SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 564
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ कहा है कि— जैन- दर्शन 66 “ दिवसस्याष्टमे भागे मन्दीभूते दिवाकरे । एतद् नक्तं विजानीयाद् न नक्तं निशि भोजनम् ॥ " मुहूर्त्तेनं दिनं नक्तं प्रवदन्ति मनीषिणः । नक्षत्रदर्शनान्नक्तं नाहं मन्ये गणाधिप !" ॥ ५३१ भावार्थ — दिनके आठवें भागको जब कि दिवाकर मंद हो जाता है - ( रात होने के दो घड़ी पहिलेके समयको ) ' नक्त' कहते हैं । ' नक्त '-' नक्तत्रत ' का अर्थ रात्रिभोजन नहीं है । हे गणाधिप ! । बुद्धिमान् लोग उस समयको 'नक्त' बताते हैं, जिस समय एकमुहूर्त-दो घड़ी - दिन अवशेष रह जाता है । मैं नक्षत्रदर्शन के समयको नक्त नहीं मानता हूँ । I और भी कहा है कि:-- 66 अम्भोदपटलच्छन्ने नाश्नन्ति रविमण्डले । अस्तंगते तु भुञ्जाना अहो ! भानोः सुसेवकाः ! " ॥ " ये रात्रौ सर्वदाऽऽहारं वर्जयन्ति सुमेधसः । तेषां पक्षोपवासस्य फलं मासेन जायते " 46 मृते स्वजनमात्रेऽपि सूतकं जायते किल । अस्तंगते दिवानाथे भोजनं क्रियते कथम् ? "" C ली जाती है। इसी नीतिके अनुसार 'नक्त ' शब्दका मुख्य अर्थ ' रात्रि ' जहाँ घटित नहीं होता हो, वहाँ रात्रिका समीपवर्ती भाग दो घड़ी पहिलेका समय ग्रहण कर लेने में किसी प्रकारको बाधा नहीं आती है । नक्त' शब्दका मुख्य अर्थ रात्रि लेनेसे रात्रिभोजननिषेधक अनेक वाक्य मिथ्या ठहरते हैं, जो हो नहीं सकते । इसलिये ' नक्त ' शब्दका गौण अर्थ ग्रहण कर लेना चाहिये । जहाँ गौण अर्थ लिया जाता है वहाँ यही समझना चाहिये कि मुख्य अर्थ लेनेमें वास्तविक बातको बाधा पहुँचती है । Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
SR No.034871
Book TitleJain Ratna Khand 01 ya Choubis Tirthankar Charitra
Original Sutra AuthorN/A
AuthorKrushnalal Varma
PublisherGranth Bhandar
Publication Year1935
Total Pages898
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size96 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy