Book Title: Jain Ratna Khand 01 ya Choubis Tirthankar Charitra
Author(s): Krushnalal Varma
Publisher: Granth Bhandar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034871/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WWEEsAhena, lApara phona : 0278-2425322 | 5A72008 caubIsa tIrthakaracaritra 0 kRSNalAla varmA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina ratna (prathama khaMDa ) yA caubIsa tIrthakara parizra bhUmikA lekhakajainAcArya zrIvijayavallabha sUrijI mahArAjake praziSya ratna muni zrIcaraNavijayajI mahArAja sana 1935 lekhaka- zrIyuta kRSNalAla varmA prakAzaka graMthabhaMDAra, leDI hArDija roDa, mATuMgA ( baMbaI ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat mUlya chaH rupaye www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka kRSNalAla varmA proprAiTara graMthabhaMDAra, leDI hArDija roDa mATuMgA (baMbaI) Ayaka sajana 1 seTha velanI lakhamasI nappUbaMbaI 2 seTha nAnajI laddhA baMbaI 3 yatijI mahArAja zrI anUpacaMdrajI udayapura ___4 seTha mUlacaMdrajI, sobhAgamalajI aura pUnamacaMdenI baMbaI / mudrakaesa. vhI. paruLekara, baMbaI vaibhava presa, seMDharTa roDa, bNbii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liuliusipii: jainaratna paMja (gha ) "leaangn* vande zrIvIra mAnandam zrIyuta kRznalAla varmA kA "jaina ratnaprathama khaMDa " grantha hamane dekhA, jisameM caturviMzati (24) tIrthaMkaroM kA caritra hai. aise lokopayogI jaina sAhitya kI Aja ke jamAne meM ati Avazya karatA hai jo kiMcit rUpa meM varmAjI ne saphalatA prApta kI hai. isagrantha meM adhika bhAgaviSTizalAkA puruSa caritra bhagavAn zrI hemacandrAcArya viracita ke anusAra hai isalie isakI prAmANikatA meM zaMkA ko avakAzA nahIM hai. zrIvIra saMvat 2462 zrI AtmasaMvat 40 vikrama saMvat 1992 I0 sana 1935 mArgazIrSa kRSnA saptamI sUrya vAra tArIkha 17 navambara itizam / da. vallabha vijaya. AcArya mahArAja zrI vijayavallabha sUrijikI sammati 16 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya sUcI (o) (ka) sahAyaka graMtha ... (kha) bhUmikA (ga) nivedana 1. Azraya. ... 1. AraMbha ... . . . 3. tIrthakara-carita-bhUmikA. 1. Are ... ... 2. tIrthaMkaroMkI mAtAoMke caudaha svapna 3. paMcakalyANaka (garbha, janma, dIkSA, kevala aura nirvANa kalyANaka) evaM causaTha indroke nAma 14-31 4. atizaya ... 32-36 4. zrI AdinAtha-carita ( 1 le tIrthakara) 37-92 1. teraha bhava 38-52 2. pUrvaja .. 52-55 3. janma aura bacapana 55-59 4. yauvana kAla aura gRhastha jIvana 59-72 5. sAdhu jIvana ... ... ... 72-92 5. zrI ajitanAtha-carita ( 2 re tIrthakara ) ... 93-119 6. zrI saMbhavanAtha-carita ( 3re tIrthakara ) ... 119-125 7. zrI abhinaMdana svAmI-carita (4 the tIrthakara) 126-128 8. zrI sumatinAtha svAmI-carita ( 5 veM tIrthakara ) 129-132 9. zrI padmaprabhu-carita ( 6 The tIrthakara) ... 132-135 10. zrIsupArzvanAtha carita (7 veM tIrthaMkara ) ... 135-137 11. zrIcaMdraprabha-carita ( 8 veM tIrthakara) .. 137-140 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... 12. zrIpuSpadaMta (suvidhinAtha) carita (9 ve tIrthakara ) 140-143 13. zrI zItalanAtha-carita (10 veM tIrthakara) ... 143-146 14. zrI zreyAMsanAtha-carita ( 11 veM tIrthakara ... 146-148 15. zrI vAsupUjya-carita ( 12 veM tIrthakara ) ... 147-151 16. zrI vimalanAtha-carita ( 13 veM tIrthakara )... 151-153 17. zrI anaMtanAtha-carita (14 veM tIrthakara )... 154-156 18. zrI dharmanAtha-carita ( 15 veM tIrthakara ) 156-158 19. zrI zAMtinAtha-carita ( 16 veM tIrthakara)... 159-206 20. zrI kunthunAtha-carita ( 17 veM tIrthakara 206-208 21. zrI aranAtha-carita ( 18 veM tIrthakara ) 209-210 22. zrI mallinAtha-carita ( 19 veM tIrthakara ) ... 211-216 23. zrI munisuvrata-carita (20 veM tIrthakara) 216-220 24. zrI naminAtha-carita (21 veM tIrthakara) 220-222 25. zrI neminAtha-carita (22 ve tIrthakara) ... 222-260. 26. zrI pArzvanAtha-carita (23 veM tIrthakara ) ... 260-287 27. zrI mahAvIrasvAmI-carita (24 veM tIrthakara) 287-440 1. pUrvake 26 bhava ... ... 288-304 2. bhagavAna mahAvIrakA (27 vA~) bhava ... 304-307 3. janma aura janmotsava ... 308-310 4. devakA garva haraNa kiyA ... 310-312 5. adhyayana, byAha aura saMtAna 312-313 6. dIkSA, Adhe deva dUSya vastrakA dAna 313-315 7. gavAla kRta upasarga, svAvalaMbanakA upadeza 315-317 8. belAkA pAraNA, bhaktijAta upasarga . 317-318 9. duijjataka tApasoMke AzramameM 318-320 10. zUlapANi yakSako pratibodha 321-325 ... Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (u) 11. dUsareke duHkhakA khayAla (acchaMdakakI kathA) 325-326 12. caMDakauzikakA uddhAra ... ... 326-334 13. sudaMSTra nAgakumArakA upadrava ... 334-335 14. puNyako darzanase lAbha, nAlaMdAmeM dUsarA caumAsA 336-339 15. caMpAnagarImeM tIsarA caumAsA 339-341 16. pRSTha caMpAmeM cauthA caumAsA ... 341-344 17. bhaddilapurameM pA~cavA~ caumAsA 34518. bhadrikAmeM chaThA aura AlabhikAmeM sAtavA~ caumAsA 347-348 19. rAjagRhameM AThavA~ aura mleccha dezoMmeM navA~ caumAsA 349 20. gozAlAkA parivartavAda ... ... 349-350 21. gozAlakako tejolezyAkI vidhi batAI 351-352 22. zrAvastImeM dasavA~ caumAsA 353-354 23. saMgamadeva kRta 20 upasarga... 354-351 24. vaizAlImeM gyArahavA~ caumAsA 359-364 25. caMpAnagarImeM bArahavA~ caumAsA 364-365 26. kAnoMmeM kIleM ThokanekA upasarga 365-366 27. kevalajJAnakI prApti aura dasa Azcarya... 367-368 28. upasargoMke kAraNa aura kartA aura kI ... 369-370 29. upamAe~ ... ... ... 371-373 30. mahAvIra svAmIne kitane tapa-upavAsa kiye? 373-376 31. mahAvIra svAmIko vidvAna ziSyoMkI prApti 377-388 32. rAjA zreNikako pratibodha... 388-390 33. RSabhadatta, devAnaMdA aura jamAlIko dIkSA 390-393 34. mahAvIrake prabhAvase zatruomeM mela .... 393-396 35. coroMke sardArako dIkSA ... ... 36. dasa zrAvakaH : ... ... .... 397-398 396 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (U) 37. mahAvIra svAmIpara gozAlakakA tejolezyA rakhanA 398-403 38. siMha anagArakI zaMkA ... 403-404 39. prabhukA siMhake Agrahase auSadha lenA ... 404-405 40. rAjarSi prasannacaMdrako dIkSA 405-408 41. kevalajJAnakA uccheda 408-409 42. meMDakase deva ... ... 409-411 43. sAla rAjAko dIkSA 41144. aMbaDa sanyAsIkA Agamana... 41245. rAjA dazArNabhadra 413-414 46. dhannA, zAlibhadra Ara rohiNeya corako dIkSA 414-415 47. rAjA udayanako dIkSA ... ... 416 48. aMtima rAjarSi kauna hogA? ... 416 49. abhayakumAra hallavihalla aura zreNikakI patniyoMko dIkSA 416-417 50. rAjA hastipAlake svamoMkA phala aura use dIkSA 418-421 51. kalki rAjA 421-425 52. tIrthakara vicarate haiM taba kaisI hAlata rahatI hai ? 426 53. pA~cavA~ ArA ___ ... ... 426-428 54. chaThA ArA 429-430 55. utsarpiNI kAlake Are ... ... 430-433 56. kevalajJAnakA aura trividha cAritrakA uccheda 434 57. mokSa ... ... ... 435-427 58. dIvAlI parva ... ... ... 438-439 59. gautama gaNadharako jJAna aura mokSalAbha 439-440 28. tIrthakaroMke saMbaMdhakI jAnane yogya jarUrI bAteM 441-453 29. jaina darzana ... ... ... 454 . bhAga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. avataraNa ... ... ... 454-457 2. jIvatattva 457-466 3. ajIva (dharma, adharma, AkAza, pudgala, kAla) 466-471 4. puNya aura pApa ... 471-472 5. Asrava ... ... ... 472-473 6. saMvara 474 7. baMdha ( AThakarma, jJAnAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, ___ Ayu, nAma, gotra, antarAya) ... 474-478 8. nijarA ... ... ... 479-480 9. mokSa .. 480-489 10. mokSa mArga ( darzana, jJAna, cAritra, sAdhudharma, gRhasthadharma, ___ samyagdarzana, devatattva, gurutattva, dharmakI vyAkhyA) 489-501 11. guNazreNI athavA guNasthAna ( 14 guNa ThANA) 501-507 12. adhyAtma 507-521 13. jainAcAra ... 521-534 14. nyAya-paribhASA 534-540 15. syAdvAda 540-557 16. naya ... 557-564 17. jaina dRSTikI udAratA 564-569 18. upasaMhAra ... 30. pariziSTa (1) .. 570 569 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAyaka graMtha 1 triSaSTi zalAkA puruSacaritra-zrImadhemacaMdrAcArya racita. 2 zrImadbhagavatI sUtram-zrIrAyacaMdrAjinAgama saMgrahakA gujarAtI anuvAdasahita (tIna khaMDa) 3 vizeSAvazyaka-gujarAtI bhASAntara do bhAga (Agamodaya samiti dvArA prakAzita) 4 jainAgama zabdasaMgraha-zatAvadhAnI paM0 muni zrIratnacaMdrajI mahArAjadvArA saMpAdita / 5 jainatattvAdarza-zrImadvijayAnaMda sUrijI mahArAja viracita / 6 zrI vIranirvANa saMvata aura jaina kAlagaNanA-muni zrIkalyANa vijayajI mahArAja likhita / / 7 pAiasadda mahaNNavo-(prAkRta hindI koza ) lekhaka, paMDita haragoviMdadAsa TI. seTha nyAya-vyAkaraNa tIrtha / 8 arddhamAgadhIkoza 4 bhAga-sampAdaka, zatAvadhAnI paM0 muni zrIratanacaMdrajI mhaaraaj| 9 zrI mahAvIrasvAmAcaritra-lekhaka, vakIla naMdalAla lallUbhAI bddaudaa| 10 bhagavAna mahAvIrakA Adarza jIvana / lekhaka, prasiddha vaktA paM0 muni zrI cauthamalajI mhaaraaj| 11 daza upAsako-( uvAsamga dasAokA gujarAtI anuvAda) anuvAdaka, adhyApaka becaradAsajI dozI vyAkaraNa-nyAya tIrtha / 12 bhagavAna mahAvIranI dharmakathAo-( gujarAtI ) lekhaka, paM0 becaradAsa dozI vyAkaraNa-nyAya tIrtha / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vande zrIvIramAnandam / * bhUmikA namaH satyopadezAya, srvbhuuthitaissinne| vItadoSAya vIrAya, vijayAnandasUraye // vartamAna samaya mudraNa yuga kahA jAtA hai / isameM vividha viSayoMke aneka bahumUlya grantha bhinna bhinna saMsthAoM dvArA chapakara prakAzita ho rahe haiN| AbAlavRddha sabhI mudraNakalAse mudrita grantha hI par3hanA cAhate haiM / suMdara syAhI, bar3hiyA kAgaja manohara akSara aura lubhAvanI bAiMDiMgase alaMkRta pustakeM sabase pahale par3hI jAtI haiM / isa mudraNakalAne apanI prAcIna hastalikhita kalAko itanA dhakkA pahu~cAyA hai ki jisakA varNana karanA duSkara hai / __ yaha spaSTa hai ki purAnI likhAIke jamAnemeM pustakeM itanI hI durlabha, aura maha~gI thIM jitanI Aja sulabha aura sastI haiN| Aja hara eka AsAnIse pustakeM par3ha sakatA hai / usa jamAnemeM bar3I kaThinatAse pustakeM par3haneko milatI thIM / yadi kisIse eka pustaka lenI hotI thI to adhika khuzAmada karanI par3atI thI / Aja bhI-aise sulabhatAke samayameM bhI prAcIna bhaMDAroMse hastalikhita pastakeM nikalavAte kAphI anubhava ho rahA hai| pasInA utaratA hai taba jAkara saMrakSakoMko dayA AjAve to pustaka nIkAlake dete haiN| vaha bhI AdhI yA pAva saMpUrNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (au) to milanI bahuta hI durlabha hai| kahIM kahIM siphAraza pahu~cAnese mila bhI jAtI hai| isa samaya likhita graMthoMko paDhanevAle bhI bahuta hI alpa saMkhyAmeM haiN| kitane hI to likhita pustaka hai yaha sunakara hAthameM bhI nahIM lete / isa mudraNakalAne tyAgI vargako aura gRhasthavargako itanA vazakara liyA hai ki ve prAcIna hastalikhita granthoMko paDhanA taka bhUla gaye haiN| yaha kitanA zocanIya hai ! ___ isa mudraNakalAne saMsArapara upakAra bhI bahuta kiyA hai| isase prAyaH sArA saMsAra par3hanA sIkhA ha / pratyeka vyakti bar3hiyAse bar3hiyA grantha alpa mUlyama kisIkI bhI khuzAmada kiye binA saralatAse prAptakara sakatA hai aura vinA saMkoca par3hakara Atmazreya kara sakatA hai| prAcIna samayameM yaha jarA muzkilase milatA thA / karNopakarNase zAstrakA rahasya sIkhate the| Aja sAkSAt zAstra graMtha hAthameM liye aura AdyopAnta paDhakara saMtoSa mAnate haiM / __ aise upayogI suMdara kalApradhAna mudraNayugameM aneka zAstra aura caritrAdi grantha prasiddha ho rahe haiN| vartamAna duniyAko navInatA cAhie / prAcIna paddhatise likhe hue grantha jaba naI paddhatise likhakara prakAzita karAye jAte haiM taba unakA bahuta Adara hotA hai| isI taraha bahuta bar3e granthakI bAta thoDemeM madhura bhASAke aMdara likhI jAtI hai to vAcakavarga usako paDhanese ghAbarAtA nahI hai| pratyeka yaha cAhatA hai ki thor3emeM jyAdA jJAna mile / bAta bhI satya hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (a) yaha paddhati Aja kalakA nahIM hai| bahuta prAcIna kAlase calI AtI hai / saMsArameM dekhA jAtA hai ki mahAbhArata eka lakSa zloka. pramANa banAyA gayA thA / 24 sahasra zloka pramANa rAmAyaNa racA gayA thA / pIchese aise vidvAna hue ki jinhoMne thor3emeM saMpUrNa sArayukta bAla bhArata, aura bAla rAmAyaNa ityAdika race aura unase par3hanevAloMkA bahuta hI upakAra huA / __isI taraha kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya mahArAjane prAyaH chattIsa hajAra zloka pramANa triSaSTizalAkA puruSacaritra nAmakA tirasaTha. mahApuruSoMkA sundara jIvanavRttAnta-yukta graMtha bnaayaa| AcArya zrIharibhadra sUrijI mahArAjane saMvegarasapUrNa zrIsamarAditya caritra hajAroM, zlokoMke pramANameM banAyA parantu yaha saba bahuta vistRta honese sabhI lAbha uThA sakeM isa vicArase bAda meM laghu triSaSTikI aura saMkSepa samarAditya caritrAdikI racanA kI gii| ina saba pramANoMse siddha hotA hai ki lokaruciko AdarapUrvaka dhyAnameM lekara Short is sweet ka anusAra vistRta grantha saMkSepameM parantu bhAva yukta bhASAmeM race gaye / inase samAja aura bhadrika AtmAAko bar3A bhArI lAbha huA / isaliye thor3emeM adhika jAna sakeM yaha bhAvanA AjakI nahIM parantu Uparake dRSTAntase sApha pratIta hotA hai ki prAcIna kAlase calI AtI h| uparyukta pramANoMse aisA mAnanA Avazyaka hai| prAcIna sAhitya saMskRta, prAkRta, mAgadhI, aura apabhraMzAdi bhASAoNmeM racA huA adhika dekhanemeM AtA hai / isakA pradhAna kAraNa yaha hai ki ye bhASAe~ usa samaya isI taraha pracalita thIM jisa taraha Aja hindI, gujarAtI, marAThI, mAravADI, baMgAlI vagairA haiN| bar3e bar3e samrATa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (aH) rAjA aura mahArAjA saMskRta tathA prAkRta prabhRti bhASA ke sarvocca jJAtA hote the / isa liye usa samaya meM pratyeka prAMta aura deza meM rAjabhASAkA vyavahAra saMskRta prAkRtAdikA hI thA / Aja lAkhoM grantha isa bAta kI sAkSI de rahe haiM / bar3ha rahA Aja rAjabhASA sarvatra saMskRta - prAkRta haTakara iMgliza (English) dekhane meM AtI hai / isa liye hara jagaha isI iMgliza bhASAkA hai / kucha loga saMskRta - prAkRta bhASAoMko ( Dead language ) marI huI bhASA kaha rahe haiM / arthAta isake jAnanevAle alpa saMkhyA meM pAye jAte haiM / sarvatra rAjabhASAkA pracAra to vegase | lokasamUha apane nirvAhake liye rAjabhASAko jitanA Adara detA hai utanA aurako nahIM detA / apane apane dezoM meM mAtRbhASAe~ to kAyama hI haiM magara Aja jitanI vegase rAjabhASAkI gati hai utanI hI vegase hindI bhASA pahu~ca rahI hai bhAratake adhika bhAgameM hindI bolI jAneke kAraNa sujJoMne isakA nAma rASTrabhASA rakhA hai / yaha bAta bilakula satya hai / isaliye iMglizase dUsare naMbara para isIkA sarvatra Adara hai / 1 isa rASTrabhASA meM jo grantha prakAzita hote haiM unakA Adara saba sthAnoM meM hotA hai / unase hara eka bhASA jAnanevAlA lAbha uThA sakatA hai| isaliye zrIyuta varmAjIne yaha stutya prayAsa kiyA hai / unhoMne triSaSTi zalAkA puruSacaritrarUpI mahAsAgarameM DubakI lagAkara usameM se 24 bahumUlya motI nikAle haiM / arthAt tirasaTha mahApuruSoM ke caritroMmeMse 24 puruSottama tIrthaMkaroMke caritra hindImeM likhe haiM / bhASA bar3I hI sarala, rocaka aura komala hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ka) tIrthaMkaroM aura dUsare mahApuruSoMke caritroMkA varNana paiMtAlIsa Agama zAstroMmeM, unakI niyuktimeM, cUrNimeM, TIkAoMmeM aura vasudeva hiNDI vagairahameM AtA hai| usI parase kalikAla sarvajJa zrI hemacandrAcAryane vistRta rUpase triSaSTi zalAkApuruSacaritrakI manohara racanA kI hai| isa triSaSTike pahale bhI aneka caritra aura kathA grantha likhe gaye haiM paraMtu prAyaH ve sabhI prAkRta aura mAgadhI bhASAmeM hI adhikatara upalabdha hote haiN| __ paiMtAlIsa AgamazAstra-jo jainoMke sarvasva kahe jAte haiMprAkRta-mAgadhI bhASAmeM hI zrI pUrvAcAryoMne race haiN| isakA kAraNa spaSTa hai ki ukta Agama zAstroMko artha rUpase zrItIrthaMkara bhagavAna kahate haiM aura sUtrarUpase zrIgaNadhara mahArAja racanA karate haiM / " atyaM bhAsai arahA, suttaM guMthati gaNaharA niuNA " yaha racanA kevala lokopayogI banAneke liye, hareka sugamatAse jAna sake isa pavitra irAdese, kI gaI haiN| zAstroMmeM AtA hai ki, vAlastrImandamUrkhANAM, nRNAM cAritrakAMkSiNAm / anugrahArtha tattvajJaiH, siddhAntaH prAkRtaH kRtaH // bAla jIvoMke, striyoMke, manda buddhivAloMke apaMDita janoMke, Ara cAritrakI AkAMkSA rakhanevAloMke anugrahArtha-bhaleke liye tattvajJoMne siddhAntoMko prAkRta-mAgadhI bhASAmeM racA hai| isa pramANase spaSTa pratIta hotA hai ki udAra cetA pUrva mahApuruSoMne usa samayameM pracalita deza bhASAmeM hI zAstroMko racakara lokopakAra kiyA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kha) zrIhemacandrAcArya bhagavAnake bAda jitane caritra likhe gaye haiM ve prAyaH sabhI saMskRtameM hI haiN| kAraNa usa samaya saMskRta bhASAkA prAdhAnya thaa| kramazaH samaya bItatA gayA aura sAtha hI bhASA bhI badalatI gii| loga apanI bolacAlakI bhASAhImeM dhArmika puruSoMke jIvana caritra dekhaneko utsuka hue / samayako pahacAnanevAle upakArI mahAtmAoMne aura AcAryoMne usa samayakI pracalita bhASAmeM rAsa vagairahakI racanA kara dhArmika logoMkI dharmabhAvanAko praphullita aura samAjako dharmonmukha rakhA / dravya-kSetrakAla aura bhAvake anusAra gItArtha pUrva mahApuruSoMne mUla vastuko usI svarUpameM kAyama rakha bAharake rUpoMmeM aneka parivartana kiye haiN| Aja bhI aneka parivartana ho rahe haiN| saMsArameM sabhI prANI nimitta pAkara AcaraNa karanevAle haiM / anAdikAlase isa AtmAko zubhAzubha nimitta milate rahe haiN| anAdi svabhAvavaza yaha AtmA azubha nimitta pAte hI usa tarapha khiMca jAtA hai| paraMtu zubhakI tarapha acche nimitta pAnepara bhI bar3I muzkilase khiMcatA hai| jabataka nimitta pAkara AtmA zubha mArgakI tarapha nahIM jhukatA hai tabataka kabhI usakA chuTakArA nahIM honevAlA hai / yaha bAta nirvivAda aura suspaSTa hai / nimitta kahA~ taka isa AtmAko sAhAyya karatA hai isakA eka suMdara Adarza udAharaNa jo zAstroMmeM diyA gayA hai vaha dikhalAnA anucita nahI samajhA jAvegA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ga) * samudrameM jinezvarakI pratimA-mUrtike AkArakI machaliyA~ hotI haiM / unako dekhakara dUsarI kaI machaliyA~ samyaktvavAna banatI haiM aura apane AtmAkA kalyANa karatI haiM / jaba agAdha samudrameM rahanevAle jalacara AtmA bhI isa taraha nimitta pAkara AtmakalyANa karate haiM taba manuSyoMko jinapratimA-mUrti kitanI upakAraka ho sakatI hai isakA vicAra buddhizAliyoMko avazya hI karanA ucita hai / nimitta prAptakara prANiyoMke vicAra badalate haiM aura ve pazcAttApAdi kara AtmasAdhanameM laga jAte haiN| isameM saMdehake liye koI sthAna nahIM hai| jina pratimA-mUrti Adi nimittoMkI jitanI jarUrata hai utanI hI jarUrata unake Adarza caritroMko jAnane kI hai| usI jarUratako pUrNa karaneke lie, saMskRta prAkRtako nahIM jAnanevAloMke lie, samayAnukula lokaruciko dhyAnameM lekara zrIyuta kRSNalAla varmAjIne caubIsa tIrthakaroMke uttama caritroMkI racanA rASTrabhASA hindImeM kI hai| inakA mUla AdhAra kalikAla sarvajJa zrIhemacandrAcArya racita triSaSTi zalAkApuruSa caritra hai| ___ pratyeka AtmA tIrthakaroMke pavitra caritrAmRtakA pAnakara apanI AtmAko pavitra banA sake isa hetuse varmAjIne vartamAnakI loka bhASAmeM ye caritra taiyAra kiye haiN| bhASA itanI sarala aura suMdara hai ki bepar3he strI puruSa bAlaka aura bAlikA taka isa granthako samajha sakate haiM aura apanI AtmAkA hita sAdha sakate haiM / varmAjIke likhe hue granthoMmeM hamezA bhASA sauSThavakI rakSA hotI hai| *upadeza prAsAda granthake tIsare vibhAgake terahaveM staMbhameM yaha varNana hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (gha ) isameM bhagavAna AdinAtha, zAMtinAtha, nemanAtha, pArzvanAtha aura mahAvIrake caritra savistara likhe gaye haiM / zeSa sabhI saMkSepameM haiM / yahA~ eka bAtakA khulAsA karanA jarUrI jAna par3atA haiM / Ajakala kucha vidhavAvivAhakI himAyata karanevAle zAstroMke - mAnanIya Agama zAstroMke - pAThoM ko samajhe vinA kahA karate haiM ki prabhu zrI RSabhadevane sunaMdA ke sAtha punarlagna kiyA thA / unako maiM sasneha magara jora dekara kahatA hU~ ki yaha bAta bilakula galata hai / zAstroMkA abhyAsa kiye bagaira isa tarahakI vyartha bAteM karanese bahuta hI hAni hotI hai / apanI kSudra vRttiyoMkA khayAla na kara prabhutaka pahu~canA sacamuca hI zocanIya hai / puruSottama jagadvaMdanIya puruSake lie aisI bAta kahanA vAstavameM hAsyAspada hai | satya bAta to yaha hai ki yugaliyoMke samayameM zAdI jaisI koI prathA hI nahIM thI / zrIRSabhadeva prabhukA, indrane Akara vyAha karavAyA thA tabhIse zAdI kI rIti calI hai| jo Aja taka calI jA rahI hai / yaha bhI dhyAna denekI bAta hai ki jaba zrIRSabhadeva prabhu bAlaka the tabhI, eka yugaliyAkA janma huA thA / yugaliyAke mAtApitA unako - bAlaka aura bAlikAko - kisI tADavRkSake nIce biThAkara krIDA karaneko dUra jAte haiM itanehImeM havA calatI hai / tAr3aphala TUTatA hai, bAlakake / sirapara Akara giratA hai / bAlaka vahIM mara jAtA hai / bAlikA akelI raha jAtI hai / mAtApitA bAlikAkA pAlana karate haiM / kucha dina bAda usake mAtApitA bhI mara jAte haiM / atyaMta rUpavatI bAlikA akelI raha jAtI hai / kucha yuga liye isako I nirAdhAra idhara udhara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Ga) bhaTakate dekha zrInAbhi kulakarake pAsa lAte haiN| nAbhi kulakara bAli kAko, usakA vRttAnta jAnakara, grahaNa karate haiM aura sabako pUchakara, sabakI sammatise, sabake sAmane kahate haiM ki, bar3I, honepara yaha sunaMdA zrI RSabhadevakI patnI hogii| usa samaya prabhu bAlaka the, sunaMdA bhI bAlaka thI / prabhu bAlikA sumaMgalA aura sunaMdAke sAtha bar3e hote haiM / yogya umrake honepara indra aura indrANiyA~ milakara prabhuke sAtha donoMkA byAha karAte haiN| tabhIse prabhuke sAtha patipatnIkA vyavahAra cAlU hotA hai / yaha bAta Avazyaka cUrNi, Avazyaka TIkA, jaMbUdvIpa pannati aura triSaSTi zalAkAcaritrameM sApha taurame likhI huI hai, to bhI yaha kaha denA ki prabhune vidhavAbyAha kiyA thA, kitanA niMdya aura tiraskaraNIya hai so kahanevAloMko khuda soca lenA caahie| jinako mUla pATha dekhanA ho ve Upara jina granthoMke nAma diye haiM unameMse kaSTa karake dekha leN| TIkAkAroMne kitanA suMdara khulAsA kiyA hai vaha bhI dekhanese sApha sApha mAlUma ho jAyagA / kahanevAloM ko yaha bhI dhyAnameM rakhanA cAhie ki jagadvaMdanIya prabhu vidhavAvivAha jaisA ghRNita kArya kabhI kara hI nahIM sakate / __ yaha khulAsA isaliye karatA hU~ ki zAstroMke sabala pramANa maujUda hote hue bhI paramArthako jAne bagaira yadvA tadvA zAstroMke nAmase uchala par3anA aura duniyAmeM asatya phailAnA isase AtmakalyANa nahIM hai / bhadrika AtmAe~ zAstroMke vacanoMkA paramArtha na samajhate honese satya mAna lete haiM / isaliye bhavabhIru AtmAoMke liye yaha khulAsA sazAstra vacana pramANase kiyA gayA hai| sarve duniyAkA vyavahAra ko dikhalAnevAle prabhuke liye isa taraha kahanA yaha sarvathA satyase dUra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ca) hai / AzA rakhatA hU~ ki Uparake vAstavika khulAsese punarvivAhake pralApakoMko satya jAnaneko milegA, aura ve apane jIvanameM parivartanakara zuddha brahmacaryakI tarapha pUrNa dattacitta hokara satyake grAhaka bneNge| astu / aMtameM itanI nana sUcanA karanA ucita jAna par3atA hai ki, eka bAra ina caritroMko zurUse Akhira taka jarUra par3ha jAnA cAhie / sampUrNa par3haneke bAda vicAra sthira karane caahie| Upara Upara par3hanese paDhanemeM AnaMda nahIM AtA hai aura kaI bAra mithyA kalpanAe~ bhI ghara kara jAtI haiM / jinezvaroMke punIta caritra par3hanese AtmAkA kalyANa hotA hai yaha bAta phirase kahanekI jarUrata nahIM hai| zrIyuta varmAjIne jaise caubIsa tIrthakaroMke hindI bhASAmeM suMdara aura upayogI caritra likhakara prakAzita karAye haiM, vaise hI zeSa 39 mahApuruSoMke caritra bhI zIghra hI likhakara prakAzita karAveM aisI merI sAgraha sUcanA hai| ___ caubIsa tIrthaMkaroMke caritra likhakara varmAjIne saMsArapara aura khAsakara hindI samAjapara mahAn upakAra kiyA hai| ina caritroMdvArA unhoMne sAhityakI eka bahuta bar3I kamIko pUrA kiyA hai, isake lie unheM dhanyavAda hai| kalikAla sarvajJa zrIhemacaMdrAcAryane saMskRtameM 'triSaSTi zalAkA puruSacaritra' nAmakA eka bar3A savistara graMtha likhA hai / usako hI suMdara saphAIdAra TAipoMmeM, nirNayasAgarake samAna suprasiddha presameM U~ce blyu kAgajoMpara chapAnA sthira kiyA gayA hai| pUjyapAda prAtaHsmara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (cha) .. . NIya AcArya zrIvijayavallabha sUri mahArAjakI kRpAse aura pUjya pravara munivarya zrImAna puNyavijayajI mahArAjakI sahAyatAse usako sampAdana karanekA kArya maiMne apane sira liyA hai| bhAvanagarakI zrIAtmAnaMda jainasabhA isako zrIjaina AtmAnaMda zatAbdi sIrIjameM prakAzita kregii| mujhe AzA hai ki thor3e hI samayameM maiM isakA, dasapAse, prathama parva vidvAnoMke karakamaloMmeM de skuuNgaa| ___ zrAvakavargase maiM Agraha karU~gA ki, vaha varmAjIke graMtharatnako zIghra kharIda kara zeSa mahApuruSoMke caritra chapAnemeM graMthabhaMDArake sahAyaka bneN| __zAsanadeva zrIvarmAnIkI uttama lekhanIse likhe gaye isa graMtha caritra ratnako, hareka gharameM aura hareka vyaktike hAthameM pahu~cA kara varmAjIke utsAhako prati dina baDhAve / aura dUsare caritra likhanekI unheM preraNA kare / isI zubhASAse virAma letA huuN| goDIjIkA upAzraya / nyAyAMbhonidhi jainAcArya zrImadvijayAnaMda sUrIzvarajI, pAyadhunI, baMbaI naM. 3. prasiddha nAma zrI AtmArAmajI mahArAjake paTTadhara vi0 saM0 1991 pUjyapAda AcArya zrIvijayavallabha sUrIzvarajI vIra saM0 2461 mahArAjake praziSya ratna paMnyAsa zrI umaMgavijayajI Atma saM0 40 / mahArAjake antevAsI, vidvajjana kRpAkAMkSIvijayAdasamI somavAra | tA. 7--10-35 ) muni-caraNavijaya - - - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana jainoMkA itihAsa bahuta bar3A hai| usako vyavasthita rUpase nikAlanekI bahuta jarUrata hai / magara isa jarUratako pUrA karanekI tarapha bahuta kama dhyAna diyA gayA hai| hindIkI bAta dUra rahI gujarAtImeM bhI isakA koI udyoga kiyA gayA ho aisA mAlUma nahIM hotaa| yadyapi gujarAtImeM bahuta jainasAhitya prakAzita huA hai, tathApi aisA eka bhI graMtha aba taka prakAzita nahIM huA hai jisase koI AdamI jainoMke itihAsako silasilevAra jAna ske| ____ merA kaI barasoMse vicAra thA ki yaha kAma kiyA jAya; magara zaktikI maryAdA kAmameM hAtha lagAnese rokatI rahI thii| jisa vizAla jJAnakI, gahana adhyayana aura khojakI evaM inake lie jina Avazyaka sAdhanoMkI jarUrata hai unheM apane pAsa na pAkara maiM cupa rahatA thA / ___ AkhirakAra sana 1929 meM maiMne apanI alpa zaktike anusAra isa dizAmeM kAma karanekA irAdA pakkA kara liyaa| ___ isa irAdeko kAryarUpameM pariNata karaneke lie -- jainaratna' nAmaka graMtha kaI khaMDoMmeM prakAzita karAnekI yojanA kI gii| jinhoMne jainatattvoMko AcaraNameM lAkara yaha siddha kiyA hai ki jainatattva eka kAlpanika vastu nahIM hai pratyuta vaha jIvanako ucca, AdaraNIya, paropakAramaya aura pavitra banAnevAlA eka vyavahAropayogI kImiyA hai, jinhoMne apane jIvanase yaha pramANita kiyA hai ki, jainatattva vyavahAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEEEEEEEEEEL EEEEEEEEEEEETEEEER EEEEEEEEEEE BEESSEEEEEEEEEEEE>>CCESSSSSSEEEEEEEEEEEEEEEE jainaratna peja ( ga ) SEESE EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEK ISES ZEES 'GESET TESSESSESSESSES zrIyuta kRSNalAla varmA isa graMthake lekhaka CeeeeeeeeeeeeCEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEESeeeee Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (jha) kuzala, vIra, sAhasI aura Anake lie prANa denekI tAlIma denevAlA eka bahuta bar3A guru hai / jinhoMne batAyA hai ki, jainadharmako dhAraNa karanevAlA anyAya aura atyAcArakA mukAbilA karaneke lie asIma sAhasI aura vajratulya kaThora bhI hotA hai aura sneha evaM saujanyake sAmane atyaMta namra aura kusumake samAna komala bhI hotA hai; jinhoMne batAyA hai ki jainadharmadhAraka julmiyoMko kaSAyarahita hokara, talavArake ghATa bhI utAra sakatA hai aura maukA par3anepara ha~sate ha~sate apane prANa bhI de sakatA hai| jinhoMne duniyAko dikhAyA hai ki, jainI rAjA banakara rAjyakI rakSA kara sakatA hai, maMtrI banakara sucAru rUpase rAjyataMtra calA sakatA hai, vyApArI banakara dezako samRddhi baDhA sakatA hai, nyAyAsanapara baiThakara dUdhakA dUdha aura pAnIkA pAnI kara sakatA hai, yuddha meM jAkara talavArake jauhara dikhA sakatA hai, dhana pAkara namratA pUrvaka usa dhanako prajAkI bhalAIke lie kharca sakatA hai vidyA pAkara prajAjIvanako unnata banAnemeM aura sAhityakI abhivRddhi karanemeM usakA upayoga kara sakatA hai; aura sAdhu banakara saMyama, niyama, tapa aura tyAgakA mahAna Adarza aura muktiprAptikA sarvottama mArga saMsArako dikhA sakatA hai| una sabhIko maiM jainoMke ratna samajhatA huuN| aura aise ratnoMkA jIvana-saMgraha isa graMthameM kiyA jAya / yahI jainaratnako yojanAkA mukhya uddeza hai|| __ aise ratna tIrthakara hue hai, cakravartI Adi rAjA hue haiM, maMtrI hue haiM, AcArya hue haiM, sAdhu hue haiM zrAvaka hue haiM, aura zrAvikAe~ huI haiN| vartamAnameM bhI aise ratnoMkI kamI nahIM hai / isalie pratyeka khaMDake do vibhAga kiye gaye haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Ja) eka vibhAga hai prAcIna mahApuruSoMkI jIvaniyoMkA aura dUsarA * vibhAga hai, arvAcIna jaina sadgRhasthoM ke paricayoMkA | prAcIna mahApuruSoMkI jIvaniyoMkA kArya kaThina hai; paraMtu paraMtu vartamAna sadgRhasthoM ke paricayakA kArya atyaMta kaThina nikalA / kaThinAiyoM aura avahelanAoMkA yadi varNana karane baiThUM to zAyada sau do sau pejakI eka khAsI pustaka bana jAya / magara maiM apanI kaThinAiyoM kI gAthA sunAkara apane kRpAlu pAThakoM kA samaya barbAda na karU~gA / hA~ jina sajjanoMne mujhe utsAha pradAna kiyA aura graMthako chapAne ke lie pahalese dhana pradAnakara merA hausalA bar3ha una sajjanoMke nAma upakArake sAtha yahA~ smaraNa kiye bagaira bhI na raha sakU~gA / ve sajjana haiM 1 - seTha velajI lakhamasI B. A LL. B. baMbaI / ( 2 ) seTha nAnajI laddhA baMbaI / ( 3 ) yatijI mahArAja zrI anUpacaMdrajI udayapura / ( 4 ) seTha maNilAla meghajI thobhaNa baMbaI ( 5 ) seTha mohanacaMdrajI mUthA digarasa ( 6 ) seTha kuMdanamalajI koThArI dAravhA / inake alAvA ve sabhI kRpAlu grAhaka jo pahale se graMthake grAhaka bane haiM aura jinake nAma sadhanyavAda Age diye gaye haiM / upakAra mAnaneke bAda isa vilaMba ke lie maiM namratApUrvaka kSamA mA~gatA hU~ / AzA hai grAhakagaNa mujhe kSamA kreNge| maiM jAnatA hU~ ki pahalese rupaye dekara cAra pA~ca barasa taka graMtha prApta karaneke lie rAha dekhanA ati kaThina hai; paraMtu kRpAlu grAhakoMne usa kaThinatAko dhIraja pUrvaka sahA isake lie maiM unakA atyaMta AbhArI hU~ / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Ta) ina barasoMmeM sadgRhasthoMkI jIvaniyoMmeM jo kaI ullekhanIya ghaTanAe~ ho gaIM haiN| aura jo hameM mAlUma huI haiM unameMse mukhyake ullekha yahA~ kiye jAte haiN| 1-(ka) seTha velajI lakhamasIko san 1934 meM iMDiyana marceTasa cembarane iMDiana lejisleTiva esembalI ( bar3I dhArAsabhA) ke membara cunanA cAhA thaa| agara ye jAte to saMbhavataH ye hI isa sabhAke pahale jaina membara hote; paraMtu velanI seThane vahA~ jAnA svIkAra na kiyA / (kha ) velajI seThake choTe bhAI jAdavajI seThakA sana 1932 ke navaMbarameM avasAna ho gyaa| yaha bAta bar3e khedakI huI ( inakApUrA hAla jAnaneko 'jainaratna uttarArddha zvetAMbara sthAnakavAsI jaina pena 1 se 12 taka dekho ) 2-DaoN. punzI hIrajI maizarI sana 1933 meM baMbaIkI myunisipala korporezanakI sTeDiMga kaseTIke pramukha ( Chair man ) cune gaye the| yaha mAna mAtra inhIMko, jainoMmeM sabase pahale milA thaa| (dekho-jai. ra. u. zve. jai. peja 23-27 ) ___3-bar3e khedake sAtha likhanA par3atA hai ki seTha cA~pasI bhArAkI kaMpanIkI jAhojalAlI aba pahalesI nahIM rahI hai; paraMtu unhoMne jo dharmakArya kiye haiM ve kAyama haiN| pratyeka jAhojalAlIvAle sadagrahasthako isase sabaka lenA cAhie aura apanI bar3hatIke samaya jitanA ho sake utanA dharmakArya kara lenA caahie| (dekho-jai. ra. u. zve. sthA. jai. peja 29-32) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Tha) hindI bhASA meM jaina sAhityakA abhAva hai / aura usameM bhI caritra grantha to sarvathA nahIM ke barAbara haiN| isa abhAvakI pUrti karanekA kAma pA~ca barasa pahale maiMne apane nirbala kaMdhopara uThAyA / bojhabahuta aura zakti kama isalie ina pA~ca barasoM meM bahuta hI kama kAma kara sakA huuN| to bhI mujhe saMtoSa hai ki, maiM karIba 8 sau pejakA grantha pAThakoM ke bheTa karanemeM samartha huA hU~ / maiM kaha cukA hU~ ki, granthameM do vibhAga haiM - pUrvArddha aura uttarArddha / pUrvArddha meM prAcIna jaina mahApuruSoMke caritra aura uttarArddha meM vartamAna sajjanoM aura sannAriyoMke paricaya denekA vicAra kiyA gayA hai / tadnusAra jainaratnake prathama khaMDameM-- ( 1 ) pUrvArddha meM caubIsa tIrthaMkaroMke caritra haiM / ye caritra zvetAMbara mUrtipUjaka granthAnusAra diye gaye haiM / sthAnakavAsI sampradAya mUrtipUjAkI bAtoMke sivA ve hI saba bAteM mAnatA hai jo zvetAMbara mUrtipUjaka samAja mAnatA hai / isalie mUrtipUjAkI ghaTanAoMko chor3a deneke bAda ye caritra sarvathA sthAnakavAsI sampradAya kI mAnyatA ke anusAra ho jAya~ge / digaMbara sampradAyakI mAnyatAke anusAra ghaTanAoM meM bahutasA aMtara hai / merA irAdA thA ki donoM sampradAyoM meM jo antara hai usakA eka pariziSTa jor3a diyA jAya; paraMtu paristhitiyoM kI anukUlatA ke kAraNa aisA karanA sthagita rakhA gayA hai / ( 2 ) uttarArddhameM bhagavAna mahAvIrake pujArI tInoM sampradAyoMke aneka sajjanoM aura sannAriyoMkA paricaya hai / yaha paricaya guNagrahaNakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Da) dRSTise aura unhoMne samAja yA dezake lie kyA kyA kArya tanase, manase yA dhanase, kiye haiM unakA digdarzana karAneke irAdese diyA hai| doSadRSTiko isameM jagaha nahIM dI gaI hai| doSa kaSAyoMse hote haiN| kaSAyoMkI nyUnAdhikatAke anusAra sabhI sAdhAraNa manuSyoMmeM nyUnAdhika pramANameM doSa haiM / sajjana doSoMkI upekSA karate haiM aura guNoMko apanAte haiM / _ maiM jAnatA hU~ ki jaina samAjameM saikar3oM hI nahIM hajAroM-lAkhoM ratna haiN| sannAriyA~ bhI haiM aura sajjana bhI haiN| magara jainaratnakI prathama jildameM bahuta thoDoMkA, jinakA thoDe zramase prApta ho sakA paricaya hai / bhaviSyameM adhikakA paricaya denekI koziza kI jAyagI / ___ jainaratnakI dUsarI jildameM hama cakravartiyoM, vAsudevoM prati vAsudevoM aura baladevoMke caritra prakAzita karAya~ge / phira bhagavAna mahAvIra ke bAda silasilevAra itihAsa kramase prAcIna caritra prakAzita karAnekA yatna kiyA jAyagA / unameM jainAcAryoM, jainasAdhuoM jaina rAjAoM jainamaMtriyoM aura prasiddha prasiddha zrAvakoMke caritra raheMge suvidhAke anusAra isa kramameM parivartana bhI kiyA jA skegaa| ___ Upara jinakA ullekha kiyA gayA hai unake caritra pUrvArddha meM rheNge| uttarArddhameM sabhI arvAcIna-vartamAna jaina sajjanoM aura sannAriyoMke paricaya rheNge| hamArA irAdA hai ki, nainaratna dhIre dhIre jainasamAjakA eka uttama caritra-koza ho jAya / magara yaha tabhI saMbhava hai, jaba jaina sajjana merI madada kreN| isakI yojanA vistAra pUrvaka granthake aMtameM dI gaI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Dha) jaina ratna ke uttarArddha meM jina sadgRhasthoM ke paricaya prakAzita karAye dAnavIroM kI sUcI yahA~ dI jAtI haiM diye haiM / sabake pUrNa paricaya pAThaka | gaye haiM unameM se kucha aise jinhoMne lAkhoM rupaye dAna meM uttarArddhameM dekheM / dAnakI rakama dAnadAtA 1,32,000) seTha velajI lakhamasI nappU baMbaI | 1,48,600) seTha hIrajI bhojarAja eNDa sansa baMbaI 3,25,000) seTha meghajI thobhaNa 53,000) seTha devajI khetasI 1,05,000) seTha cAMpasI bhArA 1,,75,000) seTha sojapAla kAyA 1,00,000) seTha gaNapata nappU 24,30,101) seTha khetasiMha khIyasiMha 25,000) seTha hIrajI khetasiMha 1,30,000) seTha hemarAja khIyasiMha 3,05,750) sara vasanajI trikramajI nAiTa 3,29,590) seTha motIlAla mUlajI baMbaI / 4,43,000) seTha devakaraNa mUlajI "" 99 "" " Adarza jIvanameM prakAzita dAnavIra sajjanoMkI dAnasUcI / "" 99 "" 99 "" "" tInoM sajjana ekahI kuTuM bake haiM / 47,01,491) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Na) isameM jo jaina darzanakA bhAga hai vaha nyAyatIrtha muni zrI nyAyavijayajI mahArAnakA likhA huA hai| unhoMne ise jainaratnameM chApanekI ijAjata dI hai, isake lie mai unakA kRtajJa huuN| __ AcArya mahArAja zrI vijayavallabha sUrijIkA upakAra mAnatA hU~ ki jinhoMne aneka kAryoMke hote hue bhI tIrthaMkaroMke caritra zurUse aMtataka par3hakara unameM rahI huI azuddhiyoMko zuddha karavA diyA hai / isa graMthameM jo zuddhipatra hai vaha ApahIkI kRpAkA phala hai| ___ aMtameM muni zrI caraNavijayanI mahArAjake prati kRtajJatA prakaTa karatA hU~ ki jinhoMne kAryakI adhikatAke hote hue bhI graMthakI bhUmikA likha denekI kRpA kI hai| kRSNalAla varmA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ta) jainaratnake pahalese grAhaka honevAle sajjana / prati. yatijI mahArAja | seTha rAjamalajI jayapura zrI anUpacaMdranI udayapura 5 zrI hIrAlAlajI kAmaThI 1 seTha velajI lakhamasI bNbii| 5 seTha ku~varajI AnaMdanI baMbaI 1 seTha nAnajI laddhA bNbii| 5 seTha trikamajI narasI, DAhyAbhAI / seTha mUlacaMdajI sobhAgamalanI, seTha vIracanda meghajI thobhaNa vaMbaI 3 pUnamacaMdanI 5 sA. hIrajI kAnajI maNasI baMbaI 1 seTha nemIcandrajI tarAlA sA. vIrajI laddhA, baMbaI 1 seTha mohanacandranI digarasa lA. zivacaraNa lAlajI seTha zivacandrajI digarasa seTha kuMdanamalajI dAravhA jasavaMta nagara 1 3 | seTha vIracaMda pAnAcaMda mATuMgA 1 maMtrI zrIMvIratattva prakAzaka maMDala zivapurI 3 seTha padamasI zivajI baMbaI 1 vijaya dharmalakSmI jJAnamaMdira DaoN. punsIjI hIrajI baMbaI 1 1 ___ AgarA 2 | seTha laddhAbhAI maNasI baMbaI paM0 bhagavAnadAsajI jayapura 1 | seTha ku~varajI kezavajI zAmanI zrI IzvaralAlanI jayapura 1 baMbaI 1 zrIpUjyanI zrIdharaNenda seTha khImajI jeThAbhAI baMbaI 1 sUrijI jayapura 1 / sA. cAMpasI mAlasI baMbaI 1 or or Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna - - Azraya sukha aura duHkha jinake sAmane tuccha the; moha-mAyA jinako kabhI vicalita na kara sake; AraMbha kiyA huA kAma jinhoMne kabhI adhUrA nahIM chor3A, AtmakalyANa aura jIva mAtrakI bhalAI karanA jinakA dhruva dhyeya thA; bhayakA bhayaMkara bhUta aura snehakA hRdayako pAnI pAnI kara denevAlA mahAna svargIya deva jinako kabhI apane sthira mArgase cahita nahIM kara sakA aura jinakA nAma pratyeka mAnava hRdaya-paTapara, jAnameM yA ajAnameM, aMkita hai unhIM vItarAga vIra prabhukA baladAyaka Azraya grahaNakara Aja 'jainaratna'kA yaha mahAna kArya AraMbha karatA huuN| AraMbha m Om jainazAstra kahate haiM ki, jainadharma anAdi anaMta hai / isa kathanameM koI atizayokti nahIM mAlUma hotii| kAraNa satya aura ahiMsA, asteya aura aparigraha evaM brahmacarya ye siddhAnta anAdi ananta haiN| koI nahIM batA sakatA ki ve kabase AraMbha hue aura kabataka raheMge ? aise mahAn siddhAnta jisa dharmakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna jar3a hoM vaha dharma anAdi ananta hai yaha bAta mAnalenemeM kisIko koI aitarAja nahIM ho sktaa| duniyAmeM jitane dharma pracalita haiM una sabameM uparyukta siddhAnta hI kisI aura kisI aMzameM kAma kara rahe haiN| aura unhIM siddhAntoMke kAraNa ve dharma Tike hue haiN| __jainadharmameM uparyukta siddhAntoMkI vistRta vivecanA kI gaI hai / una siddhAntoMke anusAra jIvana bitAnevAlI AtmAe~ mahAn huI haiM, hotI haiM aura hotI rheNgii| aise siddhAntoMko pAlanevAle sAmAnya jIva bhI sarvajJa-siddha-Izvara taka ho sakate haiN| eka mahAtmAne kahA hai ki 'jo nara karaNI kare, to nara nArAyaNa hoya / ' yaha kathana bilkula ThIka hai| AdamI agara karaNI kare yAnI vaha satya, ahiMsA, asteya, aparigraha aura brahmacarya ina pA~ca siddhAntoMkA apane jIvanameM pUrA pAlana kare to vaha AdamI mAmUlI AdamI miTakara nArAyaNa-Izvara-sarvajJa bana jAtA hai| jo pUrNarUpase ina siddhAntoMko pAlate haiM ve Izvara-tIrthakara yA sAmAnya kevalI-sarvajJa hote haiM / jo inakA pAlana karanemeM kucha kamI karate haiM ve unase nIce darjeke hote haiM / jainazAstroMne unake cakravartI, vAsudeva, baladeva, pati vAsudeva aura zrAvaka aise darje ginAye haiN| AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ye pUrNa rUpase pA~coM siddhAntoMko pAlanevAloMkI paMktimeM A jAte haiN| jainaratnameM hama upayukta siddhAntoMkA jina mahApuruSoMne pAlana kiyA hai yA karate haiM unhIMke jIvanakA paricaya karAya~ge / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA tIrthaMkara carita-bhUmikA isa bhUmikAmeM una bAtoMkA varNana diyA hai jo samAnarUpase sabhI tIrthaMkaroMke hotI haiM / ve bAteM mukhyatayA ye haiM 1-tIrthakaroMkI mAtAoMke caudaha mahA svama / 2-paMca klyaannk| 3-atizaya / ye bAte bhUmikA rUpameM isalie dI gaI haiM ki, pratyeka tIrthakarake caritrameM bAra bAra ina bAtoMkA varNana na denA pdd'e| hareka caritrameM samaya batAneke lie AroMkA ullekha AyagA / isalie AroMkA paricaya bhI isa bhUmikAmeM karA diyA jAtA hai| Are samaya vizeSako jaina zAstroMmeM ArAkA nAma diyA gayA hai / eka kAlacakra hotA hai / mukhyatayA isa kAlacakrake do bheda kiye gaye haiN| eka hai 'avasarpiNI' yAnI utaratA aura dUsarA hai 'utsarpiNI' yAnI car3hatA / avasarpiNIke cha: bheda haiN| jaise-(1) ekAnta suSamA ( 2 ) suSamA (3) suSama duHkhamA (4) duHkhama suSamA (5) duHkhamA aura * digaMbara jaina AmnAyameM 16 svapne mAne jAte haiM aura zvetAMbara jaina AmnAyameM caudaha / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm - ~ (6) ekAnta duHkhamA / isI taraha utsarpiNIke ulTe ginanese chaH bheda hote haiM / arthAt (1) ekAnta duHkhamA (2) duHkhamA (3) duHkhama suSamA (4) suSama duHkhamA (5) suSamA, aura (6) ekAnta suSamA / inhIM bAraha bhedoMkA samaya jaba pUrNa hotA hai taba kahA jAtA hai ki, aba eka. kAlacakra samApta ho gayA hai| naraka, svarga, manuSya loka aura mokSa ye cAra sthAna jIvoMke rahaneke haiM / unameM se antima sthAnameM arthAt mokSa meM to kevala karma-mukta jIva hI rahate haiN| vAkI tInameM kamalipta jIva rahate haiN| narakake jIvIke caudaha (14 ) bheda kiye gaye haiM / svargake jIvoMke ekasau aThAnave (198) bheda kiye gaye haiM aura manuSya lokake jIvoMke 351 bheda kiye gaye haiN| manuSya lokake kucha kSetroMmeM 'AroM kA upayoga hotA hai| isaliye hama yahA~ manuSya lokake viSayameM thoDAsA likha denA ucita samajhate haiN| manuSya lokameM mukhyatayA 3 khaMDoMmeM manuSya basate haiN| (1) jambU dvIpa (2) dhAtakI khaNDa aura (3) puSkarAI / jaMbudvIpakI apekSA dhAtakI khaNDa duganA hai aura puSkarArddha, dhAtakI khaNDakI barAbara hI hai / yadyapi puSkara dvIpa dhAtakI. khaNDase duganA hai tathApi usake Adhe hissehImeM manuSya basate haiM isalie vaha dhAtakI khaNDake barAbara hI mAnA jAtA hai / jaMbudvIpameM,-bharata, airavata, mahAvideha, himabanta, hiraNyavanta, harivarSa, ramyakavarSa, devakuru aura uttara kuru, aise nau, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA kSetra haiN| dhAtakI khaNDameM inhIM nAmoMke inase dugane kSetra haiM aura dhAtakI khanDake barAbara hI puSkarA meM haiN| inameMke AraMbhake yAnI bharata, airavata aura mahAvideha karma-bhUmike kSetra haiM aura bAkIke aMkarma-bhUmike / inhIM karma-bhUmike paMdraha kSetroMmeM,-pA~ca bharata, pAMca airavata, aura pAMca videhameM, ina AroMkA prabhAva aura upayoga hotA hai, aura kSetroMmeM nhiiN| __ mahAvidehameM kevala cauthA ' ArA' hI sadA rahatA hai| bharata aura airavatameM utsarpiNI aura avasarpiNIkA byabahAra hotA hai / pratyeka AremeM nimna prakArase jIvoMke duHkha sukhakI ghaTA bar3hI hotI rahatI hai| 1-ekAnta suSamA-isa orameM manuSyoMkI Ayu tIna palyopama takakI hotI hai| unake zarIra tIna kosa taka hote haiM bhojana ve cAra dinameM eka bAra karate hai / saMsthAna unakA 'samacaturasra ' hotA hai / saMhanana unakA 'vajra RSabha nArAca' 1-jahAM asi (zastrakA) masi (likhane par3hane kA) aura kRSi ( khetIkA) vyavahAra hotA hai use karmabhUmi kahate haiN| __2-jahAM inakA vyavahAra nahIM hotA hai aura kalpa vRkSoMse saba kucha milatA hai unheM akarmabhUmi kahate hai // 3-saMsthAna chaH hote haiM / zarIrake AkAra vizeSako saMsthAna kahate haiM / (1) sAmudrika zAstrokta zubha lakSaNayukta zarIrako 'samacaturastra' saMsthAna kahate haiM / (2) nAbhike UparakA bhAga zubha lakSaNa yukta ho aura nIcekA hIna ho use 'nyagrodha' saMsthAna kahate haiN| (3) nAbhike nIcekA bhAga yathocita ho aura UparakA hIna ho use 'sAdI' saMsthAna kahate haiM / (4) jahA~ hAtha, paira, mukha, galA Adi yathA lakSaNa hoM aura chAtI, peTa, pITha Adi vikRta hoM use 'vAmana' saMsthAna kahate haiM / (5) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna hotA hai / ve krodha - rahita, nirabhimAnI, nirlobhI aura adharmatyAgI hote haiM / usa samaya unako asi, masi aura kRSikA vyApAra nahIM karanA par3atA hai / akarma - bhUmike manuSyoMkI bhA~ti hI unheM bhI usa samaya dasa kalpavRkSa sAre padArtha dete haiN| jaise - ( 1 ) 'madyAMga' nAmaka kalpavRkSa madya dete haiM / (2) 'bhRtAMga' pAtra - bartana dete haiM / ( 3 ) ' tUryAMga' tIna prakAra ke bAje dete haiM / (4-5) 'dIpazikhA' aura 'jyotiSka' prakAza dete haiM / (6) 'citrAMga' vicitra puSpoM kI mAlAe~ dete haiM / (7) 'citrarasa' nAnA bhA~tike bhojana dete haiM / ( 8 ) 'maNyaMga ' icchita jahA~ hAtha aura paira hIna hoM bAkI avayava uttama hoM use ' saMsthAna kahate haiM / ( 6 ) zarIra ke samasta avayava lakSaNa - hIna hoM use 'huMDaka' saMsthAna kahate haiM / 7 kubjaka 4 - saMhanana bhI chaH hI hote haiN| zarIra ke saMgaThana vizeSako saMhanana kahate haiM / ( 1 ) do hAr3a donoM taraphase markaTa baMdhadvarA ba~dhe hoM, RSabha nAmakA tIsarA hAr3a unheM paTTIkI taraha lapeTe ho aura una tInoM haDDiyoM meM eka haDDI ThukI huI ho, ve vajra ke samAna dRr3ha hoM, aise saMhananako 'vajra RSabha nArAca' kahate haiM / ( 2 ) ukta haDDiyA hoM; parantu kAlIkI taraha ThukI huI haDDI na ho use 'RSabhanArAca' saMhanana kahate haiM / ( 3 ) donoM ora hAr3a ora markaTa baMdha to hoM; parantu kIlI aura paTTI ke hAr3a na hoM use 'nArAca' saMhanana kahate haiN| ( 4 ) jahA~ eka tarapha markaTa baMdha aura dUsarI tarapha kIlI hotI hai use 'arddhanArAca' saMhanana kahate haiM / (5) jahA~ kevala kIlIse hAr3a saMdhe hue hoM, markaTa baMdha paTTI na ho use ' kIlaka saMhanana kahate haiM / ( 6 ) jahA~ asthiyA~ kevala eka dUsarese ar3I huI hI hoM, kIlI, nArAca, aura RSabha na hoM; jo jarAsA dhakkA lagate hI bhinnA ho jAya use 'chevadu' saMhanana kahate haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara carita-bhUmikA M Wornawww.ne AbhUSaNa arthAta jevara dete haiM (9) 'gehAkAra' gaMdharva nagarakI taraha uttama ghara dete haiM aura (10) 'anagna' nAmaka kalpavRkSa uttamottama vastra dete haiN| usa samayakI bhUmi zarkarAse (zakkarase)bhI adhika mIThI hotI hai / isameM jIva sadA sukhI hI rahate haiM / yaha ArA cAra koTAkoTi sAgaropamakA hotA hai / isameM AyuSya, 1- A~kha phurakatI haiM itane samayameM asaMkhyAta samaya ho jAte haiM / athavA vaha sUkSmAtisUkSma kSaNarUpa kAla jisake bhUtabhaviSya kA anumAna na ho sake, jisakA phira bhAga na ho sake usako 'samaya' kahate haiN| aise asaMkhyAta samayoMkI eka 'AvalI' hotI hai / aisI do sau aura chappana AvaliyoMkA eka 'kSullaka bhava' hotA hai ; isakI apekSA kisI choTe bhavakI kalpanA nahIM ho sakatI hai / aise uttara kSullaka bhavase kucha adhikameM eka 'zvAsocchvAsa rUpa prANakI' utpatti hotI hai / aise sAta prANotpatti kAlako eka 'stAka' kahate haiM / aise sAta stokako eka 'lava' kahate haiN| aise satahattara lavakA eka muhUrta (do ghar3I) hotA hai / isa ( eka muhUrtameM 1,67,77,216 AvaliyA~ hotI hai|) tIsa muhUrttakA eka 'dina rAta' hotA hai / pandraha dina rAtakA eka 'pakSa' hotA hai| do pakSoMkA eka mahInA hotA hai / bAraha mahInoM kA eka varSa hotA hai| (do mahInoMkI eka 'Rtu' hotI hai / tIna RtuoMkA eka 'ayana' hotA hai| do ayanoMkA eka varSa hotA hai|) asaMkhyAta varSAMkA eka palyApama hotA hai / daza koTAkoTi palyopamakA eka sAgaropama hotA hai / bIsa koTAkoTi sAgaropamakA eka kAlacakra hotA hai| aise 'anaMta' kAlacakrakA eka pudgala parAvartana hotA hai| (noTa-yahA~ 'ananta' zabda aura 'asaMkhyAta' zabda amuka saMkhyAke dyotaka haiM / zAstrakAroMne inake bhI aneka bheda kiye haiM / isa choTIsI bhUmikAmeM una sabakA varNana nahIM ho sakatA / ina zabdoM ('asaMkhyAta yA' ananta ) se yaha artha na nikAlanA cAhie ki saMkhyA hI na ho ske| jisakA kabhI anta hI na aave|) / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna saMhanana, Adi aura kalpavRkSoMkA prabhAva kramazaH kama hotA jAtA hai| ___2-suSamA-yaha ArA tIna koTAkoTi sAgaropamakA hotA hai| usameM manuSya do palyopamakI AyuvAle, do kosa U~ce zarIravAle aura tIna dinameM eka bAra bhojana karanevAle hote haiN| isameM kalpa vRkSoMkA prabhAva bhI kucha kama ho jAtA hai| pRthvIke svAdameM bhI kucha kamI ho jAtI hai aura jalakA mAdhurya bhI kucha ghaTa jAtA hai| isameM sukhakI prabalatA rahatI hai / duHkha bhI rahatA hai magara bahuta thodd'aa| ____3-suSamA duHkhamA-yaha ArA do koTAkoTi sAgaropamakA hotA hai / isameM manuSya eka palyopamakI AyuvAle, eka kosa U~ce zarIravAle, aura do dinameM eka bAra bhojana karanevAle hote haiN| isa AremeM bhI UparakI taraha pratyeka padArthameM nyUnatA AtI jAtI hai / isameM sukha aura duHkha donoMkA samAna rUpase dauradaurA rahatA hai / phira bhI pramANameM sukha jyAdA hotA hai| 4-dukhamA muSamA-yaha ArA bayAlIsa hajAra kama eka koTAkoTi sAgaropamakA hotA hai| isameM na kalpavRkSa kucha dete hai na pRthvI svAdiSTa hotI hai aura na jalameM hI mAdhurya rahatA hai| manuSya eka karor3a pUrva AyuSyavAle aura pA~ca sau dhanuSa U~ce zarIravAle hote haiM / isI Arese asi, masi aura kRSikA kArya prAraMbha hotA hai| isameM duHkha aura sukhakI samAnatA rahanepara bhI duHkha pramANameM jyAdA hotA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA 5-duHkhamA-yaha ArA ikkIsa hajAra varSakA hotA hai / isameM manuSya sAta hAtha U~ce zarIravAle aura sau varSakI Ayu vAle hote haiM / isameM kevala duHkhakA hI dauradaurA rahatA hai| sukha hotA hai magara bahuta hI thodd'aa| 6 ekAnta dukhamA- yaha bhI ikosa hajAra varSakA hI hotA hai / isameM manuSya eka hAtha U~ce zarIravAle aura solaha barasakI AyuvAle hote haiM / isameM sarvathA duHkha hI hotA hai / isa prakAra chaThe Areke ikkIsa hajAra varSa pUre ho jAte haiM, taba punaH utsarpiNI kAla prAraMbha hotA hai| usameM bhI ukta prakAra hI se chaH Are hote haiM / antara kevala itanAhI hotA hai ki, avasarpiNIke Are ekAnta suSamAse prAraMbha hote hai aura utsarpiNIke ekAnta duHkhamAse / sthiti bhI avasarpiNIke samAna hI utsarpiNIke AroMkI bhI hotI hai / pAThakoMko yaha dhyAnameM rakhanA cAhie ki Upara Ayu aura zarIrakI U~cAI AdikA jo pramANa batAyA hai vaha Areke prAraMbhameM hotA hai| jaise jaise kAla bItatA jAtA hai vaise hI vaise unameM nyUnatA hotI jAtI hai aura vaha ArA pUrNa hotA hai taba taka usa nyUnatAkA pramANa itanA ho jAtA hai, jitanA agalA ArA prAraMbha hotA hai usameM manuSyoMkI Ayu aura zarIrakI U~cAI Adi hote haiM / ___ Upara jina AroMkA varNana kiyA gayA hai unameM se tIsare aura cauthe AremeM tIrthaMkara hote haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana-ratna tIrthaMkaroMkI mAtAoMke caudaha svapna +are, anAdikAlase saMsArameM yaha niyama calA ArahA hai ki, jaba jaba kisI mahApuruSake, isa karmabhUmimeM AnekA samaya hotA hai tabhI taba usake kucha cinha pahilese dikhAI de jAte haiN| isI bhA~ti jaba tIrthaMkara honevAlA jIva garbhameM AtA hai taba usa viduSIko yAnI tIrthakara jaba garbhama Ate haiM taba unakI mAtAoMko caudaha svapna Ate haiM / saba tIrthakaroMkI mAtAoMko ekahIse svapna Ate haiM / svapnameM jo padArtha Ate haiM unake dikhanekA krama bhI samAna hI hotA hai / kevala prAraMbhameM pharka ho jAtA hai / jaise RSabha devajIkI mAtA marudevIne pahile vRSabha-baila dekhA thA: ariSTanemikI mAtA zivAdevIne pahile hasti-hAthI dekhA thA Adi / ye svapna caudaha mahAsvapnoMke nAmoMse pahicAne jAte haiN| jo padArtha svapnameM dikhate haiM unake nAma ye haiM (1) vRSabha (2) hasti ( 3 ) kesarI siMha (4) lakSmI devI (5) puSpamAlA (6) caMdramaMDala (7) sUrya (8) mahAdhvaja (9) svarNa kalaza (10) padmasarovara (11) kSIrasamudra (12) vimAna (13 ) ratnapuMja aura (14) nirdhUma agni ye padArtha kaise hote haiM unakA varNana zAstrakAroMne isa taraha kiyA hai| [1] vRSabha-ujjvala, puSTa aura ucca skaMdhakalA, lambI aura sIdhI pU~chavAlA, svarNake ghUgharoMkI mAlAvAlA aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA 11 wwwi vidyutyukta - bijalIsahita zarada Rtuke megha samAna varNavAlA hotA hai / [ 2 ] hAthI - sapheda raMgavAlA, pramANake anusAra U~cA, nirantara gaMDasthala se jharate hue madase ramaNIya, calate hue kailAza parvatakI bhrAnti karAnevAlA aura cAra dA~tavAlA hotA hai| [ 3 ] kezarIsiMha - pIlI A~khoMvAlA, lambI jIbhavAlA, dhavala (sapheda) kezaravAlA aura zUravIroMkI jayadhvajA ke samAna pU~chavAlA hotA hai / [ 8 ] lakSmI devI - kamalake samAna A~khoMvAlI, kamalameM nivAsa karanevAlI, diggajendra apanI sU~DoMmeM kalaza uThA kara jisake mastakapara DAlate haiM aisI, zobhAyukta hotI hai / [1] puSpamAlA - deva vRkSoke puSpoMse gU~thI huI aura dhanuSa ke samAna lambI hotI hai| 6] caMdramaMDaLa - apane hI [ tIrthaMkaroM kI mAtAoMko unake hI ] mukhakI bhrAnti karAnevAlA, AnandakA kAraNa rUpa aura kAMtike samUha se dizAoMko prakAzita kiyehue hotA hai / ] sUrya - rAtameM bhI dinakA bhrama karAnevAlA, sAre aMdhakArakA nAza karanevAlA, aura vistRta hotI huI kAnti vAlA hotA hai / 7 [C] mahAdhvaja - - capala kAnoMse jaise hAthI suzobhita hotA hai vaise hI ghUghariyoM kI paMktike bhAravAlA aura calAyamAna patAkAse zobhAyukta hotA hai / [9] svarNa kalaza - vikasita kamaloMse isakA mukha bhAga 1 - zerakI gardana meM jo bAla hote hai unheM kezara kahate haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jaina - ratna arcita hotA hai, yaha samudra maMthana ke bAda sudhAkuMbha - amRta ke kalazake samAna aura jalase paripUrNa hotA hai / [10] padma sarovara - isameM aneka vikasita kamala hote bhramara unapara guMjAra karate rahate haiM / [11] kSIra samudra - yaha pRthvImeM phailI huI zarada Rtuke meghakI lIlAko curAnevAlA aura uttAla taraMgoM ke samUhase cittako AnaMda denevAlA hotA hai / [12] vimAna - yaha atyaMta kAntivAlA hotA hai / aisA jAna par3atA hai ki, jaba bhagavAnakA jIva devayonimeM thA taba vaha usImeM rahA thaa| isalie pUrva snehakA smaraNa kara vaha AyA hai / [13] ratnapuMja - yaha aisA mAlUma hotA hai ki, mAnoM kisI kAraNa se tAre ekatra ho gaye haiM; yA nirmala kAMti eka jagaha jamA ho gaI hai / [14] nirdhUma agni- isameM dhuA~ nahIM hotA / yaha aisA prakAzita mAlUma hotA hai ki, tIna lokameM jitane tejasvI padArtha ve saba ekIbhUta ho gaye haiM / x jaba ye caudAha svapna Ate haiM aura tIrthakara, devaloka se cyavakara mAtAke garbha meM Ate haiM taba indroMke Asana kA~pate haiM / indra upayoga dekara dekhate haiM / unako mAlUma hotA hai ki, bhagavAnakA jIva amuka sthAnameM garbhameM gayA hai taba ve vahA~ jAte haiM aura garbhadhAraNa karanevAlI mAtAko indra isa taraha svarmo kA phala sunAte hai: X digambara AmnAyameM ' do maccha' aura 'siMhAsana' ye do svama adhika haiM / tathA mahAdhvajakI jagaha 'nAga bhuvana' hai / aura saba samAna haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA mmmmmx "he svAminI ! tumane svapnameM vRSabha dekhA isase tumhAre kUkha se moharUpI kIcameM phaMse hue dharmarUpI rathako nikAlane vAlA putra hogaa| Apane hAthI dekhA isase ApakA putra mahAna puruSoMkA bhI guru aura bAlakA sthAnarUpa hogA / siMha dekhA isase ApakA putra puruSoMmeM siMhake samAna dhIra, nirbhaya, zUravIra aura askhalita parAkramavAlA hogA / lakSmIdevI dekhI isase ApakA putra tIna lokakI sAmrAjyalakSmIkA pati hogA / puSpamAlA dekhI isase ApakA putra puNya darzanavAlA hogA; akhila jagat usakI AjJAko mAlAkI taraha dhAraNa. karegA / pUrNacaMdra dekhA isase ApakA putra manohara aura netroMko AnaMda denevAlA hogA / sUrya dekhA usase tumhArA putra moharUpI andhakArako naSTa kara jagatmeM udyota karane vAlA hogA / dharmadhvaja dekhA isase ApakA putra Apake vaMzameM mahAna pratiSThA vAlA aura dharma dhvajI hogA / pUrNa kuMbha dekhA, isase ApakA putra sarva atizayoMse pUrNa yAnI sarva atizaya yukta hogA / padmasarovara dekhA isase ApakA putra saMsAra rUpI jaMgalameM pApatApase tapate hue manuSyoMkA tApa haregA / kSIra samudra dekhA isase ApakA putra adhRSya-nahIM pahuMcane yogya honepara bhI loga usake pAsa jA skeNge| vimAna dekhA isase Apake putrakI vaimAnika deva bhI sevA kareMge / ratnapuMja dekhA isase ApakA putra sarvaguNa sampanna ratnoMkI khAnake samAna hogaa| aura jAjvalyamAna nidhUma agni dekhA isase ApakA putra anya tejasviyoMke tejako phIkA karanevAlA hogaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna Apane caudaha svapne hI dekhe haiM isase ApakA putra caudaha rAjalokakA svAmI hogaa|" isa taraha svapnoMkA phala sunAkara indra apane apane sthAna'para cale jAte haiN| paMca kalyANaka tIrthakaroMke janmAdike samaya indrAdi deva milakara jo utsava karate haiM una utsavoMko kalyANaka kahate haiN| ina utsavoMko devatA apanA aura prANImAtrakA kalyANa karanevAle samajhate haiM isIlie inakA nAma kalyANaka rakkhA gayA hai / ye eka tIrthaMkarake jIvanameM pAMca bAra kiye jAte haiM / isa liye inakA nAma paMcakalyANaka rakkhA gayA hai / ina pA~coMke nAma haiM [1] garbha-kalyANaka [2] janma-kalyANaka [3] dIkSA-kalyANaka [ 4 ] kevalajJAna-kalyANaka aura [5] nirvANa-kalyANaka / ina pA~co kalyANakoMke samaya indrAdi deva kaisI taiyAriyA~ karate haiM unakA svarUpa yahA~ likhA jAtA hai| [1] garbha-kalyANaka-bhagavAnakA jIva jaba mAtAke garbhameM AtA hai taba indroMke Asana kaMpita hote haiM / indra siMhAsanase utarakara bhagavAnakI stuti karate haiM aura phira jisa sthAnapara bhagavAna utpanna honevAle hote haiM vahA~ ve jAkara bhagavAnakI mAtAko jo caudaha svapna Ate hai una Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA 15 a---gnng- svapnoMkA phala sunAte haiM / basa isa kalyANaka itanA hI hotA hai| 2] janma-kalyANaka-bhagavAnakA jaba janma hotA hai taba yaha utsava kiyA jAtA hai / jaba bhagavAnakA prasava hotA hai taba dikakumAriyA~ AtI haiN| sabase pahile adholokakI ATha dizA-kumAriyA~ AtI hai / inake nAma ye haiM,-bhogaMkarA, bhogavatI, subhogA, bhogamAlinI, toyadhArA, vicitrA, puSpamAlA aura aniNditaa| ye Akara bhagavAnako aura unakI mAtAko namaskAra karatI haiN| phira bhagavAnakI mAtAse kahatI haiM ki,-"hama adholoka kI dikkumAriyA~ haiM / tumane tIrthaMkara bhagavAnako janma diyA hai / unhIMkA janmotsava karane yahA~ AI haiM / tuma kisI tarahakA bhaya na karanA / usake bAda ve pUrva dizAkI ora mukhavAlA eka sUtikA gRha banAtI hai| usameM eka hajAra staMbha hote haiN| phira 'saMvata' nAmakI pavana calAtI haiM / usase munikA gRhake eka eka yojana takakA bhAga kA~ToM aura kaMkaroM rahita ho jAtA hai / itanA honebAda ye gIta gAtI huI bhagavAnake pAsa baiThatI haiN| - inake bAda meru parvatapara rahanevAlI urddhaloka vAsinI, meghaMkarA, meghavatI, sumeghA, meghamAlinI, toyadhArA, 'vicitrA, vAriSeNA aura valAhikA, nAmaka ATha dikkumAriyA~ AtI hai| ve bhagavAna aura unakI mAtAko namaskAra kara vikriyAse AkAzameM bAdala kara, sugaMdhita jalakI dRSTi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna karatI haiN| jisameM adholoka vAsinI dikkumAriyoMkI sApha kI huI eka yojana jagahakI dhUla naSTa ho jAtI hai| vaha sugaMdhase paripUrNa ho jAtI hai / phira ve paMcavarNI puSpa barasAtI haiN| unase pRthvI aneka prakArake raMgoMse raMgI huI dikhatI hai / pIche ve bhI tIrthaMkaroMke guNAnuvAda gAtI huI apane sthAnapara vaiTha jAtI haiN| __ inake bAda pUrva rucakAdi' Upara rahanevAlI naMdA, naMdottarA, AnaMdA, naMdivarddhanA, vijayA, vaijayaMtI, jayaMtI aura aparAjitA nAmakI ATha dikkumAriyA~ AtI haiN| ve bhI donoMko namaskArakara apane hAthoMmeM darpaNa-AIne le gIta gAtI huI pUrva dizAmeM khar3I hotI haiN| inake bAda dakSiNa rucakAdimeM rahanevAlI samAhArA, supradattA, suprabuddhA, yazodharA, lakSmIvatI, zeSavatI, citraguptA aura vasuMdharA nAmakI ATha dikkumAriyA~ AtI haiM aura donoM mAtA-putrako namaskAra kara, hAthoMmeM kalaza le gIta gAtI huI dakSiNa dizAmeM khar3I rahatI haiN| ___ inake bAda, pazcima rucakAdimeM rahanevAlI ilAdevI, surAdevI, pRthvI, padmAvatI, ekanAsA, anavamikA, bhadrA, aura azokA nAmakI ATha dikkumAriyA~ AtI haiM aura donoM 1-rucaka nAmakA 13 vA~ dvIpa hai / isake cAroM dizAoMme tathA, cAroM vidizAoMmeM, parvata hai / unhIM ke pUrvadizAvAle parvatapara rhnevaalii| isI taraha dakSiNa rucakAdri Adi dizA vidizAoMke lie bhI samajhanA caahie| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA ko praNAma kara hAthoMmeM paMkhe le gIta gAtI huI uttara dizA meM khar3I ho jAtI haiN| __phira uttara rucaka parvatapara rahanevAlI alaMbusA, mizrakezI, puNDarIkA, vAraNI, hAsA, sarvaprabhA, zrI aura hI nAmakI ATha dikkumAriyA~ AtI haiM. aura donoMko namaskAra kara, hAthoMmeM camara le gIta gAtI huI uttara dizAmeM khar3I hotI haiN| phira IzAna, agni, vAyavya aura naiRtya vidizAoMke andara rahanevAlI citrA, citrakanakA, saterA aura sUtrAmaNi nAmakI dikkumAriyA~ AtI haiM aura donoMko namaskAra kara, apanI apanI bidizAoM meM dIpaka lekara gIta gAtI huI khar3I hotI haiN| ina sabake bAda rucaka dvIpase rUpA, rUpAsikA, surUpA aura rUpakAvatI nAmakI cAra dikkumAriyA~ AtI haiN| phira bhagavAnake janmagRhake pAsa hI pUrva, dakSiNa aura uttarameM tIna kadalI gRha banAtI haiN| pratyeka gRhameM vimAnoMke samAna siMhAsana sahita vizAla cauka racatI haiM / phira bhagavAnako apane hAthoMmeM uThA, mAtAko catura dAsIkI bhA~ti sahArA de, dakSiNake caukameM le jAtI haiM / donoMko siMhAsanapara biThAtI haiM aura lakSapAka tailakI mAliza karatI haiN| vahA~se unheM pUrva dizAke caukameM lejAkara siMhAsanapara biThAtI haiM, snAna karabAtI haiM, sugaMdhita kASAya vastroMse unakA zarIra pauMchatI haiM, gozIrSa caMdanakA vilepana karatI haiM aura donoMko divya vastra tathA vidyutaprakAzake samAna vicitra AbhUSaNa pahanAtI haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jana-ratna tatpazcAt ve donoM ko uttarake cauka meM lejAkara siMhAsanapara biThAtI haiM / vahA~ ve abhiyogika devatAoM ke pAsase kSudra himavaMta parvata se gozIrSa caMdanakA kASTha ma~gavAtI haiM / araNikI do lakar3iyoMse ani utpanna kara homameM yogya taiyAra kiyehue gozIrSa caMdanake kASThase homa karatI haiN| usase jo bhasma hotI hai usakI rakSApoTalI kara ve donoM ke hAthoMmeM bA~dha detI haiN| yadyapi prabhu aura unakI mAtA mahAmahimAmaya hI haiM, tathApi dikkumAriyoMkA aisA bhaktikrama hai, isalie ve karatI hI haiN| tatpazcAt ve bhagavAnake kAnameM kahatI haiM, 'tuma dIrghAyu hoo|' phira pASANake do goloM ko pRthvI meM pachAr3atI haiM / taba donoMko vahA~se sUtikA gRhameM lejAkara sulA detI haiM aura gIta gAne lagatI haiM / I dikkumAriyA~ jisa samaya ukta kriyAyeM karatI haiM usI samaya svarga meM zAzvata ghaMToMkI eka sAtha ucca dhvani hotI hai / usako sunakara saudharma devalokake indra saudharmendra pAlaka nAmakA eka asaMbhAvya aura apratima vimAna racavAkara tIrthakaroM ke janma nagarako jAtA hai / vaha vimAna pA~ca sau yojana U~cA aura eka lAkha yojana vistRta hotA hai / usake sAtha ATha indrANiyA~ aura usake Adhanike hajAroM lAkhoM devatA bhI jAte haiM / vimAna jaba svarga se calatA hai taba Upara batAyA gayA itanA bar3A hotA hai / paraMtu jaise jaise vaha bharatakSetrakI ora bar3hatA jAtA hai vaise hI vaise vaha saMkucita hotA jAtA hai / yAnI indra apanI vikriyAlabdhike bala se use choTA banAtA jAtA hai / jaba vimAna sUtikAgRhake pAsa pahu~catA hai taba vaha bahuta hI choTA ho jAtA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA vahA~ pahu~canepara siMhAsanameM baiThe hI baiThe indra mUtikA gRhakI parikramA detA hai aura phira use IzAna koNameM chor3a Apa harSacitta hokara prabhuke pAsa jAtA hai / vahA~ pahale prabhuko praNAma karatA hai phira mAtAko praNAmakara kahatA hai,-" mAtA ! maiM saudharma devalokakA indra huuN| bhagavAnakA janmotsava karane ke lie AyA huuN| Apa kisI prakArakA bhaya na rakkheM / " itanA kahakara vaha bhagavAnakI mAtApara avasvApanikA nAmakI nidrAkA prayoga karatA hai / isase mAtA nidrita-behozIkI dazAmeM ho jAtI hai / bhagavAnakI pratikRtikA eka putalA bhI banAkara unakI bagalameM rakha detA hai phira vaha apane pA~ca rUpa banAtA hai| devatA saba kucha kara sakate haiN| eka svarUpase bhagavAnako apane hAthomeM uThAtA hai / dUsare do svarUpoMse donoM tarapha khar3A hokara ca~vara Dholane lagatA hai| eka svarUpase chatra hAthameM letA hai aura eka svarUpase cobadArakI bhA~ti vajra dhAraNa karake Age rahatA hai / isa taraha apane pA~ca svarUpa sahita vaha bhagavAnako AkAza mArgadvArA meru parvatapara le jAtA hai| devatA jayanAda karate hue usake sAtha jAte haiM / meru parvatapara pahu~ca kara vaha nirmala kAtivAlI ati pAMDukaMbalA nAmakI zilAsiMhAsana-jo antisnAtrake yogya hotI hai-para, bhagavAnako apanI godameM lie hue baiTha jAtA hai| ___ jisa samaya vaha meru parvatapara pahu~catA hai usa samaya 'mahAghoSa' nAmakA ghaMTA bajatA hai, usako suna, tIrthakarakA janma jAna, anyAnya 63 indra bhI meru parvatapara Ate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna causaTha indroMke nAma nIce diye jAte haiM / . (vaimAnika devoMke indra 10) 1-saudharbhendra-(isake AnekA varNana Upara diyA hai|) 2-IzAnendra, apane aThAsI lAkha vimAnavAsI devatAoM sahita 'puSpaka' vimAnameM baiThakara AtA hai| 3-sanatkumAra indra, bAraha lAkha vimAnavAsI devatAoM sahita 'sumana' vimAnameM baiThakara AtA hai| 4-mahendra indra, ATha lAkha vimAnavAsI devatAoM sahita 'zrIvatsa ' vimAnameM baiThakara AtA hai| 5-brahmendra indra, cAra lAkha vimAnavAsI devatAoM sahita 'naMdyAvarta : vimAnameM baiThakara AtA hai| 6-lAMtaka indra, pacAsa hajAra vimAnavAsI devatAoM sahita 'kAmagava' vimAnameM baiThakara AtA hai| 7-zukra indra, cAlIsa hajAra vimAnavAsI devatAoM sahita 'pItigama / vimAnameM baiThakara AtA hai| 8-'sahasrAra' indra, chaH hajAra vimAnavAsI devatAoM sahita 'manorama' vimAnameM baiThakara AtA hai| 9-'Anata prANata' devalokakA indra, cAra sau vimAnavAsI devatAoM sahita 'vimala ' vimAnameM baiThakara AtA hai| 10-AraNAcyuta devalokakA indra, tIna sau vimAnavAsI devatAoM sahita 'sarvatobhadra' nAmake vimAnameM baiThakara AtA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA (bhuvana-patidevoMke indra 20) 11- camaracaMca ' nagarIkA svAmI 'camarendra' indra, apane lAkhoM devatAoM sahita AtA hai| 12-'balicaMcA' nagarIkA svAmI 'bali' indra, apane devatAoM sahita AtA hai| 13-dharaNa nAmaka indra, apane nAgakumAra devatAoM sahita AtA hai| 14-bhUtAnaMda nAmakA nAgendra, apane devatAoM sahita AtA hai| 15-16-vidyatkumAra devalokake indra hari aura harisaha Ate haiN| 17-18-suvarNakumAra devalokake indra veNudeva aura veNudArI Ate haiN| 19-20-agnikumAra devalokake indra agnizikha aura agni mANava Ate haiN| 21-22-vAyukumAra devalokake indra velamva aura prabhaMjana Ate haiN| 23-24-stanitkumArake indra sughoSa aura mahAghoSa Ate haiN| 25-26-udadhikumArake indra jalakAMta aura jalaprabha ,, , 27-28-dvIpakumArake indra pUrNa aura avizaSTa , 29-30-dikkumArake indra amita aura amita vAhana,, ,, 1-bhuvanapatideva ratnaprabhA pRthvImeM rahate haiM / ratnaprabhA pRthvIkA jADApana 180000 yojana hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna ( vyaMtara yoni ke devendra 16 ) 31 - 32 - pizAcoMke indra kAla aura mahAkAla; 33 - 34 - bhUtoMke indra surUpa aura pratirUpa; 35-36 - yajJoM ke indra pUrNabhadra aura maNibhadra; 37-38 - rAkSasoM ke indra bhIma aura mahAbhIma; 39-40-kinnaroMke indra kinnara aura kiMpuruSa; 41-42 - kiMpuruSoMke indra satpuruSa aura mahApuruSa; 43 - 44 - mahoragoMke indra atikAya aura mahAkAya; 45-46 - gaMdharvoke indra gItarati aura gItayazA; ( bANa vyaMtaroMkI dUsarI ATha nikAyake indra 16 ) 47-48- aprajJAptike indra saMnihita aura samAnaka; 49-50 - paMcaprajJApti ke indra ghAtA aura vidhAtA; 51-52 - RSivAditanA ke indra RSi aura RSipAlaka 53 - 54 - bhUtavAditanA ke indra Izvara aura mahezvara; 55-56 - kaMditanAke indra suvatsaka aura vilAzaka; 57-58 - mahAkraMditanAke indra hAsa aura hAsarita; 59-60 - kuSmAMDanAke indra zveta aura mahAzveta; 61-62 - pAvakanAke indra pavaka aura pavakapatiH ( jyotiSka devoMke indra 2 ) 63-64 - jyotiSka devoMke indra-sUrya aura candramA 22 isa taraha vaimAnikake dasa ( saMkhyA 1- 10 taka ) indra, bhuvanapatikI dasa nikAyake bIsa ( saMkhyA 11-30 taka ) indra, vyaMtaroMke battIsa ( saMkhyA 31-62 ) indra, aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA jyotiSkoMke do ( saMkhyA 63-64 taka ) indra kula milAkara 64 indra apane lakSAvadhI devatAoM sahita sumeru parvatapara bhagavAnakA janmotsava karane Ate haiM / * 23: sabake A jAne bAda acyutendra janmotsava ke upakaraNa lAnekI abhiyogika devatAoMko AjJA detA hai / ve IzAna koNameM jAte haiM / vaikriyasamudvAtadvArA uttamottama pudgaloMkA AkarSaNa karate haiN| unase (1) sonake ( 2 ) cA~dI ke ( 3 ) ratnake ( 4 ) sone aura cA~dI ke ( 5 ) sone aura ratnake ( 6 ) cA~dI aura ratnake ( 7 ) sonA cA~dI aura ratna ke tathA (8) miTTI ke isa taraha ATha prakArake kalaza banAte haiM / pratyeka prakArake kalazakI saMkhyA eka hajAra ATha hotI hai / kula milAkara ina ghar3oMkI saMkhyA eka karor3a aura sATha lAkhakI hotI hai / inakI U~cAI pacIsa yojana, caur3AI bAraha yojana aura inakI nAlIkA mu~ha eka yojana hotA hai / isI prakAra unhoMne ATha taraha ke padArthoM se jhAriyA~, darpaNa, ratnake karaMDiye, supratiSTaka (DibbiyA~) thAla, pAtrikAe~ ( rakAbiyA~) aura puSpoM kI caMgeriyA~ bhI taiyAra kIM / inakI saMkhyA kalazoMhIkI bhA~ti pratyekakI eka hajAra aura ATha thIM / lauTate samaya ve 1 mAgadhAdi tIrthoMse miTTI, gaMgAdi mahA nadiyoMse jala, ' kSudra himavaMta parvata se siddhArtha puSpa ( sarasoM ke phUla ) zreSTha gaMdha * jyotiSkoMke asaMkhyAta indra haiM / ve sabhI Ate haiM / isalie asaMkhyAta indra Akara prabhukA janmotsava karate haiM / asaMkhyAta ke nAma caMdra aura sUrya do hI haiM isalie do hI gine gaye haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jaina-ratna aura sarvauSadhi, usI parvatake 'padma' nAmaka sarovarameMse kamala; isI prakAra anyAnya parvatoM aura sarovaroMse bhI ukta padArtha lete Ate haiN| ___ saba padArthoMke A jAnepara acyutendra bhagavAnako, jina ghar3oMkA Upara ullekha kiyA gayA ha unase, snAna karAtA hai, zarIra pauMchakara caMdanakA lepa karatA hai, puSpa car3hAtA hai, ratnakI caukIpara cA~dIke cAvaloMse aSTamaMgala likhatA hai aura devatAoM sahita nRtya, stuti Adi karake AratI utAratA hai| __ phira zeSa ( saudharmeMdrake sivA ) 62 indra bhI isI taraha pUjA prakSAlana karate haiN| __tatpazcAta IzAnendra saudharmendrakI bhA~ti apane pA~ca rUpa banAtA hai, aura saudharmendrakA sthAna letA hai| saudharmendra bhagavAnake cAroM tarapha sphaTika maNike cAra baila banAtA hai| unake sIMgoMse phavvAroM kI taraha pAnI giratA hai| pAnIkI dhArA cAroM orase bhagavAnapara par3atI hai / snAna karA kara phira acyutendrakI bhA~ti hI pUjA, stuti Adi karatA hai| tatpazcAta vaha phirase pahilehIkI bhA~ti apane pA~ca rUpa banAkara bhagavAnako le letA hai| isa prakAra vidhi samApta ho jAnepara saudharmendra bhagavAnako vApisa unakI mAtAke pAsa le jAtA hai / sonekI AkRti mAtAkI godase haTAkara bhagavAnako liTA detA hai, mAtAkI 1-darpaNa, vardhamAna, kalaza, matya yugala, zrIvatsa, svastika, naMdAvarta aura siMhAsana ye ATha maMgala kahalAte haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA wwwwwwwwwwwwwww * avasvApanikA' nAmakI nidrAko haraNa karatA hai, tIrthakaroMke khelaneke lie khilaune rakhatA hai aura kuberako dhanaratnase prabhukA bhaMDAra bharaneke liye kahatA hai / kubera AjJAkA pAlana karatA hai / yaha niyama hai ki, ahaMta stana-pAna nahIM karate hai, isalie unake aMgUThemeM indra amRtakA saMcAra karatA hai| isase jisa samaya unheM kSudhA lagatI hai ve apane hAthakA aMgUThA mu~hameM lekara cUsa lete haiN| phira dhAtrI-karma (dhAyakA kArya ) karaneke lie cAra apsarAoMko rakhakara indra calA jAtA hai / ___ 3-dIkSAkalyANaka / tIrthaMkaroMke dIkSA lenekA samaya AtA hai usake pahile tIrthakara varasI dAna dete haiM / isameM eka varSataka tIrthakara yAcakoMko jo cAhiye so dete haiM / nitya eka karor3a ATha lAkha svarNa mudrAoM jitanA dete haiM / eka varSameM kula milAkara tIna sau aThAsI karor3a assI lAkha svarNa mudrAe~ dAnameM dete haiM / yaha dhana indrakI AjJAse kubera lAkara 'pUrA karatA hai| ___ jaba dIkSAkA dina AtA hai taba indroMke Asana calita hote haiM / indra bhaktipUrvaka prabhuke pAsa Ate haiM aura unheM eka pAlakI taiyArakara usameM baiThAte hai / phira manuSya aura deva saba milakara pAlakI uThAte haiM, prabhuko vanameM le jAte haiM / prabhu vahA~ saba vastrAlaMkAra utArakara DAla dete haiM aura indra devaduSya vastra detA hai use grahaNa karate haiN| phira ve kelaMcana 1-apane hI hAthoMse apane keza ukhAr3aneko kezaluMcana kahate haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna karate haiM / saudharmendra una kezoMko apane pallomeM grahaNakara kSIra-samudrameM DAla AtA hai| tIrthakara phira sAvadyayogakA tyAga karate haiN| usI samaya unheM 'manaHparyavajJAna' utpanna hotA hai / indrAdi devatA prabhuse vinatI karate haiM aura apane apane sthAnapara cale jAte haiM / tIrthakara bihAra karane lagate haiN| 4-kevalajJAna-kalyANaka / sakala saMsArakI; samasta carAcarakI bAta jisa jJAnadvArA mAlUma hotI hai use kevalajJAna kahate haiN| jisa dina yaha jJAna utpanna hotA haiM, usI dinase, tIrthakara nAmakarmakA udaya hotA hai / jaba yaha jJAna utpanna hotA hai taba indrAdi deva Akara utsava karate haiM / aura prabhukI dharmadezanA sunane ke lie samavasaraNakI racanA karate haiN| isakI racanA devatA milakara karate haiN| yaha eka yojanake vistArameM racA jAtA hai / vAyukumAra devatA bhUmi sAfa karate haiM / meghakumAra devatA sugaMdhita jala barasAkara chir3akAva lagAte haiN| vyaMtara deva svarNa-maNikA aura ratnoMse pharza banAte haiN| pacaraMgI phUla vichAte haiM, aura ratna, maNikA aura motIyoMke cAroM tarapha toraNa bA~dha dete haiM / ratnAdikakI putaliyA~ banAI jAtI haiM, jo kinAroMpara bar3I sundaratAse sajAI jAtI haiN| unake zarIrake pratibiMba parasparameM par3ate haiM isase aisA mAlUma hotA hai ki, ve eka dUsarIkA AliMgana kara rahI haiN| snigdha nIlamaNiyoMke ghar3ehue magarake citra, naSTa, kAmadeva-parityakta nija cinharUpa magarakI bhrAnti utpanna karate haiM / zveta chatra aise suzobhita hote 1-isa jJAnake honese paMca-indriya jIvoMke manakI bAta mAlUma hotI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA haiM mAnoM bhagavAnake kevalajJAnase dizAe~ prasanna hokara madhura hAsya kara rahI haiM / pharrAtI huI dhvajAe~ aisI jAna par3atI haiM. mAnoM pRthvIne nRtya karaneke lie apane hAtha U~ce kiye haiN| toraNoMke nIce svastika Adi aSTa maMgalake jo cinha banAye jAte haiM ve bali-paTTake samAna mAlUma hote haiN| samavasaraNake UparI bhAgakA yAnI sabase pahilA gar3ha-koTa vaimAnika devatA banAte haiN| vaha ratnamaya hotA hai aura aisA jAna par3atA hai, mAnoM ratnagirikI ratnamaya mekhalA ( kaMdorA ) vahA~ lAI gaI hai / usa koTapara bhA~ti bhA~tikI maNiyoMke kaMgUre banAye jAte haiM ve aise mAlUma hote haiM, mAnoM ve AkAzako apanI kiraNoMse vicitra prakArakA vastradhArI banA denA cAhate haiN| usake bAda prathamaH koTako ghere hue jyotiSkapati dUsarA koTa banAte haiM / usakA svarNa aisA mAlUma hotA hai, mAnoM vaha jyotiSka devoMkI jyotikA samUha hai / usa koTapara jo ratnamaya kaMgUre banAye jAte haiM, ve aise jAna par3ate haiM mAnoM suroM va asuroMkI striyoM ke lie mukha dekhaneko ratnamaya darpaNa rakkhe gaye haiN| isake bAda bhuvanapati deva tIsarA koTa banAte haiM / vaha agale donoMko ghere hue hotA. hai| vaha aisA jAna par3atA hai mAnoM vaitAThya parvata maMDalAkAra ho gayA hai-gola bana gayA hai / usapara svarNake kaMgUre banAye jAte haiM ve aise jAna par3ate haiM mAnoM devatAoMkI vApikAoMke (bAvar3iyoMke) jalameM svarNake kamala khile hue haiM / pratyeka gar3hameM ( koTameM ) cAra cAra dAje hote haiN| pratyeka dvArapara vyaMtara deva dhUpAraNe (dhUpadAniyA~) rakhate haiN| unase indramaNike staMbhasI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna dhUmralatA (dhuA~) uThatI hai / samavasaraNake pratyeka dvArapara cAra cAra rastoMvAlI bAvar3iyA~ banAI jAtI haiN| unameM svarNake kamala rahate haiN| dUsare korake IzAna koNameM prabhuke vizrAmArtha eka devachaMda (vizrAma-sthAna ) banAyA jAtA hai / aMdarake yAnI prathama koTake pUrvadvArake donoM kinAre, svarNake samAna varNavAle, do vaimAnika devatA dvArapAla hokara rahate haiM / dakSiNa dvArameM do vyantara deva dvArapAla hote haiM / pazcima dvArapara raktavarNI do jyotiSka deva dvArapAla hote haiM ve aise jAna par3ate haiM mAnoM saMdhyAke samaya sUrya aura caMdramA Amane sAmane A khar3e hue haiN| uttara dvArapara kRSNa kAya bhuvanapati dvArapAla hokara rahate haiN| dUsare koTake cAroM darvAjopara, kramazaH abhaya, pAsa, aMkuza aura mudgarako dhAraNa karanevAlI; zvetamANi, zoNamaNi, svarNamaNi aura nIlamANike samAna kAntivAlI, pahilehIkI taraha cAra nikAyakI (cAra jAtikI) jayA, vijayA, ajitA aura aparAjitA nAmakI do do deviyA~ pratihAra ( cobadAra ) banakara khar3I rahatI haiN| aura antima koTake cAroM darvAjoMpara tuMbaru, khaTvAMgadhArI, manuSya-mastaka-mAlAdhArI aura jaTA mukuTamaMDita nAmaka cAra devatA dvArapAla hote haiN| samavasaraNake madhya bhAgameM vyantara deva tIna kosakA U~cA eka catya-vRkSa banAte haiN| usa vRkSake nIce vividha ratnoMkI eka pITha racI jAtI haiM / usa pIThapara apratima maNimaya eka chaMdaka (baiThaka) racA jAtA hai| chaMdakake madhyameM pAda pITha sahita ratnasiMhAsana racA jAtA hai / siMhAsanake donoM bAjU do yakSa cAmara lekara khar3e hote haiM / samavasara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA Nake cAroM dAjoMpara adbhuta kAntike samUhavAlA eka eka dharmacakra svarNake kalazameM rakkhA jAtA hai| __ bhagavAna cAra prakArake [ vaimAnika, bhuvanapati, vyaMtara aura jyotiSka ] devatAoMse pariveSTita samavasaraNameM praveza karaneko ravAnA hote haiM / usa samaya sahasra patravAle svarNake nau kamala banAkara devatA bhagavAnake Age rakhate haiN| bhagavAna jaise jaise Age bar3hate jAte haiM, vaise hI vaise devatA pichale kamala uThAkara Age dharate jAte haiN| bhagavAna pUrva dvArase samavasaraNameM praviSTa hokara caitya-vRkSakI pradakSiNA karate haiM aura phira tIrthako namaskArakara sUrya jaise aMdhakArako naSTa karaneke lie pUrvAsanapara ArUDha hotA hai vaise hI moharUpI aMdhakArako chedaneke lie prabhu pUrvAbhimukha siMhAsanapara virAjate haiM / taba vyaMtara avazeSa tIna tarapha bhagavAnake ratnake tIna pratibiMba banAte haiM / yadyapi devatA prabhuke aMgUThe jaisA rUpa banAnekI bhI zakti nahIM rakhate haiM tathApi prabhuke pratApase unake banAye hue pratibiMba prabhuke svarUpa jaise hI bana jAte haiN| prabhuke mastakake cAroM tarapha phiratA huA zarIrakI kAntikA maMDala ( bhAmaMDala ) prakaTa hotA hai / usakA prakAza itanA prabala hotA hai ki usake sAmane sUryakA prakAza bhI juganusA mAlUma hotA hai| prabhuke samIpa eka ratnamaya dhvajA hotI hai| vimAnapatikI striyA~ pUrva dvArase praveza karatI haiM, tIna pradakSiNA detI haiM aura tIrthakara tathA tIrthako namaskArakara prathama 1-sAdhu, sAdhI, zrAvaka aura zrAvikAke samUhako tIrtha kahate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna koTameM, sAdhu sAdhviyoM ke lie sthAna chor3akara unake sthAnake madhya bhAgameM agnikoNameM khar3I rahatI haiM / bhuvanapati, vyaMtara aura jyotiSka devoMkI striyA~ dakSiNa dizAse praviSTa hokara nairRtya koNameM khar3I hotI haiM / bhuvanapati, jyotiSka aura vyaMtara devatA pazcima dvArase praviSTa hokara vAyavya koNameM baiThate haiM / vaimAnika devatA, manuSya aura manuSya-striyA~ uttara dvArase praviSTa hokara IzAna dizAmeM baiThate haiN| ye saba bhI vimAnapati devoMkI striyoMkI bhA~ti hI pahile pradakSiNA dete haiM, tIrthakara aura tIrthako namaskAra karate haiM aura taba apanA sthAna lete hai / vahA~ pahile Aye hue-cAhe ve mahAn Rddhi vAle hoM yA alpa RddhivAle ho-jo koI pIchese AtA hai use namaskAra karate hai aura pIche se AnevAlA pahilese Akara baiThe huoMko namaskAra karatA hai / prabhuke samavasaraNameM kisIko, AnekI, koI rokaToka nahIM hotI / vahA~para kisI tarahakI vikathA (niMdA) nahIM hotI; virodhiyoMke manameM vahA~ vairabhAva nahIM rahatA; vahA~ kisIko kisIkA bhaya nahIM hotaa| dUsare koTameM tiryaMca Akara baiThate haiM aura tIsare gaDhameM sabake vAhana rahate haiN| 5-nirvANakalyANaka / jaba tIrthakaroMke zarIrase AtmahaMsa uDakara mokSameM calA jAtA hai, taba indrAdi deva zarIrakA saMskAra karaneke lie Ate haiN| abhiyaugika deva nandanavanameMse gozIrSa candanake kASTa lAkara pUrva dizAmeM eka golAkAra citA racate haiN| anya devatA kSIrasamudrakA jala lAte haiN| usase indra bhagavAnake zarIrako snAna karAtA hai, gozIrSa candanakA lepa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA 31 karatA hai, haMsalakSaNavAle zveta devaduSya vastrase zarIrako AcchA dana karatA hai aura maNikAke AbhUSaNoMse use vibhUSita karatA hai / dUsare devatA bhI indrakI bhA~ti hI zarIrako snAnAdi karAte haiM / phira eka ratnakI zivikA taiyAra karate haiM / indra zarIrako uThAkara zivikAmeM rakhatA hai| indra hI usako uThAtA hai / zivikAke Age Age kaI devatA dhUpadAniyA~ lekara calate haiN| kaI zivikApara puSpa uchAlate haiM, kaI una puSpoMko uThAte haiN| kaI Age devaduSya vastroMke toraNa banAte haiM, kaI yakSakardamakA (dhUpa) chir3akAva karate haiM, kaI gophanase phaiMke hue pattharakI taraha zivikAke Age loTate haiM, aura kaI rudana karate hue pIche pIche Ate haiN| __isa taraha zivikA citAke pAsa pahu~catI hai / indra prabhuke zarIrako citAmeM rakhatA hai / agnikumAra devatA citAmeM agni lagAtA hai / vAyukumAra devatA vAyu calAtA hai isase cAroM tarapha agni phailakara jalane lagatI hai / citAmeM devatA bahutasA kapUra aura ghar3e bhara 2 ke ghI tathA zahada DAlate haiN| jaba asthike sivA saba dhAtu naSTa ho jAte haiM taba meghakumAra kSIra samudrakA jala barasAkara citA ThaMDI karatA hai / phira saudharmeMdra UparakI dAhinI DAr3ha letA hai, camarendra nIcekI dAhinI DAr3ha letA hai, IzAnendra UparakI bAI DAr3ha grahaNa karatA hai aura balIndra nIcekI bAI DAr3ha letA hai / anyAnya deva bhI asthiyA~ lete haiN| phira ve jahA~ prabhukA agnisaMskAra hotA hai usa sthAnapara tIna samAdhiyA~ vanAte haiM aura taba saba apane 2 sthAnapara cale jAte haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna atizaya atizaya-yAnI utkRSTatA, viziSTa camatkArI guNa / jo AtmA Izvara-svarUpa hokara pRthvI maNDalapara AtA hai usameM sAmAnya AtmAoMkI apekSA kaI vizeSatAe~ hotI haiN| unhIM vizeSatAoMko zAstrakAroMne 'atizaya ' kahA hai| tIrthakaroMke cautIsa atizaya hote haiM / ve isa prakAra haiM:1-zarIra ananta rUpamaya, sugandhamaya, rogarahita, prasveda (pasInA) rahita aura malarahita hotA hai / 2-unakA rudhira dugdhake samAna sapheda aura durgandha-hIna hotA hai| 3-unake AhAra tathA nihAra carmacakSu-gocara nahIM hote haiN| (yAnI unakA bhojana karanA aura pAkhAne pezAba jAnA kisIko dikhAI nahIM detA hai|) 4-unake zvAsochAsameM kamalake samAna sugaMdha hotI hai| 5-samavasaraNa kevala eka yojanakA hotA hai, parantu usameM koTAkoTi manuSya, deva aura tiryaca vinA kisI prakArakI vAdhAke baiTha sakate haiN| 6-jahA~ ve hote haiM vahA~se paccIsa yojanataka yAnI do sau kosataka AsapAsameM kahIM koI roga nahIM hotA hai aura jo pahile hotA hai vaha bhI naSTa ho jAtA hai| 7-logoMkA pArasparika vairabhAva naSTa ho jAtA hai / 8-marIkA roga nahIM phailatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara carita-bhUmikA murmammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm 9-ativRSTi-AvazyakatAse jyAdA bAriza-nahIM hotI hai| 10-anAdRSTi-bArizakA abhAva nahIM hotA hai| 11-durbhikSa nahIM par3atA hai| 12-unake zAsanakA yA kisI dUsareke zAsanakA logoMko bhaya nahIM rahatA hai| 13-unake vacana aise hote haiM ki, jinheM devatA, manuSya aura tiryaMca saba apanI bhASAmeM samajha lete haiN| 1-vacana 35 guNavAle hote haiN| (1) saba jagaha samajhe jA sakate haiM / (2) eka yojanataka ve sunAI dete haiM / (3) prauDha ( 4 ) meghake samAna gaMbhIra (5) suspaSTa zabdoMmeM (6) santoSakAraka (7) hara eka sunanevAlA samajhatA hai ki ve vacana mujhIko kahe jAte haiM (8) gUDha AzayavAle (9) pUrvApara virodharahita (10) mahApuruSoMke yogya (11) saMdeha-vihIna (12) dUSaNarahita arthavAle (13) kaThina viSayako saralatAse samajhAnevAle (14) jahA~ jaise zobhe vahA~ vaise bole jA sakeM (15) SaD dravya aura nau tattvoMko puSTa karanevAle (16) hetu pUrNa (17) pada racanA sahita (18) chaH dravya aura nau tattvoMkI paTutA sahita (19) madhura (20) dUsarekA marma samajhameM na Ave aisI caturAIvAle (21) dharma, artha pratibaddha ( 22) dIpakake samAna prakAza-artha sahita (23) paranindA aura svaprazaMsA rahita (24) kartA, karma, kriyA, kAla aura vibhakti sahita (25) AzcaryakArI (26) unako sunanevAlA samajhe ki vaktA sarva guNa sampanna hai / (27) dhairyyavAle ( 28) vilamba rahita (29) bhrAMti rahita (30) pratyeka apanI bhASAmeM samajha sakeM aise (31) ziSTa buddhi utpanna karanevAle (32) padoMkA artha aneka tarahase vizeSa rUpase bole jAya~ aise ( 33) sAhasapUrNa (34) punarukti-doSa-rahita aura (35) sunanevAleko duHkha na ho / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jaina-ratna mmmmmmm 14-eka yojanataka unake vacana samAnarUpase 15-sUryakI apekSA bAraha gunA adhika unake bhAmaDaMlakA teja hotA hai| 16-AkAzameM dharmacakra hotA hai| 17-bAraha jor3I (caubIsa ) caMvara bagaira dulAye dulate haiN| 18-pAdapITha sahita sphaTika ratnakA ujjvala siMhAsana hotA hai| 19-pratyeka dizAmeM tIna tIna chatra hote haiM / 20-ratnamaya dharmadhvaja hotA hai| isako indra-dhvajA bhI kahate haiN| 21-nau svarNa kamalapara calate haiM (do para paira rakhate haiM, sAta __ pIcha rahate haiM, jaise jaise Age bar3hate jAte haiM vaise hI vaise devatA pichale kamala uThAkara Age rakhate jAte haiN| ) 22-maNikA, svarNakA aura cA~dIkA isa taraha tIna gar3ha hote haiN| 23-cAra muMhase dezanA-dharmopadeza-dete haiM / (pUrva dizAmeM bhagavAna baiThate haiM aura zeSa tIna dizAoMmeM vyaMtara deva tIna pratibiMba rakhate haiN|) 24-unake zarIrapramANase bAraha gunA azoka vRkSa hotA hai| vaha chatra, ghaMTA aura patAkA Adise yukta hotA hai / 25-kA~Te adhomukha-ulTe ho jAte haiN| 26-calate samaya vRkSa bhI jhukakara praNAma karate haiN| 27-calate samaya AkAzameM duMdubhi bajate haiN| 28-yojana pramANameM anukUla vAyu hotA hai / 29-mora Adi zubha pakSI pradakSiNA dete phirate haiN| 30-sugaMdhita jalakI dRSTi hotI hai| haiM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIrthaMkara carita-bhUmikA 31-jala-sthalameM udbhUta pA~ca varNavAle sacitta phUloMkI, ghuTane taka A jAya~ itanI, dRSTi hotI hai| 32-keza, roma, DADhI, muMcha, aura nAkhuna ( dIkSA leneke bAda ) bar3hate nahIM haiN| 33-kamase kama cAra nikAyake eka karor3a devatA pAsameM rahate haiN| 34-sarva Rtue~ anukUla rahatI haiN| inameMse prAraMbhake cAra (1-4) atizaya janmahIse hote haiM isa liye ve svAbhAvika-sahajAtizaya yA mUlAtizaya kahalAte haiN| phira gyAraha (5.15) atizaya kevalajJAna honeke bAda utpanna hote haiM / ye 'karmakSayajAtizaya' kahalAte haiM / inameMke sAta (6-12) upadrava, tIrthakara vihAra karate haiM, taba bhI nahIM hote haiM yAnI vihArameM bhI inakA prabhAva vaisA hI rahatA hai / ___ avazeSa unnIsa ( 16-34 ) devatA karate haiN| isalie ve "devakRtAtizaya' kahalAte haiN| Upara jina atizayoMkA varNana kiyA gayA hai unako zAstrakAroMne saMkSepameM cAra bhAgoMmeM vibhakta kara diyA hai| jaise-(1) apAyApagamAtizaya (2) jJAnAtizaya (3) pUjAtizaya aura (4) vacanAtizaya / 1-jinase upadravoMkA nAza hotA hai unheM 'apAyApagamAtizaya' kahate haiM / ye do prakArake hote haiM / svAzrayI aura praashryii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna (a) jinase apane saMbaMdhake apAya-upadrava dravyase aura bhAvase naSTa hote haiM ve ' svAzrayI' kahalAte hai| (ba) jinase dUsaroMke upadrava naSTa hote haiM unako 'parAzrayI' apAyApagamAtizaya kahate haiM / arthAta jahA~ bhagavAna vicaraNa karate haiM vahA~se pratyeka dizAmeM savA sau yojana taka prAyaH roga, marI, vaira, ativRSTi, anAdRSTi, duSkAla Adi upadrava nahIM hote hai| 2-jJAnAtizaya-isase tIrthakara lokAlokakA svarUpa bhalI. prakArase jAnate haiM / bhagavAnako kevalajJAna hotA hai, isase koI bhI bAta unase chipI huI nahIM rahatI haiN| 3-pUjAtizaya-isase tIrthakara sarvapUjya hote haiN| devatA, indra, rAjA, mahArAjA, baladeva, vAsudeva, cakravartI Adi sabhI bhagavAnakI pUjA karate haiN| 4-vacanAtizaya-isase deva, tiryaMca aura manuSya sabhI bhaga vAnakI vAjIko apanI apanI bhASAmeM samajha jAte haiN| isake 35 guNa hote haiM / (jinakA varNana terahaveM atizayake phuTa noTameM kiyA jA cukA hai|) 1-sAre roga dravya upadrava haiN| 2--aMtaraMgake aThAraha dUSaNa bhAva upadrava haiM / aThAraha upadrava ye haiM(1) dAnAntarAya (2) lAbhAntarAya (3) bhogAntarAya (4) upabhomAntarAya (5) vIryAntarAya (6) hAsya (7) rati (8) arati (9) zoka (10) bhaya (11)jagupsA-niMdA (12) kAma (13) mithyAtva (14) ajJAna (15) nidrA (16) avirati (17) rAga aura (18) dveSa / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha carita zrI AdinAtha - carita | 37 AdimaM pRthivInAtha - mAdimaM niSparigraham / AdimaM tIrthanAthaM ca RSabhasvAminaM stumaH // 3 // ( sakalAI ta - stotra ) bhAvArtha- pRthvIke prathama svAmI, prathama parigraha - tyAgI ( sAdhu ) aura prathama tIrthaMkara zrI ' RSabha ' deva svAmIkI hama stuti karate haiM / vikAsa jainadharma yaha mAnatA hai ki, jo jIva zreSTha karma karatA hai, vaha dhIre dhIre ucca sthitiko prApta karatA huA antameM AtmasvarUpakA pUrNa rUpa se vikAsakara, jina karmoMke kAraNa vaha duHkha uThAtA hai una karmoMko nAzakara, Izvaratva lAbhakara, siddha bana jAtA hai - mokSameM calA jAtA hai aura saMsAra ke janma, jarA, -saraNa se chuTakArA pA jAtA hai / jainadharma ke siddhAnta, usakI caryA aura usake kriyAkAMDa manuSyako isI lakSyakI ora le jAte haiM aura use zreSTha karmameM lagAte haiM / jainadharma purANoMmeM inhIM zreSTha karmoMke zubha phaloMkA aura unheM chor3anevAloM para giranevAle duHkhoMkA varNana kiyA gayA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jaina-ratna bhagavAna AdinAthake jIvakI jabase mukhyatayA utkrAMti honI prAraMbha huI tabase lekara AdinAtha takakI sthitikA varNana saMkSepameM yahA~ dedenese pAThakoMko isa bAtakA jJAna hogA ki jIva kaise uttama karmoM aura uttama bhAvanAoMse U~cA uThatA jAtA hai; AtmAbhimukha hotA jAtA hai / / prathama bhava-kSitipratiSTha nagarameM 'dhana' nAmaka eka sAhUkAra rahatA thaa| usake pAsa atula sampatti thI / eka bAra usane apane yahA~se aneka prakArake padArtha lekara vasantapura nAmake nagarako jAnekA vicAra kiyaa| usake sAtha dUsare vyApArI tathA anya loga bhI jAkara lAbha uThA sakeM isa hetuse usane sAre nagarameM DhiMDhorA piTavA diyaa| yaha bhI kahalA diyA ki, sAtha jAnevAloMkA kharcA seTha degA / saikar3oM loga sAtha jAneko taiyAra hue / dharmaghoSa nAmake AcArya bhI apanesAdhu-maMDala sahita usake sAtha cle| ___ kaI dinake bAda mArgameM jAte hue sAhUkArakA par3Ava eka jaMgalameM par3A / varSARtuke kAraNa itanI bAriza huI ki vahA~se calanA bhArI ho gayA / kaI dina taka par3Ava vahIM rahA / jaMgalameM par3e rahaneke kAraNa logoMke pAsakA khAnA-pInA samApta ho gayA / loga bar3A kaSTa bhogane lge| sabase jyAdA duHkha sAdhuoMko thA kyoMki nirantara jala-varSAke kAraNa unheM do do tIna tIna dina taka anna-jala nahIM milatA thA / eka dina sAhUkArako khayAla AyA ki, maiMne sAdhuoMko sAtha lAkara unakI khabara na lii| vaha tatkAla hI unake pAsa gayA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha-carita 39 dhana aura unake caraNoMmeM girakara kSamA mA~gane lagA / usakA anta:karaNa usa samaya pazcAttApake kAraNa jala rahA thA / munine usako sAntvanA dekara uThAyA / usa samaya bAriza baMda thI / 'dhana' ne muni mahArAja se gocarI leneke lie apane Dere calanekI prArthanA kI / sAdhu gocarIke lie nikale aura phirate hue ghanaseThake Dere para bhI pahu~ce / magara vahA~ koI cIja sAdhuoMke grahaNa karane lAyaka na milI / bar3A duHkhI huA aura apane bhAgyako kosane lagA | muni vApisa calaneko taiyAra hue| itanehImeM usako ghI najara AyA / usane ghI grahaNa karanekI prArthanA kI / zuddha samajhakara muni mahArAjane ' pAtra' rakha diyA / dhana seThako ghRta vahorAte samaya itanI prasannatA huI mAnoM usako par3I nidhi mila gaI hai / harSase usakA zarIra romAMcita ho gayA / netroMse AnaMdAzru vaha cale / vahorAneke bAda usane sAdhuoMke caraNoMmeM vaMdanA / kI / usake netroMse giratA huA jala aisA mAlUma hotA thA, mAnoM vaha puNya bIjako sIMca rahA hai / saMsAra- tyAgI, niSparigrahI sAdhuoMko isa prakAra dAna dene aura unakI taba taka sevA na kara sakA isake lie pazcAttApa karanese usake antaHkaraNakI zuddhi huI aura use mokSakA kAraNa durlabha bodha - bIja ( samyaktva ) milA / 'rAtriko vaha phira sAdhuoMke pAsa gayA / dharmaghoSa AcAryane use dharmakA upadeza diyA / sunakara use apane kartavyakA bhAna huA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna varSA bItane aura mArgoM ke sApha ho jAne para sAhUkAra vahA~se ravAnA huA aura apane niyata sthAnapara pahu~cA / 40 dUsarA bhava-- muniyoMko zuddha antaHkaraNase dAna deneke prabhAva se 'dhana' seThakA jIva, marakara, uttara kurukSetra meM, sItA nadI ke uttara taTakI tarapha, jambU vRkSake uttara bhAgameM, yugaliyA rUpase utpanna huA | usa kSetrameM hamezA ekAMta sukhamA ArA rahatA hai / vahA~ ke yugaliyoMko tIsare dinake antameM bhojana karane kI icchA hotI hai / unakA zarIra tIna kosakA hotA hai / unakI pIThameM do sau chappana pasaliyA~ hotI haiM / unakI Ayu tIna palyopamakI hotI haiN| unheM kaSAya bahuta thor3I hotI hai, aise hI mAyA-mamatA bhI bahuta kama hotI hai / unakI Ayuke jaba 49 dina raha jAte haiM taba trIke garbha se eka santAnakA jor3A utpanna hotA hai / Ayu samApta hone taka apanI santAnakA pAlanakara aMtameM ve marane para svargameM jAte haiM / usa kSetrakI miTTI zarkarA ke samAna mIThI hotI hai / zarada RtukI candrikAke samAna jala nirmala hotA hai / vahA~ daza prakA rake kalpavRkSa icchita padArthako dete haiN| isa prakArake sthAna meM dhana seThakA jIva Ananda-bhoga karane lagA | tIsarA bhava--- yugaliyAkA Ayu pUrNakara dhanaseThakA jIva marA aura pUrva saMcita puNya - balake kAraNa saudharma devalokameM jAkara devatA huA / * dekho peja 6-7 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita cauthA bhava-vahA~se cyavakara dhanaseThakA jIva pazcima mahAvideha kSetrake aMdara, gaMdhilAvatI vijaya prAMtameM, vaitADhya parvata para, gaMdhArake gaMdhasmRddhi nagarameM, vidyAgharoMke rAjA zatabalakI rAnI caMdrakAntAkI kUkhase putra rUpameM utpanna huA / nAma 'mahAbala' par3A / vayaska (javAna) honepara vinayavatI nAmakI yogya kanyAke sAtha usakA byAha huaa| zatabalane apanI DhalatI Ayu dekhakara dIkSA grahaNa kI / mahAbala rAjyAdhikArI huaa| mahAbala viSaya-bhogameM lipta hokara kAla bitAne lgaa| khuzAmadI aura nIca prakRtike loga usako nAnA bhA~tike kauzaloMse aura bhI jyAdA viSayoMke kIcameM phaMsAne lge| eka bAra usake svayaMbuddha maMtrAne isa duHkhadAyI viSayavAsanAse muMha mor3akara paramArtha sAdhanakA upadeza diyaa| viSaya. poSaka khuzAmadiyoMne svayaMbuddhakA virodhakara isa AzayakA upadeza diyA ki,-"jahA~ taka jindagI hai vahA~taka khAnA pInA aura caina ur3AnA cAhie / deha nAza honepara na koI AtA hai na jAtA hai / " svayaMbuddhane aneka yuktiyoMse paraloka aura AtmAke punarjanmako siddha kiyA aura kahA:-" zAyada Apako yAda hogA ki, Apa aura maiM eka bAra naMdanavanameM gaye the / vahA~ hamane eka devatAko dekhA thaa| ve Apake pitAmaha the| unhoMne saMsAra chor3akara tapazcaryA karanese svargakI prApti honA batAyA thA aura kahA thA ki, Apako bhI saMsArake duHkhakArI viSaya-sukhoMmeM lipta na honA caahie|" mahAbalane paraloka Adi svIkArakara isa yuvAvasthAmeM saMsAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 jaina-ratna marrrrrrrrrrrrrrror tyAgake upadezakA kAraNa pUchA / svayaMbuddhane kahA ki, maiMne eka jJAnI munika dvArA mAlUma kiyA hai ki, ApakI Ayu kevala eka mahInehIkI bAkI raha gaI hai| isIlie Apase zIghra hI dharma-kAryameM pravRtta honekA anurodha karatA huuN| ____yaha sunakara mahAbalane usI samaya, apane putrako bulAkara rAjyAsanapara biThA diyA aura apane samasta kuTuMba parivAra, svajana saMbaMdhI, naukara, raiyata, choTe bar3e sabase kSamA mA~gakara mokSakI kAraNa dIkSA grahaNa kii| phira usane caturvidha AhArakA tyAgakara, zuddha AtmacintavanameM-samAdhimeM dina bitAye aura kSudhA pipAsA Adi parisaha saha, durddhara tapakara, zarIrakA tyAga kiyaa| ___ pA~cavA~ bhava-dhanaseThakA jIva mahAbalakA zarIra chor3akara zrIprabhanAmake devalokameM lalitAMga nAmakA deva huA / aneka prakArake sukhopabhogoMmeM samaya bitAyA aura Ayu samApta hone para deva dehakA tyAga kiyaa| chaThA bhava --dhanaseThakA jIva vahA~se cyavakara jambadvIpake sAgara samIpastha pUrva videhameM, sItA nAmakI mahAnadIke uttara taTapara, puSkalAvatI nAmaka pradezake lohArgala nagarake rAjA suvarNajapake ghara, usakI lakSmI nAmakI rAnIkI kUkhase janmA / usakA nAma vajrajaMgha rakkhA gayA / usakA vyAha vajrasena rAjAkI guNavatI strIkI kUkhase janmI huI zrImatI nAmakI kanyAke sAtha huA / vajrajaMgha jaba yuvA huA taba usake pitA usako rAjya-gaddI sauMpakara sAdhu ho gaye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita -------- vajrajaMgha nyAyapUrvaka zAsana aura rAjya-lakSmIkA upabhoga karane lgaa| vajrajaMghake zvasura vajrasenane bhI apane putra puSkarapAlako rAjya dekara dIkSA le lI / kucha kAlake bAda sImAke sAmaMta rAjA loga puSkarapAlase yuddha karaneko khar3e hue| vajrajaMgha apane sAlekI madadako gyaa| sAmaMtoMko parAstakara jaba vaha vApisa lauTA taba mArgameM use sAgarasena aura munisena nAmaka do muniyoMke darzana hue / muniyoMkI dezanA sunakara usake hRdayameM vairAgya utpanna huaa| vaha yaha vicAratA huA apane nagarako calA ki, maiM jAte hI apane putrako rAjya dekara dIkSA grahaNa kara lU~gA / nagarameM pahu~cA aura vairAgyakI bhAvanA bhAtA huA apane zayanAgArameM so gyaa| udhara vajrajaMghake putrane rAjake lobhase, dhanakA lAlaca dekara, maMtriyoMko phor3a liyA aura gajAko mAranekA SaDyaMtra rcaa| AdhI rAtake samaya rAjakumArane vajrajaMghake zayanAgArameM viSadhUpa kiyA / jaharIle teja dhUene rAjA aura rAnIke nathanoMmeM ghusakara unakA prANa hara liyaa| sAtavA~ aura AThavA~ bhava-rAjA aura rAnI tyAgakI zubha kAmanAoMmeM marakara uttarakurukSetrameM yugaliyA paidA hue| vahA~se Ayu samApta kara donoM saudharmadevalokameM ati sneha vAle devatA hue / dIrghakAla taka sukhopabhogakara donoMne devaparyAyakA parityAga kiyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jaina-ratna wwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm navA~ bhava-vahA~se cyavakara dhanaseThakA jIva jambUdvIpake videha-kSetrameM kSitipratiSThitanagarameM suvidhi vaidyake ghara jIvAnaMda nAmaka putra huA / usI samaya nagarameM cAra lar3ake aura bhI utpanna hue / unake nAma kramazaH mahIdhara, subuddhi, pUrNabhadra aura guNAkara the| zrImatIkA jIva bhI devalokase cyavakara usI nagarameM Izvaradatta seThakA kezava nAmaka putra huaa| ye chAhoM abhinna hRdaya mitra the / jIvAnaMda apane pitAkI bhA~ti hI bahuta acchA vaidya huaa| ___eka bAra chahoM mitra vaidya jIvAnaMdake ghara baiThe the / acAnaka hI eka muni mahArAja vahA~ A gaye / tapase unakA zarIra sUkha gayA thaa| kusamaya aura apathyakara bhojana karanese unheM kRmikuSTa vyAdhi ho gaI thii| sArA zarIra kRmikuSTase vyApta ho gayA thaa| to bhI una mahAtmAne kabhI kisIse auSadhakI yAcanA nahIM kI thii| gomUtrikA vidhAnase muni mahArAjakA vahA~ Agamana dekhakara unhoMne unheM namaskAra kiyaa| unake cale jAne para mahIdharane jIvAnaMdase kahA:-" tumheM cikitsAkA acchA jJAna hai to bhI tuma vezyAkI bhA~ti paiseke lobhI ho / magara 1-sAdhu gocarI jAte haiM taba unake lie jamInapara par3e hue gomUtrakI bhA~ti bhikSArtha jAnekI zAstrAjJA hai / arthAt sAdhuoMko silasilevAra gharoMmeM gocarI nahIM jAnA cAhie / eka gharameM jAkara phira usake sAmanevAle gharameM jAnA cAhie, kama bhI chor3ake jAnA cAhie / isase koI sAdhuoMke lie khAsa tarahase kisI prakArakI taiyArI na kara ske| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha - carita hara jagaha paisehIkA khayAla nahIM karanA cAhie / dayAdharmakA bhI vicAra rakhanA cAhie / muni mahArAjake samAna niSparigrahiyoMkI cikitsA dhana prAptikI AzA chor3akara karanA cAhie / agara tuma aise muniyoMkI bhI cikitsA nirlobha hokara nahIM karate ho to tumheM aura tumhAre jJAnako dhikkAra hai / " 45: jIvAnaMdane kahA :- " mujhe kheda hai ki, munikI cikitsA ke lie jo sAmagriyA~ cAhie~ ve mere pAsa nahIM haiM / mere pAsa kevala lakSapAka taila hai / gozIrSacaMdana / gozIrSacaMdana aura ratnakaMbala nahIM haiN| agara tuma lA do to maiM munikA ilAja karU~ / " pA~coM mitra donoM cIjeM lA denA svIkArakara vahA~se ravAnA hue| phirate hue eka vRddha vyApArIke pAsa pahu~ce / vyApArIne kahAH - " pratyekakA mUlya eka eka lAkha svarNa mudrAe~ haiM / " unhoMne kahAH - " hama mUlya dene ko taiyAra haiM / " " vyApArIne kahA :- " ye cIjeM tuma kisake lie cAhate ho 1 " unhoMne muni mahArAjakA hAla sunAyA / sunakara vyApArIne kahA:- " maiM inakA mUlya nahIM lU~gA / tuma le jAo aura muni mahArAjakA ilAja karo / ve donoM cIjeM lekara ravAnA hue| muni mahArAjakI dazAkA vicAra karane se vRddhako vairAgya ho gayA / usane ghara-bAra tyAga kara dIkSA le lI / - jIvAnaMdako jaba gozIrSacaMdana aura ratnakaMbala mile taba vaha bahuta prasanna huA | chahoM mitra milakara muni mahArAjake pAsa gaye / muni mahArAja nagarase dUra eka vaTavRkSake nIce kAyotsarga dhyAna meM nimagna the / tInoM baiTha gaye / muni mahArAjane jaba dhyAna : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna ramma. mirmwamirmirmirien. chor3A taba unhoMne savidhi vaMdanA karake mahArAjase ilAja karAnekI prArthanA kii| yaha bhI nivedana kiyA ki cikitsAmeM kisI jIvakI hiMsA nahIM hogii| mahArAjane ilAja karanekI sammati de dI / ve tatkAla hI eka gAyakA murdA uThA lAye / phira unhoMne muni mahArAjake zarIrameM lakSapAka tailakI mAliza kii| taila sAre zarIrameM praviSTa ho gayA / tailakI atyadhika uSNatAke kAraNa muni mahArAja mUrchita ho gaye / zarIrake aMdarake kIr3e vyAkula hokara zarIrase bAhira nikala Aye / jIvAnaMdane ratnakaMbala muni mahAgajake zarIra para or3hA diyA / kaMbala zItala thA isalie sAre kIr3e usameM A gaye / jIvAnaMdane AhistagIse kaMbalako uThAkara gAyake murde para DAla diyaa| 'satpuruSa choTese choTe apakArI kIr3eke prANoMkI bhI rakSA karate haiN|' kIr3e gAyake zarIrameM cale gye| jIvAnaMdane muni mahArAjake zarIra para amRtarasake samAna prANadAtA gozIrSa caMdanakA lepa kiyaa| usase muni mahArAjakI murchA bhaMga huI / thor3I derake bAda aura lakSapAka tailakI mAliza kI / pahilI bAra carmagata kIr3e nikale the; abakI bAra mAMsagata kIr3e nikale / unako bhI pUrvavat gaUke zavameM chor3a diyA aura gozIrSa caMdanakA lepa kiyaa| tIsarI bAra aura lakSapAka taila malA / usase haDDiyoMmeMke saba kIr3e nikala gaye / pUrvavat kIr3oMko gozavameM chor3akara bar3e bhaktibhAvase jIvAnaMdane munimahArAjake zarIrameM gozISa caMdanakA vilepana kiyaa| usase unakA zarIra svastha hokara kuMdanakI bhA~ti damakane lgaa| jIvAnandane aura usake pA~coM sAthiyoMne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita 47 bhakti-purassara vaMdanAkara kahA:-"mahArAja ! hamane itanI derataka Apake dharma-dhyAnameM bAdhA DAlI isake lie hameM kSamA kiijie|" kucha kAlake bAda unheM vaigagya utpanna huA / jIvAnaMdane apane pA~coM mitroM sahita dIkSA le lii| aneka prakArase jIvoMkI rakSA karate aura saMyama pAlate hue ve tapazcaraNa karane lge| anta samayameM unhoMne saMlekhanA karake anazanavrata grahaNa kiyA aura Ayu samApta honepara usa dehakA parityAga kiyaa| ___ dasavA~ bhava-dhanakA jIva jIvAnaMda nAmase khyAta zarIrako chor3akara apane chahoM mitroM sahita, bArahaveM devalokameM indrakA sAmAnika deva huaa| yahA~ bAIsa sAgarakA Ayu pUrNa kiyaa| ___ gyArahavA~ bhava-vahA~se cyavakara dhanaseThakA (jIvAnaMdakA) jIva jaMbUdvIpake pUrva videhameM, puSkalAvatI vijayameM, lavaNa samudrake pAsa, puMDarIkinI nAmaka nagarake rAjA vajrasenake ghara, usakI dhAraNI nAmA rAnIkI kUkhase, janmA / nAma vajranAbha rakkhA gyaa| jaba ye garbha meM Aye the taba inakI mAtAko caudaha mahA svapna Aye the / jIvAnaMdake bhavameM inake jo mitra the ve bhI pA~ca to inake sahodara bhAI hue aura kezavakA jIva dUsare rAjAke yahA~ janmA / jaba ye vayaska hue taba inake pitA 'vajrasena' rAjAne dIkSA grahaNa kara lI / ye svayaMbuddha bhagavAna the| vajranAbha cakravartI the / jaba inake pitAko kevalajJAna huA tabhI inakI AyudhazAlAmeM bhI cakraratnane praveza kiyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jaina-ratna anyAnya teraha ratna bhI unako usI samaya prApta hue| jaba unhoMne puSkalAvatI vijayako apane adhikArameM kara liyA taba samasta rAjAoMne milakara unapara cakravartitvakA abhiSeka kiyA / ye cakravartIkI sArI saMpadAoMkA bhoga karate the to bhI inakI buddhi hara samaya dharma-sAdhanakI ora hI rahatI thii| __eka bAra vajrasena bhagavAna vihAra karate hue puMDarIkiNI nagarIke nikaTa samosare / vajranAbha bhI dharmadezanA sunaneke lie gaye / dezanA sunakara unakI vairAgya-bhAvanA bahuta hI prabala ho gii| unhoMne apane putrako rAjya sauMpakara dIkSA la lI / ghora tapasyA karane lage / tapazcaraNake prabhAvase unako khelAdi labdhiyA~ prApta huI; parantu unhoMne labdhiyoMkA kabhI ___x1 khelauSadhi labdhi-isa labdhivAlekA thUka lagAnese kor3hiyoMke kor3ha miTa jAte haiN| 2-jalauSadhi labdhi-isa labdhivAleke kAna, nAka aura zarIrakA maila sAre rogoMko miTAtA hai aura kastUrIke samAna suMgadhavAlA hotA hai| 3-AmauSadhi labdhi-isa labdhivAleke sparzase sAre roga miTa jAte haiM / 4-sauSadhi labdhi-isa labdhivAleke zarIrase chUA huA bArizakA jala aura nadIkA jala sAre roga miTAtA hai / isake zarIrase sparzakarake AyA huA vAyu jaharake asarako dUra karatA hai / usake vacanakA smaraNa mahAviSakI pIDAko miTAtA hai aura usake nakha, keza, dA~ta aura zarIrase jo kucha hotA hai vaha davA bana jAtA hai / 5-vaikriya labdhi-isase nIce likhI zaktiyA~ prApta hotI haiM1-aNutva zakti-bArIkase bArIka vastumeM bhI praveza karanekI zakti / sUIke nAke se isa zaktivAlA nikala sakatA hai / 2-mahatva zakti-isa zaktise zarIra itanA bar3A kiyA jA ___ sakatA hai ki meru parvatakA zikhara bhI usake ghuTane taka rhe| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha-carita upayoga nahIM kiyA / kAraNa mumukSu puruSa prApta vastumeM bhI AkAMkSA rahita hote haiM / 49 3 - laghutva zakti - isa zakti se zarIra pavanase bhI halakA banAyA jA sakatA hai| 4 - gurutva zakti- isase zarIra itanA bhArI banAyA jA sakatA hai ki indrAdi deva bhI usake bhArako sahana nahIM kara sakate / 5 - prApti zakti- isase pRthvIpara baiThe hue AkAzastha tAroMko bhI chU sakatA hai| - prakAmya zakti-isase jamIna kI taraha pAnIpara cala sakatA hai aura jalakI taraha jamInameM snAnAdi kara sakatA hai / 7- Izatva zakti - isase cakravartI aura indrake jaisA vaibhava kiyA jA sakatA hai / 8 - vazitva zakti- isase krUra prANI bhI vazameM A jAte haiM / 9- apratighAtI zakti - isase eka davajiMkI taraha parvatoM aura caTTAnoM meM se manuSya nikala sakatA hai / 10 - apratihata antardhyAna zakti- isase manuSya pavanakI taraha adRzya ho sakatA hai / 11 - kAmarUpatva zakti- isase eka hI samaya meM aneka tarahake rUpa dhAraNakara sArA loka pUrNa kiyA jA sakatA hai / 6 - bIjabuddhi labdhi - isase eka arthase aneka artha jAne jA sakate haiM / jaise- eka bIja bonese aneka bIja prApta hote haiM / 7 - koSTa buddhi labdhi - jaise koThemeM anAja rahatA hai vaise hI isase pahale sunI huI bAta punarAvartana na karanepara bhI hamezA yAda rahatI hai / 8 - padAnusAriNI labdhi - isase AraMbhakA bIcakA yA aMtakA, cAhe kisI sthalakA eka pada sunanese sArA graMtha yAda A jAtA hai / 9 - manobalI 8 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 jaina-ratna ....... ....nnn.moraliyav...Aank ho...... unhoMne vIza sthAnakakA* ArAdhanakara tIrthakara nAma labdhi-isase manuSya eka vastuko jAnakara sAre zrutazAstroMko jAna sakatA hai| 10-vacanabalI labdhi-isase mUlAkSara yAda karanese sAre zAstra antarmuhUrtameM yAda kara sakatA hai / 11-kAyabalI labdhi-isase manuSya bahuta kAlataka mUrtikI taraha kAyotsarga karanepara bhI thakatA nahIM hai / 12-amRtakSIramadhvAjyAzravi labdhi-isa labdhivAle ke pAtrameM agara kharAba cIja hotI hai to bhI vaha amRta, kSIra ( dUdha ) madhu ( zahada ) aura bIke samAna svAda denevAlI ho jAtI hai aura usakA vacana amRta, kSIra, madhu aura ghIke samAna tRpti denevAlA hotA hai / 13-akSINa mahAnasI labdhi-isase pAtrameM par3A huA padArtha akSaya ( kabhI samApta nahIM honevAlA ) ho jAtA hai| [isI labdhike kAraNa eka bAra gautama svAmI eka pAtrameM kSIra lAye the aura usase pandraha sau tapasviyoMko pAraNa karAyA thaa|] 14-akSINa mahAlaya labdhi-isase thor3I jagahameM bhI asaMkhya prANiyoMke rahanekI vyavasthA kI jA sakatI hai / 15-saMbhinna zrota labdhi-isake kAraNa eka indrIse sabhI indriyoMke viSayakA jJAna ho jAtA hai / 16-17-jaMghAcAraNa aura vidyAcAraNa labdhiyA~-ina donoM labdhiyoMse jahA~ icchA ho vahA~ jA sakate haiM / inake alAvA aura bhI aneka labdhiyA~ haiM ki jinase kisIkI bhalAI yA burAI kI jA sakatI hai| ___ *1 inheM bIsa pada bhI kahate haiM / ve ye haiM-1 arihaMtapada-arhata aura arhatoMkI pratimAkI pUjA karanA una para lagAye hue avarNavAdakA niSedha karanA aura adbhuta arthavAlI unakI stuti karanA, 2-siddhapada siddha sthAnameM rahe hue siddhoMkI bhaktike lie jAgaraNa tathA utsava karanA aura unakA yathArtha kIrtana karanA, 3--pravacanapada-bAla, glAna aura nava dIkSita ziSyAdi yatiyoMpara anugraha karanA aura pravacama yAnI catuvidha jainasaMghakA vAtsalya karanA; 4-AcAryapada-atyanta satkAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita na... wwwwwwww karma-bA~dhA / vIsa sthAnakomeMse kevala eka sthAnakakA pUrNarUpase ArAdhana bhI tIrthaMkara nAmakarmake baMdhakA kAraNa hotA hai / parantu sahita AhAra, auSadha aura vastrAdike dAnadvArA gurubhakti karanA, 5-sthavirapada-paryAyasthavira ( bIsa varSakI dIkSAparyAyavAlA; ) vayasthavira ( sATha varSakI vayavAlA ) aura zrutasthavira ( samavAyAMgadhArI ) kI bhakti karanA, 6-upAdhyAyapada-apanI apekSA bahuzrutadhArIkI anna-vastrAdise bhakti karanA, 7-sAdhupada-utkRSTa tapa karane vAle muniyoMkI bhakti karanA, 8 jJAnapada-prazna, vAcana manana, Adi dvArA nirantara dvAdazAMgI rUpa zrutakA sUtra, artha aura una donoMse jJAnopayoga karanA, 9-darzanapada-zaMkAdi doSarahita sthairya Adi guNoMse bhUSita aura zamAdi lakSaNavAlA darzana-samyaktva pAlanA, 10-vinayapada-jJAna, darzana,cAritra aura upacAra ina cAroMkA vinaya karanA, 11-cAritrapadamithyA karaNAdika daza vidha samAcArIke yogameM aura AvazyakameM aticAra rahita yatna karanA, 12-brahmacaryapada-ahiMsAdi mUlaguNoMmeM aura samiti Adi uttara guNoMmeM aticAra-rahita pravRtti karanA, 13-samAdhipada-kSaNa kSaNameM pramAdakA parihArakara dhyAnameM lIna honA; 14-tapapada-mana aura zarIrako bAdhA-pIDA na ho isa taraha tapasyA karanA; 15-dAnapada-mana, vacana aura kAyazuddhike sAtha tapasviyoMko dAna denA, 16-vaiyAvaccapada AcAryAdi dasa (1jinezvara 2 sUri 3 vAcaka 4 muni 5 bAlamuni 6 sthaviramuni 7 glAnamuni 8 tapasvImuni 9 caitya 10 zramaNasaMgha) kI anna, jala aura Asanase sevA karanA, 17-saMyamapada-caturvidha saMghake sAre vitra miTAkara manameM samAdhi utpanna karanA, 18-abhinavajJAnapada-apUrva aise sUtra, artha tathA donoMkA yatna pUrvaka grahaNa karanA, 19-zrutapada-zraddhAse udbhAsana (bahumAnapUrvaka vRddhi-prakAzana) karake tathA avarNavAdakA nAza karake zrutajJAnakI bhakti karanA, 20-tIrthapada-vidyA, nimitta, kavitA, vAda aura dharma-kathA Adise zAsanakI prabhAvanA krnaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para jaina-ratna vajranAbhane to bIsoM sthAnakoMkA ArAdhana kiyA thA / khar3akI dhArAke samAna pravrajyAkA-cAritrakA-caudaha lAkha pUrva taka aticAra rahita unhoMne pAlana kiyA aura antameM donoM prakArakI saMlekhanA pUrvaka pAdapopagamana anazana-vrata svIkAra kara deha tyaagaa| bArahavA~ bhava-marakara anuttara vimAnameM tetIsa sAgaropamakI AyuvAle devatA hue| terahavA~ bhava-AdinAtha nAmarUpa / puurvj| jaba manuSyakA adhaHpAta hone lagatA hai taba vaha paramukhApekSI ho jAtA hai| hama tIrthakara carita-bhamikAmeM yaha batA cake haiM ki, tIsare Areke antameM kalpa vRkSoMkA dAna kama ho jAtA hai| yugaliyoM meM bhI kaSAyoMkA thor3A udaya ho jAtA hai| unake kAraNa ve kucha ayogya kArya bhI karane laga jAte haiN| usa ayogya kAryako rokaneke lie kisI sazakta manuSyakI AvazyakatA hotI hai / yugaliye apane se kisI eka manuSyako cuna lete haiM / vaha puruSa kulakara kahalAtA hai / vahI yugaliyoMko bure kAmoMse rokaneke lie daMDa bhI niyata karatA hai / tIsare Areke antameM eka yugaliyoMkA jor3A utpanna huaa| puruSakA nAma sAgaracandra thA aura strIkA priyadarzanA / unakA zarIra nau sau dhanuSakA thaa| unakI Ayu palyopamakI thii| unakA saMhanana 'vaja RSabhanArAca' aura saMsthAna 'smctursr'thaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita inake pUrva bhavameM eka mitra thA / vaha kapaTa karanese marakara usI sthAna para cAra dA~tavAlA hAthI huA / eka dina usane phirate hue sAgaracandra aura priyadarzanAko dekhA / usake hRdayameM pUrva snehake kAraNa premakA saMcAra huaa| usane donoMko AhistagIke sAtha sUMDase uThAkara apanI pIThapara biThA liyaa| anyAnya yugaliyoMne, sAgaracandrako isa hAlatameM dekhakara Azcarya kiyaa| usako vizeSa zaktisampanna samajhA aura apanA nyAyakartA banA liyA / vaha vimala-zveta, vAhana-savArI para baiThA huA thA, isalie logoMne usakA nAma 'vimalavAhana' rakkhA / kyoMki kalpavRkSa usa samaya bahata hI thoDA dene lage the. isalie yugaliyoMke ApacameM jhagar3e hone laga gaye the / ina jhagar3oMko miTAnA hI vimalavAhanakA sabase prathama kAma thaa| usane soca-vicArakara sabako ApasameM kalpavRkSa bA~Ta diye| aura 'hAkAra ' kA daMDa vidhAna kiyA / jo koI dUsareke kalpakSapara hAtha DAlatA thA, vaha vimalavAhanake sAmane lAyA jAtA thaa| vimalavAhana use kahatA:-"hA! tUne yaha kiyA" isa kathanako vaha mautase bhI jyAdA daMDa samajhatA thA aura phira kabhI aparAdha nahIM karatA thaa| prathama kulakara vimalavAhanake yugala saMtAna utpanna huI / puruSakA nAma cakSuSmAna thA aura strIkA candrakAntA / vimalavAhana ke bAda cakSuSmAna kulakara huaa| vaha bhI apane pitAdIkI bhA~ti 'hAkAra' daMDa vidhAnase kAma letA thaa| yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jaina - ratna dUsarA kulakara thA / jor3ekA zarIra ATha sau dhanupakA aura Ayu asaMkhya pUrvakI thI / inake jo jor3A utpanna huA usakA nAma yazasvI aura surUpA the / Ayu dUsare kulakarake jor3ese kucha kama aura zarIra sAr3he sAta sau dhanuSakA thA / pitAkI mRtyuke bAda yazasvI tIsarA kulakara niyata huA / usake samayameM ' hAkAra ' daMDavidhAna se kArya na claa| taba usane ' mAkAra kA daMDavidhAna aura kiyA / alpa aparAdhavAleko ' hAkAra ' kA vizeSa aparAdhavAleko 'mAkAra'kA aura gurutara aparAdha vAleko donoMkA daMDa dene lagA / surUpAkI kUkha se abhicandra aura pratirUpAkA jor3A utpanna huA | vaha apane mAtApitA se kucha alpa AyuvAlA aura sAr3he sau dhanuSa zarIravAlA thA | yazasvI ke bAda abhicandra cauthA kulakara niyata huA / vaha apane pitAkI 'hAkAra' aura 'mAkAra' donoM nItiyoM se kAma letA rahA / chaH pratirUpAne eka jor3A utpanna kiyA / usakA nAma prasenajita aura cakSukAntA huaa| unake mAtApitAse unakI Ayu kucha kama thI / zarIra chaH sau dhanuSa pramANa thA / prasenajita apane pitA ke bAda pA~cavA~ kulakara niyata huA / isake sama meM ' hAkAra' aura 'mAkAra' nItise kAma nahIM calA taba usane ' dhikkAra ' kA tIsarA daMDavidhAna aura bar3hAyA / cakSukAntAke garbha se marudeva aura zrIkAntA nAmakA jor3A utpanna huA | vaha apane mAtApitAse AyumeM kucha kama aura 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita zarIra pramANameM sAr3he pA~ca sau dhanuSa thA / prasenajitake bAda marudeva chaThA kulakara niyata huaa| vaha tInoM prakArake daMDavidhAnase kAma letA rhaa| __ zrIkAntAne nAbhi aura marudevA nAmakA eka jor3A prasavA / usakI Ayu apane mAtApitAse kucha kama aura zarIra savA pA~ca sau dhanuSa thaa| marudevake bAda nAbhi sAtaveM kulakara niyata hue| ve bhI apane pitAkI bhA~ti tInoM-'hAkAra' 'mAkAra' aura 'dhikkAra ' daMDavidhAnase kAma lete rhe| janma aura bcpn| tIsare Areke jaba caurAsI lAkha pUrva aura navAsI pakSa (tIna barasa sAr3he ATha mahIne ) bAkI rahe taba ASAr3ha kRSNA caturdazIke dina uttarASADhA nakSatra aura caMdrayogameM 'dhanaseTha' ( vajranAbha ) kA jIva tetIsa sAgarakA Ayu pUrA kara sarvArthasiddhise cyavA aura jaise mAna sarovarase gaMgAke taTapara haMsa AtA hai usI bhA~ti marudevAke garbha meM aayaa| usa samaya prANI mAtrake duHkha kucha kSaNake lie halke hue| ___ mAtA marudevAko caudaha mahA svapna Aye / indroMke Asana kA~pe / unhoMne avadhijJAnase prathama tIrthakarakA garbha meM AnA dekhA / ve saba ikaDe hokara mAtA marudevAke pAsa aaye| unhoMne svamoMkA* phala sunAyA / phira ve marudevAko praNAma kara apane sthAnapara cale gye| * dekho tIrthakaracarita-bhUmikA pRSTha 10-14 taka / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna ___ jaba garbhako nau mahIne aura sAr3he ATha dina vyatIta hue, sAre graha ucca sthAnameM Aye, caMdrayoga uttarASADhA nakSatrameM sthita huA taba caita mahInekI kAlI AThamake dina AdhIrAtameM marudevA mAtAne yugala dharmI putrako utpanna kiyaa| upapAda zayyAmeM janme hue devatAoMkI taraha bhagavAna suzobhita hone lge| tIna lokameM, andhakArako nAza karanevAle bijalIke prakAzakI taraha, udyota huaa| AkAzameM duMdubhi bajane lge| kSaNa vAra nArakI jIvoMko bhI usa samaya abhUta pUrva Ananda huaa| zItalamaMda pavanane sevakoMkI taraha pRthvIkI rajako sApha karanA prAraMbha kiyaa| megha vastra DAlane aura sugaMdhita jalakI varSA karane lge| ___ chappana dikkumAriyA~ marudevA mAtAkI sevAmeM AI saudharmendra va dUsare tirasaTha indroM ne milakara prabhukA janma-kalyANaka kiyaa| ___ mAtA marudevA savere hI jAgRta huI / rAtameM svapna AyA ho isa taraha unhoMne indrAdi devoMke AgamanakI sArI bAteM nAbhirAjAse khiiN| bhagavAnake urumeM (jAMgha) RSabhakA cinha thA, aura mAtA marudevAne bhI svapnameM sabase pahale RSabhahIko dekhA thA, isalie bhagavAnakA nAma 'RSabha' rakkhA gayA / bhagavAnake sAtha janmI huI kanyAkA nAma sumaMgalA rakkhA gyaa| yogya samayameM bhagavAna indrake saMkramaNa kiye hue aMgUTheke amRtakA pAna karane lage / pA~ca dhAe~-jinheM indrena niyata kI thIM hara samaya bhagavAnake pAsa upasthita rahatI thiiN| 6 dekho, tIrthakaracarita-bhUmikA pRSTha 18-31 taka / ---- --- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita w ww.rrrrrrrrrrrrr-~~~-~~-~mrani........rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr-~~ bhagavAnakI Ayu jaba eka barasakI ho gaI, taba saudharmendra vaMza sthApana karaneke lie aayaa| sevakako khAlI hAtha svAmIke darzana karaneke liye nahIM jAnA cAhie, isa khayAlase indra apane hAthameM ikSuyaSTi (gannA) letA gayA / vaha pahu~cA usa samaya bhagavAna nAbhi rAjAkI godameM baiThe hue the / prabhune avavijJAna dvArA indrake AnekA kAraNa jAnA* / unhoMne ikSu leneke lie hAtha bar3hAyA / indrane praNAma karake ikSuyaSTi prabhuke arpaNa kI / prabhune ikSu grahaNa kiyA / isalie unake vaMzakA nAma ' ikSvAku ' sthApanakara' indra svargameM gyaa| yugAdinAtha ( RSabhadeva )kA zarIra pasIne, roga aura malase rahita thA / vaha sugaMdhita, suMdara AkAravAlA aura svarNakamalake samAna zobhatA thaa| usameM mAMsa aura rudhira gaUke dugdhakI dhArake samAna ujjvala aura durgadha vihIna the| unake AhAra (bhojana) nihAra (dizA phirane) kI vidhi carmacakSuke agocara the| unake zvAsakI khuzabU vikasita kamalake samAna thii| ye cAroM atizaya prabhuko janmase hI prApta hue the| vaRSabha nArAca saMhanana aura samacaturasra saMsthAnake ve dhArI the| devatA bAlarUpa dhAraNa kara prabhuke sAtha krIDA karane Ate the / kalikAla sarvajJa zrIhemacandrAcAryane usakA varNana ina zabdoMmeM kiyA hai: *-tIrthakaroMko janmase hI avAdhijJAna hotA hai| 8-tIrthakaroMke cautIsa atizaya hote haiN| unhoMmeM ye prAraMbhake cAra haiM / dekho tIrthakaracArata-bhUmikA pRSTa 1-36 taka / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna ~~~~~~~~~~~~~~wwwwwwwwwwwww~~~~~~~~~~ 58 " samacaturasra saMsthAna vAlA prabhukA zarIra aisA zobhatA thA mAnoM vaha krIDA karanekI icchA rakhanevAlI lakSmIkI kAMcanamaya krIDA-vedikA hai / jo devakumAra samAna umrake hokara krIDA karaneko Ate the unake sAtha bhagavAna unakA mana rakhaneke lie khelate the / khelate vakta ghUladhUsarita zarIravAle aura ghUgharamAla dhAraNa kiye hue prabhu aise zobhate the, mAnoM madamasta gajakumAra hai / jo vastu prabhuke lie sulabha thI, vahI kisI RddhidhArI devake lie alabhya thI / yadi koI deva prabhuke balakI parIkSA karaneke lie unakI a~gulI pakar3atA thA, to vaha unake zvAsameM reNu (retIke dAne) ke samAna ur3akara dUra jA giratA thaa| kaI devakumAra kaMduka (gaiMda) kI taraha pRthvIpara loTakara prabhuko vicitra kaMdukoMse khelAte the / kaI devakumAra rAjazuka ( rAjAkA totA) banakara cATukAra (mIThA bolanevAle) kI taraha 'jIo! jIo! AnaMda pAo! AnaMda pAo! isa taraha aneka prakArake zabda bolate the| kaI devakumAra mayUrakA rUpa dhAraNakara kekA. vANI (morakI bolI) se SaDja svarameM gAyana kara nAca karate the| prabhuke manohara hastakamaloMko grahaNa karanekI aura sparza karanekI icchAse kaI devakumAra haMsoMkA rUpa dhAraNakara gAMdhAra svarameM gAyana karate hue prabhuke AsapAsa phirate the| kaI prabhuke prItipUrNa dRSTipAtAmRta pAnakaranekI icchAse krauMcapakSIkA rUpa dhAraNakara unake samakSa madhyama svarameM bolate the| kaI prabhuko prasanna karaneke lie kokilAkA rUpa dhAraNakara, pAsake vRkSoMkI DAliyoMpara baiTha paMcama svarameM rAga AlApate the| kaI turaMga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita .www.wwwxx (ghor3e) kA rUpa dharakara, apane AtmAko pavitra karanekI icchAse, dhaivata dhvanise hepArava (hinahinAhaTa ) karate hue prabhuke pAsa Ate the| kaI hAthIkA svarUpa dhara niSAda svarameM bolatehue adhomukha hokara apanI sUMr3oMse bhagavAnake caraNoMko sparza karate the / kaI bailakA rUpa dhAraNakara apane sIMgoMse taTa pradezako tAr3ana karate, aura RSabha svarameM bolate hue prabhukI dRSTiko vinoda karAte the| kaI aMjanAcalake samAna bhaiMsoMkA rUpadhara, paraspara yuddhakara prabhuko yuddhakrIDA batAte the| kaI prabhuke vinodArtha mallakA rUpadhara, bhujAe~ Thoka, eka dUsareko akSavATa ( akhAr3e) meM bulAte the| isa taraha yogI jisa taraha paramAtmAkI upAsanA karate haiM usI taraha devakumAra bhI vividha vinodoMse nirantara prabhukI upAsanA karate the|" ___ aMgUThe cUsanekI avasthA bItane para anya gRhavAsI arhata pakAyA huA bhojana karate haiM, parantu AdinAtha bhagavAna to devatA uttara kurukSetrase kalpavRkSoMke phala lAte the unheM bhakSaNa karate the aura kSIra samudrakA jala pIte the| yauvanakAla aura gRhastha jIvana vAlapana bItane para bhagavAnane yuvAvasthAmeM praveza kiyA / taba bhI prabhuke donoM caraNoMke madhya bhAga samAna, mRdu, rakta, uSNa, kaMparahita, svedavarjita aura samAna taluevAle the / unameM cakra, mAlA, aMkuza, zaMkha, dhvajA, kuMbha tathA svastikake cinha the| unake aMgUThemeM zrIvatsa thA / a~guliyA~ chidra-rahita aura sIdhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna thiiN| a~guli-talameM naMdAvarta ke cinha the / a~guliyoMke pratyeka parvameM jau the / isI bhA~ti donoM hAtha bhI bahuta sundara, navIna Amrapallavake samAna hathelIvAle, kaThora, svedarahita, chidravarjita aura garama the / hAthameM daMDa, cakra, dhanuSa, matsya, zrIvatsa, vajra, aMkuza, dhvaja, kamala, cAmara, chatra, zaMkha, kuMbha, samudra, maMdara, makara, RSabha, siMha, azva, ratha, svastika, diggaja, prAsAda, toraNa, aura dvIpa Adike cinha the / unakI a~guliyA~ aura aMgUThe lAla tathA sIdhe the| pA~voMmeM yava the / a~guliyoMke agrabhAgameM pradakSiNAvarta the| unake karakamalake mUlameM tIna rekhAe~ zobhatI thiiN| unakA vakSasthala svarNazilAke samAna, vizAla, unnata aura zrIvatsaratnapIThake cinhavAlA thaa| unake kaMdhe U~ce aura dRr3ha the / unakI bagaleM thor3e kezavAlI, unnata tathA gaMdha, pasInA aura malarahita thIM / bhujAe~ ghuTanoM taka laMbI thiiN| unakI gardana gola, adIrgha aura tIna rekhAoMvAlI thii| mukha gola, kAntike taraMgavAlA kalaMkahIna caMdramAke samAna thaa| donoM gAla komala, cikane aura mAMsapUrNa the / kAna kaMdhe taka laMbe the| aMdarakA Avata bahuta hI suMdara thA / hoTha biMbaphalake samAna lAla aura battIsoM dA~ta kuMda-kalIke samAna sapheda the / nAsikA anukrapase vikAsavAlI aura unnata thii| unake cakSu aMdarase kAle, sapheda, kinArepara lAla aura kAnoM taka laMbe the| bhA~phane kAjalake samAna zyAma thiiN| unakA lalATa vizAla, mAMsala, gola, kaThina, komala, aura samAna aSTamI ke caMdramAke samAna suzo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha-carita 61 bhita hotA thA / isa prakAra nAnA prakAra ke sulakSaNavAle prabhu sura, asura, aura manuSya sabhI ke sevA karane yogya the / indra unakA hAtha thAmatA thA, yakSa camara DhAlate the, dharaNendra dvArapAla banatA thA aura varuNa chatra rakhatA thA; to bhI prabhu lezamAtra bhI, garva kiye vinA yathAruci vihAra karate the / kaI bAra prabhu balavAna indrakI goda meM paira rakha, camarendrake godarUpI palaMga meM apane zarIrakA uttara bhAga sthApana kara, devatAoMke Asanapara baiThe hue divya saMgIta aura nRtya sunate aura dekhate the / apsarAe~ prabhukI hAjirImeM khar3I rahatI thIM; parantu prabhuke manameM kisI bhI tarahakI Asakti nahIM thI / jaba bhagavAnakI umra eka barasa se kucha kama kI thI, tabakI bAta hai / koI yugala - apanI yugala saMtAnako eka tAr3a vRkSake nIce rakhakara - ramaNa karanekI icchAse krIDAgRha meM gayA / havA jhauMke se eka tADaphala bAlakake mastakapara giraa| bAlaka mara gayA / bAlikA mAtA pitA ke pAsa akelI raha gaI / thor3e dinoM ke bAda bAlikAke mAtApitAkA bhI dehAMta ho gayA / vAlikA vanadevIkI taraha akelI hI vanameM ghUmane lagI / devIkI taraha sundara rUpavAlI usa bAlikAko yugala puruSoMne Azcaryase dekhA aura phira ve use nAbhi kulakarake pAsa le gaye / nAbhi kulakarane una logoMke anurodhase bAlikAko yaha kahakara rakha liyA ki yaha RSabhakI patnI hogI / prabhu sumaMgalA aura sunaMdA ke sAtha bAlakrIDA karate hue yauvanako prApta hue / | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna eka bAra saudharmendra prabhukA vivAha - samaya jAnakara prabhuke pAsa AyA aura vinayapUrvaka bolA :- "prabho ! yadyapi maiM jAnatA hU~ ki, Apa garbhavAsahI se vItarAga haiM, Apako anya puruSArthoM kI AvazyakatA nahIM hai isase cauthe puruSArtha mokSakA sAdhana karanehI ke lie Apa tatpara haiM; tathApi mokSamArgakI taraha vyavahAra mArga bhI ApahIse prakaTa honevAlA hai / isalie lokavyavahA rako calAne ke lie maiM ApakA vivAhotsava karanA cAhatA hU~ / he svAmI, Apa prasanna hoie aura tribhuvanameM advitIya rUpavAlI sumaMgalA aura sunaMdAkA pANigrahaNa kIjie / prabhune avadhijJAnase usa samaya, yaha dekhakara ki, mujhe abhI tirayAsI lAkha pUrva taka bhogopabhoga bhogane hI par3eMge, sira hilA diyA / indrane prabhukA abhiprAya samajhakara vivAhakI taiyAriyA~ kIM / bar3I dhUmadhAmake sAtha sunaMdA aura sumaMgalA ke sAtha bhagavAnakA byAha ho gayA / 62 vivAhotsava samApta kara svargapati indra apane sthAnapara gayA svAmIkI batAI huI byAhakI rIti tabhI se lokameM calI / usa samaya kalpavRkSoMkA prabhAva kAlake doSa se kama hone laga gayA thA / yugaliyoMmeM krodhAdi kaSAyeM bar3hane lagI thIM / hAkAra, ' ' mAkAra' aura 'dhikkArakI ' daMDanIti unake lie nirupayogI ho gaI thii| jhagar3A bar3hane lagA thA / isalie eka dina saba puruSa jamA hokara prabhuke pAsa gaye aura apane duHkha sunAye / prabhune kahA :- " saMsAra meM maryAdA ullaMghana karanevAloM ko rAjA daMDa detA hai | ataH tuma kisIko rAjyAbhiSeka karo / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita caturaMginI senAse use sazakta bnaao| vaha tumhAre sAre duHkhoMko dUra kregaa|" ___ unhoMne kahA:-" hama ApahIko rAjyAbhiSeka karanA cAhate haiN|" __ prabhune kahA:--"tuma nAbhi kulakarake pAsa jaao| ve AjJA deM usako rAjyAbhiSeka kro|" loga nAbhi kulakarake pAsa ge| unhoMne kahA:-"RSabhako tuma apanA sajA bnaao|" ___ loga vApisa lauTakara Aye bole:--" ApahIko rAjyAbhiSeka karanekI nAbhi kulakarane hameM AjJA dI hai|" loga vidhi jAnate na the| unhoMne pahilI bAra hI rAjyAbhiSekakI bAta sunI thii| ve kevala jala car3hAnehIko abhiSeka karanA samajhakara jala lene gye| usa samaya indrakA Asana kaaNpaa| usane avadhijJAna dvArA prabhuke rAjyAbhiSekakA samaya jAnA / usane Akara rAjyAbhiSeka kara prabhuko divyAvastrAlaMkArAse alaMkRta kiyaa| itanehImeM yugaliye puruSa bhI kamalake patroMmeM jala lekara A ge| ve prabhuko vastrAbhUSaNoMse alaMkRta dekhakara AzcaryAnvita hue / aise sundara vastrAbhUSaNoMpara jala car3hAnA ucita na samajha unhoMne pramuke caraNoMmeM jala car3hAyA aura unheM apanA rAjA svIkArA / indrane unheM vinIta samajha unake lie eka nagarI nirmANa karanekI kuberako AjJA dI aura usakA nAma vinItA rakhaneko khaa| phira vaha apane sthAna para calA gyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna kuberane bAraha yojana lambI aura nau yojana caur3I nagarI bnaaii| usakA dUsarA nAma ayodhyA rakkhA gayA / janmase bIsa lAkha pUrva bIte taba prabhu prajAkA pAlana karaneke liye vinItA nagarIke svAmI bane / avasarpiNI kAlameM RSabhadeva hI sabase pahile rAjA hue / ye apanI santAnakI taraha prajAkA pAlana karane lge| unhoMne badamAzoMko daMDa dene aura satpuruSoMkI rakSA karane ke lie udyamI maMtrI niyata kiye; cora, DAkuoMse prajAko bacAneke lie rakSaka-sipAhI niyata kiye / hAthI, ghor3e rakkhe: ghur3asavAroMkI aura paidala sainikoMkI senAe~ banAI / ratha taiyAra karavAye / senApati niyata kiye| U~Ta, gAya, bhaiMsa, baila, khaccara Adi upayogI pazu bhI prabhune palavAye / ___ kalpavRkSoMkA sarvathA abhAva ho gayA / loga kaMda, mUla, phalAdi khAne lage / kAlake prabhAvase, zAli, gehU~, cane, Adi padArtha apane Apa hI usa samaya utpanna hone lge| loga unheM kacce hI, chilakoM sahita, khAne lge| magara ve hajama na hone lage isa lie eka dina loga prabhuke pAsa gaye / prabhune kahA-"tuma inako chilake nikAlakara khaao|" isa taraha kucha dina kiyA to bhI ve acchI taraha na pacane lage, taba loga phira prabhuke pAsa gaye / prabhune kahA,-" chilake nikAlakara pahile hAthoMmeM malo aura phira bhigokara kisI pattemeM lo aura khaao|" aisA karanese bhI jaba vaha nahIM pacane lagA, taba logoMne phirase jAkara prabhuse vinatI kii| prabhune kahA:" pUrvokta vidhi karane ke bAda auSadhiko (dhAnyako) muTThImeM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita www.rrmwwwxxx yA bagalameM, thor3I dera dabAo aura unameM jaba garamI paha~ce taba unheM khaao|" loga aisA hI karane lge| magara phira bhI unakI zikAyata nahIM mittii| ___ eka dina jorakI havA clii| vRkSa paraspara rgdd'aaye| unameM agni paidA huI / ratnoMke bhramase loga use leneko daudd'e| magara ve jalane lage, taba prabhuke pAsa gaye / prabhune saba bAta samajhakara kahA ki, snigdha aura rukSa kAlake yogase agni utpanna huI hai| tuma usake AsapAsase ghAsa phUsa haTAkara, usameM auSadhi pakAo aura khaao| pUrvokta kriyA karake logoMne usameM anAja DAlA / dekhate hI dekhate sArA anAja usameM jalakara bhasma ho gyaa| loga vApisa prabhuke pAsa gaye / prabhu usa samaya hAthIpara savAra hokara saira karane cale the / yugaliyoMkI bAteM sunakara unhoMne thor3I gIlI miTTI ma~gavAI / mahAbatake sthAnameM, jAkara hAthIke sirapara miTTIko bar3hAyA aura usakA bartana banAyA aura kahA:" isako agnimeM rakhakara sukhA lo| jaba yaha mUkha jAya taba inameM nAja rakhakara pakAo aura khaao| sabhI aise bAsana banA lo|" usI samayase bartana banAnekI kalAkA AraMbha huaa| vinItA nagarIke bAhira rahanevAle logoMko varSAdise kaSTa hone lgaa| isaliye prabhune logoMko makAna banAnekI vidyA sikhaaii| citrakalA bhI sikhAI / vastra banAnA bhI btaayaa| jaba prabhune bar3he hue kezoM aura nAkhUnoMse logoMko pIDita hote dekhA, taba kuchako nAIkA kAma sikhlaayaa| svabhAvataH kucha loga ukta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwww.mm jaina-ratna m mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm. prakArakI bhinna bhinna kalAoMmeM nipuNa ho gye| isa lie unakI alaga jAtiyA~ hI bana gii| unakI pA~ca jAtiyA~ huii| 1-kuMbhAra; 2 citrakAra; 3 vArSika (rAja) 4-julAhA; 5naaii| __ anAsakta hote hue bhI avazyameva bhoktavya karmako bhoganeke lie, vivAhake pazcAta chaH lAkhase kucha nyUna pUrve varSa taka prabhune sumaMgalA aura sunandAke sAtha vilAsa kiyA / sumaMgalAne 14 mahAsvapnoM sahita cakravartI bharata aura brAhmIko eka sAtha prasavA sunandAne bhI bAhubali aura sundarIkA jor3A prasavA / tatpazcAta sumaMgalAne 46 yugma putroMko aura janma diyA / isa taraha prabhuke kula milAkara100putra aura 2 kanyAe~ utpanna hue|* ___ * eka sau putroM ke nAma-1-bharata; 2-bAhubali; 3-zaMkha; 4vizvakarmA, 5-vimala; 6-sulakSaNaH, 7-amala; 8-citrAMga; 9-lyAta kIrti; 10-varadatta; 11-sAgara; 12-yazodhara; 13-amara; 14-rathavara; 15-kAmadeva; 16-dhruva; 17-vatsanaMda; 18-sura; 19-kAmadeva; 20dhruva, 21-vatsanaMda; 22-sura; 23-suvRMda24-kuru; 25-aMga; 26baMga; 27-kauzala; 28-jIra; 29-kaliMga; 30-mAgadha, 31-videha; 32-saMgama; 33-dazArNa; 34-gaMbhIra; 35-vasuvarmA, 36-suvarmA, 37-rASTra; 38-saurASTra; 39-buddhikara; 40-vividhakara; 41-suyazA; 42-yazaHkIrti; 43-yazaskara; 44-kIrtikara; 45-suraNa; 46 brahmasena; 47-vikrAnta; 48-narottama; 49-puruSottama; 50-caMdrasena; 51mahAsena; 52-nabhasena; 53-bhAnu, 54-sukAnta; 55-puSpayuta; 56zrIdhara; 57-dardaza; 58-susumAra; 59-durjaya; 60-ajayamAna; 61sudharmA; 62dharmasena; 63-AnaMdana; 64-AnaMda; 65-naMda; 66-aparAjita; 67-vizvasena; 68-hariSaNa; 69-jaya; 70-vijaya; 71vijayaMta; 72-prabhAkara; 73-aridamana; 74-mAna, 75-mahA bAha; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita prabhukI santAna jaba yogya vayako prApta huI; saba unhoMne pratyekako bhinna 2 kalAe~ sikhaaiiN| __ bharatako 72 kalAe~*sikhalAI thiiN| bharatane bhI apane bhAiyoMko ve kalAe~ sikhalAI / bAhubaliko prabhune hasti, azva, strI aura puruSake aneka prakArake bhedavAle lakSaNoMkA jJAna diyaa| brAhmIko dAhine hAthase aThAraha lipiyA~ batalAI, aura suMda76-dIrgha bAhu, 77-megha, 78-sughoSa; 79-vizva; 80-varAha 81-susana; 82-senApati; 83-kuMjaravala; 84-jayadeva; 85-nAgadatta; 86-kAzyapa; 87-bala; 88-vIra; 89-zubhamati; 90-sumati; 91-padmanAbha; 92-siMha; 93-sujAti; 94-saMjaya; 95-sunAma; 96-marudeva; 97-cittahara; 98-sarabara; 99-dRDharatha; 100-prabhaMjana; __ * kanyAoM ke nAma-brAhmI aura suNdrii| *---puruSa kI 72 kalAoMke nAma ye haiM,-lekhana gaNita, gIta, mRtya, vAdya, paThana, zikSA, jyotiSa, chaMda, alaMkAra, vyAkaraNa, nirukti, kAvya kAtyAyana, nighaTuM, gajArohaNa, azvArohaNa una donoM kI zikSA, zAstrAbhyAsa, rasa, yaMtra, maMtra, viSa, khanya gaMdhavAda, prAkRta, saMskRta, paizAcika, apabhraMza, smRti, purANa, vidhi, siddhAnta, tarka, vaidaka, veda, Agama, saMhitA itihAsa; sAmudrika vijJAna, AcArya vidyA; rasAyana, kapaTa, vidyAnuvAda, darzana, saMskAra, dhUrta, saMbalaka, maNikarma, tarucikitsA khecarIkalA, amarIkalA, indrajAla, pAtAsasiddhi, paMcaka, rasabatI, sarvakaraNI, prAsAdalakSaNa, paNa, citropalA, lepa, carmakarma, patracheda,nakhacheda, patraparIkSA, vazIkaraNa,kASTa ghaTana. deza bhASA, gAruDa, yogAMga dhAtukarma, kevala vidhi, zakuna ruta / 6-iMsa, bhata, yajJa, rAkSasa, udi, yauvanI, turakI, kirI, drAviDI, seMdhavI, mAlavI, bar3I, nAgarI, bhATI, pArasI, Animitti, cANAkI, mUla devI / ye aThAraha lipiyA~ haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 jaina-ratna wwwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm...mmar~ rIko bAyeM hAthase gaNitakA jJAna diyaa| vastuoMkA mAna ( mApa) unmAna ( tolA, mAzA Adi tola) avamAna (gaz2a, phuTa, iMca Adi mApa ) aura pratimAna (tolA, mAzA Adi vajana) batAyA / mANi Adi pironA bhI sikhlaayaa| unakI AjJAse vAdI aura prativAdIkA vyavahAra rAjA, adhyakSa aura kulagurukI sAkSIse hone lagA / hasti AdikI pUjA; dhanurveda tathA vaidyakakI upAsanA; saMgrAma, arthazAstra, baMdha, ghAta, vadha aura goSThI AdikI pravRtti bhI usI samayase huI / yaha merI mAtA hai, yaha merA pitA hai, yaha merA bhAI hai, yaha merI bahina hai, yaha merI strI hai, yaha merI kanyA hai / yaha merA dhana hai, yaha merA makAna hai Adi, mere-tere-kI mamatA bhI usI (noTa)-prabhune striyoMkI 64 kalAe~ bhI sikhAI thiiN| kalpasUtrameM isakA ullekha hai| magara kisako sikhAI thIM, isakA ullekha hamAre dekhane meM nahIM aayaa| una 64 kalAoMke nAma ye haiM,-nRtya, Acitya, citra, vAjitra, maMtra, taMtra, dhana, vRSTi, kalAkRSTi, saMskRta vANI, kriyA kalpa, jJAna, vijJAna, daMbha, jalastaMbha, gItA, tAla, AkRtigopana, ArAmaropaNa, kAvya zakti, vakrokti, nara lakSaNa, gajaparIkSA, azvaparIkSA, vAstu zuddhi, laghuvRddhi, zakunavicAra. dharmAcAra, aMjana yoga, cUrNa yoga, gRhIdharma, suprasAdana karma, sonA siddhi, varNikA vRddhi, vAka pATava, karalAdhava lalita, caraNa, taila surabhikaraNa bhratyApecAra, gehAcAra vyAkaraNa, paranirAkaNa, vINAnAda, vitaMDAvAda, aMkasthiti. janAcAra, kuMbhakrama, sArizrama, ratnamaNibheda, lipipariccheda, vaidya kiyA, kAmAviSkaraNa, rasoI, kezabaMdha. zAlikhaMDana, mukha maMDana, kathAkathana kusumagraMthana, varaveza, sarva bhASAvizeSa, vANijya, bhojya, abhidhAna parijJAna yathAsthAna AbhUSaNa dhAraNa, atyAkSArikA Arai prehlikaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita samayase prAraMbha huI / prabhuko vastrAbhUSaNoMse AcchAdita dekha kara loga bhI apaneko vastrAlaMkArase sajAne lage / prabhune jisa tarahase pANigrahaNa kiyA thA usI taraha, usake bAda aura loga bhI pANigrahaNa karane lage / vaha pravRtti Aja bhI cala rahI hai / prabhuke vivAha ke bAda dUsarekI kanyAke sAtha byAha karanekA rivAja huA / cUr3A, upanayana Adi vyavahAra bhI usI samayase cale / yadyapi ye sArI kriyAe~ sAvadha haiM tathApi samayako dekhakara, logoMke kalyANArtha prabhune inakA vyavahAra calAyA / prabhune jo kalAe~ calAI, unakA zanaiH zanaiH vikAsa huA / arvAcIna kAlake buddhi-kuzala logoMne unake zAstra banAye / unase loga Ajataka lAbha uThA rahe haiN| prabhune cAra prakArake kula banAye / unake nAma ye the; 1ugraH 2-bhoga; 3-rAjanya, 4-ksstrii| (1) nagarakI rakSAkA kAma yAnI sipAhIgirI karanevAloMko evaM cora luTere Adi prajApIDaka logoMko daMDa denevAloMkA jo samUha thA usa samUhake loga ugrakulavAle kahalAte the / (2) jo loga maMtrIkA kArya karate the ve bhogakulavAle kahalAte the| ___(3) jologa prabhuke samavayaska the aura prabhukI sevAmeM hara samaya rahate the ve rAjanyakulavAle kahalAte the| (4) bAkIke jo loga the ve sabhI kSatrI kahalAte the / cAra prakArakI nItiyA~ bhI prabhune niyata kI thIM / ve thIM zAma, dAma, daMDa, aura bheda / jisa samaya jisakI AvazyakatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna hotI thI, usa samaya usIse kAma liyA jAtA thA / prabhune sabako viveka sikhAyA thA, tyAjya aura grAhyakA jJAna diyA thA / 70 eka bAra vasanta AyA taba prabhu parijanoMke Agrahase naMdanodyAnameM krIDA karane gaye / nagarake loga jaba aneka prakArakI 1 krIDA kara rahe the taba prabhu eka tarapha baiThe hue dekha rahe the, dekhate hI dekhate unako vicAra AyA ki anyatra bhI kahIM aisI sukhasamRddhi hogI ? kSaNa vArake bAda unhoMne apane pUrva bhavake samasta sukhopabhoga aura phira usake bAda honevAle janma-maraNa Adike duHkha dekhe / vicAra karate hue unake antaHkaraNameM vairAgya bhAvanA udita huI / kalikAlasarvajJa zrImad hemacaMdrAcAryane usakA varNana isa taraha kiyA hai:-- " viSaya - sukhameM lIna, apane Atmahitako bhUle hue logoM ko dhikkAra hai ! isa saMsArarUpI kUpa meM prANI ' araghaTTaghaTi nyAya se ( reMTakI gher3eM jaise kue meM jAtI haiM, bharatI haiM aura vApisa khAlI hotI haiM; ve isI taraha cakkara - khAyA karatI haiM / vaise hI ) apane karmase gamanAgamana kiyA karate haiN| mohase aMdhe bane hue una prANiyoMko dhikAra hai ki, jinakA janma sote hue manuSya kI bhA~ti phijUla calA jAtA hai / cUhe jaise vRkSoMko khA jAte haiM usI taraha rAga, dveSa, aura moha udyamI prANiyoMke dharmako bhI mUlameMse cheda DAlate haiM / mugdha loga vaTavRkSakI bhA~ti usa krodhako bar3hAte haiM ki, jo krodha apaneko bar3hAne vAlehIko jar3a se khA DAlatA hai / hAthIpara car3he hue mahAvatakI taraha mAnapara car3he hue Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita 71 loga bhI maryAdAkA ullaMghana karate haiN| aura dUsaroMkA tiraskAra karate haiN| mAyA koMcakI phalIkI taraha logoMko santapta karatI hai; parantu phira bhI loga mAyAkA parityAga nahIM karate haiN| tuSodaka se ( baher3Ake jala se ) jaise dugdha phaTa jAtA hai aura kAjalase jaise nirmala-sapheda vastra para dAga laga jAte haiM vaise hI, lobha manuSyake guNoMko dUSita karatA hai / jaba taka saMsAra rUpI kArAgrahameM (jelakhAnemeM ) ye cAra kaSAyarUpI caukIdAra sajaga (khabaradArIse ) paharA dete haiM tabataka jIva isase nikalakara mokSameM kaise jA sakatA hai ? aho ! bhUta lagehue prANIkI taraha puruSa aMganA ke ( strI ke ) AliMganameM vyagra rahate haiM aura yaha nahIM dekhate haiM ki, unakA Atmahita kSINa ho rahA hai / auSadhase jaise siMhako Arogya karake manuSya apanA kAla bulAtA hai vaise hI manuSya judA judA prakArake mAdaka aura kAmoddIpaka padArtha sevanakara unmAdI bana apane AtmAko bhavabhramaNameM pha~sAte haiM / sugaMdha yaha hai yA yaha ? maiM kisako grahaNa karU~ ? isa taraha socatA huA manuSya laMpaTa hokara bhramarakI taraha bhaTakatA phiratA hai / usako kabhI sukha nahIM miltaa| khilonese jaise baccoMko bhulAte haiM vaise hI manuSya kSaNa vArake lie manohara laganevAlI vastuoMmeM lubhAkara apane AtmAko dhokhA dete haiN| nidrAlu puruSa jaise zAstrake cintanase bhraSTa hotA hai vaise hI manuSya veNu (baMsI) aura voNAke nAdameM kAna lagAkara apane Atmahitase bhraSTa hotA hai / eka sAtha prabala bane hue vAta, pitta aura kapha jaise jIvanakA anta kara dete Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna 72 wammmmmmmwwwwwwwwwwwwwwwwwmmmmmmmmmmmmorrrrrrrrrr-~~~~~~~~~ haiM vaise hI prabala viSaya-kaSAya bhI manuSyake AtmahitakA anta kara dete haiM / isalie inameM lipta rahanevAle prANiyoMko dhikkAra hai|" prabhu jisa samaya isa prakAra vairAgyakI cintAsantatike tantuoM dvArA vyApta ho rahe the, usa samaya brahma nAmaka pA~caveM devalokake antameM basanevAle sArasvata, Aditya, vanhi, aruNa, garditoya, tuSitAzva, avyabAdha, maruta aura riSTa, nau prakArake lokAntika deva prabhuke pAsa Aye aura savinaya bole:" bharatakSetrameM naSTa hue mokSamArgako batAnemeM dIpakake samAna he prabho ! Apane lokahitArtha anyAnya prakArake vyavahAra jaise pracalita kiye haiM vaise hI aba dharmatIrthako bhI claaiye|" itanA kaha vandanAkara devatA apane sthAnako gae / prabhu bhI dIkSA grahaNa karanekA nizcayakara vahA~se apane mahaloMmeM gaye / sAdhujIvana prabhune mahalameM AkAra bharatako rAjya grahaNa karanekA Adeza diyA / bharatane vaha AjJA svIkAra kI / prabhukI AjJAse sAmantoM, mantriyoM aura purajanoMne milakara bharatakA rAjyAbhiSeka kiyA / prabhune apane anyAnya putroMko bhI judA judA dezAMke rAjya de diye / phira prabhune varSIdAna denA prArambha kiyaa| nagarameM ghoSaNA karavA dI ki jo jisakA arthI ho vaha vahI AkAra le jAya / prabhu sUryodayase lekara sUryAsta taka eka karor3a ATha lAkha svarNamudrAoMkA dAna nitya prati karate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita 3 the| tIna sau adhyAsI karor3a aura assI lAkha svarNa mudrAoMkA dAna prabhune eka barasameM kiyA thA / yaha dhana devatAoMne lAkara pUrA kiyA thaa| prabhu dIkSA lenevAle haiM yaha jAnakara loga bhI vairAgyonmukha ho gaye the, isalie unhoMne utanA hI dhana grahaNa kiyA thA, jitanI unako AvazyakatA thii| tatpazcAt indrane Akara prabhukA dIkSA-kalyANaka* kiyA / caitrakRSNa aSTamIke dina jaba caMdra uttarA ASADhA nakSatrameM AyA thA, taba dinake pichale paharameM prabhune cAra muSTise apane kezoMko lucita kiyaa| jaba pA~cavIM muSTise prabhune avazeSa kezoMkA loca karanA cAhA taba indrane utane keza rahane denekI prArthanA kii| prabhune yaha prArthanA svIkAra kI; kyoMki,-'svAmI apane ekAnta bhaktoMkI yAcanA vyartha nahIM karate haiN| prabhuke dIkSA mahotsavase saMsArake anyAnya jIvoMke sAtha nArakI jIvoMko bhI sukha huA / usI samaya prabhuko manuSya kSetrake aMdara rahanevALe samasta saMjJI pacendrI jIvoMke manodravyako prakAzita karanevAlA manaHparyayajJAna prakaTa huaa| prabhuke sAtha hI kaccha, mahAkaccha Adi cAra hajAra rAjAoMne prabhuke sAtha dIkSA le lI / prabhu mauna dhAraNakara pRthvIpara vicaraNa karane lge| pAraNevAle dina prabhuko kahIMse bhI AhAra nahIM milA / kyoMki loga AhAradAnakI vidhise aparicita the / ve to prabhuko pahileke samAna hI ghor3e, hAthI, vastra, AbhUSaNa, Adi bheTa karate the, ___ *-dekho tIrthakara carita-bhUmikA, pRSTa 25 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 jaina-ratna mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm parantu prabhuko to unameMse ekakI bhI AvazyakatA nahIM thii| mikSA na milanepara bhI kisI taraha manaHkleza binA jaMgama tIrthakI bhA~ti prabhu vicaraNa karate the aura kSudhApipAsAdi bhUkha pyAsa vagairA parisahoMko sahate the / anyAnya sAdhu bhI prabhuke sAtha sAtha vihAra karate rahate the| kSudhA Adise pIDita aura tatvajJAnase ajAna sAdhu vicAra karane lage ki bhagavAna na jaMgalameM pake hue madhura phala khAte haiM aura na nirmala jharaNoMkA jala hI pIte haiN| suMdara zarIrapara itanI dhUla jama gaI hai to bhI use haTAnekA prayAsa nahIM krte| dhUpa aura saradIko jhelate haiM; bhUkha pyAsakI vAdhA sahate haiM; rAtako kabhI sote bhI nahIM haiN| hama rAta dina inake sAtha rahate haiN| paraMtu kabhI dRSTi uThAkara hamArI tarapha dekhate bhI nahIM haiM / na jAne inhoMne kyA socA hai? kucha bhI samajhameM nahIM AtA / hama inakI taraha kabataka aise duHkha jhela sakate haiM ? aura duHkha to jhele bhI jA sakate haiM, paraMtu kSudhAtRSAke duHkha jhelanA asaMbhava hai / isa taraha vicArakara sabhI gaMgA taTake najadIkavAle vanameM gaye aura kaMda,mUla, phalAdikA AhAra karane lage aura gaMgAkA jala pIne lage / tabhIse jaTAdhArI tApasoMkI pravRtti huii| kaccha aura mahAkacchake nami aura vinami nAmaka putra the| ve prabhune dIkSA lI thI taba kahIM prabhukI AjJAse gaye hue the| ve jaba lauTakara Ae taba unheM jJAta huA ki, prabhune dIkSA le lI hai| ve prabhuke pAsa gaye aura unakI sevA karane lage tathA unase prArthanA karane lage ki, he prabho ! hamako rAjya diijie| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha - carita eka bAra dharaNendra prabhukI vaMdanA karaneke lie AyA / usa samaya usane nami vinamiko prabhukI sevA karate aura rAjyakI yAcanA karate dekhakara kahA: - " tuma bharatake pAsa jAo vaha tumheM rAjya degA / prabhu to niSparigrahI aura nirmoha haiM / " unhoMne uttara diyA :- " prabhuke pAsa kucha hai yA nahIM isase hameM koI matalaba nahIM hai / hamAre to ye hI svAmI haiM / ye deMge tabhI leMge hama auroMse yAcanA nahIM kareMge / " 75 dharaNendra unakI bAtoM se prasanna huA / usane prabhusevA ke phala svarUpa gaurI aura prajJapti Adi ar3atAlIsa hajAra vidyAe~ unheM dIM aura kahA: - " tuma vaitADhya parvatapara jAkara nagara basAo - " aura rAjya karo / " nami aura vinamine aisA hI kiyA / kaccha aura mahAkaccha gaMgAnadIke dakSiNa taTapara mRgakI taraha vanacara hokara phirate the aura valkalase ( vRkSoMkI chAlase ) apane zarIrako Dhakate the / gRhasthiyoMke ghara ke AhArako ve kabhI grahaNa nahIM karate the / caturtha aura chaTTa Adi tapoMse unakA zarIra sukha gayA thA / pAraNAke dina sar3e gale aura pRthvIpara par3e hue pattoM aura phaloMkA bhakSaNa karate the aura hRdaya meM prabhukA dhyAna dharate the / prabhu nirAhAra eka barasa taka Arya aura anArya dezoM meM vihAra karate rahe / vihAra karate hue prabhu gajapura ( hastinApura ) nagara meM pahu~ce / vahA~ bAhubalikA putra somaprabha rAjA rAjya karatA thA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 jaina-ratna prabhuko Ate dekhakara prajAjana videzase Aye hue bandhukI taraha prabhuko gherakara khar3e ho gaye / koI prabhuko apane ghara vizrAma lenekI, koI apane ghara snAnAdise nipaTakara bhojana karanekI, aura koI apane gharako calakara pAvana karanekI prArthanA karane lagA / koI kahane lagA,-" merI yaha muktAmAla svIkAriye / "koI kahane lagA,-" Apake zarIrake anukUla rezamI vastra meM taiyAra karAtA huuN| Apa unheM dhAraNa kIjiye / " koI kahane lagA,-" merA yaha ghor3A sUryake ghor3eko bhI parAsta karanevAlA hai, Apa isako grahaNa kiijie|" koI bolA,-" Apa kyA hama garIboMkI kucha bhI bheTa na svIkAreMge?" Adi / magara prabhune to kisIko bhI koI uttara nahIM diyaa| prabhu AhArake lie ghara 2 jAte the aura kahIM zuddha AhAra na milanese lauTa Ate the| __ zaharameM prabhuke AnekI dhUma maca gaI / somaprabha rAjAke putra zreyAMsa kumArane bhI prabhuke Agamanake samAcAra sune / yaha apane prapitAmahake Agamana samAcAra sunakara harSase pAgala banA huA naMge paira akelA hI prabhuke darzanArtha daur3A / usane jAkara prabhuke caraNoMmeM namaskAra kiyA / phira vaha khar3A hokara usa mUrtiko dekhane lgaa| dekhate hI dekhate use jAtismaraNa jJAna ho gayA / usake dvArA use mAlUma huA ki, sAdhuoMko zuddha AhAra kaise denA cAhie / usI samaya prajAjanoMmaise kaiyoMne ganneke rasase bharehue ghar3e lAkara zreyAMsa kumArake bheTa kiye / kumArane use zuddha samajhakara prabhuse Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita 77 wwwmwww rrrrrr. svIkAra karanekI prArthanA kii| prabhune zuddha AhAra samajha aMjali jor3a hastarUpI pAtra Age kiyA / usa pAtrameM yadyapi bahutasA rasa samA gayA; parantu kumArake hRdayarUpI pAtrameM harSa na smaayaa| prabhune usa rasase pAraNA kiyA / sura, naroMne aura asuroMne prabhuke darzana rUpI amRtase pAraNA kiyA / manuSyoMne AnaMdAzru bahAye / AkAzameM devatAoMne duMdubhi-nAda kiyA aura ratnoMkI, paMcavarNake puSpoMkI, gaMdhodakakI aura divya vastroMkI dRSTi * kI / vaizAkha sudI 3 ke dina zreyAMsa kumArakA diyA huA yaha dAna akSaya huaa| isase vaha dina parva huA aura akSaya tRtIyAke nAmase khyAti pAyA / yaha parva-tyohAra Aja bhI prasiddha hai| saMsArameM anyAnya vyavahAra bhagavAna zrIRSabhadevane calAye, magara dAna denekA vyavahAra zreyAMsakumArane pracalita kiyaa| duMdubhinAdase aura ratnAdikI dRSTise nagarake nara-nArI zreyAMsake mahalakI ora Ane lage / kaccha aura mahAkaccha Adi kucha tApasa bhI, jo usa samaya daivavazAt hastinApura Aye the, prabhuke pAraNekI bAta sunakara vahA~ A gaye / sabane zreyAMsakumArako dhanyadhanya kahA, usake puNyako sarAhA aura prabhuko upAlaMbha dete hue kahA:-" hamArA, yadyapi prabhune pahile putravat pAlana kiyA thA, tathApi hamase koI ___ *-tIrthakaroMkA jaba prathama pAraNA hotA hai tabhI ye paMca divya hote haiN| yAnI duMdubhi bajatI hai aura devatA ratna, pA~ca prakArake puSpa, sugandhita : jala aura ujjvala vanoMkI vRSTi karate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna padArtha bheTameM nahIM liyA / hamane kitanA anunaya vinaya kiyA, kitanI Arta prArthanAe~ kIM to bhI prabhu hamAre para dayAlu nahIM hue, parantu tumhArI bAta unhoMne sahasA mAna lI / tumhArI dI huI bheTa prabhune tatkAla hI svIkAra kara lI / " zreyAMsa kumArane uttara diyA:- " tuma prabhuke Upara doSa na lagAo | ve pahilekI taraha aba rAjA nahIM haiM / ve isa samaya saMsAra - virakta, sAvadyatyAgI yati haiM / tumhArI bheTa kI huI cIjeM saMsAra bhogI le sakatA hai, yati nahIM / sajIva phalAdi bhI prabhu ke lie agrAhya haiM / inheM to hiMsaka grahaNa kara sakatA hai / prabhu to kevala 42 doSarahita, eSaNIya, kalpanIya aura mAsuka anna hI grahaNa kara sakate haiM " 78 unhoMne kahA :- " yuvarAja ! Ajataka prabhune kabhI yaha bAta nahIM kahI thI / tumane kaise jAnI 1 " zreyAMsa kumAra bole :- "mujhe bhagavAna ke darzana karanese jAtismaraNajJAna utpanna huA / sevakakI bhA~ti maiM ATha bhavase prabhuke sAtha sAtha svarga aura mRtyuloka sabhI sthAnoMmeM hU~ | isa bhavase tIna bhava pahile bhagavAna videha bhUmimeM utpanna hue the / ye ckr| vartI the aura maiM inakA sArathi thaa| inakA nAma vajranAbha thaa| usa samaya inake pitA vajrasena tIrthakara hue the / inhoMne bahuta kAla taka bhoga bhogakara unase dIkSA lii| maiMne bhI inhIM ke sAtha dIkSA le lii| jaba hamane dIkSA kI thI taba bhagavAna vajrasenane kahA thA ki, vajranAbhakA jIva bharatakhaMDameM prathama tIrthaMkara hogA / usa samaya sAdhuokoM kaisA AhAra diyA jAtA hai so maiMne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita 79 dekhA thaa| maiMne khudane bhI zuddha AhAra grahaNa kiyA thaa| isalie maiM zuddha AhAra denekI rIti jAnatA thA / isIse maiMne prabhuko zuddha AhAra diyA aura prabhune grahaNa kiyaa|" loga ye bAteM sunakara prasanna hue aura AnaMdapUrvaka apane ghara cale gaye / prabhu vahA~se vihArakara anyatra cale gaye / zreyAMsakumArane jisa sthAnapara prabhune AhAra kiyA thA vahA~ eka svarNa-vedI banavAI aura vaha usakI bhaktibhAvase pUjA karane lgaa| eka bAra vihAra karatehue prabhu bAhubali dezameM, bAhubalike takSazilA nagarake bAhira udyAnameM Akara Thahare / udyAna-rakSakane ye samAcAra bAhubalike pAsa pahu~cAe / bAhubali atyanta harSita hue| unhoMne prabhukA svAgata karaneke lie apane nagarako sajAnekI AjJA dI / nagara sajakara taiyAra ho gyaa| bAhubali AturatApUrvaka dina nikalanekI pratIkSA karane lage aura vicAra karane lage ki, savere hI maiM prabhuke darzanase apaneko aura purajanoMko pAvana kruuNgaa| idhara prabhu saverA hote hI pratimAsthiti samApta kara (samAdhi chor3a) pavanakI bhA~ti anyatra vihAra kara gaye / ___ bAhubali savere hI apane parivAra aura nagaravAsiyoM sahita bar3e julUsake sAtha prabhuke darzana karaneko ravAnA hue| magara udyAnameM pahu~cakara unheM mAlUma huA ki prabhu to vihAra kara gaye haiN| bAhubaliko bar3A duHkha huaa| taiyAra hokara AnemeM vakta khoyA isake lie ve bar3A pazcAttApa karane lge| mantriyoMne unheM samajhAyA aura kahA:-" prabhuke caraNoMke vajra, aMkuza Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 jaina - ratna matsyake jisa sthAnapara cinha ho bhAvasahita yaha mAno cakra, kamala, dhvaja, aura gae haiM usa sthAna ke darzana karo aura ki, hamane prabhuke hI darzana kiye haiM / " bAhubaline apane parivAra aura purajanoM sahita usa jagaha vaMdanA kI aura usa sthAna kA koI ullaMghana na kare isa khayAlase unhoMne vahA~ ratnamaya dharmacakra sthApana kiyA / vaha ATha yojana vistAravAlA, cAra yojana U~cA aura eka hajAra AroM vAlA thA / vaha sUryabiMbakI bhA~ti suzobhita thA / bAhubaline vahA~ aThAI mahotsava kiyA / aneka sthAnoMse lAe hue puSpa vahA~ cddh'aae| unase eka pahAr3IsI bana gii| phira bAhubali nitya usakI pUjA aura rakSA karanevAle logoMko vahA~ niyata kara, cakrako namaskArakara, nagarameM calA gayA / prabhu tapameM niSThA rakhate hue vihAra karane lage / bhinna 2 prakArake abhigraha karate the / mauna dhAraNa kie hue yavanADaMba Adi mlechadezoM meM bhI prabhu vihAra karate the aura vahA~ke rahanevAle nivAsiyoMko apane maunopadeza se bhadrika banAte the / aneka prakArake upasarga aura parisaha sahana karate hue prabhune eka hajAra barasa pUrNa kiye / prabhu vihAra karate hue ayodhyA nagarImeM pahu~ce / vahA~ purimatAla nAmaka upanagarakI uttara dizAmeM zakaTamukha nAmaka udyAna thA usameM gaye / vahA~ aSTama tapakara, pratimArUpameM rahe / prabhune ' apramatta' (sAtavA~ ) guNasthAna prApta kiyA / phira 'apUrvakaraNa' ( AThavA~ ) guNasthAna meM ArUr3ha hokara prabhune ' savicAra I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 zrIAdinAtha-carita ~~~~~~~~~r mmmmmmmm prathaktva vitarka' yukta zukla dhyAnake prathama pAyeko prApta kiyaa| usake bAda 'anivRtti' (navA~) guNasthAna tathA 'mUkSma saMparAya' (dasavA~) guNasthAnako prApta kiyA aura kSaNa vArahImeM prabhu kSINakaSAyI bane, phira usI dhyAnase lobhakA hananakara upazAMta kaSAyI hue / tatpazcAt 'aikyazruta avicAra' nAmake zukla dhyAnake dUsare pAyeko prAptakara antya kSaNameM, tatkAla hI prabhune 'kSINamo' (bArahaveM ) guNasthAnako pAyA / usI samaya prabhuke pA~ca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, aura pA~ca antarAya karma bhI naSTa ho gae / prabhuke ghAtiyA karmakA hamezAke lie nAza ho gayA / isa taraha vrata leneke bAda eka hajAra barasa bItanepara phAlguna mAsakI kRSNA 11 ke dina, candra jaba uttarASADhA nakSatrameM AyA thA taba, savere hI tIna lokake padArthoMko batAne vAlA, trikAla-viSayajJAna (kevalajJAna-brahmajJAna ) prApta huaa| usa samaya dizAe~ prasanna huii| vAyu sukhakArI bahane lgaa| nArakIke jIvoMko bhI kSaNa vArake lie sukha huaa| indrAdika devoMne A kara prabhukA kevalajJAnakalyANaka* kiyA / samavasaraNakI racanA huii| saba prANI dharmadezanA sunaneke lie baitthe| rAjA bharata sadaiva savere hI uThakara apanI dAdI marudevA mAtAke caraNoM meM namaskAra karane jAte the / marudevA mAtA putraviyogameM ro ro kara aMdhI ho gaI thiiN| bharatane jAkara dAdIke *-dekho, tIrthakara carita bhUmikA pRSTha 26-30 taka / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna caraNoMmeM sira rakkhA aura kahA:- ApakA pautra Apako praNAma karatA hai / " ___ marudevAne bharatako AzIrvAda diyA / unakI A~khoMse jaladhArA baha calI / hRdaya bhara AyA / ve bharrAI huI AvAjameM bolI:-" bharata ! merI A~khoMkA tArA ! merA lADalA ! mere kalejekA Tukar3A RSabha mujhe, tujhe, samasta rAjya-saMpadAko, prajAko aura lakSmIko tRNakI bhA~ti nirAdhAra chor3akara calA gayA / hAya ! merA prANa calA gayA, parantu merI deha na girii| hAya ! jisa mastakapara caMdrakAntike samAna mukuTa rahatA thA Aja vahI mastaka sUryake prakhara AtApase tapta ho rahA hai| jisa zarIrapara divya vastrAlaMkAra suzobhita hote the vahI zarIra Aja DA~sa, maccharAdi jantuoMkA khAdya aura nivAsasthAna ho rahA hai / jo pahile ratnajaTita siMhAsanapara ArUr3ha hotA thA usIke lie Aja baiThaneko bhI jagaha nahIM hai| vaha geMDekI taraha khar3A hI rahatA hai| jisakI hajAroM sazastra sainika rakSA karate the vahI Aja asahAya, siMhAdi. hiMsra pazuoMke bIcameM vicaraNa karatA hai| jo sadaiva devatAoMkA lAyA huA bhojana jImatA thA use Aja bhikSAna bhI kaThinatAse milatA hai| jisake kAna apsarAoMke madhura gAyana sunate the vahI Aja sA~kI karNakaTu phUtkAra sunatA hai / kahA~ usakA pahilekA sukhavaibhava aura kahA~ usakI vartamAna bhikSuka sthiti ! usakA ujjvala, kamalanAlasA sukumAra zarIra Aja sUryake prakhara AtApa, zItakAlake bhayaMkara tuSAra aura varSARtuke kaThora jalapAtako sahakara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita kAlA aura rukSa ho gayA hai| usake bhare hue gAla aura usakA vikasita vadana sUkha gaye haiN| usakA vaha sUkhA huA mu~ha hara samaya merI A~khoMke sAmane phirA karatA hai ! hAya ! mere lAla ! terI kyA dazA hai ?" ___ bharatakA bhI hRdaya bhara AyA / ve thor3I dera sthira rahe / AtmasaMvaraNa kiyA aura phira bole:-" devI ! dhairyake parvata samAna, vajrake sArarUpa, mahAparAkramI, manuSyoMke ziromaNi, indra jinakI sevA karate haiM aise mere pitAkI mAtA hokara Apa aisA duHkha kyoM karatI haiM ? ve saMsAra sAgarako pAra karaneke lie udyama kara rahe haiM / hama unake lie vighna the / isIlie unhoMne hamArA tyAga kara diyA hai / bhayaMkara jIvajantu unako pIr3A nahIM pahu~cA sakate / ve to prabhuko dekhate hI pASANamUrtikI bhA~ti sthira ho jAte haiN| kSudhA, tRSA, zIta, AtApa aura varSAdi to unako hAni na pahu~cAkara ulTe unako, karma-zatruoMko nAza karanemeM, sahAyatA dete haiN| Apa, jaba unheM kevalajJAna prApta honekI bAta suneMgI taba merI bAta para vizvAsa kreNgii|" ___ itanehImeM vahA~ yamaka aura zamaka nAmake do vyakti Ae / yamakane namaskArakara nivedana kiyA:-"mahArAja ! Aja purimatAla upanagarake zakaTamukha nAmaka udyAnameM yugAdi nAthako kevala jJAna utpanna huA hai / " zamakane nivedana kiyAH-" svAmin ! ApakI AyudhazAlAmeM Aja cakraratna utpanna huA hai|" __ bharata vicAra karane lage ki, pahile mujhe kisakI pUjA karanI cAhie / antameM unhoMne prabhukI hI pUjA karaneke lie Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna jAnA sthira kiyA | yamaka aura zamakako puraskAra dekara vidA kiyA / phira ve marUdevA mAtA se bole :- " mAtA ! Apa hamezA kahatI thIM ki, merA putra bhikhArI hai / Aja calakara dekhie ki, ApakA putra kaisA sampattivAlA hai / " marudevA mAtAko hastipara savArakarA apane parijana sahita bharata prabhuko vA~daneke lie cale / dUrase bharatane samavasaraNakA ratnamayagar3ha dekhakara kahA :- " mAtA ! devI aura devatAoMke banAye hue prabhuke isa samavasaraNako dekhie, pitAjIkI caraNasevAke utsuka devatAoMkA jayanAda sunie, AkAzameM bajate hue duMdubhikI dhvani zravaNa kIjie, grAma ( rAgakA uThAva ) aura rAgase pavitra banI huI prabhukA yazogAna karanevAlI gaMdhakI harSotpAdinI gIti karNagocara kIjie / " 84 pAnIke prabala pravAhase jaise aneka dinoMkA jamA huA kacarA bhI sAfa ho jAtA hai, usI taraha AnaMdAzruke prabala pravAise marudevA mAtAkI A~khoMmeM Aye hue jAle sAfa ho gaye / unheM spaSTa rUpa se dikhAI dene lagA / unhoMne atizaya sahita tIrthakaroM ke samavasaraNa - vaibhavako dekhA / unheM bar3A Ananda huA / ve prabhuke usa sukhameM tallIna ho gaI / tatkAla hI samakAlameM apUrvakaraNa ke kramase ve kSapakazreNI meM ArUr3ha huI, ghAtiyA karmoMkA nAza hone se unheM kevalajJAna prApta huA / ve aMtakRta kevalI huI / usI samaya unake Ayu Adi aghAti karma bhI nAza ho gaye / unakA AtmA hAthIke hodemeM hI dehako chor3akara mokSameM calA gyaa| isa avasarpiNI kAlameM marudevI mAtA sabase prathama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm siddha huI / devatAoMne unake zarIrako, satkAra karake kSIrasamudrameM nikSipta kiyaa-ddaalaa| bharata samavasaraNameM pahu~ce / prabhuke tIna pradakSiNA de, praNAmakara indrake pIche jA baiThe / bhagavAnane sarva bhASAoMko sparza karanevAlI ( arthAt jisako pratyeka bhASA jAnanevAlA samajha sake aisI) paiMtIsa atizayavAlI aura yojanagAminI vANIse dezanA dI / usameM saMsArakA svarUpa aura usase chUTanekA upAya batAyA tathA samyaktvake prakAroM aura zrAvakake vAraha vratoMkA khAsa tarahase vivecana kiyaa| prabhukI dezanA sunakara,bharata rAjAke putra RSabhasenane bharatake anyAnya pA~ca sau putroM aura sAta sau pautroM sahita dIkSA le lii| bharatake putra marIcIne bhI dIkSA lI / brAhmIne bhI usI samaya dIkSA le lii| suMdarIne bhI dIkSA lenA cAhA; parantu bharatane AjJA nahIM dii| isalie vaha zrAvikA huI / bharatane bhI zrAvakake vrata grahaNa kiye / manuSya tiryaMca aura devatAoMkI parSadAmeMse, kaiyoMne munivrata grahaNa kiyA, kaI zrAvaka bane aura kaiyoMne kevala samyaktva hI dhAraNa kiyA / tApasoMmeMse kaccha aura mahAkacchako chor3akara aura sabhIne prabhuke pAsa Akara phirase dIkSA le lii| usI samayase RSabhasena (puMDarIka ) Adi sAdhuoM, brAhmI Adi sAdhviyoM, bharata Adi zrAvakoM aura suMdarI Adi zrAvikAoMke samUhako milAkara caturvidha saMghakI sthApanA huI / usa caturvidha saMghakI yojanA Aja bhI hai| aura usake dvArA aneka jIvoMkA kalyANa hotA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna / usa samaya prabhune gaNadhara hone yogya RSabhasena Adi caurAsI sadbuddhi sAdhuoMko, sarva zAstra samanvita utpAda, vyaya aura dhauvya nAmakI pavitra tripadIkA upadeza diyaa| usa tripadIke anusAra unhoMne (sAdhuoMne) caturdaza pUrva aura dvAdazAMgI rcii| phira indra divya cUrNakA (vAsakSepakA) eka thAla bharakara prabhuke pAsa khar3A rahA / prabhune khar3e hokara caturdaza pUrva aura dvAdazAMgIpara, kramazaH cUrNa kSepa kiyA-DAlA aura sUtrase, arthase, sUtrArthasa, dravyase, guNase, paryAyase aura nayase, unheM anuyoga-anujJA dI, ( upadeza denekI AjJA dI ) tathA gaNakI anujJA bhI dii| tatpazcAt devatAoM, manuSyoM, aura unakI striyoMne duMdubhikI dhvani prarvaka unapara cAroM taraphase vAsakSepa kiyaa| prabhukI vANIko grahaNa karanevAle sabhI gaNadhara hAtha jor3akara khar3e rahe / usa samaya prabhune pUrvakI tarapha mu~hakara baiThe hue punaH dharmadezanA dI / ujjvala zAlikA banAhuA aura devatAoM dvArA sugandhamaya kiyA huA, bali (naivedya) samavasaraNake pUrva dvArase aMdara lAyA gyaa| striyA~ maMgala-gIta gAtI huI usake pIche pIche aaii| vaha bali prabhuke dakSiNA karake uchAlA gayA / usakA AdhA bhAga pRthvImeM par3aneke pahile hI devataoMne grahaNa kara liyaa| avazeSa AdhekA AdhA bharatane liyA aura AdhA logoMne bA~Take le liyA / usa balike prabhAvase pahileke jo roga hote haiM ve naSTa ho jAte haiM aura AgAmI cha: mAsataka koI roga nahIM hotA hai| prabhu vahA~se uThakara madhya bhAgastha devachaMdAmeM vizrAma karaneke liye baiThe / gaNadharoMmeM mukhya RSabhasenane prabhuke caraNoMmeM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAdinAtha-carita baiThakara dharmadezanA dii| tatpazcAt sabhI apane apane sthAnapara cale gye| isa prakAra tIrthakI sthApanA honepara prabhuke pAsa rahanevAlA 'gomukha ' nAmakA yakSa prabhukA adhiSThAyaka devatA huA / isI bhA~ti prabhuke tIrthameM unake pAsa rahanevAlI praticakrA nAmakI devI zAsana devI huI, jise hama cakrezvarIke nAmase pahicAnate haiN| maharSiyoM-sAdhuoMse parivRtta prabhune vahA~se vihAra kiyaa| unake keza, DAr3hI aura nAkhUna bar3hate nahIM the / prabhu jahA~ jAte the vahA~ vaira, marI, Iti, adRSTi, durbhikSa, ativRSTi aura svacakra aura paracakrase honevAlA bhaya-ye upadrava nahIM hote the| __ suMdarIko bharatane dIkSA nahIM lene dI, isase ve gharahImeM AMbila karake hamezA rahatI thIM / bharata jaba chaH khaMDa pRthvIko vijaya karake Aye taba unhoMne suMdarIkI kRza mUrti dekhI / usakA kAraNa jAnA aura unheM dIkSA lenekI AjJA de dii| usa samaya aSTApadapara prabhukA samavasaraNa AyA huA thaa| suMdarIne vahA~ jAkara prabhuke pAsase dIkSA le lii| bharata cha: khaMDa pRthvI vijaya karake Aye taba unhoMne apane bhAiyoMse bhI kahalAyA ki tuma Akara hamArI sevA kro| aThAnave bhAiyoMne uttara diyA ki, hama bharatakI sevA nahIM kreNge| rAjya hameM hamAre pitAne diyA hai| tatpazcAta unhoMne prabhuke pAsa jAkara sArI bAteM nivedana kii| prabhune unheM dharmopadeza dekara saMyama grahaNa karanekI sUcanA kI / tadanusAra unhoMne saMyama grahaNa kara liyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 jaina-ratna ___ eka bAra prabhune AryA brAhmI aura suMdarIse kahA:- bharatase vigrahakara, vijayI bananeke bAda bAhubaliko vairAgya ho gayA usane dIkSA grahaNakara ghora tapazvAcaraNa AraMbha kiyaa| isa samaya usake ghAti karma kSaya ho gaye haiN| paraMtu mAna kaSAyakA abhItaka nAza nahIM huA hai / vaha socatA hai ki, maiM apanese choTe bhAiyoMko kaise praNAma karU~ ? jabataka yaha bhAva rahegA use kevalajJAna nahIM hogA / ataH tuma jAkara use upadeza do| yaha samaya hai / vaha tumhArA upadeza mAna legaa| brAhmI aura suMdarIne aisA hI kiyaa| bAhubaliko kevalajJAna ho gyaa| ___ parivrAjaka matakI utpatti-eka bAra uSNa RtumeM bharatake putra marici muni ghabarAkara vicAra karane lage ki, isa dussaha saMyama-bhArase chUTaneke lie kyA prayatna karanA cAhie ? agara punaH gRhastha hotA hU~ to kulakI maryAdA jAtI hai aura cAritra pAlA nahIM jAtA / socate socate unheM eka upAya sUjhA, unhoMne zvetake bajAya kaSAya (lAla pIle) raMgake vastra dhAraNa kiye / dhUpa varSAse bacaneke lie ve chattA rakhane lage / zarIra para caMdanAdikA lepa karane lge| sthUla hiMsAkA hI tyAga rkkhaa| dravya rakhane lge| jor3e pahinane lage / aura nadI AdikA jala pIne lage aura hamezA kacce jalase snAna karane lge| itanA karanepara bhI ve vihAra prabhuke sAtha hI karate the aura jo koI unase upadeza sunane AtA thA use zuddha dharmahIkA upadeza dete the| agara koI unase pUchatA thA ki, tuma aisA AcaraNa kyoM karate ho to use ve kahate the ki, meremeM itanI zakti nahIM hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 zrIAdinAtha-carita wwwmww~~~~~..............mm eka bAra ve rugNa hue| sAdhuoMne vrata-tyAgI samajhakara unakI sevA nahIM kii| isase unako vizeSa kaSTa huA aura unhoMne apane samAna kuchako banAnekA vicAra kiyA / ye jaba acche hokara eka bAra prabhukI dezanAmeM baiThe hue the taba kapila nAmaka rAjakumAra dezanA sunane aayaa| bhagavAnakA pratipAdita dharma use bahuta kaThora jAna par3A / usane idhara dekhA / vicitra veSavAle marici usake najara Aye / usane unake pAsa Akara unheM dharmopadeza deneke lie kahA / apanA sahAyaka karaneke lie unhoMne apane kalpita dharmakA upadeza diyA / kapilako apanA ziSya banAyA tabhIse yaha parivrAjakamata pracalita huaa| brAhmaNoMkI utpatti-eka bAra bharata cakravartIne sAre zrAvakoMko bulAkara kahA ki, tuma logoMko kRSi Adi kArya na karake kevala paThanapAThanameM aura jJAnArjanameM hI apanA samaya bitAnA cAhie aura bhojana hamAre rasor3emeM Akara kara jAnA caahie| ve aisA hI karane lage / muphtakA bhojana milatA dekha kara kaI AlasI loga bhI apaneko zrAvaka batA batAkara bhojana karane Ane lge| taba zrAvakoMkI parIkSA karake unheM bhojana diyA jAne lgaa| jo zrAvaka hote the unake, jJAna darzana aura cAritrake cinhavAlI, kAMkaNI ratnase tIna rekhAe~ kara dI jAtI thiiN| bharatane unheM yaha AjJA de rakkhI thI ki tuma jaba bhojana karake ravAnA ho taba mere pAsa Akara yaha padya bolA karo " jitobhavAn varddhate bhIstasmAnmAhana mAhana / " arthAt-tuma jIte hue ho; bhaya bar3hatA hai isalie ( AtmaguNako ) na mAro na mAro / sadaiva ucca svarase ve loga isa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna ~~~~~~~mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm vAkyakA uccAraNa karate the, isalie logoMne unakA nAma 'mAhanA rakkhA / rAjAne una logoMko bhojana diyA, isalie prajA bhI unheM jimAne lgii| unake svAdhyAyake lie-jJAnake lie graMya banAye gye| unakA nAma veda (jJAna) rakkhA gyaa| mAhana zabda apabhraMza hote hote 'brAhmaNa' ho gyaa| ataH ve loga aura unakI santAna 'brAhmaNa' ke nAmase khyAta hue| bharata cakravartIke bAda jaba kAMkaNI ratnakA abhAva ho gayA taba unake putra mUryayazAne svarNake tIna sUta banAkara unheM pahinaneke lie diye / pachise zanaiH zanaiH ye mRta rUIke ho gaye aura usakA nAma yajJopavIta pdd'aa| __ eka bAra bhagavAnake samavasaraNameM cakravartI bharatake prazna karanepara prabhune kahA ki, isa avasarpiNI kAlameM bharatakSetrameM mere bAda teIsa tIrthakara hoMge aura tere bAda 11 cakravartI tathA 6 vAsudeva 6 baladeva aura 6 prativAsudeva hoNge| dIkSAke pazcAta jaba lAkha pUrva bIte taba prabhune apanA nirvANa samaya najadIka samajha aSTApada parvatakI tarapha prayANa kiyaa| vahA~ jAkara dasa hajAra muniyoMke sAtha prabhune caturdaza tapa ( chaH upavAsa ) karake pAdopagamanaM anazana kiyaa| bharata cakravartI anazanake samAcAra sunakara vyAkula hue aura apane parivAra sahita aSTApadapara pahu~ce / dhyAnastha prabhuko namaskArakara unake sAmane baiTha gye| causaTha handroMke bhI Asana kA~pe / unhoMne prabhukA nirvANa samaya jAnA / ve prabhuke pAsa Aye aura pradakSiNA dekara pASANamUrtikI bhA~ti sthira hokara sAmane baiTha gye| 1-vRkSakI taraha svastha aura nizceSTa rahaneko 'pAdopagamana ' kahate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha carita -wwwwwwwwwwwwwwww isa avasarpiNIkAlake tIsare Areke jaba nanyAnave pakSa (4 barasa eka mahInA aura pandraha dina ) rahe taba mAghakRSNA trayodazIke savere, abhici nakSatrameM, caMdrakA yoga AyA thA usa samaya paryakAsanastha prabhune bAdara kAyayogameM rahakara bAdara vacana-yoga aura bAdara manoyogako rokA; phira sUkSma kAyayogakA Azraya le, bAdara kAyayoga, sUkSma manoyoga tathA sUkSma vacanayogako rokaa| antameM ve mUkSma kAyayogakA bhI tyAgakara aura 'sUkSma kriyA' nAmaka zukla dhyAnake tIsare pAyeke antako prApta hue / tatpazcAt unhoMne 'uchinnakriyA' nAmake zukla dhyAnake cauthe pAyekA-jisakA kAla kevala pA~ca hasva akSaroMke uccAraNa jitanA hI hai-Azraya kiyA / antameM kevalajJAnI, kevaladarzanI, sarva duHkhavihIna, AThoM karmoMkA nAza kara sAre arthoMko siddha karanevAle anaMta vIrya, anaMta sukha aura anaMta RddhivAle, prabhu baMdhake abhAvase eraMDa phalake bIjakI taraha uva gativAle hokara svabhAvataH sarala mArga dvArA lokAgrako ( mokSako) prApta hue / prabhuke nirvANase-sukhakI chAyAkA bhI kabhI darzana nahIM karanevAle-nArakI jIvoMko bhI kSaNa vArake lie sukha huaa| dasa hajAra zramaNoM ( sAdhuoM) ko bhI, anazana vrata leneke aura kSapakazreNImeM ArUr3ha honeke bAda kevalajJAna prApta huaa| phira mana, vacana aura kAyake yogako sarva prakArase ruddha kara ve bhI RSabhadeva svAmIkI bhA~ti hI parama padako prApta hue| cakravartI bharata vajrAhatakI bhA~ti isa ghaTanAse mRcchita ho kara pRthvIpara gira pdd'e| indra unake pAsa baiThakara rudana karane lagA / devatAoMne bhI indrakA sAtha diyaa| mUJchita cakrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna jaba caitanya hue taba unhoMne bhI pazupakSiyoM takako ruLAdenevAlA AkraMdana karanA prAraMbha kiyA / 92 jaba sabakA zoka rudanase kucha kama huA taba prabhukA nirvANa mahotsava ( nirvANakalyANaka) kiyA gayA aura prabhukA bhautika zarIra bhI dekhate hI dekhate citAmeM bhasmasAta ho gayA / isa taraha eka mahAna AtmA hamezA ke lie saMsAra se mukta ho gayA / apane antima bhavameM saMsArakA mahAna upakAra kara gayA aura saMsArako sukhakA vAstavika sthAna tathA usa sthAna para pahu~cane kA mArga dikhA gayA / prabhukI caurAsI lAkha Ayu isa prakAra pUrNa huI thI / 20 lAkha pUrva kumArAvasthAyeM, 63 lAkha pUrva rAjyakA pAlana aura sukha bhogameM, 1000 varSa chadmasthAvasthAmeM 1000 varSa kama eka lAkhapUrva kevalI paryAya meM / unakA zarIra 500 dhanuSa u~cA thA / bhagavAnakA dhArmika parivAra isa prakAra thA - 84 gaNadhara 84 gaNa; 84 hajAra sAdhu; 3 lAkha sAdhviyA~; 305000 zrAvaka; 554000 zrAvikAe~; 4750 caudaha pUrvadhArI zruta kevalI; 9 hajAra avadhijJAnI; 20000 kevalajJAnI; 20600 vaikriyaka labdhivAle, 13650 Rjumati mana:paryayajJAnI aura 12650 vAdI the / 20000 sAdhu aura cAlIsa hajAra sAdhviyA~ mokSameM gaI / 22900 sAdhu anuttara vimAnameM gaye / * - dekho tIrthaMkaracarita bhUmikA, pRSTha 30 - 31 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIajitanAtha crit| ahaMtamajitaM vizva-kamalAkarabhAskaram / amlAnakevalAdarza-saMkAtajagataM stuve // "saMsArarUpI kamalasarovarako prakAzita karanemeM sUryake samAna aura jagatko apane nirmala kevalajJAna dvArA jAnanemeM darpaNake samAna zrIajitanAtha svAmIkI maiM stuti karatA hU~ / " 1 prathama bhava-samasta dvIpoMke madhyameM nAbhike samAna jambUdvIpa hai| usameM mahAvideha kSetra hai| isa kSetrameM hamezA 'dukhamA sukhamA' nAmakA cauthA ArA * vartatA hai| isI kSetrameM sItA nAmaka eka bar3I nadI thii| usake dakSiNa taTapara vatsa nAmakA deza thA / vaha bahuta samRddhizAlI thA / usameM susImA nAmakI nagarI thI / usakI suMdaratAko dekhakara dekhanevAle svargakI kalpanA karane lagate the / kaI kahate the pAtAlastha asura devoMkI yaha bhogAvatI nagarI hai / kaI kahate the yaha devatAoM kI amarAvatI hai jo svargase yahA~ utara AI hai aura kaI kahate the yaha to una donoMkI choTI bahana hai| pAtAla aura svargameM unhoMne adhikAra kiyA hai / isane manuSya lokameM apanA sthAna banAyA hai| * dekho tIrthakara caritabhUmikA,-paja 8 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmmmmm 94 jaina-ratna ~~mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm isI nagarameM vimalavAhana nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| vaha prajAko santAnakI taraha pAlatA thA, poSatA thA aura unnata banAtA thA / nyAya to usake jIvanakA pradIpa thA / aura to aura vaha nijakRta anyAya bhI kabhI nahIM sahatA thA / usake lie daMDa letA thA, prAyazcitta karatA thaa| prajAke lie vaha sadA apanA sarvasva nyochAvara karaneko tatpara rahatA thA / prajA bhI usako prANoMse jyAdA pyAra karatI thii| jahA~ usakA pasInA giratA vahA~ prajA apanA rakta bahA deneko sadA taiyAra rahatI thI / vaha zatruoMke lie jaisA vIra thA, vaisA hI namra aura yAcakoMke liye dayAlu aura dAtA thaa| isIlie vaha yuddhavIra, dayAvIra aura dAnavIra kahalAtA thaa| rAja-dharmameM rahakara buddhiko sthira rakha, pramAdako chor3a, jaise sarparAja amRtakI rakSA karatA hai vaise hI vaha pRthvIkI rakSA karatA thaa| saMsArameM vairAgyotpattike aneka kAraNa hote haiM / saMskArI AtmAoMke antaHkaraNoMmeM to prAyaH, jaba kabhI ve sAMsArika kAryoMse nivRtta hokara baiThe hote haiM, vairAgyake bhAva udaya ho Ate haiN| rAjA vimalavAhana saMskArI thA, dharmaparAyaNa thaa| savereke samaya, eka dina, apane jharokhemeM baiThe hue usako vicAra AyA, "maiM kaba taka saMsArake isa bojheko uThAye phiruuNgaa| janmA, bAlaka huA-bAlyAvasthA dUsaroMkI saMrakSatAmeM, khelane kUdanemeM aura lADa pyArameM khoii| javAna huA-yuvatI patnI lAyA, viSayAnaMdameM nimagna huA, indriyoMkA dAsa banA, unmatta hokara bhoga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIajitanAtha-carita bhogane lagA, dharmakI thoDIbahuta bhAvanAe~ jo laDakapanameM prApta huI thIM unheM bhulA diyA / magara usakA kyA pariNAma huA ? pitAke dehAntane saba sukha chIna liyaa| chiH ! vAstavika sukha to kabhI chinatA nahIM hai| vaha viSaya-sevanakA unmAda jAtA rahA / gayA magara sarvathA na miTA / rAjyakAyake bojhake tale vaha daba gyaa| rAjA bananepara duHkha aura cintAkI mAtrA bar3ha gii| kaThora rAjyazAsana calAnemeM kitanoMko satAyA ? kitanoMkA jI dukhAyA ? uccAkAMkSA, rAjyalobha aura ahamanyatAke kAraNa kitanoMko tahobAlA kiyA? yaha saba kucha kiyA kintu Atmasukha na milA / aba pavana vikapita latA-patrakI bhA~ti yauvanakI caMcalatA bhI jAtI rahI, aura rAjyagarvakA unmAda bhI miTa gayA / jina cIjoMko maiM sukhadAyI samajhatA thA, jina bhogoMke lie maiMne samajhA thA ki inheM bhoga DAlU~gA magara jaiseke taise hI haiN| merI hI bhoganekI zakti jAtI rahI to bhI tRSNA na mittii|" ___pAThakagaNa! vivekI aura dharmI manuSyoMke diloMmeM aise vicAra prAyaH AyA hI karate haiM / bhartaharine aise hI vicAroMse prerita hokara likhA hai: bhogA na bhuktA vayameva bhuktAstapo na taptaM vayameva tptaaH| kAlo na yAto vayameva yAtA stRSNA na jIrNA vayameva jiirnnaaH|| bhAva yaha hai ki, hamane bahuta kucha bhoga bhoge parantu bhogoMkA anta na AyA hA~ hamArA anta ho gyaa| hamane tApoMko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna duHkhoMkoM nahIM sukhAyA parantu saMsArake tApoMne zoka, cintAdine tapA tapAkara hamAre zarIrako kSINa kara diyaa| kAla-samaya samApta na huA, parantu hamArI Ayu samApta ho gii| jisa tRSNAke vazameM hokara hamane apane kArya kiye vaha tRSNA to naSTa na huI magara hama hI naSTa ho gye| urdUke kavi jauqane kahA hai: para jauka ta na choDegA isa pIrA jAla ko, yaha pIrA jAla gara tujhe cAhe to chor3a de / abhiprAya yaha hai ki, loga duniyAko nahIM chor3ate / duniyA hI logoMko nikamme banAkara chor3a detI hai| vimalavAhana vairAgya-bhAvoMmeM nimagna thA, usI samaya usane sunA ki ariMdama nAmaka AcArya mahArAja vihAra karate hue Aye haiM aura udyAnameM Thahare haiN| isa samAcArako sunakara rAjAko itanA harSa huA jitanA harSa dAneke mohatAjako atula sampatti milanese yA bA~jhako sagarbhA honese hotA hai / vaha tatkAla hI bar3I dhUmadhAmake sAya AcArya mahArAjako vaMdanA karaneke lie ravAnA huaa| udyAnake samIpa pahu~cakara rAjA hAthIse utara gyaa| usane aMdara jAkara AcArya mahArAjako vidhipUrvaka vaMdana kiyaa| munike caraNoM meM pahu~cate hI rAjAne anubhava kiyA ki, munike darzana usake lie, kAmabANake AghAtase bacAne ke lie vajramaya bakhtara ke samAna ho gaye haiM; usakA rAga-roga munidarzanaauSadhase miTa gayA hai; dveSa-zatru munidarzana-tejase bhAga gayA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI ajitanAtha-carita 97 wwww.rrrrrrrrrrrrrr koSa-agni darzana-meghase bujha gaI hai; mAnavRkSako darzanaganane ukhAr3a diyA hai| mAyA-sarpiNIko darzanagarur3ane Dasa liyA hai| lobhaparvatako darzanavajrane vidhvaMsa kara diyA hai; mohAndhakArako darzanasUryane miTA diyA hai / rAjAke antaHkaraNameM eka abhUtapUrva Ananda huA / pRthvIke samAna kSamAko dhAraNa karanevAle AcArya mahArAjane usako dharmalAbha diyaa| rAjA baiTha gayA / AcArya mahArAja dharmopadeza dene lge| jaba upadeza samApta ho gayA, taba rAjAne pUchA:-" dayAnAtha ! saMsArarUpI viSavRkSake ananta duHkharUpI phaloMko bhogane hue bhI manuSyoMko jaba vairAgya nahIM hotA; ve apane gharabAra nahIM chor3ate; taba Apane kaise rAjyasukha chor3akara saMyama grahaNa kara liyA ?" __munine apanI zAnta evaM gaMbhIra vANImeM uttara diyA:"rAjan ! saMsArameM jA socatA hai usake liye pratyeka padArtha vairAgyakA kAraNa hotA hai aura jo nahIM socatA usake lie mArIse bhArI ghaTanA bhI vairAgyakA kAraNa nahIM hotI / maiM jaba gRhastha thA taba apanI caturaMgiNI senA. sahina digvijaya karane nikalA / eka jagaha bahuta hI sundara vAgIcA milA / maiMne vahIM DerA DAlA aura eka dina bitaayaa| dUsare dina maiM vahA~se calA gayA / kucha kAlake bAda jaba maiM digvijaya karake vApisa lauTA taba maiMne dekhA ki, vaha bAgIcA naSTa ho gayA hai, mumana-saurabhapUrNa vaha bAgIcA kaMTakAkIrNa ho rahA hai / usI samaya mere anna:karaNameM eka vairAgya-bhAvanA uThI / saMsArakI asAratA Ara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna usakA mAyAjAla merI A~khoM ke sAmane khar3A huA / maiMne, apane rAjya meM pahu~cate hI rAjya lar3akeko sauMpa diyA aura, nirvANa prAptike lie cintAmaNi ratnake samAna phala denevAlI dIkSA, mahAmunike pAsase, grahaNa kara lI 97 98 - rAjAkA aMtaHkaraNa pahale hI saMsAra se unmukha ho rahA thA / isa samaya usane ise chor3a denekA saMkalpa kara liyA / usane AcArya mahArAja se prArthanA ko: - " guruvarya ! maiM jAkara rAjavAra apane lar3akeko sauMpU~gA aura kala phira Apake darzana karU~gA / Apase saMyama grahaNa karU~gA / kala taka Apa yahA~ se vihAra na kareM / " AcArya mahArAjAne rAjAkI prArthanA svIkAra kI / rAjA nagarameM gayA / nagarameM jAkara vimalavAhanane apane maMtriyoMko bulAyA / unake sAmane apanI dIkSA lenekI icchA prakaTa kI / maMtriyoMne khinna aMtaHkaraNa ke sAtha rAjAkI icchA meM anumodana diyA / taba rAjAne apane putrako bulAyA aura use rAjabhAra grahaNa karaneke liye kahA / yadyapi usakA hRdaya bahuta dukhI thA tathApi pitAkI AjJAko usane sirapara cddh'aayaa| vimalavAhanane putrako rAjasiMhAsana para biThAkara, AcArya mahArAjake pAsase dUsare dina dIkSA le lI / inhoMne samiti, gupti, parisaha Adi kriyAoMko nirdoSa karate hue apane manako sthira kiyA / ve siddha, guru, bahuzruta, sthavira, tapasvI, zrutajJAna aura saMghameM bhakti rakhate the / yahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI ajitanAtha-carita 99 unakA ina sthAnakoMkA ArAdhana thA / inase aura anyAnya tIrthakara nAmakarma upArjana karanevAle sthAnakoMkA x ArAdhana karake, tIrthakara nAmakarma upArjana kiyA / unhoMne ekAvalI, ratnAvalI aura 'jyeSTha siMhaniSkrIDita' tathA 'kaniSTha siMhaniSkrIDita' Adi uttama tapa kiye / F antameM unhoMne do prakArakI saMlekhanA aura anazana vrata grahaNa karake paMca parameSThIkA dhyAna karate hue usa dehakA tyAga kiyaa| vahA~semarakara rAjAvimalavAhanakA jIva 'vijaya' nAmake anuttara vimAnameM, tetIsa sAgaropamakI Ayu vAlAdeva haa|vhaaNke devatAoMkA zarIra eka hAthakA __hotA hai| unakA zarIra candrakiraNoM ke samAna ujjvala hotA hai| unheM abhimAna nahIM hotA / ve sadaiva sukhazayyA sote rahate haiN| uttarakriyAkI zakti rakhate hae bhI usakA upayoga karake ve dUsare sthAnoM meM nahIM jAte / ve apane avadhijJAnase samasta lokanAlikA (caudaha rAjalokakA) avalokana kiyA karate haiN| ve AyuSyake sAgaropamakI saMkhyA jitane pakSoMse, yAnI tetIsa pakSa bItanepara, eka bAra zvAsa lete haiN| tetIsa hajAra barasameM eka bAra unheM bhojanakI icchA hotI hai| isI prakAra vimalavAhana rAjAke jIvakA bhI kAla bItane lgaa| jaba AyumeM chaH mahIne bAkI rahe taba dUsare devatAoMkI taraha unheM moha na huA, pratyuta puNyodayake nikaTa Anese unakA teja aura bhI bar3ha gyaa| x dekho peja 50-51 F tapoMkA hAla jAnaneke lie dekho-' zrI taporatna mahodadhi' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna vinItA nagarIke svAmI Adi tIrthakara zrIRSabhadeva svAmIke bAda ikSvAku vaMzameM asaMkhya rAjA hue| usa samaya 3 tIsarA bhava jitazatru vahA~ke rAjAthe, vijayAdevI unakI rAnI thii| vijayAdevIne hastI Adika caudaha svapna dekhe|ve sagarbhA huii|vimlvaahn rAjAkA jIva vijayA vimAnase cyavakara, ratnakI khAnike samAna vijayAdevIkI kUkhameM aayaa| usa dina vaizAkhakI zuklA trayodazI thI, aura candrakA yogarohiNI nakSatrameM AyA thaa| inako garbhameM hI tIna jJAna (mati, zruti aura avdhi)the| usI dina rAtako rAjAke bhAI sumitrakI strI vaijayaMtIko bhI-jisakA dUsarA nAma yazomatI thA-ve hI caudaha svapna Ae / usakI kUkhameM bhAvI cakravartIkA jIva aayaa| ___ saverA honepara rAjAko donoMke svapnoMkI bAta mAlUma huI / rAjAne nimittakoMse phala pUchA / unhoMne nakSatrAdikA vicAra karake svapnoMkA phala batAyA ki, vijayAdevIkI kUkhase tIrthakara janma leMge aura yazomatIke garbhase cakravartI / ___ indrAdi devoMke Asana vikaMpita hue / unhoMne Akara garbhakalyANakakA utsava kiyaa| jaba nau mahIne aura sAr3he ATha dina vyatIta hue taba mAgha zuklA aSTamIke dina vijayAdevIne, satya aura priya vANI jaise puSpako janma detI hai, vaise hI putraratnako prasava kiyaa| muhUtta zubha thaa| sAre graha uccake the / nakSatra rohiNI thaa| putrake pairameM hAthIkA cinha thaa| prasavake samaya devI aura putra-donoMko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI ajitanAtha-carita 101 kisI prakArakA kaSTa nahIM huA / bijalIke prakAzake samAna kucha kSaNake lie tInoM bhuvanameM ujAlA ho gayA / kSaNa vArake lie usa samaya nArakI jIvoMko bhI sukha huaa| cAroM dizA oMmeM prasannatA huii| logoMke antaHkaraNa prAta:kAlIna kamalakI bhauti vikasita ho gye| dakSiNa vAyu maMda maMda bahane lgii| cAroM tarapha zubhasUcaka zakuna hone lge| kAraNa, mahAtmAoMke janmase saba bAteM acchI hI hotI haiN| ___ chappana kumArikAoMke Asana kA~pe aura ve prabhukI sevAmeM AIM / iMdrAdi devoMke Asana vikaMpita hue / causaTha indroMne Akara prabhukA janmakalyANaka kiyaa| usI rAtako vaijayaMtIne bhI, jaise gaMgA svarNakamalako prakaTa karatI hai vaise hI eka putrako janma diyA / jitazatru rAjAko yathA samaya samAcAra diye gaye / rAjAne bar3A harSa prakaTa kiyaa| usane prasannatAke kAraNa rAja-vidrohiyoM, aura zatruoM takako chor3a diyA / zaharameM ye samAcAra pahu~ce / AnaMda-kolAhalase nagara paripUrNa ho gyaa| bar3e bar3e sAmanta aura sAhUkAra loga A Akara apanI prasannatA prakaTa karate hue rAjAko bheTa dene lge| kisIne ratnAbhUSaNa, kisIne bahu mUlya rezamI aura sanake vastra, kisIne zastrAstra, kisIne hAyI ghor3e aura kisIne uttamottama kArImarIkI cIjeM bheTa kii| rAjAne unakI AvazyakatA na hote hue bhI apanI prajAko prasanna rakhaneke lie saba prakArakI bheTeM svIkAra kii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 - jaina-ratna mmmmmmmmmmmwwwmwwwm~~~~~~ samasta nagarameM baMdanavAra ba~dhe / dasa dina taka nagarameM rAjAne utsava kraayaa| mAlakA mahasUla na liyA aura kisI-- ko daMDa bhI na diyaa| kucha dina bAda rAjAne nAmakaraNa saMskArake lie mahotsava kiyA / maMgala gIta gAye gaye / bahuta soca vicArake bAda rAjAne apane putrakA nAma ' ajita ' rakkhA / kAraNa, jabase yaha zizu kUkhameM AyA tabase rAjA apanI patnIke sAtha causara khelakara kabhI nahIM jIte / bhrAtAke putrakA nAma 'sagara' rakkhA gyaa| ajitanAtha svAmI apane hAthakA aMgUThA cUsate the / unhoMne kabhI dhAyakA dUdha nahIM piyA / unake aMgUThemeM indrakA rakkhA huA amRta thA / sabhI tIrthaMkaroMke aMgUThemeM indra amRta rakhatA hai / dUjake caMdramAkI taraha donoM rAjakumAra bar3hane lge| __ yogya Ayu hone para 'sagara' par3haneke lie bheje gye| tIrthakara janmahIse tIna jJAnavAle hote haiN| isI lie mahAtmA ajitakumAra upAdhyAyake pAsa adhyayanake lie nahIM bheje gye| .. unakI bAlyAvasthA samApta huI / aba unhoMne javAnImeM praveza kiyaa| unakA zarIra sAr3he cAra sau dhanuSakA, saMsthAna samacaturasra aura saMhanana 'vajra RSabha nArAca' thaa| vakSasthalameM zrIvatsakA cinha thA / varNa svarNake samAna thaa| unakI. kezaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ajitanAtha - carita 103 rAzi yamunAkI taraMgoM ke samAna kuTila aura zyAma thI / unakA lalATa aSTamIke caMdramA ke samAna damakatA thA / unake gAla svarNake darpaNa kI taraha camakate the / unake netra nIle kamala ke samAna snigdha aura madhura the / unakI nAsikA dRSTirUpI sarovara ke madhya bhAgameM sthita pAlake samAna thI / unake hoTha biMba phalake jor3ese jAna par3ate the / suMdara AvarttavAle karNa sIpase manohara lagate the| tIna rekhAoMse pavitra banA huA unakA kaMTha zaMkha ke samAna zobhatA thA / hAthI ke kuMbhasthalakI taraha unake skaMdha U~ce the| laMbI aura puSTa bhujAe~ bhujaMgakA bhrama karAtI thIM / urasthala svarNazailakI zilAke samAna zobhatA thA / nAbhi manakI taraha gahana thI / vajrake madhya bhAgakI taraha unakA kaTi pradeza kuza thA / unakI jA~gha bar3e hAthIkI sUMDasI sarala aura komala thI / donoM kumAra apane yauvanake teja aura zarIrake saMgaThanase bahuta hI manohara dIkhate the / sagara apane rUpa aura parAkramAdi guNoMse manuSyoM meM pratiSThA pAtA, jaise indra devoMmeM pAtA hai / aura ajita svAmI apane rUpa aura guNase, meru parvata jaise sAre parvatoMmeM adhika mAnada hai vaise hI, devalokavAsI, graiveyakavAsI aura anuttara vimAnavAsI devoMse evaM AhAraka zarIra se bhI adhika mAnanIya the / 1 rAgarahita ajita prabhuko rAjAne aura indrane vyAha karaneke lie pUchA / prabhune apane bhogAvalI karmako jAna anumati dI / inakA vyAha huA / sagarakA bhI byAha ho gayA / ye AnaMdase sukhopabhoga karane lage / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 jaina ratna jitazatru rAjAko aura unake bhAI sumitrako vairAgya ho AyA / unhoMne apane putroMse, jinakI Ayuke aThAraha lAkha pUrva samApta ho gaye the, kahA:-" putro! hama aba mokSa sAdhana karanA cAhate haiM / dharma, artha aura kAma puruSArtha hama bhalI prakAra sAdha cuke / isa lie tuma yaha rAjya-bhAra grahaNa kro| ajita rAjA bane Ara sagara yuvarAja hokara rahe / hameM dIkSA svIkAra karanekI anumati do|" ajitanAtha bole:-" he pitAjI ! ApakI icchA zubha hai / agara bhogAvalI karmakA vighna bIcameM na AtA to maiM bhI Apake sAtha hI saMyama grahaNa kara letA / pitAke mokSa-puruSArtha sAdhanameM agara putra bAdhaka bane to vaha putra, putra nahIM hai / magara merI itanI prArthanA hai ki, Apa mere cAcAjIko yaha bhAra sauMpie / mere sira yaha bhAra na rakhie / " ___ sumitra bole:-"maiM saMyama grahaNa karaneke zubha kAmako nahIM chor3a sakatA / rAjya-bhAra mere lie asahya hai / " ___ ajitakumAra:-" yadi Apa rAjya grahaNa nahIM karanA cAhate haiM to gharahImeM bhAvayati hokara rahie / isase hameM sukha hogaa|" __rAjA bolA:-" he baMdhu ! tuma Agraha karanevAle apane putrakI bAta mAno / jo bhAvase yati-sAdhu hotA hai vaha bhI yati hI kahalAtA hai / aura tumhArA yaha bar3A putra tIrthakara hai, isake tIrthameM tumhArI icchA pUrNa hogI / dUsarA putra cakravartI hai| inheM dharmAnukUla zAsana karate dekhakara tumheM atyaMta prasannatA hogI" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI ajitanAtha - carita yadyapi sumitrakI dIkSA lenekI bahuta icchA thI, tathApi unhoMne apane jyeSTha bandhukI AjJA mAnakara bhAvayati rUpase gharahImeM rahanA svIkAra kara liyA / satya hai: - " satpuruSa apane gurujanakI AjJAko kabhI nahIM TAlate / " 105 jitazatru rAjAne prasanna hokara bar3e samAroha ke sAtha ajitakumArako rAjyAbhiSeka kiyA / sabako bar3I prasannatA huI / bhalA vizvarakSaka svAmI prApta kara kisako prasannatA na hogI ? phira ajitakumArane sagarako yuvarAja pada diyA / jitazatru rAjAne dIkSA grahaNa kii| bAhya aura aMtaraMga zatruoMko jItanevAle una rAjarSine akhaMDa vrata pAlA / kramazaH kevalajJAna huA aura aMtameM zailezI dhyAnameM sthita una mahA-mAne aSTakamakA nAza kara parama pada prApta kiyA / ajitanAtha svAmI samasta Rddhi siddhi sahita rAja karane lage / jaise uttama sArathIse ghor3e sIdhe calate haiM vaise hI ajita svAmI ke samAna dakSa aura zaktizAlI nRpako pAkara prajA bhI nIti mArga para calane lagI / unake zAsana meM pazuoMke sivA koI baMdhana meM nahIM thA / tAr3anA vAjiMtroMhIkI hotI thI / piMjare meM pakSI hI baMda kiye jAte the / abhiprAya yaha hai ki, prajAmeM saba tarahakA sukha thA / vaha nItike anusAra AcaraNa karatI thI / usameM ajita svAmIke prabhAvase anItikA leza bhI nahIM raha gayA thA / unake pAsa sakala aizvarya thA to bhI unheM usakA abhimAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna mmmmmwww...... nahIM thA / atula zarIra bala rakhate hue bhI unameM mada na thaa| anupama rUpa rakhate hue bhI unheM saundaryakA abhimAna nahIM thaa| vipula lAbha hote hue bhI unmattatA unake pAsa nahIM AtI thii| aneka pralobhana aura mada-mAtsaryako bar3hAnevAlI sAmagriyoMke hote hue bhI ve sabako upekSAkI dRSTise dekhate the| tRNatulya samajhate the / isa prakAra rAjya karate hue ajita svAmIne tirapana lAkha pUrvakA samaya vyatIta kiyaa| ___ eka dina prabhu akele baiThe hue the| aneka prakArake vicAra unake aMtaHkaraNameM uTha rahe the| antameM vairAgya bhAvanAkI lahara utthii| usa bhAvanAne unake anyAnya samasta vicAroMko bahA diyA / hRdayake hI nahIM, samasta zarIrake zirA prazirAmeMraMgaraga aura reze rezemeM vairAgya-bhAvanAne adhikAra kara liyaa| saMsArase unakA citta udAsa ho gyaa| jisa samaya ajita svAmIkA citta nirveda ho gayA thA usa samaya sArasvatAdi lokAMtika devatAoMne Akara vinatI kI "he bhagavan ! Apa svayaMbuddha haiM / isalie hama Apako kisI tarahakA upadeza denekI dhRSTatA to nahIM karate paraMtu prArthanA karate haiM ki, Apa dharmatIrtha claaie|" devatA caraNavaMdanA kara cale gaye / ajita svAmIne mano. nukUla anurodha dekha, bhogAvalI karmoMkA kSaya samajha, tatkAla hI sagara kumArako bulAyA aura kahA:--" baMdhu ! mere bhogakarma samApta ho cuke haiN| aba maiM saMsArase tairanekA kArya karU~gA-dIkSA lNgaa| tuma isa rAjyako grahaNa kro|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI ajitanAtha - carita 107 sagarakumAra ke hRdayapara mAnoM vajra girA / duHkhase unakA ceharA zyAma ho gayA / netroMse azrujala barasane lagA | bhalA svacchaMdatApUrvaka sukhabhogako chor3akara kauna manuSya uttaradAyitvakA bojhA apane sira lenA cAhegA ? unhoMne gadgad kaMTha hokara namratApUrvaka kahA : - " deva ! maiMne kaunasA aisA aparAdha kiyA ki, jisake kAraNa Apa merA isa taraha tyAga karate haiM ? yadi koI aparAdha ho bhI gayA ho to Apa usake lie mujhe kSamA kareM / pUjya puruSa apane choToM ko unake aparAdhoMke lie sajA dete haiM, unakA tyAga nahIM karate / vRkSakA sira AkAza taka pahu~catA ho, parantu chAyA na detA ho, to vaha nikammA hai / ghanaghaTA chAI ho parantu barasatI na ho to vaha nikammI hai / parvata mahAna ho magara usameM jalasrota na ho to vaha nikammA hai / puSpa sundara ho parantu sugandha - vihIna ho to nikammA hai / isI taraha tumhAre binA yaha rAjya mere lie bhI nikammA hai / Apa mukti ke lie saMsArakA tyAga karate haiM, maiM ApakI caraNasevAke lie saMsAra choDUMgA / maiM mAtA, putra, patnI sabako chor3a sakatA hU~; parantu Apako nahIM chor3a sktaa| yahA~ maiM yuvarAja hokara ApakI AjJA pAlatA thA, vahA~ ziSya hokara ApakI sevA karU~gA / yadyapi maiM ajJa aura zakti - hIna hU~ to bhI Apake sahAre, usa bAlakakI taraha jo gaUkI pU~cha pakar3akara nadI pAra ho jAtA | maiM bhI saMsAra sAgara se pAra ho jAU~gA / maiM Apake sAtha dIkSA lU~gA, Apake sAtha bana bana phirU~gA, Apake sAtha aneka prakArake duHsaha kaSTa sahU~gA, magara Apako chor3akara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna rAjyasukha bhogane ke liye maiM yahA~ na rahU~gA / ataH pUjyavara ! mujhe sAtha lIjiye !" 108 jisake pratyeka zabdase prabhu-vichohakI AMtarika duHsaha vedanA prakaTa ho rahI thI, jisakA hRdaya isa bhAvanAse TUka Traka ho rahA thA ki, bhagavAna mujhe chor3akara cale jAya~ge; usa mohamugdha sagara kumArako prabhune apanI svAbhAvika amRtasama vANImeM kahA :- " baMdhu ! mohAdhIna hokara mere sAtha AnekI bhAvanA anucita hai / mohaM Akhira duHkhadAyI hai / hA~ dIkSA lenekI tumhArI bhAvanA zreSTha hai / saMsAra sAgara se pAra utarane kA yahI eka sAdhana hai / to bhI abhI tumhArA samaya nahIM AyA hai| abhI tumhAre bhogAvalI karma avazeSa haiM / unheM bhoge binA tuma dIkSA nahIM le sakate / ataH he yuvarAja ! kramAgata apane isa rAjyabhArako grahaNa karo, prajAkA pAlana karo, nyAya se zAsana karo aura mujhe saMyama lenekI anumati do| " sagarakumAra stabdha hokara prabhuke mukhakI ora dekhane lagA / kyA karatA aura kyA nahIM ? usake hRdayakI ajaba hAlata thI / eka ora svAmI- vichoha kI vedanA thI aura dUsarI tarapha svAmIkI AjJA bhaMga honekA khayAla thA / vaha domeMse eka bhI karanA nahIM cAhatA thA / na vichoha - vedanA sahane kI icchA thI aura na AjJA moDanehIkI / magara donoM paraspara virodhI bAteM eka sAtha kaise hotIM ? dina rAtakA mela kaise saMbhava thA ? Akhira kumArane vichoha - vedanAko, AjJA mor3anese jyAdA acchA samajhA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI ajitanAtha-carita 109 'gurujanoMkI AjJA mAnanA hI saMsArameM zreSTha hai| isalie prabhuse vilaga honemeM sagarakumArakA hRdaya khaMDa khaMDa hotA thA to bhI usane prabhukI AjJA zirodhArya kI aura bhanna svarameM kahA:-" prabho ! ApakI AjJA zirasA vaMdya hai|" __ prabhune sagarakumArako rAjyAdhikArI banAyA aura Apa varSIdAna denemeM pravRtta hue / indrakI AjJAse tiryakjuMbhaka nAmavAle devatA, deza se aisA dhana lA lAkara caukameM, caurAhoMpara, tirAhoM para aura sAdhAraNa mArgameM jamA karane lage jo svAmI binAkA thA, jo pRthvImeM gar3A huA thA, jo parvatakI guphAoMmeM thA, jo zmazAnameM thA aura jo gire hue makAnoMke nIce dabA huA thaa| __ dhana jamA ho jAneke bAda saba tarapha DhiMDorA piTavA diyA gayA ki, loga AveM aura jinheM jitanA dhana cAhie ve utanA le jAveM / prabhu sUryodayase bhojanake samayataka dAna dete the / loga Ate the aura utanA hI dhana grahaNa karate the jitane kI unako AvazyakatA hotI thii| vaha samaya hI aisA thA ki, loga muphtakA dhana, binA jarUrata lenA pasanda nahIM karate the| prabhu roja eka karor3a ATha lAkha svarNa mudrAe~ dAnameM dete the| isase jyAdA kharca hoM itane yAcaka hI na Ate the a aura isase kama bhI kabhI kharca nahIM hotA thA / kula milAkara eka barasameM prabhune tIna sau aTThAsI karor3a assI lAkha svarNa mudrAe~ dAnameM dI thiiN| - jaba dAna denekA eka varSa samApta ho gayA taba saudharmendrakA Asana kA~pA / usane avadhijJAna dvArA isakA kAraNa jaanaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna vaha apane sAmAnika devAdiko sAthameM lekara prabhuke pAsa AyA / anyAnya indrAdi deva bhI vinitA nagarImeM A gaye / devatAoM aura manuSyoMne milakara dIkSA mahotsava kiyA / prabhu suprabhA nAmakI pAlakI meM savAra karAye gaye / bar3I dhUmadhAmake sAtha pAlakI ravAnA huI / lakSAvadhI suranara pAlakIke sAtha cale / devAMganAe~ aura vinitA nagarIkI kula - kAminiyA~, maMgala gIta gAtI huIM pIche pIche calane lagIM / 110 / julUsa antameM ' sahasAmravana' nAmaka udyAnameM pahu~cA / bhagavAna vahA~ pahu~cakara zivikAse utara gaye / phira zarIra parase unhoMne sAre vastrAbhUSaNa utAra diye, aura indrakA diyA huA adUSita devadUSya vastra dhAraNa kiyA / usa dina mAgha mahInA thA, candramAkI car3hanI huI kalAkA zukla pakSa thA; navamI tithi thI; candra rohiNI nakSatrameM AyA thA / usa samaya saptacchada vRkSake nIce chaTukA tapa karake sAyaMkAla ke samaya prabhune paJca muSTi loca kiyA / indrane apane uttarIya vastrameM kezoMko liyA aura unheM kSIra samudra meM pahu~cA diyA / prabhu siddhoMko namaskAra kara tathA sAmAyikakA uccAraNakara, siddhazilA taka pahu~cAne yogya dIkSAvAhana para ArUr3ha hue / usI samaya bhagavAnako mana:paryayajJAna huA / anyAnya eka hajAra rAjAoMne bhI usI samaya cAritra grahaNa kiyA / acyutendrAdi devanAyakoM aura sagarAdi narendroMne vividha prakAra se bhaktipuraHsara prabhukI stuti kI / phira indra apane devoM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI ajitanAtha - carita 111 sahita naMdIzvara dvIpako gaye aura sagara vinitA nagarImeM gayA / dUsare dina prabhune brahmadaca rAjAke ghara kSIrase chaTTa tapakA pAraNA kiyA / tatkAla hI devatAoMne brahmadattake AMgana meM sAr3he bAraha karor3a svarNa mudrAoMkI aura pavana vitADi latA pallavoM kI zobhAko haranevAle bahu mUlya suMdara vastroMkI dRSTi kI; duMdabhinAda se AkAza maMDalako guMjA diyA; sugaMdhita jalakI dRSTikI aura pacavaNa puSpa barasAye / phira unhoMne bar3e harSa ke sAtha kahAH - "yaha prabhuko dAna denekA phala hai / aise supAtra dAnase kevala aihika sampadA hI nahIM milatI hai balke isake prabhAvase koI isI bhavameM mukta bhI ho jAtA hai, koI dUsare bhavameM mukta hotA hai, koI tIsare bhava siddha banatA hai aura koI kalpAtIta * kalpoM meM utpanna hotA hai / jo prabhuko bhikSA lete dekhate haiM ve bhI devatAoMke samAna nIroga zarIravAle ho jAte haiM / " I jaba bhagavAna brahmadattake gharase pAraNA karake cale gaye, taba usI samaya brahmadattane jahA~ bhagavAnane pAraNa kiyA thA vahA~ eka vedI banavAI, usa para chatrI cunavAI aura hamezA vahA~ vaha bhaktibhAva se pUjA karane lagA / bhagavAna IrSyA samitikA pAlana karate hue vihAra karane lage / kabhI bhayAnaka vanameM, kabhI saghana jhAr3iyoMmeM, kabhI parvatake sarvocca zikharapara aura kabhI sarovarake tIrapara, kabhI nAnA vidhike phala phUloM ke vRkSoMse pUrita udyAnameM aura kabhI vRkSa * graiveyaka aura anuttara vimAnako kalpAtIta kahate haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 jaina ratna vihIna marusthalameM, sabhI sthAnoMmeM nizcala bhAvase, zIta, ghAma aura varSAkI bAdhAoMkI kucha paravAha na karate hue prabhune dhyAna aura kAyotsargameM ApanA samaya bitAnA prArambha kiyaa| ___ caturtha, aSTama, dazama, mAsika, caturmAsika, aSTamAsika, Adi ugra tapa sabhI prakArake abhigrahoM sahita, karate hue bhagavAnane bAraha varSa vyatIta kiye| bAraha varSake bAda bhagavAna punaH sahasAmravana nAmaka udyAnameM Akara saptacchada vRkSake nIce kAyotsarga dhyAnameM nimagna hue / ' apramattasaMyata' nAmake sAtaveM guNasthAnase prabhu kramazaH 'kSINamoha ' nAmake guNasthAnake antameM pahu~ce / vahA~ pahu~cate hI unake sabhI ghAti karma naSTa ho gaye / pauSa zuklA ekAdazIke dina candra jaba rohiNI nakSatrameM AyA taba prabhuko 'kevalajJAnA utpanna ho gyaa| __ isa jJAnake hote hI tIna lokameM sthita tIna kAlake sabhI bhAvoMko prabhu pratyakSa dekhane lage / saudharmendrakA Asana kaaNpaa| usane prabhuko jJAna huA jAna siMhAsanase utarakara vinatI kii| phira vaha apane devoM sahita sahasAmravanameM AyA / anyAnya indrAdi deva bhI aaye| sabane milakara samavasaraNakI racanA kii| bhagavAna caityavRkSakI pradakSiNA de, 'tIrthAyanamaH' isa vAkyase tIrthako namaskAra kara madhyake siMhAsanapara pUrva dizAmeM mukha karake baitthe| vyaMtara devoMne tInoM ora prabhuke pratibiMba rakkhe / ve bhI asalI svarUpake samAna dikhane lage / bAraha parSadAe~ apane 2 sthAnapara baiTha gaIM / sagarako bhI ye samAcAra mile / vaha bar3I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI ajitanAtha-carita 113 dhUmaghAmake sAtha prabhukI vandanA karaneke liye AyA aura bhaktipUrvaka namaskArakara apane yogya sthAna para baiTha gayA / indra aura sagarane prabhukI stuti kii| bhagavAnane dezanA dI / zrImad hemacandrAcAryane isa dezanAmeM dharmadhyAnakA varNana kiyA hai aura usake cauthe pAye saMsthAnavijayakA-jimameM jaMbUdvIpakI, racanA meruparvata AdikA ullekha hai-varNana vistAra pUrvaka kiyA hai| . dezanA samApta hone para sagara cakravartIke pitA vasumitranejo aba taka bhAvayati hokara rahe the-prabhuse dIkSA le lii| isake bAda gaNadhara nAmakarmavAle aura zreSTha buddhivAle siMhasena Adi pacAnave muniyoMko samasta AgamarUpa vyAkaraNake pratyAhAroMkIsI utpatti, vigama aura dhrauvyarUpa tripadI sunaaii| rekhAoMke anusAra jaise citrakAra citra khIMcatA hai vaise hI tripadIke anusAra gaNadharoMne tripadIke anusAra sahita dvAdazAMgIkI racanA kii| zrIajitanAtha bhagavAnake tIrthakA adhiSThAtA ' mahAyajJa / nAmakA yakSa huA aura adhiSThAtrI devI huI * ajitabalA / / yakSakA varNa zyAma hai, vAhana hAthIkA hai, hAtha ATha haiN| devIkA raMga svarNasA hai / usake hAtha cAra haiM / vaha lohAsanAdhirUDha hai| ___ bhramaNa karate hue eka bAra bhagavAna kauzAMbI nagarIke pAsa Aye / vahA~ samavasaraNakI racanA huii| bhagavAnane dezanA denI zurU kI / usI samaya eka brAhmaNa patipatnI Aye / ve bhagavAnako namaskAra kara, parikramA de, baiTha gaye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 jaina-ratna ___ jaba dezanA samApta huI taba brAhmaNane pUchA:-"bhagavan ! yaha isa bhA~ti kaise hai ? bhagavAnane uttara diyA:-" yaha samyaktvakI mahimA hai / yahI sAre aniSToMko naSTa karanekA aura sAre arthakI siddhiyoM kA eka prabala kAraNa hai| aihika hI nahIM pAramArthika mahAphala mukti aura tIrthakara pada bhI isIse milatA hai|" brAhmaNa sunakara harSita huA aura praNAma karake bolA:-"yaha aisA hI hai / sarvajJakI vANI kabhI anyathA nahIM hotii|" ___ zrotAoMke lie yaha praznottara eka rahasya thA, isalie mukhya gaNadharane, yadyapi isakA abhiprAya samajha liyA thA tathApi parSadAko samajhAneke hetuse, prabhuse prazna kiyA:-" bhagavAna ! brAhmaNane kyA prazna kiyA aura Apane kyA uttara diyA ? kRpA karake spaSTatayA smjhaaie|" prabhune kahA:-" isa nagarake thor3I hI dUra para eka zAligrAma nAmakA agrahAra*hai / vahA~ dAmodara nAmakA eka brAhmaNa basatA thA / usake eka putra thA usakA nAma zuddhamaTa thA / sulakSaNA nAmaka kanyAke sAtha usakA byAha huA thA / dAmodarakA dehAnta ho gayA / zuddhabhaTake pAsa jo dhana sampatti thI vaha daivadurvipAkase naSTa ho gii| vaha dAne dAneko mohatAja ho gayA / bicAreke pAsa khAneko annakA dAnA aura zarIra Dhakaneko phaTA purAnA kapar3A taka na rhaa| Akhira eka dina kisIko kucha na kahakara vaha gharase cupacApa nikala gayA / apanI priya patnI takako na batAyA ki, _* dAnameM milI huI jamInapara jo gA~va basAyA jAtA hai use agrahAra kahate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI ajitanAtha-carita 115 vaha kahA~ jAtA hai / sulakSaNA bicArI bar3I dukhI huI / magara kyA karatI ? usakA koI vaza nahIM thA / vaha ro rokara apane dina nikAlane lgii| __ caumAsA nikaTa AyA taba vipulA nAmaka sAdhvIjI usake ghara caumAsA nirgamana karaneke lie AI / sulakSaNAne unheM rahanekA sthAna diyA / sAdhvIkI saMgatise sulakSaNAkA udvegamaya mana zAnta huA aura usane samyaktva grahaNa kiyA / sAdhvIne sulakSaNAko dharmazikSA bhI yathocita dii| cAturmAsa bItane para sAdhvIjI anyatra vihAra kara gaI / sulakSaNA dharmadhyAnameM apanA samaya bitAne lgii| ___ kucha kAlake bAda zuddhabhaTa dravya kamAkara apane ghara aayaa| usane pUchA:-"priye! tune mere viyogako kaise sahana kiyA?" usane uttara diyA:-"maiM Apake viyogameM rAta dina rotI thii| roneke sivA mujhe kucha nahIM sUjhatA thA / annajala chUTa gayA thaa|thodd'e jalakI machalIkI taraha tar3apatI thI / dAvAnalameM pha~sI huI hariNIkI taraha maiM vyAkula thii| zarIra sUkha gayA thA / jIvanakI ghar3iyA~ ginatI thii| aise samayameM vipulA nAmaka eka sAdhvIjI cAturmAsa bitAneke lie yahA~ aaii| unakA AnA mere hRdrogako miTAnemeM amRtasama phaladAyI huaa| unhoMne mujhe dharmopadeza dekara zAnta kara diyA / samayapara unhoMne mujhe samyaktva dhAraNa kraayaa| yaha samyaktva saMsAra-sAgarase tairanemeM naukAke samAna hai|" brAhmaNa ne pUchA:-"vaha samyaktva kyA hai ?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jaina-ratna sulakSaNAne uttara diyA:-"sacce devako deva mAnanA, sacce guruko guru mAnanA aura sacce dharmako dharma mAnanA yahI samyaktva hai / " ___ zuddhabhaTane pUchA:-"amuka saccA hai, yaha bAta hama kaise jAna sakate haiM ?" __sulakSaNAne uttara diyA:-" jo sarvajJa hoM, rAgAdi doSoMko jItanevAle hoM aura yathAsthita arthako kahanevAle hoM; ve hI sacce deva hote haiN| jo mahAvratoMke dhAraka hoM, dhairyavAle hoM, parisahajayI hoM, bhikSAvRttise prAsuka AhAra grahaNa karanevAle hoM, nirantara samabhAvoMmeM rahanevAle hoM aura dharmopadezaka hoM ve hI sacce guru hote haiN| jo durgatimeM par3anese jIvoMko bacAtA hai vaha dharma hai| yaha saMyamAdi daza prakArakA hai|" strIne phira kahA,-" zama, saMvega, nirveda, anukaMpA aura AstikatA ye pA~ca lakSaNasamyaktvako pahacAnaneke haiN|" strIkI bAteM zuddhabhaTake hRdayameM jama gii| usane kahA:-"priye ! tuma bhAgyamatI ho ki, tumheM ciMtAmaNi ratnake samAna samyaktva prApta huA hai|" ___ zuddha bhAvanA bhAte aura kahate hue zuddhabhaTako bhI samyaktvakI prApti ho gii| donoM zrAvaka-dharmakA pAlana karane lge| ___ agrahArake anyAnya brAhmaNa inakA upahAsa karane lage aura tiraskAra pUrvaka kahane lage ki, ye kulAMgAra kulakramAgata dharma ko chor3akara zrAvaka ho gaye haiM / magara inhoMne kisIkI paravAha na kii| ye apane dharma para dRr3ha rahe / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI ajitanAtha-carita 117 eka bAra saradIke dinoMmeM brAhmaNa caupAlameM baiThe hue agni tApa rahe the / zuddhabhaTa bhI apane putrako godameM lekara phiratA huA udhara calA gayA / usako dekhakara sAre brAhmaNa cillA uThe,"-dUra ho ! dUra ho ! hamAre sthAnako apavitra na kara / " zuddhabhaTako krodha ho AyA aura usane yaha kahate hue apane lar3akeko AgameM pheMka diyA ki yadi jainadharma saccA hai aura samyakRtva vAstavika mahimAmaya hai to merA putra agnimeM na jlegaa| * saba cihu~ka uThe aura kheda tathA Akrozake sAtha kahane lage:-" aphsosa ! isa duSTa brAhmaNane apane bAlakako jalA diyA / " ___ vahA~ koI samyaktvavAna devI rahatI thii| usane bAlakako bacA liyaa| usa devIne pahale manuSya bhavameM saMyamakI virAdhanA kI thI, isase marakara vaha vyaMtarI huI / usane eka kevalIse pUchA thA,-"mujhe bodhilAbha kaba hogA?" kevalIne uttara diyA thA,-"tU sulabhabodhi hogI, tujhe samyaktvakI prAptike lie bhalI prakArase samyaktvakI ArAdhanA karanI pdd'egii|" tabhI se devI samyaktva prAptike prayatnameM rahatI thii| usa dina samyaktvakA prabhAva dikhAnehIke lie usane baccekI rakSA kI thii| brAhmaNa yaha camatkAra dekhakara vismita hue / usa dinase unhoMne zuddhabhaTakA tiraskAra karanA chor3a diyaa| zuddhabhaTane ghara jAkara sulakSaNAse yaha bAta kahI / sulakSaNAne kahA:-"Apane aisA kyoM kiyA? yaha to acchA huA ki daivayogase koI vyantara deva vahA~ thA jisane bAlakako Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 jaina-ratna bacA liyaa| yadi na hotA to hamArI kitanI hAni hotI ? hamArA bAlaka jAtA aura sAtha hI mUrkha loga jainadharmakI bhI avahelanA karate / samyaktva to satya-mArga dikhAnevAlA eka siddhAnta hai / yaha koI camatkAra dikhAnekI cIja nahIM hai / ataH he Aryaputra ! Agese Apa aisA kArya na kareM / " / phira apane patiko dharmameM dRDha banAneke liye sulakSaNA usako lekara yahA~ AI / brAhmaNane mujhase prazna kiyA aura maiMne uttara diyA ki, yaha prabhAva samyaktvahIkA hai| zuddhabhaTane sulakSaNA sahita dIkSA lii| anukramase donA kevalajJAna prApta kara mokSameM gye| __ ajitanAtha svAmIko kevalajJAna huA tabase ve vihAra karate the aura upadeza dete the| unake saba milAkara pacAnave gaNadhara the, eka lAkha muni the, tIna lAkha tIsa hajAra sAdhviyA~ thIM, tIna hajAra sAta sau caudaha pUrvadhArI the, eka hajAra sAr3he cAra sau manaHparyavajJAnI the, nau hajAra cAra sau avadhijJAnI the, bAraha hajAra cAra sau vAdI the, bIsa hajAra cAra sau vaikriyaka labdhivAle the, do lAkha aThAnave hajAra zrAvaka the, aura pA~ca lAkha paiMtAlIsa hajAra zrAvikAe~ thiiN| dIkSA leneke bAda eka lAkha pUrvameM jaba caurAsI lAkha varSa bAkI rahe taba, bhagavAna apanA nirvANa nikaTa samajhakara sammeta zikhara para gaye / jaba unakI bahattara lAkha varSakI Ayu samApta huI taba unhoMne eka hajAra sAdhuoMke sAtha, pAdopagamana anazana kiyaa| usa samaya eka sAtha sabhI indroMke Asana kA~pe / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zrI saMbhavanAtha-carita 119 ve avadhijJAna dvArA prabhukA nirvANa samaya nikaTa jAna sammeta zikharapara Ae aura devatAoM sahita pradakSiNA dekara prabhukI sevA karane lge| ___jaba pAdopagamana anazanakA eka mAsa pUrNa huA taba prabhukA nirvANa ho gyaa| usa dina caitra zuklA paMcamIkA dina thA; candramA mRgazira nakSatrameM AyA thaa| indrAdi devoMne milakara prabhukA nirvANa-kalyANaka kiyaa| unakA zarIra 450 dhanuSa U~cA thA / prabhune aThAraha lAkha pUrva kaumArAvasthAma, tarepana lAkha pUrva caurAsI lAkha varSa rAjya karane meM, bAraha barasa chadamasthAvasthAmeM aura caurAsI lAkha bAraha varSa kama eka lAkha pUrva kevala jJAnAvasthAmeM bitAye the| isa taraha bahattara lAkha pUrvakI Ayu samApta kara bhagavAna ajitanAtha, RSabhadeva prabhuke nirvANake pacAsa lAkha karor3a sAgaropama varSake bAda, mokSameM gaye / 3 zrI saMbhavanAtha-carita trailokya prabhave puNya saMbhavAya bhavacchide / zrIsaMbhava jinendrAya mano bhavabhide nmH|| bhAvArtha-tIna lokake svAmI, pavitra janma vAle, saMsArako chedanevAle aura kAmadevako bhedanevAle zrI saMbhavanAtha jinendrako maiM namaskAra karatA huuN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna dhAtakI khaMDake airAvata dvIpameM kSemaparA nAmaka nagara thA / vahA~ke rAjAkA nAma vipulavAhana thA / vaha 1 prathama bhava sAkSAt indrake samAna zakti - vaibhava - zAlI thA / zakti hote hue bhI use kisI tarahakA mada na thA / gaU jaise bachar3e kI yA mAlI jaise apane bAgIce kI rakSA karatA hai vaise hI vaha prajAkI rakSA karatA thA / vaha pUrNa dharmAtmA thA / deva - zrI arahaMta, guru zrI nirgratha aura dharma- dayAmayakI vaha bhalI prakAra se bhakti tathA upAsanA karatA thA / usakI prajA bhI prAyaH usakA anusaraNa karanevAlI thI / bhAvI prabala hotA hai / honahArake Age kisIkA jora nahIM calatA / eka bAra bhayaMkara duSkAla par3A / dezameM anna- kaSTa bahuta bar3ha gayA / loga bhUkhake mAre tar3apa tar3apakara marane lage / rAjA yaha dazA na dekha sakA / usane apane kAma karanevAloMko AjJA de dI ki, koThArameM jitanA anAja hai sabhI dezake bhUkhe logoMmeM bA~TA jAya, muniyoMko prAsuka AhAra pAnI mile isakI vyavasthA ho aura jo zrAvaka sarvathA ayogya unheM rAjyake rasor3emeM bhojana karAyA jAya / itanA hI nahIM muniyoMko, eSaNIya, kalpanIya aura prAsuka AhAra apane hAthoMse dene aura anyAnya zrAvakoMko, apane sAmane bhojana karAkara, saMtoSa - lAbha karAne lagA / 120 isa bhA~ti jabataka duSkAla rahA tabataka vaha sAre deza kI aura khAsa kara samasta saMghakI bhalI prakAra se sevA karatA aura use saMtoSa detA rahA / isase usane tIrthakara nAmakarma bA~dhA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zrI saMbhavanAtha-carita 121 ~~morrrror eka bAra vaha chatapara baiThA huA thaa| saMdhyAkA samaya thA / AkAzameM badalI chAI huI thii| dekhate hI dekhate jorakI havA calI aura badalI chinna bhinna ho gii| usane socA, isa badalIkI taraha saMsArakI sArI vastue~ chinna bhinna ho jAya~gI, mauta hara ghar3I sirapara savAra rahatI hai, vaha na jAne kisa samaya dhara dabAyegI / vaha nahIM AtI hai taba taka AtmakalyANa kara lenA hI zreSTha hai| . dUsare dina vipulavAhanane bahuta bar3A darabAra kiyA, usameM apane putrako rAjya siMhAsana para biThAyA aura phira svayaMprabhasUrike pAsa jAkara dIkSA le lii| rAjamunine rAjyakI bhA~ti hI aneka prakArake upasarga sahate hue bhI saMyamakA pAlana kiyA aura 2 dUsarA bhava antameve anazana kara, mRtyu, pA, Anata nAmake nave devalokameM utpanna hue| isI jambUdvIpake pUrva bharatA meM zrAvastI nAmakA zahara thaa| ___ usameM jitArI nAmakA rAjA rAjya karatA 3 tIsarA bhava thaa| usameM nAmake anusAra guNa bhI the| usake senAdevI nAmakI paTarAnI thI / vaha itanI guNavatI thI ki, loga usako jitArIkA senApati kahA karate the / isI rAnIko phAlguna mAsakI aSTamIke dina, mRgazira nakSatrameM candramAkA yoga Ane para caudaha svapna Aye / usI samaya vipulavAhanakA jIva apanI deva-Ayu pUrNakara rAnI senAdevIke garbhameM aayaa| usa samaya kSaNa vArake lie nArakiyoMko bhI sukha huaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 jaina-ratna svapna dekhate hI devI jAgRta huIM aura uThakara rAjAke pAsa gaIM / rAjAko tvama sunAye / rAjAne kahA:-" he devI ! ina svapnoMke prabhAvase tumhAre eka aisA putra hogA jisakI tIna loka pUjA kreNge|" __indroMkA Asana kA~pA / unhoMne devoM sahita Akara garbhakalyANaka kiyaa| phira eka indrane Akara senAdevIko namaskAra kiyA aura kahA:-" he svAminI ! isa avasarpiNI kAlameM jagatake svAmI tIsare tIrthaMkara tumhAre ghara janma leNge|" svAmakA artha sunakara mahiSIko itanA harSa huA, jitanA harSa meghakI garjanA sunakara mayUrIko hotA hai| avazeSa rAta unhoMne jAgakara hI bitaaii| ___ jaba nau mahIne aura sAr3he sAta dina vyatIta hue taba senAdevIne jarAyu aura rudhira Adi doSoMse varjita putrako janma diyA / unake cinha azvakA thaa| unakA varNa svarNake samAna thA / usa dina mArgazIrSa zuklA caturdazIkA dina thA, candramA mRgazira nakSatrameM AyA thaa| janma hote hI tIna lokameM andhakArako nAza karanevAlA prakAza huaa| nArakI jIvoMko bhI kSaNa vArake lie sukha huaa| sAre graha ucca sthAnapara aaye| sArI dizAyeM prasanna ho gaIM / sukhakara maMda pavana bahane lagA, loga krIDA karane lage / sugaMdhita jalakI dRSTi huI, AkAzameM duMdubhi baje, pavanane raja dUra kI aura pRthvIne zAnti paaii| chappana kumAriyA~ Akara sevA karane lagIM / indroMke Asana. kA~pe / unhoMne Akara prabhukA janmakalyANaka kiyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zrI saMbhavanAtha-carita 123 mmmmmmmmm savere hI jitArI rAjAne bar3A bhArI utsava kiyaa| sArA nagara rAjabhavanakI taraha maMgala-gAna aura AnandollAsase paripUrNa ho gyaa| prabhu jaba garbha meM the taba zaMbA (phali, cavale kA dhAnya) bahuta huA thA isalie unakA nAma zaMbaka nAtha athavA saMbhavanAya rakkhA gyaa| prabhukA bAlyakAla samApta hubhA / yuvA honepara byAha huA / pandraha lAkha pUrva bhoga bhoganeke bAda jitArI rojAne dIkSA lI aura prabhukA rAjyAbhiSeka kiyaa| prabhune cavAlIsa lAkha pUrva aura cAra pUrvAMga* taka rAjyakA upabhoga kiyaa| tIna jJAnake dhAraka prabhu eka bAra ekAMtameM baiThe hue the / usI samaya unheM vicAra AyA,-"yaha saMsAra viSa-mizrita miThAIke samAna hai| khAnemeM svAda lagate hue bhI prANahArI hai / Usara bhUmimeM anAja kabhI paidA nahIM hotA, isI prakAra caurAsI lAkha jIva-yonikI dazA hai / manuSyabhava bar3I kaThinatAse milatA hai| prabala puNyakA udaya hI isa yonikA kAraNa hotA hai / manuSyabhava pAkara bhI jo isako vyartha kho detA hai, AtmasAdhana nahIM karatA hai usake samAna saMsArameM abhAgA koI nahIM hai / yaha to amRta pAkara use paira dhonemeM kharca kara denA hai| manuSya hokara bhoga vilAsameM hI samaya nikAla denA mAnoM ratna pAkara kauoMko khilA denA hai|" bhagavAna jaba isa prakAra vairAgya bhAvanAmeM magna the usa samaya 1-eka pUrvAga caurAsI lAkha barasakA hotA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jaina-ratna lokAntika devatAoMne Akara vinatIkI:-"he prabho! tIrtha claaie|" phira devatA namaskAra kara cale ge| varSI dAna deneke anantara bhagavAnane sahasAmra vanameM Akara mArgazIrSa zuklA pUrNimAke dina candramA jaba mRgazira nakSatrameM AyA thA taba saMdhyAke samaya paMca muSTi loca kiyA aura iMdrakA diyA huA devadUSya vastra dhAraNa kara sarva sAvadya yogoMkA tyAga kara diyaa| indrAdi deva tapakalyANaka manA stuti kara apane apane sthAnako gye| dUsare dina bhagavAna pAraNeke liye nagarameM gaye / surendra rAjAke ghara pAraNA kiyaa| caudaha barasa tapazcaraNa karaneke bAda prabhuko kevalajJAna huaa| usa dina kArtika mahInekI kRSNA 5 thI aura candramA mRgazira nakSatrameM AyA thaa| kevalajJAna hone ke bAda devatAoMne samavasaraNakI racanA kI / prabhune usameM baiThakara dezanA dii| dezanA sunakara aneka logoMko vairAgya huA aura unhoMne dIkSA grahaNa kii| bhagavAnane cAru Adi gaNadharoMko sthiti, utpAda aura nAza isa tripadIkA upadeza diyaa| isa tripadIkA anusaraNa karake 102 gaNadharoMne caudaha pUrva sahita dvAdazAMgIkI racanA kii| usake bAda prabhune unapara vAsakSepa DAlA / __ saMbhavanAtha prabhuke zAsanakA adhiSThAtA devatA trimukha aura devI duritArI the / devatAke tIna mu~ha, tIna netra aura chaH hAtha the| usakA varNa zyAma thaa| usakA vAhana mayUrakA thA / devI cArabhujA vAlI thI / usakA varNa gorA thA aura savArI usake meSakI thii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 3 zrI saMbhavanAtha-carita ~~~~~mmmmmmmmmmmm prabhuke parivArameM 102 gaNaghara, do lAkha sAdhu, tIna lAkha do hajAra eka sau pacAsa caudaha pUrva dhArI, nau hajAra cha: sau avadhi jJAnI, bAraha hajAra eka sau pacAsa manaHparyavajJAnI, pandraha hajAra kevalajJAnI, unnIsa hajAra ATha sau kriyaka labdhivAle, bAraha hajAra vAdalabdhivAle (vAdI), do lAkha tarAnave hajAra zrAvaka aura chaH lAkha chattIsa hajAra zrAvikAe~ the / __ kevalajJAna honeke bAda cAra pUrvAga aura caudaha varSa kama eka lAkha pUrva taka prabhune vihAra kiyA thaa| phira apanA mokSa kAla samIpa samajhakara prabhu parivAra sahita sametazikhara parvatapara gaye / vahA~ eka hajAra muniyoMke sAtha unhoMne pAdopagamana anazana kiyA / indrAdi deva Akara prabhukI sevAbhakti karane lge| jaba sarvayogake nirodhaka zailezI nAmake dhyAnako prabhane samApta kiyA taba caitra zuklA paMcamIke dina prabhukA nirvANa huaa| usa samaya caMdramA mRgazira nakSatrameM AyA thA / eka hajAra muni bhI prabhuke sAtha hI usI samaya mokSameM gaye / indrAdi devoMne kevalajJAnakalyANaka kiyaa| ____ kumArAvasthAmeM pandraha lAkha pUrva, rAjyameM cAra pUrvAMga sahita ca~vAlIsa lAkha pUrva, aura dIkSAmeM eka pUrvAMga kama eka lAkha pUrva, isa taraha saba milA kara sATha lAkha pUrvakI Ayu prabhune samApta kI / unakA zarIra 400 dhanuSya U~cA thaa| ___ ajitanAtha svAmIke nirvANake tIsa lAkha koTi sAgaro.. pama samApta hue taba saMbhavanAtha prabhu mokSameM gye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zrI abhinaMdana svAmI-carita anekaaNtmtaaNbhodhi-smullaasncNdrmaaH| dadyAdamaMdamAnaMda, bhagavAnabhinaMdanaH // bhAvArtha-anekAMta ( syAdvAda ) mata rUpI samudrako AnaMdita karanemeM caMdramAke samAna he abhinaMdana bhagavAna ! ( sabako) atyAnaMda diijie| jaMbUdvIpake pUrva videhameM maMgalAvatI nAmakA prAta thaa| usameM ___ ratnasaMcaya nAmakI nagarI thii| usameM mahA1 prathama bhava bala nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usako vairAgya ho jAnese usane vimalasari nAmake AcAryake pAsase dIkSA lI / bahuta barasoM taka cAritra pAlA / bIsa sthAnakameMse kaI sthAnakoMkA ArAdhana kiyA aura antameM vaha kAladharma paayaa| . mahAbalakA jIva marakara vijaya nAmake vimAnameM mahardika devatA huaa| tetIsa sAgaropamakI Ayu 2 dUsarA bhava bhogii| mahAbalakA jIva vijaya nAmaka vimAnase cyavakara bharata kSetrakI ayodhyA nagarIke rAjA saMvarakI 3 tIsarA bhava siddhArthA rANIkI kokhameM vaizAkha sadi cautha ke dina AyA / devatAoMne garbhakalyA'Naka kiyA / phira nau mahIne aura sAr3he sAta dina pUre hue taba Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zrI abhinaMdana svAmI-carita 127 siddhArthA rANIne mahA sudi 2 ke dina putraratnako janma diyaa| indrAdi devoMne janmakalyANaka kiyaa| unakA lAMchana vAnarakA thA aura varNa soneke samAna thaa| prabhu jaba garbha meM the taba sAre nagarameM abhinaMdana (harSa) hI abhinaMdana huA thA isalie putrakA nAma abhinaMdana rkkhaa| __ yuvA honepara rAjAne aneka rAjakanyAoMke sAtha unakA vyAha kiyaa| sAr3he bAraha lAkha pUrvataka unhoMne yuvarAjakI taraha saMsArakA sukha bhogaa| phira saMvara rAjAne dIkSA lI aura abhinaMdana svAmIko rAjyAsanapara biThAyA / ATha aMga sahita sAr3he chattIsa lAkha pUrva taka unhoMne rAjyadharmakA pAlana kiyaa| phira jaba unako dIkSA lenekI icchA huI taba lokAMtika devoMne Akara prArthanA kI:-" svAmI ! tIrtha prvrtaaie|" taba sAMvatsarika dAna dekara mahA sudi 12 ke dina abhici nakSatra sahasAmra vanameM chaha tapa sahita prabhune dIkSA lI / indrAdidevoMne dIkSAkalyaNaka kiyaa| dUsare dina prabhune indradatta rAjAke ghara pAraNA kiyaa| aneka sthAnoMpara vihAra karate hue prabhu phirase sahasAmravanameM Aye / vahA~ chaha tapa karake rAyaNa (khiraNI) ke jhAr3ake nIce kAusagga kiyA / zukla dhyAna karate hue unake ghAtiyA karmoMkA nAza huA aura posa sudi 14 ke dina abhici nakSatrameM unako kevalajJAna huaa| indrAdi devoMne samavasaraNakI racanA kI / prabhune siMhAsanapara baiThakara dezanA dI aura utpAda, vyaya evaM dhruvamaya tripadIkI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna vyAkhyA kI / usIke anusAra gaNadharoMne dvAdazAMgI vANIkI racanA kI / abhinaMdana prabhu ke tIrthameM yakSezvara nAmakA yakSa aura kAlikA nAmakI zAsana devI hue / kramazaH abhinaMdana nAthake saMghameM, 2 gaNadhara tIna lAkha sAdhu, chaH lAkha tIsa hajAra sAdhviyA~ nau hajAra ATha sau avadhijJAnI, eka hajAra ATha sau caudaha pUrvadhArI, gyAraha hajAra chaH sau pacAsa manaH paryavajJAnI, caudaha hajAra vAda labdhivAle, do lAkha aThAsI hajAra zrAvaka aura pA~ca lAkha sattAIsa hajAra zrAvikAe~, itanA parivAra huA / 128 prabhu kevalajJAna avasthAmeM ATha pUrvAMga aura aThAraha varSa kama lAkha pUrva taka rhe| phira nirvANa samaya najadIka jAna sameta zikhara parvatapara Aye / vahA~ eka mAsakA anazana vrata lekara vaizAkha sudi 8 ke dina puSya nakSatrameM mokSa gaye / indrAdi devoMne mokSakalyANaka kiyA / unake sAtha eka hajAra muni bhI mokSameM gaye / abhinaMdana svAmIne, kaumArAvasthAmeM sAr3he bAraha lAkha pUrva, rAjya meM ATha pUrvAga sahita sAr3he chattIsa lAkha pUrva aura dIkSA meM ATha pUrvAgameM eka lAkha pUrva kama isa taraha kula pacAsa lAkha pUrva kI umra bhogI aura ve mokSameM gaye / unakA zarIra 350 dhanuSya u~cA thA / saMbhavanAtha svAmIke nirvANake bAda dasa lAkha karoDa sAgaropama bIte taba abhinaMdana nAthakA nirvANa huA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zrIsumatinAtha svAmI-carita dhuskiriittshaannaagro-ttejitaaNghrinkhaavliH| bhayavAn sumatisvAmI, tanotvabhimatAni vaH // mAvArtha-devatAoMke mukaTarUpI zANake agre bhAgake konoMse jinakI nakha-paMkti tejavAlI huI hai aise bhagavAna sumatinAtha tumheM vAMchita phala deveN| jaMbU dvIpake pUrva videhameM puSkalAvatI nAmakA prAMta thaa| usameM zaMkhapura nAmakA zahara thA / vahA~ vijayasena 1pahalA bhava nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usake sudarzanA nAmakI rANI thii| usake koI santAna nahIM huii| eka dina kisI utsavameM rANI udyAnameM gaI / vahA~ zaharakI dUsarI striyA~ bhI AI huI thiiN| unameM eka seThAnI bhI thii| ATha suMdara yuvatiyA~ aura anyAnya naukarAniyA~ usake sAtha thiiN| unheM dekhakara rANIko kutUhala huaa| usane daryAphta karAyA ki, ve kauna thIM, to mAlUma huA ki, ATha yuvatiyA~ usake do beToMkI bahue~ thiiN| yaha jAnakara rANIko AnaMda huaa| sAtha hI isa bAtakA duHkha bhI huA ki usake koI putra nahIM hai| usane rAjAko jAkara apane mamakA duHkha kahA / rAjAne rANIko aneka tarahase samajhAyA bujhAyA aura amazanavrata karake devIkI ArAdhanA kI / devI prakaTa huii| rAjAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna putra mA~gA / devI yaha varadAna dekara calI gaI ki eka jIva devalokase cyavakara tere ghara putrarUpameM janma legaa| ___ samayapara rANI garbhavatI huI / usa rAtako rANIne svamameM siMha dekhA / garbhake prabhAvase rANIko dayA palavAnekA aura aThAI utsava karAnekA dohada rahA / rAjAne vaha dohada pUrNa kraayaa| samayapara putra utpanna huaa| usakA nAma puruSasiMha rakhA gyaa| jaba vaha javAna huA taba rAjAne use ATha rAjakanyAe~ byAha diiN| ___ eka dina kumAra udyAnameM phirane gyaa| vahA~ usane vinayanaMdana nAmake yuvaka AcAryako dekhA / unakA upadeza suna use vairAgya huaa| kumArane mAtApitAse AjJA lekara dIkSA le lI aura bIsa sthAnakoMmese kaI sthAnoMkI ArAdhanAkara tIrthakara gotra baaNdhaa| marakara siMharathakA jIva vaijayaMta vimAnameM maharddhika devatA - huA / usane tetIsa sAgaropamakI Ayu bhogii| jaMbUdvIpameM vinItA (ayodhyA) nAmakI nagarI megha nAmakA rAjA thaa| usakI rANI maMgalAdevIko caudaha 3 tIsarA bhava svapna sahita garbha rahA / siMharathakA jIva vaijayaMta vimAnase cyavakara zrAvaNa sudi 2 ke dina maghA nakSatrameM rAnIke garbhameM AyA / indrAdidevoMne garbhakalyANaka kiyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zrI sumatinAtha svAmI-carita 131 nau mahIne aura sAr3he sAta mahIne bItane para vaizAkha mudi8 ke dina caMdra nakSatrameM maMgalAdevIne koMca pakSIke cinhavAle putraratnako janma diyaa| indrAdidevoMne janmakalyANaka kiyaa| putrakA nAma sumatinAtha rakhA gayA / kAraNa,-eka bAra rAnIne, ye garbha meM the taba, eka aisA nyAya kiyA thA jo kisIse nahIM ho sakA thaa| ___ yuvA honepara prabhune aneka byAha kiye, rAjya kiyA aura phira vairAgya utpanna honepara varSIdAna de vaizAkha sudi 9 ke dina maghA nakSatrameM eka hajAra rAjAoMke sAtha dIkSA le lI / indrAdidevoMne tapakalyANaka kiyaa| dUsare dina vijayapurake rAjA padmarAjake ghara unane belAkA pAraNA kiyaa| bIsa barasa vihAra karake prabhu vApisa sahasAmra vanameM-jahA~ dIkSA lI thI-Aye / vahA~ priyaMgu ( mAlakAMganIkA jhADa ) ke nIce cha? tapa karake kAusaggameM rahe / ghAti karmoMkA nAza honese caitra sudi 11 ke dina maghA nakSatrameM unheM kevalajJAna utpanna huA / indrAdi devoMne jJAnakalyANaka kiyA / unake zAsanameM tuMburu nAmakA yakSa aura mahAkAlI nAmakI zAsanadevI hue| unake saMghameM 100 gaNadhara 3 lAkha 20 hajAra sAdhu, 5 lAkha 30 hajAra sAdhviyA~, 2 hajAra 4 sau caudaha pUrva dhArI, 11 hajAra avadhijJAnI, 10 hajAra sAr3he cAra sau manaH paryavajJAnI, 13 hajAra kevalI, 18 hajAra cAra sau vaikriya labdhivAle, 10 hajAra sAr3he cAra sau vAdalabdhivAle, 2 lAkha 81 hajAra zrAvaka aura 5 lAkha 16 hajAra zrAvikAe~ the| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 jaina-ratna mokSakAla nikaTa jAna prabhu sammeta zikharapara gaye / vahA~ eka hajAra muniyoMke sAtha mAsakhamaNa kara rahe aura caitra sudi 9 ke dina punarvasu nakSatrameM mokSa gaye / indrAdi devoMne mokSakalyANa kiyaa| dasa lAkha pUrva kaumArAvasthAmeM, untIsa lAkha bAraha pUrvAMga rAjyAvasthAmeM aura bAraha pUrvAMga kama eka lAkha pUrva cAritrAvasthAmeM isa taraha 40 lAkha pUrvakI Ayu pUrNakara sumati nAtha prabhu mokSa gaye / unakA zarIra tIna sau dhanuSa U~cA thaa| __ abhinaMdana prabhuke nirvANake bAda 9 lAkha karoDa sAgaropabha bIte taba supati nAtha prabhukA nirvANa huaa| 6 zrI padmaprabhucarita padmaprabha prabhordeha-mAsaH puSNaMtu vaH zriyam / aMtaraMgArimathane, kopaattopaadivaarunnaaH|| bhAvArtha-kAma, krodhAdi aMtaraMga zatruoMkA nAza karaneke kopakI prabalatAse mAnoM panaprabhukA zarIra lAla ho gayA hai vaha lAlI tumhArI lakSmIkA ( mokSa lakSmIkA ) poSaNa kre| dhAtakI khaNDake pUrva videhameM vatsa nAmakA nagara hai / usImeM susImA nAmakI nagarI thii| usakA rAjA aparA1 prathama mava jiMta yA / usako, koI kAraNa pAkara, saMsArase vairAgya ho gayA / usane pihitAzraya munike Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zrI padmaprabhucarita pAsase dIkSA lI / ciskAla taka tapazcaryA karake kIsa sthAnakakI ArAdhanA kI / usIke prabhAkse tIrthakara gotrakA upArjana kiyaa| antameM aparAjitane zubha dhyAnapUrvaka prANa choDA, mara kara 2 dasarA bhava navapravayakarma deva huaa| vahA~ 33 sAgaropama ' taka sukha bhoga Ayu pUrNa kara vaha mraa| jaMbUdvIpameM bharatakSetra hai| usameM kauzAmbI nAmakI nagarI thii| usakA prajApati dhara thaa| usakI rAnIkA nAma 3 tIsarA bhava susImA thaa| usIke garbhameM aparAjita rAjAkA jIva mAgha vadi6 ke dina citrA nakSatrameM aayaa| indrAdika devoMne garbhakalyANaka kiyA / nau mahIne sAr3he sAta dina vyatIta honepara kArtika vadi 11 ke dina citrA nakSatrameM prabhune janma dhAraNa kiyA / indrAdi devoMne janmakalyANaka manAyA / susImA devIko garbha kAlameM padmazayyA (kamalakI seja) para sonekI icchA huI thI, isIse prabhukA nAma padmaprabhu rakhA gayA / anukramase bar3hate hue bhagavAna yauvanAsthAko prApta hue / pitAne unako vivAha yogya jAnakara aneka rAjakanyAoMke sAtha unakA vivAha kara diyaa| unake sAtha sAr3he sAta pUrvataka bhoga bhoge / arthAta yuvarAja padameM rahe / pIche pitAne prabhukA rAjyatilaka kiyaa| sAr3he ikkIsa lAkha pUrva taka rAjya kiyaa| isake bAda lokAntika devoMne Akara prArthanA kI:-" he prabho ! aba dIkSA dhAraNa karake jamatake jIvoMkA kalyANa kiijiye|" unhoMne devoMkI bAta mAna, saMvatsarI dAna de, kArtika yadi 13 ke dina citrA nakSatrameM sahasAmravanameM jAkara, eka haz2Ara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jaina-ratna ~~~~~~~~~ mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm rAjAoMke sAtha cha? tapa sahita (belA karake) dIkSA lii| indrIdadevoMne dIkSAkalyANakakA utsava kiyA / dIkSAke dUsare dina somasenarAjAke yahA~ pAraNA kiyaa| ___ chaH mAsa vihAra kara prabhu punaH sahasAmra vanameM pdhaare| vaTavRkSake nIce unhoMne kAyotsarga dhAraNa kiyaa| aura zukla dhyAnapUrvaka ghAtiyA koMkA nAzakara caitra sudi 15 ke dina citrA nakSatrameM kevalalakSmI paaii| kevalajJAna honepara devoMne samozaraNakI racanA kii| bhagavAnane bhavya jIvoMko upadeza diyaa| 107 gaNadhara, 3 lAkha 30 hajAra sAdhu, 4 lAkha 20. hajAra sAdhviyA~, 2 hajAra tIna sau caudaha pUrvadhArI, 10 hajAra avadhijJAnI, 10 hajAra tIna sau manaHparyayajJAnI, 4 hajAra kevalI, 16 hajAra eka sau ATha vaikriyaka labdhidhArI, 9 hajAra 6 sau vAdI, 2 lAkha 76 hajAra zrAvaka aura 5 lAkha 5 hajAra zrAvikAe~ itanA bhagavAnakA parivAra thaa| kusuma nAmaka yakSa aura acyutA nAmaka zAsana devI thii| bhagavAnane dIkSA leneke bAda chaH mAsa solaha pUrvAMga nyUna eka lAkha pUrva vyatIta honepara mokSakAla samIpa jAna sammeda zikharameM anazana vrata grahaNa kiyA / eka mAsake antameM mArgazIrSa vadi 11 ke dina citrA nakSatrameM tIna sau ATha muniyoMke sAtha bhagavAna mokSa padhAre / indrAdi devoMne mokSakalyANaka kiyaa| prabhukI kula Ayu 30 lAkha pUrvakI thI, jisameMse unhoMne sAr3he sAta lAkha solaha pUrvAga taka kumArAvasthA bhogI, sAr3he ikkIsa lAkha pUrva taka rAjya kiyA, solaha pUrvAga. nyUna eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 zrI supArzvanAtha carita 135 lAkha pUrva taka cAritra pAlA, aura taba ve mokSa gaye / unakA zarIra 250 dhanuSa U~cA thA / sumatinAthake nirvANake bAda 90 hajAra koTi sAgaropama bIte, taba padmaprabhu mokSameM gaye / 7 zrI supArzvanAtha - carita -- zrIsupArzvajinendrAya, maheMdramahitAMdhaye / namazvaturvarNa saMgha - gaganAbhoga bhAsvate // - bhAvArtha - sAdhu, sAdhvI, zrAvaka aura zrAvikA isa caturvidha saMgharUpI AkAzake prakAzako phailAnemeM sUryake samAna aura indroMne jinake caraNoMkI pUjA kI hai aise zrI supArzva jineMdrako merA namaskAra ho / ghAtakI khaNDake pUrva videhameM kSemapurI nAmakI nagarI thI / usameM naMdiSeNa rAjA rAjya karatA thA / usako 1 prathamabhava saMsAra se vairAgya huA aura usane aridamana nAmaka AcAryake pAsa dIkSA lI, kaThina mahAvratoMko pALA, tathA bIsa sthAnakakI ArAdhanA kara tIrtha - kara gotrakA baMdha kiyA / anta samayameM anazana pUrvaka prANatyAga kara naMdiSeNakA jIva chaThe graiveyakameM deva huA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 2 dvitIya bhava Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna 28 sAgaropamakI Ayu pUrNa kara chaThe graiveyakase cayakara naMdI SeNakAjIva banArasa nagarIke rAjA pratiSThakI rAnI 3 tRtIya bhava pRthvIke garbha meM, bhAdrapada vadi 8 ke dina anurAdhA ___ nakSatrameM AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka kiyA / sAr3he nau mAsa bItane para pRthvI devIne jeTha sudi 12 ke dina vizAkhA nakSatrameM svastika lakSaNa yukta, putrako janma diyaa| indrAdi devoMne janmakalyANaka kiyA / zizukAlako vyatIta kara bhagavAna yuvA hue / aneka rAjakanyAoMse unhoMne zAdI kii| unake sAtha sukha bhogate hue jaba pA~ca lAkha pUrva bIta gaye taba rAjyapadako grahaNa kiyaa| rAjya karate hue bIsa lAkha pUrvAMga adhika 14 lAkha pUrva cale gaye / taba lokAntika devoMne Akara dIkSA lenekI vinatI kii| prabhune saMvatsarI dAna kiyA aura sahasAmravanameM jAkara jeTha sudi 12 ke dina anurAdhA nakSatrameM dIkSA grahaNa kI / indrAdi devoMne dIkSAkalyANaka kiyA / dUsare dina rAjA mahendrake ghara para pAraNA kiyaa| nau mAsataka vihAra karake phira usI vanameM Akara prabhune kAyotsarga dhAraNa kiyA aura jJAnAvaraNAdi karmoMko naSTakara phAlguna vadi 8 ke dina vizAkhA nakSatrameM kevalajJAna paayaa| indrAdi devoMne samozaraNakI racanA kara jJAnakalyANaka mnaayaa| bhagavAnakA parivAra isa prakAra thA, 95 gaNadhara, 3 lAkha sAdhu, 4 lAkha 30 hajAra sAdhviyA~, 2 hajAra tIsa caudaha pUrva pArI, 9 hajAra avadhizAnI, 150 manaHparyayajJAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 zrI caMdraprama-carita 137 15 hajAra 3 sau vaibrikka labdhidhArI, 11 hajAra kevalI, 8 hajAra 4 sau vAdI, 2 lAkha 57 hajAra zrAvaka, 4 lAkha 93 hajAra zrAvikAe~, aura mAtaMga nAmaka yakSa, va zAntA nAmaka zAsana devii| __ kevalajJAna honeke bAda nau mAsa bIsa pUrvAga nyUna bIsa lAkha pUrva vyatIta hone para nirvANa kAla samIpa jAna prabhu sammeda zivarapara padhAre / pA~ca sau muniyoMke sAtha unhoMne eka mAsakA anazana vrata dhAraNa kiyA / aura phAlguna vadi 7 ke dina mUla nakSatrameM ve mokSa gye| indrAdi devoMne mokSakalyANaka kiyaa| supArzvanAthajIkI kula Ayu 20 lAkha pUrvakI thI, usameMse 5 lAkha pUrvataka ve kumAra rahe, 14 lAkha pUrva aura 20 pUrvAgataka unhoMne rAjya kiyaa| bIsa pUrvAMga nyUna eka lAkha pUrvataka ve sAdhu rahe, bAdako mokSa gaye / unakA zarIra 200 dhanuSa U~cA thaa| __ padmaprabhuke nirvANake bAda 900 koTi sAgaropama bIte, taba supArzvanAthajI mokSameM gaye / 8 zrI caMdraprabha-carita . sadaiva saMsevanatatpare jane, bhavaMti sarve'pi surAH sudRssttyH| samagraloke samacittavRttinA, tvayaivasaMjAtamato nmo'stute|| __ bhAvArtha-sabhI devatA una manuSyoMpara kRpA karate haiM jo imezA unakI sevAmeM tatpara rahate haiN| parantu sabhI logoMpara (jo sevA karate haiM unapara bhI aura jo sevA nahIM karate haiM unapara bhI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jaina-ratna mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm samAna manavALe (ekasI kRpA karanevAle ) to Apa hI hue haiN| isalie he caMdraprabha bhagavAna ! Apako merA namaskAra hai| dhAtakIkhaNDa dvIpameM maMgalAvatI nAmakA deza hai| usakI pradhAna nagarI ratnasaMcayI hai| usakA rAjA padma thaa| koI 1 prathamabhava kAraNa pAkara usako saMsArase vairAgya utpanna ___ ho gyaa| usane yugaMdhara munike pAsa munivrata dhAraNa kiyA / cirakAla taka zuddha cAritrako pAlA aura bIsa sthAnakI ArAdhanA kara tIrthakara karmakA upArjana kiyA / Ayu pUrNa honepara padmanAbha vaijayanta nAmaka vimAnameM deva huA / vahA~ke sukha bhogakara usane 2 dUsarA bhava maraNa kiyaa| padmanAbhakA jIva candrapurIke rAjA mahAsenakI rAnI lakSmaNAke garbhameM, svargase cayakara caitra vadi 5 ke dina 3 tIsarA bhava anurAdhA nakSatrameM aayaa| indrAdi devoMne garbha kalyANaka manAyA pauSa vadi 11 ke dina anurAdhA nakSatrameM lakSmaNA devIne putrako janma diyA / indrAdi devoMne janmakalyANaka mnaayaa| mAtAko garbhakAlameM candrapAnakI icchA huI thI isase putrakA nAma candraprabha rakhA gyaa| zizukAlako lAMghakara prabhu jaba yauvanAvasthAko prApta hue / taba aneka rAjakanyAoMke sAtha unakA pANigrahaNa huaa| unhoMne DhAI lAkha pUrva yuvarAja padameM bitaaye| pIche 24 pUrvayukta sAr3he chaH lAkha pUrvataka rAjyasukha bhogaa| tadanantara laukAntika devoMne Akara dIkSA lenekI prArthanA kii| unakI bAta mAnakara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 zrI caMdraprabha-carita 139 bhagavAnane varSIdAna diyA aura phira pauSa vadI 13 ke dina anurAdhA nakSatrameM sahasAmravana jA, eka hajAra rAjAoMke sAtha dIkSA lii| indrAdi devoMne dIkSAkalyANaka mnaayaa| munipadake dUsare dina somadatta rAjAke yahA~ kSIrAnnakA pAraNA kiyA / phira tIna mAsa taka vihAra kara bhagavAna vApisa sahasAmra udyAnameM padhAre, aura punnAga vRkSake nIce kAyotsarga dhAraNa. kiyA / phAlguna vadi 7 ke dina anurAdhA nakSatrameM bhagavAna:ko kevalajJA huaa| indrAdi devoMne jJAnakalyANaka manAyA aura samozaraNakI racanA kii| siMhAsanapara virAjakara prabhune bhavya jIvoMko upadeza diyaa| pRthvIpara vihAra karate samaya prabhukA parivAra isa prakAra thA,93 gaNadhara, DhAI lAkha sAdhu, 3 lAkha 80 hajAra sAdhviyA~, 2 hajAra caudaha pUrvadhArI, 9 hajAra avadhijJAnI, 9 hajAra manaHparyayajJAnadhArI, 10 hajAra kevalI, 14 hajAra vaikriyaka labdhivAle, 7 hajAra 6 sau vAdI, DhAI lAkha zrAvaka, 4 lAkha 91 hajAra zrAvikAe~ tathaiva vijaya nAmaka yakSa aura bhrakuTi nAmakI zAsana devI / ___ 24 pUrva tIna mAsa nyUna eka lAkha pUrva taka vihAra kara bhagavAna nirvANakAla samIpa jAna sammeda zikhara parvatapara pdhaare| vahA~para unhoMne eka hajAra muniyoMke sAtha anazana vrata dhAraNa kiyaa| aura eka mAsake antameM yogoMkA nirodha kara bhAdrapada vadi 7 ke dina zravaNa nakSatrameM ukta muniyoMke sAtha ve mokSa gaye / indrAdi devoMne mokSakalyANaka kiyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jaina-ratna candraprabhukA kula Ayu pramANa 10 lAkha pUrvakA thaa| usase unhoMne DhAI lAkha pUrva zizukAlameM bitAye, 24 pUrva sahita sAr3he chaH lAkha pUrva paryaMta rAjya kiyA aura 24 pUrva sahita eka lAkha pUrva taka ve sAdhu rahe / unakA zarIra 150 dhanuSa U~cA thaa| supAcaM svAmIke mokSa gaye pIche nau sau koTi sAgaropama bItane para candraprabhajI mokSameM gaye / 9 zrI puSpadaMta (suvidhinAtha) carita karAmalakavadvizvaM, kalayan kevlshriyaa| aciMtyamAhAtmyanidhiH, suvidhirbodhayestu vaH bhAvArtha--jo apanI kevalajJAnarUpI lakSmIse jagatko hAthake A~klekI taraha jAnate haiM aura jo acintya (jisakI kalpanA bhI na ho sake aise ) mAhAtmyarUpI daulatavAle haiM ve suvidhinAtha tumhAre lie bodhake kAraNa hoo| puSkaravara dvIpameM puSkalAvatI nAmaka deza hai| usakI namarI puNDarIkaNI thii| usa nagarIkA rAjA mahApadma 1 prathama bhava thA / vaha saMsArase virakta ho gayA aura jaganaMda guruke pAsase usane dIkSA le lii| vaha ekAvalI tapako pAlatA thA, isase usane tIrthakara karma baaNdhaa| 2 dUsarA bhava - antameM vaha zubha dhyAnapUrvaka marakara vaijayaMta 'vimAnameM maharddhika deva huaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 zrI puSpadaMta ( suvidhinAthA ) carita. 141 mmmmmmmmmmmmmion vahA~ke anupama sukhoMko bhoga kara mahApAkA jIva vaijayaMta vimAnase cyavakara kAkaMdI nagarIke rAjA 3 tIsarA bhava sugrIvakI rAnI rAmAke garbhameM, phAlguna yadi 9 ke dina mUla nakSatrameM AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANakakA utsava mnaayaa| kramazaH garbhakA samaya pUrNa honepara mahArAnI rAmAne mArgazIrSa vadi 5 ke dina mUla nakSatrameM maMgaraMke cinha sahita, patraratnako janma diyA / indrAdi devoMne janmotsava manAyA / garbha samayameM mAtA saba vidhiyoMme kuzala huI thI isalie unakA nAma suvidhinAtha evaM garbha samayameM mAtAko puSpakA dohalA utpanna huA thA isase unakA nAma puSpadanta rekhA gyaa| yuvA hone para pitAke Agrahase bhagavAnane aneka rAjakanyAoMke sAtha vivAha kiye / ve 50 hajAra pUrva taka yuvarAja rahe / isake bAda 88 pUrvAga sahita 50 hajAra pUrva taka unhoMne rAjya kiyaa| phira eka samaya lokAntika devoMne Akara vinatI kI:-. "he prabhu ! aba jagatake jIvoMke hitArtha dakSiA dhAraNa kiijiye|" taba prabhune varSIdAna karake mArgazIrSa vadi 6 ke dina mUla nakSatrameM eka hajAra rAjAoMke sAtha sahasAmravanameM jAkara dIkSA dhAraNa kii| indrAdi devoMne dIkSAkalyANaka kiyaa| zvetapurake rAjA puSpake ghara dUsare dina prabhune pAraNA kiyaa| vahA~se vihAra kara cAra mAsa bAda bhagavAna usI udyAnameM Aye / aura mAlura vRkSake nIce kAyotsargakara kArtika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna sudi 3 mUla nakSatra meM unhoMne cAra ghAtiyA karmoMko naSTakara kevalajJAna pAyA / 142 prabhukA parivAra isa prakAra thA, -88 gaNadhara, 2 lAkha sAdhu, 1 lAkha 20 hajAra sAdhviyA~, 8 hajAra 4 sau avadhijJAnI, Der3ha hajAra caudaha pUrvadhArI, sAr3he sAta hajAra manaHparyayajJAnI, 7 hajAra 5 sau kevalI, 13 hajAra vaikriya labdhidhArI, 6 hajAra vAdI, 2 lAkha 29 hajAra zrAvaka aura 4 lAkha 72 hajAra zrAvikAe~ tathaiva ajita nAmaka yakSa va sutArA nAmakI zAsana devI / mokSakAla pAsa jAna puSpadanta svAmI sammeda zikharapara padhAre | aura vahA~ unhoMne eka hajAra : muniyoMke sAtha eka mAsakA anazana dhAraNa kiyA / antameM yoga nirodhakara kArtika di 9 ke dina mUla nakSatra meM puSpadantajI siddha hue / indrAdi devoMne nirvANakalyANaka manAyA / puSpadantajIkI kula Ayu 2 lAkha pUrvakI thI, usameM se unhoMne AdhA pUrva zizukAlameM, 88 pUrvAMga sahita AdhA lAkha pUrva rAjyakAlameM, 88 pUrvAMga nyUna eka lAkha pUrva sAdhupanameM bitaayaa| phira ve mokSa gaye / unakA zarIra 100 dhanuSa U~cA thA / candraprabhuke nirvANa jAneke bAda 90 koTi sAgaropama bItane para suvidhinAthajI mokSameM gaye / zrI suvidhinAtha mokSameM gaye usake bAda huMDA avasarpiNI kAlake doSa se tyAgI sAdhu na rahe / taba loga zrAvakoM se hI dharma pUchane lage / zrAvaka loga apanI icchAnusAra dharmopadeza dene Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrI zitalanAtha-carita 143 lge| bhadrika loga unheM, upakArI samajhakara, dravyAdi bheTameM dene lage / lobha burI balA hai / una zrAvakoMne lobhake vaza hokara upadeza diyA:-" tuma loga bhUmidAna, svarNadAna, rUpyadAna, gRhadAna, azvadAna, rAjadAna, lohadAna, tiladAna, kapAsadAna Adi dAna diyA karo / ina dAnoMse tumako isa lokameM aura 'paralokameM mahAna phaloMkI prApti hogii|" isa upadezake anusAra loga dAna bhI dene lage / lobhase mArgacyuta bane hue una zrAvakoMne dAna bhI khuda hI lenA AraMbha kara diyA / ve hI logoMke gRhastha guru bana gaye / ina zrAvakoMmeM una logoMkI santati mukhya thI jo bharata cakravartIke samayameM 'mAhana 'mAhana / bolate hula brAmhaNoMke nAmase mazahUra ho gaye the| aura isI lie ve zrAvaka mukhyatayA brAhmaNa kahalAye / aisA anumAna hotA hai / 10 zrI zItalanAtha-carita sattvAnAM paramAnaMda-kaMdo danavAMbudaH / syAdvAdAmRtanisvaMdI, zItalaH pAtu vo jinH|| bhAvArtha-prANiyoMke utkRSTa AnaMdake aMkura prakaTa honemeM navIna meghake samAna aura syAdvAda matarUpI amRtako barasAnevAle zrI zItalanAtha tumhArI rakSA kreN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna puSkaradvIpameM vajra nAmaka deza hai / usakI rAjadhAnI susImA nAmaka nagarI thI / usakA rAjA padmottara thA 1 prathama bhava usane bahuta varSoM taka rAjya kiyA / saMsArase vairAgya hone para usane trisAdya nAmaka AcAryake pAsase dIkSA lI, tIvra tapa sahita zuddha vratoMko pAlA aura bIsa sthAnakakI ArAdhanAkara tIrthaMkara karma bA~dhA / 144 2 dvitIya bhava - antameM marakara vaha dazaveM devalokameM deva huaa| vahA~se cyavakara padmottarakA jIva bharata kSetrake 3 tIsarA bhava bhadrilA nagarake rAjA dRDharathakI rAnI naMdAke udarameM, vaizAkha sudi 6 ke dina pUrvASADhA nakSatrameM AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka manAyA | garbhakA samaya pUrNa honepara naMdA rAnIne mAgha vadi 12 ke dina pUrvASADhA nakSatrameM zrIvatsa lakSaNayukta, putrako janma diyA / indrAdi devoMne janmakalyANaka manAyA / rAjAne harSita hokara bahuta dAna diyA / pahile rAjAko garmI bahuta lagatI thI, parantu yaha putra garbhameM AyA, usake bAda rAjAneM eka dina rAnIkA aMga chuA, isIse rAjAkI bahuta dinoMkI garmI zAnta ho gaI / isa kAraNase unhoMne putrakA nAma zItala nAtha rakhA / zizu kAlameM prabhukI aneka dhAyeM sevA karatI thIM / dUjake cA~da samAna bar3hate hue prabhu yuvA hue / pitAne aneka rAjakanyAoMke sAtha unake vyAha kara diye / unhoMne 25 hajAra pUrva taka yuvarAja padake mukha bhoge / aura 50 hajAra pUrva taka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmm 10 zrI zItalanAtha-carita 145 -mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm rAjya kiyaa| pIche lokAntika devoMne prabhuse dIkSA lenekI prArthanA kii| __ saMvatsarI dAna deneke bAda prabhune chaTTha vratakara mAgha vadi 12 ke dina pUrvASAr3hA nakSatrameM sahasAmra vanameM jA eka hajAra rAjAoMke sAtha dIkSA lii| indrAdi devoMne tapakalyANaka kiyaa| dUsare dina rAjA punarvasuke ghara unane pAraNA kiyaa| vahA~se vihAra kara tIna mAsake bAda prabhu usI udyAnameM aaye| pIpala vRkSake nIce unhoMne kAyotsarga dhAraNa kiyA / zukla dhyAnake dUsare bhedapara car3ha aura ghAtiyA karmoMko kSaya kara pauSa vadi 4 ke dina pUrvASADhA nakSatrameM zItalanAthajI kevalI hue| indrAdi devoMne jJAnakalyANaka manAyA aura samozaraNakI racanA kI / prabhune siMhAsanapara baiThakara bhavya jIvoMko divya upadeza diyaa| zItalanAthajIke zAsanameM itanA parivAra thA,-brahma nAmaka yakSa, azokA zAsana devI, 81 gaNadhara, 1 lAkha sAdhu, eka lAkha chaH sAdhviyA~, 1300 caudaha pUrvadhArI, 14 sau 7 hajAra 2 sau avadhijJAnI, sAr3he sAta hajAra manaHparyaya jJAnI, 7 hajAra kevalI, 4 hajAra vaikriyalabdhidhArI, 5 hajAra 8 sau vAdI, 2 lAkha 89 hajAra zrAvaka, aura 4 lAkha 58 haz2Ara shraavikaae| apanA nirvANa kAla samIpa jAna prabhu sammedazikharapara Aye / vahA~ unhoMne eka hajAra muniyoMke sAtha anazana vrata dhAraNa kiyaa| eka mAsake vAda vaizAkha vAda 2 pUrvASADhA nakSatra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 wwwmmmmmm jaina-ratna meM unhIM muniyoMke sAtha prabhu mokSameM gaye / indrAdi devoMne mokSakalyANaka mnaayaa| ___25 hajAra pUrva kumAra vayameM, 50 hajAra pUrva rAjya kAlameM, 25 hajAra pUrva dIkSA kAlameM, isa prakAra prabhukI Ayuke 1 lAkha pUrva vyatIta hue / unakA zarIra 90 dhanuSa U~cA thaa| savidhinAthajIke mokSa jAneke bAda nau koTi sAgaropama vIte, taba zItalanAthajI mokSameM gaye / 11 zrI zreyAMsanAtha-carita bhavarogArtajantUnA-magadaMkAradarzanaH / niHzreyasazrIramaNaH zreyAMsaH zreyase'stu vH|| bhAvArtha--jinakA darzana ( samyaktva ) saMsArarUpI rogase pIDita jIvoMke lie vaidyake samAna hai aura jo mokSarUpI lakSmIke svAmI haiM ve zrI zreyAMsanAtha bhagavAna tumhAre kalyANake hetu hoveN| puSkaradvIpameM kaccha deza hai / usameM kSemA nAmakI eka nagarI thI / vahA~kA rAjA nalinagulma thaa| 1 prathama bhava usane bahuta dinoM taka rAjya kiyA / eka ___ samaya saMsArase usako vairAgya huA / usane vajradanta munike pAsase dIkSA lI aura bIsa sthAnakakI ArAdhanA kara tIrthakara gotra baaNdhaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 dUsarA bhava 11 zrI zreyAMsanAtha - carita prANa taja kara nalinagulma zukra nAmaka dazaveM devalokameM utpanna huA / 147 vahA~se cyavakara siMhapurI nagarake rAjA viSNukI rAnI ke udarase jeTha badi 6 ke dina zravaNa nakSatrameM 3 tIsarA bhava AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka manAyA / garbhakAla pUrA honepara viSNu mAtA kI kukSise bhAdrapada vadi 12 ke dina zravaNa nakSatra meM geMDeke cinha sahita putraratnakA janma huA / indrAdi devoMne janmakalyANaka kiyA / putrakA nAma zreyAMsa kumAra rakhA gyaa| kyoMki unake janmase rAjAke ghara saba zreya ( kalyANa ) huA thA / anukramase prabhu yuvA hue / taba pitAne aneka rAjakanyAoM ke sAtha unakA pANigrahaNa karA diyA / ve 21 lAkha varSataka yuvarAja rahe aura 42 lAkha varSataka unhoMne rAjya kiyA / jaba lokAntika devoMne Akara dIkSA lenekI vinatI kI, taba prabhune varSIdAna diyA aura sahasAmra vanameM jAkara phAlguna vAda 13 ke dina zravaNa nakSatrameM chaTTa tapakara dIkSA lI / indrAdi devane tapakalyANaka kiyA / dUsare dina unhoMne rAjA naMdake yahA~para pAraNA kiyA / vahA~se anyatra vihAra kara eka mAsa bAda vApisa ve usI vanameM Aye / azoka vRkSake nIce kAyotsarga dhAra zukladhyAnake sAtha karmoMkA nAza kara mAgha vadi ss ke dina candra nakSatra meM prabhu kevalajJAnI hue / indrAdi devoMne kevalajJAnakalyANaka kiyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 jaina-ratna .or.rrrrrrmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm. zreyAMsanAthajIke parivArameM, Izvara nAmakA yakSa aura mAnavI nAmakI zAsanadevI huI / isI taraha 76 gaNadhara, 84 hajAra sAdhu, 1 lAkha 3 hajAra sAdhviyA~, 1300 caudaha pUrvadhArI, chaH hajAra avadhijJAnI, chaH hajAra manaHparyavajJAnI, sADhe chaH hajAra kevalI, 11 hajAra vaikriya labdhidhArI, 5 hajAra vAdalAbdhidhArI, 2 lAkha 19 hajAra zrAvaka aura 4 lAkha 36 hajAra zrAvikAe~ the| prabhu apanA mokSakAla samIpa jAna sammedazikharapara gye| eka hajAra muniyoMke sAtha unhoMne anazana vrata liyA aura eka mAsake antameM zrAvaNa sudi 2 ke dina ghaniSThA nakSatrameM prabhu mAkSa gaye / indrAdi devoMne mokSakalyANakA utsava kiyaa| zreyAMsanAthakI Ayu 84 lAkha varSakI thI, usameMse ve 21 lAkha varSa kumAra vayameM rahe, 42 lAkha varSa rAjyameM rahe aura 21 lAkha varSa unhoMne cAritra paalaa| inakA zarIra 80 dhanuSa U~cA thaa| zItalanAthajIke nirvANake bAda 66 lAkha 36 hajAra varSa 100 sAgaropama nyUna eka koTi sAgaropama bAda zreyAMsanAthajI mokSa gaye / inake tIrthameM tripRSTa vAsudeva, cala nAmaka baladeva, aura azvagrIva prati vAsudeva hue| . 1 isakA dUsarA nAma 'manuja' bhI hai / 2 isakA dUsarA nAma 'zrIvatsA' bhI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrI vAsupUjya-carita rare. vishvopkaarkiibhuut-tiirthkRtknirmitiH| surAsuranaraiH pUjyo, vAsupUjyaH punAtu vH|| bhAvArtha-jinhoMne jagatkA upakAra karanevAlA tIrthakara nAma karma nirmANa kiyA hai-upArjana kiyA hai aura jo devatA, asura aura manuSya sabhIke pUjya haiM, ve vAsupUjya svAmI tumheM pavitra kreN| puSkaravara dvIpameM maMgalAvatI nAmaka deza hai / usakI rAjadhAnI ratnasaMcayA nAmakI nagarI thI / 1 prathama.bhava usameM padmottara nAmakA rAjA rAjya karatA thA / usako saMsArase vairAgya huA aura usane vajra nAmaka guruke pAsase dIkSA le lii| ATha pravacana mAtA (5 sumati 3 gupti ) ko pAla kara aura bIsa sthAnakakI ArAdhanA kara usane tIrthakara nAma karma bA~dhA / - prANa taja kara padmottarakA jIva dazave deva2 dvitIya bhava 'lokameM utpanna huaa| jaMbUdvIpake bharatakSetrameM caMpA nagarI thI / usa nagarIke rAjA vAsupUjyake jayA nAmakI rAnI thI / padmottara3 tIsarA bhava kA jIva svargase cyavakara jeTha sudi 9 ke dina zatabhizAkhA nakSatrameM jayAdevIke garbhameM AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka kiyA / nau mAha sAr3he sAta dina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna bItane para phAlguna vadi 14 ke dina varuNa nakSatrameM jayAdevIkI kukSise mahiSIlakSaNa - yukta putrakA janma huA / indrAdi devoMne janmakalyANaka kiyA / aura use bAlakakA nAma vAsupUjya rakhA gayA / yauvana kAla Anepara pitAke Agraha karane para bhI unhoMne vivAha nahIM kiyA / aura na rAjya hI kiyA / ve bAla brahmacArI rahe / ve saMsArako asAra, aura bhogoM ko kiMpAka phalake samAna jAnate the| isIse udAsa rahate the / 150 eka dina lokAntika devoMne Akara dIkSA lene kI prArthanA kI vAsupUjya svAmIne barSodAna dekara phAlguna vadi 30 ke dina varuNa nakSatra meM chaha tapa sahita dIkSA lI / indrAdi devoMne tapakalyANaka kiyA / dUsare dina mahApura nagara meM rAjA sunaMdake yahA~ unhoMne pAraNA kiyA / prabhu eka mAsa chadmasthapanemeM vihAra kara gRha - udyAna meM Aye / aura pATala (gulAba) vRkSa ke nIce kAyotsarga pUrvaka rahe / vahA~ para mAgha sudi 2 ke dina zatabhiSAkhA nakSatrameM prabhuko kevalajJAna utpanna huA / indrAdi devoMne jJAnakalyANaka kiyA / prabhune bhavya jIvoMko upadeza diyA aura nAnA dezoMmeM vihAra kiyA / unake zAsanameM 66 gaNadhara, 72 hajAra sAdhu, 1 lAkha sAdhviyA~, 4 sau caudaha pUrvadhArI, 54 sau avadhijJAnI, 108 mana:paryayajJAnI, 6 hajAra kevalI, 10 hajAra vaikriyaka labdhidhArI, 4 hajAra 8 sau vAdI, 1 lAkha 15 hajAra zrAvaka, 4 lAkha 36 hajAra zrAvikAe~ tathaiva candrA nAmakI : zAsana devI, aura kumAra nAmaka yakSa the / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 zrI vimalanAtha-carita 151 ___ mokSakAla nikaTa jAna bhagavAna caMpA nagarImeM padhAre / vahA~ cha: sau muniyoMke sAtha anazana vrata grahaNa kara eka mAsake antama aSAr3ha sudi 14 ke dina uttarA bhAdrapada nakSa- trameM prabhu mokSako gaye / indrAdi devoMne nirvANakalyANaka kiyaa| ___ prabhu 18 lAkha varSa kumAra vayameM aura 54 lAkha varSa dIkSAparyAyameM isa taraha 72 lAkha varSakI Ayu samAptakara mokSameM gaye / unakA zarIra 70 dhanuSa U~cA thaa| zreyAMsanAthake mokSa jAneke 54 sAgaropama bItane para vAsupUjyajI mokSameM padhAre / inake samayameM dvipRSTa vAsudeva, vijaya balabhadra aura tAraka prativAsudeva hue the| 13 zrI vimalanAtha-carita vimalasvAmino vAcaH, katakakSodasodarAH / jayaMti trijagaJceto-jalanairmalyahetavaH // bhAvArtha-kataka phalake cUNa jaisI, tIna lokake prANiyoMke hRdayarUpI jalako nimala banAnevAlI zrI vimalanAtha svAmIkI vANI jayavaMtI hova / dhAtakI khaNDake prAga videhameM bharata nAmakA deza hai| usameM ___mahApurI nagarI thI / usakA rAjA padmasena thaa| 1 prathama bhava usako vairAgya utpanna huaa| sarva guptamunike pAsa usane dIkSA lI / samyak prakArase cAritrakA pAlana kiyaa| aura adbhikti Adi bIsa sthAnakakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 jaina-ratna romrammar ArAdhanAse tIrthakara gotra bA~dhA / cira kAlataka munivrata pAlana kiyaa| Ayu pUrNa honepara padmottarakA jIva sahasrAra svargameM bar3A RddhivAna deva huA / vahA~ para nAnA prakArake 2 dUsarA bhava sukha bhoge| svargase padmottarakA jIva cyavakara kaMpilA nagarake rAjA kRtavarmAkI rAnI zyAmAke garbha meM vaizAkha sudi 3 tIsarA bhava 12 ke dina bhAdrapadameM AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka manAyA / garbhakA samaya pUrA honepara mAgha sudi3 ke dina uttarA bhAdrapada nakSatrameM varAha (sUara) ke cinha yukta putrako zyAmA devIne janma diyA / indrAdi devoMne janmakalyANaka manAyA / garbha samayameM mAtAke pariNAma nirmala rahe the isase putrakA nAma vimalanAtha rakhA gyaa| yuvA honepara pitAne vimala kumArakA vivAha aneka kanyAoMke sAtha kara diyaa| bhagavAna 15 lAkha varSa taka yuvarAja padameM rahe / 30 lAkha varSa taka rAjya kiyA / phira lokAntika devoMne Akara prArthanA kI:- "he prabhu! dIkSA dhAraNa kiijiye|" bhagavAnane saMvatsarI dAna de, eka hajAra rAjAoMke sAtha cha? tapa sahita sahasAmra vanameM dIkSA dhAraNa kI / indrAdi devoMne tapakalyANaka mnaayaa| tIsare dina rAjA jayake ghara pAraNA kiyA / do varSa taka aneka dezoMmeM vihArakara prabhu phira usI udyAnameM Aye aura jaMbU vRkSake nIce kAyotsarga pUrvaka rhe| kSapaka zreNI meM ArUr3ha hokara unhoMne ghAtiyA kokA kSaya kiyA aura paurSe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 zrI vimalanAtha - carita 153 vadi 6 ke dina uttarAbhAdrapada nakSatra meM kevalajJAna pAyA / indrAdi devoMne jJAnakalyANaka manAyA / prabhuke zAsana meM 57 gaNadhara, 68 hajAra sAdhu, 1 lAkha 8 sau sAdhviyA~, 1 hajAra eka sau caudaha pUrvadhArI, 4 hajAra 8 sau avadhijJAnI, 9 hajAra 5 sau mana:paryayajJAnI, 5 hajAra 5 sau vaiyilabdhidhArI, 2 lAkha 8 hajAra zrAvaka, 4 lAkha 34 hajAra zrAvikAe~, SaDamukha nAmaka yakSa, aura viditAM zAsana devI the / apanA mokSakAla samIpa jAna prabhu sammedAcalapara Aye aura chaH hajAra muniyoMke sAtha eka mAsakA anazanatrata dhAraNa kara ASADha vadi 7 ke dina mokSameM gaye / indrAdi devoMne mokSakalyANaka kiyA / 15 lAkha vaSa kumAra vayameM, 30 lAkha varSa taka rAjya kAryamaM, aura 15 lAkha varSa saMyamameM isa taraha 60 lAkha varSakI Ayu bhoga prabhu mokSameM gaye / unakA zarIra 60 dhanuSa U~cA thA / vAsupUjya jIke 30 sAgaropama bAda vimalanAthajI mokSameM gaye / inake tIrthameM svayaMbhU vAsudeva, bhadra nAmaka baladeva aura meraka prati vAsudeva hue / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI anantanAtha-carita svayaMbhUramaNasparddhi-karuNArasavAriNA / anaMtajidanaMtA vaH prayacchatu sukhazriyam // bhAvArtha-apane karuNA-rasarUpI jalake dvArA svayaMbhU ramaNa samudrase spardhA karanevAle zrIanaMtanAtha bhagavAna anaMta mokSasukharUpI lakSmI tumheM deveM / dhAtakI khaNDadvIpake airAvata dezameM ariSThA nAmaka nagarI thiiN| __usameM padmaratha rAjA rAjya karatA thA / kisI 1 prathama bhava kAraNa usako saMsArase vairAgya huA / rakSa nAmaka AcAryake samIpa usane dIkSA lI / bIsa sthAnakakI ArAdhanAse usane tIrthakara gotrakA baMdha kiyaa| antasamayameM zarIra chor3akara padmarathakA jIva prANata nAmaka 2 dUsarA bhava devalokameM puSpottara vimAnameM devatA huA / jaMbUdvIpakI ayodhyA nagarImeM siMhasena rAjA thaa| usakI supakSA nAmakI rAnI thI / usa rAnIke garbha meM 3 tIsarA bhava padmarathakA jIva devalokase cyava kara zrAvaNa vadi 7 ke dina revatI nakSatrameM AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka manAyA / garbhAvasthA pUrNa honepara rAnIne vaizAkha sudi 13 ke dina puSya nakSatrameM bAja pakSIke lakSaNayukta putrako janma diyA / indrAdi devoMne janmakalyANaka kiyaa| garbhakAlameM pitAne anaMta zatru jIte the, isase inakA nAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI anantanAtha-carita 155 anantanAtha rakhA gayA / zizukAlako tyAga kara prabhu yuvA hue| usa samaya pitAne aneka kanyAoM ke sAtha unakI zAdI kii| sAr3he sAta lAkha varSa taka yuvarAja rahe / phira pitAke Agrahase rAjA bane / aura 15 lAkha varSa taka rAjya kiyaa| ___eka dina lokAntika devoMne Akara dIkSA lenekI preraNA kii| samaya jAna, varSIdAna de, sahasAmravanameM jA, vaizAkha vadi 14 ke dina revatI nakSatrameM prabhune chaha tapa yukta dIkSA lii| indrAdi devoMne dIkSAkalyANaka mnaayaa| dUsare dina rAjA vijayake ghara paramAnnase ( khIrase) pAraNA kiyaa| prabhu vihAra karate hue tIna varSake bAda vApisa usI vanameM padhAre / azoka vRkSake nIce kAyotsarga dhyAnameM rahe / ghAti kA~kA nAza honese vaizAkha vadi 14 ke dina revatI nakSatrameM bhagavAnako kevalajJAna huA / indrAdi devoMne jJAnakalyANaka kiyaa| __ prabhuke zAsanameM-pAtAla nAmaka yakSa, aMkuzA nAmakI zAsana devI, 50 gaNadhara, 66 hajAra sAdhu, 62 hajAra sAdhviyA~, 9 sau caudaha pUrvadhArI, 4 hajAra 3 sau avadhijJAnI, 4 hajAra 5 sau manaHparyayajJAnI, 5 hajAra kevalI, 8 hajAra vaikriyaka labdhi vAle, 3 hajAra vAdI, 2 lAkha 6 hajAra zrAvaka, aura 4 lAkha 14 hajAra zrAvikAe~ the| mokSakAla samIpa jAna prabhu sammeda zikharaparagaye aura sAta hajAra sAdhuoMke sAtha anazana vrata dhAraNa kara caitra sudi 5 ke dina puSya nakSatrameM mokSako padhAre / indrAdi devoMne nirvANakalyANaka mnaayaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna 156 mmmmmm sADhe sAta lAkha varSa kumAra vayameM, 15 lAkha varSa rAjya kAryameM aura sAr3he sAta lAkha varSa dIkSA pAlanemeM isa taraha 30 lAkha varSakI Ayu pUrNa kara prabhu mokSameM gaye / unakA zarIra 50 dhanuSa U~cA thaa| _ vimalanAthajIkA nirvANa huA, usake pIche nau sAgaropama bItane para anantanAthajI mokSameM gaye / inake tIrthameM cauthA vAsudeva puruSottama, cauthA baladeva suprabha aura cauthA prativAsudeva madhu hue / 15 zrI dharmanAtha-carita kalpadrumasadharmANa-miSTaprAptau zarIriNAm / caturdA dharmadeSTAraM, dharmanAthamupAsmahe // bhAvArtha-jo prANiyoMko icchita phalakI prAptimeM kalpavRkSake samAna haiM aura jo dAna, zIla, tapa aura bhAvarUpI cAra prakArake dharmakA upadeza karanevAle haiM una zrI dharmanAthaprabhukI hama upAsanA karate haiN| dhAtakI khaNDake pUrva videhameM, bharatanAmake dezameM bhadila nagara thA / vahA~kA rAjA dRDharatha thaa| usako saMsArase 1 prathama bhava vairAgya utpanna huA / usI samaya usane vimala ____vAhana gurUke pAsase dIkSA lI / cira kAlataka sakala cAritra pAlA, aura bIsa sthAnakI ArAdhanAse tIrthakara gAtra baaNdhaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zrI dharmanAtha-carita 157 2 dUsarA bhava-samAdhimaraNa karake dRDharathakA jIva vaijayanta nAmaka vimAnameM deva huaa| ratnapura nagarake rAjA bhAnukI rAnI suvratAke garbha meM dRDharatha ___rAjAkA jIva vaijayanta vimAnase cyavakara 3 tIsarA bhava vaizAkha sudi 7 ke dina puSya nakSatrameM AyA / indrAdi devAne garbhakalyANaka manAyA / garbhakAlako pUrNakara suvratA rAnIke udarase, mAgha sudi 3 ke dina puSya nakSatrameM, vajra lakSaNa-yukta putrakA janma huaa| indrAdi devoMne janma-kalyANaka manAyA / jaba prabhu garbhameM the usa samaya mAtAko dharma karanekA dohalA huA thA isase unakA nAma dhamanAtha rakhA gayA / ___ unhoMne yauvana kAlameM pANigrahaNa kiyA, 5 hajAra varSa taka rAjya kiyA phira lokAntika devoMke vinatI karane para varSIdAna de prakAJcana udyAnameM jA, eka hajAra rAjAoMke sAtha mAgha sudi 13 ke dina puSya nakSatrameM dIkSA lI / indrAdi devoMne tapa kalyANaka manAyA / dUsare dina dharmasiMha rAjAke yahA~ prabhune paramAnnase (khIrase) pAraNA kiyaa| bhagavAna vihAra karate hue do varSa bAda usI udyAnameM padhAre / unhoMne dadhiparNa vRkSake nIce dhyAna dharA / ghAtiyA koMkA kSaya honese pauSa sudi 15 ke dina puSya nakSatrameM unheM kevalajJAna huaa| indrAdi devoMne jJAnakalyANaka mnaayaa| kevalajJAna utpanna honepara do varSa kama DhAI lAkha varSa taka unhoMne nAnA dezoMmeM vihAra kiyA aura prANiyoMko upadeza diyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 jaina-ratna dharmanAthajIke saMghameM 43 gaNadhara, 64 hajAra sAdhu, 62 hajAra 4 sau AyAe~, 9 sau caudaha pUrvadhArI, 3 hajAra 6 sau avadhijJAnI, 4 hajAra 5 sau manaHparyayajJAnI, 4 hajAra 5 sau kevalI, 7 hajAra vaikriyakalabdhidhArI, 2 hajAra 8 sau vAdI, 2 lAkha 40 hajAra zrAvaka aura 4 lAkha 13 hajAra zrAvikAe~ the| tathA kinnara yakSa zAsana deva, aura kaMdarpA nAmA zAsana devI thii| __ bhagavAna, mokSakAla samIpa jAna sammedazikharapara Aye aura 108 muniyoMke sAtha anazana vrata grahaNakara jeTha sudi 5 ke dina puSya nakSatrameM mokSa gaye / indrAdi devoMne mokSakalyANaka kiyA / prabhu DhAI lAkha varSa kumArapanameM, 5 lAkha varSa rAjyakAryameM aura DhAI lAkha varSa sAdhupanameM rahe / isa taraha unhoMne 10 lAkha varSakI Ayu pUrNa kii| unakA zarIra paiMtAlIsa dhanuSa U~cA thaa| anaMtanAthajIke nirvANa jAneke bAda cAra sAgaropama bItane para dharmanAthajI mokSameM gye| inake tIrthameM pA~cavA~ vAsudeva puruSasiMha, sudarzana baladeva, aura nizuMbha prativAsudeva hue| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha - carita sudhAsodaravAgjyotsnA - nirmalIkRta diGmukhaH / mRgalakSmAtamaH zAntyai, zAntinAthajino'stu vaH // bhAvArtha -- jinakI amRtake samAna vANI sunakara logoMke mukha usI taraha prasanna hue haiM jaise cA~danIse dizAe~ prasanna hotI haiM - prakAzita hotI haiM / aura jinake hiranakA cinha hai ve zAntinAtha bhagavAna tumhAre pApako usI taraha naSTa kareM jaise caMdramA aMdhakAra kA nAza karatA hai / jaMbUdvIpa ke bharatakSetrama ratnapura nAmakA zahara thA / usameM zrISeNa nAmakA rAjA rAjya karatA thA / usake 1 pahalA bhava abhinaMditA aura zikhinaMditA nAmakI do ( rAjA zrISeNa ) rAniyA~ thIM / abhinaMditAke induSeNa aura biMduSeNa nAmake do putra hue| ve jaba bar3e hue taba vidvAna aura yuddha va nyAyavizArada hue / bharatakSetrake magadha dezameM acalagrAma nAmakA eka gA~va thA / usameM dharaNIjaTa nAmakA eka vidvAna brAhmaNa rahatA thA / vaha cAroM vedoMkA jAnakAra thA / usake yazobhadrA nAmakI strI thI / usake garbha se kramazaH naMdibhUti aura zivabhUti nAmake do putra janme / dharaNIjaTake gharameM eka dAsI thI / vaha suMdarI thI / dharaNIjaTakA mana bigar3anese usa dAsIke garbha se eka lar3akA janmA / usa lar3akekA nAma kapila rakhA gayA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna dharaNIjaTa naMdibhUti aura zivabhUtiko vidyA par3hAtA thaa| kapilakI tarapha kabhI dhyAna bhI nahIM detA thA / parantu kapila buddhimAna thA-medhAvI thA isa lie vaha usakA bApa jo kucha yazobhadrAke lar3akoMko par3hAtA thA use dhyAnapUrvaka sunakara pATha kara letA thA / isa taraha kapila par3hakara dharaNIjaTake samAna diggaja vidvAna huaa| vidvAna kapila, nija zaharameM, vidvAna hote hue bhI, apanA apamAna hotA dekha, vahA~se videzoMmeM calA gayA / dAsIputra samajhakara dharaNIjaTane use janeU na pahanAI, isalie usane apane Apa yajJopavIta dhAraNa kiyaa| cAroM tarapha kapilakI vidvattAkI dhAka baiTha gaI / jahA~ jAtA vahIMke vidvAna loga usakA Adara karate / kapila phiratA phiratA ratnapura nagarameM pahu~cA / vahA~ satyakI nAmakA eka vidvAna brAhmaNa rahatA thA usake yahA~ aneka vidvAna ziSya par3hate the / kapila satyakIkI pAThazAlAmeM gyaa| ziSyoMne usase aneka prazna pUche / kapilane sabakA yathocita uttara diyA / satyakIne bhI zAstroMke aneka gUDhAzaya pUche / kapilane sabakA Azaya bhalI prakAra samajhAyA / isase satyakI bar3A khuza huA / usane kapilako, Agraha karake apane yahA~ rakhA aura apanI zAlAkA mukhya adhyApaka banA diyA / 'guNoMkI kadara kahA~ nahIM hotI hai ? ' satyakIkA apane para prema dekha kapila usakI bar3I sevA karane lgaa| usake kAmakA sabhI bojhA usane uThA liyaa| eka bAra satyakIkI patnI jaMbUkAne kahA:-"dekhiye, apanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 161 kanyA satyabhAmA aba javAna ho gaI hai / isalie usakI zAdIkA kahIM intajAma kIjie / jisake ghara javAna kanyA ho, karja ho, vaira ho aura roga ho use zAMtise nIMda kaise A sakatI hai ? magara Apa to bephikra haiN|" satyakIne javAba diyA:-" maiMne isake lie yogya vara DhU~Dha liyA hai / kapila merI nigAhameM saba tarahase lAyaka hai / agara tumhArI salAha ho to satyabhAmAke sAtha isakI zAdI kara dI jAya / " ___ jaMbukAko yaha bAta ThIka lgii| yaha usake lie aura bhI saMtoSakI bAta huI ki kapilake sAtha zAdI honese kanyA gharapara hI rhegii| zubha muhUrtameM donoMkI zAdI ho gii| sukhase unake dina bItane lge| vidvattA aura miSTa vyavahArake kAraNa loga usako bahuta bheTeM dene lage / jisase usake pAsa dhana bhI kAphI ho gayA / kucha samayake bAda usake sAsa sasurakA dehAMta ho gyaa| ___eka bAra kapila kahIM nATaka dekhane gayA thaa| rAta aMdherI thii| jorase pAnI barasa rahA thaa| isalie lauTate samaya kapilane apane kapar3e utArakara bagalameM dabAye aura vaha naMgA hI gharapara calA aayaa| apane dAlAnameM Akara usane darvAjA khulvaayaa| satyabhAmAne darvAjA kholA aura kahA:-" Thaharie maiM sUkhe kapar3e le AtI huuN|" kapilane kahA:-" mere kapar3e sUkhe hI haiM / vidyAke balase maiMne unheM nahIM bhIgane diyA / " ___ magara gharameM Anepara satyabhAmAne dekhA ki kapilakA sira gIlA hai aura paira bhI gIle haiN| buddhimatI kapilA samajha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 jaina-ratna gaI ki patideva naMge Aye haiM aura mujhe jhUTha kahA hai| patikI jhuThAIse satyabhAmAke hRdayameM addhazrA utpanna huii| acalagrAmameM dharaNIjaTa daivayogase nirdhana ho gayA / usane sunA thA ki kapila ratnapurameM dhanI ho gayA hai isalie vaha dhanakI AzAse kapilake pAsa AyA / kapilane apanI patnIse kahA:-" mere pitAke lie mujhase alaga U~cA Asana lagAnA aura unakI acchI tarahase sevAbhakti krnaa|" kapilako bhaya thA ki, kahIM mere pitA mujhase paraheja kara merI asaliyata jAhira na kara deN| satyabhAmAko isa Adezase saMdeha huA aura kapila jaba bhojana karake calA gayA taba usane dharaNIjaTako pUchA:"pUjyavara ! Apa satya batAie ki ApakA putra zuddha kulavAlI kanyAke garbhase janmA hai yA nahIM ? inake AcaraNoMse mujhe zaMkA hotI hai / agara Apa jhUTha kaheMge to Apako brahmahatyAkA pApa lgegaa|" __dharaNIjaTa dharmabhIru thaa| vaha brahmahatyAke pApake sogaMdakI avahelanA na kara sakA / usane saccI bAta batA dii| sAtha hI yaha bhI kaha diyA ki mere jAnetaka tU kapilase isa viSayakI carcA mata krnaa| jaba dharaNIjaTa kapilase sahAyatArtha kAphI dhana lekara acala grAma calA gayA taba satyabhAmA rAjA zrISeNake pAsa gaI aura usako kahAH-" merA pati dAsIputra hai / aMjAnameM maiM aba Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 163 taka isakI patnI hokara rahI / aba brahmacaryavrata lekara akelI rahanA cAhatI hU~ / kRpAkara mujhe usase chuTTI dilaaie|" rAjAne kapilako bulAkara kahA:-" terI patnI aba saMsAra-sukha bhoganA nahIM cAhatI / isalie isako alahadA raha kara dharmadhyAna karane de|" kapilane kahA:-" rAjan patike jIte patnIkA alahadA rahanA adharma hai / strIkA to patikI sevA karanA hI dharmadhyAna hai / maiM apanI patnIko alahadA nahIM rakha sktaa|" satyabhAmA bolI:-"ye mujhe alahadA na rahane deMge to maiM AtmahatyA kruuNgii| inake sAtha to haragija na rhuuNgii|" rAjA bolA:-" he kapila ! yaha prANa deneko taiyAra hai| isase tU isako thor3e dina merI rANiyoMke sAtha rahane de| ve putrIkI taraha isakI rakSA kreNgii| jaba isakA mana ThikAne A jAya taba tU ise apane ghara le jAnA / " icchA na hote hue bhI kapilane sammati dI / satyabhAmA aneka tarahake tapa karatI huI apanA jIvana bitAne lgii| ___ kauzAMbIke rAjA balake zrIkAMtA nAmakI eka kanyA thii| javAna honepara usakA svayaMvara huA / zrISeNake putra induSeNako kanyAne pasaMda kiyaa| donoMkA byAha huA / zrIkAMtA jaba susarAlameM AI taba usake sAtha anaMtamatikA nAmakI eka vezyA bhI AI thii| usa vezyAke rUpapara iMduSeNa aura biMduSeNa donoM mugdha ho gaye / phira usako pAneke lie donoMne yaha phaisalA kiyA ki, hama dvaMdva yuddha kareM / jo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 jaina-ratna jItA rahegA vaha vezyAko rkhegaa| donoM lar3ane lage / mAtApitAne unheM bahuta samajhAyA / magara ve na mAne / taba zrISeNane jahara milA huA phUla sUMghakara AtmahatyA kara lii| donoM rANiyoMne bhI rAjAkA anusaraNa kiyaa| satyabhAmAne bhI yaha socakara jaharavAlA phUla sa~gha liyA ki agara jIti rahU~gI to aba kapila mujhe apane ghara jarUra le jaaygaa| donoM bhAI yuddha kara rahe the usI samaya koI vidyAghara vimAnameM baiThakara AyA / donoMko lar3ate dekhakara vaha nIce AyA aura bolA:-" viSayAMdha mUryo! yaha tumhArI bahina hai| use jAne binA kaise use apanI sukhasAmagrI banAneko lar3a rahe ho ?" donoM lar3anA baMda kara khar3e ho rahe aura bole:batAo yaha hamArI bahana kisa taraha hai ?" vidyAdhara bolA:-" merA nAma maNikuMDalI hai / mere pitAkA nAma sukuMDalI hai / puSkalAvatI prAMtameM vaitADhya parvata para AdityanAbha nAmakA nagara mere pitAkI rAjadhAnI hai / maiM vimAnameM baiThakara amitayaza nAmake jina bhagavAnako vaMdanA karane gayA thaa| vahA~ maiMne bhagavAnase pUchA, " maiM kisa karmase vidyAdhara huA hU~ ?" bhagavAnane javAba diyA,-" vItazokA nAmakI nagarImeM ratnadhvaja nAmakA cakravartI rAjA rAja karatA thaa| usake kanakazrI aura hemamAlinI nAmakI do rAniyA~ thiiN| kanakazrIke kanakalatA aura padmalatA nAmakI do lar3akiyA~ huii| hemamAlinIke eka kanyA huI / usakA nAma padmA thaa| padmA eka Ayoke pAsa dharmadhyAna aura tapa japa karane lgii| aMtameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 165 usane dIkSA le lii| eka bAra usane caturtha tapa kiyA thA / aura dizA phirane gaI thii| rastemeM usane do yoddhAoMko eka vezyAke lie lar3ate dekhA / usane socA, vaha vezyA bhAgyamatI hai, ki usake lie do vIra lar3a rahe haiN| mere tapakA mujhe bhI yahI phala mile ki, mere lie do vIra laheM / aMtameM niyANeke sAtha marakara vaha devalokameM janmaneke bAda aba anaMtamatikA nAmakI vezyA huI hai| kanakalatA aura padmalatA mara, bhavabhramaNa kara, aba induSeNa aura binduSeNa nAmake rAjaputra hue haiN| tuma kanakazrI thii| abhI induSeNa aura binduSeNa anaMtamatikAke lie lar3a rahe haiN| tuma jAkara unheM samajhAo / " isI lie meM tumhAre pAsa AyA huuN|" __ yaha hAla sunakara unako bar3A aphasosa huaa| duniyAkI isa vicitratAse unheM vairAgya huA aura unhoMne dharmaruci nAmaka Acaryake pAsase dIkSA le lii| zrISeNa, abhinaMditA, zikhinaMditA aura satyabhAmAke jIva marakara jaMbUdvIpake uttara kSetrameM jugaliyA utpana 2 dUsarA bhava hue| zrISeNa aura abhinaMditA puruSa strI hue aura zikhinaMditA va satyabhAmA strI puruSa hue| unakI Ayu tIna palyopamakI aura unakA zarIra tIna kosa U~cA thaa| 3 tIsarA bhava zrISeNAdi cAra yugaliyoMkI mRtyu huI aura ce prathama kalpameM deva hue| bharata kSetrameM vaitAnya giripara rathanupura cakravAla nAmakA zahara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna thaa| usameM jalanajaTI nAmakA vidyAdhara rAjA cauthA bhava (zrI- rAjya karatA thaa| usake arkakIrti nAmakA putra SeNakA jIva aura svayaMprabhA nAmakI putrI thii| arkakIrtikA byAha amitateja vidyAdharoMke rAjA meghavanakI putrI jyotirmAlA huA) ke sAtha huA / zrISeNa rAjAkA jIva saudharma kalpase cyavakara jyotirmAlAke garbhameM AyA / jyotirmAlAne usa rAtako, apane tejase AkAzako prakAzita karate hue eka sUryako apane mukhameM praveza karate dekhA / samayapara putrakA janma huA / usakA nAma amitateja rakhA gayA / amitatetajake dAdA jvalanajaTIne arkakIrtiko rAjya dekara jagannaMdana aura abhinaMdana nAmaka cAraNa RSike pAsase dIkSA le lii| satyabhAmAkA jIva bhI cyavakara jyotirmAlAke garbhase putrI rUpameM utpanna huaa| usakA nAma sutArA rakhA gyaa| arkakIrtikI bahina svayaMprabhAkA byAha tripRSTha vAsudevake sAtha huA thaa| abhinaMditAkA jIva saudharmakalpase cyavakara svayaMprabhAke garbhase putrarUpameM utpanna huaa| usakA nAma zrIvijaya rakhA gyaa| zikhinaMditAkA jIva bhI prathama kalpase jyavakara svayaMprabhAke garbhase putrI rUpameM utpanna huaa| usakA nAma jyotiHprabhA rakhA gyaa| svayaMprabhAke eka vijayabhadra nAmakA tIsarA putra bhI jnmaa| satyabhAmAke pati kapilakA jIva aneka yoniyoM meM phiratA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 167 huA camaracaMcA nAmakI nagarImeM azanighoSa nAmakA vidyAdharoMkA prasiddha rAjA huaa| . arkakIrtine apanI putrI sutArAkA byAha tripRSThake putra zrIvijayake sAtha kiyA aura tripRSThane apanI kanyA jyotiHprabhAkA byAha arkakIrtike putra amitatejake sAtha kara diyaa| kucha kAlake bAda arkakIrtine apane putra amitatejako rAjya dekara dIkSA le lii| tripRSThakA dehAMta ho gayA aura usake bhAI acala balabhadrane tripRSThake putra zrIvijayako rAjya dekara dIkSA le lii| ___ eka bAra amitataja apanI bahina sutArA aura bahanoI zrIvijayase milaneke lie potanapurameM gayA / vahA~ jAkara usane dekhA ki sAre zaharameM AnaMdotsava manAyA jA rahA hai| __ amitatejane pUchA:-" abhI na tumhAre putra janmA hai, na vasaMtotsavakA samaya hai na koI dUsarA khuzIkA hI maukA hai phira sAre zaharameM yaha utsava kaisA ho rahA hai ?" ___ zrIvijayane uttara diyA:-" dasa roja pahale yahA~ eka nimittajJAnI AyA thaa| usane kahA thA ki, Ajake sAtaveM dina potanapurake rAjApara bijalI giregii| yaha sunakara maMtriyoMkI salAhase maiMne sAta dinake lie rAjya chor3a diyA aura rAjyAsiMhAsanapara eka yakSakI mUrtiko biThA diyaa| meM AbilakA tapa karane lagA / sAtaveM dina bijalI girI aura yakSakI mUrtike Tukar3e ho gaye / merI prANarakSA huI isIlie sAre zaharameM AnaMda manAyA jA rahA hai|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 jaina-ratna yaha suna amitateja aura jyotiHprabhAko bahuta khuzI huii| thor3e dina rahakara donoM patIpatnI apane dezako cale gaye / eka bAra zrIvijaya aura sutArA AnaMda karane jyotirvana nAmake vanameM gaye / usa samaya kapilakA jIva azanighoSa pratAraNI nAmakI vidyAkA sAdhanakara udharase jA rahA thA / usane sutArAko dekhA / usapara vaha pUrvabhavake premake kAraNa mugdha ho gayA aura usane usako hara le jAnA sthira kiyaa| usane vidyAke balase eka hariNa banAyA / vaha bar3A hI suMdara thaa| usakA zarIra sonesA damakatA thaa| usakI A~kheM nIla kamalasI camaka rahI thiiN| usakI chalAMgeM hRdayako hara letI thiiN| sutArAne use dekhA aura kahA:-" svAmI mujhe yaha hariNa pakar3a diijie|" zrIvijaya hariNake pIche daur3A / vaha bahuta dUra nikala gayA / idhara azanighoSane sutArAko uThA liyA aura usakI jagaha banAvaTI sutArA DAla dI / yaha cillAI-" hAya ! mujhe sA~pane kATa khAI / " yaha cilhAhaTa sunakara zrIvijaya pIchA AyA / usane behoza sutArAke aneka ilAja kiye / magara koI ilAja kAragara na huA / hotA hI kaise ? jaba vahA~ sutArA thI hI nahIM phira ilAja kisakA hotA ? thor3I derake bAda usane dekhA ki, sutArAke prANa nikala gaye haiM / yaha dekhakara vaha bhI behoza ho gayA / naukaroMne upacAra kiyA to vaha hozameM AyA / saceta hokara vaha aneka tarahase vilApa karane lgaa| aMtameM eka bahuta bar3I citA taiyAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 169 karA usane bhI apanI patnIke sAtha jala maranA sthira kiyA / dhU dhU karake citA jalane lgii| usI samaya do vidyAdhara vahA~ Aye / unhoMne pAnI maMtrakara citApara DAlA / citA zAMta ho gaI aura usameMse pratAraNI vidyA aTTahAsa karatI huI bhAga gaI / zrIvijayane Azcaryase UparakI tarapha dekhA / usane apane sAmane do yuvakoMko khar3e pAyA / zrIvijayane pUchA:-" tuma kauna ho ? yaha citA kaise bujha gaI hai ? marI huI sutArA kaise jIvita huI hai aura vaha ha~satI huI kaise bhAga gaI hai ?" ___ unameM se ekane hAtha jor3akara namratApUrvaka javAba diyAH " merA nAma saMbhinnazrota hai / yaha merA putra hai / isakA nAma dIpazikha hai| hama svAmIse AjJA lekara tIrthayAtrAke lie nikale the| rAstemeM hamane kisI strIke rudanakI AvAja sunI / hama rudanakI tarapha gye| hamane dekhA ki hamAre svAmI amitatejakI bahina sutArAko duSTa azanighoSa jabardastI liye jA rahA hai aura ve rastemeM vilApa karatI jA rahI haiN| hamane jAkara usakA rastA rokA aura usase lar3aneko taiyAra hue / svAminIne kahA,-"putro! tuma turata jyotirvanameM jAo aura unake prANa bacAo / mujhe marI samajhakara kahIM ve prANa na de deM / unako isa duSTatAke samAcAra denA / ve Akara isa duSTa pApIke hAthase merA uddhAra kreNge|" hama turata idhara daur3e aaye| aura maMtrabalase hamane aniko bujhA diyA / banAvaTI sutArA jo maMtrabalase banI huI thI-bhAga gaI / " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 jana-ratna wmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmar yaha hAla sunakara zrIvijayakA duHkha krodhameM badala gayA / usakI bhrakuTi tana gii| usake hoMTha phar3akane lge| vaha bolA:"duSTakI yaha majAla ! calo maiM isI samaya use daMDa dUMgA aura sutArAko chur3A laauuNgaa|" sAMbhannazrota bolA:-svAmin Apa hamAre svAmI amitatejake pAsa calie / unakI madadase hama svAminI sutArAko zIghra hI chur3Akara lA skeNge| azanighoSa kevala balavAna hI nahIM hai, vidyAvAna bhI hai| vaha jaba balase hamako na jIta sakegA to vidyAse hameM parAsta kara degaa| hamAre pAsa usake jitanI vidyA nahIM hai|" ___ zrIvijayako saMbhinnazrotakI bAta pasaMda aaii| vaha vidyAdharoMke sAtha vaitADhya parvatapara gyaa| amitatejane bar3e Adarase usakA svAgata kiyA aura isa taraha AnekA kAraNa pUchA / saMbhinnazrotane amita tejako sArI bAteM kahIM / sunakara amitatejakI A~kheM lAla ho aaiiN| usake putra kruddha hokara bole:-"duSTakI itanI himmata ki vaha amita tejakI bahanakA haraNa kara jAya / pitAjI ! hameM AjJA dIjie / hama jAkara duSTako daMDa deM aura apanI phUphIko chur3A lAveM / " . amitatajane zrIvijayako zastrAvaraNI ( aisI vidyA jisase koI zastra asara na kare ) baMdhanI ( bA~dhanevAlI ) aura mokSaNI ( baMdhanase chur3AnevAlI ) aisI tIna vidyAe~ dI aura phira apane putra razmivega, ravivega Adiko phauja dekara kahA:"putro ! apane phUphAke sAtha yuddhameM jAo aura duSTako daMDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtimAtha-carita 171 dekara apanI phUphIko chur3A laao| yuddhameM pITha mata dikhAnA / jItakara lauTanA yA yuddha meM lar3akara prANa denA" __ zrIvijaya sahasrAvadhI senA lekara camaracaMcA nagarI para car3ha gyaa| usane nagarako ghera liyA aura azanighoSake pAsa dUta bhejaa| dUtane jAkara azanighoSako kahA:-" he duSTa ! corakI taraha tu hamArI svAminI sutArAko hara lAyA hai / kyA yahI terI vIratA aura vidyA hai ? agara zakti ho to yuddhakI taiyArI kara anyathA mAtA sutArAko svAmI zrIvijayake sapurda kara unase kSamA mA~ga / " __ azanighoSane tiraskArake sAtha dUtako kahA:-" tere svAmIko jAkara kahanA, agara jiMdagI cAhate ho to cupacApa yahA~se lauTa jaao| agara sutArAko lekara jAnehIkA haTa ho tA merI talavArase yamadhAmako jAo aura vahA~ sutArAkI intajArI kro|" dUtane Akara azanighoSakA javAba sunaayaa| zrIvijayane raNabherI bajavA dI / azanighoSake putra yuddha ke lie Aye / amitatejake putroMne una sabakA saMhAra kara diyaa| yaha sunakara azanighoSa AyA aura usane amitatejake putroMkA nAza karanA zurU kiyaa| taba zrIvijaya sAmane aagyaa| usane azanighoSake do Tukar3e kara diye / do Tukar3eMke do azanighoSa ho gaye / zrIvijayane donoMke cAra Tukar3e kara DAle to cAra azanighoSa ho gye| isa taraha jaise jaise azanighoSake Tukar3e hote jAte the vaise hI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 jaina-ratna vaise azanighoSa bar3hate jAte the aura ve zrIvijayakI phaujakA saMhAra karate jAte the| isa taraha yuddhako eka mahInA bIta gyaa| zrIvijaya azanighoSakI isa mAyAse vyAkula ho uThA / ____ amitateja jAnatA thA ki azanighoSa bar3A hI vidyAvAlA hai| isalie vaha paravidyAchedinI mahAjvAlA nAmakI vidyA sAdhaneke lie himavaMta parvatapara gayA / apane parAkramI putra sahasrarazmiko bhI sAtha letA gyaa| vahA~ eka mahInekA upa vAsa kara vaha vidyA sAdhane lagA / usakA putra jAgrata rahakara usakI rakSA karane lgaa|| vidyA sAdhakara amitateja ThIka usa samaya camaracaMcA nagarameM A pahu~cA jisa samaya zrIvijaya azanighoSakI mAyAse vyAkula ho rahA thaa| amitatejane Ate hI mahAjvAlA vidyAkA prayoga kiyaa| usase azanighoSakI sArI senA bhAga gaI / jo rahI vaha amitatejake caraNomeM A pdd'ii| amitateja prANa lekara bhAgA / mahAjvAlA vidyA usake pIche pdd'ii| azanighoSa bharatArddhameM sImaMta giripara kevalajJAna prApta baladeva munikI zaraNameM gyaa| azanighoSako kevalIkI sabhAmeM baiThA dekha mahAjvAlA vApisa lauTa aaii| kAraNa- kevalIkI sabhAmeM koI kisIko hAni nahIM pahuMcA sakatA hai|' mahAjvAlAke mukhase baladeva muniko kevalajJAna honekI bAta sunakara amitateja, zrIvijayAdi sabhI vimAnameM baiThakara kevalIkI sabhAma gaye sutArAko bhI ve apane sAtha lete gaye the / azanighoSa bhAga gayA thA taba unhoMne sutArAko pIchese bulA lI thii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha - carita 173 jaba kevalI dezanA de cuke taba azanighoSane pUchA:-- "mere manameM koI pApa nahIM thA to bhI sutArAko hara lAnekI icchA merI kyoM huI ?" kevalIne satyabhAmA aura kapilakA pUrva vRttAMta sunAyA aura kahA :- " pUrvabhavakA sneha hI isakA mukhya kAraNathA / " phira amitatejane pUchA:- " he bhagavAna ! maiM bhavya hU~ yA abhavya 1" kevalIne uttara diyA :- " isase naveM bhavameM tumhArA jIva pA~cavA~ cakravartI aura solahavA~ tIrthakara hogA aura zrIvijaya rAjA tumhArA pahalA putra aura pahalA gaNadhara hogA / " azanighoSane saMsAra se virakta hokara vahIM balabhadra munise dIkSA le lii| amitatejAdi apanI apanI rAjadhAniyoMmeM gaye / phira aneka barasoM taka dharmadhyAna, prabhubhakti, tIrthayAtrA aura vrata saMyama karate rhe| aMtameM donoMne dIkSA le lI / Ayu samAptakara amitateja aura zrIvijaya prANata nAmake dasaveM kalpameM utpanna hue / vahA~ ve pA~cavA~ bhava susthitAvarta aura naMditAvarta nAmake vimAnake svAmI maNicUla aura divyacUla / bIsa sAgaropamakI Ayu unhoMne nAma ke devatA hue sukhase bitAI / chaThA bhava ( aparAjita baladeva ) [ isameM anaMta vIrya vAsudeva aura damitArI prati vAsudevakI kathA e~ bhI zAmila haiM / ] isa jambUdvIpameM sItA nadIke dakSiNa taTapara dhanadhAnya pUrNa evaM samRddhi zAlinI zubhA nAmaka eka nagarI thI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 jaina-ratna isa nagarI meM stimitasAgara nAmaka rAjA rAjya karatA thaa| usake vasuMdharA aura anuddharA nAmakI do rAniyA~ thIM / rAtako vasuMdharA devIne baladevake janmakI sUcanA denevAle cAra svama dekhe / pUrva janmake amitateja rAjAkA jIva naMditAvarta vimAnase cyavakara unakI kokhameM AyA / garbha samaya pUrNa honeke bAda mahAdevIke garbhase, zrIvatsake cihnavAlA, zvetavarNI, evaM pUrNa AyuvAlA, eka sundara putra utpanna huA; jisakA nAma aparAjita rakkhA gyaa| idhara anudarA devIkI kokhase, pUrva janmake vijaya rAjAkA jIva aayaa| usI rAta ko mahAdevIne vAsudevake janmakI sUcanA karanevAle sAta mahAsvapna dekhe / garbhakA samaya pUrA honeke bAda zubha dinako, mahAdevI anuddharAke garbhase, zyAmavarNI eka sundara bAlakakA janma huA / rAjAne janmotsava karake usakA nAma anaMtavIrya rakkhA / eka samaya zubhA nagarIke udyAnameM svayaMprabha nAmaka eka mahA muni Aye / rAjA stimitasAgara usa dina phiratA huA usI udyAnameM jA nikalA / vahA~ mahA munike darzana kara rAjAko AnaMda huaa| muni dhyAnameM baiThe the / isalie rAjA unake tIna pradakSiNA de, hAtha jor3a sAmane baiTha gayA / jaba munine dhyAna chor3A taba rAjAne bhaktipUrvaka unheM vaMdanA kI / munine dharmalAbha dekara dharmopadeza diyA / isase rAjAko vairAgya ho gyaa| usane apanI rAjadhAnImeM jAkara apane putra anaMtavIryako Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 175 rAjya diyA, phira svayaMprabha munike pAsa jAkara dIkSA grahaNa kI aura cira kAla taka cAritra pAlA / eka bAra manase cAritrakI virAdhanA ho gaI, isase vaha marakara bhuvanapati nikAyameM camarendra huaa| ___ anaMtavIryane jabase zAsanakI bAga Dora apane hAgameM lI, tabase vaha eka sacce nRpatikI taraha rAjya karane lgaa| usakA bhrAtA aparAjita bhI rAjya kAryameM anaMtavIryakA hAtha ba~TAne lagA / eka samaya koI vidyAdhara unakI rAjadhAnImeM A nikalA / usake sAtha una donoM bhAiyoMkI maitrI ho gaI / isa kAraNase vaha unako ma vidyA dekara calA gayA / anaMtavIryake yahA~ babarI aura kirAtI nAmakI do dAsiyA~ thiiN| ve saMgIta, nRtya evaM nATyakalAmeM bar3I nipuNa thiiN| ve samayapara anaMtavIrya aura aparAjitako apanI vividha kalAoM dvArA bar3A Ananda diyA karatI thiiN| eka samaya anaMtavIrya vAsudeva aura aparAjita baladeva rAjasabhAmeM una ramaNiyoMkI nATyakalAkA Ananda lUTa rahe the| cAroM ora harSa hI haSa thaa| usI avasarapara, dUsaroko lar3A denemeM khyAta, nAradakA rAjasabhAmeM Agamana huaa| magara donoM bhAI nATaka dekhanemeM itane nimagna the ki ve nArada munikA yathocita satkAra na kara sake / basa phira kyA thA ? nArada muni ukhar3a par3e aura apane manameM yaha socate hue cale gaye ki maiM isa apamAnakA inheM abhI phala cakhAtA huuN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jaina-ratna vAyuvegase ve vaitADhya girIpara gaye aura damitArI nAmaka vidyAdharoMke rAjAkI sabhA pahu~ce / rAjAne acAnaka munikA Agamana dekhakara siMhAsana chor3a diyaa| unakA svAgata karane ke lie vaha sAmane AyA aura usane unheM, namratApUrvaka abhivAdana kara, ucita Asanapara biThAyA / munine AzIrvAda dekara kuzala prazna pUchA / yathocita uttara dekara damitArine kahA:-" munivarya ! Apa svacchanda hokara saba jagaha vicarate haiM aura saba kucha dekhate aura sunate haiM / isa lie kRpAkara koI aisI Azcarya yukta bAta batalAiye jo mere lie naI ho / " ___ nArada to yahI maukA DhU~Dha rahe the, bole:-" rAjan ! suno, eka samaya maiM ghUmatA ghAmatA zubhA nagarImeM jA nikalA / vahA~ anaMtavIryakI sabhAmeM barbarI aura kirAtI nAmaka do dAsiyA~ dekhiiN| ve saMgIta, nATya, evaM vAdya kalAmeM bar3I catura haiM / unakI vidyA dekhakara maiM to daMga raha gyaa| svargakI apsarAe~ taka unake sAmane tuccha haiM / he rAjA ! ve dAsiyA~ tere darabArake yogya haiN|" isa tarahakA viSabIja bokara nArada muni AkAza mArgase apane sthAnapara gye| unake jAneke bAda damitArine apane eka dUtako bulAyA aura dhIrese usako kucha hukma diyA / dUtane usI samaya zubhA nagarIko prasthAna kiyA aura anaMtavIryakI rAjasabhAmeM jAkara kahA:-" rAjan ! ApakI sabhAmeM barbarI aura kirAtI nAmakI jo dAsiyA~ haiN| unheM hamAre svAmI damitArike bheMTa karo, kyoMki ve gAyanavAdanakalAmeM adbhuta haiN| aura jo koI anokhI vastu adhInastha rAjAke yahA~ ho vaha svAmIke ghara hI pahu~canI caahie|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 177 dUtake ye vacana sunakara anaMtavIryane kahA:jA / hama vicAra kara zIghra hI javAba bhejeNge|" dUta lauTa gayA aura usane rAjAko kahA:-" lakSaNase to aisA mAlUma hotA hai ki ve turata hI dAsiyoMko svAmIke caraNoM meM bheja deNge|" donoM bhAiyoMke hRdayameM damitArIkI isa anucita mA~gase krodhakI jvAlA jala uThI; magara damitArI vidyAbalase balI honeke kAraNa ve usako parAsta nahIM kara sakate the / isalie thor3I dera cupacApa socate rahe / phira anaMtavIrya bolA:-- " rAjA damitArI apane vidyAbalase hameM isa prakArakI ghur3akiyA~ detA hai| agara hamAre pAsa bhI vidyA hotI to use kabhI aisA sAhasa na hotA / ataH hamako bhI cAhiye ki hama bhI hamAre mitra vidyAdharakI dI huI vidyAkI sAdhanA kara balavAna bneN|" ve aisA vicAra kara hI rahe the ki vijJapti Adi vidyAe~ prakaTa huii| unhoMne nivedana kiyAH-" he mahAnubhAva ! jina vidyAoMke viSayameM Apa abhI bAteM kara rahe the, hama ve hI vidyAe~ haiN| Apane hameM pUrva janmahImeM sAdha lI thiiN| isaliye abhI hama Apake yAda karate hI ApakI sevAmeM hAjira ho gaI haiN|" yaha suna donoM bhAiyoMko bar3A AnaMda huaa| vidyAe~ unake AdhIna huii| eka dina damitArIkA dUta Akara rAjasabhAmeM bar3e apamAna janaka vacana bolA:-"re ajJAna rAjA ! tUne ghamaMDameM Akara svAmIkI AjJAkA ullaMghana kiyA hai aura abhI taka apanI dAsiyoMko nahIM bhejA hai| jAnatA hai isakA kyA phala hogA?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jaina-ratna yaha sunakara anaMtavIyako yadyapi krodha ho AyA thA, parantu usane jaharakI yUMTa pI lI aura gaMbhIra svarameM kahAH- "tuma ThIka kahate ho / isakA kyA phala hogA ? rAjAne ratnAbhUSaNa, hAthI, ghor3e Adi bar3I 2 mUlyavAna vastue~ nahIM mA~gI haiM / mA~gIM haiM kevala dAsiyA~ / rAjAkI yaha tuccha icchA bhI kyA maiM pUrI na karU~gA? Thahara, maiM abhI hI tere sAtha dAsiyoMko bheja detA hU~" vidyAke balase anaMtavIrya aura aparAjita barSarI aura kirAtIkA rUpa dhAraNa kara dUtake sAtha damitArIkI rAjasabhAmeM upasthita hue / dUtane apane svAmIko praNAma karaneke bAda una donoM nartakiyoMko hAjira kiyA / mahArAjane saumya dRSTise unakI tarapha dekhA aura unako apanI kalA dikhalAneke lie khaa| mahArAjakI AjJAse una naTiyoMne apanI nATyakalAkA apUrva paricaya denA prAraMbha kiyA / raMgamaMcapara nAnA prakArake abhinaya dikhAkara unhoMne darzakoMke hRdayapara vijaya prApta kara lI / unakI kalAmeM aisI nipuNatA dekhakara damitArI utsAhake sAtha bolA:-" sacamuca hI saMsArameM tuma donoM ratnake samAna ho / he naTiyo ! maiM tumapara prasanna hU~ ! tuma AnaMdase merI putrI kanakazrIkI sakhiyA~ banakara raho aura usako nRtya, gAna AdikI zikSA do|" pUrNa yauvanA suMdarI kanakadhIko kapaTaveSI donoM bhAI acchI taraha nATyakalA sikhAne lage / bIca bIcameM aparAjita anaMtavIryake rUpa, guNa evaM zauryakI prazaMsA kara diyA karatA thaa| eka dina kanakazrIne aparAjita se pUchA:-"tuma jisakI prazaMsA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 179 karatI ho vaha kaisA hai ? mujhe pUrA hAla sunAo / " usane kahAH-"anaMtavIrya zumA nagarIkA rAjA hai / usakA rUpa kAmadevake jaisA hai| zatrukA vaha kAla hai, yAcakoMke lie vaha sAkSAta lakSmI hai aura pIDitoMke lie vaha nirbhaya sthAna hai / usake maiM kyA bakhAna karU~?" isa taraha anaMtavIryakI tArIpha sunakara kanakazrI usako dekhaneke lie lAlAyita ho utthii| usake caharepara udAsI chA gii| yaha dekhakara aparAjita bolA:" bhadre ! soca mata karo / agara cAhogI to zIghra hI anantavIryake darzana hoNge|" kanakadhI bolI:-" mere aise bhAga kahA~ haiM ki mujhe anantavIryake darzana hoM / agara tu mujhe unake darzana karA degI to maiM janmabhara terA ahasAna mA~nUgI / " "acchA Thaharo ! maiM abhI anaMtabIyako lAtI huuN|" kaha kara aparAjita bAhara gayA aura thor3I hI derameM anaMtavIryako lekara vApisa AyA / kanakatrI usa adbhuta rUpako dekhakara mugdha ho gaI / usane apanA jIvana anaMtavIryako sauMpa diyaa| ___ anaMtavIrya bolA:-"kanakadhI ? agara zubhA nagarIkI mahArANI bananA cAhatI ho to mere sAtha clo|" kanakazrIne uttara diyA:-" mere balavAna pitA Apako jagatase vidA kara deNge|" ___ aparAjita ha~sA aura bolA:-"tumhArA pinA hI duniyAmeM vIra nahIM hai / anaMtavIryakI vizAla vIra bhujAoMkI talavAra tumhArA pitA na saha sakegA / tuma bephikra raho aura icchA ho Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 jaina-ratna ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~mwwwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmram to zIghra hI zubhA nagarIko calI clo|"" maiM taiyAra huuN|" kahakara kanakazrIne apanI sammati dI / " taba clo|" kahakara anaMtavIrya rAjasabhAkI ora bddh'aa| kanakabhI bhI usake pIche calI / aparAjita bhI asalI rUpa dhara unake pIche ho liyaa| ye tInoM rAjasabhAmeM pahu~ce / rAjA aura darbArI sabhI unheM Azcaryake sAtha dekhane lge| anaMtavIrya dhanagaMbhIra vANImeM bolA:-"he damitArI aura usake subhaTo ! suno ! hama anaMtavIrya aura ajitArI rAjakanyA kanakadhIko le jA rahe haiN| tumane hamArI dAsiyA~ cAhI thiiN| ve tumheM na milI; magara Aja hama tumhArI rAjakanyA le jA rahe haiM / jinameM sAhasa ho ve AveM aura hamArA mArga rokeM / tumheM hamane sUcanA de dI hai| pIchese yaha na kahanA ki hama rAjakanyAko curAkara le gye|" anaMtavIrya kanakadhIko uThAkara vahA~se cala niklaa| aparAjitane usakA anusaraNa kiyaa| damitArIke krodhakI sImA na rhii| usane tatkAla hI apane subhaToMko AjJA dI:-"vIro! jAo aura una dRSToMko zIghra hI pakar3akara mere sAmane lAo!" __ AjJAkI dera thii| 'mAro' 'pakar3o' kI AvAjase kAnoMke parde phaTane lage |kolaahlpuurnn eka vizAla senAne TiDDIdalakI taraha anantavIryakA pIchA kiyaa| anantavIryane apane vidyAbalase senA banA lI / vaha damitArikI senAse duganI thii| aba ghora saMgrAma hone lagA / raNAMgaNameM vIra yoddhA apanI raNavidyAkA paricaya dene lage / mAra kATake sivAya vahA~ aura . kucha nahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 181 VVVVVWvuvwvvvvvvvVVVVVVVVvvvvvvvvvvvvv thaa| damitArIkI senA kaTate kaTate hatotsAha ho gaI / usI samaya vAsudeva anantavIryane apane pAMcajanya zaMkhakI nAdase zatrusenAko bilkula hI hatavIrya kara diyaa| damitArI apanI phaujakI yaha hAlata dekhakara rathapara car3hakara raNAMgaNameM AyA / usane anaMtavIryako lalakArA / anantavIrya bhI usase kaba haTanevAle the / donoM vIra apane 2 divya zastrodvArA yuddha karane lage / bahuta dera taka isI taraha lar3aneke bAda damitArine apane cakrakA sahArA liyA aura usako calAneke pahale anaMtavIryase kahA:-" re durmati ! agara jIvana cAhatA hai to aba bhI kanakazrIko mujhe sauMpa aura merI AdhInatA svIkAra kara, varanA yaha cakra terA prANa lie binA na rhegaa|" __ ye vacana sunakara anaMtavIryane ha~sakara uttara diyA:"mUrkha ! tU kisa ghamaMDameM bhUlA hai? maiM tere cakrako kA,gA, tujhe mArU~gA aura terI kanyAko lekara vijaya duMdubhi bajatA huA apanI rAjadhAnImeM jaauuNgaa|" itanA sunate hI damitArIne vAsudevapara apanA cakra calA diyaa| cakra laganese vAsudeva mUcchita ho gyaa| aparAjitakI sevA zuzrUSAse vaha vApisa hozameM aayaa| aba anaMtavIryane bhI apane cakrakA prayoga kiyaa| cakrane apanI karatUta btlaaii| usane damitArIkA ziraccheda kara diyaa| usI samaya AkAzameM Akara devatAoMne vidyAdharoMko anantavIryakA prabhutva svIkAra karanekI sammati dI aura kahA:" he vidyAdharo ! yaha anaMtavIrya viSNu ( vAsudeva ) hai aura aparAjita unakA bhAI balabhadra hai / inase tuma kabhI jIta ne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna 182 xxxmarrrr sakoge / " devatAoMkI yaha vANI sunakara sabane unakI AdhInatA svIkAra kara lii| phira anantavIrya kamalazrI aura aparAjitake sAtha zubhApurIko ravAnA hue| ve mArgameM meru parvataparase gujre| vidyAdharoMne prArthanA ka:-" parvataparake jainamaMdiroMke darzana karate jaaie|" tadanusAra anantavIryane sabake sAtha meru parvatapara jaina caityoMke darzana kiye / vahA~ para unheM kIrtidhara nAmaka munike bhI darzana hue| usI samaya una munike ghAti karma nAza hue the aura unheM kevalajJAna utpanna huA thA / devatA unako vandanA karaneke. nimitta vahA~ Aye hue the| anantavIrya Adi bahuta khuza hue| ve munIke pradakSiNA dekara parSadAmeM baiThe aura dezanA sunane lge| dezanA khatama honeke bAda kanakazrIne munise prazna kiyAH-" bhagavana ! mere pitAkA vadha aura mere bAndhavoMse viraha honekA kyA kAraNa hai ?" muni bole:-"dhAtakI khaNDa nAmaka dvIpameM zaMkhapura nAmaka eka samRddhizAlI gA~va thaa| usameM zrIdattAnAmakI eka garIba strI rahatI thii| vaha dUsaroMke yahA~dAsatti kara apanA nirvAha kiyA karatI thii| eka samaya zrIdattA bhramaNa karatI huI devagiripara cddh'ii| vahA~para use satyayazA nAmaka mahAmunike darzana hue / zrIdattAne baMdanA kI aura munine 'dharmalAbha ' diyA / zrIdattA bolI:" bhagavan ! maiM apane pUrva janmake duSkarmoMse isa janmameM bar3I duHkhI hU~ / isaliye koI aisA mAga mujhe batAie jisase maiM isa hAlatase chUTa jaauuN|" dayAlu munine usa duHkhI abalAko dharma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 183 cakravAla nAmakA eka maMtra batalAkara kahA:-" he strI ! devagurukI ArAdhanAmeM lIna hokara tU do aura tIna rAtrike kramase sADhe tIsa upavAsa karanA |is tapake prabhAvase tujhe phira kabhI aisA kaSTa sahana nahIM karanA pdd'egaa|" ___ zrIdattAne tapa AraMbha kiyA / usake prabhAvase pAraNemeM hI svAdiSTa bhojana khAneko milA / aba dina 2 usake gharameM samRddhi hone lgii| usake khAna, pAna, rahana, sahana, sabhI badala gaye / eka dina usako jIrNa zIrNa gharameMse svarNAdi dravyakI prApti huI / isase usane caityapUjA aura sAdhu sAdhviyoMkI bhakti karaneke lie eka vizAla udyApana (ujamaNA) kiyaa| ___ tapasyAke aMtameM vaha kinhIM sAdhuko pratilAbhita karaneke lie darvAjepara khar3I rahI / use suvratamuni dikhe / usane bar3e bhaktibhAvake sAtha prAsuka annase muniko pratilAbhita kiyaa| phira usane dharmopadeza sunanekI icchA prakaTa kI / munijIne kahA:-" sAdhu jaba bhikSArtha jAte haiM taba kahIM dharmopadeza dene nahIM baiThate, isalie tU vyAkhyAna sunane upAzrayameM AnA / " sAdhu cale gaye / zrIdattA vyAkhyAna sunane upAzrayameM gaI aura vahA~ usane samyaktva sahita zrAvakadharma svIkAra kiyaa| __dharma pAlate hue eka bAra zrIdattAko sandeha huA ki maiM dharma pAlatI hU~ usakA phala mujhe milegA yA nahIM ? bhAvI prabala hotA hai / eka dina jaba vaha satyayazA muniko vaMdanA karake ghara lauTa rahI thii| usa samaya usane vimAnapara baiThe hue do vidyAdharoMko AkAza mArgase jAte dekhaa| unake rUpako dekhakara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 jaina-ratna zrIdattA unapara mohita ho gaI / vAdameM usake hRdayameM dharmake prati jo saMdeha utpanna huA thA usako nivAraNa kiye binA hI vaha mara gii| prAcIna kAlameM vaitATya giripara zivamandira nAmaka bar3A samRddhi zAlI nagara thaa| usameM vidyAdharoMkA ziromaNi kanaka pUjya nAmaka rAjA rAjya karatA thA / usake vAyuvegA nAmakI dharmapatnI thii| usa dampatIke maiM kIrtidhara nAmaka putra huaa| mere anilavegA nAmakI eka dharmapatnI thI / usakI kokhase damitArI nAmaka putra huA / yahI chaThA prati vAsudeva thaa| ___eka samaya vihAra karate hue bhagavAna zAntinAtha mere nagara kI ora hokara nikale aura nagarake bAhara upavanameM virAjamAna hue| maiMne bhagavAnakA Agamana suna, daur3akara darzana kiye / darzana mAtrase mujhe saMsArase vairAgya utpanna ho gayA aura maiM dIkSA lekara isa parvatapara AyA aura tapa karane lagA / aba ghAtiyA koMke nAza honapara mujhe kevalajJAna prApta huA hai| udhara damitArIke madirA nAmakI rAnIkI kokhase zrIdattAkA jIva utpanna huA aura tuma usakI putrI kanakadhIke rUpameM vidyamAna ho / jina dharmake viSayameM tumheM sandeha huA isI kAraNase tumheM yaha duHkha bhoganA par3A hai / " - munise apane pUrva bhavakI kathA sunate hI kanakazrIko vairAgya utpanna ho gayA / vaha vinaya pUrvaka apane patise nivedana karane lagI:-" prANeza ! usa janmameM maiMne aise duSkRtya kiye jisase ye phala bhoga rahI hU~ / na jAne Age kyA hone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinArtha-carita 185 rrrrrrrr vAlA hai / isaliye mujhe zIghra hI dIkSA grahaNa karanekI AjJA pradAna kiijie|" apanI priyAkI yaha prArthanA sunakara anaMtavIryako bar3A vismaya huaa| to bhI usane kahAH-" priye ! apane nagarameM calakara svayaMprabha munise dIkSA lenaa|" kanakazrIne patikI bAta mAna lii|| __ sabake sAtha anaMtavIrya apanI rAjadhAnImeM phuNcaa| vahA~ jAkara kyA dekhatA hai ki, damitArIkI pahale bhejI huI senAse ghirA huA usakA putra anaMtasena bar3I vIratAse lar3a rahA hai| isa taraha apane bhatIjeko zatruke caMgulameM dekhakara aparAjitako bar3A krodha aayaa| usane kSaNabharameM sArI senAko mAra bhgaayaa| phira vAsudevane sabake sAtha nagarameM praveza kiyaa| bar3e samArohake sAtha anaMtavIryakA arddha-cakrIpanakA abhiSeka huaa| ___eka samaya vihAra karate hue svayaMprabha bhagavAna svecchAse zubhA nagarIke bAhara udyAnameM Akara Thahare / saba loga darzanoMko gaye / kanakazrIne isa samaya apane patikI AjJAse dIkSA grahaNa kara lii| usI dinase vaha tapa karane lagI aura usane kramase ekAvalI, muktAvalI, kanakAvalI, bhadra, mahAbhadra aura sarvatobhadra ityAdi tapa kiye / anta meM ve kevalajJAna prAptakara mokSa giiN| ___ vAsudeva anaMtavIrya apane bhAI aparAjitake sAtha rAjyalakSmI bhogane lge| aparAjitake viratA nAmakI eka strI thii| usase sumati nAmakI eka kanyA utpanna huI / vaha bAlyAvasthAhIse bar3I dharmaniSThA thI / vaha zrAvakake bAraha vrata akhaMDa karatI thii| eka dina vaha upavAsake uparAnta pAraNA karane baiThane hI vAlI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna 186 thI ki use dvArakI taraphase eka muni Ate hue dikhe / usane jhaTa uThate hI, apane hI thAlake annase muniko prati lAbhita kiyA / usI vakta vahA~ vasudhArAdi pA~ca divya prakaTa hue / 'tyAgI mahAtmAoM ko diyA huA dAna anaMtaguNA phaladAyI hotA hai / ' muni vahA~se cale gaye / usake bAda ratnadRSTikI khabara sunakara balabhadra aura vAsudeva sumatike pAsa Aye / isa ghaTanA se sabako vismaya huA / bAlikAke alaukika kAryase prasanna hokara donoM bhAiyoMne socA ki isa bAlikAke lie kaunasA yogya vara honA cAhie / Akhira unhoMne mahAnanda nAmaka maMtrI se salAha karake svayaMvara karanekA nizcaya kiyA / aba svayaMvarakI taiyAriyA~ hone lagIM / eka vizAla maNDapakI racanA huI / saba rAjAoM aura vidyAdharoMke yahA~ nimantraNa bheje gaye / nizcita dinako bar3e 2 rAjA mahArAjA ekatrita hue / sumati bhI solaha zRMgAra karake apanI sakhI saheliyoMke sAtha hAthameM varamAlA lie hue maNDapameM upasthita huI / usane eka bAra sabakI tarapha dekhA / svayaMvaramaMDapa meM upasthita sumatike pANiprArthI isa rUpakI alaukika mUrtiko dekhakara AzcaryameM DUba gaye / usI samaya maNDapake madhya meM svarNasiMhAsana para virAjamAna eka devI prakaTa huI / devIne apanI dAhinI bhujA uThAkara sumatiko kahA:-- " mugdhe dhanazrI ! vicAra kara ! apane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 187 pUrva bhavakA smaraNa kara ! yadi yAda nahIM par3atA ho to suna ! puSkaravara dvIpArddhameM, bharatakSetrake madhyakhaNDameM vizAla samRddhivAlA zrInaMda nAmaka eka nagara thA / usameM mahendra nAmaka rAjA rAjya karatA thaa| usake anaMtamati nAmakI eka rAnI thii| usake do putriyA~ huii| unameMse kanakadhI nAmakI kanyA to maiM hU~ aura dhanazrI tU / jaba hama donoM yuvatiyA~ huI taba eka samaya donoM prasaMga vaza giri parvatapara car3hIM / vahA~ eka ramya sthAnameM hameM naMdanagiri nAmaka munike darzana hue / bar3e bhaktibhAvase hamane unakI dezanA sunii| phira hamane gurujIse nivedana kiyA ki hamAre yogya koI AjJA dIjie / taba gurujIne hameM yogya samajha zrAvakake bAraha vrata samajhAye hamane unheM, aMgIkAra kara, nirdoSa pAlanA zurU kiyaa| eka samaya hama donoM phiratI huI azoka vanameM jA nikliiN| usI samaya tripRSTa nagarakA svAmI virAMga nAmaka eka javAna vidyAdhara hamako hara le gyaa| paraMtu usakI strI vajrazyAlikAne dayAkara hameM chor3aneke lie usako majabUra kiyaa| usane kruddha hokara hameM eka bhayaMkara vanameM le jAkara phaiMka diyaa| hamArI haDDiyA~ pasaliyA~ cUra cUra ho gii| anta samaya jAnakara hama donoMne anazana vrata lekara namokAra maMtrakA jApa AraMbha kara diyaa| vahA~se marakara maiM saudharma devalokameM navamikA nAmaka devI huii| tU bhI vahA~se marakara kubera lokapAlakI mukhya devI huI / vahA~se cyavakara tU balabhadrakI putrI sumati huI hai / devalokameM rahate samaya hamAre bIcameM yaha zarta huI thI ki jo pahale pRthvapira Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 jaina-ratna m....~ Ave use dUsarI ahaMta dharmakI bhaktikI yAda dilAve / isIlie maiM Aja yahA~ AI hU~ / aba ta saMsArameM na pha~sa aura jIvanako sArthaka banAneke liye dIkSA grahaNa kara / " ___ itanA kahakara devI maMDapako Alokita karatI huI AkAza mArgakI ora calI gaI / udhara vaha gaI aura idhara sumati pUrva janmake vRtAntakI yAda Ate hI bhUJchita hokara jamInapara gira par3I / kucha sevA zuzrUSAke bAda jaba use ceta AyA to vaha sabhAjanoMse hAtha jor3akara vinayapUrvaka bolI:--" mere pitA aura bhAIke tulya upasthita sajjano! Apako mere lie yahA~ nimantraNa diyA gayA hai / magara maiM isa saMsArase chUTanA cAhatI huuN| isalie Apa vivAhotsavakI jagaha merA dIkSotsava manAkara mujhe upakRta kIjie aura mujhe dIkSA lenekI AjJA diijie|" rAjA loga yaha vinaya bharI vANI sunakara bole:-"he anaghe ! aisA hI ho / " sumati sAta sau kanyAoMke sAtha suvrata munise dIkSA grahaNa kara, ugra tapa kara, kevalajJAna pA antameM mokSa gaI / ___ kAlAntarameM vAsudeva anaMtavIrya caurAsI lAkha pUrvakI Ayu bhogakara nikAcita karma se prathama narakameM gayA / vahA~ kyAlIsa hajAra varSa paryanta narakake nAnA prakArake kaSTa sahana kiye / phira vAsudevabhavake pitAne-jo camareMdra hue the-vahA~ Akara usakI vedanA zAnta kii| ___ baMdhuke zokase vyAkula hokara balabhadra aparAjitane bhI tIna khaNDa pRthvIkA rAjya apane putrako sauMpa, jayaghara gaNagharake pAsa dIkSA grahaNa kii| unake sAtha solaha hajAra rAjAoMne bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 189 ~ ~ ~ dIkSA lii| isa taraha balabhadra cirakAla taka tapa karate rhe| antameM anazana kara mRtyuko prApta hue aura acyuta devalokameM indra hue| ___ idhara anaMtavIryakA jIva bhI naraka bhUmimeM duSkarmoMke phalabhoga svarNake samAna zuddha ho gyaa| phira vaha narakase nikala kara, vaitAbya parvatapara gaganavallabha nagarake svAmI meghavAhanakI meghamAlinI patnIke garbhase utpanna huA / usakA nAma meghanAda rakkhA gyaa| jaba vaha yauvanako prApta huA taba meghavAhanane usako rAjya dekara dIkSA le lii| rAjya karate hue eka bAra meghanAda prajJapti vidyA sAdhaneke lie maMdara giripara gyaa| vahA~ naMdana vanameM sthita siddha pattanameM zAzvata pratimAkI pUjA karane lgaa| usa samaya vahA~ kalpavAsI devatAoMkA Agamana huaa| acyutendrane apane pUrva bhavake bhAIko dekhakara, bhrAtRsnehase, kahA:-"bhAI ! isa saMsArakA tyAga kro|" ___ usa samaya vahA~ amara guru nAmaka eka muni Aye hue the| meghanAdane unase caritra aMgIkAra kiyaa| ___ eka samaya meghanAda muni nandana giri gaye / rAtameM dhyAnastha baiThe hue the, usa samaya prati vAsudevakA putra-jo usa samaya daitya yonimeM thA-vahA~ A pahu~cA / apane pUrvajanmake vairIko dekhakara daityako krodha ho aayaa| vaha muniko upasarga karane lgaa| parantu meghanAda muni to parvatake samAna sthira rahe / muniko zAMta dekhakara vaha bar3A lajjita huA aura vahA~se calA gyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 ............ jaina-ratna antameM meghanAdamunibhI kAlAntarameM, anazana karake mRtyuko prApta hue aura acyuta devalokameM indrake sAmAnika deva hue| jabUMdvIpake pUrva videhameM sItA nadIke dakSiNa tIrapara maMgalA vatI nAmakA prAMta hai| usameM ratna saMcayA nAmakI AThavA~ bhava nagarI thI / vahA~ kSemaMkara nAmakA rAjA rAjya ( vajrAyuddha- karatA thaa| usake ratnamAlA nAmakI rAnI thii| cakravartI) aparAjitakA jIva acyuta lokase cyavakara usakI kokha se putrarUpameM janmA / usakA nAma vajrAyudha rakhA gayA / bar3e honepara lakSmIvatI nAmakI rAjakanyAse usakA byAha huA / anaMtavIryakA jIva acyutadevalokase cayakara lakSmIdevIkI kokhase janmA / sahasrAyuddha usakA nAma rakhA gayA / javAna honepara usakA byAha kanakazrIse huaa| usase zatabala nAmakA eka putra paidA huaa| ___ eka bAra rAjA kSemaMkara apane putra, pautra, prapautra, maMtrI aura sAmaMtoMke sAtha sabhAmeM baiThA huA thA / usa samaya IzAna kalpake devatA bhI carcA kara rahe the| daurAne carcA meM eka devatAne kahA ki, pRthvIpara vajrAyuddhake samAna koI samyaktvI aura jJAnavAna nahIM hai / yaha bAta citracUla' nAmaka devatAko na rucI / vaha bolA,-"maiM jAkara usakI parIkSA kruuNgaa|" vaha, mithyAtvI devatA, rAjA kSemaMkarakI rAjasabhAmeM AyA aura bolA:--" isa jagatameM puNya, pApa, jIva aura paraloka kucha nahIM haiN| prANI AstikatAkI buddhise vyartha hI kaSTa pAte haiN|" yaha sunakara vajrAyuddha bole:-" he mahAnubhAva ! Apa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 191 www. www ... pratyakSa pramANase viparIta aise vacana kyA bolate haiM ? Apako Apake pUrva janmake sukRtoMkA phala svarUpa jo vaibhava milA hai usakA vicAra, apane avadhijJAnakA upayoga kara kIjie to Apako mAlUma hogA ki, ApakA kahanA yuktiyukta nahIM hai| gaye bhavameM Apa manuSya the aura isa bhavameM devatA hue haiN| agara paraloka aura jIva na hote to Apa manuSyase deva kaise bana jAte ?" deva bolA:-" tumhArA kahanA satya hai / Aja taka maiMne kabhI isa bAtakA vicAra hI na kiyA aura kuzaMkAmeM par3A rahA / Aja maiM tumhArI kRpAse satya jAna sakA huuN| maiM tumase khuza hU~ / jo cAho so maaNgo|" vajrAyuddha bolA:-"maiM Apase sirpha itanA cAhatA hU~ ki Apa hamezA samyaktvakA pAlana kreN|" deva bolA:--" yaha to tumane mere hI svArthakI bAta kahI hai / tuma apane lie kucha maaNgo|" vajrAyuddha bolA:--" mere lie basa itanA hI bahuta hai|" vajrAyuddhako niHsvArtha samajhakara deva aura bhI adhika khuza huaa| vaha vajrAyuddhako divya alaMkAra bheTameM dekara IzAnadevalokameM gayA aura bolA:--"vajrAyuddha sacamuca hI samyaktvI hai|" __eka bAra vasaMta RtumeM krIDA karane vanameM gyaa| vahA~ vaha jaba apanI sAta sau rANiyoMke sAtha krIDA kara rahA thA taba, vidyudaMSTra nAmakA devatA-jo vajrAyuddhakA pUrvajanmakA vairI damitArI thA aura jo aneka bhavoMmeM bhaTakakara deva huA thAudharase nikalA / vajrAyuddhako dekhakara use apane pUrva bhavakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 jaina-ratna vaira yAda aayaa| vaha eka bahuta bar3A parvata uThA lAyA aura use usane banAyuddhapara DAla diyA / vannAyuddhako bhI usane nAgapAzase bA~dha liyaa| vanavRSabhanArAca sahananake dhArI vajrAyuddhane usa parvatake Tukar3e kara DAle, nAgapAzako chinnabhinna kara diyA aura Apa sukhapUrvaka apanI rANiyoM sahita bAhara aayaa| vidyuddaSTra apanI zaktiko tuccha samajha vahA~se calA gyaa| usI samaya IzAnendra naMdIzvaradvIpa jAte hue udharase A nikalA aura vajrAyuddhake jIva bhAvI tIrthaMkarakI pUjA kara calA gyaa| vajrAyuddha apane parivAra sahita nagarameM AyA / rAjA kSemaMkarako lokAMtika devAne Akara dIkSA lenekI mUcanA kii| unhoMne vanAyuddhako rAjya dekara dIkSA lI aura tapase ghAtiyA karmoMkA nAzakara ve jina hue| vajrAyuddhake astrAgArameM cakraratna utpanna huA / phira dUsare teraha ratna bhI kramazaH utpanna hue| usane cha: khaMDa pRthvIko jItA aura phira apane putrako yuvarAjapadapara sthApita kara vaha mukhase rAjya karane lgaa| eka bAra ve rAjasabhAmeM baiThe the taba eka vidyAdhara 'bacAo, bacAo' pukAratA huA unake caraNoM meM AgirA / vajAyuddhane usako abhaya diyaa| usI samaya vahA~ talavAra lie hue eka devI aura khA~DA hAthameM lie hue eka deva usake pIche aaye| deva bolA:--" he nRpa ! isa duSTako hameM sopie tAke hama ise. isake pApoMkA daMDa deM / isane vidyA sAdhatI huI merI isa putrIko AkAzameM uThA lejAkara ghora aparAdha kiyA hai / " vajrAyuddhane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha - carita 193 unheM unake pUrvajanmakI bAteM batAIM / isase unhoMne vaira bhAvako chor3a diyA aura munike pAsase dIkSA le lI / phira vajrAyuddha cakrIne bhI kucha kAlake bAda apane putra sahasrAyuddhako rAjya dekara kSemaMkara kevalIke pAsase, dIkSA lI / sahasrAyuddhane bhI kucha kAla bAda pihitAzrava munike pAsase dIkSA lI / aMta meM donoM rAjamuniyoMne iSatprAgbhAra nAmake parvata para jAkara pAdopagamana anazana kiyA / Ayuko pUrNakara donoM muni parama samRddhivAle tIsare graive9 vA~ bhava kameM ahamiMdra hue aura pacIsa sAgaropamakI ( ahamiMdra deva ) Ayu vahA~ pUrI kI / / jaMbUdvIpake pUrva videhake puSkalAvatI prAMta meM sItAnadIke kinAre puMDarIkiNI nAmakI nagarI thI / usameM dhanaratha 10 dasavA~ bhava nAmakA rAjA rAjya karatA thA / usake priyamatI ( megharatha ) aura manoramA nAmakI do patniyA~ thIM / vajrAyuddhakA jIva graiveyaka vimAnase cyavakara mahAdevI priyamatIkI kokha se janmA aura sahasrAyuddhakA jIva cyavakara manoramA devI ke garbha se janmA / donoMke nAma kramazaH megharatha aura dRDharatha rakhe gaye / jaba donoM javAna hue taba unake vyAha sumaMdirapura ke rAjA nihatazatrukI tIna kanyAoM ke sAtha hue / megharathake sAtha jinakA byAha huA unake nAma priyamitrA aura manoramA the aura dRDharathake sAtha jisakA vyAha huA usakA nAma sumati thA / 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 jaina-ratna jaba megharatha aura dRDharatha byAha karane gaye the tabakI bAta hai| puMDarIkiNIse sumaMdirapura jAte hue rasteme surendradatta rAjAkA rAjya aayaa| usane megharathako kahalAyA ki, tuma merI sImAmeM hokara mata jAnA / kumAra megharathane isa bAtako apanA apamAna samajhA aura surendradattapara AkramaNa kara diyaa| ghora yuddha huA aura surendradattane hArakara AdhInatA svIkAra kara lii| ve usako apane sAtha lete gye| aura vApisa lauTate samaya surendradattako usakI rAjyagaddI sauMpate Aye / ___ eka bAra rAjA dhanastha apane antaHpurameM AnaMdavinoda kara rahA thA / usa samaya susImA nAmakI eka vezyA aaii| usake pAsa eka murgA bhI thaa| vaha bolI:-" mahArAja ! merA yaha murgA ajita hai| Ajataka kisIke murgese nahIM hArA / agara kisIkA murgA mere murgeko harA de to maiM usako eka hajAra svarNa mudrAe~ huuN|" rANI manoramA bolI:-"svAmin ! maiM isase bAjI badanekI bAta to nahIM karatI parantu isakA ghamaMDa tor3anA cAhatI hU~ | isaliye agara AjJA ho to maiM apanA murgA isake murgese lar3AU~ / " rAjAne AjJA dI / manoramAne apanA murgA mNgvaayaa| donoM murge lar3ane lage / bahuta derataka kisIkA murgA nahIM hArA / yadyapi donoM cauMcoMkI aura ThokaroMkI coToMse lohU luhAna ho gaye the tathApi eka dUsarepara barAbara prahAra kara rahe the| koI pIche haTanA nahIM cAhatA thaa| rAjAne kahA:-" inameMse koI kisIse nahIM hAregA / isalie inheM chur3A do|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 195 ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ taba megharathane pUchA:-"inakI hArajIta kaise mAlUma hogI?" trikAlajJa rAjAne javAba diyAH- "inakI hArajItakA nirNaya nahIM ho skegaa| isakA kAraNa tuma inake pUrvabhavakA hAla sunakara bhalI prakArase kara sakoge / suno, "ratnapura nagarameM dhanavasu aura datta nAmake do mitra rahate the| ve garIba the, isalie dhana kamAnekI AzAse bailoMpara mAla lAdakara donoM cale / rastemeM bailoMko aneka tarahakI takalIpheM dete aura logoMko Thagate ve eka zaharameM pahu~ce / vahA~ kucha paisA kamAyA / mahAna lobhI ve donoM kisI kAraNase lar3a par3e aura eka dUsareke mahAna zatru ho gaye / Akhira ArtadhyAnameM vairabhAvase marakara ve hAthI hue / phira bhaiMse hue, meMDhe hue aura taba ye murge hue haiN|" ___ apane pUrva janmakA hAla sunakara mugAko jAtismaraNa jJAna huA / unhoMne vaira tyAgakara anazana vrata liyA aura marakara acchI gati paaii| rAjA dhanarathane putra megharathako rAjya dekara dIkSA le lI aura tapakara mokSalakSmI paaii| megharathake do putra hue / priyamitrAse naMdiSeNa aura manoramAse meghasena / dRDharathakI patnI sumatine bhI rathasena nAmaka putrako janma diyaa| eka dina megharatha posA lekara baiThA thA usI samaya eka kabatara Akara usakI modameM baiTha gayA aura 'bacAo! bacAo!'kA karuNa nAda karane lgaa| rAjAne sasneha usakI pIThapara hAtha pherA aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 jaina - ratna kahA - " koI bhaya nahIM hai / tU nirbhaya raha / " usI samaya eka bAja AyA aura bolA :- " rAjan ! isa kabUtarako chor3a do| yaha merA bhakSya hai / maiM isako khAU~gA / " rAjAne uttara diyA:-- " he bAja ! yaha kabUtara merI zaraNa meM AyA hai / maiM isako nahIM chor3a sakatA / zaraNAgatakI rakSA karanA kSatriyoM kA dharma hai / aura tU isa bicAreko mArakara kaunasA buddhimAnIkA kAma karegA ? agara tere zarIrapara se eka paMkha ukhAr3a liyA jAya to kyA yaha bAta tujhe acchI lagegI ? " bAja bolA :- " paMkha kyA paMkhakI eka kalI bhI agara koI ukhAr3a le to maiM sahana nahIM kara sakatA / " rAjA bolA :- " he bAja ! agara tujhe itanIsI takalIpha bhI sahana nahIM hotI hai to yaha vicArA prANAMta pIDA kaise saha sakegA ? tujhe to sirpha apanI bhUkha hI miTAnA hai / ataH tU. isako khAneke bajAya kisI dUsarI cIjase apanA peTa bhara aura isa bicAre ke prANa bacA / " bAja bolA :-- " he rAjA ! jaise yaha kabUtara mere Darase vyAkula ho rahA hai vaise hI maiM bhI bhUkha se vyAkula ho rahA hU~ / yaha ApakI zaraNa meM AyA hai / kahie maiM kisakI zaraNa meM jAU~ ? agara Apa yaha kabUtara mujhe nahIM sauMpeMge to maiM bhUkha se mara jAU~gA / ekako mAranA aura dUsare ko bacAnA yaha Apane kaunasA dharma aMgIkAra kiyA hai ? ekapara dayA karanA aura dUsare para nirdaya honA kauna se dharmazAstrakA siddhAMta hai ! he rAjA ! maharabAnI karake yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 197 -~. .. .. ...... isa pakSIko chor3ie aura mujhe bacAie / maiM tAjA mAMsake sivA kisI tarahase bhI jiMdA nahIM raha sakatA huuN|" __ megharathane kahA:-" he bAja ! agara aisA hI hai to isa kabUtarake barAbara maiM apane zarIrakA mAMsa tujhe detA huuN| tU khA aura isa kabUtarako chor3akara apanI jagaha jaa|" ___ bAjane yaha bAta kabUla kii| rAjAne churI aura tarAjU ma~gavAye / eka palar3emeM kabUtarako rakkhA aura dUsarema apane zarIrakA mAMsa kATakara rakkhA / rAjAne apane zarIrakA bahutasA mAMsa kATakara rakha diyA to bhI vaha kabUtarake barAbara na huaa| taba rAjA khuda usake barAbara tulaneko taiyAra huaa| cAroM tarapha hAhAkAra maca gayA / kuTuMbI loga jAra jAra rone lage / maMtrI loga A~khoM meM A~sU bharakara samajhAne lage,-"mahArAja ! lAkhoMke pAlanevAle Apa, eka tuccha kabUtarako bacAnake lie prANa tyAganeko taiyAra hue haiM, yaha kyA ucita hai ? yaha karor3oM manuSyoMkI bastI Apake AdhArapara hai; ApakA kuTuMba parivAra Apake AdhArapara hai unakI rakSA na kara kyA Apa eka kabUtarako bacAneke lie jAna ga~vAya~ge ? mahArAniyA~,-ApakI patniyA~, Apake zarIra chor3ate hI prANa de deMgI, unakI mauta apane sirapara lekara bhI, eka pakSIko bacAneke lie manuSyanAzakA pApa sirapara lekara bhI, kyA Apa isa kabUtarako bacAya~ge ? aura rAjadharmake anusAra duSTa bAjako daMDa na dekara, usakI bhUkha bujhAneke lie apanA zarIra deMge ? prabho ! Apa isa nyAya-asaMgata kAmase hAtha uThAie Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna aura apane zarIrakI rakSA kiijie| hameM to yaha pakSI bhI chalapUrNa mAlUma hotA hai / saMbhava hai yaha koI deva yA rAkSasa ho|" rAjA megharathane gaMbhIra vANImeM uttara diyA:-" maMtrIjI Apa jo kucha kahate haiM so ThIka kahate haiN| mere rAjyakI, mere kuTuMbakI aura mere zarIrakI bhalAIkI evaM rAjadharmakI yA rAjanyAyakI dRSTise ApakA kahanA bilakula ThIka jAna par3atA hai / magara isa kathanameM dharmanyAyakA abhAva hai / rAjA prajAkA rakSaka hai / prajAkI rakSA karanA aura durbalako jo satAtA ho use daMDa denA yaha rAjadharma hai-rAjanyAya hai / usake anusAra mujhe bAjako daMDa denA aura kabUtarako bacAnA cAhie / magara maiM isa samaya rAjyagaddIpara nahIM baiThA hU~; isa samaya maiM rAjadaMDa dhAraNa karanevAlA megharatha nahIM huuN| isa vakta to maiM pauSadhazAlAmeM baiThA hU~; isa samaya maiM sarvatyAgI zrAvaka hU~ / jabataka maiM pauSadhazAlAmeM baiThA hU~ aura jabataka maiMne sAmAyika le rakkhI hai tabataka maiM kisIko daMDa denekA vicAra nahIM kara sktaa| daMDa denekA kyA kisIkA jarAsA dila dukhe aisA vicAra bhI maiM nahIM kara sktaa| aisA vicAra karanA, sAmAyikase giranA hai; dharmase patita honA hai| aisI hAlatameM maMtrIjI! tumhIM kaho, donoM pakSiyoMkI rakSA karaneke lie mere pAsa apanA balidAna deneke sivA dUsarA kaunasA upAya hai? mujhe manuSya samajhakara, kartavyaparAyaNa manuSya samajhakara, dharma pAlanevAlA manuSya samajhakara, zaraNAgata pratipAlaka manuSya samajhakara, yaha kabUtara merI zaraNameM AyA hai; maiM kaise isako tyAga sakatA hU~ ? aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 199 isI taraha bAjako bhUkhase tar3apaneke lie bhI kaise chor3a sakatA hU~? isa lie merA zarIra dekara ina donoM pakSiyoMkI rakSA karanA hI merA dharma hai| zarIra to nAzamAna hai / Aja nahIM to kala yaha jarUra naSTa hogaa| isa nAzavAna zarIrako bacAneke lie maiM apane yazaHzarIrako, apane dharmazarIrako nAza na hone duuNgaa|" __ antarikSase AvAja AI,-"dhanya rAjA ! dhanya !" sabhI Azcaryase idhara udhara dekhane lge| usI samaya vahA~ eka divya rUpadhArI devatA Akhar3A huaa| usane kahA:-" nRpAla ! tuma dhanya ho / tumheM pAkara Aja pRthvI dhanya ho gaI / bar3ese lekara tuccha prANI takakI rakSA karanA hI to saccA dharma hai| apanI Ahuti dekara jo dUsarekI rakSA karatA hai vahI saccA dharmAtmA hai| __"he rAjA ! maiM IzAna devalokakA eka devatA hU~ / eka bAra IzAnendrane tumhArI, dRDha dharmI honekI tArIpha kI / mujhe usapara vizvAsa na huA aura maiM tumhArI parIkSA leneke lie AyA / apanA saMzaya miTAne ke lie tumheM takalIpha dI isake lie mujhe kSamA kro|" deva apanI mAyA sameTakara apane devalokameM gyaa| donoM pakSiyoMne rAjAke mukhase apanA pUrvabhava sunA ki, pahale ve eka seThake putra the| donoM eka ratnake lie lar3e aura lar3ate lar3ate AtabhyAnase marakara ye pakSI hue haiM / yaha sunakara donoMne anazana dhAraNa kiyA aura marakara devayoni paaii| eka bAra megharathane aSTama tapa karake kAyotsarga dhAraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna kiyA / rAtake samaya IzAnendra ne apane antaHpurameM baiThe hue ' namo bhagavate tubhyaM ' kahake namaskAra kiyA / indrANiyoMke pUchane para ki Apane abhI kisako namaskAra kiyA hai ? indrane javAba diyA :- " puDarIkiNI nagarIke rAjA megharathane aSTama tapa kara abhI kAyotsarga dhAraNa kiyA hai / vaha itanA dRDha manavAlA hai ki, duniyAkA koI bhI prANI use apane dhyAna se vicalita nahIM kara sakatA hai / " hama indrANiyoM ko yaha prazaMsA asahya huI | ve bolIM : -" jAkara dekhatI haiM ki, vaha kaisA dRDha manavAlA hai / " indrANiyoMne Akara aura devamAyA phailAkara megharathako dhyAna se calita karanekI, rAtabhara aneka kozizeM kIM, anukUla aura pratikUla upasarga kiye; parantu rAjA apane dhyAnase na DigA / mUrya udita honevAlA hai yaha dekha indrANiyoMne apanI mAyA sameTa lI aura dhyAnastha rAjAko namaskAra kara usase kSamA mA~gI, phira ve calI gaI / dhyAna samAptakara rAjAne dIkSA lenekA dRDha saMkalpa kara liyA / eka bAra dhanaratha jina vihAra karate hue udhara se Aye / megharathane apane putra meghasenako rAjya dekara dIkSA le lI / unake bhAI dRDharathane, unake sAta sau putroMne aura anya cAra hajAra rAjAoM ne bhI unake sAtha dIkSA lI / megharatha munine 1 basa sthAnakI ArAdhanA kara tIrthakara nAmakarmakA baMdha kiyA / antameM, megharatha aura dRDharatha munine, akhaMDa cAritra pAla, aMbara tilaka parvata para jAkara anazana dhAraNa kiyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 200 www.umaragyanbhandar.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita Wuuuwwuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu marakara megharatha aura dRDharatha muni sarvArthasiddhi devalokameM yA devatA hue aura vahA~para tetIsa sAgaropamakI - Ayu sukhase bitaaii| isa jambUdvIpake bharata kSetrameM kurudezake andara hastinApura ___nAmaka eka bar3A vaibhavazAlI nagara thA / usameM 13 terahavA~ ikSvAku vaMzI vizvasena nAmaka rAjA rAjya karatA bhava ( bhagavAna thA / vaha rAjA dharmAtmA, prajApAlaka, parAkramI zAMtinAtha )* aura vIra thaa| usakI dharmapatnIkA nAma acirA devI thaa| mahAdevI acirA bar3I pati-parAyaNA aura rUpaguNa sampannA thii| nRpaziromaNi vizvasena apanI dharmapatnIke sAtha sAmrAjya lakSmI bhogate the| eka dina anuttara vimAnameM mukhya sarvArthasiddhi nAmake vimAnase cyavakara pUrvajanmake rAjA megharathakA jIva mahAdevIke kokhameM AyA / usa samaya rAtako acirAne cakravartI aura tIrthakarake janmakI sUcanA denevAle caudaha mahA svapna dekhe / prAtaHkAla hI mahAdevIne patise svapnoMkA sArA vRtAnta varNana kiyaa| rAjAne kahAH-" he mahAdevI ! tumhAre alaukika guNoMvAlA eka putra hogaa|" rAjAne svamake phalako jAnanevAle nimittiyoMko bulAkara svamakA phala pUchA / unhoMne uttara diyA:-" svAmin ! ina * ye hI pA~caveM cakravartI bhI the Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 jaina-ratna wwmmmmmmm svamoMse Apake yahA~ eka aisA putra paidA hogA jo cakravartI bhI hogA aura tIrthakara bhii|" ___ indrAdidevoMke Asana kA~pe aura unhoMne Akara prabhukA garbhakalyANaka kiyaa| ___ nau mAsa pUre honepara jyeSTha mAsakI vadi terasake dina bharaNI nakSatrameM acirAdevIke garbhase, svarNa jaisI kAntivAle eka sundara kumArakA janma huA / usake janmase nArakI jIvoMko bhI kSaNabharake lie sukha huA / indrAdi devoMne Akara prabhukA janma kalyANaka kiyA / acirAdevIkI nidrA bhaMga huii| saba tarapha AnaMdakI badhAiyA~ ba~Tane lgii| ghara 2 meM maMgalAcAra hone lge| bhagavAnakA nAma zAMtinAtha rakhA gayA / dhIre 2 dUjake candramAke samAna kumAra bar3hane lge| zaizavakAlakI manohara kRtiyoM dvArA kumAra apane mAtApitAko Ananda dene lage / jaba bhagavAna zAntinAtha yuvAvasthAko prApta hue taba vizvasenane bhagavAna zAMtinAthakA anekoM rAjakanyAoMke sAtha vivAha kara diyaa| phira vizvasenane kumAra zAntinAthako rAjya dekara apanA jIvana sArthaka banAneke lie vrata grahaNa kiyaa| ___ bhagavAna zAntinAthane aba rAjyakI bAgaDora apane hAthameM lI / aura nyAyapUrvaka rAjya karane lage / unake yazomati nAmaka eka paTarAnI thii| usakI kokhameM dRDharathakA jIva sarvArthasiddhi vimAnase cyavakara aayaa| usI rAtako mahAdevIne apane svanameM muMhameM cakraratnako praveza hote dekhA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 203 yathA samaya mahAdevIke eka putra utpanna huaa| usakA nAma cakrAyudha rakkhA gyaa| dhIre 2 rAjakumAra yuvAvasthAko prApta ho saba vidyAoMmeM pAraMgata ho gaye / bhagavAna zAntinAthane rAjakumArakA aneka rAjakumAriyoMke sAtha vivAha kara diyaa| __ kAlAntarameM zAntinAthake zastrAgArameM cakraratnakA prAdurbhAva huaa| unhoMne cakraratnake prabhAvase chaH khaMDa pRthvIko jIta liyaa| isake uparAnta bhagavAnane varSIdAna diyaa| phira unhoMne sahasAmra vanameM jyeSTha kRSNA, caturdazIke dina bharaNI nakSatrameM eka hajAra rAjAoMke sAtha dIkSA grahaNa kI / indrAdi devoMne tapa kalyANakakA utsava kiyA / dUsare dina bhagavAnane sumitra rAjAke yahA~ pAraNA kiyA / rAjamandirameM vasudhArAdi pA~ca divya prakaTa hue| ___ eka varSa taka anyatra vihArakara bhagavAna phira hastinApurake sahasAmravanameM Aye / yahA~ pauSa sudi navamIke dina bharaNI nakSatrameM unheM kevalajJAna prApta huA / indrAdi devatAoMne milakara samavasaraNakI racanA kI aura jJAnakalyANaka manAyA / bhagavAnake zAsanameM zUkarake vAhanavAlA zAsana devatA aura kamalake Asana para sthita, hAthameM kamaNDala, pustakAdi dhAraNa karanevAlI 'nirvANI' nAmakI zAsana devI prakaTa huii| ___ eka samaya vihAra karate 2 bhagavAnane phira hastinApurameM padArpaNa kiyA / isa samAcArako sunakara unakA potA kurucaMdra bhagavAnake darzanArtha aayaa| usane hAtha jor3akara pUcha:-"maiM pUrva janmake kina karmoMse isa janmameM rAjA huA hU~ aura mujhe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna prati dina pA~ca adbhuta vastra aura phalAdi cIjeM bheTa svarUpa kyoM milatI haiM ? maiM ina vastuoMkA bhoga kyoM nahIM kara sakatA hU~? kyoM inheM iSTa janoMke lie rakha chor3atA hU~ ?" bhagavAnane uttara diyA:-" tumheM sAmrAjya lakSmI milI hai isakA kAraNa yaha hai ki tumane pUrva janmameM eka muniko dAna diyA thaa| phira bhagavAnane vistAra pUrvaka usake pUrvajanmakA vRttAnta isa taraha kahanA AraMbha kiyAH-" bharatakSetrake kauzala dezameM zrIpura nAmaka eka nagara thA / usameM sudhana, dhanapati, dhanada aura dhanezvara ye cAra ekasI umravAle vaNika putra rahate the| eka samaya ye cAroM mitra paradezameM dravyopArjana karaneke lie apane gharase ravAnA hue / unake sAthameM bhojanakA sAmAna lenevAlA droNa nAmaka eka sevaka thA / mArgameM jAte 2 unheM eka vanameM eka munikA samAgama huaa| unhoMne apane bhojanameMse thor3A muni mahArAjako deneke lie droNase kahA / droNane bar3I zraddhAse munijIko pratilAbhitakara AhAra diyaa| vahA~se saba ratnadvIpameM pahu~ce aura bahutasA dravyopArjana kara apane dezako lauTe / droNa dharmakaraNI karake mraa| hastinApurameM rAjAke yahA~ janmA / vahI droNa tuma kurucandra ho / cAroMmeMse sudhana aura dhanada bhI marakara vaNika putra hue haiN| unameMse mudhana kaMpilapurameM paidA huA hai aura dhanada kRttikApurameM / pahalekA nAma hai vasaMtadeva aura dUsarekA nAma hai kAmapAla | dhanapati aura dhanezvara mAyAcArI the isa lie ve marakara strIrUpameM vaNikake ghara janme haiN| unakA nAma madirA aura kesarA haiN| pUrva bhavameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI zAMtinAtha-carita 205 prIti thI isase ina cAroMkA samAgama huA hai| vasantadevake sAtha kesarAkA byAha huA hai aura kAmapAlake sAtha mdiraakaa| donoM dampati abhI vidyamAna haiM aura yahIM maujUda haiN| ___ itanI kathA kahakara bhagavAnane phira Age kahanA AraMbha kiyAH" he rAjA ! pUrva janmake snehake kAraNa tumheM jo pA~ca adbhuta vastuoMkI bheTa milatI thI unakA upayoga tuma nahIM kara sakate the / aba apane mitroMke sAtha tuma una vastuoMkA upabhoga kara sakoge / itane dinoMtaka iSTa mitroMko na jAnanese tuma padArthoM ke upabhogase vaMcita rahe the|" ___ vasaMta, kesarA, kAmapAla aura madirAne bhI ye bAteM suniiN| ve kurucaMdrase mile / kurucaMdra unako apane ghara le gayA aura bar3A Adara satkAra kiyaa| __ kevalajJAnase lagAkara nirvANake samaya taka bhagavAna zAntinAthake parivArameM, 62 gaNadhara, bAsaTha hajAra Atma naiSThika muni, ikasaTha hajAra cha: sau sadhviyA~, ATha sau caudaha pUrvadhArI mahAtmA, tIna hajAra avadhijJAnI, cAra hajAra manaHparyavajJAnI, cAra hajAra tIna sau kevalajJAnI, chaH hajAra vaikriya labdhivAle, do hajAra cAra sau vAdalabdhivAle, do lAkha nabve hajAra zrAvaka aura tIna lAkha tarAnave hajAra zrAvikAe~ thiiN| bhagavAnane apanA nivArNakAla samIpa jAna sametazikhara. para padArpaNa kiyA : yahA~ nau sau muniyoMke sAtha anazana kiyA eka mAsake antameM jyeSTha mAsakI kRSNA trayodazIke dina bharaNI nakSatrameM bhagavAna zAntinAtha una muniyoMke sAtha mokSa gaye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jaina - ratna indrAdi devoMne nirvANa - kalyANake kiyA / bhagavAnane pacIsa hajAra varSa kaumArAvasthA meM, pacIsa hajAra varSa yuvarAjAvasthA meM, pacIsa hajAra varSa rAjapATapara aura pacIsa hajAra varSa munivasthAmeM, isa taraha eka lAkha varSakI Ayu bhogI / unakA zarIra cAlIsa dhanuSa U~cA thA / dharmanAthajIke nirvANa bAda pauna palyopama kama tIna sAgaro A pama bIte tava zAntinAtha bhagavAna mokSameM gaye / 17 zrI kunthunAtha - caritaM zrI kunthunAtho bhagavAn, sanAtho'tizayArddhibhiH / surAsuranRnAthAnA, - mekanAthostu vaH zriye / / bhAvArtha - jisako cautIsa atizayoMkI Rddhi prApta haiM aura jo indroM aura rAjAoMke nAtha haiM ve zrIkunthunAtha bhagavAna tumhArA kalyANa kareM / 1 jaMbUdvIpa ke pUrva videha meM Avartta nAmaka deza hai / usameM khaDgI nAmakI nagarI thI / usakA rAjA 1 prathama bhava siMhAvaha thA / saMsArase vairAgya honeke kAraNa usane saMvarAcArya ke pAsa se dIkSA le lii| bIsa sthAnakakI ArAdhanAkara usane tIrthakara gotra bA~dhA 2 dUsarA bhava antameM marakara vaha sarvArthasiddhi vimAnameM ahamindra deva huA / 1 - - ye cakravartI bhI hue haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI kunthunAtha-carita 207 ~ ~ ~ bharatakSetrake hastinApura nagarakA rAjA vasu thA / usake zrI nAmakI rAnI thii| vahA~se cyavakara siMhAvahakA 3 tIsarA bhava jIva zrIrAnIke garbha meM zrAvaNa vadi 9 ke dina kRttikA nakSatrameM AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka mnaayaa| ___ samaya pUrA honepara vaizAkha sudi 14 ke dina kRttikA nakSatrameM bakareke cinhayukta, svarNavarNavAle, putrako rAnIne janma diyaa| bAlakakA nAma kunthunAtha rakhA gayA / kAraNa-gama samayameM rAnIne kunthu nAmaka ratnasaMcayako dekhA thA / indrAdi devoMne janmakalyANaka mnaayaa| yauvanAvasthA prApta hone para pitAkI AjJAse. aneka rAja kanyAoMse kuMthunAthane byAha kiyA / 23 hajAra sAr3he sAta sau varSa taka yuvarAja rhe| 4500 sau varSa bAda unakI AyudhazAlAmeM cakraratna utpanna huA / usIke bala chaH sau varSameM unhoMne bharatakhaNDake chaH khaNDa jIte / 23 hajAra sAr3he sAta sau varSa taka cakravartI rahe / pIche lokAntika devoMne prArthanA kI:-"he prabhu ! dIkSA dhAraNa kIjiye / " taba prabhune varSAdAna de vaizAkha yadi 5 ke dina kRttikA nakSatrameM eka hajAraH rAjAoMke sAtha sahasAmra vanameM dIkSA dhAraNa kI / indrAdi devoMne dIkSAkalyANaka manAyA / dUsare dina bhagavAnane cakrapura nagarake rAjA vyAghrasiMhake ghara pAraNA kiyA / __vahA~se vihAra kara solaha varSa bAda prabhu usI vanameM pdhaare| tilaka vRkSake nIce kAyotsarga dhAraNa kara, ghAtiyA karmoko kSaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 jaina-ratna kara caitra sudi 3 ke dina kRttikA nakSatrameM prabhune kevalajJAna prApta kiyA / indrAdi devoMne jJAnakalyANaka manAyA aura samozaraNakI racanA kii| ___ unake parivArameM 35 gaNadhara, 60 hajAra sAdhu, 60 hajAra / 6 sau sAdhdhiyA~, 677 caudaha pUrvadhArI, DhAI hajAra avadhijJAnI, 3 hajAra 3 sau 44 manaH paryayajJAnI, 3 hajAra dau sau kevalI, 5 hajAra eka sau vaikriya labdhivAle, 2 hajAra vAdI, 1 lAkha 79 hajAra zrAvaka, aura 3 lAkha 81 hajAra zrAvikAe~ thiiN| tathA gaMdharva nAmakA yakSa aura jalA nAmakI zAsana devI thii| kramase vihAra karate hue mokSakAla samIpa jAna bhagavAna sammedazikharapara padhAre / vahA~ unhoMne eka hajAra muniyoMke sAtha eka mAsakA anazana dhAraNakara vaizAkha vadi 1 ke dina kRttikA nakSatrameM karmanAza kara mokSa pAyA / indrAdi devoMne nirvANa kalyANaka manAyA / unakI sampUrNa Ayu 95 hajAra varSakI thii| unakA zarIra 35 dhanuSa U~cA thaa| zAntinAthajIke nirvANa jAneke bAda AdhA palyopama bItane para kuMthunAthajIne nirvANa prApta kiyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI aranAtha-carita aranAthastu bhagavA~,-zcaturAranabhoraviH / caturtha puruSArthazrI,-vilAsaM vitanotu vaH // bhAvArtha-cauthA ArArUpI AkAzameM sUrajake samAna ( tapanevAle ) bhagavAna aranAtha caturtha puruSArtha yAnI mokSalakSmI tumheM deveN| jabUdvIpake pUrva videhameM susImA nAmakI nagarI thii| usakA rAjA dhanapati thA / usako saMsArase vairAgya huaa| 1 prathama bhava-usane saMvara nAmaka munike pAsase dIkSA le lii| bIsa sthAnakakA tapa kara tIrthakara gotra baaNdhaa| 2 dasarA bhava-Ayu pUrNakara vaha naveM graiveyakameM deva huaa| vahA~se cyavakara dhanapatikA jIva hastinApura nagarake rAjA sudarzanakI rAnI mahAdevIkI kukSimeM phAlguna 3 tIsarA bhava--sudi 3 ke dina jaba candra revatI nakSatrameM thA, AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka mnaayaa| garbhakAlake pUrNa honepara mAgazIrSa sudi 10 ke dina revatI nakSatrameM naMdavartanA lakSaNavAle, svarNa varNI putrako mahAdevIne janma diyaa| garbhakAlameM mAtAna cakra-ArA dekhA thA isase putrakA nAma araHnAtha rakhA gyaa| yuvAvasthA prApta honepara prabhune 6400 rAjakanyAoMke sAtha byAha kiyaa|21 hajAra varSa taka yuvarAja rahe / phira unakI Ayu 1--ye cakravartI bhI hue haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna dhazAlAmeM cakraratna utpanna huA / usa cakrake sAtha cAra sau varSa ghUma kara bharatakhaNDa ke chaH khaNr3oM ko vijaya kiyA / prabhu 21 hajAra varSa taka cakravartI rahe / 210 phira lokAntika devoMne vinatI kI, "he prabhu! bhavya jIvoM ke hitArtha tIrtha prvrttaaie|" taba saMvatsarI dAna de, mAgha sudi 11 ke dina revatI nakSatrameM chaTTa tapa yukta, sahasAmravanameM jAkara prabhune dIkSA lI / dUsare dina rAjanagarake rAjA aparAjitake yahA~ para pAraNA kiyA / phira vahA~se bihArakara tAna barSa bAr3ha usI udyAnameM Aye / AmravRkSake nIce kAyotsarga dhyAna kiyaa| kArtika sudi 12 ke dina candra revatI nakSatrameM thA taba prabhuko kevalajJAna huA / indrAdi devoMne jJAnakalyANaka manAyA / prabhuke saMghameM pacAsa hajAra sAdhu, sATha hajAra sAdhviyA~ 690 caudaha pUrvadhArI, 2600 avadhijJAnI, 2551 mana:paryaya jJAnI, 2800 kevalI, 7 hajAra 3 sau vaikriyaka labdhivAle, 1 hajAra chaH sau vAdI, 1 lAkha 84 hajAra zrAvaka, aura 3 lAkha 72 hajAra zrAvikAe~ tathA SaDamukha nAmaka yakSa, aura dhAraNI nAmakI zAsana devI thI / mokSakAla samIpa jAna prabhu sammeda zikharapara Aye / aura eka mAsakA anazana dhAraNa kara mArgazIrSa sudi 10 ke dina candra jaba revatI nakSatrameM thA, 1 hajAra muniyoMke sAtha mokSameM gaye / indrAdi devoMne mokSakalyANaka manAyA / inakI sampUrNa Ayu 84 hajAra varSakI thI / zarIrakI U~cAI 30 dhanuSakI thI / kuMthunAthajI ke bAda hajAra karor3a varSa kapa palyopamakA cauthA aMza bItane para araHnAthajI mokSameM gaye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 zrI mallinAtha - carita 20 jaMbUdvIpa ke apara videhameM savilAvatI deza hai / usameM vIta zokA nAmaka nagarI thii| usakA rAjA bala thA, 1 prathama bhava - usakI bhAryA dharaNI thI / usake mahAbala nAmakA putra huA / kamalazrI Adi pA~ca sau rAjakanyAoMke sAtha usakA vivAha huA / balane dIkSA lii| aura mahAbala rAjA huA / usake kamalazrIse balabhadra nAmakA putra huA | mahAbala acala, dharaNa, pUraNa, vasu, vaizramaNa aura abhicandra ye chaH rAjA bAlamitra the / eka bAra mahAbalane apane mitroMke sAmane dIkSA lenekI icchA prakaTa kI / yaha bAta sabako ruci aura sAtoM mitroMne eka sAtha dIkSA dhAraNa kI aura aisI pratijJA kI, ki hama saba ekasI tapasyA kareMge / isake anusAra saba tapa karane lage / unameMse mahAbalako adhika phala pAne kI icchA thI, isase pAraNeke dina vaha, Aja mere zirameM darda hai, Aja mere peTameM darda hai, Adi kahakara bahAne banAtA thA aura pAraNA nahIM karake adhika tapasyA kara letA thA / isa prakAra mAyAcAra karake tapa karane se usane strIveda, tathA bIsa sthAnakI ArAdhanA karanese tIrthakara gotra bA~dhA / Ayuke anta meM marakara mahAbalakA jIva vaijayaMta anuttarame deva huA / 2 dUsarA bhava Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 jaina-ratna jaMbadvIpake dakSiNa bharatameM mithilA nagarI thI / usakA rAjA kuMbha thA / usakI strIkA nAma prabhAvatI 3 tIsarA bhava-thA svargase mahAbalakA jIva cyavakara phAlguna sudi 14 ke dina azvinI nakSatrameM prabhAvatIke garbha meM AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka mnaayaa| samayake pUrNa hone para mArgazIrSa sudi 11 ke dina azvinI nakSatrameM prabhAvatI devIke garbhase kuMbhalakSaNa yukta, nIla varNI putrIkA janma huA / jaba putrI garbha meM thI, taba mAtAko motiyoMkI zayyApara sonekI icchA huI thI, isase unakA mAlla kumArI nAma rakhA gayA / indrAdi devoMne janmakalyANaka manAyA / ve kramase bar3hatI huI yuvA huii| mallikumArIke pUrvabhavake mitroM se acalakA jIva sAketa nagarIma pratizuddha nAmaka rAjA huA / dharaNakA jIva caMpAnagarImeM candrachAyA nAmaka rAjaputra huA / pUraNakA jIva zrIvatsI nagarImeM rukmI nAmaka rAjA huA / vasukA jIva banArasI nagarImeM zaMkha nAmaka rAjA huA / vaizravaNakA jIva hastinApurameM adInazatru nAmaka rAjA huA aura abhicandrakA jIva kaMpilApura nagarameM jitazatru nAmakA rAjA huA / ina chahoM rAjAoMne pUrva bhavake snehase mallikumArIke sAtha vivAha karanekI icchAse apane 2 dUta bheje / mallikumArIne avadhijJAnase yaha jAnakara ki mere pUrva bhavake 1 malli-motiyoMkA phUla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 zrI mallinAtha-carita 213 chahoM mitroMko azokavATikAmeM jJAna honevAlA hai, azoka vATikAke andara eka khaNDakA mahala taiyAra kraayaa| usameM eka manohara ratnamayI siMhAsana banavAyA, aura usameM eka manojJa svarNa-pratimA rakhavAI / vaha polI thii| usake mastakameM cheda rakhavAyA, aura usapara svarNakamalakA Dhakkana lgvaayaa| phira vaha hamezA Dhakkana uThAkara apane AhArameMse eka-eka grAsa usameM DAlane lgii| jisa makAnameM pratimA rakhavAI thI, vaha choTA thaa| usake chaH daravAje banavAye / hareka daravAjepara tAlA DalavA diyA / una darvAjoMke Age eka-eka koThar3I aura banavAI / pratimAke pIche kI tarapha bhI eka darvAjA banavAyA, vaha pratimAse bilakula saTA huA thaa| dUta kuMbharAjAke pAsa mallikumArIko mA~gane phuNce| kuMbhane apamAna kara unheM nikAla diyA / una chahoM rAjAoMne socA, kuMbharAjAne hamArA apamAna kiyA hai / isalie usako isakA daNDa denA hI cAhiye / unhoMne paraspara salAha kara badalA leneke liye mithilA nagarIpara car3hAI kara dii| ___kuMbha rAjAne yuddhakI taiyArI kii| mallikumArIne kahA:"pitAjI ! Apa vyartha hI narahatyA na kariye, karAie / rAjAoMko mere pAsa milaneko bheja dIjiye / maiM sabako ThIka kara duuNgii| ___ abhimAnI rAjAne sazaMka netroMse apanI kanyAkI tarapha dekhA / putrIkI A~khoM meM vaha pavitra teja thA ki jise dekhakara usakA saMdeha miTa gyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 jaina-ratna mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm sajA kuMbhane chahoM rAjAoMko mallikumArIse milanekA saMdezA bhejaa| rAjA loga milane Aye / dAsiyoMne chahoM rAjAoMko chahoM choTI koThar3iyoMke andara pratimAvAle kamareke dajeke bAhara khar3A kara diyaa| kivAr3a sIkhacevAle the / isalie unheM pratimA spaSTa dikha rahI thii| rAjA loma usa rUpako dekhakara daMga raha gaye / ve samajhe yahI mallikumArI hai| ___ rAjA kucha boleM isake pahale hI mallikumArIne usa pravimAke sirase Dhakkana haTA diyaa| Dhakkana haTate hI badabU saba tarapha phaila gii| rAjA apanI nAka kapar3ese baMdakara lauTane lge| taba mallikumArI bolI:-"he rAjAo! isa mUrtimeM prati dina kevala eka-eka grAsa DAlA gayA hai| usakI durgadhako bhI Apa loga yadi sahana nahIM kara sakate haiM to mere zarIrakI durgaMdha ko, jisameM prati dina na jAne kitane grAsa DAle gaye haiM aura jo mahAdurgadha vAlA ho mayA hai, Apa kaise sahana kara sakeMge ? jJAnI puruSa isa zarIrameM moha nahIM karate / aura Apa logoMne to tIsare bhavameM mere sAtha dIkSA lI thii| Apa use kyoM smaraNa nahIM karate haiM aura kyoM nahIM saMsArako mAyAse chUTate haiM ? una logoMne jaba mallikumArIke ye vacana sune to unheM jAtismaraNa jJAna ho aayaa| unane apane pUrva bhava jAne aura prabhuko pahacAnA / ve hAtha jor3akara kahane lage:- "he bhagavan ! Apane hama logoMkI A~kheM khola diiN| hameM AjJA dIjie hama kyA kareM ?" prabhu bole,-" jaba tumhArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 zrI mallinAtha-carita 215 icchA ho, tabhI saMsArase chUTanekA prayatna krnaa"| phira prabhune unako vidA kiyaa| usI samaya lokAntika devoMne Akara vinatI kI:-"he prabhu! aba tIrtha prvrtaaie|" taba prabhune varSIdAna de, chaTTa tapa kara mArgazIrSa sudi 11 ke dina azvinI nakSatrameM sahasAmra vanameM jA eka hajAra puruSoM aura tIna sau striyoMke sAtha dIkSA grahaNa kI / indrAdi devoMne dIkSAkalyANaka manAyA / usI dina prabhuko manaHparyaya aura kevalajJAna prApta hue / dUsare dina vizvasena rAjAke gharapara pAraNA kiyA / indrAdi devAne jJAnakalyANaka manAyA / prabhuke tIrthameM kubera nAmakA yakSa, aura vairATa nAmakI zAsanadevI thI / unake parivArameM-8 gaNadhara, 40 hajAra sAdhu, 55 hajAra sAdhviyA~, 668 caudaha pUrvadhArI, 2 hajAra 2 sau avadhijJAnI, 1750 manaHparyayajJAnI, 2 hajAra 2 sau kepalI, 2 hajAra 9 sau vaikriyalabdhivAle, eka hajAra cAra sau vAdI, 1 lAkha 83 hajAra zrAvaka aura 3 lAkha 70 hajAra zrAvikAe~ thiiN| mallinAtha apanA nirvANakAla samIpa jAna sammeda zikharapara Aye / pA~ca sau sAdhuoM aura pA~ca sau sAdhvioMke sAtha unhoMne anazana grahaNa kiyA / eka mAsake bAda phAlguna sudi 12 ke dina candra makSatrameM ve mokSa gye| indrAdi devoMne mokSa kalyANaka mnaayaa| inakI kula Ayu 55 hajAra varSakI thI, usameMse 100 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 jaina-ratna varSa kumArAvasthAmeM aura zeSa dIkSA paryAyameM bitAI / inakA - zarIra 25 dhanuSa U~cA thaa| ___ aranAthake nivANa jAneke bAda koTi hajAra varSa pIche mallinAthajI mokSameM gye| . 20 zrI munisuvrata-carita jaMbUdvIpake apara videhameM bharata deza hai / usameM caMpA nAmakI nagarI thii| usameM surazreSTha nAmaka rAjA 1 prathama bhava-rAjya karatA thA / usane naMdana munikA upadeza sunakara unase dIkSA le lI / arhata-bhakti Adi bIsa sthAnakakI ArAdhanA karanese tIrthakara gotra bA~dhA / 2 dUsarA bhava-marakara vaha prANata devalokameM gayA / bharata kSetrake magadhadeza meM rAjagrahI nAmakI nagarI hai / usameM harivaMzakA rAjA sumitra rAjya karatA thA usaka 3 tIsarA bhava-padmAvatI nAmakI rAnI thI / svargase surazreSThakA jIva cyavakara zrAvaNa sudi 15 ke dina zravaNa nakSatrameM padmAvatI devIke gabhameM AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka mnaayaa| garbha-kAlake samApta hone para jeTha vIda 9 ke dina zravaNa nakSatrameM sumitra rAjAke yahA~ putraratnakA janma huA / indrAdi devoMne janmakalyANakakA utsava dhUmadhAmase manAyA / inake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrI munisuvrata-carita 217 ....... kachuekA cinha thA / garbhakAlameM mAtA muniyoMkI taraha suvratA ( acche vrata pAlanevAlI) huI thii| isase putrakA nAma munisuvrata rakhA gyaa| putrake yuvA honepara pitAne unakA prabhAvatI Adi aneka rAjakanyAoMke sAtha byAha kraayaa| prabhAvatIse suvrata nAmaka putra huaa| rAjA sumitrane dIkSA lI / munisuvrata rAjA hue aura 15 hajAra varSataka rAjya kiyA / phira lokAntika devoMne prAthanA kI jisase inhoMne varSIdAna de, suvrata putrako rAjya sauMpa, phAlguna vadi 8 ke dina zravaNa nakSatrameM nIlaguhA nAmaka udyAnameM eka hajAra rAjAoMke sAtha dIkSA dhAraNa kI / indrAdi devoMne dIkSAkalyANaka mnaayaa| dUsare dina munisuvrata svAmIne brahmadatta rAjAke yahA~ pAraNA kiyaa| cira kAla taka anyatra vihArakara ve vApisa usI udyAnameM Aye / caMpA vRkSake nIce unhoMne kAyotsarga dhAraNa kiyA aura ghAtiyA kA~kA nAzakara phAlguna vadi 12 ke dina zravaNa nakSatrameM kevalajJAna prApta kiyA / indrAdi devoMne jJAnakalyANaka mnaayaa| ___ eka samaya vihAra karate hue prabhu bhragukaccha (bhaDUca) nagarameM Aye / vahA~ samozaraNakI racanA huI, prabhu upadeza dene lage / usa nagarakA rAjA jitazatru ghor3epara car3hakara darzanAtha aayaa| rAjA andara gayA / ghor3A bAhara khar3A rahA / ghor3ene bhI kAna U~ce kara prabhukA upadeza sunA / upadeza samApta honepara gaNadharane pUchAH- "isa samozaraNameM kisane dharma pAyA ?" prabhune uttara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 jaiva-ratva diyA:--" jitazatru rAjAke ghor3eke sivA aura kisIne bhI dharma dhAraNa nahIM kiyA" / jitazatru rAjAne pUchA:-" yaha ghor3A kauna hai so kRpA karake kahie / " prabhune uttara diyA:__"padmanI khaNDa nagarameM jinadharma nAmakA eka seTha thaa| usakA sAgaradatta nAmakA mitra thA / vaha hamezA jainadharma sunane AyA karatA thA / eka dina usane vyAkhyAnameM sunA ki jo astabimba banabAtA hai, vaha jammAntarameM saMsArakA maMthana karanevAle dharmako pAtA hai / yaha jAnakara sAgaradattane eka jina-pratimA bamavAI aura dhUma dhAmase sAdhuoMke pAsase usakI pratiSThA ___ sAgaradatta nidhyAtvI honese pahale usane nagarake bAhara eka zivakA maMdira banavAyA thaa| eka bAra uttarAyaNa parvake dina sAmaradatta vahA~ gayA / usa mandirake pujArI pUjAke lie pahileke rakkhe hue ghIke ghar3e jaldI-jaldI svIMcakara uThA rahe the / bahuta dina taka eka jagaha rakhe rahanese ghar3oMke nIce jIva paidA ho gaye the isa lie unheM khIMcakara uThAnese kIr3e para jAte the| aura kaI unake pairoMke nIce kucale jAte the| yaha dekhakara sAgaradatta una kIr3oMko apane kapar3ese eka tarapha iTAne lagA / use aisA karate dekha eka pujArI bolA:-" are tujhe ina saphedapoza yatiyoMne yaha naI zikSA dI hai kyA ?" aura taba usane pairoMse aura bhI kaI kIr3oMko kucala diyaa| sAgaradatta dukhI hokara pujAriyoMke AcAryake pAsa gayA / AcAryane usa pApakI upekSA kii| taba sAgaradattane vicArA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrI munisuvrata-carita __ 219 yaha bhI nirdayI hai| aise gurukI zikSAse durgatImeM jAnA pdd'egaa| aisA guru pattharakI nAva hai| Apa saMsAra-samudrameM DUbegA, aura dUsaroMko bhI DubAyegA / yadyapi usakI zivapara azraddhA ho gaI thI to bhI vaha lokalAjase ziva-pUjA karatA rahA / isa taraha. zraddhA DhIlI honese use samyaktva na huA, aura vaha marakara ghor3A huA hai / maiM usako bodha karAneke liye hI yahA~para AyA hU~ / pUrva avameM isane dayAmaya dharma pAlA thA isase yaha kSaNamAtrameM dharma pAyA hai|" ___ yaha sunakara rAjAne usa ghor3eko chor3a diyaa| usI samayase bhaDUca zaharameM azvAvabodha nAmakA tIrtha huaa| munisuvrata svAmIke tIrthameM varuNa nAmakA yakSa aura varadattA nAmakI zAsana devI huI / unake saMghameM 18 gaNadhara, 30. hajAra sAdhu, 50 hajAra sAdhviyA~, 500 caudaha pUrvadhArI, 1800 avadhijJAnI, 1500 manaHparyaya jJAnI, 1800 kevalI, 2000 vaikriyaka labdhivAle, 1200 vAdalabdhivAle, 1 lAkha 72 hajAra zrAvaka, aura 3 lAkha 50 hajAra zrAvikAe~ the| nirvANa kAla samIpa jAnakara prabhu sammedazikharapara padhAre / aura eka hajAra muniyoMke sAtha eka mAsakA anazana dhAraNa kara jeTha vadi 9 ke dina azvinI nakSatra meM mokSa gaye / indrAdiH devoMne mokSakalyANaka mnaayaa| pradhune sAr3he sAta hajAra varSa kaumArAvasthAmeM sAr3he sAta hajAra varSa rAjya kArya aura 15 hajAra varSa vrata pAlanemeM, isa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna taraha 30 hajAra varSakI Ayu pUrNa kii| unake zarIrakI U~cAI - 20 dhanuSa thI / -220 mallinAthajIke nirvANa jAneke bAda cauvana lAkha barSa bItane para munisuvrata svAmI mokSameM gaye / munisuvrata svAmIke samaya meM mahApadma nAmakA cakravartI ho gayA hai / 21 zrI naminAtha - carita i jaMbUdvIpa ke pazcima mahAvideha meM kauzAMbI nAmakI nagarI thI / usameM siddhArtha rAjA rAjya karatA thA / kisI 1 prathama bhava -- kAraNa se usako saMsArase vairAgya huA aura usane sudarzana munike pAsase dIkSA lI evaM bIsa sthAnakakI ArAdhanA se tIrthakara gotra bA~dhA / - antameM zubhadhyAna pUrvaka marakara vaha aparAjita devaloka gayA / 2 dUsarA bhava 3 tIsarA bhava-- vahA~se cyavakara siddhArthakA jIva mithilA nagarIke rAjA vijayakI rAnI vAke garbhameM, Azvina sudi 15 ke dina azvinI nakSatra meM, AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka manAyA / garbhakA samaya pUrA honepara vamA devIne, zrAvaNa vadi 8 ke dina azvinI nakSatrameM nIla kamala lakSaNayukta, svarNavarNI putra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 zrI maninAtha-carita 221 ko janma diyA / indrAdi devoMne janmakalyANaka mnaayaa| jisa samaya prabhu garbha meM the, usa samaya mithilAkA zatruoMne ghera liyA thA, unheM dekhaneke lie vaprA devI mahalakI chatapara gii| unheM dekhakara garbhake prabhAvase zatru rAjA vijaya nRpake caraNoMmeM A name / isase mAtApitAne putrakA nAma naminAtha rkhaa| prabhu anukramase yuvA hue / aneka rAjakanyAoMke sAtha unhoMne byAha kiyaa| DhAI hajAra varSake bAda rAjA hue aura pA~ca hajAra varSa taka rAjya kiyaa| phira lokAntika devoMkI vinatIse prabhune varSIdAna diyA, suprabha putrako rAjya sauMpA aura sahasAmra vanameM jAkara dIkSA dhAraNa kI / indrAdi devoMne tapakalyANaka mnaayaa| dUsare dina prabhune vIrapurake rAjA dattake ghara pAraNa kiyaa| __ prabhu vahA~se vihArakara punaH nau mAsake bAda usI udyAnameM Aye aura borasalI vRkSake nIce kAyotsarga dhAraNa kara mArgazIrSa vadi 11 ke dina azvinI nakSatrameM kevalajJAna pAye / nami prabhuke tIrthameM bhrakuTi nAmaka yakSa aura gAMdhArI nAmaka zAsana devI thii| unakA saMgha isa prakAra thA-17 gaNadhara, 20 hajAra sAdhu, 41 hajAra sAdhviyA~, 450 caudaha pUrvadhArI, 1 hajAra cha: sau avadhijJAnI, 12 sau 8 manaH paryayajJAnI, 1600 kevalI, 5 hajAra vaikriyaka labdhivAle, 1 hajAra vAdalabdhivAle, 3 lAkha 48 hajAra zrAvikAe~ aura 1 lAkha 77 hajAra shraavk| vihAra karate hue apanA mokSakAla samIpa jAna prabhu sammeda zikharapara Aye / vahA~ eka hajAra muniyoMke sAtha eka mAsakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-sni anazana dhAraNakara vaizAkha vadi 10 ke dina azvinI nakSatra meM mokSa gaye / indrAdi devAne nirvANakalyaNaka manAyA / inakI Ayu kula 10 hajAra varSakI thI aura zarIra-U~cAI 15dhanuSa thii| munisuvrata svAmIke nirvANa jAmeke cha: lAkha varSa bAda namimAthajI mokSameM gye| inake samayameM hariSeNa aura jaya nAmaka cakravartI hue haiN| 22 zrI neminAtha-carita - jaMbadvIpake bharata kSetrameM acalapura nAmaka nagara thaa| usakA rAjA vikramadhana thaa| usake gharaNI nAmakI 1 prathama bhava-- rAnI thii| rAnIne eka rAtrimeM svama dekhA ki eka puruSane phalovAle Amra vRkSako hAthameM lekara kahA ki, yaha vRkSa tumhAre AMganameM roSA jAtA hai / jaise 2 samaya bItegA vaise hI vaise vaha adhika phalavAlA hogA aura bhinna 2 sthAnoMpara nau jagaha rupegaa| savere zayyA chor3akara rAnI uThI aura nitya kRtyoMse nivRtta ho usane svamakA phala rAjAse pUchA / rAjAne zIghra hI svamanimittikako bulAkara svamakA phala kahanekI AjJA dii| usame kahA:-" he rAjan tumhAre adhika guNavAna putra hogA / aura nau bAra ekSa rupegA isakA phala kevalI gamya hai|" yaha sunakara rAjA aura rAmI harSita hue / samayake pUrNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 223 hone para rAnIne putraratnako janma diyA / putrakA nAma ' dhana , rakhA gayA / zizu kAlako tyAgakara usane yauvanAvasthAmeM padArpaNa kiyaa| kusumapura nagarameM siMha mAmaka rAmAkI vimalA rAnIke dhanavatI nAmakI kanyA thii| eka dina vasaMta RtumeM yuvatI dhanavatI sakhiyoMke sAtha, udyAnakI zobhA dekhaneko gayI / usa udyAnameM ghUmate hue rAjakumArIne, azoka vRkSake nIce hAthameM citra lekara khar3e hue eka citrakArako dekhA / dhanavatIkI kamalinI nAmaka dAsIne usake hAthase citra le liyA / vaha eka adbhuta rUpavAna rAjakumArakA citra thA / sakhIne vaha citra rAjakumArIko diyaa| usako dekhakara Azcaryake sAtha rAjakumArIne pUchA:-" yaha citra kisakA hai ? sura-asura manuSyoM meM aisA rUpavAna kauna hai ?" yaha suna, citrakAra ha~sA aura bolA:-" acalapurake rAjA vikramadhanake yuvA putra ( dhanakumAra ) kA yaha citra hai| rAjakumArI usa rUpapara mohita ho gii| aura usane pratijJA kI ki maiM dhana kamArako choDa anya kisIke sAtha zAdI nahIM kruuNgii| kanyAke pitAko yaha bAta mAlUma huii| usane apanA dUta byAhakA saMdeza lekara acalapurake rAjA vikramadhanake yahA~ bhejA / vahA~ jAkara usane rAjAkA saMdezA kaha sunaayaa| rAjAne bhI svIkAratA de dI / dhanakumAra aura dhanavatIkA byAha ho gayA / donoM pati-patnI AnaMdase samaya vyatIta karane lge| eka bAra vasuMdhara nAmaka munise vikrama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna dhanane rANike svanakA phala pUchA / munine uttara diyA:- " nau bhava kara tumhArA putra mokSameM jAyagA / " vasaMta Rtu dhanakumAra dhanavatIke sAtha eka sarovarapara gayA / vahA~ unhoMne eka sthAnapara eka munirAjako aceta par3e dekhA | aneka zItopacAra kara unhoMne unakI mUrcchA dUra kii| muni saceta hone para rAjakumArane praNAma kara unake aceta honekA kAraNa pUchA / munine sumadhura svara meM kahA :- " he rAjan ! maiM apane guru ke sAtha vihAra kara rahA thA, isa jaMgalameM rastA bhUla gayA / bhaTakate hue / bhUkha pyAsa aura thakAnase mujhe mUrcchA A gaI / " phira munirAjane zrAvakadharmakA upadeza diyA / jisase dhanakumArane samyaktva sahita zrAvakadharma svIkAra kara liyA / rAjakumAra mahaloMmeM gayA aura muni anyatra vihAra kara gaye / 224 rAjakumArane cirakAla taka saMsArakA sukha bhoga, jayanta putrako rAjya sauMpa, vasuMdhara nAmaka munike pAsase dIkSA lI aura cirakAla taka munitrata pAlA / 2 dUsarA bhava anazana sahita prANa tajakara dhanakumArakA jIva saudharma devaloka meM deva huA / dhanakumArakA jIva vahA~se cyavakara vaitADhya parvatakI uttara zreNI meM surateja nAmaka nagarake khecara 3 tIsarA bhava-- rAjA zrIsUrakI rAnI vidyunyamatike gabhase janmA / usakA nAma citragati rakhA gayA / dhanavatIkA jIva usI parvatakI dakSiNa zreNImeM zivamaMdira nagara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 225 ke rAjA anaMgasiMhakI rAnI zaziprabhAke garbhase putrI rUpameM jnmaa| usakA nAma ratnavatI rakhA gayA / cakrapura nagarake rAjA sugrIvake do rAniyA~ thIM / eka yazasvI aura dUsarI bhadrA / yazasvI rAnIke sumitra nAmaka putra thA aura bhadrAke padmakumAra / sumitra kumAra dharmAtmA aura sadAcArI thA aura padmakumAra thA mithyAtvI, ahaMkArI aura vysnii| __eka dina duSTA bhadrA rAnIne, yaha vicArakara ki yadi sumitra jItA rahegA to mere putra padmako rAjya nahIM milegA, sumitrako jahara de diyA / viSake pIte hI sumitra pRthvIpara mUJchita hokara gira pdd'aa| jahara sAre zarIrameM vyApta ho gyaa| jaba yaha khabara sugrIva rAjAko milI to ve maMtrI sahita vahA~ Aye / aneka tarahake upacAra kiye para viSakA asara kama na huA / rAjA bar3e dukhI hue / sAre nagarameM bhadrAkI apakIrti phaila gaI / vaha kahIM cupacApa bhAga gii| citragati vidyAdhara vimAnameM baiTha AkAzameM phirane nikalA thA / ghUmate 2 vaha usI nagarameM A nikalA / kolAhala sunakara usane vimAna nIce utArA / pUchane para logoMne use viSakI bAta sunAI / usane jala maMtra kara sumitrapara chir3akA / rAjakumAra saceta ho gayA aura Azcaryase idhara udhara dekhane lagA / rAjAne kahA:-" he putra! terI apara mAtAne (sotelI mA~ne ) tujhako viSa diyA thaa| ina mahApuruSane tujhako jIka dAna diyA hai| "phira sumitra aura usake pitAne aneka prakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna rake kAtara vacanoMmeM kRtajJatA prakaTa kI aura kucha dina apane yahA~ rahanekI usase vinatI kI / citragati ThaharanemeM apaneko asamartha batA sumitrako apanA mitra banA calA gayA / I 226 eka dina udyAnameM suyazA nAmaka kevalI padhAre / rAjA parivAra sahita unako vaMdanA karane gaye | vaMdanA karake rAjA yathAsthAna baiTha gaye / phira hAtha jor3a unane pUchA: - "he bhagavan ! merI dUsarI strI bhadrA kahA~ para gaI 9 " kevalI boleH - " vaha yahA~se bhAgakara vanameM gaI para coroMne usake AbhUSaNa lUTa liye aura use eka bhIlako sauMpa diyA / bhIlane use eka vaNikako beca diyaa| vaha rAstemeM jA rahI thI ki jaMgalameM Aga se jala gaI aura marakara prathama narakameM gaI hai / yaha usake bure karmoMkA phala haiM / " - rAjA sugrIvako vairAgya ho gayA / usane usI samaya sumiko rAjya sauMpakara dIkSA le lI aura kevalI ke sAtha vihAra kiyA / sumitra apane sthAnako gayA / sumitrakI bahina kaliMga dezake rAjAke sAtha byAhI gaI thI / usako anaMgasiMha rAjAkA putra, ratnAvatIkA bhAI kamala, harakara le gayA / isa samAcArase sumitra bahuta kruddha huA aura vaha yuddhakI taiyArI karane lagA / yaha khabara eka vidyAdharake mukhase citragatine sunI / taba citragatine usIke sAtha yaha saMdezA sumitrake pAsa bhejA: - " he mitra ! Apa kaSTa na kareM / maiM thor3e hI dinoM meM ApakI bahinako chur3A lAU~gA / " phira Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita citragati apanI senA lekara zivapura gayA / citragati aura kamalameM ghora yuddha hone lagA / yuddhameM kamala hAra gayA, taba usakA pitA anaMgasiMha AyA aura usane citragatiko lalakArA, - " chokare ! bhAga jA! nahIM to merA yaha khaDDa abhI terA sira dhar3a se judA kara degA / " citragatine ha~sakara vidyAbalase cAroM tarapha aMdherA kara diyA; anaMgasiMhake pAsase khaGga chIna liyA aura vaha kucha na kara sakA / citragati phira sumitrakI bahanako lekara vahA~se calA gayA / thor3I dera ke bAda jaba aMdherA miTA taba usane cAroM tarapha dekhA to mAlUma huA ki citragati to calA gayA hai, vaha pachatAne lagA / phira use munike vacana yAda Aye ki, jo puruSa tere hAthase khaDDa chInegA vahI terA jAmAtA hogA / magara aba use vaha kahA~ DhUMDhatA ? vaha apane ghara gayA / citragatine sumitrako isakI bahina lAkara sauMpa dI / sumitrane upakAra mAnA / sumitra pahile hI saMsArase udAsa ho rahA thA isa ghaTanAne usake manase saMsArakI mohamAyA sarvathA nikAla dI aura usane suyazA munike pAsase dIkSA le lI / citragati I / apane dezako calA gayA / 227 sumitra muni aneka barasoM taka vihAra karate hue magadha dezameM Aye aura eka gA~va ke bAhara ekAnta meM kAyotsarga karake - rahe / sumitrakA sApatna bhAI padma- jo sumitrake gaddI baiThanepara deza chor3akara calA gayA thA - bhaTakatA huA vahA~ A nikalA / usane sumitra muniko akele dekhA / use vicAra AyA, - yahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 jaina-ratna puruSa hai jisake kAraNase merI mAtA bhAgI aura burI hAlatameM duHkha jhelakara marI, yahI puruSa hai jisake sababase maiM vana vana, aura gA~va gA~va mArA mArA phira rahA huuN| Aja maiM isase badalA luuNgaa| usane dhanuSapara bANa car3hAyA aura khIMcakara munikI chAtImeM mArA / munikA dhyAna bhaMga ho gayA / unhoMne apanI chAtImeM bANa aura sAmane apanA bhAI dekhA / muniko khayAla AyA,-Aha ! maiMne isako rAjya na dekara isakA bar3A apakAra kiyA thaa| unhoMne kahanA cAhA,-bhAI ! mujhe kSamA karo! magara bolA na gayA / bANake ghAvane asara kiyA / vaha jamInapara gira par3e / duSTa padma khuza huaa| munine bhAIse aura jagatake sabhI jIvoMse kSamA mA~gI aura saMthArA kara liyaa| aMhaMta ahaMta kahate hue ve marakara brahmalokameM indrake sAmAnika deva hue| padma vahA~se bhAgA / aMdherI rAtameM kahIM sarpapara paira par3a gyaa| sapane use kATA aura vaha marakara sAtaveM narakameM gayA / sumitrakI mRtyuke samAcAra sunakara citragatiko bar3A kheda huaa| vaha yAtrAke lie apane pitAke sAtha siddhAyatanapara gyaa| usa samaya aura bhI aneka vidyAdhara vahA~ Aye hue the / anaMgasiMha bhI apanI putrI ratnAvatIke sAtha vahA~ AyA thaa| citragati jaba prabhukI pUjA stuti kara cukA taba devatA bane hue sumitrane usapara phUloMkI vRSTi kii| anaMgasiMhane citragatikA vahA~ pUrA paricaya paayaa| apane deza jAkara anaMgasiMhane citragatike pitA zrIsUra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha - carita cakravarttIko vivAhakA saMdezA kahalAyA / zrIsUrane saMdezA svIkArA aura citragati ke sAtha ratnAvalIkA vivAha kara diyA / vaha sukhase dina bitAne lagA / zrIsUra rAjAne citragatiko rAjya dekara dIkSA le lii| citragati nyAya se rAjya karane lagA / eka bAra usake AdhIna eka rAjA mara gayA / usake do putra the / ve donoM rAjyake 1 lie lar3ane lage / citragatine unako samajhAkara zAMta kiyA / kucha dinake bAda usane sunA ki donoM bhAI eka dina lar3akara mAre gaye haiM / isa samAcAra se use saMsArase vairAgya ho gayA aura usane, puraMdara nAmaka putrako rAjya dekara, patnI ratnavatI aura anuja manogati tathA capalagatike sAtha damadhara nike pAsa se dIkSA le lI / cira kAla taka tapakara citragati mahendra devalokameM paramarddhika 4 cauthA bhavadevatA huA / usake donoM bhAI aura usakI patnI bhI usI devalokameM devatA hue / pUrva videhake padma nAmaka prAMtameM siMhapura nAmakA aparAjita zahara thA / usameM harinaMdI nAmakA rAjA rAjya 5 pA~cavA~ bhava karatA thA / usake priyadarzanA nAmakI rAnI thI / citragatikA jIva devaloka se cayakara priyadarzanAke garbha se janmA / usakA nAma aparAjita rakhA gayA / jaba vaha bar3A huA taba, vimalabodha nAmaka maMtrI -putrake sAtha usakI mitratA ho gaI / eka dina donoM mitra ghor3oM para savAra hokara phiraneko nikale / ghor3e bekAbU ho gaye aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 229 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 jaina-ratna ..AAPMA bhAge hue eka jaMgalameM jAkara Thahare / ve ghor3oMse utare aura jaMgalakI zobhA dekhane lge| usI samaya eka puruSa 'bacAo! bacAo !' pukAratA huA Akara aparAjitake caraNoM meM gira par3A / aparAjitane use abhaya diyaa| vimalavodha bolA:"kumAra ! bejAne kisIko abhaya denA ThIka nahIM hai| kauna jAne yaha puruSa kucha gunAha karake AyA ho|" . ___ aparAjita bolA:-"kSatriya zaraNameM Aye hueko abhaya dete haiM / zaraNAgatake guNadoSa dekhanA kSatriyoMkA kAma nahIM hai| unakA kAma hai kevala zaraNameM Aye huekI rakSA karanA / " ___ itanehImeM 'mAro! mAro !' pukArate hue kucha sipAhI Aye aura bole:-" musAphira ! ise chor3a do| yaha luTerA hai / " aparAjita bolA:-" yaha merI zaraNameM AyA hai / maiM ise nahIM chor3a sktaa|" taba hama ise jabardastI pakar3akara le jaayNge|" kahakara eka sipAhI Age bar3hA / aparAjitane, talavAra khIMca lI aura kahA:-"khabaradAra !Age bar3hA to prANa jaayNge|" saba sipAhI Age Aye aura aparAjitapara AkramaNa karane lge| aparAjita apaneko bacAtA rahA / jaba sipAhiyoMne dekhA ki isako harAnA kaThina hai to ve bhAga gaye / kauzalezake pAsa jAkara unhoMne pharyAda kii| kauzalapatine luTereke rakSakako pakar3a lAne yA mAra DAlaneke lie phauja bhejI / aparAjitane saikar3oM sipAhiyoMko yamadhAma phuNcaayaa| usake balako dekhakara senA bhAga gaI / taba rAjA khuda phaujake sAtha AyA / ghur3asavAroM aura hAthIsavAroMne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 231 aparAjitako cAroM tarapha se ghera liyA / aparAjita bhI ghor3epara savAra hokara apanA raNakauzala batAne lagA / aparAjitane khAMDA aura bhAlA calAte hue anekoMko dharAzAyI kiyA / kauzalapati eka hAthIpara baiThA huA thA / aparAjitane hAthIpara bhAlA calAyA / mahAvata mArA gyaa| hAthI ghUma gayA / dUsarA hAthI sAmane AyA / aparAjita chalAMga mArakara usa hAthIpara jA car3hA aura usake savAra va mahAbata donoMko mAra DAlA / rAjA zAbAza ! zAbAza !' pukAra uThA / vIra hamezA vIroMkI prazaMsA karate haiM / cAhe vaha zatru hI kyoM na ho / " kauzalapatiko usake maMtrIne kahA :- " mahArAja ! yaha vIra to apane mitra harinaMdIkA putra hai / ajAnameM hama yuddha kara rahe haiM / yuddha rokie / " rAjAne yuddha roka diyA aura kumArako apane pAsa bulAyA / snehake sAtha usake sirapara hAtha pherA aura kahA: - " tumhArI vIratA dekhakara maiM bar3A khuza hU~ / yaha jAnakara to mujhe adhika khuzI huI hai ki tuma mere mitra harinaMdIke putra ho / " use aura vimalabodhako lekara vaha zahara meM gayA / rAjAne DAkUko mApha kara diyA / aura aparAjitake sAtha apanI kanyA kanakamAlAkA byAha kara diyA | apane mitra harinaMdI ko bhI isakI sUcanA kara dI aura yaha bhI kahalA diyA ki aparAjita thor3e dina kauzalameM hI rahegA / eka dina rAtameM aparAjita apane mitra vimalabodhako lekara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 jaina-ratna mmmmmmmmmmmmmmmmmm.wwwwwwwwwwwwwimmmmmmmmmmmmm MO kisIko kahe bagaira cupa cApa cala par3A / rastemeM calate hue usane sunA,-" hAya! pRthvI kyA Aja puruSavihIna ho gaI hai ? are! koI mujhe isa duSTase bacAo!" aparAjita cauMka par3A / usane ghor3eko AvAjakI tarapha ghumA diyA / jahA~se AvAja AI thI vahA~ donoM mitra pahu~ce / unhoMne dekhA ki amikuMDake pAsa eka puruSa eka strIkI coTI eka hAthase pakar3e aura dUsare hAthase talavAra uThAye use mAranekI taiyArImeM hai|" aparAjitane lalakArA:-" nAmarda ! auratoMpara talavAra uThAtA hai ? agara kucha dama ho to puruSoMke sAtha do do haathkr|" vaha puruSa strIko chor3akara aparAjitapara jhapaTA / aparAjitane usakA vAra khAlI diyaa| donoM thor3I dera taka asiyuddha karate rahe / usakI talavAra TUTa gaI, to aparAjitane bhI apanI talavAra DAla dI aura donoM bAhuyuddha karane lage / aparAjitase apaneko hAratA dekha usa vidyAdharane mAyAse aparAjitako nAgapAzameM bA~dha liyA / pUrva puNyase balI bane hue aparAjitane pAzako tor3a DAle aura khaGga uThAkara usapara AghAta kiyaa|vh jakhmI hokara girA aura behoza ho gyaa| vimalabodha aura aparAjitane upacAra karake usako hoza kraayaa| jaba use hoza AyA taba aparAjita bolA:-" aura bhI lar3anekI icchA ho to, maiM taiyAra huuN|" vaha bolA:-" maiM pUrI tarahase hAra gayA huuN| Apa merI thailImeM davA hai, vaha ghisakara mere ghAvapara lagA dIjie tAke mere ghAva bhara jAya~ / " aparA. jitane auSadha lagAI aura vaha acchA ho gayA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 233 -rnarAAAAAAAnamnnnn. * orm aparAjitake pUchanepara vidyAdhara bolA:-"merA nAma mayakAnta hai aura isa yuvatikA nAma amRtamAlA hai| isane jJAnIse sunA ki, isakA vyAha harinaMdI rAjAke putra aparAjitake sAtha honA badA hai tabase yaha usIke nAmakI mAlA japatI hai / maiMne ise dekhA aura mere sAtha byAha karaneke lie isako ur3A laayaa| maiMne bahuta vinatI kI; magara yaha na mAnI / bolI:-" isa zarIrakA mAlika yA to aparAjita hI hogA yA phira agnihIse yaha zarIra pavitra bnegaa|" merI bAta na mAnI isalie maiMne isako agnike samarpaNa karanA sthira kiyaa| isI samaya tuma Aye aura isakI rakSA ho gaI / " vimalabodha bolA:-"ye hI harinaMdIke putra aparAjita haiN| bhAgyameM jo likhA hotA hai vaha kabhI nahIM miTatA / " usI samaya ratnamAlAke mAtApitA bhI DhU~Dhate hue vahA~ A gaye / unhoMne yaha sArA hAla sunA aura vahIM kanyAko aparAjitake sAtha byAha diyA / aparAjita yaha kahakara vahA~se vidA huA ki jaba maiM bulAU~ taba ise merI rAjadhAnImeM bheja denA / vahA~se calakara donoM mitra eka jaMgalameM pahu~ce / dhUpa teja thii| pyAsase aparAjitakA halaka sUkhane lgaa| vimalabodha usako eka jhAr3ake nIce biThAkara pAnI lene gayA / vApisa Akara dekhatA kyA hai ki vahA~ aparAjitakA patA nahIM hai / vaha cAroM tarapha DhU~Dhane lagA, parantu aparAjitakA kahIM patA na claa| bicArA vimalabodha AkraMdana karatA huA idhara udhara bhaTakane lgaa| kaI dina aise hI nikala gaye / eka dina eka gA~vameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 jaina-ratna vaha udAsa baiThA thA, usI samaya usake sAmane do puruSa Aye aura usakA nAma pUchA / usane nAma batAyA, taba ve bole:"hama bhuvanabhAnu nAmaka vidyAdharake naukara haiN| hamAre rAjAke kamalinI aura kumudinI nAmakI do putriyA~ haiM / unake lie aparAjita hI yogya vara hai / aisI bAta nimittiyAne kahI thii| isalie aparAjitako lAneke lie hameM hamAre mAlikane bhejaa| hamane tumheM vanameM dekhA aura hama aparAjitako uThA le gaye; magara aparAjita tumhAre bagaira mauna dhArakara baiThA hai / aba tuma calo aura hamAre svAmIkI icchA pUrI kro|" vimalabodha AnaMdapUrvaka unake sAtha gyaa| donoM mitra milakara bahuta khuza hue| phira bhuvanabhAnukI kanyAoMke sAtha aparAjitakI zAdI ho gaI / kucha dinake bAda aparAjita vahA~se bhI ravAnA ho gyaa| ___ donoM mitra Age cle| aura zrImaMdirapura pahu~ce / vahA~ unhoMne zaharama kolAhala aura udAsI dekhe / pUchanese mAlama huA ki yahA~ke dayAlu rAjAke koI churI mAra gayA hai / usakA ghAva prANahArI ho gayA hai / aneka ilAja kiye magara abataka koI lAbha nahIM haa| aba jAna paDatA hai rAjA na bcegaa| ___ aparAjitako dayA Arda / vaha mitra sahita rAjamahalameM pahu~cA / usane sUryakAMtakI dI huI oSadhi ghisakara lagAI aura rAjA acchA ho gayA / rAjAne usakA hAla jAnakara apanI kanyA raMbhA usake sAtha byAha dii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 235 kucha dinake bAda aparAjita vahA~se mitra sahita ravAnA huA aura kuMDinapura pahu~cA / vahA~ svarNakamalapara baiThe dezanA dete hue eka muniko usane dekhA / unheM vaMdanAkara vaha baiThA aura dharmopadeza sunane lgaa| dezanA samApta honepara aparAjitane pUchA:" bhagavan maiM bhavya hU~ yA abhavya ? kevalIne javAba diyAH"he bhadra! tU bhavya hai / isI jaMbUdvIpake bharatakSetrameM bAIsavA~ tIrthakara hogA aura terA mitra mukhya gaNadhara hogA / " yaha sunakara donoMko AnaMda huaa| ___ janAnaMda nAmake nagarameM jitazatru nAmakA rAjA thaa| usake dhAriNI nAmakI rAnI thii| ratnavatI svargase cyavakara dhAriNIke garbhase janmI / usakA nAma prItimatI rakhA gyaa| vaha saba kalAoMmeM nipuNa huI / usake Age acche acche kalAkAra bhI hAra mAnate the / isalie usake pitA jitazatrune prItimatIkI icchA jAnakara saba jagaha yaha prasiddha kara diyA ki jo puruSa prItimatIko jItegA usIke sAtha usakA byAha hogA / aura amuka samayameM isakA svayaMvara hogaa| usImeM kalAoMkI parIkSA hogii| ___ svayaMvaramaMDapa sajAyA gayA / aneka rAjA aura rAjakumAra vahA~ jamA hue / prItimatIne unase prazna kiye; parantu koI javAba na de sakA / aparAjita bhI bhesa badale hue vahA~ A pahu~cA thaa| jaba usane dekhA ki saba rAjA loga niruttara ho gaye haiM, taba usase na rahA gyaa| vaha Age AyA aura usane prItimatIke praznoMkA uttara diyaa| prItimatI hAra gaI aura usane aparAjitake galemeM varamAlA DAla dii| jitazatru cintAmeM par3A,-aphsosa! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 jaina- ratna merI bhUlase aura apanI haThase Aja yaha sonekI pratimA, isa ajAna rAhagIrakI patnI hogI / bhAgya ! dUsare rAjA lar3aneko taiyAra hue / aparAjitane una sabako parAjita kara diyA / somaprabha ne apane bhAnajeko pahacAnA aura use gale lagAyA | phira usane jitazatru vagairAse aparAjitakA paricaya karA diyA / usakA paricaya pAkara sabako bar3A AnaMda huvA | dhUmadhAma ke sAtha aparAjita aura prIti - matIkA byAha ho gayA / jitazatruke maMtrI kI kanyAke sAtha vimalabodhakI bhI zAdI ho gii| donoM sukhase dina bitAne lage / kaI dina bAda harinaMdIkA eka AdamI vahA~ AyA / use dekhakara aparAjitako bar3I khuzI huI / vaha usase gale milakara mAtA pitAkA hAla pUchane lagA / AdamIne kahA :- " Apake . viyoga meM ve maraNAsanna ho rahe haiM / kabhI kabhI Apake samAcAra sunakara unako naye jIvanakA anubhava hotA hai / abhI ApakI zAdI ke samAcAra sunakara ve bar3e khuza hue haiM; Apako dekhaneke lie Atura haiM / aura isalie unhoMne bulAneke lie mujhe yahA~ bhejA hai / prabhu aba calie mAtApitAko adhika duHkha na dIjie / aparAjitako mAtApitAkA hAla sunakara duHkha huA / vaha apanI patniyoM ko lekara rAjadhAnImeM gayA / mAtApitA putrako aura putravadhuoM ko dekhakara AnaMdita hue / manogati aura capalagatike jIva mAhendra devalokase cayakara aparAjitake anuja baMdhu hue / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwww 22 zrI neminAtha-carita 237 rAjA harinaMdIne aparAjitako rAjya dekara dIkSA lI aura tapa karake ve mokSa gye| eka bAra aparAjita rAjA phirate hue eka bagIceke aMdara jA pahu~cA / vaha bagIcA samudrapAla nAmaka seThakA thA / sukhasAmagriyoMkI usameM koI kamI na thii| seThakA lar3akA anaMgadeva vahA~ krIDAmeM nimagna thA / rAjAke AnekI bAta jAnakara usane unakA svAgata kiyaa| rAjAko yaha jAnakara parama saMtoSa huA ki mere rAjameM aise sukhI aura samRddha puruSa haiM / dUsare dina rAjA jaba phirane nikalA taba usane dekhA ki loga eka murdeko lejA rahe haiM / vaha anaMgapAlakA murdA thaa| rAjAko bar3A kheda huA / jIvanakI asthiratAne usako saMsArase virakta kara diyaa| kala zAmako jo parama svastha aura sukhameM nimagna thA Aja zAmako usakA murdA jA rahA hai / yaha bhI koI jIvana hai ? rAjAne prItimatIse janme hue padmanAbhake putrako rAjya dekara dIkSA lii| usake sAtha hI usake bhAiyoMne aura patnI prItimatIne bhI dIkSA le lii| 6 chaThA bhava___ve sabhI tapakara kAladharmako prApta hue aura AraNa nAmake gyArahaveM devalokameM indrake sAmAnika deva hue| bharata kSetrake hastinApurameM zrISeNa nAmakA rAjA thaa| usakI __ zrImatI nAmakI rAnI thii| isake garbhase aparA 7 sAtavA~ bhava-jitakA jIva cayakara utpanna huA / usakA nAma (zaMkha rAjA) zaMkha rakhA gyaa| bar3A honepara vaha bar3A vidvAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 jaina-ratna ~~~~~mmmmwwwmmmmmarrammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm aura vIra huaa| vimalabodhakA jIva bhI cayakara zrISeNa rAjAke maMtrI guNanidhike ghara utpanna huA / usakA nAma matiprabha rakhA gayA / zaMkha aura matiprabhakI ApasameM bahuta mitratA ho gii| __ eka bAra rAjA zrISeNake rAjameM samaraketu nAmakA DAkU logoMko lUTane aura satAne lagA / prajA pukAra karane aaii| rAjA usako daMDa deneke lie jAnekI taiyArI karane lgaa| kumAra zaMkhane pitAko AgrahapUrvaka rokA aura Apa usako daMDa dene gyaa| DAkUko parAsta kiyaa| vaha kumArakI zaraNameM aayaa| kumArane usakA sArA dhana una prajAjanoMko dilA diyA jinako usane lUTA thaa| phira DAkUko mApha kara use apanI rAjadhAnImeM le claa| __ rastemeM zaMkhakA par3Ava thA / vahA~ rAtrimeM usane kisI strIkA karuNa rudana sunA / vaha khaDga lekara udhara calA / rotI huI strIke pAsa pahu~cakara usase ronekA kAraNa pUchA / strAne uttara diyA:-" anaMgadezameM jitArI nAmake rAjAkI kanyA yazomatI hai / use zrISeNake putra zaMkhapara prema ho gyaa| jitArIne kanyAkI icchAke anusAra usakI sagAI kara dii| vidyAdharapati maNizekharane jitArIse yazomatIko mA~gA / rAjAne inkAra kiyaa| taba vidyAdhara apane vidyAbalase usako harakara le claa| maiM bhI kanyAke lipaTa rahI / isalie vaha duSTa mujhako isa jaMgala meM DAlakara calA gyaa| yahI kAraNa hai ki maiM ro rahI huuN|" zaMkhakumAra usa dhAyako apane paDAvameM jAnekI AjJA kara yazomatIko DhU~Dhane niklaa| eka parvatapara usane yazomatIke sAtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 239 vidyAdharako dekhA aura lalakArA / vidyAdharake sAtha zaMkhakA yuddha huA / antameM vidyAdhara hAra gayA aura usane yazomatI zaMkhako sauMpa dI / zaMkhake samAna parAkramI vIrako kaI vidyAdharoMne bhI apanI kanyAe~ arpaNa kI / zaMkha sabako lekara hastinApura gayA / mAtApitAko apane putrake parAkramase bahuta AnaMda huaa| zaMkhake pUrva janmake baMdhu mUra aura soma bhI AraNa devalokase cayakara zrISeNake ghara yazodhara aura guNadhara nAmake putra hue| - rAjA zrISeNane putrako rAjya dekara dIkSA lI / jaba unheM kevalajJAna huA taba rAjA zaMkha apane anujoM aura patnI sahita dezanA sunane gayA / dezanAke aMtameM zaMkhane pUchA:" bhagavan yazomatIpara itanA adhika sneha mujhe kyoM huA ?" kevalIne kahA:-" jaba tU dhanakumAra thA taba yaha terI dhanavatI patnI thI / saudharma devalokameM yaha terA mitra huaa| citragatike bhavameM yaha terI ratnavatI nAmakI priyA thI mAheMdra devalokameM yaha terA mitra thii| aparAjitake bhavameM yaha terI prItimatI nAmakI priyatamA thii| AraNa devalokameM terA mitra thii| isa bhavameM yaha terI yazomatI nAmakI patnI huI hai| isa taraha sAta bhavoMse tumhArA saMbaMdha calA A rahA hai| yahI kAraNa hai ki tumhArA ApasameM bahuta prema hai / bhaviSyameM tuma donoM aparAjita nAmake anuttara vimAnameM jAoge aura vahA~se cayakara isI bharatakhaMDameM neminAtha nAmake cauvIsaveM tIrthakara hoge aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna wwwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm~~ 240 yaha rAjImatI nAmakI strI hogii| tumase hI byAha karanA sthirakara yaha kumArI hI tumase dIkSA legI aura mokSameM jaaygii|" __ zaMkhako vairAgya huA aura usane dIkSA le lI / usake anujoMne, mitroMne aura patnIne bhI dIkSA lii| bIsa sthAnakA ArAdhana kara usane tIrthakara gotra bA~dhA / _aMtameM pAdopagamana anazana kara zaMkha muni sabake(AThavA~ bhava sAtha aparAjita nAmake cauthe anuttara vimAnameM utpanna hue| bharata khaMDake sauripura nagarameM samudravijaya nAmake rAjA the| unakI patnIkA nAma zivAdevI thaa| zivA9 navA~ bhava / devIko caudaha mahA svama Aye aura zaMkhakA ( ariSTa nemi ) jIva aparAjita vimAnase cayakara kArtika vadi 12 ke dina citra nakSatrameM zivAdevIkI kokhameM aayaa| indrAdi devoMne garbhakalyANaka mnaayaa| kramase nau mahIne aura ATha dina pUre hone para zrAvaNa sudi 5 ke dina citra nakSatra meM zivAdevIne putraratnako janma diyA / indrAdi devoMne janma kalyANaka mnaayaa| unakA lakSaNa zaMkhakA aura varNa zyAma thA / spamameM mAtAne ariSTa ratnamayI cakradhArA dekhI thI isalie unakA nAma ariSTanemi rkkhaa| ___ samudravijayake eka bhAI vasudeva the| unake zrIkRSNa aura baladeva nAmake do putra the| zrIkRSNakI vIratA to jagaprasIddha hai / ve 1-zrIkRSNakA pUrA hAla jAnaneke lie Age diye hue vasudeva caritrako dekho| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 241 ~~ vasudeva the| zrIkRSNa aura ariSTanemi cacere bhAI the| zrIkRSNa bar3e the aura ariSTanemi choTe / zrIkRSNakI eka bahuta bar3I vyAyAmazAlA thii| usameM khAsa khAsa vyaktiyA~ hI jA sakatI thiiN| usameM rakhe hue AyudhoMkA upayoga karanA harekake lie sarala nahIM thA / usameM eka zaMkha rakkhA huA thaa| vaha itanA bhArI thA ki acche acche yoddhA bhI use uThA nahIM sakate the, bajAnekI to bAta hI kyA thI ? ___ eka dina ariSTanemi phirate hue kRSNakI AyudhazAlAmeM pahu~ca gye| unhoMne itanA bar3A zaMkha dekhA aura kutUhalake sAtha savAla kiyA:-"yaha kyA hai ? aura yahA~ kyoM rakkhA gayA hai ?" naukarane javAba diyA:-"yaha zaMkha hai| pAMcajanya isakA nAma hai / yaha itanA bhArI hai ki zrIkRSNake sivA koI ise uThA nahIM sakatA hai |"arissttnemi ha~se aura zaMkha uThAkara bajAne lge| zaMkhadhvani sunakara zahara kA~pa uThA / zrIkRSNa vicArane lage, aisI zaMkhadhvani karanevAlA Aja kauna AyA hai ? indra hai yA cakravartIne janma liyA hai ? usI samaya unako khabara milI ki, yaha kAma ariSTanemikA hai| unheM vizvAsa na huaa| ve khuda gaye / dekhA ki ariSTanemi isa taraha zaMkha bajA rahe haiM mAno koI baccA khilaunese khela rahA hai| ____ kRSNako zaMkA huI, ki kyA Aja sabase balazAlI honekA merA dAvA yaha lar3akA khArija kara degA ? unhoMne isakA phaisalA kara lenA ThIka samajhakara ariSTanemise kahA:-"bhAI! Ao! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 jaina-ratna Aja hama kuztI kareM / dekheM kauna balI hai / " ariSTanemine viveka kiyA:--" baMdhu ! Apa bar3e haiM, isalie hamezA hI balI haiM" zrIkRSNane kahA:-"isameM kyA harja hai ? thor3I dera khela hI ho jaaygaa|" ariSTanemi bole:-" dhUlameM lauTanekI merI icchA nahIM hai / magara balaparIkSAkA maiM dUsarA upAya batAtA huuN| Apa hAtha laMbA kIjiye / maiM use jhukA huuN| aura maiM laMbA karU~ Apa use jhukAveM / jo hAtha na jhukA sakegA vahI kama tAkatavAlA samajhA jAyagA" zrIkRSNako yaha bAta pasaMda aaii| unhoMne hAtha laMbA kiyA / ariSTanemine unakA hAtha isa taraha jhukA diyA jaise koI baiMtakI patalI lakar3Iko jhukA detA hai|" phira ariSTanemine apanA hAtha laMbA kiyA; paraMtu zrIkRSNa use na jhukA sake / ve sAre balase usako jhukAne lage para ve isa taraha jhUla gaye jaise koI loheke DaMDepara jhUlatA ho / zrIkRSNakA sabase adhika balazAlI honekA khayAla jAtA rahA / unhoMne socA,-duniyAmeM ekase eka adhika balavAna hamezA janmatA hI rahatA hai / phira bole,-" bhAI / tumheM vardhAI hai ! tuma para kuTuMba yogya abhimAna kara sakatA hai|" ___ ariSTanemi yuvA hue; paraMtu yauvanakA mada unameM na thA / javAnI AI magara javAnIkI aiyAza tabIata unake pAsa na thii| ve udAsa, duniyAke kAmoMmeM nirutsAha, sukhasAmagriyoMse besarokAra aura ekAMta sevI the / unako aneka bAra rAjakArobArameM lagAnekI koziza kI gaI, magara saba bekAra huI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 243 zAdI karaneke lie unheM kitanA manAyA gayA magara ve rAjI na hue| zrIkRSNake aneka rAniyA~ thiiN| eka dina ve sabhI jamA ho gaI aura ariSTanemiko cher3ane lagIM / eka bolI:-"agara tuma puruSa na hote to jyAdA acchA hotaa|" dUsarIne kahAH" ajI inake mana lAyaka mile taba to ye zAdI kareM na ?" tIsarI bolI:-" bicAre yaha socate hoMge ki, bahU lAkara use khilAya~ge kyA ? jo AdamI hAthapara hAtha dhare baiThA rahe vaha duniyAmeM kisa kAmakA hai ?" cauthIne unakI pIThapara mukA mArA aura kahA:-" ajaba gUMge AdamI ho jI ! kucha to bolo| agara tuma kucha udyoga na kara sakoge to bhI koI ciMtAkI bAta nahIM hai| kRSNake saikar3oM rAniyA~ haiN| ve khAtI 'pahanatI haiM tumhArI strIko bhI mila jaaygaa| isake lie itanI ciMtA kyoM ?" pA~cavIMne thanakakara kahA:-" mA~ bApa beTeko byAhaneke lie rAta dina rote haiN| magara ye haiM ki inake dila para koI asara hI nahIM hotA / jAna par3atA hai vidhAtAne inameM kucha kamI rakha dI hai|" chaThIne cuTakI kATI aura kahAH"ye to miTTIke putale haiN|" ___ ariSTanemi ha~sa pdd'e| isa ha~sImeM ullAsa thA, upekSA nahIM / saba cillA uThI,-'maMjUra !' 'maMjUra!' eka bolI:-"aba sApha kaha do ki zAdI karU~gA" dUsarIne kahA:-"nahIM to pIchese mukara jaaoge|" tIsarIne tAnA mArAH-"hA~jI be paiMdeke AdamI haiM / inakA kyA bharosA ?" cauthI bolI:-"mAtA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 jaina-ratna pitAkI to yaha bAta sunakara bA~che khila jAya~gI / " pA~cavIM ne kahA:-" zrIkRSNa isa khuzImeM hajAroM luTA deNge|" chaThIne kahA:-"aba jaldIse hA~ kaha do varanA par3he maMtra ?" ariSTanemi bole:-"jAo, mujhe dika na karo! tumhArI icchA ho so karo" ___ saba daur3a gaI / koI samudravijayake pAsa gaI, koI mAtAjIke pAsa gaI aura kaI zrIkRSNake pAsa gaI / mahaloMmeM aura zaharameM dhUma maca gii| rAjA samudravijayane tatkAla zrIkRSNako kahIM sagAI aura byAha sAtha hI sAtha nakkI kara Aneke lie bhejA / zrIkRSNa mathurAke rAjA ugrasenakI putrI rAjImatIke sAtha sagAI kara Aye aura kaha Aye ki hama thor3e hI dinoMmeM byAhakA nakI kara likheMge / tuma byAhakI taiyArI kara rakhanA / kRSNake saurIpura Ate hI samudravijayane jozI bulAye aura unheM kahA:-"isI mahInemeM adhikase adhika agale mahInemeM byAhakA muhUrta nikaalo|" jozIne uttara diyA:-"mahArAja ! abhI to caumAsA hai| caumAsemeM byAha zAdI vagairA kArya nahIM hote / samudravijaya adhIra hokara bole:-" saba ho sakate haiN| ve kyA kahate haiM ki, hameM na karo / bar3I kaThinatAse ariSTanemi zAdI karaneko rAjI huA hai / agara vaha phira mukara jAyagA to koI use na manA skegaa|" ___ jozIne,-"jaisI mahArAjakI icchA / " kahakara sAvana sudi 6 kA muhUrta nikaalaa| ghara ghara bAMdanavAra ba~dhe aura rAjamahaloMmeM byAhake gIta gAye jAne lage / byAhavAle dina bar3I dhUmake sAtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 245 barAta ravAnA huI / ariSTanemikA vaha alaukika rUpa dekhakara saba mugdha ho gaye / striyA~ ThagIsI khar3I usa rUpamAdhurIkA pAna karane lgii| barAta mathurAkI sImAmeM pahu~cI / rAjImatIko khabara lgii| vaha zRMgAra adhUrA chor3a barAta dekhaneke lie chatapara daur3a gii| godhUlikA samaya thA / asta hote hue sUryakI kiraNeM neminAthajI ke mukuTapara girakara unake mukhamaMDalako sUryakAsA tejomaya banA rahA thaa| rAjImatI usa rUpako dekhane meM tallIna ho gii| vaha pAsameM khar3I sakhi-saheliyoMko bhUla gaI, pRthavI, AkAzako bhUla gaI, apane Apako bhI bhUla gaI / usake sAmane raha gaI kevala ariSTanemikI tribhuvana-mana-mohinI mUrti / barAta mahalake pAsa AtI jA rahI thI aura rAjImatIkA hRdaya AnaMdase uchala rahA thaa| usI samaya usakI dAhinI A~kha aura bhujA phdd'kiiN| rAjImatI cauka par3I mAno kisIne pIThameM mukkA mArA hai / sakhiyA~ pAsa khar3I thiiN| ekane pUchA :-"bahina ! kyA haA ?" rAjImatIne gadgada kaMTha hokara kahA:-" sakhi ! dAhinI A~kha aura bhujAkA phar3akanA kisI azubhakI sUcanA de rahA hai / merA zarIra bhayake mAre pAnI pAnI huA jA rahA hai / " sakhiyoMne sAntvanA dI:-"abhI thor3I hI derameM zAdI ho jaaygii| bahina ghabarAo nhiiN| A~kha to bAdIse phar3akane lagI hai| calo aba nIce cleN| bArAta bilkula pAsa A gaI hai|" rAjImatI bolI:--"Thaharo, barAtako aura pAsa A jAne do; taba nIce cleNgii|" rAjImatI phira barAtakI tarapha dekhane lgii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 jana-ratna rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr.nn neminAthakA ratha jyoMhI mahalake pAsa pahu~cA tyohI unake kAnoMmeM pazuoMkA AkraMdana par3A / ve cauMkakara idhara udhara dekhane lage aura bole:-"sArathI! pazuoMkI yaha kaisI AvAja A rahI hai / " sArathIne javAba diyAH-"yaha pazuoMkA ArtanAda hai / ye kaha rahe haiM, he dayAlu ! hameM chur3Ao! hamane kisIkA koI aparAdha nahIM kiyaa| kyoM bephAyadA hamAre prANa liye jAte haiM ? " neminAthajIne pUchA:- "inake prANa kyoM liye jAya~ge ? sArathIne javAba diyA:-"Apake barAtiyoMke lie inakA bhojana hogaa|" __ "kyA kahA ? mere hI kAraNa inake prANa liye jAyeMge ? aisA nahIM ho sktaa|" kahakara unhoMne apanA ratha pazuzAlAkI tarapha ghumAnekA hukma diyA / " sArathIne ratha pazuzAlAmeM pahu~cA diyA / neminAthajI rathase utara par3e aura unhoMne pazuzAlAkA pIchekA phATaka khola diyaa| pazu apane prANa lekara bhAge / kSaNa vArameM pazuzAlA khAlI ho gii| sabhI stabdha hokara yaha ghaTanA dekhate rhe| neminAthanI punaH sthapara savAra hue aura hukma diyA:-"saurI pura calo / zAdI nahIM karU~gA / " sArathI yaha hukma sunakara digmUDhasA ho rahA / phira AvAja AI,-" ratha calAo ! kyA dekhate ho ?" sArathIne lAcAra hokara ratha hA~kA / samudra vijayajI, mAtA zivAdevI, baMdhu zrIkRSNa aura dUsare sabhI hitaiSiyoMne Akara rathako ghera liyaa| mAtApitA rone lge| hitaiSI samajhAne lage; magara ariSTanami sthira the / zrIkRSNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 247 bole:-" bhAI ! tumhArI kaisI dayA hai ? pazuoMkI Arta vANI sunakara tumane unheM sukhI karaneke lie unako mukta kara diyA; magara tumhAre mAtApitA aura svajanasaMbaMdhI ro rahe haiM to bhI unakA duHkha miTAnekI bAta tumheM nahIM sUjhatI / yaha dayA hai yA dayAkA upahAsa ? pazuoMpara dayA karanA aura mAtApitAko rulAnA, yaha dayAkA siddhAMta tumane kahA~se sIkhA ? calo zAdI karo aura sabako sukha phuNcaao|" neminAtha bole:-"pazu cillAte the, kisIko baMdhanameM DAle binA apane prANoM kI rakSA karaneke lie aura mAtApitA ro rahe haiM, mujhe saMsArake baMdhanoMmeM bA~dhaneke lie / hajAroM janma bIta gaye / kaI bAra zAdI kI, mAtApitAko sukha pahu~cAyA, strajana saMbaMdhiyoMko khuza kiyA; paraMtu sabakA pariNAma kyA huA ? mere lie saMsAra bhramaNa / jaise jaise maiM bhogakI lAlasAmeM pha~satA gayA, vaise hI vaise mere baMdhana dRDha hote gaye / aura mAtA pitA ? ve apane karmoMkA phala Apa hI bhogeNge| putroMko byAhane para bhI mAtApitA dukhI hote haiM, balI aura javAna putroMke rahate hue bhI mAtApitA rogI banate hai, evaM mautakA zikAra ho jAte haiN| prANiyoMko saMsArake padArthoM meM na kabhI sukha milA hai aura na bhaviSyameM kabhI milehIgA / agara putrako dekhakara hI sukha hotA ho to mere dUsare bhAI haiN| unheM dekhakara aura unako byAhakara ve sukhI ho / baMdhu ! mujhe kSamA kro| maiM duniyAke cakkarase bilkula bejAra ho gayA huuN| aba maiM haragija isa cakkarameM na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 jaina-ratna rhuuNgaa| maiM isa cakkarameM ghumAnevAle karmoMkA nAza karaneke lie saMyamazastra grahaNa karU~gA aura unase nizcita hokara zivaramaNIke sAtha zAdI kruuNgaa|" mAtApitAdine samajha liyA,-aba neminAtha na rheNge| inako roka rakhanA vyartha hai / sabane rathako rastA de diyaa| neminAtha sauripura pahu~ce / usI samaya lokAMtika devoMne Akara prArthanA kI,-" prabho! tIrtha pravartAie / " neminAtha to pahile hI taiyAra the| unhoMne vArSika dAna denA AraMbha kara diyaa| ___ isa tarapha jaba rAjImatIko yaha khabara milI ki neminAthajI zAdI karanese mukhamor3a, saMsArase udAsa ho, dIkSA leneke irAdese saurIpura lauTa gaye haiM to usake hRdayapara bar3A AghAta lagA / vaha mUcchita hokara bhUmipara gira par3I / jaba zItopacAra karake vaha hozameM lAI gaI to karuNa AkraMdana karane lgii| sakhiyA~ use samajhAne lagI,-" bahina ! vyartha kyoM rotI ho ? sneha-hIna aura nideya puruSake lie ronA to bahuta bar3I bhUla hai| tumhArA usakA saMbaMdha hI kyA hai ? na usane tumhArA hAtha pakar3A hai, na saptapadI par3hI hai aura na tumhAre ghara Akara usane toraNa hI bA~dhA hai / vaha tumhArA kauna hai jisake lie aisA vilApa karatI ho ? zAMta ho / tumhAre lie saikar3oM rAjakumAra mila jAya~ge!" rAjImatI bolI:--" sakhiyo! yaha kyA kaha rahI ho ki ve mere kauna haiM ? ve mere devatA haiM, ve mere jIvanadhana haiM, ve mere isa loka aura paralokake sAdhaka haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 249 unhoMne mujhako grahaNa nahIM kiyA hai, parantu maiMne unake caraNoMmeM apanA sarvasva arpaNa kara diyA hai / devatA bheTa svIkAra kareM yA na kreN| bhaktakA kAma to sirpha bheTa arpaNa karanA hai| arpaNa kI huI vastu kyA vApisa lI jA sakatI hai ? nahIM bahina ! nahIM ! unhoMne jisa saMsArako chor3anA sthira kiyA hai maiM bhI usa saMsArameM nahIM rhuuNgii| unhoMne Aja merA kara grahaNa karanese mukha mor3A hai; parantu mere mastakapara vAsakSepa DAlaneke lie unakA hAtha jarUra bar3hegA / aba na roU~gI / unakA dhyAna kara apane jIvanako dhanya bnaauuNgii|" rAjImatIne hIroMkA hAra tor3a diyA, mastakakA mukuTa utAra kara phaiMka diyA, jevara nikAla nikAlakara DAla diye, suMdara vastroMke sthAnameM eka sapheda sAr3I pahana lI aura phira vaha neminAthake dhyAnameM lIna ho gii| vArSika dAna denA samApta huA / neminAthajIne sahasAmra vanameM jAkara sAvana sudi 6 ke dina citrA nakSatra meM dIkSA lii| indrAdi devoMne Akara dIkSAkalyANaka kiyaa| unake sAtha hI eka hajAra rAjAoMne bhI dIkSA lI / dUsare dina prabhune varadatta brAhmaNake ghara kSIrase pAraNA kiyaa| neminAthajIke choTe bhAI rathanemine eka bAra rAjImatIko dekhA / vaha usapara Asakta ho gayA aura usako vazameM karaneke lie usake pAsa aneka tarahakI bheTeM bhejane lagA / rAjImatI yadyapi kinhIM bheToMkA upabhoga nahIM karatI thI tathApi unheM yaha socakara rakha letI thI ki ye mere prANezvarake anujakI . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 jaina-ratna bhejI huI bheTeM haiM / kabhI kabhI vaha samudravijayajI aura zivAdevIke pAsa jAtI / vahA~ sthanemi bhI usase milatA aura ha~sI majAka karatA / vaha niSchala bhAvase usake parihAsakA uttara detI aura apane ghara lauTa jAtI / isase rathanemi samajhatA ki, yaha bhI mujhapara anurakta hai| eka dina ekAMtameM rathanemine kahA:-" he striyoMke gauravarUpa rAjImatI ! tuma isa vairAgIke vezameM rahakara kyoM apanA yauvana gumAtI ho ? merA bhAI vajramUrkha thA / vaha tumhArI kadara na kara sakA / tumhAre isa rUpapara, isa hAsyapara aura isa yauvanapara hajAroM rAja, hajAroM tAja aura vairAgyake bhAva nyochAvara kiye jA sakate haiM / maiM tumhAre caraNoMmeM apanA jIvana samarpaNa karaneko tatpara hU~; maiM tumase zAdI karU~gA / tuma mujhapara prasanna hoo aura yaha bairAgiyoMkA bhesa chor3a do !" rAjImatI isake lie taiyAra na thii| usake hRdayameM eka AghAta lgaa| vaha mUcchitasI baiThI rahI / jaba usakA jI kucha ThikAne AyA taba vaha bolI:-" rathanemi ! maiM phira kisI vakta isakA javAba duuNgii|" rAjImatI bar3I cintAmeM par3I / use eka upAya sUjhA / usane mAMDala pisavAyA aura usako pur3iyAmeM bA~dhakara stha nemike gharakA rastA liyaa| jaba vaha pahu~cI daivayogase rathanemi akelA hI use mila gyaa| vaha bolI:-" rathanemi ! mujhe bar3I bhUkha lagI hai| mere lie kucha khAneko mNgvaao|" rathanemine turata kucha dUdha aura miThAI ma~gavAye / rAjImatIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 251 - unheM khAyA aura sAtha hI mIMDalakI phAkI bhI le lI / phira bolI :- " eka parAta ma~gavAo / " parAta AI / rAjImatIne jo kucha khAyA piyA thA saba vamana kara diyaa| phira bolI:" rathanemi ! tuma ise pI jAo / " vaha kruddha hokara bolA :" tumane kyA mujhe kuttA samajhA hai ?" rAjImatI ha~sI aura bolI:- " tumhArI lAlasA to aisI hI mAlUma hotI hai / mujhe neminAthane vamana kara diyA hai / tuma merI lAlasA kara rahe ho / yaha lAlasA vamita padArtha khAnehIkI to hai / hai rathanemi ! tumane merA javAba suna liyA | bolo aba tumhArI kyA icchA haiM ? " rathanemine lajjita hokara sira jhukA liyA / rAjImatI rathanemiko aneka tarahase upadeza de apane ghara calI gaI aura phira kabhI vaha rathanemike ghara na gaI / vaha rAta dina dharmadhyAnameM apanA samaya bitAne lagI / neminAtha prabhu copana dina idhara udhara vihAra kara punaH - sahasAmra vanameM Aye / vahA~ unhoMne atasa vRkSa ke nIce telA karake kAusaga kiyaa| unheM Asoja vadi 30 kI rAtako citrA nakSatrameM kevalajJAna utpanna huA / indrAdi devoMne Akara jJAna -- kalyANaka manAneke lie samavazaraNakI racanA kI / ye samAcAra zrIkRSNa, samudravijaya vagairAko bhI mile / ve sabhI dhUma dhAmake sAtha neminAtha bhagavAnako vA~dane Aye / aura vaMdanAkara samavazaraNameM baiThe / bhagavAnane dezanA dI / dezanA sunakara anekoMne yathAyogya niyama liye | zrIkRSNa ne pUchA :- " prabho ! vaise to sabhI tumapara sneha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna 1 rakhate haiM; parantu rAjImatI tumheM sabase jyAdA cAhatI isakA kyA kAraNa hai ? " prabhune dhana aura dhanavatIke bhavaseM Harsh navoM bhavakI kathA sunAI / use sunakara sabakA saMdeha jAtA rahA / prabhuse varadatta Adi aneka puruSoMne aura striyoMne bhI dIkSA lI aura aneka puruSa striyoMne zrAvaka zrAvikA vrata lie / isa taraha caturvidha saMghakI sthApanA kara prabhu vahA~ se vihAra kara gaye / -252 bhagavAna neminAtha bihAra karate hue bhaddilapura nagarameM pahu~ce / vahA~ devakIjIke chaH putra-jo sulasAke ghara bar3e hue the-rahate the / unhoMne dharmopadeza sunakara dIkSA lI / eka bAra ve sabhI dvArakA gaye / vahA~ gocarIke lie phirate hue do sAdhu devakIjIke ghara pahu~ce / unheM dekhakara devakIjI bahuta prasanna aura prAsuka AhAra pAnI diye / | unake jAne bAda dUsare do sAdhu Aye / vaisA hI rUpa raMga dekhakara devakIjIko Azcarya huaa| phira socA, zAyada adhika sAdhu honese aura AhArapAnIkI jarUrata hogI isalie phirase ye Aye haiM / devakIjIne unheM AhArapAnI diyA / thor3I dera ke bAda aura do sAdhu aaye| vahI rUpa, vahI raMga, vahI cAla, vahI AvAja | devakIjIse na rahA gayA / unane pUchA:- " munirAja! Apa kyA rastA bhUla gaye haiM ki bAra bAra yahIM Ate haiM ?" / unhoMne kahA :- " hama to pahalI hI bAra yahA~ Aye haiM / devakIjIko aura bhI Azcarya huA / ve bolIM :- " to kyA mujhe bhrama huA hai ? nahIM bhrama nahIM huA / ve bhI bilkula tumhAre hI jaise Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha - carita 253 - the|" sAdhu boleH-" hama chaH bhAI haiN| sabhI ekase rUpa raMgavAle haiM aura sabhIne dIkSA le lI hai / hamAre cAra bhAI pahale Aye hoMge / isalie tumheM bhrAMti ho gaI haiM / " devakIjIne unakA hAla pUchA / unhoMne apanA hAla sunAyA / sunakara devakIjIko duHkha huA / ve rone lagIM, - " hAya ! mere kaise khoTe bhAga haiM ki maiM apane eka bhI baccekA palanA na bA~dha sakI / unake bAlakhelase apane manako sukhI na banAsakI / itanA hI kyoM ? maiM sabako pIche bhI na pA sakI / " sAdhuoMne samajhAyAH - " kheda karanese kyA phAyadA hai ? yaha to pUrva bhavakI karaNIkA phala hai / pUrva bhavameM tumane eka bAIke sAta hIre curA liye the / vaha bicArI kalpAMta karane lagI / jaba vaha bahuta roI pITI taba tumane use eka hIrA vApisa diyA / isI hetuse tumhAre sAtoM putra tumase chUTa gaye / eka hIrA tumane vApisa diyA thA isalie tumhArA eka putra tumako pIchA milA hai| " munirAja cale gaye / devakIjI apane pUrva bhavake bure karmoMkA vicAra kara mana hI mana dukhI rahane lagI / I I eka bAra zrIkRSNane mAtAko udAsIkA kAraNa pUchA / devakIjIne udAsIkA kAraNa batAyA aura kahA :- " jabataka maiM bacceko na khilAU~gI tabataka merA duHkha kama na hogA / " zrIkRSNane mAtAko saMtoSa dekara kahA :- " mAtA kucha ciMtA na karo / maiM tumhArI icchA pUrI karU~gA / " 1 phira zrIkRSNane naigameSI devatAkI ArAdhanA kI / devatAne pratyakSa hokara kahA :- " he bhadra ! tumhArI icchA pUrI hogI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna tumhArI mAtA ke garbha se eka putra janmegA; parantu javAna hone ' para vaha dIkSA le legA / " devatA calA gayA / samayapara devakIjIke garbha se eka putra janmA / usakA nAma gajasukumAla rakhA gayA / mAtApitAke harSakA ThikAnA na thA / donoMko kabhI bAlaka khilAnekA saubhAgya na milA thA / Aja vaha saubhAgya pAkara unake AnaMdakI sImA na rahI / lAkhoMkA dAna diyA, sAre kaidiyoMko chor3a diyA aura jahA~ kisIko dukhI - daridra pAyA use nihAla kara diyA / 254 gajasukumAla yuvA hue / mAtA pitAne, unakI icchA na hote hue bhI do kanyAoM ke sAtha unakA byAha kara diyA / eka rAjaputrI thii| usakA nAma prabhAvatI thaa| dUsarI somazarmA brAhmaNakI putrI thI / usakA nAma somA thaa| kucha dinake bAda neminAtha bhagavAnakA samavazaraNa dvArakAmeM huaa| sabhI yAdavoMke sAtha gajasukumAla bhI prabhukI vaMdanA karane gaye / dezanA sunakara gajasukumAlako vairAgya ho AyA aura unhoMne mAtApitAkI AjJA lekara prabhuse dIkSA le lI / unakI donoM patniyoMne bhI svAmIkA anusaraNa kiyA / jisa dina dIkSA lI thI usI rAtako gajasukumAla muni pAsake zmazAnameM jAkara dhyAnamagna hue / somazarmA kisI kAma se bAhara gayA huA thA / usane lauTate -samaya gajasukumAla muniko dekhA / unheM dekhakara use bar3A krodha AyA, isa pAkhaMDIko dIkSA lenekI icchA thI to bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 255 isane zAdI kI aura merI putrIko duHkha diyA / isako isake pAkhaMDakA daMDa denA hI ucita hai / vaha masAnameM jalatI huI citAmeMse miTTIke eka ThIkaremeM Aga bhara lAyA aura vaha ThIkarA gajasukumAla munike sirapara rakha diyaa| gajasukumAlakA sira jalane lagA; parantu ve zAMtise dhyAnameM lage rahe / isase unake karma kaTa gaye / unheM kevalajJAna prApta huaa| usI samaya unakA Ayukarma bhI samApta ho gayA aura ve marakara mokSa gye| dUsare dina zrIkRSNAdi yAdava prabhuko vaMdanA karane aaye| gajasukumAlako vahA~ na dekhakara zrIkRSNane unake lie pUchA / bhagavAnane sArA hAla kaha sunaayaa| sunakara unheM bar3A krodha aayaa| bhagavAnane unheM samajhAyA,-"krodha karanese koI lAbha nahIM hai / " magara unakA krodha zAMta na huA / jaba ve vApisa dvArakAmeM jA rahe the taba unhoMne sAmanese somazarmAko Ate dekhaa| zrIkRSNakA krodha dviguNa ho uThA / ve use sajA denekA vicAra karate hI the ki, somazarmAkA sira acAnaka phaTa gayA aura vaha jamInapara gira par3A / usako sajA denekI icchA pUrI na huI / unhoMne usake pairoMmeM rassI baMdhavAI, use sAre zaharameM ghasITavAyA aura taba usako pazupakSiyoMkA bhojana bananeke lie jaMgalameM phikavA diyaa| ... gajasukumAlakI dazAse dukhita hokara aneka yAdavoMne, vasudevake vinA nau dazAhoMne, prabhukI mAtA zivAdevIne, prabhuke sAta sahodara bhAiyoMne, zrIkRSNake aneka putroMne, rAjImatIne, naMdakI kanyA ekanAzAne aura aneka yAdava striyoMne dIkSA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 jaina-ratna lI / usI samaya zrIkRSNane niyama liyA thA ki, maiM abase kisI kanyAkA byAha na karU~gA, isalie unakI aneka kanyA oMne bhI dIkSA le lI / kanakavatI, rohiNI aura devakIke sivA vasudevakI sabhI patniyoMne dIkSA lii| ___ kanakavatI saMsArameM rahate hue bhI vairAgyamaya jIvana bitAne lagI / isase unake ghAtiyA kA~kA nAza huA aura unheM kevalajJAnakI prApti huii| phira ve apane Apa dIkSA lekara vanameM gaI / eka mahInekA anazana kara unhoMne mokSa paayaa| ___ eka bAra zrIkRSNane prabhuse pUchA:--" bhagavan ! Apa caumAsemeM vihAra kyoM nahIM karate haiM ?" bhagavAnane uttara diyA:" caumAsemeM aneka jIvajaMtu utpanna hote haiM / vihAra karanese unake nAzakI saMbhAvanA rahatI hai| isIlie sAdhuloga caumAsemeM vihAra nahIM karate haiN| zrIkRSNane bhI niyama liyA ki ma bhI abase caumAsemeM kabhI bAhara nahIM nikluuNgaa| eka bAra neminAtha prabhuke sAtha jitane sAdhu the una sabako zrIkRSNa dvAdazAvarta vaMdanA karane lge| unake sAtha dUsare rAjA aura vIrA nAmakA julAhA-jo zrIkRSNakA bahuta bhakta thA-bhI vaMdanA karane lage / aura to saba thakakara baiTha gye| parantu vIrA julAhA to zrIkRSNake sAtha vaMdanA karatA hI rahA / jaba vaMdanA samApta ho cukI to zrIkRSNane prabhuse vinatI kI:-" Aja maiM itanA thakA hU~ ki jitanA 360 yuddha kiye usameM bhI nahIM thakA thA / " prabhune kahA:-" Aja tumane bahuta puNya upArjana kiyA hai| tumako kSAyika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 257 samyaktva huA hai, tumane tIrthakara nAmakarma bA~dhA hai, sAtavIM nArakI ke yogya karmoMko khapAkara tIsarI nArakakei yogya Ayukarma bA~dhA hai / use tuma isa bhavake aMta meM nikAcita karoge / " zrIkRSNa bole: - " maiM eka bAra aura vaMdanA karU~ ki jisase narakAyuke yogya jo karma haiM ve sarvathA naSTa ho jAya~ / " bhagavAna bole:- " aba tuma jo vaMdanA karoge vaha dravyavaMdanA hogI / phala bhAvavaMdanAkA milatA hai dravyavaMdanAkA nahIM / tumhAre sAtha vIrA julAhene bhI vaMdanA kI hai magara usako koI phala nahIM milA / kAraNa usane vaMdanA karane ke irAde se vaMdanA nahIM kI hai; kevala tumheM khuza karaneke irAde se tumhArA anukaraNa kiyA hai / " zrIkRSNa apane ghara gaye / eka bAra vihAra karate hue prabhu giranArapara gaye / vahA~se rathanemi AhArapAnI lene gaye the; magara acAnaka bAriza A gaI aura rathanemi eka guphAmeM cale gaye / rAjImatI aura anya sAdhviyA~ bhI AhArapAnI lekara lauTa rahI thIM; barasAta ke kAraNa sabhI idhara udhara ho gaI / rAjImatI usI guphA meM calI gaI jisameM rathanemi the / use mAlUma nahIM thA ki rathanemi bhI isI guphAmeM haiM / vaha apane bhIge hue kapar3e utArakara sukhAne lgii| rathanemi use dekhakara kAmAtura ho gaye aura Age Aye / rAjImatIne pairoMkI AvAja sunakara jhaTase gIlA kapar3A hI vApisa oDha liyA / rathanemine prArthanA kI, "suMdarI ! mere hRdayameM AgasI laga rahI hai / tuma to sabhI jIvoMko sukhI karanekA niyama le cukI ho| isalie mujhe bhI sukhI kro| " 17 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna tuma rAjImatI - saMyamadhAriNI rAjImatI - bolI:- " rathanemi ! muni ho, tuma tIrthakarake bhAI ho, tuma ucca vaMzakI santAna ho, tumhAre mukhameM aise vacana nahIM zobhate / ye vacana to patita, nIca aura asaMyamI logoM ke yogya haiM, ye to saMyamakI virAdhanA karanevAle haiM; aise vacana uccAraNa karanA aura aisI ghRNita lAlasA rakhanA mAno apane pazu svabhAvakA pradarzana karAnA hai / muni ! prabhuke pAsa jAo aura prAyazcitta lo / " 258 rathanemi mohamugdha ho gaye the / unheM hoza AyA / ve apane patanapara pazcAttApa kara rAjImatIse kSamA mA~ga prabhuke pAsa gaye / vahA~ jAkara unhoMne prabhuke sAmane apane pApoMkI AlocanA kara prAyazcitta liyaa| phira ve cira kAla taka tapasyA kara, kevalajJAna pA mokSameM gaye / anyadA prabhu vihArakara dvArikA Aye / taba vinayI kRSNane dezanA ke aMtameM pUchA:- " he karuNAnidhi ! kRpA karake batAie ki, merA aura dvArakAkA nAza kaise hogA" ? bhagavAna bole:" bhAvI prabala hai / vaha hokara hI rahatA hai| saurIpurake bAhara pArAzara nAmaka eka tapasvI rahatA hai / eka bAra vaha yamunA dvIpa gayA thA / vahA~ usane kisI nIca kanyAse saMbaMdha kiyA / usase dvIpAyana nAmakA eka putra huA hai| vaha pUrNa saMyamI aura tapasvI hai / yAdavoMke snehake kAraNa vaha dvArakAke pAsa hI vanameM rahatA hai / zAMba Adi yAdava kumAra eka bAra vanameM jAya~ge aura madirAmeM matta hokara use mAra DAleMge / baha marakara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com ########## Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI neminAtha-carita 259 agnikumAra deva hogA aura sArI dvArakAko aura yAdavoMko jalAkara bhasma kara degA / tuma jaMgalameM apane bhAI jarAkumArake hAyase mAre jaaaage|" baladevake siddhArtha nAmakA sArathI thaa| usane baladevase kahA:--" svAmin ! mujhase dvArakAkA nAza na dekhA jaaygaa| isalie kRpAkara mujhe dIkSA lenekI anumati dIjira / " baladeva bole:-"siddhArtha ! yadyapi terA viyoga mere lie duHkhadAyI hogA; parantu maiM zubha kAmameM vighna na ddaaluuNgaa| hA~ tapake prabhAvase tU marakara agara devatA ho to merI madada krnaa|" usane yaha bAta svIkAra kI aura dIkSA le lii| __bhagavAnake itanA parivAra thA varadattAdi gyAraha gaNadhara, 18 ijAra mahAtmA sAdhu, cAlIsa hajAra sAdhviyA~, 4 sau caudaha pUrvadhArI, 15 sau avadhijJAnI, 15 sau vaikriya labdhivAle 15 sau kevalI, 1 hajAra manaHparyayajJAnI, 8 sau vAdalabdhivAle, 1 lAkha 69 hajAra zrAvaka aura 3 lAkha 39 hajAra saadhviyaaN| isI taraha gomedha nAmakA yakSa aura aMbikA nAmakI zAsanadevI the| vihAra karate hue apanA nivArNakAla samIpa jAna prabhu raivatagiri (giranAra ) para gaye aura vahA~ 536 sAdhuoMke sAtha pAdopagamana anazana kara ASADha zuklA 8 ke dina citrA nakSatrameM mokSa gaye / indrAdi devoMne nivArNakalyANaka mnaayaa| rAjImatI Adi aneka sAdhviyA~ bhI kevalajJAna prAptakara mokSameM gaI / rAjImatIkI kula Ayu 901 varSakI thii| ve 4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 jaina-ratna sau varSa kaumArAvasthAmeM, eka varSa saMyama lekara chadmasthAvasthAmeM aura 5 sau varSa kevalI avasthAmeM rahI thiiN| ___ bhagavAna neminAtha tIna sau varSa kaumArAvasthAmeM aura 7 sau varSa sAdhuparyAyameM raha, 1 hajAra varSakI Ayu bitA, naminAthajIke mokSa jAneke bAda pA~ca lAkha varSa bIte taba, mokSa gye| unakA zarIrapramANa 10 dhanuSa thaa| bhagavAna neminAthake tIrthameM naveM vAsudeva kRSNa, naveM baladeva balabhadra aura naveM prati-vAsudeva jarAsaMdha hue haiM / 23 zrIpArzvanAtha-carita kamaThe dharaNendre ca, svocitaM karma kurvati / prabhustulyamanovRttiH, pArzvanAthaH zriye'stu vH|| bhAvArtha-apane svabhAvake anusAra kArya karanevAle kamaTha aura dharaNendrapara samAna bhAva * rakhanevAle pArzvanAtha prabhu tumhArA kalyANa kreN| jaMbUdvIpake bharata kSetrameM potanapura nAmakA nagara thaa| usameM araviMda nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| 1 prathama bhava (marubhUti) usake parama zrAvaka vizvabhUti nAmaka brAhmaNa * kamaThane prabhuko duHkha diyA thA aura dharaNendrane prabhukI duHkhase rakSA kI thI; paraMtu bhagavAnane na kamaThapara roSa kiyA thA aura na dharaNendrapara prasannatA . dikhAI thii| donoMpara unake dveSa aura rAgarahita samAna bhAva the| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 261 purohita thaa| usakI anuvA nAmakI patnIke garbhase kamaTha aura marubhUti nAmake do putra utpanna hue| ve jaba javAna hue taba mAtApitAne unakA byAha karavA diyaa| kamaThakI strIkA nAma varuNA thA aura marubhUtikI strIkA nAma vasundharA / vasundharA donoMmeM adhika rUpavatI thI / bhAiyoMmeM kamaTha laMpaTa thA aura marubhUti sdaacaarii| samayapara vizvabhUti aura anuddharA donoM svargavAsI hue / kamaTha. saMsArarata aura kriyAzIla manuSya thA / vaha rAjAkI naukarI karane lagA / saMsAravimukha marubhUti dharmadhyAnameM lIna huA aura brahmacarya pAlana karatA huA prAyaH pauSadhazAlAmeM rahane lagA / yuvatI vasuMdharA apane yauvanako bhogavihIna jAte dekha, mana hI mana duHkhI hotI; parantu apane patike dharmamaya jIvanameM vighna DAlanekA yatna na karatI / itanA hI kyoM ? vaha bhI yathAsAdhya apanA samaya dharmakAryoMmeM bitAtI / laMpaTa kamaThako apane bhAikI vairAgyadazAkA hAla mAlUma huaa| usane vasundharApara Dore DAlane AraMbha kiye / eka dina usane vasundharAko ekAMtameM pakar3a liyaa| bhogakI icchA rakhanevAlI vasuMdharA bhI thor3A virodha karaneke bAda usake AdhIna ho gaI ! usane apanA zIla bhogecchAke arpaNa kara diyaa| aba to ve prAyaH viSayabhogameM lIna rahane lge| kamaThakI strI varuNAko yaha hAla mAlUma huA / usane donoMko bahuta phaTakArA, parantu unapara isakA koI asara na huaa| taba usane yaha bAta apane devara marubhUtise kahI / maru Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 jaina-ratna bhatine yaha bAta na mAnI aura apanI A~khase yaha bAta dekhanI cAhI / varuNAne eka dina marubhUtiko chupA rakkhA aura apane pati aura devarAnIkI bhraSTa lIlA use dikhA dI / marubhUtiko bar3A krodha AyA aura usane savere hI jAkara rAjAse pharyAda kI / dharma aura nyAyake premI rAjAko yaha anAcAra asahya huA, aura usane kamaThakA kAlA mu~ha karavA, usakA sira muMDavA, use gadhepara biThavA, sAre zaharameM phiravA, zahara bAhara nikalavA diyA / vaha marubhUtipara atyaMta kruddha ho, vanameM jA, bAlatapa karane lgaa| ___ sarala pariNAmI marubhUti jaba usakA krodha kama huA to socane lagA, maiMne yaha kyA anartha kiyA? jIvako apane pApoMkA phala Apa hI mila jAtA hai| mere bhAIko bhI apane pApokA phala Apa hI mila jAtA / maiMne kyoM rAjAse pharyAda kI ? na maiM pharyAda karatA na mere bhAIko daMDa miltaa| calU~ , jAkara bhAIse kSamA maaNgeN| marubhUtinejAkara rAjAse apane manakI bAta kahI / rAjAne usako bahuta samajhAyA ki duSTa svabhAvavAle kabhI kSamAkA guNa nahIM samajhate haiM / abhI vaha tumapara bahuta gusse ho rahA hai / sambhava hai vaha tumapara coTa kare; parantu vaha yaha kahakara calA gayA ki, agara vaha apane duSTa svabhAvako nahIM chor3atA hai to maiM apane sarala svabhAvako kyoM choDUM ? marubhUti jyoMhI kamaThake pAsa pahu~cA tyoMhI kamaThakA koSa bhabhaka uThA / aura vaha marubhUtikA tiraskAra karane lgaa| marubhUtine namratApUrvaka kSamA mA~gI aura namaskAra kiyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 263 isako kamaThane apanA upahAsa samajhA / vaha aura bhI adhika khIjha gyaa| usane pAsa par3A huA eka bar3A patthara uThA liyA aura marubhUtike sirapara de mArA / isakA sira phaTa gyaa| baha pIDAse vyAkula ho chaTapaTAne lagA aura Arta dhyAnameM marA / ___ aMtameM ArtadhyAnameM marA isase vaha pazu yonimeM janmA aura 2 dUsarA bhava ( hAthI ) vidhyagirima yUthapati hAthI huaa| eka dina potanapurake rAjA araviMda apanI chatapara baiThe hue the| AkAzameM ghanaghora ghaTA chAI huI thii| bijalI camaka rahI thI / indradhanuSa tanA huA thA / AkAza bar3A suhAvanA mAlUma ho rahA thaa| usI samaya jorakI havA calI / megha chinna bhinna ho gaye / bijalIkI camaka jAtI rahI aura indradhanuSakA kahIM nAma nizAna bhI na rahA / rAjAne socA, jIvanakI sukha-ghanaghaTA bhI isI taraha AyusamAptikI havAse naSTa ho jAyagI / isalie jIvanasamAptike pahale jitanA ho sake utanA dharma kara lenA cAhiye / rAjA araviMdane samaMtabhadrAcAryake pAsase dIkSA le lii| ___ eka dina araviMda muni sAgaradatta seThake sAtha aSTApadajI para vaMdanA karane cale / rastameM unhoMne eka sarovarake kinAre par3Ava DAlA / sabhI strI puruSa apane apane kAmameM lge| araviMda muni eka tarapha kAyotsarga dhyAnameM lIna ho gye| marubhUti hAthI sarovarapara AyA / pAnImeM khUba kalloleM kara vApisa calA / sarovarake kinAre par3Avako dekhakara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 jaina-ratna vaha usI tarapha jhapaTA / kaiyoMko pairoM tale rauMdA aura kaiyoMko mUMDameM pakar3akara pheMka diyaa| loga idhara udhara apane prANa lekara bhAge / araviMda muni dhyAnameM lIna khar3e rhe| hAthI unapara jhapaTA; magara unake pAsa jAkara ekadama ruka gyaa| munike tejake sAmane hAthIkI krUratA jAtI rahI / vaha munike caharekI tarapha cupacApa dekhane lgaa| muni kAusagga pArakara bole:-" he marubhUti ! apane pUrva bhavako yAda kara / mujha araviMdako pahacAna / apane bure pariNAmoMkA phala hAthI hokara bhoga rahA hai / aba hatyAe~ karake kyA pApako aura bhI bar3hAnA cAhatA hai ?" marubhUtiko munike upadezase jAtismaraNa jJAna ho gayA / vaha munise zrAvaka vrata aMgIkAra kara rahane lagA / kamaThakI strI varuNA bhI hathinI duI thii| usane bhI sArI bAteM sunI aura use bhI jAtismaraNa jJAna ho AyA / seThake sAthake aneka manuSya tapakA prabhAva dekhakara muni ho gaye / saMgha vahA~se aSTApadakI tarapha calA gyaa| ___ aba marubhUti saMyamase rahane lagA / vaha sUryake AtApase tapA huA pAnI pItA aura pRthvIpara gire hue sUkhe patte khAtA / brahmacaryase rahatA aura kabhI kisI prANIko nahIM satAtA / rAtadina vaha socatA,- maiMne kaisI bhUlakI ki, manuSyabhava pAkara use vyartha kho diyaa| agara maiMne pahale samajhakara saMyama dhAraNakara liyA hotA to yaha pazuparyAya mujhe nahIM miltii| saMyamake kAraNa usakA zarIra sUkha gayA thaa| usakI zakti kSINa ho gaI thii| vaha IyaryA samitike sAtha calatA thA aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 265 1000000000000000000000 eka kIDIko bhI takalIpha na ho isa bAtakA pUrA dhyAna rakhatA thaa| __eka dina pAnI pIne gyaa| vahA~ daladalameM pha~sa gayA / usase nikalA na gayA / udhara kamaThake usa hatyAre kAmase sAre tApasa usase nArAja hue aura use apane yahA~se nikAla diyaa| vaha bhaTakatA huA marakara sA~pa huA / vaha sA~pa phiratA huA vahA~ A nikalA jahA~ marubhUti hAthI pha~sA huA thaa| usane marubhUtiko dekhA aura kATa khaayaa| marubhUtine apanA mRtyukAla samIpa jAna saba mAyA mamatA dikA tyAga kara diyA / marakara vaha 3 tIsarA bhava ( saha- sahasrAra devalokameM satraha sAgaropamakI srAra devalokameM deva ) AyuvAlA deva huA / hathinI varuNI bhI bhAvatapa kara marI aura dUsare devalokameM devI huii| phira baha dUsare devalokake devoMko chor3a sahasrAra devalokameM marubhUtike jIva devakI devAMganA banakara rahI / kamaThakA jIva bhI marakara pA~caveM narakameM satraha sAgaropamakI AyuvAlA nArakI huaa| prAgvidehake sukaccha nAmaka prAMtameM tilakA nAmakI nagarI thii| usameM vidyudgati nAmakA khecara 4 cauthA bhava (kiraNavega) rAjA thaa| usakI rAnI kanakatilakAke gabhase, marubhUtikA jIva devalokase cayakara, paidA huA / mAtApitAne usakA nAma kiraNavega rakhA / yuvA honepara padmAvatI Adi rAjakanyAoMse usakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 jaina - ratna vyAha kiyA gayA / kucha kAlake bAda vidyudgatine kiraNavegako rAjya dekara dIkSA le lI / kiraNavegakI paTTarAnI padmAvatI ke garbha se kiraNateja nAmakA putra paidA huaa| eka bAra suraguru nAmaka muni usa tarapha Aye / unakI dezanA sunakara kiraNavegako vairAgya ho AyA aura usane dIkSA le lI / I kiraNavega muni aMgadhArI hue / gurukI AjJA lekara ekala vihAra karane lage / apanI AkAzagamanakI zaktise ve puSkara dvIpameM gaye / vahA~ zAzvata arhatoMko namana kara vaitADhya girike pAsa hemagiri parvatapara tIvra tapa karate hue samatAmeM magna rahakara apanA kAla bitAne lage / kamaThakA jIva pA~caveM narakase nikalakara usI himagirikI guphAmeM eka bhayaMkara sarpake rUpameM janmA thA / vaha yamarAjakI taraha prANiyoMkA nAza karatA huA vanameM phirane lagA / eka vakta vaha phiratA huA usa guphA meM calA gayA jahA~ kiraNavega muni dhyAnameM lIna the / unheM dekhakara use pUrva janmakA vaira yAda AyA / usane unako lipaTa kara cAra pA~ca jagaha zarIra meM kATA / unake sAre zarIra me bhayaMkara jahara vyApta ho gayA / muni socane lage,--yaha sarpa merA bar3A upakAra karanevAlA hai| mujhe jaldI yA derameM apane karma kATane hI the / isa sarpane mujhe mere karma kATane meM bar3I madada dI hai / unhoMne caurAsI lAkha jIvayonike jIvoMko khamAyA aura cAroM tarahake AhAroMkA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 267 tyAga kara diyaa| kucha derake bAda ve aise mUJchita hue ki phira na utthe| marubhUtikA jIva kiraNavegake bhavameM zubha bhAvoMse marA aura bArahaveM devalokameM jaMbU drumAvarta nAmake 5 pA~cavA~ bhava (bArahaveM vimAnameM bAIsa sAgaropamakI AyuvAlA devalokameM deva ) devatA huA aura sukha bhogane lgaa| kamaThakA jIva mahAsarpakI yonimeM jalakara marA aura tamaHprabhA nAmake narakameM, bAIsa sAgaropamakI Ayu aura DhAI sau dhanuSakI kAyAvAlA nArakI jIva huaa| jaMbUdvIpake pazcima mahAvidehameM sugaMdha nAmakA prati hai| usameM zubhaMkarA nAmakI eka nagarI thii| usameM chaThA bhava(vajranAbha rAjA) vajravArya nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakI lakSmIvatI nAmakI rAnIke garbhase marubhUtikA jIva devalokase cayakara janmA / usakA nAma. vajranAbha rakkhA gayA / yuvA honepara byAha huaa| kucha kAlake bAda vajravIrya rAjAne vajranAbhako rAjya dekara dIkSA lelii| vajranAbhake kucha kAlake bAda cakrAyudha nAmakA putra huaa| jaba vaha bar3A huA taba rAjA vajranAbhane cakrAyudhako rAjya dekara kSemaMkara munike pAsase dIkSA le lii| aneka tarahakI tapasyAe~ karanete muniko AkAzagamanakI labdhi milI / eka bAra vajranAbha muni AkAzamArgase sukaccha nAmake prAMtameM gye| kamaThakA jIva bhI narakase nikalakara sukaccha pratike jvalana girike bhayaMkara jaMgalameM bhIlake ghara janmA / usakA nAma. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 jaina-ratna ~~~rammer kuraMgaka rakhA gayA / jaba vaha javAna huA taba mahAna zikArI bnaa| vajranAbha muni phirate hue jvalanagirikI guphAmeM jAkara kAyotsarga karake rahe / nAnA bhA~tike bhayAvane pazupakSI rAtabhara bolate aura unake AsapAsa phirate rahe; parantu muni sthira rahe aura dhyAnase calita na hue| savere hI jisa samaya ve kAyotsarga chor3akara guphAmeMse nikale usI samaya kuraMgaka nAmakA bhIla bhI dhanuSabANa lekara gharase ravAnA huaa| use sAmane muni dikhe| unheM dekhakara bhIlako bar3A gussA aayaa| isa bhikSukane savere hI savere merA zakuna bigAr3a diyA hai, yaha socakara usane unhIMko sabase pahale apane bANakA nizAnA bnaayaa| bANa lagate hI ve ahaMta pukArakara pRthvIpara gira pdd'e| saba jIvoMse unhoMne kSamata kSAmaNA kiye aura manako saba tarahake vyApArose haTAkara AtmadhyAnameM lIna kara diyaa| rAjarSi vajranAbha zubha dhyAna pUrvaka marakara madhyapraiveyaka deva lokameM lalitAMga nAmaka deva hue / kama7 sAtavA~ bhava ThakA jIva kuraMgaka bhIla bhI umrabhara ( lalitAMga deva ) zikArameM jIvana bitA azubha dhyAnase marA aura raurava nAmake sAtaveM narakameM nArakI huaa| jaMbUdvIpake pUrva videhameM purANapura nAmakA nagara hai / usameM indrake samAna pratApI kulizabAhu nAmakI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 269H mmmmmmmrrrrrrrrrrrrr.m..................... 8 AThavA~ bhava rAjA rAjya karatA thaa| usakI sudarzanA ( suvarNabAhu ) nAmakI rAnIke garbhase, vajranAbhakA jIva devalokase cayakara utpanna huA / usakA nAma suvarNabAhu rakkhA gyaa| ___ jaba suvarNabAhu javAna hue taba unake pitA kulizabAhune unheM rAjyagaddIpara biThAkara, dIkSA le lii| ___ eka dina suvarNabAhu ghor3epara savAra hokara phirane niklaa| ghor3A bekAbU ho gayA aura rAjAko eka vanameM le gayA / usake sAthI saba chUTa gaye / eka sarovarake pAsa jAkara ghor3A khar3A ho gayA / suvarNabAhu thaka gayA thA / ghor3ese utara par3A / usane sarovarase nirmala jala piyA, ghor3eko pilAyA, aura taba ghor3eko eka vRkSase bA~dhakara pAsake bAgakI zobhA dekhane lgaa| usa bAgameM eka tapasvI rahate the| unhoMne hiraNoM aura kharagozoMke bacce pAla rakkhe the / ve idhara udhara kilole kara rahe the / rAjAko dekhakara jhoMpar3IkI tarapha daur3a gaye / Azramake aMdara suMdara puSpoMke paude the / unameM yauvanonmukhI kucha kanyAe~ jalasiMcana kara rahI thiiN| una kanyAoMmeM eka bahuta hI suMdarI thii| phirate hue suvarNabAhukI najara usapara aTaka gaI / vaha eka vRkSakI oTameM chipakara usa rUpasudhAkA pAna karane lagA aura socane lagA,-yaha amRtakA sarota yahA~ kahA~se AyA? yaha tApasakanyA to nahIM ho sakatI / yaha koI svargakI apsarA hai yA nAgakanyA hai ? usI samaya eka bha~varA gUMjatA huA AyA aura usa bAlAke. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 jaina-ratna mukhapara ma~DarAne aura rUparasakA pAna karanekI koziza karane lgaa| vaha usako haTAtI; parantu vaha bAra bAra lauTa AtA thaa| isase ghabarAkara vaha pukArI,-"are koI merI isa bhramara-rAkSasase rakSA karo! rakSA karo!" usake sAthakI eka kanyA bolI:." sakhi ! suvarNabAhuke sivA tumhArI rakSA kare aisA koI puruSa duniyAmeM nahIM hai / isalie tuma unhIMko pukaaro|" suvarNabAhu to inase bAteM karanekA maukA DhU~Dha hI rahA thA / vaha turata yaha kahatA huA jhAr3akI Ar3ase nikala AyA ki, "jabataka kuliza bAhukA putra suvarNabAhu maujUda hai, tabataka kisakI majAla hai ki, tumheM duHkha de|" phira usane eka dupaTTeke pallese bha~vareko maaraa| bha~varA becArA cillAtA huA vahA~se calA gayA / ___ acAnaka eka puruSako sAmane dekhakara sabhI bAlAe~ aisI ghabarA gaI jaise zerako sAmane dekhakara manuSya vyAkula ho jAte haiN| ve bhayavihvaLa khar3I huI pRthvIkI tarapha dekhane lagIM / suvarNabAhune unako sAntvanA dete hue bar3e madhura zabdoMmeM kahA:--" bAlAo! Daro mata / maiM tumhArA rakSaka huuN| kaho, tuma yahA~ nirvighna tapa kara sakatI ho na ? tumheM koI kleza to nahIM hai ?" rAjAke sumadhura zabdoMse unakA bhaya kama huA / eka bolI:-" jabataka pRthvIpara suvarNabAha rAjA rAjya karatA hai, tabataka kise apanA jIvana bhArI hogA ki vaha hamAre tapameM vighna DAlegA ? atithi, Aie ! baiThie! " eka bAlAne kadaMba peDake nIce Asana bichA diyA / suvarNabAhu usapara baiTha gaye / dUsarIne pUchA:-" mahAzaya, Apa kauna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 271 wrom ~ ~~ ~~ ~~~~~ ~~~ haiM ? aura isa vanameM AnekA Apane kaise kaSTa kiyA hai ?" suvarNabAhu bar3e saMkocameM par3e / ve kaise kahate ki, maiM hI suvarNabAhu hU~ aura apaneko dUsarA koI batAkara mithyA bolanekA doSa bhI kaise karate ? unheM cupa dekhakara tIsarI bolI:-" bahina ! ye to khuda suvarNabAhu rAjA haiM / kyA tumane inako yaha kahate nahIM sunA ki,-" jaba taka suvarNabAha maujUda hai tabataka kisakI majAla hai so tumheM duHkha de?" phira rAjAse pUchA:-" mahArAja ! hamArI asabhyatA kSamA kIjie aura kahie Apa hI mahArAja suvarNabAhu haiM na ?" rAjAne muskurA diyaa| bAlAoMko nizcaya ho gayA ki ye hI mahArAja suvarNabAhu haiN| rAjAne sabase adhika suMdarI bAlAkI tarapha saMketa karake pUchA:-" ye bAlA kauna haiM ? ye tApasakanyA to nahIM mAlUma hotIM / inakA zarIra paudoMko jalasiMcana karaneke kAmakA nahIM hai / kaho ye kauna haiM ?" ____eka bAlA dIrgha nizvAsa DAlakara bolI:-"ye ratnapurake rAjA khecarendrakI kanyA haiN| inakA nAma padmA hai aura inakI mAtAkA nAma ratnAvalI hai / jaba khecareMdrakA dehAMta ho gayA taba unake putra rAjyake lie ApasameM lar3ane lage / isase sAre dezameM balavA maca gayA / ratnAvalI apanI kanyAko, lekara apane kucha vizvasta manuSyoM ke sAtha vahA~se nikala bhAgI aura yahA~, tApasoMke kulapati gAlava munike AzramameM, A rhiiN| thAzramameM rahanevAle sabhI strIpuruSoM ko kAma karanA par3atA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 jaina-ratna wmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm....~~. isalie hamArI sakhI rAjakumArI padmAko bhI kAma karanA par3atA hai| kala idhara koI divya jJAnI Aye the aura unhoMne kahA thA:"ratnAvalI! tuma cintA na kro| tumhArI kanyA cakravartI suvarNabAhukI rAnI hogI / use usakA ghor3A bekAbU hokara yahA~ le AyagA / " mahArAja! jJAnIkI bAta Aja saca huI hai|" rAjAne pUchA:-" zrImatIjI! ApakA nAma kyA hai ? aura gAlava muni abhI kahA~ gaye haiM ?" usane uttara diyAH"mahArAja ! merA nAma naMdA hai / gAlava muni unhIM jJAnI muniko pahu~cAne gaye haiM, jinakA maiMne abhI jikra kiyA hai|" itanehImeM dUra ghor3oMkI TApeM sunAI dI aura dhUla ur3atI najara AI / rAjAne samajhA,-saMbhavataH mere AdamI mujhe DhU~Dhate hue A pahuMce haiM / calU~ unase milakara unheM saMtoSa hU~ / suvarNabAhu cale / sunaMdA padmAko lekara jhoMpar3ImeM gaI / rAjA apane AdamiyoM ko bAhara sarovarake kinAre baiThanekI sUcanA kara vApisa bagIcemeM A baitthaa| naMdAne jAkara gAlava RSiko-jo usI samaya lauTakara A gaye the--suvarNabAhuke Aneke samAcAra sunAye / gAlava muni khuza hue / ve ratnAvalI, padmA aura naMdAko lekara rAjAke pAsa Aye / rAjAne uThakara unheM namaskAra kiyA aura kahA:" RSivara! Apane kyoM takalIpha kI ? maiM hI khuda Apake pAsa hAjira ho jaataa|" gAlava RSi bole:-" eka to Apa atithi haiM, dUsare prajAke rakSaka haiM aura tIsare merI bhAnajI padmAke svAmI hone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 273 vAle haiN| isa taraha Apa hara tarahase pUjya haiM isI lie tathaiva padmAkA hAtha Apako pakar3A deneke lie AyA huuN| ise grahaNakara hameM upakRta kiijie|" ___ suvarNabAhune padmAke sAtha gAMdharva vivAha kiyaa| ratnAvalI aura gAlava RSine donoMko AzIrvAda diyaa| usI samaya padmottara nAmaka khecareMdrakA lar3akA jo ratnAvalIkA sotelA putra thA vahA~ A pahu~cA / ratnAvalIne use suvarNabAhukA hAla sunaayaa| padmottara sunakara bar3A prasanna huaa| vaha suvarNabAhuke pAsa gayA aura bolA:-" he deva ! maiM ApahIke pAsa jA rahA thaa| sadbhAgyase Apake yahIM darzana ho gaye / kRpA karake Apa vaitADhya giripara merI rAjadhAnImeM calie aura mujhe upakRta kiijie|" ___ suvarNabAhu apanI senAke sAtha vaitADhya giripara gaye / padmA, ratnAvalI Adi bhI unake sAtha gii| kucha samaya vahA~ raha, dUsarI kaI vidyAdhara-kanyAoMse byAhakara suvarNabAhu pIche apanI rAjadhAnI purANapurameM aaye| ___ jaba unheM rAjya karate kaI barasa bIta gaye, taba cakra Adi caudaha ratna prApta hue| unhoMne chaH khaMDa pRthvIko jItA aura ve cakravartI banakara rAjya karane lge| eka bAra jagannAtha tIrthakarakA purANapurake udyAnameM samosaraNa huaa| devatA AkAzase vimAnoMmeM baiTha baiThakara A rahe the| suvarNabAhune apanI chatapara baiThe hue una vimAnoMko dekhaa| vimAna kahA~ jA rahe haiM, yaha jAnakara unheM bar3A harSa huaa| ve bhI parivAra sahita samavasaraNameM gaye / jaba ve dezanA sunakara 18 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 jaina-ratna wwwxxxmmmmmmmmmmmmmmm.rxxxwwwrrrrrrrrrrrrrrrr. lauTe to devatAoMke vimAnoMkA vicAra karane lage / socate socate unheM jAtismaraNa jJAna ho gyaa| unheM apane pUrva bhavakA hAla mAlUma huA aura nAzamAna jagatakA vicAra kara vairAgya ho AyA / isase unhoMne putrako rAjya dekara, jagannAtha tIrthakarake pAsase dIkSA le lI / ugra tapasyA kara, ahaMtabhakti Adi bIsa sthAnakoMkI ArAdhanA kara unhoMne tIrthakara nAmakarma bA~dhA aura ve pRthvI maMDalapara jIvoMko upadeza dete hue bhramaNa karane lge| ___eka bAra vihAra karate hue suvarNabAhu muni kSIragiri nAmaka parvatake pAsake kSIravaNA nAmaka vanameM Aye / vahA~ sUryake sAmane dRSTi rakha, kAyotsarga kara AtApanA lene lge| kamaThakA jIva narakase nikalakara usI vanameM siMha rUpase paidA huA thA / vaha do rojase bhUkhA phira rahA thA / usane muniko dekhakara ghora garjanA kI / munine usI samaya kAyotsarga pUrA kiyA thA / zerakI garjanA suna, apane AyukI samApti samajha, unhoMne saMlekhanA kI, caturvidha AhArakA tyAga kiyA aura zarIrakA moha chor3akara dhyAnameM mana lagA diyaa| siMhane chalAMga mArI aura muniko pakar3akara cIra diyaa| suvarNabAhu muni zubha dhyAnapUrvaka marakara mahAprabha nAmake vimA nameM bIsa sAgaropamakI AyuvAle devatA 9 navA~ bhava ( mahAprabha hue / kamaThakA jIva siMha marakara cauthe vimAnameM deva ) narakameM dasa sAgaropamakI AyuvAlA nArakI huA aura vahA~kI Ayu pUrNakara, tiryaca yonimeM bhramaNa karane lgaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 275 ___ jaMbUdvIpake bharatakSetrameM vArANasI (banArasa ) nAmakA zahara hai| usameM azvasena nAmake rAjA rAjya 10 dasavA~ bhava (pArzva- karate the / unakI rAnI vAmAdevI thiiN| nAtha tIrthakara eka rAtameM vAmAdevIko tIrthakarake janmakI sUcanA denevAle caudaha mahAsvapna Aye / marubhUtikA jIva mahApadma nAmake devalokase cayakara, caitra kRSNA caturthIke dina vizAkhA nakSatrameM vAmAdevIke garbhameM AyA / indrAdi devoMne garbhakalyANaka mnaayaa| garbhakAla pUrA honepara posa vadi 10 ke dina anurAdhA nakSatrameM vAmAdevIne sarpalakSaNavAle putrako janma diyaa| indrAdi devoMne janmakalyANaka mahotsava kiyA / ___ azvasena rAjAko putrajanmake samAcAra mile / unhoMne lAkhoM luTA diye, kaidI chor3a diye aura jisane jo mA~gA usako vahI diyA / eka bAra jaba bAlaka garbha meM thA taba vAmAdevI so rahI thIM, aura unake pAsase eka bhayaMkara sarpa kisIko kaSTa pahu~cAye binA phutkAra karatA huA nikala gayA thA, isalie mAtApitAne putrakA nAma pAzve rakkhA / kramazaH ve javAna hue / saba tarahakI vidyAe~ sIkhe aura AnaMdase dina bitAne lge| __ eka dina rAjA azvasena rAjasabhAmeM baiThe the, usI samaya unheM kisI bAharI rAjadUtake AnekI sUcanA milI / rAjAne usako aMdara bulAyA aura ucita Asana dekara pUchA:-" tuma kauna ho aura yahA~ kisalie Aye ho ?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna rAjadUtane uttara diyA:-." maiM kuzasthala nagara se AyA hU~ / vahA~ pahale naravarmA nAmake rAjA rAjya karate the / unhoMne saMsArako asAra jAnakara apane putra prasenajitako rAja gaddI dI aura khudane dIkSA le lii| rAjA prasenajitake eka kanyA hai / usakA nAma prabhAvatI hai| prabhAvatIne eka bAra banArasa ke rAjakumAra pArzvanAthake rUpa lAvaNyakI tArIpha sunI aura usane apanA jIvana inake caraNoMmeM arpaNa karanekA saMkalpa kara liyA / vaha rAta dina unhIMke dhyAnameM lIna ho AnaMdollAsa chor3a eka tyAginIkI taraha jIvana bitAne lagI / rAjA prasenajitako jaba ye samAcAra mile to usane prabhAvatIko svayaMvarAkI taraha banArasa bhejane kA saMkalpa kara liyA / 276 kaliMgadezameM yavana nAmakA rAjA rAjya karatA hai / vaha bar3A parAkramI hai| usane jaba ye samAcAra sune to vaha bar3A gusse huA aura apanI sabhA meM bolA :-- " bheTa grahaNa karanekI zakti mere sivA isa bharatakhaMDameM dUsare kisa rAjAmeM hai ? pArzvakumAra kauna hai jo prabhAvatIko grahaNa karegA aura kuzasthalapatikI kyA majAla hai ki vaha prabhAvatIko pArzvakumArake pAsa bhejegA ? senApati jAo, aura kuzasthalako ghera lo / agara prabhAvatI banArasa bhejI jAya to usako pakar3akara mere pAsa bheja do / " usake senApatine Akara kuzasthalako ghera liyaa| thor3e dinake bAda khuda rAjA yavana bhI AyA aura usane kahalAyA ki, "yA to tuma prabhAvatI ko mere havAle karo yA lar3AIke lie taiyAra ho jAo / " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha- carita 277 rAjA prasenajitane apaneko yavanake sAmane lar3ane meM asamartha pA uttara diyA:- " maiM eka mahIne ke bAda Apako nizcita javAba dU~gA / " aura mujhe Apake pAsa ravAnA kiyA / rAjA yavanane zaharako isa taraha ghera rakkhA hai ki, eka pariMdA bhI na aMdara jA sakatA hai aura na bAhara nikala sakatA hai / maiM bar3I kaThinatAse Apake pAsa AyA hU~ / merA nAma puruSottama hai aura rAjAkA maiM mitra hU~ / aba Apako jo ThIka jAna par3e so kIjie / " rAjadUtakI bAteM sunakara azvasena bar3e kruddha hue aura bole:" yavanakI yaha majAla ki, merI putravadhUko roka rakkhe | maiM usa duSTako daMDa dU~gA | senApati jAo ! merI phauja taiyAra karo ! maiM Aja hI ravAnA hoU~gA / " pavanavegase sAre zaharameM yaha bAta phaila gii| loga yavana rAjAke kRtyako apanA apamAna samajhane lage aura zahara ke kaI aise loga bhI jo sipAhI na the sipAhI banakara lar3AImeM jAneko taiyAra ho gaye / jaba pArzvakumArako ye samAcAra mile to ve apane pitAke pAsa Aye aura bole :- " pitAjI ! Apako eka mAmUlI rAjApara car3hAI karanekI koI jarUrata nahIM hai / aisoM ke lie ApakA putra hI kAphI hai / Apa yahIM ArAma kIjie aura mujhe AjJA dIjie ki, maiM jAkara use daMDa dU~ | " bahuta Agrahake kAraNa pitAne pArzvakumArako yuddhameM jAne kI AjJA dI / pArzvakumAra hAthIpara savAra hokara ravAnA hue| pahale Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 jaina-ratna par3Avapara indrakA sArathI ratha lekara AyA aura usane hAtha jor3akara vinatI kI :- " svAmin ! yadyapi Apa saba tarahase samartha haiM, kisIkI sahAyatAkI Apako jarUrata nahIM hai, tathApi apanI bhakti batAnekA maukA dekhakara mahArAja indrane apanA saMgrAma karanekA ratha ApakI sevAmeM bhejA hai aura mujhe sArathI bananekI AjJA dI hai| Apa yaha sevA svIkAra kara hameM upakRta kiijie|" pArzvakumArane indrakI yaha sevA svIkAra kI / usI rathameM baiThakara ve AkAzamArga se kuzasthalako gaye / unakI senA bhI unake sAtha hI phuNcii| devatAoMne pArzvakumArakI chAvanI meM inake rahane ke lie eka sAta maMjilakA mahala taiyAra kara diyA / pArzvakumArane apanA eka dUta rAjA yavanake pAsa bhejA / usane jAkara kahA:-" azvasena ke yuvarAja pArzvakumArakI AjJA ki, he kaliMgAdhipati yavana ! tuma tatkAla hI apane dezako lauTa jAo agara aisA nahIM karoge to merI senA tumhArA saMhAra karegI isakA uttaradAyitva hamAre sira na rahegA / " 1 rAjA yavana kruddha hokara volA :- "he dUta ! apane rAjakumAra ko jAkara kahanA ki, apanI sukumAra vayameM apaneko mautake mu~hameM na DAle | kaliMgakI senA ke sAtha lar3AI karanA apanI mautako bulAnA hai / agara apanI jAna pyArI ho to kala zAma ke pahaletaka yahA~se lauTa jAya varanA parasoM savere hI kaliMgakI senA tumhArA nAza kara degI 1 " dUta bolA:-- " mahArAja kaliMga ! mujhe Apapara dayA AtI hai / jina pArzvakumArakI indrAdi deva sevA karate haiM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 279 unake sAmane ApakA lar3AIke lie khar3e honA mAno zerake sAmane bakarIkA khar3A honA hai| isalie Apa apanI jAna bacAkara cale jAie / varanA jisa mautakA Apa bArabAra nAma le rahe haiM vaha mauta Apako hI uThA le jaaygii|" ___ rAjA yavanake dAriyoMne talavAreM khIMca lI aura ve usa mu~hajora dUtaera AkramaNa karaneko taiyAra hue / vRddha maMtrIne unako rokA aura kahA:-" he subhaTo ! dUta avadhya hotA hai / phira yaha to eka aise mahAn balazAlIkA dUta hai jisakI indrAdi deva pUjA karate haiM / saca muca hI hama unake sAmane tuccha haiN|" phira dUtako kahA:-"tuma jAkara pArzvakumArase hamArA praNAma kahanA aura nivedana karanA ki, hama ApakI sevAmeM zIghra hI hAjira hoNge|" dUta calA gyaa| phira maMtrIne rAjA yavanako kahA:"mahArAja ! apane aura duzmanake balAbalakA vicAra karake hI yuddha AraMbha karanA cAhie / maiMne patA lagAyA hai ki, pArzvakumAra aura unakI senAke sAmane hama aura hamArI senA bilkula nAcIja haiM / isalie hamArI bhalAI isImeM hai ki, hama pArzvakumArake pAsa jAkara unase saMdhI kara leM" rAjA yavana bolAH-"maMtrI! kyA mujhe aura merI bahAdura senAko kisIke sAmane sira jhukAnA par3egA? mujhe yaha bAta pasaMda nahIM hai / isa apamAnase lar3AImeM maranA maiM adhika pasaMda karatA huuN|" vRddha maMtrIne ati namra zabdoMmeM vinatI kI:-" mahArAja ! nIti yaha hai ki, agara duzmana balavAna ho to usase mela kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 jaina-ratna lenA cAhie / phira pAryakumAra to sAmAnya zatru nahIM haiM, ye to devAdhideva haiM / sArI duniyAke pUjya haiM / inase saMdhI kara. nemeM, inakI sevA karanemeM isa bhava aura para bhava donoM bhavoMmeM kalyANa hai / " rAjA yavanane maMtrIkI bAta mAnakara kuzasthalakA gherA uThAnekA hukma diyaa| phira maMtrIsahita vaha pArzvakumArakI sevAmeM hAjira huaa| dayAlu kumArane use abhaya dekara vidA kiyaa| gherA uTha jAnepara kuzasthalIke nivAsiyoMne zAMtikA zvAsa liyA / zaharake hajAroM naranArI apane rakSakake darzanArtha ulaTa pdd'e| rAjA prasenajita bhI aneka tarahakI bheTeM lekara pAryakumArakI sevAmeM hAjira haA aura vinatI kI:-"Apa merI kanyAko grahaNa kara mujhe upakRta kiijie|" pArzvakumAra bole-" maiM pitAjIkI AjJAse kuzasthalIkI rakSA karane AyA thaa| byAha karane yahA~ nahIM aayaa| isalie mahArAja prasenajita maiM ApakA anurodha svIkAranemeM asamartha huuN|" phira pArzvakumAra apanI phaujake sAtha banArasa lauTa gaye / prasenajita bhI apanI kanyA prabhAvatIko lekara banArasa gyaa| mahArAja azvasenane pArzvakumArakA byAha prabhAvatIke sAtha kara diyA / patipatnI AnaMdase dina bitAne lge| ___ eka dina pArthakumAra apane jharokhemeM baiThe hue the usa samaya unhoMne dekhAki, loga phUloM bharI chAbeM aura miThAI bharI thAliyA~ apane siroMpara rakkhe cale jA rahe haiM / pUchane para unheM mAlUma huA ki zaharake bAhara koI kaTha nAmakA tapasvI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 281 AAAA AyA hai aura vaha paMcAgni tapakI ghora tapasyA kara rahA hai / usIke lie loga ye bheTaM lejA rahe haiN| pArzvakumAra bhI usa tapasvIko dekhaneke lie gye| ___ yaha kaTha tapasvI kamaThakA jIva thaa| jo siMhake bhavase marakara aneka yoniyoMmeM janmatA aura duHkha uThAtA huA eka gA~vameM kisI garIba brAhmaNake ghara janmA / usakA janma honeke thor3e hI dina bAda usake mAtApitAkI mRtyu ho gaI / vaha nirAdhAra, bar3I takalIpheM uThAtA idhara udhara ThukarAtA bar3A huA / jaba vaha acchI taraha bhalAI burAI samajhane lagA taba usane eka dina kisIse pUchA:-"isakA kyA kAraNa hai ki mujhe to peTabhara anna aura badana Dhakaneko phaTe purAne kapar3e bhI bar3I muzkilase milate haiM aura kaiyoMko maiM dekhatA hU~ ki unake gharoMmeM meve miSTAnna par3e sar3ate haiM aura kImatI kapar3oMse saMdUkeM bharI par3I haiM ?" usane javAba diyA:-"yaha unake pUrva bhavameM kiye tapakA phala hai|" usane socA,-maiM bhI kyoM na tapa karake saba tarahakI sukhasAmagriyA~ pAnekA adhikArI baneM / usane gharabAra chor3a diye aura vaha khAkI bAbA bana vanameM rahane, kaMdamUla khAne aura paMcAgni tapa karane lgaa| __tyAga aura saMyama cAhe ve ajJAnapUrvaka hI kiye gaye hoM, kucha na kucha phala diye binA nahIM rahate / kaThake isa ajJAna tapane bhI phala diyA / logoMmeM usakI pratiSThA bar3hI aura vaha pujane lgaa| usa samaya vaha phiratA phiratA banArasa AyA thA aura zaharake bAhara dhUnI lagAkara paMcAgni tapa kara rahA thaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 jaina-ratna ~~~ ~~~~~~ pArzvakumAra bhI kaThake pAsa pahu~ce / vahA~ jAkara unhoMne dekhA ki, usake cAroM tarapha bar3I bar3I dhUniyA~ haiM / unameM bar3e bar3eM lakar3oMse AgnizikhA prajvalita ho rahI hai / Uparase sUrajakI teja dhUpa jhulasA rahI hai, aura kaTha pA~coM taraphakI teja Agako sahana kara rahA hai / loga usakI usa sahana zaktike lie dhanya dhanya kara rahe haiM aura bheTa pUjAe~ lA lAkara usake Age rakha rahe haiN| pArthakumArane avadhijJAnase dekhA ki, ina lakar3oM se eka lakar3emeM sarpa jhulasa rahA hai| ve bole:-" he tapasvI ! tumhArA yaha kaisA dharma hai ki, jisameM dayAkA nAma bhI nahIM hai| jaise jalahIna nadI nikammI hai aura candrahIna rAtri nikammI hai isI taraha dayAhIna dharma bhI nikammA hai / tuma tapa karate ho aura isameM jIvoMkA saMhAra karate ho / yaha tapa kisa kAmakA hai ?" ___ kaTha bolA:-"rAjakumAra tuma ghor3e kudAnA aura aiyAzI karanA jAnate ho / dharmake tatvako kyA samajho ? aura mujhapara jIvoMko mAranekA doSa lagAnA to tumhArI akSamya dhRSTatA hai !" pArzvakumArane apane AdamIko AjJA dI:-" isa dhUnamise vaha lakar3a nikAlakara cIra ddaalo|" naukarane AjJAkA pAlana kiyaa| usameMse eka tar3apatA huA sA~pa nikalA / kumArane usako navakAra maMtra sunavAyA aura paccakhANa dilAyA / sarpa marakara navakAra maMtrake prabhAvase bhuvanapatikI nAgakumAra nikAyameM, dharaNa nAmakA, indra huaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 283 wwwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm..mmmmmmmmmmmmmmmm isa ghaTanAse kaThakI pratiSThAko dhakkA pahu~cA / isase vaha pAzvarkumArapara mana hI mana nArAja huA aura adhika ghora tapa karane lagA / magara ajJAna tapake kAraNa use samyak jJAna na huA aura aMtameM marakara bhuvanavAsI devoMkI meghakumAra nikAyameM meghamAlI nAmakA deva huaa| ___ eka dina lokAMtika devAne Akara vinatI kI:- "he prabho! tIrtha pravartAiye / " prabhune apane bhogAvalI koMko pUre hue jAna varSI dAna diyA / varSIdAna samApta huA taba indrAdi devoMne aura azvasena Adi rAjAoMne pArzvakumArakA dIkSAbhiSeka kiyaa| phira deva aura manuSya sabhI jise uThAkara le jA sakeM aisI vizAla nAmakI pAlakI ( zibikA ) meM baiThakara prabhu Azramapada nAmaka udyAnameM Aye / vahA~ sAre vastrAbhUSaNoMko tyAga, paMcamuSTI locakara, prabhune posa vadi gyArasake dina candra jaba anurAdhA nakSatrameM thA dIkSA lI / tIna sau rAjAoMne bhI unake sAtha dIkSA lii| dIkSA lete hI unheM manaHparyaya jJAna utpanna huaa| sabhI tIrthakaroMko dIkSA lete hI manaHprayeya jJAna utpanna hotA hai / indrAdi devoMne dIkSAkalyANaka manAyA / __dUsare dina kopaTa gA~vameM dhanya nAmaka gRhasthake ghara pAyasAnna ( khIra ) se pAraNA kiyaa| devatAoMne usake yahA~ vasudhArAdi paMca divya prakaTa kiye| prabhu aneka gA~voM aura zaharoMmeM vicaraNa karate hue kisI zaharakI tarapha A rahe the ki jaMgalahImeM sUryAsta ho gayA / vahA~ pAsahImeM kucha tApasoMke ghara bhI the| prabhu eka kUeke pAsa vaTa vRkSake nIce kAyotsarga kara dhyAnameM magna ho gye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna kamaTha ke jIvane - jo meghamAlI deva huA thA - avadhijJAna se pArzvanAthako, jaMgalameM jAna, apane pUrva bhavakA vaira yAdakara, duHkha denA sthira kiyA / usane zera, cIte, hAthI, bicchU, sA~pa vagairA aneka bhayaMkara prANI, apanI devamAyAse paidA kiye / ve sabhI garjana, tarjana, cItkAra, phutkAra Adise prabhuko DarAne lage; parantu parvata ke samAna sthira prabhu tanika bhI calita na hue / isase sabhI adRzya ho gaye / jaba ina prANiyoMse prabhu na Dare to meghamAlIne bhayaMkara megha paidA kiye / AkAzameM kAlajihvA ke samAna bhayAnaka bijalI camakane lagI, yaha brahmAMDako phor3a degI aisI bhIti uptanna karanevAlI meghoMkI garjanA hone lagI aura aisA ghora aMdhakAra huA ki A~khakI rozanI koI cIja dekhanemeM asamartha thI / aisA mAlUma hotA thA ki pRthvI aura AkAza donoM eka ho gaye haiM / -284 aba mUsaladhAra pAnI barasane lagA / bar3e bar3e ole girane lage / jaMgalake pazu pakSI vyAkula jaladhArAmeM baha bahakara jAne lage / pAnI prabhuke ghuTane taka AyA, kamarataka AyA, chAtItaka AyA / aura hote hote nAsikAtaka pahu~ca gayA / vaha vakta karIba thA ki pramukA zarIra sArA pAnImeM DUba jAtA aura zvAsozvAsa baMda ho jAtA, usI samaya sarpake jIvako - jo dharaNeMdra huA thAyaha bAta mAlUma huI / vaha tarata apanI rANiyoM sahita daur3a par3A / usakI gati aisI mAlUma hotI thI mAno vaha manase bhI jaldI daur3a jAyagA / usane prabhuke pAsa pahu~cate hI eka sonekA kamala banAyA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha - carita 285 prabhuko usapara car3hAyA aura apane phana phailAkara tIna taraphase prabhuko Dhaka liyA / dharaNeMdrakI nATyAdise bhakti karane lagI / rAniyA~ prabhuke Age nRtya, jaba meghamAlIkA upadrava bahuta derataka zAMta na huA taba dharaNeMdra kruddha hokara bolA :- " he meghamAlI ! apanI duSTatA aba baMda kara / yadyapi maiM prabhukA sevaka hU~, krodha karanA mujhe zobhA nahIM detA, to bhI terI duSTatA aba sahana na kara sakU~gA / prabhune tujhako pApa se bacAkara tujhapara upakAra kiyA thA / tU ulTA upakAra ke badale apakAra karatA hai / sAvadhAna ! aba agara turata tU apanA upadrava baMda na karegA to tujhe isakI sajA dI jAyagI / " meghamAlI abataka pAnI barasAnemeM lIna thA / aba usane dharaNeMdrakI bAta sunakara nIce dekhA / prabhuko nirvighna dhyAna karate dekha vaha socane lagA, - dharaNeMdra jaise jinakI sevA karate haiM unako satAnekA khayAla karanA sarAsara mUrkhatA hai / inakI zaktike Age merI zakti tuccha hai / inake sAmane maiM isI taraha kSudra hU~ jisa taraha havA ke sAmane tinakA hotA hai / to bhI ina kSamAzIla prabhuko dhanya hai ki inhoMne mere upadravako sahana kiyA hai / merA kalyANa isImeM hai ki, maiM jAkara prabhuse kSamA mA~gU / meghamAlI Akara prabhuke caraNoM meM par3A; magara samabhAvI prabhu to apane dhyAnameM magna the / unake manameM na to vaha upadrava kara rahA thA taba roSa thA na aba vaha caraNoMmeM Akara girA isase toSa hai| unake manameM usakI donoM kRtiyA~ upekSita haiM / meghamAlI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 jaina-ratna mmmmmmmmmmmmmmmmwwwwwwwwwwwmmmmmmmmmm. pazcAttApa karatA huA vahA~se calA gyaa| prabhuko upasarga rahita hue samajha dharaNeMdra bhI prabhuko namaskAra kara apane sthAnapara calA gayA / saverA huA aura prabhu vahA~se vihAra kara gye| __ prabhu vicarate hue banArasake pAsa Azramapada nAmake udyAnameM Aye aura dhAtakI vRkSake nIce kAyotsarga karake rhe| vahA~ unake ghAti karmoMkA nAza huA aura ceta vadi cauthake dina, caMdra jaba vizAkhA nakSatrameM thA, unheM kevalajJAna utpanna huaa| dIkSA leneke caurAsI dina bAda prabhuko kevalajJAna huA / indrAdi devoMne prabhukA kevalajJAnakalyANaka kiyaa| rAjA azvasenako prabhuke samavasaraNake samAcAra mile / azvasena vAmAdevI aura parivAra sahita samavazaraNameM aaye| prabhukI dezanA sunakara azvasenane apane choTe putra hastisenako rAjya dekara dIkSA lI / mAtA vAmAdevIne aura pArthaprabhukI bhAryA prabhAvatI devIne bhI dIkSA lii| prabhuke zAsanameM pArtha nAmaka zAsanadeva aura padmAvatI nAmA zAsana devI the| unake parivArameM Aryadatta vagairA dasa gaNadhara, 16 hajAra sAdhu, 38 hajAra sAdhviyA~, 350 caudaha pUrvadhArI, 1 hajAra 4 sau avadhijJAnI, sAr3he sAta sau manAparyayajJAnI, 1 hajAra kevalI, 11 sau vaikriya labdhivAle, 1 lAkha 64 hajAra zrAvaka aura 3 lAkha 77 hajAra zrAvikAe~ the| apanA nirvANa samaya nikaTa jAna bhagavAna sammeta zikhara 'para gaye / vahA~ tetIsa muniyoMke sAtha anazana grahaNa kara, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrI pArzvanAtha-carita 285 zrAvaNa zuklA 8 mIke dina vizAkhA nazatrameM ve mokSa gye| indrAdi devoMne nirvANakalyANaka kiyaa| unakI kula Ayu 100 barasakI thI / usameMse ve 30 barasa gRhastha paryAyameM aura 70 barasa sAdhu paryAyameM rahe / zrInemInAthake nirvANa pAneke bAda 86 hajAra 7 sau 50 barasa bIte taba zrIpArzvanAtha mokSameM gaye / inakA zarIra pramANa 9 hAthakA thaa| bhagavAna mahAvIra - enco-- kRtAparAdhe'pi jane, kRpAmaMtharatArayoH / ISadvASpAIyorbhadraM, shriiviirjinnetryoH|| bhAvArtha-jina A~khoMmeM dayA mUcita karanevAlI putaliyA~ haiM aura jo A~kheM dayAke kAraNase A~suoMse bhIga jAtI haiM una, bhagavAna mahAvIrakI, A~khoMkA kalyANa ho / ___x isa zlokake saMbaMdhameM eka aisI kathA prasiddha hai ki 'saMgama' nAmake kisI devatAne mahAvIra svAmIpara chaH mahIne taka upasarga kiye the to bhI bhagavAna sthira rahe the| unakI dRDhatA dekhakara vaha bolA:-"he deva ! he Arya! Apa aba svecchA pUrvaka bhikSAke lie jAie / maiM Apako takalIpha na duuNgaa|" bhagavAna bole-"maiM to svecchA pUrvaka hI bhikSAke lie jAtA huuN| kisIke kahanase nahIM jaataa|" 'saMgama' deva apane devalokako calA / use jAte dekha, prabhukI A~khoMmeM yaha socakara A~sU A gaye ki bicAre devane mujhapara upasarga kara bure karma bA~dhe haiM aura unakA phala duHkha ise bhoganA pdd'egaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 jaina-ratna commmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm~~ jaMbUdvIpake pazcima videha kSetrameM mahAvana nAmakA prAMta thA / usakI jayaMtI nAmakI nagarImeM zatrumardana 1 prathama bhava nAmakA rAjA rAjya karatA thA / usake rAjyameM pRthvI pratiSTAna nAmake gA~vameM nayasAra nAmakA svAmIbhakta paTela (gAmetI) thA / yadyapi usako sAdhu saMgatikA lAbha nahIM milA thaa| tathApi vaha sadAcArI aura guNagrAhI thaa| eka bAra vaha rAjyake kArakhAnoMke lie lakkar3a bhijavAnekA hukma pAkara jaMgalameM gayA / __ bhayAnaka jaMgalameM jAkara usane lakkar3a kttvaaye| jaba dupaharakA vakta huA taba sabhI majadUra apane apane Dibbe kholakara khAne lage / nayasArane socA,-gA~vameM maiM hamezA abhyAgatako khilAkara khAtA huuN| Aja merA manda bhAgya hai ki koI abhyAgata nahIM / dekhU agara koI idharase musAphira jAtA ho to use hI khilAkara phira khaauuN| vaha idhara udhara kisI musAphirakI talAzameM phiratA rahA; parantu koI musAphira bahuta dera gujara jAnepara bhI udharase na nikalA / vaha durbhAgyakA vicAra karatA huA usa jagaha lauTA jahA~ saba bhojana karane baiThe the| ___ jyAhI vaha bhojana parosakara khAnA cAhatA thA tyoMhI use sAmane kucha muni Ate hue dikhAI diye / samayasAra, uThAyA huA navAlA vApisa eka tarapha rakhakara, uThA aura muniyoMke pAsa jAkara hAtha jor3a bolA:-"merA sadbhAgya hai ki, Apake isa bhayAnaka jaMgalameM, dazarna ho gaye / kRpAnAtha ! bhojana taiyAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI - carita hai Aiye aura kucha khAkara mujhe upakRta kIjie / kSudhApIDita muniyoMne zuddha AhAra jAnakara grahaNa kiyA / jaba muni AhAra kara cuke taba samayasArane pUchA:- "mahArAja ! isa bhayAnaka jaMgalameM Apa kaise A car3he ? bhayAnaka pazuoM se bhare hue isa jaMgalameM zastradhArI bhI Ate hicakicAte haiM / Apane yaha sAhasa kaise kiyA ? " muni bole: - " hama banajAre ke sAtha musAphirI kara rahe the / rastemeM eka gA~vameM hama AhArapAnI lene gaye aura banajArekI bAladase chUTa gaye / calate hue rastA bhUlakara isa jaMgalameM A car3he haiN| " " calie maiM gA~vakA rastA batA duuN| " kaha samayasAra sAdhuoMko rastA batAne gayA / jaba ve rastepara pahu~ca gaye taba eka vRkSake nIce baiThakara muniyoMne samayasArako dharma sunAyA aura samayasAra dharma grahaNa kara samyaktvI banA / phira sAdhu apane raste gaye aura samayasAra bhI lakkar3a rAjadhAnImeM ravAnA kara apane ghara gayA / 289 bahuta samaya taka dhama pAla aMtameM marakara samayasArakA jIva saudharmadevalokameM palyopamakI AyuvAlA devatA huA / isI bharata kSetrameM vinItA nAmakI nagarImeM bhagavAna RSabhadevake putra bharata cakravartI rAjya karate the / samayamarIcikA bhava sArakA jIva devaloka se unhIM ke ghara putrarUpameM utpanna huA / apane sUryake samAna tejase vaha cAroM tarapha marIci ( kiraNeM ) phailAtA thA, isase usakA nAma marIci rakkhA mayA / kramazaH mazIca javAna huA / 19 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 jaina-ratna bhagavAna RSabhadevakA sabase pahalA samavasaraNa vinItAke bAhara huA / marIci bhI apane kuTuMbake sAtha samavasaraNameM gayA aura dezanA suna, dharma graha Nakara sAdhu ho gayA / jaba garamiyoMke dina Aye to samayapara AhArapAnI na milanese, teja dhUpameM vihAra karaneke duHkhase aura pasIneke mAre kapar3oMke gaMde ho jAnese marIcikA mana bahuta vyAkula ho utthaa| vaha socane lagA,-parvatake samAna durvaha dIkSAbhAra maiMne kahA~ uThA liyA ? Akhirataka mujhase isakA pAlana na hogaa| magara gRhastha bhI aba kaise huA jAya ? isase to loka ha~sAI hogii| magara isa bhArako halkA karanekA koI rastA nikAlanA caahiye| bahuta dinataka vicAra karaneke bAda usane sthira kiyA, muni loga tridaMDase virakta haiM aura maiM to tridaMDake AdhIna hU~ isalie maiM tridaMDadhArI banU~gA / kezaloca karanese mahAna pIr3A hotI hai, maiM usa pIDAko sahana karanemeM asamartha hU~ isalie bAla ustarese muMDavAyA karU~gA aura zirapara zikhA bhI rkkhNgaa| muni mahAvratadhArI hote haiM maiM aNuvratakA pAlana kruuNgaa| muni kapardakahIna hote haiM maiM apanI jarUratoMko pUrA karaneke lie paisA rakkhUgA / muni mohahIna honese dhUpa aura pAnIse bacaneke lie koI sAdhana nahIM rakhate, maiM apanI rakSAke lie chatrIkA upayoga karU~gA aura jUte pahanUMgA / muni zIlase sugaMdhita hote haiM, maiM sugaMdhake lie caMdanakA tilaka lagAU~gA / muni kaSAyarahita honese zvetavastra dhAraNa karate haiM, magara maiM to 1mana daMDa, vacana daMDa aura kaaydNdd| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 291 kaSAyavAlA hU~ isalie kASAya (raMgIna ) vastra pahanU~gA / sacitta jalase aneka jIvoMkI virAdhanA hotI hai isalie saMkaTa sahakara bhI muni sacitta jala nahIM lete; magara maiM to saMkaTa sahanemeM asamartha hU~ isalie hamezA sacitta jalakA upayoga karU~gA / isa taraha sukhase rahaneke lie marIcine gRhastha aura sAdhuke bIcakA rastA nikAlA aura tridaMDI sanyAsa grahaNa kiyaa| aisA vicitra veSa dekhakara loga usase dharma pUchate the; magara vaha logoMko zuddha jainadharmakA hI upadeza detA thaa| jaba koI use pUchatA ki, tumane aisA vicitra veSa kyoM banAyA hai to vaha javAba detA,-"maiM itanA kaThina tapa nahIM kara sakatA isIlie aisA veSa banAyA hai|" _eka bAra mahArAja bharata cakravartIke praznapara bhagavAna RSabhadevane unake bAda honevAle tIrthaMkaroM aura cakravartiyoM Adike nAma batAye / bharatane pUchA:-"prabhu isa samavazaraNameM bhI koI aisA jIva hai jo isa caubIsImeM tIrthakara hogA ?" bhagavAnane javAba diyA:-" tumhArA putra marIci bharatakSetrameM mahAvIra nAmakA caubIsavA~ tIrthakara hogA, potanapurameM tripRSTha nAmakA pahalA vAsudeva hogA aura mahAvideha kSetrakI mUkApurImeM priyamitra nAmakA cakravartI hogaa|" phira bharata uThakara marIcike pAsa gaye aura vaMdanA karake unhoMne sArA hAla kahA / sunakara marIci khuzIse nAcane lagA aura kahane lagA,-"duniyA mere samAna kauna kulIna hogA ki jisake pitA pahale cakravartI haiM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 jaina-ratna jisake dAdA pahale tIrthakara haiM aura jo khuda pahalA vAsudeva, cobIsavA~ tIrthakara va videhakSetrameM cakravartI hogaa|" isa taraha kulakA garva karanese usane nIca gotra baaNdhaa| ___ bhagavAna mokSameM gaye usake bAda bhI vaha tridaMDIke vezameM rahatA thA aura zuddha dhamakA hI upadeza karatA thaa| eka bAra bImAra huA; parantu use saMyamahIna samajhakara sAdhuoMne usakI sevA zuzrUSA na kI / isase marIcike manameM kSobha huA aura socane lagA,-ye sAdhu loga bar3e hI svArthI, nirdaya aura dAkSiNyahIna haiM ki bImArImeM bhI merI zuzrUSA nahIM karate / yaha saca hai ki, maiMne saMyama chor3A hai, parantu dharma to nahIM chor3A ? maiMne vinayakA to tyAga nahIM kiyA ? inako kyA lokavyavahArakA bhI jJAna nahIM hai ? phira socA,--maiM kyoM sAdhuoMko burA samajhU ? ye loga jaba apane zarIrakI bhI paravAha nahIM karate to mujha asaMyamIkI paravAha na kI isameM kaunasI burAI huI ? phira socA,-magara bhaviSyake lie to mujhe isakA upAya karanA hI caahie| maiM aba rogamukta honeke bAda kucha ziSya bnaauuNgaa| ___ marIci jaba acchA ho gayA taba usake pAsa eka kapila nAmakA puruSa dharmopadeza sunane AyA / marIcine use apanA ziSya banAyA aura tabhIse tridaMDI dharmakI hamezAke lie nIMva par3a gaI / isa mithyAdharmakI nIMva DAlanese marIcike jIvane koTAkoTi sAgaropama pramANakA saMsAra urpAjana kiyaa| - apane mithyA dharmopadezakI AlocanA kiye bagaira marakara marIcikA jIva brahmalokameM devatA huaa| kapilane. apane matakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 293 khUba upadeza diyA aura AsUrya Adiko apanA ziSya banAyA kapila bhI marakara devatA huaa| vahA~ avadhijJAnase apane pUrva janmakA hAla jAnakara vaha pRthvIpara AyA aura usane AsUrya Adiko apane matakA nAma batAyA / tabhIse 'sAMkhya darzana pracalita huA / * brahmadevalokase cayakara marIcikA jIva kollAka nAmake gA~vameM assI lAkha pUrvakI AyuvAlA kauzika brAhmaNakA bhava kauzika nAmakA brAhmaNa huA / usa bhavameM bhI usane tridaMDI sanyAsa dhAraNa kiyaa| usake bAda marIcine aneka bhavoMmeM bhramaNa kiyaa| rAjagRhameM vizvanaMdI nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usake priyaMgu nAmakI rAnIse vizAkhanaMdI nAmakA vizvabhUtikA bhava eka putra thA / rAjAke vizAkhabhUti nAmakA choTA bhAI thA / vaha yuvarAja thaa| usakI dhAriNI nAmA strIke garbhase, marIcikA jIva, utpanna huaa| usakA nAma vizvabhUti rakkhA gayA / vizvabhUti yuvA huA tabakI bAta hai| eka bAra vaha apane janAne sahita puSpakaraMDaka nAmake rAjAke suMdara bAgameM krIDA __ * zrImadbhAgavata hindudharmakA eka mAnanIya graMtha hai / usama sAMkhyamatakI utpatti isa taraha likhI hai,-"manujIkI kanyA devahUtI thii| usake sAtha kardama RSikA byAha huA / devahUtIke garbhase nau kanyAe~ aura eka putra huA / putrakA nAma kapila thA / kapilajI caubIsa avatAroMmeMse pA~caveM avatAra hue haiN| inhoMne apanI mAtA devahUtIjIko jJAna karAneke lie jo tattvopadeza diyA, vahIM tattvopadeza sAMkhya darzanake nAmase prasiddha huaa|".. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 jaina-ratna karane gayA thA / pIchese rAjAkA putra vizAkhanaMdI bhI usI. vanameM krIDA karaneke irAdese pahu~cA; parantu vizvabhUtiko vahA~ jAna use phATakahIse lauTa AnA pdd'aa| usane apanI mAtAse yaha bAta kahI / rAnI nArAja huI aura usane vizvabhUtiko kisI bhI tarahase, bAgase nikAlaneke lie rAjAko, lAcAra kiyA / rAjAne phauja taiyAra karanekA hukma diyA aura sabhAmeM kahA ki, puruSasiMha nAmakA sAmaMta bAgI ho gayA hai| usakA damana karaneke lie maiM jAtA hU~ | vizvabhUtiko bhI yaha khabara pahuMcAI gii| sarala svabhAvI vizvabhUti turata sabhAmeM AyA aura rAjAko roka Apa phauja lekara gyaa| ___ jaba vaha puruSasiMhakI jAgIrameM pahuMcA to usane purusiMhako AjJAdhAraka pAyA / use Azcarya huA / vaha vApisa AyA aura puSpakaraMDaka nAmake bAgameM gayA, to mAlUma huA ki vahA~. rAjaputra vizAkhanaMdI A gayA hai / vizvabhUti bar3A kruddha huaa| usane dvArapAloMko bulAyA aura kahA:-" dekho, mujhe dhokhA diyA gayA hai / agara maiM cAhU~ to tumhArA aura rAjakumArakA kSaNa bharameM nAza kara mujhe dhokhA dekara isa bAgase nikAlanekI sajA de sakatA huuN|" phira usane phaloMse lade hue eka vRkSapara makkA mArA / vRkSake phala saba jamInapara A gire / phira usane dvArapAloMko kahAH-" dekhI merI zakti ? ina phaloMkI taraha hI maiM tuma logoMke sira dhar3ase judA kara sakatA hU~ parantu mujhe yaha kucha nahIM karanA hai / jisa bhogake lie aisA chala kapaTa aura baMdhudroha karanA par3e usa bhogako dhikAra hai|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 295 vizvabhUtine usI vakta saMbhUti munike pAsa jAkara dIkSA le lii| rAjA vizvanaMdIko yaha khabara milI / use apanI kRtipara duHkha huaa| usane vizvabhUtike pAsa jAkara kSamA mA~gI aura usase rAja lenekA Agraha kiyA, parantu tyAgI vizvabhUtine yaha bAta svIkAra na kii| ___ eka bAra ekAkI vihAra karate hue vizvabhUti muni mathurA Aye / vizAkhanaMdI bhI usa samaya mathurA AyA thA aura zaharake bAhara usakA par3Ava thA / vizvabhUti muni eka mahIneke upavAsake bAda gocarI lene zaharameM jA rahe the / jaba ve vizAkhanaMdIke Dereke pAsa pahuMce to naukaroMne aura usane vizvabhUtiko pahacAnA / vizAkhanaMdI muniko dekha yaha soca unapara gusse huA ki, isIke kAraNase pitAjIne merA tiraskAra kiyA thaa| itane hImeM eka gAya daur3atI huI AI aura vizvabhUti munise ttkraaii| muni gira par3e / vizAkhanaMdI aura usake naukara ha~sa pdd'e| vaha muniko uddezakara bolA:-" are ! Aja terA jhAr3ake phala girAnekA bala kahA~ gayA ?" isa tiraskArase muni gusse hue| unhoMne, uThakara, gAyako sIMga pakar3akara uThAyA, ghumAyA aura AkAzameM uchAla diyaa| isa parAkramako dekha vizAkhanaMdI aura usake naukara lajjita ho gaye / vizvabhUti munine yaha niyANA kiyA ki, mere tapake prabhAvase bhavAMtarameM maiM bahuta bala zAlI hoU~ aura merA apamAna karanevAle vizAkhanaMdIko daMDa huuN| marIcikA jIva vizvabhUti marakara mahAzukra devalokameM utkRSTa mahAzukrakA mava AyuvAlA devatA huaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 jaina-ratna mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm bharatakSetrake potanapura nAmaka nagarameM ripupratizatru nAmaka rAjA rAjya karate the / unakI paTarAnI bhadrAke tripRSTha vAsudevakA bhava garbhase cAra svapnoMse sUcita eka putra janmA / usakA nAma 'acala' rakkhA gayA / usake bAda bhadrAne eka sundarI kanyAko janma diyaa| usakA nAma mRgAvatI rakkhA gyaa| dhIre 2 yauvanane vasanta RtukI bhA~ti, mRgAvatIpara apanA sAmrAjya sthApita kiyA mahAdevI bhadrAko, apanI priya putrIko yauvanavatI dekha usake vivAhaka ciMtA huI / eka dina mRgAvatI apane pitAko praNAma karane gaI thii| usake rUpa lAvaNyako dekhakara rAjA kAmAndha banA / mRgAvatIko apanI godarma biThA vaha usake gAlopara hAtha phairane lgaa| usane mana hI mana usake sAtha vivAha karanekA nizcaya kiyaa| dUsare dina vaha jaba apanI sabhAmeM gayA taba usane zaharake sabhI pratiSThita puruSoMko bulAyA aura pUchA:-" mere rAjyameM koI ratna utpanna ho to usakA svAmI kauna hai ?" sabane kahA:" Apa haiM" __rAjAne phira pUchA:-"maiM usakA svAmI ho sakatA hU~ " sabane javAba diyAH-"hA~ mahArAja, Apa ho sakate haiN| " rAjAne phira pUchA:-"socakara kaho, kyA maiM usa ratnakA upabhoga kara sakatA hU~ ?" ve kyA jAnate the ki rAjA chala karake unase bAteM pUcha rahA hai / sabane zuddha bhAvase kahA:-"hA kRpAnAtha, Apa kara sakate haiM / " taba rAjA bolA:-" mere ghara janme hue kanyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 297 ratnase maiM byAha karanA cAhatA hU~|" rAjAkI bAta sunakara sabhI sannATemeM A gye| unake mu~ha utara gaye / kisIkI jabAnameM zabda nahIM thaa| rAjA bolA:-"tumhIne sammati dI hai ki mere rAjyameM jo ratna ho usakA maiM svAmI huuN| aba cupa kyoM ho ? maiM isa samaya tumhArI maujUdagImeM gAMdharva vivAha kruuNgaa|" rAjAne mRgAvatIko bulAkara zaharake sabhI pratiSThita puruSoMkI upasthitimeM usase gAMdharva vivAha kara liyaa| mahAdevI bhadrA patike isa ghRNita kAryase bar3I lajjita huI aura apane putra baladeva acalako sAtha le dakSiNameM calI gii| rAjakumAra acalane apane bala evaM parAkramase mAhezvarI nAmaka eka nayA nagara bsaayaa| kucha dina vahA~raha zaharako vyavasthita kara vaha apane pitAke pAsa calA gayA / aura pitAke doSakI upekSA kara kaha bhakti sahita unakI sevA karane lgaa| zaharake loga rAjAko ripu pratizatrukI jagaha prajApati kahakara pukArane lage, kAraNa vaha apanI prajA-santAnakA pati huA thaa| rAjAne mRgAvatIko paTTarAnI padase suzobhita kiyaa| kAlAntarameM marIcikA (vizvabhUtikA) jIva mahAzukra devalokase cayakara usake garbha meM aayaa| usa rAta mahAdevIne vasudevake janmakI sUcanA denevAle sAta zubha svapna dekhe / samayapara eka putra ratna utpanna huA / usake pRSTha bhAgameM tIna haDDiyA~ thIM, isalie usakA nAma tripRSTha rakkhA gayA / yahI isa caubIsIma prathama vAsudeva huA hai / rAjakumAra acala apane bhAIko khelAtA aura AnaMdase dina bitAtA / tripRSTha bar3A huA aura donoM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna 298 rammarrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr bhAiyoMmeM gADhI prIti ho gii| bar3e sukhase tripRSTha bAlyakAlako vyatIta kara yuvAvasthAko prApta huaa| jaba vaha javAna huA taba usakA zarIra pramANa assI dhanuSa thA / usa tarapha ratnapura nagarake mayUragrIva nAmaka rAjAkI nIlAjanA nAmaka rAnIke garbhase azvagrIva nAmaka prati vAsudevakA bhI janma ho cukA thaa| vaha bar3A parAkramI, evaM raNanipuNa thaa| dhIre 2 usakI vIratAkI dhAka saba rAjAoMpara baiTha gii| prAyaH sabhI rAjA usake AdhIna ho gaye / samayapara prati vAsudevakA cakra bhI usakI AyudhazAlAmeM utpanna huA / usake prabhAvase azvagrIvane bharata kSetrake tIna khaMDoMpara vijaya patAkA phaharA dI / mAgadha varadAma Adi tIrthadevoMse bhI usane apanA Adhipatya svIkAra karAyA / ___ eka bAra usane azvabindu nAmaka naimettikako bulAkara apanA bhaviSya pUchA / azvabindune bar3I AnAkAnIke bAda kahAH-"gajan Apake caMDavega nAmaka dUtako jo pITegA aura tuMgagirimeM rahanevAle kesarI siMhako jo mAra DAlegA usIke hAthase ApakI mauta hogii|" yaha sunakara azvagrIva bar3A cintita huA / usane zatrukA patA lagAneke lie tuMgagirike pAsake zakhapura pradezameM zAlIke kheta taiyAra karAye aura unakI rakSA karaneke lie vaha apane adhInastha rAjAoMko bhejane lagA / eka bAra usako patA lagA ki, potanapurake do rAjakumAra bar3e balavAna haiM / use vahama huA kiM, kahIM ve hI to mere zatru nahIM haiN| usane unakI jA~ca karaneke lie apane dUta caMDavega Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 299 ko bhejA / caMDavega bar3A vIra puruSa thA / vaha apane dalabala sahita potanapura pahuMcA aura sIdhA prajApatikI rAjasabhAmeM calA gyaa| mahArAja usa samaya samasta dAriyoM aura donoM rAjakumAroMke sAtha saMgItakI madhura dhvani sunanemeM magna the / caNDavega ke acAnaka sabhAmeM praveza karanese rAga raMga baMda ho gaye, sabhAmeM sannATA chA gayA aura prajApatine usakA yathAyogya satkAra kiyA / tripRSTha isa navAgaMtukapara bar3A nArAja huA / usane apane eka maMtrIse pUchA:-"yaha kauna hai ?" usane javAba diyA:-" yaha azvagrIva prati vAsudevakA parAkramI caNDavega dUta hai / " abhimAnI tripRSThane kahA:-"isa duSTako maiM jarUra daMDa duuNgaa| yaha cAhe kitane hI bar3e rAjAkA dUta ho, magara ijAjata lie binA sabhAmeM AnekA ise koI haka nahIM thaa|" magara vahA~ vaha kucha nahIM bolA / usane apane AdamiyoMse kahA:-"yaha jaba yahA~se vidA ho taba tuma mujhe khabara denA / " ___ thor3e dinake bAda prajApatine caMDavegako vidA dI / rAjakumAra tripRSThako usake jAneke samAcAra diye gye| donoM bhAiyoMne use mArgameM jAte hueko rokakara kahAH-" re duSTa! re mUrkha ! tUne ghamaMDake mAre niyamoMkA ullaMghana kara rAjasabhAmeM praveza kiyA hai aura hamAre rAga-raMgameM vighna DAlA hai isalie Aja tujhe isakI sajA dI jaaygii|" tripRSThane talavAra nikAlI / acalane use aisA karanese rokA aura apane AdamiyoMko izArA kiyaa| AdamiyoMne caMDavegase hathiyAra chIna liye aura use. khaba pITA / caMDavegake sAthI sabhI bhAga gye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna dUtakI aisI durgati huI sunakara prajApatiko duHkha huA / usane AdamI bhejakara dUtako vApisa bulAyA, lar3akekI kRtike lie duHkha pradarzita kiyA aura use aneka taraha se inAma ikarAma dekara santuSTa kiyA / aura isa ghaTanA kI khabara azvagrIvako na denekA usase vAdA karAyA / apamAnita dUta azvagrIva ke pAsa pahu~cA / usake pahale hI usake sAthiyoMne jAkara potanapurakI ghaTanAke samAcAra sunA diye the | apanA vAdA pUrA honekA koI upAya na dekha dUtane bhI sArA vRttAnta sunA diyA / sunakara azvagrIvako krodha ho AyA; parantu prajApatikI kSamAyAcanAke samAcAra sunakara kucha zAnti bhI huii| usane vicArA ki naimetikakI eka bAta to saccI huI hai / aba dUsarI bAtakI satyatA jAnane ke lie bhI upAya karanA cAhie | usane dUta bhejakara prajApatiko zAlIke khetakI rakSA ke lie jAnekA Adeza diyA / prajApatine azvagrIvakI AjJA donoM kumAroMko sunA dI / tripRSTha yaha sunakara siMhakA vadha karane jAneke lie taiyAra ho gayA / donoM bhAiyoMne tuMgagirike khetoMke pAsa jAkara Dere DAle / logoMke dvArA siMhakI atula zaktikA patA claa| bar3e bar3e balavAnoMko usane palaka mArate mAra girAyA thA / acche acche bahAdura usake grAsa bana gaye the| aise vikrAla siMhako mAranA bar3A kaThina kArya thA / parantu tripRSTha evaM acalakumArane usako usakI guphAmeM jA lalakArA / siMhane TeDhI nigAha karake dekhA aura do javAnoM ko apanI guphAke sAmane khar3A dekhakara vApisa beparavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 300 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 301 hIse A~kheM baMda kara lI / tripRSThake naukarone cAroM taraphase cillAnA aura patthara phaiMkanA AraMbha kiyA / yaha bAta zerako asahya huI / usane uThakara garjanA kI / usakI garjanA sunakara tripRSThake kaI naukara bhayase gira par3e, pakSI per3oMse nIce A rahe aura pazu khAnA aura calanA phiranA chor3a tAkane lage / yaha saba huA; paraMtu do javAna to usakI guphAke sAmane kucha dUra sthira khar3e hI rhe| zerane guphAse bAhara nikalakara khar3e hue javAnoMpara chalAMga mArI / tripRSThane lapakakara zerake jabar3e pakar3e aura use cIra diyaa| do Tukar3e hone para bhI zerakA dama na nikalA / vaha tar3apa rahA thA aura yaha socakara duHkhI thA ki Aja isa chokarene mujhe mAra DAlA / hajAroM bar3e bar3e zastradhAriyoMko maiMne palaka mArave yamadhAma pahu~cAyA thA usI mujhako, isa chokarene kSaNabharameM cIrakara pheMka diyA / tripRSThake sArathIne-jo mahAvIrake bhavameM gautama gaNadhara hue the-kahAH--" he siMha, jaise tU pazuoMmeM siMha hai vaise hI ye tripRSTha manuSyoMmeM siMha haiM aura vAsudeva haiM / terA sadbhAgya hai ki, tU inake hAthase mArA gayA hai|" siMhako yaha sunakara saMtoSa huA aura vaha marakara cauthe narakameM gyaa| tripRSThane zerakA camar3A nikalavAyA aura use lekara vaha rAjadhAnIko calA / azvagrIvako yaha khabara milI / usako nizcaya ho gayA ki merI mauta A gaI hai / usane zaMkAmeM jIvana bitAnA ThIka na samajhA aura prajApatiko kahalAyA ki.. tumhAre lar3akoMne jo bahAdurI kI usase maiM bahuta khuza hU~ / unheM zerake camar3eke sAtha mere pAsa bheja do / maiM unako inAma duuNgaa|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 jaina-ratna ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ tripRSTha bole:-"azvagrIvako kahanA ki, jo rAjA eka zerako nahIM mAra sakA usa rAjAse inAma leneko tripRSTha taiyAra nahIM hai / vIra vIroMse inAma lete haiM, mAmUlI AdamiyoMse nhiiN|" __ yaha sunakara azvagrIvake dUtako krodha ho AyA aura vaha bolA:-" uddhata chokaro ! tumheM mAlUma nahIM hai ki, tuma kisake.... " dUta apanI bAta pUrI bhI na kara pAyA thA ki, tripRSThake AdamiyoMne use pITapATakara vahA~se nikAla diyaa| ___ azvagrIvako jaba ye samAcAra mile to vaha apanI phauja lekara AyA / tripRSTha bhI phauja lekara lar3ane nikalA / thor3I dera taka phaujeM lar3atI rahIM / phira tripRSThane kahalAyAH-"kRyA phaujakA nAza kiyA jA rahA hai| Ao tuma aura maiM lar3akara lar3AIkA phaisalA kara leM / azvagrIvane yaha bAta mAna lI / donoMne bhayaMkara yuddha kiyA aura aMtameM azvagrIva mArA gayA / azvagrIvako marA jAna sabhI rAjAoMne A Akara tripRSThako apanA svAmI svIkAra kiyA aura bheTeM de dekara usakI kRpA cAhI / tripRSThane sabako abhaya kiyA / vahA~se tripRSThane jAkara bharatArddhako jItA koTizilAko kSaNamAtrameM apane sirase bhI U~cA uThAkara rakha diyA aura sAre bhUcakrako (1) apane parAkramase dabAkara potanapurakA rastA liyA / potanapurameM devatAoMne aura rAjAone unheM arddhacakrIke padapara abhiSikta kiyaa| pRthvIpara jo jo alabhya ratna the / ve sabhI tripRSThako mile / bharatArdameM jitane uttama gavaiye the ve bhI tripRSThake rAjyameM A gye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 303 eka rAtako gavaiye gA rahe the aura tripRSTha zayyApara leTA huA thA / usane apane dvArapAlako hukma diyA, jaba mujhe nIMda A jAya taba gavaiyoMko chuTTI de denA / tripRSTha so gayA magara madhura saMgItake rasiyA dvArapAlane gavaiyoMko chuTTI na dI / saverA huA / tripRSTha jAgA aura usane krodhase pUchA:--"abhI taka gavaiye kyoM gA rahe haiM / " dvArapAlane Darate hue javAba diyAH-"prabho ! madhura gAyanake lobhase maiMne inheM chuTTI na dii|" tripRSThako aura bhI adhika gussA car3hA aura usane zIzA garama karavAkara usake kAnameM DalavA diyA / bicArA dvArapAla tripRSThake isa krUra karmase tar3apakara mara gayA / tripRSThane aura bhI aise aneka krUra karma kiye the / jinase usane bhayaMkara asAtA vedanI karma bA~dhA aura aMtameM marakara vaha sAtaveM narakameM gayA / tripRSThake bhAI acala balabhadra vairAgya pA, dIkSA le mokSameM gye| marIcikA jIva narakase nikalakara kezarIsiMha huaa| phira manuSya tiryaMcAdike kaI bhavoMmeM bhramaNakara cakravartI priyamitrakA bhava aMtameM manuSya janma paayaa| aura zubha karmoMkA upArjana kara apara videhameM, dhanaMjayakI rANI dhAriNIke garbhase janmA aura priyamitra nAma rakkhA gayA / yuvA honepara usane cha: khaMDa pRthvIkI sAdhanAkI aura devatAoMne tathA rAjAoMne bAraha barasa taka utsava kara use cakravartIpadase suzobhita kiyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 jaina-ratna aneka varSoM taka nyAya pUrvaka rAjyakara priyamitrane poTTila nAmake AcAryase dIkSA lI aura tapakara vaha zukradevalokameM sarvArtha nAmaka vimAnameM devatA huaa| mahAzukra devalokase cayakara bharatakhaMDake chatrA nAmaka nagarameM jitazatru rAjAkI bhadrA nAmA rANIke rAjA naMdanakA bhava garbhase marIcikA jIva janmA / nAma naMdana rakkhA gyaa| rAjA jitazatruke dIkSA lenepara naMdana rAjasiMhA sanapara baiThA / kaI barasoM taka rAjyakara jaba caubIsa lAkha barasakI Ayu huI taba usane poTTilAcAryase dIkSA lI aura bIsa sthAnakakI ArAdhanA kara tIrthakara nAma karma baaNdhaa| aMtameM naMdana muni AyuSyake aMtameM anazana grahaNakara pANata nA nAmaka devalokameM puSpottara vimAnameM prANata nAma prANata nAmaka devalokameM de va hue| .. jabUMdvIpake bharatakSetrake magadha pradezameM brAhmaNa kuMDa nAmakA eka brAhmaNoMkA gA~va thaa| usameM kuDAbhagavAna mahAvIrakA bhava lasa kulakA RSabhadatta nAmaka brAhmaNa rahatA thA / usake devAnaMdA nAmakI bhAryA thii| vaha jAlaMdhara kulameM janmI thI / usako aSADha sudi 6 ke dina caMdramA jaba hastottara ( uttarASADhA ) nakSatrameM AyA thA taba caudaha mahAsvama Aye aura marIcikA jIva dasarve devalokase cayakara devAnaMdAkI kokhameM aayaa| severe hI devAnaMdAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita ~~~~~~~~~~~~~~~~~mmmmmmm apane patise svapnoMkI bAta khii| RSabhadattane kahA:-" tumhAre garbhase eka mahAna AtmA janma legA / vaha cAroM vedoMkA pAragAmI aura parama niSThAvAna bnegaa|" yaha sunakara vaha bahuta prasanna huii| prabhuke garbha meM Aneke bAda RSabhadattako bahuta mAna aura dhana mile| jaba devAnaMdAke garbhako bayAsI dina bIte taba saudharma devalokake iMdrakA Asana kaaNpaa| saudharmendrane avadhijJAnase prabhuko devAnaMdAke garbhameM AyA jAna, siMhAsanase utarakara vaMdanA kI / phira vaha socane lagA,-tIrthakara kabhI tuccha kulameM, daridra kulameM yA bhikSuka kulameM utpanna nahIM hote / ve hamezA ikSvAku Adi kSatriya vaMzameM hI janmate haiM / mahAvIra prabhu bhikSuka kulakI strIke garbha meM Aye, yaha unheM, marIcike bhavameM kiye hue, kulAbhimAnakA phala milA hai| aba maiM unako kisI ucca kSatriya vaMzameM pahu~cAnekA prayatna kruuN| indrane apanI pyAdA senAke senApati naigameSI devako bulAyA aura hukma diyA:-" maMgadhameM kSatriyakuMDe nAmakA nagara hai| usameM 1-RgvedameM isa dezakA kIkaTa nAmase ullekha hai / atharvavedameM isako magadha deza hI likhA hai| hemacaMdrAcAryane apane kozameM donoM nAma diye haiN| pannavaNA sUtrameM Arya daza ginAte samaya magadha sabase pahale ginAyA gayA hai / isa samayakA vihAra prAMta magadha deza kahA jA sakatA hai| isameM jainoM aura bauddhoMke bahutase tIrtha haiN| isase ve use pavitra mAnate haiN| ___2-bihAra prAMta ke basADa paTTIke pAsa basukuMDa nAmakA eka gA~va hai| zodhaka usIko kSatriyakuMDa batAte haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 jaina-ratna ~~rnwwwmmam ikSvAku vaMzake siddhArtha nAmaka gaMjA rAjya karate haiN| unakI rANI vasiSTha gotrakI trizalA garbhavatI haiN| unake garbha meM kanyA hai| use le jAkara brAhmaNakuMDakI devAnaMdA nAmA brAhmaNAMke garbhameM rakhanA aura devAnaMdAke garbhako lAkara trizalA mAtAke garbhameM rkhnaa|" naigameSI devane indrakI AjJAkA pAlana kiyA / usane jaba devAnaMdAkA garbha haraNa kiyA taba devAnaMdAne caudahoM mahA svapna apane mukhase nikalate dekhe / vaha sahasA uTha baiThI to use mAlama huA ki, usakA garbhastha bAlaka kisIne hara liyA hai / vaha 1-kalpasUtra aura vizeSAvazyakameM siddhArthako jJAtakulakA kSatriya likhA hai, rAjA nahIM / "kSatriyakuMDa gA~vameM siddhArtha nAmakA kSatriya hai| usakI bhAryA trizalAkI kokhameM bhagavAnako le jA / " (Agamodaya samitikA vizeSAvazyaka bhA. 1 lA peja 591) "RSabhadevake vaMzameM janme hue jJAta nAmaka kSatriya vizeSoMke madhyameM janme hue kAzyapagotrake siddhArtha nAmaka kSatriyakI bhAryA vasiSTha gotrakI trizalA nAmaka kSatrANIkI kokhameM rakhanekA nizcaya kiyA ( kalpasUtra sukha bodhikA peja 83) itihAsajJoMkA mata hai ki,-kSatriyakuMDa vaizAlIkA eka parA (Subarban) thA / vaizAlImeM gaNarAjya thA / siddhArtha kSatriyakuMDakI taraphase pratinidhi aura kSatriyakuMDavAsiyoMke netA the / ye jJAta kulake the / Avazyaka cUrNI meM 'RSabhadevake apane hI logoMko jJAta batAyA hai| jJAtoMkA kula jJAtakula huA aura unakA vaMza jJAtavaMza kahalAyA thaa| ikSvAkuvaMza bhI RSabhadevahIkA hai / isase jAna par3atA hai ki jJAtavaMza aura ikSvAkuvaMza eka hI vaMzake do nAma haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 307 bahuta roI cillAI, parantu saba bekAra thA / garbhastha bAlaka nikAla liyA gayA thA / usakA vApisa AnA asaMbhava thaa| Asoja vadi 13 ke dina caMdramA jaba uttarASADhA nakSatrameM thA taba naigameSI devane marIcike jIvako trizalAdevIke garbhameM rakkhA / trizalAdevIko caudaha mahAsvapna Aye / indrAdi devoMne garbhakalyANaka mnaayaa| garbhako jaba sAta mahIne bIte usake bAda eka dina garbhastha mahAvIra svAmIne socA ki, mere hilanese mAtAko kaSTa hotA hai isalie ve garbhAvAsameM yogIkI taraha sthira ho rahe / garbhakA hilanA baMda honese trizalAdevIko bar3A duHkha huA / unhoMne samajhA ki, merA garbha naSTa ho gayA hai / ve rone lgiiN| sAre mahaloMmeM yaha khabara phaila gaI / siddhArtha Adi sabhI dukhI hue / garbhastha avadhijJAnI prabhune mAtApitAkA duHkha jAnakara apanA aMga-sphuraNa kiyA / garbha kAyama jAnakara mAtA pitAko aura sabhI logoMko bar3A AnaMda huA / mAtApitAne AnaMdake atirekameM lAkhoM luTA diye / prabhune garbhavAsahImeM mAtApitAkA adhika sneha dekhakara niyama kiyA ki jabataka mAtApitA jIvita raheMge tabataka maiM dIkSA nahIM la~gA / agara maiM dIkSA lU~gA to inheM duHkha hogA aura ye asAtA vedanI karma baaNdhege| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna janma - - vikrama saMvata 543 (zaka saM0678 aura IsvI san 600) ___ pUrva caitrasudi 13 ke dina AdhI rAtake samaya, garbhako jaba 9 mahIne aura sAr3he sAta dina bIta cuke the aura caMdra jaba hastottarA ( uttarASAr3hA) nakSatrameM AyA thA taba trizalAdevIne, siMha lakSaNavAle putraratnako janma diyA / usa samaya bhogaMkarA Adi chappana dikkumAriyoMne Akara prabhukA aura mAtAkA mRtikA karma kiyaa| saudharmendrakA Asana kaaNpaa| vaha prabhukA janma jAnakara parivAra sahita mUtikA gRhameM aayaa| unhoMne dUrahIse prabhuko aura mAtAko praNAma kiyaa| phira indrane devIko avasvApanikA nidrAmeM sulAyA, mAtAkI bagalameM prabhukA pratibiMba rakkhA aura prabhuko uThA liyA / ___ usake bAda indrane apane pA~ca rUpa banAye / eka rUpane prabhuko godameM liyA, dUsare rUpane prabhupara chatra rakkhA, tIsare aura cauthe rUpa donoM tarapha cavara ur3Ane lage aura pA~cavA~ rUpa vajra uchAlatA aura nAcatA kUdatA Age calA / isa taraha saudharmendra prabhuko lekara sumeru parvatapara pahu~cA aura vahA~para atikaMbalA nAmakI zilAke zAzvata siMhAsanapara baitthaa| dUsare tarasaTha 1 isameM samaya hamane muni zrI kalyANavijayajI mahArAjake 'vIranirvANa saMvata aura jainakAlagaNanA ' nibaMdhake AdhAra para diyA hai| 2 trizalAdevI vaizAlI ke licchavI rAjA ceTakakI bahina thiiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita www.rammmmmmmmmmmmwww vAsa abhiSeka hupake caubIsava tAIsa tIrthakarA indra bhI apane AdhIna devatAoM ke sAtha, snAtra karAneke lie vahA~ A phuNce| ___ Abhiyogika deva tIrthajala le Aye aura saba indroMne, indrANiyoMne aura sAmAnika devoMne abhiSeka kiyA / saba do sau pacAsa abhiSeka hue| eka abhiSekameM causaTha hajAra kalaza hote haiN| isa avasarpiNI kAlake caubIsaveM tIrthakara mahAvIra svAmIkA zarIra-pramANa dUsare teIsa tIrthakaroMse janmotsava aura bahuta hI choTA thA, isalie abhiSeka balapradarzana karanekI sammati deneke pahale indrake manameM zaMkA huI ki, bhagavAnakA yaha bAla-zarIra itanI abhiSeka-jala-dhArAko kaise saha sakegA? ___ avadhijJAnase bhagavAnane yaha bAta jAnI aura unhoMne apane bAe~ pairake aMgUThese meru parvatako dabAyA / parvata kA~pa uThA / prabhujanma-mahotsavake samaya yaha upadrava kaise huA? indrane socaa| use prabhukA bala* vidita huA aura usane tatkAlahI kSamA maaNgii| ___ * tIrthakaroMmeM kitanA bala hotA hai ? isakA ullekha zAstroMmeM isa taraha kiyA gayA hai ,___ bAraha yoddhAoMkA bala eka goddhA (baila) meM hotA hai; dasa bailoMkA bala eka ghor3emeM hotA hai; bAraha ghor3oMkA bala eka bhaiMsemeM hotA hai; pandraha bhaiMsoMkA bala eka matta hAthImeM hotA hai; pA~ca sau matta hAthiyoMkA bala eka kesarI siMhameM hotA hai; do hajAra kesarI siMhA~kA bala eka aSTApada pakSImeM hotA hai| dasa lAkha aSTApadoMkA bala eka baladevameM hotA hai; do baladevoMkA bala eka vAsudevameM hotA hai; do vAsudevoMkA bala eka cakravartI hotA hai; eka lAkha cakravartiyoMkA bala eka nAgendra meM hotA hai; eka karor3a nAgendroMkA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna wwmmmmwwwd abhiSeka, bhaktipUjanAdikI vidhi samApta kara, indra prabhuko vApisa trizalA devIkI godameM sulA, prabhu-pratibiMba le, mAtAkI avasvApanikA nidrA hara, gharameM battIsa karor3a mUlyake ratna, suvarNa, rajatAdikI dRSTi karA, prabhuko yA prabhukI mAtAko kaSTa denekA koI upadrava na kare aisI ghoSaNA karA, apane sthAnapara gayA / siddhArtha rAjAne savere hI prabhukA janmotsava manAyA, kaidiyoMko chor3a diyA, prajAjanoMko-rAjyakA RNa chor3akara athavA khajAnese karjA cukavAkara-RNamukta kiyA, saba tarahake 'kara' chor3a diye aura rAjyabharameM aisI vyavasthA kara dI ki prajAjana dasa dinataka AnaMdotsava karate rheN| ___ bArahaveM dina siddhArtha rAjAne prabhukA nAma 'varddhamAna' rakkhA: kAraNa jabase bhagavAna garbhameM Aye tabase siddhArtha rAjAke rAjyameM dhana-dhAnyAdikI vRddhi huI, zatru parAsta hue aura saba tarapha sukha zAMti bar3hI thii| ___ jaba varddhamAna svAmI ATha varSake hue tabakI bAta hai / ve apanI umrake lar3akoMke sAtha eka udyAnameM devakA gava haraNa kiyA khela rahe the| usa samaya prasaMgavaza indrane varddhamAna svAmIkI vIratA aura dhIratAke bakhAna kiye / eka mithyAtvI devako manuSyakI vIratAke bala eka indrameM hotA hai aise anaMtoM indroMkA bala jinendroMkI caTTI aMgulImeM hotA hai / isI lie tIrthakara 'atula baladhArI' kahAte haiN| x putra janmotsavake samaya, yuvarAjake abhiSekake samaya, aura vijayotsavake samaya kaidiyoM ko chor3anekI aura kara baMda karanekI prAcIna paddhati thI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita bakhAna acche na lage / isalie vaha turata vahA~ AyA jahA~ sabhI bAlaka khela rahe the| ___ jaba deva pahu~cA taba ve AmalakI krIDA karate the / varddhamAna svAmI aura kaI lar3ake jhAr3apara car3he hue the| deva bhayaMkara sarpakA rUpa dharakara jhAr3ake lipaTa gayA / use dekhakara lar3ake bahuta Dare / varddhamAna svAmIne lar3akoMko dhIraja ba~dhAI / phira prabhu nIce utare / unhoMne sarpako pU~cha pakar3akara eka jhaTakA maaraa| vaha DhIlA par3a gayA aura jhAr3ase usake baMdhana nikala gaye / prabhune use tinakekI taraha eka tarapha pheMka diyaa| ___ lar3ake phira dUsarA khela khelane lge| usameM jItanevAlA dUsare lar3akopara savArI karatA thaa| varddhamAna svAmI jIte / ve saba rAjakumAroMpara car3ha car3ha kara dA~va lene lge| lar3akekA rUpa dhAraNa kiye hue deva bhI unake aMdara thaa| usakI ghor3A bananekI pArI AI / vaha prabhuko lekara bhAgA aura itanA U~cA ho gayA ki usake kaMdhepara baiThe hue varddhamAna svAmI aise mAlUma hone lage mAnoM ve AkAza meM pahu~ca gaye haiN| lar3ake bhayase cillAye / varddhamAna svAmIne apane jJAnabalase usakI duSTatA 1. lar3ake jhADapara car3hate haiM, eka lar3akA unako pakar3atA hai| jaba pakar3anevAlA jhAr3apara car3hatA hai taba dUsare kucha lar3ake nIce kUdakara yA utarakara, pakar3anevAlekI eka lakar3I-jo amuka gola ku~DAlemeM rahatI haidUra phaiMka dete haiM / isase pakar3anevAle lar3ake ko vaha lakar3I lene jAnA par3atA hai / jaba taka vaha lakar3I kuMDAlemeM nahIM hotI tabataka vaha kisIko nahIM pakar3a sakatA / 'yahI AmalakI krIr3A' hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 jaina-ratna jAnI aura usake kaMdhepara jorase eka ghusA maaraa| vaha duHkhase cillAkara choTe lar3akoMsA ho gyaa| usane prabhuko kaMdhese utArA aura apane devarUpase prabhuko namaskAra kiyA / phira vaha apane sthAnapara calA gyaa| jaba ve ATha barasake hue taba pAThazAlAmeM bheje gaye / usa samaya indrakA Asana kaaNpaa| usane adhyayana avadhijJAnase prabhuko pAThazAlA bhejanekI bAta jAnI / vaha eka brAhmaNakA rUpa dharakara AyA aura usane upAdhyAyase kucha prazna pUche / upAdhyAya javAba na de sakA taba prabhane usake praznoMke uttara diye / yaha dekhakara sabhI logoMko acaraja huA / phira brAhmaNake rUpameM Aye hue indrane kahAH-" he upAdhyAya ! mahAvIra sAmAnya bAlaka nahIM haiN| ye to pUrvopArjita puNyake kAraNa mahAna jJAnavAna haiN|" upAdhyAyane bhI mahAvIra svAmIse zabda-vyutpatti Adi vyAkaraNa saMbaMdhI aneka prazna pUche / use una sabakA yogya uttara milA / isase usako bahuta saMtoSa huA aura usane prabhuke uttaroMko-jo unhoMne indrako aura usako diye the-saMgrahakara, jagatameM jinendra-vyAkaraNake rUpameM prasiddha kiyaa| yuvA honepara vardhamAna svAmIkA vyAha rAjA samaravIrakI putrI yazodAdevIke sAtha huaa| varddhamAna byAha aura saMtAna svAmIkI icchA zAdI karanekI na thI, paraMtu mAtA pitAkI prasannatAke lie aura 1 digaMbara sampradAyameM mAnyatA hai ki mahAvIra svAmIkA byAha nahIM huA thaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita apane bhogAvalI karmoMkA upabhoga kiye binA chuTakArAna thA isalie unhoMne byAha kiyA thA / yazodAdevIkI kokhase priyadarzanA nAmakI eka kanyA huI thI / usakA byAha jamAlI nAmaka rAjaputrake sAtha huA thaa| jamAlI mahAvIra svAmIkI bahina sudarzanAkA putra thaa| jaba varddhamAna svAmIkI Ayu 28 barasakI huI taba unake mAtApitAke jIva marakara acyuta devalodIkSA kameM gaye / - mahAvIra svAmIke bar3e bhAI nAMdavarddhana rAjya-gaddI para baitthe| kucha dinoMke bAda mahAvIra svAmIne apane bar3e bhAI naMdivarddhanase dIkSA lenekI AjJA mA~gI / bhAIne duHkhase kahAH"baMdha ! abhI mAtApitAke viyogakA daHkha bhI nahIM miTA hai, phira tuma viyoga-duHkha denekI bAta kyoM karate ho ?" prabhune jyeSTha baMdhukI bAta mAnakara aura thor3e dina gharapara hI rahanA sthira kiyA / gharapara ve bhAvayati hokara saMyamase samaya bitAne lge| __ eka barasake bAda lokAMtika devoMkI prArthanAse varSI dAna dekara mahAvIra svAmIne dIkSA lenekI taiyArI kI / naMdivarddhanane 50 dhanuSa laMbI, 36 dhanuSa U~cI Arai 25 dhanuSa caur3I caMdraprabhA nAmakI eka pAlakhI taiyAra karAI / prabhu usameM ___x siddhArthakI Ayu 87 aura trizalAdevIkI 85, naMdIvarddhanakI 98, yazodA devIkI 90, sudarzanAkI 85 priyadarzanAkI 85, varSakI thii| (ma0 ca0 pR0 208.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 jaina-ratna virAjamAna hue aura indrAdi deva use uThAkara ' jnyaatkhNdd| nAmake upavanameM le gye| ___ prabhune pAlakhIse utarakara vastrAbhUSaNoMkA tyAga kiyA / iMdrane unake kaMdhepara devadUSya vastra DAlA / prabhune paMca muSTi locakara siddhoMko namaskAra kiyA aura vikrama saMvata 513 (zaka saM0648 I. sa. 570 ) pUrva mArgazIrSa kRSNA dazamIke dina caMdra jaba hastottarA nakSatrameM AyA thA taba cAritra grahaNa kiyA / usI samaya prabhuko manaHparyayajJAna utpanna huaa| jisa samaya mahAvIra svAmIna dIkSA grahaNa kI usa samaya unakI umra 30 barasakI ho cukI thii| jaba prabhu vihAra karaneke lie cale taba rastemeM 'soma' nAmakA eka brAhmaNa milA / vaha Adhe devadaSya vastrakA bolA:-" he prabhu ! Apake dAnase sArA dAna jagata (magadhadeza ?) daridratAse mukta ho gayA hai| maiM hI bhAgyahIna hU~ ki merI daridratA aba taka na gaI / prabho ! merI nirdhanatA bhI dUra kiijie| prabhu bole:-" he vipra ! mere pAsa isa samaya kucha nahIM hai / devadUSya vastra hai| isakA AdhA tU le jaa|" soma brAhmaNa! AdhA devadRSya vastra phAr3akara le gyaa| brAhmaNa jaba vaha kapar3A tUnanevAleke pAsa le gayA taba usane kahA:-" he brAmhaNa ! agara tU isakA AdhA bhAga aura le AvegA to isakI kImata eka lAkha dInAra ( sonekA sikA) milegii|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita brAhmaNa vApisa mahAvIra svAmIke pAsa gyaa| unake sAtha sAtha vaha teraha mahIne taka phirA / bAdameM eka dina prabhu jaba morAka gA~vase uttara cA~vAla nAmake gA~vako jAte the taba rastemeM 'survaNavAlukA ' nAmakI nadIke kinAre jhAr3oMmeM unakA AdhA devadUSya vastra pha~sa gayA / brAhmaNane turata daur3akara vaha vastra uThA liyA / prabhune pIche phirakara dekhA aura brAhmaNako vastra uThAte dekha AgekA rastA liyA / brAhmaNa vaha vastrArddha lekara tUnanevAleke pAsa gayA / tUnanevAlene donoM Tukar3oMko bemAlUma tUnA aura taba eka lAkha dInArameM usa vastrako beca diyA / brAhmaNa aura tUnanevAlA donoMne pacAsa pacAsa hajAra dInAra le liye / prabhu dIkSA lekara pahale dina kumAra gA~vameM pahu~ce / vahA~ gA~vake bAhara kAyotsarga gavAla-kRta upasarga eka gavAlA zAmako vahA~ AyA aura apane beloMko vahIM chor3akara gA~vameM gAyeM duhane calA gyaa| baila phirate hue kahIM jaMgalameM cale gaye / jaba gavAlA vApisa AyA taba vahA~ baila nahIM the| usane mahAvIra svAmIse bailoMke lie pUchA; paraMtu dhyAnastha vIrase use koI javAba na milaa| vaha bailoMko DhU~Dhane jaMgalameM gayA / sArI rAta DhU~DhatA rahA; magara use kahIM baila na mile / bicArA hArakara vApisa AyA to kyA dekhatA hai ki baila mahAvIra svAmIke 1 kSatriyakuMDa athavA vaizAlIse nAlaMdA jAte samaya rastameM lagabhaga 17-18 mAila para eka kusmara nAmakA gA~va hai / saMbhavataH yahI gA~va pahale 'kurmAra' nAmase prasiddha ho / ( daza upAsako peja 36) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 jaina - ratna sAmane baiThe hue jugAlI kara rahe haiM / gavAlako bar3A krodha AyA / usane socA, - dhyAnakA DhoMga karanevAle isI vAvene mere baila chipAye the / isakA vicAra baila curAkara bhAga jAnekA thA / usane prabhuko aneka bhalI burI bAteM kahIM; paraMtu prabhu to mauna hI rahe / ve bolate bhI kaise ? unhoMne to rAtabharake lie kAyotsarga kara diyA thA / vaha mahAvIra svAmIko mArane daur3A / indra bar3e tar3ake uThakara socane lagA, - bhagavAnane kisa taraha yaha rAta bitAI / usI samaya usane avadhijJAna se gavAleko prabhupara jhapaTate dekhA / tatkala hI gavAleko apane daivabalase vahIM staMbhita kara indra prabhuke pAsa pahu~cA aura gavAlekA tiraskAra kara bolA :- " mUrkha ! kyA tU nahIM jAnatA ki ye siddhArtha rAjAke putra varddhamAna svAmI haiM ? " varddhamAna svAmIkA nAma sunate hI bicArA gavAla bhayabhIta huA aura vahA~ se calA gayA / jaba prabhune kAyotsargakA tyAga kiyA taba indrane pradakSiNA dekara vaMdanA kI aura kahA :- " prabho ! svAvalaMbanakA indrako bAraha barasa taka Apapara niraMtara upasarga upadeza hoMge isalie yadi Apa AjJA deM to maiM ApakI sevAmeM rahU~ / " prabhune jalada gaMbhIra vANImeM uttara diyA :- " he indra | ata kabhI dUsaroMkI sahAyatA nahIM cAhate / antaraMga zatru kAma krodhAdiko jItaneke lie dUsaroMkI sahAyatA nikammI hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 317 karmoMkA nAza kara kevalajJAna prApta karaneke lie kinhIM tIrthakarane Aja taka na kisIkI sahAyatA lI hai aura na bhaviSyameM lehiiNge| ve hamezA nijAtma-balahIse karmazatruoMkA nAza kara mokSalakSmIko prApta karate haiN|" indra mauna ho gayA / vaha kyA bolatA ? prabhukA kathana svAvalaMbanakA aura unnata bananekA rAjamArga hai / isake viparIta vaha kyA kahatA ? vaha prabhuko namaskAra kara vahA~se calA / jAte. vakta siddhArtha nAmake vyaMtara devako usane AjJA kI:-"tU prabhuke sAtha rahanA aura dhyAna rakhanA ki koI inapara prANAMta upasarga na kre|" prANAMta upasarga honepara bhI tIrthakara kabhI nahIM marate / kAraNa (1) unake zarIra 'vajraRSabha nArAca / saMhananavAle hote haiM (2) ve nirupakrama* AyuSyavAle hote haiN| dUsare dina chahakA pAraNA karaneke lie kollAMka gA~vameM gaye / bahA~ bahula nAmaka brAhmaNake chaha (belA ) kA pAraNa ghara prabhune paramAnase ( khIrase) pAraNA kiyaa| devatAoMne usake ghara vasudhArAdi pA~ca divya prakaTa kiye / / * Ayu do tarahakI hotI hai / eka sopakrama aura dUsarI nirupakrama / sAta tarahake upakramoMmeMse-ghAtomese kisI bhI eka upakramase kisIkI Ayu jaldI samApta ho jAtI hai use sopakrama AyuvAlA kahate haiM / vyavahArakI bhASAmeM hama kahate haiM isakI Ayu TUTa gaI hai / nirupakrama Ayu kabhI kisI bhI AghAtase nahIM ttuutttii| 1-kSatriya kuMDase rAjagRha jAte samaya rastemeM kahIM yaha gA~va hogA aura aba isakA koI nizAna nahIM rahA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 jaina-ratna dIkSAke samaya prabhuke zarIrarapa devatAoMne gozIrSa caMdana Adi sugaMdhita padArthoMkA vilepana kiyA bhaktinAta upasarga thA / isase aneka bha~vare aura anya jIvajaMtu prabhuke zarIrapara A Akara DaMkha mArate the aura sugaMdhakA rasapAna karanekI koziza karate the| aneka javAna prabhuke pAsa A Akara pUchate the:-" ApakA zarIra aisA sugaMdhapUrNa kaise rahatA hai ? hameM bhI vaha tarakIba batAie; vaha oSadhi dIjie jisase hamArA zarIra bhI sugaMdhamaya rahe / " paraMtu maunAvalaMbI prabhuse unheM koI jabAba nahIM miltaa| isase ve bahuta kruddha hote aura prabhuko aneka tarahase pIr3A pahu~cAte / ___aneka svecchA-vihAriNI striyA~ prabhuke tribhuvana-mana-mohana rUpako dekhakara kAma pIr3ita hotI aura davAkI taraha prabhu-aMgasaMga cAhatI; paraMtu vaha na milatA / ve aneka tarahase prabhuko upasarga karatI aura aMtameM hAra kara calI jaatiiN| mahAvIra svAmI vihAra karate hue morAka nAmaka gA~vake pAsa aaye| vahA~ duijjaMtaka jAtike tApasa rahate duijaMtaka tApasoMke the| una tApasokA kulapati siddhArtha AzramameM rAjAkA mitra thaa| usane prabhuse milakara vahIM rahanekI prArthanA kii| prabhu rAtrikI pratimA dhAraNa kara vahIM rahe / dUsare dina savere hI jaba ve vihAra karane lage taba kulapatine AgAmI cAturmAsa vahIM nyatIta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 319 karanekI prArthanA kI / prabhune vaha prArthanA sviikaarii| aneka sthaloMmeM vihArakara cAturmAsake AraMbhameM prabhu morAka gA~vameM Aye / kulapatine prabhuko ghAsaphUsakI eka jhoMpar3ImeM tthhraayaa| ___ jaMgaloMmeM ghAsakA abhAva ho gayA thA aura varSAse navIna ghAsa abhI ugI na thii| isalie jaMgalameM carane jAnevAle Dhora jahA~ ghAsa dekhate vahIM daur3a jAte / kaI Dhora tApasoMke AzramakI ora daur3a par3e aura unakI jhoMpar3iyoMkA ghAsa khAne lage / tApasa apanI jhoMpar3iyoMkI rakSA karaneke lie DaMDe le lekara pila par3e / Dhora saba bhAga gye| jisa jhauMpar3ImeM mahAvIra svAmI rahate the, usa tarapha kucha Dhora gaye aura ghAsa khAne lge| prabhu to niHsvArtha, parahita parA yaNa the / bhalA ve DhoroMke hitameM kyoM bAdhA DAlane lage 1 ve apane AtmadhyAnameM lIna rahe aura DhoroMne unakI jhauMSaDIkI ghAsa khAkara AtmatoSa kiyA / tApasa mahAvIra svAmIkI isa kRtiko Alasya aura daMbhapUrNa samajhane lage aura mana hI mana kruddha bhI hue / kucha tApasoMne jAkara kulapatiko kahAH" Apa kaise atithiko lAye haiM ? vaha to akRtajJa, udAsIna, dAkSiNyahIna aura AlasI hai / jhoMpar3IkI ghAsa Dhora khA gaye haiM aura vaha cupacApa baiThA dekhatA rahA hai| kyA vaha apaneko nirmohI muni samajha cupa baiThA hai ? aura kyA hama gurukI sevA karanevAle muni nahIM haiM ? " tApasoMkI zikAyata suna kulapati mahAbIra svAmIke pAsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 winner......... jaina-ratna aayaa| usane prabhuko upAlaMbhakI taraha kahA:-" tumane isa jhoMpar3IkI rakSA kyoM na kI ? tumhAre pitA sabakI rakSA karate rahe, tuma eka jhoMpar3IkI bhI rakSA na kara sake ? pakSI bhI apane ghauMsaleko bacAte haiM para tuma apanI jhoMpar3IkI ghAsa bhI na bacA sake ? Agese khayAla rkhnaa|" kulapati calA gyaa| usa becAreko kyA patA thA ki deha takase jinako moha nahIM hai ve mahAvIra isa jhopar3IkI rakSAmeM kaba kAlakSepa karanevAle the ? ahiMsAke parama upAsaka, DhoroMko peTa bharanese vaMcita kara kaba unakA mana dukhAnevAle the ? prabhune socA, mere yahA~ rahanese tApasoMkA mana dukhatA hai isa lie yahA~ rahanA ucita nahIM hai / usI samaya prabhune nimna likhita pA~ca niyama liye 1-jahA~ aprIti ho vahA~ nahIM rahanA / 2-jahA~ rahanA vahA~ khar3e hue kAyotsarga karake rhnaa| 3-prAyaH mauna dhAraNa karake rahanA / 4-kara-pAtrase bhojana karanA / 5-gRhasthoMkA vinaya na karanA / bhagavAna morAka gA~vase vihAra karake asthika nAmaka 1-barddhamAna nAmakA eka gA~va thA / usake pAsa vegavatI nAmakI nadI thii| dhanadeva nAmaka eka sArthavAha kahIMse mAla bharake laayaa| usa samaya vegavatI nadImeM pUra thaa| sAmAnya baila mAlase bharI gAr3I khIMca kara nadI pAra honemeM asamartha the / isalie usane apane eka bahuta bar3e hRSTa puSTa bailako hareka gAr3Ike Age jotaa| isa taraha usa bailane pA~ca sau Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 24 zrI mahAvIra svAmI-carita www mmmmm gA~vameM Aye / aura vikrama saMvata 513 zUlapANi yakSako prati- pUrvakA pahalA caumAsA yahIM kiyaa| bodha (pahilA caumAsa) pandraha dina isa caumAseke morAka gA~vameM bitAye the / aura zeSa sAr3he tIna mahIne asthika gA~vameM bitAye the / gA~vameM Akara gAr3iyA~ nadI pAra kI magara bailako itanI adhika mahanata par3I ki vaha khUna ugalane lagA / dhanadevane gA~vake logoMko ikaTThA kara unheM, prArthanA . kI:-"Apa mere isa bailakA ilAja karAnekI kRpA kareM / maiM isake kharceke lie Apako yaha dhana bheTa karatA huuN|" logoMne usakI prArthanA svIkAra kI aura dhana le liyA / dhanadeva calA gyaa| gA~vake loga dhana hajama kara gye| bailakI kucha paravAha nahIM kii| baila Arta dhyAnameM marakara vyaMtara deva huaa| usane deva hokara logoMkI krUratA, apane vibhaMga jJAnase dekhI aura kruddha hokara gA~vameM mahAmArIkA roga phailaayaa| loga ilAja karake thaka gaye; magara kucha phAyadA nahIM huaa| phira devatAoMkI prArthanA karane lge| taka vyaMtara deva bolA:-" maiM vahI baila hU~ jisake lie milA huA dhana tuma khA gaye ho aura jise tumane bhUkhase tar3apAkara mAra DAlA hai / merA nAma zUlapANi hai / aba maiM tuma sabako mAra DA. luuNgaa|" logoMke bahuta prArthanA karanepara usane kahA:-" mare hue manuSyoMkI haDDiyA~ ikaTThI karo / usapara merA eka maMdira bnvaao| usameM bailake rUpameM merI mUrti sthApana karo aura niyamita merI pUjA hotI rahe isakA prabaMdha kara do|" gA~vavAloMne zUlapANikA maMdira banavA diyA aura usakI sevA pUjAke lie indrazarmA nAmake eka brAhmaNako rakha diyA / tabhIse isa gA~vakA nAma varddhamAnakI jagaha asthika gA~va ho gayA / [triSaSThizalAkA puruSa caritrake gujarAtI bhASAMtarake phuTa noTameM likhA hai ki-" kAThiyAvAr3akA var3havANa zahara hI purAnA varddhamAna gA~va hai / vahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 jaina-ratna zUlapANi yakSake maMdirameM ThaharanekI gA~vake logoMse mahAvIra svAmIne AjJA cAhI / logoMne yakSakA bhaya batAkara kahA:" isa jagaha jo koI manuSya rAtako ThaharatA hai use yakSa mAra DAlatA hai, isalie Apa amuka dUsare sthAnapara Thaharie / " nirbhaya hRdayI mahAvIrane vahIM rahanekI icchA prakaTa kI aura lAcAra hokara gA~vake logoMne anumati dI / bhagavAnako apane maMdirameM dekha yakSa bar3A nArAja huA aura usane unako aneka tarahase kaSTa pahu~cAyA / zrImad hemacaMdrAcAryane usakA varNana isa taraha kiyA hai "prabhu jahA~ kAyotsarga karake rahe the vahA~ vyaMtarane aTTa hAsya kiyA / usa bhayaMkara aTTa hAsyase cAroM tarapha aisA mAlUma hone lagA mAnoM AkAza phaTa gayA hai aura nakSatra maMDala TUTa par3A hai / xxx magara prabhuke hRdayameM isakA koI asara nahIM huA, taba usane bhayaMkara hAthIkA rUpa dhAraNa kiyA; paraMtu mahAvIra svAmIne usakI bhI paravAha na kI / taba usane bhUmi aura AkAzake mAnadaMDa jaise zarIravAle pizAcakA rUpa dharA; magara zUlapANi yakSakA maMdira bhI hai aura usakI pratimA bhI / " paraMtu hameM yaha anumAna ThIka nahIM jAna par3atA / kAraNa (1) morAka magadhameM thaa| magadhase caumAseke 15 dina bitAkara, bAkI sAr3he tIna mahIne bitAneke lie kaThiyAvAr3ameM A nahIM sakate the| Ate to Adhese jyAdA caumAsA rastehImeM bIta jAtA / (2) caumAsA samApta honepara phira bhagavAna morAka gA~vameM jAte haiM / isase sApha hai ki asthi gA~va yA varddhamAna gA~va kahIM magadhameM yA isake AsapAsa hI honA cAhie / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 323 prabhu usase bhI na Dare / taba usa duSTane yamarAjake pAzake samAna bhayaMkara sarpakA rUpa dhAraNa kiyA / amogha viSa-sarake samAna usa sarpane prabhuke zarIrako dRDhatAke sAtha kasa liyA aura Dasane lagA / jaba sarpakA bhI koI asara na huA taba usane prabhuke sira, A~kheM, mUtrAzaya, nAsikA, dA~ta, pITha aura nAka ina sAta sthAnoMpara pIr3A utpanna kI / vedanA itanI tIvra thI ki, sAtakI jagaha ekakI pIr3A hI kisI sAmAnya manuSyake hotI to usakA prANAMta ho jAtA; magara mahAvIra svAmIpara usakA kucha bhI asara na huaa|" jaba zUlapANi prabhuko koI hAni na pahu~cA sakA taba use acaraja huA aura usane prabhuse kSamA mA~gI / indrakA niyata kiyA huA siddhArtha nAmakA deva bhI pIchese AyA aura usane zUlapANi yakSako dhamakAyA~ / yakSa zAMta rahA / taba siddhArthane use dharmopadeza diyA / yakSa samyaktva dhAraNa kara prabhukI bhakti karane lgaa| rAtabhara mahAvIra svAmIkA zarIra upasarga sahate sahate zithila ho gayA thA isalie unheM saverA hote hote kucha nIMda A gaI / usameM unhoMne dasa svama dekhe / 1-bhagavAnapara rAtabhara upasarga hue magara siddhArtha na mAlUma kahA~ lApatA rahA / jaba kaSTa sahakara mahAvIrane kaSTadAtAke hRdayako badala diyA taba siddhArtha devatA yakSako dhamakAne AyA / isase mAlUma hotA hai ki karmake bhoga bhogane hI par3ate haiM kisIkI madada koI kAma nahIM detii| manuSya Apa hI zAMtise kaSTa sahakara duHkhoMse mukta ho sakatA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 jaina-ratna gA~vake loga saverehI maMdirameM Aye / unhoMne mahAvIra svAmIko surakSita aura pUjita dekhakara harSanAda kiyA / gA~vake logoMmeM utpala nAmakA nimitta jJAnI bhI thA / usane mahAvIra svAmIko, jo svama Aye the unakA phala, bagaira hI pUche khaaN| phira sabhI mahAvIra svAmIke dhairya va tapakI tArIpha karate hue apane apane ghara gaye / 1-svapna aura unake phala isa prakAra haiM(1) pahale svapnameM tAivRkSake samAna pizAcako mArA; isakA yaha abhiprAya hai ki Apa mohakA nAza kareMge / (2) dUsare svamameM sapheda pakSI dekhA; isase Apa zukla dhyAnameM lIna hoMge / (3) tIsare svapnameM Apane ApakI sevA karatA huA kokila dekhA; isase Apa dvAdazAMgIkA upadeza deMge / (4) cauthe svamaneM Apane gAyoMkA samUha dekhA; jisase Apake sAdhu, sAdhvI aura zrAvaka, zrAvikA rUpa caturvidha saMgha hogA / (5) pA~caveM svamameM Apa samudra taira gaye; isakA matalaba yaha hai ki Apa saMsAra-sAgarako taireMge / (6) chaThe svamameM ugatA sUrya dekhA; isase thor3e hI samayameM Apako kevalajJAna prApta hogaa| (7) sAtaveM svapameM mAnuSottara parvatako AMtoMse lipaTA huA dekhA; isase ApakI kIrti digdigAMtameM phailegii| (8) AThaveM svamameM meru parvatake zikharapara car3he, isase Apa samavazaraNake aMdara siMhAsanapara baiThakara dharmopadeza deNge| (9) nave svapnameM padma sarovara dekhA; isase sAre devatA ApakI sevA kreNg| (10) dasaveM svanameM phUloMkI do mAlAe~ dekhI; isakA matalaba nimittajJAnI na samajha sakA isalie mahAvIra svAmIne khuda batAyA ki,maiM sAdhu aura gRhasthakA-aise do tarahakA-dharma btaauuNgaa| [noTa-svapnoMkA krama kalpasUtrake anusAra diyA hai| triSaSThi zalAkA puruSa caritrameM dasavA~ svama cauthA hai aura navA~ svama chaThA hai / ] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 325 mahAvIra svAmIne arddha arddha mAsakSamaNa karake cAturmAsa vyatIta kiyaa| caumAsA samApta honepara ve anyatra vihAra kara gye| jaba prabha vihAra karane lage taba yakSane mahAvIra svAmIke caraNoMmeM namaskAra kiyA aura kahA:-" he nAtha ! Apake samAna kauna upakArI hogA ki jinane apane sukhakI hI nahIM balke jIvanakI bhI paravAha na karake mujhe sanmArgameM lagAneke lie, mere sthAnameM raha kara mujha pApIne jo kaSTa diye ve saba zAMtise sahe / prabho ! mere aparAdhoMko kSamA kiijie|" nirvaira mahAvIra svAmI use AzvAsana dekara anyatra vihAra kara gaye / dIkSA liyeko eka barasa ho jAneke bAda mahAvIra svAmI saraka duHkha kA khayAla Aye aura gA~vake bAhara udyAnameM pratimA ra vihAra karate hue phira morAka gA~va dhAraNa kara rhe| __usa gA~vameM acchaMdaka nAmakA eka jyotiSI basatA thA aura yaMtra maMtrAdise apanI AjIvikA calAtA thA / usakA prabhAva sAre gA~vameM thaa| ( usake prabhAvake kAraNa kisIne prabhukI pUjA pratiSThA nahIM kI isalie ) usake prabhAvako siddhArtha na saha sakA isase, aura logoMse prabhukI pUjA karAne ke irAdese, usane gA~vake logoMko camatkAra dikhAyA / isase loga acchaMdaka kI 1--AdhA mahInA yAnI pandraha dina upavAsa karake pAraNA karanA; phira pandraha dina upavAsa karake pAraNA karanA / isa taraha caumAsake sAr3he tIna mahInemeM prabhune kevala chaH bAra AhArapAnI liyA thaa| 2-acchadakakA pUrA hAla triSaSThi zalAkA puruSa caritrase yahA~ anudita kiyA jAtA hai,-" usa samaya usa (morAka) gA~vameM acchaMdaka nAmakA eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 jaina - ratna upekSA karane lage / usakA mAna ghaTa gayA aura use roTI milanA bhI kaThina ho gayA / yaha dekhakara acchedakako bar3A duHkha huA / vaha prabhuke pAsa AyA aura dIna vANImeM bolA:- " he dayAlu ! ApakI to jahA~ jAya~ge vahIM pUjA hogI; paraMtu mere lie to isa gA~vako chor3akara anyatra kahIM sthAna nahIM hai / isalie Apa dayA kara kahIM dUsarI jagaha cale jAie / " prabhune yaha abhigraha le hI rakkhA thA ki, jahA~ aprIti utpanna hogI- mere kAraNa kisIko duHkha hogA- vahA~ maiM nahIM rahU~gA / isalie ve turata vahA~se uttara cAvAla nAmaka gA~vakI tarapha vihAra kara gaye / caMDakauzikakA uddhAra mahAvIra svAmI vihAra karate hue zvetAMbI nagarIkI tarapha cale | rastemeM gavAloMke lar3ake mile / unhoMne kahA: - " he devArya ! yaha rastA sIdhA zvetAMbI jAtA hai; paraMtu rastemeM ' kanakakhala' nAmakA tApasoMkA Azrama hai / usameM eka dRSTiviSa sarpa rahatA hai | usake viSakI prabalatA ke kAraNa pazu pakSI taka isa rastese nahIM jA sakate, manuSyoMkI to bAta hI pAkhaMDI rahatA thA / vaha maMtra, taMtrAdise apanI AjIvikA calAtA thaa| usake mAhAtmyako siddhArtha vyaMtara sahana na kara sakA isase aura vIra prabhukI pUjAkI abhilASA se siddhArthane prabhuke zarIra meM praveza kiyA / phira eka jAte hue gavAlako bulAyA aura kahA :- " Aja tUne sauvIra ( eka taraha kI kAMjI) ke sAtha kaMkUra ( eka tarahakA dhAnya ) kA bhojana kiyA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 327 . kyA hai ? isalie Apa isa rasteko chor3akara usa dUsare rastese jaaie|" abhI tU bailoMkI rakSA karane jA rahA hai| yahA~ Ate hue tane eka sarpako dekhA thA aura Aja rAtako sapanameM tU khUba royA thaa| gavAla ! saca kaha / maiMne jo kucha kahA hai vaha yathArtha hai yA nahIM ?" gavAlA bolA:"bilakula sahI hai| " usake bAda siddhArthane aura bhI kaI aisI bAteM kahIM jinheM sunakara gavAlako bar3A acaraja huaa| usane gA~vameM jAkara kahA:"apane gA~va ke bAhara eka trikAlakI bAta jAnanevAle mahAtmA Aye haiN| unhoMne mujhe saba saccI saccI bAteM batAI haiN|" loga kautukase phUla, akSata Adi pUjAkA sAmAna lekara mahAvIra svAmIke pAsa aaye| unheM dekhakara siddhArtha bolA:"kyA tuma merA camatkAra dekhane Aye ho ?" logoMne kahA.-" haaN|' taba siddhArthane unheM kaI aisI bAteM batAI jinheM unhoMne pahale dekhIM, sanI yA anubhavI thiiN| siddhArthane kaI bhaviSyakI bAteM bhI batAI / isase logoMne bar3e Adarake sAtha prabhukI pUjA vaMdanA kI / loga cale gaye / loga isI taraha kaI dina taka Ate rahe aura siddhArtha unheM naI naI bAteM batAtA rahA / ___ eka bAra gA~va ke logoMne Akara kahA:-" mahArAja ! hamAre gA~vameM eka acchaMdaka nAmakA jyotiSI rahatA hai / vaha bhI ApakI taraha jAnakAra hai|" siddhArtha bolA:-"vaha to pAkhaMDI hai / kucha nahIM jAnatA / tumhAre jaise bhole logoMko Thagakara peTa bharA karatA hai|" logoMne Akara acchaMdakako kahAH-" are ! tU to kucha nahIM jaantaa| bhUta, bhaviSya aura vartamAnakI sArI bAteM jAnanevAle mahAtmA to gA~vake bAhara Thahare hue haiM / " yaha suna apanI pratiSThAke nAzakA khayAlakara vaha bolA:-"he logo ! vAstavika paramArthako nahIM jAnanevAle tuma logoMke sAmane hI vaha bAteM banAtA hai| agara vaha mere sAmane kucha jAnakArI jAhira kare to maiM samajhU ki, vaha sacamuca hI jJAtA hai / mere sAtha calo / maiM tumhAre sAmane hI Aja usakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 jaina-ratna ajJAna prakaTa kara dUMgA / " yaha kahakara kuddha acchaMdaka mahAvIra svAmIke pAsa AyA / gA~vake kautukI loga bhI usake sAtha Aye / acchaMdakane eka tinakA apanI u~galiyoMke bIcameM pakar3akara kahA:"bolo, yaha tinakA mujhase TUTegA yA nahIM ?" usana socA thA,agara ye kaheMge ki TUTegA to maiM use nahIM toDUMgA, agara kaheMge nahIM TUTegA to maiM use tor3a duuNgaa| aura isa taraha unakI bAtako jhUTha ThaharAU~gA / siddhArtha bolA:-" yaha nahIM ttuuttegaa|" vaha jyoMhI usa tinakeko tor3aneke lie taiyAra huA ki usakI pA~coM u~galiyA~ kaTa gaI / yaha dekhakara gA~vake loga ha~sane lge| isa taraha apanI beijatI hote dekha acchaMdaka pAgalakI taraha vahA~se calA gyaa| jisa samaya acchaMdaka aura siddhArthakI bAteM ho rahI thIM usa samaya indrane prabhukA smaraNa kiyA thaa| usane avadhijJAna dvArA siddhArtha aura acchaMdakakI bAteM jAnI aura prabhuke mukhase nikalI huI bAta mithyA na hone dene ke lie usane acchaMdakakI u~galiyA~ kATa ddaalii| ____ acchaMdakake cale jAnepara siddhArtha bolA:-" vaha cora hai|" logoMne pUchA:-" usane kisakA kyA corA hai ? " siddhArtha bolA:-" isa gA~vameM eka vIra ghoSa nAmakA sevaka hai|" yaha sunate hI vIra ghoSa khar3A huA aura bolA:-" kyA AjJA hai ?" siddhArtha bolA:-" pahale dasa pala pramANakA eka pAtra tere gharase corI gayA hai ? " vIraghoSane kahA:-"hA~ / " siddhArtha bolA:-" acchaMdakane use curAyA hai| tere gharake pIche pUrva dizA meM saragavA (khajUra ) kA eka per3a hai| usake nIce eka hAthakA khaDDA khodakara usameM vaha pAtra acchaMdakane gAr3A hai / jA le A / " vIraghoSa gayA aura khodakara pAtra le AyA / yaha dekhakara gA~vake loga acchaMdakako burA bhalA kahane lge| siddhArtha phira bolA:-" yahA~ koI indrazarmA nAmakA gRhastha hai 1" indrazarmA hAtha jor3akara khar3A huA aura bolA:-"kyA AjJA hai !" siddhArtha bolA:-" pahale tumhArA eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 329 mAMDhA kho gayA thA ?" indrazarmAne javAba diyA:-" haaN|" siddhArthane kahAH-" usa mAMDheko acchaMdaka mArakara khA gayA hai aura usakI haDDiyA~ borar3Ike jhAr3ase dakSiNameM thor3I dUrapara gAr3a dI haiN| jAo dekha lo|" kaI loga daur3e gaye / unhoMne khaDDA khodakara dekhA aura vApisa Akara kahA:-" vahA~ haDDiyA~ haiN|" siddhArtha bolA:-" usa pAkhaMDIke duzcaritrakI eka bAta aura hai; magara maiM vaha bAta na khuuNgaa|" logoMke bahuta Agraha karane para siddhArtha bolA:-"apane mu~hase vaha bAta maiM na kahU~gA; paraMtu agara tuma jAnanA hI cAhate ho to usakI auratase puucho|" kutUhalI loga acchaMdakake ghara gye| acchaMdaka apanI strIko duHkha diyA karatA thaa| isase vaha nArAja thI aura usa dina to acchaMdaka use pITa kara gayA thA, isase aura bhI adhika nArAja ho rahI thI / isalie logoMke, pUchane para usane kahA:-" usa karma-cAMDAlakA nAma hI kauna letA hai ! vaha pApI apanI bahinake sAtha bhoga karatA hai| merI tarapha to kabhI vaha dekhatA bhI nahIM hai| " loga acchaMdakako burA bhalA kahate hue apane ghara gaye / sAre gA~vameM acchaMdaka pApIke nAmase prasiddha huA / gA~vameMse use bhikSA milanA bhI baMda ho gyaa| phira acchaMdaka ekAMtameM vIra prabhuke pAsa gayA aura dIna hokara bolA:" he bhagavan ! Apa yahA~se kahIM dUsarI jagaha jAie / kyoMki jo pUjya hote haiM ve to sabhI jagaha pujate haiM, aura maiM to yahI prasiddha huuN| aura jagaha to koI merA nAma bhI nahIM jAnatA / siyArakA jora usakI guphAhImeM hotA hai / he nAtha ! maiMne ajAnameM bhI jo kucha avinaya kiyA thA usakA phala mujhe yahIM mila gayA hai / isalie aba Apa mujhapara kRpA kiijie|" usake aise dIna vacana sunakara aprItivAle sthAnakA tyAga karanekA AbhagrahavAle prabhu vahA~se uttara cAvAla nAmake gA~vakI tarapha vihAra kara gye|" [noTa-isa ghaTanAko par3hakara khayAla hotA hai ki aMdha bhaktike vaza hokara bhakta loga aisI bAteM bhI kara baiThate haiM jinase apane ArAdhya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 jaina-ratna prabhune avadhijJAnase sarpa ko pahacAnA aura usakA uddhAra devake nAmameM baTTA lagatA hai / siddhArtha devane, bhagavAnake ajAnameM, unake mukhase aisI bAteM kahalAI haiM jinake kAraNa eka manuSyakA apamAna huA, eka manuSya pApIke nAmase prasiddha huA itanA hI kyoM ? siddhArthakI bhUlase, bhagavAnake mu~hase nikalI huI bAtako satya pramANita karane ke lie, indra mahArAjako, acchaMdakakI u~galiyA~ kATakara use atyaMta pIr3A pahu~cAnI pdd'ii| aura isa taraha mahAvIra svAmI ke parama ahiMsA vratake pAlanameM, nyUnatA batAnevAlI, mahAvIra svAmIkI icchAke viruddha, unakI ajAnameM, eka aMdha bhaktadvArA eka ghaTanA upasthita kI gai |-lekhk.] 1-yaha sarpa pUrva bhavameM eka sAdhu thaa| eka bAra pAraNe ke dina gocarIke lie kSullaka ke sAtha gyaa| rastemeM ajayaNAse eka meMDhaka mara gayA / kSullakane kahA:-" mahArAja Apake pairoMtale eka meMDhaka mara gayA hai !" sAdhu nArAja hokara bAlA:-" yahA~ bahutase meMDhaka mare par3e haiM / kyA sabhI mere pairoMtale dabakara mare haiM ?" kSullaka yaha socakara mauna ho rahA ki zAmako pratikramaNake samaya mahArAja isakI AlocanA kara leNge|" magara pratikramaNake sayama bhI sAdhune AlocanA nahIM kI / taba kSullakane meMDhakakI bAta yAda dilAI / isako sAdhune apanA apamAna samajhA aura vaha kSullakako mArane daur3A / aMdherA thA / makAnake bIcakA thaMbhA sAdhu ko na dikhA / thaMbhese TakarA kara sAdhukA sira phUTa gayA aura vaha sAdhutAkI virAdhanAse mraa| pUrva tapasyAke kAraNa jyotiSka deva huA / vahA~se cavakara kanakakhala nAmaka sthAnameM pA~ca sau tapasviyoMke kulapatike ghara janmA / nAma kauzika rakkhA gayA / vahA~ke tApasoMkA gotra bhI kauzika thA / isalie sAmAnyatayA sabhI kauzika kahalAte the| yaha bahuta krodhI thA, isase isakA nAma 'caMDakauzaka' huaa|cNddkaushikkaa pitA mara gayA taba vaha khuda kulapati huaa| caMDakauzikako apane vana khaMDapara bahuta moha honese vaha kisIko vahA~se, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 331 karaneke lie usI taraphase jAnA sthira kiyA / prabhu jAkara caMDakauzikake AzramameM rahe / Azramake AsapAsakA sArA bhUmibhAga bhayaMkara ho gayA thA / kahIM na pazuoMkA saMcAra thA na pakSiyoMkI uDDAna / vRkSa aura latAe~ sUkha gaye the| jalasrota bahate baMda ho gaye the aura bhUmi kaMTakAkIrNa ho gaI thii| aisI bhayAvanI jagahameM mahAvIra dhyAnastha ho kara rahe / sarpako mahAvIrakA AnA mAlUma huaa| usane prabhuke sAmane jAkara bijalIke samAna tejavAlI dRSTi DAlI, magara jaise miTTImeM par3akara bijalI nikammI ho jAtI hai vaise hI usakI viSa-dRSTi nikammI ho gaI / sarpake hRdayameM AghAta lagA / vaha socane lagA, Aja aisA yaha kauna AyA hai ki jisane mere prANahArI dRSTi viSake prabhAvako nirarthaka kara diyA hai / acchA, dekhatA hU~ ki mere kATanepara yaha kaise bacatA hai ! sarpane jorase mahAvIrake pairoMmeM kATA, phira yaha socakara vaha dara haTa gayA ki yaha hRSTa puSTa deha, jaharakA asara honepara kahIM mujhIpara na A par3e ! mahAvIra svAmIke pairase bUdeM nikliiN| Azcarya thA phala, patra, puSpa Adi lene nahIM detA thaa| isase sabhI tApasa nArAja hokara vahA~se cala gaye / eka dina vaha kahIM gayA huA thA taba kucha rAjakumAra zvetAMbI nagarIse Akara vanake phala, puSpAdi tor3ane lage / vApisa Akara usane ina logoMko dekhA aura vaha kulhAr3I lekara unheM mArane daur3A / raste, paira phisalakara eka khaDDemeM giga, usake hAthakI kulhAr3I usake sirapara par3I / sira phUTa gayA aura marakara vahIM dRSTi viSa sarpa huaa| udharase jo koI jAtA vaha usakI dRSTike viSase mara jaataa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna 332 mamman ki ve raktakI bUMde dugdhake samAna sapheda thiiN| caMDakauzikane aura bhI jorase, apanI pUrI tAkata lagAkara, mahAvIra svAmIke pairoMmeM dA~ta gAr3e, jitanA jahara thA, sArA ugala diyA, aura taba dUra haTa gayA / dA~ta lage hue sthAnase do patalI dhArAe~ vahIM / eka thI sapheda raktakI aura dUsarI thI nIlI jaharakI sarpa hairAna thA, kruddha thA, bebasa thaa| usane mahAvIra svAmIke mukhakI tarapha dekhA / vaha zAMta thA, nirvikAra thaa| usane nAsikAke agrabhAga para jamI huI A~khoMko dekhA, unameM vizvapremakA amRta bharA huA thaa| sarpane vaha amRta pAna kiyA / usake hRdayakI kaluSatA jAtI rahI / mahAvIra kAyotsarga pAra kara bole:-" he caMDakauzika ! samajha, vicAra kara, mohamugdha na ho|" ___ kaluSatAhIna hRdayameM mahAvIra svAmIke isa upadezane mAnoM baMjara bhUmiko urvarA banA diyA / vicAra karate karate use jAtismaraNa jJAna ho AyA / usako, apane pUrvabhavoMkI bhUloMkA duHkha huaa| usane zeSa jIvana AtmadhyAnameM, anazana karake bitAnA sthira kiyA / mahAvIra svAmIke pradakSiNA dekara usane apanA mu~ha, isa khayAlase eka bilameM DAla diyA ki kahIM merI najarase prANI mara na jAya~ / jhAr3oMpara car3hakara gavAloMke lar3akoMne dekhA ki, mahAvIra svAmI abhI jiMdA haiM aura sarpa sira nIcA kiye unake sAmane par3A hai / lar3akoMne samajhA yaha koI bhArI mahAtmA mAlUma hotA hai / unhoMne dUsare gavAloMko yaha ata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 333 kahI / unheM bhI kutUhala huaa| ve Darate Darate usa tarapha gaya aura dUra jhAr3akI Ar3ameM khar3e hokara patthara phaiMkane lage / magara patthara khAkara bhI sarpa jaba na hilA taba una logoMko vizvAsa ho gayA ki sarpa nikammA ho gayA hai / yaha bAta saba tarapha phaila gaI / vaha rastA cAlU ho gayA / Ate jAte loga mahAvIra svAmIko aura sarpako namaskAra kara kara jAte / kaI gavAloMkI striyA~ sarpako sthira dekha usake zarIrapara ghRta lagA gii| aneka kIr3iyA~ Akara ghRta khAne lgii| ghIke sAtha hI sAtha unhoMne sarpake zarIrako bhI khAnA AraMbha kara diyA / magara sarpa yaha soca kara hilA taka nahIM ki, kahIM mere zarIrake nIce dabakara koI kIr3I mara na jAya / vaha isa pIDAko apane pApodayakA kAraNa samajha cupacApa sahatA rahA / kIr3iyoMne usake zarIrako chalanI banA diyaa| eka kIr3I agara hameM kATa khAtI hai to kitanI pIr3A hotI hai ? magara sarpane pandraha dinataka vaha duHkha zAMtise sahA aura aMtameM marakara sahasrAra devaloka devatA huA / caMDakauzikakA uddhAra kara mahAvIra svAmI uttara vAcAla nAmaka gA~vameM Aye aura eka pakhavAr3ekA pAraNA karaneke lie gocarI lene nikale / phirate hue nAgasena nAmA gRhasthake ghara pahu~ce / usa dina nAgasena bar3A prasanna thA, kyoMki usI dina usakA kaI barasoMse khoyA huA lar3akA vApisa AyA thaa| usane isako dharmakA prabhAva samajhA aura mahAvIra svAmIko dUdhase pratilAbhita kiyA / devatAoMne usake ghara vasudhArAdi pA~ca divya prakaTa kiye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 jaina-ratna uttara vAcAlase vihArakara prabhu zvetAMbI nagara pahu~ce / prabhunagarake bAhara rahe / zvetAMbIkA 'pradezI' nAmaka rAjA jinabhakta thA / vaha saparivAra vaMdanA karane AyA thaa| mahAvIra svAmI vihAra karate hue surabhipurakI tarapha cle| rastameM gaMgA nadI AtI thI / usako sudaMSTra nAgakumArakA upadrava pAra karaneke lie siddhadaMta nAmake nAvikakI naukA taiyAra thii| dUsare musAphiroMke sAtha mahAvIra svAmI bhI naukApara baiThe / naukA calI, usasamaya kinArepara ullU bolA / musAphiroMmeM kSemila nAmakA zakunazAstrI bhI thA / usane kahA:-" Aja hamako rastemeM maraNAMta kaSTa hogA; paraMtu ina mahAtmAkI kRpAse hama baca jAya~ge / " naukA bahate hue pAnIpara nAcatI huI calI jA rahI thii| rastemeM sudaMSTra nAmaka nAgakumAra rahatA thaa| usane avadhijJAnase jAnA ki, ye jaba tripRSTha vAsudeva the taba maiM siMha thA / inhoMne usa samaya mujhe bematalaba mAra DAlA thaa| phira usane prabhuko DubAkara mAra DAlanA sthira kiyA / usane saMvartaka nAmakA mahAvAyu claayaa| isase taToMke jhAr3a ukhar3a gaye, kai makAna gira pdd'e| naukA U~cI uchala uchalakara par3ane lagI / mAre bhayake musAphiroMke prANa mUkhane lage aura ve apane iSTa devako yAda karane lage / mahAvIra zAMta baiThe the / unake caharepara bhayakA koI cinha nahIM thaa| unheM dekhakara dUsare musAphiroMke hRdayameM bhI kucha dhIraja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 335 thii| naukA DU DUbUM ho rahI thI, usa samaya kaMbala aura saMbaLe nAmake do devoMne arihaMta para hote upasargako dekhakara naukAko surakSita nadoke tIrapara pahu~cA diyA aura dharmakA pAlana kara prasannatA anubhava kii| 1-mathurAmeM jinadAsa nAmakA eka seTha rahatA thaa| usake sAdhudAsI nAmakI strI thii| unhoMne parigraha-parimANakA vrata liyA thaa| usameM Dhora pAlanekA bhI paccakhANa thaa| isalie ve gAya bhaiMsa nahIM pAla sakate the| dUdha eka ahariNake yahA~se mola lenA par3atA thaa| ahIraNa niyamita acchA dUdha detI thI / seThAnI usase bahuta sneha rakhatI thI / aura aksara usako vastrAdi diyA karatI thii| eka bAra ahIranake yahA~ vivAhakA avasara AyA / niyamoMke kAraNa jinadatta aura sAdhudAsI na jA sake; paraMtu vivAhake lie sAmAna jo cAhie so diyA / isa upakArakA badalA cukAnake lie ahIra ahIrana unake yahA~ bailoMkI eka suMdara jor3I, seTha seThAnIkI icchA na hote hue bhI, bA~dha gaye / bailoMkA nAma kaMbala aura zaMbala thA / seThane unheM apane bAlakoMkI taraha rakkhA / unase kabhI koI kAma na liyaa| eka bAra zaharameM bhaMDarivaNa nAmake kisI yakSakA melA thA / usameM loga aksara pazuoMko daur3AnekI krIDA kiyA karate the / jinadAsakA eka mitra usa dina cupacApa bala aura zaMbalako khola le gayA / becAre baila kabhI jute nahIM the, daur3e nahIM the| usa dina khUba jute aura daur3e isase unakI haDDayA~ DhIlI ho gaI / mitra bailAko cupa cApa vApisa bA~dha gayA ve ghara Akara par3a rahe / jinadAsa ghara AyA / usane bailoMkI kharAba hAlata dekhI / usane bailoMko khilAnA pilAnA cAhA / magara unane kucha na khAyA piyaa| pIchese use asalI hAla mAlUma huA / use bar3A raMja huaa| usane bailoMko paJcakhANa karAyA aura unake jIvanakI aMtima ghar3Itaka seTha unako, pAsa baiThakara, navakAra maMtra sunAtA rhaa| isake prabhAvase ve marakara nAgakumAra nAmake deva hue| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna nadIke tIrapara utara kara prabhu vihAra kara gaye / unake pairoMke cinhoM ko pIchese puSpa nAmake sAmudrikane dekhA / usane socA, - idhara cakravatIM gaye haiM / calU~ unakI sevA karU~ aura kucha lAbha uThAU~ / prabhu sthUNaka nAmaka gA~va ke pAsa jA, kAyotsarga kara rahe / puSpa padacinhoM para gayA / magara cinhavAloMko sAdhu dekha dukhI huA / indrako yaha bAta mAlUma huii| usane Akara sAmudrikako manavAMchita dhana diyA aura use prabhudarzanakA phala diyA / 336 puSpa nAmaka sAmudrikako darzanase lAbha / prabhu vihAra karate hue rAjagRhameM Aye aura zahara ke bAhara thor3I dUrapara nAlaMdA nAmaka sthAna meM eka julAheke, kapar3e bunane ke bar3e sthAnameM, usakI ijAjata lekara rahe / aura vikrama nAlaMdA meM dUsarA caumAsA saMvat 512 ( I. sa. 569 ) pUrvakA dUsarA caumAsA prabhune vahIM kiyA / prabhune mAsakSamaNa ( eka mahInekA upavAsa) kara kAyotsarga kiyA / vahA~ gozAlaka nAmakA 1 1 maMkhalI nAmakA eka maMkha [ pATiyoM para citra banA, logoM ko batA bhIkha mA~gakara khAnevAlI jAti vizeSa / ] thA usake bhadrA nAmakI strI thI / ve donoM citra becate hue eka bAra zaravaNa gA~va meM gaye / eka brAhmaNakI gozAlA meM Thahare / vahIM bhadrAne putra prasava kiyA / usakA nAma ' gozAlaka ' rakkhA / vaha javAna huA taba apane mAtApitAse lar3akara nikala gayA aura ghUmatA huA, nAlaMdA meM- jahA~ mahAvIra svAmI Thahare the vahA~ pahu~cA / dUsare dina mAsakSamaNakA pAraNA karane prabhu vijaya seTha ke ghara karapAtra dvArA, , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita wrom maMkha prabhuke pAsa Akara ThaharA / mahAvIra svAmIne mAsakSamaNakA pAraNA vijaya gRhapatike ghara kiyA~ / devatAoMne pA~ca divya prakaTa kiye / isase gozAlaka bar3A prabhAvita huaa| usane prabhuse prArthanA kI,-" Apa mere dharmAcArya haiM aura maiM ApakA dharmaziSya huuN|" mahAvIra kucha na bole / taba vaha khuda hI apaneko unakA ziSya batAne lgaa| mahAvIra svAmIne dUsare mAsakSamaNakA pAraNA AnaMdake yahA~ aura tIsare mAsakSamaNakA pAraNA sunaMdake yahA~ kiyA thaa| caumAsA samApta honepara mahAvIra vahA~se vihAra kara gaye aura cauthe mAsakSamaNakA pAraNA kollAka nAmake gA~vameM bahula nAmaka brAhmaNake ghara kiyA / __ eka bAra kArtikI pUrNimAke dina gozAlakane socA,-ye bar3e jJAnI haiM to Aja maiM inake jJAnakI parIkSA luuN| usane pUchA:- he svAmI ! Aja mujhe bhikSAmeM kyA milegA ?" siddhArthane prabhuke zarIrameM praveza kara uttara diyA:-"bigar3akara gocarI lene gaye / seThane bhaktipUrvaka vidhi sahita prabhuko pratilAbhita kiyA aura usake ghara ratnavRSTi Adi paMca divya prakaTa hue / gozAlaka yaha saba dekha sunakara prabhukA, apane manahIMse, ziSya ho gyaa| 1-bhagavAna mahAvIra nIca kulavAlake ghara bhI AhAra lene jAyA karate the| isase aisA jAna par3atA hai ki usa samaya nIca kulavAleke yahA~se zuddha AhAra pAnI lene meM koI saMkoca nahIM thA / bhagavatI sUtrameM likhA hai:-" he gotama xxxx rAjagRha nagarameM ucca, nIca aura madhya kulameM yAvat-AhArake lie phirate maiMne vijayanAmaka gAthApatike ( gRhapatike ) gharameM praveza kiyA / " [zrIrAyacaMdra jinAgama saMgrahakA bhagavatI sUtra, 15 vAM zataka, peja 370] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 jaina-ratna khaTTA banA huA kodrava aura kUrakA dhAnya tathA dakSiNAmeM khoTA rupayA tujhe mileNge| " gozAlakako dinabhara bhaTakanepara bhI zAmako vahI milA / isalie gozAlakane sthira kiyA ki jo bhaviSya hotA hai vahI hotA hai|+ gozAlaka rAtako AyA; magara mahAvIra vahA~ na mile / isa liye vaha apanI cIjeM brAhmaNoMko de, sira muMDA kollAka gA~vameM gayA |vhaaN bhagavAnane gozAlakako ziSyakI taraha svIkAra kiyaa| mahAvIra svAmIne kollAkase svarNakhalako vihAra kiyaa| rastemeM kaI gavAla eka hA~DImeM khIra banA rahe the / gozAlakane kahA:-"prabho ! Aie hama bhI khIrakA bhojana kareM / " siddhArtha bolA:-" hA~DI phUTa jAyagI aura khIra nahIM bnegii|" aisA hI huA / gozAlaka vizeSa niyativAdI banA / ___ svarNakhalase vihArakara prabhu brAhmaNa gA~va gaye / vahA~ naMda aura upanaMda nAmake do bhAiyoMke muhalle the| prabhu naMdake yahA~ chaTTakA pAraNA karane gye| naMdane dahI aura bhAtase prabhuko pratilAbhita kiyA / gozAlaka upanaMdake ghara gayA / upanaMdake kahanese dAsI usako bAsI bhAta dene lagI / gozAlakane lenese inkAra kiyA / isalie upanaMdake kahanese dAsIne vaha bhAta gozAlakake sira para DAla diyaa| gozAlakane zApa diyA:___ + vizeSAvazyaka, bhagavatI sUtra aura kalpasUtrameM isa ghaTanAkA ullekha nahIM hai / kevala triSaSThi zalAkA puruSa caritrameM hI hai| 1 kalpasUtrameM likhA hai ki, bhagavAna kucha na bole; parantu bhagavatI sUtra aura triSaSThi zalAkA puruSa caritrameM gozAlakako ziSya svIkAranA likhA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 339 "agara mere gurukA tapateja ho to upanaMdakA ghara jala jaay|" eka vyaMtara devane upanaMdakA ghara jalA diyA / brAhmaNa gA~vase vihAra kara mahAvIra caMpA nagarI gaye / aura 1 vikrama saMvata 511 (I0 san568) nagarAtArA cAmatA pUrvakA caumAsA vahIM kiyA / vahA~ do mAsakSamaNa karake caumAsA samApta kiyaa| caMpAse vihAra kara prabhu kollAka gA~vameM Aye aura eka zUnya gRhameM kAyotsarga karake rahe / gozAlaka dAjeke pAsa baitthaa| kollAkase vihAra kara mahAvIra patrakAla nAmaka gA~vameM Aye 1-yaha aMgadezakI rAjadhAnI thii| bhAgavatakI kathAke anusAra harizcaMdrake prapautra caMpane isako basAyA thA / jainakathAke anusAra pitAkI mRtyu ke zokase rAjagRhameM acchA na laganese koNika (ajAtazatru) rAjAne caMpeke eka suMdara jhAr3avAle sthAnameM naI rAjadhAnI basAI aura usakA nAma caMpA rakkhA / vaidika, jaina aura bauddha tInoM sampradAyavAle use tIrthasthAna mAnate haiM / usake dUsare nAma aMgapura, mAlinI, lomapAdapurI aura karNapurI Adi haiM / purAne jainayAtrI likhate haiM ki caMpA paTaNAse 100 kosa pUrva meM hai| usase dakSiNameM karIba 16 kosa para maMdAragiri nAmakA jainatIrtha hai| yaha abhI maMdArahila nAmaka sTezanake pAsa hai / caMpAkA vartamAna nAma caMpAnAlA hai / vaha bhAgalapurase tIna mAila hai / usake pAsa hI nAthanagara bhI hai / ( mahAvAranI dharmakathAo, peja 175) 2-gAMvake ThAkurakA lar3akA apanI dAsIko lekara usa zUnya gharameM aayaa| aMdhakArameM vahA~ kisIko na dekha usane anAcArakA sevana kiyaa| jAte samaya gozAlakane dAsIke hAtha lagAyA / isase yuvakane use piittaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 jaina-ratna aura eka zUnya gRhame pratimA dhAraNa kara rahe / gozAlaka darvAjeke pAsa baitthaa| ___ patrakAlase vihArakara mahAvIra kumAra gA~vameM Aye / vahA~ 'caMpakaramaNIya ' nAmaka udyAnameM kAusagga karake rahe / * 1-Upara jaisI hI ghaTanA pAtrakAlameM bhI huI / yahA~ gozAlA ha~sA, isase piTA / ___* yahA~ kupanaya nAmakA eka kumhAra rahatA thA / vaha bar3A zarAbI thaa| pArzvanAthajIkI paraMparAke municaMdrAcArya apane ziSyoM sahita usake makAnameM Thahare hue the| ve apane ziSya varddhanako AcAryapada sauMpa jinakalpakA ati duSkara pratikarma karate the| gozAlaka phiratA huA vahA~ jA phuNcaa| usane citravicitra vastroMko dhAraNa karanevAle aura pAtrAdika rakhanevAle zrIpArzvanAthakI paraMparAke uparyukta sAdhuoMko dekhA / usane pUchA:-" tuma kauna ho ?" unhoMne javAba diyA:-" hama pArzvanAthake nigraMtha ziSya haiN|" gozAlaka ha~sA aura bolA:-"mithyA bhASaNa karanevAlo, tumheM dhikkAra hai ! vastrAdi graMthIko dhAraNa karanevAle tuma niryatha kaise ho ? jAna par3atA hai ki tumane AjIvikAke lie yaha pAkhaMDa racA hai / vastrAdike saMgase rahita aura zarIrameM bhI mamatA nahIM rakhanevAle, jaise mere dharmAcArya haiM vaise nigraMtha hone caahie|" ve jinendrako jAnate nahIM the, isase bole:-" jaisA tU hai vaise hI tere dharmAcArya bhI hoNge| kAraNa, ve apane Apa hI liMga-sAdhupana grahaNa karanevAle mAlUma hote haiM / " isase gozAlA nArAja huA aura usane zApa diyA:- "mere gurukA tapateja ho to tumhArA upAzraya jala jAya / " magara upAzraya na jalA / vaha aphasosa karatA calA gayA / rAtako municaMdra pratimA dhAraNa kara khar3e the / kupanaya zarAbameM matta aayaa| usane muniko cora samajhakara itanA pITA ki, unakI mRtyu ho gii| ve zubha dhyAnake kAraNa marakara devaloka gaye / devoMne Akara unake tapakI mahimA kI / prakAza dekhakara gozAlaka bolA:-" Akhira Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI- carita kumAra gA~vase vihArakara mahAvIra corAka gA~vameM Aye / vahA~ kAyotsarga karake rahe / sipAhI phirate hue Aye aura unheM kisI rAjAke jAsUsa samajhakara pakar3A aura pUchA:- " tuma kauna ho ? " maunadhArI mahAvIra kucha na bole / gozAlaka bhI cupa rhaa| isase donoMko bA~dhakara sipAhiyoMne unheM kUemeM DAlA / phira nikAlA phira DAlA / isa taraha bahutasI DubakiyA~ khilAI / phira somA va jayaMtikA nAmakI sAdhviyoMne-jo pArzvanAthake zAsanakI thIM- unheM pahacAnA aura chur3AyA / corA gA~vase vihAra kara prabhu pRSThacaMpA nagarImeM Aye aura vi0 saM0 510 ( I. san 567 ) pRSThacaMpA meM cauthA caumAsA pUrvakA caumAsA vahIM kiyA vahA~ cAra mAsakSamaNa ( cAra mahInekA upavAsa ) pratimA - Asana - se vaha caumAsA karake vividha prakArakI samApta kiyaa| 341 vahA~se vihAra kara phirate hue mahAvIra kRtamaMgaLa nAmake zaharameM gaye aura vahA~ daridra sthaviroMke muhallemeM, eka maMdirake aMdara, eka kone meM kAyotsarga karake rahe / ae merA zApa phalA / " siddhArtha bolA:- terA zApa nahIM phalA, muni zubha dhyAnase mare isase devatA Aye haiM / usIkA yaha prakAza hai / " kutUhalI gozAlaka gayA aura sote hue ziSyoMko jagAkara unakA tiraskAra kara AyA / 1 - AraMbhI, parigrahadhArI aura strIputrAdivAle pAkhaMDI rahate the / ve daridra sthAvara nAmase pahicAne jAte the| unake muhalle meM kisI devatA kI mUrti thI / usa maMdira meM prabhu gaye usa dina utsava thA / isalie sabhI saparivAra vahA~ ikaTThe hue aura gIta-nRtyameM rAta bitAne lage / yaha dekha gozAlaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com - Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 jaina-ratna sUryodaya honepara prabhu vahA~se vihAra kara zrAvastI nagarImeM Aye aura kAyotsarga karake nagarake bAhara rhe| bolA:-"ye pAkhaMDI kauna haiM ki jinakI aurateM bhI zarAba pItI haiM aura isa taraha matta hokara nAcatI haiN|" yaha sunakara daridra sthavira gusse hue aura unhoMne gozAlakako gardaniyA dekara bAhara nikAla diyA / mAghakA mahInA thA aura sardI jorakI par3a rahI thii| gozAlaka sardImeM sikur3a rahA thA aura usake dA~ta bola rahe the / sthaviroMne use mApha kiyA aura aMdara bulA liyaa| jaba usakI sardI miTI taba usane phira vahI bAta khii| unhoMne phira nikAlA, phira bulAyA / usane punaH vahI bAta kahI / phira use nikAlA, phira bulAyA / taba vaha bolA:-" alpa buddhi pAkhaMDiyo ! saccI bAta kahanese kyoM nArAja hote ho ? tumheM apane isa duSTa caritrapara to krodha nahIM AtA aura mujha satya bhASIpara kyoM krodha AtA hai ?" javAna use mArane daur3e; paraMtu vRddhoMne unheM yaha kahakara manA kiyA ki yaha ina mahAtmAkA sevaka mAlUma hotA hai| isakI bAtoMpara kucha dhyAna na do: 1 gozAlakane prabhuse kahA:-" calie gocarI lene / " siddhArtha bolA:-" Aja hamAre upavAsa hai|" gozAlakane pUchA:-" Aja mujhe kaisA bhojana milegA ?" siddhArtha bolA:-" Aja tujhe naramAMsavAlA bhojana milegaa|" gozAlaka yaha nizcaya karake calA ki mAMsakI gaMdha bhI na hogI aisI jagaha bhojana kruuNgaa|" zrAvastImeM pitRdatta nAmakA eka gRhastha rahatA thaa| usake zrIbhadrA nAmakI strI thii| usake hamezA marI huI saMtAna paidA hotI thii| use zivadatta nimittiyAne kahA ki mare hue baccekA mAMsa rudhira sahita ghI aura zahada va dugdhameM DAlanA aura use pakAkara kisI bhikSukako khilA denA : bhadrAne usa dina vaisI hI khIra taiyAra kara rakkhI thii| gozAlaka phiratA huA vahIM pahu~cA aura bhadrAne use vaha khIra khilA dii| subhadrAne pAhilehIse gharake nayA darvAjA banA rakkhA thaa| gozAlakake jAte hI nayA darvAjA khola diyA aura purAnA darvAjA baMda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI- carita 343 vahA~se vihAra kara prabhu hari nAmaka gA~va meM gaye aura vahA~ hari vRkSake nIce pratimA dhAraNa kara rahe / vahA~ koI saMva AyA thA aura rAtako Aga jalAkara rahA thA / bar3e savere Aga bujhAye binA loga cale gaye / Aga sulagatI hui bhagavAnake pAsa pahu~cI / gozAlaka bhAga gayA; paraMtu pratimAdhArI bhagavAna vahA~se na haTe aura unake paira jhulasa gaye / harise vihAra kara prabhu lAMgala gA~vameM gaye aura vahA~ pratimA dhAraNa kara vAsudeva ke maMdira meM rahe / harise bihArakara prabhu Avartta nAmaka gA~vameM Aye aura vahA~ baladevake maMdira meM pratimA dhAraNa kara rahe / Avarta gA~va se vihAra kara prabhu corAka gA~va meM Aye aura vahA~ ekAMta sthAnameM pratimA dhara kara rahe / karavA diyaa| gozAlaka sthAnapara pahu~cA / siddhArthane use khIrakI sArI bAta khii| usane ulTI kI to usameMse nakhoMke choTe Tukar3e Adi nikale / gozAlaka bar3A nArAja huA aura pitRdatta ke ghara gayA, paraMtu gharakA rUpa badala gayA thA isalie use ghara na milA / taba usane zApa diyA: - " yadi mere gurukA tapa ho to yaha sArA muhallA jala jAya / " kisI vyaMtara devane mahAvIra svAmIkI mahimA kAyama rakhaneke lie sArA muhallA jalA diyA / C 1 - yahA~ gozAlaka ne lar3akoMko DarAyA, isalie unake mAtApitAne gozAlakako pITA / vRddhoMne prabhukA bhakta jAna chur3AyA / 2 - yahA~ bhI bAlakoM ko DarAnese gozAlaka pITA gayA / kuchane socA isake guruko mAranA cAhie / ve mahAvIrako mArane daudd'e| taba kisI arhatabhakta vyaMtarane baladevakaM zarIrameM pravezakara mahAvIrakI rakSA kI / / 3 - gozAlaka yahA~ bhikSArtha gayA / eka jagaha goThake lie rasoI ho rahI thI / gozAlaka chipakara dekhane lagA ki, rasoI huI yA nahIM ? isako chipA dekha logoMne cora samajhA aura piittaa| gozAlakane zApa diyA: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 jaina-ratna wwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm vahA~se vihAra kara prabhu kalaMbuka nAmaka gA~vameM gaye / vahA~ megha aura kAlahasti nAmake do bhAI rahate the / usa samaya coroMko pakar3aneke lie kAlahastI jArahA thA / mahAvIra svAmI aura gozAlakako usane cora samajhA aura pakar3akara bhAIke sAmane khaDA kiyaa| megha mahAvIrako pahacAnatA thA, isalie usane unheM chor3a diyaa| __mahAvIra svAmIne avadhijJAnase jAnA ki, aba taka mere bahutase karma bAkI haiM / ve kisI sahAyakake binA nAza na hoMge / Arya dezameM sahAyaka milanA kaThina jAna unhoMne anArya dezameM vihAra karanA sthira kiyaa| kalaMbaka gA~vase vihAra kara prabhu kramazaH anArya lATa dezameM pahu~ce / lATa dezake nivAsI krUrakarmI the / unhoMne mahAvIrake Upara ghora upasarga kiye| upasagoMko zAMtise sahakara mahAvIrane aneka azubha karmoMkI nirjarA kI / gozAlakane bhI prabhuke sAtha aneka kaSTa she| pUrNakalaza nAmaka gA~vameM jAte samaya cora mile| coroMne apazakuna hue jAna donoMko mAraneke lie talavAra nikaalii| indrane coroMko mAra ddaalaa| __pUrNa kalazase vihAra kara prabhu bhadilapura aaye| aura vikrama "agara mere guruke tapakA prabhAva ho to ina logoMkA sthAna jala jaay|" mahAvIrake bhakta vyaMtarane sthAna jalA diyA / 1-sahAyakakA artha upasarga-kartA hai / jitane adhika upasarga hote haiM utane hI adhika jaldI karmoMkA nAza hotA hai / zarta yaha hai ki upasarga zAMtise sahe jaayeN| 2-kalpasUtrameM 'bhAdrikApurI' aura vizeSAvazyakameM 'bhadrikA nagarI' likhA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 345 wmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm saMvata 509 ( I. sa. 566 ) bhadilapurameM pA~cavA~ caumAsA pUrvakA pA~cavA~ caumAsA vahIM caumAsI tapa (cAra mahInekA upavAsa) karake bitaayaa| caumAsA samApta honepara tapakA pAraNA kara vahA~se prabhu kadalI samAgama gA~vameM Aye aura kAyotsarga karake rahe / gozAlakane vahA~ sadAvratameM bhojana kiyaa| kadalI samAgamase vihAra kara prabhu jaMbUkhaMDa gA~vameM gaye / aura vahA~se tuMbAMka gA~vameM gaye / vahA~ naMdISeNAcArya bhI apane ziSyoM sahita Thahare hue the| ___ jaMbUkhaMDase vihAra kara mahAvIra kUpikA gA~va gaye / vahA~ sipAhI donoMko guptacara jAnakara, hairAna karane lge| pragalbhA aura vijayA nAmakI do sAdhviyoMne-jo sAdhupanA na pAla sakaneke kAraNa parivrAjikAe~ ho gaI thIM-unheM chudd'aayaa| __kUpikA gA~vase prabhu vizAlapurakI tarapha cale / Age do raste phaTate the / vahA~ gozAlaka mahAvIra svAmIse alaga hokara rAjagRhakI tarapha calA / ve vizAlI pahu~ce / vahA~ eka luhArakA 1- kalpasUtra aura vizeSAvazyakameM isakA nAma kramazaH 'taMbAla' aura 'taMbAka' likhA hai| ___ 2 naMdISaNAcArya pArzvanAthakI ziSya paraMparAmeMse the / gozAlakane inake ziSyoMkA bhI municaMdrAcAryake ziSyoMkI taraha apamAna kiyA thA / naMdI. SeNAcArya jinakalpakI tulanA karane kisI caukameM kAyotsarga kara rahe the| caukIdAroMne unheM cora samajhakara mAra ddaalaa| 3 gozAlaka eka jaMgalameM pahu~cA / vahA~ coroMne use dekhA / eka bolA "koI dravyahIna nagna puruSa A rahA hai / " dUsare bole:-"vaha dravyahIna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 jaina-ratna wmmmmmmm makAna sUnA par3A thA / luhAra bImAra honese, chaH mahIne hue kahIM gayA huA thaa| mahAvIra svAmI logoMkI AjJA lekara luhArake makAnameM kAyotsarga karake rahe / luhAra bhI usI dina acchA hokara vApisa aayaa| apane makAnameM sAdhuko dekhakara usane apazakuna samajhA / vaha ghana lekara unheM mArane daudd'aa| indrane apanI zaktise vaha dhana usIke sirapara DAlA aura vaha vahIM mara gyaa| vizAlIse vihAra kara prabhu grAmaka gA~va Aye aura gA~vake bAhara udyAnameM bibhelika nAmaka yakSake maMdirameM kAyotsarga karake rahe / yakSako pUrva bhavameM samyaktvakA sparza huA thA isalie usane prabhukI pUjA kI / grAmaka gA~vase vihAra kara prabhu zAlizIrSa nAmaka gA~vameM aaye| vahA~ udyAnameM pratimA dharakara rahe / kaTapUtanA nAmakI vANa vyaMtarI ne rAtabhara prabhapara upasarga kiye / zAMtise upasarga sahana kara prabhune lokAvadhi nAmakA avadhijJAna prApta kiyaa| aura nagna hai to bhI use chor3anA nahIM cAhie / saMbhava hai, vaha koI jAsUsa ho / " phira ve jhAr3ase utarakara Aye aura eka eka kara usapara savArI karane lge| Akhira vaha thakakara gira par3A taba cora use chor3akara cale gaye / gozAlaka mahAvIrako chor3aneke lie pazcAttApa karatA huA chaH mahIneke bAda punaH unase jAkara bhadrikApurImeM milaa| 1-kaTapUtanAkA jIva mahAvIrakA jIva jaba tripRSTha vAsudeva thA taba unakI vijayavatI nAmakI rAnI thA / tripRSThase use ucita Adara nahIM milatA thaa| isase vaha krodha karake marI thI / aneka bhava bhaTakaneke bAda manuSya bhavameM AI aura vahA~ bAlatapa kara vANavyaMtarI huii| mahAvIrako dekha, pUrvabhavakA vaira yAda kara usane mahAvIrapara upasarga kiye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 347 zAlizIrSase vihArakara prabhu bhadrikApurImeM Aye / vahA~ cAra ___ mAsakSamaNa kara vi0 saM0 508 bhadrikApurImeM chaThA caumAsA (I. sa. 565) pUrvakA chaThA caumAsA vahIM kiyaa| vahIMpara gozAlaka bhI cha: mahIneke bAda punaH mahAvIrake pAsa A gyaa| varSAkAla bItanepara mahAvIrane nagarake bAhara pAraNA kiyaa| ___ ATha mahInetaka agavAnane magadha dezameM vividha sthAnoMmeM nirvighna vihAra kiyA / caumAseke AraMbhase pahale mahAvIra AlabhikA nagarImeM aaye| aura vi0 sa0507 (I. sa. 564) AlabhikA nagarImeM pUrvakA sAtavA~ caumAsA vahIM vyatIta sAtavA~ caumAsA kiyA / caumAsA pUrNa honepara gA~vake bAhara caumAsItapakA pAraNA kiyaa| AlabhikAse vihArakara prabhu gozAlaka sahita kuMDaka gA~vameM aaye| vahA~ vAsudeva maMdirameM eka kone meM pratimA dhAraNa kara rh| kuMDakase vihAra kara prabhu mardana nAmaka gA~varSe Aye aura vahA~ baladevake maMdirameM pratimA dhAraNa kara rahe / madana gA~vase bihAra kara prabhu bahuzAla nAmaka gA~vameM gaye / vahA~ zAlavana nAmaka udyAnameM pratimA dhAraNa kara rahe / vahA~ eka vyaMtarIne aneka tarahake upasarga kiye| 1-gozAlakane vahA~ vAsudevakI mUrtikI kuceSTA kii| usI samaya vahA~ pujArI AyA / usana ise nagna jaina sAdhu samajha isakI burAI logoMko batAneke liye gA~vake logoMko bulaayaa| lar3ake aura javAna use capatiyAne lge| bUr3hoMne use pAgala samajha char3avA diyA / 2-yahA~ bhI gozAlaka kuceSTA karanese piTA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 jaina-ratna bahuzAlase vihArakara mahAvIra svAmI lohArgala nAmaka gA~vameM gaye / vahA~ke jitazatru rAjAkA kisI anya rAjAke sAtha yuddha ho rahA thaa| isalie rAjakarmacAriyoMne ina donoMko guptacara samajhakara pakar3A aura rAjAke sAmane upasthita kiyA / usa samaya asthika gA~vakA utpala nimittiyA AyA huA thA / usane prabhuko pahacAnA aura rAjAko unakA paricaya diyA / lohArgalase vihArakara prabhu purimatAla nagara gaye aura zaharake bAhara zakaTa nAmaka udyAnameM kAyotsarga karake rhe| purimatAlase vihArakara prabha uSNaka nAmaka gA~vakI tarapha cale / rastemeM kinhIM varavadhakI dilagI karanese logoMne gozAlakako bA~dha kara DAla diyA; paraMtu pIchese prabhukA sevaka samajha kara chor3a diyaa| 1-purimatAlameM eka vAgura nAmakA dhanADhya seTha rahatA thaa| usake koI saMtAna nahIM thI / vaha apanI seThAnI bhadrA sahita eka bAra zakaTodyAnameM gyaa| vahA~ eka jIrNa maMdirameM mallinAthajIkI mUrtike sAmane usanevAdhAlI ki agara tumhAre prabhAvase mere saMtAna hogI to maiM tumhArA maMdira acchA banavAU~gA aura hamezAke lie tumhArA bhakta ho jAU~gA / kisI arhatabhakta vyaMtarIke prabhAvase usake saMtAna huI aura usane apanI pratijJA pAlI / bhagavAna mahAvIra Aye usa dina indrane unheM namaskAra karane ke lie kahA / seTha seThAnIne vaisA kiyA / ___2-rastemeM badasUrata varavadhU mile| unheM dekhakara gozAlaka unake sAmane gayA aura bolA:-" vAha ! kaisI vidhAtAkI lIlA hai ? donoM toMdavAle, donoM kubar3e aura donoM dA~tale / hareka bAtameM ekase / tila ghaTe na rAI bddh'e|" isa tarahakA gozAlakakI bAteM sunakara barAtI nArAja hue aura unhoMne use pakar3akara bA~dha diyaa| pIchese prabhukA sevaka samajhakara chor3a diyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 349 vihAra karate hue prabhu rAjagRhameM pahu~ce aura vi0 saM0 506 (I. sa. 563 ) pUrvakA AThavA~ rAjagRhameM AThavA~ caumAsA caumAsA caumAsI tapa kara __vahIM bitaayaa| vihAra karate hue prabhu mleccha dezoMmeM Aye aura vi0 saM0 __505 (i. sa. 562) pUrvakA mleccha dezoMme navA~ caumAsA navA~ caumAsA vajrabhUmi, zuddhabhUmi aura lATa vagairA dezoMmeM bitAyA / yahA~ prabhuko rahane ke lie sthAna bhI na milA, isalie kahIM khaMDaharameM aura kahIM jhAr3a tale rahakara vaha caumAsA pUrA kiyA / isa caumAsemeM duSTa prakRti mleccha logoMne mahIvIrako bahuta takalIpha dii| mleccha dezase vihArakara mahAvIra siddhArthapura Aye aura siddhArthapurase kUrmagrAmako cale / gozAlakakA parivartavAda gA~vase thor3I dUra rastemeM eka tilakA paudA thA / gozAlakane pUchA:"svAmI! yaha tilakA paudA phalegA yA nahIM?" prabhune uttara Age calate hue gavAle mile| unase pUchA:-"he mleccho ! he bada zakalo! batAo yaha rastA kahA~ jAtA hai ?" unhoMne kahAH-" musAphira be phAyadA gAliyA~ kyoM detA hai ?" gozAlaka bolA:-" maiMne to saccI bAta kahI hai| kyA tuma mleccha aura bada zakala nahIM ho ?" isase gavAla nArAja hue aura unhoMne use bA~dhakara eka jhAr3ImeM DAla diyaa| dUsare musAphiroMne dayAkara usake baMdhana khole / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 jaina-ratna diyA:--" he bhadra! yaha paudA phalegA aura dUsare sAta phUloMke jIva haiM ve isa paudekI phalImeM sAta tilarUpameM jnmeNge|" gozAlakane mahAvIra svAmIkI vANIko mithyA karaneke lie usa paudeko ukhAr3akara dUsarI jagaha rakha diyA / usI samaya kisI devatAne mahAvIrakI vANI satya karaneke lie pAnI barasAyo / mahAvIrasvAmI aura gozAlaka kUrmagrAma cale gaye / tilakA paudA kisI gAyake pairase jamInameM ghusa gayA aura dhIre dhIre vaha punaH paudeke rUpameM AyA aura usakI phalImeM sAtoM puSpoMke jIva tila rUpameM utpanna hue / kUrmagrAmase vihArakara prabhu jaba vApisa siddhArthapura cale taba rastemeM tilake paudevAlI jagaha AI / vahA~ gozAlakane kahA:-"prabhu, Apane kahA thA ki tilakA paudA phira ugegA aura phUloMke sAta tiLa hoMge; magara aisA to nahIM huaa|" mahAvIra bole:-" huA hai|" taba gozAlakane paudA jAkara dekhA aura usakI phalI tor3I to usameMse sAta tila nikale / taba gozAlakane parivartavAdake siddhAMtako sthira kiyaa| 1-abatakake saba praznoMkA javAba siddhArtha devane diyA thA / isa praznakA uttara svayaM mahAvIrane diyaa| 2 bhagavatI sUtrameM aura Avazyaka sUtrameM "kisI devatAne pAnI barasAyA " aisA ullekha nahIM hai / unameM usI samaya pAnI barasanA likhA hai / 3-jisa zarIrase jIva maratA haiM punaH usImeM utpanna hotA hai| isa tarahake siddhAMtako parivartavAda kahate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 351 prabhu jaba kUrmagrAma pahuMce taba vahA~ eka vaizikAyana nAmakA tapasvI AyA huA thA aura madhyAnha gozAlakako tejolezyA kAlameM, donoM hAtha U~ce kara sUryamaMDaprAptikI vidhi batAI lake sAmane dRSTi sthira kara AtApanA le rahA thaa| vaha dayAlu aura samatA 1-caMpA aura rAjagRhake bIcameM eka gobara nAmakA gA~va thA / usameMgozaMkhI nAmaka kunbI rahatA thaa| vaha saMtAnahIna thA / gobara gA~vake pAsa hI eka kheTaka gA~va thaa| luTeroMne use lUTa liyaa| gA~vake kaI logoMko mAra DAlA / vezakA nAmakI eka thor3e hI dinakI prasUtA suMdara strIko bhI ve pakar3akara le cale / bacceko lekara vaha jaldI nahIM cala sakatI thI, isa lie luTeroMne bacceko rastemeM eka jhAr3ake nIce rakhavA diyA aura vezakAko caMpAnagarImeM eka vezyAke ghara beca diyaa| thor3e dinoMmeM vaha eka prasiddha vezyA ho gii| lar3akeko gozaMkhIne le jAkara baccekI taraha paalaa| jaba vaha javAna huA taba pIkI gAr3I bharakara caMpAmeM becaneke lie AyA / zaharameM vezyAke ghara jAnekI icchA huii| usane vezakAke yahA~ jAnA sthira kiyaa| rAtako jaba vaha calA taba rAstemeM usake vaira pAkhAnese bhara gaye, to bhI vaha vApisa na phiraa| Age usane eka gAya va bachar3eko khar3A dekhA / ye usake kula devatA the jo use adharmase bacAneke lie Aye the / javAnane pairakA pAkhAnA bachar3eke pauMchA / bachar3A bolA:-" mAtA! yaha adharmI mere zarIrapara viSTA pauMcha rahA hai|" gAyane javAba diyAH-" yaha mahAna adharmI apanI mA~ke sAtha bhoga karane jA rahA hai|" yuvakako acaraja huaa| usane vezyAko jAkara usakA asalI hAla pUchA / vezyAne btaayaa| phira usane Akara kunbIko pUchA / kunbIne bhI use sahI sahI bAteM btaaii| isase usakA mana udAsa ho gayA aura vaha tapa karane nikala gyaa| phiratA phiratA vaha usa dina kUrmagrAmameM AyA thaa| usakI mAtAkA nAma vezikA thA isIse vaha vaizikAyanake nAmase prasiddha huaa| bhagavatIsUtra, vizeSAvazyaka aura kalpa sUtra meM isakA nAma vezyAyana likhA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 jaina-ratna bhAvavAlA bhI thA / dhUpakI tejIke kAraNa bIca bIcameM usake sirase jUe~ khira par3atI thIM, unheM uThAkara vaha vApisa apane sirameM rakha letA thA / kautukI gozAlakane jAkara use kahA:-" he tApasa ! tU muni hai, yA munIka (pAgala ) hai yA jUoMkA palaMga hai ? " tApasa kucha na bolA / isase dUsarI, tIsarI aura cauthI bAra gozAlakane yahI bAta tApasako khii| aMtameM tApasako krodha AyA aura usane gozAlakapara tejolezyA rakkhI / mahAvIrane dayA karake usako zIta lezyAse bacA liyaa| gozAlakane pUchA:-" bhagavan ! tejo lezyA kaise prApta hotI hai ?" mahAvIra svAmIne uttara diyAH-" he gozAlaka ! jo manuSya niyama karake chaTTakA tapa karatA hai aura eka muTThI ur3adake bAkale aura eka cullU jalase pAraNA karatA hai| isa taraha jo chaH mahIne taka lagAtAra chaTukA tapa karatA hai, use tejo lezyAkI labdhi prApta hotI hai|" __ kUrmagrAmase vihArakara prabhu siddhArthapura Aye / gozAlaka yahA~se tejolezyA prApta karaneko tapa karaneke lie zrAvastI nagarI calA gyaa| ___ mahAvIra svAmI siddhArthapurase vihAra kara vaizAlI Aye / yahA~ siddhArtha kSatriyake mitra zaMkha gaNarAjane saparivAra Akara prabhukI vaMdanA kii| __ vaizAlIse vihArakara mahAvIra svAmI vANIjaka gA~vako cle| rastemeM maMDikIkA nAmakI eka nadI AtI hai / use eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 353 naukAmeM baiThakara pAra kiyA / utarate samaya usane Apase kirAyA maaNgaa| prabhuke pAsa kirAyA kahA~ thA? isalie nAvikane unheM roka rakkhA / zaMkha gaNarAjake bhAnaje citrane Apako chur3AyA / Apa vANIjaka gA~vameM pahu~ce / / vahA~ AnaMda nAmaka eka zrAvaka rahatA thaa| vaha niyamita chaha tapa karatA thA aura utkRSTa zrAvakadharma pAlatA thaa| isase usako avadhijJAna ho gayA thaa| usane Akara prabhukI vaMdanAstuti kii| ___ vANijaka gA~vase vihAra kara prabhu zrAvastI nagarImeM Aye zrAvastI nagarI meM dasavA~ caumAsA aura vi0 saM0 504 ( I. ma. " 561 ) pUrvakA cAturmAsa vahIM bitaayaa| cAturmAsa pUrA honepara prabhu sA yaSTika gA~va aaye| vahA~ bhadrA, mahAbhadrA aura sarvatobhadrA nAmaka pratimAe~ aMgIkAra kii| aura 1-vizeSAvazyakameM isa gA~vakA nAma sAnulaSTha likhA hai| 2-ina pratimAoMko aMgIkAra karanekI vidhi yaha hai-(1)bhadrA-chaTTakA tapa kare, eka pudgalapara dRSTi sthira kre| pahale dina dinabhara pUrvakI tarapha mu~ha rakkhe, pahalI rAta rAtabhara dakSiNakI tarapha mu~ha rakkhe dUsare dina dinabhara pazcimakI tarapha mukha rakkhe aura dUsarI rAta rAtabhara uttarakI tarapha mukha rakkhe / (2) mahA bhadrA-isameM dazama tapa (cAra upavAsa) kare / eka pudgalapara najara rakkhe / pahale dina dinarAta pUrvakI tarapha mu~ha rakkhe, dUsare dina dinarAta dakSiNakI tarapha mu~ha rakkhe, tIsare dina dinarAta pazcimakI tarapha mu~ha rakkhe aura cauthe dina dinarAta uttarakI tarapha muMha rakkhe / (3) sarvato bhadrA-isameM bAvIzama (dasa upavAsa) kA tapa kre| isameM dasa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 jaina-ratna pAraNA kiye binA tInoM pratimAe~ kii| phira pAraNA karane AnaMda nAmaka gRhasthake ghara gaye / vahA~ usakI bahulA nAmakI dAsI bAsI anna pheMkane vAlI thii| prabhuko dekhakara usane kahA-" he sAdho ! tumheM yaha anna kalpatA hai ? " mahAvIrane hAtha laMbe kiye / dAsAne vaha anna hAthameM rakha diyA / prabhune use khaayaa| devatAoMne pA~ca divya prakaTa kiye / vahA~ke rAjAne bahulAko dAsIpanase mukta kiyA / sAnuyaSTika gA~vase vihArakara mahAvIra mlecchoMse bharI huI dRDha bhAmimeM Aye / vahA~ peDhAlA nAmaka saMgama devakRta 20 upasarga gA~vake pAsa peDhAlA nAmaka udyAnake polAsa nAmaka caityameM eka zilApara, aThama tapa sahita eka rAtrikI pratimAse rahe / usa samaya saudharmendrane mahAvIra svAmIko namaskAra kara unake dhairyakI prazaMsA kI / saMgama nAmakA eka deva usako na saha sakA / usane mahAvIra svAmIko dhyAnase cyuta karanA sthira kiyaa| usane 18 pratikUla aura 2 anukUla upasarga kiye| pratikUla upasarga ye haiN| dina rAta taka prati dina eka eka dizAkI tarapha mu~ha rakkhe / ATha dizAoMmeM eka pudgalapara dRSTi rakkhe / urddha aura adho dizAvAle dina urddha aura adho pudgalapara dRSTi rakkhe / 1-(ka) isase mAlUma hotA hai ki DhAI hajAra barasa pahale, usa sabhyatAke samayameM bhI gulAmIkI anyAyI prathA bhAratameM thI / (kha) kalpasUtrameM isa tapakA ullekha nahIM hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI - carita 355 1 dhULakI bAriza barasAkara unako usameM Dubo diyA / 2 sUIke samAna tIkSNa mukhavAlI kIr3iyA~ mahAvIrake zarIra para lagA diiN| unhoMne zarIrako chalanI banA diyA / 3 pracaMDa DA~sa paidA kiye / unake kATane se mahAvIra svAmIke zarIra meM se gAyake dUdha jaisA rakta nikalane lagA / 4 ' unhoMlA ' paidA kIM / ve prabhuke zarIrapara aisI cipaka gaI ki sArA zarIra uNholAmaya ho gayA / 5 bicchU paidA kiye / unhoMne tIkSNa DaMkha mAre | 6 nakula (nyole ) paidA kiye| unhoMne mAMsa kaattaa| 7 bhayaMkara sarpa paidA kiye / unhoMne cAroM taraphase lipaTakara zarIrako kasa liyA aura phira phana mAranA AraMbha kiyA / 8 cUhe paidA kiye / ve prabhuke zarIrako kATakara usapara pezAba karane lage / 9 madonmatta hAthI paidA kiyA / usane mu~DameM pakar3a pakar3akara mahAvIrako uchAlA / 10 hathinI paidA kI / usane bhI bahuta prahAra kiye / 11 phira usane eka bhayaMkara pizAcakA rUpa dhAraNa kiyA / 12 phira usane vAghakA rUpa dharA / 13 prabhuke mAtA pitA paidA kara, unase karuNa trilApa karAyA / 14 phira eka chAvanI banAI / usameMke logoMne mahAvIra svAmIke pairoMke bIcameM Aga jalAI aura donoM pairoMpara bartana rakhakara rasoI banAI / 1 - eka prakArakI kiidd'ii| gujarAtImeM isako ghImela kahate haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 jaina-ratna 15 phira eka cAMDAla banAyA / usane prabhuke zarIrapara nocakara khAnevAle pakSI chodd'e| unhoMne prabhuke zarIrako naucaa| 16 pracaMDa pavana calAyA / usase prabhu maMdirameM havAke bhayaMkara jhapAToMse idharase udhara ur3a ur3a kara TakarAne lAge / 17 vaToliyAM pavana claayaa| isase cAkapara jaise miTTIkA piMDa phiratA hai vaise mahAvIra ghUme / 18 hajAra bhArakA eka kAlacakra banAyA aura use mahAvIrake sarapara DAlA isase mhaaviir| ghuTanoMtaka jamInameM phaMsa gye| ___ jaba ina pratikUla upasagoMse mahAvIra svAmI vicalita nahIM hue to usane do anukUla upasarga kiye| 19 usane suMdara prAtaHkAla kiyaa| devatAkI Rddhi batAI aura vimAnameM baiThakara kahAH "he maharSi ! maiM tumase prasanna huuN| jo mA~go so + / svarga, mokSa yA cakravartIkA rAjya / jo cAhie so mA~ga lo|" ___ 20 eka hI samayameM chahoM Rtue~ pragaTa kI; phira jagamanamohaka devAMganAe~ banAI, jinhoMne hAva, bhAva, kaTAkSase unako vicalita karanekA yatna kiyaa| 1 cakrakI taraha phirAnevAlA vAyu, bhUtiyA pavana x vizeSAvazyakameM yaha parisaha nahIM hai / isakI jagaha unnIsavA~ aura unnIsaveMkI jagaha saMvartaka vAyukA calAnA likhA hai / kalpasUtrameM unnIsavA~ aura bIsavA~ bIsaveMmeM haiM aura unnIsaveMmeM likhA hai:-" prabhAta karake saMgamane mahAvIrako kahA ki saverA ho jAnepara bhI, isa taraha dhyAnameM kahA~taka rahoge!" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI carita 357 isa taraha rAtabhara upasarga sahana karaneke bAda prabhu bAluka gA~vakI tarapha cale / rastemeM saMgamane pA~ca sau cora paidA kiye aura bahutasA retA barasAyA / calate samaya prabhuke paira piMDaliyoM taka retAmeM ghusate jAte the aura cora prabhuko 'mAmA' 'mAmA' karake itane jorase sInese cimaTAte the ki agara sAmAnya zarIra hotA to cUra cUra ho jAtA / isI taraha usane chaH mahIne taka aneka tarahake upasarga kiye / vizeSa Avazyakake aMdara saMgamane chaH mahIne taka kyA kyA upasarga kiye aura mahAvIra svAmIne kahA~ kahA~ vihAra kiyA usakA ullekha hai / hama usakA anuvAda yahA~ dete haiN| ____"bhagavAna vAlukA gA~vameM pahuMce aura gocarI gaye / vahA~ usane prabhuko kANAkSI rUpa-kAnA-banA diyA, vahA~se subhoma gA~va gaye, vahA~ hAtha pasArake mA~ganevAle vanAye, vahA~se sukSetra gA~va gaye / vahA~ viTakA ( naTakA ) rUpa banA diyA / malaya gA~va gaye / vahA~ pizAcakA rUpa btaayaa| hastizISa gA~va gaye vahA~ unakA zivarUpa (1) banAyA phira prabhu masANameM jAkara rhe| vahA~ saMgamane haMsIkI aura indrane Akara sukhasAtA pUchI / prabhu tosaliyA gA~va gaye / vahA~ kuziSyakA rUpa dharakara saMgamane eka seMdha lgaaii| logoMne inheM pakar3akara pITanA AraMbha kiyaa| gharameM mahAbhUti nAmake indrajAliene prabhuko pahacAnakara chudd'aayaa| mosalI gA~va gye| vahA~ bhI saMgamane ziSya bana seMdha lgaaii| siddhArthake mitra sumAgadhane unheM chudd'aayaa| punaH tosalI gAMvameM gaye / vahA~ cora samajhakara pakar3e gye| loga rassIse bAMdhakara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 jaina - ratna jhAr3apara laTakAne lage / sAta bAra rassI TUTa gaI / isase nirdoSa samajhakara chor3a diyA / vahA~ se siddhArthapura gaye / vahA~ bhI cora samajhakara pakar3e gaye / vahA~ kauzika nAmaka ghor3eke vyApArIne prabhuko chur3AyA / " isa taraha chaH mahIne taka aneka upasarga karake bhI jaba saMgama prabhuke manako kSubdha na kara sakA taba usane lAcAra ho kara prabhuse kahA :- " he kSamAnidhi ! Apa mere aparAdha kSamA kIjie aura jahA~ icchA ho vahA~ niHzaMka hokara vihAra karie / gA~vameM jAkara nirdoSa AhArapAnI lIjie / " mahAvIra svAmI bole :- " hama niHzaMka hokara hI icchAnusAra vihAra karate haiM / kisIke kahane se nahIM / " 1 phira saMgama devaloka meM calA gayA / prabhu gokula gA~vameM gaye / vatsapAlikA nAmakI gavAlinane prabhuko paramAnnase pratilAbhita kiyA / vahA~se vihArakara prabhu AlabhikA nagara gaye / vahA~ hari nAmakA vidyutkumAroMkA indra prabhuko namaskAra karane AyA aura namaskAra kara bolA :- " he nAtha ! Apane jo upasarga sahe haiM unheM sunakara hI hama kA~pa uThate haiM / sahana karanA to bahuta dUrakI bAta hai / aba Apako, thor3e upasarga aura sahana karaneke bAda kevalajJAna prApta hogA / " AlabhikAse vihArakara mahAvIra zvetAMbI nagarImeM Aye / vahA~ harisaha nAmaka vidyutkumArendra vaMdanA karane AyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 359 __ zvetAMbIse vihAra kara prabhu zrAvastI nagarImeM Aye / vahA~ pratimA dhAraNakara rhe| usa dina loga svAmI kArtikeyakI mUrtikI bar3I dhUmadhAmake sAtha pUjA-arcA aura rathayAtrA karanevAle the| yaha bAta zakrendrako acchI na lagI / isalie usane mUrtimeM praveza kiyA aura calakara prabhuko vaMdanA kii| bhakta logoMne bhI mahAvIra svAmIko, svAmI kArtikeyakA ArAdhya samajhakara unakI mahimA kii| zrAvastIse vihArakara prabhu kauzAMbI nagarImeM Aye / vahA~ sUrya aura caMdramAne apane vimAnoM sahita Akara prabhuko vaMdanA kii| kauzAMbIse vihArakara aneka sthaloMmeM vicaraNa karate hue prabhu vArANasI (banArasa) pahu~ce / vahA~ zakrendrane Akara prabhuko vaMdanA kii| vahA~se rAjagRhI padhAre / vahA~ IzAnendrane Akara vaMdanA kii| rAjagRhIse vihArakara prabhu mithilApurI phuNce| vahA~ rAjA janakane aura dharaNeMdrane Akara prabhuko vaMdanA kii| mithilApurIse vihArakara mahAvIra svAmI vaizAlI Aye aura vi0 saM0 503 (I. sa. 560) vaizAlImeM gyArahavA~ pUrvakA gyArahavA~ caumAsA vahIM bitaayaa| caumAsA vahA~ unhoMne samara nAmake udyAnameM, baladevake maMdirake aMdara cAra mAsa kSamaNakara pratimA dhAraNa kI / bhUtAnaMda nAmaka nAgakumArendrane Akara prabhuko vaMdanA kii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 jaina-ratna mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwwwwwwwwwww vaizAlImeM jinadatta nAmakA eka seTha thaa| usakI sampatti calI jAnese vaha 'jIrNaseTha / ke nAmase prasiddha ho gayA thaa| vaha hamezA mahAvIra svAmIke darzana karane AtA thaa| usake manameM yaha abhilASA thI ki prabhuko maiM apane gharapara pAraNA karAU~gA aura dhanyajIvana houuNgaa| ___caumAsA samApta huaa| prabhune dhyAna tjaa| jIrNaseThane prabhuko bhakti sahita vaMdanAkara vinatI kI:-" prabho! Aja mere ghara pAraNA karane padhArie / " phira usane ghara jAkara nirdoSa AhArapAnI taiyAra karA prabhuke AnekI, darvAjepara khar3e hokara pratIkSA AraMbha kii| sAdhu to kisIkA nimaMtraNa grahaNa nahIM karate / kAraNa, nimaMtraNa grahaNa karanA mAno uddiSTa-apane lie banAyA huAAhAra grahaNa karanA hai / sAdhu kabhI apane lie banAyA huA AhArapAnI nahIM lete / sAdhu-AcArake kaThora niyamapara calanevAle mahAvIra svAmI bhalA kaba jIrNa seThake ghara jAnevAle the ! samayapara prabhu AhArake lie nikale aura phirate hue navIna seThake ghara pahu~ce / seTha dhanAMdha thA / vaha kisIkI paravAha nahIM karatA thaa| magara usa samaya kisI sAdhuko gharase lauTA denA bahuta burA samajhA jAtA thA isalie usane apanI dAsIko kahA:-" isako bhIkha dekara tatkAla hI yahA~se vidA kara / " vaha lakar3eke bartanameM ur3adake ubAle hue bAkaLe le aaii| aiSaNIya-nirdoSa AhAra samajhakara prabhune use Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 361 grahaNa kiyaa| devatAoMne usake ghara paMca divya prakaTa kiye| loga usakI prazaMsA karane lage / vaha mithyAbhimAnI kahane lagA ki, maiMne khuda prabhuko paramAnase pAraNA karAyA hai| __jIrNaseTha prabhuko AhAra karAnekI bhAvanAse bahuta derataka khar3A rahA / usake antaHkaraNameM zubha bhAvanAe~ uTha rahI thiiN| usI samaya usane AkAzameM hotA huA duMdubhi nAda sunA / 'ahodAna ! ahodAna !' kI dhvanise usakI bhAvanA bhaMga huii| use mAlUma huA ki, prabhune navIna seThake yahA~ pAraNA kara liyA hai / usakA jI baiTha gayA aura vaha apane durbhAgyakA vicAra karane lgaa| * vaizAlIse vihAra kara prabhu aneka sthAnoM meM bhramaNa karate hue susumArapurameM Aye aura aSTama tapa sahita eka rAtrikI * mahAvIra svAmI vihAra kara jAneke bAda pArzvanAtha bhagavAnake eka kevalI ziSya aaye| unase rAjAne aura nagarajanoMne Akara vaMdanA kI aura pUchA:-" he bhagavana ! isa zaharameM sabase Adhaka puNya upArjana karanevAlA kauna hai ? " kevalIne uttara diyA:-" jIrNa seTha sabase adhika puNya paidA karanevAlA hai / " rAjAne pUchA:-" prabhuko pAraNA to navIna seThane karAyA hai aura adhika puNya jIrNaseThane kaise paidA kiyA ?" kevalIne javAba diyAH- " bhAvase to jIrNa seThane hI pAraNA karAyA hai aura isIse usane acyuta devalokakA Ayu bA~dhA hai / navIna seThane bhAvahIna, dAsIke dvArA AhAra diyA hai; paraMtu tIrthakarako AhAra diyA hai isalie isa bhavake lie sukhadAyaka vasudhArAdi paMca divya isake yahA~ 'prakaTa hue haiN|" yaha hai zuma bhAvoMse aura zubha bhAvarahita arahaMtako 'pAraNA karAnekA phala / - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 jaina-ratna wwwwwwwwwwwwwww. pratimA dhAra azoka khaMDa nAmaka udyAnameM azoka vRkSake nIce sthita hue| yahA~ camarendrane prabhukI zaraNameM Akara apanA jIvana bcaayaa| dUsare dina pratimA tyAgakara kramazaH vihAra karate hue prabhu bhogapura nAmake nagarameM Aye / usI gA~vameM mAhendra nAmakA koI kSatriya rahatA thaa| use prabhuko dekhakara IrSyA huI / baha unheM lakar3I lekara mArane calA / usI samaya vahA~ sanatkumArendra AyA thaa| usane mAhendrako dhmkaayaa| phira vaha prabhuko bAMdakara calA gayA / ___ bhogapurase vihArakara prabhu naMdI gA~va, aura meDhaka gA~va hokara kozAMbI nagarImeM aaye| usa dina posa vadi ekamakA dina thaa| prabhune bhISaNa niyama liyA-kaThora abhigraha kiyA,-koI satI rAjakumArI ho, kisIkA dAsIpana use milA ho, usake pairoMmeM ber3I ho, sira muMDA huA ho, sUpameM ur3adake bAkale lekara, rotI 1--vibhela nAmaka gA~vameM eka dhanika rahatA thaa| usane lakSmIkA tyAga kara bAlatapa kiyA / usake prabhAvase, marakara vaha camaracaMcA nagarImeM eka sAgaropamakI AyuvAlA indra huA / usane avadhi jJAnase apanese adhika vaibhavazAlI aura sattAdhArI zakendrako dekhA / isapara camarendrako IrSyA huii| vaha zakendrase lar3ane saudharma devaloka gayA / zakendrane usapara vajra calAyA / vajrako Ate dekha camarendra bhAgA / vajrane usakA pIchA kiyA / zakendra bhI usake pIche calA / camarendra laghu rUpa dhArakara prabhuke pairoMke bIcameM chipa gayA / zakendrane apane vajrako pakar3a liyA aura camarendrako prabhu-zaraNAgata samajhakara kSamA kara diyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 363 huI eka paira dahelIjake aMdara aura eka bAhara rakhe hue mujhe AhAra deneko taiyAra ho usIse maiM AhAra luuNgaa| AhArake lie phirate hue karIba chaH mahIne gujara gaye taba prabhuke antarAya karmake baMdhana TUTe aura dhanAvAha seThake ghara prabhukA abhigraha pUrA huaa| unhoMne binA AhAra chaH mahInemeM pA~ca dina rahe taba jyeSTha sudi 11 ke dina, ur3adake bAkaloMse pAraNA kiyA / devatAoMne vasudhArAdi paMca divya prakaTa kiye / 1-yaha miti posa vadi 1 se chaH mahInemeM pA~ca dina kama yAnI pA~ca mahIne aura dasa dinakI gintI kara likhI gaI hai| ___2-caMpA nagarImeM dadhivAhana rAjA thaa| usakI rANI dhAriNIkI kokhase eka rUpavAna aura guNavatI kanyA janmI / usakA nAma vasumati rakkhA gayA / kozAMbIkA rAjA zatAnIka thA / usakI rAnI mRgAvatI pUrNa dharmAtmA thii| eka bAra kisI kAraNase zatAnIkane caMpA nagarIpara car3hAI kii| dadhivAhana hAra gayA / zahara lUTA gayA / rANI dhAriNI aura usakI kanyA vasumatIko eka sainika pakar3a le gyaa| rAstemeM sainikakI kudRSTi dhAriNIpara pdd'ii| dhAriNIne prANa dekara apanI AbarU bacAI / vasumatI kozAMbImeM becI gaI / dhanAvAha seTha usako kharIdakara apane ghara le gayA / use putrIkI taraha pAlanekI apanI seThAnIko hidAyata kI / vasumatIkI vANI caMdanake samAna zItalatA utpanna karanevAlI thii| isase seThane usakA nAma caMdanabAlA rakkhA / isI nAmase vaha saMsAra meM prasiddha huI / jaba caMdanabAlA bar3I huI, yauvanakA vikAsa huA, saundaryase usakI deha kuMdanI camakane lagI taba mUlAko IrSyA huI / seThakA caMdanabAlApara vizeSa heta dekhakara use vahama bhI huA / usane eka dina, jaba dhanAvAha kahIM calA gayA thA,, caMdanabAlAko pakar3akara usakA sira muMDavA diyA aura usake pairoMmeM beDI DAlakara use gupta sthAnameM kaida kara diyA / dhanAvAhane vApisa AyA taka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 jaina-ratna kozAMbIse vihAra kara prabhu sumaMgala nAmake gA~vameM Aye / vahA~ sanatkumArendrane Akara prabhuko vaMdanA kii| __sumaMgala gA~vase prabhu satkSetra gA~va Aye / vahA~ mAhendra kalpake indrane Akara prabhuko vaMdanA kii| ___ satkSetrase prabhu pAlaka gA~va gaye / vahA~ bhAyala nAmakA koI baniyA yAtrA karane jAtA thA / usane prabhuko Ate dekhA aura apazakuna samajha kruddha ho talavAra nikAlI / siddhArtha devane usakI talavArase usIko mAra ddaalaa| pAlaka gA~vase vihArakara prabhu caMpAnagarImeM Aye aura vi0 saM0 502 (I. sana 559) pUrvakA caMpAnagarImeM bArahavA~ bArahavA~ caumAsA vahIM kiyaa| vahA~ caumAsA / svAtidatta nAmaka kisI brAhmaNakI havanazAlAmeM cAra mAsa kSamaNa kara rhe| vahA~ pUrNabhadra aura mANibhadra nAmake do maharddhika yakSa Akara prabhukI pUjA kiyA karate the| svAtidattane socA, jinakI devatA caMdanabAlAkI talAza kii| mUlA makAna baMdakara kahIM calI gaI thii| naukaroMne seTheke dhamakAnepara caMdanabAlAkA patA batAyA / seThane use bAhara nikaalaa| khAneko usa samaya ubale hue ur3adake bAkale rakkhe the, ve eka sUpameM DAlakara use diye aura dhanAvAha luhArako bulAne gayA / caMdanabAlA dahalIjama khar3I ho kisI atithikI pratIkSA karane lgii| usI samaya mahAvIra svAmI A gaye aura apanA abhigraha pUrA huA samajha bAkaloMse pAraNA kiyaa| [ noTa-isakI vistRta aura suMdara kathA graMthabhaMDAra mATuMgA dvArA prakAzita "strIratna" nAmaka pustakameM pddh'ie|] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 365 v.lv/ www.N Akara pUjA karate haiM, ve kucha jJAna jarUra rakhate hoMge / isalie usane Akara prabhuse jIvake saMbaMdha prazna kiye aura saMtoSaprada uttara pAkara svAtidatta prabhukA bhakta bana gyaa| caMpAnagarIse vihArakara prabhu juMbhaka, meDhaka gA~va hote hue SaNmAni gA~va Aye / vahA~ gA~vake kAnoMmeM kIleM ThokanekA bAhara kAyotsarga karake rahe / usa upsrg| samaya, vAsudevake bhavameM zayyApAlaka ke kAnameM tapAyA huA zIzA DAlakara jo asAtA vedanIya karma upArjana kiyA thA vaha udayameM AyA / zayyApAlakakA vaha jIva isI gA~vameM gavAla huA thaa| vaha usa dina prabhuke pAsa bailoko chor3akara gAyeM dohane gayA / mahAvIra to dhyAnameM lIna the| ve kahA~ bailoMkI rakhavAlI karate ? baila jaMgalameM nikala gaye / gavAlane vApisa Akara pUchA:-" mere baila kahA~ haiM ?" koI javAba nahIM / " are kyA baharA haiM ? " koI javAba nahIM / " are adhama ! kAna haiM yA phUTa gaye haiM ? " koI javAba nahIM / " Thahara maiM tujhe barAbara baharA banA detA huuN|" kahakara vaha gayA aura 'zarakaTa' kI mUkhI lakar3I kATakara lAyA / usako chIlakara bArIka kIleM banAI aura phira unheM mahAvIra svAmIke donoM kAnoMmeM Thoka dIM / paraMtu kSamAke dhAraka mahAvIrane usapara jarAsA bhI krodha na kiyA / ve isa taraha AtmadhyAnameM lIna rahe mAnoM kucha huA hI nahIM hai / kAnoMse bAhara nikalA huA jo bhAga thA 1 isase tIra banate hai ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 jaina - ratna use bhI usane kATa DAlA, jisase kIleM AsAnI se na nikala sake~ / gavAla calA gayA / SaNmAni se vihAra kara prabhu madhyama apApA nagarImeM Aye / aura siddhArtha nAmaka vaNikake ghara gocarIke lie gaye / bahA~ usane prabhuko AhArapAnIse, bhaktisahita pratilAbhita kiyA / usa samaya siddhArthakA kharaka nAmakA eka vaidya mitra maujUda thA / usane prabhuke utare cahareko dekhakara rogakA anumAna kiyA aura jA~ca karanepara kAnoMkI kIlaM mAlUma huI / usane siddhArthako yaha bAta kahI / usane prabhukA ilAja karanekI tAkIda kii| prabhu to AhArapAnI kara cale gaye aura udyAnameM jAkara dhyAnarata hue / kharaka vaidya aura siddhArtha seTha do saMDAsiyA~ aura dUsarI jarUrI davAe~ lekara prabhuke pAsa gaye / unhoMne donoM tarapha kAnoM meM davA lagAI aura taba donoMne donoM tarapha - se saMDAsiyoM se pakar3akara kIleM khIMca lIM / prabhuke mukhase sahasA eka cIkha nikala gaI / vaidyane kAnoMke ghAvoMmeM saMrohiNI nAmaka auSadha lagA dI / phira ve prabhuse kSamA mA~gakara cale gaye / apane zubhAzayoMse aura zubha kAmoMse unhoMne devAyukA baMdha kiyA / mahAvIra svAmIpara yaha AkhirI parisaha thA / parisahoMkA AraMbha bhI gavALase huA aura aMta bhI gavAlehIse huA / prabhuke kAnoM meM se jisa jaMgalameM kIleM nikAlI gaI thIM usakA nAma mahAbhairava huA / kAraNa kIleM nikAlate samaya prabhuke mukhase bhairavanAda ( bhayAnaka AvAja ) huA thA / logoMne usa jagaha eka maMdira bhI banavAyA thA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 367 vahA~se vihAra kara prabhu juMbhaka nAmaka gA~vake pAsa Aye / aura vahA~ RjupAlikA nadIke uttara kevalajJAnakI prApti taTapara zAmAka nAmaka kisI gRhasthake khetameM, eka jIrNa caityake pAsa zAlataruke nIce chaha tapa karake rahe aura utkaTikosanase AtApanA karane lge| vahA~ vijaya muhUrtameM, zukla dhyAnameM lIna mahAvIra svAmI kSapaka zreNImeM ArUDha hue aura unake cAra ghAti kA~kA nAza ho gyaa| vi0 saM0501 (I. sana 508) pUrva vaizAkha sudi 10 ke dina caMdra jaba hastottarA nakSatrameM AyA thA dinake cauthe paharameM mahAvIra svAmIko kevalajJAna utpanna huA / indrAdi devoMne Akara kevala-jJAna-kalyANaka manAyA / yahA~ samavazaraNameM baiThakara prabhune dezanA dI; paraMtu vahA~ koI virati pariNAmavAlA na huaa| yAnI kisIne bhI vrata aMgIkAra nahIM kiyA / dezanA niSphala gaI / tIrthakaroMkI dezanA kabhI niSphala nahIM jAtI paraMtu mahAvIra svAmIkI yaha pahalI dezanA niSphala gaI / zAstrakAroMne ise eka Azcarya mAnA hai| 1 baMgAlameM pArasanAtha hilake pAsa isa nAmakI eka nadI hai / 2 manuSya jaise gAya duhane baiThatA hai vaise baiThakara dhyAna karaneko utkaTikAsana kahate haiN| 1 zAstroM meM aise dasa Azcarya mAne gaye haiM / ve isa prakAra haiN| (1) tIrthakara kevalIkA pIDA-eka bAra vihAra karate hue vIra prabhu zrAvastI nagarI meM samosare / usI samaya gozAlaka bhI vahA~ aayaa| vaha kahatA thA-"maiM jina huuN|" mahAvIra svAmIko gautama gaNadharane pUchA: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 jaina-ratna "kyA yaha jina hai ?" mahAvIrane kahA:-" nhiiN| vaha maMkhakA putra hai| merepAsa chaH barasataka mere ziSyakI taraha rahakara bahuzruta huA hai|" gozAlakako yaha bAta mAlUma huI / isase nArAja hokara usane mahAvIra para tejolezyA rkkhii| isase mahAvIrako chaH mahIne taka kaSTa uThAnA pdd'aa| tIrthakaroMko kevalI honeke bAda kabhI koI kaSTa nahIM uThAnA par3atA paraMtu mahAvIrako uThAnA par3A yaha eka Azcarya huaa| (2) garbha haraNa-pahale kinhIM jinezvarakA garbha saMkramaNa nahIM huA; paraMtu mahAvIrakA huA / yaha dUsarA Azcarya hai| (3) strI tIrthakara tIrthakara hamezA puruSa hI hote hai; paraMtu malli. nAthajI strI tIrthakara hue / yaha tIsarA Azcarya hai|| (4) niSphala dezanA-tIrthakaroMkA upadeza kabhI niSphala nahIM jAtA / magara mahAvIra svAmIkA gayA / yaha cauthA Azcarya hai| (5) do vAsudevoMkA milanA-eka bAra nArada pAMDavoMkI bhAvI patnI draupadIke pAsa milane cale gaye / nAradakA draupadIne sammAna nahIM kiyaa| isase nArAja hokara dhAtakI khaMDake apara kaMkAke rAjA padmottarako draupadIke rUpakA varNana sunAyA / padmottara devakI sahAyatAse sotI huI draupadIko uThA le gayA / kRSNako yaha bAta mAlUma huI / ve pAMDavoM sahita gaye aura padmottarako harAkara draupadIko le aaye| lauTate samaya unhoMne zaMkhanAda kiyA / vahA~ kapila vAsudeva thaa| usane bhI samudra kinAre Akara zaMkhanAda kiyA / isa taraha do vAsudeva eka sthAnapara ekatra hue| yaha pA~cavA~ Azcarya hai| (6) sUrya aura caMdrakA AnA-zrAvastI nagarI meM sUraja aura cA~da apane mUla vimAnoM sahita mahAvIrake darzana karane Aye the / yaha chaThA Azcarya hai| (7) yugaliyoMkA isa kSetrameM AnA-kauzAMbIkA rAjA vIraka nAmake julAhekI vanamAlA nAmakI suMdara strIko uThA le gyaa| julAhA duHkha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 369 wwwwwwwwwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm wmmmmmmmmmmmmm mahAvIra svAmIpara tIna kAraNoMse upasarga kiye gaye / (1) unakI mahattAkA nAza karaneke lie| upasagoMke kAraNa aura kartA inameM zUlapANI aura saMgama ina donoM devoMke aura caMDakauzikake upasarga haiM / (2) pUrvabhavakA vaira leneke lie / inameM sudaMSTrakA, aura krodhase pAgalasA vanamAlA vanamAlA, pukAratA huA idhara udhara phirane lgaa| eka dina vaha rAjamahaloMmeM isI taraha pukAratA huA gayA / daivayogase usI samaya rAjA aura vanamAlA bijalI par3anese mara gaye / unakA maranA jAna, vIrakakA citta sthira huA / vaha vairAgyamaya jIvana bitAne lgaa| rAjA aura vanamAlA marakara harivarSa kSetrameM yugaliyA janme / vIraka bhI marakara vahIM vyaMtaradeva huA / usane vibhaMgAjJAnase isa yugala jor3Iko pahacAnA aura unako, naraka gatimeM DAlaneke irAdese, isa kSetrameM le AyA aura unake zarIra va Ayu kama kara diye| unake nAma hari aura hariNI rakkhe / unheM sapta vyasanoMmeM lIna kiyA / aura taba vaha apane sthAnapara calA gyaa| hari aura hariNI vyasanoMmeM tallIna mare aura narakameM gaye / isa taraha vIrakane unase vaira liyaa| unake vaMzameM jo janme ve harivaMzake khlaaye| yugAliye na kabhI isa kSetrameM Ate haiM aura na unakI Ayu yA deha hI kama hote haiM; paraMtu ye donoM bAteM huii| yaha sAtavA~ Azcarya hai| (8)camareMdrakA sudharma devalokameM jAnA--pAtAlameM rahanevAle asura kumAroMkA indra kabhI Upara nahIM jA sakatA paraMtu camareMdra gyaa| yaha AThavA~ Azcarya hai| (9) utkRSTa avagAhanAvAloMkA eka samaya mokSameM jAnAutkRSTa avagAhanAvAle 108 eka samayameM mokSa nahIM jAte; paraMtu isa 24 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 jaina-ratna vANavyaMtarIkA aura kAnoM meM kIleM ThokanevAle gavAlake upasarga haiM / (3) vahamake kAraNa / logoMne, yaha samajhakara ki inhoMne hamArI amuka vastu dabA lI hai, ye kisIke guptacara haiM, athavA inakA zakuna azubha huA hai, inako pAnImeM DAlA, pakar3A yA pITaneko taiyAra hue yA pITA / inameM gavAlakA luhArakA aura mlecchoMke upasarga haiN| __upasaga karanevAloMmeM deva, manuSya aura tiryaMca sabhI haiN| ina upasargoMmeM aneka upasarga aise haiM jinheM yadi mahAvIra cAhate to TAla sakate the / jaise mlecchoMke upasarga aura caMDakauzikake upasarga / upasarga, yadi zAMtise sahana kiye jAyeM to, karmoko nAza karanekA rAmabANa ilAja haiM / isa bAtako mahAvIra jAnate the, aura isIlie unhoMne unakA AhvAhana kiyA, zAMtise unheM sahA, apane karmoko kSaya kiyA, ve jagatvaMdya bane aura anaMta zAMti evaM sukhake adhikArI bane / avasarpiNImeM RSabhadeva, bharata sivAya unake 99 putra aura bharatake ATha putra aise 108 utkRSTa avagAhanAvAle eka samayameM mokSa gaye / yaha navA~ Azcarya hai| (10) asaMyamiyoMkI pUjA-AraMbha aura parigrahameM Asakta rahanevAloMkI kabhI pUjA nahIM hotI; paraMtu naveM aura dasaveM jinezvarake bIcake kAlameM huI / yaha dasavA~ Azcarya hai| inameMse 9 vA~ RSabhadevake samayameM, 7 vA~ zItalanAthajIke samayameM, 5vA~ zrIneminAthajIke tIrthameM, 3 rA mallinAthajIke tIrthameM 10 vA~ suvidhinAyajIke tIthameM aura zeSa mahAvIrake samayameM ye saba Azcarya hue| (kalpa sUtrase) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 371 mahAvIra svAmIne hamezA zubha manoyoga, zubha vacanayoga aura zubha kAyayogase pravRtti kI / azubha mana, vacana aura kAyake yogoMko hamezA rokA / kabhI aisA vicAra na kiyA jo dUsa. reko hAni pahu~cAnekA kAraNa ho, kabhI aisA zabda na bole jisase kisIkA antaHkaraNa dukhI ho aura kabhI zarIrake kisI bhI aMgako isa taraha kAmameM na lAye jisase ki choTese choTe prANIko bhI koI takalIpha pahu~ce / na kabhI bhayaMkarase bhayaMkara AghAta aura prANAMta saMkaTake sAmane hI unhoMne sira jhukAyA aura na kabhI svargIya pralobhanameM hI ve mugdha hue| ve sadA kA~ko khapAnemeM lIna rahe / bAraha barasa taka unhoMne binA zastra, binA kaSAya aura binA kisI icchAke bhayaMkara yuddhaM kiyA / sArI duniyAko apanI aMguliyoMpara nacAnevAle karmoMse yuddha kiyA, unheM harAyA aura vijetA bana mahAvIra kahalAye / kevalazrIne-jo ghAtikarmokI ADameM khar3I thI-Age bar3hakara unheM varamAlA pahanAI / ve AtmalakSmIko prAptakara jagatkA upakAra karaneke lie samavasaraNake siMhAsana para jA birAje / mahAvIra svAmIke guNoMkA upamAe~ dekara, bahuta hI suMdara upmaaeN| varNana kalpasUtra meM kiyA gayA hai| usa kA anuvAda hama yahA~ dete haiN| 1-jaise kA~sekA pAtra jalase nahIM lIMpA jAtA usI taraha ve bhI sneha-jalase na lauMpe gaye / nirlepa rahe / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 jaina-ratna 2-jaise zaMkha raMgase nahIM ra~gA jAtA vaise hI prabhu bhI kisI duniyavI raMgase na ra~ge gaye / ve niraMjana rahe / 3-ve sabhI sthAnoMmeM ucita rUpase askhalita vihAra karate the aura saMyamameM askhalita vartate the isalie ve jIvakI taraha askhalita gativAle the| 4-ve deza, gA~va, kula Adi kisIke bhI AdhArakI icchA nahIM rakhate the isalie ve AkAzakI taraha AdhArahIna nirAlaMbI the| 5-kisI bhI eka jagahapara nahIM rahanese ve vAyukI taraha baMdhana-hIna the| 6-kaluSatA- manameM kisI tarahakI malinatA-na rakhanevAle honese ve zarad Rtuke-jalakI taraha nirmala hRdayI the| __7-sage saMbaMdhiyoMkA yA karmakA mohajala unapara nahIM Thahara sakatA thA isalie ve saMsAra-sarovarameM kamalake samAna the| 8-kachuA jaise apane aMgoMko chipAkara rakhatA hai, vaise hI unhoMne indriyoMko chupAkara rakhA thA, isalie ve indriyagoptA the| ___9-geMDeke jaise eka hI sIMga hotA hai vaise hI rAgadveSahIna honese ve geMDeke sIMgakI taraha ekAkI the / 10-parigraha rahita aura aniyata nivAsa honese ve pakSIkI taraha svataMtra the| . 11- thor3AsA bhI pramAda nahIM karanevAle bhAraMDa pakSIkI taraha ve apramAdI ye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 373 11-karmarUpI zatruoMke lie ve gajarAja the / 12-svIkRta mahAvratake bhArako vahana karaneke lie ve vRSabhakI taraha parAkramI the| 13-parisahAdi pazuoMke lie ve durdharSa siMha the / 14-aMgIkAra kiye hue tapa aura saMyamameM dRDha rahanese aura upasargarUpI jhaMjhAvAtase bhI calita na honese ve nizcala sumeru the| 15-harSa aura viSAdake kAraNa prApta hote hue bhI vikArahIna honese ve gaMbhIra sAgara the / 16-harekake antaHkaraNako zAMtipradAna karanevAlI bhAvanAvAle honese ve saumya caMdramA the| 17-dravyase zarIrakI kAMtidvArA aura bhAvase ujjvala bhAvanAdvArA dedIpyamAna honese ve prakhara sUrya the / 18-karmamalake naSTa ho jAnese ve nirmala svarNa the / 19-zIta uSNAdi sabhI pratikUla aura anukUla parisahoMko sahana karanese ve kSamAzIla pRthvI the / 20-jJAna aura taparUpI jvAlAse pradIpta ve jAjvalyamAna agni the| ___ mahAvIra svAmIne dIkSA lI usake bAda ve bAraha varSa chaH mahIne aura eka pakSa taka yAnI 4515 dina taka chadmastha rhe| itane samayameM unhoMne 351 tapa kiye, 4165 dina nirAhAra rahe aura 350 dina anna jala grahaNa kiyA / unakA byorA ima nIce dete haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374. jaina-ratna tapoMke nAma saMkhyA | saba milAkara | pAraNoMkI dinoMkI saMkhyA saMkhyA 180 175 1080 pUrNa chaH mAsI pA~ca dina kama cha: mAsI caumAsI trimAsI DhAI mAsI dvimAsI DeDha mAsI mAsika pAkSika or oron o wa ora orr pure 150 1080 ahama 458 bhadra pratimA mahAbhadra pratimA * sarvatomadra pratimA | 351 / 165 G | 350x F tapa 229 haiM paraMtu pAraNe 228 hI hue haiN| isakA kAraNa yaha hai ki AkhirI cha? tapakA pAraNA kevalajJAna honebAda kiyA thaa| x pratimAoMme do pAraNe adhika mAne gaye haiN| paraMtu aisA kiye binA dinoMkA hisAba nahIM baiThatA / gujarAtI mahAvIra svAmi caritrake lekhaka zrI naMdalAla lallUbhAIne bhI 350 pAraNe hI mAne haiN| yaha gintI tIsa dinakA mahInA mAnakara dI gaI hai| G Ajakala yaha zaMkA svAbhAvika utpanna hotI hai ki, manuSya annajalake binA jI kaise sakatA hai ? bezaka nirbala manavAloMke lie yaha bahuta kaThina bAta hai| jahA~ eka bAra bhUkhA rahanA bhI bahuta kaThina mAlUma hotA hai vahA~ itane upavAsoMkI kalpanA bhI kaise kI jA sakatI hai; paraMtu anya dharmoMke graMtha aura vartamAnake upavAsacikitsA zAstrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 375 kahate haiM ki yaha koI kaThina bAta nahIM hai| kucha pramANa hamAre isa kathanakI puSTike lie hama yahA~ dete haiN| (1) svAyaMbhU manu nAmake rAjA hue haiM / unhIMse manuSya sRSTi calI hai / unako rAjya karate bahuta barasa bIta gaye aura jaba unakA cauthApana AyA taba unhoMne vanameM jAkara ghora tapa karanA AraMbha kiyA / chaH hajAra barasa taka ve kevala jalapara rahe / phira ve kevala vAyuke AdhArapara sAta hajAra barasa taka rhe| (tulasIkRta rAmAyaNa bAlakAMDa ) (2) paM0 rAmezvarAnaMdajI baMbaImeM eka prasiddha vaidya haiM / unhoMne dasa barasameM 385 upavAsa kiye haiN| unakA byorA Isa prakAra hai (1) sana 1922 meM tA. 11 se 31 akTobara taka 21 (2) sana 1923 ma tA. 12 janavarI se tA. 14 pharavarI taka 34 (3) sana 1923 ma tA. 27 agastase tA, 25 sitaMbara taka 30 (4) sana 1924 meM tA.11 janavarIse tA. 13 pharavarI taka 34 (5) sana 1925 ma tA. 1 janavarIse 31 janavarI taka 31 (6) sana 1926 meM tA. 25 jUnase tA. 25 julAI taka 30 (7) sana 1927 ma tA. 15 julAIse tA. 23 agasta taka 40 (8) sana 1928 ma tA. 28 julAIse tA. 10 sitaMbara taka 40 (9) sana 1929 ma tA. 18 janavarIse tA. 26 pharavarI taka 40 (10) sana 1930 ma tA. 26 julAIse tA. 8 sitaMbara taka 44 (11) sana 1931 meM tA. 30 jUnase tA. 14 agastataka 45 kula upavAsa 389 inakI umra sattara aura assIke bIcameM hai| 3-zrIyuta nAthUrAmajI premIneM khA~sI aura zvAsakI bImArI kisI taraha acchI na hote dekha 25 upavAsa kiye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 jaina-ratna isa koSThakase mahAvAra svAmIkA bhojana karanekA vArSika ausata ( sarAsarI) 28 dina AtA hai / 4-zrInAthUrAmajIke putra hemacaMdrase sana 1924 meM 26 upavAsa karAye gaye / usa samaya usakI umra kevala 14 barasakI thii| (4) alabarTa bITa nAmaka sajjana 28 barasataka bImArIke kAraNa bistarapara par3e rhe| kisI taraha acche na hue| unhoMne 46 dinataka upavAsa kiyA Ara ve bilkula acche ho gye| (5) eka IsAI mahAtmAke mitrakI strI mara gaI thii| vaha bahuta dukhI huA / usane maranekA irAdA kara annajala chor3a diyA / 70 dina. taka upavAsa karanepara bhI vaha na mraa| (upavAsa cikitsA ) (6) AcArya zrI vallabhavijayajIke ziSya tapasvI guNavijayajIne eka sAlataka tele teleke pAraNese bhojana kiyA aura isa taraha sAla bharake 360 dinameMse kevala 90 dina AhArapAnI liye aura 270 dina nirAhAra rhe| (7) AyaralaiMDake prasiddha dezabhakta Terensa mekkhinI 72 dina taka annajalake bagaira jItA raha skaa| (8) jatIndranAtha lAhorakI jelameM 42 dinataka bagaira anna jalake raha sakA thA / pIche mraa| (9) sana 1931 meM pUja javAharalAlIke ziSya devIlAlajIne (2) udayapurameM 72 dinake aura pUja cauthamalajIke 2 ziSyoMne baMbaImeM 54 aura 42 dinake upavAsa kiye the| isa taraha hama dekhate haiM ki Aja bhI upavAsa karanA koI asaMbhava bAta nahIM hai / manakI dRDhatAvAlA manuSya saralatAse upavAsa kara sakatA hai aura unase vaha mAnasika aura zArIrika rogoMse mukta ho sakatA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 377 mahAvIra svAmIko kevalajJAna honeke bAda pahale dina unhoMne jo dezanA dI vaha niSphala gaI / mahAvIra svAmIko vidvAna vahA~se vihArakara prabhu apApA nAmaka ziSyoMkI prApti nagarameM aaye| vahA~ zaharake bAhara mahAsena vanameM devatAoMne samavasaraNakI racanA kI / battIsa dhanuSa U~ce caityakSake tIna pradakSiNA de, 'tIrthAyanamaH' kaha AhatI maryAdAke anusAra prabhu siMhAsanapara birAje / nara, deva, pazu sabhI apane apane sthAnoMpara baiThe / phira mahAvIra svAmIne saMsArasAgarase tairanekA mArga batAyA / aneka bhavya logoMne usa mArgapara calanA sthira kiyA / unhIM dinoM somila nAmake eka dhanika brAhmaNane apApAmeM yajJa AraMbha kiyA thA / yajJakarma karAneke lie indrabhUti, agnibhUti Adi11 vidvAna brAhmaNa Aye the| jisa samaya yajJa cala rahA thA usI samaya devatA mahAvIra svAmIkA darzana karane A rahe the / devatAoMko dekha indrabhUtine brAhmaNoMko kahA:-" apane yajJakA prabhAva to dekho ki, maMtrabalase khice hue devatA apane vimAnoM meM baiTha baiThakara cale A rahe haiN|" magara devatA to yajJabhUmiko chor3akara Age cale gaye / taba bAharase Aye hue eka manuSyane kahA:-"zaharake bAhara eka sarvajJa Aye hue haiM / deva unhIMkI vaMdanA karane aura unakA upadeza sunane jA rahe haiM / sarvajJakA nAma sunate hI indrabhUti krodhase jala uThA / vaha bolA:--"koI pAkhaMDI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 jaina-ratna wwwmammm logoMko ThagatA hogA / maiM abhI jAkara usakI sarvajJatAkI pola kholatA huuN|" krodhase bharA huA / indrabhUti samavasaraNameM pahu~cA / magara mahAvIrakI saumya mUrti dekhakara usakA krodha ThaMDA ho gayA / usake hRdayane pUchA:--"kyA sacamuca hI ye sarvajJa haiM ?" usI samaya sudhAsI vANImeM mahAvIra bole:--"he vasubhUtisuta indrabhUti ! Ao / " indrabhUtiko Azcaya huA,- ye merA nAma kaise jAnate haiM ? usake manane kahA,-tujhe kauna nahIM jAnatA hai ? tU to jagatmasiddha hai| ___ itanehImeM jalada gaMbhIra vANI sunAI dI:-"he gautama ! tumhAre manameM zaMkA hai ki, jIva hai yA nahIM?" apane hRdayakI zaMkA batAnevAleke sAmane indrabhUtikA mastaka jhuka gayA / magara jaba mahAvIrane zaMkAkA samAdhAna kara diyA taba to indrabhUti eka dama mahAvIrake caraNoMmeM jA gire aura unhoMne apane 500 ziSyoMke sAtha dIkSA le lii| 1-indrabhUtike pitAkA nAma vasubhUti aura mAtAkA nAma pRthvI thaa| unakA gotra 'gautama' thA aura janma magadha dezake gobara gA~vameM huA thaa| inakI kula Ayu 92 varSakI thii| ye 50 barasa gRhastha, 30 barasa chadmastha sAdhu aura 12 barasa kevalI rahe the / indrabhUtike dUsare do bhAI aura the / unake nAma agnibhUti aura vAyubhUti the / ve bhI pIchese mahAvIrake ziSya hue the| agnibhUtikI Ayu 74 barasakI thI / ve 46 barasa gRhastha 12 chadmastha sAdhu aura 16 barasa kevalI rahe the| vAyubhUtikI Ayu 70 barasakI thii| ve 42 barasataka gRhastha, 10 barasa taka chadmastha sAdhu aura 18 barasa taka kevalI the / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 379 indrabhUtike choTe agnibhUtine sunA ki indrabhUti mahAvIrakA ziSya ho gayA hai to use bar3A krodha aayaa| vaha bhI apane pA~ca sau ziSyoMko sAtha le mahAvIrako parAsta karane gyaa| magara samavasaraNameM pahu~canepara usakA dimAga bhI ThaMDA ho gayA / mahAvIra bole:-"he agnibhUti ! tumhAre manameM zaMkA hai ki karma hai yA nahIM ?" agara karma ho to vaha pratyakSAdi pramANase agamya aura mUrtimAna hai / jIva amUrta hai / amUrta jIva mUrtimAna karmako kaise bA~dha sakatA hai ?" tumhArI yaha zaMkA nirmUla hai / kAraNa,-atizaya jJAnI puruSa to karmakI sattA pratyakSa jAna sakate haiM, paraMtu tumhAre samAna chadmastha bhI anumAnase ise jAna sakate haiM / karmakI vicitratAse hI saMsArameM asamAnatA hai| koI dhanI hai aura koI garIba; koI rAjA hai aura koI raiyata; koI mAlika hai aura koI naukara; koI nIroga hai aura koI naukara / isa asamAnatAkA kAraNa eka karma hI hai / ___ agnibhUtike hRdayakI zaMkA miTa gaI aura ve bhI apane 500 ziSyoM ke sAtha mahAvIrake ziSya ho gaye / 'mere donoM bhAiyoMko harAnevAlA avazya sarvajJa hogA' yaha soca, vAyubhUti zAMta manake sAtha apane ziSyoMke sAtha samavasaraNameM gayA aura prabhuko namaskAra kara baiThA / mahAvIra bole:- "he vAyubhUti ! tumheM jIva aura zarIrake saMbaMdha bhrama hai / pratyakSAdi pramANa jise grahaNa nahIM kara sakate vaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 jaina-ratna jIva zarIrase bhinna kaise ho sakatA hai ? jaise pAnIse buddhadA uThatA hai aura vaha pAnIhImeM lIna ho jAtA hai vaise hI jIva bhI zarIrahIse paidA hotA hai aura usImeM lIna ho jAtA hai / magara tumhArI dhAraNA mithyA hai / kAraNa,__ yaha jIva dezase pratyakSa hai / icchA vagairA guNa pratyakSa honese jIva svasaMvid hai; yAnI usakA khudako anubhava hotA hai / jIva deha aura indriyase bhinna hai / jaba indriyA~ naSTa ho jAtI haiM taba vaha indriyoMko smaraNa karatA hai aura zarIrako chor3a detA hai| vAyubhUtikA saMdeha jAtA rahA aura usane bhI apane 500 ziSyoM ke sAtha dIkSA lelii| __ vyaktane jaba ye samAcAra sune to ve bhI mahAvIrake pAsa gaye / mahAvIra bole:--" he vyakta, tumhAre dilameM yaha zaMkA hai ki, pRthvI Adi paMcabhUta haiM hI nahIM / ve haiM aisA jo bhAsa hotA hai vaha jalameM caMdramA honekA bhAsa honeke samAna hai / yaha jagata zUnya hai / vedavAkya hai ki 'ityeza brahmavidhiraJjasAvijJeyaH' arthAta yaha sArA jagata svapake samAna hai / aura isa vAkyakA tumane yaha artha kara 1-ye kollAka gA~vake rahanevAle the| inake pitAkA nAma dhanurmitra aura mAtAkA nAma vAruNI thA / inakA gotra bhAradvAja thA / inakI Ayu 80 barasakI thI / ye 50 varasa taka gRhastha, 12 barasa taka chadmastha sAdhu aura 18 barasa taka kevalI rahe / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 381 liyA hai ki saba zUnya hai-kucha nahIM hai / yaha tumhArI bhrAMti hai / asalameM isakA abhiprAya yaha hai ki, jaise sapaneke aMdara kI bAteM vyartha hotI haiM / isI taraha isa duniyAkA sukha bhI vyartha hotA hai| yaha socakara manuSyako AtmadhyAnameM lIna honA caahie|" . vyaktakA saMzaya miTa gayA aura unane bhI apane 500 ziSyoM sahita mahAvIra svAmIke pAsa dIkSA le lii| . vyaktake samAcAra sunakara upAdhyAya sudharmA bhI mahAvIra svApIke pAsa gaye / prabhune unako kahA:- "he sudharmA ! tumhAre manameM paralokake viSayameM zaMkA hai / tumhArI dhAraNa hai ki jaise gehU~ khAdameM milakara gehU~rUpameM aura cAvala khAdameM milakara cAvala rUpame paidA hotA hai vaise hI manuSya bhI marakara manuSyarUpahImeM janmatA hai; paraMtu yaha tumhArI dhAraNA bhUlabharI hai| manuSya yoga aura kaSAyake kAraNa vividharUpa dhAraNa karatA hai / vaha jisa tarahakI bhAvanAoMse prerita hokara AcaraNa karatA hai vaisA hI janma use milatA hai / yadi vaha saralatA aura mRdutAkA jIvana bitAtA hai to vaha phirase manuSya hotA hai, yadi vaha kaTutA aura vakratAkA jIvana bitAtA hai to vaha pazurUpameM janmatA hai aura yadi usakA jIvana paropakAra parAyaNa hotA hai to vaha deva banatA hai|" 1 inake pitAkA nAma dhammila aura mAtAkA nAma bhadrilA thaa| agnivaizyAyana gotrake ye brAhmaNa the aura kollAka gA~vake rahanevAle the| inakI umra 100 barasakI thii| ye 50 barasa taka gRhastha 42 barasa taka chadmastha sAdhu aura 8 barasa taka kevalI rahe / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 jaina-ratna sudharmAkI zaMkA miTa gaI aura unhoMne bhI apane 500 ziSyoMke sAtha mahAvIra svAmIke pAsase dIkSA le lii| unake bAda maMDika mahAvIrake pAsa Aye / prabhune kahA:" he maMDika, tumako baMdha aura mokSake viSayameM saMzaya hai| yaha saMzaya vRthA hai / kAraNa, yaha bAta bahuta hI prasiddha hai ki baMdha aura mokSa AtmAko hotA hai| mithyAtva aura kaSAyoMke dvArA karmoMkA AtmAke sAtha jo saMbaMdha hotA hai use baMdha kahate haiM aura isI vaMdhake kAraNa jIva cAra gatimeM paribhramaNa karatA hai va duHkha uThAtA hai / samyagjJAna, samyagdarzana aura samyagcAri ke dvArA AtmAkA kamoMse jo saMbaMdha chUTa jAtA hai use mokSa kahate haiN| mokSase prANIko anaMta sukha milatA hai / jIva aura karmakA saMyoga anAdi siddha hai| Agase jaise sonA aura miTTI alaga ho jAte haiM vaise hI jJAna darzana aura cAritrarUpa agnise AtmA aura karma alaga ho jAte haiN| maMDikakA saMzaya jAtA rahA aura unhoMne apane 350 ziSyoM ke sAtha dIkSA le lii| 1 maMDikake pitAkA nAma dhanadeva aura mAtAkA nAma vijayadevA thA / ye maurya gA~vake rahanevAle vaziSTa gotrIya brAhmaNa the / inakA janma hote hI dhanadevakI mRtyu ho gaI thI / isalie vidhavA vijayadevAse dhanadevake mAsiyAta bhAI mauryane byAha kara liyA thaa| maMDikakI umra 83 / barasakI thii| ye 53 barasa gRhastha, 14 barasa chadmastha sAdhu aura 16 barasa kevalI rahe / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita mmmmmmmm unake bAda mauryaputra apane ziSyoM ke sAtha mahAvIrake pAsa Aye / prabhu bole:-" he mauryaputra ! tumako devatAoMke viSayameM saMdeha hai / magara vaha saMdeha mithyA hai / isa samavasaraNameM Aye hue indrAdi deva pratyakSa haiM / inake viSayameM zaMkA kaisI ?" mauryaputrakA bhI saMdeha miTa gayA aura unhoMne bhI apane 350 ziSyoMke sAtha dIkSA le lii| ___ unake bAda akaMpite ziSyoM sahita prabhuke pAsa Aye / prabhu bole:-" he akaMpita ! tumako nArakI jIvoMke saMbaMdha zaMkA hai / paraMtu nArakI jIva haiN| ve bahuta paravaza haiM / isalie yahA~ nahIM A sakate haiM aura manuSya vahA~ jA nahIM sakate / isalie sAmAnya manuSyako unakA jJAna nahIM ho sktaa| sAmAnya manuSya yuktiyoMse unheM jAna sakatA hai / kSAyika jJAnavAlA unheM pratyakSa dekha sakatA hai| koI kSAyika jJAnavAlA hai hI nahIM 1 inake pitAkA nAma maurya aura inakI mAtAkA nAma vijayadevA thaa| ye maurya gA~vake rahanevAle kAzyapa gotrake brAhmaNa the| inakI umra 83 barasakI thii| ye 65 barasa gRhastha, 2 varasa chadmastha aura 16 barasa kevalI rahe the| vijayadevA maMDikake pitA dhanadevakI patnI thI; magara vidhavA ho jAneke bAda usane maurya ke sAtha zAdI kara lI thii| isase jAna par3atA hai ki usa samaya brAhmaNoMmeM bhI vidhavAkA punarlagna karanA anucita nahIM samajhA jAtA thaa| .. 2 akaMpitake pitAkA nAma deva aura inakI mAtAkA nAma jayaMtI thA / ye vimalapurIke rahanevAle gautama gotrIya brAhmaNa the| inakI umra 78 barasakI thii| ye 45 barasa gRhastha, 9 barasa chadmastha aura 21 barasa kevalI rhe| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 jaina-ratna yaha zaMkA bhI bilkula vyartha hai| kyoMki maiM kSAyika jJAnI pratyakSa yahA~ maujUda huuN|" ___ akaMpitakI zaMkA miTa gaI aura unhoMne apane 200 ziSyoM ke sAtha dIkSA le lii| ___ unake bAda acalabhrAMtA apane ziSyoM sahita mahAvIrake pAsa Aye / prabhu bole:-"he acalabhrAtA! tumheM pApa puNyameM saMdeha hai| magara yaha zaMkA mithyA hai / kAraNa, isa duniyAmeM pApa puNyake phala pratyakSa haiN| saMpatti, rUpa, ucca kula, lokameM sanmAna adhikAra Adi bAteM puNyakA phala haiN| inake viparIta daridratA, kurUpa, nIca kula, lokameM apamAna ityAdi bAteM pApakA phala haiN|" acala bhrAtAkI zaMkA miTa gai aura unhoMne apane 300 ziSyoMke sAtha dIkSA le lii| unake bAda metArya prabhuke pAsa aaye| prabhu bole:-"he metAyeM ! tumako paralokake viSayameM zaMkA hai| tumhArA khayAla hai ki, AtmA paMca bhUtoMkA samUha hai / unakA abhAva honese 1 acalabhrAtAke pitAkA nAma vasu aura unakI mAtAkA nAma naMdA thaa| ve kozala nagarIke rahanevAle hArIta gotrIya brAhmaNa the| unakI umra 62 barasakI thii| ve 46 barasa gRhastha, 12 barasa chadmastha aura 24 barasa kevalI rahe the| __2 metAryake pitAkA nAma datta aura inakI mAtAkA nAma karuNA thaa| ye vatsa dezake tuMgika nAmaka gA~vameM rahanevAle kauDinya gotrIya brAhmaNa the / inakI ugra 62 barasakI thii| ye 36 barasa gRhastha, 10 barasa chadmastha aura 16 barasa kevalI rahe the| 3 hinduzAstroMme pRthvI, jala, vAyu, abhi aura AkAzako paMca bhUta mAnA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 385 wwwwwww yAnI samUhake bikhara jAnese AtmA bhI naSTa ho jAtA hai / jaba AtmA hI nahIM rahatA to phira paraloka kisako milegA ? magara tumhArI yaha zaMkA AdhArahIna hai / kAraNa,-jIva paMca bhUtoMse judA haiM / pA~ca bhatoMke ekatra honese kabhI cetanA nahIM upjtii| cetanA jIvakA dharma hai aura vaha paMca bhUtoMse bhinna hai / isIlie paMca bhUtoMke naSTa honepara bhI jIva kAyama rahatA hai aura vaha paralokameM, eka dehako chor3akara dUsarI dehameM jAtA hai| kisI kisIko jAtismaraNajJAna honese pUrva bhavakI bAteM bhI yAda AtI haiN|" . metAryakI zaMkA miTa gaI aura unhoMne apane 300 ziSyoMke sAtha prabhuke pAsase dIkSA le lii| unake bAda prabhAsa prabhuke pAsa Aye / prabhu bole:-" he prabhAsa ! tumheM mokSake saMbaMdha saMdeha hai / magara yaha Thahara sake aisI zaMkA nahIM hai| kAraNa,-jIva aura karmake saMbaMdhakA viccheda hI mokSa hai| mokSa aura koI dUsarI cIja nahIM hai / vedase aura jIvakI avasthAkI vicitratAse karma siddha ho cukA hai / zuddha jJAna, darzana aura cAritrase karmoMkA nAza hotA hai / isase jJAnI puruSoMko mokSa pratyakSa bhI hotA hai|" prabhAsakIbhI zaMkA miTa gaI aura unhoMne bhI apane 300 ziSyoMke sAtha prabhuke pAsase dIkSA grahaNa kara lii| 1-prabhAsake pitAkA nAma bala aura unakI mAtAkA nAma atibhadrA thA / ye rAjagRha nagarake rahanevAle kauMDinya gotrIya brAmhaNa the / inakI umra 40 barasakI thii| ye 16 barasa gRhastha 8 barasa chadmastha aura 16 barasa kevalI rahe the| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 jaina - ratna isa taraha gyAraha prasiddha vidvAna brAhmaNa mahAvIrake ziSya ho gaye / isase mahAvIra ke jJAnakI cAroM tarapha dhAka baiTha gaI / ye hI gyAraha mahAvIrake mukhya ziSya hue aura gaNadhara kahalAye / caMdanabAlA zatAnika rAjake yahA~ thIM / ve bhI mahAvIra svAmI ke pAsa Akara dIkSita ho gii| unake sAtha hI aneka strI puruSoMne dIkSA le lii| hajAroM naranArI jo dIkSita na hue unhoMne paMca aNuvrata dhAraNa kara zrAvakatrata aMgIkAra kiyA / | isa taraha mahAvIra svAmIkA, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka aura zrAvikAkA, caturvidha saMgha sthApita huA / phira prabhune gautamAdi gaNadharoMko utpAda, vyaya aura dhauvyAtmaka tripadIkA upadeza diyA aura usase gaNadharoMne bAraha aMgoM aura caudaha pU~voMkI racanA kI / gyAraha gaNadharoMne inakI racanA kI / inameM se akaMpita aura acala bhrAtAkI vAcanA ekasI, metArya aura prabhAsakI vAcanA ekasI 1 bAraha aMga ye haiM, - AcArAMga (AyAra ), sUtrakRtAMga (sUyagaDa ), ThANAMga, samavAyAMga, bhagavatI aMga, jJAtadharmakathA, ( nAyadhammakahA ) upAsaka, (uvAsagadasA ) aMtakRta, anuttaropapAtikadazA ( aNuttarovavAiya ), prazna vyAkaraNa ( paNhAvAgaraNa ), vipAkazruta ( vivAga ) aura dRSTivAda ( diThivAya ) | 2 - caudaha pUrvoke nAma ye haiM, - utpAda, agrAyaNIya, vIra pravAda, astinAsti pravAda, jJAna pravAda, satya pravAda, Atma pravAda, karma pravAda, pratyAkhyAna pravAda, vidyA pravAda, kalyANaka, prANAvAya, kriyAvizAla, aura lokabindusAra / [ ye dRSTivAda aMgake aMdara race gaye haiM / inakI racanA bAraha aMgoMke pahale huI isaliye ye pUrvIga kahalAye / ] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 387 ~~ ~ ~ ~ ~~ aura dUsare sAta gaNadharoMkI pratyekakI-bhinna bhinna vAcanAe~ hii| prabhune tripadIkA ekasA upadeza diyA; paraMtu hareka gaNadharane apane jJAna-vikAsake anusAra use samajhA aura tadanusAra sUtroMkI racanA kI / isase bhinna bhinna vAcanAoMke anusAra mahAvIra svAmIke nau gaNe hue / gyAraha gaNadharoMke aura unakI vAcanAoMke nAma eka sAtha yahA~ likhe jAte haiM / (1) indrabhUti-prasiddha nAma gautama svaamii| inakI eka vaacnaa| (2) agni bhUti / inakI dUsarI vAcanA / (3) vAyu bhUti / inakI tIsarI vAcanA / (4) vyakta / inakI cauthI vAcanA / (5) sudharmA / inakI pA~cavIM vAcanA / (6) maMDika / inakI chaThI vAcanA / (7) mauryaputra / inakI sAtavIM vAcanA / (8) akaMpita / / ina donoM gaNadharoMkI samAna vAcanA (9)acala bhraataa| honese inakI AThavIM vaacnaa| (10) taitry| / ina donoMkI bhI samAna vAcanA honese (11) prbhaas| inakI navIM vaacnaa| phira samayako jAnanevAlA indra uThA aura sugaMdhita ratnacUrNa ( vAsakSepa ) se pUrNa pAtra lekara prabhuke pAsa khar3A rahA / indrabhUti Adi gaNadhara bhI mastaka jhukAkara khar3e rahe / taba prabhune yaha kahakara ki 'dravya, guNa aura paryAyase tumako tIrthakI 1-muniyoMke samudAyako gaNa kahate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 jaina-ranna anujJA hai / ' pahale indrabhUtike mastakapara vAsakSepa DAlA / phira kramazaH dUsare gaNadharoMke mastakoMpara DAlA / bAdameM devoMne bhI prasanna hokara gyArahoM gaNadharoMpara vAsakSepa aura puSpoMkI dRSTi kii| ___ isake pazcAta prabhu sudharmA svAmIkI tarapha saMketakara bole,"ye dIrghajIvI hokara cirakAla taka dharmakA udyota kreNge|" phira sudharmAsvAmIko saba muniyoMmeM mukhya niyatakara gaNakI anujJA dii| isake bAda sAdhviyoMmeM saMyamake udyogakI vyavasthA karaneke lie prabhune prathama sAdhvI zrI caMdanavAlAko pravartinI padapara sthApita kiyaa| ___ isa taraha prathama pauruSI (pahara) pUrNa huii| taba rAjAne jo bali taiyAra karAI thI use naukara pUrva dvArase le AyA / vaha AkAzameM phaiMkI gaI / AdhI devatAoMne UparahIse le lii| AdhI bhUmipara pdd'ii| usameMse AdhI rAjA aura zeSa dUsare loga le gye| prabhu vahA~se uThe aura devacchaMdameM jAkara baiThe / gautamasvAmIne unake caraNoMmeM baiThakara dezanA dii| usake bAda kucha dina vahIM nivAsakara prabhu apane ziSyoM sahita anyatra vihAra kara gye| kuzAgrapurameM rAjA prasenajita thA / isake aneka putra the / unameMse ekakA nAma zreNika thaa| rAjA zreNikako pratibodha zreNikako bhaMbhAsAra yA biMbasAra bhI kahate the| zreNikako buddhimAna aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI carita 389 vIra jAnakara prasenajitane rAjyagaddI dI / prasenajitane rAjagRha nagara basAyA thA / zreNika bauddha dharmAvalaMbI zizunAga vaMzakA thA / usakI pahilI zAdI veNAtaTapurake bhadra nAmaka zreSThIkI kanyA se huI thI / usase usake abhayakumAra nAmakA eka putra thA / aneka varasoMke bAda, jaba abhayakumAra zreNikakA maMtrI thA taba, zreNikane vaizAlIke adhinAyaka ceTakakI eka kanyA mA~gI / ceTakane yaha kahakara kanyA denese inkAra kiyA ki, " haihaya vaMzakI kanyA vAhIkula ( videhavaMza ) vAleko nahIM dI jAsakatI / " abhayakumAra yukti karake ceTakakI sabase choTI kanyA cellAko hara lAyA thA / cellaNAse zreNikake eka putra huA / usakA nAma korNika thA ! 1. kuzAgrapurameM bahuta Agalaganese prajA bahuta dukhI hotI thI / isase rAjAne hukma nikAlA ki jisake gharase Aga lagegI vaha zahara bAhara nikAla diyA jAyagA / daivayogase rAjAhIke yahA~se isa bAra Aga lgii| apane hukmake anusAra vyavahAra karanevAle nyAyI rAjAne zahara chor3a diyA aura eka mAila dUra Dere DAle / dhIre dhIre vahA~ mahala banavAye aura loga bhI jA jAkara basane lage / Ate jAte logoMse koI pUchatA, - " kahA~ jAte ho ? " ve javAba dete, -" rAjagRha ( rAjAke ghara ) jAte haiM / " isase usa zaharakA nAma rAjagRha par3a gayA / 2 - jainazAstroMmeM isakA dUsarA nAma azokacaMdra aura bauddhagraMthoM meM isakA nAma ajAtazatru likhA hai / isane apane pitA rAjA zreNikako kaida karake mAra DAlA thA / zreNikakA aura isakA vistRta vRttAnta jainaratnake agale bhAga meM diyA jAyagA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna rANI cellaNA jaina thI aura zreNika bauddha | cellaNAke aneka yatna karanepara bhI zreNika jaina nahIM huA / eka bAra zreNika bagIce meM phirane gayA thA / vahA~ eka yuvaka jaina muniko ghora tapa karate dekhA / usake tapa aura tyAgako dekhakara zreNikakA mana jainadharma kI ora jhukA / bhagavAna mahAvIra vihAra karate hue rAjagRha meM Aye / zreNika mahAvIra ke darzana karane gayA aura upadeza suna parama zraddhAvAna zrAvaka ho gayA / meghakumAra, naMdISeNa Adine, apane mAtA zreNika ke putra, pitAkI AjJA lekara dIkSA le lI / prabhu vihAra karate hue, eka bAra brAhmaNakuMDa gA~va meM Aye / devatAoM ne samavazaraNa racA / samavazaraNameM devAnaMdA aura RSabhadatta bhI Aye / mahAvIrako dekhakara devAnaMdAke stanoMse dUdha jharane lagA | vaha eka Taka mahAvIra svAmIkI tarapha dekhane lagI / gautama gaNadharane I isakA kAraNa puuchaa| mahAvIra ne kahAH " maiM bayAsI dina taka isakI kokha meM rahA hU~ / isI lie vAtsalya bhAvase isakI aisI hAlata huI hai / " - phira mahAvIra svAmIne dharmopadeza diyA / devAnaMdA aura RSabhadattane duniyAko asAra jAnakara dIkSA le lI / prabhu vihAra karate hue eka bAra kSatriyakuMDa Aye / vahA~ rAjA naMdivarddhana aura prabhukA jamAI ' jamAlI ' apane parivAroM sahita www.umaragyanbhandar.com 390 RSabhadatta aura devAnaMdAko dIkSA jamAlIko dIkSA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 391 samavazaraNameM aaye| prabhukI dezanAse vairAgyavAna hokara jamAlIne pA~ca sau anya kSatriyoM sahita dIkSA le lii| ___ + jamAlI mahAvIrake bhAnaje the / inhIM ke sAtha mahAvIrakI putrI priyadarzanA byAhI gaI thii| jamAlIne dIkSA leneke bAda gyAraha aMgoMkA adhyayana kiyA / taba prabhune unheM hajAra kSatriya muniyoMkA AcArya banA diyA / ve cha? aTTama AdikA tapa karane lge| eka bAra jamAlIne apane munimaMDala sahita, svataMtrarUpase vihAra karanekI AjJA mA~gI / prabhune aniSTakI saMbhAvanAse mauna dhAraNa kiyA / jamAlI maunako sammati samajhakara vihAra kara gaye / vihAra karate hue ve zrAvastI nagarI pahu~ce / nagarake bAhara 'teMduka' nAmaka udyAnake 'koSThaka' nAmaka caityameM rahe / virasa, zItala, rukSa aura asamaya AhAra karanese unheM pittajvara Ane lagA / eka dina jvarakI adhikatAke kAraNa unhoMne so rahaneke lie saMthArA karanekI apane ziSyoMko AjJA dI / thor3e kSaNa nahIM bIte the ki, jamAlIne pUchAH-" saMthArA bichA diyA ?" ziSya bole:-" bichA diyaa|" jvarAta jamAlI turata jahA~ saMthArA hotA thA vahA~ Aye / magara saMthArA hote dekhakara ve baiTha gaye aura bole:-" sAdhuo ! Aja taka hama bhUle hue the| isa lie asamApta kAryako bhI samApta ho gayA kahate the| yaha bhUla thI / jo kAma samApta ho gayA ho usake lie kahanA cAhie ki, ho gayA / jisako tuma kara rahe ho usake lie kabhI mata kaho ki, vaha ho gayA hai / tumane kahA ki 'saMthArA bicha gayA hai|' vastutaH yaha bicha nahIM cukA thA / isa lie tumhArA yaha kahanA asatya hai / utpanna hotA ho use utpanna huA kahanA, aura jo abhI kiyA jAtA ho usake lie ho cukA kahanA, aisA mahAvIra kahate haiM vaha, ayogya hai| kAraNa isameM pratyakSa virogha mAlUma hotA hai| vartamAna aura bhaviSya kSaNoMke samUhake yogase jo kArya ho rahA hai usake lie 'ho cukA' kaise kahA jA sakatA hai ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 jaina-ratna mahAvIra svAmIkI putrI priyadarzanAne bhI eka hajAra striyoMke jo baccA garbha meM hotA hai usake lie koI nahIM kahatA ki, baccA paidA ho gayA / isalie he muniyo ! jo kucha maiM kahatA hU~ use svIkAra kro| kAraNa, merA kahanA yukti-saMgata hai / sarvajJakI taraha vikhyAta mahAvIra mithyA kaha hI nahIM sakate aisA kabhI mata soco| kyoMki 'kabhI kabhI mahApuruSoM meM bhI skhalanA-bhrAMti hotI hai| __ jamAlIkI yaha bAta jina sAdhuoMko yukti-yukta na jAna par3I ve jamAlIko chor3akara mahAvIrake pAsa cale gaye / bAkI unhIMke pAsa rahe / jamAlIkI pUrvAvasthAkI patnI priyadarzanAne bhI mohavaza jamAlIke pakSako hI svIkAra kiyaa| eka bAra mahAvIra svAmI jaba caMpAnagarIke pUrNabhadra vanameM samosare the taba jamAlI unake pAsa gaye aura bole:-" he bhagavAna ! Apake aneka ziSya chadmastha hI kAladharmako prApta ho gaye haiM; paraMtu maiM aisA nahIM huuN| mujhe bhI kevalajJAna aura kevaladarzana prApta hue haiM / isalie maiM bhI sarvajJa huuN|" jamAlIkA yaha kathana sunakara gautama svAmIne pUchA:-"jamAlI ! agara tuma sarvajJa ho to batAo ki yaha jIva aura loka zAzvata (apari vartanazIla ) haiM yA azAzvata ( parivartanazIla )" jamAlI isakA koI javAba na de sake / taba mahAvIra bole:" tattvakI dRSTise jIva aura loka donoM zAzvata haiM / dravyakI dRSTise loka zAzvata hai, magara prati kSaNa badalatI rahanevAlI paryAyoMkI apekSA azAzvata hai / isI taraha jIva dravyakI dRSTise zAzvata hai; paraMtu deva, tiryaMca, naraka aura manuSya paryAyakI dRSTise azAzvata hai|" jisa samaya yaha ghaTanA huI thI usa samaya mahAvIrako kevalajJAna hue caudaha barasa hue the| ____ mahAvIrake upadezase bhI jamAlIne jaba apane matako na chor3A taba ve saMgha bAhara kara diye gaye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 393 sAtha dIkSA le lI / ( bhagavatI sUtrameM aura vizeSAvazyaka sUtrameM inakA nAma priyadarzanA, jyeSThA aura anavadyogI bhI likhA hai / ) eka bAra vihAra karate hue mahAvIra svAmI kozAMbI Aye / usa samaya kozAMbIko gherakara mahAvIrake prabhAvase zatruoMmeM mela ujjayanIkA rAjA caMDapradyota __ par3A huA thA / mahAvIrake kozAMbImeM Aneke samAcAra suna kozAMbIkI mahArAnI eka bAra jamAlI phirate hue zrAvastImeM gaye / priyadarzanA bhI vahIM 'DhaMka' nAmaka kumhArakI jagahameM apanI eka hajAra sAdhviyoMke sAtha utarI thIM / DhaMka zraddhAvAna zrAvaka thaa| usane priyadarzanAko jainamatameM lAnekA nizcaya kiyA / eka dina usane priyadarzanAke vastrapara aMgArA DAla diyA / priyadarzanA bolI:-" DhaMka ! tumane merA vastra jalA diyaa|" DhaMka bolA:-"maiM ApakI mAnyatAke anusAra kahatA hU~ ki Apa mithyA bolatI haiM / kapar3AkA jarAsA bhAga jalA hai / ise Apa kapar3A jalA diyA kahatI haiM / yaha Apake siddhAMtake viruddha hai| Apa jalate hueko jala gayA nahIM kahatIM / aisA to mahAvIra svAmI kahate haiN|" priyadarzanA buddhimAna thiiN| unheM apanI bhUla mAlUma huii| unhoMne mahAvIrasvAmIke pAsa jAkara prAyazcitta kara punaH zuddha samyaktva dhAraNa kiyA / jamAlI aMta taka apane navIna matakI prarUpaNA karate rahe / inake matakA nAma 'bahurata vAda , thaa| isakA abhiprAya yaha hai ki hote hue kAmako huA aisA na kahakara saMpUrNa ho cukanepara hI huA khnaa| [ isa saMbaMdhameM vizeSa jAnaneke lie vizeSAvazyaka sUtrameM gAthA 2306 se 2333 taka aura bhagavatI sUtrake naveM zatakake 33 veM uddezakameM dekhanA cAhie / ] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 jaina-ratna mRgAvatIne nirbhaya hokara kileke phATaka khola diye aura vaha apane parivAra sahita samavazaraNameM gaI / rAjA caMDapradyota bhI prabhukI dezanA sunane gayA / dezanAke aMtameM rANI mRgAvatIne uThakara apanA putra udayana caMDapradyotako sauMpA aura kahA:"isakI Apa apane putrake samAna rakSA kareM aura mujhe dIkSA lenekI AjJA deM / maiM isa saMsArase udAsa huuN|* * mRgAvatI kozAMbIke rAjA zatAnIkakI patnI thI / jainadharmameM usakI pUrNa zraddhA thI / eka bAra rAjA zatAnIkane suMdara citrazAlA banavAI / eka citrakAra citrakAroMmeM kisI yakSakI kRpAse aisA hoziyAra thA ki kisI bhI vyaknike zarIrakA koI aMga dekhakara usakA sArA citra banA detA thA / citrazAlAmeM citra banAte samaya use acAnaka mRgAvatI rAnIke pairakA aMgUThA dikha gyaa| isase usane rAnIkA pUrA citra banA ddaalaa| citra banAte vakta citrakI jA~ghapara pIchIse kAle raMgakI bUMda, gira pdd'ii| citrakArane use miTA dii| dUsarI bAra aura girI jaba tIsarI bAra bhI girI taba usane socA, isakI yahA~ AvazyakatA hogii| usane vaha kAlA dAga na miTAyA / dAga jA~ghapara kAlA tila ho gyaa| rAjA zatAnIka, citrazAlA, taiyAra honepara, dekhane AyA / vahA~ usane mRgAvatIkA citra jA~ghake tila sahita hU bahU dekhA / isase use citrakAra aura rAnIke caritrapara vahama huaa| usane nArAja hokara citrakArako katala karanekI AjJA dI / dUsare citrakAroMne rAjAse prArthanA kI:-" mahArAja! eka yakSakI maharabAnIse yaha kisI bhI manuSyakA, eka bhAga dekhakara, hU bahU citra banA sakatA hai / yaha niraparAdhI hai|" rAjAne isakI parIkSA karaneke lie kisI kubar3IkA mu~ha batAyA / citrakArane usakA hU bahU citra banA diyaa| isase rAjAkI zaMkA jAtI rahI / magara rAjAne yaha vicAra kara usake dAhine hAthakA aMgUThA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 395 ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~~ ~ ~ ~ ~~ ~~ caMDapradyotake hRdayameMse prabhuke prabhAvake kAraNa kuvAsanA aura deSa donoM naSTa ho gaye / usane udayanako kozAMbIkA rAjA banAnekI pratijJA kara mRgAvatIko dIkSA lenekI AjJA dii| kaTavA diyA ki, yaha phira kabhI aise suMdara citra dUsarI jagaha na banA ske| citrakAra bar3A dukhI huA; nArAja huA / usane yakSakI. phira ArAdhanA kii| yakSane prasanna hokara vara diyA,-"jA tU bAyeM hAthase bhI aise hI suMdara citra banA sakegA / " citrakArane zatAnIkase vaira lenA sthira kiyA aura mRgAvatIkA eka sundara citra bnaayaa| phira vaha citra lekara ujjaina gyaa| usa samaya ujjainameM caMDapradyota nAmakA rAjA rAjya karatA thA / vaha bar3A hI laMpaTa thaa| citrakArake pAsa mRgAvatIkA citra dekhakara vaha pAgalasA ho gayA / usane turata zatAnIkake pAsa dUta bhejA aura kahalAyA ki, tumhArI rAnI mRgAvatI mujhe sauMpa do, nahIM to lar3aneko taiyAra ho jaao| ___ strIko sauMpanekI bAta kauna saha sakatA hai 1 zatAnIkane caMDapradyotake dUtako, apamAnita karake nikAla diyA / caMDapradyota phauja lekara kozAMcI pahuMcA; magara zatAnIka to isake pahale hI atisArakI bImArI honese mara gayA thaa| __ caMDapradyotako AyA jAna mRgAvatI bar3I cintAmeM pdd'ii| use apanA satIdharma pAlanekI ciMtA thI, apane choTI umrake putra udayanakI rakSA kara nekI cintA thii| bahuta vicArake bAda usane caMDapradyotako chalanA sthirakiyA aura usake pAsa eka dUta bhejA / dUtane rAjAko jAkara kahAH" mahArAnIne kahalAyA hai ki, maiM nizciMta hokara ujjaina A sakU~ isake pahale mere putra udayanako surakSita kara jAnA jarUrI samajhatI hU~ / isa lie agara Apa kozAMbIke cAroM tarapha pakkI dIvAra banavA deM to maiM nizciMta hokara Apake sAtha ujjaina cala skuuN|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 jaina-ratna ~wwwwwwwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm mRgAvatIne prabhuse dIkSA lii| usake sAtha hI caMDapradyotakI ATha striyoMne bhI dIkSA lI / ve saba mahAsatI caMdanAke pAsa rahIM / pA~ca sau cora eka jaMgalameM kilA banAkara rahate the aura corI va lUTakA dhaMdhA karate the / 500 coroMke sardArako eka bAra una coroMkA sardAra kodIkSA denA zAMbImeM bhagavAna mahAvIrake samavaza raNameM gayA / vahA~ bhagavAnakI dezanA sunakara use vairAgya huA aura usane dIkSA le lii| phira vaha vahA~se coroMke pAsa gayA aura una coroMko bhI, upadeza dekara, dIkSA de dii| viSayAMdha caMDapradyota isa jAlameM pha~sa gayA aura usane kozAMbIke cAroM tarapha pakkA koTa banavA diyaa| jaba koTa banakara taiyAra ho gayA taba mRgAvatIne cAroM taraphake darvAje baMda karavA diye aura dIvAroMpara apane subhaTa car3havA diye| aba caMDapradyotakI A~kheM khulI; paraMtu koI upAya nahIM thA / vaha zaharako gherakara par3A rahA / kaI mahIne bIta gye| bhagavAna mahAvIra vihAra karate hue kozAMbImeM samosare / prabhukA Agamana sunakara mRgAvatI apane parivAra sahita samavazaraNameM gaI / caMDapradyota bhI samavazaraNameM gyaa| prabhuke darzanakarake aura unakI dezanA sunakara usake vaira aura kAma zAMta ho gye| mRgAvatIne avasara dekha apanA putra udayana caMDapradyotako sauMpA / aura bhagavAna mahAvIrase dIkSA lI / kozAMbIkA nAza karane para tulA huA caMDapradyota, mRgAvatIkI yuktise asaphala huA aura mahAvIrake prabhAvase vaira bhUlakara kauzAMbIkA rakSaka bana gyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita mahAvIra svAmIke zrAvakoM se bAraha zrAvaka mukhya the / ve mahAna samRddhi zAlI the / bhagavAnake dasa zrAvaka x upadezase unhoMne zrAvaka vrata aMgI kAra kiyA thaa| unake nAma aura saMkSipta paricaya yahA~ diye jAte haiM-- 1-AnaMda-yaha vaNijaka grAmakA rahanevAlA thaa| isake pAsa bAraha karor3a svarNa mudrAe~ thiiN| gAyoMke 4 gokula the| 2-kAmadeva-yaha caMpA nagarIkA rahanevAlA thA / isake pAsa 18 karor3a svarNa mudrAe~ thIM aura 60 hajAra gAyoMke 6 gokula the| 3-culanI pitA-yaha kAzIkA rahanevAlA thaa| isake pAsa 24 karor3a svarNa mudrAe~ thIM aura 80 hajAra gAyoMke 8 gokula the| 4-surAdeva-yaha kAzIkA rahanevAlA thaa| isake pAsa 18 karor3a svarNamudrAe~ thIM aura 60 hajAra gAyoMke 6 gokula the / 5-cullazatika-yaha AlabhikA nagarIkA rahanevAlA thaa| isake pAsa 18 karor3a svarNa mudrAe~ thIM aura 60 hajAra gAyoMke 6 gokula the| 6-kuMDagolika-yaha kAMpilyapurakA rahanevAlA thaa| isake pAsa 18 karor3a svarNa mudrAe~ aura 60 hajAra gAyoMke 6 gokula the| 7-zabdAlaputra-yaha paulAzapurakA rahanevAlA aura x inakA pUrA caritra jainaranake agale bhAgoM meM diyA jAyagA 1-eka gokulameM 10 hajAra gAyeM rahatI thiiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna 398 mmmmmmmmmmm jAtikA kumhAra thA / isake pAsa 3 karor3a svarNamudrAe~ aura 10 hajAra gAyoMkA eka gokula thA / zaharake bAhara usakI pA~ca sau dukAneM thiiN| 8-mahAzataka-yaha rAjagRhakA rhnevaalaathaa| isake pAsa 24 karor3a svarNa mudrAe~ aura 80 hajAra gAyoMke ATha gokula the / 9-naMdinIpitA-yaha zrAvastIkA rahanevAlA thA / isake pAsa 12 karor3a svarNa mudrAe~ aura 40 gAyoMke 4 gokula the / 10-lAMtakApitA-yaha zrAvastIkA rahanevAlA thaa| isake pAsa 12 karor3a svarNa mudrAe~ aura 40 gAyoMke 4 gokula the| mahAvIra vihAra karate hue zrAvastI nagarImeM Aye aura vahA~ koSTaka nAmaka udyAnameM samosare / mahAvIra svAmIpara gozAlakakA vahIM apane Apako jina kahanevAlA tejolezyA rakhanA gozAlaka bhI AyA huA thaa| aura vaha hAlAhalA nAmaka kumhArinakI dukAnameM ThaharA huA thaa| gautamasvAmIne yaha bAta sunI aura mahAvIrasvAmIse pUchAH"prabho ! isa nagarImeM gozAlakako jina kahate haiM / yaha yogya hai yA ayogya ?" mahAvIra svAmIne uttara diyA:-" yaha bAta ayogya hai; kyoMki vaha jina nahIM hai / " gautama svAmIne pUchA:-"vaha kauna hai ?" mahAvIra svAmI bole:-" vaha merA eka purAnA ziSya hai| maMkhakA putra hai / aSTAMga nimittakA jJAna prAptakara usase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 399 www.rrrrrrr logoMke dilakI bAta kahatA hai / mujhase tejolezyAkI sAdhanA sIkha, use sAdhA hai aura ava mithyAtvI ho tejolezyAse apane virodhiyoMkA damana karatA hai|" samavazaraNameM ye praznottara hue the / isase zaharake logoMne bhI ye bAteM sunI thIM / loga carcA karane lage, mahAvIrasvAmI kahate haiM ki gozAlaka jina nahIM hai / vaha to maMkhakA beTA hai| gozAlakane ye bAteM sunI / vaha bar3A gusse huA / vaha jaba apane sthAnameM baiThA huA thA taba usane mahAvIra svAmIke ziSya AnaMda muniko, jAte dekha, bulAyA aura tiraskAra pUrvaka kahA:-" he AnaMda ! tU jAkara apane dharmaguruse kahanA ki ve merI niMdA karate haiM isa lie maiM unako parivAra sahita jalAkara rAkha kara duuNgaa|" ___ AnaMda bahuta Dare / unhoMne jAkara mahAvIrase sArI bAteM kahIM aura pUchA:--" he bhagavan ! gozAlaka kyA aisA karanekI zakti rakhatA hai ?" ... ___ mahAvIra svAmI bole:-" he AnaMda ! gozAlakane tapa karake tejolezyA prApta kI hai / isalie vaha aisA kara sakatA hai / tIrthakarako vaha nahIM jalA sktaa| hA~ takalIpha unako bhI pahu~cA sakatA hai|" thor3I hI derameM AjIvika saMghake sAtha gozAlaka vahA~ A gyaa| aura krodhake sAtha bolA:-" he AyuSyamAna kAzyapa! tuma mujhe maMkhalIputra gozAlaka aura apanA ziSya batAte ho yaha ThIka nahIM hai / maMkhalIputra gozAlaka to marakara svargameM gayA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna www.riawwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww usakA zarIra parisaha sahana karaneke yogya thA, isalie maiMne usake zarIrameM praveza kiyA hai / eka sau tetIsa barasoMmeM maiMne sAta zarIra badale haiM / yaha merA sAtavA~ zarIra hai|" ___ mahAvIra bole:-" he gozAlaka ! cora jaise koI AzrayasthAna na milanese kucha Una, sana yA rUIke taMtuoMse zarIrako Dhakakara apaneko chipA huA mAnatA hai, isI taraha he gozAlaka ! tuma bhI khudako bahAnoMke aMdara chipA huA mAnate ho; magara asalameM tuma ho gozAlaka hI / " gozAlaka adhika nArAja huaa| usane aneka tarahase mahAvIrakA tiraskAra kiyA aura kahA:-" he kAzyapa ! maiM Aja tujhe naSTa bhraSTa kara duuNgaa|" gurukI niMdA dekha prabhuke ziSya sarvAnubhUti muni aura sunakSatra munine use gurukA apamAna nahIM karanekI salAha dii| paraMtu usane krodha karake una donoMko jalA diyA / phira usane mahAvIrapara solaha dezoMko bhasma karanekI tAkata rakhanevAlI tejolezyA rakhI; paraMtu vaha prabhupara kucha asara na kara sakI / unakA zarIra kucha garama ho gyaa| phira tejolezyA lauTakara gozAlakake zarIrameM praveza kara gaI / taba gozAlaka bolA:-" he kAzyapa! abhI tU baca gayA hai para mere tapase janmI huI tejolezyA tujhe pittajvarase pIDita karegI aura dAhake duHkhase cha:mahIneke aMdara tU chamastha hI mara jAyagA!" ___ mahAvIra bole:--" he gozAlaka ! maiM chaH mahAnake aMdara na marU~gA / maiM to solaha barasa taka aura bhI tarthikara paryAyameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI - carita vicaraNa karU~gA / magara tuma khuda hI sAta dina ke aMdara pittajvara se pIDita hokara kAladharmako prApta karoge ! " gozAlakako tejolezyAkA pratighAta huA / vaha stabdha ho rahA / mahAvIra svAmIne apane ziSyoM se kahA:-- " he Aryo ! gozAlaka jalakara rAkha bane hue kASThakI taraha nisteja ho gayA hai / aba isase dhArmika prazna karake isako niruttara karo / aba krodha karake yaha tumheM kucha nukasAna na pahu~cA sakegA / " 401 zramaNa nirgrathoMne dhArmika praticodanA ( gozAlakake matase pratikUla prazna ) karake gozAlakako niruttara kiyA / saMtoSakAraka uttara denemeM asamartha hokara gozAlaka bahuta khIjhA / usane nirgrathoM ko hAni pahu~cAnekA bahuta prayatna kiyA; paraMtu na pahu~cA sakA / isalie apane bAloMko khIMcatA aura paira pachAr3atA huA hAlAhalA kumhArinake ghara calA gayA / zrAvastI nagarImeM yaha bAta cAroM tarapha phaila gaI / loga bAteM karane lage, - " nagarake bAhara koSThaka caityameM do jina paraspara vivAda kara rahe haiM / eka kahate haiM ' tuma pahale maroge !' dUsare kahate haiM - ' tuma pahale maroge !' inameM satyavAdI kauna hai aura mithyAvAdI kauna hai ? kaI mahAvIrako satyavAdI batAte the aura kaI gozAlakako satyavAdI kahate the; paraMtu sAta dinake bAda jaba gozAlakakA dehAMta huA taba sabako vizvAsa ho gayA ki mahAvIra hI satyavAdI haiM / * gozAlaka mahAvIra svAmI ke pAsase nikalakara hAlAhalA kumhArinake yahA~ AyA / madya pIne lagA / bartanoMke lie taiyAra kI huI miTTI uThA 26 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 jaina-ratna sAta dinake bAda jaba gozAlaka kAladharma pAyA taba gautama svAmIne pUchA:-" bhagavan , gozAlaka marakara kisa uThA kara apane zarIrapara cupar3ane lagA / jamInapara loTa loTakara AkraMdana karane lgaa| usakI hAlata pAgalakIsI ho gaI / putrAla nAmakA eka puruSa gozAlakakA bhakta thA / vaha rAtake pahale aura pichale paharameM dharma-jAgaraNa kiyA karatA thA / eka dina usako zaMkA huI ki hallA ( kITa vizeSa ) kA saMsthAna kaisA hogA ? calUM apane sarvajJa guruse pUchU / putrAla jaba hAlAhalAke yahA~ pahu~cA taba usane gozAlakako nAcate, kUdate, gAte, rote dekhA / putrAlako gozAlakakI ye kriyAe~ acchI na lagIM / vaha lauTa gyaa| ___ gozAlakake ziSya pAnI lekara Ara he the / unhoMne putrAlako jaldI 2 gharakI tarapha jAte dekhA / nimittajJAnase usake manakI bAta jAnakara ve bole:--" mahAnubhAva ! tumako tRNa gopAlikAkA saMsthAna jAnanekI icchA hai / Ao sarvajJa guruse pUcha lo| gurukA nirvANasamaya najadIka hai / isalie ve nRtya, gAna ityAdi kara rahe haiN|" putrAla bolA:-" mahArAja ! maiM ghara jAkara AtA huuN|" gozAlakake ziSyoMne putrAlake Aneke pahale hI gozAlakako ThIka tarahase biThA diyA aura putrAlakA prazna bhI batA diyA / putrAla AyA / gozAlakako namaskAra karake baitthaa| gozAlaka bolAH-"tumheM tRNa gopAlikAkA saMsthAna jAnanekI icchA hai / vaha saMsthAna (AkRti) bA~sakI jar3ake jaisA hotA hai|" putrAla saMtuSTa hokara apane ghara gyaa| gozAlakane eka dina apanA dehAvasAna nikaTa jAna apane ziSyoMko bulAyA aura kahA:-"dekho, maiM sarvajJa nahIM hU~ sarvajJatAkA maiMne DhauMga kiyA thA / maiM sacamuca hI mahAvIra svAmIkA ziSya mozAlAka huuN| maiMne ghora pApa kiyA hai / apane gurupara tejolezyA rakhakara unheM bahuta kaSTa pahu~cAyA hai / aura apane do guru bhAiyoMko-jinhoMne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI- carita 403 gatimeM gayA ? " mahAvIra svAmIne uttara divA: - " gozAlaka aneka bhavabhramaNa marakara acyuta devaloka meM gayA hai / aura karaneke bAda vaha mokSameM jAyagA / " zrAvastI se vihArakara prabhu meMTika grAmameM Aye aura sANa koSTaka nAmake caityameM utare / vahA~ siMha anagArakI zaMkA gozAlakakI tejolezyAkA prabhAva huA | unheM rakta atisAra aura pittajvarakI bImArI ho gaI / vaha dina dina bar3hatI hI gaI / prabhune usakA koI ilAja nahIM kiyA / logoM meM aisI carcA AraMbha ho gaI ki gozAlakake kathanAnusAra mahAvIra bImAra hue haiM aura chaH mahIne meM ve kAladharmako prApta kareMge / * mahAvIrake ziSya siMha sANakoSThaka se thor3I hI dUrapara mAlukA vanake pAsa chaTTha tapakara, U~cA hAtha karake dhyAna karate the / dhyAnAntarikAmeM ' unhoMne logoMkI ye bAteM sunIM / unheM yaha zaMkA ho gaI ki, mahAvIra svAmI sacamuca hI chaH mahIne meM mujhe gurudroha nahIM karanekI salAha dI thI- mArakara maiM hatyArA banA hU~ / isalie marane ke bAda mere pairoMmeM rassI bA~dhanA; mujhe sAre zaharameM ghasITanA aura mere pApoMkA zaharake logoMko jJAna karAnA / " mahAvIra svAmIpara tejolezyA rakkhI usake ThIka sAtaveM dina gozAlaka marA aura usake ziSyoMne apane gurukI AjJAkA pAlana karaneke lie, hAlAhalAke gharahImeM, usako pairase DorI bA~dhakara ghsiittaa| 1 - eka dhyAna pUrA hone ke bAda jaba taka dUsarA dhyAna AraMbha nahIM kiyA jAtA hai taba takakA kAla dhyAnAntarikA kahalAtA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 jaina-ranna kAladharma pAyeMge / isa zaMkAse ve bahuta duHkhI hue aura tapha karaneke sthAnase mAlukA vanameM jAkara jAra jAra rone lge| : antaryAmI zramaNa bhagavAna mahAvIrane apane sAdhuoM dvArA siMha muniko bulAyA aura pUchA:-" he siMha ! tumheM dhyAnAntarikAmeM mere maranekI zaMkA huI aura tuma mAlukAvanameM jAkara khuba roye the na?" siMhane uttara diyA:-" bhagavan yaha bAta satya hai|" mahAvIra svAmI bole:-" he siMha! tuma nizciMta raho / maiM gozAlakake kathanAnusAra chaH mahIneke aMdara kAladharmako prApta nahIM hoU~gA / maiM abase solaha barasa taka aura gaMdha hastikI taraha jinarUpase, vicaraNa kruuNgaa|" siMhane bar3I hI namratAke sAtha nivedana kiyA:--" he bhagavana ! Apa aura solaha barasa prabhukA siMhake Agrahase taka vicaraNa kareMge yaha satya hai| auSadha lenA paraMtu hama loga Apake isa duHkhako nahIM dekha sakate, isa lie Apa kRpA karake auSadhakA sevanakara hameM anugrahIta kiijie|" __ mahAvIra svAmIne kahA:-" he siMha ! meMDhika gA~vameM jaao| vahA~ revatI nAmakI zrAvikA hai / usane mere nimittase do kohaloMkA pAka banAyA hai, use mata lAnA; paraMtu apane lie mArjArakRta ( mArjAra nAmaka vAyuko zAnta karanevAlA) bIjorA pAka banAyA hai| use le aanaa|" siMhamuni revatIke makAnapara gaye / dharmalAbha diyA / revatIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 405 vaMdanAkara sukhasAta pUchaneke bAda prazna kiyA:-" pUjyavara ApakA AnA kaise huA ?" siMha muni bole:-" maiM bhagavAnake lie auSadha lene AyA huuN|" __ revatI prasanna huI / usane bhagavAna ke lie jo kuSmAMDa pAka taiyAra kiyA thA vaha bahorAne lgii| siMha muni bole:-"mahAbhAga! prabhuke nimittase banAye hue isa pAkakI AvazyakatA nahIM hai / tumane apane lie bIjorA pAka banAyA hai vaha laao|" ___ bhAgyamatI revatIne isako apanA ahobhAgya jAnA aura bIjorA pAka bar3e bhakti-bhAvake sAtha siMha muniko boharA diyA / isa zuddha dAnase revatIne devAyukA baMdha kiyA / siMha muni bIjorA pAka lekara mahAvIra svAmIke pAsa gaye aura yathAvidhi unhoMne vaha prabhuke sAmane rakkhA / prabhune usakA upayoga kiyA aura ve rogamukta hue| usa dina gozAlakane tejolezyA rakkhI use chaH mahIne bIte the / prabhuke Arogya hAnaka samAcAra sunakara sabhI prasanna hue| anukramase vihAra karate hue mahAvIra svAmI potanapurameM padhAre aura manorama nAmake udyAnameM samorAjarSi prasannacaMdrako dIkSA sare / potanapurakA rAjA prasannacaMdra prabhuko vaMdanA karane AyA aura prabhukA upadeza suna, saMsArako asAra jAna, dIkSita ho gayA / prabhuke sAtha rahakara rAjarSi prasannacaMdra sUtrArthake pAragAmI hue| __ eka bAra vihAra karate hue prabhu rAjagRha nagarake bAhara samosare / prasannacaMdra muni thor3I dUrapara dhyAna karane lage / rAjA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 jaina-ratna zreNika apane parivAra aura sainya sahita prabhuke darzanako claa| rastemeM usane rAjarSi prasannacaMdrako, eka pairapara khar3e ho U~cA hAtha kiye AtApanA karate dekhA / zreNika bhakti sahita unako vaMdanA karake mahAvIra svAmIke pAsa pahu~cA / aura pradakSiNA de, vaMdanA kara, hAtha jor3a, baiThA va bolA:-"bhagavan maiMne isa samaya Ate hue rAjarSi prasannacaMdrako ugra tapa karate dekhA hai| agara ve isa samaya kAladharmako pAve to kaunasI gati jAya~ge ?" mahAvIra svAmIne uttara diyA:-" sAtaveM narakameM / " zreNikako Azcarya huaa| vaha socane lagA,-kyA yaha bhI saMbhava hai ki aisA mahAna tapasvI bhI narakameM jAya~ ? saMbhava hai mere sunanemeM bhUla huI ho / usane phira pUchA:--"prabho ! rAjarSi prasannacaMdra yadi abhI kAladharmako prApta kareM to kaunasI gatimeM jAya~ge ?" mahAvIra svAmI bole:--" sarvArthasiddhi vimaanmeN|" zreNikako aura bhI Azcarya huA / usane punaH pUchA:-- "svAmin ! Apane donoM bAra do judA judA bAteM kaise kahIM?" ___ mahAvIra svAmI bole:--" maiMne dhyAnake bhedoMse judA judA bAteM kahI thIM / tumane pahale prazna kiyA taba prasannacaMdra muni dhyAnameM apane maMtriyoM aura sAmaMtoMke sAtha yuddha kara rahe the aura dUsarI bAra pUchA taba ve apanI bhUlakI AlocanA kara rahe the|" zreNikane pUchA:--" aisI bhUlakA kAraNa kyA hai ? " prabhu bole:--" rastemeM Ate hue tumhAre sumukha aura durmukha nAmake do senApatiyoMne rAjarSiko dekhaa| sumukha bolA:-"aisA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 407 ghora tapa karanevAle munike lie svarga yA mokSa koI sthAna durlabha nahIM hai|" yaha sunakara durmukha bolA:-" kyA tuma nahIM jAnate ki yaha potanapurakA rAjA prasannacaMdra hai / isane apane bAlakumArapara rAjyakA bhArI bojhA rakhakara bahuta bar3A aparAdha kiyA hai / isake maMtrI caMpAnagarIke rAjAse milakara rAjakumArako rAjyacyuta karanevAle haiN| isakI striyA~ bhI na jAne kahA~ calI gaI haiM ? jisake kAraNa yaha anartha huA yA honevAlA hai usakA to mu~ha dekhanA bhI pApa hai| " durmukhakI bAteM sunakara rAjarSiko krodha ho AyA aura ve apane maMtriyoM aura unake sAthiyoMke sAtha mana hI mana yuddha karane lgaa| usa samaya unake pariNAma bhayaMkara the| usI samaya tumane pUchA ki ve kaunasI gatimeM jAya~ge aura maiMne javAba diyA ki ve sAtaveM narakameM jaayge| ____" magara manameM yuddha karate hue jaba unake sabhI hathiyAra bekAra hue taba unhoMne apane mukuTase zatruoMpara AghAta karanA cAhA / jaba unhoMne apane sirapara hAtha rakkhA to unakA sira unheM sApha mAlUma huaa| turata unheM khayAla AyA ki, maiM to muni huuN| mujhe rAja aura kuTuMbase kyA matalaba ? dhikkAra hai merI aisI icchAko ! maiM tyAga karake bhI pUrA tyAgI na ho sakA ! bhagavan ! maiM kisa viTaMbanAmeM par3A ?" isa taraha apanI bhUlakI AlocanA karane lage / usI samaya tumane dUsarI bAra pUchA thA ki, ve kaunasI gatimeM jAya~ge aura maiMne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 jaina-ratna mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm~~~~~~~~~ javAba diyA thA ki sarvArthasiddhi vimAnameM jAya~ge / kAraNa, usa samaya unake bhAva ati nirmala the|" isa taraha abhI bhagavAnakA kathana cala hI rahA thA ki AkAzameM duMdubhinAda sunAI diyA / zreNikane pUchA:-" prabho ! yaha duMdubhinAda kaisA hai ?" prabhu bole:-" rAjan ! prasannacaMdra muniko kevalajJAna utpanna huA hai / unakA dhyAna nirmalatama huA / ve zukla dhyAnapara ArUDha hue / unake mohinI karmakA aura usake sAtha hI jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI aura antarAya karmakA bhI kSaya ho gayA / inake kSaya hote hI unako kevalajJAnakI prApti huI hai|" zubha yA azubha dhyAna hI prANiyoMko sukhameM yA duHkhameM DAlate haiN| rAjA zreNikane pUchA:-"bhagavan ! kevalajJAnakA uccheda kaba hogA? usa samaya vidyunmAlI nAmaka kevalajJAnakA uccheda brahmalokake indrakA sAmAnika devatA apanI cAra deviyoMke sAtha prabhuko vaMdanA karane AyA huA thaa| use batAkara prabhune kahA:-"isa puruSase kevalajJAnakA uccheda hogA / yAnI isa bharatakSetrameM isa avasarpiNI kAlameM yaha puruSa antima kevalI hogaa|" zreNikane pRcchA:-"kyA devatAoMko bhI kevalajJAna hotA hai ?" __ prabhune uttara diyA:-"nahIM yaha deva sAta dinake bAda cyavakara rAjagRhIke zreSThI RSabhadattakA putra hogA / vairAgya pAkara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita sudharmAkA ziSya hogaa| jaMbU nAma rakkhA jAyagA / use kevalajJAna hogaa| usake bAda koI bhI kevalI nahIM hogaa|" zreNikana pUchA:-"devatAoMkA jaba aMtakAla najadIka AtA hai taba unakA teja ghaTa jAtA hai / inakA teja kyoM kama . nahIM huA ?" prabhune uttara diyA:-" inakA teja pahale bahuta thA; isa samaya kama hai / inake puNyakI adhikatAke kAraNa inakA teja eka dama calA nahIM gayA hai|" usI samaya eka kor3hI puruSa Akara vahA~ baiThA aura apane zarIrase jharate hue kor3hako poMcha poMchameMDakase deva kara prabhuke caraNoMmeM lagAne lgaa| yaha dekhakara zreNikako bahuta krodha AyA / prabhukA isa taraha apamAna karanevAlA unheM vadhya mAlUma huA; paraMtu prabhuke sAmane ve cupa rahe / unhoMne socA,-jaba yaha yahA~se uThakara jAyagA taba isakA vadha karavA duuNgaa| prabhuko chIMka AI / kor3hI bolA:-" mro|" kucha kSaNoMke bAda rAjA zreNikako chIMka AI / kor3hI bolA:" cira kAla taka jAte rho|" kucha derake bAda abhayakumArako chIMka AI / kor3hI bolA:--"maro yA jiio|" usake bAda kAlasaukarikako chIMka AI / kor3hI bolA:-" na jI na mara / " ___ kor3hIne jaba mahAvIra svAmIko kahA ki maro taba to zreNikake krodhakA koI ThikAnA hI na rahA / usane apane subha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 jaina-ratna Toko hukma diyA ki yaha kor3hI jaba bAhara nikale taba ise kaida kara lenaa| __ thor3I derake bAda kor3hI bAhara niklaa| subhaToMne use ghera liyA; magara subhaToMko acarajameM DAla, divyarUpa dhAraNakara vaha kor3hI AkAzameM ur3a gyaa| subhaToMne Akara zreNikako yaha hAla sunaayaa|shrennik acarajameM pdd'e| unhoMne prabhuse pUchA:-"prabho ! vaha kor3hI kauna thA ?" mahAvIra bole:-" vaha deva thaa|" zreNikane pUchA:-" to vaha kor3hI kaise huA?" " apanI devii-maayaase|" kahakara prabhane usakI jIvana kathA sunAI aura kahA:-" devase pahalekI isakI yonI meMDakakI thii| isI zaharake bAharakI bAvar3ImeM yaha rahatA thaa| jaba hama yahA~ Aye to loga hameM vaMdanA karane Ane lge| pAnI bharanevAlI striyoMko hamAre AnekI bAteM karate isane sunA / isake manameM bhI hameM vaMdanA karanekI icchA huI / vaha bAvar3Ise nikalakara hameM vaMdanA karane calA / rastemeM Ate tumhAre ghor3eke pairoM tale kucalakara mara gayA / zubha bhAvanAke kAraNa marakara vaha dardurAMka nAmakA devatA huaa| anuSThAnake binA bhI prANIko usakI bhAvanAkA phala milatA hai / usane mere pairoMmeM gozIrSa caMdana lagAyA thA; paraMtu tumheM vaha kor3ha-rasa dikhAI diyA thaa|" zreNikane pUchA:-" jaba Apako chIMka AI taba vaha aAgalika zabda bolA, aura dUsaroMko chIMkeM AI taba mAMgalika zabda bolA, isakA kyA kAraNa hai ?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 411 ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ mahAvIra svAmIne uttara diyA:-" mujhe usane kahA ki 'maro" isase usakA yaha abhiprAya thA ki tuma aba taka isa duniyAmeM kaise ho ? mokSameM jaao| tumheM kahA ki jIte raho' isase usakA yaha abhiprAya thA ki tuma isa zarIrameM rahoge isImeM sukha hai; kyoMki marakara tuma narakameM jAoge / abhayakumArako kahA ki 'jIo yA maro' isakA yaha matalaba thA ki agara tuma jIte rahoge to dharma karoge aura maroge to anuttara vimAnameM jAoge / isase jIvana, maraNa donoM samAna haiN| kAlasaukarikako kahA thA ki 'na jI na mara' isase yaha abhiprAya thA ki agara jIegA to pApa karegA aura maregA to. sAtava narakameM jaaygaa|" rAjagRhIse vihArakara prabhu pRSThacaMpA nAmaka nagarImeM aaye| vahA~kA rAjA sAla aura yuvasAla rAjAko dIkSA rAja mahAsAla-jo sAlakA choTA bhAI thA aura jise rAjAne yuvarAjapada diyA thA-donoM prabhuko vaMdanA karane Aye aura upadeza pA, vairAgyavAna ho prabhuke ziSya ho gye| unhoMne apanA rAjya apane bhAnaje 'gAgalI' ko diyA / gAgalIke pitAkA nAma piThara / aura mAtAkA nAma 'yazomatI' thA / pRSThacaMpAse vihArakara prabhu caMpAnagarI padhAre / vahA~ prabhuke mukhya ziSya gautama svAmIne jina logoMko dIkSA dI thI unheM kevalajJAna ho gayA; paraMtu gautama svAmIko nahIM huaa| isase ve dukhI hue| unheM dukhI dekha mahAvIra svAmIne unheM kahA: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 jaina-ratna mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm "he gautama ! tumheM kevalajJAna hogA; magara kucha samayake baad| tumako mujhapara bahuta moha hai / isa lie jabataka tumhArA moha nahIM chUTegA tabataka tumheM kevalajJAnakI prApti bhI nahIM hogii|" aMbar3a nAmakA parivrAjaka prabhuko vaMdanA karane aayaa| usake hAthameM chatrI aura tridaMDa the| usane aMbaDa sanyAsIkA Agamana bar3e hI bhaktibhAvase prabhuko vaMdanA kI aura kahA:-" he vItarAga! ApakI sevA karanekI apekSA ApakI AjJA pAlanA vizeSa lAbhakArI hai / jo ApakI AjJAke anusAra calate haiM, unheM mokSa milatA hai| ApakI AjJA hai ki heya (chor3ane yogya ) kA tyAga kiyA jAya aura upAdeya (grahaNa karane yogya ) ko svIkArA jAya / ApakI AjJA hai ki Asrava heya hai aura saMvara upAdeya hai / Asrava saMsAra-bhramaNakA hetu hai aura saMvarase mokSakI prApti hotI hai / dInatA chor3a prasanna manase jo ApakI isa AjJAko mAnate haiM ve mokSameM jAte haiN|" prabhukA upadeza sunaneke bAda aMbar3a jaba rAjagRhI jAneko taiyAra huA taba prabhune aMbar3ako kahA:-"tuma rAjagRhImeM nAga nAmaka sArathIkI strI sulasAse sukhasAtA pUchanA / " 1-sulasA parama zrAvikA thI / mahAvIra svAmIne sulasAhIkI sukhasAtA kyoM puchAI ? usake parama zrAvikApanakI jA~ca karanA cAhie / yaha socakara aMbar3ane aneka yuktiyoMdvArA use zrAvikApanase cyuta karanekI koziza kI; paraMtu vaha niSphala huA / taba usako vizvAsa huA ki, mahAvIra svAmIne sulasAke prati itanA bhAva dikhAyA vaha yogya hI thaa| yaha devI solaha satiyoMmeM se eka haiM / inakA vistRta caritra agale bhAgoMmeM diyA jAyagA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita svAmA-cArata 413 caMpA nagarIse vihAra kara, prabhu dazArNa dezameM Aye / vahA~kI rAjadhAnI dazArNa nAmakI nagarI rAjA dazArNamadra thI / vahA~ dazArNabhadra nAmakA rAjA rAjya karatA thA / dazArNa nagarIke bAhara prabhukA samavasaraNa huA / rAjAko yaha khabara milI / vaha apane pUrNa vaibhavake sAtha prabhuke darzana karane gayA aura prabhuko vaMdanA kara ucita sthAna para baiThA / usako garva huA ki, mere samAna vaibhavavAlA dUsarA kauna hai| ___ indrako rAjA dazArNabhaMdrake isa abhimAnakI khabara pdd'ii| usane rAjAko, upadeza denA sthira kara eka adbhuta ratha banAyA / vaha vimAna jalamaya thA / usake kinAroMpara kamala khile hue the| haMsa aura sArasa pakSI madhura bola rahe the| deva vRkSoM aura devalatAoMse suMdara puSpa usameM girakara baira rahe the / nIla kamaloMse vaha vimAna indranIla maNimayasA lagatA thA / marakata maNimaya kamalinImeM suvarNamaya vikasita kamaloMke prakAzakA praveza honese vaha adhika camakadAra mAlUma ho rahA thaa| aura jalakI capala taraMgoMkI mAlAoMse vaha dhvajA-patAkA oMkI zobhAko dhAraNa kara rahA thaa| __ aise jalakAMta vimAnameM baiThakara indra apane deva-devAMganA oM sahita samavazaraNameM AyA, indrakA vaibhava dekhakara dazArNabhadra rAjAke garvameM dhakkA lgaa| use khayAla AyA ki, merA vaibhava to isa vaibhavake sAmane tuccha hai / chiH mai isIpara itanA phUla rahA huuN| kyoM na maiM bhI usa anaMta vaibhavako pAnekA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 mmmmmmmmmmmmm jaina-ratna prayatna karU~ jisako prApta karanekA upadeza mahAvIra svAmI rAjAne vahIM apane vastrAbhUSaNa nikAla DAle aura apane hAthoMhIse loca bhI kara DAlA / devatA aura manuSya sabhI vismita the / phira dazArNabhadrane gautama svAmIke pAsa Akara yatiliMga dhAraNa kiyA aura devAdhidevake caraNoMmeM utsAhapUrvaka vaMdanA kii| dazArNabhadrakA garvaharaNa karanekI icchA rakhanevAlA indra Akara munike caraNoMmeM jhukA aura bolA:-" mahAtman ! maiMne Apake vaibhava-garvako apane vaibhavase naSTa kara denA cAhA / vaha garva naSTa huA bhI; paraMtu vaibhavako ekadama chor3a deneke Apake mahAna tyAgane mujhe garvahIna kara diyA / tyAgI mahAtman ! merI bhakti-vaMdanA svIkAra kiijie|" vaibhavabhogIse vaibhavatyAgI mahAna hotA hai / duniyA usakI koI samatA nhiiN| dhannA aura zAlibhadra donoM mahAna samRddhivAna the / rAjagRhI nagarImeM rahate the| eka bAra rAjA dhannA aura zAlibhadrako dIkSA zreNikako zAlibhadrakI mAtAne apane yahA~ AmaMtraNa diyA / rAjA zreNika usake ghara Aye / zAlibhadra sAtaveM khaMDameM rahate the| unheM mAtAne jAkara kahA:- " putra ! nIce calo / tumhAre svAmI rAjA Aye haiN|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita ApakA 'mere sirapara bhI svAmI hai| yaha bAta zAlibhadrako bahuta barI lagI aura ve saba vaibhavakA tyAga karane lage / zAlibhadrake bahanoI 'dhannA' the / unako bhI yaha bAta mAlUma huI / unheM bhI vairAgya ho AyA / phira jaba bhagavAna mahAvIra vihAra karate hue vaibhAragiripara aaye| taba zAlibhadra aura dhannAne bhagavAnake pAsa jAkara dIkSA le lI / * prabhu rAjagRhIke aMdara samavasaraNameM virAjamAna the / usa ___samaya eka puruSa prabhuke pAsa AyA, rohiNeya corako dIkSA caraNoM meM girA aura bolA:-" nAtha ! ApakA upadeza saMmAra-sAgarameM gotA khAte hue manuSyako pAra karanemeM jahAjakA kAma detA hai / dhanya haiM ve puruSa jo ApakI vANI zraddhApUrvaka munate haiM aura usake anusAra AcaraNa karate haiM / bhagavan ! maiMne to eka bAra kucha hI zabda sune the; paraMtu unhoMne bhI mujhe bacA liyA hai|" phira usane prabhuse upadeza sunA / sunakara use vairAgya huaa| usane pUchA:--" prabho ! maiM yatidharma pAneke yogya hU~ yA nahIM ? kyoMki maiMne jIvanabhara corIkA dhaMdhA kiyA hai aura aneka tarahake anAcAra seve haiM!" prabhu bole:--" rohiNeya ! tUma yatidharmake yogya ho / " phira rohiNeya cora muni ho gye| prabhu mahAvIrake upadezane aura dharmake AcaraNane corako eka pUjya puruSa banA diyaa| *inake vistRta caritra agale bhAgoMmeM diye jaayeNge| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 jaina-ratna ~ wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww bhagavAna vihAra karate hue marumaMDalake vItabhaya nagarameM pdhaare| vahA~ke rAjA udAyanane prabhuse uparAjA udAyana ko dIkSA deza suna, saMsArase vimukha ho dIkSA grahaNa kii| * prabhu vihAra karate hue rAjagRhImeM padhAre / zreNika abhaya kumAra vagairA-prabhuke darzanoMko gaye / aMtima rAjarSi kauna hogA? abhayakumArane-prabhuse prazna kiyA-- ___"he bhagavan ! aMtima rAjarSi kauna hoMge ?" prabhune uttara diyA:--" udAyana rAjA / " abhayakumArako jaba yaha mAlUma huA ki, aMtima rAjarSi udAyana hogA taba unake manameM khalaabhayakumArako dIkSA * balI maca gaI / tyAga aura bhomakA dvaMdva zurU huaa| bhoga kahatA thA," rAjya-sampatti-sukha bhoganemeM par3oge to tumheM phira kabhI tyAgakA sukha na milegA rAjA banakara phira dIkSA na le skoge|" dharmaparAyaNa abhayakumAra rAjyasampattisukhake lobhameM na pdd'e| unhoMne apane pitA zreNikase AjJA lekara prabhuke pAsase dIkSA le lii| * inake vistRta caritra jainaratnake agale bhAgoMmeM diye jaayeNge| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 417 rAjA zreNikake halla aura vihalla nAmaka do lar3ake bhI the / zreNikane unheM mahAmUlyavAna halla vihallako dIkSA kuMDala aura secanaka nAmakA hAthI diye the / zreNikakA lar3akA kUNika zreNikako kaidakara rAjyapara baiThA / phira usane halla vihallase kuMDala aura hAthI lenA cAhA / isase halla va vihalla apane mAmAke pAsa vizAlA nagarI cale gaye / mAmA ceTakane unako Azraya diyA / kUNikane vizAlApara car3hAI kI mahAna yuddhake bAda kUNika jItA aura halla vihalla saMsArase udAsa ho bhagavAna mahAvIra svAmIke pAsa gaye / aura upadeza suna, vairAgya pA prabhuke pAsase unhoMne dIkSA grahaNa kii| * prabhu vihAra karate hue caMpAnagarImeM padhAre / vahA~ zreNika rAjAkI aneka rANiyoMne pati aura zreNikakI patniyoMko dIkSA putroMke viyogase udAsa ho prabhuke pAsase dIkSA lii| rAjA kUNika * bhI prabhake pAsa vaMdanA karane AyA aura usane namratA pUrvaka hAtha jor3a kara pUchA:-" bhagavan ! jo cakravartI umrabhara bhogako nahIM chor3ate ve marakara kahA~ jAte haiM ? prabhune uttara diyA:--" va marakara sAtaveM narakameM jAte haiN|" kuNikane phira pUchA:-" maiM marakara kahA~ jAU~gA ?" prabhu bole:--" tuma marakara chaThe narakameM jaaoge|" kUNikane pUchA:--sAtaveMmeM kyoM nahIM ?" *inake vistRta caritra agale bhAgoMmeM diye jAyeMge / 27 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 jaina-ratna prabhu bole:--" isa lie ki tuma cakravartI nahIM ho|" kUNikane pUchA:--" maiM cakravartI kyoM nahIM hU~ ?" prabhu bole:-"isalie ki tumhAre pAsa cakrAdi ratna nahIM haiN|" kUNika isase bahuta dukhI huA aura vaha cakravartI bananekA irAdA kara apane mahaloMmeM calA gyaa| prabhu vihAra karate hue apApA purImeM samosare / vahAkA~ rAjA hastipAla prabhuko vaMdanA rAjA hastipAlake svapnoMkA phala karane aayaa| vaMdanA kara, apane Asanapara baitthaa| prabhune upadeza diyA:--" isa jagatameM dharma, artha, kAma aura mokSa nAmake cAra puruSArtha haiM / inameMse artha aura kAma to nAma mAtrake puruSArtha haiM / kyoMki inakA pariNAma anartharUpa hotA hai| vAstavameM puruSArtha to mokSa hai / aura usakA kAraNa dharma hai / dharma saMyama Adi dasa tarahakA hai / vaha saMsArasAgarase jIvoMko tAratA hai / saMsAra anaMta duHkharUpa hai aura mokSa anaMta sukharUpa hai / isalie saMsArako chor3ane aura mokSako pAnekA kAraNa eka mAtra dharma hI hai / jaise la~gar3A manuSya bhI savArIke sahAre dUrakI musAphirI kara sakatA hai vaise hI ghora kamI manuSya bhI dhamake sahAre mokSameM jA sakatA hai!" rAjAne namratApUrvaka pUchA:-" bhagavan ! maiMne rAtako svamameM kramazaH, hAthI, baMdara, kSIravAlA vRkSa, kauA, siMha, kamala, bIja aura kuMbha ye ATha cIjeM dekhI thIM / kRpA karake kahie ki inakA phala kyA hogA ?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 419 wwwwwwwwwwwwwww prabhu bole:-- 1-hAthI-abase zrAvaka samRddhike-daulatake-kSaNika sukhameM lubdha hoMge / hAthIke samAna zarIra rakhate hue bhI AlasI hokara gharameM par3e raheMge / mahAsaMkaTameM A par3anepara bhI aura paracakrakA bhaya honepara bhI ve saMyama nahIM leMge / yadi kucha le leMge to kusaMga doSase use chor3a deMge / kusaMga doSameM bhI saMyama pAlanevAle virale hI hoNge| 2-baMdara-dUsare svamakA phala yaha hai ki gacchake svAmI AcArya loga baMdarake samAna capala (asthira) svabhAvavAle, thor3I zaktivAle aura vrata-pAlanameM pramAda karanevAle hoMge / itanA hI nahIM jo dharmameM sthira hoMge unake bhAvoMko bhI viparIta banAya~ge / dharmake udyogameM tatpara to virale hI nikleNge| jo khuda dharmAcaraNameM zithila hote hue bhI dUsaroMko dharmopadeza deMge unakI loga aise hI dillagI kareMge jaise gAvoMke loga zaharameM rahanevAle (zramase DaranevAle) loMgoMkI kiyA karate haiM / he rAjan , bhaviSyameM isa tarahake pravacanase ajJAta puruSa (AcArya ?) hoNge| 3-kSIravRkSa-tIsare svamakA phala yaha hai ki, sAtoM kSetroM meM dravyakA upayoga karanevAle, kSIravRkSake jaise dAtAra zrAvaka hoMge / unheM liMgadhArI ( veSadhArI) Thaga roka leMge, ( apane rAgI banA leMge ) aise pAkhaMDiyoMkI saMgatise siMhake samAna sattvazIla AcArya bhI unheM zvAnake jaise sArahIna mAlUma hoNge| suvihita muniyoMkI vihArabhUmimeM aise liMgadhArI zUlakAsA trAsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 jaina-ratna deMge / kSIravRkSake samAna zrAvakoMko acche muniyoMkI saMgati nahIM karane deNge| 4-kAkapakSI-isa svamakA yaha phala hai ki, jaise kAkapakSI vihAra vApikAmeM nahIM jAte vaise hI uddhata svabhAvake muni dharmArthI hote hue bhI apane gacchoMmeM nahIM raheMge / ve dUsare gacchoMke sUriyoMke sAtha, jo ki mithyAbhAva dikhalAnevAle hoMge, mUrkhAzayase caleMge / hitaiSI agara unako upadeza kareMge ki inake sAtha rahanA anucita hai to ve hitaiSiyoMkA sAmanA kreNge| ___5-siMha-isa svAmakA yaha phala hai ki, jaina majahaba jo siMhake samAna hai-jAtismaraNAdi jJAnarahita aura usakodharmake rahasyako-samajhanevAloMse zUnya hokara isa bharatakSetrarUpI vanameM vicaraNa karegA-rahegA / use anya tIrthI to kisI tarahakI vAdhA na pahu~cA sakeMge; paraMtu svaliMgI hI-jo siMhake zarIrameM paidA honevAle kIr3oMkI taraha hoMge-isako kaSTa deMge, janazAsanakI niMdA kraayNge| 6-kamala-isa svamakA yaha phala hai ki,-jaise svaccha sarovarameM honevAle kamala sabhI sugaMdhavAle hote haiM, vaise hI uttama kulameM paidA honevAle bhI sabhI dharmAtmA hote haiM; paraMtu bhaviSyameM aisA na hogA / ve dharmaparAyaNa hokara bhI kusaMgatise bhraSTa hoNge| magara jaise gaMde pAnIke gaDDemeM bhI kabhI kabhI kamala uga Ate haiM vaise hI kukula aura kudezameM janme hue bhI koI koI manuSya dharmAtmA hoMge; paraMtu ve hInajAtike honese anupAdeya hoNge| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 421 7-bIja-isakA yaha phala hai ki, jaise Usara bhUmimeM bIja DAlanese phala nahIM milatA vaise hI kupAtrako dharmopadeza diyA jAyagA; paraMtu usakA koI pariNAma nahIM hogA / hA~ kabhI kabhI aisA hogA ki jaise kisI Azayake bagaira kisAna, ghuNAkSara nyAyase acche khetameM bure bIjake sAtha uttama bIja bhI DAla detA hai vaise hI zrAvakoMse supAtradAna bhI kara diyA jAyagA / 8-kuMbha-isakA yaha phala hogA ki kSamAdi guNarUpI kamaloMse aMkita aura sucaritrarUpI jalase pUrita ekAMtameM rakkhe hue kuMbhake samAna maharSi virale hI hoMge / magara malina kalazake samAna zithilAcArI liMgI ( sAdhu ) jahA~ tahA~ dikhAI deNge| ve IrSyAvaza maharSiyoMse jhagar3A kareMge aura loga ( ajJAnatAke kAraNa ) donoMko samAna samajheMge / gItArtha muni aMtaraMgameM uttama sthitikI pratIkSA karate hue aura saMyamako pAlate hue bAharase dUsaroMke samAna banakara rheNge|" rAjAko vairAgya huA aura rAjapATa sukhasaMpattiko chor3a . usane dIkSA lI aura ghora tapa kara rAjA hastipAlako dIkSA ra " mokSapadako prApta kiyaa| gautama svAmIne pUchA:-" bhagavan ! tIsare Areke aMvameM bhagavAna RSabha deva hue / cauthe kalkI rAjA AremeM ajitanAthAdi teIsa tIrthakara hue jinameMke aMtima tIrthakara Apa haiN| aba duHkhamA nAmake pA~caveM AremeM kyA hogA so kRpA karake pharmAie !" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna mahAvIra svAmIne javAba diyA: - " he gautama : hamAre mokSa jAneke bAda tIna barasa aura sAr3he ATha mahIne bItane para pA~cavA~ ArA AraMbha hogA / hamAre nirvANa jAneke unnIsa sau aura caudaha barasa bAda pATalIputrameM mleccha kulameM eka lar3akA paidA hogaa| bar3A honepara vaha rAjA banegA aura kalki, rudra aura caturmukha nAma se prasiddha hogA / usa samaya mathurAke rAmakRSNakA maMdira akasmAta - purAnA vRkSa jaise pavanase gira jAtA hai vaise hI gira pdd'egaa| krodha, mAna, mAyA aura lobha usameM isI tarahase janmeMge jaise lakkar3ameM ghuNA jAtikA kIr3A paidA hotA hai / usa samaya prajAko rAjAkA aura coroMkA donoM hIkA bhaya banA rahegA / gaMdha aura rasakA kSaya hogA / durbhikSa aura ativRSTikA prakopa rahegA / kalki aThAraha barasakA hogA taba taka mahAmArIkA roga rahA karegA / phira kalki rAjA bnegaa| " eka bAra kalki rAjA phiraneko nikalegA / rastemeM pA~ca stUpoM ko dekhakara vaha pUchegA ki, - " ye stUpa kisane banavAye haiM ? " use javAba milegA ki, " pahale naMda nAmakA eka rAjA ho gayA hai / vaha kuberake bhaMDArI jaisA dhanika thA / usane ina stUpoM ke nIce bahutasA dhana gAr3A hai / Aja taka usa / dhanako kisI rAjAne nahIM nikalavAyA / " dhanakA lobhI rAjA una stUpoMko khudavAkara dhana nikAla legA / " phira vaha yaha socakara ki zaharameM aura sthAnoM meM bhI dhana gar3A huA hogA, sAre zaharako khudavA DAlegA / usameMse eka lavaNadevI nAmakI zilAmayI gAya nikalegI / vaha caurAhe meM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 422 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 423 khar3I kara dI jAyagI / vaha apanA prabhAva dikhalAneke lie muniyoMke-jo gocarI jAte hue usake pAsase nikaleMge-apanA sIMga ar3A degii| isako sAdhu bhaviSyameM ati vRSTikI sUcanA samajheMge aura vahA~se cale jAya~ge / kucha bhojanavastrake lolupa yaha kahakara vahIM raheMge ki kAlayogase jo kucha honahAra hai vaha jarUra hogA / honahArako jinezvara bhI nahIM roka sakate haiM / "phira rAjA kalki sabhI dharmoMke sAdhuoMse kara legaa| isake bAda vaha jainasAdhuoMse bhI kara mA~gegA / taba jaina sAdhu kaheMge:-" he rAjan ! hama akiMcana haiM aura gocarI karake khAte haiM / hamAre pAsa kyA hai so hama tumheM deM ? hamAre pAsa kevala dharmalAbha hai / vahI hama tumako dete haiN| purANoMmeM likhA hai ki, jo rAjA brahmaniSTha tapasviyoMkI rakSA karatA hai use unake puNyakA chaThA bhAga milatA hai / isalie he rAjan ! Apa isa duSkamase hAtha uThAie / ApakA yaha duSkarma deza aura zaharakA akalyANa kregaa|" __" isase kalki bar3A gusse hogA / usako nagarake devatA samajhAya~ge ki he rAjan ! niSparigrahI muniyoMko mata staao| aise muniyoMko 'kara' ke lie satAkara tuma apanI mautako pAsa bulaaoge| __" isako sunakara kalki DaregA aura muniyoMko namaskAra kara unase kSamA maaNgegaa| __ " phira zaharameM, usake ( zaharake ) nAzakI sUcanA denevAle bar3e bar3e bhayaMkara upadrava hoMge / satraha rAta dina taka bahuta meMha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 jaina-ratna barasegA / isase gaMgAmeM ( ? ) bAr3ha AyagI aura pATalIputrako DubA degI / zaharameM kevala prAtipada nAmake AcArya, kucha zrAvaka, thor3e zaharake loga aura kalki rAjA kisI U~ce sthAnameM car3ha jAnese baca jAya~ge / zeSa sabhI nagarajana mara jaayNge| __"pAnIke zAMta honepara kalki naMdake pAye hue dhanase punaH zahara bsaaygaa| loga AyeMge / zaharameM aura dezameM sukha zAMti hogii| eka paisekA maTakA bharake dhAnya bikegA; to bhI kharIdAra nahIM mileNge| sAdhusaMta sukhase vicaraNa kareMge / pacAsa barasa taka sukAla rhegaa| ___"jaba rAjA kalkikI mauta nikaTa AyagI taba vaha punaH dharmAtmAoMko duHkha dene lagegA / saMghake logoM sahita pratipada AcAryako vaha gozAlAmeM baMda kara degA aura unase kahegA-agara tumhAre pAsa paisA deneko nahIM hai to jo kucha mA~gakara lAte ho usI kA chaThA bhAga do / isase kAyotsarga pUrvaka saMgha zakrendrakI ArAdhanA karegA / zAsanadevI jAkara kalkiko kahegI,"he rAjan ! sAdhuoMne indrakI ArAdhanAke lie kAyotsarga kiyA hai / isase terA ahita hogaa|" magara kalki kucha bhI dhyAna nahIM degaa| __"saMghakI tapasyAse indrakA Asana kA~pegA / vaha apane avadhijJAnase saMghakA saMkaTa jAna kara kalkike zaharameM AyagA aura brAhmaNakA rUpa dharakara rAjAke pAsa jAkara pUchegA:"he rAjana! tumane sAdhuoMko kyoM kaida kiyA hai ?" ___ "taba kalki rAjA kahegA:-" he vRddha ! ye loga mere Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 425 zaharameM rahate haiN| paraMtu mujhe kara nahIM dete / inake pAsa paise nahIM hai, isa lie maiMne inako kahA ki, tuma apanI bhikSAkA chaThA bhAga mujhe do; magara vaha bhI deneko ye rAjI nahIM hue| isI lie maiMne inako gAyoMke bAr3emeM baMda kara diyA hai|" __taba zakrendra unako kahegA,-" una sAdhuoMke pAsa tujhe deneke lie kucha bhI nahIM hai / bhikSA ve itanI hI lAte haiM jitanI unako jarUrata hotI hai| apanI bhikSAmeMse ve kisIko eka dAnA bhI nahIM de sakate / aise sAdhuoMse bhikSAMza mA~gate tumheM lAja kyoM nahIM AtI ? agara aba bhI apanA bhalA cAhate ho to sAdhuoMko chor3a do varanA tumhArA apakAra hogaa|" __" ye bAteM sunakara kalki nArAja hogA aura apane subhaToMko hukma degA:-" isa brAhmaNako gardaniyA dekara nikAla do|" " indra kupita hokara tatkAla hI kalkiko bhasma kara degA; usake putra dattako jainadharmakA upadeza dekara rAjyagaddIpara biThAyagA, saMghako mukta kara namaskAra karegA aura phira devalokarma calA jAyagA / kalki chiyAsI varSakI Ayu pUrNakara duraMta naraka bhUmimeM jaaygaa| __" rAjA datta apane pitAko mile hue adharmake phalako yAda karake aura indrake diye hue upadezakA khayAla karake sArI pRthvIko arihaMtake caityoMse vibhUSita kara deMge / pA~caveM Areke aMta taka jainadharma calA kregaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 jaina-ratna " tIrthakara jaba vicaraNa karate haiM taba yaha bharatakSetra saba taraha samRddha aura sukhI hotA hai: / aisA tIrthakara vicaraNa karate jAna par3atA hai mAnoM yaha dUsarA svarga hai| haiM taba kaisI hAlata isake gA~va zaharoM jaise, zahara alakApurI rahatI haiM ? jaise, kuTuMbIjana rAjAke jaise, rAjA kuberake bhaMDArI jaisA, AcArya caMdrake jaise, pitA devake jaise, sAsu mAtAke samAna aura sasura pitAke samAna hote haiM / loga satya aura zaucameM tatpara, dharmAdharmake jAnanevAle, vinIta, devaguruke bhakta aura svadArAsaMtoSI ( apanI svIke sivA sabhI striyoMko apanI mA~ bahana samajhanevAle ) hote haiM / una logoMmeM, vijJAna vidyA aura kulInatA hote haiM / paracakra, Iti aura coroMkA bhaya nahIM hotA hai, na koI nayA kara hI DAlA jAtA hai / aise samayameM bhI arihaMtakI bhaktiko nahIM jAnanevAle aura viparIta vRttivAle kutIrthiyoMse muniyoMko upasarga hote hI rahate haiM aura dasa Azcarya bhI hote haiN| __" isake bAda duHkhamA nAmaka pA~caveM Are manuSya kaSAyoMse lupta dharmabuddhivAle aura vAr3a binAke pA~cavA~ ArA khetakI taraha maryAdA rahita hoMge / jaise jaise pA~cavA~ kAla Age bar3hegA vaise hI vaise loga vizeSa rUpase kutIrthiyoM dvArA kI gaI, bhramita buddhivAle ahiMsAke tyAgI hoNge| gA~va smazAnake jaise, zahara pretaloka jaise, kuTuMbI dAsoMke jaise aura rAjA yamadaMDake jaise Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 427 . . hoNge| rAjA apane sevakoMpara sakhtI kareMge aura sevaka logoMko satAya~ge, apane saMbaMdhiyoMko lUTeMge / isa taraha mAtsyanyAyakI pravRtti hogii| jo aMtameM hogA vaha madhyameM AyagA aura jo madhyameM hogA vaha aMtameM jAyagA / yAnI jo halkA hai vaha U~cA ho jAyagA aura jo U~cA hai vaha halkA ho jaaygaa| isa taraha zveta dhvajAvAle (?) jahAjoMkI taraha sabhI calita ho jAya~ge ( apane kartavyako bhUla jAya~ge / ) cora corIse, adhikArI bhUtakI bAdhAvAle manuSyakI taraha udaMDatA evaM rizvatase aura rAjA karake bojhese prajAko satAya~ge / loga svArtha-parAyaNa, paropakArase dUra, satya, lajjA yA dAkSiNya ( maryAdA ) hIna aura apanoMhIke vairI hoMge / na guru ziSyako ziSyakI taraha samajhegA na ziSya hI gurubhakti karegA / guru ziSyoMko upadezAdi ( aura AcaraNa dvArA ) zrutajJAna nahIM deMge / kramazaH gurukulakA nivAsa baMda hogA, dharmameM aruci hogI aura pRthvI bahutase prANiyoMse Akula vyAkula hye jaaygii| devatA pratyakSa nahIM hoMge, pitAkI putra avajJA kareMge, bahue~ sarpiNIsI AcaraNa kareMgI / aura sAsue~ kAlarAtrike jaisI pracaMDa hoMgI / kulIna striyA~ bhI lajjA chor3akara bhrUbhaMgIse, hAsyase, AlApase athavA dUsarI tarahake hAvabhAvoM aura vilAsoMse vezyA jaisI lgeNgii| zrAvaka aura zrAvikApanakA hAsa hogA, 1-tAlAba yA samudra ke aMdarakI bar3I machalI choTI machaliyoMko khAtI haiM / majhalI aura choTiyoMko khAtI haiM / choTI unase aura choTiyoMko khAtI haiN| bar3A choTeko khAya, isIkA nAma mAtsya nyAya hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 jaina-ratna caturvidha dharmakA kSaya hogA aura sAdhu sAdhviyoMko poMke dina bhI yA svanameM bhI nimaMtraNa nahIM milegaa| khoTe mApa tola cleNge| dharmameM bhI zaThatA hogI / satpuruSa duHkhI aura duSTa puruSa sukhI raheMge / mANa, maMtra, auSadha, taMtra, vijJAna, dhana, Ayu, phala, puSpa, rasa, rUpa, zarIrakI U~cAI aura dharma evaM dUsare zubha bhAvoMkI pA~caveM AremeM dina prati dina hAni hogI / aura usake bAda chaThe AremeM to aura bhI adhika hAni hogii| " isa taraha puNyakSaya vAle kAlake phailanepara jisa manuSyakI buddhi dharmameM hogI vaha dhanya hogA / isa bharatakSetrameM duHkhamA kAlake aMtima bhAgameM duHsaha nAmake AcArya, phalguzrI nAmA sAdhvI, nAyala nAmaka zrAvaka aura satyazrI nAmA zrAvikA, vimalavAhana nAmaka rAjA aura sumukha nAmaka maMtrI hoMge / usa samaya zarIra do hAthakA, umra jyAdAse jyAdA bIsa barasakI hogI / tapa utkRSTa chaTTakA hogA / dazavaikAlikakA jJAna rakhanevAle caudaha pUrvadhArI samajhe jAya~ge / aura aise muni duHmasaha mUri taka saMgharUpa tIrthako pratibodha kareMge / isa lie usa samaya taka agara koI yaha kahe ki dharma nahIM hai to vaha saMgha bAhira kiyA jAya / ___ " duHsahAcArya bAraha varSataka gharameM raheMge aura ATha barasa taka sAdhudharma pAla aMtameM ahama tapa kareMge aura marakara saudharma devalokameM jaayNge| usa dina savere cAritrakA, madhyAnhameM rAjadharmakA aura saMdhyAko anikA uccheda hogA / isa taraha ikkIsa hajAra barasa pramANakA duHkhamA kAla pUrA hogaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 429. amannaxww " phira ikkIsa hajAra barasa vAlA ekAMta duHkhamA nAmakA chaThA ArA zurU hogaa| vaha bhI chaThA ArA ikkIsa hajAra barasa taka rhegaa| usameM dharma-tattva naSTa honese cAroM tarapha hAhAkAra maca jAyagA / pazuoMkI taraha manuSyoMmeM bhI mAtA aura putrakI vyavasthA nahIM rahegI / rAta dita sakhta havA calatI rahegI / bahuta dhUla ur3atI rhegii| dizAe~ dhUe~ke jaisI honese bhayAnaka lgeNgii| caMdramAmeM atyaMta zItalatA aura sUrajameM atyaMta teja dhUpa hogii| isase bahuta jyAdA sardI aura bahuta jyAdA garamIke kAraNa loga atyaMta duHkhI hoNge| __ " usa samaya virasa bane hue megha khAre, khaTTe viSele viSAgnivAle aura vajramaya hokara, usI rUpameM vRSTi kreNge| isase logoMmeM khA~sI, zvAsa, zUla, kor3ha, jalodara, bukhAra, siradarda aura aise hI dUsare aneka roga phaila jaayeNge| jalacara, sthalacara, aura khecara tiryaMca bhI mahAna duHkhameM rheNge| kheta, bana, bAga, bela, vRkSa aura ghAsakA nAza ho jAyagA / vaitADhya aura RSabhakUTa parvata evaM gaMgA aura siMdhu nadiyA~ raheMge dUsare sabhI pahAr3a, khaDDe aura nadiyA~ samatala ho jaayeNge| bhUmi kahIM aMgAroMke samAna dahakatI, kahIM bahuta ghUlavAlI aura kahIM bahuta kIcaDavAlI hogii| manuSyoMke zarIra eka hAtha pramANa vAle aura kharAba raMgavAle hoMge / strIpuruSa kaTu bhASI, rogI, krodhI, capaTI nAkavAle, nirlajja aura vastrahIna hoMge / utkRSTa Ayu puruSoMkI bIsa barasakI aura auratoMkI solaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna barasakI hogI / usa samaya strI chaH barasakI umra meM garbhadhAraNa karegI aura prasava ke samaya atyaMta duHkhI hogI / solaha barasakI umra meM to vaha bahuta se bAla baccoM vAlI hogI aura vRddhA ginI jAyagI / vaitADhya girike nIce usake pAsa biloM meM loga raheMge / gaMgA aura siMdhu donoM nadiyoM ke tIrapara vaitADhya ke donoM tarapha nau nau bila haiM kula bahattara bila haiM, unameM raheMge / tiryaca jAti mAtra bIja rUpase rahegI / usa viSama kAlameM manuSya aura pazu sabhI mAMsAhArI, krUra aura avivekI hoMge / gaMgA aura siMdhu nadI pravAhameM bahuta machaliyA~ aura kachue hoMge / unakA pATa bahuta choTA ho jAyagA / loga machaliyA~ pakar3akara dhUpameM rakkheMge / dhUpakI garamI se ve paka jAya~gI / unhIMko loga khAya~ge / isa taraha unakA jIvana nirvAha hogA / kAraNa usa samaya anna, phala, dUdha, dahI vagairA koI bhI khAnekI cIja nahIM milegI / zaiyA, Asana vagairA sone baiThaneke padArtha bhI na raheMge / 430 bharata aura airAvata nAmake dasoM ' kSetroM meM isI taraha pA~cavA~ aura chaThA ArA ikkIsa, ikkIsa hajAra barasa taka raheMge / avasarpiNImeM jaise aMtya (chaThA ) aura upAMtyA ( pA~cavA~ ) ArA hote haiM, vaise hI utsarpiNImeM aMtya ( pahaLA ) aura upAMtya ( dUsarA ) ArA hote haiM / " utsarpiNImeM duHkhamA duHkhamA nAmakA ( avasarpiNI kAlake chaThe Are jaisA) pahalA ArA hogA / utsarpiNI kAlake Are isa Areke aMtameM pA~ca jAtike megha baraseMge / hareka jAtikA megha sAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 431 v wvvvv vvvvvvvvvvvv ~ ~ ~ wwwwwww sAta dina taka barasegA / pahalA puSkara megha barasakara pRthvIko tRpta karegA / dUsarA kSIra megha barasakara anAja paidA kregaa| tIsarA ghRta megha sneha ( cikanApana ) paidA karegA / cauthA amRta megha oSadhiyA~ utpanna karegA / pA~cavA~ rasa megha pRthvI vagairAko rasamaya bnaaygaa| ___ " isa taraha paiMtIsa dina taka durdina nAzaka dRSTi hogii| bAdameM vRkSa, auSadha, latA ityAdi hariyAlI dekhakara bilameM rahanevAle manuSya khuza hokara bAhara nikaleMge / usake bAda bhAratabhUmi phalavatI hogI / manuSya mAMsa khAnA chor3a deMge / phira jaise jaise samaya bItatA jAyagA vaise hI vaise manuSyoMke rUpameM, zarIrake saMgaThanameM, AyuSyameM aura dhAnyAdimeM vRddhi hotI jAyagI / kramazaH sukhakArI pavana bahegA, anukUla Rtue~ hoMgI aura nadiyoMmeM jala bar3hegA / isase manuSya aura tiryaMca sabhI nIroga ho jaayeNge| ___ " duHkhamA kAlake ( utsarpiNIke dUsare ) Areke aMtameM isa bhAratavarSameM sAta kulakara hoMge / (1) vimalavAhana (2) sudAma ( 3 ) saMgama (4) supArzva (5) datta ( 6 ) sumukha (7) sNmucii| " unameMke pahale vimalavAhanako jAtismaraNajJAna hogaa| isase ve gA~va aura zahara basAya~ge, rAjya kAyama kareMge, hAthI, ghor3e, gAya, baila vagaire pazuoMkA saMgraha kareMge aura zilpa, lipi aura gaNitAdikA vyavahAra logoMmeM calAya~ge / bAdameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 jaina-ratna jaba dUdha, dahI agni Adi paidA hoMge taba vaha rAjA anna pakAkara, logoMko, use khAnekA upadeza degaa| " isa taraha jaba duHkhamA kAla bIta jAyagA taba zatadvAra nAmaka nagarameM sAtaveM kulakara rAjAkI rAnI bhadrAdevIke kokhase zreNikakA jIva putrarUpameM utpanna hogaa| unake AyuSya aura zarIrAdi mere samAna hoMge / unakA nAma padmanAbha hogA / ve hI utsarpiNI kAlameM pahale tIrthakara hoMge / ___ usake bAda avasarpiNI kAlakI taraha ulTI tarahake hisAbase teIsa tIrthakaroMke zarIra AyuSya aura aMtarameM abhivRddhi hogI / unake nAma kramazaH isa taraha hoMge___" zreNikakA jIva padmanAbha nAmaka pahale tIrthakara hoNge| supArthakA jIva sUradeva nAmaka dUsare tIrthakara hoNge| poTTilakA jIva supArzva nAmaka tIsare tIrthakara hoMge / dRDhAyukA jIva svayaMprabhu nAmake cauthe tIrthakara hoMge / kArtika seThakA jIva sarvAnubhUti nAmaka pA~caveM tIrthakara hoMge / zaMkha zrAvakakA jIva devazruta nAmaka chaThe tIrthakara hoMge / naMdakA jIva udaya nAmaka sAtaveM tIrthakara hoMge / sunaMdakA jIva peDhAla nAmaka AThaveM tIrthakara hoNge| kekasIkA jIva poTTila nAmaka naveM tIrthakara hoMge / reyalIkA jIva zatakIrti nAmaka dasaveM tIrthakara hoMge / satyakIkA jIva suvrata nAmaka gyArahaveM tIrthakara hoNge| kRSNa vAsudevakA jIva amama nAmaka bArahaveM tIrthakara hoMge / baladevakA jIva akaSAya nAmaka terahaveM tIrthakara hoMge / rohiNIkA jIva niSpulAka nAmaka caudahaveM tIrthakara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 433 -~~~~~r.awwwwwwwwww wwUvuvuuuuuuuuw wwwwwwwwwwwwwwww- . hoMge / sulasAkA jIva nirmama nAmaka pandrahaveM tIrthakara hoNge| revatIkA jIva citragupta nAmaka solahaveM tIrthakara hoNge| gavAlIkA jIva samAdhi nAmaka satrahaveM tIrthakara hoMge / gAgulakA jIva saMvara nAmaka aThArahaveM tIrthakara hoNge| dvIpAyanakA jIva yazodhara nAmaka unnIsaveM tIrthakara hoMge / karNakA jIva vijaya nAmaka bIsaveM tIrthakara hoMge / nAradakA jIva malla nAmaka ikkIsaveM tIrthakara hoMge / aMbar3akA jIva deva nAmaka bAIsaveM tIrthakara hoMge / bArahaveM cakravartIkA jIva anaMtavIrya nAmaka teIsaveM tIrthakara hoMge / aura svAtikA jIva bhadra nAmaka caubIsaveM tIrthakara hoMge / * ___ yaha caubIsI jitane samayameM hogI utane samayameM dIrghadaMta, gUDhadaMta, zuddhadaMta, zrIcaMdra, zrIbhUti, zrIsoma, padma, dazama, vimala, vimalavAhana aura ariSTha nAmake bAraha cakravartI; naMdI, naMdImitra suMdara bAhu, mahAbAhu, itibala, mahAbala, bala, dvipRSTa aura tripRSTa nAmake nau vAsudeva ( arddhacakrI ) jarAMta, ajitadharma, suprabha, sudarzana, AnaMda, naMdana, padma aura saMkarSaNa nAmake nau prativAsudeva; aura tilaka, lohajaMgha, vajrajaMgha, kezarI, balI, prallAda, aparAjita, bhIma aura sugrIva nAmake nau prativAsudeva hoNge| __isa taraha utsarpiNI kAlameM tirasaTha zalAkA puruSa hoNge|" * ye nAma triSaSThi zalAkA puruSa caritrase liye gaye hai / pUrvabhavoM meM pAThAMtara bhI haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 jaina-ratna kevalajJAnakA uccheda isake bAda zrIsudharmAsvAmI gaNadharane pUchA:-" bhagavan ! kevalajJAna kaba uccheda hogA aura aMtima kevalI kauna hogA?" prabhune uttara diyA:-" mere mokSa jAneke kucha kAla bAda tumhAre, jaMbU nAmaka, ziSya aMtima kevalI hoMge / unake bAda kevalajJAnakA uccheda ho jAyagA / kevalajJAnake sAtha hI, mana:paryaya jJAna, pulAkalabdhi, paramAvadhi jJAna, kSapaka zreNI va upazama zreNI, AhAraka zarIra, jinakalpa, aura trividha (parihAra vizuddhi, sUkSmasamparAya aura yathAkhyAta cAritra ye tIna ) saMyama bhI viccheda ho jaayeNge| " tumhAre ziSya jaMbU caudaha pUrvadhArI hokara mokSameM jAyeMge unake ziSya zayyabhava bhI dvAdazAMgIke pAragAmI hoMga / ve pUrvameMse dazavakAlika sUtrakI racanA kareMge / unake ziSya yazobhadra sarva pUrvadhArI hoMge aura unake ziSya saMbhUtivijaya aura bhadrabAhU, bhI caudaha pUrvadhArI hoMge / saMbhUtivijayake ziSya sthUlabhadra caudaha pUrvadhara hoMge / unake bAda Atema cAra pUrvokA uccheda ho jAyagA / usake bAda mahAgiri aura suha stise vajrasvAmI taka isa tIrthake pravartaka dasa pUrvadhara hoNge|" isa taraha bhaviSya kahakara mahAvIra svAmI samavasaraNase bAhara nikale aura hastipAla rAjAkI zulka-zAlAmeM (karalenekI jagahameM ) gaye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 435 mokSa (nirvANa) usI dina prabhune socA, Aja maiM mukta honevAlA hU~ aura gautamakA mujhapara bahuta jyAdA sneha hai / vaha sneha hI unako keva lajJAna nahIM hone detA hai / isalie vaha kAma karanA cAhie jisase unakA sneha naSTa ho jAya / phira unhoMne gautama svAmIko kahA:-" gautama, pAsake gA~vameM devazarmA nAmakA brAhmaNa hai| vaha tumhAre upadezase pratibodha pAyagA isalie tuma usako upadeza dene jaao|" gautamasvAmI jaisI ApakI AjJA kaha, namaskAra kara devazarmAke yahA~ gaye / unhoMne use upadeza diyA aura vaha pratibodha pAyA / usa dina kArtika mAsakI amAvasa, aura pichalI rAta thii| bhagavAnake chaTThakA tapa thA / jaba caMdra svAti nakSatrameM AyA taba prabhune pacapana adhyayana puNyaphalavipAka saMbaMdhI aura pacapana adhyayana pApaphalavipAka saMbaMdhI khe| phira unane chattIsa adhyayanavAlA aprazna (yAnI kisIka pUcha binA) vyAkaraNa kahA / jaba prabhu pradhAna nAmaka adhyayana kahane lage taba indroMke Asana kA~pe / ve bhagavAnakA mokSa nikaTa jAna apane parivAra sahita prabhuke pAsa Aye / phira zakendrane, sAzru nayana, hAtha jor3a prabhuse vinatI kI:-" he nAtha, Apake garbha, janma, dIkSA aura kevalajJAnake samaya hastottarA nakSatra thA / 1 gujarAtameM aura mahArASTrameM isako Asojavadi amAvasa kahate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 jaina-ranna isa sasaya usameM bhasmaka graha saMkrAMta hone vAlA hai-AnevAlA hai / Apake janma nakSatrameM AyA huA yaha graha do hajAra barasa taka ApakI saMtitako (sAdhu, sAdhvI aura zrAvaka, zrAvikAko) takalIpha degA isalie jabataka bhasmaka graha Apake janma nakSatrameM na A jAya tabataka Apa pratIkSA kiijiie| agara vaha Apake sAmane A jAyagA to Apake prabhAvase prabhAvahIna ho jAyagA-apanA phala na dikhA sakegA / jaba Apake smaraNa mAtrase hI kusvapna, bure zakuna aura bure graha zreSTa phala denevAle ho jAte haiM, taba jahA~ sAkSAta Apa virAjate hoM vahA~kA to kahanA hI kyA hai ? isalie he prabho, eka kSaNake lie apanA jIvana TikAkara rakhie ki jisase isa duSTa grahakA upazama ho jAya / " prabhu bole:-" he indra, tuma jAnate ho ki Ayu bar3hAnekI zakti kisImeM bhI nahIM hai phira tuma zAsana-premameM mugdha hokara aisI anahonI bAta kaise kahate ho ? AgAmI duSamA kAlakI pravRttise tIrthako hAni pahu~canevAlI hai / usameM bhAvIke anusAra yaha bhasmaka graha bhI apanA phala dikhaaygaa|" usa dina prabhuko kevalajJAna hue untIsa barasa pA~ca mahIne aura bIsa dina hae the| usa samaya paryakAsanapara baiThe hue prabhune bAdara kAyayogameM rahakara bAdara manoyoga aura vacanayogako rokaa| phira sUkSma kAyayogameM sthita hokara yogavicakSaNa prabhune bAdara kAya yogako rokA / taba unhoMne vANI aura manake sUkSma yogako rokA / isa taraha sUkSma kriyAvAlA tIsarA zukla dhyAna prApta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI - carita 437 kiyA / phira sUkSma kAyayogako - jisameM sArI kriyAe~ baMda ho jAtI haiM-rokakara samucchinna-kriyA nAmaka cauthA zukla dhyAna prApta kiyA / phira pA~ca hasva akSaroMkA uccAraNa kiyA jA sake itane kAla mAnavAle, avyabhicArI aise zukladhyAnake cauthe pAye dvArA - papIte ke bIjakI taraha - karmabaMdha se rahita hokara, yathA svabhAva rajugati dvArA urddha gamana kara mokSameM gaye / usa vakta jinako lava mAtrake lie bhI sukha nahIM hotA hai aise nArakI jIvoMko bhI eka kSaNake lie sukha huA / vaha caMdra nAmakA saMvatsara thA, prItivarddhana nAmakA mahInA thA, naMdivarddhana nAmakA pakSa thA aura agnivesa nAmakA dina thA / usa rAtakA nAma devAnaMdI thA / usa samaya arca nAmakA vai, zulka nAmakA prANa, siddha nAmakA stoka, sarvArthasiddha nAmakA muhUrta aura nAga nAmakA karaNa thA / usa samaya bahuta hI sUkSma kuMdhU kITa utpanna hue the / ve jaba sthira hote the taba dikhate bhI na the / aneka sAdhuoMne aura sAdhviyoM ne unheM dekhA aura yaha socakara ki aba saMyama pAlanA kaThina hai, anazana kara liyA / vikrama saM. 471 ( I. sa. 528 ) pUrva kArtika vadi amAvasa ke dina mahAvIrasvAmI mokSameM gaye / 1 isakA nAma upazama bhI hai / 2 isakA dUsarA nAma nirati hai / 3 sAta stoka yA 49 zvAsozvAsa pramANaka / eka kAlavibhAga / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 jaina-ratna dIvAlI parva usa samaya rAjAoMne dekhA ki, aba jJAnadIpaka-bhAvadIpaka bujha gayA hai isalie unhoMne dravyadIpaka jalAye / dIpakaprakAzane bAhya jagatako prakAzita kara diyA / usa dinakI smRtimeM Aja bhI hindusthAnameM kArtika vadi amAvasyAke dina dIpaka jalAte haiM aura usa dinako dIvAlI parvake nAmase pahacAnate haiN| __ indrAdi devoMne 'nirvANakalyANaka' manAyA aura taba sabhI apane apane sthAnoMko cale gye| ___ mahAvIra svAmI vikrama saM0 543 ( IsvI sana 600) pUrva caitra sudi 13 ko janme / 30 barasa 7 mahine aura 13 die gahastha rahakara vikrama saM0 513 (I. sa. 570 ) pUrva mArgazIrSa vadi 10 ke dina unhoMne dIkSA lI / vi0 saM0 501 ( I. sa. 508) pUrva vaizAkha sudi 10 ke dina 12 1 hindUdharmake anusAra dIvAlI parva AraMbha honeke do kAraNa batAye jAte haiM / (ka) usa dina viSNu (bhagavAna )ne balirAjAkI kaidase devoMko aura lakSmIjIko chur3AyA thaa| isalie usakI smRtimeM dIvAlI parva manAyA jAtA hai / (kha) usa dina zrIrAmacaMdrajIne rAvaNako mArakara pRthvIkA bhAra kama kiyA thA / aura sAre dezameM AnaMda manAyA gayA thaa| usIkI smRtimeM kArtikavadi amAvasyA ke dina Aja bhI AnaMdotsava manAyA jAtA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra svAmI-carita 439 barasa chaH mahIne aura 15 dina* ghora tapa karaneke bAda unako kevalajJAna huA / 29 barasa 5 mahIne aura 20 dina taka kevalI avasthAmeM jIvoMko kalyANakA upadeza de vikrama saM. 471 ( I. sa. 528 ) pUrva kArtika vadi 30 ko 72 barasa 7 mahIne aura 18 dinakI Ayu pUrNakara mokSa gaye / # zrI pArzvanAtha tIrthakarako mokSa gaye jaba 250 barasa bIta gaye the taba zrImahAvIra svAmIkA nirvANa huA / gautamagaNadharako jJAna aura mokSalAbha nikAlanese 12yA 4515 dina haiN| ina hote haiM aura jaba devazarmAko upadeza dekara gautamasvAmI lauTe to mArgameM unhoMne bhagavAnake nirvANa honeke samAcAra sune / sunakara ve * upavAsoM aura pAraNoMke dinoMkI saMkhyA 4515 dina haiM / ina dinoMke barasa mahIne nikAlanese 12 barasa 6 mahIne aura 15 dina hote haiM aura dIkSAkI miti mArgazIrSa vadi 10 se kevalajJAna prAptikI tithi vaizAkha sudi 10 taka sAr3he pAMca mahIne hI Ate haiM / isase mAlUma hotA hai ki usa barasa caitra athavA vaizAkhakA mahInA adhika mAsa rahA hogaa| adhikamAsa hamezA ceta, vesAkha, jeTha, asAr3ha yA sAvanahIM meM Ate hai| 11 sAsAnyatA mahAvIrasvAmIkI umra 72 barasakI mAnI jAtI hai| isakA kAraNa moTe rUpase umra batAnA hai| janma, dIkSA, jJAna aura nirvANakI tithiyoMke sAtha hisAba lagAnese bhagavAnakI umra 72 barasa 7 mahIne aura 18 dina AtI hai / yadi isameM koI bhUla ho to vidvAna sudhArakara sUcanA denekI kRpA kreN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 jaina - ratna zoka-magna ho gaye aura socane lage, -rAtahImeM prabhu nirvANa prApta karanevAle the, to bhI mujhe unhoneM dUra bheja diyA / hAya durbhAgya ! jIvanabhara sevA karake bhI aMta meM unakI sevAse vaMcita raha gayA / ve dhanya haiM jo aMta samayameM unakI sevAmeM the; ve bhAgyazAlI haiM jo aMtima kSaNataka prabhuke mukhAraviMda se upadezAmRta sunate rahe / he hRdaya ! prabhuke viyoga- samAcAra sunakara bhI tU Traka Traka kyoM nahIM ho jAtA ? tU kaisA kaThora hai ki isa vajrapAtake honepara bhI aTala hai ? 1 I ve phira socane lage, - prabhune kitanI bAra upadeza diyA ki moha-mAyA jagatke baMdhana haiM; paraMtu maiMne usa upadezakA pAlana nahIM kiyA / ve vItarAga the, moha-mamatA se mukta the | unake sAtha sneha kaisA ? maiM kaisA bhrAMta ho rahA thA / upakArI prabhune merI bhrAMti miTAnehI ke lie mujhe dUra bheja diyA thA / dhanya prabho ! Apa dhanya haiM ! jo Apake sarala upadezase nirmohI na banA use Apane tyAgakara nirmohI banAyA | satya hai, AtmA-nita AtmA- kisase mohamAyA rakhegA ? gautama sAvadhAna ho, prabhuke pada cinhoMpara cala, apane svarUpako pahacAna | agara prabhuke pAsa sadA rahanA ho to nirmohI bana aura AtmasvarUpameM lIna ho / gautamasvAmI ko isI taraha vicAra karate hue kevalajJAna prApta huA / phira unhoMne bAraha barasataka dharmopadeza diyA / aMtameM ve rAjagRha nagara meM Aye aura bhavopagrAhI kamako nAza kara mokSameM gaye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaroMke saMbaMdhakI jAnane yogya jarUrI bAteM 441 tIrthaMkaroMke saMbaMdhakI jAnane yogya jarUrI bAteM 1 tIrthakarakA nAma 29 sAdhuoMkI saMkhyA 2 cyavana tithi 30 sAdhviyoMkI saMkhyA 3 kisa devalokase Aye 31 unake sAdhuoMmeM vaikriyalabdhivAle 4 janma sthAna 32 u0 sA0 avadhijJAnI 5 janma tithi 33 u0 sA0 kevalI 6 pitAkA nAma 34 u0 sA0 manaH paryayajJAnI 7 mAtAkA nAma 35 u. sA. caudaha pUrvadhArI 8 janma nakSatra 36 vAdiyoMkI saMkhyA 9 janma rAzi 37 zrAvakoMkI saMkhyA 10 lakSaNa 38 zrAvikAoM kI saMkhyA 11 zarIra pramANa 39 zAsanake yakSakA nAma 12 Ayu pramANa 40 zAsanakI yakSiNIkA nAma 13 zarIrakA raMga 41 prathama gaNadharakA nAma 14 pada 42 prathama AryAkA nAma 15 vivAhita yA avivAhita 43 mAkSa-sthAna 16 kitane manuSyoMke sAtha dIkSA lI ? | 44 mokSa-tithi 17 dIkSAkI jagaha |45 mokSake dina tapa 18 dIkSAke dina kaunasA tapa thA / | 46 kisa Asanase mokSa gaye 19 dI0 bAda prathama pAraNemeM kyA milA? | 47 pUrvake tIrthakara mokSa gaye unake 20 prathama pAraNA kisake ghara kiyA ? kitane barasa bAda mokSa gaye ? 21 kitane dinakA pAraNA kiyA 48 gaNa-nAma 22 dIkSA tithi 49 yoni-nAma 23 kitane samaya taka chadmastha rahe ? 50 mokSa gaye taba unake sAtha kitane 24 kevalajJAna honekA sthAna / sAdhu mokSa gaye the 25 jJAnotpattike dina kaunasA tapa thA ? | 51 samyaktva pAneke bAda unake jIvane 26 kisa vRkSake nIce kevalajJAna huA? | kitane bhava kiye 27 kevalajJAnakI tithi | 52 kisa kulameM janma 28 gaNadharoMkI saMkhyA 53 garbhavAsameM kitane mahIne rahe sUcanA:-Ageke koSThakoMmeM yahA~ Upara saMkhyAoMke sAmane jo savAla diye haiM unhIM savAloMke javAba kramazaH pratyeka tIrthakarake lie saMkhyAoMke sAmane diye gaye haiN| Upara tIrthaMkaroMke nAma dekhakara unhIke saMbaMdhakI nIcekI 52 bAteM samajha lenA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 jaina-ratna 1 zrI RSabhadevajI 1 zrI ajitanAthajI 2 zrI saMbhavanAthajI 3 zrI abhinaMdanajI 4 jitazatru 2 ASAr3ha vadi4 vaizAkha sudi 13 phAlguna sudi 8 vaizAkha sudi / 3 sarvArtha siddhi vijaya vimAna Uparake graiveyaka jayaMta vimAna 4vinItA nagarI ayodhyA zrAvastI ayodhyA 5 caitra vadi 8 mahA sudi 8 mahA sudi 14 mAgha sudi 2 6 nAbhikulakara jitAri saMbara rAjA 7/marudevI vijayA senA siddhArthA 8 uttarASADhA rohiNI mRgazira punarvasu 9dhana vRSa mithuna mithuna 10 vRSabha (baila) hasti ( hAthI) azva ( ghor3A) baMdara 11500 dhanuSa 450 dhanuSa 4 sau dhanuSa 350 dhanuSa 12/84 lAkha pUrva 52 lAkha pUrva |60 lAkha pUrva 50 lAkha pUrva 13 svarNasA svarNasA svarNasA svarNasA 14 rAjA rAjA rAjA rAjA 15/vivAhita vivAhita vivAhita vivAhita 16/4000 ke sAtha 1 hajArake sAtha 1 hajArake sAtha 1 hajArake sAtha 17vinItA nagarI ayodhyA zrAvastI ayodhyA 18do upavAsa 2 upavAsa 2 upavAsa 2 upavAsa 19 ganne kA rasa paramAna (kSIra ) paramAna (kSIra) kSIra 20 zreyAMsa rAjAke ghara brahmadattake ghara surendradattake ghara indradattake ghara 21eka varSa bAda 2 dina bAda do dinake bAda 2 dina 22 caitra vadi 8 mahA vadi 9 magasara mudi 15 mAgha madi 11 23/1 hajAra barasa 12 varSa |14 varSa 18 varSa 24 purimatAla ayodhyA zrAvastI ayodhyA 25/tIna upavAsa 2 upavAsa 2 upavAsa 2 upavAsa 26 vaTa vRkSa sAlavRkSa priyAla vRkSa priyaMguvRkSa 27/phAlguna vadi 11 posa padi 11 kArtika badi 5 posa yadi 14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkarAke saMbaMdhakI jAnane yogya jarUrI bAteM 443 zrI RSabhadevajI 1 zrI ajitanAthajI 2 zrI saMbhavanAthajI 3 zrI abhinaMdanajI 4 or mor 3720 2884 102 116 2984 hajAra 1 lAkha 2 lAkha 3 lAkha 303 lAkha 3 lAkha 30 hajAra 3 lAkha 36 hajAra 6 lAkha 30 hajAra 31/20 hajAra 6 sau 20 hajAra 4 sau 19 hajAra 8 sau | 19 hajAra 32/12650 12 hajAra 4 sau 12 hajAra 11 hajAra 339 hajAra 9 hajAra 4 sau 9 hajAra 6 sau 9 hajAra 8 sau / 34/20 hajAra 22 hajAra 15 hajAra 14 hajAra 3512750 12550 |12150 11650 364750 2150 15 sau 373 lAkha 50 hajAra,2 lAkha 98 hajAra 2 lAkha 93 hajAra 2 lAkha 88 hajAra 385 lAkha 54 hajAra 5 lAkha 45 hajAra 6 lAkha 36 hajAra 5 lAkha 27 hajAra 39 gomukha yakSa mahA yakSa trimukha yakSa nAyaka yakSa 4. cakrezvarI ajibalA duritAri kAlikA 41 puMDarIka siMhasena cAru vajranAbha 42 brAhmI phAlgu zyAmA ajitA 43 aSTApada sametazikhara sametazikhara sameta zikhara 44 mAgha vadi 13 caitra mudi 5 caitra sudi 5 vaizAkha mudi 8 45/6 upavAsa eka mAsa |eka mAsa eka mAsa 46 padmAsana kAyotsarga kAyotsarga kAyotsarga 50 lAkha koTisAgara 30 lAkha koTisAgara 10 lAkha koTisAgara. 48/mAnava gaNa manuSya gaNa deva gaNa devagaNa 49 nakula yoni sarpa yoni sarpa yoni chAga (bakarA) yoni. 5010 hajAra 1 hajAra |1 hajAra 1 hajAra 51/13 bhava 3mana 3 bhava 52 ikSvAkuvaMza iSvAkuvaMza ikSvAkuvaMza ikSvAkuvaMza 539 mahIne 4 dina 8 mahIne 25 dinA9 mahIne 6 dina |8 mAsa 28 dina. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 1 zrI sumatinAthajI 5 zrI padmaprabhajI 6 zrI supArzvanAthajI 7 zrI caMdraprabhujI 8 2 zrAvaNa sudi 2 3 vaijayaMta vimAna 4 ayodhyA vaizAkha sudi 8 6 megharAjA 7) maMgalA 8 maghA 9) siMha 10 kroMca pakSI -11 3 sau dhanuSa 12 40 lAkha pUrva 1 3 | suvarNasA 14 rAjA 15 vivAhita 161 hajAra 17 ayodhyA 18 nityabhukta 19 kSIra 20 padmake ghara 21 do dina 22 vaizAkha sudi 9 23 20 barasa 24 ayodhyA 25 do upavAsa : 26 sAla vRkSa 27 caitra sudi 11 jaina - ratna mAgha vadi 6 nava graiveyaka kosAMbI kArtika vadi 12 zrIdhara rAjA susImA citrA kanyA padma (kamala) DhAI sau dhanuSa | 30 * lAkha pUrva lAla rAjA vivAhita 11 hajAra kosAMbI bhAdravA vadi 8 chaThA graiveyaka banArasa jeTha sudi 12 pratiSTha rAjA pRthvI vizAkhA tulA sAthiyA 2 sau dhanuSa 20 lAkha pUrva suvarNasA rAjA vivAhita 1 hajAra banArasa eka upavAsa 2 upavAsa kSIra kSIra somasena ke ghara mAhendra ke ghara do dina do dina kArtika vadi 13 jyeSTha sudi 13 6 mahIne 9 mahIne kosAMbI cautha bhukta banArasa do upavAsa | sarIsa vRkSa phAlguna vadi 6 chatra vRkSa caitra sudi 15 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ceta vadi 5 vaijayaMta caMdrapurI posa vadi 12 | mahAsena rAjA lakSmaNA | anurAdhA vRRzcika caMdramA 150 dhanuSa 10 lAkha pUrva | zveta rAjA vivAhita 1 hajAra candrapurI 2 upavAsa kSIra somadattake ghara do dina posa vadi 13 3 mahIne candrapurI 2 upavAsa nAga vRkSa phAlguna vadi 7 www.umaragyanbhandar.com Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaroMke saMbaMdhakI jAnane yogya jarUrI bAteM 445 zrI sumatinAthajI 5 zrI padmaprabhujI 6 zrIsupArzvanAthajI 7 zrI caMdraprabhujI 8 281 sau 107 293 lAkha 20 hajAra 3 lAkha 30 hajAra 3 lAkha 2 lAkha 50 hajAra 305 lAkha 30 hajAra 4 lAkha 20 hajAra 4 lAkha 30 hajAra 3 lAkha 80 hajAra 3118 hajAra 4 sau 16108 |15 hajAra 3 sau 14 hajAra 3210 hajAra 4 sau 9 hajAra 6 sau 8 hajAra 4 sau 7 hajAra 6 sau 3311 hajAra 10 hajAra 9 hajAra 8 hajAra 34/13 hajAra 12 hajAra 11 hajAra 10 hajAra 35/10450 1 0 hajAra 3 sau 9150 8 hajAra 362 hajAra 4 sau 2 hajAra 3 sau 2030 2 hajAra 372 lAkha 81 hajAra 2 lAkha 76 hajAra 2 lAkha 57 hajAra 2 lAkha 50 hajAra 385 lAkha 16 hajAra 5 lAkha 5 hajAra 4 lAkha 93 hajAra 4 lAkha 79 hajAra 39 tuMbaru kusamaya mAtaMga vijaya 40 mahAkAlI zyAmA zAMtA bhRkuTI 41 carama pradyotana vidarbha 42 kAzyapi rati somA sumanA 43 sameta zikhara sametazikhara sameta zikhara sameta zikhara 44 caitra sudi 9 magasara vadi 11 phAgaNa vadi 7 bhAdravA vadi 7 451 mahInA 1 mahInA eka mahInA eka mahInA 46 kAyotsarga kAyotsarga kAyotsarga kAyotsarga 479 lAkha koTisAgara 90hajAra koTi sAgara 9 hajAra koTisAgara 9 sau koTi sAgara 48 rAkSasa rAkSasa rAkSasa deva 49 mUSaka mahiSa mRga mRga 501 hajAra 5 sau [1 hajAra 51/3 bhava 3 bhava tIna bhava 3 bhava 52 ikSvAkuvaMza ikSvAkuvaMza ikSvAkuvaMza ikSvAkuvaMza 53 / 9 mahIne 6 dina 9 mahIne 6 dina 9 mahIne 19 dina 9 mahIne 7 dina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com dinna 308 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 jaina-ratna 1 zrI suvidhinAthajI 9zrIzItalanAthajI 10 zrI zreyAMsanAthajI11 zrI vAsupUjyajI 12 viSNu naMdA dhana kuMbha lAla rAjA 2|phAlguna vadi 9 vaizAkha vadi 6 jyeSTha vadi 6 jyeSTha sudi 9 3|Anata devaloka acyuta devaloka acyuta devaloka prANata devaloka 4 kAkaMdI nagarI bhaddilapura siMhapurI caMpApurI 5/magasara vadi 5 mahA vadi 12 / phAlguna vadi 12 phAlguna vadi 14 6 sugrIva dRDharatha vasupUjya rAmArANI viSNudevI jayA 8mUla pUrvASADhA zravaNa zatabhiSAkhA 9/dhana makara 10matsya sAthiyA (zrIvatsa ) gaiMDA bhasA 11eka sau dhanuSa |90 dhanuSa 80 dhanuSa 70 dhanuSa 122 lAkha pUrva 84 lAkha varSa |72 lAkha varSa 13 zveta suvarNasA suvarNasA 14 rAjA rAjA rAjakumAra 15 vivAhita vivAhita vivAhita vivAhita 16eka hajAra |1 hajAra |1 hajAra |1 hajAra 17kAkaMdI bhahilapura siMhapurI caMpApurI 182 upavAsa do upavAsa do upavAsa do upavAsa 19kSIra kSIra kSIra kSIra 20 puSpake ghara punarvasuke ghara naMdake ghara sunaMdake ghara 21do dina do dina do dina do dina 22)magasara vadi 6 mahA vadi 12 phAlguna vadi 13 phAlguna sudi 15 23 cAra mahIne tIna mahIne do mahIne eka mahInA 24 kAkaMdI bhaddilapura siMhapurI caMpApurI 25/2 upavAsa do upavAsa do upavAsa / do upavAsa 26 sAlI vRkSa priyaMgu vRkSa taMduka vakSa pADala pakSa 27 kArtika sudi 3 posa vadi 14 mahA vadi 3 mahA sadi 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakaro ke saMbaMdhakI jAnane yogya jarUrI bAteM zrI suvidhinAthajI 9 zrI zItalanAthajI 10 zrI zreyAMsanAthajI 11 zrI vAsupUjyajI 12 28 | 88 gaNadhara 81 29 2 lAkha 1 lAkha 30 1 lAkha 20 hajAra 1 lAkha 6 31 13 hajAra 12 hajAra 5 hajAra 8 sau 7 hajAra 2 sau 32 6 hajAra 33 8 hajAra 4 sau 34 7 hajAra 5 sau 35 7 hajAra 5 sau 36/15 sau 41 vahika 42 vAruNI 43 sameta zikhara 1 lAkha 3 hajAra 11 hajAra 5 hajAra 6 hajAra 7 hajAra 6 hajAra 5 sau 6 hajAra 7 hajAra 5 sau 14 sau 13 sau 37 2 lAkha 29 hajAra 2 lAkha 89 hajAra 2 lAkha 79 hajAra 2 lAkha 15 hajAra 38 4 lAkha 71 hajAra 4 lAkha 58 hajAra 4 lAkha 48 hajAra 4 lAkha 36 hajAra jakSeTa ajita 39 40 sutArikA mAnavI 44 bhAdavA sudi 9 45 eka mahInA 46 kA usagga 47 90 koTi sAgara 48 rAkSasa 49 vAnara 50 eka hajAra 51/3 bhava brahmA azokA naMda suyazA sameta zikhara vaizAkha vadi 2 eka mahInA kAusagga 9 koTi sAgara 76 84 hajAra mAnava nakula eka hajAra tIna bhava kacchapa dhAraNI |sameta zikhara zrAvaNa vadi 3 eka mahInA kAusagga | 66lA. 36 ha. 100 sAgara nyU. 1 ko. sAgara deva vAnara | eka hajAra tIna bhava 66 72 hajAra ikSvAkuvaMza 52 ikSvAku vaMza - 53/8 mahIne 26 dina 9 mahIne 6 dina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 1 lAkha 10 hajAra 4 hajAra 7 sau 5 hajAra 4 sau 6 hajAra 6 hajAra 5 sau 12 sau 447 kumAra caMDA subhUma dharaNI caMpApurI ASa Dha sudi 14 eka mahInA kAusagga 54 sAgara | rAkSasa azva 6 sau tIna bhava ikSvAkuvaMza | ikSvAkuvaMza 9 mahIne 6 dina /8 mahIne 20 dina www.umaragyanbhandar.com Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 jaina-ratna 1 vimalanAthajI 13 anaMtanAthajI 14 | dharmanAthajI 15 | zAMtinAthajI 16. puSya hariNa 14 rAjA 2 vaizAkha sudi 12 zrAvaNa vadi 7 vaizAkha sudi 7 bhAdavA vadi 7 3 sahasrAra devaloka prANata devaloka vijaya vimAna sarvArtha siddhi 4 kaMpilapurI ayodhyA ratnapurI gajapura5/mahAsudi 3 vaizAkha vadi 13 mahA sudi 3 jeTha vadi 13 6 kRtavarma siMhasena bhAnu vizvasena 7zyAmA suyazA suvratA acirA 8 uttarAbhAdrapada revatI bharaNI 9mIna mIna meSa 10 varAha ( sUara) sicANA (bAja) vajra 1160 dhanuSa 50 dhanuSa 45 dhanuSa 40 dhanuSa 12/60 lAkha barasa tIsa lAkha barasa |10 lAkha barasa 1 lAkha varSa 13 svarNasA svarNasA svarNasA svarNasA rAjA rAjA cakravartI 15vivAhita vivAhita vivAhita vivAhita(64ha.stri.) 161 hajAra 1 hajAra 1 hajAra 1 hajAra 17kaMpilapura ayodhyA ratnapurI 18 do upavAsa do upavAsa do upavAsa do upavAsa 19kSIra kSIra 20 jayarAjAke ghara vijaya rAjAke ghara dhanasiMhake ghara sumitrake ghara 21do dina do dina do dina 2 dina 22 mahAsudi 4 vaizAkha vadi 14 mahAsudi 13 jeTha vadi 14 232 mAsa 3 varSa 2 varSa eka barasa 24 kaMpilapurI ayodhyA ratnapurI gajapura 25/do upavAsa do upavAsa do upavAsa do upavAsa 26 jaMbU vRkSa azoka vRkSa dadhiparNa vRkSa naMdI vRkSa 27posa sudi 6 vaizAkha vadi 14 posa mudi 15 posa sudi 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com gajapura kSIra Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaroMke saMbaMdhI jAnane yogya jarUrI bAteM 449 wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww waan vimalanAthajI 13 anaMtanAthajI 14 dharmanAthajI 15 | zAMtinAthajI 16 32/36 sau s s s 2857 29/68 hajAra 66 hajAra 64 hajAra .62 hajAra 301 lAkha 8 sau |62 hajAra 62 hajAra 4 sau 61 hajAra 6 sau 319 hajAra 8 hajAra 7 hajAra 6 hajAra 32 sau 28 sau 24 sau 3348 sau 43 sau 36 sau 13 hajAra 3455 sau 5 hajAra 45 sau 3555 sau 5 hajAra 45 sau 4 hajAra 3611 sau 1 hajAra 8 sau 372 lAkha 8 hajAra 2 lAkha 6 hajAra 2 lAkha 4 hajAra 1 lAkha 90 hajAra 384 lAkha 24 hajAra 4 lAkha 14 hajAra 4 lAkha 13 hajAra 3 lAkha 93 hajAra 39SaNmukha pAtAla kinnara garuDa 40 viditA aMkuzA kaMdarpA nirvANI 41 maMdara jasa ariSTa cakrayudha 42 dharA padmA AryazivA sucI 43 sametazikhara sametazikhara sametazikhara sameta zikhara 44 ASADha vadi 7 caitra, sudi 5 jeTha sudi 5 jeTha vadi 13 45 eka mAsa eka mAsa eka mAsa 1 mAsa 46 kAyotsarga kAyotsarga kAyotsarga kAusagga 4730 sAgaropama 9 sAgasepama 4 sAgaropama ponapalyopama kama tIna sAgaropama 48 manuSya manuSya 49 chAga (bakarA) hasti (hAthI) (billI) hasti 506 sau 7 sau |108 9 sau 51 tIna bhava 3 bhava |3 bhava |12 bhava 52 izvAkuvaMza ikSvAkuvaMza ikSvAkuvaMza ikSvAkuvaMza 538 mahIne 21 dina 9 mahIne 6 dina 8 mahIne 26 dina 9 mahIne 6 dina deva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 jaina-ratna | kuMthunAthajI 15 | aranAthajI 18 | mallinAthajI 19 | munisuvratajI 20 mathurA zravaNa meSa rAjA 2 zrAvaNa vadi 9 phAlguna sudi 2 phAlguna sudi 4 zrAvaNa sudi 1 3 sarvArthasiddhi sarvArthasiddhi jayaMta vimAna aparAjita vimAna 4/gajapura gajapura rAjagRhI 5 vaizAkha vadi 14 mArgazIrSa sudi 10 magasara sudi 11 jeTha vadi 8 6sUrarAjA sudarzana kuMbha rAjA sumitra 7zrIrANI devIrANI prabhAvatI padmAvatI 8 kRttikA nakSatra revatI nakSatra azvinI 9vRSa mIna makara 10bakarA naMdAvarta kalaza kachuA 1135 dhanuSa 30 dhanuSa 25 dhanuSa 2. dhanuSa 1295 hajAra varSa 84 hajAra varSa 55 hajAra barasa 30 hajAra barasa 13 svarNasA svarNasA nIlA zyAma 14 cakravartI cakravartI rAjakumAra 15vivAhita(64ha.stri.) vivAhita(646.ni.) avivAhita vivAhita 161 hajArake sAtha |1 hajArake sAtha 3 sau |1 hajAra 17gajapura gajapura mithilA rAjagRhI 18do upavAsa do upavAsa tIna upavAsa do upavAsa 19kSIra kSIra kSIra 20vyAghra siMhake ghara aparAjitake ghara vizvasenake ghara brahmadattake ghara 21do dina do dina do dina do dina 22 ceta vadi 5 magasara sudi 11 magasara sudi 11 phAlguna sudi 12 23/16 barasa 3 barasa eka dina rAta 11 mahIne 24 gajapura gajapura mathurA rAjagRhI 25/do upavAsa do upavAsa do upavAsa do upavAsa 26/bhIlaka vRkSa (9) AmakA peDa azoka vRkSa caMpaka vRkSa 27/ceta mudi 3 kArtika sudi 12 magasara sudi 11 phAlguna vadi 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com kSIra Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaroMke saMbaMdhakI jAnane yogya jarUrI bAteM 451 kuMthunAthajI 17 aranAthajI 18 | mallinAthajI 19 munisuvratajI 20 33 610 668 2835 2960 hajAra 50 hajAra 40 hajAra 30 hajAra 3060 hajAra 6 sau 60 hajAra 55 hajAra 50 hajAra 3151 sau 73 sau 29 sau 2 hajAra 322 hajAra |14 sau 12 sau 3325 sau 26 sau 22 sau |18 sau 3432 sau 28 sau 22 sau| 18 sau 353340 2551 |1750 15 sau 36670 5 sau 371 lAkha 79 hajAra 1 lAkha 84 hajAra 1 lAkha 83 hajAra 1 lAkha 72 hajAra 30/3 lAkha 81 hajAra 3 lAkha 72 hajAra 3 lAkha 70 hajAra 3 lAkha 50 hajAra 39 gaMdharva yakSeda kubera varuNa 40 balA dhaNA dharaNapriyA naradattA 41 sAMba kuMbha abhIkSaka 42 dAminI rakSitA vadhumatI puSpamatI 43 sameta zikhara sameta zikhara samata zikhara sameta zikhara 44 vaizAkha vadi 1 magasara sudi 10 phAlguna sudi 12 jeTha vadi 9 45/eka mahInA eka mahInA eka mahInA eka mahInA 46 kAusagga kAusagga kAusagga kAusamga 47AdhA palyopama pAva, palyApama eka hajAra koTi varSa 54 lAkha varSa eka ha.ko. varSa kama 48 rAkSasa deva deva deva 49 bakarA hAthI azva (ghor3A) vAnara 50/1 hajAra sAdhu 1 hajAra sAdhu 5 sau sAdhu 1 hajAra sAdhu 513 bhava |3 bhava tIna bhava tIna bhava 52 ikSvAkuvaMza ikSvAkuvaMza ikSvAkuvaMzahari vaMza 539 mahIne 5 dina 9 mahIne 8 dina 9 mahIne 7 dina |9 mahIne 8 dina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com mallI Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 jaina-ratna 1 naminAthajI 21 neminAthajI 22 pArzvanAthajI 23 mahAvIra svAmI 24 lng' |9 hAtha 2 Asoja sudi 15 kArtika vadi 12 ceta vadi 4 ASADha sudi 6 3 prANata devaloka aparAjita prANata prANata 4 mathurA saurIpura banArasa kSatrIkuMDa 5 zrAvaNa vadi 8 zrAvaNa sudi 5 / posa vadi 10 ceta vadi 13 6 vijaya samudravijaya azvasena siddhArtha 7viprA zivAdevI vAmAdevI trizalAdevI 8 azvinI citrA vizAkhA uttarA phAlgunI 9meSa kanyA tulA kanyA 10 kamala zaMkha kezarIsiMha 1115 dhanuSa dasa dhanuSa 7 hAtha 12/10 hajAra barasa 1 hajAra barasa / 1 sau barasa 72 barasa 13/pIlA raMga zyAma varNA nIlA varNa pIlA varNa 14 rAjA kumAra kumAra kumAra 15 vivAhita avivAhita vivAhita vivAhita 16 eka hajAra 1 hajArake sAtha 3 sauke sAtha 17/mathurA saurIpura banArasa kSatrIkuMDa 18 do upavAsa do upavAsa do upavAsa do upacAsa 19kSIra kSIra kSIra kSIra 20 dinakumArake ghara varadinake ghara dhanyake ghara bahula brAhmaNake ghara 21 do dina do dina do dina do dina 22 ASADha vadi 9 zrAvaNa sudi 6 / posa vAda 11 mAgasara vadi 11 239 mahIne caupana dina caurAsI dina bArahabarasa 6 // mA. 24 mathurA giranAra banArasa RjubAlukA nadI 25/do mahIne tIna upavAsa tIna upavAsa do upavAsa 26 bakula vRkSa veDasa vRkSa dhAtakI vRkSa sAla vRkSa 27magasara sudi 11 Asoja vadi 30 caitra vadi 4 vaizAkha mudi 10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com akele Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaroke saMbaMdhakI jAnane yogya jarUrI bAteM 453 naminAthajI 21 neminAthajI 22 | pArzvanAthajI 23 mahAvIra svAmI 24 13 sau 750 350 300 pArzva 2817 2920 hajAra 18 hajAra 16 hajAra 14 hajAra 3041 hajAra 40 hajAra 38 hajAra 36 hajAra 315 hajAra 15 sau 11 sau 7 sau 321 hajAra 8 sau 16 sau 33/16 sau 1 hajAra 3416 sau 15 sau 1 hajAra 35/1250 11 hajAra 36/450 400 371 lAkha 70 hajAra 1 lAkha 69 hajAra 1 lAkha 64 hajAra 1 lAkha 59 hajAra 383 lAkha 48 hajAra 3 lAkha 36 hajAra 3 lAkha 39 hajAra 3 lAkha 18 hajAra 39bhRkuTI gomadha mAtaMga 40 gaMdhArI ambikA padmAvatI siddhAyikA 41 zubha varadatta Aryadina indrabhUti 42 anilA yakSadinnA puSpacUDA caMdanabAlA 43 sameta zikhara giranAra sameta zikhara pAvApurI 44 vaizAkha vadi 10 ASADha sudi 8 zrAvaNa sudi 8 kArtika vadi 30 45/1 mAsa eka mAsa eka mAsa do dina 46 kAusagga jhAsana kAusagga padmAsana 47/6 lAkha varSa 5 lAkha barasa 83750 barasa 250 barasa 48 devagaNa rAkSasa rAkSasa manuSya 49 azva mahiSa mRga mahiSa 501 hajAra sAdhu 536 sAdhu 33 sAdhu akele 51 tIna bhava 9 bhava 10 bhava 27 bhava 523kSvAkuvaMza ikSvAkuvaMza ikSvAkuvaMza 531 mahIne 8 dina 9 mahIne 8 dina |9 mahIne 6 dina 9 mahIne 7 // dina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com harivaMza Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzane eGoon pahale caubIsa tIrthakaroMke caritradiye jAcuke haiN| una tIrthakaroMne dharmakA siddhAntoMkA upadeza diyA hai ve siddhAnta 'jainadarzana ' yA 'jainadharma ke nAmase prasiddha hai / hahI 'jainadarzana / yahA~ saMkSepameM samajhA yA jAtA hai| avataraNa / ___ jaba hama socate haiM ki, saMsAra kyA cIja hai ! to yaha hameM jar3a aura cetana aise do padArthoMkA-tattvoMkA vistAra mAlUma hotA hai / ina doke sivA saMsArameM koI tIsarA tattva nahIM hai / sAre brahmANDakI cIjeM inhIM do tattvoMmeM samA jAtI haiN| jisameM, cetanA nahIM hai, lAgaNI nahIM hai vaha jar3a hai| jo isase viparIta hai, caitanya-jJAnamaya hai vaha AtmA hai-cetana hai / AtmA, jIva, cetana Adi sabakA artha eka hai| inhIM do tattvokojaDa aura cetanako-vizadarUpase samajhAneke lie jainazAstrakAroMne inako kaI bhAgoMmeM vibhakta kara DAlA hai / mukhya bhAga nau kiye gaye haiN| ina naumeM bhI, acchI tarahase samajhAneke lie, pratyekako kaI bhAgoM meM vibhakta kiyA hai; aura unako acchI taraha khola kholakara samajhAyA hai / magara jainasiddhAntavikAsake mUlAdhAra nau hI tattva haiN| 1-yaha nibaMdha nyAyatIrtha aura nyAyavizArada munizrI nyAyavijayajI mahArAjakA likhA huA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 'jina' zabdase 'jaina' zabda banA hai / 'jina' rAga, dveSa, Adi doSarahita paramAtmAkA sAdhAraNatayA nAma hai / 'jina' zabda 'jI' - jItanA dhAtuse banA hai / rAga, dveSAdi samagra doSoM ko jItanevAloM ke lie yaha nAma sarvathA upayukta hai / arhan, vatirAga, parameSThI, Adi 'jina' ke paryAyavAcaka zabda haiM / 'jina' ke bhakta 'jaina' kahalAte haiM / jina - pratipAdita dharma, jainadharma, Arhatadarzana, syAdvAdadRSTi, anekAntavAda aura vItarAgamArga Adi nAmoM se bhI pahicAnA jAtA hai / 455 1 AtmasvarUpake vikAsakA aneka bhavoMse prayatna karate hue jisa bhavameM, jIvakA pUrNa AtmavikAsa ho jAtA hai; jisa bhavameM jIvake samasta karma naSTa ho jAte haiM, usa bhavameM vaha paramAtmA kahalAtA ina paramAtmAoMko jainazAstra do bhAgoM meM vibhakta karake samajhAte haiM / eka bhAgameM 'tIrthakara ' Ate haiM aura dUsare bhAga meM sAmAnya - kevalI / tIrthakara janmase hI viziSTajJAnavAn aura alaukika saubhAgyasaMpanna hote haiM / zAstrakAroMne tIrthaMkaroMke saMbaMdha aneka vizeSatAe~ batAI haiM / ye janmase hI tIrthaMkara kahe jAte haiM / kAraNa yaha hai ki bhaviSya meM ve avazyameva tIrthaMkara hoMge / rAjAkA jyeSTha putra jaise bhaviSyakA rAjA honese rAjA kahalAtA hai, vaise hI janma se hI unameM sarvajJatAguNa nahIM hotA hai, tIrthaMkaroMke guNa nahIM hote haiM, to bhI bhAvIkI apekSAse-usI bhavameM tIrthaMkara hoMge isase ve tIrthaMkara kahalAte haiM / jaba inake ghAtI karma kSINa ho jAte haiM, taba inako kevalajJAna hotA hai / kevalajJAna prApta kara ye ' tIrtha' kI sthApanA karate haiM / sAdhu, sAdhvI aura zrAvaka, zrAvikA aise caturvidha saMghakA nAma 'tIrtha' hai / 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 jaina - ratna unake mukhya ziSya, jo karate haiM / yaha racanA ' gaNadhara ' tIrthaMkaroM ke upadezoM kA AdhAra lekara kahalAte hai, zAstra - racanA bAraha bhAgoM meM vibhAjita hotI hai, isalie isakA nAma 'dvAdazAMgI ' rakkhA gayA hai / dvAdazAMgI kA artha hai - bAraha aMgoM kA samUha | ' aMga ' pratyeka vibhAgakA - pratyeka sUtrakA pAribhASika nAma hai / ' tIrtha' zabdase yaha dvAdazAMgI bhI samajhI jAtI hai / isa tarake ve tIrtha kartA honese tIrthaMkara kahalAte haiM / jina kevalajJAniyoMmeM - vItarAga paramAtmAoM meM ukta vizeSatAe~ nahIM hotI haiM, ve dUsare vibhAgavAle sAmAnya- kevalI hote haiM / hindU dharmazAstroMma kAlake kRtayugAdi cAra vibhAga kiye gaye haiM / isI taraha jainazAstrakAroMne bhI kAlake vibhAgakI bhA~ti chaH Are batAye haiM / tIrthakara, tIsare aura cauthe AremeM huA karate haiM / jo tIrthakara yA paramAtmA mokSameM jAte haiM, ve phira kabhI saMsArameM nahIM Ate isase yaha spaSTa hai ki jitane paramAtmA, yA tIrthakara banate haiM ve kisI 1--jainadharmazAstroM meM kAlakI vyavasthA isa taraha hai / kAlake moTe moTe do vibhAga haiM-utsarpiNI aura atrasarpiNI / isa utsarpiNI aura avasarpiNI meM itane barasa bIta jAte hai ki jinakI saMkhyA karanA kaThina hotA hai / utsarpiNI kAla rUpa, rasa, gaMdha, zarIra, AyuSya, bala Adi bAtoM meM unnata hotA hai aura avasarpiNIkAla ina bAtoM meM avanata / pratyeka utsarpiNI aura avasarpiNI ke chaH vibhAga hote haiM / pratyeka vibhAgako mArA ( saMskRta zabda hai 'ara' ) kahate haiM / utsarpiNI ke chaH Are jaba pUrNa ho jAte haiM, taba avasarpiNIke Are prAraMbha hote haiN| vartamAnameM, bhAratavarSAdi kSetroM meM avasapiMNIkA pA~capA~ ArA cala rahA hai hindudharmazAstrAnusAra abhI kaliyuga hai / pA~cavA~ ArA kaho yA kaliyuga, donoMkA abhiprAya eka hI hai / ( vizeSa jAnaneke lie dekho jainaratna pUrvArddha peja 3 9 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 457 eka paramAtmAke avatAra nahIM haiN| ve saba bhinna bhinna AtmAe~ haiN| jainasiddhAnta yaha nahIM mAnatA ki, AtmA mukta honeke bAda saMsArameM A jAtA hai| prAraMbhameM Upara hama yaha batA cuke haiM ki jainazAstroMke vikAsakI nIMva navatattva haiM / isalie hama nava tattvoMkA vivecana kreNge| unake nAma ye haiM-jIva, ajIva, puNya, pApa, Asrava, saMvara, nirA, baMdha aura mokSa / jIvatattva / jaise hama dUsarI cIjoMko dekha sakate haiM, vaise jIvako nahIM dekha sakate / na kisI indriyakI sahAyatA hI isako hameM batA sakatI hai| isakA jJAna hama svAnubhava pramANase kara sakate haiN| " maiM sukhI hU~ duHkhI hU~" Adi anubhava jar3a zarIrako nahIM hotaa| jIvahIko hotA hai| jIva zarIrase bhinna padArtha hai / yadi zarIra hI jIva mAnA jAya to phira mRta zarIrameM bhI jJAna honA cAhie / usako agnimeM bhI nahIM jalanA cAhie / parantu vastusthiti isake viparIta hai| jJAna, sakha, duHkha, icchA Adi zarIrameM nahIM hote; isase siddha hotA hai ki, ina guNoMkA AdhAra zarIra nahIM hai, balke koI anya hI padArtha hai , usa padArtha kA nAma AtmA hai / zarIra bhautika hai, jar3a hai| kyoMki yaha bhUta-samUhakA (jaise, pRthvI, jala, teja aura vAyukA) banA huA putalA hai| jaise,--ghaTa, paTa Adi jaDa padArthoMmeM jJAna, sukha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 jaina-ratna maravanmmmmmmmmmmmmm...mmmmmmmmmm AdikI sattA nahIM hotI hai, vaise hI jar3a zarIrabhI jJAna, sukha Adi dharmokI sattA nahIM ho sakatI hai| zarIrameM pA~ca indriyA~ haiM / magara unako sAdhana banAnevAlA unase kArya lenevAlA AtmA hai / kAraNa yaha hai ki AtmA indriyoMke dvArA rUpa, rasAdikA jJAna karatA hai / vaha cakSuse rUpako dekhatA hai, jivhAse rasako cakhatA hai, nAkase gaMdha letA hai, kAnase zabda sunatA hai aura tvacAse (camar3Ise) sparza karatA hai / isa bAtako saralatAse samajhaneke lie eka do, udAharaNa upayogI hoNge| cAkUse kalama banAI jAtI hai; magara cAkU aura kalama banAnevAlA bhinna 2 hote haiM; dIpakake prakAzase manuSya dekha sakatA hai| parantu dIpaka aura dekhanevAlA bhinna 2 hote haiN| isI taraha indriyoMse rUpa, rasa, gaMdhAdi viSaya grahaNa kiye jAte haiM; parantu grahaNa karanevAlA aura indriyA~ donoM bhinna bhinna haiN| yaha ThIka hai ki, sAdhakako sAdhanakI AvazyakatA rahatI hai| parantu isase sAdhaka aura sAdhana eka hI cIja nahIM ho sakate / isI taraha AtmA sAdhaka hai aura indriyA~ sAdhana haiM, isalie AtmA aura indriyA~ eka nahIM ho sakate / yaha bAta bhI dhyAnameM rakhanekI hai ki indriyA~ eka hI nahIM hai / ve pA~ca haiM / isa lie yadi indriyoMko AtmA mAnane jAte haiM to eka zarIrameM pA~ca AtmAe~ ho jAtI haiM, jinakA honA sarvathA asaMbhava hai| ___ aba hama isakA dUsare dRSTibinduse vicAra kreNge| samajho ki eka AdamIkI A~kheM phUTa gaI haiM, magara vaha AdamI una saka padArthoMkA, jinako usane A~khoMkI sthitimeM dekhA thA, svarUpa vaisA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 459 hI batA sakatA hai jaisA ki vaha A~khoMkI sthitimeM batA sakatA thA / yaha bAta pratyakSa hai / aba agara hama indriyoMko AtmA mAnane lageMge to isa pratyakSa vAtako bhI, jisakA harekako anubhava hai, mithyA mAnanI pdd'gii| kyoMki cakSuse dekhI huI cIja, cakSu hI batA sakatA hai, dUsarI indriyA~ usako nahIM batA sakatIM / jaise eka manuSyakI dekhI huI bAta dUsarA manuSya nahIM batA sakatA hai, isI taraha yaha bhI bAta hai| hareka jAnatA hai ki amuka bAtakA eka AdamIko jo anubhava huA hai, usako dUsarA nahIM batA sktaa| indriyA~ bhI saba bhinna 2 haiN| isalie eka indriyakI jAnI huI bAta dUsarI indriya nahIM batA sktii| magara hama dekhate haiM ki manuSya eka indriyase kisI padArthako jAnakara, usa indriyake amAvameM bhI usa padArthake svarUpako jaisAkA taisA batA sakatA hai| isase siddha hotA hai ki, indriyoMse pare koI padArtha hai, jo ina sabakA jJAna rakhatA hai / vaha padArtha hai AtmA / AtmA pUrva anubhUta kI huI bAtako kAlAntarameM bhI smaraNadvArA batA sakatA hai / isase siddha hotA hai ki, AtmA indriyoMse sarvathA bhinna hai; caitanyasvarUpa hai| ___prAyaH manuSyoMko hamane kahate sunA hai ki,-maiMne amuka padArthako dekhakara uThA liyA-chU liyA / yaha, dekhanA aura chUnA kahanevAloMkA anubhava hai| inakA vicAra karanese mAlUma hotA hai ki dekhanevAlA aura chUnevAlA donoM eka hI hai; bhinna 2 nhiiN| yaha eka kauna hai ! cakSu ? nahIM, kyoM ki vaha sparza nahIM kara sakatA hai| tvacA ? nahIM, kyoMki vaha dekha nahIM sakatI hai / isase yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna bAta saMzayarahita siddha ho jAtI hai ki, eka padArthako dekhane aura sparza karanevAlA jo eka hai vaha idriyoMse bhinna hai aura usIkA nAma AtmA hai| AtmAmeM kAlA, sapheda Adi koI varNa nahIM hai / isalie vaha dUsarI cIjoMkI taraha pratyakSa nahIM ho sakatA hai / pratyakSa nahIM honase yaha nahIM mAnA jA sakatA ki AtmA koI cIja hI nahIM hai / pratyakSa pramANake alAvA anumAna -pramANa Adile bhI vastukI sattA svIkAranI par3atI hai / jaise paramANu carma. cakSuse dikhAI nahIM dete / paramANuke astitvakA nizcaya karAne ke lie koI pratyakSa pramANa nahIM hai / to bhI anumAna pramANase hareka vidvAn usako svIkAra karatA hai / anumAna pramANase hI yaha bAta mAnI jAtI hai kiM, sthUla kAryakI utpatti sUkSma, atisUkSma paramANuoM se hotI hai / I AtmAoM meM se hama dekhate haiM ki, kaI duHkhI haiM aura kaI sukhI; kaI vidvAna haiM aura kaI mUrkha; kaI rAjA haiM aura kaI raMka; kaI seTha haiM aura kaI naukara; AtmAoM meM isa tarahakI vicitratA bhI kisI kAraNa vaza huI hai / hareka yaha jAna sakatA hai ki, aisI vicitratAe~ kisI khAsa kAraNa ke binA nahIM ho sakatI haiM / hama dekhate haiM ki, eka buddhimAna manuSyako hajAra prayatna karanepara bhI usakI iSTa vastu nahIM milatI hai; aura dUsare eka mUrkhako vinA hI prayAsa yA alpa prayAsase usake sAdhya siddha ho jAte haiM / eka strIkI kUkhase eka hI sAtha do lar3ake utpanna hote haiM / unameM se eka vidvAna ho jAtA hai aura dUsarA mUrkha raha jAtA hai / isa vicitratAkA kAraNa kyA hai ? yaha to mAnA nahIM jA sakatA ki, ye ghaTanAe~ yoM hI ho jAyA karatI haiM / inakA koI niyAmaka - yojaka jarUra honA cAhie / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 460 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 461 tattvajJa mahAtmA isakA niyAmaka karmako batAte haiM; ve isase karma kI sattA sAbita karate haiM / karmakI sattA sAbita honepara AtmA svayaM hI siddha ho jAtA hai| kAraNa yaha hai ki, AtmAko sukhaduHkha denevAlA karmasamUha hai / yaha samUha anAdikAlase AtmA ke sAtha lagA huA hai | isIse AtmAko saMsArameM paribhramaNa karanA par3atA hai / jaba karma aura AtmAkA nizcaya ho jAtA hai to phira paraloka ke nizcaya hone meM koI rukAvaTa nahIM rahatI / jIva jaisA zubha yA azubha karma karatA hai vaisA hI phala usako paralokameM milatA hai / jaisI bhalI yA burI kriyA kI jAtI hai, vaisI ho vAsanA AtmAmeM sthApita hotI hai / yaha vAsanA kyA hai ? vicitra paramANuoMkA eka jatthA mAtra / yahI jatthA ' karma ' ke nAma se pukArA jAtA hai| yAnI eka prakAra ke paramANusamUhakA nAma ' karma ' hai / ye karma navIna Ate haiM aura purAne cale jAte haiM I bhalI yA burI kriyAse jina karmoMkA baMdha hotA hai, ve karma paraloka taka prANI ke sAtha jAte haiM / itanA hI nahIM, kaI to aneka janmoM taka apane udayameM AnekA samaya nahIM milanese ve vaise hI AtmA ke sAthameM rahate haiM aura samaya Anepara vipAka - samayameM AtmAko bhale yA bure phaloMkA anubhava karavAte haiM / jabataka phalavipAkako bhogAnekI unameM zakti rahatI hai tabataka ve AtmAko phala bhogAte rahate haiM / usake bAda ve AtmA se alaga ho jAte haiM / ukta yuktiyoM se yaha bAta siddha ho jAtI hai ki, AtmasattA, indriyoM se aura zarIra se bhinna hai; svataMtra hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 jaina-ratna saMsArameM jIva ananta haiN| yahA~ prazna ho sakatA hai ki,-saMsAravartI jIvarAzimeMse jIva, karmoMko kSaya karake muktimeM gaye haiM, jAte haiM aura jAveMge / aise jIva hamezA saMsArameMse ghaTate jAte haiM, isase eka dina saMsAra kyA jIvavihIna nahIM ho jAyagA ? isa bAtakA sUkSsa dRSTise vicAra karaneke pahile hama yaha kaha denA cAhate haiM ki, isa bAtako na koI darzanazAstra hI mAnatA hai aura na hRdaya tathA anubhava hI svIkAra karatA hai ki, kisI dina saMsAra jIvoMse khAlI ho jAyagA / sAtha hI yaha bhI nahIM mAnA jA sakatA hai ki, muktimeMse jIva vApisa Ate haiN| kyoMki mokSa, jIvako usI samaya milatA hai jaba ki vaha saba kA~kA nAza kara detA hai; isa bAtako prAyaH sabhI mAnate haiM aura saMsAra-bhramaNake kAraNa karma jaba nirlepa, parabrahmasvarUpa, mukta, jIvoMko nahIM hote haiM, taba yaha kaise mAnA jA sakatA hai ki jIva mokSase vApisa saMsArameM Ate haiN| yadi yaha mAna liyA jAya ki mokSameMse jIva vApisa Ate haiM, to mokSakI mahattA hI ur3a jAtI hai| jisa sthAnase patanakI saMbhAvanA hai vaha sthAna mokSa kaise mAnA jA sakatA hai ? ukta bAtoMko arthAta mokSameMse jIva vApisa nahIM Ate haiM aura saMsAra kabhI jIvazanya nahIM hotA hai, ina donoM siddhAntoMko dhyAnameM rakhakara ukta zaMkAkA samAdhAna karanA Avazyaka hai| ___ paramArtha dRSTidvArA dekhanese vidita hotA hai ki, jitane jIva mokSameM jAte haiM, utane saMsArameMse avazya hI kama hote haiN| magara jIvarAzi anaMta hai, isalie saMsAra jIvoMse khAlI nahIM ho sakatA hai| saMsArameMse sadA jIvoMke nikalate rahane, aura jIvoMke nahIM bar3hane para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 463 bhI bhaviSyameM kabhI jIvoMkA anta na Ave itane 'ananta' jIva samajhane caahie| yaha 'ananta' zabdakI vyAkhyA hai / isako dekhanase prastuta zaMkAkA samAdhAna ho jAtA hai| ___ sUkSmAtisUkSma kAlako jainazAstroMmeM 'samaya' batAyA hai| yaha itanA sUkSma hai ki, eka samayameM kitane sekaMDa nikala jAte haiM, isakI hameM kucha bhI khabara nahIM hotI hai / aise, bhUtakAlake ananta samaya, vartamAnakA eka samaya aura bhaviSyake ananta samaya, ina sabako jor3ane para jitanI jor3a AtI hai, usase bhI ananta gune ananta jIva haiM / isase yaha jJAta hotA hai ki, ananta bhaviSyakAlameM mI jIvarAzikI samApti honevAlI nahIM hai / jitane dina, mahIne aura barasa bItate jAte haiM, utane hI bhaviSyakAlameMse kama hote jAte haiN| yAnI bhaviSyakAla pratikSaNa kama hotA rahatA hai to bhI bhaviSyakAlakA kabhI aMta nahIM hotA hai| koI yaha kalpanA bhI nahIM kara makatA hai ki, kabhI bhaviSyakAlake dina bIta jAya~ge, kabhI bhaviSyakAlake barasa pare ho jAya~ge; kabhI bhaviSyakAla bAkI nahIM rhegaa| jaba bhaviSyakAlahIkA anta nahIM hotA hai, taba jIvoMkA-jo bhaviSyakAlase bhI anantAnanta hai-kaise anta ho sakatA hai ? kaise saMsAra jIva-zUnya ho sakatA hai ? kaise aisI kalpanA bhI kI jA sakatI hai ? kahanekA abhiprAya yaha hai ki, jIva ananta haiM isalie, saMsAra kamI inase zUnya nahIM hogaa| jIvoMke vibhaag| sAmAnyatayA jIvoMke do bheda kiye jAte haiM-'saMsArI' aura 'siddh'| jo jIva sasArameM bhramaNa kara rahe haiM, ve saMsArI kahalAte haiN| 'saMsAra' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 jaina-ratna zabda 'sama' upasargapUrvaka 'sa' dhAtuse banatA hai / 'sa' kA artha 'bhramaNa karanA hotA hai / ' sam ' usI arthakA poSaka hai| caurAsI lAkha jIvayonimeM bhramaNa karanA saMsAra hai aura usameM phiranevAle jIva 'saMsArI' kahalAte haiN| dUsarI tarahase caurAsI lAkha jIvayoniyoMko bhI 'saMsAra' kaha sakate haiM / AtmAkI karmabaddha-avasthAkA nAma bhI saMsAra hai / isa taraha saMsArase saMbaMdha rakhanevAle jIva 'saMsArI' kahalAte haiM / isase saMsArI jIvoMkI sarala vyAkhyA yaha hai ki, jo jIva karmabaddha haiM, ve hI saMsArI haiN| ___ saMsArI jIvoMke aneka bheda ho sakate haiM, parantu unake trasa aura sthAvara do hI bheda mukhyatayA kiye gaye haiN| pRthvIkAya, jalakAya, agnikAya, vAyukAya aura vanaspatikAya, ye pA~coM 'sthAvara' kahalAte haiN| ' sthAvara' zabdakA artha sthira rahanA hotA hai; parantu yaha artha 'vAyu' aura 'agni meM ghaTita nahIM ho sakatA hai, isalie sthAvarakA artha zabdArthakI apekSAse grahaNa nahIM kiyA jAtA hai / yaha rUDhise 'ekendriya' jIvoMke lie upayogameM AtA hai / ye pRthvIkAyAdi ekendriya kahalAte haiM; kyoMki inake eka sparzana indriya ( camaDI ) hI hotI hai| inake do bheda hote haiM,-sUkSma aura bAdara / sUkSma pRthvIkAya, sUkSma jalakAya, sUkSma AnakAya, sUkSma vAyukAya, aura sUkSma vanaspatikAya jIva sAre saMsArameM vyApta haiN| ye atyanta 1-Adhunika vaijJAnika bhI yaha mAnate haiM ki sArI polI jagaha-sArA AkAza sakSma jIvoMse bharA huA hai / vaijJAnikoMne zodha karake yaha bhI batAyA hai ki, 'thekasasa' nAmake jIva sabase sUkSma haiN| ye sUIke agrabhAga para, acchI tarahase, eka lAkha baiTha sakate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana sUkSma hote haiM, isalie carmacakSu inheM nahIM dekha sakate / bAdara pRthvIkAya, bAdara jalakAya, bAdara agnikAya, bAdara vAyukAya aura bAdara vanaspatikAyako carmacakSu dekha sakate haiN| gharSaNa, chedana Adi prahAravihIna miTTI, patthara Adi pRthvI, jina jIvoMke zarIroMkA piMDa hai, ve bAdara pRthvIkAya kahalAte haiM / agni Adike AghAtase rahita- kUvA, bAvaDI AdikA jala jina jIvoMke zarIroMkA piMDa hai ve bAdara jalakAyake jIva haiM / isI taraha dIpaka, agni, bijalI Adi jina jIvoMke zarIroMkA piMDa hai ve bAdara agnikAya jIva haiM / jisa vAyukA hama anubhava karate haiM vaha jina jIvoMke zarIroMkA piMDa hai ve bAdara vAyukAya haiM / aura vRkSa, zAkhA, prazAkhA, phUla, phala, patra Adi bAdara vanaspatikAya haiN| ___ ukta sacetana pRthvI, sacetana jala Adi acetana bhI ho sakate haiN| sacetana pRthvImeM chedana, bhedana Adi AghAta laganese usake aMdarake jIva usameMse cyuta ho jAte haiM aura isase vaha pRthvI acetana ho jAtI hai / isI taraha jalako garama karanese athavA usameM zakkara Adi padArthoMkA mizraNa honese vaha bhI acetana ho jAtA hai| vanaspati bhI isI prakArase acetana ho jAyA karatI hai| _jinake, tvacA aura jIbha aise do indriyA~ hotI haiM, ve dvIndriya jIva kahalAte haiM / kIDe, laTa, alasiye Adi jIvoMkA dvIndriya jIvoMme samAveza hotA hai / na~, kIr3I Adi jIva, sparzana, rasanA 1 cAdara yAnI sthUla / 'bAdara' jainazAstroMkA pAribhASika zabda hai| 2-dhuraMdhara vaijJAnika DaoN. jagadIzacaMdra mahAzayane apane vijJAna-prayogase bhI vanaspati AdimeM jIvoMkA honA siddha karake batA diyA hai| 30 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna aura ghrANa indriyake honese trIndriya kahalAte haiM / jinake tvacA, jIbha, nAsikA aura netra hote haiM ve caturindriya jIva kahalAte haiN| makkhI, DA~sa, bha~vare, bicchU Adi caturendriya jIva haiN| aura jinake tvacA, jIbha, nAka, A~kha aura kAna hote haiM ve paMcendriya jIva kahalAte haiM / paMcendriyake cAra bheda haiM-manuSya, tiryace, svoMmeM rahanevAle deva aura narakaoNmeM rahanevAle nArakI / __ trapsa jIvoMmeM, dvIndriya, tIna-indriya, cAra-indriya aura pA~ca-indriya jIvoMkA samAveza hotA hai| ye hilane calanekI kriyA karate haiM, isalie ' trasa' kahalAte haiN| isa bhA~ti sthAvara aura trasa jIvoMmeM saba saMsArI jIvoMkA samAveza ho jAtA hai / aba mukta jIva rahe, unakA varNana hama mokSatatvake aMdara kreNge| ajIva jo padArtha caitanya-rahita hote haiM, ve jaDa-anIva kahalAte haiN| jainazAstroMmeM anIvake pA~ca bheda batAye gaye haiN| unake nAma haiM-dharma, adharma, AkAza, pudgala aura kAla / yahA~ dharma aura adharma jo nAma Aye haiM, inase yaha nahIM samajhanA cAhie ki, ye puNya aura pApake paryAyavAcI zabda haiM / balke isa nAmake do padArtha haiM jo sAre lokameM AkAzakI bhA~ti vyApta aura 1-tiryaMca tIna tarahake hote haiM:-jalacara ( pAnImeM rahanevAle) sthalacara ( pazu-cAra pairavAle ) aura khecara ( pakSI-ur3anevAle) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 467. arUpI haiM / anyadarzanI vidvAnoMko, saMbhava hai ki ye donoM padArtha navIna mAlUma hoM; magara jainazAstrakAroMne to inake viSayameM bahuta kucha likhA hai| AkAzako avakAza deneke lie anya darzanavAle bhI upayogI samajhate haiM; magara AkAzake sAtha dharma aura adharmako bhI jainazAstrakAra upayogI samajhate haiN| gamana karate hue prANiyoMko aura gati karatI huI jar3a vastuoMko sahAyatA karanevAlA jo padArtha hai, vaha 'dharma' hai / jaise jalameM phiranevAlI machalIko calanemeM jala sahAyatA denevAlA nimitta mAnA jAtA hai isI bhA~ti jar3a aura jIvoMkI gatimeM bhI kisIko nimitta mAnanA Avazyaka hai-nyAyasaMgata hai| yaha nimittakAraNa 'dharma' hai / avakAza-prAptimeM jaise AkAza sahAyaka samajhA jAtA hai, vaise hI gati karanemeM 'dharma' sahAyaka samajhA jAtA hai| adharma jaDa aura jIvoMkI sthitimeM 'adharma' padArthakA upayoga hotA hai / gati karanemeM jaise 'dharma' sahAyaka hai usI taraha sthitimeM bhI koI sahAyaka padArtha jarUra honA cAhie / isa nyAyase 'adharma, padArtha siddha hotA hai / vRkSakI chAyA jaise sthiti karanemeM nimitta hotI hai, vaise hI naDa aura jIvoMkI sthitimeM ' adharma' padArtha nimitta hotA hai| hilanA, calanA yA sthita honA, isameM svataMtra kartA to jaDa aura jIva svayaM hI haiM; apane hI vyApArase ve calate phirate aura sthira hote haiM, parantu isameM sahAyakakI bhA~ti kisI anya padArthakI apekSA avazya honI cAhie;-vartamAna vaijJAnika bhI aisA hI mAnate haiM; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 jaina-ratna -~~~~~~~~~mmmmmm~~~~~~~ magara abhItaka ve kisI khAsa padArthako sthira nahIM kara sake haiM;-isalie jainazAstroMne ve padArtha 'dharma' aura ' adharma' batAye haiN| AkAza yaha prasiddha padArtha hai / dizAoMkA bhI isImeM samAveza hotA hai| lokasaMbaMdhI AkAza lokAkAza aura alokasaMbaMdhI AkAza alokAkAzake nAmase pahicAnA jAtA hai / isa loka aura alokakA vibhAga karanemeM khApsa kAraNa yadi koI hai to vaha, dharma aura adharma hI hai| Upara nIce aura idhara udhara jahA~taka dharma aura adharma dravya haiM, vahA~takakA sthAna -- loka ' mAnA jAtA hai aura jahA~ ye donoM padArtha nahIM haiM vahA~kA pradeza ' aloka' mAnA jAtA hai| ina do padArthoM ko lekara hI lokameM jaDa aura cetanakI kriyA ho rahI hai, alokameM ye donoM padArtha nahIM haiM / isalie vahA~ na eka bhI jIva hai aura na eka bhI paramANu / lokamase koI bhI jIva yA paramANu alokameM nahIM jA sakatA hai, isakA kAraNa, vahA~ dharma aura adharmakA abhAva hai; dUsarA nahIM / taba alokameM hai kyA ? kucha nahIM / yaha kevala AkAzarUpa hai| jisa AkAzake kisI bhI pradezameM, paramANu, jIva yA koI dUsarA padArtha nahIM hai, aise zuddha AkAzakA nAma 'aloka ' hai| ___ uparyukta prakArase dharma aura adharma padArthodvArA loka aura alokakA jo vibhAga batAyA gayA hai vaha agale kathanase bhI pramANita hotA hai / jainazAstra mAnate haiM ki, saba karmoMkA kSaya honese jIka UparakI ora gati karatA hai| isa viSayameM tUMbIkA udAharaNa diyA jAtA hai| jaise pAnIke aMdara rahI huI tUMbI mailake haTa jAnese eka. dama jalake Upara A jAtI, hai vaise AtmA bhI karmarUpI malake haTate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana hI svabhAvataH Urdhvagati karatA hai / magara yahA~ yaha vicAraNIya hai ki, AtmA kahA~taka Urdhvagati kara sakatA hai, kahA~ jAkara vaha Thahara sakatA hai / isakA nibaTerA dharma-adharmadvArA vibhAnita loka aura aloka mAne vinA nahIM hotA / dharma dravya gatimeM sahAyaka hai, isalie karmamalarahita jIva, jahA~taka dharma dravya hai, vahIMtaka jAtA hai aura lokake agrabhAgameM jAkara sthita ho jAtA hai| vaha Age nahIM jA sakatA / kAraNa Age sahAyaka padArtha dharmakA abhAva hai| yadi dharma aura adharma padArtha na hoM aura unase honevAlA loka va alokakA vibhAga na ho to kamarahita banA huA AtmA Upara kahA~taka jAyagA, kahA~ sthita hogA ? ina praznoMkA bilakula uttara nahIM milatA hai| pugala paramANuse lekara ghaTa, paTa Adi sAre sthUla-atisthUla rUpI padArthoMko 'pudgala ' saMjJA dI gaI hai / 'pUra ' aura 'gal ' ina do dhAtuoMke saMyogase 'pudgala' zabda banA hai| 'pUra' kA artha pUrNa honA, milanA aura 'gal' kA artha galanA, khira par3anA, judA honA hotA hai| isakA anubhava hameM apane zarIrase aura dUsare padArthoMse hotA hai| paramANuvAle choTe moTe saba padArthoM meM paramANuoMkA ghaTanA, bar3hanA hotA hI rahatA hai / akelA paramANu mI, sthUla padArtha se milatA aura alaga hotA hai, isalie 'pudgala' kahalA sakatA hai| kAla isako hareka jAnatA hai / naI cIna purAnI hotI hai aura purAnI cIna naI hotI hai / bAlaka yuvA hotA hai, yuvA vRddha hotA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna I bhaviSya meM honevAlI vastu vartamAna hotI hai, aura vartamAna meM honevAlI vastu bhUtakAla ke pravAha meM pravAhita ho jAtI hai / yaha saba kAlakI gati hai / pradeza Upara batAye hue dharma, adharma, AkAza aura pudgala ye cAroM jar3a padArtha aura AtmA aneka - pradezavAle haiM / ' pradeza' yAnI sUkSma - sUkSmAtisUkSma-aMza / isa bAta ko saba jAnate haiM ki ghaTa, paTAdi padArthoMke sUkSma aMza paramANu haiM / ye paramANu jabataka eka dUsareke sAtha jur3e hue hote haiM, tabataka ' pradeza' nAmase pahicAne jAte haiM / magara jaba ye avayavI se bhinna ho jAte haiM; eka dUsare se sarvathA judA ho jAte haiM taba paramANuke nAmase pukAre jAte haiM / yaha to huI pugalakI bAta / magara dharma, adharma, AkAza aura AtmAka pradeza to eka vilakSaNa ghanIbhUta - sarvathA ekIbhUta haiM / bhinna ho jAte haiM, vaise dharma, adharma, kabhI eka dUsare se bhinna nahIM hote haiM / hI ghar3eke astikAya 470 I prakAra ke haiM / ye pradeza paraspara pradeza - sUkSma aMza jaise ghar3ese AkAza aura AtmA ke pradeza AkAza AtmA, dharma aura adharma ina tInoMke asaMkhyAte pradeza haiM / ananta pradezavAlA hai / lokAkAza asaMkhya pradezI hai aura alokAkAza anaMtapradezI / pudgala ke saMkhyAta, asaMkhyAta aura anaMta pradeza hote haiM / isa taraha ye pA~ca, pradezayukta honese ' astikAya ' kahalAte haiM / ' astikAya ' zabdakA artha hotA hai 1 - jisakI saMkhyA nahIM ho sakatI hai usako asaMkhyAta kahate haiM / yaha sAmAnya artha hai | magara jainazAstroMmeM isakA jo vizeSa artha kiyA gayA haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 rrrrrrrrrromwwwmmmmmm jaina-darzana 'asti ' yAnI pradeza, aura ' kAya' yAnI samUha; yAnI pradezoMke samUhase yukta / dharma, AkAza, pudgala aura jIva inake sAtha ' astikAya' zabdako joDakara inakA nAma 'dharmAstikAya / ' adharmAstikAya ' 'AkAzAstikAya' 'pudgalAstikAya ' aura 'jIvAstikAya ' rakha diyA gayA hai / aura ye hI nAma prAyaH vyavahArameM Ate haiN| kAlake pradeza nahIM hote / isalie vaha astikAya nahIM kahalAtA hai / bItA huA kAla naSTa ho gayA aura bhaviSya samaya isa samaya asat hai / isalie calatA huA, vartamAna kSaNa hI sadbhUtakAla hai / ghar3I, dina, rAta, mahIne varSa Adi jo kAlake bheda kiye gaye haiM ve saba asadbhUta kSaNoMko buddhimeM ekatrita karake kiye gaye haiN| isase spaSTa hai ki, eka kSaNamAtra kAlameM pradezakI kalpanA nahIM kI jA sakatI hai| ukta pA~ca astikAya aura kAlako jainadarzana 'SaDdravya' ke nAmase pahicAnatA hai| puNya aura pApa ___ bhale karmoMko puNya kahate haiM aura kharAbako pApa / sampatti, Arogya, rUpa, kIrti, putra, strI, dIrghAyu Adi sukhasAdhana jina kauke kAraNa milate haiM, ve zubha karma 'puNya ' kahalAte haiM; aura jo karma inase viparIta duHkhakI sAmagrI ekatrita kara dete haiM, ve azabha karma 'pApa' kahalAte haiN| karma ATha hote haiM-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAya / ( inakA savistara varNana baMdhatattvameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 jaina-ratna ~~~~~~~~~~~~ wwwmara..mx kiyA jAyagA / ) ina AThoMse jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya ye cAra karma azubha haiM / isalie ye pApakarma kahalAte haiM / jJAnAvaraNa jJAnako DhakatA hai, darzanAvaraNa darzanako DhakatA hai, mohanIya karma moha paidA karatA hai, yAnI yaha karma jIvako saMyama nahIM pAlane detA hai aura tattvazraddhAnameM bAdhA DAlatA hai; aura antarAya karma iSTaprAptimeM vighna DAlatA hai / inake sivA zeSa karma zabha aura azama donoM prakArake hote haiN| azabha jaise-nAmakarmakI prakRtiyoM se tiyaMca gati aura naraka gati vagairaha, gotrameMse nIca gotra, vedanIyameMse asAtAvedanIya aura AyumeMse narakAyu ye azuma honese pApakarma haiN| zubha jaise,--nAmakarmakI prakRtiyoM se manuSyagati, devagati Adi, gotrameMse ucca gotra, vedanIyameMse sAtA vedanIya aura AyumeMse devAdi Ayu ye puNya karma kahalAte haiN| Asrava AtmAke sAtha karmabaMdha honeke jo kAraNa haiM una kAraNoMkA nAma ' Asrava ' rakkhA gayA hai / jina pravRttiyoMse, jina kAryoMse karma Ate haiM yAnI AtmAke sAtha karmakA saMbaMdha hotA hai, ve pravRttiyA~ aura ve kArya Asrava kahalAte haiN| AzrUyate karma anena ityAzravaH ' ( jinase karma Ate haiM ve Azrava haiM / ) Azravako * Asrava ' bhI kahate haiM / ' Asravati karma anena ityAsravaH' aisI vyutpattise ' Asrava ' zabda banatA hai| artha ukta prakAra hI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 473 to hotA hai / mana, vacana aura kAyakI pravRttiyA~ yadi zubha hotI haiM, zubha karma ba~dhate haiM aura yadi azubha hotI haiM to azubha / ataH mukhyatayA mana, vacana aura kAyakI pravRttiyA~ hI Asrava hotI haiM / manakI pravRttiyA~, jaise, - zubha vicAra aura vAstavika zraddhA yA azubha vicAra aura ayathArtha zraddhA / vacanakI pravRttiyA~ jaise, - duSTa bhASaNa yA samyak bhASaNa / zarIrakA vyApAra, jaise, hiMsA, corI, vyabhicAra Adi duSTa AcaraNa yA jIvadayA, paropakAra, IzvarapUjana Adi pavitrA - caraNa / zrImad haribhadrasUrimahArAja ' zAstravArtAsamuccaya' nAmaka graMtha meM likhate hai ki: " hiMsA'nRtAdayaH paMca tattvAzraddhAnameva ca / krodhAdayazca catvAra iti pApasya hetavaH // viparItAstu dharmasya eta evoditA budhaiH / " bhAvArtha-hiMsA, asatya, (corI, maithuna aura parigraha) ye pA~ca; tathA tattvoM (jIva, karma, paraloka, mokSa Adi padArthoM ) para azraddhA aura kaSAya (krodha, mAna, mAyA, aura lobha) ye pApake hetu haiM / inase viparIta ( jIvadayA, satya, acaurya, brahmacarya aura aparigraha ye pA~ca; tathA tattvazraddhAna aura kSamA, mRdutA, saralatA aura saMtoSa ye cAra) dharmake yAnI puNyake hetu haiM / aisA jJAniyoMne kahA hai / ina puNyake hetuoM meM yA pApake hetuoMmeM manakI bhalI yA burI pravRttiyA~ hI mukhyatAse kArya karatI haiM, aura vacanapravRttiyA~ evaM zArIrika kriyAe~ manoyogako puSTa karane kA kAma karatI haiM, gauNarUpa se karmabaMdhakA hetu hotI haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna saMvara jo zubha AtmapariNAma bhanoyoga, vacanayoga aura zarIrayogarUpa Azravase ba~dhanevAle karmoMko rokatA hai vaha ' saMvara ' kahalAtA hai / " saMvara " zabda 'sama' upasarga lagakara 'vR' dhAtuse banA / ' sam ' pUrvaka 'vR' dhAtukA artha ' rokanA ' hotA hai / jitane aMzoM meM karma nahIM ba~dhate haiM, utane hI aMzoM meM 'saMvara' samajhanA cAhie / AtmA ke jina ujjvala pariNAmoMse karma ba~dhate rukatA hai, ve pariNAma 'saMvara' kahalAte haiM / eka samaya aisA bhI AtA hai, jaba karmamAtrakA ba~dhanA baMda ho jAtA hai / aisI sthiti kevalajJAna prApta hone ke bAda AtI hai / aisI sthiti prApta hone ke pahile, jaise jaise Atmonnati hotI jAtI hai, vaise hI vaise baMdhana meM bhI kamI hotI jAtI hai / 474 baMdha karmakA AtmA ke sAtha dUdha aura pAnIkI taraha mela ho jAnekA nAma 'baMdha' hai / karma kahIM se naye nahIM lAne par3ate / isa prakAra ke paramANu sAre loka meM ha~sa ha~sakara bhare hue haiM / unakA nAma jainazAstrakAroMne 'karmavargaNA' rakhA hai / ye paramANu rAga-dveSa rUpI cikanAIke kAraNa AtmA ke sAtha ba~dhate haiM / yahA~ zaMkA ho sakatI hai ki, - zuddhAtmAko rAga-dveSarUpI cikanAI kaise laga sakatI hai ? isakA samAdhAna karane ke lie jarA sUkSma dRSTise vicAra karanA par3egA / yaha to kahA nahIM jA sakatA hai ki, AtmA ke sAtha rAgadveSarUpI cikanApana amuka samayameM laga gayA hai I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- darzana kyoMki aisA kahanese to yaha pramANita ho jAtA hai ki cikanApana lagane ke pahile AtmA zuddhasvarUpavAlA thA / magara zuddhasvarUpI AtmAke rAga-dveSake pariNAma nahIM hote / agara zuddhasvarUpI AtmAke rAga-dveSa ke pariNAmoMkA utpanna honA mAneMge to phira mukta AtmAoMke bhI rAga-dveSake pariNAmoMkA utpanna honA mAnanA par3egA / bhUtakAlameM AtmA zuddha thA, pIchese usake rAgadveSarUpI cikanApana lagA, aisA yadi mAna leMge to isa AkSepako kaise TAla sakeMge ki. mukta hone para bhI; aura zuddha hone para bhI jIva phirase rAga-dveSa yukta ho jAtA hai / isase yaha siddha hotA hai ki rAga-dveSa ke pariNAma AtmA ke sAtha pIchese nahIM lage haiM / ve anAdi haiM / 475 svarNake sAtha miTTI jaise anAdikAlase lagI huI hai, vaise hI karma bhI AtmA ke sAtha anAdikAla se lage hue haiM; aura jaise miTTIne svarNakI camakako Dhaka rakhA hai, vaise hI anAdi karma - pravAhane bhI AtmA ke zuddha brahmasvarUpako Dhaka rakhA hai / Upara kahA jA cukA hai ki, jaise 'pahile AtmA aura pIche karmasaMbaMdha' yaha bAta nahIM mAnI jA sakatI hai vaise hI yaha bhI nahIM kahA jA sakatA hai ki pahile karma aura phira AtmA; kyoMki aisA kahane se AtmA utpanna honevAlA aura vinAzI pramANita hotA hai / isa taraha jaba ye donoM pakSa siddha nahIM hote haiM; taba yaha bAta svataH siddha ho jAtI hai ki AtmA aura karma anAdi-saMgI haiM / jainazAstrakAroM ne karma ke mukhyatayA ATha bheda batAye haiM - jJAnA-varaNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAya / yaha bAta naye sire se nahIM kahanI par3egI ki AtmAkA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 jaina-ratna vAstavika svarUpa atantajJAna-saccidAnaMdamaya hai; magara ukta koMke kAraNa usakA asalI svarUpa Dhaka gayA hai| jJAnAvaraNIya karma AtmAkI jJAnazaktiko dabAnevAlA hai| jaise jaise yaha karma vizeSarUpase pragADha hotA jAtA hai, vaise hI vaise vaha jJAnazaktiko vizeSarUpase AcchAdita karatA jAtA hai| jaise jaise isa karmameM zithilatA AtI jAtI hai, vaise hI vaise buddhikA vikAsa hotA jAtA hai| isa karmake pUrNatayA naSTa ho jAne para kevalajJAna-ho jAtA hai| ___ darzanAvaraNIya karma darzana-zaktiko dabAtA hai / jJAna aura darzanameM vizeSa antara nahIM hai| sAmAnya AkArake jJAnakA nAma 'darzana' rakhA gayA hai| jaise-hamane kisIko dUrase dekhA, hama usako pahicAna nahIM sake, kevala itanA hI jAna sake ki yaha manuSya hai / isakA nAma hai darzana / usI manuSyako vizeSa rUpase jAna lenA hai jJAna / ___ vedanIya karmakA kArya sukha-duHkhakA anubhava karAnA hai / jo sukhakA anubhava karAtA hai use 'sAtAvedanIya' aura jo duHkhakA anubhava karAtA hai usako 'asAtAvedanIya' kahate haiN| ___ mohanIya karma moha paidA karatA hai / strI para moha, putra para moha, mitra para moha, aura anyAnya padArthoM para moha honA mohanIya karmakA pariNAma hai| jo loga mohase aMdhe ho jAte haiM unheM kartavyAkartavyakA bhAna nahIM rhtaa| zarAbameM masta manuSya jaise vastuko vastusthitise nahIM dekha sakatA hai, vaise hI jo manuSya mohakI gADha avasthAmeM hotA hai, vaha bhI tattvako tasvadRSTi se nahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 477 samajha sakatA hai; aura viparIta sthitimeM gaute khAyA karatA hai| mohakI lIlAke hajAroM udAharaNa hama rAtadina dekhate haiN| AThoM karmomeMse yaha karma Atma-svarUpakI kharAbI karanemeM netAkA kArya karatA hai / isa karmake do bheda haiM, tattvadRSTiko rokanevAlA 'darzanamohanIya ' aura cAritrako rokanevAlA 'caaritrmohniiy'| AyuSya karmake cAra bheda haiM,-devAyu, manuSyAyu, tiryaMcAyu aura narakAyu / yaha karma ber3IkA kArya karatA hai / jaba taka paimeM ber3I hotI hai, taba taka manuSya svataMtratAse bhAga daur3a nahIM kara sakatA hai, vaise hI jaba taka Ayu karma hotA hai taba taka jIva devagati, manuSyagati, tiryacagati yA narakagatise-jisameM vaha hotA hai-nikala. nahIM sakatA hai| __ nAma karmake aneka bheda-prabheda haiN| acchA yA burA zarIrakA saMgaThana, surUpa yA kurUpakI prApti, yaza yA apayazakA milanA saubhAgya yA durbhAgya aura susvara yA duHsvarakA honA Adi kaI bAtoMkA AdhAra isI nAma karma para hai| jaise citrakAra bhale yA bare citra banAtA hai, vaise hI yaha karma bhI jIvako vicitra sthitiyoMmeM rakhatA hai| gotra karmake do bheda haiM, ucca aura nIca / U~ce kalameM yA nIce kulameM utpanna honA isa karmakA prabhAva hai| jJAtibaMdhanakI paravAha nahIM karanevAle dezoMmeM bhI U~ca, nIcakA vyavahAra hotA hai| isakA kAraNa yahI kama hai| __ antarAya karma vighna DAlanekA kArya karatA. hai / dhanI aura dharmakA jAnanevAlA hokara bhI koI dAna nahIM kara sakatA, isakA kAraNa yaha karma hai| vairAgyavRtti yA tyAgavRttike na hone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 jaina-ratna para bhI koI dhanakA bhoga nahIM kara sakatA hai, isakA kAraNa yaha karma hai / kisIko baddhipUrvaka aneka prayatna karane para bhI lAbha nahIM hotA, ulTe hAni uThAnI par3atI hai, isakA kAraNa yaha karma hai| aura zarIrake puSTa hone para bhI udyama karanemeM pravRtti nahIM hotI, isakA kAraNa bhI yahI antarAya karma hai| ___ saMkSepameM karmase saMbaMdha rakhanevAlI saba bAteM kahI gaI / jisa tarahakI pravRttiyA~ hotI haiM usI tarahake sacikkana karma baMdhate haiM; aura phala bhI vaisA hI sacikana bhoganA par3atA hai / karmabaMdhanake samaya karmakI sthitikA bhI baMdha ho jAtA hai / arthAt yaha bhI nizcita ho jAtA hai ki yaha karma amuka samaya taka rhegaa| karma baddha hote (ba~dhate) hI udayameM nahIM Ate / jaise bIja boneke kucha kAla bAda usakA phala milatA hai, vaise hI karma bhI baMdha honeke kucha kAla bAda udayameM Ate haiM / isakA koI niyama nahIM hai, ki udayameM Aneke bAda kitane samaya taka karmakA phala bhoganA par3atA hai / kAraNa yaha hai ki baddhasthiti bhI zubha bhAvanAoMse kama ho jAtI hai| karmakA baMdha eka hI tarahakA nahIM hotA / kisI karmakA baMdha bahuta dRDha hotA hai, kisIkA zithila hotA hai aura kisIkA zithilatama hotA hai| jo baMdha atigADha-dRDha hotA hai, usako jainazAstra 'nikAcita' ke nAmase pahicAnate haiN| isa baMdhavAlA karma prAyaH sabako bhoganA hI par3atA hai / anya baMdhavAle karma zubha bhAvanAoMke prabala vegase bhoge vinA bhI chUTa jAte haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 479 nirjarA ba~dhe hue karmoMkA khira jAnA 'nirjarA ke nAmase pahicAnA jAtA hai| yaha nirjarA do tarahase hotI hai| 'mare jo karmoMkA baMdha hai vaha chaTa jAya' isa prakAra buddhipUrvaka tapasyA yA anuSThAnase jo nirjarA hotI hai, vaha pahile prakArakI nirjarA kahalAtI hai| dUsarI nirjarA hai, karmoMkA, sthitike pUrNa hone para,-svataH khira par3anA / pahilI nirjarAkA nAma, jainazAstroMkI paribhASAmeM, sakAma nirjarA' hai aura dUsarIkA nAma 'akAma nirjraa'| vRkSoMke phala jaise DAla para bhI paka jAte haiM aura prayatnoMse bhI pakAye jAte haiM, isI taraha karma bhI sthiti pUrNa hone para svataH bhI khira jAte haiM aura tapazcaryAdi kriyAoMdvArA bhI ye khirA diye jAte haiN| jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya ye cAroM karma 'ghAti karma' kahalAte haiN| kyoMki ye AtmAke kevalajJAnAdi mukhya guNoMko hAni pahu~cAnevAle haiM / ina cAra ghAtikarmoMkA nAza hone para kevalajJAnakI prApti hotI hai| yaha kevalajJAna loka aura alokake bhUta, bhaviSyata aura vartamAna, saba padArthoMko prakAzita karanevAlA hai| isa jJAnake prakAzase jIva sarvajJa kahalAtA hai / ye sarvajJa AyuSya pUrNa hone para; yAnI Ayu karma pUrNa hone para zeSa tIna karmoMko, jo Ayukarmasahita 'aghAti ' yA 'bhavopagrohI' ke nAmase pahicAne jAte haiM, bhI naSTa kara dete haiN| inake naSTa hote hI, unakA 1-bhava arthAt saMsAra yA zarIra; aura upagrAhI yAne TikA rakhanevAlA / zarIrako TikA rkhnevaalaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 jaina-ratna AtmA, tatkAla hI Urdhva gamana kara eka samayamAtrameM lokake agrabhAgameM jA sthita hotA hai / AtmAkI isI avasthAkA nAma mokSa hai| mAkSa nau tattvoM se navA~ tattva mokSa hai / isakA lakSaNa hai" kRtsnakarmakSayo mokSaH" athavA " paramAnando muktiH" arthAt sAre karmoMkA kSaya, yA karmoMke kSaya honese utpanna honevAlA AnaMda / AtmAkA svabhAva hai ki, vaha sAre karmoMkA kSaya ho jAne para Urdhva gamana karatA hai / isake lie pahile ta~bIkA udAharaNa diyA jA cukA hai / AtmA, Urdhvagamana karatA huA lokake agrabhAgameM jAkara ruka jAtA hai| phira vaha vahA~se Age nahIM jA sakatA hai| kyoM nahIM jA sakatA hai ? isakA kAraNa bhI pahile kahA jA cukA hai, ki gamana karanemeM sahAyatA denevAlA dharmadravya lokake agrabhAgake Age nahIM hai| __ ukta muktAvasthAmeM sAre karmoMkI upAdhiyA~ chUTa jAneke kAraNa zarIra, indriya aura manakA sarvathA abhAva ho jAtA hai aura usase jo anirvacanIya sukha mukta AtmAoMko milatA hai, usa sukhake sAmane tIna lokakA sukha bhI bindumAtra hai| bahutase yaha zaMkA kiyA karate haiM ki mokSameM-jahA~ zarIra nahIM, strI, makAna aura bAga nahIM-sukha kyA ho sakatA hai ? magara aisI zaMkA karanevAle yaha bhUla jAte haiM ki zArIrika sukhake sAtha, duHkha bhI lagA huA hai miSTAnna khAnemeM AnaMda milatA hai, isakA kAraNa bhakhakI vedanA hai / isa bAtako hareka jAnatA hai ki peTa bhara jAne para amRtake samAna bhojana bhI acchA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- darzana 481 1 nahIM lagatA hai / saradIkI pIr3Ako dUra karaneke lie jo vastra pahane jAte haiM, ve hI vastra garamI ke saMtApa meM bure lagate haiM / bahuta dera taka baiThe rahanevAleko calane kI icchA hotI hai, aura bahuta calanevAlA baiTha jAnA cAhatA hai | kAmabhoga prAraMbha meM jitane acche jAna par3ate haiM, ve antameM utane hI bure jJAta hote haiM / yaha saMsAra kI sthiti kyA sukhamaya hai ? kadApi nahIM / jo sukha ke sAdhana samajhe jAte haiM, ve duHkhako kucha dera ke lie zamana karate haiM; kintu navIna sukha to inase lezamAtra bhI utpanna nahIM hotA hai / phor3A phUTa jAnepara 'hA - ya ' karake jisa sukhakA anubhava kiyA jAtA hai, vaha kyA vAstavika sukha hai ? nahIM | vaha kSaNamAtra ke lie vedanAkI zAnti hai / yadi vaha sukha saccA hotA to usakA anubhava bephor3evAlA manuSya bhI karatA / 1 | Upara viSayasevanameM kSaNika sukha batAyA gayA hai, usake lie itanI bAta aura yAda rakhanI cAhie ki isa kSaNika sukhalAbhakA pariNAma atyaMta bhayaMkara hotA hai / jisa svAsthya kI prApti ke lie saMsArI jIva khAnA, pInA, calanA, phiranA Adi kArya karate haiM vaha svAsthya karmoke naSTa ho jAne se saMsArI jIvoMko svataH mila jAtA hai| isase yaha svIkAra karanA par3atA hai ki, mukta AtmAoMko ananta sukha hai / jisake khujalI hotI hai, usIko khujAnA acchA lagatA hai dUsareko nahIM; isI taraha jinake pIche mohakI vAsanAe~ lagI rahatI haiM unhIM ko ceSTAe~ acchI lagatI haiM auroMko - muktAtmAoM ko nahIM / saMsArakA mohamaya-vilAsa prAraMbhameM, khujalI ke samAna AnaMda denevAlA hotA hai ; parantu antameM vaha duHkhoM ko paidA karatA hai / mukta AtmAoMko 31 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 jaina-ratna paramAtmAoMko, jinake moharUpI khujalIkA abhAva hai, jo nirmalacaitanyajyotiHsphurita aura svAbhAvika AnaMda milatA hai, vahI vAstavika paramArtha AnaMda hai-sukha hai / aise paramasukhI paramAtmAoMko, zAstrakAroMne zuddha, buddha, siddha, niraMjana, paramajyoti aura parabrahma Adi nAmoMse saMbodhita kiyA hai| ___ mokSa manuSya-zarIrase hI milatA hai / devatA bhI devazarIrase mokSameM nahIM jA sakate haiN| ___ jainazAstrakAra 'bhavya' aura 'abhavya' aise do prakArake jIva mAnate haiM / antameM mokSako-cAhe vaha kitane hI bhavoMmeM kyoM na ho-prApta kara lenevAne jIva bhavya' kahalAte haiM aura jo jIva 'abhavya' hote haiM unheM kabhI mukti nahIM milatI hai / 'bhavya' yA 'abhavya' javi kisIke banAnese nahIM banate / yaha bhanyatva-amavyatva jIvakA svAbhAvika pariNAma hai| mUMgoMmeM jaise ghoraDU mUMga hotA hai, isI taraha jIvoMmeM abhavya jIva bhI hote haiN| ma~goMke paka jAne para bhI jaise ghorar3a mUMga nahIM pakatA hai, vaise hI ' abhavya ' jIvakI bhI saMsArasthiti pUrNa nahIM hotI hai| ___ jainazAstroMke IzvarasaMbaMdhI siddhAnta khAsa taurase dhyAna AkarSita karanevAle haiM / " parikSINasakalakarmA IzvaraH " ( arthAtjisake sAre karma nirmUla ho gaye haiM vahI Izvara hai ) mukta- avasthAprApta paramAtmAoMse Izvara koI bhinna prakArakA nahIM hai / Izvaratva aura mukti donoMkA lakSaNa eka hai| __jainazAstrakAra kahate haiM ki, mokSaprAptike kAraNa samyagjJAna aura samyak cAritrakA abhyAsa karate karate eka samaya aisA AtA hai ki . .. . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 483 jaba jIva usakA pUrNa abhyAsI ho jAtA hai| pUrA abhyAsa hone para sAre karmabaMdha chUTa jAte haiM aura AtmAke anantajJAnAdi sakala guNa prakAzita ho jAte haiN| aisA sakala guNaprakAzita AtmA hI paramAtmA-Izvara hai| jo jIva apanI Atma-zaktiko vikasita karanekA prayatna karate haiM; paramAtmasthitiko prApta karanekI yathAvat koziza karate haiM va Izvara ho sakate hai / jainasiddhAnta yaha nahIM mAnate ki Izvara eka hI vyakti hai| to bhI eka bAta hai| paramAtmasthitiprApta sAre siddha eka dUsaremeM mile hue haiM, isalie hama unakA samuccaya rUpase-samaSTi rUpase 'eka' zabdase bhI kisI aMzameM vyavahAra kara sakate haiM / bhinna bhinna nadiyoMkA pAnI jaise samudrameM jAkara milane para eka ho jAtA hai, phira una bhinna 2 nadiyoM se AyA huA jala eka kahalAne laga jAtA hai, isI taraha bhinna bhinna jIva bhI mokSameM jAkara aise sammilita ho jAte haiM, jisase unako-siddha jIvoMko samuccaya dRSTise 'eka Izvara' yA 'eka paramAtmA mAnanA anucita yA asaMbhava nahIM hai| mokSakA zAzvatatva / yahA~ eka AzaMkA hotI hai ki yaha eka aTala niyama hai ki, jisa padArthakI utpatti hotI hai usakA vinAza bhI hotA hai / mokSa bhI utpanna hotA hai, isalie usakA aMta honA jarUrI hai| jaba mokSakA anta ho jAyagA taba vaha zAzvata kaise rahegA ? magara mokSa utpanna honevAlA padArtha nahIM hai / karmose mukta honA yahI AtmAkA mokSa hai / AtmAmeM jaba koI navIna padArtha utpanna nahIM hotA taba unake nAza honekI kalpanA to sarvathA vyartha hI hai| jaise bAdaloMke haTa jAnese dedIpyamAna sUrya prakAzita hotA hai, vaise hI karmAvaraNake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 jaina-ranna haTa jAnese AtmAke sAre guNa prakAzita ho jAte haiN| isIko mokSa kahate haiM / isameM kyA koI navIna padArtha utpanna hotA hai ? ___ yaha bAta khUba dhyAnameM rakhanI cAhie ki sarvathA nirmala vane hue AtmAko phira karmabaMdha nahIM hotA hai| kahA hai ki:___" dagdhe bIje yathA'tyantaM prAdurbhavati nAGkaraH / karmabIne tathA dagdhe na rohati bhavAGkaraH // " bhAvArtha-bIjake atyaMta jala jAneke bAda usameM aGkara nahIM AtA; isI taraha karmarUpI bIjake jala jAne para phira bhavarUpI aGkura utpanna nahIM hote haiN| saMsArakA saMbaMdha karma-saMbaMdhake AdhIna hai; aura karmasaMbaMdha rAgadveSakI cikanAIke AdhIna hai| isalie jo atyaMta nirmala hue haiM-sarvathA nirlepa ho gaye haiM, unake rAgadveSarUpI cikanApana kaise ho sakatA hai ? unake karmasaMbaMdhakI kalpanA kaise kI jA sakatI hai ? aura isIlie yaha bAta kaise mAnI jA sakatI hai ki, ve phirase saMsArameM aayge| sAre karma kSINa ho sakate haiN| yahA~ AzaMkA ho sakatI hai ki, AtmAke sAtha karmakA saMyoga jaba anAdi hai taba usakA nAza kaise ho sakatA hai ! kyoMki anAdi vastukA kabhI nAza nahIM hotA hai| tarkazAstriyoMkA yahI kathana hai; saMsArakA yahI anubhava hai| magara isake samAdhAnake lie yaha dhyAnameM rakhanA cAhie ki, AtmAke navIna karma ba~dhate jAte haiM aura purAne khirate jAte haiM / isase spaSTatayA samajhameM A jAtA hai, ki amuka karma-vyaktikA-amuka AtmagataparamANusamUhakA AtmAke sAtha anAdi saMbaMdha nahIM hai / pratyuta bhinna 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 485 karmoMke saMyogakA pravAha anAdikAlase bahatA A rahA hai / jo saMyoga AtmA aura AkAzakI taraha anAdi hotA hai, vahI kabhI naSTa nahIM hotA hai, bAkIke anAdi saMyoga naSTa ho jAte haiN| AtmAke sAtha pratyeka karmavyaktikA saMyoga sAdi hai| isalie kisI karmavyaktikA AtmAke sAtha sthAyI honA nahIM banatA hai, taba isa bAtake mAnanemeM kaunasI Apatti ho sakatI hai ki, sAre karma AtmAse bhinna ho jAte haiM ? isake atirikta saMsArake manuSyoMkI ora dRSTipAta karanese vidita hotA hai ki, kisI manuSyameM rAga-dveSa jyAdaha hotA hai aura kisImeM kama / isa tarahakI rAga-dveSakI kamI jyAdatI, vinA hetuke nahIM hai / isase mAnA jA sakatA hai ki kama-jyAdA honevAlI cIja jisa hetuse kama hotI hai, usa hetukI pUrNa sAmagrI milane para vaha cIna naSTa bhI ho jAtI hai| jaise posa mahInekI prabala zIta bAla sUryake maMda tApase kama hone lagatI hai aura jaba tApa prakhara ho jAtA hai taba vaha zIta sarvathaiva naSTa ho jAtI hai| ataHisa kathanameM kyA bAdhA ho sakatI hai ki, kama-jyAdA honevAle rAgadveSa doSa jisa kAraNase kama hote haiM, usa kAraNake pUrNatayA siddha hone para ve sarvathA naSTa ho jAte haiN| zubha bhAvanAoMke satata pravAhase rAga-dveSakI kamI hotI hai| inhIMkA pravAha jaba prabala ho jAtA hai; jaba AtmA dhyAnake svarUpameM nizcala ho jAtA hai, taba rAga-dveSa sampUrNarUpase naSTa ho jAte haiM; kevalajJAnakA prAdurbhAva hotA 1-jahA~ karma anAdi batAyA gayA hai, vahA~ bhinna 2 koMke saMyogakA pravAha anAdikAlase samajhanA caahie| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 jaina-ratna hai| kyoMki rAgadveSake kSaya honese jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya ye tInoM hI karma naSTa ho jAte haiN| yaha saMsArarUpI mahala kevala do hI staMbhoMpara TikA huA hai| ve haiM rAga aura dveSa / mohanIya karmake sarvasva ye hI rAga aura dveSa haiN| tAlavRkSake sirameM sUI bhauMka denese jaise sArA tAlavRkSa sUkha jAtA hai, vaise hI sarva karmoMke mUla rAga-dveSa para AghAta karanese-usakA uccheda karanese-sArA karmavRkSa sUkha jAtA hai-naSTa ho jAtA hai / kevala jJAnakI siddhi| rAga-dveSake kSaya honese jo kevalajJAna utpanna hotA hai, usake saMbaMdhameM bahutoMko aneka zaMkAe~ rahatI haiN| zaMkAkAra kahate haiM ki," aisA bhI koI jJAna hotA hogA, jo akhaMDa brahmAMDake-sakala lokAlokake-trikAlavartI tamAma padArthoM para prakAza DAla sake ?" magara vAstavameM to isameM zaMkAke lie koI avakAza nahIM hai| hama dekhate haiM, manuSyoMmeM jJAnakI mAtrA, nyUnAdhika pramANameM hotI hai| yaha kyA sUcita karatA hai? yahI ki, jaba AvaraNa thor3A haTatA hai taba jJAna thor3A prakAzameM AtA hai, aura adhika haTatA hai taba adhika; aura vahI AvaraNa jaba pUrA haTa jAtA hai taba jJAna bhI pUrNatayA prakAzameM A jAtA hai| isa bAtako hama eka dRSTAnta dekara spaSTa kareMge / choTI moTI cIjoM meM jo parimANa dekhA jAtA hai vaha bar3hatA huA antameM AkAzameM jAkara vizrAnti letA hai| Akazase Age parimANakA prakarSa nahIM hai| saMpUrNa parimANa AkAzameM A gayA hai| isa dRSTAMtase nyAyadvArA siddha hotA hai ki jJAnakI mAtrAko bhI, isI taraha, kisI puruSavizeSameM vizrAnti lenI cAhie / bar3hate hue jJAnake prakarSakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 487 jahA~ anta hotA hai, jJAnakI mAtrA jisake Age bar3hanese ruka gaI hai, jisake andara saMpUrNa jJAnane vizrAnti lI hai vahI puruSa sarvajJa hai, sarvadarzI hai aura usIkA jJAna kevalajJAnake nAmase pahicAnA jAtA hai / Izvara jagatkA kartA nahIM hai| jainadharmakA eka siddhAnta vicArazIla pAThakoMkA dhyAna apanI ora vizeSarUpase AkarSita karatA hai / vaha yaha hai ki,-Izvara jagatkA paidA karanevAlA nahIM hai / jainazAstra kahate haiM ki karmasattAse phiranevAle saMsAracakrameM nilepa, paramavItarAga aura paramakRtArtha, Izvarake kartRtvakI kaise saMbhAvanA ho sakatI hai ? pratyeka prANIke sukha-duHkhakA AdhAra usakI karmasattA hai / vItarAga na kisI para prasanna hotA hai aura na ruSTa hI / prasanna yA nArAja honA vItarAga-sthitiko nahIM pahu~ce hue nIcI sthitivAloMkA kAma hai| IzvarapUjAkI AvazyakatA / 'Izvara jagatkartA nahIM hai| isa siddhAntake sAtha isa praznakA utpanna honA bhI svAbhAvika hai ki-Izvarako pUjanese kyA lAbha hai ? jaba Izvara vItarAga hai-vaha prasanna yA nArAja nahIM hotA hai, taba usakI pUjA-bhakti kyoM kI jAya ? jainazAstrakAra isakA uttara isa taraha dete haiM ki,-Izvara kI upAsanA usako prasanna karaneke lie nahIM kI jAtI hai; balke apane hRdayako zuddha banAneke lIe kI jAtI hai| saba duHkhoMkI jaDa rAga-dveSako dUra karaneke lie rAga-dveSarahita paramAtmAkA avalambana karanA atyanta Avazyaka hai| mohavAsanAoMse pUrNa AtmA sphaTikake samAna hai| jaise sphaTika apane pAsavAle raMga ke samAna hI raMga dhAraNa kara letA hai, vaise hI rAga-dveSake jaise saMyoga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 jaina-ratna mernmmm...wwwx.nrmmmmmmmmmmmmmm AtmAko milate haiM, vaisA hI asara AtmA para zIghratAke sAtha ho jAtA hai / isalie hareka vicArazIla uttama saMyogaprAptikI AvazyakatAko svIkAra karatA hai / vItarAga devakA svarUpa parama zAntimaya hai| usameM rAga-dveSako lezamAtra bhI sthAna nahIM hai| isalie usakA sahArA lenese--usakA dhyAna karanese AtmAmeM vItarAgadharmakA saMcAra hotA hai, aura kramazaH dhyAtA AtmA bhI vItarAga bana jAtA hai / saMsArameM dekhA jAtA hai ki rUpavatI strIko dekhanese kAmakI utpatti hotI hai, putra yA mitrake darzana karanese snehakI jAgRti hotI hai aura eka prasannAtmA munike darzana karanese hRdayameM zAntikA saMcAra hotA hai| ina bAtoMse 'sohabata asara' vAkyapara vizeSa rUpase dhyAna AkarSita hotA hai / vItarAgakI sohabata hai-unakA darzana, stavana, pUjana yA smaraNa krnaa| isase AtmA para aisA prabhAva par3atA hai ki, usakI rAgadveSavRtti svataH kama ho jAtI hai| yaha IzvarapUjanakA mukhya phala hai / - pUjya paramAtmAko pUjakase kucha prApta karanekI AkAMkSA nahIM hotI; pUjya paramAtmAkA pUjakase koI upakAra nahIM hotaa| hA~, pUjakakA upakAra pUjya paramAtmAkI pUjAse avazya hotA hai| pUjA bhI vaha apanI bhalAIke lie hI karatA hai| paramAtmAke avalaMbanase,-paramAtmAkA ekAgracitta hokara dhyAna karanese,-usa ekAgrabhAvanAke balase, pUjaka apanA phala prApta kara sakatA hai| jaisa agnike pAsa jAnese manuSyakI saradI ur3a jAtI hai| parantu agni kisIko saradI ur3Aneke lie nahIM bulAtI aura na vaha prasanna hokara kisIkI saradI ur3AtI hI hai| isI prakAra vItarAga prabhukI bhI bAta hai| prabhukI upAsanA karanese rAga-dveSarUpI saradI svataH ur3a Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 489 jAtI hai, aura caitanya-vikAsarUpI mahAn phalakI prApti hotI hai| isa prakArakI phalaprAptimeM IzvarakA prasanna honA, mAnanA, jainazAstroMko asvIkAra hai| vezyAkI saMgati karanevAlA manuSya durgatikA bhAjana banatA hai; yaha bAta akSarazaH satya hai| magara vicAranA yaha hai ki isa durgatikA denevAlA hai kauna ? vezyAko durgatidAtA mAnanA bhrAntipUrNa hai| kyoM ki prathama to vezyA yaha jAnatI hI nahIM hai ki durgati kyA cIja hai ? dUsare yaha hai ki koI kisIko durgatimeM le jAnekA sAmarthya nahIM rakhatA hai| isase nirbhIkatAke sAtha yaha kahA jA sakatA hai ki manuSyako durgatimeM le jAnevAlI usake hRdayakI malinatA hai| isase yaha siddhAnta sthira kiyA jA sakatA hai ki sukhaduHkhake kAraNabhUta jo karma haiM una kA~kA kAraNa hRdayakI zubhAzubha vRttiyA~ haiM; aura ina vRttiyoMko zubha banAne aura unake dvArA sukha prApta karanekA sarvotkRSTa sAdhana bhagavad-upAsanA hai| usakI upAsanAse vRttiyA~ zubha banatI haiM aura antameM sArI vRttiyoMkA nirodha hokara atIndriya paramAnaMda milatA hai| mokSamArga nava tattvoMkA saMkSipta varNana samApta huA / isase pAThaka bhalI prakAra samajha gaye hoMge ki jaina loga AtmA, puNya, pApa, paraloka, mokSa aura Izvara ina sabako yathAvat mAnate haiM / AstikoMke AstikatvakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 jaina-ratna AdhAra, inhIM puNya, pApa, paraloka Adi parokSa tattvoMkA mAnanA hai / kevala pratyakSa pramANa hI mAnanese tattvajJAnakA mArga nahIM milatA / aisA karanese AtmajIvanakI bhI sthiti ThIka nahIM rhtii| jo sirpha pratyakSa pramANako mAnate haiM unheM bhI dhue~ko dekhakara agni honekA anumAna karanA hI par3atA hai / nahIM dekhanese vastukA abhAva mAnanA nyAyasaMgata nahIM / bahutasI vastue~ aisI haiM, ki jo apane dRSTigata nahIM hotI; paranta unakA astitva hai| to kyA na dikhanese astitvakA abhAva ho jAyagA ? AkAzameM ur3atA huA pakSI itanA U~cA calA gayA ki vaha dikhanese baMda ho gayA; isase kyA yaha mAna liyA jAya ki vaha pakSI hai hI nahIM ? apanA hI anubhava mAnanA aura dUsareke anubhavako nahIM mAnanA anucita hai| eka manuSya laMdana, perisa, nyUyArka, barlina Adi nagara dekhakara AyA hai, aura vaha unakI zobhAkA, vahA~ke logoMke vaibhavakA yathAvat varNana kara rahA hai, magara sunanevAlA, pratyakSa pramANake abhAva; svayaMne usakA anubhava nahIM kiyA isalie; yadi usa bAtako nahIM mAnegA to ha~sIkA pAtra hogaa| isI taraha yaha bAta bhI hai| yAnI sAdhAraNa manuSyoMkI apekSA apane mahApuruSa, anubhavajJAnameM bahuta bar3e car3he the| unake siddhAntoko, hama anubhava nahIM kara sakate isIlie nahIM mAnanA anucita hai| ____ manuSyako cAhie ki vaha puNya-pApakI jo lIlAe~ saMsArameM ho rahI haiM unako bhalI prakAra samajhe, saMsArarUpI mahAviSadharase sAvadhAna bane aura AtmAke Upara lage hue karmarUpI malako dUra karaneke liecaitanyako pUrNa prakAzameM lAneke lie kalyANasaMpanna mArgameM lage / manuSya vAstavika mArga para calatA huA, cAhe cAla dhImI hI kyoM na apane mahApuruSa kara sakate isApakI jo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana ho, kabhI nahIM ghabarAtA hai; vaha kramazaH AgekI ora bar3hatA hI jAtA hai; aura antameM vaha apane abhISTa sthAna para pahu~ca jAtA hai| sAdhyako lakSyameM na rakhakara bANa calAnevAle dhanurdharakI ceSTA jaise niSphala jAtI hai, vaise hI sAdhyako sthira kiye binA jo kriyA kI jAtI hai vaha bhI niSphala jAtI hai / mokSa manuSyamAtrakA-cAhe vaha sAdhu ho yA gRhastha-vAstavika sAdhya hai / isalie isako lakSyameM rakha isako siddha karAnevAle mArgakI khoja karanA pratyekakA kartavya hai| jo durAgrahako chor3a, guNAnurAgI bana, jijJAsu buddhise AtmakalyANakI khoja karatA hai| zAstroMkA manana karatA hai; usako vAstavika niSkalaMka mArga mila hI jAtA hai| mArga jAna kara usapara calanA Avazyaka hai| isa bAtako hareka samajha sakatA hai ki, pAnImeM tairanekI kriyAko jAnatA huA bhI agara koI pAnImeM nahIM utaratA hai; kriyAko kAryameM nahIM lAtA hai; tairanekA prayatna nahIM karatA hai, to vaha samaya para taira nahIM sakatA hai / isalie zAstrakAra kahate haiM ki-"samyagjJAnakriyAbhyAM mokSaH"-yathArtha jJAna aura tadanukUla kI gaI kriyAse hI mokSa milatA hai| samyagjJAna / AtmatattvakI pahicAna karanekA nAma samyagjJAna hai / AtmAke sAtha jina jar3a tattvoMkA-karmoMkA saMbaMdha hai, unakA jaba taka vAstavika svarUpa samajhameM nahIM AtA hai taba taka manuSyoMko AtmatattvakA yathArtha bodha nahIM hotA hai aura Atmatattvake bodha vinA saMsArakI sArI vidvattA nirarthaka hai / saMsArakI klezanAlakA AdhAra ajJAnatA hai| ataH klezajAlako haTAneke lie ajJAnako haTAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 jaina-ratna cAhie / ajJAnako haTAnekA sabase acchA upAya hai-AtmasvarUpako jAnanA / isalie manuSyakA sabase pahilA kartavya, yathAbuddhi, yathAzakti AtmasvarUpakA paricaya karanA hai| samyak caaritr| tattvasvarUpako jAnanekAM phala pApakarmase haTanA hai| isIko samyaka cAritra kahate haiM / 'samyak cAritra' zabdakA vAstavika artha hai apane jIvanako pApake saMyogase dUra rakhakara nirmala banAnA / manuSya pApake saMyogase kaise baca sakatA hai ! isake lie zAstroMmeM niyama banAye gaye haiM / unako AcaraNameM lAnA pApasaMyogase bacanekA bahuta hI sIdhA upAya hai| sAmAnyataH cAritra do bhAgoMmeM vibhakta kiyA gayA hai / eka hai, gRhasthoMkA cAritra aura dUsarA hai, mAdhuoMkA cAritra / pahilA -- gRhasthadharma' aura dUsarA * sAdhudharma' ke nAmase pahicAnA jAtA hai| jainazAstrakAroMne sAdhudharma aura gRhasthadharmake lie bahuta kucha likhA hai| saadhudhrm| ___"sAnoti svaparahitakAryANi iti sAdhuH" arthAt jo nijako aura dUsaroM ko lAbha pahu~cAnevAle kArya karatA hai, vaha sAdhu hai / saMsArake bhogoMko-kaMcana, kAminI Adiko chor3a, kuTumbaparivArake nAteko tor3a, gharabArako jalAMjali de, AtmakalyANakI ucca koTi para ArUDha honekI pavitra AkAMkSA rakha, asaMgavata grahaNa karanekA nAma sAdhudharma hai / sAdhuke vyavasAyakA mukhya viSaya hotA hai-rAga-dveSakI vRttiyoMko dabAnA / kisI jIvako mArane yA satAneme Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 493. dUra rahanA, jhUTha nahIM bolanA, kisI cIjako, mAlikakI AjJA vinA na uThAnA, maithunase dUra rahanA aura parigraha nahIM rakhanA, 'ye sAdhuoMke pA~ca mahAvrata haiN| apane manakI, apane vacanakI aura apane zarIrakI caMcalatA para aMkuza rakhanA sAdhunIvanakA aTala lakSaNa hai| sAdhudharma yaha vizvabandhutAkA vrata hai / isakA phala hai,-janma, jarA,. mRtyu, Adhi, vyAdhi, upAdhi Adi saba duHkhoMse rahita sthAnakomokSako pAnA / yaha sAdhudharma jitanA ujjvala aura pavitra hai, utanA hI vikaTa bhI hai / sAdhudharmako vahI AcaraNameM lAtA hai, jisako saMsArake svarUpakA vAstavika jJAna hotA hai, jisake hRdayameM tAttvika vairAgyakA prAdurbhAva hotA hai aura jisako mokSa prApta karanekI prabala AkAMkSA hotI hai| ___ jo sAdhudharmako nahIM pAla sakate haiM, unako cAhie ki, ve gRhasthadharmakA pAlana kreN| isase bhI ve apane jIvanako kRtArtha banA sakate haiN| zAstrakAra kahate haiM ki gRhasthadharmameM calaneke pahile manuSyako amuka guNa prApta kara lene caahieN| amuka bAtoMkA abhyApta kara lenA cAhie / sabase pahile nyAyapUrvaka dhana kamAne; kaThorase kaThora sthitimeM bhI anyAya nahIM karanekA guNa prApta karanA cAhie / isake sivA mahAtmAoMkI saMgati, tatvazravaNakI utkaMThA aura indriyoMkI ucchaMkhalatApara adhikAra karanA Adi guNa prApta kara lenA bhI gRhasthadharmake. mArga para calanevAle manuSyake lie Avazyaka hai| 1 prANAtipAtaviramaNa, mRSAvAdaviramaNa, adattAdAnaviramaNa, bhaithunaviramaNa aura parigrahaviramaNa, ye pA~ca vratoMke kramazaH jainazAstrAnusAra pAribhASika (technical) zabda haiN| 2-jainazAstroMkI paribhASAmeM isako manogupti, vacanagupti aura kAyagupti kahate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 jaina-ratna gRhasthadharma / zAstrakAroMne -- gRhasthadharma' kA dUsarA nAma 'zrAvakadharma' batAya, hai / gRhasthadharma pAlanevAle puruSa * zrAvaka' aura striyA~ ' zrAvikAe~, kahalAtI haiM / gRhasthadharma pAlanemeM bAraha vrata batAye gaye haiN| sthUla prANAtipAtaviramaNa, sthUla mRSAvAdaviramaNa, sthUla adattAdAnaviramaNa, sthUla maithunaviramaNa, parigrahaparimANa, dikhata, bhogopabhogaparimANa, anarthadaMDavirati, sAmAyika, dezAvakAzika, poSadha aura atithisaMvimAga ye una bAraha vratoMke nAma haiM / sthUla prANAtipAtaviramaNa--isa vikaTa vratakA pAlana karanA ki koI bhI jIva mere dvArA nahIM maregA yA hAni nahIM uThAyagA, gRhasthoMke lie kaThina hI nahIM balke asaMbhava bhI hai| isIlie, gRhasthoMke liye yogyatAnusAra sthUla yAnI bar3I hiMsA nahIM karanekA vrata batAyA gayA hai / trasa aura sthAvara do prakArake jIva hote haiN| inake viSayameM pahile likhA jA cukA hai| sthAvara ( pRthvI, jalAdi ) jIvoMkI hiMsAse gRhastha sarvathA nahIM baca sakate, isa lie unako trasa ( calane phiranevAle beindriya Adi ) jIvoMkI hiMsA na karanekA vrata svIkAranekA Adeza diyA gayA hai / isameM do bAtoMkA apavAda bhI hai; yAnI do prakArakI paristhitiyoMmeM gRhasthoM dvArA yadi hiMsA ho jAya to unameM unakA vrata-bhaMga nahIM ho aisA kahA gayA hai| prathama, aparAdhIkA aparAdha akSamya ho to; aura dUsare, ghara banavAnA ho, kUA khudavAnA ho, dharmazAlA banavAnA ho, khetI karavAnA ho;-isa prakArake AraMbha samAraMbha karane hoM to| 1-khodanA, girAnA, jalAnA Adi / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 495 __isa vratakA niSkarSa yaha hai ki, jAna bUjhakara-saMkalpapUrvaka kisI niraparAdhI trasa jIvako nahIM mAranA cAhie; nahIM satAnA caahie| ___isa vratameM yadyapi sthAvara jIvoMkI hiMsAkA koI pratibaMdha nahIM hai, to bhI isa bAtakA dhyAna rakhanA cAhie ki, jahA~taka ho sake sthAvara jIvoMkI vyartha hiMsA na ho / isake atirikta aparAdhIka saMbaMdhameM bhI bahuta gaMbhIratApUrvaka vicAra karanA caahie| sA~pa, vicchU Adiko, unake kATa khAne para, aparAdhI samajhanA aura unako mAranekI ceSTA karanA anucita hai / hRdayameM pUrNatayA dayAdRSTi rakhanI cAhie aura sarvatra vivekapUrvaka, lAbhAlAbhako socakara, pravRtti karanI cAhie / yahI gRhasthajIvanakA zRMgAra hai|' sthUla mRSAvAdaviramaNa-jo sUkSma asatyase bhI bacanekA vrata nahIM nibhA sakate haiM unake lie sthUla ( moTe) asatyoMkA tyAga karanA batAyA gayA hai| isameM kahA gayA hai ki, kanyAke saMbaMdhameM, 'pazuoMke saMbaMdhameM, kheta-kUoMke saMbaMdhoM aura isI tarahakI aura bAtoMke saMbaMdha jhUTha nahIM bolanA caahie| yaha bhI Adeza kiyA gayA hai ki, dUsaroMkI dharohara nahIM pacA jAnA cAhie, jhUThI gavAhI nahIM denI cAhie aura khoTe lekha-dastAveja nahIM banAne caahie|' 1--" paDmu kuSTikuNitvAdi dRSTvA hiMsAphalaM sudhIH / nirAgastrasajantUnAM hiMsAM saGkalpatastyajet // --hemacaMdrAcAryakRta yogazAstra / 2--"kanyAgobhUmyalIkAni nyAsApaharaNaM tthaa| kUTasAkSyaM ca paJceti sthUlAsatyAnya kIrtayan " // (yogazAstra) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna sthUla adattAdAnaviramaNa - jo sUkSma corIko tyAganekA niyama nahIM pAla sakate unake lie sthUla corI chor3anekA niyama kiyA gayA hai| sthUla corImeM ina bAtoM kA samAveza hotA hai - khAta DAlanA, tAlA tor3anA, jebakaTI karanA, khoTe bATa-tole rakhanA, kama denA jyAdA lenA Adi; aura aisI corI nahIM karanA jo rAjaniyamoM meM aparAdha batAI gaI ho / kisI kI rAste meM par3I huI cIjako uThA lenA kisIke jamIna meM gar3e hue dhanako nikAla lenA aura kisIkI dharohara ko pacA jAnA-ina bAtoMkA isa vratameM pUrNatayA tyAga karanA cAhie / ' 496 sthUla maithunaviramaNa - isa vratakA abhiprAya hai, parastrIkA tyAga karanA / vezyA, vidhavA aura kumArIkI saMgatikA tyAga karanA bhI isI vratameM A jAtA hai / parigrahaparimANa -- icchA aparimita hai / isa vratakA abhiprAya hai - icchAko niyamameM rakhanA / dhana, dhAnya, sonA, cA~dI, ghara, kheta, pazu Adi tamAma jAyadAda ke lie apanI icchAnukUla niyama le lenA cAhie / niyamase vizeSa kamAI ho, to usako dharmakArya meM kharca denA cAhie | icchAkA parimANa nahIM honese lobhakA vizeSa rUpa se bojhA par3atA hai; aura usake kAraNa AtmA adhogatimeM calA jAtA hai / isalie isa vratakI AvazyakatA hai / 3 " 1-. 'patitaM vismRtaM naSTaM sthitaM sthApitamAhitam / adattaM nAdadIta svaM parakIyaM kvacit sudhIH // 2 - - " SaMDhatvamindriyacchedaM vIkSyA'brahmaphalaM sudhI / bhavet svadArasantuSTo'nyadArAn vA vivarjayet // " 3--" asantoSamavizvAsamArambhaM duHkhakAraNam ! "" matvA mUrcchAphalaM kuryAt parigrahaniyantraNam // """ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ( yogazAstra ) ( yogazAstra ) ( yogazAstra ) www.umaragyanbhandar.com Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 497 digvata-uttara, dakSiNa, pUrva aura pazcima ina cAroM dizAoM aura aizAna, Agneya, naiRtya, aura vAyavya ina vidizAoMmeM jAne AnekA niyama karanA, yaha isa vratakA abhiprAya hai / bar3hatI huI lobhavRttiko rokaneke liye yaha niyama banAyA gayA hai| __ bhogopabhogaparimANa-jo padArtha eka hI vAra upayogameM Ate haiM ve bhoga kahalAte haiM / jaise-anna, pAnI Adi / aura jo padArtha bAra bAra kAmameM A sakate haiM ve upabhoga kahalAte haiN| jaise-vastra, jevara Adi / isa vratakA abhiprAya hai ki, inakA niyama karanA-icchAnusAra niraMtara parimANa karanA / tRSNA-lolupatA para isa vratakA kitanA prabhAva par3atA hai, isase tRSNA kitanI niyamita ho jAtI hai so anubhava karanehIse manuSya bhalI prakAra jAna sakatA hai / madya, mAMsa, kaMdamUla Adi abhakSya padArthoM kA tyAga bhI isI vratameM A jAtA hai / zAntimArgameM Age bar3hanekI manuSya ko jaba icchA hotI hai, taba hI vaha isa vratako pAlana karatA hai| isalie jisameM aneka jIvoMkA saMhAra hotA ho, aisA pApamaya vyApAra nahIM karanA bhI isI vratameM A jAtA hai| ___ anarthadaMDaviramaNa- isakA artha hai-vinA matalaba daMDita honase-pApadvArA ba~dhanase bacanA / vyartha kharAba dhyAna na karanA, vyartha pApopadeza na denA aura vyartha dUsaroMko hiMsaka upakaraNa na denA isa vratakA pAlana hai / inake atirikta, khela tamAze dekhanA, gappeM lar3AnA, ha~sI dillagI karanA Adi pramAdAcaraNa karanese yathAzakti bacate rahanA bhI isa vratameM A jAtA hai| 1--jahA~ dAkSiNyakA viSaya ho, vahA~ gRhasthako kheta, kUe Adi kAryoMke lie upadeza yA upakaraNa denekA isa vratameM pratibaMdha nahIM hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 jaina-ratna mammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmravamm sAmAyika vrata-rAga-dveSarahita zAntike sAtha do ghar3I yAnI 4 8 miniTa taka Asana para baiThanekA nAma 'sAmAyika ' hai| isa samaya, AtmatattvakI vicAraNA, vairAgyamaya zAstroMkA parizIlana athavA paramAmAkA dhyAna karanA cAhie / dezAvakAzika vrata-isakA abhiprAya hai-chaThe vratameM grahaNa kiye hue dikhatake dIrghakAlika niyamako eka dina yA amuka samayatakake lie parimita karanA; isI taraha dUsare vratoMmeM jo chUTa ho usako bhI saMkSepa krnaa|| poSadhavrata-yaha, dharmakA poSaka hotA hai isalie * poSadha' kahalAtA hai / isa vratakA abhiprAya hai-upavAsAdi tapa karake cAra yA ATha prahara taka sAdhukI taraha dharmakAryameM ArUDha rahanA / isa poSadhameM aMgakI, taila-mardana Adi dvArA, zuzrUSAkA tyAga, pApavyApArakA tyAga tathA brahmacaryapUrvaka dharmakriyA karanekA aura zubha dhyAnakA athavA zAstramananakA svIkAra kiyA jAtA hai| atithisaMvibhAga-apanI Atmonnati karane ke lie gRhasthAzramakA tyAga karanevAle mumukSu ' atithi' kahalAte haiN| una atithiyoMko-muni mahAtmAoMko anna, vastra Adi cIjoMkA, jo unake mArgameM bAdhA na DAleM magara unake saMyamapAlanameM upakArI hoM, dAna denA aura rahane ke lie sthAna denA isa vratakA abhiprAya hai / sAdhu saMtoMke atirikta uttama guNa-pAtra gRhasthoMkI pratipatti karanA bhI isa vratameM sammilita hotA hai| ina bAraha vratoM se prAraMbhake pA~ca vrata * aNuvrata ' kahalAte haiM / isakA abhiprAya yaha hai ki ve sAdhuke mahAvatoMke sAmane 'aNu' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 499 mAtra haiM-bahuta choTe haiN| unake bAdake tIna * guNavata' kahalAte haiM / kAraNa yaha hai ki ye tIna vrata aNuvratoMkA guNa yAnI upakAra karanevAle haiM; unako puSTa karanevAle haiM / antima cAra " zikSAvrata ' kahalAte haiM / zikSAvrata zabdakA artha hai-vizeSa dhArmika kArya karanekA abhyAsa ddaalnaa| bArahoM vrata grahaNa karanekA sAmarthya na hone para zaktike anusAra bhI vrata grahaNa kiye jA sakate haiM / ina vratoMkA mUla samyaktva hai| samyaktvaprAptike vinA gRhasthadharmakA saMpAdana nahIM ho sakatA hai / smyktv| 'samyaktva ' zabdakA sAmAnya artha hotA hai-acchApana, yA nirmalatA / magara jainazAstrakAroMne isakA artha vizeSa rUpase kiyA hai| " tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam / / (tattvArthAdhigama 2 rA sUtra) bhAvArtha-jIvAjIvAdi tattvoMko yathArtha svarUpameM buddhipUrvaka aTala vizvAsa karanA samyagdarzana hai / samyagdarzana, samyaktvakA nAmAntara hai| gRhasthoke lie samyaktvakA vizeSa lakSaNa bhI batAyA gayA hai| jaise " yA deve devatAbuddhigurau ca gurutAmatiH / dharme ca dharmadhIH zuddhA samyaktvamidamucyate" // ( yAgazAstra ) bhAvArtha-deva para devabuddhi, guru para gurubuddhi aura dharma para dharmabuddhi-zuddha prakArakI buddhi rakhanekA nAma samyaktva hai / yahA~ hama thoDAsA deva, guru aura dharma tattvakA bhI pAThakoMko paricaya karA denA cAhate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna rrrrrrrrror devtttv| deva kaho yA Izvara kaho, bAta eka hI hai| IzvarakA lakSaNa pahile batAyA jA cukA hai| phira mI thoDAsA yahA~ batA dete haiM " sarvajJo jitarAgAdidoSastrailokyapUjitaH / yathAsthitArthavAdI ca devo'rhan paramezvaraH // ( yogazAstra) bhAvArtha-jo sarvajJa hai, rAgadveSa Adi samasta doSoMse mukta hai, tIna loka jisakI pUjA karatA haiM aura jo yathArtha upadeza detA hai vahI paramezvara' athavA ' deva ' kahalAtA hai| gurutttv| " mahAvratadharA dhIrA bhaikSamAtropajIvinaH / sAmAyikasthA dharmopadezakA guravo matAH " ( yogazAstra ) bhAvArtha-jo ahiMsA Adi pA~ca mahAvratoMko dhAraNa karate haiM, jo dhairya guNase vibhUSita hote haiM, jo bhikSA-mAdhukarIvRttidvArA apanA jIvananirvAha karate haiM, jo samabhAvameM rahate haiM ora dharmakA yathArtha upadeza karate haiM ve hI -- guru ' kahalAte haiN| dharmakI vyAkhyA / " paMcaitAni pavitrANi sarveSAM dharmacAriNAM / ahiMsA satyamasteyaM tyAgo maithunavarjanam " // . (haribhadrasUrikRta aSTaka ) bhAvArtha-saba dharmovAle ahiMsA, satya, corIkA tyAga, santoSavRtti aura brahmacarya ina pA~ca bAtoMko pavitra mAnate haiM; ye bAteM sarvamAnya haiM / dharmazabdakA artha hai: 1 ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya aura aparigraha / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaiba-darzana 'durgatiprapatatprANidhAraNAd dharma ucyate " / bhAvArtha - jo durgatimeM par3ate hue prANiyoMko dhAraNa karatA prANiyoM ko durgatimeM par3ane se bacAtA hai, vaha dharma hai / vAstavameM to dharma, AtmAkI svAnubhavagamya - anubhavase hI samajhameM AnevAlI vastu hai / kliSTa karmoMke saMskAra dUra hone para, rAga-dveSa kI vRttiyA~ ghaTane para, antaHkaraNakI jo zuddhi hotI hai, vahI vAstavika dharma hai / isa vAstavika dharmako saMpAdana karane ke lie dAna-puNya Adi jo kriyAe~ kI jAtI haiM, ve bhI dharma hI kahalAtI haiM; kyoMki ve bhI dharma rAjAkI hI parivAra hotI haiN| 66 501 jo gRhastha ukta bAraha vratoMko samyaktvasahita pAlate haiM unakI AtmikazaktikA kramazaH vikAsa hotA hai; aura antameM unakI AtmA ke sAre guNa prakaTa ho jAte haiM / aba yaha vicAra kiyA jAyagA ki, AtmazaktikA vikAsa kaise hotA hai / guNazreNI athavA guNasthAna jainazAstroM meM caudaha zreNiyA~ batAI gaI haiM / ye guNasthAna kI zreNiyA~ haiM / guNasthAnakA artha hai guNoMkA vikAsa / Atmika guNakA vikAsa yathAyogya kramazaH caudaha zreNiyoM meM hotA hai / 1 prathama zreNI-paMktike jIvoMkI apekSA dUsarI aura tIsarI zreNIke jIvoMke Atmika guNa kucha vizeSa rUpase vikasita hote haiN| cauthI zreNI ke Atmika guNa ina tInoM se adhika hote haiM / isI prakAra uttarottara zreNiyoMke jIva yathAsambhava pUrva pUrva zreNiyoM ke jIvoM kI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 jaina-ratna apekSA vizeSa unnati para pahu~ce hue hote haiM / caudahavIM zreNIke jIva atinirmala aura parama kRtArtha hote haiN| jIva caudahavIM zreNImeM pahu~cate hI mukta ho jAte haiN| sAre jIva prAraMbhameM to prathama zreNImeM hI hote haiM, pIchese jo apane AtmaguNoMko vikasita karanekA prayatna karate haiM ve uttarottara zreNiyoM se gujarate hue antameM caudahavIM zreNImaM / pahu~ca jAte haiM / jinake prayatnakA vega atiprabala hotA hai, ve bIcakI zreNiyoMmeM bahuta hI thoDe samayataka rukate haiN| jinake prayatnakA vega maMda hotA hai, ve bahuta samayataka bIcakI zreNiyoMmeM rukate haiM; phira terahavIM aura caudahavIM zreNImeM pahu~cate haiN| ___ yadyapi yaha viSaya bahuta hI sUkSma hai, tathApi yadi isako samajhanekI ora dhyAna diyA jAtA hai to yaha bahuta hI acchA lagatA hai / yaha Atmika utkrAMtikI vivecanA hai-mokSamaMdirameM pahu~cane ke lie nisenI hai| pahile sopAnase-jInese saba jIva caDhanA prAraMbha karate haiM aura koI dhIre calanese derameM aura koI teja calanese jaldI caudahaveM jIne para pahuMcate hI mokSamaMdirameM dAkhila ho jAte haiN| kaI caDhate hue dhyAna nahIM rakhanese phisala jAte haiM aura prathama sopAna para A jAte haiM / gyArahaveM sopAnapara caDhe hue bhI mohakI phaTakArake kAraNa girakara, prathama jIne para A jAte haiN| isalie zAstrakAra bAra bAra kahate haiM ki, calate hue leza mAtra bhI gaphalata na karo / bArahaveM jIne para pahu~caneke bAda giranekA koI bhaya nahIM 1-jaina 'uttarAdhyayana' sUtrake dasaveM adhyayanameM bhagavAn mahAvIrane gautama gaNadharako isa bhAvArthakA upadeza diyA hai ki--" goyama ! makara pramAda " / isI prakArase aura bhI bahuta kucha upadeza diyA gayA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 503 .00000000000000 PAAAAAAAAAPor rahatA hai / AThaveM aura navameM jInemeM bhI yadi moha-kSaya honA prAraMbha ho jAtA hai, to giranekA bhaya miTa jAtA hai| ___ jainazAstrAnukUla ina caudaha zreNiyoMkA hama saMkSepameM vivecana kareMge inake nAma haiM-mithyAtva, sAsAdana, mizra, aviratasamyagdRSTi, dezavirati, pramatta, apramatta, apUrvakaraNa, anivRtti, sUkSmasaMparAya, upazAMtamoha, kSINamoha, sayogakevalI aura ayogIkevalI / mithyASTiguNasthAna--isa bAtako saba loga samajhate haiM ki prAraMmameM saba jIva adhogatihImeM hote haiM / isalie jo jIva prathama zreNImeM hote haiM ve mithyAdRSTi hote haiM / mithyAdRSTikA artha hai-vastutatvake yathArtha jJAnakA abhAva / isI prathama zreNIse jIva Age bar3hate haiM / yahA~ yaha prazna ho sakatA hai ki, isa doSayukta prathama zreNImeM bhI aisA kaunasA guNa hai, jisase isakI ginatI bhI 'guNazreNI' meM kI gaI hai ! isako guNasthAna kahanA kaise ucita ho sakatA hai ? isakA samAdhAna yaha hai ki sUkSmAtisUkSma aura nIcI hadake jIvoMmeM bhI cetanAkI kucha mAtrA to avazyameva ujjvala rahatI hai| isI ujjvalatAke kAraNa mithyAdRSTiko gaNanA bhI 'guNazreNI' meM kI gaI hai| sAsAdana-samyagdarzanase giratI huI dazAkA yaha nAma hai| samyagdarzana prApta honeke bAda, krodhAdi atitIvra kaSAyoMkA udaya honese jIvake giranekA samaya AtA hai| yaha guNasthAna patanAvasthAkA hai| magara isake pahile jIvako samyagdarzana ho gayA hotA hai isalie, usake lie yaha bhI nizcita ho jAtA hai ki vaha kitane samayataka saMsArameM bhramaNa kergaa| 1- AsAdana' kA artha hai atitIvra krodhAdi kaSAya / jo ina kaSAyoMse yukta hotA hai usIko 'sAsAdana' kahate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 jaina-ratna ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ mizraguNasthAna-isa gaNasthAnakI avasthAmeM AtmAke bhAva bar3e hI vicitra hote haiM / isa guNasthAnavAlA satya mArga aura asatya mArga donoM para zraddhA rakhatA hai / jaise jisa dezameM nAriyala ke phaloMkA bhojana hotA hai usa dezake loga anna para na zraddhA rakhate haiM aura na azraddhA hii| isI taraha isa guNasthAnavAlekI bhI satyamArga para na ruci hotI hai aura na aruci hI / khala aura gur3a donoMko samAna samajhanevAlI mohamizrita vRtti isameM rahatI hai / itanA hone para bhI isa guNasthAnameM Aneke pahile jIvako samyaktva ho gayA hotA hai isalie, sAsAdana guNasthAnakI taraha usake bhavabhramaNakA bhI kAla nizcita ho jAtA hai| __ aviratasamyagdRSTi-virata kA artha hai 'vrata' / vrata binA jo samyaktva hotA hai usako 'aviratasamyagdRSTi' kahate haiN| yadi samyaktvakA thoDAsA bhI sparza ho jAtA hai , to jIvake bhavabhramaNakI avadhi nizcita ho jAtI hai| isIke prabhAvase sAsAdana aura mizra guNasthAnavAle jIvoMkA bhavabhramaNa-kAla nizcita ho gayA hotA hai / AtmAke eka prakArake zuddha vikAsako samyagdarzana yA samyagdRSTi kahate haiM / isa sthitimeM tattva-viSayaka saMzaya yA bhramako sthAna nahIM milatA hai| isa samyaktvahIse manuSya mokSaprAptike yogya hotA hai / isake atirikta cAhe kitanA hI kaSTAnuSThAna kiyA jAya, usase manuSyako mukti nahIM milatI / manusmRtimeM bhI likhA hai ki: 1--jIvAjIvAdi tattvoMke yathArtha svarUpameM buddhipUrvaka aTala vizvAsa honA 'samyaktva' hai| yaha bAta pahile batAI jA cukI hai / isake aMdara kaI sUkSma bAteM haiM, parantu unake lie yahA~ avakAza nahIM hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 505 ~~~~mmmmmmmmmmm~ " samyagdarzanasampannaH karmaNA nahi badhyate / darzanena vihInastu saMsAraM pratipadyate " // ( chaThA adhyAya ) bhAvArtha-samyagdarzanavAlA jIva koMse nahIM baMdhatA hai aura samyagdarzanavihIna prANI saMsArameM bhaTakatA phiratA hai| dezavirati-samyaktvasahita, gRhasthake vratoMko paripAlana karanekA nAma dezavirati hai| 'dezavirati ' zabdakA artha hai-sarvathA nahIM magara amuka aMzameM pApakarmase virata honA / pramattaguNasthAna-yaha guNasthAna una munimahAtmAoMkA hai ki jo paMcamahAvratoMke dhAraka hone para bhI pramAdake baMdhanase sarvathA mukta nahIM hote haiN| ___ apramattaguNasthAna-pramAdabaMdhanase mukta bane hue mahAmuniyoMkA yaha sAtavA~ guNasthAna hai| ___ apUrvakaraNa-mohanIya karmako upazama yA kSaya karanekA apUrva (jo pahile prApta nahIM huA) adhyavasAya isa guNasthAnameM prApta hotA hai / ___ anivRttiguNasthAna-isameM pUrva guNasthAnakI apekSA aisA adhika ujjvala Atma-pariNAma hotA, hai, ki jisase mohakA upazama yA kSaya hone lagatA hai| sUkSmasaMparAya-ukta guNasthAnoM meM jaba mohanIyakarmakA kSaya --'karaNa' yAnI adhyavasAya-AtmapariNAma / 2- saMparAya ' zabdakA artha 'kaSAya' hotA hai; parantu yahA~ ' lobha' samajhanA caahie| 3-yahA~ aura Upara nIceke guNasthAnoMmeM 'moha' 'mohanIya ' aise sAmAnya zabda rakkhe haiN| magara isase mohanIya karmake jo vizeSa prakAra ghaTita hote haiM unhIMko yathAyogya grahaNa karanA cAhie / avakAzAbhAva yahA~ unakA ullekha nahIM kiyA gayA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 ~~~~ ~~~~~~ jaina-ratna yA upazama hote hue, sUkSma lobhAMza hI zeSa raha jAtA hai, taba yaha guNasthAna prApta hotA hai| upazAntamoha-pUrvaguNasthAnoM meM jisane mohakA upazama karanA prAraMbha kiyA hotA hai, vaha jaba pUrNatayA mohako dAba detA hai-mohakA upazama kara detA hai taba usako yaha guNasthAna prApta hotA hai / kSINamoha-pUrva guNasthAnoMmeM jisane mohanIya karmakA kSaya karanA prAraMbha kiyA hotA hai, vaha jaba pUrNatayA mohako kSINa kara detA hai, taba usako yaha guNasthAna prApta hotA hai| ___ yahA~ upazama aura kSayake bhedako bhI samajhA denA Avazyaka hai / mohakA sarvathA upazama ho gayA hotA hai to bhI vaha punaH prAdurbhUta hue vinA nahIM rahatA hai / jaise kisI pAnIke bartanameM miTTI hotI hai, magara vaha nIce jama jAtI hai, to usakA pAnI svaccha dikhAI detA hai; parantu usa pAnImeM kisI prakArakI halana calana hote hI, miTTI Upara uTha AtI hai aura pAnI gaeNdalA ho jAtA hai / isI taraha jaba mohake rajakaNa-mohakA puMja-AtmapradezoMmeM sthira ho jAte haiM, taba Atmapradeza svacchase dikhAI dete haiN| parantu ve upazAnta mohake ranakaNa kisI kAraNako pAkara phirase udayameM A jAte haiM; aura unake udayameM Anese jisa taraha AtmA guNazreNiyoMmeM car3hA hotA hai usI taraha vApisa giratA hai| isase spaSTa hai ki kevalajJAna mohake sarvathA kSaya honehIse prApta hotA hai; kyoMki mohake kSaya ho jAne para punaH vaha prAdurbhUta nahIM hotA hai| 'sayogakevalI-kevalajJAnake hote hI yaha guNasthAna prAraMbha hotA hai / isa guNasthAnake nAmameM jo * sayoga ' zabda rakkhA gayA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana hai usakA artha * yogavAlA' hotA hai / yogakA artha hai, zarIrAdike vyApAra / kevalajJAna honeke bAda bhI zarIradhArIke gamanAgamanakA vyApAra, bolanekA vyApAra Adi vyApAra hote haiM, isalie ve zarIradhArI kevalI * sayoga' kahalAte haiN| __una kevalI paramAtmAoMke, AyuSyake antameM, prabala zukladhyAnake prabhAvase, jaba sAre vyApAra ruka jAte hai, taba unako jo avasthA prApta hotI hai usakA nAma___ ayogIkevalI guNasthAna hai / ayogIkA artha hai sarvavyApArarahita-sarvakriyArahita / ___ Upara yaha vicAra kiyA jA cukA hai, ki AtmA guNazreNiyoMmeM Age bar3hatA huA, kevalajJAna prApta kara, Ayupyake antameM ayogI vana tatkAla hI mukti prApta kara letA hai / yaha AdhyAtmika viSaya hai| isalie yahA~ thoDIsI AdhyAtmika bAtoMkA digdarzana karAnA ucita hogaa| adhyAtma saMsArakI gati gahana hai / jagatmeM sukhI jIvoMkI apekSA duHkhI jIvoMkA kSetra bahuta bar3A hai / loka Adhi-nyAdhi aura zoka-saMtApase paripUrNa hai| hajAroM tarahake sakhasAdhanoMkI upasthitimeM bhI, sAMsArika vAsanAomese duHkhakI sattA bhinna nahIM hotI / Arogya, lakSmI, suvanitA aura satputrAdike milane para bhI duHkhakA saMyoga kama nahIM hotA / isase yaha samajhameM A jAtA hai ki duHkhase sukhako bhinna karanA-kevala sukhabhogI bananA bahuta hI duHsAdhya hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 jaina-ratna sukha-duHkhakA sArA AdhAra manovRttiyoM para hai / mahAn dhanI manuSya bhI lobhake cakkarameM pha~sakara duHkha uThatA hai, aura mahAn nirdhana manuSya bhI santoSavRttike prabhAvase, manake udvegoMko rokakara sukhI raha sakatA hai / mahAtmA bhartRhari kahate haiM: ___" manasi ca parituSTe ko'rthavAn ko daridraH !" ___ isa vAkyase spaSTa ho jAtA hai ki manovRttiyoMkA vilakSaNa pravAha hI sukha-duHkhake pravAhakA mUla hai / ___eka hI vastu ekako sukhakara hotI hai aura dUsareko duHkhakara / jo cIna eka bAra kisIko rucikara hotI hai vahI dUsarI bAra usako arucikara ho jAtI hai| isase hama jAna sakate haiM ki bAhya padArtha sukhaduHkhake sAdhaka nahIM haiN| inakA AdhAra manovRttiyoMkA vicitra pravAha hI hai| ___ rAga, dveSa aura moha ye manovRttiyoMke pariNAma haiM / inhIM tInoM para sArA saMcAracakra phira rahA hai / isa tridoSako dUra karanekA upAya adhyAtmazAstra ke vinA anya (vaidyaka ) graMthoMmeM nahIM hai / magara 'maiM rogI hU~' aisA anubhava manuSyako bar3I kaThinatAse hotA hai| jahA~ saMsArakI sukha-taraMgeM manase TakarAtI hoM; viSayarUpI bijalIkI camaka hRdayako aMnita banA detI ho aura tRSNArUpI pAnIkI prabala dhArAmeM girakara AtmA bemAna rahatA ho vahA~ apanA gupta roga samajhanA atyaMta kaSTasAdhya hai| apanI Antarika sthitiko nahIM samajhanevAle jIva ekadama nIce darje para haiN| magara jo jIva inase U~ce darjeke haiM; jo apaneko tridoSAkrAnta samajhate haiM; jo apaneko tridoSajanya ugratA. pase pIDita samajhate haiM aura jo usa rogake pratikArakI zodhameM haiM unake lie AdhyAtmika upadezakI AvazyakatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 'adhyAtma zabda ' adhi' aura 'AtmA' ina do zabdoMke samAsase melase banA hai| isakA artha hai AtmAke zuddhasvarUpako lakSya karake, usake anusAra vartAva karanA / saMsArake mukhya do tattva, jar3a aura cetana-jinameme ekako jAne vinA dUsarA nahIM jAnA jA sakatA haiisa AdhyAtmika viSayameM pUrNatayAM apanA sthAna rakhate haiN| "AtmA kyA cIja hai ? AtmAko sukhaduHkhakA anubhava kaise hotA hai ? sakhaduHkhake anubhavakA kAraNa svayaM AtmA hI hai, yA kisI anyake saMsargase AtmAko sukha-duHkhakA anubhava hotA hai ? AtmAke sAtha karmakA saMbaMdha kaise ho sakatA hai ? vaha saMbaMdha AdimAn hai yA anAdi ! yadi anAdi hai to usakA uccheda kaise ho sakatA hai ? karmake bheda-prabhedoMkA kyA hisAba hai ? kArmika baMdha, udaya aura sattA kaise niyamabaddha haiM ?" adhyAtmameM ina saba bAtoMkA bhalI prakArase vivecana hai| isake sivA adhyAtma viSayameM mukhyatayA saMsArakI asAratAkA hUbahU citra khIMcA gayA hai / adhyAtma-zAstrakA pradhAna upadeza, bhinna minna bhAvanAoMko spaSTatayA samajhAkara mohamamatAke Upara dAba rakhanA hai| ___ durAgrahakA tyAga, tattvazravaNako icchA, saMtoMkA samAgama, sAdhu puruSoMko pratipatti, tattvoMkA zravaNa, manana aura nididhyAsana, mithyAdRSTikA nAza, samyagdRSTikA prakAza, krodha, mAna, mAyA aura lobha ina cAra kaSAyoMkA saMhAra, indriyoMkA saMyama, mamatAkA parihAra, samatAkA prAdurbhAva, manovRttiyoMkA nigraha, cittakI nizcalatA, AtmasvarUpakI ramaNatA, dhyAnakA pravAha, samAdhikA AvirbhAva, mohAdi kokA kSaya aura antameM kevalajJAna tathA mokSakI prApti; isa taraha AtmonnatikA krama adhyAtmazAstroMmeM batAyA gayA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna 'adhyAtma' kaho yA 'yoga' kaho, donoM bAteM eka hI haiN| yoga zabda 'yuj' dhAtuse banA hai, jisakA artha hai 'jor3anA' / jA sAdhana muktike sAtha jor3atA hai usako yoga kahate haiM / __ anantajJAnasvarUpa saccidAnaMdamaya AtmA karmoM ke sasargase zarIrarUpI a~dherI koThaDImeM baMda ho gayA hai| karmake saMsargakA mUla kAraNa ajJAnatA hai / sAre zAstroM aura sArI vidyAoMke sIkhane para bhI nisako AtmAkA jJAna na huA ho usake lie samajhanA cAhie ki vaha ajJAnI hai / manuSyakA U~cese U~cA jJAna bhI Atmika jJAnake vinA nirarthaka hotA hai| ___ ajJAnatAse jo duHkha hotA hai, vaha Atmika jJAnase hI kSINa kiyA jA sakatA hai / jJAna aura ajJAnameM prakAza aura aMdhakArake samAna virodha hai / aMdhakArako dUra karaneke lie jaise prakAzakI AvazyakatA hotI hai, vaise hI ajJAnako dUra karaneke lie jJAnakI jarUrata par3atI hai / AtmA jaba taka kaSAyoM, indriyoM aura manake AdhIna rahatA hai taba taka vaha saMsArI kahalAtA hai| magara vahIM jaba inase bhinna ho jAtA hai; nirmoha bana apanI zaktiyoMko pUrNa vikasita karatA hai taba mukta kahalAtA hai| krodhakA nigraha kSamAse hotA hai, mAnakA parAjaya mRdutAse hotA hai, mAyAkA saMhAra saralatAse hotA hai aura lobhakA nikaMdana saMtoSase hotA hai / ina kaSAyoMko jItaneke lie indriyoMko apane adhikAroM karanA cAhie, indriyoM para sattA jamAneke lie manaHzuddhikI AvazyakatA hotI hai| manovRttiyoM ko rokanekI AvazyakatA hotI hai| vairAgya aura sakriyAke abhyAsase manakA rodha hotA hai| manovRttiyA~ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana adhikRta hotI haiM / manako rokaneke lie rAga-dveSako apane kAbUmeM karanA bahuta jarUrI hai| rAga-dveSarUpI mailako dhonekA kArya samatArUpI jala karatA hai / mamatAke miTe vinA samatAkA prAdurbhAva nahIM hotaa| mamatA miTAneke lie kahA gayA hai ki: 'anityaM saMsAre bhavati sakalaM yannayanagam / ' arthAt- A~khoMse isa saMsArameM jo kucha dikhatA hai vaha saba Anatya hai'-aisI anitya bhAvanA, aura ' azaraNa' Adi bhAvanAe~ karanI cAhie~ / ina bhAvanAoMkA vega jaise jaise prabala hotA jAtA hai vaise hI vaise mamatvarUpI aMdhakAra kSINa hotA jAtA hai; aura samatAkI dedIpyamAna jyoti jhagamagAne lagatI hai| dhyAnako mukhya jar3a samatA hai / samatAko parAkASThAhIse citta kisI eka padArtha para sthira ho sakatA hai / dhyAnazreNImeM Ane bAda labdhiyA~-siddhiyA~ prApta hone para yadi phirase manuSya mohameM pha~sa jAtA hai to usakA adhaHpAta ho jAtA hai| isa lie dhyAnI manuSyako bhI pratikSaNa isa bAtake lie saceta rahanA cAhie ki vaha kahIM mohameM na phaMsa jAya / dhyAnakI ucca avasthAko 'samAdhi' kA nAma diyA gayA hai| samAdhisa karmasamUhakA kSaya hotA hai; kevalajJAna prakaTatA hai| kevala. jJAnI jabataka zarIrI rahatA hai tabataka vaha jIvanamukta kahalAtA hai; pazcAt-zarIrakA saMbaMdha chUTa jAne para-vaha parabrahmasvarUpI ho jAtA hai| ___AtmA mudadRSTi hotA hai taba 'bahirAtmA,' tattvASTa hotA hai taba * antarAtmA / aura sampUrNajJAnavAn hone para paramAtmA kahA 1--" asaMzayaM mahAbAho ! mano durnigrahaM calam / abhyAsena ca kaunteya ! vairAgyeNa ca gRhyate // " ( bhagavadgItA) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 jaina-ratna lAtA hai| dUsarI tarahase kaheM to zarIra 'bahirAtmA' hai, zarIrastha caitanyasvarUpa jIva * antarAtmA' hai aura avidyAmukta paramazuddhasaccidAnaMdarUpa banA huA vahI jIva 'paramAtmA hai| ___ jainazAstrakAroMne AtmAkI ATha dRSTiyoMkA varNana kiyA hai / unake nAma haiM-mitrA, tArA, balA, dIpA, sthirA, kAntA, prabhA, aura parA / ina dRSTiyoMmeM AtmAkI unnatikA krama hai / prathama dRSTi se jo bodha hotA hai, usake prakAzako tRNAgnike udyotakI upamA dI gaI hai / usa bodhake anusAra usa dRSTimeM sAmAnyatayA sadvartana hotA hai| isa sthitimeMse jIva jaise jaise jJAna aura vartanameM Age bar3hatA jAtA hai, vaise hI vaise usake lie kahA jAtA hai, ki vaha pUrvakI dRSTiyoMko pAra kara cukA hai| ___ jJAna aura kriyAkI ye ATha bhUmiyA~ haiM / pUrva bhUmikI apekSA uttara bhUmimeM jJAna aura kriyAkA prakarSa hotA hai / ina ATha dRSTiyoMmeM yogake ATha aMga jaise-yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna aura samAdhi kramazaH siddha kiye jAte haiM / isa taraha AtmonnatikA vyApAra karate hue jIva jaba antima dRSTimeM pahu~catA hai taba usakA AvaraNa kSINa hotA hai, aura use kevalajJAna milatA hai| 1--ATha dRSTiyoMkA viSaya haribhadrasUrikRta 'yogadRSTisamuccaya ' meM aura yazovijayajIkRta " dvAtriMzadvAtriMzikA' Adi graMthomeM hai / yogakA varNana hemacaMdrAcArya kRtaM ' yogazAstra' meM aura zubhacaMdrAcAryakRta 'jJAnArNava ' Adi graMthoM meM hai / pAtaMjala yogake sAtha jainayogakI vivecanA yazovijayajIupAdhyAyakRta ' dvAtriMzad dvAtriMzikAmeM hai / ye saba graMtha chapakara prakAzita ho cuke haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 513 ___ mahAtmA pataMjaline yogake lie likhA hai-" yogazcittavRttinirodhaH " arthAt-cittakI vRttiyoM para dAba rakhanA-idhara udhara bhaTakatI huI vRttiyoMko Atma-svarUpameM jor3a kara rakhanA, isakA nAma hai yoga / isake sivAya isa hadapara pahu~caneke lie jo jo zubha vyApAra haiM ve bhI yogake kAraNa honese yoga kahalAte haiN| duniyAmeM mukti viSayake sAtha sIdhA saMbaMdha rakhanevAlA, eka adhyAtmazAstra hai / adhyAtmazAstrakA pratipAdya viSaya hai-muktisAdhanakA mArga dikhAnA aura usameM AnevAlI bAdhAoMko dUra karanekA upAya batAnA / mokSasAdhanake kevala do upAya haiM / prathama, pUrvasaMcita karmoMkA kSaya karanA aura dvitIya, navIna AnevAle karmoMkA rokanA / inameM prathama upAyako 'nirjarA' aura dvitIya upAyako 'saMvara' kahate haiM / inakA varNana pahile kiyA jA cukA hai| ina upAyoMko siddha karaneke lie zuddha vicAra karanA, hArdika bhAvanAe~ dRDha rakhanA, adhyAmika tattvoMkA punaH punaH parizIlana karanA aura kharAba saMyogoMse dUra rahanA yahI adhyAtmazAstrake upadezakA rahasya hai| ____ AtmAmeM ananta zaktiyA~ haiN| adhyAtmamArgase ve zaktiyA~ vikasita kI jA sakatI haiN| AvaraNoM ke haTanese AtmAkI jo zaktiyA~ prakAzameM AtI haiM unakA varNana karanA kaThina hai| AtmAkI zaktike sAmane vaijJAnika camatkAra tuccha haiN| jaDavAda vinAzI hai, AtmavAda usase viruddha hai-avinAzI hai| jar3avAdase prApta unnatAvasthA aura jaDa padArthoM ke AviSkAra saba nazvara haiM, parantu AtmasvarUpakA prakAza aura usase honevAlA apUrva AnaMda sadA sthAyI haiM / ina bAtoMse buddhimAn manuSya samajha sakatA hai ki AdhyAtmika tatva kitane mUlyavAn aura sarvotkRSTa haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 jaina-ratna jaina aura jainetaradRSTise AtmA / ___ AdhyAtmikaviSayameM AtmAkA svarUpa jAnanA jarUrI hai / bhinna bhinna dRSTi-bindudvArA AtmasvarUpakA vicAra karanese usake saMbaMdhameM honevAlI zaMkAe~ miTa jAtI haiM aura AtmAkI saccI pahicAna hotI hai / AtmAkI jAnakArI hone para usapara adhyAtmakI nIMva DAlI jA sakatI hai / yadyapi yaha viSaya bahuta hI vistRta hai, tathApi kucha bAtoMkA yahA~ paricaya karAnA Avazyaka samajhate haiN| prathama yaha hai ki kaI darzanakAra-naiyAyika, vaizeSika aura sAMkhyaAtmAko zarIramAtrahImeM sthita na mAnakara vyApaka mAnate haiM / arthAt ve kahate haiM ki pratyeka zarIrakA pratyeka AtmA saMpUrNa jagatmeM vyApta hai| ve yaha bhI kahate haiM ki jJAna AtmAkA asalI svarUpa nahIM hai, yaha zarIra, mana aura indriyoMke saMbaMdhase utpanna honevAlA AtmAkA avAstavika dharma hai| ___ jainadarzanakAra ina donoM siddhAntoMke pratikUla haiN| ve eka AtmAko eka hI zarIrameM vyApta mAnate haiM / ve kahate haiM, ki jJAna, icchA Adi guNoMkA anumava sirpha zarIrahImeM hotA hai, isalie ina guNoMkA mAlika AtmA bhI mAtra usa zarIrameM hI honA, mAnanA ghaTita hotA hai| 1-jisa vastu ke guNa jahA~ dikhate hoM vaha vastu vahIM honI cAhie / jahA~ ghaTakA svarUpa dikhAI detA ho, vahIM ghaTakA honA bhI ghaTita ho sakatA hai / jisa bhUmibhAgapara ghaTakA svarUpa dikhatA ho usa bhAgake sivA anyatra usa rUpavAlA ghaTa honA kaise saMbhavita ho sakatA hai ? isI bAtako hemacaMdrAcArya nimna prakArase prakaTa karate hai:___" yatraiva yo dRSTaguNaH sa tatra kumbhAdivasiSatipakSametat / " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana dUsarI bAtake lie jainadarzanakI mAnyatA hai ki, jJAna AtmAkA cAstavika dharma hai; AtmAkA asalI svarUpa hai, yA yaha kaho ki AtmA jJAnamaya hI hai / isIlie jainadarzana yaha bhI mAnatA hai ki indriyoM aura manakA saMbaMdha chUTane para bhI; muktAvasthAmeM bhI; AtmA anantajJAnazAlI rahatA hai / jJAnako AtmAkA asalI dharma nahIM mAnanevAle, AtmAko muktAvasthAmeM bhI jJAnaprakAzamaya nahIM mAna sakate haiN| AtmAke saMbaMdhameM anya darzanakAroMkI apekSA jainadarzanakAroMke mantavya bhinna haiN| ve isa prakAra haiN| "caitanyasvarUpaH, pariNAmI, kartA, sAkSAbhoktA, dehaparimANaH, pratikSetraM bhinnaH, paudglikaadRssttvaaNshcaaym"| __isa nyAyase siddha hotA hai ki AtmAke jajbe-lAgaNIyA~, ( Feeling ) icchA Adi guNoMkA anubhava zarIrahImeM hotA hai isalie una guNoMkA svAmI AtmA bhI zarIrahImeM honA caahie| x jJAnakI bhA~ti sukha bhI vAstavika dharma hai / hama jAnate haiM ki sUrya bahuta prakAzamAn hai; parantu jaba vaha bAdaloMmeM chipatA hai taba usakA prakAza phIkA dikhAI detA hai / aura vahI phIkA prakAza aneka pardevAle makAnameM aura bhI vizeSa phIkA mAlUma hotA hai| magara isase kyA koI yaha kaha sakatA hai ki sUrya prakhara prakAzabAlA nahIM hai / isI prakAra AtmAke jJAna-prakAzakA yA vAstavika AnaMdakA bhI, yadi zarIra, indriya aura manake baMdhanase yA karmAvaraNase pUrNatayA anubhava na ho, malina anubhava ho; vikArayukta anubhava ho to isase yaha nahIM kahA jA sakatA hai ki jJAna aura AnaMda AtmAke asalI svarUpa nahIM haiN| 1--vAdi devasUrikRta 'pramANanayatattvalokAlaMkAra' nAmaka nyAyasUtrake sAtaveM paricchedakA yaha 56 vA sUtra hai| yaha mUlasUtra graMtha kalakattA yunivarasiTIke em. e. ke. korsameM hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr ~~~ 516 isa sUtrameM AtmAko pahilA vizeSaNa / caitanyasvarUpavAlA diyA gayA hai / arthAt jJAna yaha AtmAkA asalI svarUpa hai| isase ukta kathanAnusAra, naiyAyika Adi bhinna mantavyavAle haiN| ' pariNAmI ' ( AtmA navIna navIna yoniyoMmeM; bhinna bhinna yoniyoM meM bhramaNa karatA hai isalie pariNAma-svabhAvavAlA kahalAtA hai| ) ' kartA' aura sAkSAd / bhoktA ' ina tIna vizeSaNoMse, AtmAko kamalapatrakI taraha sarvathA nirlepa, pariNAmarahita aura kriyArahita mAnanevAlA sAMkhyamata bhinna par3atA hai / naiyAyika Adi bhI AtmAko pariNAmI nahIM mAnate haiM / ' mAtra zarIrahImeM vyApta' yaha, ' dehaparimANa ' vizeSaNakA artha hotA hai / isa vizeSaNako vaizeSika, naiyAyika aura sAMkhya nahIM mAnate haiM, kyoMki ve AtmAko sarvatra vyApaka mAnate haiN| 'pratyeka zarIrameM AtmA judA hotA hai| yaha pratikSetraM bhinna ' vizeSaNakA artha hai / isa vizeSaNako advaitavAdI-brahmavAdI nahIM mAnate haiM; kyoMki ve sarvatra eka hI AtmA mAnate haiM / aura antima vizeSaNase paugalikarUpa adRSTavAlA AtmA batAte hue, karmako arthAt dharma-adharmako AtmAkA vizeSa guNa mAnanevAle naiyAyika-vaizeSika, aura karmako eka prakArake paramANuoMkA samUharUpa nahIM mAnanevAle vedAntI vagairaha vAdI judA par3ate haiN| 'brahma satyaM jagat mithyA / isa sUtrakI udghoSaNA karanevAle isa sUtrakA artha cAhe kaisA hI kareM; parantu isakA vAstavika artha to yaha hotA hai ki:-" saMsArameM jitane bhI dRzya padArtha haiM, ve satra vinAzI haiM, isalie unako mithyA samajhanA cAhie / ArAdhana karane 1-kSetra-zarIra / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 517 yogya mAtra zuddha caitanya AtmA hI hai|" yaha upadeza bahuta mahattvakA hai / prAcIna AcArya, aise upadezoMko anAdi mohavAsanA oMke bhISaNa saMtApako naSTa karanekI rAmabANa auSadha samajhate the / __ yadi ukta sUtrakA artha yaha kiyA jAya ki-" jagatke sAre padArtha gadheke sIMgakI taraha asat haiM " to bahutasI kaThinAiyA~ upasthita hotI haiM / isa arthakI apekSA Upara jo artha batAyA gayA hai vahI ucita aura sabake anubhavameM Ane yogya hai / dRzyamAna bAhya padArthokI asAratAkA varNana karate hue jaina mahAtmA bhI unako * mithyA ' batA dete haiM / isase yaha kaise mAnA jA sakatA hai ki vastutaH duniyAmeM koI padArtha hI nahIM hai ? yaha ThIka hai ki saMsArakA sArA prapaMca asAra hai, vinAzI hai, anitya hai| isa matakA koI virodhI nahIM hai| jainAcAryoM ne isI matako pratipAdana karate hue saMsArako mithyA batAyA hai| parantu isase sarvAnubhava siddha jagatakA atyaMta abhAva siddha nahIM ho sakatA hai| karbhakI vizeSatA / adhyAtmakA viSaya AtmA aura karmase saMbaMdha rakhanevAle vistRta vivecanase pUrNa hai / hama AtmasvarUpake saMbaMdhakA kucha vicAra kara cuke haiM, aba karmakI vizeSatAke saMbaMdhameM kucha vivecana kreNge| saMsArake dUsare jIvoMkI apekSA manuSyoMkI ora apanI dRSTi jaldI jAtI hai| kAraNa yaha hai ki manuSya-jAtikA hama logoMko vizeSa paricaya hai , isalie unakI prakRtikA manana karanese, kaI AdhyAtmika bAteM vizeSarUpase spaSTa ho jAtI haiN| saMsArameM manuSya do prakArake dikhAI dete haiN| prathama pavitra jIvana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 jaina-ratna bitAnevAle aura dUsare malina jIvana bitAnevAle / ye donoM prakArake manuSya bhI do bhAgoMmeM vibhakta kiye jA sakate haiM-dhanI aura daridra / saba milA kara manuSya cAra prakArake kahe jA sakate haiM-( 1) pavitra jIvana bitAnevAle-dharmAtmA-dhanI (2) pavitra jIvana bitAnevAle dharmAtmA-garIba (3) malina jIvana bitAnevAle-pApI-dhanI aura (4) apavitra jIvana bitAnevAle pApI-garIba / isa taraha cAra prakArake manuSyoMko hama saMsArameM dekhate haiN| sAmAnyatayA sArA saMsAra jAnatA hai ki, isa vicitratAkA kAraNa pApa-puNyakI vicitratA hai| yadyapi isa vicitratAko samajhanekA kSetra bahuta vistIrNa hai, tathApi moTe rUpase itanA to hama bhalI prakArase samajha sakate haiM, ki cAra prakArake manuSyoMkI apekSA puNya-pApa bhI cAra prakArake hone caahie| jainazAstrakAra puNya pApake cAra bhedoMkA varNana isa taraha karate haiM / (1) puNyAnubaMdhI puNya (2) puNyAnuvaMdhI pApa (3) pApAnubaMdhI puNya aura ( 4 ) pApAnubaMdhI pApa / puNyAnubaMdhI puNya / janmAntarake nisa puNyase sukha bhogate hue bhI dharmakI lAlasA rahatI hai, jisase puNyake kArya huA karate haiM aura jisase pavitratAse jIvana bItatA rahatA hai, aise puNyako 'puNyAnubaMdhI puNya ' kahate haiN| isako puNyAnubaMdhI puNya kahanekA kAraNa yaha hai ki yaha isa jIvanako sukhI aura pavitra banAtA hai aura sAtha hI janmAntarake lie bhI puNyakA saMcaya kara detA hai / 'puNyAnubaMdhI puNya' kA artha haipuNyakA sAdhana puNya / yAnI janmAntarake lie bhI jo puNyakA saMpAdana kara detA hai usako puNyAnubaMdhI puNya kahate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 519 puNyAnubaMdhI pApa / janmAntarakA jo pApa nIvako duHkha bhogAtA hai; magara jIvanako malina nahIM banAtA; dharmasAdhanake vyavasAyameM bAdhA nahIM DAlatA, vahI pApa puNyAnubaMdhI pApa kahalAtA hai / yaha pApa yadyapi vartamAna jIvanameM garIbI Adi duHkha detA hai| tathApi jIvako pApake kArya nahIM DAlatA, isalie janmAntarake lie puNya utpanna karanekA kAraNa banatA hai| puNyAnubaMdhI pApakA zabdArtha hai-puNyake sAtha saMbaMdha jor3anevAlA pApa / arthAt janmAntarake lie puNyasAdhanameM bAdhA nahIM DAlanevAlA pApa / pApAnubaMdhI puNya / janmAntarakA jo puNya, sukha bhogAtA huA pApavAsanAoMko bar3hAtA rahatA hai; adharmake kArya karAtA rahatA hai, vaha puNya pApAnubaMdhI puNya kahalAtA hai / yaha puNya yadyapi isa jIvanameM sukha detA hai; tathApi AgAmI jIvanake lie vartamAna jIvanako malina banA kara pApako saMcita kara detA hai / pApAnubaMdhI puNyakA zabdArtha hotA hai-pApakA sAdhana puNya / arthAt jo puNya janmAntarake lie pApasampAdana kara detA hai use pApAnubaMdhI puNya kahate haiN| pApAnubaMdhI paap| janmAntarakA jo pApa garIbI Adi duHkha bhogAtA hai, pApa karanekI buddhi detA hai aura adharmake kArya karavAtA hai, vaha pApAnubaMdhI pApa kahalAtA hai / yaha pApa isa jIvanameM to duHkha detA hI hai; parantu vartamAna jIvanako bhI malina banA kara bhAvI jIvanake lie bhI pApakA saMcaya kara detA hai / pApanubaMdhI pApakA zabdArtha hotA hai-pApakA sAdhana pApa / arthAt janmAntarake lie pApakA saMpAdana kara denevAlA pApa / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna saMsArameM jo manuSya sukhI haiM aura dharmayukta jIvana bitA rahe haiM, unake lie samajhanA cAhie ki ve puNyAnubaMdhI puNyavAle haiM / jo manuSya daridratA ke duHkhase duHkhI honepara bhI apanA jIvana dharmayukta bitA rahe haiM unake lie samajhanA cAhie ki ve puNyAnubaMdhI pApavAle haiN| jo sAMsArika sukhoM kA AnaMda lete hue pApapUrNa jIvana bitA rahe haiM, unheM pApanubaMdhI puNyavAle samajhanA cAhie aura jo daridratAke duHkha se saMtapta hote hue bhI apane jIvana ko malinatAse bitA rahe haiM; unake lie samajhanA cAhie ki ve pApAnubaMdhI pApavAle haiM / 520 dagA, chala, kapaTa, prANI-vadha Adi pracaMDa pApake kAryoMse dhana ekatrita kara, ba~gale, ba~dhA mauja ur3Ate hue manuSyoMko dekha kaI adUradarzI manuSya kahane lagate haiM ki, - " dekhA ! dharmAtmA to bar3I kaThinatA se dina nikAlate haiM; magara pApAtmA kaisI mauja ur3Ate haiM ? aba kahA~ rahA dharma ? aura kahA~ rahA zubha karma ? kisIne ThIka hI kahA hai ki: " karegA dharama, phor3egA karama; karegA pApa, khAegA dhApa / " magara yaha kathana ajJAnatApUrNa hai / kAraNa ukta karma saMbaMdhinI bAtoMse pAThaka bhalI prakAra samajha gaye hoMge / isa jIvanameM pUrvapuNya ke balase cAhe koI pApa karatA huA bhI, sukha bhogatA rahe, magara agale janmameM usako avazyameva isakA phala bhoganA par3egA / prakRtikA sAmrAjya vicitra hai / usake sUkSmatattva agamya haiM / mohake aMdhakArameM koI cAhe jitane gaute mAre; cAhe jitanI kalpanAe~ kara nirbhIka hokara phire, magara yaha sadA dhyAna meM rakhanA cAhie ki Aja taka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 521 ~ ~~ ~~urrn. ~ ~ ~ ~ ~ ~~ ~ vvvvvvvvharvvvvv. . prakRtike zAsanameM na koI aparAdhI daMDa bhoge vinA rahA hai aura na Age rhehiigaa| ___ AdhyAtmika jIvana prApta karanA sarala nahIM hai / isake lie AcAra-vyavahAra zuddha rakhanekI bahuta jarUrata hai / yaha bAta khAsa vicAraNIya hai ki, kaunase AcaraNoMse jIvana svaccha aura unnata banatA hai / jainazAstroMmeM isa para bahuta vicAra kiyA gayA hai aura batAyA gayA hai ki, kaise AcAra rakhane cAhie~ / vasiSTha smRtike chaThe adhyAyake tIsare zlokameM likhA hai ki:-" AcArahInaM na punanti vedAH" yAnI AcAravihInako veda bhI pavitra nahIM banA sakate haiM-vedoMke jAnanevAle bhI yadi AcArahIna hote haiM to ve apavitra hI rahate haiN| jainazAstroMmeM batAyA gayA hai ki AcAra kaise rakhane cAhie~, usakA yahA~ kucha ullekha kara denA Avazyaka hai| jaina-AcAra sAdhudharma aura gRhasthadharmakA yadyapi pahile sAmAnyatayA vivecana ho cukA hai, tathApi AcArase saMbaMdha rakhanevAlI bAtoMkA vivecana raha gayA thA / ataH yahA~ unhIM bAtoMkA kucha vivecana kiyA jAyagA / sAdhuoMkA AcAra / jaina- AcArazAstroMmeM sAdhuoMke lie kahA gayA hai ki ve ikkA, gADI, ghor3e Adi kisI bhI savArIpara na car3he / ve saba jagaha paidala 1-yadi mArgameM nadI A jAya aura, sthaladvArA jAnekA AsapAsameM koI mArga na ho, to sAdhu nAvameM baiThakara parale pAra jA sakate hai; magara yaha dhyAna rakhanA cAhie ki, sAmane kinArA dikhAI detA ho taba hI nAva para car3hanekI AjJA hai, anyathA nhiiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 xmommmmmmm jena-ratna ~~~~~xxmmmmmmmmmm jAya~ / jainasAdhuoMko khUba garama kiyA huA ( garama karaneke bAda yadi ThaMDA ho jAya to koI hAni nahIM hai ) jala pInekI AjJA hai| 1-mahAbhAratameM likhA hai ki: "yAnAruDhaM yatiM dRSTvA sacela snAnamAcaret " [ artha-saMnyAsI yadi savArI para car3A huA dikhAI de to snAna karanA cAhie; pahine hue vastra bhI dho lene cAhie~] __ isake atirikta manusmRti, atrismRti, viSNusmRti Adi smRtiyoM aura upaniSadoMmeM bhI saMnyAsiyoMko 'vicaret / 'paryaTet / 'caret / Adi zabdoMdvArA upadeza diyA gayA hai ki,-" ve isa prakAra se vicaraNa-bhramaNa kareM jisase kisI prANIko kaSTa na ho / isase saMnyAsiyoM ke lie bhI pAdacArI-paidala calanevAle honA siddha hotA hai| 2-pAzcAtyavidyA-vibhUSita vidvAn-DaoNkTara garama kiye hue pAnImeM svAsthyasaMbaMdhI bahutasA guNa batAte haiM / ve kahata haiM ki plega, kaoNlerA AdimeM to khAsakarake bahuta jyAdA ubAlA huA pAnI pInA cAhie / pAzcAtya vidvAnoMne zodha kI hai ki, pAnImeM aise aneka sUkSma jIva hote haiM, jinako hama A~khose dekha nahIM sakate haiM; parantu ve sUkSmadarzaka ( Microscope ) yaMtrase dikhAI de jAte haiM / pAnImeM utpanna honevAle porA Adi jIva, pAnI pIte samaya zarIrameM praviSTa hokara aneka vyAdhiyA~ utpanna karate haiM / pAnI, kisI dezakA aura kaisA hI kharAba hone para bhI, yadi ubAla kara piyA jAtA hai to vaha zarIrako hAni nahIM pahuMcAtA hai| __ gRhastha yadi pAnI ubAlakara nahIM pI sakate hoM, to bhI unako cAhie ki, ve chAne binA pAnI na piyeM / isa viSayameM saba vidvAnoMkA eka hI mata hai / manujIkA yaha vAkya prasiddha hai ki- "vastrapUtaM jalaM pibet" / uttaramImAMsAmeM likhA hai ki " SaTtriMzadaMgulAyAmaM viMzatyaMgulavistRtam / dRDhaM galanakaM kuryAd bhUyo jIvAn vizodhayet " // bhAvArtha-- chattIsa aMgula laMbA aura bIsa aMgula caur3A chalanA ( pAnI chAnanekA kapar3A) rakhanA cAhie aura usase chanA huA pAnI pInA caahie| isa zlokameM "bhUyo jIvAn vizodhayet " ( phira jIvoMkA parizodhana karanA ) yaha vAkya khAsa taurase dhyAna dene yogya hai| kapar3ese pAnI chAnA; jalake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 523 jainasAdhuoMko agni-sparza karanekA yA agnise rasoI banAnekA adhikAra nahIM hai| sAdhuoMke lie AjJA hai ki, ve bhikSAsemAdhukarI vRttise apanA jIvana-nirvAha kareM / bhikSA eka gharase na jantu kapar3emeM A gaye; parantu yadi ve kapar3emeM hI raha jAte haiM, to mara jAte haiM / yaha bAta hareka samajha sakatA hai / isalie usa kapar3ekA saMkhArA ( jalameMse Aye hue jantu ) vApisa jalahImeM pahu~cA dene cAhie~ / arthAt vaha saMkhArA thor3e pAnI meM DAlakara usa pAnIko vahIM ( usI kUe yA tAlAbameM ) pahu~cA denA cAhie, jahA~se ki vaha pAnI AyA hai| yaha bAta jainazAstra hI nahIM kahate haiM, barake hindU-zAstra bhI kahate haiM / isI uttaramImAMsAmeM likhA hai kiH-- ___"mriyante miSTatoyena patarAH kSArasaMbhavAH / kSAratoyena tu pare na kuryAt saMkaraM tataH" // bhAvArtha-moThe jalake pore khAre pAnImeM jAnese aura khAre pAnIke pore mIThe jalameM jAnese mara jAte haiM, isalie bhinna bhinna jalAzayoMkA jala-jo bhinna svabhAvavAlA ho, chAne vinA zAmila nahIM karanA caahie|" mahAbhAratameM bhI likhA hai kiH-- " viMzatyaMgulamAnaM tu triMzadaMgulamAyatam / tadvastraM dviguNIkRtya gAlayitvA pibejjalam" // " tasmin vastre sthitAn jIvAn sthApayet jalamadhyataH / evaM kRtvA pibet toyaM sa yAti paramAM gatim // bhAvArtha-bIsa aMgula caur3A aura tIsa aMgula laMbA vastra le, usako duganA karanA, phira usase pAnIko chAnakara pInA cAhiye aura usa vastrameM Aye hue jIvAko jalameM kUe AdimeM DAla denA cAhie / jo isa taraha chAnakara pAnI pItA hai, vaha chAne vinA pAnI pInevAlekI apekSA uttama gati pAtA hai| __isake atirikta 'viSNupurANa' Adi graMthoMmeM bhI pAnI chAnakara pInekA Adeza. diyA gayA hai| 1-" anagniraniketaH syAd............. ...................... (manusmRti chaThA adhyAya 43 vA zloka) bhAvArtha-sAdhu agnisparzase rahita aura gRhavAsase mukta hote haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- ratna lekara bhinna 2 gharoMse lenI cAhiye / jisase gharavAloM ko denemeM kisI prakArakA saMkoca na ho' / zAstroM meM yaha AjJA hai, ki koI sAdhuke nimittase bhojana na banAve | yadi koI banA le to sAdhuoM ko vaha bhojana nahIM lenA cAhie / 524 arthAt sAdhu dravyake sAdhuoM kA dharma sarvathA akiMcana rahanekA hai / saMbaMdha se sarvathA mukta hote haiM / yahA~ taka ki ve bhojanake pAtra bhI dhAtuke nahIM rakhate; ve kASTha, miTTI yA bar3Ike pAtra upayoga meM lAte haiM / cared mAdhukarIM vRttimapi mlecchakulAdapi / ekAnnaM naiva bhuJjIta bRhaspatisamAdapi " // // ( atrismRti ) bhAvArtha - - jaise bhaMvarA aneka phUloM para baiThakara unameMse thor3A thor3A rasa pI letA hai, aura unako hAni pahu~cAye binA hI apanI tRpti kara letA hai isI taraha arthAt madhukara - bha~vare - kI vRttise sAdhuoM ko bhI bhinna bhinna gharoMse bhojana lenA cAhie; tAki gharavAloM ko kisI tarahakA saMkoca na ho| isa viSaya meM atrismRtikartA jora dekara kahate haiM ki yadi mlecchoM ke gharase bhI aisI zuddha bhikSA lenI par3e to le lenA cAhie magara ekahI ke gharase - cAhe vaha ghara bRhaspati ke samAna dAtAkA hI kyoM na ho - saMpUrNa bhikSA nahIM lenI cAhie / 2 - " ataijasAni pAtrANi tasya syurnirvraNAni ca / ........ ......... alAbu dArupAtraM ca mRnmayaM vaidalaM tathA / "" etAni yatipAtrANi manuH svAyambhuvo'bravIt // ( manusmRti, 6 ThA adhyAya, 53, 54 zloka ) bhAvArtha - manujI kahate haiM ki sAdhuoM ko saMnyAsiyoM ko binA dhAtuke aura chidrarahita pAtra yAnI tUmar3I, kASTha, miTTI aura bA~sake pAtra rakhane cAhie / yatine kAJcanaM datvA tAMbUlaM brahmacAriNe / caurebhyo'pyabhayaM datvA dAtApi narakaM vrajet // 88 "" ( pArAzarasmRti 1 adhyAya, 60 vA~ zloka ) bhAvArtha -- yatiko sAdhu saMnyAsIko dravya, brahmacArIko tAmbUla, aura kaThora aparAdhIko - corako abhaya denevAlA dAtA bhI narakameM jAtA haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 525 sAdhuko varSA RtumeM eka hI jagaha rahanA cAhie / sAdhuko kabhI strIse sparza nahIM karanA caahie| ___ saMkSepameM yaha hai ki sAdhuoMko sAre sAMsArika prapaMcoMse mukta aura sadA adhyAtmarati-parAyaNa rahanA cAhie~ / niHsvArtha bhAvase jagat ka. kalyANa karanA inake jIvanakA mala maMtra honA caahie| 1--" paryaTet kITavad bhUmi varSAsvekatra saMvizet / " (viSNusmRti 4 thA adhyAya, 6 ThA zloka ) bhAvArtha-kIr3A jaise phiratA rahatA hai, vaise hI sAdhuko bhI phirate rahanA caahie| eka hI sthAnapara sthiratAse nahIM rahanA cAhie / dUsarI taraha kaheM to-kIr3A jaise AhistA calatA hai-sUkSmatAse dekhe vinA koI usakI cAlako nahIM jAna sakatA hai, isI taraha sAdhuoMko bhA ghor3ekI taraha na calakara, AhistA AhistA, bhUmikI tarapha dekhate hue jIvadayAkI bhAvanAsahita calanA cAhie / sAdhuko varSARtumeM (caumAsameM ) eka hI jagaha rahanA caahie| 2-viSNusmati, 4 the adhyAyake 8 veM zlokameM likhA hai: "saMbhASaNaM saha strIbhirAlambhaprekSaNe tathA '" bhAvArtha--sAdhuko strIke sAtha na vArtAlApa karanA cAhie aura na strIkA nirI... kSaNa tathA sparza hI karanA cAhie / 3 sAdhuoMkI virakta dazAke saMbaMdhameM manusmRtimeM likhA hai kiH-- " ativAdAMstitikSeta nAvamanyeta kaMcana / " "krudhyantaM na pratikrudhyedAkruSTaH kuzalaM vadet / " "bhakSe prasakto hi yatirviSayeSvapi sajjati / " " alAbhe na viSAdI syAd lAbhe caiva na harSayet / prANayAtrikamAtraH syAd mAtrAsaMgAd vinirgataH // " " indriyANAM nirodhena rAgadveSakSayeNa ca / ahiMsayA ca bhUtAnAmamRtatvAya kalpate // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '526 jaina-ratna ommmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm gRhasthoMkA AcAra / aba saMkSepameM gRhasthAcArakA varNana kiyA jAyagA / gRhasthoMke lie jainazAstroMmeM SaTkarma batAye gaye haiN| " devapUjA gurUpAstiH svAdhyAyaH sNymstpH| dAnaM ceti gRhasthAnAM SaTkarmANi dine dine // " bhAvArtha-paramAtmAkI pUjA, guru mahAtmAkI sevA, zAstravAcana, saMyama arthAt gahasthAvasthAkI yogyatAke anusAra viSayoMkI tarapha daur3atI huI indriyoM para kAbU rakhanA, tapa aura dAna ye chaH karma gRhasthoMkA kartavya hai|' __isa prasaMga para jainiyoMkI eka bAtakA ullekha karanA asthAnameM na hogaa| jainake AcAra-graMthoMmeM bhakSyA-bhakSyakA bahuta vicAra kiyA gayA hai| kaMdamUla khAnekA jainazAstroMmeM niSedha hai / rAtako bhojana karanA Adi bhI akartavya batAyA gayA hai / bAhya dRSTise dekhanevAloMko yaha bAta, jitanI cAhie utanI acchI nahIM lagegI / aura aisA honA svAbhA. vika bhI hai / parantu dharmazAstroMkA yahI Adeza hai / hindu-dharmAcArya bhI isa bAtako mAnate haiN| ___ bhAvArtha--svayaM apamAna sahe magara kisIkA apamAna na kare / krodha karanevAle para krodha na kara usake sAtha namratAkA vyavahAra kare / bhikSAke lobhameM phaMsA huA yati viSayameM DUba jAtA hai / lAbha honepara prasanna na ho aura hAni hone para duHkha na kare / kevala prANarakSAke hetu bhojana kare; AsaktiyoMse dUra rahe / indriya-nirodha, rAga-dveSaparAjaya aura prANImAtrapara dayA kare / aisA karanehIse jIva mokSameM jAne yogya hotA hai| 1--ye SaTkarma sarvasAdhAraNasammata-sArvajanika (Universal) haiN| inake anusAra saMsArakA hareka gRhastha pravRtti kara sakatA hai; aura usase apanI AtmAko unnata banA sakatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- darzana manusmRtike pA~caveM adhyAya ke pA~caveM, unnIsaveM Adi zlokoMmeM Adi zabdoM dvArA, ........ .... lazunaM gRJjanaM caiva palANDuM " lahasana, gAjara, pyAja Adi abhakSya cIjeM khAne kI manAI kI gaI hai / baiMgana, pyAja, lahasana Adi padArtha tAmasa svabhAvako puSTa karane vAle hote haiM / zivapurANa ' ' itihAsapurANa' Adi graMthoMmeM bhI aise abhakSya padArtha khAnekA pUrNatayA niSedha kiyA gayA hai / 46 527 jaina siddhAntAnusAra kaThoLa ( ur3ada, mU~ga, cane Adi ) ke sAtha kaccA gorasa (dUdha, dahI, chAsa ) khAnA manA hai / padmapurANakA nimnalikhita zloka bhI isa bAtako puSTa karatA hai: " gorasaM mASamadhye tu munAdike tathaiva ca / bhakSayet tad bhavannUnaM mAMsatulyaM yudhiSThira, // " bhAvArtha he yudhiSThira, ur3ada aura mU~ga bhAdike sAtha kaccA gorasa khAnA mAMsa khAne ke barAbara hai / isake atirikta zahada khAnA bhI jaina - AcArazAstroM aura hindu dharmazAstroM dvArA varjya hai / mahAbhArata Adi graMthoMmeM isake lie vizeSa rUpa se ullekha hai / rAtribhojanakA niSedha | rAtri meM bhojana karanA bhI anucita hai / isa viSayakA pahile anubhavasiddha vicAra karanA ThIka hogA / saMdhyA hote hI aneka sUkSma jIvoMke samUha ur3ane lagate haiM / dIpakake pAsa, rAtameM bezumAra jIva phirate hue najara Ate haiN| khule rakhe hue dIpakapAtrameM, saikaDoM jIva par3e hue dikhAI dete haiM / isake sivA rAta hote hI apane zarIra para bhI aneka jIva baiThate haiN| isase yaha spaSTa ho jAtA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna ki, rAtrimeM jIva- samUha bhojana para bhI avazyameva baiThate hoMge / ataH rAtameM khAte samaya, una jIvoMmeMse jo bhojanapara baiThate haiM- kaI jIvoMko, loga khAte haiM; aura isa taraha unakI hatyAkA pApa apane sira lete haiM / kitane hI jaharI jIva rAtribhojana ke sAtha peTameM cale jAte haiM, aura aneka prakArake roga upajAte haiM / kaI aise jaharI jantu bhI hote haiM, jinakA asara peTameM jAte hI nahIM hotA, dIrgha kAlake bAda hotA hai / jaise jalodara, karoliyA se koTa aura kIDI se buddhikA nAza hotA hai / yadi koI tinakA khAnemeM A jAtA hai, to vaha galemeM aTaka kara kaSTa pahu~cAtA hai; makkhI A jAne se vamana ho jAtI hai aura agara koI jaharI jantu khAnemeM A jAtA hai to manuSya mara jAtA haiM; akAlahI meM kAlakA bhojana bana jAtA hai / 528 zAmako ( sUryAsta ke pahile ) kiyA huA bhojana, bahutasA jaTharAnikI jvAlApara car3ha jAtA hai- paca jAtA hai, isalie nidrApara usakA asara nahIM hotA hai / magara isase viparIta karanese - rAtako khAkara thor3I hI dera meM so jAnese, calanA phiranA nahIM hotA isalie, peTameM, tatkAlakA bharA huA anna, kaI bAra gaMbhIra roga utpanna kara detA hai | DaoNkTarI niyama hai ki, bhojana karaneke bAda thor3A thor3A jala pInA cAhie / yaha niyama rAtameM bhojana karane se nahIM pAlA jA sakatA hai; kyoMki isake lie avakAza hI nahIM milatA hai / isakA pariNAma 'ajIrNa' hotA hai| ajIrNa satra rogoM kA ghara hai, yaha bAta hareka jAnatA hai / prAcIna loga bhI pukAra pukAra kara kahate haiM, " ajIrNaprabhavA rogAH / "" - isa prakAra, hiMsA kI bAtako chor3a kara ArogyakA vicAra karane para bhI siddha hotA hai ki, rAtameM bhojana karanA anucita hai | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 529 yahA~ hama thoDAsA, yaha bhI batA denA cAhate haiM, ki isa viSayameM dharmazAstra kyA kahate haiM ? hindu-dharmazAstrakAroMmeM 'mAkaMDa' muni prakhyAta haiN| ve kahatehaiM kiH " astaM gate divAnAthe Apo rudhiramucyate / __ annaM mAMsasamaM proktaM mArkaNDena maharSiNA // " bhAvArtha-mArkaNDa RSi kahate haiM ki sUryake asta ho jAne para jala pInA mAno rudhira pInA hai aura anna khAnA mAno mAMsa khAnA hai| kUrmapurANameM bhI likhA hai ki:" na druhyet sarvabhUtAni nirdvandvo nirbhayo bhavet / na naktaM caivamaznIyAd rAtrau dhyAnaparo bhavet // " (27 vA adhyAya 645 vA pRSTha) bhAvArtha-manuSya saba prANiyoM para droharahita rahe, nirdvandva aura nirbhaya rahe; tathA rAtako bhojana na kare aura dhyAnameM tatpara rhe| aura bhI 653 veM pRSThapara likhA hai ki:" Aditye darzayitvA'nnaM bhuJjIta prAGmukho naraH / " bhAvArtha-sUrya ho usa samaya taka-dinameM guru yA bar3eko dikhA, pUrva dizAmeM mukha karake bhojana karanA caahie| ___ anya purANoM aura anya graMthoMmeM bhI rAtribhojanakA niSedha karane. vAle aneka vAkya milate. haiM / yudhiSThirako saMbodhana karake yahA~taka kahA gayA hai ki, kisIko bhI, cAhe vaha gRhastha ho yA sAdhu, rAtrimeM jala taka nahIM pInA cAhie / jaise:___"nodakamapi pAtavyaM rAtrAvatra yudhisstthir,| tapasvinAM vizeSeNa gRhiNAM ca vivekinAm // " 34 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna bhAvArtha-tapasviyoMko, mukhyatayA rAtameM pAnI bhI nahIM pInA cAhie aura vivekI gRhasthoMko bhI nahIM pInA caahie| . purANoMmeM 'pradoSavrata' 'naktavrata' batAye gaye haiM / inase kaI rAtribhojana karanA siddha karate haiN| magara isase rAtribhojananiSedhaka jo vAkya haiM, ve ayathArtha Thaharate haiM / zAstroMmeM pUrvApara virodharahita kathana hotA hai / isalie unakA vicAra bhI isI taraha karanA caahie| 'pradoSo rajanImukham / isakA abhiprAya hotA hai, rajanImukha-rAta honeke do ghar3I pahileke samaya-ko pradoSa samajhanA / arthAt rAta honemeM do ghar3I bAkI rahatI hai, usa samayako pradoSa kahate haiN| aisA hI artha vratoMke sambandhameM karanese rAtri-bhojananiSedhaka vAkyoMke sAtha virodha nahIM hogA / yadyapi ' nakta' zabdakA makhya artha rAtri hotA hai, tathApi zAstrakAra aura vyAkhyAkAra batAte haiM ki ' nakta' zabdakA artha rAta honeke do ghar3I pahilekA samaya lenA cAhie; kyoMki aisA karanese rAtri bhojananiSedhaka pramANabhata vAkyoMmeM bAdhA na hogii| 1-zabdakA mukhya artha lenemeM yadi virodha mAlUma ho to gauNazaktise ( lakSaNAse) ucita artha grahaNa karanA cAhiye / jaise--' ahamadAbAda' zaharameM rahanevAlA kahatA hai ki 'maiM ahamadAbAda' rahatA hU~ ' / isI prakAra ahamadAbAdake pAsa gA~vameM rahanevAlA bhI kahatA hai ki, 'maiM ahamadAbAda rahatA huuN|| yadyapi zabdArtha donoM vAkyoMkA samAna hotA hai; tathApi bhAva bhinna hai / yadi donoMkA bhAva samAna samajhA jAyagA to vAstavika bAta jAtI rhegii| isalie isakA eka jagaha artha hogA 'khAsa ahamadAbAda zahara' aura dUsarI jagaha artha hogA 'ahamadAbAdakA samIpavartI koI gaaNv|' isa prakAra mukhya aura gauNa do tarahake artha hareka jagaha prasaMgAnusAra, upayogameM lAye jAte haiM / isase siddha hotA hai ki, mukhya arthako kahanevAle zabdase mukhya arthake samIpakI vastu bhI, prakaraNAnusAra samajha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahA hai ki-- jaina- darzana 66 " divasasyASTame bhAge mandIbhUte divAkare / etad naktaM vijAnIyAd na naktaM nizi bhojanam // " muhUrttenaM dinaM naktaM pravadanti manISiNaH / nakSatradarzanAnnaktaM nAhaM manye gaNAdhipa !" // 531 bhAvArtha -- dinake AThaveM bhAgako jaba ki divAkara maMda ho jAtA hai - ( rAta hone ke do ghar3I pahileke samayako ) ' nakta' kahate haiM / ' nakta '-' naktatrata ' kA artha rAtribhojana nahIM hai / he gaNAdhipa ! / buddhimAn loga usa samayako 'nakta' batAte haiM, jisa samaya ekamuhUrta-do ghar3I - dina avazeSa raha jAtA hai / maiM nakSatradarzana ke samayako nakta nahIM mAnatA hU~ / I aura bhI kahA hai ki:-- 66 ambhodapaTalacchanne nAznanti ravimaNDale / astaMgate tu bhuJjAnA aho ! bhAnoH susevakAH ! " // " ye rAtrau sarvadA''hAraM varjayanti sumedhasaH / teSAM pakSopavAsasya phalaM mAsena jAyate " 46 mRte svajanamAtre'pi sUtakaM jAyate kila / astaMgate divAnAthe bhojanaM kriyate katham ? "" C lI jAtI hai| isI nItike anusAra 'nakta ' zabdakA mukhya artha ' rAtri ' jahA~ ghaTita nahIM hotA ho, vahA~ rAtrikA samIpavartI bhAga do ghar3I pahilekA samaya grahaNa kara lene meM kisI prakArako bAdhA nahIM AtI hai / nakta' zabdakA mukhya artha rAtri lenese rAtribhojananiSedhaka aneka vAkya mithyA Thaharate haiM, jo ho nahIM sakate / isaliye ' nakta ' zabdakA gauNa artha grahaNa kara lenA cAhiye / jahA~ gauNa artha liyA jAtA hai vahA~ yahI samajhanA cAhiye ki mukhya artha lenemeM vAstavika bAtako bAdhA pahu~catI hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 jaina-ratna ...... . bhAvArtha- yaha bAta kaise AzcaryakI hai ki, sUrya-bhakta jaba sUrya, meghoMse Dhaka jAtA hai, taba to ve bhojanakA tyAga kara dete haiM; parantu vahI sUrya jaba astadazAko prApta hotA hai, taba ve eka bhojana karate haiM ! jo rAtameM bhojana nahIM karate haiM, ve eka mahInemeM eka pakSake upavAsoMkA phala pAte haiM kyoMki rAtrike cAra prahara ve sadaiva anAhAra rahate haiM / svajanamAtrake ( apane kuTumbameMse kisIke ) mara jAne para bhI jaba loga sUtaka pAlate haiM, yAnI usa dazAmeM anAhAra rahate haiM, taba divasa-nAtha sUryake asta hone bAda to bhojana kiyA hI kaise jA sakatA hai ? aura bhI kahA hai: " devasta bhuktaM pUrvAhne madhyAhna RSibhistathA / ____ aparAhne ca pitRbhiH sAyAhne daityadAnavaiH" // " sandhyAyAM yakSarakSobhiH sadA bhuktaM kulodvaha ! / sarvavelAmatikramya rAtrau bhuktamabhojanam " | ina zlokoMmeM yudhiSThirase kahA gayA hai ki:-he yudhiSThira ! dinake pUrvabhAgameM devatA, madhyAhnakAlameM RSi, tIsare praharameM pitRgaNa sAyayaMkAlameM daitya dAnava aura saMdhyA samayameM yakSa-rAkSasa bhojana karate haiN| ina samayoMko chor3akara jo bhojana kiyA jAtA hai vaha abhojana-duSTa bhojana hotA hai| rAtameM chaH kArya karanA manA kiyA gayA hai unameM rAtribhojana bhI hai / vaha bhI rAtri bhojananiSedhake kathanako puSTa karatA hai jaise " naivAhutirna ca snAnaM na zrAddhaM devatArcanam / dAnaM vA vihitaM rAtrau bhojanaM tu vizeSataH" // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 533 bhAvArtha-Ahuti, snAna, zrAddha, devapUjana, dAna aura khAsa karake bhojana rAtameM nahIM karanA caahie| isa viSayameM AyurvedakA mudrAlekha bhI yahI hai ki:" hRnnAbhipadmasaMkocazcaNDarocirapAyataH / ato naktaM na bhoktavyaM sUkSmajIvAdanAdapi " // bhAvArtha-sUrya chipa jAneke bAda hRdayakamala aura nAbhikamala donoM saMkucita ho jAte haiM, isalie, aura sUkSma jIvoMkA bhI bhojanake sAtha bhakSaNa ho jAtA hai, isalie rAtameM bhojana nahIM karanA cAhie / ____ eka dUsarekI jhUThana khAnA bhI jainadharmameM manA hai / zuddhatA aura samucita zaucakI tarapha gRhasthoM ko khAsa tarahase dhyAna denA cAhie / jainazAstrakAroMne isa bAtakA khAsa tarahase upadeza diyA hai / rasAyana zAstra kahate haiM, ki bahuta samaya taka malamUtra rahanese nAnA bhA~tike vilakSaNa jantu utpanna hote haiM aura jaba ve ur3ate haiM taba unake saMkramaNase aneka roga utpanna ho jAte haiN| jainazAstra bhI isa bAta ko mAnate haiM aura isalie unhoMne, khulI jagahameM mala mUtra-tyAganeke lie kahA hai| saMkSepameM itanA kahanA kAphI hogA ki jainazAstroMmeM jina AcAra vyavahAroMkA pratipAdana kiyA hai, ve saba vijJAnake zuddha tatvoMke sAtha milate julate haiN| zAstraniyamAnusAra yadi vartAva rakkhA jAtA hai to, ArogyakA lAbha uThAneke sAtha hI lokapriyatA, rAjya mAnyatA, sukhI jIvana aura AtmonnatikA uddeza barAbara siddha hotA hai| jaba taka vastujJAnameM saMdeha yA bhrAnti hotI hai, taba taka manuSyakI pravRtti yathArtha nahIM hotI hai / vastutattvakI parIkSA pramANadvArA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 jaina-ratna ........ .marrrrrrrrrrrnwww.rammar hotI hai| isa viSayameM kisIkA mata viruddha nahIM hai / aba hama yahA~ jainazAstroMkI zailIke anusAra isa viSayakI pratipAdaka nyAyaparibhASAkA saMkSipta vivecana kreNge| nyAya-paribhASA "pramIyate''neneti pramANam" arthAt-jisase vastutattvakA yathArtha nizcaya hotA hai usako pramANa' kahate haiN| isase saMdeha, bhrama aura mUDhatA dUra hote haiM aura vastu-svarUpakA vAstavika prakAza hotA hai / isIlie yathArtha jJAnako pramANa' kahate haiN| __ pramANake do bheda haiM, pratyakSa aura parokSa / manasahita cakSu Adi indriyoMse jo rUpa, rasa AdikA grahaNa hotA hai arthAt cakSuse rUpakA jIbhase rasakA, nAsikAse gaMdhakA tvacAse sparzakA aura kAnase zabdakA jo jJAna hotA hai, vaha 'pratyakSa pramANa ' kahalAtA hai| vyavahArameM AnevAle ukta pratyakSoMkI apekSA yogIzvaroMkA pratyakSa sarvathA bhinna hotA hai / usako mana yA indriyakI bilakula apekSA nahIM rahatI hai; vaha Atmazaktise hI hotA hai| ___ aba yahA~ yaha vicAranA cAhie ki indriyoM se pratyakSa honemeM, vastuke sAtha indriyoMkA saMyoga honA Avazyaka hai yA nhiiN| jIbhase rasakA AsvAda liyA jAtA hai, usameM jIbha aura rasakA barAbara saMyoga hotA hai| tvacAse sparza kiyA jAtA hai, usameM tvacA aura sparya vastukA saMyoga spaSTatayA mAlUma hotA hai / nAkase gaMdha lI jAtI hai, usa samaya nAkake sAtha gaMdhavAle padArthokA avazya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 535 saMyoga hotA hai| jina padArthoMkI gaMdha dUrase AtI hai una gaMdhavAle sUkSma dravyoMkA bhI nAkake sAtha avazya saMbaMdha hotA hai / kAnase sunA bhI usI samaya jAtA hai, jaba ki dUrase AnevAle zabdoMkA kAnake sAtha saMbaMdha hotA hai| ___ isa taraha jIbha, tvacA, nAka aura kAna ye cAra indriyA~, vastuke sAtha saMyukta hokara apane viSayako grahaNa karatI haiM / parantu ' cakSu' isase pratikUla hai / yaha spaSTa hai ki dUrase jo padArtha, jaise vRkSa, manuSya, pazu Adi dikhAI dete haiM ve A~khoMke pAsa nahIM Ate haiN| isI prakAra A~kheM bhI nikalakara unake pAsa nahIM jAtI haiM / isase yaha siddha hotA hai ki, A~khoMse dekhanemeM vastuoMke sAtha cakSukA saMyoga nahIM hotA hai / ataeva cakSu 'aprApyakArI' kahA jAtA hai / arthAt 'aprApya '-prApti kiye vinA; saMyoga kiye vinA; ' kArI'-viSayako grahaNa karanevAlA / viparIta isake cAra indriyA~ prApyakArI' kahalAtI haiN| cakSukI bhA~ti mana bhI aprApyakArI hai| parokSapramANa pratyakSase viparIta hai / parokSa viSayoMkA jJAna parokSa pramANase hotA hai| parokSapramANake pA~ca bheda kiye gaye haiN| smaraNa, pratyabhijJAna, tarka, anamAna aura aagm| pUrva-anubhUta vastuko yAda karanA 'smaraNa' hai| smaraNa' anubhUta padArtha para barAbara prakAza DAlatA hai, isalie vaha 'pramANa' kahalAtA hai| khoI huI vastu jaba phirase mila jAtI hai usa samaya-"yaha vahI padArtha hai" aisA jo jJAna hotA hai, use 'pratyabhijJAna' kahate haiM / pahile jisa manuSyako hamane dekhA thA, vahI phirase milatA hai| usa samaya yaha jJAna hotA hai ki 'yaha vahI manuSya hai| yahI jJAna pratyabhijJAna hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 jaina-ratna ___ smaraNameM pUrva anubhava hI kAraNa hotA hai; magara pratyabhijJAnameM anubhava aura smaraNa donoMkI AvazyakatA par3atI hai / smaraNameM aisA sphuraNa hotA hai ki 'yaha ghar3A hai| magara pratyabhijJAnameM mAlUma hotA hai ki yaha vahI ghar3A hai'| isase ina donoMkI bhinnatA spaSTatayA samajhameM A jAtI hai / khoI huI vastuko dekhanese, yA pahile dekhe hue manuSyako phira dekhanese jJAna hotA hai ki 'yaha vahI hai| isameM 'vahI hai' smaraNarUpa hai aura -- yaha ' upasthita vastu yA manuSyakA darzanasvarUpa anubhava hai| isa anubhava aura smaraNake saMmizraNarUpa 'yaha vahI hai ' jJAnako 'pratyabhijJAna' kahate haiN| kisI manuSyane, kabhI rojha nahIM dekhA thaa| eka bAra kisI gavAla ke kahanese use mAlUma huA ki rojha gaUke samAna hotA hai| anyadA vaha jaMgalameM cakkara lagAneke lie gayA / vahA~ usane rojha dekhA / usa samaya usako yAda AyA ki 'rojha gaUke samAna hotA hai|' yaha smRti aura 'yaha' aisA pratyakSa, isa taraha ina donoMke milanese ' yaha vahI hai' aisA jo viziSTa jJAna hotA hai, vaha 'pratyabhijJAna' hai| isa taraha pratyabhijJAnake aura bhI udAharaNa diye jA sakate haiN| ___ tarka-jo vastu jisase judA nahIM hotI, jo vastu jisake vinA nahIM rahatI, usa vastukA usake sAtha jo sahabhAvarUpa ( sAthameM rahanA rUpa ) saMbaMdha hai, usa saMbaMdhako nizcaya karanevAlA 'tarka' hai| jaise-dhUA~ agnike vinA nahIM hotA hai; agnike vinA nahIM rahatA hai| jahA~ dhUmra hai vahA~ agni hai / dhUe~vAlA aisA koI pradeza nahIM hai jahA~ agni na ho / aisA dhUmra aura agnikA saMbaMdha, dUsare Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- darzana " sakatA hai / zabdoM meM kaho to dhUmrastha agnike sAtha rahanekA nizcala niyama tarka' hIse sAbita ho isa niyamako tarkazAstrI loga ' vyApti ' kahate haiM / yaha bAta to spaSTa hI hai ki, dhUmra meM jaba taka vyAptikA nizcaya nahIM hotA hai, taba taka dhUmra ko dekhane para bhI agnikA anumAna nahIM ho sakatA hai / jisa manuSyane dhUmra meM agnikI vyAptikA nizcaya kiyA hai, vahI dhUmrako dekhakara, vahA~ agni honekA ThIka ThIka anumAna kara sakatA hai / isase siddha hotA hai ki anumAna ke lie vyAptinizcaya karanekI AvazyakatA hai aura vyAptinizcaya karaneke lie ' take ' kI jarUrata hai / do padArtha, aneka sthAnoMmeM eka hI jagaha dekhanese inakA vyAptiniyama siddha nahIM hotA hai / paraMtu ina donoM ke bhinna rahane meM kyA bAdhA hai, isakI jA~ca karane para jaba bAdhA siddha hotI hai, tabhI ina donoMkA vyAptiniyama siddha hotA hai / isa taraha do padArthoMke sAhacaryakI parIkSA karanekA jo adhyavasAya hai use 'tarka' kahate haiM / dhUmra aura agnike saMbaMdha meM bhI - " yadi agni vinA dhUmra hogA, to vaha agnikA kArya nahIM hogA; aura aisA honese, dhUmrakI apekSAvAle jo agnikI zodha karate haiM, nahIM kareMge / aisA honepara agni aura dhUmrakI, parasparakI kAraNakAryatA- jo lokaprasiddha hai - nahIM TikegI / " isa prakAra ke tarkahI se una donoMkI vyApti sAbita hotI hai aura vyApti- nizcaya ke balase anumAna kiyA jAtA hai / ataeva 'tarka' pramANa hai / I 537 anumAna - jisa vastukA anumAna karanA ho, usa vastuse alaga nahIM rahanevAle padArthakA hetukA jaba darzana hotA hai, aura usa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 jaina-ratna .........maravammarnew.www.www.www.ww~~ hetumeM anumeya vastukI vyApti rahanekA smaraNa hotA hai taba hI kisI vastukA anumAna ho sakatA hai| __ jaise-kisI manuSyako kisI sthAnameM dhUma-rekhA dekhanese aura usa dhUmameM agnikI vyApti honekA smaraNa Anese, usake hRdayameM tatkAla hI usa sthAnameM agni honekA anumAna sphurita hotA hai / isa anumAna-sphUrtimeM, jaisA ki hama Upara kaha Aye haiM, hetukA darzana aura hetumeM sAdhyako vyApti honekA smaraNa donoM maujada haiN| ina donoMmeMse yadi ekakA bhI abhAva hotA hai to anumAna nahIM hotA hai| ___ hetu ' ' sAdhya ' ' anumeya' Adi saba saMskRta zabda haiN| " hetu "kA artha hai-sAdhyako siddha karanevAlI vastu / jaise, Upara udAharaNameM batAyA gayA hai 'dhUmra '-sAdhyase kabhI kahIM alaga na rhnaa| yaha hetukA lakSaNa hai| ' hetu ko 'sAdhana' bhI kahate haiN| liMga' bhI sAdhanakA hI nAmAntara hai| jipta vastukA anumAna karanA hotA hai usako 'sAdhya' kahate haiM / jaise pUrvokta udAharaNameM 'agni' batAyA gayA hai / ' anumeya ' sAdhyakA nAmAMtara hai| __ dUsaroMke samajhAye vinA apanI hI buddhise * hetu' dvArA jo anumAna kiyA jAtA hai use ' svArthAnumAna' kahate haiN| dUsareko samajhAnemeM anumAnakA prayoga karanA 'parArthAnumAna' hai| jaise-yahA~ agni hai; kyoMki yahA~ dhUmra dikhAI detA hai| jahA~ dhUmra hotA hai vahA~ agni avazyameva hotI hai / hama dekhate haiM ki rasoI-gharameM agni honese dhUA~ jarUra hotA hai| yahA~ dhUmra dikhAI de rahA hai isalie yahA~ agni bhI avazyameva hogii| pratijJA, hetu, udA 1--" sAdhanAt sAdhyavijJAnamanumAnaM vidurbudhaaH|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- darzana 539 I " haraNa, upanaya aura nigamana ye pA~ca prakArake vAkya prAyaH parArthaanumAnameM jor3e jAte haiN| "yaha pradeza agnivAlA honA cAhie" yaha ' pratijJA' vAkya hai / " kyoMki yahA~ dhUmra dikhAI detA hai / " yaha ' hetu' vAkya hai| rasoIgharakA udAharaNa denA yaha ' udAharaNa ' vAkya hai / " yahA~ bhI rasoI gharakI bhA~ti dhUmra dikhAI detA hai " yaha 'upanaya ' vAkya hai / " ataH yahA~ agni jarUra hai " yaha 'nigamana ' vAkya / isa taraha sAre anumAnoM meM yathAsaMbhava anumAna kara lenA cAhie / jo hetu jhUThA hotA hai vaha ' hetvAbhAsa ' kahalAtA hai / hetvAbhAsase saccA anumAna nahIM kiyA jA sakatA hai / Agama - jisameM pratyakSa, anumAna Adi pramANoMse viruddha kathana na ho, jisameM Atmonnati se saMbaMdha rakhanevAlA bhUri bhUri upadeza ho, jo tattvajJAnake gaMbhIra svarUpapara prakAza DAlanevAlA ho, jo rAgadveSa ke Upara dAba rakha sakatA ho, aisA paramapavitra zAstra 'Agama' kahalAtA hai / sadbuddhipUrvaka jo yathArtha kathana karatA hai vaha ' Apta ' kahalAtA hai / Aptake kathanako ' Agama' kahate haiM / sabase prathama zreNIkA Apta vaha hai ki jisake rAgAdi samasta doSa kSINa ho gaye haiM aura jisane apane nirmala jJAnase bahuta ucca prakArakA upadeza diyA hai / I Agama-varNita tattvajJAna atyaMta gaMbhIra hotA hai / isalie yadi taTastha bhAva se usa para vicAra nahIM kiyA jAtA hai to, arthakA anartha ho jAnekI saMbhAvanA rahatI hai / Agama- varNita tattvoM ke gahana bhAgameM bhI vahI manuSya nirbhIka hokara vicaraNa kara sakatA hai jisako durAgrahakA tyAga, jijJAsA - guNakI prabalatA aura sthira tathA sUkSma dRSTi, itane sAdhana prApta ho jAte haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 jaina-ratna kaI bAra jaba bAhyadRSTise vicAra kiyA jAtA hai taba maharSiyoMke kitane hI vicAra eka dUsareke pratikUla jJAta hote haiM / magara ve hI vicAra, jaba unake mUlameM praveza karake dekhe jAte haiM, unake pUrvAparakA khUba anusaMdhAna kiyA jAtA hai aura sUkSmatAse dekhe jAte haiM ki ve parasparameM susaMgata kaise hote haiM ? taba samAna jAna par3ate haiN| pramANakI vyAkhyAkA vivecana kiyA gayA / pramANase jainazAstroMmeM eka aisA siddhAnta sthApita kiyA gayA hai ki jisapara vidvAnoMko Azcarya utpanna hue vinA nahIM rahatA hai / magara unakA vaha Azcarya usa samaya, ur3a hI nahIM jAtA hai balke usa siddhAntakI * tarapha unakI abhimukhavRtti bhI ho jAtI hai, jaba ve usa para gaMbhIratAse vicAra karate haiN| usa siddhAntakA nAma hai- syAdvAda / syAdvAda syAdvAdakA artha hai-vastukA bhinna bhinna dRSTi-biMduoMse vicAra karanA, dekhanA yA kahanA / eka hI vastumeM amuka amuka apekSAse bhinna bhinna dharmoMko svIkAra karanekA nAma ' syAdvAda' hai| jaise eka hI puruSameM pitA, putra, cacA, bhatIjA, mAmA, bhAnajA Adi vyavahAra mAnA jAtA hai, vaise hI eka hI vastuma aneka dharma mAne jAte haiM / eka hI ghaTameM nityatva aura anityatva Adi viruddha rUpase dikhAI dete hue dharmoko apekSAdRSTise svIkAra karane kA nAma 'syAdvAda darzana' hai| ___eka hI puruSa apane pitAkI apekSA putra, apane putrakI apekSA pitA, apane bhatIje aura bhAnakI apekSA cacA aura mAmA evaM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana apane cacA aura mAmAkI apekSA bhatIjA aura bhAnanA hotA hai / pratyeka manuSya jAnatA hai ki isa prakAra paraspara viruddha dikhAI denevAlI bAteM bhI bhinna bhinna apekSAoMse, eka hI manuSyameM sthita rahatI haiM / isI taraha nityatva Adi paraspara virodhI dharma mI eka hI ghaTa bhinna bhinna apekSAoMse kyoM nahIM mAne jA sakate haiM ? ___pahile isa bAtakA vicAra karanA cAhie ki 'ghaTa' kyA padArtha hai ? hama dekhate haiM ki eka hI miTTImeMse ghar3A, pha~DA, sikorA Adi padArtha banate haiN| ghaDA phor3a do aura usI miTTIse bane hue ka~Deko dikhAo / koI usako ghar3A nahIM kahegA / kyoM ? miTTI to vahI hai ? kAraNa yaha hai ki usakI sUrata badala gaI / aba vaha ghar3A nahIM kahA jA sakatA hai / isase siddha hotA hai ki 'ghaDA' miTTIkA eka AkAra vizeSa hai| magara yaha bAta dhyAnameM rakhanI cAhie ki, AkAra vizeSa miTTIse sarvathA bhinna nahIM hotA hai / AkArameM parivartita miTTI hI jaba 'ghar3A' 'pha~DA' Adi nAmoMse vyavahRta hotI hai, taba yaha kaise mAnA jA sakatA hai ki ghaDekA AkAra aura miTTI sarvathA bhinna haiM ! isase yaha spaSTa ho jAtA hai ki ghar3ekA AkAra aura miTTI ye donoM ghar3eke svarUpa haiM / aba yaha vicAranA cAhie ki ubhaya svarUpoMmeM vinAzI svarUpa kaunasA hai aura dhruva kaunasA ! yaha pratyakSa dikhAI detA hai ki ghar3ekA AkAra-svarUpa vinAzI hai / kyoMki ghar3A phUTa jAtA hai / ghar3ekA dUsarA svarUpa jo miTTI hai, vaha avinAzI hai / kyoMki miTTIke kaI padArtha banate haiM, aura TUTa jAte haiM, parantu miTTI to vahI rahatI hai / ye bAteM anubhava siddha haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 jaina-ratna hama dekha gaye haiM ki ghar3ekA eka svarUpa vinAzI hai aura dUsarA dhruva / isase sahajahIma yaha samajhA jA sakatA hai ki vinAzI rUpase ghaDA anitya hai aura dhruva rUpase ghar3A nitya hai / isa taraha eka hI vastameM nityatA aura anityatAkI mAnyatAko rakhanevAle siddhAntako ' syAdvAda' kahA gayA hai| syAdvAdakA kSetra ukta nitya aura anitya ina do hI bAtoM meM paryApta nahIM hotA hai / sat aura asat Adi dUsarI, viruddharUpameM dikhAI denevAlI, bAteM bhI syAdvAdameM A jAtI haiM / ghaDA A~khoMse pratyakSa dikhAI detA hai, isase yaha to anAyAsa hI siddha ho jAtA hai ki vaha * sat ' hai / magara nyAya kahatA hai ki amuka dRSTi se vaha 'asat ' bhI hai| yaha bAta khAsa vicAraNIya hai ki, pratyeka padArtha jo 'sat' kahalAtA hai kisa lie ? rUpa, rasa, AkAra Adi apane hI guNoMse apane hI dharmose-pratyeka padArtha * sat / hotA hai / dUsareke guNoMse koI padArtha 'sat' nahIM ho sakatA hai| jo bApa kahAtA hai, vaha apane putrase, kisI dUsareke putrase nahIM / yAnI khAsa putra hI puruSako bApa kahatA hai; dUsarekA putra usako bApa nahIM kaha sakatA / isa taraha jaise, svaputrakI apekSA jo pitA hotA hai vahI para-putrakI apekSA apitA hotA hai; vaise hI apane guNoMse-apane dharmose apane svarUpase jo padArtha 'sat' hai, vahI padArtha dUsareke dharmose-dUsaroMmeM rahe hue guNoseM-dUsaroMke svarUpase * sat ' nahIM ho sakatA hai / jaba 'sat' nahIM ho sakatA hai, taba yaha bAta svataH siddha ho jAtI hai ki vaha 'asat' hotA hai| __ 1--astitva aura nAstitva / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- darzana 543 isa taraha bhinna bhinna apekSAoM se 'sat' ko 'asat ' kahane meM vicArazIla vidvAnoMko koI bAdhA dikhAI nahIM degI / 'sat' ko bhI ' sat 'vanekA jo niSedha kiyA jAtA hai, vaha Upara kahe anusAra apane meM nahIM rahI huI vizeSa dharmakI sattA kI apekSAse / jisameM lekhanazakti yA vaktRtvazakti nahIM hai, vaha kahatA hai ki - " maiM lekhaka nahIM huuN|" yA "maiM vaktA nahIM hU~ / " ina zabdaprayogoM meM 'maiM' aura sAtha hI 'nahIM' kA uccAraNa kiyA gayA hai vaha ThIka hai / kAraNa, hareka samajha sakatA hai ki yadyapi 'maiM' svayaM 'sat' hU~, tathApi mujhameM lekhana yA vaktRtvazakti nahIM hai / isalie usa zaktirUpase "maiM nahIM hU~" / isa taraha anusaMdhAna karanese sarvatra eka hI vyaktimeM ' sat' aura 'asat ' kA syAdvAda barAbara samajhameM A jAtA hai| 1 syAdvAda ke siddhAntako hama aura bhI thor3A spaSTa kareMge sAre paidArtha utpatti, sthiti aura vinAza, aise tIna dharmavAle haiM / udAharaNArtha - eka svarNakI kaMThI lo / usako tor3akara hAra banA DAlA / isa bAtako hareka samajha sakatA hai ki kaMThI naSTa huI aura hAra utpanna huA / magara yaha nahIM kahA jA sakatA hai ki, kaMThI sarvathA naSTa hI ho gaI hai aura hAra bilakula hI navIna utpanna huA hai / hArakA bilakula hI navIna utpanna honA to usa samaya mAnA jA sakatA hai, jaba ki usameM kaMThIkI koI cIja AI hI na ho / magara jaba ki kaMThIkA sArA svarNa hArameM A gayA hai; kaMThIkA AkAra - mAtra hI badalA hai; taba yaha nahIM kahA jA sakatA hai ki hAra bilakula nayA utpanna huA hai / isI taraha yaha mAnanA hogA ki kaMThI bhI - (6 utpAda-vyaya- dhrauvyayuktaM sat / " tattvArthasUtra, 'umAsvAti' vAcaka | www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 jaina-ratna sarvathA naSTa nahIM huI hai / kaMThIkA sarvathA naSTa honA tabhI mAnA jA sakatA hai jaba ki kaMThIkI koI cIja bAkI na bacI ho / parantu jaba kaMThIkA sArA svarNa hI hArameM A gayA hai taba yaha kaise kahA jA sakatA hai ki kaMThI sarvathA naSTa ho gaI hai| isase yaha spaSTa ho gayA ki,-kaMThIkA nAza usake AkArakA nAza mAtra hai aura hArakI utpatti usake AkArakI utpatti mAtra hai / kaMThI aura hArakA svarNa eka hI hai / kaMThI aura hAra eka hI svarNake AkAra-bhedake sivA dUsarA kucha nahIM hai| __isa udAharaNase yaha bhalI prakAra samajhameM A gayA ki kaMThIko tor3a kara hAra banAnemeM-kaMThIke AkArakA nAza, hArake AkArakI utpatti aura svarNakI sthiti isa prakAra utpAda, nAza aura dhrauvya, (sthiti) tInoM dharma barAbara haiN| isI taraha ghar3eko phor3akara ka~DA banAye hue udAharaNako bhI samajha lenA cAhie / ghara jaba gira jAtA hai taba jina padArthoMse ghara banA hotA hai ve cIjeM kabhI sarvathA vilIna nahIM hotI haiN| ve saba cIjeM sthUla rUpase athavA antataH paramANu rUpase to avazyameva jagatmeM rahatI hI haiN| ataH tattvadRSTi se yaha kahanA aghaTita hai ki ghaTa sarvathA naSTa ho gayA hai / jaba koI sthUla vastu naSTa ho jAtI hai taba usake paramANu dUsarI vastuke sAtha milakara navIna parivartana khar3A karate haiM / saMsArake padArtha saMsArahImeM, idhara udhara, vicaraNa karate haiM; jisase navIna navIna rUpoMkA prAdurbhAva hotA hai| dIpaka bujha gayA, isase yaha nahIM samajhanA cAhie ki vaha savathA naSTa ho gayA hai / dIpakakA paramANu-samUha vaisAkA vaisA hI maujUda hai / jisa paramANu-saMghAtase dIpaka utpanna huA thA, vahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 545 paramANu-saMghAta, dUsarA rUpa pA jAnese, dIpaka-rUpameM na dIkhakara, aMdhakAra-rUpameM dIkhatA hai; andhakAra rUpameM usakA anubhava hotA haiM / sUryako kiraNoMse pAnIko sUkhA huA dekhakara, yaha nahIM samajha lenA cAhie ki pAnIkA atyaMta abhAva ho gayA hai / pAnI, cAhe kisI rUpameM kyoM na ho, barAbara sthita hai / yaha ho sakatA hai ki, kisI vastukA sthUlarUpa naSTa ho jAne para usakA sUkSmarUpa dikhAI na de, magara yaha nahIM ho sakatA ki usakA sarvathA abhAva hI ho jAya / yaha siddhAnta aTala hai ki na koI mUla vastu navIna utpanna hotI hai aura na kisI mUla vastukA sarvathA nAza hI hotA hai / dUdhase banA huA dahI, navIna utpanna nahIM huaa| yaha dUdhahIkA pariNAma hai / isa bAtako saba jAnate haiM ki dugdharUpase naSTa hokara dahI rUpameM AnevAlA padArtha bhI dugdhahIkI taraha * gorasa' kahalAtA hai| ata-eva gorasakA tyAgI dugdha aura dahI donoM cIjeM nahIM khA sakatA hai / isase dUdha aura dahImeM jo sAmya hai vaha acchI taraha anubhavameM A sakatA hai| isI prakAra saba jagaha samajhanA cAhie ki, mUlatattva sadA sthira rahate haiM, aura isameM jo aneka parivartana hote rahate haiN| yAnI pUrvapariNAmakA nAza aura navIna pariNAmakA prAdurbhAva hotA rahatA hai, vaha vinAza aura utpAda hai / isase, sAre 1--" payotrato na dadhyatti na payo'tti ddhivrtH| agorasavato nobhe tasmAd vastu trayAtmakam " // --zAstravArtAsamuccaya, haribhadrasUri / " utpannaM dadhibhAvena naSTaM dugdhatayA pyH| gorasatvAt sthiraM jAnan syAdvAdaviT jano'pi kaH ? // " --adhyAtmopaniSad , yshovijyjii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina ratna padArtha utpatti, vinAza aura sthiti (prauvya ) svabhAvavAle pramANita hote haiM / jisakA utpAda, vinAza hotA hai usako jainazAstra 'paryAya' kahate haiM / jo mUla vastu sadA sthAyI hai, vaha 'dravya' ke nAmase pukArI jAtI hai / dravyase ( mUla vasturUpase ) pratyeka padArtha nitya hai, aura paryAyase anitya hai| isa taraha pratyeka padArthako na ekAnta nitya aura na ekAnta anitya, balke nityAnityarUpase mAnanA hI 'myAdvAda' hai| isake sivA eka vastuke prati * asti' 'nAsti' kA saMbaMdha bhI-jaisA ki Upara kahA gayA hai-dhyAna rakhanA cAhie / ghaTa ( pratyeka padArtha ) apane dravya, kSetra, kAla aura bhAvase 'sat ' hai aura dUsareke dravya, kSetra, kAla aura bhAvase ' asat ' hai / jaisevarSARtameM, kAzImeM jo miTTIkA kAlA ghaDA banA hai vaha dravyase miTTIkA hai-mRttikArUpa hai,: jalarUpa nahIM hai; kSetrase banArasakA hai, dUsare kSetroMkA nahIM hai; kAlase varSA RtukA hai dUsarI RtuoMkA nahIM hai aura bhAvase kAle varNavAlA hai anya varNakA nahIM hai / saMkSepameM yaha hai, ki pratyeka vastu apane svarUpahIse * asti' kahI jA sakatI hai dUmareke svarUpase nahIM / jaba vastu dUsareke svarUpase / asti ' nahIM kahalAtI hai taba usake viparIta kahalAyagI / yAnI * naasti'| syAdvAdakA eka udAharaNa aura deNge| vastumAtrameM sAmAnya aura vizeSa aise do dharma hote haiM / sau 'ghar3e hote haiM unameM 'ghar3A' 'ghar3A' aisI eka prakArakI jo buddhi utpanna hotI hai, vaha yaha batAtI hai ki tamAma 1--vijJAnazAstra bhI kahatA hai ki, mUlaprakRti dhruva-sthira hai aura usase utpanna honevAle padArtha usake rUpAntara-pariNAmAntara haiN| isa taraha utpAdavinAza aura prauvyake jainasiddhAntakA, vijJAna ( Science ) bhI pUrNatayA samarthana karatA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 547 ~~~~~~~~~~~ ghaDoMmeM sAmAnyadharma-ekarUpatA hai| magara loga unameM se apane bhinna bhinna ghar3e jaba pahicAna kara uThA lete haiM, taba yaha mAlUma hotA hai ki pratyeka ghar3emeM kucha na kucha pahicAnakA cinha hai, yAnI bhinnatA hai| yaha bhinnatA hI unakA vizeSa-dharma hai| isa taraha sAre padArthoMmeM sAmAnya aura vizeSa dharma haiN| ye donoM dharma sApekSa haiM; vastuse abhinna haiM / ataH pratyeka vastuko sAmAnya aura vizeSa dharmavAlI samajhanA hI syAdvAdadarzana hai| ___ syAdvAdake saMbaMdhameM kucha loga kahate haiM ki, yaha saMzayavAda hai nizcayavAda nahIM / eka padArthako nitya bhI samajhanA aura anitya bhI, athavA eka hI vastuko 'sat ' bhI mAnanA aura ' asat ' bhI mAnanA saMzayavAda nahIM hai to aura kyA hai ! magara vicAraka logoMko yaha kathana-yaha prazna ayukta jAna par3atA hai| --syAdvAdake viSayameM tArkikoMkI tarkaNAe~ atiprabala haiM / haribhadrasUrine 'anekAntajayapatAkA' meM isa viSayakA prauDhatAke sAtha vivecana kiyA hai| ___ 2-gujarAtake prasiddha vidvAn pro0 AnaMdazaMkara dhruvane apane eka vyAkhyAnameM syAdvAdake saMbaMdhameM kahA thA:--" syAdvAdakA siddhAnta aneka siddhAntoMko dekhakara unakA samanvaya karaneke lie prakaTa kiyA gayA hai / syAdvAda hamAre sAmane ekIbhAvakA dRSTibindu upasthita karatA hai / zaMkarAcAryane syAdvAdake Upara jo AkSepa kiyA hai, usakA, mUla rahasyake sAtha koI saMbaMdha nahIM hai / yaha nizcaya hai ki vividhadRSTibinduoM dvArA nirIkSaNa kiye vinA kisI vastukA sapUrNa svarUpa samajhameM nahIM A sakatA hai / isalie syAdvAda upayogI aura sArthaka hai / mahAvIrake siddhAntoMmeM batAye gaye syAdvAdako kaI saMzayavAda batAte haiN| magara maiM yaha bAta nahIM mAnatA / syAdvAda saMzayavAda nahIM hai| yaha hamako eka mArga batAtA hai-yaha hameM sikhAtA hai ki vizvakA avalokana kisa taraha karanA caahie| ___ kAzIke svargIya mahAmahopAdhyAya rAmamizrazAstrIne syAdvAdake lie apanA jo uttama abhiprAya diyA thA usake lie unakA 'sujana-sammelana' zIrSaka vyAkhyAna dekhanA caahie| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna jo saMzaya ke svarUpako acchI taraha samajhate haiM, ve syAdvAdako saMzayavAda kahane kA kabhI sAhasa nahIM krte| kaI bAra rAtameM, kAlI rassI ko dekhakara saMdeha hotA hai ki-" yaha sarpa hai yA rassI ? " dUrase vRkSake DhU~Thako dekhakara saMdeha hotA hai ki - " yaha manuSya yA vRkSa ? " aisI saMzayakI aneka bAteM haiM, jinakA hama kaI bAra anubhava karate haiM / isa saMzaya meM sarpa aura rassI athavA vRkSa aura manuSya donoMse eka bhI vastu nizcita nahIM hotI hai / padArthakA ThIka taraha se samajhameM na AnA hI saMzaya hai / kyA koI syAdvAda meM isa tarahakA saMzaya batA sakatA hai ? syAdvAda kahatA hai ki, eka hI vastuko bhinna bhinna apekSAse; aneka tarahase dekho / eka hI vastu amuka apekSAse ' asti' hai yaha nizcita bAta hai; aura amuka apekSAse ' nAsti hai, yaha bhI bAta nizcita hai / isI taraha, eka vastu amuka dRSTi se nityasvarUpa bhI nizcita hai aura amuka dRSTise anityasvarUpa bhI nizcita hai / isa taraha eka hI padArthako, paraspara meM viruddha mAlUma honevAle do dharmoMsahita hone kA jo nizcaya karanA hai, vahI syAdvAda hai / isa syAdvAdako 'saMzayavAda' kahanA mAno prakAzako aMdhakAra batAnA hai / astyeva ghaTaH syAdU syAdU nAstyeva ghaTaH / " " " 66 11 88 nitya syAd eva ghaTa: syAdvAda ke ' eva 'kAra yukta 548 66 " syAd anitya eva ghaTaH / ina vAkyoMmeM- amuke apekSAse ghaTa 1 - - vAstava meM viruddha nahIM / 2---- syAt ' zabdakA artha hotA hai-amuka apekSAse / ( saptabhaGkImeM, Age isakA vizeSa vivecana hai ) vizAla dRSTise darzanazAstroMkA avalokana karanevAle bhalI prakAra se samajha sakate haiM ki, pratyeka darzanakArako 'syAdvAda siddhAnta ' svIkAranA par3A hai / sattva, raja aura tama ina tIna paraspara viruddha guNavAlI prakRtiko mAnanevAlA 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- darzana 4 sat' hI hai aura amuka apekSAse ghaTa ' asat ' hI hai / amuka apekSA se ghaTa ' nitya' hI hai aura amuka apekSAse ghaTa ' anitya ' hI hai - isa prakAra nizcayAtmaka artha samajhanA cAhie / ' syAt ' zabdakA artha - ' kadAcit ' ' zAyada ' yA isI prakArake dUsare saMzayAtmaka zabdoM se nahIM karanA cAhie / nizcayavAdameM saMzayAtmaka zabdakA kyA kAma ? ghaTako ghaTarUpa se samajhanA jitanA yathArtha hai - nizcayarUpa hai, utanA hI yathArtha - nizcayarUpa, ghaTako amuka amuka dRSTise anitya aura nitya donoMrUpase, samajhanA / isase syAdvAda avyavasthita yA asthira siddhAnta bhI nahIM kahA jA sakatA hai | 549 atra vastuke pratyeka dharmameM syAdvAda kI vivecanA, jisako 'saptabhaGgI' kahate haiM, kI jAtI hai / sAMkhyadarzana; pRthvIko paramANurUpase nitya aura sthUlarUpa se anitya mAnanevAlA tathA dravyatva, pRthvItva Adi dharmokA sAmAnya aura vizeSarUpase svIkAra karanevAlI naiyAyika, vaizeSika darzana; aneka varNayukta vastu ke anekavarNAkAravAle eka citra - jJAnako-jisameM aneka virUddha varNa pratibhAsita hote haiM -- mAnanevAlA bauddha darzana; pramAtA, pramiti aura prameya AkAravAle eka jJAnako, jo una tIna padArthoM kA pratibhAsarUpa hai, maMjUra karanevAlA mImAMsaka darzana aura aise hI prakArAntarase dUsare bhI syAdvAdako arthataH svIkAra karate haiM / antameM cArvAkako bhI syAdvAdakI AjJAmeM baMdhanA par3A hai / jaise-- pRthvI, jala, teja aura vAyu ina cAra tattvoMke sivA pA~cavA~ tattva cArvAka nahIM mAnate / isalie cAra tattvoM se utpanna honevAle caitanyako cArvAka tattvoM se alaga nahIM mAna sakatA hai / cArvAka yaha bhI jAnatA hai ki, caitanyako pRthivyAdipratyekatattvarUpa mAnA jAya to ghaTAdi padArthoMke cetana bana jAnekA doSa A jAtA hai / ata eva cArvAkakA yaha kathana hai yA cArvAkako yaha kahanA cAhie ki - caitanya, pRthivyAdi anekatattvarUpa hai / isa taraha eka caitanyako anekavasturUpa- anekatattvAtmaka mAnanA yaha syAdvAdahI kI mudrA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 jaina-ratna 1--" icchan pradhAnaM sattvAdyairviruddhairgumphitaM gunnaiH| sAMkhyaH saMkhyAvatAM mukhyo nAnekAntaM pratikSipet " // -hemacandrAcAryakRta vItarAgastotra / 2--" citramekamanekaM ca rUpaM prAmANikaM vadan / yogo vaizeSiko vApi nAnekAntaM pratikSipet " _ --hemacandrAcAryakRta vItarAgastotra / bhAvArtha-naiyAyika aura vaizeSika eka citra rUpa mAnate haiM / jisameM aneka varNa hote haiM use citra rUpa kahate haiN| isako ekarUpa aura anekarUpa kahanA yaha syAdvAdakI sImA hai| 3-"vijJAnasyaikamAkAraM nAnA''kArakarambitam / icchaMstathAgataH prAjJo nAnekAntaM pratikSipet " // -hemacandrAcAryakRta vItarAgastotra / 4-"jAtivyaktyAtmakaM vastu vadannanubhavocitam / bhaTTo vApi murArirvA nAnekAntaM pratikSipet " // "abaddhaM paramArthena baddhaM ca vyavahArataH / / bruvANo brahmavedAntI nAnekAntaM pratikSipet " // "bruvANA bhinnabhinnArthAn nayabhedavyapekSayA // pratikSipeyu! vedAH syAdvAdaM sArvatAntrikam // -yazovijayajIkRta adhyAtmopaniSad / bhAvArtha- " jAti aura vyakti ina do rUpoMse vastuko batAnevAle bhaTTa aura murAri syAdvAdakI upekSA nahIM kara sakate haiM / " " AtmAko vyavahArase baddha aura paramArthase abaddha mAnanevAle brahmavAdI syAdvAdakA tiraskAra nahIM kara sakate haiN|" " bhinna bhinna nayoMkI vivakSAse bhinna bhinna arthAkA pratipAdana karanevAle veda sarvatantrasiddha syAdvAdako dhikkAra nahIM de sakate haiM / 5 yaha dhyAnameM rakhanA cAhie ki isa taraha mAnanemeM bhI AtmAkI garaja pUrI nahIM hotI hai / aura isa lie Atmasiddhike graMtha dekhane cAhie~ / syAdvAdake saMbaMdha cArvAkakI sammati lenI cAhie yA nAhIM, isa viSayameM hemacaMdrAcArya vItarAgastotrameM likhate haiM ki: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana saptabhaMgI / | Upara kahA jA cukA hai ki ' syAdvAda ' bhinna bhinna apekSAse astitva- nAstitva, nityatva - anityatva Adi aneka dharmokA eka hI vastu honA batAtA hai / isase yaha samajhameM A jAtA hai ki, vastusvarUpa jisa prakArakA ho, usI rItise usakI vivecanA karanI cAhie | vastusvarUpakI jijJAsAvAle kisIne pUchA ki - " ghar3A kyA anitya hai ?" uttaradAtA yadi isakA yaha uttara de ki ghar3A anitya hI hai, to usakA yaha uttara yA to adhUrA hai yA ayathArtha hai / yadi yaha uttara amuka dRSTibinduse kahA gayA hai to vaha adhUrA 1 kyoMki usameM aisA koI zabda nahIM hai jisase yaha samajhameM Ave ki yaha kathana amuka apekSAse kahA gayA hai| ataH vaha uttara pUrNa hone ke lie kisI anya zabdakI apekSA rakhatA hai / agara vaha saMpUrNa dRSTibinduoM ke vicArakA pariNAma hai to ayathArtha hai / kyoMki ghar3A pratyeka padArtha ) saMpUrNa dRSTibinduoM se vicAra karane para anityake sAtha hI nitya bhI pramANita hotA hai / isase vicArazIla samajha sakate haiM ki - vastukA koI dharma batAnA ho taba isa taraha batAnA cAhie ki jisase usakA pratipakSI dharmakA usameMse lopa na ho jAya / arthAt kisI bhI vastuko nitya batAte samaya isa kathanameM koI aisA zabda 551 (( sammatirvimatirvApi cArvAkasya na mRgyate / paralokA''tmamokSeSu yasya muhyati zemuSI " // bhAvArtha -- syAdvAdake saMbaMdha meM cArvAkakI, jisakI buddhi paraloka, AtmA aura mokSake saMbaMdha meM mUDha ho gaI hai, sammati yA vimati ( pasaMdagI yA nApasaMdagIdekhane kI jarUrata nahIM hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 jaina-ratna bhI jarUra AnA cAhie ki jisase usa vastu ke aMdara rahe hue anityatva dharmakA abhAva mAlama na ho / isI taraha kisI vastuko anitya batAne meM bhI aisA zabda aMdara rakhanA cAhie ki jisase usa vastugata nityatvakA abhAva sUcita na ho / saMskRta bhASAmeM aisA zabda 'syAt / hai / ' syAt ' zabdakA artha hotA hai 'amuka apekSAse' / 'syAt / zabda athavA isIkA arthavAcI 'kathaMcit zabda' yA 'amuka apekSAse' vAkya jor3akara 'syAdanitya eva ghaTaH" ghaTa amuka apekSAse anitya hI hai, isa taraha vivecana karanese, ghaTameM amuka anya apekSAse jo nityatvadharma rahA huA hai, usameM bAdhA nahIM pahu~catI hai / isase yaha samajhameM A jAtA hai ki vastu. svarUpake anusAra zabdoMkA prayoga kaise karanA cAhie / jainazAstrakAra kahate haiM ki vastuke pratyeka dharmake vidhAna aura niSedhase saMbaMdha rakhanevAle zabdaprayoga sAta prakArake haiM / udAharaNArtha hama 'ghaTa' ko lekara isake anityadharmakA vicAra kreNge| prathama zabdaprayoga " yaha nizcita hai ki ghaTa anitya hai; magara vaha amuka apekSAse / " isa vAkyate amuka dRSTise ghaTameM mukhyatayA anityadharmakA vidhAna hotA hai| ..dUsarA zabdaprayoga-" yaha niHsandeha hai ki ghaTa anityadharmarahita hai, magara amuka apekSAse " isa vaakydvaar| ghaTameM, amuka apekSAse, anityadharmakA mukhyatayA niSedha kiyA gayA hai| 1--isI taraha 'astitva' Adi dharmomeM bhI samajha lenA cAhie / 2--'syAt ' zabda yA usIkA arthavAcI dUsarA zabda jor3e vinA bhI vacanavyavahAra hotA hai; magara vyutpanna puruSako sarvatra anekAnta--dRSTikA anusaMdhAna rahA karatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 553 ~~~~~~~~ ~~~~~~~mmmmmmmmmmmmmmm. tIsarAzabda prayoga-kisIne pUchA ki-" ghaTa kyA anitya aura nitya donoM dharmavAlA hai ?" usake uttarameM kahanA ki-"hA~, ghaTa amuka apekSAse, avazyameva nitya aura anitya hai|" yaha tIsarA vacana-prakAra hai / isa vAkyase mukhyatayA anitya dharmakA vidhAna aura usakA niSedha, kramazaH kiyA jAtA hai| ___ caturtha zabdaprayoga--" ghaTa kisI apekSAse avaktavya hai|" ghaTa anitya aura nitya donoM tarahase kramazaH batAyA jA sakatA hai, jaisA ki tIsare zabdaprayogameM kahA gayA hai| magara yadi vinA kramayugapat ( eka hI sAtha ) ghaTako anitya aura nitya batAnA ho to, usake lie jainazAstrakAroMne,-'anitya' 'nitya' yA dUsarA koI zabda upayogameM nahIM A sakatA hai isalie,-'avaktavya' zabdakA vyavahAra kiyA hai| yaha bhI ThIka hai| ghaTa jaise anitya rUpase anubhavameM AtA hai usI taraha nitya rUpase bhI anubhavameM AtA hai| isase ghaTa jaise kevala anitya rUpameM nahIM ThaharatA vaise hI kevala nityarUpameM bhI ghaTita nahIM hotA hai / balke vaha nityAnityarUpa vilakSaNajAtivAlA ThaharatA hai| aisI hAlatameM ghaTako yadi yathArtha rUpameM nitya aura anitya donoM tarahase-kramazaH nahIM kintu eka hI sAtha-batAnA ho to zAstrakAra kahate haiM ki isa taraha batAneke lie koI zabda nahIM hai| ata: ghaTa avaktavya hai| .. - -..--- ___ 1 zabda eka bhI aisA nahIM hai ki jo nitya aura anitya donoM dhamoMko eka hI sAthameM, mukhyatayA pratipAdana kara sake / isa prakArase pratipAdana karanekI zabdoMmeM zakti nahIM hai / 'nityAnitya' yaha samAsa-vAkya bhI kamahIse nitya aura anitya dharmoMkA pratipAdana karatA hai / eka sAtha nahIM / " sakRduccaritaM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna cAra vacana - prakAra batAye gye| unameM mUla to prAraMbha ke do hI haiM / pichale do vacana - prakAra prAraMbha ke do vacanaprakAra ke saMyoga se utpanna hue haiM / " kathaMcit-amuka apekSAse ghaTa anitya hI hai / " " kathaMcit-amuka apekSA se ghaTa nitya hI hai / " ye prAraMbhake do vAkya jo artha batAte haiM vahI artha tIsarA vacana - prakAra kramazaH batAtA hai; aura usI arthako cauthA vAkya yugapat - eka sAtha batAtA hai / isa cauthe vAkya para vicAra karanese yaha samajha meM A sakatA hai ki, ghaTa kisI apekSAse avaktavya bhI hai / arthAt kisI apekSA se ghaTameM ' avaktavya ' dharma bhI hai; parantu vaTako kabhI ekAnta avaktavya nahIM mAnanA cAhie / yadi aisA mAneMge to ghaTa jo amuka apekSA se anitya aura amuka apekSAse nitya rUpase anubhava meM AtA hai, usameM bAdhA A jAyagI / ataeva Upara ke cAroM vacanaprayogoMko ' syAt ' zabdase yukta, arthAt kathaMcit-amuka apekSAse, samajhanA cAhie / I 554 - padaM sakRdevArthe gamayati " arthAt " ekaM padamekaMdaikadharmAvacchinnamevArtha bodhayati " / isa nyAyase, " eka zabda, ekavAra eka hI dharmakoeka hI dharmase yukta arthako prakaTa karatA hai " aisA artha nikalatA hai / aura isase yaha samajhanA cAhie ki- sUrya aura candra ina donoMkA vAcaka puSpadaMta zabda ( aise hI aneka arthavAle dUsare zabda bhI ) sUrya aura candrakA kramazaH jJAna karAte haiM, eka sAtha nahIM / isase yaha bhI spaSTa ho jAtA hai ki yadi anitya- nitya dharmoMko eka sAtha batalAne ke lie koI navIna sAMketika zabda gaDhA jAyagA to, usase bhI kAma nahIM calegA | yahA~ yaha bAta dhyAnameM rakhanI cAhie ki eka hI sAthameM, mukhyatAse nahIM kahe jA sake aise anityatva - nityatva dharmokA 'avaktavya' zabda se bhI kathana nahIM ho sakatA hai / kintu, ve dharma mukhyatayA eka hI sAtha nahIM kahe jA sakate haiM, isa lie vastu meM ' avaktavya nAmakA dharma prApta hotA hai, ki jo ' avaktavya ' dharma ( avaktavya ' zabdase kahA jAtA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat , * www.umaragyanbhandar.com Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- darzana ina cAra vacana prakAroMse anya tIna vacana - prayoga bhI utpanna kiye jA sakate haiM / 555 pA~cavA~ vacana - prakAra - " amuka apekSAse ghaTa anitya honeke sAtha hI avaktavya bhI hai / " I chaThA vacana - prakAra -" asuka apekSAse ghaTa nitya honeke sAtha hI avaktavya bhI hai / " sAtavA~ vacana - prakAra - " amuka apekSAse nitya - anitya honeke sAtha hI avaktavya bhI hai / " sAmAnyatayA, ghaTakA tIna tarahase - nitya, anitya aura avaktavyarUpase - vicAra kiyA jA cukA hai| ina tIna vacana prakAroM ko ukta cAra vacana-prakAroMke sAtha milA denese sAta vacanaprakAra hote haiM / ina sAta vacana - prakAroMko jaina ' saptabhaMgI ' kahate haiM / sapta' yAnI sAta, aura 'bhaMga' yAnI vacanaprakAra / arthAt sAta vacana - prakAra ke samUhako saptabhaMgI kahate haiM / ina sAtoM vacana prayogoMko bhinna bhinna apekSAse - bhinna bhinna dRSTise - samajhanA caahie| kisI bhI vacanaprakArako ekAnta dRSTi se nahIM mAnanA cAhie / yaha bAta to saralatA se samajha meM A sakatI hai ki, yadi eka vacana - prakArako ekAntadRSTi se mAneMge to dUsare vacanaprakAra asatya ho jAya~ge / ' "6 1 " sarvatrA''yaM dhvanirvidhipratiSedhAbhyAM svArthamabhidadhAnaH saptabhaGgImanugacchati // " ekatra vastuni ekaikadharmaparyanuyogavazAd avirodhena vyastayoH samastayozca vidhiniSedhayoH kalpanayA syAtkArAGkitaH saptadhA vAkprayogaH saptabhaGgI / " "" " syAdastyeva sarvam iti vidhikalpanayA prathamo bhaGgaH / 6" syAd nAstyeva sarvam, iti niSedhakalpanayA dvitIyaH / " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 jaina-ratna yaha saptabhaMgI ( sAta vacanaprayoga ) do bhAgoMmeM vibhakta kI jAtI hai / ekako kahate haiM 'sakalAdeza' aura dUsareko * vikalAdeza' / " amuka apekSAse ghaTa anitya hI hai|" isa vAkyase anitya dharmake sAtha rahate hue ghaTake dUsare dharmoko bodhana karAnekA kArya 'sakalAdeza' karatA hai / ' sakala' yAnI tamAma dharmoko 'Adeza' yAnI kahanevAlA / yaha 'pramANavAkya ' bhI kahA jAtA hai / kyoMki yaha pramANa vastuke tamAma dharmoko viSaya karanevAlA mAnA jAtA hai / " amuka apekSAse ghaTa anitya hI hai|" isa vAkyase ghaTake kevala 'anitya ' dharmako batAnekA kArya -- vikalAdeza' kA hai / ' vikala' yAnI apUrNa / arthAt amuka vastudharmako * Adeza' yAnI kahanevAlA -- vikalAdeza' hai / vikalAdeza ' naya'-vAkya mAnA gayA hai / 'naya' pramANakA aMza hai / pramANa sampUrNa vastuko grahaNa karatA hai, aura naya usake aMzako / isa bAtako to hareka samajhatA hai ki, zabda yA vAkyakA kArya arthabodha karAnA hotA hai ! vastu ke sampUrNa jJAnako pramANa' kahate haiM aura usa jJAnako prakAzita karanevAlA vAkya 'pramANavAkya' ___ " syAdastyeva syAdnAstyeva, iti kramato vidhiniSedhakalpanayA tRtiiyH|" " syAavaktavyameva, iti yugapadvidhiniSedhakalpanayA caturthaH / " " syAdastyeva syAdavaktavyameva, iti vidhikalpanayA yugapad vidhiniSedhakalpanayA va paJcamaH / " " syAd nAstyeva syAdavaktavyameva, iti niSedhakalpanayA yugapat vidhiniSedhakalpanayA ca SaSThaH / " " syAdastyeva, syAd nAstyeva, syAdavaktavyameva, iti kramato vidhiniSedhakalpanayA yugapat vidhiniSedhakalpanayA ca sptmH|" -pramANanayatattvAlokAlaMkAraH, vAdi devasUri / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- darzana kahalAtA hai / vastuke amuka aMzake jJAnako 'naya' kahate haiM aura usa amuka aMzake jJAnako prakAzita karanevAlA vAkya ' nayavAkya ' kahalAtA hai / ina pramANavAkyoM aura nayavAkyoMko sAta vibhAgAmeM bA~TanehIkA nAma ' saptabhaMgI ' hai / ' pramANakI vyAkhyA 'nyAyaparibhASA ' meM A cukI hai / aba nayakA : thoDAsA varNana kiyA jAyagA / 557 naya / eka hI vastuke viSayameM bhinna bhinna dRSTibinduoM se, utpanna honevAle bhinna bhinna yathArtha abhiprAyoMko ' naya' kahate haiM / eka hI ' bhinna bhinna apekSAoM se kAkA, mAmA, bhatIjA, bhAnajA, manuSya bhAI, putra, pitA, sasura aura jamAI samajhA jAtA hai, so yaha 'naya' ke sivA aura kucha nahIM hai| hama yaha batA cuke haiM, ki vastumeM eka hI dharma nahIM hai / aneka dharmavAlI vastumeM amuka dharmase saMbaMdha rakhanevAlA jo abhiprAya ba~dhatA hai usako jainazAstroMne 'naya ' saMjJA dI hai / vastumeM jitane dharma haiM aura usase saMbaMdha rakhanevAle jitane abhiprAya - ve saba ' naya' kahalAte haiM / I haiM / eka hI ghaTa vastu, mUla dravya - miTTIkI apekSA vinAzI nahIM hai: nitya hai / parantu ghaTake AkArarUpa pariNAmakI dRSTise vinAzI hai / 1 - yaha viSaya atyaMta gahana hai; vistRta hai / saptabhaMgItaraMgiNInAmA jaina tarkagraMthameM isa viSayakA pratipAdana kiyA gayA hai / 'sammatiprakaraNa' Adi - jaina-nyAyazAstroMmeM bhI isa viSayakA bahuta gaMbhIratA se vicAra kiyA gayA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - ratna isa taraha bhinna bhinna dRSTi binduse ghaTako nitya aura vinAzI mAnanevAlI donoM mAnyatAe~ ' naya ' haiM | isa bAta ko saba mAnate haiM ki AtmA nitya hai / aura yaha bAta 1 hai bhI ThIka; kyoMki usakA nAza nahIM hotA hai / nagara isa bAtakA satrako anubhava ho sakatA hai, ki usakA parivartana vicitra tarahase hotA hai / kAraNa, AtmA kisI samaya pazu avasthA meM hotA hai, kisI samaya manuSya-sthiti prApta karatA hai; kabhI devagatikA bhoktA banatA hai aura kabhI narakAdi durgatiyoMmeM jAkara giratA hai / yaha kitanA parivartana hai ? eka hI AtmAkI yaha kaisI vilakSaNa avasthA hai ? yaha kyA batAtI hai ? AtmAkI parivartanazIlatA / eka zarIra ke parivartana se bhI, yaha samajha meM A sakatA haiM ki, AtmA parivartanakI ghaTamAlameM phiratA rahatA hai / aisI sthitimeM yaha nahIM mAnA jA sakatA hai ki, AtmA sarvathA - ekAntataH nitya hai / ata eva yaha mAnA jA sakatA hai ki, AtmA na ekAntataH nitya hai; na ekAntataH anitya hai; balke nityAnitya hai / isa dazA meM AtmA jisa dRSTise nitya hai vaha, aura jisa dRSTise anitya hai vaha, donoM hI dRSTiyA~, ' naya' kahalAtI haiM / yaha bAta suspaSTa aura nissandeha hai ki, AtmA zarIrase judA hai / to bhI yaha dhyAna meM rakhanA cAhie ki, AtmA zarIrameM aise hI vyApta ho rahA hai jaise ki makkhana meM ghRta | isIse zarIra ke kisI bhI bhAga meM jaba coTa pahu~catI hai, taba tatkAla hI AtmAko vedanA hone lagatI hai / zarIra aura AtmAke aise pragADha saMbaMdha ko lekara jainazAstrakAra kahate haiM ki, yadyapi AtmA zarIra se vastutaH bhinna hai, tathApi sarvathA nahIM | yadi sarvathA bhinna mAneMge to, AtmAko, zarIra para AghAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 558 Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- darzana lagane se, kucha kaSTa nahIM hogA, jaise ki eka AdamIko AghAta pahu~cA - nese dUsare AdamIko kaSTa nahIM hotA hai; parantu AbAla-vRddhakA yaha anubhava hai ki, zarIra para AghAta honese AtmAko usakI vedanA hotI hai / isalie kisI aMzameM AtmA aura zarIrakA abheda bhI mAnanA cAhie / arthAt zarIra aura AtmA bhinna hone ke sAtha hI kathaMcit abhinna bhI haiM / isa sthitimeM jisa dRSTi se AtmA aura zarIra bhinna haiM vaha, aura jisa dRSTise AtmA aura zarIra abhinna haiM vaha, donoM dRSTiyA~ ' naya ' kahalAtI haiM / jo abhiprAya, jJAnase mokSa honA batAtA hai, vaha 'jJAnanaya ' hai aura jo abhiprAya kriyAse mokSasiddhi batAtA hai vaha ' kriyAnaya ' hai / ye donoM abhiprAya ' naya ' haiM / I bAhya jo dRSTi, vastukI tAttvikasthitiko arthAt vastuke mUlasvarUpako sparza karanevAlI hai, vaha ' nizcayanaya' hai aura jo dRSTi vastukI avasthAkI ora lakSa khIMcatI hai vaha ' vyavahAranaya' hai / nizcayana batAtA hai ki AtmA ( saMsArI jIva ) zuddha - buddha - niraMjana - saccidAnaMdamaya hai aura vyavahAra naya batAtA hai ki AtmA, karmabaddha avasthAmeM mohavAn - avidyAvAn hai / isa taraha ke nizcaya aura vyavahAra ke aneka udAharaNa haiM / 559 6 abhiprAya batAnevAle zabda, vAkya, zAstra yA siddhAnta saba naya ' kahalAte haiM | ukta naya apanI maryAdAmeM mAnanIya hai / parantu yadi ve eka dUsareko asatya ThaharAne ke lie tatpara hote haiM to amAnya ho jAte haiM / jaise - jJAnase mukti batAnevAlA siddhAnta, aura kriyAse mukti batAnevAlA siddhAnta - ye donoM siddhAnta, svapakSakA 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna maNDana karate hue, yadi ve eka dUsarekA khaNDana karane lage to tiraskArake pAtra haiN| isa taraha ghaTako anitya aura nitya batAnevAle siddhAnta, tathA AtmA aura zarIrakA bheda aura abheda batAnevAle siddhAnta, yadi eka dUsarepara AkSepa karaneko utAru hoM, to ve amAnya Thaharate haiN| ___ yaha samajha rakhanA cAhie ki naya AMzika satya hai| AMzika satya sampUrNa satya nahIM mAnA jA sakatA hai / AtmAko anitya yA ghaTako nitya mAnanA sarvAzameM satya nahIM ho sakatA hai / jo satya jitane aMzoMmeM ho usako utane hI aMzoMmeM mAnanA yukta hai| __ isakI ginatI nahIM ho sakatI hai ki vastutaH naya kitane haiN| abhiprAya yA vacanaprayoga jaba gaNanAse bAhira haiM taba naya jo unase judA nahIM hai-kaise gaNanAke aMdara ho sakate haiN| yAnI nayoMkI bhI ginatI nahIM ho sakatI hai| aisA hone para bhI nayoMke mukhyatayA do bheda batAye gaye haiM-dravyArthika aura paryAyArthika / mUla padArthako 'dravya' kahate haiN| jaise-ghar3ekI miTTI / mUla dravyake pariNAmako paryAya' kahate haiN| miTTI athavA anya kisI dravyameM jo parivartana hotA hai vaha saba paryAya hai| dravyArthika kA matalaba hai, mUla padArthoM para lakSya denevAlA abhiprAya; aura 'paryAyArthika naya' kA matalaba hai paryAyoMko lakSya karanevAlA abhiprAya / dravyArthika naya saba padAoNko nitya mAnatA hai| jaise-ghar3A mUladravya-mRttikA rUpase nitya ha / paryAyArthikanaya saba padArthoM ko anitya mAnatA hai / jaise-svarNakA 1" jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA ceva huMti nyvaayaa|" --' sammatisUtra' 'siddhasenadivAkara' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ___www.umaragyanbhandar.com Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 561 mAlA, jaMjIra kar3e, aMgUThI Adi padArthoMmeM parivartana hotA rahatA hai| isa, anityatvako parivartana hone jitanA hI samajhanA cAhie, kyoMki sarvathA nAza yA sarvathA apUrva utpAda kisI vastukA kamI nahIM hotA hai| __ prakArAntarase nayake sAta bheda batAye gaye haiN| naigam saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha aura evmbhuut| naigama-'nigama' kA artha hai saMkalpa-kalpanA / isa kalpanAse jo vastuvyavahAra hotA hai vaha naigamanaya kahalAtA hai / yaha naya tIna prakArakA hotA hai,- bhUta naigama bhaviSyad naigama' aura ' vartamAna naigama' / jo vastu ho cukI hai usako vartamAnarUpameM vyavahAra karanA 'bhUta naigama' hai| jaise-Aja vahI dIvAlIkA dina hai ki jisa dina mahAvIra svAmI mokSameM gaye the|" yaha bhUtakAlakA vartamAnameM upacAra hai / mahAvIrake nirvANakA dina Aja (Aja dIvAlIkA dina ) mAna liyA jAtA hai / isa taraha bhUtakAlake vartamAnameM upacArake aneka udAharaNa haiM / honevAlI vastuko huI kahanA ' bhaviSyada naigama' hai / jaise cAvala pUre pake na hoM, paka jAnemeM thor3I hI dera rahI ho, usa samaya kahA jAtA hai ki " cAvala paka gaye haiN|" aisA vAkyavyavahAra pracalita hai| athavA-arhan devako mukta honeke pahile hI, kahA jAtA hai ki mukta ho gye| yaha 'bhaviSyadU naigamanaya' hai| IMdhana, pAnI Adi cAvala pakAnekA sAmAna ikaTThA karate hue manuSyako koI pUche ki kyA karate ho? 1 artItasya vartamAnavat kathanaM yatra sa bhUtanaigamaH / yathA-" tadevA'ya dIpotsavaparva yasmin varddhamAnasvAmI mokSaM gatavAn " -nayapradIpa, yshovijyjii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 jaina-ratna wwmmmmmmmmmmmmmmm vaha uttara de ki-" maiM cAvala pakAtA huuN|" yaha uttara vartamAna naigamanaya' hai| kyoMki cAvala pakAnekI kriyA yadyapi vartamAnameM prAraMma nahIM huI hai to bhI vaha vartamAnarUpameM batAI gaI hai| saMgraha sAmAnyatayA vastuoMkA samuccaya karake kathana karanA ' saMgraha ' naya hai / jaise-" sAre zarIroMkA AtmA eka hai|" isa kathanase vastuta: saba zarIroMmeM eka AtmA siddha nahIM hotA hai| pratyeka zarIrameM AtmA bhinna bhinna hI hai; tathApi saba AtmAoMmeM rahI huI samAna jAtikI apekSAse kahA jAtA hai ki-"saba zarIroMmeM AtmA eka hai|" vyavahAra-yaha naya vastuoMmeM rahI huI samAnatAkI upekSA karake, vizeSatAkI ora lakSa khIMcatA hai / isa nayakI pravRtti lokavyavahArakI tarapha hai / pA~ca varNavAle bhavareko 'kAlA ma~vara / batAnA isa nayakI paddhati hai / ' rastA AtA hai / ' kuMDA jharatA hai ' ina saba upacAroMkA isa nayameM samAveza ho jAtA hai| ___ RjusUtra-vastumeM hote hue navIna navIna rUpAntaroMkI tarapha yaha naya lakSya AkarSita karatA hai / svarNakI, mukuTa, kuMDala Adi, jo paryAyeM haiM una paryAyoMko yaha naya dekhatA hai / paryAyoMke alAvA sthAyI dravyakI ora yaha naya hamAta nahIM karatA hai| isIlie paryAyeM vinazvara honese sadAsthAyI dravya isa nayakI dRSTimeM koI cIja nahIM hai| 1 isake sivA anya prakArase bahutase bheda-prabhedoMkI vyAkhyA isa nakmeM AtI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~~mmmmmmmmmmmmmmmmmm~~~~~ jaina-darzana 563 zabda-isa nayakA kAma hai-aneka paryAyazabdoMkA eka artha mAnanA / yaha naya batAtA hai ki, 'kapar3A ' 'vastra' 'vasana' Adi zabdoMkA artha eka hI hai| __samabhirUDha-isa nayakI paddhati hai-paryAyazabdoMke bhedase arthakA bheda mAnanA / yaha naya kahatA hai, ki, kuMbha, kalaza, ghaTa Adi zabda bhinna arthavAle haiM, kyoMki kuMbha, kalaza, ghaTa Adi zabda yadi bhinna arthavAle na hoM to ghaTa, paTa, azva Adi zabda bhI bhinna arthavAle na hone cAhie~; isalie zabdake bhedase arthakA bheda hai / ___ evaMbhUta-isa nayakI dRSTi se zabda, apane arthakA vAcaka ( kahanevAlA ) usa samaya hotA hai, jisa samaya vaha artha-padArtha usa zabdakI vyutpattimeMse kriyAkA jo bhAva nikalatA ho, usa kriyA pravartA huA ho / jaise--go' zabdakI vyutpatti hai. gacchatIti gauH " arthAt jo gamana karatA hai use go kahate haiM; magara vaha 'go' zabda isa nayake abhiprAyase-pratyeka gaUkA vAcaka nahIM ho sakatA hai; kintu kevala gamana-kriyAmeM pravRtta-calatI huIgAyakA hI vAcaka ho sakatA hai / isa nayakA kathana hai ki, zabdakI vyutpattike anumAra hI yadi umakA artha hotA hai to usa arthako vaha zabda kaha sakatA hai| yaha bAta bhalI prakArase samajhA kara kahI jA cukI hai ki ye sAtoM naye eka prakArake dRSTibindu haiN| apanI apanI maryAdAmeM sthita rahakara, anya dRSTibinduoM kA khaMDana na karanehImeM nayoMkI sAdhutA hai| madhyastha puruSa maba nayoMko bhinna bhinna dRSTi se mAna de kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 jaina-ratna haiM tattvakSetrakI vizAla sImAkA avalokana karate haiN| isIlie ve, rAga-dveSakI bAdhA na honese, AtmAkI nirmala dazA prApta kara sakate haiN|' jainadRSTikI udaartaa| Upara syAdvAdakA kathana kiyA jA cukA hai / usako par3hakara pAThaka yaha samajha gaye hoMge ki vividha dRSTibinduoMse vastukA nirIkSaNa karanekI zikSA denevAlA jainadharma kitanA udAra hai| jainadharmakI jitanI zikSAe~ haiM, jitane upadeza haiM una sabakA sAdhyabindu-antima dhyeya rAga-dveSako naSTa karanA hai / ata-eva jainadharma ke pracAraka mApuruSoMne tattvavivecanameM kisI prakArakA pakSapAta na kara madhyastha bhAva rakhe haiN| unake graMtha isa bAtake pramANa haiN| unhoMne sabase pahile yaha upadeza diyA hai ki-" kisI tattvamArgako grahaNa karaneke pahile, zuddha hRdayase aura taTasthadRSTise, usakA khUba vicAra kara lo|" unake lekhoMmeM, kisI bhI darzanake siddhAntako ekadama naSTa karanekI saMkucita vRtti nahIM hai / unake graMtha batAte haiM ki, unakA lakSya pratyeka siddhAntakA samanvaya karanekI ora rahA hai / ' zAstravArtAsamuccaya' nAmaka graMtha dekho| usa graMthameM hamAre kathanakA pramANa milegA / isa graMthameM Izvara jagatkartA nahIM hai' isa bAtako siddha karaneke bAda likhA gayA hai ki, 1 'naya ' kA viSaya gaMbhIra hai / isake aMdara bhinna bhinna aneka vyAkhyAeM samAviSTa haiM / umAsvAti mahArAjakRta tattvArthasUtra aura yazovijayajI upAdhyAyakRta nayapradIpa, nayopadeza nayarahasya Adi tathA anya aneka granthoMse yaha viSaya vizeSarUpase-spaSTatayA samajhameM A sakatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana " tatazcezvarakartRtvavAdo'yaM yujyate param / samyanyAyAvirodhena yathA''huH zuddhabuddhayaH // " "IzvaraH paramAtmaiva taduktavratasevanAt / yato muktistatastasyAH kartA syAd guNamAvataH // " " tadanAsevanAdeva yatsaMsAro'pi tattvataH / tena tasyApi kartRtvaM kalpyamAnaM na duSyati // " mAvArtha-IzvarakartRtvakA mata isa tarahakI yuktise ghaTita bhI kiyA jA sakatA hai ki-Izvara-paramAtmAke batAye hue mArgakA sevana karanese mukti prApta hotI hai / isa lie, upacArase yaha kahA jA sakatA hai ki, muktikA denevAlA Izvara hai| upacArase yaha bhI kahA jA sakatA hai ki, Izvara-darzita mArgakA sevana na karanese jIvako saMsArameM bhaTakanA par3atA hai| yaha Izvaropadeza nahIM mAnanekA daMDa hai| jinako isa vAkya para vizvAsa ho gayA hai ki-Izvara jagatkartA hai; unake lie ukta prakAra kI kalpanA kI gaI hai| yaha bAta "kartA'yamiti tadvAkye yataH kessaashcidaadrH| atastadAnuguNyena tasya kartRtvadezanA" // isa zlokase spaSTa ho jAtI hai / dUsarI tarahase vinA upacArake mI Izvara jagatkartA batAyA gayA hai| "paramaizvaryayuktatvAdU mata Atmaiva vezvaraH / sa ca karteti nirdoSaH kartRvAdo vyavasthitaH // " vAstavika rItyA to AtmA hI Izvara hai| kyoMki pratyeka AtmAmeM Izvara-zakti maujUda hai / AtmArUpI Izvara saba tarahakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna ~ mmmmmmmmmmm kriyAe~ karatA rahatA hai, isalie vaha kartA hai / isa prakArase kartRtvavAda (jagatkartRtvavAda ) kI vyavasthA ho sakatI hai| Age aura bhI likhA hai kiH" zAstrakArA mahAtmAnaH prAyo vItaspRhA mave / sattvArthasaMpravRttAzca kathaM te'yuktamASiNaH // " " abhiprAyastatasteSAM samyagmRgyo hitaiSiNA / nyAyazAstrAvirodhena yathA''ha manurapyadaH " // " ArSa ca dharmazAstraM ca vedazAstrAvirodhinA / yastaaNAnusandhatte sa dharma veda netaraH // bhAvArtha-jahA~ Izvara jagatkartA batAyA gayA ho, vahA~ ukta abhiprAyahIse usako kartA samajhanA cAhie / paramArtha dRSTise koI bhI zAstrakartA Izvarako jagatkartA nahIM batA sakatA hai / kyoMki zAstra banAnevAle RSi-mahAtmA prAyaH paramArthadRSTivAle aura lokopakAraka. vRttivAle hote haiM, isa lie ve ayukta-pramANabAdhita upadeza nahIM de sakate haiM / isalie unake kathanoMke rahasyako jAnanA caahie| khojanA cAhie ki unhoMne amuka bAta kisa Azayase kahI hai| __isake bAda kapilake prakRtivAdakI samIkSA AtI hai| sAMkhyamatAnupsArI vidvAnoMne prakRtivAdakI jo vivecanA kI hai, usase asaMtoSa prakaTa kara unhoMne prakRtivAdameM kapilakA 'kyA Azaya hai usakA pratipAdana kiyA hai / antameM ve likhate haiM ki: "evaM prakRtivAdo'pi vijJeyaH satya eva hi / kapiloktatvatazcaiva divyo hi sa mahAmuniH // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana bhAvArtha-isa taraha (prakRtivAdakA jo vAstavika rahasya batAyA gayA hai usake anusAra ) prakRtivAdako yathArya hI jAnanA cAhie / alAvA isake vaha kapilakA upadeza hai, isalie satya hai; kyoMki ve divyajJAnI mahAmuni the| ___ Age unhoMne kSaNikavAda aura vijJAnavAdakI AlocanA kI hai| unameM kahA~ kahA~ doSa haiM so batAye haiM aura antameM isa taraha vastusthitikA kathana kiyA hai: "anye tvabhidadhatyevametadAsthAnivRttaye / kSaNikaM sarvameveti buddhenoktaM na tttvtH"|| "vijJAnamAtramapyevaM bAhyasaMganivRttaye / vineyAn kAMzcidAzritya yadvA taddezanArhataH" // " evaM ca zUnyavAdopi sadvineyAnuguNyataH / abhiprAyata ityukto lakSyate tattvavedinA" // bhAvArtha-madhyastha puruSoMkA kathana hai, ki buddhane kSaNikavAda paramArthadRSTise-vastusthitiko dekhakara nahIM kahA hai, balke mohavAsa. nAko dUra karaneke lie kahA hai / vijJAnavAda bhI vaise ziSyoMko lakSya karake athavA viSaya-saMgako dUra karaneke lie batAyA gayA hai| aisA jAna par3atA hai ki, buddhane zUnyavAda bhI yogyaziSyoMko lakSyameM rakhakara vairAgyakI puSTi karaneke Azayase batAyA hai| vedAntake advaitavAdakI vedAntAnuyAyI vidvAnoMne jo vivecanA kI hai, usameM doSa batAkara AcArya mahArAja kahate haiM ki: " anye vyAkhyAnayantyevaM samabhAvaprasiddhaye / advaitadezanA zAstre nirdiSTA na tu tattvataH" // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna ~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~mmmmmmmmmmmmmm bhAvArtha-madhyasya maharSi kahate haiM ki, advaitavAda vastusvarUpakI dRSTi se nahIM batAyA gayA hai, kintu samabhAva-prAptike lie batAyA gayA hai / isa taraha jaina mahAtmAoMkA, anya darzanoMkI taTasthadRSTise parIkSA karanA; unakA samanvaya karaneke lie dRSTi phailAnA, aura zuddhadRSTise pUrvAparakA vicAra karanA ki, jainetara darzanoMke siddhAnta jainasiddhAntoMke sAtha kaise milate haiM ! jainakSetrakI-jainadRSTiko kama mahattA nahIM hai| ___ anyadarzanoMke dhuraMdharoMkA 'maharSi / 'mahAmati / aura isI prakArake dUsare U~ce zabdoMse apane graMthoM meM, ullekha karanA aura tuccha abhiprAyavAloMke matakA khaMDana karate hue bhI unake lie halake zabdoMkA vyavahAra na karanA jainamahApuruSoMke udAra AzayakA pramANa hai| dhArmika vAda-yuddhake prasaMgameM bhI viruddha darzanavAloMkI ora premadRSTise dekhanA aura tadanusAra hI vyavahAra karanA kitanI sAttvikatA hai? dekhie ! jainAcAryoMke mAdhyasthya-pUrNa udgAra" bhavabIjAkarajananA rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA haro nino vA namastasmai" // -hemacaMdrAcArya / " nAzAmbaratve na sitAmbaratve na tarkavAde na ca tattvavAde / na pakSasevA''zrayaNena muktiH kaSAyamuktiH kila muktirev"|| -updeshtrNginnii| " pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimad vacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH // -haribhadrasUri / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana 569 bhAvArtha-" jinake, saMsArake kAraNabhUta karmarUpI aMkuroMko utpanna karanevAle rAga-dveSAdi samagra doSa kSINa ho cuke haiM, unako, ve cAhe brahmA hoM, viSNu hoM, zaMkara hoM yA jina hoM maiM namaskAra karatA huuN|" ___" mokSa na digambarAvasthAmeM hai, na zvetAmbarAvasthAmeM hai, na tarkajAlameM hai, na tattvavAdameM hai aura na svapakSakA samarthana karanehImeM hai / vastutaH mokSa kaSAyoMse ( krodha, mAna, mAyA aura lobhase ) mukta honemeM hai|" ___" paramAtmA mahAvIrake prati na merA pakSapAta hai aura na maharSi kapila, aura mahAtmA buddha AdihIke prati merA dveSa hai / maiM to madhyasthabuddhise, nidoSa parIkSAdvArA jinakA vacana yukta ho unhIMkA zAsana svIkAraneke lie taiyAra huuN|" upsNhaar| sansa jainadarzanakI udAratAkA thoDAsA vivecana kiyA gayA / isase pAThaka samajha gaye hoMge ki jainadarzanakA kSetra saMkucita nahIM hai| vaha bahuta hI vistRta hai / yadyapi hamAre saMkucita vaktavyakSetramaitamAma tattvoMkA samAsa na ho sakA hai tathApi jIva, anIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha aura mokSa ina nau tattvoMkA; jIvAstikAya dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya aura kAla ina chaH dravyoMkA; samyagdarzana, samyagjJAna aura samyagacAri, trarUpa mokSamArgakA; guNasthAna, adhyAtma, jaina-AcAra, nyAyazailI, syAdvAda, saptabhaMgI aura nayakA-itanI bAtoMkA digdarzana karAyA gayA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-ratna mar.mmmmmar pariziSTa (1) kitane samayake bAda kaunase tIrthakara hue ? 1-RSabhadevajI-tIsare Areke pichale bhAgameM hue / 2-ajitanAthajI-RSabhadevajIke mokSa jAneke pacAsa lAkha koTi sAgaropama bIte taba. 3-saMbhavanAthajI-30 lAkha 4-abhinaMdanajI-10 lAkha 5-sumatinAtha- 9 " " " " " 6-padmaprabhu- 90 hajAra 7-sapArzvanAtha- 9 " 8-caMdraprabhu- 9 sau 9-puSpadaMtajI-( suvidhinAtha ) 90 koTi sAgaropama bIte taba / 10-zItalanAthajI- 9 , , " " 11-zreyAMsanAtha-so sAgaropama chAsaTha lAkha chabbIsa hajAra varSa kama eka koTi sAgaropama bIte tava / 12-vAsu pUjyajI-54 sAgaropama bate taba / 13-vimalanAthajI-30 , bIte taba / 14-anaMta nAthajI-9 , ,, ,, 15 dharmanAthajI- 4 , " " 16-zAntinAthajI- palyopama kama tIna sAgaropama bIte taba / 17 kuMthunAthajI-AdhA palyopama bItA tb|| 18-aranAthajI-eka hajAra koTi varSa kama 3 palyopama bItA taba / 19-mallinAthajI-eka hajAra koTi varSa bIte taba / 20-munisuvratajI-caupanalAkha varSa , , / 21-naminAthajI-chaH lAkha varSa " " / 22-neminAthajI-pA~ca lAkha varSa 23-pArzvanAthajI-83750 varSa 24-mahAvIra svAmI-DhAI sau varSa - " " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna pUrvAIkA shuddhiptr| + Ke + pe0 lA0 azuddha 10 10-ariSTanemikI mAtA zivA- | mahAvIra svAmIkI mAtA trizalA devIne hasti dekhA devIne siMha dekhA / 18 9-pASANake do goloMko pRthvImeM ghUghare bajAtI hai / pachAr3atI hai| 20 4-atthaasii| 28 ahaaiis| 23 11-eka hajAra ATha ATha hajAra / 23 12-kula milAkara ina ghaDoMkI kula milAkara DhAI sau abhiSesaMkhyA / __ koMmeM ina ghar3oMkI saMkhyA / 25 8-cAra / paaNc| 26 9-tIrthakara nAmakarmakA udaya tIrthakI sthApanA karate haiN| hotA hai| 31 2-maNikA ke| mnniyoNke| 31 8-(dhUpa) ( kezara kaMkUka) 31 15-ghI tathA zahada DAlate haiN| ghI DAlate haiN| 32 8-rudhira dugdhake smaan| dhira aura mAMsa dugdhake smaan| 32 17-do sau kosa tk| sau kosa tk| 34 5-bAraha jor3I (caubIsa) cAra jor3I ( ATha) 35 9-yA mUlAtizaya kahalAte haiN| kahalAte haiN| 36 5-savAsau yojanataka | pacIsa yojana (sau kosa) taka! 36 satrahavIM lAinake Age "ye cAra mUlAtizaya kahalAte haiN|" yaha vAkya aura pdie| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 pe0 lA0 azuddha zuddha 40 7-tIsare dinake aNtmeN| cauthe dina / 47 17-pA~ca to inake / cAra to inke| 51 16-kSaNameM pramadAkA / kSaNameM prmaadko| 52 4-pAdopagamana / paadpopgmn| 53 11-aapcmeN| ApasameM / 57 16-vajraSabha / vajraSabha / 66 3-vArSika vArddhika / '66 9-46 yugma / 49 yugma / 71 4-(baheDAke jalase) jaise dugdha cAvalakI bhUsIke pAnIse jaise phaTa jAtA hai| dUdha bigar3a jAtA hai| 77 21-prathama paarnnaa| paarnnaa| .81 7-kssiinnmo| kssiinnmoh| 81 14-viSayajJAna / viSayaka jJAna / 83 13-aataap| Atapa / 86 6-caturdaza pUrva aura dvAdazAMgI pr| gaNadharoMpara / 86 23-prabhuke caraNoM meM / prabhukI pAda piitthpr| 87 4-prabhukA adhiSThAyaka / prabhuke tIrthakA adhiSThAyaka / 87 15-samavasaraNa AyA huA thaa| samavasaraNa huA thA / .88 3-tapazcAcaraNa / tapazcaraNa / .88 3-4-isa samaya usake ghAti paraMtu usake mAna / karmanAza ho gaye haiM paraMtu maan| 88 15-( lAla, pIle) ( lAla ) / 90 13-( isa lAinameM sabhI jagaha 6 ke aMkako 9 samajhanA) 90 17-24-pAdopagamana / paadpopgmn| 100 20-pusspko| | punnyko| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 573 pe0 lA0 azuddha vitADita / 103 4 - vitADi / 113 8 - dhasumitrane / vasumitrane / 113 14 - ( isameM ' tripadIke anusAra ' do bAra AyA hai, vaha eka hI bAra honA cAhie / 113 16 - mahAyajJa / 118 21 - bahattara lAkha varSakI / 118 22 - pAdopagamana / 122 2-tvapnasunAye / zuddha mahAyakSa bahattara lAkha pUrva varSakI / pAdapopagamana | svama sunaaye| zaMbhavanAtha 123 4 - zaMbavanAtha / 123 7 - pUrva bhoga bhogane ke bAda | 123 22 - kauoM ko khilAnA / 125 1-tIna lAkha / 125 19 - eka pUrvIga kama / 128 5-1 gaNadhara / 128 7- eka hajAra ATha sau / 128 19 - ATha pUrvIgameM eka lAkha pUrva kama isa taraha / 132 17 - vatsa nAmakA nagara hai / 133 4 - vahA~ 33 sAgaropama 137 5 - bIsa pUrvIga nyUna bIsa lAkha pUrva 140 3 - 24 pUrva sahita / 140 11 - hAthake A~valekI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat parva bItane ke bAda kauoM ko ur3Ane ke lie pheMkanA hai / tIna lAkha aura chattIsa hajAra sAdhviyA~ / cAra pUrvIga kama / 116 gaNadhara / eka hajAra pA~ca sau / ATha pUrvAMga kama eka lAkha pUrva isa taraha / vatsa nAmakA vijaya ( dvIpa ) hai / vahA~ 31 sAgaropama / bIsa pUrvaMga nyUna eka lAkha pUrva / 24 pUrva kama / nirmala jalakI / www.umaragyanbhandar.com Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 pe0 lA0 azuddha zuddha 140 18-ekAvalI tapako pAlatA thaa| ekAvalI vagairA tapoMko pAlatA thaa| 142 16-AdhA pUrva / AghA lAkha pUrva / 143 11-bolate hula / bolate hue| 143 13-aisA anumAna hotA hai| x x x x 145 16-1300 caudaha pUrvadhArI, | 1400 caudaha puurvdhaarii| 14518-4hajAra vaikriya lbdhidhaarii| 1200 vaikriya lbdhidhaarii| 148 18-cala nAmaka / acala nAmaka / 149 17-vAsupUjyake / vsupuujyke| 150 1-varuNa nakSatra / varuNa ( zatabhiSAkA) nakSatra / 150 2-mahiSI lakSaNa / mahiSa lakSaNa / 150 14-pATala (gulAba) vRkSake / pATala vRkSaka / 152 8-dina bhAdrapadameM / dina uttarA bhAdrapada nakSatrameM / 172 14-amitateja prANa lekr| azanighoSa prANa lekara 175 5-hAgameM lii| hAthameM lii| 175 10-unako ma vidyA / unako mhaavidyaa| 180 8-aura ajitaarii| aura aparAjita / 181 14-bajatA huaa| bajAtA huaa| 182 3-kamalI / knkdhii| 183 1-maMtra batalAkara / tapa btlaakr| 185 22-akhaMDa karatI thii| akhaMDa pAlatI thii| 189 10-vidyA sAdhane ke lie| vidya daag| 189 11-siddhapattanameM / siddhaayt-meN| 2016-13 tarahavA~ bhava / | 12 bArahavA~ bhava / 205 1-kalyANa ke kiyaa| kalyANaka kiyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pe0 lA0 azuddha 205 3-munivsthaameN| muni avasthA / 205 8-atizayAdibhiH / atishyrddhibhiH| 207 13-456.0 sau varSa / 23 hajAra sAr3he sAta sau| 208 9-jalA naamkii| | balA naamkii| 209 16-nNdvrtnaa| nNdvrttdaa| 209 16-prabhune 6400 / prabhune 64 hjaar| 211 1-sbilaavtii| slilaavtii| 212 5-motiyoNkii| mAlya (puSpa) 218 11-nithyaatvii| mithyaatvii| 240 13-citra nakSatrameM / citrA nksstrmeN| 251 15-atasa vRkSa / vetasa ( baiMta ) vRkSa / 257 15-AhAra pAnI lekara / / negniAtha prabhukI vNdnaakr| 259 15-sAdhviyA~ / shrHvikaaeN| 264 16-marubhUti / marubhUti haathii| 275 6 devalo kase / vimaanse| 287 1-nazatrama / nksstrmeN| 287 5-83 hajAra / 83 hajAra / 288 20-samayasAra / nayasAra / (Age bhI samayasArakI jagaha nayasAra pddh'ie|) 304 20-(uttarASADhA) / uttarAphAlgunI) 307 3-uttarASADhA / uttraaphlgunii| 308 5-uttarASADhA / uttr| phaalgunii| 316 8-indra bar3e tar3ake usa samaya indra socane lgaa| uThakara socane lgaa| 321 11-bala ArtadhyAnameM marakara / ' baiMka bharakara / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 pe. lA. azuddha zuddha 335 27-nAgakumAra nAmake / kaMbala aura zaMbala nAmake nAga kumAra / 338 21-kevala triSaSThi / kiMtu triSaSThi / 347 22-nagna jaina sAdhu / | nagna sAdhu / 349 11-mahI viirko| mhaaviirko| 363 9-dasa dinkii| pacIsa dinkii| 376 11-vallabhavijayajIke ziSya / vallabhavijayajIke sAtha gujarAna vAlAmeM muni jayavijayajIke ziSya / 379 14-nIroga hai aura koI naukr| nIroga hai aura koI rogii| 380 8-indriyoMko smaraNa / indriyoMke arthako smaraNa / / 380 14-haiM hI nhiiN| haiM ki nhiiN| 386 24-puurvaaNg| 387 16-taitry| metArya / 393 17-buddhimAna / buddhimtii| 397 1-bAraha zrAvaka / dasa zrAvaka / 398 7-40 gAyoMke / 40 hajAra gaayoNke| 398 9-40 gAyoMke / 40 hajAra gaayoNke| 415 12-munate haiN| sunate haiN| 429 6-rAtadita / rAta dina / 437 6-rajugati / kajugati / 438 11-die gRhastha / dina gRhsth| 454 3-hahI 'jaindrshn| vahI jaindrshn| 439 16-adhikamAsa hamezA ceta, besAkha, jeTha asADha yA sAvanahIM meM Ate haiN| / pUrva / xxx Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna (uttarAI) ..................... " - . zvetAMbara mUrtipUjaka jaina .. .................. . . . . . . . - -.' .................................................... saMpAdaka-kRSNalAla varmA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarAI) seTha sojapAla kAyA gA~va lAyajA ( kaccha ) meM seTha sojapAlajIke pitA kAyA seTha rahate the| ye kacchI vIsA osavAla zvetAMbara jaina the| inake tIna putra hue / bar3e saravaNa, majhale sojapAla aura choTe teju / inakA hAla nIce diyA jAtA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ jainaratna ( uttarArddha ) 1-zravaNa seTha aura unakA kuTuMba. inakA janma saM0 1891 meM huA thaa| ye saM0 1905 meM baMbaI Aye aura modIkI dukAna zurU kI / acchI kamAI karane para inhoMne sarAphIkA dhaMdhA bhI zurU kiyA thA / saM0 1945 meM ye mAMDavIse 'bijalI' nAmakI sTImarase baMbaI Ate the| rastemeM sTImara DUba gii| ye bhI usImeM DUba gye| inakA byAha zrImatI devaIbAI ke sAtha huA thaa| inake cAra putra the-lAlanI, cA~patI, vIrajI aura devanI / inameM se vIrajImAIke sivA sabakA dehAMta ho gayA hai| lAlanIke gaMgAbAI nAmakI eka kanyA hai / cA~pasIke pUjA aura sAmanI nAmake do lar3ake haiN| vIrajIke gosara nAmakA eka putra aura pAnavAI, rayaNIbAI, kesarabAI aura sAkarabAI nAmakI cAra kanyAe~ haiM / devajIke koI nahIM hai| zravaNa seThake paranepara inake putra tejukAyAkI kaMpanI meM zAmila hue| 2-sojapAla seTha aura unakA kuTuMba. inakA janma san 1898 meM lAyanA ( kaccha ) meM huA thA / ye saM0 1914 meM baMbaI meM Aye the| usa samaya yadyapi inake bar3e bhAI zravaNa seTha modIkI dukAna karate the; parantu ye apane hI bala para khar3e rahanA cAhate the isalie inhoMne mI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina modIkI eka alaga dukAna khola lI / usameM acchI kamAI karaneke bAda inhoMne sarAphI-lenadenakA-dhaMdhA prAraMbha kiyaa| saM0 1926 meM inake choTe bhAI tejukAyA bhI baMbaI A gaye the| isalie thor3e barasoMke bAda inhoMne apane choTe bhAI 'tejukAyA ke nAmase kaMTrAkTa kA dhaMdhA zurU kiyA aura isameM khUba saphalatA pAI / saM0 1956 meM inhoMne apane putra svanIbhAI, pAlanabhAI aura meghanIbhAIko apanA kAma sauMpA aura Apa dharmadhyAnameM jIvana bitAne lge| lagnoMmeM-inhoMne apane bhatInoM aura putra putriyoMke byAha bar3I dhUmadhAmake sAtha kiye aura kahA jAtA hai ki unameM bahutasA kharca kiyA thaa| jAyadAda-apane gA~va lAyanAmeM eka lAkha rupaye kharca kara tInoM bhAiyoMke lie mavya ba~gale banavAye / yahA~ tInoM mAiyoMkI karIba dasa lAkhakI jAyadAda makAnAta vagairA haiN| dAna-inhoMne dAnapuNya meM bhI lAkhoM kharce / bar3I bar3I kucha rakameM yahA~ dI jAtI haiN| 8.000) apane gAMva lAyanAmeM eka haoNspiTala kholA usameM. 30000) haoNspiTalakA makAna banavAyA. 50000) cAlu kharca ke lie / aspatAla meM eka ema. bI. bI. esa. DaoNkTara hai| 6300) lAlabAga (vaMbaI) ke anamaMdirameM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna (uttarArddha) 5000) kacchI osavAla jaina borDiMga mATuMgemeM / 4500) kacchI osavAla deharAvAsI jaina pAThazAlAmeM / 50000) apane gA~va lAyanAke bAhara apane choTe bhAI teja kAyAkI zAmalAtase eka acchI dharmazAlA banavAI / 25000) gAva lAyanemeM eka maMdira, do upAzraya aura eka mahAjanavADI, paMcAyatI, inakI dekharekhameM bane / unameM dekharekha rakhaneke alAvA apane pAsase pacIsa hajAra rupaye bhI diye| 5000) cilDransa homa umarakhAr3I ko| lAyajemeM eka kanyAzAlA calAte haiM aura usake tInasau rupaye vArSika kharcake dete haiN| harasAla gupta aura prakaTa rUpase kaI hajAra rupaye dAna diyA karate haiN| inakA byAha zrImatI khIyaMdIbAIke sAtha huA thA / unase cAra putra-gAMganI, ravanI, pAlaNanI aura meghanI tathA eka putrI-zrImatI hIrAbAI the| 1-gAMgajIbhAI-ina kA byAha zrImatI demAbAIke sAtha huA thA / aThAraha barasakI umrameM inakA dehAMta ho gayA / 2 seTha ravajIbhAI inakA janma saMvata 1937 ke zrAvaNameM huA thaa| ye sAdhAraNa abhyAsa karake apane pitAke sAtha dhaMdhA karane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina lge| aura jaba saMvata 1956 meM inake pitA dhaMdhese hAtha khIMcakara dharma dhyAnameM lage taba inhoMne apane pitAkA sArA mAra uThAyA / aura bar3I hI yogyatAke sAtha ye apanA kAmakAna karane lage / inakI dIrgha dRSTi, samaya sUcakatA aura kAma karanekI hoziyArIse inhoMne acchI khyAti prApta kara lii| jisa taraha ye apane dhaMdhemeM hoziyArIse kAma karate haiM usI taraha sArvajanika kAmoM aura khAsa karake jaina samAjake kAmoMmeM bhI bahuta dilacaspI lete haiN| inakI prasiddhi aura janasevAse prasanna hokara gavarnameMTane inako san 1927 meM 'rAvasAhaba' kI padavI dii| samAjane bhI inakI sevAoMse upakRta hokara mAnapatroM dvArA inakA sammAna kiyA. 1-kacchI vIsA osavAla deharAvAsI mahAjana baMbaIne do mAnapatra diye. (1) rAvasAhabakI padavI milI taba aura (2) maMbaImeM spezala kaoNnpharesakI svAgata samitike ye pramukha bane taba * 2-lAyajA ( kaccha ) ke kacchI osavAla saMghane inako mAnapatra diyaa| 1-baMbaIka kacchI dasA osavAla mahAnanane eka mAnapatra bheTa kiyaa| 4-grenaDIlarsa esosiezana baMbaIkI taraphase eka mAnapatra diyA gyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( utarArddha) 5-kacchake rAyaNa mitramaMDalane mAnapatra diyA / ina parake vizvAsa aura inakI sevAtatparatAse hI jaina mamAjane inheM aneka navAbadArIke kAma sauMpa rakkhe haiN| 1-kacchI vIsA osavAla jaina borDiMga mATuMgAke ye pramukha the aura TrasTI haiN| 2-kacchI vIsA osavAla deharAvAsI jaina pAThazAlA aura kanyAzAlAke ye pramukha haiN| 3-kacchI vIsA osavAla deharAvAsI jainasaMghakI milkata aura phaMDake ye TrasTI haiN| 4-AnaMdanI kalyANanIkI peDhI pAlItAneke, ye baMbaI saMghakI taraphase, pratinidhi haiM / 5-lAlabAgakA maMdira inhIMkI dekharekhameM taiyAra huA thA / 6-saM0 1982 meM baMbaImeM siddhAcalajIke jhagar3eke bAremeM spezala zvetAMbara jaina kaoNnphareMsa huI thii| usakI svAgata samitike ye pramukha the| 7-junnera (dakSiNa) meM zvetAMbara jaina kaoNnphareMsa saM0 1986 meM huI / usake ye pramukha the| yaha vaha mAna hai, jo zvetAMbara jaina samAna adhikase adhika kisIko de sakatA hai / junnera gaye taba ye apanI spezala lekara gaye the / baMbaIke tIna sau pratinidhi inake sAtha inakI spezalameM gaye the / sabakI vyavasthA khAnapAnAdi sahita inhIMne kI thii| pramukhapadase inhoMne jo mASaNa kiyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina vaha bar3e hI mahattva kA thaa| inakI spaSTa vAditA aura himmata sarAhanIya the| 'bAladIkSA' ke saMbaMdha jo tUphAna jaina samAjameM uTha rahA hai, usameM apane maganako samatola rakhanA bar3A hI kaThina kAma thaa| yaha kaThina kAma inhoMne kiyA / ___isa avasara para inhoMne sukRta phaMDameM DhAI hajAra rupaye aura junnarameM dUsarI saMsthAoMmeM do hajAra rupaye diye the| inake lagna do hue the| pahalA lagna zrImatI mAbAIke sAtha huA thaa| inase do santAneM huI / eka lar3akA rAmajI aura lar3akI pAnabAI / lar3ake rAmajIbhAIkA janma saM0 1957 meM huA / inhoMne meTrika taka abhyAsa kiyaa| rAmanIkA vyAha saM0 1970 meM devakAMbAI ke sAtha huA / inake eka kanyA ratanabAI aura tIna putra kalyANajI, haMsarAja aura jAdavajI haiN| pAnabAIkA janma saM0 1963 meM huA, aura unake lagna saM0 1970 meM premajI gaNasIke sAtha hue / rakhanI seThakA dUsarA byAha saM0 1969 meM zrImatI kaMkUbAIke sAtha huA / inake maNibahana nAmakI eka kanyA hai| 3 pAlaNabhAI ye sonapAla seThake tIsare putra haiM / inakA janma saM0 1939 ke vaizAkhameM hubhaa| inake tIna lagna hue| pahalA byAha zrImatI mIThAbAIke sAtha huA / unake eka kanyA neNabAI / dUsarA byAha devakAbAIke sAtha humA / unase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 wwd jainaratna ( uttarArddha) lar3akI velabAI aura lar3akA zivajI / tIsarA byAha zrImatI pAnabAIke sAtha huA / unase tIna lar3akiyA~, khetabAI, saMtokabAI aura pramAvatIbAI aura eka putra ratanasI / 4 meghajIbhAI ye sonapAla seThake cauthe putra haiM / inakA janma saM0 1945 meM huA thaa| inake lagna zrImatI himaIbAIke sAtha hue / inase do lar3akiyA~ moMghIbAI aura caMcalabAI, do lar3ake devasI va AnaMdanI haiN| 5 hIrabAI ye sojapAla seThakI putrI haiN| inakA byAha kRpAla punsIke sAtha huA hai| inake tIna lar3ake mANika, jeThA aura DuMgarasI aura eka lar3akI velabAI haiN| inake pati kRpAla punsIke nAmase kaccha lAyajAmeM eka pAThazAlA calatI hai / isake lie unhoMne bIsa hajAra rupaye diye the| hIrabAIke nAmase eka phaMDa hai| usase prati amAvasa aura pUnamako lAyanAmeM machaliyoMkA agatA rahatA hai yAnI usa dina koI machalI nahIM pakar3a sakatA hai| sva. kRpAlajI seTha bar3e hI udAra aura garIboMkI sahAyatA karanevAle the| puNyAtmA sonapAla seTha isa taraha dhana aura vizAla kuTuMbakA tyAga kara san 1928.ke 29 mArcako isa mavakA tyAga kara gye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seTha gaNapata nappU gaNapata seThakA janma saM0 1892 ke vaizAkhameM huA thaa| inakA mULa gA~va nAnIkhAkhara ( kaccha ) thaa| ye kacchI vIsA osavAla the / inakA gotra DoDiyA thA aura zvetAMbara mUrtipUjaka jaina the| inake pitA nappU seTha apane gA~vameM khetI karate the / gaNapata seTha saMvat 1905 meM baMbaI Aye / karIba dasa mahIne taka majUrI karake kAma calAyA / isI aseMmeM inhoMne likhanA bA~canA bhI sIkha liyaa| phira saM0 1906 meM ye kRpAla harasIkI kaMpanImeM 5) rU. mAsika para naukara ho gaye / do barasa taka bar3I hoziyArIse kAma kiyA / isalie kRpAla harasIkI kaMpanIke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) mAlikoMne, honahAra samajha kara, saM0 1908 meM gaNapata seThako apanA bhAgIdAra banA liyaa| vaha bhAgIdArI abataka calI nA inake lagna saM0 1916 meM zrImatI karmAdevAIke sAtha hue the| inase eka putra laddhAmAI aura putrI puravAIkA janma huA / karmAdevAIkA dehAMta hone para saMvat 1922 meM inhoMne dUsare lagna kiye / unase do putra aura eka putrIkA janma huaa| putra-nAganImAI aura AsAriyAbhAI, putrI-maTTacAI / gaNapata seThakA dehAMta saM0 1966 meM huaa| seTha laddhAbhAI gaNapata seThake bar3e putra laddhAmAIkA janma saM0 1991 ke magasara sudi 8 ke dina huA thaa| saM0 1937 meM inake lagna zrImatI gaMgAbAIke sAtha hue / inase tIna putra aura tIna putriyA~ janme / putra-zAmajI, premajI aura nAnanI / putriyA~ lAlabAI, pAnabAI aura moNgiibaaii| 1 zAmajIbhAI inakA janma saM0 1941 meM hubhA / inake lagna gA~va cAroI ( kaccha ) ke sA mUlamI mAramalakI putrI jevUnAIke sAtha hue / inase prAganI aura bhavAnajI nAmake do putra aura lakSmIbAI va kastUrabAI nAmakI do putriyA~ huii| inake putra prAganIke kAMtilAla aura bhavAnajIke prANanIvana nAmake putra haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vdo VVVVVVVVVVVVVV zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 12. Vca para coroa ARMANANINNARASIMINAASPINNAMAMALNAGALANDAFONESAPNAMONEARNINGS VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV PREONPARANORAMANANDH DOWNewtovtawra COMINCCAPIANORAMANANDALGADADAMDARADABADDI co Vara Von PHARNAMRATAARADARACONN PARWWWroyn seTha laddhAbhAI gaNapata. janma saM 1921 LUCONDA CVVVVV ACCOAIADAORIAL Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 13. seTha nAnajIbhAI laddhAbhAI. janma saM. 1949 Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina 2. premajIbhAI inakA janma saM0 1946 ke magara vadi 11 ko hA thaa| inake do lagna hue haiN| pahale lagna saM0 1962 meM zrImatI ku~varavAI ke sAtha hue / inase maM0 1966 meM cunnIlAla nAmakA putra huA / cunIlAlake vRjalAla nAmakA eka putra hai| zrImatI ku~varavAIne saM0 1978 meM dIkSA lelii| premajIbhAIne saM0 1966 meM dUsare lagna zrImatI mAMkacAIke sAtha kiye the| inase eka popaTamAI nAmakA putra saM0 1968 meM huaa| 3. nAnajIbhAI inakA janma saMvat 1949 ke mArgazIrSa sudi 2 ko huaa| saM0 1962 ke vaizAkhameM gA~va vidaDA (kaccha) ke sA padamasI pU~nAkI putrI zrImatI velabAI ke sAya inake lagna hue| inase eka nemajI nAmake putra saM0 1965 ke vaizAkha sudi 6 ko hue / nemajIke eka putra hai / usakA nAma ramaNikalAla hai| molaha barasakI AyumeM ye peDhIpara kAma karane lge| ye sArvajanika kAmoMmeM bar3A utsAha dikhAte haiN| nIce likhI saMsthAoMmeM ye oNnarerI kAma kara rahe haiN| zrI kacchI osavAla deharAvAsI jaina pAThazAlA, pUrabAI jaina kanyAzAlA, rAisa marcaTa esosiezana aura pAlItAnA jaina bAlAzramamake ye sekreTarI haiN| kacchI vIsA osavAla jaina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna (uttarArddha) boDauMga mATuMgAke ye upapramukha haiN| zrI kacchI vIsA osavAla jaina maMdirakI milkata aura phaMDake aura nAnIkhAkhara (kaccha) jaina pAThazAlAke ye TrasTI haiN| ka0 vI0 o0 jaina borDiMga mATuMgAke kaI varSoM taka ye TrasTI rahe the| ye vidyAke bahuta premI haiM / jahA~ jahA~ vidyAke lie kharca karanekI jarUrata par3atI hai ye karate rahate haiN| jainoMkI kaI saMsthAoMke ye membara haiN| 4. lAchabAI inakA janma saMvat 1938 meM huA thaa| aura inake lama saM0 1991 meM moTIkhAkhara (kaccha) ke sA raNapI devarAjake sAtha hue the| 5 pAnabAI inakA janma saM0 1941 meM huA thA aura inake lagna saM0 1957 meM moTI khAkharake sA vIrajI raNasIke sAtha hue the| 6 mogovAI inakA janma saM0 1951 meM huA thaa| inake lagna saM0 1969 meM nAnAbhAsaMbiyAke sA verasI TokarasIke sAtha hue the| 550000) isa kuTuMcane baMbaImeM jAyadAda banavAI / 500000) apane dezameM jAyadAda / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina isa kuTuMbane mukhyatayA nIce likhe dharmasthAna gA~va nAnIkhAkhara ( kaccha ) meM banavAye haiM 1-eka jinamaMdira ( derAsara ) banavAyA / 2-pazuoMke pAnI pIneke lie pyAU banavAI / 4-pAThazAlAke lie eka makAna banavAyA / 5-giranArajImeM eka deharI bnvaaii| ina sabameM karIba eka lAkha rupaye lage haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva0 seTha lakhamasI hIrajI maizerI bI. e. ela. ela. bI. ukhamapsIbhAIke pitA zrIyuta hIrajIsAraMga kacchI dasA osavAca zvetAMbara jaina the / inakA mUla nivAsa gA~va sAerA, tAlukA abaDAsA ( kaccha ) thaa| ye baMbaImeM tailakA vyApAra karate the / inake do lagna hue the| dUsare lagna koThArAvAle zA. tejapAla laghA pAlAgIkI putrI tejabAIke sAtha hue the| baMbaI meM rahate inake kaI bAlaka hue| parantu jIvita eka bhI na rahA / isalie ye, jaba zrImano tenabAIke garbhase inake bar3e putra lakhamasI bhAIkA janma huA thA, taba lAlajI ThAkarasIkI kaMpanImeM hissedAra banakara kacchameM cale gaye the| vahA~ unake do bacce aura hue| bAyAMcAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 16. Intellit sva. seTha lakhamazI hIrajI maizarI B. A. LL. B. janma sana 1875 svargavAsa sana 1924 Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ........... .. .. ................marrn.nn zvetAmbara mUrtipUjaka jaina nAmakI eka kanyA aura punsImAI nAmakA eka putra / ina baccoMkI Ayu jisa vakta kramazaH chaH tIna aura eka barasakI huI hIrajImAIkA dehAMta ho gayA / bAlaka apanI mAtA tejabAIkI godameM mu~ha chipAkara rote raha gaye / pitAkA sAyA uTha gyaa| lakhamasImAIkA janma tA. 26 julAI san 1875 ko baMbaI meM huA thaa| inake pitA inheM lekara dezameM cale gye| pitAkA dehAMta hojAnepara inakI mAtA tejabAI inako zikSita banAne ke irAdese baMbaI meM leAI aura inheM 'dhI ripana iMgliza skUlameM dAkhila kraayaa| vahA~se ye seMTa jheviara hAiskUlameM dAkhila hue| acche naMbaroMmeM meTikakI parIkSA pAsa kii| isase inheM rAozrI prAgamalanI pharTa skaoNrazipa aura maNimAI jamamAI prAija mileN| ye bar3e nirbhaya ye| jaba skUlameM par3hate the tabakI mata hai| seMTa jheviara skUla ghocItalAka para thA / vahA~se mAMDavIpara Ate jAte ur3akoMko mavAlI hairAna karate the| eka bAra inheM bhI cher3a diyaa| inhoMne aura mAstara lakSmIcaMda tejapAlane unakI aisI khabara lI ki, phira inhoMne kamI unakA nAma na liyaa| ye jaba vidyArthI avasyA the taba bhI bar3e udAra the| aura apane sAthIko sahAyatA deneke lie hara samaya taiyAra rahate the| zrIyuta vedajI AnaMdano maizerI bI. e ela ela bI. ne likhA hai:-" mere pitA garIba the| isalie mere abhyAsameM vighna AtA 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) thaa| magara maiM mAsTara lakSmIcaMdajI aura lakhamazIbhAIkI sahAyatAse skUlameM Upara naMbara rakhatA thA isalie lakhamasImAIne mere pitApara isa bAtakA dabAva DAlA ki, ve mujhe Age paDhAveM / itanA hI nahIM ve apate jeva-kharcase mujhako bhI sahAyatA dete rahate the| isase maiM bhI san 1898 meM meTrika pAsa kara sakA / zrIyuta lakhamasI bhAI seMTajheviarsa kaoNlejameM dAkhila hue the| unheM usa kaoNlejane jo sahUliyate ( sagavar3eM ) de rakkhIM thIM, ve mujhe denese inakAra kiyA taba lakhamasImAIne yunivarsiTise mere mArka prApta kiye aura apane pAsase DipAjiTa marakara mujhe elphinsTana kaoNlejameM dAkhila karA diyaa| mere mArka acche the isalie merI kaoNlenakI phI mApha ho gaI / itanA hI nahIM mujhe dasa rupaye mAsikakI skaoNlazipa bhI milI / lakhamasImAIkI sahAyatA to cAla hI thii|" san 1899 ve meM lakhamasImAI bI. e. pAsa hue| leTina bhASAkA bhI inakA abhyAsa acchA thaa| bhalI mA~ti leTinameM bAtacIta kara makate the / ye kacchI dasA bhosavAla jJAtimeM dUsare grenyueTa the| sabase pahale grenyueTa isa nAtimeM vIrajI uddhA apanI paristhitiyoM ke kAraNa unhoMne bI. e. pAsa karake mesarsa kaeNpTena aura vaidya saoNlisiTarake oNphisameM menejiMga klarkakI naukarI kara lii| magara sAthameM laoN kaoNleja bhI aTeMDa karate rhe| san 1901 meM unhoMne ela ela. bI. kI parIkSA pAsa kii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUmaka jaina 19 kacchI damA osavAla jAtimeM ye sabase pahale vakIla hue| isase nAtine inheM sara gokuladAsa kAnadAsa pArekha nAiTakI pramukhatAmeM mAnapatra diyA / lakhamasIbhAIne uttara dete hue kahA:" yaha mAna mujhe nahIM merI pUjya mAtA tejabAIko hai| " dUmarI bhI kaI saMsthAoMne unako mAnapatra diye| san 1902 meM unhoMne sanada lekara smaoNla kaoNjeja korTameM vakAlata karanA zurU kiyA / ikkIsa barasa taka unhoMne barAbara vakAlata kI aura logoMmeM, vakIla maMDaLameM tathA nyAyAdhIzoMmeM acchA mAna va prema prApta kiyaa| isa prema saMpAdanakA yaha pariNAma huA ki san 1923 meM ve je. pI. hue san 1924 meM ve smaoNla kaoNjena korTa meM eDizanala jana mukarrira kiye gaye / san 1904 meM mAMDavIkI taraphase baMbaI myunisipala korporezanake membara cune gaye / tIna barasa membara rahakara unhoMne anubhava kiyA ki, samayake amAvase korporezanake kAmameM cAhie utanA yoga ve nahIM de sakate haiN| isalie unhoMne khuda korporeTara bananekA koI prayAsa nahIM kiyA; parantu apane choTe mAI DaoN. punsImAIko isake lie khar3A kiyA aura prayatna karake unheM cunavA diyaa| san 1904 meM ve kacchI dasA osavAla mahAjanake maMtrI cune gaye, bAdameM teraha barasa taka mahAjanake upapramukha rahe aura san 1924 meM jAtine apane pramukha banAye / mahAnana kameTi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) yoMke riporTa prAyaH ve hI taiyAra karate the| san 1911 meM ve anaMtanAthanI ke maMdirake TrasTI cune gaye aura san 1914 se san 1922 taka ve maMdira aura phaMDake maeNnejiMga TrasTI rhe| jaina zvetAMbara kaoNnphareMsameM ve hamezA jAtikI taraphase pratinidhi cune jAte the / dUsarI bAra baMbaI meM kAnphareMsa huI usa samaya paMDita lAlana aura zivajIke kAraNa jhagar3A cala rahA thaa| baMbaI meM isI jhagar3eko lekara kaoNnphareMsa ke do mAga ho jAnevAle the| magara lakhamasImAIke yatnase vaha jhamar3A ruka gyaa| __ jaina zvetAMbara ejyukezanala borDake, jaina esosiezana oNpha iMDiyAke aura mAMgarola jaina samAke aura yazovijaya gurukula pAlItAnekI eDavAijarI borDake ye membara the / laMDanameM sthApita vI jaina liTrecara sosAyaTI' ke ve AjIvana sabhya the| 'seMTa jheviara kaoNleja ke ve oNnarerI khajAnacI the| ___ apane aura apane aneka mitroMkI kaThinatAse unhoMne anubhava kiyA ki jaba taka apanI koI zikSaNa saMsthA na hogI taba taka jAti unnata na banegI / isa lie unhoMne yatna karake sana 1900 meM ' kacchI dazA osavAla ' jaina pAThazAlA aura sana 1903 meM kacchI dazA osavAla jaina borDiMgakI sthApanA, apane kaI mitroM aura jAti-hitaiSiyoMkI sahAyatAse kii| ina saMsthAoMke kaI barasoM taka ye maMtrI aura pramukha raheM aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arrrrrrnmmm zretAmbara mUrtipUnaka jaina tanamana dhanase inakI sahAyatA karate rhe| apane jIvanakI aMtima ghar3I taka ve borDiMga aura pAThazAlAke salAhakAra kAryakartA aura sahAyaka the| ____ lakhamasImAIke do lagna hue the| pahalA lagna sunApura (kaccha) ke rAmajI hIrajIkI kanyA zrImatI pUrabAIke sAtha hue the| inake udarase tIne bacce hue| eka bacapanahI meM gujara gyaa| dUsarI kanyA lIlabAI thiiN| ve bhI kucha dina vaidhavya aura putraviyoga bhogakara duniyAse calI gii| pIchese pUrabAIkA bhI dehAnta ho gyaa| tIsare dAmanImAI maujUda haiM / ___inhIM dinoMmeM inakI mAtA tenabAI bhI bImAra par3IM / inhoMne aura inake bhAI DaoNkTara punsIne bahuta sevA kii| tejabAIkA mI dehAMta ho gyaa| ye bAI ati samartha, kAryakuzala aura buddhimAna thiiN| lakhamasImAIke dUsare lagna tuMgI gAva (kaccha) ke zA. vIrajI DAhyAbhAIkI kanyA zrImatI macIbAI urpha ratanabAIke sAtha hue the| unase do lar3ake aura eka kanyA utpanna hue / kanyA gujara gaI / lar3ake baMkimacaMdra aura premacaMda maujUda haiN| ___ san 1924 ke jUna mahInemeM lakhamasImAIko 'smaoNla kaoNma korTa ke eDizanala najakA pada milA aura usI sAla 30 vIM disaMbarako unakA dehAnta ho gyaa| isa nara nake cale jAnese bhaneka zoka samAe~ huii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna (uttarArddha) ve jitane utsAhI samAjasevaka the utane hI nyAyapriya mI the| jisa samaya unakA dehAMta huA usa samaya 'smaoNla kAja korTameM' zoka pradarzita karaneke lie eka sabhA huI thii| usa samAmeM smaoNla kaoNna korTake cIpha jaja zrIyuta 'kRSNalAla mohanalAla javerIne kahA thA:-" inake avaptAnase inake nyAyAdhIza mitroMko bahuta bar3A nukasAna huA hai aura baMbaIkI smaoNlakaoNja korTa meM lar3ate jhagar3ate AnevAloMko eka niSpakSa aura mAyAlu jaja khonA par3A haiN| ve svargameM AnaMda bhogate hoMge; parantu unheM cAhanevAloM aura mitroMko aisI hAnimeM DAla gaye haiM jo kI pUrI honevAlI nahIM hai|" . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 16. DaoN. punsI hIrajI maizerI ela. em. eNDa. esa. e. je. pI. janma saM. 1937. 32 =============Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang An Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DA. punsI hIrajI maizerI ela. ema. enDa esa. e. je. pI. Adi inakA janma saM0 1937 : ke bhAdavA . vadi. 5 ke dina huA thaa| jaba ye eka barasake the tabhI inake pitAkA dehAMta ho gayA thA / inakI mAtuHzrI tejabAIne lakhamasImAIkI taraha inako bhI zikSaNa leneke lie skUlameM dAkhila kraayaa| inhoMne meTrikakI parIkSA pAsa karaneke bAda socA, mere bhAI hamArI jAtimeM jaise pahale vakIla haiM usI taraha meM bhI pahalA DaoNkTara banU~ / inhoMne apane bhAI aura mAtAko apanI bhAvanA kahI / unheM yaha bAta pasaMda aaii| lakhamasIbhAIne inheM meDikala 5 . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmm jainaratna ( uttarArddha) kaoNlejameM dAkhila karA diyaa| inhoMne san 1908 meM ela. ema. eNDa esa kI parIkSA pAsa kii| kacchI dasA osavAla jAtine jaise lakhamasImAIko sabase pahale vakIla honeke upalakSameM mAnapatra diyA vaise hI punsIbhAIko sabase pahale DaoNkTara honeke upa rakSA mAnapatra diyA / DA. punsImAIne mAMDavI baMdara para hI san 1908 meM apanI prekTisa zurU kI / inakA milanasAra svabhAva, inakI rogIko AzvAsana denekI paddhati aura pUrI jA~ca karake rogIko davA denekI Adatane jhakI acchI prasiddhi kii| mAMDavI muhalle meM basanevAle kyA hindu kyA musalamAma sabhI loga inheM sneha aura mAdAkI hise dekhane lge| ___ aura isa sneha aura AdarahIkA yaha pariNAma huA ki, san 1913 meM ye mAMDavI muhallese, myunisipala kaoNrporezana baMIke aMdara, pratinidhi banAkara bheje gaye / ye avataka pratyeka bumAkameM cune jAte haiN| inhoMne bhI yathAsAbhya kaoNrporezana dvAza mI pranAkI sevA kI hai| inakI kArya kuzalatAke kAraNa hI kaoNrporezanane bhI inheM sTaiMDiMga kameTike membara cune / aura Aja taka usake membara rahakara prajAkI upayogI sevA kara rahe haiN| __inake DaoNkTarI jJAnakI uttamatAke kAraNa san 1917 meM isako pha. sI. pI. esa. ( F C. P S.-phelo oNpha di Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vevara mUrtipUjaka jena 25 kaoNleja oNpha di phijiziana enDa sarjana ) kI padavI prApta huI / san 1918 meM inphlueMjA huA thA / usameM logoMkI sahAyatA karane ke lie ' kacchI dasA osavAla jaina haoNspiTala aura ' kacchI vIsA osavAla jaina haoNspiTala, aise do haoNspiTala dharmAdeke khule the / unameM inhoMne oNnarerI DaoNkTara kA kAma kiyA thA / yaha samaya DaoNkTaroMke lie svarNamudrAe~ jamA karanekA thA / eka eka miniTa unake lie dhana kamAtA thA / aise samaya meM inhoMne apane samayakA jo yoga diyA vaha bahuta hI kImatI aura inakI sevAbhAvanAkA jvalaMta udAharaNa thA / gavarnameMTane inakI sevAoMse saMtuSTa hokara inheM je. pI. kI padavI dI aura kacchI osavAla jAtine inheM mAnapatra diyA / san 1998 meM siMgala siTiMga pAvara ke sAtha inheM oNnarerI majisTreTakA ohadA milA / haiN| " anaMtanAmajI mahArAjake jinamaMdira ke ye TrasTI haiM / kacchI dasA osavAla jaina mahAjana (paMcAyata) ke ye pramukha kacchI dasA osavAla jaina pAThazAlAkI maeNnejiMga kameTI ke dasa sAla taka sekeTarI the| do sAla se isake gre pramukha haiM / kacchI dasA osavAla jaina borDiMgakI kameTIke bhI ye pramukha haiM / selsa eNDa pablika sephTI kameTI ke ye pramukha haiN| kacchI prajApariSadakI sthApanA karane vAloMmeM se se eka hai| pahale varSa baMbaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jainaratna ( uttarArddha ) pariSada bharane aura usakA kArya karanemeM inhoMne bahuta parizrama kiyA thA / pariSadakI sthApanAse eka barasa taka ye sekreTarI bhI rahe the / san 1929 meM hindu musalamAnoMkA hullaDa huA thA / usameM inhoMne pandraha dina taka atyaMta mahanatase mAMDavI muhalleko zAnta rakkhA thA / isa muhallerma hindu aura musalamAna donoM kaumeM bahuta bar3I saMkhyA meM basatI haiM / punsImAIkA donoM kaumoM meM prabhAva hai / isI hetuse inhoMne donoM ko zAMta rakhane meM saphalatA rAI thI / inake pAMca lagna hue / pahalA lagna san 1895 meM kacchaterAvAle sA rAghavajI sode cAMpANIkI lar3akI mAMkabAIke sAtha hue| unase do lar3akiyA~ huI aura mara gaI / san 1905 me bAIkA bhI dehAMta ho gayA / dUsare lagna kaccha naliyA ke sA mUrajI natthUbhAI kakAkI lar3akI vejabAIke sAtha san 1907 meM hue / unase eka lar3akI san 1910 meM huI / suvAvaDameM hI bAIkA dehAMta ho gayA / tIsare lagna arIkhANAke sA vasanajI mANajI jIvarAjakI lar3akI sonabAIke sAtha san 1911 meM hue / san 1916 meM bAIkA dehAMta ho gayA / cauthe lagna kaccha sAherA ke seTha devajI khetasIkI lar3akI navala bAIke sAtha sana 1916 meM hue / unase bAra bAlaka hue / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina do lar3ake-navInacaMda aura javeracaMda; do lar3akiyA~-ratanabAI aura madhurIbAI / san 1923 meM navalabAIkA dehAMta ho gyaa| ___pA~ca lagna sAMdhANake paTela sA rAghavajI khImajIkI lar3akI hIrabAIke sAtha san 1924 meM hue / inase koI santAna nahIM huI / san 1927 meM bAIkA dehAMta ho gayA ! punsImAIkA svabhAva zAnta, sevAparAyaNa, paraduHkhakAtara spaSTa aura sarala hai / apanI svAbhAvika udAratAke kAraNa ye aneka garIboMko muphta bhI davA diyA karate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seTha khetasiMha khIyasiMha je. pI. sutharI (kaccha) meM narapANI kuTuMbake aMdara zA. khIyasiMha karamaNakA janma huA thaa| ve khetIvAr3Ike uttama dhaMdhe se apanA -gujArA karate the / unakI patnI zrImatI gaMgAbAIse unake nau putra aura eka putrIkA janma huA thaa| unameMse pA~ca bhAI bace the / unake nAma kramazaH ye haiM - 1 DosAbhAI 2 sAmaMta urpha dhAmAI 3 khetasiMhabhAI 4 somapAlabhAI 9 hemarAjabhAI. seTha DosAbhAIke koI putra nahIM huA / isalie unhoMne apane dohite mANekamIko goda liyA / ladhAmAIke eka putra the / unakA nAma devajIbhAI thA / devajIbhAIke putra jIvarAja tathA lakhamasI haiN| seTha khetasiMha mAIke putra hIramI bhAI the / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FRe-00-00-04-0.004-026-06-00-6FCeEco- codock-cret-cock-co. ccc.Co-c-e-cock-cock-02-06--00- 00 janma saM0 1911 sva0 seTha khetasI khIyasI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina peja 28 gavromo -por-3000, 000-200-200-21005 /om95-10-00-000-00-2000-2000-000-000-003- Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina 29 unakA putra hIrAcaMda maujUda hai| seTha sopAlabhAIke putra vasanajI tathA zivajI haiM / basanajIke dAmajI aura narasI tathA zivajIke DuMgarasI aura varddhamAna haiM / dAmajIke bhI zAmajI nAmakA eka putra hai | hemarAja seThake zAmajIbhAI nAmakA putra hai / svIyasiMha kuTuMbakA saMkSipta paricaya karAneke bAda aba hama khetasiMhabhAIkA hAla likhate haiM / khetasiMha seThakA janma saMvata 1911 meM huA thA / ye apanI bhuA ( koI ) ke sAtha sabase pahale baMbaI Aye the / aura zAka galIvAlI puruSottama mahatAkI zAlA meM vyavahAra lAyaka zikSaNa lekara mAghavajI gharamasIkI kaMpanI meM rUI vibhAga meM ( khAte meM ) naukara hue / kucha barasoMke bAda naukarI chor3akara do dUsare mAgIdAroMke sAtha inhoMne khetasI mUlajIke nAmase eka kaMpanI zurU kii| kucha barasoMke bAda isa kaMpanIko nukasAna huaa| do hissedAra dezameM cale gye| kaMpanI baMda ho gii| magara inhoMne apane hissekA nukasAna dekara lenadAroMko saMtuSTa kiyA / aura apane bhAI somapAla khetasiMha ke nAmase rojagAra zurU kiyA / rojagAra acchA cala nikalA / inake do lana hue the| pahalA lagna saM0 1932 meM huA thaa| inake koI santAna nahIM huI / inakA dehAMta hone para saM0 1937 meM inake dusare lagna zrImatI vIrabAI ke sAtha hue / inakI kokha se eka putra janmA / usakA nAma hIrajIbhAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 janaratna ( uttarArddha ) rakkhA / horajIbhAIkA janma jisa varSameM huA usa varSameM somapAla khetasiMhakI kaMpanIko khUba naphA huA, isalie kheta siMha mAIke sabhI baMdhuoMkA vicAra huA ki, yaha lar3akA bhAgyazAlI hai / agara isake nAmase dhaMdhA zurU kiyA jAyagA to hamako naphA hogA / isalie usI sAla yAnI saM0 1944 meM ' hIrajI khetasiMha ' kI kaMpanI ke nAmase rojagAra zurU kiyA / isa kaMpanIke zurU honeke bAdase khetasiMha seThane karor3oM kamAye aura gumAye bhI / I lakSmI bahatI gaMgA hai / isakA jo jitanA sadupayoga kara letA hai utanA hI vaha naphA uThAtA hai / yAnI dharma - puNyameM jitanA kharca kara letA hai vahI usake khAte meM jamA hotA hai / bAkI saba vyartha / khetasiMha seThane jitanA dAnapuNya kiyA usakA byorA nIce diyA jAtA hai / 1200000) bAraha lAkha rupayeke karIba saM0 1955 se saM0 1977 taka yAnI unakI mRtyu huI usake pahale taka kaccha, kAThiyAvAr3a aura gujarAta meM duSkAla par3e una maukoM para garIboMko annavastra denemeM aura pazuoMko khAsa khilAne meM khrce| inake alAvA 100000) jina-maMdiroMkA jIrNoddhAra karAne meM / 100000) dharmazAlAe~ vagairA ba~dhavAne meM / 100000) jIvadayA phaMDoM aura pAMjarApolo meM | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 175000) pAlItAnAkA saMgha nikAlA usameM / 80000) ujamaNA kiyA unameM / 82000) apane gA~va sutharImeM jAtIya melA kiyA usameM / 80000) jAti meM sAta bAsanoM - bartanoM kI lANI kI (mAjIbAMTI ) usameM / 31 - 50000) sara vasanajI trikamajI aura khetasiMha - khiyasiMha jaina borDiMga pAlItAnameM / 30000) dUsare borDigoM, bAlAzramoM aura anAthAzramoM meM 25000) pAThazAlAoM, kanyAzAlAoM aura zrAvikazAlAoMko / 24000 ) lIMbar3I ke do bArakI upAdhAna kriyAoMmeM / 15000) pAlItAne meM jalapralaya huA usa samaya chappara ba~dhavAne | 76000) zrIkacchI dazAosavAla jaina jAtikA karja cukAne meN| 101101) nirAzritoMko Azraya deneke kAmoMmeM / 25000) jAtikI taraphase inheM mAnapatra diyA gayA thA taba judAjudA saMsthAoMmeM | 27000) lIMbar3I ( kAThiyAvAr3a) meM borDiMga ke lie makAna ba~dhavAyA usameM / 25000) lIMbar3ImeM eka jinamaMdira ba~dhavAyA usameM / 1000 ) prophesara bosakI sAiMsa insTiTyUTa kalakattAko / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) 100000) hindu yunivharasiTi banArasako / ___10000) kacchI vIsA osavAla jaina borDiMga baMbaIko / 2430101) isa taraha kula caubIsa lAkha tIsa hajAra eka sau eka rupaye ke karIba inhoMne dAna-puNya kiyA / saM0 1955 ke pahale kucha kiyA hogA vaha mAlUma na ho sakA / na unake gupta dAnakAhI kucha patA claa| loga kahate haiM gupta dAna bhI ve bahuta diyA karate the| jAmanagarake anAthAlayake eka vArSikotsava para ye pramukha hue the / usa mauke para inhoMne judAjudA saMsthAoMko acchA dAna DiyA thA / pAlItAneke pAsa cauka gA~vameM inhoMne haoNspiTala ke lie makAna ba~dhavA diyA thaa| sutharImeM inake nAmako eka zaphAkhAnA cala rahA hai| hAlAra prAMtake dabAsaMga Adi gA~voMmeM unakI taraphase pAThazAlAe~ cala rahI haiN| ____ vyApArame karIba DhAI tIna karor3akI uyalapAyala sAlAnA karate the / kaI kaMpaniyoMke DirekTara the| unake nAma yahA~ diye jAte haiN| ( 1 ) baiMka oNpha iMDiyA limiTeDa ( 2 ) sepha DipAjiTa limiTeDa ( 3 ) jyupiTara janarala insyoreMsa kaMpanI limiTeDa ( 4 ) rAjapUtAnA minarala kaM. limiTeDa ( 5 ) azoka svadezI sToarma limiTeDa (6 ) nyu sTaoNka eksaceMja (7) bombe kaoNTana eksaceMna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 33 sarakArane unheM unakI vyApArI kuzalatA aura udAra sakhA vartoMke kAraNa je. pI. kI padavI dI thI / zrI kacchI dazA osavAla jainajAtine san 1917 meM oNnarebala sara puruSottamadAsa ThAkuradAsakI adhyakSatA meM eka bahuta bar3A melAvar3A (jalsA) kiyA thA aura mahAjana (paMcAyata) kI tarapha se unheM, sarapaMca ( pramukha ) kI pagar3I ba~ghavAkara bahuta bar3A mAna diyA thA / ve aneka barasoM taka paMcAyata ke pramukha rahe the / murtipujaka zvetAMbara samAjane bhI zvetAMbara jaina kaoNnphareMsa ke gyArahaveM adhivezana ke jo kalakattemeM huA thA inako pramukha banAyA thA / kacchI samAjameMse kaoNnpharemake ye sabase pahale pramukha the / usa samaya jaba ye kalakatte gaye the taba yahA~ se eka spezala Trena dvArA gaye the aura baMbaI ke pratinidhiyoMko apane sAtha le gaye the / inhoMne pramukha sthAnase jo mananIya bhASaNa diyA thA usakI jaina aura ajaina sabhI patroMna mukta kaMThase prazaMsA kI thI ' inakA dAna sAtvika hotA thA / mAnakI icchA usake pIche nahIM hotI thii| eka bAra eka sajjana khetasiMha seTha ke pAsa Aye aura bole, " agara Apa kisI sarakArI skUla yA kaoNlejameM rupaye savA do lAkhakA dAna deM, to gavarnameMTameM ApakA bahuta sammAna hogA aura Apako koI U~cI padavI bhI milegii|" kheta siMha seThane ha~sate ha~sate javAba diyA :- "bhale AdamI ! 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jainaratna ( uttarArddha ) dAna kyA mAna aura padavIke lie kiyA jAtA hai ? mAna aura padavIke lie jo dhana diyA jAtA hai vaha to unakI kImata hai / vaha dAna nahIM / aura maiM to sarakArako prasanna karane kI apekSA apane prabhuko prasanna karanA jyAdA acchA aura hitakAraka samajhatA hU~ | isa samaya merI mAtRbhUmi kaccha meM, tathA kAThiyAvAr3a aura gujarAtame mayaMkara duSkAla hai| hajAroM strIpuruSa annake bagaira tar3apa rahe haiM / aise vakta meM ApakI salAha ke anusAra rakama nahIM kharaca sakatA | hA~ savA do lAkha nahIM DhAI lAkha rupaye denekA saMkalpa maiM isI samaya karatA hU~ / inakA upayoga duSkAlapIDita logoM kI madada karanemeM kiyA jAyagA / " / unakI manuSya - dayAkI bhAvanA isa udAharaNase spaSTa hotI hai| dharmapara unakI pUrNa zraddhA thI niyamita devadarzana karate the aura sAdhu sAdhviyoMkI tanamana aura dhanase sevA karaneko sar3hA tatpara rahate the / inhoMne apane putrake lagna bar3I dhUmadhAmase kiye the / lagnarme kahA jAtA hai ki, karIba eka lAkha rupaye kharce the / san 1920 meM inake ikalaute bhAgyazAlI putra hIrajIbhAIkA perisa meM dehAMta ho gyaa| isakA inake mana aura zarIra para bahuta kharAba asara huA aura san 1922 ke mArcakI 22 vIM tArIkha ke dina inakA lImar3ImeM dehAMta ho gayA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina hIrajI khetasiMha inakA janma saM0 1944 ke Asona sudi 15 ke dina huA thaa| inake mAgyake kAraNa sojapAla khetasiMhakI kaMpanIko bahuta naphA huaa| inhoMne priviasa taka abhyAsa kiyA thaa| apane pitAkI taraha bar3e udAra the| apane jeba kharcamese aneka vidyArthiyoM ko madada kiyA karate the| inhoMne sutharIkI pAThazAlAko-jahA~ inhoMne apanI zikSA prAraMbha kI thI-kaI bAra mahAyatA bhejI thii| aneka vidyArthiyoMko ucca zikSA lene jAneke lie kharcekI vyavasthA kara dI thii| inake do lagna hue the / prathama patnIse eka kanyA aura dUsarI patnIse eka putra huA thA / kanyA caMdanabAIkA dehAMta ho gayA hai / putra hIrAcaMda abhI maujUda hai|| ye vyApArameM lage usake thor3e hI dina bAda inhoMne rUIkA bahuta bar3A saTTA kiyA / atyaMta parizrama karake paTTeko pAra utArA aura tabhI unhoMne samajhA ki khuda parizrama karake dhana kamAne kitanI takalIpha hotI hai acche acche vidvAna, dhanADhya aura kAThiyAvAr3ake rAjA mahArAjAoMse inakA sneha thaa|paalnpurke navAba tAlemahammadakhA~, baDaudeke sva0 kumAra jayasiMharAva, porabaMdarake rANA naTavarasiMhajI aura lIMbaDIke kumAra digvinayajIke sAtha inakA kuTuMbakAsA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 jainaratna ( uttarArddha ) sneha thA | aneka vidvAnoMko samaya samayapara ve sahAyatA diyA karate the / ' mAMDArakara risarca insTiTayUTa pUnA ko unhoMne 25000) rupaye kI rakama dAnameM dI thI / " ve ' zvetAMbara jaina kaoNnphareMsa' ke maMtrI rahe, phrImezana kI oriyaMTala bake, aura royala eziyATika sosAyaTi vagairA ke ve membara the / krikeTake zaukIna honese ve hindu jImakhAneke peTUna bane the / kacchI dasA osavAla jaina borDigake ve TrasTI the / tA. 16-7-1920 ke dina perisameM inakA dehAMta ho gayA / seTha hemarAja khIyasiMha maM0 1917 meM inakA janma huA thaa| inakA dhaMdhA hIrajI khetasiMhakI kaMpanI meM hI thA / inhoMne apanI prAiveTa saMpattime se nIce likhA dAna diyA hai| 25000) nirAzrita phaMDameM / 5000) pAlItAnA jalapralaya ke samaya / 100000) saM0 1980 meM kacchake duSkALake vakta garIboM aura mUka pazuoM kI sahAyatA meM / isake alAvA kheta siMha seThane jo dAna kiyA hai usameM 1980 meM 63 barasakI AyumeM inakA bhAga thA hI / saM0 unakA dehAMta ho gayA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koNNNNNNNNNNNNNNNNNNN zvetAMbara mUrtipUjaka jaina peja 37 Goog.go.gigopogos.go-goagopogogoagogogoagogo aaNdhyNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNdi. sva0 sara visanajI trikamajI janma saM0 1922 aaNNNNNNNNNNNNNNNtti Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sara vasanajI vikamajI nAiTa sara vasanajIke pitAmaha seTha mUlanI devajI sutharI (kaccha) meM rahate the / jAtike dasA osavAla aura mUrtipUjaka zvetAMbara jaina the / seTha mUlanI saM0 1890 meM baMbaI Aye the / aura seTha narasI kezavajI nAyakakI peDhImeM, apanI hoziyArIke kAraNa, mAgIdAra hue / lakSmI prasanna huI aura dhanI bane / saM0 1922 ke jeTha mahInemeM mULajI seThake putra trikamajIke ghara putrakA janna huA / usakA nAma vasananI rakkhA gyaa| yahI bAlaka vasananI prasiddha sara vasanajI hue| vasanajIke janmake chaH hI dina bAda unakI mAtA lAkhabAIkA dehAMta ho gyaa| mAtAkA dehAnta ho gayA; parantu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) lakSmIne unake gharameM dviguNa prabhAke sAtha praveza kiyA / saM0 1930 meM unake pitA trikamanIkA aura saM0 1932 ke kArtika vadi 11 ke dina unake dAdA mUlajIkA bhI dehAMta ho gayA / dasa hI barasakI AyumeM bAlaka vasananI nirAdhAra ho gye| unakI peDhIkA kAma lakhamasI goviMdajI karane lge| ve jaba kucha bar3e hue taba khuda hI kAmakAja dekhane lge| inake tIna lagna hue the / pahalA lagna zA vAlanI varddhamAnakI putrI zrImatI khetabAI ke sAtha huA thaa| unase premAbAI aura lIlAbAI nAmakI do putriyA~ aura zAmajImAI nAmake eka putra hue the| dUsarA byAha narasI nAthAke kuTuMbameM zrImatI ratanabAIke sAtha huA thA / inase eka putra meghanIbhAI aura eka kanyA lakSmIbAI hue the| tIsare lagna ThAkarasI pasAiyAkI putrI zrImatI vAlabAIke sAtha hue / inase baMkimacaMdra nAmakA eka putra huaa| seTha vasanajIbhAI bar3e hI udAra sajjana the / inakI sakhAvata bacapana se hI prAraMma huI thii| pandraha hajAra rupaye lagAkara unhoMne bArasImeM aura sAMerAmeM jinAlaya banavAye / saM0 1952 meM unhoMne apane garIba jAti bhAiyoMko saste mAvase anAja deneke lie eka dukAna kholI thI / isase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 39 jAti meM unakI bahuta prazaMsA huI thI / baMbaI meM jaba kaoNlerA ( marakI ) kA roga huA thA, taba unhoMne logoM ko rAhata dene ke lie echa aspatAla mAMDavI baMdara para kholA thA / gavarnameMTane isalie unakI bahuta prazaMsA kI thI / saM0 1996 ke bhayaMkara duSkAlameM unhoMne dukhI logoMko acchI madada kI thI / apane gA~va sutharI ( kaccha ) meM anAjakI dukAna kholakara aneka garIba logoM ko Azraya diyA thA / isa taraha kI unakI paropakAra vRttise prasanna hokara sarakArane pahale unako je. pI. kI aura pIchese rAva sAhabakI padavI dI thI / ye sarakArI sammAna kacchI jaina samAja meM sabase pahale basanajI seThahIko mile the / isa tarahakA sarakArI mAna, jAti meM pUrNa pratiSThA aura lakSmI kI pUrNa kRga hote hue bhI vasanajI seTha nirabhimAnI the / unhoMne dAna bahuta kiyA hai, parantu saba prakaTa nahIM huA / ve kabhI yaha nahIM cAhate the ki ve jo dAna deM vaha prasiddhi meM Ave / magara prAyaH jaina samAjakA aura khAsa karake kacchI dasA osavAla jainasamAjakA eka mI dhArmika yA sAmAjika kAma unakI jiMdagI meM aisA na huA hogA jisameM unakI rakama na hogI / unake diye hue dAnameMse jo rakameM prasiddhi meM AI yahA~ dI jAtI haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jainaratna ( uttarArddha ) 1000) leDI nArthakoTa hindu Arphanena baMbaIke aNddmeN| 1250) ghAyala jApAniyoM kI zuzrUSAke lie jo kaMDa huA usmeN| 3000) jaina maMdiroM ke jIrNoddhArake lie / 7500) jaina yatipAThazAlA pAlItAne ko / 12000) jainadharmaprasAraka varga pAlItAne ko / 6000) baMbaI yunivharasiTako svargIya karamazI dAmanI skaoNlarzipa khaate| 50000) sara vasananI trikamanI aura khetasI khIsamo jaina borDiMga pAlItAne meM / 225000 san 1911 meM unhoMne royala insTiTyUTa oNpha sAyaMsako diye the| usIse vasananI vikramajIke nAmakI eka lAyabrerI vahIM cala rahI hai| royala insTiTyuTako unhoMne savA do lAkha rupayekI sakhAvata kI isIse khuza hokara gavarnameMTane unako 'sara nAiTa' kI padavI dI thii| yaha padavI kacchI jaina samAjameM sabase pahale inhIMko milI thii| logoMkA kahanA hai ki, unhoMne karIba terahalAkha rupayekA dAna diyA thaa| vidyA aura vidvAnoMke ve Azraya the| kaI prasiddha prasiddha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ zvetAMbara mUrtipUjaka jena 1 vidvAna unase niyamita mAsika sahAyatA pAte the| unake darvAje para gayA huA kabhI nirAza nahIM lauttaa| ve khojA rIDiMga rUmake jIvanasabhya the / mAMgarola jainasamAjake pratinidhi the| seTha narasI nAthA ceriTI phaMDake, kumaThA maMdirake, siddhakSetrameM sthApita vIrabAI pAThazAlAke aura apane nAmake jainaborDiMgake TrasTI the| kacchI dasA osavAla jaina mahAjanake pramukha, pAMjarApola baMbaIke TrasTI va upapramukha the| kaoNTana eksaceMja aura kaoNTanaTeDa esosiezanake ve samAsada the| kaI miloMke DirekTara bhI the| zikSaNakA pracAra karane ke lie unhoMne khetabAI jainapAThazAlA aura ratanabAI jainakanyAzAlAkI sthApanA kI thii| ve aneka vidyArthiyoMko mAsika skaoNlarzi bhI diyA karate the| eka bAra ve iMglaiMDa mI ho Aye the| ve utsAhI, kArya: dakSa, nirabhimAnI aura sakhI puruSa the| jainasamAjako unakA abhimAna thaa| daiva durvipAkase unakI pichalI jiMdagImeM unheM saMkaTakA sAmanA karanA par3A / lakSmI samI vilIna hogii| to bhI logoMne kabhI unheM zoka karate nahIM dekhaa| ve kahA karate the, lakSmI AtI hai aura jAtI hai / isake lie harSa zoka kaisA? tA. 12-1-1922 kI rAtako yaha mahAna nara isa mAnava dehako chor3akara calA gyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA. mAlasImAMyAke parivArakA paricaya mA. mAMyA punsI kaccha ravAmeM rahate the| dasA osavAla zvetAMbara jaina ye| khetIkA kAma karate the / unake cAra lar3ake 1 mojapAla 2 mANajI 3 mAlasI 4 ratanaptI aura do lar3akiyA~ 1 jetabAI 2 jIvAMcAI the / mAlasImAIkA janma saM0 1902 meM kaccha ravAmeM huA yaa| ve choTI umra meM baMbaI mAye the / aura rUIkI naukarI karate aura kAThiyAvAr3ameM vyApAra karane jAte the| usake bAda nikala kaMpanImeM naukara hue| isa kaMpanIkI taraphase mAMDavI (kaccha) meM ejaMTa hokara gye| usa dinase ye paisenjara ejaMTakI taraha kAma karate rahe / yaha kAma unhoMne dasa barasataka kiyA / bAdameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 43. svargIya seTha mAlasI mAyA janma saM. 1902 svargavAsa saM. 1972 Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bI. Ai. esa ena. kaM0 ke. peseMjara ejaMTa mesarsa mAlasI mAyAkI kaM0 kI taraphase, zrI. dAmajI mAlasIne bhAMDUpameM zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. ] upAdhAna tapakA mahotsava karAyA thA usakA dRzya / [ peja 44 Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina briTikA iMDiyA sTImanevigezana kaMpanI limiTeDa meM baMbaI meM ejaMTa mukarrara hue / usameM ve Akhira taka rhe| unake vaMzaja abataka vahI kAma kara rahe haiN| ____ mAlasImAIke sAta lar3ake aura tIna lar3akiyA hue| lar3ake 1 sAmanI 2 nAgasI 3 cAMpasI 4 dAmanI 5 lakhamasI 6 hIrajI 7 karamasI aura lar3akiyA~ do 1 pUrabAI 2 sonabAI / abhI unameM se cAMpasI, dAmajI aura karamasI maujUda haiN| ___ cAMpalIke kezavajI aura bhojarAja nAmake do lar3ake haiM / kezavajIka baMkimacaMda nAmakA lar3akA hai| cAMpasIkI patnIkA nAma dhanabAI hai| unake lar3ake kezavajIkI patnIkA nAma premAbAI hai| dAmajImAIke eka lar3akA kAnajI aura lar3akI neNabAI haiM / dAmanImAIkI strIkA nAma jeThIbAI hai| karamasIke koI saMtAna nahIM hai| mAlasImAIke tInoM lar3ake sAtha rahate haiN| unameM acchA saMpa hai| unhoMne bhAMDapameM assI hajAra kharcakara baMgale baMdhAye haiN| kaccha ravAmeM bhI abhI jAyadAda para karIba pacAsa hajAra rupaye kharce haiN| ___mAlasIbhAIke lar3ake lar3akiyoMke lagnameM karIba pacAsa hajAra rupaye kharca hue haiN| saM0 1984 ke AsonameM kaccha vAmeM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 www.in jainarasma ( uttarAI) mAlasImAIkI lar3akI pUrabAIke ujamaNemeM inhoMne pA~ca hajAra rupaye kharce haiN| saM0 1985 ke magasarameM bhAMDupameM upadhAnakI kriyA karAI thii| aisI kriyA kacchI dapsA osavAla jAtimeM sabase pahale huI hai / isameM dasa hajAra rupaye kharca hue the| usa samaya kaccha nakhau. vAlI gaMgAsvarUpa bahina bhaccIbAI aura kaccha naliyAvAlA gaMgAsvarUpa bahina kuMvarabAIne paMnyAsanI dAnasAgarajI mahArAja ke pAsase dIkSA lI thii| unake nAma kramazaH kamalazrI aura kalyANazrI rakhe gaye / inake dIkSA mahotsavameM mAlasImAMyAMke parivArane apane mAgake eka hajAra rupaye kharce the / upadhAna aura dIkSAke mahotsava bar3I dhUmadhAmase kiye gaye the| usa samaya do acchI bAta ho gaI (1) sA. zivajI meghaNakI lar3akI aura sA. hIrajI parvatakI patnI ratanabAIko saMsArase virakti aura bhAtmajJAkI prApti huI (2) kaccha khAvALe sA. kAnajI narasIkI lar3akI gaMgAsvarUpa bahina jetabAIke manameM dIkSA lenekA vicAra bhAgayA aura inhoMne usI varSa vaizAkha mudi 3 ko bhAyakhAlA kamalazrIjIke pAsase dIkSA lelii| unakA nAma jayazrImI rakkhA gayA / . mAMDupake upadhAna aura dIkSA mahotsavakA kAma kacchI nainoM ke sivA kAThiyAvAr3I, gujarAtI, mAravADI bhAI bahinoMne bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IXI AD IIII THI SINUTAIL bI. Ai. esa. ena. ke. ke. peseMjara ejaMTa mesarsa sAlasI mAyAkI kaM0 kI taraphase zrI dAmajI mAlasIne bhAMDUpameM zetAMtara manipajaka jaina sadhAna tapakA mahotsava mA aa yA tayA / Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9{ co-9 {~0...&=6xe{--x =c&_doc cove{~0* 6$-0>> e ce o] >>94-6, 6-6 06--6-6-6-- 0 0ve (r)xcoexcc 09 << & C>>e ht 73 21malAi G peja 44. tA. 2 4033 SI Deph 11 -bhA mA zA. 2tanI mAMyA 2:.. mAyA punazI LL HLAii zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. sva. seTha mAlasI mAyAkA parivAra RC ghara mAthA ALLY2121 ) (mAla) BkAra so- cxc 9 06 cc excrjanmac & cc ce&#ccc e$=c~ ceae c*eece Code {>c&$ qaeae co- ccc c>> cio Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina uThAyA thaa| upadhAnakI kriyA panyAsanI dAnasAgarajI mahArAjane karAI thii| mAlasIbhAI buddhivAna, vivekI, vinayavAna aura kAryadakSa puruSa ye / unakI patnI lAkhabAI zAnta svabhAvavAlI aura saccaritravAlI thii| unakI saMtAnoMmeM mAlaptImAIkI buddhi aura lAkhabAIkI zAnti guNa Aye haiM / lAkhabAI saM0 1954 meM aura mAlasImAI saM0 1972 meM rAmazaraNa hue / mAlamImAIke saMtAnoMne apane kulakI kIrti bar3hAI hai| acche kAmoMmeM hamezA inhoMne apanA mAga diyA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seTha ku~varajI ANaMdajI ( devajI ku~varajIkI kaMpanI kAthA bajAra mAMDavI ) 1 kaccha maMjala reDaliyAmeM AnaMdajI sAraMgake yahA~ inakA janma saM0 1932 meM huA. ye zvetAMbara jaina hai| AnaMdajIke cha: lar3ake the - (1) kuMvarajI (2) khetasI (3) gaMgAjara ( 4 ) manajI (5) AsAriyA (6) devajI / lar3akiyA~ 3 thIM mamubAI, dekAMbAI, dImubAI mamubAIke lagna kaccha koThArerma kaccha koThAre hue cAMpasI lAlajI ke sAthadekAMbAI ke lagna hemarAja haMsarAjake lar3ake haMsarAja ke sAtha hue / dImubAIke kaccha sutharI meM mAyAM kurdarake lar3ake rAyamalake sAtha hue / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. pe. 46. seTha ku~varajI ANaMdajI. janma saM0 1932 Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina ku~varajIbhAI saM0 1953 meM baMbaI Aye aura zAmajI khImajIkI kaMpanI meM naukara hokara khAmagA~vameM gye| do barasa taka naukarI kI phira saM0 1955 me ku~varajI AnaMdajIke nAmase khajUrakA rojagAra zurU kiyaa| cAra barasake bAda saM0 1999 meM zivajI kuMvarajIke nAmase khajUrakA kamIzanase baMdhA zurU kiyA / isameM acchI kamAI kii| saM0 1962 meM devajI ku~varajIke nAma se dhaMdhA zurU kiyA aura isameM inhoMne acchI rakama paidA kii| 47 saM0 1997 ke mahA vadi 7 kI kaccha bAMkuDeke paTela sA sonapAla ur3AkI lar3akI ku~varabAI urpha mamRbAIse vyAha kiyA / ghATakUpara meM pacAsa sATha hajAra rupaye kharcakara ba~galA ba~dhAyA / apane gA~va bhI acchI sTeTa banavAI hai / saM0 1985 meM kaccha ke maMjila gA~vake bAhara talAva ke pAsa eka bhavya dharmazAlA banavAI hai / usameM karIba cAlIsa hajAra rupaye kharca hue / 1 kaccha meM jaba jaba duSkAla par3e taba taba apane gA~vameM anAja baTavAyA hai| isameM karIba bIsa-pacIsa hajAra rupaye kharca kiye haiM / gAyoM ko kaccha meM harasAla pAcasau chaH saukA ghAsa DalavAyA karate haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) saM0 1965 se abataka bIsa barasameM judA judA caMdoM meM karIba pauna lAkha rupaye diye haiM / e mAIke lar3ake ratanasI mANekakI putrI jhapaku kharca kiye the / apane saM0 1974 meM apane choTe ko goda liyA hai / isake lagna kAnajI bAIke sAtha kiye / usameM assI hajAra bhAiyoMke lagnoM meM bhI inhoMne pacAsa hajAra rupaye kharce / I naM0 1972 meM inake pitAkA aura saM0 1983meM inakI mAtAkA dehAnta huA / inakI mAtAne dharmAdemeM dasa hajAra rupaye kharca kiye I inake putra ratanasIke lakhamIcaMda nAmakA lar3akA hai / inake bhAI gaMgAjarake cAMpasIputra aura mAnabAI nAmakI putrI hai / vasanajIke hIrabAI nAmakI lar3akI hai| cauthe mAIke koI saMtAna nahIM hai / mAI devI lAlajI nAmakA putra hai / ku~varajI seThakI mAtA meghavAI bahutahI sarala aura gRhakArya kuzala thiiN| isase inake mAiyoM meM hamezA prema rahA / kabhI koI jhagar3A nahIM huA / ku~varajI mAIkA svabhAva sAdA, satyapriya aura nikhArasa hai / yahI inakI saphalatA kI kuMjI hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jana peja 49 seTha padamasI zivajI. janma saM. 1948 Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padamasI zivajI (goviMdajI padamasIkI kaMpanI, kAthAbajAra mAMDavI ) saM0 1948 ke posa vadi 6 ke dina kaccha ravA gAvameM seTha padamasIkA janma huaa| ye zvetAMbara jaina haiN| inake pitA zivanI mANika the| inake 3 lar3ake aura cha: laDakiyA~ huii| lar3ake hIrajI, rAghavanI aura padamasI, lar3akiyA~ bhAgabAI, suMdarabAI, puravAI, mIThAbAI, kuMvarabAI aura dhanabAI / seTha padamasIkA pahalA byAha kaccha naliyAke zivajI nAgajIkI putrI vAlabAIke sAtha huA thaa| usase eka mAgavAI nAmakI kanyA huii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) nnnnnnn ~ ~ - ___ dusare lagna naliyAke khimarAja ratanasIkI lar3akI premAbAI ke sAtha hue / unake do lar3ake aura do lar3akiyA~ huii| lar3akoM ke nAma goviMdanI aura lakhamIcaMda haiN| lar3akiyA~ devaku~vara aura ratana haiN| ____saM0 1958 meM padamasI seTha baMbaI Aye / ye AMka hisAba aura gujarAtIkI eka kitAba par3he the / saM0 1961 meM ye neNasI devasIkI kaMpanImeM inake bhAI hIrajIkI jagaha bhAgIdAra hue / inhoMne saM0 1976meM marceTsa sTImara nevigezana (prAiveTa) kaMpanIkI sthApanA kI / isameM inhoMne acchI kamAI kii| saM0 1976 meM pacAsa hajAra rupaye kharca kara ba~galA baaNdhaa| saM0 1974 meM pitAkA aura saM. 1979 meM mAtAkA dehAvasAna huaa| ___ inake pitA vyavahArakuzala aura dharmaparAyaNa the| mAtA madrika svabhAvakI thii| ___ inake gAMvameM inakI khetIbAr3I hai| usakI AmadanI vahIM dharmA demeM kharca dete haiN| kaccha naliyA zivanImAIkA sthApana kiyA huA eka jainabAlAzrama hai / usameM ye apane prAiveTa kharca se tIna sau rupaye sAlAnA dete haiN| kacchameM jaba jaba duSkAla par3e the tamI taba inhoMne acchI madada kI thii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina kaccha naliyAke kacchI jainabAlAzramake vyavasthApaka aura dasA osavAla mahAjanake ye sabhya haiN| kacchI dasA osavAla sevaka samAnake TrasTI haiN| pAlItAnekI sara visanajI trikamajI je. pI. aura seTha khetasI khIasI je. pI. jainaborDiMga skUla phaMDake ye TrasTI haiN| inhoMne apanI lar3akI mAgabAIke lagna kaccha naliyAke zA mANajI mUrajIke lar3ake goviMdajIke sAtha kiye the| usameM bIsa hajAra kharce the| saM0 1985 ke Asoja suda 8 ko goviMdajI padamasI nAmase apanI naI peDhI zurU kI / inakI chaH bahanoMmeMse amI tIna bahaneM suMdaravAI, pUravAI, aura mIThAbAI maujada haiN| zoom Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrajI laDhA (vIrajI lA kaM0 ciMca baMdara mAMDavI baMbaI ) saM0 1947 ke vaizAkha vadi 0 ) ) zanivAra ke dina gA~va naliyA (kaccha) ke nivAsI laddhA khIM arAjake yahA~ inakA janma huA / inake do bahine haiM- 1 dekAMbAI 2 cAMpUbAI | naliyAvAle seTha ThAkarasI pasAiyAke sAtha devAMcAI ke aura varADIyAvAle thomaNa rAghavajI ke sAtha cAMpUcAIke lagna hue / vIrajIbhAIke tIna lagna hue / pahale lagna mAMDaNa padamasI kI lar3akI mAMkabAIke sAtha saM0 1962 meM hue / santAnahIna pA~ca barasake bAda ve marIM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Leng Leng Leng Leng Leng Leng Leng Leng Leng Wei zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 52. Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Gong Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Gong Xiao Xiao Xiao De Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xin Xin HTTKe Ke Ke Ke 3889. Xiao Xin Ni Jia Ta Jia Lai Jia Gong Ran Xiao Xiao Xiao Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www.inww zvetAmbara mUrtipUjaka jaina dUsare lagna sutharIvAle cAMpasI ddhAkI lar3akI umarabAIke sAtha hue aura ATha barasake bAda ve bhI santAnavihIna calI gii| tIsare lagna dhananI varasaMga pAlANIkI lar3akI lIlabAIke sAtha hue| saM0 1960 meM inake pitA ddhAmAIkA dehAnta huaa| ve hIrajI khetasIkI kaMpanImeM hissedAra the| ___ ye saM0 1964 meM hIranI khetasIkI kaMpanImeM kAma karane lage saM0 1965 meM do sau rupaye sAlAnA vetana milane lagA aura saM0 1970 taka bAraha sau sAlAnA ho gye| saM0 1971 meM ye bhI hIranI khetasIkI kaMpanI meM bhAgIdAra hue / saM0 1974 meM bhavAnajI dhanajIke nAmase, padamasI pAsavIrakI bhAgIdArImeM, ruIkA atyA-vyApAra zurU kiyaa| padamasImAIkA dehAnta ho gayA isase usI sAla dhaMdhA baMda karanA pdd'aa| ye saM0 1975 meM arjana khImajIkI kaMpanI meM hissedAra hue / saM0 1978 taka rhe| phira saM0 1979 meM vIrajI laddhAke nAmase ruIkA vyApAra zurU kiyaa| vaha Ajataka cAlu hai| saM0 1986 ke kArtika suda 13 ko inakI mAtA dimu. bAIkA dehAnta huA taba dasa hanAra rupaye dAnameM diye / ve rupaye pAlItAnemeM devanI punsIkI dharmazAlAmeM eka rasoDA cAlU hai, usameM diye aura rasoDe para isa taraha kA borDa lagavAyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenaratna ( uttarArddha ) devajI punsI ane vIrajI laddhAnA mAtuHzrI mubAIno rasor3o' 200) rupaye jIvanadAna nAmakI pustakake chapavAne meM madada dI. kaMpanIkI taraphase judA judA khAtoM meM abataka bIsa hajAra rupaye dAna meM diye haiM / pacAsa hajAra rupaye kharca karake ghATakUpara meM ba~galA ba~ghavAyA hai| vIrajIbhAI utsAhI, vyavahAra kuzala aura zraddhAlu manuSya haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Qiu Zheng Zhi Li Ji Chu Chu Chu Chu Chu Chu Chu Chu Chu Chu Chu Chu Chu Chu . 36. Kong Xiao Xiao Zong E6% Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Ke Bu Ke You Ke Wu , sA laddhAbhAI maNasI. janma saM. 1944 Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao De Gong Xiao Xiao De Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Za . Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Za E% E 4 % Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA. laddhAbhAI maNasI gA~va varADiyA ( kaccha ) ke sA. maNaptI haMsarAjake yahA~ saM0 1944 meM meghavAIke garbhase inakA janma huaa| maNasImAIke tIna lar3ake hue-1 cAMpasI 2 laddhAbhAI 3 jeThAmAI / jaba inakI Ayu do barasakI huI taba inake pitAkA dehAnta ho gyaa| inake pitA khetI karate the / saM0 1957 meM laddhAmAI dharaNa gA~va gaye / vahA~ inake bar3e bhAI cAMpalIkI sahAyatAse bAradAnekA eka barasa dhaMdhA kiyaa| saM0 1858 meM pacAsa rupaye sAlAnAse vasananI arjaNakI dukAna para naukara rahe / saM0 1959 meM 150) rU. sAlAnAmeM vIrajI maNasIke yahA~ naukara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..... .. jainaratna ( uttarArddha) hue / saM0 1961 meM baMbaI Aye aura vejI zivajI ke yahA~ 600) ru. sAlAnAmeM naukara hue| dUsare sAla hajAra rupaye sAlAnA hue / tIsare sAla kAmase khuza hokara seThane DhAI hajAra rupaye inAmameM diye / isI taraha prati varSa cha: barasa taka kamI pA~ca hajAra kabhI sAta hajAra aise inAma dete rahe / saM0 1900 meM inheM dasa hanAra rupaye inAma mile / saM0 1971 meM inheM dukAnameM bhAgIdArI milI / ye aba taka usake bhAgIdAra haiN| saM0 1913 meM gA~va vAyaTa ( kaccha ) ke sA nAgasI neNasIkI lar3akI mUrabAIke sAtha lama hue| unake do lar3akiyA~ huI / veM mara gaI / bAIkA bhI dehAMta ho gyaa| ___saM0 1972 meM varADiyA ( kaccha ) ke sA. vIranI maNasIkI lar3akI sonabAIke sAtha lagna hue / unake eka lar3akA huaa| thobaNa nAma rakkhA / laDakA aba bAraha barasakA hai| tIna barasake bAda bAIkA dehAnta huaa| ____saM0 1975 meM prajAU (kacchake) jeThA merajIkI lar3akI velabAI ke sAtha lagna hue| ve aba taka vidyamAna haiN| inhoMne varADiyA ( kaccha ) meM ATha hajAra rupaye kharca kara eka makAna bnaayaa| ghATakUparameM eka caoNla sATha hajAra rupaye meM banavAI / usakA nAma laddhAmAI maNasIkI cAla hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 57 saM0 1971 se Aja taka kaMpanIkI taraphase dharmAde meM, tIna cAra hajAra rupaye sAlAnA kharca hote haiM / usameM inakA bhAga hai / inhoMne bhAMDupakI tIna hajAra vAra jamIna kacchI dasA osavAla jaina borDiMga baMbaIko bheTameM dI hai / inakA svabhAva sarala aura zAnta hai / nyAya aura pramANikatA inheM adhika pasaMda haiM / sAhityake zaukIna haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seTha trikamajI narasI gA~va terA (kaccha) ke nivAsI dasA osavAla sA. narasI gelAke yahA~ eka putra saM0 1940 ke kArtika vadi 13 ke dina baMbaImeM janmA / usakA nAma trikamanI rakkhA gayA / narasI gelA baMbaI meM rUIkI mukAdamIkA rojagAra karate the| unake cAra lar3ake aura tIna lar3akiyA~ huii| lar3akiyA~ gujara gii| lar3ake devasI, narapAra, DuMgarasI aura trikamanI haiN| devasI aura narapAra unake lagna honeke thor3e hI dina bAda mara gaye / devasIkA eka lar3akA cA~pasI maujUda hai| DUMgarasImAI hIrajI khetasIkI kaM0 meM naukara the / saM0 1938 se inhoMne seTha mUlajI jeThAkI kaMpanIke ruI DipArTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 58. SCOLLE MERIOSI TER seTha trikamajI narasI. janma saM. 1940. Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina meTameM tIna barasataka mukAdamakA kAma kiyA / saM0 1971 meM inakA dehAMta huaa| inake eka kanyA huI thii| vaha bhI gujara gii| unakI vidhavA zrImatI ku~varabAI maujUda haiN| DUMgarasIbhAIkI kAryakuzalatAse mUlanI jeThA kaMpanIke saMcAlaka khuza hue aura unhoMne trikamajIbhAIko vaha jagaha dI jo Ajataka cAla hai| trikamajIke do lagna hue| prathama lagna saM0 1952 meM naliyA (kaccha) vAsI zrIyuta rAyamala hIranIkI lar3akI mamu. bAIke sAtha hue / unake do lar3akiyA~ huI thiiN| ve mara gii| dUsare lagna saM0 1962 meM jetalI gelAkI lar3akI rAjabAIke sAtha hue| unake cAra laDake aura do lar3akiyA~ huii| unameMse do lar3ake aura eka lar3akI gujara gaye / abhI lar3ake padamasI, va jIvarAja aura kanyA pUrabAI maujUda haiN| pUrabAIke lagna jakhauke seTha kAnanI pAMcAriyAke lar3ake vIracaMdake sAtha hue| isameM inhoMne pandraha hajAra rupaye kharca kiye| ___ inako saMgIta aura vAcanakA acchA zoka hai / ye, zAnta, vinayI, prAmANika aura buddhimAna vyakti haiM / ve apanI bhojAIkA apanI mAtAke samAna Adara karate haiN| bAI mI trikamajImAIko apane lar3akeke samAna samajhatI hai| trikamanImAI udAra manuSya haiN| inhoMne dAna kiyA hai magara sabhI gupta / kacchI damA osavAla jJAtike ye eka pratiSThita vyakti haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seTha ku~varajI kezavajI zAmajI saM0 1941 ke zrAvaNameM kaccha koThArAke dasA osavAla - sA kezavajI zAmajIke yahAM eka lar3akA huA / usakA nAma -ku~varajI rakkhA gayA / kezavajI zAmajIke tIna lar3ake aura eka lar3akI hue / lar3ake - lakhamasI, ghanajI, ku~varajI aura lar3akIvIrabAI | kezavajI ke pitA zAmajI Asamala baMbaI meM varddhamAna punsI kI peDhImeM rUIkI mukAdamIkA dhaMdhA karate the / ve kucha dhana kamA kara dezameM jA rahe / vahA~ unake do lar3ake kezavajI aura goviMdajI aura cAra lar3akiyA~ huI / kezavajI aura goviMdajI baMbaI Aye / goviMdajI trikapajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 60. seTha ku~varajI kezavajI zAmajI. janma saM. 1941 Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina mUlajI ( sara visanajI trikamanI) kI kaMpanI meM zAmila hue| aura kezavanImAIne svataMtra paracaraNa ruIkA dhaMdhA kiyA / kezavajIne isameM acchI kamAI kii| kezavajIke prathama lagna cAMpUbAIke sAtha hue| unase lakhamasI aura vIravAI hue| dUsare lagna zrImatI premAbAIke sAtha hue / inase dhanajI aura kuMvarajI nAmake do lar3ake hue| premAbAI saM0 1954 meM aura saM0 1960 meM kezavajImAIkA dehAMta ho gayA / lakhamasImAIke pahale lagna saM0 1945 saM0 1955 meM hue the / ghananImAIke lagna saM0 1955 meM hue the| ku~varajIbhAIke prathama lagna saM0 1955 meM zrImatI gaMgAbAI ke sAtha hue / dUsare lagna saM0 1969 meM zrImatI nenabAIke sAtha hue| tIsare lagna saM0 1970 meM meghavAIke sAtha hue aura cauthe saM0 1978 meM devakAMbAIke sAtha hue the| yaha bAI abhI maujUda hai| . ___meghavAIse eka lar3akI navalabAI huI aura devakAMbAIse vimalA nAmakI eka kanyA hai| saM0 1916 meM inhoMne kuMvarajI kAnajI nAmakI kaMpanImeM kAma zurU kiyA / saM0 1960 meM inake pitAkI mRtyuke bAda dhananI kezavajIke nAmase rUIkA dhaMdhA zurU kiyaa| saM0 1969 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) se inhoMne ku~varanI kezavajIke nAmase dhaMdhA kiyaa| saM0 1976 meM odhavanI, sI. laddhAke bhAgameM dhaMdhA kiyaa| saM0 1979 hIranI lAlanIkI bhAgIdArImeM dhaMdhA kiyaa| saM0 1983 taka isameM zAmila rhe| phira tabIata ThIka na rahanese alaga ho gye| jaba tabIata acchI huI to mahammada sulemAnakI peDhImeM mAgIdAra hue| abhI taka yaha bhAgIdArI cAlU hai| saM0 1952 meM inhoMne kezavajI aura goviMdanI zAmanI ke nAmase pAlItAnemeM rasoDA zurU kiyaa| usakA bArSika kharca karIba teraha sau caudaha sau hai / vaha rasor3A Ana kata cAlU hai / kaccha koThArAmeM saM0 1964 meM jaina pAThazAlAkA eka makAna banavAyA / usameM cAra hanAra rupaye kharce / usake bAda zikSaka rakha kara pAThazAlAkI par3hAI zurU kii| Aja taka vaha zAlA cAlU hai| usakA vArSika kharcA pA~ca sau rupaye haiN| zrIyuta zivajI devasIne mAMDavImeM 'kacchI jaina bAlAzrama' nAmakI eka saMsthA kAyama kI thii| usameM usa samaya koI sthAyI phaMDa nahIM thA / ATha mahIne sTImaroMke cAlu rahanese baMbaIse loga Ate jAte rahate the isalie unake dAnase kharcA calatA rahatA thA; parantu caumAsemeM sTImara baMda ho jAte the isalie bhAmadanI mI baMda ho jAtI thI / cAra mahIneke lie zivajImAI alahadA alahadA seThiyoMke yahA~ vidyArthiyoMko rakhate the| isameM cAra pA~ca hajArakA kharcA hotA thaa| eka sAla isI tarahase inhoMne bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zvetAmbara mUrtipUjaka jaina vidyArthiyoMko rakkhA thA / inake usameM cAra hajAra rupaye kharca hue the| mAMDala ( kAThiyAvAr3a ) kI yati pAThazAlAmeM inhoMne eka hajAra rupaye diye the / pAlItAneke jaina pustaka prasAraka vargako eka hajAra diye the / inake alAvA judA judA rUpase inhoMne bIsa hajArakA dAna diyA hai / do barasa pahale pATanase bar3A saMgha nikalA thA / vaha jaba kacchameM koThAre gA~va gayA thA, usa samaya saMghake bhojana kharcakA cauthA bhAga inhoMne diyA thA / ku~varajImAI buddhizAlI, vyApArakuzala, saMgIta premI, svadeza hitaiSI aura dharmatattvake jAnanevAle haiN| inheM vAcanakA acchA zauka hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA. hIrajI kAnajI maNasI kaccha naliyAke rahanevAle kacchI dasA osavAla zvetAMbara jaina sA. maNasI marajIne kacchI dasA osavAloMmeM, baMbaImeM, sabase pahale vImAkA dhaMdhA zurU kiyaa| unake kAnanI nAmakA eka mAgyavAna lar3akA huaa| usane pIchese kAnajI maNasIke nAmase dhaMdhA cAlU rakkhA / .... ___kAnajIke do lar3ake hue| ekakA nAma hIrajI aura dUsarekA nAma velajI / hIrajIkA janma kaccha naliyAmeM saM0 1932 ke kArtika vadi 6 guruvArako huA thaa| saM0 1954 ke mahA mudi 5 ke dina kaccha naliyAke sA. javera karamatIkI suputrI bAI hIrabAI ke sAtha lagna hue| inake tIna lar3ake aura tIna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 64. sA. hIrajI kAnajI maNasI. janma saM. 1932 Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina lar3akiyA~ huI / unakI bar3I lar3akI pUrabAIke lagna kaccha sAherAvAle seTha meghanI khetasIke suputra zivajIke sAtha saM0 1961 meM hue / do barasake bAda isa bAIkA dehAMta ho gyaa| hIrajImAIke lar3ake narasImAI maujUda haiN| dUsare sabhI bAlaka gujara gaye haiN| narasIbhAIke pahale lagna kaccha jakhaUvAle sA. neNasI vasAiyA mAravAr3IkI lar3akI vejabAIke sAtha saM0 1968 meM hue the| unake eka lar3akA huA / usakA nAma jeThAmAI rakkhA / vaha isa samaya teraha barasakA hai| ___ venabAI saM0 1973 meM gujarI / narasImAIke dUsare lagna saM0 1974 ke vaizAkhameM kaccha sutharIvAle hIrajI khetasIkI lar3akI lIlabAI ( caMdanabAI ) ke sAtha hue| unake do lar3ake hue| eka gujara gyaa| dUsarekA nAma motIcaMda ( mANikanI ) rakkhA gyaa| vaha isa samaya nau barasakA hai| saM0 1977 meM lIlabAI gujara gaI / narasImAIke tIsare lagna kaccha jakhaU vAle seTha TokarasI kAnajIkI lar3akI dImubAIke sAtha saM0 1978 meM hue / bAI saM0 1981 meM gujara gii| narasIbhAIke cauthe lagna kaccha jakhaUvAle seTha narapAra basAiyA mAravADIkI lar3akI cAMpUbAIke sAtha saM0 1982 meM hue / usake eka lar3akI huI / usakA nAma jayaMtI rakkhA / vaha do barasakI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) manram ...rna .. . .. . . .. hIrajIbhAI pandraha barasakI umrameM dhaMdhe lge| unake pitA kAnajIbhAI saM0 1958 ke mArga zIrSa sudi 13 ko rAmazaraNa hue| usake bAda hIrajImAIna bahuta unnati kI / kaccha naliyAvAle sA. mAlasI bhojarAjake samAgamase hIrajIbhAIne dhArmika jJAna prApta kiyA aura unakI salAhase hIrajIbhAIne saMskRta siikhii| usake bAda paMDita lAlanake samAgamase unakI AdhyAtmika jJAnakI tarapha ruci huI aura zivajImAIke samAgamase unhoMne pArmArSika kAryoMmeM pravRti kii| saM0 1959 meM pAlItAnemeM zrI jainadharma vidyAprasAraka varga kI sthApanA huI aura usake sAtha jaina borDiMga sthApita huaa| usameM hIrajIbhAIkA bar3A hissA thA / aura vargakI vyavasthApaka kameTIke membara the / ve jaise vI. mA. kI dalAlI karate the vaise hI dharmakI dalAlI bhI karate the / yAnI vyavahArake sAtha dhArmika kAma bhI karate the| saM0 1977 se ve pArmArthika kAmoMmeM vizeSa lakSa dene lge| saM0 1979 meM unakI patnI hIrabAIkA dehAMta huaa| bAI buddhimatI, suguNI aura kAryakuzala thIM / inake viyogakA asara hIrajIbhAIke mana para huA aura ve vizeSa virakta hue| hIrajImAI apane choTemAI velajIbhAIke lar3ake kuMvarajI aura lar3akI lakSmIbAIko apanI saMtAnake samAna samajhate haiM / velanIbhAI saM0 1972 meM gujara gaye the| saM0 1973 meM velanImAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Vvvvv.-.. zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 7 kI patrI meghavAIkA bhI dehAMta ho gyaa| unakI santAnako hIrajImAIne mAtApitAkA viyoga mAlUma na hone diyA / aura veTajI mAIkA lar3akA ku~varajIbhAI bhI hIrajImAIko apane pitAke samAna samajhatA hai| pichale dasa barasase hIrajIbhAIkA jIvana prAyaH paramArthake kAmoM meM hI bItatA hai| ve caMbaIkI zrIkacchI dasA osavAla jaina jJAtike aura usake jinamaMdirake TrasTI haiN| kacchI damA osavAla jaina borDiMga aura pAThazAlAkI menejiMga kameTIke sabhya haiM / seTha narasI nAthA ceriTIphaMTake TrasTI haiM / naliyA pAMjarApola kI vyavasthApaka kameTIke sabhya hai| lADaNa khImajI TrasTa phaMDake TrasTI haiN| naliyA jaina bAlAzramake TrasTI haiN| kaccha kohAya sadAgama pravRti aura pAMjarApolake TrasTI haiN| naliyAkI jaina kanyAzAlAke vyavasthApaka haiM / kacchI daptA osavAla jaina svayaMsevaka mamAnake sthApaka, vyavasthApaka aura TrasTI haiM / kacchI jaina bAlAzramako judA judA karake abataka dama hamArakI sahAyatA dI hai| kacchI dasA omavAla sevaka samAjako inhoMne tIna hajArakI mahAyatA dI hai / isake alAvA pAlItAnA jaina borDiMga, vidhavA. zrama, pustaka prakAzana khAtA, kaccha naliyA pAMjarApola aura paracUraNa milAkara rupaye sAta hajAra kharce haiN| ___ hIrajIbhAI vinayI, sevApriya, satsaMgaraMgI aura uttama cAritravAna haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seTha vIracaMda pAnAcaMda bI. e. seTha vIracaMdabhAI una AdamiyoMmeMse eka haiN| jo apane hI baLapara uThate haiM, baDhate haiM, sthira hote haiM aura itihAsameM apanA nAma amara kara jAte haiN| inakA janma jAmanagara ( kAThiyAvAr3a) rAjyake ATakoTa tAlukeke samaDhImAlA nAmake eka choTese gA~vameM huA thA / inake pitAkA nAma pAnAcaMda thA / unakA mAmUlI rojagAra thaa| pAnAcaMdake pAMca putra the| hIrAcaMda, mANikacaMda, lakSmIcaMda, rUpacaMda aura vIracaMda / vIracaMdamAI sabase choTe haiN| ye zvetAMbara mUrtipUjaka jaina haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FEANS-ENGEAEG: zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 68. FEAREFR5EADEEDBERJEED92906 seTha vIracaMda pAnAcaMda. LAEVAREVA-SEYA-AYAA Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmmmmmmm.mrammar zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 69 vIracaMdabhAI 12 varSakI umra meM, sAtavIM gujarAtIkA abhyAsa pUrA kara, apane bhAI aura pitAke sAtha vyApArameM lge| cAra varSa taka dukAnameM rahe / phira satrahaveM varSa meM inako iMgliza paDhaneke sAdhana mile / eka varSameM inhoMne iMglizakI cAra klAsoMkA abhyAsa pUrA kiyA aura rAnakoTa ( kAThiyAvAr3a ) meM jAkara iMgliza pAMcavIM klAsameM dAkhila hue / meTrika pAsa kara mAvanagara meM zAmaladAsa kaoNlenameM dAkhila hue| vahAse san 1918 meM bI. e. kI parIkSA uttIrNa hue aura grenyueTa bane / bhAvanagarameM par3hate hue inhoMne apane bhatInoMko apane pAsa rakhA aura unako abhyApta Age bar3hAnemeM, pUrI madada dii| ye grejyueTa hokara baMbaI Aye / pUrva AphrikAke sAtha inhoMne AyAta niryAta ( Export import ) kA dhaMdhA zurU kiyA / thor3e dina bAda apane bhatIje phUlacaMdako AphrikA bhejaa| khuda bhI san 1920 aura 1926 meM pUrva AphrikA ho aaye| inake sAhasa aura caritrakA vahA~ke logoMpara acchA prabhAva pdd'aa| isa pramAvane inake vyApArameM bahuta madada pahuMcAI / inhoMne roja. gArameM saphalatA prApta kara logoMkI isa dhAraNAko jhUThA ThaharAyA ki aMgrejI par3he likhe loga vyApAra nahIM kara sakate haiN| inhoMne dhIre dhIre apane vyApArako bar3hAyA aura isa samaya inakA vyApArika saMbaMdha pUrvaAphrikAke zahara mombAsA, nairobI, jaMjIbAra aura dAresalAma ke sAtha mukhya tayA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) maisUra rAjyameM eka ma~ginIjakI khAna hai| usakA nAma kezApurakI khAna hai / usake lie vahA~ eka prArthanA maMdira apane kharca se banavAyA aura khAna ke majUroMse madya mAMsakA tyAga karAyA / 'orIaMTala kenerI kaMpanI ' onavara ( dakSiNa belagAma ) meM haiM jo phala surakSita rakhanekA ( fruit cannig ) udyoga karatI hai / isake meM gopalpa ( AmakA rasa ) ke ye sola ejaMTa haiM / yaha kAma vizeSa lAbhadAyaka na hone para bhI hindusthAnI udyogako saphala banAne ke lie inhoMne yaha ejeMsI lI hai / sAmAjika aura sArvajanika kAmameM inakA bahuta bar3A bhAga hai / 70 zvetAMbara mUrtipUjaka jaina kaoNnphareMsa ke AdhIna eka 'jaina ejyukezana ' baurDa hai / usake ye maMtrI haiM / / zrI siddhakSetra jainabAlAzrama pAlItAneke ye maMtrI haiM / baMbaIkI gohilavADa dazAzrImAlI jJAtike davAkhAneke ye maMtrI haiM / briTiza iMDiyA kaoNloniyala marceMTasa ( Merohants ) nAmakI vyApArI saMsthA ke bhI ye maMtrI haiM / baMbaI myunisipala kaoNrporezana ke ye san 1926 se 1929 taka membara rahe haiM / san 1930 meM deza meM kAMgresane satyAgraha AraMbha kiyA / baMbaI meM, baMbaI prAMtika kAMgresa kameTIne bhI eka satyAgraha kameTI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina rrrronavamwwwnnnnn sthApita kii| usa kameTIkA nAma yuddha samiti (war council) prasiddha huaa| baMbaI meM gavarnameMTane isa samitiko gairakAnUnI ThaharAyA / usake aMdara kArya karanevAloMko gavarnameMTa pakar3a pakar3a kara sanA dene lgii| teraha samitiyoM ke pramukha aura membara giraphtAra ho gaye isake bAda caudahavIM yuddha samitikA saMgaThana ( formation ) huA usameM vIracaMdabhAI pramukha cune gaye / jaina samAjake lie yaha gauravakI bAta thI ki usakA eka supta vaha sammAna prApta kara sakA jo sammAna mahAna dezake netAoMko hI mila sakatA hai| isake lie jaina samAjane aura vyApArI samAjane inakA acchA Adara kiyaa| inako jina saMsthAoM ne pablika mITiMga kara sammAna diyA unake nAma nIce diye jAte haiN| 1-sarApha mahAjana esosiezana-isane jo sabhAkI usake pramukha zrIyuta hIrAcaMda vanecaMda desAI the| 2-gokulamAI mUlacaMda jaina hosTalake vidyArthiyoMne inako mAnapatra diyaa| 3-jaina ghoghArI saMgha kAThiyAvADa-isane jo samA kI usake pramurU zrIyuta motIcaMda giradhara kApaDiyA saoNlisiTara the| inhoM ne vIracaMdabhAIke lie kahA thA:-" vIracaMdabhAI vAra kAunsilake pramukha cune gaye yaha bAta apane lie AnaMdakI hai| Aja . vIra caMdabhAIkA darjA baMbaImeM rAjAke samAna hai / ye Aja baMbaIke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 mmaa jainaratna ( uttarArddha) betAnake rAjA haiM / yaha vaha jagaha hai jisake lie harekake dila meM IrSyA paidA ho sakatI hai / ye sAmAnya sthitise jIvana AraMbha kara dhIre dhIre apane udyogase Age baDhe aura acchI lakSmI prApta kara, apanI jAtikI aneka tarahase malAI karate Aye haiN| aura aba inhoMne aisA U~cA pada pAyA hai| yaha apane lie abhimAnakI bAta hai| kAThiyAvAr3IkI haisiyatase aura eka jainakI haisiyatase isa pada para AnevAle vyakti vIracaMdabhAI sabase ___3-jaina zvetAMbara kaoNnphareMsa-isane jo sabhA bulAI thI usake pramukha seTha velajI lakhamasI nappU bI. e ela ela. bI. the| unhoMne kahA thA:-" pahale jo loga sarakArase pada prApta karanevAloMko mAtra patra diyA karate the, ve hI loga aba sarakAra ke mahamAna honevAloMko ( jela meM jAnevAloMko) abhinaMdana dete haiN| yaha vicAra-parivartana mahAtmA gA~dhIne kiyA hai / zrIyuta vIracaMdabhAI Aja apane miTa kara sArI baMbaIke netA hue haiN| pahale baMbaIkI myunisipeliTIke pramukha sabase pahale zaharI gine jAte the / Aja baMbaIkI vAra kAunsilake pramukha sabase pahale zaharI samajhe jAte haiN| aura yaha mAna vIracaMdabhAIko milA hai| " baMbaI kI jaina yuvaka saMgha patrikAmeM zrIyuta paramAnaMda kuMvarajIne likhA hai:-" vIracaMdabhAI jaina yuvaka saMghake eka agragaNya samAsada haiM / baMbaIkI saMgrAma samitike ye pramukha cune gaye yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbaraM mUrtipamaka jaina nana mammmmm bAta jAnakara kisa jaina yuvakakA hRdaya abhimAna aura AnaMdase na uchala uThA hogA ? jaina samAnakI judA judA saMsthAoMke sAtha saMbaMdha rakhanevAle vIracaMdabhAIko kauna nahIM pahacAnatA hai ? itanA hone para bhI pratimAzAlI vyaktitvakI kucha vizeSatAoMkA yahA~ para ullekha karanA Avazyaka hai| unakI vartamAna prabhutA kisI akasmAtakA pariNAma nahIM hai| yaha abataka prayatnapUrvaka vikasita kiye gaye guNoMkA pariNAma hai| ve garIba kuTuMbameM janme, mAdhAraNa sthitimeM pale pose bhAvanagara ke jainabaurDigameM rahakara kaoNlejameM par3he aura grejueTa hue| usake bAda bar3I pU~jIke bagaira hI vyApArameM lge| uttarotara unakA vyApAra bar3hA aura usake sAtha hI dhanakI AmadanI bhI baDhane lgii| to bhI unakI sthiti aisI nahIM hai jo unako baMbaIke bar3e seThoMmeM ginane de| aisI sAdhAraNa hAlata hote hue bhI unhoMne kabhI garIboM ko madada dete samaya aura vidyArthiyoMko U~cI zikSA prApta karaneke lie madada dete samaya, apanI sthitikA kucha khayAla nahIM kiyaa| unhoMne abataka aneka garIboMke kaleje ThaMDe kiye hoMge aura dravya na honese paDhanA baMda kara dene vAle aneka vidyArthiyoM ko sahAyatA dekara unase yunivarasiTikI U~cI parIkSAe~ pAsa karAI hoNgii| unameM apUrva saujanya aura udAratA haiN| koI madada mA~gane Ave, kisI saMsthAke caMdekI phaharista Ave, kisI saMsthAke kAmakA uttaradAyitva lene ke lie Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) unheM kahA jAya, yA jAti, dharma, yA sage-saMbaMdhiyoM kA koI kAma unako sauMpA jAya ve kabhI inkAra nahIM karate / cAhe unake pAsa dravyakI bAhulatA na ho, cAhe kAma karaneke lie unake pAsa samaya na ho; parantu ve kabhI kisIko nakArAtmaka javAba na deNge| agara ve kisIko inkAra kara deM to unakA nAma vIracaMdabhAI hI nahIM / phUla nahIM to phUlakI paMkhar3I hI, jitanA diyA jAsake utanA denA, jitanI ho sake utanI sevA kara jIvanako kRtArtha banAnA, apanI zaktike bAhara kAmakA bojhA uThAnA aura phira rAtadina kAma ke bojhe tale dabe rahanA, yaha unake jIvanakA abataka sAmAnya krama rahA hai 1 74 unako jaba dekho tabhI ve ha~sate hue| jaba koI apanI bAta sunAne unake pAsa jAtA hai ve bar3e dhairya aura utsAha ke sAthausakI bAta sunate haiM aura jo kucha usake lie ve kara sakate haiM karate haiM / unakA vAtsalya sarvasparzI aura sarvagrAhI hai / unhoMne apanI patnIko U~ce mArga para calAyA hai, apanI saMtAnako ullAsa ke sAtha par3hAyA hai, apane mitroMko samAna premase nahalAyA hai, jAtiko, sevAkarake, AbhArI banAyA hai, jainasamAjako, usakI saMsthAoMkA kAryakara, RNi aura dezako, kaI varSoMse mahAsabhAkI sevA kara, gauravAnvita banAyA hai / ve kabhI ADaMbara nahIM karate / satya sevA hI unakA jIvanavrata hai / saMyama unake lie eka svAbhAvika vastu ho gaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 1 / vAda-vivAda, pakSApakSI aura mithyA mamattvase ve hamezA dUra rahate haiM / unameM aisI svaccha sevAvRtti aura aisI sarvasparzI prema-bhAvanA hai ki, choTe bar3e, dUrake pAsake, jJAtike, dharmake aura deza ke sabhI inako apanA hI samajhate haiM aura apane se jaise sevA lenekA haka hotA hai vaise hI inase sevAe~ lenake lie sabhI adhikAra batAte haiM aura vIracaMdamAI jaise bAriza sabajagaha samAnarUpase barasatI hai aura sUraja samAnarUpase tapatA hai, vaise hI, ve apanA tana, mana aura dhana sabakI sevA meM arpaNa karate Aye haiM / aura isa taraha unhoMne sabhI taraha ke logoMkA prema saMpAdana kiyA hai / aise eka nirmala sevAparAyaNa sajjana isa kaThina samayameM baMbaIkI saMgrAma samitike pramukha hue haiM / isa bAta se donoM ke gauravameM abhivRddhi hotI hai aura jainasamAja aura kAMgresa abhinaMdanIya banate haiM / isa samaya rAjanIti meM bhAga lenA kA~ToMke Asana para baiTha kara tapasyA karanA hai / yaha tapasyA vahI kara sakatA hai jisane saba vikAroMko jItakara buddhiko nirmala banAyA hai aura jisane sabhI mayoM aura svArthIko cheda kara saccI nirbhayatA tathA vIratAko vikasita kiyA hai| hameM AzA hai ki, vIracaMdabhAIne apane sira para khAsa tarahakI ati vikaTa javAbadArIkA jo kAma liyA hai use ve pUrA kareMge aura dezake saMgrAmako bar3e jorake sAtha Age bar3hAya~ge / aura vartamAna ke sAhasa- pUrNa kAryakramako | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 75 ^^ www.umaragyanbhandar.com Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainarasna ( uttarArddha) mmmmmmmmmmmmmmmmmm vizeSarUpase vyavasthita kara, jisa dhyeyake lie mahAtmA gA~dhIne yaha yuddha AraMbha kiyA hai, usa dhyeyake pAsa dezako le jAnekI mahanata kareMge / vIracaMdabhAIko, antaHkaraNake sAtha abhinaMdana hai aura hRdayakI aneka zubhecchAe~ haiN|" vIracaMdabhAI tA0 20 sitaMbara san 1930 ko baMbaIkI saMgrAma samitike pramukha hue / solaha dina taka zAnake sAtha kAma kiyA aura 6 ThI akTobara san 1930 ko pakar3e gaye aura majisTreTane 4 mahIne takake lie unako sarakArake mahamAna rahaneke lie yaravaDAkI jelameM bheja diyaa| Aja ve sarakArake mahamAna haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 77. Yu Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao . berisTara makanajI jUThAbhAI mahatA. B. A. LL. B, Bar at Law. janma saM. 1967 SEEEEEEEChang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang EEEEEEEEEEEE Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ berisTara makanajI jUThAbhAI mahetA sAhasa, adhyavasAya aura utsAhase manuSya, hareka tarahakI kaThina paristhitimeM bhI, unnatike zikharapara pahu~ca sakatA hai / isa' bAtako satya pramANita karaneke lie agara kisI udAharaNakI jarUrata hoto makanajI jUThAmAIkA udAharaNa diyA jA sakatA hai| inakA janma mA~garolake eka dazAzrImAlI zvetAMbara mUrti-- pUnaka jaina kuTuMbameM saM0 1937 ke magasara sudi 7 ke dina huA thA / cAra barasakI choTI umrameM inakI mAtAkA dehAMta huA aura ye meTrika hue / isake pahale hI inake pitA mI (inheM inake mAIko sauMpa ) svargavAsI ho gye| san 1898 meM ye meTrika hue| usa samaya inake pAsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) 1 itanI pU~jI nahIM thI ki, ye cAra barasakI kaoNlejakI par3hAI pUrI karate / to bhI inhoMne sAhasa na chor3A aura jyoM tyoM karake ye san 1903 meM bI. e. pAsa hue / inhoMne bI. e. pAsa kiyA usa vakta taka meM inake pitA jo kucha milkiyata chor3a gaye the vaha samApta ho cukI thI / aura Upara se 1200) ru. karjA bhI ho gayA thA / parantu inhoMne kisI tarahase bhI apanA sAhasa kama na hone diyA thA / 78 inakA utmAha inakA dhairya aura kaoNlenakI inakI pragati dekhakara hareka yaha anumAna karatA thA ki makanajI eka honahAra vyakti hai / inake pAsa dhanakA abhAva thA; parantu guNoMkA dhana maujUda thA / isIlie kalakatteke prasiddha vyApArI zrI iMdrajI seThane apanI putrI zrImatI gulAbabAI ( lADaku~vara ) kA vyAha inake sAtha kara diyA / ina donoMkAsA apAra prema sneha-lagna karanevAloM meM bhI kaThinatA se milatA hai / makanajIbhAIkA kauTuMbika aura sAMsArika sukha inakI snehamayI patnI ke kAraNa hai / zrImatI gulAbabAIne apanI sevA aura apane snehako apane kuTuMbahI meM sImita na rakkhA / samAjake lie bhI usako arpaNa kiyA aura usIkA yaha phala hai ki zrImatI gulAbabAIko jainastriyoMmeM agrasthAna milA hai / apanI patnIko apanI hI taraha samAja sevAmeM lagI huI aura samAja meM sammAna pAtI huI dekhakara makanajIbhAIkA hRdaya kitanA AnaMdita hotA hogA ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO zvetAMbara mUrtipUjaka jaina bI. e. pAsa honeke bAda inako naukarI karanI pdd'ii| 30) rupaye mahInA kamAkara bhI inheM jo kauTuMbika sukha thA vaha svargIya thA / zrImatI gulAba bahinane apane gharakI vyavasthA itanI suMdaratAse kI ki acche acche paisedAroMke yahA~ mI vaisI vyavasthAkA, aura vyavasthA va snehase prApta sukhakA amAva thaa| naukarI karate hue bhI zrIyuta makananImAIne Age bar3hanakI abhilASAko na chodd'aa| ye laoNkaoNlejameM jAte rahe aura elaela. bI. pAsa kara baMbaIkI, smaoNla kaoNnija koImeM vikAlata karane lge| thor3e hI dinoMmeM inakI prekTisa acchI cala niklii| kaoNlejameM jJAti-sevA aura deza-sevAke aneka manoratha hote haiM parantu kamAImeM laganepara ve manoratha naSTa ho jAte haiM, magara makanajImAIke sevAke bhAva naSTa na hue| jyoMhIM inako abhyAmake kAmase avakAza milA inhoMne jAti-sevA AraMbha kara dii| ye mAMgarola jainasamA baMbaIke maMtrI bane aura usakA kArya isa uttamatAke sAtha kiyA ki bhAja vaha saMsthA bahuta unnata ho gaI hai aura eka uttama kanyA-zAlA calA rahI hai| __ inakI kArya dakSatAse san 1907 meM ye zvetAMbara jaina kaoNnphasake asisTeMTa sekreTarI cune gaye / baMgAla gavarnameMTane jaba sammetazikharajIke pavitra parvatapara ba~gale baMdhavAnA nakkI kiyA taba, kaoNnpharaMsane zrIyuta makanajIbhAIko kalakatte isalie bhejA ki ye jAkara sarakArako sammetazikhara para jainoMkA jo purAnA haka hai use Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna (uttarArddha) batAveM, jainoMke hRdayameM sammetazikharake lie kaisI lAgaNI hai so sarakArako samajhA aura sarakArase apIla kareM ki vaha sammetazikharakI pavitratAko baMgale na ba~dhavAkara akSuNNa-kAyama rahane de| ___hareka cInako khuda dekhanA aura usase kucha sIkhanA yaha inake hRdayakI uttama bhAvanA hai| isI mAvanAke kAraNa inhoMne lagamaga sArA hindusthAna dekhA hai / zatrunaya, sammetazikhara kesariyAjI Adi prasiddha jaina tIrthokI inhoMne sakuTuMba yAtrA kI hai| itanA hI nahIM hiMduoM ke prasiddha tIrthasthAna zrInAthanI, kAzInI, gayAjI Adi bhI ye gaye haiM aura unakI sthitikA avalokana kiyA hai| zimalA, uTakamaMDa, nenItAla jaisI zItala pahADiyoMko, kalakattA aura sIlona jaise baMdaroMko, udayapura, dillI, AgarA jaise aitihAsika zaharoMko aura cittaur3agaDha, siMhagaDha, rAyagaDha jaise prasiddha kiloMko inhoMne dekhA hai aura unase bahuta kucha jJAna prApta kiyA hai| smaoNlakaoNjina korTameM chaH barasa prekTisa karane ke bAda ye itanA dhana saMgraha kara sake ki jisase iMgleMDameM jAkara berisTarI pAsa kara sake / san 1912 meM iMgleMDa jAkara berisTarImeM pahale naMbara pAsa hue| pacAsa muhareM inAma miliiN| vApisa Akara hAikorTameM prekTisa karane lage aura Ajataka bar3I saphalatAke sAtha kara rahe haiN| unhIM dinoM hindu yunivarasiTi banArasakI sthApanA huI thii| ye usakI sineTameM cune gaye aura cAra barasataka sIneTameM utsAhake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina sAtha aneka mahattvapUrNa kArya kiye / banArasa hindu-yunivarsiTIkI parIkSAoMke abhyAsakrama ( korsa ) meM jainagraMtha dAkhila karAye / bambaI yunivarsITImeM bhI bi. e, ema. e. ke korsameM Apane koziza karake jaina sAhitya dAkhila kraayaa| usI samaya gujarAtI vAMcanamAlAkI naI paddhatise racanA huI thI jisameM jainoMke saMbaMdhameM aneka bhramotpAdaka bAteM thiiN| ejyukezanala DipATamenTake sAtha patravyavahAra karake Apane aisI bAteM pustakoMmeMse nikAlavA dii| rAjakIya kSetrameM jainasamAjako Age bar3hAnekA bhI Apane yatna kiyA / jaina tyohAroMka dina bho sarakAra chuTTI rakhe, isake lie jo prayatna hue usameM bhI Apana acchA yoga diyA thA / isa prayatnakA phala yaha hai ki, kucha tyohAroMke dina sArvajanika chuTTiyA~ hotI haiM aura kuchake dina sAmpradAyika hotI haiN| zikSA-pracAra to ApakA jIvanamaMtra hai / 'jaina grejueTasa esoziezana' ke Apa utpAdaka haiN| isa prakArakaM aneka janasamAjopayogI kAryoMse zrI makanajIbhAIne jaina samAjameM hI nahIM paraMtu jainetara samAjoMme bho khyAti prApta kI hai| bambaI meM san 1916 meM jainazvetAmbara mUrtipUjaka kAnpharaMsa kA dasavA~ adhivezana huA thA usa samaya ye svAgata-samitike pradhAnamaMtrI the / usa adhivezanako saphala banAnemeM inhoMne koI 6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .82 jainaratna ( uttarArddha) bAta uThA nahIM rakhI thii| san 1916 kA zAndAra adhivezana inhIMkI mahanatakA phala thA / aura samAja va dharmakI unnatike mimitta jo aneka prastAva usa samaya hue the, unameM akA mukhya hAtha thaa| ___jaina ejyukezana borDake ye san 1916 meM presIDenTa (pramukha) cune ge| jainoMke lie zikSaNa-viSayaka alaga Column rakhAneke vAsta Apane gavarmenTase aura myunisipAleTIse nizcita karAyA / isa mamthAke Apa AjIvana sabhya haiM. jaina kaoNnpharasake Apa prANasama haiM / sAdaDI adhivezanake bAda kaoNnpharaMsa jarA suSupti dazAmeM A gaI thii| Apane san 1925 meM kanvenzana bulA use jAgRta kii| Apa " resIDenTa janarala sekreTarI" cune ge| san 1926 meM jaina samAjaka samakSa eka atyata mahattvapUrNa prazna upasthita huA / paramapavitra zrI za-jayatIrthaka mavandhameM pAlItANA ThAkurake sAtha vikaTa paristhiti utpanna huii| Apane isa samaya aDaga raha kara jainakAnpharaMsakA spezala adhivezana baMbaI meM bulaayaa| janasamAjako jAgRta karaneke lie -- baoNmbe kraoNnikala / ( aMgrejI dainika ) meM zatrujaya saMbandho vidvattApUrNa lekha diye, jinakA saMgraha kaoNnpharaMsane * Shatrunjaya Dispute ' nAmaka pustakameM kiyA / ina lekhoMne janasamAjake cakSupaTa khola DAle the / jainetaroMne isa praznake lie sahAnubhUti prakaTa kI thI / sAMgalImeM dakSiNa mahArASTra jaina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ ~ ~ ~. zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 83 kaoNnpharaMsake Apa pramukha the / zvetAMbara, digaMbara saMpradAyoMkA saMgaThana Adi kArya karaneke lie "All India Jain Assosiation" ke Apa pramukha haiN| zvetAMbara mUrti0 kaoNnpharaMsakI kAryakAriNI samiti ke Apa upa pramukha (san 1930 se 1934 taka) rhe| mahAvIra jaina vidyAlaya sTuDanTa yuniyanake bhI Apa pramukha rhe| bambaI yunivarsiTI sIneTake phelo Apa 1929 se 1933 taka rahe / bambaI hAIkorTakI bAra kAunsila (Bar Council) ke Apa eka sabhAsada haiM / jainoMkI to lagabhaga sabhI saMsthAoM meM ApakA sahayoga hai| sevA ApakA parama dhyeya hai| jainasamAjameM, tIrtha rakSaNa Adi ke jaba bhI prasaMga upasthita hue haiM Apane apanA pUrNa sahayoga de una kAryoMke lie yaza prApta kiyA hai| zrI kezariyAnAthajI jaina tIrthake lie bhI Apane zvetAMbara jainasamAjakI orasaM isa prakaraNakI vakaphiyata hAmila kara eka memoriyala taiyAra kara, jaina kaoNnpharasakI taraphase udayapura narezako bhejA / svayaM kezariyAjI jAkara sarva vRtAMta jAnA / zvetAMbara jainasamAjake zAyada hI koI mahatvapUrNa kArya Apake binA sahayogake hue hoNge| Apa hamezA aise kArya atyaMta utsAha aura dakSatAse karate rahe haiM / jaina kaoNnpharaMsake itihAsameM to ApakI sevAe svarNAkSaroMse likhI gaI haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmmmmmmmmmmmmmm jainaratna ( uttarArddha ) ApakA svabhAva zAMta aura paropakAramaya hai / Apake 3 putra aura 3 putriyA~ haiM / jyeSTha putra zrIzAMtilAla makanajI bI. e. elaela. bI., eDavokeTa haiN| dUsare zrI bhogIlAla bI. e. haiM / kumArI puSpA bahana prIvIyasakA abhyAsa karatI haiM / - - seTha rAmacaMdajI cAMdanamalajI seTha rAmacaMdI mUla phalodI ( mAravAr3a) ke nivAsI the / jAti vIsA osavAla golechA gotra aura zvetAMbara jaina the / ___ inake pA~ca putra the / ? kalyANamalarjA 2 indracaMdranI 3 amolakacaMdrajI 4 saradAramalanI ora 5 cA~danamalajI / zrIyuta kalyANamalarjA aura indracaMdrajI prAraMbhameM barADameM Aye / inhoMne kAraMjA ( barADa ) meM indracaMdra jeThamalake nAma dhaMdhA prAraMbha kiyaa| pIchese dUsare tIna bhAI bhI A gaye aura saba sAtha hI kAmakAja karane lage / kucha varSoM ke bAda bar3e cAroM bhAiyoMne apane hisse nikAla lie / dukAna seTha cA~danamalajIke pAsa rhii| cA~danamalarjIne parizrama karake dukAna unnata bnaaii| saM0 1945 meM unhoMne isa dukAnakA nAma badala kara 'rAmacaMda cA~danamala' rakkhA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 85. seTha pUnamacaMdajI golechA. janma saM. 1943 Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina wwwwwwwwwwwwwwwww seTha cA~danamalajIkA janma saM0 1903 ma huA thA aura inakA byAha zrIyuta sarUpacaMdI kocarakI kanyA zrImatI mIbAIke sAtha saM0 1918 meM huA thA / inake chaH mantona huI / cAra putra aura do kanyAeM / putra-mUlacaMdrajI, sobhAgamalI, pUnamacaMdajI, aura dIpakacaMdarjA / kanyAe~-lAbAI aura dhanabAI / / mUlacaMdajo-inakA janma saM0 1927 meM aura byAha zrImatI jaDAvabAIke sAtha huA thaa| inake eka kanyA lakSmIbAI hai / sobhAgamalajIke putra kanakamalajIko inhoMne goda liyA hai| 2 sobhAgamalajI inakA janma saM0 1938 ma aura byAha saM0 1951 ma zrImatI vIrAMvAIke sAtha huA thaa| inake 3 putra aura tIna putriyA~ huI / putra kanakamala, saMpatalAla aura anUpacaMda / putriyA~ anUpabAI, sonabAI aura hulAsabAI haiM / inameMse anUpacaMdakA dehAMta ho gayA hai ! yaha lar3akA bar3A hI honahAra thaa| 3 pUnamacaMdrajI-inakA janma saM0 1943 meM aura pahalA byAha saM0 1957 meM huA thA aura dUsarA byAha saM0 1967 meM zrImatI suMdarabAI ke sAtha huA thA / inake do putra gulAbacaMda aura suganacaMdra haiN| 4 dIpacaMdrajo-inakA janma saM0 1947 meM ora byAha saM0 1961 meM zrImatI kesaravAI ke sAtha huA thA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) wwwwwwwwwwwwwwwwwwwww inake koI saMtAna nahIM hai / saM0 1964 meM inakA dehAMta ho gayA thaa| zrIyuta pUnanacaMdrajIke putra gulAbacaMdako gaMgAsvarUpa kesarabAIne goda rakhA hai / saM0 1989 meM gulAbacaMdakA vyAha lohAvaTa nivAsI zrIyuta AsakaraNI copar3AkI putrI acarajabAIke sAtha huaa| isamauke para karIba dasa hajAra rupaye kharca hue| saM0 1953 se saM. 1957 taka bIcama seTha cA~danamakharjI aura seThAnIjI zrImatI mardhAbAIne sAre hindusthAnaka jainatIrthokI yAtrA kara lI thii| aura una avasaroMpara jI kholakara dAnapuNya kiyA thaa| seTha cA~danamalajIne apane putra putriyoMkI zAdiyoMmeM karIba dasa hajAra kharca kiye the / jAyadAda banAne meM karIba pacAsa hajAra aura dharmakAryoMmeM karIba pandraha hajAra kharcA kiyA thaa| ye sarala svabhAvake, dharmaniSTha aura udyogI puruSa the / inakA dehAMta saM0 1957 meM huA thA / seThAnI zrImatI maghIbAIrjAne saM0 1970 ke zrAvaNa mahInema apanI cAroM bahuoMke sAtha aThAIkI tapasyA kI thii| usa samaya dAna-puNya aura mvAmIbatsalameM accho rakama kharca kI thii| saM0 1972 meM seTha mUlacaMdra kI patnI guraNIrjA puNyazrIjIke darzanako gaI thiiN| vahA~se ve apane gurudeva dAdAjIkI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina ~ ~ mUrti lAI thIM / seThAnI mIbAIrjAne golechA-devabhavanameM eka derAsara banavAyA aura usameM usa mUrtikI saM0 1972 ke. ASAr3ha sudi 2 ko pratiSThA karAI aura svAmi-vatsalakara acchA dAna-puNya kiyaa| seThAnI maghIbAI niyamita sAmAyika, pratikramaNa devapUjA Adi dharmakArya kiyA karatI thiiN| saM0 1976 ke mAgha sudi 6 ko ina dharmAtmA seThAnI kA dehAMta ho gyaa| apane mAtApitAkA dehAMta honepara ina baMdhuoMna jAtIya jAmana aura dAnapuNyama karIba pAMca hajAra rupaye kharce / isa peDhI dvArA Ajataka judA judA saba milAkara karIba tIsa hajArakA dAna kiyA gayA hai / unamase mukhya kAma ye haiM 1 saM0 1984 meM upAdhAna karAyA / 2 kareDA pArzvanAtha meM eka deharI bnvaaii| 3 jinadattagurukula pAlItAnA aura kanyAzAlA phalaudIko rakameM dii| varADaprAMtika zvetAMbara jaina kaoNnphareMsake sahAyaka rahe ! aneka choTemoTe kAmoMmeM dete rahe haiN| aura kaI svAmIvatsala kiye| seTha mUlacaMdrajI, seTha sobhAgamalajI aura seTha pUnamacaMdrarjA tInoM bhAiyoMne apane pitA kI mRtyuke bAda dukAnako khUba tarakkI dii| saM0 1959 meM inhoMne baMbaIma 'mUlacaMda sobhAgamala' ke nAmase eka peDhI zurU kii| dhIre dhIre yaha peDhI khUba baDhI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) mmmmmmmmmmmmm aura prAyaH sAre hindusthAnamaeNse aneka bar3e vyApArIyoMkI Adata isa peDhIne prApta kI hai| isa samaya inakI do peDhiyA~ cala rahI haiN| 1baMbaI meM-mUlacaMda sobhAgamalake nAmase hai| yaha peDhI khAsa karake sonA, cA~dI, kapar3A, huMDI aura rUIkI ADhatakA dhaMdhA karatI hai / karIva pacAsa lAkhakA sAlAnA bijanesa karatI haiN| 2 kAraMjA(varAr3a)ma rAmacaMda cA~danamalake nAmase hai / isa peDhIpara khAma tarahase kapar3e aura sAhUkArIkA kArobAra hotA hai| yaha per3hI sAlAnA karIba pA~ca lAkhakA bijanesa karatI hai| tInoM bhAI bhadra pariNAmI, nyAyapriya aura dharmAtmA haiN| sAdA aura sarala jIvana bitAte haiN| inhoMne apane pitAjIke dehAMta bAda eka lAkhake Upara jAyadAda banavAI hai aura lar3ake laDakiyoMkI zAdiyoMmeM karIba cAlIsa hajAra kharca kiye haiN| ------ saradAramala pAbUdAna zrImAn seTha cAMdanamalajIke bar3e bhAI seTha saradAramalajI kArajese jAne vAda unake bar3e putra zrIyuta pAbUdAnanIne apane sAle zrIyuta padamacaMdrano kocarakI sahAyatAse ahamadAbAdameM eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 89 dukAna kholii| dukAnako abhI thor3A hI samaya huA thA ki zrIyuta pAbUdAnajIkA dehAMta ho gayA / zrIyuta pAbUdAnajIke tIna lar3ake haiM - 1 jogarAjajI 2 lUNakaraNajI aura 3 bhomarAjajI | jaba zrIyuta pAbUdAnajIkA dehAnta huA taba inakI umra choTI thI / apane mAmAkI yogya dekharekhameM inhoMne kAmakAja sIkhA aura dUkAnameM apane mAmAko bahuta acchI sahAyatA de rahe haiN| tInoM bhAI bar3e acche milanasAra, suzIla aura dharmAtmA manuSya haiM / padamacaMdrajI kocara zrIyuta pAbUdAnajIke dehAMta ke bAda zrIyuta padamacaMdrajI na itane parizrama se dukAnakA kAmakAja kiyA ki, ahamadAbAda meM yaha per3hI eka bahuta pratiSThita ho gaI / padmacaMdrajI kI sabase baDI nIti rojagAra karanemeM ImAndArI hai / Aja taka jisake sAtha inakA kAma par3A vaha inakI ImAndArIkA kAyala ho gayA / videzoMma itanI sAkha ho gaI ki, isa per3hIkI kisI bhI bAta meM kabhI koI zaMkA nahIM karatA / inakA mukhya kAma kapaDekI Adata hai / isalie miloMke sAtha unakA kAma par3atA hai| miloMvAle zrIyuta padmacaMdrajIkI prAmANikatase prasanna haiM aura yadi kabhI koI vAMdhAkI (vivAdakI) bAta A par3atI hai to miloMvAle zrIyuta padmacaMdrajIkI bAta svIkAra karate haiM 1 ye bar3e dharmAtmA puruSa haiM / yadi koI sAdharmI bhAI dezase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 jainaratna ( uttarArddha ) inakI per3hIpara A jAtA hai to ye usakI bar3I khAtira karate haiM. aura apane putra saMpatalAlajIko yA apane, dUkAnake, naukaroMko bheja kara Agata sajjanako zaharake sabhI maMdiroMke darazana karavAte haiM aura AsapAsa kI yAtrA bhI karavA dete haiM / | / inake eka putra saMpatalAlajI haiM / ye apane yogya pitAke AjJAkArI putra haiM / duniyAmeM inheM koI apanA virodhI mAlama nahIM hotA / jisase ye eka bAra milate haiM vahI inako apanA snehI aura hitaiSI samajhane laga jAtA hai| inakI javAnameM kaTutA to nAma mAtrako bhI nahIM hai / apane pitAkI ImAndArI aura dharmaparAyaNatA inameM pUrNarUpa se AI hai / saMpatalAlajIke tIna putra haiM, - 1 hastamala 2 jeThamala 3 gulAbacaMdra | zrIyuta padmacaMdrajIne apane kuTuMba ke sahita prAyaH sabhI yAtrAe~ kIM haiM / ye dharmakAryameM sadA dila khola kara dhana kharaca kiyA karate haiM / jahA~ jAte haiM vahA~ svAmivatsala, pUjA, prabhAvanA kiyA karate haiM / paM. bhagavAnadAsajI jaina inake pitAkA nAma kalyANacaMdrajI thA / ye pAlItAne ke rahanevAle haiM aura hAla jayapurameM rahate haiM / zvetAMbara mUrtipUjaka jaina haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 91. SXiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Za Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao 638Yu seTha kuMdanamalajI koThArI. janma saM. 1953 RECEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEETA Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina inhoMne yazovijaya jainapAThazAlA banArasameM adhyayana kiyA hai / prAkRta, saMskRta aura hindI bhASAoMke acche jAnakAra haiM aura gaNita evaM jyotiSa zAstrake vizeSajJa haiN| inhoMne ' meghamahoyada varSa prabodha' aura 'gaNitasAra' nAmaka graMthoMkA hindImeM anuvAda kiyA hai| gaNitasAra prasiddha gaNitazAstrake graMtha 'lIlAvatI' kI jor3akA hai| aise graMthako samajhanA aura usako apanI bhASAmeM likhanA kitanA kaThina kArya hai ? magara jo isa kaThina kAryako kara sake vaha kitane vidvAna haiM yaha bAta sahaja hI masajhameM A sakatI hai / ina graMthoMko prakAzameM lAkara paMDita bhagavAnadAsajIne jainasAhitya aura jainadharmakI bar3I sevA kI hai| inake alAvA Apa 'bhuvanadIpaka ' 'vAstusAra' ( zilpazAstra ) aura ' trailokya prakAza ' nAmake graMtha taiyAra kara rahe haiM AzA hai Apa jainadharma, jainasamAja aura jainasAhityakI isI taraha sevA karate rheNge| seTha kuMdanamalajI koThArI inake pitAkA nAma phUlamalajI thA / ye osavAla zvetAMbara jaina haiM / inakA gotra raNadhIrota koThArI hai / inake yahA~ jamIMdArI hai aura ye sAhUkArIkA dhaMdhA karate haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) inakA janma saM0 1953 ke zrAvaNa mahIne meM huA thA, aura inakA vyAha jaba ye 17 varSa ke the taba huA thA / inake eka kanyA haiM jisakA nAma vadanavAI haiM aura eka putra hai, usakA nAma pArasamala ' hai / ( 92 inake dAdA bakhtAvaramalajI riyAsata jodhapurake riyA~ gA~vase Aye the, taba bahuta hI garIba the / magara unhoMne parizrama aura hoziyArIse acchA dhana paidA kiyA / Aja dAravhA ( barAr3a ) ke mukhiyA vyApAriyoM meM inakI peTTI hai / inakI peDhIkA nAma bakhtAvaramala phUlamala hai / ye dAravheka eka acche jamIMdAra aura pramukha vyApArI samajhe jAte haiM / Apake pitA phUlacaMdrajI baDe hI dharma - priya manuSya the / unhIMke mukhya udyogase dvAra hameM jainamaMdira banA hai / maMdira ke ciTThemeM Apane ATha hajAra rupaye bhare haiM / kuMdanamalajI sAhaba prabhAvazAlI aura svAdhIna vicArake manuSya haiM / ye aneka varSoM taka barADa prAMtika jainakaoNnpharaMsake oNnarerI sekreTrI rahe haiM / barAr3a prAMtika jainakaoNnpharaMkI taraphase jainasaMsAra nAmaka mAsikapatra nikalA thA / vaha do barasa taka calA / Apa usake mukhya sahAyakoMmeM the / dAra bAhira gA~voM se Ane jAnevAle logoMke ThaharanekA koI intajAma nahIM thA / logoMko bar3I takalIpha hotI thI / Apane vaha takalIpha mahasUsa kI aura dasa hajAra rupaye lagAkara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 93 sTezanake sAmane eka acchI dharmazAlA banA dI aura musAphiroMse AzIrvAda liyA / ye tIna barasa taka dAravhA tAlukA borDake upapramukha rahe the / isa pada para rahakara inhoMne dAravhA tAlukekI bahuta sevA kI thI / mAtAke ye bar3e bhakta the| jaba taka mAtA jIvita rahIM baDe premase ye unakI sevA karate rahe / hamezA mAtAne jo hukma diyA vahI kiyA / kabhI mAtAkI AjJA na TAlI / unake dehAMta hone para bar3I acchI taraha sabhI lokAcAra kiye / mausara kara jAti baMdhuoM meM prati ghara eka cAMdIkI amaratIkI lhANa bA~TI / T I ye rAjanItika, sAmAjika aura dhArmika sabhI kAmoMmeM rasa lete haiM aura unameM yathAsAdhya tana, mana aura dhanase sahAyatA karate haiM / jainadharmake Apa bar3e bhakta haiM / hamezA sevA, pUjA, sAmAyika Adi kArya kiyA karate haiM | atithi satkAra inakA eka mukhya guNa hai / hameM mAlUma huA hai, ki dAruhemeM Aye hue kisI bhI sAdharmI baMdhuka ye apane yahA~ bhojana karAye binA nahIM jAne dete / inakA svabhAva milanasAra aura udAra hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jainaratna ( uttarArddha ) seTha mohanacaMdrajI mUthA inake pitAkA nAma mAlUmacaMdrajI hai / ye osavAla jAtike khiMvasarA mUthA gotavAle haiN| zvetAMbara mUrtipUjaka jainAmnAyaka anuyAyI haiM aura digrasa ( barADa ) meM rahate haiM / dina huA thA / jaba inakI umra vyAha huA / inake eka putrI hai inakA janma saM0 1939 ke prathama zrAvaNa sudi 13 ke 16 barasakI thI taba inakA / usakA nAma bha~varIbAI haiM / ye tIna bhAI the-mohanacaMdrajI, mUlacaMdrajI aura dharmacaMdrajI donoM choTe bhAiyoMkA dehAMta ho gayA 1 dharmacaMdrajIke eka putra hai / usakA nAma phatahacaMdra hai / usakI umra isa samaya karIba 17 barasakI hai / meTrika meM par3hatA hai / mohanacaMdrajI sAhaba usako bar3e pyArase rakhate / vahI ApakA kuladIpaka hai | I inake pitA saM0 1936 meM mAravAr3akI jodhapura riyAsata ke Asopa gA~va se baDI hI garIba hAlatameM digarasa Aye the / yahA~ Akara unhoMne bahuta hI choTe rUpameM anAja aura kirAnekA dhaMdhA AraMbha kiyA / kucha barasa bahuta takalIphase nikale; paraMtu aMtameM asIma parizramane saphalatA dii| dhIre dhIre unake pAsa khAsI pU~jI ho gaI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNdi aanN,000 zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 94. .googoo.googger.gagagoroesopogo , 000 compogoagNdyNNNNNNNNNNloo DATanu jyNNNNNNNNN seTha mohanacaMdajI mUthA. janma saM0 1939 jiNcu smkNcukuNduvu Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mRtipUjaka naina saM0 1962 meM mohanacaMdranI sAhabake pitAkA dehAMta ho gayA / sAre kuTuMbakA bojhA inhIMke sirapara A girA; magara inhAna dhIrajake sAtha bojhA uThAyA, va apane pitAke vyApAra aura dhanako bar3hAyA / Aja ye varADake mAnanIya sAhUkAroMmeMsa aura jaina mukhiyAoMmeMse-eka haiN| ye acche vicAroMke sajjana haiM / jAtima ghuse hue bure rivAjoMko miTAnekI bar3I koziza kiyA karate haiN| jaba varADa prAMtika jainakaoNnpharaMsa sthApita huI taba Apa aura Apake bhAI 'dharmacaMdrajI usake kAmameM bar3I hI dilacaspI lete the / kaoNnpharaMsakI taraphase 'jainasaMsAra' nikalatA thA usakA pracAra karanemeM dAnoM bhAiyoMne bar3I mahanata kI thii| svayaM bhI usako 50) ma. sAlAnA dete the| usa samaya yaha nizcita kiyA gayA thA ki, jainasaMsAra ko sthAyI banAneke lie dasa hajArakI pUMjI lagAkara eka prema khela liyA jaay| DhAI DhAI sauke zeara nikAle jAya~ aura varAke dhanika jainoMse zeara bharAye jAya~ / agara daivayogase kabhI presa baMdha karanA par3e to usakI sampattike mAlika zeara holDarsa hoM / tadanusAra zeara bharAnekA kAma AraMbha huaa| mere (kRSNalAla vAke ) sAtha seTha mohanacaMdrajI sAhaba bhI apanA kAma harjakara dhanika logoMke pAsa zeara bharAneke lie jAte the / khudane bhI eka zeara liyA thA / eka jagaha eka seTha bole,-" nikamme Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 jainaratna ( uttarArddha) www vaiThoMne yaha ThIka dhaMdhA nikAlA hai|" phira vaha mohanacaMdranI sAhabase bole:--" tumheM bhI isameMse kucha kamIzana milatA hogaa| bagaira matalaba koI kyoM bhaTake ? " mohanacaMdranI sAhabane zAMtise javAba diyAH-" dharmake kAmase jo phala milegA usameM merA sAjhA hai hii| aura Apako bhI usameM sAjhIdAra banAneke lie AyA huuN|" magara seThakI bAta mere hRdayameM tIrakI taraha cUma gaI aura maiMne usI vaktase yaha kArya choDa diyA / jainasaMsAra bhI usI samayase baMda ho gayA / ____ Apa bAla-vivAhake virodhI haiM, isalie jisa samaya lar3akIko dasa barasakI umrase adhika avivAhita gharameM rakhanA pApa samajhA jAtA thA, usa samaya Apane logoMke tAnoM aura tiramkAroMkI paravAha na kara apanI kanyAko bar3I hone dI aura jaba vaha teraha barasakI huI taba usakI zAdI kI / mAravADI samAjama zAdiyoMke mauke para gAliyA~-sIThane zAnakA bahuta rivAja hai / magara Apa isake kaTTara virodhI haiN| isalie jaba ApakI putrIkA byAha huA taba Apane bar3I dRr3hatA dikhAI aura usa mauke para sIThane bilakula nahI gAne diye / digarasameM digaMbara AmnAyake do jinAlaya haiM; paraMtu zvetAMbara AmnAyakA eka bhI nahIM hai| yaha bAta inako bahuta akharatI thI ki, hamArI paddhatike anusAra pUjApATha karanekA koI bhI sAdhana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vetAmbara mUrtipUjaka jaina 97 nahIM hai / aMtama inhoMne zrama karake rupaye jamA kiye aura aba zIghra hI maMdira bana jAyagA / inakA svabhAva sarala aura zAMta hai / bar3e premase ye atithi sevA karate haiM / dhanapAkara bhI inako AbhamAna nahIM hai / seTha zivacaMdrajI inake pitAkA nAma jIvarAjajI aura dAdAkA nAma agaracaMdrajI thA / inakA gotra - RNajarota koThArI aura jAti osavAla hai / zvetAMbara mUrtipUjaka jainadharmake pAlaka haiM / inake dAdA mu0 samera ( jodhapura se digarasa ( varAr3a ) meM sau barasa pahale Aye the / ye sAdhAraNa iMgliza par3hake apane kArabAra meM laga gaye the / inakA vyAha aThAraha barasakI umra meM huA thA / inake cAra bahineM aura eka bhAI lobhacaMdrajI haiM / lobhacaMdrajI meTika par3he haiM / 1 inakA janma saM0 1961 meM huA thA / ye bar3e hI utsAhI aura dharmakAma rasa lenevAle vyakti haiM / digarasameM jainamaMdira banavAne ke lie jo caMdA huA thA usameM inhoMne accho rakama dI thI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) inake dAdA jaba digarasameM Aye the taba unakI dazA bahuta accho na thI; paraMtu unhoMne prAmANika parizrama karake acchA vyApAra jamA liyA / unake putra jIvarAjajIne usa vyApArako bar3hAyA aura seTha zivacaMdrajIne usako aura bhI tarakkI dI / Aja inakI peDhI lakhapati samajhI jAtI hai| - - zrIyuta phatehacaMda kapUracaMda lAlana zrI phatehacaMdrajIkA janma saM0 1914 ke phAlAna vadi 10 ko huA thA / ye jAtike bIsA osavAla aura lAlana gotrake haiM / zvetAMbara mUrtipUjaka jainadharmakA pAlana karate haiM / ye khAsa jAmanagara ( kAThiyAvAr3a ) ke rahanevAle haiM aura abhI baMbaI meM rahate haiN| ___inakA byAha jaba ye caudaha barasake the taba zrImatI moMdhIbAIke sAtha huaa| ye bar3e hI vidyA-vyasanI haiM / inako par3hanekI bahuta icchA thI; paraMtu inake pitA sAdhAraNa gujarAtI par3hAneke bAda Age par3hane denA nahIM cAhate the / isalie ve na pustakoMke lie paise dete the aura na phI hI dete the| inhoMne prayatna karake skaoNlara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FANANAN-AI ethi zvetAMbara mUrtipUjaka jaina peja 98 LAAAAAAAAAAAA!! ANANAISADSADINANG zrIyuta phatecaMda kapUracaMdalAla janma saM0 1914. TAAAAAAAT Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina zipa prApta kI / usImeMse pustakeM kharIdate the aura skUlakI phIsa dete the / inake pitA itane viruddha the ki, gharameM battIke sAmane baiThakara par3hane bhI nahIM dete the isalie ye dinako sUryakI rozanImeM aura rAtako sar3akoMke dIpakoMke prakAzameM par3hate the / isa taraha par3hakara ye iMgliza, saMskRta, gujarAtI aura dharmake acche paDita ho gye| jaba inakI bar3I umra huI taba ye apanA nirvAha TayuzanoMse karane lage / inakI patnI kucha paDhI likhIM nahIM thI, isalie inhoMne zrama karake unako bhI dharma aura gujarAtIkA acchA jJAna karA diyA / dharmakA inapara acchA raMga car3hA aura inhoMne apanI 37 barasakI AyumeM jIvana bharake lie brahmacaryavrata dhAraNa kara liyA / inakI patnIne bhI apane patikA anusaraNa kiyaa| yaha vrata donoMne muni zrI mohanalAlajI mahArAjake pAsase dhAraNa kiyA thaa| ye dIkSA lenA cAhate the; paraMtu seTha vIracaMda dIpacaMdakI salAhase inhoMne isa vicArako chor3a diyA aura jainadharmakA videzoMmeM bhI pracAra karane kA nizcaya kiyaa| seTha vIracada dIpacaMda kI sahAyatAse ye saM0 1952 meM amerikA gaye aura sADhe cAra barasa taka vahA~ ahiMsA, yoga aura adhyAtmakA pracAra karate rahe / vahA~kA kharacA vahIM kamAI karake calAte the / saM. 1997 meM ye vApisa baMbaI lauTe / saM0 1965 meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 jainaratna ( uttarArddha ) ye punaH yuropa gaye / chaH mahIne jainadharmakA pracAra kara hindusthAnameM Aye aura saM0 1967 meM ye punaH laMDana gaye / vahA~ inhoMne 'jainasosAyaTI' kAyama kii| isa sosAyaTIko kAyama karanemeM inako zrIyuta harabarTa vArana aura berisTara jugamaMdaralAlajIse acchI sahAyatA milI thI / ye saM0 1961 taka Tayuzana karake apanA nirvAha karate the | bAdameM sara visanajI trikamajIke pAsa unake kaMpenianakI taraha rahate the aura ve hI inakA kharacA calAte the| aba ye apane bhatIje padamasIke pAsa rahate haiM ! jo lAlana aura kaMpanIke mAlika haiM / ye acche vaktA aura lekhaka haiM / abataka inhoMne nIce likhI pustakeM likhI haiM / 1 sahajasamAdhi 2 svAnubhavadarpaNa 3 savIryadhyAna 4 paramajyoti paMcaviMzati 5 AtmAvabodha kulaka 6 savaktA 7 lAlana AtmavATikA 8 Atma vikAsane mArge 9 jainamArgopadezikA cAra bhAga 10 gospala oNpha maeNna / inameMkI aMtakI pustaka iMglizameM hai aura dUsarI 9 pustakeM zujarAtI bhASAmeM haiM / ye sarala aura zAMta prakRtike manuSya haiM / inakA sArA jIvana nivRtti aura adhyayana, manana aura dharmopadezameM bItA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina seTha rAjamalajI surANA inake pitAkA nAma bhUrAmalajI thA / ye jAtike osavAla aura surANA gotrIya zvetAMbara mUrtipUjaka jaina haiN| javAharAtakA rojagAra karate haiN| inake pUrvaja dillI rahate the, vahIMse inake dAdA jayapura meM Akara javAharAtakA dhaMdhA karane lge| inakA janma saM0 1964 ke bhAdavA vadi 2 ko huA thaa| aura inakI zAdImeM inake pitAna karIba paiMtAlIsa hajAra rupaye kharaca kiye the / inake do putriyA~ haiN| ekakA nAma jatanavAI aura dUsarIkA ratanabAI / donoM hindI par3hI huI haiN| seThAnIjI par3hI likhIM haiN| rAjamalajIko hindI aura iMglizakA sAdhAraNa ThIka jJAna hai / sudhAraka vicAroMkI tarapha jhukAva hai| saM0 1977 meM inake pitAkA svargavAsa ho gyaa| usa samaya logoMne vahata jora diyA ki unakA kar2yAvara ( nukatA) kiyA jAya; paraMtu inhoMne kisIkI bAta na maanii| " nukatA karanA hAnikAraka hai| maiM kabhI na kruuNgaa|" yaha vAta jitanaM inheM samajhAne Aye unako dRr3hatA pUrvaka kaha dii| jayapurakI janAnI DyoDhI para jo javAharAta kharIdA jAtA thA vaha inake pitA bhUrAmalajIkI mArphata yA unhIMse kharIdA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 jainaratna ( uttarArddha ) jAtA thA / jayapurake prAyaH jAgIradAra bhI unhIMse yA unhIM kI mArphata javAharAta kharIdate the / vaha vyavahAra aba bhI prAyaH cAlU hai / inake yahA~ javAharAtakA dhaMdhA hI hotA hai aura nahIM / inakI pharma bhUrAmala rAjamala surANA ke nAma se prasiddha hai ! yaha pharma jar3AU kAma karanemeM khAsa tarahase prasiddha hai / inakA mAla / hindusthAnake alAvA iMgleMDa amerikA Adi videzoMmeM bhI jAtA hai / yaha pharma hamezA sacce javAharAtahIkA dhaMdhA karatI hai / imiTezanakA nahIM karatI / seTha rAjamalajI acche sudhAraka, utsAhI aura karmazIla sajjana haiM / paM0 zivajI devasiMha zivajIbhAIkA janma saMvata 1936 ke vaizAkha vadi 9 ko huA thA / inake pitAkA nAma zrIyuta devasiMhajI aura mAtAkA nAma zrImatI vemubAI thA / ye jAtike kacchI dasAosavAla aura gotrake lApasiyA haiM / ye mUrtipUjaka zvetAMbara jainadharmakA pAlana karate haiM / ye khAsa gAMva naliyA ( kaccha ) ke rahanevAle aura abhI gA~va maDhaDA ( kAThiyAvAr3a) meM rahate haiM / I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 102. Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao paM0 zivajI devasiMha. janma saMvata 1936 CENTREEEEEEEKEKES GEEEE Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 103 inakA vyAha jaba ye bAraha barasake the taba zrImatI sulakSaNAbAIke sAtha huA thaa| inake do putra haiN| ekakA nAma sudhAkara aura dUsarekA sumaticaMdra / zrI sumaticaMdrakI patnIkA nAma saralAbAI hai| zivajIbhAI bacapanahIse vidyAvyasanI the; paraMtu inakI icchAke anusAra inako adhyayanakI suvidhA na milI / to bhI ye yathAsAdhya prayatna karate rhe| ____ saM0 1954 meM umarasIbhAIse inakA sneha huA / donoM prAyaH sAtha sAtha rahate, adhyayana karate aura dharmakriyAe~ karate / donoMkI smaraNa zakti acchI thI / isalie donoMne eka bAra 'vIra kahe gautama suNo pA~camA ArAnA bhAvare ' isa 21 gAthAkI sanjhAyako eka ghaMTemeM pATha karake eka dUsareko sunA diyaa| ___pitAke Agrahase ye baMbaI Aye aura kAnajI maNasIkI dukAnapara 100) ru. mAsikake vetanapara naukara rahe / magara naunarImeM inakA mana nahIM lagatA thA / ye to saMskRta par3hanA cAhate the isalie aisI naukarI karanekI icchA rakhate the jisako karate hue ye saMskRta par3ha sakeM / pAlItAnA vIrabAI jainapAThazAlAke maeNnejarakI jagaha para kAma karaneke lie inhoMne pAThazAlAke TrasTI sara vasanajI trikamajI je. pI. aura seTha hIrajI ghelAbhAI je. pI. se nivedana kiyA / unhoMne inheM 23) ru. mAsikapara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ........nnn.comwww jainaratna ( uttarArddha) maeNnejarakI jagahapara rakhanA svIkAra kara liyaa| inheM pAlItAnekI naukarIse saMskRta par3hanekI suvidhA mila sakatI thI; paraMtu dhana kamAnekI suvidhA na thI isalie pitAne AjJA na dii| ye bar3e dharmasaMkaTameM par3e / ye na pitAkI icchAke viruddha pAlItAne jA sakate the aura na apanI icchAke viruddha nokarIhI kara sakate the| paraMtu zrIyuta mANakarjAbhAI aura rAyamalabhAIne inake pitAko samajhAkara inheM pAlItAne jAnekI AjJA dilA dI aura ye saM0 1957 meM pAlItAne cale gye| saM. 1997 meM prasiddha jaina vidvAna phatehacaMdra kapUracaMdra lAlanase inakI mulAkAta huI / donoM vidyA-vyasanI aura dharma evaM jAtisevAkI bhAvanA rakhanevAle the isalie donoMmeM dRDha mitratA ho gaI / vaha Aja taka calI jA rahI hai| saM0 1958 meM inhoMne paM0 amIcaMdrajIse nyAyake graMtha syAdvAda maMjarI aura ranAvatArikAkA adhyayana kiyA / __ inakI icchA thI ki, ye prasiddha munirAjazrI mohanalAlajI mahArAjase dharmazAstroMkA adhyayana karate; paraMtu unakI yaha icchA pUrI na huI / kAraNa, mahArAja sAdhuke sivA kisIko paDhAnA nahIM cAhate the / ye saM0 1959 meM yAtrAke lie gaye hue the| jaba ye banArasameM pahuMce to vahA~ inhoM saikar3oM vidyArthiyoMko hindu dharmazAstroMkA aura saMskRtakA adhyayana karate dekhA / usI samaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 105 inake dilameM bhI yaha khayAla AyA ki kyoM na pAlItAnemeM bhI aisI vyavasthA kI jAya ki jahA~ para rahakara saiMkar3oM jainavidyArthI dharmazAstroMkA, prAkRtakA aura saMskRtakA adhyayana kareM / inhoMne yAtrAse lauTate hI kacchakA pravAsa kiyA aura gA~vagA~vameM phirakara borDiMgameM rahanevAle lar3akoMke lie kharcekA prabaMdha kiyA evaM mAtApitAoMko samajhA kara 31 lar3ake ekatra kiye aura unheM pAlItAne lAkara saM0 1999 ke ASADha sadi 15 ko borDiMgakI sthApanA kii| borDiMgakA nAma 'jainaborDiga pAlItAnA' rkhaa| usI mauke para 'jainadharmavidyAprasArakavarga' nAmakI saMsthA bhI kAyama kii| aura 'AnaMda' nAmakA mAsika patra bhI prakAzita kraayaa| ___inakI yaha pravRtti 'vIrabAI jainapAThazAlA' ke eka TrasTIko acchI na lgii| isalie inhoMne pAThazAlA chor3a dI aura borDiMgahImeM rahane lge| inake kuTuMbake kharceke lie sara vimanarjI apane jeba kharcameMse 40) ru. mAsika dene lage / saM0 1960 meM sara visanajI trikamajI je. pI. ne 50 hajAra aura seTha khetasI khIasI je. pI. ne 50 hajAra usa boDiMgako diye| borDigakA nAma badalakara 'sara visanI trikamajI je. pI. tathA seTha khetasI khIasI je. pI. jainaboDiga skUla pAlotAnA' rakhA gyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) saM0 1963 meM inhoMne kacchameM bhramaNa kiyA aura karIba 20 gA~voMmeM pAThazAlAe~ sthApana kii| inameM lar3ake aura lar3akiyA~ sabhI sAtha sAtha par3hate the| ____ saM0 1964 meM inhoMne bhAvanagarameM 'AnaMda priMTiMga presa' AraMbha kiyA aura vahA~se graMtha bhI prakAzita karAne lage / saM0 1964 meM baMbaI meM 'kacchI jainamahilA samAja' aura 'rUpasiMha bhAramala zrAvikAzAlA' nAmakI do saMsthAe~ sthApita kii| isake pahile kacchI jainasamAjameM striyoMke lie koI saMsthA nahIM thii| jAmanagara sTeTake hAlAra prAMtameM, 20 dina taka bhramaNa kiyA aura vahA~se 20 garIba vidyArthiyoMko mAMDavI ( kaccha )meM lejAkara 'kacchI jaina bAlAzrama' saM0 1965 ke kArtika sudi 1 ko sthApana kii| aba vaha saMsthA naliyA ( kaccha )meM hai aura seTha narasI nAthAke phaMDameMse usako 6000 ru. vArSika madada milatI hai| isa saMsthAkA nAma bhI isa samaya 'seTha narasI nAthA kacchI jainabAlAzrama' ho gayA hai| ___ aba takakI zivajIbhAIkI pravRttiyoMne inako samAjameM dinodina pratiSThita aura AdaraNIya puruSa bnaayaa| ___saM0 1966 meM inhoMne gupta-pravAsa kiyA / isa gupta pravAsameM inakA hetu AtmasAdhana thA; paraMtu janasamAjane isa gupta pravAsako kisI dUsare dRSTibiMduse dekhA / strIsamAjake sAtha bar3hate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 107 hue inake paricayane logoMko zaMkAkI jagaha dA / isa avasara para inako zrIyuta mANekajI pItAMbarane - jo inake ananya mitroMmeM sebhaktoMmeMse eka the - inakA dhyAna isa ora khIMcA aura kahA - " strI samAjake sAtha ApakA jo paricaya bar3ha rahA hai vaha kisI dina Apako aura kAryako hAni pahu~cAyagA / " magara zivajIbhAI apanI dhuna meM the / inhoMne isa sUcanA para dhyAna nahA diyA / saM0 1966 hImeM inhoMne pAlItAnemeM 'jaina vidhavAzrama ' kI sthApanA kI / isa AzramakI sthApanAne virodhako bahuta hI adhika bar3hA diyA | cAroM tarapha se virodhake bAdala ghira rahe the usI samaya saM0 1966 hImeM inhoMne pAlItAnemeM ' AnaMdasamAja ' kA mahotsava kiyaa| kahA jAtA hai ki pAlItAneke pahAr3a para inane aura paMDita lAlanane bhakta - maMDalIse apanI pUjA karAI thI / ve isase inkAra karate haiM aura kahate haiM, - " hamane pahAr3apara kyA dUsarI jagaha bhI kabhI apanI pUjA nahA karAI thI / hamAre virodhiyoMne yaha jhUThI aphavA ur3AI hai / " paraMtu virodha itanA / bar3ha gayA thA ki, paMDita lAlanako aneka zaharoM aura gA~voMke saMghoMne ' saMgha bAhara aura inako " kara diyA / saM0 1969 meM pAlItAnemeM jala - pralaya huA aura 'jaina borDiga ' aura ' jaina vidhavAzrama ' naSTa ho gaye / ye bhI usI samayase Akara maDhaDAmeM ekAMta jIvana bitAne lage / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ammmmmrrow 108 jainaratna ( uttarArddha) saM0 1973 meM homarUlakI sthApanA huii| ye usake sabhAsada bane aura kArya karane lge| kheDeke satyAgrahameM kher3A jilemeM aura san 1921 ke satyAgrahameM bharoca jilemeM inhoMne karIba 110 gA~voMmeM phirakara logoMmeM satyAgrahakI bhAvanA phailAnekA kArya kiyA / saM0 1977 meM inhoMne maDhaDAmeM 'lAlana niketana' kI sthApanA kI / isameM AdhyAtmika jIvana bitAnevAle rahate the / mar3hAhImeM saM0 1978 meM udyogazAlAkI aura saM0 1979 meM yogAzramakI aura saM0 1980 meM 'bhAratamaMdira' kI sthApanA kii| inhIM saMsthAoMke kAraNa saM0 1981 meM kAThiyAvADa pariSadake sAtha aura phira gAMdhIjIke sAtha jhagar3A huA / isase saMsthAoMko sahAyatA milanI baMda ho gaI aura saM0 1982 meM ye saMsthAeM baMda ho gaI / __kAThiyAvAr3eM, kaccha, mahArASTra aura gujarAtameM jahA~ jahA~ rASTrIya, sAmAjika aura dhArmika pariSadeM huI ye unameM zAmila hue aura apanI ojasvinI evaM madhura bhASaNa zailIse logoMko mugdha kara liyaa| zivajIbhAI bar3e hI udyogI aura dRDha nizcayI manuSya haiM / inhoMne aneka virodhoMkI A~dhIkA mukAbilA kiyA hai| kabhI jIte haiM kabhI hAre haiM, bhagara ye apane vicAroM para hamezA sthira Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina wwwxxxmmmmmmmm inake choTe bhAIkA nAma ku~varajI thA / ve bar3e hI udyogI the / ve apanI 14 barasakI umrameM hI dhaMdhemeM laga gaye the aura tabase 38 barasake hokara gatadeha hue tabataka ve hI apane kuTuMbakA pAlana karate the| zivajIbhAI acche lekhaka haiM aura inakI abataka nIce likhI pustakeM prakAzita huI haiN| 1 dharma ratna prakaraNa 3 bhAga, 2 upadezaratnAkara, 3 upadeza pada, 4 adhyAtmasAra, 5 dharmavIra jayAnaMda 2 bhAga, 6 jaina satImaMDala 2 bhAga, 7 zrAvikAbhUSaNa 4 bhAga, 8 zAsanadevIno pravAsa, 9 dIkSAkumArI 2 bhAga, 10 tattvabhUmimeM pravAsa, 11 jaina zazikAMta, 12 zivavinoda 5 bhAga, 13 zivabodha 2 bhAga, 14 zivaprabodha 2 bhAga, 15 zivavilAsa, 16 rAgabodha, 17 vidyAcaMdra sumati. vyAkaraNatIrtha, aura nyAyatIrtha paM0 becaradAsajI dozI inake pitAkA nAma jIvarAjajI thaa| ye jAtike bIsA zrImAlI aura savvANI gotrake haiM / ye zvetAMbara mUrtipUjaka jaina aura riyAsata valA ( kAThiyAvAr3a ) ke nivAsI haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) inakA janma saM0 1946 ke posa mahInemeM huA thA / ye apane gA~va meM gujarAtI chaThI klAsa taka par3hakara jaba banArasa yazovijaya jaina pAThazAlA meM gaye taba isako umra bAraha barasakI thI / inhoMne vahA~ bAraha barasa taka adhyayana kiyA aura jaina nyAyatIrtha aura vyAkaraNatIrthakI kalakattekI parIkSAe~ pAsa kIM / jaba ye pAsa hokara Aye taba inheM godhAvIse, munizrI ratnavijayajI mahArAjako par3hAneke lie AmaMtraNa milA / inhoMne jAkara munimahArAjako vizeSAvazyaka sUtra par3hAyA / pazcAta ahamadAbAda Aye aura zrIbhagavatI sUtrakA gujarAtI bhASAMtara karane lage / usa samaya yaha mAnA jAtA thA ki, sUtra siddhAMtoMkA pracalita mAtRbhASAoM meM anuvAda honA burA hai / isase jaba cAroM tarapha, Andolana AraMbha huA, taba ye usa kAmako baMda kara pAlI gaye aura vahA~para inhoMne smargIya vijayadharmasUrijI ke ziSya bhaktivijayajIko bhagavatIsUtra par3hAyA / vahA~se ye baMbaI Aye aura bhagavatI sUtrake pA~ca zatakoMkA gujarAtI meM anuvAda, usa para noTa TippaNIyA~ vagairA lagAkara, taiyAra kiyA / yaha anuvAda jainAgama - prakAzaka sabhAne do bhAgoM meM prakAzita kiyA thA / ye TIkA likhate the isI arasemeM inhoMne mAMgarola jainasabhA meM eka vyAkhyAna diyA / vyAkhyAnakA viSaya thA- 'jainasAhityamAM vikAra thavAthI thayelI hAni ' yaha vyAkhyAna bAdameM pustakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 110 Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina kAra prakAzita karAyA gayA / isase sAre jainasamAjameM tahalakA maca gyaa| yaha vyAkhyAna jainadharmako hAni pahu~cAnevAlA samajhA gayA aura isake viruddha samAcAra patroMmeM aneka lekha likhe gaye / 'becarahitazikSA' nAmakI eka pustaka bhI prakAzitta karAI gii| vicArasvAtaMtryake isa jamAnemeM jainasamAjakA yaha Andolana inheM asahiSNutA mAlUma huaa| mahAvIra jainavidyAlayameM bhI ye usa samaya tatvArthasUtrakI TIkA likhanekA kArya karate the / isa kAmase inhoMne tyAgapatra-rAjInAmA de diyaa| yadyapi mahAvIra jainavidyAlayakI kameTIne yaha tyAgapatra svIkAra nahIM kiyA; paraMtu vidyAlayake sekreTarI zrIyuta motIcaMda giradharadAsa kApar3iyAne inase kahA,-" agara Apa yahA~se cale jAya~ to acchA ho / yadi Apa yahA~ rahage to saMsthAko hAni hogii| " isalie inhoMne saMsthA chor3a dii| ahamadAbAda ke nagaraseTha kastarabhAI maNibhAI ne ahamadAbAda jainasaMghakI taraphase inako noTisa diyA ki tuma pandraha dinake aMdara Akara saMghase apane vicAroMke lie mAphI mA~go, nahIM to saMghabAhara kara diye jAoge / ____ inhoMne adhyayana aura mananake pazcAta jo bicAra prakaTa kiye the unake lie mAphI mAMganekA koI ucita kAraNa nahIM dekhA isalie ye cupa rahe aura ahamadAbAdake saMghane inako Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmmmmmmmmmmmmm jainaratna ( uttarArddha) saba bAhara kara diyaa| paraMtu aura sthAnoMke saMghane inheM saMgha bAhara nahIM kiyaa| isake bAda eka sAla taka inhoMne jainasAhityasaMzodhana nAmaka trimAsika patrameM kAma kiyaa| yaha patra pUnese nikalatA thA aura munizrI jinavijayajI mahArAja isake saMpAdaka the / ahamadAbAdameM mahAtmA gA~dhIne gujarAta purAtattva maMdira' nAmakI eka saMsthA kAyama kI thii| ye vahA~ kAma karane cale gye| inhoMne kolaMboMke / vidyAlaMkAra pariveNa ' ( vidyAlaMkAra kaoNleja ) meM jAkara pAlI bhASAkA adhyayana kiyA thA / usa samaya inake sAtha mahAmahopAdhyAya satIzacaMdra vidyAbhUSaNa ema. e. pI. eca. DI. aura paM0 haragoviMdadAsajI bhI vahA~ pAlIkA adhyayana karate the| ATha mahInemeM inhoMne pAlI bhASAmeM pravINatA prApta kI / vahA~ke mahAsthavira ( prinsipAla ) sumaMgalAcAryane parIkSA lekara inheM sarTiphikeTa diyA thaa| ahamadAbAdameM purAtattva maMdirake kAmake sAtha hI inhoMne 'gujarAta vidyApITha ' meM 'prAkRta ' 'pAlI ' Adi prAcIna bhASAoMke adhyApanakA kAma bhI svIkAra kiyaa| yaha kAma ye saM0 1932 ke satyAgraha-Andolana taka karate rahe / AndolanameM ye pakar3e gaye / jaba jelase chUTe taba inako briTiza hadase nikala jAnekA hakma haa| aba ye apane gA~vameM baiThe haiN| isa samaya inakI AkheM bhI kharAba ho gaI haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina aba taka inhoMne nIce likhe graMthoMkA bhASAntara yA sampAdana kiyA hai| 1 bhagavatIsUtra 2 bhAga (gujarAtI anuvAda sahita ) 2 yazovijaya jainagraMthamAlAke karIba paiMtIsa graMtha (inameM prAkRta aura saMskRta donoM tarahake graMtha haiM / ) 3 sammati tarka (paM0 sukhalAlajIne aura inhoMne milakara ) 4 pAiyalacchi nAmamAlA / 5 samarAiccakahA ( 3 bhAga ) 6 pradyumnacaritra / 7 jainadarzana ( padarzanasamuccayase gujarAtI anuvAda ) 8 prAkRta mArgopadezikA / 9 prAkRta vyaakrnn| karIba eka varasataka inhoMne 'jainazAsana ' patrakA saMpAdana bhI kiyA thaa| ___ ye nirbhIka aura svAdhIna vicArake vyakti haiM / bahuta bar3e paMDita aura vicArazIla AdamI haiM / inakA mijAja sIdhA sAdA magara svAtmAbhimAnI hai| M Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 janaratna ( uttarArddha ) paM0 sukhalAlajI saMghavI inake pitAkA nAma saMgharjA thaa| inakA janma lIMbar3I ( kAThiyAvAr3a) meM huA thaa| inake pitA zvetAMbara sthAnakavAsI jaina the / bacapanameM ye bhI isI AmnAyako mAnate the; paraMtu aba ye zvetAMbara mUrtipUjaka jaina AmnAyako mAna rahe haiN| ye jaba gujarAtI chaThI pustaka par3ha cuke the taba inako bar3e jorake cecaka nikale / isImeM inakI A~kheM calI gaI aura ye aMdhe ho gaye / inakA par3hanA likhanA baMda ho gyaa| kisI kAmake karane lAyaka na rahe / ye dinabhara sthAnakameM jA baiThate aura sAmAyika pratikramaNa karate rahate / eka bAra sthAnakavAsI muni zrI uttamacaMdrajI mahArAja lIbar3I padhAre / inhoMne paMDitajIko buddhizAlI samajhakara sArasvata vyAkaraNa pddh'aayaa| phira ye banArasa gaye aura yazovijaya jainapAThazAlAmeM paDhane lage / karIba do sAlake bAda pAThazAlAke saMcAlaka AcArya zrI vijayadharmasUrijIke sAtha matabheda ho gayA / isalie inheM aura paM0 vrajalAlajIko pAThazAlA chor3anI pdd'ii| ye donoM bhadenI ghATaparakI jainapAThazAlAmeM jAkara rahe / aura vahIMpara rahakara paMDitoMse adhyayana karate rahe / inake kharcekI vyavasthA usa samaya muni aura hAla AcArya mahArAja zrIvijayavallasarijIne karA dI thii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seliuliuseliune zvetAMbara mUrtipUjaka jaina peja 114 paM0 sukhalAlajI lng Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina inhoMne darzanazAstra, sAhitya aura vyAkaraNameM pUrNatA prApta kI; paraMtu parIkSA kisI parIkSAlaya yA yunivharasiTIkI na dI / kAraNa, parIkSA aura upAdhI ya donoM cIja inako AdaraNIya vastu mAlUma na haI / ye jJAnakA Adara karate haiM, upAdhikA nhiiN| jJAna bagaira upAdhike bhI prakaTa hue binA nahIM rahatA / ___banArasameM adhyayana samApta karaneke bAda inhoMne darabhaMgA Adi sthAnoMmeM rahakara darzanazAstrakA adhyayana kiyA / phira ye AgaremeM Akara AtmAnaMda jaina pustaka pracAraka maMDalakA kAma karane lge| kaI barasoM taka isa kAmako bar3I yogyatAke sAtha kiyA aura aneka graMthoMkA saMpAdana aura hindImeM anuvAda kiyaa| vahA~se mahAtmA gAMdhI dvAga saMsthApita gujarAta purAtattva maMdira ahamadAbAdameM Aye aura yahIM san 1932 ke satyAgraha taka kAma karate rahe aura gujarAta vidyApIThameM darzanazAstra aura sAhitya zAstra bhI par3hAte rahe / aba ye hindU yunivarasiTi banArasameM jainadarzanake adhyApaka ( Professor ) haiN| inakI abataka nIce likhI pustakeM prakAzita huI haiM / 1 karmagraMtha 4 bhAga ( hindI anuvAda sahita ) 2 paMcapratikramaNa (, , , ) 3 yogadarzana ( , , , ) 4 tattvArthasUtra gujarAtI anuvAda sahita ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) 5 sanmatitarkakAsampAdana ( paM0 becaradAsajIke sAtha ) ye gahare vicAraka aura pratyeka vastuko navIna dRSTise dekhanevAle haiN| diggaja vidvAna hote hue bhI nirabhimAnI haiM / svabhAva sarala hai aura dUsareko madada karane lie hara samaya hara tarahase taiyAra rahate haiN| zrIyuta mohanalAla dalIcaMda desAI ___B. A. LL. B. zrIyuta mohanalAla bhAIkI mAtAkA nAma unamabAI aura pitAkA nAma dalIcaMda thaa| ye jAtise dazA zrImAlI aura dharmase zvetAMbara mUrtipUjaka jaina haiM / inakA janma san 1885 ke aprela mahInemeM, bAMkAnera ( kAThiyAvADa ) riyAsatake laNasara gA~vameM huA thaa| abhI ye baMbaImeM rahate haiM aura vikAlata karate haiN| ___ inake pitA garIba AdamI the| ve apane putrakI paDhAIkA iMtajAma nahIM kara sakate the| isalie bAlaka mohanalAlako usake mAmA zrIyuta prANajIvana murArajI sAha apane yahA~ le gaye / usa samaya unakI umra 5 barasakI thii| priviasa pAsa hue taba taka ye apane mAmAke pAsa hI rahe the / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMvara mUrtipUjaka jaina peja 116 zrIyuta mohanalAla dalIcaMda desAI bI. e. ela el. bI. janma saM0 1885 Shree Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 117 priviasa pAsa karake ye gokaladAsa tejapAla borDiMgameM jAkara rahe / vahIM rahakara inhoMne bI. e. pAsa kiyaa| bI. e. pAsa karaneke bAda inhoMne mAdhavajI kAmadAra eNDa choTubhAI solisiTarsa ke yahA~ 30) ru. mAsikameM naukarI kara lii| vahA~ naukarI karate hue hI inhoMne LL. B. kA abhyAsa kiyA aura sADhe tIna barasake bAda ye elaela. bI. pAsa hue| ye san 1902 meM meTrika, san 1906 meM grejueTa aura sana 1910 ke julAI meM elaela. bI. hue| san 1910 ke sepTembarameM, inhoMne vikAlatakI sanada leneke lie-inake pAsa rupaye nahIM the isalie-seTha hemacana amaracaMdrase karjake taurapara rupaye lie| udAra seThane inako bagaira byAjake rupaye diye / aura rupaye dekara kabhI takAjA nahIM kiyaa| mohanalAlabhAIne apane Apa hI apanI suvidhAnusAra rupaye bhara diye| ___inake do vyAha hue haiN| pahalA byAha san 1911 ke pharavarImeM zrIyuta abhayacaMda kAlIdAsakI kanyA zrImatI maNibahanase huA thaa| unase do santAna huI / lAbhalakSmI nAmakI kanyA aura naTavaralAla nAmakA lar3akA / __ maNibahanakA dehAMta ho gayA taba dUsarA vyAha sana 1920 ke disaMbarameM, zrImatI prabhAvatI vahanake sAtha huA thaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pornviry ~ 118 jainaratna ( uttarArddha ) unase 4 saMtAna huI,-'mANikalAla aura jayasukhalAla nAmake do putra aura tArAbahana va ramAbahana nAmakI do putriyA~ / ye udyogI aura udAra manuSya haiN| sAmAjika aura dhArmika unnatike kAmoMmeM bahuta mahanata karate haiN| sAhitya aura khAsa kara janasAhityake baDe zokIna hai| inakI jainasAhityakI sevA amara rhegii| Ajataka inhoMne nimna likhita pustakeM likhIM haiN| 1 jainasAhitya ane zrImaMtonuM kartavya (gujarAtI) 2 jinadevadarzana ( , ) 3 sAmAyika sUtra ( mhasya ) 4 jainakAvyapraveza ( , ) 5 samakitanA 67 bolanI sanjhAya artha sahita ( ,, ' 6 jaina aitihAsika gasamAlA bhAga 1 lA ( , ) 7 zrImada yazovijayI ( iMgliza ) 8 nayakarNikA ( , ) (gujarAtI) 10 upadezaratnakoza 11 svAmI vivekAnaMdanA patro 12 zrIsujazavalI 13 gurjara jainakaviyo bhAga 1 lA ( , ) 14 , , bhAga 2 rA ( ,, ) ~ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 15 sanAtana jainake do barasa upasaMpAdaka rahe / 16 jaina zvetAMbara kaoNnpharaMsa patrake 7 barasa taka saMpAdaka rahe / 17 jainayuga mAsika patrake 5 barasa taka saMpAdaka rahe / 18 janayuga pAkSikapatrakaM abhI sampAdaka haiM / 19 raoNyala eziyATika sosAyaTIka lie prophesara velinkarane prAcIna hastalikhita pustakoMkI sUcI banAI thI usameM unako madada kii| nIce likhI sabhAoMke membara haiM. 1 jainazvetAMbara kaoNnpharaMsakI sTeMDiMga kameTIka / 2 zrImahAvIra jainavidyAlaya baMbaIkI maeNnejiMga kameTIke / 3 jaina ejyukezanala borDa baMbaIke AjIvana sabhya / 4 zrI mAMgarola jainasabhAkI maeNnejiMga kameTIke / 5 nAgarI pracAriNI sabhAke / 6 jainadharma prasAraka sabhA bhAvanagarake AjIvana samya / 7 jaina AtmAnaMda sabhA bhAvanagarake AjIvana sabhya / sana 1926 ke disaMbara mahInameM dakSiNa prAMtika mahArASTra jaina zvetAMbara kaoNnphareMsa-jo kolhApurameM huI thI-ke pramukha hue / ye 18 barasase mahAvIra jainavidyAlaya baMbaIko prativarSa 51) ru. dete A rahe haiN| iMgliza jainagajaTako 100) diye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jainaratna ( uttarArddha) aura jainasAhitya saMzodhakako 100) ru. diye the| inakA svabhAva milanasAra hote hue bhI spaSTa aura nirbhaya hai / dUsareko apanI paristhiti aura zaktike anusAra sahAyatA dene meM kabhI AgApIchA nahIM karate / zrIyuta bI. ena. mahezarI inake pitAkA nAma nathUbhAI gaMgAjara aura mAtAkA nAma mIThAMbAI thaa| ye jAtike kaccho dasA osavAla haiM aura zvetAmbara mUrtipUjaka jainadharnakA pAlana karate haiM / ye kacchake rahanevAle haiM aura abhI mATuMgA ( baMbaI ) meM rahate haiM / inakA byAha jaba ye 21 barasake the taba zrImatI ratanabAIke sAtha huA thA / inake do putra zaratcaMdra aura kRSNacaMdra evaM tIna putriyA~-dhanalakSmI, pramilA aura anasUyA haiN| inake pitA bacapanahImeM svargavAsI ho gaye the isalie inako adhyayana karanekA vizeSa maukA na milA / inako apanI choTI umrameM hI rojagArameM laganA pdd'aa| ye vImAkI dalAlI aura saTTA karane lge| sana 1912 se inhoMne sArvajanika kAmoMmeM bhAga lenA AraMbha kiyA / sana 1923 meM inhoMne eka patra nikAlanA bhI Arabha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 121 kiyaa| peparameM samAjasudhArake ugra lekha prakAzita hote the / isalie eka bAra inako logoMne pITa bhI diyA thaa| to bhI ye apane vicAra prakaTa karate hI rahe / ____ do bAra ye baMbaI myunisipala kaoNrporezanake membara hue the / eka bAra inhoMne kaoNrporezanameM yaha prastAva rakhA thA ki," zaharameM bhrUNahatyAoMkI jo ghaTanAe~ huA karatI haiM unako baMda karaneke lie, myunisipaeNliTIke choTe bar3e sabhI aspatAloMke bAhara aise baMbe rakhavA diye jAya~ jinameM, vidhavAe~ yA kumAriyA~ apane nirdoSa zizuoMko mAraneke bajAya, rakha jAyA kreN|" kAMgresa myunisipala pArTIke ye sekreTarI bhI rahe the / ye jaina ejyukezanala borDa baMbaIke membara haiM / kacchI dasA osavAla jaina borDiMga hAusa baMbaIke ye ATha barasa taka sekreTarI rahe the| cAra barasa taka mAMDavI kAMgresa kameTIke sekreTarI rahe / oNla iMDiyA kAMgresa kameTIke ye tIna bAra membara cune gaye the; paraMtu do bAra inhoMne musalamAna membarako bhejaneke lie istIphe de diye the| ___ jaba ye mAMDavImeM kAMgresake sekreTarI the taba bahuta kArya kiyaa| eka bAra karIba tIsa hajAra taka membaroMkI saMkhyA huI / pA~ca lAkha aura paiMtIsa hajAra rupaye tilaka svarAjya phaMDameM jamA hue| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wrinon.xxx.rna... 122 jainaratna ( uttarArddha ) aThAraha hajAra kapaDe jamA hue / bhAratake prasiddha 2 netAoMme-- jo vaMbaI meM Aye-mAMDavI para lAkara vyAkhyAna karAye the / saM0 1912 meM inhoMne eka yuniana sosAyaTI kAyama kI / usane do saMsthAe~ AraMbha kI unake nAma haiM 1 yuniana sosAyaTI phrI rIDiMga rUma eNDa lAyabrerI. 2 yuniana sosAyI sahAyaka phaMDa / misija eniviseMTa jaba san 1917 meM chUTIM taba isa yunianane unake svAgatake lie sabhA bulAI / usameM karIba 60 hanAra AdamI the| baMbaI meM san 29 meM hiMdu musalamAnoMkA daMgA huA thA taba koporezanane jo pIsa kameTI kAyama kI usakI pablisiTi kameTIka ye sekreTarI hue the| ___vaMbaIkI nezanala vAlaMTiara kora, jo saM0 1923 meM kAyama huI thI usake ye pramukha the| dillI kAMgresameM isa korana bahata kAma kiyA / kokInADA kAMgresameM asisTeMTa kepTenakI haisiyatase kAma kiyA thaa| usa samayake pramukha koMDA kaTappaiyAne aura mi. sAmbumUrtine prazaMsApatra diye aura usameM likhAki agara mi. mahezarI na hote to kAMgresameM vyavasthAkA itanA acchA kAma ho sakatA thA yA nahIM isameM zaka haiN| do pradarziniyoMke ye sekreTarI rahe / eka mAMDavI kAMgresa karbhATI svadezI pradarzinI aura dUsarI khilAphata kamiTI svadezI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FESAN-ANDERDAG zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 123. LYAYAYAYAYAAAYAAYAAZAAFANYAA PANJERISEADERNDEAJBEGEHEIDEN zrIyuta mohanalAla bhagavAnadAsa saoNlisiTara. IYAR YARI-SARJASSA Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 123 pradarzinI / khilAphata kameTIse inako eka golDa meDala bhI milA thA / inhoMne usa mauke para eka golameja banAI thI / usameM kAMgresakA itihAsa thA / inake vicAra svataMtra haiM / antarjAtIya khAnapAna aura vivAhake puraskartA aura vidhavAvivAhake himAyatI haiN| lagna - tyAga bhI ThIka samajhate haiN| hindumuslima ekatAmeM dezakA uddhAra samajhate haiM / dezake lie ye jela bhI jA cuke haiM / zrIyuta mohanalAla bhagavAnadAsa jauharI saoNlisiTara zrIyuta mohanalAlajI ke pitAkA nAma bhagavAnadAsajI thA, aura ve javAharAtakA dhaMdhA karate the / ye jAtise dasAzrImAlI aura dharmeMsa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina haiN| ye mUla sUratake rahanevAle haiM aura aba baMbaI meM rahate haiM / ye bI. e. meM sammAnapUrvaka uttIrNa hue the| B.A. ( Hounours ) aura phira LL. B. pAsa karake saoNli miTara bane / inakA byAha inakI 19 barasakI AyumeM zrImatI kalAvatI www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jainaratna ( uttarArddha) bAIke sAtha huA thA / inake 5 saMtAna haiM / 2 putra araviMda aura jayaMtI va 3 putriyA~ saralA, caMdrakalA aura sulocanA haiM / __mohanalAlabhAIke dAdA bhIkhAbhAI urpha gulAbacaMdrajI vAMsadA sTeTake dIvAna the| inako jyotiSa, vaidyaka, yoga aura darzanazAstroMkA acchA jJAna hai| sana 1926-27 meM zvetAMbara jaina kaoNnphareMsake ye sekreTarI the / kaoNnpharesakA baMbaI meM spezala sezana bharanemeM inhoMne bahuta mahanata kI thii| mahAvIra jainavidyAlayakI rilijiasa insTrakazana kameTIke ye membara haiN| dhArmika parIkSAoMke ye prAyaH parIkSaka rahA karate haiN| ye strIzikSAke himAyatI haiN| inhoMne apanI dharmapatnIko gujarAtIkA acchA jJAna karAyA hai aura kucha saMskRta bhI sikhalA dI hai| inakA sArvajanika jIvana mohanalAla jaina lAibrerIke maMtrIpadase huvA thaa| inheM vyAyAmakA baDA zauka hai / kasaratoMmeM inheM kaI inAma bhI mile haiN| inakA svabhAva milanasAra aura zAMta hai| - -- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 125 muktimUrijI mahArAja ApakA janma saM. 1887 phAlguna kRSNA 9 ke dina kAchI baDodA ( mAlave ) meM haA thaa| ApakA janma nAma mUlacaMda, pitA khemacaMda, mAtA cainAdevI, osavAla, sAlecA mohatA / Apane dIkSA sa. 1907 ke phAlguna zuklA 7 ke dina sammetasikharajI para lI thii| dIkSA nAma mahimA kIrti. aura guru mahendramarijI thaa| ___ Apa, saM. 1915 jye. zu. 12 somavArake dina gaddI nazIna hue / Apane kAzImeM raha kara yati bAlacaMdrajIke pAsa vidyAdhyayana kiyA thA / saMskRta aura dharmazAstroMke bar3e vidvAna the / vahA~ Apane maMtra yaMtrAdikakI bhI bahuta sAdhanA kI aura logoM meM apanI dhAka jamAI / vahA~se grAmAnugrAma vihAra karate hue Apa koTe padhAre aura baMdImeM paTavoMke maMdirameM Apane saM. 1920 ke sAlameM pratiSThA karAI / vahA~se vihAra karake jayapura padhAre / yahA~ logoMmeM ApakI pratibhAkA bar3A prabhAva pdd'aa| Apake yahA~ AnekA mukhya kAraNa yaha thA ki Apake guru zrImAna mahendrasUrijI mahArAja jayapura padhAre the; parantu cUMki ye jayaselamerakI gaddIvAle the aura yahA~ka zrAvaka sabhI bIkAnera Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 jainaratna ( uttarArddha ) vAloMkI gaddIko mAnate the, isalie jayapurake zrAvakoMne inakA kucha AvaAdara nahIM kiyA / apane guruke mu~hase Apane yaha bAta sunI aura nizcaya kiyA ki, maiM jAkara jayapurameM apanI gaddI sthApita karU~gA aura mere gurukA apamAna karanevAloMse pUrA badalA lU~gA / tadnusAra Apa jayapura meM Aye / yahA~ paTavAvAloM ke munIma zrIyuta cA~danamalajI golechA do tIna anya zrAvakoMkI mahAyatA se mahArAjako svAgata karake zahara meM lAye / mahArAjane yadyapi apane prabhAvase anekoMko apanA bhakta banA liyA; parantu bIkAnerakI gaddIko mAnanevAle kucha zrAvakoM aura sAdhuoMna Apako upekSA se hI dekhA / pahale Apa jaba jaisalamera se phalaudhI padhArate the tabakI bAta / rAste meM pokaraNa gA~vaka pAsa hokara Arahe the / vahA~ unhoMne pokaraNa ThAkurake kumArako hiraNa para golI calAneke lie udyata dekhA / Apane kahA:-" mata claao| " jaba kumAra ne dhyAna nahIM diyA, taba mahArAjane usakI baMdUkakA mu~ha baMda kara diyA / taba to vaha Apake caraNoMmeM girA aura apane gA~vameM le jAkara ApakI bar3I bhakti kI / vahA~ phatahasiMhajI cA~pAvatako Apane pharmAyAH - " eka barasameM tuma acche ohade para pahu~coge / tadanusAra ve jayapura meM jayapurake dIvAna ( Prime minister ) ho gaye the / ve Akara Apake pairoM pdd'e| unhoMne mahArAjA rAmasiMhajIse ApakI tArIpha kii| unhoMne Apako milane bulAyA / 39 I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 1.27 vahA~ Apase mahArAjA rAmasiMhajIne kahAH " Apa koI cama tkAra dikhAie / " "" Apane javAba diyAH- "hama sAdhu kyA camatkAra dikhAya~ge mahArAjA rAmasiMhane Agraha kiyA taba unhoMne kahA :- " dekhie Apake sAmanevAlA thaMbhA mere savAloM kA javAba detA hai|" phira bhako saMbodhana kara kucha prazna kiye / bhane unakA javAba diyA / yaha camatkAra dekhakara mahArAja rAmasiMhajI bahuta prasanna hue / unhoMne kahA: - " kahie maiM kyA ApakI sevA karU~ ? " taba Apane kahAH " yahA~ke kucha zrAvakoM aura yatiyoMke sAtha hamArA mukadamA cala rahA hai / Apa use ThIka kara dIjie / "" mahArAjA rAmasiMhajIne ApakI icchAnusAra mukadamA phaisala kara diyA aura jina yatiyoMne ApakA apamAna kiyA thA unheM sajA dilAI / jayapura meM pahale Apa dUsare makAnameM Thahare hue the; isa mukadameke jItane para Apa kuMdIgaroMke bhairUMjIke pAsavAle kharatara gacchake upAzrayameM A gaye aura sabhI zrAvaka mAnane lage / mahArAjA rAmasiMhajIke koI kAma thA / usake lie ve eka dina upAzraya Aye / vahIM bhojana bhI - mahaloMse kA~sA ma~gavAkara - kiyA thA / mahArAja sAhabane eka kAgaja meM pahalehIse likha kara kucha rakha diyA thA / rAmasiMhajI bhojana kara cuke usake bAda unhoMne pUchA:- " mahArAja, merA eka savAla hai / " Apane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jainaratna ( uttarArddha ) ha~sakara apanI gaddIke nIcese kAgaz2a nikAla kara diyA aura kahAH-" savAla aura javAba donoM dekha lIjie / " mahArAjA rAmasiMhanI dekhakara AzcaryAnvita hue / mahArAjane kahAH-" Age prayatnako saphala banAnA hamAre jimme rahA / " mahArAjA rAma siMhanI yaha kahakara cale gaye ki Apake kiye hI yaha hogaa|" phira jo kAma thA vaha siddha ho gyaa| isase mahArAjA rAmasiMhanI bar3e prasanna hue aura Apako apanA guru mAnakara eka DhAI hajArakA -- DhiMgAriyA bhIma' nAmakA gA~va dAnameM diyA aura pAlakhI, ca~vara, char3I aura pairoMmeM pahanane ke lie sonA aura duzAlA oDhAkara pA~ca sau rupaye bheTa kiye va lavAjameMke sAtha Apako pAlakhImeM biThAkara upAzraya ravAnA kiyA / ____ mahArAjA rAmasiMhanIko zikArakA bar3A zauka thA; parantu Apake upadezase unhoMne yaha zoka chor3a diyA / aura isa taraha Apane hiMsA karanese unheM rokaa| yahA~se eka bAra Apa vihAra karake jodhapura padhAre / vahA~ zrAvakoMne dhUmadhAmake sAtha ApakI padharAmaNI kii| yaha bAta saMvata 1928 kI hai / usa samaya vahA~ mahArAjA takhatasiMhajI rAjya karate the| unhoMne bhI AsopA vyAsa bhAnIrAmajIkI mArphata Apako milane bulAyA aura ApakI asavAnIke lie apanA lavAjamA-hAthI, ghor3e, nagArA, nizAna aadi-bhejaa| Apase jodhapurahImeM caumAsA karanekI bhI mahArAjA takhtasiMhajIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina vinatI kI thI; parantu Apako jaisalamera pratiSThA karAne jAnA thA, isalie Apa vahA~ caumAsA na kara ske| vahA~se vihAra kara Apa jaisalamera padhAre / vahA~ paTavoMke prasiddha khAnadAnake seTha saMghavI himmatarAmajIne saMgha sahita ApakA bar3e samArohake sAtha sAmelA kiyA / inake banavAye hue amarasarake maMdirakI pratiSThA karAI / saMghavIjIkI Apa para bar3I bhakti thI aura isIlie unhoMne AgrahapUrvaka Apake cha: caumAse jaisalamerameM karAye the| saM0 1940 meM Apane byAvarake zrIsaMghake banavAye hue maMdira va dAdAsAhibakI pAdukAkI pratiSThA karAI thii| jayapurameM bAMThiyoMke maMdirakI, pratiSThA bhI, pAyachaMda gacchake zrIpUjyajIke sAtha milakara saM0 1943 meM karAI thI / ratalAmameM seTha sobhAgamalajI va cA~danamalajIne maMdira banavAyA thaa| usa maMdirakI pratiSThA saM0 1952 meM Apane karavAI thii| maMdirake pAsa hI dAdAbAr3I banI huI hai| usameM jinadattasUri mahArAjakI mUti sthApita kI hai aura usake eka tarapha jinakuzalasUri mahArAja aura dUsarI tarapha jinacaMdrasUri mahArAjakI caraNa pAdukAe~ haiN| Ahora ( goravADa ) meM saM0 1955 phAlguna vadi 5 ko aMjana zalAkhA karavAI thii| isa samaya Apa bahuta bImAra the; parantu zrAvakoMke ati Agrahase pratiSThA karAne jayapurase Ahora gaye the / pratiSThA nirvighna samApta huI aura phAlguna vadi 12 ko vahIM ApakA svargavAsa ho gyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jainaratna ( uttarArddha ) jinacaMdamUrijI ApakA gRhastha nAma ratanalAla pitAkA nAma puruSottamajI mAtA cauthAMbAI / janma saM0 1931 gA~va pAlImeM huA thA / jAtike osavAla veda mUthA gotra / Apane dIkSA saM0 1950 ke phAlguna vadi 2 ko lI thii| nAma ratnodayagaNi rakkhA gayA / Apa muktisUrijIke pATavI ziSya hue / Apane upAzrayahImeM saMskRta aura dharmazAstroMkA adhyayana kiyaa| Apa apane guru mahArAjake paramabhakta the / gurukI bar3I sevA kI thii| muktisari mahArAjakA svargavAsa hone para Apako jayapurake zrIsaMghane saM0 1956 ke baisAkha sudI 15 ko gaddI para biThAkara sUripada diyA aura Apa jinacaMdamUrijIke nAmase prasiddha hue / jayapura meM paMcAyatI maMdirameM, seTha pUnamacaMdajI koThArIne eka deharI banavAI thii| usameM pratimA sthApana kara Apane saM0 1958 meM pratiSThA karAI / saM0 1976 jyeSTha sudI 3 ke dina Apane bADamerake zrIsaMghake banavAye hue AdinAthajIke maMdirameM pratiSThA kraaii| jayapura rAjyAntaragata baDakheDA gA~vameM eka AdIzvarajIkA prAcIna maMdira thA; parantu vaha bahuta jIrNa ho gayA thaa| isalie zrAvakoMko upadeza dekara usakA jIrNoddhAra karAyA aura taba saM0 1984 ke phAlguna sudI 2 ko usakI pratiSThA karAI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 131 Apa vidyAke bar3e premI the| apane ziSyako Apane sarakArI ucca parIkSAe~ dilAI thIM aura jainasamAjake aneka kAma Apana karAye the / aneka sthAnoMmeM caumAse karake aThAI mahotsava, svAmIvatsala adi karAye the| dharaNendra 'gaNi' inakA gRhastha nAma gaNezacaMdra aura pitAkA nAma hamIramalajI jAtike osavAla aura saMThiyA gotrake ye / inakA janma cauhaThaNa ( bADamera) meM saM0 1964 ke phAlguna kRSNA 2 ko huA thA / dIkSA inhoMne saM0 1982 ke vaizAkha sudi 3 ko lI thii| ye jinacaMdrasarijIke paTTa ziSya haiM / dIkSA nAma dharaNendra hai| ye saMskRtake zAstrI haiN| ye bar3e pratibhAzAlI aura acche lekhaka haiM / 'jainasamAjake aneka patroMmeM ' prAyaHlekha likhA karate haiM / inhoMne eka saskRtake subhASitoMkA saMgraha kiyA hai aura usakA hindI bhASAntara karake zIghra hI prakAzita karAnekI ummaida rakhate haiM / jainasamAjakA kArya bar3e utsAhake sAtha karate haiM / jayapurameM guraNIjI zrIsohanazrIjI mahArAnake upadezase eka zrAvikAzrama sthApita huA hai| usake maMtrIkA kAma ye bar3e utsAhake sAtha kara rahe haiM / jayapurake 'zvetAMbara navayuvaka maMDala' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ~~~~~~~~~~ jainaratna ( uttarArddha) ke ye sabhApati haiM / yatisamAjameM do cAra utsAhI samAjakA kAma karanevAle haiM unameMke Apa eka haiM / jainasamAjako inase bar3I AzA hai / ye khAdIke bar3e bhakta haiM / hamezA zuddha khAdI pahanate haiN| isa samaya inake gurujIkA dehAMta ho gayA hai / ye apane gurujIkI jagaha zrIpUnya hue haiM aura dharaNendramArajIke nAmase pahacAne jAte haiN| yati zrIudayacaMdrajI mahArAja yati udayacaMdrajI mahArAja jisa samaya bhIlavAr3ese udayapura Aya usa samaya mahArANA javAnasiMhajI rAja karate the / yahA~ zerasiMhI mahatA bar3e pratiSThita vyakti the aura usa samaya ve pradhAna the / eka dina unakI patnI TaTTI gaI thI taba usake nAkameMse natha gira par3I / vaha natha bhaMgina uThA kara le gaI / natha hIrAmotiyoMse jar3I huI thii| usakA mUlya dasa hajAra rupaye thA / natha kauna le gayA so koI na jAna sakA / pulisane bar3I dauDadhUpa kI / kaiyoMko mArA pITA; magara nathakA patA na calA / zerasiMhajI nirAza hokara baiTha rhe| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwmmmm zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 133 unako kisIne jAkara kahA ki, bhIlavAr3ese yatijI mahA. rAja udayacaMdrajI Aye haiM aura ve siddha mahAtmA haiM / agara ve cAheM to isakA patA lagA sakate haiM / zerasiMhajIne turata apane AdamI daur3Aye aura udayacaMdrajIko corIkA patA lagAneke lie kahA / unhoMne javAba diyAH-" maiM sAdhu AdamI hU~ / coriyoMkA patA lagAnA maiM nahIM jAnatA / namokAra maMtra cAho to maiM sunA sakatA huuN|" jaba una AdamiyoMne unako bheTa pUjAkA do sau cAra sau rupayoMkA lAlaca dilAyA taba to ve ekadama mauna ho gaye aura navakAra maMtrakA jApa karane lge| AdamI nirAza hokara gaye / taba zerasiMhajIko vRddha AdamiyoMne salAha dI ki, Apa khuda jAie aura namratApUrvaka unase prArthanA kiijie| zerasiMhajI musaddI AdamI the| mahArAjake pAsa gaye aura vaMdanA karake cupacApa baiTha gye| pahale jo AdamI Aye the unako -sAtha na laaye| udayacaMdrajIne pUchAH--" Apa kaise Aye haiM ? " unhoMne namratAse javAba diyAH--" kisI kAmake lie hAjira huA hU~; parantu kahate saMkoca hotA hai|" udaya-saMkocakI koI bAta nahIM hai / kAhae / zera0-Apa mujhe nirAza to na kareMge ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jainaratna ( uttarArddha ) udayacaMdrajI bar3e saMkaTameM pdd'e| kaise kaheM ki nirAza na karU~gA / jAna binA kisI bAtakI hAmI kaise bharate / kucha dera socakara bola:-" agara mujhase hone jaisA aura nirdoSa kAma hogA to maiM Apako nirAza na kruuNgaa|" ____ zerasiMhajIna corIkI bAta khii| mahArAja bar3e dharmasaMkaTameM par3e / thor3I dera vicArameM baiThe rhe| phira bole:-" maiM tumhArI corIkA patA lagA duuNgaa| tumhArA mAla kahA~ hai so bhI batA dUMgA; parantu tumako yaha pratijJA karanI par3egI ki tuma corako duHkha na doge|" zerasiMhajI bole:-" agara corako sanA na dI jAyagI to bhaviSyameM vaha aura bhI corI kregaa|" mahArAja-maiM jyAdA bAteM nahIM jaantaa| agara tuma corako duHkha na denekI pratijJA karo to maiM patA batA dUM / anyathA tuma apane ghara jAo aura mujhe prabhukA bhajana karane do| zerasiMhajIne mahArAjakI zarta svIkAra kI taba unhoMne batAyA,--- ___" tumhAre yahA~ jo bhaMgina jhAr3ane AtI hai usake ghara cUlhe para eka AliyA (tAka) hai / usameM eka kulaDeke aMdara tumhArI natha paDI hai / Upara miTTIkA sakorA DhakA huA hai|" usI samaya AdamI daur3Aye gaye / ve bhaMginake ghara jAkara mahArAnane jo jagaha batAI thI vahA~se natha uThA laaye| sAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 135 zaharameM mahArAjakI bahuta prazaMsA huI / zerasiMhajIne mahArAjakI bheTa pajA karanI cAhI; parantu unhoMne svIkAra na kii| ___eka dina mahArANA javAnasiMhajI jagadIzake maMdira darzana karane padhAre / taba zerasiMhajIne yatijI mahArAjakA hAla kahA / mahArANAjIne usI samaya unheM bulAnakA hakma diyaa| yatijI mahArAjane jagadIzake maMdirameM jAkara AzIrvAda diyA / zerasiMha ne kahAH-" hujUra pharmAte haiM ki, Apa jaise santoMkA isa zaharameM rahanA jarUrI hai| isalie Apa kaheM utanI jAgIrI Apako sarakArakI taraphase mile / " yatirjAne javAba diyAH-" maiM yahA~ rahaneke lie AyA huuN| magara jAgIra to nahIM lU~gA / sAdhuoMko isa upAdhikI. kyA jarUrata hai ?" ____bahuta Agraha kiyA gayA taba unhoMne kahAH-" aura to mujhe kisI cInakI jarUrata nahIM hai; parantu maiM nAsikA (sa~ghanI) sUMghatA huuN| usake lie eka TakA (AdhA AnA) roja caahie| so Apa eka TakA mujhe rAjameMse dilA d|" ___mahArANA sAhaba ha~se aura bole:-" sAdhu bar3e tyAgI haiN| sarakArase inake lie eka TakA roja mile aisI vyavasthA kara do|" __ lobhI loga yatijI mahArAjake tyAga para ha~se aura unheM mUrkha batAyA / bhale logoMne unakI tArIpha kii| ___ sarakArase eka Take rojakI vyavasthA ho gii| vaha TakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '136 jainaratna ( uttarArddha ) unake ziSya praziSyoMko milatA rahA thA aura Aja bhI yati ratnacaMdrajIko mila rahA hai / unake ziSya ( ? ) unake haraSacaMdrajI aura unake devIcaMdrajI aura devIcaMdrajIke do ziSya the / mANikacaMdrajI aura dulIcaMdrajI / isa samaya dulIcaMdrajI aura mANikacaMdrajIke ratanacaMdrajI maujUda haiN| yatijI mahArAja zrI anUpacaMdrajI aura unake pUrvaja 1 zrInagarAjajI mahArAja ye mahAtmA bar3e hI niHsvArtha aura dharmaparAyaNa puruSa the / ye laukAgacchake the / yatiryokI paddhatike anusAra ye apane pAsa dhana rakhate the; parantu usa dhanakA inhoMne kabhI apane sukha ke lie upayoga nahIM kiyA / rAjaaMza lenekI inako pratijJA thI / ye udayapura ke mahArANAjI zrI bhImasiMhajIke samayameM hue haiM aura mevAr3ake baner3A gA~va meM rahate the / eka bAra ve gavAliyara gaye the / vahA~ke rAjAko sUjAkakI www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 137 bAmArI thii| usane aneka ilAja karAye aura lAkhoM rupaye kharce parantu bImArI nahIM mittii| rAjAne jaba nagarAjajI mahArAjake AnekI bAta sunI taba unheM bulAyA aura apanI bImArIkA hAla kahA va prArthanA kI,-" Apa merA roga miTA diijie|" nagarAjajI mahArAjane kahA:-" meM davAdAru nahIM krtaa| magara gurudevakI kRpA hogI to kisI dina ApakA yaha roga miTa jaaygaa|" ___eka mahIneke bAda mahArAja darbArameM gaye aura sa~ghanIkI DibbI nikAla kara sUMghano sa~ghane lge| rAjAko kahAH-" Apa bhI saMghie / " rAjAne sUMghanI sNghii| thor3I derake bAda rAjA bole:" kSamA kIjie / maiM pezAba karake AtA huuN|" rAjA pezAba karane gaye to unheM koI takalIpha nahIM huii| pezAba sApha aayaa| ve vApisa Akara bole:-" mahArAja ! Apane sa~ghanImeM koI davA dI thI ?" _mahArAjane javAba diyAH-" nahIM, Aja gurudevakI kRpA huI hai / abase ApakA roga gayA samajhie / " ___dasa dinake bAda rAjA mahArAja jahA~ Thahare the vahA~ Aye aura bole:-" upakArI pUjya ! Apane merA barasoMkA aisA duHkhadAyaka roga miTA diyA hai jo lAkhoM rupaye kharcanese bhI nahIM miTA thaa| maiM ApakI kyA sevA karU~ ? maiM isa upakArakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jainaratna ( uttarArddha ) badalA to nahIM cukA sakatA; parantu alpa bheTa arpaNa kara kucha sevA karanA cAhatA huuN| yaha sevA svIkAra kiijie|" rAjAne cAra hajAra rupaye sAlAnAkI AmadanIbAle eka gA~vakA paTTA mahArAjake bheTa kiyaa| mahArAjane kahAH-" maiM Apako isa udAratAke lie dhanyavAda detA hU~; magara maiM to sAdhu huuN| mujhe yaha jAgIra kyA karanI hai ?" unhoMne paTTA vApisa lauTA diyaa| rAjAne bahuta Agraha kiyA; parantu mahArAjane eka bhI bAta na mAnI / do cAra dinake vAda mahArAja baner3e cale aaye| udayapurameM sAhajI zivalAlajI garauDiyA usa samaya pradhAna the / ve usa samaya cAhate so kara sakate the / udayapurakI kaserokI olameM prasiddha kAvaDiyA bhAmAzAhakA eka upAsarA thA / samayake pherase bhAmAzAhake vaMzajoMkA sarakArameM koI prabhAva nahIM rahA; upAsaremeM bhI koI sAdhu nahIM rahA, isalie upAsarA khAlase ho gayA / upAsareke Adhe bhAgameM dAnakI kacaharI banI aura Adhe bhAgameM mAjI sAhaba merataNIjIkA noharA bnaa| AgekI kucha jagaha darIkhAnA banAneke lie rakhI gii| ___ eka dina sAhanI zivalAlajI idharase hokara nikale taba eka zrAvakane khaa|-" Apa laukegacchake haiM aura yaha upAsarA bhI laukegacchakA hai / isameMkA yaha thor3A bhAga bAkI raha gayA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 139 hai| agara Apa kucha kareM to Thoka varanA yahA~se laukegacchakA nAma uTha jaaygaa|" ____sAharjA zivalAlajIne - khabara karAI aura unheM patA calA ki baner3e nagarAjarjA mahArAja haiM / unhoMne nagarAjajI mahArAjako likhA,-" Apa yahA~ padhArie maiM Apako do hajArakA gA~va nAgIrameM sarakArama dilA duuNgaa|" unhoMne javAba diyAH-" maiM rAjaaMza nahIM letaa| maiM udayapura AnA bhI nahIM caahtaa|" sAharjAne phira likhA,-" agara Apa na Ave to apane kisI ziSyako hI bheja deN| agara Apa aisA na kareMge to yahA~se lauMkAgacchakA nAma uTha jAyagA / isakA pApa Apako hogaa|" mahArAjane bahuta soca vicArake bAda apane ziSya caturabhunarjAko udayapura bhenA aura unheM kahAH-" vahA, rAjase eka. rupaye rojakI jAgIrIse adhikakI jAgIrI mata lenA aura vaha bhI cAra jagahase lenaa|" sAhajI zivalAlajIne cAhA ki inako jyAdA jAgIra mile; magara caturabhujajI mahArAjane yaha bAta maMjUra na kii| nagarAjajI mahArAjane likhA agara tuma jyAdA AmadanI dilAoge to maiM apane ziSyako vApisa bulA luuNgaa|" isalie caturabhunanI mahArAjako nimnalikhita prakArase dharmAdA milanekA hukma mahArANAjI zrI bhImasiMhajIne diyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) sAMgAnerake golakhase ( rojAnA ) cAra Ane bhIlavAr3e golakhase ( rojAnA ) cAra Ane isa taraha pandraha rupaye mAsikakA tAMbApatra saM0 1883 ke sAvana sudi 8 zukravArako kara diyA / yaha rupaye cAMdor3I the / inake udayapurI aba bhIlavAr3e ke khajAne se 133||||| nakar3ha milate haiM / 140 isake bAda mahArANAjI zrIjavAnasiMhajI ke samaya se cAMdoDI 4) ru. mAsika dANase milanekA hukma saM0 1891 ceta sudi 7 ko aura huA / aba yaha rakama 3) ru. udayapurI vANanAtha - jIse milatI hai / phira savA tIna bIghe jamIna mAphImeM milI yaha Ayar3ake pAsa hai / usakA tAMtrApatra mahArANAjI zrIjavAna siMhajIne saM0 1892 besAkha vadi 5 ko kara diyA / udayapolake bAhara bhI paune tIna bIghe jamIna unako mAphImeM milI hai / nagarAjajI mahArAja jaba saM0 1889 meM yahA~ Aye taba mahArANAjI zrIjavAna siMhajIne unako pAlakhI baiThane ko aura char3I Age rakhavAne ko dI / isakA paravAnA saM0 1889 kA posa sudi 11 ke dina kara diyA / bar3eke rAjAjI bhImasiMhajIko nagarAjajI mahArAjane kaThina rogase chur3AyA isalie unhoMne cA~dokI char3I aura pAlakhI diye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 141. isakA paravAnA unhoMne saM0 1881 kA mahA sudi 1 ko kara diyA / nagarAnanI mahArAna bar3e hI gaMbhIra aura sarala svabhAvake the aura logoMkA ilAja kiyA karate the / unake hAthameM yaza thA / unakA nisane ilAja karAyA vaha rogamukta ho gyaa| unake do ziSya the / eka catrabhujanI jinakA jikra Upara AyA hai aura dUsare ruganAthajI / ____ ruganAthajI baner3ese bhIlavAr3e gaye / ve bar3e acche jyotiSI the| unake ziSya rAmacaMdrajI hue| ve bahuta baDe vidvAna the / ve kAzI cale gye| unhoMne makasadAbAdake seTha lakSmIpatajI aura dhanapatasiMhajI ko upadeza dekara kAzIjoke mata TolAmeM eka jinamaMdira aura upAzraya banavAye aura eka jainaprabhAkara presakI sthApanA kI / usa presase unhoMne 45 AgamoMkI, hindI TIkA likhakara, prakAzita karAI / unako pIchese unake zrIpUjyanIna, upAdhyAya aura gaNikI padavI dI thii| ___unake ziSya nAnakacaMdrajI hue| ve bhI bahuta bar3e vidvAna the| unhoMne, sunA jAtA hai kaI pustakeM likhIM va saMpAdana kI thiiN| unameMse do hamane dekhI haiM / eka hai 'karmagraMtha ' prathama bhAgakI hindI TIkA aura dUsarI hai 'jinapajAsaMgraha' / 2. caturabhujajI mahArAja ye mahArAja bar3e acche vaidya, aura maMtravidyAke jAnakara the| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mmm. kara jainaratna ( uttarArddha ) 3. jAlamacaMdrajI mahArAja unake bAda unake ziSya jAlamacaMdrajI mahAgaja gaddIpara baiThe / unake bAda 4. gulAbacaMdrajI mahArAja gaddInazIna hue| ina mahArAjane apane zIlasvabhAvake kAraNa zaharameM acchI pratiSThA prApta kii| inhoMne tIrthayAtrAdi dharmakAmomeM karIba dasa hajAra rupaye kharca kiye / ya bar3e milanasAra aura atithi-satkAra karanevAle the| mevAr3ahIke nahIM sAre hindusthAnake yati jaba kabhI kesariyAjIkI yAtrAke lie udayapura Ate the ve ApahIke yahA~ Akara Thaharate the| kahA jAtA hai ki zIlasvabhAvake kAraNa zaharameM ApakI bar3I pratiSThA thii| yatizrI anUpacaMdrajI inakA janma saM0 1943 meM huA thA / ye jaba chaH barasake the tabhI saM0 1949 meM inake mAtApitA inako udayapurake pIpalIvAle upAzrayake yatijI mahArAja zrIlachamIlAlajIke bheTa kara gaye the / lachamIlAlajI mahArAna bar3e vidvAna the / unake akSara motIke dAnese gola aura suMdara hote the| unhoMne bhagavatIsatrakI 13 aura 45 AgamoMkI do do nakaleM kI thiiN| ve zaharameM bahuta acche zikSaka bhI the / zaharake kaI bar3e bar3e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina. peja 142. sva0 yati zrI gulAbacaMdrajI mahArAja Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNNNNNNNNNNNNNNN Na rAgri. i. 187. .goog.googgugooragopNtti mNNNNNNNNN Goa aNtNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN yati zrI anUpacaMdrajI maharAja. janma saM0 1943 mnsunu muNduNcukuni Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 143 raIsa unake pAsa par3he the / unameMse dhA bhAInI amarasiMhajI aura phatahalAlajI evaM zrIyuta caMdranAthajI hAkima sahAr3A, aura mathurAnAthajI hAkima devasthAna Adi abhI maujUda haiN| sa. 1952 meM lachamIlAlajI mahArAjakA dehAMta ho gyaa| unake bAda yati zrIgulAbacaMdrajIke ziSya ratanacaMdrajIko pIpalIvAle upAzrayameM dekharekha karaneke lie rakhA / unhoMne anUpacaMdra jIko bahuta duHkha diyA / isalie gulAbacaMdrajI mahArAjane inako apane pAsa bulA kara rakha liyA / dhIre dhIre ratanalAlajIne gupacupa pIpalIvAle upAzrayakA sArA mAla asabAba aura graMtha-saMgraha beca diyA / gulAbacaMdrajI mahArAjako jaba yaha khabara lagI taba unhoMne ratanalAlajIko upAzrayase nikAla diyA / saM0 1957 ke mArgazIrSa sudi 4 ke dina inako yati dIkSA dI gaI / dIkSA leneke kucha barasa bAda ye kabhI pIpalIvAle upAzrayameM aura kabhI kaseroMkI olake upAzrayameM rahate the / ye kucha barasa svargIya zrIpUjyajI mahArAja zrInRpaticaMdrasUrijIke pAsa bhI rahe the / sUrijIne inako bahuta acchI tarahase par3hA likhAkara hoziyAra kiyA / yati zrIgulAbacaMdrajI mahArAjake koI ziSya nahIM rahA thA isalie saM0 1969 meM unhoMne anUpacaMdrajIko apane upAzrayakA bhI, uttarAdhikArI banA diyaa| phira saM0 1987 meM unhoMne anUpacaMdrajIko dhUmadhAmase bar3I dIkSA dI aura apanI gaddokA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 wimwww.mmmmwww jainaratna ( uttarArddha) mAlika karAra dekara yuvarAja pada pradAna kiyaa| isa mauke para karIba tIna hajAra rupaye kharca kiye gaye the / ___ isI avasara para anUpacaMdranI mahArAjako inakI dhArmika aura sAmAjika sevAoMse saMtuSTa hokara udayapurake jainasaMghane evaM pratApasabhAne mAnapatra diye the / isI maukepara aThAI mahotsava kiyA gayA thA / bar3I zAnase julUsa nikalA thaa| usameM nizAna, hAthI, aura beMDa sarakArako taraphase Aye the| saM0 1990 meM gulAbacaMdrajI mahArAja kAladharmako prApta hue / taba anUpacaMdrajI mahArAjane unako, baDhiyA DolameM biThAkara unakI smazAnayAtrA kraaii| inako dAgameM zaharake bar3e bar3e raIsa bhI gaye the / karIba sAta sau dAgiye zAmila hue the / anUpacaMdranI mahArAnane eka sAhasakA kArya kiyA / aise maukoM para bhaMgiyoMko phUlI, paise aura cAMdIke phUla luTAte jAte haiM / bhaMgI burI tarahase bA~soMse pITe bhI jAte haiN| anUpacaMdranI mahArAjane kahAH-" bhaMgiyoMko jo kucha luTAnA ho yahIM luTA do| vicAre bhagiyoMko, denA aura phira bA~soMse pITanA burA hai| yaha burAI maiM apane gurujIke Dolake sAtha bilkula nahIM hone duuNgaa| yadyapi loga isa purAne rivAjako tor3aneke khilApha the magara inakI dRDhatAke sAmane vaha burAI na hone paaii| phira saM0 1990 ke mArgazIrSa sudi 15 ko gulAbacaMdrajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 145 wwwmmmmmmmmmmmm mahArAjakI chatrI banavAI gaI thI usakI pAdukA pratiSThA karAI gii| saM. 1990 ke posa vadi 1 ko inakI gaddInazInI huii| usa dina purAne rivAjake anusAra udayapura sTeTase eka duzAlA AyA thaa| isa mauke para karIba DhAI hajAra rupaye kharca kiye gaye the| ye bar3e hI udAra hRdayake sajjana haiM / inhoMne samaya samayapara aneka vyaktiyoMko sahAyatA dI hai / mukhyatayA vidyAdhyayanakara Age bar3hanevAloMko-vidyArthiyoMko chAtravRttiyA~ dI haiM aura apane vasIlekA upayoga kara dUsaroMse dilAI haiN| kaI logoMne-jinako inhoMne kaThina vaktameM rupaye diye the-rupaye vApisa bhI nahIM lauTAye; magara inhoMne kabhI unako eka kar3avA vacana nahIM kahA / A gaye to ThIka nahIM Aye to kucha nhiiN| __inhoMne udayapurameM eka varddhamAna jJAnamaMdira nAmaka pustakAlaya, evaM varddhamAna jJAnamaMDalI nAmakI eka saMsthA bhI kAyama kI hai| varddhamAna jJAnamaMdirameM karIba tIna hajArake jainasUtra, siddhAMta, sAmAnya graMtha va itara pustakeM haiM / isa jJAnamaMdirase tInoM sampradAyoMke sAdhu, zrAvaka, evaM sAmAnya janatA lAbha uThAte haiN| varddhamAna jJAnamaMDalI zaharasevA aura sAmAjika evaM dhArmika sevA karatI hai| inhoMne abataka nIce likhe sthAnoMmeM pratiSThAe~ karAI haiM / ye sabhI sthAna prAyaH mevAr3ameM haiN| -. 1. siMgapurA, saM0 1979 meM 2. saMgesarA, saM0 1980 pra. jeTha sudi 2 3. magaravAr3a, saM0 1981 jeTha sudi 10 10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jainaratna ( uttarArddha ) 4. Asapura, saM0 1982 5. cittaur3a talahaTI, saM0 1983 mahA sudi 13 6. karer3A, 52 jinAlaya - pratiSThA saM0 1984 besAkha sudi 9 7. cittaur3agar3hapara, saM0 1985 mahA sudi 13 8. kuzalagar3ha, caraNa - pratiSThA saM0 1985 phAgaNa vadi 5 9. khamanora, saM0 1985 jeTha vadi 5 10. bhIlavAr3A, caraNa-pratiSThA saM0 1986 besAkha vadi 5 11. nAthadvArA, saM0 1986 asAr3ha sudi 5 12. udayapura, vAsupUjyajI mahArAjake maMdirameM, saM0 1987 mahA sudi 10 13 pItAsa, saM0 1988 jeTha sudi 10 1991 vaizAkha sudi 3 1992 vaizAkha sudi 10 14. bAgola, saM0 19. darIbA, saM0 16. caMger3I / 17. bATI / inakA svabhAva sarala, udAra aura svAbhimAnI hai / inakA jIvana sAdA aura bhaktiparAyaNa hai / sva0 mUrabAI seTha jeThA bhAI mADaNakI vidhavA. inakA janma saM. 1917 meM huA thaa| inake pitAkA nAma mAMDaNa zivajI thA / ye kaccha siMdhor3Ike rahanevAle kacchI dasA osavAla zvetAMbara the / mUratrAIke lagna saM. 1928 meM kaccha sAMdhANavAle seTha jeThA bhAI mADaNa ke sAtha huA thA / saM. 1934 meM unake eka I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nNdNNNNNNNNNNNNN . zvetAMbara mUrtipUjaka jaina peja 14 og.goog.goog-50gage0008ogo 0.00 gog.googNNNNNNNNNNNNNNNNNN . sva0 bAI maravAI seTha jeThAbhAI mAMDaNakI vidhavA o jnN muNdu aNdukuNdi Shree Sud P Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 147 lar3akI huI / usako naliyA kacchavAle sA. gelAbhAI lIlAdharake sAtha saM. 1945 meM vyAhI / saM.1957 meM usakA dehAMta ho gyaa| ___saM. 1935 meM mUrabAIke patikA dehAMta ho gayA / saM. 1956 meM hAlAra prAMtake gAMva asaDiyAke rahanevAle ratanasI kUrasIke lar3ake khImajIko mUrabAIne goda liyaa| khImajI usa samaya ATha barasake the / saM. 1960 meM khomajIke lagna kiye| unake cAra lar3ake aura tIna lar3akiyA~ hue / eka lar3akA mara gayA / lar3ake maNilAla, kesarasiMha, aura DUMgarasiMha va lar3akiyA~ vejabAI, kastUrIbAI, hIravAI maujUda haiN| ___ mUrabAIke susare mAMDaNa tejasiMhane kaccha sAMdhANameM jinamaMdira, pAMjarApola banavAye aura sadAvrata, kuttoMko roTiyA~ aura kabUtaroMke lie dAnekI khAsa vyavasthA kI / isa vyavasthAko sasura aura patike gujarajAneke bAda bhI, mUrabAIne-apanI takalIphake samayameM bhI cAlU rkkhii| ___ mUrabAImeM buddhi, zakti aura vyavahAra kuzalatA the| sArI paMcAyatapara unakA kAbU thA / gA~vake ThAkura unakI salAha lete, jAtimeM, yA gA~vake anya logoMmeM koI jhagar3A hotA to mUrabAI usakA phaisalA karatIM / ve prabhAvazAlinI thiiN| unake sAmane bolanekA kisako sAhasa na hotA thaa| ve apanA vicArA krtiiN| apanI bAtapara kAyama rhtiiN| unheM aneka bAra kacahariyoMmeM jAnA par3A thaa| vakIla loga unakI buddhimattAke kAyala the| kaThina mAmaloMmeM unakI salAha lete the / unheM vRddhAvasthA meM sabhI mUrabAI mA~ kahate the| unake gA~va sA~dhANameM AyA huA koI bhI jaina unake ghara jIme binA jA nahIM sakatA thaa| ve deva guru aura sAdharmAkI bar3I sevA karatI thiiN| unakA zarIra kaddAvara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 jainaratna ( uttarArddha ) aura prabhAvazAlI thA / unakI bar3I bar3I A~khoMke tejameM loga aMjita hoM jAte the| aisI mahAna bAIkA paiMsaTha barasakI umra meM dehAMta ho gayA / mUrabAIke pIche unake putra khImajI bhAIne sAMdhANa, dhu~vAI aura chachIkI sArI prajAko jimAyA thA / aura apanI jAtiko tIna Taka jimAyA thA / mUrabAIne dhArmika kAryoMkI vyavasthA jisa taraha kI thI usI taraha unake lar3ake khImajI bhAI Aja taka kara rahe haiM / saubhAgyavatI gulAbabAI makanajI mahatA inakA janma saM0 1947 ke vaizAkha vadi 7 ke dina kalakatte meM huA thA / inake pitA indrajI seTha kalakatte ke eka bar3e vyApArI the / inakA pyArakA nAma lADaku~vara thA / : nIma inakA vyAha sana 1902 meM berisTara zrI makanajI jUThAbhAI mahatAka sAtha huaa| zrI makanajI usa samaya seMTa jheviyara kaoNleja meM the / dampatikA jIvana bar3e sukhase bItA hai / kahA jAtA hai ki barasake vaivAhika jIvanameM kabhI inakA patike sAtha kalaha na zrImatIjI acchI suzikSitA haiM aura bar3e kuTuMbake aneka kAmoMmeM vyasta rahate hue bhI sAmAjika kAryoMmeM bhAga letI rahatI haiM / kaI barasa se Apa 'jaina mahilAsamAja ' kI upapramukha haiM / junnera aura sAMgalI meM jainamahilA pariSadake adhivezana hue the unakI Apa pramukha cunI gaI thIM / sana 1934 meM zvetAMbara jaina kaoNnpharaMsake sAtha jainamahilA - pariSadakA adhivezana huA thA usa samaya Apa svAgata samitikI pramukha cunI gaIM thIM / Apa jainakaoNnpharaMsa kI sTeMDiMga kameTIkI sabhAsada haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat so www.umaragyanbhandar.com Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320KARSONAADARECHARDOKRRIDOREACHECE SETTISGEOGRASOONAMR090@ PORAKASKARAOKAARCKASEKASKAROKARO81% chakaDakakhajanavaLacAlakAlalaOUR BOORATOPARADCRA90290209002090AGRA9% zvetAMbara mUrtipUjaka jaina peja 148 sau0 gulAbabAI makanajI mahatA AAPKARAOKA9A000KAROSAGAANDORE 20ABDOAGOKAA% D990209020302290 SSADSOAD HEAKANSOOGOKARODAADISCARROADS GOOGBEGLEX GRESSVETEVE CORRASSEMADOSACODACOOKPC EXTREOFEXO EXOREX EXE Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaNdhyNNNNNNNNNNNNNNNN zvetAmbara mUrtipUjaka jaina peja 149 kNciNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNciNdi jniNciNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNtti 1 zrIyuta IzvaralAlajI sogAnI. 2 zrImatI lakSmIdevI 3 mi. barnADa maeNka pheDana koNtmNdi muNdu nuNci muNduku Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 149 wwmmmmmm. Apa zvetAMbara dharmakA pAlana karatI haiN| dharmameM inakI acchI zraddhA hai| dhArmika adhyayana bhI inane ThIka kiyA hai| Apa vyAkhyAna bhI suMdara detI haiM / ApakA svabhAva milanasAra, snehapUrNa svataMtra, sarala evaM spaSTa hai / sugRhiNiyoMkA atithi-satkAra guNa ApameM pUrNarUpase hai| zrIyuta IzvaralAlajI sogAnI kudarata aneka bAra hareka kaumako aise karmavIra puruSa pradAna karatI hai, jinase usa kaumakA gaurava hotA hai| zrIyuta IzvaralAlanI bhI aise hI vyaktiyoMmeMse eka haiN| inakA janma saM0 1942 meM zrIyuta manasukhalAlajIke ghara huA thaa| ye jAtise khaMDelavAla aura dharmase digaMbara jaina haiM / sthiti sAdhAraNa thI, isalie kevala dasa barasakI Ayu taka tAlIma pAkara kAmameM laga gaye / inakA pahalA byAha inakI solaha barasakI AyumeM huA thA / inakI pahalI patnIkA dehAnta ho jAnepara inhoMne zrImatI lakSmIdevIke sAtha dUsarA byAha saM0 1967 meM kiyaa| zaharameM strIzikSAkA usa samaya pracAra hone laga rahA thaa| arjunalAlajI seThI aura unakI sthApana kI huI jainazikSApracAraka samitine zaharameM zikSApracArake lie bar3I halacala macA rakhI thii| pratyeka navayuvakako apanI patniyoMko par3hAnekA zauka thaa| ye khuda bhI isa zikSAkA pracAra karanevAloMmeM eka khAsa vyakti the| isalie inhoMne bhI apanI patnIko suzikSitA, Adarza gRhiNI banAneke khayAlase baMbaIke prasiddha zrAvikAzramameM bheja diyaa| parantu lakSmIdevI vahA~ bImAra ho gaI aura unheM vApisa bulA lenA par3A / phira inhoMne lakSmIShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jainaratna (uttarArddha) devIko gharapara hI par3hAnA prAraMbha kiyaa| dinabhara rojagArakA kAma karate aura rAtako ghaMTe Der3ha ghaMTe apanI patnIko par3hAte / lakSmIdevI apane patikI icchAnusAra mana lagAkara par3hatIM aura rAtakA sIkhA huA dinameM taiyAra kara letii| dhIre dhIre lakSmIdevIne acchA jJAna prApta kara liyA / ___ bhAratameM pardekI phijUla prathA aura rAjapUtAneke vastrAbhUSaNoMke bhaddepanakI aura phijUlakharcIkI carcA bar3e joroMpara thI / IzvaralAlajIne sthira kiyA ki, maiM isa phijUla aura hAnikAraka bAtako apane gharase haTAkara rhuuNgaa| inhoMne dhIredhAre apanI patnIko upadeza denA prAraMbha kiyaa| eka samaya lakSmI devIne pUchA:-" Apake kahaneke anusAra agara maiM cala~gI to loga kyA kaheMge?" inhoMne prazna kiyA;-"tuma vastrAbhUSaNa pahanatI ho, kisake lie ? " lakSmIdevIne jabAba diyA:-" Apake lie !" taba merA mana jisase prasanna hotA hai vahI karo / mujhe tumhArA yaha bar3A laha~gA, ye goTe kinArIkI sAr3iyA~, ye bar3ebar3e jevara bilakula pasaMda nahIM haiN| inheM utAra DAlo / laMbA ghUghaTa nikAlanA chor3a do|" " acchA" kahakara lakSmIdevI apane kAmameM lgiiN| ___ sana 1920 kI rakSAbaMdhanavAle dinakI bAta hai / eka dina IzvaralAlajI zaharake bAharavAle apane makAname bhojana karake baiThe the / usa samaya unake dilameM yaha khayAla AyA ki, maiM Aja lakSmIkI yaha bImArI-parde aura jevarakI bImArI-haTAkara hI rahU~gA / unhoMne patnIko bulAyA / kahAH-" Aja tuma ye jevara utAra do aura raMga biraMge kapar3e nikAlakara sapheda khaddarake kapaDe pahana lo|" lakSmIdevIkA mana dhlaa| yaha naI bAta kaise hogI / unakI A~khoMse pAnI girane lgaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 151 IzvaralAlajIne kahA:-"agara tuma mujhe khuza rakhanA cAhatI ho to merA kahanA mAno / aura agara logoMkI khuzIke AdhArapara rahanA cAhatI ho to merI khuzIkI bAta chor3a do|" lakSmIdevI kAThakI putalIkI taraha thor3I dera khar3I rhiiN| eka tarapha purAne khayAlake logoMke tiraskArakA Dara thA aura dUsarI tarafa thA apane patikI nArAjagIkA vicAra / Akhira unhoMne rAmAyaNakI isa prasiddha caupAIkA smaraNa kiyA.___ 'eko dharma eka vrata nemA, manavacakAya patipada premA' aura A~sU poMcha DAle / jevara utAra diyaa| eka tarafa jAkara sapheda khaddarakI sAr3I pahanI aura apane patike sAmane A khar3I huiiN| yaha dRzya avarNanIya aura svargIya thaa| donoMkI A~khoMmeM snehake A~sU the| IzvaralAlajIne kahA:-" aba gAr3ImeM baiThakara zaharameM apane ghara rAkhI bA~dhane calI jAo / zaharameM kahIM ghUghaTa mata nikAlanA / na gharapara hI ghUghaTa nikAlanA / " devI AjJAnusAra khule mu~ha khulI gAr3ImeM jA baiThIM / zaharameM ghara pahu~cI / loga-jo jAnate the-rastemeM u~galI uThAne aura kAnAphUsI karane lage / ghara pahu~canepara yaha khabara muhallebharameM pahu~ca gii| sau savA sau aurateM inheM dekhaneko A phuNciiN| inakI riztedAra aurateM inheM gherakara baiTha gaI aura AMsU bahAne lgiiN| muhallekI koI kahatI, " yaha to sAdhvI ho gii|" koI kahatI," isane to vidhavAkA veSa kara liyA / " koI kucha kahatI aura koI kucha / kisIne tiraskAra kiyA aura kisIne upadeza diyA, magara devI cupa sAdhe baiThI rahI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 jainaratna ( uttarArddha) mmmmmmmmmm. zAmako vApisa apane rAmabAgake pAsavAle makAnameM aaiiN| usa samaya devIkA hRdaya baiThA huA thA / dinabhara viruddha bAteM sunanA / sahAnubhUtikA eka laphja bhI sunaneko na milanA / bar3I hI bhayaMkara sthiti hai| aisI sthitise gujaranevAle dhanya haiN| ghara pahu~cate hI patine prasannatAse kahA:-" Aja tumane merA manoratha pUrA kara diyA / " patikI prasannatA dekhakara devIkA hRdaya AnaMdase utphulla ho uThA / zaharameM bar3I carcA calI / jidhara nikala jAo udhara hI IzvaralAlajIkI niMdA sunAI detI thI / eka AdamI bhI sahAnubhUti batAnevAlA na thA; parantu vAhare bahAdura! apanI bhAvanApara. dRDha rahA aura rAjapUtAneke lie eka Adarza khar3A kara diyaa| san 1924 meM ye sapatnIka javAharAtake dhaMdeke lie vilAyata gaye / yahA~se cale usa samaya donoM patipatno iMglizakA eka zabda bhI nahIM jAnate the / parantu iMgleMDameM jAkara ina prakhara buddhi dampatine iMglizameM bAta cIta karanA bhalI prakAra sIkha liyA / / __ apanI kArya dakSatAke kAraNa inhoMne, vembalI (iMglaMDa) kI san 1925 kI 'briTiza empAyara egjibIzana' ( British Empire Exhibition) meM bhAratakI bar3hiyA kArIgarIke namUne rakhe aura vahA~ke borDane inheM eka sarTiphikeTa aura meDala diyaa| isa pradarzanIke peTUna zAhanzAha paMcamajArja aura prinsa oNpha velsa the / ve, DyUka aura Dacesa oNpha yArka, bhAratamaMtrI laoNrDa barkanaheDa aura dUsare aneka mahAnubhAva inake sTaoNlameM samaya samaya para Aye / bhAratamaMtrIne aura DyUka va Dacesa oNpha yArkane sTaoNlameMse bahutasA mAla khriidaa| mahArAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 153 wvoww merI bhI eka dina AI / unhoMne lakSmIdevIse kuzala samAcAra pUche / kucha dera hiMdusthAnake viSayakI bAteM pUchI / phira ve calI gii| iMgleMDase ye amerikA gaye / vahA~ sana 1926 meM amorikAkI svAdhInatAke eka sau aura pacAsaveM varSakA philADelaphiyAmeM utsava huA thA / usa mauke para eka bahuta bar3I pradarzanI bhI huI thI / usa pradarzanImeM inhoMne bhAratavarSake pratinidhikI taraha kAma kiyA aura hAthI dAMtake, chapAIke aura baMdhAIke kAmoMke, bhAratavarSake aise bar3hiyA namUne vahA~ rakhe ki jinase prasanna hokara vahA~kI jurI oNpha evArDasa (jury of Awards) ne inheM, tIna soneke meDala diye aura pItalake kAmake namUneke lie bhI Grand Prize Certificate. of Award. nAmakA eka sarTiphikeTa diyaa| ___ eka bAta bar3I mahattvakI huI / lakSmIdevIse vahA~ke hindusthAnI aura amerikana sajjanoMne kahA ki:-" Apa yaha khaddarakI sAr3I utAra dIjie aura bar3hiyA, banArasI kAmakI sAr3I pahanie / Apa bhAratakI pratinidhi haiM isalie Apako vastra bhI vaise hI pahanane caahie|" devIne javAba diyAH-"pratinidhi maiM huuN| ye kapar3e nhiiN| dUsare bhAratakI karor3oM janatA aise hI kapar3e pahanatI haiM jaise maiM pahane huuN| isalie agara maiM bhAratako riprajeMTa karanA cAhatI hU~, to mere lie yaha jarUrI hai ki, maiM ve hI vastra pahanUM jinheM maiM hamezA pahanatI hU~ aura jinheM garIba bhAratakI karor3oM janatA pahanatI hai / bhAratakI muTThI bhara janatA jaise kapar3e pahanatI hai vaise kapar3e bhAratakI vartamAna janatAke vAstavika kapar3e nahIM ho sakate / " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jainaratna ( uttarArddha) www.rrrrrrr amerikana strI puruSoMko inakI yaha bAta bahuta pasaMda AI / inake lie unake hRdayameM mAna aura bhI adhika ho gayA / nyUyArkameM eka dina buddha jayaMtIkA utsava aura bhoja thaa| vahA~ jApAna amerikA aura hiMdustAna Adi samasta saMsArake hajAroM strIpuruSa jamA the| ina dampatiko bhI loga bar3e Adarake sAtha usameM le gaye / jApAnI kAunsila (elacI) ne kahA:-" ye mAtA usa dezakI hai jisa dezakI mAtAne bhagavAna buddhako janma diyA thaa| isaliye ye hamAre lie vaMdanIya haiN|" logoMne inheM praNAma kiyA / phira devIse kahA gayA ki, Apa kucha bolie / devI bolI:-"maiM iMgliza nahIM jaantii|" loga kahane lage:-" Apa cAhe kisI bhASAmeM bolie hama Apake mukhase kucha sunanA cAhate haiN|" devI bar3I saMkaTameM par3I / sogAnInIne inheM sAhasa dilAyA aura kahAH-"ratnakaraMDakA, namaskArakA, zloka hI bola jaao|" devIne ' namostuvarddhamAnAya-' vAlA zloka isa taraha paDhAH namostu jinabuddhAya, sparddhamAnAya krmnnaa| sAlokAnAM trilokAnAM, yadvidyA darpaNAyate // loga bar3e prasanna hue| eka baMgAlI vidvAnane isakA vivecana kiyaa| loga bar3e harSita hue / usameM cIna jApAna, parziyA aura ijipTake elacI aura zaharakI aneka prasiddha vyaktiyA~ thiiN| jaba amerikAmeM pahuMce hI the tabakI bAta hai / inake pAsake saba rupaye kharca ho cuke the / inake pAsa paisA kucha na rahA sirpha pacAsa seMTa the / isalie tIna dina taka kevala ATha seMTakI Dabala roTI para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "SEESSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS "SeeeeeeeeeCCESSEESEKSEECCCCCCCCCCCSSSSSSSSSS zvetAmbara mUrtipUjaka jaina peja 155 Scor zrIyuta zivacaraNa lAlajI jaina Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao *Xiao Xiao Xiao >> Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao Xiao eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee<Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara mUrtipUjaka jaina 155 ina logoMko nirvAha karanA par3A / kaThinatA sahe binA kyA koI AdamI kucha kara sakA hai ? ___amerikAmeM inakA aneka prasiddha prasiddha vyaktiyoMke sAtha paricaya ho gayA / upavAsa cikitsAke AviSkartA prasiddha DaoNkTara barnara maeNkpheDanake sAtha bhI inakI ghaniSThatA ho gii| usane apane prasiddha graMtha ' maeNkapheDansa' ensAiklo pIDiyA oNpha phijikala kalcara ( Macfadden's Encyclopedia of Phisical Culture) ke pA~coM vaoNlyuma inheM bheTameM diye / ina dampatike sAtha usane Agraha 'pUrvaka apanA phoTo bhI utaravAyA / ___ amerikAke prasiddha prasiddha aneka patroMne inake phoTo prakAzita kiye aura inakI bhUri bhUri prazaMsA kii| __ jaba ye hindusthAname lauTe taba logoMne inakA acchA svAgata kiyaa| inhoMne kucha prAkRtika cikitsAkA abhyAsa kiyA hai| isake dvArA ye apane makAnapara logoMkA ilAja kiyA karate haiM / saccI laganase kAma karate haiM aura logoMko inapara vizvAsa hai, isalie prAyaH rogI ArAma bhI ho jAte haiN| kucha rogI to aise Aye jinheM sabane javAba de diyA thA; parantu inake pAsa Akara ve ArAma ho gaye the| zrIyuta zivacaraNalAlajI jaina inake pitAkA nAma bhajanalAlanI yA / ye nAtise vaizya buDhelavAla, haiN| inakA gotra modI hai| ye jasavaMtanagara jilA iTAvAke jamIMdAra haiM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 jainaratna ( uttarArddha) aura digaMbara jainadharmakA pAlana karate haiM / inakA byAha inakI bAraha barasakI umrameM huA thaa| __buDhelavAla jAtike pramukha kuTuMboMmeMse modI kuTuMba eka hai| isa kuTuMbakI janasaMkhyA buDheloMmeM sabase adhika hai / jasavaMtanagarake jainoMmeM yaha kuTuMba pramukha aura rAjamAnya hai| ___ inake cAcA lAlA maganIrAmajI DisTrikTa borDa ke membara va asesara the| lAlA bhajanalAlajI va maganIrAmajIne rathayAtrA aura vedI pratiSThA karAI thii| tIrthakSetra kampilameM digaMbarajainadharmazAlAke lie jagaha kharIdanemeM donoM bhAiyoMne acchI rakama dI thii| __ lAlA zivacaraNalAlanI grAmya paMcAyatake, prajAkI orase cune hue membara haiM / jasavaMtanagarake aspatAlake caMdemeM inhoMne eka hajAra rupaye dAna diye the| ye zrI bhAratavarSIya digaMbara jaina pariSadakI prabaMdhakAriNI samitike membara haiM / sAmAjika evaM dhArmika kAryoMmeM ye khUba bhAga lete haiN| inakA mukhya rojagAra jamIMdArI hai| jasavaMtanagarameM 'mesarsa bhajanalAla maganIrAma jaina' nAmakI pharma bhI hai| jisameM thoka kapar3e aura sarAphIkA rojagAra hotA hai / jasavaMtanagarake aMdara bune hue kapar3ekI ADhata bhI pharma karatI hai| lAlA zivacaraNalAlanI udAra aura pragatizIla vicAroMke sajjana haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna a (uttarAI) .. zvetAmbara sthAnakavAsI jaina ...... ..... 'mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmcom.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) nappU neNasI nappu seThakA janma gA~va bAroI (kaccha) meM saMvata 1869 meM huA thA / inake pitAkA nAma neNasI thaa| ye nAtike vIsA osavAla the| inakA gotra keniyA aura dharma zvetAMbara sthAnakavAsI thaa| ye apanI ikatIsa barasakI AyumeM, ( saMvat 1900 ke sAlameM) baMbaI Aye the| isake pahale apane pitA neNasImAIke sAtha dezameM khetIkA kAma karate the / ye baMbaI meM Akara prAraMbhameM anAjakI pherI karane lge| kucha barasoMke bAda modIkI dukAna kholii| usase jaba acchI kamAI huI taba saM0 1920 meM nappU neNasIkI kaMpanI ke nAmase anAjake thoka vyApArakI peDhI prAraMbha kI / vaha Aja taka calI A rahI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) inake do santAna huI thiiN| eka lar3akA aura eka ldd'kii| lar3ake kA nAma lakhamasI mAI aura lar3akIkA nAma nIbAI thA / nappU seThakA dehAnta saM0 1933 meM huA thaa| lakhamasI seTha nappa seThake putra jakhamasI seThakA janma saMvat 1903 meM huA thaa| inhoMne tIna lagna kiye the| tIsare lagna saM0 1940 meM khetasI gobarakI putrI zrImatI velabAIke sAtha hue the / inase 3 putra aura cAra putriyoMkA janma huA thaa| putroMke nAma 1 khImanImAI 2 velanImAI aura 3 jAdavanImAI tathA putriyoMke nAma 1 devakAMbAI 2 demubAI 3 caMpAbAI 4 ratanabAI haiN| ____ lakhamasI seTha bar3e hI bAhoza aura udAra AdamI the| inhoMne apane pitAke zurU kiye hue dhaMdheko bar3hAyA / itanA hI nahIM 'velajI lakhamasI eNDa kaMpanI ' ke nAmase eka naI peDhI bhI prAraMbha kii| ___ inhoMne apanI umrameM karIba ATha lAkhakI jAyadAda banAI aura pauna rAkha jitanI rakama judA judA sthAnoMmeM dharmArtha kharca kii| inakA dehAMta saM0 1970 meM hubhA / lakhamasI seThakI saMtAna. 1-khImajIbhAI-inakA dehAMta bacapanahImeM ho gayA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara sthAnakavAsI jaina. peja 11. Recess ELEGEGGeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee nappU neNasIkI kaMpanI ke mAlika seTha velajI lakhamasI janma saM0 195 GEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEERA Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara sthAnakavAsI jaina 2 velajI seTha inakA janma saM0 1945 ke AsonameM (14 akTobara san 1919) ko huA thaa| san 1909 meM inheM bI. e. kI aura sana 1911 meM ela ela. bI kI DigrI milI thii| parantu inhoMne kabhI vikAlata nahIM kI / inake tIna byAha hue haiN| pahalA byAha inakI teraha barasakI umra muranI bhArAkI putrI devakAMcAIke sAtha saM. 1958 meM huA thaa| inase do putriyA~ huI / ekakA nAma saMtoSabAI aura dUsarIkA nAma hema. kuMvarabAI / devakAMcAIkA dehAMta ho gayA / bAda meM, dUmarA byAha saM. 1968 meM devanI khetamIkI putrI tejabAIke sAtha huA / inase koI saMtAna nahIM huii| inakA dehAnta hone para, tIsarA byAha saM0 1975 meM bhavAnanI rAmanIkI putrI ku~varabAIke sAtha huaa| inase do putra haiM-premajI aura kspaannnii| ela ela. bI. kI parIkSA pAsa karake inhoMne vyApArakA kAmakAna sammAlA / inakI purAnI do dukAneM cala rahI thiiN| inhoMne eka dukAna aura prAraMma kI hai / abhI inakI nIce likhI tIna dukAne haiM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 jainaratna ( uttarArddha ) 1 - nappU neNasIkI kaMpanI. 2 - belajI lakhamasIkI kaMpanI. 3 - jAdavajI lakhamasIkI kaMpanI / yaha dukAna inake choTe bhAIke nAmase ina donoM bhAiyoMne milakara prAraMbha kI hai| do dukAnoMmeM anAja aura cAvalakA dhaMdhA hotA hai / karIba eka karoDa rupaye sAlAnAkI dukAnoMmeM uthalapAthala hotI hai / tIsarI dukAna meM insyoreMsa ejeMsIkA dhaMdhA hotA hai / ye nIce likhI bImA kaMpaniyoMke DirekTara bhI haiN| 1 - balkana insyoreMsa kaMpanI phorTa baMbaI / 2 - iNDasTriala eNDa pruDenziala insyoreMsa kaMpanI phorTa / velanI seTha kevala seTha hI nahIM haiN| ye prajAke sevaka bhI haiM / inakI sevAe~ itanI uttama haiM ki prajAne unase prasanna ho / kara inheM aneka javAbadArIke kAma sauMpe haiM ye haiM / unameM se kucha 1 - baMbaI pAMjarApolake ye TrasTI haiM / yaha saMsthA baMbaI meM mAdhavabAga ke pIche hai| isakI Aya karIba tIna lAkha rupaye sAlAnA hai / 2 - sara jamazedajI jIjIbhAI dharmazAlA ke ye TrasTI haiN| yaha saMsthA bhAyakhAlA para hai / isameM pacAsa hajAra rupaye sAlAnAkA sadAvrata ba~TatA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara sthAnakavAsI jaina 3-kacchI vIsA osavAla jaina borDiMga ke ye TrasTI haiN| yaha mATuMgemeM hai / isameM karIba DeDha sau vidyArthI sirpha kacchI vIsA osavAloM ke rahate haiN| ye, kaI barasoMse isake oNnararI sekre TarI haiN| 4-iMDiyana ejyukezanala sosAyaTI dAdarake ye TrasTI haiM / yaha saMsthA dAdarameM eka hAi skUla calA rahI hai| 5-sakala saMgha sthAnaka kAMdAbAr3I bambaIke ye TrasTI haiN| I-kacchI vIsA osavAla sthAnaka ciMca pokalIke kAyamake TrasTI aura pramukha haiN| 7-inake alAvA grena marcaTsa esosiezana baMbaIke ye -zvetAmbara sthAnakavAsI jaina kaoNnphareMsa baMbaIke rejiDeMTa janarala sekreTarI haiN| ___baMbaI porTa TrasTake membara haiN| yaha TrasTa karIba tIna karoDakA kArabAra karatA hai| ___myunisipala koraporezana baMbaIke do bAra membara raha cuke haiN| ye kevala nAmake TrasTI yA membara nahIM hote / parizrama pUrvaka una saMsthAoMkA kAma bhI karate haiM / pahale kacchI vIsA osavAla borDiMgameM lagabhaga tIna ghaMTe roja dete the| itanA hI nahIM baccoMko utsAhita karaneke lie unake sAtha bagIce. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) vagairAmeM kAma mI karane lagate the| ghAsa nikAlate, miTTI haTAte kaMkara cunate aura vAlTI bhara bharake pAnI bhI le Ate the| aba deza aura samAjake kAmoMkI pravRtti baDha jAnase boDiMgameM itanA samaya nahIM de sakate haiM to bhI prAyaH hamezA borDigameM jAyA karate haiN| mATuMgemeM man 1928 meM eka sAdhu mahArAja kA caumAsA thA / mahArAja prabhAvazAlI the / isalie hamAroM loga hamezA khAsa karake paryuSaNoM ke dinoMmeM mahArAjakA vyAkhyAna sunane Ate the| AnevAle logoMkI aura unake sAmAnakI vyavasthA rakhanA jarUrI thaa| kaI sajana yaha kAma karate the| velajI seTha sabake mukhiyA the| aura cIjoM ke sAtha joDoMkI rakSA karanA bhI jarUrI thaa| kyoMki aise maukoMpara logoMke jUte kaI bAra kho jAyA karate haiN| isalie jor3e rakhaneke lie eka sTeMDa banavAyA gyaa| sTeMDake khAnoMke TikiTa banavAye gye| jo sajjana Ate unako apane jane khAnemeM rakhaneko kahA jAtA / loga khAnemeM apane jor3e rakhate aura TikiTa le jAte / kaI sajjana aise bhI Ate the jo kahane para dhyAna nahIM dete the| ve apane jor3e bAhara hI DAlakara cale jAte the / kaI bAra maiMne dekhA ki, velanI seTha turaMta bAharase uThAkara jor3e sTaeNDameM rakha dete the aura bAhara jor3e DAlaphara jAnevAle sajjanoMko TikiTa dete the| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara sthAnakavAsI jaina " eka dina maiMne kahA: " seTha ! Apa yaha kyA karate haiM ? apane aneka vidyArthI haiM, ve yaha kAma kara leMge / " veLajI seThane ha~sakara javAba diyA :- " saMcake jor3e uThAnA bhAgyase milatA hai| saMgha to sAkSAt tIrtha hai / saMghake joDe uThAne meM zarma kaisI ? aura hama logoMne to svayaMsevaka banakara sevAvrata svIkAra kiyA hai| sevAtratIko, amRka karU~ aura amUka na karU~ ? aisA kabhI vicAra bhI nahIM karanA caahie| sevakakA to dharma hai ki jo kAma usake sAmane Aye usako AnaMda ke sAtha vaha pUrA kara DAle / " 1 maiMne cupacApa sira jhukA liyaa| inakI sevA - bhAvanA anukaraNIya hai / datt seTha aura inake choTe bhAI jAdavajI seTha donoM sAtha hI rahate haiM / kArobAra aura rahanA saba sAtha hI hai / velajI seTha jo kucha karate haiM una sabameM jAdavajI seThakA sahakAra rahatA hai| ye udAra bhI pUre haiN| ina bhAiyoMne aba taka nIce likhI rakameM dAnameM dIM haiM-- 50000 ) tilaka kharAjya phaMDameM ( pacAsa hajAra ) 17000 ) kacchI vIsA osavAla jaina borDiga mATuMgA meM | 15000) bArAI (kaccha) meM eka skUla kholaa| isa skUla kA prabaMdha yehI karate haiM / AvazyakatA hone para aura kharcA bhI isameM dete rahate haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha ) 5000 ) kacchI vIsA osavAla keLavaNI phaMDa baMbaI meM / 15000) kAMdAvADI bevaIke sthAnaka phaMDameM / 30000 ) mATu~ge meM lakhamasI nappU haoNla banavAyA isa taraha eka lAkha saiMtIsa hajArakA dAna eka muzta bar3I bar3I rakamoMmeM diyA / vaise hajAra, pAMca sau yA sau sau karake donoM bhAI prati varSa aneka saMsthAoM ko dete haiN| mAlUma huA | ki isa tarahakI rakama sAlAnA ATha dasa hajAra taka ho jAtI hai / aba taka inhoMne jitanA dAna diyA saba apane choTe bhAI jAdavajI seThakI salAha lekara hI diyA / donoM bhAiyoM meM Yao itanA prema hai ki inako rAma lakSmaNakI upamA dI jAtI hai / belanI seTha mATuMgA resiDeMTsa esosiezanake, hindu sabhA mATuMgA, aura maha~gA yutha lIga ke pramukha rahe haiM aura eka doke saMbhavataH aba bhI haiM / baMbaI bAyakaoNTa kamiTIkI eDavAi jarI kameTIke bhI ye mabhya madhya haiM / kAMgresa aura mahAtmA gAMdhI ke ye bar3e bhakta haiM / isakA pramANa inake tilaka - phaMDameM diye hue pacAsa hajAra rupaye to haiM hIM, magara inakA varkiMga kameTImeM membara honA sabase bar3A pramANa hai / jisa samaya varkiMga kameTIko gavarnameMTane gairakAnUnI ThaharAyA hai aura kameTIke membaroMko pakar3a pakar3akara jelameM bheja rahI hai usa samaya inakA varkiMga kameTImeM dAkhila honA bar3e sAhasa aura tyAgakA kAma hai / isa samaya ' oNla iMDiyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 10 Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara sthAnakavAsI jaina. peja 11. DY G svargIya seTha jAvajI lakhamasI janma saM. 1955. svargavAsa saM. 1989 mara: Surat anbhandar.com Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara sthAnakavAsI jaina koMgresa kameTI kI varkiMga kameTI meM dAkhila honA jelakhAneko aura saba tarahakI takalIphoMko AmaMtraNa denA hai / aisA AmaMtraNa vahI de sakatA hai jisake hRdaya meM dezabhaktikI Aga jala rahI ho / jaina samAjako abhimAna hai ki, vaha velajI seTha jaise garbha - zrImaMta, sukhameM jIvana bitAnevAle aura suzikSita sajjanako deza ke arpaNa kara sakA hai / belajI seTha isa samaya varkiMga kameTImeM khajAnacIke mAnada ohade para haiM / 11 ye khAdI ke pracAraka haiN| do barasa taka inhoMne apane makAna para khAdIkI dukAna calAI thI / Aja pA~ca barasa se rASTrIya bhASA hindIkA pracAra karane ke lie ye mAhu~ge meM, eka hindI klAsa apane kharce se calA rahe haiM / inhoMne apane pitAke dehAnta hone bAda karIba pA~ca lAkha -- kI naI jAyadAda banavAI hai / 3 jAdavajI seTha inakA janma saM. 1955 meM huA thA / inake prathama lagna saM0 1972 meM sA khImajI cA~pasIkI putrI suMdarabAIse hue the / dUsare lagna saM0 1976 meM sAhIrajI kacarAkI putrI umarabAIke sAtha hue the / ye bAhoza manuSya haiM aura apane bar3e mAI belajI seThako hara kArya meM pUrNa sahAyatA dete haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) 4-devakAMvAI-inake lagna sA velanI neNasIka mAtha hue the| 5-demuMbAI-inake lagna sA popaTamAI lAlanIke sAtha hue the| 6-caMpAbAI-inake lagna bhI sA. velajI neNasIke pAya hI, devakAMbAIkA dehAMta ho jAne para, hue the| ___7-ratanabAI-inakA janma saM0 1958 meM huA thaa| inhoMne tharDa iMgliza aura sAtavIM gunarAtI taka abhyAsa kiyA thA / inake pUrva janmake saMskAra acche the| isalie bacapana hI. se inheM dharmameM bar3I zraddhA thii| ye dharmamaya jIvana bitAtI thiiN| bAlabrahmacAriNI rahanekA nizcaya thA aura apane mAtApitAko bhI isa nizcayakI sUcanA dedI thii| Akhira saM0 1977 meM ATha koTi nAnI pakSake siMghAr3eke mahAsatI pA~cIbAIjIke pAsase inhoMne dIkSA le lI / dharmAtmA mAiyoMne dhUmadhAmake sAtha apanI saMsArake sukhoMse udAsa banI huI bahinako dIkSA dilA dii| inakA dIkSAkA nAma ratanabAI svAmI huaa| pA~ca barasa taka japa, tapa, vrata paJcakhANAdi karake saM0 1983 meM inhoMne dehatyAga kara diyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara sthAnakavAsI jaina. peja 13 jalA saM0 19,00] havA. mleTa hIrajI bhojarAja. [ravargavAsaTa saM0 19.6.4 Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara sthAnakavAsI jaina 15 seTha hIrajI bhojarAja eNDa sansa .-- -- hIrajI seTha gA~va merAU ( mAMDavI-kaccha ) ke rahanevAle the| syAnakavAsI dharma pAlate the| inakA janma karIba saM0 1900 meM huA thaa| inake pitA bhojarAnajIkI hAlata bilakula sAdhAraNa thii| isalie hIrajIbhAI kapAIkI talAzamai saM0 1915 meM apanI pandraha barasakI AyumeM baMbaI mAye / ____ Akara prAraMbhameM majadUrI karane lage / dina bhara mahanata karake jo kucha kamAte usase AdhA bacAte aura AdhA khAte / eka varSa taka unhoMne isa taraha manadUrI karake kucha rupaye jamA kiye / aura usa thoDIsI pUMjIse modIkI dukAna prAraMbha kii| kucha barasoM taka modIkI dukAna karaneke bAda unhoMne ghAsakA vyApAra prAraMbha kiyaa| isake sAtha hI unhoMne IToMkA vyApAra mI zurU kiyaa| isa rojagArameM khUba kamAI kI / naba inakA yaha dhaMdhA khUba calane lagA taba inhoMne kaMTrAkTakA kAma bhI zurU kiyA aura isameM khUba dhana kamAyA / isake bAda isTeTa ( jamana jAyadAda ) kA aura sAhUkArIkA dhaMdhA prAraMbha kiyA / vaha mAnataka cAlU hai| apanI mahanata, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jenaratna ( uttarArddha ) apanI hoziyArI aura samayasUcakatA se pacIsa barasa pahale jo majUrI karate the ve hI hIrajIbhAI patrIma baramake bAda eka bahuta bar3e vyApArI aura kacchI bIsA osavAla jaina samAjahImeM nahIM baMbaI meM bahuta bar3e dhanika mAne jAne lage | inakA prathama byAha zrImatI mAlabAIke sAtha huA thA aura dUsarA byAha jIvIbAI ke sAtha huA thA / inake cAra putra hue / 1 kezavajIbhAI inakA byAha zrImatI ratanabAIke sAtha huA thA / inake sAkarabAI aura narmadAbAI nAmakI do kanyAe~ haiM / ye bI. taka par3he the / I e. 2 ratanasIbhAI inakA janma saM0 1949 ke posa vadi 9 ko huA thA / inake do yaha hue / inake do lar3akiyA~ haiM / ekakA nAma maTubAI hai aura dUsarI kA nAma bccuucaaii| ye meTrika taka par3he haiM aura sarala svabhAvake sajjana haiM / 3 nAnajIbhAI inakA janma saM0 1950 ke magasara vadi 11 ko huA / inake do byAha hue | pahalA byAha saM0 1965 meM maNibAIke sAtha huA aura dUsarA byAha zrImatI uparabAIke sAtha huA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara sthAnakavAsI jaina. peja 14. seTha ratanasI hIrajI. janma saM0 1949 seTha nAnajI hIrajI. janma saM0 1950 seTha hIrajI bhojarAja eNDa sansake mAlika.. Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara sthAnakavAsI jaina thaa| inhoMne meTrika taka abhyAsa kiyaa| inake do putra aura eka kanyA haiN| putra murArajI va amRtalAla aura kanyA mAna baaii| inameMse murArajIko inake choTebhAI kuMvarajIke goda rakkhA hai| nAnajIbhAI (1) kacchI vIsA osavAla jaina deharAvAsI pAThazAlAkI menejiMga kameTI ke aura (2) pUAbAI kanyAzAlAkI menejiMga kameTIke membara haiN| ye kacchakAMThIke bAvana gA~vakI kacchI vIsA osavAla jAti paMcAyata ( nAta ) ke upapramukha haiN| ___ ye kacchI vIsA osavAla jaina borDiMga mATuMgAke TrasTI aura pramukha haiN| pahale sekreTarI the| 4 kuMvarajIbhAI ye bhI meTrika taka par3he hue the| inakA byAha zrImatI rAjabAIke sAtha huA thaa| 18 barasa kI umra meM ye niHsantAna mare / inakI patnIne nAnanImAIke putra murArajIko goda rakkhA / inake alAvA hIrajI seTha apane mAIke lar3ake vasanIko bhI apanA hI putra mAnate the| ve aksara kahA karate the ki mere pA~ca putra haiM / vasanajI bhI mega hI lar3akA hai| ___ hIrajI seThane apane lar3akoMkI zAdiyoMmeM (lamoMmeM) DeDha lAkhake karIba rupaye kharca kiye the| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) unhoMne bahuta bar3I jAyadAda banAI thii| isa samaya inake putroM ke pAsa nIce likhI jAyadAda hai / solaha lAkha vAra jamIna mulaMda (baMbaI ) meM, paiMtIsa hajAra vAra jamIna kA~dIvalI ( baMbaI ) meM, nepiansIroDa para do ba~gale aura bIsa bar3I bar3I cAleM ( rahane ke makAna ) judA judA muhalloMmeM haiM ! inhoMne gA~va itharabarolI milA ahamadanagarameM eka dharmazAlA banavAI thii| ye dharmaparAyaNa, utsAhI aura parizramI sajjana the| inakA dehAMta saM0 1967 meM huA thaa| inake dehAntake bAda inake putroMne sArA kAmakAja saMbhAlA / inake bar3e putra kezavajIbhAIkA bhI aba dehAnta ho gayA hai| mAle do putra ratanasImAI aura nAnajImAI isa samaya dukAnakA kAma calA rahe haiN| isa samaya sAhakArIkA hI mukhya rojagAra karate haiN| ina sajjanoMne nIce likhI rakama dAnameM dI haiN| 1500) pUrabAI kanyAzAlA bNbiiko| isa rakamake byAnase prativarSa bAI mAlabAI jIvIvAIke nAmase eka cA~da usa kanyAko diyA jAtA hai, jo sArI pAThazAlA meM acche svabhAvakI samajhI jAtI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnakavAsI jainasadgRhastha 1500) kacchI vIsA osavAla deharAvAsI jaina pAThazAlA baMbaIko / isake byAjase kezavanI kuMvarajIke nAma se eka cA~da zAlAke usa lar3akeko diyA jAtA hai, jisakA svabhAva aura caritra sabase acchA samajhA jAtA hai| 10500) kacchI vIsA osavAla jaina borDiMga mATuMgA bNbiiko| 125000) kacchI vIsA osavAla jaina borDiMga mATuMgA baMbaIko isa zarta para ki isakA nAma badalakara nIce likhA nAma borDiMga hAusakA kara diyA jAya / "zA. hIrajI bhojarAja enDa sansa kacchI vIsA osavAla jaina borDiMga mAhu~gA (baMbaI). 5100) lAlabAga (baMbaI ) ke jaina maMdirameM / 6000) vIsA osavAla duSkAla phaMDameM / isa taraha bar3I bar3I rakamoMmeM eka lAkha aDatAlIsa hajAra pA~ca sau rupayekA dAna diyA hai| inake sivAya choTI choTI rako judA judA saMsthAoMmeM yA anya sthAnoMmeM dI jAtI haiN| unakI joDa prativarSa pA~ca hajAra jitanI hotI hai| aise karIba tIsa hajArase Upara rakama de cuke haiM / nAnanImAI bar3e vicAraka aura dharma sahiSNu puruSa haiN| 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seTha meghajI thobhaNa meghajI seThakA janma saM0 1919 ke zrAvaNa vadi 13 ke dina muna ( kaccha ) meM huA thA / ye khAsa rahanevAle mAMDavI ( kaccha ) ke haiN| inake pitAkA nAma thobhaNajImAI thaa| inakI jAti osavAla aura dharma sthAnakavAsI jaina hai| ye jaba pandraha barasake hue taba baMbaI meM Aye aura rUIkI dalAlI karane lge| ye bar3e hI kArya dakSa aura parizramI the| dalAlI meM bhI ThIka rakama paidA kara lI thii| phira inhoMne mesarsa gIla kaMpanIke sAtha bhAgIdArImeM apanA dhaMdhA zurU kiyA vaha aba taka cAla hai| isameM inhoMne khUba dhana kamAyA / pandraha barasakI choTI AyumeM Akara dalAlIkA kAma karanevAle sAdhAraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara sthAnakavAsI jaina. peja 18. svargIya seTha meghajI thobhaNa janma saM. 1919. svargavAsa saM. 1985 Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmmovie sthAnakavAsI jainasadgRhastha sthitike meghanImAI tIsa barasa kI umrameM eka bar3I yuropiana pharmake bhAgIdAra aura lakhapati AsAmI the / unakI hoziyArI, unake sAhasa, kAma karaneke uttama DhaMga aura unakI prAmANikatAne unheM itanA U~cA uThAyA thaa| ___ unakA byAha zA parasotama oghavajI munavAloMkI putrI jIvIbAIke sAtha huA thaa| inase eka putra aura eka kanyA hue / putrakA nAma vIracaMdamAI aura kanyAkA nAma dIvAlIbAI rakkhA gyaa| jAyadAda-inhoMne apane nivAsasthAna mAMDavI (kaccha) meM pacAsa hajAra rupayekI jAyadAda banavAI hai| lagnameM inhoMne apane putra aura putrIke lagna bar3I dhUmadhAmase kiye the / apane putra vIracaMdamAIke byAhameM 45000) hajAra rupaye aura apanI putrI dIvAlIbAIke lagnameM 35000) rupaye kharca kiye the| dAna-inhoMne jo dAna kiyA unameMkI bar3I bar3I rakameM nIce likhI haiN| 310000) kA eka TUsTaDIDa kiyA hai / isake vyAjameMse judA judA dharmakAryome rakama dI jAtI hai| 15000) mahIghara sTeTameM prativarSa, zAradAdevIke Age lagabhaga sAta hajAra pazuoMkI balI hotI thii| isa ghora Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarArddha) hiMsAko rokane ke lie inhoMne aura inake mAmAke lar3ake seTha zAntidAsa AzakaraNane yaha hiMsA baMda karAneke kAmameM madada kii| sTeTane kAnuna banAyA ki devIke Age koI hiMsA na kare / agara karegA to pacAsa rupaye jurmAnA hogA aura chaH mahInekI nela hogI / yaha pharmAna zAradA maMdirake Age thaMbhoM para khoda diyA gayA hai / sTeTane yaha hiMsA baMda kI isake lie mevajI seThane aura zAntidAsa seThane vahIM pandraha hajAra rupaye lagAkara. eka haoNspiTala khulavA diyaa| 10000) baMbaI meM rahanevAle sthAnakavAsI jainoM ke lie dharma kArya karaneke lie saMghakA koI sthAnaka na thA / saMghako dharmakaraNI karanemeM bar3I kaThinatA par3atI thii| isalie inhoMne, kucha AgevAna gRhasthoMke sAtha milakara sthAnaka banavAnekI bAta kI / itanA hI nahI caMdekA prAraMbha dasa hajAra ru. dekara kiyA aura mahanata karake 243000) kI rakama jamA kii| usIkA phala yaha kAMdevAr3I muhallekA syAnaka hai| sArvamanika jIvadayAmaMDala ghATakUparakI saM0 1979 meM sthApanA huI / usakI, prAraMbhase saM0 1984 taka pramukha rahakara, sevA kii| isameM inhoMne jadA judA samayameM acchI rakama bhI dii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnakavAsI jainasadgRhastha. 21 inhoMne gupta dAna bhI bahuta kiyA hai / kahA jAnA hai ki karIba dasa hanAra rupaye vArSika gupta rUpase aura paracUraNa dAnameM diyA karate the| kacchameM jaba jaba dukAla par3A taba tara inhoMne DoroMke lie ghApta aura manuSyoMke lie anAjakI sastI dukAneM khulavAI thIM aura hajAroM rupayoMkA dAna kiyA thaa| jisa sAla ahamadanagara jilemeM mayaMkara duSkAla par3A thA usa sAla vahA~ 1044 gAyoMkI rakSA kI thii| usameM meghanI seThane bahuta bar3I rakama dI thii| zrIzvetAmbara sthAnakavAsI jaina kaoNnphareMsako inhoMne pahalehIse sahAyatA dI thI / bIcameM kucha kAlake lie kaoNnphareMsa so gii| bAraha barasa sotI rhii| phira bAraha barasake bAda usako jagA kara usameM kAryakAriNI zakti paidA karanekA kAma inheM sauMgA gayA / malakApurameM kaoNnphareMsakA jalsA huaa| usake ye pramukha banAye gaye / inhoMne sacamucahI usameM nayA jIvana DAla diyA / kAnphosakA oNphisa baMbaI AyA itanA hI nahIM baMbaI meM phira usakA utsava huA taba inhoMne vRddha hote hue bhI svAgata samitike pramukhakA kArya svIkAra kiyA aura isa taraha samAjakI sevA kii| sthAnakavAsI zrIsaMghane inake kAmoMkI,-inakI sevAoMkI kadara karaneke lie, inheM mAdhavabAgatA. 20-3-27 ke dina eka mAnapatra diyA thaa| A~khake speziAlisTa DaoNkTara ratilAla zAhako eka bAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jainaratna (uttarArddha) ye kaccha meM le gaye / vahA~ke aneka A~khoM ke rogI manubyakA ilAja karAyA aura hajAroMkA AzIrvAda liyA / isameM inake hajAroM rupaye kharca hue / unakA rahanasahana sAdA aura sarala thA / unakA svabhAva nirabhimAnI aura satyapriya thA / unakA jIvana dharmaparAyaNa aura vairAgyamaya thA / vyavahArakuzala premabhAva dikhAnevAle itane the ki, eka bAra jo inake sahavAsameM AtA thA vaha hamezA inakA bhAdara karatA thA / san 1929 kI 18 vIM maIke dina 65 varSakI Ayurme inakA dehAMta hogayA / apane pIche ye putra aura pautroMse bharA ghara chor3a gaye / seTha vIracaMdabhAI - ye svargIya seTha meghajIbhAI ke putra haiM / inakA janma saM0 1996 ke kArtika sudi 19 ke dina huA thA / inako sAdhAraNa iMgliza aura gujarAtIkA jJAna karAkara meghajI seThane inheM caudaha varSakI umra meM hI dhaMdhe meM DAla diyA thA / solahaveM varSa meM inakA byAha sA jevaMta vRjapAlakI putrI zrImatI lakSmIbAI ke sAtha kara diyA / inake 4 putra haiM / maNilAla, zAMtilAla, bhogIlAla aura sobhAgamala / | inake pitA meghajIseTha kucha sudhAraka the / maraNake bAda rone pITane aura jJAtibhojana karanekA rivAja unheM bilakula pasaMda nahIM thA / marate samaya ve apane putrako tAkIda kara gaye ki, mere I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnakavAsI jainasadgRhastha. bAda yaha rivAja, kamase kama apane gharameM bilakula na kiyA jAya / sapUta putrane apane pitAkI AjJAkA pAlana kiyA / itanAhI nahIM pitAkI mRtyuke samaya inhoMne pacAsa hajAra rupayekA dAna diyaa| inake anya saMbaMdhiyoMne bhI usI samaya sama milAkara pacIsa hajArakA dAna diyaa| ye bhI apane pitAzrIke samAna hI udAra, sarala aura niramimAnI haiN| inake pitA jaise hara barasa dasa bAraha hajArakA dAna diyA karate the, vaise hI ye bhI diyA karate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devajI khetasI I 1 seTha khetasI - ye kacchI vIsA osavAla sthAnakavAsI jaina the / inakA janma gA~va bArAI ( kaccha ) meM huA thA / ye saM0 1914 yA 15 meM baMbaI Aye / yahA~ Akara modIkA dhaMdhA zurU kiyA / isameM jaba ThIka kamAI huI taba inhoMne dAla kI vakhAra kI aura reMTa kaMTrAkTara ( makAnoMke bhADe vasUla karane kI ThekedArI ) kA kAma bhI zurU kiyA / baMbaI meM pahale mUrtipUjaka aura sthAnakavAsI donoM tarahake kacchI vIsA osavAloMkA saMgha eka hI thA / khetasI seThane saM0 1930 meM isa bAtakA prayatna kiyA ki sthAnakavAsI saMgha judA honA caahie| isa prayatnameM inako saphalatA milI aura saM0 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kssttNNNNNNNNNNNNNNNN zvetAMbara sthAnakavAsI jaina. peja 26. S Pososoggagagogoagogoagorgogoagg.googoo.gNciNciNdi 90, 00000000000000000 seTha devajI khetasI. svargavAsa saM. 1978 janma saM.1922. konkuNkumpuvuvuvuvuvuvuvuvuNdi Page #867 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #868 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara sthAnakavAsI jaina 1931 meM kacchI vIsA osavAla sthAnakavAsI jaina saMgha sthApita ho gyaa| saM0 1947 meM khetasI seThakA dehAnta huaa| inake putra devajI the| 2 seTha devajI-inakA janma saM0 1922 meM gAva bArAI (kaccha) meM hamA thaa| inhoMne caudaha barasakI umrataka skUla meM zikSaNa liyA thaa| phira dhUliyA (khAnadeza) kAma sIkhane ke lie bheje gaye; parantu anukUlatA na Anese vApisa baMbaI meM A gaye aura apane pitAke sAtha hI kAma karane lge| inake pitAke dehAnta hoz2Ane ke bAda saM0 1955 meM inhoMne cAvalakI vakhAra zurU kii| usameM acchI kamAI honese aura bhI dukAneM prAraMbha kI / unakI zurU kI huI nIce likhI dukAneM abhI kAma kara rahI haiN| 1-naMbaImeM-devanI khetasI eNDa kNpnii| 2-raMgUna ( barmA ) meM, gA~ganI premajI eNDa kaMpanI 3-molamina (barmA) meM, " " . " 4-basina (barmA) meM, " " " , 5-grama (barmA) meM, " " , " 6-kolaMbo (sIlona) meM " " " " ye saba kaMpaniyA~ mukhyatayA cAvalakA vyApAra karatI haiN| lagabhaga sATha lAkha rupaye sAlAnAkA inapara rojagAra hotA hai| devanI seThake do byAha hue the| pahalA byAha zrImatI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #869 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainarasna (uttarArddha) rAjIbAIse huA / inase do santAna huI / eka putra aura eka kanyA / putra premajI aura kanyA velabAI / velabAI kA byAha jakhU harasIke sAtha huA thaa| unakA aba dehAnta ho gyaa| bAI vidhavA hai| dUsarA byAha zrImatI umarabAIke sAtha huA thaa| inase pA~ca santAna huI thiiN| tIna putra aura do kanyAe~ ve nimna likhita haiN| (1) zivanImAI-inakA janma saM0 1961 meM huaa| byAha 3 rA zrImatI maNibAIke sAtha huaa| inake eka putra cimanalAla aura eka kanyA revatIbAI haiM / (2) mavAnajIbhAI-inakA janma saM0 1964 meM huA thaa| byAha zrImatI suMdarabAIke sAtha huA thA / inake suzIlA nAmakI eka putrI hai| (3) gAMganImAI-inakA janma saM0 1967 meM huA thaa| byAha zrImatI kesarabAIke sAtha huA thaa| inake nemajI aura jayaMtIlAla nAmake do putra haiN| (4) tejabAI-inakA byAha nappU neNasIkI pharmake mAlika seTha velanI lakhamasIke sAtha huA thaa| bAIkA aba dehAnta ho gayA hai / kacchI vIsA osavAloM meM koI bhI baMbaImeM lama nahIM karatA thaa| sabhI kacchameM jAkara lama karate the| devajI seThane aura lakhamasI seThane milakara yaha rivAja tor3A aura baMbaImeM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #870 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara sthAnakavAsI jaina lama karanekI prathA DAlI / baMbaImeM kacchI vIsA osavAloMmeM velajImAI aura tejabAIke hI lagna sabase pahale hue the / (1) ratanabAI-inake jana velajI neNasIke putra meghanI velanI ke sAtha hue the| dAna-sATha hamArake karIba inhoMne dAna kiyA thaa| unameM se 5000) kacchI vIsA osavAla jaina borDiga mATuMgAko diye the| lagna-chaH lagna apane lar3ake lar3akiyoMke kiye aura unameM karIba sATha hajAra rupaye kharce / jAyadAda-apane gA~va bArAImeM jAyadAda banavAnemeM pacAsa hajAra rupaye kharce / saMvata 1978 ke mAdavemeM inakA dehAnta huaa| 3 premajIseTha-inakA janma saM0 1942 ke bhAdavA sudi 8 ko huA thaa| inake pitA devajIseTha ke dehAMta ke bAda inhoMne kArabAra sambhAlA / ve hI uttamatAke sAtha kArya kara rahe haiM aura apane pitAkI sampattiko bar3hA rahe haiN| ____inakA pahalA byAha zrImatI devakAbAI ke sAtha huaa| inake eka putra huA / usakA nAma nAnanImAI hai| nAnanImAI meTrika taka iMgliza par3he haiN| svataMtra vicArake dezamakta vyakti haiN| inakA byAha zrImatI maNirAIke sAtha huA thA / san 1930 ke AndolanameM ye baMbaIkI prAMtika mahAsamA vArakAuMsilake membara the| pakar3e gye| chaH mahInekI sajA huii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #871 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jainarasna ( uttarArddha) - wormire premajIseThakI prathama patnI zrImatI devakAbAIne byAhake cha: barasake bAda duniyAse udAsa hokara apane putra nAnajIko chaH carasakA chor3akara dIkSA lelI / inhoMne ATha koTi nAnI pakSakI mahAsatIjI kesarabAInIse dIkSA lI thii| inakA dIkSA-nAma devakurabAI svAmI huaa| ye tIna varasa acchI tarahase cAritra pAlakara kAladharmako prApta huI ( inakA dehAnta huA) jAyadAda-inhoMne sIvarI ( baMbaI ) meM dasa hajAra vAra jamIna kharIdI aura baMbaI meM, raMgunameM aura beMgalorameM baMgale banavAye / ___ lagna aura mRtyu-inhoMne pA~ca lagna apane bhAiyoMke aura 'putrake kiye / unameM pacAsa hajAra rupaye kharce / inake pitAkI mRtyu huI taba unake pIche jamaNavAra ( jImana yA nukatA ) kara. nemeM aura dAna dene meM gyAraha hajAra rupaye kharce / dAna-inhoMne judA judA nIce likhe sthAnoM meM dAna diyA hai| 18000) apane gA~va bArAImeM seTha devanI khetasIke smaraNArtha eka sthAnaka baMdhavAyA aura use saMghake arpaNa kara diyaa| 30000) baMbaImeM sthAnakake caMdemeM aura pAMjarApolake caMdemeM diye| inake alAvA karIba DeDha do hajArakA dAna judA judA sthAnoM meM hara sAla kiyA karate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #872 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seTha caoNpasI bhArA bhArA seTha gA~va desalapura tAlukA muMdrA ( kaccha ) meM rahate ye| hAlata sAdhAraNa thii| ye kacchI vIsA osavAla the| inakA gotra vIrA aura sthAnakavAsI jaina hai / inake pA~ca lar3ake hue 1 cAMpasImAI 2 tejapAlamAI 3 mUrajImAI 4 lAdhAmAI aura 5 ddaahyaabhaaii| cA~pasIbhAIkA janma saM0 1877 meM haA thaa| ve saM0 1895 meM baMbaI aaye| unhoMne eka rupayA mahInA aura mojanavastra para pA~ca barasa taka naukarI kI / saMyamapUrvaka' raha kara vetanake samI rupaye jamA kiye / pA~ca varasake bAda unhoMne bhIDI banArameM modIkI dukAna zurU kii| isameM ThIka paisA kmaayaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #873 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jainaratna (uttarArddha) taba saM0 1910 meM inhoMne anAjakI ADatakI dukAna kholii| usakA nAma rakkhA 'cAMpasI mArAkI kaMpanI / yaha kaMpanI khUba phalI phuulii| ___inakA lagna saM0 1910 meM zrImatI meghaIbAIke sAtha huA yA / inake tIna lar3ake aura cAra lar3akiyA~ hue / lar3ake-1 lAlajIbhAI 2 khImajImAI 3 aanNdniibhaaii| lar3akiyA~-1 mAMgalabAI 2 gomIbAI 3 gAMgabAI 4 paramAbAI / ____ cAMpasI seTha udAra puruSa ye / apanI kamAIkA bahuta bar3A mAga ve dAna puNyameM kharcate the| hRdayake sarala aura dharmaparAyaNa puruSa the / unakI mRtyu saM0 1934 meM huI thii| lAlajI seTha inakA janma saM0 1914 meM huA thaa| inake do lagna hue the / pahalI patnIkA niHsantAna dehAMta ho gyaa| dUsare lagna saM0 1942 meM zrImatI ratanabAIke sAtha hue the| unake cAra bAlaka hue / magara tIna gujara gaye / cauthe popaTabhAI maujUda haiN| lAlanI seThane apane pitAkI sthApana kI huI kaMpanI khUba bar3hAI, prasiddha kii| bhIDI bajArameM asuvidhA honese inhoMne dAnAvaMdarapara eka bilDiMga banavAyA aura kaMpanI vahIM uThA laaye| Ajataka vaha vahIM hai| ciMcapokalI sthAnakaInhoMne pandraha hajAra rupaye diye the| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #874 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara sthAnakavAsI jaina 31 jAti ke AgevAnoM meM se ye eka the / saM0 1994 meM jaba kaMpanI khUba tarakkI kara rahI thI, inakA dehAMta ho gayA khImajIbhAI cAMpasI seThake dUsare putra khImajIbhAI the / inakA janma saM0 1917 meM huA thA / inakA byAha zrImatI sonabAIke sAtha huA thA / inake ATha saMtAne huI parantu zrImatI suMdarabAIke sivA aba sabakA dehAMta ho gayA hai / zrImatI suMdarabAIke lagna seTha lakhamasI nappuke putra jAdavanI bhAIse hue haiM / 1 inhoMne apane gA~va desalapura meM eka bar3I bilDiMga baMdhavAI hai / inhoMne apanI do kanyAoMke lagna bar3I dhUmadhAma ke sAtha kiye / unameM tIsa hajArakA kharcA kiyA aura pratyeka lar3akIko pacIsa pacIsa hajAra rupaye nakada jevara ke alAvA diye / inhoMne apanI mAtuHzrI zrImatI meghIbAIke dehAMta honepara pandraha hajAra rupaye dharmAdemeM aura jAtiko jimAne meM diye / / inhoMne gupta aura prakaTa dharmAdA bhI bahuta kiyA / prakaTa rakameM jo mAlUma huIM ve ye haiM 15000) saM0 1996 ke duSkAlameM kacchameM saste bhAvase anAja becane ke lie dukAna nikAlI / sarvadhA garIboM ko muphta meM anAja diyA / usameM kharce Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #875 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaratna ( uttarAI) 10000) desalapurameM eka sthAnaka bnvaayaa| kacchameM itanA bar3A acchA sthAnaka dUsarA nahIM hai| 40000) apanI mRtyuke samaya de gaye jinakI vyavasthA pIchese pophTamAIne kii| ye udyogI aura dharmaparAyaNa manuSya the / inakA dehAMta saM0 1974 meM ho gayA thaa| cAMpasIseThake tIsare putra AnaMdanImAIkA janma saM0 1929 meM huA thA / meTrika taka inhoMne abhyAsa kiyA / saM0 1950 meM inakA dehAMta ho gyaa| popaTabhAI ___ inakA janma saM0 1949 meM huA thaa| ye seTha lAlajImAIke putra haiM / inakA byAha saM0 1961 meM zrImatI mIThAMbAIke sAtha huA thaa| inake cAra santAna haiM / 2 lar3ake-kezavanI va zAmajI / 2 lar3akiyA~-ratanabAI aura saakrvaaii| ye bar3e hI bAhoza bhAdamI haiM / inake pitA aura kAkAne nisa kaMpanIko Age bar3hAyA thA, usake vyApArako inhoMne aura mI adhika phailaayaa| sana-inhoMne apane bar3e putra kezavajIke lama dhUmadhAmase kiye / usameM pandraha hamAra rupaye kharce / kezarajIkA janma saM. 1968 meM huA thaa| ye iMgliza pAMcavIM klAsa taka par3he haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #876 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #877 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iNNNNNNNNNNNNN .. zvetAMbara sthAnakavAsI jaina. peja 33. WEATH karavAlAla syA jaaNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN prshaaNtNNNNNNNNNN ,09090909090909090. zrIyuta hIrAlAlajI koThArI, kAmaThI. mrusumunu muNduku Page #878 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www sthAnakavAsI jaina sadgRhastha 33 seTha hIrAlAlajI koThArI inake pitAkA nAma udayarAjanI hai| ye jAtike osavAla aura / koThArI gotrIya zvetAMvara sAdhumArgI jaina haiN| ye daulatapurA (jodhapura) ke nivAsI haiM / vahIM saM0 1956 kI bhAdavA vadi amAvasako inakA janma huA thA / vahA~se ye apane pitA rAjamalanIke sAtha kAmaThI (nAgapura) Aye / yahA~ inake kAkA udayarAjajIne inheM goda le liyA / yahIM inakI tAlIma huI / sAdhAraNa iMglizakA jJAna hai aura hindIke lekhaka haiN| samaya samaya para aneka patroMmeM inake lekha nikalate rahate haiN| jinakA viSaya mukhyatayA samAjonnati rahatA h| __inake do byAha hue haiN| pahalA byAha saM0 1972 kI vaizAkha sudi 3 ko cIkhalI ( yavatamAla ) nivAsI zrIrAjamalajI lUnAvatakI putrIse huA thA / inase do putra jeThamala aura hemacaMdra haiN| saM0 1985 meM prathama patnIkA dehAMta ho gyaa| saM0 1986 kI mAha sudi 9 ko varorA ( cAMdA ) nivAsI zrIyuta pomacaMdranI sIpANAkI putrI sUrajaku~varake sAtha inakA dUsarA byAha huA / inake kuTuMbameM isa samaya bhAryA va putroMke alAvA mAtApitA, kAkA kAkI aura do bhAI haiN| samAja sudhArake kAryoMmeM ye bahuta bhAga lete haiN| inhoMne. kucha barasa pahale ' madhyaprAMta osavAla sabhA' nAmaka eka saMsthA apane kucha utsAhI mitrAMke sahayogase AraMbha kI thii| usake bAda barADa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #879 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jainaratna ( uttarArddha) prAMta bhI usameM zAmila kara liyA gayA aura aba yaha saMsthA 'madhyaprAMta va barADa osavAla sabhA' ke nAmase cala rahI hai| usake Apa mAnada sahAyakamaMtrI haiN| inakA mukhya dhaMdhA sAhUkArI hai| sone cA~dikA rojagAra bhI inakI dukAnapara hotA hai| zrIyuta bherUlAlajI gelar3A ye saM. 1949 ke mahAvadi 30 ke dina osavAla jAtike zrIyuta gulAbacaMdrajI gelar3Ake ghara zrImatI geMdabAInIkI kokhase udayapura zaharameM janme the / ye sthAnakavAsI teraha paMtha dharmake mAnanevAle haiN| inake eka bhAI zobhAlAlanI haiM aura ve barADaprAMtameM sarakala inspekTara haiN| ___ ye jaba 15 barasake hue taba inakA byAha zrImatI bhUraku~varabAIke sAtha huA thaa| ___ inake pitA gulAbacaMdrajI vakAlata karate the| usameM unhoMne acchI. kamAI kI thii| bheruMlAlajIkA svabhAva bacapanameM khilAr3I thA / isalie ye adhika vidyAdhyayana na kara sake / sAmAnya hindI par3hI thii| inake pitA cAhate the ki ye bhI ahalakArI yA vakAlata kreN| magara inako ye kAma pasaMda na the| AkhirakAra inhoMne kapar3ekI dukAna kholI / saphalatApUrvaka vaha dukAna cala rahI hai| saMgatine inake vicAroMmeM parivartana kiyaa| inake hRdayameM sevAkI bhAvanA jaagii| bhAvanAko kAryarUpa meM pariNata karanekA avasara bhI mila Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #880 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnakavAsI jaina sadgRhastha 35 ~~~immmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm. gyaa| saM0 1974 meM udayapurameM plegakA daura daurA huaa| inhoMne apane kucha utsAhI mitroMke sAtha sevA samiti kAyama kI / aura usa samiti dvArA karIba sAr3he tIna hajAra AdamiyoMko davA-sevA-vastrAdise madada kii| ___ plega samApta honeke cAra hI mahIne bAda inphlueMjAkA roga zurU huaa| isameM bhI inhoMne sevAsamitidvArA karIba cAra hajAra strIpuruSoMko madada phuNcaaii| phira saM0 1976 meM kaoNlerA huaa| ye apane mitroM sahita sevA-kAryameM juTa gaye aura eka mahIne taka sevA karate rahe / ___ ina bhayaMkara chUtake rogoMmeM jaba loga Dara Darake dUra bhAgate haiM sevAkA kAma karanA vAstavameM bar3I hI prazaMsAkI bAta hai / inhoMne sevA hI nahIM kI balke dhanase bhI AvazyakatAnusAra sahAyatA pahu~cAI / ___ saM0 1977 meM inhoMne eka * osavAla sevAsamiti' kAyama kara usake dvArA DhAI barasa taka osavAla jAtikI sevA kii| saM0 1979 meM 'medapATa chAtrAlaya' kI sthApanA kara usake dvArA DeDha barasa taka mevADake vidyArthiyoMkI sevA karate rahe / ___ san 1919 se ' sArvajanika kanyAzAlA udayapura ' kI saMyukta maMtrIke nAte sevA kara rahe haiN| Ajakala inakA jIvana sArvajanika kanyAzAlAkI sevAhImeM bIta rahA hai| rAtadina isake sivA kisI dUsarI bAtakI tarapha bahuta kama dhyAna dete haiN| yaha inhIke udyogakA phala hai ki, Aja sArvajanika kanyAzAlAkA eka makAna bhI bana gayA hai aura usameM kanyAoMke lAyaka saba tarahakI acchI tAlIma dI jA rahI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #881 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 jainaratna ( uttarArddha) udayapurameM navIna jIvana DAlanevAle sajjanoMmeM kahA jAtA hai ki ye bhI eka haiM / Ajataka udayapura zaharameM koI bhI sArvajanika kArya aisA nahIM huA jisameM inhoMne sevA na kI ho| inakA svabhAva, bar3A hI milanasAra aura udAra hai| bAharase koI sArvajanika kAryakartA zaharameM AtA hai to ye hara tarahase usakI. sahAyatA karate haiN| zrIyuta ratanalAlajI mahatA inakA janma sa.1933ke mahA vadi 7 ko huA thaa| inake pitAkA nAma ekaliMgadAsajI thA / ye jAtike osavAla, sthAnakavAsI jaina haiN| ___ inake do bhAI gerIlAlajI aura bakhtAvaramalanI haiM / gerIlAlAMkA dehAMta ho gayA hai| inake daulatasiMhajI aura karaNasiMhanI do putra haiN| inake mAtApitAkA dehAMta bacapanahImeM ho gayA thA / isalie inakI par3hAIkI koI vyavasthA na huI / sirpha hindIkI do pustakeM par3he the| kucha likhanekA abhyAsa karake ye magaremeM thor3I tanakhApara naukara hue| ___saM0 1976 se inako sevAkA zauka paidA huaa| aura ye jainazikSaNasaMsthA udayapurameM saMcAlakakA kAma karane lge| saM. 1984 meM to inhoMne naukarI bhI chor3a dI aura ye apanA sArA samaya saMsthAkA kAma karanemeM bitAne lge| inhoMne vidyArthiyoMke sAtha bhramaNa kara saMsthAke lie sthAyI phaMDa jamA kiyaa| jisakA sUda 200 ru. mAsika AtA hai| isa saMsthAkI dekharekhameM (1) jaina jJAnapAThazAlA (2) jaina brahmacaryAzrama (3) jaina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #882 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAmbara sthAnakavAsI jaina peja 36. zrIyuta ratanalAlajI mahatA. janma saM0 1933. naJaH janAH jAt:: tjaja Page #883 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #884 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnakavAsI jaina sadgRhastha 37 kanyApAThazAlA cala rahe haiM / saMsthAoMse karIba do sau vidyArthI lAbha uThA rahe h| inhoMne apane kharcese nIce likhe kAma kiye haiN| 1. udayapurameM eka jaina hunarazAlA kAyama kI / 2. udayapurameM pradarzaniyA~ bharIM / jinameM jaina hunarazAlAmeM bane hue mAlake lie inakA acchA sanmAna huaa| udayapurake mahArANA sAhaba bhUpAlasiMhanI bhI eka pradarzanImeM padhAre the aura hunarazAlAke kAryako dekhakara khuza hue the| 3.saM.1988 meM inhoMne bIkAnera jileke cUrU gA~vame 600 gAyeM nIlAmameM, isalie kharIdI ki ghAsake AbhAvase ve vahA~ maratI thiiN| bIkAnera rAjyane gAyoMkA niryAtakara, 3 hajAra rupaye, mApha kara diyA / udayapurake svargIya mahArANAjI zrIphatehasiMhanIne 4 hajAra rupaye gAyoMkI rakSAke lie diye / 4. jainaratna dharmapustakAlaya sthApana kiyA / usameM karIba 3 hajAra rupayoMkI pustakeM haiN| 5. jainaratna uttama prakAzakamaMDala sthApita kara usake dvArA choTI choTI karIba 25 pustakeM prakAzita kraaii| 6. ghATakUpara (vaMbaI ) ke jIvarakSA phaMDameM 250) ru. hukmIcaMda maMDala ratalAmako 151) aura (3) jainazikSaNasaMsthAmeM dharmaratna pustakAlaya bhavana banAnemeM 500) ru. diye| ye udyogI aura milanasAra AdamI haiM / apanI mati-zaktike anusAra mahAyatA karanemeM saMkoca nahIM karate / inake vicAra udAra haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #885 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #886 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainarala (prathamakhaMDa) 1 caubIsa tIrthaMkara caritra (bhUmikA lekhaka-AcAryamahArAja zrIvijayavallabha sUrijIke prazizya muni zrIcaraNavijayajI mahArAja ) lekhaka-kRSNalAla varmA kalikAla sarvajJa zrImad hemacaMdrAcArya racita triSaSTizalAkApurUSacaritra aura dUsare aneka graMthoMke AdhArapara yaha graMtha likhA gayA hai| isa graMthakI bhASA bar3I hI suMdara aura sarala hai| bar3e TAipameM chapAyA gayA hai, jisase kama par3he likhe strIpuruSa bhI AsAnIse par3ha aura samajha skeN| Upara sunaharI akSaroMvAlI kapar3ekI bAiMDiMga / mUlya 6) isameM pUrvAddhameM 24 tIrthaMkaroMke caritra aura uttarArddhameM karIba 40 vartamAnake jaina sadgRhasthoMke paricaya haiM / pUrvArddhameM karIba 6 sau peja hai aura uttarArddhameM karIba do sau / yaha graMtha jainaratnakI nimnalikhita yojanAkA prathamakhaMDa hai / jainaratna isa graMthameM tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva, prativAsudeva, baladeva, rAjA, AcArya, sAdhu, sAdhviyAM, zrAvaka aura zrAvikAe~ vagairAke caritra rheNge| graMtha kaI khaMDoMmeM prakAzita kiyA jAyagA / hareka khaMDameM do vibhAga raheMge / eka pUrvArddha aura dUsarA uttarArddha / pUrvArddhameM prAcIna bhUtakAlake mahApuruSoMke caritra raheMge aura uttarArddhameM vartamAna sajanoMkA paricaya rhegaa| prAcIna kAlake caritroMmeM triSaSTizalAkApuruSacaritrake pazcAta bhagavAna mahAvIrake bAdakA sabhI silasilevAra itihAsa rhegaa| / (1) bhagavAna mahAvIrake pahadhara AcArya / (2) ve sabhI AcArya yA sAdhu jinhoMne jainadharmakI jayapatAkA phaharAI aura aneka jAtiyoMko jainadharmAnuyAyinI banAyA / jaise, bhosavAla, agravAla, povADa, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #887 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcIpatra zrImAla, vagairA jAtiyA~ pahale kauna thI ? kisa dharmako mAnatI thIM aura phira kina paristhitiyoM meM jainAcAryoMne unheM jaina bnaayaa| (3) jainarAjA-ve sabhI rAjA jinhoMne jainadharmakA pAlana kiyaa| (4) jainamaMtrI-ve sabhI jaina maMtrI jinhoMne apanI buddhike balase rAjya aura dezakI unnati va rakSA kI thii| (5) jainadAnI-ve sabhI dAnavIra zrAvaka jinhoMne lAkhoMkI daulata kharcakara jainadharmakI prabhAvanA kI aura apanA nAma ajara amara kiyaa| (6) gacchoMkA itihAsa-kaunase AcAryane kisa kAraNase navIna gacchakI sthApanA kii| (7) jainavIra-ve sabhI jainavIra jinhoMne yuddhasthalameM talavArake jauhara dikhAye aura samaya Ane para ha~sate ha~sate apane prANa dezake lie nyochAvara kara diye| abhiprAya yaha hai ki, isameM aise sabhI caritroMkA samAveza kiyA jAyagA ki, jo jainadharmAnuyAyiyoMke lie vyabahAra-dRSTisa aura AdhyAtmika dRSTise, donoM dRSTiyoMse-abhimAnakI vastu hoNge| vartamAnameM nimna likhita vyaktiyoMkA paricaya diyA jAyagA / (1) tyAgI-AcArya aura munirAja / (2) padavIdhara ( Degree holders ) jaise, saoNlisiTara, berisTara, vakIla, DaoNkTara, grejyueTa, paMDita, vaidya, hakIma, vagairA aura ve sabhI zikSita jinheM yunivharasiTise yA kisI bhI zikSA saMsthAse koI padavI milI hogii| (3) upAdhidhara ( Title holders) jaise, sara, rAjA, rAyabahAdura, je. pI. vagairA aura ve jinheM kisI dezI rAjyakI taraphase yA kisI bhI samAja yA saMsthAkI taraphase koI upAdhi milI hogii| (4) lekhaka / (5) oNphisara(6) jamIMdAra / (7) samAja aura dharmake sevaka (8) daanii| (9) tapasvI / (10) vyApArI / (11) viduSI mahilAeM / aura (12) jainoMkI sAmAjika saMsthAe~ / yathAsAdhya sabake phoTo bhI prakAzita kiye jaayeNge| isa graMthakA mUlya 1. pahalese ( In advance ) ru. 20) 2. pahalese Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #888 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha bhaMDAra leDIhArDiMjaroDa mATuMgA ( bambaI) mmmmmmmmmmmmm pAMca rupaye dekara grAhaka honevAloMse ru. 25) 3 pIchese graMthakI kImata jitanI rakhI jAya utanI / jo sajjana isa graMthakI 5 pratiyoMke grAhaka hoMge ve sahAyaka, jo 10 ke grAhaka hoMge ve AzrayadAtA, jo 15 ke grAhaka hoMge ve rakSaka, aura jo 20 ke grAhaka hoMge ve poSaka samajhe jAya~ge / hamAre anya jainagraMtha 2 jainarAmAyaNa (a0-zrIyuta kRSNalAla varmA) isameM rAma, lakSmaNa, sItA aura rAvaNake mukhyatAse aura hanumAna, aMjanAsundarI, pavanaMjaya tathA vAlIke gauNarUpase caritra haiM / prasaMgavaza aura bhI kaI kathAe~ isameM A gaI haiN| varNana karanekA DhaMga bar3A hI sundara hai / hindu rAmAyaNase yaha bilakula bhinna hai / isake par3hanese pAThakoMko yaha bhI jJAta ho jAtA hai, ki rAmacaMdrajIkI orase yuddha karanevAle 'vAnara' pazu nahIM the balki ve vidyAdhara the| 'vAnara' eka vaMzakA nAma thaa| isI taraha rAvaNa Adi 'rAkSasa-daitya nahIM the balki 'rAkSasa' eka vaMzakA nAma thA / jainAcArya, zrIhemacaMdrAcArya racita triSaSTizalAkA puruSacaritrake sAtaveM parvakA yaha anuvAda hai / chapAI saphAI bar3hiyA / pakkI bAiMDiMga / Upara sunaharI akSara / mU0 4) ru. 3 strIratna (lekhaka-zrIyuta kRSNalAla varmA ) isameM brAhmI, suMdarI aura caMdanabAlAke pAvana caritra haiM / inakA vAcana jIvanako ucca va dharma-parAyaNa banAtA hai aura saMsArakI vAsanAoMse chur3Akara kartavyamArgapara lagAtA hai / cAra suMdara citroMse suzobhita / dUsarI bAra chapI hai / mU0 pA~ca Ane / 4 surasuMdarI yA sAta kaur3ImeM rAjya (lekhaka-zrIyuta kRSNalAla varmA) [strI samAjake lie suMdara bheTa ] bAlapanakA zikSAkAla aura AnaMda, pati patnIkA ullAsamaya jIvana, prati pejameM pavitratAkI apUrva bhAvanAe~, patikI bhUlakA dukhada: pariNAma, surasuMdarIpara par3e hue Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #889 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcIpatra wwwwwwwwwwwwww saMkaTa, saMkaToMko jaya karatI huI usakI vIra mUrti, barasoM bAda punaH pati-patnIkA milana / vaha AnaMda / vaha premakA jIvana, suMdara citra; AkarSaka chapAI; saphAI; moTe TAipa / tIsarA saMskaraNa / mU0 pA~ca Ane / 5 anaMtamatI (le0-zrIyuta kRSNalAla varmA) [ cAra citroMse suzobhita-mUlya caudaha Ane ] puruSoMmeM jaise bhISmapitAmaha Adi mahAtmAoMne yAvajjIvana brahmacaryakA pAlana kiyA thA, vaise hI anaMtamatIne jIvanabhara brahmacarya pAlA thaa| yaha prasiddha hai ki puruSakA brahmacarya usakI icchAke viruddha naSTa nahIM hotA; parantu nArIkA brahmacarya duSTa puruSa jabardastI, bhI naSTa kara sakate haiM / yaha caritra batAyagA ki nArI bhI bAlabrahmacAriNI raha sakatI hai aura duSToMke paMjese apaneko bacA sakatI hai / bAlabrahmacAriNI strI kisa taraha pavitra premakA pravAha bahA sakatI hai aura janasamAjahIkI nahIM pazusamAja takakI sevA kara unake svAbhAvika vairabhAvako bhulA detI hai / bar3I hI adbhuta kathA haiN| par3hakara hradayameM sevAbhAvakA aura dharma bhAvakA srota bahane lagatA hai / (punaH chapanepara mila sakegI) 6 AdarzajIvana le-zrIyuta kRSNalAla varmA yaha AcArya mahArAja zrIvijayavallabha sUrijIkA vistRta jIvanacaritra hai / aneka phoTose suzobhita karIba 8 sau pRSThakA graMtha / Upara rezamI kapar3ekI bAiMDiMga sunaharI akSara / mUlya mAtra 3 // ) rupye| 7 paiMtIsa bola le0-zrIyuta kRSNalAla vrmaa| yaha prasiddha paiMtIsa bolakA thokar3A hai| isameMkI sabhI bAteM bar3I hI acchI tarahase samajhAI gaI haiN| yaha vidyArthiyoM ke kAmakI to hai hI paraMtu bar3e bhI isase bahuta lAbha uThA sakate haiM / muuly|) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #890 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha bhaMDAra leDI hArDiMja roDa mATuMgA (bambaI) 5 8 jainadarzana __ a0-zrIyuta kRSNalAla varmA isake mUla lekhaka haiM svargIya AcArya zrIvijayadharma sUrijIke ziSyaratna muni 'zrI nyAyavijayajI mahArAja / isako par3hanese jainadarzanakI moTI moTI sabhI bAteM saralatAse samajhameM A jAtI haiM / vidyArthiyoMko par3hAne, inAmameM dene aura thor3emeM jainadarzanakI bAteM samajhaneke lie yaha graMtha bahuta upayogI hai / mUlya bAraha Ane / 9 jaina tattva pradIpa prasiddha pUjya zrI javAharalAlajI mahArAjake vidvAna ziSya muni zrI ghAsIlAlajI mahArAja dvArA likhita / isameM devasvarUpa, gurusvarUpa, dharmasvarUpa, samyagjJAna darzana aura cAritra svarUpa, jIvasvarUpa, 24 daNDaka, 24 dvAra / itanI bAteM haiM / pahale mUla prAkRta aura phira usapara saMskRta evaM hindI kavitA hai / sthAnakavAsI sampradAyakI dRSTise tattvoMkI jAnakArIke lie yaha graMtha bahuta upayogI hai / vidyArthiyoMke lie skUloM meM par3hAnekI cIja hai / mUlya sAdIke // ) sajildakA 1) 10 jaina satIratna (gujarAtI) isameM brAhmI, suMdarI, caMdanabAlA, mahAsatI sItA aura satI damayaMtIke cAratra haiN| aneka sAde aura raMgIna citroMse suzobhita / mUlya 11) sajilda 1m) hamAre sarvopayogI graMtha 1 gRhiNIgaurava / (a0-zrIyuta kRSNalAla vrmaa|) isameM nArI jIvanako gauravAnvita karane vAlI sAta galmeM haiN| (1) gRNihIgaurava-isameM batAyA gayA hai ki, patikI vIratA, patikI mahattA aura patike zauryameM hI strIkA gaurava hai / strIkA gaurava isameM nahIM hai ki vaha sAhUkArakI yA rAjAkI putrI honese apane Apako bar3I mAne aura patiko tuccha dRSTise dekhe| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #891 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcIpatra wwwwwmummmmmmmmmmmmmmm (2) prANavinimaya-isameM batAyA gayA hai ki, garIbImeM bhI patipatnI kaise sukhase raha sakate haiM / garIba strI apane patipremake prabhAvase rAjaputra takako sajA dilA sakatI hai aura eka nArIko vidhavA honese bacAnemeM apane prANa de sakatI hai / itanI karuNa kathA hai ki, par3hate par3hate A~sU roke nahIM rukte| (3) sevAkA adhikAra-isameM batAyA gayA hai ki, puruSa kisa taraha eka nArIvrata pAlana kara sakatA hai / strI kisa taraha vimukha svAmIko bhI sevA karake apanI ora AkarSita kara sakatI hai / patikI amAnItI honepara bhI kisa taraha patikI niMdA karanevAloMkA mIThA tiraskAra karatI hai aura apane AcaraNa dvArA yaha batAtI hai ki, eko dharma eka vrata nemA, mana vacakAya patipada premaa| (4) vINA-isameM batAyA gayA hai ki Aja kalake par3he likhe puruSa bhI kaise dhanalolupa hote haiM / eka suzikSitA kanyA kisa bhA~ti apane pitAko karjakI badanAmIse bacAneke lie apanA saba kucha dekara Apa dAne dAnekI mohatAja ho jAtI hai / kisa taraha apane guNoMse phirase gharako suvyavasthita karake sukhI hotI hai / (5) satItIrtha-isameM batAyA gayA hai ki eka sarala kRSaka bAlikA kisa bhA~ti eka DAkUko bhI sanmArga para lA sakatI hai| (6) aruNA-isameM batAyA gayA hai ki eka strI apane kartavyake lie apane pitAkI mAna maryAdAko bacAneke lie, eka puruSase prema karatI huI bhI aura usake hAthoM kaida ho jAne para bhI usase lagna nahIM karatI hai aura usako apane pitAke sAtha sulaha karaneke lie apanI mauna bhASAdvArA, apanI udAsInatA dvArA vivaza karatI hai / bar3I hI adbhuta kathA hai| (7) tyAga-isameM batAyA gayA hai ki, strI apane patiko prasanna karaneke lie karttavya samajhakara apane prANa taka de sakatI hai / aneka bahuraMgI aura eka raMgI citroMse suzobhita pustakakA mUlya sAdIkA // ) sunaharI akSaroMvAlI bAiMDiMgake 2) ru. : * suprasiddha vidvAna hindI graMtharatnAkara kAryAlayake mAlika zrIyuta nAthUrAmajI premI likhate haiMShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #892 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha bhaMDAra leDIhArDiMjaroDa mATuMgA (bambaI) 7 ~~~~ " gRhiNI-gAravakI sAtoM galpaM bar3I hI suMdara aura zikSAprada haiM / sAtohImeM komalatA, kamanIyatA aura tyAgazIlatAke manomugdhakara citra citrita kiye gaye haiN| inheM dekhakara A~kheM jur3A jAtI haiM aura hRdaya pavitra premako bhAvanAse bhara jAtA hai| prAyaH pratyeka kahAnImeM aise prasaMga Aye haiM jinheM par3hakara A~suoMkA rokanA asaMbhava ho jAtA hai / par3hI likhI bahinabeTiyoMko deneke lie isase acchI bheTa aura kyA hogI ? jo striyA~ par3ha nahIM sakatI haiM unheM par3hakara ye kahAniyA~ sunAnI cAhie / isase unake hRdaya pavitra aura unnata baneMge / pavitra kahAniyoMkA aisA suMdara saMgraha prakAzita karake Apane striyopayogI sAhityake manoraMjaka aMzakI bahuta acchI pUrti 2. Adarza bahU / anu0-60 zivasahAya caturvedI bar3hiyA eNTika peparapara chapI huii| cAra suMdara citroMse suzobhita / ( tIsarA saMskaraNa muu0||) sajilda 11) yaha baMgAlake suprasiddha lekhaka zrIyuta zivanAtha zAstrIkI mejabaU' nAmakI "pustakakA parivartita anuvAda hai / baMgAlameM isakA bar3A Adara hai| thor3e hI samayameM abataka isake ikkIsa saMskaraNa ho cuke haiM / AzA hai hindI saMsArameM bhI isakA Adara hogA / isameM zAradAke caritra dvArA batAyA gayA hai ki, eka suzIla bahU kisa prakArase sAre kuTuMbameM sukhazAnti rakha sakatI hai ? kaise samaya para apane patikI sahAyatA kara sakatI hai aura kaise prema dikhAnevAle sasura aura vinA hI kAraNa nArAja rahanevAlI sAsakI, ekAgratAke sAtha ekasI bhakti aura sevA kara sakatI hai / apanI gRhasthIko sukhapUrNa banAneke lie hareka gharameM isa pustakakA pATha honA caahie| (phirase chapatI hai ) 3. daridratA aura usase bacaneke upAya / ( anu0-zrIyuta kRSNalAla vrmaa|) isameM batAyA gayA hai ki, hareka manuSya prAmANika prayatnase, rAtadina dhanavAna bananeke vicAroMse, apaneko kSudra na samajhaneke khayAlase, garIbIse chUTa sakatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #893 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcIpatra udAharaNoMdvArA isa bAtako pramANita kiyA hai / antameM eka aisI kathA dI gaI hai jise par3hakara atyaMta daridra manuSyake hRdayameM bhI dhanavAna bananekA sAhasa hotA hai; apanI eka Ane jitanI pU~jI lekara bhI vaha kAryakSetra meM AjAnekI himmata karatA hai; vaha rojagAra karake dhanavAna bana sakatA hai| striyA~ ise par3hakara gharake sAre vAtAvaraNako hI badala detI haiM / apane gharako dhaniyoMkA ghara banA letI hai| dUsarA saMskaraNa / mU0 do Ane mAtra / 4 rAjapathakA pathika / (a.-zrIyuta kRSNalAla varmA / ) duniyAmeM rahate hue aura sAMsArika jhaMjhaTomeM phaMse hue bhI manuSya kisa taraha apane jIvanako AdhyAtmika banA sakatA hai, kisa tahara sukha aura zAntise jIvana bitA sakatA hai, so isa pustakameM saralatAse samajhAyA hai / mUlya pA~ca Ane / 5 punarutthAna / (lekhaka-zrIyuta kRSNalAla varmA / ) AzA, vizvAsa, tyAga, sevA, patitoddhAra aura svAdhInatAkI sAkSAt pratimA isa kathAko par3hakara sotA AtmA jAga uThatA hai / khoI manuSyatA mila jAtI hai; hRdaya pavitra aura svargIya bhAvoMse paripUrita ho jAtA hai / mUlya caudaha Ane / 6 apUrva AtmatyAga / ( anu0-zrIyuta kRSNalAla vrmaa|)| prema, pavitratA, satItva aura tyAga ye striyoMke svAbhAvika guNa haiM / Adarza striyoMmeM ye Adarza rUpase hote haiM / duHkha unheM vicalita nahIM kara sakate / aMdhA prema unheM pavitratA aura satase nahIM DigA sakatA / striyA~ jisase prema karatI hai usake lie apanA dhana-mAla sukha-vaibhava sabhI de sakatI hai| itanA hI kyoM ? ve apane prANa taka de sakatI haiM, parantu apanA sata aura apanI pavitratA nahIM de sktii| ye hI bAteM vimalAke caritradvArA isa pustakameM bhalI prakAra samajhAI gaI haiM / kathA itanI manohara, karuNa aura upadezaprada hai ki anekoMne isako pA~ca pA~ca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #894 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha bhaMDAra leDIhArDiMjaroDa mATuMgA (bambaI) 9 aura sAta sAta bAra par3hA hai, to bhI unakA jI na bharA / aisA uttama upanyAsa Ajataka prakAzita nahIM huaa| mUlya 1) 7 varadAna / (lekhaka-zrIyuta premcNdrjii|) kartavya aura premakA anokhA saMgrAma, kartavyake hetu sukhakA balidAna, bAlapanakI manamugdhakArI cuhale, mAtA pitAkI kanyAko dhanika gharameM byAhanekI lAlasAse yuvaka yuvatike hRdayoMke Tukar3e, aura paropakArake lie apanA sarvasva samarpaNa / ye saba Apako isa graMthameM dekhaneke lie mileNge| zrIyuta premacaMdrajIkI suvikhyAta lekhinIkA camatkAra svayaM prasiddha hai| pavitra bhAvanAoMse pUrNa isa graMthakA mUlya 1) ru. 8 vidhavA prArthanA / (le0-sva0 maulAnA altAphahusena haalii|) urdUke parama prasiddha lekhaka aura kavi zamasula ulmA maulAnA altAphahusena . haoNlIkI kavitA 'manAjAta bevA' kA yaha nAgarAkSara saMskaraNa hai| mUla pustakake kaThina urdU aura apracalita hindI zabdoMke artha pAdaTIkAmeM diye haiN| maulAnA sAhabane isa kavitAmeM vizeSakara hindu vidhavAoMke dukhoMkA varNana kiyA hai| manAjAtakA viSaya karuNA pradhAna hai / AraMbhake 14 pRSThoMmeM vidhavA zokabhare zabdoM meM IzvarakI lIlAkA varNana karatI hai, phira zeSa aMzameM vaha apanI rAmakahAnI sunAtI hai|' __bhAva aura rasakI pradhAnatAke sivA, isa kavitAmeM alaMkAra, prakRti varNana, manohara padayojanA Adi aneka camatkAra haiM, / jinakA AnaMda pustakako AdyopAnta par3hanehIse prApta ho sakatA hai / bhAva aura bhASA donoMke vicArase 'vidhavAprArthanA'' eka Adarza-racanAkA Adarza hai / mU. pA~ca Ane / 9. sarvodaya / (lekhaka-ma0 gaaNdhii|) kAnapurakI 'prabhA' likhatI hai:-" arthazAstra aura sArvajanika sukhake saMbaMdha suvikhyAta aMgrajI lekhaka svargIya jaoNna raskinake vicAra atyaMta suMdara aura divya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #895 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcIpatra / isa pustakameM ve hI vicAra mahAtmA gA~dhIkI lekhanI dvArA vyakta kiye gaye haiN| x x x x x roTIvAda aura bhautika sukhavAdakI ati rokane ke lie; unake kRSNa pakSako jAnaneke lie va unake mAdaka aura patanakArI phaMdese bacane ke lie sarvodaya ke vicAra vizeSa mahattvake haiM / mU0 cAra Ane / 10 gAMdhIjIkA bayAna yA satyAgraha mImAMsA / AvaraNa pRSThapara mahAtmAjIkA phoTo | mU0 // ) chapAI saphAI suMdara / prabhAne likhA hai:-" pAThakoM ko mAlUma hogA ki, paMjAba - ityAkAMDa saMbaMdhI jA~ca karaneke lie haMTara kameTI nAmakI eka kameTI baiThI thI / usa kameTImeM mahAtmAjIne likhita ikarAra diyA thA, vahI isa pustikA ke rUpameM prakAzita kiyA gayA hai / gA~dhIjI kA yaha bayAna eka atyaMta mahatvapUrNa vaktavya hai / isI meM mahAtmAjIne apane siddhAntoMkA maMDana aura satyAgrahapara kiye jAnevAle AkSepoMkA khaMDana apanI svAbhAvika yogyatA aura asAdhAraNa uttamatAse kiyA hai| prakAzakoMne isa bayAnako hindI meM prakAzitakara hindI kI acchI sevA kI hai / "" 11 tIna ratna / 10 ( le0 - mahAtmA gA~dhI / ) isameM tIna kathAe~ haiM / ( 1 ) mUrkharAja ( 2 ) manuSya kitanI jamInakA mAlika ho sakatA hai ? (3) jIvanaDora / saMsArake prasiddha mahApuruSa TAlsTAyane aneka kathAe~ likhI haiM / unhImeMse jo kathAe~ sarvotkRSTa thIM unako mahAtmAjIne gujarAtImeM likhA thA / unhIM gujarAtI kathAoMkA yaha hindI anuvAda hai / pustakakI uttamatA ke viSayameM donoM mahApuruSoM kA nAma hI kAphI hai / mU0 dasa Ane / 12 paJcaratna | le0 - mahAtmA gA~dhI isameM mahAtmAjIkI likhI huI 1 pUrva aura pazcima 2 eka dharmavIrakI kathA / 3 dharmanIti aura nItidharma Adi pA~ca pustakeM haiM mUlya 1 1 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #896 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha bhaMDAra leDI hArDiMjaroDa mATuMgA ( bambaI ) 13 svadezI dharma / lekhaka * 11 - kAkA kAlelakara / isake biSayameM gA~dhIjI kahate haiM / " isake aMdara jo vicAra haiM ve svadezI `dharmako suzobhita karanevAle haiM / maiM cAhatA hU~ ki samasta bhArata inakA pUrNatayA upayoga kare / "" mU0 1) 14 kaliyugameM devatAoMke darzana / 11 hAsyarasapUrNa eka choTAsA nibaMdha / mU0 eka AnA / 15 saMvAda saMgraha | ( lekhaka - kRSNalAla varmA / ) hara sAla hareka pAThazAlA aura hareka hAi skUlameM vArSikotsava aura pAritoSika vitIrNotsava huA karate haiM / unameM khelaneke lie saMvAda kaThinatAse milate haiM / isI kamIko pUrA karaneke lie lekhakane yaha saMvAda saMgraha taiyAra kiyA hai / isameM kanyAoMke aura lar3akoMke khelane lAyaka saMvAda hai / ye saMvAda baMbaI meM bar3I hI saphalatAke sAtha khele jA cuke haiM / isameM jitane gAyana haiM una sabake noTezana bhI diye gaye haiM / jisase hareka AdamI AsAnIse unheM gA sakatA hai aura bajA sakatA hai / mU0 1 ) 16 - 17 bAla zrIkRSNa (bhAga 1 lA 2 rA ) (lekhaka - zrIyuta kRSNalAla varmA ) 1 1 isameM bhagavAna zrIkRSNakI bAlalIlAkA varNana hai / bacce par3hakara prasanna hote haiM unake hRdayameM utsAha AtA hai / jIvanakI eka eka ghaTanApara eka eka kathA hai / hareka kathAke sAtha usake bhAvako batAnevAle citra haiM / Upara ArTapeparapara mAkhanacora -aura baMsIvAleke bar3e hI suMdara bahuraMge citra haiM / mUlya pratyeka bhAgake cAra Ane / 18 zizukathA isa pustaka ke lekhaka zrIyuta ena. jI. limaye bI. e. esa. TI. sI. supriNTeNDeNTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #897 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~~~ 12 sUcIpatra wrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr * myu. marAThI skUlsa baMbaI haiM / isakA marAThI saMskaraNa baMbaI gavarnameMTane itara vAcana pustakakI taraha maMjUra kiyA hai| choTe baccoMke lie pustaka bar3e kAmakI hai| * mUlya-DhAI Ane / 19 mahendrakumAra (nATaka) arjunalAlajI seThI kRta (aprApya ) .20 dalajItasiMha (nATaka) kRSNalAla varmA kRta 21 caMpA (upanyAsa) 22 bAlavivAhakA hRdayadrAvaka dRzya , , , ( 23 bUDhe bAbAkA byAha 24-25 DAyarekTa methaDa hindIpraveza ( bhAga 1 lA, 2 rA) (lekhaka-zrIyuta kRSNalAla varmA) saralatAse hindI bhASA sikhAnevAlI uttama pustakeM / mU . prathama bhAgake ) * dUsare bhAgake cAra Ane / ) 26 sarala hindIracanAbAdha (lekhaka-zrIyuta kRSNalAla varmA) isa pustakase vyAkaraNakA viSaya bar3I hI saralatAse samajhameM AtA hai / yaha : sarvamAnya siddhAMta hai ki jo bAta udAharaNoM dvArA samajhAI jAtI hai vaha bahuta hI sugamatAse samajhameM A jAtI hai / isI siddhAMtake anusAra vyAkaraNakI hareka bAta * bahutase udAharaNoM dvArA samajhAI gaI hai / zuddha bolane aura likhaneke icchukoMko yaha pustaka jarUra par3hanA cAhie / gujarAtI, marAThI Adi dUsarI bhASA bolanevAloMke .lie to yaha pustaka bar3e hI kAmakI cIja haiM / mUlya dasa Ane / saba tarahakI pustakeM milanekA patA graMthabhaMDAra, leDIhAjiroDa, mATuMgA (baMbaI naM0 19) muMbaIvaibhava presa, muMbaI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #898 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alclobllo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com