- ahIM hiMsA tyAganA prasaMgamAM vaMduM eTale jIvonA prANanAzaka ke kaSTa pradAyaka pravRtti ane samAraMbhe eTale te hiMsaka ke kaSTadAyaka pravRtti karavI. tenI sAthe neva sAthe zabda hovAthI saMpUrNa vAkyano artha thAya che ke- sAdhaka A cha kAyanA jIvo mATe prANanAzaka pravRtti svayaM kare nahIM. daMDa ane samAraMbha te baMne jainadharmanA pAribhASika zabdo che. prasaMgAnusAra daMDa zabdanA vibhinna artha thAya che, yathA- (1) aparAdhInI sajAne daMDa kahevAya che. (2) vrata niyamono bhaMga karanAra sAdhakane tenuM je prAyazcita vagere apAya te paNa daMDa che. (3) koI paNa prANInA zarIrAdino nigraha karavo. (4) jIvane paritApa pahoMcADavo vagere. (5) vadha(mArapITa) parikaleza(duHkha pahoMcADavuM) dhanaharaNa, tADana, tarjana, baMdhana, prANaharaNa vagere hiMsAjanaka vyApAra. vihaM viSe-traNakaraNa ane traNayogathI. karaNa eTale kriyA, te kriyA traNa prakAre thAya chekaravuM, karAvavuM ane anumodana ApavuM. yoga eTale kriyA karavAnA sAdhana, tenA paNa traNa prakAra che- mana, vacana ane kAyA. karavuM, karAvavuM ane anumodana ApavuM te traNe ya kriyAo mana, vacana, kAyA rUpa traNa yogathI thAya che teno paraspara saMbaMdha karatAM nava bhaMga thAya che- (1) manathI hiMsAnI vicAraNA karavI (2) hiMsaka bhASAno prayoga karavo (3) hiMsaka pravRtti karavI. (4) anya vyakti dvArA hiMsA karAvavAnI vicAraNA karavI (5) hiMsA karavAno Adeza Apavo (6) hAtha vagerenA saMketathI hiMsA karAvavI. (7) hiMsaka pravRtti joI manathI khuza thavuM (8) vacanathI tenI prazaMsA karavI (9) hAtha, mukha AdinI ceSTA dvArA khuzI pragaTa karavI. A rIte prastuta sUtramAM nava koTIe jIvonI hiMsAnA tyAganuM kathana sivi6 tivi zabda dvArA karyuM che.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 6 zrI dazavaikAlika sUtra aMte - A zabda gurunA saMbodhana mATe che. tenA saMskRta bhASamAM bAvana, mana, bavAnA, mayAnA I vagere rUpa thAya che. (1) bAvana = he pUjya, he ezvaryavAnuM (2) mA - he kalyANa karanAra ke karAvanAra! (3) javAna = he bhavano aMta karanAra athavA karAvanAra, (4) avAja = he bhayano aMta karanAra athavA karAvanAra. bhagavatI Adi zAstramAM aMte zabdano bahu prayoga che tyAM he bhagavanuM A artha vizeSa rUpamAM jovA maLe che. guru mATe paNa he bhagavanuM zabdano prayoga thaI zake che. vratano svIkAra tIrthakara deva ane gurunI samakSa thAya che tethI ahIM mate zabdano prayoga vizAla arthamAM che. pamiAki liAvi rivAmi - pApanuM pratikramaNa karuM chuM, niMdA karuM chuM ane gaha karuM chuM. te fma Adi zabdo dvArA vartamAnano saMvara ane bhaviSyanA pratyAkhyAna thAya che ane A pahinAma Adi traNa zabdothI bhUtakAlanuM pratikramaNa thAya che. jainadarzanamAM pApa pravRttinA tyAgano krama A pramANe che- bhUtakAlanuM pratikramaNa, vartamAnakAlano saMvara ane bhaviSyanA pratyAkhyAna. sAdhaka jyAre pApa pravRttino tyAga karavA kaTibaddha bane tyAre sahu prathama tene atItakAlIna pApathI pAchuM pharavuM paDe che. pApathI nivRtta thavA chatAM jyAre te pApa pratye niMdA ane gahano bhAva daDhapaNe jAgRta thaI jAya tyAre ja teno tyAga saphaLa thAya che. tethI ja prastuta sUtramAM A traNa zabdano prayoga che- (1) paDatamAma = pratikramaNa karuM chuM, pUrvakRta pApathI nivRtta thAuM chuM. (2) nilama = pUrvakRta pApane pAparUpe svIkArIne AtmasAkSIe pazcAttApapUrvaka niMdA karuM chuM. (3) mi = te pApane guru samakSa pragaTa karIne dhRNA karuM chuM. niMdA ane gartAmAM taphAvata :- (1) niMdA AtmasAkSIe hoya che. gaha gurunI sAkSIe thAya che. (2) athavA pahelAM ajJAnavaza je aparAdha athavA pApa kArya karyuM hoya teno pazcAttApa thavo. hadayathI teno dAha anubhavavo ke mArAthI duSkRtyanuM sevana thaI gayuM tevo svIkAra te niMdA che ane te doSone (aparAdhone) guru AdinI samakSa pragaTa karavA temaja bhaviSyamAM na karavA mATe udhata thavuM te gaha che. akhAnuM volini :- huM AtmAno vyutsarga-tyAga kare che. kharekhara AtmAno tyAga thato nathI paraMtu pAparUpa AtmabhAvono tyAga thAya che. sAdhanAnI daSTie hiMsA Adi sAvadha pravRttio tyAjya hoya che. tethI huM bhUtakALamAM sAvadha pravRttimAM pravRtta AtmAno tyAga karuM chuM. A rIte tasa bhale thI vosirAri sudhInA pAThathI pratijJAne daDha karavAnI bhAvanA abhivyakta thAya che. phalitArtha :- sAdhaka jyAre cha javanikAyane samyaka prakArathI jANI le; tenA astitvanA viSayamAM tene daDha zraddhA ane vizvAsa thaI jAya tathA tenI pratIti mATe te guru dvArA upadezelA cha javanikAyanA daMDa samAraMbhano mana, vacana ane kAyAnA yogathI temaja karavuM, karAvavuM ane anumodavuM ema traNa karaNathI vidhivat tyAga karI de, tyAra pachI te mahAvrata svIkAravA mATe yogya bane che. tethI cha kAyanuM varNana karyA pachI have mahAvratonA varNanano prAraMbha thAya che.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-47 (r)vaniya prathama mahAvata H prANAtipAta viramaNa :| 7 paDhame bhaMte ! mahavvae pANAivAyAo veramaNaM; savvaM bhaMte ! pANAivAyaM pcckkhaami| se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA, Neva sayaM pANe aivAe jjA, NevaNNehiM pANe aivAyAvejjA, pANe aivAyaMte vi aNNe Na samaNujANejjA jAvajjIvAe, tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM Na karemi Na kAravemi karataM pi aNNaM Na samuNajANAmi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi jiMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / paDhame bhate ! mahavvae uvaDhiomi savvAo pANAivAyAo veramaNa / chAyAnuvAda: prathame bhadanta ! mahAvrate prANAtipAtAdviramaNaM, sarva bhadanta ! prANAtipAtaM pratyAkhyAmi, tadyathA-(atha) sUkSma vA bAdaraM vA trasaM vA sthAvaraM vA naiva svayaM prANino'tipAtayet naivA'nyaiH prANino'tipAtayAvet prANinaH atipAtayato'pyanyAnna samanujAnIyAt; yAvajjIva trividhaM trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi tasya bhadanta! pratikramAmi nindAmi gAmi AtmAnam vyutsRjAmi / prathame bhadanta ! mahAvrate upasthito'smi sarvataH prANAtipAtAdviramaNam // zArtha:- bhaMte 3 mahanta ! paDhame = prathama mahavvae= maDAtamA pANAivAyAo= utipAtathI veramaNaM = nivRtta thavAnucha savvaM = sarva prare pANAivAyaM = utiyAtanA paccakkhAmi = I pratyAdhyAna chuse = hebha te suhumaM vA = sUkSma-nAnA zarIrAvo athavA bAyaraM vA = 62sthUla zarIravANA vo tasaM vA hasatA yAsatAnA, savanA athavA thAvaravA = sthaav20vn| pANe = te prAmona eukNeva sayaM aivAejjA svayaM unana 42 nahINeva- nI aNNehi = pI0 pAse pANe = umuMNo aivAyAvejjA unana AqvUnahI tathA pANe- unuaivAyaMte viaNNe=Inana 2 DoyatemAMNa samaNujANejjA = anumohana mApavUnahINa samaNujANAmi = anubhahana ApIzana paDhameM = prathama mahavvae = mahAtabhA uvaTTiomi = upasthita thayo chu savvAo pANAivAyAo = sarva prA2nA prAtipAtathI veramaNaM = nivRtta thA cha. bhAvArtha - he bhagavan! pahelA mahAvratamAM jIvanI hiMsAthI virAma pAmavAnuM hoya che. to he bhagavan! huM sarva prakAre prANAtipAtanA pratyAkhyAna karuM chuM. te mahAvratamAM munie sUkSma, bAdara, trasa, sthAvara prANIonI svayaM hiMsA karavI nahIM, anya pAse hiMsA karAvavI nahIM ane hiMsA karanArAne anumodana ApavuM nahIM. bhagavan! huM paNa A prakAranI hiMsAno jIvanaparyata traNa karaNa ane traNa yogathI tyAga karuM
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra chuM arthAt mana, vacana, kAyAthI hiMsA karIza nahi, karAvIza nahi ke hiMsA karanArane anumodana ApIza nahi ane bhUtakALamAM hiMsA dvArA je pApa karyuM che tenAthI huM nivRtta thAuM chuM. mArA AtmAnI sAkSIe te pApane niMdu chuM. ApanI pAse tenI gartA karuM chuM ane have tevA pApakArI karmathI mArA AtmAne alaga karuM che. he bhagavan! e pramANe pahelA prANAtipAta viramaNa mahAvratamAM huM upasthita thAuM chuM. vivecana : A sUtramAM prathama mahAvratanuM svarUpa ane tenI pratijJAvidhinuM kathana che. pUrvanA sUtramAM sAmAnyarUpe cha kAyanA jIvo prati daMDa-samAraMbhanA tyAganuM nirUpaNa che. tyArapachI have A sutrathI pAMca mahAvrata ane rAtribhojana viramaNa vratanuM kathana che. padane mahiblag :- prathama zabda anyanI apekSA rAkhe che. anya mahAvratonI apekSAe ahiMsA mahAvrata prathama che. tethI tenA mATe prathama zabda prayoga che. sarva pApomAM hiMsA, e mukhya pApa che. asatya, corI Adi pApa pravRtti AtmaguNonI hiMsAnuM kAraNa hovAthI te sarva pApa paNa eka daSTikoNathI hiMsAmAM samAviSTa thaI zake che. tethI hiMsAnI nivRttirUpa ahiMsA mahAvrata pradhAna che. zeSa mahAvratonuM kathana ahiMsA mahAvratanI saphaLatA mATe che. tethI pratyeka tIrthakaroe prANAtipAta viramaNa mahAvratane prAthamikatA ApI che. mahAvrata zabda paNa anya laghuvrata (aNuvrata)nI apekSA rAkhe che. vrata eTale pApa pravRttithI virAma pAmavuM. te vratanA be bheda che, yathA- aNuvrata ane mahAvrata. apUrNa virativALA vrato aNuvrata kahevAya che ane saMpUrNa virativALA vrato mahAvrata kahevAya che. tene ja anukrame deza virati ane sarvavirati paNa kahevAya che. mahAvratonI mahAnatA - (1) aNuvratonI apekSAe mahAvrato tyAgamAM mahAna(vizALa) hoya che. (2) te saMsAranA sarvocca mahAdhyeya evA mokSanA sAdhaka hoya che. (3) A vratono dhAraka AtmA atimahAna ane ucca thaI jAya che, tene Indra ane cakravartI paNa namaskAra kare che, (4) cakravartI, rAjA, mahArAjA Adi tIvra vairAgya saMpanna mahAna vIrapuruSa ane vIrAMganAo paNa tenuM pAlana kare che. (5) dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe sakalarUpathI te aMgIkAra karAya che. A rIte aneka prakAre mahAna hovAthI te mahAvrata kahevAya che. saLa :- A zabdanA bhinna bhinna artha thAya che- (1) sarva prakAre = trasa, sthAvara, sUkSma, bAdara te sarva prakAranA jIvonI hiMsAthI nivRtta thAuM chuM. (2) sarvavikalpathI = pApa karavAnA jeTalA vikalpo che te sarvano tyAga karuM chuM. arthAt traNa karaNa ane traNa yogarUpe navakoTithI pApa pravRttino tyAga karuM chuM. (3) sarva = niravazeSa, saMpUrNa rIte. koI paNa prakAranA AgAra(chUTa) rAkhyA vinA pApa pravRttino tyAga karuM chuM. (4) sarva prakAranI = mahA Adi sarva(daza) prakAre jIvanI virAdhanA thAya che te daze ya prakAranI hiMsAno
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya [ 79 ] tyAga karuM chuM. Avazyaka sUtranA cothA adhyayanamAM gamanAgamana aticAra pratikramaNano pATha che temAM bila Adi dasa prakAranI jIva virAdhanA darzAvatAM daza zabdo che. tenA vizleSaNa mATe juo- pariziSTa.) pAvAvAo veraHM :- prANAtipAtathI virAma pAmuM chuM. prANInA daza prANomAMthI koIpaNa prANano atipAta-viyoga(ghAta) karavo tene prANAtipAta kahe che. daza prANa A pramANe che- (1) zrotrendriya balaprANa (2) cakSurindriya balaprANa (3) ghANendriya balaprANa (4) rasendriya balaprANa (5) sparzendriya balaprANa (6) manobala prANa (7) vacanabalaprANa (8) kAyabalaprANa (9) zvAsozvAsa balaprANa (10) AyuSya balaprANa. prANatipAtanA sthAne ahIMyA jIvAtipAta na kahevAnuM kAraNa e che ke jIvano nAza kyAre ya thato nathI; te to haMmezAM nitya che, avinAzI che. jIvanA prANono ja atipAta thAya che ane maLelA prANonA atipAta = viyogathI jIvane atyaMta duHkha thAya che. tethI A mahAvratanuM nAma jIvAtipAta viramaNa na kahetAM prANAtipAta viramaNa kahyuM che. sunaM vA vAyara vA.... - prANAtipAta viramaNa mahAvratano viSaya che- sUkSma, bAdara, trasa ane sthAvara jIvonI hiMsAno tyAga. A cAra zabdomAM sarva prakAranA saMsArI jIvono samAveza che. sUkama zabdanA ahIM be artha thAya che- (1) sUkSmanAma karmanA udayavALA sUkSma jIvo (2) alpa avagAhanAvALA nAnA jIvo. temaja bAdara zabdanA paNa be artha thAya che- (1) bAdara nAmakarmanA udayavALA jIvo (2) skUla zarIra- vALA dekhAtA jIvo. A sUtramAM prayukta sUkSma ane bAdara athavA trasa ane sthAvara koIpaNa be zabdamAM ja saMsAranA samasta jIvono samAveza thaI jAya che, tema chatAM sUtrakAre cAra zabdano prayoga karIne jIva jagatane vistArathI samajAvyuM che. sAdhunA ahiMsA mahAvratamAM saMpUrNapaNe sarva jIvono samAveza thAya che. temAM koIpaNa prakArano apavAda ke chUTa nathI. A jagatanA keTalAka jIvo evA che ke jenI sAthe ApaNo koI saMbaMdha ke vyavahAra ja nathI. jema ke cauda rAjalokanA pratyeka kSetramAM mAnava jaI zakato nathI. naraka, devaloka temaja ApaNA kSetra sivAyanA trichAlokanA trasa ke sthAvara jIvo sAthe ApaNo koI vyavahAra nathI; tethI te jIvonI hiMsA thavAnI saMbhAvanA paNa nathI. te uparAMta saMpUrNa lokamAM rahelA sUkSma jIvo koInA mAryA karatA nathI, bALyA baLa tA nathI, te svayaM potAnuM AyuSya pUrNa thatAM ja mare che. tema chatAM ahiMsA mahAvratamAM te sarva jIvonI hiMsAnA pratyAkhyAnano pATha che. tenuM rahasya e che ke jIvo mare ke na mare paraMtu ApaNo avratano, apratyAkhyAnano bhAva na rahevo joIe. kAraNa ke avrata Azrava(karma baMdhanuM kAraNa) che ane vrata saMvara che tethI avratajanya Azravane rokavA mATe sUkSma bAdara sarva jIvonI hiMsAnA pratyAkhyAna karAya, te upayukta che. vyAkhyAmAM darzAvyuM che ke ahIM ; navaraM zabdathI sUkSma ane bAdara nAmakarmavALA jIvone grahaNa na karatAM mAtra "nAnA ke moTA jIvo" ema artha karavo joIe ane tenA paNa be-be bheda samajavA ke nAnA-moTA trasa jIvo athavA nAnA-moTA sthAvara jIvo. A artha zramaNa. jIvananA pUla vyavahAranI daSTie upayukta che. vyAkhyAkAre tenA udAharaNa paNa ApyA che. yathA- (1) nAnA trasa = kuMthavA (2) moTA trasa
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 80] zrI dazavaikAlika sUtra = gAya vagere (3) nAnA sthAvara = pANI vagerenA jIva (4) moTA sthAvara = vRkSa vagere. samajunanA samaNunA niH-mahAvratanA A pratijJA pAThamAM pahelAM vidyartha kriyAthI mahAvratanA viSayane kahyuM che ane pachI uttama puruSanI kriyA dvArA pratyAkhyAnanA saMkalpa rUpa pratijJA vacana che. tethI sUtramAM ukta be prakAranI kriyAno prayoga che. A rIte sUtrane be vibhAjanathI samajatAM vidyartha ane uttama puruSanI kriyAono samanvaya thaI jAya che. TIkAkAre A baMne zabdone eka rUpe svIkAryA che ane darzAvyuM che ke temanA mAM prAkRta hovAthI vibhaktino vyatyaya thayo che. tethI teoe baMne sthaLe uttama puruSano ja artha karyo che. vidyarthano artha karyo nathI. paraMtu prastuta saMskaraNamAM baMne kriyAonA bhinna-bhinna prayogane svIkAratAM bhinna-bhinna artha karyA che eTale vibhakti vyatyaya na mAnI upalabdha kriyA prayoga anusAra vidyartha ane uttama puruSano artha karyo che. dravyAdi apekSAe A mahAvatano viSaya - (1) dravya daSTie prANAtipAta (jIva hiMsA)no viSaya cha jIvanikAya che. temAM trasa sthAvara sarva jIvono samAveza thAya che. (2) kSetra daSTie prANAtipAtano viSaya samagraloka che. (3) kALadaSTie prANAtipAtano viSaya sarvakALa che. kAraNa ke divasa hoya athavA rAta hoya, dareka samaye sUkSma, bAdara, jIvonI hiMsA thavAnI saMbhAvanA che. (4) bhAvanI daSTie hiMsAno heta rAga ane dveSa che. jema ke zarIra Adi mATe rAgathI tathA zatru AdinI dveSathI hiMsA thAya che. te sivAya dravyahiMsA bhAvahiMsA Adi aneka vikalpa che. karaNa, karAvaNa ane anumodana A traNa karaNa ane traNa yoga paNa prANAtipAtanA viSaya che. dravyAdi cAre ya daSTie viSaya banatAM prANAtipAtano sarvathA tyAga A prathama mahAvratamAM thAya che. pakvAmi :- pratyAkhyAna karuM chuM. pratyAkhyAnano saMkalpa pratijJAno prANa che. pratyeka mahAvratanI pratijJAnA prAraMbhamAM paccakakhAmi zabda Ave che. pratyAkhyAnano vyutpatti labhya artha A pramANe che. temAM traNa zabda che- prati + A + khyAna. prati zabda(upasarga) niSedha arthamAM che; - abhimukha arthamAM che. khyA dhAtu kathana karavAnA arthamAM che. A traNe zabdo maLIne pratyAkhyAnano artha thAya = gurunI samukha pApa pravRttino niSedha karavo. pAMce ya mahAvratamAM A zabda dvArA saMvRta AtmA gurunI samakSa upasthita thaI bhaviSyamAM te pApa na karavA mATe pratyAkhyAna kare che, vacanabaddha thAya che.. gAvavApa:- mahAvratanI kAla maryAdA jIvana parvatanI che. temAM koI vikalpa ahIM darzAvela nathI. tethI varSa, be varSa ke icchita samaya mATe mahAvratane dhAraNa na karI zakAya. mahAvratanI pratijJA vidhi - guru samakSa atItakAlIna pAponuM pratikramaNa, te doSanI AtmasAkSIe niMdA, guru sAkSIe gaha karIne, bhaviSyakAlamAM te pApa na karavAnI pratijJA traNa karaNa ane traNa yogathI karAya che. tenuM spaSTIkaraNa pUrvavat jANavuM. padane banne ! mahabUNa 3vadini :- prathama mahAvratanI pratijJA grahaNa karyAnuM A aMtima pada
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-47 (r)vaniya / 81 cha. uvaTTiomi za06 prtish| praharI cha. pratijJA aDathI mAvonu sthi2i425|| thAya che. arthAt // aMtima vAkyarUpa zabdocAra pratyAkhyAnanA pariNAmone daDha ane vizuddha banAve che. tethI A vAkya punarukta hovA chatAM vratanI vizuddhi mATenuM che. jI mahAprata : bhRSApA virabhA :| 8 ahAvare docce bhaMte ! mahavvae musAvAyAo veramaNaM; savvaM bhaMte ! musAvAyaM paccakkhAmi / se kohA vA lohA vA bhayA vA hAsA vA Neva sayaM musaM vaijjA, NevaNNehiM musaM vAyAvejjA, musaM vayaMte vi aNNe Na samaNujANejjA jAvajjIvAe, tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM Na karemi Na kAravemi karataMpi aNNaM Na smnnujaannaami| tassa bhaMte ! paDikkamAmi jiMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / docce bhaMte ! mahavvae uvaTThiomi savvAo musAvAyAo veramaNaM / chAyAnuvAda : athApare dvitIye bhadanta ! mahAvrate mRSAvAdAdviramaNaM, sarva bhadanta ! mRSAvAdaM pratyAkhyAmi, tadyathA- krodhAd vA lobhAd bhayAdvA hAsyAdvA, naiva svayaM mRSA vadet , naivA'nyaiH mRSA vAdayet, mRSA vadato'pyanyAn na samanujAnIyAt yAvajjIvaM; trividhaM trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantam api anyaM na samanujAnAmi tasya bhadanta ! pratikramAmi nindAmi garhAmi AtmAnaM vyutsRjAmi / dvitIye bhadanta ! mahAvrate upasthito'smi sarvato mRSAvAdAdviramaNam // zArtha :- aha= ve bhaMte = 3 mahata! musAvAyAo= bhRSApAthI veramaNaM = nivRtti35 ahAvare = te pachI docce = jI mahavvae = bhAtamA savvaM = sarva musAvAyaM = bhRpaavaahn| paccakkhAmi = pratyAbhyAna a~chuse = yathA kohA vA-opathI lohAvA athavAdamathI bhayA vA athavA mayathI hAsAvA athavA syathI Neva = nAsayaM = svayaM 9 musaM = bhRpAvAda vaijjA = polaNeva = nahI aNNehiM = jI dvArA musa = bhRSAvA vAyAvijjA = godAvanImusaMvayateviaNNe = asatya polata ne Na samaNujANejjA = anumohana mApana uvaTThiomi = Dupasthita thA chu. bhAvArtha-he bhagavan! have bIjA mahAvratamAM mRSAvAda(asatya bhASaNa)thI virAma pAmavAnuM hoya che. to he bhagavan! huM sarva prakAre mRSAvAdanA pratyAkhyAna karuM chuM. - te mahAvratamAM munie krodhathI, lobhathI, bhayathI ke hAsyathI svayaM asatya bolavuM nahIM, anya pAse bolAvavuM nahIM ane asatya bolanArAne anumodana ApavuM nahIM. he bhagavan! paNa A sarva prakAranA asatyano jIvana paryata traNa karaNa ane traNa yoge karI
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra tyAga karuM chuM arthAt mana, vacana, kAyA dvArA asatya bolIza nahIM; bIjA pAse asatya bolAvIza nahIM ane asatya bolanArAne anumodana ApIza nahIM. temaja pUrvakALe tatsaMbaMdhI je koI pApa thayuM hoya, tenAthI huM nivRtta thAuM chuM; AtmasAkSIe te pApane niMdu chuM ane ApanI pAse te pApanI goM karuM chuM temaja have pachI tevA pApakArI karmathI mArA AtmAne sarvathA alaga karuM chuM. he bhagavan ! e pramANe he bIjA mRSAvAda viramaNa mahAvratamAM huM upasthita thAuM chuM. vivecana : prastuta sUtramAM bIjA mahAvrata muAvAda viramaNavratanuM svarUpa darzana che. temAM asatya bhASaNanA mukhya cAra kAraNothI nivRtta thavAnuM pratipAdana che. johA vA lohA vA:- mRSAvAdanI utpattinA mukhya cAra kAraNa sUtramAM darzAvyA che- krodha, lobha, bhaya ane hAsya. tema chatAM upalakSaNathI krodhanA grahaNathI abhimAna ane lobhanA grahaNathI mAyA, temaja hAsya tathA bhayanA grahaNathI rAga, dveSa, kalaha AdinuM grahaNa thAya che. A rIte vistAra naryuM ke upalakSaNathI te sarva kAraNothI asatya bhASaNano tyAga A satya mahAvratamAM thAya che. dravyAdinI apekSAe mRSAvAda viramaNa vrata :- dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI mRSAvAda viramaNa mahAvratano viSaya A pramANe thAya che- (1) dravyadRSTie mRSAvAdano viSaya sarva dravya che kAraNa ke sajIva, nirjIva sarva dravyonA viSayamAM asatya bolAya che. (2) kSetra daSTie teno viSaya loka ane aloka baMne thaI zake che arthAt te baMnenA viSayamAM paNa asatya kathana ke nirUpaNa thaI zake che. (3) kALa daSTie teno ke viSaya divasa ane rAta Adi sarva kALa che. (4) bhAva daSTie mRSAvAdanA hetu, krodha, lobha, bhaya, hAsya Adi vikArabhAva che ane traNa karaNa, traNa yoga che. te sarva bhAvonI apekSAe mRSAvAdano tyAga karavAno che. ziviSe tiviSenaM :-traNa karaNa ane traNa yogathI. mRSAvAda viramaNa, vacanayogano mukhya viSaya che tema chatAM manathI asatya vicAravuM, vacanathI asatya bolavuM ane kAyAthI asatya AcaraNa karavuM, asatya lakhavuM tathA asatya ceSTA karavI vagere aneka prakAranI asatya pravRttinA tyAga mATe traNa karaNa ane traNa yogathI mRSAvAdano tyAga karavo Avazyaka bane che. vyAkhyAkAre mRSAvAdanA cAra prakAra A pramANe darzAvyA che (1) sadbhAva niSedha :- je bhAva ke padArtha vidhamAna che teno niSedha karavo. jema ke AtmA nathI, puNya ane pApa nathI, baMdha ke mokSa nathI ItyAdi. (2) asadbhAva udbhAvana - asadbhUta vastunuM astitva kahevuM. jema ke AtmAne sarva vyApaka kahevo athavA taMdula jevaDo kahevo ItyAdi. (3) arthAntara :- koI vastune anyarUpe kahevI. jema ke gAyane ghoDo ane ghoDAne hAthI kahevo.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. - 4 : 4paniDAya (4) garhA :- je bolavAthI bIjA pratye ghRNA ane dveSa utpanna thAya, sAmI vyaktinuM hRdaya duHkhI thAya te. jema ke kANAne kANo, napuMsakane hIjaDo, corane cora ItyAdi kahevuM. trIjuM mahAvrata : adattAdAna viramaNa : 9 ahAvare tacce bhaMte ! mahavvae adiNNAdANAo veramaNaM; savvaM bhaMte ! adiNNAdANaM paccakkhAmi / se gAme vA Nagare vA raNNe vA appaM vA bahu vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA Neva sayaM adiNNaM giNhijjA, va'NNehiM adiNNaM giNhAvijjA, adiNNaM giNhante vi aNNe Na samaNujANejjA, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM Na karemi Na kAravemi karaMtaMpi aNNaM Na samaNujANAmi / tassa bhaMte ! paDikkamAmi NiMdAmi garihAmi appANaM vosiraami| tacce bhaMte ! mahavvae uvaTThiomi savvAo adiNNAdANAo veramaNaM / 83 chAyAnuvA: : athApare tRtIye bhadanta ! mahAvrate adattAdAnAdviramaNaM, sarvaM bhadanta ! adattAdAnaM pratyAkhyAmi / atha grAme vA nagare vA araNye vA alpaM vA, bahu vA, aNu vA sthUlaM vA cittavadvA'cittavadvA naiva svayaM adattaM gRhaNIyAt naivAnyairadattaM grAhyAt, adattaM gRhaNato'pyanyAn na samanujAnIyAt yAvajjIvaM trividhaM trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi / tasya bhadanta ! pratikramAmi nindAmi garhAmi AtmAnam vyutsRjAmi / tRtIye bhadanta ! mahAvrate upasthito'smi sarvato adattAdAnAdviramaNam // zaGEArtha :- ahAvare = have pachI bhaMte = he mahaMta ! tacce = tRtIya mahavvae = mahAvratamAM adiNNAdANAo = ahattAdhAnathI veramaNaM virabhavAnuMche savva sarva adiNNAdANaM = sattAdhananuM paccakkhAmi = pratyAkhyAna jhuMjhuM huM se = 4bha De, te gAme vA gAmabhAMDe Nagare vA = nagarabhAM raNe aTavIbhAM appaM vA = Jasya bhUsyavANA pArtho De, asthamAtrAmAM bahuM vA = jahu bhUlyavAnA pahArtha athavA, jaDumAtrAmA aNuM vA = sUkSma - nAnA pahArtha athavA thUlaM vA sthUla-moTA pachArtha athavA cittamaMtaM vA - sayitta pachArtha athavA acittamaMtaM vA = atti pahArtha adiNNaM ardhanA khANyA vinA Neva sayaM giNhijjA = svayaM grhe| 42vA nahIM aNNehiM = jIbha pAsethI adiNNaM = mahattaneNeva giNhAvijjA = grhe| IzavavA nahIM, ane adiNNaM mahattane giNhaMte vi = grhe| DaranAra aNNe = jIbhane Na samaNujANejA = anumohanA ApakuM nahIM. = = = bhAvArtha:- he bhagavan ! have trIjA mahAvratamAM adattAdAnathI virAma pAmavAnuM hoya che. to he bhagavan ! = = = =
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra huM sarva prakAre adattAdAnano tyAga karuM chuM. te mahAvratamAM munie gAma, nagara ke araNyamAM koI paNa sthaLe alpa ke bahu, nAnI cIja ke moTI cIja, sacitta ke acitta vastu hoya temAMthI koI paNa vastu svayaM adatta grahaNa karavI nahIM, anya dvArA paNa adatta grahaNa karAvavI nahIM, grahaNa karanArane anumodana ApavuM nahIM. he bhagavan! huM paNa A prakAranA adattano jIvana paryata traNa karaNa ane traNa yoge karI tyAga karuM chuM arthAt mana, vacana, kAyA dvArA corI karIza nahIM, corI karAvIza nahIM ane je corI karatA hoya temAM anumodana ApIza nahIM. temaja pUrva kALe te saMbaMdhI je kaMI pApa thayuM hoya tenAthI huM nivRtta thAuM chuM; AtmasAkSIe te pApane niMdu chuM ApanI samakSa tenI gaha karuM chuM ane have pachI tevA pApakArI karmathI mArA AtmAne alaga karuM chuM. he bhagavan! e pramANe trIjA sarvathA adattAdAna viramaNa mahAvratamAM huM upasthita thAuM chuM. vivecana : adattAdAna :- a = nahIM, datta = ApelI vastune, AdAna = grahaNa karavI. koIe na ApelI vastune grahaNa karavI adattAdAna kahevAya che. vyavahAramAM tene corI kahe che. anyanA adhikAra ke svAmItvane chInavI levA te paNa adattAdAna che. tenuM ugrarUpa, corI, guMDAgIrI, lUMTa Adi che. A dareka prakAranA adattAdAnathI virakta thavA mATe sAdhu-sAdhvI pratijJAbaddha hoya che. teo gAmamAM, nagaramAM, araNyamAM, koIpaNa jagyAe, koIpaNa kSetra vizeSamAM sarvathA adattAdAna viramaNa vratanuM pAlana kare che. maM vA vaMduM vAda- alpanA be prakAra che- (1) mUlyanI daSTie koDI vagere. (2) parimANanI daSTie eka ke be vastu. bahunA be prakAra che- (1) mUlyanI dRSTie hIrA Adi (2) parimANa(saMkhyA)nI daSTie ghaNI saMkhyAvALI vastu. gaNuM vA= nAnI vastu-taNakhaluM Adi. pUrva vA = moTI vastu makAnAdi. saceta = manuSyAdi, aceta = dhanasaMpatti, AbhUSaNAdi. dravyAdinI apekSAe adattAdAna viramaNa vrata - (1) dravya daSTie adattAdAnano viSaya alpa, bahu, sUkSma, pUla, saceta, aceta Adi dravya che. (2) kSetra daSTie gAma, nagara, jaMgala Adi sthAna che. (3) kALa daSTie divasa ane rAtri Adi sarvakALa che. (4) bhAvadaSTie lobha, moha Adi bhAva che ane traNa karaNa, traNa yogano paNa bhAvamAM samAveza thAya che. bIjI rIte adatta pAMca prakAranA che- (1) deva adatta-tIrthakara deva dvArA niSiddha vastu grahaNa karavI te (2) guru adatta-guru dvArA niSiddha vastu grahaNa karavI ke gurunI AjJA vinA koI paNa vastu grahaNa karavI te (3) rAjA adatta-rAjAnI AjJA vinA tenA rAjyamAM praveza karavo, vicaravuM tathA rAjA dvArA niSiddha pravRtti tenA rAjyamAM karavI te (4) gRhapati adatta-gRhastha ke zayyA dAtAnI koIpaNa vastu vaNapUchI vaNadIdhI grahaNa karavI te (5) sAdharma adatta-sahavartI zramaNonI koIpaNa vastu teone pUchyA vagara levI te.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-47 (r)vaniya | 85 A pAMca prakAranA adaramAMthI koIpaNa prakAranuM adatta mana, vacana ane kAyAthI, kRta, kArita tathA anumodanarUpathI grahaNa karavuM ke svIkAravuM te adattAdAna che. A trIjA mahAvratamAM sAdhaka te sarva prakAranA adattAdAnathI virata thAya che. yodhuM mahAvrata : maithuna virabhae : 10 ahAvare cautthe bhaMte ! mahavvae mehuNAo veramaNaM; savvaM bhaMte ! mehuNaM pcckkhaami| se divvaM vA mANusa vA tirikkhajoNiyaM vA Neva sayaM mehuNaM sevejjA, NevaNNehiM mehuNaM sevAvejjA, mehuNaM sevaMte vi aNNe Na samaNujANejjA jAvajjIvAe, tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM Na karemiNa kAravemi karataM pi aNNaM Na samaNujANAmi / tassa bhaMte ! paDikkamAmi jiMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / cautthe bhaMte ! mahavvae uvaTThiomi savvAo mehuNAo veramaNaM / chAyAnuvAI : athApare caturthe bhadanta ! mahAvrate maithunAd viramaNaM; sarva bhadanta ! maithunaM prtyaakhyaami| atha divyaM vA mAnuSa vA tairyagyaunikaM vA naiva svayaM maithunaM sevet naivA'nyaiH maithuna sevApayet maithuna sevamAnAnapyanyAnna samanujAnIyAt , yAvajjIvaM trividham trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi / tasya bhadanta ! pratikramAmi nindAmi gAmi AtmAnaM vyutsRjAmi / caturthe bhadanta ! mahAvrate upasthito'smi sarvato maithunAdviramaNam // zArtha :- cautthe = yaturtha mahavvae = mAtama mehuNAo = bhaithunathI, duzIlathI, manAthI, rati-hIthI veramaNaM = viramavAna Doya che savvaM = sarva prA2nA mehuNaM - bhaithunanAM paccakkhAmi = pratyAbhyAna chu se = te divvaM vA = vi saMbaMdhI athavA mANusaM vA = manuSya saMbaMdhI athavA tirikkhajoNiyaM vA = tirthayoni saMbaMdhI sayaM = svayaM Neva sevijjA = sevana 2j nahIM aNNehiM = jI dvArA mehuNaM = bhaithunarnu Neva sevAvijjA = sevana zavayu nahI sevate vi aNNe = sevana 42 anya yAne 55 Na samaNujANejjA = anumohana Apa nahI.. bhAvArtha - he bhagavan! have pachInA A cothA mahAvratamAM maithuna bhAvathI nivRtta thavAnuM hoya che. to te bhagavan! huM maithunano sarvathA tyAga karuM chuM. te mahAvratamAM munie deva saMbaMdhI, manuSya saMbaMdhI ke tiryaMca saMbaMdhI ema traNe ya jAti paikI koI sAthe maithuna sevana karavuM nahIM, bIjA pAse maithuna sevana karAvavuM nahIM, ke maithuna sevana karanArane anumodana ApavuM nahIM. he bhagavan! huM paNa A prakAranA maithuna sevanano jIvana paryata traNa karaNa ane traNa yoge karI
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 86] zrI dazavaikAlika sUtra tyAga karuM chuM arthAt mana, vacana, kAyAe karI maithuna sevana karIza nahIM, bIjA pAse maithuna sevana karAvIza nahIM ane maithuna sevanArane anumodana paNa ApIza nahIM. temaja pUrvakALe tat saMbaMdhI je kaMI pApa thayuM hoya tenAthI huM nivRtta thAuM chuM, tenI niMdA karuM chuM, ApanI pAse te pApanI gaha karuM chuM ane have pachI tevA pApakArI karmathI mArA AtmAne alaga karuM chuM. he bhagavan! A pramANe huM cothA maithuna viramaNa mahAvratamAM upasthita thAuM chuM. vivecana : Tlabdha vA... - prastuta sUtramAM cothA mahAvratanI pratijJAmAM traNa prakAranA maithunathI nivRtta thavAnuM sUcana che. sAmAnyatayA manuSyanI eka ja prakAranI eTale ke manuSya saMbaMdhI maithuna pravRtti hoya che. paraMtu kyAreka koI manuSya tiryaMca(pazu) sAthe ane kyAreka deva sAthe paNa maithuna pravRtti kare che. tethI mahAvratanA A pratijJA pAThamAM traNe ya prakAranA maithuna saMbaMdhI pratyAkhyAnanuM kathana upayukta che. dvavyAdinI apekSAe maithana viramaNa vrata - (1) dravyadaSTie maithuna viramaNano viSaya deva, manuSya ane tiryaMca che. (2) kSetradaSTie traNe ya loka che. (3) kAladaSTie divasa ane rAtri Adi sarvakAla che. (4) bhAvadaSTie vedamohodaya ane traNa karaNa, traNa yoga che. maithuna saMjJA - sthAnAMga sUtramAM maithuna saMjJAnI utpattinA cAra kAraNa kahyA che. yathA- (1) zarIramAM mAMsa rakta vIryanI vRddhi thavAthI (2) veda mohanIyakarmanA udayathI. (3) maithuna viSayaka vAta sAMbhaLavAthI (4) maithuna saMbaMdhI ciMtana karavAthI. samavAyAMga sUtramAM brahmacaryanI nava vADa kahI che ane uttarAdhyayana sUtramAM brahmacaryanA dasa samAdhi sthAna kahyA che, tenAthI viparIta AcaraNa karavAthI maithuna bhAva ke vikAra bhAva jAgRta thavAnI zakyatA rahe che. mATe sAdhake brahmacarya saMbaMdhI sUtrokta dareka sUcano ane AdezonuM yathArtha pAlana karavuM joIe. anyatra maithunanAM ATha aMga kahyA che- smaraNa, kIrtana, kriIDA, prekSaNa, ekAMtabhASaNa, saMkalpa, adhyavasAya ane kriyA niSpatti. mahAvratano sAdhaka mumukSu AtmA sarva prakAranA maithunano traNa karaNa ane traNa yogathI jIvana paryata tyAga karI brahmacarya bhAvamAM upasthita thAya che. pAMcamuM mahAvata H parigraha viramaNa : 11 ahAvare paMcame bhaMte mahavvae pariggahAo veramaNaM; savvaM bhaMte pariggaha paccakkhAmi / se appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA, Neva sayaM pariggaha parigiNhejjA NevaNNehiM pariggahaM parigiNhAvijjA
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4 : 7 nikAya | 87 pariggahaM parigiNhate vi aNNe Na samaNujANejjA jAvajjIvAe, tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM Na karemi, Na kAravemi, karataMpi aNNaM Na samaNujANAmi / tassa bhaMte ! paDikkamAmi jiMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / paMcame bhaMte ! mahavvae uvaDhiomi savvAo pariggahAo veramaNaM / chAyAnuvAda : athApare paMcame bhadanta ! mahAvrate parigrahAd viramaNaM sarva bhadanta ! parigrahaM pratyAkhyAmi yathA'lpam vA bahu vA aNu vA sthUlaM vA cittavadvA acittavadvA vA naiva svayaM parigraha parigRhNIyAt naivA'nyaiH parigraha parigrAhayAt parigrahaM parigRhNato'pyanyAnna samanu- jaaniiyaat| yAvajjIvam trividhaM trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi / tasya bhadanta ! pratikramAmi nindAmi gAmi AtmAnaM vyutsRjAmi paJcame bhadanta ! mahAvrate upasthito'smi sarvataH parigrahAdviramaNam // AGEArtha :- paMcame = pAMyamA mahavvae = mahAvratamA pariggahAo = pariaDathI, pArtha 52nI bhUthI veramaNaM - nivRtta thavAnucha savvaM - sarvapariggaha = pariyaDanA paccakkhAmi 9pratyAdhyAna chu se = te yA pramANe appaM vA = alpa bhUdayAvAna, alpaprabhAva athavA bahuM vA = par3a bhUlyavAna, barDa prabhAvAmA athavA aNuM vA = sUkSma mAvA, nAnA athavA thUlaM vA = sthUla mAravA, bhoTA athavA cittamaMta vA = sayetana ziSya vagere athavA acittamaMta vA = ayetana pariggaha = pariyaDane sayaM = svayaM Neva parigiNhijjA = aDAnaNeva aNNehiM = naI anya pAse pariggaraM = pariyaDane parigiNhAvijjA - DarAveNa = nahiM pariggaha = pariyaune parigiNhate vi= pdde| 42naa| aNNe = anyane samaNujANejjAsA samavUnahI, anumohana ApavuM nahIM, anumodana Ape nahIM. bhAvArtha - he bhagavan! pAMcamA mahAvratamAM parigrahathI virAma pAmavAnuM hoya che. to he bhagavan! huM sarvathA parigrahano tyAga karuM chuM. te mahAvratamAM munie padArtho pramANamAM thoDA hoya ke vadhu hoya, nAnA hoya ke moTA hoya, sacitta hoya ke acitta hoya, te mAMhenI koI paNa vastuno parigraha svayaM rAkhavo nahIM, bIjA dvArA parigraha rakhAvavo nahIM ane parigraha rAkhanAra anyane anumodana ApavuM nahi. he bhagavana! paNa A prakAranA parigrahano jIvanaparyata traNa karaNa ane traNa yoge karI tyAga karuM chuM arthAt mana, vacana ane kAyA dvArA huM parigraha rAkhIza nahi, bIjA dvArA parigraha rakhAvIza nahi ane parigraha rAkhanArAne anumodana paNa ApIza nahi. temaja pUrvakALe tat saMbaMdhI je kaMI pApa thayuM hoya tenAthI nivRtta thAu chuM; te pApane AtmasAkSIe ni chuM ApanI samakSa te pApanI gaha karuM chuM
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra ane have pachI tevA pApakArI karmathI mArA AtmAne alaga karuM chuM. he bhagavan ! A pramANe huM pAMcamAM parigraha viramaNa mahAvratamAM upasthita thAuM chuM. vivecana 88 : aLaM vA vadhuM vA:- prastuta sUtramAM parigrahanA cha prakAra kahyA che--(1-2) mUlyathI alpa mUlyavAna ke bahumUlyavAna padArtho, parimANathI alpa athavA adhika padArtho. (3-4) AkAramAM nAnI vastu athavA moTI vastu. (5-6) jIvayukta vastu athavA nirjIva vastu. A cha prakAranA padArtha jo sUtrokta maryAdAthI vadhAre grahaNa karavAmAM Ave to te parigraha kahevAya che ane maryAdita grahaNa karelA Avazyaka padArthomAM mamatA mUrchA ke AsaktinA bhAva hoya to, te paNa parigraha kahevAya che. kAraNa ke dazavai. a. 6 mAM kahyuM che ke- muA ziho vutto / bIjI rIte te parigrahanA be bheda che- bAhya ane AtyaMtara. (1) bAhya parigrahanA nava bheda che-- (1) khetarAdi khullI jamIna (2) makAna Adi DhAMkelI jamIna (3) cAMdI (4) sonuM (5) dhana (6) dhAnya (7) dAsa, dAsI (8) pazu, pakSI (9) gharavakharInI cIjo. (2) AvyaMtara parigrahanA cauda bheda che- mithyAtva; krodha, mAna, mAyA, lobha te cAra kaSAya ane hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda; te nava nokaSAya. zramaNa nigraMtha bAhya parigrahanA sarvathA tyAgI hoya che ane ApyaMtara parigrahano sarvathA tyAga karavA mATe puruSArthazIla hoya che. zAstromAM parigrahanA anya apekSAe traNa bheda paNa kahyA che. (1) zarIra (2) karma (3) upadhi. dravyAdinI apekSAe parigraha viramaNa vrata :- (1) dravyadRSTie parigraha viramaNa vratanA viSaya che-- alpa-bahu Adi cha prakAranA dravyo. parigrahanA viSaya che (2) kSetradaSTie traNe ya lokanA padArtho che. (3) kAladaSTie divasa ane rAtri Adi sarvakAla che, (4) bhAvaSTie mUrchA, lobha, rAga, AsaktibhAva ane traNa karaNa-traNa yoga paNa tenA viSaya che. A pAMcamA mahAvratanA sAdhaka mumukSu aNagAra sarva prakAre parigrahathI nivRtta thAya che. sAdhu saMyama pAlana mATe anivArya upakaraNone amUrchita bhAve rAkhe ane zarIrAdino anAsakta-- bhAve AhArAdithI nirvAha kare che. chaThThuM vrata : rAtri bhojana viramaNa : 12 ahAvare chaTTe bhaMte ! vae rAibhoyaNAo veramaNaM; savvaM bhaMte ! rAibhoyaNaM paccakkhAmi / se asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA Neva sayaM rAI bhuMjejjA, jevaNehiM rAI bhuMjAvejjA, rAI bhuMjate vi aNNe Na samaNujANejjA, jAvajjIvAe tiviha tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM Na karemi Na kAravema
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya [ 89 ] karatapi aNNaM Na samaNujANAmi / tassa bhaMte ! paDikkamAmi jiMdAmi garihAmi appANaM vosiraami| chaThe bhaMte ! vae uvaTThiomi, savvAo rAibhoyaNAo veramaNaM / chAyAnuvAdaH kathA pare matta ! te tribhovanadAsa; sarva mahatta ! rAtribhojanaM pratyAkhyAmi / tadyathA- azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA naiva svayaM rAtrau bhujet, naivA'nyAn rAtrau bhojayet, rAtrau bhuJjAnAnapyanyAnna samanujAnIyAt yAvajjIvam, trividhaM trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi / tasya bhadanta ! pratikramAmi nindAmi gAmi AtmAnam vyutsRjAmi / SaSThe bhadanta ! vrate upasthito'smi sarvataH rAtribhojanAdviramaNam // zabdArtha - cha chaThThA vaNa- vratamAMrabhoyaNaT = rAtri bhojanathI veramai = viramavAnuM che rAmoya = rAtri bhojananA savva = sarva prakArathI pakvAmi = pratyAkhyAna karuM chuM te = te A pramANe A va = annAdi, athavA pAna vA = pANI athavA hApha vA= khAdya padArtha, athavA sApha vA = svAdha padArtha artha = svayaM neva muninnA = bhojana kare nahIM ahiM = bIjAne rAThuM = rAtri va muMgAviSpA = bhojana karAve nahi cAhuM muMbate vi= rAtri bhojana karanAra ane = bIjA koIne na samapunAnA = anumodana Ape nahi. bhAvArtha - he bhagavan! have pachI A chaThThA vratamAM rAtribhojanathI virAma pAmavAnuM hoya che. to he bhagavan! huM rAtribhojanano jIvanaparyaMta sarvathA tyAga karuM chuM. te vratamAM muni bhojana, pANI, phaLa-mevA tathA mukhavAsa A cAre prakArano AhAra rAtrimAM svayaM kare nahIM, karAve nahIM ane rAtri bhojana karanAra anyane anumodana Ape nahIM. he bhagavan! huM paNa A prakAranA rAtribhojanano jIvana paryata traNa karaNa ane traNa yoge karI tyAga karuM chuM arthAt mana, vacana ane kAyA dvArA rAtribhojana karIza nahi, karAvIza nahi ane rAtribhojana karanArane anumodana paNa ApIza nahi. temaja pUrve je rAtribhojana saMbaMdhI AcaraNa karyuM hoya to tenAthI huM nivRtta thAuM chuM, AtmasAkSIe te AcaraNane niMduM chuM ane ApanI pAse tenI gaha karuM chuM temaja have pachI tevA AcaraNathI mArA AtmAne sarvathA alaga karuM chuM. he bhagavan! A pramANe chaThThA rAtribhojana viramaNa vratamAM huM upasthita thAuM chuM. vivecana : sUryAsta pachI ane sUryodaya pahelAM arthAt rAtri daramyAna cAre ya prakAranA AhArano sarvathA tyAga karavo, tene rAtribhojana viramaNa vrata kahe che. A pAnuM... - A cAra zabdo dvArA manuSyane yogya samasta AhAranuM nirUpaNa che. tenA artha A
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 90 | zrI dazavaikAlika sUtra pramANe che. yathA- (1) alai = azana. sudhAnuM nivAraNa thAya tevuM bhojana. temAM bhojana saMbaMdhI tarala ane nakkara sarva padArtho samajavA. (2) pApa = pANI. zabdArthanI apekSA sarva peya padArtha-pINA artha thAya paraMtu Agama AzayathI mAtra pANIne ja paNa samajavuM. (3) hApha = khAdima. mevA ane phaLa. (4) sAmaM= svAdima. jenAthI mukha zuddhi thAya, mukha suvAsita thAya tevA sopArI, variyALI Adi mukhavAsanA padArtho. dvavyAdinI apekSA rAtribhojana viramaNa vrata H- (1) dravyanI apekSAe rAtri bhojana viramaNa vratano viSaya cAre ya prakAranA AhAra che. (2) kSetranI apekSAe manuSyaloka che. (3)kAlanI apekSAe rAtrino samaya che temaja 1. divase lAveluM rAtre vAparavuM 2. rAtre lAveluM divase vAparavuM 3. Aje lAvIne kAle vAparavuM4. rAtre lAveluM rAtre bhogavavuM; te cAra bhaMga che. (4) bhAvanI apekSAe traNa karaNa ane traNa yoga teno viSaya che. sAdhune uparokta sarva prakAre rAtribhojanano tyAga karavo Avazyaka hoya che. temaja rAtrie bhojana, pANI yukta oDakAra Ave to paNa tene pAchuM gaLavAnuM hotuM nathI ane zarIra upara koI bAhya vilepana paNa rAtrie copaDavAnA hotA nathI. sAdhvAcAramAM rAtribhojana tyAganI mahattA mahAvratanI samAna che. rAtribhojana tyAga ahiMsA mahAvratanI puSTi kare che. rAtribhojana karavAthI prANAtipAta Adi mULaguNonI virAdhanA thAya che. tethI chaThTha rAtribhojana viramaNa vrata paNa mULaguNarUpa che. cUrNikAre kahyuM che-"vizva priyakSajJAnano te vizuddhaM bhaktAnapAnaM pazyaMti tathApi rAtrau na bhuMjate, mUlaguNabhaMgatvAt " tIrthakaragaNadharAcAryaH anAcIrNatvAt, jamhA chaTTho mUlaguNo virAhijjati tamhA Na to moLuM je pratyakSa jJAnI hoya che te AhArAdinI vizuddhatA jJAnathI jANavA chatAM rAtrimAM bhojana karatAM nathI kAraNa ke mULaguNano bhaMga thAya che. tIrthakara, gaNadhara ane AcAryothI(sarva sAdhuo sudhI) A rAtribhojana anAsevita che arthAt tenuM sevana karAyuM nathI, tenAthI chaThThA mULaguNanI virAdhanA thAya che, tethI rAtribhojana karavuM joIe nahIM." A rIte spaSTa thAya che ke rAtribhojana tyAga vrata svayaM mULaguNa che. rAtrimAM khAvAthI mULaguNano bhaMga thAya che temaja chaThThA mULaguNanI virAdhanA thAya che. rAtribhojananA doSa :(1) rAtribhojanamAM kIDI, kuMthavA Adi sUkSma trasa jIvo, lIlaphUga AdinuM daSTigocara thavuM ane te jIvonI jayaNA karavI azakya thaI jAya che tathA rAtribhojana karavAmAM anya vanaspati Adi sthAvara jIvonI virAdhanA thAya che. (2) rAtre sUkSma jIvo AhAramAM AvI jAya to aneka prakAranI bimArI thAya che. yathA- jo bhojanamAM kIDI AvI jAya to buddhi naSTa thAya che, mAkhI bhojanamAM AvI jAya to zIghra ulaTI thaI jAya che, jU AhAramAM AvI jAya to jalodara jevo bhayaMkara roga thAya che. garoLI bhojanamAM AvI jAya to kaSTa jevI mahAvyAdhi utpanna thAya che. e sivAya lohInuM UMcuM dabANa, dama, hRdayaroga, pAcana zaktinI maMdatA
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya [ 91 ] Adi bimArIonI saMbhAvanA rahe che. (3) suryAsta pahelAM bhojana karavuM te pAcananI daSTie sarvottama che. sUtAM pahelAM traNa kalAka pUrve bhojana karavuM ArogyadAyaka che. tema karavAthI bhojanane pacavAno samaya maLI jAya che. rAtanA 9-10 vAgye bhojana karanAra vyakti bhojana karIne tarata sUI jAya to yathocita pANI pI zakAya nahIM tethI bhojana barAbara pacatuM nathI. (4) sUryanA prakAzanI potAnI vizeSatA hoya che- tenA prakAzamAM kamaLa khIle che, sUryodaya thavAnI sAthe ja prANavAyunI mAtrA vadhI jAya che, rAtre pAcanataMtra barAbara kAma karatuM nathI. te sivAya keTalAka sukSma jIvo suryanA prakAzamAM ja joI zakAya che, vijaLInA prakAzamAM dekhAtA nathI. vIjaLIno prakAza game tevo hoya paraMtu te sUryaprakAzanI samakakSa thaI zakato nathI. A rIte rAtribhojana aneka doSonuM kAraNa hovAthI saMyama sAdhaka teno sarvathA tyAga kare che. gRhastho mATe paNa rAtribhojana tyAjya che. mATe zrAvakoe rAtribhojana tyAganuM lakSa rAkhIne teno yathAzakya tyAga karavo joIe. AgamomAM rAtribhojana tyAganuM viSada varNana - zrI dazavaikAlika sUtramAM aneka sthaLe rAtribhojana tyAganuM kathana che- (1) adhya.--3 mAM rAtribhojana nigraMtha mATe anAcaraNIya kahyuM che. (2) prastuta sUtramAM pAMca mahAvratanI sAthe rAtribhojana viramaNane chaThuM vrata kahyuM che. (3) adhya.-6mAM rAtribhojana karavAthI nigraMtha munine nigraMthapaNAnA bhAvathI bhraSTa thavAnuM kahyuM che tathA rAtribhojananA doSonuM kathana paNa karela che. (4) adhya.-8mAM sUryAstathI sUryodaya sudhI arthAt rAtrimAM sAdhu mATe AhAranI manathI paNa icchA karavAno niSedha che. anya AgamomAM rAtribhojana tyAganuM varNana A pramANe che- (5) uttarAdhyayana sUtra adhya.-1931mAM saMyamanI duSkaratAnA varNanamAM rAtre cAre prakAranA AhAranA tyAgane atyaMta duSkara kahyuM che. (6) uttarAdhyayana sUtra adhya. 3ramAM rAtribhojananA tyAgathI jIvano Azrava ghaTavAnuM ane anAzrava thavAnuM kahyuM che. (7) ThANAMga sUtra sthAna-3 tathA 5 mAM rAtribhojananuM anughAtika (guru) prAyazcitta kahyuM che. (8) sUyagaDAMga sUtra zru. 1, a. 2, 3. 3 mAM rAtribhojana tyAga sahita pAMca mahAvratanI tulanA parama ratna sAthe karI che, A rIte ahIM rAtribhojana tyAganuM mahattva paMcamahAvratanI samAna darzAvela che. (9) sUyagaDAMga sUtra a. 6 vIra stutimAM kahyuM che ke mahAvIra svAmIe duHkhono nAza karavA mATe
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 9 2 | zrI dazavaikAlika sUtra rAtribhojanano tyAga karyo hato. (10) bRhatkalpa sUtra udde. 1 mAM rAtrimAM ane vikAlamAM(saMdhyA samaye) cAra prakAranA AhAra grahaNa karavAno niSedha che. (11) bRhatkalpa sUtra udde. 5 mAM kahyuM che ke AhAra karatA samaye sAdhune evo khyAla Ave ke sUryodaya thayo nathI athavA sUryAsta thaI gayo che to moDhAmAM nAkhela AhArano koLiyo bahAra kADhI nAkhavo ane paraThI devo joIe tathA rAtrimAM AhAra pANI yukta 3 ni = oDakAra Ave athavA ghacarakA sAthe pitta Ave to pAchuM gaLI javAnuM paNa prAyazcitta batAvyuM che. arthAt te pittane jayaNApUrvaka bahAra kADhI nAkhavuM joIe. (12) dazAzruta skaMdha sUtra dazA. 2 tathA samavAyAMga sUtra sama. 21mAM rAtribhojananI "zabala doSa"mAM gaNanA karI che. (13) bRhatkalpa sUtra udde. 4mAM rAtribhojananuM anudyAtika(guru-bhAre) prAyazcitta kahyuM che. (14) nizItha sUtra udde. 11mAM rAtribhojananuM ane tenI prazaMsA-anumodana karavAnuM guru comAsI prAyazcitta kahyuM che. (15) dazAzrutaskaMdha sUtramAM zrAvakanI agiyAra pratimAnuM nirUpaNa che. te varNana anusAra zrAvakone cAra pratimA sudhI rAtribhojana tyAga svaicchika hoya che paraMtu pAMcamIthI agiyAramI pratimAnI ArAdhanAmAM rAtribhojana tyAga Avazyaka hoya che. anya graMthomAM varNana : (1) kArtikeyAnuprekSA-383mAM rAtribhojana tyAganI tulanA cha mahinAnA upavAsa sAthe karI che. (2) mahAbhAratanA zAMti parvamAM narakamAM javAnA cAra kAraNa kahyA che temAM (1) prathama kAraNa rAtribhojana che. zeSa traNa kAraNa A pramANe che- (2) para strI gamana (3) AcAra-athANA khAvA (4) kiMdamULa bhakSaNa. (3) vedavyAsanA yogazAstra adhyAya-3mAM kahyuM che ke rAtrimAM khAnAro manuSya-ghUvaDa, kAgaDo, bilADI, gIdha, Dukkara, sarpa, vIMchI Adi yonimAM janma dhAraNa kare che. (4) manusmRtimAM kahyuM che ke rAtri rAkSasI hoya che tethI rAtrinA samaye zrAddha karavuM nahIM. (5) yogazAstra adhya. 3mAM A pramANe kahyuM che- nitya rAtri bhojanano tyAga karavAthI agnihotranuM phaLa maLe che temaja tIrthayAtrAnuM phaLa maLe che. Ahuti, snAna, zrAddha, devapUjana, dAna ane bhojana A sarve ya rAtrimAM karAtA nathI. kIDA pataMgiyA Adi aneka prANIonuM ghAtaka A rAtribhojana ati niMdita che. (6) mArkaDeya munie to rAtrimAM pANI pIvAne lohI pIvA samAna ane rAtrimAM khAvAnuM mAMsa khAvA samAna kahI dIdhuM che. (7) bauddha matanA mami nijAya temaja saMdipamara mAM rAtribhojanano niSedha che.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya [ 93] (8) hemacaMdrAcArye divasamAM ane rAtrimAM kAMIpaNa rokaToka vinA khAnArAone ziMgaDA ane pUMchaDA vinAnA pazu tarIke kahyA che. vratanuM prayojana :| 13 icceyAiM paMca mahavvayAI rAibhoyaNaveramaNa chaTThAI attahiyaTThayAe uvasaMpajjittANaM viharAmi / chAyAnuvAdaH cetana unna matAni tribhojana viramaNamAM khAna AtmahitArthamupasampadya viharAmi // zadArtha-phatteyAruM =A ahiMsAdipaMmbiyA pAMca mahAvrato rAphaboyajhaveramaNachaThThANuM = rAtri bhojana viramaNarUpa chAvratane adiyakuvA-Atmahita mATe, kalyANArthe 31mttA = aMgIkAra karIne vidarami= vicaruM chuM. bhAvArtha:- A pramANe e pAMca mahAvrato tathA rAtribhojanathI nivartavArUpa chaThThuM vrata, A cha vratone AtmakalyANArthe aMgIkAra karIne huM vicAruM chuM. A rIte ziSya guru pAsethI lAvajIvana mahAvrato aMgIkAra kare che.] vivecana : prastuta sUtramAM pAMca mahAvrata ane rAtribhojanaviramaNa vrata svIkAravAnuM mukhya prayojana darzAvIne pratijJA pAThanuM samApana karyuM che. UMdiyaEyApa:- Atmahita mATe bhautika ke paulika sukha anekAMtika che, tenI pAchaLa duHkha paNa hoya che tethI te sukha zAzvata ane sthira nathI temaja te sukhamAM vadha-ghaTa thAya che. jyAre mokSanuM sukha ekAMtika, trikAla zAzvata ane sthira che. tethI sAdhakano sarva puruSArtha mokSa prApti mATe hoya che. te ja AtmahitakArI ane AtmakalyANakArI che. 3vasaTwtta vidAyaH- 35 = samIpe, saMpadya = aMgIkAra karIne. gurunI samIpe ke gurunI sAkSIe vratano svIkAra karI vicaraNa karIza. A rIte daDha pratijJA sAthe vidhipUrvaka grahaNa karAyelA vrato mahattvazIla ane saphaLa bane che. A rIte teramA sUtra sudhI zramaNa dIkSAmAM grahaNa karAtA mahAvratonuM svarUpa ane tenA pratijJA pAThanuM kathana che ane tyArapachI have caudamA sUtrathI mahAvratanI puSTi mATe cha kAyano vizleSaNa yukta pratijJA pATha che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 zrI dazavaikAlika sUtra pRthvIjayanI yatanA : hiMsA tyAga : 14 se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diyA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA; se puDhaviM vA; bhittiM vA silaM vA leluM vA sasarakkhaM vA kAyaM sasarakkhaM vA vatthaM; hattheNaM vA; pAeNa vA kaTTheNa vA kiliMceNa vA aMguliyAe vA silAgAe vA silAgahattheNa vA Na AlihijjA Na vilihijjA Na ghaTTijjA Na bhiMdijjA; aNNaM Na AlihAvejjA Na vilihAvejjA Na ghaTTAvejjA Na bhiMdAvejjA; aNNaM AlihataM vA vilihataM vA ghaTTataM vA bhidataM vANa samaNujANijjA, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM; Na karemi Na kAravemi karaMtaM pi aNNaM Na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi NidAmi garihAmi appANaM vosirAmi / chAyAnuvAda : sa bhikSurvA bhikSukI vA saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA divA vA rAtrau vA ekko vA pariSadgato vA supto vA jAgradvA atha pRthivIM bhitti vA zilAM vA leSTuM vA sarajaskaM vA kArya, sarajaskaM vA vastraM hastena vA pAdena vA kASThena vA kiliJcena vA aGgulyA vA zalAkayA vA zalAkAhastena vA nAlikhet na vilikhet na ghaTTayet na bhindyAt, anyena nAlekhayet na vilekhayet na ghaTTayet, na bhedayedanyamAlikhantaM vA vilikhantaM vA ghaTTayantaM vA bhindantaM vA samanujAnIyAt yAvajjIvaM trividhaM trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi tasya he bhagavan ! pratikramAmi nindAmi garhAmi AtmAnaM vyutsRjAmi // zaGdhArtha :- se - te (pUrvokta pAMca mahAvratone dhAraNA DaranArA) bhikkhU vA = bhikSu, sAdhu athavA bhikkhuNI vA - bhikSuzI, sAdhvI saMjaya saMyata, saMyama pAsanabhAM nirantara yatnazIla viraya= virata, vividha prahAranA vratobhAM 2ta paDihaya = (bhUtaDANanA pApane pratihata DaranArA paccakkhAyapAvakamme = vartamAna ane bhaviSyAsa saMbaMdhI bhege pApabhonA pratyANyAna yache teo diA vA rAo vA = hivasa hoya he rAtri hoya egao vA parisAgao vA = bheDaso hoya athavA pariSabhAM hoya sutte vA= suto hoya jAgaramANe vA = bhagato hoya se = te puDhaviM vA = pRthvIne athavA bhitiM vA = bhIMta, nahInA taTanI bhIMta, dIvAsa, pANIne athavA silaM vA = zisAne athavA leluM vA = zikSA khaMDane, dejhane, DAMDarAne, rghaTane paththarane athavA sasarakkhaM vA kAyaM = sayitta 24thI bharesA zarIrane sasarakkhaM vA vatthaM sayitta 24thI bharelA vastrane hattheNa =
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya 95 =hAthathI vA= athavA paNa vA= pagathI vA= kASThathIviliMvevA-vAMsanI khapATa, kASThanA khaMDathI matiyA= AMgaLIthI sitA-II lokhaMDanI zalAkAthI, saLIthI sinAhityeLa va = zalAkAnA samudAyathI, lokhaMDanI saLInA samUhathI ja AiiA = sacitta pRthvI para lakhe nahIM athavA khode ke khotare nahIM na vilihA vizeSa lakhe nahIM, vizeSa khotare nahIM, citare nahIM ja kRSNA = sparza kare nahIM, paraspara aphaLAve nahIM ja biliSA = sacitta pRthvInuM bhedana kare nahIM avkha = bIjA dvArA ja AtihAviSNA = lakhAve nahIM, khotarAve nahIM, rekhA dore nahIM navanihAvinA = vizeSa lakhAve nahIM, vizeSa khotarAve nahIM paTTAvinnA = sacitta pRthvIno sparza karAve nahIM fmAviSkA = bhedana karAve nahIM avi = bIjA mahita vA= Alekhana karatA hoya athavA vihita vA=vizeSa Alekhana karatA hoya, khotaratA hoya athavA ta va = sparza karatA hoya athavAbavata vA = bhedana karatA hoya, tene ja samajugAgiLI = anumodana kare nahIM. bhAvArtha - pUrvokta mahAvratadhArI sAdhu athavA sAdhvI, ke je sattara prakAranA saMyamamAM upasthita thayA che aDhAra pApothI nivRtta thayA che, bhUtakALanA pApone pratihata(nAza) karyA che ane vartamAna tathA AgAmI pAponA pratyAkhyAna karyA che, te sAdhu-sAdhvI divase ke rAtrie, ekAkI hoya ke samUhamAM hoya, sUtA hoya ke jAgatA hoya; koIpaNa avasthAmAM teoe pRthvI, bhIMta, zilA ke DhephAne temaja sacitta rajayukta zarIra ke sacitta rajayukta vastrane hAthathI, pagathI, kASThathI, vAMsanI khapATathI, AMgaLIthI, lokhaMDanI saLIthI ke tenA samUhathI khotaravuM nahIM, vizeSa khotaravo nahIM, sparza karavo nahIM, chedana-bhedana karavuM nahi; bIjA pAse kotarAvavuM, vizeSa kotarAvavuM nahIM, sparza karAvavuM nahIM, chedana-bhedana karAvavuM nahi; kotaranArA, vizeSa kotaranArA, sparza karanArA ane chedana-bhedana karanArA anya koIne anumodana ApavuM nahi. he bhagavan! pRthvIkAya saMbaMdhI niSedha karelI A samasta virAdhanAo huM jIvana paryata manathI, vacanathI ke kAyAthI karIza nahi, karAvIza nahi temaja karanArane anumodana paNa ApIza nahi. bhUtakALe te saMbaMdhI je pApa thayuM hoya tenAthI huM pAcho pharuM chuM, te pApane AtmasAkSIe niMduM chuM ane ApanI sAkSIe gaha karuM chuM temaja havethI tevA pApakArI karmathI AtmAne pRthaka karuM chuM arthAt te pApakArI karmono tyAga karuM chuM. vivecana : prastuta sUtramAM pRthvIkAyika jIvonI rakSA mATe te jIvonI virAdhanAnA tyAgano pratijJA pATha che. paMca mahAvratono svIkAra karanAra zramaNa zramaNIo mATe chakAyanA jIvonI virAdhanAno tyAga karavo atyaMta Avazyaka che kAraNa ke cha kAyanI virAdhanAnA tyAgathI ja ahiMsA mahAvratanuM pAlana pUrNa rIte thAya che. te aMge A sUtramAM sarvaprathama pRthvIkAya jIvonI virAdhanAnA aneka prakAra darzAvI tenA pratyAkhyAnanuM nirUpaNa karyuM che. A pratyAkhyAna pAThamAM kramazaH ahiMsA vratamAM ArAdhaka nigraMtha munionI vizeSatAo, teonA jIvananI sarva avasthAo, rakSA yogya jIvonA prakAravirAdhanAnI vividha pravRtti, pratijJA pAlanano
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 96] zrI dazavaikAlika sUtra jIvana paryaMtano kAla ane aMte tenA tyAga rUpe pratijJA vacana che. nigraMtha muninI vizeSatA - muni mATe pAMca vizeSaNa prayukta che. (1) bhikSu-bhikSuNI (2) saMyata (3) virata, (4) pratihata pApakarmA (5) pratyAkhyAta pApakarmA. (1) je bhikSAthI jIvana nirvAha kare che te bhikSu bhikSuNIbhikSAthI nirvAha karanAra to tApasa, saMnyAsIo paNa hoya che, tethI "saMyata" Adi vizeSaNa ApyA che. (2) 17 prakAranA saMyamanuM pAlana kare te saMyata. sattara prakAranA saMyama mATe juo- adhyayana-1, sUtra-1.] (3) sarva prakAranI pApa pravRttithI virAma pAmelA temaja vividha prakAranA tapamAM rata rahe te virata. (4) jeNe prAyazcita Adi dvArA atItakAlIna pApakarmono nAza karyo che te pratihata pApakamAM (5) je vartamAnamAM pApa pravRttino nirodha karI saMvarabhAvamAM sthita che ane bhaviSyamAM pApa pravRtti na karavAnA jeNe pratyAkhyAna karyA che te pratyAkhyAta pApakarmA. A pAMca vizeSaNo dvArA muninA pApa tyAganI pUrNatA pragaTa karI che. cha avasthAo :- (1) divasa hoya (2) rAtri hoya (3) ekAMtamAM hoya (4) pariSadamAM(samUhamAM) hoya (5) sUtelo hoya (6) jAgRta hoya; sAdhu jIvananI pratijJAonuM pAlana A dareka avasthAmAM jIvana paryata karavuM Avazyaka che. kAraNa ke sAdhue pratijJAonuM pAlana Atmahita mATe ja karavAnuM che tethI tenA mATe koI paNa kSetra, kAla ke avasthAno apavAda hoto nathI. pRthvIkAyanA cha rU5:- (1) sacitta bhUmi (2) nadInI pALI, bhIMta, dIvAla athavA parvatanI tirADa (3) paththaranI moTI zilA (4) zilA khaMDa, paththara, DhekuM, kAMkarA Adi (5) zarIra upara lAgelI sacitta raja (6) vastrAdi upakaraNo para lAgelI sacitta raja. pathvIkAyanI virAdhanAnA nimitta sAta sAdhana :- (1) hAtha (2) paga (3) lAkaDuM (4) vAMsanI khapATa, lAkaDAno TukaDo (5) AMgaLI (6) lokhaMDanA saLiyA, khIlI vagere (7) saLIono samUha. virAdhanAnI bAra paddhatino tyAga :- (1) sacitta pRthvImAM hAtha AdithI lITI pADavI, pRthvIne khotaravI, (2) vizeSa khotaravI (3) sacitta pRthvIno sparza karavo ke tenAthI aphaLAvavuM(athaDAvavuM) (4) chedana-bhedana karavuM; A cAre ya kriyAo svayaM karavI. (pa-8) anya pAse A cAre ya kriyAo karAvavI (9-12) A kriyAo karanArane anumodana ApavuM. tAtparya e che ke bhikSu potAnI dina-rAtanI samasta avasthAomAM sarva prakAranA pRthvIkAyika jIvonI, koIpaNa sAdhanathI, koIpaNa paddhati-pravRttithI, sarva kSetrakAlamAM; mana, vacana, kAyAthI, virAdhanA kare nahIM, karAve nahIM ane tenuM anumodana paNa kare nahIM. sUtramAM Alekhana Adi sAmAnya kriyAonuM kathana che. tethI spaSTa thAya che ke sAdhu sAmAnya kriyA dvArA thatI hiMsAno tyAga kare che. to sthUla sAdhano(zastro) dvArA thatI jIva hiMsAno teone sarvathA tyAga hoya te sahaja samajI zakAya che.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. - 4 : 4chvaniDAya 57 AlihijjA - :- Asejana Davu, mohavu, yitarayuM, reSA ravI, ghasavuM khAhi. vilihijjA :- khAsejana khAhi DiyAsa vAraMvAra he vadhAre ravI.. ghaTTejjA (ghaTTana) :- yasAva, saMghaTTo vo, sparza vo bhiMdejjA chehana- lehana Davu, bheha rakho, toDavu, vihAra, netrA bhAga 2vA. DAyanI yatanA : hiMsA tyAga : 15 se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjaya - viraya- paDihaya-paccakkhAya pAvakamme diyA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA; se udagaM vA osaM vA himaM vA mahiyaM vA karagaM vA harataNugaM vA suddhodagaM vA udaullaM vA kAyaM, udaullaM vA vatthaM, sasiNiddhaM vA kAyaM, sasiNiddhaM vA vatthaM, Na AmusijjA, Na saMphusijjA, Na AvIlijjA Na pavIlijjA, Na akkhoDijjA pakkhoDijjA, Na AyAvijjA, Na payAvijjA, aNNaM Na AmusAvijjA, saMphusAvijjA, Na AvIlAvijjA Na pavIlAvijjA, Na akkhoDAvijjA, ja pakkhoDAvijjA, Na AyAvijjA Na payAvijjA, aNNaM AmusataM vA saMphusaMta vA AvilaMtaM vA pavIlaMtaM vA akkhoDataM vA pakkhoDataM vA AyAvataM vA payAvaMtaM vA Na samaNujANijjA; jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM, Na karemi Na kAravemi karaMtaMpi aNNaM Na samaNujANAmi; tassa bhaMte ! paDikkamAmi, NiMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / chAyAnuvAha: sa bhikSurvA bhikSukI vA saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA divA vA rAtrau vA ekko vA pariSadgato vA supto vA jAgradvA sa udakaM vA avazyAya vA himaM vA mihikAM vA karakaM vA haritanukaM vA zuddhodakaM vA uddghArdra vA kAyaM, udakArdra vA vastraM, sasnigdhaM vA kAyaM, sasnigdhaM vA vastraM; nA''mRzet na saMspRzet nA''pIDayet na prapIDayet nA''sphoTayet na prasphoTayet, na''tApayet na pratApayet, an na''marzayet na saMpRzennA''pIDayennA prapIDayet nAsphoTayennA prasphoTayennAtApayenna pratApayedanyaM AmRzantaM vA saMspRzantaM vA ApIDayantaM vA prapIDayantaM vA AsphoTayantaM prasphoTayantaM vA AtApayantaM vA pratApayantaM vA na samanujAnIyAt yAvajjIvaM trividham trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi, tasya bhadanta ! pratikramAmi nindAmi garhAmi AtmAnaM vyutsRjAmi // AGEArtha :- udagaM vA = 4bhInamAMthI nIDajatuM vAva, joriMga, paMtha De vA hinuM pAzI De osaM vA
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra = = = = - osanuM-jhAkaLanuM pANI ke hima vA = baraphanuM pANI athavA mahiya vA = dhummasanuM pANI athavA ranuM vA = karAnuM pANI athavA laiMtiputraM vA= lIlA ghAsa para rahelAM binduo athavA suddhovAM = varSAnuM pANI 3vaDAM vA jAya = sacitta pANIthI nItaratI kAyAne athavA giddha vA vaDtha = sacitta pANIthI bhiMjAyelA vastrane La AmusikhkhA- ekavAra sparza na kare na saMsiA - vAraMvAra sparza na kare Na AvIliggA = thoDuM paNa dabAve nahIM, nIcove nahIM khapavItikhtA - vAraMvAra nIcove nahIM na askvolibnA - ekavAra jhATake nahIM na panghoDikhkhA - vAraMvAra jhATake nahIM La AyAvikhkhA = gharSaNathI ke sUryanA tApathI ekavAra sukAve nahIM La payAvijJA vAraMvAra sukAve nahIM aI = bIjA dvArA 5 AmusAvikhtA - ekavAra sparza karAve nahIM ba saMppusAvingA = vAraMvAra sparza karAve nahIM na AvIta vinganja - ekavAra nIcovarAve nahIM pavItA viSnA - vAraMvAra nIcovarAve nahIM 5 avoDAviSnA - ekavAra jhaTakAve nahIM kha poDAviSnA - vAraMvAra jhaTakAve nahIM na AyAviSnA = ekavAra bIjA pAse AtApita karAve nahIM, sukAvaDAve nahIM cha payAvingA = bIjA pAse vAraMvAra sukAvaDAve nahIM, AtApita karAve nahIM maLa mAnusaMta va = ekavAra sparza karanArAnI athavA saMsaMta va = vAraMvAra sparza karanArAnI athavA AvIvaMta vA = ekavAra nIcovanArAnI athavA pavItata vA = vAraMvAra nIcovanArAnI avoDatA vA = ekavAra jhATakanArAnI athavA pavavoDatavA = vAraMvAra jhATakanArAnI athavA AyAvaMta vA - ekavAra sUkAvanArAnI, tapAvanArAnI athavA pAvaMta vA - vAraMvAra sUkAvanArAnI, vAraMvAra tapAvanArAnI samajunAkhinnA = anumodanA kare nahIM. bhAvArtha :- mahAvratadhArI sAdhu athavA sAdhvI, je sattara prakAranA saMyamamAM upasthita thayA che, aDhAra pApothI nivRtta thayA che, bhUtakAlanA pApone pratihata(nAza) karyA che ane vartamAna tathA AgAmI pAponA pratyAkhyAna karyA che, te sAdhu-sAdhvI divase ke rAtrie, ekAkI hoya ke samUhamAM hoya, sUtA hoya ke jAgatA hoya; koIpaNa avasthAmAM teoe kUvA, taLAva AdinuM pANI tathA osa, barapha, dhummasa, karAnuM pANI temaja lIlA choDa upara paDelA jalabinduo; varSAnuM pANI, sacitta pANIthI nItaratI kAyA athavA sacitta pANIthI nItaratA vastra, pANIthI, snigdha kAyA athavA snigdha-bhInuM vastra vagerene munie ekavAra ke vAraMvAra sparza karavo nahi; ekavAra ke vAraMvAra nIcovavo nahi, ekavAra ke vAraMvAra jhATakavuM nahi, ekavAra ke vAraMvAra sukAvavuM nahi, temaja anya pAse ekavAra ke vAraMvAra sparza karAvavo nahi, ekavAra ke vAraMvAra nIcovAvavuM nahi, ekavAra ke vAraMvAra jhaTakAvavuM nahi, ekavAra ke vAraMvAra sukavAvavuM nahi, vaLI bIjo koI ekavAra ke vAraMvAra sparza karato hoya, nIcavato hoya, jhATakato hoya ke sUkavato hoya tene anumodana ApavuM nahi. = 98 = he bhagavan ! aplAya saMbaMdhI niSedha karelI A samasta virAdhanAo huM jIvana paryaMta manathI, vacanathI ane kAyAthI karIza nahi, karAvIza nahi temaja karanArane anumodana paNa ApIza nahi. bhUtakALe tatsaMbaMdhI je pApa thayuM hoya tenAthI huM pAcho pharuM chuM, te pApane AtmasAkSIe niMdu chuM ane ApanI sAkSIe te pApanI garhA karuM chuM, temaja havethI tevA pApakArI kAryathI mArA AtmAne aLago karuM chuM.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4:7DAPAya | 49 viveyana : prastuta sUtramAM aplAyanA vividharUpo ane tenI virAdhanAjanya vividha pravRttionuM kathana che, je bhAvArthathI spaSTa che. tenI virAdhanAnI mukhya cAra kriyA sUtramAM kahI che yathA- sparza karavuM, nIcovavuM, jhATakavuM ke sUkavavuM. te cAre ya kriyAne vAraMvAra karavAthI kula ATha kriyAo thAya che. A kriyAothI pANInA jIvonI virAdhanA thAya che. aSkAyanA jIvo atyaMta komaLa che. te jIvone anya zastrano saMyoga thayA vinA paNa teno sparza karavAthI ke pANIthI bhInA vastrane nIcovavA vagerethI paNa jIvone pIDA thAya che. tethI sAdhakanI pratyeka pravRtti atyaMta yatanApUrvakanI hovI jarUrI che. agnikAyanI yatanA : hiMsA tyAga :16 se bhikkhU vA bhikkhUNI vA saMjaya-viraya-paDihaya paccakkhAya pAvakamme; diyA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA; se agaNiM vA iMgAlaM vA mummuraM vA acciM vA jAlaM vA alAyaM vA suddhAgaNiM vA ukkaM vA; Na ujijjA Na ghaTTijjA Na bhiMdijjA Na ujjAlijjA Na pajjAlijjA Na NivvAvijjA; aNNa Na ujAvijjA Na ghaTTAvejjA Na bhiMdAvijjA, Na ujjAlAvijjA Na pajjAlAvijjA Na NivvAvijjA; aNNaM ujataM vA ghaTTataM vA bhiMdataM vA ujjAlaMta vA pajjAlaMtaM vA NivvAvaMtaM vA Na samaNujANejjA; jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM Na karemiNa kAravemi karataM pi aNNaM Na samaNujANAmi / tassa bhaMte ! paDikkamAmi jiMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / chAyAnuvAda : sa bhikSurvA bhikSukI vA saMyatavirata-pratihatapratyAkhyAta-pApakarmA divA vA rAtrau vA, ekko vA pariSadgato vA supto vA jAgradvA so'gni vA'GgAra vA murmuraM vAarcA vA jvAlA vA alAtaM vA zuddhAgni vA alkA vA no utsiJcet na ghaTTayet na bhindyAnnojjavAlayenna prajvAlayenna nirvApayedanyaM notsecayenna ghaTTayenna bhedayenojvAlayenna prajjavAlayenna nirvApayedanyaM utsiJcantaM vA ghaTTayantaM vA bhindantaM vojjavAlayantaM vA prajvAlayantaM vA nirvApayantaM vA na samanujAnIyAt yAvajjIvaM trividhaM trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi tasya bhadanta ! pratikramAmi nindAmi gAmi AtmAnaM vyutsRjaami||
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 100 zrI dazavaikAlika satra zabdArtha - saf va = agnine athavA huM = jvALA rahita kolasA athavA dhUmADA rahita baLatA lAkaDAnI agni, aMgArAnI agnine mummaraM = bakarInI lIMDI vagerenA agnine va= mULa agnithI chUTI paDelI jvALAne, taNakhAone gAd = agni sAthe saMyukta jvALAne banAye UMbADAnI agnine suddhAdhi = kASTha vinAnA zuddha agnine 3 = ulkApAta-vijaLI vagerenA agnine na 3ni -siMcana na kare, agnine vadhAravA kASThAdinAkhe nahIM kiA = saMghaTTana na kare na fmahinA = bhedana na kare 3MAtinA = paMkhA AdinI- havAthI prajvalita na kare ja pAtinA = vadhAre prajvalita na kare chafbAviSa= hAre nahi maUM = anya dvArA 3nAviM = siMcana karAve nahi ja paTTavijJA - saMghaTTana karAve nahi fbalAviSpA = bhedana karAve nahi 3jJAnavijJA = paMkhAdi dvArA agnine prajvalita karAve nahi ja pannAnAvinnA = pavana dvArA vizeSa prajavalita karAve nahika briAvijhA = TharAve nahi 3 = siMcana karanArAne pata va = saMghaTTana karanArAne fbata bhedana karanArAne sanmAnita = paMkhAdi dvArA pracaMDa karanArAne pajJAnata = pavanathI vizeSa pracaMDa karanArAne bimbAvaMta = ThAranArane ja samajIgALanA = anumodanA kare nahi. bhAvArtha:- mahAvratadhArI sAdhu athavA sAdhvI je sattara prakAranA saMyamamAM upasthita thayA che, aDhAra pApothI nivRtta thayA che, bhUtakAlanA pApone pratihata (nAza) karyA che ane vartamAna tathA AgAmI pAponA pratyAkhyAna karyA che; te sAdhu-sAdhvI divase ke rAtrie, ekAkI hoya ke samUhamAM hoya, sUtA hoya ke jAgatA hoya, koIpaNa avasthAmAM teo kASThanI agni, kolasAnA aMgArAnI agni, bakarInI lIMDI vagerenI agni, ciNagArI ke chUTI paDelI jvAlA, dIpa vagere zikhAnI agni, UMbADAnI agni, ulkApAta ke vijaLI vagerenI agni, zuddha loDhAnI agnine kASThAdi nAMkhI siMcana kare nahIM, saMghaTana kare nahIM, bhedana kare nahIM, pavana nAkhIne prajvalita ke vizeSa prajvalita kare nahIM ke ThAre nahIM, anya pAse siMcana karAve nahIM, saMghaTana karAve nahIM, bhedana karAve nahIM, prajvalita ke vizeSa prajvalita karAve nahIM ke tene TharAve nahIM; anya tene siMcana, saMghaTana, bhedana, prajvalita, vizeSa prajvalita karatA hoya ke bujhAvatA hoya to tene anumodana Ape nahIM. he bhagavan! agnikAya saMbaMdhI niSedha karelI A samasta virAdhanAo huM jIvana paryaMta manathI, vacanathI ane kAyAthI karIza nahi, karAvIza nahi temaja karanArane anumodana paNa ApIza nahi. bhUtakALa tatsaMbaMdhI je pApa thayuM hoya tenAthI huM nivRtta thAuM chuM. te pApane AtmasAkSIe niMdu chuM ane ApanI sAkSIe te pApane dhikkAruM chuM; temaja tevA pApakArI kAryathI mArA AtmAne alaga karuM chuM. vivecana : prastuta sutramAM agnikAya jIvonA vividha prakAra ane tenI virAdhanAjanya vividha kriyAonA ullekha sahita tatsaMbaMdhI sAdhakanI pratijJAnuM kathana che. agnikAyanA ATha rU5 - (1) a = agni. tapta lokhaMDanI sparza grAhya uSNatA. (2) hRAA
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-47 (r)vaniya | 101 = aN||2, pAtivaNatA osAmane dhuumaa'||2litpt 415511151 (3) murmuraM = 75||nii agni, bhUsInI agni, mAhimAM sAM nisa-DhemAmA. (4) acci = hI5 ziNAno bhaya (bhAga, nyota, mAza anugata bhUgamanithI tUTesI pANa. (5) jAlaM = bhUNa manisAthe prativaddha agninI vANa. (G) alAyaM = (mAnI agni, ardhApaNe aSTanI agni ane bhA.(7) saddhAgaNiM = sAhiDita mani. (8) ukkaM = 61pAta, vINI tema4 AzamAthI pasti taNakhA. sUtrokta A sarva agni saceta che; jeno upayoga sAdhu-sAdhvI mATe varjita che. paraMtu tejolezyAnA tApamaya pudgala, maNi AdinA prakAzamaya pudgala aceta hoya che. virAdhanAnI cha kiyA :- agninA ATha rUpa darzAvIne tenI virAdhanA mATe sUtrakAre cha kriyAonuM kathana ayuM che. yathA- (1) ujjejjA = 6siMthana. agnimAM aSTAhinavA. (2) ghaTTijjA = sAtIya pArtha athavA anya pArthathI 52552 saMgharSa 42 sA. (3) bhidijjA -mehana 42, 42vA. sajagatA sAnA / 42vA (4) ujjAlijjA- 5vana vagere dvArA agni pravalita 42vI. (5) pajjAlijjA-manine vizeSa pracalita 42vI. (7) nivvAvijjA- retI, pANI vagaire o paNa prayogathI agnine bujhAvavI. A sarva kriyAothI agnikAyanA jIvonI virAdhanA thAya che. tethI sAdhu teno sarvathA tyAga kare. vAyuDAyanI yatanA : hiMsA tyAga :|17 se bhikkhUvA bhikkhUNI vA saMjaya-viraya-paDihaya-paccakkhAya-pAvakamme, diyA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA, se sie Na vA vihuyaNeNa vA tAliyaMTeNa vA patteNa vA, pattabhaMgeNa vA sAhAe vA sAhAbhaMgeNa vA pihuNeNa vA pihuNahattheNa vA celeNa vA celakaNNeNa vA, hattheNa vA muheNa vA appaNo vA kAyaM, bAhiraM vAvi puggalaM, Na phumijjA, Na vIejjA; aNNaM Na phumAvijjA, Na vIyAvijjA; aNNaM phumaMtaM vA, vIyaMta vA, Na samaNujANijjA; jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM Na karemi Na kAravemi karata pi aNNaM Na samaNujANAmi; tassa bhaMte ! paDikkamAmi jiMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / chAyAnupA: sa bhikSurvA bhikSukI vA saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA divA vA rAtrau vA ekko vA pariSadgato vA supto vA jAgratA atha sitena vA vidhuvanena vA tAlavRntena vA patreNa vA patrabhaGgena vA zAkhayA vA zAkhAbhaGgena vA pehuNeNa vA pehuNahastena vA celena vA celakarNena vA hastena vA mukhena vA; Atmano vA kAyaM, bAhya vA'pi pudgalaM na phUtkuryAnna vyajet na phUtkArayenna vyAjayet anyaM phUtkurvantaM vA
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 ] zrI dazavaikAlika sUtra vyajantaM vA na samanujAnIyAt yAvajjIvaM trividhaM trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na smnujaanaami| tasya bhadanta ! pratikramAmi nindAmi gAmi AtmAnaM vyutsRjAmi // 17 // zabdArtha - siM = zveta cAmarathI viduyoga = paMkhAthI tAtiyA = tADa vRkSanA paMkhAthI pattaLa = kamaLa AdinA pAnathI parama kha = keLanA pAMdaDAnA TukaDAthI sAphA = zAkhAthI sArAmana = zAkhAonA TukaDAthI piduna = mayUranI pIMchIthI pidugAdaltha va = morapIMchAonI pUMjaNIthI vettA=vastrathI vetapatra vastranA TukaDAthI, vastranA cheDAthI pratyeka = hAthathI mukha = mukhathI appo vA yaMtra potAnA zarIrane vAraM vA vi pui - bahAranA pugalone namuninA = phUMka mAre nahi vAghaMAM paMkhAdithI vIMjhe nahi paNa = bIjA dvArA ja junaviSNA vA = phUMka marAve nahi ja vIyAviMA = paMkhAdithI vIMjhAve nahi ane mata vA = phUMka mAratA hoya vAyata va = paMkhAdithI pavana vIMjhatA hoya aw = bIjI koI vyaktinI ja samajunAganA = anumodanA kare nahi. bhAvArtha - mahAvrata dhArI sAdhu athavA sAdhvI je sattara prakAranA saMyamamAM upasthita thayA che, aDhAra pApothI nivRtta thayA che, bhUtakAlanA pApone pratihata(nAza) karyA che ane vartamAna tathA AgAmI pAponA pratyAkhyAna karyA che; te sAdhu-sAdhvI divase ke rAtrie, ekAkI hoya ke samUhamAM hoya, sUtA hoya ke jAgatA hoya; koIpaNa avasthAmAM teoe cAmarathI, paMkhAthI, tADapatrathI, pAMdaDAthI ke pAMdaDAnA TukaDAthI, vRkSanI zAkhAthI ke zAkhAnA TukaDAthI, morapIMchathI ke morapIMchanA samUhathI, vastrathI ke vastranA cheDAthI, hAthathI ke mukhathI; potAnI kAyAne (garamIthI rakSaNa karavA mATe) ke bahAranA uSNa yugalane ThAravA mATe phUMka mAravI nahIM ke vIMjaNAthI vAyu nAkhavo nahIM, bIjA pAse phUMka marAvavI nahIM ke vIMjaNAthI vAyu naMkhAvavo nahIM, anya koI phUMka mArato hoya ke vIMjaNAthI vAyu nAkhato hoya to tenI anumodanA karavI nahIM. he bhagavan! vAyusaMbaMdhI niSedha karelI A samasta virAdhanAo huM jIvanaparyata manathI, vacanathI, ke kAyAthI karIza nahi, karAvIza nahi, temaja anumodana paNa ApIza nahi. bhUtakALe tatsaMbaMdhI je pApa thayuM hoya tenAthI huM nivRtta thAuM chuM, te pApane AtmasAkSIe huM niMdu chuM ane ApanI samakSa te pApanI gaha karuM chuM temaja have pachI tevA pApakArI karmathI mArA AtmAne alaga karuM chuM. vivecana : prastuta sUtramAM vAyunI virAdhanAnA sAdhano ane virAdhanAnI rIta pradarzita karIne tatsaMbaMdhI pratijJA vacananuM kathana che. vAyakAyanI virAdhanAnA sAdhano - sUtramAM vAyukAyanI virAdhanAnA cAmarAdi 13 sAdhanonuM kathana karyuM che ane te virAdhanAnA AdhArabhUta padArtha zarIra ane pugalane kahyA che- zarIramAM thatI garamIne zAMta karavA ane uSNajala Adine zItala karavA mATe sUtrokta vAyukAyanI virAdhanAjanya pravRtti thAya che. bhikSu
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-47 (r)vaniya 103. te sarvapravRttino tyAga kare che. sieNa:- zveta yAbha2. AzanI saMskRta chAyA sita thAya cha. tano artha 'zveta' thAya cha, yAbhara zveta hoya che. tethI sikha no artha zveta cAmara karavAmAM Ave che. cAmaranA vizeSaNa tarIke prayukta "Ota" zabda paraMparAthI cAmara mATe rUDha thaI gayo che. anya zabdonA artha zabdArthamAM ApyA che. nizItha bhASyamAM sieNa n| sthAne suppe = sUpahuM za06 prayoga cha. vanaspatikAyanI catanA : hiMsA tyAga :|18 se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme, diyA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA, se bIesu vA bIyapaiTesu vA rUDhesu vA ruDhapaiTesu vA jAesu vA jAyapaiTesu vA hariesu vA hariyapai8suvA chiNNesuvA chiNNapaidvesuvA sacittesuvA sacittakolapaDi-Nissie suvA,Na gacchejjA Na ciTThajjA Na NisIejjA Na tuyaTTejjA; aNNaM Na gacchAvejjA Na ciTThAvejjA Na NisIyAvejjA Na tuyaTTAvejjA; aNNaM gacchaMtaM vA ciTuMtaM vA NisIyaMtaM vA tuyaTTataM vA Na samaNujANijjA, jAvajjIvAe; tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM Na karemi, Na kAravemi, karaMta pi aNNaM Na samaNujANAmi; tassa bhaMte ! paDikkamAmi NiMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / chAyAnuvAda : sa bhikSurvA bhikSukI vA saMyatavirata-pratihatapratyAkhyAta-pApakarmA divA vA rAtrau vA ekko vA pariSadgato vA supto vA jAgratA sa bIjeSu vA bIjapratiSThiteSu vA rUDheSu vA rUDhapratiSThiteSu vA jAteSu vA jAtapratiSThiteSu vA hariteSu vA haritapratiSThiteSu vA chinneSu vA chinnapratiSThiteSu vA sacitteSu vA sacittakolapratinizriteSu vA na gacchanna tiSThenna niSIdenna tvagvarttayedanyaM na gamayenna sthApayenna niSIdayenna svApayedanyaM gacchantaM vA tiSThantaM vA niSIdantaM vA svapantaM vA na samanujAnIyAt yAvajjIvaM trividhaM trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi tasya bhadanta ! pratikramAmi nindAmi garhAmi AtmAnaM vyutsRjAmi // zaEArtha :- bIesu = pI 52, anaa4||45|| vagere 52 bIyapaiDesu = pIonI 52 rAmelA vastrAhi pArtha 52 rUDhesu = 2 / 652 rUDhapaiTesu vA = aNddu| 52 pratiSThita pArtho 52 jAe su = 6ge| puSpo 52, guccho 52 jAyaipaTTesu = GNesA gura7 52 27sI vastumao 52 hariesu = rita hi 52 hariyapaiTesu vA = rita pratiSThita partho 52 chiNNesu vA = chaina 42vI vRkSAhanI zApAmo 52 chiNNapaiTesu vA = ten| 52 pratiSThita partho 52 sacittesu = anya sayitta pArtho 52 sacittakola- paDiNissiesu = sayittadhuule (r)vonI utpatti yuta ASTha
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 104 zrI dazavaikAlika sUtra upara ja che- cAle nahIM vijJAna Ubho rahe nahIM ja jANatA - bese nahIM tuTuMm = sUve nahIM aUM = anya vyaktine chAvejJA = calAve nahi ja vivejJA = UbhA rakhAve nahi ja upAsIyA Maa = besADe nahi na tuTTAvejJA = zayana karAve nahi Tchad = gamana karato hoya vidyuta = Ubho raheto hoya sIyata = beTho hoya tuyata - zayana karato hoya te aM = anya koInI na samaygALA = anumodana Ape nahi. bhAvArtha:- mahAvrata dhArI sAdhu athavA sAdhvI je sattara prakAranA saMyamamAM upasthita thayA che, aDhAra pApothI nivRtta thayA che, bhUtakALanA pApone pratihata (nAza) karyA che ane vartamAna tathA AgAmI pAponA pratyAkhyAna karyA che; te sAdhu-sAdhvIe divase ke rAtrie, ekAkI hoya ke samUhamAM hoya, sUtA hoya ke jAgatA hoya; koIpaNa avasthAmAM hoya; munie koI prakAranAM bIjo para ke bIjo para rahelI vastuo para, aMkurA upara ke aMkurA para rahelI vastuo para, ugelA guccho para ke ugelA gucchapara rahelI vastuo para, chedAyelI sajIva vanaspati para athavA tenA para rahelI vastuo para, anya sacitta vanaspati para ke jIvonI utpatti yukta kASTha para cAlavuM nahIM, UbhA rahevuM nahIM, besavuM nahIM ke sUvuM nahIM, temaja bIjA koIne tenA para calAvavA nahi, UbhA rAkhavA nahi, besADavA nahi, ke suvADavA nahi, anya koI tenA para cAlato hoya, Ubho raheto hoya, besato hoya, ke sUto hoya to tenI anumodanA karavI nahi. he bhagavan! vanaspatikAya saMbaMdhI niSedha karelI A samasta virAdhanAo huM jIvana paryaMta manathI, vacanathI ke kAyAthI karIza nahi, karAvIza nahi ane karanArane anumodana paNa ApIza nahi, bhUtakALa paNa tatsaMbaMdhI je pApa thayuM hoya, tenAthI huM nivRtta thAuM chuM, te pApanI niMdA ane gaha karuM chuM ane tevI pApakArI pravRttithI mArA AtmAne aLago karuM chuM. vivecana : prastuta sUtramAM vanaspatinA bAra prakAra tathA tenI cAra prakAranI virAdhanA pravRtti darzAvatAM tatsaMbaMdhI sAdhakanI pratijJAnuM nirUpaNa che. vanaspati ke te vanaspati para rAkhelA anya padArtho para cAlavuM, besavuM, UbhA rahevuM ke sUvuM vagere kriyA karavAthI te jIvonI virAdhanA thAya che. tethI nigraMtha munioe dareka pravRti vivekapUrvaka karavI joIe. trasakAyanI yatanA H hiMsA tyAga :| 19 se bhikkhU vA bhikkhUNI vA saMjayavirayapaDihaya-paccakkhAyapAvakamme diyA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA, se kIDaM vA payaMgaM vA kuMthu vA pivIliyaM vA hatthaMsi vA pAyaMsi vA bAhusi vA Urusi vA udaraMsi vA sIsaMsi vA vatthaMsi vA paDiggahasi vA kaMbalasi vA
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-4 : 7 (r)niya | 105 pAyapuMchaNasi vA rayaharaNaMsi vA gocchagaMsi vA uMDagaMsi vA daMDagaMsi vA pIDhagaMsi vA phalagaMsi vA sejjasi vA saMthAragaMsi vA aNNayaraMsi vA tahappagAre uvagaraNajAe; tao saMjayAmeva paDilehiya paDilehiya, pamajjiya pamajjiya, egaMtamavaNejjA, No NaM saMghAyamAvajjejjA / chAyAnuvAda : sa bhikSurvA bhikSukI vA saMyata-virata pratihatapratyAkhyAta-pApakarmA divA vA rAtrau vA ekko vA pariSadgato vA supto vA jAgradvA atha kITaM vA pataGga vA kunthu vA pipIlikAM vA haste vA pAde vA bAhau vA Urau vA udare vA zirasi vA vastre vA pratigrahe vA kambalake vA pAdaprocchanake vA rajoharaNe vA gocchake vA undake vA daNDake vA pIThake vA phalake vA zayyAyAM vA saMstArake vA'nyatarasmin tathAprakAre upakaraNajAte; tataH saMyata eva san pratyuprekSya pratyuprekSya pramRjya pramRjya ekAnte'panayennainaM saGaghAtamApAdayet // zaEArtha :- kIDa vA = 0231, ASIne payaMga = pataMgane kuMthu = kuMthapAne pivIliyaM = 130 hatthaMsi = 12 52 pAyaMsi = 5 // 52 bAhuMsi = (mu0 52 uruMsi = sAtha 52 udaraMsi = peTa 52 sIsaMsi = zi2 52 vatthaMsi = vastra 52 paDiggahaMsi = pAtra 52 kaMbalaMsi = 1 52 pAyapuMchaNaMsi = pAI-procchan 52 rayaharaNaMsi vA = 229 // 52 gucchagaMsi = 27 / 52 uMDagaMsi = bhAtrAnA mAna 52 daMDagaMsi= 6 52 pIDhagaMsi= pAlo 52 phalagaMsi = pATiyA 52 sejasi = zayyA 52 saMthAragasi = ghAsanI pathArI aNNayarasi = anya tahappagAre = tevA 12nA uvagaraNajAe = 6542552 yaDhI AyatyAre tao-tyAre saMjayAmeva - yatanApUrva paDilehiya paDilehiya = sone pamajjiya pamajjiya = poMcha poMchane, tevone egaMtavaNejjA = ti sthAnamA bhUDI he No NaM saMghAyamAvajjejjA saMghAta na 2, me'tritana 43, pIDA na paDAyA. bhAvArtha - mahAvratadhArI sAdhu athavA sAdhvI je sattara prakAranA saMyamamAM upasthita thayA che, aDhAra pApothI nivRtta thayA che, bhUtakALanA pApone pratihata(nAza) karyA che ane vartamAna tathA AgAmI pAponA pratyAkhyAna karyA che; te sAdhu-sAdhvI divase ke rAtrie, ekAkI hoya ke samUhamAM hoya, sUtA hoya ke jAgatA hoya; koIpaNa avasthAmAM hoya; muni hAtha para, paga para temaja bhujA, sAthaLa, udara, mastaka, vastra, pAtra, pasala, hochana, 20329, guccho, mAna(mAtrAnu), 6, pATha, pATiyA, zayyA saMthArA(besavAnA Asana) para temaja tevA koI paNa anya upakaraNo para rahelA kIDAne, pataMgiyAne, kaMthavAne, ke kIDIne jue to tenuM upayogapUrvaka pratilekhana kare, nirIkSaNa kare, pratilekhana karIne pramArjana kare arthAtu poMjaNIthI poMje ane pachI te jIvone(duHkha na thAya tevA) nirjana sthAnamAM mUke; paNa tene ekaThA karIne rAkhe nahIM, pIDA upajAve nahi.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] zrI dazavaikAlika sUtra vivecana : prastuta sUtramAM cAra prakAranA trasakAya jIvonI tathA upakaraNa Adi para caDhI gayelA jIvonI rakSA karavAnI vidhinA pratipAdana sAthe saMbaMdhI pratijJA pATha che. cAra prakAranA jIva - kITa, pataMgiyA, kaMthavA ane kIDI; A nAmo vikasendriya jIvonA udAharaNa rUpe che. upalakSaNathI anya paNa trasa jIvo samajI levA joIe. aDhAra sthAna :- sUtramAM trasajIvo caDhI zake te upakaraNa ane zarIravayavonA aDhAra nAma darzAvyA che. temAM hAtha vagere cha zarIranA avayavo che, vastrAdi chaaudhika upakaraNa che ane mAtra Adi cha aupagrahika upakaraNa che. jIva rakSAnA upAya - sutrokta upakaraNone upayoga karatAM ane zarIranA koIpaNa aMgopAMgathI pravRtti karatAM sAdhake satata jIva rakSAnuM lakSya rAkhavuM joIe kadAca zarIra ane upakaraNo para jIva jaMtu caDhI gayA hoya to te jIvone koI paNa prakAre pIDA na thAya te rIte yatanApUrvaka pratilekhana ke pramArjana karavuM joIe, tenI dayA pALavI joIe ane tenI rakSA mATe sAdhake vizeSa sAvadhAna rahevuM joIe. pratilekhana pramArjana mATe sUtramAM te zabdano be be vAra prayoga karIne te kriyAnI mahattA sUcita karI, sAdhakane vizeSa jAgRta rahevAnuM sUcana karyuM che. tamavaM:-ekAMta sthAnamAM rAkhe. upakaraNAdi para rahelA jIvone muni yatanApUrvaka upADIne nirjana sthAnamAM mUkI de ke jyAM teno upaghAta (hiMsA) na thAya. no saMpAyanavane :- saMghAta zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) jIvonA zarIrano jorathI sparza karavo, bhIMsa ApavI ke jenAthI tene pIDA thAya tene saMghAta kahe che. (2) jIvone ekaThA karavA. ekaThA karIne rAkhavAthI te jIvo pIDA pAme che. tethI ni jIvone pIDA na thAya te rIte tenI dayA pALe. saMkSepamAM muninA aMgopAMga upara ke upakaraNo para jIva jaMtu AvI jAya to tene gucchA upara ke hatheLI upara yatanApUrvaka grahaNa karIne surakSita sthAnamAM rAkhI devA joIe. jAgRti te sAdhaka jIvanano prANa che. sAdhakanI pratyeka pravRttimAM jAgRti, yatanA ane chakAyanA jIvo prati Atmavat bhAva hoya che ane tevA zuddha bhAvathI ja te ahiMsA vratanI ArAdhanA kare che. ahiMsA vratanI ArAdhanAne pradarzita karatAM A sUtro sAdhu jIvananI zreSThatA, tenA vratonI gahanatA ane mahAnatAne tathA tenA pAlananI pavitra paddhatine sUcita kare che. ayatanA-catanAnuM pariNAma : ajayaM caramANo ya, pANabhUyAI hiMsai / baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuyaM phalaM // chAyAnuvAdaH gayAM varaM tu, prabhUtAni dinati badhnAti pApakaM karma, tattasya bhavati kaTukaM phalam //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-47 (r)vaniya 107 zArtha:- ajaya = ayatanAthI caramANo ya = yAsato pANabhUyAI = prANI-pendriyAha trasa vo bhane bhUta-ndriyAhi sthA12 vonI hiMsai = DiMsA 43cha pAvayaM = nAva29hi pApa kamma = bhane baMdhai = Mi che taM se = d tenA bhATe kaDuyaM phalaM = 4435 mApanASTAyI pri||m hoi = thAya che. bhAvArtha:- ayatanAthI arthAtu upayoga rahita cAlanAra sAdhaka trasa ane sthAvara jIvonI hiMsA kare che; tethI te pApakarmano baMdha kare che pachI tenuM pariNAma kaSTadAyI thAya che arthAt karma tene kaTu phaLa Ape che. ajayaM ciTThamANo ya, pANabhUyAiM hiMsai / baMdhai pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuyaM phalaM // chAyAnuvAI : ayataM tiSThaMtastu, prANabhUtAni hinasti / ___ badhnAti pApakaM karma, tattasya bhavati kaTukaM phalam // AGEArtha:-ciTThamANo = Scmo 24 // 2. bhAvArtha- ayatanAthI Ubho rahenAra sAdhaka, trasa ane sthAvara jIvonI hiMsA kare che. tethI te pApakarmane bAMdhe che ane te karma tene kaTu phaLa Ape che. ajayaM AsamANo ya, pANabhUyAiM hiMsai / baMdhai pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuyaM phalaM // chAyAnuvAda : ayatamAsInastu, prANabhUtAni hinasti / badhnAti pApakaM karma, tattasya bhavati kaTukaM phalam // zArtha :- AsamANo asanAra vyakti. bhAvArtha:- ayatanAthI besanAra sAdhaka, trasa sthAvara jIvonI hiMsA kare che. tethI te pApakarmane bAMdhe che ane te karma tene kaDavuM phaLa Ape che. ajayaM sayamANo ya, pANabhUyAiM hiMsai / baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuyaM phalaM // chAyAnupA : ayataM svapaMtastu, prANabhUtAni hinasti / badhnAti pApakaM karma, tattasya bhavati kaTukaM phalam //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 108 zrI dazavaikAlika sUtra zArtha :- sayamANo = zayana 42nA2. bhAvArtha:- upayoga vinA ayatanAthI sUnAra sAdhaka trAsa-sthAvara jIvonI hiMsA kare che. tethI te pApakarma bAMdhe che ane te karma tene kaDavuM phaLa Ape che. ajayaM bhuMjamANo ya, pANabhUyAI hiMsai / baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuyaM phalaM // chAyAnuvAda : ayataM bhujjAnastu, prANabhUtAni hinasti / badhnAti pApakaM karma, tattasya bhavati kaTukaM phalam // AGEArtha :- bhuMjamANo = mo4na 42 // 2. bhAvArtha:- ayatanA(aviveka)thI bhojana karanAra sAdhaka trasa-sthAvara jIvonI hiMsA kare che; tethI te jJAnAvaraNAdi pApakarmane bAMdhe che ane te karma tene kaDavuM phaLa Ape che. ajayaM bhAsamANo ya, pANabhUyAiM hiMsai / baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuyaM phalaM // chAyAnuvAda : ayataM bhASamANastu, prANabhUtAni hinasti / badhnAti pApakaM karma, tattasya bhavati kaTukaM phalam // zArtha:- bhAsamANo bolanAra. bhAvArtha:- ayatanAthI bolanAra sAdhaka trAsa-sthAvara jIvonI hiMsA kare che. tethI te jJAnAvaraNAdi pApakarmane bAMdhe che ane te karma tene kaTu phaLa Ape che. kahaM care kahaM ciTThe, kahamAse kahaM sae / kahaM bhuMjato bhAsaMto, pAvakammaM Na baMdhai // chAyAnuvAda : kathaM caretkathaM tiSThetkathamAsIta kathaM zayIta / kathaM bhujjAno bhASamANaH, pApaM karma na badhnAti // zArtha:- kaha = vI zata care = yAsa ciTTha = ICmA 23 Ase = besa sae = sUrbhujato = (bho4na 42to bhAsaMto sokhato sApa pAvakamma = pApabhane Na baMdhai = wito nathI.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya [ 109] bhAvArtha - munie kevI rIte cAlavuM? kevI rIte UbhA rahevuM? kevI rIte besavuM? kevI rIte sUvuM? kevI rIte bhojana karavuM? ane kevI rIte bolavuM? ke jethI pApakarmano baMdha na thAya? jayaM care jayaM ciTTe, jayamAse jayaM sae / jayaM bhuMjato bhAsaMto pAvakamma Na baMdhai // chAyAnuvAda: cAM vadhataM rikTa, tamArIta thataM yata yataM bhujAno bhASamANaH, pApaM karma na badhnAti // zabdArtha - kayuM re = yatanA pUrvaka cAle nAM vid = yatanApUrvaka UbhA rahe nayamIte - yatanApUrvaka bese nAM tapa = yatanApUrvaka sUve gaye muMbato yatanApUrvaka bhojana karato mAlatobolato pAva-- = pApakarmane ja baMdha bAMdhato nathI. bhAvArtha - vatanApurvaka(upayoga sahita) cAlanAra, UbhA rahenAra, besanAra, zayana karanAra, bhojana karanAra ane bolanAra sAdhaka pApakarmane bAMdhatA nathI. vivecana : prastuta gAthAomAM jIvana vyavahAranI anivArya cha kriyAo kyAre karmabaMdhanuM kAraNa bane ane kyAre na bane temaja tenuM pariNAma zuM thAya te viSayanuM nirUpaNa che. maga - ayatanA. ayatanA ane yatanA A baMne zAstrIya pAribhASika zabda che. ayatanA = upayoga zUnyatA, asAvadhAnI, aviveka, ajAgRti, athavA pramAda. tenAthI viparIta yatanAno artha upayuktatA, sAvadhAnI, viveka, jAgRti athavA apramAda che. sAdhu-sAdhvInI pratyeka kriyAmAM yatanA svIkArya che ane ayatanA parihArya che. sUtramAM ayatanAnA kramika traNa pariNAma darzAvyA che. (1) paLamUhuM hiMpha - ayatanAthI pravRtti karanAra sAdhaka prANIonI(trasa jIvonI) ane bhUtonI (vanaspatinI) hiMsA kare che. tenI te hiMsA be prakAranI thAya che- dravyathI ane bhAvathI. 1. ayatanAnA kAraNe koIpaNa pravRttimAM pRthvI, pANI, vanaspati, vAyu ke kIDI vagere trasa jIvonI virAdhanAno saMyoga thaI jAya. temAM hiMsA karavAno saMkalpa na hovAthI te dravya hiMsA thAya 2. jIva rakSAnuM lakSya na hovAthI anukaMpA bhAva ane ahiMsaka pariNAmonI upekSA thAya che. te ahiMsAnA alakSya ayatanA yukta pravRttimAM hiMsA thAya ke na thAya tene bhAva hiMsA thAya che. A rIte ayatanAthI gamana Adi pravRtti karanAra sAdhakane kyAreka bhAvahiMsA ane kyAreka dravya hiMsAyukta bhAvahiMsA thAya che. ayatanAnuM prathama phala cheprANabhUtanI hiMsA. pAmyA zabdanA artha be prakAre samajavA, yathA- (1) prANa ki tri vadhu protA,
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra bhUtAnu tairava: smRtAH / beindriya, teindriya ane corendriya jIvone prANI kahevAya che ane vanaspati jIvo ne bhUta kahevAya che. (2) jemAM zvAsocchvAsanI kriyA vyakta hoya te trasa jIvo prANa tarIke oLa khAya che ane trasa jIvo sivAyanA sthAvara jIvo bhUta zabdathI grahaNa thAya che. A rIte prANabhUta zabdathI saMsAranA samasta trasa sthAvara jIvonuM kathana thaI jAya che. 110 tAtparya e che ke ayatanAmAM jIva rakSA mATenI jAgRti na hovAthI sAdhaka dareka pravRttithI hiMsaka kahevAya che ane tene hiMsAjanya pApa karmabaMdha thAya che. bIjI apekSAe ayatanA e pramAdabhAva che tethI AtmaguNonI hiMsA thAya che. (2) vadharU pAvayaM meM :- ayatanAthI pravRtti karanAra te hiMsaka sAdhaka pApakarmano baMdha kare che. karmanA be prakAra che- puNya ane pApa. azubha yoga janma kriyAthI pApakarmano ane zubhayoga janya kriyAthI puNyakarmano baMdha thAya che. ayatanA te azubha yoga che. tenA dvArA jIvane pApa karmano baMdha thAya che. ahIM pApa zabdano prayoga azubha karmabaMdhanI apekSAe thayo che. jenuM phaLa bhogavavuM jIvane na game, tevA pratikULatAnuM sarjana karanArA karmo pApakarma kahevAya che. (3) ropha kuyaM NaM H- kaTu phaLa ApanArA thAya che. pApakarmano viSAka atyaMta dAruNa hoya che. tenA pariNAme jIvano durgatimAM ane nIca jAtimAM janma thAya; kudeva Adino saMyoga thAya; tenI cittavRtti malina bane ane kramazaH pApakarmanA pariNAme te durlabhabodhi banI anaMta bhava bhramaNane vadhAre che. 8 re.. - jIvananI anivArya cha kriyAonA saMbaMdhamAM ayatanAnA duSphaLane jANI lIdhAM pachI sAdhakanA aMtaramAM svAbhAvika je prazna Ubho thAya tene A sAtamI gAthAmAM darzAvyo che. tyArapachInI AThamI gAthAmAM tenuM samAdhAna paNa karyuM che. naya vaDe :- pUrvokta sAta gAthAmAM karelA vivaraNanuM rahasya tathA ziSyanI samasyAnuM samAdhAna eka ja anya zabdamAM che. teno artha che-- yananA. koIpaNa jIvanI virAdhanA hiMsA na thAya, sAdhakanI tevI sAvadhAnI te yatanA che. yatanAmAM bhAvonI vizuddhi hoya che. cAlavuM, UbhA rahevuM, besavuM, sUvuM, bhojana karavuM ane bolavuM, te jIvananI anivArya kriyAo che. teno sarvathA tyAga karavo zakya nathI. paraMtu te kriyAo je sAdhaka yatanApUrvaka upayogapUrvaka) kare te pApakarmano baMdha karato nathI. A rIte kriyA karavA chatAM pApa karmano baMdha thato nathI, A jaina darzananuM viziSTa vijJAna che. pAvavAmAMM Na baMdhak :- je kAraNathI karmabaMdha thAya che, te kAraNane dUra karavAthI karmabaMdha aTakI jAya che. ayatanAthI pApa karmano baMdha thAya che ane te ja pApa karmano baMdha yatanAthI aTakI jAya che. yatanA A eka ja zabdamAM bhagavAne sAdhakone saMyama jIvana jIvavAnI mahattvapUrNa kalA zIkhavI dIdhI che. yatanAthI thatI kriyAmAM zubha yoga ane apramattabhAva hoya che. te kAraNe ja pApakarmano baMdha thato nathI paraMtu puNyakarmano baMdha thAya che. sUtrokta cha e kriyAnI yatanA ane ayatanAne pragaTa karatAM keTalAka zAstrIya niyamo che. sAdhako
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4 H cha jIvanikAya te niyamone jANIne tadanusAra AcaraNa kare to tene pApakarmano baMdha thato nathI. sAdhaka jIvananA koI paNa niyamo AtmarakSAnI sAthe sarva jIvonI rakSA mATe paNa hoya che. 111 (1) gamanAgamana kriyA viSayaka niyamo :- sAdhu IryA samitipUrvaka cAle. tenI vicAraNA cAra prakAre che. yathA-- (1) dravyathI :- muni cha kAya jIvone joIne cAle. cAlatI vakhate bIja, ghAsa, pRthvI, pANI, kIDI, makoDA Adi jIvonI pUrNa rakSA kare. jyAre varasAda, dhummasa ke AMdhI AvI rahI hoya; rasto aMdhakArathI AcchAdita thayo hoya; kIDA, poMgayA Adi saMpAtima jIvo cAre bAju UDI rahyA hoya tyAre sAdhu na cAle; asthira paththara, ITa, pATiyA Adi para paga rAkhIne kIcaDa ke pANIne pAra na kare; rAtri vihAra na kare. (2) kSetrathI :- cAlatI vakhate sADA traNa hAtha bhUmi(yuga pramANa ke puMsara pramANa bhUmi)ne joIne cAle. mAnava teTalA pramANanI bhUmine vyavasthita joI zake che. tethI zAstrakAre teTaluM mApa batAvyuM che. te mApane AcArAMga sUtra a. 9mAM puruSa pramANa paNa kahevAmAM AvyuM che. (3) kAlathI :- divase joIne cAle ane rAtre Avazyaka zarIranI kriyAo mATe ke svAdhyAya mATe cAlavuM paDe tyAre rajoharaNathI yogya rIte poMjIne cAle. (4) bhAvathI :- upayoga sahita jIvarakSAnA zuddha bhAva sahita cAle. cAlatI vakhate upara, nIce jotAM, vAto karatAM, hasatAM, doDatAM ke svAdhyAya karatAM na cAle, A rIte vidhipUrvaka gamana karanAra sAdhu jIvadayA pALI zake che. A rIte IyAMsamitinA aneka niyamonuM pAlana karavuM te gamana saMbaMdhI yatanA che ane te niyamonuM ullaMghana karavuM te gamana saMbaMdhI ayatanA che. (2) UbhA rahevA saMbaMdhI niyamo :- sAdhuo mATe UbhA rahevA saMbaMdhI je niyamo zAstramAM batAvyA - che, teno samAveza IyAM samitinI aMdara thAya che. sAdhu saceta bhUmi para; lIlotarIvALI jamIna para; pANI, agni ke kIDiyArAM vagere jIvanA dara upara; paMcavarSI lIlaphUga ke trasa jIvo upara paga rAkhIne UbhA na rahe arthAt A sarva jIvonuM dhyAna rAkhatAM vivekapUrvaka jIva rahita jagyAmAM UbhA rahe, te sivAya kyAM ya paNa UbhA rahIne muni strI, khela, tamAsA Adi tarapha daSTi na kare; hAtha-paga Adine oghasaMjJAthI ke AdatathI halAve nahIM; AMkho paTapaTAve nahIM; AMgaLIothI ke hAthathI koI tarapha saMketa ke ceSTAo paNa kare nahIM. A rIte saMyamanI maryAdA jaLavAI rahe tevA sthAnamAM vivekapUrvaka UbhA rahevuM, A sarva UbhA rahevA saMbaMdhI yatanA che ane UbhA rahevA saMbaMdhI niyamonuM ullaMghana karavuM te ayatanA che. : (3) besavA saMbaMdhI niyamo - muni saceta bhUmi ke Asana para na bese; sthAnanuM pratilekhana ane pramArjana karyA vinA na bese; zetaraMjI, gAdaluM, palaMga, khATalo, sprIMgavALI khurazI Adi para na bese; kAraNa vinA gRhasthane ghera ke ekalI strI sAthe na bese. koI paNa sthAnamAM beThA beThA hAtha, paga Adi aMgopAMganI vividha prakAranI ceSTA na kare; anyane aprIti thAya tevA sthAnamAM bese nahIM. sarva Indriyone niyaMtrita karIne upayogapUrvaka
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 ] zrI dazavaikAlika satra bese; A sarva besavA saMbaMdhI yatanA che ane te niyamonuM ullaMghana karavuM te ayatanA che. (4) zayana viSayaka niyamo:- muni koI sthAna para joyA tathA poMjyA vinA sUe nahIM; rAtrinA bIjA ane trIjA prahara daramyAna ja sUe, be praharathI vadhAre sUvAnI Teva rAkhe nahIM, kAraNa vinA divase paNa sUve nahIM; lAMbA samaya sudhI sUe nahIM ke vAraMvAra sUe nahIM; sUtAM sUtAM paDakhAM pheravatAM, hAtha pagane saMkocavAprasAravA hoya to sAvadhAnI rAkhe; poMjaNIthI poMjIne hAtha pagAdine lAMbA TUMkA kare. macchara, mAMkaDa Adino sparza thAya to poMjaNIthI laI tene dhIrethI ekabAju mUkI de. A rIte zAstrIya niyamonuM pAlana karavuM zayana viSayaka yatanA che. tenuM ullaMghana karavuM te ayatanA che. (5) bhojana viSayaka niyamo - muni gaveSaNA saMbaMdhI doSonuM varjana karIne AhAra grahaNa kare ane bhogave; AdhAkarma, audezika Adi doSayukta AhAra le nahIM; AhAra sevana karatI vakhate mAMDalAnA doSonuM varjana kare. sAdhu hita mita ane parimita bhojI hoya, atibhojI na hoya; nirdoSa AhAranI aprAptimAM ke alpa prAptimAM saMtoSa rAkhe; sahavartI zramaNomAM saMvibhAga karI, saMtoSa ane zAMtipUrvaka AhAra kare; AhAranI vastuono saMgraha kare nahi, gRhasthanA vAsaNamAM bhojana kare nahIM. A niyamonuM yathArtha rUpe pAlana karavuM, te bhojana viSayaka yatanA che ane A niyamonuM atikramaNa karavuM, te bhojana viSayaka ayatanA che. [gaveSaNA ane paribhogeSaNA vagere AhAra saMbaMdhI doSonA vivaraNa mATe juo- pariziSTa.) () bhASA saMbaMdhI niyamo :- sAdhu AtmabhAvamAM sthira thavA mATe yathA zakya mauna rahe. bolavAnI jarUra paDe tyAre bhASA samitipUrvaka bole. jema ke muni karkazakArI, kaThorakArI, chedakArI, bhedakArI, nizcayakArI, marmakArI vacana temaja sAvadha ane aSA vacana na bole, sAvadhabhASAno prayoga na kare; apazabda prayoga, cADIcugalI ane paraniMdA na kare; anyane krodha utpanna thAya ke AghAta thAya tevI bhASA na bole, be vyakti vacce vera virodha, phATaphUTa, dveSa, kalaha ke saMgharSa thAya tevI bhASA bole; saMsArInA vivAha Adi aMge jyotiSazAstranA jJAnathI bhaviSyanuM kathana vagere kare nahIM; eka prahara rAtri vyatIta thayA pachI UMcA svare bole nahIM; UMce svare bolavAthI anyane nidrA AdimAM khalela thAya che ane tene aprItinuM kAraNa bane che. muni krodha, mAna, mAyA ane lobhayukta vacana bole nahIM; hAsyavacana, bhayotpAdaka vacana bole nahIM; vAcALatA kare nahIM arthAt vadhAre paDatuM bolavAnuM rAkhe nahIM. cAra prakAranI tathA anya vikathAomAM samaya pasAra kare nahIM A sUtranA sAtamA adhyayanamAM ane AcArAMga hR. 2 a. 4mAM bhASA saMbaMdhI vivekanuM suvistRta nirUpaNa che, muni rAgadveSa rahita, hitakArI, parimita bhASAno ja prayoga kare. te sarva niyamonuM yathArtha pAlana karavuM te bhASA viSayaka yatanA che ane te niyamonuM ullaMghana karavuM bhASA saMbaMdhI ayatanA che. prastuta gAthAomAM cha kriyAonuM kathana che. tema chatAM sAdhu jIvananI anya aneka kriyAo hoya che. jema ke pratilekhana, pramArjanamaLa-mUtrAdinuM pariSThApana(visarjana-tyAga) vastra pAtranuM prakSAlana
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya | 113] ke vaMdana vagere. A sarva pravRttio paNa yatanApUrvaka karavAthI pApakarmano baMdha thato nathI ane ayatanAthI karavA para pApakarmano baMdha thAya che, tema samajI levuM joIe. pApakarmano abaMdhaka : savvabhUyappabhUyassa, sammaM bhUyAiM paaso| pihiyAsavassa daMtassa, pAvakamma Na baMdhai / chAyAnuvAdaH sarvabhUtAnamUtartha, saca bhUtAni parataH | pihitAzravasya dAntasya, pApaM karma na badhnAti // zabdArtha:- sadgamUthappabhUsta = sarva jIvone potAnI samAna jANanAra sa = samyaka prakArathI mUyADuM = jIvone pANI = jonAra padayAvirsa = sarva prakAranA Asavano nirodha karanAra, ane vaMta = pAMca IndriyonuM damana karanAra pAvarukhya = pApakarmane = nathI vaMtha = bAMdhato. bhAvArtha:- je sAdhaka jagatanA jIvone potAnI samAna samaje che, jIvonuM samyaka prakAre nirIkSaNa karIne pratyeka pravRtti kare che, karmo AvavAnA Azrava dvArone baMdha kare che ane IndriyonuM damana kare che te sAdhaka pApakarmano baMdha karato nathI. vivecana : prastuta gAthAmAM pApakarma nahIM bAMdhanAra sAdhakanA cAra viziSTa guNonuM digdarzana karAvyuM che. saMpUrNa jagata jIvothI vyApta che. tethI koI paNa kriyA karatAM te jIvonI hiMsA dvArA karmabaMdha na thaI jAya, te dhyAna rAkhavuM che. sAdhaka ayatanA vaDe pApakarmathI lipta na thAya te mATe sUtrakAre cAra guNonuM nirUpaNa karyuM che. (1) sabdhabhUthappabhUyasa - sarva prANIone potAnA AtmA samAna mAnanAra arthAt jevo mAro AtmA che tevo ja sarva jIvono AtmA che; jema mane sukha priya ane duHkha apriya che tema jagajIvone sukhapriya tathA duHkha apriya che. AvI daSTi ane vRtti rAkhIne sAdhaka jIva hiMsAthI dUra rahe che. (2) samma mUyA pAso - prANIone samyaka prakAre jonAra arthAt te sarva jIvonuM samyapha rIte avalokana karI tenI rakSAnuM dhyAna rAkhanAra. (3) piriyAtavasa :- jeNe hiMsAdi pAMca Asava athavA aDhAra vApasthAnone pratyAkhyAna dvArA rokI dIdhA che arthAtu pAMca mahAvrata grahaNa karIne zramaNadharmanuM samyaka rIte pAlana kare che te pihitAzrava kahevAya che.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114] zrI dazavaikAlika sUtra sa :- je sAdhaka pAMce ya IndriyonA viSayamAM rAgadveSane jIte che, Indriyone vazamAM rAkhe che te akuzaLa mana, vacana ane kAyAno nirodha kare che temaja krodhAdi kaSAyono virodha karIne udayamAM AvelA kaSAyone niSphaLa karI de che; te dAMta kahevAya che. uparyukta guNothI saMpana AtmA Atmavat sarva bhUtapunI pavitra bhAvanAthI otaprota hoya che; tenA hRdayamAM svAbhAvikarUpe ahiMsA pratye niSThA hoya che. jethI te koIpaNa prANIne kyAre ya paNa lezamAtra pIDA pahoMcADatA nathI. tema chatAM yatanApUrvaka gamana Adi kriyA karatAM tenA dvArA koI jIvanI hiMsA thaI jAya to paNa hiMsAnA pApathI teo levAtA nathI. kAraNa ke koI paNa jIvane aMza mAtra pIDA pahoMcADavAnI tenI vRtti, pravRtti ke bhAvanA nathI. tema chatAM koI sUkSma jIvonI hiMsA thaI jAya to sAdhaka pratikramaNa prAyazcitta Adi dvArA zuddha thaI jAya che. tethI tajjanya jevA pApakarmathI teo lekhAtA nathI. cUrNikAre daSTAMta dvArA A viSayane spaSTa karyo che ke jema chidra rahita naukAmAM pANI praveza karI zakatuM nathI; tema sUtrokta cAra guNa saMpanna saMvRtta sAdhake zramaNa nigraMthamAM pApakame pravezI zakatuM nathI. jJAnanuM mahatva : paDhama NANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / aNNANI kiM kAhI, kiM vA NAhIi seyapAvagaM // chAyAnuvAdaH prathamaM jJAna to thA, parva tiSThati sarvasaMyataH | ajJAnI kiM kariSyati, kiM jJAsyati zreyaH pApakaM vA // zabdArtha - paDhamaM = prathama pAnuM - jJAna ta = tyAra pachI tyAM = dayA vaM = A pramANe sabsanA = sarva saMyata vi6 = saMyamamAM sthira rahe che aMALa = ajJAnI kiMi vAhI = zuM karaze? rAyapIvA vA= puNya athavA pApane phri = zuM khAdI= jANaze? bhAvArtha - pahelAM jJAna ane tyArapachI ja dayA-cAritra hoya che. tethI sarva saMyamIo jJAnapUrvaka kriyAnuM pAlana kare che. jIvAjIvanA jJAna rahita ajJAnI zuM karI zakaze? te kalyANa ane pApanA svarUpane kevI rIte jANaze? arthAtu ajJAnI potAnA jIvanamAM heya-upAdeyano viveka karI zakatA nathI. soccA jANai kallANaM, soccA jANai pAvagaM / ubhayapi jANai soccA, jaM seyaM taM samAyare // chAyAnuvAdaH kRtvA nAnAni cA, kRtvA nAnAti pApam | ubhayamapi jAnAti zrutvA, yacchreyaH tatsamAcaret // zabdArtha:- = sAMbhaLIne vattA = kalyANane gALa = jANe che to = sAMbhaLIne ja
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya 115 | pAva- pApane gA= jANe che, ane sozva = sAMbhaLIne ja 3maryApi bannene gA= jANe che = je te = hitakArI hoya te tene samAyare = Acare. bhAvArtha:- gurunI pAsethI dharmanuM zravaNa karIne sAdhaka kalyANa(upAdeya)ne jANe che ane pApa(heya)ne paNa jANe che. A rIte dharma zravaNa dvArA te kalyANa ane pApa baMnene jANe che, te jANyA pachI je zreyakArI (kalyANakArI) che, tenuM AcaraNa kare che. 12 jo jIvevi Na yANei, ajIve vi Na yANei / jIvAjIve ayANaMto, kahaM so NAhIi saMjamaM / chAyAnuvAda: yo rIvAja ja nAnAri, maLavAnI ja nAnAsi | jIvAjIvAnajAnan kathamasau jJAsyati saMyamam // zabdArtha-jo- jenI vi jIvone paNa na vALo jANato nathI anave vinA ajIvone paNa na thA = jANato nathI navA nIve = jIva ane ajIvane athAgato nahi jANato hato te saMgama = saMyamane daM= kevI rIte gAdIpha = jANI zakaze? bhAvArtha - je sAdhaka jIvonA svarUpane jANato nathI, ajIva(jaDatattva)ne jANato nathI, A rIte jIvAjIvano ajANa sAdhaka saMyamane kema jANI zakaze? arthAt jIva ane ajIvanA jJAna vinA saMyamanuM pAlana thaI zakatuM nathI. jo jIve vi viyANei, ajIve vi viyANei / jIvAjIve viyANaMto, so hu NAhIi saMjamaM // chAyAnuvAda: yo nIvAna vinAnAti, manIvAna vinAnAti .. jIvAjIvAnapi vijAnan, sa eva jJAsyati saMyamam // zabdArtha -nojenI vi jIvone paNa vivAra = jANe che anave vi= ajIvone paNa viyANa = jANe che nIvALI = jIva ane ajIvane viyAgaMto - jANanAro to te saMnamaMtra saMyamane du= nizcayathI khAI = jANaze. bhAvArthaH- je sAdhaka jIvone jANe che tathA ajIvone jANe che, A rIte jIvAjIvone jANIne te saMyamane paNa yathArtha jANI zakaze arthAtu saMyamanuM samyagu pAlana karI zakaze. vivecana : prastuta cAra gAthAmAM jJAnanI mahattA ane jJAna prAptimAM zravaNanI mukhyatAnuM pratipAdana che.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 116 ] zrI dazavaikAlika sUtra pUrvanI gAthAomAM sUtrakAre pApakarmanA abaMdhanI paddhatinuM arthAt yatanA ane cAritra guNonuM kathana karyuM che paraMtu te yatanA ane cAritraguNonuM pAlana jJAna vinA zakya nathI. padamaM to :- pahelAM jJAna pachI dayA. jene jIvAjIvanuM jJAna hoya te ja vyakti tenI dayA pALI zake che, te ja jIvonI rakSA karI zake che. tAtparya e che ke samyagujJAnanI prApti pachI ja cAritra samya bane che. jIvonuM jJAna jenuM jeTaluM sImita hoya teTalI tenI dayA paNa sImita rahe che. yathA- jene pRthvI, pANI Adi sthAvara jIvonuM jJAna nathI, mAtra trasa jIvone ja jANe che ke paMcendriyane ja jIva samaje che; temanI dayA manuSyo ke pazu-pakSI sudhI ja sImita rahe che. tethI jIvonuM yogya jJAna thayA pachI ja dayAdharmanuM(ahiMsAdharma)nuM temaja saMyama dharmanuM pAlana thaI zake che. evaM T:- A rIte ja sarva saMyamIo saMyamamAM sthita rahe che arthAt teo sarva jIvonI rakSA karI jJAnapUrvaka ja saMyamanuM pAlana karI zake che. aTULA hi hadI :- ajJAnI zuM karaze? jene jIva saMbaMdhI jJAna nathI, tevA ajJAnI puruSone te jIvo pratye dayAbhAva jAgRta thAya nahIM, jIvone jANyA vinA tenI dayA pALavAno puruSArtha paNa jAge nahIM. tethI te ajJAnI ahiMsAdharmanuM pAlana karI zakatA nathI. kAraNa ke ahiMsA pAlananI anivArya zarata chejIvonuM yathArtha jJAna. te jJAna ja jAgRti che, viveka che. A rIte jJAna, jAgRti ke viveka vinAno vyakti aMdhatulya che mATe mAthAnA A caraNamAM kahyuM che ke ajJAnI AtmakalyANanA mArgamAM kaMIja karI zakato nathI. toDyA:- A zabdanA aneka rIte artha thAya che- (1) sUtra, artha ane sUtrArthane sAMbhaLIne (2) jJAnadarzana-cAritrane sAMbhaLIne (3) jIva-ajIva Adi tattvone sAMbhaLIne (4) mokSanA sAdhanarUpa tattvonuM svarUpa ane karma vipAkane sAMbhaLIne. va rSa :- A zabdanA be rIte artha thAya che- (1) kalya eTale mokSa; tene je prApta karAve te jJAna, darzana cAritrarUpa saMyama. (2) kalla eTale nIrogatA. mokSa niroga svarUpa che. te nirogatAne prApta karAvanAro saMyama kalyANarUpa che. pAva - akalyANa. jenAthI pApakarmano baMdha thAya te asaMyamane ahIM pAvana = pApakArI mArga kahyo che. uttarAdhyayana sUtramAM cAra aMga durlabha kahyA che, temAM manuSyabhavanI prApti pachI bIjuM durlabha aMga 'zravaNa' kahyuM che. zraddhA ane AcaraNanuM sthAna tyArapachI che. ThANAMga sUtramAM sAdhu-sAdhvInI paryApAsanAnAM 10 phaLa batAvyA che, temAM sarvaprathama phaLa 'zravaNa' che; tyArapachI jJAna, vijJAna, pratyAkhyAna, saMyama, saMvara, tapa vagere ane aMte nirvANa kahyuM che. zravaNanuM paraMparAgata phaLa nivaNamAM parisamApta thAya che. A rIte zravaNa athavA zrutinuM mahattva samajAI jAya che. tAtparya e che ke heya, zeya ane upAdeya tattvone sAMbhaLIne sAdhaka choDavA yogya(pApakArI) pravRttino tyAga kare che ane svIkAravA yogya tattvono svIkAra kare che.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya 117 ] naM sevaM taM samAyare - sAdhaka guru samIpe kalyANa ane pApanA mArgane jANIne svayaMnuM hita zemAM che. teno nirNaya svayaM kare ane je zreyakArI mArga che tenuM ja AcaraNa kare, evuM sUtrakAranuM spaSTa sUcana che. no nA vi ja yA :- je jIvane ke ajIvane jANato nathI te tenI yatanA karI zakato nathI, tethI te saMyamane jANato nathI. je jIva-ajIvane jANe che te tenI yatanA karI zake che, tethI te saMyamane jANe che. A kathanamAM paNa sUtrakAre saMyamanI pUrvabhUmikArUpe jIvAjIvanA jJAnanuM mahattva pradarzita karyuM che. nIlA viyAgo - jIva ane ajIvanI parijJAvALI vyakti jIva ane ajIva saMbaMdhI saMyamane jANe che ane je jIva ajIva saMbaMdhI saMyamane jANe che te ja saMyamanuM pAlana karI zake che. jIvano AdhyAtmika vikAsa krama : jayA jIvamajIve ya, dovi ee viyANai / 14 tayA gaI bahuvihaM, savvajIvANa jANai // chAyAnuvAda: yA navAnagIvAMccha, kAvaceta vinAnAsi | tadA gatiM bahuvidhA, sarvajIvAnAM jAnAti // zabdArthaH- gayA= jyAre vaLAve = jIva ane ajIva = elovitra bannene viyAga = jANI le che tathA = tyAre sambanavAna = sarva jIvonI vahuvi6 = bahu bhedavALI par = gatine bApa = jANe che. bhAvArtha - jyAre sAdhaka AtmA jIva tathA ajIva baMne tattvone jANe che tyAre te sarvajIvonI bahu prakAranI (naraka, tiryaMca, manuSya ane deva saMbaMdhI) gatine paNa jANI zake che. jayA gaI bahuvihaM, savvajIvANa jANai / 15 tayA puNNaM ca pAvaM ca, baMdhaM mokkhaM ca jANai // chAyAnuvAda: yA riM vahuvidhA, sarvanIvAnAM nAnA i. tadA puNyaM ca pApaM ca, bandhaM mokSaM ca jAnAti // zabdArtha:-tathA te tyAre puvi parva puNya ane pApane tathA vadhuM norva = banya ane mokSane paNa gaNirU = jANe che. bhAvArtha - jyAre sAdhaka sarva jIvonI bahuvidha gatine jANe che tyAre te puNya, pApa, baMdha ane mokSa te cAre tattvone jANI zake che.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 118 zrI dazavaikAlika sUtra jayA puNNaM ca pAvaM ca, baMdha mokkhaM ca jANai / tayA Nivvidae bhoe, je divve je ya mANuse // chAyAnuvAda : yadA puNyaM ca pApaM ca, bandhaM mokSaM ca jAnAti / tadA nirvinte bhogAn, yAn divyAn yAMzca mAnuSAn // zaEArtha :- tayA- tyAre je = he divve = hevonA je ya = ane he mANuse = manuSyonA bhoe - bhogothI Nividae = vi banecha. bhAvArtha - jyAre sAdhaka puNya, pApa, baMdha ane mokSanA svarUpane jANe che tyAre te deva ane manuSya Adi saMbaMdhI kAmabhogothI nirveda pAme che. _ jayA Nivvidae bhoe je divve je ya mANuse / tayA cayai saMjogaM, sabbhitarabAhiraM // chAyAnupA : yadA nirvinte bhogAn, yAn divyAn yAMzca mAnuSAn / ___ tadA tyajati saMyogaM, sAbhyantarabAhyam // zabdArtha :- sabhitarabAhiraM = AbhyaMtara bhane paa2n| saMjogaM = saMyogane cayai = choTe cha. bhAvArtha-jyAre sAdhaka devatA ane manuSya saMbaMdhI bhogothI nirveda pAme che tyAre te kaSAyAdi AvyaMtara saMyogo ane kuTuMbAdi bAhya saMyogone tyAgI de che. jayA cayai saMjogaM, sabhitarabAhiraM / 18 tayA muMDe bhavittANaM, pavvaie aNagAriyaM // chAyAnuvAda : yadA tyajati saMyoga, sAbhyantarabAhyam / tadA muNDo bhUtvA, pravrajati anagAritAm // zArtha :- muMDe bhavittANaM = bhuDita tha ne aNagAriyaM = 24||25||maaN pavvaie- kSita thAya che. bhAvArtha - jyAre sAdhaka AtyaMtara ane bAhya saMyogono tyAga kare che tyAre te dravya ane bhAvathI maMDita banIne aNagArapaNAne aMgIkAra kare che. jayA muMDe bhavittANaM, pavvaie aNagAriyaM / tayA saMvaramukkiTuM, dhamma phAse aNuttaraM // 19
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-47 (r)vaniya | 118 chAyAnuvAda : yadA muNDo bhUtvA, pravrajati anagAritAm / / tadA saMvaramutkRSTaM, dharma spRzatyanuttaram // 19 // zaEArtha:- ukkiTTha- zreSTha saMvaraM- saM12ne aNuttaraM sarvathA zreSTha dhamma bhane phAse sparza 2 cha. bhAvArtha - jyAre sAdhaka muMDita thaIne aNagArapaNuM svIkAre che tyAre te utkRSTa ane anuttara saMvara dharmano sparza kare che. jayA saMvaramukkiTuM, dhamma phAse aNuttaraM / 20 tayA dhuNai kammarayaM, abohikalusaM kaDaM // chAyAnuvAda : yadA saMvaramutkRSTaM, dharma spRzatyanuttaram / tadA dhunAti karmarajaH, abodhikaluSa kRtam // zaEArtha :- abohikalusaM kaDaM = mithyAtva35 suSitatAthI 426 / -Mil, mazAnathI bhane pA- ya29thI 426 // kammarayaM = bha24ne dhuNai = via cha, 2 43 7. bhAvArtha:- jyAre sAdhaka utkRSTa ane anuttara saMvara dharmano sparza kare che tyAre te abodhi(ajJAna) ane kaluSitatAthI(pApAcaraNathI) saMcita karelA pApakarmanA melane dUra kare che. jayA dhuNai kammarayaM, abohikalusaM kaDaM / 21 tayA savvattagaM NANaM, dasaNaM cAbhigacchai // chAyAnuvAda : yadA dhunAti karmarajaH abodhikaluSa kRtam / tadA sarvatragaM jJAnaM, darzanaM cAbhigacchati // zArtha :- savvattagaM = sarvatrAmI, polovyApI NANaM = vAna daMsaNaM = // zanane abhigacchai = prApta che. bhAvArtha - jyAre sAdhaka ajJAna ane pApAcaraNa dvArA karelA karmarUpI melane dUra kare che, tyAre te sarvavyApI kevaLajJAna ane kevaLadarzanane pAme che. jayA savvattagaM NANaM, daMsaNaM cAbhigacchai / 22 tayA logamalogaM ca, jiNo jANai kevalI // chAyAnuvAda : yadA sarvatragaM jJAnaM, darzanaM cAbhigacchati / / tadA lokamalokaM ca, jino jAnAti kevalI //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra AGEArtha :- jiNo = rAgadveSane kRtanAra 4ina kevalI = DevaNajJAna dhArI logaM = soDane alogaM = jasoDane jANai = bhaero che. 120 bhAvArtha:- jyAre sAdhaka sarvavyApI kevaLajJAna ane kevaLadarzanane pAme che tyAre te rAga-dveSa rahita jina ane kevaLajJAnI thaIne loka ane alokanA svarUpane(tenA sarvabhAvone) jANe che. 23 chAyAnuvA : yadA lokamalokaM ca, jino jAnAti kevalI / tadA yogAn nirudhya, zaileza pratipadyate // jayA logamalogaM ca, jiNo jANai kevalI / tayA joge NiruMbhittA, selesiM paDivajjai // zaGghArtha :- joge = yogono NiruMbhittA = nirodha DarIne selesiM= subheru samAna nizcala avasthAne paDivajjai = prApta re che. bhAvArtha:- jyAre te vItarAgI kevalajJAnI loka ane alokanA svarUpane jANe che tyAre te mana, vacana ane kAyAnA sarva vyApArone rUMdhIne zailezI avasthA arthAt AtmapradezonI niSkapa dazAne pAme che. jayA joge NiruMbhittA, selesiM paDivajjai / tayA kammaM khavittANaM, siddhiM gacchai NIrao // chAyAnuvAda : yadA yogAnnirudhya, zailezIM pratipadyate / tadA karma kSapayitvA, siddhiM gacchati nIrajAH // 24 zaGEArtha :- NIrao = 24 rahita thardhane kammaM bhane khavittANaM kSaya rIne siddhiM = siddha gatimAM gacchai = bhaya che. bhAvArtha:- sAdhaka jyAre te yogonuM ruMdhana karIne zailezI avasthAne pAme che tyAre te zeSa rahelA cAra aghAti karmono paNa kSaya karIne, karma rajathI sarvathA rahita banI siddhagatine prApta thAya che. jayA kammaM khavittANaM, siddhiM gacchai NIrao / 25 tayA logamatthayattho, siddho havai sAsao // chAyAnuvA : yadA karma kSapayitvA, siddhiM gacchati nIrajAH / tadA lokamastakasthaH, siddho bhavati zAzvataH //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya | 121 ] zabdArtha - tAnasthalyo lokanA mastaka sthAne sthita thaIne, lokAgre sthita thaIne lAla = zAzvata kAla mATe, sadA mATe siddho= siddha deva = thaI jAya che. bhAvArtha- sAdhaka jyAre sarva karmano kSaya karIne, karma rajathI rahita thaI siddhagatine pAme che tyAre te svAbhAvika rIte lokanA agra bhAga para pahoMcIne zAzvata siddha thAya che. vivecana : prastuta gAthAomAM sAdhanAnA prAraMbhathI siddhAvasthAnI prApti paryatanuM jIvanA AdhyAtmikavikAsa kramanuM varNana, anuprAsa ane alaMkArayukta zailImAM che. adhyAtma vikAsa kramanI tera avasthAoH- (1) jIvAjIvanuM jJAna. (2) sarva jIvonI bahuvidha gationA gamanAgamananuM jJAna. (3) puNya-pApa tathA baMdha mokSanuM jJAna. (4) daivika ane mAnaSika bhogothI virakti. (5) bAhya ane AtyaMtara saMyogono parityAga. (6) muMDita thaIne aNagAra dharmamAM pravrajyA svIkAra. (7) utkRSTa saMvararUpa anuttara saMyama-tapamaya dharmanuM pAlana. (8) ajJAna ane kaSAya dazAmAM (pAponA sevanathI) upArjita karmono kSaya. (9) kevaLajJAna-kevaLadarzananI prApti. (10) jinatvavItarAgatA, sarvajJatA ane lokAlokanuM jJAna. (11) yogono nirodha ane zailezI avasthAnI prApti. (12) sarva karmakSaya karI, karma mukta thaI siddha gatinI prApti. (13) lokAgramAM sthita thaI zAzvata kAla mATe siddha avasthAnI prApti. (1-2) nA jIvananI ya.. tathA arUM vahuvida - A gAthAomAM jIvAjIva vijJAnano gati Adi jJAna sAthe sIdho saMbaMdha batAvyo che. jyAre manuSyane jIva-ajIvanuM jJAna thaI jAya che tyAre te vicAra kare che ke "badhAno AtmA nizcaya daSTithI eka samAna hovA chatAM te nAraka, tiryaca, manuSya, deva Adi vibhinna paryAyo prApta kare che; jIvomAM A ane anya vibhinnatAo zA mATe che?" tyAre teno javAba zAstra athavA jJAnI puruSo dvArA(zravaNathI) maLe che ke kAraNa vinA kArya hoya nahIM; jIvanA pote karelA karma vibhinna gatiomAM janmamaraNanuM kAraNa che. zubhakarma sugatinuM kAraNa ane azubha karma durgatinuM kAraNa che. (3) tathA pukha ra pAvaM - puSya, pApa, baMdha, mokSanuM jJAna. sAdhaka jyAre jIvonI vividha gatione jANe che tyAre te sarva jIvonI vividhatAnA-vicitratAnA kAraNano vicAra kare che. jIvonI vicitratAnuM kAraNa che karmabaMdha. karmanA be prakAra che. puNya ane pApa. puNyakarmanA udaye deva, manuSyAdi sugati, pApakarmanA udaye naraka, tiryaMcAdi durgati prApta thAya che. karmanA baMdhathI cAra gatimAM bhramaNa ane karmabaMdhathI mukta thatAM teno mokSa thAya che. A rIte te puNya, pApa, baMdha, mokSa tattvone jANe che. gAthAmAM cAra tattvanuM kathana che. paraMtu upalakSaNathI tene Azrava, saMvara, nirjarA Adi sarva tattvanuM jJAna thaI jAya che. (4) tathA briNa mo:- daivika ane mAnavIya bhogothI virakita. puNya, pApa, baMdha ane
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 122 ] zrI dazavaikAlika sUtra mokSanuM jJAna thatAM ja AtmAne divya ane mAnavIya viSaya bhoga niHsAra, kSaNika ane kiMpAka phaLanI samAna duHkharUpa pratIta thAya che. kAraNa ke samyagujJAnathI vastu sthitino bheda samajAI che. A tuccha bhogonA kaTu pariNAma ane cartagatirUpa saMsAranA paribhramaNanuM dazya sAdhakane pratibhAsita thavA lAge che. tethI te deva, manuSya, saMbaMdhI bhogothI sahaja virakta thaI jAya che. ahIM jJAnastha pahai virati jJAnano sAra cAritra che, A sUkti siddha thAya che. niSyiA zabdanA saMskRtamAM be rUpa thAya che. (1) vira = (nim + vindra) nizcayapUrvaka jANavuM. samya vicAra karavo. (2) nirviva = (nis + vid)virakta thavuM, asAratAno anubhava karavo. (5) tathA vava6 sago :- bAhya ane AtyaMtara saMyogono parityAga. saMyoganA be prakAra chebAhya ane AtyaMtara. (1) bAhya padArthono, vyaktino ke dehano saMbaMdha bAhya saMyoga che. (2) bAhya saMyoganA kAraNabhUta rAgAdi bhAva ke AsaktibhAva te AtyaMtara saMyoga(parigraha) che. bhogothI virakta jIva tyAga mArgano svIkAra kare che tyAre te baMne prakAranA saMyogono tyAgI thaI jAya che. (6) tathA muMDe virALe - muMDita thaIne aNagArapaNAno svIkAra. muMDana be prakAranA hoya chedravyamuMDana ane bhAvamuMDana. keza loca karavo te dravyamuMDana che ane paMcendriya nigraha ane kaSAya vijaya te bhAvamuMDana che. prathama muMDana zArIrika che, bIjuM mAnasika che. baMne prakArathI je muMDita thaI jAya che te pUrNataH muMDita kahevAya che. ThANAMga sUtramAM 10 prakAranA muMDana kahyA che. (1) krodhamuMDana (2) mAnamuMDana (3) mAyAmuMDana (4) lobhamuMDana (5) ziromuMDana (6) zrotrendriyamuMDana (7) cakSurindriyamuMDana (8) dhrANendriyamuMDana (9) rasanendriyamuMDana (10) sparzendriyamuMDana. manuSya samasta bhogothI, bhogAkAMkSAthI sarvathA virakata thaI jAya che ane bAhyAbhyatara saMyogono tyAga karI de che. tyAra pachI tenAmAM gRhasthavAsamAM rahevAnI athavA gRhasthAzramanuM dAyitva vahana karavAnI bhAvanA rahetI nathI. te sarva sthAnethI mukha pheravIne dravyabhAvathI muMDita thaIne aNagAra dharmamAM pravrajita thaI jAya che. a rivuM = na+a +rtha = gRha rahita avasthA, aNagAra vRtti, sAdhutva; arthAt jene potAnI mAlikInuM koI ghara hotuM nathI tevA Atma sAdhaka mahAtmAne aNagAra kahevAya che. (7) tathA saMvara muva6 - utkRSTa saMvararUpa anuttara saMyama dharmano sparza. saMva2 = prANAtipAta Adi Azrava pravRttino tyAga karavo, te saMvara dharma che. jo ke gRhasthAvasthAmAM paNa saMvara dharmanuM pAlana hoya che paraMtu tyAM deza saMvararU5 zrAvaka dharma dhAraNa karAya che; ahIM utkRSTa saMvararUpa saMyama dharma(sarva viratirUpa saMvara)nI apekSAthI kathana che. A daSTithI saMvaranA be prakAra thAya che- deza saMvara ane sarva saMvara. deza saMvaramAM Azrava pravRttiono AMzika ke apUrNa tyAga thAya che ane sarva saMvaramAM teno saMpUrNa tyAga jIvanaparyata thAya che. mahAvratarUpa cAritra dharmathI zreSTha anya koI dharma nathI, tethI tene utkRSTa ane anuttaradharma kahyo che. tAtparya e che ke jyAre sAdhaka te samasta viSaya bhoga, bAhyAbhyatara parigraha ane gRhavAsane choDIne, dravya-bhAvathI maMDita thaIne aNagAra dharma aMgIkAra kare che, tyAre tenA samasta pApAzrayono
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya 123 | pUrNa nirodha thaI jAya che ane te utkRSTa tathA sarva zreSTha saMvaramaya saMyama dharmanuM anupAlana kare che. (8) tathA dhuLa caM :- ajJAna ane kaSAya dazAmAM upArjita karmono kSaya. jyAre sAdhaka utkRSTa saMvararUpa anuttara saMyama dharmanuM pAlana kare che tyAre navIna karmono pravAha baMdha thaI jAya che ane pUrva saMgrahita karmone te tIvratAthI khaMkherI nAkhe che. ahIM pUrva saMgrahita karmonI niSpattinA mukhya be kAraNa vohI jAuM huM zabda dvArA pradarzita karyA che. abodhithI ajJAnadazAnuM, mithyAtvadazAnuM kathana che ane kaluSatAthI kaSAyanuM ke anya sarva pAponuM kathana che. A rIte te utkRSTa saMvaramaya saMyama dharmamAM upasthita saMyamI mahAtmA pUrve ajJAna ane hiMsAdi pApa pravRtti dvArA saMcita karmonuM dhUnana kare che arthAt atizaya pramANamAM karmono kSaya kare che. tAtparya e che ke saMyama dharmamAM sAdhaka mahAvrata, samiti, gupti, pariSahajaya, dazavidha yatidharma, ekatvAdi anuprekSA ane dvAdazavidha tapazcaraNa vagere vividha ArAdhanAothI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya A cAra ghAtikarmono kSaya kare che. (9) tathA saLadi Mi - sarvatragAmI (sarva dravya, kSetra, kAla ane bhAvane viSaya karanAra) kevaLa jJAna-kevaLa darzananI prApti. ghAtikarmarU5 raja dUra thatAM ja kevaLajJAna ane kevaLadarzana pragaTa thAya che. kevaLa jJAna sarvavyApI-sarva viSayagrAhI hoya che. tethI tenA mATe ahIM savvattA vizeSaNano prayoga che. savvattA = sarvatragAmI, sarvavyApI. je jJAnano viSaya sarvatra vyApta che tevuM jJAna ane darzana. jainadarzanAnusAra AtmA sarvavyApI nathI paraMtu tene pragaTa thayelA kevaLajJAnano upayoga sarvavyApI che. tenI sarva vyApakatA Atma kSetranI daSTie nathI paraMtu jJAnanA dravya, kSetra, kAla ane bhAvanA viSayonI daSTie che. kevaLajJAna lokAlokanA sarva dravyo ane tenI paryAyone viSaya kare che tethI tene sarvatragAmI kahyuM che. (1) tathA to mori :- jina, sarvajJa ane lokAlokanA jJAtA. sarvavyApI jJAna, darzana prApta thatAM te AtmA (kSINa)vItarAgI ane kevaLajJAnI kahevAya che. te potAnA kevaLajJAnamAM loka ane alokane hAthamAM rAkhelA AMbaLAnI jema jANe ane jue che. (11) tathA none nimittA :- yoganirodha ane zelezI avasthAnI prApti. kevaLI bhagavAna potAnA AyuSyanA aMtima samaye mana, vacana, kAyAnA triyogano virodha karI niSkapa banI jAya che. AtmA svabhAvathI niSkapa che paraMtu anAdikAlathI yoganA nimitte AtmapradezomAM niraMtara kaMpana thatuM rahe che ane sayogI avasthAnA kAraNe karmabaMdha thato hoya che. temAM guNasthAnanA aMte thatI A niSkapa avasthAne ja zailezI avasthA kahe che. seli = saMsArI jIvonA Atmapradezo potAnA avagAhita zarIramAM sadA sarvatra cala-vicala thayA kare che, upara-nIce vagere gati karatA rahe che, paraMtu jyAre yoganirodha thAya tyAre te AtmapradezonI
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 124 | zrI dazavaikAlika sUtra caMcalatAno aMta Ave che. jema zaileza(parvata) potAnA sthAnathI cala-vicala thato nathI paNa sthira rahe che, tema A zailezI avasthAmAM Atmapradeza paNa cala-vicala thatAM baMdha thaI nizcala thaI jAya che, tethI A avasthAne zailezI kahevAya che. (12) tathA -- UMvitta :- sarvakarma kSaya ane siddhatvanI prApti. jyAre kevaLI bhagavAna zelezI avasthAne prApta karIne sarvathA ayogI thaI jAya che, tyAre tenA vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra te cAra bhavadhAraNIya aghAtI karmono paNa nAza alpa samayamAM ja thaI jAya che. A rIte ATha karmono sarvathA kSaya thaI javAthI te AtmA sarvathA karmarajathI rahita thaI jAya che ane muktine prApta kare che. (13) tathA to manthayanjo - lokAgre zAzvata sthiti. karmathI mukta thayelo zuddha AtmA urdhvagamananA svabhAve eka ja samayamAM lokAgre pahoMcI jAya che ane tyAM zAzvata kAlaparyata pratiSThita thAya che. lokanA agrabhAgane ahIM loka mastaka kahyuM che. siddha bhagavAnane janma-maraNanuM koI kAraNa zeSa rahyuM nathI tethI te punaH saMsAramAM janma dhAraNa karatA nathI. tethI zAzvatakAla paryata te ja svarUpe, te ja sthAnamAM sthita rahe che. A rIte jIva sAdhanAnA eka eka sopAna caDhato aMte vikAsanA sarvocca zikhara(siddhadazA)ne prApta kare che. sugatinI durlabhatA ane sulabhatA : suhasAyagassa samaNassa, sAyAulagassa NigAmasAissa / 26 uccholaNApahoyassa, dullahA sugaI tArisagassa // chAyAnuvAda: suhAsvArtha zAstra, sAtArza nivAmAnaH | utkSAlanApradhAvinaH, durlabhA sugatistAdRzasya // zabdArtha:- sudalAyarsa = sukhanA AsvAdano Icchuka sAthI tAla = zAtAne mATe AkuLa f-IImasAphasa = atyaMta zayana karanAra kacchonApoyarsa = kAraNa vinA hAtha, paga, mukha Adi dhonAra tarisarUne tevA prakAranA AcaraNavALA samasta = sAdhune surR- uttamagati, sadgati kucial = durlabha che. bhAvArtha:- prApta sukhazAtAnA rasika, Idriya sukhanA abhilASI, aprApta sukhane mATe AkuLa, atinidrAzIla, kAraNa vinA hAtha, paga Adi aMgone dhonAra sAdhune sugati durlabha che. tavoguNapahANassa ujjumaikhaMtisaMjamarayassa / parIsahe jiNaMtassa sulahA sugaI tArisagassa // 27
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya [ 125 ] chAyAnuvAda: toguNapradhAnastha anumateH sAntiyarata I parISahAn jayataH sulabhA sugatistAdRzasya // zabdArtha - tavo,pahANasa = tArUpI guNathI pradhAna 3juna = sarala mativALA, mokSa mArgamAM mativALA hAMtinagaratha= kSamA ane saMyamamAM rakta parIsade parISahone vaLatarasa = jItanAra tArissa= tevI jAtanA, tevA sAdhakane suga = sadgati, sugati sutA sulabha che. bhAvArtha - kaparUpI guNathI pradhAna, saraLa mativALA, bhadrika, kSamA tathA saMyamamAM anurakta ane bAvIsa parISahone jItanAra sAdhakane sugati sulabha thAya che. pacchAvi te payAyA, khippaM gacchaMti amarabhavaNAI / 28 jesiM pio tavo saMjamo ya, khaMtI ya baMbhaceraM ca // chAyAnuvAda: padmApa te prAta:, fu 197marajavAna ! yeSAM priyaM tapaH saMyamazva. kSAntizca brahmacarya ca // zabdArtha - hiMga jeone to- tapa saMgano - saMyama hatI. kSamA vaMzaveraM brahmacaryano = priya che te = te pachAlane pAchalI avasthAmAM paNa pathAthA = saMyamamArge cAle, saMyama aMgIkAra kare to gi[ = zIgha amaramavaM$ = devonA bhavanomAM chati = jAya che. bhAvArthaH- jene tapa, saMyama, kSamA ane brahmacarya priya che, tevI vyakti pAchalI vayamAM paNa saMyamamArge prayANa karIne zIghratAthI amara bhavanone(ucca prakAranAM devalokanAM sthAnone) prApta kare che arthAt alpakALanA paNa saMyama tapa uccagatinuM kAraNa bane che. vivecana : adhyAtma vikAsanA aMtima sopAnanuM nirUpaNa karyA pachI prastuta traNa gAthAomAM yogya-ayogya sAdhakanA guNa-doSanuM nirUpaNa karI tene sugatinI sulabhatA, durlabhatA darzAvI che. ayogya sAdhakanA sUtrokta cAra doSa A pramANe che(1) sudayArU - A zabdanA traNa artha thAya che- (1) sukhano svAda lenAra (2) je sukhanI kAmanA athavA prArthanA kare (3) prApta sukhane AsaktipUrvaka bhogavanAra. A rIte sukha suvidhAno ja rasika. (2) pAyADarsa - zAtAkuLa. A zabdanA paNa traNa artha thAya che- (1) sukha prApti mATe vyAkuLa. (2) "huM kyAre sukhI thaIza" tevI satata bhAvanA karanAra. (3) bhAvi(aprApta) sukha mATe satata vyagra rahenAra.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 ] zrI dazavaikAlika satra (3) misIsa - nikAmazAyI. Avazyaka sUtramAM //siggA ane gAmanA A be zabda nidrA doSanA pratikramaNanA pAThamAM che. tyAM prathama padano artha che- adhika samaya nidrA levI ane bIjA padano artha che- vAraMvAra nidrA levI ke divasamAM nidrA levI. prastuta gAthAmAM eka ja zabdamAM be zabdano samAveza che tethI teno artha che amaryAdita samaya mATe ane vAraMvAra sUnAra nidrAzIla sAdhakanI sagati thavI durlabha che arthAt tenI saMyamanI ArAdhanA thatI nathI. sthavira kalpI mATe vadhumAM vadhu rAtrinA be praharano ane jinakalpI mATe eka praharano nidrAno samaya che. komala ane adhika pramANanI pathArI karanAra paNa nikAmazAyI kahevAya che. (4) 3chotabApoyarU vastra, upakaraNa ane aMgopAMgane dhovAnI anAvazyaka ane amaryAdita pravRtti karanAra. tAtparya e che ke vibhUSA vRtti ane zarIra zukrUSAmAM tallIna sAdhaka mATe sugati eTale ke saMyama ArAdhanA muzkela thaI jAya che. chavvIsamI gAthAmAM kathita A cAre ya doSomAM sAdhunI dehalakSI pravRtti ane bhautika sukhanI spRhA anulakSita thAya che. tevA sAdhuno AdhyAtmika vikAsa avaruddha thaI jAya che. saMyama jIvana svIkAravA chatAM teone saMyamanA suphalarUpa sadgati ke mokSanI prApti thaI zake nahIM. A pramANe chavvIsamI gAthAmAM ayogya sAdhakanA cAra avaguNo kahyA pachI satyAvIsamI gAthAmAM yogya sAdhakanA pAMca guNa kahyA che. yathA(1) tavo mukhappAiksa - tapoguNa pradhAna. jenAmAM tapasyAno mukhya guNa hoya arthAt je sAdhaka nAnI moTI tapasyA haMmezAM karatA ja hoya. (2) 3jumaDu - Rjumati. (1) jenI mati saraLa hoya, je mAI-kapaTI na hoya. (2) jenI buddhi Rju arthAt mokSa mArgamAM pravRtta hoya. (3) uttiyamsa :- kSatiparAyaNa. hari zabdathI be artha pragaTa thAya che- kSamA ane sahiSNutA(titikSA). A baMne guNa jenAmAM hoya tenA kaSAya maMda hoya che temaja tenI sahanazakti vikasita thAya che ane te ratnatrayanI sAdhanA utsAhapUrvaka karI zake che. layasta = saMyamaratI. 17 prakAranA saMyamamAM lIna temaja saMyama saMbaMdhI niyamopaniyamanA pAlanamAM dattacitta rahenAra. (5) parIde niraMtarsa = parISaha vijayI. mokSamArgathI cuta thayA vinA nirjarAnA hetuthI samabhAvapUrvaka kaSTa sahana karanAra; te parISaho para vijaya prApta karanAra kahevAya che. muninA bAvIsa parISahonuM vistRta varNana uttarAdhyayana sUtra bIjA adhyayanamAM che. A pAMce guNa sAdhakanI aMtaramukhI vRttine pragaTa kare che. tevA sAdhu saMyama tapanI ArAdhanAthI
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-4H cha jIvanikAya 127 karmano kSaya kare che. jo sarva karmano kSaya thAya, to siddhagati rUpa sugatine pAme che ane karma zeSa rahe to deva gatirUpa sugatine prApta kare che. pRcchA ji te pAyA:- aThayAvIsamI gAthAmAM pAchalI uMmare AtmakalyANanI bhAvanAe dIkSA lenAra sAdhakone protsAhana ApyuM che, sAthe ja teonI tapasaMyamamAM jAgarUktAnI zarata sUcita karI che. yathA- jene tapa, saMyama, kSamA ane brahmacarya Adi guNo priya che arthAt te guNonI prApti mATe je prayatnazIla ane tallIna rahe che tevA sAdhaka vRddhAvasthAmAM cAritra aMgIkAra karI, tapa-saMyamanuM pAlana karI zIdhra devalokane prApta kare che. mokSa prAptinuM sAkSAt kAraNa cAritra che. to paNa pAchalI avasthAmAM zakti kSINatAnA kAraNe kadAca cAritra pAlanamAM kyAreka maMdatA AvI jAya paraMtu manano utsAha ane zaddha AtmapariNAmothI sugatine prApta karI zake che. ahIM bhAvavizuddhinI mahattA pratIta thAya che. giM :- zIghra. vRddhAvasthAmAM saMyama grahaNa karanAranI atyalpa uMmara avazeSa hoya che. temAM utkRSTa saMyama ane tapamAM parAkrama karavAthI te zIdhra kalyANa sAdhI le che arthAtu be-cAra ke pAMca-daza varSamAM ja teno beDo pAra thaI jAya che. 29 upasaMhAra : icceyaM chajjIvaNiyaM, sammaddiTThI sayA jae / dullahaM lahittu sAmaNNaM, kammuNA Na virAhijjAsi // tti bemi // chAyAnuvAdaH phatyaMta unnaniciva, sacadaSTi savA yataH | durlabhaM labdhvA zrAmaNyaM, karmaNA na virAdhayet // iti bravImi // zabdArtha - = sadA gAyatanA karanAra sadI samyagdaSTijIva tullA durlabhasAna - sAdhupaNAne AMdag = prApta karIne rUveya = A pramANe chaLIvaLaye= SakAyanI jammuLa = mana, vacana, kAyAnI kriyAthI ja vihina = virAdhanA na kare tti = A pramANe temane huM kahuM chuM. bhAvArtha:- A pramANe samyagudaSTi sAdhu haMmezAM cha jIvanikAyanI jatanA kare ane durlabha sAdhutAne pAmIne te che jIvanikAyanI mana, vacana ane kAyAthI virAdhanA na kare. zrI sudharmA svAmI zrI bUsvAmIne kahe che ke he jaMbU! je pramANe meM zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra svAmI pAsethI SaDajIvanikAyanAmaka adhyayanano artha zravaNa karyo che, te pramANe meM tane kahyo che. vivecana : prastuta gAthA adhyayananA upasaMhArarUpa che. temAM chajIvanikAyanuM jJAna prApta karI, paMca mahAvratanA
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128] zrI dazavaikAlika sUtra pAlanapUrvaka ratnatrayanI ArAdhanA karanAra sAdhakane virAdhanA na karavAno pAvana upadeza che. vaguNa ja vivAdijJAti - be prakAre artha thAya che- (1) -- eTale mana, vacana ane kAyAnI pravRttithI munie koIpaNa pravRtti vaDe saMyamanI virAdhanA na karavI joIe (2) chakAya jIvonI koIpaNa prakAre mahatyA thI laIne viyAgo vavaviyA sudhInI daza prakAranI hiMsAjanya pravRttithI virAdhanA na karavI joIe. te daza prakAranI pravRtti mATe juo- pariziSTa.] virAdhanA - (1) chakAya jIvonI hiMsA karavI ke tene sparzAdi koI paNa prakAre kaSTa pahoMcADavuM, te tenI virAdhanA kahevAya che. (2) pramAdabhAve koI paNa kriyA karavAthI, yoganI pravRttithI ke upayoganI caMcaLatAthI A adhyayanamAM varNita bhagavadAjJAnuM ullaMghana karavuM te saMyama(mahAvratAdinI)virAdhanA che. ArAdhanA - jinAjJAnusAra vartana karavAnA daDha saMkalpa sAthe dareka pravRtti yatanApUrvaka karavI te ArAdhanA che. virAdhanA karyA vinA ja ArAdhanAthI aMtima lakSyane siddha karavuM te ja sAdhaka jIvananI saphaLatA che. - paramArtha : jagatanI jhaMkhanAmAM jakaDAyelA jaMjALI jIvane jayaNAnI jAgRtimAM joDI jayaNApUrvaka cAlavuM, UbhA rahevuM, besavuM, sUvuM, bolavuM, bhojana karavuM, A cha kriyAthI pApAdi AzravanA tyAganI anokhI rIta jinezvara bhagavaMte darzAvI che. vrata, niyama, saMvara ane saMyamanI sAdhanAthI siddha dazA pragaTe che. tevI vAta pragaTa karI, cha jIvanikAyanA svarUpanuM digdarzana karAvI, mahAvratadhArInI munidazA darzAvI, jIvane virati bhAvamAM upasthita karyA. "tuM anaMta zaktimaya sukhazAMtino paMja cho mATe temAM ja rata thA rata thA" tevuM saMbodhana karI, sAdhakane potAnuM svarUpe pragaTa karavA A adhyayanamAM varNita saphaLa sAdhakatama kriyAthI sahaja jIvana jIvI, nirAraMbhI nirvadha banI, niraMjana nirAkAra prANane prApta karavAno amogha paramArthano pUrNa prayoga siddha upAya upadezyo che ane kahyuM che ke he sAdhaka! tArA koI paNa kAryathI saMyamanI virAdhanA na thAya, tevA mahAvrata pALI mahAtmA banavAno udyama karaje. I adhyayana-4 saMpUrNa II
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, udde.-1: piMDeSaNA [ 129] pAMcamuM adhyayana paricaya je je * A adhyayananuM nAma piMDeSaNA che. tenA be uddezaka che. * piMDeSaNA zabda be zabdanA saMyogathI banyo che- piMDa + eSaNA = piDeSaNA. piMDa = vastunA samudAyane piMDa kahe che. prastuta adhyayanamAM te zabda azana, pAna, khAdima ane svAdima te cAreya prakAranA AhAra arthamAM prayukta che eSaNA = IcchA, tRSNA, zodhavuM. jema ke puraiSaNA, viraiSaNA; jeno artha anukrame putranI IcchA, dhananI IcchA, te pramANe thAya che. prastuta prasaMgamAM teno artha che- sodhavuM arthAt koI paNa padArthanI sadoSatA-nirdoSatAnuM nirIkSaNa, parIkSaNa karI tenI zuddhinuM zodhana karavuM. piMDa ane eSaNA A baMne zabdano samAsa thatAMpiMOMSaNA zabda bane che. tenA be artha thAya che(1) piMDanI eSaNA (2) piMDane mATe eSaNA. prastuta adhyayananA bhAvo sAthe A baMne artha sArthaka che. A saMpUrNa adhyayanamAM AhAra zuddhinI eSaNAnuM nirUpaNa hovAthI tenuM pipaiSaNA e sArthaka nAma che. * eSaNAnA traNa prakAra che- (1) gaveSaNA- nirdoSa AhAra AdinI zodha karavI. munie 16 uddagamanA ane 16 utpAdananA, ema 3ra doSa TALIne AhAra grahaNa karavo te gaveSaNA che. (2) grahaSaNA- AhAra grahaNa karavA saMbaMdhI eSaNAnA 10 doSa che tene varjIne AhAra grahaNa karavo te grahaNaSaNA che. (3) paribhogeSaNA- sarasa ke nIrasa AhAra pratye taTastha rahI mAMDalAnA(AhAra karatAM samayenA) pAMca doSone varjIne AhAranuM sevana karavuM te paribhogeSaNA che. prastuta adhyayanamAM A traNe ya prakAranI eSaNAnuM vistRta varNana hovAthI tenuM nAma piDeSaNA sArthaka che. - [eSaNAnA vividha doSonuM spaSTIkaraNa pariziSTamAM karyuM che. ] * AcArya haribhadrasUri racita aSTaka prakaraNa graMthamAM bhikSAnA traNa prakAra kahyA che- dInavRtti bhikSA, pauruSanI bhikSA ane sarva saMpankarI bhikSA (1) anAtha ke apaMga vyakti mAMgIne khAya te dInavRtti bhikSA che. (2) zrama karavAmAM samartha vyakti mAMgIne khAya te pauruSanI bhikSA che. (3) saMyamI muni ahiMsaka jIvananA nirvAhAthe mAdhukarI vRtti dvArA sahaja siddha AhAra grahaNa kare te sarva saMpankarI bhikSA che. sAdhu nAnA ke moTA koI paNa jIvone aMza mAtra pIDA pahoMcADyA vinA AhAra prApta kare che ane te AhAranuM sevana karI saMyamanuM pAlana kare che. A rIte zramaNonI bhikSAvRtti sva, para ane ubhayane lAbhakArI, AnaMdakArI hovAthI AcArya haribhadrasUrie tene sarva saMpankarI bhikSA kahI che. * sthAnAMga sUtra sthAna-9mAM sAdhunI bhikSAne navakoTi vizuddha kahI che te navakoTi A pramANe che
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 130] zrI dazavaikAlika sUtra teo AhArane mATe jIva hiMsA kare nahIM, karAve nahIM ane jIva hiMsA karanAranI anumodanA paNa kare nahIM; AhAra kharIde nahIM, kharIdAve nahIM ane kharIdanArane anumodana Ape nahIM; rasoI banAve nahIM, anya pAse banAvarAve nahIM, rasoI banAvanArane anumodana Ape nahIM. * A adhyayanamAM vibhinna doSonuM akramika varNana che ane te doSothI rahita nirdoSa AhAra grahaNa karavAnuM kathana che. * prathama uddezakamAM sAdhu AhAranI prApti mATe nIkaLe tyAMthI prAraMbha karIne AhAra lAvIne vApare tyAM sudhInI vidhinuM vistRta nirUpaNa karyuM che. temAM nirdoSa AhAra lAvyA pachI guru samakSa tenI AlocanA, ratnAdhikone nimaMtraNa, tyAra pachI AhAranuM asvAdavRttithI sevana vagere viSayonuM nirUpaNa * munine 42 doSarahita AhAra prApta thayo hoya paraMtu te AhAranuM sevana karatAM samaye muni rasendriyane vaza banIne viveka bhUlI jAya tyAre te nirdoSa bhikSA paNa tene mATe doSarUpa(paribhogeSaNAnA doSarUpa) banI jAya che. * bIjA uddezakamAM piMDeSaNAnA avazeSa viSayanI prarUpaNA che. te uparAMta A uddezakamAM sUtrakAre tuccha manovRttivALA sAdhakanI AhAra saMbaMdhI duSpavRttinuM ane tenA duSpariNAmanuM digdarzana karAvyuM che temaja dareka sAdhakane tevI pravRttithI dUra rahevAnuM sUcana karyuM che. A rIte baMne uddezakamAM maLI sAdhuonI AhAra zuddhinuM sarvAgINa nirUpaNa che. * sarva vastu yAcanA karIne ja meLavI, e sAdhu jIvanamAM eka viziSTa parISaha che. temAM paNa aneka doSa niyamonuM dhyAna rAkhI, nirdoSa padArtho meLavavA ane te meLavelA padArthone nirdoSa rIte bhogavavA, te sAdhu jIvananI kaThina kasoTI che. A kasoTImAMthI je pUrNa rIte pAra utare, tenuM sAdhupaNuM ujjavaLa ane pavitra bane che. A adhyayananA bhAvo sAdhune te kasoTImAMthI pAra utaravAnI kaLA zIkhave che.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMkaiSaNA 131 pAcamuM adhyayana pisSaNA [prathama uddezaka] bhikSArtha praviSTa bhikSunI yogyatA : saMpatte bhikkhakAlaMmi, asaMbhaMto amucchio / imeNa kamajogeNa, bhattapANaM gavesae // chAyAnuvAda: samrApta upakSAvAse, prAntomUrzitaH | anena kramayogena, bhaktapAnaM gaveSayet // zabdArtha -fmahAni = bhikSAno samaya saMpatta = prApta thavA para asaMmato = cittanI vyAkuLatAthI rahita, utAvaLa rahita amucchio zabdAdi Indriya viSayomAM mUccha rahita, AhArAdinI lAlasArahita, anAsaktane = A vamaLone = kramayogathI, bhikSAcaryAnI kramikavidhithI bharapAI = AhAra pANInI aAvela = gaveSaNA kare. bhAvArthaHbhikSAno samaya thAya tyAre vyAkuLatA rahita ane mUcha rahita thaIne muni (AgaLa batAvavAmAM Avaze te) kramayogathI AhAra pANInI gaveSaNA kare, zodha kare. se gAme vA Nagare vA, goyaragga gao muNI / care maMdamaNuvviggo, avvakkhitteNaM ceyasA // chAyAnuvAdaH sa Ane nAre nA, navarAti munaHA. carenmandamanudvignaH, avyAkSiptena cetasA // zabdArtha -nora naga= gocarIe gayelo che te sAdhune va = gAma athavA khAre vA = nagaramAM mayvyo = akSubdha, nirbhaya, udvega rahita, prazAMta avvaviralaoNi=avikSipta, ekAgra karA = cittathI ma = dhIre dhIre vara = cAle.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ] zrI dazavaikAlika sUtra bhAvArtha:- gAmamAM athavA nagara AdimAM gocarI gayelo te sAdhu udvega rahita-prazAMta ane ekAgra cittathI tathA maMdagatithI upayogapUrvaka cAle. vivecana : A gAthAomAM gaucarI janArA bhikSunA anivArya guNonuM pratipAdana che. sAmAnya rIte vidhinI mahattAthI te kAryanI mahattA sahaja rIte samajAI jAya che. muni jIvanamAM gaucarInuM kArya atyaMta mahattvanuM che. tethI A be gAthAomAM munie gaucarI kyAre javuM ane kevI cittavRttithI javuM? te viSayane samajAvyA che. (1) saMpanna bhiuchAni :- zrI uttarAdhyayana sUtranA chavvIsamA adhyayanamAM sAdhu samAcArInuM kathana che. te pramANe sAdhu prathama praharamAM svAdhyAya, bIjA praharamAM dhyAna, trIjA praharamAM gaucarI ane cothA praharamAM pharI svAdhyAya kare. A rIte utsarga vidhi anusAra divasano trIjo prahara bhikSAkAla kahevAya ane sAdhune mATe pAtta 2 boya vidhAna hovAthI te kAla ucita gaNAya. uttarAdhyayana sUtranuM A Adarza vidhAna che, sAmAnya niyama che; vizeSa niyama A adhyayananA bIjA uddezakamAM che. te anusAra je grAmAdimAM je samaye sahelAIthI gocarI maLI zake te samaye ja gocarI javAnuM ucita gaNAya che. tethI kSetranA parivartana sAthe bhikSuno bhikSAkAla paNa parivartita thAya che. A kAraNe prathama caraNamAM kahyuM che ke "bhikSAkAla prApta thAya tyAre javuM." tethI je kSetramAM lokono bhojanano je samaya hoya te tyAMno bhikSAkAla kahevAya che. A rIte saMpatti fmaewANagni A gAthAMzamAM koI nizcitakAlanuM kathana nathI. gRhasthonA ghera rasoI banyA pahelAM athavA teonuM bhojana samApta thayA pachI javuM te bhikSAno akAla kahevAya. akAle gaucarIe javAthI aneka doSo utpanna thAya che. jenuM varNana A adhyayananA bIjA uddezakamAM che. gaucarI janArA sAdhunI cittavRttine sUtrakAre cAra vizeSaNo dvArA pradarzita karI che. () sarbhato - asaMbhrAnta. bhikSAkALamAM bhikSA mATe ghaNAM badhA bhikSuo pahoMcI gayA haze, tene bhikSA daI dIdhA pachI mArA mATe zuM raheze ? A prakAranI vRttithI temaja anya koI saMkalpothI bhikSAne mATe utAvaLe javuM te saMbhrAnta dazA che. saMkalpa-vikalpothI rahita sahaja gatie gamana karanAra vyakti asaMbhrAta kahevAya che. (2) samucchio - mUccha rahita. mUcha eTale Asakti, gRddhi, lAlasA. mUcchanA ahIM be prakAra thAya che- (1) AhAra saMbaMdhI (2) zabdAdi Indriya viSayo saMbaMdhI. sAdhu A baMne prakAre mUccha rahita thaIne gaucarI kare. tAtparya e che ke muni Indriyone vazamAM rAkhI, svAdiSTa bhojana mATe mAtra saMpanna gharomAM javAnuM choDI, sAmudAnika rIte sAmAnya vizeSa dareka kalpanIya gharomAM gocarI karanAra bhikSu
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMkaiSaNA 133 | amUcchita kahevAya che. (3) agvijo - anuddhigna. manamAM udvega, bhaya, nirAzA Adi na thavI. mane bhikSA maLaze ke nahIM? khabara nahIM kevI bhikSA maLaze? AvI manovRtti vyaktine udvigna banAve che. bhikSA na maLe ke manokula na maLe athavA to bhikSAmAM tiraskAra thAya to paNa khedarahita rahenAra bhikSu anuddhigna kahevAya che. 3mabratiutteja reyasI - avyAkSipta cittathI arthAt cittane ekAgra karIne muni gocarI jAya. gocarInA viSayamAM ja upayoga rAkhanAra bhikSu avyAkSipta cittayukta(ekAgra citta) kahevAya che. A viSayane samajAvavA vyAkhyAkAre vAcharaDAM ane vaNika patnInuM daSTAMta ApyuM che. yathA- eka vaNikane tyAM khUba ja sarasa nAnuM vAcharaDuM hatuM. gharanA badhA loko tene pyArathI khavaDAvatA pIvaDAvatA hatA. ekavAra vaNikane tyAM prIti bhojana hatuM. badhA loko temAM vyasta hovAthI vAcharaDAne khavaDAvavAnuM bhUlI gayA. bapora thatAM te moTe moTethI bhAMbharavA lAgyuM, putravadhUe tenA bhAMbharavAno avAja sAMbhaLyo. suMdara AbhUSaNo ane vastrothI susajja thayelI te putravadhu ghAsacAro temaja pANI laIne vAcharaDA pAse pahoMcI. vAcharaDuM to khAvAnuM maLatAM ja khAvAmAM lIna thaI gayuM. teNe putravadhUnA zRMgAra tarapha joyuM paNa nahIM. A rIte sAdhue paNa vAcharaDAnI jema ekAgra cittathI phakta AhAra pANInI gaveSaNA tarapha dhyAna rAkhavuM joIe. kAraNa ke cittanI vyagratA caMcalatA AhAranI gaveSaNA zuddhimAM bAdhaka bane che. uparokta cAre guNa saMpanna sAdhu AhAranI gaveSaNA yathArtha rIte karI zake che. mattapA - matta zabdanA bhAta, bhojana, bhakta (vAra) vagere artha thAya che. prastutamAM sAmAnya rIte saMpUrNa bhojya padArtha mATe matta zabdano prayoga che ane pANI mATe paNa zabda che. tethI A zabdano saMyukta ane saraLa artha "AhAra-pANI" thAya che. govara:- gocara + agra = gocarAgra. gocara zabdano artha che gAyanI jema caravuM, bhikSAcaryA karavI. gAya Adi pazuo zabdAdi viSayomAM Asakta na thatAM, sArA narasAM ghAsano bheda na karatAM, mULamAMthI ghAsane ukheDyA vinA upara-uparathI ja ghAsa khAya che. tema sAdhu-sAdhvIo paNa zabdAdi viSayomAM Asakta thayA vinA, ucca, nimna, madhyama kuLano bhedabhAva rAkhyA vinA, priya-apriya AhAramAM rAgadveSa karyA vinA, sAmudAnika rUpathI bhikSATana kare che, tene gocara kahe che. gocaranI AgaLa je agra zabdano prayoga karavAmAM Ave che. te pradhAna athavA "AgaLa vadhavAnA" arthano dyotaka che. gAyanA caravAmAM zuddhAzuddhano viveka hoto nathI. jyAre sAdhu-sAdhvI gaveSaNA karatAM sadoSa AhAra choDIne nirdoSa AhAra grahaNa kare che. sAdhunI bhikSAcaryA gAyanIcayathI AgaLa vadhelI, viziSTa hovAthI tathA caraka parivrAjaka AdinA gocarathI zramaNa nigraMthanuM gocara kAMIka viziSTa ahiMsaka hovAthI tene gocarAgra kahevAmAM Ave che. vare maka-maMda gatithI cAle. A zabda prayoga IryAsamitino dhotaka che. utAvaLe cAlavAthI IryAsamitinuM yathArtha pAlana thatuM nathI ane tenI cittavRtti paNa zAMta rahetI nathI. tethI munie atyaMta prazAnta bhAve, maMda gatithI cAlavuM, te paNa gocarI janArA bhikSuno Avazyaka guNa che.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 134 ] zrI dazavaikAlika sUtra gocarI gamana vidhi : purao jugamAyAe, pehamANo mahiM care / vajjato bIyahariyAI, pANe ya dagamaTTiyaM // chAyAnuvAdaH purato yuga mAtrathA, premALo maha vaI. varjayan bIjaharitAni, prANAMzca daka mRttikAM ca // zabdArtha - gumAyA= yugamAtra, dhUsara pramANa, zarIra pramANa, sADAtraNa hAtha ke cAra hAtha pramANa purA = AgaLa mA = pRthvIne paMdabANa = joto hoya tyArU = bIja ane lIlotarIne pA = prANIone kAmacaM= sacitta pANI ane sacitta mATIne vannato varjato - tenI virAdhanA na karato vare = gamana kare. bhAvArtha:- bhikSu mArgamAM cAlatAM AgaLa cAra hAtha pramANa bhUmi para daSTi rAkhI bIja, vanaspati, trasa prANI, sacitta jaLa ane sacitta mATI vagerene barAbara joIne upayogapUrvaka cAle arthAt munie sacitta padArtho ane jIvothI dUra rahI tenI jatanA karatAM sAvadhAnIpUrvaka cAlavuM joIe. vivecana : prastuta gAthAmAM sUtrakAre sAdhunI gamanavidhinuM eTale IsamitinuM digdarzana karyuM che. puro gunIyA... - yuga pramANa AgaLanI bhUmi joIne cAlavuM. yuga pramANa, gADAnI dharI pramANa, dhanuSya pramANa ke zarIra pramANa. A sarvanuM mApa lagabhaga eka samAna arthAt cAra hAtha che. kyAMka sADA traNa hAtha paNa kahevAya che. te paNa sApekSa che. cAra hAtha pramANa AgaLa bhUmi joIne cAlavAnuM tAtparya e che ke cAlatAM samaye cAra hAtha pramANa bhUmimAM rahelA beIndriyAdi prANI, sacitta mATI, pANI, bIja ane vanaspati Adine saraLa tAthI joI zakAya che tathA tenI rakSA thaI zake che. uttarAdhyayana sutra adhyayana 24/7 mAM IryAsamitinuM varNana dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI karyuM che; tyAM paNa gumAM va raveravidhAna dvArA kSetra thakI cAra hAtha bhUmine joIne cAlavAnuM sUcana che. gamanAgamanamAM sava-para rakSA viveka : ovAyaM visamaM khANu, vijjalaM parivajjae / saMkameNa Na gacchejjA, vijjamANe parakkame //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. - 5, 6 . - 1 : piMDaiSazA chAyAnuvAha : avapAtaM viSamaM sthANuM, vijalaM parivarjayet / saMkrameNa na gacchet, vidyamAne parAkrame // AGEArtha :- ovAyaM = pADA vagere visamaM viSama sthAna khANuM = huuN| vijjalaM DIyaDa, ahavavANI 4gyAne parivajjae = choDI he parakkame= anya mArga vijjamANe vidyamAna hoya to saMkameNa = te ayogya mArgane khoNaMgIne, sAhiyAM aSThAhi rAjIne, saMbhA urIne Na gacchijjA = na bhaya. = bhAvArtha :- bIjo sAro mArga hoya to bhikSu khADA ke UMcI nIcI viSama jagyA ane vRkSanA ThUMThA ke kAdavavALA mArgane choDI de, temaja khADA ke kIcaDavALA mArgane oLaMgIne na jAya. te ja rIte kIcaDa vagerene oLaMgavA mATe goThavelA kASTha, paththara vagerenI upara paNa na jAya. pavaDate va se tattha, pakkhalaMte va saMjae / hiMsejja pANabhUyAiM, tase aduva thAvare // chAyAnuvA : prapatan vA sa tatra, praskhalan vA saMyataH / hiMsyAt prANabhUtAni, trasAnathavA sthAvarAn // zaGdhArtha :- se = te saMjae sAdhu tattha = temAM pavaDaMte sapasatAM pANabhUyAiM = prAzI ane bhUtonI, kavonI tase lavonI hiMsejja = hiMsA re che. paDatAM pakkhalaMte smalita thata, = trasa aduva= athavA thAvare = sthAvara = 135 tamhA teNa Na gacchejjA, saMjae susamAhie / sai aNNeNa maggeNa, jayameva parakkame // = bhAvArtha:- tevA viSama mArge jatAM tyAM te saMyamI bhikSu kadAca lapasI jAya ke khADAmAM paDI jAya to trasa tathA sthAvara jIvonI hiMsA thAya. 6 chAyAnuvA : tasmAttena na gacchet, saMyataH susamAhitaH / satyanyasmin mArge, yatameva parAkramet // AGEArtha :- tamhA = tethI susamAhie = sArI rIte samAdhi rAjanAra, susamAdhivaMta saMjae - sAdhu aNNeNa maggeNa = anya bhArganA sai = hovA para teNa pUrvokta ayogya mArgathI Na gacchejjA = na bhaya jayameva = yatanApUrva yogya bhArgathI 4 parakkame = gamana 52. bhAvArtha:- susamAdhivaMta sAdhu anya sAro mArga hoya to tevA viSama mArge na jAya ane jo sAro mArga
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 ] zrI dazavaikAlika sUtra na ja hoya to te mArge bahu upayogapUrvaka gamana kare. vivecana : trIjI gAthAmAM IryAsamitinA kSetra viSayaka vivekanuM kathana karyA pachI A traNa gAthAomAM anya jIvonI rakSA sAthe mukhyatayA AtmarakSA(sAdhunA zarIranI rakSA) mATe viveka darzAvyo che. olAvuM - je mArgamAM khADA, UMcI nIcI jamIna AvatI hoya, vRkSanA TUMThA paDyA hoya, kAdava, kIcaDa hoya tevA viSama mArgathI javAmAM zArIrika nukazAna thAya che. tevA mArganI viSamatAnA kAraNe sAdhaka paDI jAya ke paga lapasI jAya to hAtha paga vagere bhAMgI jAya to Atma virAdhanA thAya ane nIce paDatAM traNa sthAvara jIvonI hiMsA thavAthI saMyama virAdhanA thAya; tethI sAdhu tevA mArga para gamana na kare. saMhane :- jenI sahAyathI jaLa, khADA vagerene pAra karavAmAM Ave tevuM pATiyuM, paththara vagere mUkavAmAM AvelA hoya, lAkaDA vagerethI kAco pula bAMdhelo hoya, tevA mArge javuM na joIe; kyAreka bIjo koI rasto na ja hoya tyAre apavAda mArge A prakAranA viSama mArgathI javuM ja paDe tema hoya to muni yatanA pUrvaka jALavIne jAya. pRthvIkAya jayaNA viveka : iMgAlaM chAriyaM rAsiM, tusarAsiM ca gomayaM / sasarakkhehiM pAehi, saMjao taM NAikkame // chAyAnuvAda: A kavi razi, tuvarAzi 4 nonas | sarajaSkAbhyAM pAdAbhyAm, saMyatastaM nAkrAmet // zabdArtha - saMno = sayata-muni i = kolasAnA DhagalA para chAriyaM rasiM = rAkhanA Dha galA paratusaraliMga photarAnA DhagalA paranokhayaM chANanA DhagalA parataMte DhagalAonuM sanarahiM = rajathI bharelA, rajasahita pArdika pagothI khAne = atikramaNa na kare, oLaMge nahIM. bhAvArtha:- gocarI jatAM mArgamAM kolasAnA DhagalA para, rAkhanA DhagalA para, DAMgara ItyAdi photarAnA DhagalA para ke chANanA DhagalApara sacitta rajathI kharaDAyelA page bhikSu gamana na kare ke tene oLaMge paNa nahi. vivecana : A gAthAmAM pRthvIkAyanI virAdhanA na thAya tevo viveka darzAvyo che. upAd chAriyaM-vihAra karatAM ke gocarI jatAM kyAreka sAdhunA paga sacitta rajathI kharaDAI jAya(bharAya
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 9-1: piMDeSaNA 137 '8] jAya) to tevA page muni rAkha, tuSa vagerenA DhagalA parathI cAle nahIM. kAraNa ke te padArtho para paga mUkatAM ja te temAM kheMcAI jAya ane te padArthothI paga para rahelI sacitta rajanI virAdhanA thAya. mATe bhikSu sacittarajathI kharaDAyelA page tevA mArge na jAya jo javuM jarUrI hoya to pagane rajoharaNathI pUjIne jAya. bhikSArtha gamanamAM traNa sthAvara rakSA viveka :___Na carejja vAse vAsaMte, mahiyAe va paDatIe / mahAvAe va vAyaMte, tiricchasaMpAimesu vA // chAyAnuvAda: ra varSe varSati, dilAya vA patanyAm I mahAvAte vA vAti, tiryaksaMpAtimeSu vA // zabdArtha-vAre = varSA, varasAdavA te = varasato hoya mahiyA = dhummasa paDatI = paDatI hoya madAvAda = mahAvAyu vAyate = vAto hoya tiricchApAmeluM = tirachI gativALA arthAt pataMgiyA Adi jIvo UDatA hoya tyAre ja varenna = na cAle. bhAvArtha - bhikSu trasa, sthAvara jIvonI rakSA mATe jyAre varasAda varasato hoya, dhummasa paDatI hoya, mahAvAyu vAto hoya ke khUba dhULa UDatI hoya tathA mAkhI, macchara, pataMgiyA vagere aneka prakAranA jIvo UDI rahyA hoya tyAre gocarI arthe na jAya. vivecana : A gAthAmAM pRthvI, pANI, vAyu havA ane trasa jIvonI rakSA mATe cAra prakAranI vizeSa paristhitimAM gocarI gamanano niSedha karatAM sAmAcArika niyamo darzAvela che. (1) cha varendra vAte vAte - varasAdanuM pANI paNa sacitta hoya che tenA eka-eka TIpAmAM asaMkhya jIvo hoya che. te jIvonI rakSA mATe muni alpa yA adhika varasAda varasato hoya tyAre gocarI na jAya. tevA samaye gamanAgamana karavAthI pANInA jIvonI virAdhanA thAya che. alpavarSAnA(jhINAM-jhINAM) TIpA baMdha thAya pachI gocarI javAya ane dhodhamAra varasAda paDyo hoya mArgamAM pANI vahevA lAgyuM hoya to varasAda baMdha thayA pachI pA(vA) kalAka ke aDadhI kalAka bAda gocarI javAya; kAraNa ke bhIno mArga paNa sacitta pANIvALo hoya ane gharonA daravAjA, gharonA phaLiyA bhInA hoya tyAM paNa sacitta pANI hoya che. mATe muni varasAda baMdha thayA pachI paNa viveka rAkhe. (ra) mada va pati - dhummasa jhAkaLa vagere varasAdanI apekSA alpa ane jhINI (sUkSma) hoya che. tenA paNa pratyeka kaNamAM asaMkhya aSkAyanA jIvo hoya che. tethI jyAre dhummasa vagere varasatI spaSTa dekhAya tyAre gocarI na javAya.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 ] zrI dazavaikAlika sUtra (3) mahAvA va vAte - AMdhI, tophAna, vAvAjhoDA vagerenA samaye vAyukAyanA jIvonI vizeSa utpatti ane vikriyA thAya che, sAthe ja temAM sacitta raja paNa ghaNAM pramANamAM uDIne Ave che. te samaye gocarI javAthI vAyukAya ane pRthvIkAya baMne jIvonI virAdhanAnI thAya che tethI te samaye chakAyanA rakSaka zramaNane gocarI mATe ke anya paNa koI pravRtti mATe upAzraya bahAra javAno niSedha samajavo joIe. (4) tiriSTha saMpAraNu vA:- TIDa, pataMgiyA, macchara, masi Adi tiryaka saMpAtima jIvo cAre bAja UDatA hoya athavA varSA Adi RtumAM zuddha jIvo pRthvI para patharAyelA hoya tyAre IryAsamitinuM pAlana karavuM kaThina banI jAya che. te samaye gamana karatA te uDanArA sUkSma jIvo AMkha, kAna AdimAM bharAI jAya, tethI te jIvonI hiMsA thAya ane Atma virAdhanA paNa thAya che. A cAre paristhitimAM javAthI trasa ane sthAvara jIvonI hiMsA thAya che. tethI sAdhu vivekapUrvaka te virAdhanAthI dUra rahe. A ja prakAranA bhAvoyukta niSedha sUtra AcArAMga sUtramAM paNa che. gocarImAM vezyAvastIno viveka : Na carejja vesasAmaMte, baMbhaceravasANue / baMbhayArissa daMtassa, hojjA tattha visottiyA // chAyAnuvAda: vezapAmo, vArthavazInuI brahmacAriNo dAntasya, bhavettatra visrotasikA // zabdArtha - vaMzaveravAnu = brahmacarya vazavartI sAdhu, brahmacaryanI sAdhanAmAM tallIna sAdhake vesalAmate = vezyAnA samIpa sthAnamAM, vezyAnI vastImAM va = na jAya taQ = tyAM tendriya saMmalAriTsa = brahmacArIne vittiyA = saMyamamAM bAdhA, zrotarUpavicAradhArAmAM vikRti, manovikAra DhoLI = utpanna thAya che. bhAvArtha- brahmacaryanI sAdhanAmAM tallIna sAdhake vezyAnA gharanI najIkamAM ke tenI vastImAM javuM nahIM. tyAM javAthI damitendriya ane brahmacArI puruSanA saMyamamAM bAdhA utpanna thAya che arthAtu saMyama(brahmacarya) sAdhanAnA cAlatA pravAhamAM bAdhArUpa vikAra pedA thAya che. aNAyayaNe caraMtassa, saMsaggIe abhikkhaNaM / hojja vayANaM pIlA, sAmaNNammi ya saMsao // chAyAnuvAdaH anAyatane varatA, saMsaLaTbanT. bhavevratAnAM pIDA, zrAmaNye ca saMzayaH // zabdArtha - sAyeyane = asthAnamAM, vaizyAnA mahollAmAM, pADAmAM vasaMtala = janAra sAdhune REE-IjatAtha'S ISSS " 10
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMDeSaNA [ 139 ] 11 mithai = vAraMvAranA saMsara = saMsargathI vALuM = brahmacarya vratamAM, vratanA pariNAmomAM vIlA = pIDA, bAdhA doSa = thAya sAmAmi = sAdhupaNAmAM, saMyamamAM sago = saMzaya utpanna thAya. bhAvArtha:- brahmacaryano nAza thaI jAya evA kusthAnamAM arthAtu vezyAnA mahollAmAM jatAM vAraMvAra saMsarga- paricayathI saMyama vrata eTale brahmacarya vratanA pariNAmomAM bAdhA utpanna thAya che, temaja grahaNa karelA zramaNa dharmamAM potAne saMzaya thAya che arthAt saMyama choDavAnA bhAva thAya che athavA bIjAne sAdhunA saMyamamAM saMdeha thAya. tamhA evaM viyANittA, dosaM duggaivaDDaNaM / vajjae vesasAmaMtaM, muNI egaMtamassie // chAyAnuvAda: tasmAtaH vijJA, koSa tivardhanam / varjayed vezasAmantaM, munirakAntamAzritaH // zabdArtha - tahIM = te mATe pratikSiNa = ekAMtamAM rahenArA muLI = sAdhu parva = A prakAre kukA- vakR = durgatine vadhAranAra ko = doSane viyAgarA = jANIne vesalAmata = vezyAnI vastIno vara = varjana kare, choDI de, tyAM na jAya. bhAvArtha:- tethI ekAMta muktinA sAdhaka muni vezyAnI samIpanA sthAnane brahmacarya vratanI sAdhanAmAM doSa rUpa ane durgatine vadhAranAra jANIne teno tyAga kare arthAtu tyAM gamanAgamana na kare. vivecana : prastuta gAthAomAM sAdhunA brahmacarya mahAvratanI surakSAne mATe sUcana che. vajJavesa sAmata - A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) dareka nagaro ke mahAnagaromAM vezyAonI vastI hoya che. kyAMka te vastI bhikSunA gocarInA gharothI najIka te mArgamAM hoya che. (2) koI nagaramAM vezyAnA eka--be ghara gocarInA gharonI vacce paNa hoya che. bhikSue tevA vezyAnA mahollAmAM athavA tenA latAnI najIkathI paNa javuM nahIM. kAraNa ke tyAM javAthI brahmacarya mahAvratamAM aneka prakAre vikSepa thavAnI zakyatA rahe che. sAmammi ye so :- sAdhu pratye lokone zaMkA thAya athavA sAdhunuM mana paNa brahmacaryathI ke saMyamathI vicalita thaI zake che mATe muni AvA brahmacarya vighAtaka sthAnothI haMmezAM dUra rahe. naMbara 1 - brahmacaryamAM vasanAra athavA gurunI AjJAmAM rahenAra sAdhaka.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 ] zrI dazavaikAlika sUtra vesa sAmate - vezyA zabdathI prAkRtamAM veta zabda banela che ane mahollAnI najIkanA arthamAM sAmaMtazabdano prayoga thayo che. baMne maLIne veta sAmaMta zabda thayo che. TIkA, cUrNi vagere vyAkhyAomAM tenA vibhinna rIte artha karavAmAM AvyA che. vittiyA :- visotikA. sota = saMyama pravAha, vi = viparIta, vigrota = viparIta pravAha arthAtu saMyamapravAhamAM bAdhaka. saMyama pravAha aMtarmukhI vahevAne badale bahirmukhI vahe, tene viparIta saMyama pravAha kahe che. saMyamI jIvananA mukhya brahmacarya vratanA pariNAmomAM bAdhA utpanna thAya tyAre saMyama pravAha viparIta-bahirmukhI thaI jAya che. tethI ahIM brahmacarya vratanA bAdhakanimitta (vezyAnA sthAna)ne vizrotikA rUpa kahyuM che. kAraNa ke vezyAnA mohallAmAM vAraMvAra javAthI saMyama pravAhamAM, saMyamanA pariNAmomAM ke brahmacaryamAM bAdhAo utpanna thavAnI zakyatA rahe che. zrI AcArAMga sUtramAM paNa-vizvA sabsa visariye = utpanna thanAra samasta bAdhAone dUra karIne, bAdhaka vicArone dUra karIne, evo artha che. saMkSepamAMvitti zabdano saraLa artha che bAdhAo. anayaya - anAyatana. na javA yogya sthAna athavA azuddhasthAna ke kusthAna. je sthAna vratomAM doSa utpanna kare tene anAyatana kahevAya che. ahIM vezyAyatana vezyAgRha ke vezyAnA mahollA mATe vizeSaNa rUpe A zabdano prayoga thayo che. pAMtarisa - muni mokSa mArga sevI che, vivikta zayyA sevI che arthAt strI pazu, paMDaga, rahita sthAnano sevI che, ekamAtra AtmabhAvamAM sthita che. evA muni vezyAnA sthAnathI sadA dUra rahe. gaucarImAM mArgagamana viveka : sANaM sUiyaM gAvi, dittaM goNaM hayaM gayaM / saMDibbhaM kalahaM juddhaM, dUrao parivajjae // chAyAnuvAdaH zvAnaM tii , nAlaM vaM nim | saDiMbbhaM kalahaM yuddhaM, dUrataH parivarjayet // zabdArtha:- sAI = zvAna-kUtaro sUyaM nAhiM = nava prasUtA gAya hii = darpita, unmatta thayelo joi = baLada hacuM = azva ya = hAthI saMkiK = bALakone ramavAnuM sthAna hAI = kalaha sthAna gupta yuddhanuM sthAna vagerene dUra dUrathI ja parivaMNa = choDIne cAle. bhAvArthaH- gocarIe jatAM muninA mArgamAM jyAM kUtarA, navaprasUtA gAya, madonmatta baLada, azva ke gaja vagere hoya tathA jyAM bALako ramatAM hoya, loko paraspara kalaha ke yuddha karatA hoya, tevA sthAnane ke te mArgane dUrathI ja choDI de. AvA sthAnomAM cAlatAM kaMIka akasmAta thavAno saMbhava rahe che.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, urdU.-1 : piMDaiSaNA 13 aNuNNae NAvaNae, appaTThei aNAule / iMdiyANi jahAbhAgaM, damaittA muNI care // chAyAnuvAda : anunnato nAvanata:, apradRSTo'nAta: | indriyANi yathAbhAgaM, damayitvA munizvaret // zabdArtha:- muLI = muni aNuLaN = unnata na thAya, bahu UMcu mukha na rAkhe, UMcu joIne na cAle bAvaLa6 = avanata na thAya, ati nIcuM mukha na rAkhe, ati nIce joIne na cAle, dInatA dhAraNa karIne na cAle addike - harSita thayA vinA gaLAnte = AkulatA rahita rUpiyADuM - IndriyonI nAmAnuM - pota potAnA viSayonI Asaktine vamattA = damana karIne pare = cAle. = 141 bhAvArtha:- mArge cAlatA muni ati UMcuM mukha rAkhIne upara jotAM-jotAM na cAle. te ja rIte ati nIcuM mukha rAkhIne paNa na cAle. anukUla saMyogamAM bahu harSita na thAya. pratikUla saMyoge dInatA kare nahi ane potAnI dareka Indriyone potapotAnA viSayamAM yogya rIte damana karI saMyamamAM vicaraNa kare. 14 davadavassa Na gacchejjA, bhAsamANo ya goyare / hasaMto NAbhigachejjA, kulaM uccAvayaM sayA // chAyAnuvAda : dbhuta vrutta na Achet, bhASamAgazva zoSare / hasannAbhigacchet, kulamuccAvacaM sadA // = zabdArtha - jJeyare - gocarIne mATe invAvayaM ttta - ucca-nimna sarva kulomAM kSA = sadA vavavasta = utAvaLo utAvaLo mAlamALo = vAto karato kha ljhekhkhA = na jAya hasato hasato--hasato LAmAkhkhA = gamana kare nahIM. bhAvArtha:- haMmezAM dhanavAna ke nirdhana gharomAM bhedabhAva vinA gocarI janAra saMyamI sAdhu bahu utAvaLe na cAle, temaja hasatAM hasatAM ke vAto karatAM na cAle. vivecana : prastuta traNa gAthAomAM mArgagamana saMbaMdhI zikSAvacana che jemAM bAramI gAthAmAM sva-rakSA viveka, teramI gAthAmAM mana IMdriya nigraha sUcana ane caudamI gAthAmAM gamana saMbaMdhI vyavahArika viveka nirdiSTa che. sANaM sUiyaM -- (1) sALa = gocarI mATe bhramaNa karatA bhikSu kUtarAnA najIkathI na cAle paraMtu tenAthI pUrNa sAvadhAnI rAkhatAM dUra rahIne cAle. kadAca te sAdhune dekhatAM ja bhasavA lAge to muni bhayabhIta te
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 | zrI dazavaikAlika sUtra na thatAM dhairyapUrvaka sAvadhAnI ane vivekathI UbhA rahe ke gamana kare. (ra) sUphAM mArli = nava prasUtA gAyano svabhAva prAyaH azAMta banI jAya che, mATe tenA pAsethI pasAra thavAnuM hoya to munie bahu ja viveka ke sAvadhAnI rAkhavI. (3-4-5) vira joi ya ya = hAthI, ghoDA ane baLada sAmAnya mAnavathI bahuzaktivALA pazu che ane jyAre te unmatta dazAmAM(mastImAM) ke kUratAmAM doDatA cAlatA hoya tyAre AtmarakSArthe muni te mArgamAM nahIM javAnuM ke koI sthAne UbhA rahI javAnuM nirNaya laI viveka jALave (6) sahis = bALako mArgamAM doDadhAmavALI ramata ramatA hoya ke krikeTa vagere ramavAmAM lIna hoya to munie te mArge javAno pUrNa viveka rAkhavo arthAt kAM to te mArgane choDI ja devo ane jo Avazyaka hoya to atyaMta sAvadhAna thaIne javuM. (7) naI = mArgamAM Avela ke krodhamAM bharAyelA loko parasparamAM kleza (vAka-kleza) karI rahyA hoya to te lokothI paNa munie bacIne cAlavuM (8) guddha = klezanI vRddhi thatAM loko mArAmArI rUpe laDAI karatA hoya to munie te mArgane pheravI devo ke UbhA rahI javuM athavA to pUrNa sAvadhAnIthI vicakSaNatApUrvaka tyAMthI zIghra nIkaLI javuM. A save viveka AtmarakSAthe sUcita karela che. aUTE :- A gAthAmAM nirUpita viSayanuM tAtparya e che ke- sAdhu jyAre gocarI mATe mArgamAM cAlatA hoya tyAre tenA para svadharmI, anya dharma ke adharmI lokonI daSTi paDatI hoya che. te samaye muninI cAlamAM ke mukhamudrAmAM (1) mAna-ghamaMDa (2) dInatA-udAsInatA (8) ati harSanA bhAvo (4) mana, vacana ane kAyAnI AkuLatA-vyAkuLatA ke caMcalatA ane (5) IdriyonI AsaktinA bhAvo na dekhAya. gocarImAM cAlatAM muni kaMIka jovAmAM ke sAMbhaLavA AdimAM citta na rAkhe paraMtu viSamabhAvathI rahita, sahaja prasanna bhAve, maMdagatithI gamana kare. jo muninA caherA para abhimAna ke dInatA, harSa ke zokano atireka temaja anya koIpaNa prakAranI caMcaLatA ke viSayo mATenI vyAkuLatA pratIta thAya to temAM jaina zramaNanuM ane jinazAsananuM gaurava haNAya che. vyAkhyAkAre apuchANa pAvA nA be-be artha karyA che. puuTS = dravyathI UMcu mukha karIne cAlavuM ane bhAvathI jAti vagere ATha prakAranA madathI akkaDa banIne cAlavuM. A baMne prakAranI unnatatAno tyAga karavo joIe. pAnapara = dravyathI atyaMta nIcuM joIne, jhUkIne cAlavuM. bhAvathI dInavRttithI ke udAsacitta thaI cAlavuM. A baMne prakAranI avanatatAno munie tyAga karavo joIe. vavavavarsa - A caudamI gAthAmAM munine cAra prakAranA vyavahAra saMbaMdhI viveka rAkhavAnI hitazikSA che- (1) vavavavarsa = sAdhu utAvaLe thaIne, dhabAdhaba paga mUkatAM na cAle paraMtu gocarImAM bhramaNa karatA muni vizeSa dhyAna rAkhI zAMta gajagatithI gamana kare (ra) mAsamAno = gocarI jatAM bIjA muni sAthe ke gRhastha sAthe mArgamAM vAto na karavI paraMtu prAyaH mauna sAthe ja cAlavuM joIe. tema karatAM mukhya rIte IryAsamitinuM zuddha pAlana thAya che temaja jonAra pathikane muninI ziSTatA dekhAya che. (3) hasato = gocarI mATe cAlatA muni hasavAnI pravRtti paNa na kare. hasImAM paraspara vArtAlApa thAya, IryAsamiti dUSita thAya ane dekhanArane paNa ayogya lAge. (4) surata 3nnAva = munie ghanADhaya ke sAmAnya gharomAM bhedabhAva rAkhyA vinA sarvatra bhikSA mATe gamana karavuM joIe.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 9-1: piMDeSaNA 143 saMkSepamAM sUtrokta AsakriyAonA tyAga ane vivekamAM sAdhunA saMyamanI surakSA, IryAsamitinuM pAlana ane jinazAsananuM gaurava temaja samabhAvanuM poSaNa vagere lAbha samAviSTa che tathA jonArane muninI sabhyatA, ziSTatA pratIta thAya che. gocarImAM daSTi viveka - 15 AloyaM thiggalaM dAraM, saMdhiM dagabhavaNANi ya / caraMto Na viNijjhAe, saMkaTThANaM vivajjae // chAyAnuvAda: Ato chata kAraM, zvamuvamavanani ja carenna vinidhyAyet zaGkAsthAnaM vivarjayet // zabdArtha - vato = gocarImAM jatAM mAnortha = gavAkSa, jharUkhA thi = bhIMtamAM gAbaDuM paDyA pachI caNI dIdhelo, pUrI dIdhelo bhAga vAra = dvArAdine saMdha = cora Adi dvArA karAyelA chiMDAne, chidrane, bAkorAne pAmavANa = pANiyArAne vikhANa = tAkI tAkIne na jue saMchaThThAi = te zaMkAnA sthAno che tene vivaM = choDI de. bhAvArtha:- gocarI gayelA bhikSu gRhasthonA gharanI bArIo ke gavAkSa, dIvAlonA sAMdhAnA vibhAga, bAkorAM, bAraNA ane pANiyArA vagere sthAnonI sAme tAkI tAkIne na jue. zaMkAnA te sthAnone tAkIne jovAthI lokone sAdhu para ke tenA cAritra para AzaMkA thAya; mATe muni te zaMkA sthAno(zaMkAo utpanna karanArI pravRttio)no tyAga kare. raNNo gihavaINaM ca, rahassArakkhiyANi ya / saMkilesakaraM ThANaM, dUrao parivajjae / chAyAnuvAda: ro hapatInA zva, rahasthAtini jA saMklezakaraM sthAnaM, dUrataH parivarjayet // zabdArtha - 2ULo = rAjAnAAidava = gRhasthanA ArajihathApi = surakSita rAkhelA rahassa = gupta padArtha, gopanIya vastuo, dhana sAmagrI saviraM TALa = klezakAraka sthAnone dUra = dUrathI parivaME = choDI de. bhAvArtha - rAjA ane zeTha vagere lokonA gupta dhana, zastrAdi rAkhavAnA gupta ane surakSita sthAnone muni dUrathI ja varjana kare; tenI najIka na jAya. kAraNa ke tevA sthAno bahu saMklezanA bhAjana (asamAdhijanaka) hoya che.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 ] zrI dazavaikAlika sUtra vivecana : prastuta gAthAomAM gaucarI gayelA sAdhu mATe gRhasthanA gharanA keTalAMka zaMkAzIla sthAnone tathA rAjAdinAM gupta sthaLone jovA saMbaMdhI viveka sUcita karela che. pAmavAba :- jaLa rAkhavAnA sthAna pANiyAruM, A sAmAnya artha che. vyAkhyAomAM (1) jalagRha (2) sArvajanika snAnagRha (3) jalamaMcikA- jyAMthI strIo pANI bhare te sthAna vagere artha upalabdha thAya che. rahassArakkhiyANi :- rahasyA: gupta padArthA, rakSitAni yatra te rahasyArakSitAni sthAnAni = rAjA ane nagarazeThanA bhaMDAra, koThAra ke zastrAgAra vagere gupta sthAnonuM muni varjana kare arthAt tyAM na jAya.29 ArakSA ane ra lAvAnA A prakAre saMskRta chAyA karatAM gAthAno artha A pramANe thAya che- rAjAnA, nagarazeThanA ane ArakSakonA maMtraNA sthAnane asamAdhikAraka mAnIne muni dUrathI teno parityAga kare. tAtparya e che ke moTA mANasonA bhaMDAra, koThAra, zastrAgAra ke maMtraNA sthaLomAM athavA tenA najIkamAM gamanAgamana karavAthI ArakSakone sAdhu pratye vividha prakAre zaMkAo utpanna thAya arthAt "jAsUsa che" tema mAnIne koI sAdhune pakaDe, bAMdhe ke kedamAM pUre athavA rAjasabhAmAM laI jAya vagere aneka upadravonI saMbhAvanA rahe che. tethI zAstrakAre AvA sthaLone saMkalezakArI kahIne munione sAvadhAna karyA che. gaucarImAM niSiddha kula :17 paDikuTuM kulaM Na pavise, mAmagaM privjje| aciyattaM kulaM Na pavise, ciyattaM pavise kulaM // chAyAnuvAdaH tiraM naM pravirota, mAmeruM vicit | aprItikulaM na pravizet, prItimat pravizetkulam // zabdArtha - paDi6 = Agama niSiddha gue = kuLamAM ja pavite = praveza na kare nAma = gRhasvAmI ema kahe ke mAre ghera Avazo nahIM evA gharane parivAra choDI de AviyAM suer = apratItakArI kula, nidita kula, je kuLamAM javAthI jonArA manuSyone aprIti thAya tevA kuLamAM, mAMsAhArI ke zarAbI ane duSyaritra strI puruSavALA prasiddha kuLamAM ja pavite = praveza na kare viyatta = = aniMdita kuLamAM pavite = praveza kare. bhAvArtha:- sAdhu niSiddha kuLomAM praveza na kare, vaLI je gRhastha niSedha karyo hoya ke "mAre ghera Avazo nahIM" tevA ghare jAya nahIM tathA je nidita kuLa hoya ke niMdita AcaraNavALA hoya; tyAM paNa praveza na kare. paNa je aniMdita kula ke aniMdita AcaraNavALA kuLa hoya tyAM sAdhu bhikSArthe praveza kare.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMDeSaNA 145 vivecana : prastuta gAthAmAM gaucarI na javAnA gharone traNa zabdathI ane gaucarI javA mATenA gharone eka zabdathI darzAvyA che. () Di6 - niSiddha, AcArAMga ane nizItha sUtranA AdhAre sAdhu mATe juguNita kuLomAM temaja anArya gharomAM gocarI javAno niSedha thAya che. zramaNo mukhyatayA brAhmaNa, kSatriya ane vaizyanA gharomAM gocarI jAya che. te kuLonA rIta rivAja-vyavahArane dhyAnamAM rAkhIne AcArAMga sUtra ra/1/ra mAM 12 kuLonAM nAma kahyA che. te kuLomAM ane tenA jevA anya paNa ajuguNita(lokomAM avRNita) kuLomAM gocarI javAnuM vidhAna che. tAtparya e che ke je kSetra, kAlamAM je gharonA loko sAthe gAmanA pratiSThita kuLanA lokone AhArapANIno vyavahAra na hoya te gharone zAstramAM jugupsita kuLa kahyA che; temAM vyavahAra daSTine mukhya karIne bhikSu gocarI mATe jAya nahIM, te zAstrAjJA che. te kuLone ahIM paDa6 zabdathI sUcita karyA che. temaja anArya jAtinA kuLone paNa A zabdathI samajavA joIe. nAma :- A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) mamatvazIla arthamAM A zabda prayoga AgamamAM maLe che. (2) mA = nahIM AvavuM + ma = mArA ghare. jeNe koI paNa bhAvothI ke kAraNathI sAdhuone potAnA ghare AvavAno spaSTa niSedha karyo hoya tevA ghare sAdhu gocarI jAya nahIM. A bIjo artha ahIM prAsaMgika che. (3) vivetta - apratItakArI, ayogya AcaraNa karanArA lokamAM niMdApAtra, mAMsAhArI, madyapAna karanArA ke duSyaritra strIonAM(vezyAonA) gharone apratItakArI samajavA. tevA gharomAM munine gocarIe jatAM joIne jaina ane lokone jaina sAdhu pratye avizvAsa ke ghaNA utpanna thAya che. A rIte apratIti thavAthI te loko potAnA ghare AvavAno paNa sAdhune niSedha kare; mATe muni zuddha AcAra vicAravALA kuLomAM ja gocarI mATe jAya. - pratItakArIkaLa. AcArAMga sUtramAM aniMdita kuLamAM gocarI javAnuM vidhAna che. prastutamAM prayuktaviyatta zabda paNa teno ja paryAya zabda(ekArthaka) che. jenA AcAra vicAra aniMdita hoya arthAt lokomAM jenI pratiSThA hoya te pratItakArI kuLa kahevAya che. koI Arya kuLanA loko mAMsa-madirAnuM sevana kare ke vezyAvRtti kare to te apratItakArI kuLa kahevAya che. tethI je zuddha khAna-pAna ane AcAra- vALA kuLa hoya te pratItakArI kuLa viyatta ru kahevAya che. A rIte prastuta gAthAnA traNa caraNamAM-(1) jugupsita kuLa (2) svayaM nA pADanAra kuLa (3) nidita kuLa, A traNa prakAranA gharomAM gocarI javAno niSedha che ane aMtima cothA caraNamAM pratItakArI (zAkAhArI ane AcAravAna) kuLomAM gocarI javAnuM vidhAna che.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 gaucarImAM dvAra udghATana : 18 sANI pAvArapihiyaM, appaNA NAvapaMgure / kavADaM No paNullijjA, uggahaMsi ajAiyA // chAyAnuvAda: zALIghrAvAtavihita, AtmanA nApavRSuyAt / kapATaM na praNodayet, avagrahamayAcitvA // zrI dazavaikAlika sUtra = = zabdArtha:- sALI pAvASiya - zaNanA(ke vAMsanA) banAvela paDadAthI athavA vastrAdinA paDadAthI DhAMkelA dvArane zazi - AzA agADyA = mAMgyA vinA, lIdhA vinA appaLA = svayaM khAvapature = khole nahi vArDa = kamADane, dvArane jo pazuptikhtA = khole nahi, ughADe nahi. bhAvArtha:- gRhasthanA / ghera gocarI gayelo sAdhu gharanA mAlikanI rajA vagara kamADa khole nahi, temaja zaNanA ke vAMsanA paDadAne ughADe nahIM ke Thele paNa nahiM. vivecana : prastuta gAthAmAM sAdhune gRhasthanA gharamAM praveza karavA mATe vyavahArika viveka pradarzita karyo che. sALI pAvAra... :- sALa| = zaNa athavA aLasIthI banAvelI caTAI. pAvAra = sUtaranI rUMchAvALI cAdara vagerenA paDadAthI ghara-oraDA AcchAdita hoya, bAraNA baMdha karelA hoya to sAdhu tene gRhasthane pUchyA vinA te paDadAone potAnI meLe kholIne temAM praveza na kare. bAraNA baMdha karIne gRhastho snAnAdi kriyA karatA hoya, avyavasthita rIte beThA ke sUtA hoya te samaye ociMtA bAraNuM kholavAthI gRhastho saMkocita thaI jAya, tenI lAgaNI dubhAya athavA krodhanuM kAraNa bane, sAdhu pratye apriya bhAva thAya, sAdhune kaTuvacana kahe, pAchaLathI niMdA kare vagere aneka doSonI zakyatA rahe che. tethI sAdhue gRhasthanA gharamAM praveza karatAM samaye vivekapUrvaka vartana karavuM joIe. gocarImAM zarIranI bAdhA nivAraNa : 19 goyaraggapaviTTho ya, vaccamuttaM Na dhArae / ogAsaM phAsuyaM, NaccA aNuNNaviya vosire // chAyAnuvAda : govarAghrapraviSTastu, varSomUtra na dhAyet / avakAzaM prAsukaM jJAtvA, anujJApya vyutsRjet // zabdArtha :- joya paviko = gocarIe gayelA 3 = punaH vaghna = vaDInItane mutta = mUtranI
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMkaiSaNA [ 147 ] bAdhA, laghu nItane dhAraNa = dhAraNa na kare, roke nahIM grAhu = prAsuka, niravadya gor = jagyAne navI = jANIne aNu viya = gRhasthanI AjJA laIne vosire = tyAga kare. bhAvArtha - gocarIe gayelA munine laghunIta-vaDInItanI kudaratI hAjata thAya to tene roke nahIM. paraMtu yogya sthAna joIne te sthAnanA svAmInI AjJA meLavI, kudaratI hAjatanuM nivAraNa kare. vivecana :vizvamutta na dhArA - gocarI mATe nIkaLelA sAdhune maLamUtranI zaMkA thAya to te vidhipUrvaka nirdoSa sthAna joIne, gRhasthanI AjJA laIne zaMkAnuM nivAraNa karI le paNa tene roke nahIM. kAraNa ke kudaratI hAjato rokavAthI tabiyata bagaDe che, AMkhanI zakti ochI thAya che tathA maLa nirodhathI jIvananI zaktino nAza thavAnI saMbhAvanA rahe che. kahyuM che ke mutta zirore varaj, vazva khiode nAviyuM raMgA 20 bhikSue gocarI jatAM pahelAM yAda rAkhIne zarIranI bAdhAnuM nivAraNa karIne pachI ja nIkaLavuM joIe; kAraNa ke kyAreka paraThavA yogya jagyA na maLe to zArIrika kaSTa thAya ane vividha paristhitio UbhI thAya. gharomAM praveza saMbaMdhI viveka : NIyaduvAraM tamasaM, kuTugaM parivajjae / __ acakkhuvisao, jattha pANA duppaDilehagA // chAyAnuvAdaH nIMvAraM tamonayaM, kojhave parivarnara acakSurviSayo yatra, prANinoH duSpratilekhyakAH // zabdArtha - jayapuvAra = nIcA dvAravALA tamai = aMdhakAra yukta dai = koThAramAM athavA bhoMyarAmAM nAstha = je sthAnamAM Avelagvaso = cakSu svaviSayane grahaNa karI na zake, jyAM daSTithI joI zakAya nahIM paNa = be IndriyAdi prANIne kukhaDijoda = sArI rIte joI zakAya nahIM parivaME = tevA sthAnone choDI de. bhAvArtha:- nIcA dvAravALA aMdhakArayukta koThAramAM athavA bhoMyarAmAM, jyAM daSTi kAma karatI nathI, tethI beIdriyAdi prANIo sahelAIthI joI zakAtA nathI; tevA sthAnomAM muni gocarIe jAya nahIM. jattha pupphAiM bIyAI, vippaiNNAI koTThae / ahuNovalittaM ulla, darNaM parivajjae / 26
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 ] zrI dazavaikAlika sUtra chAyAnuvAda: yatra puSkALa vIMnAni, vipragani vojha.. adhunopaliptamA, dRSTvA parivarjayet // zadArtha-stha = jyAM jokara = koThAranA dvAramAM pukhAruM phUlo vIcAruM bIja vikhyA - verAyelAM hoya dugovAtAM tAjuM lIMpela hoya 3ctta = bhInuM dUI = joIne parivAra choDI de. bhAvArtha - jyAM oraDAnA dvAramAM bIja ke phUla verAyA hoya athavA je sthAna tAju lIpaNa thavAthI lIlu ke bhInuM hoya to te joIne muni tyAM na jAya. ___elagaM dAragaM sANaM, vacchagaM vAvi koTThae / 22 ullaMghiyA Na pavise, viuhittANa va saMjae / chAyAnuvAdaH 9 vAra zvAna, vastra vA ivaro . ullaMghya na pravizet, vyUhya vA saMyataH // zabdArtha - paltha voI = gharanA daravAjAmAM pa = bakaro vAra = bALaka sAI = kUtaro vaccha = vAcharaDAne 3idhiya = ullaMghana karIne vidattA = haTAvIne saMga = sAdhu na pavite = praveza na kare. bhAvArtha :- saMyamI sAdhu gRhasthanA gharanA daravAjAmAM bALaka, bakarA, kUtarA athavA vAcharaDA hoya to tene oLaMgIne ke tene haTAvIne praveza na kare. vivecana : prastuta gAthAomAM Isamiti, ahiMsA ane AtmarakSA mATe gRhasthanA gharamAM praveza samayano viveka pradarzita karyo che. jaya phuvAra:- nIcA daravAjAvALA aMdhakAramaya makAnamAM bhikSA mATe sAdhu na jAya. kAraNa ke tyAM jIvajaMtu na dekhAvAthI IryAsamitinuM pAlana thatuM nathI; AhAranA doSonI gaveSaNA thaI zakatI nathI; aMdhArAmAM dAna denArane athavA munine paDI javAnI saMbhAvanA rahe che. AvA aMdhakArayukta sthAnamAM gocarI letAM eSaNAno dAyaka doSa lAge che. vastha pukhaNA vIyA. - jyAM puSpa Adi koI paNa prakAranI vanaspati hoya athavA ghauMnA dANA ke anya bIja vagere verAyelA hoya te sthAnamAM muni bhikSArthe jAya nahIM. temAM pratyakSa jIva hiMsAno doSa che. kojitta 3i - tAjA lIMpelA bhInA makAnamAM praveza na kare. tAjA lIMpelA temaja bhInAM AMgaNAmAM cAlavAthI lIMpelA sthAnano gAro pagamAM lAge temaja paga lapasavAnI saMbhAvanA rahe che; gRhasthanuM AMgaNu bagaDe to tene pharI lIMpavuM paDe che. lIpaNamAM pRthvI tathA pANInA jIvonI hiMsA thAya
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMDeSaNA [ 149] 23 che. A rIte AtmAnI ane saMyamanI virAdhanA thAya che. vAra lA.. - bakarAdinuM ullaMghana karIne na jAya. bokaDA vagerene dUra karavAthI athavA oLaMgIne javAthI te zIMgaDA vaDe munine mAre, kUtarA karaDe, vAcharaDo bIkathI baMdhana toDI nAkhe, muninA pAtra tUTI jAya. nAnA bALakane dUra karavAthI tene duHkha thAya che, tenA pArivArika janone sAdhu tarapha aprIti thAya. ullaMghana karatAM acAnaka bALakanA hAtha, paga Adi para sAdhuno paga AvI jAya to bALakane vAgI jAya, kyAreka muni svayaM paDI jAya tyAre saMyamanI virAdhanA thAya ane zAsananI laghutA thAya. A vividha saMbhAvanAone lakSamAM rAkhI muni bakarA, bALaka Adine ullaMghI gRhasthanA gharamAM praveza kare nahIM. putra - A zabdano artha cUrNikAre "bakarAM" karyo che tyAre TIkAkAre "gheTAM" artha karyo che. gharomAM UbhA rahevA saMbaMdhI viveka : asaMsattaM paloejjA, NAidUrAvaloyae / upphullaM Na viNijjhAe, NiyaTTijja ayaMpiro / chAyAnuvAdaH asaMtavatta progrAtinUra mota utphullaM na vinidhyAyet, nivartetAjalpitA // zabdArtha - asatta = anAsaktabhAve pojha = avalokana kare, dekhe dUravanoya = ati dUrathI na jue, dUranA padArtho paradaSTine kendrita na kare 3_7 = AMkho phADIne ja viphA = na dekhe karo = dIna vacana ke krodhayukta vacana na bole fTTa = = bahAra nIkaLe, pAcho phare. bhAvArtha:- gRhasthane ghera gayelo sAdhu strIne ke koIpaNa padArthane Asakta dRSTithI na jue, gharamAM ati dUra dUra na jue, gharanI anya vyaktine AMkho pahoLI karIne arthAt tAkI tAkIne na jue, AhAranI prApti na thAya to dIna ke kaThora vacana bolyA vinA pAcho phare. aibhUmi Na gacchejjA, goyaraggagao muNI / kulassa bhUmiM jANittA, miyaM bhUmi parakkame // chAyAnuvAdaH atipUnaM che, rAto guni: kulasya bhUmi jJAtvA, mitAM bhUmi parAkramet // zabdArtha:-goyaro = gocarIe gayelo muLa = sAdhu arUpUrSi = atibhUmimAM-maryAdA bahAranI bhUmimAM ja cheSnA = na jAya tarasya = kuLanI, gharonI mUrSi = sAdhune javA yogya 24
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 150 zrI dazavaikAlika satra maryAdita bhUmine vAgarA = jANIne nae mUrSi = te maryAdita bhUmi para ja pavane = jAya. bhAvArtha - bhikSArthe gayelo sAdhaka kuLanI niyata bhUmi maryAdAnuM ullaMghana na kare paraMtu je kuLanI jeTalI bhUmi maryAdA hoya te jANIne tyAM sudhInI parimita bhUmimAM ja gamana kare. arthAt rasoDA vageremAM te gRhasthanI maryAdAthI AgaLa na jAya. 25 tattheva paDilehejjA, bhUmibhAgaM viyakkhaNo / siNANassa ya vaccassa, logaM parivajjae // chAyAnuvAdaH tanneva pratitiveta, bhUmimA vivAda snAnasya ca varcasaH, saMlokaM parivarjayet // zabdArtha-viyavo vicakSaNa sAdhu tatthava = tyAMja nibhAna bhUmibhAganuM DihiSNA = pratilekhana kare sinaLasta = snAna gharane vencarsa = vaDInItanA sthAnane, zaucAlayane saMllo = jovAnuM parivAI = choDI de, na jue. bhAvArtha - vicakSaNa muni pUrvokta maryAdAvALI bhUminuM sArI rIte pratilekhana karIne tyAM UbhA rahe maryAdita sthAnamAM UbhA rahyA pachI gRhasthanA snAnagRhanuM ke malavisarjana karavAnA sthAnanuM avalokana kare nahi arthAt saMDAsa, bAtharUma tarapha dRSTipAta kare nahIM. vAdiyAyALa, nIyALi dariyALi vA. 26 | parivajjato ciTThajjA, savvidiya samAhie / chAyAnuvAdaH 31ttivAlA, vanAni ratAni jA parivarjayastiSThet, sarvendriya samAhitaH // zabdArtha-maTTiyathaLa - pANI ane mATI lAvavAnA mArgane vIyALa bIjoneriyA = lIlotarIne parivajhato = choDIne sabikiya samApi = sarvendriyone samAdhimAM rAkhIne vijJA = zAMtithI UbhA rahe. bhAvArtha - je mArgethI loko pANI, mATI vagere sacitta padArtha lAvatA hoya te mArgane temaja jyAM zAkabhAjI AdilIlotarI, dhAnya vagere bIja verAyelAM hoya tevA sthAnane choDI sarve IndriyothI samAdhivata thaI muni yogya sthAne UbhA rahe. vivecana : prastuta gAthAomAM munine sUkSma ahiMsAnA pAlana sAthe vyavahAra zuddhi mATenuM mArgadarzana ApyuM che.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMDeSaNA | 151] (1) mAM pattopannA:- muni gRhasthanA gharomAM Asakta daSTithI na jue arthAt strIonI sAthe daSTimAM daSTi meLavIne na jue, tenA aMgopAMgone paNa na jue temaja gRhasthane tyAM rahelAM AhAra, vastra tathA vibhUSAnA sAdhano vagerene AsaktipUrvakana jue. A prakAre AsaktipUrvaka daSTipAta karavAthIbrahmacaryavratanI virAdhanA ane lokApavAda thAya, sAdhune A prakAre tAkIne jotAM loko tene kAmAtura mAne tathA A rIte karavAthI kyAreka mAnasika roganI utpatti vagere doSo saMbhave che. agatsya cUrNimAM A padano vaikalpika artha A pramANe karyo che- sAdhu jyAM UbhA rahIne AhAra le ane dAtA jyAMthI AvIne AhAra Ape, te banne sthAna asaMsakta eTale trasa Adi jIvothI rahita hovA joIe, te aMge muni avalokana kare. pAkUpAvato:- ati dUra na jue. A zabdano artha e rIte thAya che- (1) gaucarI gayelo sAdhu gRhasthanA gharamAM bahu dUra sudhI na jue, kAraNa ke tema jovAthI gRhasthane sAdhu pratye zaMkA thAya che. (2) atyaMta dUra UbhA rahIne na jue, kAraNa ke dUrathI jIva jaMtuone joI zakAtA nathI ane tenI dayA pALI zakAtI nathI. tAtparya e che ke munine je AhAra pANI Adi grahaNa karavAnA che tenI nirdoSatAnuM ja avalokana kare. te sivAya anyatra kyAM ya na jue. 3khuAM na viNA :- A zabdanA be artha thAya che- (1) AMkho phADIne na jue. (2) utsukatA bharelI AMkhathI na jue. A rIte gRhasthanA upabhogya padArtha, zayyAdi sAmagrI, strI, AbhUSaNa vagerene AMkho phADIne jovAthI sAdhunI laghutA thAya temaja gRhasthone sAdhunI bhogagrastatAno saMdeha utpanna thAya che. TTiksa vize - kaThora ke dIna vacana bolyA vinA pAcho phare. A caraNamAM mana-vacananA saMyamanuM pratipAdana che. bhikSAne mATe AvelA munine jo dAtA kAMI paNa na Ape, alpa Ape, nIrasa Ape athavA kaThora vacana kahe tyAre muni samabhAva rAkhe. te gRhastha prati apazabdano prayoga na kare, dIna vacana na bole paraMtu kAMI paNa bolyA vinA cupacApa(mauna bhAve) nIkaLI jAya. apUrSi ja cheT:- atibhUmimAM na jAya. gRhasthanA rasoDAmAM sAdhue kyAM sudhI javuM, te saMbaMdhI dareka gRhasthanI judI judI sImA hoya che, te maryAdita bhUmine oLaMgIne AjJA vagara AgaLa javuM "atibhUmi praveza" kahevAya che. sAdhu te pramANe na kare. kutarU pUrSi nAnerA - kayA gRhasthanA rasoDAmAM keTale dUra javAnI maryAdA che? A nirNaya sAdhu- sAdhvIe te deza-pradezanA AcAra, ziSTAcAra temaja gRhasthanA kuLAcAra, jAti saMskAra, aizvarya Adine lakSamAM rAkhI, vivekapUrvaka karavo joIe. jyAM sudhI javAthI gRhasthane aprIti na thAya, tyAM sudhInI bhUmine kulabhUmi kahevAya che. gocarI karanAra zramaNane te bhUminuM anubhava jJAna hovuM Avazyaka che. miyaM bhU parIkhe - maryAdita bhUmimAM ja jAya. uparokta rIte maryAdAne jANyA pachI muni tenuM viveka pUrvaka pAlana kare. viveka rAkhyA vinA gRhasthanA rasoDAmAM cAlyA javAthI aneka doSonI saMbhAvanA
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 ] zrI dazavaikAlika satra rahe che, jema ke- gRhastha gusse thAya, apazabda ke kaTuvacana kahe, huMkArA-tukArAthI avahelanA, avajJA kare, hAtha pakaDIne roke ke bahAra kADhe vagere. A rIte zAsananI laghutA ane saMyama virAdhanA thAya che. zikhAsa va vavajJa saMto - maLa-mUtra visarjana sthAna eTale saMDAsa ane snAnagRhane jovuM, te asabhya vyavahAra che. A rIte jovAthI zAsananI ane te sAdhunI laghutA thAya che. vana madivasathALa :- jaMgala athavA khANathI lAvelI mATI saceta hoya che ane pANI paNa saceta hoya che. je mArgethI te sacitta padArtho gRhastho dvArA laI javAtA hoya te mArga para sAdhu UbhA na rahe. vIyALa hariyALa ya:- bIja, dhAnya ane lIlI vanaspati vagere verAyelA-vikharAyelA paDyA hoya, paganI nIce kacarAvAnI saMbhAvanA hoya; evI jagyAe muni UbhA na rahe. A prakAranA sthAnomAM UbhA rahevAthI ahiMsA vratanI virAdhanA thAya che. graharaiSaNA doSavarjana :| 27 tattha se ciTThamANassa, Ahare pANabhoyaNaM / akappiyaM Na icchejjA, paDigAhejja kappiyaM // chAyAnuvAdaH tatra taya niSThatA, mAtmAnonanam akalpikaM na icchet, pratigRhNIyAtkalpikam // zabdArtha -taltha = te sthAne vimaLarsa = UbhA rahelA te = sAdhu mATe pILo pANI ane bhojana kare = lAve akhiyuM = akalpanIya, grahaNa nahIM karavA yogya, sadoSa ja chenA = grahaNa kare nahi vakhayuM = kalpanIya, grahaNa karavA yogya nirdoSa pati dina = grahaNa kare. bhAvArthaH- gRhasthanA ghera maryAdita sthAnamAM UbhA rahelA sAdhune dAtA AhAra, pANI lAvIne vahorAve, ApavA Icche; tyAre te AhAra nirdoSa ane kalpanIya hoya to grahaNa kare; akalpanIya hoya to grahaNa na AharaMtI siyA tattha, parisADejja bhoyaNaM / 28 ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAdaH Adaransa yAtra, rizITaye monanam | dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // zabdArtha - Adata = AhAra lAvanArI vyakti siyA = kadAcit tattha = tyAM koI =
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 6.-1:viSau | 15 | mona, mADA2-pIne parisADejja = 32tI, DhoNatI-DhopAtI vana mAvatI Doya to ditiyaM = henAzane paDiyAikkhe = na paDI hai, me = bhane tArisaM = 0 praa2n| mADA2-pANa kappai = yatA nathI. bhAvArtha:- sAdhune bhojana vahorAvanArI vyakti jo verAtA, DhoLAtA AhAra-pANI laIne Ave to sAdhu vahorAvanAra vyaktine tevA AhAra pradAnano niSedha kare ke A prakArano AhAra amone kalpanIya nathI. sammaddamANI pANANi, bIyANi hariyANi ya / 29 asaMjamakariM NaccA, tArisaM parivajjae // chAyAnuvAI : saMmardayantI prANAn, bIjAni haritAni ca / asaMyamakarI jJAtvA, tAdRzaM parivarjayet // zArtha:- pANANi = prAzImone bIyANi = pIne hariyANi = haritAyane, bAlotarIna sammaddamANI = saMbhaIna 42tI, dhyaratI ya2tI Ave to asaMjamakara = masaMyama 42nArI, virAdhanA yAta NaccA=Ine tArisaMvA prAranA sahopamADArane parivajjae tyAgI, aDaena43. 31 bhAvArthaHbhikSA ApanAra vyakti mArgamAM rahelAM nAnA prANIone temaja verAyelA bIja ke lIlotarIne kacaratAM kacaratAM bhikSA lAve to tene asaMyamanuM AcaraNa karanArI(ayatanA-virAdhanA karanArI) jANIne tenI pAsethI AhAra-pANI grahaNa na kare. sAhaTTa NikkhivittANaM, sacittaM ghaTTiyANi ya / taheva samaNaTThAe, udagaM saMpaNulliyA // ogAhaittA calaittA, Ahare pANabhoyaNaM / ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnu saMhRtya nikSipya, sacittaM ghaTTayitvA ca / tathaiva zramaNArtha, udakaM saMpraNudha // 30 // avagAhya cAlayitvA, AharetpAnabhojanam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 31 // zArtha:- taheva = tema4 samaNaTThAe = sAdhu bhATe sacittaM = sayittamA sAhaTu = mathita bhagavAna NikkhivittANaM = rANIna, sathitanI 652 athita rANIne ghaTTiyANi = sathitano
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 zrI dazavaikAlika sUtra saMghaTo karIne athavA sparzIne 36 sapapustiyA = pANIne halAvIne daphA = avagAhana karIne vanittA = cAlIne moya = pANI ane bhojanane Adare = lAve. bhAvArtha :- koIpaNa sadoSa sthAnamAMthI lAvIne ke sadoSa vAsaNathI kADhIne athavA sadoSa ke sacitta vastumAM acitta vastu meLavIne sacitta vastu para acitta vastu rAkhIne sacitta vastuno saMghaTTo karIne ke sacitta pANIne halAvIne temaja gharamAM varasAdanuM pANI bharAyeluM hoya temAM avagAhana karIne(temAMthI cAlIne) athavA tene calita karIne arthAt te sacitta vastune AghI-pAchI karIne, bAju para mUkIne jo AhAra pANI lAve to te denArI vyaktine sAdhu kahe ke tevA prakAranA AhAra-pANI mane kalpatA nathI. T30-31ll vivecana : prastuta pAMca gAthAomAM grahaNaSaNA saMbaMdhI viveka darzAvatAM satyAvIsamI gAthAmAM sAmAnya rUpe kalpanIya akalpanIyanuM kathana che. tyArapachInI gAthAomAM ya doSa, vAyava doSa, sAhariya(saMhatya) doSa, nitta(nikSipta) doSa e cAra doSonuM varNana che. dAtA dvArA thatI je virAdhanAono samAveza anya koI doSamAM na thAya to te sarva doSano samAveza dAyaka doSamAM thAya che. te anusAra sacitta padArthono saMghaTTo (sparza) ane pANInA jIvonI virAdhanA saMbaMdhI gAthAomAM darzAvelI vividha pravRtti dAyaka doSa che. vadhi- khiH - kalpanIya-akalpanIya. A baMne zabdo saMgrAhaka zabda che. temAM samasta doSa yukta padArthonuM ane sarva nirdoSa padArthonuM sUcana hoya che. kalpa zabdanA artha che- nIti, AcAra, maryAdA, vidhi athavA samAcArI. A kalpa anusAra grAhya padArtho athavA karaNIya kArya kalpanIya kahevAya che ane kalpathI viparIta padArtha ke kAryone akalpanIya kahevAya che arthAt je kArya jJAna, zIla ke tapa AdimAM sahAyaka bane ane doSothI rahita hoya te kalpanIya che ane je kArya samyaktva ke jJAna Adino nAza kare ane doSayukta hoya te akalpanIya che. tAtparya e che ke gaucarInA betAlIza doSa temaja anya aneka doSa TALIne AhAra grahaNa karavo te ja eSaNIya ke kalpanIya che. pariNAleSa :- vera vikhera karatAM, DhoLatAM-DhoLAtAM vahorAve. vastu laIne AvatAM mArgamAM khAdya padArtha ke pANI DhoLAvAthI gRhastha dvArA vAyukAyanI virAdhanA thAya ane trasa jIvonI paNa virAdhanA thAya, temaja verAyelA khAdha kaNa upara kIDIo AvatAM tenI virAdhanA thAya; A ja rIte vahorAvatA samaye paNa DhoLAvAthI jIva virAdhanA thAya che. mATe chakAyanA rakSaka, sUkSmatama ahiMsApAlaka munine veratA veratA vahorAvanAra vyaktithI bhikSA levI kalpatI nathI, tethI dAtAne nA pADI de. A viSayamAM be prakAre artha thAya che- (1) DhoLAtI vikherAtI te vastu mATe nA pADI de (2) te gharamAM pUrNa rIte divasa bhara mATe
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMkaiSaNA 155 nA pADI de. arthAt te gharamAMthI AkhA divasamAM koIpaNa vastu grahaNa na kare. A bIjA artha mATe vartamAnamAM tenuM ghara asUjatuM thaI gayuM evA vAkyano prayoga rUDha che. A parikSA na doSane piMDaniryuktinI gAthAmAM ya doSa kahyo che. sammaranANI :- dAtA sAdhune AhAra vahorAvavA mATe AvatA be-cAra kadama cAle ke hAtha, paganuM halanacalana kare, tyAre tenA hAtha paga ke zarIranA koI paNa aMgopAMga dvArA trasa jIva bIja, dhAnya lIlotarI vagere kacarAI jAya, teno saMghaTTo-sparza thaI jAya; asAvadhAnIthI te cIjo Thebe caDhe tyAre verAya jAya, tethI trasa ke sthAvara jIvanI virAdhanA thAya che. dAtA dvArA thatI te virAdhanAne dAyaka doSa kahevAya che. sAiTsa(sAiriya):- A doSanA viSada artha thAya che- (1) eka vAsaNamAM rAkhelA sacitta padArthone bIjA vAsaNamAM nAkhI te vAsaNane khAlI karI tenAthI bhikSA Ape (2) sacitta pANI, agninA saMghaTTAmAM rahelA vAsaNamAMthI dUdha vagere padArthane bIjA vAsaNamAM kADhIne lAve (3) moTA vAsaNamAM rAkhelA acitta nirdoSa padArtha nAnA vAsaNamAM kADhIne lAve (4) be-cAra nAnA vAsaNanI vastu(cA vagere)ne eka vAsaNamAM ekatrita karIne vahorAve (5) sAmAnya vAsaNamAM khAdya padArtha hoya to potAno sAro dekhAva karavA bIjA manojJa vAsaNamAM nAkhe. A sarva vikalpomAM jyAM jIva virAdhanA che te akalpanIya che. temaja vahorAvyA pachI paNa jyAM virAdhanAno saMbhava hoya to te paNa akalpanIya che. jIva virAdhanA rahita vikalpa kalpanIya samajavAM. A viSayamAM be prakAranI caubhaMgI thAya che yathA- (1) nirdoSa vAsaNamAMthI nirdoSa vAsaNamAM AhAra kADhavo. (2) nirdoSa vAsaNamAMthI sadoSa vAsaNamAM AhAra kADhavo. (3) sadoSa vAsaNamAMthI nirdoSa vAsaNamAM AhAra kADhavo. (4) sadoSa vAsaNamAMthI sadoSa vAsaNamAM AhAra kADhavo. sacitta-acittanA mizraNane paNa sAhariya doSamAM samAviSTa karavAnI apekSAe caubhaMgI A pramANe thAya che- (1) sacetamAM saceta meLavavuM. (2) sacetamAM aceta meLavavuM. (3) acetamAM saceta meLavavuM. (4) acetamAM aceta meLavavuM. A sarve bhaMgo jinakalpI, paDimAdhArI vagere mATe akalpanIya hoya che ane sAmAnya sthavira kalpI sAdhu mATe jemAM jIva virAdhanA thatI hoya te ja akalpanIya hoya che. virALa -A zabdanA be artha thAya che- (1) nAMkhIne pheMkIne (2) rAkhIne, mUkIne. 1.vahorAvavA pUrve dAtA hAtha vageremAMthI koI vastune pheMkI de, vahorAvatA samaye paNa koI padArthane pheMkI de to te dAtA dvArA bhikSA na levAya. 2. vahorAvavA pUrve ke vahorAtA samaye dAtA koI acitta vastune sacitta vastu ke pANI vagerenA upara rAkhI muke to te dAtA dvArA bhikSA na levAya. A prakAranI pravRttine dAyaka doSa kahevAya che. datta kriyALa - ghakrita doSa vahorAvatA samaye dAtA bIja, lIlotarI, mIThuM ke agni vagere sacetano sparza kare to paNa bhikSA levI kalpe nahIM. A doSa paNa dAyaka doSa kahevAya che. 3 - pANI saMbaMdhI traNa virAdhanAonuM sUcana 30-31mI gAthAomAM che- (1) dAtA pANIne
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 15 zrI dazavaikAlika sUtra halAvI de arthAt dAtAnA hAtha, paga ke koI paNa zarIravayavathI pANInA vAsaNane dhakko lAge jethI te pANI halI jAya, (2) vahorAvatA samaye tyAM DhoLAyelA pANI ke pANInA TIMpAo para paga mUkI de, (3) vahorAvavAnA mArgamAM DhoLAyelA pANImAM cAlato Ave. A sarvapravRttiomAM aSkAyanA jIvonI virAdhanA thatI hovAthI munine te bhikSA akalpanIya hoya che. temAM dAtAnI asAvadhAnI rU5 pravRttinA kAraNe te dAyaka doSa kahevAya che. 35 pUrvakarma ane saMskRSTa doSa varjana :32 purekammeNa hattheNa, davvIe bhAyaNeNa vA / ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // evaM udaulle sasiNiddhe, sasarakkhe maTTiAuse / hariyAle hiMgulae, maNosilA aMjaNe loNe // geruya vaNNiya seDhiya, soraTThiya piTTha kukkusakae ya / ukkiTThamasaMsaTTe, saMsaTTe ceva bodhavve // asaMsaTeNa hattheNa, davvIe bhAyaNeNa vA / dijjamANaM Na icchijjA, pacchAkammaM jahiM bhave // puraHkarmaNA hastena, dayA bhAjanena vA / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 32 // evaM udakAdraH sasnigdhaH, sasarakSo mRtikA USaH / haritAlaMhiGgulakaM, manaHzilA'JjaNaM lavaNaM // 33 // gairikavarNikAseTikAsaurASTrikApiSTaM kukkusakRtazca / utkRSTamasaMsRSTaH, saMsRSTazcaiva boddhavyaH // 34 // asaMsRSTena hastena, dA bhAjanena vA / dIyamAnaM necchet, pazcAtkarma yatra bhavati // 35 // zArtha :- purekammeNaM = pu2:bha-pUrvoSayuta, sAdhune bhADA pANI Apata paDela DAtha vAsahasayitta 4thI dhovA ityAhi hoSayuta hattheNa = DAyathI davvIe = chIthI, yamayAthI
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, udde.-1: piMDeSaNA 157 mAyaNa = vAsaNa, vATako, thALI vagerethI. parva - A pramANe 36 7 = pANIthI bhInA, pANI TapakI rahyuM hoya tevA(hAthathI) sasa = pANIthI bhInA, pANInA lepavALA, snigdha sasaraple = sacitta rajathI bharelA maTTikADaje = sacitta mATI ke kSArathI bharelA hariyAne = haritAla hiMguna = hiMgaLo maLasilA = manaHzilA aMga = aMjanano = lavaNaya = geru vAiya = pILI mATI sendriya = saphedamATI(khaDIthI) soravi = phaTakaDI 6i = A sarvanA pIselA cUrNa purusa = lIlotarInA chotarAthI, bhUmAMthI 5 = kharaDAyelA hAtha hoya vi6 = atyadhika pIseluM vanaspatinuM cUrNa eTale tatkAlanI caTaNI vagerethI kharaDAyelA hAtha hoya te = vyaMjanAdithI alipta saMsa6 = vyaMjanAdithI lipta hastAdi panna = A pramANe, A sarvane vokaLuM = jANe, jANIne sacitta padArthothI bharelA hatyeLa = hAthathI 6LI = kaDachIthI mAya = bhAjanathI nimaNe = apAtAM AhAra-pANIne ja chinnA = icche nahIM nae = jyAM pachAtram = pazcAtukarma doSa ma = thAya. bhAvArthaH- purakata karmathI arthAtu gocarI vahorAvatA pahelAM sAdhunI sAme hAtha Adine saceta pANIthI ghoIne tevA hAtha, kaDachI ke vAsaNathI AhAra pANI Ape to te ApanArane kahe ke A prakAranA AhArapANI mane kalpatA nathI. IIkarI temaja sacitta pANI TapakatuM hoya, sacitta pANIthI snigdha, sacitta raja, sacitta mATI, ke khAro temaja haratAla, hiMgulaka, manaHzila, aMjana, mIThuM, geruM, pILImATI, saphedamATI(khaDI), phaTakaDI(gopI caMdana) A sarvenuM pIseluM cUrNa ane lIlotarInuM kacuMbara temaja tatkAlanI caTaNI vagerethI kharaDAyelA hAtha tathA koIpaNa padArthathI alipta ke lipta hAtha vagerene muni jANe. arthAt jANIne muni sacitta padArthothI kharaDAyelA hAtha vagerethI vahorAvanAra dAtA vaDe AhAra-pANI grahaNa na kare. II37-34ll jo alipta hAtha kaDachI ke vAsaNathI AhAra-pANI vahorAvIne gRhastha pazcAtkarma kare arthAt kAcA pANIthI te hAtha vagerene dhove(dhovAnI zakyatA lAge) to muni te prakAre alipta hAtha vagerethI paNa AhAra-pANI grahaNa na kare. 3pa. ___ saMsaTeNa ya hattheNa, davvIe bhAyaNeNa vA / dijjamANaM paDicchijjA, jaM tatthesaNiyaM bhave // chAyAnuvAda: saMskRSTa raktana, dravya mAganena vA | dIyamAnaM pratIcchet, yattatraiSaNIyaM bhavet // zabdArtha - saMkaLa = acitta AhArAdithI bharelA daLa = hAthathI rabdha = kaDachIthI mAvaja = bhAjanathI kinnaH = apAtA AhAra pANIne pachiLa = grahaNa kare = = jo
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 158 ] zrI dazavaikAlika sUtra tastha = te AhAra pa DyuM eSaNIya-nirdoSa ja hoya. bhAvArtha:- acitta padArthothI kharaDAyelA hAtha, kaDachI ane vAsaNathI apAto AhAra jo nirdoSa hoya to muni grahaNa kare. vivecana : prastuta gAthAomAM paNa grahaNaSaNA saMbaMdhI pUrvakarma doSa, lipta doSa ane pazcAtkarma doSanuM vizleSaNa che. puvaneza:- pUrvakarmadoSa. sAdhune bhikSA devA pahelAM sAdhu mATe sacitta pANIthI hAtha vagere dhovA rUpa je AraMbha thAya te pUrvakarma doSa che. tethI dAtAe munine vahorAvavA mATe koI padArthathI kharaDAyelA hAtha vagerene saceta pANIthI dhovA joIe nahIM paraMtu acitta pANI gharamAM hoya to vivekathI dhoI zakAya anyathA vastrathI lUchIne vahorAvI zakAya che. lipa doSa :- dAtAnA hAtha ke vAsaNa akalpanIya-sacitta padArthothI lipta-kharaDAyelA hoya ane te hAtha ke vAsaNathI vahorAve to te lipta doSa kahevAya che. arthAt sacitta pANI, mIThuM, lIlotarInI chAla ke tenuM kacuMbara vagerethI kharaDAyelA hAtha ke vAsaNathI levuM kalpatuM nathI. prastuta gAthAomAM sUtrakAre A lipta doSanA udAharaNa rUpe aneka padArthonA nAma spaSTa karyA che. Avo ja vistRta pATha zrI AcArAMga sUtra ane nizItha sUtramAM paNa che. A rIte traNe ya AgamomAM lagabhaga eka samAna pATha che. nizItha bhASya cUrNamAM A viSayane ane zabdArthone vadhu spaSTa karavAmAM AvyA che. tanusAra ja prastutamAM zabdArtha bhAvArtha karavAmAM AvyA che. te sarvanuM saMkalana A pramANe che- (1) TapakatA pANIvALA hAtha, camaco, vATakI vagere (2) pANIthI bhInA hAtha vagere (3) pRthvI khodavAthI uDatI raja sacitta hoya che te rajathI yukta hAtha vagere (4) kALI-pILI vagere mATI (5) pAMzukhAra-UkharabhUmimAM hoya che te (6) haratAlarAtA raMganI kaThora mATI (7) hiMgaLo-eka prakAranI pRthvI (8) manaHzIla-pILI kaThora mATI (9) suramApRthvIno eka prakAra (10) lavaNa-mIThuM (11) geru-kaThora lAla mATI (12) pILI mATI-raMga karavAnA upayogamAM Ave te. (13) khaDiyA mATI (14) phaTakaDI.piSTa = naM. 4 thI 14 sudhInI pRthvInA cUrNathI kharaDAyelA hAtha vagere Ai piSTa zabda svataMtra padArtha mATe nathI paNa uparanA padArthonA cUrNa mATe che) (15) lIlotarInA chAla, chotarA (16) atyaMta bArIka pIselI lIlotarInI tatkAlanI caTaNI vagerethI yukta hAtha (17) asaMsaSTa = koIpaNa saceta ke aceta padArthathI na kharaDAyelA hAtha, camaco ke vATakI vagere vAsaNa (18) saMskRSTa = kharaDAyelA hAtha vagere. A aDhAramAMthI prAraMbhanA be bola aplAya saMbaMdhI che. trIjo bola uDIne AvelI sacitta rajano che. cothAthI cauda sudhInA bola pRthvIkAyanA cUrNa saMbaMdhI che; te agiyAra zabdo mATe piSTa zabda sahuthI
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMDeSaNA [ 159 | aMte Apela che. paMdaramo, soLamo be bola vanaspati saMbaMdhI che. 34mI gAthAnA aMtima be bola(sattaramA, aDhAramA)nuM spaSTIkaraNa svataMtra rUpe 35-36mI gAthAmAM ApyuM che. mALa halthaLa... - asaMsRSTa, vagara kharaDAyA. A pAMtrIsamI gAthAmAM vagara kharaDAyelA hAtha vagereno saMbaMdha pazcAtakarma doSanI sAthe karyo che. tenuM tAtparya e che ke gRhastha vagara kharaDAyelA hAtha, kaDachI ke kaTorA vagerethI laIne koI paNa vastu vahorAve ane vahorAvyA pachI te gRhastha pazcAtukarma doSa lagADe to bhikSu te vastune na laI zake. tAtparya e che ke pazcAtkarma doSa na thAya to vahorAvI zakAya. pachISma - pazcAtukarma doSa. sAdhune vahorAvyA pachI te hAtha kaDachI vagerene gRhastha kAcA pANIthI dhovAnI pravRtti kare, temAM pANI AdinA jIvonI virAdhanA thAya tethI tene pazcAtakarma doSa kahevAya che. tethI dAtAe samajavAnuM e che ke AhAra-pANI vahorAvyA pachI hAtha, kaDachI dhovAya nahIM. hAtha kharaDAI jAya to cATIne ke kapaDAMthI lUchIne sApha karI zakAya. jo hAthane dhovA jarUrI thAya evA padArtha hoya to pahelAMthI ja camacI vagerethI vahorAvAya ane camacI, vATakAthI vahorAvyA pachI tene paNa dhove nahIM paraMtu tene jamavA ke pIrasavAnA upayogamAM laI levA joIe athavA vivekapUrvaka rAkhI mUkavA joIe. aMtagaDa sUtra anusAra devakI rANIe thAlamAM modaka kADhIne vahorAvyA hatA ane pachI thAlane tyAM ja rAkhI dIdho hato. saMsadRna ya datyeLa... - sAdhune vahorAvavA mATe hAtha ke vAsaNa bagADe ane vahorAvyA pachI te hAtha vagerene saceta pANIthI sApha kare, temAM pANInA jIvonI hiMsA thAya che, tethI muni AhAra dravyathI hAtha ke vAsaNa kharaDAyelA hoya, tenA dvArA ja bhikSA grahaNa kare; evuM A gAthAnuM tAtparya che. sAdhune gocarI vahorAvyA pahelAM dAtAnA hAtha, kaDachI vagere deya padArthathI ke anya acitta kalpanIya padArthathI kharaDAyelA hoya ane tevA hAtha vagerethI te vahorAve to munine kalpanIya che; kAraNa ke kharaDAyelA hovAthI pazcAtukarma doSanI zakyatA nathI. chatAM ya A chatrIsamI gAthAnA aMtima caraNamAM eka zarata rAkhela che. yathA- naM tatyeSiyuM mane :- jo tyAM te padArtha nirdoSa hoya to muni grahaNa kare. pazcAtukarma doSa rahita hovA chatAM tyAM eSaNAnA ke gaveSaNAnA anya koI paNa doSa na lAgatA hoya; dAtA ane tenI pravRtti tathA te deya padArtha eSaNIya = grahaNa karavA yogya hoya, sarva doSothI rahita hoya to levAya. anya koI eka paNa doSa hoya to te levAya nahIM. gaucarInI vidhimAM mukhyatayA AhAra denAra dAtA, AhAra lenAra muni, deya padArtha- AhAra pANI ane eSaNA doSa rahita dAnavidhi, te cAra bolanI zuddhi anivArya hoya che. temAMthI prastuta gAthAomAM sutrakAre eSaNIya, kalpanIya vagere zabdo dvArA AhAra dravyanI zuddhi ane AhAra ApanAra dAtAnI
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 160 | zrI dazavaikAlika sUtra zuddhinuM pratipAdana karyuM che. sAra:- A pAMca gAthAono saMkSipta sAra e che ke- (1) koIpaNa saceta padArthathI kharaDAyelA hAtha ke vAsaNathI levuM munine kalpatuM nathI. kAraNa ke temAM lipta doSa ane jIva virAdhanA thAya che. (2) dAtA munine vahorAvatA pahelAM hAtha ke vAsaNane dhue to te kalpatuM nathI. kAraNa ke temAM pUrvakarma doSa thAya che. (3) dAtA nahIM kharaDAyelA hAtha ke vAsaNathI vahorAve ane vahorAvyA pachI hAtha vagere dhue to te paNa kalpatuM nathI kAraNa ke temAM pazcAtu karma doSa thAya che. (4) dAtA kharaDAyelA hAtha ke vAsaNathI vahorAve tyAre te apAtuM padArtha pUrNa zuddha nirdoSa hoya jemAM lipta doSa, pUrva karma doSa ke pazcAt karma doSa na hoya temaja 42 doSa rahita hoya to tevA prAsuka ane eSaNIya padArthane muni grahaNa kare. 37 sammilita AhAra grahaNa viveka : / duNhaM tu bhuMjamANANaM, ego tattha NimaMtae / dijjamANaM Na icchijjA, chaMda se paDilehae // chAyAnuvAdaH thoDu ajJAnayo, pastatra nimannA dIyamAnaM necchet, chandaM tasya pratilekhayet // 37 // zabdArtha-be vyakti muMnamALanuM bhojana karavA beThI hoya, athavA te bhojana sAmagrInA svAmI hoya tattha = te baMnemAMthI je eka vyaktigata = nimaMtraNa kare tu = tyAre vizvanA = apAtAM te padArthanI ja RMA = IcchA na kare paraMtu te = bIjI vyaktinA cha = abhiprAyane paDajoda = pratilekhe, jue. bhAvArthaH- be vyakti sAthe bhojana karI rahI hoya athavA je padArthanA be svAmI hoya temAMthI eka vyakti bhikSA mATe nimaMtraNa kare to te AhAra-pANIne sAdhu na icche paraMtu bIjI vyaktinA (AhAradAna aMgenA) abhiprAyane jANavAno prayatna kare. duNhaM tu bhuMjamANANaM, dovi tattha NimaMtae / dijjamANaM paDicchijjA, jaM tatthesaNiyaM bhave // chAyAnuvAdaH dostu mujJAnayo dAva tatra nimantrayAtIm | dIyamAnaM praticchet, yattatraiSaNIyaM bhavet // zabdArtha - kundu muMnamALA = be vyakti bhojana karI rahI hoya, AhAranA be svAmI hoya tattha = temAMthI te vova = bane vyaktigata = nimaMtraNa kare tu = to vizvamAM = apAtA padArthane 38
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 9-1: piMDeSaNA 11 | cchinnA = grahaNa kare = = jo taltha = te AhAra pANI pa N = zuddha ma = hoya. bhAvArtha- be vyakti bhojana karatI hoya athavA je padArthanA be svAmI hoya, te banne nimaMtraNa kare ane te padArtha doSa rahita pUrNa zuddha hoya to apAtA AhAra pANIne sAdhu grahaNa kare. vivecana : A gAthAmAM udgamanA paMdaramAM anisRSTa doSa saMbaMdhI vizleSaNa yukta kathana che. anisRSTaH- ananujJAta. dAtAnI anumati ke saMmati vinA levuM te. temAM sAdhunuM trIjuM mahAvrata dUSita thAya che. temaja kyAreka anya aneka paristhitio utpanna thavAnI saMbhAvanA rahe che. tethI sAdhune mATe padArthanA svAmIne jANIne tenI sammati-anumatipUrvaka ja AhAra grahaNa karavAnuM vidhAna che. vohaM tu muMgaLaTM - buka dhAtunA be artha thAya che- (1) koI padArthano upayoga karavo (2) bhojana karavuM. prastutamAM muMbaI nA be artha che- (1) sAthe jamatAM (2) samAna mAlikI rAkhatAM. je bhojana be vyaktionuM sahiyAruM hoya, sAthe jamavA beThA hoya athavA ghare ke dukAnamAM koI padArtha baMnenI bhAgIdArImAM hoya; to tevA padArtha grahaNa karavAmAM sAdhue vizeSa viveka rAkhavo joIe arthAt baMnenI IcchA ane anumati hoya to ja padArtha grahaNa karavo joIe. koInI bhAvanA vinA padArtha levAmAM na AvI jAya, te Avazyaka che; A ja prastuta be gAthAmAM nirdezana che. jyAre eka vyakti sAdhune bhojana ApavA saMmata hoya ane bIjI vyakti saMmata na hoya to te AhAra anisuSTa-ananujJAta doSa yukta kahevAya che. te sAdhune levA yogya nathI. chaMda 7 kartA - chaMda eTale abhiprAya. vastunA bIjA svAmInI AMkha ane moDhAnI AkRti vagerethI muni teno abhiprAya jANe. jo bIjA svAmIne AhArAdi ApavAmAM khuzI na hoya tema tenI mukhAkRtithI jaNAya to tevI sthitimAM muni eka pAsethI pradatta AhAra laI zakatA nathI. jo bIjA svAmIne koI Apatti na hoya to laI zakAya che ane tenI spaSTa anumati paNa laI zakAya che. garbhavatI strI dvArA apAtI bhikSAno viveka : guvviNIe uvaNNatthaM, vivihaM pANabhoyaNaM / bhuMjamANaM vivajjejjA, bhuttasesaM paDicchae // chAyAnuvAda: gurvithA 31nyatuM, vividhuM pAnamonama ! bhujyamAnaM vivarjayet, bhuktazeSaM pratIcchet //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ] zrI dazavaikAlika sUtra 40 zabdArtha:- bipi = garbhavatI strIne mATe, tenA dohada Adine mATe 3lAkhandu = taiyAra karelA vivihaM vividha prakAranA pApoya = AhAra pANI, khAdya tathA peya padArtho muMnamArga = vaparAtA hoya to sAdhu vivaMMA = tyAga kare arthAt grahaNa na kare muttai = jamyA pachI vadheluM hoya to paDicha = grahaNa kare. bhAvArtha- garbhavatI strI mATe tenA dohada Adine mATe) banAvelA AhAra-pANI sAdhu grahaNa na kare. tenA bhogavyA pachI vadhyuM hoya to ja grahaNa kare. siyA ya samaNaTThAe, guvviNI kAlamAsiNI / uTThiyA vA NisIijjA, NisaNNA, vA puNuTThae // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAda: thAkya mArtha, purva nimAvatI ! utthitA vA niSIdet, niSaNNA vA punaruttiSThet // 40 // tadbhavedbhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 41 // zabdArtha - = jo ziyA = kadAcit vAnagati = pUrA mahinAvALI brija = garbhavatI strI samakA = sAdhune dAna devA mATe kayA = UbhI rahelI pitA = bese va = athavA fNasA = beThelI pukuru = vaLI UbhI thAya ta = to te = te matta = AhAra pANI sagayA = saMyatane aofkhavuM = akalpanIya-agrAhya ma9 = hoya che. 42 bhAvArtha:- kadAcita bhikSane bhikSA ApavA mATe prasutikAla prApta-pUrA mahinAvALI garbhavatI strI UbhI hoya te bese athavA beThI hoya te UbhI thAya to saMyamIone tenI pAsethI AhAra-pANI grahaNa karavA yogya nathI. bhikSA ApatI te benane zramaNa kahe ke A pramANe bhikSA grahaNa karavI amArA mATe kalpanIya nathI. vivecana : prastuta traNa gAthAomAM garbhavatI sagarbhA strI mATe banelo AhAra kyAre levAya ane kyAre na levAya? temaja garbhavatI strI dvArA AhAra kyAre levAya ane kyAre na levAya A be viSayone spaSTa karyA che.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMkaiSaNA 163 vUiLa Devapaltha - garbhavatI strInI dohadapUrti mATe maryAdita AhAra banAvavAmAM Avyo hoya temAMthI tenA vAparyA pahelAM jo sAdhu grahaNa kare to dohadapUrtinA abhAvamAM garbhavatI strIne AghAta lAge ane garbhagata jIvane AhAranI aMtarAya thAya. mATe prastuta gAthA 39 mujaba te AhAra garbhavatI strIe vAparI lIdhA pachI zeSa vadhelo paDyo hoya to tene sAdhu grahaNa karI zake che. muLInA ofmAsino - kAlamAsavartI arthAtu pUrA mahinAvALI garbhavatI strI. jenA garbhane navamo mahino athavA prasUtino mAsa cAlI rahyo hoya, te kAlamAsavartI kahevAya. koIkanI sAtamA ke AThamA mahIne paNa prasuti thavI saMbhava che tethI te strIne kAlamAsavartI kahI zakAya. tAtparya e che ke jyArathI "A strI garbhavatI che" tevuM spaSTa jaNAvA lAge tyArathI A gAthAnA bhAvono nirdeza che, tema samajavuM. A viSayamAM vyAkhyAkAre spaSTa karyuM che ke sthavira kalpI muni mATe garbhanA prasUtikAla mAsamAM viveka rAkhavAno hoya che ane jinakalpI muni garbhanA prAraMbhathI ja garbhavatI strInA hAthe AhAra letA nathI. sAdhune bhikSA devA mATe pUrNa mAsavALI strI uTha besa kare to garbhastha bALakane kaSTa pahoMce te svabhAvika che. tethI te rIte garbhavatI strInA hAthe bhikSA levI doSa che; teno samAveza dAyaka doSa mAM thAya che. garbhavatI strI beThI ke UbhI je sthitimAM hoya te sthitimAM vahorAve to sthAvira kalpI muni tenA hAthe bhikSA grahaNa karI zake che. bIjI paraMparAnusAra sthavira kalpI mATe sAtamA mahinAthI ane jinakalpI mATe pAMcamA mahInAthI garbhavatI strI saMbaMdhI A AgamanA niyamonuM pAlana karavAnuM hoya che. dugdha pAna karAvanAra strIthI bhikSA viveka :42 thaNagaM pijjamANI, dAragaM vA kumAriyaM / taM Nikkhivittu royaMta, Ahare pANabhoyaNaM // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / 43 ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAdaH stana paya, vAra nA mAravAmAM tannikSipya rudat, AharetpAnabhojanam // 42 // tadbhaved bhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 43 // zabdArtha-lAra = bAlakane = bAlikAne thaLa vimaLI = stanapAna karAvatI
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra hoya te strI teM = bALakane royatA = rudana karatA biplivittu - nIce mUkIne, bhUmi para suvaDAvIne pALabhoyaLa = AhAra-pANI Adare = lAve tu = to. 164 bhAvArtha:- bALaka ke bAlikAne payaH pAna karAvatI bena bALakane raDatuM nIce mUkIne bhikSune vahorAvavA mATe AhAra-pANI Ape to te AhAra-pANI munio mATe akalpanIya che. bhikSA ApatI benane zramaNa kahe ke mane A pramANe bhikSA grahaNa karavI kalpanIya nathI. II42-43 // vivecana : prastuta be gAthAomAM bALakane dhavaDAvatI mAtA pAsethI gocarI levA saMbaMdhI viveka pradarzita karela che. thaLanuM vijJamALIH- sAdhune vahorAvavAnI utAvaLathI mAtA stanapAna karatAM bALakane kaThora bhUmimAM raDato mUke athavA kaThora hAthathI grahaNa kare, tenAthI bALakane pIDA thAya che; bALakane AhAramAM aMtarAya paDe che tathA te bALaka bhayabhIta thAya; tevI sUkSma hiMsAnA kAraNe prathama mahAvrata dUSita thAya. A pAMca(39-43) gAthAothI parilakSita thAya che ke sarvocca saMyama sAdhaka muni potAnA nimitte anyane alpamAtra paritApa utpanna thAya to bhikSAgrahaNa karatA nathI. temaja e paNa spaSTa thAya ke te strIo AhAra devA Icche to muni A pramANe laI zake che- (1) garbhavatI strInA upabhoga karyA pachI teno vadhelo AhAra jo nirdoSa hoya to muni laI zake che. (2) kAlamAsavartI strI beThI hoya to beThA beThA ane UbhI hoya to UbhA UbhA Ape to sAdhu laI zake che (3) dUdha pItuM bALaka phakta dUdha upara ja na hoya, bIjo AhAra paNa letuM hoya ane tene nIce mUkavAthI te raDe nahIM to muni tenI mAtA pAsethI AhAra laI zake che. zaMkita doSa yukta AhAra grahaNa niSedha : 44 jaM bhave bhattapANaM tu, kappAkappaMmi saMkiyaM / diMtiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAda : cadbhavet bhavattapAnuM tu, pApayo: zaktim / dadatIM pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // zabdArtha:- naM - je mattapALa = AhAra-pANI plAsmi = kalpanIya ane akalpanIya saMei = zaMkAyukta mave = hoya. bhAvArtha:- apAtA AhAra-pANI kalpanIya che ke akalpanIya che ? sAdhunA manamAM tevI zaMkA thAya to
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMkaiSaNA [ 165 ] te denAra vyaktine kahe ke mane tevAM AhAra pANI kalpatA nathI. vivecana : prastuta gAthAmAM gocarI mATe gRhasthanA gharamAM upasthita bhikSune zaMkAyukta padArtho mATe viveka darzAvela che. khAkhagni saMciM:- muni AhAra-pANInI gaveSaNA karatAM potAnI buddhithI ke daSTithI te padArthanuM nirIkSaNa karIne athavA gRhasthane pUchIne te padArthanI kalpanIyatA akalpanIyatAno nirNaya kare che. paraMtu kyAreka AhAra-pANInI gaveSaNA karatI koI padArthanI pUrNa nirdoSatAno nirNaya na thAya; utpanna thayelI zaMkAnuM pUrNa samAdhAna na thAya; jema ke- khAdya padArtha mIThuM(namaka) pANI, lIlotarI, agni AdinA saMghaTAvALo che ke nahIM? gRhasthanA keza(vALa) bhInA che ke nahIM; AhAra-pANI sAdhu mATe banAvelA ke kharIdelA che ke nahIM? dUdhanA vAsaNa nIce aMgArA che ke nahIM? dAtAnA hAtha sacitta rajakaNavALA ke pANIthI snigdha che ke nahIM ? gRhasthanA hAtha-paga sAbunA pANIvALA che ke saceta pANIvALA che? vagere aneka viSayo zaMkAspada jaNAtA hoya ane muni pUchavAthI, nirIkSaNa karavAthI ke buddhithI teno nirNaya ke samAdhAna karI zake tema na hoya, tyAre te zaMkAyukta AhAra pANIne grahaNa kare nahIM. te ja rIte sacitta acittanA viSayamAM koI lIlotarInA zAka, athANA aceta thayA che ke ardhA kAcA(mizra) che? temaja anya koI paNa grAhya padArtha phaLa-mevA vagere saceta che ke aceta thaI gayela che? gocarImAM prApta thatAM amuka padArtho zastra pariNata thayelA hoya ke na hoya; A prakAranI koIpaNa zaMkA munine jo koI padArthanA viSayamAM hoya to te vastu na levI. zakita doSa - AhAra zuddha hovA chatAM kalpanIya ane akalpanIyanA viSayamAM svayaM munine ke gRhasthane zaMkA hoya to te zaMkAnuM nivAraNa karyA vinA ja te AhAra levo te zakita doSa che. tevo AhAra grahaNa karavAno A gAthAmAM niSedha che. A eSaNAno pahelo doSa che. Atma sAkSIthI pUrI gaveSaNA karI lIdhA pachI ane koI zaMkA utpanna thAya to tenuM nivAraNa thaI jAya tyAre ja muni zuddha ane nirdoSa AhAra grahaNa 45 pihita ane ubhinna doSa saMbaMdhI viveka : dagavAreNa pihiyaM, NIsAe pIDhaeNa vA / loDheNa vAvi leveNa, sileseNa va keNai // taM ca ubhidiyA dejjA, samaNaTThAe va dAvae / ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // 46
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ [16] zrI dazavaikAlika sUtra chAyAnuvAda: ranavAraNa hita, nizIpa (uSatha) vadana vaI loDheNa vApi lepena, zleSeNa vA kenacit // 45 // taccodbhidya dadyAt, zramaNArthaM vA dAyakaH / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 46 // zabdArtha:- haLavArA = pANInA ghaDAthI sApha = oraziyAthI (sukhaDa Adi ghasavAno paththara, silA, paththaranI chATa) vAMDhApa = cokI-bAjoThathI soLa = nizAtarAthI, dALa vATavAno paththara, uparavaTaNo neveNa = mATI AdinA lepathI sittereja = lAkha AdithI khaDuM = bIjI koI vastuthI pihirca = DhAMkela hoya te = te DhAMkelA AhAra-pANIne samagaThThA = sAdhune mATe biliyA = kholIne, bhedana karIne toDIne javA = bIjA pAse apAve Miaa = Ape tyAre. bhAvArthaH- je AhAra-pANInA vAsaNa sacitta pANInA ghaDAthI, oraziyAthI, bAjoThathI nizAtarAthI DhAMkelA hoya ke mATI athavA koI lepathI chAMdela hoya athavA lAkha vagerenuM sIla dIdhuM hoya tevA padArthonA lepa vagerene sAdhu nimitte toDIne bhikSA Ape ke apAve to bhikSA denAra te vyaktine zramaNa kahe ke tevA prakAranA AhAra pANI ane kalpatA nathI. vivecana : prastuta gAthAomAM bhAre padArtha upADavA saMbaMdhI ane ubhinna doSa saMbaMdhI nirUpaNa che. tAlApa piphi... :- A gAthAmAM pihita doSa mATe cAra padArthonAM nAma che ane be zabdothI ubhinna doSanuM kathana che. yathA- (1) vArA = pANI vagerenA bharelA ghaDA munine kalpanIya AhAra-pANInA vAsaNa upara rAkhelA hoya, jene upADavAmAM dAtAne kaSTa thAya. (2) = sukhaDa vagere ghasavAno paththara, paththaranI chATa. te paNa bahu bhAre hoya che. (3-4) bAjoTha ane nizAtaro bahu bhAre na hoya paNa upADatAM mUkatAM hAthamAMthI chaTakI paDe to hAtha-pagamAM vAgI jAya. A cAre ya pihita doSanA padArtho che. (5) nevejha = mATI vagerenA lepathI mukha baMdha karelA ghaDA vagere (6) silekha = solyuzana vagerethI sIla karelA vAsaNa- telanA pIpA, DAlaDAnA DabbA vagere. ubhinna doSa :- sAmAnya rIte koI vastuthI DhAMkelo athavA lepAyelA vAsaNanuM moDhuM kholIne Apelo AhAra urbhinna doSa yukta che. A udgamano 12mo doSa che. urbhinna be prakAranA che- pihita ane kapATa, mATI AdithI baMdha karelA vAsaNanuM moTuM kholavuM pihita ubhinna che tathA baMdha bAraNA kholavA kapATa ubhinna che. DhAMkaNuM saceta paNa hoya che ane acitta paNa hoya che. ghI vagereno ghaDo keLa AdinA pAMdaDAthI DhAMkelo hoya to te DhAMkaNa sacitta che. pattharanI zilA, nizAtaro ke bAjoTha DhAMkyo hoya to te aceta che. acitta hovA chatAM paNa te bhArekhama hoya che. tene upADavA, mUkavAmAM hiMsA, ayatanA ke dAtAne
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 6.-1:viSau | 167 kaSTa thavAnI saMbhAvanA rahe che. lepayukta ke sIla mArelA vAsaNa kholavAmAM ane pharI pAchA lepa, sIla karavAmAM pRthvI, pANI, agni ke vanaspatinA jIvonI virAdhanA thAya. A kAraNe te ubhinna doSavALo padArtha muni grahaNa na kare che. jo DhAMkelA padArthone dAtA sahaja rIte upADIne mUkI zakatA hoya ane lepa kholIne apAtA padArtha mATe paNa koI prakAranI jIva virAdhanA na thAya to te padArtho muni grahaNa karI zake che. 48 dAnAdi mATenA AhAra levAno niSedha : asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / 47 jaM jANejja suNejjA vA, dANaTThA pagaDaM imaM // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAda : azanaM pAnakaM vA'pi, khAdyaM svAdyaM tathA / yajjAnIyAt zruNuyAdvA, dAnArtha prakRtamidam // 47 // tadbhaved bhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 48 // AGEArtha :- asaNaM = anna, bho| pANagaM = eii khAimaM = pAhima, 341, mevA vagaire sAimaM = svAbhi mekyA kare bhupavAsa jaM = ho jANejja = 0 suNejjA = 5 pAseyI sAmane ima = // pArtha dANaTThA = hAnane bhATe pagaDaM = naave||ch, makharAcyA chetu = to tArisaM = tev| 52nA bhattapANaM = mADA2 uii saMjayANaM = sAdhuone akappiyaM = 285nIya che. bhAvArtha - jo zramaNa svataH jANe athavA sAMbhaLe ke gRhasthoe banAveluM bhojana, pANI, phaLa-mevA vagere tathA mukhavAsAdi cAre prakArano AhAra dAnane mATe ja banAvyo che, rAkhyo che; to te AhAra-pANI zramaNo mATe akalpanIya che, tethI muni dAtAne kahe ke A AhAra-pANI mane kalpatA nathI. ll47-48 asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM thaa| jaM jANejja suNejjA vA, puNNaTThA pagaDaM imaM // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / 50 ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // 49
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 zrI dazavaikAlika sUtra 51 chAyAnupA : azanaM pAnakaM vA'pi, khAdyaM svAdhaM tathA / yajjAnIyAd zRNuyAdvA, puNyArtha prakRtamidam // 49 // tad bhaved bhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 50 // zabdArtha :- puNNaTThA = puSyane mATe. bhAvArtha:- jo zramaNa svataH jANe athavA sAMbhaLe ke gRhasthoe banAvelo khorAka, pANI, khAdima, svAdima, cAre prakArano AhAra bIjAne ApavA mATe puNyArthe banAvyo che, to te AhAra pANI saMyamI mATe akalpanIya che; tethI muni dAtAne kahe ke A AhAra mane kalpato nathI. II49-5oll __ asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / jaM jANejja suNejjA vA, vaNimaTThA pagaDaM imaM // taM bhave bhattapANaM tu saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAda : azanaM pAnakaM vA'pi, khAdyaM svAdyaM tathA / yajjAnIyAt zruNuyAdvA, vanIpakArthaM prakRtamidam // 51 // tadbhavedbhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 52 // zaEArtha:- vaNimaTThA = yAyAne mATe. bhAvArtha:- jo zramaNa svataH jANe athavA sAMbhaLe ke gRhastha banAveluM bhojana, pANI, khAdima tathA svAdima cAre prakArano AhAra koI yAcako mATe banAvyo che, rAkhyo che to te AhAra-pANI zramaNo mATe akalpanIya che; tethI muni dAtAne kahe ke A AhAra-pANI mane kalpatA nathI. //pa1-paro. asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / jaM jANejja suNejjA vA, samaNaTThA pagaDaM imaM // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // 53
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 9-1: piMDeSaNA [ 169] chAyAnuvAda: sAnaM pAna vApa, vAgha vAgha tathA I. yajjAnIyAcchuNuyAdvA, zramaNArthaM prakRtamidam // 53 // tad bhaved bhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 54 // zabdArtha -samA = saMnyAsI mATe. bhAvArtha:- jo zramaNa svataH jANe athavA sAMbhaLe ke gRhasthoe banAveluM bhojana, pANI, khAdima, svAdima cAra prakArano AhAra jainettara saMnyAsIo mATe banAvyo che to te AhAra pANI zramaNo mATe akalpanIya che, tethI muni dAtAne kahe ke A AhAra pANI ane kalpatA nathI. //pa3-54ll vivecana : prastuta ATha gAthAomAM cAra prakAranA dAnapiMDa na levAnuM nirUpaNa che. dAnane mATe ke puNyane mATe taiyAra karelo AhAra munine agrAhya hoya che. aneka sthAne dAnapuNya zabdano saMyuktarUpe prayoga thAya che tema chatAM sUtrakAre te baMne prakAranA prayojanathI banAvelA bhojananuM kathana bhinna-bhinna gAthAo dvArA karIne te baMne zabdanI bhinnatA pradarzita karI che. lAgag - dAnane mATe, dAnanA aneka prakAra che. yathA- kIrtidAna, prItidAna, supAtradAna, jJAnadAna, anukaMpAdAna vagere. koIpaNa prakAranA saMkalpa vinA kevaLa ApavuM te dAna che. puNag:-puNyane mATe. puNya upArjananA lakSathI ApavuM. yathA-puNyanA saMkalpapUrvaka brAhmaNo jamADavA, zrAddha vagere kriyAo karavI. anukaMpAthI dInadu:khIone ApavuM. tAtparya e che ke dAnanI kriyAmAM paNa puNyanI prApti thAya ja che paraMtu temAM puNya prAptino saMkalpa hoto nathI. puNyamAM anukaMpA ane prAsaMgika saMkalpanI mukhyatA hoya che. prastutamAM dAnArthe, puNyArthe nipajAvelA bhojananuM kathana che. temAM nAnA moTA garIba amIranA bheda vinA sAmAnya rIte devA mATeno AhAra 'dAnArtha' kahevAya che ane mAtra anukaMpAno ke saMkalpita puNyano je AhAra te puNyArtha kahevAya che. A rIte dAna ane puNya zabdo paraspara sApekSa hovA chatAM baMnemAM AMzika bhinnatA che. anya Agama zAstranI apekSAe puNyanuM kSetra vizALa che temAM aneka prakAranA dAna sAthe mana, vacana ane kAyAnI zubha pravRtti paNa pazyamAM gaNAya che. te apekSAe puNyanA nava bheda che- (1) ana puNya (2) pAna(pANI) puNya (3) layana(makAna) puNya (4) zayana(Asana, pathArI) puNya (5) vastra puNya (6) mana puNya (7) vacana puNya (8) kAya puNya (9) namaskAra puNya. prastutamAM dAnArtha ane puNyArtha niSpanna AhAra grahaNano niSedha che tenuM kAraNa e che ke (1) te
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 ] zrI dazavaikAlika sUtra dAna ke puNya mATeno AhAra sImita hoya, AhArArthI yAcaka ke jamanAra vadhAre AvI jAya, AhAra ocho thaI jAya, bhojya padArtha jamanArane na maLe tethI aMtarAya lAge, mATe adInavRttivALA bhikSane AvA sthaLe AhAra mATe javuM yogya nathI. (2) te khAdya padArthano upayoga gharavALA ke tenA karmacArI paNa na karatA hoya, mAtra mAMganAra AgaMtuko mATe ja hoya to paNa te AhAra bhikSune na kalpe. paraMtu dAtA parivAra sahita te dAnanA AhArano upayoga kare to te bhikSane kahyuM che. vaNimag - mAtra vAcakone mATe taiyAra karelo AhAra, potAnI dInatA batAvIne, dAtAnI prazaMsA ke khuzAmata karIne je AhAra meLave che tene vanapaka(bhIkha mAMganAra) kahe che. temaja je potAnI prazaMsA karIne ke potAnuM mahAbhya batAvIne, gRhasthane AzIrvAda daIne tenA badalAmAM AhAra meLave che, te paNa vanapaka kahevAya che. zrI sthAnAMga sUtramAM vistRta apekSAe vanIpakanA pAMca prakAra kahyA che, temAM atithi, kRpaNa, brAhmaNa, zvAna ane zramaNane paNa vanapakamAM samAviSTa karyA che. tenuM tAtparya e che ke dAtAnI samakSa atithidAnanuM, kRpaNa-daridra ke raMkane apAtA dAnanuM, brAhmaNa dAnanuM, kUtarAne apAtA dAnanuM ke zramaNa dAnanuM mahattva batAvIne dAna meLave tene kramazaH atithi vanIpaka, kapaNa vanIpaka, brAhmaNa vanIpaka, zvAna- vanapaka ane zramaNa vanapaka kahevAya che. samagaphu - dInatA karyA vinA ziSTatApUrvaka je bhikSAvRttithI jIvana nirvAha kare tevA bhikSu, saMnyAsI, tApasa, gRhatyAgI pravrajitone ahIM zramaNa zabdathI sUcita karyA che. sUtrokta cAre prakArano AhAra sAdhu grahaNa kare nahIM kAraNa ke te anyanA nimitte taiyAra thayelo AhAra che. temAMthI sAdhu jeTalo AhAra grahaNa kare che teTalA AhAranI anyane aMtarAya thAya che. jaina zramaNonI bhikSAvRtti sUkSmatama ahiMsAthI sabhara che. tenA nimitte koI paNa jIvone koI paNa prakAre sUkSmAMze paNa paritApa utpanna thAya ke aMza mAtra paNa koIne AhAranI aMtarAya paDe tevo AhAra jaina munione mATe tyAjya che. tethI ja prastutamAM cAra prakAranA dAnapiMDa muni mATe spaSTa rIte akalpanIya kahyA che. te cAre prakAranA AhArano upayoga dAtA svayaM karavAnA hoya, tenA anya karmacArIo paNa karavAnA hoya to muni tene vivekapUrvaka grahaNa karI zake che. dezikAdi doSa varjana viveka : uddesiyaM kIyagaDaM, pUikammaM ca AhaDaM / ajjhoyara pAmiccaM, mIsajAyaM vivajjae // chAyAnuvAda: gauziva tAM, pUti = sahRtam | adhyavatara prAmityaM, mizrajAtaM vivarjayet // zabdArtha-3siyaM = sAdhunA nimitte taiyAra karelo vIDuiM sAdhunA nimitte kharIdelo pUrvanuM
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMkaiSaNA [ 171 | = nirdoSa AhAramAM AdhAkarmI AhArano aMza maLelo poyara = gRhastha mATe banatA AhAramAM sAdhunuM nimitta rAkhIne vadhAre banAvelo AhAra madi6 = sAdhunA nimitte sAme lAvelo pArivuM = nirbaLa pAsethI sAdhune mATe udhAra lAvelo nIlagAya = gRhastha tathA sAdhu mATe sAthe banAvelo AhAra vivanA = choDI de. bhAvArtha:- sAdhunA uddezathI banAvelo, kharIdIne lAvelo, doSita AhAranA aMzathI mizrita thayelo, sAme lAvelo, sAdhune mATe vadhu banAvelo, uchIno ke chInavIne lAvelo, sAdhu mATe ane potAnA mATe ema baMne mATe saMyukta banAvelo AhAra sAdhu choDI de. uggamaM se ya pucchejjA, kassaTThA keNa vA kaDaM / soccA Nissakiya suddha, paDigAhejja saMjae // chAyAnuvAda: 3InaM ta ra pRcchata, vArtha na vA tam ! zrutvA niHzaGkitaM zuddhaM, pratigRhNIyAt saMyataH // zabdArtha - saMga = sAdhu ya = punaH te = te zakita annapANInI 3 = utpattinA viSayamAM pucchannA = pUche ke vastA = konA mATe 6 = koNe karyuM che sonvI = dAtAno javAba sAMbhaLIne fspavirya = niHzaMkita zuddha = zuddha jANe to paDizAhiw = grahaNa kare. bhAvArthaH- AhAra utpAdananI zuddhi, azuddhinA viSayamAM bhikSune zaMkA thAya to te AhAranI utpattinA viSayamAM A pramANe pUche ke- A padArtha konA mATe banAvyo che? koNe banAvyo che? A rIte koIpaNa Avazyaka prazno pUche. dAtA pAsethI audezika Adi praznono uttara sAMbhaLIne te AhAra zaMkA rahita ane zuddha jANe to muni tene grahaNa kare. vivecana : prastuta gAthAomAM eSaNA samitinA beMtAlIza doSamAMthI audezika Adi sAta doSathI dUSita AhAra grahaNano niSedha karyo che, temaja tenI gaveSaNA vidhi darzAvI che. 3siyaM - audezika. koI eka athavA aneka viziSTa sAdhuonAM nimittathI gRhasthoe banAvelo AhAra. A uddagamano bIjo doSa che. varIyaDa- kritikRta. sAdhune mATe kharIdIne lAvelo AhAra krIkRta che. A udgamano AThamo doSa che. pUphanma :- pUtikarma. nirdoSa vastumAM AdhAkarma vagere doSothI dUSita AhArano aMza mizrita thaI gayelo AhAra. jema azucinI gaMdhanA paramANu vAtAvaraNane dUSita banAve che, tema AdhAkarma AhArano
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra aMza paNa zuddha AhArane dUSita banAve che. tevo AhAra levAthI munionA cAritramAM apavitratA Ave che; mATe tene pUtikarma doSa kahe che. pUtikarma udgamano trIjo doSa che. 172 AhaDaM :- Adata. sAdhu-sAdhvIne ApavA mATe potAnA ghara, gAma AdithI upAzraya vagere sthAnamAM lAvIne athavA maMgAvIne ApavAmAM Avato AhAra abhyAdbhuta doSayukta kahevAya che. A utpAnanA soLa doSo mAMheno eka doSa che. annovara :- adhyavatara athavA adhyavapUraka. potAne mATe bhojana banAvavAnI zarUAta kare te samaye gAmamAM sAdhu padhAryA che, te sAMbhaLatAM ke gAmamAM birAjatA sAdhunI smRti thatAM thoDo adhika AhAra banAve to te adhyavapUraka doSayukta AhAra che. A udgamano 15mo doSa che. pAmijyuM H- sAdhunA nimitte kyAMkathI udhAra lAvIne ApavAmAM Avelo AhAra prAmitva doSayukta AhAra che. A udgamano navamo doSa che. = mIsanA5:- mizra jAta, gRhastha dvArA potA mATe ane sAdhune mATe sAthe banAvAto AhAra mizra jAta doSavALo kahevAya che. A udgamano cotho doSa che. uparokta sarva doSothI dUSita AhAra saMyamI jIvanane malina banAve che. tethI sAdhu te prakAranA doSita AhArano tyAga kare. = 31ma se ya puchejhjhA :- saMyama jIvananI saphaLatAmAM nirdoSa AhAranuM mahattva samajIne sAdhu AhAranI gaveSaNAmAM sadA sAvadhAna rahe che. kyAreka gRhastha koI viziSTa khAdya padArtha vahorAvatA hoya ane sAdhune te padArthanI nirdoSatAmAM saMdeha hoya tyAre sAdhu potAnI saMyama maryAdAmAM rahIne gRhasthone vividha prakAre prazno pUchIne saMdehanuM nivAraNa karI zake che. sUtrakAre be prakAre prazna pUchavAnuM kathana karyuM che. vafA :- AhAra konA mATe, zA mATe banAvyo che ? arthAt Aje A AraMbha samAraMbhanuM prayojana zuM che ? sAdhuno prazna pUchavAno Azaya kevaLa AhAranI nirdoSatAne jALavavAno ja hoya che. gRhasthanA uttarathI sAdhunA saMdehanuM nivAraNa thaI jAya to te AhAra grahaNa karI zake che ane saMdeha nivAraNa na thAya to bIjo prazna pUche che. bheLa vA OM :- AhAra koNe banAvyo che? AhAra banAvanArane ja pUchavAthI satya hakIkata jANI zakAya che. kAraNa ke bIjI vyakti to anumAnita ke kalpita uttara paNa ApI de che. tethI te banAvanArane ja pUchIne sAdhune sAco nirNaya thaI zake che ke A AhAra amArA mATe banAvelo nathI paraMtu AdhAkamAMdi doSa rahita ane zuddha che. tevuM jANyA pachI ja muni tene grahaNa kare. A rIte chappanamI gAthAmAM zAstrakAre AhAranA viSayamAM udgama doSonA nivAraNa mATe mArga
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 6.-1:piSau 173 zana mApyu cha. nikSipta ghoSa pana : asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / | 57 pupphesu hujja ummIsaM, bIesu hariesu vA // |58 taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAda : azanaM pAnakaM vA'pi, khAdyaM svAdyaM tathA / puSpairbhavedunmizra, bIjairharitairvA // 57 // tad bhaved bhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 58 // zArtha :- pupphesu = puSpothI bIesu = ulatthI hariesu = huile, such allthI ummissaM = mizrita hoya tu = to taM = . bhAvArtha:- azana, pAna, khAdima ke svAdima te cAre prakAranA AhAra paikI koI paNa AhAra sacitta puSpa, bIja ke lIlotarIthI mizrita hoya to te AhAra-pANI zramaNo mATe akalpanIya che, tethI bhikSu dAtAne kahe ke mane tevI bhikSA kalpatI nathI. asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / udagammi hujja NikkhittaM, uttiMga paNagesu vA // taM bhave bhattapANaM tuM, saMjayANa akappiyaM / 60 ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAda : azanaM pAnakaM vA'pi, khAdyaM svAdyaM tathA / udake bhavenikSiptaM, uttiMgapanakeSu vA // 59 // tad bhaved bhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 60 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 174 zrI dazavaikAlika sUtra 61 zaGETrtha:- udagammi = sathitta 41 52 Doya uttiMgapaNagesu = 151 // 42 52 NikkhittaM = rAto hujja = Doya. bhAvArtha - azana, pAna, khAdima ke svAdima cAra prakAranA AhAra paikI koI paNa AhAra sacitta jaLa upara rAkhyo hoya, kIDInA dara ke lIlaphUga upara rahela hoya to te AhAra-pANI zramaNone akathya che. tethI bhikSu denArane kahe ke tevI bhikSA mane kalpatI nathI. /pa9-60mAM asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / teummi hujja NikkhittaM, taM ca saMghaTTiyA dae // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAI : azanaM pAnakaM vA'pi, khAdyaM svAdyaM tathA / tejasi bhavenikSiptaM, tacca saMghaTTaya dadyAt // 61 // tad bhaved bhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam / dadI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 62 // zaEArtha :- teummi = te427ya 52, ani 652 NikkhittaM = rANyA hujja = Doya saMghaTTiyA = agnine saMghahorIne dae = Ape. 62 bhAvArtha - azana, pAna khAdima ke svAdima e cAra prakAranA AhAra paikIno koI AhAra agni upara rAkhyo hoya athavA agni sAthe sparza karelo hoya to te azana, pAna vagere zramaNo mATe grahaNa karavA yogya nathI, tema jANIne bhikSu denAra vyaktine kahe ke te bhojana mane kalpatuM nathI. ll1-darI evaM ussakkiyA osakkiyA, ujjAliyA pajjAliyA NivvAviyA / 63 ussiciyA NissiciyA, uvavattiyA ovAriyA dae // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / 64 ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAda : evamutsavisarpya ujjvAlya prajvAlya nirvApya / utsicya, niSicyApavAvatArya dadyAt // 3 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, udde.-1: piMDeSaNA [ 175 | ___ tad bhaved bhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 14 // zabdArtha - parva = A pramANe koI zrAvikA 3 yA = cUlAmAM ke sagaDImAM Idhana nAkhIne moljiya = cUlAmAMthI Idhana kADhIne 3MAtiyA = cUlAmAM thoDAka Idhana nAMkhI pragaTAvIne FAtiyA = ghaNA Idhana nAMkhIne, agni prajvalita karIne bliAviyA = agnine bujhAvIne, ThArI nAkhIne DariyA = agni upara rAkhelA pAtramAMthI thoDuM ana kADhIne bilsiriyA = agni para rahelA pAtramAMthI anano Ubharo Avelo jANI pANIthI Ubharo besADIne 3vavariyA = agni para rahelA padArthane anya pAtramAM kADhIne vAriyA = agni uparathI pAtra utArIne sAdhune AhAra 5 = Ape. bhAvArtha:- dAtA (1) cUlAmAM baLataNa nAMkhIne (2) kADhIne (3) agni pragaTAvIne (4) vadhu teja karIne (5) agni ThArIne (6) pakAvatAM annano Ubharo Avyo hoya to te UbharAne besADIne (7) temAM vadhu pANI chAMTIne (8) agni paranA vAsaNamAM rahelA padArthane anya pAtramAM kADhIne (9) vAsaNane agni uparathI nIce utArIne Ape to te bhojana pANI sAdhuo mATe kalya(grahaNa karavA yogya) nathI. tethI bhikSu denArane kahe ke tevI bhikSA mane kalpatI nathI. 3-4 vivecana : prastuta gAthAomAM saceta vanaspati, agni, pANI vagerethI spardhAyelA tenA upara rAkhelA AhAra grahaNano niSedha che. pukhtasu dujha 3SNIsaM:- puSpAdithI unmizra. te eSaNAno(grahaNSaNAno) sAtamo doSa che. sAdhune ApavA mATenA aceta AhAramAM sacitta vanaspati vagerenuM mizraNa karI athavA saheje mizrita thaI jAya tevo AhAra ApavAmAM Ave to te unmizra doSavALo kahevAya che. jema ke pIvA yogya padArtha(zarabata vagere)mAM gulAba ke jUI vagerenA phUla maLelA hoya athavA khAvA yogya acitta padArthamAM dADama AdinA dANA, gulAbanI pAMdaDI, kothamIra vagere lIlotarI tathA anya saceta dravya cArolI khasakhasa vagere nAMkhyA hoya, tevo mizrita AhAra sacetathI spardhAyelo hovAthI sAdhuo mATe grahaNa karavA yogya nathI. 3naSi jJa Lajid. :- sacitta pANI upara rAkhelo AhAra sAdhu mATe grahaNa karavA yogya nathI. nikSipta be prakAranA hoya che- anaMtara ane paraMpara. saceta pANImAM mAkhaNa vagere rAkhyuM hoya to te anaMtaranikSipta khAdya padArtha kahevAya che ane kIDI AdinA caDavAnA DarathI pANInA vAsaNamAM ghI-dahIM vagerenA vAsaNane rAkhyA hoya to te paraMpara nikSipta khAdya padArtha kahevAya che. tAtparya e che ke jyAM pANI, agni ane vanaspati vagereno AhAra sAthe sIdho saMbaMdha hoya tyAM te anaMtara nikSipta che ane jyAM AhAranA vAsaNa sAthe pANI vagereno saMbaMdha hoya tyAM te AhAra paraMpara nizcita che. nikSipta doSa grahaNeSaNAno trIjo doSa che. temAM pratyakSa ke parokSa rIte jIva virAdhanA thatI hovAthI sAdhune mATe akalpanIya che.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] zrI dazavaikAlika sUtra ttApaNu - kIDIyAruM UbharAyuM hoya, tenA upara AhAra, pANI rAkhyA hoya athavA to lIlaphUga upara AhArAdi paDyA hoya to te paNa nikSipta doSa che. te duSka vihatta... - agni Adi para rAkhelo AhAra agrAhya che. saceta agnithI pUrzita AhAra saMghaTTita doSa yukta che. tethI te AhAra paNa agrAhya che. 3mI gAthAmAM agnikAyanI virAdhanA thAya tevI vividhakriyAonuM kathana che.-(1) 3 yA - bhikSA ApuM eTalA samayamAM cUlo TharI na jAya tema vicArI temAM baLataNa sarakAvI ke nAkhI AhAra Apavo te udhvaskaya(utsarNa) doSa che. (2) goviyA- bhikSA ApuM eTalI vAramAM koI vastu baLI na jAya te vicArathI cUlAmAMthI baLataNa kADhIne AhAra Apavo avadhvaMskaya(avasarNa) doSa che. (3) 3AAtiyA- navA baLataNathI jhaTa cUlo saLa gAvIne ThaMDA AhArane garama karIne Apavo ujjavalita doSa che. (4) pANiya-vAraMvAra cUlAne prajvalita karIne AhAra banAvIne Apavo prajvalita doSa che. (5) briAviyA- bhikSA ApuM eTalA samayamAM koI cIja ubharAya na jAya evA DarathI cUlAne ThArIne AhAra Apavote nirvApita doSa che. () siviyAagni para rAkhelA pAtramAM thoDuM jala nAkhIne AhAra Apavo te usiMcana doSa che. (7) FlliviyAUbharAvAnA DarathI agni para rAkhelA vAsaNamAM vadhAre pANI chAMTI AhAra Apavo te niHsiMcana doSa che. (8) 3vavattiyA- agni para rAkhelA pAtrane eka bAju namAvIne temAMthI kADhIne te AhAra Apavo apavartita doSa che. () vAriyA- agni para rAkhelA vAsaNane nIce utArIne AhAra Apavo avatArita doSa che. A sarva kriyAmAM agnikAyanA jIvonI hInAdhika virAdhanA thatI hovAthI sAdhane grAhya nathI. 65 saMkramaNa mArgamAM gamana viveka : hujja kaTuM silaM vAvi, iTTAlaM vAvi egayA / ThaviyaM saMkamaTThAe, taM ca hojja calAcalaM // Na teNa bhikkhU gacchijjA, diTTho tattha asaMjamo / 66 | gaMbhIraM jhusiraM ceva, savvidiya samAhie // chAyAnuvAdaH bhavetvaSTha zitAM vAri, rUThThA vA iva aa sthApitaM saMkramArtha, tacca bhaveccalAcalam // 65 // na tena bhikSurgacched, dRSTastatrAsaMyamaH / gambhIraM zuSiraM caiva, sarvendriyasamAhitaH // 66 // zadArtha-pagayA = kyAreka, varSAdinA samaye 6 = kASThasitta = zilAddAtta = ITa saMku, = saMkramaNa karavA mATe, cAlavA mATe viyaM sthApita karela honna = hoyad = te kASThAdi vAvanuM
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMDeSaNA 177 = asthira honna = hoya to bUici sahipa = saMpUrNa Indriyo dvArA samAdhi bhAva rAkhanArA fmaQ = sAdhu teja = te kASThAdi dvArA tattha = tevA DagamagatA asthira sthAna upara gamana karavAmAM masaMgano = asaMyamaddio = joyo che, darzAvyo che, kahyo che veva = kAraNa ke sthaLa para = prakAza rahita tathA zusara = polANavALA hoya che ja che nA = gamana na kare. bhAvArtha:- kyAreka rastAmAM kAdava, pANInI nIka vagerene pAra karavA lAkaDuM, patthara, ITa Adi rAkhyA hoya, te sthira na hoya, DagamagatA hoya to indriya vijetA samAdhivata muni tenA para gamana na kare; kAraNa ke te sthaLa polANavALA ane apratilekhya(jIva na joI zakAya tevA) hoya che. te mArgamAM cAlavAne prabhue asaMyama sthAna(asaMyamanuM kAraNa) darzAvyuM che. ll5-6ghA vivecana : prastuta be gAthAomAM saMkramaNa mArga saMbaMdhI viveka pradarzita karyo che. varSARtumAM vRSTinA kAraNe koIvAra rastAmAM khADA paDI jAya, nAlAmAM pANI bharAI jAya; tyAre gAmaDAnA loko tene pAra karavAne mATe lAkaDInA pATiyuM, zilA, patthara athavA ITa rAkhe che. kadAca tenI nIce keTalAya jIvo hoya tene joI zakAtA nathI, uparAMta tenI nIce saceta pANI hoya che. tenA para paga rAkhIne javAthI te jIvonI virAdhanA thAya che. te paththarAdi asthira hoya to paga lapasI javAthI khADAmAM paDI javAnI saMbhAvanA rahe che. A rIte jIva virAdhanA ane AtmavirAdhanA bane asaMyamanA hetu che. mATe munie tevA mArga para na cAlavuM joIe. mAlApahata doSa yukta AhAra viveka : NisseNiM phalagaM pIDhaM, ussavittANamAruhe / 7 maMcaM kIlaM ca pAsAyaM, samaNaTThAe va dAvae // chAyAnuvAda: niLi papedva paddha, nRtyArodet | maJcaM kIlaM ca prAsAda, zramaNArtha vA dAyakaH // zabdArtha - vAva = dAna denAra vyakti sakhA va = kevaLa sAdhuone mATe ja i= nisaraNI, sIDIne parata - pATiyAne vaDha-bAjoThane saMva-palaMgane vInaM - staMbhane 3 vittA = UbhA karIne, rAkhIne pasAthe = meDI ke meDA upara mATe = caDhe. bhAvArtha:- sAdhu mATe koI dAtA nisaraNI, pATiyuM ke bAjoTha vagere UbhA rAkhIne, tenA upara caDhIne mALa, staMbha ke prAsAda parathI lAvelI vastu zramaNane Ape to te grahaNa na kare.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 zrI dazavaikAlika satra 68 durUhamANI pavaDejjA, hatthaM pAyaM va lUsae / puDhavijIve vi hiMsejjA, je ya taNNissiyA jage // chAyAnuvAdaH mArohantI prapateta, dRrta parva va tUSayet | pRthvIjIvAnapi hiMsyAt, yeca tanizritAni jagA // zabdArtha - kumaLI = AhAra denAra vyakti upara caDhatAM kadAca vaDiA = paDI jAya datyaM = hAtha pAye = paga = lAge, khaMDita thAya puddhavinave va = pRthvIkAyika jIvonI paNa ne = je tAsiyA = tenI nizrAmAM rahelA ga = jIvonI paNa hiMsengA = hiMsA thAya che. bhAvArtha - mALa upara caDhatAM kadAca dAtA paDI jAya to tenA hAtha ke paga bhAMge ane tenA paDavAthI pRthvIkAyika jIvonI tathA tyAM rahelA bIjA jIvonI paNa hiMsA thAya che. eyArise mahAdose, jANiUNa mahesiNo / 69 tamhA mAlohaDaM bhikkhaM, Na paDigiNhati saMjayA // chAyAnuvAdaH patAzAna mahAvovAna, jJAtvA mahayaH tasmAnmAlApahRtAM bhikSA, na pratigRhanti saMyatAH // zabdArtha - saMgala = zAstrokta saMyamanA pAlaka mahesi = maharSio pAse = AvI jAtanA mahAvo le = mahAdoSone nALikha = jANIne tame = te mATe mAroha6 = uparanA mALa 'thI utArIne lAvelI mituM = bhikSAne ja pamti = grahaNa karatA nathI. bhAvArtha - pUrvokta mahAdoSone jANIne saMyamI maharSio uparanA mALathI lAvelI bhikSAne grahaNa karatA nathI. vivecana : prastuta gAthAomAM urdhvamAlApahata doSanuM svarUpa spaSTa karyuM che. temAM nisaraNI, pATiyuM ke bAjoTha te traNa caDhavAnA sAdhana sUcita karyA che ane maMca, staMbha tathA prAsAda te traNa urdhva sthAna darzAvyA che. manodaDuM - UMce, nIce ane tirache koI paNa prakAranA viSama sthAnamAMthI nIsaraNI Adi sAdhana dvArA athavA to kaSTapUrvaka kADhIne lAvelo AhAra mAlApahata doSa yukta che. tenA traNa prakAra che- (1) Urdhva mAlApahata- uparanA sthAnethI nIsaraNI vagere sAdhanano upayoga karI utArIne lAvelo AhAra. (2) adho mAlApahata- bhUmiha(bhoMyarA) AdimAMthI nIsaraNI vagere sAdhanano upayoga karI lAvelo
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 9-1: piMDeSaNA [ 179] AhAra. (3) tiryam mAlApahata- koThI ke anya koI UMcA ane UMDA vAsaNamAMthI kaSTapUrvaka nIcA namIne kADhelo AhAra navaM zIlaM 2 pIsIyaM-saMvanA be artha che- (1) cAra lAkaDAne bAMdhIne banAvela mAcaDo(mAMcI), (2) oraDAmAM puruSa pramANathI vadhAre UMce sAmAna rAkhavAno meDo. vIra nA traNa artha thAya che- (1) khIlI, khUTI (2) khaMbhA, khaMbha (3) bhUminI sAthe lAgelA thAMbhalA para rAkheluM lAkaDAnuM pATiyuM. palA = uparanA mALa ke jyAM javA mATe nIsaraNI vagere rAkhavA paDe te. uparanA sthAnethI AhAra lAvavAmAM kyAreka vyakti paDI jAya, hAtha-paga bhAMgI jAya, cholAI jAya ane paDavAthI jIvonI virAdhanA paNa thAya che. kyAreka dAtAnA prANa jokhamamAM mukAya jAya, dharmanI avahelanA thAya vagere doSonI saMbhAvanAnA kAraNe muni tevo AhAra grahaNa kare nahIM. paraMtu je UMce sthAne javA mATe vyavasthita sIDI vagere hoya, jyAM upara caDhavAmAM gRhasthane ke sAdhune koI ApattinI saMbhAvanA na hoya tevA sthAnethI lAvelo AhAra sAdhu grahaNa karI zake che. sacitta vanaspati grahaNa niSedha :7. kaMdaM mUlaM palaMbaM vA, Ama chiNNa va saNNiraM / tuMbAgaM siMgaberaM ca, AmagaM parivajjae // chAyAnuvAda: vandra pUrva prakhva vA, sanaM chinna nA giranA tumbAkaM zRGgaberaM ca, AmakaM parivarjayet // zabdArtha:- = sUraNAdi kaMda mUrva = mULa pad = phaLa ke bIja mai = kAcA hoya sAruM = jaLIya aMzayukta, sajala zAka, bhAjIpAlo tuvA = tumbaDuM, laukI, dUdhI livara = AduM nAma = apakva, sacitta chipau = chedana-bhedana karAyela parivAra = choDI de. bhAvArtha - sUraNa vagere kaMda-kAMdA, piMDALu vagerenAM mULa; AmrAdi phaLa, pAMdaDAvALA zAka; tuMbaDuM ane AduM A badhI vastu kAcI hoya ke sudhArelI hoya ane jaLIya aMzayukta hoya arthAt te agni Adi dvArA zastra pariNata na thayA hoya to tene bhikSu grahaNa na kare. tAtparya e che ke kAcI ane mAtra sudhArelI athavA aNacaDelI(kAcI-pAkI, mizra, ardhapakva) vanaspatimAM jIva hovAnuM saMbhava rahe che, mATe bhikSu tene choDI de. vivecana : prastuta eka ja gAthAmAM sacitta avasthAnI sarva vanaspatinuM parivarjana sUcita karela che. jemAM kaMdamULathI prAraMbha karI pralaMba eTale phaLa paryatanuM kathana che; livera = AduM e kaMdamULanuM udAharaNa che
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 180] zrI dazavaikAlika satra ane suvA - tUbaDuM e phaLanuM udAharaNa che. A sarva vanaspatinI Ama zabdathI kAcI avasthA, chavu zabdathI sacitta(kaTakArUpa) avasthA ane sAra(sara) zabdathI pUrNarUpeNa azastra pariNata eTale mizra avasthA sUcita karela che. bi2 - sannIruM = nIra(jaLa) yukta. A zabdano cUrNi, TIkA vagere vyAkhyAomAM zAkabhAjI artha karyo che ane te pachI sarva vyAkhyAkAroe tenuM ja anusaraNa karyuM che. paraMtu kozamAM jaLa yukta artha paNa maLe che; te ahIM prasaMgAnukUla hovAthI zabdArtha bhAvArthamAM svIkArela che. gAthAnuM pUrNa tAtparya e che ke saMpUrNa vanaspationA daze ya vibhAga kAcA, saceta ke mizra(jaLa yukta avasthA)vALA hoya tyAM sudhI bhikSue grahaNa na karavA joIe. ahIM e phalita thAya che ke kAcI vanaspationI sacittatAno mukhya AdhAra eno jalIya aMza che. jyAre koI paNa kAcI vanaspati sUryanA tApamAM sukAvI devAmAM Ave ane te saMpUrNa sukAI jAya, tyAre te pUrNa aceta thaI jAya che. temaja te jalIya aMza agnithI uSNa pariNAmane pAmI jAya, temAM agnikAyanuM zastra pravezI jAya to paNa te vanaspati aceta thAya che. vanaspatinA daza vibhAgamAMthI aMtima bIja vibhAga jyAre kAcI avasthAmAM hoya to te paNa sUryanA tApathI acita thAya che paraMtu te bIjanI vRkSa upara pUrNa paripakva avasthA thaI jAya ane temAM UgavAnI zakti thaI jAya tyAre te sUryanA tApamAM sUkAI javA mAtrathI acitta thAya nahIM paraMtu agni zastrathI pariNata ke anya zastrathI chedana thAya tyAre acitta thaI zake che. 71 vecAtA padArtha grahaNa viveka : taheva sattucuNNAI, kolacuNNAI AvaNe / sakkuliM phANiyaM pUyaM, aNNaM vAvi tahAvihaM // vikkAyamANaM pasaDhaM, raeNaM pariphAsiyaM / 72 ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAdaH tathaiva saMtunUni, sonavUni mApo .. zaSkurlI phANitaM pUtaM, anyadvApi tathAvidham // 71 // vikrIyamANaM prasRtaM, rajasA parispRSTam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 72 // zabdArtha - taheva = temaja Avo = bajAramAM, dukAnamAM virAthanA = vecAtA pa=
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 9-1: piMDeSaNA [ 181 ] prakaTarUpathI rAkhelA, sajAvelA 2M = sacitta ke aceta raja vaDe parisiyaM = kharaDAyelA hoya sajIvubAruM = java Adi sAthavAnuM cUrNa vahoravuIgADuM = borakUTa-boranuM cUrNa sarjaruti = tala pApaDI, tala sAMkaLI wifNaya = goLa, pAtaLo DhIlo goLapUrve = pUDalAM na vAva = anya koIpaNa tahAvida = tevA prakAranA khAdya padArtha. bhAvArtha-javanuM cUrNa(sAthavo), boranuM cUrNa, tala sAMkaLI, goLa, pUDalAM ke tevA koI paNa khAdya padArtho khullA ja sajAvIne vecavA mATe dukAnamAM rAkhelA hoya, te sacitta rajathI yukta hoya to muni ApanAra dAtAne kahe ke mane A prakArano AhAra grAhya nathI. li71-7rI. vivecana : prastuta gAthAomAM dukAna paranI vecAtI khAdya sAmagrI grahaNa karavAno niSedha karyo che. sutrakAre prathama gAthAmAM vividha prakAranA khAdya padArthonuM kathana karIne bIjI gAthAmAM te padArthone grahaNa nahIM karavAnA kAraNa spaSTa karyA che. java ke bora vagerenuM cUrNa, te uparAMta talasAMkaLI, goLa vagere snigdha padArtho dukAnamAM vyApArIe tenA vecANa mATe pragaTarUpe khullA ja bahAra goThavelA hoya, tevA khAdya padArtho sAdhune mATe agrAhya che. paddha:- je padArtho khullA pragaTa goThavelA hoya, tyAMthI AvAgamana karanArA lokonI daSTi tenA para paDatI hoya, dukAnamAM kharIdIne mATe anya grAhakonI bhIDa jAmI hoya; AvI paristhitimAM adInavRttithI bhikSA grahaNa karanAra zramaNoe tyAMthI te padArtho bhikSArUpe levA sAdhvAcArane yogya nathI. temAM sAdhunI laghutA pratIta thAya che. vyAkhyAkAroe pasaddha zabdano artha saDelI, ghaNA divasanI rAkhelI vastu, te pramANe karyo che, tevI vastu paNa sAdhaka mATe agrAhya che. paNa parisiya - rastAmAM lokonA temaja vAhanonA gamanAgamanathI acitta ke sacitta raja UDatI rahe che, te rAkhelA padArtho upara paDe che, tethI te padArtho raja-dhULayukta bane che. te uparAMta tenI AsapAsa mAkhI, macchara, kIDI, maMkoDA Aditrasa jIvo paNa UbharAya che. A kAraNe tevA khAdya padArthone grahaNa karavAmAM jIva virAdhanA thAya temaja te Arogya mATe paNa ahitakArI che. dukAnadAra vyakti zraddhALu hoya ane munine bhaktithI nivedana kare topaNa uparokta kAraNe mani tyAM bhikSA na le. kyAreka apavAda mArge sthavirakalpI munine tevA sthAne gocarI mATe javuM paDe to zAstranA Azayane samajIne vivekapUrvaka vyavahAra kare. ujjitadhamAM padArtha grahaNa niSedha : bahuaTThiyaM puggalaM aNimisaM vA bahukaMTayaM / atthiyaM tiduyaM billaM ucchukhaMDa va siMbaliM // 73
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 zrI dazavaikAlika sUtra appe siyA bhoyaNajAe, bahuujjhiyadhammie / 74 ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAdaH vasthi pudrAM, nimiSa vA vahuvadevam | asthikaMtindukaM bilvaM, ikSukhaNDaM vA zAlmali // 73 // alpaM syAdbhojanajAtaM, bahUjjhitadharmakam / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 74 // zabdArtha - durtha = ghaNA ThaLiyAvALA pujAd = gara bhAga vadhu vayaM - ghaNAM kAMTAvALA nimii = anAnasa phaLa tiMduyaM tinduka vRkSanA phaLa, TiMbarUMvi7 = bIlInuM phaLa churavaDa = ikSakhaMDa-zeraDInA kaTakA lili = zAlmalI vRkSanuM phaLa, ziMga vagere bhoyaNagANa = jemAM khAvA yogya bhAga to lakhe = alpa siyA = hoya vahuphiyathAmaNa = tyAjya pheMkavAno bhAga ghaNo hoya to. bhAvArtha- jemAM ghaNAM ThaLiyA hoya ane khAvA yogya gara bhAga ocho hoya evA sItA phaLa vagere phaLa, bahu kAMTAvALA anAnasa vagere phaLa, zeraDInA TukaDA, zAlmalI vRkSanuM phaLa, ziMga vagere padArtho kadAca aceta hoya to paNa temAM khAvA yogya bhAga thoDo ane nAMkhI devA jevo bhAga adhika hovAthI te vastu ApanAra dAtAne bhikSu kahe ke te vastuonI bhikSA mAre mATe grAhya nathI. II73-74. vivecana : prastuta gAthAmAM khAvAnuM ochuM ane pheMkavAnuM vadhAre hoya tevA padArthone grahaNa karavAno niSedha karyo che. vaphiyamiNa - jemAM pheMkavAno bhAga adhika hoya tene bahaujhita dharmA kahe che. yathAzeraDI, sItAphaLa, chotarAyukta siMga vagere. tevA padArtho khAvAthI sAdhune paraThavAno doSa lAge che. te uparAMta pheMkAtA padArthomAM trasa jIvonI utpatti ane tenI virAdhanA thAya che. dhovaNa pANInI gaveSaNA viveka : tahevuccAvayaM pANaM, aduvA vAradhoyaNaM / saMseimaM cAulodagaM, ahuNAdhoyaM vivajjae // chAyAnuvAdaH taLevonnAvavaM pAna, athavA vArapovanam | saMsvedajaM tandulodakaM, adhunAdhautaM vivarjayet // 75
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMkaiSaNA [ 183] zabdArtha -tadeva = temaja yuvAvayaM = sAruM-narasuMbAI = pIvA yogya pANI vAra thaI = goLa vagerenA ghaDAnuM dhovaNa salemeM = bAphelI bhAjI vagerene dhoyeluM pANI vAto = cokhAnuM dhovaNa sadupayoya = tatkAlanuM dhovaNa hoya vivAha = muni grahaNa na kare. bhAvArtha:- munine dhovaNa pANInI gaveSaNA karatAM aneka prakAranA sArA-narasA dhovaNa pANI, goLAdi padArthanA ghaDA(vAsaNa)ne dhoyeluM pANI, temaja bAphelI zAkabhAjI ke cokhA vagerene dhoyeluM pANI maLatuM hoya ane te tatkAlanuM hoya to muni tene grahaNa na kare, choDI de. jaM jANejja cirAdhoyaM, maIe dasaNeNa vA / 76 paDipucchiUNa succA vA, jaM ca NissaMkiyaM bhave // chAyAnuvAdaH yajJAnIzvarad, mA rana vA. pratipRcchaya(gRhasthaM) zrRtvA vA, yacca niHzaGkitaM bhavet // zabdArtha -= = jo ma - potAnI vicAra buddhithI vaMLakha = dekhavAthI puSkaLa = gRhasthane pUchaparacha karIne sunna = uttara sAMbhaLIne = = pUrvokta pANInA viSayamAM je virAthomeM = A dhovaNa cirakAlanuM(ghaNo samaya) che ema gALyA = jANI lekhissaviya = pUrNa niHzaMkita mane = thaI jAya. bhAvArtha - potAnI buddhithI, jovAthI ke gRhasthane pUchavAthI temaja tenA dvArA apAyela uttara sAMbhaLavAthI muni jANe ke 'A dhovaNa taiyAra thayAne ghaNo samaya thayo che tathA te pANIthI acittatAnA viSayamAM muni pUrNa niHzaMkita thaI jAya to tene grahaNa kare. ajIvaM pariNayaM NaccA, paDigAhejja saMjae / 77 aha saMkiyaM bhavejjA, AsAittANa royae // chAyAnuvAda: gaLavuM pariNAM jJAtvA, taLavAraMvataH | atha zaGkitaM bhavet, AsvAdha rocayet // zabdArtha - manavuM = ajIva bhAvane parivayaM = pariNata thayelA prApta thayela pANIne pannA = jANIne saMga = sAdhu paDarew = grahaNa kare 36 = have jo prAsuka jalanA viSayamAM vijaya = bIjI koI zaMkA, pIvA yogya che ke nahIM evI zaMkA vinA = utpanna thAya to sAlAphattIkha = AsvAda karIne, cAkhIne royara = khAtrI kare, nirNaya kare. bhAvArtha - te pANI zastra pariNata thavAthI aceta banI gayuM che tema jANIne muni tene grahaNa kare paraMtu acitta hovA chatAM tene zaMkA thAya ke A pANI mArA mATe pIvA yogya ke tarasa zAMta karavA yogya che ke
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 zrI dazavaikAlika sUtra 78 nahIM? tyAre muni te pANInuM AsvAdana karI(cAkhI)ne nirNaya kare. __ thovamAsAyaNaTThAe, hatthagammi dalAhi me / ___ mA me acaMbilaM pUrya, NAlaM tiNhaM viNittae / chAyAnuvAda : stokamAsvAdanArtha, hastake dehi me / mA me atyamlaM pUrti, nAlaM tRSNAMvinetum // zArtha :- AsAyaNaTThAe = AsvAinane bhATe thovaM = thoDu pArI me = bhane hatthagammi = DAyamA, aMkImA dalAhi = Apo accaMbilaM = atyaMta mATuM pUyaM = oDegu, amanoza 2savANuMtaNhaM = tRSAne viNittae = chipavAne NAlaM = asamartha cha tethI // pANI me = bhane mA = anusanala thAya. bhAvArtha - bhikSu dAtAne kahe ke cAkhIne nirNaya karavA mATe mArA hAthamAM thoDuMka jala Apo. kAraNa ke te pANI jo atyaMta khATuM ke atyaMta amanojJa rasavALuM hoya to tenAthI amArI tRSA zAMta thaI zakaze nahIM. taM ca acaMbilaM pUyaM, NAlaM tiNhaM viNittae / 79 ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvAda : taccAtyamlaM pUrti, nAlaM tRSNAMvinetum / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // bhAvArtha - cAkhavAthI nirNaya thaI jAya ke te pANI atyaMta khATuM ke amanojJa(pratikULa) rasavALuM che ane tene pIvAthI tarasa zAMta thaze nahIM to te denAra benane kahe ke A pANI mArA mATe kalpanIya nathI arthAt amAre upayogI nathI. taM ca hojja akAmeNaM, vimaNeNaM paDicchiyaM / 80 taM appaNA Na pibe, No vi aNNassa dAvae // chAyAnuvAI : tacca bhavedakAmena, vimanasA pratIpsitam / tadAtmanA na pibet, no api anyasmai dApayet // zArtha:- akAmeNaM = 427 / 2, manirAme vimaNeNaM = mana vinA, dhyAna vina, bhUkhathI taM = Athit te pAe paDicchiyaM = aDaza bAdhu Doya to taM = te 4sane appaNA = svayaM, pote Na pibe = pAyanala aNNassa vi = anyane 55 No dAvae = pIDAvanala, pIvA mATe he naDI.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMkaiSaNA [ 185 ] bhAvArtha - kadAcita anicchAe, dhyAna na rahevAthI tenuM pANI grahaNa thaI gayuM hoya, koI dAtAe vahorAvI dIdhuM hoya to te pANIne svayaM pIe nahIM ane anya bhikSune paNa pIvA mATe Ape nahi. __egaMtamavakkamittA, acittaM paDilehiyA / jayaM pariTThavejjA, pariTThappa paDikkame // chAyAnuvAdaH prAntamavaca, patta pratijodhyA yataM(yatanayA) pariSThApayet, pariSThApya pratikrAmet // zabdArtha -pati = ekAtta sthAna para 3 vanittA = jaIne pitta - jIvarahita jagyAnuM traNa prANI ke bIja rahita sthAnanuM paDikleriyA = pratilekhana karIne ya = yatanApUrvaka parivijhA = paraThI de parikha = paraThIne Dizane = gamanAgamananuM pratikramaNa kare, IriyAvahiyAno kAussagna kare. bhAvArtha:- te pANIne ekAMtamAM laI jaIne prAka sthAnamAM yatanApUrvaka pariSThApana kare, tyAgI de ane te pANI paraThI dIdhA pachI gamanAgamananuM pratikramaNa kare arthAt IriyAvahiyAno kAyotsarga kare. vivecana : prastuta sAta gAthAomAM dhovaNa pANInI gaveSaNA vidhinuM pratipAdana che. 3LyAlaya :- uccatA ane nimnatA, sAruM ane narasuMzreSTha ane kharAba. pANInI uccatA ane nimnatA tenI rocakatA arocakatA para ke tenI pIvAmAM manojJatA amanojJatA para AdhArita che. temaja je pANI svAthyakArI madhura supAcya hoya te zreSTha kahevAya ane phIkuM, khAruM ane bhAre pANI kharAba kahevAya. bhikSune vibhinna kSetromAM ane vibhinna kAlamAM dhovaNa pANInI gaveSaNA karatAM jAta-jAtanuM ane bhAta-bhAtanuM dhovaNa pANI upalabdha thAya che. prastuta gAthA-75mAM (1) ghaDA(vAsaNa) dhoyeluM pANI, (2) bAphelI bhAjI tathA anya ukALelA padArthane dhoyeluM pANI (3) cokhAne dhoyeluM pANI, A traNa prakAranA dhovaNa pANInuM sUcana che. te sivAya AcArAMga sUtramAM (2/1/ -8)mAM kalpanIya akalpanIya kula 21 prakAranA pANInAM nAma che. nizItha sUtra uddezaka-17mAM eka ja sUtramAM agiyAra dhovaNa pANInAM nAma che. narasuM pANI - A sarva maLIne bhikSane keranuM, methInuM, kArelAnuM, bhAjInuM, chAza-dahIMnA vAsaNanuM, caNA, bAjarI, maTha vagerenA loTavALA vAsaNanuM, cIkAsa-cakAsavALuM evA aneka amanojJa(pratikULa) dhovaNa pANI maLe; te sivAya koI kSetranuM pANI khAruM, phIkuM, mATIvALuM, temaja koI gharonuM pANI dhumADAthI, baLelI lAkaDIthI, kerosIna ke anya koI paNa amanojJa gaMdhavALuM hoya; A sarva dhovaNa pANI prastutamAM narasA-kharAba pANImAM samAviSTa thAya che.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 zrI dazavaikAlika sUtra sAruM pANI - dUdhanuM, cokhAnuM, goLanA vAsaNanuM, talanuM, tusanuM, javanuM, rAkhanuM, triphalAnuM, sAkaranuM, laviMga, elacI, kALAmarI vagerenuM, kerInuM, drAkSanuM, aneka prakAranI lIlotarI ke phaLone dhoyeluM pANI vagere; A ja rIte gRhastha dvArA potAnA pIvA mATe taiyAra karelA dhovaNa pANI ke garama pANI tathA kSetranI apekSAe svAbhAvika madhura ane supAcya pANI temaja gharonI apekSAe vivekayukta durgadha rahita cokhAI- vALuM dhovaNa pANI. A sarva dhovaNa pANIno prastutamAM sArA(ucca) dhovaNa pANImAM samAveza thAya che. saMkSepamAM je dhovaNa pANI sAdhune pIvAmAM manojJa ane pAcanamAM anukUla hoya te sAruM-ucca jaLa che ane je pIvAmAM amanojJa ane zarIra mATe paNa kaMIka pratikUla thAya te narasuM-nimna jaLa che. kahevAnuM tAtparya e che ke bhikSA vidhithI prApta karanAra zramaNane dhovaNa pANI kyAreka narasuM maLI jAya che ane kyAreka sAruM paNa maLI Ave che. vAra dhoyaNaH- vAra, vAraka eTale ghaDo. ghaDo kahevAthI koIpaNa vAsaNanuM grahaNa karI zakAya. tethI vAra dhoya no artha thAya- vAsaNa dhoyeluM pANI. pachI te vAsaNa goLanuM hoya ke chAzanuM hoya temaja anya koI paNa padArthathI kharaDAyeluM hoya. A rIte vAra dhoya no vistRta artha e thAya ke koIpaNa padArthathI kharaDAyelA nAnA-moTA koIpaNa vAsaNo dhoyeluM pANI. temAM je dhovaNa sAdhune pIvA yogya hoya ane kalpanIya padArthanuM hoya to grahaNa karI zakAya. akalpanIya madha vagerenA vAsaNanuM ane na pIvA yogya akhAdya padArthonA vAsaNanuM dhovaNa hoya te grahaNa na karI zakAya. aTdhoya-virodhavaM:- uparokta vividha prakAranA dhovaNa pANI niSpanna thatAM ja pUrNa acitta thaI jatA nathI. kAraNa ke pANInA eka eka TIpAmAM asaMkhya jIvo hoya che. te sarva jIvone dhovAnA padArthano zastra(sparza) pahoMcatAM ane jalanA pratyeka aMzane acitta thatAM kaMIka samaya lAge che. nizItha cUrNimAM samaya nirdhAraNa na karatAM, "buddhithI acitta thavAnA samayano nirNaya karavo" tema sUcita karela che. kAraNa ke pANInI mAtrA ane dhovAnA padArthanI mAtrAnA nirNayathI ja pANInA pUrNa acitta thavAnA samayano nirNaya thaI zake che. mATe ahIM samaya nirdhAraNa e pratyakSAnubhavano viSaya che. tema chatAM zramaNonI suvidhA mATe bahuzruta AcAryoe nyUnatama eka ghaDI(24 miniTano samaya nirdhAraNa karela che temaja kyAMka eka muhUrta(48miniTa)nA samayanI dhAraNA paNa pracalita che. prastuta gAthAmAM ane AcArAMga sUtramAM tatkAlanA dhovaNa pANI levAno niSedha che ane nizItha sUtramAM tatkAlanuM dhovaNa levAnA prAyazcittanuM vidhAna che. keTalAka AcAryonuM evuM maMtavya che ke dhovaNa pANImAM eka muhurta pachI asaMkhya jIvo utpanna thaI jAya che; mATe dhovaNa pANI sAdhune akalpanIya che. paraMtu A ciMtana ke prarUpaNa temaja anumodana Agama zraddhALuo mATe yogya nathI. kAraNa ke cirakAla(lAMbAkALa)nuM dhovaNa pANI levAnuM Agama vidhAna spaSTa che ane prastuta gAthA 76-77no paNa e ja bhAva che. Agama anusAra tathA vyAkhyAgraMthonA AdhAre zrI nizItha sUtra, uddezaka-17mAM A viSayane vizeSa spaSTa karavAmAM Avyo che. jijJAsu pAThaka tyAM jue, tevI khAsa bhalAmaNa che. gu Tkha :- dhovaNa pANIne ane vAsaNa dhovAnA sthaLane ke vAsaNone jovAthI buddhimAna gaveSaka
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, -1: piMDeSaNA 187 jANI zake che ke dhovaNa pANI tatkAlanuM che athavA eka-be kalAkanuM che. jo jovAthI ane buddhi vaDe vicAravAthI nirNaya na thAya tyAre pUchavuM paDe ane uttara sAMbhaLIne nirNaya karavo paDe che. A rIte buddhithI ke jovAthI athavA pUchavA-sAMbhaLavAthI dhovaNa pANInA samaya viSe nirNaya karI munie niHzaMka thaI javuM joIe. anave pariNaya-viroyano nirNaya thayA pachI paNa dhovaNa pANInI gaveSaNA pUrNa thaI jatI nathI. pANIne pratyakSa joI te zastra pariNata thayuM che ke nahi arthAt dhovAnI prakriyAthI ane dhovAnA padArthathI te pANInA raMga-rUpamAM ane tenA svAdamAM parivartana thayuM ke nahIM, tenA varNa, gaMdha, rasa ane sparza pariNAmAMtarita thayA che ke nahi, te aMge cakAsaNI karavI. A prakAranI parikSAmAMtaratAthI te pANInA acitta thaI javAno nirNaya karAya che. te mATe prastuta gAthA-70mAM baLavaM pariNaye paDyA A vAkya prayoga che. ahIM sudhI dhovaNa pANI mATenI anubhavapUrNa gaveSaNAmAM- (1) cirakAlanuM dhovaNa hoya ane te (2) pUrNa zastra pariNata acitta thaI gayela hoya evA be mukhya tathyanI vicAraNA pUrNa thAya che. tAtparya e che ke A baMne prakAranI gaveSaNA pachI bhikSu te pANIne grahaNa karI zake che. AsAphattAna royaNaH- dhovaNa pANI acitta ane nirdoSa hoya, chatAM te pANIthI muninuM prayojana siddha thavuM joIe arthAt dhovaNa pANIno upayoga muni tRSA zAMta karavA mATe ane karelA AhAranI supAcanatA mATe kare che; te prayojana siddha thavuM joIe. tethI dhovaNa pANInA acitta hovAnA nirNaya pachI, tene grahaNa karatAM pahelAM muni pANInA rUparaMganA AdhAre punaH vicAra kare ke A pANI pIvAmAM anukula raheze ke nahIM? jo te pANInA rUparaMga ke gaMdhathI ema saMdeha thAya ke pIvA lAyaka che ke nahIM te samajAtuM nathI, paraMtu acitta to che ja ane levAnI jarUrata paNa che. tyAre muni te pANIne cAkhIne nirNaya karavAno saMkalpa kare ane te mATe gRhasthane nivedana kare ke AvI saMdehanI sthiti che mATe huM pANIne cAkhavA icchuM chuM. dastha ni valAda me - A vAkyamAM muninI sUkSmatama samAcArInuM nidarzana che. gRhasthanA ghera muni pANInI gaveSaNA mATe UbhA hoya tyAre tyAM ja gRhasthanA sAme pANI grahaNa karyA pahelAM ja cAkhavuM eka vicAraNIya vAta che; chatAM saMyama jIvananI anya maryAdAomAM gaveSaNAnuM mahattva kaMIka vizeSa che, mATe muni gRhasthanA ghera ane tenA sAme ja te dhovaNa pANIne cAkhI zake che. cAkhavA mATe paNa prastuta vidhAnamAM sabhyatA ane zAlInatA bharI sUcanA che ke sAdhu gRhasthanA pANIvALA te vAsaNamAM ja hAtha nAkhI pANI laIne na cAkhe; pote ja te pANImAMthI thoDuM pANI na laI le; temaja gRhasthanA kaTorI, glAsa Adi vAsaNamAM laIne na cAkhe ane potAnA pANI levAnA pAtramAM paNa na le paraMtu gRhastha dAtAne nivedana kare ke "thoDuM pANI tame mArA hAthamAM Apo to huM tene cAkhIne nirNaya karuM ke A pANI mArAthI pIvAze ke kema? jo cAkhavAthI munino bhrama dUra thaI jAya tathA pANI pI zakAya tevuM hoya to te pANIne muni laI zake che temaja te dAtA te pANI vahorAvI zake che. dAtA vahorAvavA mATe taiyAra che tyAre ja to te cAkhavA
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 ] zrI dazavaikAlika satra mATe munine hAthamAM pANI Ape che. A rIte A gAthAomAM zrAvaka ane sAdhunI AcAraniSThA ane sahaja saralatAnuM citra spaSTa thAya che. naM 2 duSNa aneM - uparokta eTalI badhI sAvadhAnInI sUcanA sAthe paNa jJAnI bhagavaMtoe chadmasthathI (sAmAnya jJAnIthI) thatI bhUlane paNa nihALI che, tenuM sUcana A vAkyamAM che ke kadAca sAdhu dhovaNa pANInA acitta hovAnI gaveSaNA karI, zIdhra letA thaI jAya; peya-apeya, upayogIanupayogIno vicAra karatAM cUkI jAya, bhulAI jAya ane laI lIdhA pachI tyAM ja vicAra thAya athavA to upAzrayamAM jaI te pANIno upayoga karavAthI khyAla Ave ke A pANI prayojana siddha karavA lAyaka nathI, tarasa maTADe tema nathI; ulaTuM nukasAnakArI che. Avo nirNaya thaI jAya to muni te pANI svayaM pIve nahIM ane anya sAdhune paNa pIvA de nahIM paraMtu vidhipUrvaka paraThI de(pariSThApana karI de). prastuta kathanamAM sUtrakAranI dIrghadarzitA ane gaMbhIratA pratIta thAya che. sAdhunI gaveSaNAmAM padArthanI prAsukatA ane nirdoSatA jeTalI mahattvanI che teTalI ja mahattA padArthanI pathyakAritAnI che. nirdoSa padArtha paNa apathyakArI hoya to te agrAhya che. zarIranI svasthatA saMyama pAlanamAM sahAyaka che. tethI sUtrakAre te pANIne paraThavAnI vidhinuM sUcana karyuM che. parikha paDivane - ekayAsImI gAthAmAM paraThavAnI vidhi darzAvatAM te saMbaMdhI cAra samAcArika niyamonuM sUcana che- (1) paraThavA lAyaka te pANIne muni jyAM tyAM na paraThe paraMtu AvAgamana rahita loko na dekhatA hoya tevA ekAMta sthAnanuM anuprekSaNa kare. kAraNa ke emane ema sarva pANIne pheMkatA joI lokone keTalA ya vicAro utpanna thAya, mATe nAnI-nAnI bAbatono paNa munie viveka rAkhavo Avazyaka thaI jAya che. A kAraNe ahIM paheluM sUcana pAtavi(r)mattA = ekAMtamAM jAya, tema che. (2) te pANI paraThavA mATe bhUmi acitta hovI joIe arthAt tyAM pRthvI khAra, sacitta mATI, lIla phaga ke lIlotarI ane kIDIo vagere jIvo na hoya, e vizeSa pratilekhana karavAnuM hoya che. kAraNa ke muninI dareka pravRttimAM ahiMsAnI pradhAnatA hoya che. (3) yatanApUrvaka paraThe. tenuM tAtparya e che ke dUrathI ke UMcethI na pheMke, tyAM jaIne sArI rIte jIvonuM nirIkSaNa karI, koIpaNa jIva upara te pANIno relo cAlyo na jAya, kyAMya nAnA khADAmAM pANI bharAI na jAya, kAraNa ke temAM jIva paDIne kaSTa pAme vagere doSothI bacavA mATe muni vivekapUrvaka nIce namIne ochuM ochuM pANIne phelAvIne paraThe. A rIte gurugamathI pUrNa vidhine samajIne tathA anubhava karIne sAdhaka vidhino pUrNa abhyAsa rAkhe. (4) paraThatI vakhate mAlika vagaranI jagyAno upayoga karavA mATe muni zakrendranI AjJA le, pANI paraThIne traNavAra vosire- vosire kahe ane pAchA vaLatAM, gurunA avagrahe pahoMcatAM nislidI nitsidI kahe, pachI yathAsthAne pAtra mUkIne IriyAvahInA pAThano kAyotsarga kare. kAraNa ke dazavaikAlika cUlikA gAthA-7 anusAra muni maja vaDasarI = vAraMvAra arthAt prasaMga prasaMga para kAyotsarga karanAra hoya che. jema ke pratilekhana pachI, gocarI lAvyA pachI, IMDile jaIne AvyA pachI, svAdhyAya karyA pachI, nidrA laIne UThyA pachI vagere vagere.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 9-1: piMDeSaNA [ 189] 82 83 A rIte dhovaNa pANInI gaveSaNA saMbaMdhI mahatvapUrNa saMkSipta jANakArI A sAta gAthAomAM darzAvI che; tema chatAM anya aneka vidhi vidhAnonuM vizleSaNa AcArAMga sUtranA bIjA zrutaskaMdhanA prathama adhyayanamAM zAstrakAre svayaM karela che. anyUbi - bahu khATuM. atyaMta amanojJa(aNagamatA) svAdavALuM. javodaka, tuSodaka temaja loTa vagerenA dhovaNa pANI samaya vyatIta thatAM amanojJa svAdavALA thaI jAya che ane temAM amanojJa gaMdha paNa Ave che. te pANI tIkSNa, kaTu, khATA ke besvAdavALA thaI jAya che. tevA pANIne ahIM sarvAvitta zabdathI darzAvela che. ApavAdika AhAra vidhi : siyA ya goyaraggagao, icchejjA paribhottuyaM / kuTThagaM bhittimUlaM vA, paDilehittANa phAsuyaM // aNuNNavittu mehAvI, paDicchaNNammi saMvuDe / hatthagaM saMpamajjittA, tattha bhuMjijja saMjae // chAyAnuvAdaH vAkya vAto, kRSNan paribhovanunA koSThaka bhittimUla vA, pratilekhya prAsukam // 82 // anujJApya medhAvI, praticchanne saMvRte / hastakaM saMpramRjya, tatra bhuJjIta saMyataH // 83 // zabdArtha -nokaro = gocarI gayelo sAdhusiyA = kadAcit parimonuN = bhojana karavA cheH = icche ya= to = oraDAmAMfmattimUrva = bhIMtanA Azraye, divAlanA mULamAM, koI makAnanA pAchaLanA bhAgamAM su= jIva rahita sthAnanI paDidirA = pratilekhanA karIne medAvI = buddhimAna saMga = sAdhu saguNavatta = gRhasthanI AjJA laIne paDachavLagni = uparathI DhAMkelA sthAnamAM haltha = hAthane, hatheLIne saMpanna = samyak prakArathI pramArjana karI, sApha karIne saMvuDe cAreya bAjuethI gherAyelA sthAnamAM taltha = tyAM, te jagyAmAM muni = muni AhAra kare. bhAvArtha - gocarI gayelo sAdhu tapazcaryA ke rogAdi koIpaNa kAraNathI tyAM ja bhojana karavAne icche to gRhasthanA ghera tenA koI rUmamAM ke koI bhIMtanA mULa pAse(dIvAlanA Azraye) jIva rahita sthAnanuM pratilekhana kare. uparathI DhAMkelA arthAt chatavALA ane cAre ya bAjuthI gherAyelA te sthAnane yogya jANI medhAvI muni tenA mAlikanI AjJA laIne, hAthanuM pramArjana karIne pachI tyAM AhAra kare. ll82-83ll tattha se bhuMjamANassa, aTThiyaM kaMTao siyA / taNakaTThasakkaraM vAvi, aNNaM vAvi tahAvihaM // 84
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika satra taM ukkhivittu Na Nikkhive, AsaeNa Na chaDae / 85 hattheNa taM gaheUNa, egaMtamavakkame // egatamavakkamittA, acittaM paDilehiyA / 86 jayaM pariTThavejjA, pariTThappa paDikkame // chAyAnupA : tatra tasya bhuJAnasya, asthikaM kaNTako syAt / tRNakASTazarkarA vA'pi, anyadvA'pi tathAvidham // 84 // tadutkSipya na nikSipet, Asyakena na chardayet / hastena tadgRhItvA, ekAntamavakrAmet // 85 // ekAntamavakramya, acittaM pratilekhya / / yataM paristhApayet, paristhApya pratikrAmet // 86 // zArtha :- tattha = tyAM bhuMjamANassa = bhADA2 12tA se = te sAdhuna bhADAmA aTThiyaM = haNiyA kaMTao = 2 taNakaTThasakkara = 45, ASTa, 2 // aNNaM vAvi = anya oI 55 // tahAvihaM = sevA prAranA ya zavagere siyA = mAvI yatotaM = tane ukkhivitta = 6pADIne, sanaNa Nikkhive = bhyAM tyAMna33 AsaeNa = moDhAthI 5 / Na chaDDue = na thU? hattheNa = thathI taM = tane gaheUNa = sArI zata aDaezana egaMtaM = Anta sthAnamA avakkame = 04 egaMtaM = sAntamA avakkamittA = 4ne acittaM = mAthita bhUminI, nihoSa bhUminI paDilehiyA = prativepanAzane jayaM = yatanAthI parivijjA = te pahAyane 524 pariThThappa = 52hIne paDikkame = pAcho 32, prtibhe| 2. riyAvaDino aotsa3. bhAvArtha:- tyAM AhAra karatA muninA bhojanamAM ThaLiyo, kaMTaka, tRNa, kASThano TukaDo ke kAMkaro athavA tevA prakArano koI paNa kacaro nIkaLe to muni tyAM beThAM-beThAM ja hAthathI kADhIne dUra pheMke nahi ke moDhethI uchALIne pheMke nahi(dhUke nahIM, paraMtu te akhAdya padArthone hAthamAM grahaNa karI ekAMtamAM jAya ane ekAMtamAM jaI nirjIva jagyAnuM pratilekhana karIne yatanApUrvaka te vastune tyAM paraThI de(mUkI de) ane tyAM mUkIne pAcho sthAna para AvI, gamanAgamananuM pratikramaNa kare. ll84-85-8al. viveyana : gaucarI bhramaNa karatA zramaNane koI kAraNathI gRhasthanA gharamAM ke mArgamAM bhIMta vagerenA Azraye AhAra-pANIno upayoga karavo Avazyaka hoya, to te kevI rIte karAya tenuM nirUpaNa prastuta gAthAomAM
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, udde.-1: piMDeSaNA [ 191 ] karyuM che. gocarImAM bhramaNa karatA bhikSane avasthA. ruNatA. ati kSadhA. ati taSA. vihAra zrama, vAya prakopa ke pitta vikAra vagere koI paNa kAraNe auSadha upacAra rUpamAM ke samAdhi kSamatAnI surakSArthe khAdya padArtha, peya padArtha ke acitta jaLa vAparavAnI AvazyakatA thaI zake che. jo ke bhikSu potAnI kSamatA akSamatAno dIrdhadaSTithI vicAra karIne ja gaucarI jAya ane jo evI AzaMkA hoya to tene pahelAMthI ja gurunI AjJA prApta karI levI joIe. kAraNa ke yathAsaMbhava gurvAjJA vinA gocarImAM AhAra karAya nahIM. jo gaucarI janAra poteja ratnAdhika hoya to AjJA prApta karavAno prazna thato nathI. - gaucarI karatA bhikSu kyAM besIne AhAra kare tenuM spaSTIkaraNa gAthA-82mAM A be zabdothI karyuM che. (1) jo koI bhAvika vyakti hoya ane tenA gharamAM koI yogya oraDAnI anukULatA hoya to tenI AjJA laI muni tyAM AhAra kare. A prakAranI anukuLatA ke avasara na hoya to koI paNa jagyAe bhItanA Azraye eTale yogya ekAMta sthaLanuM pratilekhana karI muni tyAM atyAvazyaka pANI ke khAdya padArthano upayoga kare. vyAkhyAkAroefmattimUrta nA vibhinna artha karyA che- (1) be gharanI madhyano bhAga (2) makAnanI pAchaLano bhAga (3) dIvAlano eka khUNo (4) bhIMta pAchaLano bhAga (5) bhIMtanI najIkano bhAga. paDachaUsiMdhuDe - sAdhune AhAra karavA mATe cAre bAjuthI gherAyeluM ane uparathI DhaMkAyeluM sthAna hovuM joIe. kAraNa ke tevA sthAnamAM uDatA jIvonI virAdhanAthI bacI zakAya che. temaja lokonA ke bALakonA AvAgamana tathA kutUhala vRttithI paNa surakSita rahI zakAya che. A zabdanA bIjI rIte paNa artha thAya che- (1) uparathI cAdara, caMdaravo ke ghAsa AdithI DhAMkeluM ane cAre bAju gUMthelI caTAI vagerethI DhAMkeluM hoya, tevA sthAnamAM mukti AhAra kare. (2) praticchanna = DhAMkelA sthAnamAM, saMvRtta = upayoga yukta thaIne mukti AhAra kare. taltha te mukhamAbalsa:- prastuta gAthA 84, 85, 86mAM gRhasthanA ghare AhAra karatA bhikSune viveka rAkhavAnuM sUcana che. kAraNa ke upAzrayamAM AhAra karatAM samaye sAdhu pAse bhAjana vastra vagere sarva Avazyaka sAmagrI hoya che. gaucarImAM te upakaraNo hotA nathI. mATe gRhasthanA ghare muninI asabhyatA prakaTa thAya ane hIlanA thAya; tethI ALasa karyA vinA muni vivekayukta pravRtti kare. AhAranuM sevana karatAM temAMthI koI bIja, ThaLIyo, kAMkaro Adi saceta ke aceta akhAdya padArtha nIkaLe to muni tene oraDAnA koI paNa vibhAgamAM thuMke nahIM, paraMtu te sarva padArthone hAthamAM grahaNa karIne yatanApUrvaka nirdoSa sthAnamAM paraThavI de, mUkI de. tene game tyAM pheMkavAmAM ke mukhethI ja uDADavAmAM asaMyama bhAva, jIvavirAdhanA ane asabhyatA pratIta thAya che tathA jinazAsananI avahelanA thAya che. tethI sAdhu
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 | zrI dazavaikAlika sUtra koIpaNa prakAre ALasa karyA vinA saMyamabhAve tene paraThavAnI vidhi kare ane potAnA sthAnamAM AvIne Atmavizuddhi mATe kAyotsarga kare. A gAthAono sAra e che ke koI kAraNa upasthiti thatAM sAdhune gaucarInA vacce paNa pANI ke AhArano upayoga karavo paDe to ekAMta ane nirdoSa sthAnamAM nirdoSa rIte kare. upAzrayamAM gaucarI lAvyA pachInI vidhi : siyA ya bhikkhU icchejjA, sejjamAgamma bhottuyaM / 87 sapiMDapAyamAgamma, uMDuyaM paDilehiyA // chAyAnuvAdaH rAjya upakacchita, sAmAnya jovastunA sapiNDapAtamAgamya, uMDuyaM pratilekhya // zabdArtha-siyA- kadAcitfmajabU- sAdhu upAzrayamAM gArnI- AvIne bovuM - bhojana karavAnI phacchiA = icchA kare to paMDayaMtra te zuddha bhikSA sahita, AhAra yukta pAtrone laIne Amana = AvIne 3puthuM = uja-ghara, makAna, upAzrayanuM DidiyA = pratilekhana kare. bhAvArtha:- jo sAdhu potAnA sthAne AvIne AhAra karavA icche to AhAra yukta pAtra sAthe AvIne upAzrayanI pratilekhanA kare arthAtu upAzrayamAM Ave. viNaeNaM pavisittA, sagAse guruNo muNI / 88 iriyAvahiyamAyAya, Agao ya paDikkamme // chAyAnuvAdaH vinavena vazya, savAre guroniH | IryApathikImAdAya, Agatazca pratikrAmet // zabdArthaH-muLa = muni vikhaNa- vinayathI vilina = upAzrayamAM praveza karIne guru = gurunI saTIR = samIpe phariyAvahiyaM = IriyApathika sUtrane AyAya = bhaNIne ya = tathA mANo = gurunI pAse paDilavarane = pratikramaNa kare, kAyotsarga kare. bhAvArtha:- tyArapachI vinayapUrvaka upAzrayamAM praveza karIne gurunI samIpe upasthita thAya, IryApathikI kAyotsarga kare ane guru samakSa AvI AlocanA pratikramaNa kare. __ AbhoittANa NIsesaM, aiyAraM jahakkama / gamaNAgamaNe ceva, bhattapANe va saMjae /
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 6.-1:viSau 193. chAyAnuvAda : Abhogya niHzeSam, aticAraM yathAkramam / gamanAgamane ceva, bhaktapAne ca saMyataH // zArtha :- saMjae = sAdhu gamaNAgamaNe = gamanAgamananI yAma bhattapANe = bhADA2-pA vaDovAmAMbAbANisesa = saMpUrNa aiyAra = matiyArone jahakkama = anumathI AbhoittANa = viyA2 4Ine , yA 43. bhAvArtha:- AlocanA pratikramaNa karatAM pahelAM muni gamanAgamana ane AhAra pANInI gaveSaNAnA aticArone kramapUrvaka yAda karI le. ujjupaNNo aNuvviggo, avvakkhitteNa ceyasA / Aloe gurUsagAse, jaM jahA gahiyaM bhave // chAyAnuvAda : RjuprajJaH anudvignaH, avyAkSiptena cetasA / Alocayed gurusakAse, yadyathAgRhItaM bhavet // zArtha:- ujjupaNNo = sa28 buddhivANo, * prAza aNuvviggo = 6 sita muni, zAMta svabhAvI jaM pArtha jahA - prabhArI gahiaM = ahe| abhive = DoyatanavA prArathI avvakkhitteNa ceyasA = avyAkSipta (vikSipta) vittathI, methitte gurUsagAse = zuru sabhI Aloe = AloyanA 43, he. bhAvArtha:- A rIte kAyotsarga karI, aticArone yAda karyA pachI Rju prAjJa(sarala buddhivALA) zAMta svabhAvI muni ekAgra cittathI gurunI samIpe AlocanA kare arthAt je rIte AhAra-pANI prApta karyA hoya te rIte gurune kahe. Na sammamAloiyaM hojjA, puTvi pacchA va jaM kaDaM / 91 puNo paDikkame tassa, vosaTTho ciMtae imaM // chAyAnuvAda : na samyagAlocitaM bhavet, pUrvapazcAdvA yatkRtam / punaH pratikrAmeta tasya, vyutsRSTazcintayedidam // AGEArtha :- puTvi = pUrva, paDeyAM pacchA = pazcAt, pachI kaDaM = 438 // jaM matiyAronI samma = sabhyaH prArathI AloiyaM = sAloyanA Na hajjA = na hoya to tassa = tenaM paNo = za. pIvAra paDikkame = prtibhe| 2 vosaTTho ayotsazana imaM // prabhArI ciMtae ciMtana 3.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra bhAvArtha:- pahelAM ke pachI thayelA doSonI kadAcit te vakhate barAbara AlocanA na thaI hoya to bIjIvAra paNa tenuM pratikramaNa kare ane tyArapachI kAyotsarga karI A prakAranuM ciMtana kare. 92 194 aho jiNehiM asAvajjA, vittI sAhUNa desiyA | mokkhasAhaNaheussa, sAhudehassa dhAraNA // chAyAnuvAda : aho ! jinairasAvadyA, vRttiH sAdhUnAM darzitA / mokSasAdhanahetoH, sAdhudehasya dhAraNAya // zaGEArtha :- aho = Azcarya che }, "aho" AA AhlAha (bhAvayukta ubhyaae| che jiNehiM = 4inezvarone sAhUNa = sAdhukhane bhATe asAvajjA asAvadya-pApa rahita vittI goyarI35 vRtti desiyA - upadeza khApyo che mokkhasAhaNaheussa = te bhokSa sAdhanAnA hetu bhUta sAhudehassa = sAdhunA zarIrane dhAraNA = dhArA 2vA bhATe che. = bhAvArtha:- aho ! zrI jinezvaroe mokSanA sAdhanarUpa jJAna, darzana ane cAritranA AdhArabhUta zramaNa dehane dhAraNa karavA mATe kevI nirdoSa(gaveSaNA)vRtti dekhADI che ke temAM koIpaNa pApa doSa vinA zarIranuM saMrakSaNa thAya che ane mokSanI sAdhanAmAM paNa vighna na thAya. 93 NamukkAreNa pArettA, karittA jiNasaMthavaM / sajjhAyaM paTThavittANaM, vIsamejja khaNaM muNI // chAyAnuvAha : namaskAreNa pArayitvA kRtvA jinasaMstavam / svAdhyAyaM prasthApya, vizrAmyet kSaNaM muniH // = AGEArthaH- NamukkAreNa = namaskAra maMtrathI pArittA = DAyotsarga pANIne karittA jiNasaMthavaM logassanA pAunu uyyArA rIne sajjhAyaM = svAdhyAyane paTThavittANaM = saMpUrNa DarI muNI bhuni khaNaM = kSamAtra vIsamejja = vizrAma se. = bhAvArtha :- kAyotsargamAM uparanuM ciMtana karI, namaskAra maMtranuM uccAraNa karI, kAyotsargathI nivRtta thayA, pachI muni jinezvara devonI stutirUpa logassanA pAThanuM uccAraNa kare ane alpa svAdhyAya karIne kSaNavAra vizrAMti kare. 94 vIsamaMto imaM ciMte, hiyamaTTha lAbhamaTThio / i me aNuggahaM kujjA, sAhU hujjAmi tArio //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 6.-1:viSau 195 chAyAnupA : vizrAmyan imaM cintayet hitamarthaM lAbhArthikaH / yadi me anugrahaM kuryAt, sAdhurbhavAmi tAritaH // AGEArtha :- lAbhamaTThio = mizana sAmano arthI sAdhu vIsamaMto = vizrAma 42to imaM = // prabhA hiyamaTuM = tirI ciMte = ciMtana 53 jai = he oI sAhU = sAdhu, zreSTha me = bhaa| 52 aNuggaha = mAra devAno anugraDa kujjA = 42 to DuMtArio = (masabhudrathI tarI hujjAmi = 16. bhAvArtha :- nirjarArUpa lAbhano Icchaka muni vizrAma karatA A pramANe kalyANakArI ciMtana kare ke "koIpaNa munivara mArA upara anugraha karIne A mArA AhAramAMthI thoDuM le to huM saMsAra samudrathI tarI jAuM." sAhavo to ciyatteNaM, NimaMtejja jahakkama / 95 jai tattha kei icchejjA, tehiM saddhiM tu bhuMjae // chAyAnuvAda: sAdhustato ciyatteNa, nimantrayed yathAkramam / yadi tatra kecid iccheyuH, taiH sArdhaM tu bhuJjIta // AGEArtha :- to = te bhATe, tyA2 pachI sAhavo = sAdhuone ciyatteNaM = prItipUrva jahakkama = yathA, anubhe NimaMtijja = nimaMtra Ape jai = ho tattha = ta nimaMtrita sAdhuomAthI kei = o' icchijjA = (mo4na 42vAnucha to tehiM saddhiM = tamonI sAthe bhuMjae = mo4na 42. bhAvArtha - A pramANe vicArIne dIkSA paryAyanA kramathI badhA zramaNone AmaMtraNa Ape ane AmaMtraNa ApatAM jo koI sAdhu AhAra karavAnI IcchA kare to tenI sAthe AhAra kare. aha koi Na icchijjA, tao bhujjejja egao / Aloe bhAyaNe sAhu, jayaM aparisADiyaM // chAyAnuvAda : atha ko'pi necchet, tato bhuJjItaikakaH / Aloke bhAjane sAdhuH, yataM aparizATayan // AGEArtha :- aha = nimNtr|| 21 // chata me koi = is sAdhu Na icchijjA = mAra sevAnI 2ch| na 42 tao = to, tyAre sAhU = te nimNtr| 42nAra sAdhu eggao = meso 4 Aloe bhAyaNe = pra yukta paDo pAtramA jayaM = yatanApUrva aparisADiyaM = nIye nahI , DhogatAM bhujijja = (mo4na 43. bhAvArtha:- jo koI sAdhu AhAra karavA na Icche to te ekalo ja pahoLA mukhavALA bhAjanamAM(pAtramAM) 96
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 196 zrI dazavaikAlika sUtra yatanApUrvaka, nIce na verAya tevI rIte AhAra kare. vivecana : prastuta ATha gAthAomAM gaucarI gayelA sAdhunI upAzrayamAM pravezavidhi, AlocanAvidhi, AhAra nimaMtraNa vidhi ane aMte AhAra karavAnI vidhinuM kramazaH nirUpaNa che. paDapAyamAna saMpurva DidiyA :- je bhikSu svasthAne AvIne AhAra karavA Icche che te afpaMDaya- AhAranA pAtra sahita Anma- AvIne, vaMdu paDilehamakAnanI-upAzrayanI pratilekhanA kare arthAt upAzrayamAM Ave. A rIte satyAsImI gAthAno saMpUrNa artha che- gurunI AjJApUrvaka gocarI gayelA bhikSu upAzrayamAM AvIne AhAra karavA icche to vidhipUrvaka upAzrayamAM praveza kare. visittA - sUtrakAre A zabda dvArA praveza vidhine sUcita karI che. vinayapUrvaka upAzrayamAM praveza kare. sahu prathama mantha vaMlAmi zabdocAra dvArA vinaya pragaTa kare. tenI sAthe ja nisithI nisithI zabdanuM traNa vAra uccAraNa kare. te zabdoccAra dvArA gurune sUcana kare ke "ApanI AjJApUrvaka gocarInA Avazyaka kAryathI nivRtta thAuM chuM. tyArapachI sAte guNo = gurunI samIpe jAya. prastuta gAthAmAM gurune AhAra pANI dekhADavA tevo pATha nathI paraMtu gurunI samIpe javAnuM tAtyarpa e ja che ke tyAM jaIne vinayapUrvaka AhAra pANI dekhADe ane phariyAvAdamAvAva paDakhe = IriyAvahinA pAThathI gamanA- gamananuM pratikramaNa kare. kAmottAba... :- gAthA aThyAsImAM IryAvahi sudhInuM kathana karyA pachI A nevyAsImI gAthAmAM batAvyuM che ke muni saMpUrNa aticArone guru samakSa pragaTa karatAM pahelAM svayaM vyavasthita rIte yAda karI le(1) gamanAgamana mArga saMbaMdhI (2) AhAra pANInI gaveSaNA saMbaMdhI. te sivAya koI vizeSa vArtA ke prasaMga koI gRhasthanA gharamAM thayo hoya ke dekhyo hoya to tene paNa smRtimAM le ane vicAra kare che temAM mane kayo aticAra doSa, anAcAra doSa lAgyo che? ane temAM guru samakSa AlocanA karavAnuM zuM che? tene krama pramANe yAda karIne temaja goThavaNI karIne yathArtha bhAve vicAre; gAthAnA pUrvArdhano A bhAva che. mAno gusaTI :- sAdhu Atma vizuddhi mATe guru samakSa athavA gurunI AjJApUrvaka anya vaDIla zramaNa samakSa AlocanA kare. gAthA nevyAsI pramANe anuzIlana ciMtana karyA pachI A gAthA nevuMmAM munine guru samakSa AlocanA karavAnuM sUcana che. te mATe gAthAnA pUrvArdhamAM AlocanA karanAra vyaktinA traNa Avazyaka guNo darzAvyA che- (1) te AlocanA karanAra bhikSu 3juvo = sarala buddhivALo thaIne AlocanA kare. (2) udvega rahita-zAMta svabhAve ane gaMbhIra hRdaye AlocanA kare. (3) ekAgracitta thaIne AlocanA kare. tAtyarpa e che ke AlocanA samaye (1) kaMI paNa chupAvavAnI vRtti na thavI joIe (2) AhAra karavA vagerenI utAvaLa, vyagratA na thavI joIe (3) citta ke ciMtana dhArA kyAMya
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, u.-1: piMkaiSaNA [ 197] bIje na javI joIe. gaMgada diye dave - gAthA nevuMnA A cothA caraNamAM guru samakSa zuM AlocanA kare tene spaSTa karyuM che. te vAkyanA be prakAre artha thAya che- (1) gAthA nevyAsI anusAra munie je je viSaya ane aticAra doSa (gamanAgamana tathA gaucarInA) yAda karyA che te viSayone ane doSone guru samakSa pragaTa kare (2) = nahIM = je je rIte, je je padArtha nahitya bhave = grahaNa karyA che, levAmAM AvyA che te te viSayanI AlocanA kare. A baMne ya artha ahIM sApekSa che, prAsaMgika che. puNo pahine :- pahelAM ke pachInA koIpaNa aticAra vagerenA viSayo chadmastha dazAnA kAraNe ciMtana, grahaNa ke AlocanA pratikramaNamAM rahI gayA hoya to muni tene zAMtithI pharI pharI yAda karI, guru samakSa AlocanA pratikramaNa karI le. temAM koI prakArano saMkoca bhAva ke ALasa muni na kare. ahIM vyAkhyAkAroe eka vAta vizeSa spaSTa karI che ke guru te samaye koI kAryamAM vyasta hoya; ruNa, vRddha avasthAmAM hoya athavA dhyAna vagere sAdhanAmAM lIna hoya, tyAre muni guru dvArA niyukta, pUrva sUcita koIpaNa sthavira, vaDIla zramaNa pAse AlocanA vagere kare. loko naM - AlocanAnuM kArya pUrNa karyA pachI munine potAnI saMyama vRtti ke bhikSAvRtti athavA to jinezvara dvArA upadiSTa A saMyama mArga pratye aMtara manamAM anumodanA ane ahobhAva prakaTa karavAno saMdeza ekANuMmI gAthAnA A aMtima caraNamAM Apyo che ke muni kAyotsargapUrvaka A prakAre bANumI gAthA pramANe) ciMtana kare. anihiM. - A bANuMmI gAthAmAM ahobhAvavALA ciMtananA viSayane spaSTa karyo che. saMsAramAM loko zarIra poSaNa, parivAra poSaNa ane Indriya poSaNa mATe vividha pravRttio-pApAcaraNonuM sevana kare che. temAMthI munine indriya poSaNa to hoya ja nahIM kema ke te tenA sarvathA tyAgI hoya che. zarIra poSaNa ane parivAra poSaNa paNa munione hotuM nathI paraMtu tenI jagyA zarIra nirvAha vRtti ane ziSya parivAra(samudAya) nirvAhavRtti teone hoya che. tema chatAM trikAladarzI parama kRpALu sarvajJa prabhue zramaNa jIvananA nirvAha mATe anupama nirdoSa bhikSA vRttinuM nirUpaNa karyuM che. te bhikSA vRtti mATe prabhue betAlIsa, suDatAlIsa ane apekSAe seMkaDo niyama upaniyamonuM sUcana aneka AgamomAM karyuM che. teinuM saMkalana A pustakamAM pariziSTarUpe ApyuM che. temAM prastuta dazavaikAlika sUtranA A adhyayanamAM ane AcArAMga ra/1/1-11mAM ekI sAthe suvistRta mArgadarzana che. A sarva mArgadarzana ane sUcanone najaramAM rAkhI, sAdhaka gocarI prasaMge AlocanA pratikramaNa karyA pachI, kAyotsarga mudrAmAM vItarAga mArga pratye ahobhAvamAM A rIte lIna bane ke mAre mokSaprAptinI sAdhanA karavI che ane te sAdhanA A mAnava zarIranA mAdhyame ja thAya che tathA A zarIrane TakAvavA, tenAmAM AhAranA pugalono prakSepa karavo Avazyaka thAya che. te AhAra pugalone prApta karavA gaucarInI A niSpApa vRtti jinezvaroe darzAvIne anupama upakAra karyo che. mArA paNa mahAna zubha karma saMyoga che ke mane Avo suavasara prApta thayo che. A rIte AhAra karavA pahelAM jinavANInI anumodanA karI
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra bhikSu mahAnirjarAno lAbha prApta kare, evo A bANuMmI gAthAno ghoSa che. mATe sAdhu A gAthAnA pratyeka padone ane tenA bhAvone potAnI rage-ragamAM ramAvI de. 198 khamu rekhaM... :- IrSAvahi ane gaucarI saMbaMdhI pratikramaNa thayA pachI jinavANI pratye ahobhAva ciMtanano kAyotsarga pUrNa thatAM, te pachInI vidhi A trANuMmI gAthAmAM kahI che. tenA bhAva saraLa ane spaSTa che ke muni namaskAra maMtranA uccAraNa sAthe kAryotsarganI parisamApti karatAM covIsa jinezvaronI bhakti stuti mATe logassanA pAThanuM uccAraNa kare, zAstrano svAdhyAya kare ane kaIka vizrAma kare. te vizrAma samaye sAdharmika zramaNone ane guru bhagavaMtone potAnA AhAramAMthI arpaNa karavAno saMkalpa kare. gAthA corANuMmAM AhAra niyaMtraNanuM saMkalpa ane gAthA paMcANuMmAM nimaMtraNa vidhi tathA sadhArmika sAthe bhojana temaja gAthA IndumAM koI zramaNa nimaMtraNa svIkAra na kare tyAre potAne prApta AhAra svayaM karavo, vagere bhAvo che. diyamAM tAmakrimo :- lAbhArthI = mokSArthI, nirjarArthI muni. hitakArI - AtmahitanuM ciMtana kare. A be zabdomAMthI eka zabda sAdhunuM vizeSaNa che ane eka zabda ciMtananuM vizeSaNa che. miteSna nahavanAma :- zramaNa samudAyamAM AhAra karavAnI paddhati be prakAre hoya che- (1) eka maMDalamAM sAmuhika AhAra karanAra (ra) svataMtra abhigraha yukta AhAra karanAra. sAmuhika AhAra karanAra zramaNa dvArA potAnA vibhAgamAM AvelA AhAramAMthI vaDIlanA kramathI niyaMtraNa karavuM ane abhigrahadhArI zramaNa dvArA potAnI svataMtra lAvelI gaucarImAMthI niyaMtraNa karavuM, niyaMtraNa karavAmAM koI zramaNanI AvazyakatAnI pUrti thaI jAya che. niyaMtraNa karanArane potAnA hakanA tyAgano lAbha thAya che. tethI parasparamAM mAna-sanmAna, prIti bhAvanI vRddhi thAya che. nimaMtraNano krama che- AcArya, upAdhyAya, dIkSA sthavira, vaya sthavira, rogI, tapasvI, navAgaMtuka, navadIkSita, ratnAdhika ane aMte nAnA zramaNone nimaMtraNa karavuM. krama sAcavavAthI koIno avinaya na thAya. Alok mALe :-nimaMtraNa vidhi pUrNa thatAM gAthA chatnuMmAM AhAra karavAnI vidhi darzAvI che ke muni pahoLA mukhavALA pAtramAM AhAra kare. pahoLA pAtramAM AhAra karatAM AhAranA padArthomAM jIva jaMtunI pratilekhanA barobara thAya ane koI akhAdha padArtha-kAMkaro, kacaro vagere hoya to sahaja dekhAya jAya. nayaM ariyAliya :- A zabdathI muninI kAyika yatanA sUcita karI che ke AhAra karatA muni aMza mAtra paNa DhoLyA vinA yananApUrvaka AhAra kare, nIce bhUmi para kaI verAya nahIM. DhoLAvAthI khAdha padArthano vinAza cAya, saphAI karavAnA kAryanI vRddhi thAya ane jIvonI virAdhanA thAya. mATe muni pUrNa jayaNApUrvaka AhAra kare. AhAra niyaMtraNanI vistRta vidhi ane AhAra karavA saMbaMdhI vivekanuM varNana praznavyAkaraNa sUtra 21/11 pRSTha 164thI jANavuM.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-5, 6.-1:piMparI | 199] paribhogeSaNAnA dhUma-doSano viveka : tittagaM ca kaDuyaM ca kasAyaM, aMbilaM ca mahuraM lavaNaM vA / eyaM laddhamaNNattha pauttaM, mahughayaM va bhujijja saMjae // chAyAnuvAda : tiktakaM vA kaTukaM vA kaSAyaM, amlaM vA madhuraM lavaNaM vA / __etallabdhamanyArthaprayuktaM, madhughRtamiva bhuJjIta saMyataH // AGEArtha :- saMjae = yatanAvAna sAdhu, muni eyaM = 20 pr||2nii laddhaM = motividhiyI maNesa aNNattha pauttaM = anyane bhATe banAve tittagaM = tij, mati bharayAvANuMkaDuyaM = kasAya = pAye, tU aMbilaM = mATuM mahuraM = madhura lavaNaM = pAeM khoya to tene 55 // mahughayaM va = dhI-sA2nI hema mAnI prasannatAnI sAthe bhuMjijja = bilya, 52. bhAvArtha - gRhastha potAne mATe banAveluM ane sAdhue vidhipUrvaka meLaveluM te bhojana tIkhuM, kaDavuM, kasAyeluM, khATuM, madhura ke khAruM game tevuM hoya paraMtu muni tene ghI-sAkaranI jema mAnIne premapUrvaka vApare, Aroge. arasaM virasaM vAvi, sUiyaM vA asUiyaM / 98 ullaM vA jai vA sukkaM, maMthukummAsabhoyaNaM // uppaNNaM NAihIlijjA, appaM vA bahu phAsuyaM / muhAladdhaM muhAjIvI, bhuMjejjA dosavajjiyaM / chAyAnuvAda: arasaM virasaM vA'pi, sUpitaM vA'sUpitam / Ardra vA yadi vA zuSkaM, manthukulmASabhojanam // 98 // utpannaM nAtihIlayet, alpamapi bahu prAsukam / mudhAlabdhaM mudhAjIvI, bhuJjIta doSavarjitam // 19 // zArtha :- uppaNNaM = vipithI prApta 42do AhAra arasaM = 2sa sita virasaM = viparIta 2savANa, amno| 2savANo sUiyaM = saMrita, bhasAra asUiyaM = saM22 na 42do, dhAra na do, masA 2Dita ullaM = 2sato sukkaM = zu maMthu = morayU kummAsabhoyaNaM = sahana no mADA2 appaM vA = 85 pramANAmAM bahuphAsuyaM = ugu prabhAmA Doya, paryApta Doya NAihIlijjA = tenI apaDesanA na 43, paraMtu muhAjIvI = niHspRDamA, manAsatamA vana vanAra muhAladdhaM = pratyu5712 vinA sa4 prApta phAsiyaM = prADAra dosavajjiyaM = saMyonAhi hoSothI
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 200 | zrI dazavaikAlika satra rahita muninA prasannatAthI sevana kare. bhAvArtha:- prApta thayelo AhAra svAda rahita hoya ke amanojJa svAdavALo hoya, masAledAra hoya ke masAlA rahita hoya, rasadAra hoya ke zuSka hoya, boranuM cUrNa hoya ke aDadanA bAkaLAnuM bhojana hoya, temaja bhojana alpa maLe ke vadhu maLe paraMtu maLelA AhAranI ke dAtAnI muni niMdA na kare ane ati prazaMsA paNa na kare paraMtu niHspRha bhAve kevaLa saMyamanuM dhyeya rAkhIne jIvanAra bhikSu acitta, nirdoSa ane sahaja prApta thayelA AhArane pavitra pariNAmathI mAMDalAnA doSa TALIne Aroge. ll98-9. vivecana : paribhogeSaNAnA(mAMDalAnA) mukhya pAMca doSa che, temAM bIjo dhUmatoSa che. te doSathI sAdhaka mukta rahe, te mATe prastuta traNa gAthAomAM vibhinna rIte mArgadarzana ApyuM che. mAMDalAnA pAMca doSonuM spaSTI- karaNa pariziSTamAM juo! tiraMga - gAthA-97nA pUrvArdhamAM bhojananA Sasono ullekha che. SaTurasa bhojana sAhityika graMthomAM ane dhArmika graMthomAM prasiddha che. te anusAra ahIM bhojananA padArtho saMbaMdhI varNanamAM SasonA nAma che. tema chatAM AgamanA tattva varNanomAM rasanA pAMca bheda karavAmAM Ave che te sApekSa che. temAM mIThuMne judu na kahetA koImAM samAveza karavAmAM Ave che. pAMca rasa- (1) tikta (tIkho) = suMTha, marI Adi (2) kaTuka (kaDavo) = lImaDo, kArelA Adi (3) kaSAyelo(tUro) = haraDe, baheDA, triphalA vagere (4) khATo = AMbalI lIMbu Adi (5) mITho(madhura) = goLa, khAMDa, sAkara vagere. sAdhune koIpaNa rasavALA khAdya padArtha prApta thaI zake che. aUArthI paDatuM :- zramaNa je kaMI paNa bhikSAmAM grahaNa kare te anya mATe (gRhastha mATe) banAvelA padArthane ja grahaNa kare che. teno nirdeza karatAM ahIM darzAvyuM che ke te padArtho anya mATe banAvelA hoya che; tethI te padArtho tenI rUci ane viveka anusAra ja hoya che ane zramaNane to nirdoSa maLyA che, tethI temAM muni samabhAva saMtoSa rAkhe. mahuvaM niSNa -madu zabda ahIM mIThA(madhura) arthamAM prayukta che. kozamAM mahuneda = mIThA mUtrano roga ane madamoya = mIThuM bhojana, evA prayoga darzAvyA che -[ sacitra ardhamAgadhI koza pRSTa-114 / bhAga-4 zatAvadhAnI 5. ratnacaMdrajI ma.sA.].gaucarI karatAM muni samabhAva rAkhI tikta, kaTuka vagere prApta sarva padArthone ghI-sAkara samajIne samabhAvanI prasanna mudrAthI Aroge. ghI-sAkaranuM bhojana svAdanI apekSA, guNanI apekSA ane ucca padArthanI apekSA tathA vyavahAra pravRttinI apekSA zreSTha ane tuSTI puSTIvALuM bhojana manAya che. tene ArogavAmAM mAnavane sahaja prasannatA rahe che. tethI sUtrakAre tenI upamA ApIne kahyuM che ke sAdhune nirdoSa temaja anya mATe kRta evI prApta bhikSAnA padArtho arasa ke virasa hoya to paNa suMdara pariNAmathI ja ArogavA joIe. kAraNa ke sAdhune mATe AhArano svAda nahIM paraMtu tenI nirdoSatA ja prasannatAnuM kAraNa bane che. tevA suMdara pariNAmo mATe munievairAgyabhAva
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 9-1: piMDeSaNA [ 201] ane jinAjJA pratye bahumAna rAkhI, halakSI ke svAdalakSI vRttine dUra karIne Atma saMyama lakSI vRtti rAkhavI atyaMta jarUrI che. agutyu paDatta ane mahAyaM zabdanA anya artha paNa vyAkhyAkAroe karyA che. prastutamAM prAsaMgika eka-eka artha svIkAra karela che. marAM vira vAvi... - arasa, virasa vagere zabdonuM tAtparya zabdArtha bhAvArthamAM spaSTa karyuM che. gAthA-98mAM ATha zabdo ApyA che ane gAthA-99nA pUrvArdhamAM kahyuM che ke tevA padArtha sAdhune nirdoSa bhikSAvRttithI prApta thayA che, atyaMta prAsuka kalpanIya che; to pachI te dekhAvamAM ke svAdamAM kevA paNa hoya, mAtrAmAM atyalpa prApta thayA hoya, to ya bhikSu te padArthonI ke tenA saMbaMdhI dAtAnI koIpaNa prakAre avahelanA kare nahIM ane te nimitte potAnuM manomAlinya kare nahIM. muniddha = yaMtra, maMtra, taMtra auSadhi vagerethI upakAra karyA vinA je Agamokta gaveSaNAvidhithI sahaja nirdoSa AhAra prApta thAya te AhAra mulAlabdha kahevAya che. jaina muni AhAra prApta karavA mATe koIpaNa prakAre AjIvikA vRtti kare nahIM; mahenata, majUrI kare nahIM; gRhasthanuM koI kArya kare nahIM paraMtu potAnA saMyama nirvAha mATe prabhu AjJAthI bhikSAvRtti dvArA AhAra prApta kare che. teno te AhAra pUrNa rIte mUlya rahita (vagara mUlya) prApta thAya che te kAraNe ahIM sAdhunA AhArane zAstrakAre muhANa = vagara mUlya prApta, evA viziSTa vizeSaNathI darzAvyo che. munIvara :- tenA be artha thAya che- (1) je jAti kula AdinA AdhAre AjIvikA kare nahIM te, (2) zarIra puSTi ane IndriyaviSaya lAlasA AdithI nirapekSa, mAtra saMyama nivANArthe niHspRha ane anAsakta bhAvathI jIvana jIvanArA. tAtparya e che ke upadeza Adi koI prakAranA badalAnI(pratyupakAranI) IcchA vinA niHspRha bhAvathI je kAMI AhAra maLe tenAthI je jIvana nirvAha karanAra hoya che, tene mudhAjIvI kahe che. A viSayane samajAvavA mATe eka daSTAMta graMthomAM maLe che. zreSTha dharmanI oLakhANa te dharmanA guruthI ja thaI zake che. je dharmaguru niHspRha ane niHsvArtha buddhithI AhAra vagere laIne jIve che, teno ja dharma sarvazreSTha hoya che. ekadA dharma ane dharma gurunI zreSThatA nakkI karavA mATe eka rAjAe ghoSaNA karAvI ke rAjA bhikSAcarone lADavAnuM dAna devA Icche che. A sAMbhaLI aneka bhikSAcaro AvyA. rAjAe pratyekane pUchyuM, Apa loko kevI rIte Apano jIvana nirvAha karo cho? temAMthI eka bhikSue kahyuM ke- huM kathaka chuM, "kathA kahIne moDhAnI pravRttithI nirvAha karuM chuM." bIjAe kahyuM, huM saMdeza vAhaka chuM eTale paganI pravRttithI nirvAha karuM chuM. trIjo bolyo, huM lekhaka chuM eTale hAthanI pravRttithI nirvAha karuM chuM. cothAe kahyuM , huM lokono anugraha meLavIne nirvAha karuM chuM ane aMte pAMcamA jaina bhikSue kahyuM, "huM saMsArathI virakta mudhAjIvI nigraMtha chuM. huM niHspRha bhAvathI AhAra prApta karuM chuM. te AhArane anAsaktabhAve bhogavI saMyama nirvAha karI mokSa sAdhanA mATe jIvuM chuM. tenA mATe koI prakAranI adhInatA ke pratibaddhatA svIkAra karyA vagara je kAMI AhAra maLI jAya temAM saMtoSI rahuM chuM. A sAMbhaLIne rAjA ghaNA prabhAvita thayA ane
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 202 ] zrI dazavaikAlika satra tene sudhAjIvI sAdhu jANIne tenI pAse pravrajita thaI gayA. tAtparya e che ke mokSanI sAdhanA karanAra gRhatyAgI mATe mudhAjIvI vRtti ja sarva apekSAe zreSTha ane hitakArI che. niSNA rolAM :- muni doSono tyAga karIne nirdoSa rIte AhAra kare. zAstrakAre A gAthAomAM AhAra saMbaMdhI doSa varjita vidhi ane zuddhi bannenuM nirUpaNa karyuM che- (1) vidhi = munine je pAtramAM bhojana karavAnuM hoya tenuM moTuM pahoLuM ane khulluM hovuM joIe. jethI bhojana karatI vakhate temAM koI jIvajaMtu hoya to sArI rIte joI zakAya. tevA bhAjanamAMthI AhAranA kaNo nIce na paDe, AjubAju na verAya, te rIte muni yatanApUrvaka bhojana kare. (2) zuddhi = Atmazuddhi mATe ane rasendriyanA vijaya mATe zAstrakAre aneka sUcano karyA che tenuM tAtparya e che ke nirdoSa AhAranI prApti sAdhu mATe jeTalI mahattvanI che, teTalI ja mahattA tene nirdoSa rIte bhogavavAnI che. sAdhune prApta thayelo AhAra sarasa ke nIrasa, snigdha ke zuSka, kaDavo, kaSAyelo Adi koI paNa rasavALo hoya to temAM muni aMza mAtra rAgadveSa karyA vinA saMpUrNa samabhAva sAthe, prasanna citte, ghI-sAkara samAna samajIne te AhArane vApare. A rIte muni nA to i = doSa rahitapaNe AhArane Aroge. prastutamAM sAdhunI AhAra vidhine sUtrakAre vistArathI samajAvI che. temAM temano gahana Azaya pragaTa thAya che ke sAdhu AhAra karavA chatAM anAhAraka bhAvane puSTa kare, dehAsaktine choDI rasanendriya para vijaya prApta kare ane vinaya, vaiyAvacca vairAgya vagere AtmaguNone vikasAve. 100 mudhAdAtA ane mudhAjIvInI sugati : dullahA u muhAdAI, muhAjIvI vi dullahA / muhAdAI muhAjIvI, dovi gacchaMti suggaiM // tti bemi // chAyAnuvAdaH gumAstu mujAvAni, mudhAna vinoDala kurta mudhAdAyino mudhAjIvinaH, dvAvapi gacchataH sugatim ||iti brviimi|| zabdArthaH-muphAvADuM - niHsvArtha buddhithI denAra, aihika AzA vagara denAra, mudhAdAtA duhA = durlabha che, alpa hoya che muddAnI va = mUlya cUkavyA vinA, pratyupakAra karyA vinA, gRhasthanuM koI kArya karyA vinA prabhu AjJA anusAra bhikSA laI saMyama jIvana jIvanAra hova = bane AtmA surapAThuM = sugatine Rti = prApta kare che ti vema = A pramANe huM kahuM chuM. bhAvArtha - koI paNa badalAnI AzA vinA kevaLa niHsvArtha bhAvathI bhikSA ApanAra dAtA ane koIpaNa rIte mUlya cUkavyA vagara kevaLa saMyamanA nirvAha mATe prabhu AjJAthI bhikSA lenAra zramaNa nigraMtha; te baMne maLavA durlabha che arthAt A jagatamAM AvI vyakti bahu alpa hoya che ane te baMne nizcitarUpe sadgatine
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, urdU.-1 : piMDaiSaNA prApta kare che. sudharmA svAmIe kahyuM- jema bhagavAna mahAvIra pAsethI sAMbhaLyuM che tema meM tamane kahyuM che. vivecana : uddezakanI A chellI gAthAmAM aMtima maMgalarUpe sAdhu-zrAvaka baMnenA ujjavaLa bhaviSyane darzAvyuM 203 che. munhAvAyI :- koIpaNa prakAranA phaLanI AzA ke apekSA rAkhyA vinA niHspRha ane niHsvArtha bhAvathI supAtradAna denAra gRhasthane mudhAdAyI kahevAya che. te sagRhastha--zramaNopAsaka saMyamI jIvananuM mUlya samajIne, kevaLa saMyama mArganI-mokSa mArganI anumodanAnA ahobhAvathI ja nirdoSa AhAradAna kare che. dAna ApyA pahelAM, ApatA samaye ke ApyA pachI tenA aMtaramAM zramaNa pAsethI koI pratyupakAranI bhAvanA rahetI nathI. tAtparya e che ke samaju zrAvakane sAdhu pAsethI koI maMtra, taMtra, siddhi, auSadha-upacAra, dhanavRddhi, kulavRddhi, kRpAdaSTi prApta thAya tevI kAmanA rahetI nathI, mATe tevA zrAvaka muhAdAyI kahevAya che. jyAre dAna denAranA aMtaramAM AMzika paNa phaLanI AzA rahetI hoya tyAre teno apUrva lAbha samApta thAya che ane te mudhAdAyI kahevAtA nathI. je mudhAdAyI nathI tene nirjarAno ke saMyamamArganI anumodanAno lAbha maLI zakato nathI. sUtrakAre A zabdaprayoga dvArA dAna denAra gRhastha zramaNopAsakane nirdoSa ane niSkAma bhAve dAna ApavAnuM sUcana karyuM che. dovi gacchaMti suggaiM : :- mudhAdAyI ane mudhAjIvInuM je vizleSaNa karavAmAM AvyuM che tadnusAra Adarza jIvana jIvanArA zramaNa ane zramaNopAsaka, bhikSuka ane dAtA, lenArA ane ApanArA, baMne ya dharmanA uccakoTinA ArAdhaka thAya che. tethI teone A aMtima gAthAnA aMtima caraNamAM sadgati eTale vaimAnika devonI gati temaja mokSagatirUpa sarTiphikeTa ApyuM che. // prathama uddezaka saMpUrNa //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 zrI dazavaikAlika sUtra pAcamuM adhyayana [bIje udezaka] sarvAza AhAra karavAnuM vidhAna : paDiggahaM saMlihitANaM, levamAyAe saMjae / dugaMdhaM vA sugaMdhaM vA, savvaM bhuje Na chaDDae / chAyAnuvAdaH prati saMhi , nepamAtrathI saMyataH | __ durgandhaM sugandhaM vA, sarva bhuJjIta na chardet // zabdArtha-saMna - saMyamI sAdhupaDapAraM pAtrane sevAyara lepamAtra paryata sidittAmAM = AMgaLIthI lUchIne, cATIne duN = amanojJa va = athavA suN = manojJa savva = sarvane muMne = Aroge paraMtu cheku = kiMcitmAtra paNa choDe nahi. bhAvArtha - muni AhAra karatAM pAtramAM avaziSTa khAdya padArthanA lepamAtrane paNa AMgaLIthI lUchIne khAya. khAdya padArtha ane teno avaziSTa lepa manojJa hoya ke amanojJa hoya, pUrNa rIte lepa sahita te AhArane muni ArogI le paraMtu kiMcit mAtra choDe nahIM; pheMke nahIM. vivecana : prastuta gAthA dvArA sAdhunI bhojana vidhimAM asvAdavRtti ane svacchatAnuM nirUpaNa che. durSa suN - muninI AhAra vidhinA varNanamAM AvatA pu savuM, mukiMga-duTiMga evA prati pakSayukta zabdono zAbdika artha na letAM bhAvAtmaka artha atre levAya che. tethI A yugala zabdono prAsaMgika artha- "sArA-narasA padArtha, manojJa-amanojJa khAdya padArtha" tema thAya che. tethI ahIM paNa suiuM TuvayaM zabdano bhAvAtmaka artha grAhya che ke pAtramAM prApta thayelo AhAra manonukUla ke amanonukUla baMne prakArano hoya zake che. manojJa AhArane choDavAthI jonAra anya zramaNa ke gRhasthane aprIti thAya che, temaja amanojJa (ucchiSTa) padArthane choDavAmAM muninI svAdutA parilakSita thAya che. mATe prabhu AjJAnusAra munie durlakSa vRttino tyAga karI, svacchatA sAthe AhAra karavo joIe arthAt pAtramAM aMzamAtra paNa AhArano lepa choDyA vinA tene lUMchI dhoIne saMpUrNa AhArane ArogI levo joIe.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, udde.-2: piMDeSaNA 205 AhAra karatAM punaH AhArArtha gamana : sejjA NisIhiyAe, samAvaNNo ya goyare / ayAvayaTThA bhoccANaM, jai teNaM Na saMthare // tao kAraNasamuppaNNe, bhattapANaM gavesae / vihiNA puvvautteNaM, imeNa uttareNa ya // chAyAnuvAda: zAya naiSadha, samApannadhya jovare ! ayAvadartha bhuktvA , yadi tena na saMstaret // 2 // tata: kAraNe utpanne, bhaktapAnaM gaveSayet / vidhinA pUrvoktena, anenottareNa ca // 3 // zabdArtha - senA - upAzrayamAM binahi = svAdhyAya bhUmimAM, alpa samaya mATenuM sthaLa, anya sthaLa goyare - gocarImAM samAvI lAvelo AhAra jo kAyAvaku = aparyApta hoya jovA = bhojana karIne na = jo te = te AhArathI saMthare = nirvAha thaI zake tema na hoya tamo = to vALa = AhAranuM kAraNa 3Movo = utpanna thavA para putravattaLa = pUrvokta, prathama uddezakamAM kathita kha = A 3ttarekha = utara, AgaLanI vihipa = vidhithI mattAna = ana pANInI sAsaNa = gaveSaNA kare, zodha kare. bhAvArtha:- upAzrayamAM ke svAdhyAya karavAnA sthAnamAM bhikSAthI prApta AhAra karatAM munine jo te AhAra aparyApta thAya arthAt AhAra ocho thAya; kSudhA zAnta na thAya ane punaH AhAra lAvavAnI AvazyakatA UbhI thAya to muni prathama uddezakamAM dekhADelI vidhithI tathA A AgaLa kahevAmAM Avaze te vidhithI AhAra pANInI gaveSaNA kare. vivecana : prastuta gAthAomAM AhAra karyA pachI paNa punaH gaucarI javA mATe sUcana karyuM che. gocarI janAra bhikSu mAyAne = AhAranI mAtrAno(pramANano) jANakAra hoya che, vizeSajJa hoya che. te anubhavI zramaNa potAnI ke sAmuhika rUpe anya aneka zramaNonI AhAranI mAtrAne yathArtharUpe jANIne paryApta mAtrAmAM ja AhAra lAve che. to paNa kyAreka- (1) bhUlathI ocho AhAra Avyo hoya (2) AhAra maLavAnI durlabhatA thaI hoya (3) koI navI vastu saMbaMdhI anumAna khoTuM thayuM hoya (4) koI padArthanI upalabdhi barobara na thaI hoya (5) varasAda vagerenuM koI aMtarAya kAraNa AvI gayuM hoya (6) zramaNa vihAra karIne AvyA hoya (7) khAdya padArtha ane zArIrika saMyoganA kAraNe koI padArthanI
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 | zrI dazavaikAlika sUtra AvazyakatA UbhI thaI hoya, ItyAdi kAraNe punaH gocarI javAno prasaMge upasthita thAya che. te uparAMta vihAra, tapasyA vagerenA saMkalpathI paNa bIjIvAra gocarIe javAnI AvazyakatA bane che. sekjhA, Lisahipa - A be zabdonA ahIM be prakAre artha thAya che- (1) sennA = upAzraya ane khilahiyA = svAdhyAya sthaLa (2) sennA = zayana yogya sthaLa ane pAhiyA= alpakAla mATenuM vizrAma yogya sthaLa. sthAna be prakAranA hoya che- (1) jyAM saMpUrNa divasa ane rAtri rahI zakAya temaja divasa rAtrinI sarva pravRtti jyAM karI zakAya te (2) jyAM mAtra svadhyAya karavA ke thoDIvAra besavA mATe jatA hoya athavA vihAra karatAM eka--be kalAka mATe rokAyA hoya te A baMne sthaLomAM AhAra karI zakAya che. tethI prastutamAM AhAra sthaLa mATe be zabdono prayoga karI sUtrakAre baMne prakAranA sarva sthAnonuM saMkalana karyuM che. gayAvayajJA - aparyApta, jarUrIyAta karatAM ocho AhAra, bhUkha karatAM ocho AhAra. ahIM AthAvaku pAThAMtara prApta thAya che. A pAThAMtaranI apekSAe gAthAno artha A pramANe thAya cheAtmArthe, saMyamArthe, saMyama nirvAha mATe mukvA = AhAra karIne ja te saMthare = jo te AhArathI bIjA divasa sudhI cAlI zake tema na hoya; zarIra, tapasyA, vihAra vagerenI vyavasthA jALavI zakAya tema na hoya to varakha samuppa = tevuM koIpaNa kAraNa utpanna thatAM(samajAtAM) mattapApa vesaNa = AhAra-pANI mATe muni gocarI jAya. viviM :- prathama uddezakanI so gAthAmAM gocarI saMbaMdhI jANakArI ApIne zAstrakAre A bIjA uddezakamAM punaH gocarI javAnA mAdhyamathI anya aneka gocarInA niyamo ane viSayone samajAvyA che. tene mATe puSkaLa = pUrvoktavidhi ane sattA = uttarokta vidhi, evA zabdono prayoga karyo che. gaucarInA gamana kAlano viveka : kAleNa Nikkhame bhikkhU, kAleNa ya paDikkame / akAlaM ca vivajjittA, kAle kAlaM samAyare // chAyAnuvAdaH nena nid mizu, te ja pratikAt akAlaM ca vivarNya, kAle kAlaM samAcaret // zabdArtha - bihU = sAdhu vArtA = je gAmamAM bhikSAno je samaya hoya te samayamAM vizvane = bhikSA mATe jAya che = vaLI te = yathA samaye patine = bhikSA laIne pAcho pharI jAya atta = akAlane, bhikSAnA asamayane vivannittA choDIne vatte vArtA - yathA samaye ja, samaya anusAra, kAlayogya kAryanuM samAyare = samAcaraNa kare. bhAvArtha - bhikSA maLI zake tevA samaye ja muni gocarI mATe jAya ane samayanuM dhyAna rAkhIne gocarI laIne pAcho phare (upAzraye AvI jAya). gocarInA te kSetrika akAlano tyAga karI gocarI maLavAnA
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-5, udde.-2: piMDeSaNA 207 yogya kAlamAM muni gocarIe jAya. akAle carasi bhikkhU, kAlaM Na paDilehasi / __ appANaM ca kilAmesi, saNNivesaM ca garihasi // chAyAnuvAdaH savAre vasi bi , patta ratinisiT AtmAnaM ca klAmayasi, saMnivezaM ca garhase // zabdArthaH-fmahU = he mune ! tuM te = akAlamAM varasa = gocarI mATe jaIza aa - bhikSAnA kAlane na paDajodasi = joIza nahi to AkhA = potAnA AtmAne vinAneti = pIDA ApIza, da:khI thaIza = = ane bhagavAnanI AjJAno bhaMga karIne gii = gAmanI paNa riNi = nindA karIza. bhAvArtha- he muni! vibhinna kSetronA gocarI maLavAnA samayane jANyA joyA vinA jo tuM bhikSArthe jaIza ane samayanuM dhyAna rAkhIza nahi to tArA AtmAne tuM duHkhI karIza ane AhAra na maLavAthI te vasatinI paNa niMdA karIza. sai kAle care bhikkhU , kujjA purisakAriyaM / alAbho tti Na soejjA, tavo tti ahiyAsae // chAyAnuvAda: sati vAne varefmalsa, kuryAt puruSAram | alAbha iti na zocet , tapa ityadhisahet // zabdArtha -fmajavU bhikSu vA? = bhikSA yogya kALa sa = thAya tyAre ghare = bhikSA mATe jAya purisArivuM = puruSakAra-parAkrama nA = kare anAmo tti = alAbha thavA para, AhAra lAbha na thAya to paNa songa = zoka na kare tevo tti = anazanAdi tapa thaze, evo zubha vicAra karIne AdivAsA = kSudhAdi parISahane sahana kare. bhAvArtha - bhikSAnA yogya samaye nIkaLavA chatAM ane yogya prayatna karavA chatAM jo bhikSune bhikSA na maLe to zoka na kare, paraMtu Aje sahaja tapa thayo, ema mAnIne te alAbhane tathA kSudhA vedanIyane samabhAve sahana kare. vivecana : prastuta gAthAomAM yathA samaye gocarI javAnuM vidhAna karIne asamaye gocarI javAthI thatI hAninuM nirUpaNa che. bhikSA kAla saMbaMdhI vicAraNA zAstromAM be daSTie thaI che- (1) Agama daSTie (2) kSetra daSTie.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 ] zrI dazavaikAlika sUtra (1) Agama daSTie gaucarIno kAla - gaucarIno kAla Agama daSTithI gocarInA kAlanI vicAraNA be prakAre thaI che- (1) sAmAnya rIte vagara kAraNe nirogI zarIravALA bhikSue divasanA trIjA praharamAM gocarI javAnuM, pAchA pharavAnuM ane AhAra ArogIne te saMbaMdhI sarva kAryathI nivRtta thavAnuM hoya che. kAraNa ke uttarAdhyayana sUtranA chavvIsamA samAcArI adhyayananA varNana pramANe muni prathama dvitIya praharamAM kramazaH svAdhyAya dhyAnathI nivRtta thayA pachI trIjA praharamAM gocarI jAya evuM vidhAna che. temaja bhagavatI sUtra vagere zAstromAM aneka nigraMtha munionA gocarI javAnA varNanamAM trIjA praharano ullekha che. A sarva sAmAnya dhruva mArga che. (2) vizeSa rIte sakAraNa divasanA koIpaNa anukUla samaye muni gocarI jAya te Agama saMmata che. tenuM tAtparya e che ke munine jyAre rugNatA, nirbalatA, vRddhAvasthA hoya; vihArano thAka hoya, porasI vagere tapa mATe varyAtarAya karmano kSayopazama na thayo hoya, bhUkha-tarasanI sahanazIlatAno abhyAsa na thayo hoya; A sarva sthitiyomAM guru AjJA anusAra muni sUryodaya pachI ane sUryAsta pahelAM koIpaNa yogya samaye vivekapUrvaka gocarI jaI zake che. A tathyanI puSTi AcAra zAstra ane cheda sUtranA varNanothI thAya che. A rIte Agamika daSTie utsarga mArge trIjo prahara gocarInA kAla che ane vizeSa paristhitimAM divasano koIpaNa bhAga gocarIno kAla kahI zakAya che. (2) kSetradaSTie gocarIno kAla - te te kSetramAM rahetA lokonA bhojanano samaya te gocarIno kAla kahevAya che. zramaNone svayaMno ane te te kSetranA lokono samAdhibhAva jaLavAI rahe te mATe kSetranI daSTie kAlanI vicAraNA karavI ati Avazyaka che. kSetranI apekSAe ke lokonI apekSAe gocarIno koI nizcita kALa ke akALa thaI zakato nathI, pratyeka kSetra ane pratyeka gharamAM bhojanano samaya teonI paristhiti ane ruci anusAra bhinna-bhinna hoya che. mATe te baMneno yogya Azaya samajavo atyaMta jarUrI che. te A pramANe che- lokonI apekSAe gocarIno kAla lokonI apekSAe gocarIno akAla 1. loko jyAM, je gharomAM moDe sudhI sUtA rahetA dUdha, cA, nAstA karatA hoya to te hoya ane sAdhu gocarI jAya tyAre UThe ke AhAra-pANIno kALa che. UThavuM paDe to teone saMkoca thAya athavA dUdha moDuM Ave vagere kAraNe tyAM te gharonI apekSAe gocarI javAno akALa che.. savArathI madhyAhna sudhI je gharomAM koIne koI) 2. je kSetramAM ke gharomAM savAranA cA nAstAno vyakti bhojana karatI hoya, tethI vyakti ane samaya ekAda kalAkano hoya ane tyArabAda khAdya padArtha vyavasthita rIte maLatA hoya, te gharanA mANaso khetI, vyApAra ke nokarIe kSetra ane gharonI apekSAe te saMpUrNa samaya, jatA hoya tethI gharamAM koI na hoya athavA gocarI mATe kALa che. koI hoya to gharanA AraMbhika(sAvadha)
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, udde.-2: piMDeSaNA 209 kAmamAM hovAne kAraNe gocarI vahorAvavA mATe yogya na hoya. te samaye te kSetro, gharo mATe akALa gaNAya. 3. baporanuM bhojana taiyAra thaI javAno samaya) 3. je kSetra ke gharomAM AhAra pUrNa nipajavAno ane jamavAno samaya jyAM je kSetra, gharomAM | samaya 1ra1/rake 1pachIno hoya, tyAM10/11 kramazaH 10/11/1ra/1 vAgyAno hoya to te vAgyeno kALa akALa gaNAya. kSetra gharono kramazaH te te samaya gocarI javA mATeno kALa che. 4. bapora pachI paNa jyAM AhAra pANI |4. bapora pachI loko sUI jatA hoya; zAka ke vyavasthita rahetA hoya, jyAM pratyeka samaye dhAnya vagere saceta padArthone sudhAravA, sApha sAdhune vyavasthita rIte utsAhapUrvaka AhAra karavAmAM lAgI jatA hoya; jamyA pachI maLato hoya tyAM te sarva kALa che. bhojana phrIja AdimAM athavA akalpanIya rIte rAkhI mUkatA hoya to te apekSAe te akALa che. sAMja samaye jyAM dina chatAM jamavAno rivAja | 5. je loko rAtrimAM ja khAvAnuM banAvatA hoya, hoya;khAdya padArtha taiyAra rAkhatA hoya; gharamAM rAtribhojana karatA hoya ke ghare paNa rAtrie anya koI paNa khAdya sAmagrI upalabdha ja AvatA hoya athavA sUryAsta samaye rahetI hoya to te apekSAe gocarIno kALa rasoI karavAnI taiyArI karatA hoya to gocarI mATe tyAM javuM akALa gocarI gamana kahevAya. [noMdha: uparanI vigato sAmAnyatayA mArgadarzaka che; vizeSa to sAdhu-sAdhvIjInA anubhava, viveka ane gurUgama jJAna para nirbhara che.] kSetradaSTie kALamAM gocarI javAthI dAtA ane bhikSa baMnene AnaMda thAya temaja akALamAM javAthI bhikSune aMtarAyathI asamAdhi upaje ane gRhasthane kheda, saMkoca ke duHkha thAya che. prastuta gAthAomAM Agamika gaucarI kAlano vicAra na karatAM kSetradaSTie gocarInA kALa saMbaMdhI vicAraNA karI che. gAthAono viSaya spaSTa che ke muni samaye ja gocarI jAya, asamaye gocarI na jAya ane samaye ja gocarIthI pAcho pharI jAya. te uparAMta bhikSAkALa vyatIta thayA pachI paNa pharavAthI zAsananI laghutA thAya che. mATe sAdhue pratyeka kriyA vivekapUrvaka karavI joIe. anamo ri pa tapaLA- bhikSAcaryAnA samaye bhikSA mATe puruSArtha karavA chatAM paNa jo aMtarAya
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 | zrI dazavaikAlika sUtra karmanA udaye ke lokonA avyavasthita kAryakramanA kAraNe AhAra pANI na maLe athavA thoDA maLe; to evI sthitimAM sAdhu kheda na kare. paraMtu mane anAyAsa ja tapazcaryAno lAbha maLyo che, A prakAranA aMtaramukhI vicArathI manane prasanna rAkhe. AhArArthI prANIo prati viveka : tahevuccAvayA pANA, bhattaTThAe samAgayA / taM ujjuyaM Na gacchejjA, jayameva parakkame // chAyAnuvAdaH tathaivonvAvavA: prApaI:, mattArtha mAtA: I __ tajukaM na gacchet , yatameva parAkramet // zabdArtha - tadeva = temaja gocarIe jatA sAdhune koI sthAne marakUpa = AhAra pANIne mATe samAyA = ekatra thayelA 3SyavathI paNa = nAnA moTA prANIo hoya to te 3yyuM = teonI sanmukha thaIne, te sIdhA rastAthI ja chinnA = na cAle, na jAya navameva = cAle to yatanApUrvaka, vivekayukta parane = gamana kare. bhAvArtha :- jyAM nAnA moTAM pazu pakSIo khorAka mATe ke caNa mATe ekaThAM thayelA hoya tyAM tenI sanmukha thaIne bhikSu gamana na kare athavA te sIdhA mArgathI na cAle paNa upayogapUrvaka bIje mArgethI gamana kare athavA bIjo mArga na hoya to tyAM yatanApUrvaka cAle. vivecana : prastuta gAthAmAM sUkSmatama ahiMsA pAlana saMbaMdhI viveka darzAvyo che. tadeva 3SyAvayA pANI... - muni bhikSA mATe gamana karatA hoya te samaye rastAmAM koI jagyAe caNavA mATe athavA caravA mATe ke pANI mATe nAnA moTA pakSI athavA pazu ekaThA thayA hoya to te mArge sAdhu-sAdhvIe javuM na joIe. tevA mArge cAlavAmAM pakSIo bhayathI phaphaDIne UDI jAya ane pazuo bhaDakIne doDAdoDI karI mUke, temaja te jIvone khAvApIvAmAM aMtarAya thAya, vAyukAya jIvonI virAdhanA thAya; ItyAdi aneka prakAre anya jIvone pIDA thAya che mATe muni te mArga para pazu, pakSIone joIne bIjA mArgethI yatanApUrvaka jAya. kAraNa ke ahiMsA mahAvratI muni koIpaNa jIvane bhaya ke trAsa thAya, AhArano aMtarAya thAya, tevI pravRtti karatA nathI. gharomAM besavA UbhA rahevAno viveka : goyaraggapaviTTho ya, Na NisIejja katthaI / kahaM ca Na pabaMdhejjA, ciTThittANa va saMjae /
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-5, udde.-2: piMDeSaNA [ 211] chAyAnuvAdaH navarAviSTatu, na nikI sutravidyA kathAM ca na prabadhnIyAt , sthitvA vA saMyataH // zabdArtha-goyarapaviThTho ya = gocarIe gayelo saMga = sAdhu vastha = koI paNa sthaLe ja jilI = bese nahi va = tathA tyAM viAiNa = UbhA rahIne, ke besIne 6 va = kathA karavAno, upadezano ja pavayenA = vizeSa prabandha kare nahIM, vistAra kare nahIM. bhAvArtha:- gocarI mATe nIkaLelA sAdhu gRhasthane ghare kyAM ya bese nahIM ane UbhA UbhA paNa tyAM vistArapUrvaka dharmopadeza kare nahIM. aggalaM phalihaM dAraM, kavADaM vAvi saMjae / avalaMbiyA Na ciTThijjA, goyaraggagao muNI // chAyAnuvAdaH satAM revuM tA, paraM vAra saMvataH | avalambya na tiSThet , gocarAgragato muniH // zabdArtha -poyara = gocarIne mATe gayelA saMbaI = saMyamI mut = muni ai = bAraNAne ADu mUkavAnuM lAkaDuM, argalA, AgaLIyo pati6 = bhogaLa, bAraNAne aTakAvavAno AgaLIyo vAra = dhArane varavADa vAva = daravAjA, bAraNA, kamADa Adine paNa avaliyA = avalaMbana laIne, Teko daIne viDrinnA = Ubho na rahe. bhAvArtha - gocarIe gayelo saMyamI muni koI gRhasthanA gharanI bhogaLa, baMne kamADane rokI rAkhanAra lAkaDAno AgaLIyo, dvAra ke kamADano Teko daIne Ubho rahe nahi. vivecana : prastuta be gAthAomAM gRhasthanA ghera gocarI gayelA bhikSu mATe besavA ke UbhA rahevA saMbaMdhI viveka darzAvatAM sUcano che- (1) gocarImAM gRhasthanA ghare besavuM nahIM (2) amaryAdita vAto ke upadeza karavo nahIM (3) sahAro lIdhA vinA vivekapUrvaka UbhA rahevuM. hadaM ja pavana :- 6 zabdanA be artha che- vArtAlApa ane upadeza. dharmopadeza e zramaNanuM kartavya che, zAsana prabhAvanAnuM aMga che; chatAM tenI kSetra ane kAlasaMbaMdhI maryAdA hoya che. prastuta dazavaikAlika sUtranA chaThThA adhyayanamAM gRhasthanA ghare besavAnA doSonuM spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che ane vRddha, rogI ke tapasvI mATe sakAraNa gRhasthane tyAM besI zake, tevI chUTa paNa ApavAmAM AvI che. cheda sUtra pramANe kyAreka muni tyAM praznano javAba ke upadeza ApI zake che.
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 zrI dazavaikAlika sUtra sAra e che ke sAmAnya rIte muni gocarI gayA hoya tyAre gRhasthane ghare bese nahIM ane lAMbo samaya UbhA paNa na rahe temaja vAto ke upadeza paNa kare nahIM. paraMtu vizeSa prasaMgathI ke kAraNathI viveka pUrvaka vicAra karI praznano javAba ke upadeza athavA dharma preraNA ApI zake che. saMkSepamAM gocarI mATe praviSTa bhikSu AhAra pANInI gaveSaNA saMbaMdhI vArtAlApa sivAya anya vAto na karavAnuM ja lakSya rAkhe. [gRhasthanA ghera besavAmAM thatAM doSonuM vivaraNa AgaLa chaThThA adhyayanathI jANavuM.] vanaMbiyA ja piTTiA -gRhasthanA ghare AhAra pANI vahoratA muni zAlInatA-sabhyatApUrvaka UbhA rahe paraMtu gRhasthanA koI paNa sthAnano Teko na le. gAthAmAM udAharaNarUpe argalA Adi cAra nAma ApyA che. tAtparyArthathI gRhasthanA sarva sthAno samajI levA. AlaMbana laIne UbhA rahelA sAdhunI caMcaLatA, pramAda, aviveka, asabhyatA, Asakti vagere avaguNanI kalpanA lokone utpanna thAya, tethI sAdhu pratye ke zAsana-saMgha pratye azraddhA, hIna bhAvanA avahelanA(niMdA)nA bhAvo utpanna thAya. kadAca AlaMbana letAM te padArtha tuTI ke khasakI jAya to gRhasthane nukasAna thAya ane te vastu sAdhune vAge ke paDI jAya to jIva virAdhanA ane Atma virAdhanA thAya che. atta niyaM- ai = AgaLiyo. palida zabdanA be artha che- (1) lAkaDAnuM pATIyuM (2) bAraNAne aTakAvavAno dAMDo. AgaLiyo nAno hoya che ane dAMDo vadhAre lAMbo hoya che. AgaLiyAnuM mApa lagabhaga eka phuTanuM che jyAre dAMDAnuM mApa traNa phUTanuM che. te baMne ya lAkaDAnA hoya che temaja kyAMka lokhaMDanA paNa hoya che. vAraM vAvuM -baMne zabdono artha daravAjo thAya che paraMtu ekIsAthe baMne zabdo upalabdha thatAM dvArano artha to dvArA ja thAya ane jIvADazabdathI kamADa artha karavo. kamADanA paNa be artha thAya che- (1) kabATa (2) daravAjAnuM eka pATIyuM. anya bhikSAcaro sAthe vyavahAra viveka : samaNaM mAhaNaM vAvi, kiviNaM vA vaNImagaM / uvasaMkamaMtaM bhattaTThA, pANaTThAe va saMjae / tamaikkamittu Na pavise, Na ciTThe cakkhugoyare / egaMtamavakkamittA, tattha ciTThijja saMjae / chAyAnuvAdaH zranAM brAhInuM vAva, paLa nIpam | upasaMkrAmantaM bhaktArtha, pAnArtha vA saMyataH // 10 // 10
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5,6.-2:viSau 213 tamatikramya na pravizet , na tiSThet cakSurgocare / ekAntamavakramya, tatra tiSThet saMyataH // 11 // AGEArtha :- bhattaTThA = annane bhATe pANaTThAe = pIne mATe uvasaMkamaMtaM = sAvatA mane tAMta = tene aikkamittu = Gdhana rIne saMjae = sAdhu Na pavise = gRhsthn| 52mA praveza na 43 cakkhugoyare = dRSTigoyara thAya tevI zate Na ciTTe = GAmo na 23 egaMtaM = sAnta sthAnamA avakkamittA = 46ne tattha = tyAM ciTThijjA = (mo 24. bhAvArtha- saMnyAsI bhikSAcArI, brAhmaNa, daridra ke bhikhArI jo gRhasthanA dvAranI sanmukha bhojana ke pANIne mATe AvIne UbhA hoya to muni tene oLaMgIne gharamAM praveza na kare temaja temanI daSTi paDe tevA sthAne paNa Ubho na rahe, paraMtu muni eka bAju jaIne Ubho rahe. ll10-11/l. 12 vaNImagassa vA tassa, dAyagassubhayassa vA / appattiyaM siyA hujjA, lahuttaM pavayaNassa vA // chAyAnuvAda : vanIpakasya vA tasya, dAyakasyobhayo / aprItika syAdbhavet , laghutvaM pravacanasya vA // zArtha:-siyA = BAyitu obhana vAthI tassa = te vaNImagassa = yAyane dAyagassa = hAtAne ubhayassa = hAta ane yAya banene appattiyaM = aprIti pavayaNassa = pravayananI, nizAsananI lahuttaM = sadhutA hujjA = thAya che. bhAvArtha - te bhikhArI vagerene oLaMgIne javAthI yAcaka ke dAyaka nAkhuza thAya athavA bannene aprIti thAya ane jinazAsananI laghutA thAya che. paDisehie va diNNe vA, tao tammi Niyattie / uvasaMkamejja bhattaTThA, pANaTThAe va saMjae // chAyAnuvAda : pratiSiddhe vA datte vA, tatastasminnivRtte / upasakrAmeddhaktArthaM, pAnArthaM vA'pi sayataH // zArtha:-diNNe = hAna pAya gayA pachI paDisehie = niSedhaza hI pachI tao = tyAre tammi = te dvArA sthAnethI Niyattie = te yAyo pArI gayA pachI saMjae = sAdhu bhattaTThA = mArane mATe pANaTThAe = nel mATe uvasaMkamejja = gRhsthn| gharamA ya. bhAvArtha:- gRhastha dvArA te yAcakane niSedha karyA pachI athavA dAna ApyA pachI te yAcako pAchA pharI
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 jAya tyAra pachI saMyamI muni te gharamAM AhAra pANI mATe praveza kare. vivecana : jaina muninI gocarInA samaye kadAca anya yAcako ke bhikSAcaro paNa bhikSA mATe bhramaNa karatA hoya che ane eka ja ghare baMneno saMyoga thaI jAya, tyAre tenA pratye kevI rIte nirdoSa vRtti rAkhavI tenuM sUcana A gAthAomAM che. teno sAra e che ke (1) yAcako ane bhikSAcaro UbhA hoya to muni tene ullaMghIne gharamAM praveza na kare (2) jo munine te gharamAM javuM hoya to bhikSAcaro tyAMthI na jAya tyAM sudhI te lokonI najara na paDe tevA ekAMta sthaLe UbhA rahe; (3) dAtA te yAcakone bhikSA ApI de ke niSedha karI de ane te yAcako tyAMthI javA lAge, tyAre muni vivekathI te gharamAM praveza kare. kadAca niSedha karyA pachI paNa bhikSAnI AzAthI te yAcaka tyAM Ubho rahe ke besI jAya to munie bahu vivekathI nirNaya karavo joIe yathA- (1) sarva zreSTha to eja che ke te samaye muni bIjuM koI ghare gocarI cAlyA jAya (2) kadAca tyAM ekAMtamAM UbhA hoya ane dAtA te yAcakane niSedha karI munine niyaMtraNa kare, padhAravAno Agraha kare to muni te yAcakanI prakRti, sthiti ane mAnasika dazAno ke tenA duHsAhasano dIrgha vicAra karIne jo yogya lAge to ja te gharamAM jAya anyathA "avasara nathI" tema kahI anyatra cAlyA jAya. zrI dazavaikAlika sUtra kadAca dAtA te yAcakone bhikSA ApI de ane te yAcako vAto karavA ke khAvA mATe tyAM ja UbhA rahe ke besI jAya to muni viveka ane vicArapUrvaka svataH ke dAtAnA nimaMtraNathI gocarI jaI zake che. amita kha pavise - yAcakone oLaMgIne javuM te aneka doSonuM kAraNa bane che, yathA- (1) gRhastha tathA yAcakane te sAdhu tarapha aprIti athavA dveSa utpanna thAya (2) kadAca dAtA sAdhune joIne te yAcakane dAna na Ape to sAdhune aMtarAyano doSa thAya (3) temaja kyAreka dharmanI ane saMghanI lokamAM niMdA thAya. prastuta gAthAono Azaya spaSTa che ke muni potAnI pravRttithI koIne mAnasika saMtApa na thAya, tenI laghutA na thAya ane tene AhAranI aMtarAya na thAya tevA anukaMpA yukta ahiMsaka pariNAmothI vicaraNa kare, vyavahAra kare. samaLa mAhaLa :- (1) zramaNa = jainettara saMnyAsI (2) brAhmaNa = bhikSAthI nirvAha karanAra bhikSAcara brAhmaNa (3) kRpaNa = darata, garIba athavA sAmAnya jAtinA loko ke je gRhasthanuM vadheluM bhojana mAMgavA jAya (4) bhikhArI = dararojanA bhIkha mAMganArA. vahorAvanAranA aviveka aMge viveka : H 14 uppalaM paThamaM vAvi, kumuyaM vA magadaMtiyaM / aNNaM vA pupphasaccittaM taM ca saMluMciyA dae / '
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. -5, 76.-2 : piMDaiSazA 15 taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / diMtiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvA6 : utpalaM padmaM vA'pi, kumudaM vA magadantikAm / anyadvA puSpaM sacittaM tacca saMluJcya dadyAt // 14 // , tadbhavedbhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam / dadatIM pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 15 // 17 AGEArtha :- uppalaM = nIsotyasa drumaNa paumaM padma bhasa kumuyaM yandraviDAsI zveta ubhasa magadaMtiyaM = bhAsatInuM puSpa athavA bhogarAnuM puSpa aNNaM = anya Dordha pupphasaccittaM = sayitta puSpo hoya taM = tene saMluMciyA = chehana rIne, yUMTIne, sparza DarIne dae = AhAra pAzI Aye. 215 bhAvArtha:- lIlukamaLa, lAlakamaLa, caMdravikAsI zvetakamaLa, mogarAnuM phUla ke tevA bIjA koI paNa phUlane cUMTIne, sparza karIne dAtA bhikSA Ape to te bhojana ane pANI munio mATe akalpanIya thaI jAya che; tethI dAtAne sAdhu kahe ke A AhAra pANI mane kalpe tema nathI. 16 uppalaM paumaM vAvi, kumuyaM vA magadaMtiyaM / aNNaM vA pupphasaccittaM taM ca sammaddiyA dae // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnuvA : utpalaM padmaM vA'pi, kumudaM vA magadantikAm / anyadvA puSpaM sacittaM, tacca saMmardya dadyAt // 16 // tadbhavedbhaktapAnaM tu, saMyatAnAmakalpikam dadatIM pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // 17 // AGEArtha :- sammaddiyA = saMbharhana rIne, masaNIne, yarIne. bhAvArtha:- lIluM kamaLa, lAla kamaLa, caMdravikAsI zveta kamaLa ane mogarAnuM phUla ke tevA bIjA koI paNa sacitta phUlane kacarIne koI vyakti bhikSA vahorAvavA Ave to te AhAra-pANI munio mATe akalpanIya thaI jAya che; tethI muni dAtAne kahe ke te AhAra pANI mane kalpe tema nathI.
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 zrI dazavaikAlika sUtra vivecana : prastuta cAra gAthAomAM gocarI vahorAvatA dAtA dvArA phUla Adi koI paNa sacitta padArthanI virAdhanA thaI jAya to bhikSA na levAya, tevuM pratipAdana che. 3ppala paDamaM vAviH- gRhasthanA gharomAM phaLa ke phUlo ane phUlonI pAMkhaDIo aneka kAraNe veravikhera paDelI hoI zake che. yathA-(1) te gharanA loko phUlanA zokhIna hoya (2) gharamAM koI vizeSa prasaMge phULa ke phUlanI mALAo lAvyA hoya, (3) gharamAM jhADa, kUMDA vagere rAkhyA hoya, tyAre te gharomAM aneka prakAre sUtrokta phUlonI sacitta pAMkhaDIyo hovAnI zakyatA bane che. saMluMciyA-sammaddiyA :- phUla, ghAsa, bI vagere sacitta padArtha jyAM vikharAyelA hoya tyAM bhUlathI ke dhyAna rAkhatAM paNa vahorAvanArane saMghaTTo thAya ke tenA paga nIce te padArtho dabAya jAya che. tethI te jIvonI virAdhanAnA kAraNe muni tyAMthI bhikSA na le. kyAreka saMyamacaryAno ajANa dAtA saMtrupiyA = phUla toDIne vahorAvavA Icche to paNa muni tene niSedha karI de. sacitta ane mizra vanaspati grahaNa viveka : 18 19 sAluyaM vA virAliyaM, kumuyaM uppalaNAliyaM / muNAliyaM sAsavaNAliyaM, ucchukhaMDa aNivvuDaM // taruNagaM vA pavAlaM, rukkhassa taNagassa vA / aNNassa vAvi hariyassa, AmagaM parijjae // chAyAnuvAda : zAlUruM vA vinAziAM, muddotpatanAtiAm / mRNAlikAM sarSapanAlikAM, ikSukhaNDamanirvRtam // 18 // taruNaM vA pravAlaM, vRkSasya tRNakasya vA / anyasya vA'pi haritasya, AmakaM parivarjayet // 19 // zabdArtha:- abhivvuDa= je zastrathI pariNata thayA nathI, sacitta sAluya = kamalanA kaMdane viliya = palAzanA kaMdane mukhya = caMdravikAsI kamalanI nAlane 3ppalaLaliyaM = nIlotpala kamalanI nAlane muLaliya = kamalanA tantune sAlavaLAliya = sarasavanI nAlane icchua< = ikSu khaMDane. (=vRkSanA taLAH= tRNanA aLastra = anya koIbIjA hariyajJa = haritakAya- lIlI vanaspati JAmAM= kAcA taruLanuM vA pavAta- navIna kUMpaLa pavitttap= choDI de--grahaNa na kare.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5,6.-2:viSau | 217 / bhAvArtha - kamalano kanda, palAzano kanda, zvetakamalanI nAla, nIla kamalanI nAla, kamalanA tajju, sarasavanI DAMDalI ane zeraDInA TukaDA, e sarve sacitta padArtha temaja vRkSa, tuNa athavA anya koI bIjI vanaspatinI navIna kaMpaLo jo kAcI hoya ke zastra pariNata thaI na hoya to tene muni choDI de, grahaNa na kare. ll18-19ii. 20 taruNiyaM vA chivADi, AmiyaM bhajjiyaM saI / ditiyaM paDiyAikkhe, Na me kappai tArisaM // chAyAnupA : taruNI vA chivADi, AmAM bharjitAM sakRd / dadartI pratyAcakSIta, na me kalpate tAdRzam // AGEArtha :- taruNiyaM = mAM lI jAyesA nathI tevI, omaNa chivADi = yogA, maga vagenI sIgo bhaNI AmiyaM = AyI Doya saI = mevAra bhajjiyaM = (muMThebI Doya, zelI Doya. bhAvArtha:- jenuM bIja baMdhAyuM nathI tevI komaLa coLA ke maganI sIMga, magaphaLI ekavAra zekelI hoya athavA kAcI hoya to muni dAtAne kahe ke mane tevA padArtho kalpatA nathI. tahA kolamaNussiNaM, veluyaM kAsavaNAliyaM / tilapappaDagaM NIma, AmagaM parivajjae // chAyAnupA : tathA kolamanutsvinaM, veNukaM kAzyapanAlikAm / tilaparpaTakaM nIpaM(nibaM), AmakaM parivarjayet // zArtha :- tahA = tema4 aNussiNNaM = ani mAhithI apa AmagaM = kolaM = 56rI 31, mora veluyaM = vAMsa adA tathA kAsavaNAliyaM = zrI vRkssn||3|| tilapappaDagaM = tapApaDI NIma = 4453gane 55 parivajjae = choDI hai. bhAvArtha:- te ja rIte bora, vAMsa kArelA, zrIparNInuM phaLa, nALiyera, talapApaDI, kadamba phaLa A badhI cIjo saceta hoya to te saMyamIne grAha nathI, tethI tene sAdhu choDI de. taheva cAulaM piTuM, viyarDa vA tattANivvuDaM / 22 tilapiTTha pUipiNNAgaM, AmagaM parivajjae // chAyAnuvAI : tathaiva tAndulaM piSTaM, vikaTaM vA tapta anivRtam / tilapiSTaM pUtipiNyAkaM, AmakaM parivarjayet //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 zrI dazavaikAlika satra 23 zabdArtha:- tahevaka temaja vArtA kAcA cokhAno vi6 - piSTa, cUrNa vi6- dhovaNa tatta = garama pANI maLavuuM pUrNa acitta na thayA hoya tirnAdR = kAcA talanuM cUrNa(piSTa) pU NAAM - kohavAyelA khoLa, bIno saDelo kUco Ama = kAcA padArtha, sacitta padArtha parivA = sarvathA choDI de. bhAvArtha - te ja rIte cokhA tathA talano khoLa temaja sarasavano khoLa tathA pUrNa acitta na thayeluM dhAvaNa pANI ke garama pANI, A sarva kAcA, saceta ke mizra hoya to bhikSu tene grahaNa na kare. | 23 kaviTTha mAuliMgaM ca, mUlagaM mUlagattiyaM / AmaM asatthapariNayaM, maNasA vi Na patthae / chAyAnuvAdaH piltha mAtuti , mUtra mUtavarnazAn AmAmazastrapariNatAM, manasA'pi na prArthayet // zabdArtha:- gAma = apakva tathA satthapariNaya = zastrathI nahi pariNameluM viTuM = koThuM mAlii bijoruM mUtAM mULo mUna ciMmULAnA goLa kaTakA maLI vi = manathI paNa na pastha = icchA na kare. bhAvArtha - apakva koThuM, bijoruM, mULo ke mULAnA TukaDA vagere kAcA hoya; zastra pariNata na hoya to muni tene manathI paNa na Icche. taheva phalamaMthUNi, bIyamaMthUNi jANiyA / vihelagaM piyAlaM ca, AmagaM parivajjae / chAyAnuvAdaH tathaiva janamanyUna, vanamanyUna jJAtvA | bibhItakaM priyAlaM vA, AmakaM parivarjayet // zadArtha-tadeva temaja yUni - kAcA bora Adi phaLonuM cUrNa vayamabhUmi - ghauM, caNA, java Adi bIjonuM cUrNavihetA = baheDApAtra = rAyaNanuM phaLa gAma = kAcA, sacitta gALiyA = jANIne. bhAvArtha:- te ja pramANe kAcA bora Adi phaLonuM cUrNa(piSTa), bIjonuM cUrNa, baheDAM tathA rAyaNanAM phaLa vagere kAcA hoya to sacitta jANIne muni tene grahaNa na kare. vivecana : prastuta gAthAomAM vanaspatinA aneka khAdha vibhAgo pravAla, patra, puSpa, phaLa, bI Adi temaja 24
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-5, udde.-2: piMDeSaNA 219 keTalAka vanaspati vibhAgonA cUrNa(piSTa) saMbaMdhI sacittatAnuM nirUpaNa karIne muni mATe tenI agrAhyatA sUcita karI che. gocarI mATe janAra zramaNane saceta-aceta ane mizra padArthonuM pUrNa viveka jJAna hovuM anivArya che. sAsu vA... - prastuta gAthA aDhAranA prAraMbhamAM sAsuyaM vagere pAMca pado dvArA kamalanI nALa, kaMda, taMtu vagere jalaja vanaspatinuM ane pachInA be padothI sarasavanI DAMDalI tathA zeraDInA lAMbA TukaDAnuM kathana karIne gAthAnA aMte Apavu padathI A sarva padArthone sacitta svIkAratAM zastrathI apariNata thayelAne muni mATe agrAhya darzAvyA che. viliya = TIkAkAre A zabda dvArA palAsakaMda artha karIne paNa anya pracalita artha-velanA parva, pratiparva vagerenuM paNa grahaNa karyuM che yathAvirati, patAsavarUpa; parvavatti, pratiparvavalli, pratiparvakaMdamityanye / muLatiya = kamaLanI nAla, kamaLanI jALataMtu, padma kesarA vagere artha zabdakozamAM maLe che. TIkAmAM-panI volyAM tema kathana karela che. @- kAtaLI sahitanA zeraDInA lAMbA TukaDA. A zabdathI zeraDInA nAnA kaTakA, tema paNa artha thAya che paraMtu ahIM klivizeSaNa hovAthI ane nAnA kaTakA acitta hovAthI te artha na karIne lAMbA TukaDA artha karavo upayukta che. A rIte aDhAramI gAthAmAM zeraDI sivAya sarva sAdhAraNa vanaspatinuM kathana che. taruNa vA vAd... - A ogaNIsamI gAthAmAM vanaspationI kUMpaLonuM kathana che. tene saMskRtamAM pravAla kahe che. navA komaLa pAMdaDA paNa A zabdathI grahaNa thaI jAya che. rAhula tapAsa = vanaspatinA bAra bhedamAMnA A be padothI ahIM tenA vaccenI cAra(guccha, gulma, layA, vallI)vanaspati kUMpaLonuM kathana che, tema samajavuM joIe. te pachI aAsa vAna hariyasa padathI avazeSa sarva vanaspati kUMpaLonuM kathana che. taLavaM vA chivAIk - A vIsamI gAthAmAM uchavAha padathI aDada, maga vagere sarva prakAranI sIMganuM varNana che. tenA mATe ta padathI komaLa ane AmiyaM padathI kAcI avasthAnuM sUcana che ane sa6 zviyaM padathI aDadhI ke aparipUrNa bhUMjelI-zekelI arthAt thoDIka zekelI mizra avasthAno nirdeza che. sa6 = ekavAra zekelI ziMga. ekavAranA zekavAthI te pUrNa pakva(acitta) thatI nathI. temAM koIka kAcIne koIka pAkI te rIte mizrita rahe che. mATe tevI ardhapakva ziMgane levAno niSedha che. te lIlI ziMga be traNavAra zekAI jAya, pachI ja pUrNa paripakva(acitta) thAya che ane te sAdhune mATe grAhya bane che. tathA vottamapusi.... - A ekavIsamI gAthAmAM vAvatiya padanA be artha thAya che- (1) kAzyapanAlikA athavA zrIparNaphaLa (2) kasAru-jalIya ghAsanuM kada che, jenuM phaLa pILAraMganuM ane goLa hoya che. prastuta gAthAmAM gagror( 3) padathI agni pariNAmita na thayelA ane gAma
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 | zrI dazavaikAlika sUtra padathI kAcA padArthone grahaNa karavAno niSedha che ane tenA pAMca padArthonA nAma ApyA che- bora, vAMsa kArelA, zrIparNa phaLa, taLapApaDI ane kabaphaLa. titapappaDa = prasiddha talapApaDI to acitta hoya che paraMtu ahIM je kAcA talathI banAvelI hoya tenuM kathana che. nAma - TIkAmAM nIpajatam = kaMdamba phaLa artha karyo che. pratibhedathI nImapantam evo TIkA pATha maLe che. kadaMba phaLa goLa lIMbu jevA hoya che. tadeva vADa vi6-bAvIsamI gAthAmAM kAcA bhAta ane kAcA talanA piSTanI tathA kohavAyela (saDela) khoLanI agrAhyatA darzAvI che. kAraNa ke te badhA sacitta hoya che ane viya vA taragaththu padathI garama pANInuM kathana che, jenA aneka rIte artha thAya che- (1)viyAM-khAdha padArtha ke bhojya padArtha je tapta thayA hoya to paNa pUrNa acitta na thayA hoya (2) vivuM eTale jaLa, tatta eTale garama kareluM paNa buruM eTale pUrNa acitta na thayeluM; tAtparya e che ke pUrNa rIte ke sArI rIte garama na thayeluM jaLa. (3) viyarDa eTale dhovaNa ane tatta eTale garama kareluM; paNa gaLuTuM = pUrNa acitta na thayeluM jaLa. (4) garama kareluM pANI ja, samaya maryAdA vyatIta thaI javAthI pharI sacitta thayeluM. A sarve artha prAsaMgika che. pUouTY = ahIM pUru zabdafpauTnuM vizeSaNa che tethI saDelo sarasava Adino khoLa artha thAya che. AmAM parivaME = te pratyeka padArtha sacitta rahe, pUrNa rIte zastra pariNata na thAya tyAM sudhI agrAhya che. vavi6 mItAM ra... - A trevIsamI gAthAmAM be pado phaLa sUcaka che ane be pada kaMdamULamAM gaNAtA mULA saMbaMdhI che. A cAre ya padArtho zastrapariNata(acitta) na hoya to tene grahaNa karI khAvAnI vAta to judI paraMtu manathI te padArthono saMkalpa paNa sAdhue karavo nahIM. tadeva namaNULa vayadhULi:-manyu = cUrNa ke piSTa. java, aDada, maga, ghauM vagere bIjonuM ane bora Adi phalonuM cUrNa. vided = baheDAnuM phaLa, te triphalAnA traNa phaLamAMthI eka phaLa che, je davAnA kAmamAM Ave che. A akhaMDa phaLa sacitta hoya che.fpayA - priyAla. tenA traNa artha che- (1) ciraujInuM phaLa (2) rAyaNanuM phaLa (3) drAkSa. sAmudAnika bhikSAvRtti vidhAna : samuyANaM care bhikkhU, kulamuccAvayaM sayA / NIyaM kulamaikkamma, UsaDhaM NAbhidhArae // chAyAnuvAda: samudAne rad upADa, cutamuvAvayaM saT I nimna kulamatikramya, utsRtaM nAbhidhArayet // | 21
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, urdU. 2 H piMDaiSaNA 221 zabdArtha:- miva blyU = sAdhu samuvALa = sAmudAnika rUpe, yathAkrame sayA - sadA aaN khvAvayaM = sAmAnya ane vizeSa gharomAM ghare = AhArane mATe jAya chIya la = garIba gharane, sAmAnya gharane amna = ullaMghana karIne sarja = ghanADhaya gharomAM gabhiyAraN = jAya nahi. bhAvArtha:- bhikSu haMmezA dhanavAna ane nirdhana gharomAM yathAkrame samAna bhAve gocarI kare, nirdhana gharone choDIne zrImaMtone ghera na jAya. vivecana : prastuta gAthAmAM munine gocarI karavAmAM sAmudAnika bhikSAvRttinA mAdhyame anAsakta vRttino nirdeza che. samuyALa re... :- garIba ke dhanavAnanA bhedabhAva vinA dareka gharamAMthI samAnabhAve bhikSA mATe javuM ane samabhAvapUrvaka nirdoSa bhikSA grahaNa karavI, tene sAmudAnika bhikSAvRtti kahe che. sAmudAnika bhikSAvRttimAM bhikSunA anAsaktabhAva TakI rahe che, paraMtu jyAre tenA aMtaramAM AsaktibhAva jAgRta thAya che, tyAre te sAmAnya gharanuM ullaMghana karIne zrImaMtonA gharamAM gaucarI mATe jAya che. te Asakti be prakAranI hoya che- (1) dhanADhaya loko prati (ra) svAdiSTa AhAra prati. (1) keTalAka zramaNone dhanADhya loko sAthe saMparka ke ati paricaya rAkhavAnI ane teonI saMpattino potAnI IcchA pramANe upayoga karAvavAnI pravRtti hoya che. gocarI mATe pharatAM zrImaMtonA ghera jatAM sahaja rIte teono saMparka thaI jAya che. A kAraNe sAmAnya gharonI upekSA karIne Icchita dhanADhya gharomAM ja gocarI mATe jAya che. (2) koI zramaNone sArA-sArA khAdha padArthonI ja apekSA hoya che ane te svAdavRttinuM poSaNa zrImaMtonA gharamAM ja thAya che. tethI sAmAnya gharane choDIne muni zrImaMtonA gharamAM gaucarI jAya che. ukta baMne prakAranI vRtti ke pravRtti saMyamI jIvanamAM bAdhaka che. tethI sAdhue te vRttino tyAga karIne sAmudAnika bhikSA grahaNa karavI joIe. koIpaNa prakAranA saMkalpa vinA sahaja bhAve paribhramaNa karatAM je nirdoSAhAra prApta thAya tenAthI udarapUrti karavI joIe. A sarva kathana zramaNonA jIvananA hArda rUpa anAsakta bhAvanI puSTi mATe che. bhikSAvRttimAM adInatA ane anAsakti : 26 adINo vittimesijjA, Na visIejja paMDie / amucchio bhoyaNammi, mAyaNNe esaNA rae // chAyAnuvAda : avIno vRttimejayet, na viNIvet paSkRitaH / amUrcchito bhojane, mAtrAjJa eSaNArataH //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 222 ] zrI dazavaikAlika sUtra zabdArtha - paMDira = paMDita sAdhu avaLo = dInatA rahita thaIne vitta = AhAra prAptinI che siM = gaveSaNA kare ja vilInna = AhAra na maLe to viSAdana kare ane soyAmi = sarasa bhojanamAM amucchio = mUcchita na thAya mAya = AhAranI mAtrA jANanAro paMki = paMDita muni alaga = sarvathA nirdoSa AhAramAM rata rahe, eSaNA samiti yukta rahe. bhAvArtha - nirdoSa bhikSAnI gaveSaNAnA niyamomAM rata(saMlagna) ane AhAranI maryAdAne jANanAra paMDita bhikSu adInabhAve AhAranI gaveSaNA kare, tema karatAM kadAcit AhAra na maLe to kheda na kare ane sAro AhAra maLI jAya to temAM mUcchita na thAya. vivecana : pacIsamI gAthAmAM kahyA pramANe anukrame gocarI karatAM lAbha-alAbha thAya, manojJa amanojJa padArtha maLe, temaja alpa ke bahu pramANamAM bhikSA maLe tyAre munine koIpaNa prakAre dInatA ane AsaktinA bhAvo na karavA vagereno upadeza prastuta gAthAmAM Apyo che. ahI visilinnA:- sAdhu adanabhAve AhAra prApta kare. potAnA zubhAzubha karmanA udayAnusAra alpa ke adhika, manojJa ke amanojJa, AhArano lAbha ke alAbha thAya che. lAbhamAM AnaMda ane alAbhamAM dIna banI javuM ke viSAda karavo te sAdhutA nathI, lAbha ane alAbhamAM samabhAva rAkhavo te ja sAdhutA che. gRhasthanI sAme potAnI dInatA-hInatA pradarzita karIne athavA lAcArI batAvIne AhAranI yAcanA karavI te dInavRtti che. kAraNa ke dInatA pragaTa karavAthI jinazAsananI laghutA thAya che ane manamAM dInatA AvI javAthI zuddha AhAranI gaveSaNA thaI zakatI nathI. tethI muni adainya bhAve bhikSAvRtti kare. asthioH- je muni rasAsvAdamAM mUcchita thAya che, tene ja AhAranI prApti na thavAnI dInatA thAya che. tema ja mUcchita vyakti nirdoSa gaveSaNA karI zakatI nathI, samabhAva rAkhI zakatI nathI. tethI sAdhu AhAramAM amUcchita-anAsakta rahe. mAyA :- sAdhue potAnA AhAranI mAtrAne jANavI ane te pramANe ja AhAra lAvavo joIe; adhika AhAra lAvavAthI AhAra vAparavo paDe athavA to paraThavo paDe. baMne paristhitimAM saMyamabhAva ke samabhAvamAM hAni thAya, tethI AhAranI mAtrAnA jANakAra thavuM te sAdhuno eka viziSTa guNa che. SaNa 25 - eSaNA samitinA niyamomAM rata rahe. sAdhu pratyeka kriyA upayogapUrvaka kare to ja rAgadveSathI dUra thaI zake che. mATe muni gaucarI samaye dInatA ke AsaktinA vikalpono tyAga karI, AhAranI gaveSaNAmAM samagra lakSya rAkhe. A prakAranI ekAgratA, tallInatAthI ja saMyama dharmanuM ke ahiMsAdi dharmanuM pAlana thaI zake che. sAra e che ke- (1) gocarImAM alAbha thatAM athavA alpa ke amanojJa padArtha maLatAM muni
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, urdU. 2 H piMDaiSaNA : potAnA bhAvomAM ke vacanamAM dInatA na kare; manamAM khedajanaka koI saMkalpo na kare paraMtu potAnI saMyamanI mastImAM, samAdhimAM rahe. (2) kyAreka sAmudAnika rIte bhikSA karatAM paNa anukULa gharono saMyoga maLatAM manonukUla puSkaLa padArthonI prApti thAya to muni pudgalAnaMdI vRttine svIkAra na kare ane sArA padArtho jotAM gaveSaNAnA niyamono viveka bhUlI na jAya paraMtu ucca tyAga vairAgya pariNAmomAM lIna rahIne ja muni gocarI kare. dAtAnA bhAvo pratye munino viveka : 27 bahuM paraghare atthi, vivihaM khAimasAimaM / Na tattha paMDio kuppe, icchA dijja paro Na vA // chAyAnuvAda : vahu pavRtte asti, vividha vAgha svAdyam / na tatra paNDitaH kupyet, icchA dadyAtparo na vA // zabdArtha:- parvare = gRhasthanA gharamAM vahu = ghaNA vivida - vividha prakAranA lAphsa = phaLa-mevA sAimaM - mukhavAsa asthi = hoya che peMDigo = vidvAna sAdhu tattva = te gRhastha upara La khe krodha na kare paraMtu vicAra kare ke paro = gRhastha rUA = IcchA hoya to vijhna = Ape La = IcchA na hoya to na Ape. = 223 bhAvArtha :- gRhasthane ghera bhinna bhinna prakAranA phaLa-mevA, mukhavAsa vagere padArtho hoya chatAM gRhastha te padArtha na Ape to paNa paMDita bhikSu tenA upara kopa na kare. paraMtu ema vicAre ke ApavuM ke na ApavuM te tenI IcchA para nirbhara che. sayaNAsaNavatthaM vA, bhattapANaM ca saMjae / aditassa Na kupijjA, paccakkhe vi ya dIsao // 28 chAyAnuvAda : zayanAtanavAM vA, mavattapAna = saMtaH / adadato na kupyet, pratyakSe'pi ca dRzyataH // = zabdArtha:- saMgar = sAdhu sacaLa = zayana JasaLa = Asana vahyaM = vastra matta = AhAra pANaM pANI pannavastuM vi ya = pratyakSa, najara sAme rIso = dekhAtA hovA chatAM paNa atimsa - na apAtAM, na ApanAra gRhastha pratye La vudhdhinnA = kopa na kare. = bhAvArtha :- zayyA, Asana, vastra, bhojana, pANI vagere gRhasthane tyAM najara sAme dekhAtAM hovA chatAM paNa jo te na Ape topaNa muni tenA para kopa na kare.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 zrI dazavaikAlika sUtra vivecana : prastuta gAthAomAM munine zramaNatvanA sArabhUta samabhAvamAM sthira rahevAnI zikSA che. 29 1 ofkhaMA :- sAdhu vividha gharomAM gaucarI mATe jAya che. te gRhasthonA vividha prakAranA vicAro ke pariNAmo hoya che. te lokonI paristhiti ane prakRti vividha prakAranI hoya che. tethI tenA ghare AhAra, vastra, pAtra Adi sAdhune yogya sAmagrI upalabdha hoya ane sAdhune te najara sAme pratyakSa dekhAtI paNa hoya tathA sAdhu tenI yAcanA kare, tema chatAM dAtA ApavAno niSedha kare to sAdhu tenA para kopa na kare, apazabda paNa na kahe ane zApa na Ape. gRhasthe potAnI mAlikInI vastu ApavI ke na ApavI te tenI IcchA para nirbhara che. gRhastha dvArA thatAM dareka vyavahAramAM ane game te paristhitimAM samabhAva rAkhavo te ja muni dharma che. vaMdana avaMdana viSe munino viveka : itthiyaM purisaM vAvi, DaharaM vA mahallagaM / vaMdamANaM Na jAijjA, No ya NaM pharusaM vae // chAyAnuvAdaH trivaM puruSaM vAva, kahAM nA mahattam | vandamAno na yAcet, na ca enaM paruSa vadet // zabdArtha:- vaMdanAne vaMdanA karanArA sviyaM = strI puruSa 44 = bALaka, nAnA pAsethI mahattA vRddha, moTA bAphA = koI prakAranI yAcanA kare nahi | = ane AhAra na ApanArAone = kaThora vacana paNa no va = kahe nahi. bhAvArtha - strI, puruSa, bALaka ke vRddha namaskAra karatA hoya, te vakhate tenI pAsethI munie koI vastunI yAcanA karavI nahi, temaja AhAra nahiM denAra pratye kaThora zabdo paNa bolavA nahi. je Na vaMde Na se kuppe, vaMdio Na samukkase / 30 evamaNNesamANassa, sAmaNNamaNuciTThai // chAyAnuvAdaH ya ra vandrate tane gaeNta, vAto na samurkhA evamanveSamANasya, zrAmaNyamanutiSThati // zabdArtha -ne = je gRhastha La va = vaMdanA kare nahi te = tenA para ja kukhe = kopa kare nahiM vaMki = vaMdanA kare to ja samujate = ahaMkAra kare nahiMparva = e pramANe, samapariNAme rahI
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, udde.-2: piMDeSaNA | 225 | mausamANasa = gaveSaNA karanAranuM nAma = sAdhupaNuM gajuva66 = akhaMDa rahe che, TakI rahe che. bhAvArtha - jo gRhasthAdi vaMdana na kare to tenA upara muni kopa kare nahIM ane rAjAdi mahAna puruSo vaMdana kare to abhimAna kare nahIM. A pramANe samabhAvamAM rahIne AhArAdinuM anveSaNa karanAranuM zramaNapaNuM akhaMDa rahe che, surakSita rahe che. vivecana : prastuta gAthAomAM gRhastha vaMdanA vyavahAra kare ke na kare paNa munine taTastha rahevAno upadeza che. muni gaucarI Adi nimitte gRhasthono saMparka thAya che. gRhasthanA saMparkamAM AvatA munine vividha prakAranA anubhavo thAya che. sutrakAre keTalIka paristhitino nirdeza karIne upalakSaNathI koIpaNa paristhitimAM munine samabhAva rAkhavAnuM sUcana karyuM che. vaMdanAnuM ja nAphaLA - sAdhu vaMdana karanAra strI, puruSa Adi pAse koI prakAranI yAcanA na kare. A prakAre tarata ja yAcanA karavAthI sAdhunI AhAra pratyenI lolupatA ane mUccha pragaTa thAya che. tethI gRhasthanI sAdhu pratyenI zraddhA ane bhaktimAM parivartana thaI jAya che. A caraNano bIjI rIte paNa artha thAya che ke pUrvokta gAthA pramANe jo gRhastha AhArAdi sAmagrI upalabdha hovA chatAM paNa sAdhune na Ape tyAre muni te dAtAnI vaMdanA-stuti karIne tene rIjhavIne, prasanna karIne punaH yAcanA na kare. yAM para vaAhAra nadenAra dAtAne kaTu zabdothI ke apazabdothI tiraskRta paNa na kare. utpAdananA 16 doSamAM AhAra prApti pUrve gRhasthanI stuti-prazaMsA karavI ane tema karIne AhAra meLavavo, te pUrva saMstava doSa che. te prakAre AhAra prAptimAM khuzAmata ke lAcArIno bhAva pratIta thAya che. vario na samu :- sAdhu vaMdana karanAra para rAga na rAkhe temaja te aMge abhimAna na kare ane vaMdana na karanAra para dveSabhAva na rAkhe. abhimAna, rAga ke dveSabhAva samabhAvanA bAdhaka che, zramaNadharmanA virodhI che. vimagusamANasa sAmaUAmaNuvida - A rIte AhAranA lAbhamAM alAbhamAM, gRhasthanA dAna ApavAmAM ke na ApavAmAM, vaMdanamAM ke avaMdanamAM AvI dareka paristhitimAM muni jinAjJAnuM anusaraNa karatAM, samabhAvarUpa zramaNadharmane akhaMDa rAkhe. samabhAvanI akhaMDatA te ja sAdhutAnI surakSA che. mAyAvI sAdhunA AcaraNo - siyA egaio laddha, lobheNa viNigUhai / mAmeyaM dAiyaM saMtaM, daRsNaM sayamAyae //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 zrI dazavaikAlika sUtra chAyAnuvAda: cAle nahaSkA, somena vinihite ! __mA me idaM dApitaM sat, dRSTvA svayamAdadyAd // zabdArtha - siyA = kadAcit pha = koI eka sAdhu, tuccha buddhi sAdhu taDuM = sarasa AhAra prApta karIne to mekha = pote ja khAvAnA lobhathI vik = nIrasa AhArathI tene gopave che ne = kAraNa ke te vicAre che ke mane maLelo A AhAra nA lAThya saMta = koIne kaMI devAnu na hovA chatAM kULa = jo guru vagere koI dekhaze to joIne sanIyara = te svayaM grahaNa karI leze. bhAvArtha - kadAca koI sAdhu svayaM suMdara bhikSA meLavIne lobha saMjJAthI arthAt "huM ekalo ja te padArthano upabhoga karIza" tevA vicArathI ane "mAre A AhAramAMthI koIne kaMI ApavuM nathI chatAM jo bIjA muni athavA AcArya dekhaze to te svayaM grahaNa karI leze, mane Apaze nahIM" tevA vicArathI te manojJa AhArane bIjA AhArathI DhAMkI de che. 32 attaTThA guruo luddho, bahu pAvaM pakuvvai / duttosao ya se hoi, NivvANaM ca Na gacchai // chAyAnuvAdaH AtmArthanusu, vahu pApa karati dustoSakazca sa bhavati, nirvANaM ca na gacchati // zabdArtha - madupurA = svArthathI bhArI thayelo, svArthamAM ja magna suddho = lubdha sAdhu, lobhI sAdhu vahu pa = ghaNA pApakarmone, pApane pajaguruva = upArjana kare che te = te kuttoso = atRpta, saMtoSa bhAvathI rahita, khAvAthI paNa te kyAreya tRpta thato nathI hoDa = hoya che vviA va = nirvANa, mokSa paNa na cha = prApta karato nathI. bhAvArtha- te jihAlolupI tathA svArthI peTabharo sAdhu ghaNuM pApa upArjana kare che. te asaMtoSI sAdhu khAvAmAM kyAreya saMtuSTa thaI zakato nathI ane nirvANane pAmI zakato nathI. siyA egaio laddhaM, vivihaM pANabhoyaNaM / bhaddagaM bhaddagaM bhoccA, vivaNaM virasamAhare // chAyAnuvAdaH deva navvA, vividhuM pAnamonana+I. bhadrakaM bhadraka bhuktvA , vivarNavirasamAharet // zabdArtha-siyA = kadAcit = koI eka sAdhu vivi6 = vividha prakAranA pALabhoyAM = anna ane pANI saddha = prApta karIne mArA mAM = sAruM sAruM bhoDyA = khAIne vivo =
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, urdU. 2 H piMDaiSaNA : asuMdara, kharAba via = rasa rahita, asvAdiSTa AhAra A = upAzrayamAM laI Ave. bhAvArtha:- vaLI koI sAdhu vividha prakAranA suMdara sarasa AhAra meLavIne rastAmAM ja khAya le ane rUpa- raMga rahita, svAda rahita AhAra upAzrayamAM laIne Ave che. 34 jANaMtu tA ime samaNA, AyayaTThI ayaM muNI / saMtuTTho sevae paMtaM, lUhavittI sutosao // chAyAnuvAda : jJAnantu tAvalime zramaLA, AyatArthI mayaM muni / santuSTa: sevate prAnta, kSavRtti: sutoSa | 227 zabdArtha:- me = A upAzrayamAM rahelAM samaLA = sAdhuo tA = nizcayathI nAkhatu = jANe ke ayaM = A muLI = muni saMtuko = saMtoSI thaI patA = asAra padArthonuM, sAmAnya padArthonuM sevaN = sevana kare che suttolo = saMtoSa pAme che jUhavittattta = rUkSa AhArathI gAyayaDDI - AtmArthI, mokSArthI. = bhAvArthaH- tema karavAthI bIjA zramaNo ema jANe ke "A muni khUba AtmArthI che, saMtoSI che, sAmAnya ane nIrasa AhAranuM sevana kare che, rUkSavRttine dhAraNa karanAra che. tethI game te AhAramAM saMtoSa pAme che. 35 pUNaTThI jasokAmI, mANasammANakAmae / bahuM pasavai pAvaM, mAyAsallaM ca kuvvai // chAyAnuvAda : khUnanA| yazasvAmI, mAnasanmAnAma: / bahu prasUte pApaM, mAyAzalyaM ca karoti // zabdArtha:- jUthaLI = pUjAno Icchuka nasoAmI - yazano abhilASI mALasammALAmaC = mAna- sanmAnano abhilASI vaduM pAvuM = ghaNA pApa karmonuM pasavar = upArjana kare che mAyAsAM = - mAyArUpI zalyanuM sevana paNa jvar = kare che. bhAvArtha -- * AvI rIte daMbhathI je pUjA, kIrti, mAna ane sanmAnano icchuka che, te ghaNA pApakarmone upArjita kare che ane mAyAzalyanuM sevana kare che. vivecana : prastuta pAMca gAthAomAM AhAra mATe kapaTa karanAra sAdhunI be prakAranI pravRttione spaSTa karI, tenuM azubhaphaLa darzAvyuM che. sAdhutAnA niyamone jANavA chatAM jyAre muni mohanIyakarmanA udayane AdhIna banI jAya tyAre
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 zrI dazavaikAlika sUtra tenAmAM rasalolupatA ke AhAra pratye AsaktibhAva jAgRta thAya che; rasalolupatAne poSavA mATe te sAdhutAne bhUlI jAya che. gurunI AjJAthI bhikSA mATe gayelA sAdhue gaucarImAM prApta thayelI sarva vastuo gurune soMpI devI joIe. gaucarInI yathArtha AlocanA karyA pachI guru che ane jeTalo AhAra Ape temAM ja saMtuSTa rahevuM joIe. A prakAranI vidhinuM pAlana karavuM te zramaNadharma che. temAM ziSyanA manano saMyama keLavAya che, vAsanA maMda bane che ane vairAgyabhAva puSTa thAya che. paraMtu ziSyamAM jyAre mAna mohanIyakarmanA udaye samarpaNabhAvano lopa thAya ane svacchedabhAva jAgRta thAya tyAre te aneka doSonuM sevana kare che. rasalolupI sAdhu mAyAcAranI pravRtti be prakAre kare che, yathA- (2) viraha = svAdiSTa ke mana pasaMda AhArane chupAve che. (2) ma ma mozva = svAdiSTa ke mana gamato AhAra koIpaNa ekAMta sthAnamAM svayaM khAI le ane nIrasa AhAra laIne upAzrayamAM Ave che. A prakAranA mAyAcAra sevananA paNa be kAraNa che. (1) rasalolupatA (2) mAna, sanmAna ane prazaMsAnI AkAMkSA. gaucarImAM haMmezAM nIrasa AhArane ja jovAthI sahavartI sAdhuo mane rUkSAhArI, rasaparityAgI, tapasvI mAnaze ane mArI prazaMsA karaze. A prakAranI vRttithI sAdhu mAyAcAranuM sevana kare che. mAyAcAranuM pariNAma :- prastuta gAthAomAM mAyAcAranA cAra pariNAma darzAvyA che- (1) teno AtmA kyAreya saMtuSTa thato nathI. (2) te mokSa pAmato nathI. (3) ghaNAM pApakarmonuM ke doSonuM sarjana kare che. (4) te mAyA-kapaTa rUpa zalyanuM sarjana kare che. sAra e che ke mAyAcAranuM sevana karanAra sAdhunI kIrtinI kAmanA ja apakIrti prApta karAve che. tevA sAdhunI rasalolapatA ane asaMtoSano bhAva haMmezAM vadhyA ja kare che ane te kadApi mokSarU5 aMtima lakSyane siddha karI zakato nathI. thakI :- A zabdanA traNa artha thAya che- (1) AyatArthI arthAtu mokSArthI (2) AyAti + arthI- AgAmI kAlanA hitanI arthI, abhilASI (3) AtmArthI. mANasamaja :- vaDIlone vaMdana karavA, vaDIlo Ave tyAre UbhA thavuM vagere vinaya ke AdaranI pravRtti mAna kahevAya che ane vastra, pAtra Adi koIpaNa padArtha vaDe Adara karavo te sanmAna che. eka dezIya pUjA-pratiSThA thAya te mAna ane sarva prakAre pUjA-pratiSThA thAya te sanmAna che; A rIte paNa artha thAya che. bhikSu mATe madhapAna niSedha : suraM vA meragaM vAvi, aNNaM vA majjagaM rasaM / sasakkha Na pive bhikkhU, jasaM sArakkhamappaNo // 36
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-5, udde.-2: piMDeSaNA 229 chAyAnuvAda: sura vA era vADaja, anya pAra rakSA svasAkSyaM na pibed bhikSuH, yazaH saMrakSannAtmanaH // zabdArtha-fmaNU- sAdhu pULo- potAnA nAM yazanI saMyamanI sAravuM- rakSA karatAM supiAdithI banAvela madirA mera - mahuDAnI madirA aM vA maLI rahyuM = anya mAdaka dravya bhAMga, carasa vagere, mAdaka rasAdikane sa vuM- kevaLI bhagavAnanI sAkSIe, rava sAkSIe pive pIe nahi. bhAvArtha:- potAnA saMyamarUpI nirmaLa yazanuM rakSaNa karato saMyamI bhikSu surA, mahuDAnI madirA ke bIjA koI paNa mAdaka padArthanuM AtmasAkSIe ane kevaLI bhagavAnanI sAkSIe sevana na kare. vivecana : sthAnAMga sUtramAM madirAnA sevanane narakanuM kAraNa kahyuM che. zAstromAM aneka sthaLe sAdhu mATe teno niSedha che. ahIM paNa zAstrakAre be madirAonA nAma nirdeza karI sarva mAdaka dravyono niSedha karyo che. sAdhuno AhAra saMyamI jIvananA nirvAhArthe ja hoya che, tethI teno AhAra sAtvika hoya, te atyaMta jarUrI che; tAmasI ke mAdaka AhAra viSaya vAsanAne uddIpita kare, sAdhune unmatta banAve ane anya aneka doSonuM sarjana kare che ke je saMyamI jIvanamAM bAdhaka bane che. tethI sUtrakAre sAdhune mATe mAdaka dravyonA sarvathA tyAganuM kathana karyuM che. 37 sasaluM - AtmasAkSIe, A zabdathI zAstrakAre sAdhune sAvadhAna karatAM doSathI bacavA mATe sAkSInuM kathana karyuM che. te sAkSI AtmAnI ane kevaLI bhagavAnanI baMne prakAranI hoya che. sasaluM zabdathI te baMne artha phalita thAya che. koIpaNa sAkSI sAdhakane doSa sevanathI aTakAve che. patita sAdhunI nikRSTa dazA :| piyA paNa te, na vo viyANa I tassa passaha dosAiM, NiyaDiM ca suNeha me // chAyAnuvAdaH vitye teno, na mAM roSa vinAnAri I. tasya pazyata doSAn, nikRtiM ca zRNuta mama // zabdArtha -o = koI eka bhikSu, ekAtta sthAnamAM teno = bhagava AjJA lopaka, cora sAdhu fpaNa = madha pIe che ne = mane voDuM = koI paNa na vicAruM = jANatuM nathI, dekhatuM nathI tasa = te sAdhunA madhapAna karanAranA volAruM = doSone pasta6 = juo 2 = ane tenI bi9i = mAyArUpa nikRtine, mAyAcaraNane be = mArA pAsethI suda = sAMbhaLo.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 230 / zrI dazavaikAlika sUtra 38 bhAvArtha - mane koI dekhatuM nathI tema mAnI, je koI bhikSu ekAMtamAM chUpI rIte madyapAna kare che. te sAdhuo! tame tenA doSone ane mAyAne juo. have huM tenuM varNana karuM chuM, te mArI pAsethI sAMbhaLo. vaDDai suMDiyA tassa, mAyAmosaM ca bhikkhuNo / ayaso ya aNivvANaM, sayayaM ca asAhuyA // chAyAnuvAda : vardhate zauNDitA tasya, mAyAmRSA ca bhikSoH / ayazazvAnirvANa, satataM cAsAdhutA // zArtha:- tassa = mahiza pInA bhikkhuNo = [bhikSunI suMDiyA = sAta vaDDai = qtI ya cha matRptinI 59 // vRddhi thayA 42 cha mAyAmosaM ca = y8-342, mAyA bhane bhRSAvA. ayaso = apayaza aNivvANaM = pAdau zAMti 3 munti pAmato nathI sayayaM = niraMtara asAhuyA = asAdhutA vadhatI rahe che. bhAvArtha:- tenI dArU pIvAnI Asakti ane chaLakapaTa tathA asatyAdi doSo vadhe che. A lokamAM tenI apakIrti prasare che. temaja te pAralaukika zAMti ke mukti paNa pAmato nathI. te sAdhupaNAthI rahita banIne satata asAdhutAne prApta kare che. 39 Niccuvviggo jahA teNo, attakammehiM dummai / tAriso maraNaMte vi, Na ArAhei saMvaraM // chAyAnuvAI : nityodvigno yathA stenaH, AtmakarmabhirdurmatiH / tAdRzo maraNAnte'pi, nArAdhayati saMvaram // AGEArtha :- jahA = Thebha teNo = yora Niccuvviggo = HEL 6dvina 27 cha, marAyedo 24 cha tAriso dummai = te hubhuddhivANo sAdhu attakammehiM = potAnA huSTa bhothI 4 maraNate vi = bharata zamAM 5 saMvara = saMva2 dhanI NArAhei = ArAdhanA rI zato nathI. bhAvArthaH- jema cora potAnA duSkarmothI udvigna cittavALo rahe che, tema dubuddhivALA bhikSu paNa potAnA duSTakarmothI asthira cittavALA rahe che. tevA muni mRtyunA aMta sudhI paNa saMvara dharmanI ArAdhanA karI zatA nathI. Ayarie NArAhei, samaNe yAvi tAriso / gihatthA vi NaM garihaMti, jeNa jANaMti tArisaM // 40
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, udde.-2: piMDeSaNA 271 chAyAnuvAda: AvAnArAMdhati, zrama vAva tAdazaH | gRhasthA apyenaM garhante, yena jAnAti tAdRzam // zabdArtha-tAriNI = te madirA pInAra sAdhu Ari = AcAryanI pAra = ArAdhanA karato nathI temane yAvi = sAdhuonI paNa ArAdhanA karato nathI dilyA vi = gRhastho paNa tenI riti = niMdA kare che nepa = kAraNa ke teo tArid = tene duSTa cAritravALo nAgati = jANe che. bhAvArtha - te madhapAna karanAra vezadhArI sAdhu potAnA AcAryonI ke anya zramaNonI ArAdhanA karI zakato nathI. gRhastho tenI asAdhutAne jANe che, tethI teo paNa tenI niMdA kare che. evaM tu aguNappehI, guNANaM ca vivajjae / 41 tAriso maraNaMte vi, Na ArAhei saMvaraM // chAyAnuvAda pUrva , guNAnAM ja vivarnava: | tAdRzo maraNAnte'pi, nArAdhayati saMvaram // zabdArthaH- parva tu = A prakAre a hI = avaguNono jonAro, avaguNa dhAraNa karanAro TIM = guNone vivaMNa = tyAganAro tAraso = tevA prakArano sAdhu mate vi = mRtyunA samayamAM paNa saMva2 = saMvaranI, saMyama dharmanI ja mArAde = ArAdhanA karI zakato nathI. bhAvArtha:- A pramANe durguNonuM sevana karanAra ane guNone choDI denAra sAdhu maraNanA aMte paNa saMvaradharmane ArAdhI zakato nathI. vivecana : prastuta gAthAomAM jihAlolupa mAyAvI madyAsakta evA durguNI sAdhunI patita dazA darzAvI che. cAritra mohakarmanA udayamAM paNa vairAgI zramaNa jAgarukatA pUrvaka tene niSphaLa karI saMyama dharmamAM surakSita rahI zake che, te mATe zAstramAM samaye poyama mAM pAyA no ghoSa yatra-tatra sarvatra gUMjI rahyo che. tema chatAM koI maMda puruSArthI zramaNa udayAdhIna thaI saMyama maryAdAthI patita thaI jAya che ane anAcAraNIya kRtyonuM AcaraNa karatA thaI jAya che. te anAcAra aDhAra, bAvana ke anekAneka, sekaDo prakAre zAstromAM varNita che. temAMthI ahIM mAtra madhasevana rUpa anAcAranI doSa paraMparAne spaSTa karavAmAM AvI che. prabhunA zAsananI AcAra vyavasthA pUrNa vyavasthita hovA chatAM vyaktinuM mana vicitra karmasaMyoge bhuktabhogIne pUrvanI smRtie ane abhuktabhogIne nUtana kutUhale ke tevA auSadha vagerenA saMjoge(zalaka rAjarSivatu) saMyama niyamathI patita thaI jAya che tyAre te madirA sevI thaI jAya che. tenA dUSita jIvananuM
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 ] zrI dazavaikAlika sUtra citraNa prastuta gAthAomAM karyuM che. patita sAdhanA vividha doSo :- (1) ekalA, ekAntamAM chupAIne madirA pIvAthI mAyAcAra (2) gurvAjJA ane jinAjJAbhaMga rU5 corI. (3) madyapAnamAM AsaktibhAva ane tenAthI unmattatA (4) mAyAmRSA (5) apakIrti (6) atRpti (7) asAdhutAnuM poSaNa (8) coranI jema manamAM sadA udvignatA (9) maraNottakALa sudhI paNa saMvara ArAdhanAno abhAva (10) AcArya temaja zramaNonI anArAdhanA- aprasannatA (11) gRhastha dvArA tiraskAra-niMdA (12) durguNa praveza (13) jJAnAdi guNono nAza (14) aMte saMyama virAdhaka thAya. gAthAomAM vistRta varNana hovAthI viSaya spaSTa che. AvA durbasanI sAdhaka AcArya ke guruvaryonI sevA, bhakti, vinaya temaja AjJApAlanathI ArAdhanA ke upAsanA karI zakatA nathI ane tenA vyaktigata dUSita jIvanathI sAdhu samAja ane jinazAsananI avahelanA-niMdA thAya che. madyapAna aneka ApattinuM temaja narakagatinuM kAraNa hovAthI dareka zrAvaka ane zramaNone temaja dareka mAnava mAtrane tyAjya che, to mokSanA ArAdhaka saMyamI sAdhu mATe to sarva mAdaka dravya sarvathA varpa ja hoya te sahaja samajI zakAya che. nAM sArAmakho - tenA be artha thAya che- (1) potAnA yazanI surakSA mATe (2) saMyamanI surakSA mATe. mukhapamA - ahIM madha ane pramAda banne bhinna zabda pratIta thAya che. paraMtu te baMne pRthaka zabda nathI eka ja zabda che. madha pramAdanuM kAraNa che. tethI madhane ja pramAda kahevAmAM Avyo che. fNahiMda-gUDha mAyA, kapaTa prapaMca arthAt eka kapaTane chupAvavA karAtuM bIjuM kapaTa. dArU pIvo te prathama kapaTa-doSa che ane juThuM bolI tene chupAvavuM, te bIjuM kapaTa che. bakuLadI - aguNa prekSI, doSadarzI. pramAda Adi doSomAM lIna; avaguNone dhAraNa karanAra; samyagRjJAna, darzana, cAritra, kSamA, AjJA pAlana vagere guNonI upekSA karanArA. saMcamInI zreSThatA : tavaM kuvvai mehAvI, paNIyaM vajjae rasaM / 42 majjappamAyavirao, tavassI aiukkaso // chAyAnuvAdaH tapa: roti medhAvi, prataM varjayet saM. madyapramAdavirataH, tapasvI atyutkarSaH // zabdArtha - merAvI = buddhimAna, maryAdAvartI sAdhu tavaM = ujjavaLa tapa ba = kare che paN
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 76.-2 : piMDaiSazA = snigdha asavardhaka rasaM = rasane, padhArthane vajjae choDe che majjapamAyavirao = bhadyapAnanA = = prabhAdhthI rahita tavassI = tapasvI ai ukkaso= atyanta utsurSane prApta thAya che. bhAvArtha :- je buddhimAna sAdhaka snigdha ane svAdiSTa bhojanano tyAga karI tapazcaryA kare che; madirA sevanarUpa pramAdathI nivRtta rahe che, te tapasvI munI vikAsane mArge agrasara thAya che. 43 tassa passaha kallANaM, aNegasAhupUiyaM / viulaM atthasaMjuttaM, kittaissaM suNeha me // chAyAnuvA: : tasya pazyata kalyANaM, anekasAdhupUjitam / vipulamarthasaMyuktaM, kIrtayiSye zRNuta mama // zaGEURArthaH-tassa= te sAdhunI aNegasAhupUiyaM = bhane sAdhukhathI pUnita viulaM = atiprabhAzamAM bhokSanA avagAhana 'zvAthI vipula atthasaMjuttaM = bhokSanA arthathI yukta, saMyama dhanayukta kallANaM = chuTyAeAne passaha = bhukho kittaissaM = tenA gugonuM huM DIrtana jharIza me = bhArA vaDe suNeha = sAMbhaNI. bhAvArtha:- je aneka sAdhuothI pUjAya che tathA vipula zruta saMyama dhanathI yukta che te bhikSunA kalyANarUpa saMyamane juvo. huM tenuM guNakathana karIza, te sAMbhaLo. = 44 evaM tu guNappehI, aguNANaM ca vivajjae / tAriso maraNaMte vi, ArAhei saMvaraM // chAyAnuvA : evaM tu sa guNaprekSI, aguNAnAM ca vivarjakaH / tAdRzo maraNAnte'pi, ArAdhayati saMvaram // 233 zadhArtha :- evaM tu = A rIte, sevA prArathI se = te guNappehI guzone bhenAra, guNa vRddhi DaranAra aguNANaM = avaguzone vivajjae = choDanAra tAriso= tevo zuddhAyArI sAdhu maraNaMte vi mRtyunA samaye pe| saMvaraM saMvara dharmanI, saMyamanI ArAhei = ArAdhanA Dare che. = = bhAvArtha:- A rIte sadguNono icchuka ane durguNono tyAgI te bhikSu maraNanA aMte paNa satata saMvara dharmanuM ArAdhana kare che. 45 Ayarie ArAhei, samaNe yAvi tAriso / gihatthA vi NaM pUyaMti, jeNa jANaMti tArisaM // chAyAnuvAda : AcAryAnArAdhayati, zramaNAMzcApi tAdRzaH / gRhasthA apyenaM pUjayanti, yena jAnanti tAdRzam //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra = gRhastha zabdArtha:- tAriso = te guNavAna sAdhu ANi = AcAryonI AAherU = ArAdhanA kare che samaLe yAvi = sAmAnya sAdhuonI paNa ArAdhanA kare che khinnatthA vi loko paNa te pavitra sAdhune pUtti - pUje che, Adara sanmAna Ape che neLa = kema ke gRhastho tariyuM - tenA zuddha AcaraNane nAnaMti = jANe che. = 234 bhAvArtha:- te guNavAna zramaNa, AcAryonI tathA bIjA sAdhuonI paNa ArAdhanA kare che- vinaya vaiyAvacca kare che ane tene uttama AcAra saMpanna bhikSu jANIne gRhastho paNa teno Adara kare che. vivecana : prastuta gAthAomAM saMyamanA ArAdhaka zramaNanI zreSThatAnuM pratipAdana karyuM che. pUrva varNita pramAdI zramaNanA jIvana varNananI apekSAe pratipakSarUpa varNana hovAthI A gAthAo nA viSayanI spaSTatA zabdArtha ane bhAvArthathI thaI jAya che. AtmaguNonA vikAsamAM puruSArthazIla zramaNa A lokamAM satkAra, sanmAna ane prazaMsAne prApta kare che ane te mokSamArganI zreSTha ArAdhanA karatAM AtmakalyANa kare che. medhAvI - buddhimAnanA be prakAra che. (1) graMtha medhAvI - bahuzruta athavA zAstra pAraMgata ane (2) maryAdA medhAvI - zAstrokta maryAdA anusAra cAlanAra. viData gaduM saMgutta - vipula, vizALa, vistIrNa, kSaya na thAya tevA nirvANarUpa arthathI saMyukta. saMyama virAdhanA karanAranuM bhaviSya : 46 tavateNe vayateNe, rUvateNe ya je gare / AyArabhAvateNe ya, kuvvai devakivvisaM // chAyAnuvAda : tapaHstuno vapasteno, passenamna yo naH / AcArabhAvastenazva, karoti devakilviSam // = zabdArtha:- - - je re - manuSya, zramaNa tavateNe = tapano virAdhaka vayateNe = mahAvratano virAdhaka rUvatene = zramaNa vezanI maryAdAno virAdhaka AyAmAvatene = saMyama samAcArInovirAdhaka deviilvasa = kilviSI devatvanI hravvajJa = prApti kare che. bhAvArtha:- je sAdhu bAra prakAranA tapano, pAMca mahAvratono, sAdhuvezanI maryAdAno ane zramaNAcArano cora eTale virAdhaka hoya che te devayoni prApta thavA chatAM kilviSI rUpa halakI jAtano deva bane che.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, udde.-2: piMDeSaNA 235 labhrUNa vi devattaM, uvavaNNo devakivvise / 47 tatthAvi se Na yANAi, kiM me kiccA imaM phalaM // chAyAnuvAdaH tahavvA devahUM, 36panno daivavitvije ! tatrApyasaH na jAnAti, kiM me kRtvedaM phalam // zabdArtha - revavimbare = kilpiSI deva jAtimAM sevavALo = utpanna thayelA deva vatta = devatvane tatUvi = prApta karIne paNa te = te tAtkAvi = deva thayo hovA chatAM paNa ka yANA = jANato nathI ke e = huM ivivA = zuM karIne e pad = A phaLane pAmyo chuM. bhAvArtha - kilpiSI jAtanA halakA devomAM utpanna thayelo te sAdhaka devatva pAmIne paNa "kayA karmathI mArI A gati thaI", tene te jANI zakato nathI. tatto vi se caittANaM, labbhai elamUyagaM / NaragaM tirikkhajoNiM vA, bohI jattha sudullahA // chAyAnuvAda: toDasa cutvA, tatte mUvatam | narakaM tiryagyoni vA, bodhiryatra sudurlabhAH // zabdArtha - tatto vi = tyAMthI paNa te = te sAdhudeva raphALuM = gruta thaIne anya = mUkabhAvI bakarAnA bhavane rImad = prApta kare che parama tirinofNa = naraka, tiryaMca yonine prApta kare che ga0 = jyAM voTI = jaina dharmanI prApti sudura = ati durlabha che. bhAvArtha:- te kiSiI devatyAMthI cyavIne maMgA bakarAnI yonine pAme che ane pachI naraka-tiryaMcayonimAM gamana kare che ke jyAM sabodha-bodhIbIjanI prApti ati durlabha thAya che. 48 vivecana : prastuta gAthAomAM tapa, mahAvrata, muniveza ane zramaNAcAranI virAdhanArUpa corI karanAranI durgati paraMparA darzAvI che. tene :- na- cora. joke adatta vastu grahaNa karanAra vyakti cora kahevAya che. jemAM rAjyanA niyamonuM ullaMghana karavuM te rAjyacorI che, te ja rIte tapa, mahAvrato saMbaMdhI je jinAjJA che, te AjJAnuM pAlana na karavuM, ullaMghana karavuM tenAthI viparIta AcaraNa karavuM te prabhu AjJAnI corI che. tapa saMbaMdhI AjJAnuM pAlana na kare te tapa cora che, mahAvrata saMbaMdhI AjJA na pALe te vrata cora che. A rIte ahIM bhAva cora ane
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 zrI dazavaikAlika sUtra bhAva corInuM kathana che. tava tene :- tapasyAnA bAra prakAra che. te apekSAe je sAdhaka zakti hovA chatAM upavAsa,porasI, uNodarI, svAdhyAya, dhyAna, vinaya, vaiyAvacca (sevA) vagere kartavyonI upekSA kare, temAM parAkrama phoravavAnuM lakSya na rAkhe ke te lakSyamAM niraMtara vRddhi karavAno prayatna na kare; A rIte tapamAM je pramAda bhAva rAkhe te tapano cora arthAt tapanI virAdhanA karanAra kahevAya che. vaya tene H- vratathI ahIM zramaNanA pAMca mahAvrato lakSita che. je saMyama sAdhaka pAMca mahAvratonA pAlanamAM pramAda ke upekSA vRtti kare te vratacora" kahevAya che. vaya zabdano chAyArtha 'vacana' paNa thAya che tethI vava tene zabdathI 'vacana cora' evo artha paNa karavAmAM Ave che. chatAM ahIM mahAvrata artha vizeSa prAsaMgika che. rUva tene H- sAdhu veza saMbaMdhI keTalAka niyamo hoya che. jema ke- mukhavastikA, rajoharaNa vagere upakaraNa rAkhavA, kASTha pAtra vageremAM bhikSA lAvavI ane temAM AhAra karavo, gRhastho sAthe ke gRhastho sAme AhAra na karavo. gRhastha sAthe eka Asane na besavuM; raMgIna vastro na rAkhavA na paheravA, zastra rUpe koI upakaraNa na rAkhavA, AbhUSaNa, mALAo vagere dhAraNa na karavA, hajAmata ke dADhI na karAvavI paraMtu yathAsamaye loca karavo vagere liMga saMbaMdhI ke veza saMbaMdhI maryAdAonuM ullaMghana karanAra zramaNa zAstrakAranA zabdomAM rUpacora kahevAya che. AcArabhAva teNe :- saMyama samAcArI, ubhayakAla pratikramaNa, pranilekhana, svAdhyAya, dasa vidha samAcArI adaMtadhAvana, asnAna, pagapALA cAlavuM, temaja mahAvrata, samiti Adi saMbaMdhI sUkSma niyamopaniyamono samAveza AcAra bhAvamAM thAya che. te saMbaMdhI atikramaNa, aticaraNa ke anAcaraNa karavA ane tenI zuddhi na karavI; tenA pAlanamAM upekSA bhAva rAkhavo, te AcArabhAva eTale zramaNAcAranI corI che. AvI pravRtti karanArane sUtrakAre AcArabhAvano cora(virAdhaka)kahyo che. athavA AcAra cora ane bhAva cora baMne bhinna zabdo paNa thaI zake che. te apekSAe AcAranI zuddhi na karanAra AcAra cora ane bhAvone zuddha na rAkhanAra bhAva cora kahevAya che. zAstrakAre 'cora' evA kaThora ane khUMcatA zabdano prayoga durgati ApanArI dUSita pravRttiothI sAdhakane vadhAre sAvadhAna karavAnA lakSyathI karyo che. evA ja lakSyathI zAstrakAre uttarAdhyayana sUtranA sattaramA adhyayanamAM eka-eka dUSita AcaraNa karanArane pApa zramaNa saMjJA ApI che. dazavaikAlika sUtranA chaThThA adhyayanamAM aDhAra AcAra sthAnonI virAdhanA karanArane saMyama bhraSTa zabdathI sUcita karyo che ane te ja adhyayanamAM rAtrie khAdha padArthono saMgraha rAkhanArane te gRhastha che, sAdhu nathI tevA mArmika zabdo vaDe navAjyA che. A sarva kaTu zabdaprayoga paddhatinI pAchaLa zAstrakAranI sAdhaka pratye parama kalyANa bhAvanA nihita che. jhabbara veva nikvisa - vividha prakAre jinAjJAnI virAdhanA karanAra virAdhaka sAdhu saMyama pAlananA kAraNe devagati prApta karavA chatAM atyaMta kSudra kividhI jAtinI devagatimAM utpanna thAya che. te kiSvithI devo
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, urdU. 2 H piMDaiSaNA vaimAnika jAtinA hovA chatAM temanI jAtimAM atyaMta nimnastarIya asammAnita temaja puNyahIna ane prabhAvahIna hoya che. te devo ekAMta mithyAtvI hoya che. jinAjJAnI corI karanAra, gurvAdikanI AzatanA karanAra, samyagdarzanathI patita thaI, mithyAtvI banIne kikvipI deva bane che. vikrame vijgyA ma ta H- kikvipI devo vaimAnika jevA ucca sthAne hovA chatAM ekAMtarUpe mithyAdaSTi hoya che. tethI A spaSTa thAya che ke saMyama virAdhanA karanAra zAstrokta te cAre prakAranA cora ane gurvAdikanI AzAtanA, avarNavAda karanArA sAdhaka sAdhuveSamAM rahevA chatAM samyaktvathI bhraSTa thaI mithyAdaSTi banI jAya che, kAraNa ke mithyAtva pAmyA pachI ja jIva kikviSI devamAM utpanna thAya che. te mithyAtva ajJAnanA kAraNe ja te devo potAno pUrva bhava sArI rIte jANI joI zakatA nathI. tethI A 47mI gAthAmAM kahyuM che ke "huM zuM AcaraNa karIne ahIM devarUpe utpanna thayo chuM" te vAtane kilviSI devo jANI zakatA nathI. saMyama virAdhakanI bhava paraMparA H- te bhArekarmI saMyama virAdhaka jIva kilviSI devamAM jAya che. tyAM tenA azubha karmono aMta thato nathI. te deva tyAMthI cyavI tiryaMca gatimAM atyaMta dayanIya mUka bokaDA ke bakarAnA bhavane prApta kare che. tyAMthI naraka ane tiryaMca gatimAM paribhramaNa kare che. tenAthI AgaLa vadhIne te jIva durlabhabodhi banI jAya che. te tenuM sahuthI moTuM adhaHpatana che. 237 A vidhAna sApekSa, ekadezIya ane bAhulya pradhAnatAvALu temaja upadezanI mukhyatAvALuM che, tema aneka zAstranA kathA varNanone AdhAre samajAya che. kAraNa ke ahIM varNita keTalAka cora sAdhaka paNa anya guNonA balathI alpabhavomAM mukta thaI jAya che. bhagavatI sUtrAnusAra killISI deva jaghanya 4-5 bhava naraka tiryaMca manuSya devanA kare che ane utkRSTa anaMta bhava kare che, temaja te varNana anusAra jamAlI aNagAra kilviSI deva bhava pUrNa karI thoDAka bhavo pachI mukta thAze. viSaya samApana evaM zikSA : 49 eyaM ca dosaM daTThUNaM, NAyaputteNa bhAsiyaM / aNumAyaM pi mehAvI, mAyAmosaM vivajjae // chAyAnuvAda : staM = roSa darSyA, jJAtaputreLa mASitam / aNumAtramapi medhAvI, mAyAmRSAM vivarjayet // zabdArtha:- mehAvI = maryAdAvartI sAdhu, buddhimAna zramaNa gAyaputteLa = jJAtaputra vaDe mAsiya bhASita thaeN ca = A pUrvokta polaM - doSane vastULa = dekhIne aNumAya pi = aMzamAtra paNa mAyAmosaM = chala kapaTapUrvaka asatya bhASaNa vivaSnaQ = tyAge. = bhAvArtha:- jJAtaputra bhagavAn mahAvIre kahelA A prakAranA doSone jANI buddhimAn sAdhaka leza mAtra paNa mAyA ke asatya AcaraNa na kare paraMtu teno tyAga kare.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 | zrI dazavaikAlika sUtra vivecana : A uddezakamAM prAraMbhanI 30 gAthAomAM gocarI-gaveSaNA saMbaMdhI varNana che. tyArapachI gAthA 31mI thI 48mI sudhI tapa saMyamanI virAdhanA ane temAM mAyAcAra karanAranuM varNana che. jemAM aMte 47-48mI gAthAmAM devadurgati ane saMsAra bhramaNanuM varNana che. te viSayanuM samApana karatAM prastuta 49mI gAthAmAM sUtrakAre hitazikSA ApI che, je atisaMkSipta che ke- ukta saMyama dUSaNa ane tenA pariNAmane jANI, samajIne buddhimAna sAdhaka mAyA-prapaMca, jhUTha-kapaTano tyAga karI, satyaniSTha thaI, vaphAdArIpUrvaka saMyama ArAdhana kare, temAM aNumAtra paNa mAyAmRSAnuM AcaraNa na kare. adhyayana samApana : zikSA : sikkhiUNa bhikkhesaNasohiM, saMjayANa buddhANa sagAse / 60 tattha bhikkhusuppaNihiMdie, tivvalajjaguNavaM vihrijjaasi||tti bemi|| chAyAnuvAdaH zivatatvA pipaLAzuddhi, saMtAnAM vRddhAnAM sAt | tatra bhikSuH supraNihitendriyaH, tIvralajjo guNavAn viharet // zabdArtha - sukhada bhalI rIte Indriyone vazamAM karanAra tivraja = anAcArathI atyaMta lajjAvAna = guNavAnabihU = sAdhu guNa = tattvanA jANanArA, AcArya saMnayAna = gItArtha sAdhuonI saIR = samIpamAMfmahesAsahiM = bhikSeSaNAnI zuddhine siriyujha = sArI rIte zIkhIne tattha = te eSaNA samitinA viSayamAM vidarisi = vicaraNa kare che ivani = A pramANe huM kahuM chuM. bhAvArtha:- A pramANe guru, AcArya pAse ke anya zramaNo pAsethI bhikSAnI gaveSaNA zuddhine sArI rIte samajI, Indriyone samAdhimAM rAkhanAra anAcAra sevanamAM atyaMta lajjAvAna, unnata saMyama guNothI saMpanna bhikSu tapa-saMyamamAM vicaraNa kare. vivecana : A gAthAmAM saMpUrNa adhyayananA upasaMhArarUpe aMtima zikSA vacana che. sUtrakAre baMne uddezaka yukta A pAMcamA piMDaSeNA adhyayanamAM gaucarInI gaveSaNA; gaucarImAM bhramaNa saMbaMdhI ane gharomAM UbhA rahevA saMbaMdhI vyavahArika jJAna; AhAra karavAnI paddhati; sacitta acittanuM jJAna; gocarI saMbaMdhI dUSita manovRtti ane tenuM pariNAma; temaja zuddha gaveSaNAyukta AhAra lenAra zramaNa ane nirdoSa bhikSAdAtA zramaNopAsaka, te baMnenI sadgati vagere viSayonuM nirUpaNa karyuM che. eSaNAnI zuddhimAM ja sAdhutAnI zuddhi che. A rIte tenI mahattA samajIne sAdhu gItArtha guru pAse
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5, 6-2: piMDeSaNA | 239 | bhikSAvidhine zIkhe ane tasAra tenuM pAlana kare, indriyo ane manane vazamAM rAkhatAM eSaNA doSono tyAga kare ane saMyama guNonI ArAdhanA kare. titannapurva -'tiva' zabdano anvaya nA ane guNavaM baMne sAthe thAya, tethI tenA be artha thAya che- (1) tIvralajjAvAna = anAcAra ke doSanA sevanamAM tIvra lajjAvAna (2) tIvra guNonI eTale utkRSTa guNonI ArAdhanA karanAra. bIjI apekSAe- tIvra = utkRSTa, lajjA = saMyama. tethI sibbalamguNavaM no artha thAya ke utkRSTa saMyama guNayukta, utkRSTa saMyamaguNa saMpanna. -: paramArtha:piDeSaNArUpa pAMcamA adhyayananA be uddezakamAM pUrNa prayoga siddha, zarIrarUpa piMDano nirvAha karavA mATe bhikSA lAvavAnI prakRSTa prakriyA paramAtmAe prakAzI, gRhasthane bojArUpa na banI javAya tenI rahema pUrvaka kALajI rAkhI che. sAdhakanI sAdhanA siddha karavA zarIrane mokSanuM sAdhana banAvavAnI kaLA dekhADI che. tene svastha rAkhavA, pahelI kriyA mAnasika, tyAra bAda kAyika ane tyAra pachI vAcika darzAvI che. bhikSAnA samaye koIpaNa jAtano loma-viloma, bhrAnti ke mUcha bhAva rAkhyA vinA, mananA zubhabhAva sahita sthira pariNAme upAzrayathI bahAra bhikSA levA mATe javuM, citta svastha rAkhI gurudevanI AjJAthI javuM. tyAra pachI rastAmAM cAlatAM jIvonI dayA pALavA AMkhothI dharatIne jotAM cAlavuM. gRhasthanA prAMgaNamAM praveza karatAM AMkhone koI paNa sthAne nahIM ghUmAvatAM phakta nirdoSa AhAranI gaveSaNAmAM joDavI. kalpAkalpano viveka darzAvavA vahorAvanAra dAtAnI sAthe saMyamapUrvaka prazAMta bhAve vArtAlApa karavo. A rIte saMpUrNa vidhi phakta pudgalanA pracayarUpa maLelAM karmajanya piMDamAM cAra prakAranA AhArarUpa piMDane padharAvavAnI darzAvI che. AhAra jarAmAtra pAtramAM na rahI jAya, eka paNa kaNa jIvahiMsAnuM kAraNa na bane tema bhojana karavuM. Ama puSTi pAmeluM zarIra pUrNatayA svAdhyAya, dhyAna, prekSA, anuprekSAmAM joDI jJAnapUrvaka samiti, guptimAM rahI saMpUrNa karmano kSaya karavA zarIrarUpI sAdhanano sadupayoga karI,piMDamAMthI paramAtmAne alaga karatAM viratimAMthI vItarAga banI javuM, te A adhyayanano paramArtha che. || bIjo uddezaka saMpUrNa | I adhyayana-5 saMpUrNa |
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 240] zrI dazavaikAlika sUtra | chaThThuM adhyayana | paricaya je je * A adhyayananuM nAma mahAcAra kathA che. * trIjA adhyayanamAM kathita 'kSullakAcAra'nI apekSAe A adhyayanamAM AcAra viSayaka vistRta kathana hovAthI tenuM nAma 'mahAcAra kathA' che. trIjA adhyayanamAM bAvana anAcArano nAma nirdeza che, jyAre A adhyayanamAM aDhAra AcAra sthAnonA svarUpane vividha daSTikoNathI samajAvyuM che. jema ke- trIjA adhyayanamAM audezika, kriIta Adi doSonA nAmonuM kathana che. A adhyayanamAM te doSanuM svarUpa spaSTa karI tene akathya varjana AcAra sthAna rUpe darzAvIne kahyuM che ke dezikAdi doSayukta AhAranuM sevana karanAra sAdhu hiMsAnI anumodanA kare che, tethI sAdhue teno tyAga karavo joIe. A rIte pratyeka sthAna aMge viziSTa prarUpaNA che. * 'kSullakAcAra kathA'mAM kevaLa utsarga mArgathI ja anAcAronuM kathana che. mahAcArakathAmAM aneka viSayone utsarga ane apavAda, baMne apekSAthI samajAvyA che. jema ke sAdhue gRhasthane tyAM besavuM nahIM te utsarga mArga, sAmAnya niyama che; paraMtu vRddha, rogI ke tapasvIne koI viziSTa paristhitimAM besavuM paDe to AjJA laIne besI zake che, te apavAda mArga che. A rIte A adhyayanamAM aneka prakAre vizALatA pratIta thatI hovAthI tenuM nAma mahA AcAra kathA = vistRta AcAranA kathanavALuM che. * trIjA adhyayananI racanA nigraMthanA anAcAronA saMkalanarUpa che. jyAre A 'mahAcAra kathA'nI racanA rAjAdinI jijJAsAnA samAdhAnarUpe che. * A adhyayanamAM aDhAra AcAra sthAnanuM nirUpaNa che. yathA- cha vrata = (1) ahiMsA (2) satya (3) acaurya (4) brahmacarya (5) aparigraha (s) rAtribhojana tyAga, chakAya saMyama = (7) pRthvIkAya saMyama (8) apakAya saMyama (9) teukAya saMyama (10) vAyukAya saMyama (11) vanaspatikAya saMyama (12) trasakAya saMyama (13) akathya varjana (14) gRhasthanA vAsaNamAM jamavuM nahIM (15) palaMgAdi para besavuM nahIM (16) gRhasthanA ghera besavuM nahIM (17) asnAna vrata (18) vibhUSA tyAga. * A aDhAra AcAra sthAnanA nirUpaNa dvArA sUtrakAre nigraMthadazAnuM Alekhana karyuM che. pratyeka vratanA kathanamAM avratanA doSo ane vrata pAlananA lAbha, A rIte vidhi ane niSedha baMne prakAre kathana che. je sAdhakane vrata pAlana mATe preraka bane che. * sAdhvAcAranA niyamone AcAra kahe che athavA samyaka cAritranA pAlana mATe je vidhi niyamonuM
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-6H mahAcAra kathA 241 pAlana karAya te AcAra che. AcAramAM mahAvratano samAveza thAya che. paMca mahAvrata te eka uttama AcAra * AvAjhatho dharmA AcArane prathama dharma kahyo che. sAdhakanI sAdhyasiddhi AcArathI ja thAya che. tethI AcAra te sAdhu jIvanano prANa che. * A adhyayananuM bIjuM nAma 'dharmArthakAma' paNa manAya che. paraMtu teno koI puSTa AdhAra prApta thato nathI. A adhyayananI cothI gAthAmAM thampatthAmA zabda nigraMthanuM vizeSaNa che. dharmanA prayojanabhUta mokSanI ja kAmanA karanArane dharmArthakAma kahe che. nigraMtho dharmArthakAma ja hoya che ane tenA AcAranuM suvistRta kathana hovAthI tenuM nAma 'dharmArthakAma hoya to te paNa yogya che.
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 zrI dazavaikAlika sUtra chaThuM adhyayana mahAcAra kathA AcAra-gocara saMbaMdhI jijJAsA : NANadasaNasaMpaNNaM, saMjame ya tave rayaM / gaNimAgamasaMpaNNaM, ujjANammi samosaDhaM // rAyANo rAyamaccA ya, mAhaNA aduva khattiyA / pucchaMti NihuyappANo, kahaM bhe AyAragoyaro // chAyAnuvAdaH jJAnavarsanasampanna, saMyane tari tam ! gaNimAgamasaMpanna, udyAne samavasRtam // 1 // rAjAno rAjAmAtyAzca, brAhmaNA athavA kSatriyAH / pRcchanti nibhRtAtmAnaH, kathaM bhavatAmAcAragocaraH // 2 // zabdArtha -rAvALo = rAjAo rAyamannA = rAjapradhAno mALA = brAhmaNo mahuva = athavA variyA = kSatriyavarga fbadukhALo = nizcalAtmA, zAMta cittavALA bAvalApa = jJAna, darzanathI saMpanna = saMyamamAM ta = tapamAM caM = rata manapavi = Agama-siddhAMtanA jJAtA 3SNAgni = udyAnamAM moTuM birAjita A = AcAryazrIne puchati = pUche che je = he bhagavaMta! jaina sAdhuonA AkAranoyaro - AcAra-gocara vada = kevA prakAranA che? bhAvArtha - rAjAo, rAjapradhAno, brAhmaNo ane kSatriyo jJAnadarzana saMpanna, saMyama ane tapamAM rata, AgamajJAnI, udhAnamAM birAjIta evA AcAryazrIne zAMta cittathI pUche che ke- he bhagavan! ApanA AcAra-paMcAcAra Adi ane gocara-bhikSAvRtti Adi kevA prakAranA che? te amone kRpA karIne kaho. vivecana : prAcIna samayamAM jyAre jaina zramaNo seMkaDo ke hajAronI saMkhyAmAM sAthe rahetA hatA tyAre nagaranI bahAra udyAnAdimAM vicaratA hatA. rAjAo, rAjapradhAno, amAtyo Adi puruSo potAnA dharmaguru pratye
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-6: mahAcAra kathA. 243 zraddhA dharAvatA hatA. temanA jIvananA mahattvanA kAryo dharmagurunI salAha-sUcanA laIne karatA hatA. tethI teo vAraMvAra dharmaguruonA samAgamamAM AvatA ane vividha prakAre potAnI jIjJAsAne pragaTa karatA hatA. prastuta gAthAomAM ajJAtanAmAM AcAryazrI samakSa rAjAdi dvArA nivedana karelI jijJAsA che, jenA samAdhAna rUpe ja A saMpUrNa adhyayananI saMkalanA che. TLa saLa saMpavi... -A prathama gAthAmAM AcAryanA guNone traNa zabdothI saMkalita karyA che- (1) jJAnadarzanaguNathI saMpanna (2) saMyama ane tapamAM lIna (3) AgamajJAnI. udyAnamAM birAjamAna te AcArya viziSTa jJAnathI yukta hatA, matijJAna, zrutajJAnanA dhAraka hatA. ane samyagu zraddhA saMpanna hatA. saMgane ya ta te AcArya pAMca mahAvrata Adi 17 prakAranA saMyama ane 12 prakAranA tapamAM rata hatA, arthAt tenI samyagu ArAdhanA karanAra hatA. Ama panna = Agama saMpanna. je samayamAM je Agama jJAna-11 aMgo, 14 pUrva vagere vidhamAna hoya tenA je viziSTa jJAtA hoya te Agama saMpanna kahevAya che. jo ke jJAnadarzana saMpannamAM Agama jJAna AvI jAya che chatAM zrutajJAnanI mahattA darzAvavA Agama saMpanna vizeSaNa alaga ApyuM che. bIjI apekSAe ema paNa samajI zakAya ke jJAna, darzana saMpannatAthI svayaMne prApta vijJAnanI mahattA ane Agama saMpannatAthI bIjAne jJAna ApavAnI kSamatA pradarzita karI che. Li :- AcArya ziSya gaNane potAnI nezrAmAM rAkhI, mokSamArganI ArAdhanA karAve che. tethI teo gaNi kahevAya che, temaja ziSya samudAyanA adhipati-svAmI hovAthI paNa te gaNi kahevAya che. puchati LiyakhALo- nizcala cittathI - ekAgratAthI, zAMtithI pUchyuM. A zabda prayoga prazna pUchanAranI yogyatA pragaTa kare che. caMcaLa cittathI prazna pUchanAranI jijJAsA yathArtha hotI nathI. jenI jijJAsA tIvratama hoya te ja nizcalacittathI prazna pUche che ane nizcalacittathI prazna pUchanAra ja sAcuM samAdhAna meLavI zake che. AthAra joyo - AcAra gocara. tenA bhinna-bhinna artha thAya che. (1) AcArano viSaya (2) sAdhvAcAranA aMgabhUta cha vrata (3) niyamopaniyama (4) AcAra ane gocarane bhinna bhinna zabda tarIke svIkAra karatAM AcAra = jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIrya, A pAMca AcAra che ane gocara = bhikSAcarI. (5) AcAra eTale dharmanA mULabhUta niyamo ane gocara eTale saMyama pAlananA itara niyamo ke jenA dvArA mULavratonI puSTi thAya. AcArya bhagavaMtano pratyuttara : AcAra mahattA : tesiM so Nihuo daMto, savvabhUyasuhAvaho / sikkhAe susamAutto, Ayakkhai viyakkhaNo //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 zrI dazavaikAlika sUtra chAyAnuvAdaH tega se nikRta vAta:, sarvabhUtasuhAvahaH | zikSayA susamAyuktaH, AkhyAti vicakSaNaH // zabdArtha - frdu = bhayathI rahita, asaMbhrAnta, zAMta citta vaMto = Indriyone damanAra saSyamUyasuhAvo = sarva prANIne sukhAvaha sivAra = grahaNa ane AsevanarUpa zikSAthI suHIo = sArI rIte saMyukta viyagNo = parama vicakSaNa to te AcArya tefkSa te rAjAdi praznakartAone Ayagpha = praznanA uttaramAM kahe che. bhAvArtha - IndriyonuM damana karanAra, jIvamAtrane sukhAkArI, nizcala manavALA, zikSAthI yukta(AcAra saMpanna) te vicakSaNa AcArya uttara Ape che. haMdi dhammatthakAmANaM, NiggaMthANaM suNeha me / AyAragoyaraM bhIma, sayalaM durahiTThiyaM // chAyAnuvAdaH ji dharmArthamAnAM, nitthAnAM chuputa ne ! __ AcAragocaraM bhIma, sakalaM duradhiSThitam // zabdArtha - ki = he rAjAdi! dhummasthAnA = dharma arthanI kAmanAvALA, dharmanA prayojana rUpa mokSanI icchAvALATLa thALa nigraMthonA nIma kaThina, karmarUpa zatruo sAme bhayaMkaradUhiTTiya = sarva sAmAnya jano dvArA vahana karavAmAM duSkara sanna = samagra, saMpUrNa AyArotha = AcAra-gocarane e = mArI pAsethI suda = sAMbhaLo. bhAvArtha - AcArya kahe che- he zrotAo ! dharmanA prayojana rUpa mokSanI icchAvALA nigraMthonA ati kaThina ane sAmAnyajano mATe duSkara gaNAtA evA saMpUrNa AcAra-gocaranuM huM saMkSepamAM varNana karIza. te varNana mArI pAsethI zAMtacitte sAMbhaLo. NaNNattha erisaM vuttaM, jaM loe parama duccaraM / viulaTThANabhAissa, Na bhUyaM Na bhavissai // chAyAnuvAdaH nAcadamukti, yajJo paramadhuram | vipulasthAnabhAginaH, na bhUtaM na bhaviSyati // zabdArtha - 3LI = jaina zAsanathI bhinna anya matomAM ja siM gud = A pramANe ucca AcAranuM kathana nathI = je no lokamAM paramadhuzvara = atyaMta duSkara che, jenuM pAlana karavuM kaThina che evA viDatALamAphasa = vipula sthAnane bhajanArA, mokSanI sAdhanA karanArA sAdhuono AcAra
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA 245 ja pUrva = anya matamAM gatakALamAM na hato bhavi = AgAmI kALamAM haze nahi. bhAvArtha:- lokamAM A prakAranA atyaMta duSkara AcAranuM kathana nigraMtha darzana sivAya anyatra nathI. mokSanI ArAdhanA karanArAo mATe A prakArano AcAra anyadarzanomAM atItamAM kahevAyo nathI ane bhaviSyamAM kahevAze paNa nahIM, upalakSaNathI vartamAna kALamAM paNa che nahiM. sakhuGagaviyattANaM, vAhiyANaM ca je guNA / akhaMDaphuDiyA kAyavvA, taM suNeha jahA tahA // chAyAnuvAdaH sazultavyastAnA, vyAdhitAnA va ce muLI: akhaNDAsphuTitAH kartavyAstAn zrRNuta yathAtathA // zabdArtha -ne = je mukhaT = guNo arthAt niyamo sahu vicAI = sarve AbAla vRddhone vAdiyA = rogIone va = nirogIne aDaDayA = akhaMDa ane asphaTitarUpe arthAt sarvathA virAdhanA rahita cheTyabbA = dhAraNa karavA joIe, pAlana karavA joIe te = te niyamo garA = jema che tahIM = tema mArI pAsethI sukhada = sAMbhaLo. bhAvArtha:- bAla, vRddha, rogI ke nirogI sarva mumukSu sAdhakoe, je guNonI ArAdhanA akhaMDita ane asphaTitarUpe karavI joIe; tene tame yathArtharUpe sAMbhaLo. vivecana : prastuta gAthAo AcAra kathananI pUrvabhUmikA rUpa che. jemAM sUtrakAre nigraMthAcAranI kaThinatA temaja alaukikatAne pradarzita karI che. je rAjAdine AcAranuM svarUpa sAMbhaLavA mATe preraka bane che. tesiM so Liduo:- AcAranuM svarUpa kahenAra AcArya bhagavaMta svayaM AcAranI mUrti che. AcAranuM jIvaMta svarUpa che. teozrIno paricaya sUtrakAre pAMca guNo dvArA Apyo che. (1) gio = nizcala citta. zAMta ane ekAgracittavALA. (2) saMto = indriyonuM damana karanAra. (3) dhvamUyasuhAvo = prANI mAtra mATe sukhAkArI. (4) jillA samAto = sUtra ane arthanA abhyAsa rUpa zikSA grahaNa ane AcAranuM pAlana ane anAcAranA tyAgathI rU5 Asevana zikSAthI yukta. arthAt AcAra niSTha. (5) viyago = samayAnusAra yathocita vyavahAramAM kuzaLa; evA guNa saMpanna te AcArya bhagavaMta hatA jeo pAse rAjAdi lokoe jijJAzA prakaTa karI. bhImaM, kuliM :- A be zabdo dvArA cothI gAthAmAM nigraMthAcAranI kaThinatAne pradarzita karI che- (1) je AcAra niyamone sAMbhaLatAM ja sAmAnya janane kaMpArI chUTe, hRdaya hacamacI jAya, tevA kaThora AcAra niyamo mATe bhIma zabda upayukta che. yathA- samagra dezanuM hAthathI luMcana karavuM, jIvanaparyata pAda
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24s | zrI dazavaikAlika satra vihAra arthAtu vAhanano upayoga na karavo, mela parISaha sahana karavo, navavADa sahita brahmacaryapAlana, rAtrimAM saMpUrNa AhAra pANIno tyAga, sUkSmatama ahiMsA pAlana, alpa upakaraNa rAkhavA ane paisAno tyAga vagere. (2) mahAvrata, samiti, gupti,gaveSaNAnA niyamo, bhASAviveka, pratilekhana, pramArjana (jarUrI thAya tyAre poMjIne besavuM cAlavuM) mala-mUtra pariSThApana(tyAgavA)no viveka vagerenuM jIvanaparyata AcaraNa karavuM te sAmAnyajanane mATe atyaMta muzkela hovAthI te dudhiSThita kahevAya che. anAdikAlathI jIvane paulika sukhano anurAga hoya che, jyAre AcAra pAlanamAM paugalika sukhanI icchAno tyAga karavo paDe che; tethI ja jana sAmAnyane athavA satva rahita jIvone AcAra pAlana muzkela banI jAya che. |UMltha siM... - pAMcamI gAthAmAM nigraMthAcAranuM alaukika mahattva pradarzita karyuM che. mokSa prApta karAvanAra evo uttama, pavitra, sacoTa, satya, mArga sarvajJa vItarAga prabhue pradarzita karyo che. A koI svayaMnI atizayoktiyukta prazaMsA mAtra nathI paraMtu vAstavikatAnuM prakaTIkaraNa che. kAraNa ke A prakAre te AcAramAM sUkSmatama ahiMsA, vivekayukta vacana vyavahAra ane saraLa, niSkapaTa saMpUrNa jIvana vyavahAra che. temAM viSaya, kaSAya, indriya poSaNa ke mananI svacchaMdatAne kiMcit mAtra sthAna nathI je AcAranuM pAlana rAgadveSano nAza karI vItarAga dazAnI prApti karAve che, sAdhakanI zuddhi ane siddhi karAve che. jemAM svarakSA sAthe sarva jIva rakSAno mahattama Azaya samAyelo che. te AcArano uttama tevo mArga tIrthakaroe saMpUrNa AtmajJAna prApti pachI ja darzAvela che; mATe te mArga lokamAM anupama ane advitIya che; tethI ja gAthAmAM [UUAlya rise turaM; na mUvuM ja visa, jevA zabdono prayoga thayA che; te upayukta che ane kasoTI karatAM satya siddha thAya che. A prakAranA AcAranuM kathana anyatra kyAMya nathI, eTaluM ja nahIM paraMtu bhaviSyamAM thaze paNa nahIM. A nigraMthAcAra trikAla zAzvata che. AcAranI alaukikatAnA kathana pachI A chaThThI gAthAmAM sUtrakAre AcAra pAlananA adhikArInuM kathana karyuM che. sahu . - nigraMthAcAra AbAla vRddha, sarogI nirogI sarva avasthAvALAone upayogI, AdaraNIya, avazya karaNIya tAtparya e che ke A adhyayanamAM kahevAze te aDhAra AcAra niyamo prAyaH sarva sAdhakone asmalita(akhaMDita) rUpe pAlana karavA Avazyaka che. AtmakalyANa sAdhanA mATe te sarva AcAra niyama pUrNa hitAvaha che. kSullaka eTale bAlaka, je zArIrika ane mAnasika zaktithI aparikva hoya. te viyara eTale vayovRddha, je zArIrika ane mAnasika zaktithI paripakva hoya. rogI ke nirogI pratyeka vyaktine AcAranuM pAlana karavuM Avazyaka che. prabhunA zAsanamAM AbAlavRddha mATe ane rogI ke nirogI mATe A adhyayanamAM rAjamArgarUpa samAna niyamo che, je mokSa sAdhanAmAM ati Avazyaka che. ApavAdika paristhitinA niyamo judA hoya che, te yathA prasaMge AgamamAM kahevAyA che.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.6 : mahAcAra kathA dhammatthakAmANaM NiggaMthANaM H- dharmanA artha-prayojanabhUta mokSanI kAmanA karanArA. je vyaktine anya koI IcchA ke apekSA nathI, eka mAtra mokSanI ja kAmanA che, te AcArarUpa dharmanuM pAlana kevaLa mokSanA lakSe ja kare che. tevA bAhya ane AtyaMtara graMthIthI rahita zramaNa nigraMtho A nigrarthAcAranA adhikArI che. ATalI utthAnikA--bhUmikA cha gAthAomAM bAMdhyA pachI have viSaya svarUpa sAtamI gAthAthI AcArya mahArAja kahe che. aDhAra AcAra sthAna : dasa aTTha ya ThANAiM, jAI bAlovarajjhai / tattha aNNayare ThANe, NiggaMthattAo bhassai // chAyAnuvAda : zASTau ca sthAnAni, yAni vAto'parAti / tatrAnyatare sthAne, nirgrathatvAd bhrazyati // 247 = zabdArtha:- vala adu- aDhAra gaLADuM = AcAra sthAna, nigraMthAcAra jJarUM = jemAM vAto - bAla sAdhaka nabaLA sAdhaka, ajJAnI prANI avarandgad = virAdhanA kare, viparIta AcaraNa kare tattva = te aDhAra sthAnamAMthI aLayare DhALe - koIpaNa AcAra sthAnanI binaMthattAo - saMyamathI, nigraMthapaNAthI mastak = bhraSTa thAya che, skhalita thAya che. = bhAvArtha:- nigraMthAcAranA aDhAra sthAno che. temAMthI koIpaNa AcAra sthAnanI virAdhanA karanAra bAla sAdhaka saMyamathI skhalita thAya che arthAt teno saMyama aticAra ke anAcAra doSa yukta thaI jAya che. vayachakkaM kAyachakkaM, akappo gihibhAyaNaM / paliyaMka NisejjA ya, siNANaM sohavajjaNaM // chAyAnuvAda : vrataSa jAyaSa, alpo vRttimAnanam / paryaGko niSadyA ca, snAnaM zobhAvarjanam // 8 zabdArtha:- vayacha = cha vrata yacha = SaTkAya appo = akalpanIya padArtha, doSayukta padArtha iihamAyaLa = gRhasthonA pAtromAM bhojana karavuM livaM = palaMga para besavuM pikSennA - gRhasthanA ghera besavuM sigALa = snAna sohavapna" = zarIranI zobhAno sarvathA tyAga karavo. = bhAvArtha:- te aDhAra sthAno A pramANe che- (1-6) pAMca mahAvrata tathA chaThThuM rAtribhojana tyAga. tema cha vratonuM pAlana karavuM, (7-12) pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane trasa kAyarUpa SaTkAya
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 | zrI dazavaikAlika sUtra jIvonI dayA pALavI, yatanA karavI, (13) akathya AhAra-pANI Adi na levAM, (14) gRhasthanA vAsaNamAM jamavuM nahIM, (15) palaMga vagere sAdhanono upayoga karavo nahIM, (16) gRhasthanA ghera besavuM nahIM, (17) snAna karavuM nahIM, (18) zarIranI zobhA, zRMgAra, vibhUSA karavI nahIM. vivecana : prastuta be gAthAmAM sUtrakAre nigraMthAcAranuM varNana prAraMbha karatAM aDhAra sthAnonI mahattA sthApita karI tenAM nAma darzAvyA che. aka:- ahIM gAthAnA anuprAsa mATe aDhAra zabdano prayoga na karatAM ja aTTa zabdaprayoga che. te aDhAra AcAra sthAna A pramANe che. cha vrata (1) ahiMsA (2) satya (3) acaurya (4) brahmacarya (5) aparigraha (6) rAtri bhojana tyAga. chakAya saMyama- (7) pRthvIkAya saMyama (8) apakAya saMyama (9) teukAya saMyama (10) vAukAya saMyama (11) vanaspatikAya saMyama (12) trasakAya saMyama (13) akalpanIya padArthono tyAga (14) gRhasthanA pAtramAM bhojana tyAga (15) palaMga Adi para besavAno tyAga (16) gRhasthanA ghera besavAno tyAga (17) snAna tyAga (18) vibhUSA tyAga. A sarva sthAnonuM spaSTIkaraNa have pachInI gAthAomAM che. jittA masa - AcAra pAlananI akhaMDatAmAM ja sAdhutAnI akhaMDatA rahe che. tethI prAraMbhanI A gAthAmAM ja zAstrakAre spaSTa kahyuM che ke sUtrokta eka paNa AcAra sthAnamAM alanA ke virAdhanA thAya to te zramaNanI sAdhutA khaMDita thAya che. matsa zabda eka deza khaMDanA, alanA mATe prayukta che tema samajavuM joIe. prathama AcAra sthAna : ahiMsA : tatthimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desiyaM / ahiMsA NiuNA diTThA, savvabhUesu saMjamo // chAyAnuvAdaH trevaM prathamaM sthAna, mahAvIre zitam ! ahiMsA nipuNena dRSTA, sarvabhUteSu saMyamaH // zabdArtha-tasthimaM te aDhAra sthAnamAMthI pasaM = prathamaDhImAM sthAna mahAvIrekha = bhagavAna mahAvIra svAmIe sikaM = upadezita karela hiMsA = jIva dayA 3 = nipuNA, kuzaLa gi = dekhADI che, darzAvI che savvapUrNa = sarva prANIonA viSayamAM namo = saMyama rAkhavo. bhAvArtha:- tattva nirUpaNamAM kuzala bhagavAna mahAvIra dvArA upadiSTa A aDhAra sthAnamAMthI prathama sthAne ahiMsAne darzAvI che. sarva jIvo prati saMyama rAkhavo te ja ahiMsA che.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA . 249 jAvaMti loe pANA, tasA aduva thAvarA / te jANamajANaM vA, Na haNe No vi ghAyae // chAyAnuvAda: yAvanto to prANaT:, trasAda athavA sthAvara: | tAn jAnanajAnan vA, na hanyAt no api ghAtayet // zabdArtha -no lokamAM nAvati = jeTalA, te = te sarvajIvone nALanA nA = jANatAM ke ajANatAM ja ha = svayaM haNe nahiM no vi patha = bIjA pAse haNAve nahi. bhAvArtha - saMyamI sAdhaka A lokamAM jeTalA trasa ane sthAvara prANIo che teone jANatAM ke ajANatAM haNe nahi, haNAve nahi ke haNanArane anumode paNa nahIM. savve jIvA vi icchaMti, jIviThaM Na marijjiGa / tamhA pANivahaM ghoraM, NiggaMthA vajjayaMti NaM // chAyAnuvAdaH sarve navA apacchanti, kavituM martanA tasmAt prANivadhaM ghoraM, nirgranthA varjayanti NaM // zabdArtha - saLeva = sarve navA = jIvo jIvivuM = jIvavAnI phaRti = icchA kare che ja ma4i = maravAnI koI icchA karatA nathI tanhA = te mATe zikathA = nirainya, sAdhu voraM = bhayaMkara, jIvone duHkhakArI pavi6 = prANIvadhane lamyaMti = varjana kare che, tyAga kare che i = vAkyAlaMkAra mATe che. bhAvArtha - jagatanA nAnA ke moTA sarve jIvo jIvanane Icche che, koI paNa prANI mRtyune IcchatuM nathI. mATe zramaNa nigraMtho prANIone duHkhakArI evA prANI vadhano sarvathA tyAga kare che. vivecana : prastuta gAthAomAM ahiMsA vratanuM svarUpa ane hiMsA tyAganuM kAraNa nirUpita karyuM che. fo3 - nipuNa zabdathI tRtIyA ekavacanamAM 3i zabda thayo che. A gAthAmAM mahAvIrekha zabda tRtIyAta che, tenA vizeSaNa rUpa A zabda che. teno artha thAya che ke- tattva nirUpaNamAM kuzala evA prabhu mahAvIra. vyAkhyAomAM A zabdane ahiMsAnuM vizeSaNa mAnI vaikalpika artha karela che. prAkRta kozomAM A zabdanA artha nipuNa, hoziyAra, catura; temaja karyA che. pratyeka dArzanikoe ahiMsA paramo dharma te siddhAMtane svIkAryo hovA chatAM temanA AcAra
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 zrI dazavaikAlika sUtra niyamomAM ahiMsAnuM pUrNapaNe (sUkSmAtisUkSmarUpe) pAlana thatuM nathI. jyAre prabhu mahAvIranA siddhAMtomAM tenuM pUrNapaNe pAlana thaI zake tevA AcAronuM vidhAna che. jema ke- ahiMsA mahAvratanA pAlana mATe ja mAdhukarI vRttithI AhAranI prApti, IrSA samitipUrvaka gamana, bhASA viveka, rAtribhojana tyAga vagere. A rIte prabhu mahAvIrano ahiMsA saMbaMdhI uttamottama koTino zuddha AcAra che. savvapUrUM saMgamo:- ahiMsA pAlana mATe saMyama anivArya che. ahiMsAnuM AcArAtmaka svarUpa saMyama che. te saMyamano AdhAra sarvabhUta arthAt sarva prANI che. temaja tenA bheda-prabhedane yathArtharUpe jANIne te sarva jIvo prati saMyamabhAva rAkhavo, tenI dayA pALavI; te ja ahiMsA che. A rIte ahiMsA ane saMyama bane bhAvo paraspara sApekSa che. IS SIM :- ahiMsAnA svarUpane samajIne mani jANatAM ke ajANatAM baMne prakAranI hiMsAno tyAga kare. (1) jANatAM eTale saMkalpa pUrvakanI hiMsAno muni tyAga kare, temaja (2) ajANatAM eTale ayatanA, avivekathI thatI hiMsAno paNa muni tyAga kare. A rIte muni sadA yatanA ane vivekapUrvaka dareka pravRtti kare. be navA vikRti... - A gAthAmAM hiMsA tyAganuM kAraNa darzAvyuM che. sarva jIvojIvavAne Icche che. sarva jIvone maraNa atyaMta duHkharUpa lAge che. mRtyunuM nAma sAMbhaLatA ja te kaMpita thaI jAya che arthAt mRtyune koI icchatuM nathI. tethI saMyamI sAdhakoe sarva jIvone Atma samAna jANIne hiMsAno tyAga karavo joIe. A rIte ahiMsAnA prAdhAnyane svIkArI sAdhu yAvajIvana sarva prakAranI hiMsAno tyAga kare che. bIjuM AcAra sthAna : mRSAvAda tyAga : appaNaTThA paraTThA vA, kohA vA jai vA bhayA / hiMsagaM Na musaM bUyA, No vi aNNaM vayAvae // chAyAnuvAdaH AtmArtha pArtha vA, zobhA ya vA bhAd hiMsakaM na mRSA brUyAt, no apyanyaM vAdayet // zabdArtha - makhaNa = potAnA mATe para = bIjAnA mATe jotA = krodhathI na vA = athavA kathA = bhayathI hiMsa = parapIDAkArI musaM = asatya na bUtha = svayaM bole nahi paNa vi = bIjAne paNa jo vayovara = bolAve nahi. bhAvArtha- saMyamI potAnA svArtha mATe ke anya mATe, krodhathI athavA bhayathI upalakSaNathI mAna, mAyA, lobha, hAsya vagere koIpaNa kAraNathI parane pIDA utpanna kare tevI hiMsAjanaka asatya bhASA bole nahi, bIjA pAse bolAve nahi ane bIjA koI bolatA hoya to tene anumodana paNa Ape nahiM. musAvAo u logammi, savvasAhUhi garahio / avissAso ya bhUyANaM, tamhA mosaM vivajjae / 12
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-6: mahAcAra kathA 251 | chAyAnuvAdaH kRpAvAvaSya to, sarvasAdhupatiH aviktAsyazva bhUtAnAM, tasmAnmRSAvAdaM vivarjayet // zabdArtha - mulAvA 3 = mRSAvAda noni = lokamAM savvasAhU = sarva sAdhuo vaDe di = gahita che, niMdAyela che bhUyA = prANImAtrano vistAro = avizvasanIya thAya che taSThA= te mATe mokSa = mRSAvAdane vivAra = pUrNa rUpe choDI de, tyAga kare. bhAvArtha - A lokamAM mRSAvAda sarva sAdhu puruSo dvArA niMdita che, asatyavAdI puruSa pratyeka jIvo mATe avizvAsanuM pAtra banI rahe che; mATe muni asatyano sarvathA tyAga kare. vivecana : prastuta be gAthAmAM mRSAvAdanA kAraNa ane tenA pariNAmanuM kathana karIne teno tyAga karavAnuM sUcana che. aprajJA paTTA... - A gAthAmAM asatya bhASaNanA vividha kAraNo darzAvyA che; te A pramANe che(1) vyakti potAnA svArtha mATe asatya bhASaNa kare che. (2) anya vyaktinA mohathI ke lAgaNIthI vyakti asatya bhASaNa kare che. (3) krodhAdi kaSAyane vaza thaI jIva asatya bhASaNa kare che. mULapAThamAM eka krodha zabda che paraMtu cAre ya kaSAya asatya bhASaNamAM kAraNa banI zake che. mATe upalakSaNathI ahIM cAre ya kaSAya samajI levA joIe. (4) bhayane AdhIna thaIne vyakti na icchatAM paNa asatya bolI jAya che. bhaya zabdathI hAsyAdinuM grahaNa paNa samajI levuM joIe. murAvAo 3 soma:- A gALAmAM sUtrakAre mRSAvAdanA pariNAmanuM darzana karAvI tenA tyAganI preraNA ApI che. (1) sarva dharmomAM sarva siddhAMtomAM sarva RSi ane maharSioe asatya bhASaNanI niMdA karIne tenA tyAganuM sUcana karyuM che. (2) asatya bhASaNa karanAra vyakti sarvatra avizvasanIya banI jAya che, kyAMya tenI pratiSThA thatI nathI. tethI sAdhu sarva prakAranA mRSAvAdano tyAga kare. kodhAdithI thatAM mRSAvAdanAM udAharaNoH- (1) krodhathI asatya- jema ke dAsa na hovA chatAM koIne 'tuM dAsa che ema kahevuM, (2) mAnathI asatya-jema ke abahuzruta hovA chatAM paNa svayaMne bahuzruta, zAstrajJa athavA paMDita mAnavuM, kahevuM, lakhavuM (3) mAyAthI asatya-jema ke bhikSAcaryA mATe javuM na paDe te AzayathI kahe ke mArA pagamAM bahu duHkhe che. (4) lobhathI asatya-sarasa bhojananI prAptinA lobhathI eSaNIya (grahaNa karavA yogya) nIrasa bhojanane aneSaNIya kahevuM (5) bhayathI asatya-dUSita AcaraNa karIne prAyazcittanA bhayathI teno svIkAra na karavo, asvIkAra karavo (6) hAsyavaza asatya-hAMsI athavA kutUhalavaza asatya bolavuM ke lakhavuM. satyanI ArAdhanA vinA zeSa vratonuM mahatva rahetuM nathI. bauddha dharma kathita pAMca zikSApadomAM paNa
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 252 ] zrI dazavaikAlika sUtra mRSAvAda parihArane adhika mahattvapUrNa vrata mAnyuM che ane kahyuM che ke tenI ArAdhanAvinA anya zikSApadonI ArAdhanA saMbhavatI nathI. 15 trIjuM AcAra sthAna : adattAdAna tyAga : cittamaMtamacittaM vA, appaM vA jai vA bahuM / 14 daMtasohaNamittaM pi, uggahaMsi ajAiyA // taM appaNA Na giNhaMti, No vi giNhAvae paraM / aNNaM vA giNhamANaMpi, NANujANaMti saMjayA // chAyAnuvAdaH vittavavatta vA, anya vA ya vA vadu ! dantazodhanamAtramapi, avagrahe ayAcitvA // 14 // tadAtmanA na gRhNanti, nApi grAhyanti param / anyaM vA gRhNantamapi, nAnujAnanti saMyatAH // 15 // zabdArtha-vittamaMta = sacetana padArtha jad = acetana padArtha maLyuM va = alpa parimANamAM, alpa mUlyavAna ga va = athavA vaiduM = adhika pramANamAM bahu mUlyavAnuM padArtha vaMtasoLamitta fpa = dAMta khotaravAnI saLImAtra paNa 3pati = te vastunI AjJA, je gRhasthanA adhikAramAM hoya tenI AjJA manA = yAcanA karyA vinA saMjaya = sAdhu saM = te adatta padArthone pyA jini - svayaM grahaNa kare nahIM ja pura vizvavigha = anya pAse paNa grahaNa karAve nahiM vA = tathA as = anya zabdamALa = grahaNa karatAM hoya temAM bApunALati = rUDuM jANe nahIM. bhAvArtha - koIpaNa vastu sajIva hoya ke nirjIva hoya, alpa hoya ke bahu pramANamAM hoya, dAMta khotaravAnI saLI paNa hoya; te vastu mAlikanI AjJA vinA muni svayaM grahaNa karatA nathI, bIjA dvArA grahaNa karAvatA nathI ke adatta grahaNa karanArane anumodana paNa ApatA nathI. vivecana : prastuta sUtramAM sAdhunA trIjA mahAvratanI sUkSmatAnuM darzana che. je mahApuruSoe sarvasvano tyAga karyo che, tevA saMpUrNa niSparigrahI sAdhune mATe potAnI mAlikImAM na hoya tevI koI paNa vastu AjJA vinA levI te corI che. sUtrakAre dAMta khotaravAnI saLInuM kathana karIne nAnI ke najIvI vastu paNa AjJA vinA na levAnuM kathana karyuM che.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA | 253] cittasaMtatti vA - A gAthAmAM grAhya padArthonA prakAra darzAvyA che- (1) munine mATe sacitta vastu agrAhya ja che. paraMtu sacitta-ziSya Adi grAhya che. muni tenA mAtA pitAnI AjJA vinA koIne dIkSA ApIne ziSya banAvI zakatA nathI. AjJAvinA dIkSA ApavI te sacitta adatta-corI che. AjJApUrvaka ja tene svIkArI zake che. (2) acitta padArtha vastra, pAtra, AhAra, auSadha Adi munine grAhya che; te paNa gRhastha dvArA pradatta hoya, tenI AjJA hoya tyAre ja grahaNa karAya che. (3-4) sa, kahyuM- A zabdanA traNa prakAre artha thAya che- (1) vastu kadamAM nAnI-moTI hoya (2) mAtrAmAM tathA pramANamAM alpa ke vadhu hoya (3) mUlyamAM alpa mUlyavALI ke vadhu mUlyavALI hoya; te sarva tenA svAmInI AjJA laIne ke teo Ape to ja grahaNa karAya che. A sarva bAbatanuM samApana karatAM gAthAnA trIjA caraNamAM sUtrakAre udAharaNa ApIne spaSTa karyuM che ke dAMta khotaravAnI saLI ke taNakhaluM paNa AjJA vinA muni grahaNa karI zakatuM nathI. A acaurya mahAvratanuM AcaraNa che. tenuM dareka sAdhu-sAdhvIoe pAlana karavuM anivArya che. 31Tddasi agAthA :- 3ThaMsi = avagrahanA viSayamAM, padArthanA viSayamAM agA = yAcanA karyA vagara. jenA adhikAramAM vastu hoya tenI pAse yAcanA karyA vagara ke tenI AjJA lIdhA vagara muni te vastune grahaNa kare nahIM. 16 cothuM AcAra sthAna : aAcarya tyAga : abaMbhacariyaM ghoraM, pamAyaM durahiTThiyaM / NAyaraMti muNI loe, bheyAyayaNavajjiNo // chAyAnuvAdaH brahmacarya ghora, pramAdaM puradhiSThitam | nAcaranti munayo loke, bhedAyatanavarjinaH // zArthaH- evA yAvano - saMyamano bheda karAve tevA sthAnane tyAganAra muLa = muni to = lokamAM rahyA chatAM paNa dUrarikriya = duHsevya, anAcaraNIya pamAyuM = pramAda bhUta yora = kaSTadAyaka pariNAmI, bhayaMkara avaMmariyuM = abrahmacaryanuM nathati = AcaraNa karatA nathI. bhAvArtha- saMyamano bheda(bhaMga) karAve tevA pApa sthAnothI dUra rahenArA munijano lokamAM anAcaraNIya kahevAtA, pramAdanA sthAnabhUta ane mahA duHkhadAyI pariNAmavALA evA abrahmacaryanuM AcaraNa karatA nathI. mUlameyamahammassa, mahAdosasamussayaM / tamhA mehuNasaMsaggaM, NiggaMthA vajjayaMti NaM // chAyAnuvAdaH mUnametautharnaza, mahAvosamuThTham | tasmAnmaithunasaMsarga, nigraMthA varjayanti NaM // 17
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 254 ] zrI dazavaikAlika sUtra zabdArtha - madamasa = adharmanuM mUi = mULa che mahAvo samurya = mahAdoSone utpanna karanAra che, mahAna doSono bhaMDAra che taphA = tethI fNAthI = nigraMtha artha = A medukhasa = maithunanA saMsargane vAti = choDI de che. bhAvArtha:- abrahmacarya adharmanuM eTale pAponuM mULa che ane mahAna doSone utpanna karanAra che. mATe nigraMtha munio maithuna saMsargano tyAga kare che. vivecana : prastuta be gAthAomAM abrahmacaryanA doSonuM nirUpaNa karIne nigraMtha munio mATe tene sarvathA tyAjya(choDavA yogya kahyuM che. bahAcarya :- brahma = AtmA. carya = caravuM. Atma svarUpamAM vicaraNa karavuM te brahmacarya che. vyavahArathI maithunano tyAga karI, vIryanI rakSA karavI te brahmacarya che. brahmacaryathI zArIrika, mAnasika, bauddhika ane AdhyAtmika zaktio khIle che, AtmAnA sarva guNono vikAsa thAya che, tethI tenI mahattA nirapavAdapaNe sarvajano dvArA svIkRta che. sUtrakAre abrahmacaryanA doSa darzaka pAMca vizeSaNono prayoga karyo che. (1) pora - tenA be prakAre artha thAya che- (1) te ghora pariNAma arthAt mahAna duHkhadAyI che (2) te ghora arthAt raudra svarUpa che. te potAnI duvRttinuM poSaNa karavAghora hiMsAnuM AcaraNa kare che, tethI abrahmacarya ghora svarUpa che. (2) paDyuM - abrahmacarya pramAdarUpa che. temAM pravRta thanAra manuSya indriyo ane mananA viSayomAM Asakta; samasta AcAra, kriyA kalApa ane sAdhucaryAomAM pramatta tathA vilAsI banI jAya che. kAmabhogamAM Asakta manuSyane potAnA saMyama, vrata athavA AcAranuM bhAna rahetuM nathI. te madirA pAnanA unmAdathI paNa vadhAre madonmatta bane che. mATe abrahmacarya pramAdanuM sthAna che. (3) kuphiya - abrahmacaryaduHsevya che; dhRNAnuM Azraya sthAna che te sAdhujano dvArA sevavA yogya nathI. (4) mUnane yamarma - abrahmacarya adharmanuM mULa che arthAt samasta pAponuM bIja che, saMsAra vRddhino prathama pAyo che. patnI, putra parivAra Adi samasta parivAra tenuM ja pariNAma che. sAdhakanuM mana jyAre abrahmacaryamAM phasAI jAya tyAre tene dharma, saMyama, tapa Adi koI paNa hitakArI anuSThAnomAM rUci thatI nathI. (5) mahAvosalapustakaM - mahAdoSa samuThThaya. abrahmacaryanuM sevana karanAra vyakti asatya, mAyA, chaLa-kapaTa, pApane chupAvavAnI pravRtti, corI, hatyA Adi aneka mahAdoSonuM pAtra bane che. eka pApa aneka pApane janma Ape che. tethI tene doSapuMja ke doSajanaka kahevAya che. beyAvALavALo - bhedAyatanano tyAga karanAra. sUtrakAre A vizeSaNano prayoga nigraMtha muni
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-6 : mahAcAra kathA mATe karyo che. maithuna cAritra bheda(bhaMga)nA sthAnarUpa che. tethI nigraMtha muni teno tyAga kare che. yathA- strIthI yukta sthAnamAM rahevuM, strIkathA zravaNa, strInA aMgopAMga darzana, strI sAthe ekAMta bhASaNa vagere kriyAo brahmacarya vighAtaka che. brahmacaryanI surakSA mATe sAdhaka te sarva kriyAonuM varjana kare che. pAMcamuM AcAra sthAna : parigraha tyAga : 18 biDamubbheimaM loNaM, tillaM sappi ca phANiyaM / Na te saNNihimicchaMti, NAyaputtavaorayA // chAyAnuvAda : vimumegha tavaLa, zaita sarpizca khitam / na te saMnidhimicchanti, jJAtaputravacoratAH // 255 = = zabdArtha:- khAyaputtavaorayA = bhagavAna jJAtaputranA pravacanomAM rakta rahenAra sAdhu te = teo viDa = baLeluM lavaNa 3bherUma = anyazastrathI bhedAyeluM acitta toLa = lavaNa, mIThuM tittva = tela sappi dhRta 5 paLiya = dravIbhUta goLa, DhIlo goLa sahaiiM = saMcaya karIne rAtrimAM rAkhavAnI cha rUcchati = IcchA kare nahIM. = bhAvArtha:- jJAtaputra bhagavAna mahAvIranA vacanomAM anurakta mahAmuni balavaNa(baLeluM mIThuM), anya zastra pariNata mIThuM(lIbuMnA athANAMnuM mIThuM) Adi, tela, ghI, goLa ItyAdi athavA tevI koI paNa khAdha sAmagrIno saMgraha karIne rAkhe nahIM. temaja teno saMcaya karavAnI IcchA mAtra paNa kare nahIM. 19 lohassesa aNuphAso, maNNe aNNayarAmavi / je siyA saNahI kAme, gihI pavvaie Na se // chAyAnuvAda : homaEoDanusparza, manTeDanyatarAtri 1 ya:syAt sannidhiM kAmaH, gRhI pravrajito nAsau // zabdArtha:- jJa = cAritra vighnakArI A saMcaya aLavAva = koIpaNa padArthanI saMgrahavRtti lohastra = lobhano ja aNuAse = anusparza che, sevana che, pariNAma che maLe = ema tIrthaMkara prabhu mAne che, tIrthaMkaronuM kathana che ke ne - je koI sAdhu sakhkhiei = uparokta cIjone saMcaya karavAnI siyA kadAcit vAme = IcchA kare to che - te sAdhu nihI = gRhastha che pavvaC = pravruti nathI, sAdhu nathI. = bhAvArtha:- koIpaNa padArthano saMcaya karavo te koIpaNa prakAre lobhano ja anusparza--pariNAma che. arthAt AvI saMcaya karavAnI bhAvanAthI lobha saMjJAnI puSTi thAya che. tema tIrthaMkara prabhu mAne che, kathana kare che, mATe je koI sAdhu uparokta padArthonA saMgraha karavAnI IcchA paNa kare to te sAdhu nathI paraMtu gRhastha ja che.
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 zrI dazavaikAlika sUtra jaMpi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / 20 taMpi saMjamalajjaTThA, dhAraMti pariharaMti ya // chAyAnuvAI : yadapi vastraM vA pAtraM vA, kambalaM pAdapoMchanam / tadapi saMyamalajjArtha, dhArayanti pariharanti ca // zabdArtha:- jaMpi = sAdhu 55 vatthaM = vastra pAyaM = pAtra kaMbalaM = pAyapuMchaNaM = 2329 // vagaire 65425 // rANe chetene saMjamalajjaTThA = saMyama nivADa bhATe 34nivaa2| mATe 4 dhArati = paa25|| 42 che pariharati = 533 cha, 64yo 43 . bhAvArtha- he ziSya! sAdhu je vastra, pAtra, kAmaLI, rajoharaNa Adi upakaraNa rAkhe che te mAtra saMyamanA nirvAhane mATe tathA lajjAnA nivAraNa mATe ja rAkhe che ane teno upayoga kare che. Na so pariggaho vutto, NAyaputteNa tAiNA / mucchA pariggaho vutto, ii vuttaM mahesiNA // chAyAnuvAda : na sa parigraha ukto, jJAtaputreNa trAyiNA / mUrchA parigraha uktaH, ityuktaM maharSiNA // zArtha:- tAiNA = vonI 21 // 2nAra NAyaputteNa = zAtaputra bhagavAna mahAvIra svAmI so = A vastra pAtrahane pariggaho = pariyaDa Na vutto = Bhyo nathI mucchA pariggaho vutto = paraMtu te 65425||nii bhU-mAsahitanA bhAvane pariyaDa hyo che ii = // prabhArI mahesiNA = maharSimA 152 vome vuttaM = 4hyu cha. bhAvArtha:- jagata jIvonA rakSaka jJAtaputra bhagavAna mahAvIre vastra pAtrAdine parigraha kahyo nathI. paraMtu maharSioe te padArtho prati mUrchA-Asaktine ja parigraha kahyo che. savvatthuvahiNA buddhA, saMrakkhaNapariggahe / avi appaNo vi dehammi, NAyaraMti mamAiyaM // chAyAnuvAda : sarvatropadhinA buddhA, saMrakSaNa parigrahe / apyAtmano'pi dehe, nAcaranti mamatvam // zArtha :- buddhA = tatpane nA2 savvatthuvahiNA = sarva prA2nI 64dhi dvArA saMrakkhaNa = SaTayana vonI 21 // bhATe, zarIra sNrkss| bhATe pariggahe = add| 42 cha, 2||ch appaNo vi = 22
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA 257. potAnA renki = dehanA viSayamAM paNa mAThya = mamatA bhAvanuM gAyAMti AcaraNa karatA nathI. bhAvArthaH- tattvajJa muni vastra, pAtra Adi sarva saMyamanA upakaraNone saMyama ane zarIranI surakSA mATe rAkhe che arthAtu te upakaraNo para kiMcit mAtra paNa mamatvabhAva karatA nathI, temaja te potAnA deha para paNa mamatva rAkhatA nathI. vivecana : prastuta gAthAomAM parigrahanuM svarUpa ane nigraMtha munionI saMpUrNa niSparigrahatAnuM nirUpaNa parigraha :- sUtrakAra parigraha mATe uihI zabda prayoga karyo che. sapATI = saMcaya karavo. ahIM khAdha padArthanA saMcayanuM ja kathana che. khAdya padArtha be prakAranA che, dIrghakALa Take tevA ghI, tela, goLa, mIThuM vagere ane alpakALa Take tevA dUdha, dahIM vagere. nizItha cUrNimAM dIrghakAlIna dravyanA saMgrahane saMcaya ane alpakAlIna dravyanA saMgrahane sannidhi kahyuM che. prastuta prasaMgamAM sUtrakAre udAharaNarUpe keTalA khAdya padArthonA nAmano ullekha karyo che. upalakSaNathI koI paNa padArthano saMgraha karavo athavA rAtavAsI rAkhavo, tene sannidhi kahe che. Agama graMthomAM munione mATe vastra, pAtra AdinuM parimANa batAvyuM che. tethI muni te pramANAnusAra vastra, pAtra Adi upakaraNo rAkhe che paraMtu khAdya padArtha mATe koI mApa batAvyuM nathI. tethI kadAca munine teno saMcaya karavAnI vRtti janme tevI saMbhAvanAne lakSamAM rAkhI sUtrakAre khAdya padArthano saMgraha na karavAnuM kathana karyuM che. nodatte - A ogaNIsamI gAthAmAM lobhane ja saMcaya ane parigrahanuM kAraNa kahyuM che. padArthono saMgraha lobhano ja anusparza che, sevana che, pariNAma che. tema tIrthakaroe kahyuM che. ahIM mane zabda mAnya karavAnA ke kahevAnA arthamAM prayukta che. anusparzano artha prabhAva, sAmarthya, mahAbhya, tema karAya to gAthAnA pUrvArdhano artha thAya ke lobhanA prabhAvathI ja parigrahavRtti ane saMgraha karavAnI pravRtti utpanna thAya che. dipaSyA na te - gAthAnA uttarArdhamAM tIrthakara bhagavAna saMnidhikAmIne sAdhu tarIke svIkAravAno paNa inkAra kare che. saMcaya karanAra ke saMcaya karavAnI icchA karanAra sAdhaka parigraha doSayukta thaIne gRhastha samAna banI jAya che. A vAkya sAdhu jIvanamAM niSparigrahatAnI mahattAne pradarzita kare che. acchA rAdo kutto - prastuta prakaraNamAM zAstrakAra parigrahanuM svarUpa vyavahAra ane nizcaya baMne daSTikoNathI samajAvyuM che, vyavahAranI apekSAe vastuno saMgraha karavo te parigraha che ane nizcayanI apekSAe saMyama nirvAhAthe vastra, pAtrAdi upakaraNo rAkhavA te parigraha nathI paraMtu koI paNa padArtha
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 zrI dazavaikAlika sUtra pratye Asaktino je bhAva hoya, te parigraha che. avi abaLo vi vemmi gAyati mamADyuM :- sUtrakAre nigraMtha munionI niSparigrahatAnI parAkASTA A vAkyamAM darzAvI che. zrI ThANAMgasUtramAM traNa prakAranA parigrahanuM kathana che. temAM zarIrane paNa parigraha kahela che. paraMtu muninI niSparigrahI sAdhanA utkRSTa koTinI thaI jAya ke te potAnA zarIra para paNa mamatvabhAva rAkhatA nathI. tethI teonuM zarIra paNa parigrahamAM gaNAtuM nathI. A rIte nigraMtha sAdhu saMyamanI maryAdAthI adhika upakaraNo rAkhatA nathI; temaja khAdya padArthono saMgraha karatAM nathI. je upadhi rAkhe che ane AhAra vaDe zarIrano nirvAha kare che te paNa amUrchita bhAve ja kare che. mUrchAbhAvano tyAga te ja teonI saMpUrNa niSparigrahatA che. biDa memaM toLa :- (1) agni para sekIne, bALIne ke pakAvIne je mIThuM taiyAra karavAmAM Ave che te prAsuka mIThuM biDalavaNa(sekeluM mIThuM) kahevAya che, te aceta hoya che. (2) je koipaNa prakAranA lIMbu rasa vagere zastrathI bhedAIne acitta thAya te udbhija lavaNa kahevAya che; te paNa acitta hoya che. je khANamAMthI nIkaLe che athavA samudranA khArA pANIthI banAvAya che te aprAsuka che. A baMne prakAranA lavaNa acitta hoya che. tethI ja tene sAdhu grahaNa kare che ane tyAre ja teno saMgraha thAya che. saMgama jakhmadA:- A zabdo dvArA zAstrakAre munionA upakaraNonuM prayojana spaSTa karyuM che ke sAdhu-sAdhvI je kalpanIya vastra, pAtra Adi upakaraNa rAkhe che, tenA be prayojana che- saMyama ane lajjA, (1) saMyamano AdhAra mAnava deha che. sAmAnya sAdhu zIta ane uSNatA AdithI zarIranuM rakSaNa karavA ane kaSTothI surakSita rAkhavA mATe vastrAdine ane AhAra mATe pAtra Adi upakaraNone rAkhe che te saMyamArtha kahevAya che. (2) sAmAnya zramaNa khullA zarIra ke nagna zarIra rahevAmAM lajjita thAya che tethI lajjA nivAraNArtha pacheDI, colapaTTaka dhAraNa kare che. tene nakhmaTThA samajavuM joIe. A sthavira kapI muninI carcA che. jina kahapI muni zarIrathI nirapekSa banI jAya che tyAre te mukhavastrikA ane rajoharaNa sivAya sarva upakaraNono tyAga kare che. zarIra prati vItarAgatAne kAraNe teone zarIra surakSArthe upakaraNonI jarUrata paDatI nathI ane lajjAne paNa te jItI le che. sthavira kalpI muni potAnI AvazyakatA anusAra ane saMyamI jIvananI maryAdA anusAra vastra, pAtra Adi je upakaraNo jIvanaparyaMta dhAraNa kare che, temAM mamatvabhAva ke mUrchAbhAva rAkhatA nathI. dhAraMti paridhati - prayojanapUrvaka vastrAdino upayoga karavAnI dRSTithI, zAstrokta maryAdA anusAra sAdhue vastrAdi rAkhavA tene dhAraNa karavA kahevAya che ane vastrAdino svayaM paribhoga karavo, tene pariharaNa karavuM(paheravuM) kahevAya che. sabandhuvatinA yuddhA... :- A gAthAno artha cUrNikAra bhinna rIte kare che. yathA- sarvakALa ane sarvakSetromAM tIrthaMkara bhagavAna upadhi(eka devadUSya vastra)nI sAthe pravrujita thAya che. pratyeka buddha, jinakalpI
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA 259 Adi paNa saMyama dhananI rakSA mATe rajoharaNa--muhapati grahaNa kare che. teo potAnA zarIra prati paNa nirapekSa hoya che. tethI teo mAtra yatanA mATe ja upakaraNa dhAraNa kare che. chaThTha AcAra sthAna : rAtribhojana tyAga :23 aho NiccaM tavokammaM, savvabuddhehiM vaNNiyaM / jA ya lajjAsamA vittI egabhattaM ca bhoyaNaM // chAyAnuvAda: so nityaM tapa , sarvavRddhatam yA ca lajjAsamA vRttiH, ekabhaktaM ca bhojanam // zabdArtha - a = Azcarya che ke vyavRddhAM = sarva tattvavettA tIrthakara devoe sAdhuone mATe bindra = nityaMtavormsa = tapakarmavAya = varNavyuM che gA ya = ane je vitta = deha pAlana rUpavRtti tannAlana = saMyamanI samAna che, saMyamane anukULa che mitta ya moyaNa = eka bhakta bhojana che arthAta divasamAM ja AhAra karavAno hoya che. bhAvArtha:- aho! sarva jJAnI puruSoe bhikSuo mATe A nitya tapazcaryAnuM nirUpaNa karyuM che ke temane jIvanaparyata saMyamanA nirvAha mATe bhikSAvRtti karavAnI hoya che ane eka ja vAra athavA mAtra divasamAM ja AhAra karavAno hoya che. bIjI rIte aho! sarva jJAnI puruSoe sAdhuo mATe saMyamanA anusaMdhAnapUrvaka bhikSAvRttithI eka ja vAra athavA divasamAM ja bhojana karavA rUpa nitya tapazcaryAnuM nirUpaNa karyuM che. 24 saMtime suhumA pANA, tasA aduva thAvarA / jAiM rAo apAsaMto, kahamesaNiyaM care // chAyAnuvAdaH santIne sUkSma:MITT:, traNa athavA sthAvara: | yAn rAtrAvapazyan, kathameSaNIyaM caret // zabdArtha - pha = A pratyakSa tasaT = trasa adhura = ane thavI = sthAvara paST = prANI suhumAM = ghaNA sUkSma che gADuM = je sUkSma jIvonerA = rAtrimAM apAto joI zakAtA nathI tethI vada = kevI rIte jIvonI rakSA karatAM paNa = eSaNIya, nirdoSa AhAra ghare = sAdhu grahaNa karI zake? bhAvArtha:- A pRthvI para keTalAMka sUma trasa ane sthAvara prANIo che ke je rAtrine viSe aMdhArAmAM joI zakAtAM nathI; tethI rAtrinA samaye AhAranI zuddha gaveSaNA kevI rIte thaI zake? arthAtu na ja thaI zake.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 zrI dazavaikAlika sUtra 25 udaullaM bIyasaMsattaM, pANA NivaDiyA mahi / diyA tAI vivajjijjA, rAo tattha kaha care // chAyAnuvAdaH 36 vanasaMrakta, prANa niritA mahAtT divA tAn vivarjayed, rAtrau tatra kathaM caret // zabdArthaH-363nta = pANIthI bhIMjAyelavIyasaMsaoN bIjoyuktamahaM pRthvI uparaLavaDA = paDelA pANI = prANIo, kIDI, kaMthavA vagere liya = divase tADuM teone vijhijha = varjI zakAya vALo = rAtrimAM to huM = kevI rIte vara = jIvonI rakSA karatAM saMcaraNa karAya? bhAvArtha- sacita pANIthI bhIMjAyelA hAtha AdithI, bIjothI yukta AhAra ane pRthvI para rahelA kIDI, kaMthavA(jhINA jIvo) vagerenI virAdhanAthI divase to sAdhu bacI zake paraMtu rAtre te jIvonI jatanA karatA kevI rIte gamana karAya? arthAtu rAtre te jIvonI jatanAyukta saMcaraNa na thaI zake. 26 eyaM ca dosaM daTUNaM, NAyaputteNa bhAsiyaM / savvAhAraM Na bhuMjaMti, NiggaMthA rAibhoyaNaM // chAyAnuvAdaH roSa dardI, sAtaputrena mAvatanA sarvAhAraM na bhuJjate, nirgranthA rAtribhojanam // zabdArtha -Ayapui = jJAtaputra prabhu mahAvIre bhAtiya = kahyuM che ke losa = doSane kU = jANIne, dekhIne LiyAMthA = sAdhuo savvAharaM sarva prakArano AhAra moLuM = rAtri bhojana ja muMnnati = karatA nathI. bhAvArtha:- uparokta aneka doSone jANIne jJAtaputra bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke zramaNa nigraMtha rAtrinA samaye koI paNa prakAranA AhAra ke pANInuM sevana karatA nathI. vivecana : prastuta gAthAomAM rAtribhojananA doSonuM nirUpaNa karIne rAtribhojananA tyAganuM kathana karyuM che. rAtribhojana - suryodaya pahelAM ke sUryAsta pachI azana, pAna, khAdima ane svAdima rU5 cAre prakAranA AhAramAMthI koIpaNa prakArano AhAra karavo; tene rAtribhojana kahe che. rAtribhojananA doSo :- rAtribhojana veramaNa vrata mukhyatayA ahiMsA mahAvratanI puSTi mATe che. rAtribhojanamAM aneka sUkSma jIvonI hiMsAnI zakyatA che, sAdhune mATe rAtre vihAra tema ja gaucarIno
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.6 : mahAcAra kathA sarvathA niSedha che. rAtre IryAsamitinuM zodhana, tema ja zuddhAhAranI gaveSaNA zakya nathI. rAtre aneka jIvajaMtuo uDatA hoya, te AvIne AhAramAM paDe che. tethI AhArazuddhi jALavI zakAtI nathI. temaja rAtre cAlatAM mArgamAM rahelA sUkSma prANIonuM rakSaNa thaI zakatuM nathI, tethI IryAsamitinuM pAlana thatuM nathI. A kAraNe jIvavirAdhanA ane saMyama virAdhanA thAya che. 21 -- aho NiccaM tavo kamma aho zabda traNa arthamAM prayukta thAya che- (1) dInabhAva (2) vismaya (3) AmaMtraNa. prastuta prasaMgamAM te zabda vismaya arthamAM prayukta che. sarva tIrthaMkaro(jJAnIo) dvArA A rAtri- bhojana tyAga rUpa eka bhakta bhojana prazaMsita che, svIkRta che. maharSi puruSoe A nitya tapa karma mATe Azcarya vyakta karyuM che. sAdhu jIvanamAM rAtribhojanano haMmezAM tyAga hoya che. tenuM sAtatya jIvana paryaMta rahetuM hovAthI tene nitya tapa kahyuM che. takhtAsamA vitti :- pApakarma karavAmAM je lajjA pAmatA hoya. te saMyamI sAdhaka lajjAvAna kahevAya che. tethI lajjA e saMyamano paryAyavAcI zabda che. mATe lAsamA vitti eTale saMyamane anurUpa vRtti. saMyama jIvanamAM nirdoSa bhikSAthI prApta AhArAdi divase ja vAparavA te saMyamane anurUpa--avirodhI vRtti che. temAM saMtoSa, lolupatAno abhAva, rasendriya vijaya, saMyamabhAvanI vRddhi thAya che. tethI tIrthaMkaroe sAdhu sAdhvI mATe divasa bhojananI vRtti darzAvI che. zamAM 2 bhoyaLaH- ekavAra bhojana karavuM, bhojana karavuM. bhAvathI- rAgadveSa rahita ekAkIpaNe bhojana karavuM. mAM zabdanA be artha che. dravyathI- ekavAra kAlanA be vibhAga che- divasa ane rAta. sAdhune mATe zAstramAM rAtri bhojanano sarvathA niSedha che tethI eka vibhAga rUpa divasanuM bhojana svataH siddha thAya che. tethI tene ahIM matta kahyuM che. A rIte mAM bhoyaLano sAmAnyataH ekavAra bhojana tevo artha che ane apekSAe ahorAtra kAlanA eka vibhAgarUpa divasa bhakta bhojana artha thAya che. sAtamuM AcAra sthAna : pRthvIkAya saMyama : 27 puDhavikAyaM Na hiMsaMti, maNasA vayasA kAyasA / tiviheNaM karaNajoeNa, saMjayA susamAhiyA // chAyAnuvAda : pRthvIvAya nahi~santi, manasA vAvA jAyena / triviSena Layonena, saMyatA: sukSamAhitA : || zabdArtha:- susamAhiyA = zreSTha samAdhivALA saMgavA = sAdhu puviAya pRthvIkAyanI
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 zrI dazavaikAlika satra malA = manathI vayasA = vacanathI ya = kAyAthI tivihepa = traNa prakAranA kAragoNa na = karaNa tathA yogathI hiMsati = hiMsA karatA nathI. bhAvArtha :- zreSTha samAdhi prApta muni mana, vacana ane kAyAthI pathvIkAyanA jIvone haNatA nathI, haNAvatAM nathI ke haNanArane anumodana ApatA nathI. A rIte muni traNa karaNa ane traNa yogathI trasakAyanI hiMsAno tyAga kare che. 28 | puDhavikAyaM vihisaMto, hiMsai u tayassie / tase ya vivihe pANe, cakkhuse ya acakkhuse // chAyAnuvAdaH pRthivIvayaM vihiMsana, diti tu talAjhatAnuM ! trasAMzca vividhAn prANAn, cAkSuSAMzvAcAkSuSAn // zabdArtha - puddhavirya = pRthvIkAyanI vidato = hiMsA karanAro manuSya takSiNa = pRthvIkAyane Azraye rahelA ta = trasa jIvonI vivide pALe = vividha prakAranA sthAvara jIvonI tathA vahu = cakSuo dvArA joI zakAya tevA avanavu = cakSuo dvArA na joI zakAya tevA acAkSuSa jIvonI paNa hiMsa 3 = hiMsA kare che. bhAvArthaH- puthvIkAyanI hiMsA karanAra sAdhaka pRthvIne Azraye rahelA najare dekhAtAM ane na dekhAtAM tevA bhinna bhinna prakAranA aneka trasa ane sthAvara jIvonI paNa hiMsA kare che. tamhA eyaM viyANittA, dosaM duggaivaDDaNaM / puDhavikAyasamAraMbha, jAvajIvAe vajjae / chAyAnuvAda: tAjete vijJAva, to kutivardhanam | pRthivIkAyasamAraMbha yAvajjIva varjayet // zabdArtha - purAvaLa - durgatine vadhAranAra kod = doSane viyALA - jANIne sAdhu puvA -samAraMbha = pRthvIkAyanA samAraMbhane nAnIvAI = jAvajIva sudhI vana = choDI de. bhAvArthaH- e pramANe (AgaLanI gAthAnA varNana mujaba) jANIne doSa ane durgati vadhAranAra pRthvIkAyanA samAraMbhano arthAtu pRthvI jIvonI hiMsA thAya tevA kAryano muni jIvanaparyata tyAga kare. 29 vivecana : prastuta gAthAomAM sUtrakAre pRthvIkAyanA hiMsA janya doSo ane hiMsA tyAganI vidhi dvArA
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.6 : mahAcAra kathA pRthvIkAya saMyamanuM nirUpaNa karyuM che. hiMsar 3 taslim :- pRthvIkAyanI hiMsA karanAra, tadAzrita anya jIvonI hiMsA kare che. jema ke- khetara kheDatA vRkSanA mULiyA, ghAsa, kIDI, makoDA Adi jIvonI hiMsA thAya che. A rIte koI paNa eka kAyanA jIvonI hiMsA karanAra jIva chakAya jIvono virAdhaka thAya che, te hiMsAjanya pApa tene naraka ane tiryaMca jevI durgatine prApta karAve che, tenI bhavaparaMparA vadhAre che ane tenA AtmaguNono ghAta kare che. tethI muni pRthvI Adi jIvonI hiMsAno sarvathA tyAga kare. AThamuM AcAra sthAna : akAya saMyama : 30 AukAyaM Na hiMsaMti, maNasA vayasA kAyasA / tiviheNa karaNajoeNa, saMjayA susamAhiyA // chAyAnuvAda : aAyaM na hisanti, manasA vAvA jAyena / triviSena gayoona, saMyatA: suSamAhitA: // 263 bhAvArtha:- uttama samAdhi prApta muni mana, vacana ane kAyAthI aplAyanA-pANInA jIvone haNatA nathI, haNAvatA nathI ke haNanArane anumodana ApatA nathI. A rIte muni traNa karaNa ane traNayogathI trasakAyanI hiMsAno tyAga kare che. 31 AukAyaM vihiMsaMto, hiMsai u tayassie / tase ya vivihe pANe, cakkhuse ya acakkhuse // chAyAnuvAda : aAyaM viSiSan, hinapti tu tavAzritAn / trasAMzca vividhAn prANAH, cAkSuSAMzcAcAkSuSAn // zabdArtha:- AADAya = aplAyanA jIvonI virjisaMto - hiMsA karatAM. = bhAvArtha:- aplAyanI hiMsA karanAra sAdhaka pANIne Azraye rahelA, najare dekhAtA ane na dekhAtA aneka prakAranA trasa ane sthAvara jIvonI paNa hiMsA kare che. 32 tamhA eyaM viyANittA, dosaM duggaivaDaNaM / AukAyasamAraMbhaM, jAvajIvAe vajjae // chAyAnuvAda : tasmAveta vijJAya, joSa yutivardhanam / apkAyasamArambhaM, yAvajjIvaM varjayet //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 264] zrI dazavaikAlika satra zabdArtha:- te pramANe jANIne doSa ane durgati vadhAranAra aplAya samAraMbhano muni jIvanaparyata tyAga kare. vivecana : prastuta gAthAomAM aSkAya saMyamanuM nirUpaNa che. aplAya eTale pANInA jIvo. nadI, nALA vageremAM raheluM pANI ke varSomAM varasatuM pANI, te aSkAyanA jIvono piMDa che. pANI manuSyanA jIvanano AdhAra che; Dagalene pagale mAnavane pANIno upayoga karavo ja paDe che. paraMtu saMyamI sAdhaka to jIvanaparyata pANInA jIvone abhayadAna Ape che. muni kyAre ya kuvA, vAvaDI, taLAva, nadInA pANIne sparza karatA nathI; pANImAM ke varSomAM cAlatA nathI; pANInuM eka paNa TIpuM varasatuM hoya to gocarIe jatA nathI; tene pIvA Adi mATe pANInI jarUra paDe tyAre te gRhasthane tyAM tenA kAma mATe acita thayelA pANInI yAcanA kare ane tenAthI jIvana nirvAha kare che. pANInA jIvonI hiMsA karanAra, vyakti pANInA jIvonI hiMsA sAthe pANIne Azrita rahelA aneka jIvonI hiMsA kare che. pANImAM vanaspatinA jIvo lIla phUga vagere ane aneka jalacara jIvo hoya tenI paNa hiMsA thAya che. mATe muni pANInA jIvonI kilAmanA thAya tevI koIpaNa pravRtti karatA nathI. navamuM AcAra sthAna : agnikAya saMyama - jAyateyaM Na icchaMti, pAvagaM jalaittae / 33 tikkhamaNNayaraM satthaM, savvao vi durAsayaM // chAyAnuvAdaH gItonAM netta, pAparuM vAtuna. tIkSNamanyataracchastraM, sarvato'pi durAzrayam // zabdArtha -pAva = pAparUpa apAyara = koIpaNa vivuM = tIkSNa santha = zastrarUpa che sabbo = sarvathA, cAreya bAjuthI dhAravALA zastranI samAna vi = paNa kuraya = duHsahya che, ati kaSTathI paNa sahana na thaI zake tevA nAteya = agnine natattara = pragaTa karavAnuM ja chati = sAdhu manathI paNa IcchA na kare. bhAvArtha:- zramaNa pApakArI pravRttirUpa agnine prajvalita karavAnI IcchA paNa karatA nathI. kAraNa ke te agni anya zastro karatAM ati tIkSNa zastra che ane tene sahana karavuM sarvathA duSkara che. pAINaM paDiNaM vAvi, urlDa aNudisAmavi / 34 ahe dAhiNao vAvi, dahe uttarao vi ya /
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-5:bhAyA thA | 265 35 chAyAnuvAda : prAcyA pratIcyAM vApi, UrdhvamanudikSvapi / __ adhodakSiNato vApi, dahatyuttaro'pi ca // zArtha:- // agni pAINaM = pUrva hima paDiNaM = pazcima himAM uD = ME himAM aNudi- sAmavi = vizAlomA ahe = aghohizAmA dAhiNao = kSiA hizAmA uttarao vi = uttara dizAmA 59 dahe = 6una 27. bhAvArtha :- te pUrva, pazcima, dakSiA, uttara, 4, aghohizA bhane vimomaa(236|| pArthonu ? (r)vonu) 6 43 . bhUyANamesamAghAo, havvavAho Na saMsao / taM paIvapayAvaTThA, saMjayA kiMci NArabhe // chAyAnupA6 : bhUtAnAmeSa AghAto, havyavAho na saMzayaH / taM pradIpapratApanArtha, saMyatAH kiMzvinArabhante // zabdArtha :- esa = mA havvavAho = ani bhUyANaM = eNone AghAo = sarvathA dhAta 42nArI, AghAta paDAyA'nArI cha saMsao Na = temA saMzaya nathI saMjayA = bhATe saMyabhImo paIvapayAvaTThA = hI athavA mAtApanA bhATe NArabhe = mAramA 42 nali. bhAvArtha:- A agni prANIono nAza karanAra (zastra che) temAM leza mAtra zaMkAne sthAna nathI. tethI saMyata muni prakAza mATe ke tApavA mATe jarAmAtra paNa agnino AraMbha kare nahi. ___ tamhA eyaM viyANittA, dosaM duggaivaDDaNaM / teukAyasamAraMbhaM, jAvajIvAe vajjae / chAyAnuvAda : tasmAdeta vijJAya, doSaM durgativardhanam / tejaH kAyasamArambhaM, yAvajjIvaM varjayet // zArtha :- teukAyasamAraMbhaM = mnaayn| samAbhane. bhAvArtha- agni aneka doSo ane durgatine vadhAranAra che tema jANIne muni jIvanaparyata agnikAyanA samAraMbhano tyAga kare. viveyana : 36 prastuta gAthAomAM teukAya(agnikAya)nA saMyamanuM nirUpaNa che.
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266] zrI dazavaikAlika sUtra agni anya zastrothI adhika tIkSNa zastra che. te jyAM jyAM prajvalita thAya tyAM rahelA sarva jIvone bhasmIbhUta karI nAkhe che. sUtrakAre tene tIkSNa zastra eTale sarvato dhAravALuM zastra kahyuM che. temAM pAzraya rahe ja nahIM, kAraNa ke te agnithI sarva dizAomAM pUrNa gherAI jAya che. nAyacaMda- utpattikALathI ja ke janmathI ja, je tejasvI hoya te jAtateja kahevAya che; jema ke-agni. A kAraNe prastutamAM A zabda agnino paryAyavAcI tarIke prayukta che. SAva :- laukika mAnyatA evI che ke agni pavitra che, tethI homamAM Ahuti ApelA dravyo devo pAse pahoMcI jAya che. tethI agni prApaka kahevAya che. jainadarzanAnusAra agni sarvatra cAre bAjuthI jIvone bALe che, bhasma kare che tethI tene pAvA = pApakArI kahI che. sabbo vi phuraNa :- agnimAM paDyA pachI jIvane koIpaNa Azraya raheto nathI. pANImAM paDelo jIva kyAreka paththara vagere koI AdhAra maLatAM bacI jAya che, vAyumAM athaDAto jIva paNa bacI jAya che, temaja retImAM phasAI gayelo jIva paNa zrama karIne bacI nIkaLe che paraMtu agnimAM paDelA jIvane koIpaNa Azraya raheto nathI, tene bacavAnI koIpaNa taka rahetI nathI; mATe agnine ahIM sarvathA durAzraya evuM vizeSaNa ApyuM che. tiumaUMyAM satyaM - agni tIkSmatama zastra che ane dhAravALA zastramAM pradhAna che. parazu vagere zastra eka dhAravALA, zakAlA-eka prakAranuM bANa vagere be dhAravALA, talavAra vagere traNa dhAravALA, catuSkarNa vagere cAra dhAravALA zastra che jyAre agni sarvataH = sarva bAjue dhAravALuM zastra che. teno koIpaNa bAjuthI sparza thatAM te jIvane prANa rahita kare che. tethI ja tIkSNa zastromAM te anyatara-pradhAna zastra che. gSyavANa:- havyavAha. devatRpti mATe homamAM homavAmAM AvatAM ghI Adi havya dravyone je vahana kare te havyavAha kahevAya che. te paNa agnino paryAyavAcI zabda che. AvAso - AghAta. prANIonA ghAtano hetu hovAthI agnine AghAta kahe che. te gAmanA gAma bALIne bhasmabhUta karI de che. dasamuM AcAra sthAna : vAyukAya saMyama :37 aNilassa samAraMbha, buddhA maNNaMti tArisaM / sAvajjabahulaM ceyaM, NeyaM tAIhiM seviyaM // chAyAnuvAdaH nita samIrAM, yuddha tAdazam sAvadyabahulaM caitaM, na etad trAyibhiH sevitam // zakadArtha:- = tIrthakara deva sIvanavadutta pracura pApayukta, ati pApakArI maLatA
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA [ 267 ] 28 , = vAyukAyanA samIkaM = AraMbhane tArid = agnikAyanA AraMbha samAna mApati = mAne che tArdi = SakAya saMrakSaka munio ja seviya = sevana kare nahIM. bhAvArtha- baha pApakArI vAyakAyanA AraMbhane paNa jJAnI puruSo agnikAyanA AraMbhanI samAna dUSita mAne che. cha kAyanA rakSaka muni vAyukAyano AraMbha(hiMsA) kyAre ya karatAM nathI. | tAliyaMTeNa patteNa, sAhA vihuyaNeNa vA / Na te vIiumicchaMti, vIyAveUNa vA paraM // chAyAnuvAda: tAttavRntana patraNa, sAvavidhUnanena vA .. na te vIjitumicchanti, vIjApayituM vA pareNa // zabdArtha - te te sAdhu tAriyeLa - tADanA paMkhAthI pattaLa = patrathI sIviduyoga - vRkSanI zAkhAthI vIH- vIMjhavAnI ja phaRti = IcchA karatA nathI paraM bIjA pAse vIyAvA = vIMjhAvatA nathI ane koI vIMjhatA hoya to temAM sAruM paNa jANatA nathI. bhAvArtha:- tADapatranA paMkhAthI, pAMdaDAthI ke vRkSanI zAkhA halAvIne havA mATe te padArthone muni pote vIMjhatA nathI, bIjAnI pAse vIMjhAvatA nathI ane koI vIMjhatA hoya to tene anumodana paNa ApatA nathI. jaMpi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / Na te vAyamuIrati, jayaM pariharaMti ya // chAyAnuvAdaH ya varjhA vA pAtra vA, zvataM pAlayocchananT __na te vAtamudIrayanti, yataM paridadhate ca // zabdArtha-jJapi =je paNa vanyuM vastra parva = pAtra lavanaM kaMbalapavipucha = pAdaprIMchanAdi upakaraNa che, tenA vaDe vAve = vAyukAyanI sati udIraNA karatAM nathI, paraMtu jaya = yatanApUrvaka harati = vApare che, dhAraNa kare che. bhAvArtha:- muni potAnI pAse rahelAM, vastra, pAtra, kaMbala rajoharaNAdi(saMyamanA sAdhano) vaDe paNa vAyunI udIraNA(vAyu vIMjhAya tevI kriyA) karatA nathI paraMtu tene upayoga pUrvaka, saMyama rakSaNArthe dhAraNa kare che ane upayogamAM le che. tamhA eyaM viyANittA, dosaM duggaivaDvaNaM / 40 vAukAyasamAraMbha, jAvajIvAe vajjae //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 chAyAnuvAda : tasmAveta vijJAya, roSa yutivardhanam / vAyukAyasamArambhaM, yAvajjIvaM varjayet // zrI dazavaikAlika sUtra bhAvArtha :- A vAyukAyanI hiMsaka pravRtti doSa ane durgatine vadhAranArI che, ema jANIne muni jIvana paryaMta vAyukAyanA samAraMbhano tyAga kare. vivecana : prastuta gAthAomAM vAyukAya saMyamanuM nirUpaNa che. vAyukAyanI hiMsAthI nivRtta thavuM te atyaMta kaThina che. tenA mATe sAdhake atyaMta jAgRti ane yatanA rAkhavI jarUrI che. sUtrakAre vAyukAyanI hiMsAnA zastronuM kathana karyuM che. vIMjaNAthI, paMkhAthI athavA anya koI paNa sAdhanothI vAyukAyanI udIraNA thAya che. mATe zramaNa nigraMtha tevA sAdhanono koIpaNa prakAre upayoga karatA nathI temaja vastra Adi upakaraNone vivekapUrvaka ane yatanAthI rAkhe ane mUke che, vAyukAyanI ayatanA virAdhanA thAya tevI koI paNa pravRtti karatA nathI. A rIte vAyukAyanI hiMsAjanya pravRttirUpa vIMjhavAno ane sarva aviveka yukta pravRttino muni sarvathA tyAga kare. agiyAramuM AcAra sthAna : vanaspatikAya saMyama : 41 vaNassaiM Na hiMsaMti, maNasA vayasA kAyasA / tiviheNa karaNajoeNa, saMjayA susamAhiyA // chAyAnuvAda : vanaspatti na hinti, manasA vAvA yena / trividhena karaNayogena, saMyatAH susamAhitAH // zabdArtha:- naLasarpha = vanaspatikAyanI. bhAvArtha :- samAdhi prApta muni mana, vacana ane kAyAthI vanaspatikAyanI hiMsA karatA nathI, karAvatA nathI, karanArane anumodana ApatA nathI. A rIte muni traNa karaNa ane traNayogathI trasakAyanI hiMsAno tyAga kare che. vaNassaiM vihiMsaMto, hiMsai u tayassie / tase ya vivihe pANe, cakkhuse ya acakkhuse // chAyAnuvAda : vanaspati virjisana, hinapti tu tavAzritAn / trasAMzca vividhAn prANAn, cAkSuSAMzcAcAkSuSAn // 42
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA [ 269 ] 43 bhAvArtha - vanaspatinI hiMsA karanArA sAdhaka vanaspatinA Azraye rahelAM najare dekhAtAM ane na dekhAtAM aneka prakAranAM trasa ane sthAvara prANIonI hiMsA kare. __ tamhA eyaM viyANittA, dosaM duggaivaDDaNaM / vaNassaisamAraMbhaM, jAvajIvAe vajjae // chAyAnuvAdaH tamAketa vijJAna, roSa yutivardhanam | vanaspatisamArambhaM, yAvajjIvaM varjayet // bhAvArtha - vanaspati jIvo saMbaMdhI hiMsAnI pravRtti doSa ane durgatine vadhAranArI che, tevuM jANIne muni jIvanaparyata vanaspatikAyanA AraMbhano tyAga kare che. vivecana : prastuta gAthAomAM vanaspatinA saMyama mATe vividha prakAre nirUpaNa che. vanaspati e paNa mAnava zarIrano AdhAra che. tema chatAM muni jIvanaparyata kaMda, mUla, phaLa, phUla zAka pAna Adi toDatA nathI, teno upayoga karatA nathI, eTaluM ja nahIM paraMtu teno sparza mAtra paNa karatA nathI. zarIra nirvAha mATe gRhasthone tyAMthI aceta thayelA te padArtha nirdoSa rIte grahaNa karI, jinAjJA pramANe zarIra nirvAha kare che. lokhaM kuru vaM - vanaspatinA AraMbhathI hiMsA pApa rUpa doSa thAya che ane te doSanA prabhAve durgati thAya che. tethI vanaspati jIvonI hiMsA doSonI ane durgatinI vRddhi karanArI thAya che. A rIte vanaspatikAyanI hiMsAne paNa pUrvavat aneka doSanuM kAraNa jANI zramaNa nigraMtha teno sarvathA tyAga kare che. bAramuM AcAra sthAnaH trasakAya saMyama : tasakAyaM Na hiMsaMti, maNasA vayasA kAyasA / 44 tiviheNa karaNajoeNa, saMjayA susamAhiyA // chAyAnuvAda: trachAyuM hRtti, manasA vIvA nA trividhena karaNayogena, saMyatA: susamAhitAH // bhAvArtha- susamAdhivata muni, mana, vacana ane kAyAthI trasa kAyanA jIvonI hiMsA karatA nathI, hiMsA karAvatA nathI ane tevA jIvonI hiMsA karanArane anumodana paNa ApatA nathI. A rIte muni traNa karaNa ane traNa yogathI trasakAyanI hiMsAno tyAga kare che.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 45 tasakAyaM vihiMsaMto, hiMsai u tayassie / tase ya vivihe pANe, cakkhuse ya acakkhuse // chAyAnuvAda : trasAyaM virjisan, hinasti tu tavAzritAn / trasAMzca vividhAn prANAn, cAkSuSAMzcAcAkSuSAn // bhAvArtha :- trasakAyanI hiMsA karato sAdhaka trasakAyanA Azraye rahelAM, najare dekhAtAM ane na dekhAtAM aneka trasa ane sthAvara prANIonI paNa hiMsA kare che. tamhA eyaM viyANittA, dosaM duggaivaDDaNaM / tasakAyasamAraMbhaM, jAvajIvAe vajjae // 46 chAyAnuvAda : tasmAveta vijJAya, joSa yutivarNanam / trasakAyasamArambhaM yAvajjIvaM varjayet // zrI dazavaikAlika sUtra 47 bhAvArtha :- trasakAya jIvonI hiMsAjanya pravRtti doSa ane durgatine vadhAranArI hoya che, tevuM jANIne muni jIvanaparyaMta trasakAyanI hiMsA na kare. vivecana : prastuta gAthAomAM trasakAya jIvonI hiMsAthI bacavAno upadeza che. trasakAyanA jIvo vividha prakAranA che. muni te jIvonA svarUpane sArI rIte jANI le. keTalAka trasa jIvo atyaMta sUkSma hoya che te najare dekhAtA nathI ane keTalAka kIDI, makoDA vagere jIvo skUla hoya che te najare dekhAya che. A sarva jIvo sAdhunA sthAnamAM hoya athavA gamana mArgamAM hoya to muni atyaMta sAvadhAnI ane vivekapUrvaka pravRtti kare ke jethI te jIvonI virAdhanA na thAya. trasakAyanI hiMsA paNa pUrvavat aneka doSonuM kAraNa hovAthI munio teno sarvathA tyAga kare che. A rIte chakAyanA jIvomAM saMyama rAkhavo, te paNa muninuM parama kartavya che ane Avazyaka AcAra che. teramuM AcAra sthAna : akalpya varjana : jAiM cattAri abhojjAiM, isiNAhAramAiNi / tAiM tu vivajjaMto, saMjamaM aNupAlae // chAyAnuvAda : yAni ratvAIi amonyAni, RSILAmAhArAvani | tAni tu vivarjayan, saMyamamanupAlayet //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA [ 271 ] zabdArtha - gADuM = je vAri = cAra AdaramAna = AhArAdi padArtha saT = sAdhuo mATe mojhAruM = abhojya che, akalpanIya che tAruM = tene vivato = varjine, choDIne, tyAga karIne saMna = saMyamanuM anupAna = pAlana kare. bhAvArtha - AhAra, zayyA, vastra tathA pAtra e cAra prakAranA padArthomAM je munine(doSa yukta hovAthI) agrAhya hoya te akalpanIya vastuono tyAga karI, muni saMyamanuM yathArtha pAlana kare. piMDa sejjaM ca vatthaM ca, cautthaM pAyameva ya / 48 akappiyaM Na icchijjA, paDigAhijja kappiyaM // chAyAnuvAdaH vuiM ththAM va aa, caturtha pAtrane ja ! akalpikaM necchet pratigRhNIyAt kalpikam // zabdArtha -fpaMDa = AhAra sinna = zayyA valtha = vastra parva = A pramANe raDablyu = caturtha para = pAtra 3 Saya = akalpanIya hoya to ja chinnA = Icche nahi, grahaNa kare nahi vakhavuM = jo kalpanIya hoya, grAha hoya to paDihana = grahaNa kare. zabdArtha:- sAdhu akalpanIya AhAra, zayyA, vastra ane pAtra te cAre vastuone na Icche paNa je kalpanIya hoya tene ja grahaNa kare. jeNiyAgaM mamAyaMti, kIyamudesiyAhaDaM / vahaM te samaNujANaMti, ii vuttaM mahesiNA // chAyAnuvAda: 2 nityA mamatta, zatazihitam ! vadhaM te samanujAnanti, ityuktaM ca maharSiNA // zabdArtha - 9 = je koI sAdhu LiyA = nitya AmaMtrita AhAra vIrtha = kharIdela AhAra liya = zika AhAra sAha6 = sAdhune mATe sanmukha lAvelo AhAra manAyeti = grahaNa kare che te = te sAdhu vAM prANIvadhanI samajubApati = anumodanA kare che phak = A pramANe mahilA = maharSie gud = kahyuM che. bhAvArtha - je muni nitya AmaMtraNapUrvaka eka ja gherathI AhAra le, bhikSune mATe kharIdIne lAvelo AhAra le; sAdhune uddezIne banAvelo AhAra le ane dUrathI sAdhu mATe sAme lAvelo AhAra le; AvA duSita AhArapANIne lenAra bhikSu te AhAra nimitte thatI jIvahiMsAne anumodana Ape che, ema maharSi mahAvIre kahyuM che. 49
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 tamhA asaNapANAI, kIyamuddesiyAhaDaM / vajjayaMti ThiyappANo, NiggaMthA dhammajIviNo // 50 chAyAnuvAda : taAAvazanapAnAvi, tamauddeziAtam / varjayanti sthitAtmAno, nirgrantho dharmmajIvinaH // zrI dazavaikAlika sUtra = zabdArtha:- tanhA = te mATe viyappAno = sthira che AtmA jeono tevA, saMyamamAM sthitAtmA dhammanIvigo = dharmapUrvaka jIvana vyatIta karanAra niMthA - nigraMtha Iya - kharIdelo uddeziya - sAdhune uddezIne banAvelo tathA mAhavuM = sanmukha lAvelo akSaLapALADuM = AhAra--pANI Adino vakhtayaMti - tyAga kare. = bhAvArtha :- A kAraNe saMyamamAM sthira cittavALA dharmajIvI zramaNa nigraMtha krIta, auddezika ke Adbhuta ItyAdi doSita AhAra pANIno tyAga kare che. vivecana : prastuta gAthAomAM akalpanIya AhAranA nAme sAdhune grAhya evA cAra prakAranA padArthonA viSayamAM cAra doSonuM varNana che. piMDa sejjaM = te cAra padArtha- (1) piMDa-AhAra pANI (2) zayyA-rahevAnuM sthAna, makAna, pATa vagere (3) vastra (4) pAtra. cAra doSa- (1) nitya AmaMtrita piMDa (2) kharIdeluM (3) auddezika (4) sAme lAveluM. aneka zAstromAM sAdhune grAhya padArthonI kalpanIyatA, akalpanIyatA viSayaka vistRta varNana che. tema chatAM prastuta prasaMgamAM mukhya cAra prakAranA udgama doSonuM saMkalana che. SviyaM appiyaH- je AhArAdi saMyamI jIvananA niyamane anurUpa hoya, eSaNAnA sarva doSothI rahita hoya te kalpanIya kahevAya che ane je AhArAdi saMyamI jIvananA niyamane anurUpa na hoya ane eSaNAnA koIpaNa doSathI yukta hoya te akalpanIya kahevAya che. vahaM te samajuJAnaMti :- je muni akalpya padArthanuM sevana kare che te prANIvadhanI anumodanA kare che. kAraNa ke akalpanIya padArtha grahaNa karavAthI ke teno upayoga karavAthI te padArthanA nimitte thayelI virAdhanAnI anumodanAno doSa thAya che. kAraNa ke anumodanA be prakAre thAya che-- prazaMsA anumodanA ane upayoga anumodanA. (1) koI vastunI ke kAryanI mana, vacana ane kAyA dvArA prazaMsA karavAthI prazaMsArUpa anumodanA thAya che. (2) sAdhu nimitte virAdhanA thayelI vastuno upayoga karavAthI upayogarUpa anumodanA thAya che. niyAga(nitya AmaMtrita)piMDa doSamAM hiMsAnI anumodanA H- gRhastha sAdhune nimaMtraNa ApI dararoja potAnA ghare bolAve ke teDI jAya to sAdhu nimitte AvavAnI pravRtti thAya, gharamAM nirdoSa padArthone paNa eka jagyAe ekatrita kare, temAM sacittano saMghaTTo thAya, lAITa kare vagere pravRttiothI pUrvakarma doSa thAya ane anya paNa virAdhanA thAya, te sarva virAdhanAono munine anumodana doSa thAya. jo te nimaMtraNa
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA 273 | ApI koI vastu taiyAra kare ane muni tene grahaNa kare to tenA AraMbha-samAraMbha saMbaMdhI kriyAnI munine anumodanAno doSa lAge che. mATe nitya AmaMtrita piMDa munine akalpanIya che. kita doSamAM hiMsAnI anumodanA - bajAramAMthI koIpaNa vastu kharIdanArane te vastunA utpAdanamAM thatI pApa prakriyAnI anumodanA lAge che; kAraNa ke te vikretA kharIdanAra mATe, vecavA mATe ja te vastune taiyAra kare che. have te kharIdanAra je je gharanA sadasyo mATe ke anya koI atithi mATe athavA to zramaNo mATe te vastu kharIde ane te te saMkalpita vyakti jo te vastuno upayoga kare, te sahune paNa te vastumAM thayelA AraMbha samAraMbhanI kriyA lAge che. A kAraNe sAdhu mATe kharIdelI vastune jo sAdhu grahaNa kare, teno upayoga kare, to tene te prakAranI sAvadha kriyAnI anumodanAno doSa lAge che. A kAraNe jaina zramaNone potAne mATe kharIdelI, kIta doSavALI vastu grahaNa karavI akalpanIya che. audezika doSamAM hiMsAnI anumodanA:- sAmAnya rUpe jaina sAdhuone uddezIne dAtA dvArA je AhAra, makAna Adi nIpajAvamAM Ave ane tene koIpaNa zramaNa grahaNa kare, upayogamAM le to te AhAra, makAna Adi taiyAra karavAmAM je cha kAya jIvonI ja virAdhanA thaI hoya, tenI anumodanAnI kriyA munine lAge che. vyaktigata eka ke aneka zramaNonuM nAma spaSTa karIne jo AhArAdi banAvavAmAM Ave to tene AdhAkarmI doSavALuM kahevAya che ane sAmAnya rIte zramaNo mATe karavAmAM Ave tene audezika doSayukta kahevAya che. gAthAmAM audezika doSanuM kathana che, chatAM upalakSaNathI ahIM AdhAkarmI Adi doSone paNa samajI zakAya che. Ahata doSamAM hiMsAnI anumodanA :- sAdhunA sthAna(upAzraya Adi)mAM sAme lAvelA padArtha abhihata doSa vALA kahevAya che. saMyama vidhi anusAra munine AhAra, vastra, pAtra, auSadha Adi koI paNa vastunI AvazyakatA hoya to te svayaM ke tenA sahayogI zramaNa tyAM jaIne nirdoSa gaveSaNA karIne ja te vastu prApta kare che, paraMtu pramAdavaza ke rogAdi kAraNa vaza paNa muni je sAme lAvelI vastu gRhastha pAsethI grahaNa kare to te vastu lAvavAmAM gRhastha je AvAgamananI kriyA karI hoya, anya paNa koI virAdhanA ke doSa lagADyA hoya te sarva virAdhanAo ane doSonI munine anumodanAno doSa lAge che. A kAraNe maharSionuM uparokta kathana vada te samapunIti sArthaka che. dhammanAvo - je saMyama dharmathI ja jIvana vyavahAra karavA kaTibaddha che, koIpaNa prakAre asaMyamanuM AcaraNa karatA nathI te dharmajIvI kahevAya che. cikhALo - je daDha citte eSaNAnA niyamonuM pAlana kare temAM kyAre ya jeonuM mana DAmADoLa thatuM nathI te sthitAtmA kahevAya che. A rIte A teramA AcAra sthAnamAM eSaNA samitinI puSTi karI che. caudamuM AcAra sthAna H gRhastha bhAjana tyAga : kaMsesu kaMsapAesu, kuMDamoesu vA puNo / bhuMjato asaNapANAI, AyArA paribhassai / 51
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 zrI dazavaikAlika sUtra chAyAnuvAdaH gu vecAtrepu, moju vA punaH | bhujAno'zanapAnAdi, AcArAtparibhrazyati // zabdArtha - vaseluM = kAMsAnA nAnA vAsaNa kaTorI vagere sAluM = kAMsAnA pAtramAM, kAMsAnI thALI vageremAM guDamonu = UMDA ane pahoLA vAsaNamAM, moTA thALamAM, pANInA jaga vageremAM aApanAruM = anna pANI Adi muMjhAto = AhAra karato, Arogato sAdhu vAra = potAnA AcArathI paribasa = bhraSTa thAya che. bhAvArtha - kAMsAnA vATakA, kAMsAnI thALI, kAMsAnA moTA thALa ke jaga vagere gRhasthonA vAsaNamAM anna, pANI Adi cAre ya prakArano AhAra karanAra zramaNa saMyama AcArathI bhraSTa thAya che. sIodagasamAraMbhe, mattadhoyaNachaDaNe / 52 jAiM chaNNaMti bhUyAI, diTTho tattha asaMjamo // chAyAnuvAdaH zItopamArabdha, pAtra bAvanacha . yasmina kSaNyante bhUtAni, dRSTastatrAsaMyamaH // zabdArtha - rIvAsamAraMbhe = vAsaNa ghovAmAM sacitta jalano samAraMbha thAya mattadhoyaNacho = vAsaNa dhoIne pANI pheMkavAmAM Ave, pAtra dhovAnA kAraNe pANI nIce paDavAthI gADuM = jemAM, te pheMkelA pANImAM mUyA = prANIonI, prANI chavpati = hiMsA thAya che, DUbI jatAM marI jAya che taltha = tethI gRhasthanA pAtromAM bhojana karavAmAM kevaLajJAnIoe manano asaMyamo joyo che, darzAvyo che. bhAvArtha-gRhasthanA bhAjanamAM jamavAthI, jamyA pachI te vAsaNone gRhastha sacitta pANI vaDe dhove to sacitta pANIno samAraMbha thAya che ane vAsaNa dhoyeluM pANI pheMkavAthI temAM paNa jIvonI hiMsA thAya che, tethI tIrthakaroe gRhasthonA vAsaNamAM jamavuM te asaMyamakArI darzAvyuM che. 53 pacchAkammaM purekamma, siyA tattha Na kappai / eyamalR Na bhuMjaMti, NiggaMthA gihibhAyaNe // chAyAnuvAda: paztA pura:, sAttatra rajU I etadarthaM na bhuJjate, nirgranthA gRhibhAjane // zabdArtha - tattva = gRhasthanA pAtromAM bhojana karavuM sAdhuone ja khaTTa = kahyuM nahi kAraNa ke siyA = kadAcit pachAkhe= pazcAtukarma, pAchaLathI dhovono doSa lAge puruSna = pUrva karma, sAdhune gocarI ApyA pahelAM hAtha vAsaNa Adi dhovAno doSa lAge prathama6 = tethI, A kAraNe gAthA = nigraMtha himAyo = gRhasthanA pAtramAM ja mugaMti = bhojana karatA nathI.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA 275 bhAvArtha:- gRhasthanA vAsaNamAM jamavAthI pazcAt karma ane pUrvakarma, (gRhastha dvArA sAdhunA jamyA pachI ke jamyA pahelAM vAsaNo dhovA) A banne prakAranA doSo lAgavAnI saMbhAvanA hovAthI zramaNa nigraMtho gRhasthanA vAsaNamAM bhojana karatA nathI. vivecana : prastuta gAthAomAM gRhasthanA vAsaNamAM bhojana karavAthI lAgatA doSonuM spaSTIkaraNa karIne sUtrakAre sAdhune mATe teno sarvathA tyAga karavAnuM sUcana karyuM che. gRhasthanA bhAjanamAM AhAra karavAthI be prakAranI virAdhanA thAya che- saMyama virAdhanA ane jIva virAdhanA. (1) saMyama virAdhanA - sAdhuno veSa, upakaraNo ke sAdhu jIvananI pratyeka kriyA temaja sAdhuno pratyeka vyavahAra saMyama jIvanane anurUpa hoya che. gRhasthanI samAna veSa ke upakaraNo rAkhavAthI ane gRhasthanA vAsaNomAM ke gRhasthanA ghera, tenA vAsaNomAM AhArAdi karavAthI "huM sAdhu chuM" tevI pratIti sAdhune svayaMne ghaTatI jAya che. sAdhutAnI pUrNa pratIti vinA saMyamI jIvananI rakSA thaI zakatI nathI. te uparAMta gRhasthanI samAna vyavahAra joIne anya gRhasthone paNa te sAdhumAM sAdhutAno saMdeha thAya che. tethI lokonI zraddhA bhakti dhUna thAya ane zAsananI laghutA thAya che. (2) jIva virAdhanA:- gRhasthanA vAsaNamAM bhojana karavAthI chakAyanA jIvonI virAdhanAno saMbhava che. gRhastha sAdhu-sAdhvIne potAnA vAsaNa ApyA pahelAM ke pachI tene saceta pANIthI dhUe che. temAM apakAyanA jIvonI ane vAsaNa dhoyeluM pANI game tyAM aviveka-ayatanAthI pheMkavAthI pRthvI, agni, vAyu, vanaspati ane trasa jIvonI virAdhanA thAya che. gRhasthanA vAsaNamAM khAvAno prasaMga be prakAre thAya che- (1) sAdhu guhasthane ghare besIne tyAM gRhasthanI jema jame. (2) gRhastha potAnA vAsaNamAM sAdhu jyAM hoya tyAM bhojana pahoMcADe. te baMne ayogya che. A rIte gRhasthanA pAtramAM AhAra karanAra zramaNa potAnA saMyamadharmathI patita thAya che. kAraNa ke eka nAno doSa kramazaH moTA doSane pragaTa kare che ane kramazaH saMyamI jIvanano nAza thAya che. su:- A zabdanA traNa artha che- (1) kaccha AdinA dezamAM pracalita kUMDAnA AkAranuM kAMsAnuM vAsaNa(cUrNi) (2) hAthInA paganA AkAranuM mATInuM vAsaNa(TIkA) (3) hAthInA paganA AkAranuM vAsaNa. kAla paravirtanathI vAsaNonA nAma ane prayoga palaTAI jatAM A zabdanA ghaNA vaikalpika artha vyAkhyAomAM thayA che. sAra e che ke bhojana jemAM karAya tevA gRhasthanA koIpaNa jAtanA vAsaNa hoya, tene samaya ane kSetranA pracalana anusAra samajI levA joIe. sAdhune mATe traNa prakAranA pAtra kathyanIya che- lADakAnA, mATInA ke tuMbaDAnA. paraMtu gRhasthanA
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra vAsaNo to kAMsA, pItaLa, sTIla, sonA, cAMdI vagere dhAtunA hoya che ane te vAsaNo thALI, kaTorI, glAsa Adi rUpe hoya che; te sAdhune agrAhya che. paMdaramuM AcAra sthAna : palaMga Adino tyAga : 54 AsaMdI paliyaMkesu, maMcamAsAlaesu vA / aNAyariyamajjANaM, Asaittu saittu vA // chAyAnuvAda : AsanvIparyaSuH, manvAzAlorDA 1 anAcaritamAryANAM, AsituM zayituM vA // 276 zabdArtha:- makhkhALa - A Arya bhikSuone, zramaNone mAsavI - khATalI, mAMcI pattiyaMsu = - palaMga upara maMttva = khATa masAlaC = siMhAsana, ArAma khurasI upara Asattu = besavuM sattu - sUrva gaLAyiM = anAcAraNIya che. = bhAvArtha:- nAnI mAMcI, palaMga ane khATa tathA netaranI ArAma khurasI vagere Asana para besavuM ke sUvuM te zramaNo mATe anAcAraNIya che. 55 NAsaMdIpaliyaMkesu, Na NisijjA Na pIDhae / ginaMthA (a)paDilehANa, buddhavuttamahikA // chAyAnuvAda : nAsanvIparyo:, na niSaghAyAM na pIje1 nidrA (a)pratitelve, yuddhovattAdhiSThAtAra: || zabdArtha:- buddhavuttamahikA = sarvajJa devonA vacanone mAnanArA, jinAjJAnusAra AcaraNa karanArA NiggaMthA - nigraMtho paDilehAr - pratilekhana viSe AsaMvIliyaMsu = mAcI ane palaMga upara pIjar = bAjoTha upara 5 bisiggA = besavA mATe pAtharelA caTAI, zetaraMjI vagere. = bhAvArtha :- nigraMtho pratilekhananA viSayamAM tIrthaMkaranI AjJAnusAra AcaraNa karanArA hoya che. tethI teo mAMcI, palaMga, khATalo, netaranI khurasI, zetaraMjI, caTAI vageremAM pratilekhana karavAnuM duSkara hovAthI te Asano para bese ke sUve nahIM. 56 gaMbhIravijayA ee, pANA duppaDilehagA / AsaMdI paliyaMkA ya, eyamadvaM vivajjiyA //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA 277 chAyAnuvAda: gabbaravina parta, prANA kutine eT I AsandI paryaGkazca, etadarthaM vivarjitAH // zabdArtha -W= e sarve Asana bIviSaya = aprakAzamaya chidrovALA, polANavALA hoya che paNa = sUkSma prANI kupUDitveda duSpatilekhya che yamaduM - tethI vivarjAiyI vivarjita che. bhAvArtha - khurasI, mAMcI, palaMga vagere Asano UMDA chidrovALA(polANavALA) hoya che. tethI temAM rahelA prANIonuM pratilekhana duHzakaya hoya che. tethI muni tevA Asano para besavAno ke sUvAno tyAga kare. bIjI rIte- jinAjJAnusAra AcaraNa karanArA nigraMtho jenuM barAbara pratilekhana zakya na hoya tevA mAMcI, palaMga, netaranI khurazI vagere Asano para bese ke sUe nahIM. vivecana : zALa prastuta traNa gAthAomAM palaMga Adi para sUvA-besavAno niSedha ane tenA kAraNanI vicAraNA karI che. palaMga Adi sarva uparokta Asana-zayana polANavALA ke chidravALA hoya che. tenA pratyeka vibhAgo sArI rIte joI zakAtA nathI, tenA chidro prakAza rahita hoya che. tethI tyAM rahelAM jIvajaMtunuM pratilekhana thatuM nathI. te uparAMta te Asano sukhAkArI hovAthI pramAdajanaka paNa hoya che. gRhasthanA Asano sAdhune mATe zobhAspada paNa nathI. tethI zramaNoe te sAdhanono upayoga karavo joIe nahIM. apavAda mArge kyAreka rAjakula AdimAM dharmakathAdi mATe javuM paDe to te Asano para vyavasthita pratilekhana karIne besI zakAya che, te pramANe vyAkhyAkAro kathana karyuM che. soLamuM AcAra sthAna H gRhaniSadhA varjana :57 goyaraggapaviTThassa, NisijjA jassa kappai / imerisamaNAyAraM, Avajjai abohiyaM // chAyAnuvAda: govarAviSTaza, niSadha thaze nyate | etAdRzamanAcAraM, Apadyate abodhikam // zabdArtha -poyarAvikusaMgocarI mATe praviSTa basa je sAdhu gRhasthanA gharomAMsikkA khya bese che rUri = tene A, AgaLa kahevAze evA avodiyaMga abodhi phaladAyaka gaNAyAra = anAcAranI bhAvanaDuM = prApti thAya che.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 278 zrI dazavaikAlika sUtra bhAvArtha-gocarI mATe gayelA je sAdhu gRhasthane ghera bese che tene A prakAranA abodhidAyaka anAcAronI prApti thAya che. vivattI baMbhacerassa, pANANaM ca vahe vaho / 58 vaNImagapaDigghAo, paDikoho agAriNaM // chAyAnuvAda : vipattirbrahmacaryasya, prANAnAJca vadhe vadhaH / vanIpakapratighAtaH, pratikrodho'gAriNAm // zArtha :- baMbhacerassa = brahmayayano vivattI = nAza thAya pANANaM = prAzImono vahe = 44 thAya tethI, thavAthI vaho = saMyamanodhAta 5 thAya vaNImagapaDigghAo = [mAyarona vina35 anAya agAriNaM = DasthImone, gharanA pIsI sbhyon| paDikoho = odhanuM // 25 // thAya che. bhAvArtha:- gRhasthanA ghera besavAthI brahmacarya saMbaMdhI vipattio UbhI thAya; prANIono vadha thavAthI saMyamano paNa nAza thAya; bhikSAcarone vinna thAya ane gharanA koIpaNa sabhyanA krodhanuM kAraNa bane che. aguttI baMbhacerassa, ithio yAvi saMkaNaM / kusIlavaDDhaNa ThANa, dUrao parivajjae // chAyAnuvAI : aguptibrahmacaryasya, strIyAzvApi zaGkanam / kuzIlavardhanaM sthAnaM, dUrataH parivarjayet // zaGEArtha:-baMbhacerassa- brahmayayana aguttI apti thAyacha,nAunu pAvana na thAya ithio vi = strIone 5 saMkaNaM = 5 Gpanna thAya che kusIlavaDDaNaM = duzIla ThANaM = sthAnane dUrao = (2thI 4 parivajjae = tyAgA hai. bhAvArtha - gRhasthane ghera besavAthI brahmacaryanI nava vADanuM pAlana thatuM nathI, gharanI strIone paNa zaMkA thAya arthAt teone potAnA zIla para Apatti AvavAnI zaMkA thAya. athavA strIone sAdhunA cAritra pratye zaMkA thAya, mATe muni AvA kuzIla vardhaka sthAnane dUrathI ja choDI de arthAt gRhasthane tyAM bese ja nahi. tiNhamaNNayarAgassa, NisejjA jassa kappai / 60 jarAe abhibhUyassa, vAhiyassa tavassiNo // chAyAnuvAI : trayANAmanyatarasya, niSadyA yasya kalpate / jarayA'bhibhUtasya, vyAdhitasya tapasvinaH // 60 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA 279 zabdArtha -ti6 = traNamAMthI rIte = anyatarane, koIne na = jene sikkA = gRhasthanA ghera besavAnuM pa = kahyuM che kharA = vRddhAvasthAne kAraNe mUyasa = parAbhava pAmelAne vAhiyakSa = vyAdhigrastane taMvasiLo = tapasvIne, dIrgha tapasyA karanArane. bhAvArtha:- traNa prakAranA zramaNone gRhasthanA ghare besavAnuM kathya che, yathA- (1) jarAbhibhUta zramaNa (2) rogagrasta zramaNa (3) dIrgha tapasvI zramaNa. vivecana : prastuta gAthAomAM gRha niSadyAvarjana rUpa A soLamA AcAra sthAnamAM zramaNane mATe gRhasthanA ghare besavAthI thatAM doSonuM darzana karAvI, parokSapaNe gRhasthanA ghare na besavAnuM sUcana karIapavAda mArge traNa prakAranA zramaNone gRhasthane tyAM besavAno vikalpa paNa darzAvyo che. utsarga mArga :- bhikSu guhasthane tyAM gaucarI mATe jAya paraMtu tyAMthI gocarI laIne teNe tatkAla nIkaLI javuM joIe. kadAca koI bhAvuka gRhastha besavAno Agraha kare to paNa munie tyAM besavuM nahIM; A sarva sAdhune mATe sAmAnya niyama che. mukhya doSa - gRhasthane tyAM besavAthI aneka doSono udgama thAya che temAM mukhyatayA brahmacaryanI samAdhino bhaMga thAya che. te mATe gAthA-58 ane pa9mAM cAra zabdomAM sUcana che- (1) brahmacaryanI vipatti (2) brahmacaryanI agupti (3) strIonuM zaMkita thavuM (4) kuzIlavardhaka sthAna. vitti saMraksa :- gRhasthanA gharamAM besavAthI strIono ati paricaya thAya, strIonA aMgopAMgAdi jovAnuM sahaja rIte zakaya bane, kyAreka niHsaMkoca strIo svayaM najIka AvIne besI jAya, tenI sAthe vAtacIta karavAthI brahmacaryanuM vADano ullaMghana thAya, A rIte brahmacaryanI samAdhi bhaMga thavAnA saMjogo upasthita thAya che. A kAraNe gRhasthanA ghera besavAmAM zAstrakAre sahuthI moTo bhaya brahmacaryanI asamAdhi thavAno darzAvyo che. te kAraNe ja aMte A pravRttine kuzIla vardhaka sthAna kahI dIdhuM che. A rIte brahmacaryanI apti thAya che. HTTM ja na raho - prANIonA vadhathI saMyamano nAza thAya che. ati paricayanA kAraNe rAgabhAva vaza te gRhastha sAdhune potAne ghera besADI tenA mATe alpAhAra-cA, dUdha ke ThaMDA vagere athavA svAdiSTa khAnapAna taiyAra kare che. temAM AraMbha samAraMbhathI pANI, agni, vanaspati Adi keTalAya jIvono saMhAra thAya ane tethI saMyama maryAdAno paNa vinAza thAya te svAbhAvika che. vaLI paDiyA - sAdhu ghera beThA hoya tyAM sudhI gRhastho tenI sevAmAM ja rahe che. vacce UThIne koIne bhikSA ApavI anupayukta samaje che. A kAraNe te gRhastho yAcakone bhikSAno niSedha kare; tethI tene aMtarAya thAya ane yAcakane paNa sAdhu pratye aprIti thAya che.
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280] zrI dazavaikAlika satra Dijo ari gRhasvAmIne ke gharanI anya vyaktine krodhanuM nimitta bane che. kAraNa ke sAdhu koI vyakti sAthe besIne ghaNA samaya sudhI vAto kare to bIjI vyaktione potAnI pravRttiomAM sAdhu nimitte viddha thAya, khAvAnA ke bahAra javAnA samayamAM vilaMba thAya; kyAreka strI sAthe sAdhune vadhAre vAto karatAM joI koIne anucita lAge. A kAraNe gharanA koIpaNa nAnA moTA vyaktine sAdhu para ke tenA sAthe vAto karanAra gharanA sabhya para gusso AvI jAya; tene sAdhu sAme prakaTa na kare to sAdhunA gayA pachI gharamAM kleza kaMkAza thAya ane koIthI na rahI zakAya to tarata ja sAdhune ke vAta karanAra vyaktine tiraskArayukta vacana bolavA lAge, ItyAdi krodhanA nimitta bane che. luNInavaThThai am - A rIte gRhasthane tyAM besavuM te sAdhune mATe kuzIla sthAna che, arthAta gRhasthanA ghera besavAthI sAdhunA sadAcArano saMyamAcArano nAza thAya ane kramazaH aneka anAcAranI niSpatti thAya che, tethI zramaNoe A kuzIla vardhaka sthAnano sarvathA tyAga karavo joIe. nimaNatharI. - A gAthAmAM apavAda mArga eTale saparisthitika mArganuM (paristhitimAM karavA yogya AcaraNanuM) kathana che. atyaMta vRddha, rogI ke tapasvI zramaNa prAyaH bhikSAne mATe jatA ja na hoya, paraMtu asahAya, abhigrahadhArI ke sevAbhAvI zramaNa vagere bhikSA mATe jAya ane bhramaNa karatAM te thAkI jAya, tyAre te gRhasthanI AjJA laIne vizrAma levA vivekapUrvaka besI zake che. vRddha Adi traNa prakAranA sAdhunI zArIrika zakti kSINa thaI gaI hoya che. tethI teo mATe brahmacarya samAdhi bhaMga thavAnI zakyatA ochI rahe che. tethI traNa gAthAmAM gRhasthane tyAM besavAthI thatAM doSonuM sAMgopAMga nirUpaNa karyA pachI paNa teone gRhasthane tyAM besavAnI chUTa ApI che. utsarga mArga ane apavAda mArga baMne jina kathita che. tethI te baMne jinAjJArUpa ja che. saMyamanI surakSA mATe niSkapaTa bhAve teno Azraya lenAra sAdhu ArAdhaka bane che. pramAdathI ke kapaTathI apavAda mArgano svecchAe durupayoga karanAra virAdhaka bane che. apavAda mArga svIkArano nirNaya gItArtha anubhavI zramaNa ke guru AcAryAdinI nizrAthI ja karavAno hoya che. tethI A prakAranA nirNayo paristhiti anusAra vivekapUrvaka karavA joIe. sattaramuM AcAra sthAna : snAna varjana : vAhio vA arogI vA, siNANaM jo u patthae / 61 vukkaMto hoi AyAro, jaDho havai saMjamo // chAyAnuvAda: Adhato vA vA, nAnaM yastu prArthacate I vyutkrAnto bhavatyAcAraH, tyakto bhavati saMyamaH //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA [ 281 | zabdArtha - vANi = rogI jo vA = nIrogI no 3 = je koI sAdhusigAI = snAnanI patthA = icchA kare che mAyA = teno AcAra, saMyama maryAdA, kAyakaleza Adi bAhya tapa rUpa AcAra vuti = vyutkrAnta, bhraSTa hoGa = thAya che saMgano saMyama, saMyama maryAdA ho = naSTa, niSyaSTa, nidmANa heva = thAya che. bhAvArtha - rogI ke arogI koI paNa bhikSu snAnanI icchA kare to te potAnA AcAranuM ullaMghana kare che ane tethI tenA saMyamano nAza thAya che. 12. saMtime suhumA pANA, ghasAsu bhilugAsu ya / je u bhikkhU siNAyaMto, viyaDeNuppilAvae / chAyAnuvAdaH sacete sUkA prANA , patAsu mitulu ! yAMstu bhikSuH snAn, vikaTena utplAvayati // zabdArtha - ghasAruM = kSAravALI chidrayukta bhUmimAM mituINu = bhUminI tirADomAM rUne je trasasthAvara suhumA = sUkSma pALA prANIo sati = che, tethI te = jesipAto = snAna karanAra bihU = sAdhu viya jubitAvA = prAsuka jala dvArA snAna kare to paNa te jIvone pIDA utpanna kare che, jIvo te snAnanA pANImAM DUbI jAya che. bhAvArthaH- polANavALI bhUmi athavA tirADavALI bhUmimAM ghaNA sUkSma prANIo rahelAM hoya che. mATe jo bhikSu snAna kare to te snAnanA pANImAM te jIvo DUbI jAya che, pIDA pAme che athavA te snAnanuM pANI jIvone vahAvI de che. tamhA te Na siNAyaMti, sIeNa usiNeNa vA / 63 jAvajjIvaM vayaM ghoraM, asiNANamahiTThagA // chAyAnuvAdaH tasmatte na nAnti, zItoSNana vA ! yAvajjIvaM vrataM ghoraM, asnAnamadhiSThAtAraH // zabdArtha - tanhA = te mATe te = zramaNa saraLa = zItala jalathI sineja = uSNa jalathI ja sigati = snAna karatA nathI nAvanI = jIvana paryata vora = kaThina sigAI = asnAna nAmanA vaye = vratane hiMdu = dhAraNa karanArA hoya che. bhAvArtha:- tethI zramaNo zIta ke uSNa koIpaNa prakAranA acitta pANIthI snAna karatA nathI ane jIvanaparyaMta kaThina asnAna vratane dhAraNa kare che.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 282 ] zrI dazavaikAlika sUtra vivecana : prastuta gAthAomAM nigraMthone mATe snAnano pUrNatayA niSedha karIne snAna janya doSone spaSTa karyA che. vAhizo vA ane vA.. :- zramaNa rogI hoya ke nirogI, paraMtu snAna tyAgano niyama to te baMne mATe samAna rUpe Avazyaka che. je koIpaNa zramaNa snAna karavAnI IcchA kare ke snAna AcaraNa pravRtti kare to teno saMyama jaDha-niHsAra, satvahIna, nizreSTa ke niprANa thaI jAya che. A kathanathI zAstrakArano Azaya e jaNAya che ke snAna karavAthI zramaNanA saMyamane ati nukasAna thAya che. snAna tyAgae saMyamano upaniyama che, mahAvratomAM eno cothA mahAvratamAM samAveza thAya che. snAna tyAga te mUla mahAvrata nathI, topaNa A gAthAmAM ane bIjA paNa AgamomAM asnAna vratane je mahattva ApavAmAM AvyuM che tenI pAchaLa be mukhya kAraNa che- (1) prathama ahiMsA mahAvratanI surakSA (2) brahmacarya vratanI samAdhi. A bemAMthI eka kAraNanI carcA prastuta gAthAomAM vistArathI karela che ane bIjA kAraNanI carcA ahIM nathI, paraMtu nizItha sUtramAM deza snAnarUpa hAtha, paga, mukha Adi dhovAnI pravRttine brahmacarya mahAvratanA doSamAM samAviSTa karatAM tenA prAyazcitanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. A prakAranA kAraNothI zAstrakAre ahIM snAna tyAga upara adhikatama bhAra ApatAM rogagrastane paNa snAna karavAno spaSTa niSedha karyo che. yuvato hodda AyAro.... - snAna karanAra zramaNa sAdhvAcAranuM ullaMghana kare che, tethI tenA saMyamano nAza thAya che. kAraNa ke snAna bhoga vilAsanuM eka aMga che, vibhUSAnuM sAdhana che, brahmacaryanuM ghAtaka che.snAna karanAra sAdhu melanA parISahane kiMcit paNa sahana karatA nathI paraMtu teo bAvana anAcAramAMthI chaThThA anAcAranuM sevana kare che. sati kuma pagA... - sacita jalathI snAna karavAmAM akhAyanA jIvonI hiMsA thAya te spaSTa che. paraMtu acitta jalathI snAna karavAmAM paNa jIvahiMsA thAya che. kAraNa ke snAnanuM pANI polANavALI bhUmimAM ke tirADo(phATa)mAM vahetuM vahetuM jAya che ane tyAM rahelAM aneka trasa ane sthAvara jIvonI hiMsA thAya che. uparokta doSonA kAraNe ja rogI ke nirogI zramaNa saceta ke aceta koIpaNa jalathI kyAre ya snAna karatA nathI. vartamAnamAM sattaramA asnAna AcAranI A zAstrAjJAno suauSI zramaNa vargane ane tadanusAra preraka zrAvaka vargane UMDANathI avazya vicAra karavo joIe. dhoraM siMTM - ghora ajJAnavrata. snAna zarIrane ArAma Ape, manane prasanna kare, melane dUra karI sauMdaryanI vRddhi kare che. tethI bhautika sukhanA anurAgI sarva jIvo snAna vinA rahI zakatA nathI. anya dArzanikoe bAhya zaucane mahattva ApI jala snAnane svIkAryuM che, jeo jala snAnamAM doSa mAne che teo
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-s: mahAcAra kathA 283. uSNa snAna-bhasma coLavI ke sUryasnAna kare che. paraMtu jaina zramaNo sarva prakAranA snAnano jIvana paryaMta tyAga kare che. te kaThinatama manovijaya hovAthI atyaMta duSkara che. tethI prabhue tene ghoravrata kahyuM che. banAvAH - A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) 3@Avali = snAnanuM pANI jyAM jAya tyAM nAnA-nAnA trasa jIvone DUbADI de che athavA vahAvI de che. (2) svIti = snAna karatAM samaye ane karyA pachI te pANIthI ghaNA jIvone pIDA pahoMcADe che, vizeSa pIDA pahoMcADe che. aDhAramuM AcAra sthAna : vibhUSAno tyAga : siNANaM aduvA kakkaM, loddhaM paumagANi ya / 64 gAyassuvvaTTaNaTThAe, NAyaraMti kayAi vi // chAyAnuvAda: nAnamathavA , norSa pani =aa. gAtrasyodvartanAtha, nAcaranti kadAcidapi // zabdArtha - siT = snAna nAmaka lekha dravya, sugaMdhI dravya, pAvaDara Adi va = caMdanAdi sugaMdhI dravya toddha = lodha, eka prakAranuM auSadhadravya che tenuM cUrNapa3maIITLa = kuMkuma, kesara vagere dravyo suvvANa = zarIra para copaDavA mATe vayA vi = kadI paNa gayAMti = AcaraNa kare nahIM, lagADe nahIM. bhAvArtha - muni zarIra upara lagADavA mATe snAna nAmaka sugaMdhI dravya, kalka, lodhra tathA padmacUrNa vagere sugaMdhI padArthono kyAre ya paNa upayoga kare nahi. NagiNassa vAvi muMDassa, dIharomaNahaMsiNo / mehuNAo uvasaMtassa, kiM vibhUsAe kAriyaM // chAyAnuvAdaH nana vApa muvs%, rIriomanavataH | maithunAdupazAntasya, kiM vibhUSayA kAryam // zabdArtha - La = nagna kuMDalsa = ziramuMDita tathA rIharoLaLio = dIrgha roma ane nakha- vALA tathA mehubaT = maithuna karmathI 3vasaMtasa = sarvathA upazAMta sAdhune vibhUlApa = vibhUSAthI liM riya = zuM kAma?, zuM prayojana?. bhAvArtha:- pramANopeta vastranA kAraNe acela dharmavALA, dravya ane bhAvathI muMDita rahenArA, kezaluMcana karanAra temaja lAMbI dADhI, mUMcha tathA nakhavALA arthAt tene na saMvAranArA(saMsajjita na karanArA) ane
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 zrI dazavaikAlika sUtra Re maithunathI sarvathA virata thayelA zramaNone vibhUSAthI zuM prayojana hoya? arthAt AvA zarIra nirapekSa sAdhune vibhUSA karavAnI koI jarUra rahetI nathI. vibhUsAvattiyaM bhikkhU, kammaM baMdhai cikkaNaM / saMsArasAyare ghore, jeNaM paDai duruttare // chAyAnuvAda: vibhUSApratyaya fmaNuka varga vaLAti vinam | saMsArasAgare ghore, yena patati duruttare // zabdArtha - bihU = sAdhu vibhUSAvattiyaM = vibhUSAnA nimitte viM = gADha, cikaNA la = karma baMdhak = bAMdhe che neja = jenAthI kuttare = dustara pore = bhayaMkara saMsAralAyare - saMsAra sAgaramAM pa6 = paDe che. bhAvArtha - vibhUSAnI pravRtti karavAthI zramaNa cikaNA karmo bAMdhe che. te karmonA pariNAme te mahAna duHkhakara ane dustara evA saMsAra sAgaramAM paribhramaNa kare che. |67 vibhUsAvattiyaM ceyaM, buddhA maNNaMti tArisaM / vibhUsAva sAvajjabahulaM ceyaM, NeyaM tAIhiM seviyaM // chAyAnuvAda: vibhUSAprayaM veda, yuddha macatte tAdAt sAvadyabahulaM caitat, naitat trAyibhiH sevitam // zabdArtha - = tIrthakaradevavidhUsarvittiyaMvibhUSA nimittaka vecuM = cittanetArid =vibhUSAnI pravRtti jevo ja maMti baMdhanano hetu mAne che - ane te citta paNa sAvaSyavahui = ghaNA pApanuM kAraNa bane che tAuM chakAyanA rakSaka zramaNo dvArA ya seviya- te sevya nathI, sevana karavA yogya nathI. bhAvArtha - jJAnIjano vibhUSA saMbaMdhI saMkalpa-vikalpa karanArA cittane paNa vibhUSA pravRttinI jemaja bahu karmabaMdhanuM kAraNa mAne che. tethI chakAya jIvonuM rakSaNa karanArA zramaNo dvArA te sevya nathI arthAt zramaNoe vibhUSA vRttivALuM mAnasa paNa rAkhavuM na joIe. vivecana : gAthA 63mAM asnAna vratanA saMdarbhamAM sAdhakane snAna karavAno niSedha karela che. tenA anusaMdhAnamAM gAthA 64mAM zarIranI zobhA mATe snAna yogya ane vibhUSAkAraka aMga prakSAlana cUrNa, sugaMdhita ubaTana, lodhra puSpano parAga, pAkesara, vRkSanI chAlanuM cUrNa, kukuMmayukta dravya Adino upayoga karavAno niSedha karela che. Ama koIpaNa prakAre zarIrane zaNagAravAno niSedha karela che.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-s: mahAcAra kathA 285 | 68 18 gAthA 5mAM nagna bhAva arthAt pramANopeta alpa mUlyavAna vastra athavA sarvathA acalakatva tathA bhAvathI vastro, upakaraNa Adi pratye murjArahitattA-anAsakti; muMDabhAva arthAt mastakanA kezanuM loca ane bhAvathI viSayo tathA kaSAyono tyAga(muMDana) ane dIrgha roma nakhayuktatA arthAtu tenI zobhA aMge lAparavAhI, nirapekSatA sAdhunA guNo tarIke pragaTa karIne koIpaNa prakAranI vibhUSAne niprayojana batAvela che. Atma vibhUSAnA niprayojana dvArA niSedha darzAvela che. gAthA damAM vibhUSA pravRttinA doSo rUpe jJAnAvaraNIya Adi ATheya prakAranA cIkaNA karmonA baMdha thAya che ane pariNAme dustara saMsAra sAgaramAM patana thAya che. gAthA 67mAM vibhUSAvRttiyukta cittavRttine paNa vibhUSA pravRtti jevI doSayukta, sAvadya bahula ane bhayaMkara saMsAra sAgaramAM pADanArI batAvI che. svaparanA rakSaka sAdhakoe cittavRttinuM sevana karyuM nathI. cAre ya gAthAono sAra lakSamAM letA zarIranI ane vastronI suMdaratA mATe koIpaNa prakAranA prasAdhanono upayoga sAdhaka mATe varyu che. upasaMhAra : guNa saMpanna zramaNonI sugati : khati appANamamohadasiNo, tave rayA saMjama ajjave guNe / dhuNati pAvAi pure kaDAi, NavAi pAvAi Na te kareti // chAyAnuvAda: pancAmAnamodarzina, tapaNi ratA: saMyama rnavakuLa ! dhunvanti pApAni purAkRtAni, navAni pApAni na te kurvanti // zabdArtha - anodasiLo = amahadarzI, moha rahita avasthAne prApta karavAmAM prayatnazIla saMgamagaMve mune = saMyama ane ArjavaguNa saMyukta tave = tapamAM racA = rakta, lIna te = te pUrvokta aDhAra sthAnonA pAlaka sAdhu puravaDA = pUrvakRta pAvA = pApone, pApakarmone yuti = kSaya kare che navA = navA pAvA = pApakarmono baMdha rati = karatA nathI akhANa = janma janmAMtaranA pApothI malina bahirAtmabhAvano, karmono vaheMti = kSaya kare che. bhAvArtha - moha rahita avasthAne prApta karavAmAM prayatnazIla tathA saMyama, tapamAM lIna temaja saralatA vagere guNothI yukta nigraMtho pUrve karelAM pApakarmono nAza kare che ane navIna pApakarmone upArjana karatA nathI. te bahirAtmabhAvano ke karmarUpa AtmAno kSaya kare che arthAt zuddha Atma svarUpanesiddhAvasthAne) pAmI jAya che. saovasaMtA amamA akiMcaNA, savijjavijjANugayA jasaMsiNo / uuppasaNNe vimaleva caMdimA, siddhiM vimANAI urvati tAiNo // tti vemA
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra chAyAnuvAda : sopazAntA AmamA vizvanA, vidyavidyAnuAtA yaplinaH / Rtau prasanne vimala iva candramAH, siddhiM vimAnAnyupayAnti trAyiNaH // iti bravImi 28: zabdArtha:- savasaMttA - sadA upazAMta amanA - mamatva rahita avaLA - parigraha rahita savinna- viSnAgunayA - potAnI AdhyAtmika vidyAnA pAragAmI tApho - cha kAya jIvonA rakSaka nasaMsino - yazasvI tathA satasaLe - zarada RtunA vimA sva - caMdramAnI samAna vimaO - pUrNa nirmaLa sAdhu siddhi - muktine naiti - prApta kare chevimALArUM - karma zeSa rahI jAya to vaimAnika gatimAM utpanna thAya che. bhAvArtha :- haMmezAM upazAMta, mamatA rahita, aparigrahI, AdhyAtmika vidhAnA pAragAmI, yazasvI tathA cha kAya jIvonA rakSaka zramaNo zaradaRtunA nirmaLa caMdramAnI samAna karmamaLathI vizuddha thaIne siddha gati pAme che ane svalpa karma zeSa rahetAM vaimAnika devagatine prApta kare che. sudharmA gaNadhara potAnA ziSya jaMbusvAmIne kahe che ke meM je pramANe sAMbhaLyuM hatuM te pramANe tamane kahuM chuM. vivecana : prastuta be gAthAomAM nizrcayAcAranA ArAdhaka zramaNonA uttama guNonuM varNana karIne teonI uttama gatinuM pratipAdana karyuM che. ahIM AcAraniSTha zramaNonA viziSTa guNo A pramANe kahyA che- (1) amohadarzo (2) tapa, saMyama ane saralatA guNamAM lIna (3) zarIrane tapazcaryA ane kaThora AcArathI kRza karanAra (4) sadA upazAMta (5) mamatva rahita (6) akiMcana (7) adhyAtmavidyAnA anugAmI (8) cha jIvanikAyanA rakSaka (9) yazasvI (10) zarada RtunA nirmaLa caMdranI samAna karmamaLa rahita. A adhyayanamAM upadiSTa aDhAra AcAra sthAnanuM yathArtha pAlana karanAra zramaNa uparokta guNone pragaTa karIne doSono nAza kare che ane aMte sarva karmano kSaya karI saMyama lakSyane siddha kare che. amohavRttiLo :- aohadarzI, aviparItadarzI, samyakdaSTa, moha rahita thaIne tattvanuM darzana karanAra. teno bhAvAtmaka artha che- amohane dekhanAra arthAt moha rahita thavAnA lakSyavALo; ekamAtra amoha dazA ja jenuM lakSyabiMdu hoya te amohadarzI kahevAya. akhALa thavuMtti :- AtmA zabda zarIra ane jIva baMne arthomAM prayukta thAya che tethI tenA ahIM traNa rIte artha thAya che- (1) tapa saMyama dvArA kArmA zarIrano kSaya thAya che ane tenI sAthe audArika zarIra to svataH kRza thaI jAya che. (2) appALa = bahirAtmA. tapa saMyamanI ArAdhanAthI
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-6H mahAcAra kathA 287 bahirAtmabhAvano kSaya thAya che. (3) akhA = kaSAyAtmA ane yogAtmA. teno kSaya thAya che. viviSaya:- A zabdanA traNa artha thAya che- (1) svavidyA = adhyAtmavidyA athavA AtmajJAna. tenAthI anugata eTale yukta hoya tene savidyAvidyAnugata kahevAya. (2) vidyA zabdano punaH prayoga laukika vidhAnA pratiSedha mATe che; tethI laukika vidyAthI viparIta adhyAtma vidyAthI yukta, tema artha thAya che. A baMneno bhAvArtha eka ja che. (3) svavidyA = kevaLajJAna athavA zrutajJAna; tenAthI yukta hoya che. traNe ya arthanuM tAtparya e che ke Atma kalyANanA jJAnamAM pAraMgata muni. 33khaMtapaNe vima = Rtu prasana. cha RtuomAM sauthI adhika prasanna Rtu zarada Rtu che. tenA paryAyavAcI nAmarUpe tenA mATe ahIM prasannata zabdano prayoga che. tethI A zabdano artha zarada RtunA caMdranI samAna nirmaLa arthAtu pApakarma rahita. vimaLA 3rvati-vaimAnika devonA nivAsa sthAnane vimAna kahevAya che. ratnatrayanA ArAdhaka zramaNa jo siddha na thAya to mAtra vaimAnika devagatine ja prApta kare che. - paramArtha sUtrokta aDhAre sthAnonuM sthavira bhagavaMtoe pAlana karyuM che. tevI ja rIte jinAjJAnusAra pAlana karavAthI ane sAdhanAne tIvratama banAvavAthI, sAdhakamAM rahelA Asaktijanya moharAjAnuM jora maMda paDe che; anAdivAsanAoniSphaLa thAya che. tethI Atma svarUpI guNonI uparano mela dUra thavAthI te AtmaguNo pragaTa thAya che. tyAre te AtmA suvarNanI jema jhaLake che ane pragaTa thayelAM uttarottara guNono AnaMda anubhavato AtmA saMsAramAM paNa mokSa jevo AnaMda anubhavIne Akhare sarvakarmono kSaya kare che. anAdi kAlanA mithyAtva, kaSAya ane ajJAnarUpI mahArogane dUra karavAnuM parama auSadha A aDhAra AcAro che, tenAthI karmaroga rahita banIne anaMtA AtmAo mukti padane varyA che, vartamAnamAM vare che ane bhaviSyamAM anaMtA varaze. koI kALe jIvane A zuddha AcAronA pAlana vinA saMsArano aMta thAya tema nathI. mATe AtmArthIe ahIM kahelAM zubha AcAronuM pAlana bane teTaluMnirmaLa ane akhaMDa rIte karavuM joIe. II adhyayana-6 saMpUrNa II
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 zrI dazavaikAlika sUtra sAtamuM adhyayana ---- paricaya - * A adhyayananuM nAma suvAkyazuddhi che. * A adhyayanamAM saMyama jIvanamAM vaparAtI bhASAnA guNa-doSonuM vidhiniSedharUpe nirUpaNa hovAthI tenuM nAma suvAkyazuddhi che. * sAdhu adhikatama mauna rahe che. vacanagupti ja tenuM parama lakSya che; paraMtu jyAre sva-para ke jinazAsananA upakAra mATe bolavuM Avazyaka thAya, tyAre te bhASA samitipUrvaka bole che. vacanaguptino lAbha svayaMne ja maLe che, jyAre bhASA samitino lAbha vaktA ane zrotA baMnene maLe che. * sAvadha-niravadha ke sArthakatA-nirarthakatA viSe vivekapUrvaka bolAya te bhASA prayogane bhASA samiti kahe che. A adhyayanamAM sAdhunI bhASAsamitinuM sUkSmatama vijJAna nirUpyuM che. * satya, asatya, mizra ane vyavahAra bhASA, te cAra prakAranI bhASAmAMthI sAdhu asatya ane mizra bhASAno sarvathA tyAga kare. kAraNa ke te baMne bhASA sAvadha hoya che; satya ane vyavahAra bhASAno muni vivekapUrvaka prayoga kare. * satya ane vyavahAra baMne bhASAo sAvadha ane nirava temaja vaktavya(bolavA yogya) ane avaktavya(nahIM bolavA yogya) baMne prakAranI hoya che. je bhASA hiMsAkArI, parapIDAkArI, vera virodhakArI hoya ane karmabaMdhanuM nimitta bane tevI hoya, te bhASA satya hovA chatAM sAvadha hovAthI avaktavya che. jema ke- "A vRkSanuM lAkaDuM makAna banAvavAmAM upayogI che," A vAkya prayoga satya hovA chatAM vRkSanA jIvonI hiMsAnuM nimitta banI zake che. tethI te sAvadha ane avaktavya che. temaja "A manuSya kAraNo che," te vAkya prayoga satya hovA chatAM parapIDAkArI che tethI sAvadha che ane sAdhune mATe avaktavya che. A rIte sUtrakAre dravya, kSetra, kAla, bhAva, pAtra viSayaka temaja jIvana vyavahAranI aneka pravRttio mATe bhASAnA viveka saMbaMdhI sUkSmatama vizleSaNa karyuM che te kharekhara dareka sAdhakane mananIya che. * vAkya zuddhinuM mukhya prayojana satya mahAvratanA pAlana sAthe ahiMsAdharmanI puSTi paNa che. sAdhake pUrNa ahiMsaka banatA pahelAM ane pachI bhASAno viveka rAkhavo Avazyaka che, tenuM digdarzana A adhyayana karAve che.
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-7: suvAkya zuddhi | 289 | * aMte upasaMhArarUpe suvAkya zuddhinA anaMtara ane paraMpara phaLane pradarzita karIne sAdhakane te mArge gamana karavAnI preraNA ApI che. * jema aMdha vyakti doranAra puruSane ja anusare che tema sAdhakanI vANI tenA zuddha ke azuddha vicArane ja anusare che. bhASA zuddhino ahiMsA ane saMyama sAthe gADha saMbaMdha che. jyAM sudhI sAdhakanI vANI ahiMsaka bhAva ane vivekathI niyaMtrita thaIne na nIkaLe tyAM sudhI te saMyama ane ahiMsAnI ArAdhanA pUrNa rIte karI zake nahIM. * bhASA vivekapUrvaka bolavAthI sAdhaka bolavA chatAM maunI kahevAya che. sUtrakAre bhASAzuddhi mATe eka svataMtra adhyayananI racanA karI, te viSayanuM viziSTa prakAranuM vizleSaNa karyuM che, te vAkyazuddhinI mahattAne pragaTa kare che. * bhASAzuddhi dvArA sAdhaka lokapriya, sanmAnanIya bane che ane saMyama tapanI ArAdhanA dvArA karmakSaya karI siddhagatine prApta kare che.
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 zrI dazavaikAlika sUtra sAtamuM adhyayana - suvAkya zuddhi bhASAnA prakAra ane viveka : cauNhaM khalu bhAsANaM, parisaMkhAya paNNavaM / doNhaM tu viNayaM sikkhe, do Na bhAsijja savvaso // chAyAnuvAdaH vatAM haju bhASAnAM, parisaMdhyAya prajJAvAnA dvAbhyAM tu vinayaM zikSeta, dve na bhASate sarvazaH // zabdArtha - parva = prajJAvAnuM sAdhu 36 hatuM = satyAdi cAra mAsaM = bhASAonA svarUpane pasivAya = sarva rIte jANIne voTTa ta = be bhASAono viSaya = vinaya sIkhe, prayoga karavAno vivekasi = zIkhe, rAkhe to = be bhASAono savvato = sarvathA bhAvinga = bole nahi, parityAga kare. bhAvArtha:- prajJAvAnuM bhikSa satya, asatya, mizra ane vyavahAra A cAre ya prakAranI bhASAnA svarUpane jANIne, satya ane vyavahAra be prakAranI bhASAono vinaya zIkhe, arthAt be prakAranI bhASA vivekapUrvaka bole. te sivAya asatya ane mizra A be prakAranI bhASAno sarvathA tyAga kare. vivecana : vAkyazuddhi adhyayananI A prathama gAthAmAM heya, zeya ane upAdeya bhASAonI saMkhyA darzAvI che. jemAM- 4 zeya, 2 heya ane 2 upAdeya kahI che. | vicAro ane bhAvonA AdAna pradAna mATe jIva dvArA je bolAya tene bhASA kahevAya che, vaktAnA abhiprAya AdinA AdhAre tenA cAra prakAra A pramANe thAya che- (1) satya bhASA- je bhASA vAstavika arthane pragaTa kare ane je sarva jIvone hitakArI hoya te bhASA satya bhASA kahevAya che. (2) asatya bhASA- satyathI viparIta hoya te asatya bhASA che ane kaSAyane vaza thaIne avicArapUrvaka bolAtI bhASA paNa asatya bhASA kahevAya che. (3) mizra bhASA - je bhASAmAM kaMIka bhAva satya hoya ane kaMIka bhAva asatya paNa hoya te mizrabhASA kahevAya che. temAM asatyano aMza hovAthI te asatya bhASAnI samAna tyAjya che. (4) vyavahAra bhASA- je bhASA satya asatya baMnethI
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-7H suvAkya zuddhi 291 | judI rItanI hoya eTale mAtra Adeza, nirdeza ke sUcana rUpa hoya tene vyavahAra bhASA kahevAya che. vohaM tu viNavaM si :- uparokta cAre bhASAnuM svarUpa jANIne sAdhu satya ane vyavahAra te be prakAranI bhASAonA vinayane, prayoga karavAnA vivekane zIkhe arthAt baMne bhASAono niravadha svarUpe prayoga kema thAya? tevo viveka zIkhe. zeSa be bhASAno sarvathA tyAga kare. avaktavya bhASA : jA ya saccA avattavvA, saccAmosA ya jA musA / jA ya buddhehiM NAiNNA, Na taM bhAsijja paNNavaM // chAyAnuvAdaH yA satyA avaktavya, satyAgruSA 2 yA kRSaT I yA ca baDheranAcI, na tA bhASeta prajJAvAna // zabdArtha - nA = je bhASA sakhyA = satya che paraMtu avaLA = pApakArI hovAthI bolavA yogya nathI laDyA mola = satyAmRSA, mizra che mulA = mRSA che yuddha = tIrthakara devo dvArA bApA = anAcarita che te = te bhASAne paNa = prajJAvAnuM sAdhu cha mAsA = bole nahIM. bhAvArtha:- prajJAzIla saMyamI satya bhASA paNa jo bolavA yogya na hoya to bole nahIM. temaja mizra bhASA ane mRSA bhASAne tIrthakaroe tyAjya kahI che, mATe tevI bhASAne buddhimAnuM sAdhu bole nahi. vivecana : prastuta gAthAmAM zramaNanI akalpanIya cAra bhASAonuM kathana che. yathA- (1) avakatavya satya (2) mRSA (3) mizra, (4) zAstramAM niSiddha ke jinezvaro dvArA anAjJApita arthAt tIrthakaroe anAcIrNa kahI che. A suvAkya zuddhi adhyayanamAM ane AcArAMga sUtramAM tathA anya zAstromAM je vacana prayogano niSedha hoya te sarva akalpanIya bhASA che. tene yudaM rUpa kahevAya che. jema ke gRhasthane Avo, jAo vagere Adeza vacana, temaja he bApa, he kAkA, he mAmA vagere saMbaMdhajanaka saMbodhana vacana A adhyayanamAM tIrthakara dvArA anAjJApita che. nA 5 savA varabbA :- jo satya ane vyavahAra bhASA paNa karmabaMdhanuM kAraNa bane, pApa pravRttine vadhAranArI hoya, karkaza ke kaThora hoya; jenAthI rAga-dveSAdi vadhe, pUjyajano pratye anAdara thAya, viSaya kaSAyanI vRddhi thAya, anyanuM ahita thAya tevI bhASA satya hovA chatAM munie bolavI nahIM. A prakAranI bhASAne sUtrakAre avaktavya satya kahI che.
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 vaktavya bhASA : asaccamosaM saccaM ca, aNavajjamakakkasaM / samuppehamasaMdiddhaM, giraM bhAsijja paNNavaM // chAyAnuvAda : asatyAmRLAM satyAM , anavadyAmazAm| samutprekSAM asaMdigdhAM, giraM bhASeta prajJAvAn // zabdArtha :- paLavuM = prajJAvAn sAdhu baLavange = niravadha, pApathI rahita avasa akarkaza komaLa, mRdu aviddha - asaMdigdha, saMdeha rahita asannamorsa ri = asatyAmRSA, vyavahAra bhASAne sattva = satya bhASAne samupteE = sArI rIte vicArIne masinga = bole. bhAvArtha :- buddhimAn bhikSu niSpApa, kaumaLa, vicArelI ane saMdeha rahita satya bhASA ane vyavahAra bhASA bole. vivecana : prastuta gAthAmAM zramaNane kalpanIya cAra guNothI yukta be bhASAo bolavAnuM nirUpaNa che. te bolavA yogya bhASA be prakAranI che- satya ane vyavahAra. tenA sUtrokta cAra guNo A pramANe che- (6) maLavaE :- je bhASA bolavAthI koI paNa sAvadha kAryanI preraNA na thAya, koInuM dila na dubhAya te anavadya(niSpApa) bhASA kahevAya. zrI dazavaikAlika sUtra (2) avasa :- je bhASA tIkSNa ane khUMcatI na hoya paraMtu mRdu ane priyakArI hoya te akarkaza (kaumaLa) bhASA kahevAya. (3) samuppeE :- bolatAM pahelAM jenA saMbaMdhamAM pUrNa vicAra karI lIdho hoya ke- A vacano bolavAthI hAni, lAbha zuM thaze; mAre mATe bolavA yogya che ke kema ? bIjAne koI prakAre duHkhakArI to nahiM thAya ? ityAdi vicAra karyA pachI bolAtI bhASA sArI rIte vicArelI bhASA kahevAya. (4) akSavidgha :- spaSTa ane satya jANakArI yukta bolAtI bhASA asaMdigdha(saMdeha rahita) bhASA kahevAya. 4 A rIte satya ane vyavahAra be kalpanIya bhASAomAM paNa muni A cAra guNayukta bhASAno prayoga kare. aspaSTa mizra bhASA tyAjya : eyaM ca aTThamaNNaM vA, jaM tu NAmei sAsayaM / sa bhAsaM saccamosaM ca, taMpi dhIro vivajjae //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-7 : suvAkya zuddhi chAyAnuvAda : teM vArthamanya vA, yastu nAmatti zAhatam / sA bhASA satyAmRSA'pi, tAmapi dhIro vivarjayet // zabdArtha:- NaM ca aThThuM = A artha che ke aLa vA = anya artha che, A vAtanuM khaM tu = je bhASA sAlaya = nirNaya khAmerU = na karAvI zake jJa = te sanmamosa 2-mizra mAruM = bhASA pi = teno paNa thIro = dhairyavAna, zramaNa vivAd = pUrNa tyAga kare, na bole. 293 bhAvArtha:- je bhASAthI Azaya spaSTa na thAya, viSayano nirNaya na thAya athavA je mokSamArgane pratikULa hoya, tevI mizra bhASA buddhimAna sAdhu na bole. vivecana : prastuta gAthAmAM viSayano spaSTa nirNaya na thAya tevI aspaSTa---mizra bhASA prayogano niSedha che. gAthAmAM prayukta Lamek ane sAlaya jevA gUDhArtha ane anekArthavALA zabdonA kAraNe A gAthAnA be rIte artha thAya che. (1) jenAthI vastu tattvano, viSayano spaSTArtha samajI na zakAya tevI aspaSTa mizra bhASAno muni varjana kare, na bole. (2) jenAthI mokSa mArga ke saMyama mArgamAM virodha thAya tevI mizra bhASA paNa muni na bole. prathama artha bhASA prakaraNane lagato che jyAre bIjo artha viparIta prarUpaNa saMbaMdhI che. naM tu khAmerU sAsayaM... :- A vAkyanA vibhinna artha thAya che- (1) je zAzvata artha prakAzita na kare (2) je mokSamArgamAM bAdhaka hoya (3) je bhASA dvArA Azaya spaSTa na thato hoya (4) je zabda prayoga anekArthaka hovAthI zrotAne saMzayamAM nAMkhI de. A rIte aspaSTa ke mizra bhASAthI zrotA bhramita thAya che. jema ke- azvatthAmA haNAyo ! vagere. sAdhu tevI bhASA na bole. sAdhunI bhASA saraLatAyukta ane spaSTa hovI joIe. bhramathI asatya bhASaNamAM paNa pApa H vitahaM pi tahAmutti, jaM giraM bhAsae Naro / tamhA so puTTho pAveNa, kiM puNaM jo musaM vae // chAyAnuvAda : vitathAmapi tathAmUrti, yAM ri mASate naraH / tasmAt sa spRSTaH pApena, kiM punaryo mRSA vadet // zabdArtha:- kharo = je manuSya, je zramaNa vitaopi = anya vastune paNa, vezathI viparIta vyaktine taddAmurtti - veza anusAra f = jo fi = zabdaprayoga mAlaN = kare, arthAt strIno veza dekhI puruSane strI kahe tanhA = tethI, tevA vacanaprayogathI paNa ae = bolanAra vaktA paveLa = pApa vaDe
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 zrI dazavaikAlika sUtra muddo = kharaDAya che, pApathI spaSTa thAya che pu = to pachI ga = je puruSa musaM = asatya va = bhASaNa kare che vija pukha = tenA mATe to zuM kahevuM? bhAvArtha:- je manuSya anya vastune tenA AkAra veza joIne te AkAra anusAra kahI de to te paNa pApathI spaSTa thAya che, to pachI spaSTa juThuM bolanAranA pApanuM to kahevuM ja zuM? jema ke koI strIe puruSanuM rUpa dhAraNa karyuM hoya tevA vezane joIne tene koI puruSa kahe to paNa te bolanAra vyaktine sUkSma rIte asatyanuM pApa lAge che. to pachI spaSTa rIte juduM bolanArane pApa lAge temAM Azcarya zuM? vivecana : prastuta gAthAmAM sUkSma ane skUla, baMne prakAranA asatyathI pApakarmano baMdha thAya che, tema darzAvyuM che. pittAM ja tArUM. :- sthUla asatyamAM sAmAnya rIte sarva prakAranA asatyano samAveza thAya che ane sUkSma asatyamAM ajANatA, bhUlathI ke bhramathI bolAtA asatyano samAveza thAya che. prastutamAM liMga-vezabhUSAnI viparItatAnA bhramathI bolAtA asatyanuM kathana che. jema ke koInAnA chokarAne chokarInA vastro paherAvyA hoya ane koI tene bhramathI "chokarI che" ema kahe to paNa tene asatyano doSa thAya che. A vAtane samajAvavA gAthAmAM be zabda vizeSano prayoga che-vitaraMja tAjuM vitathano artha che vezathI viparIta vyakti ane tAd no artha che veza anusAra kathana; baMneno artha thAya che- dekhAtA vezamAM tenAthI viparIta vyaktine veza pramANe saMbodhana ke nirdeza karavo te sUkSma asatya che. satya bhASAnA daza prakAramAM cotho prakAra rUpa satya che. jema ke- puruSa veSadhArI strIne puruSa kahevuM te rUpa satya bhASA che. - prastuta gAthAmAM A prakAranI bhASA prayogano niSedha che. tenuM tAtparya e che ke jyAM strI athavA puruSa hovAmAM saMdeha hoya, tene kevaLa bAhya veSanA AdhAre ja strI ke puruSa na kahevuM joIe paraMtu strI veSadhArI ke puruSa veSadhArI kahevuM joIe. sutrakAre vizALa daSTikoNathI satya Adi bolavA yogya ane na bolavA yogya bhASAonuM spaSTIkaraNa karyuM che. te pramANe sAdhuoe satya ane vyavahAra bhASAno vivekapUrvaka prayoga karavo joIe. nizvayakArI bhASAno viveka : tamhA gacchAmo vakkhAmo, amugaM vA Ne bhavissai / ahaM vA NaM karissAmi, eso vA NaM karissai // evamAi u jA bhAsA, esakAlammi saMkiyA / saMpayAiyamaDhe vA, taMpi dhIro vivajjae //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-7 : suvAzya zuddhi 295 chAyAnuvAI : tasmAt gacchAmaH vakSyAmaH, amukaM vA no bhaviSyati / ahaM vA idaM kariSyAmi, eSa vA idaM kariSyati // 6 // evamAdi tu yA bhASA, eSyatkAle zaGkitA / sAmpratAtItArthayoA, tAmapi dhIro vivarjayet // 7 // zaEArtha :- tamhA = 0 paaydhnn| // 29 // gacchAmo = Ale ame 4'zu vakkhAmo = ame vyAbhyAna mApAzu, zazuMNe = amAre amugaM = amu Arya bhavissai = thaze ahaM = 9NaM = mA Arya karissAmi = 4zaza eso = mA sAdhu NaM = samAmA Arya karissai = 42ze evamAi u = mAvI bhAsA = (bhASA jA = he esakAlammi = bhaviSyatsamAMsaMpayAiyamaDhe = vartamAna athavA mAtItAnA viSayamA saMkiyA = hitoya tapi = tavI bhASAno prayoga zvAnudhIro = dhairyavAna sAdhu vivajjae = tyAgIhe. bhAvArtha:- [cyAre vezana pramathI 59 asatyanu pApa lAgecha, bhATe-] ame4deg, DIzu, abhAeM amuka kArya thaze(amuka thavAnuM che) huM te karIza, temaja A mANasa te karaze vagere vagere bhASAo, je bhaviSya ke vartamAna tathA atItakAla viSe anizcita hoya te viSayomAM nizcayAtmaka rIte dhairyavAna muni na bole. aIyammi ya kAlammi, paccuppaNNamaNAgae / jamaTuM tu Na jANejjA, evameyati No vae / chAyAnuvAda : atIte ca kAle, pratyutpannA'nAgate / yamarthaM tu na jAnIyAt evametaditi no vadet // zArtha:- aIyammi kAlammi = atIta asa saMbaMdhI paccuppaNNamaNAgae = vartamAna ane bhaviSyAsa saMbaMdhIja = he aTTa = arthana, vastune Na jANijjA = tInaDoyatu = to tene evameyati = vastu sAvA prA2nIche se prabhArI No vaenabola. bhAvArtha:- bhUtakALa, vartamAnakALa tathA bhaviSyakALa saMbaMdhI je bAbatamAM muni jANato na hoya, tenA viSayamAM "A AvuM che" A rIte kathana na kare. aIyammi ya kAlammi, paccuppaNNamaNAgae / jattha saMkA bhave taM tu, evameyaMti No vae / chAyAnuvAda : atIte ca kAle, pratyutpannA'nAgate / yatra zaMkA bhavettattu, evametaditi no vadet //
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 | zrI dazavaikAlika satra zabdArtha-ja0 - je padArthonA viSayamAM saMva - zaMkA ja hoya. bhAvArtha - bhUtakALa, bhaviSyakALa ane vartamAnakALa saMbaMdhI, je bAbatamAM munine zaMkA hoya (arthAt je viSayane nizcitarUpe jANatA na hoya) te saMbaMdhamAM "A Ama che" te pramANe na kahe. aIyammi ya kAlammi, paccuppaNNamaNAgae / 10 NissaMkiyaM bhave jaMtu, evameyaM tu Niddise // chAyAnuvAdaH Ane, pratyutpanAnA re ! niHzaGkitaM bhavedyattu, evametaditi tu nirdizet // zabdArtha - i = je padArtha viSe zistavijaya = niHzaMkita bhale hoya uttei = kahe. bhAvArtha:- bhUta, bhaviSya tathA vartamAnakALa saMbaMdhI je bAbatamAM muni saMzaya rahita hoya te viSayamAM "A padArtha Ama che" (tema che) e pramANe kahe. vivecana : prastuta gAthAomAM trikAlamAM thanArA kArya viSayaka ane padArthanA svarUpa viSayaka nizcayakArI bhASAnA vivekanuM kathana karyuM che. tanhA chAno... - A pUrvanI pAMcamI gAthAmAM veSa saMbaMdhI zaMkita bhASAno niSedha karyo che ane ahIM be gAthAomAM AgAmI kAlanI kriyA saMbaMdhI nizcita bhASAno niSedha che, jema ke- huM A kArya karIza, huM AvIza, jaIza, amuka vyakti karaze vagere kriyA viSayamAM muni nizcayakArI bhASAno prayoga na kare. kAraNa ke bhaviSyakAla avyakta ane ajJAta che; kyAre zuM thAya? kyAre vicAromAM parivartana thaI jAya ? teno nizcaya kevaLI bhagavAna sivAya anya koI sAmAnya jJAnI karI zakatA nathI. tema ja bhUta, bhaviSya, vartamAna traNe ya kAla saMbaMdhI koI paNa viSayanI (1) pUrNa jANakArI na hoya (2) temAM zaMkA hoya to tenA viSayamAM muni nizcayakArI bhASA na bole (3) je viSayamAM te niHzaMka hoya, je viSayanI yathArtha jANakArI hoya te viSayamAM muni spaSTa ane nizcita yogya bhASAno prayoga kare. nizcayakArI bhASAnA doSa - (1) sAdhunI bhASAsamiti dUSita thAya. (2) jinAjJAno lopa thAya. (3) sAdhunA kathanamAM phera paDe to lokone sAdhunA vacana parathI vizvAsa UThI jAya. (4) lokone dharma pratyenI zraddhA bhakti ghaTI jAya. (5) zAsananI laghutA thAya. uparokta niSiddha bhASAne badale muni A rIte bole--
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-7H suvAkya zuddhi 297 nizcayakArI akalpanIya bhASA munine yogya bhASA 1. huM A kArya karIza. 1. mAre A kArya karavAnA bhAva che. huM A kArya karavAnI kozIza karIza. huM AvIza. mAre AvavAnA bhAva che. huM AvavAno prayatna karIza. 3. jaIza. mAre javAno vicAra che, huM zakya prayatna jaIza. mArI javAnI prabaLa IcchA che, bhAvanA che. 4. amuka vyakti te kArya karaze. amuka vyakti A kArya karI zakaze, amuka vyakti A kArya karavA samartha che. ame jaizuM. ame javAnA chIe, amAre javAno vicAra pAko che, amAre javAnA bhAva varte che. kahIzuM. ame ema kahevAnA bhAva rAkhIe chIe. ame kahevAno prayatna karazuM. | 7. amAruM amuka kArya thaze. 7. amAruM amuka kArya thavAnI zakyatA che. amAruM kArya zUze evI purI ummIda che. A rIte AgAmI kAlanI kriyA saMbaMdhI munine bhASA prayogano viveka ane abhyAsa hovo joIe. sAdhunI bhASA nizcayakArI na bane te mATe- avasare, dravya kSetra kAla bhAva pramANe, vagere zabda prayoga karIne bolavAnuM muni dhyAna rAkhe. A prakAranA prayogono guru paraMparAthI abhyAsa anubhava karI, potAnI sAvadhAnIthI muni bhASA prayoga kare. vaikAlika - bhASA prayoga akalpanIya bhASA kalpanIya bhASA 1. te muni kAle sAMje vihAra karI gayA. te muni kAle AvyA tyAre sAMje vihAra karavAnuM kahetA hatA. [koInA AgrahathI rokAI jAya athavA zArIrika takalIpha thaI jAya to kAryakrama badalAI zake che.] teo nIce beThahaze, thoDIka vAra pahelAM tenIcehatA. 2. 3. te bhAI nIce beThA che. te muni mAsakhamaNa karaze. 3. te muni mAsakhamaNa karavAnA bhAva rAkhe che.
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 288 zrI dazavaikAlika sUtra 12 kaThora ane parapIDAkArI bhASAno niSedha : taheva pharusA bhAsA, gurubhUovaghAiNI / | saccA vi sA Na vattavvA, jao pAvassa Agamo // chAyAnuvAI : tathaiva paruSA bhASA, gurubhUtopaghAtinI / satyApi sA na vaktavyA, yataH pApasyAgamaH // zaGEArtha:- taheva = tama4 he bhAsA = (bhASA pharusA = 82 Doya gurubhUovaghAiNI = gu prAImone AghAta paDAyA'nArIDoyasA = te bhASA saccA vi = satyaDovA chata paNa vattavvA = avatavyacha sAdhuthI bolAya nahIjao = bhASAthI pAvassa = pApabhanaAgamo = Agamana thAya cha, thAya che. bhAvArtha - bIjA jIvonI lAgaNI dubhAya tevI hiMsaka tathA kaThora bhASA satya hoya to paNa te bhASA sAdhu bole nahIM, kAraNa ke tevI vANIthI pApakarmono baMdha thAya che. taheva kANaM kANe tti, paMDagaM paMDage tti vA / vAhiyaM vAvi rogi tti, teNaM core tti No vae / chAyAnuvAda: tathaiva kANaM "kANa" iti, paNDakaM "paNDaka" iti vA / vyAdhitaM vA'pi rogIti, stenaM "cora" iti no vadet // AGEArtha :- taheva= tama4 kANaM - une kANe tti = stem cha bha paMDagaM napuMsane vAhiyaM = vyApine rogi tti = ArogI cha ma teNaM yo2ne core tti= yo2 che sebha No vae-De nali. bhAvArtha - kANAne kANo, napuMsakane napuMsaka, rogIne rogI ane corane cora, evI bhASA satya hovA chatAM paNa sAdhu na bole. eeNaNNeNa aTeNa, paro jeNuvahammai / AyArabhAvadosaNNU, Na taM bhAsijja paNNavaM // chAyAnuvAda : etenAnyenArthena, paro yenopahanyate / AcArabhAvadoSajJaH, na taM bhASeta prajJAvAn // zArtha:- eeNa = // zata ane aNNeNa adveNa = anya zarte jeNa = chenAthI paro = 4020 prAI uvahammai = pIDita thAya chetaM = te arthane AyArabhAva = mAyAra bhAvanA, sNymn|
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-7H suvAkya zuddhi [299] volapU doSone jANanArA pawvaM prajJAvAna sAdhui te prakAre bhAvinA bhASaNa na kare, na bole. bhAvArtha:- bhASA saMyamanA doSone jANanArA, prajJAzIla muni AvI(gAthA 12mAM niSiddha bhASA) tathA AvA ja prakAranI anya bhASA ke jethI prANIone pIDA thAya ke koInuM hRdaya dubhAya, tevI bhASA bole nahi. vivecana : prastuta gAthAomAM para pIDAkArI ane kaThora bhASA saMbaMdhI viveka zIkhavavAmAM Avyo che ane munine be viziSTa guNothI saMbodhita karyA che. mAthAra bhAva hosaUpU - AcAra bhAva = bhASAnuM prakaraNa hovAthI bhASA saMbaMdhI samAcAra, tema artha thAya che. san = doSone jANanAra ane apekSAthI guNa ane doSa baMneno jANanAra. A rIte saMpUrNa padano artha thAya ke bhASAmAM saMbaMdhI saMyamAcAranA guNa-doSone jANanAra muni. TUMG - prajJAvAna. AgamomAM aneka sthaLe muni mATe A zabda maLe che. muninA sanmAnArthe A saMbodhana sUcaka zabda che. teno artha che- buddhimAna, prajJAvAna, buddhizALI. sAmAnya buddhivALA sAdhaka potAnA vivekathI nirNaya karavAmAM asamartha hoya che. teo guru AjJA ane saMskAra ke abhyAsathI bhASAno viveka jALavI zake; paraMtu prajJAvAna sAdhaka dareka sthitimAM svanirNAyaka thaI zake che. gAthAomAM nirUpita viSaya zabdArtha ane bhAvArthathI spaSTa che. saMkSepamAM sAdhu kaThora ke parapIDAkArI bhASAno prayoga na kare. saMbodhana saMbaMdhI bhASAno viveka :14 taheva hole gole tti, sANe vA vasule ti ya / damae duhae vA vi, NevaM bhAsijja paNNavaM // chAyAnuvAda tathaiva "ta" "jota' ti, 'zvA' vA "vRSa" rati 'dramako' durbhagazvA'pi, naivaM bhASeta prajJAvAn // zabdArtha -ta = temaja hone - mUrkha!one tti = jArathI utpanna thayela mATe re golaka! = re zvAna!, o kUtarA!vasu = o vRSala, re vyabhicArI!hamaNa = re kaMgAla, o bhikhArI guNa = o (are) durbhAgI paNa = prajJAvAna muni. bhAvArtha - A ja rIte prajJAvAna muni- re mUrkha! re golaka! re zvAna ! o vyabhicArI re bhikhArI! re durbhAgI ! tevA zabdothI koIne bolAve nahi.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 300 zrI dazavaikAlika sUtra 15 ajjie pajjie vA vi, ammo mAussiyatti ya / piussie bhAiNejja tti, dhUe NattuNie tti ya // hale hale tti aNNe tti, bhaTTe sAmiNi gomiNi / hole gole vasule tti, itthiyaM NevamAlave // chAyAnupA: Aryike ! prAryike ! vA'pi, amba ! mAtRSvasaH! iti ca / pitRSvasaH ! bhAgineyIti, duhitaH ! naptRke iti ca // 15 // hale halA iti 'anne' iti, bhaTTe svAmini ! gomini ! hole gole vRSale iti, striyaM naivamAlapet // 16 // zArtha :- ajjie = haiM hI, nAnI pajjie = 3 vAhI, 45nAnI ammo = hai ammA, mA mAussiyatti = he bhAsI ! piussie = 330! bhAiNejja tti = 3 (maugus ! dhUe = he putrI ! NattuNie tti = he pautrI! hale hale tti = Dasa, DA! ama aNNe tti = sanne ! (vezyA) ama bhaTTe = I ma ! yA42DI sAmiNi = he svAmini!, De zeTha gomiNi = he gobhini! hole -2 bhAgole =3 golI! vasule tti = 3 vyabhiyAri ! evaM = // prAranA saMbodhana vayanothI bhuni sAdhu itthiyaM = strIne Na Alave = wo nA. bhAvArtha:-hAhI ! UASE ! mAtA! he bhAsI ! mA ! mA ! peTI ! pautrI! tama4 are sAerI, sadI ! are sabhI ! (vezyA) are chorI ! tathA are yA423 are zehI ! are gominI! re murkha! re laMpaTa!re durAcAriNI ! vagere kauTuMbika ane tochaDAM saMbodhanothI muni strIone na bolAve. NAmadhijjeNa NaM bUyA, itthigotteNa vA puNo / jahArihamabhigijjha, Alavijja lavijja vA // chAyAnuvAda : nAmadheyena tAM brUyAt, strI gotreNa vA punaH / yathArhamabhigRhya, Alapeta lapeta vA // zArtha:- NAmadhijjeNa = nAmathI bUyA = bolAve itthIgotteNa vA = athavA strIna gotra Doyate gotrathIbolAve jahArihaM = sArItatene bhATe prayasita yogya nAmane abhigijjha = smRtimA rANI, prasaMgamAvatAtanAmathI AlavijjammevArapoTAvelavijja-vAraMvAra (le-travAra)bolAve. bhAvArtha:- muni strIne tenA nAma ke gotrathI athavA tenA mATe prasiddha evA koI paNa yogya nAmane yAda rAkhI te nAmathI ekavAra ke be-traNavAra uccAraNa karIne bolAve. 17
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. - 7 : suvAsya zuddhi 18 ajjae pajjae vA vi, bappo cullapiDa tti ya / mAulA bhAiNejja tti, putte NattuNiya tti ya // he ho hale tti aNNe tti, bhaTTA sAmiya gomie / hola gola vasule tti, purisaM NevamAlave // 19 chAyAnuvAda : Aryaka ! prArthaka ! vA'pi vaptaH ! kSullapitaH iti ca / mAtula ! bhAgineyeti, putra ! naptaH ! iti ca // 18 // he ! bho ! haleti anneti, bhaTTa ! svAmika ! gomika ! hola ! gola ! vRSala iti, puruSaM naivamAlapet // 19 // = AGEArtha :- ajjae = 66 pajjae = vAghA, pitAnA chAchA bappo pitA cullapiutti 5 / 5 / mAulo = bhAbhA bhAiNejja tti = (bhAe4 putte = putra NattuNiya tti = pautra he = he ho bho, are hale tti = he hase aNNe tti = he khanye, se chor3arA bhaTTe = he bhaTTa sAmiya = he svAmin !, o zeTha ! gomie = he gobhiDa, gavAra, khaDIra, gvAsA ! hola = he bhUrja ! gola = he saMpaTa ! vasule tti = E hurAyArI ! evaM = A prabhAze purisaM DoI pe| gRhasthane Na Alave = josAve nahi. = bhAvArtha :- 'he ghAghA ! vaDa chAchA ! pitA, ajha, bhAbhA, bhAgeza, putra, pautra' A pramANe saMbaMdha vAya vizeSazothI tebha4 he ! are ! re isAezA ! are bhitra, are chorA jo svAmI ! re gavAra ! 3 bhUrkha ! 3 laMpaTa! he durAcArI ! vagere dInatA bharelA ke tochaDA saMbodhanothI muni puruSone bolAve nahi. NAmadhijjeNa NaM bUyA, purisagotteNa vA puNo / jahArihamabhigijjha, Alavijja lavijja vA / 20 chAyAnuvA : nAmadheyena taM brUyAt, puruSa gotreNa vA punaH / yathArhamabhigRhya, Alapet lapet vA // 301 AGEArthaH- NAmadhijjeNa puruSanA nAmathI vA puNo athavA purisagotteNa puruSanA gotrathI. = = = bhAvArtha:- muni puruSane tenA nAma gotra pramANe saMbodhana karIne athavA tenI yogyatA anusAra tenA pracalita nAmane yAda rAkhI, ekavAra athavA aneka vAra te nAmathI bolAve. vivecana : prastuta gAthAomAM munio mATe strI ane puruSanA saMbodhanavAcaka zabda prayogano viveka pradarzita
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 302 ] zrI dazavaikAlika sUtra karyo che. - sAdhune gaucarI mATe athavA upadezAdinA prasaMge gRhasthonA saMparkamAM rahevAnuM thAya che. temAM kyAreka teone saMbodhana pUrvaka bolAvavAno prasaMga paNa AvI jAya che. tyAre munie potAnA saMyamI jIvananI maryAdA anusAra viveka jALavavo joIe. aSaNa paNa vA vi. - prastuta gAthAmAM potAnA saMsArI svajanone athavA anya gRhasthone saMsArI saMbaMdhavAcaka zabdothI saMbodhita karavAno ke bolAvavAno spaSTa niSedha che. tenuM kAraNa e che ke A prakAranA zabdo gRhasthocita che. muni gRhatyAgI hoya che, mATe teno saMbodhana saMbaMdhI bhASA prayoga sAdhvocita hovo joIe. dAdA, kAkA, mAmA, dAdI, kAkI, mAsI, phaibA vagere saMbodhano sAdhunA mukhe zobhatA nathI. kharekhara A prakAranA saMbodhano lokasaMjJA ane rAgabhAvane pradarzita kare che. A kAraNe tevA saMbodhano mATe munine prabhu AjJA ke zAstrAjJA nathI. datte raste utta.... - A saMbodhano paNa sAMsArika che. pUrvagAthAnA zabdo kauTuMbika saMbaMdha sUcaka che jyAre A gAthAnA zabdo svAmI, sevaka ke mAlika, karmacArInI pramukhatAvALA che. tadeva hone noti... :- hola, gola, vyabhicArI, bhikhArI, kutarA, cora vagere saMbodhano apamAnajanaka, niMdAjanaka ke tiraskArajanaka asabhya vacana che. A prakAranA zabdo parapIDAkArI che temaja lokamAM te apazabda ke tochaDA(tuccha) zabda kahevAya che. mahAvratadhArI zramaNone tevA zabdo bolavA zobhatA nathI. A prakAranA tuccha saMbodhano kyAreka kaSAya ke klezanA nimitta banI jAya che. temaja AvA zabdano prayoga kleza kaSAyanA prasaMge thAya che. gAdhablekha lUthA... - strI ke puruSanuM gaurava jaLavAI rahe te pramANe munie saMbodhana karavAno viveka rAkhavo joIe. te mATe A gAthAmAM mArgadarzana ApyuM che. yathA- munie strI ke puruSane AmaMtraNa ApavuM ke bolAvavuM jarUrI hoya tyAre- (1) madhura bhASAmAM tenuM nAma laIne bolAvavA (2) jo nAma na AvaDatuM hoya to gotrathI saMbodhana karavuM. (3) jo nAma ke gotrano paricaya na hoya to deza, kAla anusAra, sAmI vyaktinI yogyatA anusAra priyakArI saMbodhana karavA. yathA- he mAjI ! he bhadre ! he dharmazIlA! he devAnupriya! zrAvakajI vagere. AcArAMga sUtramAM paNa A prakArano bhASA viveka darzAvyo che. tadanusAra o bhAI ! o bahena ! zabdono prayoga paNa karI zakAya che. kAraNa ke zAstramAM te zabdonA prayoganI gaNanA sAdhu bhASAmAM ja thaI che. narimANa :- yogyatA-ayogyatAno vicAra karIne arthAt sAmI vyaktinA deza, kAla, aizvarya Adino vicAra karIne tene anurUpa anya koIpaNa viveka pUrNa saMbodhanano prayoga karI zakAya che. uparokta gAthAonuM hArda e che ke sAdhu saMbaMdha vAcaka saMbodhanono ane tuccha saMbodhanono prayoga karI koIne bolAvavuM nahIM. jyAre munine koI vyaktino paricaya Apavo hoya tyAre saMbaMdha vAcaka zabdano prayoga karI zake che. yathA- devAnaMdA brAhmaNInA hAvabhAva joI gautama svAmIe prazna karyo- he
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-7: suvAkya zuddhi 303 ] bhagavan! devAnaMdAnI AvI snehapUrNa sthitinuM zuM kAraNa che? tyAre prabhue kahyuM-pakSa naM joyA ! mama amalA = he gautama ! A mArI mAtA che.-zrI bhagavatI sUtra A rIte svarUpa darzaka vacana muni bolI zake che. tema chatAM vartamAnamAM zramaNa paraMparAmAM AvA saMbaMdha vAcaka zabdo sAthe sAMsArika zabda joDIne bolAya che tenI pAchaLa paNa viveka daSTi rahelI che. jema ke- A mArI saMsArI mAtA che. paMcendriya saMbaMdhI bhASA viveka : paMciMdiyANa pANANaM, esa itthI ayaM pumaM / 21 jAva NaM Na viyANejjA, tAva jAi tti Alave // chAyAnuvAdaH pajhiyAnAM prANAnAM, paNa strI mayaM pumAna ! yAvattAM na viyAnIyAt tAvat 'jAtiH' ityAlapet // zabdArtha -paMviAna = paMcendriya paUTM = prANIone dUrathI joIne gAva = jyAM sudhI paNa = A phalthI = strI che artha puna = A puruSa che ja viyAnniA = jANe nahi tAva = tyAM sudhI sAdhu nA tti = jAtine Azrita karIne ja Ave = bolAve. bhAvArtha - manuSya sivAya Itara paMcendriya prANIo aMge jyAM sudhI A nara che ke mAdA che tevo nizcaya na thAya tyAM sudhI muni tenI jAtithI ja kathana kare arthAt A kUtarAnI jAta che tema jAta zabda joDIne bole paraMtu A kUtaro che", "A kUtarI che", tevI cokkasa bhASA nizcaya na thAya tyAM sudhI na bole. taheva maNussaM pasuM, pakkhi vA vi sarIsavaM / thUle pameile vajhe, pAime tti ya No vae // chAyAnuvAdaH tadaiva manuSya pazuM, vAri sarakRpam | sthUlaHprameduro vadhyaH, pAkya iti ca no vadet // zabdArtha -tadeva temaja mAdhurUM manuSyone paNuM = pazune pagi = pakSIne sarIsarva vi = sarpa Adine joIne te = A sthUla che patte = A vizeSa medavALo che va = vadha karavA yogya che pa tti = pakAvavA yogya che. e pramANe jo va = kadApi na bole. bhAvArtha - temaja manuSya, pazu, pakSI ke sarpa Adine joIne... "A jADo che, A tAjo tagaDo che(tenA zarIramAM mAMsa khUba che), A vadha karavA yogya che ke pakAvavA yogya che," tevuM hiMsAjanaka vacana muni na bole. parivuDDhe tti NaM bUyA, bUyA uvacie tti ya / saMjAe pINie vA vi, mahAkAe tti Alave // 22 23
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 chAyAnuvAda : parivRddha tyena brUyAt, brUyAnupasthita ti ca| saMjAtaH prINito vA'pi, mahAkAya ityAlapet // zrI dazavaikAlika sUtra zabdArtha:- N = paraMtu (pUrvokta pazu, pakSI Adine) parivuddhe tti = A sAmarthyavAna che, balavAna che tema jUthA = bole DaeNvik tti = A mAMsala che, bharyA zarIravALo che tema jUja = kahe saMjJAr A paripUrNa aMgopAMgavALo che, teno uchera sArI rIte thayo che paNi = puSTa che, masta zarIrI che mahAAp tti = A vizAlakAya che ema Ahave = kahe. bhAvArtha:- manuSyAdinA saMbaMdhamAM kahevAnuM khAsa prayojana hoya to muni tene A sAmarthyavAna che; mAMsala che; bharAvadAra zarIravALA che, paripUrNa aMgopAMgavALo che; puSTa ke masta zarIravALo che; vizALa kAya che; e pramANe nirdoSa vacana bole. 24 taheva gAo dujjhAo, dammA gorahaga tti ya / vAhimA rahajogi tti, NevaM bhAsijja paNNavaM // chAyAnuvAda : tathaiva gAvo pohyA:, 6myA norahA kRti 2 / vAhyA rathayogyA iti, naivaM bhASeta prajJAvAn // zabdArtha:-Ao = A gAyo dukhvAbo = dohavA yogya che goraha = vRSabha, baLada, godhAo, vAcharaDAo vammA = damana karavA yogya che, nAthavA yogya che vAhiyA = bhAravahana karavA yogya che rahanoLa tti = rathamAM joDavA yogya che. bhAvArtha :- te ja rIte A gAyo dohavA yogya che; vAcharaDAo nAthavA yogya che; baLado bhAra vahana karavA yogya che, temaja rathamAM joDavA yogya che; tevI sAvadha bhASA prajJAvAna muni na bole. 25 chAyAnuvAda : yuvA nautyeina brUyAt, thenuM rakSati ca / juvaM vetti NaM bUyA, dheNuM rasadaya tti ya / rahasse mahallae vA vi, vae saMvahaNe ttiya // hrasvo vA mahAn vA'pi vadet saMvahana iti ca // = zabdArthaH- I - te go vaMzane joIne muni brUyA - AvI niravadhabhASA bole guvaM navuM tti - A baLada yuvAna che ghevuM = gAyane dekhIne rasavaya tti = A gAya rasALa che, dUdha denArI che rahassuM = A nAno baLada che mahatttav = A moTo vRSabha che saMviitta = A baLada saMvahana yogya che, bhAra vahana karavAmAM samartha che, dhorI che. =
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-7: suvAkya zuddhi 305 bhAvArtha - te govaMzane joIne muni A pramANe bole- A baLada taruNa che. A gAya dujhaNI che. A baLada nAno athavA moTo che ane A baLada dhorI che. vivecana : prastuta gAthAomAM paMcendriya jIvo saMbaMdhI vidhi ane niSedharUpe bhASAno viveka pradarzita karyo che. tAva nA tti Ave :- paMcendriya jIvomAM nara ke mAdAno nizcaya na thAya tyAM sudhI tene jAtithI ja saMbodhana karavuM ucita che. strI, puruSanA nizcaya vinA tene strI ke puruSa bolavAthI temAM asatya bhASaNanI saMbhAvanA rahe che. je zabdo bhASA sAhityamAM(bhASAnI daSTie) strIliMga ke puruSaliMgarUpe pracalita hoya te zabdano te rIte prayoga karavAmAM koI doSa nathI; kAraNa ke te bhinna viSaya che, teno ahIM prasaMga nathI. jema ke paththara, mATI, kIDI, makoDA, bhamaro, mAkhI vagere. A sarva jIvo napuMsaka vedavALA hovA chatAM tenA mATe strIliMga ke puruSaliMga vAcI zabda prayoga, bhASA zAstranI daSTie(vyAkaraNanI apekSAe) thAya che. tadeva mAsa paj. - bAvIsamI gAthAmAM manuSya pazu saMbaMdhI nahIM bolavA yogya zabdo che ane gAthA 23mAM teo mATe bolavA yogya zabdo che- (1) nahIM bolavA yogya zabdo pAchaLa mAnava prakRtinA avaguNo temaja aviveka hoya che ane pariNAmomAM sAmenI vyakti pratye hAsya, kutUhala, caMcaLatA, chIcharApaNuM, tiraskAra ke apamAnanA bhAvo bharelA hoya che temaja koI zabdo te jIvo mATe amanojJa, paritApakArI ane hiMsAkArI hoya che; ItyAdi kAraNothI te zabdo nahIM bolavA yogya che. (2) bolavA yogya zabdo pAchaLa mAnava prakRtinA guNo- gaMbhIratA, vicArakatA ane viveka hoya che ane sAmenI vyaktinI lAgaNI na dubhAya tevA sahaja ane suMdara zabdo zodhIne bolavAno prayatna hoya che, mATe te zabdone ahIM bolavA yogya kahyA che. manuSyone ane keTalAka pazuone potAnA mATe apamAnajanaka ke tiraskArajanaka zabdo sAMbhaLa 1ne duHkha thAya, tenAthI temane bolanAra pratye vairabhAva thAya ane badalo levAnI bhAvanA thAya, tethI pApanI paraMparA vadhe; ema jANIne muni bhASA bolavAmAM pUrNa viveka rAkhe. tadeva zo phuTTAo... :-covIsamI gAthAmAM gAya, vAcharaDA ke baLada mATe nahIM bolavA yogya zabdo che ane pacIsamI gAthAmAM teo mATe bolavA yogya zabdo che. te zabdo pAchaLano Azaya upara pramANe samajavo. viSayanI spaSTatA zabdArtha bhAvArthamAM thaI gaI che. gAya dohavA yogya che, baLada nAthavA yogya che, rathamAM joDavA yogya che, tevI bhASA AraMbhakArI, pazuo mATe pIDAkArI ane sAvadhakArI che. paraMtu gAya dujhaNI che, baLada yuvAna che vagere zabdaprayoga niravadhabhASA rUpa che.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 308 zrI dazavaikAlika sUtra 27 29 sUtrakAranuM A prakAranuM vidheyAtmaka ane niSedhAtmaka sUcana sAdhu jIvanamAM bhASA samitinI satata jAgRti mATe preraka che. vanaspati jIvo saMbaMdhI bhASA viveka : taheva gaMtumujjANaM, pavvayANi vaNANi ya / 26 rukkhA mahalla pehAe, NevaM bhAsijja paNNavaM // alaM pAsAyakhaMbhANaM, toraNANaM gihANa ya / phalihaggalaNAvANaM, alaM udagadoNiNaM // pIDhae caMgabere ya, NaMgale maiyaM siyA / jaMtalaTThI va NAbhI vA, gaDiyA va alaM siyA // AsaNaM sayaNaM jANaM, hojjA vA kiMcuvassae / bhUovaghAiNi bhAsaM, NevaM bhAsijja paNNavaM // chAyAnuvAI : tathaiva gatvodyAnaM, parvatAn vanAni ca / vRkSAn mahato prekSya, naivaM bhASeta prajJAvAn // 26 // alaM prAsAdastambhAnA, toraNAnAM gRhANAM ca / parighArgalAnAvAM vA, alamudakadroNInAm // 27 // pIThakAya caMgaberAya, lAGgalAya mayikAya syAt / yantrayaSTyai rvA nAbhaye vA, gaNDikAyai vA alaM syAt // 28 // AsanaM zayanaM yAnaM, bhavedvA kiJcidupAzraye / bhUtopaghAtinI bhASAM, naivaM bhASeta prajJAvAn // 29 // zArtha :- ujjANaM = GdhAnamA pavvayANi = parvato vaNANi = vanomAM gaMtuM = 46na, tai mahalla = bhoTA moTA rukkhA = vRkSone pehAe = Ina paNNavaM = prazAvAna muni. pAsAyakhaMbhANaM = sAna thama nAvA yogya toraNANi = 112 dvA2nA to gihANi = 278, kuTIra phalihaggalaNAvANaM = bhogaNa, bhAgaNiyo bhane nAva mATe alaM = yogya chatathA udagadoNiNa = nIDIobanAvavAbhATe ala = yogya che.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-7H suvAkya zuddhi | 307 | = bAjoThane mATe vAre = katharoTane mATe jaMga = haLane mATe madya = vAvelA khetarane sama karavAmAM AvatuM kheDUtanuM upakaraNa tataddIna yaMtranI lAkaDI, ghANIno lATa, ghANInuM UbhuM lAkaDuMgAmI cakranI ke yaMtranI nAbhine mATe kiyA = sonInI eraNane mATe mAtra liyA = yogya che. mAsa Asana = zayyA nALa = ratha Adi viva = anya koI vastu 3varUpa = upAzrayane yogya honnA = che panna = ema bhUgovA = jIva hiMsAkArI, hiMsaka. bhAvArtha:- udyAna, parvato ke vanamAM gayelA(athavA jaI rahelA) prajJAvAna muni tyAM moTA moTA vRkSone joIne A pramANe na bole. ra6I. A vRkSa mahelanA thAMbhalA, gharonAM ke nagaranA toraNo(nagara dvAranI kamAna) gharonI bArasAkha vagere athavA gharo, jhUMpaDIo, bhogaLa, AgaLiyo, vahANo athavA reTanI kuMDIo; vagere banAvavA yogya che. || 27 II bAjoTha, katharoTa, haLanA dAMtA, vAvelA khetarane sama karavAnuM upakaraNa, ghANIno lATa, tenI nAbhi ke gADInA paiDA vaccenI nAbhi ane sonInI eraNa karavA mATe yogya che. || 28 | teimaja A vRkSo] besavAnA Asana, suvAnI pATa, ratha, yAna ane upAzraya mAM upayogI ke anya koI vastu banAvavA mATe yogya che, tevI jIva hiMsAkArI bhASA prajJAvAna muni kadApi bole nahi. / ra9 | taheva gaMtumujjANaM, pavvayANi vaNANi ya / 30 rukkhA mahalla pehAe, evaM bhAsejja paNNavaM // chAyAnuvAda: zaiva tvodAna, parvatAna vanani jA vRkSAn mahataH prekSya, evaM bhASeta prajJAvAn // bhAvArtha - paraMtu udyAna, parvato athavA vanomAM gayelA prajJAvAna muni tyAM moTAM moTAM vRkSone joIne bolavAno prasaMga hoya to A pramANe bole jAimaMtA ime rukkhA, dIhavaTTA mahAlayA / payAyasAlA viDimA, vae darisaNi tti ya // chAyAnuvAdaH nAtimattA phare vRkSa:, vIryavRtta: mahAntaH | __ prajAtazAkhA viTapinaH, vadet darzanIyA iti ca // zabdArtha - = A vA = vRkSo gADatA = uttama jAtinA che hIMda = dIrgha che, bahu UMcA
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 ] zrI dazavaikAlika sUtra che va = goLAkAra che mahariyA = moTA vistAravALA che pathAyaNAtA = moTI moTI phelAyelI zAkhAvALA che viDima = nAnI nAnI zAkhAvALA che rikSattine darzanIya che A pramANe vaye bole. bhAvArtha:- A vRkSo uttama jAtinA che. bahu UMcA che, goLAkAra gherAvAvALA, vistAravALA che tathA zAkhA prazAkhAothI vyApta ane darzanIya che; tema bole. tahA phalAI pakkAI, pAyakhajjAiM No vae / 32 veloiyAiM TAlAiM, vehimAitti No vae // chAyAnuvAdaH tathA potAni pajavAni, pahAni no vavet velocitAni TAlAI, vedhyAni iti no vadet // zabdArtha -tAruM = A phaLo pADuM = pAkI gayA che pAvaralumbhADuM = pakAvIne khAvA yogya che vettAruM = ati pAkI gayA che, tethI toDavA yogya che TonAruM = goThalI baMdhANI nathI, komaLa che himApha = be vibhAga karavA yogya che, sudhAravA yogya chetti no vA= A pramANe muni na bole. bhAvArtha:- temaja phaLonA viSayamAM muni A pramANe na bole- kerI vagere phaLo pAkI gayAM che, parALa vageremAM pakAvIne khAvA yogya che, ati pAkI gayA che mATe toDavA yogya che(jo toDaze nahi to saDI jaze), bahu komaLa che, temAM goTalI baMdhANI nathI; hamaNAM ja sudhAravA yogya che, AvI hiMsAmaya, pApakArI bhASA muni bole nahi. asaMthaDA ime aMbA, bahuNivvaDimA phalA / 33 vaejja bahusaMbhUyA, bhUyarUva tti vA puNo // chAyAnuvAdaH amatha ne Ajha:, vahunirvartita tA: | vadet bahusaMbhUtAH, bhUtarUpA iti vA punaH // zabdArtha:- = A aMbA = AmravRkSo mAMthaST = ghaNAM phalanA kAraNe bhAra sahavAne asamartha che vadhufbUDama nA = ghaNA phaLonA gucchothI yukta che vahusaMdhUtha = A vakhate phaLo ghaNA pAkyAM che "yahava tti = bahu phaLothI suMdara dekhAya che, A pramANe vaM = bole. bhAvArtha:- A AmravRkSo ghaNA phaLovALA hovAthI bhAra vahana karavAmAM asamartha che. A vRkSo phaLonA gucchothI yukta che. A vakhate phaLo ghaNA pAkyAM che. tethI vRkSa suMdara dekhAya che, AvI nirdoSa bhASA muni bole. tahevosahio pakkAo, NIliyAo chavIiya / lAimA bhajjimAo tti, pihukhajja tti No vae //
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-7: suvAkya zuddhi [ 309] chAyAnuvAda: tavaivavadhayaH parvavAda, nIti chavi tyaH lavanIyA bharjanIyA iti, pRthukhAdyA iti no vadet // zabdArtha - di= A dhAnyo parAoparipakva thaI gayA che notiyAra kAcI, lIlIchama che chavI = ziMgavALI che nAnA = laNavA yogya che manamAo tti = kaDAImAM bhujavA yogya, zekavA yogya che upayuSa tti = A pokarUpe agnimAM zekIne khAvA yogya che, e pramANe jo vara = na bole. 35 bhAvArtha- temaja A dhAnya pAkI gayA che, lIlAchama che, ziMgavALA che, te laNavA yogya che, kaDAImAM zekavA yogya che; oLA ke poMka karIne khAvA yogya che, evA sAvadha vacana muni na bole. rUDhA bahusaMbhUyA, thirA UsaDhA vi ya / gabbhiyAo pasUyAo, sasArAo tti Alave // chAyAnuvAdaH hA vadusamUtA:, sthirA 3skRta na va aa garbhitAH prasUtAH, sasArA ityAlapet // zabdArtha - da = aMkura utpanna thayelI che vehasaMbhrayA = prAyaH niSpana thayelI cheftha = pUrNa niSpana thayelI che, sthira che = upara AvelI che miyA = garbhamAMthI bahAra nIkaLela nathI, temAM DUDA AvyA nathI pasUyA = garbhamAMthI bahAra AvI che, DUDA AvyA che tathA salADa = dhAnya kaNathI yukta che mAtad = A pramANe bole. bhAvArtha:- A dhAnya aMkurarUpe utpanna thayuM che, prAyaH niSpana thayuM che, pUrNa niSpanna thaI sthira thayuM che, UMce AvyuM che, DUDA AvyA nathI, DUDA AvyA che, paripakva dhAnya yukta thaI gayA che. A rIte nirdoSa bhASA bole. vivecana : prastuta gAthAomAM vRkSa, phaLa ane auSadhio-dhAnyanA viSayamAM sAvadhabhASAno niSedha karIne sAdhvAcAra yogya niravadya(niSpA5) bhASA prayoganuM vidhAna che. - sAdhu grAmAnugrAma vihAra karatA hoya te daramyAna tene vividha darzanIya-adarzanIya sthAno jovAno prasaMga Ave tyAre te daSyo pUrva saMskArane jAgRta karavAmAM nimitta bane che. prastutamAM vana, vRkSa, phaLa, phUlAdine joI pUrva saMskAravaza sAdhuthI viveka vinAnI hiMsAkArI bhASA na bolAI jAya te mATe sUtrakAre ahIM vividha vAkyo udAharaNarUpe kahyA che. jema ke- A vRkSanuM lAkaDuM bAjoTha, pATa, pATalA, bAraNA, bhavana, bhavana khaMbha, upAzraya Adi banAvavA yogya che; phaLa khAvA yogya ke toDavA yogya che. dhAnya laNavA yogya che; kaThoLanI lIlIchama ziMgo khAvA yogya che, sekavA yogya che vagere sAvadhakArI bhASAno prayoga
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 ] zrI dazavaikAlika sUtra muni na kare. sAvadha bhASAnA doSo:- ahIM vyAkhyAkAre doSo darzAvatAM spaSTa karyuM che ke koIka vanamAM vRkSo devAdhiSThita paNa hoya che; vRkSAdi viSayaka sAvadhakArI bhASAnA prayogathI kyAreka te vyaMtara deva kopita thAya ane upadrava kare; gRhastha tevA zabdo sAdhunA mukhe sAMbhaLIne AraMbha-samAraMbha kare; tevA prakAranA pApakArI bhASA prayogothI pravacananI laghutA thAya ane saMyamano nAza thAya. prabhu AjJAnI upekSAthI virAdhanA ane aMte saMsAra bhramaNa thAya. tethI sAdhu tevI parapIDAkArI ke hiMsaka bhASAno prayoga na kare. bhASA viveka - bhASA viSe pUrNa saMyata ane vacana gupta yogI zramaNa vRkSAdinA viSayamAM prayojana vinA to kAMI bole ja nahIM ane mArga darzAvavA mATe ke anya prayojana vaza bolavAno prasaMga Ave to sUtrokta bhAva anusAra ane bhASAnA viveka sAthe bole, jema ke- A vRkSo utama jAtinA che; vRkSo phUlanA bhArathI namI rahyA che; vistRta che; vagere bhASA prayogamAM koIpaNa prakAranAM karmabaMdhanuM nimitta banatuM nathI. ahIM sutrakArano Azaya e che ke sAdhunA vacana vyavahAra ane bhAvabhaMgImAM jIva virAdhanA rU5 sAvadhatA (pApayuktatA) na AvI jAya ane mana, vacananA yoga vaDe paNa te karmabaMdhathI sarvathA dUra rahe. mATe munie sutrokta mArgadarzanane Adara ApI bhASA samitino viveka rAkhavo joIe. pAlavamAnaM :- ahIM be prakAre artha thAya che- (1) prAsada banAvavA mATe ane staMbho mATe A vRkSa yogya che; upayukta che (2) prAsAdanA, mahelanA staMbho banAvavA yogya che. ahIM bIjA arthamAM samAyukta eka zabda svIkAryo che. tihAsa :- nagara dvAranI AgaLane parigha ane gRhadvAranI AgaLane argalA kahe che. 36 :- (1) arahaTa ghaTTikAthI(reMTathI) nIkaLatuM pANI jemAM paDIne AgaLa saMcAra thAya arthAt reMTanI ghaDI jemAM pANI nAkhe te kASTamaya jalanALIne udaka droNI kahevAya. (2) pANI rAkhavAnI moTI kASThamaya jaLa kuMDI (3) AcArAMga sUtra anusAra kASThamaya naukA. rIdavA dhAnA:- A zabdomAM traNa prakAre vakSanI vizALatA darzAvI che- UMcAImAM. goLAImAM ane pahoLAImAM. nALiyera, tADa Adi vRkSo lAMbA-UMcA hoya che. azoka, naMdI Adi vRkSa goLa hoya che. vaDa Adi vakSa vizALa hoya che. A sarve vistRta hovAthI anekavidha pakSIonA nivAsarUpa hoya che. rUDhA . - A pAMtrIsamI gAthAmAM vanaspati(dhAnyAdi)nI UgavAnI kramika sAta avasthAnuM kathana che, arthAt bIja aMkurita thAya pachI kramazaH vikasita thaI aMte punaH bIja thAya tyAM sudhInI avasthAonA zabdo A pramANe che (1) = bIja vAvyA pachI te prAdurbhata thAya-koTo phUTe te prathama avasthA rUDha che. (2) vahu saMbUthA bIja aMkurita thAya, prathama komaLa pAna phUTe te avasthAne saMbhUta kahe che. (3) fthA = bhUNa-koTo nIcenI tarapha vadhIne mULa rUpe vistAra pAme te avasthAne sthira kahe che. (4) sadA = te mULa kaMda rUpe
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-7H suvAkya zuddhi 311 vRddhi pAme tene utkRta kahe che. (5) mathaka te choDano pUrNa vikAsa thAya paraMtu kUMDA na AvyA hoya te avasthAne garbhita kahe che. (6) pasUyA = DUDA AvI jAya te avasthAne prasUta kahe che. (7) salArAma = sArabhUta dANA-bIja AvI jAya te avasthAne sasAra kahe che. sAdhue phaLonA viSayamAM AraMbha samAraMbhajanaka zabdono prayoga karavo joIe nahIM. kAraNa ke sAdhunA mukhathI A phaLa khAvA yogya che ke khAvA joIe vagere vacana sAMbhaLIne gRhastha te saMbaMdhI sAvadha pravRtti kare athavA sAdhunA avivekanI niMdA kare; A rIte aneka doSa thavAnI saMbhAvanA rahe che. sakhaDI Adi viSayaka bhASA viveka : taheva saMkhaDiM NaccA, kiccaM kajjaM ti No vae / 36 teNagaM vAvi vajjhe tti, sutittha tti ya AvagA // chAyAnuvAdaH tathaiva vahiM jJAtvA, nRtya niti no vavet | stenakaM vA'pi vadhya iti, sutIrthA iti ca ApagAH // zabdArtha-tadeva = temaja saMva = koIne tyAM jamaNavArI che ema bannA = jANIne vizva = A paNanuM kArya sai tti = karavA yogya che te = cora vo tti = vadha karavA yogya che AvaI = A nadIo satitva tti = saraLatAthI taravA yogya che no vA = na bole. bhAvArtha- koIne tyAM jamaNavArI hoya to tene joIne, "A karavA yogya puNyakArya che, suMdara kArya che." ema na kahe. corane joIne 'A cora vadha karavA yogya che' ema paNa na kahe. nadIone joIne "A sutIrthaaMdara utaravAnA suMdara mArgavALI che," "A nadIo sahelAIthI karI zakAya tevI che," muni evI sAvadhe bhASA na bole. saMkhaDiM saMkhaDi bUyA, paNiyaTTha tti teNagaM / 37 bahusamANi titthANi, AvagANaM viyAgare // chAyAnuvAda: saM saMki dUdhAta, pratArtha ti tena...! bahusamAni tIrthAni, ApagAnAM vyAgRNIyAt // zabdArtha - 9 = jamaNavArIne saMkiM = jamaNavArI che tekhai = corane joInayatti = potAnA prANane kaSTamAM nAkhIne paNa kArya sAdhanAra che gUtha = ema kahe AvaITM = A nadIonAM tisthApi = kAMThAo vahusamApa ri = bahu sama che ema vicAre = vicArIne bole. bhAvArtha - (prayojanavaza) bolavuM paDe to muni jamaNavArIne jamaNavArI kahe, corane dhana mATe saMkaTa
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 zrI dazavaikAlika sUtra sahana karIne kArya karanAra che, tema kahe tathA A nadIonA kAMThA bahu samatala che; A pramANe vicArIne bole. tahA NaIo puNNAo, kAyatija tti No vae / 38 NAvAhiM tArimAo tti, pANipejja tti No vae // chAyAnuvAdaH tathA naH pULa, vAyatA ti no vaI naubhistAryA iti, prANipeyA iti no vadet // zabdArtha - = A nadIo puNA = jalathI pUrNa bharelI che vatiSa tti = bhujAo dvArA tarI zakAya che, ema vArdi = A nAva dvArA tAriHTo tti = taravA yogya che ema pANipinna = prANIo vaDe kinArA uparathI pANI pIvA yogya che tti no vA= tema na bole. bhAvArtha:- nadIone jalathI pUrNa bharelI joIne muni A nadIo taravA yogya che, nAva dvArA utaravA lAyaka che ke tenuM pANI kinArA uparathI pIvA yogya che. ItyAdi sAvadha vacana bole nahIM. bahu vAhaDA agAhA, bahusaliluppiDodagA / bahuvitthaDodagA yAvi, evaM bhAsejja paNNavaM // chAyAnuvAdaH baMdukamRtA aTdhA, vahutinotpIDovavAda | bahuvistIrNodakAzcApi, evaM bhASeta prajJAvAn // zabdArtha -pakhavuM = prajJAvAnuM sAdhu nadIone joIne vahuvAda = prAyaH ghaNA pANIthI bharelI che aTI = UMDI che, agAdha che vahutinubrato(Do) IT = anya nadIonA pravAhane pAchaLa haThAvanArI che athavA pANI phelAIne unmArge vahe che yAvi = tathA A nadI vahuvitthaDo = ghaNA vistAravALI che. 39 bhAvArtha :- prayojanavaza bolavAno prasaMga Ave to prajJAvAna muni "A nadIomAM ghaNuM pANI che, agAdha pANI che. pANI phelAIne bahAra vahe che, tenuM vaheNa ghaNuM pahoLuM che." A pramANe nirdoSa vacano bole. vivecana : prastuta gAthAomAM jamaNavAra, cora, nadI AdinA viSayamAM bhASAno viveka samajAvyo che. hiM - tenA be artha thAya che- (1) sAuthane ginAmAji yasyAM kriyA sA saMhaDI | je kriyAmAM ghaNA jIvonA AyuSyano nAza thAya che arthAtu ghaNA jIvonI virAdhanA thAya che; te
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-7H suvAkya zuddhi | 317 | saMkhaDI kahevAya che. (2) bhojanamAM annane ghaNA prakAre saMskArita karavAmAM Ave che, pakAvavAmAM Ave che tethI tene 'saMskRti paNa kahe che. vindra jannati:- sakhaDI = jamaNavAra. A karaNIya che, puNya kArya che, tema zramaNoe bolavuM nahIM. gRhasthane tyAM lagna prasaMga, zrAddha, mRtabhojana Adi prasaMge je moTA jamaNavAra thAya, temAM aneka jIvonI hiMsA rUpa moTA AraMbha samAraMbha thAya che, tenI prazaMsA preraNAnA zabdo bolavAthI sAdhune tenI anumodanAno doSa lAge che. te vA vi utta... - A cora vadhyA che, tevI bhASAno prayoga hiMsaka che. sAdhue te corAdinA saMbaMdhamAM taTastha-samapariNAme rahevuM joIe. sAdhunI tevI bhASA sAMbhaLIne loko tene pakaDe, mAre to sAdhune parapIDAno doSa lAge. kyAreka prayojanavaza bolavuM paDe to muni sutrokta bhASAno prayoga kare. - praNitArtha. te dhanane mATe jIvananI bAjI lagAvanAra che. A vyakti dhananI lAlacathI potAnA prANane saMkaTamAM mUkI rahyo che. A bhASA prayoga niravadhe che. tethI sAdhu prasaMga AvatAM tevI bhASAno prayoga karI zake che. tala kho puNo - pUrNa jaLathI bharelI nadInA viSayamAM avivekapUrNa bhASA bolavAthI aSkAyanA jIvonI virAdhanAno ke anumodanano doSa lAge. pApapravRtti saMbaMdhI bhASA viveka : taheva sAvajjaM jogaM, parassaTThAe NiTThiyaM / kIramANaM ti vA NaccA, sAvajja Na lave muNI // chAyAnuvAda: tarthava sAvadya co, parAthara niSThitam | kriyamANamiti vA jJAtvA, sAvadyaM na lapet muniH // zabdArtha -sAvarSA - pApa yukta no yoga vyApAra parasTaTTA = anyane mATe jiyaM = thaI gayelA zaramALa = vartamAne karAtA, bhaviSyamAM thanArAkhaDyA = jANIne muLa = muni sAvaja = pApa yukta bhASA. bhAvArthaH- A ja rIte guhastho mATe je kaMI sAvadha kriyA thaI hoya ke thaI rahI hoya athavA thavAnI hoya te viSe muni sAvadha bhASA na bole. sukaDe tti supakke tti, succhiNNe suhaDe maDe / 41 suNiTThie sulaDhe tti, sAvajja vajjae muNI // 40
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 zrI dazavaikAlika sUtra | 42T chAyAnuvAdaH suniti supati , suchinna suddhAM madam | suniSThitaM sulaSTamiti, sAvadhaM varjayet muniH // zabdArtha:-suda tti = sArI rIte karAyeluM che suparina tti = sArI rIte pakAveluM - rAMdheluM che succho = sArI rIte samAreluM che suha = kaDavAza sArI rIte dUra karavAmAM AvI che maDe = ghI vagere sArI rIte nAkhyAM che suniTTipa = yogya vidhithI banAvyuM che suddei tti = ati svAdiSTa sarasa ane manohara banAvyuM che sAva = evA pApakArI vacanono prayoga muLa = muni vanna = tyAge. bhAvArtha - khAdya padArtho viSe- A suMdara karyuM che, sArI rIte raMdhAyelo che, A zAka sAruM sudhAryuM che; zAkanI kaDavAza sArI rIte dUra karI che, temAM dhRta vagere paripUrNa che; yogya vidhithI taiyAra thayuM che tathA ati sarasa ane manohara banAvyo che; AvI sAvadha anumodaka bhASA muni na bole. payattapakka tti va pakkamAlave, payattachiNNa tti va chiNNamAlave / payattalaTThi tti va kammaheuyaM, pahAragADha tti va gADhamAlave // chAyAnuvAdaH prayatnapati nA parvamAna, prayatnacchimati nA chinnamInA prayatnalaSTeti vA karmahetukaM, prahAragADhamiti vA gADhamAlapet // zabdArtha - mU3ya = karmabaMdha hetuka padArtho ke kAryonA viSayamAM payattattadRi tti = te bahu prayatnapUrvaka thayelA che pa = pakva padArtha viSe patharUpa tti va = A prayatnapUrvaka pakAveluM che chiUM chedana karelA padArtha viSe pachichacha tti = A prayatnapUrvaka chedAyuM che ka = tathA Tdra = prahAra grastanA viSayamAM, gADha prahArane pArada tti = anya rAgadveSa na karatAM, A vyakti upara gADha prahAra thayo che Ave = ema bole. bhAvArtha:- karmabaMdha hetuka padArtho ke kAryonA viSayamAM te bahu prayatnapUrvaka thayelA ema kahe- pakva padArthanA viSayamAM A prayatnapUrvaka pakAveluM che; chedana karelA padArthanA viSayamAM A prayatna pUrvaka chedAyuM che tathA prahAra grastanA viSayamAM rAgadveSa na karatAM A vyakti upara gADha prahAra thayo che" ema bole. savvukkasaM paragdhaM vA, aulaM Natthi erisaM / 43 acakkiyamavattavvaM, aciMtaM ceva No vae // chAyAnuvAda: sarvotkRSTa para vA, atuta nAddazam | azakyamavaktavyaM, aciMtyaM caiva no vadet // zabdArtha:- sadguru = A vastu sarvocca che paravuM = A vastu sarvotkRSTa bahumUlyavAna che
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-7H suvAkya zuddhi [ 315 | anna = A vastu atula che, tulanA rahita che, anupama che patni la = A vastunI samAna anya vastu nathI avayaM = AvuM koIthI karI zakAya nahIM, A vastunuM mUlya karI zakAya nahIM avaLuM = enA guNo avaktavya che ta = aciMtya che. bhAvArtha:- A vastu sarvocca che; A vastu sarvotkRSTa, bahumUlyavAna che; A vastu atula che, tulanA rahita anupama che; A vastunI samAna anya vastu nathI; AvuM koIthI karI zakAya nahI, (A vastunuM mUlya karI zakAya nahIM) enI vizeSatA, guNo avaktavya che; aciMtya che. savvameyaM vaissAmi, savvameyaM ti No vae / 44 aNuvIi savvaM savvattha, evaM bhAsijja paNNavaM // chAyAnuvAda: sarvaetad vavacAra, sarvametati no vat | anucintya sarva sarvatra, evaM bhASeta prajJAvAn // zabdArtha -dhyamAM tamAro saMpUrNa saMdeza tamane avazya vaphAni kahI daIza tathA saLaneti = A sarva Ama ja che sabsa = sarva zabdano prayoga karatAM savvastha = sarvatra agvo = pUrvAparano vicAra karIne. bhAvArtha - (koI bIjAne kahevA mATe koI paNa saMdeza Ape to) huM tamAro sarva saMdeza ApI daIza; A sarva Ama ja che, A prakAre prajJAvAna muni bole nahIM, paraMtu sarva zabdano prayoga karatAM pahelAM sarvatra pUrvAparano pUrNa vicAra karIne bole. sukkIyaM vA suvikkIyaM, akijjaM kijjameva vA / imaM giNha imaM muMca, paNIyaM No viyAgare // chAyAnuvAdaH sutaM vA suviThThIta, aya meva vA ! ___ idaM gRhANa idaM muJca, paNyaM no vyAgRNIyAt // zabdArtha - sukkI = A padArtha kharIda karyo te sAruM karyuM suvirya = amuka padArtha vecI dIdhA te sAruM karyuM chai = A kArya karavA yogya nathI zikha - A kArya karavA yogya che naM - A paNaN = kariyANuMf6 = kharIdo, grahaNa karo rUma = A kariyANuM muva = vecI nAMkho parva = A pramANe no viyAre = bole nahi. bhAvArtha:- vyApAranA viSayamAM muni- tame A mAla kharIdyo te ThIka karyuM; A vastu vecI dIdho te barAbara karyuM; A kArya karavA yogya che; A kArya karavA yogya nathI; A kariyANuM laI lo, A mAlane
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 ] zrI dazavaikAlika sUtra 46 kADhI nAkho A pramANe na bole. ____ appagghe vA mahagghe vA, kae vA vikkae vi vA / paNiyaDhe samuppaNNe, aNavajjaM viyAgare // chAyAnuvAdaH alpArve vA mahA vA, ye nA viDaja vA ! praNItArthe samutpanne, anavadyaM vyAgRNIyAt // zabdArtha:- appa = alpa mUlyavAna maha va = bahumUlyavAna vA = kharIdavA vipi vi = vecavAnA viSayamAM payaTTa = khAsa prayojana, kariyANAnA saMbaMdhamAM mukhya = utpana thatAM pavandra = niravadha vacana vivAre = bole. bhAvArtha- alpa ke bahu mUlyanA saMbaMdhamAM temaja kharIdavA ke vecavAnA saMbaMdhamAM khAsa prayojana utpanna thatAM muni vicArapUrvaka nirava vacana bole. vivecana : prastuta gAthAomAM sAvadya kriyAonI anumodanA ane preraNAno niSedha temaja vaktavya vacanonuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. taheva sAvai. - A cAlIsamI gAthAmAM sAmAnya rIte mAnasika, vAcika, sAvadha pravRttiono tathA tenI anumodanAno temaja saikAlika sAvadha bhASAno niSedha karavAmAM Avyo che. sutrokta udAharaNa mAtra samajavA mATe che. A prakAre anya koI paNa sAvadha pravRttionI preraNA, anumodanA sAdhuoe na karavI joIe. sutti ... :- A gAthAmAM prayukta zabdonA artha vyAkhyAomAM bhinna-bhinna apekSAe karyA che. temAM vanaspatiparaka artha vadhu prAsaMgika ane bahumata che. sakata = bhojanAdi sarasa karyA che. suparva = ghevara Adi sArI rIte banAvyA che. suchinna = zAkabhAjI sArI rIte sudhAryA che. suhRta = kArelA AdimAMthI kaDavAzanuM sArI rIte haraNa thayuM che. arthAt kaDavAza nIkaLI gaI che. sumaMDita = modakAdimAM ghI sArI rIte samAI gayuM che. suniSThita = bhojana vidhipUrvaka taiyAra thayuM che. salaSTama = bhojana svAdiSTa sarasa banyuM che, A rIte pApa kAryonI prazaMsA karavI te sAdhu dharma nathI. tethI sAdhu te prakAre na bole. gAthA 4ramAM aneka kAryo viSe, gAthA 43mAM atizayokti bharelA zabdo viSe, gAthA 44mAM sarva zabdanA prayoga viSe, gAthA 45-46mAM kraya-vikraya ke vyApAra viSe vaktavya-avaktavya vacanono viveka samajAvyo che. te sarva viSaya bhAvArthamAM spaSTa che.
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-7H suvAkya zuddhi 317 gRhastha sAthe Adeza vacana viveka :47 tahevAsaMjaya dhIro, Asa ehi karehi vA / sayaM ciTTha vayAhi tti, NevaM bhAsijja paNNavaM // chAyAnuvAda tathravAsayata thI, mAstra pada sura vA zeSva tiSTha vraja iti, naivaM bhASeta prajJAvAn // zabdArtha -dhIre dhairyavAnuM sAdhu anartha = asaMyamIne, gRhasthane kAra = ahiMyA beso da = ahIM Avo vadi = A kArya karo saMya = ahiMyA sUI jAovidu = UbhA raho vayAdi = amuka sthAna para jAo. bhAvArtha- dhIra ane prajJAvAna sAdhu gRhastho sAthe ahIM Avo, ahIM beso, sUvo, UbhA raho, tyAM jAo ityAdi zabdono vyavahAra kare nahi. vivecana : prastuta gAthAmAM gRhastha sAthe kAyika pravRttimAM Adeza vacana vyavahArano pUrNataH niSedha karavAmAM Avyo che. ahIM gRhastha mATe asaMyata zabdano prayoga che, tenuM tAtparya e che ke te gRhastha-zrAvaka saMvaranI pravRttimAM nathI ane teo samiti pUrvaka pravRtti kare tevuM jarUrI nathI. mATe te gRhastha dvArA thatI sUkSmatama Azrava ke aviveka pUrvakanI pravRttinI punithI anumodanA na thaI jAya, tevA uttama lakSyathI tenI sAthe Adeza sUcaka vyavahArano ahIM niSedha karyo che. pratipakSamAM sAdhue zuM bolavuM tenuM spaSTIkaraNa gAthAmAM nathI; tene guru paraMparAthI samajavuM joIe. yathA tame najIka AvI besI zako che, tame zA mATe UbhA cho, besavAmAM kaMI harakata nathI. pAchaLa zA mATe beso cho, AgaLa dayApALo; have tamane jema avasara, amAre gocarI AvI gaI che; tamAre vyAkhyAna sAMbhaLavuM hoya to teno A samaya che. vyAkhyAna AdimAM lAbha letA nathI, thoDo samaya kADhavo joIe. have suvAno samaya thaI gayo che. tamAre dharma lAbha levAno hoya to ame rAtrie dasa vAgyA sudhI besIe chIe. tAtparya e che ke AdezAtmaka ane sAvadha vacana prayoga na hoya, tema dhyAna rAkhavuM joIe. sAdhu-asAdhu viveka : bahave ime asAhU, loe vuccaMti sAhuNo / Na lave asAhu sAhutti, sAhu sAhutti Alave // 48
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 | zrI dazavaikAlika sUtra chAyAnuvAdaH hava DasAdhava, to catte sAdhavaH __na lapedasAdhu sAdhuriti, sAdhu sAdhurityAlapet // zabdArtha - vedave = ghaNA rUpe = A asAduM = asAdhuo topa = saMsAramAM sAduLo = sAdhu ghuvaMtti = kahevAya che parantu asAduM = asAdhune sAdura = sAdhu che emA tane na kahe sAduM = sAdhune ja sa6 tti = A sAdhu che ema mAnave = kahe. bhAvArtha - A lokamAM ghaNA asAdhuone sAdhu kahevAya che. muni asAdhuone sAdhu na kahe paraMtu sAdhune ja sAdhu kahe. NANadasaNasaMpaNNaM, saMjame ya tave rayaM / evaM guNasamAuttaM, saMjaya sAhumAlave // chAyAnuvAdaH jJAnavarNanasamanna, saMyane ja ta iratan. evaMguNasamAyuktaM, saMyataM sAdhumAlapet // zabdArtha -baLavaMsaLasaMpa = jJAna ane darzanathI saMpana tathA saMgame = saMyamamAM ta = tapamAM ra = pUrNa anurakta parva = AvA prakAranA guNasamA = guNothI yukta saMzaya = sAdhune jIruM = sAdhu Ave = kahe. bhAvArtha- samyagujJAna ane samyagu darzanathI saMpana tathA saMyama ane tapamAM anurakta, evA guNothI yukta saMyamIne sAdhu kahe che. vivecana : prastuta be gAthAomAM sUtrakAre asAdhune sAdhu kahevAno niSedha karIne sAdhune sAdhu kahevAnuM vidhAna karyuM che. temaja sAdhunI oLakha paNa darzAvI che. ja tave alIhuM sAhutti. - je zramaNamAM sAdhunA guNo ke sAdhutA yogya pragaTa vyavahAra paNa na jaNAto hoya tema chatAM tene sAdhu kahevuM e bhASAnI satyatA nathI, te asatyavacana che; mATe bIjI gAthAmAM kahelAM guNono pUrNa vicAra karIne munie bhASAprayoga karavo joIe ane jyAM sudhI koInA viSayamAM jANakArI na thAya tyAM sudhI tenA viSe nizcita zabdano prayoga na karavo. parva guNa samItta.. - samyaka jJAna, samyaka darzana, saMyama ane tapa A cAre ya guNa sAdhutAnI oLakha karAvanAra che. A guNo hoya tene sAdhu kahevAya che.
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-7H suvAkya zuddhi 319 | tAtparya e che ke jainetara sAdhuo mATe je zabdano prayoga thato hoya tenA saMbaMdhamAM te prakArano zabda prayoga karavo, te tenI apekSAe yogya che. prastutamAM jaina zramaNanI apekSAe kathana che. tethI je jJAna, darzana, cAritra ane tapanA AcArathI yukta dekhAya, tene ja muni padamAM ke gurupadamAM kahevAya. je sAdhu vezamAM koI mahAvratanuM dhyAna rAkhatA nathI ekeya samiti guptinuM pAlana karatA nathI. loca, pratikramaNa, pAda vihAra Adi niyamonI upekSA kare ane zramaNocita vezabhUSAnuM paNa ullaMghana kare tene spaSTa rIte sAdhu kahevAmAM bhASAno doSa thAya che. mATe muni tevA sAdhune sAdhu na kahe kuzIliyA vagere kahevAnI paNa zAstramAM manAI che, tethI te saMbaMdhamAM muni mauna (upekSA) rAkhe. bhaviSyakAlIna kathana viSayaka viveka : devANaM maNuyANaM ca, tiriyANaM ca vuggahe / 60 amugANaM jao hou, mA vA hou tti No vae / chAyAnuvAda: revAnAM manugAnAM va, vizva va yudde ! amukAnAM jayo bhavatu, mA vA bhavatviti no vadet // zabdArtha-hevAI = devatAonAM mayyAmAM manuSyonA siriyAI = tiryaMconA kupAde yuddhamAM amuIT = amuka pakSavALAno no- jaya ho = thAo, amuka pakSavALAno mAho = jaya na thAo. bhAvArtha:- devo, manuSyo ke tiryacomAM pArasparika yuddha thatuM hoya tyAM amuka pakSano jaya thAo athavA thavo joIe temaja amuka pakSanI hAra thAya athavA hAra thavI joIe, e pramANe bhikSu AgAhIjanaka ke saMbhAvanA vAcI nizcita bhASA na bole. vAo vuTuM ca sIuNhaM, khemaM dhAyaM sivaM ti vA / kayANu hujja eyANi, mA vA hou tti No vae // chAyAnuvAdaH vAto kRSTha zItoSya, kSemaM dhAvaM zivati vA kadAnu bhaveyuretAni ? mA vA bhaveyuriti no vadet // zabdArtha - vALa vAyu varSA sIndra ThaMDI ke garamI venaM - rogAdinI zAMti thAvuM - sukALa siva ti = upadrava mukti, kalyANa sthApi = A sarve thAju = kyAre dujha = thaze mA hoDa = A kArya hamaNAM na thAya. bhAvArtha - vAyu, varasAda, ThaMDI, garamI, kSema-zAMti, sukAla, upadrava rahitapaNuM ItyAdi kyAre thaze? athavA A sarva na thAya, A pramANe muni na bole.
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 zrI dazavaikAlika sUtra vivecana : prastuta be gAthAomAM yuddha mATenI AgAhI saMbaMdhI ane mAnava zaktinI bahAranI kudaratI saMjogo saMbaMdhI nirarthaka vacanayogathI bacavA mATe niSedhAtmaka nirUpaNa che. devAmAM mayyA... - yuddha e mahApApamaya pravRtti che, te viSayamAM jaya-parAjaya viSayaka saMkalpa vikalponuM ciMtana manana; e paNa pApakarma baMdhanuM kAraNa che. mATe muni te viSayamAM koIpaNa ciMtana athavA potAno abhiprAya pragaTa karavA rUpa vacana prayoga kare nahIM. yuddha saMbaMdhI tathA prakAranA kathanamAM sAdhune yuddhanI anumodanAno doSa lAge, bIjA pakSa sAthe verabhAva vadhe, tene AghAta pahoMce tathA adhikaraNAdi doSanI saMbhAvanA rahe che. vALo kuda... - A gAthAmAM niSiddha karelA viSayamAM vacana prayoga karavo e arthahIna pravartana che. kAraNa ke koInA bolavA na bolavAthI te kudaratI pravRttiomAM kaMI paNa phera thato nathI. kudaratI tattvo viSe sAdhunuM vacana koIne priya-apriya lAge, temaja koIne harSa ke zoka athavA rAga ke dveSa janme; A rIte doSa paraMparAnI vRddhi thAya che. nizcayajJAnI vinA sAmAnya chadmastha koIpaNa prakAranI AgAhI kare ane tema na thAya to lokamAM sAdhunI niMdA-hAMsI thAya ane jina zAsananI laghutA thAya, lokone zraddhA-bhaktino bhAva ghaTI jAya. A rIte bhaviSya kathana sAdhu mATe sva-para ubhayane hAnikAraka che. veH - (1) laDAI jhagaDA, kaleza kaMkAsa yuddha-mahAsaMgrAma na thAya temaja A prakArano koI paNa upadrava na hoya tevI paristhitine kSema kahe che. (2) kSemano artha zubha lakSaNa thAya che. tenAthI saMpUrNa rAjyamAM nirogatA vyApta thAya che. sivaM -roga-mArI marakI Adino abhAva athavA upadravono abhAva. kalyANakArI, maMgalakArI vAtAvaraNa. prAkRtika tattvo viSayaka bhASA viveka : taheva mehaM va NahaM va mANavaM, Na deva deva tti giraM vaejjA / 52 saMmucchie uNNae vA paoe, vaejja vA vuDhe balAhae tti // chAyAnuvAda tathaiva meyaM vA no vA mAnavaM, na phevati niraM rahetA saMmUrcchita(samucchti ) unnato vA payodaH, vadedvA vRSTo balAhaka iti // zabdArtha:- mehaM vAdaLAne bahuM-AkAzane maLavuM- koI manuSyane levala tti A deva che A deva che A pramANe bhASA vaphajJAnabole, parantu vAdaLAne joIne popa-A megha samucchiA
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-7 : suvAkya zuddhi = caDhayA che kaLaN = unnata thayA che athavA ghaNA che cuke vAhaN = A vAdaLuM varasI cUkyuM che. bhAvArtha:- vAdaLa, AkAza ke rAjA jevA mAnavane muni "A deva che--A deva che," evuM kahe nahi. paraMtu vAdaLAne joIne kahe ke A vAdaLa upara caDhayA che, UMce gherAI rahyA che athavA pANI bharelA che athavA A vAdaLAo varasI gayelA che; e pramANe kahe. 53 aMtalikkhe ttiNaM bUyA, gujjhANucariyatti ya / riddhimaMtaM NaraM dissa, riddhimaMtaM ti Alave // chAyAnuvAda : antarikSamiti tad brUyAt, gRhmAnutimiti 2 / RddhimantaM naraM dRSTvA, RddhimAn ityAlapet // 321 zabdArtha:- f = AkAza prati aMtativazve tti - antarikSa munnAputtariya tti - adazya rahenAra devothI sevita che e rIte jUSA = kahe niSkriyatA - RddhizALI para = manuSyane vilsa - joIne iimata tti - A RddhivALo che ema Ahave = kahe. = = bhAvArtha :- munio prayojana hoya to AkAzane aMtarikSa athavA devAnucarita mArga(devono AvavA- javAno mArga) che, tema kahe ane RddhizALI manuSyane joIne te RddhizALI che tema kahe. vivecana : prastuta gAthAomAM megha, AkAza ane mAnava pratye atizayokti pUrNa vacanano niSedha ane yathAyogya guNonuM kathana karavAnuM vidhAna che. prAcInakAlamAM sAmAnya jana samAja ke prakRtinA upAsako vAdaLa ke AkAza jevA prAkRtika tattvone deva tarIke oLakhIne temAM adbhutatAno Aropa karatA hatA. vaibhavazALI ane camatkArika puruSone deva kahevAno rivAja hato. A prakAre lokomAM aMdhazraddhA, vahema jevA durguNo pesI jatA hatA. jaina darzane vyakti pUjA ke vastu pUjAne kyAre ya mahattva ApyuM nathI. teNe guNa pUjAne ja mahattva ApI vAstavikatA pragaTa karI che. jaina darzana anusAra vAdaLA pudgala samUharUpa che. AkAza arUpI ajIva dravya che. game tevo camatkArika puruSa hoya paraMtu te manuSyagatine ja bhogavI rahyo che. tene deva kahevuM te asatya vacana che, mithyA mAnyatA che. tethI sAdhu tevA prakAranuM bhASaNa na kare. zeSa kathana bhAvArthathI spaSTa che. aMtarikSa ane gullAnucarita A baMne zabdo nabha ane megha baMnnenA vAcaka che. upasaMhAra : zikSA vacana : 54 taheva sAvajjaNumoyaNI girA, ohAriNI jA ya parovaghAiNI / se koha loha bhayasA va mANavo, Na hAsamANo vi giraM vaijjA //
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 322 / zrI dazavaikAlika sUtra chAyAnuvAda : tathaiva sAvadhAnumodinI gI:, avadhAriNI yA ca paropaghAtinI / sa krodha lobha bhayena vA mAnavataH, na hasannapi giraM vadet // zaGEArtha :- taheva = ma4 jA = girA = bhASA sAvajjaNumoyaNI = [5bhanI anumohanA 42nA2 ohAriNI = nizcayarie ya = ane saMzaya ArI tema4 parovaghAiNI = 527vAne pIs16tpanna 42nAra se = tene mANavo mananazIla sAdhu koha loha bhayasA va mANavo audha, soma, bhaya bhane bhAna yuta hAsamANo vibha%813 sAthe, 342 pUrva gira = vINa vaijjAnamola. bhAvArtha- sAdhu pApa kAryanI anumodaka, nizcayakArI, parajIvo mATe pIDAkArI bhASA na bole temaja o5, boma, maya, bhAna bhane sasya 12 thane 54 // namo. ___ suvakkasuddhiM samupehiyA muNI, giraM ca duTuM parivajjae sayA / miyaM aduTuM aNuvIi bhAsae, sayANa majjhe lahai pasaMsaNaM // chAyAnuvAda : sadvAkyazuddhiM samprekSya muniH, giraM ca duSTAM parivarjayetsadA / mitamaduSTamanuvicintya bhASakaH, satAM madhye labhate prazaMsanam // zahArtha :- suvakkasuddhiM = zreSTha kyananI zuddhine samupehiyA = sArI zata viyaa25|| zane sayA = sahA duTuM = huSTa giraM = (bhASAne parivajjae = sarvathA choTe miyaM = parimita aduTuM = duSTatA 2lita, Sa 2hita, zuddha vayana aNuvIi = viyArapUrva bhAsae = gole te muNI = muni sayANa majjhe = satpuruSonI madhyamAM pasasaNa = prazaMsA lahai = prApta 72 che. bhAvArtha - A rIte muni vAkyanI suMdaratA ane zuddhine samajIne tathA samyaka vicAraNA karIne dUSita vANI prayogano sadA tyAga kare. Ama karatAM je sAdhaka vivekapUrvaka ciMtana karIne parimita ane adUSita bhASA bole che te puruSomAM prazaMsA pAme che. bhAsAi dose ya guNe ya jANiyA, tIse ya duDhe parivajjae sayA / chasu saMjae sAmaNie sayA jae, vaejja buddhe hiyamANulomiyaM // chAyAnuvAda : bhASAyA doSAMzca guNAMzca jJAtvA, tasyAzca duSyayAH parivarjakaH sadA / SaTsu saMyataH zrAmaNye sadA yato, vadet buddho himAnulomikIm // zArtha :- chasu = 421yana viSayamA saMjae = ytn| 2nAra tathA sAmaNie = zrama mAmA sayA DaMbhezAM jae = yatnAzIla nAra baddhezAnIsA bhAsAi = bhASAnA dose = hoSAne gaNe ya = guone jANiyA = pIne tIse = te duDhe = huSTa bhASAne sayA - umeza bhATe parivajjae = | 56
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-7H suvAkya zuddhi [ 323] choDe ane diyamaputtamaya = hitakArI tathA badhA prANIone anukULa bhASA vapaw = bole. bhAvArtha- cha javanikAyane viSe saMyamavAnuM ane zramaNa bhAvamAM niraMtara udyamavaMta jJAnI sAdhu bhASAnA guNa ane doSone jANI, sadoSa bhASAno niraMtara tyAga kare ane hitakArI tathA madhura bhASA bole. __ parikkhabhAsI susamAhiiMdie, caukkasAyAvagae aNissae / sa NicuNe dhuNNamalaM purekaDaM, ArAhae logamiNaM tahA paraM // tti veLA chAyAnuvAdaH parIbhAvI gunAhitendriya, apativatujhapAyonizritaH | sa nidhUya dhuttamalaM purAkRtaM, ArAdhayati lokamimaM tathA paraM iti bravImi // zabdArtha - paramAtI - parIkSApUrvaka(samIkSApUrvaka) vacana bolanAra tathA sumAhieviNa = samasta indriyone vazamAM rAkhanAra vaDasAvi = cAre kaSAyone dUra karanAra gizi = pratibaMdha rahitasa-te sAdhupuravaThuM= pUrvakRta dhuLamAM khaMkheravA(dhuna) yogya pApamalane Lio = naSTa karI phaLa = A to = lokanI tae = tathA paraM = para lokanI sarAha5 = ArAdhanA kare che. bhAvArtha - guNa doSaviSe samIkSApUrvaka bolanAra, Indriyone vazamAM rAkhanAra, cAre kaSAyone dUra karanAra, pratibaMdha rahita sAdhu pUrvopArjita khaMkheravA yogya karmone kSaya karI, A loka ane paralokanI ArAdhanA kare che. vivecana : ( aMtima traNa gAthAomAM sUtrakAre A adhyayanamAM kathita bhASAzuddhinuM AcaraNa karanAra zramaNo mATe zikSA vacanonuM ane tenA pAlananA pariNAmanuM nirUpaNa karyuM che. te sarvaviSaya bhAvArthamAM suspaSTa che teno sAra e che ke sAdhu AvazyaktA vinA bole nahIM, bole to bhASA samitipUrvaka bole; karkaza, kaThora, hiMsaka Adi doSa rahita satya bhASA bole; bhASAnA guNa-doSane jANIne, pUrvAparano tema ja suvAkyazuddhino vicAra karIne bole. bhASAnA vivekathI ja ahiMsA dharmanuM pAlana thaI zake che. bhASAnA vivekathI sAdhu A lokamAM Adara ane sanmAnane pAtra bane che ane paralokamAM sugatine prApta kare che. jyAre bhASAno aviveka karanAra bahuguNI sAdhaka paNa Adara sanmAnathI vaMcita rahe che. te A bhava parabhavamAM samAdhine prApta karI zakatA nathI. mATe sarva sAdhanAo ke ArAdhanAonI siddhimAM vacana viveka(bhASA zuddhi) atyAvazyaka
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 zrI dazavaikAlika sUtra - paramArtha - bhASA auSadha tulya che. auSadha-zarIrane hita kare, tema bhASA AtmAnuM hita kare che. mATe Atmahita thAya te rIte teno prayoga karavo te puNyaprApta vAgyoganI saphaLatA che. anaMtakALa pachI jIvane karmo haLavA thavA rUpa puNyanA baLe beindriyAdi jAtimAM bhASAnI(jIllAnI) prApti thAya che, tenA sadupayoga dvArA karmone haLavA karIne uttarottara AtmavikAsa sAdhavo te jIvanuM kartavya che. nizcayathI bIjAnA lAbha mATe nahIM paNa potAnA karmakSaya karavA bolavAnuM che. e lakSyathI bolAyelA zabdo paropakArI paNa bane che. sva-para hitakArI bhASA bolavAnuM zikSaNa meLavavuM khUba agatyanuM che. lokottara cikitsaka sAdhu puruSonuM sthAna paNa sadupadeza devAnA kAraNe UMcu che. kone, kyAre, kayuM auSadha, keTalA pramANamAM, kayA pathyathI hita karaze, te samajIne adhikArI pAtra zrotAne hita thAya tevuM, teTaluM ane tyAre te vacana, tevA bhAvapUrvaka bolavuM; te zIkhavADavAnuM jaina darzananuM dhyeya che. A adhyayanamAM graMthakAre te vAtane bALaka paNa samaje te rIte samajAvI che. yathAyogya abhyAsa karIne bolatAM zIkhavuM. vivekathI vacana vadatAM sva-paranI viparIta mAnyatA vinAza pAme che. vinayathI keLavelI vacanalabdhi vacanAtizaya banI, suvAkyathI saMyamita banI, vItarAgabhAva pragaTa karAve che. vicAra vizuddhi pramANe vacana vAparavA joIe. te parama prANa pragaTa karavAno paramArtha che, upAya che. II adhyayana-7 saMpUrNa II
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 325 AThamuM adhyayana ja paricaya je * A adhyayananuM nAma AcAra prasiddhi che. * A adhyayanamAM akhaMDa eka viSaya nathI temaja kramika viSayo paNa nathI paraMtu bahumukhI saMyama jIvanopayogIAcAra vicAra viSayaka vividha hita zikSAo che je mAno ke vINI-vINIne ekaThI karIne bhaDAra rUpe bharelI hoya tema jaNAya che. mATe A adhyayananuM nAma AcAra prasiddhi che. * AcAra prasidhine prApta karIne sAdhakanI bAhya ane AtyaMtara zuddhi thAya che tathA indriya ane manane cokkasa dizAmAM pravAhita karavAno nirdeza prApta thAya che. saMyama dhanarUpI anaMtaguNomAM vRddhi thAya tevA sarala sugama ane rocaka mArgadarzana A adhyayanamAMthI maLe che. te sarva mArgadarzana nAnA moTA samasta sAdhako mATe atIva upayogI che. * A adhyayanamAM varNita chakAya jIvonI rakSA, vizeSa yatanA mATe ATha prakAranA sUkSma jIvonuM svarUpa, zramaNone yogya sthAna, zayyA, Asana, gaucarInI vidhi vagere viSayonA jJAna dvArA sAdhaka saMyamI jIvana jIvavAnI kaLA sArI rIte zIkhI zake che. * sAdhue saMsAranA sarva saMyogono tyAga karyo che tema chatAM tene Dagalene pagale indriya viSayono saMyoga thato ja rahe che. topaNa muni indriya vijetA kahevAya che. te birudane sArthaka karavA mATenI sAdhana sAmagrI A adhyayanamAMthI meLavI zakAya che. * zramaNone AMkha dvArA avanavA dazyo dekhAya, kAna dvArA ghaNuM ghaNuM saMbhaLAya paraMtu joyelI ke sAMbhaLelI sarva vAto anyane kahevAya nahIM, paraMtu keTalIya vAto teNe manamAM ja samAvI levAnI hoya che. A prakAranI gaMbhIra zikSAo A adhyayanamAM che. * kaSAyavijaya, nidrAvijaya, hAsya tyAga vagere viSayonA suMdara nirdeza sAdhune mATe preraka che. * keda kunuM mahAparAM jevuM sonerI sUtra sAdhanAmAM vIra rasa bharI dehAtIta avasthA prApta karAvavA mATe atyaMta upayogI che. * nA sadA khilato- saMyama zraddhAnuM sAtatya, jIvananA aMta sudhI rahevuM jarUrI che. jo te sAtatya jaLavAI rahe to ja sAdhaka saphalIbhUta thaI lakSyasiddha karI zake che.
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 ] zrI dazavaikAlika sUtra * svAdhyAya ane dhyAna A baMne sAdhaka jIvananA anivArya aMga che, te saMbaMdhI sUcano paNa A adhyayanamAM che. tenA sahAre AtmA paramAtmA bane che. A rIte anekavidha upAyo dvArA AcAra-prasidhine AtmAsAt karavAnI kaLA A adhyayanamAM che. jinezvara prabhunA sAdhanA mArgamAM AvyA pachI sAdhakane te AcArapAlana dvArA AtmaguNone pragaTa karavAno rAjamArga prApta thaI jAya che. tyArapachI pratidina AtmaguNomAM vRddhi karI tene surakSita rAkhavA te dareka sAdhakanuM kartavya thaI jAya che. mATe tapa, japa, svAdhyAya, dhyAna, zAsana sevAyoga vagere anuSThAnonI ArAdhanA karatI samaye sAdhakanuM lakSa AtmaguNonI vRddhi para hovuM joIe ane tene AMtara nirIkSaNa paNa karatA rahevuM joIe. temAM paNa guNavRddhinI sAthe gusso, dhamaMDa ke yazakAmanA vagere dUSaNo jIvanamAM pravezI na jAya, tenuM dhyAna rAkhavuM atyAvazyaka thaI jAya che. A rIte dUSaNa rahita guNonI abhivRddhi te ja AcAra pravidhi nI saphaLatA che. AcAra pravidhi e dIkSA. pravajyA saMyama vagereno viziSTa paryAyavAcI zabda che.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 327. AThamuM adhyayana AcAra prasidhi adhyayana prAraMbhaH viSaya nirUpaka pratijJA : AyArappaNihiM laddhaM, jahA kAyavva bhikkhuNA / taM bhe udAharissAmi, ANupuvvi suNeha me // chAyAnuvAda: AvA raLifdha tabbA, yathA varNavya miM taM bhavadabhyaH udAhariSyAmi, anupUrvyA zRNuta me // zabdArtha:- AyAraNafhaM = AcAra rUpa utkRSTa nidhine, saMyama jIvanane naThuM = pAmIne fmA = sAdhune navA = je pramANe jayadhva = karavA yogya kriyA che teM = te be = tamone salAharirastAmi = huM kahIza bApupuSya = anukrame ne = mArAthI sukhada = sAMbhaLo. bhAvArtha:- AcAranA khajAnArUpa saMyamane pAmI bhikSuoe je rIte te saMyamanuM pAlana karavuM joIe te sarva kriyA kalApane, jIvana vyavahArane huM anukrame kahIza, te tame mArI pAsethI sAMbhaLo. vivecana : prastuta gAthAmAM adhyayananA viSaya aMge pratijJArUpa kathana che. mathArakhafhaM taDuM -AcAra = mokSapradAyakavividha anuSThAno AcAra kahevAya che ane prasidhi = saMkalana, saMgraha, bhaMDAra, koSa e praSidhi kahevAya. AcArapraNivi = mokSa pradAyaka anuSThAnono khajAno. AcAra praNidhi rUpa saMyama aMgIkAra karavA mAtrathI mokSa sAdhanA pUrNa thaI jatI nathI. saMyama svIkAra, dIkSAgrahaNa e to mAtra nizALamAM praveza che. jema nizALamAM praveza karyA pachI to vidyArthIe ghaNuM zIkhavAnuM hoya che; e ja niyama ahIM paNa lAgu thAya che. te A prathama gAthAnA bIjA caraNa nAyabda fbajakuNA thI spaSTa thAya che. taDuM - A zabdanA saMbaMdhaka kRdaMta ane hetvartha kRdaMtanI apekSAe be rIte artha thAya che- prApta karIne ane prApta karavA mATe. (1) AcAra praNidhi(saMyama)ne prApta karIne bhikSue je pramANe vartana karavAnuM hoya che, te
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra huM kahIza. (2) AcAra praNidhine prApta karavA mATe bhikSue je pramANe vartana karavAnuM hoya, te huM kahIza. chakAya jIvo pratye saMyama bodha : 328 puDhavi daga agaNi mAruya, taNarukkha sabIyagA / tasA ya pANA jIvatti, ii vuttaM mahesiNA // chAyAnuvAha : pRthivyudakAgnimArutAH tRNavRkSAH sabIjakAH / trasAzva prANino jIvA iti, iti proktaM maharSiNA // zaGEArtha :- puDhavi = pRthvI DAya daga= aSDAya agaNi= agniDAya mAruya = vAyuDAya taNarukkha sabIyagA = tReA, vRkSa khane jI sahita sarva vanaspatiDAya tasA pANA = trasa prAzI jIva tti va che ii = Je prabhAo mahesiNA = maharSikhoje vRttaM = 'dhuM che. bhAvArtha:- pRthvIkAya, aplAya, tejaskAya, vAyukAya tathA tRNa, vRkSa ane bIja sahita sarva vanaspatikAya, te pAMca sthAvarakAya che ane beindriya Adi sarva trasakAya che. A rIte trasa ane sthAvara sarve jIva che, ema maharSikhokhe ( sarvajJa pramukhe 'dhuM che. tesiM acchaNajoeNa, NiccaM hoyavvayaM siyA / maNasA kAyavakkeNa, evaM havai saMjae // chAyAnuvA: : teSAmakSaNayogena nityaM bhavitavyaM syAt / manasA kAyavAkyena, evaM bhavati saMyataH // AGEIrthaH- maNasA = bhanathI vakkeNa = vayanathI kAya DAyAthI tesiM= pUrvo'ta chaDAyalavonI sAthe NiccaM = nitya acchaNajoeNa = ahiMsa' vRttithI 4 hoyavvayaM siyA = vartana kuMbheoi saMjae = saMyabhI sAdhu havai = thavAya che. 4 = bhAvArtha :- te jIvo pratye nitya ahiMsaka vRttithI rahevuM joIe. je mana, vANI, kAyAthI ahiMsaka rahe che te sAdhaka Adarza saMyamI bane che. puDhaviM bhittiM silaM leluM, Neva bhiMde Na saMlihe / tiviheNa karaNajoeNa, saMjae susamAhie // chAyAnuvAda : pRthivIM bhittiM zilAM leSTuM naiva bhindyAt na saMlikhet / trividhena karaNayogena, saMyataH susamAhitaH //
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-8: AcAra prasidhi [ 329] zabdArtha -sunAhi = susamAdhivata, uttama samAdhithIyukata raMga = sAdhu rivi varaNano na = traNa karaNa ane traNayogathI puThThavaM = zuddha pRthvIne fmatta = bhItane, nadI kinArAnI sif = zilAne tenuM patthara AdinA TukaDAne-TekAne beva fbave- bhedana kare nahi ane tire khotare nahi. bhAvArtha - susamAdhivaMta saMyamI sAdhu, traNakaraNa ane traNayogathI pRthvInuM, bhItanuM athavA parvatAdinI tirADanuM, zilAnuM-DhephAnuM bhedana kare nahIM ke tene khode nahIM. suddhapuDhavIM Na NisIe, sasarakkhammi ya AsaNe / pamajjittu NisIejjA, jAittA jassa uggahaM // chAyAnuvAdaH zuddhafthavyAM na nikIta, sarana ra Asane.. pramRjya niSIdet, yAcitvA yasyAvagraham // zabdArtha - suddhapudava = zuddha sacitta pRthvIpara sarakhya = sacitta rajathI bharelA Aso = Asana upara LiNI = bese nahiM, jo acitta bhUmi hoya to garNa = je bhUmi jenI hoya tenI 36 = avagraha- AjJA grahaNa yogya padArtha, AjJA gAphA = yAcIne paMiY = pramArjana karIne khilAphA = bese. bhAvArtha-muni saceta pRthvI para ke saceta rajavALA Asana upara bese nahi. acitta bhUmi jenI hoya, te mAlikanI AjJA laIne, rajoharaNathI pramArjana karIne bese. sIodagaM Na sevijjA, silAvulu himANi ya / usiNodagaM tattaphAsuyaM, paDigAhejja saMjae // chAyAnuvAda: zItoSa na seveta, zinAvRSTa dinAni jA uSNodakaM taptaprAsukaM, pratigRhNIyAtsaMyataH // zabdArtha - saMgaP = sAdhu nIbola = zItodaka, sacitta jala, kAcuM pANI nivR6 varasatA karA dipi - hima. baraphanuM paNa na vinA = sevana kare nahitara = agnithI parNa tapAvela ukALela sagovA- uSNa jala, garama pANI su= prAsuka jala, dhovaNanuM pANI pIDA = grahaNa kare. bhAvArtha - muni sacitta pANI, varasatA karA tathA baraphanuM sevana kare nahi, paraMtu agnithI pUrNa tapAveluM uSNodaka tathA pUrNa acitta thayeluM dhovaNanuM pANI grahaNa kare ane vApare. udaullaM appaNo kAyaM, Neva puMche Na saMlihe / samuppeha tahAbhUyaM, No NaM saMghaTTae muNI //
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330] zrI dazavaikAlika sUtra chAyAnuvAdaH 36mAma: yaM, naiva progjhana na saMtot samutprekSya tathAbhUtaM, nainaM saMghaTTayet muniH // zabdArthaH-363tta = sacitta jalathI bhIMjAyelI appo = potAnI kAyAne neva puche = lUche nahi saMli = ghase nahi tanyUyaM = tevA bhIMjAyelA dehane mukheda = joIne = teno no saMvadR = sparza vagere kare nahIM. bhAvArtha - muni pANIthI bhIMjAyelA potAnA zarIrane lUche nahIM ke hAtha vagerethI ghase nahIM ane tevA(bhIMjAyelA) zarIrane joIne teno sparza paNa na kare. iMgAlaM agaNiM acci, alAyaM vA sajoiyaM / Na uMjejjA Na ghaTTejjA, No NaM NivvAvae muNI // chAyAnuvAda: aranirva, anIta vA sabhyotiH | notsiJceta n ghaTTayet, nainaM nirvApayet muniH // zabdArtha:- = aMgArA, jvAlA rahita agnine ali = lohapiMDagata agnine ndra = arci, truTita jvALAnI agnine sophaghaM- jyoti sahita agni, jvALAmukta agni satAvaM uMbADAnI agni jJA= saLagAve nahi paTTanA sparza Adi kare nahi ne ullAvara = bujhAve nahi. bhAvArtha:- muni vAlA rahita aMgArA, lohapiMDanI aMdara vyApta thayelI agni, TUTatI jvAlAvALI agni, uMbADAnI agni ane jyoti(jvAlA) sahita agni ityAdi agnine prajvalita kare nahIM, sparza kare nahIM ane bujhAve nahIM. tAliyaMTeNa patteNa, sAhAvihuyaNeNa vA / Na vIejja appaNo kAyaM, bAhiraM vAvi puggalaM // chAyAnuvAdaH tAlavRntana poLa, zANA-vadhUvanena vA .. na vyajedAtmanaH kAyaM, bAhyaM vA'pi pudgalam // zabdArtha - apULo = potAnA vAya = zarIrane vIdira = bahAranA putti vi = pugalone, uSNa dUdha Adi padArthone tAliyaTe = tAlavRkSanA paMkhAthI pattA = pAMdaDAthI sApha = vRkSanI zAkhAthI viduyoga = morapIMchanA paMkhAthI va = vIMjhe nahi. bhAvArtha:- prajJAvAna muni tAlavRkSanA paMkhAthI, pAMdaDAthI, vRkSanI zAkhAothI tathA morapIMchanA paMkhAthI
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8:bhAyA prazighi 331 | 11 11 potAnA zarIrane athavA bAhya padArthone vIMjhe nahIM arthAt pavana nAMkhe nahIM. taNarukkhaM Na chidejjA, phalaM mUlaM ca kassai / AmagaM vivihaM bIyaM, maNasA vi Na patthae / chAyAnupA : tRNavRkSaM na chindyAt, phalaM mUlaM ca kasyacit / AmakaM vividhaM bIjaM, manasA'pi na prArthayet // zArtha:-taNarukkhaM = tRe| Ane vRkSonu Na chidejjA = cha4na nali kassai = o'nu, 05 vRkssn| phalaM = 3garnu mUlaM = bhUjanuM vivihaM = vividha praa2n| AmagaM = sacitta bIyaM = pIne maNasA vi = bhanathI paNa patthae = vA52vAnI 627 / 43. bhAvArtha - muni tRNa ane vRkSonuM tathA mUlathI laI phaLa sudhI koI paNa vanaspatinuM chedana kare nahiM tathA vividha prakAranA sacitta bIjone khAvA manathI paNa Icche nahIM. gahaNesu Na ciTThijjA, bIesu hariesu vA / udagammi tahA NiccaM, uttiMgapaNagesu vA // chAyAnuvAda : gahaneSu na tiSThet, bIjeSu hariteSu vA / udake tathA nityaM, uttiGgapanakeSu vA // zArtha :- gahaNesu = vRkSonI mAM bIesu = zAlI mAhilI 652 hariesu = dIdI vanaspati mAha 652 udagammi = 668 nAmanI vanaspati 652 uttiMgapaNagesa = nAgahatI mAhi vanaspati tathA pana nAmanI vanaspati 652 Nicca = sadaiva arthAt gyAreya Na ciTThijjA = mo na2he. bhAvArtha :- muni vRkSonI gADha jhADIomAM, bIja upara, lIlA ghAsa upara, udaka nAmanI vanaspati upara (sacitta jala upara) nAgadatI Adi vanaspati upara(kIDI vagerenA daro upara) ane pAMca prakAranI (pAMca raMganI) lIla-phUga upara kadApi Ubho na rahe. tase pANe Na hiMsejjA, vAyA aduva kammuNA / uvarao savvabhUesu, pAsejja vivihaM jagaM // chAyAnuvAda : trasAn prANAn na hiMsyAt, vAcA athavA karmaNA / uparataH sarvabhUteSu, pazyedvividhaM jagat // 12
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 ] zrI dazavaikAlika satra zabdArtha - savvabhUpasuM = sarva prANIonA viSayamAM 3varaNo = hiMsAthI uparata, virata thAya, hiMsAno parityAga kare vAyA = vacanathI = karmathI tame = trasa pa = prANIonI ja Miaa = hiMsA na kare viviraM= vicitra svarUpavALA nA = jagatane pajJa = dekhe, jANe, jue. bhAvArtha:- sarva prANIonI hiMsAthI virAma pAmelA muni mana, vANI ke karmathI, hAlatA-cAlatA trasa jIvonI hiMsA kare nahIM temaja sarva prANIonI hiMsAthI nivRtta thaI, vividhatA ane vicitratAthI yukta jagatu jIvone jJAna daSTithI jue arthAt saMyamamaya vartana rAkhe. vivecana : prastuta gAthAomAM sUtrakAre ahiMsA dharmanA pAlana mATe SaDUjIvanikAyarUpa jagat jIvonuM kramika svarUpa ane tenI rakSA-dayAnA vividha upAyo rajU karyA che. AcAra praNidhinuM mULa ane sArabhUta tattva ahiMsA che arthAt zramaNono saMyama ahiMsA pradhAna che tathA pAMca mahAvratamAM paNa ahiMsA mahAvratanI prAthamikatA che tethI ahIM paNa sutrakAre AcAraprasidhinA kathanamAM ahiMsAne prAdhAnya ApyuM che. mAnavanI jema jema jarUriyAto ghaTe tema-tema hiMsA ghaTe; hiMsA ghaTe tema karuNA ane anukaMpAbhAvamAM vRddhi thAya che. A rIte sAdhakanA jIvanamAM paNa jema jema saMyama dharmamAM paripakvatA thatI jAya che tema tema tenA ahiMsA AcAramAM sthiratA AvatI jAya che. - prastuta gAthAono viSaya sarala ane subodhyA che. zabdArtha ane bhAvArthathI te viSayanI spaSTatA thaI jAya che. te viSayone hRdayaMgama karI sAdhaka jIva dayA pAlanamAM saphala thAya, te ja gAthAono marma che. acchA goLa-akSaNayoga. kSaNa = hiMsA, akSaNa = ahiMsA.yoga = pravRtti, vyApAra. ahiMsAmaya pravRtti akSaNayoga kahevAya che. supurva - zuddha pRthvI. zastra vaDe pariNata na thayelI pRthvI arthAt sacitta pRthvI. ahIM zAstrakAre sAdhune zuddha pRthvI para besavAno niSedha karyo che. saLo tapAsuyaM - sAdhune grahaNa karavA yogya pANInA be prakAra che- (1) ukALeluM pANI (2) dhovaNa pANI. ahIM sikho ane tatta zabda garama pANI mATe prayukta thayo che. teno artha che pUrNa tapta thayeluM, ukALeluM garama pANI, dhovaNa pANI mATe zAstramAM ane graMthomAM juye zabdaprayoga jovA maLe che. teno artha che- pUrNa acitta thayeluM, zastra pariNata thayeluM prAsuka dhovaNa pANI. pANI sAmAnya garama karavA mAtrathI jIva rahita thatuM nathI. te pUrepUruM ukaLe tyAra pachI ja prAsuka bane che. tenA mATe ahIM lakhAvA sAthe te zabda yojAyela che. te uparAMta garama pANInA kuMDa ke garama pANInA jharaNA vagerenuM pANI je tapta karyA vinA(ukALyA vinA) svabhAvikarUpe garama hoya che, te paNa sacitta ane munione agrAhya hoya che. kAraNa ke te pANI garama hovA chatAM tapAveluM nathI. A kAraNe ja ahIM tatta zabdanI mahatvapUrNa bhUmikA che. kuMDa vagerenA
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 333. svAbhAvika uSNa pANImAM zrI bhagavatI sUtra-ra/5 anusAra uSNayonika jIvo ane pudgalo utpanna thAya che. tethI te pANI sacitta che; acitta nathI. 363nta - bhIMjAyeluM. muni gaucarIe jAya ke vihAra kare tyAre acAnaka varasAda AvI jAya athavA kyAreka nadI pAra kare tyAre tenuM zarIra bhIMjAya jAya che, tene mATe ahIM 363i Moya A vAkyano prayoga che. cheva puche ja patide:- pANIthI bhIMjAyela zarIrane vastrathI lUMchavuM tene prAMchana kahe che ane AMgaLI, hAthAdithI zarIrane lUMchavuM tene saMlekhana kahe che. vAdira pod - bAhya pudgala. potAnA zarIra sivAyanA garama pANI, garama dUdha, khIcaDI vagere koI paNa bAhya pudgala. tAruja - ghAsa zabdathI ahIM badhA prakAranA ghAsa tathA vRkSa zabdathI khajUra tADa, nAriyela, sopArI vagere badhA prakAranAM vRkSo temaja nAnA choDa(guccha) gulma vagerene grahaNa karavAmAM AvyA che. dara:- valothI chavAyelA pradezomAM athavA vana nikomAM. AvA sthAne javAthI tyAM hAlavA cAlavAthI vRkSanI DALI vagerenA sparzanI saMbhAvanA rahe che. mATe tyAM UbhA rahevAno niSedha karavAmAM Avyo che. 3nAnmi - udaka para. udaka zabdanA be artha thAya che- pANI ane udaka nAmanI vanaspati. pannavaNA sutramAM anaMtakAyika vanaspatinA prakaraNamAM udakanAmanI vanaspatinuM nirUpaNa che. pANImAM thatI hovAthI tenuM nAma udaka che. A anaMtakAyika vanaspati che. 3tti :- uniMgano artha zAstromAM "kIDIonA dara" prasiddha che. tema chatAM vyAkhyAkAre sarpacchatra muttA artha paNa karyo che. varasAdanA divasomAM je kIDInA viziSTadara thAya che tene paNa kuramurA kahevAya che. - udagami ane uniMga zabdanA vaikalpika artha maLavA chatAM A gAthAmAM vanaspati paraka artha karavo prAsaMgika jaNAya che. ja viphiM :- UbhA na rahevuM. tema chatAM ahIM upalakSaNathI bese nahIM, sUve nahIM vagere kriyAonuM grahaNa thAya che. vivi6:- vividha. hIna, madhyama ane utkRSTa. karma parataMtratAne kAraNe naraka Adi gatiomAM utpanna thatA vibhinna prakAranA jIva. ATha prakAranA sUkSma jIvonI rakSA :| = aTTa suhumADuM pehApa, gADuM gALig saMgag I dayAhigArI bhUesu, Asa ciTTha saehi vA //
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 334 | zrI dazavaikAlika sUtra chAyAnupA : aSTau sUkSmANi prekSya, yAni jJAtvA saMyataH / dayAdhikArI bhUteSu, Asva uttiSTha zeSva vA // zaEArtha:-saMjae = bhuni, sAdhujAI = lene jANittu = 201ne bhUesu = (r)vo 652 dayAhigArI = dhyAnA mArI thAya che aTTha = te mAha suhumAI = sUkSma pone pehAe = sArI zata pIne 4 Asa = se ciTTha = mA 24 saehi = zayana 42. bhAvArtha - lokamAM(A pRthvI para) ATha prakAranA sUkSma jIvo hoya che. tene vicArapUrvaka jANIne dayAvAna muni te jIvonI jayaNApUrvaka rakSA karatAM vivekapUrvaka bese, UbhA rahe athavA sUe. kayarAiM aTTha suhumAI, jAiM pucchijja saMjae / 14 imAI tAI mehAvI, Aikkhijja viyakkhaNo // chAyAnuvAda : katarANyaSTau sUkSmANi, yAni pRcchetsaMyataH / imAni tAni medhAvI, AcakSIta vicakSaNaH // zArtha:- jAI = he sUkSma (r)vo cha tene bhATe saMjae = sAdhu, ziSya pucchijja = pUcha / aTTha suhumAI = te mA6 prA2nA sUkSma vo kayarAiM = syA cha ? mehAvI = buddhizAlI viyakkhaNo = viyakSa guru Aikkhejja -4 tAI = te 06 prA2nA sUkSma vo imAI = mA prabhAro cha. bhAvArtha:- te ATha prakAranA sUkSma jIvo kyA che? ema ziSya prazna kare tyAre vicakSaNa ane medhAvI guru tene uttara Ape ke te A pramANe che. siNehaM pupphasuhumaM ca, pANuttiMgaM taheva ya / paNagaM bIyahariyaM ca, aMDasuhumaM ca aTThamaM // chAyAnuvAda : snehaM puSpasUkSmaM ca, prANyuttigaM tathaiva ca / panakaM bIjaharitaM ca, aNDasUkSmaM cASTamam // zabdArtha:-siNehaM = sneya sUkSma pupphasuhumaM = puSpa sUkSma pANa = 3sa prAzI sUkSma uttiMga = sUkSma 13yaa| paNagaM = 4na sUkSma bIya = pI4 sUkSma hariyaM = 4rita sUkSma aTThamaM = 8068 aMDasuhumaM = aM'sUkSma. bhAvArtha:- (1) sneDa-sUkSma 31501, thumbhasa vagerenu sUkSma paae| (2) sUkSma puSpo (3)sUkSma trasa vo (4) sUkSma jIyArA(5) sUkSma pana (5) sUkSmapI4 (7)sUkSma vanaspati (aMkuza vage3)(8) sUkSma /
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 335 (beIndriyAdi jIvonA); A ATha prakAranA sUkSma jIvo che. evameyANi jANittA, savvabhAveNa saMjae / 16 appamatto jae NiccaM, savvidiyasamAhie // chAyAnuvAda: pavametAni jJAtvA, sarvamAna saMta ! apramatto yateta nityaM, sarvendriya samAhitaH // zabdArtha - brija = samasta Indriyone, sarva aMgopAMgane, pUrNa zarIrane samAhi- samAdhimAM, sAvadhAnImAM, niyaMtraNamAM rAkhatAM lakhato = apramatta saMna = sAdhu nANA = jANIne saSyamAna = sarva bhAvathI unna = haMmezAM tenI ga = yatanA kare. bhAvArtha - sarve indriyone samAdhimAM rAkhanAra arthAt kAya saMyamamAM sAvadhAna muni, uparokta AThe ya sUkSma prANIonA sarva bheda-prabheda jANIne sadA apramattabhAve tenI yatanA kare, rakSA kare. vivecana : prastuta gAthAomAM sUtrakAre sAdhuone vizeSa sAvadhAnI rAkhavA mATe ATha prakAranA sUkSma jIvonuM kathana karyuM che. te jIvo atyaMta sUkSma hoya che. ahiMsAvratanI pUrNatA mATe te jIvonI dayA pALavI anivArya che. te mATe pUrvanI agiyAra gAthAomAM chavanikAyanuM vizleSaNa karyA pachI punaH A gAthAmAM sarva prakAranA trasa ane sthAvara vyavahAra sAdhya sUkSma jIvonuM vizleSaNa karyuM che. tene muni jJaparijJAthI sArI rIte jANe, samaje ane zraddhA kare temaja pratyAkhyAna parijJAthI tenI hiMsAno tyAga kare; dayA pALavAno pUrNa viveka rAkhe. prastuta gAthAomAM ATha prakAranA sUkSma jIvonAM nAma nirdeza che, tenuM vistRta vizleSaNa A pramANe che (1) snehasUkSma :- sUkSma pANInA pAMca prakAra che. (1) jhAkaLa (2) hIma-barapha (3) dhUmmasa (4) varasatA karA (5) jamInamAMthI phUTIne vanaspatinA cheDe nAnA jaLa biMduo jAme che te. (2) puSpa sama - gulAba, mogarA vagerenA phUlo moTA hoya che tenA karatAM vaDa, uMbarAdinA phUlone bahu nAnA ane ghaNI mAtrAmAM mArgamAM vikharAyelAM hovAthI tene ahIM sUkSma puSpa kahyA che. (3) prANI sUkamaH- sUkSma prANIo. kuMthavA vagere atyaMta sUkSma trasa jIvo hoya che. te jyAM utpanna thAya tevA ja raMganA hoya che ane te halanacalanathI ja dekhAya ke oLakhAya che. (4) uriMga sukSma :- sUkSma kIDInA dara = jIvonA dara, te paNa pAMca prakAranAM che. (1) usiMga jAtinA
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 ] zrI dazavaikAlika sUtra jamIna kotarIne, aMdara polANa karIne rahenArA jIvo; te gadhaiyAnA AkAravALA hoya che. (2) pANI sukAI gayA pachI jaLAzayonI pRthvImAM tirADa paDe che tene 'bhRgu' kahe che. temAM aneka jAtinA jIvo rahe che. (3) uniMga = saraLa bila, te pRthvImAM UMDA hoya che. vividha jAtinA jIvo pRthvI khodIne temAM dara karIne aMdara rahe che. (4) uniMga = tAlamULanA AkAra jevuM bila. te uparathI bahu nAnuM hovA chatAM aMdara moTuM ane pahoLuM hoya, temAM vividha jIvo rahe che. (5) bhamarA-bhamarIonAM dara(ghara). upalakSaNathI te sivAya vividha jAtinA jIvo pathvImAM vividha prakAranAM daro karIne rahe che, bhIMtonA khUNAomAM, lAkaDA vagerenI kotaraNI ityAdi khAMcAvALAM aneka sthAnomAM jALA bAMdhIne, mATInAM ghara banAvIne athavA bIjI paNa racanA karIne rahetAM hoya che, te sUkSma hoya to tene paNa upalakSaNathI ahIM samajI levA. (5) panakasUma :- lIla phUga. te paNa pAMca varNavALI kahI che. je je padArthamAM jaLano aMza hoya ke varSAnI bhInI havA jene lAgI hoya, te te padArthamAM te utpanna thAya che. teno varNa judo judo hoya che. zarIra sUkSma hovAthI tene oLakhavI muzkela che. pANIthI bhIMjAyelI jamIna ghaNA samaya sudhI sukAyA vinAnI bhInI rahe, to tyAM vividha varNanI panaka utpanna thAya che. sUryano tApa paDatAM te acitta ane camaka hIna thaI jAya che. pApaDa vagere pUrNa sukAyA na hoya ane tene DabbA vageremAM bharI devAmAM Ave to temAM keLAM, kerI vagere phaLo adhika pAkI jatAM, saDI jatAM temAM temaja kAcI cAsaNIvALA paMDA, baraphI vagere miSTAnamAM panaka thAya che. pUrNa taLAyA vinAnA cUramA vagerenA lADu be-traNa divasa pachI bhAMgatA vacce sapheda varNa dekhAya che te paNa panaka hoya che. A rIte vibhinna vastuomAM vividha prakAranI vividha varNa- vALI panaka thAya che. pANInA aMza vinAnA sthaLomAM thatI lIlaphuganI pahelAM tyAM rasaja trasa jIvo utpanna thAya che ane te yonI sacitta bane che. te pachI ja tyAM lIlaphaga utpanna thAya che. kAraNa ke lIlaphaga acitta sthAnamAM utpanna thatI nathI. paraMtu sacitta sthAnamAM ja utpanna thAya che. () bIja sUkSama :- rAjagarAnA bIja, khasakhasanA dANA ane vakhadANA temaja vaDa vagerenA keTalAka jhADonA bIja evAM sUkSma hoya che ke bArIka daSTie jovAthI ja oLakhAya che, te bIja sUkSma samajavA. (7) vanaspati sUkSama :- varSanA prAraMbhamAM sUkSma aMkurAo Uge che. je atyaMta sUkSma hoya che. tene ahIM vanaspati sUkSma kahyA che. (8) IDA sama:- sukSma IDAnA pAMca prakAra che- (1) madhamAkhI, mAMkaDa vagerenA uddeza aMDa (2) karoLIyA vagerenA utkalikA aMDa (3) kIDIonAM pipIlikA khaMDa (4) DheDha garoLInAM halikA aMDa (5) kAThiMDInA hallolikA aMDa kahevAya che. uparAMta upalakSaNathI bIjA paNa beindriyAdi vividha saMmUrchAima jIvonAM IDA samajI levA. A jIvone sUkSma nAmakarmano udaya nathI paraMtu tenuM zarIra atyaMta sUkSma hovAthI sahajarUpe daSTigocara thatuM nathI, sUkSmatApUrvaka avalokana karavAthI ja dekhAya che. A ATha prakAranA sUkSma sneha, puSpa, laviMga, panaka, bIja, vanaspati, A cha javo sthAvara che ane prANa sUkSma tathA sUkSma iDA A be trasa che.
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi [ 337] A sarva jIvonuM viziSTa jJAna ziSya gurunI nizrAmAM rahIne prApta karavuM joIe, anubhavamAM utAravuM joIe. tyArapachI apramattapaNe ahiMsA pAlanamAM otaprota banI javuM joIe. sabUmAba:- sarvabhAvathI. tenA traNa rIte artha thAya che-(1) gAthAmAM prayukta A zabdano anvaya gANittA kriyApada sAthe karIe to teno artha thAya ke jIvone sarva prakAre jANe arthAt tenA liMga, lakSaNa, bheda vagere sarva prakAre jANe. (2) A zabdano anvaya nakriyApada sAthe karIe to teno artha thAya ke sAdhu potAnI zaktine gopavyA vinA saMpUrNa rIte jIva rakSA karavAmAM prayatna kare. (3) chadmastha sarva paryAyane jANI zakatA nathI. tethI sabUmAveja no artha thAya che ke jeno je viSaya che tene pUrNarUpe jANe. tAtparya e che ke sAdhue sarva jIvone sarva prakAre jANIne potAnI saMpUrNa zaktithI apramattabhAve tenI rakSA karavA prayatnazIla banavuM joIe. pratilekhana pariSThApanamAM cetanA : dhuvaM ca paDilehijjA, jogasA pAyakaMbalaM / 17 sejjamuccArabhUmiM ca, saMthAraM aduvAsaNaM // chAyAnuvAda: vaM ja tivayeta, yokona patra lakhyatram | zayyAmuccArabhUmiM ca, saMstArakamathavAsanam // zabdArthaH- dhuvaM = nitya, avazya, yathAsamayagoli = yogo vaDe, yogonI ekAgratAthI, bhAvapUrvaka pavitta = pAtra ane vastranI tathA ei = zayyAnI kvIrabhUmiM = uccAra bhUmine saMthAra = saMsmArakanI a6 = tathA A = AsananI pariphikkA = pratilekhanA kare. bhAvArtha - muni sadA ubhayakAla yogonI ekAgratAe bhAvapUrvaka upadhinI pratilekhanA kare temaja pAtra, kaMbala, zayyA, uccArabhUmi, saMstAraka tathA AsananuM paNa yathAsamaye vidhipUrvaka pratilekhana kare. uccAraM pAsavaNaM, khelaM siMghANa jalliyaM / 18 phAsuyaM paDilehittA, pariTThAvejja saMjae // chAyAnuvAdaH 3jyAraM prava, zleSma liyAmAM nAstriyam | prAsukaM pratilekhya, pariSThApayet saMyataH // zabdArtha - saMgaU = sAdhu surya = prathama prAsuka IMDila bhUminI pavittedi = pratilekhanA karIne jyAre = purISa, maLa pAvaLa = mUtra ved = kaphafsA = nAkano maLa sviyaM = prasveda Adi azuci padArthane parizna = paraThe.
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 338 ] zrI dazavaikAlika sUtra | bhAvArtha - saMyamI puruSa prAsuka(jIva rahita) bhUminuM pratilekhana karIne temAM maLa, mUtra, kapha, nAkanI lIMTa ane zarIrano mela vagere padArthone paraThe, tyAga kare. vivecana : prastuta gAthAomAM sAdhunI cothI, pAMcamI samitinA anupAlananI sUcanA che. patteihinA:- pratilekhana(palevaNa) karavuM, jovuM. sAdhunA vastra, pAtra, sthAnAdine zAstrokta vidhi pramANe, jIva rakSAnA daSTikoNathI jovA, tapAsavA tene pratilekhana kahe che. muni sarva upakaraNonuM tathA sthAnanuM divasamAM be vAra pratilekhana(palavaNa) kare ane jIvono upadrava adhika hoya to AvazyaktA anusAra vAraMvAra pratilekhana kare. parivArezvaH - paraThavuM. zarIranA azucimaya padArthono temaja anupayogI vastra, pAtra Adino vidhipUrvaka nirdoSa bhUmimAM tyAga karavo, choDavo, tene pariSThApana kiyA kahe che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM paraThavAnI bhUminI yogyatA mATe daza bola ApyA che. sAdhu tevI nirdoSa bhUmimAM saMyama maryAdA anusAra, zAsananI laghutA na thAya te rIte vivekapUrvaka paraThe. muni jyAM sudhI potAnuM sAmarthya hoya tyAM sudhI svayaM pratilekhana ane pariSThApana kare. sAmarthyanA abhAve anya sahavartI sAdhuo pAse paNa karAve. pratilekhana, pariSThApana saMbaMdhI vidhi viveka pariziSTamAM juo. jinezvara kathita saMyama jIvananA pratyeka anuSThAno AtmazuddhinA sAdhana che, tevI zraddhApUrvaka sAdhu pratilekhana ane paraThavA vagerenI kriyA kare. golI - tenA cAra artha thAya che- (1) manayogapUrvaka pratilekhana karavuM (ra) upayogapUrvaka pratilekhana karavuM. (3) no pati = yoga-sAmarthya hovA para (4) pramANopeta. pratilekhana ochuM ke adhika na karatAM pramANopeta arthAt sUtrokta vidhi anusAra pratilekhana karavuM. gRhasthanA gharamAM sAdhuno viveka : pavisittu parAgAraM, pANaTThA bhoyaNassa vA / jayaM ciTTe miyaM bhAse, Na ya rUvesu maNaM kare // chAyAnuvAdaH pravara para , pAnAtha bojhanAya vA yataM tiSThet mitaM bhASeta, na ca rUpeSu manaH kuryAt // zabdArtha - pILA = pANIne mATe bhoyarsa = bhojanane mATe paYINI = gRhasthanA gharamAM
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi | 339 | vasatu praveza karIne navuM = yatnAthI jidde Ubho rahe miyaM = parimita, maryAdita, sImita mAre = bole veNu = sundara ke manohara rUpomAM maLa = mana re = calAyamAna na kare. bhAvArtha- saMyamI sAdhu AhArAdi mATe gRhasthanA gharamAM praveza kare tyAre yatnApUrvaka UbhA rahe, maryAdita bole, temaja gharamAM rahelI strI AdinA sauMdarya upara mana mugdha na kare. bahuM suNehi kaNNehiM, bahuM acchIhiM picchai / 20 Na ya dilR suyaM savvaM, bhikkhU akkhAumarihai // chAyAnuvAda: vahu kRti , vaMdu akSaf pkSad I na ca dRSTaM zrutaM sarvaM, bhikSurAkhyAtumarhati // zabdArtha-bihU = bhikSu vahiM = kAnothI huM = ghaNuM sudi = sAMbhaLe che pachIrdi = AMkhothIfpaccha = jue chefThuM = dekhelA dazyo surya = sAMbhaLelA zabdo saLaM te sarva karavAnuM = prakaTa karavAne mATe, kathana karavAne mATe paNa marada = yogya hotA nathI. bhAvArtha - bhikSu potAnA kAnethI ghaNuM sAMbhaLe che tathA AMkhothI ghaNuM jue che parantu joyeluM ke sAMbhaLeluM badhuM bIjAne kahevuM te tene mATe yogya nathI. suyaM vA jai vA diTuM, Na lavejjovaghAiyaM / Na ya keNai uvAeNa, gihijogaM samAyare // chAyAnuvAdaH kRta vA ya vA daSTa, nAnapelIpathAtivamUI. na ca kenacidupAyena, gRhiyogaM samAcaret // zabdArtha-ju va = sAMbhaLeluM ra6 joyeluM vAdya - je anyane upaghAta karanAra hoya to ja viM = sAdhu koIne kahe nahi 3vANa = koIpaNa upAye uhino = gRhasthanA kRtyonuM ja ya samIyara = kyAre ya AcaraNa na kare. bhAvArtha - sAMbhaLeluM ke joyeluM je kahevAthI bIjAne AghAta utpanna thAya, tevuM vacana muni kadI bole nahIM temaja gRhasthocita vyavahAranuM(pravRttinuM) koIpaNa upAya, koInA paNa kahevAthI kyAre ya AcaraNa kare nahIM. 21 vivecana : prastuta gAthAomAM sUtrakAre cAritrAcAranI vizuddhi mATe gRhasthanA ghera gayelA sAdhuno viveka
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 zrI dazavaikAlika sUtra pradarzita karyo che. saMyamI jIvananI pratyeka kriyA karatA samaye sAdhune AtmavizuddhinA lakSya sAthe bIjA koIno paNa upaghAta na thAya tevo viveka rAkhavo Avazyaka che. gAthAmAM prayukta nayaM viTTe miya bhAse vagere viSayonuM vizleSaNa piMDaSeNAnA pAMcamA adhyayanamAM karyu che. La ya vi surya savva :- gaucarI mATe gayelA bhikSunI najara sAme gRhasthanA gharanA aneka dazyo Ave che; avanavI vAto sAMbhaLavA maLe che. te prasaMgomAM keTalAka rAgavardhaka, kAmavardhaka ane dveSavardhaka hoya che. te sarvane sAdhue gaMbhIratA sAthe pacAvI javAnA ke bhUlI javAnA hoya che. tevI vAto anya sAdhune ke anya gRhasthane karavI yogya nathI. kAraNa ke te nimittathI anya sAdhuo rAga-dveSa ke vikathAmAM paDe, saMyama mArgathI patita thAya, gRhasthone paraspara tuccha vyavahArathI vairaparaMparA vadhe temaja tevI vAtanuM punarAvartana potAnA AtmAne mATe paNa hAnikAraka bane che. muni joyelI ke sAMbhaLelI sarva upaghAtaka bInA koIne kahe nahiM. jema ke- meM sAMbhaLyuM che ke tuM cora che athavA meM tene lokonuM dhana coratAM joyo che. ItyAdi vacana bolavA sAdhune kalpanIya nathI, kAraNa ke te upaghAtaka vacana che. cUrNikAre A viSayanI puSTi mATe eka daSTAMta ApyuM che. yathA- eka gRhastha parastrI gamana karI rahyo hato. koI sAdhue tene tema karatAM joyo. te lajjA pAmI vicAravA lAgyo ke jo sAdhu A vAta pragaTa karI deze to samAjamAM mArI ijjata nahIM rahe. mATe A sAdhune mArI nAkhavA joIe. teNe jaldI doDIne sAdhune rokyA ane pUchyuM. Aja tame rastAmAM zuM-zuM joyuM ? sAdhue potAnI maryAdA anusAra pratyuttara Apyo-- "bhAI ! sAdhu ghaNI ja vAto dekhe, sAMbhaLe paraMtu te badhI ja vAto pragaTa karavAnI hotI nathI. A sAMbhaLatAM ja teNe sAdhune mAravAno vicAra choDI dIdho. gihijogaM samAyare : H- gRhasthanA gharanI ke vyApAra vagerenI koIpaNa vAcika ke kAyika pravRtti sAdhu koIpaNa saMjogomAM kare nahIM. jIhmendriya saMyama : 22 NiTThANaM rasaNijjUDhaM, bhaddagaM pAvagaM ti vA / puTTho vAvi apuTTho vA, lAbhAlAbhaM Na Niddise // chAyAnuvAda : niSThAnuM rakSaniyU, bhadra pApamiti vA / pRSTo vA'pyapRSTo vA, lAbhAlAbhaM na nirdizet //
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8 : AcAra praNidhi = zabdArtha - puddo = pUchavA para vavi = athavA anuko = nahi pUchavA para nikALa = sarva guNothI yukta AhArane maA = A bahu masAlAdAra suMdara che rasakhigUDha = rasarahita AhArane pAvana tti - A kharAba che ttAmAtAma vA = Aje suMdara AhArano lAbha thayo che athavA lAbha nathI thayo, ema cha biddiSe - gRhasthone kahe nahIM. = = bhAvArtha -- koInA pUchavAthI ke pUchyA vinA muni AhAranA saMbaMdhamAM rasALa(masAledAra) padArthane A bahu suMdara che, bahu svAdiSTa che ane rasahIna padArthone A kharAba che, bekAra che; evA rAga-dveSa ke Asakti pUrNa zabdothI na varNave, temaja bhikSAmAM AhAranI prApti ke aprApti viSe paNa gRhasthane kAMI kahe nahIM. Na ya bhoyaNammi giddho, care uchaM ayaMpiro / aphAsuyaM Na bhuMjejjA, kIyamuddesiyAhaDaM // 23 chAyAnuvAda : na ca bhojane gRddhaH, careduJchamajilpatA / aprAsukaM na bhuJjIta, krItamauddezikAhRtam // 341 zabdArtha:- moyaLamni = sarasa bhojanamAM ziddo = gRddha banIne 5 care = na jAya apitte paraMtu vyartha bolyA vinA, koIne sAthe vArtAlApa na karatAM OMcha = aneka gharomAM thoDI thoDI bhikSA mATe care = jAya Ja|suyaM = aprAsuka AhAra varSIya = sAdhu mATe kharIdelo AhAra uddeziya = sAdhunA uddezathI taiyAra karelo AhAra Arhe<= = sanmukha lAvelA AhAranuM pa muniSnA = sevana na kare. bhAvArtha :- muni svAdiSTa bhojanamAM vRddha thaIne eka ja gharamAM gocarI na kare paraMtu aneka gharomAMthI thoDI thoDI bhikSA grahaNa kare. krIta, audezika ane sAme lAvelA evA aprAsuka AhArano upabhoga kare nahIM. vyartha ke vizeSa bolyA vinA mauna bhAve gocarI mATe saMcaraNa kare. 24 saNNihiM ca Na kuvvejjA, aNumAyaM pi saMjae / muhAjIvI asaMbaddhe, havejja jagaNissie // chAyAnuvAda : saMnidhi = na ti, aNumAtramaSi saMyataH / mudhAjIvI asambaddhaH, bhavejjagannizritaH // = zabdArtha:- saMnd = sAdhu aNumApi = aNumAtra paNa sa--ihaiiM = saMnidhi, saMcaya La vudhdhinA = na kare muhAnIvI = mUlya cUkavyA vinA jIvana vyatIta karanAra asaMbaddhe = gRhasthonA koI ghara ke gAma sAthe pratibaMdha na rAkhe arthAt tenA Azrita jIvana na calAve paraMtu vizAla kSetranA Azraye vicaraNa kare niislam = jagatanI nizrAye, vizAla kSetranA ke janapadanA Azraye haiMblinga = rahe.
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 zrI dazavaikAlika sUtra bhAvArtha:- sAdhu AhArAdino alpamAtra paNa saMcaya na kare. gRhasthano pratyupakAra karyA vinA ke kaMI paNa RNa cUkavyA vinA ane gRhastho ke prAmAdika pratye apratibaMdha paNe vistRta kSetra ke vizAla dezamAM vicaraNa kare. lUhavittI susaMtuTe, appicche suhare siyA / AsurattaM Na gacchejjA, soccA NaM jiNasAsaNaM // chAyAnuvAdaH vRttiH susaMtuSTa, asvecchaH sumara: cAt AsuratvaM na gacchet, zrutvA jinazAsanam // zabdArtha-sUvarI lUkhA sUkA AhArathI calAvanAra sugaMtuke sadA saMtuSTa rahenAra pracche = AhAra saMbaMdhI alpa IcchAvAna suhare = sahaja prApta saMyogamAM nirvAha karanAra, sukhethI rahenAra siyA = hoya tathA jiLasA = krodhavipAka pratipAdaka jina pravacanone lonca = sAMbhaLIne bAsurad = krodhane ja kacchanA = prApta na thAya. bhAvArtha - kaThina vratono pAlaka ke rukSa padArtho dvArA vRtti karanAra, alpa Icchaka ane sahaja prApta saMyogomAM saMtoSI jIvana gALanAra sAdhaka jinavANIne sAMbhaLIne arthAta jina AjJAne dhyAnamAM rAkhIne krodha kare nahi. vivecana : prastuta cAra gAthAomAM sAdhune mATe jIhendriya saMyamanI mukhyatAe AhAra saMbaMdhI bahuvidha nirUpaNa che. jema ke (1) sAdhu rAga-dveSa ke Asakti pUrNa zabdomAM AhAranI sarasatA ke nirasatAnuM varNana kare nahIM. (2) gRhastha pUche ke na pUche, tene koInA ghare AhAranA maLyA, na maLyAnuM kathana kare nahIM, (3) svAdiSTa bhojananI AsaktithI mAtra zreSTha gharamAM ja na jAya, (4) aneka gharomAMthI thoDI thoDI bhikSA prApta kare, (5) aprAsuka, krIta Adi doSayukta AhArano tyAga kare, (6) AhArano saMcaya na kare, (7) mudhAjIvI rahe arthAt gRhasthano pratyupakAra karIne AhAra prApta na kare. utpAdananA 16 doSa rahita gaveSaNA kare, (8) AhAra mATe koI eka gRhasthanA gharethI ke koI gAmathI pratibaddha na bane paraMtu vizvanA(vizALa kSetranA janasamUhanA) Azraye vicaraNa kare, (9) rukSavRtti, saMtoSavRtti ane alpa IcchAne dhAraNa kare, (10) sahaja prApta saMyoga anusAra nirvAha kare, (11) game tevA prasaMgamAM krodhita na thAya. AhArAdi bhogya padArtho prati rAgadveSa karavAthI svayaMne karmabaMdha thAya ane IMgAla ane dhUma doSa thAya; tenI sarasatA(svAdiSTatA) nIrasatAnuM varNana karavAthI sAMbhaLanArane rAgadveSAdi thAya; svAdiSTa
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 343 AhArAdi mATe zreSTha gharamAM javAthI ke AhArano saMcaya karavAthI sAdhunI lolupatA, asaMyamabhAva ane adhUrya pragaTa thAya, lokone A vAtanI jANa thatAM sAdhu pratye abhAva thAya, jinAjJA bhaMga ane zAsananI laghutA thAya che. gRhastha sAthe pratibaddha thavA para te gRhastha sAdhune mATe AraMbha-samAraMbha kare che; A rIte aneka doSonI paraMparAne jANIne sAdhu nirdoSa AhArane prApta karI teno anAsaktabhAve saMtoSapUrvaka saMyama ane zarIra nirvAhAthe upayoga kare paraMtu jIbhane adhIna na bane. jIlaeNndriyano pUrNa saMyama kare tyAre ja tenAmAM kramazaH saMyama, saMtoSa ane alpecchA vagere guNono vikAsa thAya che. tevA guNavAna sAdhu lAbha ke alAbhamAM, sarasa ke nIrasa AhAramAM temaja pratyeka paristhitimAM samabhAva rAkhI potAnA AtmabhAvamAM lIna bane, pudgala vRttine vilIna kare che. Miaa - bhojananA sarva guNothI yukta; maracAM, masAlAM AdithI susaMskRta ane sarasa, svAdiSTa, masAledAra bhojana niSThita, suniSThita bhojana kahevAya che. rakSAbUda = niSThitathI viparIta rasa rahita nIrasa bhojana rasanirmUDha kahevAya che. nagvatti :- rUkSa eTale saMyama. saMyamI jIvanamAM pAMca indriyanA viSayono tyAga hovAthI jana sAdhAraNa saMyamane rUkSa samaje che mATe rUkSa e saMyamano paryAyavAcI zabda che. paraMtu prastutamAM rUkSa AhArathI jIvananirvAha karanAra artha prAsaMgika che. caNA, kodrava vagere rUkSa padArthone bhogavanAra. pramANopeta AhArathI alpa AhAra karanAra sAdhaka rUkSavRttivALA kahevAya che. sadare - alpa AhArathI ja peTa bharI lenAra. prApta thayelA alpa AhArathI ja tRpta, saMtuSTa thaI janAra. rUkSavRtti, saMtoSa, alpecchA ane subharatA A cAre guNomAM kramazaH kArya-kAraNabhAva saMbaMdha che. rUkSavRttinuM phaLa saMtoSa, saMtoSanuM phaLa alpecchA, alpecchAnuM phaLa subharatA (nirvAha vRtti) che, arthAt muni thoDA AhArathI paNa calAvanArA hoya che. Asurata :- asura jAtinA devo krodha pradhAna hoya che tethI Asura' zabda krodhano paryAyavAcI zabda banI gayo che. Asurata = krodhabhAva. sozvAna nAlAsaNa - jinazAsanane sAMbhaLIne. jinavacanomAM krodhanA duSkaLonuM vistRta varNana che. krodha narakagatinA baMdhanuM kAraNa che. krodhanA kAraNa upasthita thAya tyAre tene niSphaLa banAvavo, krodhane zAMta karavo. te mATenA aneka upAyo jinazAsanamAM batAvyA che. tethI jinazAsanane sAMbhaLIne arthAta jinazAsanamAM praveza pAmelA muni krodhano avazya tyAga kare. ba ja moLaSi jiddho:- bhojana zabdathI ahIM azana Adi cAra prakAranA AhAranuM grahaNa thayuM che. muni bhojanamAM Asakta thaIne nirdhana kuLone choDIne uccakuLomAM praveza na kare athavA viziSTa bhojana prApti mATe dAtAnI prazaMsA karIne bhikSAcaryA kare nahIM.. 37 - A zabda alpabhikSAno vAcaka zabda che. ghaNA gharethI thoDo-thoDo AhAra grahaNa kare. sahiM :- saMgraha karavo. rAtavAsI rAkhavuM. sAdhune bhaviSyakAlanI ciMtAthI AhArAdino saMcaya
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 ] zrI dazavaikAlika satra karavAno niSedha che. mu vI - mudhA jIvI. (1) koI prakAranuM mUlya cUkavyA vinA nispRha bhAvathI jIvanAra (2) potAnA nirvAhane mATe, dhana vagereno prayoga na karanAra (3) gRhasthanA pratibaMdha vinA bhikSAvRtti vaDe saMyamI jIvana jIvanArane mudhAjIvI kahe che. kasabake, galsi :- ahIM AhAra saMbaMdhI prasaMga hovAnA kAraNe bhikSu AhAranA nimitte koI guhasthanA gharothI ke koI gAmathI pratibaddha na thAya paraMtu AhArAsaktithI mukta thaI vizAla Arya kSetrane Azraye rahe. te mATe mAthAmAM asaMbaddhanA pratipakSamAM jaga nizrita zabdaprayoga che tathA bhikSu gRhastho sAthe anucita ke sAMsArika saMbaMdha paNa na rAkhe, gRhastho sAthe jalakamalavatu(nirlepa bhAve) vyavahAra kare. 26 sarva Indriya saMyama : kaNNasokkhehiM saddehi, pemaM NAbhiNivesae / dAruNaM kakkasaM phAsaM, kAeNa ahiyAsae / chAyAnuvAdaH sauoju , prema nAmaniverAyet | dAruNaM karkazaM sparza, kAyena adhyAsIta // zabdArtha - UMordi = zrotrendriyane sukha utpanna karanAra sardi = zabdomAM jema = rAgabhAva nivesara = sthApana na kare tathA vALuM = aniSTa ane = karkazA = sparzane vALa = kAyA vaDe diyAsaNa = sahana kare. bhAvArtha-zrotrendriyane sukharUpa zabdone sAMbhaLIne muni rAga bhAva na kare tathA dAruNa ane karkaza sparza thAya to zveSa bhAva na kare paraMtu te sparzIne kAyAthI samyapha sahana kare. vivecana : A gAthAmAM sarva prathama zrotrendriyanA manojJa-anukUla viSayamAM ane aMte sparzendriyanA amanojJapratikUla viSayamAM samabhAvanuM kathana karIne sUtrakAre pAMca IndriyanA anukULa ane pratikULa ema daza viSayomAM paNa samabhAva dhAraNa karavAnuM sUcana karyuM che. sAra e ja che ke muni pAMce ya IndriyonA anukUla viSayomAM rAga ane pratikUla viSayomAM dveSa na kare paraMtu madhyastha bhAvapUrvaka vicare. upalakSaNathI lokanA koI paNa padArtha para rAgadveSa na kare. vAra vajesaMda-dAruNa ane karkazanA vividha artha thAya che- (1) dAruNa = aniSTakArI ane karkaza
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8 : AcAra praNidhi kaThina, kaSTakArI. - TIkA. (2) zIta, uSNa Adi dAruNa sparza che ane kAMkarA Adino karkaza sparza che. dAruNano saMbaMdha Rtu sAthe che ane karkazano saMbaMdha mArgagamana sAthe che.- agastyayUrNi (3) dAruNa--vidAraNa karanAra ane karkaza-zarIrane kRza karanAra zIta, uSNa Adi sparza.- jinadAsacUrNi A baMne zabda ekArthaka paNa manAya che. tIvratA batAvavA baMne zabdono prayoga eka sAthe thayo che. kaSTa sahiSNutA mahAphaLadAyI : 27 = khuhaM pivAsaM dussejjaM, sIunhaM araiM bhayaM / ahiyAse avvahio, dehadukkhaM mahAphalaM // chAyAnuvAda : kSudhAM pipAsAM, du:zayyA, zItoSNamati mayam / adhyAsItA'vyathitaH, deheduHkhaM mahAphalam // 345 = zabdArtha:- avyahio - avyathita, dIna bhAvathI rahita sAdhu, vyathA rahita, vyathita nahIM thatAM raghua = bhUkhane pivAsa = tarasane jussenga = pratikUla zayyAne sInheM = ThaMDI ane garamIne araI = atine mayaM = bhayane ahiyAse = samabhAve sahana kare kAraNa ke vennuvuttva = samabhAvathI sahana karelA zArIrika duHkha mahAllR = mokSarUpa mahAphaLadAyaka hoya che. = bhAvArtha:- sAdhu adInabhAve kSudhA, tRSA, ThaMDI, garamI tathA pratikUla zayyAnA kaSTone sahana kare. saMyamamAM aruci utpanna karanAra prasaMgone ane bhayotpAdaka saMyogone samabhAvathI pAra kare che. arthAt sarva kaSTone adInabhAve, prasanna citte sahana kare. dehamAM utpanna thayelA kaSTane sahana karavuM te mokSarUpa mahAphaladAyI che. vivecana : prastuta gAthAmAM jainAcArano mukhya bhAvaprANa veThavuvalluM mahApAM nuM pratipAdana che. dehadukkhaM H- duHkhanA be prakAra che. (1) svataH utpanna thayelA du:kha, karmajanya bimArI vagere (2) udIraNA dvArA utpanna karelA duHkhanA be prakAra che- svakRta ane parakRta. munie svakRta kezaloca vagerene ane parakRta manuSya deva pazu dvArA thayelA duHkhane samabhAve, adInabhAve sahana karavA. tehe kuvalluM mahAtam :- A vAkyano pracalita artha bhAvArthamAM karyo che. te sivAya veda zabdano saptamI vibhakti 52ka bIjo artha A pramANe che- deha che tyAM sudhI ja duHkha hoya che, duHkha zarIrane ja che. deha asAra che, nazvara che; te rIte tenI kSaNabhaMguratA vagereno vicAra karIne, duHkhane samabhAve sahana karavA, te mahAna phaLadAyaka che. AtmavAdI pratyeka darzananuM aMtima lakSya mokSa che. tethI teo mokSane ja mahAna phaLa mAne che.
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 346 ] zrI dazavaikAlika sUtra utpanna thayelA duHkhane samabhAve sahana karavAthI aMtima phaLa mokSanI prApti thAya che. tethI te mahAna phaLa kahevAya che. mahArAja nI preraNA - saMsArI jIvone indriyanA viSayono bhogavaTo sukharUpa bhAse che paraMtu te pariNAme duHkharUpa che. jyAre saMyama jIvana teone duHkharUpa lAge che; zIta, uSNa, kSudhA, tRSA Adi parISaho duHkharUpa lAge che. paraMtu tenuM pariNAma ekAMta sukharUpa che. te parISahAdine sahana karavAthI mohanIyakarmanuM baLa ghaTe che. tethI dehAsakti chUTe che temaja karmono nAza thAya che, pariNAme mahAnaphaLa -mokSaphaLanI prApti thAya che. te sAdhakanA jIvanamAM vividha prakAranI tapasyA, abhigraho, parISahajaya ane AtApanA vagere anuSThAno veda putranuM mahatta nI sUktine caritArtha karavA mATenA zreSTha prayogo che, prekTIkala udAharaNo che. niSkarSa e che ke vIrarasanA prabhAve yoddhA saMgrAmamAM Take che ane vijaya paNa meLave che. jo temAMthI vIrarasa osarI jAya ke ocho thaI jAya to te yuddhamAM duHkhAnubhava kare ke yuddhathI palAyana karI jAya che. te ja rIte karma saMgrAmanA yoddhArUpa mokSa sAdhaka zramaNa paNa vairAgya rasanA prabhAve ja saMyamanA kaSTa upasargone sahana karavAmAM saphaLa thAya che ane veda purva mahAsaM vAkyane jIvanamAM caritArtha kare che. paraMtu jyAre vairAgya rasa sAdhakamAMthI osarI jAya ke maMda thaI jAya tyAre te saMyamanA kono anubhava kare che. mATe muni niraMtara vairAgyarasathI AtmAmAM vIrarasa siMcita kare ane sAdhanAmAM saphala bane. rAtri bhojana tyAga :- atthaMgayammi Aicce, puratthA ya aNuggae / AhAramAiyaM savvaM, maNasA vi Na patthae // chAyAnuvAdaH apta mAhitye, puratAt vAnuddAne ! AhArAdikaM sarva, manasA'pi na prArthayet // zabdArtha - Alve = sUryanA sthAna = asta thaI javA para ya = tyAra pachI purasthA = pUrva dizAmAM prAtaHkAle apuNI = udaya thayA pahelAM savva = sarva prakAranA AhAramA = AhArAdi padArthonI manasA vi = manathI paNa na paltha = kAmanA na kare. bhAvArtha - muni sUryAsta thayA pachI ane sUryodaya thayA pahelAM rAtrimAM AhArAdi padArthonI (sevana karavAnI) manathI paNa IcchA na kare. vivecana : prastuta gAthAmAM rAtribhojana tyAga rUpa AcAra praNidhinuM kathana che. maLI vi patthA - zramaNa jIvanamAM AhArAdi tyAga rUpa tapanA pratyAkhyAna eka karaNa eka 28
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 347. yogathI hoya che, te uttara guNa kahevAya che ane mUlaguNanA pratyAkhyAna traNa karaNa, traNa yogathI hoya che. rAtribhojana tyAganuM vrata zramaNa jIvanano mULaguNa pratyAkhyAna che, tenA pratyAkhyAna cothA adhyayanamAM traNa karaNa ane traNa yogathI kahyA che. tethI munine manathI anumodana karavAnA paNa pratyAkhyAna hoya che; te ja vAtane A vAkyAMzathI puSTa karavAmAM AvI che. tAtparya e che ke rAtrimAM muni AhAra ke auSadhanuM sevana to dUra rahyuM paraMtu manamAM teno saMkalpa paNa kare nahIM. saMkalpa-abhilASA karavAthI paNa te vrata dUSita thAya che. prakRti zodhana ane guNa vRddhi : ___atiMtiNe acavale, appabhAsI miyAsaNe / 29 havejja uyare daMte, thovaM laddhaM Na khisae // chAyAnuvAdaH tittiLovardhana, matpaSI mitAzanaH | __ bhavedudare dAntaH, stokaM labdhvA na khisayet // zabdArtha - dvitine = AhAra prApta na thAya to taNataNATana karanAra avavane = cAlatA rahita vapnamAlI = alpa bhASI biyAre pramANa pUrvaka AhAra karanAra 3yare te = udaranuM damana karanAra, bhUkhane sahana karanAra, ochI vastuthI nirvAha karanAra = = thAya thovuM = alpa AhArAdi padArtho naThuM = prApta thAya tyAre ja hila = gRhasthanI athavA padArthanI nindA kare nahi. bhAvArtha:- muni prakRtithI taNataNATa rahita, acapala, alpabhASI, mitabhojI ane bhUkha sahana karanAra bane; AhAra alpa maLe to dAtAnI niMdA kare nahi, gusse thAya nahIM. vivecana : prastuta gAthAmAM muni jIvananI saphaLatA ane zAMti samAdhi mATenA cha guNo dhAraNa karavAnI preraNA ApavAmAM AvI che. tti :- tanatanATa rahita. mananI icchAnusAra kArya na thAya, icchAnusAra padArthanI prApti na thAya tyAre mana asvasthatA anubhave, vacanamAM udvega-azAMti pragaTa thAya tene tanatanATa kahe che sAdhu koI paNa paristhitimAM tanatanATa na kare. manane svastha ane vacanane zAMta rAkhe. navavarta - capaLatA rahita. asthiravRti ane asthira pravRttine caMcaLatA kahe che. caMcaLa vyakti koI paNa lakSyane siddha karI zakatI nathI. tethI sAdhu sarva prakAranI caMcaLatAno tyAga kare. akhaMmAsI - alpabhASI. adhika bolavAmAM ghaNIvAra te anarthakArI bakavAsa thAya che, temAM koI paNa aMdara chupAyelo kaSAyabhAva pragaTa thavA lAge che. tethI sAdhu potAnA kAryane mATe jeTaluM Avazyaka hoya
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 ] zrI dazavaikAlika sUtra teTaluM ja bole. piyAsane :- mita + azana = mitAzana-mitabhojI. adhika AhAra pramAda ane roganuM kAraNa che. tethI sAdhu AvazyaktA anusAra parimita bhojana kare che. A zabdano bIjo artha che- mita Asana, paramita Asana. 3yare vaMte - peTanuM damana karanAra. tenA vividha tAtparya che- (1) peTanI prakriyA dvArA bhUkha lAgavAthI utpanna thatI IcchAnuM damana karavuM te udara damana kahevAya che (2) bhUkha sahana karanAra udara dAMta kahevAya che (3) jevo ane jeTalo AhAra prApta thAya temAM saMtoSa rAkhavo te udaranuM damana kahevAya che. thovaM natuM na fhaNa - alpa AhAra prApta thAya to dAtAnI ke padArthanI khrisanA, niMdA na kare, manamAM gusse na thAya. svotkarSa ane paropakarSa tyAga : Na bAhiraM paribhave, attANaM Na samukkase / suya lAbhe Na majjejjA, jaccA tavassi buddhie // chAyAnuvAdaH ra vAhya paribaveva, mAtmAna na samudrA zrutalAbhe na mAgheta, jAtyA tApasyena buddhayA // zabdArtha - vAhira = potAnAthI bhinna anya jIvano paribave = tiraskAra kare nahi sattAmAM = potAnA AtmAno ja samuhe = samutkarSa, baDAI na kare, abhimAna na kare suya sAme = zrutajJAnano lAbha thavA para = jAtithI tava i= tapathI vRddhi = buddhithI ja majhAjhA = ahaMkAra na kare, mada na kare. bhAvArtha - muni koI paNa vyaktino tiraskAra ane potAno samutkarSa(baDAI) na kare tathA zAstrajJAnanI vRddhi thatAM teno ghamaMDa kare nahIM temaja potAnI jAti, buddhi ane tapanuM paNa abhimAna kare nahIM. vivecana : prastuta gAthAmAM muni mATe mAna kaSAyanA tyAganI preraNA ApI che. vyakti pAse jyAre dhananI vRddhi thAya tyAre tene corAdithI sAvadhAna rahevuM jarUrI bane che. temaja AtmAmAM jyAre guNonI vRddhi thAya tyAre kaSAyothI ane temAM paNa mAna kaSAyathI sAvadhAna rahevuM atyaMta jarUrI thaI jAya che. te mATe muni potAne sadA laghu ane dAsa mAne; jagatamAM mahAna guNIyala mahAtmAo thayA che ne thAya che, tene mAnasamAM rAkhI potAne zreSTha ke sarvazreSTha mAnavAnI buddhi utpanna thavA de nahIM.
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi | 349 | laghutAthI prabhutA vadhe, prabhutAthI prabhu dUra e uktine yAda rAkhI potAnI laghutAno vicAra ekAMtamAM karato ja rahe, temaja pratyeka AtmAmAM doSo to hoya ja che, to potAnA doSone smRtimAM rAkhI mAna kaSAyathI sadA sAvadhAna rahe. ja vahira parika :- vAda- anya koIpaNa vyakti. bIjAonI laghutA karavI e mAnavanI duSyavRtti kahevAya ane potAnI prazaMsA karavI e mAnavIya svabhAva kahevAya che temaja aMtarabhAvathI prazaMsA na IcchavI e Atma sAdhakono svabhAva che. potAnI prazaMsA, guNa prakAza karIne vyakti rahI jAya tyAM sudhI to te kSamya che paraMtu jo sva utkarSa sAthe parApakarSa, parano tiraskAra, niMdA avahelanA kare to te akSamya che. te aDhAra pApa paikI paMdaramuM pApa che. abhimAnanuM pragaTIkaraNa be prakAre thAya che- AtmaprazaMsA ane anyanI avahelanA. jyAre vyaktine potAnI mahattAnuM abhimAna bahu vadhI jAya tyAre tene anya prati ahevalanAno ke tiraskArano bhAva Ave che. A baMne doSo sAdhakanA vikAsane aTakAvI de che. tethI muni Atma prazaMsA ke anyano parAbhava na kare. te mATe Agama zAstranA ekabe vAkya yAda rAkhavA jevA che- (2) ne rikavA paraM, na saMtare rivara mAM jo bIjAono tiraskAra-parAbhava kare te mahAna saMsAramAM paribhramaNa kare.- sUiya. 2-2-2.] (2) paraM vaphaLAzi ayaM vasIne = anyane A kuzIlIo che tema na bole. A sarva upadeza munine lakSya karIne ja AgamomAM ApelA che, mATe muni svotkarSa ane paropakarSa kyAre ya kare nahIM. sucanAme maniSNA.... - muni potAnA kayA guNono mada na kare, te guNonA ahIM nAma nirdeza karyA che- potAne prApta thayelA zrutajJAnanuM, jAtinuM, tapanuM ke buddhinuM abhimAna na kare. je je viSayanuM abhimAna thAya te te bhAvo parabhavamAM hIna-hInatama prApta thAya che. abhimAna AtmavikAsamAM bAdhaka che. puNya ke puruSArthathI prApta thayelI vastuno sva-paranA kalyANa mATe upayoga karavo, temAM ja tenI saphaLatA che. tenA dvArA anyano tiraskAra karavo, abhimAna karavuM, te prApta vastuno durupayoga che. A prakAre vicArIne muni sadA abhimAnano tyAga kare. doSa sevana prati munino viveka : se jANamajANaM vA, kaTu AhammiyaM payaM / saMvare khippamappANaM, bIyaM taM Na samAyare // chAyAnuvAdaH sa nAnasanAnana vA, vRtva adhArniva pavan saMvaret kSipramAtmAnaM, dvitIyaM tanna samAcaret // zabdArtha - se - te sAdhu nA = jANatAM agA = ajANatA AdamayaM = adhArmika, saMyama viparIta, kalpa ke maryAdAthI viparIta, doSa sevana yaMtra kAryane varlDa karIne vuiM zIdhra apAI 31
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 zrI dazavaikAlika sUtra = potAne saMvare pApathI haTAvI levayaM bIjIvArad = te pApakAryanuM samAyare - AcaraNa kare nahiM. bhAvArtha - munithI jANyuM ke ajANye koI doSanuM sevana thaI jAya to paNa teno zIghra tyAga karI de; pharIvAra kyAre ya te doSanuM sevana kare nahIM. 32 ____ aNAyAraM parakkamma, Neva gUhe Na NihNave / suI sayA viyaDabhAve, asaMsatte jiiMdie / chAyAnuvAdaH anAcAraM parAkamya, naiva gRheta na ninhuvIta / zuciHsadA vikaTabhAvaH, asaMsakto jitendriyaH // zabdArtha -su pavitra mativALA jaya = sadAviyaDamAve = prakaTa bhAva dhAraNa karanAra ane = Asakti na rAkhanArA nilii = Indriyone jItanArA avAra = anAcAranuM parakhya = sevana karIne guru samakSa AlocanA kare, tyAre doSone neva de = thoDuM kahIne chupAve nahi ja have = apalApa paNa na kare- sarvathA gupta paNa na ja rAkhe. bhAvArtha - muni anAcAranuM sevana karIne tene chupAve nahIM ke teno asvIkAra kare nahIM paraMtu muni pavitrahRdayI, yathAtathya bhAvone pragaTa karanAra, anAsakta ane jItendriya rahe. vivecana : prastuta be gAthAomAM doSazuddhi mATenuM mArgadarzana che. gALanA :- doSanuM sevana be prakAre thAya che- jANatA ke ajANatAM. (1) kyAreka rAga ke dveSanA udayane AdhIna banIne, kyAreka asahya paristhitithI ane kyAreka sahacaronA Agrahane AdhIna banIne sAdhaka jANI joIne pApakarmanuM sevana kare che. (2) kyAreka ajANatA-zAstrajJAnanA abhAve athavA upayoga ke jAgRtinA abhAve sAdhu pApakarmanuM sevana kare che. saMvare hipramakha - jANatA ke ajANatA koI paNa prakAre pApanuM sevana thayuM hoya paraMtu sAdhakane te doSanI jANa thatAM turata ja te doSanI guru samakSa yathAtathya AlocanA, prAyazcitta Adi karIne te pApathI pAcho pharI jAya ane AtmAne pAparUpa Azrava mArgathI mukta karI saMvaranA mArgamAM sthApita kare. vIraM ta ja samAyare - koI paNa doSonuM vAraMvAra sevana karavAthI, tenA saMskAro daDha-daDhatama banatA jAya che. jema AtmabhAvonuM punarAvartana AtmabhAvone daDha banAve che tema doSonuM punarAvartana doSanA te saMskArone daDha banAve che. tethI sAdhu eka vAra thayelA doSanI zuddhi karyA pachI tenuM bIjIvAra AcaraNa na kare. jevA Lidave -A pada dvArA sUtrakAre AlocanAnI paddhatinuM darzana karAvyuM che. sAdhu pApane
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 351 chupAve nahIM, teno asvIkAra kare nahIM. - je doSonuM sevana thayuM che ke karyuM che, tenI saraLabhAve, spaSTa rIte, yathAtathyarUpe guru samakSa AlocanA karI tenA prAyazcittano svIkAra karavo joIe. doSane doSarUpe svIkAravo, te ja eka prakAranI AlocanA che. A prakAre AlocanA, prAyazcitta dvArA zuddhi karavAthI te sAdhaka kramazaH punaH asaMsakta-anAsakta ane jItendriya banI jAya che. AlocanAnI mahattAne svIkArIne mokSAbhilASI zramaNa potAnA nAnA ke moTA koI paNa doSane bhayathI, lajjAthI ke anya koIpaNa kAraNothI chupAve nahIM. paraMtu niyamAvI = pragaTa bhAvI, pavitra ane sarala pariNAmI bane. ziSyanI vinaya sAdhanA : amohaM vayaNaM kujjA, Ayariyassa mahappaNo / taM parigijjha vAyAe, kammuNA uvavAyae // chAyAnuvAda: amoSa vavanaM 6, AvA mahAtmanAm | tatparigRhya vAcA, karmaNopapAdayet // zabdArtha - maraNo = mahAtmA, mahAna AtmArthI, AcArya bhagavaMta mAyariyala = AcAryanA vaya = vacanane amoTuM = saphalIbhUta sunnA = kare te te AcAryanA vacanane vayApa = tahatti Adi svIkRti sUcaka zabdothI para = grahaNa karIne muLa = karmathI, kAyA dvArA kAryane 3vavAyA = saMpAdana kare, saphala kare.. bhAvArtha:- muni AcArya bhagavaMtanA vacanone saphaLa kare, vRthA na kare, pahelA teonI AjJAne tatti Adi svIkRti sUcaka zabdothI svIkAra kare ane pachI kAyA dvArA te kAryane saMpAdana kare, tenA AdezanuM pAlana kare. vivecana : prastuta gAthAmAM ziSyanI sAdhanAnA mahattama aMganuM nirupaNa che. gurvAjJAnuM pAlana te ziSyanI sAdhanAno prANa che ane te ja tenuM jIvana che. manoraM vayamAM zuklA AcArya guru vagere ziSyanA jIvana ghaDavA mATe jyAre je zikSA vacana dvArA sarbodha Ape tyAre tene jhIlavo te jIvana ucca banAvavAnuM prathama sopAna che. gurunA vacanane 'tahatti' jevA svIkRti sUcaka zabdoccAraNa dvArA vinayapUrvaka svIkAra karavA ane tyArapachI traNa yoganI prakriyAthI gurvAjJAnuM pAlana karavuM. A rIte baMne prakArano yoga thAya tyAre ja gurunA vacana saphala-amodha bane che. kevaLa vacanathI ja svIkAra karavAthI ke mana vinA kevaLa kAyA dvArA
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 zrI dazavaikAlika sUtra AcaraNa karavAthI kArya siddhi thatI nathI. tethI ja sUtrakAre eka ja gAthAmAM vacana ane kAyayogano eka sAthe ullekha karyo che. A prakAranI yogyatA mATe mAnAdi kaSAyono nAza thAya ane vinaya, namratA Adi AtmaguNo pragaTa thAya te bahu jarUrI che. dharma sAdhanA aMge preraNA vacana : | 34 adhuva jIviya NaccA, siddhimagga viyANiyA / viNiyaTTijja bhogesu, AuM parimiyamappaNo // chAyAnuvAI : adhruvaM jIvitaM jJAtvA, siddhimArga vijJAya / vinivarteta bhogebhyaH, AyuH parimitamAtmanaH // AGEArtha:-jIviyaM = vanane adhuvaM = asthira NaccA = |ne tathA siddhimaggaM = bhokSana bhAgana viyANiyA = 9Ine tema4 appaNo = potArnu AuM = AyuSya parimiyaM = paribhita, sva85 enne sAdhu bhogesu = (bhogomAMthI viNiyaTTijja = nivRtta thAya. bhAvArtha - sAdhaka A mAnava jIvanane anitya ane potAnA AyuSyane alpa jANIne tathA mokSamArga rUpa saMyamane sArI rIte samajIne indriyonA viSayothI nivRtta thAya arthAt viSaya bhogono tyAga kare. balaM thAmaM ca pehAe, saddhAmAruggamappaNo / 35 khettaM kAlaM ca viNNAya, tahappANaM NijhuMjae // chAyAnuvAda : balaM sthAmaM ca prekSya, zraddhAmArogyamAtmanaH / kSetraM kAlaM ca vijJAya, tathAtmAnaM niyuJjIta // zArtha:- appaNo = potAnI balaM = indriyonI prApta bAhya zasti, zarIranobala thAma = mananI zati, 4DhatAno saddhAM = zraddhAno, zarIranI sAMtara kSamatA yogyatAno AruggaM = Arogyano pehAe = viyA2zane khetta = kSetrane kAla = usane viNNAya = ne appANa = potAnA mAtmAne Nijujae = dharma aryamA niyukta 43. bhAvArthaH- sAdhaka potAnuM zArIrika baLa, mAnasika daDhatA, zarIranI AMtara kSamatA ane Arogyane joIne temaja kSetra ane kAlano sArI rIte vicAra karIne potAnA AtmAne dharma kArya-tapa saMyamamAM niyojita kare. jarA jAva Na pIDei, vAhI jAva Na vaDDai / 36 jAvidiyA Na hAyaMti, tAva dhamma samAyare //
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8 : AcAra praNidhi chAyAnuvAda : nA yAvatra pIkati, Adhi-vatra varSAMte 1 yAvadindriyANi na hIyante tAvaddhamaM samAcaret // " 353 zabdArtha:- nAva = jyAM sudhI nA = vRddhAvasthA 5 pIDeph = pIDita karatI nathI vA| = zarIramAM vyAdhi La vakUphe " vadhatI nathI viyA - indriyo na hoyaMti - hIna thaI nathI tAva - tyAM sudhImAM dhamma - dharmanuM samAyare - AcaraNa karI levuM. bhAvArtha:- jyAM sudhI vRddhAvasthA AvI nathI, rogano upadrava thayo nathI, indriyo tathA aMgopAMga kSINa thayA nathI tyAM sudhI dareka AtmAe avazya dharmanuM AcaraNa karI levuM joIe. vivecana : prastuta gAthAomAM sAdhakone sAdhanA mATe vividha preraNAo ApI che. apruva nISiya khannA :- Atma kalyANa mATe jIve mAnava jIvananI anityatA ane potAnA AyuSyanI alpatA jALavI Avazyaka che. anAdikALanA bhavabhramaNamAM manuSya janma, AryakSetra, utta ma kuLa, uccadharmanI prApti atyaMta durlabha che. temaja nAraka, daivAdi bhavonI apekSAe manuSyanuM AyuSya alpa che tathA te aneka prakAranI bAdhAothI yukta che; temAM paNa bhogamaya jIvana saMsAra bhramaNa karAve ane jogamaya jIvana mokSamArga Atma kalyANa sadhAve; tevuM jANIne sAdhaka bhogathI pAchA pharIne tyAga mArgamAM potAnI zaktino(parAkramano) prayoga kare. Atma vizuddhino A uttama mArga che. vaNuM thAma 2 peThANu :- vastuM = bALaka, yuvAna, vRddha, sabala, nirbala, kuza, puSTa Adi zArIrika yogyatAnA vikalpothI baLano nirNaya thAya che. dhanaM - svairya, mAnasika daDhatA. zArIrika kSamatAnI anukULatA hoya ke na paNa hoya paraMtu jyAre mAnasika daDhatA aparaMpAra thaI jAya, tyAre vyakti azakya ke asaMbhava lAgatA kAryo paNa karI zake che. vairAgyanI tIvratA ke kaSAyanI tIvratAmAM AvI sthiti joI zakAya che. sA~ = zarIranI kSamatA, zArIrika daDhatA. pratyeka vyaktinI zArIrika kSamatA yogyatA judI judI hoya che. koI vyaktinuM zarIra kRza nirbaLa dekhAtuM hoya to paNa tenuM zarIra tapa saMyamane yogya hoI zake che; te varasItapa ke mAsakhamaNa paNa karI zake che. jyAre haSTa-puSTa zarIranA dekhAvavALI vyakti eka porasI ke upAvAsa paNa karI zake nahIM. A zarIranI kSamatA thairya sA= zraddhA kahevAya che. A rIte samAnArthaka lAgatA A traNe zabdonA judA judA tAtparyArtha samajavAmAM AvI zake tema che, mATe ahIM traNe zabdono prayoga sahetuka che. sAdhaka potAnI mAnasika, zArIrika zaktine joIne kArya kare. kAraNa ke jema siMhaNanuM dUdha suvarNapAtramAM ja TakI zake che tema uttama vastune sthira thavA zreSTha pAtranI AvazyaktA hoya che. saMyamI jIvananA vividha anuSThAno paNa uttamottama che. te anuSThAnone yogya vyakti dhAraNa kare to ja te TakI zake che. pAtratA vinA svIkArelA anuSThAno saphaLa thatA nathI. tethI sUtrakAre A gAthAmAM potAnI pAtratAno vicAra karavAnuM sUcana karyuM che.
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra ghettuM jANaM :- sAdhakane kSetra ane kALano viveka hovo joIe. pratyeka kSetra ane pratyeka kAlanA kartavyo eka samAna hotA nathI. mATe pratyeka kSetra ane kAlamAM Atmahitane lakSyamAM rAkhIne te te kArya karavA joIe. zakti Adino vicAra karyA vinA ArAdhanA karavAthI kyAreka koI vacce ja gabharAI jAya tenA pariNAme potAne khinnatA, aprasannatA thAya, lokamAM niMdA thAya ane zAsananuM gaurava haNAya che. 354 nA nAva La pIDepha H- vRddhatva, vyAdhi ane indriyonI kSINatA dharma sAdhanAmAM bAdhaka bane che. zarIra sAdhanAnuM sAdhana che. te svastha hoya to ja mahAvratAdinuM pAlana thaI zake che. tethI jyAM sudhI vRddhAvasthA Ave nahIM, sAdhanAmAM upakAraka indriyo kSINa thAya nahIM ane dharmakriyAnA sAmarthya mATe zatrurUpa vyAdhi vadhe nahIM te pUrve ja sAdhake dharmAcaraNa saMyama tapamAM parAkrama karavuM joIe. saMkSepamAM zarIra svastha ane samartha hoya tyAM sudhI zakti anusAra vrata pratyAkhyAna tyAga tapa abhigraha vagerenI ArAdhanA karI jIvana saphaLa karavuM joIe. caturvidha kaSAya tyAganI preraNA 37 : kohaM mANaM ca mAyaM ca, lobhaM ca pAvavaDaNaM / vame cattAri dose u, icchaMto hiyamappaNo // chAyAnuvAda : RoSa mAnaM 5 mAAM ca, totraM ca pApavardhanam / vameccaturo doSAMstu, icchan hitamAtmanaH // zabdArtha:- appaLo - potAnA diya = hitane -to = icchato sAdhu pAvavakuLa = pApane vadhAranAra johaiM = krodhane mALa - mAnane mAnya = mAyAne tomeM = lobhane vattara - cAra leze - doSone 3 = nizcayarUpathI vame = tyAgI de. bhAvArtha :- potAnA AtmAnuM hita Icchato sAdhaka pApa karmanI vRddhi karAvanAra krodha, mAna, mAyA ane lobha te cAra Atma doSono avazya tyAga kare. 38 chAyAnuvAda odha: prIti prakhAzati, mAno vinayanAzanaH / mAyA mitrANi nAzayati, lobhaH sarvavinAzanaH // koho pIiM paNAsei, mANo viNaya NAsaNo / mAyA mittANi NAsei, loho savva viNAsaNo // zabdArtha:- joddo = krodha pIrUM = prItino paLakSed = nAza kare che mALo = abhimAna viLaya khAso = vinayano nAza kare che mAyA = mAyA bhijJALi = mitratAno khAseD = nAza kare che toho
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 355 = lobha savva vidhAro = sarva zreSTha guNono nAza kare che. bhAvArtha:- krodha prItino nAza kare che, mAna vinayano nAza kare che, mAyA mitratAno nAza kare che ane lobha sarva sadguNono vinAzaka che. uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe / mAyaM ca ajjavabhAveNa, lobhaM saMtosao jiNe // chAyAnuvAdaH 35zana dat zoSa, manaM mArvavato nayet | mAyAM ca RjubhAvena, lobhaM santoSato jayet // zabdArtha - vohaM = krodhano 3varane = kSamA vaDe m = nAza kare mA = abhimAnane malayA = mArdavatAthI ni = jIte kArya = mAyAne avamAna = saralatAthI noma = lobhane saMtoso = saMtoSathI ni = parAjya kare. bhAvArtha - sAdhaka kSamAthI krodhano nAza kare mRdubhAva(namratA)thI abhimAnane jIte; saraLatAthI mAyAne dUra kare ane saMtoSathI lobhane jIte. 40 koho ya mANo ya aNiggahIyA, mAyA ya lobho ya pavaDDhamANA / cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAI puNabbhavassa // chAyAnuvAdaH dhaSya mInagvAnivRta, mAyA noSajJa prArthanAno ! catvAra ete kRtsnAH kaSAyAH, siJcanti mUlAni punarbhavasya // zabdArtha - pAhIyA = anigRhIta, vaza nahi karelA voho = krodhamALo = mAna pavananA = vadhI gayelA mAthA = chala-kapaTa nAmo = lobha paNa = e pramANe attara = cAra vasA = saMpUrNa, pratyeka, akhaMDa, prabala, kilaSTa, kaThora, malina #= kaSAyo pukhamavarsa = punarjanmarUpI saMsAra vRkSanA mUlA = mULonuM liMvaMti = siMcana kare che. bhAvArtha - anigRhIta krodha ane mAna, pravardhamAna mAyA ane lobha, A cAre prabala samagra kaSAyo punarjanmarUpI vRkSanA mULanuM siMcana kare che. vivecana : prastuta gAthAomAM kramazaH kaSAyonuM svarUpa, tenA pariNAmo, tenA para vijaya prApta karavAnA saraLa ane saphaLa upAyo darzAvyA che. temaja aMte punaH saMsAranA mULabhUta kAraNa tarIke kaSAyanuM kathana
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 zrI dazavaikAlika sUtra karIne mumukSune tenA tyAganI preraNA karI che. gAthA--37mAM kaSAyonuM svarUpa be zabdothI darzAvI Atma hitaiSIne tenA tyAganI preraNA ApI che. gAthA-38mAM pratyeka kyAyanA saMbhAvita pariNAma darzAvyA che. gAthA-39mAM te pratyeka kAryo para vijaya prApta karavAnA eka-eka saphala upAyo darzAvyA che. aMte gAthA-40mAM batAvyuM che ke jo kapAyono nigraha karavAmAM na Ave to A cAre kaSAyo sarve maLIne athavA vRddhi pAmatA prabala rUpa dhAraNa karIne janma maraNa rUpI vRkSanA mUlanuM siMcana karI bhavabhramaNa rUpa saMsAra vRkSane majabUta kare che. vyutpattinI apekSAe kaSa ane AyanA saMyoge kaSAya zabda banyo che. kaya - saMsAra. Aya - lAbha, je bhAvothI saMsArano lAbha thAya arthAta saMsAramAM paribhramaNa vadhe tene kaSAya kahe che. A rIte jIvanA vikRta pariNAmo mATe athavA krodha, mAna, mAyA ane lobha te cAre bhAvonA samUha mATe 'pAya' zabdano prayoga thAya che. tenA mukhya bheda cAra ane tenI taratamatAnA AdhAre aneka uttarabheda che. voho pIrUM... - prIti, Atmaupamya bhAva ke vatsalatA e jIvananuM amRta che. vinaya jIvananI rasikatA che ane mitratA jIvananuM madhara avalaMbana che. Atma saMtoSa jIvananI zAMti che. krodhAdi cAre kapAyothI jIvananuM amRta, rasikatA avalaMbana ane AnaMda (zAMti)no nAza thaI jAya che. - toddo savva vikhAsaLo :- lobhathI sarva guNono nAza thAya che. A viSayanI spaSTatA mATe cUrNikA2e eka dRSTAMta ApyuM che. yathA- eka putre lobhane vaza thaI, paisA mATe pitA sAthe krodha karIne saMbaMdha toDI nAMkhyo. te prItino nAza thayo. paisA mATe uddhatAIpUrvaka pratijJA karI ke huM game tema karIne mAro bhAga laIza. te abhimAnanA bhAvathI namratAno nAza thayo. teNe game tema karIne kapaTapUrvaka dhana meLavyuM ane pUchavA chatAM kahyuM nahIM. tevA mAyA kapaTanA bhAvathI saraLatAno nAza thayo. A rIte lobhanA kAraNe sarvaguNa vinAza thayA. vasameLa daLe ho... :-jema aMdhakAranA nAza mATe prakAza amogha upAya che tema krodha Adi cAre ya Atma dUSaNonA nAza mATe upazama Adi cAre ya AtmaguNo amogha upayo che. A gAthA 39mAM rUpe ane nine zabdo dvArA haNavAno ane jItavAno bhAva darzAvyo che. haNavA ane jItavA mATe to zastranI AvazyakatA hoya tethI tyAMja upazama, mRdutA, saralatA ane saMtoSa A cAra zastro paNa ApI dIdhA che. eTalA mAtrathI sAdhakane siddhi maLI jAya tema zakya nathI. ene zastrono upayoga karatAM paNa AvaDavuM joIe. te kalA zastramAM lakhelI hotI nathI paraMtu zastra grahaNa karanAre zIkhelI hoya che. dareka saMyama sAdhakane te kalA Agama adhyayanathI; svAdhyAya manana, guru upadezanA saMskArathI vArasAgata maLatI ja rahe che. paraMtu te siddhAMtarUpe ane totAraTata rUpe rahI jatAM kAmayAba nIvaDe nahIM. te mATe to vairAgyanI buddhi, jJAnanI jAgRti ane abhyAsanI AvazyakatA rahe che, te svasAdhita che.
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8 : AcAra praNidhi (1) krodha hanana upAya - jyAre paNa krodhano prasaMga Ave tyAre sAdhaka daDha saMkalpa kare ke mAre krodha karavo nathI. te mATe sAmenI vyaktinA doSo ke bhUlone vAgoLavAnI Teva choDavI paDe, potAnA doSone ke karmasaMyoganA doSone mukhya karavA paDe, mana kahe tema thatI bola cAlane rokavI paDe ane potAno jJAna AtmA kahe tema mana mArIne paNa cAlavuM paDe. 357 te sivAya potAnA mAna, ghamaMDa, ahaMne ghaTADavA joIe; kAraNa ke krodhane bala denAra, uttejita karanAra mAna che-- "meM ane mAruM ke mArI vAta, mAro hukama" vagere zabdone aMtaramAM maMda karavA paDe che. jevA mArA puNyakarma che, tevA saMyoga maLI AvyA che; have emAM zAMti ane samAdhi rAkhavI te ja mArA jJAna vairAgyanuM phaLa che. harakoInA vyavahArathI gusse thavuM ke karmabaMdha karavo e to mArA Atma kalyANano mArga nathI. mATe mAre prabhu AjJAthI AvA samaye vacanathI mauna, manamAM zAMti, AtmaramaNatA, karma saMyoga ciMtana ane svadoSa darzanamAM ja rahevAnI daDhatA rAkhavI; e ja mArA mATe pratyeka saMyogone pAra karavAnuM parama kartavya che. A rIte sAdhake upazama bhAva rUpa upAyano abhyAsa karavo ane rAkhavo joIe. (2) mAna vijaya upAya - te ja rIte mAnane jItavA komalatA, namratA, laghutA guNonI keLavaNI karavI paDaze. A duniyAmAM abhimAnamAM cakacUra evA koInA abhimAna rahyA nathI; aMte teo narakanA ja mahemAna thayA che. gama khAnA nama jAnA no siddhAMta sAkAra karavAthI ja zAMti ane Atma kalyANano mArga maLI zake che. tripRSTa vAsudeva, rAvaNa, brahmadatta ane koNika jevA jvalaMta udAharaNo ApaNA anubhavamAM bharyA paDayA che paNa te sarva totArata jema na rahe, te mATe vairAgyanA sahakAre namratA, laghutAnA saMskArono abhyAsa karavo atyaMta jarUrI che. (3) mAyA vijaya upAya H- mAyA karanAra bhale potAne chupAve paNa karmabaMdha ane teno udaya to chUpI zake nahIM. dAbI dUdhInA rahe rU lepaTI Aga, mAyA mithyAtvanI jananI che, anuttara vimAnamAM jAya tevI karaNI karanArane paNa mAyA prathama guNasthAne laI jAya che. zAstrakAra kahe che ke- modI kambuvaM mUvalsa, dhammo yuddhamsa pi - sarala AtmAnI zuddhi thAya ane saralatAthI zuddha thayelAmAM dharma Take che. saralatAnuM mahatva bahu che to mAre kapaTa, prapaMca, jUTha karIne AtmAne bhAre karavo nathI. aMdara bahAra eka ja rahevuM. A prakAre jJAna saMskAra dvArA AtmAne bhAvita karatAM rahevuM; to saralatA, niSkapaTatA guNonI vRddhi thAya pachI kapaTa prapaMcane mATe avakAza raheze ja nahIM. (4) lobha vijaya upAya H- A ja rIte saMtoSanA saMskArathI saMskRta AtmAmAM lobhane paNa paga mUkavAnI kiMcit mAtra jagyA na maLe. mATe sAdhake tevo abhyAsa karatAM rahevo joIe. A rIte gAthAmAM darzAvelAM amodhazastro dvArA kaSAyo para vijaya prApta thAya che, teno nigraha thAya che, jethI karmabaMdha ane janma-maraNa ghaTe che. krodhI sAme krodha karavAthI krodha vadhe che. durguNI sAme durguNane ja athaDAvavAthI baMnemAM durguNano vadhAro thAya che. paraMtu upazamakSamAbhAvathI krodhano, namratAthI abhimAnano, saraLatAthI mAyAno ane
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 ] zrI dazavaikAlika satra saMtoSathI lobhano nAza thaI zake che. jema ghora aMdhakAra prakAzanA eka kiraNathI nAza pAme che, tema AtmaguNarUpI prakAza kiraNathI doSarUpI aMdhakAra samUhano nAza thAya che. saMsAra vRkSano nAza karavA icchatA sAdhako tenA mULane siMcana karanAra kaSAyonI parivAra vRddhine rokI tene nestanAbUda karI nAkhe arthAt udayamAM nahIM AvelA krodhAdi kaSAyono upazAMta parama upazAMta rUpe nirodha kare ane udayamAM AvelA krodhAdine kSamAdi dvArA niSphaLa kare; to te sAdhakanA jJAna, darzana, cAritra ane tapa badhA ya sArthaka thaI jAya che. kAraNa ke saMyamanI sAdhanA karanAre ghara saMsArathI to mukti lIdhI ja hoya che, te pachI to tene kaSAya muktinI ja AvazyakatA rahe che. mATe AcAra praNidhi adhyayana prasaMge zAstrakAre sAdhakane te saMbaMdhI dizA nirdeza karI sajAga karyA che. siM :- TIkAkAre tenA be saMskRta rUpa ApyA che- sna= saMpUrNa. #M = saMkliSTa. kharekhara to kaSAyonI paripUrNatA e ja tenI prabaLatA ane bhayaMkaratA che. Avo bhAva sikha zabda ane tenI vajana chAyArthathI nIkaLe che. kRSNa zabdano prakata rUpaTTi thAya che, mATe ahIM sUtra chAyAthI ja yatheccha artha tAtparyArtha karavo upayukta che. kaSAya nigrahamAM sahakArI guNo - | rAyaNiesu viNayaM pauMje, dhuvasIlayaM sayayaM Na hAvaijjA / __ kummuvva allINapalINagutto, parakkamejjA tavasaMjamammi // chAyAnuvAdaH ratnAdhivinayaM prayubbata, ghuvItatAM satataM ! kUrma ivAlInapralInaguptaH, parAkrameta tapaHsaMyame // zabdArtha - raLipaNu = ratnAdhika, saMyamamAM moTA sAdhu, AcAryAdi pratye viyaM = vinayano paDane = prayoga kare saceya = tathA niraMtara yuvatIya - dhruva zIlatAno havaphannA = hAsana kare temaja muLa = kUrmanI samAna strInapatInapura = potAnA aMgopAMgone sArI rIte gopavIne, gupta rAkhIne tevalana = tapa saMyamamAM paraminnA = parAkrama kare. bhAvArtha:- sAdhu ratnAdhiko- dIkSAmAM moTA hoya teno vinaya kare tathA aDhAra hajAra-zIlAMga rU5 brahmacaryano nAza thavA na de, temAM nizcala rahe, kAcabAnI peThe aMgopAMga-indriyAdine gopavIne tapasaMyamamAM puruSArthazIla rahe. uparyukta kriyAothI Atmavizuddhi thAya che. vivecana : pUrva gAthAomAM nirdiSTa kaSAya nigraha saMbaMdhI upadeza pachI A prastuta gAthAmAM saMyamAcAranI sAdhanA(acaguNo) tarapha sAdhakanuM dhyAna doravAmAM AvyuM che. sAra e che ke mAnava bhavamAM jIvavA mATe
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi [ 359] mAnava zarIra ane temAM prANa, e baMne Avazyaka che; prANa vinA zarIranI koI kiMmata nathI ane zarIra vinA prANanuM astitva paNa rahI zake nahIM; jIvavA mATe te baMne ya Avazyaka che. te ja rIte mokSArtha sAdhanA mATe kaSAya vijaya ane AcAra niyamae baMne ya Avazyaka che. A hetune samajI sAdhaka kaSAya vijaya paNa kare ane tenI sAthe Agamokta samasta saMyama guNonI ArAdhanA kare. tema krama prApta prastuta gAthAnA nirUpaNano Azaya che. viNAM paDane :- adhika ratna saMpanna hoya te ratnAdhika che. ratnanA be prakAra che. dravyaratna ane bhAvaratna. prastutamAM jJAna, darzana, cAritra Adi guNarUpa bhAvaratnano prasaMga che, te A pramANe che- (1) jenI pAse te guNo adhika hoya tene ratnAdhika kahe che. (2) jayeSTha, sanmAnita athavA uccAdhikArI. (3) je dIkSAparyAyamAM jayeSTha hoya, tene rAtvika-ratnAdhika kahe che. (4) pUrvadIkSita temaja upadezakane rAtvika kahe che. A sarvaartho sApekSa ane svIkArya che. sUtrano Azaya e che ke je dIkSA paryAyamAM jayeSTha hoya, cAritranA paryava jenI pAse adhika hoya te ratnAdhikano vinaya karavo, e sAdhanAnuM eka mukhya aMga che. tenAthI ahaMkAra rUpa kaSAyanA saradArano nAza thAya che. yuvatIyaM ja vaphamT:- sAdhue pratidina je AcAranuM pAlana karavAnuM hoya che, tene dhruvazIla kahe che. tenA pAlanamAM zaktino pUrNapaNe prayoga kare, temAM kadApi maMdatA ke nyUnatA na lAve. vRttikAre ane cUrNikAre te dhruvazIlanA 18000 guNo gaNitanA mAdhyame karyA che ane tenAthI eka rathanI kalpanA karI, te bheda prabhedone samajAvyA che. A zIlAMga rathano ane tenA guNonI gANitano maulika AdhAra Avazyaka sUtranA cothA adhyayanano aMtima pATha(pAMcamuM zramaNa sUtra) che. temAM zramaNane bakurata sahi sItAdharA. evI upamA kahI che. A viSayane spaSTa karavA sarva prathama eka gAthAno nirdeza maLe che ane tenAthI ja 18000 gAthAnI joDaNI thAya che. gAthA je No karaMti maNasA, Nijjiya AhAra saNNA soidie / puDhavikAyAraMbha, khaMti jutte te muNI vaMde // gAthAnuM tAtpArtha - A gAthAmAM karavuM, karAvavuM, anumodavuM te traNa karaNa che. mana, vacana, kAyA te traNa yoga che. AhAra, bhaya, maithuna, parigraha te cAra saMjJA che. zrotendriyAdi pAMca Indriya che. pRthvIkAyAdi pAMca sthAvara, traNa vikasendriya ane eka paMcendriya, A nava prakAranA jIvo tathA dasamA ajIvanA AraMbhano tathA dazavidha zramaNadharma kSamA Adino saMketa che. kSamA vagere daza zramaNadharma dhruvazIla che. teno gAthAmAM kahelA karaNa yoga AdinI sAthe kramazaH saMyoga joDavAthI arthAt guNAkAra(gaNita-gaNanA) karavAthI 18000 bheda thAya che. 18000 zIlAMga guNonI gaNanAvidhi -10 yati dharma x 10 ekendriyAdi jIva = 100, 10045 indriya nigraha = 500, 500*4 saMjJA mukta = 2000, 200043 yoga sAthe = 6000, 000 X
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 | zrI dazavaikAlika sUtra 3 karaNa vaDe = 18000 zIlAMgaratha. sAdhu A zIlAMgaratha para satata AruDha rahe; game tevI paristhitimAM paNa tene na choDe. jeNo karaMti jeNo je No samaNuna kAravati 000 000 = 18000 jANati $000 maNasA 2000 vayasA 2000 kAyasA 2000 $000 AhAra saMjJA pa00 saMjJA bhaya maithuna saMjJA pa00 pa00 cakSuIndriya | dhrANendriya 100 100 parigraha saMjJA 500 = 2000 zrotrendriya | 100 rasendriya 100 sparzendriya - 100 = pa00 teu. vana, beI. teI. pRthvI. 10. a5. 10 vAuM. 10 10 10 10. paMce. ajIva AraMbha 10 | 10 | | - 100 | brahmacarya akiMcanya | 9 | 10 | = 10 kSAnti mukti ArjavA mAdeva lAghava satya saMyama skULa attIna pattIkha!tto - kAcabAnI jema kAyAnI ceSTAono nirodha kare. teno be rIte artha thAya che- (1) gupta zabdano saMbaMdha AlIna-pralIna bannenI sAthe karIne kAcabAnI jema sAdhu AlInagupta ane pralanagupta rahe arthAt kAyaceSTAno nirodha kare ane kAraNa upasthita thAya to yatanApUrvaka zArIrika pravRti kare. (2) AlIna = thoDo lIna. pralIna = vizeSa lIna. jevI rIte kAcabo potAnA aMgone gupta rAkhe che ane jarUra paDe tyAre dhIrethI tene prasAre che, tevI rIte zramaNo paNa pravRttionI apekSAe AlIna pralIna gupta rahe. teo jarUriyAta anusAra pravRtti kare anyathA nivRttimaya ane guptimaya sAdhanAmAM vRddhi kare. A rIte karavAthI sAdhakanI vRttio aMtarmukhI bane che tyAre pravRttinA abhAve, AvakAra na maLatAM kaSAyo svataH maMda thaI jAya che. pramAda tyAga : NidaM ca Na bahu maNNijjA, sappahAsaM vivajjae / 42 miho kahAhiM Na rame, sajjhAyammi rao sayA // chAyAnuvAdaH nidrAM vadu maceta, saMpradI vivat | mithaHkathAsu na rameta, svAdhyAye rataH sadA // zabdArtha-Li6 = nidrAne ja vadhu mALA = bahumAna na Ape sakhahAsaM = moTA avAje hasavAnuM vivAda choDI defmaNo vahArda = paraspara vikathAmAM tathA vAtomAM e = ramaNa
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 361 na kare sayA = sadA saMAya = svAdhyAyamAM raNo = rata rahe. bhAvArtha:- sAdhaka bahu nidrA na kare, hAMsI majAka karavAnuM ke khaDakhaDa hasavAnuM choDI de, paraspara vAtomAM ke vikathAmAM rasa na le paraMtu sadA svAdhyAyamAM magna rahe. jogaM ca samaNadhammammi juMje aNalaso dhuvaM / jutto ya samaNadhammammi, aTuM lahai aNuttaraM // chAyAnuvAda: yo zramadharve, yuggItAno thuvarmA yuktazva zramaNadharme, artha labhate'nuttaram // zabdArtha - dhuvaM = sadAkAla, sthiratApUrvaka 3Lano = ALasathI rahita thaIne samAdhana = zramaNa dharmamAM no va = traNeya yogone, sarva zaktine gune joDe sAdhammagni = zramaNa dharmamAM gutto ya = yukta sAdhu anuttara = anuttara a6 = arthane ta6 = prApta kare che. bhAvArtha :- muni ALasane choDI, mana, vacana, kAyArUpa potAnI sarva zaktine zramaNadharmamAM joDI de. zramaNa dharmamAM yukta thayelA muni anuttara phaLane(mokSa sukhane) prApta kare che. vivecana : prastuta gAthAomAM sUtrakAre sAdhune Alasa, pramAda, hAsya, kutUhala vRttinA tyAgano, paraspara vAto choDI svAdhyAyamAM lIna rahevAno temaja apramata yoge saMyama dharmamAM pragati karavAno upadeza ApI, tenA aNuttara phaLarUpa mokSanI upalabdhi darzAvI che TLadU ra vaMdanA :- muni zrama nivAraNa jeTalI nidrA karyA pachI tene yogya upAye dUra karI de paraMtu prakAmazAyI na thAya tathA adhika nidrA Ave tevA AhAra vyavahArano paNa tyAga kare. jyAre sAdhakanA jIvanamAM nidrA zokhanI vastu thaI jAya athavA to te nidrAno gulAma thaI jAya, tyAre tenA saMyamamAM hAni pahoMce che, pramAdanI vRddhi thAya che; mATe zramaNa jIvanamAM atinidrA tyAjya che. saMdA vivaMA :- saMprahAsa zabdanA be artha thAya che.- (1) samuditarUpathI thanAruM zabda sahitanuM hAsya. (2) aTTahAsya. sAdhue ati hasavuM na joIe, kAraNa ke tenAthI avinaya ane asabhyatA pragaTa thAya che, karmabaMdhana thAya che. koI samaye hAMsI majAka karavAnI Adata potAne tathA bIjAne duHkha utpanna karAve che. hAsya gAMbhIrya guNano nAza kare che ane sAdhutAnI laghutA darzAve che. (dohaMdahiM ja :- sAdhao paraspara vikathAmAM lIna na thAya. mithaH kathAnA aneka prakAre artha thAya che- (1) vikathAo cAra che- puruSa kathA ke strIkathA, bhattakathA, rAjakathA ane dezakathA. (ra) rahasyamayI
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra kathAo. te strI saMbaMdhI hoya athavA anya bhatta, deza Adi saMbaMdhI hoya. (3) maithuna saMbaMdhI kathA. vikathAomAM sAdhakano amUlya saMyama samaya naSTa thAya che. vikathAno zokhIna sAdhaka potAnI sAdhanAthI bhraSTa thaI jAya che, jJAnAdinI upalabdhithI vaMcita rahI jAya che. temaja keTalAya saMkaleza ane anarthadaMDano bhoga bane che. 362 sannAyammi ratho sayA :- svAdhyAyanA be artha che.- (1) vidhipUrvaka AdhyAtmika Agama graMthonuM adhyayana karavuM. tenA pAMca prakAra che.- (1) vAcanA- zAstra vAMcana karavuM, karAvavuM. (2) pRcchanA- vAMcelA viSayo aMge zaMkA ke jijJAsA thAya to gurudevane prazno pUchIne samAdhAna meLavavuM (3) parivartanA- kaMThastha karelA jJAnanuM punarAvartana karavuM. (4) anuprekSA- zAstranA bhAvonuM ciMtana karavuM. (5) dharmakathA-- zruta Adi dharmanI vyAkhyA karavI athavA mahApuruSonA jIvana saMbaMdhI kathA karavI. (2) sva+adhyAya zAstro temaja pustakonA mAdhyamathI potAnA jIvananuM adhyayana karavuM. sAdhue sadaiva svAdhyAya tapamAM lIna rahevuM joIe. tenAthI jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama tathA zrutajJAnanI prApti thAya che, temaja tenAthI sAdhakano samaya samAdhipUrvaka pasAra thAya che, dharma pAlanamAM daDhatA Ave che. samammi :- zramaNadharmanA be prakAre artha samajavA- (1) kSamA, namratA, saraLatA nirlobhatA, lAghava, satya, saMyama, tapa, tyAga, brahmacarya, A daza prakAranA sAdhu dharma che. munie tenI ArAdhanAmAM niraMtara lIna rahevuM joIe (ra) pratilekhana, pratikramaNa, svAdhyAya dhyAna, anuprekSA ane vinaya, sevA vagere sAdhucaryAnA samasta kAryo zramaNa dharma kahevAya che. temAM munie sadA apramatta bhAve tallIna rahevuM joIe. sAdhue anuprekSAmAM manane, svAdhyAyamAM vacanane ane pratilekhana Adi kriyAmAM kAyAne saMlagna karI devA joIe. tathA bhaMga pradhAna + zrutazAstramAM traNe yogone niyukta karavA joIe. zAstronuM manathI ciMtana, vacanathI uccAraNa ane kAyAthI Asana sthiratA, lekhana Adi pravRtti karavAmAM traNe yoganI zubha pravRtti thAya che. zramaNadharmanI ArAdhanA te ja pramAda tyAgano amogha upAya che. jutto ya samaNadhammammi :- zramaNadharmanI samasta ArAdhanAomAM joDAyela zramaNa A prakAranA artha-- paramArthane pAme che- (1) avuM anuttara = anuttara arthane (2) sarvazreSTha puruSArthane (3) mokSanA sAdhaka jJAnAdine (4) prayojana siddhirUpa mokSane saTF = prApta kare che. bahuzruta upAsanA ane kAyika viveka : 44 iha logapArattahiyaM, jeNaM gacchai soggaiM / bahussuyaM pajjuvAsejjA, pucchijjatthaviNicchayaM // chAyAnuvAda hato-parahita, yena pati sutim / bahuzrutaM paryupAsIta, pRcchedarthavinizcayam //
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi [ 363 ] zabdArtha - nepa = jenAthI dattopAttaliM= A lokamAM ane paralokamAM hita thAya che gujAruM = sadgatine chaThThuM = prApta kare che vahusmartha = bahuzruta muninI pannuvAsina = papRpAsanA kare ane sthAvaLiyaM = arthanA nizcaya mATe puchaMA = pRcchA kare. bhAvArtha- jenAthI A loka tathA paraloka bannemAM hita thAya tevA jJAnanI prApti mATe sAdhu AgamanA marmane jANanAra bahuzruta guru AdinI paryApAsanA kare ane temanA sAnidhyamAM potAnI zaMkAnuM samAdhAna karI, artha-paramArthano nizcaya kare. hatthaM pAyaM ca kAyaM ca, paNihAya jiidie / 45 allINagutto NisIe, sagAse guruNo muNI // chAyAnuvAda: dastaM pAraM 6 vaM 6, LadhAra lindriAH | AlInagupto niSIdet, sakAze gurormuniH // zabdArtha -nivA- jitendriya muLI - sAdhu pratye hAtha payaM = pagavAya = zarIra paLAya - saMyamita karIne sattAno nizcala, caMcalatA rahita thaIne guNo = gurunI saIR = samIpamAM bilIpa = bese. bhAvArtha - jitendriya sAdhu gurudevanI samakSa hAtha, paga ane samasta zArIrika avayavone saMyamita karIne nizcala thaI sabhyatApUrvaka bese. | 46 Na pakkhao Na purao, Neva kiccANa piTThao / Na ya UrUM samAsijjA, ciTThajjA guruNaMtie // chAyAnuvAdaH na pAta: 1 puratA, naiva tyAnAM pRSTha:I. 1 2 na ca uru samAzritya, tiSThet gurUNAmantike // zabdArtha-jinnAbaM AcAryonI paNa = pArthabhAgamAM, bAjumAM pura AgaLa piduo = pAchaLa murati = gurudevanI samIpe rahetAM jharuM mAsika = sAthaLathI sAthaLa aDADIne viphijha = Ubho na rahe. bhAvArtha- sAdhu, AcArya guruvaryonI samIpe rahetAM teonI bAjumAM ke teonI AgaLa ke pAchaLa athavA sAthaLathI sAthaLa aDADIne Ubho na rahe. vivecana : prastuta gAthAomAM bahuzruta zramaNanI upAsanAnuM mahatva darzAvI teonI samIpe munine vinaya
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 zrI dazavaikAlika satra vivekathI besavA, UbhA rahevAnI sabhyatA zIkhaDAvavI che. arthAt gAthA-44mAM bahuzruta paryApAsanA mahAbhya, gAthA-45mAM guru sAMnidhyamAM besavAnI vidhi ane gAthA-46mAM guru samIpe avidhithI UbhA rahevAno niSedha che. bahusuya guvAsiM :- jemaNe ghaNA zAstronuM adhyayana karyuM hoya, AgamonA marmane jANyo hoya, cheda sUtronA pAragAmI hoya, tevA gItArtha anubhavI zramaNa bahuzruta kahevAya che. bhASya cUrNi vyAkhyAomAM bahuzrutanuM svarUpa jaghanya, madhyama ane utkRSTa jJAnanI apekSAe samajAvyuM che. (1) AcArAMga sUtra ane nizItha sUtrane dhAraNa karanAra zramaNa jaghanya bahuzruta, caudapUrvanA dhAraka zramaNa utkRSTa bahuzruta ane tenI madhyanA kRtadhAraka zramaNa madhyama bahuzruta kahevAya che. bahuzratanI, AcArya-upAdhyAyanI ke gurnAdikanI upAsanA te ja ziSyanA sarvAgI vikAsanuM kAraNa che. gurunI upAsanAthI ziSyane jJAnanI prApti thAya, te jJAna dvArA ja tenA cAritranuM ghaDatara thAya, cAritra vizuddhithI temaja pariNAma vizuddhathI karmakSaya ane mokSagatinI athavA to divya-devagatinI prApti thAya che. A rIte bahuzruta upAsanA A loka ane paralokanA lAbhanuM kAraNa bane che. anAja mutto upANI - aMgopAMga vagerene sArI rIte saMyamamAM rAkhanAra AlIna gupta kahevAya che. AlIna = gurunI na ati dUra, na ati najIka paraMtu yogya sthaLe rahenAra hoya tene AlIna kahe che. manathI gurunA vacanamAM dattacitta hoya ane prayojanavaza bolanAra hoya tene gupta kahe che. vinIta ziSya gurunI sAme zarIrane, hAtha-pagane sthira rAkhI, netrone guru mukha tarapha karIne, jyAM tyAM pheravyA vinA, kAnathI guruvacana sAMbhaLavAmAM saMpUrNa lakSya joDIne, Indriyone vazamAM rAkhIne, avayavone gopavIne, sthirAsane ekAgra thaIne, aMgopAMgane vyavasthita goThavIne bese tenAthI sAdhakane saMyama dharmanA pAlana sAthe anekAneka lAbha thAya ane tethI jonAranI daSTimAM vinaya dharmanuM mUlyAMkana thAya che. bhASA saMyama : ___ apucchio Na bhAsejjA, bhAsamANassa aMtarA / 47 piTThimaMsaM Na khAejjA, mAyAmosaM vivajjae / chAyAnuvAda: 3 pRSTho naiva mAta, bhASaNakya vArA pRSThamAMsaM na khAdet, mAyAmRSA vivarjayet // zabdArtha - 3rapucchano = AjJAkArI ziSya gurudeva dvArA pUchAyA vinA mAsamANasa = gurudeva bolatA hoya tyAre aMtara = vacce ja mAsikanA = bole nahifa = pizunatA-pAchaLathI niMdA na la Maa = na kare mAthAnoe = kapaTa-prapaMcano jUTha kapaTano tathA asatyano paNa
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. -8 : khAyAra pratidhi vivajjae = sarvathA tyAga Dare. bhAvArtha :- koI bolatA hoya ke paraspara vAtacIta karatA hoya to muni tenI vacce pUchyA vinA bole nahIM; temaja koInI cADI khAya nahIM ane tenI gerahAjarImAM tenI niMdA kare nahIM ane jUTha-kapaTano sarvathA tyAga kare. 48 appattiyaM jeNa siyA, Asu kuppijja vA paro / savvaso taM Na bhAsijjA, bhAsaM ahiyagAmiNi // chAyAnuvAha : aprIti ryena syAt, Azu kupyedvA paraH / sarvazastAM na bhASeta, bhASAmahitagAminIm // AGEArtha :- jeNa = 4 (bhASA josavAthI appattiyaM = aprIti siyA = thAya che paro = sAMbhaNanArA anya 4na Asu = zIghra kuppijja = Dupita thAya taM tevI ahiyagAmiNiM = ahita DaranArI bhAsaM = bhASAne savvaso = sarvathA, DoI par3A avasthAmAMNa bhAsijjA = jose nahi. = bhAvArtha:- je bhASA bolavAthI bIjAne aprIti utpanna thAya, je vANI bolavAthI anyajana zIghra kupita thAya tathA je vANIthI koInuM ahita thAya; tevI bhASA muni sarvathA na bole. 49 diTTaM miyaM asaMdiddhaM, paDipuNNaM viyaM jiyaM / ayaMpiramaNuvviggaM, bhAsaM Nisira attavaM // chAyAnuvA : dRSTAM mitAM asaMdigdhAM pratipUrNAM vyaktAM jitAm / ajalpanazIlAmanudvignAM, bhASAM nisRjedAtmavAn // 365 = zaGghArtha :- attavaM = AtmAvAn sAdhu, AtmArthI muni diTTha dRSTa hejelI miyaM = parimita asaMdiddhaM = asaMdhigdha, saMdeha rahita paDipuNNaM pratipUrNa viyaM = pragaTa jiyaM = parithita, anubhavita ayaMpiraM = a4sthita, khaDaMjara rahita, atizayokti rahita, abhspanazIla aNuvviggaM = anudvigna bhAsaM = vayana, bhASAne Nisira niDAse, joTo. = bhAvArtha :- AtmArthI sAdhu ATha gue| yukta vayana jose - (1) dRSTa (2) parimita (3) asaMdigdha (4) pratipUrNa (4) spaSTa (5) anubhavita (7) asthita (8) anudvigna. 50 AyAra paNNattidharaM, diTThivAyamahijjagaM / vAyavikkhaliyaM NaccA, Na taM uvahase muNI //
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 chAyAnuvAda : AvAraprajJaptiyAM, dRSTivAvamathIyAnam / vAgviskhalitaM jJAtvA, na tamupahasenmuniH // zrI dazavaikAlika sUtra zabdArtha:- AvA pattidhara = AcAra ane prajJaptinA dhAraka vidhruivAya hinganuM dRSTivAdanA bhaNanAra evA sAdhune vAyavivavRttiya = vacanathI skhalita thayelAM khannA = jANIne teM teno La vahase = upahAsa kare nahi. = bhAvArtha :- AcAra tathA prajJapti(zrI bhagavatI sUtra)ne dhAraNa karanAra ane daSTivAdanA abhyAsI evA jJAnInI vANImAM kadAcit skhalanA thaI jAya, bhUla thaI jAya to muni tenI hAMsI na kare. NakkhattaM sumiNaM jogaM, NimittaM maMtabhesajaM / gihiNo taM Na Aikkhe, bhUyAhigaraNaM payaM // 51 chAyAnuvAda : nakSatra svapna yonuM, nimitta mannameSanam / gRhiNastannAcakSIta, bhUtAdhikaraNaM padam // = zabdArtha:- vavRtta = nakSatra sumiLa = svapna noI = vazIkaraNa Adi yoga gimitta nimittavidhA matamelA~ - maMtra ane auSadha Adi teM - prasiddha ayogya vAto zihino = gRhasthane 5 mAhe = na kahe, kAraNa ke e sarve bhUyAhizaLa pacaM = prANIonA adhikaraNanuM sthAna che arthAt jIvonI hiMsAnuM kAraNa che. bhAvArtha :- nakSatra vicAra, svapna phaLa, vazIkaraNAdi yoga, bhUta-bhAvi phala sUcaka nimitta, maMtra, auSadha-bheSaja Adi prANIonI hiMsAnA sthAna che. mATe muni A viSayomAM gRhasthone kaMIpaNa kathana kare nahIM. vivecana : prastuta pAMca gAthAomAM sAdhune mATe na bolavA yogya bhASAno niSedha tathA bolavA yogya bhASAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. anucchio na mAsekhkhA :- A padmAMzanA be rIte artha thAya che- (1) gurunA pUchyA vinA bole nahi (2) guru bolatA hoya to tenI vacce bole nahIM. vacce bolavAmAM asabhyatA ane avinaya thAya che. A gAthAnA pUrvArdhano saMpUrNa anvaya = bhAkSamALalsa aMtarA anuddhio na mAlekhkhA tema thAya che. pikimasa 5 vAkhkhA :- parokSamAM anyanA doSane pragaTa karavA, cADI--cugalI karavI. A paizunya nAmanuM aDhAra pApasthAna paikI caudamuM pApa che. teno munine AjIvana tyAga hoya che. paizunyathI dveSa,
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8 : AcAra praNidhi 37 IrSyA, ghRNA vagere durguNa vadhe che, pratyAkhyAnano bhaMga thAya che, verabhAvanI vRddhi thAya che ane pApakarmano baMdha thAya che. tethI sAdhu teno tyAga kare. mAyAmosa vivakhta :- kapaTapUrvaka jUThuM bolavuM, A sattaramuM pApa che. muni to saralatAnI mUrti hoya che tenA jIvanamAM sAmAnya asatya ke aMza mAtra mAyA paNa ayogya che. mAyA--muSAmAM to eka asatya pAchaLa aneka asatya temaja kapaTa prapaMca, chala, dhUrtatA, ThagAI vagere aneka dUSaNono samAveza thAya che. tethI munie tevA prapaMcono tyAga karavo joIe. appattiya nekha siyA... :- sAdhunI bhASA haMmezAM hitakArI ane parimita hovI joIe. anyane dveSa thAya ke karmabaMdhanuM kAraNa banatuM hoya, tevA prakArano vacana prayoga karavo, te sAdhuno AcAra nathI. tethI muni pUrNa viveka rAkhatAM tevA vacanono sarvayA sarvadA tyAga kare. vika niya... :- A gAghAmAM bhASAnA ATha guNonAM nAma che tenA artha A pramANe che- (6) vika - AtmArthI muni koI viSayamAM kalpanAthI, anumAnathI ke pramANa vinAnI sAMbhaLelI vAta na kare paraMtu AMkhe dekhI sAcI ghaTanA hoya tene paNa vicArapUrvaka sImita zabdomAM kahe; (2) niyaM - zrotA samajI zake te rIte sImita zabdomAM ja kathana karavuM bina jarUrI eka paNa zabda bolavo nahIM. eka be vAkyathI vAta samajAya jAya, temAM pAMca-dasa vAkyo ke maryAdA vinA bolatA ja rahevuM, e aparimita bhASA kahevAya che. (rU) akSaviddha = muni saMdeha rahita, cokkasa jANakArIpUrvaka bole. je viSayamAM spaSTa jANakArI na hoya, saMdeha hoya te viSayamAM mauna rahe athavA mane A viSayamAM khyAla nathI; tema satya vAta raju kare. (4) DipuLa = muni ati sakSipta ke adhUrA vAkya bole nahIM, na samajAya tevI ardhI vAta kare nahIM. paraMtu zAMtithI pUrA vAkya bole pUrI vAta kahe. je vAkyamAM kartA ane kriyA baMne hoya; vacana, puruSa, zabda joDaNI pada vagereno yathAyogya prayoga hoya tevA vAkyavALI bhASA pratipUrNa kahevAya che. kartA ke kriyApada vihIna vAkya pratipUrNa na kahevAya. (ba) viyaM = muni spaSTa bole, spaSTa uccAraNa kare, ati ghIre ke ati UMce avAje na bole; bhayathI, majAkathI ke mUrkhatAthI aspaSTa bolavAthI samajanArane bhrama thAya, khoTuM samajI le, arthano anartha thaI jAya; mATe muni potAno ke Agamano artha paramArtha spaSTa thAya, tevI yogya uccAraNa vALI vyakta = spaSTa bhASA bole. jemAM gaNagaNATa hoya tevI bhASA muni na bole. (6) ya = paricita ane anubhavita viSayamAM bole, jema dRSTa bhASAmAM AMkhe dekhelI ghaTanA vagerenuM kathana kare tema ahIM paNa pote sArI rIte samajelA jANelA ke anubhavelA viSayamAM ja bole, koIne preraNA ke mArgadarzana kare. (7) apiE - ajalpita. muni ati vAcalatA bharelA vacana na bole; krodha ke nArAjIthI bharelA hRdaye parezAna cittathI asaMbaddha pralApa ke bakavAsa karatAM paNa na bole paraMtu gaMbhIratA pUrvaka atizayokti ane vADaMbara rahita madhura bhASA bole. (8) aNuvii = muni udvegamAM, azAMtimAM,
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 368 | zrI dazavaikAlika sUtra utAvaLa ke gabharATathI saMkalpa vikalpamAM bebhAna thaIne vacana na bole. paraMtu cittane pUrNa pavitra zAMta rAkhI, samajI vicArI dhairyathI vAta kare. mArUM jaLasira avaM :- AtmavAna, AtmAne jeNe samajI lIdho che ane Atma kalyANanI sAdhanamAM je lIna che, te AtmArthI sAdhu ukta ATha guNa saMpanna bhASAnuM mukhathI uccAraNa kare. A rIte gAthA 49mAM zAstrakAre bhASA saMbaMdhI keTalIka sAvadhAnI sUcita karatAM alpa zabdomAM gaMbhIra rahasyono samAveza karyo che. mAthAra paUtti thaR... :- A gAthAmAM AcAra, prajJapti ane daSTivAda traNa zabdanA prayoga vaDe Adi madhya ane aMtanA kathanathI saMpUrNa zrutajJAnanuM kathana karyuM che. prathama aMga AcArAMga, madhyama aMga bhagavatI- vyAkhyAprajJapti ane aMtima daSTivAda bAramuM aMga che. sarva aMga Agamone temAM samAviSTa karatAM artha thAya che ke dvAdazAMgInA jANanAra. vAya viliyaM gaLyA ja naM 3varase muLa - munine mATe sAdhAraNa ke viziSTa koIpaNa vyaktino upahAsa karavo te karmabaMdhanuM kAraNa che. prastuta gAthAmAM sUtrakAre dvAdazAMgInA jANakAra muni ke anya koIpaNa muninI vacana skUlanA thAya to hAMsI karavAno niSedha karyo che. pUrNa jJAnanI prApti na thAya tyAM sudhI chadmastha dazAmAM koIpaNa vyakti game te kAraNe bhUla karI zake che. viziSTa vyakti paNa kyAreka upayoga zUnyatAe ke anya koIpaNa kAraNe bhUla kare to, temAM koI munie cittane caMcaLa banAvI Azcarya ke majAkano bhAva karavo yogya nathI. to sAmAnya mAnavanI bhUlane joIne hasavAnI vAta ja kyAM rahe? te uparAMta jJAnIjanonI ke zramaNonI hAMsI(upahAsa) karavAthI munine AzAtanAno doSa lAge, jJAnAvaraNIyAdi karmono baMdha thAya, jJAna levAnI pAtratA ghaTe; avinItatA, duSTatA, duHsAhasa ane uddeDatA vagere vadhe, AvA aneka doSone jANIne muni jJAnIjanonI bhUlano upahAsa na kare. MUtta na nori.... - sAdhu koIne paNa maMtra, taMtra Adi prayogano nirdeza na kare kAraNa ke te prakArano nirdeza koIne upakAraka ane koIne apakAraka banI zake che; koI jIvane upadravanuM kAraNa paNa banI jAya che. tethI sAdhu koI paNa prakAranI bhaviSyanI AgAhI Adi sUtrokta samasta niSiddha pravRttionuM AcaraNa kare nahIM. A rIte prastuta cAra gAthAothI samajAya che ke bhASAnI vizuddhi paNa AcAra prasidhinuM eka viziSTa amUlya aMga che. gau = nakSatra aThThAvIsa che. judA judA nakSatro sAthe caMdra, sUrya, graha AdinA yogonuM juduM juduM phaLa hoya che tenuM gaNita karIne nIkaLatA phalAdeza gRhasthone kahevA. sumi = svapnaphala. svapnanuM zubhAzubha phaLa batAvavuM. gori = vazIkaraNAdiyoga. amuka auSadhajaDIbUTI athavA khAdyapadArthanA saMyoganI vidhi; bIjAne vaza karavA mATe vazIkaraNa vidhi gRhasthane batAvavI.nimitta = bhUta, vartamAna ne
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 369 bhaviSya saMbaMdhI zubha-azubha phaLa darzAvanArI vidyA athavA jyotiSa vidyAnA AdhAre zubhAzubha phaLa gRhasthone batAvavA. temAM prazra phaLa, janma kuMDalI, hastarekhA vagere aneka kriyAo-vidhio hoya che. maMta = maMtra. A zabdanA be prakAre artha che.- (1) dareka dharmamAM potAnA iSTa devagurune je alpAkSarI zabdaprayoga dvArA sanmAna vaMdana namaskAra karavAmAM Ave tene maMtra kahevAya che. yathA-namaskAra maMtra gAyatrI maMtra vagere. (2) sAmAnya vizeSa koI paNa laukika prayojanathI alpAkSara, AdhAkSara ke saMkSiptAkSarovALA zabdano jApa karavAmAM Ave te paNa maMtra kahevAya che. maMtranI jema yaMtra ke taMtranI sAdhanA paNa hoya che, teno samAveza ahIM maMtra zabdamAM ja samajI levo joIe. AnupUrvInA koThA jevI AkRti kAgaLa ke tAmrapatra upara banAvI temAM akSara ke AMkaDA mUkIne je koSTaka taiyAra karAya tene yaMtra kahevAya che. cUrNa prayoga, dorA-dhAgA prayoga, lepa, aMjana vagere keTalAya prayogonI siddhi karAya te taMtra kahevAya che. aneka prakAranA tapa, japanA saMyoge siddha karAya tene vidyA kahevAya che. vidyAo nAnI-moTI ghaNA prakAranI hoya che. vidyAdharo pAse seMkaDo, hajAro vidyAo hoya che. teone keTalIya vidyAo to vArasAgata paNa prApta thAya che ane keTalIka vidyA sAdhanA karavAthI prApta thAya che. bIjI apekSAe devane siddha kare te maMtra ane devIne siddha kare te vidyA kahevAya che. esanaM :- A zabdathI auSadha-bheSaja baMnenuM grahaNa thAya che. eka padArthavALI davA auSadha kahevAya ane ghaNA dravyonA sumeLathI taiyAra karelI davA bheSaja (bhaSadha) kahevAya che. A prakAranI davAo gRhasthane batAvavI te sAdhu mATe doSarUpa che. tema karavAthI svAdhyAya dhyAnano nAza thAya che. gRhasthone potAnA karmavaza te anukULa pratikULa koIpaNa rIte pariName che ane sAdhu mATe te baMne avasthAo Apatti bharelI hoya che, mATe vaidyaka vRtti karavI saMyama sAdhanAne yogya nathI. mUhiraNa:- bhUta zabda ahIM badhA prANIono vAcaka che. gAthA-pa1mAM niSiddha sarva pravRttiomAM pahelAM ke pachI prANIonI hiMsA, AraMbha, samAraMbha ke pApa pravRttionuM anumodana thAya che mATe te pravRttio bhUtAdhikaraNI = jIva hiMsAkArI pravRttio che. gAthAmAM nakSatra Adi cha kriyAonA sUcaka cha pada che, mATe A aMtima hetusUcaka bhUtAdhikaraNa zabda sAthe pada zabda joDI te pravRttione bhUtAdhikaraNa pada kahyuM che. brahmacarya saMyama :| aNNaTuM pagaDaM layaNaM, bhaejja sayaNAsaNaM / uccArabhUmisaMpaNNaM, itthIpasuvivajjiyaM // chAyAnuvAdaH artha pravRtta nayanaM, manet zayanAsanam uccArabhUmisampanna, strIpazuvivarjitam // zabdArtha - M6 jaina sAdhusivAya, anyane mATe, gRhastho mATe pAuM banAveluMngArabhUmipavi = uccAra bhUmiyukta sthapasuvivazvayaM = strI ane pazuothI rahita tathA = sthAna, makAna,
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra = upAzraya sayaNAsaNaM = zayyA-suvA mATe pATa, Asana- jesavA bhATe jAbheha vagere bhaejja = sevana 52. bhAvArtha:- muni strI ane pazuthI rahita, mala-mUtra visarjananI bhUmithI yukta, gRhasthone mATe banelA bhaDAna, pATa, jAbhe khAhino upayoga re. 390 vivittA ya bhave sejjA, NArINaM Na lave kahaM / gihisaMthavaM Na kujjA, kujjA sAhUhiM saMthavaM // chAyAnuvA : viviktA ca bhavecchayyA, nArINAM na lapetkathAm / gRhisaMstavaM na kuryAt, kuryAtsAdhubhiH saMstavam // AGEArtha :- sijjA = The upAzraya vivittA = kheDAMta sthAna, soDonA vasavArathI rahita, soDonA gamanAgamanathI rahita bhave = hoya ya = to tyAM kheDADI rahI NArINaM = strIsonI madhyamAM kahaM : 'thAvArtA Na lave = na De gihisaMthavaM gRhasthono pariyaya Na kujjA = 1 52; sAhUhiM : sAdhuo sAthai saMthavaM = saMstava, pazyiya kujjA = 52. = = bhAvArtha:- brahmacaryanI samAdhi mATe brahmacArI sAdhu (1) strI AdithI rahita sthAna--upAzrayamAM rahe (2) strIo sAthe vAto kare nahIM ke strIo saMbaMdhI citAkarSaka vAto kare nahIM (3) gRhasthono vadhAre paricaya kare nahIM arthAt tenA ghare vadhAre gamanAgamana kare nahIM; saMyamI munio sAthe UThe, bese, saMparka hare, svAdhyAya khAhi re. 54 jahA kukkuDapoyassa, NiccaM kulalao bhayaM / evaM khu baMbhayArissa, itthIviggahao bhayaM // chAyAnuvA : yathA kukkuTapotasya nityaM kulalato bhayam / evaM khu brahmacAriNaH, strIvigrahato bhayam // AGEArtha :- jahA = 4bha kukkuDapoyassa = DuDAnA ayyAne NiccaM = haMmezAM kulalao jisADIthI bhayaM = bhaya rahe che evaM = se prabhAze khu = nizcayathI baMbhayArissa = brahmayArI puruSane itthIviggahao = strInA zarIrathI bhayaM = bhaya rahe che. = bhAvArtha:- jema kukaDAnA baccAne haMmezAM bilADIthI bhaya hoya che te ja pramANe brahmacArIne strInA dehathI bhaya rahe che.[temaja brahmacAriNI sAdhvI mATe puruSa zarIra saMbaMdhI kathana samajavuM.] cittabhittiM Na NijjhAe, NAriM vA sualaMkiyaM / 55 bhakkharaM piva daTThUNaM, diTThi paDisamAhare //
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 371 chAyAnuvAdaH vinramatta niSNAta, nA vA svatAm bhAskaramiva dRSTvA, dRSTi pratisamAharet // zabdArtha-vitta = strInA citrathI citrita divAlane suAviyaM = vastra ane AbhUSaNothI bhUSita natti = strIne ja bApa = sAdhu kadI na jue majakura jiva = sUryanI samAna tU = jotAveMta vi6i = daSTine pakinAre = pAchI haTAvI le. bhAvArtha - muni strInA citrothI citrita divAlane ke AbhUSaNothI susajjita strIne ekITase jue nahIM, tenA upara kyAreka daSTi paDe topaNa jema sUryanI sAme daSTi paDatA tarata ja te pAchI vaLI jAya che, tema strIne jotAveMta daSTine pAchI kheMcI le. ___ hatthapAyapaDicchiNNaM, kaNNaNAsavigappiyaM / 56 avi vAsasayaM NAriM, baMbhayArI vivajjae // chAyAnuvAda: tApraticchinna, nAsAvittAt api varSazatAM nArI, brahmacArI vivarjayet // zabdArtha - gaMbhIrI = brahmacArI sAdhu sthapApaDiskivi = jenA hAtha, paga chedana karyA hoya vAgavikhavuM = jenA kAna, nAka kApelA hoya vAlathe va = je so varSanI pUrNa AyuvALI vRddhA hoya pAri = tevI strInAM saMsargathI paNa vivAda = dUra rahe. bhAvArtha:- jenA hAtha ane paga chedAI gayelA hoya, kAna ane nAka kapAI gayA hoya ke vikRta thaI gayA hoya tathA je so varSanI thaI gaI hoya, tevI vRddhA nArIno paNa brahmacArI sAdhaka saMsarga kare nahIM. arthAt ati paricaya ke sAthe nivAsa kare nahIM. vibhUsA itthIsaMsaggo, paNIyaM rasabhoyaNaM / Narassattagavesissa, visaM tAlauDaM jahA // chAyAnuvAdaH vibhUSA strI , praNIta rasamonanam | narasyAtmagaveSiNaH, viSaM tAlapuTaM yathA // zabdArtha - mattAvali = Atmazodhaka raksa = manuSyane vibhUlI = zarIranI zobhA, sajAvaTa lhIlaso = strIno saMsargIyaramoyay = ghI AdithI praNIta thayelA rasIlA snigdha bhojana tA36 visa naha = tAlapuTa nAmanA viSanI samAna che. bhAvArtha- brahmacArI AtmagaveSI sAdhakane mATe zarIranI vibhUSA, strIno saMparka ane balavardhaka rasavaMtA
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 bhojana te sarve tAlapuTa nAmanA jhera samAna che. 58 aMgapaccaMgasaMThANaM, cArullaviyapehiyaM / itthINaM taM Na NijjhAe, kAmarAgavivaDDhaNaM // chAyAnuvA: : aGgapratyaGgasaMsthAnaM, cArullapitaprekSitam / strINAM tanna nidhyAyet, kAmarAgavivarddhanam // AGEArtha :- itthINaM = strIonA aMgapaccaMgasaMThANaM = aMga tathA upAMgonI khaTTatikhone cArulla- viyapehiyaM = manohara vayana ane saumya nirIkSazo-TAkSone Na NijjhAe = brahmayArI 'dyApi na bhukhe kAmarAgavivaDDhaNaM = amarAgane vadhAranAra che. bhAvArtha:- strIonAM aMga upAMgonA AkAra, madhura vacana ane mohaka daSTi e kAmarAga-manovikArane vadhAravAnA nimittarUpa che; sAdhaka tene nihALe nahIM. 59 zrI dazavaikAlika sUtra visaesu maNuNNesu, pemaM NAbhiNivesae / aNiccaM tesiM viNNAya, pariNAmaM poggalANa ya // chAyAnuvA : viSayeSu manojJeSu, prema nAbhinivezayet / anityaM teSAM vijJAya, pariNAmaM pudgalAnAM ca // AGEArthaH- tesiM= te puggalANaM = puchgasonA pariNAmaM pariNAma ne aNiccaM - anitya viNNAya = bhaeIne maNuNNesu = bhanojJa visaesu = viSayobhAM pemaM= rAgabhAva NAbhiNivesae - sthApana na pure. = bhAvArthaH- manojJa indriya viSayono ke strInA rUpono saMyoga thatAM brahmacArI muni tene pudgala pariNAmI ane anitya svabhAvI samajIne, vicArIne te padArtho prati rAgabhAva na kare, citane AkarSita na kare. 60 chAyAnuvA6 : pudgalAnAM pariNAmaM, teSAM jJAtvA yathAtathA / vinItatRSNo viharet, zItIbhUtena cAtmanA // poggalANaM pariNAmaM, tesiM NaccA jahA tahA / viNIyataNho vihare, sIIbhUeNa appaNA // = zaGEArtha :- tesiM= te parivartana zIla poggalANaM puchgasonA pariNAmaM parizAbhane jahAtahA = = yathAvat-Thebha che tebha NaccA = bhazIne viNIyataNho = manojJa viSayonI tRSNAthI rahita sIIbhUe Na appaNA = vissyaarsse| DutUrasathI zAMta mAnasavANA thardhane vihare = viyarA re. =
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi [ 373 ] bhAvArtha:- muni paugalika padArthonA pariNAmane yathArtharUpe jANIne, manojJa Indriya viSayo ke rUponI tRSNA-lAlasAthI rahita thaIne; viSayAkarSaNa rahita zAMta-prazAMta mAnasavALA arthAt brahmacaryanI paripUrNa samAdhithI yukta mAnasavALA banIne saMyama dharmamAM vicare. vivecana : prastuta gAthAomAM sAdhaka mATe brahmacarya samAdhi viSayaka keTalAka amUlA mUla-maMtro darzAvyA che ke je pratyeka sAdhakane jIvanamAM kSaNe kSaNe ane paLa-paLe yAda karavA lAyaka che temaja AcaraNamAM utArI saMyamano sAco AnaMda prApta karavA lAyaka che. aUpakuM paDuM.. - sAdhaka je sthAnamAM nivAsa kare te sthAna saMyama sAdhanAmAM ke brahmacarya samAdhimAM bAdhaka na bane tevuM hovuM joIe. sUtrakAre tenA mATe traNa vizeSaNano prayoga karyo che- (1) avu6 59 = sAdhuthI anya eTale gRhastha ke anya koI paNa vyakti ke samUha, saMgha mATe je makAnanuM nirmANa thayuM hoya evA makAnamAM munine rahevAthI AdhAkarmI ke audezika doSa lAge nahIM. (2) 3ngAra bhUmi saMpavi - saMyamAcAramAM pAMcamI pariSThApanA samiti mATe A vidhAna che. sAdhune je sthAna rahevAnuM hoya, te sthAnanI AsapAsamAM vaDInIta ane laghunIta(maLa-mUtra) paraThavAnI nirdoSa bhUmi hovI jarUrI che. paraThavAnI kriyA zarIranI anivArya kriyA che. jo sAdhunuM sthAna tathA prakAranI vyavasthA saMpanna na hoya to sarva sAdhuo muMjhavaNano anubhava kare, te uparAMta nirdoSa bhUminA abhAvamAM jIva virAdhanA loka niMdA ane zAsananI laghutA thAya che. tethI sAdhunuM sthAna paraThavAnI bhUmiyukta hovuM joIe. mATe sAdhu svayaM AvI paraThavAnI yogya bhUmi yukta makAnamAM rahevAno viveka rAkhe ane zramaNopAsakone paNa tenA saMvara sAmAyika pauSadha AdinI suvidhA mATe temaja zrAvikAo mATe evA yogya sthAna hovAnI AvazyakatA samajAve ane kevI rIte viveka sAcavavo tenuM yogya mArgadarzana Ape. (3) 0i pazu viniH -gRhatyAgI muni svecchAe ane vairAgya pUrNa samajathI jIvana paryaMta mATe pAMca mahAvrata svIkAra kare che. tema chatAM mohanIya karmanI dareka prakRti tophAnI hoya che, te kAraNe samakitanI surakSA mATe, kaSAyothI dUra rahevA mATe ane veda mohanA udayamAM sAvadhAna rahevA mATe anaMtajJAnIoe jJAnathI jANI sAdhakonI hita surakSA mATe ghaNA niyamo-upaniyamonI saMkalanA karI che. A ja rIte prastuta nava gAthAomAM aneka pAsAothI brahmacarya sAdhanAnI nirAbAdha saphalatA mATe sUcano che temAM A prathama sUcana che ke rAta-divasa jyAM munine rahevAnuM che tyAM strIo ke gAya, bheMsa Adi pazuono nivAsa na hoya paraMtu tenAthI rahita sthAna hoya tema dhyAna rAkhavAnuM hoya che. temaja sAdhvIo mATe puruSono ke pADA, baLada vagereno nivAsa na hoya paraMtu tenAthI rahita sthAna hoya tema dhyAna rAkhavAnuM hoya che. nAri ja na :- sAdhu strIo sAthe vArtAlApa na kare ane strIo saMbaMdhI kathA vArtA na kare, strIsaMganI jema strIkathA paNa rAgavardhaka che; veda mohane udIpita kare che; strIkathAno tyAga te brahmacaryanI
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 zrI dazavaikAlika sUtra bIjI vADa che. phathI vinaho mayaM :- brahmacaryanI samAdhine bhaMga karanAra kAraNa be prakAranA che- (1) mUlakAraNa veda mohanIya karmano udaya che ane nimitta kAraNa strI zarIra Adi aneka che. mUlakAraNane nimitta kAraNa sahAyaka hoya che. mUlakAraNa rUpa mohakarmanA udayane nimitta kAraNa zarIranA abhAvamAM viphala thavuM paDe che, jyAre mUla kAraNane rokavuM mAnavane azakya hoya tyAre tene nimitta kAraNathI bacavAno ja upAya rahe che. vyaktine veda mohanIyakarmano udaya kyAre maMda thAya, kyAre tIvra thAya te na to vyaktinA hAthamAM che ke na jJAnInA hAthamAM che; jyAre nimitta kAraNothI dUra rahevuM, bacavuM e to sAdhakanA prayatnAdhIna che, icchAne AdhIna che. A kAraNe nimitta kAraNothI bacavAnA AgamomAM vividha prakAre, vividha mArgadarzana Apela che. prastuta nava gAthAomAM paNa aneka mArgadarzana che, temAM A gAthAmAM strI zarIranuM kathana sadRSTAMta karyuM che. kharekhara strI zarIra upalakSaNa che, sAdhu puruSa mATe strI zarIra ane sAdhvI strI mATe puruSa zarIra brahmacaryanI samAdhi mATe nimitta rUpa bhayakArI che. veda mohanA udayano humalo kyAre thAya tenI ajANatAne kAraNe sAdhakane sadA vijAtIya zarIrathI sAvadhAna rahevAnuM ja che. jaina dharmAcAranA siddhAMto anekAMtika ane sarvajJonA anubhave yojAyela che. ahIM sAdhakane sAvadhAna karavA mATe jJAna saMskAra ane vairAgyanA saMskAra che paraMtu ghRNA ke tiraskAranA bhAva nathI. jaina sAdhu ke AcArya saMpUrNa sAdhvI samAjanuM uttaradAyitva paNa nibhAve che. striyothI sAdhu ane puruSothI sAdhvI gocarI vyAkhyAna Adino parahejamaya vyavahAra karatA nathI, sahaja bhAve svIkAre che. sAdhu-sAdhvI paraspara AgamanI vAcaNI le ane de che. keTalAya sevA prasaMgone paNa ekabIjA paraspara nibhAvI zake che. tema chatAM maryAdA, viveka ane sAvadhAnI mATe upadeza zikSAo ane mArgadarzana prastuta gAthAomAM ane anyatra paNa che ja. to samajavAnuM e rahyuM ke sAdhu-sAdhvI parasparanA zarIrathI sAvadhAna rahe paraMtu dhRNA / ke dveSa sudhI na pahoMce paraMtu madhyama mArgamAM rahe arthAt Agama sammata jarUrI saMjogo sivAya eka bIjAthI svataMtra rahI potapotAnI sAdhanAmAM sthita rahe. ahIM daSTAMta bilADI ane kUkaDAnA baccAnuM ApyuM che te ekadezIya che. bilADIthI kUkaDAnA baccAnuM jIvana jokhamamAM rahe che tema strI puruSanI parasparanI najadIkatAmAM brahmacarya ke saMyama jIvana jokhamamAM rahe che; eTaluM ja samajavAnuM che. daSTAMtamAM bIjA aneka pAsAo hoya che te sarva apekSita hotA nathI. bilADInI hiMsaka vRtti, krUratA kUkaDAnA baccA mATe prANanAzaka che paraMtu strI puruSanA zarIra paraspara mananI caMcalatAnA nimitta mAtra che ane te baMnenA saMyama jIvananI jokhama bharelI sthitinI samAnatA che. vittamitti 5 jinnAr :- A paMcAvanamI gAthAmAM brahmacaryanI samAdhi mATe cakSuindriya saMyamane prAdhAnya Apela che. mahattvanI vAta to temAM Apela sUryanA dRSTAMtanI che. AvuM kriyAnvita(prekTIkala) dRSTAMta zodhatAM paNa maLavuM muzkela che. koIpaNa vyaktinI daSTi koI kAraNathI kyAre ya sUrya sAme thaI jAya to tyAM tenI sthiratA rahetI ja nathI. A vAtane nAnakaDo bAlaka paNa samajI zake che, anubhavI zake che. jyAre daSTAMta sahaja sugama che to tenAthI lakSyane samajavuM paNa ati sugama thaI jAya che. tAtparya e che
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8 : AcAra praNidhi brahmacaryanA sAdhake parasparanA citra ke alaMkRta zarIra para kyAre ya koI sthAne najara paDatAM ja eka kSaNano paNa vilaMba karyA vinA avilaMba cakSunI dizA palaTI ja levI joIe. pachI te dizA nIcI hoya ke anya koI vastu para hoya. jema sUrya para daSTi bIjI kSaNe na ja Take temaja A viSayamAM paNa zAstrAjJAne yAda rAkhI sAdhakane vartana karavAnuM atyAvazyaka che. tAtparya e che ke kyAre ya sAdhu-sAdhvI ekITaze parasparanA vijAtIya zarIrane ke tenA aMgone jue nahIM. 375 hathapAya piiLa :- svarUpavAna ane zrRMgArita zarIra mohodayanuM preraka nimitta bane che. paraMtu jyAre prabala mohano udaya hoya tyAre surUpa kurUpa vagere koI avasthAo bAdhaka thatI nathI. te samaya pratipakSI-liMgInA zarIrathI ja dUra rahevAnuM hoya che ane nimitta na maLatAM mohodayanuM tophAna svataH samaya vItatAM parivartana pAmI jAya che. kAraNa ke tIvra udaya karmanI paNa prAyaH sImita sthiti hoya che, jema ke vAvAjhoDAno samaya. mATe chappanamI gAthAmAM kathita zikSAne ahIM puSTa karatAM kahyuM che ke vikRtAMga strInA zarIrathI paNa puruSa sAdhake dUra rahevuM joIe. vimUlA sthi saMto - A gAthAmAM brahmacArIne sAvadhAna rahevAnA traNa nimitta kAraNonuM ekI sAthe saMkalana karI te traNeyathI ati satarka rahevAnI preraNA mATe te prasaMgone tAlapuTa viSanI upamA ApI che. tethI sahaja spaSTa thAya ke zAstrakAre sAdhakane traNa cIjathI sAvadhAna rahevA mATe keTalo mahattvapUrNa bhAra Apyo che. (1) vibhUSA- zarIranI vibhUSA, zobhA zaNagAra potAnA mohadayanuM, anyanA AkarSaNanuM tathA anyanA vedodayamAM nimitta banI zake che. tethI brahmacArI sAdhake teno sarvathA tyAga karavo joie. (2) strI saMsarga zabdathI sAdhu-sAdhvI baMne mATe paraspara vijAtIya saMsarga samajavAnuM che tema chatAM saMsargano artha vijAtIya ati saMparka che. sAdhu-sAdhvIne AgamanI jeTalI viziSTa AjJA che tenAthI vadhAre paraspara vijAtIya liMgavALAo sAthe besavuM, rahevuM, vicaravuM, vAto karavI vagere tyAjya che. vijAtIya gRhasthono ati saMparka--saMsarga paNa tyAjya che; tema chatAM jinazAsana prabhAvanArthe sImita samaye sAmUhika rUpe ja te yogya hoya che. ekalA strI ke puruSa sAthe be besavuM ke vArtAlApa karavo yogya na gaNAya. AgamanA A mArgadarzanane dhyAnamAM rAkhavAthI strI saMsarga nAmaka tAlapuTa viSanI upamAvALA nimittathI sAdhaka surakSita rahI zake che. (3) praNIta bhojana- ghI Adi vigayayukta, gariSTa, balavardhaka bhojanane praNIta bhojana kahe che. praNIta bhojana viSaya vAsanAne uttejita kare che. sarva IndriyonA vijaya mATe hendriya saMyama atyaMta Avazyaka che. sAdhu jIvanamAM anya IndriyonA poSaNa karatAM rasanendriyanA poSaNanA nimitto adhika maLe che. sAdhune aneka saMpanna gharomAM rasavaMtA AhAra pANI sulabha hoya che. paraMtu sAdhue potAnI vRttine saMyamita rAkhI, potAnA lakSyane najara samakSa rAkhIne saMyamI jIvananA niyamAnusAra sAtvika ane maryAdita AhAra levo joIe.
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 376] zrI dazavaikAlika sUtra parasparAvasilsa :- A zabda sAdhaka mATe prayukta thayo che. AtmAnI gaveSaNA karanArano matabala che- Atma svarUpane prApta karavAnI sAdhanA karanAra, AtmArthI sAdhaka, mokSArthI sAdhaka, narasa zabdathI strI- puruSa ke sAdhu-sAdhvI sarva manuSyonuM grahaNa che. tAtparya e che ke saMyama sAdhaka AtmAo mATe teonI brahmacaryanI samAdhimAM A traNa tattvothI bAdhAo utpanna thavAnI pUrepUrI zakyatA rahe che. mATe AtmArthI muni vibhUSA, strI saMsarga ane praNIta rasa bhojanano pUrNa viveka rAkhe. te pravRttione saMyama nAzaka viSa tulya samaje, avadhAre. pApannA .. - A aThThAvanamI gAthAmAM cakSurindriya saMyamane Azraya karIne strIonA hAtha, paga, mukha, nAka, AMkho, jaMghA, peTa, pITha, mastaka, vALa, stana vagere aMga pratyaMga tathA tenA vaLAMko ane teonuM bolavuM, cAlavuM, jovuM vagerenA suMdara DhaMgane ekITase dekhavAno spaSTa niSedha che ane A sarva vRttione kAmarAga vardhaka eTale vikArI mAnasanI utpattinA nimittaka kahyA che. mATe brahmacArI sAdhaka strI ke sAdhvInA nikaTa saMyoga samaye A prakAranA mAnasika kutUhalane utpanna thavA de nahIM paraMtu potAnA Atma lakSyamAM ja lIna rahe ane kyAreka caMcala ghoDAnI upamAvALA manamAM AvuM kutUhala utpanna thavA lAge ke tarata ja zrutajJAnanI lagAma = Agama upadezanA ke Adeza-saMdezanA A vAkyothI tene vaza karI le. AgamanA te vAkyo A pramANe che- (1) barakara jiva radU, viEi kalIda (2) visaM tatta6 nahIM; (3) sthi viho ma; (4) vesu no himuve tibaM, atiya pAva re vaNA (34.-32); () no vahIluM necchA ! (uttarA.-8); (6) mUyA 3tthiro (uttara.-2); (7) kha va tAvaLa vistAra dAsa, ja gaMjaya jaya diye vA ! (uttara.-32) ItyAdi zrata dorI rUpI aneka prakAranI lagAmone sAdhaka mana rUpI caMcala ghoDA mATe taiyAra rAkhe. A rIte strI saMbaMdhI cakSu saMyamamAM sAvadhAna rahe. ahIM varNita sAdhu mATenI A sarva sUcanA zikSAo sAdhvI mATe puruSanI apekSAe samajavI arthAt teo puruSanA aMgopAMga, hAvabhAva vagere vRttio mATe pUrNa rIte cakSuIndriya saMyama rAkhe ane mananI caMcalatA rokavA mATe lagAma rU5 upara sUcita sarva upadeza vAkyone puruSathI saMbaMdhita karI mana para aMkuza rAkhe; puruSa pratyAkarSaNathI virakta rahe. rAkSasa, kIcaDa, tAlapuTa viSa vagere sarva upamAone puruSa lakSita karI AtmAne tarUpe pariNata karI cakSurendriyanI samAdhimAM ane potAnA zIla samAdhimAM jAgaruka rahe, sthira rahe, lIna rahe. jenA pariNAma - 59-60 be gAthAomAM zAstrakAre manojJa strI viSayone pudgalamaya kahI te pudgalone parivartanazIla darzAvyA che. jyAre pratyeka paugalika padArtha kSaNika, anitya che; kSaNe kSaNe temAM parivartana thayA ja kare che. je Aje suMdara dekhAya te kAle asuMdara thaI jAya ane asuMdara punaH suMdara banI jAya che. padArtha mAtranA A baMne pAsAne yathArtharUpe jANIne sAdhu sAdhvI tenA pralobhanamAM na phasAya, tenI AkAMkSAothI, tRSNAothI manane dUra karI, vijAtIya strI saMbaMdhI tRSNAothI rahita banI, manane vikArabhAva caMcala bhAvothI zAMta-prazAMta banAvI le. ahIM AtmA zabdacittavRtti mATe che, tethI AtmAne eTale te vikArI cittavRttine parama zAMta, sahaja zAMta, zItalIbhUta karavAnI prabala preraNA che.
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8: AcAra prasiddhi 377. zraddhAnuM sAtatya : jAe saddhAe NikkhaMto, pariyAyaTThANamuttamaM / tameva aNupAlejjA, guNe Ayariyasammae // chAyAnuvAdaH yathA zraddhA nittA , paryAvasthAnamuttamam tAmevAnupAlayet, guNAn AcAryasammatAn // zabdArtha - bApa = je sApa = zraddhAthI, vairAgyabhAvathI zivaMta = saMsArathI nIkaLyo che 3ttama pradhAnapariyAvAI - paryAya sthAna-zramaNapada prApta karyuM che tameva = te ja gAriyA = AcAryane bahu saMmata guNomAM rahI zraddhApUrvaka anupAnA = niraMtara pAlana kare. bhAvArtha- bhikSu je vairAgyabhAvathI potAnA gharane choDIne uttama pravrajyA sthAnane pAmyA che, te ja zraddhA ane daDha vairAgyathI mahApuruSoe batAvelA saMyama saMbaMdhI samasta uttama guNonuM jIvanaparyata pAlana karatA ja rahe. vivecana : - A gALAmAM sAdhakane zraddhA zabdathI potAnA maulika vairAgyane akhaMDita rAkhavAnuM sUcana karyuM che. je zraddhA utsAha ane utkRSTatama vairAgyathI sAdhake ghara parivArane choDI saMyama mArgano svIkAra karyo che te ja zraddhAne jIvana paryata jALavI rAkhavI jarUrI hoya che. sutrakAre AcAra prasiddhi mATe vividha hitazikSAo ApyA pachI A eka ja gAthAmAM sarvazikSAo mATe sArabhUta viSayanuM kathana karIne viSayanuM samApana karyuM che. saMyamI jIvanano prAraMbhika utsAha, vegavaMto vairAgya bhAva jo yathAvat rahe to te sAdhakane mATe pratyeka zAstrAjJA, hitazikSAnuM pAlana sahaja banI jAya che. paraMtu jyAre vairAgyabhAvamAM nyUnatA AvI jAya tyAre ja sarva hita zikSAonI kharI jarUra paDe che, tAtparya e che ke guru Adi dvArA apAyelI hitazikSA kevaLa aMguli nirdeza karI zake che, sanmArgadarzana karAvI zake, sanmArgadarzana karAvI zake. paraMtu te mArge gamana to sAdhake svayaM karavuM paDe che. sAdhanA mArgamAM aMtima sarva javAbadArI sAdhakanI svayaMnI ja rahe che. sAdhaka svayaM potAnA zraddhA ane vairAgya bhAvone sthira rAkhIne uttama guNonI ArAdhanA kare. A kAraNe zAstrakAre sAdhakane potAnA pratijJA samayano dhyAna dorI saMkSiptamAM sAvadhAna karyA che. arthAt AcAra praNidhi rUpa saMyamane prApta karelA sAdhakane pUrva gAthAomAM dhyAna rAkhavAnI badhI vAto kahIne A gAthAmAM sarva javAbadArI pAchI tenA upara ja mUkI dIdhI che ke potAnA mUla vairAgyane sthira
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 378 | zrI dazavaikAlika sUtra rANIne guNe Ayariyasammae = zAstra sammata sarva gumA sthira 29 arthAt tenA akSarasa pAlanamA dattacitta rahe. saddhAe :-dharmamA mAha2, bhananA vizuddha pariNAma ane saMyamanI mAgI. Atma syAnI sAdhanA mATe je AsthA ane tIvra manobhAva hoya che, tene zraddhA kahe che. GusaMhAra : AdhAra pratidhinuM : tavaM cimaM saMjamajogayaM ca, sajjhAyajogaM ca sayA ahiTThae / 62 sUre va seNAi samattamAuhe, alamappaNo hoi alaM paresiM // chAyAnuvAI : tapazvedaM saMyamayogaM ca, svAdhyAyayogaM ca sadA'dhiSThet / zUra iva senayA samAptAyudhaH, alamAtmane bhavatyalaM pareSAm // AGEArtha :- seNAi = senAthA gherAyeA samattamAuhe = saMpUrNa zastrAstrovANA sUre va = zUravIra puruSanI samAna imaM = sUtrota tavaM = ta5 saMjamajogayaM = saMyama yogane, ta5 saMyamanA niyamopaniyamone sajjhAyajogaM = svAdhyAya yogane sayA = sahA ahiTThae = paa29|| 43, svI12 73,tabhA adhiSThita sthita thAya appaNo = potAnI rakSA 42vAmA alaM = samartha hoi = Doya cha paresiM = anya zatrumone vAmAM alaM = samartha Doya che. 63 bhAvArtha:- pUrva gAthAomAM darzAvelA tapa, saMyama-yoga ane svAdhyAya yogamAM sadA pravRtta muni senAthI parivata ane zastrathI susajjita vIra puruSanI jema sva-paranI Atma rakSA karavAmAM samartha bane che. Atma kalyANa sAdhavAmAM saphaLa thAya che. sajjhAya sajjhANarayassa tAiNo, apAvabhAvassa tave rayassa / visujjhai jaM si malaM purekaDaM, samIriyaM ruppamalaM va joiNA // chAyAnuvAda : svAdhyAyasaddhyAnaratasya tAyino, apApabhAvasya tapasi ratasya / vizudyate yattasya malaM purAkRtaM, samIritaM rUpyamalamiva jyotiSA // zArtha:- sajjhAyasajjhANarayassa = svAdhyAya bhane sadhyAnamA anu27 tAiNo = 45vanimaya 21 apAvabhAvassa = pApathI 2lita bhAvAtave = ta5mA rayassa = anu27 si = // pUrva zuviziSTa sAdhunA ja= he purekaDaM = pUrva4nma kRta, pUrvabhavamA rAyedA malaM = bhamaNa joiNA = anivaDe samIriyaM = (2 42rAyeA ruppamalaM va = yAMhI mevanI samAna visujjhai = vizuddha thAya che.
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8 : AcAra praNidhi 379 bhAvArtha:- svAdhyAya ane sad dhyAnamAM anurakta SaDajIvanikAya jIvonA rakSaka, tapazcaryAmAM tallIna tathA niSpApa jIvana jIvanAra sAdhakanuM pUrvakAlIna pApakarma agnithI dUra thayelA cAMdInA melanI jema vizuddha thAya che. 64 setArise dukkhasahe jiiMdie, sueNa jutte amame akiMcaNe / virAyai kammaghaNammi avagae, kasiNabbhapuDAvagame va caMdime // ||tti nemi // chAyAnuvAda : sa tAdazo duHso bitendriyaH, tena yuvantoDamamo'vizvanaH / virAjate karmaghane'pagate, kRtsnAbhrapuTAvagame iva candramAH // iti bravImi // zabdArtha:-tAriNe= pUrvokta guNavALA tulasaMhe- parISahone sahana karanAra biphalip= indriyone jItanAra suLa nutte = zrutathI yukta mame = mamatva bhAvathI rahita aviLe = parigrahathI rahita sa - te sAdhu janmavaLammi = karmarUpa zyAma vAdaLAothI avagaN = dUra thatAM zikha puDAvAme = saMpUrNa abhra paTalathI mukta thaI javA para pavimA va = caMdramAnI samAna virAyaS = zobhA pAme che. = bhAvArtha:- pUrva kathita(kSamA dayAdi) guNone dhAraNa karanAra, anukULa pratikUla sarva pariSahone samabhAve sahana karanAra, zrutajJAnathI yukta, jitendriya, nirmamatvI tathA aparigrahI sAdhu, jema saMpUrNa vAdaLAo dUra thavAthI caMdra zobhe tema karmarUpa vAdaLAo dUra thatAM zobhAne pAme che. vivecana : prastuta traNa gAthAomAM AcAra praNidhinI saphaLa sAdhanA karanAranA suphaLane pradarzita karyuM che. sUtrakAre traNa gAthAmAM traNa upamAthI AcAra praNidhinI ane tenA sAdhakanI mahattAne pradarzita karI che. sure va meLApha samattamAhe... :- jema zUravIra yoddhA pAse samasta zastro hoya ane paripUrNa senA hoya to te vijayazrIne pAme che. temaja AcAra praNidhinA ArAdhaka muni sahanazIla, jitendriya, zAstrajJa, dravya bhAva parigrahathI mukta nirigrahI ane AtmaguNo rUpa zastrothI susajja hoya che, te saMgrAma svayaMne ekAkIpaNe karavAno hoya che. tethI temAM bAhya senAnI jarUra nathI. A rIte AtmaguNothI susajja ane sadA jAgRta sAdhaka karma saMgrAmamAM vijayI bane che. vimukhmad nazi mAM pure OM... :- jema cAMdIno mela agnimAM tapI--tapIne nAza pAme tyAre cAMdI vizuddha bane che, temaja AcAra praNidhino sAdhaka svAdhyAya, tapa ane saMyama rUpa bhAva agnimAM
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 ] zrI dazavaikAlika sUtra karmono nAza karIne AtmAne vizuddha banAve che. viratha6 --SAni avA .:- AtmA svayaM caMdranI samAna zItala, zAMta ane svaprakAzI (svavikAsI) hoya che. tema chatAM anAdi kAlIna karmarUpa vAdaLAthI tenI sAthe rahI tenA Atma guNo DhaMkAI gayA che. paraMtu jyAre sAdhaka AtmA AcAra prasidhine prApta kare, tyAre pAmI tenA guNonA pracaMDa pavanathI karma vAdaLA dUra thaI jAya che ane AtmA sva svabhAvarUpa kevalajJAnanA prakAzane prakaTa kare che; aMte AyuSya Adi aghAti karbhAzane paNa dUra karI lokogre(lokanA mastaka sthAne) birAjamAna thaI suzobhita thAya che. A rIte traNa dAMtomAM karmone kramazaH zatrusenA, mela ane vAdaLAonA rUpamAM darzAvI eka daSTAMtamAM karmone parAsta karavAnuM, bIjAmAM karmono nAza karavAnuM ke bALavAnuM ane trIjAmAM karmone sahaja AtmAthI dUra thaI jatAM karmonuM citra AlekhyuM che. saMkSepamAM AcAra prasidhinA dhAraka sAdhu sarvakarmano kSaya karI aMtima lakSya-mokSagatine prApta kare che. - paramArtha : AcAra kriyArUpa hoya che. te mananA vicArothI, vacananA uccArothI ane kAyAnA AcaraNothI kriyAnvita thAya che. azubhamAMthI nivRtta thaI zubha AcaraNomAM upasthita thaI, AcAranA baLe Atma svarUpane pragaTAvavuM joIe. AtmAnaMdano anubhava samyagu jJAnAdi guNo ja karAvI zake che. mATe zAzvata sukhanA icchuka AtmAe adhyayanamAM darzAvelA indriyo ane mananA vijaya mATenA je je anuSThAno che te te AcaraNa prayogamAM utArI, prApta AcAra praNidhine puSTa karavA, prakRSTa niyama-upaniyamonuM pAlana upayoga sahita karI, dhruva pratilekhanAdi kriyA dvArA sarva jIvo prati AtmabhAva keLavI, kaSAyAdi AvyaMtara graMthi bhedI Atma vizuddhi karavI joIe. Atma viddhi karanAra sAdhaka ja saMpUrNa svarUpanI parama prasidhine prApta kare che. I adhyayana-8 saMpUrNa II
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-9, udde-1: vinaya samAdhi 381 navamuM adhyayana paricaya je je * A adhyayananuM nAma vinaya samAdhi che. tenA cAra uddezaka che. * A adhyayanamAM vinayanuM svarUpa, vinayavidhi, avinayathI thatI hAni ane vinaya thI thatAM lAbhanuM nirUpaNa che. sUtrakAranuM mukhya lakSya che- pratyeka AcaraNa Atma samAdhinuM nimitta bane; tethI A adhyayananuM nAma vinaya samAdhi rAkhyuM che. * jenAgomAM vinayano artha kevaLa namratA ja nathI; namrabhAva vinayano eka zAbdika artha che. kharekhara vinayanuM svarUpa vyApaka che. te anusAra vinaya eTale viziSTa nIti, viziSTa kartavya. prastuta prakaraNamAM gurukuLamAM rahetA zramaNonA viziSTa kartavyono nirdeza che. * jaina dharma vinaya pradhAna dharma che. dhamasa viNabhUi [9/23] saMsAramAM anya dharmo sUci mUlaka hoya che. jyAre jaina dharmanuM mULa vinaya che. * jJAtA sUtra anusAra sudarzane thAvacca putra aNagArane prazna pUchyo ke ApanA dharmanuM mULa zuM che? thAvacca putre kahyuM, amArA dharmanuM mULa vinaya che. te be prakArano che. (1) AgAra vinaya ane (2) aNagAra vinaya. pAMca aNuvrata, sAta zikSAvrata ane agiyAra upAsaka pratimAo te AgAra vinaya che ane pAMca mahAvrata, 18 pApasthAna virati, rAtribhojana viramaNa, dazavidha pratyAkhyAna(aNagAra dharma) ane bAra bhikSu pratimAo te aNagAra vinaya che. uparAMta deva, guru, dharma, zAstra ane AcAravAna tarapha mokSa prAptinA uddezathI namratAno prayoga paNa lokottara vinayanI aMtargata che. ahIM vinayano artha viziSTa kartavya ke viziSTa prakAranI AcAra dhArA karyo che. * laukika ane lokottaranA bhedathI paNa vinayanA be prakAra thAya che jemAM (1) IhalokanI mukhyatAe karAtI vinaya pravRtti laukika vinaya che ane (2) pAralaukika mukhyatAe eTale mokSa ArAdhanA mATe karAtI vinaya pravRtti lokottarika vinaya che. (1) laukika vyavahArArthe mAtA, pitA, adhyApaka, guru ke vaDIla pratye vividha prakAre vinaya, bhakti, sevA, zuzruSA vagere karavA lokopacAravinaya che. tene vyavahAra vinaya paNa kahevAya che. te samasta jana sAdhAraNa mATe AcaraNIya ane AdaraNIya che. prastuta adhyayanamAM lokottarika vinayanuM varNana che. (2) lokottara vinaya e ja dharmanuM mULa che ane mokSa tenuM uttama phaLa che. tethI AMzika athavA
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 ] zrI dazavaikAlika sUtra sarvathA karmamuktinA upAyane lokottara vinaya kahe che. vinaya eka AtyaMtara tapa che, karmanirjarAnuM uttama sAdhana che. papAtika sutrAnusAra lokottara vinayanA sAta prakAra che. jJAna vinaya, darzana vinaya, cAritra vinaya, mana vinaya, vacana vinaya, kAya vinaya ane upacAra vinaya. A adhyayanamAM upacAra vinayanI mukhyatA che ane zeSa sarva vinayono temAM samAveza che. (13) jJAnAdi prApta karavA, tenuM sammAna ane jJAnI pratye namra rahevuM tene jJAnAdino vinaya kahe che (4-6) gurnAdiko prati mana, vacana, kAyAthI namra vyavahAra karavo te mana Adino vinaya che. (7) guruno satkAra, sanmAna, sevA-suzruSA karavI, teo Ave tyAre UbhA thavuM, vaMdana-namaskAra karavA, AsanAdi ApavA tenA anuzAsanamAM rahevuM, AjJAnuM pAlana karavuM vagere upacAra vinaya che. kharekhara sAtamuM upacAra vinaya pUrvanA cha vinayanuM kriyAtmaka rUpa che. * anuzAsana ane namratA, te vinayanI be dhArAo che. ziSya guru prati uddhatabhAvano ke abhimAnano tyAga karI namra vyavahAra karavo ane gurunA anuzAsanano prasannatApUrvaka svIkAra karavo e vinayanI paripUrNatA che. kevaLa anuzAsananA svIkArathI ja vinayadharmanuM pAlana thatuM nathI. anuzAsananA svIkAra sAthe namratA hovI atyaMta jarUrI che. baMne dhArAonA sumeLathI ja vinaya dharmanI pUrNatA thatAM sAdhaka AcAravAna bane che. * A adhyayananA cAra uddezakamAM kramazaH cAra viSayanuM pratipAdana che. (1) gurunI AzAtanAnuM duSpariNAma, guruno mahimA ane vinaya bhaktino nirdeza. (2) vinayanI upalabdhi, vinayavidhi tathA avinIta, suvinItanA lakSaNa. (3) AcAra pradhAna vinaya dharmanI ArAdhanA dvArA sAdhakanI lokapUjyatA. (4) cAra bhedomAM vinaya samAdhinI paripUrNatA. * prathama udazakamAM garu pratyenA ziSyanA vartananuM nirUpaNa che. alpavayanA ke maMdabuddhinA garunI paNa avahelanA ke AzAtanAnuM pariNAma sUtrakAre vividha daSTAMtothI samajAvyuM che. satAvAo vi satI... ziSya anaMtajJAnI thaI jAya tema chatAM chadmastha guruno pUrvavat vinaya kare che, A padamAM vinayanI sarvotkRSTa dazA darzAvI che. jenI pAse dharmanuM eka pada paNa zIkhyo hoya, tenA prati vinayanuM AcaraNa sadAne mATe thavuM joIe, kyAre ya chUTI javuM joIe nahIM." "je mane satata hitazikSA Ape che te gurunI huM satata pUjA kare" A prakAranI manobhAvanA vinayanI paraMparAne sahaja banAve che. ziSyanA mAnasamAM vinayanA saMskAra daDha banI jAya tyAre guru ane ziSyamAM ekAtmabhAva sthApita thAya che. tyAra pachI ziSya AcAryanA sAnnidhyathI ISTa phaLanI prApti kare che. * bIja uddezakamAM dharmanA mULathI dharmanA phaLa paryatanuM kathana che. vinaya dharmarUpa vRkSanuM mULa che ane mokSa tenuM phaLa che. sutrakAre vinIta ane avinIta ziSyanA lakSaNo ane baMnenA pariNAmane samajAvyA che. avinIta ziSya vipattine ane vinIta ziSya saMpattine prApta kare che. je A baMnene jANe che te ja zikSAne prApta karI zake che. tenI zikSA kramazaH puSpita ane phalita thAya che. avinIta ziSya uddhata, krodhI, AjJAno bhaMga karanAra, sAhasika ane asaMvibhAgI hoya che. je asaMvibhAgI che tene mokSano adhikAra nathI. je vinIta che teno avazya mokSa thAya che.
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-9, udde.-1H vinaya samAdhi 383 * trIjA uddezakamAM pUjyanA lakSaNonuM nirUpaNa che. pArasamaNinA saMyoge loDhuM paNa suvarNa banI jAya che. uttamanA saMge jIvanI uttamattA vadhe che. grano vinaya te pArasamaNi tulya che. ziSyane teno sparza thAya to teno AtmA ujjavaLa banI jAya che ane te A lokamAM paNa pUjanIya banI jAya che. je sAdhaka gurunI sevA zuzraSAmAM satata jAgRta rahe che, gurunA upadeza anusAra AcaraNa kare che, uMmaramAM nAnA paNa dIkSAmAM moTA sAdhunI pUjya bhAvathI vinayabhakti kare che, je namra che, satyavAdI che, guru sevAmAM rata che, ajJAta bhikSAcaryA kare che; alAbhamAM khinna ane lAbhamAM khuza thatAM nathI; je saMtuSTa, kaMTakasama kaThora vacana sahiSNu, jitendriya temaja avarNavAda vimukha hoya che, niSiddha bhASAno prayoga karatAM nathI; rasalolupatA, camatkAra pradarzana, pizunatA ke dInabhAva vagerethI rahita che; je akutUhalI che, sarva jIvone Atmavat mAne che; koIne tiraskRta karatAM nathI, temaja krodhathI dUra rahe che; yogya mArgadarzaka che; pAMca mahAvratomAM rata che, triguptithI gupta, kaSAyavijayI tathA jinAgama nipuNa che. sUtrokta A badhA guNothI je saMpana hoya te pUjanIya bane che. * cothA uddezakamAM mokSanA ananya sAdhanabhuta samAdhinuM varNana che. samAdhi eTale Atmahita, Atmasukha athavA AtmAnI svasthatA. tenI prAptinA cAra kAraNa che- vinaya, zrata, tapa ane AcAra. sUtrakAre te cAre prakAranI samAdhine prApta karavAnA cAra-cAra upAyonuM darzana karAvIne munine mATe mokSano saraLa ane zuddha mArga pragaTa karyo che. * je vinayamAM namratA, saraLatA ane sevAbhAva che te vinayasamAdhi che. je jJAnathI ekAgratA ane sthirabhAva siddha thAya te ja zrata samAdhi che. je tapamAM bhautika vAsanAnI gaMdha nathI, kIrti ke prazaMsAnI AkAMkSA nathI, mAtra karmakSaya mATe jenI ArAdhanA thAya te tapa samAdhi che ane je AcAramAM Atmadamana, mauna ane samAdhibhAva hoya te AcAra samAdhi che. * A rIte sAdhanAno prAraMbha vinayathI thAya ane tenI pUrNatA vinayapUrvakanI AcAravizuddhi dvArA thAya che. tenuM pariNAma sahaja sukharUpa mokSanI prApti che.
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 zrI dazavaikAlika sUtra navamuM adhyayana vinaya samAdhi [prathama uddezaka] AzAtanAnuM duSpariNAma : thaMbhA va kohA va mayappamAyA, gurussagAse viNayaM Na sikkhe / so ceva u tassa abhUibhAvo, phalaM va kIyassa vahAya hoi // chAyAnuvAdaH sanmAda zodhAI malamala, guru-ze vinavaM zitA. sa caiva tu tasyA'bhUtibhAvaH, phalamiva kIcakasya vadhAya bhavati // zabdArtha:- zaMmA = ahaMkArathI, mAnasika ghamaMDathI zoda = krodhathI maca = ATha prakAranA mada nimitte pAyA = pramAdathI, ALasathI gurU IIR = gurudevanI samIpe, guru pratye viSaya = vinayane, vinayanuM AcaraNa si3 = zIkhe nahiM, kare nahIM to veva te avinaya ja talsa = te sAdhunI amUDamAvo - jJAnAdi saMpattinA nAza mATe thAya che, guNonI anupalabdhi rUpa abhAva mATe thAya che arthAt te potAnA guNono nAza notare che ya = vAMsanuM = phaLa vAva = tenA ja nAzane mATe ho = hoya che. bhAvArtha:- je muni ghamaMDathI, gussAthI ke ATha prakAranA madathI athavA ALasathI gurudevanI samIpe rahIne vinayanI zikSA leto nathI arthAtu guru pratye vinayanuM AcaraNa karato nathI, te avinaya ja tenA guNonA vinAza mATe hoya che, jema ke vAMsanuM phaLa vAMsanA ja vinAza mATe hoya che. je yAvi maMditti guruM viittA, Dahare ime appasue tti NaccA / hIlaMti micchaM paDivajjamANA, kareMti AsAyaNa te guruNaM // chAyAnuvAdaH je vApi mandra phari guru lilitvA, 'o caM 'atnakRta ri jJAtvA hIlayanti mithyA pratipadyamAnA, kurvantyAzAtanAM te gurUNAm // zabdArtha - ne yAvi = je sAdhuo guruM = gurune maMditti = A maMda che, prajJA vikala che tema
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-9, urdU.-1 : vinaya samAdhi che vittA - jANIne dare = alpa vayaska che appannu tti = A alpazruta che, tema pavvA = jANIne dIstRti = gurunI avahelanA kare chemi DivapnamALA = gurunA AdezathI viparIta AcaraNa karI guruLa = guruonI AjJAyaLa = AzAtanA vRtti - kare che. 385 bhAvArtha:- je muni gurune "A maMda che," "A alpavayaska che" ane "alpazruta che," tema jANIne, temanA upadeza ke Adeza-nirdezane mithyA mAnIne ke temanI AjJAthI viparIta AcaraNa karIne teonI avahelanA kare che, te gurunI AzAtanA kare che. 3 pagaIi maMdA vi bhavaMti ege, DaharA vi ya je suyabuddhovaveyA / AyAramaMtA guNasuTThiappA, je hIliyA sihiriva bhAsa kujjA // chAyAnuvAda : pratyA manvA RSi mavanti che, DahA api = ye zrutabudyapetAH / AcAravaMto guNasusthitAtmano, ye hIlitAH zikhIva bhasma kuryuH // = = zabdArtha :- Dve - koI eka vayovRddha sAdhu papha vi - svabhAvathI ja, prakRtithI maMvA vi - maMdabuddhi- vALA mati - hoya che SFI vi ya = alpavayaska paNa koI sucanujovaveyA - zruta ane buddhithIyukta mavRtti - hoya che, evA koIpaNa AcAramaMtA - AcAravAnuM ane muLasuddhiappA = guNomAM sthira che AtmA jeno ne - evA, te AcArya ke guruvaryonI phIliyA = avahelanA(tiraskAra) = = = karavAmAM Ave to siddiva = agninI samAna mAsa = guNone bhasmasAt jnmA = kare che. bhAvArtha:- koI AcArya vayovRddha hovA chatAM svabhAvathI maMda(prajJAvikala) hoya che ane koI alpavayaska hovA chatAM paNa zruta ane buddhithI saMpanna hoya che. tevA koIpaNa AcAravAna ane guNomAM susthitAtmA AcArya, vaDIla guruvaryonI avajJA karanArA (ziSyo)nI guNarAzi, jema agnimAM sarva padArtho bhasmIbhUta thaI jAya che; tema naSTa thaI jAya che. vivecana : prastuta traNa gAthAomAMthI pahelI gAthAmAM gurunI AzAtanAnA kAraNa darzAvIne avinayanuM phaLa vAMsa phaLanA daSTAMte, bIjI gAthAmAM AzAtanAnuM svarUpa ane trIjI gAthAmAM AzAtAnAnuM phaLa agninA daSTAMte darzAvyuM che. thaMbhA va kohA - zAstrakAre A prathama gAthAnA prathama caraNamAM vinaya nahIM zIkhavAnA arthAt avinaya karavAnA mukhya cAra kAraNo rajU karyA che. yathA- (6) zcaMd= je vyakti staMbhanI jema svabhAvathI akkaDa, ghamaMDI, ahaMkArI hoya, te ahaMbhAvanA kAraNe guru prati vinayanuM AcaraNa karI zakatA nathI bhalene te pote guNavAna hoya ke guNahIna hoya. (2) johA = krodhI vyakti krodhAvezanA kAraNe guruprati vinayanuM
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38s zrI dazavaikAlika sUtra AcaraNa karI zakatA nathI. (2) mA = mada. je vyakti jAti, kuLa, baLa, jJAna vagere guNothI saMpanna hovAnA kAraNe potAne zreSTha ke sarvazreSTha mAne che te madanA kAraNe guruprati vinayanuM AcaraNa karI zakatA nathI. mada, mAna, ahaMkAra avinayanuM mukhya-pradhAna kAraNa che te sUcita karavA ja sUtrakAre thaMbhA' ane 'maya' A be pada dvArA eka ja vAtanuM be apekSAe kathana karyuM che. ekArthaka jaNAtA A baMne zabdamAM bhinnatA e che ke mAna vyApaka che temAM guNI avaguNI nirguNI sarvano samAveza thAya che jyAre jAti Adi madamAM guNa saMpanna vyaktino ja samAveza thAya che. vyAkhyAkAroe gaMbha zabdanA kAraNe bhaya padane mAyA zabdathI banelo svIkArIne vinaya nahIM karavAmAM trIjuM kAraNa mAyAne kahyuM che. vikhavuM liva - ahIM ziva pada zIkhavAnA arthamAM nathI paNa AcaraNanA arthamAM che. vAMsanA phaLanuM je daSTAMta ApavAmAM AvyuM te paNa vinayanI zikSA na zIkhavA karatA vinayanuM AcaraNa na karavAnI sAthe ghaTita thAya che. pawei a gIyasa - vAMsane prAyaH phaLa lAgatuM nathI. jo kyAreka koI vAMsane phaLa lAge to te phaLa vAMsanuM nAzaka thAya che. temaja guruno vinaya nahIM karanArano te avinaya tenA AtmaguNono nAzaka thAya che. A rIte gAthAmAM vinayanuM AcaraNa nahIM karanArane vAMsanA phaLathI upamita karyo che. pavana vahevAthI vAMsa avAja kare, tethI vAMsane kIcaka kahevAya che. te vAMsa phaLa AvatAM ja sukAI jAya che ane naSTa thaI jAya che. amUDamAvo - bhUti eTale vaibhava Rddhi, teno abhAva te abhUtibhAva che. saMpUrNa maLIne artha thAya ke Rddhi ane vaibhavano abhAva. teno paryAyavAcI zabda che vinAzabhAva. ziSyanA Atmavaibhavano, AtmaguNono nAza thAya te abhUtibhAva kahevAya che. ne yAvi mata ttihInaMti... - guru pratye ziSya vinaya karavAnA sthAne teo prati viparIta AcaraNa karatAM avahelanA, AzAtanAnI pravRtti kare, tenI pAchaLa ziSyanA traNa prakAranA vicAra(bhAva) A gAthAmAM darzAvyA che, tenuM spaSTIkaraNa A pramANe che- (1) A guru to buddhihIna che enAmAM koI akkala nathI. A prakAre hIlanA-tiraskAra kare. (2) A(guru) to mArAthI nAnA che, enA jevaDA to mAre putra hatA. ema mAnI vinaya na karatAM ulaTA hIlanA-tiraskAra kare. (3) A to alpazruta che, e to zAstra bhaNyA ja nathI, kakko ya AvaDato nathI, AcArya banI gayA che; ema mAnI vinaya na kare paraMtu viparIta bhAva, viparIta vyavahAra rAkhatAM samaye samaye AzAtanA kare. prAya: AcArya pada viziSTa buddhi, jJAna saMpanna sAdhune ja devAmAM Ave che ane guru to koIpaNa thaI zake che te uparAMta kyAreka anya yogya sAdhunA abhAve paristhita vaza Agama anusAra koI alpabuddhi- vALA sAdhu paNa saubhAgya vagere viziSTatAonA kAraNe AcArya padane pAmI zake che; tethI gAthAmAM varNita bAbato ghaTita thaI zake che. AzAtanA:- gurunI kadarthanA karavI; gurunI avahelanA, avajJA athavA laghutA karavAno prayatna karavo;
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-9, uke-1: vinaya samAdhi 387. te AzAtanA che. guru ke AcArya Adi pratye pratikUla AcaraNa, udaMDatA, uddhatatA, vinayamaryAdA rahita vyavahAra karavo, guruvacana na mAnavuM vagere pravRttio AzAtanA che. dazAzrutaskaMdha sUtramAM 33 gurunI AzAtanAo kahI che. anya paNa aneka AzAtanAonA bhAva zAstromAM che. kharekhara to jenA cittamAM avinaya pesI jAya, Adara bahumAnano bhAva na rahe tyAre te seMkaDo prakAranI AzAtanAo karI zake che; tenI gaNanA thaI zakatI nathI. pAchuM mA li avaMti :- matijJAnAvaraNa karmanA kSayopazamanI vicitratAe koIne buddhi maMda hoya; zrutajJAnAvaraNa karmanA kSapopazamanI vicitratAe koIne zrutajJAnanI alpatA hoya, A rIte mati ane zrutajJAnanI bahulatA ke alpatAne laIne cAre ya bhaMga thaI zake che. A kAraNe guru ke AcArya puNya prabhAve thaI jAya paNa jJAna ke buddhimAM ziSya AgaLa vadhI zake che. tema chatAM guru to guru ja rahyA. teo prati to ziSyane jIvanabhara vinayazIla rahevuM ja ghaTe. anyathA tenA potAnuM ja kalyANa aTakI paDe che ane te AzAtanAnA duSphaLano bhAgI bane che. lithiriva maNa jJA - AcArya svayaM koInuM ahita karatA nathI. paraMtu AzAtanA karanAra ziSyanA AzAtanAjanya pApakarmo ja tenA jJAnAdiguNone bALIne bhasmIbhUta karI nAMkhe che. jema agnino sparza karanAra potAnA doSathI ja dAjhe che, agnimAM anyane dajhADavAno koI IrAdo hoto nathI. tema guruno avinIta ziSyanuM ahita karavAno Azaya nathI hoto, paNa te avinayarUpa aparAdha karanAra svayaM potAnA aparAdhathI ja guNabhraSTa thAya che. hinnati mirjha DivAnA - biruM = khoTo, viparIta, ulaTo. paDavanamALA = thaIne, svIkArIne, hIti = avahelanA AzAtanA karanAra. A rIte A vAkyano artha thAya- guruthI viparIta bhAva rAkhI, teonI AjJAthI viruddha AcaraNa karI teonI avahelanA, niMdA kare to te ziSya AzAtanAno bhAgI thAya che ane te sAdhaka AtmaguNono nAza karatAM karatAM kramazaH mithyAtvane prApta thaIne anaMta saMsAra paribhramaNa kare che. guru AzAtanAnA duSpariNAma darzaka daSTAMto : je yAvi NAgaM DaharaMti NaccA, AsAyae se ahiyAya hoi / evAyariyaM pi hu hIlayaMto, Niyacchai jAipahaM khu maMdo // chAyAnuvAdaH annA nAyaka ri jJAtvA, AzAyeyuH tAditA bhavati | ___ evamAcAryamapi hIlayan, nirgacchati jAtipathaM tu mandaH // zabdArtha -ne yAvi je koI ajJAnI puruSa nA = sarpane 344 ti = nAnu bacyuM che ema navA = jANIne AnAtha = tenI kadarthanA kare che te = te khIjAyelo sarpa athavA te avahelanA
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388] zrI dazavaikAlika sUtra dhyAya = ahitane mATe hodda = hoya che parva = e pramANe mAya pi = AcAryanI paNa hItayato = avahelanA karanAro navo = mUrkha, avinIta nArUparuM = janma maraNa, ekendriyAdi jAti pathamAM cha = jAya che. bhAvArthaH- koI mUrkha mAnava sarpane nAno jANIne tenI kadarthanA kare to te kadarthanA tenA mATe ja ahitakArI thAya che. tevI ja rIte AcAryanI avahelanA karanAra svayaM vividha yoniomAM paribhramaNa kare che. AsIviso yAvi paraM suruTTho, kiM jIvaNAsAo paraM Nu kujjA / AyariyapAyA puNa appasaNNA, abohi AsAyaNa Natthi mokkho // chAyAnuvAda: sAvikhyA paraMtuSTa, liMka nIvitanAzInyaraMtu kuryAt ? AcAryapAdAH punaraprasannAH, abodhyAzAtanayA nAsti mokSaH // zabdArtha -paruM = atyaMta suMdo = kupita thayelo mANIvilo yAvi = AzIviSa sarpa paNa navAsA = prANanAzathI pa = adhika jiM " sunnA = zuM karI zake che? pukha = parantu mAriyA pUjyapAda AcAryone ma LI = aprasanna karavAmAM Ave to kavodi = dharmano abhAva, mithyAtvanI prApti thAya che mAsIyA = temanI AzAtanAthI moravo = mukta, alaga sthi = thato nathI, thaI zakato nathI. bhAvArtha - jo AzIviSa sarpa kyAreka kupita thAya to prANanAzathI adhika kaMI karI zake nahi. paraMtu jo AzAtanA vaDe pUjya AcArya guvadine aprasanna-khinna karavAmAM Ave to ziSyane abodhi tathA AzAtanAnI prApti thAya che paraMtu tene mokSanI prApti thatI nathI. jo pAvagaM jaliyamavakkamijjA, AsIvIsaM vAvi hu kovijjaa| jo vA visaM khAyai jIviyaTThI, esovamAsAyaNayA guruNa // chAyAnuvAdaH : pavava vanitanapAme, AzIviSe vAra vatu pat | yo vA viSa khAdati jIvitArthI, eSopamAzAtanayA gurUNAm // zabdArtha -no je koI gati = prajvalita pAva = agninuM navaninA = apakramaNa kare ApIvId f = AzIviSa sarpane paNa jovaphannA = krodhita kare kaviyaThThI = jIvanano IcchukavisaM = halAhala viSane vIca = khAI jAya sovI = A upamAo guNa = guruvaryonI AlAvAyA = AzAtanA sAthe saMbaMdha rAkhanArI che. bhAvArtha-jema koI jIvanano Icchuka vyakti baLatI agnimAM praveza kare daSTiviSa sarpane kopAyamAna kare; ke viSanuM bhakSaNa kare, tevA aNasamajU(samajaNa vinAnA) kRtyanI upamA gurunI AzAtanA karanAra ziSyane lAgu paDe che. arthAt te sarve kriyAo jema jIvana mATe hAnikAraka che, tema gurunI AzAtanA paNa
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ | madhya.-8, 93.-1: vinaya samAvi / | 389 saMyama jIvana mATe hAnikAraka che. siyA hu se pAvaya No DahejjA, AsIviso vA kuvio Na bhakkhe / siyA visaM hAlahalaM Na mAre, Na yAvi mokkho guruhIlaNAe // chAyAnupA : syAtkhalu sa pAvako no dahet, AzIviSo vA kupito na bhakSayet / syAdviSaM hAlAhalaM na mArayet, na cApi mokSo guruhIlanayA // zaEArtha:-siyA = hAyit se = te pAvaya = praya' ani No DahejjA = 64na 42 nali kuvio = duSita thayera AsIviso = mAzIviSa sapaNa bhakkhe = 429 nali se = te hAlahalaM = IG nAmarnu tI viSa 55 Na mAre = bhAre nali parantu guruhIlaNAe = gurunI svddesn| 42vAthI Na yAvi mukkho = mokSa hI bhagato nathI. bhAvArtha- kadAcitu vidyA ke maMtra AdinA baLathI agni bALe nahi, kopAyamAna thayelo daSTiviSa sarpa karaDe nahi; temaja halAhala viSa paNa mAre nahi; tema zakya bane, paraMtu gurunI AzAtanA rUpa aparAdhathI mukti thavI zakya nathI. jo pavvayaM sirasA bhittumicche, suttaM va sIhaM paDibohaejjA / jo vA dae sattiagge pahAraM, esovamAsAyaNayA gurUNaM // chAyAnuvAI : yaH parvataM zirasA bhettumicchet, suptaM vA sihaM pratibodhayet / yo vA dadIta zaktyAgre prahAraM, eSopamA''zAtanayA gurUNAm // zArtha:-je = he o' puruSa pavvayaM = parvatane sirasA = masta thI bhittuM = ze'vAnI 27 / 73 suttaM = sUtabA sIhaM = siMDane paDibohaejjA = pratibodhita 42, 4||dde sattiagge = zastinI ghAra 52, mAdAnI mA 52 pahAraM = DAyapathI prahAra dae = 42 esovamA = // 5mAmI gurUNa = gurumaonI AsAyaNayA = AzAtanA sAthe saMbaMdha dharAve che. bhAvArtha - koI mUrkha vyakti potAnA mastaka vaDe parvatane bhedI nAMkhavAnI IcchA kare tathA koI sUtelA siMhane jAgRta karavAnI IcchA rAkhe, temaja koI bhAlAnI aNI upara hAtha-pagathI prahAra kare; tevA samajaNa vinAnA kRtyonI upamA gurunI AzAtanA karanAra ziSyane lAgu paDe che arthAt te sarve kriyAo jema jIvana mATe hAnikAraka che, tema gurunI AzAtanA paNa saMyama jIvana mATe hAnikAraka che. siyA hu sIseNa giri pi bhiMde, siyA hu sIho kuvio Na bhakkhe / siyA Na bhiMdejja va sattiaggaM, Na yAvi mokkho guruhIlaNAe / 8
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra chAyAnuvAda : syAdA zIrSena zirimapi minhAta, syAdA siMhaH vruSito na kSet / syAnna bhindyAdvA zaktyagraM, na cApi mokSo guruhIlanayA // 390 zabdArtha:- siyA - kadAcit lImeLa = mastakathI Ri pi = parvatane mive = bhedI zake vio = kupita thayelo sInho - siMha La matte = bhakSaNa kare nahi ttiane = bhAlAnI dhAra 5 miliTM = hastAdine viMdhe nahi, A sarva vAto kadAcit banI jAya paraMtu kha yAvi movo guruddItaLAC = gurunI avahelanA karanArano mokSa thato nathI. bhAvArtha :- kadAcit koI(potAnI zaktithI athavA daivayoge) mastaka vaDe parvatane bhedI nAkhe, kopelo - siMha kadAca bhakSaNa kare nahi tathA bhAlAnI aNI paNa kadAca viMdhe nahi paraMtu guruno karelo tiraskAra ke tenI avagaNanA niSphaLa jatI nathI arthAt te sAdhakanA mokSamArgamAM bAdhA utpanna kare ja che. AyariyapAyA puNa appasaNNA, abohi AsAyaNa Natthi mokkho / tamhA aNAbAhasuhAbhikaMkhI, guruppasAyAbhimuho ramejjA // chAyAnuvAda : bhAvArthavArA: punaHprasannA:, abodhimAzAtanayA nAsti mokSaH / tasmAdanAbAdhasukhAbhikAGkSI, guruprasAdAbhimukho rameta // = zabdArtha:- AriyapAyA - pUjyapAda AcArya avvasambA= aprasanna thayelA hoya to avohi = abodhikAraka thAya che, tethI nizcita che ke AsAyaLaJa- AzAtanAthI movo- mokSa sthi = thAya nahi tanhA = te mATe aLAvAhasuhAmihI= avyAbAdha sukhanA icchuka bhavyAtmAe gurumbasAyAbhimuho = - gurunI prasannatAne keLavato ramikhkhA = vinaya, saMyama-tapamAM lIna rahe, ramaNa kare. bhAvArtha:- uparokta guru AcAryAdinI aprasannatA dvArA niSpanna abodhi, AzAtanA ane anirvANane jANIne mokSanA avyAbAdha sukhane icchanAra sAdhaka sadA guruno kRpApAtra thAya; tevA vinaya, saMyama, tapanA AcaraNomAM lIna rahe. vivecana : prastuta gAthAomAM sUtrakAre AzAtanAnA duSpariNAmone samajAvavA mATe kula ATha upamAo ApI che. pahelI ane bIjI gAthAmAM vAMsanuM phaLa ane agni ema be daSTAMto ApyA che. sAdhaka jIvanamAM gurvAzA pAlananuM aneruM mahattva che. gurukRpA vinA adhyAtma vikAsa zakya nathI. ahaMkArAdi kaSAyano nAza guru upAsanAthI sahaja thaI zake che. A rIte Atma sAdhanAnA mArgamAM guru deva sahacArI bhomiyA samA che. sAdhaka AzAtanAthI dUra rahe tevo zubha hetu A gAthA dvArA vyakta thAya che. tenA dRSTAMto A pramANe che--
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-9, udde-1: vinaya samAdhi | 391 | sarpa nAno hovA chatAM te viSadhara hoya che. tene chaMcheDIne kopita karavo, te potAnA ahita mATe ja che. tema alpavayaska ke alpakRta AcAryanI AzAtanA paNa potAnA ahita mATe ja che. (1) agninuM atikramaNa karavuM (2) AzIviSa sarpane kopita karavo ane (3) viSanuM bhakSaNa karavuM. A traNe kArya karIne jIvavAnI IcchA rAkhavI te mUrkhatA che. (4) parvatane mastakathI bhedavo (5) sUtelA siMhane jagADavo (6) tIkSNa bhAlAnI dhAra para hAtha ke paga vaDe prahAra karavo. A traNe kArya potAnA nAza mATe ja che. A chae daSTAMto vyaktinA svayaMnA ahita mATe ke nAza mATe ja che. te uparAMta kadAca koIka daivI prayogathI, maMtra-taMtranA camatkAra dvArA temAMthI bacI zakAya. arthAta agninuM ullaMghana thaI zake; AzIviSa sarpanuM jhera na caDe; A rIte agni, viSa vagere prayogo kyAreka niSphaLa thaI zake che. paraMtu ziSya mATe gurunI AzAtanA nA pariNAmathI bacavuM atiduSkara che. pasthi moja - (1) jyAM sudhI AzAtanAno bhAva dUra na thAya, AzAtanA janya karmano nAza na thAya tyAM sudhI teno mokSa thAya nahIM. ahIM mokSano abhAva nahIM samajatAM mokSanI atiduSkaratA samajavI joIe. (2) AzAtanAnuM phaLa bhogavyA vinA na chUTe. syAdvAdamaya vItarAga mArgamAM asthi moja, fii paLa jA re vagere zabda preraNAtmaka ane upadezAtmaka che, te ekAMtAtmaka hotA nathI. kAraNa ke bhavI jIva to mokSagAmI hoya che ane pratikramaNa pazcAttApa vagere evA upAyo che ke je gaMbhIra aparAdhIne paNa pApamukta karAvI zake che ane tenA karma pahADanA bhakkA bolAvI de che. tAtparya eTaluM ja che ke avyAbAdha sukhAbhilASI sAdhaka AzAtanAo vaDe saMyama, tapanI sAdhanAone niSphaLa na thavA de paraMtu vinaya viveka vaDe guru kRpA prApta karI, karmakSaya karavAnI sAdhanAmAM kaTibaddha thaI, zIdhra karmakSaya karI mokSagAmI bane. avadi AnAthaLa patni moho :- A vAkyanA vividha rUpa svIkAratAM aneka rIte artha thAya che- (1) avadha AzAtanA nAsti mokSa = gurune khinna karanAra ziSyane abodhi(mithyAtva)nI prApti thAya ane te AzAtanAnA phaLathI mukta thAya nahIM (2) paraMtu te ziSyane abodhi ane AzAtanAnI prApti thAya tathA mokSa kyAre ya thAya nahi. (3) AvocyAzAtanA = te ziSyane ajJAnatA ane AzAtanA vaDe kyAre ya mokSa maLe nahIM. (4) AzIviSa sarpa to ekavAra jIvanano nAza kare paraMtu gurunI aprasannatAthI abodhi ane AzAtanA thAya, tethI bhavobhavanI, janma maraNanI vRddhi thAya ane mokSa thAya nahi (5) guru aprasanna thAya to jJAna ghaTe, AzAtanA vadhe ane mokSa aTakI jAya. zloka baddhatAnA kAraNe kriyApadanI uNapa hovAthI ane avohi AsAyaNa zabdamAMvibhaktinA abhAvathI arthanA vikalpo thayA che. te sarva vikalpomAM zAstrakArano Azaya surakSita che. vinayazIla ziSyanI guru pratye kartavya niSThA : jahAhiaggI jalaNaM NamaMse, NANAhuImatapayAbhisittaM / 11 evAyariyaM uvaciTThaejjA, aNaMtaNANovagao vi saMto //
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 382 | zrI dazavaikAlika sUtra 12 chAyAnuvAda : yathA''hitAgnivalanaM namasyed, nAnAhutimantrapadAbhiSiktam / evamAcAryamupatiSThet, anantajJAnopagato'pi san // zArtha :- AhiaggI = maniDotrI prAe NANAhuImaMtapayAbhisittaM = vividha praznA Adhutimo ane maMtra-hothI abhiSita 42vI jalaNaM = bhanine NamaMse = nama2742 43 cha aNaMtaNANovagao vi saMto = anaMta zanI 25 47ti 55 ziSya AyariyaM = mAyAryana uvaciTThaejjA = vinayapUrva sevA mati 43. bhAvArtha-jema agnihotrI brAhmaNa agnimAM, bhinna bhinna prakAranA ghI, madha vagere padArthonI Ahutio ApI tathA vedanA maMtrapado vaDe abhiSikta karI, homAgnine namaskAra kare che tema ziSya anaMtajJAnane pAmavA chatAM paNa vinayapUrvaka gurudevanI bhakti kare. jassaMtie dhammapayAI sikkhe, tassaMtie veNaiyaM pauMje / sakkArae sirasA paMjalIo, kAyaggirA bho maNasA ya NiccaM // chAyAnuvAda : yasyAntike dharmapadAni zikSeta, tasyAntike vainayikaM prayuJjIta / satkArayet zirasA prAJjali: san, kAyena girA bho manasA ca nityam // zArtha:- jassaMtienI samIpamA dhammapayAI dharmazAstrI, dhanopoSa, dharma zikSA sikkhe = zINe, bhegave, prApta 3 tassaMtie = te guruhevanI sabhIce ziSya sahA veNaiyaM = vinayano pauMje = prayoga3 bho ziSya ! paMjalIo = DAyoDIna sirasA = masta tathA kAyaggirAvayana bhane zarIrathI maNasA = bhanathI Nicca = saha ziSya, guruno sakkArae = sA2 43. bhAvArtha- ziSyanuM kartavya che ke je gurunI pAsethI dharma zAstranA gUDha rahasyo zIkhyo hoya te guruno yathAyogya vinaya kare, mastake aMjalI joDI temane praNAma kare, vacanathI temano satkAra kare ane kAyAthI temanI sevA kare; A rIte haMmezAM mana, vacana ane kAyA, te traNe yogothI guruno satkAra kare lajjA dayA saMjama baMbhacera, kallANabhAgissa visohiThANaM / je me gurU sayayamaNusAsayaMti, te haM guruM sayayaM pUyayAmi // chAyAnuvAda : lajjA dayA saMyama brahmacarya, kalyANabhAginaH vizodhisthAnam / ye mAM guravaH satatamanuzAsayaMti, tAnahaM gurUn satataM pUjayAmi // zArtha:- kallANabhAgissa = seyA mAgI sAdhune lajjA = 48deg, hopa sevanano maya dayA = dhyA, anupA saMjama-saMyama-pRthvIyAhi vonI 26 // tathA baMbhaceraM - brAyarya, meM sarve visohiThANaM 13
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-9, uke-1: vinaya samAdhi 393 | = vizuddhinA sthAna, karmamaladUra karavAnA sthAnane je gura= gurune mane sayaM-nirantara aNusIti = hita zikSA Ape che te huM puruM = te guruonI huM - nirantara pUyayAmika pUjA karuM chuM. bhAvArtha - kalyANakAmI sAdhune mATe lajjA, dayA, saMyama ane brahmacarya vizuddhinA sthAno che. je guru mane tenI satata zikSA Ape che; teonI huM satata pUjA karuM chuM. vivecana : prastuta traNa gAthAomAM guru pratye ziSyanA vinayayukta bhakti bhAvo abhivyakta karyA che, jemAM prathama gAthAmAM kevaLa jJAna prApti pachIno vinayabhAva, bIjI gAthAmAM upakArI guru pratye vinaya bhaktinI vidhi tathA preraNA ane trIjI gAthAmAM ziSya dvArA guru pratye kRtajJa bhAvanu pragaTIkaraNa che. na nanAM ghare :- prastuta agiyAramI gAthAmAM agnihotrI brAhmaNanA daSTAMtathI mokSa sAdhakanA vinaya siddhAMtanuM nirUpaNa che. jema brAhmaNa potAnA vidhividhAna anusAra agnine deva mAnI jIvanaparyata tenI pUjA, bhakti, Ahuti, namaskAra karato rahe che. tenA mATe agni kyAre ya apUjanIya thato nathI tema mokSArthI sAdhaka mATe guru kyAre ya anamaskaraNIya asanmAnanIya thatA nathI. kevaLajJAnI ziSya paNa chAstha guruno vinaya kare; A prakAranA kathanathI sUtrakAre vinayano apAra mahimA pradarzita karyo che. te jANI sAmAnya jJAnI ziSyoe gurune sarvasva mAnI tenI bhakti avazya karavI joIe. guruno vinaya ziSyanA AtmavikAsanI nisaraNInuM prathama sopAna che. deva, guru ane dharma te traNa tattvomAM deva ane dharma baMnenI oLakhANa karAvanAra hovAthI guru adhika upakArI che. je ziSya gurune prasanna karI zakato nathI, tenA tapa-japa vagere dhArmika anuSThAno saphaLa thatAM nathI. daSTAMtano Azaya e che ke brAhmaNa para agnino koI upakAra paNa hoto nathI, mAtra tene deva mAnI lIdhela hoya che. chatAM nirvikalpa, sthira pariNAme. tenI pratye vinayAvanata rahe che. to pachI saMsAra sAgaranA mahAna duHkhothI ugAranAra, mokSamArgamAM joDanAra guruno to ziSya para anaMta upakAra hoya che tethI ziSyanI guru pratye to apAra bhakti hovI nitAMta Avazyaka che. savAra... -bAramI gAthAmAM sUtrakAre gurunA satkAra mATe vinayanI kramika paddhati batAvI che. (1) sirasA = mastakathI namaskAra karavA te koInA satkAra mATenA vinayanuM prathama aMga che. namaskAra dvArA pUjanIya vyaktinI gurutA ane svayaMnI laghutA pragaTa thAya che, ahaMbhAva dUra thAya che. manuSya jyAre potAne nAno samaje tyAre ja mahAna vyakti samakSa tenuM mastaka jhUkI zake che. (2) panIo= baMne hAtha joDavA. banne hAtha aMjalIpUrvaka joDIne gurune vaMdanA karavAmAM Ave che. sirAginIo = A banne padothI cUrNikAra paMcAMgavaMdana vidhi sUcita kare che. banne goThaNane bhUmi para TekavIne banne hAthane bhUmi para rAkhIne tenA para pAMcamuM aMga mAthuM rAkhIne namana karavuM te paMcAMgavaMdana che. (3) vAva = kAyAthI sevA zuzruSA karavI. guru padhAre tyAre UbhA thavuM, uThIne sanmukha javuM, tenA paga poMjavA, teone AhAra pANI lAvIne devA, rogI avasthAmAM teonI sevA karavI vagere. (4) jirA = vacanathI satkAra karavo,
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 zrI dazavaikAlika satra jema ke upAzraya ke sthAnanI bahAra jatAM ke, AvatAM samaye vinayapUrvaka abhyapa vatana kahevuM, prasaMga Avye gurunA guNagrAma, stuti, prazaMsA vagere karavA. gurudevanA zrImukhe AjJA prApta thAya athavA teo zikSA vacana kahe tyAre vacana dvArA pratyuttararUpe "tahatti" kahIne svIkAra karavo vagere. (5) mANasA = manathI vinaya karavo. guru prati potAnA hRdayamAM, manamAM pUrNa avicala zraddhA temaja bhaktibhAva rAkhavo, gurune pUjayanIya vyaktiomAM sarvazreSTha mAnavA. tene ApaNA vyavahArathI koIpaNa prakArano kaleza na thAya tenuM dhyAna rAkhavuM. "nitya" zabda dvArA sUcita thAya che ke guru bhakti phakta zAstrAdhyayananA samayamAM ja nahIM paraMtu haMmezAM pratyeka paristhitimAM karavI joIe. tannA hatyA.. - prastuta teramI gAthAmAM gurunA guNapradAna upakAranuM smaraNa karIne ziSya teo pratye kRtajJa bhAvapUrvaka vinaya ane bhaktibhAva vyakta kare che. sAdhanA mArgamAM pApanA bhaya rU5 lajjA, samasta jIvo pratye anukaMpA, sarva viratirUpa saMyama ane nava vADa sahita brahmacarya pAlana Adi AtmavizuddhinA uttama sAdhano che. temAM lajjA-akaraNIya kArya karatA aTakAve che, dayA nAmano guNa hiMsaka pravRtti karatA roke che. saMyama Azravone roke che. brahmacaryathI Atma svarUpamAM ramaNatA thAya che. tethI sAdhanAmAM tejasvitA Ave che. A rIte A cAre ya sAdhanothI karmamala dUra thaI AtmA vizuddha bane che. tevA sarva sAdhanonI upalabdhi ane siddhi ziSyane gurunI hitazikSAothI ja thAya che. tethI ziSya vicAre che ke "je guru mane satata hitazikSA Ape che, teno anaMta upakAra che. tenA mAdhyamathI ja mAro AtmavikAsa thaI rahyo che ane tenA dvArA ja huM pUrNatA sudhI pahoMcI zakIza." AvI deDha zraddhAnA bhAvo sAthe te satata guru caraNonI sevAmAM tatpara rahe che; tevA bhAvonI abhivyakti A gAthAmAM nihita che. - A rIte ziSyavidhipUrvaka traNe yoga dvArA dharma pamADanAra ane zikSA ApanAra guru pratye vinayano bhAva rAkhe, tenI preraNA A gAthAmAM karavAmAM AvI che. mahimA -AhitAgni. je brAhmaNa potAnA gharamAM agni satata prajvalita rAkhe che, vividha maMtro ane AhutiothI tenI pUjA kare che, te AhitAgni-agnihotrI kahevAya che. -tapaH - maMtra bolIne agnimAM ghI Adi nAkhavAmAM Ave tene Ahuti kahe che. 3 nave vA ItyAdi maMtra vAkyo mATe maMtra pada zabdano prayoga thayo che. guruno mahimA : jahA NisaMte tavaNaccimAlI, pabhAsai kevala bhArahaM tu / 14 evAyario suyasIlabuddhie, virAyai suramajjhe va iMdo // chAyAnuvAdaH yathA nizAne tapannarvikAlI, prabhAsati jevA bhArata tuI evamAcAryaH zrutazIlabuddhyA, virAjate suramadhye ivendraH //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-9, udde.-1: vinaya samAdhi [ 395] zabdArtha -nara = jema khite = rAtrinA aMtamAM tavazvamAna = prakAza karato sUrya potAnA kiraNothI sevA mA26 = samasta bhArata varSane pamAr3a = prakAzita kare che 4 = e ja pramANe mAro - AcArya surIvRddhiA = kRta, zIla ane buddhithI jIvAdi padArthone prakAze che rajako = devo madhya to - indranI jema AcArya paNa mAgI indranI jema AcArya paNa sAdhuonI madhye viratha6 = zobhA pAme che. paze ndra 15 bhAvArtha - jema rAtri vyatIta thAya tyAre kramazaH tapato sUrya saMpUrNa bharatakSetramAM prakAza kare che, tema AcArya deva potAnA zrutajJAnathI, sadAcArathI ane buddhithI jIvAdi padArthone prakAzita kare che ane jema devomAM indra zobhe tema sAdhugaNamAM te zobhA pAme che. jahA sasI komuijogajutto, NakkhattatArAgaNaparivuDappA / khe sohaI vimale abbhamukke, evaM gaNI sohai bhikkhumajjhe // chAyAnuvAdaH yathA zazI vaumulIyona yuvA, nA tratArAvRtAtanA I khe zobhate vimale'bhramukte, evaM gaNI zobhate bhikSumadhye // zabdArtha :- gurU = kaumudI, cAMdanInA nAgutto = tenA yogathI yukta gutArAparivuDappA = nakSatra ane tArAonA samUhathI parivRtta rasI = caMdramAM amaku = vAdaLAothI rahita vimatte = nirmaLa, svaccha 3 = AkAzamAM soda = zobhA pAme che parva = A pramANe gaI = AcAryafmajavumo = bhikSuonI madhyamAM. bhAvArtha:- jema viziSTa cAMdanI yukta zarada pUrNimAno caMdra, graha, nakSatra ane tArAgaNanA parivArathI gherAyelo vAdaLAM rahita svaccha AkAzamAM ati suMdara ane dedIpyamAna dekhAya che tema gaNane dhAraNa karanArA AcArya paNa saMgharUpI nirmaLa AkAzamAM potAnA susAdhurUpa parivArathI zobhA pAme che. vivecana : prastuta gAthAmAM AcAryanI viziSTatA ane pUjanIyatA traNa upamAo dvArA pradarzita karI che. (1) nahIM site tavavimAnI. - rAtrino aMta thavAthI prabhAtanA samaye prakAzita thato sUrya udayAcala upara udita thaIne samagra bharatakhaMDane prakAzita kare che, sUtelA lokone jagADIne kAryomAM utsAha pUrvaka joDe che. tevI ja rIte AgamajJAna, zramaNAcAra ane buddhithI saMpanna AcArya bhagavaMta upadeza vaDe jaDa-cetana padArthonA bhAvone prakAzita kare che ane ziSyone pratibodhita karIne AtmazuddhinA kAryamAM pUrA utsAhathI prerita kare che. (2) surema ja chuM... - eka ja gAthAmAM A bIjI upamA ApI che. devalokamAM badhA devonI
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra vacce siMhAsana para sthita indra suzobhita lAge che tema manuSya lokamAM nAnA moTA sarva sAdhuonI vacce pATa upara birAjamAna saMghanAyaka AcArya suzobhita lAge che. 396 -- (3) jahA sasI komuijogajutto kaumudIyukta zaradapUrNimAnI vimala rAtrimAM vAdaLAo rahita nirmala AkAzamAM nakSatra ane tArAgaNathI gherAyelo caMdra zobhe che. te potAnA atizubha kiraNo vaDe aMdhakArathI AcchAdita vastuone prakAzita kare che, darzakonA cittane AvlAdita kare che. tevI ja rIte gaNAdhipati AcArya paNa sAdhuonI vacce birAjamAna thaI darzakonA cittane ATlAdita kare che, temaja vizuddha zrutajJAna dvArA gUDha bhAvone prakAzita kare che. prastuta upamAo ekadezIya che. AcArya to tenAthI aneka guNa adhika, viziSTa hoya che. kAraNa ke sUryamAM ane caMdramAM potapotAnA paudgalika guNa hoya che, jyAre eka AcAryamAM aneka upamAo dvArA sUcita aneka AdhyAtmika guNo hoya che. sUryamAM bhIma-pracaMDatA che ane caMdramAM kAnta-saumyatA ane zItaLatA che. jyAre AcAryomAM bhIma ane kAnta banne guNo hoya che. teo bhImaguNa = kaThora anuzAsanathI bhavya prANIone asaMyamathI, durAcArathI bacAve che. kAntaguNa = teo saMsArathI saMtrasta ane saMtapta jIvone sanmArge dorI jAya che; viSayakaSAyanuM samArjana karI ane viSaya kaSAyarUpa saMsAra dAvAnalathI sadA-sadAne mATe ugArI le che. tevA upakArI AcAryo prati ziSyone pUjya bhAva ane samarpaNa bhAva hoya te sahaja che. tevA bhAvo ziSyane svayaMnA kalyANa mATe ja upayogI thAya che. guru upAsanA ane tenuM suphaLa : 16 mahAgarA AyariyA mahesI, samAhijoge suyasIlabuddhie / saMpAviu kAme aNuttarAI, ArAhae tosai dhammakAmI // chAyAnuvAda : mahArAn AcAryAn maharSiLa:, samAdhiyoAsya zrutazItavuAH / samprAptukAmo'nuttarANi, ArAdhayet toSayeddharmakAmI // = prApta zabdArtha:- anuttarArpha = sarvotkRSTa jJAnAdi ratnone, anuttara sukhone saMpaviDAme karavAnI icchAvALA dhammAmI = dharmAbhilASI muni mahaTTT = jJAnAdi ratnonI khANa, guNonI khANa samAdhinone suyalItabuddhim = samAdhiyoga, zruta, zIla ane buddhithI yukta mahelI - maharSi AyariyA = AcAryonI ATEE = ArAdhanA kare tathA tosapha = vinayAdithI prasanna kare. bhAvArtha:* anuttara mokSa sukhone prApta karavAnA icchuka dharmAbhilASI muni, samAdhi yoga, zrutajJAna, zIlAcAra ane buddhi Adi guNonI khANa samAna maharSi AcArya bhagavaMtanI(AjJAnuM) pAlana kare ane potAnA vyavahArathI teone pUrNa saMtuSTa kare.
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--9, urdU.-1 : vinaya samAdhi succANa mehAvi subhAsiyAI, sussUsae Ayariyappamatto / ArAhaittANa guNe aNege, se pAvai siddhimaNuttaraM // ti bemi // chAyAnuvAda : zrutvA medhAvI subhASitAni, zuzrUSayevAvArthamapramatta: | ArAdhya guNAnanekAn sa prApnoti siddhimanuttarAm ||iti bravImi // 17 397 zabdArtha :- medAvI - buddhimAn sAdhu subhAsiyAS = subhASita vacanone suvvA = sAMbhaLIne appamatto = pramAdane tyAgIne Avariya = AcAryanI sustUsad - sevA zuzruSA kare che - te sAdhu akhene = aneka mukhe = guNonI ARICT - ArAdhanA karIne aNuttara = sarvAtkRSTa sidghi = siddhine pAvaD = pAme che. bhAvArtha :- buddhimAn sAdhaka uparanAM subhASitone, zikSA vacanone sAMbhaLIne; apramattapaNe potAnA AcAryadevanI sevA zuzruSA kare. te A rIte aneka guNone ArAdhI, uttama evI siddha gatine prApta kare che. A pramANe sudharmAsvAmIe jaMbU svAmIne kahyuM. vivecana : prastuta gAthAomAM mahAguNonI khANa evA AcAryonA viziSTaguNo, tenI ArAdhanAnI rIta ane tenA mahAphaLanuM kathana karyuM che. mahArA AriyA... :- A gAthAmAM AcArya mATe maharSi vizeSaNa che ane te AcArya maharSine cAra guNonI khANa eTale guNa bhaMDAra kahyA che. te cAra guNa be padamAM che.- (1) samahinone = A saptamI eka vacanano prayoga che (2) suvalIta buddhi = A traNa guNono samAsa yukta eka zabda che ane A paNa saptamI eka vacanano prayoga che. A baMne padone mahaIVRI zabda sAthe anvaya karatAM artha thAya che ke-- te maharSi AcArya (1) samAdhi yoga (2) zruta (3) zIla ane (4) buddhinI khANa samAna hoya che. mahAIRT :- moTI khANa. AcArya jJAnAdi guNarUpa bhAvaratnonI mahAna Akara-khANa sama hoya che. temanA guNonuM kathana sUtrakAre samahinone, susI vuddhi zabdo dvArA karyuM che. samAhijoge :- samAdhiyoga eTale samAdhivaMta yogovALA. teonA mana, vacana ane kAyArUpa traNe ya yoga pUrNa samAdhistha hoya che; koI prakAranI asamAdhi teone hotI nathI. suyalItabuddhim :- AcArya- (1) zruta saMpanna--zrutajJAnanA bhaMDAra (2) zIla eTale cAritra guNonA bhaMDAra (3) buddhi nidhAna eTale cAre ya prakAranI buddhinA svAmI hoya che. mahethI H- A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) RSi muniomAM mahAna te maharSi (2) mahA sthAna
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 zrI dazavaikAlika sUtra eTale mokSa. tenA icchuka eTale mokSAbhilASI. ArAhae, tosai :- AcAryanI upAsanA sUcaka A be kriyApado che-(1) ATTC = AcAryanI samasta AjJAonuM yathArtha pAlana kare (2) tosad = vinaya sevA bhakti zuzruSA pUrvakanA vyavahArathI AcAryane saMtuSTa kare. A soLamI gAthAmAM AcAryanI ArAdhanA karanAra ziSya mATe paNa be zabdono prayoga che- (1) saMpavitAne anuttarAE = zreSTha guNone prApta karavAnI icchAvALo, anuttara evA mokSa sukhano abhilASI. (2) dhammAnI = dharmArthI. dharmAbhilASI, dharmanI ArAdhanA karanAra. sujvALa mehAvi... :- prathama uddezakanI A aMtima gAthA che. temAM viSayano pUrNarUpe upasaMhAra --samApana karavAmAM AvyuM che. gAthAno bhAva sarala ane sugama che. pUrvArdhamAM zikSA Adeza vacana che ane uttarArdhamAM te guNonI ArAdhanAnuM aMtima phaLa siddhinuM batAvyuM che. (1) mehavi- buddhimAna. je potAnA hitAhitane upAsanA ane AzAtanAnA bhAvone jANe che te medhAvI kahevAya che. (2) abamatto apramattabhAve. A zabda ArAdhanAnA sAtatyane sUcita kare che. akhaMDabhAve lakSyasiddhi paryaMta gurunI upAsanA tene saphaLa banAve che arthAt apramattabhAva kriyAne zIghra saphaLa banAve che. // prathama uddezaka saMpUrNa // = : ArAhaphtAna mukhe maLene - mokSa prApti koI eka guNanI ArAdhanAthI thatI nathI paraMtu anekAneka guNonI arthAt samyag jJAna, samyag darzana, samyag cAritra, tapa, vinaya, anAzAtanA, brahmacarya samAdhi, buddhimattA, viveka vagerenI ArAdhanAothI mokSa prApta thAya che. uttarA. a. 19mAM kahyuM che ke- muLALa tu sahassArUM = hajAro guNa bhikSune dhAraNa karavAnA hoya che.
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ | madhya.-8, 96.-2: vinaya samAvi 399 navamuM adhyayana [lIle deza] vRkSanI upamAthI dharmanuM mULa ane phaLa : mUlAu khaMdhappabhavo dumassa, khaMdhAu pacchA samurveti sAhA / sAhappasAhA viruhaMti pattA, tao si puSpaM ca phalaM raso ya // chAyAnuvAda : mUlAt skandhaprabhavo drumasya, skandhAtpazcAtsamupayanti zAkhAH / zAkhAbhyaH prazAkhA virohanti patrANi, tatastasya puSpaM ca phalaM rasazca // zArtha:- dumassa = vRkssn| mUlAu = bhUtathI khaMdhappabhavo = 245 Gtpanna thAyache pacchA = tyA2 pachI khaMdhAu = 24thI sAhA = mAno samurveti = utpanna thAya cha sAhappasAhA = zApAmAthI pramAmo viruhati = utpanna thAya cha tao = tyA2 pachI pattA = patra utpanna thAya cha bhane pachI si = te vRkSane puppha = puSpa phalaM = 31 raso = 24 6tpanna thAya che. bhAvArtha:- jema muLathI vRkSanuM thaDa, thaDamAMthI zAkhA, zAkhAmAMthI prazAkhAo, zAkhA ane prazAkhAomAMthI pAMdaDAo utpanna thAya che ane pachI te vRkSamAM kramazaH phUlo, phaLo ane madhura rasa utpanna thAya che. evaM dhammassa viNao, mUlaM paramo se mokkho / jeNa kittiM suyaM sigdhaM, NIsesaM cAbhigacchai // chAyAnuvAda : evaM dharmasya vinayo, mUlaM paramastasya mokSaH / yena kIrti zrutaM zlAghayaM, niHzeSaM cAdhigacchati // zArtha :- dhammassa = 35 vRkSanu mUlaM = bhUNa viNao = vinaya che se = te dharma35 vRkSarnu paramo = 525301, GSTa 25-yuta 3 // mokkho = mokSa se jeNa = chain| 43 vinayI ziSya kitti = ti suyaM = zrutaNIsesa = saMpU, apAra siggha = lAghAne, nizeSatA arthAt bhokSane abhigacchai = prApta cha. bhAvArtha:- A ja rIte dharmarUpa vRkSanuM mULa vinaya che ane tenuM parama phaLa mokSa che. te vinayarUpI mULa
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 zrI dazavaikAlika sUtra dvArA vinayI ziSya A lokamAM kIrti, zrutajJAna ane zlAghAne pAme che. vivecana : prastuta baMne gAthAomAMthI prathama gAthAmAM vRkSanA vibhAgonI kramika niSpatti darzAvIne bIjI gAthAmAM vinayanuM mAhAtmya pradarzita karatAM tene dharmarUpa vRkSanuM mULa kahIne tenuM phaLa mokSa darzAvyuM che. mUlAka saMdhAvo :- A gAthAmAM vRkSanA kramika vibhAga A pramANe saMgrahita che- (1) mUla (2) skaMdha (3) zAkhA (4) prazAkhA (5) patra (6) puSpa (7) phaLa (8) rasa ane dharmanA kramika vibhAgomAM (1) dharmanuM mULa vinaya (2) aMtima-parama phaLa mokSa ane (3) tenI vacce vinaya dharmanA pAlanathI dizA-vidizA vyApI kIrti, zrutajJAna ane guNArkItana pramukha prazaMsA ane suMdara pariNAmonI ke mokSanI prApti thAya che. vRkSanA vibhAgo 10 hoya che, temAMthI ahIM kada ane kUMpaLa(tva) be vibhAgono ullekha nathI; tenuM kAraNa ajJAta che. temaja aMtima vibhAga bIja che, tenA sthAne rasa zabdane prAsaMgika rUpe svIkAryo che. pUrva dhammamsa vigo mUrNa :- dharmanuM mULa vinaya che, sarva Atma guNonA vikAsamAM ane mokSa prAptimAM vinayanI anivAryatA rahelI che, A tattvane samajAvavA mATe vRkSanA mUlathI prAraMbhIne tenI AgaLanI avasthAonI utpatti ane vikAsanI upamA ApI che. vaccenI saMkhyAno Agraha zAstrakAranA AzayamAM nathI. tenuM kAraNa paNa spaSTa che ke vinayathI sIdhA ja sarve guNo mokSa parama phaLa sudhInA prApta thaI zake che, temAM koIpaNa guNa pratibaddhatA vRkSanA vibhAgonI jema nathI. mATe ema samajavuM ke jema vRkSanA mULathI ja phaLa sudhInI upalabdhi thAya che tema vinayathI ja Atma vikAsanA mokSa paryaMtanA sarva guNonI prApti thAya che. Atma vikAsamAM cokakasa guNa saMkhyA ke guNono cokkasa krama hoto nathI. yathA- mokSa mArganA cAra prakAra kahyA che- jJAna, darzana, cAritra ane tapa. anyatra mokSanA cAra dvAra- dAna, zIla, tapa ane bhAvanAne kahyA che. tenI ArAdhanA kramika ja thAya tevuM ekAMte nathI te ja rIte pAMca AcAra, anazana Adi bAra tapa, cauda guNasthAna, kSamA Adi dasa yuti dharma kahyA che. A mokSa mArganA sarva anuSThAno ane apekSAomAM kyAMya saMkhyA ke kramano Agraha nathI. je cauda guNasthAna kramAroha kahevAya temAM paNa krama ke saMkhyAno Agraha dareka jIva sAthe lAgato nathI. yathA- koI jIva prathama guNasthAnathI cothA guNasthAna jAya; bIjA, trIjAno Agraha nathI. koI cothAthI sIdho sAtamA guNasthAne jAya, vaccenA pAMcamA, chaThThAno Agraha nathI. koI jIva nava guNa sthAna pAmIne paNa mokSa cAlyo jAya che. anyAnya jIvo ochA vattA guNasthAna pAmIne mokSa pAme che. ItyAdi kAraNothI ahIM vinaya dharmanuM phaLa che ane parama phaLa mokSa che, anya guNo vinayanI maulikatAthI prApta thAya che. kAraNa ke guNonI pAtratAmAM vinayanI mukhyatA ke anivAryatA che. eka saMskRta nIti zlokamAM paNa kahyuM che ke-vinayAp yAti pAtratAm = vinayathI pAtratA maLe che.
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-9, udde.-2H vinaya samAdhi 401] ne vitta suvaM siyaM ziste - AtmAnA ke saMyamanA sAmAnya vizeSa seMkaDo hajAro guNo hoya che. temAM ahIM mAtra udAharaNa rUpe traNa nAma ApyA che. temAM AtmaguNarUpe eka zruta = Agama jJAnanuM kathana che; zeSa be ihalaukika guNo che. kharekhara zrutajJAnanI mahattAmAM sarva AtmaguNono arthAt AdhyAtmika ke pAralaukika guNono samAveza samajI levo joIe. zarsi= guNa samUhano yaza je dizAo vidizAomAM prasare che, vyApta thAya che, tene kIrti kahevAya che. pA = vyaktinI samakSa ke pAchaLa je gadyamaya ke padyamaya prazaMsA, guNakIrtana bolavAmAM Ave, tene zlAghA kahevAya che. kIrti ane zlAghA, A baMnenI upalabdhi, guNonI khANa je mAnavamAM hoya tene ja thAya che ane guNano bhaMDAra(khajAno) paNa mAnavane vinaya thI prApta thAya che. je ahIM kleirsa = saMpUrNa, zabdathI kahevAmAM AvyuM che. A rIte nekha = dharmanA mULa vinaya guNathI kIrti, zrutajJAna, glAdhA vagere prApta thavA yogya samasta guNonI prApti thAya che temAM vinayanuM parama phaLa = sarvotkRSTa guNa rUpa phaLa mokSa = sarva karmakSaya che. ahIM vyAkhyAkAroe vRkSanA daza vibhAgone laIne dharmavikAsanAM daza guNone saMyojita karyA che te A pramANe che dharma vRkSanuM mULa-vinaya, kaMda-dherya, skaMdha-jJAna, tvacA-zubhabhAva, zAkhA-anukaMpA, satya, acaurya, brahmacarya Adi guNo; pratizAkhA-mahAvratanI uttama bhAvanA, pallavo-dharmadhyAna ane zukladhyAna, patro - nirlobhatA, nirviSayatA, kSamAdiguNo; puSpo-vAsanAno nAza, phaLa-mokSa ane madhura rasa-avyAbAdha sukha che. je vyakti mULanuM siMcana kare che tenuM vRkSa avazya puSpita ane phalita thAya che. tema ziSya paNa vinaya dvArA dharmavRkSanA mULanuM siMcana karI kramika vikAsa sAdhI aMtima phaLa mokSane prApta kare che. vinaya dvArA te A lokamAM kIrti, zlAghA, zrutajJAna anekavidha labdhi Adine prApta kare che; paralokamAM mokSa athavA uttama devagati, sukuLamAM janma vagere prApta kare che. sikaM -zlAghA-prazaMsA. tene zrutanA vizeSaNa rUpe athavA svataMtraguNarUpe mAnI zakAya che. fNase - tenA be artha thAya che. (1) niHzreyas = mokSa () niHzeSa = samasta. avinIta : pravAhamAM paDelA kASTavat :__je ya caMDe mie thaddhe, duvvAI NiyaDI saDhe / vujjhai se aviNIyappA, kaTuM soyagayaM jahA // chAyAnuvAda cagna paso mRA. to, durvAhI niti : / uhyate so avinItAtmA, kASThaM srotogataM yathA // zabdArtha - vaDe = tIvra krodhI, pracaMDa krodha karanAra mA = ajJAnI, mUrkha, aNasamajU tha =
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 zrI dazavaikAlika sUtra ahaMkArI, akkaDa, ghamaMDI kubbArDa = tochaDuM bolanAra, kaThora bhASI chiyelI = kapaTI, mAyAvI, jUTha kapaTa karanAra sa = lucco, ghUrta, dagAbAja viSayappA = avinItAtmA soya!IN = jala pravAha patita 6 = kASTha gaI = jema vahI jAya che, gothAM khAya che tema kupharuM = saMsAra sAgaramAM vahI jAya che. bhAvArtha:- je krodhI, ajJAnI, abhimAnI, kaThora bhASI, kapaTI, ghUrta hoya che te avinItAtmA jala pravAhamAM paDelA ane gothAM khAtA kASThanI jema saMsAra sAgaramAM gothAM khAya che. vivecana : prastuta gAthAmAM avinItanI thatI durdazAnuM citra sadaSTAMta AlekhyuM che. avinItanuM svarUpa - sUtrakAre avinItanA cha lakSaNa kahyA che- (1) vaMde = krodhI. guru para vAraMvAra krodha karIne rIsAI jAya tevI prakRtino sAdhu. (2) miNa = mRganI samAna je ajJAnI hoya che. mRga zabda jaMgalI pazu athavA sAmAnya pazuonA arthamAM vaparAya che. arthAt pazuonI jema viveka rahita che te. (3) tha = jAti AdinA madathI unmatta ane uddhatta hoya te. (4) DubbA = durvAdI. gurunI samakSa athavA anya vyaktionI samakSa asabhya bhASaNa karanAra. athavA kaThorabhASI. (5) fuhI = mAyAcAranA sevanamAM athavA chaLakapaTa karavAmAM kuzaLa. (6) sa = zaTha, saMyamayoganI ArAdhanAmAM je AdarahIna athavA udAsIna hoya te. agatsya cUrNimAM vihIne eka zabda gaNIne teno artha mAyApUrvaka zaThatA karavI, tevo karyo che. A cha durguNo sajjanatAnA zatruo che, te vinayabhAvane pragaTa thavA detA nathI. A durguNonA dhArakane avinIta kahe che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM paNa avinItanA lakSaNomAM A prakAranA bhAvonuM ja kathana che. kuM toya vaM ga :- avinIta ziSya potAnA avinayapUrvakanA vyavahArathI parAdhIna banI duHkha, kheda, zoka, vaira virodhamAM ja sabaDyA kare che. sUtrakAre tenA mATe dRSTAMta ApI samajAvyuM che ke jala pravAhamAM vahetuM lAkaDuM pravAhanI dizAmAM pANI sAthe vahI jAya che, tenuM koI nizcita sthAna hotuM ja nathI. tema avinIta ziSya saMsAra sAgaranA pravAhamAM karmanA vaheNamAM vahyA kare che. tene kyAMya zAMti ke samAdhi prApta thatI nathI. avinaya : daMDAthI lakSmI kADhavA samAna : viNayaM pi jo uvAeNaM, coio kuppai Naro / divvaM so sirimejati, daMDeNa paDisehae // chAyAnuvAdaH vinayapi ya 3pAyena, ratiH zuti nara: | divyAM sa zriyamAyAntI, daNDena pratiSedhayati //
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--9, urdU.--2 H vinaya samAdhi = zabdArtha :- Lo - manuSya, mAnava vAN = koI upAyathI viLayaM pi = vinaya dharma pratye, saMyama dharma pratye poLo = prerita karAya to khvajJa = krodhita thAya che chjnmati = AvatI vidhvaM = divya, anupama liri = lakSmIne vaMDeLa = daMDathI DiseTC = pratiSadhita kare che. bhAvArthaH- vinaya mArgamAM ke saMyama mArgamAM prayatnapUrvaka prerita karavA chatAM je sAdhaka kopita thAya che te kharekhara AMgaNe AvelI divya(anupama) lakSmIne daMDA mArIne hAMkI kADhavA samAna kArya kare che. vivecana : prastuta gAthAmAM hitazikSAo na mAnanAranI mUrkhatA darzAvI che. vidhvaM siri : he DilehaN :- sAmAnya rIte saMsArI loko dhana mATe ke divya sukha mATe lAlAyita hoya che. tenA mATe AkhI jIMdagI prayatna kare che. paraMtu jyAre te ja divya sukha, saMpattirUpa lakSmI sAme AvI jAya tyAre teno koI DaMDAthI pratiSedha kare, kADhI mUke to te vyakti mahAmUrkha kahevAya che. te ja rIte AdhyAtmika kSetre je ziSya gurunI hitazikSAno ane vinaya mArganI preraNAno svIkAra na karatAM guru para kopita thAya, vinaya dharmanuM pAlana na kare to te mahAna AtmAguNono pratiSedha kare che ane svayaM pote ja potAnA Atma sukhano vinAza notare che. vinayI avinayI prANIonAM dRSTAMta : taheva aviNIyappA, uvavajjhA hayA gayA / dIsaMti duhamehaMtA, AbhiogamuvaTThiyA // 403 chAyAnuvAda : tathaivAvinItAtmanaH, 3pavAghA haiyA AnAH | dazyantu duHsvamedhamAnA:, mamiyo yamupasthitAH // zabdArtha:- tadeva - temaja vavA = savArInA upayogamAM AvavA yogya aviLIyabA avinI- tAtmA TT = azvo gayA = hAthIo jumehatA = du:kha bhogavatAM AmiJonuvakriyA - Abhiyogika bhAvamAM, sevaka bhAvamAM joDAyelA rIti - dekhAya che. bhAvArtha :- temaja je savArIne yogya avinIta evA ghoDA, hAthI vagere sevakapaNAne pAmI duHkha bhogavatAM dekhAya che. 6 tava suviNIyappA, uvavajjhA hayA gayA / dIsaMti suhamehaMtA, iDDi pattA mahAyasA //
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 zrI dazavaikAlika satra chAyAnuvAda : tathaiva suvinItAtmAnaH, aupavAhyA hayA gajAH / dRzyante sukhamedhamAnAH, RddhiM prAptA mahAyazasaH // zaEArtha :- suviNIyappA = suvinItAtmA suhamehatA = supI yatA, supa bhagavatA iDpittA = dvi pAmelA mahAyasA = mahAyazavaMta. bhAvArtha- temaja savArIne yogya, vinIta evA ghoDA, hAthI vagere Rddhi(sArA saMjogo) ane mahAna yazane prApta karI sukhano anubhava karatAM dekhAya che. taheva aviNIyappA, logaMsi NaraNArio / dIsaMti duhamehatA, chAyA te vigaliMdiyA // chAyAnuvAda : tathaivAvinItAtmAnaH, loke naranAryaH / dRzyante duHkhamedhamAnAH, chAtAste vikalendriyAH // zArtha :- NaraNArio = puruSa mane strImo chAyA = yA mAhinA prArathI so 4 // zarIravANA vigaliMdiyA = nAsi vagere indriyothI DIna, Ana- kore pAyekI chandriyavANa. bhAvArtha:- avinaya karanAra strI-puruSo A lokamAM cAbuka AdinA prahArathI soLa paDelA temaja nAka, kAna vagere kApI nAMkhavAthI viklendriya banIne, duHkha bhogavatAM pratyakSa dekhAya che. daMDasatthaparijuNNA asabbhavayaNehi ya / kaluNA vivaNNachaMdA, khuppivAsAe parigayA // chAyAnuvAda : daNDazasraparijIrNAH, asabhyavacanaizca / karuNAvyApanacchandasaH, kSutpipAsayAparigatAH // zArtha :- daMDasatthaparijuNNA = 6 ane zastrothI 4rita asabbhavayaNehi = asabhya vayanothI tADita kaluNA = matihIna vivaNNacchaMdA = parAdhIna khuppivAsAeparigayA = (bhUSa bhane pyAsathI pIDita dIsati = hemAya che. bhAvArtha:- avinIta puruSa daMDa ane zastrathI kSatavikSata zarIravALA, asabhya vacanothI sarvatra tiraskRta, karuNApAtra, parAdhIna jIvana vyatIta karanArA temaja kSudhA ane tRSAnI tIvra asahya vedanA bhogavanArA dekhAya che. taheva suviNIyappA, logaMsi NaraNArio / dIsaMti suhamehatA, iDhei pattA mahAyasA //
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-9, udde.-2: vinaya samAdhi 405 chAyAnuvAda: tathaiva sunItAtmAnaH, to nana: I ___ dRzyante sukhamedhamAnAH, RddhiM prAptA mahAyazasaH // zabdArtha - kUMpattA = Rddhine pAmelAM mahAsa = mahAyazavaMta. bhAvArtha:- A lokamAM je suvinIta naranArIo hoya che te mahAyazasvI ane mahAsaMpattivAna thaIne sukha bhogavatAM dekhAya che. taheva aviNIyappA devA jakkhA ya gujjhgaa| 10 dIsaMti duhamehatA, AbhiogamuvaTThiyA // chAyAnuvAda: tavaivAvinItAtmAnaH, tevA yajJa |T: . ___ dRzyante duHkhamedhamAnAH, AbhiyogyamupasthitAH // zabdArtha - jevA = deva = yakSa guphA = guhyaka, bhavanapati deva. bhAvArtha-je deva(jyotiSI-vaimAnika) yakSa(vyaMtara) ane bhavanapati deva avinIta hoya che te devagatimAM paNa cAkarapaNuM pAmIne duHkha bhogavatAM dekhAya che. taheva suviNIyappA, devA jakkhA ya gujjhagA / dIsaMti suhamehatA, iDDiMpattA mahAyasA // chAyAnuvAdaH tathaiva suvinItAnAna, tevA yakSAgra guhA ! dRzyante sakhamedhamAnAH, Rddhi prAptA mahAyazasaH // zabdArtha - pattA = Rddhi bhogavatA mahAsA = mahAyazathI yukta. bhAvArtha:- je deva, yakSa ane bhavanapati suvinIta hoya che te deva mahAyazasvI tathA mahARddhimAnuM thaIne sukha bhogavatAM dekhAya che. vivecana : prastuta sAta gAthAomAM avinIta ane suvinIta hAthI, ghoDA ane mAnava tathA devanA avinaya vinayanA sArA narasA pariNAmanuM digadarzana karAvyuM che. viLIyA - avinIta hAthI, ghoDA vagere sevakapaNAmAM ja svAmInA hAthe cAbukanA mAra khAya che, manuSyo dAsavRttimAM jIvana vyatIta kare che. uparAMta teo bhUkha, tarasa, daMDa ane zastranA ghA, asabhya vacanathI tiraskAra, parAdhInatA ane vikalAMgapaNAne prApta kare che. te jIvo devagatimAM paNa indranuM gulAma
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra paNuM, dAsapaNuM bhogavIne jIvana vyatIta kare che. A rIte te jIvo A loka ane paralokamAM duHkhI thAya che. suviLIyappA :-je kSamAvAna, namra, saraLa, mitabhASI AjJAkArI vagere guNa saMpanna hoya tene suvinIta kahe che. suvinIta hAthI, ghoDA, nara-nArI ke deva--devI A loka ane paralokamAM prasannatAne pAme che; te Rddhi saMpanna ane mahAyazasvI bane che. vinayapUrvakanA vyavahArathI suvinIta ziSya paNa gurunI prasannatAne prApta karIne potAnA kAryane, saMyamI jIvanane saphaLa banAve che. 406 vavA :- tenA be rUpa thAya che.- upavAhya ane aupavAhya. baMneno artha A pramANe che- (1) sAmAnya rIte savArInA kAmamAM AvanArA (2) rAjA AdinI savArInA kAmamAM AvanAra vAhana, hAthI, ghoDA Adi. chAyA te vigaliMdiyA - vaikalpika be pATha anusAra traNa prakAre artha thAya che.- (1) chAvA vinatiliyA = zobhA rahita athavA potAnA viSaya grahaNamAM asamartha indriyavALA- kANA, aMdha, baherA, mUMgA vagere. (2) chAyA vigaNitiviyA = bhUkhathI abhibhUta vigalita indriyavALA athavA durbaLa. (3) chAyA = cAbUkanA prahArathI vraNayukta zarIravALA ane vinatitiviyA - jenI indriya vikala hoya, hIna hoya tevA hAtha-paga, nAka--kAna kapAyelA. AmiyonuM vakriyAH- dAsanuM kArya karanArA. jene mAtra svAmInI AjJAmAM ja rahevAnuM hoya che. je svAmInA sevaka che. je parAdhIna che tene Abhiyogika kahevAya che. lokottara vinayanuM phaLa H 12 chAyAnuvAda : ya AvAZpAdhyAyayo:, zuzrUSAvavanA: I teSAM zikSAH pravarddhante, jalasiktA iva pAdapAH // zabdArtha:- AyariyaDavAyALa = AcAryo ane upAdhyAyonI suzrUsAvayaLA sevA-zuzruSA kare che ane temanA vacanone svIkAre che teli = te ziSyonI sinhA = zikSAo gatasittA va pAvavA = jalathI sIMcelA vRkSonI samAna pavati = vRddhine pAme che. je Ayariya uvajjhAyANaM, sussUsAvayaNaMkarA / sisikkhA pavati, jalasittA iva pAyavA // bhAvArtha:- je sAdhako AcArya ane upAdhyAyanI sevA kare che ane temanI AjJAnusAra varte che teonI zikSA--jJAna pANIthI siMcAyelA vRkSonI jema pratidina vRddhine pAme che. vivecana : prastuta gAthAmAM lokottara vinayanuM phaLa pradarzita karyuM che.
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.--9, urdU.--2 H vinaya samAdhi je rIte pANInA siMcana karavAthI vRkSanI vRddhi thAya che ane na karavAthI te sUkAI jAya che, te ja rIte guru ke AcArya upAdhyAyanI vinaya sevA, bhakti ane AjJA pAlana karavAthI ziSyanI paNa pragati thAya che. vinIta ziSya gurukRpAno pAtra bane che. guru sAMnidhye tenA jJAnamAM vRddhi, zraddhAmAM daDhatA ane cAritramAM paripakvatA thAya che; A rIte vinIta ziSyano sarvAMgINa vikAsa thAya. tenA svayaMno kSayopazama paNa suMdara banato jAya che ane guru AcAryAdino paNa tene pUro sahakAra maLe che. AgamomAM darzAvelI cAra prakAranI buddhimAM eka vainayikI buddhi che, je guruno vinaya karatAM vRddhi pAme che. = zivavA pavakrutiH-zikSA - gurunI pAse rahIne meLavavAnuM zikSaNa. A zikSA be prakAranI hoya che-- (1) grahaNa zikSA eTale kartavya-akartavyanuM jJAna (2) AsevanazikSA arthAt te jJAnanuM AcaraNa karavAno abhyAsa zIkhavo. vinIta ziSyane jJAna ane AcaraNa A baMne prakArano vikAsa thAya che. lokottara vinayanI sadRSTAMta anivAryatA siddhi : 13 appaNaTThA paraTThA vA, sippA NeuNiyANi ya / gihiNo uvabhogaTThA, ihalogassa kAraNA // chAyAnuvAda : AtmArtha parArthe vA, zilpAni naipuLyAni 6 / gRhiNa upabhogArthaM, ihalokasya kAraNam // zabdArtha:-niSiLo - gRhastha loko hato|msa = A lokanA raLA = kAraNe navamoLakA - paranA mATe sippA = zilpa kaLAomAM kherupiyApi = naipuNya prApta kare, nipuNa thAya, kaLAone zIkhe che. upabhogane mATe appaLaTThA = potAnA mATe pakA = 407 bhAvArtha:- gRhastho potAnA jIvananirvAhane mATe tathA para-sagAsaMbaMdhI kuTuMba AdinA pAlana-poSaNane mATe phakta A lokamAM ja sukha sAdhana ezaArAmane mATe vividha prakAranI zilpakaLAomAM nipuNatAne prApta karavA te te kalAonA AcAryo pAse jAya che. 14 jeNa baMghaM vahaM ghoraM, pariyAvaM ca dAruNaM / sikkhamANA NiyacchaMti, juttA te laliiMdiyA // chAyAnuvAda : cena bandha varSa ghora, paritApa = vALam / zikSamANA niyacchanti yuktAste lalitendriyAH // zabdArtha:- neNa = kalAone zIkhavAmAM guttA = joDAyelA laliviyA - sukomaLa zarIravALA te - rAjakumArAdi zivattvamALA = kaLA zIkhatA thakA AcAryo vaDe vaya = baMdhanane yor = bhayaMkara
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 zrI dazavaikAlika sUtra varSe = vadhane vAruLa = kaThora yiAva - paritApane yighdhati = prApta kare che. bhAvArtha :- te sukomaLa zarIravALA hovA chatAM AcArya pAse zikSA prApta karatAM ghora baMdhana, vadha ane dAruNa paritApane prApta kare che. 15 chAyAnuvAda te'pi ta guru pUjJanti, tasya zilpastha vAragAya / satkurvanti namasyanti, tuSTA nirdezavarttinaH // vitaM guruM pUyaMti, tassa sippassa kAraNA / sakkAreMti NamaMsaMti, tuTThA NiddesavattiNo // = = = zabdArtha:- te vi - te rAjakumArAdi chAtro zivattiLo = gurunI AjJAmAM rahenArA tukA saMtuSTa rahenArA tattva sippalsa jAtaLA = te zilpAdi kaLAo zIkhavA mATe teM - te zikSaka guruM gurunI pUvRtti = pUjA kare che savAti = satkAra kare che, temaja gamaMti = namaskAra paNa kare che. bhAvArtha :- te rIte kaSTa pAmavA chatAM paNa gurunI AjJAne anusaranAra ane temAM saMtuSTa rahenArA te (rAjakumArAdi) zilpAdine mATe te gurunI pUjA kare che, satkAra kare che ane namaskAra kare che. kiM puNaM je suyaggAhI, aNaMtahiyakAmae / AyariyA jaM vae bhikkhU, tamhA taM NAivatta // 16 chAyAnuvAda : vira punarva: zrutaprAhI, anantahitAmuH / AcAryA yadvadeyuH bhikSuH, tasmAttannAtivartayet // = zabdArtha:- ne - je puruSa sucanAhIM = zruta grahaNa karanArA hoya tathA akhaMtariyAmaNu - anaMta hitanI kAmanA karanAra hoya rviM puLa = zuM kahevuM ? tamhA = te mATe to AyariyA - AcArya f = je vaghu = kahe teM - te vacanane millU = sAdhu LAvattaN = ullaMghana atikramaNa na kare. = bhAvArtha:- je AgamajJAna prApta karavAmAM tatpara hoya, anaMtahita-mokSanA icchuka hoya tenA mATe to kahevuM ja zuM ? tethI bhikSu AcAryanA AdezanuM ullaMghana na kare. vivecana : prastuta cAra gAthAomAM laukika kSetre vinayanI mahattA pradarzita karI lokottara kSetre vinayanI anivAryatA samajAvI che. abaLadA... :- A gAthAmAM zilpa ke kalAo zIkhavAnA uddezyonI saMkalanA che. prAcInakAlamAM
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-9, udde.-2H vinaya samAdhi | 409 | puruSonI 72 kalA ane strIonI 64 kalA zIkhavAmAM AvatI hatI. temAM (1) keTalIka kalAo potAnI surakSA mATenI thatI hatI (2) keTalIka bIjAonI surakSA-sahAya mATe upayogI thatI. (3) keTalIka vidhAo kalAono upayoga potAnA jIvana nirvAha arthe thato hato. A rIte te sarva kalAo ke zilpano prayoga ke upayoga A loka mATe arthAta mAtra manuSya jIvananA nirvAha mATeno ja hoya che. ne vadhuM vAMco... - ihalaukika sukhanA lakSe zilpakaLA zIkhavA mATe vidyArthIne guruno vinaya, AjJApAlana vagere karavuM ja paDe che. tema karatAM temane kyAreka mAra-pITa, baMdhana ke dAruNa kaSTa paNa guruzikSakanA sahana karI levA paDe che. eka janmamAM sukhI thavA mATenI kalA zIkhavA te keTalAya kaSTo sahana karIne paNa guruno satkAra sanmAna vagere adhikAdhika karatA ja rahe che. prAcInakALamAM ghaNAM sukumAra zarIra- vALA rAjakumAra, zreSThI putro Adi gurukuLamAM bhaNavA mATe ukta samasta ko yukta gurunA kaDaka anuzAsanano svIkAra karatA hatA. viMda puLa ne suyAdI... - Ihalaukika lAbha mATe paNa anuzAsana svIkAravAnuM daSTAMta ApI zAstrakAre A gAthAmAM mokSa sAdhakane namra banavAnI ane arpaNatA rAkhavAnI preraNA karI che. mokSanA AtyaMtika, anaMta sukhane meLavanAra ziSya gurunuM sarva anuzAsana saharSa svIkAravuM ja joIe, te sahaja samajI zakAya tevI vAta che. vinayanuM AcaraNa tenA ja hita mATe thAya che. kAraNa ke gurunI AjJAnA pAlana vinA ane guru caraNanA zaraNa vinA mohanIyakarmano nAza duSkara banI jAya che. jyAre sAdhanAnuM lakSya ja mohakarma sahita sarva karmono kSaya karavAnuM hoya che. sippA M3LiyAji:- zilpa = kuMbhAra, sonI, suthAra, luhAra AdinI kAryakaLA temaja citrakaLA vagere laukika kaLAo. nipuNatA = kuzaLatA. te sarva kalAomAM siddhahasta (pAraMgata) thavuM. tikriyA = jenI indriyo lADa pyAra pAmatI hoya, jenI indriyo suMdara ane kriIDAzIla hoya che, te sukomaLa zarIravALAne lalitendriya kahevAya che. vinaya vidhi : NIyaM sejjaM gaI ThANaM, NIyaM ca AsaNANi ya / 17 NIyaM ca pAe vaMdijjA, NIyaM kujjA ya aMjaliM // chAyAnuvAdaH nIH zAM rti sthAna, nirvazvAsanani jA nIcaizca pAdau vandeta, nIcaiH kuryAccAJjalim // zabdArtha -LAya = gurudevathI nIcI senna = zayyA na = nIcI gati, namra gatithI TAI = nIcuM sthAna AsANi = Asana zunnA = kare, rAkhe nIcuM = samyaka prakArathI namra thaIne saMgali =
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 zrI dazavaikAlika satra aMdI zane namana 43 pAe = gurushriin| y29|| mayomA vaMdijjA = hana42. bhAvArtha - ziSya guru karatAM nIcI zayyA svIkAre, gurunI pAchaLa cAle, vinayapUrvaka pAchaLa Ubho rahe, nIcuM Asana rAkhe ane nIce namIne gurudevanA caraNakamalomAM vaMdana kare tathA namratApUrvaka gurune kara joDIne namana kare. saMghaTTaittA kAeNaM, tahA uvahiNAmavi / | 18 khameha avarAhaM me, vaejja Na puNo ti ya // chAyAnuvAda : saMghaTya kAyena, tathopadhinA api / kSamasvAparAdhaM me, vadecca na punariti // zArtha:-kAeNaM = maayaaryn| zarIrane uvahiNAmavi = 65429one saMghaTTaittA = sparza 25 yato ziSya gurune vaejja = magavan me = bhAro avarAha = mAaparAdha khameha = kSamAuro Na puNo tti = punaH mA pramANa nahIM . bhAvArtha-potAnI kAyAthI athavA upakaraNothI athavA anya koI paNa prakAre AcAryano saMgho(sparza) thaI jAya to ziSya A prakAre kahe, "mArA aparAdhane kSamA karo, huM punaH A pramANe nahIM karuM." duggao vA paoeNaM, coio vahai rahaM / evaM dubuddhi kiccANaM, vutto vutto pakuvvai // chAyAnuvAda : durga vo pratodena, codito vahati ratham / evaM durbuddhiH kRtyAnAM, ukta uktaH prakaroti // zArtha:- duggao = gaNiyo jagaha paoeNaM = vAraMvAra parouthI athavA zazathI coio = taDita rAto raha = 2thane vahai = vaDana 42 cha dubuddhi = hubhuddhi ziSya vutto vutto = vAraMvAra DevAyeto kiccANaM = mAyAyonaDAyone pakuvvai = 43 che. bhAvArtha:- gaLiyo baLada jema paroNAno(rAzano) prahAra thayA pachI ja rathane vahana kare che tema duSTa buddhivALo avinIta ziSya gurudevanA vAraMvAra kahevAthI ja kArya kare che. AlavaMte lavaMte vA, Na NisejjAe paDissuNe / mottUNaM AsaNaM dhIro, sussUsAe paDissuNe // chAyAnuvAda : AlapantaM lapantaM vA, na niSadyAyAM pratizRNuyAt / muktvA Asana dhIraH, zuzrUSayA pratizRNuyAt // 20
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-9, udde-ra: vinaya samAdhi [411 | zabdArtha - mAnavate = ekavAra bolAve tavaMte = vAraMvAra bolAve thI = buddhimAnuM ziSya jitennA = potAnA Asana upara besIne paDikSu = na sAMbhaLe mAsa = paraMtu Asanane mojUkha = tyAgIne susUlI = vinayapUrvaka pAkistu = parthapAsanA karatAM, Adeza sAMbhaLe ane teno yathocita uttara Ape. bhAvArtha:- guruzrI koI kAryane mATe ekavAra bolAve tathA vAraMvAra bolAve tyAre ziSya Asana upara rahIne pratyuttara na Ape. paraMtu zIghratAthI Asana choDIne vinayapUrvaka(sevAmAM najIka jaIne) gurudevanI vAta sAMbhaLe ane tyAra pachI vinamrabhAve yathocita pratyuttara Ape. kAlaM chaMdovayAraM ca, paDilehittANa heuhiM / 21 teNa teNa uvAeNaM, taM taM saMpaDivAyae // chAyAnuvAda << inovavAraM 2, pratyutte miH | tena tenopAyena, tattatsaMpratipAdyet // zabdArtha -aaN zItAdikAlane chalovayAre guruzrInA abhiprAyane temaja sevAyogya upacArone dehaM - tarkavitarkarUpa hetuo vaDe paDidittA = jANIne tena teja = te te 3vALa = upAya vaDe ta ta = te te rIte yogya kAryane saMpaDivAyA = saMpAdita kare, pUrNa kare. bhAvArtha - ziSya zItAdikAlane, gurunA abhiprAyane tathA hetuone, te mujaba kArya karavAnA upAyone jANIne te te kAraNo vaDe, te te upAyone samaya pramANe Adare, kAryAnvita kare. vivecana : sUtrakAre prastuta gAthAmAM guru pratyenA vinaya, bahumAna ane Adara-bhakti bhAvane vacana ane kAyAnI kriyA dvArA pragaTa karavAnA upAyo spaSTa karyA che. MIya senna.... - je zayyA gurunI zayyAthI alpamUlyavALI, nIce bhUmimAM pAtharelI ane pramANamAM paNa nyUna hoya, te zamyA nIcI kahevAya che. ziSya namrabhAve zayana kare to te paNa nIcI zayyA kahevAya che. jaya DuM :- ziSyane guru sAthe cAlavAno prasaMga Ave tyAre guruthI AgaLa na cAle, atyaMta pAchaLa na cAle, ati samIpa ane ati dUra na cAle. ati samIpamAM cAlavAthI raja UDe che ane ati dUra cAlavAthI pratyenIkatA ane azAtanA thAya che. tethI ziSya gurunI pAchaLa-pAchaLa rA rahita namra bhAve cAle, te nIcI gati kahevAya che. noya TAi - jyAM guru UbhA rahyA hoya tyAM ziSya tenAthI nIcA sthAnamAM UbhA rahe. AcAryanI
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412] zrI dazavaikAlika sUtra AgaLa, pAchaLa ane bAjumAM atyaMta najIka UbhA na rahe. A rIte viveka sahita temaja namratApUrvaka UbhA rahevAne nIcuM sthAna kahevAya che. LavaM 2 mAsAni ya - guruthI sadA nIcA Asane besavuM. kyAreka koI kAraNe pATa-pATalA upara besavuM paDe to gurunA AsanathI potAnuM Asana UMcuM na thAya tenuM dhyAna rAkhavuM. kyAreka gurunA AdezathI UMce Asane besavuM paDe to sarva prakAre viveka rAkhIne bese; A rIte sarva prakAranA viveka sAthe besavAthI te nIcuM Asana kahevAya che. kAraNa ke Asane besavAmAM namratA ane arpaNatA rahelI che. caM caM paNa vaMT:-AcArya Asana para sthita hoya ane ziSya Ubho hoya to UbhA-UbhA vaMdana na kare, kaMIka jhUkIne vaMdana kare. mastakathI caraNa sparza karIne, sanmAnapUrvaka vaMdana karavA te namra caraNa vaMdana kahevAya che. caM sunnA aMli - prazna vagere pUchavA hoya ke guru sanmukha maLI sAme maLI jAya tyAre mastaka namAvI baMne hAthane aMjalibaddha karIne, namana karavuM tene namra aMjalI kahe che. A rIte UbhA rahevuM, besavuM vagere kAyAnI pratyeka pravRtti ahaMbhAvathI rahita banI, namrabhAve karavI te badhA kAyika vinayanA AcaraNa che. saMpattA :- ziSya dvArA aviveka ke bhUlathI gurunA zarIrano ke tenA koIpaNa upakaraNano sparza thaI jAya te gurunI AzAtanA kahevAya. tethI tevA samaye ziSya potAnI zuddhinA lakSya guru samakSa potAnA doSano svIkAra kare- umeda avaradaM me"he gurudeva! mArA aparAdhane kSamA karo. punaH A prakAranuM AcaraNa karIza nahIM." A rIte ahIM kAyAthI thayelA avivekanI vacana dvArA zuddhi karavAnI vidhi darzAvI che. temAM guru pratye bahumAnabhAva temaja tenA zarIra tathA upakaraNo pratye viveka ane sanmAnanA bhAva pragaTa thAya che tethI ahaMkArano nAza thAya che. kunA vA.. -A gAthAmAM avinIta ziSyanI avinItatA gaLiyA baLadanA dAMte samajAvI che. gaLiyo baLada potAnI ayogyatAnA kAraNe mAlikane kopita kare che. mAlika dvArA cAbukanA vAraMvAra prahAra thayA pachI ja te kAryazIla bane che. te rIte avinIta ziSya paNa gurunA Igita-AkArane samajato nathI; vAraMvAra gurunI preraNA thayA pachI ja te kAryAnvita bane che. tenA mATe zAstrakAre ahIM durbuddhi vizeSaNano prayoga karyo che. kAraNa ke tenI buddhi sahaja sanmArgamAM kAryAnvita thatI nathI. mAnavate navate - A vIsamI gAthAmAM gurunA Adeza-nirdezane Asana choDI vinaya vivekathI sAMbhaLavAnI zikSA che. gurunI hitazikSA ke Adeza-nirdeza ekavAra ke anekavAra prApta thAya tyAre ziSya potAnuM Asana choDIne, gurudevanI samakSa upasthita thaIne 'tahatti' jevA svIkRti sUcaka zabdanuM uccAraNa karIne vinayapUrvaka ane sAvadhAnIpUrvaka gurunA Adeza-sUcanane sAMbhaLe ane teno svIkAra kare. vAtta chavayA.. - ekavIsamI gAthAmAM sAMbhaLela vacanono Azaya samajI, tene kAryAnvita (saMpAdita) karavAnI uttama paddhatine sUcita karI che. vinIta ziSya gurunA igita-AkArane, gurunA
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhya.-9, udde.-2H vinaya samAdhi [413] abhiprAyane ane IcchAne temaja vartamAna paristhitine jANIne gurunI icchAnA pratyeka kAryo pUrNa kare che. kALa ane abhiprAya mATenA udAharaNo A pramANe che (1) zAd = A kaI Rtu che? rAta che ke divasa che? gurujInI kevI paristhiti che? upayogI samaya che ke nahIM? ityAdi badhuM jANe. zarada Adi Rtuo anusAra anukULa bhojana, zayyA, Asana Adi lAve. (2) cha9 = gurunA abhiprAyane jANe ke gurujI A samaye zuM icche che? tene A samaye kaI vastunI jarUriyAta che? kaI kArya siddhi mATe tenA hRdayamAM vicAra pravAha vahI rahyo che. dezakALa anusAra ruci paNa vibhinna hoya che. jema ke koIne unALAmAM chAza priya hoya che. ThaMDA pradezamAM garama dUdha ane garama pradezamAM ThaMDu pANI abhiSTa hoya che. (3) 3yAraM = upacAranA traNa artha che- (1) sevAnI vidhio (2) ArAdhanAnA prakAra (3) AjJA vidhi-AjJAnA prayojanane jANIne, (4) heThaMga tarkavirtaka, uhApoha, anumAna, svayaM pharaNAo AdithI deza, kALa, abhiprAya ane sevAnA prakArone jANe. gurunA hetuone jANe. tAtparya e che ke gurunA kahyA vinA ja vinIta ziSya tenA zarIranI dazA AdithI ane paristhiti anusAra gurunA bhAvone samajIne kArya kare. jigyAmAM - AvAyafkanA ni vA tafmavata vALA A zabdanA traNa prakAre artha thAya che- (1) AcAryAdine abhilaSita athavA iSTa kAryone (2) AcAryAdi vaMdanIya, pUjanIya che; ziSyo teo prati vaMdana, pUjananuM kArya kare che. tethI vaMdana-pUjanarUpa kRtyo, e divAkha no artha che. (3) vaMdanIya, pUjanIya AcAryAdine ja virA (kRtya) kahe che. cUrNikAre vizvAnA sthAne kviIDuM pAThane vaikalpika rUpe svIkArIne artha karyA che. vinIta-avinItanI upalabdhi :| 22] vivattI aviNIyassa, saMpattI viNiyassa ya / jasseyaM duhao NAyaM, sikkhaM se abhigacchai // chAyAnuvAdaH vipattiravinIta, saRtirvijItaza yasyaitad dvidhA jJAtaM, zikSA so'bhigacchati // zabdArtha - avaLIyalsa = avinayI puruSane vivI = vipattiviyarsa = vinIta puruSane saMpatta = saguNarUpI saMpattinI prApti thAya che basa = jene rtha = A ukta judo = banne prakAre hAni ane vRddhinI = jANa che, pIchANa che sa = te puruSa livuM = UMcI zikSAne macchar3a = prApta kare che. bhAvArtha:- avinItane vipatti ane suvinItane saguNorUpI saMpatti prApta thAya che. A baMnene je jANe che te kalyANakAriNI zikSAne prApta kare che.
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 ] zrI dazavaikAlika sUtra vivecana : prastuta gAthA uddezakanI pUrva gAthAonA saMkSipta sArarUpa che. temAM vinIta ane avinIta ziSyane prApta thatI lAbha ke hAninuM kathana che. jIvane lAbha ke hAninI daDha pratIti na thAya tyAM sudhI te hAnithI dUra rahevAno ane lAbha mATe prayatnazIla rahevAno udyama karato nathI. jyAre vinaya-avinayanA phaLane yathArtharUpe jANe tyAra pachI ja tenAmAM avinayano bhaya ane vinayano Adara pragaTa thAya che ane te yathArtha jJAna ane AcaraNane prApta kare che. 23 vivarI vinayasa - prathama ane dvitIya uddezakamAM avinItanA keTalAka gera lAbha ane vipattio darzAvavAmAM AvI che. te A lokamAM vadha, baMdhana, tiraskAra Adi vipattione pAme che. tenA samyagudarzanAdi AtmaguNarUpa saMpatti nAza pAme che ane ajJAnAdi durguNarUpa vipattine prApta kare che. sapatta vijayasa - te ja rIte A uddezakamAM suvinItanI aneka upalabdhionuM kathana che. tene sArI rIte samajI vicArIne ziSya uccatama vinIta thavAno prayatna karavo joIe. mumukSunI pAtratA-apAtratA ane pariNAma : je yAvi caMDe mai iDDigArave, pisuNe Nare sAhasa hINapesaNe / adiTThadhamme viNae akovie, asaMvibhAgI Na hu tassa mukkho // chAyAnuvAdaH cazvA ivaSno maTirivaH zizuno nara: sAhasiva rInaSa: I adRSTadharmA vinaye'kovidaH, asaMvibhAgI naiva tasya mokSaH // zabdArtha -ne yAvi = je koInare = manuSya vaDe = krodhI che ma ravuM = Rddhi AdinA garvamAM jenI buddhi nimagna che upamukhe = cugalIkhora che sAda = ayogya kAryamAM sAhasI hIMga para = guru AjJAthI ochuM karanAro, saMpUrNa rIte AjJAnuM pAlana na karanAra vidUdhane dharmane yathArtha nahIM pAmelo vinA jovA = vinayathI ajANa che tathA avinAza = je saMvibhAgI nathI ta<< = teno ja du muNo = kadApi mokSa nathI. bhAvArtha:- je sAdhu krodhI che, jene buddhi ane Rddhino garva che, je cADI-cugalI karanAra, sAhasika, saMpUrNa rIte guru AjJAnuM pAlana na karanAra, dharmane yathArtha na jANanAra, vinayadharmathI ajANa ane asaMvibhAgI che, teno mokSa thato nathI. NiddesavittI puNa je gurUNaM, suyatthadhammA viNayammi koviyA / 24 tarittu te oghamiNaM duruttaraM, khavitta kammaM gaimuttamaM gayA // tti bemi //
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-9, uke-2:vinaya samAdhi [ 415 ] chAyAnuvAdaH niravartinaH punarce puravaNa, kRtArtha vinave vivAda tIrvA te oghamimaM duruttaraM, kSapayitvA karma gatimuttamAM gatAH ImtighavInA zabdArtha -ne = je ziSya guNa = gurudevonI divattA = AjJAmAM rahenAra hoya che suyasthapanma = dhRtArtha dharmanA viSayomAM niSNAtu vini voviyA = vinayadharmamAM koviMda kutara = dustara oN = saMsAra sAgarane taratu = tarI jaIne meM = karmano hava7 = kSaya karIne 3ttama = sarvotkRSTamaDuM = siddha gatimAM ya = gayA che, jAya che. bhAvArtha - jeo gurunI AjJAmAM rahenAra, zrutajJAna tathA dharmanA rahasyane jANanAra, vinayanuM pAlana karavAmAM nipuNa hoya che; teo dustara saMsAra sAgarane tarIne arthAtu sakala karma naSTa karIne sarvottama evI siddha gatine pAmI gayA che, pAme che ane pAmaze. vivecana : prastuta gAthAomAM mumukSunI pAtratA ane apAtratAne samajAvatAM tenA guNa-avaguNonuM saMkalana karIne tenuM aMtima phaLa darzAvyuM che. ne yAvi vaDe... - je krodhI che, avinIta che te mokSane mATe yogya nathI. teomAM avinayanA kAraNabhUta ane kAryarUpa anya aneka durguNo paNa hoya ja che. sUtrakAre tenA ATha durguNonuM A gAthAmAM kathana karyu che. maphaphikara :- (1) je buddhi dvArA Rddhino garva kare che, (2) je jAti Adino garva kare che ane RddhinA garvamAM paNa abhiniviSTa che. (dazavaikAlika TIkA ane cUrNi) (3) je mati-zrutajJAna ane Rddhi-aizvaryano garva kare che. (4) je Rddhi gauravanI buddhivALo che. saMkSepamAM je abhimAnI che. sAhasa -je vicAryA vinA AvezapUrvaka kArya kare che arthAt akRtya karavAmAM tatpara hoya tene sAhasika kahe che. prAcIna sAhityamAM A zabdano prayoga cora, hiMsaka, zoSaka Adi arthamAM thato hato. paraMtu kAlAntaramAM teno artha zaktizALI athavA saMkalpavAna thayo che. praznavyAkaraNa sUtramAM 'sAhasa' zabdane hiMsAno paryAyavAcI zabda mAnyo che. prastuta prasaMgamAM teno artha ayogya kArya karavAmAM tatpara' te pramANe thAya che. hA resane - pesaNa-niyojana, kAryamAM pravRtta karavuM, AjJA ApavI. je ziSya potAnA gurunI AjJAne hIna kare che arthAt yathAsamaya tenuM pAlana karato nathI. AjJA pAlanamAM je bedarakAra rahe che. te haLasane kahevAya che. dikSane - zruta ane cAritrarUpa dharma jeNe jANyo nathI ke anubhavyo nathI.
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 ] zrI dazavaikAlika satra vikhare govi:- vinaya karavAmAM je akovida-anipuNa che. vinayavidhithI je aparicita che. tene vinayanuM AcaraNa vyartha(bhAra sama) lAge che. sAMnimajI :- potAne prApta thayelA vastra, pAtra, AhAra, pANI ke sthAna vagerenuM anya sahacArI sAdhuomAM vibhAjana karato nathI. te asaMvibhAga kahevAya che. uparokta durguNo mokSamArganA bAdhaka che. te samyagudarzana Adi guNone pragaTa thavA detA nathI. tethI te jIvo mokSa prApti mATe ayogya che. zibirI pukha ne sukha - vinIta sAdhaka potAnA svArthano Agraha na rAkhatAM gurvAjJA pAlanamAM tatpara rahe che. gurunI AjJAnA pAlanamAM svacchaMdano nirodha thAya che. tethI indriya ane mananI ghaNI pravRttio aTakI jAya che. pariNAme te zubhamArge ekAgra bane che. A rIte aMte te jIva karmanirjarA karI kramazaH mokSane prApta kare che. sutthathakhyA :- (1) je zratadharmanA sUkSma rahasyonA jJAtA hoya te (2) je zruta ane tenA arthanA jJAtA hoya (3) je gItArtha hoya. tene sUtrArtha dharmA kahevAya che. viNa ivaviyA = je vinaya vidhine yathArtharUpe jANIne tadanusAra tenuM AcaraNa karanArA hoya, te vinayadharmamAM nipuNa kahevAya che. AvA guNasaMpanna AtmA mokSane mATe yogya che. te kramazaH sarvakarmano kSaya karI saMsAra sAgarane tarI jAya che ane siddhagatine prApta kare che. bIje uddezaka saMpUrNa
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-9, 9-3: vinaya samAdhi 417. navamuM adhyayana | [tRtIya uddezaka] vinIta sAdhakanI pUjanIyatA : AyariyaM aggimivAhiyaggI, sussUsamANo paDijAgarijjA / AloiyaM iMgiyameva NaccA, jo chaMdamArAhayai sa pujjo // chAyAnuvAdaH A vArthamAnAmavAditA, zukUpanAH tilAvat | AlokitamiGgitameva jJAtvA, yazchandamArAdhayati sa pUjyaH // zabdArtha:- AdiyA= agnihotrI brAhmaNa ni = agninI ArAdhanA kare che mariya = AcAryanI suskUlanALo zuzruSA karatADanA rijJA = pratyeka kAryamAM sAvadhAna rahe AtoDyuM = AcAryanI daSTine phayimeva = ceSTAnevI = jANIne cha = AcAryanA abhiprAyanI Aditya = ArAdhanA kare che te = te ziSya puLo = pUjya kahevAya che, pUjya bane che. bhAvArtha - jema agnihotrI brAhmaNa agninI sArI rIte zuzraSApUrvaka upAsanA karavAmAM sAvadhAna rahe che tema ziSya potAnA gurunI sevAmAM sAvadhAna rahe che. AcAryanI daSTi ane saMketa uparathI ja je sAdhaka temanI IcchAone samajI jAya che ane te pramANe kArya kare che, te pUjanIya bane che. AyAramaTThA viNayaM pauMje, sussUsamANo parigijjha vakkaM / jahovaiTTa abhikaMkhamANo, guruM tu NAsAyayai sa pujjo // chAyAnuvAdaH AvArArtha vinAM yunIta, suzruSamAM vRddha vAn ! yathopadiSTamabhikAGkSan, guruM tu nAzAtayati sa pUjyaH // zabdArthaH- AyAramaTTI = saMyamAcAra zIkhavA mATe, AcAra arthe guruno viSaya vinaya pas = kare che susamALo = paryapAsanA, AjJA sAMbhaLavAnI IcchA rAkhato vajaa = temanA vacanono = svIkAra karIne govarda = yathokta rItithI bahumALI kArya karavAnI icchAvALo muruM khAlIyaya = tathA gurunI AzAtanA karato nathI. bhAvArtha:- je ziSya saMyamAcAranI zikSA prApta karavA mATe, temanI ArAdhanA mATe guruno vinaya kare.
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 418 ] zrI dazavaikAlika satra temanI sevA zuzruSA karatAM teonA Adeza vAkyono svIkAra kare tathA te AdezonI yathArtha pAlana karavAnI icchA rAkhatAM kyAre ya gurudevanI avajJA ke AzAtanA kare nahIM, te pUjanIya thAya che. rAyaNiesu viNayaM pauMje, DaharA vi ya je pariyAyajeTThA / _NIyattaNe vaTTai saccavAI, uvAyavaM vakkakare sa pujjo // chAyAnuvAdaH tripu vinAM prayuggIta, DuMdara ma iva ce payagyeSThA: I nIcatve vartate satyavAdI, avapAtavAn vAkyakaraH sa pUjyaH // zabdArtha - ne = je rApaNuM = ratnAdhikone mATe parivAvane - dIkSAmAM jayeSTha evA DuMda2 vi = bAla sAdhuone mATe vivuM = vinayano pa3ne = prayoga kare che evArDa = temaja satyavAdI che 3(go)- vAva = upAyapUrvaka AcAryAdinI sevAmAM rahe, vaMdanA kare vAre = AcAryanA vacanane svIkAranAra khAyaro = guNAdhikane namanAro. bhAvArthaH- je vayamAM nAnA hovA chatAM paNa dIkSA paryAyamAM jayeSTha evA pUjanIya, ratnAdhika sAdhuono vinaya kare che, namra vyavahAra kare che, je satyavAdI che, gurunI samIpe rahe che ane je prayatnapUrvaka gurunI AjJAnuM pAlana kare che, te pUjanIya che. vivecana : prastuta traNa gAthAomAM vinIta sAdhakanI pUjanIyatAnuM kathana karyuM che. nimiva Adit :- jema agnihotrI brAhmaNa agninI zuzruSAmAM sAvadhAna rahe che, tema AcArya gurudevanI sevA mATe ziSya paNa sAvadhAna rahe che. zAstrakAre vinaya sevA bhakti mATe agnihotrI brAhmaNano Adarza upasthita karIne A gAthAmAM ane pahelAM paNa prathama uddezakanI agiyAramI gAthAmAM nAdiyA nana nare; pada dvArA samajAvyuM che. tenAthI spaSTa thAya che ke Agama kAlamAM agnihotrI brAhmaNonI bahulatA hatI ane teonI havana vidhi ane maMtroccAraNa vagere vidhi dvArA kalAko sudhInI thatI pravRttimAM agni pratye asIma ane anupama bhakti najare paDatI hatI. te samaye jana sAmanyano A anubhava gamya viSaya hato. te kAraNe vinaya bhakti, sevA zuzruSA, namaskAra AdinI tallInatA ke sajAgatA mATe agnihotrI brAhmaNanA AdarzanuM kathana karavAmAM AvyuM che. manociM niyameva baMnva - ahIM gurunA abhiprAyane samajavA mATe be zabda ApyA che.(1) bAtor3aya = gurunI dRSTi. gurudeva AMkhonA IzArAthI je bhAva vyakta karavA icche tene jANIne. (2) vuiM = gurunA IzArA. gurudeva hAtha vagere zarIravayavo dvArA saMketa karIne je bhAva vyakta karavA icche tene jANIne. A baMne prakAre daSTithI ane aMga ceSTAthI jANI samajIne teonI icchA abhilASA(chaMda)ne prAdhAnya ApI, teonA cittanI ArAdhanA karanAra ziSya.
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-9, 9-3: vinaya samAdhi 419 ] sa puSpo - ahIM kriyA pada na hovAthI tenA eka ja bhAvavALA arthanA aneka prakAre vAkya prayoga maLe che. yathA- te pUjya che, te pUjya thAya che, pUjya hoya che, te pUjya bane che, tene pUjya kahevAya che; temaja te jagatapUjya bane che. te pUjyanIya thAya che, te ja pUjya kahevAya che, te ja pUjyanIya bane che te ja kharekhara pUjanIya bane che vagere. A sarva vAkyonA bhAvomAM koI virodha thato nathI. gurunA abhiprAyone jANavAnA udAharaNa- (1) gurudeva ziSya sAme joI pachI kaMbala tarapha joyuM. te joIne ziSya turata ja jANI lIdhuM ke gurujIne ThaMDI lAge che; kaMbalanI jarUra che. (2) gurujIne kaphano prakopa thayo che; vAraMvAra udharasa Ave che; te aMgaceSTA jANIne sUMTha Adi auSadha lAvIne Ape. nIti zAstranA zlokamAM paNa abhiprAya jANavA viSe A prakAre kathana che- AkArai riMgitai rgatyA, ceSTayA bhASaNena ca / netravatra vizva, caDatAM mana: I - hitopadeza) artha- AkRti, igita (izAro), gati, ceSTA, bhASaNa, AMkha ane mukhanA vikArothI koInA AMtarika manobhAvone jANI zakAya che. A rIte prathama gAthA anusAra guru prati arpaNa ane vicakSaNa ziSya vikAsa pAmatAM eka divasa svayaM guru AcAryanI jema Adarza ane pUjyanIya zramaNonI gaNatarImAM pahoMcI jAya che. no chaRTdaya puSpo - A vAkyanA be prakAre artha thAya che- (1) je gurunA abhiprAyane samajIne te anusAra samayane yogya kArya kare che. (2) je gurunI icchAnI ArAdhanA kare che, te pUjya thAya che. temaja gurunA Azayane samajIne gurunI preraNA vinA svayaM kArya karanArA ziSya lokamAM uttamottama kahevAya che. gurunI preraNA pachI paNa potAnuM hita samajIne kArya karanArA uttama kahevAya che, pharaja samajIne kArya karanArA madhyama kahevAya che; anAdarapUrvaka kArya karanArA adhama kahevAya che ane gurune kaTu zabda kahenArA adhamAdhama ziSya kahevAya che. vinayanI kriyA dekhAvamAM eka samAna hovA chatAM temanA AzayabhedathI phaLamAM bhinnatA rahe che. sAra e che ke prasanna citte, gurunA abhiprAyanI ArAdhanA karanAra ziSya pUjanIya bane che. AvA ramajJA.. - A gAthAmAM pUjyanIyatA prApta karavA mATe kRtajJatA guNanI AvazyakatA batAvI che. ziSya jJAnAcAra Adi paMcAcAranI prAptine mATe gurunA vacanone sAMbhaLavA Atura hoya che. dukAne beThelo vyApArI gharAkanA vacana sAMbhaLavA Atura hoya che. temAM vyApArIne potAno lAbha pratyakSa dekhAya che. tenAthI anaMtaguNo adhika lAbha ziSyane gurunA vacana zravaNa ane tadanusAra AcaraNamAM dekhAya che. gurunA vacana-zravaNanI AturatA te vinayanuM prathama sopAna che. guruno Adeza sAMbhaLI prasannatApUrvaka, kRtajJabhAve te vacanano svIkAra karavo ane tadanusAra AcaraNa karavuM ane punaH punaH guru vacana zravaNano
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra ane gurunI ArAdhanAno avasara Ave tevI bhAvanA rAkhavI, vinayadharmanI anumodanA karavI te vinayanI uttarottara bhUmikA che. A rIte guNAnurAga ane kRtajJatA / jenAmAM hoya te pUjanIya bane che. 420 A rIte bIjI gAthAnusAra zramaNAcAranI zuddha ane ucca ArAdhanAnA abhyAsa hetune anulakSI guru sAnidhyamAM rahI teonI AjJA ArAdhanAra ane koI paNa prakAre AzAtanA nahIM karanAra ziSya jagapUjya zramaNonI zreNimAM AvI jAya che. rAyabiTTu vinaya... :- A gAthAmAM dIkSA paryAyamAM vaDIla dareka zramaNonA vinayanuM ane temanI AjJAnI ArAdhanAnuM kathana che. vaDIla dIkSAvALA zramaNa uMmaramAM, jJAnamAM, buddhimAM, nAnA moTA kevA paNa hoya teonI guru tulya Adara bhAva sAthe, AtmasAkSIe, ArAdhanA karanAra zramaNa eka divasa jinazAsananA pUjya / sthAne arthAt mahAna zramaNonI zreNimAM AvI jAya che. ovAyava vA:- A zabdonA aneka prakAre artha thAya che- (1) ovAyava zabdane vavare zabdanuM vizeSaNa mAnIe to teno artha A pramANe thAya che ke- upAyapUrvaka, prayatnapUrvaka guru vacanone kAryAnvita karanAra (2) 35pAtta = samIpa. gurunI samIpe rahenAra gurunI AjJAnuM pAlana karanAra (3) avapAt = vaMdana, sevA ityAdi. gurunI vaMdanA ane sevA bhakti karanAra vaMdanazIla sAdhu. A rIte (1) vAvayaM = upAyavAn (2) upapAtavAn (3) avapAtavAn . TIkAkAre ovAyava nA ja be artha karyA che. vaMdanazIla ane samIpavartI. saMtoSI sAdhakanI pUjanIyatA : aNNAyauMchaM carai visuddhaM, javaNaTThayA samuyANaM ca NiccaM / alanuyaM No paridevaijjA, laddhuM Na vikatthayai sa pujjo // chAyAnuvAda : AjJAto N rati vizuddha, yApanArtha samuvAna pa nityam / alabdhvA na paridevayet, labdhavA na vikatthate sa pUjyaH // 4 zabdArtha :- viSuddha = doSothI rahita samuyALa - samudAnika gocarIthI prApta khijyuM = nitya aNNAyauMchaM = ajJAta kuLamAMthI thoDuM thoDuM grahaNa karIne lAvelo AhAra vaLaCAr = saMyamarUpI yAtrAnA nirvAha mATe paraph = bhogave che arjuya = AhAra na maLe to no veivaDbbA = duHkha kare nahIM, koInI niMdA kare nahIM tandu = AhAra maLe to 5 vistyayajJa = koInI stuti kare nahIM, potAnI prazaMsA kare nahIM. bhAvArtha:je sAdhu saMyama yAtrAnA nirvAha mATe haMmezAM sAmudAnika, vizuddha ane ajJAta gharomAMthI gocarI kare che, tema karatAM jo AhAra prApta na thAya tyAre kheda kare nahIM ke koInI niMdA kare nahIM ane AhAra prApta thAya tyAre khuza thaI potAnI ke gRhasthanI prazaMsA kare nahIM; te pUjya bane che.
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-9, udde-3:vinaya samAdhi | 421] saMthArasijjAsaNabhattapANe appicchayA ailAbhe vi saMte / jo evamappANabhitosaejjA, saMtosapAhaNNarae sa pujjo // chAyAnuvAda: saMtararAvyasanamastapIne, alpechatAMtinA kheDapi sati | ya evamAtmAnamabhitoSayet, santoSaprAdhAnyarataH sa pUjyaH // zabdArtha - anAme = atilobha te vi = thAya to paNa saMthArasiMAsamattapA = saMstAraka, zayyA bhakta ane pANInA viSayamAM prathA = alpa icchA rAkhanArA appA = potAnA AtmAne toraNaMA = sadA saMtuSTa rAkhe che to pAchaLa25 = mukhyatayA saMtoSamAM rata, saMtoSa prAdhAnya prakRtithI saMyamamAM lIna. bhAvArtha - je muni zayyA, saMstAraka, Asana, bhojana, pANI vagereno ati lAbha thato hoya to paNa temAM alpa IcchA rAkhe che; A rIte je dareka viSayamAM potAnA AtmAne saMtuSTa rAkhe che; saMtoSa bahula prakRtithI saMyamamAM lIna rahe che, te pUjya thAya che. vivecana : prastuta be gAthAomAM zuddha gaveSaNA ane saMtoSa vRtti rAkhanAra sAdhunI pUjanIyatAnuM nirUpaNa che. apAya che vara viruddha.. - gaLAva zabdamAM bhikSAnA be guNa samAviSTa che.- (1) ajJAta bhikSA (2) aneka gharonI bhikSA. ajJAta bhikSAnuM tAtparya che ke je gharomAM bhikSunA gocarI mATe praveza karyA pahelAM tene mATe koI prakAranI pUrva taiyArI karelI na hoya temaja bhikSunA AvavAnI jANakArI paNa na hoya; tevA gharomAM gocarI karavI, te ajJAta bhikSA kahevAya che. saMkSiptamAM pUrva taiyArI vagaranA ghara ajJAta kahevAya che. 34 padanuM tAtparya e che ke aneka gharothI thoDI thoDI bhikSA grahaNa karavI. A rIte prathama caraNano artha thAya che ke pUrva taiyArI vagaranA aneka gharothI 4ra doSa rahita vizuddha bhikSA grahaNa karanAra zramaNa. vizuddha:- udgama, utpAdana ane eSaNAnA doSothI rahita prApta thayelI bhikSA, vizuddha bhikSA kahevAya che. bhikSAnA te doSonuM vivaraNa pariziSTamAM juo. saMtosapIewAraNa sa puSpo - je muni AhAra, pANI, vastra, pAtra, zayyA, saMstAraka Adi pratyeka viSayamAM alpa icchAvALA hoya athavA prApta thayelA padArthomAM anAsakta hoya, saMtuSTa hoya te pUjanIya bane che. alpa icchA athavA alpa AvazyaktA te vairAgyanuM prathama lakSaNa che. tyAga vinA vairAgyano AnaMda anubhavI zakAto nathI. vairAgI AtmA kramazaH potAnI jarUriyAtone ghaTADe che. rAgI vyaktine
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422] zrI dazavaikAlika sUtra bhogamAM ane vairAgIne tyAgamAM AnaMda Ave che. je potAnI jarUriyAtomAM gUMcavAyelo rahe che te AhAranI zuddha gaveSaNA karI zakato nathI. tethI AhAra zuddhi ane saMtoSa vRtti baMne guNanA dhAraka pUjyanIya bane che. pUjyatA prApta karAvanAra darzAvyA che. rahevaphaM - paridevana karavuM. duHkhI thavuM, vilApa karavo, kaNasavuM. huM keTalo kamabhAgI chuM ke Aje mane bhikSA ja na maLI; A gAmanA loko sArA nathI; A rIte vicArIne duHkhI thavuM. vintha - vizeSa kathana karavuM. prazaMsA karavI, potAnI baDAI hAMkavI ke huM keTalo bhAgyazALI chuM mArA puNyathI Avo AhAra maLyo che. Akroza parISahajayI sAdhakanI pUjanIyatA : sakkA saheDaM AsAi kaMTayA, ayomayA ucchahayA NareNaM / aNAsae jo u sahijja kaMTae, vaImae kaNNasare sa pujjo // chAyAnuvAdaH yAda tohuM mAro udavADa, ayonI samAna narenA anAzayA yastu saheta kaNTakAn, vacomayAn karNasarAn sa pUjyaH // zabdArtha - 3cchada = dravyane mATe udyama karanArA para = puruSa AsApha = dravya prAptinI AzAthI yomayI = loDhAmaya vaTavA = kaMTakone sa3 = sahana karavAne mATe saT = samartha thAya che to paNa = kAnomAM bANa jevA tIkSNa vaE = vacanarUpa kaMTakone kapAsa = koI paNa jAtinI AzA vinA sahiw = sahana kare che. bhAvArtha - manuSya dhana ke tevI koI paNa sAMsArika vastuonI AzAthI lokhaMDanA kAMTAone sahana kare zake che paraMtu je koI paNa prakAranI laukika AzA rAkhyA vinA kAnomAM khUMcatA vacanarUpI kaMTakone sahana kare che, te kharekhara pUjanIya che. muhuttadukkhA u havaMti kaMTayA, aomayA te vi tao suuddharA / vAyA duruttANi duruddharANi, verANubaMdhINi mahabbhayANi // chAyAnuvAdaH muhUrta vAstu patta veTara, ayomAte tA: pUra: 1 vAg-duruktAni duruddharANi, vairAnubandhIni mahAbhayAni // zabdArtha - azomaya = lohamaya vaTa = kaMTaka muhurUkuvA = alpakALa sudhI ja duHkha denArA hoya che ane pachI to = je aMgamAM lAgyA hoya te aMgamAMthI suDA = sukhapUrvaka kADhI
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-9, -3: vinaya samAdhi 423 ] zakAya che paraMtu vAyAkuttALa = kaTuvacanarUpI kaMTakakuLa = duruddhara che verA"vaMdhaf = vaira bhAvano baMdha karAvanAra che tathA madamAdi = mahAbhakArI che. bhAvArtha :- lokhaMDanA kAMTAo to maharta mAtra eTale alpa samaya sudhI ja da:kha Ape che ane tene aMgamAMthI bahAra kADhavA paNa sahelA che. paraMtu kaThora vacanarUpI kaMTako sahaja rIte kADhI zakAtA nathI tathA te veranI paraMparA vadhAranAra ane mahAbhayAnaka hoya che. samAvayaMtA vayaNAbhighAyA, kaNNaMgayA dummaNiyaM jaNaMti / dhammo tti kiccA paramaggasUre, jiiMdie jo sahai sa pujjo // chAyAnuvAdaH samAvatanto vavanAvAtA:, vaM gata varSanartha ganantA dharma iti kRtvA paramAgrazUro, jitendriyo yaH sahate sa pUjyaH // zabdArtha - savitA = ekaThA thaIne sAme AvelA vaLAviyAya = kaThina vacanarUpI bANanA prahAra vaMya = karNendriyamAM pravezatA ja lukhkhAya = dormanasya bhAvane nagati = utpanna kare che paramANUra = paNa vIra puruSomAM paramAgraNI niti = indriyone jItanArA go = je puruSa sAruM = te vacananA prahArone sahana kare che. bhAvArtha - kaThora vacananA prahAro kAne saMbhaLAtA ja cittamAM vaimanasya utpanna kare che. je zuravIromAM agraNI ane jItendriya puruSa 'A mAro dharma che.' tema mAnI samabhAvapUrvaka te vacana prahArone sahana kare che, te ja pUjanIya che. vivecana : prastuta traNa gAthAomAM kaTu tIkSNa ane kaMTaka jevA vacanone sahana karavAnI mahattA pradarzita karI che. sA rahevuM. - A gAthAmAM vacanarUpI tIkSNa bANanA prahArane sahana karanAranI zreSThatA pradarzita karI che. koI vyakti dhana vagere Ihalaukika sukhanI prAptinA utsAhamAM kaSTa sahana kare, koI vijaya prAptinA utsAhamAM samarAMgaNamAM lohamaya tIkSya bANone sahana kare che. paraMtu je vyakti koIpaNa prakAranA lAbhanI apekSA vinA vacanarUpI tIkSNa bANanA prahArane samabhAvathI sahana kare che. te ja pUjanIya thAya che. varuNa dhAre puSpo -UAre zabdanA be artha thAya che. (1) kAnamAM praveza karatAM (2) kAna mATe tIkSya bANa jevA. mudatta phu 3 dati vayA.... - A gAthAmAM vacanarUpI bANane sahana karanAranI zreSThatAnuM kAraNa spaSTa karyuM che.
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra lokhaMDanA tIkSNa bANa kAyAne vIMdhI nAMkhe che. tene zarIramAMthI kADhavA sahelA che. tenI pIDA sImita samaya sudhI ja rahe che. jyAre vacanarUpI bANa hRdayane vIMdhI nAMkhe che. tene aMtaramAMthI kADhavA atyaMta kaThina che. tenI vaira paraMparA dIrghakAla sudhI rahe che. paraMtu je sAdhaka potAnI samajaNathI vacanarUpI bANane samabhAvathI sahana kare che. te pUjanIya bane che. samAvayaMtA vayaLAbhiSAyA... :- A gAthAmAM vacanarUpI bANanA prahArane sahana karavA mATe preraka banatI vidheyAtmaka vicAra dhArAnuM kathana che. 424 koIpaNa paristhitine pratikAra karyA vinA sahana karavI, samabhAvamAM sthira thavuM "te mAro Atmadharma che, mAro saMyama dharma che." tevI vicAraNathI je potAnA cittane svastha ane svaccha rAkhe che te pUjanIya bane che. je samabhAvapUrvaka sahana kare che te kAyara nathI paraMtu zUravIra che. tethI ja sUtrakAre tenA mATe paramapUre paramazUra zabdano prayoga karyo che. laukika kSetre vijaya prApta karavA karatAM AdhyAtmika kSetre Akroza parISahane jItavo ati zreSTha che, tethI ja te parama zUravIra kahevAya che. verALubaMdhiLI :- anubaMdha-sAtatya, nirantaratA. kaTuvacanathI veranI paraMparA vadhe che tethI tene verAnuMbaMdhI kahe che. = paramAsUre :- sthAnAMga sUtramAM cAra prakAranA zUravIranuM kathana che. yuddhazUra, tapazUra, dAnazUra ane dharmazUra. temAM je dharmazUra che te dharmanI zraddhAthI kaSTane sahana kare che, tene ahIM paramAgra zUra kahyA che. tAtparya e che ke je parama eTale mokSarUpI lakSyanI siddhimAM zUravIra che, te paramAgra zUra kahevAya che. vacana vivekInI pUjyanIyatA : avaNNAyaM ca parammuhassa, paccakkhao paDiNIyaM ca bhAsaM / ohAriNi appiyakAriNi ca, bhAsaM Na bhAsijja sayA sa pujjo // chAyAnuvAda : avarNavAnuM na pADyulasya, pratyakSataH pratyenIjAM ca bhASAm / avadhAriNImapriyakAriNIM ca, bhASAM na bhASeta sadA sa pUjyaH // zabdArtha :- sayA = sadAkALa parammuhaK = pITha pAchaLa patttavavo = sAme--pratyakSa avaLavAya = avarNavAda, niMdA kiLIya virodhakArI bhANuM = bhASAne orii nizcayakAriNI appayaniihaiM = apriyakAriNI // mAsinna = bole nahi. bhAvArtha:- je sAdhu koIpaNa manuSyanI pITha pAchaLa tenA avarNavAda bole nahIM, pratyakSamAM vaira virodha =
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-9, uke-3:vinaya samAdhi [425] thAya tevI bhASA bole nahIM tathA nizcayAtmaka ane koInuM apriya karanArI bhASA paNa bole nahIM, te ja kharekhara pUjya che. vivecana : prastuta gAthAmAM vacana saMyama, bhASA viveka rAkhanAra zramaNanI pUjanIyatA darzAvI che. ahIM mukhyatayA cAra prakAranA vacana mATe vivekanuM sUcana che- (1) parokSamAM niMdA vacana (2) pratyakSamAM virodhI vacana (3) ajJAta ane saMdehazIla viSayamAM ane bhaviSya saMbaMdhI nizcayakArI vacana (4) apriya, kaTu, pIDAkArI vacana. sAdhune mATe A cAra prakAranA vacanano sarvathA niSedha hoya che. tethI je sAdhaka pUrNa viveka rAkhI te cAre ya prakAranA vacanono pUrNa tyAga kare te mahAtmA kharekhara pUjyanIya kahevAya che. 10 samabhAvI sAdhakanI pUjanIyatA : alolue akkuhae amAI, apisuNe yAvi adINavittI / No bhAvae No viya bhAviyappA, akouhalle ya sayA sa pujjo // chAyAnuvAda: sonu: akuda: amathI, pazunagrAphInavRttiH | no bhAvayenno'pi ca bhAvitAtmA, akautuhalazva sadA sa pUjyaH // zabdArtha - 3 tolupa = alolupI, jillA lolupa nathI, rasa lolupa nathI aes = maMtra, taMtrAdi camatkAra ke kutUhala utpana na karanAra anArDa = mAyA, kapaTa na karanAra piyune = cADI cUgalI na karanAra pravINavira = adIna vRtti rAkhanAra no bhAva = bIjA pAse potAnI stuti na karAvanAra bhAviyakhA = potAnI prazaMsA na karanAra avarohaste = akutUhalI. bhAvArthaH- je sAdhu rasa lolupI na hoya, hAtha cAlAkInI vidyA rahita arthAt maMtrajaMtrAdi IdrajALathI rahita, niSkapaTI, pizunatArahita ane adInavRttivAna che ane je svayaM potAnI prazaMsA karatA nathI temaja anyanI pAse prazaMsA karAvatA nathI, te ja kharekhara pUjya che. guNehiM sAhU aguNehiM asAhu, giNhAhi sAhUguNa muMca'sAhU / viyANiyA appagamappaeNaM, jo rAgadosehiM samo sa pujjo // 11 // chAyAnuvAda: guauH sadhurapurasadhu, pRhAna sAdhupuLAnuM mukhya mAdhupuLAnA vijJAyaAtmAnamAtmanA, yo rAgadveSayoH samaH sa pUjyaH //
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra = = zabdArtha:- muLaai = guNothI sAdU = sAdhu anutteai - aguNothI asAduM = asAdhu hoya che sAdUnuLa = sAdhu yogya guNone zinhAhi = grahaNa karI le ane asAduM = asAdhu yogya avaguNone maMtra = choDI de avvaE = potAnA AtmA dvArA ja appana = AtmAne viyALiyA = jANIne bodhita kare che rAnavoleei = rAga ane dveSanA viSayomAM samo = samabhAva rAkhe che. 426 bhAvArtha :- aho ziSya ! vinaya vagere sadguNothI vyakti sAdhu kahevAya che ane avinaya, krodhAdi avaguNothI vyakti asAdhu kahevAya che. mATe tuM sAdhunA guNone jIvanamAM grahaNa kara, vRddhi kara ane avaguNone tyAgI de. je potAnA ja AtmAthI(AtmajJAnathI) potAnA AtmAne jANIne arthAt AtmAnA guNa ane avaguNone ke karmabaMdhane jANIne rAgadveSanA nimittomAM je samabhAva jALavI zake che, te pUjanIya hoya che. 12 taheva DaharaM ca mahallagaM vA, itthi pumaM pavvaiyaM gihiM vA / hI No va khisaijjA, thaMbhaM ca kohaM ca cae sa pujjo // chAyAnuvAda : tathaiva Dahara vA mahatttava vA, striya pumAsa pravrunita vRttiLa vA / na hIlayati no api ca khiMsayati, stambhaM ca krodhaM ca tyajet sa pUjyaH // zabdArtha:- hara = bAlaka mahallagaM - vRddha sthi = strI putraM = puruSa pablaE = dIkSitanI nirjiM = gRhasthanI kho hItad = ekavAra hIlanA na kare kho visakhkhA = punaH punaH hIlanA na kare thameM = ahaMkArane joo = krodhane vaghu = choDI de. = bhAvArtha:- bAlaka ke vRddha, strI ke puruSa ane dIkSita ke gRhastha, te koInI paNa je niMdA ke tiraskAra karatA nathI temaja ahaMkAra ane krodha Adi kaSAyono tyAga kare; te pUjya che. vivecana - prastuta traNa gAthAomAM sAdhakanA aneka Avazyaka guNonuM kathana karI te guNone dhAraNa karanAranI pUjanIyatAnuM nirUpaNa karyuM che. dasamI gAthAmAM ATha avaguNonA tyAganuM kathana che. agiyAramI gAthAmAM samajAvyuM che ke guNa- dhAraNathI ja vyakti sAdhu thAya che ane avaguNI ke guNa dhAraka na karanAra hoya te asAdhu kahevAya che. mATe AtmasAdhaka zramaNa AtmAnAM guNonI vRddhi kare ane avaguNo choDI de; arthAt aMtarmukhI thaI svadoSa daSTi keLavI, svayaM doSone jANI te avaguNone choDI de. A rIte AtmanirIkSaNano tathA Atma saMzodhanano upadeza A gAthAmAM che. aMte rAga-dveSa janaka saMyogomAM paNa AtmAbhimukha banI samabhAva rAkhavAnI preraNA che. bAramI gAthAmAM nAnA moTA dareka pratye saumya pariNAma rAkhavAnuM vidhAna ane rAkhI teonA
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-9, udde.-3H vinaya samAdhi [ 427 ] tiraskAra apamAnano niSedha karyo che tathA khAsa karIne gusso, ghamaMDa choDavAnI sAdhu mATe prabala preraNA che. A rIte traNa gAthAmAM kathita vibhinna guNone dhAraNa karanAra ane tenA pratipakSI avaguNone choDanAra zramaNa Adarza mahAna AtmA thaIne jagapUjya thaI jAya che. anag:- AhAra, vastra Adi koIpaNa vastumAM lubdha na thanAra ane svazarIramAM paNa pratibaddha na rahenAra. aav - yaMtra, maMtra, taMtra Adi camatkArika prayoga na karanAra ane hAtha cAlAkInI vidyAo eTale jAdu, maMtra vagereno prayoga nahIM karanAra. alavirA -dInavRtti na karanAra. dInavRttinA be artha che- (1) aniSTasaMyoga ane ISTa viyoga thavAthI dIna thavuM. (2) dInabhAvathI gaLagaLA thaI yAcanA karavI. no mAvA no ni ya mAviyakhA - A vAkyanA traNa prakAre artha thAya che-(1) bhAva dhAtuno artha vAsita karavuM, ciMtana karavuM, paryAlocana karavuM. no mAvA = teno zAbdika artha che ke bIjAne akuzaLa bhAvothI bhAvita, vAsita na karavuM ane pote paNa bhAvita na thavuM. (2) bIjA pAse prazaMsA karAve nahIM ane pote paNa potAnI prazaMsA kare nahIM. (3) bIjAne DarAve nahIM ane pote bIjAthI Dare nahIM. navo datte - kutUhalanA traNa artha che.- (1) utsukatA karavI, Azcarya magnatA (2) hAMsI majAka, khela -tamAzA batAvavA (3) koI Azcaryajanaka vastu ke vyaktine jovAnI utkRSTa IcchA; AvI kutUhalavRttithI je rahita hoya te akutUhalI che. vivANiyA aMINUM :- aNu appA = AtmAne AtmAthI jANIne. A padano artha che svadoSa darzana, AtmanirIkSaNa. pratyeka chadmastha vyaktimAM guNa doSo hoya che. sAdhaka potAnA guNa doSone najara samakSa rAkhI, guNI avaguNI jagajIvo prati samabhAva rAkhavAnuM lakSya rAkhe. A rIte abhyAsa karatAM sAdhaka rAga-dveSanA prasaMgo ke nimittomAM sadA samabhAva rAkhe. no rInA no vi ya vijJA :- hIMtara = bIjAne tenA duzcAritranuM smaraNa karAvIne lajjA pamADavI ke niMdA karavI.hisanga = IrSAvaza thaI bIjAne kharAba vacana kahI duHkhI karavA, vAraMvAra lajjita karavA ke kaThora vacana kahevA. muni jagajIvomAMthI nAnA-moTA, gRhastha ke sAdhu koIpaNa jIvanI krodha ke abhimAnathI niMdA, avahelanA ke tiraskAra kare nahIM paraMtu te sarva pratye samabhAvane dhAraNa kare. guru caraNopAsakanI pUjanIyatA - je mANiyA sayayaM mANayaMti, jatteNa kaNNaM va NivesayaMti / te mANae mANarihe tavassI, jiiMdie saccarae sa pujjo // 13
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428] zrI dazavaikAlika satra chAyAnuvAdaH je mAnatA hatAM mAnanti, yatnana nyAvi niverAta tAn mAnayet mAnArhAn tapasvinaH, jitendriyAn satyaratAn sa pUjyaH // zabdArtha - je = je mALiyA = sanmAnIta-vinaya karAyelA je guru ziSyone bhaNavAnI preraNArUpe sAya= satata, sadA mathati = adhyayanAdi kriyAo dvArA sanmAnita kare che nakha = yatnathI varakha va = kanyAnI samAna vesati - zreSTha sthAnamAM sthApita kare che mATe = sanmAna yogya AcAryone tavassI tapasvI nivA-jItendriya savarape= satyavAdI mANa-vinayAdithI sanmAna kare che. anvayArthayukta zabdArtha- ne je ziSya sayaM = niraMtara mALiyA = mAnanIya gurudevane nApati = vinaya bhakti dvArA sanmAnita kare che to gallekha = gurudeva paNa te ziSyane parizramapUrvaka ziveti = yogya zikSA ane zrata jJAna vaDe ucca zreNImAM pahoMcADI de che haavkha va = jema eka pitA potAnI putrIno yogya uchera karI, yogya pati sAthe lagna karAvI, yogya kulamAM pahoMcADI dechete = AvA, te mAri - upakArI sammAnanIya gurudevanI je vivigha - jitendriya sakhyara= satya parAyaNa tavassI tapasvI ziSya mAkhaNa = vinaya bhakti dvArA sadA sanmAna Ape che sa puLo = te pUjya che. bhAvArtha - jema gRhastha potAnI kanyAne prayatnapUrvaka ucherI, yogya pAtra zodhI paraNAve che, te ja pramANe ziSyathI pUjAyelA gurudeva paNa ziSyane yatnapUrvaka jJAnAdi sadgaNonI prApti karAvI, ucca bhUmikA sudhI pahoMcADe che. tevA mAnanIya, tapasvI, jitendriya ane satyamAM sadA anurakta AcAryanuM je ziSya sanmAna kare che, te pUjya che. tesiM gurUNaM guNasAyarANaM, soccANa mehAvi subhAsiyAI / care muNI paMcarae tigutto, caukkasAyAvagae sa pujjo // chAyAnuvAdaH tevA guNa guNasAra, kRtvA medhAvI subhASitAni . carenmuniH paJcarataH triguptaH, catuSkaSAyApagataH sa pUjyaH // zabdArtha - mehavi = buddhimAna paMcara = paMca mahAvratomAM lIna tigutta = trigupti dhArI ane vaDalAthAvANa = cAre kaSAyothI rahita thAya che gukhasIyAI = guNasamudragupa = guruvaryonA subhAliyADuM = subhASita vacanone suvA = sAMbhaLIne ghara = tadanusAra AcaraNa kare che. bhAvArtha- buddhimAna saMyamI ziSya sadgaNonA sAgara samAna paramopakArI guruvaryonAM subhASita vacanone sAMbhaLIne pAMca mahAvrato ane traNa guptiothI yukta banI, cAre kaSAyono kramazaH tyAga kare che, te pUjya bane che. vivecana : prastuta gAthAmAM ziSyane mATe gurucaraNopAsanAno mahimA pradarzita karyo che.
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-9, 9-3: vinaya samAdhi 429 ] kare chaM va visati = sUtrakAre ahIM gurunI ziSyaprati kartavyaniSThAne pitA putrInA daSTAMte samajAvIne ziSyone samarpaNa bhAva keLavavAnI preraNA ApI che. putrIno pitA pratye samarpaNa bhAva tenA lAbha mATe che. te ja rIte ziSya dvArA dIkSA, zikSA ane jJAna pradAtA AcArya guruvaryo prati atizaya Adara bhAva ane vinaya bhaktibhAva rAkhavA te ziSyanA lAbha mATe che. je ziSyane A prakAranI zikSA aMtaramAM avadhArIne gurunI sevA bhaktimAM potAnA jIvanane samarpita karI tapa saMyamamAM satyaniSTha thaI jAya che te kharekhara loka pUjya thaI jAya che. A teramI gAthAmAM sUtrakAre guru ane ziSya baMnenA kartavyane pradarzita karyA che. vinaya karavo jema ziSyano dharma che, te ja rIte yogya ziSyane gItArtha banAvI yogyapade sthApita karavA te guruno dharma che. A rIte suyogya guru ane ziSyano saMyoga paraspara hitakAraka ane paraMparAe mokSa sAdhaka bane che. tesiM ha Laya{[... - prastuta gAthAmAM guNanA sAgara sama gurunA upadezane ane Adezane prApta karanAra puNyazALI ziSyane paMca mahAvrata pAlana, trigupti ArAdhana ane cAra kaSAya vijaya karavAnI preraNA che. gurudevanA vacanonA zravaNamAM ane tenA AcaraNamAM sAdhakano jeTalo vizeSa AdarabhAva pragaTa teTalo tene vizeSa ane zIdhra zruta, saMyama ane tapano lAbha thAya che. gurvAjJA pAlanathI ja ziSyamAM mahAvratonA bhArane vahana karavAnuM sAmarthya pragaTa thAya che, mana, vacana ane kAyAne gupta rAkhavAnI daDhatA utpanna thAya che ane aMte te saMpUrNa kaSAya vijetA banI jAya che. A rIte guru caraNopAsaka duSkara kAryone saraLatAthI saMpanna karI zake che ane durlabhya guNone sulabha karI zake che. guru sevAthI sAdhakanI kramazaH mukti :___ gurumiha sayayaM paDiyariya muNI, jiNamayaNiuNe abhigamakusale / dhuNiya rayamalaM purekaDaM, bhAsuramaulaM gaI gao // tti bemi // chAyAnuvAdaH guda sattAM virya muni, binanipuLo mAnazataH dhUtvA rajomalaM purA kRtaM, bhAsvarAmatulAM gatiM gataH // zabdArtha - jinamaNi3Le = jina matamAM nipuNa, kuzala, jina dharmanA tattvone viziSTa rIte jANanAro mAmasane = viveka vyavahAra samajavAmAM kuzala, sAdhuonI yogya sevA bhaktimAM kuzala muni = sAdhugu = gurunI da = A lokamAM sAthe = niraMtara paDiyA = paricaryA, sevA zuzruSA karIne pujevuM = pUrvakRta rathanAM karmarajane dhufNaya = kSaya karIne mAsura = divyadhAma-kevaLa
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 ] zrI dazavaikAlika sUtra jJAna jyoti svarUpa gaDad = sarvotkRSTa vuiM = siddha gatine o= prApta kare che tti veni= A pramANe huM kahuM chuM. bhAvArtha:- A jinazAsanane prApta karI je muni satata gurujananI sevA karIne jaina darzananuM rahasya jANavAmAM nipuNa ane vyavahAra vivekamAM kuzaLa arthAt sAdhuonI yogya sevAmAM kuzaLa thAya che te potAnA pUrva kRta karma malano nAza karI kevaLajJAna rUpa prakAzavALI atula mokSa gatine bhUtakALamAM pAmyA che ane pAme che. vivecana : A upasaMhAra gAthAmAM vinayavAna sAdhunI kramazaH siddhagatinI prAptirUpa phalazruti darzAvI che. vinayadharmanI ArAdhanA karanAra uttama sAdhu uttarottara jinamatano pAragAmI thavAnI sAthe vyavahAra kuzaLa paNa banI jAya che. te bAhya aucityane paNa akhaMDapaNe jALavI rAkhe che. AMtara bhAvavizuddhi ane bAhya aucityarUpa zuddha vyavahAranA yoge tenA AtmAmAM samAdhinuM(bhAva sAmAyikanuM) baLa vadhatuM jAya che. te sAdhaka kramazaH sAmAyika cAritramAMthI yathAkhyAta cAritrane prApta karIne, sarvakarmano kSaya karI mokSagatine prApta kare che. pariyaH-paricaryA-vidhipUrvaka ArAdhanA, sevA-suzruSA, vinaya bhakti ane sarva prakAranI zArIrika sevAno paricaryAmAM samAveza thAya che. mAmane - abhigama = jJAna, jANavuM, samajavuM, ziSTAcAra, vyavahAra. A rIte tenA aneka artha apekSita che. temAM je dakSa hoya, pravINa hoya te abhigama kuzaLa kahevAya che. A guNa saMpanna sAdhu atithi sAdhuono tathA AcAryono Adara sanmAna ane sevA bhakti karavAmAM dakSa hoya, lokottara vyavahAramAM kuzaLa hoya. rayama - kArmaNa vargaNAnA pudgalo jyAre AtmA sAthe baddha thavA mATe Ave che arthAt AzravanA samaye karmane ja kahevAya che ane te karma baddha, spaSTa ane nikAcita thaI jAya tyAra pachI tene mala kahevAya che. | trIjo uddezaka saMpUrNa |
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8,.-4 : vinaya samAdhi | 431 navamuM adhyayana [yaturtha deza] cAra prakAranI saMyama samAdhi :| 1 suyaM me AusaM ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM- iha khalu therehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiThANA paNNattA / kayare khalu te therehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiThANA paNNattA? ime khalu te therehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiThANA pnnnnttaa| tajahA- viNayasamAhi, suyasamAhi, tavasamAhi, AyArasamAhi / viNae sue ya tave, AyAre NiccaM paMDiyA / abhirAmayaMti appANaM, je bhavaMti jiiMdiyA // chAyAnuvAda : zrutaM mayASmayuman ! tena bhagavataivamAkhyAtam- iha khalu sthavirairbhagavadbhizvatvAri vinayasamAdhisthAnAni prajJaptAni; katarANi khalu tAni sthavirairbhagavadbhizvatvAri vinayasamAdhi- sthAnAni prajJaptAni ? imAni khalu tAni sthavirairbhagavadbhizcatvAri vinayasamAdhisthAnAni prajJaptAni, tadyathA- vinayasamAdhiH, zrutasamAdhiH, tapaHsamAdhiH, AcArasamAdhiH // vinaye zrute ca tapasi, AcAre nityaM paNDitAH / abhirAmayanti AtmAnaM, ye bhavanti jitendriyA // 1 // AGEArtha :- AusaM = he AyuSmAna ziSya ! me = meM suyaM = sAmaNyu cha teNaM = te bhagavayA = bhagavAne evaM = 0 pramANo akkhAyaM = pratipAdana 42 cha iha = nigraMtha pravayanamA, // hainasanamAM khalu = nizcayathI bhagavaMtehiM = (bhagavato therehiM = sthavirobhe, prauDha, anubhavI zramome cattAri = yA2 prA2nA viNayasamAhiThANA = vinaya smaadhin| sthAno paNNattA = pratipAina yA cha kayare = yA ime = mA viNayasamAhi = vinaya samAdhi suyasamAhi = zruta samAdhi tavasamAhi = ta5 samAdhi AyArasamAhi = mAyA2 samAdhi. jiiMdiyA = hindriya sAdhu viNae = vinayamAM sue = zrutamAM tave = tapamA AyAre =
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra AcAramAM biththa = sadaiva ayyAneM = potAnA AtmAne abhirAmayaMti - ramaNa karAve che te paMkiyA - sAcA paMDita che. 43ra bhAvArtha:- hai AyuSyamAna ! meM sAMbhaLyuM che ke A jaina zAsanamAM te sthavira bhagavaMtoe vinaya samAdhinAM cAra sthAno nirUpyA che. prazna- te sthavira bhagavaMtoe kayA cAra sthAno varNavyAM che ? uttara- te sthavira bhagavaMtoe cAra vinaya samAdhinAM sthAno varNavyAM che, te A pramANe che- (1) vinaya samAdhi (2) zruta samAdhi (3) tapa samAdhi (4) AcAra samAdhi. gAthArtha- jitendriya ane paDiMta zramaNa haMmezAM potAnA AtmAne vinaya samAdhi, zruta samAdhi, tapa samAdhi ane AcAra samAdhimAM tanmaya kare che, tallIna kare che. vivecana : A sUtra ane gAthAmAM viSayano prAraMbha karatAM vinaya samAdhinA arthAt saMyama ArAdhanAnA mukhya cAra kendrabiMdu darzAvyA che. jema ke- (1) vinaya (ra) zruta (3) tapa ane (4) AcAra, vinaya :- A zabdano zAbdika ane pracalita artha che-- guru ke vaDIla pratye namratAnA bhAva yukta vyavahAra. temAM teone vaMdana, namaskAra karavA, Adara Apavo, sanmAna karavuM temaja teonI AjJA, icchA pramANe kArya karavuM vagere vinayanA kriyAnvita rUpa che. prastuta prasaMgamAM vinaya zabda sAthe samAdhisthAna rAbdano saMyoga thayo che ane zAstrakAre tenA cAra prakAra darzAvyA che tethI teno artha A pramANe thAya che- vizeSepa nayati mokSa prati kRti vinayaH = vizeSa rIte, tIvra gatie je zAzvata samAdhi sthAna rUpa mokSa tarapha sAdhakane laI jAya tevA saMyama ane saMyamanI sarva pravRttine vinaya kahevAya che. prastuta adhyayananI jema uttarAdhyayana sUtranA vinayazruta nAmanA prathama adhyayanamAM paNa vinaya zabda sAmAnya ane vizeSa baMne arthamAM prayukta thayo che. arthAt te adhyayananuM nAma vinaya zruta hovA chatAM temAM saMyamAcAranA aneka viSayone vinaya sAthe AvarI levAmA AvyA che. samAhi vALA:- samAdhi zabdanA aneka prakAre artha thAya che.- (1) samAdhi eTale AtmAnuM hita, sukha / ane svAsthya. vinaya, zruta, tapa ane AcAra dvArA AtmAnuM hita thAya che, AtmA janma-maraNanA rogathI mukta thaIne svastha ane sukhI thAya che, tethI te samAdhirUpa che. (2) samAdhi eTale samAropaNa, guNonuM samAdhAna-sthirikaraNa, guNa sthApana. vinaya, zruta AdinA samAropaNathI AtmaguNonuM sthApana athavA sthirikaraNa thAya che, tethI te samAdhirUpa che. (3) mananuM ekAgratApUrvaka samyak prakAre sthita thaI javuM te samAdhi che. (4) AtmAnI svarUpamAM sthiratA te samAdhi che. prastutamAM samAdhino artha che- saMyama AdinI samyak ArAdhanA, saMyama AdinI saphaLatA, saMghama AdinI zuddhi, svasthatA.
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. - 9, 76. - 4 : vinaya sabhAdhi jiiMdiyA, paMDiyA :- samAdhimA ramA DaranAra zramazonA vishesse| 3ye khA me guzonuM thana che. 4 be zramaNa Indriya vijetA hoya ane hitAhitane samajI zake tevA vivekayukta ane buddhi saMpanna paMDita hoya, te cAre ya prakAranI samAdhine prApta karI zake che, temAM ramaNatA karI zake che, tanmaya banI zake che. A rIte samAdhinI prApti te svapuruSArthajanya che paraMtu vaMzaparaMparAgata ke vArasAgata nathI. iha :- kha nirgratha pravayanamAM, A vainazAsanamAM, A Thaina siddhAMtamAM, A saMsAramAM vagere artha thAya che. prastutamAM A nigraMtha pravacanamAM e artha upayukta che. vinayasamAdhi : 433 2 cauvvihA khalu viNayasamAhi bhavai; taM jahA- aNusAsijjato sussUsai, sammaM saMpaDivajjaiM, veyamArAhai, Na ya bhavai attasaMpaggahie, cautthaM payaM bhavai / bhavai ya ittha silogo / pehei hiyANusAsaNaM, sussUsai taM ca puNo ahiTThae / Na ya mANamaeNa majjai, viNayasamAhi AyayaTThie // chAyAnuvA: : caturvidhaH khalu vinayasamAdhirbhavati, tadyathA anuzAsyamAnaH zuzrUSati, samyak saMpratipadyate, vedamArAdhayati, na ca bhavatyAtmasaMpragRhItaH, caturthaM padaM bhavati, bhavati cAtra zlokaH // spRhayati hitAnuzAsanaM, zuzrUSate tacca punaradhitiSThati / na ca mAnamadena mAdyati, vinayasamAdhAvAyatArthikaH // 2 // AGEArtha :- viNayasamAhi vinaya samAdhi cauvvihA = yAra prahAranI bhavai = hoya che taMjahA = 4bha } aNusAsijjato = guru dvArA anuzAsita rAto, arthabhAM prerAto sussUsai = gurunA vacanone sAMbhaNavAnI 62ch| 5re samma = sabhya prArathI guru vayanone saMpaDivajjai = svIDaare veyaM = zruta jJAnanI ArAhai = ArAdhanA Dare attasaMpaggahie = AtmaprazaMsaNa bhavai = na thAya cautthaM payaM = A yaturtha yaha bhavai = hoya che itthakha 4 viSayamAM, A vinaya samAdhinA pra2emA silogo = zsoDa, saMgrAuDa soDa bhavai = che. = AyayaTThie = bhokSArthI sAdhu, AtmArthI bhuni hiyANusAsaNaM hitArI anuzAsananI pehei = tukhe, sAMtbhaNe, apekSA rAje, prArthanA re taM te khAyAryota upadezane sussUsai = tathya3 ye pramANabhUta bhaeo ahiTThae- ThevI rIte bhaeo tevI rIte khAyarA Dare parantu khAyarA DaratA viNayasamAhi = vinaya- samAdhibhAM mANamaeNa = abhimAnanA mahaMthI Na majjai = uddhata na thAya. =
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434] zrI dazavaikAlika sUtra bhAvArtha:- vinaya samAdhi cAra prakAranI che, jema ke- (1) guru hitazikSA Ape ke Adeza kare to tene zraddhA bhAva yukta thaIne sAMbhaLe. (2) sAMbhaLelA te zikSA Adeza Adine samyaka prakAre saMpAdita kare, kAryAnvita kare. (3) zAstrAjJAonI samyagu ArAdhanA kare, paripUrNa pAlana kare (4) vinaya saMpanna tathA cAritraniSTha hovA chatAM AtmAbhimAnI ke svaguNa prazaMsaka na bane. vinaya samAdhinA A cAra prakAra gadhamaya che have ahIM A pramANe te viSayano zloka kahe che. gAthArtha- mokSArthI sAdhaka gurunI hitazikSA dhyAnapUrvaka ane AdarapUrvaka sAMbhaLe, guru vacananuM yathArtha pAlana kare ane te guNonA abhimAnathI kyAre ya ahaMkArI na bane, te ja vinaya samAdhinA ArAdhaka thAya che. vivecana : prastuta sUtra ane zlokamAM vinaya samAdhinuM svarUpa ane tenA prakAranuM nirUpaNa che. viSaya sAhi:- prathama sutranA vivecanamAM vinayanA sAmAnya ane vizeSa rUpe be bheda samajAvyA che; temAMthI ahIM mAtra sAmAnya ane vyavahArya evA vyavahAra vinaya samAdhinA cAra prakAronuM vizleSaNa karavAmAM AvyuM che arthAt prastuta sUtramAM guru pratye zraddhApUrvakanA namra vyavahAranuM kathana che. sanuM saMDivana - gurunA sAMnidhyamAM rahI ziSya vinayadharmanA pAlanamAM tanmaya banI jAya. tenAthI tenuM ihalaukika ane pAralaukika hita thAya che ane paraMparAe mokSanI prApti thAya che. tethI vinayanuM samyam AcaraNa samAdhirUpa banI jAya che. tevuM A :- veda = zrata, zAstra, Agama. tenI ArAdhanA = Agama pratye bhakti bahumAna, zraddhA niSThA. AgamonuM adhyayana karavuM ane temAM nirdiSTa Adezo, sUcanonuM zraddhA bhAve yathArtha pAlana karavuM, te sarva tenI ArAdhanA kahevAya. jema gurunI AjJAnuM yathArtha pAlana karavuM te gurunI ArAdhanA kahevAya ane te bIjI vinaya samAdhi che. temaja A trIjI vinaya samAdhimAM AgamanI ArAdhanA mATe veya A dapha pATha che. A rIte traNe samAdhino sAra e thayo ke guru AjJAnI ane Agama AjJAnI samyagu ArAdhanA karavI. 5 mava6 arasaMpagi :- vinayadharmanI ArAdhanAthI abhimAnano nAza thAya, e tenuM mukhya pariNAma che. paraMtu kyAreka asAvadhAnI thatAM koIne ahaMnI vRddhi thaI jAya to e vinayanI asamAdhinuM rU5 che. tevI sthiti ziSyanI na thAya te mATe A vinayanI cothI samAdhimAM zAstrakAre sahu vinayI ziSyone jAgRta karyA che ke vinayanI pUrvokta samasta ArAdhanA ane tenAthI prApta guNo kyAreka AtmagarvanuM kAraNa na banI jAya. kharekhara vinayadharmanI ArAdhanA AtmAne kramazaH namra banAve ane saraLatA tathA sevAbhAva pragaTAve to ja te vinaya saphaLa kahevAya ane tyAre ja te vinaya, samAdhirUpa bane che. arasaMhipa = jeno AtmA garvathI saMgRhIta hoya tene saMpragRhItAtmA arthAt potAno
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-8,6.-4 : vinaya samAdhi 435 AtmotkarSa karanAra kahevAya che. sAdhake "huM ja sarvathI zreSTha vinIta chuM. gurunuM kArya huM ja sArI rIte karI zakuM che; bIjA badhA to mArI tulanAmAM Ave ja nahIM." evuM vicAravuM te AtmAkarSa che. A prakArano AtmotkarSa vinayanI samAdhi rUpa nahIM paNa vinayanI asamAdhi rUpa thAya che. tenA para aMkuza na rAkhatAM te eka ja avaguNa vinayathI prApta seMkaDo guNone mahatvahIna banAvI de che. mATe vinaya samAdhinA Icchuka sAdhake evA AtmotkarSanA vicArothI dUra ja nahIM, seMkaDo gAu dUra rahevuM joIe. A rIte saMkSepamAM gurunA Adezone samyagu rIte sAMbhaLavA, gurunI ane AgamanI AjJAonuM ArAdhana karavuM ane tenAthI pragaTa thatAM AtmaguNonuM abhimAna na karavuM, te vinaya samAdhi che. mANamaeNa:- bhAna mele mamimAna bhane bha6 meTa 6-bhAda. te saMyuta 106 mamimAnanI tIvratAne sUcita kare che. AyayaTThie :- // shn| vibhinna prA vibhinna artha thAya cha- (1) AyAta + arthI = sAyatArthI- mokSArthI. (2) Aya + aTThie = Atma + arthikaH = AtmArthA. (3) Ayata + arthika = bhaviSyAbInamAtmasumanA chu, tema 5 artha thAyacha.(4) Aya esonI saMprApti, A435 saMyamane Aya uvAya, teno arthI bheTale saMyabhArthI. (5) Ayaya + TThie = Ayata + sthitaH = mahamAyata = aisii = hI lIna = pAralauTi = soDottara sAdhanA, ArAdhanAmA sthita te Ayata sthita kahevAya che. A sarva artha prAsaMgika che. zrutasamAdhi: | 3 cauvvihA khalu suyasamAhi bhavai; taM jahA- suyaM me bhavissai tti ajjhAiyavvaM bhavai, egaggacitto bhavissAmi tti ajjhAiyavvaM bhavai, appANaM ThAvaissAmi tti ajjhAiyavvaM bhavai, Thio paraM ThAvaissAmi tti ajjhAiyavvaM bhavai, cautthaM payaM bhavai / bhavai ya ittha silogo / NANamegaggacitto ya, Thio ya ThAvayaI paraM / suyANi ya ahijjittA, rao suyasamAhie // chAyAnuvAda : caturvidhaH khalu zrutasamAdhirbhavati tadyathA- zrutaM me bhaviSyatItyadhyetavyaM bhavati, ekAgracitto bhaviSyAmItyadhyetavyaM bhavati, AtmAnaMsthApayiSyAmItyadhyetavyaM bhavati, sthitaH paraM sthApayiSyAmItyadhyetavyaM bhavati, caturthaM padaM bhavati, bhavati cAtra zlokaH // jJAnamekAgracittazva, sthitaH sthApayati param / zrutAni cAdhItya, rataH zrutasamAdhau // 3 //
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 ] zrI dazavaikAlika sUtra zabdArtha -suyamadi = zruta samAdhi ne = mane su= AcArAMgAdi zrutajJAna bhavisaruM = prApta thaze ritethI mArUM baM = adhyayana karavuM ucita mavaDuM - che zrutajJAnathI pavitto huM ekAgracittavALo vini = thaIza akhA = ekAgra cittathI mArA AtmAne TAvaphAmi = saMyamamAM sthApita karI zakIzatti = tethI paNa divo = svadharmamAM sthita thayelo evo huM para = bIjAne, anyane, ziSyane dharmamAM vAvasAni = sthApita karI zakIza. nA = samyagu jJAnanI prApti thAya che pavitta = citta ekAgra thAya che rio = svayaM dharmamAM (mokSa mArgamAM) sthita thAya che paraM= anyane paNa vayaTTa= dharmamAM sthita kare che ane suyoni = aneka prakAranA zrutajJAnanuM vizvanA = adhyayana karIne suya samAdhi = zruta samAdhinA viSayamAM ra =rata rahe che. bhAvArtha:- zrata samAdhi cAra prakAranI che. yathA- (1) mane vAstavika zrutajJAnanI prApti thaze; tethI mAre adhyayana karavuM joIe. (2) mAruM vibhAvamAM jatuM caMcaLa citta jJAnamAM ekAgra thaI jaze mATe mAre adhyayana karavuM joIe. (3) zrutajJAnanI lagAma vaDe huM mArA AtmAne sanmArge(dharmamAM sthApita karI zakIza, mATe mAre adhyayana karavuM joIe. (4) dharmamAM sthita thayelo huM svayaM kyAreka bIjA bhavya jIvone paNa dharmamAM sthira karI zakIza; A kAraNe paNa mAre kRtano abhyAsa karavo joIe. A cothuM zruta samAdhi sthAna thayuM, A viSayaka zloka paNa che- gAthArtha- je muni zAstrAdhyayana kare che tenuM jJAna vikasita thAya che arthAt tenA jJAnanI niraMtara abhivRddhi thAya che; cittamAM ekAgratA Ave che, te svayaM dharmamAM sthira thAya che ane bIjAne paNa dharma mArgamAM sthira kare che, A hetuothI muni, zAstrono abhyAsa-adhyayana karIne zruta samAdhimAM arthAt zrutArAdhanAmAM ja sadA tanmaya rahe, tallIna rahe; pUrNarUpe anurakta rahe che. vivecana : prastuta sUtra ane mAthAmAM zrutasamAdhinA svarUpanuM nirUpaNa cAra prakAre karavAmAM AvyuM che. samAdhi :- ahIM zratasamAdhinA cAra prakAra karIne zAstrakAre je pramANe viSayanuM nirUpaNa karyuM che, tenA AdhAre zrutasamAdhino artha A pramANe che-zrutanI ArAdhanA, zAstronuM adhyayana, zAstra adhyayananA lAbha ke prayojanane jANI, AgamanuM satata adhyayana karavuM, te zrutasamAdhi = zrutanI ArAdhanA kahevAya che. jJAnamAM ekAgracitta thavAthI sAdhaka svayaM jJAnAtmAmAM sthira thAya che, te zramasamAdhi che. tAtparya e che ke sAdhake dvAdazAMgI gaNipiTaka Adi zAstranA adhyayana, adhyApana, ciMtana, mananamAM ekAgra banI javuM joIe. tevI ekAgratAthI anya aneka azubha vikalpono nirodha thAya che, tethI Azrava ghaTe ane nirjarA vadhe che. je AtmakalyANa sAdhavAnuM kAraNa bane che. A rIte zratanuM adhyayana e ja zrutasamAdhirUpa che. tenA cAra prakAra darzAvatA zAstrakAre temAM zruta adhyayananA cAra prayojanonuM
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' adhya.-9, udde.-4: vinaya samAdhi 437. vizleSaNa karI sAdhakone zAstra adhyayananI anupama preraNA ApI che. (1) surya ne viska utta... - zAstronuM adhyayana haMmezAM karatA rahevAthI saiddhAMtika jJAna tathA AcAra vyavahAranuM jJAna paripakva ane asmalita thaI jAya che. zAstrIya adhyayana vinA sAdhakone jainadharmanA siddhAMta (tattvajJAna) ane AcAra vyavahAranA rahasyo sArI rIte samajAtA nathI. kyAreka te anya dharma saMbaMdhI saMskAronA yoge athavA anyadArzanikonA saMyoge, svayaM viparIta ke ekAMtika mArge kheMcAI jAya che ane bIjAne paNa te unmArge laI jAya che. mATe saMyamI jIvanamAM zrutajJAnanI, AgamajJAnanI abhivRddhi thavI, parama Avazyaka che. mATe sAdhake sadA zrutanuM adhyayana karatA rahevuM joIe. (2) IT vitta vikSa:- zrutajJAnanuM adhyayana e cittanI ekAgratAnuM Agamokta maulika sAdhana che. keTalAka sAdhako cittanI ekAgratA mATe jaMgala, pahADa ke guphAno Azraya svIkAre che paraMtu te mAtra aupacArika sAdhana che. uttarAdhyayana sUtranA trevIsamAM adhyayanamAM jyAre kezI zramaNa gaNadhara gautama svAmIne prazna kare che ke A manarUpI belagAma ghoDAne tame kema vazamAM rAkho cho? tyAre gautama svAmIe kahyuM ke- huM zrutajJAna rUpI lagAma(rassI)thI A manarUpI caMcala ghoDAne vazamAM rAkhuM chuM ane te jJAnanA mAdhyame ja nikharita thatI dharma zikSAothI A caMcala cittane sthita rAkhuM chuM. kharekhara je svAdhyAyamAM tallIna thaI jAya che, tene vAstavika rUpe AnaMda anubhava thAya ane zAstra vAMcana zravaNamAM, prazna carcAmAM ke thokaDAnuM parAvartana karavAmAM be-cAra ke ATha-dasa kalAka paNa sAdhakanA vItI jAya che. A prakAranI jJAnamAM tallInatA jyAre thAya tyAre citta koI bIjA viSayane sparze paNa nahIM. A ja anubhava jJAnanA AdhAre ahIM bIjI samAdhimAM satya hakIkatanI vAta kahI che ke sAdhaka ema vicAra kare ke- zruta adhyayanathI mAruM citta ekAgra thaze, A kAraNe mAre zratanuM adhyayana karavuM joIe. (3) akhA vaphama.. - jIvanamAM koIpaNa prakAranA vairAgya bhAva aMkurita thatAM puNyAtmAo guru sAMnidhye dIkSA aMgIkAra kare che, saMyama svIkAra kare che. saMyama svIkAra pachI sAdhakanuM ane tenA gurunuM mukhya aMtaraMga lakSya e avazya hoya che ke jIvana paryata saMyama sAdhanA ArAdhanAmAM cittanI sthiratA banI rahe ane te sthiratAmAM vRddhi thAya tevI rIte dareka abhyAsa ane viveka vyavahAra rAkhavAmAM Ave che. A rIte cAlatAM kyAreka koIpaNa saMyama aMgamAM kacAsa Ave ane te samaye cAritra moha karmano udaya thatAM cittanI caMcalatA saMyamanA niyamopaniyama pratye praveza karavA lAge. te samaye zAstranuM jJAna, zrutanuM adhyayana, citta zuddhi ane sthiratA mATe ati upayogI siddha thAya che. kAraNa ke zAstronI racanA sAmAnya jJAnIonI nathI; dareka zAstronA racanAkAra maulika rUpe gaNadhara prabhu che ane teonA saMrakSaka ane mArgadarzaka trikAlajJa, sarvajJa, sarvadarzI svayaM tIrthakara prabhu che. te zAstronI zailImAM, zabdomAM tyAga, vairAgya, zikSA, preraNAdAyaka adabhUta amRta rasa bharelA che. tene kaMThastha karI svAdhyAya, anuprekSA, parAvartanA karanAra sAdhaka tenA anubhava siddha AnaMdane sArI rIte jANe ane samaje che. AvA zAstronA niraMtara
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 ] zrI dazavaikAlika sUtra svAdhyAya karatAM temAM tanmaya thaI jatAM sAdhaka to saMyama bhAvomAM meru jevA aDaga manobaLavALA thaI jAya che. teone vicAronA koI paNa vAvAjhoDA ke tophAna saMyamanA vardhamAna pariNAmathI raMca mAtra paNa calita karI zakatA nathI. (4) jio para vAvarU jJAmi :- zAstranuM adhyayana svayaMne saMyamamAM sthira kare che. te ja rIte bahuzrutajJAnI zrutajJAnanA mAdhyamathI anyane paNa saMyamamAM sthira karI zake che. bahuzrutajJAnI caMcaLa banelA ziSyanI caMcaLatAnuM kAraNa jANe. tenA tarka-vitarkone zAMtithI sAMbhaLe tyAra pachI Agama jJAna tathA potAnA saMyamI jIvananA anubhavanA AdhAre tenuM samAdhAna kare ane zAstramAM varNita cittazuddhi mATenA upAyonuM pAlana karAve che ane te upAyono prayoga karatA sAdhakanuM caMcaLa citta zAMta bane che. kyAreka te bahuzrutajJAnInA upadeza vinA ja teonI svAdhyAya, tapa tyAgamaya jIvanacaryAnA avalokana mAtrathI paNa sAdhakanuM citta zAMta banI jAya che. A rIte anyane saMyamamAM sthira karavA mATe paNa zratanuM adhyayana upayogI thAya che. saMkSepamAM jJAna guNane pragaTa karavA, cittane ekAgra karavA, temaja saMyamamAM sthira banavA ke anyane banAvavA mATe zratanI ArAdhanA karavI te ja zrutasamAdhi che. A cAre ya zruta samAdhinA zAstrakAranA Azayane samajI pratyeka sAdhake zAstranA adhyayanamAM ramaNa karI saMyamano anero AnaMda prApta karavo joIe. zrutajJAnanA aparaMpAra mahimAnuM jIvaMta varNana uttarAdhyayana sUtranA agiyAramAM adhyayanamAM karavAmAM AvyuM che. tyAM vizAla zrutajJAnI bahuzruta zramaNanI lokamAM mahAnatama gaNAtI Indra, narendra, sUrya, caMdra, samudra, parvata, nadI vagere hastionI upamAo dvArA prazaMsA karavAmAM AvI che. te varNananA bhAvothI spaSTa thAya che ke te zruta pAragAmI bahuzruta kyAMya koI bAbatamAM acakAtA nathI, kyAMya aTakatA nathI ane kyAMya paNa bhaTakatA nathI. te sarvatra sarvathA ajeya yoddhAnI jema mokSamArgamAM vijaya patAkA pharakAve che. tethI adhyayananA aMte paNa sAdhakane zrata adhyayananI preraNA karatAM kahyuM che ke apAI paraM veva siddhi saMpAuMjhAli = A kRtanI sAdhanA ArAdhanA vaDe sva ane para baMnene mokSanI prApti thAya che. ahIM parano matalaba che ke bahuzrutanA sAMnidhyamAM rahenArane paNa AtmasiddhinI prApti thAya che. A cAre samAdhinA AdhAre e paNa spaSTa thaI jAya che ke zruta adhyayana, ArAdhanAmAM saMyama sAdhakone bhautika svArtha siddhi, prasiddhi, pratiSThA ke prazaMsAnuM temaja camatkAra ke lokika karmanuM koI lakSya ke prayojana hotuM nathI. tapasamAdhi :| 4 cauvvihA khalu tavasamAhi bhavai; taM jahA- No ihalogaTThayAe tavamahiTThijjA No paralogaTThayAe tavamahiTThijjA, No kittivaNNasaddasilogaTThayAe tavamahiTThijjA,
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-9, 9-4: vinaya samAdhi 439 | NaNNattha NijjaraTThayAe tavamahiTThijjA, cautthaM payaM bhavai, bhavai ya ittha silogo| vivihaguNatavorae ya NiccaM, bhavai NirAsae NijjaraTThie / tavasA dhuNai purANapAvagaM, jutto sayA tavasamAhie // 4 // chAyAnuvAdaH vArvivaH hA tapa samAdhirmavati, tAthA- na dovAI tapo'dhitiSThet, no paralokArtha tapo'dhitiSThet, no kIrtivarNazabdazlAghArtha tapo'dhitiSThet, nAnyatra nirjarArtham tapo'dhitiSThet, caturthaM padaM bhavati, bhavati cAtra zlokaH // vividhaguNataporatazca nityaM, bhavati nirAzo nirjarArthikaH / tapasA dhunoti purANapAvakaM, yuktaH sadA tapaHsamAdhinA // 4 // zabdArtha - tavasamAdi = tapasamAdhi hato kuvA = A lokane mATe tavaMga tapanuM anuSThAna no adidi = kare nahi parata thaI = paralokane mATe, svarganA sukha mATe vittivaUsino kApa = kIrti, varNa, zabda ane prazaMsAne mATe paNa pattha = anyatra + na= anya ciMtana nahIM kare, te sivAyaNijjaradyAra = karmanI nirjarA mATe tavaM = tapa, tapasyA kare. girva =niraMtara, sadA viviguNa = vividha prakAranA bheda-prabheda yukta toraNa = tapamAM anurakta rahenAragisa = A loka ane paralokanI AzA nahi rAkhanAragiphiA =nirjarAno arthI, nirjarA prekSI, nirjarAlakSI saMva = hoya che tevA = te tapa vaDe purapAva = purAtana pApa karmone dhuNa = nAza kare che tavasamAhira = tapasamAdhimAM sayA = sadA gunoyukta rahe che. bhAvArtha:- tapa samAdhi paNa cAra prakAranI che. te A pramANe che- (1) sAdhaka A lokanA sukha mATe tapanuM AcaraNa kare nahIM, (2) svargAdinA sukha mATe tapanuM AcaraNa kare nahIM, (3) kIrti, varNa(slAghA), zabda ke prazaMsAne mATe tapanuM AcaraNa kare nahIM, (4) karmonI nirjarA sivAya koI paNa anya prayojanathI tapanuM AcaraNa kare nahIM. A cothuM tapa samAdhi sthAna thayuM, A viSayaka zloka A pramANe che gAthArtha sadA vividha bheda-prabheda yukta bAra prakAranA tapamAM rata rahenAra muni paugalika phaLanI icchA abhilASAthI rahita hoya che ane kevaLa nirjarAno arthI hoya che; Avo sAdhaka tapa dvArA pUrvakRta karmono kSaya karIne tapa samAdhithI yukta banI jAya che. vivecana : prastuta sUtra ane mAthAmAM caturvidha tapasamAdhinA AdhAre tapanI zuddhi mATe tenA zuddhAzuddha hetunuM nirUpaNa che. temAM tapasamAdhine prApta karavA mATe bhautika prayojana vaza tapasyAno niSedha karIne ekAMta
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 ] zrI dazavaikAlika sUtra karmakSayanA uddezathI tapasyAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. tavasamAhi- koI paNa prakAranI AzA vinA Atmavizuddhi-karma mukti mATe je bAhya ane AtyaMtara anuSThAna karavAmAM Ave, jenAthI karmo tapIne bhasmIbhUta thAya, AtmA ujjavaLa bane tene tapa kahe che. temaja icchAno nirodha te paNa tapa che. tapanI ArAdhanAthI pUrvakRta karmono nAza thAya che. tapa karma nirjarAnuM tIkSmatama zastra che. tapanI ArAdhanA AtmasukhanI upalabdhinuM nimitta che. tethI tapanI ArAdhanA samAdhi rUpa bane che. tenA cAra prakAra darzAvatA sUtrakAre sAdhakane tapazuddhi mATe mArgadarzana ApyuM che. no inakathA:- tapanI ArAdhanA sAthe zramaNa bhikSue ihalaukika tejolezyA tathA AmA~Sadhi Adi labdhi, bhautikasiddhi ane vacanasiddhi vagerenI prApti thAya tevI kAmanA na karavI joIe. tevuM mano- ciMtana rAkhavuM nahIM, A ihalaukika prathama tapasamAdhi che. zramaNopAsake tapasyAnI ArAdhanA sAthe te putra prApti, dhana prApti temaja anya sAMsArika abhilASAonI pUrti thavAnA saMkalpo na karavA joIe. te ihalaukika tapasamAdhi eTale tapanI zuddhi che; te tapanI zuddha ArAdhanA kahevAya che. no parokyA - paralokamAM devagati, devalokanAM divyasukho ke AgAmI manuSya bhavasaMbaMdhI Rddhi, sukha suvidhA prApta thaze, tevI manokAmanAo bhikSue tapArAdhanA sAthe na karavI joIe, A bIjI paralaukika tapasamAdhi che. no vittavAsino thANa - kIti = bIjA dvArA guNakIrtana vaDe sarva dizAmAM(vyApaka kSetramAM vyApta thaza. varga = eka dizAmAM(sImita prAMta vageremAM) vyAkha yaza. zabda = sImita pAMca paccIza gAma nagaromAM vyApta yaza.zloka = khyAti. te ja sthAnamAM(grAmAdimAM) maLanAro yaza, guNagrAma, stuti, prazaMsA. A cAra prakAranI yazovAMchAthI eTale ke pada, pratiSThA, padonnati, kIrti, prasiddhi, prazaMsA, stuti, prazasti AdinI kAmanAo sAdhake tapasyA sAthe joDavI nahIM, A trIjI tapasamAdhinuM tAtparya che. MUstha jhira6 tavahiTribbA - tapanI ArAdhanA samaye pUrvakRta karmono kSaya karIne AtmAne nirmaLa ane zuddha banAvavAnuM eka mAtra lakSya rAkhavuM te cothI tapasamAdhi che. Ihalaukika ke pAralaukika sukhanI AkAMkSAthI prerita thaIne tapanI ArAdhanA kare to tenAthI kadAca bhautika IcchAo pUrNa thAya paraMtu sarvakarmanA kSayarUpa lakSyanI siddhi thatI nathI. koI paNa laukika AzAthI tapa karavAthI te tapanuM avamUlyana thAya che, temaja te tapa samAdhinuM nimitta banatuM nathI. A rIte tapanI A cAre samAdhimAM ekaMdare niSedha vacana dvArA vidhAnane samajAvyuM che. traNa samAdhimAM niSiddha ciMtananuM spaSTIkaraNa che ane cothI samAdhimAM te traNa sivAya avazeSa sarva prakAranA ciMtanone tapa sAthe joDavAno niSedha che paraMtu temAM zAstrakAre nirjarArtha ciMtanane bAda karyo che arthAt karmanirjarA mATe tapa karavAnuM
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. - 9, 76. - 4 : vinaya sabhAdhi 441 vidhAna ryuM che. saMkSepamAM ho paae| AzA dekhAAMkSA vinA kheDa mAtra NijjaraTTayAe = arbha nirbharAnA sakSe 4 tapa druvuM bherdhaye. aNNattha Na anya ardha prAranuM ciMtana na ukhu te 4 tapasamAdhi che. AyAra samAdhi : 5 cauvvihA khalu AyArasamAhi bhavai; taM jahA - No ihalogaTThayAe AyAramahi- TThijjA, No paralogaTThayAe AyAramahiTThijjA, No kittivaNNasaddasilogaTTayAe AyAramahiTThijjA, gaNNattha ArahaMtehiM heUhiM AyAramahiTThijjA, cautthaM payaM bhavai, bhavai ya ittha silogo / jiNavayaNarae atiMtiNe, paDipuNNAyayamAyayaTThie / AyArasamAhisaMvuDe, bhavai ya daMte bhAvasaMdhae // 5 // chAyAnuvA: : caturvidhaH khalvAcArasamAdhirbhavati, tadyathA- na ihalokArthamAcAramadhitiSThet, no paralokArthamAcAramadhitiSThet, no kIrtivarNazabdazlAghArthamAcAramadhitiSThet, nAnyatra Arhatebhyo hetubhya AcAramadhitiSThet, caturthaM padaM bhavati, bhavati cAtra zlokaH // 5 // jinavacanarato 'tintiNaH, pratipUrNa AyatamAyArthikaH / AcArasamAdhisaMvRtto, bhavati ca dAnto bhAvasandhakaH // 5 // AGEArtha :- AyArasamAhi = AyAra samAdhi ihalogaTThayAe AyAraM = A soDane bhATe khayArane No ahiTThijjA = na khayare ArahaMtehiM heUhiM aNNattha = arhata hevokhe irabhAvesA hetujo sivAya AyAraM Na ahiTTijjA = jIbha hetukhothI khAyAranuM pAlana na re jiNavayaNarae = [Thina vayanobhAM rata rahenAra atiMtiNe = tanatanAra nahIM DaranAra paDipuNNa sUtrone pUrza3pathI bhAganAra AyayaM = atizaya, atyaMta, niraMtara, parama, mahAna AyayaTThie saMyabhArthI, AtmArthI, bhokSArthI daMte = bhana ane ndriyone vazamAM rAjanAra AyArasamAhisaMvuDe AyAra samAdhithI yukta, parivRtta bhAvasaMdhae = bhAvonI pavitratAne, zubha pariNAmone niraMtara rAjanAra, nikaTa mokSagAmI thAya che. bhAvArtha:- AcAra samAdhi paNa cAra prakAranI che, te A pramANe che- (1) koI sAdhake AcAra pAlanamAM aihika sukhanuM lakSa na rAkhavuM; (2) AcArapAlanamAM paralaukika sukhanI AzA na rAkhavI; (3) kIrti, varNa, zabda zlokanI prAptino hetu AcArapAlanamAM na rAkhavo; (4) arhata devoe pharamAvelA Agamokta hetuo sivAyanA koI paNa hetu AcAra pAlana mATe na rAkhavo A cothuM samAdhi sthAna thayuM. teno zloka
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 zrI dazavaikAlika sUtra A pramANe che.. gAthArtha- jinavacanomAM tanmaya rahenAra, tanatanATa nahIM karanAra, zAstra jJAnamAM paripUrNa, niraMtara saMyamanA lakSyamAM rahenAra, indriya ane mananuM damana karanAra tathA bhAvonI vizuddhatAne kAyama rAkhanAra aNagAra AcAra samAdhithI saMvRtta(yukta) bane che. vivecana : prastuta sUtra ane gAthAmAM caturvidha AcAra samAdhinA AdhAre AcAra niyamonI zuddhi mATe tenA zuddhAzuddha hetunuM pratipAdana che. = = AAra samAhi:- AcAra - jInAjJAnumata AcaraNa; saMyamAcAranA samasta vidhi niyamo. samAdhi te AcAronuM akhaMDarUpe pAlana, zuddha lakSya ane zuddha vidhithI saMyamAcAranuM pAlana karavuM te AcAra samAdhi che. prastutamAM niSedhAtmaka vAkyAvali che; mATe AcAranA dareka niyamonAM pAlanamAM azuddha lakSya na rAkhavuM te AcAranI samAdhirUpa che. jainadarzanamAM AcAra vizuddhinuM atyaMta mahattva che. jinakathita hitakAraka AcAranA yathArtha pAlanamAM tallInatA te ja sAdhakanI AcArasamAdhi che. pabihA hatuM AvAsamaSTi :- tapasamAdhinI jema AcAra samAdhinA paNa cAra bheda che, te cAramAMthI traNa prakAranI AcArasamAdhinuM svarUpa tapasamAdhinI samAna ja che arthAt prAraMbhanA je traNa prayojana tapa mATe ayogya che; tevI ja rIte AcAranA pAlana mATe paNa te ja ayogya che. mATe sAdhake AcAra saMbaMdhI koI paNa niyama pAlanamAM A loka, paraloka ane yazakIrtinuM lakSya rAkhavuM nahIM. Arahate heta apnastha Ayara ga azikriSnA :- Arhata hetu - arihaMta bhagavAnanA hetuothI, zAstrAjJAnA hetuothI maLattva = te sivAyanA koI paNa hetuthI na AvAra ahiduiggA = AcAranuM pAlana na karavuM. A cothI AcAra samAdhimAM ane cothI tapa samAdhinA zabdothI bhinnatA che tapanuM AcaraNa mAtra nirjarA hoya che, kAraNa ke te nirjarAno ja prakAra che. sUtramAM tene mATe ekAMtika ane eka vacananA prayoga sAthe mAtra nirjarAnuM kathana che. paraMtu saMyamAcAranI vividha pravRttionA Azaya bhinna hoya che. yathA- saMyamAcAranI koI pravRttio saMvara mATe, koI nirjarA mATe, koI zarIra nirvAha mATe, koI viveka vyavahAra mATe, koI vizeSa paristhitimAM sevA sahayoga mATe, saMgha vyavasthA mATe, saMkaTa nivAraNa mATe vagere vividha pravRttio vividha AzayathI thAya che zAstramAM je je pravRttionuM je je prayojana kahyuM hoya utsarga ane apavAda mArganA niyamonA je je Azaya hoya tene yathArtha rUpe samajIne te te kriyAonuM AcaraNa te ja AzayathI karavuM joIe. sAdhake zAstra nirdiSTa hetu ke jinezvara arihaMta prabhu dvArA nirdiSTa hetu sivAya anya koIpaNa
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya-9, u.-4:vinaya samAdhi 443. manakalpita hetuo te AcAro sAthe joDavA joIe nahIM. A cothI samAdhimAM A prakAranA vistRta ane gaMbhIra Azaya che. ne AIhiM haM evA be bahuvacana yukta zabdothI spaSTa che. nivayA rA..- gAthAmAM sUtrakAre AcAra samAdhi prApta karavA mATe sAdhakonI yogyatAnuM kathana karyuM che. temAM cha guNa darzAvyA che nivaya ja 25 = jinavacana = jinezvara prabhunA vacana, AptavANI, Agamokta tattva, AgamanA Adeza, nirdeza, preraNA, zikSA, upadeza, AcAra, vicAra, kathA, tattva, bhaMga, gaNita viSaya, khagoLa, bhUgoLa, loka, aloka vagerethI saMbaMdhita je vacana che, te sarva prakAranA jinavacanonA zravaNa, vAMcana, mananamAM ane tenA Adeza pAlanamAM je tanmaya hoya tevA aMtara bAhya jinavacanAnurAgI sAdhaka saMyamAcAranI samyagu ArAdhanA karI, AcAra samAdhine prApta karI zake che. (2) tiMti = tanatanATa na karanAra, kacakaca na karanAra, kaThora vacana na bolanAra. tanatanATa zabdano bhAvArtha e che ke- koInI upara cIDAI jaI viveka ke vicAra vinA bolavuM, baDabaDATa karavo, pralApa karavo; asaMtuSTa, vyAkuLa citte jema-tema bolavuM; tanatanATa karavAthI potAnI tathA bIjAnI sukhazAMti ane samAdhino bhaMga thAya che, tanatanATanI prakRti anya aneka guNono nAza kare che. tethI tanatanATano tyAga karI zAMta citta rAkhIne zuddha AcAranuM pAlana karanAra sAdhaka samAdhine prApta karI zake che. temaja tanatanATanI prakRtivALA sAdhaka prakRSTatama tapa saMyamanI ArAdhanA karatA hoya topaNa teo saMyamAcAranI sAcI samAdhi AnaMda, sukhazAMtine meLavI zakatA nathI. te uparAMta potAnA vacana ane vyavahAra saMbaMdhI avivekanA kAraNe te sAdhaka potAnI ane bIjAnI sukhazAMtine bhaMga karanAra hoya che. A hetuthI zAstrakAre AcAranI samAdhi meLavavA mATe, ahIM zramaNanA cha vizeSaNomAM laiMti no samAveza karyo che. hipukha = pratipUrNa zabda vizeSaNa rUpa hovAthI tenA aneka artha thAya che.- zrutajJAnathI pratipUrNa, zraddhAthI pratipUrNa; brahmacaryamAM, saMyamamAM, tapamAM, vinaya vagere guNomAM pratipUrNa. paraMtu ahIM zAstra jJAnamAM pratipUrNa artha apekSita che. AcAranI saphaLatA mATe zAstrajJAna mahAna AlaMbana rUpa che; pratipUrNa zAstrajJAnavALo sAdhaka AcAra samAdhine prApta karavAmAM saphaLa thAya che. (4) kAyayayayapi = gAyata + gAyaTTA Ayata = dIrgha, atizaya, atyaMta parama, niraMtara, mahAna vagere yathAprasaMga artha thAya che. A phivpadanI vistRta vyAkhyA vinayasamAdhi sUtramAM karI che. tenuM tAtparya- mokSArthI, AtmArthI, saMyamArthI vagere che. ahIM tenI sAthe Ayata zabdano saMyoga thatAM mahAna AtmArthI, parama saMyamI, niraMtara mokSanI IcchA rAkhanAra vagere artha thAya che. saMkSepamAM niraMtara mokSanI IcchA rAkhanAra mahAna AtmArthI sAdhaka jinezvara kathita AcAranI samyaka prakAre ArAdhanA karIne AcArasamAdhine prApta karI zake che.
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 ] zrI dazavaikAlika sUtra (1) te = mana tathA Idriyone vazamAM rAkhanAra. je sAdhaka mana ane Idriyone adhanI banI jAya to tenI AcAra niSThA ke AcAranA niyama pAlananI daDhatA rahI zake nahIM, mATe AcAra samAdhinA icchuka sAdhake damitendriya thavuM jarUrI che. (6) bhAvAMdhaNa = A zabdanA paNa aneka artha thAya che.- (1) zuddhabhAvonuM anusaMdhAna karanAra () bhAva eTale mokSane sAdhanAra, mokSane nikaTa karanAra, nikaTa mokSagAmI. bhAvonI zuddhi e samagra saMyamAcArano prANa che. tenA vinA saMyamAcAranI sarva ArAdhanA niHsAra bane che. jema phUlanI kiMmata tenA rasathI, motInI kiMmata tenA pANIthI thAya che, tema AcAranI kiMmata bhAvavizuddhithI thAya che. mATe dareka sAdhake AcAranI ArAdhanA sAthe bhAvazuddhi rAkhavAnI kaLA zIkhavI atyaMta jarUrI che. jIvananA anekAneka saMyogomAM zuddha bhAvonI sthiratA rahe tyAre ja AcAranI sAcI ArAdhanA thAya che. caturvidha samAdhiphaLa : __abhigama cauro samAhio, suvisuddho susamAhiyappao / viulahiyaM suhAvahaM puNo, kuvvai so payakhemamappaNo // chAyAnuvAdaH mica vAra: samAdhIna, suvizuddhaH sumAhitAnaMda | vipulahitaM sukhAvahaM punaH, karoti sa padaM kSemamAtmanaH // zadArtha:- suvizudo - parama vizuddha sunAriyaLyo - saMyamamAM sArI rIte potAne sthira rAkhanAra to = te sAdhu vakaro = cAre yasamAdi = samAdhione nAma = jANIne Apyo = potAnA viDar = vipula-pUrNa hiya = hitakArI suhAvada = sukhadAyaka hemaM = kalyANakArI = nirvANa padane dhva = siddha kare che. prApta kare che. bhAvArtha-je sAdhu pUrvokta cAre ya prakAranI samAdhine jANI, pUrNa vizuddha saMyamanuM pAlana karI, AtmAne sarva samAdhithI saMpanna kare che te parama hitakArI, sukhakArI ane kalyANakArI mokSa sthAnane prApta kare che. jAimaraNAo muccai, itthaMthaM ca cayai savvaso / siddhe vA havai sAsae, deve vA apparae mahiDDie // tti bemi // chAyAnuvAdaH nAtimarAmbhavya, atracche gha canati sarvazaH | siddho vA bhavati zAktataH, devo vA alparajo maharddhikaH // II ti vAri II zabdArtha -nArANo = janma ane maraNathI mukvaDuM chUTI jAya che tyaMtha( blyu) = A
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-9, udde.-4: vinaya samAdhi 445. saMsAramAM thatI samasta avasthAo sabaso = sarva prakArathI vaya = choDI de che sAsaNa = zAzvata siddha = siddha ivaru = thAya che aM25 = alpa karmaja rahevAnA kAraNe madagis = mahartika deve = deva hava6 = thAya che. bhAvArtha:- te cAre ya samAdhinA ArAdhaka janma maraNanA cakrathI sarvathA mukta thaI jAya che, arthAtu A loka paralokanI sarva narakAdi avasthAone pUrNataH choDI de che. A rIte te kAM to zAzvata siddha thAya che ane jo alpa pUrvakarma zeSa rahI jAya to mahAnaRddhizALI uttama koTino deva bane che. vivecana : A be gAthAomAM cAre ya samAdhino upasaMhAra karatAM te cAra samAdhithI samRddha mahAtmAnI sagati rUpa anaMtara ane paraMpara phaLanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. chaThThI gAthAmAM sAdhakanI yogyatA mATe traNa guNa vAcaka traNa zabdono prayoga che- (1) cAre ya samAdhine jANanAra (2) tenuM pUrNa vizuddha pAlana karanAra (3) susamAdhivata AtmA arthAt sUtrokta samAdhiothI AtmAne pUrNa samAdhistha karanAra. A traNa guNa saMpanna sAdhakane je upalabdhi thAya te A pramANe che.- (1) te vipula hitakara, sukhakara ane kSemakara mokSapada prApta kare che. (2) janma-maraNathI mukta thAya che. (3) A saMsAranI sarva ApadAothI, narakAdi avasthAothI sarvathA chUTI jAya che. (4) zAzvata siddha thAya che. (5) alpakarma zeSa rahe to mahartika deva bane che. bhaMtha :- rahyuM. A saMsAramAM thatI jIvanI samasta avasthAone. sadgata vaya = pUrNataH choDI de che. saMskRta agrastha zabdanA prAkRta bhASAmAM be rUpa thAya che.-phalthalya ane lyutha. A baMnenA artha samAna che. -: paramArtha :mAnakaSAyathI mukta thavAno jabaradasta ilAja che vinaya ane tenuM pariNAma che samAdhi. vinaya vaDIlo pratye ane ratnAdhika mahApuruSo pratye samarpaNa bhAve karAya che. vinaya karavAthI pAtratA prApta thAya che. pAtratA pragaTa thayA pachI ratnAdhikonI kRpApUrvakanI vAtsalya varSA thatAM vyAkuLatAno vinAza thAya che ane tethI vinaya samAdhi pragaTe che, bodhI bIja aMkurita thAya che, jijJAsAnA, mumukSutAnA mULa daDha bane che. zraddhApUrvaka zrutajJAna bhikSAnI yAcanA karatAM sadgurunI upadezarUpa dezanA labdhi pragaTa thAya che, citta sthira thaI jAya che, ekAgratAnI vRddhi thAya che, vicAronI viddhi thatAM zruta samAdhi pragaTe che. te dezanA labdhinA upAyano upayoga svarUpamAM DhaLe che tyAre svachaMdatAno nAza karI, ziSya vinayanI parAkASTAe pahoMcI, saMpUrNa samarpitabhAve sagurumaya banI jAya che. icchA mAtra rokAI javAthI ziSyane tapasamAdhi pragaTe che. te ja tapasamAdhi dvArA A loka, paralokanI vAsanAnA baMdhana tUTI jAya che. kIrtinI kAmanA, prasiddhinI nAmanA chUTI jatAM niraMjana, nirAkAra thavAno zuddha AcAra
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra pragaTe che. te ja AcAra saMpUrNa cAritramohano nAza karI, ATha karmano kSaya karAve che. AkharamAM AkuLa tAno nAza karI AcAra samAdhi pragaTAve che. te ja samAdhi sidghAlayanI zAzvatI sukhamaya siddhadazA pragaTa karAve che. vinaya vizuddhi lAve, vairAgya lAve, virati lAve, saMsArano vinAza lAve, virAma lAve ane vItarAgatA pragaTAve che. paramArtha e ja che ke vinaya karavo joIe. 446 / / cotho uddezaka saMpUrNa || // adhyayana-9 saMpUrNa // q
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10: sa bhikSa 447. dazamuM adhyayana paricaya je je * A adhyayananuM nAma sa bhikSu che. * nAmanI sArthakatA -dazavaikAlika sUtra sAdhvAcArane ja pradarzita kare che. pUrvanA nava adhyayanamAM sAdhunA vividha AcAro, dharmanI vyAkhyA, aNagAra dharma, sAdhunI bhikSAvRtti, tenA doSo, suvAkya zuddhi, kSullakAcAra, mahAcAra ane A sarva AcAranA bIjabhUta vinayanuM vistRta vivecana che. A rIte sUtrakAre nava adhyayanomAM sAdhutAnuM sarvAgINa varNana karyuM che. tyArapachI A adhyayanamAM te sarva viSayonuM saMkSiptamAM kathana karIne, uttama sAdhunA guNo jenAmAM hoya tene bhikSa kahevAya, te sUcana karavA pratyeka gAthAnA aMte safbahu pada prayoga karavAmAM Avela che. tethI A adhyayananuM nAma bigche. * sa = sa6, bhikSu zreSTha sAdhu. tenI oLakhANa A adhyayanamAM ApI hovAthI tenuM nAma bahu che. * bhikSAjIvI, bhikSAzIla hoya tene bhikSu kahe che. teo koIpaNa vastu kharIdIne athavA agni vageremAM pakAvIne tenuM sevana karatAM nathI. teo bhikSA dvArA ja jIvana nirvAha kare che temaja bhikSA dvArA ja Avazyaka upakaraNa tathA upadhine prApta kare che. A vyAkhyAthI Adarza bhikSunI saMpUrNa oLakha thaI zakatI nathI. temAM sarva prakAranA bhikSuno samAveza thaI jAya che je bhikSAthI ja jIvana vyavahAra to calAve che paraMtu traNa-sthAvara jIvonI hiMsAthI mukta thayA na hoya, koI paNa niyama upayaniyamonuM pAlana karatA na hoya, kaMcana-kAminInA baMdhanathI baMdhAyelA hoya che, te zreSTha bhikSu kahevAya nahIM. * nAma ane rUpa eka sarakhA hovA chatAM jema kasoTI para kasatAM asalI ane nakalI sonAnI parakha thaI jAya che, temaja bhikSaNazIla zramaNomAM bhikSA rUpa samAnatA hovA chatAM guNarUpI kasoTIthI sabhikSanI parakha thaI jAya che. hiMdu guNavAna sAdhu ja sa bhikSu = zreSTha bhikSu kahevAya che. * niyukitakAre saMkSepamAM eka ja gAthA dvArA sabhikSunI vyAkhyA karI che. je bhAvA dasaveAlimmi, karaNijja vaNNiA jiNehiM / tesiM samAvaNamiti, jo bhikkhu mannai sa bhikkhu //
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 ] zrI dazavaikAlika sUtra * pUrvokta nava adhyayanomAM varNita AcAranidhinuM pAlana karavA mATe tathA ahiMsaka jIvananirvAhane mATe je bhikSAvRtti kare che te sabhikSu che; kevaLa udarapUrti mATe bhikSAcarI karanArA sabhikSu nathI; A adhyayanano A ja pratipAdhaviSaya che. A paribhASAthI bhikhArI ane bhikSu vaccenI bhedarekhA spaSTa thaI jAya che. * adhyayanamAM varNita bhikSunA saMkSipta paricAyaka lakSaNo A pramANe che- je sAdhu jinavacanamAM anurakta hoya; vairAgyapUrvaka sarva saMgano, viSaya-kaSAyano parityAga karI AtmarakSA ane jagajIvonI rakSA mATe sAvadhAna hoya; AhArAdimAM, upakaraNomAM ke sthAnAdimAM mUrchA ke gRddhinA bhAvathI rahita temaja madhyasthabhAva yukta hoya; samabhAvanI sAdhanA mATe sarva prakAranA prapaMcothI, vera virodhajanaka kathAothI, pUjA-pratiSThA ke mAna-sanmAnathI sarvathA dUra hoya; ajJAta kuLamAMthI nirdoSa AhArane prApta karI, saMgrahanA bhAva vinA sAdharmika sAdhuo sAthe saMvibhAga karI, anAsakta bhAve udarapUrti karatA hoya; upasargo ane pariSahone samabhAvathI sahana karatA hoya; vividha prakAranA sadAcAranA pAlana dvArA svadharmamAM sthita hoya ane anyane sthita karatA hoya te sa bhikSu kahevAya che. * uccakoTino tyAga paNa vairAgya vAsita na hoya tyAM sudhI te tyAgano AnaMda anubhavI zakAto nathI. tyAga vairAgyane pragaTAve ane vairAgya tyAgano AnaMda Ape che. A rIte tyAga ane vairAgya dvArA ja paramoccadazAne prApta karI zakAya che. * saMkSepamAM je tyAga ane vairAgyanA bhAvathI sabhara hoya te ja sa bhikSu kahevAya che. * uttarAdhyayana sUtranA 15mAM adhyayananuM nAma paNa "sa bhikSu" che. tyAM paNa A adhyayananI jema pratyeka gAthAnA aMte "sa bhikSa" zabdano prayoga che. baMne adhyayanamAM gAthAonI zabda racanA bhinna che ane bhAvo paNa bhinna rIte raju karavAmAM AvyA che. paraMtu zreSTha bhikSanA lakSaNo pragaTa karavA rUpa dhyeya eka ja che.
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10: sa bhikSa 449 dasamuM adhyayana sa bhikSu(zreSTha sAdhu) saMyama-brahmacaryamAM sthira citta zreSTha sAdhu - Nikkhamma mANAi ya buddhavayaNe, NiccaM cittasamAhio havijjA / itthINa vasaM Na yAvi gacche, vata No paDiyAyai je sa bhikkhU // chAyAnuvAda: nica mAyA 2 vuvane, nityaM samAdhano bhavet | strINAM vazaM na cApi gacchet, vAntaM na pratyApibati yaH sa bhikSuH // zabdArtha:- mANArR = bhagavAnanI AjJAthI binag-- = dIkSA laIne juvo = sarvajJanA vacanomAMfpavuM = sadAjittAhika = cittathI prasanna viSkA = hoya che tthA vasaM = strIonA vazamAM ja yAvi che = Avato nathI vaMta = vamana karelAviSaya bhogone no paDiyAruM = pharI icchato nathI sa = te jafbajaC = Adarza sAdhu che, zreSTha sAdhu che. bhAvArtha:- je sAdhaka jinezvara bhagavaMtanA upadezane sAMbhaLI, gRhavAsano tyAga karI, saMyama svIkAra karIne temanI AjJA pramANe AcaraNa kare che; haMmezAM samAdhi bhAvamAM rahe che. teo kadApi strIone AdhIna thatAM nathI temaja tyakta bhogonuM punaH sevana karatA nathI; te zreSTha sAdhu che. vivecana : zreSTha bhikSunA guNonuM nirUpaNa karatAM adhyayananI A prathama gAthAmAM saMyamanA prANa samA brahmacaryA pariNAmonI sthiratAnuM sUcana che. bhikSuH- je bhikSAcarIthI nirvAha kare che te bhikSu kahevAya che. paraMtu zreSTha bhikSanI bhikSAcarInI rIta viziSTa prakAranI hoya che. prathama adhyayanamAM bhramaranI upamAthI bhikSanI bhikSAcarIne samajAvI che. tenA mULamAM ahiMsA mahAvrata samAyeluM che. prastuta adhyayanamAM paNa bhikSunA ahiMsA guNane prAdhAnya ApI A pachInI gAthAomAM darzAvyuM che ke- muni chakAya jIvone Atmasama jANI tenI hiMsA na kare, tenI rakSA mATe sAvadhAna rahe, te ja zreSTha bhikSu kahevAya che. te uparAMta - jinavacanamAM anuraktatA, citta prasannatA, brahmacarya, paMcamahAvratanuM pAlana, pAMca Azravano tyAga vagere guNo paNa te bhikSunI zobhA che. yuddhaviyo :- jene tattvajJAna prApta thayuM che, tene buddha kahe che. tIrthakaro, gaNadharo Adi buddha puruSa che.
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 450 ] zrI dazavaikAlika sUtra tenA vacanone buddhavacana kahe che. upalakSaNathI dvAdazAMgI gaNipiTaka buddha vacana kahevAya. prastutamAM yuddhaviyo no tIrthakarano upadeza A artha prAsaMgika che. nittarAdio :- samAhita cittanA vividha artha thAya che- (1) jenuM citta samyagu rIte prakAre svAdhyAyAdimAM samyagU rIte Ahita-lIna hoya tene samAhita citta kahe che. (2) zAMta ekAgra cittane paNa samAhita citta kahevAya che. (3) saMyamamAM sadA prasanna rahenAra sAdhaka samAdhimaya cittavALA kahevAya | 2 chakAya rakSaka zreSTha sAdhu :| puDhavi Na khaNe Na khaNAvae, sIodagaMNa pie Na piyAvae / agaNisatthaM jahA suNisiyaM, taMNa jale Na jalAvae je sa bhikkhU // chAyAnuvAdaH pRthva na rahunes ravAnA, zIto na veta ja pAyet | agniH zastraM yathA sunizitaM, taM na jvalet na jvalayed yaH sa bhikSuH // zabdArtha:-pukkala = pRthvIkAyane u = svayaMkhode nahi ja ugAvA bIjA pAse khodAve nahi samova = sacitta pANI na pa = svayaM pIe nahi piyAvA = bIjAne pIvaDAve nahi sunisithe - tIkSNa santha = zastranI nahIM = samAna akhi = agnine kare = svayaM prajvalita na kare lavaNa = prajvalita na karAve. bhAvArtha:- je svayaM pRthvIne khode nahIM, bIjA pAse khodAve nahIM; sacitta pANI svayaM pIe nahIM, anyane pIvaDAve nahIM; atyaMta tIkSNa zastrarU5 agnine svayaM prajvalita kare nahi, bIjA dvArA prajvalita karAve nahIM, te zreSTha sAdhu che. aNileNa Na vIe Na vIyAvae, hariyANi Na chide Na chiMdAvae / bIyANi sayA vivajjayaMto, sacittaM NAhArae je sa bhikkhU / chAyAnuvAdaH nijona ja vyasta banaceta, ratAni na chinyAhU na chet bIjAni sadA vivarjayan, sacittaM nAhAret yaH sa bhikSuH // zabdArtha - gillekha = vAyu vyaMjaka paMkhAdithI na va = svayaM pavana nAkhe nahi ja vIyAva = anya pAse pavana naMkhAve nahi dariyALi = haritakAyanuM, vanaspatikAyanuM ja chidde = svayaM chedana na kare fchavAva = bIjA pAse chedana karAve nahi vIyA = bIja, patra puSpAdivALA mArgane sayA = sadAzivato = choDIne gamana kare sacitta = sacitta padArthano bAharaNa = AhAra kare nahi.
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10 : sa bhikSu bhAvArtha :- je svayaM paMkhA vagere sAdhanathI pavana nAMkhe nahi, bIjA pAse naMkhAve nahi; vanaspationuM svayaM chedana kare nahi, anya pAse chedana karAve nahi; temaja mArgamAM saceta bIja vagere paDayAM hoya to tene bacAvIne cAle (tenA upara paga mUkato na cAle) ane sacitta bhikSA grahaNa kare nahi; te zreSTha sAdhu che. vahaNaM tasa-thAvarANa hoi, puDhavItaNakaTThaNissiyANaM / tamhA uddesiyaM Na bhuMje, No vi pae Na payAvae je sa bhikkhU // chAyAnuvAda : hananaM trAsthAvALA mavatti, pRthivItRSNASTha ni:zritAnAm| tasmAdaudezikaM na bhuGkte, nA'pi pacati na pAcayati yaH sa bhikSuH // 4 451 - = zabdArtha:- punItaLa kabistiyALa = pRthvI, tRNa, kASThane Azrita rahelA talAvarALa trasa ane sthAvara jIvono vahaLa = vadha thAya che tanhA tethI ddasiya = auddezika doSavALA padArthonuM, sAdhu mATe banAvelA padArthonuM pa muMne = sevana kare nahi govi pa6 = svayaM AhArane pakAve nahi, rAMdhe nahIM cha payAvar = bIjA pAse raMdhAve nahi. bhAvArtha:- AhArAdi taiyAra karavAmAM pRthvI, ghAsa, kASTha ane tene Azraye rahelA anya jIvonI hiMsA thAya che. mATe muni te audezika doSovALA padArthone grahaNa kare nahi, bhojana svayaM banAve nahIM, anya pAse banAvaDAve nahIM; te zreSTha sAdhu che. roiya NAyaputtavayaNe, attasame maNNejja chappi kAe / paMca ya phAse mahavvayAI, paMcAsavasaMvare je sa bhikkhU // chAyAnuvAda : royitvA jJAtaputravacana, AtmasamAna manyate SaDapi AyAn paJca ca spRzet mahAvratAni, paMcAzravAn saMvRNuyAt yaH sa bhikSuH // zabdArtha :- khAyaputtavayane = jJAtaputranA vacanone, prabhu mahAvIranI AjJAne rophTa - ruci karIne, samajIne, svIkArIne paMcAsavasaMvare = pAMce ya Azravono nirodha kare che chaSmi gaN = chakAya jIvone attatame = potAnA AtmAnI samAna maLendra = mAne che panna = pAMca mahayArUM = mahAvratone ze = pUrNarUpathI pALe che. = bhAvArtha:- jJAtaputra prabhu mahAvIranA vacanone rucipUrvaka svIkAra karIne arthAt saMyama saMgraha karIne je sAdhaka chakAyanA jIvone AtmasamAna mAne che, paMca mahAvratonuM pAlana kare che ane pAMca AzravonuM saMvaraNa kare che, roke che; te zreSTha sAdhu che. vivecana : prastuta gAthAomAM pRthvI Adi chakAya jIvonI anukaMpA sAthe te jIvonI hiMsA na karanArane
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 zrI dazavaikAlika sUtra zreSTha sAdhu rUpe oLakhAvyA che. puSi ja have cha havA - muni traNa karaNa, traNa yogathI hiMsA vagerenA tyAgI hoya che. tethI ahIM karavA, karAvavAnA niSedha sAthe anumodanAno niSedha paNa samajI levo joIe. temaja gAthAmAM pRthvIne khode nahIM, khodAve nahIM tema kathana che. tema chatAM upalakSaNathI pRthvIkAyanI hiMsA thAya tevI samasta pravRtti viSe niSedha samajI levo joIe. ahIM pAMca sthAvaronI hiMsA karavA, karAvavAno saMkSepamAM niSedha karavAmAM Avyo che. vistRta varNana cothA adhyayanamAM che. vAstavamAM cha kAyanA jIvothI saMbaMdhita koI paNa hiMsAtmaka kriyA kare nahIM, te zreSTha sAdhu kahevAya. sattAne anna :- chakAya jIvone Atmasama mAne che. jema mane duHkha apriya ane sukha priya che, te ja rIte sarva jIvone duHkha apriya ane sukha priya che. AvI umadA bhAvanAthI je koI paNa jIvonI hiMsA karatA nathI, te sarva jIvone Atmasama mAnanAra che. mAtmavat sarvabhUtapunI vizALa bhAvanAnA AdhAre ja ahiMsA sthApita thAya che. DAre :- pAlana kare che. sAmAnya rIte sparza zabdano artha sparzendriyathI sparza karavo tema thAya che paraMtu prastutamAM A zabda mahAvratonA pAlana mATe prayukta che. paMpAsavasaMvare - pAMca AzravonuM saMvaraNa kare che, Azravone roke che. pAMca Azrava kahevAthI mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane yoga. A pAMca Azrava che. vistAranI apekSAe AzravanA ane saMvaranA 20-20 prakAra che. zramaNacarcAmAM jAgRta zreSTha bhikSu : cattAri vame sayA kasAe, dhuvajogI havejja buddhavayaNe / ahaNe NijjAyarUvarayae, gihijogaM parivajjae je sa bhikkhU // chAyAnuvAdaH vAro vat savA pAyAna, dhRvano bhavati yudavane . adhano nirjAtarUparajataH, gRhiyoga parivarjayet yaH sa bhikSuH // zabdArtha - sApa = kaSAyone va = tyAge che vRddha vayaLa = zrI tIrthakara devonA vacanomAM yuvanoft = dhruvayogI jJa = hoya che ane = dhanathI rahita che, akiMcana che rAvaNa = cAMdI ane suvarNanA piwAya = tyAgI che, rahita che girino = gRhasthanA kAryone, gRhasthonI sAthe adhika saMsargane parivaMA = tyAge che. bhAvArthaH- je krodha, mAna, mAyA, lobhanuM sadA vamana karato rahe che; tIrthakara prabhunI AjJAmAM(saMyamamAM)
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10 : sa bhikSu cittane sthira rAkhe che; dhana ane sonuM cAMdI Adi rAkhatA nathI ane ghara gRhastha jevA kAryo karatA nathI, temAM bhAga letA nathI; te zreSTha sAdhu che. 453 sammaTThI sayA amUDhe, atthi NANe tave saMjame ya / tavasA dhuNai purANapAvagaM, maNavayakAyasusaMvuDe je sa bhikkhU // chAyAnuvAda : samyagdaSTi: savA amU:, asti khalu jJAnaM tapaH saMyamazca / tapasA dhunoti purANapApakaM manovAkkAyasusaMvRto yaH sa bhikSuH // 7 zabdArtha:- sammaddikI - samyagdaSTa sayA amUDhe = catura, sadA sAvadhAna rahe gALe = jJAnamAM tave - tapamAM saMkrame = saMyamamAM asthi = rahe che maLavayAyasusaMvuDe - mana, vacana ane = kAyAthI saMvRtta che tavasA = tapathI purALapAvana = pUrvakRta pApa karmone dhuLarU = naSTa kare che. bhAvArtha:- je samyagdarzI che, jJAna, tapa ane saMyamamAM sadA sAvadhAna rahe che; tapathI pUrvakarmone kSaya kare che tathA mana, vacana ane kAyAe traNe ya yoga saMvRtta rAkhe che arthAt navIna karma baMdha karatA nathI; te zreSTha sAdhu che. vivecana : prastuta / be gAthAomAM zramaNacaryAnA jAgRti mUlaka guNonuM varNana karI, te guNadhAraka zramaNane zreSTha sAdhu rUpe darzAvyA che. Atmavizuddhi mATe je zrama kare che tene zramaNa kahe che. tenI siddhi mATe te satata sAvadhAna rahe che. te zramaNacaryAnuM yathArtha pAlana kare che. sUtrakAre ahIM bhikSunA bAhya ane AtyaMtara tyAganuM kathana karyuM che. cAra kaSAyarUpa ApyaMtara parigraha ane dhana, sonuM, rUpu, ghara, gRhastha saMbaMdha Adi bAhya parigrahano tyAga, jinakathita saMyamayogamAM nizcalatA; samyagdarzananI prApti; jJAna, saMyama tapanI ArAdhanAmAM mUDhatAno tyAga, tapa dvArA pUrvakRta karmono nAza karavAnI prayatnazIlatA, traNa yoganA Azravano nirodha; te Adarza bhikSunI oLakhANa che. yuvanoff:- dhruvayogInA vividha artha thAya che- (1) jeNe potAnA mana, vacana ane kAyAnA yogone jinAjJApAlanamAM nizcalatAthI joDI dIdhA hoya te dhruvayogI che. (2) pratilekhana Adi Avazyaka kAryone je niyamitarUpe karatA hoya te dhruvayogI che. (3) jina vacanarUpa dvAdazAMgInA adhyayanamAM je nizcala yoga yukta hoya tathA pAMca prakAranA svAdhyAyamAM rata hoya te dhruvayogI che. iihano naM:- gRhasthanA kAryo. pacana-pAcana, kraya-vikraya Adi gRhastha yogya kriyAne gRhIyoga(gRhastha yoga) kahe che. mUrchA vaza gRhasthanA ati saMbaMdha paNa gRhIyoga kahevAya che.
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 ] zrI dazavaikAlika sUtra amUke:- mUrkhatA na karanAra, kuLazatAthI rahenAra, potAnA guNomAM sAvadhAna. (1) mithyAdaSTionA vaibhavAdi joIne mUDhatA na lAvanAra (2) deva guru ane dharma, A tattvatrayImAM daDha vizvAsa rAkhanAra te saMbaMdhamAM mUDhatA-gaphalata na karanAra (3) zAstra mUDhatAthI je dUra rahenAra hoya; te amUDha kahevAya che. a0i g nAkhe tane saMgane - heya, zeya, upAdeya padArthone jaNAvanAra jJAna che. karmamalane zuddha karavA mATe jaLasamAna bAhAtyaMtara tapa che ane navA karmanA baMdhano virodha karanAra saMyama che. A jJAna, tapa, saMyamamAM muni daDha AsthA rAkhe, mUDhatA na kare. ahIM mUke zabda dehalI dIpaka nyAyathI samyagudaSTi sAthe paNa joDAya ane jJAna, tapa, saMyama sAthe paNa thAya che. tyAre gAthAnA pUvAddhano artha A pramANe thAya che- samyagdarzana, jJAna, tapa ane cAritramAM pUrNa sAvadhAnI rAkhanAra, koI prakAre mUrkhatA(bedarakArI) na karanAra. mana-va-vAya susaMdhude - mana, vacana, kAyAthI susaMvRta. manathI susaMvRta = akuzaLa manano nirodha ane kuzala mananI udIraNA karanAra(teno prayoga karanAra) vacanasusaMvata = aprazasta vacanano nirodha karI prazasta vacanonI udIraNA karanAra athavA mauna rAkhanAra. kAya susaMvRta-zAstrokta niyamAnusAra samitipUrvaka kAyika ceSTAo karanAra ane zeSa AkaraNIya kriyAo na karanAra. A rIte A zabdathI sAdhakane traNa yoganA Azrava tyAgano saMketa che. AhAramAM niHspRha zreSTha bhikSu : __ taheva asaNaM pANagaM vA, vivihaM khAimaM sAimaM labhittA / hohI aTTho sue pare vA, taM Na Nihe Na NihAvae je sa bhikkhU // chAyAnuvAdaH tathaiva mAna pAna vA, vividhuM svAdya vAdya tathvI ! bhaviSyatyarthaH zvaH parasminvA, tanna nidhatte na nidhApayati yaH sa bhikSuH // zabdArtha - a = ana paNa = pANI vivida = vividha prakAranA vAma = khAdima sApha = svAdima svAdya padArthone mattA = prApta karIne su = kAle pare = parama divase ako rohI = prayojanArthe, kAma Avaze, ema vicArIne teM te padArthone na foNe = vAsI rAkhe nahi na ziva = tathA bIjA pAse vAsI rakhAve nahi. bhAvArtha:- temaja vividha prakAranAM AhAra, pANI, khAdima ane svAdima vagere suMdara bhikSA meLavIne kAle ke parama divase upayogamAM Avaze, ema mAnIne je sAdhaka saMcaya kare nahi; karAve nahi; te zreSTha sAdhu che. taheva asaNaM pANagaM vA, vivihaM khAimaM sAimaM labhittA / chaMdiya sAhammiyANa bhuMje, bhuccA sajjhAyarae je sa bhikkhU // L
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10 : sa bhikSu chAyAnuvAda : tathaiva azana pAnAM vA, vividha svAdha svAdya jaththA / chaMdayitvA sAdharmikAn bhuJjIta, bhuktvA svAdhyAyarataH yaH sa bhikSuH // zabdArtha :- sAhasmiyA = svadharmI sAdhuone chaviya = AmaMtraNa karIne tte = bhojana kare bhuccA = bhojana karyA pachI sannAyaraC = svAdhyAyamAM lIna thaI jAya. 455 bhAvArtha :- temaja vividha prakAranAM AhAra, pANI, khAdima ane svAdima vagere AhAra meLavIne potAnA sahavartI sAdhuone bolAvIne, nimaMtraNa ApI tenI sAthe bhojana kare; AhAra karyA pachI svAdhyAya AdimAM lIna(tanmaya) rahe che; te zreSTha sAdhu che. vivecana : prastuta gAthAmAM AhAra pratye pUrNa sAvadhAna rahenArane zreSTha bhikSurUpe darzAvyA che. bhikSu nirdoSa bhikSAcarIthI ja nirvAha kare che paraMtu prApta thayelI nirdoSa bhikSAmAM paNa jo tene Asakti jAge to tene AhAranA saMgrahanI IcchA thAya che ane svAdiSTa bhojanano anya sAdharmika sAdhuo sAthe saMvibhAga karavAnI IcchA thatI nathI. A baMne kriyA nirdoSa bhikSAne doSita banAve che, sAdhupaNAno nAza kare che. tethI ja sUtrakAre AhArano saMcaya na karavAnuM ane sAdharmikamAM AhArAdino saMvibhAga karavAnuM kathana karIne, munine AhAra pratye anAsaktabhAve rahevAnI preraNA ApI che. AhArAdimAM anAsaktabhAva te sarva guNonuM bIja che. jevI rIte pakSI bhUkha lAge tyAre zodha khoLa karI potAnI prakRtine yogya bhojana meLavIne peTa bharI le che, bhaviSya mATe te koIpaNa prakArano saMgraha karatA nathI, tevI rIte bhikSu paNa bhikSAcaryAthI je kAMI nirdoSa AhAra maLe, tenAthI kSudhA nivRtti karI le che paNa bhaviSya mATe saMgraha karatA nathI. sUtromAM sAdhune prathama praharamAM lAvelA AhAra pANIne cothA praharamAM rAkhavAno paNa niSedha che. te paNa saMgrahavRttinA niSedha mATe ja che. jaiviya sAhasmiyALa bhuMne... :- sAdhue sAdharmikone AmaMtraNa karIne ane temanI IcchA anusAra AhArano saMvibhAga karIne pachI AhAra karavo joIe. sAdharmikano artha che samAna dharmI sAdhu. jeno veza, kriyA, caryA temaja niyama, upaniyama samAna hoya tene sAdharmika kahe che. jinadAsacUrNi anusAra "mArA para anugraha karo" evuM kahIne sAdhu potAnA sAdharmika sAdhune niyaMtrita kare arthAt ApazrI ApanI icchA anusAra grahaNa karo. AvI rIte potAnI sAthe rahelA saMtone AhArAdi levA mATe anurodha kare. jo koI sAdharmI sAdhunI icchA hoya to tene ApIne pachI ja AhAra karavo joIe. A prakAranA niyaMtraNa ane saMvibhAga karavAmAM svArtha vRttino tyAga thAya che parArthabhAva keLavAya che, daSTi vizALa bane che ane parasparamAM premabhAva vadhe che.
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 456 zrI dazavaikAlika satra 10 moravA sAtha :- A kathana sAdhunA apramatta jIvanane pragaTa kare che. tAtparya e che ke sAdhu atyaMta jarUrI ane maryAdita AhAra kare. te pramANe AhAra karavAthI pramAda na Ave ane AhArathI nivRtta thatAM ja te jJAna dhyAnamAM lIna banI jAya che. kleza kaSAya vagerenA tyAgI zreSTha bhikSu - Na ya vuggahiyaM kahaM kahejjA, Na ya kuppe NihuIdie pasaMte / saMjame dhuvajogajutte, uvasaMte aviheDae je sa bhikkhU // chAyAnuvAdaH ra ra vaihi vatha thA, na ja luccat nivRHi prazAntaH | saMyame dhruvaM yogena yuktaH, upazAnto'viheThako yaH sa bhikSuH // zabdArtha - kudiyaM = kaleza utpanna karanArI vara = kathA vA ya variSnA = kadApi kare nahi ja ya juve = koI upara krodha kare nahIM ke kyAre ya krodha kare nahifbadulipa = potAnI indriyone caMcala thavAde nahi paraMte = temaja sadA prazAMta rahe saMgane yuvAnonuje = saMyamamAM traNe ya yogane daDhatApUrvaka joDe 3vasaMte = upazAMta rahe arthAt kaSTadAyaka paristhitimAM AkuLavyAkuLa na thAya viheDA = ucita kAryano anAdara kare nahi, anyano tiraskAra kare nahIM. bhAvArtha:- je muni kleza kaMkAza thAya tevI kathA na kahe; nimitta maLavA chatAM koIpara kopa na kare; Indriyone nizcala rAkhe; mana zAMta rAkhe; saMyama yogamAM satata sthira bhAve joDAyelo rahe tathA upazAMta rahI koIno paNa tiraskAra kare nahIM; te zreSTha sAdhu che. vivecana : prastuta gAthAmAM zAMta bhAvone puSTa karanAra zramaNane zreSTha sAdhu kahyA che. saMyamI jIvanamAM bAdhaka bane tevI kathA-vArtAne vikathA kahe che. vikathA karanAra sAdhu saMyamI jIvananA anya Avazyaka kAryo karI zakato nathI, tenI indriya ane mana caMcaLa banI jAya che, vikathAnA pAtro pratye rAga-dveSa ane vaira-virodhanA bhAva jAgRta thAya che ane tethI te kaSAyone upazAMta karI zakato nathI. A rIte vikathA aneka durgaNonuM poSaNa kare che ane vikathAno tyAga sadguNonA pragaTIkaraNamAM nimitta bane che. tethI sAdhue vikathAno tyAga karavo joIe. kuriyaM va = vigraha = kalaha, yuddha, vivAda. (1) je kathA-vArtAthI vigraha utpanna thAya tene vaigrahika kathA kahe che. (2) amuka rAjA, deza ke koI vyakti sArI ke kharAba che; A prakAranuM kathana karavuM te vaigrahitI kathA che. koIpaNa vyaktinA viSayamAM pratyekano abhiprAya judo hoya che. tenuM kathana karatAM anya vyakti teno virodha kare ane vivAda vadhI jAya che. A zabdono sIdho ane saraLa artha che 'kalaha
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10 : sa bhikSu pratibaddha kathA' muni kare nahIM. saMkSepamAM A zabdanuM tAtyarpa che ke kalaha, vivAda janaka athavA saMyamI jIvanamAM bAdhaka koI paNa kathA sAdhu na kare. Nihuidie: - jenI indriyo vinIta, nizcala, anudghata athavA acaMcaLa che, te nibhRtendriya che. je kaThora niyaMtraNathI indriyone saMyama maryAdAthI bahAra javA de nahi, te nibhRtendriya che. 457 avilheDar = A zabdanA traNa artha che--(1) vigraha-vikathAdinA prasaMgomAM paNa tADanA tarjanA dvArA bIjAne tiraskRta na karanAra (2) ucita kAryano anAdara na karanAra arthAt ucita samaye svayogya kArya karavAmAM pramAda na karanAra. (3) viSaya kaSAyano parihAra karanAra. kaSTa sahiSNu zreSTha bhikSu 11 : jo sahai hu gAmakaMTae, akkosapahAratajjaNAo ya / bhayabheravasaddasappahAse, samasuhadukkhasahe ya je sa bhikkhU // chAyAnuvAda : ya: sahate haju prAmaSTAna, mAozapraharAtanuMnAzva / bhayabhairavazabdasaprahAsAn, samasukhaduHkhasahazva yaH sa bhikSuH // zabdArtha:- maTaC = tana ane manamAM kaMTaka samAna duHkha rUpa aosapahAratALAo - Akroza, prahAra ane tarjanAdine sahar = sahana kare che bhavabheravasaddasabadAse = atyaMta bhayane utpanna karanArA vaitAlAdinA aTTahAsyAdi upasargo AvavA para paNa samasudavuvavasade - sukha ane duHkhane samabhAvapUrvaka sahana karanAra. = bhAvArtha:- je kAMTA samAna duHkhakArI evA Akroza vacana prahAro ane ayogya upAlaMbhone sahana kare, jyAM bhayaMkara ane pracaMDa garjanA thatI hoya tevA bhayAnaka sthAnamAM rahI vaitAlAdinA zabdone, aTTahAsyAdi upasargone temaja anya sukha-duHkhone samabhAvapUrvaka sahana kare che; te zreSTha sAdhu che. 12 paDimaM paDivajjiyA masANe, No bhIyae bhaya bheravAI dissa / vivihaguNatavorae ya NiccaM, Na sarIraM cAbhikaMkhae je sa bhikkhU // chAyAnuvAda : pratimAM pratipagha smazAne, no vibhUti mayabhairavAni dA / vividhaguNataporatazca nityaM, na zarIraM cAbhikAGkSate yaH sa bhikSuH // zabdArtha:- masANe = smazAnamAM DimeM = paDimAne, pratimAne, tapazcaryA yukta abhigraha vizeSa vibniyA = aMgIkAra karIne tyAM mayabhevADuM = atibhaya utpanna karanAra vaitAlika devonA rUpane vilsa = joIne kho bhIya6 = bhayabhIta thAya nahi khittva = sadAkALa vividha muLa tavor
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 | zrI dazavaikAlika satra = aneka prakAranA saMyama guNomAM athavA tapamAM anurakta zarIra = zarIranI ma = spRhA na kare, AkAMkSA kare nahIM. bhAvArtha:- je sAdhu smazAnamAM paDimA dhAraNa karIne, tyAM atyaMta bhaya utpanna kare tevA bhairava vagere yakSone joIne Dare nahi tathA niraMtara vividha saMyama guNomAM ane tapazcaraNamAM anurakta rahe. A rIte sAdhanAo karatAM potAnA dehanuM bhAna paNa bhUlI jAya; te zreSTha sAdhu che. asai vosaTThacattadehe, akuDhe va hae va lUsie vaa|| puDhavi same muNI havejjA, aNiyANe akouhalle je sa bhikkhU // chAyAnuvAda: sencu bhutvavettavedaka, gASTo vA to vA jUSito vA ! pRthivIsamo munirbhavet, anidAno'kautUhalo yaH sa bhikSuH // zabdArtha - sa$ = je vAraMvAra, sarvakALamAM vosadura = zarIranuM vyutsarjana karIne tenA mamatva(sAra- saMbhALa)no pUrNa tyAga karIne rahe aphe= koI tucchatA bharyA vacanothI apamAnita kare hA-daMDAdithI haNe lipa-talavArAdithI ghAyala kare to paNa yuddhavirAme pRthvInI samAna havenA = taTastha rahe che LiyAne = koI jAtanuM nidAna(virodha bhAvano saMkalpa) karato nathI e@ophedatte = kutUhala rahita. bhAvArtha:- je muni sAdhanA karatAM vAraMvAra zarIranuM vyutsarjana(tyAga) karI kAyotsarga kare ane zarIranI sAra-saMbhALano paNa tyAga karIne rahe. koI kaThora vacanothI tADana, tarjana kare; daMDa AdithI mAra mAre, talavArAdi zastrothI chedana-bhedana kare te samaye muni pRthvInI samAna nirvikalpa rahIne sarva sahana karI le che; paraMtu koIpaNa virodha bhAvano saMkalpa kare nahIM ane Azcarya pAmavA rUpa kutuhala bhAva paNa kare nahIM; te zreSTha sAdhu che. abhibhUya kAeNa parIsahAI, samuddhare jAipahAo appayaM / viittu jAImaraNaM mahabbhayaM, tave rae sAmaNie je sa bhikkhU // chAyAnuvAda: amUya vAvena parISadAna, samuddharet nAtipathAvAtmAnam | viditvA jAtimaraNa mahAbhaya, tapasi rataH zrAmaNye yaH sa bhikSuH // zabdArtha - Ui = zarIrathI parIvADuM - saMyamanA bAvIsa parISahone, aNadhAryA AvI paDelA saMkaTone mUryajItIne, sahana karIne gappAM = potAnA AtmAnonArUpAno janma-maraNanA pathamAMthI, saMsAra bhramaNamAMthI sare= uddhAra kare che. ugArI le che nAkara = janma-maraNane madabharyuM = mahAbhayakArI vistu= jANIne tAmaNi = zrAmaNyamAM, saMyamamAM tave = tapamAM ra= rata rahe che. bhAvArtha:- je kAyAthI eTale mana, vacana ane zarIrathI bAvIsa parISahone jItIne janma-maraNa 14
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10: sa bhikSa [459] mahAbhayanA sthAna che, tema jANIne saMyama ane tapamAM tallIna banI, potAnA AtmAne jAti pathamAMthI (saMsAra bhramaNathI) ugArI le che; te zreSTha sAdhu che. vivecana : prastuta gAthAomAM atizaya sahanazakti dvArA parISaha ane upasargone sahana karanAra zramaNane zreSTha sAdhu kahyA che. sAdhaka jIvanamAM anukULa-pratikULa paristhitio UbhI thAya; upasarga ane parISaha Ave; vividha vrata-niyamanA pAlanamAM kaSTa thAya; zabdAdi pAMce ya indriyonA iSTa-aniSTa viSayono saMyoga thAya te pratyeka paristhitimAM sAdhue pratikAra karyA vinA temaja rAga-dveSa karyA vinA, prasannabhAva rAkhavAno hoya che. AvA prasaMgomAM sahanazIlatA te ja sAdhutAnI kasoTI che, te kasoTI ja sAdhakane janma-maraNathI zIdhra mukta karAvanAra nIvaDe che. nAma :- grAma zabda indriya samUha mATe rUDha che. tethI grAmakaMTakano artha che ke- je indriyone kaMTakanI samAna khaTake che, khUMce che, tene grAmakaMTaka kahe che. je rIte zarIramAM khUMcelo kAMTo duHkha utpanna kare che, te rIte bIjA dvArA bolAtA aniSTa zabdAdi paNa AtmAne kAMTAnI samAna duHkhadAyI thAya che. tethI pratikULa(amanojJa) zabda, sparza Adi viSayo grAmakaMTaka kahevAya che. atosapahArataqIo - avarola = Akroza-gALa devI, khIjAvuM, zudravacana bolavA, padAra = cAbuka AdithI mAravuM, tannA = tarjana karavuM; bhramara caDhAvI; aMgUTho, AMgaLI ke veta vagere dekhADIne khIjAvuM athavA tenAthI mAravuM; A sarvAvaTA nA udAharaNo che. tethI saMlagna rUpe gAthAnA pUrvArdhano artha A pramANe thAya ke je sAdhu Akroza, prahAra ane tADanA tarjanA rU5 grAmakaMTakone, indriya mATenA pratikULa saMyogone sahana kare. bai erava sa :- bhaya bhairava zabda = atyanta bhaya utpanna karanAra zabdo. saMprahAsa = vitAla vagerenA aTTahAsya. saMpUrNa vAkyano artha thAya ke atyaMta raudra, bhayajanaka aTTahAsya sahitanA zabda. Dime vizvathAmAne - karmonI mahAna nirjarA karavA mATe muni smazAna vagere vikaTa, nirjana ane upadrava yukta sthAnomAM jAya che ane tyAM niyata samayanI pratijJA sAthe kAyotsarga mudrAmAM sthita thAya che. tyAM manuSya, deva ke pazu saMbaMdhI je kaSTa Apattio Ave tene vIratApUrvaka sahana kare che. tevA munione A gAthAmAM zreSTha sAdhu kahyA che. asa vosadu vatade = vosa6 = vyutsarga ane vara = tyAga karyo hoya. vyutsarga ane tyAga ane samAnArthaka hovA chatAM paNa ahIM te vizeSa arthamAM prayukta che. (1) vyutkRSTa kAya = abhigraha ane pratimA svIkAra karIne jeNe zArIrika kriyAno tyAga karI dIdho che te (2) tyakta deha = mardana, snAna,
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 zrI dazavaikAlika sUtra vibhuSA vagere zArIrika parikarmano jeNe parityAga karI dIdho che te. je bhikSa vAraMvAra dehano vyutsarga karanAra hoya che arthAt upasarga sahana karavA mATe je kAyotsarga abhigraha karatAM rahe che; te zreSTha zramaNa kahevAya che. pudavI sane muLa vejJA - jema pRthvI jagatanA lokonA samasta vyavahArone khame che. temaja munie paNa Akroza vacana, mAra-pITa vagerene kSamAbhAvathI sahana karavA joIe. | muni pRthvI samAna nirvikalpa(saMkalpa rahita) rahe. sahanazIlatA mATe pRthvIno daSTAMta utkRSTa koTino gaNAya che. kAraNa ke pRthvI para vividha prakAranA kAryo thAya to paNa te teno koI pratikAra ke pratibhAva pradarzita karatI nathI; sarvano svIkAra kare che. te ja rIte sAdhu paNa anukULa ke pratikULa paristhitimAM koI prakAranA saMkalpa-vikalpa ke rAga-dveSa karyA vinA samabhAvathI sahana kare. enArya muni, naMdaka RSi vagere tenA jvalaMta udAharaNa che, tevA sahanazIla sAdhune zreSTha zramaNa kahevAya che. LiyAne a Dadane - tapa-saMyamanA phaLa svarUpe ihalaukika ke pAralaukika phaLanI kAmanA na karavAne anidAna kahe che. A jaina sAhityano pAribhASika zabda che. ahIM teno artha che ke sAdhaka kaSTo ApanArano pratikAra ke virodha na kare ane te kaSTo prati ke kaSTa ApanAra pratye koI Azcarya ke kutUhala vRtti paNa na kare te zreSTha muni kahevAya che. mutha alkha:- zarIra dvArA parISahone jItIne. parISaho Ave tyAre muni manathI ArtadhyAna na kare ane vANI dvArA dInavacana na bole. temaja kAyA dvArA parISahono parAbhava karI parISaha vijayI bane che. ghaNA parISaho prAyaH kAyA dvArA sahana karavA yogya hoya che tethI sUtrakAre kAyAnI mukhyatAthI vApa zabda prayoga karyo che. parIvADuM:- saMyama mArgamAM utpanna thatI anukULa ane pratikuLa sthitione parISaha kahevAya che. tene muni sahaja bhAve svIkArI sahana kare che. te kSudhA Adi bAvIsa parISaha che. tene sahana karavAthI muni karmonI nirjarA kare che. bApA - ahIM janma-maraNa mATe eka jatipatha zabdano prayoga che. teno artha thAya che- janma maraNano mArga eTale bhavabhramaNanuM sthAna = saMsAra; parISahavijetA muni bhava bhramaNanA sthAnarUpa saMsArathI potAnA AtmAno uddhAra karI le che. tave raNa samApa:- ahIM 5Na zabda dehalI dIpaka nyAyathI tapa ane zramaNya baMne zabdo sAthe saMyukta thAya che arthAtu muni tapa ane saMyamamAM lIna bane, tallIna thaI jAya; te zreSTha zramaNa che. catanA pradhAna guNothI samRddha zreSTha sAdhu : hatthasaMjae pAyasaMjae, vAyasaMjae saMjaiMdie / ajjhapparae susamAhiyappA, suttatthaM ca viyANai je sa bhikkhU // 15
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10 : sa bhikSu chAyAnuvAda : hastasaMvataH pAvasaMvataH, vARRyataH saMyatendriyaH / adhyAtmarataH susamAhitAtmA, sUtrArthaM ca vijAnAti yaH sa bhikSuH // zabdArtha:- hRtyasaMgaQ = hAtha saMyata che vAyasaMgaQ = pAda saMyata che vAyasaMgaQ = vacana saMyata che saMgavik = indriyo saMyata che aAvparaN = adhyAtmamAM rata che sukSamAhiyA - guNomAM daDhatA hovAthI susamAhitAtmA che puttasthaM = sUtrArthane yathArtha rUpathI viyAgar= jANe che. 461 bhAvArtha:- je sUtra tathA tenA rahasya jANIne hAtha, paga, vANI ane indriyono yathArtha saMyama rAkhe che, je adhyAtma rasamAM ja masta rahe che ane potAnA AtmAne zreSTha samAdhi bhAvomAM rAkhe; te zreSTha sAdhu che. vivecana : prastuta gAthAmAM muni mATe hAtha-paga vagere sarva zarIra sAdhanone(aMgopAMgone) yatnApUrvaka rAkhavAnI preraNA karI, zreSTha ziSTAcAra zIkhavyo che ane tema karanAra zramaNone zreSTha sAdhu kahyA che. cothA adhyayanamAM cAlavuM, UbhA rahevuM, besavuM, sUvuM, khAvuM ane bolavuM A cha e pravRttine sAvadhAnIthI, jayaNAthI karavAnuM vidhAna che, te saMpUrNa kAya pravRtti pradhAna jayaNA vidhAna che ane ahIM zarIrAvayava rUpa sAdhanane yatanApUrvaka pravartAvavAnuM vidhAna che. saMja :- saMyata = samyag+yatna = pUrNa jayaNAe. yogonI pravRttio muni atyaMta sAvadhAnI pUrvaka kare. saMyama grahaNa karanAra munine saMyata kahevAya che; tene mATe A gAthAmAM cAra zabdo vaDe saMpUrNa zarIrAvayavonI yatanA darzAvI che. muni te sarva yatanAnuM samyak pAlana kare, tyAre ja tenuM saMvata e nAma sArthaka thAya che. hattha saMja H- gamanAgamana, sUvuM, besavuM, UbhA rahevuM, pravacana, vArtAlApa vagere koIpaNa kriyA karavAnA samaye hAthanuM halanacalana thAya che. sAdhaka hAthanuM A saMcAlana pUrNa vivekapUrvaka, sAvadhAnIpUrvaka kare. sAdhu gamanAgamana ke zayana vagere samaye hAthanuM sthAnAMtara divase joIne, rAtre poMjIne kare. pravacanAdi samaye muni hAthanuM saMcAlana, vAyukAyanI hiMsA thAya ke gurvAdikanI AzAtanA thAya, tema tIvra gatie avivekathI na kare. pAyasaMgaC :- hAthanI jema paganuM saMcAlana paNa muni jyAre jarUra hoya tyAre viveka pUrvaka kare. temAM paNa vAyukAyanI virAdhanA tathA trasa jIvonI virAdhanA na thAya ane sAme vALI vyaktinI temaja gurvAdikanI AzAtanA na thAya tema jovA mUMjavAno viveka vagere saMpUrNa kathana samajI levuM joIe. vAyasaMgaC :- muni bolavArUpa vAcika pravRtti vivekapUrvaka kare. vAyukAyanI virAdhanAthI bacavA mATe muni mukha para mukhavastrikA bAMdhI ja rAkhe che, tema chatAM bhojanAdi samaye mukhavastrikA bAMdhelI na hoya tyAre bolavAmAM pUrNa viveka rAkhavo joIe, ughADe moDhe bolavuM nahIM. mukhavastrikA hoya to paNa anAvazyaka
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 ] zrI dazavaikAlika sUtra ghaNA moTA avAje bolavuM nahIM, kAraNa ke tema bolavAthI vAyukAyanI vadhAre virAdhanA thAya, sAMbhaLanArane kaSTa thAya, sAdhuno aviveka dekhAya; temaja svara bheda thatAM gaLAnI takalIpha thaI jAya vagere doSo thAya che. munie bolatA samaye garadana sahita mastakane ke saMpUrNa zarIrane ati saMcAlita karavuM nahIM, pravacana samaye paNa zarIrane vadhAre halAvavuM nahIM ityAdi vacana prayoga samaye zarIranI pravRttino viveka rAkhavo, te vAvanA kahevAya che. sanAi :- hAtha, paga ane vacana pravRttinA kathana pachI A odhika zabda dvArA avazeSakAya pravRttinuM sUcana che. temAM AMkhonA saMcAlana vagereno viveka, kammara ane garadana saMcAlanano viveka ke AkhA zarIrathI kUdavA, nAcavA vagerenI pravRtti na karavA rUpa vivekanuM sUcana A zabda dvArA samajI levuM joIe tathA sUtramAM niSiddha darzanIya sthala jovA na javuM, zabda sAMbhaLavA na javuM vagere Indriya viSayonI AsaktimAM saMyama rAkhavAnuM kathana paNa A zabda dvArA samajI levuM joIe. A rIte gAthAnA pUrvAddhamAM muninA sayata nAmanI pUrNa sArthakatAnA guNono nirdeza che ke muni hasta saMyata hoya, pAda saMyata hoya, vAka saMyata hoya ane sarvendriya(AkhA zarIrathI) saMyata hoya; tene zreSTha sAdhu kahevAya che. bAppA :- muni AdhyAtmamAM, potAnI Atma sAdhanAmAM, Atma svarUpane prApta karAvanAra saMyama sAdhanAmAM lIna rahe, Atma sAdhanAnI mastImAM ja AnaMda mANato rahe. suramariyappA :- susamAdhita = pUrNa zAMta, prazAMta, prasanna. akhA = citta. muni koIpaNa sAdhanAmAM lIna hoya, tene cittanI svasthatA, mananI samAdhi rAkhavAno paNa saphaLa abhyAsa hovo joIe. game tevA saMyogomAM, karmonA udayamAM, anukULa ke pratikULa Indriya viSayanA saMyogomAM, avanavA dazyomAM, zabdomAM, rasamAM ke sparzamAM muni AkuLa-vyAkuLa thAya nahIM, tenA mATe koI saMkalpa vikalpa kare nahIM paraMtu te sarva saMyogone AtmAthI bhinna mAnIne potAnA AtmabhAvamAM sthira thAya, saMpUrNa rIte zAMta ane prazAMta rahe tene susadiyA kahevAya che. sunnatyaM ca vipaTTa - sAdhunI sAdhanA keTalAya UMce daraje pahoMcI jAya; tenA hAtha, paga ane zarIra badhA pUrNa saMyata thaI jAya, te AdhyAtma yogI thaI jAya ane tenuM citta paNa zAMta-samAdhistha thaI jAya, tema chatAM sAdhakanA samasta jIvananA mUla AdhAra je Agama zAstra che, tenuM sanmAna enA jIvanamAM ochuM thavuM joIe nahIM. mATe gAthAnA aMtima caraNamAM kahyuM che ke mokSa sAdhaka muni sUtra ane tenA arthane jANe; jANato ja rahe, vicArato ja rahe arthAt jIvanabhara sAdhune svAdhyAya ane tenI anuprekSA rUpa dhyAna vagere karavAnuM Avazyaka kartavya hoya che. gautama svAmI jevA sarvocca sAdhaka paNa Agama svAdhyAya karyA pachI ja tapazcaryAnA pAraNe gocarI levA jAya; tevA zAstra varNana sAdhune sUtrArtha jANavAnI ane pheravavAnI prabaLa preraNA dAyaka che. sarva sAdhanAno AdhAra AgamajJAna che. sUtra ane arthanA jJAnathI ja sAdhu saMyama jIvananA AcAra
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10H sa bhikSa 463 vicArane zIkhe che, AgamajJAnathI ja saMyamI jIvanamAM paripakvatA, daDhatA ane sthiratA Ave che. tethI sAdhaka game te guNanI ArAdhanA kare, paraMtu tenA jIvanamAM AgamanI vAMcanA, pRcchanA, pariyaTTaNA, anuprekSaNArUpa svAdhyAya atyaMta Avazyaka che. sAdhu samAcArImAM svAdhyAyanuM anokhuM sthAna che. tethI ja sUtrakAre anya aneka guNonuM kathana karyA pachI punaH suraEUR 2 viyANarU zabdano prayoga karyo che. amUcha pradhAna guNothI samRddha zreSTha sAdhu : uvahimmi amucchie agiddhe, aNNAyauMchaM pulaNippulAe / kayavikkayasaNNihio virae, savvasaMgAvagae ya je sa bhikkhU // chAyAnuvAdaH 35thI amUcchita: amRddha, ajJAtozva puttaniSNunA ja ! kayavikrayasanidhito virataH, sarvasaGgApagatazva yaH sa bhikSuH // zabdArtha-DavAgni = potAnI upadhimAM amuccha = amUcchita A = Asakti rahita aUMya3 = ajJAta kuLamAMthI alpa upakaraNa lenAra puttaLiputANa = sAmAnyathI sAmAnya upakaraNa rAkhanAra, cAritrane asAra karanArA doSothI rahita vayavicAriNo = kraya vikraya ane saMgrahathI vira5 = virakta rahe che savvasAvAI = sarva prakAranA saMgathI mukta hoya che. bhAvArtha:- je saMyamanA upakaraNomAM ane bhojana vageremAM mUccha ane Asakti rAkhe nahIM, ajJAta gharomAMthI parimita upakaraNa grahaNa karIne saMyama jIvanano nirvAha kare, cAritramAM kSati thAya tevA doSothI dura rahe. kraya-vikraya ane saMgraha vagere asaMyamamaya vyApArothI virata banI sarva prakAranI AsaktinA baMdhanathI rahita thAya; te zreSTha sAdhu che. alola bhikkhU Na rasesu gijjhe, uMcha care jIviyaM NAbhikaMkhe / iSTuiM ca sakkAraNa pUyaNaM ca, cae ThiyappA aNihe je sa bhikkhU // chAyAnuvAdaH atto badhune pRda, 3STha vat nIvita nAmo . RddhiM ca satkAraNaM pUjanaM ca, tyajati sthitAtmA asnehaH yaH sa bhikSuH // zabdArtha:- attola = lolupatA rahita che raselu = rasamAM ja na = gRddha nathI 34 vare = aneka gharomAM thoDA thoDA AhAra mATe jAya che, sAmAnya-tuccha AhAra grahaNa kare che gAviyuM = asaMyama jIvanane viSe = icchato nathI cippA = jJAnAdinA viSayamAM potAnA AtmAne sthita rAkhe che gaI = snehathI rahita che, rAgabhAvathI rahita che = bhautika samRddhi, ThAThamATha savAraNa = satkArane pUthaLa = pUjAne 25 = choDe che. 17
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra bhAvArtha:- je muni lolupatAthI rahita che, rasomAM gRddha nathI, aneka gharomAMthI thoDI thoDI bhikSA letA gocarI kare che athavA sAmAnya AhAra grahaNa kare che, paraMtu asaMyamI jIvananI AkAMkSA kyAre ya karatAM nathI; TAThamATha, Rddhi, satkAra-sanmAna ane pUjA pratiSThAno tyAga kare arthAt tenI AkAMkSA kare nahIM potAnA AtmabhAvamAM saMyamamAM sthira rahe che. te sivAya koI paNa padArthamAM sneha-rAgabhAva kare nahi; te zreSTha sAdhu che. vivecana : 464 prastuta be gAthAomAM upakaraNa, AhAra ane yaza-kIrtimAM anAsakta rahenAra munine zreSTha sAdhu darzAvatAM tenI bAhya ane AtyaMtara baMne prakAranI aparigrahitAnI puSTI karI che. gAthA 17mAM upakaraNa saMbaMdhI anAsaktinuM nirUpaNa che ane gAthA 17mAM AhAra vagere saMbaMdhI nirUpaNa che. vadimmi amudi azi :- saMyama ane zarIranA nirvAha mATe muni zAstrAjJA anusAra ane gacchanI paraMparAnusAra upakaraNa grahaNa kare ane tene dhAraNa kare. tenAthI atirikta koIpaNa vastu sAdhune icchA thavA mAtrathI ke dAtAnA Agraha mAtrathI levI ke rAkhavI yogya nathI. zAstrAjJA yA guru AjJA vinAnI vastu levI ane rAkhavI te upakaraNa saMbaMdhI mUrchA kahevAya che. te uparAMta AjJAthI levAtAM upakaraNomAM mUrchAnA bhAvo na thaI jAya te mATe gAthAnA bIjA caraNamAM be vizeSaNa ApyA che ke (1) muni upakaraNanI gaveSaNA paNa, tenA mATe pUrva taiyArI na hoya tevA gharothI kare ane eka ja gharethI sarva Avazyaka upakaraNa na letA judA judA gharethI le, te maLvaya OMOM no Azaya che. (2) je upakaraNo munine grahaNa karavA che, temAM sArA, kiMmatI, AkarSaka vagere koIpaNa prakAranA upakaraNa dAtA Ape to paNa na le paraMtu muni sAmAnyathI sAmAnya ke jenAthI saMyama ane zarIrano uddezya pUrNa thaI jAya, tevA upakaraNa le; tyAM mananI icchAne mukhyatA na Ape; A puSipur no Azaya che. pula no artha che nissAra ane puttapipputa no artha che nissArathI nissAra, halakAthI halako, sAmAnyathI sAmAnya. A pramANe Agama AzAno viveka rAkhanAra zramaNa upakaraNa saMbaMdhamAM amRti, azuddha kahevAya che. mUrchA, vRddhi ekArthaka jevA dekhAtA zabdomAM artha bhinnatA paNa hoya che. AgamamAM A prakAranA cAra cAra zabdono ekIsAthe prayoga maLe che mughdhi, ziddhe, nahi5, angrovavo. tenA artha mATe juo [sthAnAMga sUtra- 4/3/49 ] - ya vijya siihao viraNa :- padArtho--upakaraNonI kraya-vikraya ke saMgraha karavAnI pravRtti Asakti ke vRddhinA kAraNomAM nimittabhUta thAya che. mATe gAthAnA uttarArdhamAM kharIdavAnI pravRtti na karanAra, saMgraha vRtti na karanAra arthAt te sarva pravRttiothI virata rahenArane zreSTha zramaNa kakSA che.
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10: sa bhikSa. | 465 ] praznavyAkaraNa vagere aneka zAstro(uttarAdhyayana, dazavaikAlika, AcArAMga, sUyagaDAMga, bhagavatI AdizAstro)mAM sAdhune kraya- vikraya ane saMgraha pravRttino spaSTa niSedha karavAmAM Avyo che. saMgraha vRtti A AsaktinuM nimitta kAraNa che chatAM ya tenA karatAM te AsaktinuM khAsa pariNAma paNa che. koI paNa vastu upara jyAre Asakti vadhe tyAre A vastu kyAre, kyAM maLaze" evA adhyavasAyothI te vastuno saMgraha karavAnA bhAva jAgRta thAya che. savvasAvA :- gAthAmAM darzAvela samasta viSayanA pada dvArA upasaMhAra rU5 kathana che ke je muni A rIte uparokta (gAthAnA traNa caraNamAM ukta) sarva viveka rAkhIne samasta saMgo = Asaktio, parigraho ke karmabaMdhothI dUra rahe che; te zreSTha sAdhu che. A rIte upakaraNa saMbaMdhI mUcchano ane tenA saMbaMdhI kraya-vikraya ke saMgraha vRttino tyAga kare. manoja bihU rahe ji laI vare.... - soLamI gAthAmAM 34 pada upakaraNa mATe che ane sattaramI gAthAmAM A zabdaprayoga AhAra mATe che. AhAranI anAsakti vagere viSayanuM vizleSaNa adhya. 8, gAthA-ra3 ane adhya. 93/4mAM che. te zabda bahuvacana prayoga hovAthI anya zabda, rUpa vagerenI Asaktino niSedha paNa ahIM samajI levo joIe. gIravayaM nAma :- jIvananI AkAMkSA to dareka prANIne hoya ja che paraMtu ahIM teno niSedha asaMyama jIvana ke doSayukta saMyama jIvananI apekSAe che arthAt zreSTha zramaNa kyAre ya saMyama jIvanamAM doSa lagADIne jIvavA Icche nahIM. anya apekSAe jIvanano AdhAra AhAra che, tethI tene paNa jIvana kahevAya che, te apekSAe artha thAya che ke-34 vare viyaM gAmazaraNe = muni 34 = tuccha-sAmAnya AhAra kare paraMtu sadoSa AhAranI IcchA kyAre ya kare nahIM. chuM ra savaraNa pUya ra ra - zuddha saMyamanuM pAlana karatAM jo sAdhunuM mAna-sanmAna, lokonuM AvAgamana ane pUjA pratiSThA vadhe to sAdhu tenI kyAre ya cAhanA na kare ane manamAM tenI khuzI paNa na kare ke- mAro ATalo badho prabhAva che ke AvI mArI addhi che. sUyagaDAMga sUtramAM sAdhune A viSayamAM sAvadhAna karatAM zikSA ApI che. te gAthA A pramANe che amadA siva(kIcaDa) nALiya, nAvi va vavA pUyA rU I suhume salle duruddhare, viumaMtA payahejja saMthavaM // artha- he vidvAna muni ! A lokamAM je kaMI vaMdanA, pUjA thAya che tene tuM mahAna kIcaDa samajIne cAlaje. kAraNa ke A pUjA pratiSThA, mAna sanmAna vagere atyaMta sUkSma(tIkSNa) kAMTA che ane teno nikAla karavo paNa bahuja muzkela che. mATe dhyAna rAkhaje ke e sUkSma zalya kyAM ya khUMcI jAya nahIM. jo saMyama pAlana karatAM Rddhi = ThAThamATha, satkAra = mAna-sanmAna, pUjA = pratiSThA, Adeya vacana vagere na maLe to muni tenI cAhanA na kare, manathI tene choDI de. divAkhA :- AtmAmAM sthita rahevAno matalaba che- Atma bhAvamAM, saMyama bhAvamAM, jJAna darzana
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 zrI dazavaikAlika sUtra cAritra tapa rUpa jinopadiSTa saMpUrNa saMyama yAtrAmAM sthira rahevuM. tevA guNayukta zramaNane sthitA kahe che. akhide :- A zabda ahIM sAdhunuM vizeSaNa che, AcArAMga sUtra prathama zrutaskaMdhamAM paNa A zabda sAdhunA vizeSaNa rUpe prayukta che. A zabdano artha che- muni koIpaNa bAhya bhAvamAM ke bAhya saMyogomAM sneha ke Asakti pariNAma kare nahIM. A pahelAM AThamI gAthAmAM AhAra sAthe no upade zabda prayoga che, tyAM te AhAranA saMgraha arthamAM prayukta che ane ahIM no upade thI A pade zabda bhinna che. teno prAsaMgika artha sneha na kare te pramANe thAya che. A rIte AhArAdinI lolupatA ke mAna-sanmAnanI IcchA na rAkhanAra ane sarva prakAranA sneha bhAvono tyAga karanAra muni zreSTha sAdhu kahevAya che. anona bihU = je aprApta rasa AdinI icchA-lAlasA karatA nathI te alola kahevAya che ane prApta sarasa padArthomAM majA mANavI te gRddhi kahevAya che. padArthonI prApti pahelAM ke padArthonA tyAga karyA pachI paNa jenA aMtaranA UMDANamAM te padArthonI lAlasA abhilASA hoya te lolupatA kahevAya che. lolupatAno tyAga ja vAstavika tyAga che. mATe muni sarva prakAranI arthAt AhAra ke upakaraNo saMbaMdhI lolupatAno tyAga kare che. AtmotkarSa ane jAtyAdi madatyAgI zreSTha sAdhu: Na paraM vaijjAsi ayaM kusIle, jeNaM ca kuppijja Na taM vijjaa| | 18 jANiya patteyaM puNNapAvaM, attANaM Na samukkase je sa bhikkhU // chAyAnuvAdaH pa vadhe a suzIlatA, cenAjaH kuSyatra tatvavet jJAtvA pratyeka puNyapApa, AtmAnaM na samutkarSati yaH sa bhikSuH // zabdArtha - pa = bIjAne 3ya = A rIte = duzcaritrI che, kuzIla zithilAcArI che ja nagbbA = ema kahe nahi ne rAkho) = ane jenAthI. jenAthI anyane RSiSa = krodha thAya te = tevA vacanane ja vaLyA = bole nahi pujApavuM = je puNya ane pApa pareya = pratyeka jIva gAya ema jANIne gappA = potAnA AtmAne samudra = garvathI prazaMsA na kare. bhAvArtha:- pratyeka jIvanA puNya ane pApa pRthaka-pRthaka che arthAt karmonA udaya vicitra che, tema jANIne sAdhu bIjAne "A kuzIla-zithilAcArI che" tema na kahe, temaja jenAthI anyane krodha thAya tevA vAkya paNa na bole, potAno utkarSa na kare, atizaya baDAI na kare; te zreSTha sAdhu che. Na jAimatte Na ya rUvamatte, Na lAbhamatte Na sueNa matte / mayANi savvANi vivajjaittA, dhammajjhANarae je sa bhikkhU //
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10H sa bhikSa 467 | chAyAnuvAdaH na gArikatto na ja patta, na mamatto Rtena matta: | madAn sarvAn vivarNya, dharmadhyAnarato yaH sa bhikSuH // zabdArtha -aa nAphatte = jAtino mada kare nahi ja ya ravamatte = rUpano mada kare nahi ja guNa ja mane zrutano mada kare nahi savvANa = sarva prakAranA mathApi = madone, ahaMkArone vivazvattA = choDI daIne dhammANa 25 = dharmadhyAnamAM rata rahe che. bhAvArtha:- je jAti, rUpa, lAbha, jJAna Adino mada kare nahi, sarva prakAranA madone choDI dharma dhyAnamAM lIna rahe che te zreSTha sAdhu che. vivecana : A adhyayananI 1 thI 17 sudhInI gAthAomAM zreSTha sAdhunA eka ekathI caDhiyAtA guNonuM preraNAtmaka kathana che. jyAre prastuta gAthAomAM tene zreSTha sAdhu kahevA sAthe Takora karavA rUpe nirUpaNa che. teno uddezya e che ke sAdhaka jyAre sAdhanA dvArA aneka Adarza guNonI ArAdhanAmAM saphaLa thaI jAya, to paNa sarva sAdhanAnI Toce pahoMcelA te sAdhakamAM kyAre ya svanI prazaMsA ane paranI apakarSatA(hInatA) arthAt ApasthApanA ane parautthApanA karavAnI vRtti jAge nahIM ane te sarvocca guNiyala sAdhaka dvArA jANe-ajANe paNa AvI pravRtti thaI na jAya, te samajAvavA mATe zAstrakAre ahIM bhinna krama svIkAryo che, arthAt aDhAramI gAthAmAM parApakarSanuMniSedha karatuM sUcana ke mArgadarzana ApI, pachI ogaNIsamI gAthAmAM svotkarSanA niSedha mATe jAti Adi sarva prakAranA mada nahIM karavAnuM sUcana karyuM che. mAna kaSAyanI prabaLatA be prakAre pragaTa thAya che. AtmotkarSa-AtmaprazaMsA ane paraniMdA. abhimAnanA nimittabhUta jAti Adi ATha prakAranI uttamatA prApta thatAM abhimAna utpanna thAya ane abhimAnanA kAraNe sAdhaka AtmaprazaMsA kare ane AtmaprazaMsAnI sAthe tenAmAM paraniMdAno bhAva sahaja rIte AvI jAya. paraniMdAnA bhAvathI te anyane 'A kuzIla che. tevA apriya ke pIDAkArI vacano paNa kahe; A rIte sAdhakamAM baMne doSonuM sarjana thAya che. mATe je sAdhaka AtmaprazaMsA ane paraniMdA rUpa baMne prakAre mAna kaSAyano tyAga kare te ja saMyama jIvananI zreSThatAne pAmI zake che. ja paraM kaphajJAti mayaM sane - pUrva gAthAnA aMtamAM je zabdathI sneha-rAgabhAva karavAno niSedha che. te anulakSIne ahIM, sAdhaka dveSa pariNAmomAM na cAlyo jAya, tevI Takora karI che. jyAre sAdhakamAM zreSTha guNonI vRddhi thAya ane tenuM supariNamana thAya to jagatanA sarva jIvo pratye samabhAva, taTasthabhAva, vivekabhAva ane anukaMpA bhAva jAgRta thAya che tathA jagatanA pApI, dharma ke adharmI(kudharmI) sarva vyakti mATe parama udAra bhAvo utpanna thAya che. te mahAna AtmAno svabhAva ane vyavahAra vItarAga tulya thaI jAya che. paraMtu jyAre sAdhakamAM zreSTha guNonI vRddhi sAthe svaramaNatAnI jagyAe para daSTi mukhya thaI jAya tyAre te anya prANIonA dUSaNone ane potAnA saguNone pacAvI zake nahIM.
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 ] zrI dazavaikAlika satra tethI gaMbhIratAnI jagyAe tochaDApaNuM niSpanna thAya che. tethI bIjA mATe laghutA sUcaka kuzIliyA ke zithilAcArI jevA zabdo temaja bIjAne krodha utpanna thAya evA aviveka ke AkSepa yukta zabdo tenA mukhamAMthI nIkaLI jAya che. kyAreka karmonA udaye koIka sAdhu zithilAcAranuM sevana kare ane anya sAdhune te spaSTa jaNAya tema chatAM sAdhu tene zithilAcArI kahe nahIM, A zAstrAjJA che. A prakArano bhASAprayoga parapIDAkArI che tema ja te bolanAra sAdhunI ja bahivRttinuM pariNAma che. tathA prabhu AjJAnuM ullaMghana che. paraniMdA ane AtmazlAghA te mahAdoSa che. tenAthI nIcagotra, azAtA vedanIya, anAdeya nAma karma vagere pApakarmano baMdha thAya che; bhavabhramaNa vadhI jAya che. tethI munie te doSothI dUra rahevuM joIe. sAdhakanA aMtaramAM jyAre uparokta mAnasaMjJAnI sthiti utpanna thAya tyAre te tenuM nivAraNa karI karma baMdhathI ane Atma avanatithI bacI zake te mATe zAstrakAre gAthAnA uttarArdhamAM upAya paNa darzAvyo che. nALiya pattAM pukha parva - sAdhakanA manamAM jyAre koInA pratye viSama bhAva jAge tyAre ja teNe pratyeka jIvonA karmanI vicitratAno vicAra karIne paradoSa pratye upekSA bhAva keLavavo joIe. 17 prakAranA saMyamamAM paNa upekSA saMyama nuM kathana che. A viSayamAM zAstrakAra AtmaciMtana rU5 sarala mArgadarzana Ape che ke- dareka vyaktinA puNya karma, pApa karma bhinna bhinna hoya che; karmonA udaya anusAra jIvanamAM vividha paristhitionuM sarjana thAya che. cAritra mohanIyakarmanA kSayopazama ane udaya paNa bhinna bhinna hoya che. tethI koInA pratye viSama bhAvo karavA yogya nathI. tIrthakaronA samayamAM paNa gozAlaka, jamAlI jevA ane anya paNa cAre ya gatimAM bhramaNa karanArA jIvo hoya che; teo potapotAnA karma udaya pramANe varte che. zramaNa nigraMthonI apekSAe paNa lokamAM sadA saMyamanA mULaguNamAM ke uttaraguNamAM doSa sevana karanArA sAdhaka aneka so karoDa zAzvata hoya ja che. mATe mAre bhAva, bhASA ke vyavahAra koI pratye azuddha karI, svaparanA karmabaMdhakAraka kAma karavA nathI; e ja mArI samabhAvanI sAdhanAno sAco mArga che. A rIte ciMtana karI, sAdhaka potAnA, paradoSa daSTithI utpanna thatA bhAvonuM parivartana karIne samabhAvamAM sthira thavAno prayatna kare. para niMdAnA, para tiraskAranA bhAvone niSphaLa kare. ja nApha matte mijavuH- aDhAramI gAthAnA aMte AtmotkarSa na karavAno eTale pote potAnI baDAI na hAMkavAno upadeza che temaja A ogaNIsamI gAthAnA aMte dharmadhyAnamAM, Atma sAdhanAmAM lIna, tallIna rahevAno upadeza che. te baMne upadeza vAkyono sAra e che ke potAnuM mAna ane bIjAnuM asanmAna baMne daSTi choDI, para doSa prati upekSA saMyama karIne mAtra potAnA kalyANa mATe dharmadhyAnamAM lIna thaI javuM joIe. tema karanAra zramaNa A jagatamAM zreSTha sAdhu kahevA yogya thAya che. mAni savvA ivivaMA :- Avazyaka sUtra vagere zAstromAM madanA ATha prakAra kahyA che. temAMthI ahIM cAra madanAM nAma che, zeSa mATe saMkSipta pATha dvArA sarva prakAranA mada(ahaMbhAva) na karavAnuM sUcana che. sAdhu AtmaprazaMsA ane paraniMdAnA nimittabhUta jAtimada, kulamada Adi sarva prakAranA madano
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10: sa bhikSa 469 tyAga kare. labdhi, saMpatti ke guNone pAmIne teno mada karavAthI bhaviSyamAM te bhAvo prApta thatA nathI. abhimAnI vyaktino vikAsa ruMdhAI jAya che sAthe ja tenA saMgrahita karelA guNo paNa dhIre dhIre avaguNomAM badalAI jAya che. A rIte madane AtmapatananuM kAraNa jANI sAdhu te sarva prakAranA madano tyAga kare, namrabhAva keLavI dharmadhyAnamAM tallIna rahe. 20 sva-para tAraka zreSTha sAdhu :___ paveyae ajjapayaM mahAmuNI, dhamme Thio ThAvayai paraM pi / Nikkhamma vajjejja kusIlaliMga, Na yAvi hAsaMkuhae je sa bhikkhU // chAyAnuvAdaH pravet Aryapa mahAmuni, dha sthitaH sthApati paramAra niSkramya varjayet kuzIlaliGgaM, na cApi hAsyaM kuhako yaH sa bhikSuH // zabdArtha - mahAmuLa = mahAmuni annapaN = jinavacana, Arya pada, zuddha upadeza, dharmopadeza payA = prarUpaNA kare che, kahe che ne = svayaM dharmamAMhi = sthita thaIne para pi = bIjAne paNa DhAvayak = sthApita kare che, joDe che, sthira kare che fo@SNa = niSkramaNa karIne, saMyama grahaNa karIne, saMsArathI nIkaLIne sIlii = zithilAcAra vajJiw = choDI de che hAsaM = hAsyane karanArI = kuceSTAo na = karato nathI. bhAvArtha - je mahAmuni jinezvara bhASita tattvonI prarUpaNA kare che arthAt saddharmano upadeza Ape che; pote dharmamAM sthira rahIne bIjAne paNa sthira kare che; saMyama grahaNa karIne kyAre ya zithilAcAranuM sevana kare nahIM ane hAMsI majAka utpanna karanArI kuceSTA paNa kare nahIM, te zreSTha sAdhu che. vivecana : prastuta gAthAmAM zramaNone jinazAsananI prabhAvanA mATe arthAt lokone dharmamAM joDavA mATe dharmopadeza devAno bhAra soMpavAmAM Avyo che. temaja potAnI saMyama sAdhanAnA nAnA ke moTA sarva niyamone acUka pALavAno saMdeza paNa sUcita karyo che. gAthA 18-19mAM paradaSTithI upara UThI, AtmaramaNa karatAM jagatajIvo pratye udAsIna thaI vItarAga dazA sanmukha thavAnI preraNA che, jyAre A gAthAmAM para kalyANa mATe paropadezanA vicAra ane lakSya rAkhavAnI preraNA che. A baMne Adeza sApekSa che. sAdhaka saMyama sAdhanAmAM jema jema daDha thato jAya, tema tema jagajIvo prati teno karuNAbhAvavikasita thAya che. tethI sarva jIvone dharma mArgamAM sthira karavA te sahaja rIte upadeza Ape che. dharmopadeza Apavo ane zAsana prabhAvanA karavI te sAdhu jIvananuM eka mukhya aMga che. tenA dvArA munine karmonI nirjarA thAya che.
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470] zrI dazavaikAlika sUtra zAsana prabhAvanA karatA sAdhaka sarvathA bahirmukhI banI jAya to tenAmAM aneka dUSaNo praveza karI jAya che. tethI sUtrakAre gAthAnA uttarArdhamAM munine sAvadhAna karyA che ke upadezanI sAthe muni svAdhyAya anuprekSAthI svAtma anuzAsana paNa barobara rAkhe. koIpaNa lakSya muni svayaMnA AcAramAM zithila thAya nahIM ane AgamakAranA zabdomAM kuzIla birudavALo bane nahIM. arthAt mahAvrata samiti gupti vagerenuM barobara saMrakSaNa kare, temaja nAnA moTA dareka niyamonuM pUrNa pAlana karatAM hAMsI, majAka, vikathA, kuceSTAo ke maMtra-taMtra ane camatkAra vageremAM paDe nahIM. A rIte A gALAmAM zAstrakAre janakalyANa ane sva anuzAsana tema bane mukhya biMduonI kuzalatApUrvaka sUcanA karI che. :- ja zabda 6 dhAtuthI banyo che. teno artha che- vismaya utpanna karanArI aindrajAlika vagere camatkArika pravRttio karavI. saMyama sAdhaka muni A prakAranI ane hAsya preraka kutUhala pravRttiono temaja ceSTAono tyAga kare. uparokta dUSita pravRttiono tyAga karavAthI ja sAdhunI sAdhutA ujjavaLa bane che. upasaMhAra : guNa saMpanna zreSTha sAdhunI mukti : taM dehavAsaM asuiM asAsayaM, sayA cae NiccahiyaTThiyappA / chidittu jAImaraNassa baMdhaNaM, uvei bhikkhU apuNAgamaM gaI // tti bemi / chAyAnuvAdaH taM rehavAnaM azuddhi mAkhyAM, salA cane nityahitaH svitAtmA chittvA jAti-maraNasya bandhanaM, upaiti bhikSuH apunarAgamAM gatim // II rUti vAri II zabdArtha - ginnaSkriya = nityahitarUpa samyaka darzanAdimAM susthita rahenAra asu = azucimaya salAyaM = azAzvata, nazvarataM te vedavAkaM = dehavAsane sayA = haMmezAM 25 = choDI de che kAraNaksa = janma maraNanA vaMthad = baMdhanane chidig - chedana karIne apuNAgA= = apunarAgamana nAmanI pAchuM = gatine 3 = prApta kare che. bhAvArtha - te zreSTha sAdhu haMmezAM kalyANa mArgamAM AtmAne sthira rAkhIne, nazvara ane apavitra dehavAsane = zarIranA mamatvane niraMtara dUra karIne tathA janma-maraNanAM baMdhanone sarvathA uccheda karIne, jyAMthI punaH Agamana thatuM nathI evI siddha gatine prApta kare che. vivecana : prastuta gAthA A zAstranA tathA adhyayananA upasaMhArarUpe che.
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.-10H sa bhikSa 471] A samagra zAstramAM sAdhvAcAranuM ja nirUpaNa che. te sAdhvAcAranA pAlananuM sAdhana A mAnava deha che. tema chatAM aneka prakAranA karmabaMdhanA ke sAdhanAthI zruta thavAnA nimittomAM paNa dehano moTo phALo che. A dvividha lakSaNa yukta zarIranuM sAdhake mAtra saMrakSaNa karavAnuM che paNa tene poSaNa karavAnuM nathI. A mATe gAthAnA pUrvArdhamAM A zarIrane azucimaya ane azAzvata kahIne satata tenA prati mamatvanA tyAgano upadeza che, yathA- (1) jyAre A zarIra gaMdakIno bhaMDAra che to enI saphAI mATe saMyamano nAza kyAre ya karavo nahIM (2) A zarIra chUTI ja javAnuM che to ene puSTa karavA mATe paNa saMyamano nAza karavo nahIM. tAtparya e che ke mAre zarIra mATe kaMI paNa Azrava ke karmabaMdha karavA nahIM. mAtra saMyama vidhi ane prabhu AjJApAlana jeTaluM ja enuM saMrakSaNa nirmoha bhAve karavAnuM che. te paNa dharma buddhi rAkhIne; arthAt jyAM sudhI A zarIra tapa saMyamamAM sahayogI thAya tyAM sudhI ja enuM dhyAna rAkhavuM ane jyAre te saMyamamAM sahAyaka na rahe ane tevI AzA pUrNa chUTI jAya to sAdhue vivekapUrvaka enuM saMrakSaNa choDI, tapa ane anazanathI Atma kalyANa sAdhavuM joIe. A rIte karanAra sAdhaka sarvathA karmakSaya karI, janma maraNano aMta karI zAzvata siddha avasthA prApta kare che. taM rehavAsaM aNu alI ... - aNu = A deha azuci pUrNa che, azucithI utpanna thayelo che. asAthe = A zarIra azAzvata, anitya, vinAzazIla temaja kSaNabhaMgura che. te hADakA ane snAyuothI yukta cAmaDAthI DhaMkAyela che. tenI aMdara AMtaraDA, peTa, yakRta, basti, hRdaya, phephasA, nAkano mela, lALa, pasIno, lohI, pitta ane carabI vagere azucimaya padArtho ja bharyA che. A zarIranAM navadvArothI haMmezAM gaMdakI nIkaLatI rahe che. jema ke nAkathI zleSma, mukhathI pitta ane kapha tathA zarIrathI parasevo vagere nIkaLe che. A rIte A zarIra azucithI ja utpanna thayeluM ane azucipUrNa che. A deha, pANInA parapoTAnI jema adhruva che, vIjaLInI camakanI jema azAzvata che, ghAsanI aNI para rahelA jalabindunI jema anitya che. dehamAM jIvarUpI pakSIno asthiravAsa che. aMte tene choDyA vinA chUTako nathI. mATe Adarza bhikSu dehavAsane azAzvata ane azucipUrNa mAnIne tenuM mamatva choDI de che ane aMte AjIvana anazana dvArA teno pUrNa tyAga kare che. fNadariyA = sAdhaka dehabhAva choDIne AtmabhAvamAM sthita thAya che. AtmabhAva zAzvata che temaja svabhAvarUpa che, temAM ja AtmAnuM hita ane sukha che. tethI sAdhu haMmezAM potAnA hitarUpa Atma- bhAvamAM ja sthita thAya che. A prakAranA AcaraNathI te janma-maraNanI paraMparAno aMta karIne aMtima lakSya-siddhagatine prApta kare che. pratyeka AcAra pAlananuM aMtima lakSya A ja che ane te ja sAdhanAnI pUrNatA che, saphaLatA che. -: paramArtha:aDhAra pApanA sthAnano parityAga karI, prajyAno pravAsI banI, niravadhe AjIvikA meLavavA bhramaranI jema bhramaNa karI, koIne AMtarika, mAnasika, zArIrika pIDA pahoMcADyA vinA, pRthvI samI
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 ] zrI dazavaikAlika sUtra sahanazIlatA keLavI, mAra maLe ke AhAra maLe temAM samabhAva rAkhI, pUrNa ahiMsAdi dhruva dharmano dharmI banI, sadguNAlayamAM vAsa karI, pulapiMDanA sahayogI sAdhana dvArA karmakSaya karavAno AtmAno sapuruSArtha pravartAvI, hAtha-paga vagereno saMyatI banI; mana, vacanathI suvAkya ane suvicAraNAno cAro carato rahI, karmanA dhArApravAhane toDavA jinAjJA pramANe ArAdhanA karato vicare; te ja sAcA arthamAM zreSTha bhikSu che. II adhyayana-10 saMpUrNa |
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA-1 : rativAkyA prathama cUlikA paricaya 473 A cUlikAnuM nAma rativAkyA che. * cUlikA zabdano artha che- coTI, zikhara, agrabhAga ke zikharastha vibhAga, parvatano uparI bhAga zikhara kahevAya, mAnavanA mastaka para keza samUha coTI kahevAya; zikhara ane coTI eka ke aneka paNa hoya che. A rIte ahIM dazavaikAlika sUtranA daza adhyayana pachInA be adhyayanane 'cUlikA' kahevAya che. arthAt A sUtranI be cUlikA che. je rIte zikhara parvatanI zobhAne vadhAre che, te ja rIte dazavaikAlika sUtranI A baMne cUlikA tenA saMyama sAdhanA rUpa viSayane vizeSa suzobhita kare che. jema zikhara, coTI kramazaH parvata ane mAnavanuM abhinna aMga hoya che; tema sUtranI cUlikA vibhAga paNa tenuM ja abhinna aMga che. * jema parvatanA zikhara ane mAnavanA vALanI racanA enI sAthe prAraMbhathI ja hoya che tema cUlikAnI racanA paNa sUtranI sAthe ja hoya che. dRSTivAda nAmanA bAramA aMga sUtramAM paNa tenA pAMca vibhAgomAM cUlikA vibhAga che, te tenI sAthe ja che. * saMyamamAM rati utpanna karanAra upadezaka viSayano saMgraha hovAthI A cUlikAnuM rativAkyA nAma sArthaka che * saMyama svIkAra karyA pachI koI anukULa ke pratikULa prasaMgomAM sAdhakane saMyamI jIvanamAM arita utpanna thaI jAya, sAdhakanuM citta caMcaLa banI jAya, saMyamI jIvana choDIne gRhavAsa svIkAravAnI icchA thaI jAya tevI sthitimAM sAdhunI gRhavAsanI ratine dUra karI saMyamI jIvana pratye rati utpanna karavA mATe A cUlikAmAM sUtrakAre aDhAra sthAnanuM varNana karyuM che. tenuM gaMbhIra ciMtana ane manana sAdhune sthira karI zake che. tethI tenuM rativAkyA nAma sArthaka che. A cUlikAnI racanA gadya ane padya baMne rIte thaI che. tenA prAraMbhamAM gadyarUpe sUtra pATha che ane tyAra pachI te ja bhAvane anusaratI gAthAo che. jema ghoDAne lagAma ane hAthIne aMkuza, jahAjane sthira banAvavAmAM nimitta bane che tema caMcaLa cittanI sthiratAnA nimittabhUta aDhAra sthAnonuM varNana A cUlikAmAM che. jemAM prAyaH gRhasthAzramanI
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 474 ] zrI dazavaikAlika sUtra anupAdeyatA, klezakArakatA, sAvadyamayatA ane baMdhanakArakatAnuM temaja saMyamI jIvananI upAdeyatA, klezarahitatA, niSpApatA ane svataMtratAnuM mahattvapUrNa nirUpaNa saMkSipta sUtra vAkyo dvArA karavAmAM AvyuM che. * A cUlikAmAM sUtrakAre saMyamathI patita thanAra sAdhakanI durdazAnuM Abehuba varNana karyuM che, je pratyeka sAdhakane mATe preraka che. tevI durdazA na icchanAra sAdhake A adhyayananuM yathA samaye svAdhyAya sAthe manana, ciMtana avazya karavuM joIe. * saMyamamAM ruci rAkhanArane saMyama devaloka sama ane aruci rAkhanArane narakasama pratIta thAya che. A syAdvAdAtmaka paddhatithI sUtrakAre saMyamamAM ramaNa karavAno je upadeza Apyo che te sahaja, saraLa ane sarasa che, jIvamAM vairAgyabhAvanI vRddhi kare che ane rapha huM ja du dhamAsa zarIrane choDIza paNa dharmazAsanane nahIM.' tevA pariNAmone daDha kare che. * jIva game tyAM jAya, saMyama choDIne gRhavAsamAM jAya tyAM paNa tenA karmo to tenI sAthe ja che. svakRta karmo bhogavyA vinA chUTako nathI. A prakAranI samajaNa karmanA avyAbAdha siddhAMtanA sahAre ja sAdhakamAM utpanna thAya che ane tethI te pratyeka paristhitino samabhAvathI svIkAra karI zake che. "narakanA atidIrgha kALanA duHkhonI apekSAe saMyamI jIvanamAM sahana karavAnuM duHkha atyaMta alpa ane ghaNI ochI avadhivALuM hoya che" A ciMtana sutra sAdhakane saMyamI jIvananA kaSTone sahana karavAnI, bhoga pipAsAthI virakta thavAnI tathA saMyamamAM sthira thavAnI preraNA Ape che. mATe A ciMtana sUtra sAdhakane mahAna sabala rUpa ane avalaMbana rUpa che. A rIte samagra daSTithI A cUlikA adhyAtma vikAsa mATe uttama sopAna che.
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA-1H rativAkyA 475 prathama cUlikA rativAkyA rativAkyo mATe traNa upamA - | 1 iha khalu bho ! pavvaieNaM uppaNNadukkheNaM saMjame araisamAvaNNacitteNaM, ohANuppehiNA aNohAieNaM ceva, hayarassi gayaMkusa poyapaDAgAbhUyAI, imAI aTThArasaThANAI sammaM saMpaDilehiyavvAiM bhavaMti; taM jhaachAyAnuvAdaH rUda vaju koH pravRnina, satpannadu:zlena saMyane aratimApaksena, avadhAvanotprekSiNA anavadhAvitena caiva hayarazmi gajAGkuza potapatAkAbhUtAni, imAni aSTAdaza sthAnAni samyak saMprekSitavyAni bhavanti, tadyathA -- zabdArtha - ko = he mumukSuo!, he ziSyo! 3MUMduho = duHkha utpana thavAthI saMnane - saMyamamAM garamAvaja = jenuM citta arati pAmeluM che rAjuoNhi = je saMyamane tyAgavAnI icchA rAkhe che parantu gohaphA = haju sudhI saMyama choDyo nathI pannA = AvA dIkSita sAdhune mATe rUda = A jaina zAsanamAM iyarazmi yesa poyaDA mUyADuM = azvane lagAma, hAthIne aMkuza ane jahAjane dhvajAnI samAna rUmADuM = A vAkyamANa aTTAra vALADuM = aDhAra sthAnako sakhta = samyaka prakAre saMpaDidiyavhAruM = AlokanIya-vicAraNIya mavati = hoya che te nahIM te A pramANe che. bhAvArtha - he mumukSuo ! A jainazAsanamAM pravrajita, chatAM ya koI utpanna thayelA duHkhathI saMyamamAM aruci prApta cittavALA sAdhaka saMyama choDavAnA vicAro karatAM hoya, paraMtu saMyama choDI dIdho na hoya; tevA duHkhagarbhita vyagratAthI gherAyelA sAdhakane azva mATe lagAma, hAthI mATe aMkuza ane jahAja mATe saDha samAna A aDhAra sthAno samyaka prakAre ciMtana karavA yogya che. te A pramANe chevivecana : prastuta sutramAM saMyama bhAvane navapallavita karavAnA kAraNa bhUta aDhAra sthAnonI traNa upamA dvArA mahattA pradarzita karI che. ha6 haju :- jinazAsanamAM Atma kalyANanI sarvocca sAdhanArUpe je pravajyA grahaNa karavAmAM Ave
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 476 zrI dazavaikAlika sUtra che, te pravrayAnI mahAnatA, vizAlatA, anupamatA temaja zAzvata sukha pradAyakatAnA jJAna sAthe tenA sAmAnya vizeSa niyamonI kaThinatA, ati kaThinatA, duSkaratA jaga jAhera che. te jaina sAdhu-sAdhvIjIonA khullI copaDI jevA jIvanathI spaSTa najare jovAya che. muni jIvananA bAvIsa parISaho to prasiddha che. tenuM vistRta varNana jijJAsuone samaye samaye sAMbhaLavA vAMcavA upalabdha thAya che. A rIte mokSa pradAyI jaina zramaNAcAranA kaSTo ane duHkho chupAvyA paNa chupAvI zakAya nahIM. palvarUkha :- mumukSa sAdhaka saMyamanA samasta kone jANavA chatAM vairAgya vAsita aMtaHkaraNe, prabaLa utsAha, anAdi janma maraNanA prapaMcothI mukta thavAnI utkaTa bhAvanAe pravrajyA svIkAra kare che. yuddhanA morace jatAM zUravIra yoddhAnI jema vIra rasathI vAsita aMtakaraNe mRtyu jevA saMkaTone bhUlathI nahIM paNa saharSa svIkAre che tema saMyama jIvananA kaSTone sAdhaka parANe nahIM paNa svecchAthI svIkAre che. 3MUT kullekha :- svecchAe grahaNa karelI te saMyama sAdhanAmAM samaya vyatIta thatAM sAdhakonA saMvega bhAvano pravAha jyAre osarI jAya, vairAgyabhAva ghaTI jAya, koI prabaLa karmono udaya thaI jAya tyAre saMyamI jIvananI kaThinAIo tenA jIvanamAM mAnasika duHkha ane khinnatA utpanna kare che ane sAdhaka te duHkhamAM adhikAdhika gherAI jAya che. 2 01 9, saMgane araDU samAvaUkha :- saMyamI jIvanamAM utpanna thatAM keTalAya zArIrika, mAnasika duHkho samaya jatAM samApta thaI jAya che. keTalAka duHkhone sAdhaka samajaNapUrvaka prasanna citte sahana kare che ane kyAreka karmano udaya tIvratama hoya, sAdhakanI sahanazakti ane samajaNamAM kaMIka uNapa rahe tyAre te duHkha aprasanna citte paNa sahana kare che. AvA caDhAva-utAra vacce paNa sAdhaka sAdhanA pathamAM gati-pragati karato rahe che, temAM gurunuM sAMnidhya Agama svAdhyAya sahAyaka bane che. game te paristhitimAM grahaNa karelA saMyamane te TakAvI rAkhe che. paraMtu seMkaDo hajAro sAdhakomAM kyAreka sAdhake jyAre sahAyaka sAdhanono AdhAra choDI dIdho hoya ane tenA nikAcita karmono udaya hoya tyAre te sAdhakanI mAnasika sthiti badalAI jAya che. tene saMyamI jIvanamAM ruci rahetI nathI temAM arati utpanna thaI jAya che. modIju dina gorAphaLa - saMyamI jIvanamAM utpanna thayelo aratibhAva prabaLa banI jAya, tene dUra karavAno koI paNa upAya saphaLa na thAya tevA udayAdhIna sAdhu saMyama jIvanano tyAga karavA manathI taiyAra thaI gayA hoya paraMtu potAnA vicArane jeNe AcaraNamAM na mUkyA hoya, sAdhu jIvanano tyAga karyo na hoya, tevI avasthAne zAstrakAre rAjuhinA agorAphaLa zabda dvArA pragaTa karI che. tAtparya e che ke saMyamathI palAyana karavAnA saMkalpavALA sAdhake jyAM sudhI palAyana karyuM nathI tyAM sudhI unmArge javA tatpara manane parivartita karavA mATe A cUlikAmAM nirUpita ciMtana biMduo para pote vicAra karavo joIe athavA to guru AcAryAdi e jenI pAse paNa te potAnA vicAra raju kare te mahAmuni e A ciMtana biMduone AdhAre tenA hita mATe prayatna karavo joIe.
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-1H rativAkyA 477 ] ransi, yaMjula, popaDA mUyA.. - jeNe saMyama tyAgano saMkalpa karyo che paraMtu saMyamano tyAga karyo nathI tevA sAdhakanA mAnasika parirvatana mATe sUtrakAre aDhAra ciMtana sUtro ApyA che. sUtrakAre tenI mahattA traNa daSTAMta dvArA pradarzita karI che, traNe daSTAMto sahaja ane anubhavagamya che. kuzaLa saMcAlaka ghoDAne lagAmathI, hAthIne aMkuzathI ane jahAjane saDhathI vazamAM rAkhe che. te ja rIte sUtrokta ciMtana sUtronA ciMtana manana ane pariNamana dvArA sAdhakanI mAnasika sthitine avazya parivartana karI zake che. tene mATe zAstrakAre sanma saMpattidiggA zabda prayoga karyo che. aDhAra ciMtana biMduo mATe A traNe vizeSaNo darzAvI zAstrakAre sAdhakane te ciMtana biMduo para zraddhA utpanna karavAno upakrama karyo che. kAraNa ke koIpaNa prakAranI azAMti mATe zAMtinA upAyonA aneka aMga hoya che. cikitsAvidhinA paNa aneka aMga hoya che, temAM sahuthI prathama ane mukhya aMga zraddhAnuM hoya che tethI zAstrakArano A prathama sUtra varNita zraddhA mATeno saMpUrNa upakrama yathAsthAna che. AgaLanA sUtramAM je aDhAra ciMtana biMduo kahevAze, tenI sUcanA paNa A sUtranA aMte karIne zAstrakAre sAdhakane bhalAmaNa ApI che ke A AgaLa darzAvatAM biMduone sArI rIte samajI. tenA upara UMDANathI ane dIrgha dRSTithI vicAravAnuM che. tenA mATenA mULa zabdo che- mAruM saTTArara vALA samma saMpaDilehiyAiM bhavati / bho ! - A saMbodhana sUcaka zabda che ane AgaLanA sUtramAM huM bho ! tema saMbodhana che. A baMne saMbodhana upadeza pAtra koIpaNa vyakti mATe Adara sucaka saMbodhana che. kyAreka AvA saMbodhano potAnA AtmAne mATe paNa thAya che. saMcamamAM sthirIkaraNanAM aDhAra sUtro :| 2 haM bho ! dussamAe duppajIvI // 1 // lahusagA ittariyA gihINaM kAmabhogA // 2 // bhujjo ya sAibahulA maNussA // 3 // ime ya me dukkhe Na cirakAlovaTThAI bhavissai // 4 // omajaNapurakkAre // 5 // vaMtassa ya paDiAyaNaM // 6 // aharagaivAsovasaMpayA // 7 // dullahe khalu bho ! gihINaM dhamme, gihIvAsamajjhe vasaMtANaM // 8 // AyaMke se vahAya hoi // 9 // saMkappe se vahAya hoi // 10 // sovakkese gihavAse, Niruvakkese pariyAe // 11 // baMdhe gihavAse, mokkhe pariyAe // 12 // sAvajje gihavAse, aNavajje pariyAe // 13 // bahusAhAraNA gihINaM kAmabhogA // 14 // patteyaM puNNapAvaM // 15 // aNicce khalu bho ! maNuyANa jIvie, kusaggajalabiMducaMcale // 16 // bahuca khalu bho! pAvaM kammaM pagaDaM // 17 // pAvANaM ca khalu bho kaDANaM kammANaM pubbi ducciNNANaM duppaDikaMtANaM, veyaittA mokkho, Natthi aveyaittA, tavasA vA jhosittaa| aTThArasamaM payaM bhavai / bhavai ya ittha
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 478 zrI dazavaikAlika sUtra silogo-- chAyAnuvAda : haM bho duSSamAyAM duSpajIvinaH (1) laghusvakA itvarikA gRhiNAM kAmabhogAH (2) bhUyazca sAtibahulA manuSyAH (3) idaM ca me duHkhaM na cirakAlopasthAyi bhaviSyati (4) avamajanapuraskAraH (5) vAntasya pratyAdanam (6) adhogativAsopasaMpadA (7) durlabhaH khalu bho! gRhiNAM dharmo gRhapAzamadhye vasatAma (8) AtaGkastasya vadhAya bhavati (9) saMkalpastasya vadhAya bhavati (10) sopaklezo gRhavAsaH, nirupaklezaH paryAyaH (11) bandho gRhavAsaH, mokSaH paryAyaH (12) sAvadho gRhavAsaH, anavadyaH paryAyaH (13) bahusAdhAraNA gRhiNAM kAmabhogAH (14) pratyeka puNyapApaM (15) anityaM khalu bho ! manuSyANAM jIvitaM kuzAgrajalabinducaJcalam (16) bahu ca khalu bho ! pApakarma prakRtam (17) pApAnAM ca khalu bho ! kRtAnAM karmaNAM, pUrva duzvIrNAnAM duSpratikrAntAnAM vedayitvA mokSaH, nAsti avedayitvA, tapasA vA zoSayitvA, (18) aSTAdazaM padaM bhavati, bhavati cAtra zlokaH-- zArtha:-ha bho - sAtmana! dussamAe hu:Sabha AsamAM duppajIva na pUrvaka jIvana vyatIta rAya cha, mAlaviDA :5pUrva 43 cha gihINaM = gRhastha soDIna kAmabhogA = ma bhoga lahusagA = svalpasAravA, asAra 7, tu27 che ittariyA = sAkSInacha bhujjo ya = tema4 huSamAlIna maNussA = manuSya sAibahulA vizeSa71-342 42nA2che ime yA dukkhe = hu:5 me = bhane cirakAlovaTThAI = Min samaya sudhA 25 // 2 Na bhavissai = thaze nahi omajaNapurakkAre = saMyamacho'vA 52, saMsAramA nimna staranAmoAnusanmAna 425'ze, vaMtassa = sthAvAsa svii||2 42vo ta vamana 42vAne paDiyAyaNaM = 3rI pAna 421 / sama cha aharagaivAsovasaMpayA = adhogati nivAsano svI2 cha bho = he mAtman gihavAsamajhe = vAsamA vasaMtANaM = vasatA gihINaM = sthAne dhamme = dharma dullahe = hursama cha AyaMke = vizUyiha roga se = dhaDita gRsthIne vahAya =qdhane bhATe, vinAzane mATe hoi = Doya che saMkappe = priya viyogasane mniyn| saMyogathI saMs85 pannathAyachate gihavAse = vAsa sovakkese = pezathI yuta pariyAe = yAstri Niruvakkese = vezathI 2Dita che baMdhe = (nAbaMdhana sthAna cha mokkhe - dhanathI cho'vanA2 cha, bhukti cha sAvajje = pApasthAna cha aNavajje = pApathI rahita cha kAmabhogA - Amabhoga, supa bahusAharaNA = yo2, 12 mahinane mATe saadhaa25|| cha puNNapAvaM = puSya mane pA5 patteyaM = srvvon| pRtha-pRthai cha maNuyANa = manuSyonuM jIvie =(r)vana kusaggajalabiMducaMcale = IzanAmamA 5223 // yaMyasanAlindu samAna aNicce = anitya che bahuM ca khalu = ve ghau 4 pAvaM kammaM = pArbhA pagaDaM - yachi ThethI bhArI
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA-1: rativANA [479 ] buddhiviparIta thaI rahI che. jo he AtmavUiLaTM = duSTa-bhAvothI AcarelADuDatALa = mithyAtva Adi bhAvothI upArjana karelA putra iMDA = pUrvakRta pIvAna smA = pApakarmonA phaLane vecattA = bhogavyA pachI ja mojo chuTakAro thAya che ane phattA = bhogavyA vinA sthi = chUTako nathI tavasA = tapa vaDe phophatA = kSaya karavAthI sArasa = A aDhAramuM paDyuM = pada, bola va = che = ane have ttha = A viSayakalitono = zloka che, je nava = A pramANe chebhAvArtha - (1) he AtmAnuM! oha! A pAMcamA ArAmAM loko ghaNI muzkelIthI jIvana nirvAha kare che. (2) gRhasthonA kAmabhogo(sukha) tuccha koTinA ane kSaNika ja hoya che. (3) saMsArI manuSyo bahu kapaTavALA hoya che. (4) A saMyamI jIvanamAM dekhAtuM duHkha kAMI cirakALa TakavAnuM nathI. (5) gRhasthAzramamAM nimna koTinA manuSyonI paNa khuzAmata karavI paDe che. (6) gRhasthAzrama svIkAravo te vamelI vastune punaH grahaNa karavA yogya che. (7) saMyama choDI gRhastha jIvanamAM javuM te adhogati svIkArIne rahevA samAna che. (8) oha! (he Atma7) guhasthAzramamAM rahenArA gRhasthone dharma ArAdhanA karavI ghaNI kaThaNa che, ati durlabha thaI jAya che. (9) gRhastha jIvanamAM aneka rogAtaMka duHkhadAyI thAya che. (10) aneka prakAranA saMkalpa vikalpo paNa duHkhadAyI thAya che. (11) gRhavAsa bahu klezamaya che, saMyama paryAya kleza rahita zAntimaya che. (12) gRhavAsa karmabaMdhanuM sthAna che, saMyama paryAya karmamuktinuM sthAna che. (13) gRhastha jIvana pApamaya che, saMyamInuM jIvana niSpApa che. (14) gRhasthonA sukha bahujana vibhAjya che arthAt temAM ghaNA bhAgIdAra hoya che. (15) puNya-pApa dareka jIvanA pota-potAnA judA judA hoya che. (16) mAnavanuM jIvana kharekhara tRNanI aNI para laTakatA jalabindunI jevuM kSaNika che. (17) oha! meM pUrva janmamAM ghaNA ja pApakarma karyA che. (18) he Atman ! kharekhara pUrvabhave duSTa AcaraNa ane khoTA parAkrama dvArA upArjita karelAM pApakarmone bhogavI levAthI ja chuTakAro thaze; te karmone bhogavyA vinA chuTakAro thavAno nathI. hA ! tapasyA dvArA te karmono kSaya karI zakAya che. A aDhAre sthAna pUrNa thayA, have A ja viSayane spaSTa karatI gAthAo chevivecana : prastuta sUtramAM pUrvasUtramAM nirdiSTa ciMtanaya, mananIya, vicAraNIya aDhAra sthAnonuM ekI sAthe nirUpaNa che. (1) kulsanADunIvI - A duSamakALa eTale pAMcamA ArAmAM prAyaH bhAre karmI jIvo ja hoya che. teo ghaNI ja muzkelIthI AjIvikA calAve che. jenI pAse puNyanA abhAve gRhastha yogya puSkaLa sAmagrI hotI nathI. teo gRhasthanAsamAM viTaMbaNAM ja bhogavatA hoya che ane duHkhapUrvaka jIvana vyatIta kare che. A rIte gRhastha jIvana ghaNuM ja duHkhadAyI che. (2) duIT phariyA - gRhasthonA sAMsarika sukho tuccha ane kSaNika hoya che. sAdhakane jo
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra kAmabhoganI lAlasAthI saMyama tyAganI IcchA thaI hoya to te ucita nathI. kAraNa ke cAritra pAlanathI prApta thanArA devalokanA divya sukho suMdara ane sAgaropamo sudhI Take tevA hoya che. tenI apekSAe manuSyonA sukho atyadhika tuccha, niHsAra ane kSaNika hoya che. 480 (3) sAvadhulA :- gRhastha jIvanamAM svajana ke parajana paraspara vizvAsu hotA nathI; te game tema dagA prapaMca ane svArthanI ramata ramatA ja hoya che. to he Atman ! tuM tyAM jaIne sukhI kevI rIte thaIza ? sApha zabda jJAtA sUtra ane sUyagaDAMga sUtramAM mAyA arthamAM prayukta che ane praznavyAkaraNa sUtramAM te zabda asatyanA paryAyavAcI zabdomAM saMkalita che. tyAM teno artha avizvAsa karyo che. tethI ahIM sArUM vahutA manusyA zabdano artha che- A saMsAramAM ghaNA loko jUTha, kapaTa karanArA ane prapaMcI hoya che. he Atman! tyAM tAre jIvavuM muzkela thaI jaze. (4) ne ya me kuvalle na virAtovakArpha :-upasarga parISahanA kaSTo jIvanamAM kyAreka Ave che, te paNa maryAdita kAla mATe ja hoya che, jIMdagIbhara rahetA nathI. te samaye dhIraja rAkhavAthI te duHkha svataH sukhamAM palaTAI jAya che. upasargo ane parISahone samabhAve sahana karavAthI anaMta karmonI nirjarA thAya che ane tenA pariNAme AtmA haLukarmI thaI divya devagati athavA mokSagatimAM zAzvata sukhane prApta kare che. mokSapradAyI atyaMta durlabha evA saMyama jIvanane, alpakAlIna kaSTothI gabharAIne choDI devAthI to karmonI ane duHkhanI paraMparA vadhe che. A rIte saMyama choDavAthI zAMti ke sukha maLatA nathI. (5) omanaLapuravAre :- saMyamanA prabhAve rAjA, mahArAjA, dhanADhya vagere keTalAya loko sAdhuno satkAra sanmAna kare, bhakti bhAvapUrvaka caraNomAM mastaka namAvI vaMdanA namaskAra ane guNagrAma kare ane sAdhune potAnA ghare ke gAmamAM AvyA joIne khuza khuza thaI jAya che. paraMtu gRhavAsamAM javAthI to halakAthI halakA(sAmAnya) lokonI paNa khuzAmata, sevA vagere karavA paDe che temaja te lokonA asahya vacanone paNa sahana karavA paDe che. (6) vaMtasya ya paDibAyaLa H-- je gRhastha jIvanano ane saMsAranA sukha bhogono huM tyAga karI cUkyo chuM te gRhavAsanuM ke tyAMnA sukhonuM pharI Asevana karavuM, te zreSTha puruSanuM kArya nathI. vamana karelI vastunuM punarbhakSaNa to nimna darajjAnA prANI kUtarA vagere pazu ja kare che. huM to mAnava ja nahIM paraMtu saMyamano svIkAra karIne mahAmAnava ke zreSTha mAnava banyo chuM. have mAre saMyama choDI saMsAramAM javuM koI paNa rIte ucita nathI. (7) aharAvAsovasaMpA :- kharekhara saMyamI jIvanano tyAga karavo, te nIca gatimAM jaI vasavA jevuM che. temaja gRhastha jIvananI pApamaya dinacaryA ane viSayAsaktimaya jIvana karmabaMdha ane durgatinA AvAsane ja nimaMtraNa ApavA samAna che. (8) putttatte vastu bho ! ziddIneM dharmo :- sAdhujIvana choDIne gRhasthAvAsamAM gayA pachI tenI sthiti dhobInA kUtarA jevI thaI jAya che. te gharano ke ghATano kyAMyano raheto nathI. gRhastha jIvananA nahIM anubhavelA keTalAya prapaMcamaya prasaMgomAM dharmanuM AcaraNa karavuM bahu duSkara thaI jAya che. gRhastha jIvanamAM potAnI zAna mATe, pada-pratiSThA mATe mAyAkapaTanuM AcaraNa karavuM paDe che, temaja tyAM vividha prakAranI
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-1H rativAkyA [ 481 | pApakArI pravRtti ane rAgadveSamaya vAtAvaraNamAM dharmazravaNa ke dharmanuM AcaraNa atyaMta durlabha banI jAya che ane viparIta saMskAranA saMyoge keTalAkanI dharma zraddhA paNa palaTAI jAya che. (9) AyaM se vahIve roDa - jyAM sudhI zarIra svastha hoya tyAM sudhI sahu svajano saMbaMdha rAkhe che. paraMtu jyAre koI mahAroga utpanna thAya tyAre gRhasthanI sthiti atyaMta dayanIya banI jAya che. svArthanI siddhi na thatAM svajano dUra thaI jAya che. A rIte zArIrika pIDAnI sAthe sAMyogika, Arthika vagere aneka kaThinAIone sahana karavI paDe che. te samaye ArtadhyAna ane asamAdhinA bhAvo jIvanA AtmaguNono vadha kare che, anaMta bhavaparaMparAne vadhAre che; A rIte gRhastha jIvanamAM rogAtaka vadhane mATe thAya che. (10) saMkhe re vahAya dor3a - rogAtaMka jevI bIjI paNa keTalIya paristhitio UbhI thatAM jIva saMkalpa vikalpomAM gUMcavAIne ghaNo duHkhI thAya che. iSTano viyoga ane aniSTano saMyoga vagere kSaNekSaNanA vicitra duHkhothI gRhastho bicArA haMmezAM herAna, parezAna thayA ja kare che. valaya = kyAreka koI vyakti upara moTI mAnasika Aphata UbhI thAya tevo koI durvyavahAra kare tyAre tenA zabda nIkaLe ke "are mane to mArI nAkhyo che, paraMtu kharekhara te maryo hoya nahIM. A ja apekSAe ahIM vahaya zabda prayoga che. arthAt te rogAtaMka ane saMkalpothI vAstavika rIte vadhe thato nathI. paraMtu te samayanuM duHkha atyaMta kaSTaprada hovAthI te vadhane mATe hoya" te pramANe zAstrakAre kathana karyuM che. vAstavamAM rogAtaMka ane saMkalpo mahA duHkhadAyI thAya che, maraNa tulya thAya che; tema bhAva samajavo joIe. (11) sova te havAle karavo te parivAra - khetI-vepAra, pazupAlana, AzritonuM bharaNapoSaNa vagere aneka ciMtAone kAraNe gRhavAsa kalezono bhaMDAra che. Adhi, vyAdhi ane upAdhi tathA AjIvikA saMbaMdhI mAnasika saMtApanA kAraNe paNa gRhavAsa mahA upAdhinuM sthAna che. zramaNa jIvana to A badhI ciMtAo ane kalezothI dUra ja nahIM paraMtu ati dUra hoya che. AvI eke ya ciMtA tyAM hotI ja nathI. mATe te kaleza mukta che. pariyANa = saMyama paryAya, muni jIvana, dIkSA Adi. vadhe divase moNe riyApa:- gRhavAsa baMdhanarUpa che. temAM jIva karoLiyAnI jema svayaM strI-puruSa parivAra vagerenI mohajALa banAve che ane pachI temAM ja svayaM phasAya che gRhastha jIvanamAM aviratinA bhAvathI pratyeka pravRttimAM karmano baMdha thAya che. tethI te jIvone anaMtAnaMta karmonI vRddhi thayA kare che. jyAre saMyamI jIvanamAM virati bhAvathI koIpaNa pravRtti karmabaMdhanuM kAraNa banatI nathI. te uparAMta temAM svAdhyAya, vinaya, gurusevA, tapasyA, brahmacarya vagere keTalAya niyama upaniyamonA pAlanathI mahAna karmakSaya thAya che. mATe saMyama mokSa prApta karAvanAra che. (13) sAMvaSe jAdavAre gaNavanne pariyA - gRhavAsamAM hiMsA, jUTha, corI, maithuna ane saMgraha- parigraha vagere badhA pApasthAnonuM sevana thayA ja kare che. gRhastha jIvanamAM AzravanA dvAra sadA khullA ja hoya che. Dagalene pagale gRhavAsamAM cha kAya jIvonI virAdhanA thAya che. jUTha, kapaTa vagara to jANe
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 ] zrI dazavaikAlika sUtra tyAM koInuM jIvana cAlatuM ja na hoya! jyAre saMyama paryAyamAM to A badhA pApanA rastA sarvathA baMdha ja hoya che; mahAvrata, samiti, gupti ane sarva pravRttio tyAM yatanA, dayA ane viveka bharelI hoya che. evuM niSpApa saMyama jIvana duniyAmAM kyAMya jovA zodhavAthI paNa maLavAnuM nathI. (14) hasIhari hI vAnamo- gRhasthonA kAmabhoga bahujana sAdhAraNa che. temAM rAjA, cora, sarakArI karmacArI, nokara, cAkara, putra parivAra, svajana snehI vagere keTalAya bhAgIdAra hoya che. tethI upalabdha sukha saMpattino ekalA ja upayoga karI zakAya nahIM. A kAraNe gRhasthane bhogapabhoganI game teTalI saMpatti hoya topaNa te ochI ja paDe che ane tenA mATe pagathI mAthA sudhI lohIno parasevo karavo paDe che. sarva rIte vicAratAM gRhastha jIvanamAM pAchuM javuM, kaMI ja sAra bhUta nathI. (15) patteyaM puNavaM - sarva prANI potapotAnAM karelAM zubhAzubha karmonuM phaLa svayaM bhogave che. koInA karelA karmonuM phaLa koI bIjA bhogavI zakatA nathI. strIputrAdinA nimitte karelAM karmonuM phaLa bhogavavAmAM paNa te koI bhAga laI zakatA nathI. to mAre gRhasthavAsamAM javAmAM zuM lAbha; saMsAramAM keTalAka loko sukhI dekhAya che paraMtu te potAnA karmathI sukhI hoya che. mArA puNya ane pApa mArI sAthe rahevAnA che. gRhasthanAsamAM ke saMyamI jIvanamAM mArA karmo mAre bhogavavAnA che. to jyAM chuM tyAM ja saMtoSa ane dhIraja rAkhuM, te ja zreSThatama upAya che. (1) banne hA che ! mayyALa navi - vartamAne manuSyonuM AyuSya prAyaH sopakramI hoya che. game te nimittathI, akasmAtathI AyuSya tUTI zake che. DAbha para raheluM laTakatuM jalabiMdu alpa samaya ja rahe che, rahevAnuM che vAyunA jhapATe te kyAre nIce paDI jAya. te kaMI nakkI nathI temaja manuSyanuM AyuSya paNa aNadhAryuM tUTI jAya tevuM anitya che. bhaviSyanI eka kSaNa paNa jANatA na hoya tene mATe bhaviSyanA manokalpita sukhanI AzA karavI nakAmI che. (17) vadhuM ja pAvaM - meM pUrve ghaNA pApakarmo bAMdhyA che tethI ja mahAmUlyavAna saMyamI jIvana choDI devAnI IcchA mane thAya che. mohanIya karmanA udaye ja A dubuddhi utpanna thaI che. veza ke sthAnanA parivartanathI azubhakarmanA udayamAM koI parivartana thatuM nathI. saMyama choDavAthI duHkha ghaTatuM nathI, vadhe che, tethI mArA duHkhane samabhAve bhogavI lauM, saMyama tyAganI IcchAne niSphaLa banAvuM te ja zreSTha upAya che. (18) pIvAnuM ja kAmo ! velA vesmA -tti MTM = madhapAna, azlIla vacana uccAraNa, corI, maithuna vagere durAcaraNa. duDitAI = bIjAne mAravA, bAMdhavA vagere parapIDAkArI pravRtti. AvI aneka pravRttithI karelA pUrvakRta karmonuM phaLa bhogavavuM ja paDe che. karmonuM phaLa bhogavyA vinA mukti thatI nathI. karmonA udayamAM ArtadhyAna karavAthI navA karmono baMdha thAya che. mATe udayamAM AvelA karmone samabhAvathI bhogavavA athavA karmo udayamAM Ave te pahelAM ja tapa dvArA teno nAza karavo te ja zreSTha mArga che.
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ yulikA-1: tivALA [ 483 | jaina siddhAMta anusAra bAMdhelA karmonI muktinA be mArga che- (1) udayamAM AvelA karmo bhogavavAthI (2) udayamAM nahIM AvelA karmone tapasyA Adi dvArA udIraNA karIne kSaya karavAthI. sAmAnya rIte karmo potAnI sthiti pUrNa thAya tyAre ja phaLa Ape che paraMtu tapa dvArA karmonI udIraNA karI tenI sthiti pUrNa thayA pahelAM paNa karma bhogavI zakAya che ane kyAreka tapathI karmonI phaLazakti maMda thaI jAya che. A rIte karma siddhAMtanuM sUkSma anveSaNa karI utkRSTa tapa dvArA ja sAdhake karmakSayanA mArgamAM prayatnazIla banI javuM joIe jIva koIpaNa sthAne jAya, karma ane mRtyu to tenI sAthe lAgelA che, to pachI saMlekhanA saMthAro ja svIkAra karIne maraNane paMDitamaraNa banAvI levuM e ja mAnava jIvanano ane saMyama pAmavAno lhAvo kahevAya. A rIte prastuta aDhAra ciMtanIya ane mananIya sthAno jJAnIoe darzAvyA che. tenA ciMtanamananathI kharekhara sAdhakanuM caMcaLa citta sthira thAya che. saMsAra tarapha ke kAmabhoga tarapha vaLelI tenI vRtti tyAga mArge vaLAMka laI le che, daSTi aMtarmukhI bane che, pravRtti parivartana pAme che ane sAdhaka punaH svadharmamAM sthira thaI jAya che. bhoga mATe yogano bhoga karanAra ajJAnI : jayA ya cayai dhamma, aNajjo bhogakAraNA / se tattha mucchie bAlo, AyaI NAvabujjhai // chAyAnuvAdaH thavA cAri dhana, anAryo moriNaIRI. sa tatra mUcchito bAlaH, AyatiM nAvabuddhayate // zabdArtha - nathI jyAre maLo = anArya buddhivALo sAdhu zoAira = bhogonA kAraNathI dhanuM cAritra dharmane vaya = choDe che taltha = te kAma bhogomAM mucchiA = mUcchita thayelo che te vAto = ajJAna dazAne prApta sAdhu nAyaDuM = bhaviSyane navaguphA = samajato nathI. bhAvArtha - anArya buddhivALA zramaNa jyAre bhogane mATe cAritra dharmane choDI de che ane bhogomAM Asakta thaI jAya che tyAre AsaktinA kAraNe te ajJAnI potAnA bhaviSyano vicAra karI zakato nathI. vivecana : prastuta gAthAmAM bhogAsaktinA kAraNe saMyama choDanAranI ajJAnatA pradarzita karI che. gaNamo movara - jeno vyavahAra mleccha vagere anArya puruSonI jema viveka rahita hoya che tene anArya kahe che. temaja bhogonI kAmanAthI bhaviSyano vicAra karyA vinA alabhya evA saMyamano tyAga karavo koI Arya buddhi to nathI ja paraMtu te kharekhara anArya buddhi ja che; mATe te sAdhakane ahIM anArya kahevAmAM Avyo che.
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 ] zrI dazavaikAlika sUtra mAruM bAvakuphApha - pApakarmanA tIvra udayathI bhAre thayelo te sAdhaka mohakarmamAM ke bhogAsaktimAM phasAI jAya che. kadAca pApAnubaMdhI puNyanA udaye tene bhogasAmagrI upalabdha thaI jAya paraMtu te potAnA sthAnanA gauravano, Atmahitano ke bhaviSyano vicAra karI zakato nathI. pariNAme bhogarUpa kIcaDamAMthI bahAra nIkaLavuM tenA mATe azakya banI jAya che tenI sthiti atyaMta dayanIya banI jAya che; te bhogomAM DUbI jAya che. tene mATe duHkha, kheda ke nirAzAnA zabdomAM zAstrakAra kahe che ke- (1) te Arya chatAM saMyama choDavAnI buddhithI anArya kartavyonA kAraNe anArya kahevA lAyaka thaI jAya che (2) thoDAka koI pApAnuMbaMdhI puNya saMyogonA kAraNe upalabdha bhogomAM AMdhaLo thaI jatAM uMmaravALo ane vidvAna chatAM ya te aNasamaju bAlaka jevo thaI jAya che tyAre te Agama bhASAmAM bAla ane saMsArI bhASAmAM mUrkha kahevA lAyaka thaI jAya che. bALaka mukhamAM koIpaNa akhAdya vastu nAMkhI de ke koIpaNa ayuSNa padArthamAM hAtha paTakI de che. tema karatAM te temAM majA ja mANe che; paraMtu bALa bhAve te tenA bhaviSya pariNAmane haju vicAravA lAyaka thayo nathI. tenI jema ja te bhogAsakta jIva punaH bAla thaI jatAM bhaviSyano vicAra karI zakato nathI. bhUtakALanA anubhavothI ane bhaviSyanA hita vicArathI vartamAnamAM vartavuM te buddhimAnI che. kevaLa tAtkAlika prApta thatAM sukha-duHkhano vicAra karanAra, bhUtakALanA anubhavono anAdara karanAra ane bhaviSyane bhUlI janAra vyakti jagatamAM buddhihIna kahevAya che ane te kadApi sanmArgane pAmI zakatI nathI. tenA mATe saMsAra bhramaNano rasto ja avazeSa rahe che. vartamAnanA sukhane ja jonArA sAdhaka dhIre dhIre indriya viSayomAM mUcchita thatAM jAya che ane uttarottara mohakarmamAM phasAtA jAya che. tethI teonuM citta saMyamathI DAmADoLa thaI jAya che. tyAre te bhAna bhUlIne saMyamamArgane choDavAnI IcchAne mukhyatA ApI gRhastha thaI jAya che. bAyaDuM = A zabdanA vyAkhyAmAM traNa artha upalabdha che- (1) bhaviSyakALa (2) Atmahita (3) gaurava. A traNe ya artha ahIM bhogAsakta vyakti mATe prAsaMgika che. saMyama pratitanA paritApanI cAra upamA : __ jayA ohAvio hoi, iMdo vA paDio chamaM / savvadhammaparibbhaTTho, sa pacchA paritappai // chAyAnuvAdaH ya avadhAvato bhavati, phakto nA patitaH kamAn ! sarvadharmaparibhraSTaH, sa pazcAt paritapyate // zabdArtha - cha = pRthvI para paDiyo = patita thayelA, AvIne rahelA ro va = indranI samAna gayA = jyAre koI sAdhu dAvo = cAritra dharmamAMthI palAyana karI gRhastha hor = thaI jAya che
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-1H rativAkyA | 485 tyAre se = te savvadhammaparibbhaTTho = sarva virAti 35 saMyamadharbhamAthI paribhraSTa tha6 gayA 57 pacchA = pAthI paritappai = paritApa pAmecha. bhAvArtha - je rIte devalokanA vaibhavathI zruta thaIne pRthvI para AvelA indra paritApane pAme che. te ja rIte sarvadharmathI bhraSTa thaIne arthAtu cAritra dharma choDIne gRhavAsamAM AvelA sAdhu samaya jatAM pAchaLathI paritApane pAme che. jayA ya vaMdimo hoi, pacchA hoi avadimo / devayA va cuyA ThANA, sa pacchA paritappai // chAyAnuvAda : yadA ca vandyo bhavati, pazcAd bhavati avandyaH / devateva cyutA sthAnAt, sa pazcAt paritapyate // zArtha:-vaMdimo = vahanIya avaMdimo = mahanIya, ti224|2ne pAtra ThANA = potAnA sthAnathI cuyA = vyuta thye| devayA va = hevI, IndrAzInI samAna. bhAvArtha:- dIkSA choDanAra vyakti pahelAM(muni avasthAmAM) to vizvano vaMdanIya hoya che ane pachI avaMdanIya bane che, tyAre te potAnA sthAnathI bhraSTa thayelI devInI jema paritApa pAme che, pazcAttApa kare che. jayA ya pUimo hoi, pacchA hoi apUimo / rAyA va rajjapabbhaTTho, sa pacchA paritappai // chAyAnuvAda : yadA ca pUjyo bhavati, pazcAd bhavati apUjyaH / rAjeva rAjyaprabhraSTaH, sa pazcAt paritapyate // zArtha :- rajjapabbhaTTho = 24ya bhraSTa rAyA va = zanI hema. bhAvArtha - prathama te mahApuruSono paNa pUjya hoya che ane pachI te apUjya bane che tyAre rAjyathI padabhraSTa thayelA rAjAnI samAna te paritApa pAme che. jayA ya mANimo hoi, pacchA hoi amANimo / seTThivva kabbaDe chUDho, sa pacchA paritappai // chAyAnuvAda : yadA ca mAnyo bhavati, pazcAd bhavati amAnyaH / zreSThIva karbaTe kSiptaH, sa pazcAt paritapyate //
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 ] zrI dazavaikAlika satra zabdArtha - nALio = mAnya hoya che ane amALano = amAnya thaI jAya che te = atyaMta zudra grAmamAM chUDho = parityakta saddivya = zreSThInI samAna. bhAvArtha :- dIkSA choDanAra vyakti pahelAM(muni avasthAmAM) to mAna-sanmAna pAme che ane pachI amAnanIya-anAdaraNIya thaI jAya che. tyAre rAjA dvArA nAnA gAmamAM mUkAyelA zreSThInI jema te sAdhu paNa paritApa pAme che. vivecana : prastuta gAthAomAM saMyama choDanAra saMyama choDanAra bhogAsakta vyaktino kaMIka samaya pasAra thayA pachI tene kevo paritApa-pazcAttApa thAya che, te avasthAne zAstrakAre cAra upamA dvArA darzAvyuM che. sa pachI patikha6 - vItarAga zAsanamAM AvyA pachI koIka sAdhu gRhastha jIvananA snehanA anurAgathI ke bhoganI AsaktithI athavA nikAcita azubha karmanA udayathI mahAmUlA saMyamI jIvanano tyAga karI niHsAra gRhastha jIvanano svIkAra kare che. kadAca thoDo samaya tenI tIvra lAlasAnI pUrti thavAthI te kSaNika AnaMdano anubhava kare che paraMtu samaya vyatIta thatAM vAstavikatA pragaTa thAya che ane potAnI bhUlanuM tene bhAna thAya che. tyAre saMyamI jIvananI mahattA ane gRhastha jIvananI hInatA tene pratyakSa anubhavAya che ane mAnasika kheda tathA saMtApane pAme che. sUtrakAre te sthitine pradarzita karavA pachI parikha padano prayoga cAra upamAmAM karyo che, te cAre upamA ane upameya A pramANe cheupamA upameya sthAnabhraSTa vyakti saMyamabhaSTa sAdhu 1. sthAna bhraSTa Idrano paritApa saMyamathI palAyana karI gRhavAsI thayo teno paritApa vizvavaMdyatA gumAvavAno paritApa sthAnabhraSTa IdrANIno paritApa 2. 3. rAjyabhraSTa rAjAno paritApa 3. loka pUjyathI apUjya thavAno paritApa 4. deza nikAla ke nagara nikAla pAmelo zeTha | 4. apamAnita jIvanano paritApa (1) phulo vA Dao chai - devalokanA vaibhavathI yuta thaIne pRthvI para AvelA IndranI jema paritApane pAme che. karmAdhIna jIvonI vicitratAthI A saMsAramAM ajaba-gajabanI ghaTanAo ghaTita thAya che. paMca
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA-1: rativAkyA 487 parameSThI padamAM sthAna pAmelA sAdhu paNa karmanA udaye pada bhraSTa thaI jAya to deva, dAnava ke sAmAnya mAnava to zuM visatAmAM? Indra ke IndrANI sAmAnya deva ke devI kyAreka mAnavIya bhoganI AsaktimAM devalokano tyAga kare che. kyAreka Indra potAnI IndrANI vagerene koI gunAnA kAraNe devalokamAMthI kADhI mUke che. jJAtA sutramAM varNita rayaNAdevI mAnava lokamAM nivAsa karatI hatI. te mAnavanI bhogAsaktie devalokathI nirvAsita hatI. saMgama deve niraMtara cha mahinA bhagavAna mahAvIrane ghora ko ApyA tyAre krodhita thayelA zakrendra temane sadAne mATe devalokathI kADhI mUkyo hato. A rIte sUtrakAre indranI palAyana vRtti sAthe sAdhunI palAyanavRttine samajAvI che. ahIM sAdhunA palAyanamAM bhogAMdhatA che ane IndranA palAyanamAM krodhAMdhatA che. kyAreka koI sAdhu krodhAMdhatAthI saMyamano tyAga kare che ane koI indra paNa bhogAMdhatAthI devalokano tyAga kare che. temaja anya koI paNa AvegamAM sthAnano tyAga kare che. (2) vevA ya vRthA kALaT:- saMyama tyAganArane pUrvanI vaMdanIyatA ane vartamAnanI avaMdanIyatAnA kAraNe paritApa thAya che, te paritApane sUtrakAre trIjI gAthAmAM devalokanI devInA paritApathI upamita karyo che. devaloka choDIne mRtyulokamAM AvIne vaselI devI ke indrANI, samaya jatAM devalokanA asaMkhya devonA svAmI IndranI mahArANI avasthAnI Rddhine sAhabIne yAda karI mRtyulokanA khuNAmAM paDelI potAnI dazAno vicAra karIne paritApa pAme che. (3) RyA va ratna pUchamako :- saMyama choDanArane kyAreka pUrvanI pujanIyatA ane pachInI apujanIyatAnI manamAM tulanA thAya tyAre tene paritApa thAya che. sutrakAre tene rAjabhraSTa rAjAnA paritApanI upamA dIdhI che. parasparanA AkramaNathI ke potAnA avaguNathI athavA koIpaNa karma saMyoge rAjya bhraSTa rAjA potAnI pUrva avasthAnI pUjanIyatA yAda AvatAM paritApa pAme che. jema ke padmaratha bhogAsaktithI, parastrI laMpaTatAnA kAraNe rAjya gumAvI dIdhuM hatuM. (4) phiba blaDe chUko - saMyama choDanArane jyAre pUrvanI sanmAnita dazA ane pachInI asanmAnita dazAnA bhedano paritApa thAya te paritApane sUtrakAre nAnA gAmamAM mUkAyelA zreSThInA paritApathI upamita karyo che. kyAreka koI nagarazeThanA akSamya aparAdhanA kAraNe rAjA tene rAjyamAMthI nirvAsita kare che, deza nikAlanI sajA kare che. kyAre rAjadhAnImAMthI nAnA gAmaDAmAM kADhI mUke che. te zeTha potAnA zaherI sanmAnane yAda karIne paritApa pAme che tema saMyama choDanArane paNa paritApa thAya che. saMsArI prANI te bhalene deva hoya ke mAnava hoya teo prAyaH 'aprAptapriya' hoya che. potAnI prApta avasthAmAM tene saMtoSa raheto nathI. teo aprAptanI lAlacamAM prAptane paNa choDI de che. pariNAme darekane judI judI rIte pazcAttApa thAya che.
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 ] zrI dazavaikAlika sUtra hAvi = saMyama choDI janAra saba unna paTTo = sarva virati dharmathI paribhraSTa valina = Avartana yukta vaMdanA, aMjali yukta namaskAra pUrUna = pUrnIya. sAdhunI apekSAe AhArAdi khAdya sAmagrI, vastrAdi upakaraNa; rAjAnI apekSAe-vastrAbhUSaNa vagerenI bheTa mafmo = mAnanIya. Adara satkAra-sAme javuM, vadhAvavuM, Asana ApavuM, khuzI prakaTa karavI vagere. va DeH - tenA traNa prasiddha artha che.- (1) ghaNA nAnA ghara athavA nAnA gAmaDA (2) kunagara- jyAM kharIda vecANa thatuM nathI. (3) jyAM nAnI evI bajAra hoya che, tevuM gAmaDuM. lI:- tenA traNa artha che.- (1) lakSmInI chApavALI pAghaDI bAMdhavAnI rAjAjJA jene maLI hoya. (2) vaNika-gAmano pradhAna (3) rAjamAnya nagara zeTha. vRddhAvasthAmAM thato paritApa : jayA ya therao hoi, samaikkaMtajuvvaNo / macchuvva galaM gilittA, sa pacchA paritappai // chAyAnuvAdaH ya ra sthaviro mavati, samarizcantayauvanaH matsya iva galaM gilitvA, sa pazcAt paritapyate // 6 // zabdArtha -samaphataguthvo = yuvA avasthA vyatIta thAya tyAre ghero = sthavira thaI jAya che na = galane, loha kAMTA upara rAkhelA mAMsane nittA = gaLIne 4 = jema mallu = matsya, mAchalI pazcAttApa kare che, tenI jema. bhAvArtha:- bhogecchAthI saMyamadharmane tarachoDI gRhastha jIvanamAM gayelo sAdhaka yauvana vaya vyatIta thayA pachI vRddhAvasthAmAM praveze che tyAre mAMsanI lolupatAne kAraNe lokhaMDanA kAMTAmAM phasAyela mAchalAnI jema khUba pIDA pAme che. vivecana : prastuta gAthAmAM juvAnInA nazAmAM saMyamI jIvanano bhoga denAranI vRddhAvasthA tarapha aMgulI nirdeza karela che ane macchanI AhAra saMjJAnA paritApa sAthe, maithuna saMjJAe saMyamamAMthI palAyana karanAranA paritApanI tulanA darzAvI che. mAchImAro jalAzayamAMthI mAchalA pakaDavA mATe dorInI jALamAM gUMthelA lokhaMDanA aNIdAra kAMTAomAM mAMsanA TukaDA bharAve che. mAMsanI lAlacathI mAchalIo temAM moTuM nAMkhe che. paraMtu mAMsano kSaNika svAda tene tyAM ja phasAvI de che arthAtu lokhaMDanA kAMTAthI tenuM tALavuM viMdhAya jAya che ane te
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-1H rativAkyA | 489 ] paristhitinuM duHkha anubhavatAM tene mAMsanI kSaNika Asakti mATe tyAM AvavAno ghaNo paritApa thAya che. paraMtu have te tyAMthI chUTI zakatI nathI, mAchImAranA paMjAmAM phaMsAIne mRtyu pAme che. te ja rIte sAdhu saMyamI jIvanamAM svAdhyAya ane dhyAnanI mastIne choDIne bhogavilAsanA kSaNika AnaMdamAM phasAIne saMyamI jIvanano tyAga kare che. paraMtu te vRddhAvasthAmAM bhoga mATe ayogya banI jatAM duHkhI thAya che, tyAre saMyamI jIvananA nirapekSa AnaMdane yAda karIne te mahA paritApane pAme che. svajanonI viDaMbanAmAM thato paritApa : jayA ya kukuDuMbassa, kutattIhiM vihammai / hatthI va baMghaNe baddho, sa pacchA paritappai // chAyAnuvAdaH ya Tukkalsa, DuptavaMdanyate | __ hastIva bandhane baddhaH, sa pazcAt paritapyate // zabdArtha - guDuMvasa = duSTa kuMTuMbanI tattauM = duSTa ciMtAothI vidaggaDuM = pratihata thAya che gaMkhe vo = viSayanI lAlacathI baMdhanamAM bAMdhelA sthI va = hAthInI jema. bhAvArtha - saMyama tarachoDI gRhavAsane prApta thayelo sAdhaka jyAre sAmAnya kuTuMbanI duDhiMtAothI gherAIne atyaMta duHkhI thAya che tyAre te baMdhanamAM baMdhAyelA hAthInI jema paritApa pAme che. puttadAraparikiNNo mohsNtaannsNto| paMkosaNNo jahA NAgo, sa pacchA paritappai // chAyAnuvAdaH putrakAra parilI, mohanAnasannataH pAvasanno yathA nAgaH, sa pazcAt paritapyate // zabdArtha -puravAravALo = putra ane strIthI gherAyelo godaitALasaMto - moha jALamAM gUMthAyelo paMjogo = kIcaDamAM phasAyelo gALo = hAthInI. bhAvArtha - saMyama tarachoDI gRhasthI banelo sAdhaka jyAre strI, putra, parivArathI gherAIne, mohakarmanI paraMparAmAM gUMcavAI jAya che, tyAre kAdavamAM khUMcelA hAthInI jema paritApane pAme che. vivecana : prastuta gAthAomAM baMdhanamAM baMdhAyelA ane kIcaDamAM phasAyelA ema hAthInA be daSTAMtothI saMyamI jIvanano tyAga karanAranI sthitine samajAvI che.
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 ] zrI dazavaikAlika sUtra dalhI ya vaMthaLe voH - hAthIne niyaMtraNamAM karanAra kuzaLa mAnava jaMgalamAM hAthInA AvAgamananA mArgamAM te hAthInI UMcAIthI vadhAre UMDo, lAMbo ane pahoLo khADo karI, tene uparathI ghAsa vagere dvArA AcchAdita karI, pachI tenA upara eka kRtrima hAthaNIne UbhI rAkhI de che. viSaya bhogamAM Asakta hAthI hAthaNIne joIne tyAM doDI jAya che ane polANavALA UMDA khADAmAM paDI jAya che chUpAyelA mANaso AvI te gajarAjane moTA doraDA ke sAMkaLo vaDe bAMdhI le che ane pachI tenuM poSaNa zikSaNa karI pUrNa AdhIna karI le che. bhoganI lAlacathI ajJAnapaNe pakaDAIne paravaza banelA hAthIne samaya jatAM teno mAlika majUrI karAve, lAkaDA vagere halakI cIjo upaDAve, gadheDAnI jema bhAra bhare, pUruM khAvA na Ape ane te sarva paristhitione paravaza paNe sahana karI te gajarAja pIDita thAya che paraMtu baMdhanathI mukta thaI zakato nathI. gajarAjato dagAthI paravazapaNe baMdhanane pAmI dukhI thAya che paraMtu sAdhu to bhogAsaktimAM phasAIne svecchAthI amUlo saMyama mArga choDI patananA mArge jaI zArIrika, mAnasika duHkhothI paritapta thAya che. A rIte A dAMtamAM sAdhaka mAnavanI sthiti pazu(hAthI)thI paNa hIna darzAvI che. kAraNa ke mAnava potAnI buddhi bhraSTa thatAM hAthe karI sukhano mArga choDI sukhAbhAsamAM lobhAIne dukhI thAya che. tenA mATe A hAthInI upamA paNa ochI paDe che. bhogAsaktinI apekSAe tulanA karela che tethI A daSTAMta barobara che. paroso nahi pALo... - A AThamI gAthAmAM strI putra parivAranI moha jALamAM phasAyelA saMyama bhraSTa mAnava mATe sUtrakAre kIcaDamAM phasAyelA hAthInuM daSTAMta ApyuM che. bhayaMkara garamInA divasomAM jyAre jalAzayomAM pANI ochuM hoya ane kIcaDa vadhAre hoya tyAre tarasathI pIDita hAthI sarovara samIpe pahoMcI, pANI dUra hovA chatAM tyAM pahoMcavAnI AzAthI te kIcaDamAM utare che ane kIcaDamAM phasAI jAya che. have bahAra kinAre AvI zakato nathI ane pANI sudhI pahoMcI paNa zakato nathI vacce ja kIcaDamAM phaMsAyelo te tarasyo ja rahIne duHkhI thAya che ane mRtyu pAme che. te ja rIte gRhastha thayelo patita sAdhaka strI, putra parivAranA lAlana pAlanamAM, sAra-saMbhALa vagere rUpa moha kIcaDamAM phasAI jAya che. saMyama ane dharmAcaraNane jANatAM, samajatA ane IcchA hovA chatAM paNa te karI zakato nathI ane dharmAcaraNa vinA ja mRtyu thAya tyAre khUba paritApa pAme che. A rIte ahIM eka gAthAmAM kauTumbika duHkhono paritApa nirUpita che ane bIjI gAthAmAM moharUpI kIcaDamAM phasAI javAno paritApa ke pazcAttApa varNita che. A baMnemAM hAthInuM daSTAMta hovA chatAM viSayano taphAvata spaSTa che. saMyamonnata dazAnI kalpanAthI manovedanA : ajjAhaM gaNI hu~to, bhAviyappA bhussuo| jai haM ramaMto pariyAe, sAmaNNe jiNadesie //
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA-1: rativANyA [491] chAyAnuvAdaH AdyA zALA ramavaSya, bhAvitAmAM vahuzrutaH | yadyahamaramiSyaM paryAye, zrAmaNye jinadezite // zabdArtha -Ana = Aje mAM huMkaLa = AcArya huto hota kharuM = jo = huM bhAviyA = bhAvitAtmA ane vastuo = bahuzruta thaIne nigati = jinopadezita sAmo = sAdhu saMbaMdhI parivAra = cAritramAM ramato = ramaNa karato. bhAvArtha:- jo meM jinezvara kathita zramaNa paryAyanuM Aja sudhI yathArtha pAlana karyuM hota to Aje huM bahuzruta zramaNa ane bhAvitAtmA AcArya banI gayo hota. vivecana : prastuta gAthAmAM te saMyama jIvanane choDanAra(paDivAI) vyaktinI manokalpanAnuM digdarzana che. gRhavAsanA svIkAra karyA pachI te paDivAI sAdhune pUrva be gAthAnusAra gRhastha jIvananI kaThinAIno ane snehapAzanI bhayaMkaratAno anubhava thAya che ane tenA sArarUpe "mane AjIvanamAM koI lAbha thayo nathI," tevI vAstavikatA samajAya jAya che. tyAre tene potAnA karelA kRtyonA khedapUrvaka saMyamI jIvananI yAda Ave che. aMtaranA UMDANathI tene sAdhu jIvananI nizcitatA ane zAMti sAMbhare che. jo saMyama jIvanamAM rahyo hota to saMyamanA mahAprabhAve mAruM sthAna ane sanmAna aneruM hota. meM mArA jIvanamAM kAcanA caLakATamAM aMjAIne bahumUlyavAna hIrAne choDI dIdho che; A rIte te kheda pAme che. 10 tanmaya-atanmaya zramaNa : devalogasamANo u, pariyAo mahesiNaM / rayANaM arayANaM tu, mahANarayasAriso // chAyAnuvAdaH revato mAnatu, jayo mahafNAm | ratAnAmaratAnAM ca, mahAnarakasadRzaH // zabdArtha -rAI = saMyamarata masi = maharSione riyA = cAritra devanobALo = devaloka samAna lAge che arayAI = saMyamamAM rati nahi rAkhanArAone cAritra mahAparayasArita = mahAnuM narakanI samAna lAge che. bhAvArtha:- saMyama paryAyamAM tallIna cittavALA maharSione saMyama devalokanI samAna sukhaprada lAge che paraMtu saMyama kriyAomAMthI vicalita cittavALA sAdhakane arthAtu saMyamamAM atanmaya sAdhakane saMyama mahAnarakanI samAna duHkhaprada lAge che.
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 zrI dazavaikAlika satra amarovamaM jANiya sukkhamuttamaM, rayANaM pariyAe tahA arayANaM / NaraovamaM jANiya dukkhamuttamaM, ramijja tamhA pariyAya paMDie / chAyAnuvAdaH amaropamaM jJAtvA sozvamuttama, ratAnAM pace tathAiratInIm | narakopamaM jJAtvA du:khamuttama, rameta tasmAt paryAye paNDitaH // zabdArtha - = paMDita sAdhu riyApa = cAritramAM cAI = rata rahenArane amarovAM - devatA sarakhuM 3 = uttama suvuM = sukhane nALiya = jANIne arayA = saMyamamAM rata nahi rahenArane parova = narakanI samAna 3 = utkRSTa kulavuM = duHkhane nALiya = jANIne pariyAya = saMyama paryAyamAM miksa = ramaNa kare. bhAvArtha- saMyamamAM tallIna maharSionA devatulya zreSTha sukhone tathA saMyama paryAyathI vicalita cittavALA sAdhakonA naraka tulya ghora duHkhone jANIne paMDita muni saMyamamAM sadA tanmaya banI rahe. vivecana : prastuta be gAthAmAM saMyama sAdhanAmAM dattacitta sAdhakanA sukhane ane saMyama anuSThAnothI vicalita cittavALA sAdhakanA duHkhane kramazaH devaloka ane narakanA sukha duHkhanI upamA dvArA samajAvyA che. tevo sanALo riyAo :- je sAdhu sadA saMyamamAM tanmaya rahe che; pratipaLa apramattabhAve te saMyamanI dareka pravRttimAM AnaMda mAne che; rAta-dina Agama ane guru AjJAmAM ja vyasta citta rahe che; tenA mATe muniparyAya devaloka samAna sukhaprada che. je rIte devatA devalokamAM thatAM nRtya, gIta, vAdya Adi manojJa viSayomAM jovAmAM magna rahe che ane haMmezAM prasannatAthI samaya vyatIta kare che. te ja rIte saMyamI sAdhaka paNa AgamanI svAdhyAya, anuprekSA, pratikramaNa, pratilekhana, dharmopadeza temaja dhyAna, mauna vagere anuSThAnomAM nimagna rahe che te saMyamanA vividha pariSaha ke kaSTonA samaye paNa sadA prasanna citta temaja AnaMda vibhora rahe che. tenA mATe A saMyama devalokathI paNa adhika sukhakara hoya che. yathA- gajasukumAra muni. jeo saMyamabhAvamAM dattacitta banI gayA hatA. tethI eka ja divasanI saMyama paryAyamAM dhagadhagatA aMgArAnA mAraNAMtika upasargane samabhAvathI sahana karIne alpa samayamAM mokSagAmI thaI gayA hatA. A rIte siddha thAya che ke saMyamamAM jenuM citta tallIna che, tene mATe saMyama devaloka sama sukhonI khANa ja che. saMyamI jIvanano AnaMda AtmasvarUpa hovAthI nirupAdhika che. devalokano AnaMda saMyogajanya hovAthI sopAdhika che. zrI bhagavatI sUtramAM saMyama pAlanathI prApta thatAM AtmAnA AnaMdanuM varNana karatAM kahyuM che ke eka mAsanI dIkSAparyAyavALA sAdhunA saMyamI jIvanano AnaMda vANavyaMtara devonA AnaMdathI aneka guNo adhika che. tyAra pachI kramazaH vadhatAM eka varSanI dIkSA paryAyavALA sAdhunA saMyamI jIvanano AnaMda anuttara vimAnavAsI devonA AnaMdathI paNa aneka gaNo adhika hoya che. A kathana sAmAnya vikAsanA
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-1H rativAkyA 493. anukrame samajAvyuM che. vizeSa vikAsamAM to cAritra paryAyo akramika vadhatAM te cAritraniSTha zramaNa alpa samayamAM paNa vicAra zreNInI parama pavitratA ane nirmaLatA pAmI mokSanA zAzvata sukhane prApta karI zake che. devalokanA divya sukha AyuSya pUrNa thatAM pUrNa thAya che, jyAre cAritra paryAyanuM svabhAvajanya sukha zAzvata thaI jAya che. A rIte kharekhara to saMyamanA sukhanI tulanA daivI sukha sAthe thaI zake tema nathI; te anupama che. tema chatAM loka vyavahAramAM ke saMsAramAM devI sukha sarvoparI gaNAya che. tethI sutrakAre saMyamI jIvananA sukhanI tulanA daivI sukha sAthe karI che. arayAI madArariso:- jenA vicAro saMyama jIvanathI vicalita thaI gayA che. saMyamanA AcAra- vicAra, vrata-niyamo prati zraddhA-niSThA asthira banI gaI che, jene saMyamI jIvanamAM aMtara ruci rahI nathI, tene saMyamI jIvana narakasama bhAse che. jene bhogavilAsanuM AkarSaNa thaI gayuM che, svajanono rAga pradhAna thaI gayo che, je sarva prakAranI anukuLatAone ja jhaMkhe che. tene saMyamI jIvananA sAmAnya kaSTa, upasarga ke parISaha paNa narakanI vedanA sama lAge che. te nairayikonI jema aharniza azAMta ane bhoga sukho mATe AkuLa vyAkuLa rahe che. A rIte vyaktinI pAtratA ane rucinA AdhAre saMyamI jIvananA anubhavamAM taratamatA hoya che. ramaM takhta paricaya paMDiv - uparokta baMne prakAranI mAnasikatAnuM spaSTa citra UbhuM karyA pachI zAstrakAre A padamAM mumukSu sAdhaka AtmAne paMDita evA birudanA uccAraNa sAthe Adeza yukta zikSA pharamAvI che ke A baMne tattvono vicAra karI paMDita puruSa tajajo saMyama bhAvamAM ramaNa kare. dharma choDI adharmI thanAranI avadazA : dhammAu bhaTuM siriovaveyaM, jaNNaggivijjhAyamivappateyaM / hIlaMti NaM duvvihiyaM kusIlA, dADhuDDiyaM ghoravisaM va NAgaM // chAyAnuvAdaH dharmA pra priya vyaveta, yajJAni vidhyAmAM jyanam | hIlayanti enaM durvihitaM kuzIlAH, uddhRtadaMSTraM ghoraviSamiva nAgam // zabdArtha - lIlA = kutsita zIlavALA loko paNa sirovavecaMge taporUpa lakSmIthI rahita kuvvAhiyaM durvihita sAdhune ayathArtha rIte saMyama pAlanArane, duSTa vyApAra karanArane dhamAla bhaTTa = dharmathI bhraSTaviA bujhAyelI pracaM- teja rahita gAmiva yajJanI agni samAna vAhuliMka dADha kADhI nAkhI che tevA poravasaM = raudra viSavALA na va = sarpanI samAna hInaMti = avahelanA pAme che. bhAvArtha:- jema dADho kheMcI lIdhelA mahAviSadhara sarpanI sAdhAraNa loko paNa avahelanA kare che. temaja dharmathI bhraSTa, tapasaMyamarUpI lakSmIthI rahita, TharI gayelA yajJanA agninI jema nisteja ane vihita (AcAravALA) te muninI sAmAnya ane durAcArI loko paNa avahelanA kare che.
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 ] zrI dazavaikAlika sUtra ra bIjI rIte artha- je rIte TharI gayelA yajJanI nisteja agninI ane dADho kheMcI lIdhelA mahAviSadhara sarpanI avahelanA thAya che, te ja rIte dharmathI bhraSTa, tapasaMyamarUpI lakSmIthI rahita, durvihita sAdhunI sAmAnya loko ane durAcArI loko paNa avahelanA kare che. iheva dhammo ayaso akittI, duNNAmadhijjaM ca pihujjaNammi / cuyassa dhammAu ahammaseviNo, saMbhiNNavittassa ya he?o gaI // chAyAnuvAdaH daiva athaDacovarsi, yunanavaM pRthak bane . cyutasya dharmAdadharmasevinaH, saMbhinavRttasya cAdhastAdgatiH // zabdArtha - thampI3 = dharmathI gupta = patita adampaviLo = adharmanuM sevana karanAra samiUM- vikSa = vratone khaMDita karanArA deva = A lokamAM akho = adharmI kahevAya che yasa = apayaza kavira = apakIrti pAme che du = sAdhAraNa lokomAM kuNAdhinna = badanAma thAya che, apamAnita thaI jAya che duo na = nIca gatiomAM jAya che. bhAvArtha - dharmathI zruta, adharma sevI ane khaMDita cAritravALA sAdhune A manuSya jIvanamAM ja adharma (pApacaraNa), apayaza tathA apakIrtinI prApti thAya che ane sAmAnya lokomAM paNa te badanAma thAya che; temaja tenI adhogati thAya che. bhogAsakta puruSanI durgati ane abodhi : bhuMjittu bhogAiM pasajjha ceyasA, tahAvihaM kaTu asaMjamaM bahu / gaI ca gacche aNahijjhiyaM duhaM, bohI ya se No sulahA puNo puNo // chAyAnuvAdaH murajhA mojAna prasaha cetanA, tathAviSaM svAtaMyanaM vahuna ! gatiM ca gacchedanabhidhyAtAM dukhAM, bodhizca tasya no sulabhA punaH punaH // zabdArtha-pa reyasa = dacittathI, AsaktipUrvaka, Asakta cita, tIvra AsaktinA pariNAme moDuM = bhogone, viSaya bhogone, kAmabhogone muninu = bhogavIne, Asevana karIne tadaviAM = tathA vidha va6 = ghaNA anaH = asaMyamanA kAryo, pApacaraNo varlDa = karIne kuEUR = duHkha denArI sAhiNi = aniSTa nA = gatimAM che = jAya che vohI = bodhitattva puNo puNo = vAraMvAra, aneka bhavamAM paNa go sutarA = sulabha thatuM nathI, durlabha thAya che. bhAvArtha - saMyamane tarachoDI gRhastha thayelA te sAdhaka Asakta citte viSaya bhogonuM Asevana karI temaja tatsaMbaMdhI pracura pApAcaraNo karIne aniSTa tathA duHkha pUrNa gatimAM jAya che ane vAraMvAra(aneka) 14
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA-1: rativANyA [495 | janma maraNa karavA chatAM paNa tene dharmanI prApti durlabha thaI jAya che. vivecana : prastuta gAthAomAM sUtrakAre saMyamathI patita thayelA sAdhunI durdazAnuM be daSTAMto dvArA spaSTa citrAMkana karyuM che. dhammAla maEsirigovayaM-zAstrakAre saMyama bhraSTa ane polakSmIthI rahita vyaktinI nistejatA ane avahelanAnI tulanA yajJanI bujhAyelI agni tathA kADhI lIdhelI dADhavALA viSadhara sarpa sAthe karI che- (1) yajJanI agni jyAM sudhI prajavalita rahe che tyAM sudhI loko temAM madha-ghI vagere zreSTha vastuo Ahuti rUpe nAMkhe ane tene hAtha joDIne praNAma kare che. te agni bujhAya jAya pachI tenI pUjA thatI nathI ane tenuM saMpUrNa teja nisteja banI jAya che. tema saMyamamAM vicaraNa karanAra sAdhu mahAtejasvI, tapodhanI ke mahAjJAnI ane labdhidhArI hoya; jagatamAM pUjAto hoya, paNa dharmabhraSTa thaI bhogAsaktinA kAraNe jyAre saMyamane choDI gRhastha thaI jAya tyAre tenA te mahAna guNo ane saMyama prabhAva vagere nisteja thaI jAya che. (2) sarpanA moDhAmAM rahelI dADhamAM viSa hoya che, te ja tenA jIvanano prabhAva che, tenA kAraNe sAmAnya vyakti tenI sAme AvatI nathI ke teno tiraskAra karatI nathI. paraMtu jyAre te dADhamAMthI viSa nIkaLI jAya tyAre sAmAnyamAM sAmAnya mANasa paNa teno tiraskAra kare che nAnA bALako paNa tenA moDhAmAM lAkaDI nAkhe ke tene herAna kare che. te ja rIte saMyamasArathI niHsAra banelo te paDivAI sAdhu gRhastha jIvanamAM rahetAM sAmAnya janathI paNa tiraskRta thaIne manamAM ne manamAM duHkhI thAya che. ku0Amathai - 'duno artha che narasuM ane nAnadhinna = nAma no artha che nAmavALA. saMpUrNa zabdano artha che-badanAma. saMyama patita vyakti lokomAM badanAma thaI jAya che. tenuM nAma sAMbhaLa tAM ja lokonA manamAM ghaNA thAya che ke are ! teNe to sAdhupaNuM choDI lagna karI lIdhA che. A rIte tenuM nAma sAMbhaLatAM ja loko dhikkAre che. miUNa nittarU ya ka aa - saMyamI jIvanano tyAga karanAra bhogAsakta vyakti vrata niyamone khaMDita karI adharmanuM AcaraNa kare che. adharmAcaraNathI lokamAM teno apayaza ane apakIrti phelAya che. loko tene dharmabhraSTa, kAyara vagere tuccha saMbodhanothI bolAve che. A rIte A lokamAM tenI badanAmI, tiraskAra vagere thAya che ane AyuSya pUrNa thatAM te nIca gatiomAM bhramaNa kare che. vohI je te je sunA puLo puLo - bhoganI lAlasAthI ja jeNe gRhavAsa svIkAryo che tevA teo pAMce IndriyonA viSayonuM AsaktipUrvaka sevana kare che ane tenA mATe anya aneka prakAre pApakArI pravRttio kare che. tethI tenA bhoganA saMskAro daDha, daDhatama banatA jAya che ane te dIrghakAla paryata saMsAramAM paribhramaNa kare che ane aneka bhavomAM paNa tene samyagu dharmabodhanI prApti durlabha banI jAya che. kSaNika evA viSaya sukho mATe amUlya saMyamano parityAga karavo tene mATe mahA aparAdha tulya banI jAya che.
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 ] zrI dazavaikAlika sUtra kuvvara - jenuM AcaraNa duSTa = ayathArtha hoya tene durvihita kahe che. khAsa karIne saMyama samAcArInuM vidhivat pAlana karanAra sAdhune suvihita ane vidhivat pAlana na karanAra sAdhune durvihita sAdhu kahevAya che. samaUMvisa :- vatta = pravRtti, AcAra, zIla ane cAritra. jenA saMyamAcAra khaMDita thaI gayA hoya tene saMbhinnavRtta kahe che. saMyamamAM sthiratA mATe preraNA : imassa tA Neraiyassa jaMtuNo, duhovaNIyassa kilesavattiNo / ___ paliovamaM jhijjai sAgarovamaM, kimaMga puNa majjha imaM maNoduhaM // chAyAnuvAdaH tAvanAra kanto, duropanI phlezaH . palyopamaM kSIyate sAgaropamaM, kimaGga punarmamedaM manoduHkham // zabdArtha -raDDayajJa = narakamAM gayelo duhovaLIya = duHkhathI yukta thayelo vitesavattino = ekAMta kaleza vRttivALo phaksa = mAro A nAno = jIvanuM jyAre naraka saMbaMdhI paribova = palyopama sarovana = sAgaropamanuM AyuSya paNa phApha = samApta thaI jAya che ane = he jIva! ma = mAruM = A moDu = manoduHkha liMka = zuM visAtamAM che? kaMI nathI. bhAvArtha :- kalezamAM rahelA ane duHkhamAM ja sabaDatA nAraka jIvonuM palyopama ane sAgaropamanuM AyuSya paNa samApta thaI jAya che, to mAruM A manoduHkha keTalA kAlanuM che? arthAt alpakAlanuM ja che. Na me ciraM dukkhamiNaM bhavissai, asAsayA bhogapivAsa jNtunno| 16 __Na ce sarIreNa imeNa avissai, avissai jIviappajjaveNa me // chAyAnuvAdaH ra ne ciraM dumidaM vari, ajItI bovAsA ganto na ceccharIreNAnenApaiSyati, apaiSyati jIvitaparyayeNa me // zabdArtha - kuvaMra duHkhariMga cirakALa sudhI vastak = raheze nahi saMtuLo = jIvanI mofpavAsa bhogacchA, bhogapipAsA athAka azAzvata che = A rIte zarIrathI virU = dUra nahi thAya to te = mArA goviyapawvega = jIvananA aMtamAM to avirUkuM = avazya dUra thaze. bhAvArtha - (sAdhue aratinA samaye evo vicAra karavo joIe ke) A mAruM duHkha cirakALa sudhI rahevAnuM nathI ane prANIonI viSayavAsanA-bhogAkAMkSA kSaNika ja hoya che, zAzvatI rahetI nathI. jo
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA-1: rativAkyA A bhogapipAsA kadAca mAruM zarIra che tyAM sudhI na jAya topaNa jIvananA aMte to avazya samApta thavAnI ja che. vivecana : prastuta be gAthAomAM duHkhamaya paristhitithI saMyamabhAvamAM DAmADoLa thatAM sAdhako mATe hRdayagrAhI preraNA karavAmAM AvI che. vimA puLa majhA ru maLavudaM - A sUtra pada vyaktine svaciMtana mATe che ke- anaMta bhavomAM paravazapaNe bhogavelA anaMta duHkhone vicAratAM mAruM A saMyama jIvanavartI manoduHkha zuM visAtamAM che? anaMta saMsAra paribhramaNamAM A jIve naraka gatinA mahAHkhamaya, klezamaya janma maraNa anaMtavAra karyA che. tyAM palyopama ane sAgaropama jeTalA (asaMkhya karoDo varSo) dIrghakAla paryata asahya zArIrika ane mAnasika vedanAnuM vedana karyuM che. tenI tulanAmAM A alpAyuvALA saMyama jIvananuM svecchAthI svIkAreluM duHkha atyaMta alpa che. jo A alpa duHkhamAM dhairya gumAvI dezuM to tenA pariNAme aneka durgationA duHkho sahana karavA paDaze? mATe ahiMyA ja jJAna sAthe saMyamanuM utsAhapUrvaka paripAlana karI levAmAM ja mAruM hita che. A rIte A gAthA tarka pramANa ane gaNita pramANathI sAdhakane sumArgamAM sthira thavAnuM mArgadarzana Ape che. ne niraMkuni viru - koIpaNa duHkhathI saMyamamAM arati utpana thAya tyAre sAdhu vicAre ke mane je A duHkha AvyuM che te lAMbAkALa sudhI rahevAnuM nathI. kAraNa ke zAtA azAtArUpa karmonA parivartana thayA ja kare che. duHkha pachI sukha Ave ja che; tema chatAM zarIra nAzathI vadhAre to kaMI thavAnuM nathI, AtmA to ajara amara che. A rIte vicArIne muni duHkhane samabhAve ane saMyama pariNAme sahana karI le. te uparAMta jo sAdhakane bhogapipAsAnA kAraNe mana saMyamathI calita thayo hoya to sAdhu vicAre ke bhogavilAsa ane bhAgAkAMkSA paNa azAzvata che, kSaNika che, tenI adhikatA yauvana vaya sudhI ja rahe che, tyAra pachI te avazya maMda thAya che. kadAca A baMne paristhitio- duHkha ane bhogAkAMkSA lAMbA samaya sudhI rahe topaNa mRtyunA samaye to te avazya chUTI javAnI che. jyAre A zarIra svayaM anitya che to duHkha ane bhogapipAsA nitya kema rahI zake? A rIte sarva sukha duHkha asthira ane anitya che. to pachI kSaNika sukha mATe anaMta kalyANakArI saMyamano tyAga karavo yogya nathI. A rIte A baMne gAthA saMyamabhAvathI vicalita thayelA sAdhune mATe ciMtanIya ane mananIya che jenA dvArA AtmaciMtana karIne sAdhu svayaM saMyamabhAvamAM sthira thaI zake che. vista6 gaviyapamLa :- jIvana paryava jIvana paryAya. jIvana paryaya A sarva ekArthaka che.
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 ] zrI dazavaikAlika sUtra ahIM paryava' zabdano artha 'aMta thAya che. jIvitano paryava arthAt jIvanano aMta eTale maraNa. virUdda = A pada gAthA 16mAM bevAra prayukta che ane bhaviphazabda ekavAra che. pavitra thaze, raheze, vistapha = chUTI jaze, naSTa thaI jaze, nIkaLI jaze. A rIte baMne zabdonA prayoga ane artha bhinna bhinna che. dehanA bhoge saMyama rAkhavAnI daDhatA : jassevamappA u havijja Nicchio, caijja dehaM Na hu dhammasAsaNaM / 17 taM tArisaM No paileti iMdiyA, urvata vAyA va sudaMsaNaM giriM // chAyAnuvAdaH yauvanAtma tu sita, cane na tu dharmazAsanam | taM tAdRzaM no pracAlayantIndriyANi, utpatadvAtA iva sudarzanaM girim // zadArtha - 3H jenA AtmAmAM A pramANe Iccho daDha nizcaya vijJa hoya che ke jeruM = zarIrane vaphanna = choDI daIza paNa na du = choDIza nahIM thammasAtaLa = jinAjJAne, AgamAjJAne, zAstrAjJAne 3vaMta vAyA = vega pUrvaka Avato mahAvAyusuvaMsa (mriM= meru parvatane calita karI zakato nathI tema pheriyA = indriyo paNa tAsiM = meru samAna daDha, sAdhakane ja paoNMti = calita karI zakatI nathI. bhAvArtha:- je sAdhunA Atma pariNAma AvA daDha nizcala hoya ke "huM prasaMga Avye zarIrano tyAga karI daIza paNa dharma zAsananuM arthAtu zAstrAjJAnuM ullaMghana kyAre ya karIza nahIM." tevA deDha pratijJa sAdhune indriya viSaya kyAre ya calAyamAna karI zakatA nathI. jema ke- sudarzana meru parvatane mahAvegathI Avato pracaMDa vAyaro calita karI zakato nathI. vivecana : prastuta gAthAmAM Atmazakti ane saMkalpazaktinI mahattA pradarzita karI che. jeNe saMyama jIvananI sukha pradAna karavAnI zaktine jANI che, temaja bhogavilAsanA pariNAma svarUpa anaMta duHkhamaya naraka ane nigodajevI durgatine paNa jANI che, tevA sAdhakano AtmA cAritrabhAvamAM atyaMta daDhatama banI jAya che. te sAdhakane kyAreka koI vikaTa paristhitimAM bhayaMkara kaSTa sahana karavuM paDe temaja kadAca zarIra tyAgano avasara AvI jAya to te svecchAthI zarIra choDavA mATe taiyAra rahe che. arthAtu anazana dvArA samAdhi maraNano svIkAra kare che. paraMtu jinAjJAne choDatA nathI; saMyamAcArathI calita thatAM nathI. te daDha manobalI sAdhakone zarIranI ciMtA hotI nathI kAraNa ke eka zarIranA badale bIjuM navuM zarIra to maLavAnuM ja hoya che. paraMtu saMyamanI virAdhanA thAya to tene pharI prApta karavuM muzkela hoya che. A prakAranA daDha nizcayI muninI caMcaLa indriyo paNa tene dharmapathathI DagAvIne vaiSayika sukhomAM lobhAvI zakatI nathI. jema ke pralayakALano pracaMDa vAyu parvatarAja sumerune kaMpAyamAna karI zakato nathI.
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA-1 : rativAkyA AtmAnI anaMta zakti ane daDha nizcayanI sAme dunyavI sarva zaktio parAjita thAya che mATe AtmArthI munino daDha saMkalpa tene saMyamI jIvanamAM saphala banAve che. buddhimAna sAdhakane aMtima zikSA H 18 499 icceva saMpassiya buddhimaM Naro, AyaM uvAyaM vivihaM viyANiyA / kAraNa vAyA adu mANaseNaM, tiguttigutto jiNavayaNamahiTTijjAsi // tti bhiA : chAyAnuvAda : tyevaM saMprekSya buddhimAnnaraH, AyamupAyaM vividha vijJAya | kAyena vAcA'tha mAnasena, triguptigupto jinavacanamadhitiSThet // zabdArtha - buddhimaM - buddhimAn Laro - manuSya phatteva - A pramANe saMssiya = vicAra karIne vivie = vividha Aya = Atma lAbha, jJAnAdi lAbha DevAya = saMyama surakSAnA upAyone viyALiyA = jANIne gaN = kAyAthI vAyA = vacanathI avu = athavA mALaseLa = manathI ttivRttiputto = triguptithI gupta thaIne biLavayaLa = jina vacanano mahifrijJApti = Azraya kare, arthAt jina vacanAnukULa kriyA karIne svakArya siddha kare. bhAvArtha:- buddhimAn sAdhaka uparokta sarva viSayonI samyak samIkSA karIne, saMyama guNanI vRddhi ane saMyama surakSAnA upAyone jANIne, mana-vacana ane kAyAnA yogathI temaja traNa guptithI gupta thaIne jinAjJAnuM yathAvat pAlana kare. vivecana : prastuta gAthAmAM zikSA vacana dvArA saMpUrNa viSayano upasaMhAra che. pratyeka sAdhaka potAnA lAbha ane nukasAnane svayaM jANIne, vicArIne mahApuruSonA samyag mArge prayANa karIne potAnA aMtima lakSyane siddha kare che. AyaM vAya :- saMyamanA lAbhanI arthAt saMyamane puSTa karanArI saMpUrNa adhyayanamAM AvelI zikSAonuM kathana ahIM Aya zabdathI karyuM che ane saMyamathI asthira thayelA pariNAmone sthira karavA mATe je je upAyonuM kathana karyuM che. tene vAya kahevAmAM Ave che. Aya vAya = lAbha ane tenA upAyone. -H paramArtha : 'rativAkyA' nAmanI cUlikAmAM saMgRhita nigraMtha pravacananA aDhAra TaMkotkIrNa thayelA prakIrNaka sUtro aSTa pravacana mAtAnI goda samAna che.
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 zrI dazavaikAlika satra ratnatrayamAM ramaNa karanAra aNagArane kyAreka mohano udaya parezAna kare ane aDhAra pApasthAnamAM laI javA mATe baLAtkAra kare, tyAre te mohAdhIna aNagAranI paDatI vRttine sthira karavA rativAkyA rUpa mAtA tene potAnI godamAM samAvI le che. pachI te aNagArane parama puruSArthamAM sthApita karI, anuprekSAno sahAro ApI, vizvadarzana karAvI, gRhastha jIvana kevuM duHkhamaya che tenuM bhAna karAvI, upAyothI ratnatrayamAM rati jAgRta karAvI, akhaMDa cetana prANadhArAne saMyamita karAvI pAmaramAMthI paramAtmA banavA mATe cetanamAM samAhita karavAnI preraNA bakSe che. nAma ja AnuM cUlikA che. khuda ja paramArtha che. nIce gabaDatA lokone lokAgre pahoMcADI vAstavika sukhanA bhoktA banAvI de che. jyAMthI pAchuM pharavAnuM hotuM nathI. II cUlikA-1 saMpUrNa II
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-raH vivi caryA [501] [ bIjI cUlikA | ja paricaya : * A cUlikAnuM nAma vivikta caryA che. * vivikta zabdanA aneka artha che- alaga, vivekayukta, pavitra, zuddha, strI-pazu-napuMsakathI asaMsakta, vijana-janasaMparkathI zunya, pracchanna(gupta), ekAnta vagere. caryA zabdanA paNa aneka artha che- AcaraNa, vicaraNa, vyavahAra, cAritra, jJAnAdi pAMca prakAranA AcAra. * prastutamAM saMsArathI alaga thaIne ke gacchathI alaga thaIne sAdhanA karanAra zramaNanA AcAravicAra eTale saMyama caryA saMbaMdhI mahattvapUrNa mArgadarzana che. tethI A cUlikAnuM nAma vivikta caryA sArthaka che ane temAM zirosthAnIya zikSAo che; mATe tene cUlikArUpe sthAna prApta che. * saMsAramAM be prakAranA jIva hoya che- (1) anuzrotagAmI (2) pratizrotagAmI. * anu = anusAra, sota = pravAha, gAmI = gamana karanAra. je pravAhanA anusAra gamana kare te anuzrotagAmI kahevAya che. * prati = viparIta, sota = pravAha, gAmI-gamana karanAra; je pravAhanI viparIta dizAmAM cAle tene pratisota gAmI kahevAya che. * prastutamAM saMsAra pravAhane anusaranArAne anuzrotagAmI kahyA che. saMsArI lokono zarIralakSI ke IndriyalakSI je jIvana vyavahAra hoya che tathA strI, putra, parivAra, mojazokha ane eza-ArAmarUpa je jIvana vyavahAra hoya che tene saMsAra pravAha kahe che; te pravAhane anusaranArA sarva saMsArI jIvo anuzrotagAmI kahevAya che. * vrata-pratyAkhyAna, indriya nigraha, tapa-tyAga. saMyama sAdhanA Adi pravattio saMsAra pravAhathI viparIta che, mATe te pravRttione svIkAranAra zramaNone pratizrotagAmI kahevAya che. * jema nadImAM jaLanA pravAha anusAra cAlavuM ke taravuM sugama hoya che tema saMsAra pravAhamAM cAlavuM sarala ane sahaja hoya che. tethI ana zrotagamana sarala che. jema pANInA pravAhanI sAme cAlavuM ati kaThina hoya che tema saMsAra pravAhathI viparIta evA vrata, niyama, tapa tyAga vagere sAdhanAmaya jIvana kaThina che. tethI pratizrota gamana kaThina che. * sarala chatAM anuzrota gamananuM pariNAma janma maraNanI vRddhi che ane pratizrota gamana kaThina
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 502 zrI dazavaikAlika sUtra chatAM ya tenuM pariNAma janma maraNathI mukti che. * pratisrota gamanamAM jAgRti, viveka, vicAra, bauddhika ciMtana, manana, aMtaHnirIkSaNa, parikSaNa, AtmazaktinA vikAsa vagere mATenA prayatno Avazyaka hoya che. jyAre anuzrota gamanamAM evA koI prayatnanI AvazyakatA hotI nathI, kAraNa ke pravAhanI sAthe ja cAlavAnuM hoya che. * prastuta cUlikAmAM aniyatavAsa, sAmudAnika bhikSA, alpapadhi, AkIrNa-avamAna bhojana tyAga, kleza-kaSAya tyAga, matsara tyAga, svAdhyAya ane dhyAnamAM tallInatA, nirmamatvabhAva, apratibaddhatA, sadA jAgRti, guNavAna puruSono ja saMga vagere viSayonuM nirUpaNa che. * sAdhu jIvanamAM potAnI saMyama sAdhanAnI surakSA mATe Agama zAstro prati bahumAna ane temAM pArAyaNa karavAnuM lakSya hovuM joIe. te uparAMta jinAjJAnusAra pratyeka vyavahAra karavAnI preraNA mATe A cUlikAmAM preraka vAkyo che- (1) suraksa moba vana fmallu = sAdhue sUtronusAra pravRtti karavI joIe. temaja sUtronA bhAvo vizALa hoya che, mATe kahyuM che ke- (2) sula alyo kada AveThuM = sUtrano artha je rIte AjJA Ape te pramANe pravRtti karavI joIe. * saMyama sAdhaka haMmezAM AtmanirIkSaNa karIne potAnA doSone jue ane te doSamukta thavA AtmAnuzAsana kare temaja potAnA indriya ane manane niyaMtrita kare. sUtrakAranuM A kathana sAdhakane satata sAvadhAna ane puruSArthazIla banAve che. * sadA AtmAnuM ja rakSaNa karavuM joIe. te azubhakarmothI baMdhAIne narakAdi durgatimAM na jAya tenA mATe jAgRta rahevuM joIe. arakSita AtmA saMsAra paribhramaNa kare che ane rakSita AtmA baMdhanathI mukta thAya che. * A rIte prastuta cUlikA sAdhunI AtmalakSI, svAvalaMbI sAdhanAne ujAgara kare che ane sAdhakane svayaM AtmanirIkSaNa karI jIvana saMzodhita karavAnI preraNA Ape che.
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA--2 : vivikta carcA utthAnikA : bIjI cUlikA vivikta carcA = cUliyaM tu pavakkhAmi, suyaM kevalibhAsiyaM / jaM suNittu sapuNNANaM, dhamme uppajjae maI // chAyAnuvAda : vRttimAMM tu pravakSyAmi, zrutAM jevalimASitAm / yAM zrutvA sapuNyAnAM dharme utpadyate matiH // 503 zabdArtha:- valimAsiya = kevaLIbhASita sukSya - sAMbhaLelI vRttiya - cUlikAne pavavasvAmi kahIza sukhittu = sAMbhaLIne supuLALa = puNyazALI jIvone dharmo = dharmamAM ma = zraddhA kambakhtar = utpanna thAya che. = bhAvArtha:huM kevalajJAnI bhagavAna dvArA pharamAvelI ane pratyakSa sAMbhaLelI cUlikAne kahIza. jenA zravaNathI puNyazALI jIvone dharmamAM zraddhA utpanna thAya che. vivecana : prastuta gAthA A cUlikAnI utthAnikA rUpe che. jemAM sUtrakAre varNa viSayanI pratijJA karI che ane tenA zravaNanA mahAna phaLane pradarzita karyuM che. surya jevalimAliya :- A baMne zabdothI spaSTa thAya che ke A gAthAnA racanAkAre svayaM kevalI bhagavAna dvArA A cUlikAnA varNita viSayane sAMbhaLyo che. sUtronA maulika racanAkAra gaNadhara prabhu che. teonI racita dvAdazAMgInA AdhAre kAla krame aneka Agamo saMkalita, saMpAdita ane uddhRta karavAmAM AvyAM che. temAM te bahuzruta AcAryo potAnA lakSya anusAra adhyayano gAthAo ane sUtrone yathA yogya sva apekSita kramathI goThavaNI karI utkAlika sarva Agamono mULabhUta AdhAra dvAdazAMgI ja hovAthI sarva AgamanA bhAvo kevaLI bhASita che te pramANe kathana thAya che te mATe A gAthA gaNadhara racita hovAthI tenA artha bhAvanI saMgati samajAya jAya che. vyAkhyAkAroe A gAthAnA zabdo mATe aitihAsika pariprekSyamAM vibhinna vicAraNAo karI che; te ItihAsa marmajJo mATe
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 zrI dazavaikAlika sUtra vicAraNIya che. dharmo pannUpha marphe :-- svayaM zAstrAkAre A aghyayananA zravaNanuM mahattva A zabdomAM darzAvyuM che. A adhyayanamAM dharmanuM svarUpa, saMyama dharmanuM svarUpa temaja AtmanirIkSaNanuM svarUpa sacoTa ane anubhavapUrNa che. tenuM ciMtana manana pUrvakanuM zravaNa kharekhara saMyama sAdhakonI saMyama pratyenI buddhine puSTa kare che ane navA sAdhakomAM saMyama dharmane svIkAravAnI buddhi utpanna kare che. puNa H- zAstra ane pravacana keTalAya prabhAvaka hoya paNa tenI asara sarva jIvonA hRdayamAM thAya tema zakya nathI. mATe ahIM spaSTa karyuM che ke puNyavAna, bhAgyazALI jIvone dharmabodha ke Atmabodha thAya che. joke saMsAramAM pApI ke dharmI dekhAtAM koI paNa prANI bodha pAmI jAya che; tatkAla jIvana parivartita karIne saMyama paNa svIkAra kare che. kharekhara te bodha pAmanAra jIvone mahAna puNyakarmono saMyoga thAya che ane tethI ja te mahApApI dekhAtA jIvo paNa dharmI banIne Atma kalyANa sAdhI le che. saMkSepamAM mokSa pradAyI uttama sAdhano puNyanA udaye ja maLe che. anusota-saMsAra : pratisrota-saMyama : aNusoyapaTThie bahujaNammi, paDisoyaladdhalakkheNaM / paDisoyameva appA, dAyavvo hoDakAmeNaM // chAyAnuvAda : anusrotaH prasthite vadhunane, pratisroto tapatakSepa / pratisrota eva AtmA, dAtavyo bhavitukAmena // - = zabdArtha:- dunammi = moTA bhAganA manuSyo anusoyaTviT = saMsAra pravAhamAM cAlanArA che DisoyalAtava veLa = saMsAra pravAhathI viparIta cAlavAnuM lakSya rAkhanAre honDAmeLa mokSa prAptinI icchA rAkhanAra appA = potAnA AtmAne paDitoyameva - viSaya pravAhathI parAGamukha ja vAyavyo = karavo joIe. 3 bhAvArtha: :- moTAbhAganA loko anusrota gamana kare che arthAt indriya viSayonuM anusaraNa kare che paraMtu je muktino Icchuka che ane jene saMsAra pratisrotarUpa saMyamanuM lakSya prApta thayuM che, te saMyama sAdhaka potAnA AtmAne pratisrotamAM ja sthApita kare. aNusoyasuho logo, paDisoo Asavo (mo) suvihiyANaM / aNusoo saMsAro, paDisoo tassa uttAro // chAyAnuvAda : anusrota: suvo to, pratisrota JAzraya: (ma:) suvihitAnAm / anusrotaH saMsAra, pratisrotastottAraH //
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA--2 : vivikta carcA zabdArtha:- anusoyasuho - anusrota sukhakArI che too = sAmAnya janone Disoo pratisrota gamana, pravAhanI viparIta dizAmAM gamana Asavo = Azraya sthAna che, svIkAravA yogya che (Asamo = Azrama che, rahevAnuM sthAna che) suvidhiyALa - suvihita sAdhuone zusoo - pravAhanI dizAmAM gamana karavuM te saMsAro = saMsAra bhramaNa rUpa che pahiyoo = pratisrota gamana taphsa - tenAthI, saMsArathI kattA) = pAra pAmavuM che. = 505 = bhAvArtha :- jana sAdhAraNane anuzrota sukharUpa lAge che, paraMtu suvihita sAdhune to pratisrota-saMyama, svIkAravA yogya lAge che. anusrota gamana saMsAra che arthAt janma-maraNanuM kAraNa che ane pratisrota gamana teno utAra che arthAt saMsArane pAra pAmavAnuM sAdhana che. 4 tamhA AyAraparakkameNaM, saMvarasamAhibahuleNaM / cariyA guNA ya NiyamA ya, huMti sAhUNa daTThavvA // chAyAnuvAda : tasmAvAcArapatrAmeLa, saMvarasamAdhivahuzena / caryA guNAzva niyamAzva, bhavanti sAdhUnAM draSTavyAH // zabdArtha:- tanhA = tethI AyApara meLa = AcAra pAlanamAM parAkramI saMvarasamAhibahubheLa - saMvara ane samAdhimAM ja rahenAra sAhULa = sAdhuoe dariyA = potAnI saMyama caryAne muLA vinayAdi guNo ane LiyA = aneka niyamopaniyamone vadhuvvA huMti = jovA joIe, lakSya rAkhavuM joIe, pAlana karavuM joIe. = = bhAvArtha:- A kAraNe AcAra pAlanamAM parAkramI ane saMvara samAdhithI yukta sAdhuoe potAnI vizuddha saMyama carcAnuM, vinayAdi guNonuM ane saMyamanA niyamopaniyamonuM ja pAlana karavuM joIe. vivecana : prastuta gAthAomAM saMsAra ane saMyamanA svarUpane anusrota ane pratisrotanI upamA dvArA samajAvIne, pratisrota gamananI preraNA ApI che. anusoo :- srota = pravAha; anu = anukULa. anusrota = pravAhane anusaravuM, pravAhanI pAchaLa --pAchaLa javuM. A pravAhanA be prakAra che- dravya ane bhAva. (1) nadImAM paDelA lAkaDA Adi pANInA pravAha sAthe vahe che, tene anusrota gamana kahe che; A dravya anusrota che. (2) indriya viSayonA sukhopabhogane anusaravuM te bhAva anuzrota che. saMsAranA jIvo sadA indriya sukhomAM lIna rahe che, saMsAranI anAdikAlIna pravRtti- omAM sukha mAnIne tallIna rahe che; te bhAva anuzrota gamana kahevAya che. anusoya muddo too :- jema nadInA pravAha pramANe cAlavuM sarala hoya che tema saMsAranA sarva
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 506 zrI dazavaikAlika satra sAmAnya lokone bhAva anuzrota gamana(saMsAra pravAhamAM cAlavuM) sarala hoya che; kAraNa ke te jIvane anAdinA abhyAsano mArga che ane temAM koI paNa prayatnanI ke Atma niyaMtraNanI AvazyakatA hotI nathI. kiso Avo(no) suvidiyA - jema nadInA pravAha sAme cAlavuM pratyeka prANI mATe kaThina hoya che tema bhAva pratizrotarUpa tapa saMyama sAdhanA mArga paNa sAdhako mATe duSkara hoya che. temAM jIvane anAdi saMsAra svabhAvano tyAga karavo jarUrI hoya che. chatAM ya te mArga suvidAi suvihita zramaNo dvArA mAsavo = svIkArya, sevya hoya che. athavA Asano = nivAsa karavA yogya, rahevA yogya che. tAtparya e che bhAva pratizrota mArga rUpa saMyama duSkara hovA chatAM suvihita zramaNa te saMyama mArgamAM ja vicaraNa kare che ane anuzrotarUpa saMsAra mArgano tyAga kare che. tenuM kAraNa paNa A gALAmAM spaSTa karyuM che. yathAajuno saMsAre Disto tAsa 3ttAro - bhAva anuzrotagamana sarala hovA chatAM te karmabaMdhano mArga che. tethI jIvane janma maraNa rUpa saMsAra bhramaNanI prApti thAya che. jyAre bhAva pratizrota gamanarUpa saMyama mArga kaThina hovA chatAM paNa temAM karmonI mahAna nirjarA thAya che ane tenA pariNAme AtmA saMsAra bhramaNathI mukta thAya che. paliyameva akhA lAyabdho :- A vAkyamAM zAstrakAre sAdhakane preraNA karI che ke sAdhake potAnA AtmAne bhAva pratizrota rUpa saMyama mArga(mokSa mArga)mAM ja joDavo joIe. nI nave - jeNe potAnuM lakSya nizcita karyuM che arthAt viSayabhogano tyAga karavAnuM ane saMyamamAM sthita thavAnuM jenuM lakSya che tevA jIvo. DejAnef -viSayabhogathI virakta thaIne saMyamanI IcchAvALA, mukta thavAnI IcchAvALA, mokSArthI, mumukSu prANI. suvidyiA - suvihita sAdhu. sAdhu samAcArI anusAra vartana karanArane suvihita kahe che. mAyAra paravevaneSa - AcAramAM jenuM parAkrama che tene AcAra parAkramI kahe che arthAt jJAnAdi paMcAcAramAM satata parAkrama karanAra. saMvarasAda vahunnenuM - saMvara = indriya ane manano saMvara. samAdhi = saMyama bhAva, Atma zAMti, ekAgracitta. (1) saMvaramAM jenI samAdhi adhika hoya che te sAdhaka saMvarasAda vahuta kahevAya che. (2) saMvararUpa saMyama ane tenI samyapha pAlanA rUpa samAdhi; tenAthI je saMyukta te saMvaramAdi vahuta kahevAya che. variyA nu caNiyA-caryA = saMyama dharmanA sAdhanabhUta apratibaddha vihAra Adi caryAnuga = vinaya Adi guNo temaja mULa ane uttaraguNo. LiyaT = vividha prakAranA niyamo-abhigraha vagere. sAra - mokSArthI sAdhaka lakSyapUrvaka saMsAranA pratisota rUpa tapa saMyamamaya mokSa mArgamAM gamana kare che. te
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-raH vivikta caryA 507. sAmA pUramAM cAlavA samAna kaThina che chatAMya mokSa pradAyaka che. jema kaDavuM auSadha pariNAme ArogyadAyaka hoya che, tema pratisotanI pratikULatA pariNAme anaMta sukhadAyaka hoya che. anusrota gamana kaSTa rahita ane anukULa hovAthI sAmAnya janane priya lAge che paraMtu kiMpAka phaLanI samAna tenuM pariNAma dAruNa hoya che. tethI mokSArthI sAdhake anuzrota gamanano tyAga karavo joIe ane pratisrota gamanano ja svIkAra karavo joIe. tA AthAra pavaneSa :- pratisota gamana karanAra sAdhake sadAcAra pAlana mATe mAnasika sAmarthya keLavI, saMyama ane saMvaramAMcittane sthApita karI, mahApuruSo dvArA kathita sAdhucaryAnuM, paMcAcAranuM pAlana karavuM joIe. paMcAcAranA pAlanathI viSayo pratye virAga janme che, vairAgya bhAvathI ja saMyama ane saMvaranI ArAdhanA eTale cAritranuM pAlana thaI zake che. A rIte pratyeka guNo paraspara sApekSa che, eka guNanI ArAdhanA bIjA guNane pragaTAve che. sAdhu carcAmAM aniyata vAsa Adi prazasta guNo : aNieyavAso samuyANa cariyA, aNNAyauMchaM pairikkayA ya / appovahI kalahavivajjaNA ya, vihAracariyA isiNaM pasatthA // chAyAnuvAda: niyata (nita) vAra: samudAnava, ajJAtoSTha niritA ghA alpopadhiH kalahavivarjanA ca, vihAracaryA RSINAM prazastAH // zabdArtha -LapavAno = eka sthAne haMmezAM na rahevuM samuthIriyA = aneka gharothI bhikSA grahaNa karavI a thaDacha = pUrva taiyArI ke jANakArI rahita, evA ajJAta kulomAMthI thoDo thoDo AhAra grahaNa karavo parivajayA = ekAtta sthAnamAM nivAsa karavo khovAhI = alpa upAdhi rAkhavI, alpa upakaraNa vajanadavivaMA = kalahano tyAga karavo phona = RSionI vida2variyA = vihAra caryA, A prakAranI saMyama jIvana caryA patthA = prazasta che. bhAvArtha:- munie sadA vicaraNa karatA rahevuM paraMtu niyata sthAnamAM na rahevuM; nirdhana dhanavAna gharomAM sama pariNAme bhikSArtha javuM; pUrva taiyArI rahita ajJAta ane aneka gharomAMthI alpa AhArAdi grahaNa karavA; saMyamI jIvanamAM bAdhA na pahoMce tevA ekAMta sthAnamAM rahevuM ; upakaraNo alpa rAkhavA ane kalahano tyAga karavo. maharSionI A prakAranI prazasta svayaM vihAracaryA che. vivecana : prastuta gAthAmAM sUtrakAre sAdhucaryAnA apekSita prazasta guNone darzAvyA che ane zramaNone A prazasta guNone dhAraNa karavAnI preraNA ApI che.
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 zrI dazavaikAlika satra vihAravariyA :- A zabdano sAmAnya artha pada yAtrA thAya che paraMtu ahIM prasaMgonusAra sAdhu jIvananI samasta AcAra caryAne temaja gAthAmAM darzita guNa saMyukta AcaraNane vihAra caryA kahI che. tAtparya e che ke gAthAmAM saMkalita guNo ke AcaraNo saMyama jIvana mATe prazasta che, suMdara che, hitAvaha che. tene pratyeka zramaNa pUrNa rIte pAlana kare to tenuM jIvana prazasta ane lakSya siddhivALuM thaI jAya che. vAto :- niketa zabdano artha che ghara, makAna, maDha, Azrama ane vAsa zabdano artha ahIM nivAsa ke sthAyI nivAsa che tathA 'a' zabda niSedha arthamAM che. tethI saMpUrNa zabdano artha A pramANe thAya che- zramaNa koIpaNa sthAnamAM sthAyI nivAsa na kare, sadA vicaraNazIla rahe. te utsarga mArga-rAjamArga che; muni jIvanano sAmAnya niyama che. paraMtu vRddhAvasthA zArIrika asAmarthya Adi paristhitiomAM viziSTa nirNaya ane viveka sAthe muni eka sthAna para rahe to te Agama sammata apavAda mArga kahevAya che. samuyApa variyA :- sAmudAnika bhikSAvRttine ahIM samudAnacariyA kahI che. tadanusAra dhanADhya ke nirdhananA bhedabhAva vinA sahaja rIte sarva sAmAnya gharomAM gaucarI karavI, te samudAnacariyA che. pariyA :- ekAMta zAMta ane strI, pazu, napuMsaka AdithI rahita evA kalpanIya sthAnamAM muni rahe paraMtu gIca sthAnamAM rahevuM nahIM. akhovadi - niSparigrahI muni kevaLa zarIra ane saMyamanA nirvAha mATe Agamokta vastra pAtra Adi sImita upakaraNa rAkhe; tenA mATe ahIM alpapadhi zabda che. zramaNane potAnA upakaraNonuM savAra sAMja pratilekhana karavAno niyama hoya che ane potAnA sarva upakaraNo svayaM upADIne grAmAnugrAma pAda vihAra karavAno dhruva AcAra che. A kAraNe vadhAre upadhi tenAthI rakhAya nahIM; tethI jaina zramaNa pAse alpa upadhi hoya che. janavivALa - kaleza kadAgraha vagerethI zAMtino bhaMga thAya che; rAgadveSa ane karmabaMdhanI vRddhi thAya che tathA saMyamano atyadhika nAza thAya che temaja sAdhune kalaha karatAM jonAra ke sAMbhaLanAra lokomAM dharma pratye tiraskAra bhAva utpanna thAya che. mATe karmabaMdhathI mukta thavAnA lakSe muni kleza kaMkAsa rahita jIvana jIve che. parihArya aparihArya gocarI : AiNNaomANavivajjaNA ya, osaNNadiTThAhaDabhattapANe / saMsaTThakappeNa carijja bhikkhU, tajjAyasaMsaTTha jaI jaejjA // chAyAnuvAdaH AvavamAnaviyarnanA 2, 3nnadAhRtamastAnam | saMsRSTakalpena cared bhikSuH, tajjAtasaMsRSTo yatiryateta // zadArtha-binau = bhikSa AgNa = janAkIrNa saMkhaDI, hajArono samudAya bhego thayo hoya, tevo
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-raH vivikta caryA [509] moTo jamaNavAra onA = avamAna saMkhaDI, nAnI saMkhaDI, nAno jamaNavAra vivazva = tyAga kare koI = prAyaH ridi6 = lAvatAM najare dekhAya tevA mattA = AhAra-pANI vagere grahaNa kare saMtakukhe = saMskRSTa hastAdi dvArA AhAra letAM variSNa = gocarI kare tannA lak = temAM te ja padArthathI saMskRSTa kharaDAyelA hastAdithI AhAra grahaNa kare na = yati, A rIte muni nA nA = AhAra grahaNa karavA saMbaMdhI yatanA kare. bhAvArtha:- sAdhu moTA jamaNavAra ane nAnA jamaNavAra baMneno tyAga kare, prAyaH najare dekhAya tema lAvatA ane apAtA AhAra-pANI grahaNa kare tathA acitta padArthathI kharaDAyela hAtha, kaDachI vagerethI AhAra Adi grahaNa kare ane kyAreka te ja jAtanA padArthathI kharaDAyela bhAjana, kaDachI, hAtha vagerethI AhArAdi grahaNa karavA saMbaMdhI yatanA kare, niyama kare, abhigraha kare. vivecana : prastuta gAthAmAM AhAra grahaNa karavA saMbaMdhI vidhi niSedhonuM nirUpaNa che. ApanA vivAda- ahIM be prakAranA bhojana samAraMbhanuM kathana che. prAcInakALamAM saMkhaDI rU5 moTI jamaNavArI be prakAranI thatI hatI (1) AkIrNa saMkhaDI = seMkaDo hajAro lokonuM jamaNa (2) avamAna saMkhaDI = bhojana sAmagrI ochI hoya ane jamanArA mANaso vadhAre AvyA hoya. A baMne prakAranI jamaNavArImAM muni gocarI javAnuM varjana kare, tyAga kare. kAraNa ke A baMne prakAranI saMkhaDImAM janAkIrNatA hoya che, temAM muninI saMyamacaryAnA niyamonuM yathArtha pAlana thAya nahIM. tevA bhojana samAraMbhamAM aneka strI, puruSonI bhIDamAM cAlavAmAM ane UbhA rahevAmAM dhakkAmukkI ke saMghaTTo(zarIra sparza) thaI jAya che. temaja koIka vAra tevI bhIDamAM sAdhu paDI jAya to svanI ane para jIvonI virAdhanA thAya che. tethI sAdhu AkarNabhojana ane avamAna bhojanano tyAga kare. saUMvikAdamattA :- osa00 = prAyaH karIne. gaveSaNAnI zuddhi mATe muni joI zakAya tevA sthAnethI lAvelI vastu grahaNa kare che. tema chatAM koI vizeSa paristhitimAM joI na zakAya tevA sthAnethI lAvelI vastu paNa muni grahaNa karI zake che. yathA- (1) keTalAka zuci dharmI kulomAM sAdhune javA mATenI bhUminI maryAdA hoya che. tevA gharomAM rasoI gharamAM ke tenA ati najIkamAM sAdhune AvavAnI manAI hoya che. te samaye na dekhAtI vastunI gaveSaNA karIne vivekapUrvaka muni grahaNa karI zake che. te mATe ahIM saUM zabda che tenuM tAtparya che ke prAyaH karIne to muni dekhAtA AhArane ja grahaNa kare. je guhastha sAdhunA gaucarInA niyamone yathArtha rIte jANatA hoya, sAdhune paNa tenI gaveSaNA zuddhi mATe pUrNa vizvAsa hoya ane sAdhune auSadhAdi ke anya koI vastunI AvazyakatA hoya to te vivekapUrvaka upara ke nIcethI nahIM dekhAtI vastu grahaNa karI che. koI kApaDanI dukAnamAM AgaLanA saMpUrNa vibhAgamAM sthAyI jAjama, gAdalA vagere pAtharelA
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 zrI dazavaikAlika sUtra hoya, jenA para cAlavuM sAdhune kalpatuM na hoya, tevI paristhitimAM bIjA, trIjA oraDAmAMthI kApaDa lAvIne Ape to sAdhu vivekapUrvaka grahaNa karI zake che. A rIte vizeSa paristhitimAM sAdhu vivekapUrvaka nirNaya karIne AhArAdi grahaNa kare che. gAthAmAM sosaUT = prAyaH, zabdaprayoganuM sUtrakAranuM A ja prayojana che. saMsa6 veLa, tannAtha saMsa6 -A zabdonA be rIte artha thAya che- (1) muni kharaDAyelA hAtha vagerethI apAtI ane temAM paNa te ja vastuthI kharaDAyelA hAtha vagerethI apAtI bhikSA grahaNa kare. (2) muni kyAreka kharaDAyelA hAtha vagerethI apAtI vastu grahaNa karavAno niyama, abhigraha kare ane kyAreka te ja vastuthI apAtI vastu kharaDAyelA hAtha vagerethI grahaNa karavAno niyama, abhigraha kare. saMsa6, asadu ane tawAya saku A traNe prakAranA abhigraha Agama sammata che. sAmAnya zramaNa abhigraha vinA paNa A traNe ya prakAre AhAra grahaNa karI zake che, paNa temAM pazcAt karma doSa na lAge teno viveka rAkhavo jarUrI hoya che. parihArya grAhya sAdhvAcAra : amajjamaMsAsi amaccharIA, abhikkhaNaM NivvigaiMgayA ya / abhikkhaNaM kAusaggakArI, sajjhAyajoge payao havijjA // chAyAnuvAdaH maghamAsANI amIrIvA, adhIkSya nirvivRtti abhIkSNaM kAyotsargakArI, svAdhyAyayoge prayato bhavet // zabdArtha:- mana nAsi amacchImA = madha mAMsa ane matsyano tyAgI, dveSathI rahita mags = vAraMvAra nibiDuM ya = vigayo rahita AhAra karanAra magu @IBITI@ArI = vAraMvAra kAyotsarga karanAra sAdhu sAyabo = svAdhyAya dhyAna Adi saMyama yogomAM patha = prayatnavAna, sadA prayatnazIla vizva = thAya. bhAvArtha :- madhamAMsa ane matsya rU5 abhakSya bhojanano sarvathA tyAga karanAra(SathI rahita muni) vAraMvAra dUdha-dahIM Adi vigaya rahita AhAra karanAra, vAraMvAra kAyotsarga karanAra bhikSu svAdhyAya dhyAna Adi saMyama yogomAM sadA prayatnazIla rahe. vivecana : prastuta gAthAmAM AhArano tyAga, vinayano viveka ane kAyotsarga pradhAnya jIvanavALA zramaNone svAdhyAya dhyAnamAM prayatnazIla rahevAnI preraNA karI che. amacharIvA :- amacharIyA zabdanI be saMskRta chAyA thatI hovAthI tenA amAtsarya ane amasya
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA-ra: vivikta caryA [511 ] evA be artha saMbhave che. amAtsarya eTale dveSa, IrSA, mAnarahita TIkAdimAM A artha pracalita che. amasya eTale matsya tyAgI. A artha prAsaMgika che. sAdhu madha, mAMsa tathA matsyarahita zuddha nirdoSa AhAravRttivALA hoya che. A rIte artha karavAthI gAthAnA pUrvAddhamAM mahAvigaya ane vigaya tyAganA viSayano nirdeza prApta thAya che. mag frzvANuM ya ra :- zramaNa vAraMvAra vigayono tyAga kare che. vAraMvAra arthAt mahInAmAM 10, 20, rapa vagere divasa yathAzakya vigayano tyAga kare. vigayonA tyAgathI AhAranI Asakti ochI thAya che, indriyanigraha ane manonigrahamAM vigaya tyAga bahaguNakArI bane che ane rasa parityAga tapasyAno lAbha thAya che, tethI mahAna karmonI nirjarA thAya che. majauM para chArI:- zramaNanI saMyama jIvananI dinacaryA vAraMvAra kAyotsarga pradhAna hoya che. dehanuM mamattva choDavA mATe ane cittanI ekAgratA mATe jinazAsanamAM kAyotsarganuM vidhAna che. sAdhunI samagra sAdhanAnuM lakSya dehabhAvane choDIne AtmabhAvamAM sthira thavAnuM che. tethI ja teonI jIvanacaryAmAM koIpaNa pravRttinA aMte kAyotsarga karavAno hoya che. yathA- gaucarI, pratilekhana, svAdhyAya ke mArga gamanAgamana vagere te te kriyAnI zuddhine arthe muni kAyotsarga kare che. A sarva kAyotsarga vidhAnothI yukta muni caryA hoya che, mATe tene ahIM bahu sArI = vAraMvAra kAyotsarga karanAra kahyA che. sAyanone paNa havenA:- svAdhyAya dhyAna Adi saMyama yogomAM ja muni sadA lIna ane prayatna zIla rahe che te anya koI saMyama ke svAdhyAya vidhAtaka pravRtti ke vikathAmAM samaya vyatIta kare nahIM. A rIte A gAthAnA cAra caraNomAM muninA cAra guNa kahyA che. teno be prakAre artha thAya che ke(1) muni A guNavALA davenA = hoya che. (2) munie A guNone dhAraNa karavA joIe. bIjI rItetraNa caraNamAM muninA viziSTa guNa kahI cothA caraNamAM te traNa guNa sahita munine svAdhyAya Adi saMyama yogonI vRddhi karavAnI preraNA karI che. muninI apratibaddha vihAra caryA : Na paDiNNavejjA sayaNAsaNAI, sejjaM NisejjaM taha bhattapANaM / gAme kule vA Nagare va dese, mamattabhAvaM Na kahiMpi kujjA // chAyAnuvAdaH na tijJApatya nAnAni, savya niSagha tathA bApAnam | grAme kule vA nagare vA deze, mamatvabhAvaM na kvacit kuryAt // zabdArtha - layasAruM = saMskAraka ane Asana senna = vasati, makAna jitenna = svAdhyAya bhUmi mattA = annapANI mATe ja paDaugvejJA = koIpaNa prakAranI Asakti yukta pratijJA, pratibaddhatA na kare ne gAmamAM pare= nagaramAM vese dezamAM = kuLamAM vahaM pi= koIpaNa
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 ] zrI dazavaikAlika sUtra sthAna para mamattAvaM mamatva bhAva ja sunnA = na kare. bhAvArtha - bhikSu, zayana, Asana, makAna ane svAdhyAya bhUmi tathA AhAra, pANI vagere padArtho prati Asakti vaza koI paNa prakAre pratijJA baddha thAya nahIM. temaja koIpaNa gAma, ghara, nagara ke deza upara mamatva bhAva kare nahIM. gihiNo veyAvaDiyaM Na kujjA, abhivAyaNaM vaMdaNapUyaNaM vA / asaMkiliTehiM samaM vasejjA, muNI carittassa jao Na hANI // chAyAnuvAdaH pRthri vaiyAvRttva na karyA, vInavatvapUna vA ! asaMkliSTaiH samaM vased, munizvAritrasya yato na hAniH // zabdArtha:-muLa = sAdhu Lio = gRhasthanI vecAvayaM vaiyAvRtya bhavAyA vaMtA pUtha = abhivAdana, vaMdana ane pUjanAdi satkAra nA = na kare che jenAthI varirasa = cAritranI dALa = hAni pa = na thAya evA britihiM = saMkaleza rahita sAdhuonI sama = sAthe vaLi = nivAsa kare. bhAvArtha:- muni gRhasthonI vaiyAvRtya ane tenuM abhivAdana, vaMdana ke namana kare nahIM. cAritryavAna sAdhunA saMgamAM rahe che jenA saMsargathI cAritranI hAni na thAya. vivecana : prastuta be gAthAomAM muninI apratibaddha vihAracaryAnuM nirUpaNa che. sAdhu apratibaddha vihArI hoya che, tene koI kSetranuM, sthAnanuM, vyaktinuM ke vastunuM baMdhana hotuM nathI. mamatvabhAva eka prakAranuM baMdhana che, A kAraNe muni sarva prakAranA mamatvabhAvathI dUra rahe che. ja paUiveLA tathA sagADuM - sAdhu zayana, Asana, vastra, pAtra ke AhAra-pANImAM mamatvabhAva na rAkhe. paraMtu vicaraNa karatAM jyAM jevA zayana, vastrAdino saMyoga maLe temAM saMtoSa mAnI saMyama bhAva ane samabhAvamAM rahe."amuka ane tevA ja upakaraNa mAre joIe" ema muni koI padArthamAM pratibaddha na bane. kAraNa ke pratibaddhatAthI nirmamatvabhAvano nAza thAya che, parigraha viramaNa mahAvratanI virAdhanA thAya che ane tenAthI vividha doSo janme che. tethI sAdhu upakaraNomAM apratijJa rahe. II ne vA re va re - muni koIpaNa gAma nagara, prAMta ke kSetra vizeSamAM paNa pratibaddha na bane paraMtu saMyama nirvAha thAya te pramANe aneka gAma, nagara, deza vizeSamAM vicaraNa karI dharma prabhAvanA
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-raH vivikta caryA 513 kare. A rIte vicaraNa karavAthI koI sthAnamAM ke te sthAnamAM rahetI vyaktiomAM mamatva bhAvanuM baMdhana thatuM nathI. A rIte A sutrapada sAdhune koI prAMta ke kSetranA Agraha vinA vicaraNa karavAnI preraNA Ape che. mATe chatI zakti sAdhue eka ja zahera ke prAMtathI pratibaddha na rahevuM joIe ane kyAM ya mArA kSetra, mArA gAma, mArA zrAvaka evuM mamatva na bAMdhavuM joIe. iio yAvavuiM jJA :- sAdha guhasthonI sevA na kare. rAjA, mahArAjA, netA ke dhanADhaya koI paNa gRhastha to gRhastha ja che; sAdhunuM pada to tenAthI zreSTha ja che; mATe sAdhue koI paNa pravAhamAM ke bhAvukatAmAM AvI gRhastho sAthe sUtrokta vinaya vaiyAvRtyanI pravRtti karavI na joIe. gRhasthonI sevA karavAthI sAdhune aviratinuM poSaNa, prazaMsA, anumodanA thAya che. gRhasthonA upakAranA kAryo karavA te paNa sAdhune mATe eka prakAranuM baMdhana che. sAdhu teno tyAgI hoya che. aravihiM samuM vasiSNA - muni saMkleza rahita uttama sAdhuonI sAthe ja rahe. jyAM rahevAmAM koI paNa prakAranI saMkalezanI sthiti hoya tyAM muni pahelAM potAnA AtmAnuM damana karI saMkalezathI dUra rahevAno prayatna kare, tema zakya na hoya to bIjA aMkaleza rahita sthAnano nirNaya kare. manuSyo jenA saMsargamAM rahe che tenA AMdolananI asara vyakta ke avyaktapaNe tenA jIvana para thAya che. tethI ja jJAnIoe satpuruSonA saMgamAM rahevAnI preraNA ApI che. mATe muni phleza rahita uttama puruSanA sAMnidhyamAM rahe che jethI tenA saMyama paryAyonI vRddhi thatI rahe. sahacArI zramaNanA aMtarAye ekAkI vihAra: ___Na vA labhejjA NiuNaM sahAyaM, guNAhiyaM vA guNao samaM vA / ekko vi pAvAI vivajjayaMto, viharejja kAmesu asajjamANo // chAyAnuvAda: navA nakheta nipurva sadA, guNAdhi vA kutiH sanaM vA .. eko'pi pApAni vivarjayan, viharet kAmeSu asajyamAnaH // zabdArtha -punAdiya = guNomAM adhika guNo ma = guNomAM tulyaf3 = saMyama pAlanamAM nipuNa koI sahayaM sahAyaka sAdhuja tame jJAna maLe to sAdhu pAvA pApa karmone vilAyato = choDato neNuM = kAma bhogomAM annanaLo = Asakta na thato jo vi = ekalo ja viriSTha = vicare. bhAvArtha - koI munine potAnA aMtarAya karmasaMyoge jo guNAdhika ke guNa sama eTale samAna AcAra vicAravALA athavA viziSTa AcAra niSTha zramaNano suyoga na maLe to te pAponuM pUrNa rIte varjana karatAM ane kyAMya indriya viSayomAM Asakta na thatAM, sAvadhAnIpUrvaka ekAkI vicare. vivecana : prastuta gAthAmAM muni mATe saparisthitika ekala vihAranuM sUcana che.
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 514] zrI dazavaikAlika satra viziSTa zakti saMpanna ane yogyatA saMpanna sAdhaka viziSTa abhigraha ke paDimA dhAraNa karavA mATe guru AjJApUrvaka alpakAlIna athavA jIvana paryaMtanI ekala vihAra caryA dhAraNa kare che. te viziSTa sAdhaka tapasvI, paDimAdhArI ane jinakalpI zramaNa hoya che; te AcAryanI saMpadAmAM gaNAya che. sAmAnya sAdhaka samUhamAM rahIne ja saMyama sAdhanA kare, temAM ja tenA saMyamanI surakSA ane saphaLa tA rahe che. samUhathI chUTA paDI ekAkI vicaraNa bahu ja jokhama bhareluM hoya che. te sAdhaka ekalA niraMkuza thavAthI saMyamAcAramAM, brahmacaryamAM ke zraddhA vicAraNAmAM koI paNa sthaLe zithila thaI jAya ke DagamagI jAya, tevI pUrNa zakyatA rahe che. tema chatAM sUtrakAre A gAthAmAM ane uttarAdhyayana sUtra adhya. 3ra/pa mAM anivArya saMyogomAM sAdhunA mATe ekAkI vihAranuM kathana karyuM che. sAdhakanuM lakSya samyakajJAna, darzana, cAritranI ArAdhanA ja che. je saMyogomAM lakSyanI siddhi na thAya, tathA prakAranA karmanA udaye saMyamI jIvanane poSaka sahayogIo na maLe to te sAdhaka sUtrokta sarva sAvadhAnIpUrvaka ekalo ja vicaraNa karI saMyama bhAvamAM lIna rahe. prathama cUlikAmAM saMyama choDI gRhastha na thavAno upadeza che ane saMyamamAM ja ramaNa-rati karavAnI preraNA che; tethI te cUlikAnuM nAma rativAkyA che ane A cUlikAnI A gAthAmAM paNa AvA ja bhAva che ke samAdhikAraka sahacArIono saMyoga na maLe to paNa muni saMyama choDavAno vicAra na kare paraMtu ekalo ja jAgRtipUrvaka saMyamamAM vicaraNa kare. A gAthAnA viSayanI mukhyatAe A cUlikAnuM nAma rativAkyAnA anusaMdhAnamAM vivikta caryA che. kalpamaryAdA ane sUtrAjJA pAlana zikSA : saMvaccharaM vAvi paraM pamANaM, bIyaM ca vAsaM Na tahiM vasejjA / suttassa maggeNa carejja bhikkhU, suttassa attho jaha ANavei // chAyAnuvAda: saMvAraM vAra paraM pramAAM, ditAtre 2 varSa na tatra vo ! sUtrasya mArgeNa cared bhikSuH, sUtrasyArtho yathA''jJApayati // zabdArtha -pa2 = utkRSTa saMvachara = eka varSamAM pramANa vAvi sudhI tafhaM te ja sthAne vayaM ca = eka vAra kalpakAla rahyA pachI bIjIvAra vAsaM = AvIne nivAsa vasenA = na rahe susa = sUtranA sabhyo = artha kada = jevI rIte Ave = AjJA kare, tevI rIte miC = sAdhu mana = mArgathI varina = cAle. bhAvArtha - bhikSu je kSetramAM mAsa kalpa ke cAturmAsa kalpa rahyA hoya. tyAM pAchA bIjIvAra(jaghanya be mAsa) utkRSTa eka varSa sudhI(cAturmAsa kalpa rahyA hoya te apekSAe) AvIne nivAsa na kare arthAt rahevA mATe na Ave. A rIte sUtrano artha je AjJA kare te te sUtrAjJAo anusAra saMyama mArgamAM vicaraNa kare.
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-raH vivi caryA [515] vivecana : prastuta gAthAmAM sAdhune eka ja jagyA rahevA saMbaMdhI kalpamaryAdAnuM kathana che. saMvacha vAva paraM paAT:- sAdhu je prAmAdimAM cAturmAsa kalpa rahyA hoya, te prAmAdimAM parama = utkRSTa eka varasa pramANa kALa paryata, te sAdhuone tyAM AvIne rahevuM kalpatuM nathI. sAdhunA grAmAdimAM rahevAnA be kalpa che- (1) mAsaka5 ane (2) cAturmAsa kalpa. bRhakalpamAM tenI kalpa maryAdA batAvavAmAM AvI che. kalpamaryAdA :- mAsaka5- grISma ane zItakALamAM sAdhu prAmAdimAM mAsakalpa arthAtu 29 divasa ane sAdhvIjI 58 divasa rahI zake che. cArtumAsa kalpa- comAsAmAM sAdhu-sAdhvI prAmAdimAM cAra mahinA rahe che. AcArAMga kathita sAdhvAcAranA niyama pramANe sAdhu-sAdhvI grAmAdimAM mAsikalpa ke cAturmAsa kalpa rahyA pachI tyAMthI vihAra karI anyatra vicaratAM vicaratAM ochAmAM ocho bamaNo samaya vyatIta thayA pachI ja te grAmAdimAM rahevA mATe AvI zake che. sAdhu je prAmAdimAM mAsikalpa ke cAturmAsa kalpa rahe pachI tethI bamaNo kALa vyatIta na thAya tyAM sudhI te prAmAdimAM AvIne rahevuM tene kahyuM nahIM. bRhakkalpa sUtrathI mAsakalpa ane cAturmAsa kalpanI kalpamaryAdA spaSTa thAya che. (1) zeSakALamAM sAdhu je prAmAdimAM mAsikalpa(ra9 divasa) ane sAdhvIjI pa8 divasa rahyA hoya, tyAM sAdhune be mahinA(28 divasa) paryata ane sAdhvIjIne 116 divasa paryata AvIne rahevuM kahyuM nahIM. be mahinA pachI ke 116 divasa pachI punaH te tyAM AvIne rahI zake che. (2) sAdhu je grAmAdimAM cAturmAsakalpa(comAsAnA cAra mahinA) rahyA hoya te prAmAdimAM ATha mahinA paryata AvIne rahevuM sAdhune kahyuM nahIM ane ATha mahinA pachI bIjo cAturmAsa kalpa zarU thaI jAya che. sAdhu mATe cAturmAsamAM vihAra vajya hovAthI 8+4 = 12 mahinA eka varSa paryata te kSetramAM teo jaI zakatA nathI. eka varSa pachI te grAmAdimAM sAdhu jaIne rahI zake che. A apekSAe ja gAthAnA pUrvArdhamAM eka varSa pramANa kALanuM kathana che. vayaM 7 vAsaM na rtIdaM vasiSNa = A padathI e paNa phalita thAya che ke muni kalpa maryAdAno bamaNo samaya vyatIta thAya pahelAM tyAM nivAsa na kare arthAtu rahevA mATe tyAM na Ave paraMtu eka kSetrathI bIjA kSetramAM jatAM AvatAM mArgamAM te grAmAdi AvI jAya to tyAM 1-2 rAtri vizrAMti mATe rahI zakAya che paraMtu vicAravAnI ke rahevAnI daSTie muni tyAM Ave nahIM. sutta moba varena baghukuttara arthe nada Ave - bhikSue sUtrAnusAra saMyama mArgamAM vicaraNa karavuM joIe temaja sUtranA artha paramArthe je je niyama siddha thAya te sarva niyamonuM yathArtha pAlana karavuM joIe.
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 516 zrI dazavaikAlika sUtra Agamokta A kalpa maryAdA pAchaLa zAstrakAranA mukhya be hetu samajAya che- (1) zramaNone koI kSetra, vyaktinA paricayanI saMlagnatA vadhAre na rahe, parivartita thatI rahe. jethI te koI kSetra ke vyaktithI pratibaddha na thaI jAya ane nirmamatvI nirmohI niSparigrahI sAdhanAmAM akhalitapaNe vicaratA rahe (2) sAdhu-sAdhvI navA navA grAma nagara ke rAjyAdimAM vicaraNa karatA rahe to ja jinazAsananI prabhAvanA thatI rahe tathA aneka jIvo dharma bodhane pAmI Atma kalyANa karatA rahe. te sivAya paNa zramaNonI vihAra caryA brahmacaryanI samAdhi, zarIra svAthyanI samAdhi vagere anekAneka lAbhanuM kAraNa bane che. svadoSa darzana ane svAnuzAsana :12 jo puvvarattAvararattakAle, saMpehae appagamappaeNaM / kiM me kaDaM kiM ca me kiccasesaM, kiM sakkaNijjaMNa samAyarAmi // kiM me paro pAsai kiM ca appA, kiM vAhaM khaliyaM Na vivajjayAmi / icceva sammaM aNupAsamANo, aNAgayaM No paDibaMdha kujjA // chAyAnuvAdaH yaH pUrvayAtrApAtravAjo, sAte mAtmAnamAtmana kiM mayA kRtaM kiMca me kRtyazeSa, kiM zakyaM na samAcarAmi // 12 // kiM me paraH pazyati ? kiM vAtmA, kiMvA'haM skhalitaM na vivarjayAmi / ityevaM samyaganupazyan, anAgataM no pratibandhaM kuryAt // 13 // zabdArtha -ne mekiM = zuM vivuM = karavA yogya kArya 6 = karyuM che tathA = mAruMf = kyuM jinna = katya saM = zeSa. bAkI che ji = kyA savapinna = zakya kAryanA samAcAra - AcaraNa nathI karato, A pramANe no = je sAdhu puSyarattAvAravA = rAtrinA prathama prahara ane carama praharamAM, sUtAM- UThatAM gappA = potAnA AtmAne = potAnA AtmA dvArA ja saMveda2 = samyak prakArathI jue che, Atma vicAraNA kare che. para = anya puruSa ne mArI jiM- kaIvaniyaM- alanAne, bhUlone, doSone pAsa = jue che aMA = huM svayaM mArA pramAdane vi = kevI rIte jouM chuM gaI = huMviMda = zA mATe kaI = nathI vizvAmitra choDato DUbleva= A rIte same = samyaka prakAre apAsamALo= vicAra karatAM sAdhu = bhaviSya kAlanA, AgaLa mATe paDavaMja = asaMyamanA rAgane, te bhUlono Agraha ps = na kare. bhAvArtha - bhikSa, rAtrinA prathama ane aMtima praharamAM arthAt sUtAM ane UThatAM potAnA AtmA dvArA AtmAnI samyaka prakAre vicAraNA kare arthAt AtmAnuprekSaNa kare ke saMyama tapamAM ke jJAnamAM meM Aje zuM
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-raH vivi caryA 517. puruSArtha karyo che? ane mAre zuM karavAnuM bAkI che? mArAthI zakya hovA chatAM kayA jJAna dhyAna ane saMyama tapanuM AcaraNa huM karato nathI? mArI kaI alanAone anya loko jue che? ane kaI alanAone huM jouM chuM? temaja huM mArI kaI alanAone jovA chatAM choDato nathI? A pramANe bhalI-bhAMti vicAra karatA muni bhaviSyamAM te bhUlone pakaDI rAkhe nahIM arthAtu pharI te doSa lagADe nahIM paraMtu tene choDI de ane jJAna dhyAna tapa saMyama saMbaMdhI puruSArtha karavAmAM vilaMba kare nahIM. jattheva pAse kai duppauttaM, kAeNa vAyA adu mANaseNaM / 14 tattheva dhIro paDisAharejjA, AiNNao khippamiva kkhalINaM // chAyAnuvAdaH yatreva paDyet valkuyutta, vAvena vAvADatha mAnasena ! tatraiva dhIraH pratisaMharet, AkIrNakaH kSipramiva khalinam // zabdArtha -ratyeva - je koI viSayamAM, saMyamanA pariNAmamAM ke anuSThAnAdimAM vaIM = kAyAthI vAyA = vacanathI du= athavA mAte manathI potAne jadupatti duSyayukta, pramAdayukta pAse - jue to dhIra- vairyavAnuM sAdhu tatthava = tyAM ja, te samaye ja DisA rannA = zIghratAthI saMbhALI le, haTAvI le mAphavo va= jema jAtivAna azva viM = zIdhra harIkha = lagAmathI vaza thAya che. bhAvArtha- vairyavAna sAdhu, jyAM je samaye mana, vacana ane kAyAthI AtmAne duSpavRtta jue te ja samaye tene zIghratAthI haTAvI le, duSpavRttithI dUra karI le. jema uttama azva lagAmathI turaMta vaza thaI jAya che, tema potAnA AtmAne vaza karI sanmArge vALI le. vivecana : prastuta gAthAomAM zramaNa nigraMthone guNonI vRddhi ane doSonA tyAga mATe AtmanirIkSaNa ane AtmAnuzAsana karavAnI preraNA ApI che. saMdipa banaHUM :- bAramI gAthAmAM guNa vardhana mATenA traNa ciMtana che ane teramI gAthAmAM avaguNa nirasana mATenA bIjA traNa ciMtana che, te A pramANe che- (1) meM A saMyama jIvanamAM kayA-kayA kAryo karyA che? (2) kayA kayA kArya karavAnA bAkI che? (3) kayA kAryo karavAnI mArAmAM zakti hovA chatAM pramAda vaza tene huM kriyAnvita karato nathI (4) mArA kayA doSo bIjA lokone najare paDe che (5) kayA doSo mane svayaMne dekhAya che (6) kayA doSone jANavA chatAM paNa huM tene choDato nathI. gaNa vRddhi vicAraNA - saMyama grahaNa karyA pachI saMyama caryAnA samasta vyavahArI AcaraNo uparAMta samayAvakAza ane kSamatA pramANe munine be guNonI vRddhi karavAnI hoya che- zrutajJAna ane tapasyA. (1)
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 | zrI dazavaikAlika sUtra zrutajJAnamAM upalabdha zAstronuM vAMcana ane kaMThastha dhAraNa. muni zAstra kaMThastha karavAmAM uttarottara vRddhi karatA ja rahe; sUtrArthanI vAcaNI guru, vaDIla pAsethI grahaNa kare; vAcaNI karelA zAstrone svayaM anuprekSA pUrvaka vyAkhyAonA AdhAre punaH punaH vAMcana kare. te zAstronA marma bharelA thokaDAo je upalabdha che, tene samajIne kaMThastha kare. (2) tapasyAmAM- navakArasI, porasI, ekAsanA, AyaMbila, upavAsa, chaThTha vagere mAsakhamaNa sudhInA tapa, varasI tapa ane anya paNa Agamokta pracalita tapa tathA abhigraha, A sarva tapasyAono muni abhyAsa karI, yathAzakti tapArAdhanA karI, saMyama jIvanane te tapasyAothI vikasita tathA suzobhita karatA rahe. A rIte A be viziSTa kartavyonA viSayamAM muni bAramI gAthA kathita traNe ya ciMtana karI tenA vikAsa karavA mATe kaTibaddha bane. avaguNa avalokana - prazna thAya che ke saMyama jIvana to seMkaDo hajAro guNono bhaMDAra che, tema chatAM te saMyama jIvanamAM avaguNo zuM jovAnA? samAdhAna sarala che ke te ja hajAro guNomAM pramAda ke ajJAna vaza je alanAo thatI hoya tene ja jovAnI ane zodhavAnI hoya che tathA zodhIne sudhAravAnI hoya che, temaja pharI te alanAo thAya nahIM tevI kALajI rAkhavAnI hoya che. mukhyatayA- viSaya ane kaSAya, avinaya ane AzAtanA, ALasa ane pramAda, nidrA ane vikathA, mahAvrata ane samiti guptinA aticaraNa vagere anekAneka sthAna che ke te saMbaMdhI nAnI-moTI alanAo thaI jAya tenI muni zodha karI zuddha kare; A avaguNa avalokananuM tAtparya che. 3LAyaM paDivatha no munnA..:- sAdhune AtmanirIkSaNa karatAM potAnI alanAo jaNAya to tenuM nivAraNa karavA te tarata ja taiyAra thaI jAya che. anAgata-bhaviSyakAla para te vAtane na choDe. sAdhu mana, vacana, kAyAthI thatAM potAnA doSone jyAre jue tyAre tarata ja te sAvadhAna thaIne tyAMthI ja pAcho vaLI jAya che. jema jAtivaMta azva lagAma kheMcavA mAtrathI sanmArge AvI jAya che. te ja rIte uttama sAdhu paNa guryAdinA Adeza ke upadezanI apekSA rAkhyA vinA potAnA AtmAnI rakSA mATe potAnA doSane dUra karavA svayaM kaTibaddha thaI jAya. A ja AtmAnuzAsana che. sAdhu tenA dvArA potAnA AtmAne zikSita ane saMskArita banAve. pUrvokta guNadhAraka pratibuddha jIvI zramaNa :15 __ jasserisA joga jiiMdiyassa, dhiImao sappurisassa NiccaM / tamAhu loe paDibuddhajIvI, so jIvai saMjamajIvieNaM // chAyAnuvAdaH vaccedI yogA jitendriya, dhRtimata: satpaSa nityam | __ tmaahuloke pratibuddhajIvinaM, sa jIvati saMyamajIvitena // zabdArtha -nivayajJa = indriyavijetA udhana = vairyavAnuM nasya = je saMpurissa:
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-raH vivi caryA 519 ] sapuruSone, munione gorA = mana, vacana, kAyayogaLyuM = sadA rilA = A prakAranA hoya che te tene toha - lokamAM paDavugIvI = jAgRtipUrvakanA jIvanavALA, jJAnayukta jIvanavALA, jJAna pAmelA, pratibaddhajIvI Adu = kahe che te saMgamanaviNa = saMyama jIvanathI navajIve che. bhAvArtha:- je jitendriya che, dhairyavAna che ane jenA mana, vacana tathA kAyayoga haMmezAM vazamAM hoya che, tevA puruSone (munione) A lokanA vidvajano paDibuddhajIvI(jAgRtipUrvaka jIvana jIvanAra) kahe che, kAraNa ke teo saMyamamaya jIvana vyatIta kare che. vivecana : prastuta gAthAmAM sAdhucaryAnuM yathArtha pAlana karanArane pratibuddha jIvInuM biruda ApavAmAM AvyuM sAdhucaryA eka viziSTa caryA che. sAmAnya loko teno svIkAra ke pAlana karI zakatA nathI paraMtu pratisota (saMsAra pravAha)nI sAme gamana karavAnuM sAmarthya jenAmAM hoya te vIra ane vIra puruSa saMyamacaryAnuM pAlana karavA kaTibaddha thAya che ane te ja indriya saMyama tathA kaSAya vijayanI sAdhanA dvArA saMyamanI ArAdhanAmAM AgaLa vadhe che. Divuddha jIvI - A zabdanA aneka artha thAya che- zraddhA ane jJAnapUrvaka kriyAnuM pAlana karanArA samanvita jIvanavALA, jJAnI AtmA, jAgRta AtmA. pratibuddha jIvInI pAtratA mATe zAstrakAre Avazyaka guNo darzAvyA che- (1) indriya vijaya (2) dhairya (3) sanduruSa, sajjana puruSa, zreSTha prakRti ane suMdara vyavahAravALA (4) saMyama jIvanathI jIvanAra. tAtparya e che ke A guNothI yukta jJAnamaya jIvana jevuM hoya te ja Atma kalyANa sAdhI zake che; ajJAnI jIvanavALA sAdhaka Atma kalyANa sAdhavA mATe ayogya hoya che. surakSita ane arakSita AtmAnI gati : appA khalu sayayaM rakkhiyavvo, savvidiehiM susamAhiehiM / arakkhio jAipahaM uvei, surakkhio savvaduhANa muccai // litti nemi || chAyAnuvAda: mAtmA haju satata rakSA, savaiiH suratai: . arakSito jAtipanthAnamupaiti, surakSitaH sarvaduHkhebhyo vimucyate // II rUti gavAmi ! zabdArtha -baMvirda sumAhife = samagra indriyo dvArA susamAhita muni dvArA mA =
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ 520 zrI dazavaikAlika sUtra AtmA = haMmezAM sahayabbo = rakSaNIya che kAraNa ke aravi = arakSita AtmA gApada = jAti pathane, ekendriya Adi vividha jAtiomAM janma maraNanA pathane 3 = prApta thAya che ane surakiravo = surakSita AtmA savvaluhANa = sarva duHkhothI mukhya = mukta thAya che. bhAvArtha- sarva Indriya ane manane samAdhimAM eTale AtmavazamAM rAkhatA susamAdhivata munie haMmezAM potAnA AtmAnI rakSA karavI joIe. kAraNa ke arakSita AtmA janma-maraNane prApta kare che ane surakSita AtmA ja sarva duHkhothI mukta thAya che. vivecana : prastuta cUlikAnI A aMtima gAthAmAM darzAvyuM che ke indriya ane mananI samAdhi vaDe Atma surakSA karanAra saMyamIne saMsArathI muktinI prApti tathA Atma rakSA na karanArane janmamaraNanI prApti thAya che. je jIvo viSaya pravAhanA vaheNamAM ja vahyA kare che te jIvo anaMta janma-maraNa kare che. karmabaMdhana dvArA teonA AtmaguNono nAza thAya che. te AtmAnI arakSA che. pariNAme teonI duHkhanI paraMparA cAlu ja rahe che. paraMtu pratibuddha jIvI A paraMparAne toDI nAMkhe che. akhA u[ saMya niyaSyo - sAdhakanuM lakSya sadAne mATe AtmarakSAnuM ja hoya che. AtmaguNonA AvaraNane haTAvI, dUra karI ane guNone pragaTAvI sAdhake janma-maraNanI paraMparAne toDavI ane AtmAnubhUti prApta karavI te AtmarakSA che. surakSita thayelo AtmA zArIrika ane mAnasika sarvaduHkhothI mukta thAya che ane arakSita AtmA ekendriyAdi tuccha jAtiomAM janmamaraNa kare che ane tyAM asahya duHkha bhogave che. zarIra e AtmasAdhanA karavAnuM sAdhana hovAthI keTalAka loko deha rakSAne sarvopari mAne che. paraMtu ahIM sUtrakAre AtmarakSAne sarvopari mAnI che. sAdhu-sAdhvIjIe mahAvratanA grahaNa kALathI prAraMbhI mRtyu paryata dareka kSaNa, dareka paLa sAvadhAnIpUrvaka haMmezAM AtmarakSAmAM lIna rahevuM joIe. Atma dravya ajara-amara che. tema chatAM avasthAbhede tenA ATha prakAra che. temAMthI ahIM saMyamanA anulakSe jJAna, darzana, cAritra, vIrya AtmAnI rakSAnuM kathana che. badhI indriyonI bahirmukhI vRttine rokIne AtmAnI paricaryAmAM cittane ekAgra karavAthI saMyamanuM urvArohaNa thAya che. -: paramArtha : jinezvaranA zrImukhamAMthI pravAhita thayeluM, paramArthathI bhareluM, vira bhagavaMtoe jhIleluM, vivikta caryAnA rUpamAM prasareluM A navanIta rUpa vAkya maMda pariNAmI sAdhakane saMyamamAM svAnuzAsane
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cUlikA-raH vivi caryA pa21 | puruSArtha zIla banAvI, lokeSaNA choDAvI, pazcAttApanI pAvana gaMgAmAM jhaboLI, vividha prakAranA sadAcaraNothI aMgone plAvita kare che, te uparAMta saMyamacaryAnI hitazikSAone grahaNa karI sAdhaka ajJAta kuLanI gocarI karato, potAnI anuprekSA karato, svarUpamAM samAhita thavA jagatamAMthI upara UThI javAnA amogha upAya ajamAvato paramotkRSTa bhAvanI parAkASTAe pahoMcI jAya che. A cUlikAnA bhAvo UMDANamAM utarI jAya to AtmA zIdhra svarUpAnaMdI banI bhAva prANamAM jhule ane zAzvata sukhano svAmI bane che. I cUlikA-ra saMpUrNa in dazavaikAlika sUtra saMpUrNa
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 522 / zrI dazavaikAlika sUtra pariziSTa-1 vicita viSayonI akArAdi anukramaNikA viSaya adhyagAthA pRSTa 151 292 443 427 427 212. 427 45 189 11 108 30 10ra 43 358 408 rara0 viSaya adhya. gAthA pRSTa attahiyaTThayAe 4 sU. 17/ & atiMtiNe 8 | 28 347 atiMtiNe adatA dAna 84 adINavitti anazana anisRSTa appattiyaM jeNa siyA appaM vA bahu vA appANaM vosirAmi appovahI abhigama kusale abhihaDANi abhUibhAvo amaccharIyA 510 amUDhe 454 amoha daMsiNo ayAvayaTThA | ayaMpiraM 7 arasaM virasaM vAvi 2O1 alAbho ti Na soejjA 207 alINagutto NisIe 14 avissai jIviyapajjaveNa aviheDae (4)| aibhUmi akakkasaM anuhae akouhale aggalaM phalihaM aciyattaM acvaMbilaM ajayaM ajjoyara aTThAvae ya NAlIe aDhAra hajAra zIlAMgaguNonI gaNanAvidhi aNusiNaM aNNattha sattha pariNaeNaM aNNAya uMchaM carai visuddhaM aNAyayaNe aNieyavAso aNiyANe akouhale aNivvuDe sacitte Amae aNihe aNuNNae aNuvviggo aNuvviggaM aNusoo attasaMpaggahie 430 421 140 508 40 286 206 844 133 359 405 434 457
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 1 viSaya asaI vosaTu cattadehe asaNaM pANaM vA asaMbhatto asaMvibhAgI ahAgaDe rIyaMte aiikhaDa ahiMsA anuSA dhoyaM pirAdhIyaM apovalitaM ullaM (A) Apa emALa vivajJaLA cU.2 AurassaraNANi AcAra AjIvavatiyA AtApanA AbhiogaM AyaI AyayahI AyAragoyaro AyAra paNNatti dharaM AyAra paNihI laddhuM ApatA nA.. adhya. gAthA pRSTa 10 14 2459 4 |sU. 12 89 51 2 132 92 | 24 416 1 4 12 4 |sU. 3 E 1 1 4 AzAtanA AhaI AhiaggI (I) | T 6 ja huM ^ ^ & " " cU.1 ArAdhanA AloiyaM iMgiyameva paccA 5/3 AsaMdI 81 186 51 | 22 9/1 | S 9|2 | 11 S 2 pAra | 35 ja ra na haiM ja ra na ra cha = " chuM ? - 148 56 509 48 243 47 55 406 484 228 243 362 327 29 128 411 38 ihalogaTThayAe iMdo vA paDio cha |(u) | AvayaM uccAra bhUmi saMpaNNaM 13 | 394 viSaya uccholaNA pahoassa 442 |(e) eSaNA 433 ujjudaMsiNo ujjuNo ujjumai uDI HTT uliMga paNagesu uniMga sUkSma udaga doNNiNaM uddesiyaM ubhinna doSa uyare daMte uvavajjA ussakkiyA usiNodagatatta phAsuyaM auddezika 172 (ka) ppiyaM appiya eSaNA rae ovAyaM kalpamaryAdA--mAsakalpa adhya. gAthA pRSTa 94 cU.1 5 x " OM x x ra ra je karuM ? - 51 1 8 46 x 4 51 4 osaLa viTTAhaDamattapALe cU.2 942 0 " 51 paraha 1 6 0 ya 3 " cU.1 SO 373 5 4 ? haiM cha xx OM OM OM 11 4 26 c 35 | 310 171 c 440 2 48 ma ra ra 185 cU.2 11 126 54 196 126 S 333 176 25|343 335 166 348 406 176 332 10 222 136 509 39 154 488 515
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 524 / zrI dazavaikAlika sUtra adhya. gAthA pRSTha 186 40 341 198 413 110 250 u40 433 kaMte pie 280 viSaya adhyagAthA pRSTa viSaya kAme cirAdhoyaM kAyakleza chAyA te vigaliMdiyA kAsaveNaM | jaga Nisie kiccANaM jayaM aparisADiyaM kitti vaNNa sahasilogaTThayAela/4 jayaM care kitti suyaM sigdhaM jAipahAo kIyagaDaM jANaM ajANaM kuhae jANama jANaM koSTaka trikAlika bhASA prayoga jAyateyaM tes [nazcaya-anizcaya cru jAvajjIvAe koSTakasaMyamabhraSTasAdhunI upamAo jiiMdiyA kaMdamUle ya jiiMdiyA paMDiyA jiyaM kuMDamoesu jogasA krItakRta ThiyappA krodha hanana upAya |ThiyappANo (4)| khettakAlaM (e) | NANadaMsaNa saMpaNNaM | khemaM 320 NiuNA (1) | gaNi 243 NigAma sAissa gahaNesu 333 NiggaMthANaM | gAmakaMTae 459 NiyaDiM goyaragga 133 NiyAga | goyarI [[mAyarInAma] Nivvidae bhoe | ghaTTejjA 4 sU. 14 97 NissesaM ghoraM Nihuo / ghoraM asiNANaM NihuiMdie (4)| cittasamAhio NIma | ciyattaM kulaM NIyaM gaI 145 o 126 38 40 121 401 254 245 457 220 411
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 525 viSaya adhyagAthA | pRSTa 16s viSaya adhyagAthA pRSTa daMtassa 4 |8 | 114 dhammatthakAmANaM NiggaMthANaM dhammapaNNatti . . . . dharma dhIrA | NIsAe (a) | tattaNivvuDaM tattANivvuDa bhoittaM tavateNe tAiNaM tiguttA tiriccha saMpAimesu tilaM pappaDagaM tivihaM tiviheNaM tegicchaM teNe dhuyamohA . 43 <28 51 3pa9 . . . . trasakAya < < <2 trasakAyano lakSaNa . 385 191 144 145 519 6 166 dhuvajogI dhuvaNetti dhuvasIlayaM dhyAna | niMdA ane gartAmAM taphAvata | paccakkhAmi pacchAkamma paDikkamAmi jiMdAmi garihAmi 4 sU. paDicchaNNammi saMvuDe paDikuTuM kulaM paDibuddhajIvI paDilahijjA paDisoyaM paDilINA paNagaM paNNavaM paNiyaTTa panaka sUkSma pamAyaM parakAya zastra paramAhammiA paralogaTThayAe trasa jIvonA prakAra (tha) | thaMbhA va kohA | dagabhavaNANi daga vAreNa pihiyaM dava davassa Na gacchejjA dANaTThA puNaTThA dAruNa kakkasaM dAraM kavADaM | diTuM miyaM duggaMdhaM sugaMdha 142 338 169 pa06 u44 212 . 334 ra99 204 313 durAsayaM 2.61 335 deha dukkhaM mahAphalaM | daMta pahoyaNA daMtA daMtavaNNe - ann . . . . . .
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ para viSaya parigraha paridvapya paDikkamme pariThAvejA parisahAI paliyaMkae pANAivAyAo veramaNaM pAya saMjae pAvakammaM Na baMdha pAvagaM pAvagaM piTThimaMsaM Na khAejjA piMDapAyam pui piNNAgaM puSpa sUkSma purao jugamAyAe purekammeNa poggalANaM pariNAmaM pAMsukhAra piMDa sejjaM pratisaMlInatA prANI sUkSma prAcina || pati (ba) vataM thAma ya pehAr bahu ujjhiya dhammae biDaM ummehamaM loNaM bIja sUkSma adhyagAthA pRSTa c ^ " ja x o x OM hra 51 81 188 51 | chUTa 51 22 257 4 | sU. 7| 79 kuMbha - 1 7 1 16 338 51| 96 E 8 ? " " cha cha 9 brana OM 2 ba 51 8 110 51| pa 171 pAra | 24 220 450 (5) bhagavayA bhattapANaM 46 FO 41 1 51| 74 116 26 3 196 16 335 8 51 134 bhikSu bhImaM durahiTThiyaM bhUyAhigaraNaM bheyAyayaNa vajiNo bhesajaM bhoe 158 bhaMte 376 |(ma) | makhkha pamAya madana kAma mahughayaM va bhuMjijja mahesiNaM mahesI 272 7 335 7 35 310 36 | 353 182 buddha vaya buddhA brahmacarya 258 336 viSaya bhAvae, bhAviyappA bhAva maMgala bhAvasaMdha bhAva hiMsA kAcAM mANa maeNa mAmagaM mANa sammANa mAyaNNe mAlohaDa miyaM zrI dazavaikAlika sUtra adhya. gAthA pRSTa 10 nara thru ja chuM na ra na na na karuM chuM cha o A ja 1 S 4 |sU. 3 51 9031 12 1 94 1 1 Oo. S C 3 OM OM OM OM ? ? ? o OM 51 2 para | 35 8 para | 26 51 | 69 450 OM OM 13 254 99 133 4 |sU. 6| 76 para | 41 2 1 51 | 99 1 91 | 17 427 8 444 4 > 8 8 % % % cha 449 254 397 435 178 367
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 527 viSaya adhyagAthA pRSTa viSaya adhyagAthA pRSTa u48 290 461 186 40 361 miyAsaNe mizra bhASA miho kahAhiM muhAjIvI muhAjIvI muhAdAyI 201 432 434 muhAladdhaM 39 128 140 mRSAvAdaviramaNa medhAvI maithuna saMjJA maMgalaM maMca kIlaM ca pAsAyaM | maMtra, yaMtra, taMtra, vidyA (2) | 2sa parityAga rahassArakkhiyANi rAjapiMDa rAyaNiesu rAyaNiesu ruDhA bahu saMbhUyA ruva teNe (a) liptoSa . . . 8 - 25t ... -2558 424 vAya saMjae vAra ghoyaNaM vigaliMdiyA viNaya viNaya samAhi vinaya viyaDaM vA tattaNivvuDaM viyaM virAdhanA visottiyA vIyaNe veyaM ArAhayai vesa sAmaMte vaiyAvRjya vosaTTha cattadehe vyavahAra bhASA vyutsarga zaMkita doSa saNNiraM sattha pariNaeNaM saddhAe sapuNNANaM sapiMDapAyam sabIyA samaNaTThA samaNA samaNujANejjA samaNujANAmi | samaNeNaM 420 15 u10 180 236 . . 158 378 u4 | luhavitti pa04 ra57 196 . 335 | lohassesamaNuphAse vaNimaTThA | vanaspati sUkSma vamaNe vatthikamma vireyaNe vayateNe vahe vaho 236 < < * 279
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 528 zrI dazavaikAlika sUtra viSaya adhyagAthA pRSTa viSaya adhyagAthA 155 206 387 488 43 123 ra92 50 312 221 sU. 19 106 411 N samaddamANI samAhijoga samAhiThANA samuppehaM samuyANa cariyA samuyANaM care savvao savvao vi durAsayaM savvattagaM sasakkhaM sAibahulA sANI pAvAra sAvajja sieNa sijjAyara piMDa siNANe siNANaM aduvA kakkaM sileseNa sivaM suddha puDhaviM suya samAhi suviNiyappA suvihiyANaM susamAhiyappA suhare sejjA NisIhiyAe para seTThI selesi sovaccale saMkhaDiM saMghAyamAvajjejjA saMjae saMjaiMdie saMNihiM saMNihI saMpucchaNA saMbAhaNA saMbuddhA, paMDiyA, paviyakkhaNA | saMyama saMluciyA samahiyA saMvaccharaM vA vi paraM pamANaM 480 146 316 103 515 saMvara 122 16 sneha sUkSama svakAya zastra svAdhyAya hattha saMjae havvavAho hiMsA hIlae, khisaijjA 46 401 506 427 462 u43 suhasAyagassa 125 *** | suhumaM vA bAyaraM
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-ra 529 pariziSTa-ra cUilikAnI racanA viSayaka itihAsa, zrI dazavaikAlika sUtranI cUlikA viSayaka bhinna bhinna aitihAsika ullekho prApta thAya che. teno saMyojita bhAva A pramANe che. yathA(1) dazavaikAlika sUtranI niyuktimAM mahAvideha kSetramAM sAkSAt sImaMdhara svAmInI pAsethI cUlikA prApta thaI hoya tevo koI ullekha nathI. (2) AcArya agatyasiMha sUrI kRta cUrNimAM cUlikAnI racanA mULasUtranI sAthe zayaMbhavAcArya dvArA ja thaI che te pramANeno ullekha che. (3) jinadAsagaNI AcArya kRta cUrNimAM cUlikA mahAvideha kSetramAM sAkSAt sImaMdhara svAmI pAsethI prApta thavAno ullekha che. (4) zrI AcArAMga sutranI jinadAsagaNI kata cUrNimAM mahAvideha kSetramAM sImaMdhara svAmI pAsethI be adhyayana prApta thavAno ullekha che ane tyAra pachI zrI hemacaMdrAcArya potAnA graMthamAM sImaMdhara svAmI pAsethI cAra adhyayana prApta thavAnuM sUcana kare che. mahAvideha kSetramAMthI cUlikAnI prAptiviSayaka kathAnaka - ekadA AcArya sthUlibhadranA bena sAdhvI yakSAe potAnA laghu baMdhu muni zrIyakane upavAsa karavAnI prabaLa preraNA ApI. zrIyaka muni tapanI ArAdhanA karI zakatA na hatA. tema chatAM bena sAthvInA AgrahathI upavAsathI ArAdhanA karI. yogAnuyoga te upavAsanA divase ja zrIyaka muni kAladharma pAmyA. A nimittathI sAdhvI yakSAne hArdika duHkha thayuM. laghu baMdhu muninA mRtyunuM nimitta potAne mAnIne te atyaMta khinnatA anubhavatI hatI. te kRtyanA prAyazcitta mATe zrI saMghane vinaMtI karI. gItArtha munioe ane saMghe temane nirdoSa jAhera karyA. paraMtu yakSAne saMtoSa thayo nahIM. temanI bhAvanAthI zrI saMghe zAsana devInI sAdhanA karI. devInI sahAyatAthI sAdhvI yakSA mahAvidehakSetramAM zrI sImaMdhara svAmInA sAMnidhyamAM pahoMcI gaI. yakSAe potAnA manobhAva tIrthakara samakSa abhivyakta karyA. zrI sImaMdhara svAmIe paNa temanI nirdoSatA pragaTa karI ane vAcanA rUpe cAra adhyayana ApyA. yakSAe eka ja vAcanAmAM tene dhAraNa karI lIdhA ane devInI sahAyatAthI punaH svakSetramAM AvI gaI. zrI saMgha samakSa te cAre adhyayana yathAvat saMbhaLAvyA. zrI saMghe 'bhAvanA ane 'vimukti' nAmanA be adhyayana zrI AcArAMga sUtranI cUlikArUpe ane 'rativAkyA ane 'viviktacaryA' nAmanA be adhyayana dazavaikAlikanI cUlikA rUpe joDI dIdhA che. zrI AcArAMga sUtranI cUrNimAM evo ullekha che ke sthUlibhadranA bena sAdhvI yakSA mahAvideha kSetramAM zrI sImaMdhara svAmInA darzanArthe gayA hatA ane tyAM tIrthakare temane bhAvanA' ane 'vimukti' A be adhyayana ApyA hatA. Avazyaka cUrNimAM paNa A ja be adhyayananuM kathana che. jyAre sthAnAMga sUtra sthAna-10anusAra bhAvanA ane vimukti A baMne ya, baMdha dazA sUtranA sAtamA ane AThamA adhyayanA nAma che. A vibhinna tattvo ItihAsa anveSako mATe anveSaNIya che. saMkSepamAM saMpUrNa sUtra ane cUlikA jina bhASita, gaNadhara racita zAstranuM ja aMga che ane mahAvideha kSetrathI prApta thavAnA ullekha vyAkhyA graMthomAM che. kharekhara te adhyayana mokSa sAdhakonA jIvana mATe nitAMta upayogI che.
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 pariziSTa-3 gocarI saMbaMdhI : doSa-niyama [Agama ane graMthathI saMkalita] zrI dazavaikAlika sUtra eSaNA samitinA 42 doSa prasiddha che te mATe piMDa niyuktinI gAthAo A pramANe che-- 'ApAvAma' siya,'pUrNampa'mIyApu 5 | "ThavaNa pAhuDiyAe, 'pAoara kIya pAmicce // 1 // 'degIiyaTTiya''abhike, maLe' mAtohave / 14 Acchijje "ANisiTThe, 16 ajjhoyarae solasame // 2 // 'dhAI dUI NimittaM, 'AjIve vaNIma tigicchAe / jo mALe mAyA tome, vaMti vala 56 rU| ''pudhdhipuAmaMthana, vijJA' maMta cuLanone ya / 3bAyakhApha DosA, sojasane mUlamme // 4 // 'saMkiya' makkhiya' Nikkhitta, pihiya' sAhariya' dAga umisse / parikhava nita naya, maLa vomA vasati // ahIM pahelI be gAthAmAM udgamanA soLa doSa; trIjI, cothI gAthAmAM utpAdananA soLa doSa ane pAMcamI gAthAmAM eSaNAnA daza doSa che. te doSono nirdeza bhagavatI sUtra, praznavyAkaraNa sUtra Adi aneka AgamomAM prApta thAya che. tenuM spaSTIkaraNa piMDaniyukti Adi graMtha ane vyAkhyAomAM che. te A pramANe che-- udgamanA 16 doSa- AhAra vagerenI utpatti saMbaMdhI doSane udgama doSa kahe che. A soLa doSo gRhastha dvArA lAge che. te A pramANe che. (1) (2) (3) hAgha, camacA ke vAsaNa vagerenA mAdhyame AdhAkarmI AhArano aMza jo zudgha AhAramAM maLI jAya to te AhAra pUtikarma doSa yukta kahevAya che. (4) (5) eka yA aneka sAdhu sAdhvIjInA nAma nirdeza sAthe tenA mATe ja AhAra Adi banAvavAmAM Ave te AdhArmI hoya che. koInA spaSTa nirdeza vinA sAmAnya rIte jaina muni mATe, sarva bhikSu mATe, zramaNo mATe, zramaNIo mATe, A prakAranA uddezyathI je AhArAdi banAvavAmAM Ave te auddezika doSa che. gRhastha potAnA mATe ane jaina muni mATe evA mizra bhAvothI je AhArAdi banAve te mizrAta doSa kahevAya che. gRhastha mATe banelA nirdoSa AhAra Adine dAtA sAdhu mATe judo rAkhI mUke ane ghara mATe bIjo banAve, jyAre jyAre sAdhu-sAdhvI padhAre tyAre te rAkhelo padArtha tene ja vahorAve. A rIte sAdhuo mATe sthApita kare, te sthApanA doSa che.
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 3 (6) 7 7 (11) (12) pa31 sAdhunA nimitte bhojana AdinA Ayojanane vaheluM ke moDuM karyuM hoya arthAt mahemAna mATenA bhojana samAraMbhanI tArIkha ke samaya parivartana karIne AhArAdi taiyAra kare, te pAiDiyA doSa che. sAdhunA nimitte AhArAdi ekAda be kalAka vahelo ke moDo kare to paNa A doSa lAge che. Taka sAdhu mATe dAtA dIpaka, lAITa vagereno prakAza karI, agnino AraMbha karIne AhArAdi vahorAve; te pAoara doSa che. (10) sAdhu mATe vastunI adalA badalI kare arthAt potAnI koI vastu bIjAne ApI, tenA badale sAdhune jarUrI hoya tevI vastu tenI pAsethI laIne Ape, te parivartita doSa che. sAdhu je sthAnamAM rahyA hoya tyAM lAvIne dAtA AhArAdi vahorAve, te abhihata doSa che. sAdhu-sAdhvI mATe dAtA bajAramAMthI koIpaNa vastu ke AhArAdi kharIdIne vahorAve, te krIta doSa che. sAdhu mATe koI vastu udhAra lAvIne dAtA vahorAve, te pAmRtyu doSa che. paika baMdha padArtha yA mukha bAMdhI rAkhelA ghaDA vagere vAsaNonA baMdhanane ke DhAMkaNAne kholIne ke jene kholavAmAM trasa ke sthAvara jIvonI virAdhanA thatI hoya, AhArAdi vahorAve to te udbhinna doSa kahevAya che. paraMtu jo te DhAMkaNa vagere sahaja rIte kholI zakAya tema hoya to te doSarUpa nathI. (13) dAtA paDI javAya tevI nIsaraNI vagere sAdhanano upayoga karIne UMce nIcethI lAvIne koI padArtha vahorAve te mAlohaDa doSa che. ekadama nIcA namIne ke suIne vastu kADhI zakAya tevA sthAnamAMthI vastu kADhIne vahorAve, te mAlohaDa doSa che. (14) dAnA koI pAsethI chInavIne ke baLajabarIthI laIne temaja koInI IcchA vinA tenI vastu ke AhArasiMda vahorAve, te Achinna doSa che. (15) gharamAM bIjA sadasyanI mAlikInI koI vastu hoya te tene pUchyA vinA vahorAve, te anisRSTa doSa che. A eka prakAre adatta doSa che. (15) gRhastho mATe thaI rahelA AhArAdimAM sAdhunA nimitte AhAranI mAtrA vadhAre, te adhyavapUrvaka (adhyavasAya yukta) doSa kahevAya che. utpAdananA 16 doSa che, te sAdhu dvArA vividha pravRtti karavA para lAge che. jema ke- (17) muni gRhasthanA bALakone ramADI, tene khuza karI, dhAva mAtAnuM kArya karI, AhArAdi prApta kare, to te dhAya doSa che. (18) muni dUtapaNuM karIne, gRhasthanA samAcAronI levaDa devaDa karIne bhikSA prApta kare, te dUtI doSa che. (19) muni hastarekhA, kuMDalI vagere dvArA bhUta ane bhAvI jIvananA nimitta banAvI AhArAdi prApta kare, te nimitta doSa che. (20) muni potAno paricaya ke guNo batAvIne athavA mahenata-majUrI karIne AhArAdi prApta kare, te AjIvikA doSa che. (1) muni bhikhArInI jema dInatApUrvaka mAMgI mAMgIne AhAra prApta kare, dAtAne dAnanA phaLa AzI vaMcana kahIne bhikSA prApta kare, te vanIpaka doSa che. (rara) muni gRhasthane auSadha, bhaiSaja batAvIne cikitsA vRtti dvArA bhitA prApta kare, te cikitsA doSa che.
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 53ra | zrI dazavaikAlika sUtra (23) muni krodhita thaIne ke kopa karavAno bhaya dekhADIne bhikSA prApta kare, te krodha doSa che. (24) koI gRhastha bhikSA na Ape tyAre muni ghamaMDapUrvaka kahe ke- "huM bhikSA laIne ja rahIza" ema kahI pachI - gharanA bIjA sadasyo dvArA buddhimAnI pUrvaka bhikSA prApta kare, te mAna doSa che. (25) rUpa ke veza parivartana karIne athavA anya koIpaNa prakAre mAyA kapaTanA mAdhyame bhikSA prApta karavI te mAyA doSa che. (26) muni Icchita vastu maLe tyAre levAmAM mAtrAno viveka na jALave, atimAtramAM AhArAdi laI le athavA Icchita padArtha na maLe tyAM sudhI samaya maryAdAno viveka rAkhyA vinA pharyA ja kare, te lobha doSa che. (27) AhAra prApti arthe AhAra grahaNa pUrve ke pachI dAtAnI prazaMsA kare, te pUrva pakSAt sastava doSa che. (28) siddha thayelI vidyAnA prayoga dvArA bhikSA prApta kare temaja gRhasthane vidyA zIkhavADIne bhikSA prApta kare, te vidyA doSa che. (ra9) maMtra, taMtra, yaMtranA prayoge bhikSA prApta karavI temaja gRhasthone te prayoga batAvIne bhikSA prApta karavI, te maMtra doSa che. (30) vazIkaraNa cUrNa vagerenA prayoga dvArA bhikSA prApta karavI temaja gRhasthane te prayoga zIkhavADIne bhikSA prApta karavI, te cUrNa doSa che. (31) pAda lepa, aMjana prayoga, aMtardhAna kriyA vagerenA prayogathI bhikSA prApta karavI temaja te prayoga gRhasthane batAvIne athavA ApIne bhikSA prApta karavI, te yoga doSa che. (3ra) garbhapAta vagere pApakRtyanI vidhi darzAvIne temaja temAM sahakAra ApIne bhikSA prApta karavI, te mULakarma doSa che. eSaNAnA(grahaNaSaNAnA) 10 doSa che te gocarI letA samaye dAtA ke sAdhunA aviveka asAvadhAnIthI lAge che, te A pramANe che(33) grAhya vastu acitta thaI ke nahIM? grAhya aceta padArtha sacittanA saMghaTTAmAM che ke dUra che? dAtA dvArA pANI vagere sacitta padArthano sparza saMghaTTo thayo ke nahIM? vagere zaMkAzIla sthitimAM padArtha levA te zakita doSa (34) pANIthI bhInA ke kharaDAyelA hAtha ke camacA, vAsaNa vagerethI bhikSA levI, te makSita doSa che. (35) acitta kalpanIya vastu, sacitta vastu para rAkhelI hoya ke tene sparzelI hoya, te nikSipta doSa che. (36) sacitta vastuthI DhAMkelI acitta kalpanIya vastu levI, te pihita doSa che. (37) sacitta vastunA pAtrane khAlI karI, te pAtra dvArA bhikSA de, te sAhariya doSa che. (38) bALaka, anya vyakti, garbhavatI strI ane virAdhanA karatAM karatAM vahorAvanAra vyakti pAsethI bhikSA levI, te dAyaka doSa che. (39) acitta padArthamAM sacitta padArtha-mIThuM, AkhuM jIruM, cAroLI, khasakhasanA dANA vagere nAMkhyA hoya ane te acitta na thayA hoya tevA padArtha levA, te mizra doSa che. (40) athANA, kacUmbara, oLA ane ardhapakva khAdya padArtha tathA ghovaNa pANI ke garama pANI ke je pUrNa rUpe zastra pariNata na thayA hoya, tevA padArtho grahaNa karavA, te apariNata doSa kahevAya che.
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pariziSTa-3 | pa73 | (41) sacitta mIThuM, pRthvI khAra, mATI Adi pRthvIkAyanA cUrNathI temaja vanaspatinA piSTa-cUrNa ane chotarA AdithI hAtha vagere kharaDAyelA hoya tenAthI bhikSA levI, te lipta doSa che. (42) dAtA pANI ke AhAra koIpaNa vastune verAtAM ke DhoLatAM vahorAve, te chardita doSa kahevAya che. Avazyaka sUtranA zramaNa sUtramAM AvatA gocarI saMbaMdhI doSo A pramANe che (43) AjJA lIdhA vagara addha khullA ke aMdarathI baMdha na karelA daravAjA kholIne gocarI mATe javuM, te doSa che. (44) gocarI mATe bhramaNa karatA munine kUtarI ke bAlikA athavA strI vagerenA saMghaTTo thAya ane sAdhvIne kUtarA, bALaka ke puruSa vagereno saMghaTTo thAya, te doSa che. (45) nirdoSa khAdya sAmagrI sAdhune vahorAvavA eka jagyAe ekaThI karIne rAkhI hoya, athavA je AhAra koIne devA mATe nizcitta karelo hoya, temAMthI bhikSA letAM doSa thAya, te maMDIpAhaDiyA doSa che. (46) zrAddha vagere prasaMge sAdhune vahorAvatAM pahelAM pakSIo mATe khAdya padArthane dizAomAM pheMkIne pachI vahorAve, te bali pAhuDiyA doSa che. (47) utAvaLamAM ke bhUlathI koIpaNa akalpanIya vastu vahorAvI de, te sahasAkAra doSa che. (48) dAtA nahIM dekhAtA sthAnathI padArtha lAvIne vahorAve, te adaSTa Ahata doSa che. (49) AhArAdi vahorAvatA dAtA vacce koI cIja pheMke, temaja AhAra vAparatA samaye ke AhAra karyA pachI muni koI padArthane amanojJa ke vadhAre mAtrAmAM hovAthI parahe to te paristhAnikA doSa che. (50) mAMgI-mAMgIne bhikSA prApta karavI, te avabhAsaNa doSa che. [A 42 doSa mAMheno vanImaga doSa che.] uttarAdhyayana sUtra adhya. 17 ane adhya. ra6mAM eSaNA zuddhi mATe nIcenA sUcano che. (51) anya gharomAM gocarI na jatAM svajanone tyAMthI ja gocarI kare, te doSa che. (para) muni cha kAraNe AhAra kare ane AhAranI gaveSaNA kare- (1) sudhAvedanIyanA upazama mATe (2) AcAryAdinI sevA mATe (3) IrSA samitinA zodhana mATe (4) saMyama nirvAha mATe (5) dasa prANone dhAraNa karavA mATe (6) dharma dhyAnanI vRddhi mATe. (53) muni cha kAraNe AhAra karavAnuM choDI de (1) viziSTa rogAtaka thAya tyAre (2) upasarga Ave tyAre (3) brahmacaryanI pAlanA-surakSA mATe (4) jIva dayA mATe (5) tapazcaryA karavA mATe (6) anazana-saMthAro karavA mATe AhArano tyAga kare. AcArAMga sUtra zra.-2, a.-1mAM eSaNA zuddhi saMbaMdhI anekAneka sUcano che te mAMhenuM vizeSa vidhAna A pramANe che(54) yAtrA, meLo, mahotsava vageremAM bhikSAcaro mATenI dAnazALAmAMthI sAmAnya rIte jaina zramaNo AhAra letA nathI paraMtu dAna devAya jAya ane gharanA loko ke karmacArI jamavA bese tyAre tyAMthI gocarI laI zakAya (55) nityadAna piMDa, nitya nimaMtraNa piMDa, banelA bhojanano arthobhAga, cothAI bhAga vagere jyAM dararoja dAna devAtuM hoya tevA prasiddha dAna kulo(gharo)mAMthI bhikSA grahaNa na karavI. (pa) lagna nimittanA bhojana prasaMge jyAM tyAM janAkIrNatA hoya tyAM gocarI na javuM.
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ 534 zrI dazavaikAlika sUtra (57) mRtyu prasaMge ke janmAdi mahotsava prasaMge temaja aneka gAmaDAono ghaNo moTo jamaNavAra hoya athavA nAno jamaNavAra hoya temAM paNa lokonuM AvAgamana bahu hoya, tethI tyAM gocarI javuM nahIM. (58) garama padArthane phUMka mArIne vahorAve te sUjha doSa che. (59) sAdhu mATe pavana nAkhIne ThaMDA karelA AhArAdi vahorAve tevI doSa che. bhagavatI sUtra zataka-7, uddezA-1mAM darzAvelA zramaNanA paribhogeSaNA saMbaMdhI doSo A pramANe che(0) manojJa, svAdiSTa AhAra karatA muni manamAM khuza thAya. AhAranI ane dAtAnI prazaMsA kare to IgAla doSa (aMgAra doSa) che. te pramANe prazaMsA karavAthI saMyama guNa aMgArA samAna thaI jAya. (1). muni amanojJa, pratikUla AhAra karatAM mastaka halAvI; AMkha, mukha vagere bagADI; manamAM khinna banIne AhAra kare ane te AhAranI ke dAtAnI niMdA kare che, dhUma doSa che. tema karatAM sAdhakanA saMyama guNo dhUmADA samAna thaI jAya che. (2) muni khAdya padArthane svAdiSTa banAvavA mATe temAM saMyojya padArtha, mIThuM, maracuM, khAMDa, goLa vagereno saMyoga karIne khAya te saMyojanA doSa che. (3) muni zarIranI AvazyaktA karatAM vadhAre AhAra kare, ThAMsI ThAMsIne AhAra kare, te pramANAtikAta doSa che. (4) sUryodaya pUrve ke sUryAsta pachI AhAra kare, te kSetrAtikAMta doSa che. (5) prathama praharamAM grahaNa karelA AhAra, pANI cothA praharamAM rAkhe ane tenuM sevana kare te kAlAtikAMta doSa che. (6) vihAra vagerenA prasaMge be gAuthI vadhAre dUra AhAra pANI laI jAya ane vApare, te mAgatikAMta doSa che. (67) duSkALa mATe lokone ApavA banAvelo duSkALa bhakta AhAra na levo. (68) dIna dukhIo mATe banAvelo kiviNa bhakta AhAra na levo. (9) bImAro mATe banAvelo ke apAto gilANa bhakta AhAra na levo. (70) anAtha loko mATe taiyAra karelo anAtha piMDa AhAra na levo. (71) ativRSTithI pIDita loko mATe banAvelo baliyA bhakta AhAra na levo. (72) sAdhu mATe sudhArelo ke pIsIne, mathIne taiyAra karelo AhAra, racita doSavALo kahevAya che. dAtA khAdya padArthonuM parivartana ke rUpAMtarita karIne Ape te paNa racita doSa che. (73) gRhasthanuM AmaMtraNa ke nimaMtraNa svIkArI, tene ghare gocarI vahoravI te nimaMtraNapiMDa doSa che. praznavyAkaraNa sUtranA prathama saMvara dvAramAM AhAra saMbaMdhI ghaNAM vidhi niSedha ane niyama darzAvyA che temAMthI viziSTa vidhi niSedha A pramANe che(74) gRhasthanA gharethI potAnA hAthe AhAra grahaNa na kare. (gRhasthanI AjJAthI pANI levAmAM doSa nathI, jinAjJA che.- AcArAMga sUtra) (75) muni gRhasthanI khuzAmata karIne AhAra prApta na kare. (76) AhAra karatA pahelAM muni AkhA zarIrane pUMjIne pachI AhAra karavA bese. (77) muni maunapUrvaka AhAra kare. (78) ati dhIre ke ati utAvaLe AhAra na kare.
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-3 . [ pa35 ] (79) AhAra karatAM mukhathI cavacava ke suDa-suDano avAja kare arthAt sabaDakA laI AhAra kare to te doSa rUpa che. nizItha sUtramAM prAyazcitta vidhAna karatAM eSaNA samiti saMbaMdhI sUcano che. temAM vizeSa sucana A pramANe (80) A vAsaNamAM zuM che? pelA vAsaNamAM zuM che? tema pUchI pUchIne muni AhAra prApta kare. to prAyazcitta. (81) muni moTe avAje mAMge ke kutUhala bhAve yAcanA kare to prAyazcitta. (82) muni pahelAM kaMI paNa doSa dekhADI gocarI grahaNa karavAno niSedha kare ane pachI cittanI caMcalatA thatAM gRhasthanI pAchaLa jaI khuzAmata kare to prAyazcitta. (83) muni gRhastho vagerene AhArAdi Ape to prAyazcitta. (84) muni pAsatkA-zithilAcArI sAdhune AhAra de ane tenA pAsethI le to prAyazcitta. (85) muni loka vyavahAramAM juguNita ane niMdita gahita temaja AgamamAM niSiddha kulomAM gocarI jAya to prAyazcitta. (86) muni zayyAdAtA(rahevAnuM sthAna ApanAra)no AhAra ke tenI dalAlIno AhAra grahaNa kare to prAyazcitta. (87) muni guru AcAryAdinI AjJA vinA dUdha, dahIM vagere vigayo sevana kare to prAyazcitta. nizItha sUtramAM prAyazcittonA ja vidhAna che mATe ahIM darekamAM prAyazcitta zabdano prayoga karyo che. prastuta dazavaikAlika satranA pAMcamA piMDeSaNA adhyayananA prathama uddezakamAM varNita keTalAka vidhi, niyama ke doSa A pramANe che (88) muni, varasAda varasato hoya, dhuMara paDatI hoya tyAre gaucarIe na jAya. vAvAjhoDAnA samaye ane uDanArA ke cAlanArA trasa jIvonI bahu utpatti thaI hoya tyAre paNa gocarI na jAya. (89) je gRhastha potAnA ghare AvavAnI nA pADI hoya tyAM gocarI javuM nahIM. (90) gRhasthanI AjJA lIdhA vinA vastra ke saNa vagerenA paDadAne haTAvI gocarI javuM nahIM. (91) nIcA(nAnA) dvAravALA aMdhakAra yukta oraDAmAM gocarIe javuM nahIM. (2) phUla bIja vagere sacitta padArtha ghaNA vikharAyelA hoya tyAM gocarI javuM nahIM. (93) tatkAlano lIMpeluM AMgaNu hoya temAM cAlIne gocarI javuM nahIM. (94) gharanA daravAjAmAM bakarA, bALaka, kUtarA, vAcharaDA vagere beThAM, UbhA ke sUtAM hoya to tene oLaMgIne gocarIe javuM nahIM. (5) zucidharmI(cokhkhAInI paraMparAvALA) kulomAM rasoI ghara vagere jyAM sudhI AvavAnI gRhasthanI maryAdA hoya tyAM sudhI ja javuM, tenAthI AgaLa javuM nahIM. (9) vahorAvatA samaye dAtAnA paga nIce trasa jIva, bIja, lIlotarI vagere dabAI jAya temaja sacitta pANIno saMghaTTo ke koI prakAre pANInI virAdhanA thaI jAya to te gharathI gocarI na levI. (90) gocarI vahorAvavAnA nimitte pahelAM ke pachI dAtA pANIthI hAtha, camacA vagere dhove to te pUrva karma ane pazcAt karma doSa thAya, mATe bhikSue te viSayamAM viveka pUrvaka bhikSA grahaNa karavI. (98) garbhavatI strI mATe banAvelA AhAramAMthI tenA vAparyA pahelAM levuM nahIM.
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazavaikAlika sUtra (99) garbhavatI strIne prasUti kAlano mAsa cAlato hoya tyAre tene sAdhu mATe UThavuM ke besavuM paDe te rIte munie gocarI na levI; te strI beThelI ke UbhI rahelI jema hoya tema vahorAve to bhikSA laI zakAya. (100) bALakane dugdha pAna karAvatI strI tene raDatAM mUkIne gocarI vaherAve to tenA hAthe muni gocarI na le. (101) bhAre vAsaNa ke padArtha muzkelIthI upADIne dAtA vahorAve to gocarI na levI. 53 (102) munie dAna, puNya mATe ke garIba bhikhArI mATe temaja sAdhu sanyAsIo mATe banAvelo AhAra na levo, ne dAnapiMDa doSa che. (103) munie kaMda, mUla, Adu temaja phUla, phaLa ane bIja vagere sacitta padArtho vahoravA nahIM. -dazavai. -5/1/70, (104) munie dukAna vageremAM khullA paDelA ane rajathI bharelA padArtha vahoravA nahIM. (105) jemAM goThalI, ThaLiyA vagere pheMkavAnuM bahu hoya tevA padArtha vahoravA nahIM, te bahuujinnata doSa che. (106) munie dhovaNa pANI ke chAza vagere taiyAra thatAM tatkAla vahoravA nahIM; eka be ghaDIno samaya vyatIta thaI jAya pachI laI zakAya che. pAMcamA adhyayananA bIjA uddezamAM ane te pachInA adhyayanomAM varNita keTalAka niyamo A pramANe (107) anya koI bhikSAcara gharanA dvAra para UbhA hoya to munie tyAM tene ullaMdhIne gocarI na javuM ane tenI sAme UbhA paNa na rahevuM. [adhya.-5] (108) muni sAmudAnika gocarI kare arthAt nika ke garIbanA bheda bhAva vinA gocarI kare. [adhya.- 5/2] (109) muni ajJAta gharomAM eTale pUrva sUcanA vinAnA gharomAM gocarI kare ane eka ja gharamAM gocarI na karI le, gAyanA ghAsa caravAnI jema aneka gharothI thoDI thoDI nirdoSa bhikSA grahaNa kare. [adhya.-9] (110) muni prApta AhArane bIjA divasa mATe rAkhe nahIM. [adhya.--10] (111) bhikSu madhu mAMsa ke matsyano AhAra kadApi kare nahIM. arthAt muni tevI AhAra vRttithI dUra rahe.[cUlikA-2/7] ***
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-4 537 pariziSTa-4 mahA Adi dasa prakAranI jIva virAdhanA (2) amadA:- sAmA AvatA jIvone haNyA hoya yathA-kIDI vagere kSudra jIvo AvI rahyA che tene Ahata karyA hoya coTa pahoMcADI hoya. (2) variyaT:-gamanAgamana karavAmAMvivekanarahevAthI mArgamAM AvatAM prANIone dhULe karI DhAMkyA hoya. (3) siyA -tra sthAvara jIvonA zarIranA avayavone maLyA hoya. (4) saMyA :- koIpaNa pravRtti vaDe jIvone ekaThA karyA hoya. (9) saMpaTTiyA- kAyika pravRtti karatAM traNa sthAvara jIvono sAmAnya sparza ke athaDAvavA rUpa vizeSa sparza thayo hoya. (6) pariyAviyA - paritApa-spaSTarUpealpakaSTa pahoMcADyo hoya, mAnasika pIDA pahoMcADI hoya. (7) vinAmiyA - kilAmanAvizeSa pIDA pahoMcADI hoya. (8) 36viyA - jIvone upadravita ke trAsita karyA hoya arthAtu dhrAsako pADyo hoya. maraNa tulya karyA hoya. (2) rANA vA saMvAniyA - prANIone eka sthAnathI bIje sthAne saMkrAMta karyA hoya. (20) kaviyAo vavaviyA - jIvanathI rahita karyA hoya arthAt koIpaNa pravRttimAM traNa sthAvara prANI mRtyu pAmyA hoya. A sarva aiyApathikI saMbaMdhI kriyA che. arthAt halana-calana ke gamanAgamana pravRttimAM thatI aticArarUpa jIva virAdhanAnA prakAra che temAM sUkSma ane sthUla sarva prakAranI jIva virAdhanAno samAveza che. = =
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahA pariziSTa-pa daMta maMjana zrI dazavaikAlika sUtra vyAvahArika jIvanamAM daMtamaMjanane zarIra svasthatAnuM eka aMga karyuM che jyAre Agamika daSTikoNathI adaMta dhovana--dAMtane dhovA nahIM te saMyamanuM eka aMga che. prastuta AgamamAM adhyayana trIjAmAM sAdhunA bAvana anAcAramAM tapahoya-dAMtane dhovA ke dvaitavaLe = dAMtane raMgavA. te baMnenI gaNanA thaIche. uparokta Agama vacanane vicAratAM spaSTa thAya che ke sAdhunI samagra sAdhanA dehabhAvane choDIne AtmabhAvamAM sthira thavA mATe che. tethI sAdhu dehanI AsaktithI dAMtane raMge nahIM ke vibhUSAne mATe dAMta sApha kare nahIM. paraMtu sAdhu AhAra karyA pachI potAnuM mukha saMpUrNa rIte sApha karI le jethI AhAranA kaNa dAMtamAM bharAI na jAya. AhAranA kaNa jo dAMtamAM ja bharAyelA rahe to sAdhune rAtribhojanano doSa lAge che. te uparAMta AhAranA kaNa dAMtamAM rahevAthI, dAMtano saDo vagere dAMtanA aneka roga thavAnI saMbhAvanA rahe che. tethI sAdhue te viSayamAM sajAga ane sAvadhAna rahevuM joIe. yathA-- (1) dAMtane nukasAna thAya tevA padArtho khAvA nahIM. (2) bhojana karyA pachI pAtra dhoIne pANI pIvuM. A pramANe karavAthI sahaja rIte dAMta paNa pANIthI dhovAI jAya che. sAdhvAcArano A niyama saMpUrNapaNe vaijJAnika che. (3) AhAra karyA pachI mukhamAM ekAda be ghUMTaDA pANI bharIne tene mukhamAM ja khUba halAvI halAvIne pIvuM. jethI mukhazuddhi thaI jAya che. (4) uNodarI tapa ane aThavADiyAmAM ekAda upavAsa dAMtanA nirogIpaNAmAM sahAyaka bane che. A rIte saMpUrNa zraddhA ane sAvadhAnIpUrvaka sAghvAcAranA pratyeka niyamonuM pAlana karavAthI saMyamanI surakSA thAya ane zarIranI svasthatA jaLavAI rahe che. prastutamAM tAtparya e che ke daMtamaMjana na karavuM e jaina zramaNano dhruvAcAra che ane te AcAra pratye Adara ane niSThAnA abhAve loka saMjJAthI daMta maMjananI pravRtti karavI te anAcAra che. te jANI saMyama sAdhaka daMta maMjananI pravRttithI mukta rahI zake, tevA viveka sAthe vartana karavuM joIe. ***
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa | 539 | pariziSTa-6 sAdhvAcAranI pravRtti saMbaMdhI vidhi viveka (1) pratilekhana viveka : (1) eka vastranA traNa vibhAga karIne AgaLa, pAchaLa baMne bAju pheravIne pratilekhana karavuM. eka vibhAgamAM upara, vacce ane nIce tema traNa vAra daSTi nAMkhIne jovuM. (3) ekAgra citta rAkhavuM. bIjA vicAro na karavA. utAvaLa na karavI. zAMtithI pratilekhana karavuM. (6) hAtha ane vastra dhIme dhIme halAvavA, vadhAre paDatA halAvavA nahIM. (7) jIva to nathI ne? tevI anveSaNa buddhi rAkhavI. jIva rakSA mATe satata upayoga rAkhavo. (8) pratilekhanA vakhate vAto karavI nahIM, mauna rAkhavuM, sthira Asane besavuM. (9) pratilekhanA karatI vakhate vastrano AjubAjunI vastu sAthe ke jamIna sAthe sparza thavo nahIM. (10) kapaDuM nIce mUkatI vakhate jamInane tapAsavI. (11) pratilekhita ane apratilekhita vastrAdi alaga alaga rAkhavA. (12) pratilekhanA pUrNa thaI gaI che evo upayoga rAkhIne, vicArIne pachI trIjA zramaNa sUtrano kAyotsarga karavo. (ra) gocarI gamana ane AhAra vidhi : (1) gocarI jatAM pahelAM muhapati, joLI tathA pAtarAnuM pratilekhana karavuM. kAyotsarga karIne gocarInA saMbaMdhamAM ciMtana(saMkalpa) karavuM- 1. gocarImAM daSTinI caMcaLatA thavA devI nahIM2.maMda gatie cAlavuM, zAMti rAkhavI, utAvaLa karavI nahIM 3. gaveSaNAmAM pramANikatA rAkhavI, bedarakArI karavI nahIM 4. AhAra saMbaMdhI viziSTa tyAga, niyama athavA abhigraha karavo. je karyo hoya to tene smRtimAM rAkhavo. guru AdinI AjJA levI. "AvasahI AvasyahI" te pramANe bolatA upAzrayanI bahAra nIkaLavuM. (4) gocarI laIne upAzrayamAM AvatA "nirUhi nissahi" te pramANe bolIne upAzrayamAM vinayapUrvaka praveza karavo. bhUmi pramArjana karIne AhAranA pAtarA nIce rAkhavA ane gurudevane AhAra batAvavo. (6) joLInuM pratilekhana karavuM. (3)
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 | zrI dazavaikAlika sUtra (7) Avazyaka sAmagrI tathA Asana ane bhAjana laIne besavuM. (8) tasyauttarI'no pATha bolIne IriyAvahino kAryotsarga karavo tathA upayogapUrvaka gocarInA gharomAM thayelA aticAronuM kramazaH ciMtana karavuM. (9) kAyotsarga zuddhino pATha bolavo. (10) "goyaraSNa cariyAnA pAThanuM(bIjA zramaNa sUtranuM uccAraNa karavuM. (11) "tassa uttarI"no pATha bolIne mato nihiM sAvajhA gAthAnuM ciMtana kAyotsarga mudrAmAM karavuM. (12) kAyotsarga pUro karIne "logassa" no pATha pragaTa bolavo. (13) svAdhyAya karavo. (14) vizrAMti karatAM karatAM bhAvapUrvaka anya munivarone AhAra mATe nimaMtraNa ApavuM. koI munivara nimaMtraNa svIkArI AhAra levA taiyAra thAya to tene saharSa AhAra Apavo. (15) jJAtAsUtramAM kahelA daSTAMtonuM ciMtana karIne AhAra karavo- 1. pitAe bhayaMkara jaMgalamAM phasAI javAthI potAnA prANa rakSaNArthe mRta putrInA zarIrano AhAra karatAM jevI glAnI ane udAsInatA anubhavI tevI glAnI ane udAsInatAthI zarIra rakSaNArthe AhAra karavo. AhAra karavAmAM jarA paNa rAgabhAva na karavo, paudgalika AnaMda na mAnavo. 2. putra ghAtaka corane potAnA AhAramAMthI bhAga ApavA samAna pUrNa lAcArI ane vivazatApUrvaka AhAra karavo. (16) mAMDalAnA doSo TALavA mATe nIce mujaba yAda rAkhavuM- 1. svAda vRddhi mATe khorAkanI eka vastu sAthe bIjI vastuno saMyoga na karavo. 2. AhAranI prazaMsA ke niMdA na karavI. 3. AhAranA nimittathI harSa ke zoka na karavo. 4. bhUkhathI ochuM khAvuM. 5. ati dhIre ke ati utAvaLathI jamavuM nahIM. da. sukhAsanamAM besavuM. 7. AhAra nIce bhUmi para na paDavA devo. 8. jamatAM jamatAM mukhathI capa-capa avAja thAya ke suDa-suDa sabakaDA laI AhAra karavo nahIM. 9. khAdya padArthone pUrNa cAvavA ane mukhamAM rasa thaI jAya pachI gaLe utAravA. ara nirad vi ane anokhe na je ddhi A be gAthAonuM uccAraNa ane manana karIne paccakhANa pALavA, pAMca vAra namaskAra maMtra bolavA. pachI maunapUrvaka AhAra karavo. (18) AhAra karyA pachI namaskAra maMtra sahita sAgArI paccakhANa karavA. (19) bhojana pUrNa thayA pachI AhAranA sthAna ane pAtarAne sApha karavA. (20) savAre ane sAMje gocarImAM samayanI alpatAne kAraNe uparokta sarva vidhi saMkSiptamAM karavI. (17) rara (3) vihAra vidhi(gamanAgamana vidhi) : sAdhue IryAsamitipUrvaka gamana karavAnuM hoya che. IryAsamitinI zuddhi mATe nIcenA niyamonuM pAlana karavuM jarUrI che.
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-s [ 541] (3) (1) chakAya jIvonI rakSA mATe satata upayoga rAkhavo. mArgamAM paththaranA TukaDA, paththaranA kolasA, mIThuM, saceta mATI Adi pRthvIkAyanA jIvo hoya to teno viveka rAkhavo. naLa, kUvA, nadI AdinuM pANI vahetuM hoya, varasAda varasato hoya te tathA koI paNa prakAranuM saceta ke mizra pANI hoya, to tyAM na cAlavuM. agnino athavA vidyuta saMcAlita sAdhanono sparza na thaI jAya tenI kALajI rAkhavI. vAyukAyanA jIvanI rakSA mATe kapaDA, pAtra ke zarIrane vadhAre paDatA halAvavA nahIM. lIluM ghAsa, lIla phUga, sevALa, anAjanA dANA, zAkabhAjI ke teno kacaro, phUla, pAna Adi verAyelA paDyA hoya to tyAM yatanApUrvaka paga mUkavA. (7) kIDI, makoDA, kuMthavA Adi sUkSma trasa jIvone joIne cAlavuM. (8) rastAmAM cAlatI vakhate strI ke puruSano(vijAtIyano) sparza na thaI jAya te mATe sAvadhAna rahevuM. (9) potAnA zarIrathI AgaLanI puruSa pramANa bhUmine joIne cAlavuM. (10) caMcaLatApUrvaka cAre tarapha jovuM nahIM. (11) cittanI ekAgratA pUrvaka cAlavuM. (12) nirarthaka vArtAlApa na karavo, yathAzakya mIna rahevuM. (13) rare majuvo maMda gatithI ane koI paNa prakAranA udvega rahita cAlavuM. (14) cAlatA samaye temAM ja upayogane tanmaya banAvIne cAlavuM. A rIte vidhipUrvaka gamana karavAthI AtmarakSA, saMyamarakSA ane jIvarakSA thAya che. (4) nihAra vidhi : [1] laghunIta saMbaMdhI vidhiH 1) laghunItanI hAjata thAya tyAre prasavaNa pAtramAM karavuM. AvAgamana rahita sthAnamAM ukaDA Asane besavuM. (3) avAja na thAya tema pAtramAM mUtranuM visarjana karavuM. (4) yogya acitta traNa sthAvara jIva rahita bhUmimAM vistRta sthAnamAM phelAvIne paraThavuM. (5) eka ja jagyAe saghanarUpe na paraThavuM. (6) paraThatAM pUrve zakrendra mahArAjanI AjJA levI, bhUmi tapAsavI athavA pramArjana karavuM. 7) paraThavA jatAM "AvasyahI AvarUhI" bolavuM; paraNyAM pachI 'vosire vosire' ema bolavuM;
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 zrI dazavaikAlika sUtra paraThIne "nisahI nisahI" bolatAM sthAnakamAM AvIne tassa uttarIno pATha bolavApUrvaka IriyAvahino kAusagga karavo. [2] vaDInIta sabaMdhI vidhiH (1) vaDanItanI hAjata(dabANa) thAya tyAre jo anukULatA hoya to gAmanI bahAra javuM. (2) rastAmAM athavA lIlI vanaspati, aMkurA, kIDI, maMkoDA Adi jIvajaMtu hoya tyAM na besavuM. (3) lokonuM AvAgamana na hoya tevA sthAne javuM. lokone takalIpha na paDe tevA sthAnamAM besavuM, vastranA TUkaDAthI aMgazuddhi karavI pachI pANIthI zuddhi karavI. vadhAre paDatuM pANI na vAparavuM. maLathI dUra jaIne zuddhi karavI. zeSa vidhi pUrvavat jANavI. (5) vaDInItanI hAjatanuM dabANa vadhAre hoya athavA bahAra javAnI zarIranI anukULatA ochI hoya, temaja paraThavAnA sthAna jIva virAdhanA thAya tevA hoya, lokonA Avagamana rahita sthAna na maLe, to upAzrayanA koI ekAMta sthAnamAM potAnA uccAramAtrakamAM zaucanivRtti karavI, pachI yogya sthAnamAM paraThavI devuM. - - -
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-7 549 pariziSTa-7 (vibhUSA eka vizleSaNa Agama manISI zrI trilokamuni ma. sA.E prastuta dazavaikAlika sUtranA trIjA adhyayanamAM vibhUSAne anAcAra rUpe darzAvyuM che ane chaThThA adhyayanamAM vibhUSAnA tyAgane AcArasthAna kahyuM che. trIjA adhyayanamAM anAcAra rUpe saMkSipta, ati saMkSipta nirdeza mAtra che jyAre chaTTA adhyayanamAM tenA tyAga upara vizeSa bhAra mUkavA mATe teno vistRta svarUpa samajAvatAM te saMbaMdhI doSone ujAgara karyA che. tyArapachI AThamA adhyayanamAM vibhUSAne viSanI upamA ApI saMyama jIvananA vinAzaka rUpe svIkAryuM che. vibhUSAno artha che zarIrane vibhUSita karavuM, zaNagAravuM, alaMkRta karavuM. kharekhara to vibhUSA gRhasthano viSaya che, sAdhuno nahIM. kAraNa ke sAdhu jIvananI pratyeka pravRtti deha pratyenA mUcchabhAvane ghaTADavA mATe hoya che. tenuM lakSya ekAMte AtmazuddhinuM ja hoya che. vibhUSA ke alaMkAranA cAra prakAra che- (1) kezAlaMkAra (2)vastrAlaMkAra (3) mAlAlaMkAra (4) AbhUSaNAlaMkAra. jaina zramaNAcAramAM locane kAraNe prAyaH vALa nAnA ja hoya che; vaLI keza saMvAravA mATe teo pAse koI sAdhana hotuM nathI. vastra to teo pAse sImita ane raMga vinAnA hoya che. mALA ane alaMkAra teone agrAhya che; A rIte zramaNone vibhUSAnI pUrNa azakyatA hovA chatAM A aDhAramAM AcAra sthAnamAM zramaNane vibhUSA tyAga mATe vajudavALA zabdomAM sAvadhAna karyA che, te kharekhara vicAraNIya che. zramaNone vibhUSA zuM? ane zI rIte ?- zramaNAcAra saMbaMdhI jinAjJAonuM pAlana karanAra zramaNane zarIra ane vastra baMnenA mAdhyame mela parISaha sahana karavAno hoya che. to malina dehe ane malina vastrothI teo koIpaNa prakAre vibhuSA karI zake tema nathI. zramaNAcAranI ATalI badhI vyavasthA hovA chatAM pUrvanA saMskAra jAgRta thatAM, saMsarga doSa thatAM ke cAritra mohakarmanA udayanI pradhAnatA ane saMyamanI asAvadhAnatA thatAM sAdhakanA cittamAM vibhUSA vRtti, sthAna pAmI jAya che. ahIM vibhuSA vRttino artha eTalo ja che ke huM kaIka sAro dekhAuM. A prakAranA bhAvone vibhUSA vRttinuM mAnasa kahevAya che. A dhIre dhIre puSTa thatAM sAdhakanuM mAnasa keTalAya mArga khoLI kADhe che. jema ke sAmAnya vastronI jagyA bahumUlA ane camakIlA vastra rAkhe; mela parISaha jItavAno choDI zarIra ane vastrane svaccha rAkhavA lAge; pAvaDara, vilepananA padArthono upayoga zarU kare; upakaraNo vadhArI de; mana icchita cIjo rAkhavA lAge; nakha ane keza prasAdhananA sAdhano
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 zrI dazavaikAlika sUtra rAkhavA lAge; loMca karavo choDI de ke varSamAM eka ja vAra kare; nakha saMvAre, keza saMvAre, snAna kare ItyAdi; A rIte asImita mArga tene maLI jAya che. kAraNa ke vibhUSA manovRttinI prakhalatAe tene zAstrAjJAnI aTaka-khaTaka rahetI nathI. A prakAranI vibhUSA vRttinA karanArA zramaNa prAraMbhamAM zAstrakAranI bhASAmAM bakuza nigraMtha zramaNa kahevAya che ane AgaLa vadhatAM ati svacchaMdatAnA kAraNe teo zithilAcArI zramaNa kahevAya che. tyArapachI kramika avanatine pAmatA te nigraMthapaNAthI sarvathA rahita thaI veza mAtra rahetAM ane bIjA paNa doSonI vRddhi thatAM temaja lokApavAda thatAM eka divasa tene saMyamavezathI paNa mukta thavAnI sthiti utpanna thaI jAya che. A sarva sthitinI paraMparA vRddhi, berokaToka mAnasa ane svacchaMda mAnasamAM thAya che. paraMtu je sAdhako para guruonI niyaMtraNa vyavasthA hoya ane guru niyaMtraNane te svIkAra kare tevA nigraMtho mATe A prastuta zAstrano upadeza che. tene teo samajI potAnI rahI sahI vibhUSAno yathA zakya tyAga kare ane nigraMthAcAranI ArAdhakatAne prApta kare; Avo hetu A gAthAomAM samAyelo che. zramaNomAM vibhuSA vRtti e koI kSetra ane kAlanA AThe cAle tema jarUrI nathI. pAMcamA ArAnA zramaNo paNa vibhuSA vRtti karyA vinA ArAdhanA karI zake che ane tIrthaMkaronA samayamAM eTale cothA ArAmAM ke mahAvideha kSetramAM paNa vibhUSA vRtti karanArA vibhinna prakAranA sAdhaka hoi zake che. mATe potapotAne prabhu AjJAthI ane zAstrAjJAthI susajja karI nigraMthAcAranI ArAdhanA koI paNa, kyAre ya paNa ane kyAM ya paNa karI zake che. prastuta gAthAo zramaNo mATe teonA vibhUSA vRtti tyAganA mAnasane puSTa karavAmAM bahu kAmayAba che; jarUra mAtra A gAthAone hRdayamAM jamAvavAnI ane ciMtana karI jAgarUka banavAnI che. jAgarUkatA zu ? :- (1) nigraMtha muni guru AjJA saMskArathI je rIte pravRtti kare temAM kyAMya evo bhAva na thavA de ke huM sAro dekhAuM, mArA kapaDA sArA dekhAya, mArA upakaraNa jovAmAM suMdara lAge, A rIte suMdara ke sArA dekhAvanA vicArothI muni dUra rahe. (2) zarIra pratye ke tenA saMskAra karavA pratye mohanA vicArone muni Adara na Ape, paraMtu vairAgya bhAvamAM lIna rahe. je vairAgya bhAva munine gharabAra choDI dIkSA levAmAM hato te ja vairAgya bhAvanI svAdhyAya AdithI vRddhi kare paNa ghaTADe nahIM. (3) mahAvrata, samiti, gupti, upakaraNa maryAdA ane atyaMta Avazyaka vastuono ja upayoga, vagere zAstrAjJAonuM jJAna vadhArIne muni tene ullaMghana karavAnA vicAro utpanna na thAya, tevI sAvadhAnI rAkhe. A prakAranI jAgarUkatA rAkhatA muni vibhUSA vRttithI bacI zake che. sigALa ayuvA vAva :- A gAthAmAM zarIranA suMdara dekhAva mATe ane sparzendriya, ghrANendriyanA poSaNa mATe lagAvavAmAM AvatAM vividha pAvaDara, sugaMdhI cUrNa ke lepTa dravyonA nAmo deza kAlanA pracalana anusAra che, jyAre AjanA prasAdhana sAdhanonA nAma badhA parivartita che, chatAM te saMbhavita dareka dravyono samAveza ahIM samajI levo joIe. snAna Adi sUtrokta dravyonuM
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 3 55 tAtparya prastuta gAthAnA zabdArtha ane bhAvArthamAM spaSTa karela che. cUrNa TIkAkAre karelA zikhANuM. Adi zabdonA artha A pramANe che- sakhAoM - aMga prakSAlana = telanI cIkAzane dUra karavA AMbaLA ke pIselI dALanuM sugaMdhita ubaTana. loka lodhra puSpano parAga, mukha upara kAMti lAvavA tathA parasevAne sUkavavA mATe prayoga karAto paThANI lodha; vRkSanI chAlanuM cUrNa. paDamALa - pAkezara, kuMkumayukta vizeSa sugaMdhita dravya. ziLassa vAva.... A gAthA 5mAM sAdhunA traNa vizeSaNo para bhAra mUkI tene vibhUSAnI anAvazyakatA spaSTa karI che. te traNe vizeSaNa sApekSa che tene ekAMtika rUpe na samajavA joIe. (1) nALA namna acela. A zabdanI sApekSatA A pramANe che- bhagavAnanI upasthitimAM ghaNA sAdhu acela--nagna paNa rahetA hatA; keTalAka mAtra eka vastra ke be vastra dhAraNa karatA hatA, teo jIrNa thatAM vastrane paraThI detA ane bIjA vastrane grahaNa karavAnA tyAga rAkhatA hatA. A rIte te samaye nagna ke ardhanagna zramaNo vicaraNa karatA hatA. uttarAdhyayana sUtra adhyayayana- 23 anusAra bhagavAna pArzvanAthanA zramaNono sacela dharma hato, tyAre bhagavAna mahAvIranA zAsananA zramaNo vastra chatAM apavastranA kAraNe acela dharmavALA kahevAtA hatA. A rIte spaSTa thAya che ke ahIM paNa zramaNo mATe nagnatAnuM vizeSaNa sApekSa che. = = (2) mu'ssa = muMDita eTale mastaka para vALa na rAkhanAra, loca karanAra; to paNa cha mAsa sudhI vALa ekaThA thAya ja che tyAre sAdhu vALa yukta mastakavALo paNa rahe che. chatAM ya keTalAka samaya loca yukta mastakavALo paNa rahe che. A kAraNe muDita zabda paNa sApekSa che. (3) dIrgha roma nakhavALA = zramaNa gRhasthanI jema dararoja ke jaldI jaldI dADhI-mUcha karanAra, dara mahIne mastakanA vALa kapAvanAra temaja niyamita maryAdita avadhithI nakhone kApanAra hotA nathI. teo dADhI mUMchano loca doDha, be ke traNa mahIne kare che; mastakano loca prAyaH cha mahInA pachI kare che ane nakha kApavAnI teone koI niyamitatA hotI nathI; jayAre vadhAre thatA nakha koI paNa pravRttimAM bAdhaka thAya ane tene kApavo atyaMta Avazyaka thaI jAya, tyAre ja teo nakhane kApe che; anyathA nAnA moTA jema thAya tema joIne nirapekSa rahe che. A rIte keTalAka samaya dADhI mUMcha vALa ke nakha vadhelA rahe ane keTalAka samaya na rahe tenI koI paravAha munine rahetI nathI. tevA nirapekSa sAdhuone mATe A gAthAmAM dIrgha roma nakhavALA evuM vizeSaNa ApyuM che, tenI paNa sApekSatA spaSTa che. A rIte jyAre keza dADhI, mUcha ke nakha mATe paNa sAdhu nirapekSa rahI tenI sajAvaTa kare nahI ane brahmacaryamAM lIna rahI maithuna bhAva ke mojazokhathI dUra rahe che to pachI teone vibhUSAthI koI prayojana rahetuM nathI, te sahaja siddha thAya che; tema zAstrakArano kahevAno Azaya che. vRttikAre nagna zabdanA be lakSaNa ApyA che- nirUpacaritanagna ane aupacArika nagna. (1) je nirvastra rahe che, vastra athavA anya koIpaNa upakaraNathI zarIrane AvRtta karatA nathI, te nirUpacaritanagna kahevAya che; te jinakalpika zramaNa che. (2) sthavira kalpika muni je vastra pahere
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54s zrI dazavaikAlika satra che chatAM teonA vastra pramANopeta tathA alpamUlyanA hoya che. eTale tene acelavAna ke aupacArika nagna kahevAya che. mu sa = muMDita. vALanA kAraNe vyakti sauMdaryazIla dekhAya che. mastaka muMDita thavAthI sAdhu rUpavAna lAgato nathI. pachI zarIrane sajAvavAno zuM matalaba? vIMdaramAsino = dIrgharoma nakhavAnuM. kAMkha, dADhI AdimAM lAMbA romavALA tathA hAthamAM vadhela nakhavALA. vibhUlIvattiyaM bihU vanma naMdha viru..- be gAthAomAM munine vibhUSA vRttithI dUra rahevAnuM mArga darzana, preraNA ane Adeza, nirdeza karyA pachI zAstrakAre A imI gAthAmAM zramaNone vibhUSA vRttithI aTakAvavA mATe te pravRttinuM duSpariNAma hRdayane vIMdhI nAkhe tevA vedhaka zabdanA prayoga dvArA darzAvyuM che. jema ke- vibhUSA karanAra cIkaNA karmo bAdha che; ghora ane dustara saMsAra sAgaramAM paDe che. AvA duSpariNAmanA kAraNo A pramANe samajavA- (1) dehalakSIvRtti ane tIvra mohajanya pariNAmathI vibhUSA thAya che temaja vibhUSA karavAthI jinAjJA bhaMga rUpa doSa thAya che. (2) vibhUSAthI kramazaH dehabhAvanI vRddhi thAya che, AtmabhAva ane saMyama bhAva upekSita thAya che, AvazyaktAo vadhe che; tethI saMyama pAlanamAM zithilatA vadhe che. (3) vibhUSAnA saMkalpa-vikalpathI citta brAMta rahe che ane tethI svAdhyAya, dhyAna Adi Avazyaka kriyAomAM alanA thAya che. (4) vibhUSA mATe aneka AraMbha- samAraMbhayukta sAdhanono upabhoga karavAthI hiMsAjanya aneka pApakArI pravRtti karavI paDe che. tethI vibhUSA pravRttine sUtrakAre sAvadha bahula kahI che. (5) vibhUSA anyane AkarSaNa thavAnuM kAraNa che tethI vibhUSA dvArA brahmacarya virAdhanAnuM nimitta sarjAya che. A rIte vibhUSA karanAra zramaNa uttarottara saMyama viparIta pravRttionI bahulatA thatAM atyaMta cIkaNA karmo bAMdhe che ane te karmabaMdhanA pariNAme dIrghakAla paryata ghora saMsAra sAgaramAM paDe che; tevuM zAstrakAranuM kathana yathArtha, prasaMgAnukUla ane samajavAmAM Ave tema che. vimUlArvattiya reya.-- mI gAthAmAM vibhUSAnI pravRttinA je duSpariNAma darzAvyA che tenuM ja A 7mI gAthAmAM mAtra vibhUSA vRttinA mAnasa mATe punarAvartana karyuM che ke vibhUSAnI pravRttinI jema vibhUSAnI citta vRtti, vibhUSAnA vicAra mAtra paNa tevA ja pApakArI che ane tenA paNa evA ja duSpariNAma che. mATe chakAya rakSaka zramaNa tevA vibhUSAnA vicArone paNa Adara na Ape. kAraNa ke vibhUSA pravRttinA mULa to te vicAra ja che ane te vicAra prabala thatAM saMyoga meLavI pravRttine UbhI kare che. A rIte zarIranI paNa upekSA karanAra sAdhu mATe vibhUSA karavI upayukta nathI. snAnanI jema vibhuSA paNa brahmacaryanI ghAtaka che. tethI sAdhue teno tyAga karavo e zAstrakAranuM tAtparya che. mATe bahirAtmabhAva tyajIne aMtarAtma dazAmAM ramatA sAdhune snAna, vilepana ke vibhUSA sarva akaraNIya che. masta yogIne to saMyamanA guNo ja sAcA alaMkAro che ema samajato sAdhu bAhya vibhUSAne kadI paNa na Icche. * * *
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ e 3 ne e gara prANa Agama batrIsInA ta sahadhyogI dAtAo : prathama Agama vimocaka: mAtuzrI caMpAbena zAMtIlAla paraSottamadAsa saMghavI tathA mAtuzrI mRdulAbena navanItarAya zAMtIlAla saMghavI nA smaraNa sAthe sau. kuMdanabena jayaMtIlAla zAMtIlAla saMghavI zrI navanItarAya zAMtIlAla saMghavI zrI rAjIva jayaMtIlAla, zrI zaileza navanItarAya, zrI hirena navanItarAya saMghavI sutAdhAra muMbaI U.S.A. AkolA U.S.A. muMbaI * mAtuzrI kusumabena zAMtilAla zAha haste - suputra zrI INita - Do. nItA zAha, zrI bhASita - darzitA zAha mAtuzrI savitAbena Do. nAnAlAla zAha (hemANI) suputra zrI satISa - razmi zAha, suputrI zrImatI Do. bhAratI -Do. razmikAMta zAha sAdhvI subodhikA (bhadrA) jaina TrasTa, mAtuzrI lalitAbena popaTalAla zAha (hemANI) bahena-zrImatI latA zarada zAha, zrImatI harSA bhUpendra modI zrImatI dattA girIza zAha (pU. subodhikAbAI ma. nA bhAI-bhAbhI) suputra zrI muMjAla - vijyA, zrI bhAvina - tejala, suputrI nivizA manISa mahetA * pU. AratIbAI ma. nA baheno - zrImatI sarojabena jazavaMtarAya domaDiyA zrImatI harSAbena vasaMtarAya lAThIyA haste- zrI alakeza, zrI priyeza, zrI hemala mAtuzrI jayAbena zAMtIlAla kAmadAra, mAtuzrI ramAbena choTAlAla daphatarI haste zrImatI premilAbena kirITabhAI daphatarI Do. bharatabhAI cImanalAla mahetA suputra-cI. malaya, suputrI zrImatI virala AziSa mahetA mAtuzrI vijyAlakSmIbahena mANekacaMda zeTha suputra zrI dilasukhabhAI zeTha, zrI caMdrakAMtabhAI zeTha (zeTha bilDarsa) zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * mAtuzrI hIrAgaurI harilAla dozI, zrImatI pUrNimAbena narendradozI haste-narendra-mInAdozI, ku. meghanA, ku. dezanA U.S.A. rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakoTa muMbaI muMbaI * muMbaI rAjakoTa muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI cembara mAtuzrI kAzmIrAbena kAMtibhAI zeTha haste - zrImatI hetala saMjaya zeTha, ku. upAsanA, ku. kIMjala * mAtuzrI jazavaMtIbena zAMtIlAla turakhIyA, zrImatI bhAvanA dilIpa turakhIyA haste - dilIpa esa. turakhIyA, suputra- zrI pArasa - riddhi turakhIyA * mAtuzrI kiraNabena pravINacaMdradozI haste suputra zrI nIrava - tejala dozI, ku. priyAMzI, ku. jhIla mAtuzrI maMjulAbena chabIladAsa cUDagara haste - suputra zrI ketana - AratI cUDagara, ku. dhruvI zrI lakSmIcaMdabhAI jasANI parivAra zrI praviNabhAI gaMbhIradAsa pArekha ku. vidhi girIza jozI, kumAra kuzAna girIza jozI haste - zrImatI nIlAbena girIzabhAI jozI zrI parezabhAI sumatIbhAI zAha * zrI kizorabhAI zAha * zrI ramezabhAI gaTulAla kAmadAra mAtuzrI lIlAvatIbena nImacaMda nathubhAI dozI, sva. kizorakumAra nImacaMda dozI, sva. mRdulA kuMdanakumAra mahetA. haste - harSada ane kumakuma dozI mAtuzrI tArAbena modI mAtuzrI madhukAMtAbena naMdalAla bhImANI haste- zrI rAjezabhAI bhImANI * mAtuzrI kIkIbena desAI, haste - zrI zailezabhAI mInAbena desAI zrI aMjalabhAI DhAMkI gurubhakta zrI hemendrabhAI pUMjANI * mAtuzrI caMpakabena zazIkAMtabhAI mahetA, haste - suputrI zrI kirITa-arUNA, zrI ajaya-nItA, zrI kamaleza - divyA, suputrI - nirUpamA - niraMjana dozI mAtuzrI narmadAbena rUganAtha dozI, haste - zrI kAMtIbhAI rUganAtha dozI * zrI hemalatAbena naTavaralAla maNIyAra mAtuzrI amRtabena bhagavAnajI avalANI parivAra haste - zrI ramaNIkabhAI bhagavAnajI avalANI * zrI kezavajIbhAI zAha parivAra kalakattA kalakattA kalakattA muMbaI muMbaI rAjakoTa muMbaI kalakattA vaDodarA kalakattA kalakattA
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ U.S.A. U.S.A. AkolA AkolA kolhApura muMbaI muMbaI kalakattA kuta anumodaka zrImatI Do. bhAratIbena - Do. razmikAMta kAMtIlAla zAha zrImatI latAbena - zrI zaradabhAI kAMtIlAla zAha zrImatI harSA bhUpendra modI, zrImatI jImitA hirena modI, zrImatI Do. zruti maheza varmA, zrImatI bhavitA jayaMta IMgaLe zrI saurASTra dazAzrImALI prANa mahilA maMDaLa, haste - adhyakSA sau. harSAbena modI mAtuzrI nirmaLAbena lAlacaMda bharavADA * zrI parezabhAI ramezacaMdra sutarIyA * mAtuzrI suzIlAbena kAMtIlAla paMcamIyA * zrI mInAbena harIzabhAI desAI yuta sadasya zrI pAritoSa Ara. zAha * zrImatI rAjula rajanIkAMta zAha * jaina jAgRti senTara * zrI mukunda Ara. zeTha * zrI ketanabhAI zAha zrImatI guNavaMtIbena praphullacaMdradomaDIyA zrI sudhIrabhAI pI. zAha zrI rAjeza kalyANabhAIgAlA zrImatI mRdulAbena navanItarAya saMghavI haste - sau. hInA zaileza saMghavI, sau. sonala hirena saMghavI muMbaI muMbaI vAzI (muMbaI) muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI kalakattA
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ //////elc7/ 22/Lele ki/ kala/ mATe madaAYANa pAra HThe sa ha7 para pah! rANamANa a l mI rahI aude che //TaHelp/es/eD//toTa//es/e/za/eleke Balle/c/PR 222e/re. WWW / SLR marI 12 TH # mArI paNR dhAma dvArA dA/Na /// maNiThe FIR !! B/P A.''
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ Trepa 2ncl2 22112 211 2112 ile 201212 2 112 212 212 12lea ..KAME TRIM 72 Picle 27E dhe ne 22 10 12712 h 2 211212 212 dcl 2277212 2 h 22
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ PARASDHAM Vallabh Baug Lane, Tilak Road, Ghatkopar (E), Mumbai - 400 077. Tel: 32043232 www.parasdham.org www.jainaagam.org