SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 588
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ जैन- दर्शन इन चार वचन प्रकारोंसे अन्य तीन वचन - प्रयोग भी उत्पन्न किये जा सकते हैं । ५५५ पाँचवाँ वचन - प्रकार - " अमुक अपेक्षासे घट अनित्य होनेके साथ ही अवक्तव्य भी है । " I छठा वचन - प्रकार –" असुक अपेक्षासे घट नित्य होनेके साथ ही अवक्तव्य भी है । " सातवाँ वचन - प्रकार - " अमुक अपेक्षासे नित्य - अनित्य होनेके साथ ही अवक्तव्य भी है । " सामान्यतया, घटका तीन तरहसे - नित्य, अनित्य और अवक्तव्यरूपसे - विचार किया जा चुका है। इन तीन वचन प्रकारों को उक्त चार वचन-प्रकारोंके साथ मिला देनेसे सात वचनप्रकार होते हैं । इन सात वचन - प्रकारोंको जैन ' सप्तभंगी ' कहते हैं । सप्त' यानी सात, और 'भंग' यानी वचनप्रकार । अर्थात् सात वचन - प्रकार के समूहको सप्तभंगी कहते हैं । इन सातों वचन प्रयोगोंको भिन्न भिन्न अपेक्षासे - भिन्न भिन्न दृष्टिसे - समझना चाहिए। किसी भी वचनप्रकारको एकान्त दृष्टि से नहीं मानना चाहिए । यह बात तो सरलता से समझ में आ सकती है कि, यदि एक वचन - प्रकारको एकान्तदृष्टि से मानेंगे तो दूसरे वचनप्रकार असत्य हो जायँगे । ' "6 १ " सर्वत्राऽऽयं ध्वनिर्विधिप्रतिषेधाभ्यां स्वार्थमभिदधानः सप्तभङ्गीमनुगच्छति ॥ " एकत्र वस्तुनि एकैकधर्मपर्यनुयोगवशाद् अविरोधेन व्यस्तयोः समस्तयोश्च विधिनिषेधयोः कल्पनया स्यात्काराङ्कितः सप्तधा वाक्प्रयोगः सप्तभङ्गी ।” "" " स्यादस्त्येव सर्वम् इति विधिकल्पनया प्रथमो भङ्गः । 6" स्याद् नास्त्येव सर्वम्, इति निषेधकल्पनया द्वितीयः । " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
SR No.034871
Book TitleJain Ratna Khand 01 ya Choubis Tirthankar Charitra
Original Sutra AuthorN/A
AuthorKrushnalal Varma
PublisherGranth Bhandar
Publication Year1935
Total Pages898
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size96 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy