________________
૨૭
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ દ્વારા ખેડૂતોનું ધન ગ્રહણ કરીને પોતાની દુર્ભર કુક્ષિ ભરશે, (સ્વાર્થી સત્તાધીશો પોતાનું ઘર ભરશે.) પહેલાં જરૂર પડે ત્યારે, શ્રેષ્ઠ વૃ-ક્ષોના નીચે ગળી ગએલાં પાકેલાં જ ફળની જેમ અલ્પધન લેતા હતા, હવે તો સર્વ પ્રકારે જાણીને ધન, સુવર્ણ વગેરે સમૃદ્ધિ લઇ જાય છે. બનાવટી ગુના ઉભા કરીને અગર ગુના વગર પણ હવેના રાજ્યકર્તાઓ ધન ખેંચી જશે. આગળના કાળમાં પુત્રીને ઘણું ધન આપવા પૂર્વક પરણાવતા હતા, ગાય સરખી માતા પરણ્યા પછી પણ સર્વ સામગ્રીઓ પુત્રીને પૂરી પાડતી હતી; જ્યારે અત્યારે તો શરત કબૂલતા કરીને પછી અતિ ધનવાનને પુત્રી પરણાવાય છે, પાછળનો નિર્વાહ પણ તેની પાસેથી ચિંતવાય છે. પહેલા ગુણના સમુદ્ર એવા અતિથિ-પોણા ગરૂડ માફક પૂજા પામતા હતા. દુર્જન-હલકા તુચ્છ લોકો તેમ જ સર્પનો પ્રવેશ નિવારણ કરાતો હતો. અત્યારે ચાડિયા-રુજ્જી બીજાને પરેશાન કરનારાનું ગૌરવ કરાય છે. સીધા સરળ ચિત્તવાળા અને સુંદર ચિત્તવાળાએ આ કાળમાં શું કરવું ? અંગુલિ અને અંગુઠાનો સમાયોગ થાય, તો સર્વકાર્યની સિદ્ધિ થાય. ઘણા પુત્રો હોય, તેઓ માતા-પિતાની સેવા-ભક્તિ-આજ્ઞા વિશેષપણે ઉઠાવતા હતા. તે આ પ્રમાણે - બીજા સ્થળે કહેલું છે. -
“માતા-પિતાનું પૂજન કેવી રીતે કરવું ? તો કે ત્રણે સંધ્યા સમયે નમનની ક્રિયા, ઉંચા સ્થાન પર આરોપિત કરવા, બહારથી આવે ત્યારે ઉભા થવું, તેમને આસન આપવું, અન્ને સામે સ્થિર આસને બેસવું, અયોગ્ય સ્થાને નામ ગ્રહણ ન કરવું, તેમનો અવર્ણવાદ ન સાંભળવો, પોતાની શક્તિ અનુસાર સારાં સુંદર વસ્ત્રોનું નિવેદન ક૨વું, તેમની પરલોકને હિતકારી ક્રિયાના હંમેશા કારણ બનવું-સહાયભૂત થવું.”
પરંતુ આકલિકાળમાં સ્ત્રી સાથે લગ્ન કર્યાં અને ઘરમાં પત્ની આવી, પછી માતા-પિતા સાથે મનનો મેળ ક્યાંથી ટકે ? આ કલિકાલના પ્રભાવથી પુત્રો માતાને પણ ઘરની બહાર કાઢશે. સરળ સુભગ ઉચિત સમજનારી વહુ ઘરડી સાસુ માટે સુખ કરનારી નહિં થાય. ઘરનું કુશળ આ સાસુથી નથી, તો ત્યાં જાવ, જ્યાં એમને રૂચે-સારું જણાય. જે માતા માંસપેશીને ઉદ૨માં ધારણ કરે છે અને તે પુત્રને કામદેવ-સમાન કરે છે. વહુને વશ થયેલો તે પુત્ર, માતાનો તિરસ્કાર કરે છે, મારા માહાત્મ્યને તું જો. (‘સ્ત્રીને આધીન થએલો પુત્ર માતાને પણ કાઢી મૂકશે.' - એવો મારો પ્રભાવ દેખ.)
કપૂર આદિ સમાન શીલરૂપી સુગંધવાળા સુસાધુઓનું ગુણાનુરાગી એવા શ્રેષ્ઠ શ્રાવકો ગૌરવ કરશે. શીલરહિત શિથિલવિહારી જેઓ હમણાં ધન રાખનાર ગૃહસ્થો થયા છે, તે લોકોથી અવગણના પામશે. આટલા કાળ સુધી તો વિકસિત આમ્રવૃક્ષોની કાંટાળા વૃક્ષોની વાડોથી રક્ષણ કરવામાં આવતું હતું, તેમ જ સજ્જનોનું પણ રક્ષણ કરાતું હતું, પરંતુ હવે તો સરલ ઉત્તમ શીલાદિ ગુણવાળા ધર્મ ધારણ કરનારાને દૂર કાઢીને તેમના સ્થાનકે
