Book Title: Shatkhandagama Pustak 07
Author(s): Pushpadant, Bhutbali, Hiralal Jain, Fulchandra Jain Shastri, Devkinandan, A N Upadhye
Publisher: Jain Sahityoddharak Fund Karyalay Amravati
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001401/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhavalA-TIkA-samanvitaH paTkhaMDAgamaH kSudrakabandha khaMDa 2 pustaka 7 sampAdaka hIrAlAla jaina Jain Education in wwwjainelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavat-puSpadanta-bhUtabali-praNIta: SaTkhaMDAgamaH zrIvIrasenAcArya-viracita-dhavalA-TIkA-samanvitaH / tasya dvitIya-khaMDaH kSudrakabandhaH hindIbhASAnuvAda-tulanAtmaka TippaNa-prastAvanAnekapariziSTeH sampAditaH sampAdakaH nAgapurastha-gArisa-kAleja-saMskRtAdhyApakaH em. e., el. el. bI., DI. liTa. ityupAdhidhArI . hIrAlAlo jainaH sahasampAdakaH paM. bAlacandraH siddhAntazAstrI saMzodhane sahAyako vyA. vA., sA. sU., paM. devakInandanaH DA. neminAtha-tanaya-AdinAthaH siddhAntazAstrI - upAdhyAya em . e., DI. liTa. prakAzaka: zrImanta zeTha zitAvarAya lakSmIcandra jana-sAhityoddhAraka-phaMDa-kAryAlayaH amarAvatI (barAra ) vi. saM. 2002 ] / I. sa. 1945 vIra-nirvANa-saMvat 2171 mUlyaM rUpyaka-dazakam Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka zrImanta zeTha zitAbarAya lakSmIcandra, jaina-sAhitye|ddhAraka-phaMDa - kAryAlaya amarAvatI ( barAra ) muMdeka TI. em. pATIla mainejara sarasvatI priMTiMga presa, amarAvatI. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE SATKHANDAGAMA OF PUSPADANTA AND BHUTABALI WITH THE COMMENTARY DHAVALA OF VIRASENA VOL. VII KSUDRAKA-BANDHA Edited with introduction, translation, indexes and notes BY Dr. HIRALAL JAIN. M. A., LL. B., D. Litt., C. P. Educational Service, Morris College, Nagpur. ASSISTED BY Pandit Balchandra Siddhanta Shastri. with the cooperation of Pandit DEVAKINANDAN Dr. A. N. UPADHYE Siddhanta Shastri X M. A. D. LITT. Published by Shrimant Seth Shitabrai Laxmichandra, Jaina Sahitya Uddharaka Fund Karyalaya. AMRAOTI Berar ). 1945 Price rupees ten only: Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Published by Shrimant Seth Shitabrai Laxmichandra, Jaina Sahitya Uddharaka Fund Karyalaya, AMRAOTI (Berar ). Printed by T. M. Patil, Manager, Saraswati Printing Press, AMRAOTI ( Berar ). Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI prAkkathana i-ii prastAvanA Introduction 1 kyA SaTkhaMDAgama jIvaTThANakI satprarUpaNAke sUtra 93 meM 'saMyata' pada apekSita nahIM mUla, anuvAda aura TippaNa kSudrakabandha bandhaka-sattva-prarUpaNA 1 eka jIvakI apekSA svAmitva .... 25 2 , , , kAla .... 114 3 , , , antara .... 187 4 nAnA jIvoMkI , bhaMgavicaya.... 237 5 dravyapramANAnugama .... .... 244 6 kSetrAnugama. .... .... 299 7 sparzanAnugama .... 8 nAnA jIvoMkI apekSA kAlAnugama 462 9, , , antarAnugama 478 10 bhAgAbhAgAnugama .... .... 493 11 alpabahutvAnugama mahAdaNDaka 2 mUDabidrIkI tADapatrIya prati yoMmeM jIvaTThANakI satprarUpaNAke sUtra 93 meM 'saMjada' pATha hai| 3 viSaya-paricaya .... 1 kSudrakabandhakI viSaya-sUcI 5 zuddhipatra .... .... 520 pariziSTa 1 kSudrakabandha-sUtrapATha .... 2 avataraNa gAthA-sUcI .... 3 nyAyoktiyAM 4 graMthollekha .... 5 pAribhASika zabdasUcI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAka kathana isase pUrva prakAzita pustakameM SaTkhaMDAgamakA prathama khaNDa jIvasthAna ( jIvaTThANa ) samApta ho cukA hai | use prakAzita hue lagabhaga Der3ha varSa huA hai| aba prastuta pustakameM SaTkhaMDAgamakA dUsarA khaNDa kSudakabandha ( khuddAbaMdha ) pUrva paddhati anusAra anuvAdAdi sahita prakAzita kiyA jAtA hai / isa khaNDake gyAraha mukhya tathA prAstAvika va cUlikA isa prakAra kula teraha adhikaareN| kramazaH 43, 91, 216, 151, 23, 171, 124, 274, 55, 68, 88, 206 aura 79 yoga 1589 sUtra pAye jAte haiN| ina anuyogoMkA viSaya prAyaH vahI hai jo jIvasthAna khaNDameM bhI A cukA hai| vizeSatA yaha hai ki yahAM mArgaNAsthAnoMke bhItara guNasthAnoMkI apekSA rakhakara prarUpaNa kiyA gayA hai jaisA ki viSaya paricayase prakaTa hogA / yahI kAraNa hai ki isa khaNDameM utane tulanAtmaka TippaNa dene va vizeSArtha likhanekI AvazyakatA pratIta nahIM huii| isI samayameM hamArI svIkRta saMzodhana praNAlIkI kaThora parIkSAkA avasara A upasthita huA / pAThakoMko jJAta hai ki hamane atyanta sAvadhAnIse upalabdha pratiyoMke pAThakI rakSA kI hai / upalabhya pAThameM yA to bhASAkI dRSTise kevala ve hI saMzodhana kiye gaye haiM jinake niyama hama prathama pustakakI prastAvanAmeM prakaTa kara cuke haiM / yA yadi kahIM kucha pATha jor3anA Avazyaka pratIta huA to vaha pATha koSTa kameM rakhA gayA hai yA usakI saMbhAvanA pAda TippaNameM batalAI gaI hai / jIvasthAnakI satprarUpaNAke sUtra 93 meM isI prakArakA eka prasaMga upasthita huA thA jahAM artha, zailI, TIkA, siddhAntaparamparA Adi samasta upalabdha pramANoMpara vicAra kara phuTanoTameM ' saMjada ' pada chUTa jAnekI sabhAvanA prakaTa kI gaI thI aura anuvAda usa padako grahaNa karake hI baiThAyA gayA thaa| isa para pAThakoMko jo zaMkA utpanna huI usakA samAdhAna bhI pustaka 3 kI prastAvanAmeM kara diyA gayA thA / kintu abhI abhI usa praznapara phira bar3A vivAda upasthita ho uThA / bahutase paMDitoMne yaha AkSepa kiyA ki ukta sUtrameM 'saMyata' pada grahaNa karanese digambara mAnyatAko AghAta pahuMcatA hai aura usakI saMbhAvanA sampradAyako kSati pahuMcane kI dRSTise hI sampAdakane prakaTa kI hai / ina AkSepoMse bacane ke liye usa samayake mere eka sahakArI sampAdaka paM. hIrAlAlajIne to prakaTa hI kara diyA ki vaha pATha-saMzodhana unakI sammatise nahIM huA / dUsare sahayogI paM. phUlacandrajI zAstrI usa sambandhameM abhI taka mauna hI rahe / isa paristhatimeM maiMne paM. lokanAthajI zAstrIse punaH preraNA kI ki ve mUDavidrIkI tInoM tAr3apatra pratiyoMmeM ukta Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAk kathana sUtrakA pATha dekhane kI kRpA kareM / isake phalasvarUpa do tAr3apatrIya pratiyoMmeM sUtra pATha * saMyata' padase yukta pAyA gayA aura tIsarI pratimeM vaha tAr3apatra hI upalabhya nahIM hai| isa spaSTIkaraNake liye hama paM. lokanAthajI zAstrIke bahuta upakRta haiM / isa tulanAtmaka anveSaNase hamArI pATha saMzodhana praNAlIkI prAmANikatA siddha ho gaI / / hameM yaha prakaTa karate hue atyanta duHkha hotA hai ki isa khaMDake prakAzita honese kucha hI mAsa pUrva isa phaMDake TrasTI tathA isa prakAzana yojanAmeM bar3e bhArI sahAyaka amarAvatI nivAsI zrImAn siMghaI pannAlAla jI kA svargavAsa ho gyaa| unhoMne isa saMsthAkA jo upakAra kiyA hai usakA ulle va unake citra sahita prathama pustakameM hI kiyA jA cukA hai / siMghaIjIko isa prakAzanakA bar3A utsAha thA aura isa siddhAntako pUrNataH prakAzita dekhane kI unheM prabala abhilASA thI / vidhike vidhAnase vaha saphala nahIM ho sakI / hama unakI vidhavA patnI tathA suputra va anya kuTumbiyoMse samavedanA prakaTa karate hue unakI AtmAko svarga meM zAnti milane ke prArthI haiN| ___ gata julAI 1944 meM merA tabAdalA amarAvatIse nAgapurakA ho gayA / tathApi prakAzana oNphisa va mudraNakI vyavasthA amarAvatImeM hI rakhanA ucita pratIta huA / isa sthAna vicchedakI kaThinAI tathA aneka ApattiyAM upasthita honepara bhI jo yaha kArya pragatizIla banA huA hai isameM hamAre pAThakoMkI sadbhAvanA, zrImanta seThajI va anya adhikAriyoM kI sudRSTi va pUrva samasta sahAyakoMke upakArake atirikta paM. bAlacandrajI zAstrIkA samucita sahayoga va sarasvatI presake mainejara zrIyuta TI. ema. pATilakA utsAha sarAhanIya hai / maiM sabakA vizeSa AbhArI huuN| isI sahayogake balapara Age bhI saMzodhana prakAzana kArya vidhivat calate rahane kI AzA kI jA sakatI hai / mArisa kaoNleja nAgapura 2-7-45 hIrAlAla Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION. The first part of Satkhandagama called Jivatthana was completed with volume VI published an year and a half ago. The present volume contains the second Khanda called Khudda-bandha ( SK. Ksudraka-bandha ), which means Bondage in brief. It consists of eleven chapters, besides the two additional ones, one being introductory and the other in the form of an appendix. The subjectmatter is for the most part identical with what had already been propounded in the previous Khanda. But one important point of distinction between the two treatments is that here the Gunasthana division of souls has been ignored in dealing with the Margana-sthanas, while in the former treatment it was strictly adhered to. The categories adopted in this part are also slightly different in scope as well as arrangement from those of the previous Khanda. In place of the eight divisions of Jivatthana, namely, Existence ( Sat ), Numbers ( Samkhya ), Volume (Ksetra ), Space traversed ( Sparsana ). Time (Kala ), Interruption (Antara ), Quality (Bhava ), and Comparative numerical strength (Alpa-bahutva), the headings adopted here are Ownership of karma ) from the point of view of a single soul ( Swamitva ), Time from the point of view of a single soul ( Kala ), Interruption from the point of view of a single soul ( Antara ), Being or non-being of the different conditions of existence from the point of view of the souls in the aggregate ( Bhanga-vicaya ), Numbers (Dravya-pramana ), Volume (Kthetranugama), Space traversed ( Sparsana ), Time from the point of view of the souls in the aggregate, Interruption from the point of view of the souls in the aggregate, Ratio ( Bhagabhaganugama ), and Comparative numerical strength ( Alpabahutva ). Besides these eleven categories which constitute the main chapters of this Khanda, the introductory chapter deals with the souls that contract karmas and those that do not (Bandhaka-sattva-prarupana ), and the supplementary chapter at the end supplies information seriatim about the comparative numerical strength of the different classes of souls in an ascending order (Mahadandaka of Alpa-bahutva ). The information being for the most part the same as found in the first Khanda, it was not necessary to add many comparative foot-notes and explanatory notes, because a reference to the corresponding section of Jivatthana would easily supply the wanted information. But where any novel or intricate point occurs, the necessary explanations and notes have been added. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ii) One point, which is very important for its bearing on our principles of text-constitution, needs mention here. In the text of the 93rd Sutra of Satpraru. pana of Jivatthana ( Volume I, page 332 ), we had felt that the word Sanjada' which was necessary there, had probably been omitted by a scribal mistake. Therefore this fact was noted in a foot-note and the word was adopted in the translation because otherwise the discussion there would be unintelligible. But this was objected to by some critics and the justification for it was supplied by us in the introduction to volume III (page 28). Recently, however, there was again a storm of criticism on the point because it was suspected that the addition. of the word Sanjada in the Sutra goes contrary to the Digambara faith and supports the Svetambara view of the possibility of women-salvation (Strl-mukti). The previous collation of the palm-leaf manuscripts, the results of which were tabulated in the Appendix to volume III, had also not brought out the ward Sanjada' in the Sutra. But because I was certain that the text was incomplete and inconsistent without that word. I arranged for a closer scrutiny of the Moodbidri mss. as a result of which the two palm-leaf mss., which have preserved the text of the Sutra, yielded the required reading, while in the third manuscript the leaf itself containing the text of the Sutra is missing. This discovery together with the results of the previous collation as noted in the introduction to volume III (page 51) has proved beyond doubt the validity of our system of text-constitution. I am very thankful to Pandit Loknath Shastri of Moodbidri for the great pains he took in scrutinizing the palm-leaf manuscripts and bringing to light the true and correct reading of that Sutra. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kyA padakhaMDAgama jIvahANakI satprarUpaNAke sUtra 93 meM 'saMyata' pada apekSita nahIM hai ? pakhaMDAgama jIvaTThANa satprarUpaNAke sUtra 93 kA jo pATha upalabdha pratiyoMmeM pAyA gayA thA usameM saMyata pada nahIM thaa| kintu usakA sampAdana karate samaya sampAdakoMko yaha pratIta huA ki vahAM 'saMyata' pada honA avazya cAhiye aura isIliye unhoMne phuTanoTameM sUcita kiyA hai ki "atra 'sajada' iti pAThazeSaH pratibhAti / " tathA hindI anuvAdameM saMyata pada grahaNa bhI kiyA hai / isa para kucha pAThakoMne zaMkA bhI utpanna kI thI, jisakA samArdhAna pustaka 3 kI prastAvanAke pRSTha 28 para kiyA gayA hai| isa samAdhAnameM dhyAna dene yogya bAteM ye haiM ki eka to ukta sUtrakI dhavalA TIkAmeM jo zaMkA-samAdhAna kiyA gayA hai vaha manuSyanIke caudahoM guNasthAna grahaNa karake hI kiyA gayA hai| dUsare, satprarUpaNAke AlApAdhikArameM bhI dhavalAkArane sAmAnya manuSyanI va paryApta manuSyanIke alaga alaga caudahoM guNasthAna prarUpita kiye haiN| tIsare dravyapramANAdi prarUpaNAoMmeM bhI sarvatra manuSyanIke caudahoM guNasthAna kahe gaye haiM / aura cauthe gommaTasAra jIvakANDameM bhI manuSyanIke caudahoM guNasthAnoMkI hI paramparA pAI jAtI hai, pAMca guNasthAnoMkI nhiiN| ina pramANoMparase spaSTa hai ki yadi ukta sUtrameM saMyata pada grahaNa na kiyA jAya to zAstrameM eka bar3I bhArI viSamatA utpanna hotI hai / ataeva SakhaMDAgamake sampAdanameM jo vahAM saMyata padakI sUcanA karake bhASAntara kiyA gayA vaha sarvathA ucita aura Avazyaka thaa| kintu manuSyanIke kahIM bhI kevala pAMca guNasthAnoMkA ullekha na pAkara kucha loga isI sUtrako striyoMke kevala pAMca guNasthAnoMkI yogyatAkA mUlAdhAra banAnA cAhate haiN| parantu isake liye unheM uparyukta cAra bAtoMkA ucita samAdhAna karanA Avazyaka hai jo ve abhI taka nahIM kara sake / eka hetu yaha diyA jAtA hai ki prastuta sUtrameM manuSyanIkA artha dravya strI svIkAra karanA cAhiye aura dravyapramANAdimeM jahAM manuSyanIke caudahoM guNasthAna batalAye gaye haiM vahAM bhAva strI artha lenA cAhiye / kintu aisA karanepara zAstrameM yaha viSamatA utpanna hogI ki ukta prakaraNameM jina jIvoMke guNasthAna batalAye, unakA dravyapramANa nahIM batalAyA gayA, aura jinakA dravyapramANa batalAyA hai unake saba guNasthAnoMkA sattva hI pratipAdita nahIM kiyA, tathA dhavalAkArane vaha zaMkA-samAdhAna aprakRta rUpase kiyA, evaM AlApAdhikAra bhI nirAdhAra rUpase likhA / para dhavalAkArane svayaM anyatra yaha spaSTa kara diyA hai ki jina jIvoMke jo guNasthAna pratipAdita kiye gaye haiM, unhIM jIvoMke usI prakAra dravyapramANAdi batalAye gaye haiM / udAharaNArtha, satprarUpaNAke hI sUtra 26 meM jo tiyacoMke pAMca guNasthAna kahe gaye haiM vahAM dhakalAkAra zikA . Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satprarUpaNA sUtra 93 kI carcA uThAte haiM ki tithaMca to pAMca prakArake hote haiM - sAmAnya, paMcendriya, paryApta, tiryaMcanI aura aparyApta / inameMse kinake pAMca guNasthAna hote haiM yaha sUtrase jJAta nahIM ho sakA ? isakA ve samAdhAna isa prakAra karate haiM na tAvadaparyAptapaMcendriyAtayakSa paMca guNA santi, labdhyaparyApteSu mithyAdRSTivyatiriktazeSaguNAsambhavAt / tatkuto'vagamyate iti cet 'paMciMdiyatikkhiapajja tamicchAiTTI davvapamANega kevaDiyA? 'asaMkhejjA' iti tatraikasyaiva mithyASTiguNasya saMkhyAyAH pratipAikArSAt / zeSeSu paMcApi guNasthAnAni santi, anyathA tatra paMcAnAM guNasthAnAnAM saMkhyAdipratipAdakadravyAdyAvasyAprAmANyaprasaMgAt / ( pustaka 1, pR. 208-209) isa zaMkA-samAdhAnase ye bAteM suspaSTa ho jAtI haiM ki sattvaprarUpaNA aura dravyapramANAdi prarUpaNAoMkA isa prakAra anuSaMga hai ki jina jIvasamAsoMkA jina guNasthAnoMmeM dravyapramANa batalAyA gayA hai unameM una guNasthAnoMkA sattva bhI svIkAra kiyA jAnA anivArya hai, aura yadi vaha satva svIkAra nahIM kiyA to vaha dravya pramANa prarUpaNa hI anArSa ho jAvegA / yahI bAta dravyapramANake prArambhameM bhI kahI gaI hai ki saMpahi coisaNhaM jIvasamAsAgamAsthittamavagadANaM sissANaM tesiM ceva parimANapaDibohaNa? bhUdabaliyAiriyo suttamAha / " (pustaka 3 pR. 1) arthAt jina caudaha jIvasamAsoM kA astitva ziSyoMne jAna liyA hai unhIMkA parimANa batalAne ke liye bhUtabali AcArya Age sUtra kahate haiM / tAtparya yaha ki manuSyanIke satvameM kevala pAMca aura dravyapramANAdi prarUpaNameM caudaha guNasthAnoMke pratipAdanakI bAta bana nahIM sktii| aura yadi unakA dravyapramANa caudahoM guNasthAnoMmeM kahA jAnA ThIka hai, to yaha anivArya hai ki unake sattvameM bhI caudahoM guNasthAna svIkAra kiye jAya / eka bAta yaha bhI kahI jAtI hai ki jIvaTThANakI satyarUpaNA puSpadantAcArya kRta hai aura zeSa prarUpaNAyeM bhUtabali AcArya kI / ataeva saMbhava hai ki puSpadantAcAryako bhanuSyanIke pAMca hI guNasthAna iSTa hoM / kintu yaha bAta bhI saMbhava nahIM hai, kyoMki yadi ukta sUtrameM pAMca guNasthAna hI svIkAra kiye jAya to usakA usI satprarUMpaNAke sUtra 164-165 se virodha par3egA jahAM spaSTataH sAmAnya manuSya, paryApta manuSya aura manuSyanI, ina tInoMke asaMyata saMyatAsaMyata va saMyata, ina sabhI guNasthAnoMmeM kSAyika, vedaka aura upazama samyaktva svIkAra kiyA gayA hai / yathA maNusA asaMjadasammAiTi-saMjadAsaMjada-saMjadahANe asthi khaiyasammAiTThI vedayasammAiTvI uvlmsmmaaittttii|| evaM maNusapajjatta-maNusaNIsu // 164-165 / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA ina sUtroMke sadbhAvameM svayaM puSpadantakRta satprarUpaNAmeM hI manuSyanIke saMyaMta guNasthAna / va tInoM samyaktvoMkA sadbhAva svIkAra kiyA gayA hai| ina saba pramANoM va yuktiyoMse spaSTa hai ki satprarUpaNAke sUtra 93 meM saMyata padakA grahaNa karanA anivArya hai / yadi usakA grahaNa nahIM kiyA jAya to zAstrameM bar3I viSamatA aura virodha utpanna ho jAtA hai / isa paristhitimeM yadi usI sUtra ke AdhAra para striyoM ke kevala pAMca hI guNasthAnoM kI mAnyatA sthira kI jAtI hai to kahanA par3egA ki yaha mAnyatA eka skhalita aura truTita pAThake AdhArase hone ke kAraNa bhrAnta aura azuddha hai|) mUDavidrIkI tADapatrIya pratiyoM meM jIvANakI satprarUpaNAke sUtra 93 meM 'saMjada' pATha hai| Upara batalAyA jA cukA hai ki kisa prakAra upalabdha pratiyoMmeM ukta sUtrake antargata 'saMjada ' pATha na hone para bhI sampAdakoMne use grahaNa karanA Avazyaka samajhA aura usapara uttarottara vicAra karanepara bhI usake vinA aryakI saMgati baiThAnA asambhava anubhava kiyA / kintu kucha vidvAn isa kalpanApara vehada ruSTa ho rahe haiM aura lekhoM, zAstrArthoM va carcAoMmeM nAnA prakArake AkSepa kara rahe haiN| prathama bhAgake eka sahayogI sampAdaka paM. hIrAlAlajI zAstrIne to prakaTa bhI kara diyA hai ki usa pAThake rakhane meM unakI koI jimmedArI nahIM hai| dUsare sahayogI paM. phUla candrajI zAstrIne usake sambandhameM kucha bhI na kahakara mauna dhAraNa kara liyA hai / isa kAraNa samAlocakoMne pradhAna sampAdakako hI apane krodha kA eka mAtra lakSya banA rakhA hai / isa paristhiti ko dekhakara pradhAna sampAdakane mUDavidrIkI tADapatrIya pratiyoMse usa sUtrake punaH sAvadhAnIse milAna karAnekA prayatna kiyA / pustaka 3 ke 'prAk kathana' va 'citra-paricaya' ke par3hanese pAThakoMko suvidita ho hI cukA hai ki mUDavidImeM dhavalasiddhAntakI eka hI nahIM tIna tAr3apatrIya pratiyAM haiM, yadyapi inameM kI domeM tAr3apatra pUre pUre na honese ve truTita haiM / ina tInoM pratiyoMkA sAvadhAnIse avalokana karake zrIyut paM. lokanAtha jI zAstrI apane tA. 24.5-15 ke patra dvArA sUcita karate haiM ki " jIvaTThANa bhAga 1 pRSTha naM. 332 meM sUtra tAr3apatrIya mUlapratiyoMmeM isa prakAra hai / tatraiva * zeSaguNasthAnaviSayArekApohanArthamAda- sammAmichAiTTi-asaMjadasammAiTTisejadAsaMjada saMjadahANe NiyamA pjttiyaao|' Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-paricayaH ___TIkA vahI hai jo mudrita pustakameM hai| dhavalAkI do tAr3apatrIya pratiyoMmeM sUtra isI prakAra ' saMjada ' padase yukta hai / tIsarI pratimeM tAr3apatra hI nahIM hai / pahale. saMzodhana-mukAvilA karake bhejate samaya bhI likhakara bhejA thaa| parantu rahA kaisA, so mAlUma nahIM par3atA, so jaaniyegaa|" tADapatrIya pratiyoMke isa milAnaparase pAThaka samajha sakeMge ki SakhaMDAgamakA pATha saMzodhana kitanI sAvadhAnI aura cintanake sAtha kiyA gayA hai| tIsare bhAgakI prastAvanAmeM hama likha hI cuke the ki usa bhAgameM hamane jina 19 pAThoMkI kalpanA kI thI unameMse 12 pATha jaiseke taise tAr3apatrIya pratiyoMmeM pAye gaye aura zeSa pATha unameM na pAye jAne para bhI zailI aura arthakI dRSTise unakA vahAM grahaNa kiyA jAnA anivArya hai / aba ukta sUtrameM bhI 'saMjada' pATha mila jAnese marmajJa pAThakoMko santoSa hogA aura samAlocaka vicAra kara dekheMge ki unake AkSepAdi kahAM taka nyAyasaMgata the| jinake pAsa pratiyAM hoM unheM ukta sUtrameM saMjada pATha sammilita karake apanI prati zuddha kara lenA cAhiye / viSaya paricaya (pUrva prakAzita chaha pustakoMmeM SaTkhaMDAgamakA prathama khaMDa ' jIvaTThANa ' prakaTa ho cukA hai| prastuta pustakameM dUsarA khaMDa 'khuddAbaMdha ' pUrA samAviSTa hai / isa khaMDakA viSaya usake nAmase hI sUcita ho jAtA hai ki isameM kSudra arthAt saMkSiptarUpase baMdha arthAt karmabandhakA pratipAdana kiyA gayA hai / pAThakoMko isa bRhatkAya graMthameM bandhakA vivaraNa dekhakara svabhAvataH yaha prazna utpanna ho sakatA hai ki ise kSudra va saMkSipta vivaraNa kyoM kahA ! kintu saMkSipta aura vistRta ApekSika saMjJAeM haiM / bhUtabali AcAryane prastuta khaMDameM bandhaka anuyogakA vyAkhyAna kevala 1589 sUtroMmeM kiyA hai jaba ki unhoMne baMdhavidhAnakA vistArase vyAkhyAna chaThaveM khaMDa mahAbandhameM tIsa haz2Ara graMtharacanA rUpase kiyaa| inhIM donoM khaMDoMkI paraspara vistAra va saMkSepakI apekSAse chaThA khaMDa. ' mahAbandha ' kahalAyA aura prastuta khaMDa khudAbaMdha yA kSudrakabandha / khuddAbandhakI utpatti prathama pustakakI prastAvanAke pR. 72 para dikhAI jA cukI hai aura usake viSaya va adhikAroMkA nirdeza usI prastAvanAke pRSTha 65 para kara diyA gayA hai / usake anusAra bArahaveM zrutAGga dRSTivAdake caturtha bheda pUrvagatakA jo dUsarA pUrva, AgrAyaNIya thA usakI pUrvAnta Adi caudaha vastuoMmeMse paMcama vastu ' cayanalAbdha' ke kRti Adi cauvIsa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA pAhur3oMmeMse chaThe pAhuDa bandhana ke bandha, bandhanIya, bandhaka aura. bandhavidhAna nAmaka cAra adhikAroM meM se 'bandhaka ' adhikArase isaH khaMDakI utpatti huI hai| karmabandhake katI haiM jIva jinakI prarUpaNA jIvaTThANa khaNDameM sat saMkhyA Adi ATha anuyoga dvAroMke bhItara mithyAtvAdi caudaha guNasthAnoM dvArA va gati Adi caudaha mArgaNAoMmeM kI jA cukI hai| prastuta khaNDameM unhIM jIvoMkI prarUpaNA svAmittvAdi gyAraha anuyogoM dvArA guNasthAna vizeSaNako chor3akara mArgaNAsthAnoM meM kI gaI hai| yahI ina donoM khaNDoMmeM viSaya pratipAdanakI vizeSatA hai| isa khaNDa ke gyAraha anuyoga dvAroMkA nAmanirdeza svAmittvAnugAke dUsare sUtrameM kiyA gayA hai jinake nAma haiM - (1) eka jIvakI apekSA svAmitva (2) eka jIvakI apekSA kAla ( 3) eka jIvakI apekSA antara (4) nAnA jIvoMkI apekSA bhaMgavicaya (5) dravyapramANAnugama (6) kSetrAnugama (7) sparzanAnugama (8) nAnA jIvoMkI apekSA kAla (9) nAnA jIvoMkI apekSA antara (10.] bhAgAbhAgAnugama aura (11) alpbhutvaanugm.| inase . pUrva prAstAvika rUpase baMdhakoMke sattvakI bhI prarUpaNA kI gaI hai aura antameM gyArahoM anuyogadvArokI cUlikA rUpase ' mahAdaMDaka ' diyA gayA hai| isa prakAra yadyapi khuddAbandhake pradhAna gyAraha hI adhikAra mAne gaye haiM, kintu yathArthataH usake bhItara teraha adhikAroMmeM sUtra racanA pAI jAtI hai jinake viSayakA paricaya isa prakAra hai bandhaka-saccaprarUpaNA isa prastAvanA rUpa prarUpaNA kevala. 43. sUtra haiM jinameM caudaha mArgaNAoM ke bhItara kauna jIva karma bandha karate haiM aura kauna nahIM karate yaha batalAyA gayA hai| saba mArgaNAoMkA mathitArtha. yaha. nikalatA hai ki jahAM taka yoga arthAt mana vacana kAyakI kriyA vidyamAna hai vahAM taka saba jIva bandhaka haiM, kevala ayogI manuSya aura siddha abandhaka haiM / 1 eka jIvakI apekSA svAmitva isa adhikArameM 91 sUtra haiM jinameM batalAyA gayA hai ki mArgaNAoM sambandhI guNa va paryAya jIvake kaunase bhAvoMse prakaTa hote haiM / inameM siddhagati va tatsambandhI akAyatva Adi guNa, kevalajJAna, kevaladarzana va alezyatva to kSAyika labdhise utpanna hote haiM / ekendriya Adi pAMcoM jAtiyAM, mana vacana kAyayoga, mati, zruta, avadhi aura manaHparyaya jJAna, parihArazuddhi saMyama, cakSu, acakSu va avadhi darzana, samyagmithyAtva aura saMjJitva ye kSayopazama labdhijanya haiN| apagataveda, akaSAya, sUkSmasAmparAya va yathAkhyAta saMyama, ye auSazamita tathA kSAyika labdhiseprakaTa hote haiM / sAmAyika va chedopasthApana saMyama auraH samyagdarzana auSazamika, kSAyika va Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-paricayaM .. kSAyopazamika labdhise prApta hote haiM / tathA bhavyatva, abhavyatva evaM sAsAdanasamyaktva, ye pAriNAmika bhAva haiN| zeSa gati Adi samasta mArgaNAntargata jIvaparyAya apane apane karmoM ke va virodhaka karmoMke udayase utpanna hote haiM / sUtra 11 kI TIkAmeM dhavalAkArane eka zaMkAke AdhArase jo nAmakarmakI prakRtiyoMke udayasthAnoMkA varNana kiyA hai vaha upayogI hai| 2 eka jIvakI apekSA kAla isa anuyogadvArameM 216 sUtra haiM jinameM pratyeka gati Adi mArgaNAmeM jIvakI jaghanya aura utkRSTa kAlasthatikA nirUpaNa kiyA gayA hai / jIvasthAnameM jo kAla kI prarUpaNA kI gaI hai vaha guNasthAnoMkI apekSA hai, kintu yahAM guNasthAnakA vicAra chor3akara mArgaNAkI hI apekSA kAla batalAyA gayA hai yahI ina donoMmeM vizeSatA hai| 3 eka jIvakI apekSA antara isa anuyogadvArake 151 sUtroMmeM yaha pratipAdana kiyA gayA hai ki eka jIyakA gati Adi mArgaNAoMke pratyeka avAntara bhedase jaghanya aura utkRSTa antarakAla arthAt viharakAla kitane samayakA hotA hai| 4 nAnA jIvoMkI apekSA bhaMgavicaya isa anuyogadvArameM kevala 23 sUtra haiN| bhaMga arthAt prabheda aura vicaya arthAt vicAraNA / ataeva prastuta adhikArameM yaha nirUpaNa kiyA gayA hai ki bhinna bhinna mArgaNAoMmeM jIva niyamase rahate haiM yA kabhI rahate haiM aura kabhI nahIM bhI rahate / jaise naraka, tithaMca, manuSya aura deva ina cAroM gatiyoMmeM jIva sadaiva niyamase rahate hI hai, kintu manuSya aparyApta kabhI hote bhI haiM aura kabhI nahIM bhI hote / usI prakAra indriya, kAya, yoga Adi mArgaNAoMmeM bhI jIva sadaiva rahate hI haiM, kevala vaikriyika mizra, AhAra va AhAramitha' kAyayogoMmeM, sUkSmasAmparAya" saMyamameM tathA upazama', sAsAdana va sampagmithyA dRSTi samyaktvameM, kabhI jIva rahate haiM aura kabhI nahIM bhI rahate / isa prakAra ukta ATha mArgaNAraM sAntara haiM aura zeSa samasta mArgaNAeM nirantara haiM ( dekho go. jI. gAthA 142 ) / 5 dravyapramANAnugama . isa anuyogadvArake 171 sUtroM meM bhinna bhinna mArgaNAoM ke bhItara jIvoMkA saMkhyAta, asaMkhyAta va ananta rUpase avasarpiNI utsarpiNI Adi kAlapramANoMse apahArya va anapahArya rUpase evaM yojana, zreNI, pratara va lokake yathAyogya bhAgAMza va guNita krama rUpase pramANa batalAyA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDAgamakI prastAvanA gayA hai / pUrva nirdezAnusAra jIvasthAnake dravyamANa va isa adhikArake prarUpaNa vizeSatA kevala itanI hI hai ki yahAM guNasthAnakI apekSA nahIM rakhI gaI / 6 kSetrAnugama isa anuyogadvAra meM 124 sUtroMmeM caudaha mArgagAnusAra sAmAnya loka, adholoka. Urdhvaloka, tiryagloka va manuSyaloka, ina pAMcoM lokoM ke Azraya se svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, sAta samudghAta aura upapAdakI apekSA vartamAna nivAsakI prarUpaNA kI gaI hai / pUrvake samAna yahAM bhI guNasthAnoM kI apekSA nahIM rakhI gaI / 7 sparzanAnugama sUtroM meM guNasthAnakrama ko chor3akara kevala caudaha mArgaNAoM ke apekSA svasthAna, samudghAta va upapAda padoMse vartamAna va isa anuyogadvAra meM 274 anusAra sAmAnyAdi pAMca lokoM kI atIta kAlasambandhI nivAsakI prarUpaNA kI gaI hai / 8 nAnA jIvoM kI apekSA phAlAnugama isa anuyogadvAra meM 55 sUtroM meM caudaha mArgaNAnusAra nAnA jIvoMkI apekSA anAdiananta, anAdi- sAnta, sAdi - ananta va sAdi-sAnta kAlabhedoM ko lakSya kara jIvoMkI kAlaprarUpaNA kI gaI hai / 9 nAnA jIvoMkI apekSA antarAnugama isa anuyogadvArameM 68 sUtroM meM caudaha mArgaNAnusAra nAnA jIvoMkI apekSA bandhakoMke jaghanya va utkRSTa antarakAlakI prarUpaNA kI gaI hai / 10 bhAgAbhAgAnugama bhAga, isa anuyogadvArameM 88 sUtroM meM caudaha mArgaNAoM ke anusAra sarva bandhakoMke bhAgAbhAgakI prarUpaNA kI gaI hai| yahAM bhAgase abhiprAya ananta aura saMkhyAtaveM bhAgase; tathA abhAga se abhiprAya ananta bahubhAga, asaMkhyAta bahubhAga va saMkhyAta bahubhAga se hai / udAharaNa svarUpa 'nArakI jIva saba jIvoM kI apekSA kitane bhAgapramANa haiM ? ' isa prazna ke uttara meM unheM saba jIvoM ke anantaveM bhAgapramANa batalAyA gayA hai / jIvoM kI apekSA asaMkhyAtaveM bhAga P Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-paricaya 11 alpabahutvAnumama isa anuyogadvArameM 205 sUtroMmeM caudaha mAgagAoMke Azraya se jIvasamAsokA tulanAtmaka pramANaprarUpaNa kiyA gayA hai| isa prakaraNameM eka yaha bAta dhyAna dene yogya hai ki sUtrakArane vanaspatikAya jIvoMse nigoda jIvoMkA pramANa vizeSa adhika batalAyA hai jisakA abhiprAya dhavalAkArane yaha prakaTa kiyA hai ki jo ekendriya jIva nigoda jIvoMse pratiSThita haiM unakA vanaspatikAya jIvoMke bhItara grahaNa nahIM kiyA gyaa| yahAM zaMkAkArake yaha pUchane para ki ukta AvoMkI vanaspati saMjJA kyoM nahIM mAnI gaI, dhavalAkArane uttara diyA hai ki yaha prazna gautamase karo, hamane to yahAM unakA abhiprAya kaha diyA / " (pR. 541) / ina gyAraha adhikAroM ke pazcAt eka adhikAra cUlikArUpa mahAdaMDakakA hai jisake 79 sUtroMmeM mArgaNA vibhAgako chor3akara garmopakrAntika manuSya paryAptase lekara nigoda jIvoM taka jIvasamAsoM kA alpabahutva pratipAdana kiyA gayA hai aura usIke sAtha kSudrakabandha khaNDa samApta hotA hai| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI krama naM. . . viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya pRSTha bandhaka-savaprarUpaNA 2 gyAraha anuyogadvAroMkA krama 1dhavalAkArakA maMgalAcaraNa 1 3 gatimArgaNAnusAra naigamAdika 2bandhakoMkA nirdeza nayoMkI apekSA nArakaprarUpaNA . 3 gatimArgaNANusAra bandhaka | 4 tiryaMca, manuSya va devagatimeM aura abandhakoMkI prarUpaNA ___ svAmitvaprarUpaNa 4bandhakAraNoMkA nirdeza 5 nArakiyoMke pAMca udaya- . 5 indriyamArgaNAnusAra bandhaka sthAnoMkA nirUpaNa - abandhakoMkA prarUpaNa 6 tiryaMcomeM nau udayasthAnoMkA - nirUpaNa .6 kAyamArgaNAnusAra bandhaka prarUpaNA. 7 udayasthAnabhaMgoMkI saMkhyA- . .7 yogamArgaNAnusAra bandhaka dikake jAnanekA upAya prarUpaNA 8 manuSyoM meM gyAraha udaya8 vedamArgaNAnusAra bandhaka sthAnoMkA nirUpaNa prarUpaNA 9 devoM meM pAMca udayasthAnoMkA .. 9 kaSAyamArgaNAnusAra bandhaka nirUpaNa prarUpaNA 10 indriyamANAnusAra svAmi10 jJAna va saMyama mArgaNAnusAra tvaprarUpaNa bandhaka prarUpaNA 11 indriya zabdakA niruktyartha 11 darzana va lezyA mArgaNAnusAra 12 ekendriya bhAvameM zAyopazamibandhaka prarUpaNA katva prakaTa karate hue ghAti12 bhavya va samyaktva mArgaNA aghAti kA~kA prarUpaNa nusAra bandhaka prarUpaNA / 13 dvIndriyAdi bhAvoM meM kSAyo13 saMkSimArgaNAnusAra bandhaka pazamikatA prarUpaNA 14 ekendriyAdi bhAvoM meM auda14 AhAramArgaNAnusAra bandhaka / yike bhAvakI AzaMkA va prarUpaNA usakA samAdhAna ____ svAmitvAnugama . 15 anindriyatvameM kSAyika bhAva batalAte hue indriyavinAzameM 1bandhakoMkI prarUpaNAmeM gyAraha . zAnAdike vinAzakI AzaMkA . . anuyogadvAroMkA nirdeza 25 / va usakA samAdhAna .. 28 . 24 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. 143 149 152 SaTkhaMDAgamakI prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM. | krama naM. viSaya 16 kAyamArgaNAnusAra svAmitva 8 pRthivIkAyikAdika jIvoMkI prarUpaNA 70 kAlaprarUpaNA 17 yogamArgaNAnusAra svAmitva 9sUkSma vanaspatikAyikoMse prarUpaNAmeM tInoM yogoMke sUkSma nigodajIvoMkI pRthak lakSaNa va unameM kSAyopazAmika prarUpaNA bhAvakA nirUpaNa 74 10 trasakAyikoMkI kAlaprarUpaNA 18 vedamArgaNAnusAra svAmitva 11 manoyogI va vacanayogI prarUpaNA jIvoMkI kAlaprarUpaNA 19 strIveda kyA strIveda dravya karma 12 kAyayogI jIvoMkI kAla janita pariNAma hai yA nAma: prarUpaNA karmodayajanita zarIravizeSa ? 13 strIvedI jIvoMkI kAlaprarUpaNA isa zaMkAkA samAdhAna 79 14 puruSavedI , 20 kaSAyamArgaNAnusAra svAmitva 15 napuMsakavedI, " 21 jJAnamArgaNAnusAra svAmitva 16 apagatavedI ,, , 22 saMyamamArgaNAnusAra svAmitva 17 krodhAdi kaSAya yukta jIvoMkI 23 darzanamArgaNAnusAra svAmitva kAlaprarUpaNA prarUpaNAmeM darzanAbhAvakI 18 mati-zruta ajJAnI jIvoMkI AzaMkA aura usakA samAdhAna 96 / kAlaprarUpaNA 24 lezyAmArgaNAnusAra svAmitva- 104 | 19 vibhaMgazAniyoM kA kAla 25 bhavyamArgaNAnusAra svAmitva 106 20 mati zrutazAniyoMkA kAla 26 samyaktvamArgaNAnusAra | 21 manaHparyayajJAnI aura kevala svAmitva prarUpaNA . 107 27 saMzimArgaNAnusAra svAmitva jJAnI jIvoMkI kAlaprarUpaNA 111 22 parihArazuddhisaMyata va saMyatA. 28 AhAramArgaNAnusAra svAmitva 112 ____saMyata jIvoMkI kAlaprarUpaNA eka jIvakI apekSA kAlAnugama 23 sAmAyika-chedopasthApanA1 gatimArgaNAnusAra nAraki zuddhisaMyata aura sUkSmasAmpayokI kAlaprarUpaNA rAyikazuddhisaMyatoMkA kAla 2 tiryaMcoMkI kAlaprarUpaNA | 24 yathAkhyAtavihArazuddhisaMyatoMkI 3 manuSyoMkI kAlaprarUpaNA 125 kAlaprarUpaNA 4 devoMkI kAlaprarUpaNA .. 127 | 25 asaMyatoMkI kAlaprarUpaNA 5 indriyamANAnusAra eke 26 cakSudarzanI jIvoMkA kAla ndriya jIvoMkI kAlaprarUpaNA 135 / 27 acakSudarzanI va avadhi6 vikalendriyoMkI kAlaprarUpaNA 141 | darzaniyoMkI kAlaprarUpaNA 7paMcendriyoMkI kAlaprarUpaNA 142 / 28 kevaladarzanI jIvoMkA kAla 161 163 164 168 ra : 121 172 173 174 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 217 viSaya-sUcI phrama naM. viSaya pRSTha naM. | krama naM. viSaya pRSTha naM. 29 kRSNAdika tIna lezyAvAloMkI 10 strI-puruSavediyoMkA antara 213 kAlaprarUpaNA 174 | 11 napuMsakavediyoMkA , 214 30 pItAdika tIna lezyAvAloMkI 12 apagatavediyoMkA , 215 kAlaprarUpaNA 13 krodhAdi kaSAya yukta jIvokA 31 bhavyasiddhika jIvoMkI kAla antara 216 prarUpaNA | 14 akaSAyI jIvoMkA antara 217 32 abhavyasiddhika jIvoMkI 15 matizruta akSAnI jIvoMkA kAlaprarUpaNA ___ antara 33 samyagdRSTi jIvoMkI kAla 16 vibhagajJAnI jIvokA antara 218 prarUpaNA 17 matijJAnI Adi cAra samya34 samyagmithyAdRSTi jIvoMkI ___ zAniyoMkA antara 219 kAlaprarUpaNA | 18 kevalajJAniyoMkA antara 221 35 sAsAdanasamyagdRSTi jIvoMkI 19 saMyata jAvoMkA , kAlaprarUpaNA 20 asaMyata , 225 36 mithyAdRSTi jIvoMkI kAla 21 cakSudarzanI ., , 226 prarUpaNA | 22 acakSadarzanI va adhi. 37 saMtrI jIvoMkI kAlaprarUpaNA darzaniyokA antara 227 38 asaMhI jIvoMkI kAlaprarUpaNA 23 kevaladarzaniyoMkA antara 228 39 AhAraka , 25 kRSNAdika tIna lezyA yukta 40 anAhAraka, " 185 jIvoMkA antara 25 pItAdika tIna lezyA yukta . eka jIvakI apekSA antarAnugama jIvoMkI antaraprarUpaNA 1 gatimArgaNAnusAra nArakiyoMkA 26 bhavya va abhavya jIvoMkA antara antara 187 27 samyagdRSTi aura samyagmithyA2 tiryaMca va manuSyoMkA antara 188 dRSTi jIvoMkA antara 3 devoMkA antara 28 sAsAdanasamyagdRSTiyoMkI 4 ekendriya jIvoMkA antara 198 antaraprarUpaNA 29 mithyAdRSTiyoMkI antaraprarUpaNA 5 dvIndriyAdika jIvoMkA 30 saMzI jIvoMkI antaraprarUpaNA __antara 6 pRthivIkAyikAdika jIvoMkA 31 asaMzI , 235 antara 32 AhAraka-anAhAraka jIvokI 202 antaraprarUpaNA 7prasakAyika jIvoMkA antara 8 pAMca manoyogI va pAMca nAnA jIvoMkI apekSA bhaMgavicayAnugama vacanayogI jIvoMkA antara 1 gatimArgaNAmeM asti-nAsti 9kAyayogiyoMkI antaraprarUpaNA 206 / bhaMgoMkA nirUpaNa 231 232 204 205 . Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamako prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya pRSTha naM. 2 indriya va kAyamANAmeM 1. dvIndriyAdika jIvoMkA pramANa 269 __ asti nAstibhaMgoMkA nirUpaNa 15 pRthivIkAyikAdika sthAvara 3 yoga, veda va kaSAya mArgaNAmeM jIvoMkA pramANa 270 __ asti-nAsti bhaMgoMkA nirUpaNa 240 16 trasakAyika jIvoMkA pramANa 4jJAna va saMyama mAgaMNAma 17 manoyogI va vacanayogI asti-nAsti bhaMgoMkA nirUpaNa ___ jIvoMkA pramANa 5darzana,lezyA vabhavya mArgaNAmeM 18 kAyayogI jIvoMkA pramANa 278 asti nAsti bhaMgoMkA nirUpaNa 19 strI-puruSavedI , , 282 6 samyaktva, saMjhI va AhAra 20 napuMsakavedI , , 282 mArgaNAmeM asti-nAsti 21 apagatavedI , , 283 bhaMgoMkA nirUpaNa 22 krodhAdikaSAyI , " 284 dravyapramANAnugama 23 akaSAyI " " 285 1 gatimArgaNAnusAra dravya, kAla 24 mati-zruta ajJAnI, " va kSetrakI apekSA nArakI 25 vibhaMgahAnI " " jIvoMkA pramANa 244 26 mati, zruta va avadhijJAnI 2 dravya, kAla va kSetrakI apekSA jIvokA pramANa tiryaca jIvoMkA pramANa 250 27 manaHparyaya va kevalajJAnI 3 manuSya vaM manuSya aparyAptoMkA ___ jIvoMkA pramANa pramANa 28 saMyata jIvoMkA pramANa 288 4 manuSya paryApta aura manuSya 29 asaMyata , , 289 niyoMkA pramANa 257 30 cakSudarzanI jIvoMkA pramANa 5 sAmAnya deghoMkA pramANa 259 31 acakSudarzanI aura avadhi6 bhavanavAsI devoMkA pramANa darzanI jIvoMkA pramANa 7 vAnavyantara " " 32 kevaladarzanI jIvoMkA pramANa 292 8 jyotiSI , " 9 saudharma-IzAnakalpavAsI devoMkA 33 kRSNAdika cAra lezyAvAle jIvoMkA pramANa pramANa 10 sanatkumArAdi zatAra-sahasrAra 34 padma va zukla lezyAvAle . kalpavAsI devoMkA pramANa 265 293 jIvoMkA pramANa 11 AnatAdi aparAjita vimAna 35 bhavyasiddhika jIvoMkA pramANa 294 __ vAsI devoMkA pramANa 36 abhavyasiddhika , , 12 sarvArthasiddhi vimAnavAsI 37 samyagdRSTi aura samyagmithyAdevoMkA pramANa 267 dRSTi jIvoMkA pramANa 296 13 ekendriya jIvokA pramANa , 38 mithyAraSTi jIyoMkA pramANa 297 287 291 262 263 266 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. 301 viSaya sUcI krama naM. viSaya pRSTha naM. | krama naM. viSaya 39. saMkSI aura asaMhI jIvoM kA 15 paMcendriya aparyAptoMkI kSetrapramANa prarUpaNA 328 40 AhAraka va anAhAraka 16 pRthivIkAyikAdika va sUkSma jIvoMkA pramANa pRthivIkAyikAdika jIvoMkI kSetrAnugama kSetraprarUpaNA 329 17 bAdara pRthivIkAyikAdika 1 svasthAna samudghAta va upapAdake bheda aura unake lakSaNa ___ ATha vA~kI kSetraprarUpaNA 330 2 nArakiyoMkI kSetraprarUpaNA 18 ATha pRthiviyoMkA jagaprataraaura unake mAraNAntika kSetrake pramANa 331 nikAlane kA vidhAna 19 paryApta bAdara pRthivIkAyi3 upapAdakSetrake nikAlanekA kAdikoMkI kSetraprarUpaNA. vidhAna 20 bAdara vAyukAyika va unake 4 pAMca prakArake tiryaMcoMkI __ aparyAptoMkI kSetraprarUpaNA * kSetraprarUpaNA 21 bAdara vAyukAyika paryAptoMkI 5 manuSya, mamuSya paryApta aura kSetraprarUpaNA 336 manuSyaniyoMkI kSetraprarUpaNA 22 vanaspatikAyika va nigoda 6 manuSya aparyAptoMkA kSetra jIvoMkI kSetraprarUpaNA 337 7 mAraNAntika kSetrake nikAla 23 bAvara vanaspatikAyika va nekA vidhAna bAdara nigoda jIvoMkI kSetra8 sAmAnya devoMkA kSetrapramANa 313 prarUpaNA 338 9 bhavanavAsI Adi sarvArtha- 24 trasakAyika jIvoMkA kSetra siddhi paryaMta devoMkA kSetra 25 pAMcoM manoyogI aura pAMcoM 10 bhavanavAsI Adi devoMkA ___ vacanayogiyoMkI kSetraprarUpaNA 350 zarIrotsedha 26 kAyayogI aura audArika11 sAmAnya ekendriya va sUkSma ekendriya tathA unake paryApta __mizrakAyayogiyoMkA kSetra 341 aparyAptoMkI kSetraprarUpaNA 27 audArikakAyayogiyoMkA kSetra 342 12 bAdara ekendriya paryApta va 28 vaikriyikakAyayogiyoMkA kSetra 343 aparyAptoMkI kSetraprarUpaNA 29 vaikriyikamizrakAyayogiyoMkI 13 dvIndriya, trIndriya aura catu. kSetraprarUpaNA 345 rindriya jIvoMkI kSetraprarUpaNA 324 | 30 AhArakAyayogiyoMkA kSetra 14 paMcendriya va paMcendriya paryApta 31 AhAramizrakAyayogiyoM kI jIvoMkI kSetraprarUpaNA 326 / kSetraprarUpaNA 339 320 356 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. " 365 351 SaTkhaMDAgamako prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM. | krama naM. viSaya 32 kArmaNakAyayogiyoMkA kSetra 346 50 samyagmithyASTi jiivoNkii| 33 strIvedI aura puruSavediyoMkI kSetraprarUpaNA . 363 kSetraprarUpaNA | 51 mithyAdRSTi jIvokA kSetra 34 napuMsakavedI aura apagata 52 saMzI jIvoMkI kSetraprarUpaNA vediyokI kSetraprarUpaNA 348 53 asaMhI " " 35 krodhAdi cAroM kaSAya yukta 54 AhAraka , " jIvoMkI kSetraprarUpaNA 55 anAhAraka, " 366 36 mati-zruta ajJAnI jIvoMkI sparzanAnugama kSetraprarUpaNA 37 vibhaMgazAnI aura manaHparyaya 1 sAmAnya nArakiyoMkI sparzana prarUpaNA 367 jhAnI jIvoMkI kSetraprarUpaNA 38 mati-zruta aura avadhijJAnI 2 jhAlara samAna tiryaglokakI jIvoMkI kSetraprarUpaNA 352 mAnyatAkA khaNDana 371 39 kevalajJAnI jIvoMkA kSetra 3 dvitIyAdi pRthiviyoMke nAra. 373 40 saMyata jIvoMkI kSetraprarUpaNA kiyoMkI sparzanaprarUpaNA 354 4 sAmAnya tiryacaukI sparzana 41 asaMyata " " prarUpaNA 374 42 cakSudarzanI jIvoMkA kSetra 5 zeSa cAra prakArake tiryacoMkI 43 acakSudarzanI jIvoMkI kSetra sparzanaprarUpaNA .376 prarUpaNA 356 6 manuSya, manuSya paryApta aura 44 avadhidarzanI va kevaladarzanI manuSyaniyoMkI sparzanaprarUpaNA ___ jIvoMkI kSetraprarUpaNA 357 7 manuSya aparyAptoMkI sparzana 45 kRSNAdika pAMca lezyAvAle prarUpaNA jIvoMkI kSetraprarUpaNA 8 sAmAnya devoMkA sparzana 46 zuklalezyAvAle jIvoMkI 9 bhavanatrika devoMkI sparzanakSetraprarUpaNA 359 prarUpaNA 47 bhavya va abhavya jIvoMkI 10 saudharma aura IzAna kalpavAsI kSetraprarUpaNA 360 devoMkI sparzanaprarUpaNA 48 samyagdRSTi aura kSAyika 11 sanatkumArAdi sahasrAra kalpasamyagdRSTi jIvoMkA kSetra 361 vAsI devoMkI sparzanaprarUpaNA 389 49 vedakasamyagdRSTi, upazama. | 12 AnatAdi cAra kalpavAsI samyagdRSTi aura sAsAdana devoMkI sparzanaprarUpaNA samyagdRSTi jIvoMkI kSetraprarUpaNA 362 13 kalpAtIta deyokA sparzana Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama naM. viSaya 14 ekendriya jIvoMkA sparzana 15 vikalendriya jIvoMkA sparzana 16 paMcendriya jIvoMkA sparzana 17 pRthivIkAyikAdika jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 18 tejaskAyika jIva kahAM pAye jAte haiM, isapara matabheda 19 trasakAyika jIvoMkI sparzana prarUpaNA 20 pAMca manoyogI aura pAMca vacanayogI jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 21 kAyayogI aura audArikamizrakAyayogI jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 22 audArikakAyayogI jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 23 vaikriyikakAyayogI jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 24 vaikriyikamizrakAyayogI jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 25 AhArakAyayogI jIvoMkI __ sparzanaprarUpaNA 26 AhAramizrakAyayogI jIvoMkI ___sparzanaprarUpaNA 27 kArmaNakAyayogI jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 28 strIvedI aura puruSavedI jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 29 napuMsakavedI aura apagatavedI jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 30 krodhAdi cAra kaSAyavAle jIvoMkI sparzanaprarUpaNA / viSaya-sUcI pRSTha naM. krama naM. viSaya 392 | 31 mati-zruta ajJAnI jIvoMkI 394 sparzanaprarUpaNA 396 | 32 vibhaMgajJAnI jIvoMkI sparzana prarUpaNA . 400 33 mati, zruta aura avadhijJAnI jIvoMkI sparzanaprarUpaNA / .34 manaHparyayajJAnI jIvoMkI sparzana prarUpaNA 35 kevalajJAnI jIvoMkI sparzana. prarUpaNA 36 saMyata, yathAkhyAtavihArazuddhi. saMyata, sAmAyika-chedopasthApanAzuddhisaMyata aura sUkSmasAmparAyikasaMyata jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 37 saMyatAsaMyata jIvoMkA sparzana 432 415 38 asaMyata jIvoMkA sparzana / 39 cakSudarzanI jIvoMkA sparzana 40 acakSudarzanI , , 41 avadhidarzanI aura kevaladarzanI ___ jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 42 kRSNAdika cAra lezyAvAle ___ jIvoMkI sparzanaprarUpaNA 419 43 padUmalezyAvAle jIvoMkI ___ sparzanaprarUpaNA 441 |44 zuklalezyAvAle jIvoMkA sparzana 442 45 bhavya aura abhavya , , 444 420 46 samyagdRSTi , , 47 kSAyikasamyagdRSTi , , 449 423 | 48 vedakasamyagdRSTi , , 451 49 upazamasamyagdRSTi , , 453 425 / 50 sAsAdanasamyagdRSTi , 1 437 438 418 445 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 lezyA aura bhavya mArgaNA " SaTvaMDAgamakI prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM. | krama naM. viSaya pRSTha naM. 51 samyagmithyAdRSTi jIvoMkA sparzana 457 3 devoMkI antaraprarUpaNA 52 mithyAdhi , , 458 4 indriya mArgaNAmeM antaraprarUpaNA 482 53 saMjJI 5 kAya " 483 52 asaMhI , , 461 6 yoga , 484 53 AhAraka va anAhAraka 7 veda 486 jIvoMkI sparzanaprarUpaNA , 8 kaSAya aura jJAna mArgaNAmeM antaraprarUpaNA nAnA jIvoMkI apekSA kaalaanugm| 9 saMyama mArgaNA antaraprarUpaNA 488 1 nArakI jIvoMkI kAlaprarUpaNA 462 10 darzana , '2 tiryaca aura manuSyoM kI kAlaprarUpaNA antaraprarUpaNA 490 3 devoMkI kAlaprarUpaNA | 12 samyaktva mArgaNA antaraprarUpaNA 491 4 ekendriyAdi pAMca prakArake 13 saMjJI 493 jIvoMkI kAlaprarUpaNA 46614 AhAra " 5 trasakAya aura sthAvarakAya bhAgAbhAgAnugama jIvoMkI kAlaprarUpaNA 467 6 yogamArgaNAmeM kAlaprarUpaNA. 468 1 narakagatimeM bhAgAbhAgaprarUpaNA 495 7 vedamArgaNAmeM , 471 2 tiryaMca gatimeM , 8 kaSAya aura zAna mArgaNAmeM 3 manuSya , , kAlaprarUpaNA 472 4deva , " 9 saMyama mArgaNAmeM kAlaprarUpaNA 473 5 ekendriya aura bAdara eke10 darzana va lezyA mArgaNAmeM ndriya jIvoM meM bhAgAbhAgaprarUpaNA 499 kAlaprarUpaNA . 474 6 sUkSma ekendriya jIvoM meM , 11 bhavya aura samyaktva mArgaNAmeM 7 dvIndriyAdika , , 501 . kAlaprarUpaNA 475 8 kAya mArgaNAmeM , 12 saMkSI aura AhAra mArgaNAmeM | 9 sUkSma vanaspatikAyikoMse sUkSma kAlaprarUpaNA nigoda jIvoMkI pRthakmarUpaNA nAnA jIvoMkI apekSA antarAnugama | 10 yoga mArgaNA bhAgAbhAgaprarUpaNA 507 1 gatimArgaNAmeM nArakI jIvoMkI 11 veda , antaraprarUpaNA 478 12 kaSAya , ,, 2 tiryeca va manuSyoMkI antara 13 jJAna " - prarUpaNA 480 14 saMyama , " 502 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa naM. 559 562 563 . zuddhipatra krama naM. viSaya pRSTha naM. | krama naM. viSaya 15 darzana mArgaNAmeM bhAgAbhAgaprarUpaNA 513 | 11 vedamArgaNAmeM anya prakArase 16 lezyA , 514 alpabahutva 17 bhavya , 515/ 12 kaSAya mArgaNAmeM alpabahutva 18 samyaktva, 516 13 zAna " " 19 saMjhI , | 14 saMyama , " 20 AhAra , 15 , ,, anya prakArase alpabahutvaprarUpaNA alpabahutvAnugama 16 caritralabdhi sthAnoMmeM alpa1 gatimArgaNAmeM alpabahutvaprarUpaNA 520 bahutvaprarUpaNA 2 indriya ,, 17 darzana mArgaNAmeM alpabahutva 3 indriyamArgaNAmeM prakArAntarase __ alpabahutvaprarUpaNA 526 18 lezyA , , 4 kAyamArgaNAmeM alpabahutvaprarUpaNA 530 19 bhavya , 5 , , anya prakArase , 20 samyaktva , , 6 , ,, eka aura anya prakArase 21 ,,, anya prakArase __ alpabahutvaprarUpaNA alpabahutva 7 banaspatikAyikoMse nigoda 22 saMjJI mArgaNAmeM alpabahutva jIvoMkI pRthaktvaprarUpaNA 539 23 AhAra , 8 kAya mArgaNAmeM caturtha prakArase 24 mahAdaNDaka aura usake alpabahutvaprarUpaNA kahanekA prayojana 9 yoga mArgaNAmeM alpabahutvaprarUpaNA 550 | 25 mArgaNA nirapekSa alpabahutva20 veda , 554 prarUpaNA " 524 572 573 574 576 zuddhipatra MIMIMIMGmunity (pustaka 7) pRSTha paMkti azuddha 3-4 bhAvi 13 kyoMki bandhake 3 rUpaM cAvi kyoMki bandha aura bandhake rUvaM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 pRSTha 48 73 82 129 176 214 325 326 53 334 336 347 400 "" 439 39 503 540 573 27 paMki . 21 2 2 15 5 7 9 8 23 7 5 6 7 20 9 23 15 29 7 20 azuddha ghaTkhaMDAgamakI prastAvanA naM. 11 bhavati osahANaM udvartanaghA bhAvasiddhiyA ) UT) aNNago satthANeNa kevaDikhette svasthAna se kitane asaMkhejjagaNe kevaDikhette, savvaloge ? samudghAdagadA puDhavikAiya vAukAiya suhumateukAiya suhumavAukAiya pRthivIkAyika, vAyukAyika sUkSma tejasAyika aTThacoda sabhAgA ATha baTe caudaha bhAga viralita Adheyase, AdhArakA X X X X X X naM. 12 bhavadi osahINaM apavartanAghAta se bhavasiddhiyA ( 10 ) zuddha aNNego satthANeNa uvavAdeNa kevaDikhette svasthAna aura upapAda se kitane asaMkhejjaguNe haskhete ? savvaloge samugdhAdagadA puDhavikAiya- AukAiya-teukAiyavAukAiya- suhumapuDhavikAiya-suhumaAukAiya- suhumate ukAiya-suhuma vAukAiyA pRthivIkAyika, apkAyika, tejaskAyika, vAyukAyika, sUkSma pRthivIkAyika, sUkSma aSkAyika, sUkSma tejaskAyika aTTha-Navacoda sabhAgA ATha va nau baTe caudaha bhAga apahRta Adheyase AdhArakA micchAiTThI anaMtaguNA // 200 // sugamaM / siddhoM se mithyAdRSTi anantaguNe haiM // 200 // yaha sUtra sugama hai 1 pR. 573 - 574 para sUtra saMkhyA 200, 201, 202, 203, 204 aura 205 ke sthAnapara kramazaH 201, 202, 203, 204, 205 aura 206 honA cAhiye / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khuddAbaMdho Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (siri-bhagavaMta-puSpadaMta-bhUdayali-paNIdo chakkhaMDAgamo - siri-vIraseNAiriya-viraiya-dhavalA-TIkA-samaNNido tassa vidiyakhaMDo khuddAbaMdho) (baMdhaga-saMtaparUvaNA jayau dharaseNaNAho jeNa mahAkammapayaDipAhuDaselo / buddhisireNuddhario samappio pupphayaMtassa // ) je te baMdhagA NAma tesimimo Nideso // 1 // 'je te baMdhagA NAma' idi vayaNaM baMdhagANaM puvvapasiddhattaM sUcedi / puvvaM kamhi pasiddhe baMdhage sUcedi ? mahAkammapayaDipAhuDammi / taM jahA- mahAkammapayaDipAhuDassa kadi-vedaNAdigesu caduvIsaaNiyogadAresu chaTThassa baMdhaNetti aNiyogaddArassa baMdho baMdhago jinhoMne mahAkarmaprakRtiprAbhRtarUpI zailakA apane buddhirUpI zirase uddhAra kiyA aura puSpadantAcAryako samarpita kiyA aise dharasenAcArya jayavanta hoveN| jo ve baMdhaka jIva haiM unakA yahAM nirdeza kiyA jAtA hai // 1 // zaMkA-'jo ve baMdhaka haiM' aisA yaha vacana baMdhakoMkI pUrvameM prasiddhiko sUcita karatA hai| ataeva pUrvataH kisa graMthameM prasiddha baMdhakoMkI yaha sUcanA hai ? samAdhAna-yaha sUcanA mahAkarmaprakRtiprAbhRtameM prasiddha baMdhakoMkI hai| yaha isa prakAra hai-mahAkarmaprakRtiprAbhRtake kRti, vedanA Adi caubIsa anuyogadvAroM meM chaThaveM 1 pratiSu -- kadi-vedaNAdigo' iti pAThaH / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 1. baMdhaNijjaM baMdhavihANamidi cattAri adhiyArA / tesu baMdhagetti vidio adhiyAro, so edeNa vayaNeNa suucido| je te mahAkammapayaDipAhuDammi baMdhagA NidivA tesimimo Nideso tti vuttaM hodi| baMdhayA NAma jIvA ceva / kudo' ? ajIvassa micchattAdipaccaehi cattassa bNdhgtaannuvvttiido| te ca jIvA jIvaTThANe codasaguNaTThANavisiTThA codasamaggaNaTThANesu saMtAdiaTTahi aNiyogaddArehi mmgidaa| saMpahi tesiM jIvANaM saMtAdiNA avagadANaM puNaravi parUvaNe kIramANe puNaruttadoso Dhukkadi ti ? Dhukkadi puNaruttadoso jadi tesiM jIvANaM tehi ceva guNaTThANehi visesiyANaM coddasasu maggaNaTThANesu tehiM ceva aTThahi aNiyogaddArehi maggaNA kiirde| Navari ettha codasaguNaTThANavisesaNamavaNiya codasasu maggaNaTTANesu ekkArasehi aNiyogaddArehi puvvuttajIvANaM parUvaNA kIrade / teNa puNarutta. doso Na Dhukkadi tti| jIvaTThANammi kadaparUvaNAdo ceva ettha parUvijjamANo attho jeNa Navvadi, teNa anuyogadvAra bandhanake baMdha, baMdhaka, baMdhanIya aura baMdhavidhAna, ye cAra adhikAra haiN| unameM jo bandhaka nAmakA dUsarA adhikAra hai vahI yahAM sUtrokta vacana dvArA sUcita kiyA gayA hai| kahanekA tAtparya yaha ki jo ve mahAkarmaprakRtiprAbhRtameM bandhaka kahakara nirdiSTa kiye gaye haiM unhIMkA yahAM nirdeza hai| bandhaka jIva hI hote haiM, kyoMki, mithyAtva Adika bandhake kAraNoMse rahita ajIvake bandhakabhAvakI upapatti nahIM bntii| zaMkA-una hI bandhaka jIvoMkA jIvasthAna khaNDameM caudaha guNasthAnoMkI vizeSatA sahita caudaha mArgaNasthAnoM meM sat , saMkhyA Adi ATha anuyogoMke dvArA anveSaNa kiyA gayA hai| aba sat Adi prarUpaNAoM dvArA jAne hue unhIM jIvoMkA phira prarUpaNa kiye jAnese to punarukti doSa utpanna hotA hai ? ___ samAdhAna-punarukti doSa prApta hotA yadi una jIvoMkA unhIM guNasthAnoMkI vizeSatA sahita caudaha mArgaNAoMmeM unhIM ATha anuyogoM dvArA anveSaNa kiyA jaataa| kintu yahAM to caudaha guNasthAnoMkI vizeSatAko chor3akara caudaha mArgaNAsthAnoMmeM gyAraha anuyogadvAroMse pUrvokta jIvoMkI prarUpaNA kI jA rahI hai / ataH yahAM punarukti doSa nahIM prApta hotaa| zaMkA-jIvasthAna khaNDameM jo prarUpaNA kI gaI hai usIse yahAM prarUpita kiye 1 pratiSu * kado' iti pAThaH / 2 pratiSu * teiM' iti pAThaH / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 1.] baMdhagasaMtaparUvaNAe NidesaparUvaNaM edIe parUvaNAe Na kiMci phalaM pecchAmo ? Na, maggaNahANesu codasaguNahANANaM saMtAdiparUvaNAdo maggaNaTThANavisesidajIvaparUvaNAe egattANuvalaMbhAdo / jadi tattA eyattamatthi to avagammade, Na ca eyattaM pecchAmo / edeNa kameNa dvidadavyAdiaNiyogaddArANi ghettUNa jIvaTThANaM kayamidi jANAvaNahU~ vA baMdhayANaM parUvaNA AgadA / tamhA baMdhayANaM parUvaNaM nnaaypttmidi| ___NAmabaMdhayA ThavaNabaMdhayA davyabaMdhayA bhAvabaMdhayA cedi caubihA bNdhyaa| tattha NAmabaMdhayA NAma 'baMdhayA' idi saddo jIvAjIvAdiaTThabhaMgesu pyttttto| eso NAmaNikkhevo davaTThiyaNayamavalaMbiya dvido / kudo ? NAmassa sAmaNNe pauttidasaNAdo, diTThANaMtarasamae NaTThadavyesu sNkeyghnnaannuvvttiido| kaTTa-potta-leppakammAdisu sabbhAvAsambhAvabheeNa je ThavidA baMdhayA tti te ThavaNabaMdhayA NAma / eso Nikkhevo davyaTThiyaNayamavalaMbiya vido / kudo ? 'so eso' tti eyattajjhavasAeNa viNA DhavaNAe annukvttiido| je te davyabaMdhayA jAnevAle arthakA jJAna ho jAtA hai, ataH isa prarUpaNAkA hameM to kiMcit bhI phala dikhAI nahIM detA? samAdhAna-aisA nahIM hai, kyoMki mArgaNAsthAnoMmeM caudaha guNasthAnoMkI sat, saMkhyA AdirUpa prarUpaNAse mArgaNAvizeSita jIvaprarUpaNAkA ekatva nahIM pAyA jaataa| yadi usase ekatva hotA to vaisA hameM jJAna ho jaataa| kintu hameM unakA ekatva dikhAI nahIM detA? athavA, isa kramase sthita dravyAdi anuyogadvAroMko lekara jIvasthAna khaNDakI racanA kI gaI hai, yaha jatalAneke liye bandhakoMkI prarUpaNA prastuta hai| atarava bandhakoMkI prarUpaNA nyAyaprApta hai / bandhaka cAra prakArake haiM- nAmabandhaka, sthApanAbandhaka, dravyabandhaka aura bhAvabandhaka / unameM nAmabandhaka to 'bandhaka' yaha zabda hI hai jo jIva, ajIva Adi ATha bhaMgoMmeM pravRtta hotA hai / ( ina ATha bhaMgoMke liye dekho jIvasthAna bhAga 1, pR. 19) / yaha nAmanikSepa dravyArthika nayakA avalambana karake sthita hai, kyoMki, nAmakI sAmAnyameM pravRtti dekhI jAtI hai, cUMki dikhAI deneke anantara samayameM hI naSTa hue padArthoM meM saMketa grahaNa karanA nahIM bntaa| ____ kASThakarma, potakarma, lepyakarma AdimeM sadbhAva va asadbhAvake bhedase jinakI 'ye bandhaka haiM' aisI sthApanA kI gaI ho ve sthApanAbandhaka hai / yaha nikSepa bhI dravyArthika mayake avalambanase sthita hai, kyoMki, 'vaha yahI hai ' aise ekatvakA nizcaya kiye binA sthApanAnikSepa bana nahIM sakatA / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 1. NAma te duvihA Agama-NoAgamabheeNa / baMdhayapAhuDajANayA aNuvajuttA AgamadavvabaMdhayA NAma / kadhamAgameNa vippamukkassa jIvadavyassa Agamavavaeso ? Na esa doso, AgamAbhAve vi AgamasaMsakArasahiyassa puvvaM laddhAgamavavaesassa jIvadadhassa aagmvvesuvlNbhaa| edeNeva bhaTThasaMsakArajIvadavvassa vi gahaNaM kAyavyaM, tattha vi aagmvvesuvlNbhaa| NoAgamAdo davyabaMdhayA tivihA, jANuasarIra-bhaviya-tavyadirittabaMdhaya bhedeNa / jANugasarIra-bhaviyadavvabaMdhayA sugamA ! tavyadirittadavyabaMdhayA duvihA-kammabaMdhayA NokammabaMdhayA cedi / tattha je NokammabaMdhayA te tivihA-sacittaNokammadavyabaMdhayA acittaNokammadavvabaMdhayA missaNokammadavvabaMdhayA cedi / tattha sacittaNokammadavvabaMdhayA jahA hatthINaM baMdhayA, assANaM baMdhayA iccevamAdi / acittaNokammadanabaMdhayA jahA kaTThANaM baMdhayA, suppANaM baMdhayA kaDayANaM baMdhayA, iccevamAdi / missaNokammadavvabaMdhayA jahA sAharaNANaM' hatthINaM baMdhayA iccevamAdi / jo dravyabandhaka haiM ve Agama aura noAgamake bhedase do prakArake haiN| bandhakaprAbhUtake jAnakAra kintu (vivakSita samaya para ) usameM upayoga na rakhanevAle Agamadravyabandhaka haiN| zaMkA-jo Agamake upayogase rahita hai usa jIva dravyako 'Agama' kaise kahA jA sa samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, Agamake abhAva hone para bhI Agamake saMskAra sahita evaM pUrvakAlameM Agama saMjJAko prApta jIva dravyako Agama kahanA pAyA jAtA hai / isI prakAra jisa jIvakA Agama-saMskAra bhraSTa ho gayA hai usakA bhI grahaNa kara lenA cAhiye, kyoMki, usake bhI Agama saMjJA pAI jAtI haiN| zAyakazarIra, bhavya aura tadvyatiriktake bhedase noAgamadravyavandhaka tIna prakArake haiN| tadvyatirikta dravyavandhaka do prakArake haiM - karmavandhaka aura nokarmabandhaka / unameM jo nokarmabandhaka haiM ve tIna prakArake haiM- sacittanokarmadravyabandhaka, acittanokarmadravyabandhaka aura mizranokarmadravyabandhaka / unameM sacittanokarmadravyabandhaka, jaise- hAthI bAMdhanevAle, ghor3e bAMdhanevAle ityAdi / acittanokarmadravyabandhaka, jaise- lakar3I bAMdhane- . vAle, sUpA bAMdhanevAle, kaTa ( caTAI ) bAMdhanevAle, ityAdi / mizranokarmadravyabandhaka, jaise- AbharaNoM sahita hAthiyoMke bAMdhanevAle, ityAdi / 1 pratiSu -- AgamabhAve ' iti pAThaH / 2 pratiSu / kiddayANaM ' mapratau ' kidayANaM ' iti pAThaH / 3 bha-kAtyoH ' sAhAraNANaM ' hati pAThaH / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 1.] baMdhagasaMtaparUvaNAe NidesaparUvaNaM je kammabaMdhayA te duvihA- iriyAvahabaMdhayA sAMparAiyabaMdhayA cedi / tattha je iriyAvahabaMdhayA te duvihA- chadumatthA kevaliNo cedi / je chadumatthA te duvihA- uvasaMtakasAyA khINakasAyA cedi / je sAMparAiyabaMdhayA te duvihA- suhumasAMparAiyA bAdarasAMparAiyA cedi / je suhumasAMparAiyA baMdhayA te duvihA- asaMparAiyAdiyA bAdarasAMparAiyAdiyA cedi / je bAdarasAMparAiyA te tivihA- asaMparAiyAdiyA suhumasAMparAiyAdiyA aNAdi. bAdarasAMparAiyA cedi / tattha je aNAdibAdarasAMparAiyA te tivihA- uvasAmayA khavayA akkhavayANuvasAmayA cedi / tattha je uvasAmayA te duvihA-- apuvakaraNauvasAmayA aNiyaTTikaraNauvasAmayA cedi / je khavayA te duvihA- apuvyakaraNakhavayA aNiyahikaraNakhavayA cedi / tattha je akkhavayaaNuvasAmagA te duvihA- aNAdiapajjavasidabaMdhA ca aNAdisapajjavasidabaMdhA cedi / tattha je bhAvabaMdhayA te duvihA- Agama-NoAgamabhAvabaMdhayabhedeNa / tattha je baMdhapAhuDajANayA uvajuttA AgamabhAvabaMdhayA NAma / NoAgamabhAvabaMdhayA jahA koha-mANa-mAyA-loha-pemmAI appaNAI kareMtA / edesu baMdhagesu kammabaMdhaehi ettha adhiyAro / edesi baMdhayANaM Niddese kIramANe coddasamaggaNaTThANANi AdhArabhUdANi haoNti / kANi tANi maggaNaTThANANi tti vutte .......................................... jo karmoM ke bandhaka haiM ve do prakArake haiM- IryApathabandhaka aura sAmparAyikabandhaka / unameM jo Ipithabandhaka haiM ve do prakArake haiM-chamastha aura kevlii| jo chadmastha haiM ve do prakArake haiM- upazAntakaSAya aura kSINakaSAya / jo sAmparAyikabandhaka haiM ve do prakArake haiM- sUkSmasAmparAyika aura vaadrsaampraayik| jo sUkSmasAmparAyika bandhaka haiM ve do prakArake haiM- asAmparAyAdika aura dhAdarasAmparAyAdika / jo bAdarasAmparAyika hai ve tIna prakArake haiM- asAmparAyAdika, sUkSmasAmparAyAdika aura anAdibAdarasAmparAyika / unameM jo anAdivAdarasAmparAyika haiM ve tIna prakArake haiM- upazAmaka, kSAka aura akSapakAnupazAmaka / unameM jo upazAmaka haiM ve do prakArake haiM- apUrvakaraNa upazAmaka aura anivRttikaraNa upazAmaka / jo kSapaka haiM ve do prakArake haiM - apUrvakaraNa kSapaka aura anivRttikaraNa kSapaka / unameM jo akSapakAnupazAmaka haiM ve do prakArake haiM- anAdi-aparyavasita bandhaka aura anAdisaparyavasita bndhk| ___ unameM jo bhAvabandhaka haiM ve Agama aura noAgamake bhedase do prakArake haiN| unameM bandhaprAbhRtake jAnakAra aura usameM upayoga rakhanevAle AgamabhAvabandhaka haiN| noAgamabhAvabandhaka, jaise krodha, mAna, mAyA, lobha va premako AtmasAta krnevaale| ina saba bandhakoM meM karmavandhakoMkA hI yahAM adhikAra hai / inhIM bandhakoMkA nirdeza karanepara caudaha mArgaNAsthAna AdhArabhUta haiN| ve mArgaNAsthAna kaunase haiM? aisA pUche Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 1, 2. uttarasuttaM bhaNadi gai iMdie kAe joge vede kasAe NANe saMjame daMsaNe lessAe bhavie sammatta saNNi AhArae cedi // 2 // gamyata iti gtiH| edIe NiruttIe gAma-Nayara-kheDa-kavvaDAdINaM pi gadittaM pasajjade ? Na, rUDhibaleNa gadiNAmakammaNippAiyapajjAyammi gadisaddapavuttIdo / gadikammodayAbhAvA siddhigadI agdii| athavA, bhavAd bhavasaMkrAMtirgatiH, asaMkrAMtiH siddhigatiH / svaviSayaniratAnIndriyANi, svArthaniratAnIndriyANItyarthaH / athavA, indra AtmA, indrasya liGgamindriyam / AtmapravRtyupacitapudgalapiMDaH kAyaH, pRthvIkAyAdinAmakarmajanitapariNAmo vA kArya-kAraNopacAreNa kAyaH, cIyante asmin jIvA iti vyutpattervA kAyaH / AtmapravRttassaMkocatrikoco yogaH, manovAkkAyAvaSTaMbhavalena jIva jAne para AcArya agalA sUtra kahate haiM gati, indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, lezyA, bhavya, samyaktva, saMjJI aura AhAraka, ye caudaha mArgaNAsthAna haiM // 2 // jahAMko gamana kiyA jAya vaha gati hai / zaMkA-gatikI isa prakAra nirukti karanese to grAma, nagara, kher3A, karvaTa Adi sthAnoMko bhI gati mAnanekA prasaMga AtA hai ? samAdhAna nahIM AtA, kyoMki, rUr3hike balase gatinAmakarma dvArA jo paryAya niSpanna kI gaI hai usImeM gati zabdakA prayoga kiyA jAtA hai| gatinAmakarmake udayake abhAvake kAraNa siddhigati agati kahalAtI hai / athavA, eka bhavase dUsare bhavameM saMkrAntikA nAma gati hai, aura siddhigati asaMkrAntirUpa hai| jo apane apane viSayameM rata hoM ve indriyAM haiM, ardhAt apane apane viSayarUpa padArthoM meM ramaNa karanevAlI indriyAM kahalAtI haiM / athavA indra AtmAko kahate haiM, aura indra ke liMgakA nAma indriya hai / AtmAkI pravRtti dvArA upacita kiye gaye pudgalapiMDako kAya kahate haiN| athavA, pRthivIkAya Adi nAmakarmoM ke dvArA utpanna pariNAmako kAryameM kAraNake upacArase kAya kahA hai| athavA, 'jisameM jIvoMkA saMcaya kiyA jAya' aisI vyutpattise kAya banA hai| AtmAkI pravRttise utpanna saMkoca-vikocakA nAma yoga hai, arthAt mana, vacana aura kAyake avalambanase jIvapradezoMmeM parispandana honeko yoga kahate 2 Apratau siddhagatiH' iti paatthH| 1 pratiSu 'Agadi ' iti pAThaH / 3 pratiSu 'AtmapravRttissaMkoca-' iti paatthH| For Private Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 3.] baMdhagasaMtaparUvaNAe gadimAgaNA pradezaparispando yoga iti yAvat / AtmapravRttemaithunasaMmohotpAdo vedH| sukha-duHkhabahusasyaM karmakSetraM kRSantIti kssaayaaH| bhUtArthaprakAzakaM jJAnaM tatvArthopalaMbhakaM vA / vratasamiti-kaSAya-daMDendriyANAM rakSaNa-pAlana-nigraha-tyAga-jayAH saMyamaH, samyak yamo vA sNymH| prakAzavRttirdarzanam / AtmapravRttisaMzleSaNakarI lezyA, athavA limpatIti lezyA / nirvANapuraskRto bhavyaH, tdvipriito'bhvyH| tatvArthazraddhAnaM samyagdarzanam , athavA tatvaruciH samyaktvam , athavA prazama-saMvegAnukampAstikyAbhivyaktilakSaNaM samyaktvam / zikSAkriyopadezAlApagrAhI saMjJI, tadviparItaH asaMjJI / zarIraprAyogyapudgalapiMDagrahaNamAhAraH, tadviparItamanAhAraH / edesu jIvA maggijjati tti edesi maggaNAo idi saNNA / gadiyANuvAdeNa NirayagadIe NeraiyA baMdhA // 3 // haiN| AtmAkI pravRtti se maithunarUpa sammohakI utpattikA nAma veda hai / sukha-dukharUpI khUba phasala utpanna karanevAle karmarUpI kSetrakA jo karSaNa karate haiM ve kaSAya haiN| jo yathArtha vastukA prakAzaka hai, athavA jo tattvArthako prApta karAnevAlA hai, vaha zAna hai| vratarakSaNa, samitipAlana, kaSAyanigraha, daMDatyAga aura indriyajayakA nAma saMyama hai, athavA samyak rUpase AtmaniyaMtraNako saMyama kahate haiN| prakAzarUpavRttikA nAma darzana hai| AtmA aura pravRtti ( karma ) kA saMzleSaNa arthAt saMyoga karanevAlI lezyA kahalAtI hai| athavA, jo (karmose AtmAkA) lepa karatI hai vaha lezyA hai / jisa jIvane nirvANako puraskRta kiyA hai arthAt apane sanmukha rakhA hai vaha bhavya hai, aura usase viparIta arthAt nirvANako puraskRta nahIM karanevAlA jIva abhavya hai| tattvArthake zraddhAnakA nAma samyagdarzana hai / athavA, tattvoMmeM ruci honA hI samyakatva hai / athavA prazama, saMvega, anukampA aura AstikyakI abhivyakti hI jisakA lakSaNa hai vahI samyaktva hai| zikSA, kriyA, upadeza aura AlApako grahaNa kara sakanevAlA jIva saMjJI hai; usase viparIta arthAt zikSA, kriyAdiko grahaNa nahIM kara sakanevAlA jIva asaMhI hai| zarIra banAne ke yogya pudgalapiMDako grahaNa karanA hI AhAra hai; usase viparIta arthAt zarIra banAne yogya pudgalapiMDako grahaNa nahIM karanA anAhAra hai| inhIM pUrvokta caudaha sthAnoMmeM jIvoMkI mArgaNA arthAt khojakI jAtI hai, isIliye inakA nAma mArgaNA hai| gatimArgaNAke anusAra narakagatimeM nArakI jIva bandhaka haiM // 3 // 1 pratiSu ' grahI ' iti pAThaH / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 1. baMdhayA tti vuttaM hodi / kudo ? doNhaM pi padANamekkakAraye NippattIdo / tirikkhA baMdhA // 4 // kudo ? micchattAsaMjama-kasAya-jogANaM baMdhakAraNANaM tatthuvalaMbhAdo / ettha tirikkhagadIe idi kiNNa vuttaM ? Na esa doso, atthAvattIe tduvlNbhaado| devA bNdhaa||5|| sugamamedaM / maNusA baMdhA vi asthi, abaMdhA vi atthi // 6 // micchattAsaMjama-kasAya-jogANaM baMdhakAraNANaM' savvesimajogimhi abhAvA ajogiNo abaMdhayA / sesA sabbe maNussA baMdhayA, micchattAdibaMdhakAraNasaMjuttattAdo / siddhA abaMdhA // 7 // ... yahAM sUtrokta 'bandha' zabdase bandhakakA hI abhiprAya hai, kyoMki, bandha aura bandhaka ina donoM padoMkI eka hI kArakameM niSpatti hai / arthAt ye donoM hI zabda 'bandh' dhAtuse kA kArakake arthameM kramazaH 'ac ' va 'vula' pratyaya lagakara bane haiN| tiryaca bandhaka haiM // 4 // kyoMki, unameM bandhake karaNabhUta mithyAtva, asaMyama, kaSAya aura yoga pAye jAte haiN| zaMkA-yahAM sUtrameM 'tirikkhagadIe ' arthAt 'tiryaMca gatimeM ' aisA pada kyoM nahIM kahA? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, tiryaMca gatikA artha vahAM arthApatti nyAyase A hI jAtA hai| deva bandhaka haiN||5|| yaha sUtra sugama hai| manuSya bandhaka bhI haiM, abandhaka bhI haiM // 6 // karmabandhake kAraNabhUta mithyAtva, asaMyama, kaSAya aura yoga, ina sabakA ayogikevalI guNasthAnameM abhAva honese ayogI jina abandhaka haiN| zeSa saba manuSya bandhaka haiM, kyoMki, mithyAtvAdi bandhake kAraNoMse saMyukta pAye jAte haiN| siddha abandhaka haiM // 7 // 1 pratiSu ' -jogANubaMdhakAraNANaM ' iti pAThaH / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 7.] baMdhagasaMtaparUvaNAe baMdhakAraNANi kudo ? baMdhakAraNavadirittamokkhakAraNehi sNjuttttaado| kANi puNa baMdhakAraNANi, baMdha-baMdhakAraNAvagameNa viNA mokkhakAraNAvagamAbhAvA / vuttaM ca (je baMdhayarA bhAvA mokkhayarA bhAvi je du ajhappe / je bhAvi baMdhamokkhe akArayA te vi viNNeyA // 1 // ) tado baMdhakAraNANi vattavyANi ? micchattAsaMjama-kasAya-jogA baMdhakAraNANi / sammaiMsaNa-saMjamAkasAyAjogA mokkhakAraNANi / vuttaM ca ( micchattAviradI vi ya kasAyajogA ya AsavA hoti / daMsaNa-viramaNa-Niggaha-NirohayA saMvarA' hoti // 2 // jadi cattAri ceva micchattAdINi baMdhakAraNANi hoti to .odaiyA baMdhayarA uvasama-khaya-missayA ya mokkhayarA / bhAvo du pAriNAmio karaNobhayavajjiyo hodi // 3 kyoMki, siddha bandhakAraNoMse vyatirikta mokSake kAraNoMse saMyukta pAye jAte haiN| zaMkA-ve bandhake kAraNa kaunase haiM, kyoMki bandhake kAraNa jAne binA mokSake kAraNoMkA jJAna nahIM ho sktaa| kahA bhI hai jo bandhake utpanna karanevAle bhAva haiM aura jo mokSako utpanna karanevAle AdhyAtmika bhAva haiM, tathA jo bandha aura mokSa donoMko nahIM utpanna karanevAle bhAva haiM, ve saba bhAva jAnane yogya haiM // 1 // ataeva bandhake kAraNa batalAnA cAhiye ? samAdhAna-mithyAtva, asaMyama, kaSAya aura yoga, ye cAra bandhake kAraNa haiN| aura samyagdarzana, saMyama, akaSAya aura ayoga, ye cAra mokSake kAraNa haiN| kahA bhI hai mithyAtva, avirati, kaSAya aura yoga, ye kauke Azrava arthAt AgamanadvAra haiN| tathA samyagdarzana, viSayavirakti, kaSAyanigraha aura mana-vacana-kAyakA nirodha, ye saMvara arthAt karmoM ke nirodhaka haiM // 2 // zaMkA-yadi ye hI mithyAtvAdi cAra bandhake kAraNa haiM to audayika bhAva baMdha karanevAle haiM, aupazamika, kSAyika aura kSAyopazamika bhAva mokSake kAraNa haiM, tathA pAriNAmika bhAva bandha aura mokSa donoMke kAraNase rahita haiM // 3 // 1 sAmaNNapaccayA khalu cauro bhaNNati bNdhktaaro| micchattaM aviramaNaM kasAya-jogA ya bodnaa|| samayasAra 116. 2 pratiSu saMvaro ' iti pAThaH / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 7. edIe suttagAhAe saha viroho hodi tti vutte Na hodi, odaiyA baMdhayarA tti vutte Na savvesimodaiyANaM bhAvANaM gahaNaM, gadi-jAdiAdINaM pi odaiyabhAvANaM baMdhakAraNattappasaMgA / devagadIudaeNa vi kAo vi payaDIyo vajjhamANiyAo dIsaMti, tAsiM devagadiudao kiNNa kAraNaM hodi ti vutte Na hodi, devagadiudayAbhAveNa tArsi NiyameNa baMdhAbhAvANuvalaMbhAdo / 'jassa aNNaya-vadiregehi NiyameNa jassaNNaya-vadiregA uvalaMbhaMti taM tassa kajjamiyaraM ca kAraNaM' idi NAyAdo micchattAdINi ceva baMdhakAraNANi / tattha micchatta-NabuMsayaveda-NirayAu-Nirayagai-eiMdiya-bIiMdiya-tIiMdiya-caduridiyajAdi huMDasaMThANa-asaMpattasevaTTasarIrasaMghaDaNa-NirayagaipAoggANupuvI-AdAva-thAvara-suhumaapajatta-sAhAraNANaM solasaNhaM payaDINaM baMdhassa micchattudao kAraNaM, tadudayaNNaya-vadiregehi solasapayaDIbaMdhassa aNNaya-vadiregANamuvalaMbhAdo / NihANiddA-payalApayalA-thINagiddhI isa sUtragAthAke sAtha virodha utpanna hotA hai / . samAdhAna-virodha nahIM utpanna hotA hai, kyoMki 'audayika bhAva bandhake kAraNa haiM ' aisA kahanepara sabhI audayika bhAvoMkA grahaNa nahIM samajhanA cAhiye, kyoMki vaisA mAnanepara gati, jAti Adi nAmakarmasambandhI audayika bhAvoMke bhI bandhake kAraNa honekA prasaMga A jaaygaa| zaMkA-devagatike udayake sAtha bhI to kitanI hI prakRtiyoMkA bandha honA dekhA jAtA hai, phira unakA kAraNa devagatikA udaya kyoM nahIM hotA? samAdhAna-unakA kAraNa devagatikA udaya nahIM hotA, kyoMki devagatike udayake abhAvameM niyamase unake bandhakA abhAva nahIM pAyA jaataa|" jisake anvaya aura vyatirekake sAtha niyamase jisake anvaya aura vyatireka pAye jAveM vaha usakA kArya aura dUsarA kAraNa hotA hai" (arthAt jaba ekake sadbhAvameM dUsarekA sadbhAva aura usake abhAvameM dUsarekA bhI abhAva pAyA jAve tabhI unameM kArya-kAraNabhAva saMbhava ho sakatA hai, anyathA nhiiN|) isa nyAyase mithyAtva Adika hI bandhake kAraNa haiN| ina kAraNoMmeM mithyAtva, napuMsakaveda, narakAyu, narakagati, ekendriya, dvIndriya, zrIndriya va caturindriya jAti, huMDasaMsthAna, asaMprAptasRpATikA zarIrasaMhanana, narakagatiprAyogyAnupUrvI, AtApa, sthAvara, sUkSma, aparyApta aura sAdhAraNa, ina solaha prakRtiyoMke bandhakA mithyAtvodaya kAraNa hai, kyoMki mithyAtvodayake anvaya aura vyatirekake sAtha ina solaha prakRtiyoMke bandhakA anvaya aura vyatireka pAyA jAtA hai| nidrAnidrA, pracalApracalA, styAnagRddhi, anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA aura ...................... 1 a-kapratyoH * aSNaya-vadiregeNa hi ' iti paatthH| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 7. ] baMdha saMtaparUvaNAra baMdha kAraNANi [ 11 atANubaMdhikodha-mANa- mAyA-lobhA-itthiveda-tirikkhAu - tirikkhagadI - Naggoha- sAdikhujja-vAmaNasarIrasaMThANa vajjaNArAyaNa-nArAyaNa-addhaNArAyaNa - khIliya sarIrasaMghaDaNa - tirikkhagadI pAoggANupubbI-ujjova - appasatthavihAyagadi-du maga dussara- aNAdeja-NIcAgodANaM baMdhassa aNaMtANubaMdhicaukkssa udayo kAraNaM / kudo ! tadudayaaNNaya vadiregehimedAsiM payaDINaM baMdhassa aNNaya-vadiregANaM uvalaMbhAdo / apaccakkhANAvaraNIyakodha-mANa- mAyAlobha maNussA u-maNussagadI-orAli yasarIra aMgovaMga- vajjari sahasaMghaDaNa maNussagadIpAogANuputrINaM baMdhassa apaccakkhANAvaraNacadukkassa udao kAraNaM, teNa viNA edAsiM baMdhANuvalaMbhA' / paccakkhANAvaraNIya kodha-mANa- mAyA - lobhANaM baMdhassa edAsiM ceva udao kAraNaM, sodaeNa viNA edAsiM baMdhANuvalaMbhA / asAdAvedaNIya-aradi-soga - athira-asuhaajasakittINaM baMdhassa pamAdo kAraNaM, pamAdeNa viNA edAsi baMdhANuvalaMbhA / ko pamAdo NAma ? cadusaMjalaNa- NavaNokasAyANaM tibvodao / cadunhaM baMdhakAraNANaM majjhe kattha lobha, strIveda, tiryacAyu, tiryacagati, nyagrodha, svAti, kubjaka aura vAmana zarIrasaMsthAna, vajranArAca, nArAca, ardhanArAca aura kIlita zarIrasaMhanana, tiryacagatiprAyogyAnupUrvI, udyota, aprazastavihAyogati, dubhaMga, dusvara, anAdeya aura nIca gotra, ina paJcIsa prakRtiyoMke bandhakA anantAnubandhIcatuSkakA udaya kAraNa hai, kyoMki usIke udaya ke anvaya aura vyatirekake sAtha ina prakRtiyoMkA bhI anvaya aura atireka pAyA jAtA hai / apratyAkhyAnAvaraNIya krodha, mAna, mAyA aura lobha, manuSyAyu, manuSyagati, audArika zarIra, audArika zarIrAMgopAMga, vajraRSabhasaMhanana aura manuSyagatiprAyogyAnupUrvI, ina daza prakRtiyoMke bandhakA apratyAkhyAnAvaraNacatuSkakA udaya kAraNa hai, kyoMki usake binA ina prakRtiyoMkA bandha nahIM pAyA jAtA / pratyAkhyAnAvaraNIya krodha, mAna, mAyA aura lobha, ina cAra prakRtiyoM ke bandhakA kAraNa inhIMkA udaya hai, kyoMki apane udayake binA inakA bandha nahIM pAyA jAtA / asAtAvedanIya, arati, zoka, asthira, azubha aura ayazaHkIrti, ina chaha prakRtiyoM ke bandhakA kAraNa pramAda hai, kyoMki pramAda ke binA ina prakRtiyoMkA bandha nahIM pAyA jAtA / zaMkA - pramAda kise kahate haiM ? samAdhAna --- cAra saMjvalana kaSAya aura nava nokapAya, ina teraha ke tIvra udayakA hai 1 zaMkA- pUrvokta cAra bandhake kAraNoMmeM pramAdakA kahAM antarbhAva hotA hai ? 1 kapratau ' baMdhANuvamAdo' iti pAThaH / nAma pramAda Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 7. pamAdassaMta-bhAvo ? kasAyesu, kasAyavadirittapamAdANuvalaMbhAdo / devAuvabaMdhassa vi kasAo ceva kAraNaM, pamAdahedukasAyassa udayAbhAveNa appamatto hodaNa maMdakasAudaeNa pariNadassa devaauabNdhvinnaasuvlNbhaa| NidA-payalANaM pi baMdhassa kasAudao ceva kAraNaM, apuvvakaraNaddhAe paDhamasattamabhAe' saMjalaNANaM tappAoggativvodae edAsiM baMdhuvalaMbhAdo / devagai-paMciMdiyajAdi-veubiya-AhAra-tejA-kammaiyasarIra-samacaurasasarIrasaMThANa-veunviyaAhArasarIraaMgovaMga-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-devagaipAoggANupuvvI-agurualahua-uvaghAda-paraghAda-ussAsa-pasatthavihAyagadi-tasa-bAdara-pajatta-patteyasarIra-thira-suha-subhaga-sussara-Adeja.. NimiNa-titthayarANaM pi baMdhassa kasAudao ceva kAraNaM, apuvvakaraNaddhAe chasattabhAgacarimasamae maMdayarakasAudaeNa saha baMdhuvalaMbhAdo / hassa-radi-bhaya-duguMchANaM baMdhassa adhApavattApuvakaraNaNibaMdhaNakasAudao kAraNaM, tattheva edAsi baMdhuvalaMbhAdo / cadusaMjalaNa-purisavedANaM baMdhassa bAdarakasAo kAraNaM, suhumakasAe edAsiM baMdhANuvalaMbhA / samAdhAna-kaSAyoM meM pramAdakA antarbhAva hotA hai, kyoMki, kaSAyoMse pRthak pramAda pAyA nahIM jaataa| devAyuke bandhakA bhI kaSAya hI kAraNa hai, kyoMki, pramAdake hetubhUta kaSAyake udayake abhAvase apramatta hokara manda kaSAyake udayarUpase pariNata hue jIvake devAyuke bandhakA vinAza pAyA jAtA hai| nidrA aura pracalA ina do prakRtiyoMke bhI bandhakA kAraNa kaSAyodaya hI hai, kyoMki, apUrvakaraNakAlake prathama saptama bhAgameM saMjvalana kaSAyoMke usa kAlake yogya tIvrodaya hone para ina prakRtiyoMkA bandha pAyA jAtA hai| deva. gati, paMcendriya jAti, vaikriyika, AhAraka, taijasa aura kArmaNa zarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIrAMgopAMga, AhArakazarIrAMgopAMga, varNa, gaMdha, rasa, sparza, devagatiprAyogyAnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchvAsa, prazastavihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, nirmANa aura tIrthakara, ina tIsa prakatiyoMke bhI bandhakA kaSAyodaya hI kAraNa hai, kyoMki, apUrvakaraNakAlake sAta bhAgoMmese prathama chaha bhAgoMke antima samayameM mandatara kaSAyodayake sAtha inakA bandha pAyA jAtA hai| hAsya, rati, bhaya, aura jugupsA, ina cArake bandhakA adhaHpravRtta aura apUrvakaraNasambandhI kaSAyodaya kAraNa hai, kyoMki unhIM donoM pariNAmoMke kAlasambandhI kaSAyodayameM hI ina prakRtiyokA bandha pAyA jAtA hai| cAra saMjvalana kaSAya aura puruSaveda ina pAMca prakRtiyoMke bandhakA bAdara kaSAya kAraNa hai, kyoMki, sUkSmakaSAya guNasthAnameM inakA bandha nahIM pAyA jaataa| pAMca jJAnA 1 pratiSu 'padamasammattamabhAe' iti pAThaH / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2,1, 7.] baMdhagasaMtaparUvaNAe baMdhakAraNANi [13 paMcaNANAvaraNIya-cadudaMsaNAvaraNIya-jasagitti-uccAgoda-paMcaMtarAiyANaM sAmaNNo kasAudao kAraNaM, kasAyAbhAve edAsiM baMdhANuvalaMbhA / sAdAvedaNIyabaMdhassa jogo ceva kAraNaM, micchattAsaMjama-kasAyANamabhAve vi jogeNekkeNa cevedassa baMdhuvalaMbhAdo, tadabhAve tdnnuvlNbhaado| Na ca edAhiMto vadirittAo aNNAo baMdhapayaDIo asthi jeNa tAsimaNNaM paccayaMtaraM hojja / asaMjamo vi paccao padido, so kANaM payaDINaM baMdhassa kAraNamidi ? Na, saMjamaghAdikammodayasseva asNjmvvdesaado| asaMjamo jadi kasAesu ceva padadi to pudha taduvadeso kimaTuM kIrade ? Na esa doso, kvahAraNayaM paDucca taduvadesAdo / esA pajjavaTThiyaNayamassiUNa paccayaparUvaNA kadA / davvaTTiyaNae puNa avalaMbijjamANe baMdhakAraNamegaM ceva, cadupaccayasamUhAdo baMdhakajjuppattIe / tamhA ede baMdhapaccayA / edesiM varaNIya, cAra darzanAvaraNIya, yaza-kIrti, uccagotra aura pAMca antarAya, ina solaha prakRtiyoMkA sAmAnya kaSAyodaya kAraNa hai, kyoMki, kaSAyoM ke abhAvameM ina prakRtiyoMkA bandha nahIM pAyA jAtA / sAtAvedanIya ke bandhakA yoga hI kAraNa hai, kyoMki, mithyAtva, asaMyama, aura kaSAya, inakA abhAva honepara bhI ekamAtra yoga ke sAtha hI isa prakRtikA bandha pAyA jAtA hai, aura yogake abhAvameM isa prakRtikA bandha nahIM pAyA jaataa| inake atirikta aura anya koI bandha yogya prakRtiyAM nahIM hai jisase ki unakA koI anya kAraNa ho| zaMkA- asaMyama bhI bandhakA kAraNa kahA gayA hai, so vaha kina prakRtiyoM ke bandhakA kAraNa hotA hai? samAdhAna- yaha zaMkA ThIka nahIM, kyoMki, saMyamake ghAtaka kaSAyarUpa cAritramohanIya karma ke udayakA hI nAma asaMyama hai| zaMkA-yadi asaMyama kaSAyoM meM hI antarbhUta hotA hai, to phira usakA pRthak upadeza kisaliye kiyA jAtA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki vyavahAranayakI apekSAse usakA pRthaka upadeza kiyA gayA hai / bandhakAraNoMkI yaha prarUpaNA paryAyArthikanayakA Azraya karake kI gayI hai| para dravyArthikanayakA avalambana karanepara to bandhakA kAraNa kevala eka hI hai, kyoMki, kAraNacatuSkake samUhase hI baMdharUpa kArya utpanna hotA hai| isa kAraNa ye hI baMdhake kAraNa haiM / inake pratipakSI samyaktvotpatti, dezasaMyama, 3 pratiSu 'padidaM ', mapratau 'padadi ' iti paatthH| .. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 chakkhaDAgame khudAbaMdhI [2, 1, 7. paDivakkhA sammattuppattI-desasaMjama-saMjama-aNaMtANubaMdhivisaMjoyaNa-daMsaNamohakkhavaNacaritamohuvasAmaNuvasaMtakasAya-carittamohakkhatraNa-khINakasAya-sajogikevalIpariNAmA mokkhapaccayA, edehito samayaM paDi asaMkhejjaguNaseDIe kammaNijjaruvalaM bhaado| je puNa pAriNAmiyabhAvA jIva-bhavyA bhavyAdao, Na te baMdha-mokkhANaM kAraNaM, tehito tadaNuvalaMbhA / edassa kammassa khaeNa siddhANameso guNo samuppaNo tti jANAvaNaTThamedAo gAhAo ettha parUvijjati davva-guNa-pajjae je jassudaeNa ya Na jANade jIvo / tassa kkhaeNa so cciya jANadi savvaM tayaM jugavaM // 4 // davva-guNa-pajjae je jassudaeNa ya Na passade jIvo / tassa kkhaeNa so cciya passadi savvaM tayaM jugavaM // 5 // jassodaeNa jIvo suhaM va dukkhaM va duvihamaNuhavai / tassodayakkhaeNa du jAyadi appatthaNaMtasuho // 6 // micchatta-kasAyAsaMjamehi jassodaeNa pariNamai / jIvo tasseba khayA ttavibarIde guNe lahai / / 7 // saMyama, anantAnubandhivisaMyojana, darzanamohakSapaNa, cAritramohopazamana, upazAntakaSAya, cAritramohakSapaNa, kSINakaSAya aura sayogikevalI, ye pariNAma mokSake kAraNabhUta haiM, kyoMki, inhIM ke dvArA pratisamaya asaMkhyAta guNazreNIrUpase karmoMkI nirjarA pAyI jAtI hai| kintu jIva, bhavya,abhavya Adi jo pAriNAmika bhAva haiM, ve bandha aura mokSa donoMmeMse kisIke bhI kAraNa nahIM haiM, kyoMki unake dvArA bandha yA mokSakI prApti nahIM hotii| 'isa karmake kSayase siddhoMke yaha guNa utpanna huA hai ' isa bAta kA zAna karAne ke liye ye gAthAyeM yahAM prarUpita kI jAtI haiM - jisa jJAnAvaraNIya karmake udayase jIva jina dravya, guNa aura paryAya, ina tInoMko nahIM jAnatA, usI jJAnAvaraNIya karmake kSayase vahI jIva una sabhI tInoMko eka sAtha jAnane lagatA hai // 4 // jisa darzanAvaraNIya karmake udayase jIva jina dravya, guNa aura paryAya, ina tInoMko nahIM dekhatA hai, usI darzanAvaraNIya karmake kSayase vahI jIva una sabhI tInoMko eka sAtha dekhane lagatA hai // 5 // jisa vedanIya karmake udayase jIva sukha aura duHkha isa do prakArako avasthAkA bhanubhava karatA hai, usI karmake kSayase Atmastha anaMtasukha utpanna hotA hai // 6 // jisa mohanIya karmake udayase jIva mithyAtva, kaSAya aura asaMyama rUpase pariNamana karatA hai, usI mohanIyake kSayase inake viparIta guNoMko prApta karatA hai // 7 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15 2, 1, 8.] baMdhagasaMtaparUvaNAe iMdiyamaggaNA jassodaeNa jIvo aNusamayaM maradi jIvadi varAo / tassodayakkhaeNa du bhava-maraNavivajjiyo hoi // 8 // aMgovaMga-sarIriMdiya-maNussAsajogaNipphattI / jassodaeNa siddho taNNAmakhaeNa asarIro // 9 // uccucca ucca taha uccaNIca NIcucca NIca NIcaM c| jassodaeNa bhAvo NIcuccavivajjido tassa // 10 // viriyovabhoga-bhoge dANe lAbhe jadudayado vigdhaM / paMcavihaladdhijutto takkammakhayA have siddho // 11 // jayamaMgalabhUdANaM vimalANaM NANa-dasaNamayANaM / telokkaseharANaM Namo siyA savvasiddhANaM // 12 // iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA baMdhA vIiMdiyA baMdhA tIiMdiyA baMdhA caduriMdiyA baMdhA // 8 // kudo ? edesu micchattAsaMjama-kasAya-jogANamaNNayaM mottUNa vdiregaabhaavaa| jisa Ayu karmake udayase becArA jIva pratisamaya maratA aura jItA hai, usI karmake udayakSayase vaha jIva janma aura maraNase rahita ho jAtA hai // 8 // jisa nAma karmake udayase aMgopAMga, zarIra, indriya,mana aura ucchvAsake yogya niSpatti hotI hai, usI nAma karmake kSayase siddha azarIrI hote haiM // 9 // jisa gotra karmake udayase jIva uccocca, ucca, uccanIca, nIcocca,nIca yA nIcanIca bhAvako prApta hotA hai, usI gotra karma ke kSayale vaha jIva nIca aura UMca bhAvoMse mukta hotA hai // 10 // jisa antarAya karmake udayase jIvake vIrya, upabhoga, bhoga, dAna aura lAbhameM vighna utpanna hotA hai, usI karmake kSayase siddha paMcavidha labdhise saMyukta hote haiN||11|| jo jagameM maMgalabhUta haiM, vimala haiM, jJAna-darzanamaya haiM, aura trailokyake zekhara rUpa haiM aise samasta siddhoMko merA namaskAra ho // 12 // indriyamArgaNAke anusAra ekendriya jIva bandhaka haiM, dvIndriya bandhaka haiM, trIndriya bandhaka haiM aura caturindriya bandhaka haiM // 8 // kyoMki, ukta jIvoMmeM (karmabandhake kAraNabhUta ) mithyAtva, asaMyama, kaSAya aura yoga, inake anvayako chor3akara vyatirekakA abhAva hai, arthAt una jIvoMmeM bandhake kAraNoMkA sadbhAva hI pAyA jAtA hai, asadbhAva nhiiN| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 1, 9. paMciMdiyA baMdhA vi asthi, abaMdhA vi asthi // 9 // kudo ? micchAiTTippahuDi jAva sajogikevalitti baMdhA ceva, tattha baMdhakAraNamicchattAdINamuvalaMbhAdo / ajogikevalI abaMdhA ceva, micchattAdivaMdhakAraNANaM savvesimabhAvA / teNa paMciMdiyA baMdhA vi atthi, abaMdhA vi atthi ti bhaNidaM / sajogiajogikevalINaM kevalaNANa-dasaNehi divAsesapameyANaM karaNavAvAravirahiyANaM kadhaM paMciMdiyattaM ? Na esa doso, paMciMdiyaNAmakammodayaM paDucca tesiM tvvvesaado| aNiMdiyA abaMdhA // 10 // kudo ? siddhesu NiraMjaNesu sayalabaMdhAbhAvAdo, NirAmaesu baMdhakAraNAbhAvA / kAyANuvAdeNa puDhavIkAiyA baMdhA AukAiyA baMdhA teukAiyA baMdhA vAukAiyA baMdhA vaNa'phadikAiyA baMdhA // 11 // paMcendriya jIva bandhaka bhI haiM, abandhaka bhI haiM // 9 // kyoMki, mithyAdRSTi guNasthAnase lekara sayogikevalI takake jIva to bandhaka hI haiM, kyoMki, unameM bandhake kAraNabhUta mithyAtvAdi pAye jAte haiM / kintu ayogikevalI : hI haiM, kyoMki, unameM mithyAtva Adi sabhI bandhake kAraNoMkA abhAva hai| isIliye 'paMcendriya jIva bandhaka bhI haiM, abandhaka bhI haiM' aisA kahA gayA hai| zaMkA-jinhoMne kevalajJAna aura kevaladarzanase samasta prameya arthAt zeya padADheko dekha liyA hai aura jo karaNa arthAt indriyoMke vyApArase rahita haiM, aise sayogI aura ayogI kevaliyoMko paMcendriya kaise kaha sakate haiM ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, unameM paMcendriya nAmakarmakA udaya vidyamAna hai, ataH usakI apekSAse unheM paMcendriya kahA gayA hai| anindriya jIva avandhaka haiM / / 10 // kyoMki, niraMjana siddhoMmeM samasta bandhakA abhAva hai, cUMki nirAmaya arthAt nirvikAra jIvoMmeM bandhakA koI kAraNa nahIM rhtaa| kAyamArgaNAnusAra pRthivIkAyika jIva bandhaka haiM, apkAyika bandhaka haiM, tejaskAyika bandhaka haiM, vAyukAyika bandhaka haiM aura vanaspatikAyika bandhaka haiM // 11 // . .1 pratiSu 'baMdhA' iti paatthH| 2 karatau -NAmakamma' iti pAThaH / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17 2, 1, 15.] baMdhagasaMtaparUvaNAe jogamaggaNA sugmmedN| tasakAiyA baMdhA vi asthi, abaMdhA vi atthi // 12 // kudo ? micchAiTippahuDi jAva sajogikevali tti tasakAiesu baMdhakAraNuvalaMbhA, ajogikevalimhi tadaNuvalaMbhAdo / akAiyA abaMdhA // 13 // sugamamedaM / jogANuvAdeNa maNajogi-vacijogi-kAyajogiNo baMdhA // 14 // evaM pi sugamaM / ajogI abaMdhA // 15 // jogo NAma kiM ? maNa-vayaNa-kAyapoggalAlaMbaNeNa jIvapadesANaM paripphaMdo / jadi evaM to Natthi ajogiNo, sarIrayassa jIvadavyassa akiriyattavirohAdo / Na esa doso, yaha sUtra sugama hai| trasakAyika jIva bandhaka bhI haiM, abandhaka bhI haiM // 12 // kyoMki, mithyAdRSTi guNasthAnase lekara sayogikevalI takake trasakAyika jIpoMmeM bandhake kAraNabhUta mithyAtvAdi pAye jAte haiM, kintu ayogikevalImeM ve bandhake kAraNa nahIM pAye jaate| akAyika jIva avandhaka haiM // 13 // yaha sUtra sugama hai| yogamArgaNAnusAra manayogI, vacanayogI aura kAyayogI bandhaka haiM // 14 // yaha sUtra bhI sugama hai| ayogI jIva abandhaka haiM // 15 // zaMkA-yoga kise kahate haiM ? samAdhAna-mana, vacana aura kAya sambandhI pudgaloMke Alambanase jo jIvapradezoMkA parispandana hotA hai vahI yoga hai| zaMkA-yadi aisA hai to zarIrI jIva ayogI ho hI nahIM sakate, kyoMki zarIragata jIva dravyako akriya mAnane meM virodha AtA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki AThoM kA~ke kSINa ho jAnepara jo 1 pratiSu 'AkIriyattavirohAdo' iti pAThaH / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] chakkhaMDAgame khudAvaMdho [2, 1, 16. aTTakammesu khINesu jA uDDagamaNuvalaMbiyA kiriyA sA jIvassa sAhAviyA, kammodaeNa viNA pauttattAdo / sahidadesamachaMDiya chadittA vA jIvadadhassa sAvayavehi paripphaMdo ajogo' NAma, tassa kammakkhayattAdo / teNa sakkiriyA vi siddhA ajogiNo, jIvapadesANamaddahidajalapadesANaM va uvyattaNa-pariyattaNakiriyAbhAvAdo / tado te abaMdhA tti' bhnnidaa| vedANuvAdeNa itthivedA baMdhA, purisavedA baMdhA, NaqsayavedA baMdhA // 16 // sugamamedaM / avagadavedA baMdhA vi atthi, abaMdhA vi asthi // 17 // sakasAyajogesu akasAyajogesu ca avagayavedattuvalaMbhA / UrdhvagamanopalambI kriyA hotI hai vaha jIvakA svAbhAvika guNa hai, kyoMki yaha karmodayake vinA pravRtta hotI hai / svasthita pradezako na chor3ate hue athavA chor3akara jo jIvadravyakA apane avayavoM dvArA parispanda hotA hai vaha ayoga hai, kyoMki vaha karmakSayase utpanna hotA haiN| ataH sakriya hote hue bhI zarIrI jIva ayogI siddha hote haiM, kyoMki unake jIvapradezoMke taptAyamAna jalapradezoMke sadRza udvartana aura parivartana rUpa kriyAkA abhAva hai| isIliye ayogiyoMko abandhaka kahA hai| vedamArgaNAnusAra strIvedI jIva bandhaka haiM, puruSavedI bandhaka haiM aura napuMsakavedI bandhaka hai // 16 // yaha sUtra sugama hai| apagatavedI bandhaka bhI haiM, abandhaka bhI haiM // 17 // kyoMki, kaSAya va yoga sahita tathA kaSAya va yoga rahita jIvoMmeM apagatavedatva pAyA jAtA hai| vizeSArtha-nau ke avedabhAgase lekara terahaveM takake guNasthAna yadyapi apagata vediyoMke haiM, to bhI unameM kaSAya va yogakA sadbhAva honese karmabandha hotA hI hai, aura isa prakAra ina guNasthAnoMke jIva apagatavedI honepara bhI bandhaka haiN| caudahaveM guNasthAnameM baMdhakA antima kAraNa yoga bhI nahIM rahatA aura isa kAraNa isa guNasthAnake apagatavedI jIva abandhaka haiN| 2 kapratau vi siTThA' iti paatthH| 1 pratiSu 'paripphaMdo jogo' iti paatthH| 3 pratiSu 'tado ti abaMdho ti' iti paatthH| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19 2, 1, 21.] baMdhagasaMtaparUvaNAe kasAyamAMgaNA siddhA abaMdhA // 18 // avagadavedattaM siddhesu vi atthi jeNa kAraNeNa teNa avagadavedaparUvaNAe ceva siddhA vi parUvidA ti siddhANaM pudhaparUvaNA NipphalA kiNNa hodi ti vutte, Na hodi, avagadavedatteNa baMdhagAbaMdhagA do vi rAsIo paDiggahidAo jeNa saMdeho siddhesu vi baMdhagAbaMdhagavisao samuppajjadi / taNNirAkaraNaTuM siddhA abaMdhA tti pudhaparUvaNA kadA / sesaM sugamaM / kasAyANuvAdeNa kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI bNdhaa||19|| sugamamedaM / akasAI baMdhA vi asthi, abaMdhA vi asthi // 20 // kudo ? sajogAjogesu akasAyattassuvalaMbhA / siddhA abaMdhA // 21 // siddha abandhaka haiM // 18 // zaMkA-apagatavedatva siddhoMmeM bhI to hai ata eva uparyukta sUtrameM apagatavedoMkI prarUpaNAse siddhoMkA bhI prarUpaNa ho gyaa| isaliye siddhoMkI pRthak prarUpaNA niSphala hai ? samAdhAna - siddhoMkI pRthak prarUpaNA niSphala nahIM hai, kyoMki, apagatavedatvakI apekSA baMdhaka aura abandhaka ye donoM rAziyAM grahaNa kI gayI haiM jisase sandeha hone lagatA hai ki kyA siddhoMmeM bhI bandhaka aura abandhaka aise do bheda hai| isI sandehako dUra karaneke liye 'siddha abandhaka haiM ' aisI pRthak prarUpaNA kI gayI hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| kaSAyamArgaNAnusAra krodhakaSAyI, mAnakaSAyI, mAyAkaSAyI aura lobhakaSAyI bandhaka haiM // 19 // yaha sUtra sugama hai| akaSAyI bandhaka bhI haiM, avandhaka bhI haiM // 20 // kyoMki, gyArahaveM guNasthAnase lekara terahave guNasthAna takake sayogI jIvoMke bandhaka honepara bhI akaSAyatva pAyA jAtA hai, aura caudahaveM guNasthAnavartI ayogI jIboMke avandhaka hote hue bhI akaSAyatva pAyA jAtA hai| siddha abandhaka haiM // 21 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 1, 22. edassa suttAraMbhassa kAraNaM purva va parUvedavyaM / ___NANANuvAdeNa madiaNNANI sudaaNNANI vibhaMgaNANI AbhiNibohiyaNANI sudaNANI odhiNANI maNapajjavaNANI baMdhA // 22 // sugamamedaM / kevalaNANI baMdhA vi atthi, abaMdhA vi atthi // 23 // siddhA abaMdhA // 24 // ettha abaMdhA vetti evakAro kiNNa kado ? ( Na,) suttAraMbhAdo ceva tduvlddhiido| sesaM sugamaM / saMjamANuvAdeNa asaMjadA baMdhA, saMjadAsajadA baMdhA // 25 // saMjadA baMdhA vi atthi, abaMdhA vi atthi // 26 // edANi do vi suttANi sugamANi / isa sUtrake pRthak race jAnekA kAraNa pUrvameM kahe anusAra prarUpita karanA caahiye| jJAnamArgaNAnusAra matyajJAnI, zrutAjJAnI, vibhaMgajJAnI, AbhiniyodhikajJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI aura manaHparyayajJAnI bandhaka haiM // 22 // yaha sUtra sugama hai| kevalajJAnI bandhaka bhI haiM, abandhaka bhI haiM // 23 // siddha avandhaka haiM / / 24 // zaMkA-yahAM ' abandhaka hI haiM ' aisA anya vikalpakA niSedhAtmaka eva' padakA prayoga kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna nahIM kiyA, kyoMki, sUtrakI pRthak racanAmAtrase hI vahI artha jAna liyA jAtA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| saMyamamArgaNAnusAra asaMyata baMdhaka haiM aura saMyatAsaMyata baMdhaka haiM // 25 // saMyata baMdhaka bhI haiM, abaMdhaka bhI haiM // 26 // ye donoM sUtra sugama haiN| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 31.] baMdhagasataparUvaNAe lessAmaggaNA (21 Neva saMjadA Neva asaMjadA Neva saMjadAsajadA abaMdhA // 27 // visaesu duvihAsaMjamasarUveNa pavuttIe abhAvA asaMjadA Na hoti siddhA / saMjadA vi Na hoMti, pavuttipurassaraM taNNirohAbhAvA / tado NobhayasaMjogo vi / sesaM sugamaM / __ daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI odhidasaNI baMdhA // 28 // kevaladasaNI baMdhA vi atthi, abaMdhA vi atthi // 29 // siddhA abaMdhA // 30 // sabamedaM sugamaM / lessANuvAdeNa kiNhalessiyA NIlalessiyA kAulessiyA teulessiyA pammalessiyA sukkalessiyA baMdhA / 31 / / sugamamedaM / na saMyata na asaMyata na saMyatAsaMyata, aise siddha jIva abaMdhaka haiM // 27 // viSayoM meM do prakArake asaMyama arthAt indriyAsaMyama aura prANivadha rUpase pravRtti na honeke kAraNa siddha asaMyata nahIM haiM / aura siddha saMyata bhI nahIM haiM, kyoMki, pravRttipUrvaka unameM viSayanirodhakA abhAva hai| tadanusAra saMyama aura asaMyama ina donoMke saMyogase utpanna saMyamAsaMyamakA bhI siddhoMke abhAva hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| darzanamArgaNAnusAra cakSudarzanI acakSudarzanI aura avadhidarzanI bandhaka haiM // 28 // kevaladarzanI bandhaka bhI haiM, abandhaka bhI haiM // 29 // siddha abandhaka haiM // 30 // . ye saba sUtra sugama haiN| lezyAmArgaNAnusAra kRSNalezyAvAle, nIlalezyAvAle, kApotalezyAvAle, tejolezyAvAle, padmalezyAvAle aura zuklalezyAvAle bandhaka haiM // 31 // yaha sUtra sugama hai| 1 pratiSu ' abaMdhA' iti pAThaH / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] chakhaMDAgame khudAbaMdha alessiyA abaMdhA // 32 // siddhA abaMdhA ti ettha pRdhaNiddeso kiNNa kado ! Na, alessiesa baMdhAbaMdhobhayabhaMgAbhAveNa saMdehANuSpattado / sesaM sugamaM / [ 2, 1,32. bhaviyANuvAdeNa abhavasiddhiyA baMdhA, bhavasiddhiyA baMdhA vi atha abaMdhA va atthi // 33 // va bhavasiddhiyA va abhavasiddhiyA abaMdhA // 34 // medaM sugamaM / sammattANuvAdeNa micchAdiTTI baMdhA, sAsaNasammAdiTTI baMdhA, sammAmicchAdiTTI baMdhA // 35 // kudo ? sayalAsava saMjuttattAdo / sammAdiTTI baMdhA vi asthi, abaMdhA vi atthi // 36 // kyArahita jIva abandhaka haiM // 32 // zaMkA- 'siddha abandhaka haiM ' aisA pRthak nirdeza kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna- nahIM kiyA, kyoMki lezyArahita jIvoMmeM bandhaka aura abandhaka aise do vikalpa na honese koI sandeha utpanna nahIM hotA / arthAt ' alezya abadhaka haiM' itanA kahanemAtra se hI spaSTa ho jAtA hai ki lezyArahita ayogI jina bhI abandhaka haiM aura siddha bhI abandhaka haiM / zeSa sUtrArtha sugama hai / bhavyamArgaNAnusAra abhavyasiddhika jIva bandhaka haiM, bhavyasiddhika jIva bandhaka bhI haiM aura abandhaka bhI haiM // 33 // na bhavyasiddhika na abhavyasiddhika aise siddha jIva abandhaka haiM || 34 // yaha saba sUtrArtha sugama hai / samyaktvamArgaNAnusAra midhyAdRSTi bandhaka haiM, sAsAdana samyagdRSTi bandhaka haiM aura samyagmithyAdRSTi bandhaka haiM / / 35 / / kyoMki, ukta jIva samasta karmAsravoMse saMyukta hote haiN| samyaSTi bandhaka bhI haiM, abandhaka bhI haiM // 36 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 40.] baMdhagasaMtapasvaNAe saNNimaggaNA kudo ? sAsavANAsavesu sammaIsaNuvalaMmA / siddhA abaMdhA // 37 // sugamamedaM / saNNiyANuvAdeNa saNNI baMdhA, asaNNI baMdhA // 38 // Neva saNNI Neva asaNNI baMdhA vi asthi, abaMdhA vi atthi // 39 // viNaguNoiMdiyakhaovasamAdo kevalaNANI No saNiNo; tattha iMdiyovaDhaMbhaSaleNANuppaNNabodhuvalaMbhAdo No asaNNiNo / tado te baMdhA vi abaMdhA vi, bNdhaabNdhkaarnnjogaajogaannmuvlNbhaa| siddhA abaMdhA // 40 // sugamamedaM / / kyoMki, cauthese terahaveM guNasthAna takake Asrava sahita aura caudahaveM guNasthAmavartI Asrava rahita, aise donoM prakArake jIvoM meM samyagdarzana pAyA jAtA hai| siddha abandhaka haiM // 37 // yaha sUtra sugama hai| saMjJImArgaNAnusAra saMjJI bandhaka haiM, asaMjJI bandhaka haiM // 38 // na saMjJI na asaMjJI aise kevalajJAnI jina bandhaka bhI haiM, avandhaka bhI haiM // 39 // - jinakA nAindriya kSayopazama naSTa ho gayA hai aise kevalajJAnI saMsI nahIM haiN| aura cUMki unameM indriyAlambanake balase anutpanna arthAt atIndriya zAna pAyA jAtA hai isaliye kevalajJAnI asaMhI bhI nahIM haiM / ataH na saMzI na asaMkSI bandhaka bhI haiM aura abandhaka bhI haiM, kyoMki unameM sayogi avasthAmeM bandhakA kAraNa yoga pAyA jAtA hai aura ayogi avasthAmeM abandhakA kAraNa ayoga pAyA jAtA hai| siddha abandhaka haiM // 40 // yaha sUtra sugama hai| 1 pratiSu ' kevalaNANI saNiNo tattha NoiMdiyA-' iti pAThaH / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 41. AhArANuvAdeNa AhArA baMdhA // 41 // aNAhArA baMdhA vi atthi, abaMdhA vi asthi // 42 // siddhA abaMdhA // 43 // sugamamedaM / . ... eso baMdhagasaMtAhiyAro puvvameva kimaTuM parUvido ? 'sati dharmiNi dharmAzcintyanta' iti nyAyAt baMdhayANamatthitte siddhe saMte pacchA tesiM visesaparUvaNA jujjade / tamhA saMtaparUvaNaM puvvameva kaadmvmidi| evamatthitteNa siddhANaM baMdhayANamekkArasaaNiyogaddArehi visesaparUvaNamuttaragaMtho avaiNNo / ( evaM baMdhagasaMtaparUvaNA samattA / / AhAramArgaNAnusAra AhAraka jIva bandhaka haiM // 41 // anAhAraka jIva bandhaka bhI haiM, abandhaka bhI haiM // 42 // siddha abandhaka haiM / / 43 // ye sUtra sugama haiN| zaMkA-yaha bandhakasatvAdhikAra pUrvameM hI kyoM prarUpita kiyA gayA hai ? samAdhAna-'dharmIke sadbhAvameM hI dhaukA cintana kiyA jAtA hai' isa nyAyake anusAra baMdhakoMkA astitva siddha ho jAne para pazcAt unakI vizeSa prarUpaNA karanA yogya hai| isaliye bandhakoMkI satprarUpaNA pahale hI karanA cAhiye / isa prakAra astitvase siddha hue bandhakoMke gyAraha anuyogoM dvArA vizeSa prarUpaNArtha bhAgekI prantharacanA huI hai| . isa prakAra bandhakasatprarUpaNA samApta huii| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmittANugamo ( edesiM baMdhayANaM parUvaNaTThadAe tattha imANi ekkArasa aNiyogadArANi NAdavvANi bhavaMti // 1 // ) aNaddhesu' baMdhaesu kadhamedesiM baMdhayANamidi paccakkhaNideso uvavajjade 1. Na, esa doso, baMdhagavisayabuddhIe paccakkhattamavekkhiya pcckkhnnidesuvvttiido| saMtANiyogaddAraM puvvamaparUviya teNa saha bArasaaNiyogaddArehi baMdhagANaM kiNNa parUvaNA kIrade ? Na, baMdhagatteNa asiddhANaM tassiddhiparUvaNAe baMdhagaparUvaNattANuvavattIdo / tesimekkArasaaNiyogaddArANaM NAmaNidesaTTamuttarasuttaM bhaNadi egajIveNa sAmittaM, egajIveNa kAlo, egajIveNa aMtaraM, NANAjIvehi bhaMgavicao, davaparUvaNANugamo, khettANugamo, phosaNANugamo, NANAjIvehi kAlo, NANAjIvehi aMtaraM, bhAgAbhAgANugamo, appAbahugANugamo cedi // 2 // ina bandhakoMke prarUpaNArtha ye gyAraha anuyogadvAra jJAtavya haiM // 1 // zaMkA-bandhakoMke upasthita na honepara bhI 'ina bandhakoMkA' isa prakAra pratyakSa nirdeza kaise upayukta ThaharatA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, bandhakaviSayaka buddhise pratyakSatvakI apekSA karake pratyakSa nirdezakI upapatti bana jAtI hai| zaMkA-sat anuyogadvArako pahale hI prarUpita na karake usake sAtha bAraha anuyogadvArose bandhakoMkI prarUpaNA kyoM nahIM kI jAtI ? samAdhAna nahIM, kyoMki bandhakabhAvase asiddha jIvoMko bandhaka siddha karanevAlI prarUpaNAke liye bandhakaprarUpaNA nAma denA anupayukta ThaharatA hai| una gyAraha anuyogadvAroMke nAmanirdezake liye AcArya agalA sUtra kahate haiM eka jIvakI apekSA svAmitva, eka jIvakI apekSA kAla, eka jIvakI apekSA antara, nAnA jIvoMkI apekSA bhaMgavicaya, dravyaprarUpaNAnugama, kSetrAnugama, sparzanAnugama, nAnA jIvoMkI apekSA kAla, nAnA jIvoMkI apekSA antara, bhAgAbhAgAnugama aura alpabahutva // 2 // 1 mapratau / aNatthe', kAtau ' aNadvesu' iti paatthH|' Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) chakkhaDAgame khudAbaMdho [2, 1, 2. aMtillo casaddo samuccayattho / idisado edesi baMdhagANaM parUvaNAe ettiyANi ceva aNiyogaddArANi hoti Na vaDDimANi tti avahAraNaTuM kado / egajIveNa sAmittaM puvvameva kimaTuM buccade ? Na, uvarillasavvayANiogaddArANaM kAraNatteNa sAmittANiyogaddArassa avtttthaannaado| kudo ? codasamaggaNaTThANaM odaiyAdipaMcasu bhAvesu ko bhAvo kassa maggaNaTThANassa sAmio NimittaM hodi Na hodi ti sAmittANiogaddAraM parUvedi, puNo teNa bhAveNa uvalakkhiyamaggaNAe baMdhaesu sesANiogaddArapavuttIdo / sesANiogaddAresu kAlo ce kimaTTha puvvaM parUvijjadi ? Na, kAlaparUvaNAe viNA aNtrpruuvnnaannuvvttiido| puNo aMtarameva vattavyaM, egajIvasaMbaMdhiNo aNNassa aNiogahArassAbhAvA / NANAjIvasaMbaMdhiesu sesANiogaddAresu paDhamaM NANAjIvehi bhaMgavicao kimaDhe vuccade ? Na, edassa maggaNaTThANapavAhassa viseso aNAdiapajjavasido, edassa sUtrake antameM AyA huA 'ca' zabda samuccayArthaka hai; aura 'ina bandhakoMkI prarUpaNAmeM itanemAtra hI anuyogadvAra haiM, inase adhika nahIM' aisA nizcaya karAneke liye 'iti' zabda kA prayoga kiyA gayA hai| zaMkA-eka jIvakI apekSA svAmitvakA kathana sabase pUrvameM hI kyoM kiyA jAtA hai ? samAdhAna-kyoMki, yaha svAmitvasambandhI anuyogadvAra Ageke samasta anuyogadvAroMke kAraNa rUpase avasthita hai / isakA kAraNa yaha hai ki caudaha mArgaNAsthAna audayikAdi pAMca bhAvoM se kisa bhAva rUpa haiM, kisa mArgaNAsthAnakA svAmI nimitta hotA hai yA nahIM hotA, yaha saba svAmitvAnuyogadvAra prarUpita karatA hai, aura phira usI bhAvase upalakSita mArgaNAsahita bandhakoMmeM zeSa anuyogadvAroMkI pravRtti hotI hai| zaMkA-zeSa anuyogadvAroM meM kAla hI pahale kyoM prarUpita kiyA jAtA hai ? samAdhAna-kyoMki, kAlakI prarUpaNAke vinA antaraprarUpaNAkI upapatti nahIM baitthtii| kAlaprarUpaNAke pazcAt antara hI kahA jAnA cAhiye, kyoMki, eka jIvase sambandha rakhanevAlA anya koI anuyogadvAra hai hI nahIM / zaMkA-nAnA jIva sambandhI zeSa anuyogadvAroM meM pahale nAnA jIvoMkI apekSA bhaMgavicaya hI kyoM kahA jAtA hai ? samAdhAna-kyoMki, isa mArgaNAsthAnake pravAhakA vizeSa (bheda) anAdi-ananta ..1 A-kapratyoH uvarillasavvathA' iti paatthH| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 2. 1 sAmittAnugame aNiyogaddArakkamaNiddeso [ 27 sAdisapajjavasido tti sAmaNNeNa avagade sesANiogaddArANaM padaNasaMbhavAdo | davtrapamANe aNavagade' khettAdiaMNiyogaddArANamadhigamovAo Natthi tti davvANiogaddArassa puvvaNiveso kado / vaTTamANapAsa parUvaNAe viNA adIda- vaTTamANaphAsaparUvaya phosaNANiogaddArAdhigamovAo Natthi tti khettANiogaddArassa putraM Niveso kado | maggaNANamacchidakhette agade tesiM davvasaMkhAe ca avagadAe pacchA tIdakAlaphAsaparUvaNA NAyAgadeti NivesidA / maggaNakAle aNavagade tesimaMtarAdiparUvaNA Na ghaDadi ti puvvaM kAlANiogaddAraM parUvidaM / kAlajoNi aMtaramidi kaDDa aMtaraM tadaNaMtare parUvidaM / purA vuccamANaappAbahuassa sAhaNo idi bhAgAbhAgo paruvido / edesiM pacchA appAbahugAgamo paruvido, savvANiogaddAresu paDibaddhattAdo | NANAjIvehi kAla-bhaMgavicayANaM ko viseso ? Na NANAjIvehi bhaMgavicayassa hai, isakA sAdi- sAnta hai, aisA sAmAnyarUpase jAna lenepara hI zeSa anuyogadvAroMkA avatAra saMbhava ho sakatA hai / dravyapramANake jAne binA kSetrAdi anuyogadvAroMke jAnanekA upAya nahIM, isaliye dravyAnuyogadvArakA unase pahale sthApana kiyA gayA hai / phira unameM bhI vartamAna sparzana prarUpaNAke binA atIta aura vartamAna sparzana ke prarUpaka sparzanAnuyogadvArake jAnane kA upAya nahIM, isaliye kSetrAnuyogadvArakA pahale niveza kiyA / mArgaNAoMsambandhI nivAsakSetrako jAna lene para aura unake dravyapramANakA bhI jJAna ho jAne para pazcAt atItakAlasambandhI sparzanaprarUpaNA nyAyAgata hai, isaliye sparzanaprarUpaNA rakhI gaI / mArgaNAsambandhI kAlakA jaba taka jJAna na ho jAya taba taka unakI antaraprarUpaNA nahIM banatI, ataH usase pUrva kAlAnuyogadvArakA prarUpaNa kiyA / kAlase hI utpanna antara hai, aisA jAnakara kAlake anantara antarAnuyogadvAra prarUpita kiyaa| Age kahe jAnevAle alpabahutvakA sAdhana hone se pahale bhAgAbhAga prarUpita kiyA / aura ina sabake pazcAt alpabahutvAnugama prarUpita kiyA, kyoMki vaha pUrvavartI sabhI anuyogadvAroMse sambaddha hai / zaMkA- nAnA jIvoMkI apekSA kAla aura nAnA jIvoMkI apekSA bhaMgavicaya ina donoM meM kyA bheda hai ? samAdhAna - nahIM, nAnA jIvoMkI apekSA bhaMgavicaya nAmaka anuyogadvAra mArgaNA 1 pratiSu ' davvapamANe Na avagade ' iti pAThaH / 2 katau ' Nivveso ' iti pAThaH / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 1, 3. maggaNANaM vicchedAvicchedatthittaparUvayassa maggaNakAlaMtarehi saha eyattavirohAdo / eyajIveNa sAmittaM // 3 // jahA uddeso tahA Niddeso tti NAyANusaraNaTTamegajIveNa sAmittaM bhaNissAmo idi vRttaM / gadiyAnuvAdeNa NirayagadIe raIo NAma kathaM bhavadi ? // 4 // edaM pucchAttaM kiSNivaMdhaNaM' ? NayasamUhaNibaMdhaNaM / jadi ekko cetra Nayo ho to saMdeho viNa uppajejja / kiMtu gayA bahuA asthi / teNa saMdeho samuppAde kassa Nayassa visayamassidUNa TThidaNeraIo ettha paDiggahido tti / NayANamabhippAo ettha uccade / taM jahAI - kaMpi NaraM dahUNa ya pAvajaNasamAgamaM karemANaM / gamaNa bhaNNai raio esa purisoti // 1 // oke viccheda aura aviccheda ke astitvakA prarUpaka hai, ataH usakA mArgaNAoMke kAla aura antara batalAne vAle anuyogadvAroMke sAtha ekatva mAnanemeM virodha AtA hai / eka jIvakI apekSA svAmitvakI prarUpaNA kI jAtI hai // 3 // 'jaisA uddeza, taisA nirdeza ' isa nyAyake anusaraNArtha eka jIvakI apekSA earerant varNana karate haiM, aisA prastuta sUtrameM kahA gayA hai / gatimArgaNAnusAra narakagatimeM nArakI jIva kisa prakAra hotA hai 1 // 4 // zaMkA- yaha praznAtmaka sUtra kisa AdhArase racA gayA hai ? samAdhAna - yaha praznAtmaka sUtra nayasamUhake AdhArase racA gayA hai / yadi eka hI naya hotA to koI sandeha bhI utpanna na hotA / kintu naya aneka haiM isaliye sandeha utpanna hotA hai ki kisa nayake viSayakA Azraya lekara sthita nArakI jIvakA yahAM grahaNa kiyA gayA hai | yahAMpara naukA abhiprAya batalAte haiN| vaha isa prakAra hai kisI manuSya ko pApI logoMkA samAgama karate hue dekhakara naigama nayase kahA jAtA hai ki yaha puruSa nArakI hai // 1 // ( jaba vaha manuSya prANibadha karanekA vicAra kara sAmagrIkA saMgraha karatA hai taba vaha saMgraha mayase nArakI kahA jAtA hai | ) 1 pratiSu ' kiSNabaMdhaNaM ' iti pAThaH / 2 prati ' ceva Na hojja ' iti pAThaH / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 1.] sAmittANugame Naya-NikkhevAdiparUvaNaM 'vavahArassa du vayaNaM jaiyA kodaMDa-kaMDagayahattho / bhamai mae maggaMto taiyA so hoi Neraio // 2 // ujjusudassa du vayaNaM jaiA ira ThAidUNa ThANammi / AhaNadi mae pAvo taiyA so hoi Neraio // 3 // saddaNayassa du vayaNaM jaiyA pANehi moido jaMtU / taiyA so Neraiyo hiMsAkammeNa saMjutto // 4 // vayaNaM tu samabhirUDhaM NArayakammassa baMdhago jaiyA / taiyA so Neraio NArayakammeNa saMjutto // 5 // NirayagaI saMpatto jaiyA aNuhavai NArayaM dukkhaM / taiyA soNeraio evaMbhUdo Nao bhaNadi // 6 // edaM savvaNayavisayaM NeraiyasamUhaM buddhIe kAUNa Neraio NAma kadhaM hodi si pucchA kdaa| adhavA NAma-dvavaNa-davya-bhAvabheeNa NeraiyA caubihA hoti / NAmaNeraiyo NAma Neraiyasaho / so eso ti buddhIe appidassa aNappideNa' eyattaM kAUNa vyavahAra nayakA vacana isa prakAra hai-jaba koI manuSya hAthameM dhanuSa aura bANa liye magoMkI khojameM bhaTakatA phiratA hai taba vaha nArakI kahalAtA hai||2|| __ RjusUtra nayakA vacana isa prakAra hai-jaba AkheTasthAnapara baiThakara pApI mRgoMpara AghAta karatA hai taba vaha nArakI kahalAtA hai / / 3 // zabda nayakA vacana isa prakAra hai- jaba jantu prANoMse vimukta kara diyA jAya tabhI vaha AghAta karanevAlA hiMsAkarmase saMyukta manuSya nArakI kahA jAya // 4 // __ samabhirUDha nayakA vacana isa prakAra hai- jaba manuSya nAraka karmakA bandhaka hokara nAraka karmase saMyukta ho jAya tabhI vaha nArakI kahA jAya // 5 // jaba vahI manuSya naraka gatiko pahuMcakara narakake duHkha anubhava karane lagatA hai tabhI vaha nArakI hai, aisA evaMbhUta naya kahatA hai // 6 // ina samasta noMke viSayabhUta nArakIsamUhakA vicAra karake hI 'nArakI jIva kisa prakAra hotA hai' yaha prazna kiyA gayA hai| athavA, nAma, sthApanA, dravya aura bhAvake bhedase nArakI cAra prakArake hote haiN| nAma-mArakI 'nArakI' zabdako hI kahate haiN| yaha ghahI hai ' aisA buddhise vivakSita nArakIkA avivakSita vastuke sAtha 1 ataH prAk saMgrahana yasambandhinI gAthA skhalitA pratibhAti / 2 pratiSu ' buddhIe appidassa ', mapratau 'buddhIe appidassa appideNa ' iti pAThaH / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 5. sambhAvAsambhAvasarUveNa ThavidaM tthvnnnnerio| NeraiyapAhaDajANao aNuvajutto AgamaH davvaNeraio / aNAgamadavvaNeraio tiviho jANugasarIra-bhaviya-tavvadirittabheeNa / jANugasarIra-bhaviyaM gadaM / tavvadirittaNoAgamadavaNeraio NAma duviho kamma-NokammabheeNa / kammaNeraio NAma NirayagadisahagadakammadavvasamUho / pAsa-paMjara-jaMtAdINi NokammadavvANi NeraiyabhAvakAraNANi NokammadavvaNeraio NAma / geraiyapAhuDajANao uvajutto Agama bhAvaNeraio NAma / NirayagadiNAmAe udaeNa NirayabhAvamuvagado NoAgamabhAvaNeraio NAma / edaM geraiyasamUhaM buddhIe kAUNa Neraio NAma kadhaM hodi tti pucchA kadA / adhavA gairaio NAma kimodaieNa bhAveNa, kimuvasamieNa, kiM khaieNa, kiM khaovasamieNa, kiM pAriNAmieNa bhAveNa hodi tti buddhIe kAUNa geraio NAma kadhaM hodi tti vuttaM / edassa saMdehassa NirAkaraNaTuM uttarasuttaM bhaNadi...NirayagadiNAmAe udaeNa // 5 // ................ ekatva karake sadbhAva aura asadbhAva svarUpase sthApita sthApanA nArakI kahalAtA hai| nArakIsambandhI prAbhRtakA jAnanevAlA kintu usameM anupayukta jIva Agama dravya nArakI hai| zAyaka zarIra, bhavya aura tadvyatiriktake bhedase anAgama dravya nArakI tIna prakArakA hai| zAyakazarIra aura bhavya to gyaa| karma aura nokarmake bhedase tadvyatirikta noAgama dravya nArakI do prakArakA hai| narakagatike sAtha Aye hue karmadravyasamUhako karmanArakI kahate haiN| pAza, paMjara, yaMtra Adi nokarmadravya jo nAraka bhAvakI utpattimeM kAraNabhUta hote haiM, nokarma dravya nArakI haiN| nArakiyoM sambandhI bhUtakA jAnakAra aura usameM upayoga rakhanevAlA jIva Agama bhAva nArakI hai| naraka gati nAmaprakRtike udayase narakAvasthAko prApta huA jIva noAgama bhAva nArakI hai / isa nArakIsamUhakA vicAra karake 'nArakI jIva kisa prakAra hotA hai| yaha prazna kiyA gayA hai| athavA, 'kyA nArakI audayika bhAvase hotA hai, kyA aupazamika bhAvase, kyA kSAyika bhAvase, kyA kSAyopazamika bhAvase, kyA pariNAmika bhAvase hotA hai ?" aisA buddhise vicAra kara ' nArakI jIva kisa prakAra hotA hai ? ' yaha pUchA gayA hai| isa sandehako dUra karaneke liye AcArya agalA sUtra kahate haiMnarakagati nAmaprakRtike udayase jIva nArakI hotA hai // 5 // 1 pratiSu -- pAsa-paMjaravaMtAdINi ' iti pAThaH / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 31 2, 1, 9.] sAmittANugame gadimaggaNA evaMbhUdaNayavisaeNa' NoAgamabhAvaNikkheveNa NirayagadiNAmAe udaeNa Neraio NAma bhvdi| tirikkhagadIe tirikkho NAma kadhaM bhavadi ? // 6 // ettha vi gae Nikkheve odaiyAdipaMcavihabhAve ca assidga puvvaM va saMdehassuppattI pruuvedvyaa| tirikkhagadiNAmAe udaeNa // 7 // tirikkhagadiNAmakammodaeNuppaNNapajjAyapariNadammi jIve tirikkhaabhihaannvvhaar-pccyaannmuvlNbhaado| maNusagadIe maNuso NAma kadhaM bhavadi ? // 8 // ettha vi putvaM va Naya-NikkhevAdIhi saMdehuppattI parUvedavvA / maNusagadiNAmAe udaeNa // 9 // kudo ? maNusagadiNAmakammodayajaNidapajjAyapariNayajIvammi maNussAhihArNavava evaMbhUtanayake viSayase, noAgamabhAvanikSepase evaM narakagati nAmaprakRtike udayase jIva nArakI hotA hai| tiryaMcagatimeM jIva tiryaMca kisa prakAra hotA hai ? // 6 // yahAM bhI naya, nikSepa aura audayikAdi pAMca prakArake bhAvoMke Azrayase pUrvoktAnusAra saMdehakI utpattikA prarUpaNa karanA cAhiye / tiryaMcagati nAmaprakRtike udayase jIva tiryaMca hotA hai // 7 // kyoMki, tiryaMcagati nAmakarmake udayase utpanna huI paryAyameM pariNata jIvake tiryaMca saMkSAkA vyavahAra aura jJAna pAyA jAtA hai| manuSyagatimeM jIva manuSya kaise hotA hai ? // 8 // ___ yahAM bhI pUrvAnusAra naya-nikSepAdise sandehakI utpattikA prarUpaNa karanA caahiye| manuSyagati nAmaprakRtike udayase jIva manuSya hotA hai // 9 // kyoMki, manuSyagati nAmakarmake udayase utpanna huI paryAyameM pariNata jIvake 1 pratiSu ' evaMbhUdaNayavisaeNa odaieNa ' iti paatthH| 2 A-kapratyoH 'maNussAhiyANa-' iti pAThaH / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] hAra - paccayANamuvalaMbhA / chakkhaMDAgame khudAbaMdho devagadIe devo NAma kathaM bhavadi ? // 10 // sugamamedaM / devaga diNAmAe udaeNa // 11 // kudo devagadiNAmakammodayajaNida aNimAdipajayapariNadajIvammi devAhihANavavahAra- paccayANamuvalaMbhA / Niraya-tirikkha - maNusa devagadIo jadi kevalAo udayamAgacchaMti to NirayagadiudaeNa Neraio, tirikkhagadiudaeNa tirikkho, maNussagadiudaraNa maNuso, devagadiudaeNa devo tti vottuM juttaM / kiM tu aNNAo vi payaDIo tattha udayamAgacchaMti, tAhi viNA Niraya-tirikkha- maNussa- devagadiNAmANamudayANuvalaMbhAdo / taM jahA rayANaM paMca udayadvANANi hoMti ekkavIsa-paMcavIsa-sattAvIsa aThThAvIsaegUNatI ti | 21 | 25 | 27 | 28 | 21 | tattha iGgavIsapayaDiudayadvANaM vuccade | taM jahANirayagadi-paMcidiyajAdi - tejA kammaiyasarIra-vaNNa-gaMdha-rasa- phAsa- Nirayagadi [ 2, 1, 10. manuSya saMjJAkA vyavahAra aura jJAna pAyA jAtA hai / devagatimeM jIva deva kaise hotA hai ? // 10 // yaha sUtra sugama hai / devagati nAmaprakRtike udayase jIva deva hotA hai // 11 // kyoMki, devagati nAmakarmake udayase utpanna huI aNimAdika paryAyoM meM pariNata jIvake deva saMjJAkA vyavahAra aura jJAna pAyA jAtA hai| zaMkA- yadi naraka, tiryaca, manuSya aura deva, ye gatiyAM kevala apanI eka eka prakRtirUpase udayameM AtI hoM to narakagatike udayase nArakI, tiryacagatike udayase tiryaca, manuSyagatike udayase manuSya aura devagatike udayase deva hotA hai, aisA kahanA ucita hai| kintu anya bhI to prakRtiyAM vahAM udayameM AtI haiM jinake vinA naraka, tiryaca, manuSya aura devagati nAmakarmoMkA udaya pAyA hI nahIM jAtA ? vaha isa prakAra hai nArakI jIvoMke pAMca udayasthAna haiM ikkIsa, paccIsa, sattAIsa, aThThAIsa aura unatIsa prakRtiyoM sambandhI 21 / 25 27 / 28 / 29 / inameM ikkIsa prakRtiyoMke udayasthAnako kahate haiM / vaha isa prakAra hainarakagati', paMcendriyajAti', taijasa' aura kArmaNa zarIra", varNa', gandha', rasa, Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayaTThANaparUvaNA [ 33 pAoggANupuvvi-agurualahua-tasa-cAdara-pajatta-thirAthira-subhAsubha-dubhaga-aNAdekha-ajasagitti-NimiNANi tti ettiyAo payaDIo ghettUNa igivIsAe ThANaM hodi / ettha bhaMgo ekko ceva | 1 || edamudayaTThANaM kassa hodi ? viggahagadIe vaTTamANassa gairaiyassa / taM kevaciraM kAlaM hodi ? jahaNNeNa egasamao, ukkasseNa be smyaa| ____tattha imaM paNuvIsAe hANaM / edAo ceva pyddiio| Navari ANupubImavaNedaNa veuvviyasarIra-huMDasaMThANa-veubviyasarIraaMgovaMga-uvaghAda-patteyasarIrANi puvvuttapayaDIsu pakkhitte paNuvIsahaM ThANaM hodi / taM kassa ? sarIraMgahidaNeraiyassa / taM kevaciraM sparza', narakagatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghuka, trasa', bAdara, paryApta, sthira" aura asthira'5, zubha aura azubha", durbhaga, anAdeya", ayazakIrti aura nirmANa, ina prakRtiyoMko lekara ikkIsa prakRtiyoM sambandhI pahalA sthAna hotA hai / yahAM bhaMga eka hI huA (1) / zaMkA-yaha ikkIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna kisake hotA hai ? __ samAdhAna-vigrahagatimeM vartamAna nArakI jIvake yaha ikkIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| zaMkA-yaha udayasthAna kitane kAla taka rahatA hai ? samAdhAna-yaha udayasthAna kamase kama eka samaya aura adhikase adhika do samaya taka rahatA hai| una nArakiyoMkA paccIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna yaha hai- inhIM uparyukta ikkIsa prakRtiyoMmeMse narakagatiAnupUrvIko chor3akara vaikriyikazarIra, huMDasaMsthAna, vaikriyikazarIrAGgopAGga, upaghAta aura pratyekazarIra, ina pAMca prakRtiyoMko milA denese paJcIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| zaMkA-yaha paccIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna kisake hotA hai ? samAdhAna--jisa nArakI jIvane zarIra grahaNa kara liyA hai usake yaha paJcIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| zaMkA- yaha udayasthAna kitane kAla taka rahatA hai ? 1 NAmadhuvodayabArasa gai-jAINaM ca tasatijummANaM / subhagAdejjajasANaM jummekkaM viggahe vANU // go. ka. 588. 2 viggahakammasarIre sarIramisse sarIrapajjatte / ANA-bacipajjatte kameNa paMcodaye kAlA // ekkaM va do tiSiNa va samayA aMtomuhutyaM tisu vi / heTThimakAlUNAo carimassa ya udayakAlo du / go. ka. 583-584. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 1, 11. kAlaM hodi ? sarIraMgahidapaDhamasamayamAdi kAdUNa jAva sarIrapajjattIe aNillevidacarimasamao ti, aMtomuhuttamidi vuttaM hodiN| bhaMgA vi pubillabhaMgeNa saha doNNi | 2 || . paraghAdamappasatthavihAyagadiM ca pubillapaNuvIsapayaDIsu pakkhitte sattAvIsapayaDINamudayaTThANaM hodi / taM kamhi hodi ? sarIrapajattINivvattipaDhamasamayamAdi kAdaNa jAva ANApANapajjattiaNillevidacarimasamao ti edamhi kAle hodi / taM kevaciraM? jahaNNukkasseNa aMtomuhuttaM / ettha bhaMgasamAso tiNNi |3|| puvvillasattAvIsapayaDIsu ussAse pakkhitte aTThAvIsapayaDINamudayaTThANaM hodi / taM kamhi hodi ? ANApANapajjattIe pajjattayadapaDhamasamayamAdi kAdUNa jAva bhAsApajjattIe aNillevidacarimasamao tti edamhi dvANe hodi / taM kevaciraM ? jahaNNukka samAdhAna-zarIra grahaNa karaneke prathama samayako Adi lekara zarIraparyApti apUrNa rahaneke antima samaya paryaMta arthAt antarmuhUrtakAla taka yaha udayasthAna rahatA hai| pUrvokta eka bhaMgake sAtha aba do bhaMga ho gaye (2) / pUrvokta paJcIsa prakRtiyoMmeM paraghAta tathA aprazastavihAyogati milA denese sattAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| zaMkA-yaha sattAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna kisa kAlameM hotA hai ? samAdhAna-zarIraparyApti pUrNa hojAneke prathama samayako Adi lekara AnaprANaparyApti apUrNa rahane ke antima samaya paryanta itane kAla taka yaha sattAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| zaMkA-yaha kAla kitane pramANa hotA hai ? samAdhAna-jaghanyataH aura utkarSataH antrmuhuurtmaatr| yahAM takake saba bhaMgoMkA jor3a huA tIna (3) / pUrvokta sattAIsa prakRtiyoMmeM ucchvAsako milA denese aTThAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| zaMkA-yaha aTThAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna kisa kAlameM hotA hai ? samAdhAna-AnaprANaparyAptike pUrNa hojAneke prathama samayako Adi lekara bhASAparyApti apUrNa rahaneke antima samaya takake kAlameM hotA hai ? zaMkA-vaha kAla kitane pramANa hai ? samAdhAna-jaghanya aura utkarSataH antarmuhUrtamAtra / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayaTThANaparUvaNA sseNa aMtomuhuttaM / ettha bhaMgasamAso cattAri |4|| puvillaaTThAvIsapayaDIsu dussare pakkhitte egUNattIsapayaDINamudayadvANaM hodi / taM kamhi ? bhAsApajjattIe pajjattayadassa paDhamasamayamAdi kAdaNa jAva appappaNo AuadvidIe carimasamao ti edamhi addhANe hodi / taM kevaciraM ? jahaNNeNa dasavassasahassANi aMtomuhuttUNANi, ukkasseNa aMtomuhuttUNatettIsasAgarovamANi / ettha bhaMgasamAso paMca |5|| tirikkhagadIe ekavIsa-caduvIsa-paMcavIsa-chavvIsa-sattAvIsa-aTThAvIsa-egaNacIsa-tIsa-ekkattIsa tti Nava udayaTThANANi / 21 / 24 / 25 / 26 // 27 // 28 // 29 30 / 31 / saMpadi sAmaNNeNa eiMdiyANaM ekkavIsa-cauvIsa-paMcavIsa-chabbIsa-sattAvIsa tti paMca udayaTThANANi / AdAvujjovANamaNudaeNa eiMdiyassa sattAvIsaTTANeNa viNA cattAri udayaTThANANi / AdAvujjovANa udaeNa sahidaeiMdiyassa paNuvIsaTThANeNa viNA yahAM takake saba bhaMgoMkA jor3a huA cAra (4) / pUrvokta aTThAIsa prakRtiyoM meM dusvarako milA denese unatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| zaMkA-vaha unatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna kisa kAlameM hotA hai? samAdhAna-bhASAparyApti pUrNa karalenevAleke prathama samayako lekara apanI apanI Ayusthitike antima samaya paryanta, itane kAlameM vaha unatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| zaMkA-vaha kitane kAla pramANa hai ? samAdhAna-jadhanyataH antarmuhUrta kama daza hajAra varSa aura utkarSataH antarmuhUrta kama tetIsa sAgaropamapramANa hotA hai| yahAM taka saba bhaMgoMkA yoga huA pAMca (5) / tiryaMcagatimeM ikkIsa, caubIsa, paccIsa, chabbIsa, sattAIsa, aDhAIsa unatIsa, tIsa aura ikatIsa, ye nau udayasthAna hote haiM / 21 / 24 / 25 / 26 / 27 / 28 / 29 / 30 / 31 / * aba sAmAnyataH ekendriya jIvoMke ikkIsa, cauvIsa, paccIsa, chabbIsa aura sattAIsa,ye pAMca udayasthAna hai / AtApa aura udyota ina do prakRtiyoMke udayake vinA ekendriya jIvake sattAIsa prakRtiyoMvAle sthAnase rahita zeSa cAra udayasthAna hote haiN| AtApa aura udyotake udaya sahita ekendriya jIvake paccIsa prakRtiyoMvAle sthAnase rahita zeSa cAra udayasthAna Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 11. cattAri udayaTThANANi hoti / tattha AdAvujjovudayavirahidaeiMdiyassa bhaNNamANe tirikkhagadI-eiMdiyajAditejA-kammaiyasarIra-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-tirikkhagadipAoggANupuvI-agurugalahua-thAvara bAdara-suhumANamekkadaraM pajjattApajjattANamekkadaraM thirAthiraM subhAsubhaM dubhagaM aNAdejja jasa-ajasakittINamekkadaraM NimiNamidi edAsiM ekkavIsapayaDINa udao viggahagadIe vaDmANassa eiMdiyassa hodi| kevaciraM? jahaNNeNa egasamao, ukkasseNa tiNNi smyaa| ettha akkhaparAvatta kAUNa maMgA uppaaedyaa| tattha ajasakittiudaeNa cattAri bhaMgA / jasakittiudaeNa ekko ceva / kudo ? suhuma-apajjattehi saha . jasakittIe udayAbhAvA, jasagittIe saha sahuma-apajjattANaM udayAbhAvAdo vA / teNettha bhaMgA paMcava hoMti' |5) / puvvillaekkavIsapayaDIsu ANupuvvImavaNedaNa orAliyasarIra huMDasaMThANa-uvaghAda patteya-sAdhAraNasarIrANamekadaraM pakkhitte caduvIsapayaDINaM udayaTThANaM hodi / taM kamhi hodi ? hote haiN| unameM AtApa aura udyotase rahita ekendriya jIvake udyasthAna kahate haiM tiryaMcagati', ekendriyajAti', taijasa aura kArmaNa zarIra', varNa', gaMdha', rasa sparza', tiyaMcagatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghuka", sthAvara", bAdara aura sUkSma ina domese koI eka, paryApta aura aparyAptameMse eka3, sthira" aura asthira", zubha6 aura azubha, durbhaga", anAdeya, yazakIrti aura ayazakIrtimese eka aura nirmANa', ina ikkIsa prakRtiyoMkA udaya vigrahagatimeM vartamAna ekendriya jIvake hotA hai| zaMkA-yaha ikkIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna kitane kAla taka rahatA hai ? samAdhAna-jaghanyataH eka samaya aura utkarSataH tIna samaya yaha udayasthAna rahatA hai| yahAM akSaparAvartana karake bhaMga nikAlanA cAhiye / unameM ayazakIrtike udayasahita (bAdara-sUkSma aura paryApta-aparyAptake vikalpase)cAra bhaMga hote haiM / yazakIrtike udayasahita eka hI bhaMga hotA hai, kyoMki, sUkSma aura aparyAptake sAtha yazakIrtike udayakA abhAva hai, athavA yoM kaho ki yazakIrti ke sAtha sukSma aura aparyApta prakRtiyoMkA udaya nahIM hotA / isa prakAra yahAM bhaMga pAMca hote haiM (5) / pUrvokta ikkIsa prakRtiyoMmeMse AnupUrvI ko chor3akara audArikazarIra, huMDasaMsthAna, upaghAta, tathA pratyeka aura sAdhAraNa zarIroMmeMse koI eka, ina cArako milA denepara cauvIsa prakRtiyoMghAlA udayasthAna ho jAtA hai| zaMkA-yaha cauvIla prakRtiyoMvAlA udayasthAna kisa kAlameM hotA hai ? 1 tatthAsatthA NAraya-sAhAraNa-suhumage apuSNe ya / sesega-vigala'sapaNI judaThANe jasa juge bhNgaa||go.k. 6... Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayaTThANaparvaNI [37 gahidasarIrapaDhamasamayappahuDi jAva sarIrapajjattIe aNillevidacarimasamao tti edamhi hANe / kevaciraM ? jahaNNukkasseNa aMtomuhuttaM / ettha ajasagittIe udaeNa aTTa mNgaa| jasakittIe udaeNa ekko ceva / kudo ? jasakittIe saha suhuma-apajjatta-sAhAraNANaM udayAbhAvA / teNa sayabhaMgasamAso Nava | 9 / / puNo apajjattamavaNiya sesacauvIsapayaDIsu paraghAde pakkhitte paMcavIsapayaDINamudayaTThANaM hodi / ettha bhaMgA ajasakittIudaeNa cattAri / kudo ? apajjattaudayassa abhAvAdo / jasakittiudaeNa ekako ceva / teNa bhaMgasamAso paMca |5|| taM kamhi ? sarIrapajjattayadapaDhamasamayamAdi kAdUga jAva ANApANapajjattIe aNillevidacarimasamao tti edamhi hANe / taM kevaciraM ? jahaNNukkasseNa aMtomuhuttaM / samAdhAna-zarIra grahaNa karaneke prathama samayase lekara zarIraparyApti apUrNa rahaneke antima samaya takake kAlameM yaha udayasthAna hotA hai| zaMkA-isa udayasthAnakA kAla kitane pramANa hai ? samAdhAna-jaghanya aura utkarSase antarmuhUrtapramANa / yahAM ayazakIrti ke udayasahita ( bAdara-sUkSma, paryApta aparyApta aura pratyeka sAdhAraNake vikalpase) ATha bhaMga hote haiM / yazakIrtike udayasahita eka hI bhaMga hai, kyoMki, yazakIrti ke sAtha sUkSma, aparyApta aura sAdhAraNa, ina prakRtiyoMkA udaya nahIM hotA / isa prakAra saba bhaMgoMkA yoga nau huA (9) / __ pUrvokta udayasthAnakI prakRtiyoM se aparyAptako chor3akara zeSa cauvIsa prakRtiyoMmeM paraghAtako milA dene para paccIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai / yahAMpara bhaMga ayazakIrtike udayake sAtha (bAdara-sUkSma, aura pratyeka-sAdhAraNake vikalpase) cAra hote haiM, kyoMki, yahAMpara aparyAptakA udaya nahIM hotA / yazakIrtike udayasahita pUrvavat bhaMga eka hI hotA hai / isase yahAM bhaMgoMkA yoga huA pAMca (5) / zaMkA- yaha paccIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna kisa kAlameM hotA hai ? samAdhAna-zarIraparyApti pUrNa honeke prathama samayako Adi lekara AnaprANaparyApti apUrNa rahaneke antima samaya takake kAlameM yaha udayasthAna hotA hai| zaMkA-yaha udayasthAna kitane kAla taka rahatA hai| samAdhAna--jaghanya aura utkarSase antarmuhUrtapramANa isa udayasthAnakA kAla hai| 1 missammi tiaMgANaM saMThANANaM ca egadaragaM tu / patteya dugANevako uvadhAdohodi udygdo|| go. ka. 589. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 11. tasseva ANApANapajjattIe pajjattayadassa pubillapaMcavIsapayaDIsu ussAse pakkhitte chabbIsapayaDINamudayaTThANaM hodi / taM kassa ? ANApANapajjattIe pajjattayadassa / kevaciraM ? jahaNNeNa aMtomuhuttaM, ukkasseNa aMtomuhuttUgavAvIsavassasahassANi / ettha bhaMgA putvaM va paMceva hoti | 5|| ___ AdAvujjovudayasahidaeiMdiyassa vuccade- ekkavIsa-caduvIsapayaDiudayaTThANANaM puvvaM va parUvaNA kAdayA / Navari dohaM pi udayaTThANANaM jasakitti-ajasakitsiudaeNa doNi doNi ceva bhaMgA ti / kudo ? AdAvujjovudayabhAvINaM suhuma-apajjatta-sAhAraNasarIrANaM udayAbhAvA / puNo ede puvvuttaekkavIsacauvIsapayaDi udayadvANANaM bhaMgesu laddhA tti avaNedavyA / puNo sarIrapajjatIe pajjattayadassa paraghAde AdAvujjovANAmekkadaraM ca pughillacaduvIsapayaDIsu pakkhitte paNuvIsa usI AnaprANaparyAptise pUrNa hue jIvake pUrvokta paccIsa prakRtiyoM meM ucchvAsa milA denepara chabbIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| zaMkA-- yaha chavvIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna kisake hotA hai ? samAdhAna--AnaprANaparyAptise pUrNa hue ekendriya jIvake yaha chaThavIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai / zaMkA-yaha udayasthAna kitane kAla taka rahatA hai ? samAdhAna-jaghanyataH antarmuhUrta aura utkarSataH antarmuhUrtase hIna vAIsa hajAra varSa taka yaha udayasthAna rahatA hai| yahAM bhaMga pUrvavat pAMca hI hote haiM (5) / aba AtApa aura udyota nAmakarma prakRtiyoM ke sAtha honevAle ekendriyake udayasthAnoMko kahate haiM-- inameM ikkIsa aura cauvIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnoMkI pUrvavat prarUpaNA karanA caahiye| vizeSatA kevala itanI hai ki ukta donoM udayasthAnoMke yazakIrti aura ayazakIrti prakRtiyoMke udaya sahita kevala do do hI bhaMga hote haiM, kyoMki, jina jIvoMke AtApa aura udyotakA udaya honevAlA hai unake sUkSma, aparyApta aura sAdhAraNazarIra, ina prakRtiyoMkA udaya nahIM hotaa| kintu ye do do bhaMga pUrvokta ikkIsa va cauvIsa prakRtisambandhI udayasthAnoM meM pAye jAte haiM, ataH unheM nikAla denA caahiye| punaH zarIraparyAptise paryApta hue jIvake paraghAta tathA AtApa aura udyota ina donoM se koI eka, isa prakAra do prakRtiyoMko pUrvokta cauvIsa prakRtiyoM meM milA denese Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayaTThANaparUvaNA [ 39 payaDiTThANamullaMghiya chabbIsapayaDiTThANamuppajjadi / edaM kassa 1 sarIrapajjattIe pjttydss| kevaciraM? jahaNNukkasseNa aMtomuhuttaM / ettha bhaMgA cattAri havaMti / ede cattAri bhaMge paDhamachavvIsabhaMgesu pakkhitte Nava bhaMgA hoti / tasseva ANApANapajasIe pajattayadassa chabbIsapayaDIsu ussAse pakkhitte sattAvIsapayaDINaM udayaTThANaM hodi / ettha bhaMgA cattAri ceva / savveiMdiyANaM sababhaMgasamAso battIsa | 32|| paccIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnakA ullaMghanakara chabbIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna utpanna hotA hai| zaMkA-yaha chavvIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna kisake hotA hai ? samAdhAna-zarIraparyAptise pUrNa hue ekendriya jIvake hotA hai| zaMkA-isa chavvIsa prakRtiyoMvAle udyasthAnakA samaya kitanA hai ? samAdhAna--jaghanya aura utkarSataH antarmuhUrta / yahAM (yazakIrti-ayazakIrti tathA AtApa-udyotake vikalpase) bhaMga cAra haiM / ina cAra bhaMgoMko pUrvokta chavvIsa bhaMgoMvAle udayasthAnasambandhI pAMca bhaMgoMmeM milA denese nau bhaMga ho jAte haiN| AnaprANaparyAptise pUrNa hue usI ekendriya jIvake ukta chavvIsa prakRtiyoMmeM ucchvAsako milAdenepara sattAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai / yahAM (yazakIrti-ayazakIrti aura AtApa-udyotake vikalpase ) bhaMga cAra haiN| samasta ekendriyoMke saba udayasthAnasambandhI vikalpoMkA yoga hotA hai battIsa (32) / AtApa-udyota rahita 21 pra. sthAna- 5 " " 24 AtApa-udyota sahita -- 2 / ye pUrvokta bhaMgoMmeM A cuke haiM isaliye inheM nahIM jodd'aa| " , 24 , , 27 32 vizeSArtha-gommaTasAra karmakANDakI 588 Adi gAthAoMmeM jo udayasthAna batalAye gaye haiM unameM 21 aura 24 prakRtisambandhI udayasthAnoMmeM AtApa-udyota prakRtiyoM ke udayakA kahIM ullekha yA saMketa nahIM kiyA gyaa| vigrahagatimeM va aparyApta avasthAmeM ina Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 11. vigaliMdiyANaM sAmaNNeNa ekavIsa chabbIsa aTThAvIsa-eUNattIsa-tIsa-ekattIsa tti cha udayaTThANANi / 21 / 26 / 28 / 29 / 30 / 31 / ujjovudayavirahidavigaliMdiyassa paMca khudayaTThANANi hoti, ekkattIsudayaTThANAbhAvA / vujovudayasaMjuttavigaliMdiyassa vi paMcevudayaTThANANi, paraghAdujjIva-appasatthavihAyagadINamakkamappaveseNa atttthaaviistttthaannaannuppttiido| ujjovudayavirahidabeiMdiyassa tAva uccade- tattha imaM igivIsAe hANaM, tirikkhagadi-beiMdiyajAdi-tejA-kammaiyasarIra-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-tirikkhagadipAoggANupubdhiagurualahua-tasa-cAdara pajjattApajjattANamekkadaraM thirAthira-subhAsubha-dubhaga-aNAdejja jasa-ajasakittINamekkadaraM NimiNaNAmaM ca, edAsimekkavIsapayaDINamekaM ThANaM / taM kassa ? prakRtiyoMkA udaya bhI saMbhava nahIM pratIta hotaa| dhavalAkArane svayaM pRSTha 38 para ina donoM prakRtiyoMke sAtha aparyApta prakRtike udayakA abhAva batalAyA hai| ataeva yahAM para aisA artha lenA cAhiye ki jina ekendriya jIvoMke Age calakara zarIraparyApti pUrNa ho jAne para AtApa yA udyota prakRtikA udaya honevAlA hai, unake sUkSma, aparyApta aura sAdhAraNa prakRtiyoMkA udaya nahIM hogA ataeva tatsambandhI bhaMga bhI unake nahIM hoNge| kevala yazakIrti aura ayazakIrtike vikalpase do do hI bhaMga hoNge| vikalendriya jIvoMke sAmAnyataH ikkIsa, chabbIsa, aTThAIsa, unatIsa, tIsa aura ikatIsa prakRtiyoMke sambandhase chaha udayasthAna haiM / 21 / 26 / 28 / 29 / 30 / 31 udyotake udayase rahita vikalendriya jIvake pAMca udayasthAna hote haiM, kyoMki, usake ikatIsa prakatiyoMvAlA udayasthAna nahIM hotA / udyotake udaya sahita vikalendriyake bhI pAMca hI udayasthAna hote haiM, kyoMki, usake paraghAta, udyota aura aprazastavihAyogati, ina tIna prakRtiyoMkA eka sAtha praveza honeke kAraNa aTThAIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnakI upapatti nahIM bntii| aba pahale udyotodayase rahita dvIndriya jIvake udayasthAna kahate haiN| unameM yaha ikkIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hai-tiryaMcagati', dvIndriyajAti', taijasa aura kArmaNa zarIra', varNa', gaMdha, rasa, sparza', tiryagatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghu, prasa" bAdara, paryApta aura aparyAptameMse koI eka, sthira", asthira", zubha, azubha", durbhaga', anAdeya", yazakIrti aura ayazakIrtimeMse koI eka aura nirmANa', ina ikkIsa prakRtiyokA eka udayasthAna hotA hai| zaMkA-yaha ikkIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna kisa jIvake hotA hai ? Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayaTThANaparUvaNA [11 beiMdiyassa viggahagadIe vaTTamANassa / taM kevaciraM ? jahaNNeNa egasamao, ukkasseNa be smyaa| jasagittiudaeNa ekko bhNgo| kudo? apajjattodaeNa saha jasakittIe udayAbhAvA / ajasagittiudaeNa be bhaMgA / kudo ? pajjattApajjattANamudaehi saha ajasagittiudayassa saMbhavuvalaMbhA / ettha savvabhaMgasamAso tiNNi | 3 / / ____edAsu ekkavIsapayaDIsu ANupubimavaNedUNa gahidasarIrapaDhamasamae orAliyasarIra-iMDasaMThANa-orAliyasarIraaMgovaMga-asaMpattasevaTTasaMghaDaNa-uvaghAda-patteyasarIresu pakkhittesu chabbIsAe dvANaM hodi / ettha bhaMgasamAmo tiNNi / 3 / / sarIrapajjattIe pajjattayadassa puvvuttapayaDIsu apajjattamavaNiya paraghAdaappasatthavihAyagadI pakkhisAsu aTThAvIsAe hANaM hodi / ettha jasakittiudaeNa ekko bhaMgo, ajasakittiudaeNa vi ekko ceva / kudo ? pddivkkhpyddiinnmbhaavaado| ettha savvabhaMgA do ceva | 2 / / ANApANapajjattIe pajjattayadassa puvvuttapayaDIsu ussAse pakkhitte eguNa samAdhAna-yaha udayasthAna usa jIvake hotA hai jo dvIndriya hai aura vigrahagatimeM vartamAna hai| zaMkA-yaha udayasthAna kitane kAla taka rahatA hai ? samAdhAna-kamase kama eka samaya aura adhikase adhika do smy| yazakIrtike udayake sAtha eka hI bhaMga hotA hai, kyoMki, aparyAptodayake sAtha yazakIrtikA udaya nahIM hotA / ayazakIrtike udaya sahita do bhaMga hote haiM, kyoMki, paryApta aura aparyAptake udayake sAtha ayazakIrtikA udaya honA saMbhava hai| isa prakAra yahAM saba bhaMgoMkA yoga huA tIna (3) / __ ina ikkIsa prakRtiyoMmese AnupUrvIko chor3akara zarIragrahaNa karaneke prathama samayameM audArikazarIra, huMDasaMsthAna, audArikazarIrAMgopAMga, asaMprAptasRpATikAsaMhanana, upaghAta aura pratyekazarIra, ina chaha prakRtiyoMko milA denese chavvIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai / yahAM bhaMgoMkA yoga (pUrvoktAnusAra hI) hotA hai tIna (3) / zarIraparyApti pUrNa karalenevAle dvIndriya jIvake pUrvokta chanvIsa prakRtiyoMmeMse aparyAptako nikAlakara paraghAta aura aprazastavihAyogati milAdenese aTThAIsa prakRtiyoM thAna ho jAtA hai| yahAM yazakIrtike udaya sahita eka hI bhaMga hai| aura ayazakIrtike udaya sahita bhI eka hI bhaMga hai, kyoMki, yahAM bhI pratipakSI prakRtiyoMkA bhabhAva hai| yahAM saba bhaMga haiM kevala do (2) / AnaprANaparyApti pUrNa karalenevAle dvIndriya jIvake pUrvokta aTThAIsa prakRtiyoMmeM Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 11. tIsAe hANaM bhavadi / ettha vi bhaMgA do ceva |2 / / bhAsApajjattIe pajjattayadassa puvvuttapayaDIsu dussare pakkhitte tIsAe hANaM hodi / ettha bhaMgA do ceva | 2 || ___ saMpadi ujjovudayasaMjuttabeiMdiyassa bhaNNamANe ekkavIsa-chabbIsAo jadhA puvvaM vuttAo tadhA vattavyaM / puNo chabbIsAe uvari paraghAdujjova-appasatthavihAyagadIsu pakkhittAsu eguNatIsAe dvANaM hodi / jasakittiudaeNa ekko bhaMgo, ajasakittiudaeNa ekko / ettha bhaMgasamAso doNNi | 2 / / puNo edesu dosu paDhamegUNattIsabhaMgesu pakkhittesu cattAri bhaMgA hoti / ANApANapajjattIe pajjattayadassa ussAse pakkhitte tIsAe hANaM hodi / ettha vi bhaMgA do ceva / edesu paDhamatIsabhaMgesu pakkhittesu cattAri bhaMgA hoti / bhAsApajjattIe pajjattayadassa dussare pakkhitte ekkatIsAe dvANaM hodi / ettha bhaMgA doNi / sabvabhaMgasamAso aTThArasa / tiNhaM vigaliMdiyANaM bhaMga ucchvAsa milA denese unatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| yahAM bhI bhaga do hI haiM (2) / bhASAparyAptiko pUrNa karalenevAle dvIndriya jIvake pUrvokta unatIsa prakRtiyoMmeM dusvara milA denese tIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| yahAM bhI bhaMga do hI haiM (2) / aba udyotake udaya sahita dvIndriya jIvake udayasthAna kahe jAte haiM-- inake ikkIsa aura chavvIsa prakRtiyoMvAle udayasthAna to jaise Upara kaha Aye haiM usI prakAra kahanA caahiye| phira chavvIsake Upara paraghAta. udyota aura aprazastavihAyogati, ina tInako milA denepara unatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai / yazakIrtike udaya sahita eka bhaMga hotA hai aura ayazakIrtike udaya sahita eka / isa prakAra yahAM bhaMgoMkA yoga huA do (2) / phira ina do bhaMgoM meM pUrvokta unatIsa prakRtiyoMvAle udayasthAna sambandhI do bhaMgoMko milA denese bhaMga ho jAte haiM cAra (4) / AnaprANaparyApti pUrNa karalenevAle dvIndriya jIvake pUrvokta unatIsa prakRtiyoMmeM ucchvAsa aura milA denepara tIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai / yahAM bhI bhaMga do hI haiM (2) / inameM prathama tIsa prakRtiyoMvAle udayasthAna sambandhI do bhaMga milA denese cAra bhaMga ho jAte haiM (4) / __bhASAparyAptiko pUrNa karalenavAle dvIndriya jIvake pUrvokta tIsa prakRtiyoMmeM dusvara milA denese ikatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| yahAM bhaMga hote haiM do (2) / saba vikalpoMkA yoga huA aThAraha (18) / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayaTThANaparUvaNA [13 samAsamicchAmo tti aTThArasasu tiguNidesu cauppaNNabhaMgA hoti 54 / ettha sAmittAdiviyappA NeraiyANaM va vattavvA / Navari beiMdiyAdINaM tIsa ekkattIsANaM kAlo jahaNNeNa aMtomuhuttaM ukkasseNa jahAkameNa vArasa vassANi, eguNavaNNarAdidiyANi, chammAsA aMtomuhuttaNA / paMciMdiyatirikkhassa sAmaNNeNa ekkavIsa-chavvIsa-aTThAvIsa-guNatIsa-tIsa ekattIsetti chaudayaTThANANi / 21 / 26 / 28 / 29 30 / 31 / vujjovudayavirahidapaMciMdiyatirikkhassa paMca udayaTThANANi hoti / kudo ? tatthekkattIsAe udayAbhAvA / vujjovudayasaMjuttapaMciMdiyatirikkhassa vi paMcevudayaTThANANi hoti / kudo ? tatthadvI udyota rahita udyota sahita 21 prakRtiyoMvAle sthAnabhaMga 3 3 / ye chaha bhaMga pUrvake hI samAna , 3 . 3, honese nahIM jor3e gye| X , 2 + & 2 + aba hameM dvIndriya, trIndriya aura caturindriya, ina tInoM vikalendriya jIvoMke udayasthAnoMke bhaMgoMkA yoga cAhiye / ataeva aThArahako tInase guNA kara denepara cauvana bhaMga ho jAte haiM (54) / yahAM svAmitva Adike vikalpa jaise nArakI jIvoMkI prarUpaNAmeM pahale kaha Aye haiM usI prakAra yahAM bhI kahanA cAhiye / vizeSatA kevala itanI hai ki dvIndriyAdi jIvoMke tIsa aura ikatIsa prakRtiyoMvAle udaya sthAnoMkA kAla kamase kama antarmuhUrta, aura adhikase adhika antarmuhUrta kama kramazaH bAraha varSa, unacAsa rAtri divasa aura chaha mAsa hotA hai| arthAt tIsa aura ikatIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnoMkA jaghanya kAla to tInoM vikalendriya jIvoMke antarmuhUrta hI hotA hai, kintu utkRSTa kAla dvIndriyoMke antarmuhUrta kama bAraha varSa, trIndriyoMke antarmuhUrta kama unacAsa rAtri-dina aura caturindriya jIvoMke antarmuhUrta kama chaha mAsa hotA hai| paMcendriya tiryaMcake sAmAnyataH ikkIsa, chavvIsa, aTThAIsa, unatIsa, tIsa aura iMkatIsa prakRtiyoMvAle chaha udayasthAna hote haiM / 21 / 26 / 28 / 29 / 30 / 31 / udyota todayase rahita paMcendriya tiryacake pAMca udayasthAna hote hai, kyoMki, usake ikatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna nahIM hotA / udyotodaya sahita paMcendriya tiryaMcake bhI pAMca Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 11. sudydvaannaabhaavaado| vujjovudayavirahidapaMciMdiyatirikkhassa bhaNNamANe tattha idamekkavIsAe hANaM hodi-tirikkhagadi-paMciMdiyajAdi-tejA-kammaiyasarIra-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsatirikkhagadipAoggANupuvI-agurugalahuga-tasa-bAdara pajjattApajjattANamekkadaraM thirAthiraM subhAsubhaM subhaga-dubhagANamekkadaraM Adejja-aNAdejjANamekkadaraM jasakitti-ajasakittINamekkadaraM NimiNaNAmaM ca edAsimekkavIsapayaDINamekkaM ceva dvANaM / ettha pajjattaudaeNa aha bhaMgA, apajjattaudaeNa ekko / kudo ? subhaga-Adejja-jasakittIhi saha edassudayAbhAvA / savvabhaMgasamAso Nava |9| / sarIre gahide ANupugvimavaNiya orAliyasarIraM chahaM saMThANANaM ekadaraM orAliyasarIraaMgovaMga chaNhaM saMghaDaNANamekadaraM uvaghAda-patteyasarIramidi edesu kammesu pakkhittesu chabbIsAe hANaM hodi / ettha pajjattaudaeNa aTThAsIdA be sadA bhaMgA hoti / apajjattaudaeNa eko ceva / kudo ? suhehi saha apajattassa udayAbhAvA / ettha sayabhaMgasamAso ekAramaNatisadametto |289 / / ettha bhaMgavisayaNicchayasamuppAyaNaTThamedAo gAhAo battavbAo / taM jahA hI udayasthAna hote haiM, kyoMki, usake aTThAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna nahIM hotaa| aba udyotodaya rahita paMcendriya tiryacake udayasthAna kahate haiN| unameM ikkIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna isa prakAra hai-tiyaMcagati', paMcendriyajAti', taijasa aura kArmaNazarIra', varNa", gaMdha', rasa, sparza', tiryaMcagatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghuka", prasa", bAdara, paryApta aura aparyAptameMse koI eka, sthira, aura asthira, zubha aura azubha, subhaga aura durbhagameMse koI eka, Adeya aura anAdeyameM se koI eka", yazakIrti aura ayazakIrtimese koI eka aura nirmANa', ina ikkIsa prakRtiyoMkA eka hI sthAna hotA hai| yahAM paryAptake udaya sahita (subhaga-durbhaga, Adeya-anAdeya aura yazakIrti-ayazakIrtike vikalpoMse) ATha bhaMga hote haiM / aparyAptake udaya sahita kevala eka hI bhaMga hai, kyoMki, subhaga Adeya aura yazakIrti prakRtiyoMke sAtha aparyAptakA udaya nahIM hotA / ina saba bhaMgoMkA yoga nau hai (9) / zarIra grahaNa karanepara AnupUrvIko chor3a audArikazarIra, chaha saMsthAnoM se koI eka saMsthAna, audArikazarIrAMgopAMga, chaha saMhananoMmeMse koI eka saMhanana, upaghAta, aura pratyekazarIra, ina chaha karmoMko milA dene para chamcIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai / yahAM paryAptodaya sahita (subhaga-durbhaga, Adeya-anAdeya, yazakIrti-ayazakIrti, chaha saMsthAna aura chaha saMhanana, inake vikalpoMse 2424246x6288 ) do sau aThAsI bhaMga hote haiN| aparyAptodaya sahita eka hI bhaMga hai, kyoMki, ukta vaikalpika prakRtiyoMmeMse zubha prakRtiyoMke sAtha aparyAptakA udaya nahIM hotaa| yahAM saba bhaMgoMkA yoga gyAraha kama tInasau arthAt dosau navAsI hotA hai (289) / yahAM bhaMgoMke viSayameM nizcaya utpanna karAneke liye ye gAthAyeM kahane yogya Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11. ] sAmittANugame udayadvANaparUvaNA saMkhA taha patthAro pariyahaNa NaTTha taha samuddiTThe' / ede paMca viyappA dvANasamukkittaNA / ' // 7 // savve vipuvvabhaMgA uvarimabhaMgesu ekkamesu / melati ttiya kamaso guNide uppajjade saMkhA // 8 // paDhamaM paDipamA kameNa Nikkhiviya uvarimANaM ca / piMDaM paDi ekke Nikkheitte hodi patthAro // 9 // Nikkhittu vidiyamettaM paDhamaM tassuvari vidiyamekkekkaM / piMDaM paDiNikkhitte evaM sesA vi kAyavvA // 10 // paDhamakkho aMtagao Adigade saMkramedi bidiyakkho / doNi vi gaMtUta Adigade saMkramedi tadiyakkho // 11 // saMkhyA, prastAra, parivartana, naSTa aura samuddiSTa, ina pAMca vikalpoMko sthAnoMkA samutkIrtana arthAt vivaraNa karanevAle jAnanA cAhiye // 7 // sabhI pUrvavartI bhaMga uttaravartI pratyeka bhaMga meM milate haiM, ataeva una maMga kramazaH guNita karanepara saba bhaMgoM kI saMkhyA utpanna hotI hai // 8 // pahale prakRtipramANako kramase rakhakara arthAt usakI eka eka prakRti alaga alaga rakhakara eka ekake Upara uparima prakRtiyoMke piMDapramANako rakhanepara prastAra hotA hai ||12|| dUsare prakRtipiMDakA jitanA pramANa hai utane vAra prathama piMDako rakhakara usake Upara dvitIya piMDako eka eka karake rakhanA cAhiye / ( isa nikSepake yogako prathama samajha aura agale prakRtipiMDako dvitIya samajha tatpramANa isa naye prathama nikSepako rakhakara jor3anA cAhiye / ) Age bhI zeSa prakRtipiMDoM ko isI prakriyAse rakhanA cAhiye // 10 // [ 45 prathama akSa arthAt prakRtivizeSa jaba anta taka pahuMcakara punaH Adi sthAnapara AtA hai, taba dUsarA prakRtisthAna bhI saMkramaNa kara jAtA hai arthAt agalI prakRtipara pahuMca jAtA hai; aura jaba ye donoM sthAna antako pahuMcakara Adiko prApta ho jAte haiM taba tRtIya akSakA bhI saMkramaNa hotA hai // 11 // 1 pratiSu ' tassamuddiddhaM ' iti pAThaH / 2 go. jI. 35. 4 go. jI. 38. 3 go. jI. 36. 5. go. jI. 40. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2, 1, 11. chakkhaMDAgame khuddAbaMdho sagamANeNa vihatte sesaM lakkhittu pakkhive' rUvaM / lakkhijaMte suddhe evaM savvattha kAyavvaM // 12 // saMThAvidUNa rUpaM uvarIdo saMguNittu sagamANe / avaNejjoNaMkidayaM kujjA paDhamaMtiyaM jAvaM // 13 // jitanevAM udayasthAna jAnanA abhISTa ho usI sthAnasaMkhyAko piMDamAnase vibhakta kare / jo zeSa rahe use akSasthAna samajhe / punaH labdhameM eka aMka milAkara dUsare piMDamAnakA bhAga deve aura zeSako akSasthAna smjhe| jahAM bhAga denese kucha na bace vahAM antima akSasthAna samajhe aura phira labdhameM eka aMka na milAve / isa prakAra samasta piMDoM dvArA vibhAjanakriyA karanese uddiSTa sthAna nikala AtA hai // 12 // eka aMkako sthApita karake Ageke piMDakA jo pramANa ho usase guNA kare aura labdhameMse anaMkitako ghaTA de| aisA prathama piMDake aMta taka karatA jaave| isa prakAra udiSTa nikala AtA hai // 13 // vizeSArtha-pUrvokta sAta gAthAoMmeM yaha batalAyA gayA hai ki jaba aneka piMDoMke antargata vizeSa padoMke vikalpoMse bhinna bhinna bhaMga banate haiM taba una saba bhaMgoMkI saMkhyA kisa prakAra nikAlI jAya, usa saMkhyApramANa saba bhaMgoMko kramase jAnaneke liye kisa kisa prakAra vistAra kiyA jA sakatA hai, usa vistArase kisa prakAra bhaMgoMmeM parivartana hote haiM, kisI sthAnavizeSakI kramasaMkhyAmAtrake ullekhase usa sthAnavartI vizeSoMko kaise jAnA jA sakatA hai yA vizeSoMke nAmollekhase usakI kramasaMkhyA kisa prakAra jAnI jA sakatI hai| gAthA naM. 7 meM inhIM prakriyAoMke pAMca nAmoMkA ullekha hai / bhaMgAke pramANako saMkhyA, usa saMkhyApramANa bhaMga prApta karanekI prakriyAko prastAra, uttarottara eka eka vikalpake nAmaparivartanako parivartana, kramika saMkhyA ullekhase vikalpake vizeSoM ko jAnaneke prakArako naSTa, aura vikalpa-vizeSake nAmollekhase usakI kramika saMkhyAko jAnaneke prakArako samuddiSTa kahA hai| gAthA naM. 8 meM bhaMgoMkI sampUrNa saMkhyA nikAlane kA prakAra batalAyA gayA hai jisakA upayoga prakRtameM paMcendriya jIvoMke subhaga-durbhaga, Adeya-anAdeya, yazakIrti ayazakIrti, chaha saMsthAna aura chaha saMhanana, inake vikalpoM dvArA utpanna udayasthAmoMkI bhaMgasaMkhyA nikAlane meM kiyA jA sakatA hai| isake liye prakriyA yaha hai ki prakRta piMDapramANoMkI saMkhyAoMko kramazaH rakhakara paraspara guNA kara do jisase 242424646-288 do sau aThAsI vikalpa A jAte haiN| 1 pratiSu 'pakkhime ' iti pAThaH / pratiSu saMdhAvidaNa' iti paatthH| 2 go. jI. 41. 4 go. jI. 42. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayaTThANaparUvaNA gAthA naM.9 aura 10 meM batalAI gaI do bhinna bhinna prakArakI prastAraprakriyAkA spaSTIkaraNa akSaparivartanakI prakriyAse hotA hai jo nimna prakAra hai gAthA naM. 11 meM jo akSaparivartanakA krama batalAyA gayA hai vaha dvitIya prastArakI apekSA (gAthA naM. 10 ke anusAra ) sambhava hai / prathama prastArakI apekSA akSaparivartanakI nirUpaka gAthA yahAM nahIM dI gii| yaha gAthA gommaTasAra (jI. kAM.) ke pramAda prakaraNameM isa prakAra pAyI jAtI hai tadiyakkho aMtagado Adigade saMkamedi vidiyvkho| doNNi vi gaMtUNaMtaM Adigade saMkamedi paDhamakkho // 39 // arthAt tRtIya akSa jaba AlApakramase apane anta taka jAkara va phirase lauTakara eka sAtha apane prathama sthAnako prApta ho jAtA hai, taba dvitIya akSa badalakara dUsare sthAnako prApta hotA hai| isa prakAra donoM hI akSa antako prApta hokara va phirase lauTakara jaba apane apane prathama sthAnako prApta hote haiM taba prathamAkSa prathama sthAnako chor3akara dvitIya sthAnapara pahuMca jAtA hai| isake anusAra prakRtameM AlApabhedoMkA krama nimna prakAra hogA1 subhaga, Adeya, yazakIrti, samacaturana., vajravRSabha. vajranArAca. nArAca. ardhanArAca. kIlita. asaMprAptA. nyagrodha. vajravRSabha. vajranArAca. nArAca. ardhanArAca. isa prakAra jaise samacaturasra sahita 6bhaMga bane haiM vaise hI nyagrodha sahita 6bhaMga baneMge aura phira zeSa cAra saMsthAnoMke bhI kramazaH chaha chaha bhaMga hoMge jinakA yoga hogA 36 / phira ye hI 36 bhaMga ayazakIrti ke sAtha hoMge / phira anAdeyake yazakIrtike sAtha 36 aura ayazakIrtike sAtha 36 bhaMga hokara 72 bhaMga hoNge| pazcAt durbhagako lekara 36 . Adeya yazakIrti sahita, 36 Adeya-ayazakIrti sahita, 36 anAdeya-yazakIrti sahita aura 36 anAdaya-ayazakIrti sahita aise 144 bhaMga hoNge| isa prakAra ina sabakA yoga hogA 36+36+72+144288 / ir n o 5 w gvoo Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] chakkhaMDAgamai khuddAbaMdho [2, 1, 11. ................. dvitIya prastArakI apekSA (gAthA naM. 11 ke anusAra) AlApabhedoMkA krama nimna prakAra hogA 1 subhaga, Adeya, yazakIrti, samacaturana., vajravRSabha. 2 durbhaga " 3 subhaga, anAdeya durbhaga subhaga, ayazakIrti, durbhaga subhaga, anAdeya 8 durbhaga 9 subhaga, Adeya, yazIrti, nyagrodha. 10 durbhaga , , , isa prakAra jaise yahAM Adeya sahita 2, anAdeya sahita 2, phira ayazakIrtiAdeya sahita 2 aura ayazakIrti-anAdeya sahita 2 aise 8 bhaMga vane haiM, vaise hI nyagrodha-yazakIrti-Adeya sahita 2, nyagrodha-yazakIrti-anAdaya sahita 2, nyagrodha ayazakIrti-Adeya sahita 2 aura nyagrodha-ayazakIrti-anAdeya sahita 2 aise 8 bhaMga baneMge aura phira zeSa cAra saMsthAnoMke bhI kramazaH ATha ATha bhaMga hokara chahoM saMsthAnoMke 48 bhaMga hoMge / jisa prakAra ye 48 bhaMga prathama saMhanana sahita hue haiM usI prakAra zeSa pAMca saMhananoMke bhI kramazaH ar3atAlIsa ar3atAlIsa bhaMga hokara saba bhaMgoMkA yoga 4846-288 ho jaaygaa| gAthA naM.11 meM kramika saMkhyAparase vivakSita bhaMga jAnanekI vidhi batalAI hai| udAharaNArtha- hameM yaha jAnanA hai ki ukta 288 bhaMgoMmeMse 145 vAM bhaMga kaunasA hogaa| aba hameM 145 ko sabase pahale prathama piMDamAna 2 se bhAjita karanA cAhiye jisase labdha 72 Aye aura zeSa bacA 1 / ataeva prathama sthAnameM subhaga hai| phira labdhameM 1 milAkara dUsare piMDapramANa 2 kA bhAga denese labdha Aye 36 aura zeSa bacA 1 / isase jAnA gayA ki dUsare sthAnameM Adeya hai| phira labdhameM 1 milAkara tIsare piMDamAna 2 kA bhAga denese labdha Aye 18 aura zeSa rahA 1 / isase jAnA ki tIsare sthAnameM yazakIrti hai / phira labdhame eka milAkara cauthe piMDamAna 6 kA bhAga denese labdha Aye 3 aura zeSa bacA 1 / isase jAnA ki cauthe sthAnameM samacaturasrasaMsthAna hai| phira labdhameM 1 milAnepara antima piMDamAna 6 kA bhAga na jAkara zeSa bace 4 se antima piMDakI cauthI prakRti ardhanArAcasaMhanana samajhanA cAhiye / ataeva 145 vAM bhaMga subhaga Adeya yazakIrti samacaturasrasaMsthAna va ardhanArAcasaMhanana prakRtiyoMvAlA hogaa| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayaTThANa parUvaNA [ 19 gAthA naM. 13 meM vikalpa ke nAmollekha parase usakI kramika saMkhyA jAnanekI vidhi yatalAI gayI hai / udAharaNArtha- hama jAnanA cAhate haiM ki durbhaga, anAdeya, ayazakIrti nyagrodhaparimaMDalasaMsthAna aura kIlakazarIrasaMhanana kaunase nambarake bhaMgameM aaveNge| yahAM 1 aMkako rakhakara use antima piMDamAna 6 se guNA kiyA aura labdhameM le anaMkita 1 ghaTA diyA, kyoMki, kIlakazarIra pAMcavAM saMhanana hai| ghaTAnese jo 5 bace unheM agale piMDamAna 6 se guNA kiyA jisase labdha Aye 30 / isameMse ghaTAye 4, kyoMki, nyagrodhaparimaMDala 6 saMsthAnoM se dUsarA hI hai| zeSa bace 26 ko usase pUrvavartI piMDamAna dose guNA kiyA aura ghaTAyA kucha nahIM, kyoMki, piMDamAna domeMse dvitIya prakRtiko hI grahaNa kiyA hai ataH anaMkita kucha nahIM hai / isa prakAra labdha 52 ko punaH 2 se guNA kiyA phira bhI kucha nahIM ghaTAyA, kyoMki, yahAM bhI domeMse dUsarI hI prakRti grahaNa kI hai| ataeva labdha hue 104 jise punaH prathama piMDamAna 2 se guNA kiyA aura yahAM bhI kucha nahIM ghaTAyA, kyoMki, yahAM bhI dusarI prakRti grahaNa kI hai| ataeva ukta vikalpakI kramika saMkhyA 10442208 vIM huii| isa prakAra jahAM bhI aneka piMDAntargata vizeSoMke vikalpase aneka bhaMga banate haiM vahAM unakI saMkhyAdi jJAta kI jA sakatI hai| nIce do yaMtra diye jAte haiM jinase kisI bhI bhaMgasaMkhyAke AlApakA va kisI bhI AlApase usakI bhaMgasaMkhyAkA jJAna pAMcoM akSoMke koTakoMmeM diye hue aMkoMke jor3anese prApta kiyA jA sakatA hai prathama prastAra ( gAthA 20 ) kI apekSA bhaMgoMke jAnanekA yaMtra subhaga | durbhaga 2 Adeya | anAdeya yazakIrti ayazakIrti samacatu. nyagrodha. svAti. kubjaka. vAmana 32 huNDaka. 40 vajravRSabha. vajranArAca. nArAca. ardhanArAca. kIlita. asaMprApti. / 192 / 240 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 11. sarIrapajjattIe pajjattayadassa apajjattamavaNiya paraghAdo dohaM vihAyagadINamekkadare ca pakkhitte aTThAvIsAe dvANaM hodi / bhaMgA paMca sadA chAvattarA hoMti | 576 || ANApANapajjattIe pajjattayadassa ussAse pakkhitte eguNatIsAe dvANaM hodi / maMgA tettiyA ceva | 576 || bhAsApajjattIe pajjattayadassa sussara-dussaresu ekkadare pakkhitte tIsAe hANaM hodi / maMgA ekkArasa sadANi bAvaNNAhiyANi |1152 / dvitIya prastAra ( gAthA 21 ) kI apekSA bhaMgoMke jAnanekA yaMtra vajravRSabha. vajranArAca. nArAca. ardhanArAca.| kIlita | asaMprApti. samacatu. | nyagrodha. svAti. | kubjaka. vAmana. huNDaka. yazakIrti ayazakIrti Adeya | anAdeya / 72 subhaga | durbhaga zarIraparyAptiko pUrNa karalenevAle paMcendriya tiryaMcake pUrvokta chabbIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnameMse aparyAptako nikAlakara va paradhAta aura do vihAyogatiyomese koI eka, ina do prakRtiyoMke milA denepara aTThAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| yahAM bhaMga ( subhaga-durbhaga, Adeya-anAdeya, yazakIrti-ayazakIrti, chaha saMsthAna, chaha saMhanana tathA prazasta-aprazasta vihAyogati, ina vikalpoMke bhedase) pAMca sau chayattara hote haiM ( 576) / ___ AnaprANaparyAptiko pUrNa karalenevAle paMcendriya tiryaMcake pUrvokta aTThAIsa prakRtiyoMmeM ucchvAsa milAdenese unatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| yahAM bhaMga utane hI arthAt pAMca sau chayattara hI haiM (576) / bhASAparyAptiko pUrNa karalenevAle paMcendriya tiryaMcake pUrvokta unatIsa prakRtiyoM meM susvara aura dusvarameMse koI eka milAdenese tIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| yahAM (subhaga-darbhaga, Adeya-anAdeya, yazakIrti-ayazakIrti, chaha saMsthAna, chaha saMhanana. prazasta-aprazasta vihAyogati aura susvara-dusvara, inake vikalpase) bhaMga gyAraha sau bAvana ho jAte haiM (1952) / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayaTThANaparUvaNA [ 51 ujjovudayasaMjuttaciMdiyatirikkhassa ekkavIsa-chabbIsudayaTThANAI puvvaM va vattavvAiM / puNo sarIrapajjattIe pajjattayadassa paraghAdujjovesu pasatthApasatthANa vihAyagadINamekkadare ca pavidvesu eguNatIsAe hANaM hodi / bhaMgA paMca sadA chAvattarA|576 / puNo edesu paDhameguNatIsAe bhaMgesu pakkhittesu sababhaMgapamANaM ekkArasa sadANi bAvaNNANi hodi | 1152 / / ANApANapajattIe pajattayadassa ussAse pakkhitte tIsAe hANaM hodi| ettha paMca sadA chAvattari bhaMgA |576 / puNo edesu paDhamatIsAe bhaMgasu chuddhesu sattArasa sayAimaTThavIsAiM tIsAe savvabhaMgA hoti / 1728 / / bhAsApajjattIe pajattayadassa sussara-dussarANamekkadare chuddhe ekkattIsAe hANaM hodi / bhaMgA ekkArasa sadANi bAvaNNANi / 1152] / paMciMdiyatirikkhANaM savvabhaMgasamAso udyotodayake sahita paMcendriya tiryacake ikkIsa aura chabbIsa prakRtiyoMvAle udayasthAna pUrvokta prakArase hI kahanA cAhiye / punaH zarIraparyApti pUrNa karalenevAle paMcanti ndriya tiryacake ukta chavvIsa prakRtiyoM meM paraghAta, udyota, aura prazasta-aprazasta vihAyogatiyoM se koI eka, isa prakAra tIna prakRtiyAM milAdenese unatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai / yahAM ( subhaga-durbhaga, Adeya-anAdeya, yazakIrti-ayazakIrti, chaha saMsthAna, chaha saMhanana, aura prazasta-aprazasta vihAyogati, inake vikalpase) bhaMga pAMca sau chayattara hote haiM (576 ) / punaH ina bhaMgoMko pUrvokta unatIsa prakRtiyoMvAle udayasthAna sambandhI bhaMgoMmeM milAdenese unatIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnoMke saba bhaMgoMkA yoga ( 5765576= ) 1152 gyAraha sau bAvana ho jAtA hai| ____AnaprANaparyApti pUrNa karalenevAle paMcendriya tiryaMcake pUrvokta unatIsa prakRtiyoM meM ucchvAsa milAdenepara tIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| yahAM bhaMga (pUrvokta prakArase) pAMca sau chayattara haiM (576) / punaH ina bhaMgoMmeM pUrvokta tIsa prakRtiyoMvAle udayasthAna sambandhI 1152 bhaMga milAdenepara tIsa prakRtiyovAle udayasthAna sambandhI sava bhaMgokA yoga (1952+576= ) 1728 sattaraha sau aTThAIsa hotA hai| bhASAparyAptiko pUrNa karalenevAle paMcendriya tiryacake pUrvokta tIsa prakRtiyoM meM susvara aura dusvara inameMse koI eka milAdenepara ikatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| yahAM bhaMga ( subhaga-durbhaga, Adeya-anAdeya, yazakIrti ayazakIrti, chaha saMsthAna, chaha saMhanana, prazasta-aprazasta vihAyogati, aura susvara-duskharake vikalpoMse) gyAraha sau bAvana hote haiM (1152) / paMcandriya tiryaMcoMke samasta bhaMgoMkA yoga cAra hajAra nau sau chaha hotA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52) - chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 1, 11. catvAri sahassAI Nava sayAI chacceva hoi / 4906 || tirikkhANaM savvabhaMgasamAso paMca sahassANi aTTaNANi | 4992 | / paMciMdiyatirikkhudayaTThANANaM sAmittaM kAlo ca puvvaM . va vttvyo| Navari tIsekkatIsANaM kAlo jahaNNeNa aMtomuhuttamukkasseNa aMtomuhuttaNANi tiNNi palidovamANi / maNussANaM' sAmaNNaNa ekkArasudayaTThANANi vIsa-ekavIsa-paMcavIsa-chavvIsasattAvIsa-aTThAvIsa-egUNatIsa-tIsa-ekattIsa-Nava-aTTa hoMti / 20 / 21 / 25 / 26 / 27 / 28 / 29 / 30 / 31 / 9 / 8 / sAmaNNamaNussA visesamaNussA visesavisesamaNussA tti tivihA maNussA / sAmaNNamaNussANaM bhaNNamANe tattha imaM ekkatrIsAe TThANaM- maNussagadi-paMciMdiyajAdi-tejA-kammaiyasarIra-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-maNussagadi hai ( 4906) / udyota rahita udyota sahita 21 prakRtiyoMvAle udayasthAna 9 9 pUrva bhaMgoMke hI samAna honese 289 289 / inheM nahIM jor3A gyaa| __ 576 + 576 , 1152 + 576 x 1152 2602 + 2304 = 4906 paMcendriya tiryacoMke udayasthAnoMke svAmitva aura kAlakA kathana pUrvAnusAra arthAt jaisA nArakiyoMke udayasthAnoMkI prarUpaNAmeM kara Aye haiM usI prakAra karanA cAhiye / yahAM vizeSatA itanI hai ki tIsa aura ikatIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnoMkA jaghanya kAla antarmuhUrta aura utkRSTa kAla antarmuhUrta kama tIna palyopama hai| manuSyoMke sAmAnyataH vIsa, ikkIsa, paccIsa, chavvIsa, sattAIsa, aTThAIsa, unatIsa, tIsa, ikatIsa, nau aura ATha prakRtiyoMvAle gyAraha sthAna hote haiM / 20 / 21 / 25 / 26 27 / 28 / 29 / 30 / 31 / 9 / 8 / manuSya tIna prakArake haiM- sAmAnya manuSya, vizeSa manuSya aura vizeSa-vizeSa manuSya / sAmAnya manuSyoMke kathanameM yaha prathama ikkIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hai-- manuSyagati', paMcendriya jAti', taijasa aura kArmaNa zarIra, varNa', gaMdha', rasa, sparza', manuSyagatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghuka", trasa', vAdara", paryApta aura aparyAptamese 1 pratiSu * massANi ' iti pAThaH / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayaTThANaparUvaNA [53 pAoggANupuci-agurugalahuga-tasa-bAdara pajjattApajjattANamekkadara thirAthiraM subhAsubhaM subhaga-dubhagANamekkadaraM Adejja-aNAdejjANamekkadaraM jasakitti-ajasakittINamekkadaraM NimiNaNAmaM ca edAsiM payaDINamekamudayaTThANaM / pajjattaudaeNa aTTha bhaMgA, apaattaudaeNa ekko, tesiM samAso Nava |9|| gahidasarIrassa maNussANupusvimavaNedaNa orAliyasarIra-chasaMThANANamekadaraM orAliyasarIraaMgovaMga chaNNa saMghaDaNANamekadaraM uvaghAdaM patteyasarIraM ca ghettUNa pakkhitte chavvIsAe DANaM hodi / bhaMgA ekkArasUNatisadamettA |289 / sarIrapajjattIe pajjattayadassa apajjattamavaNiya paraghAda pasatthApasatthavihAyagadINamekkadaraM ca ghettUNa pakkhitte aTThAvIsAe hANaM hodi / bhaMgA cauvIsUNachasadamettA 576 / ANApANapajjattIe paJjattayadassa ussAsaM ghettUNa pakkhitte eguNatIsAe hANaM hodi| koI eka, sthira", asthira", zubha, azubha", subhaga aura durbhagameMse koI eka, Adeya aura anAdeyameM se koI eka", yazakIrti aura ayazakIrti se koI eka aura nirmANa', ina prakRtiyoM kA eka udayasthAna hotA hai| yahAM paryAptAdaya sahita (subhaga durbhaga, Adeya-anAdeya aura yazakIrti ayazakIrtike vikalpoMse ) ATha bhaMga hote haiN| aparyAptodaya sahita eka hI bhaMga hai ( kyoMki subhaga, Adeya aura yazakIrtike sAtha aparyAptakA udaya nahIM hotaa)| paryApta aura aparyAptake bhaMgoMkA yoga huA nau ( 8+ 1 = 9) zarIra grahaNa karalenevAle manuSyake pUrvokta ikkIsa prakRtiyoMmeMse AnupUrvIko chor3akara audArikazarIra, chaha saMsthAnoMmeMse koI eka, audArikazarIrAMgopAMga, chaha saMhananoMmeMse koI eka, upaghAta aura pratye kazarIra, isa prakAra chaha prakRtiyAM milAdenepara chabbIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai / yahAM bhaMga (paryAptake udaya sahita subhaga durbhaga, Adeya-anAdeya, yazakIrti-ayazakIrti, chaha saMsthAna aura chaha saMhananake vikalpoMse 242424646-288 aura aparyAptodaya sahita bhaMga 1, isa prakAra ) do sau navAsI hote hai ( 289 ) / zarIraparyApti pUrNa karalenevAle manuSya ke pUrvokta chanvIsa prakRtiyoM meMse aparyAptako chor3akara paraghAta tathA prazasta aura aprazasta vihAyogatiyoMmeMse koI eka, aisI do prakRtiyoMko milAdenese aTrAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| yahAM bhaMga (subhaga durbhaga, Adeya-anAdeya, yazakIrti ayazakIrti, chaha saMsthAna, chaha saMhanana aura prazasta-aprazasta vihAyogati, inake vikalpoMse 2x2x2x64642= ) 576 pAMca sau chayattara yA cauvIsa kama chaha sau hote haiM / AnaprANaparyApti pUrNa karalenevAle manuSyake pUrvokta aTThAIsa prakRtiyoMmeM ucchvAsako lekara milAdenese unatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| yahAM bhaMga Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 1, 11. bhaMgA tattiyA ceva | 576 || bhAsApajjattIe pajjattayadassa sussagdussarANamekkadare pakkhitte tIsAe dvANaM hodi / maMgA advedAlIsUNavArasasadamettA' | 1152 / / saMpahi AhArasarIrodaillANaM visesamaNussANaM bhaNNamANe tesiM paMcavIsa-sattAvIsaaMDAvIsa-eguNatIsa tti cattAri udayaTThANANi / 25 / 27 / 28 / 29 / maNussagadipaMciMdiyajAdi-AhAra-tejA-kammaiyasarIra-samacaurasasaMThANa-AhArasarIraaMgovaMga-vaNNa-gaMdharasa-phAsa-agurualahua-uvaghAda-tasa-bAdara-pajjatta-pateyasarIra-thirAthira-subhAsubha-subhagaAdejja-jasakitti-NimiNaNAmANi edAsiM paNuvIsapayaDINamekkamudayaTThANaM / bhaMgo ekko |1|| sarIrapajjattIe pajjattayadassa paraghAda-pasatthavihAyagadIsu pakkhittAsu sacAvIsAe dvANaM hodi / bhaMgo eko |1|| ANApANapajjattIe pajjattayadassa ussAse saMchuddhe aTThAvIsAe dvANaM hodi| bhaMgo ekko | 1 | / bhAsApajjattIe pajjattayadassa pUrvokta prakAra pAMca sau chayattara hI haiM ( 576 ) / __ bhASAparyApti pUrNa karalenevAle manuSyake pUrvokta unatIsa prakRtiyoM meM susvara aura dusvarameMse koI eka milAdenepara tIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai / yahAM bhaMga (pUrvokta vikalpoMke atirikta susvara dusvarake vikalpase 2424246464242%) 1952 gyAraha sau bAvana yA ar3atAlIsa kama bAraha sau haiN| aba AhArakazarIrake udayavAle vizeSa manuSyoMke udayasthAna kahate haiM / unake paJcIsa, sattAIsa, aTThAIsa aura unatIsa prakRtiyoMvAle cAra udayasthAna hote haiN| 25 / 27 / 28 / 29 / manuSyagati', paMcendriya jAti', AhAraka', taijasa' aura phArmaNa' zarIra, samacaturasrasaMsthAna', AhArakazarIrAMgopAMga', varNa', gaMdha', rasa, sparza', agurulaghukara, upaghAta3, trasa", bAdara, paryApta, pratyekazarIra", sthira, asthira', zubha, azubha, subhaga", Adeya, yazakIrti aura nirmANa, ina paJcIsa prakRtiyoMkA eka udayasthAna hotA hai / yahAM bhaMga eka hI hai (1) / zarIraparyApti pUrNa karalenevAle vizeSa manuSyake pUrvokta paccIsa prakRtiyoMmeM paraghAta aura prazastavihAyogati milAdenese sattAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| yahAM bhaMga eka hai (1) / AnaprANaparyApti pUrNa karalenevAle vizeSa manuSyake pUrvokta sattAIsa prakRtiyoM meM ucchvAsa milAdenese aTThAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai / yahAM bhaMga eka hai (1) / bhASAparyApti pUrNa karalenevAle vizeSa manuSyake pUrvokta aTThAIsa prakRtiyoM meM 1 saNNimmi maNussAmmi ya oghekkadaraM tu kevale vajjaM / subhagAdaijanasANi ya titthujude satyamedIdi // go. ka. 601. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayaTThANaparUvaNA sussare pakkhitte egUNatIsAe TThANaM hodi / bhaMgo ekko | 1 || savabhaMgasamAso cattAri' | 4 || visesavisesamaNussANaM paNuvIsaM mottUNa dasa udayaTThANANi hoti / 20 / 21 / 26 / 27 / 28 / 29 / 30 / 31 / 9 / 8 / maNussagadi-paMciMdiyajAdi-tejAkammaiyasarIra-vaNNa gaMdha-rasa-phAsa-agurualahua-tasa-bAdara-pajjata thirAthira subhAsubhasubhaga-Adejja-jasakitti-NimiNaNAmANi edAsiM vIsaNhaM payaDINaM padaralokapUraNagada. sajogikevalissa udao hodi / bhaMgo eko | 1 || jadi titthayaro to titthayarodaeNa ekkavIsAe dvANaM hodi| bhaMgo ekko / kavADaM gadassa edAo ceva pyddiio| Navari orAliyasarIra-samacaurasasaMThANaM / titthayarudayavirahiyANaM chaNNaM saMThANANamekkadaraM orAliyasarIra aMgovaMga-vajjarisahasaMghaDaNa-uvaghAda-patteyasarIraM ca ghettUNa chavvIsAe vA satta sukhara milAdenepara unatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| yahAM bhaMga eka hai (1) / isa prakAra vizeSa manuSyake cAroM udayasthAnoM sambandhI saba bhaMgoMkA yoga cAra huA (4) / vizeSa vizeSa manuSyoMke pUrvokta gyAraha udayasthAnoMmase paccIsa prakRtiyoMvAle eka udayasthAnako chor3akara zeSa daza udayasthAna hote haiM / 20 / 21 / 26 / 27 / 28 / 29 / 30 / 31 / 9 / 8 / manuSyagati', paMcendriyajAti', taijasa aura kArmaNazarIra', varNa', gaMdha', rasa', sparza', agurulaghu, trasa, bAdara, paryApta, sthira, asthira", zubha, azubha, subhaga", Adeya, yazakIrti aura nirmANa ina vIsa nAmakarma prakRtiyoMkA udaya pratara aura lokapUraNa samuddhAta karanevAle sayogikevaloke hotA hai| yahAM bhaMga eka hai (1) / yadi vaha sayogikevalI tIrthakara ho to pUrvokta vIsa prakRtiyoMke atirikta tIrthakara prakRtike udaya sahita ikkIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai / bhaMga eka (1) / kapATa samudghAta karanevAle vizeSavizeSa manuSyake bhI ye hI prakRtiyAM udayameM AtI haiM, vizeSatA kevala yaha hai ki unake audArikazarIra aura samacaturasrasaMsthAna hotA hai| tIrthakara prakRtike udayase rahita jIvoMke chaha saMsthAnoMmeMse koI eka, audArika zarIrAMgopAMga, vajraRSabhanArAcasaMhanana, upaghAta aura pratyekazarIra, ina prakRtiyoMke grahaNa karalenese chavvIsa yA sattAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna ho jAtA hai| yahAM bhaMga chavvIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnameM chahoM saMsthAnoMke vikalpase chaha hoMge aura 1devAhAre satthaM kAlaviyappesu mNgmaannejjo| vocchiNNaM jANittA guNapaDivaNNesu savvasu // go.ka.6.2. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 11. vIsAe vA hANaM hodi| bhaMgA doNhaM pi cha ekko / 6 / 1 / titthayarudaeNa vA aNudaeNa vA daMDagadassa paraghAdaM pasatthApasatthavihAyagadINamekkadaraM ca ghettUNa pakkhitte aTThAvIsAe vA eguNatIsAe vA ThANaM hodi / Navari titthayarANaM pasatthavihAyagadI ekkA ceva uppajjadi / bhaMgA aTThAvIsAe bArasa, eguNatIsAe ekko| 12 / 1 / ANApANapajjattIe pajjattayadassa ussAse pakkhitte tIsAe eguNatIsAe vA ThANaM hodi / bhaMgA eguNatIsAe bArasa, tIsAe ekko / 12 / 1 / bhAsApajjattIe pajjattayadassa sussara-dussaresu ekkadarammi paviDhe tIsAe ekkatIsAe vA hANaM hodi / bhaMgA tIsAe cauvIsa |24|| ekkattIsAe ekko, titthayarANaM dussara-appasatthavihAyagadINaM udayAbhAvA | 1 || ............. sattAIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnameM kevala eka hogaa| 6 / 1 / tIrthakara prakRtike udayase rahita pUrvokta chabbIsa prakRtiyoMmeM paraghAta aura prazasta va aprazasta vihAyogatimese koI eka lekara milAdenese aTThAIsa prakRtiyoMvAlA tathA tIrthakara prakRtike udaya sahita sattAIsa prakRtiyoM meM ukta do prakRtiyAM milAdenese unatIsa prakRtiyoMvAlA daMDasamudghAtagata kevalIkA udayasthAna hotA hai| vizeSatA yaha hai ki tIrthaMkaroMke kevala eka prazastavihAyogati hI udayameM AtI hai / isa prakAra aTThAIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnake (chaha saMsthAna aura prazasta-aprazasta vihAyogatike vikalpoMse) bAraha bhaMga hote haiM, aura unatIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnakA vikalpa rahita kevala eka hI bhaMga hai / (12 / 1 / ) / pUrvokta vizeSa-vizeSa manuSyake AnaprANaparyApti pUrNa karalenepara ukta aTThAIsa aura unatIsa prakRtiyoMmeM ucchvAsa milAdanepara kramazaH unatIsa va tIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai / inake bhaMga pUrvoktAnusAra unatIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnake bAraha aura tIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnakA kevala eka hai| (12 / 1) / ___ usI vizeSa-vizeSa manuSyake bhASAparyApti pUrNa karalenepara pUrvokta unatIsa va tIsa prakRtiyoM meM susvara aura dusvarameMse koI eka milAdenese kramazaH tIsa aura ikartAsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| tIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnake bhaMga (chaha saMsthAna, prazasta-aprazasta vihAyogati aura sukhara-duskharake vikalpoMse) cauvIsa hote haiM ( 24 ) / tathA ikatIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnakA bhaMga kevala mAtra eka hotA hai (1) kyoMki, tIrthakaroMke dukhara aura aprazasta vihAyogati ( tathA prathama saMsthAnako chor3a zeSa pAMca saMsthAnoM) kA udaya nahIM hotaa| ... 1 mapratau -- ujjadi' iti pAThaH / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] __sAmittANugame udayaTThANaparUvaNA [57 ekattIsapayaDINaM NAmaNideso kIrade- maNussagadi-paMciMdiyajAdi-orAliyatejA-kammaiyasarIra-samacaurasasarIrasaMThANa-orAliyasarIraaMgovaMga-vajjarisahasaMghaDaNa-vaNNagaMdha-rasa-phAsa-agurualahua-uvaghAda-parabAda-ussAsa-pasatthavihAyagadi-tasa-bAdara-pajjattapatteyasarIra-thirAthira-suhAsuha-subhaga-sussara Adejja-jasakitti-NimiNa-titthayarANi tti edAo ekkattIsapayaDIo udeti titthyrss| edassa kAlo jahaNNeNa vAsapudhattaM / kudo ? titthayarodaillasajogijiNavihArakAlassa savvajahaNNassa vi vAsapudhattAdo hevado annuvlNbhaa| ukkasseNa aMtomuhuttabbhahiyagambhAdiaTThavasseNUNA pudhakoDI / sesANaM TThANANaM kAlo jANidUNa vattavyo / ajogibhayavaMtassa bhaNNamANe- maNussagadi-paMciMdiyajAdi-tasa-bAdara-pajjattasubhaga-Adejja-asakitti-titthayaramidi edAo Nava / bhaMgo ekko | 1] / titthayaravirahidAo aTTa / bhaMgo ekko / 1 | / maNussANaM sababhaMgasamAso battIsUNasattAvIsa una tIrthaMkaroMke udayameM AnevAlI ikatIsa prakRtiyoMkA nAmanirdeza karate haiMmanuSyagati', paMcendriyajAti', audArika', tejasa' aura kArmaNa zarIra', samacaturasrasaMsthAna. audArikazarIrAMgopAMga', vajraRSabhanArAcasaMhanana', varNa', gaMdha, rasa, sparza, agurukalaghu, upaghAta", paraghAta", ucchvAsa, prazastavihAyogati", asa8, bAdara, paryApta, pratyekazarIra', sthira, asthira3, zubha, azubha", subhaga, sukhara, Adeya, yazakIrti , nirmANa aura tIrthakara', ye ikatIsa prakRtiyAM tIrthaMkarake udayameM AtI haiN| isa udayasthAnakA jaghanyakAla varSapRthaktva hai, kyoMki, tIrthakara prakRtike udyavAle sayogi jinakA vihArakAla kamase kama honepara bhI varSapRthaktvase nIce nahIM pAyA jAtA / isa udayasthAnakA utkRSTa kAla antarmuhUrtase adhika garbhase lekara ATha varSa hIna eka pUrvakoTi hai / zeSa udayasthAnoMkA kAla jAnakara kahanA caahiye| ___ aba ayogi bhagavAnke udayasthAna kahate haiM- manuSyagati', paMcendriyajAti', prasa', bAdara', paryApta', subhaga', Adeya, yazakIrti aura tIrthaMkara', ye nava prakRtiyAM hI ayogikevalIke udaya hotI haiN| yahAM bhaMga eka hai (1) / inhIM nau prakRtiyoMmeMse tIrthakara prakRtise rahita honepara ATha prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| yahAM bhI bhaMga eka hai (1) / manuSyoM ke udayasthAnoM saMbaMdhI samasta bhaMgoMkA yoga battIsa kama sattAIsa sau 1 pratiSu 'maNusagadIe' iti paatthH| .2 paM. saM. bhAga 1, pR. 204. 3 gayajogassa ya bAre tadiyAuga-goda idi vihINesu / NAmassa ya Nava udayA adveva ya titthahINesu // go, ka. 598. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 11. sadametto | 2668 / devagadIe ekkavIsa-paMcavIsa-sattAvIsa-aTThAvIsa-eguNatIsaudayaTThANANi hoti / 21 / 25 / 27 / 28 / 29 / tattha imaM ekkavIsAe udayaTThANaM- devagadi-paMciMdiyajAditejA-kammaiyasarIra-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa devagadipAoggANupuvvI-agurugalahua-tasa-bAdarapajjatta-thirAthira-subhAsubha-subhaga-Adejja-jasakitti-NimiNamidi edAsiM payaDINaM ekkaTThANaM / bhaMgo ekko |1 / / sarIraM gahide ANupugvimavaNedNa veubviyasarIra-samacaurasasaMThANa-veubviyasarIraaMgovaMga-uvaghAda-patteyasarIresu paviDhesu paNuvIsAe hANaM hodi / maMgo eko / 1 / / sarIrapajattIe pajjattayadassa paraghAda-pasatthavihAyagadIsu pakkhittAsu arthAt chaThavIsa sau ar3asaTha hotA hai ( 2668 ) / ___sAmAnya vizeSa vi. vi. 1-20 prakRtiyoMvAle udayasthAna x 2-21 3-25 4-26 5-27 x 1 + 1 6-28 576 + 1 + 12 7-29 576 + 1 + 1+12 8-30 1152 1+24 9-31 orax Word xx arxrarar x xxx + + saxxx 2602 + 4 + 622668 devagatimeM ikkIsa, paJcIsa, sattAIsa, aTThAIsa aura unatIsa prakRtiyoMvAle pAMca udayasthAna hote haiN| unameM ikkIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna isa prakAra hai- devagati', paMcendriyajAti', taijasa aura kArmaNa zarIra, varNa', gaMdha, rasa, sparza', devagatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghuka, trasa", bAdara, paryApta3, sthira", asthira, zubha, azubha', subhaga, Adeya, yazakIrti aura nirmANa' ina ikkIsa prakRtiyoMkA eka udayasthAna hotA hai| bhaMga eka hai (1) / zarIra grahaNa karalenepara devagatimeM AnupUrvIko chor3akara va vaikriyikazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIrAMgopAMga, upaghAta aura pratyekazarIra, ina pAMca prakRtiyoMko milAdenepara paccIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| bhaMga eka hai (1) / zarIraparyApti pUrNa karalenevAle devake pUrvokta paccIsa prakRtiyoM meM paraghAta aura Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 11.] sAmittANugame udayahANaparUvaNA [ 59 sattAvIsAe DANaM hodi / bhaMgo ekko | 1 | / ANApANapajjattIe pajjattayadassa ussAso paviTTho / tAdhe aTThAvIsAe TThANaM / bhaMgo eko | 1 / / bhAsApajjattIe pajjattayadassa sussare paviDhe eguNatIsAe dvANaM hodi / bhaMgo eko |1|| taM kevaciraM ? bhAsApajjattIe pajjattayadassa paDhamasamayappahuDi jAva Auacarimasamao tti| tassa pamANaM jahaNNeNa aMtomuhuttaNadasavassasahassANi, ukkasseNa aNtomuhuttnntettiissaagrovmaanni| ettha savvabhaMgasamAso paMca | 5 / / cadugadibhaMgasamAso sattasahassachassadasattaripamANaM hodi | 7670 / / tamhA Nirayagadi-tirikkhagadi-maNussagadi-devagadINamudaeNeva Neraio tirikkho prazastavihAyogati, ina doko milAdenepara sattAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| bhaMga eka hai (1) / ___ AnaprANaparyApti pUrNa karalenevAle devake pUrvokta sattAIsa prakRtiyoMmeM ucchvAsa aura praviSTa ho jAtA hai / usa samaya aTThAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai| bhaMga eka hai (1) / bhASAparyApti pUrNa karalenevAle devake pUrvokta aTThAIsa prakRtiyoMmeM susvarake praviSTa ho jAnepara unatIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna hotA hai / bhaMga eka hai (1) / . zaMkA-isa unatIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnakA kAla kitanA hai ? samAdhAna--bhASAparyApti pUrNa karalenevAle devake prathama samayase lekara AyukA antima samaya Ane taka isa udayasthAnakA kAla hai / usa kAlakA pramANa kamase kama antarmuhUrtase hIna daza hajAra varSa aura adhikase adhika antarmuhUrta kama tetIsa sAgaropamapramANa hai| devoMke pAMcoM udayasthAnoMke samasta bhaMgoMkA yoga pAMca huA (5) / cAroM gatiyoMke udayasthAnoMke bhaMgoMkA yoga huA sAta hajAra chaha sau sattara (7670) / gati udayasthAna bhaMga naraka tiryaMca 32+54+4906-4992 manuSya 2668 deva 7670 isa prakAra cUMki eka eka gatike sAtha aneka karmaprakRtiyoMkA udaya pAyA jAtA hai, ataeva kevala narakagatike udayase nArakI hotA hai, tiryaMcagatike udayase Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 12. maNusso devo hodi tti Na ghaDade ? visamo uvaNNAso / kudo ? NirayagadiAdicadugadiudayANaM va sesakammodayANaM tattha avinnaabhaavaannuvlNbhaado| jisse payaDIe uppaNNapaDhamasamayappahuDi jAva carimasamao tti NiyameNa udao hodUga appidagaI mottUNa aNNattha udayAbhAvaNiyamo dissai tisse udaeNa Neraio tirikkho maNusso devo ti Nideso kIrade aNNahA annvtttthaannaado| siddhigadIe siddho NAma kadhaM bhavadi ? // 12 // ettha vi puvvaM va Naya-Nikkheve assidUNa cAlaNA kAyavvA udayAdipaMcabhAve vaa| khaiyAe laddhIe // 13 // kammANaM NimmUlakhaeNuppaNNapariNAmokhao NAma, tassa lIe khaiyaladdhIe siddho hodi / aNNe vi satta-pameyattAdao tattha pariNAmA atthi, tehi kiNNa siddho hodi ? tiryaMca, manuSyagatike udayase manuSya aura devagatike udayase deva yaha kathana ghaTita nahIM hotA? samAdhAna~yaha upanyAsa viSama hai, kyoMki, nAraka Adi cAra paryAyoMke prApta honemeM jisa prakAra narakagati Adi cAra prakRtiyoMke udayakA kramazaH avinAbhAvI sambandha haiM vaisA zeSa karmoMke udayoMkA vahAM adhinAbhAvI sambandha nahIM pAyA jaataa| utpanna honeke prathama samayase lagAkara paryAyake antima samaya taka jisa prakRtikA niyamase udaya hokara vivakSita gatike sivAya anyatra udaya na honekA niyama pAyA jAtA hai, usI karmaprakRtike udayase nArakI, tithaMca, manuSya aura deva hotA hai, aisA nirdeza kiyA gayA hai| anyathA anavasthA utpanna ho jaaygii| siddha gatimeM jIva siddha kisa prakAra hotA hai ? // 12 // yahAM bhI pUrvAnusAra naya aura nikSepoMkA Azraya lekara cAlanA karanA cAhiye, athavA udaya Adi pAMca bhAvoMke Azrayale cAlanA karanA caahiye| kSAyika labdhise jIva siddha hotA hai // 13 // karmoM ke nirmUla kSayase utpanna hue pariNAmako kSaya kahate haiM aura usIkI labdhi arthAt kSAyika labdhike dvArA siddha hotA hai| zaMkA-siddha gatimeM satva, prameyatva Adi anya pariNAma bhI to hote hai, unase siddha hotA hai, aisA kyoM nahIM kahate ? 1 pratibu tisse' iti paatthH| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 15. ] sAmittANugame iMdiyamaggaNA [ 61 Na, jadi te siddhattassa kAraNaM to sacce jIvA siddhA hojja, tesiM savvajIvesu saMbhavovalaMbhA / tamhA khaDyAe laDIe siddho hodi tti ghettanaM / iMdiyANuvAdeNa eiMdio bIiMdio tIiMdio cauriMdio paMciMdio NAma kathaM bhavadi ? // 14 // ettha NAmAdiNikkheve NegamAdiNae odaiyAdibhAve ca assidUNa pucvaM va iMdiyassa cAlaNA kAyavvA / khaovasamiyAe laDIe // 15 // free liMgamiMdii | iMdo jIvo, tassa liMga jANAvayaM sUcayaM jaM tarmidiyamidi vRttaM hodi / kadhameIdiyattaM khaovasamiyaM ? ucca de - passiMdiyAvaraNassa savvaghAdiphaddayANaM saMtovasameNa desaghAdiphadayANamudaeNa cakkhu-soda-ghANa - jibbhidiyAvaraNANaM desaghAdiphadayANamudayakkhaNa tesiM caiva saMtovasameNa tesiM savvaghAdiphaddayANamudaeNa jo uppaNNo jIva pariNAmo so khaovasamio buccade | kudo ? pubbuttANaM phakSyANaM khaovasamehi samAdhAna- nahIM, kyoMki, yadi satva prameyatva Adi siddhatvake kAraNa haiM, taba to sabhI jIva siddha ho jAyeMge, kyoMki, unakA astitva to sabhI jIvoM meM pAyA jAtA hai / isaliye kSAyika labdhise siddha hotA hai aisA grahaNa karanA cAhiye / indriyamArgaNAnusAra ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya va paMcendriya jIva kaise hotA hai ? // 14 // yahAM para nAmAdi nikSepoM, naigamAdi nayoM aura audAyikAdi bhAvoMkA Azraya lekara pUrvAnusAra indriyakI cAlanA karanA cAhiye / kSAyopazamika labdhise jIva siddha hotA hai // 15 // indrake cihnako indriya kahate haiM / tAtparya yaha ki indra jIva hai aura usakA jo cihna arthAt jJApaka yA sUcaka hai vaha hai indriya | zaMkA - ekendriyatva kSAyopazamika kisa prakAra hotA hai ? samAdhAna - kahate haiM / sparzendriyAvaraNa karmake sarvaghAtI spardhakoMke saravopazamase, usIke dezaghAtI spardhakoMke udayale; cakSu, zrotra, ghrANa aura jivhA indriyAvaraNa karmoMke dezaghAtI spardhakoMke udayakSayase, unhIM karmoMke sattvopazamase tathA sarvaghAtI spardhakoMke udayase jo jIvapariNAma utpanna hotA hai use kSayopazama kahate haiM, kyoMki, vaha bhAva pUrvokta spardhakoMke kSaya aura upazama bhAvoMse hI utpanna hotA hai / isI jIva Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho (2, 1, 15. uppaNNattAdo / tassa jIvapariNAmassa eiMdiyamidi saNNA / edeNa ekkeNa iMdieNa jo jANadi passadi sevadi jIvo so eiMdio NAma / ___ savvaghAdI-desaghAdittaM NAma kiM ? vuccade-duvihANi kammANi ghAdikammANi aghAdikammANi ceva / NANAvaraNa-daMsaNAvaraNa-mohaNIya-aMtarAiyANi ghAdikammANi vedaNIya-Au-NAma-godANi aghAdikammANi / NANAvaraNAdINaM kadhaM ghAdivavadeso ? Na, kevalaNANa-dasaNa-sammatta-caritta-vIriyANamaNeyabheyabhiNNANaM jIvaguNANaM virohittaNeNa tersi ghAdivavadesAdo / sesakammANaM ghAdivavadeso kiNNa hodi ? Na, tesiM jIvaguNaviNAsaNasattIe abhAvA / kudo ? Na AuaMjIvaguNaviNAsayaM, tassa bhavadhAraNammi vAvArAdo / Na godaM jIvaguNaviNAsayaM, tassa NIcuccakulasamuppAyaNammi vAvArAdo / Na khetapoggalavivAiNAmakammAI pi, tesiM khettAdisu paDibaddhANamaNNattha vAvAravirohAdo / pariNAmakI ekendriya saMzA hai / isa eka indriyake dvArA jo jAnatA hai, dekhatA hai, sevana karatA hai vaha jIva ekendriya hotA hai| zaMkA-sarvaghAtitva aura dezaghAtitva kise kahate haiM ? samAdhAna-kahate haiM / karma do prakArake haiM, ghAtiyA karma aura aghAtiyA karma / zAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya aura antarAya, ye cAra ghAtiyA karma haiN| tathA vedanIya, Ayu, nAma aura gotra, ye cAra aghAtiyA karma haiN| zaMkA-jJAnAvaraNa Adiko ghAtiyA karma kyoM nAma diyA hai ? samAdhAna-kyoMki, kevala zAna, kevaladarzana, samyaktva, cAritra aura vIrya arthAt AtmAkI zakti rUpa jo aneka bhedoMmeM bhinna jIvaguNa haiM unake ukta karma virodhI arthAt ghAtaka hote haiM aura isIliye ve ghAtiyA karma kahalAte haiN| zaMkA-(jIvaguNoMke virodhaka to zeSa karma bhI hote haiM, ataeva )zeSa karmIko bhI ghAtiyA karma kyoM nahIM kahate ? samAdhAna-zeSa karmoMko ghAtiyA nahIM kahate, kyoMki, unameM jIvake guNoMkA vinAza karanekI zakti nahIM pAI jAtI / jaise, Ayu karma jIvake guNoMkA vinAzaka nahIM hai, kyoMki, usakA kAma to bhava dhAraNa karAnekA hai / gotra bhI jIvaguNavinAzaka nahIM hai, kyoMki, usakA kAma nIca aura ucca kula utpanna karanA hai / kSetravipAkI aura pudgalavipAkI nAmakarma bhI javiguNavinAzaka nahIM haiM, kyoMki, unakA sambandha yathAyogya kSetra aura pudgaloMse honeke kAraNa anyatra unakA vyApAra mAnanemeM virodha AtA hai| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 15.] sAmittANugame iMdiyamaggaNA [63 jIvavivAiNAmakammaveyaNiyANaM' dhAdikammavavaeso kiNNa hodi ? Na, jIvassa aNappabhUdasubhaga-dubhagAdipajayasamuppAyaNe vAvadANaM jIvaguNaviNAsayattavirohAdo / jIvassa suhaM viNAsiya dukkhuppAyayaM asAdavedaNIyaM ghAdivavaesa kiNNa lahade ? Na, tassa ghAdikammasahAyassa ghAdikammehi viNA sakajjakaraNe asamatthassa sado tattha pauttI patthi ti jANAvaNahUM tvvvesaakrnnaado| tattha ghAdINamaNubhAgo duviho sabaghAdao desaghAdao tti / vuttaM ca savvAvaraNIyaM puNa ukkassaM hodi dArugasamANe // heTThA desAvaraNaM savvAvaraNaM ca uvarillaM' // 14 // zaMkA-jIvavipAkI nAmakarma evaM vedanIya karmoMko ghAtiyA karma kyoM nahIM mAnA? samAdhAna nahIM mAnA, kyoMki, unakA kAma anAtmabhUta subhaga, durbhaga Adi jIvakI paryAyeM utpanna karanA hai, jisase unheM jIvaguNavinAzaka mAnane meM virodha utpanna hotA hai| zaMkA-jIvake sukhako naSTa karake dukha utpanna karanevAle asAtA vedanIyako ghAtiyA karma nAma kyoM nahIM diyA? samAdhAna nahIM diyA, kyoMki, vaha ghAtiyA karmIkA sahAyakamAtra hai aura ghAtiyA kauke vinA apanA kArya karane meM asamartha tathA usameM pravRtti-rahita hai| isI bAtako batalAneke liye asAtA vedanIyako ghAtiyA karma nahIM khaa| __ ina karmoM meM ghAtiyA karmIkA anubhAga do prakArakA hai- sarvaghAtaka aura dezaghAtaka / kahA bhI hai ghAtiyA karmoMkI jo anubhAgazakti latA, dAru, asthi aura zaila samAna kahI gayI hai usameM dArutalyase Upara asthi aura zaila tulya bhAgoma to utkRSTa savAvaraNAya zakti pAI jAtI hai, kintu dArusama bhAgake nIcale anantima bhAgameM ( va usase nIce saba latAtulya bhAgameM ) dezAvaraNa zakti hai, tathA Uparake ananta bahubhAgoMmeM sarvAvaraNazakti hai // 14 // 1 pratiSu -kammamayaNiyANaM ' iti pAThaH / 2 sattI ya ladA-dArU-aTThIselovamA hu ghANiM / dAruaNaMtimabhAgo ti desaghAdI tado savvaM // go. ka. 180. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho NANAvaraNacadukkaM daMsaNatigamaMtarAigA paMca | tA hoMti deghAdI saMjaNA NokasAyA ya // 15 // phAsiMdiyAvaraNa savvaghAdiphaddayANamudayakkhaeNa tesiM caiva saMtotrasameNa aNudaovasameNa vA desaghAdiphaddayANamudaeNa jimmidiyAvaraNassa santraghAdiphadayANamudayakkhaeNa tesiM caiva saMtovasameNa aNudaovasameNa vA desaghAdiphadayANamudaeNa cakkhu-soda-ghANiMdiyAvaraNANaM desaghAdiphaddayANamudayakkhaeNa tesiM caiva saMtotrasameNa aNudaovasameNa vA savtraghAdiphaddayANamudaeNa khaovasamiyaM jibhidiyaM samuppajjadi / passidiyAviNAbhAveNa taM caiva jibhidiyaM bIiMdiyaM ti bhaNNadi bahidiyajAdiNAmakammodayAviNAbhAvAdo vA / teNa beidieNa beIdiehi vA juttA jeNa bIiMdio NAma teNa khaovasamiyAe laDIe bIiMdio ti sutte bhaNidaM / [ 2, 1, 15. parisadiyAvaraNassa savvaghAdiphadayANaM saMtovasameNa desaghAdiphaddayANamuda eNa jinbhA - ghArNidiyAvaraNANaM savvaghAdiphaddayANamudayakkhaeNa tesiM caiva saMtAvasameNa aNudaovasameNa vA desaghAdiphaddayANamudaeNa cakkhu-sodidiyANaM (desaghAdi ) phadayANaM udaya mati, zruta, avadhi aura mana:paryaya, ye cAra jJAnAvaraNa, cakSu, acakSu aura avadhi, ye tIna darzanAvaraNa, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga aura vIrya, ye pAMcoM antarAya, tathA saMjvalanacatuSka aura nava nokapAya, ye teraha mohanIya karma dezaghAtI hote haiM // 15 // sparzendriyAvaraNa ke sarvaghAti spardhakoMke udayakSayase, unhIM ke sattvopazamase athavA anudayopazama se, aura dezaghAtI spardhakoMke udayase: jivhendriyAvaraNake sarvaghAtI spardhakoMke udayakSayase, unhIM ke saravopazama se athavA anudayopazamase, aura dezaghAtI spardhakoMke udayase; evaM cakSu, zrotra va ghrANendriyAvaraNoM ke dezaghAtI sparzakoMke udayakSayase, unhIM ke satropazama athavA anudayopazama se aura sarvaghAtI spardhakoMke udaya se kSAyopazamika jivhendriya utpanna hotI hai / sparzendriyakA avinAbhAvI athavA dvIndriyanAmakarmodayakA avinAbhAvI honese jivhendriyako dvitIya indriya kahate haiM, cUMki ukta dvitIya indriyase athavA do indriyoMse yukta hone ke kAraNa jIva dvIndriya hotA hai, isaliye ' kSAyopazamika labdhise jIva dvIndriya hotA hai ' aisA sUtra meM kahA gayA hai / sparzendriyAvaraNake sarvaghAtI spardhakoMke sattvopazamase aura dezaghAtI spardhakoMke udayase jivhA aura ghrANendriyAvaraNoMke sarvaghAtI spardhakoMke udayakSayase, unhIM ke sattvopazama se athavA anudayopazamase tathA dezaghAtI spardhakoMke udayase; evaM cakSu aura zrotrandriyoMke dezaghAtI spardhakoMke udayakSaya se unhIM ke satvopazamase athavA anudayopazamase 1 NANAvaraNacaukkaM tidaMsaNaM sammagaM ca saMjalaNaM / Nava NokasAya vigdhaM chabbIsA desaghAdIo // go. ka. 40. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 15.] sAmittANugame iMdiyamaggaNA kkhaeNa tesiM ceva saMtovasameNa aNudaovasameNa vA savvaghAdiphaddayANamudaeNa ghANidiyamuppaJjadi / taM ceva ghANidiyaM pAsa-jibhidiyAviNAbhAveNa teiMdiyajAdiNAmakammodayAviNAbhAveNa vA teiMdiyo NAma / teNa jutto jIvo vi teiMdiyo hodi / edeNa kAraNeNa khaovasamiyAe laddhIe. teiMdio hodi tti sutte uttaM / passidiyAvaraNassa savvaghAdiphaddayANaM saMtovasameNa desaghAdiphaddayANamudaeNa cakkhu-ghANa-jibhidiyAvaraNANaM savvaghAdiphaddayANamudayakkhaeNa tesiM ceva saMtovasameNa aNudaovasameNa vA desadhAdiphaddayANamudaeNa soiMdiyAvaraNassa desaghAdiphaddayANaM udayakkhaeNa tesiM ceva saMtovasameNa aNudaovasameNa vA savvadhAdiphaddayANamudaeNa cakkhidiyaM uppajjadi / phAsa jibbhA-ghANidiyAviNAbhAveNa cakkhidiyaM (cariMdiyaM) ti bhaNNadi / teNa jutto jIvo cauridiyo / cauriMdiyajAdiNAmakammodayAviNAbhAveNa vA cakkhu cauridiyaM ti vattavyaM / phAsiMdiyAdicauhi iMdiehi jutto ti vA jIvo cauriMdio NAma / teNa kAraNeNa khaovasamiyAe laddhIe cauriMdio hodi ti uttaM / phAsiMdiyAvaraNassa savvadhAdiphayANaM saMtovasameNa desaghAdiphaddayANamudaeNa caduNNamiMdiyANaM savvaghAdiphaddayANamudayakkhaeNa tesiM ceva saMtovasameNa desaghAdiphaddayANa tathA sarvaghAtI spardhakoMke udayase ghrANendriya utpanna hotI hai| vahI ghrANendriya sparza aura jihvA indriyoMkI avinAbhAvI athavA trIndriya jAti nAmakarmodayakI avinAbhAvI honese tRtIya indriya kahalAtI hai| usa indriyase yukta jIva bhI trIndriya hotA hai| isI kAraNase 'kSAyopazamika labdhike dvArA jIva trIndriya hotA hai ' aisA sUtrameM kahA gayA hai| sparzendriyAvaraNake sarvaghAtI spardhakoMke sattvopazama va dezaghAtI spardhakoMke udayase; cakSu, ghrANa aura jihvA indriyAvaraNoMke sarvaghAtI spardhakoMke udayakSayase va unhIMke sattvopazamase athavA anudayopazamase evaM dezaghAtI spardhakoMke udayase; tathA zrotrendriyAvaraNake dezaghAtI spardhakoMke udayakSayase va unhIMke sattvopazamase athavA anudayopazamase evaM sarvaghAtI spardhakoM ke udayase cakSu indriya utpanna hotI hai| sparza, jihvA aura ghrANa indriyoMkI avinAbhAvI honese cakSu indriya caturtha indriya kahalAtI hai / usa cakSu indriyase yukta jIva caturindriya hotA hai / athavA, caturindriya jAti nAmakarmodayakI avinAbhAvI honese cakSuko caturindriya kahanA cAhiye / sparzendriyAdi cAra iMndriyoMse yukta honeke kAraNa jIva caturindriya kahalAtA hai| isI kAraNa 'kSAyopazamika labdhike dvArA jIva caturindriya hotA hai ' aisA kahA gayA hai| ___ sparzendriyAvaraNake sarvaghAtI spardhakoMke sattvopazama va dezaghAtI spardhakoM ke udayase; cAra indriyoMke sarvaghAtI spardhakoMke udayakSaya aura unhIMke sattvopazamase tathA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 15. mudaraNa jeNa sodidiyamuppajjadi teNa taM khaovasamiyaM / sesacauridiyAMviNAbhAvAdo paMciMdiyajAdiNAmakammodayAtriNAbhAvAdo vA taM paMciMdiyaM / teNa paMciMdieNa paMcahi iMdiehi vA jutto jIvo paMciMdio NAma / phAsa-jibbhA-ghANa-cakkhu-sodidiyAvaraNANi payaDisamukkittaNAe NovaiTTANi, kadhaM tesimiha Niddeso ? Na, phAsiMdiyAvaraNAdINaM madiAvaraNe aMtabbhAvAdo / Na ca paMciMdiyakhaovasamaM tatto samuppaNNaNANaM vA muccA aNNaM madiNANamatthi jeNiMdiyAvaraNehiMto madiNANAvaraNaM pudhabhUdaM hojja / Na ca edehiMto pudhabhUdaM NoiMdiyamatthi jeNa NoiMdiyaNANassa madiNANattaM hojja / NoiMdiyAvaraNakha ovasamajaNidaM NoiMdiyamidi tado pudhabhUdaM ceva ? jadi evaM to Na' tado samuppaNNaNANaM madiNANaM, madiNANAvaraNakhaovasameNANuppaNNattAdo / tado madiNANAbhAveNa madiNANAvaraNassa vi abhAvo hojja / tamhA dezaghAtI spardhakoM ke udayase cUMki zrotrendriya utpanna hotI hai isIse use kSAyopazamika kahA hai| zeSa cAroM indriyoMkI avinAbhAvI honese athavA paMcendriya jAti nAmakarmodayakI avinAbhAvI honese zrotrendriya paMcama indriya hai / usa paMcama indriyase athavA pAMcoM indriyoMse yukta jIva paMcendriya hotA hai| zaMkA-sparza, jihvA, ghrANa, cakSu aura zrotra indriyAvaraNoMkA prakRtisamutkItana adhikArameM to upadeza nahIM diyA gayA, phira yahAM unakA kaise nirdeza kiyA jAtA hai? samAdhAna-nahIM, sparzendriyAdika AvaraNoMkA matiAvaraNameM hI antarbhAva honese vahAM unake pRthak upadezakI AvazyakatA nahIM samajhI gaI / paMcendriyoMke kSayopazamako vA usase utpanna hue jJAnako chor3akara anya koI matijJAna hai hI nahIM jisase indriyAvaraNoMse matijJAnAvaraNa pRthagbhUta hove / aura na ina pAMcoM idriyoMse pRthagbhUta noindriya hai jisase noindriyajJAnako matijJAna kahA jA ske| zaMkA-noindriyAvaraNake kSayopazamase utpanna honevAlI noindriya ukta pAMca indriyoMse pRthagbhUta hI hai ? samAdhAna--yadi aisA hai to usase utpanna hone vAlA jJAna matijJAna nahIM hogA, kyoMki vaha matijJAnAvaraNake kSayopazamase nahIM utpanna huA / isa prakAra matizAnake abhAvase matijJAnAvaraNakA bhI abhAva ho jaaygaa| isaliye chahoM indriyoMkA .......................................... 1 pratiSu ' teNa' iti pAThaH / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 15.] sAmittANugame iMdiyamagaNAM [67 chaNNamidiyANaM khaovasamo tatto samuppaNNaNANaM vA madiNANaM, tassAvaraNaM madiNANAvaraNamidi icchidavyamaNNahA mdiaavrnnssaabhaavppsNgaa| eiMdiyAdINamodaio bhAvo vattavyo, eiMdiyajAdiAdiNAmakammodaeNa eiiyaadibhaavovlNbhaa| jadi evaM Na icchijjadi to sajogi-ajogijiNANa paMciMdiyattaM Na labbhade, khINAvaraNe paMcaNhamiMdiyANaM khaovasamAbhAvA / Na ca tesiM paMciMdiyattAbhAvo, paMcidiesu samugdhAdapadeNa asaMkhejjesu bhAgesu savvaloge vA tti suttavirohAdo ? ettha parihAro buccade- eiMdiyAdINaM bhAvo odaIo hodi ceva, eiMdiyajAdiAdiNAmakammodaeNa tesimuppttiidNsnnaado| edamhAdo ceva sajogi-ajogijiNANaM paciMdiyattaM jujjadi tti jIvaTThANe pi' ubavaNNaM / kiMtu khudAbaMdhe sajogi-ajogijiNANaM suddhaNaeNANidiyANaM paMciMdiyattaM jadi icchijjadi to vavahAraNaeNa vattavyaM / taM jahApaMcasu jAIsu jANi paDibaddhANi paMca iMdiyANi tANi khaovasamiyANi tti kAUNa uvayAreNa paMca vi jAdIo khaovasamiyAo tti kaTTa sajogi-ajogijiNANaM khaova. kSayopazama athavA usa kSayopazamase utpanna huA jJAna matijJAna hai aura usIkA AvaraNa matijJAnAvaraNa hotA hai, aisA mAnanA cAhiye / anyathA matijJAnAvaraNake abhAvakA prasaMga A jaaygaa| zaMkA-ekendriyAdiko audayika bhAva kahanA cAhiye, kyoMki ekendriyajAti Adika nAmakarmake udayase ekendriyAdika bhAva pAye jAte haiN| yadi aisA na mAnA jAyagA to sayogI aura ayogI jinoMke paMcendriyabhAva nahIM pAyA jAyagA, kyoMki, unake AvaraNake kSINa ho jAnepara pAMcoM indriyoMke kSayopazamakA bhI abhAva ho gayA hai| aura sayogi-ayogI jinoMke paMcendriyatvakA abhAva hotA nahIM hai, kyoMki, vaisA mAnanepara "paMcendriya jIvoM kI apekSA samudghAta padake dvArA lokake asaMkhyAta bahubhAgoMmeM athavA sarva lokameM jIvoM kA astitva hai" isa sUtrase virodha A jAyagA ? samAdhAna-yahAM ukta zaMkAkA parihAra kahate haiN| ekendriyAdi jIvoMkA bhAva audayika to hotA hI hai, kyoMki, ekendriyajAti Adi nAmakarmoM ke udayase hI unakI utpatti pAyI jAtI hai| aura isIse sayogI va ayogI jinoMkA paMcendriyatva yogya hotA hai, aisA jIvasthAna khaMDameM bhI svIkAra kiyA gayA hai / kintu, isa kSudrakabaMdha khaMDameM zuddha nayase anindriya kahe jAnevAle sayogI aura ayogI jinake yadi paMcendriyatva kahanA hai, to vaha kevala vyavahAra nayase hI kahA jA sakatA hai| vaha isa prakAra hai-pAMca jAtiyoM meM jo kramazaH pAMca indriyAM sambaddha haiM ve kSAyopazamika haiM aisA mAnakara aura upacArase pAMcoM jAtiyoMko bhI kSAyopazamika svIkAra karake 1 pratiSu ' jIvaTThANaM pi ' iti pAThaH / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] chakkhaDAgame khudAbaMdhI [ 2, 1, 16. samiyaM paMcidiyattaM jujjade / adhavA khINAvaraNe gaDDe vi paMciMdiyakhaovasame khaovasamajaNidANaM paMcaM bajjhidiyANamuvayAreNa' laddhakhaovasamasaNNANamatthittadaMsaNAdo sajogiajogijiNANaM paMcidiyattaM sAheyamaM / aNidio NAma kathaM bhavadi ? // 16 // ettha puvvaM va ya-Nikkheve assidUNa cAlaNA kAyavtrA / khaiyAe laddhIe // 17 // ettha codago bhaNadi - iMdiyamae sarIre viNaTThe iMdiyANaM pi NiyameNa viNAso, aNNA sarIriMdiyANaM putrabhAva pasaMgAdo | iMdiesa viNaTThesu NANAssa viNAso, kAraNa viNA kajjuppattIvirohAdo / NANAbhAve jIvaviNAso, NANAbhAveNa NicceyaNattabuttassa jIvattavirohAdo / jIvAbhAve Na khaDyA laddhI vi, pariNAmiNA viNA pariNAmANamatthittavirohAdoti / NedaM jujjade | kudo ? jIvo NAma NANasahAvA, aNNahA sayogI aura ayogI jinoMke kSayopazamika paMcendriyatva siddha ho jAtA hai / athavA, AvaraNa ke kSINa hone se paMcendriyoM ke kSayopazamake naSTa ho jAnepara bhI kSayopazama se utpanna aura upacArase kSAyopazamika saMjJAko prApta pAMcoM bAhyendriyoMkA astitva pAye jAne yogI aura ayogI jinoMke paMcendriyatva siddha kara lenA cAhiye / jIva anindriya kisa prakAra hotA hai 1 / / 16 / yahAM pUrvAnusAra nayoM aura nikSepakA Azraya lekara cAlanA karanA cAhiye / kSAyika labdhise jIva anindriya hotA hai / / 17 // zaMkA- yahAM zaMkAkAra kahatA hai- indriyamaya zarIra ke vinaSTa ho jAnepara indriyoMkA bhI niyamase vinAza hotA hai, anyathA zarIra aura indriyoM ke pRthagbhAvakA prasaMga AtA hai / isa prakAra indriyoMke vinaSTa ho jAnepara jJAnakA bhI vinAza ho jAyagA, kyoMki, kAraNake vinA kAryakI utpatti mAnanemeM virodha AtA hai / jJAnake abhAvameM jIvakA bhI vinAza ho jAyagA, kyoMki, jJAnarahita honese nizcetana padArtha ke avatva mAnane meM virodha AtA hai / jIvakA abhAva ho jAnepara kSAyika labdhi bhI nahIM ho sakatI, kyoMki, pariNAmI ke vinA pariNAmoM kA astitva mAnanemeM virodha AtA hai / ( isa prakAra indriyarahita jIvake kSAyika labdhikI prApti siddha nahIM hotI ) ? samAdhAna - yaha zaMkA upayukta nahIM hai, kyoMki, jIva jJAnasvabhAvI hai, nahIM to 1 pratiSu ' - muvayAre ' iti pAThaH / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 17. ] sAmittAgame iMdiyamaggaNA [ 69 jIvAbhAvapasaMgAdo | hodu ce Na, pamANAbhAve pameyassa vi abhAvapyasaMgA / Na cevaM, tANuvalaMbhAdo | tamhA NANassa jIvo uvAyANakAraNamidi ghettavvaM / taM ca uvAdeyaM jAvadavya bhAvi, aNNahA davvaNiyamAbhAvAdo / tado iMdiyaviNAse Na NANassa viNAso | NANasahakArikAraNaiMdiyANamabhAve kathaM NANassa atthittamidi ce Na NANasahAva poggaladavyANuppaNNa uppAda-vyaya-dhuatu valakkhiyajIvadavvassa viNAsAbhAvA / Na ca ekkaM kajjaM ekkAdo caiva kAraNAdo savvattha uppajjadi, khaira-siMsava-dhava-dhammaNagomaya- sUrayara- sujjakaMtehiMto samuSpajjamANekkaggikajjuvalaMbhA / Na ca chadumatthAvatthAe NANakAraNatteNa paDiNNidiyANi khINAvaraNe bhiNNajAdIe NANuppattimhi sahakArikAraNaM hoMti tti niyamo, aipasaMgAdo, aNNahA mokkhA bhAvapyasaMgA / Na ca mokkhAbhAvo, baMdhakAraNapaDivakkhatirayaNANamuvalaMbhA / Na ca kAraNaM sakajjaM savvattha Na karediti niyamo atthi, tahANuvalaMbhA / tamhA aNidisu karaNakkamavyavahANAdIdaM NANamatthi ti ghettavvaM / Na ca taSNikkAraNaM appaTTasaSNihANeNa taduppattIdo / savvakammANaM khaeNu jIvake abhAvakA prasaMga A jAyagA / yadi kahA jAya ki ho jAne do zAnasvabhAvI jIvakA abhAva, to bhI ThIka nahIM, kyoMki pramANake abhAva meM prameyake bhI abhAvakA prasaMga A jAyagA / aura prameyakA abhAva hai nahIM, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jaataa| isase yahI grahaNa karanA cAhiye ki jJAnakA jIva upAdAna kAraNa hai / aura vaha jJAna upAdeya hai jo ki yAvat dravyamAtra meM rahatA hai, anyathA dravyake niyamakA abhAva ho jAyagA / isaliye indriyoM kA vinAza ho jAnepara jJAnakA vinAza nahIM hotA / zaMkA - jJAna ke sahakArI kAraNabhUta indriyoMke abhAva meM jJAnakA astitva kisa prakAra ho sakatA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki jJAnasvabhAva aura pudgaladravya se anutpanna, tathA utpAda vyaya evaM dhuvatvase upalakSita jIvadravyakA vinAza na honese indriyoMke abhAva meM bhI jJAnakA astitva ho sakatA hai| eka kArya sarvatra eka hI kAraNa se utpanna nahIM hotA, kyoMki, khadira, zIzama dhau, dhammana, gobara, sUryakiraNa va sUryakAnta maNi, ina bhinna bhinna kAraNoMse eka agni rUpa kArya utpanna hotA pAyA jAtA hai / tathA chadmasthAvasthAmeM jJAna ke kAraNa rUpase grahaNa kI gaI indriyAM kSINAvaraNa jIvake bhinna jAtIya jJAnakI utpatti meM sahakArI kAraNa ho, aisA niyama nahIM hai, kyoMki, aisA mAnanepara atiprasaMga doSa AjAyagA, yA anyathA mokSake abhAvakA hI prasaMga AjAyagA / aura mokSakA abhAva hai nahIM, kyoMki, bandhakAraNoMke pratipakSI ratnatrayakI prApti hai| aura kAraNa sarvatra apanA kArya nahIM karegA, aisA niyama nahIM hai, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jaataa| isa kAraNa anindriya jIvoMmeM karaNa, krama aura vyavadhAna se atIta jJAna hotA hai, aisA grahaNa karanA cAhiye / yaha jJAna niSkAraNa bhI nahIM hai, kyoMki, AtmA aura padArthake sanni dhAna arthAt sAmIpyase vaha utpanna hotA hai / isa prakAra samasta karmoke kSayase utpanna Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70) . chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [2, 1, 18. ppaNNattAdo khaiyAe laddhIe aNidiyattaM hodi / kAyANuvAdeNa puDhavikAio NAma kadhaM bhavadi ? // 18 // puDhavikAyAdo kiNNiggado bhUdapuco tti puDhavikAio vuccadi, kiM puDhavikAiyANamahimuho NegamaNayAvalaMbaNeNa puDhavikAio buccadi, kiM puDhavikAiyaNAmakammodaeNetti buddhIe kAUNa kadhaM hodi tti vuttaM / puDhavikAiyaNAmAe udaeNa // 19 // NAmapayaDIsu puDhavi-Au-teu-bAu-vaNapphadisaNNidAo payaDIo Na NihiTThAo, teNa puDhavikAiyaNAmAe udaeNa puDhavikAio tti NedaM ghaDade ? Na, eiMdiyajAdiNAmAe edAsimaMtabhAvAdo / Na ca kAraNeNa viNA kajjANamuppattI asthi / dIsaMti ca puDhaviAu-teu-vAu-vaNapphadi-tasakAiyAdisu aNegANi kajjANi / tado kajjamettANi ceva kammANi vi atthi ti Nicchao kAyayo / jadi evaM to bhamara-mahuvarasalaha-payaMga-gomhidagova-saMkha-makuNa-Nibaba-jabu-jabIra kayaMvAdisaNNidehi vi NAma .......................................... hone ke kAraNa kSAyika labdhike dvArA hI jIva anindriya hotA hai / kAyamArgaNAnusAra jIva pRthivIkAyika kaise hote hai ? // 18 // kyA pRthivIkAyase nikalA huA jIva bhUtapUrva nayase pRthivIkAyika kahalAtA hai ? yA pRthivIkAyikoMke abhimukha huA jIva naigama nayake avalambanase pRthivIkAyika kahA jAtA hai ? yA pRthivIkAyika nAmakarmake udayase pRthivIkAyika kahA jAtA hai ? aisI manameM zaMkA karake pUchA gayA hai ki kaise hotA hai| pRthivIkAyika nAmakarmake udayase jIva pRthivIkAyika hotA hai // 19 // zaMkA-nAmakarmakI prakRtiyoMmeM pRthivI, jala, agni, vAyu, aura vanaspati nAmakI prakRtiyAM nirdiSTa nahIM kI gii| isaliye 'pRthivIkAyika nAmaprakRtike udayase jIva pRthivIkAyika hotA hai' yaha bAta ghaTita nahIM hotI? . samAdhAna nahIM, kyoMki ekendriya jAti nAmakarmakI prakRtimeM ukta saba prakRtiyoMkA antarbhAva ho jAtA hai| kAraNake vinA to kAryoMkI utpatti hotI nahIM hai| aura pRthivI, ap , teja, vAyu, vanaspati aura prasakAyika Adi jIvoM meM unakI ukta paryAyoM rUpa aneka kArya dekhe jAte haiN| isaliye jitane kArya haiM utane unake kAraNarUpa karma bhI haiM, aisA nizcaya kara lenA caahiye| zaMkA-yadi jitane kArya ho utane hI kAraNarUpa karma Avazyaka ho to bhramara, madhukara, zalabha, pataMga,gomhI, indragopa, zaMkha, matkuNa, niva, Amra, jambu, jambIra aura kadamba Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 24. ] sAmittANugame kAyamaggaNA [ 71 kamehi hodavyamidi ? Na esa doso, icchijjamANAdo | puDhavikAiyANaM ekkavIsAe cavIsAe paMcavIsAe chatrIsAe sattavIsAe ti paMca udayadvANANi / 21 / 24 / 25 / 26 / 27 / edesi ThANANaM payaDIo uccAriya ghettavbAo / evamedAsu bahusu payaDIsu udayamAgacchamANAsu kathaM puDhacikAiyaNAmAe udaeNa puDhavikAiotti jujjade ? Na, idarapayaDINamudayassa sAhAraNattuvalaMbhAdo / Na ca puDhavikAiyaNAmakammodao tahA sAhAraNo, aNNatthedassANuvalaMbhA / AukAIo NAma kathaM bhavadi ? // 20 // AukAiyaNAmAe udaeNa // 21 // kAio NAma kathaM bhavadi ? // 22 // te kAiyaNAmAe udaeNa // 23 // vAkAo NAma kadhaM bhavadi ? // 24 // Adika nAmoM vAle bhI nAmakarma honA cAhiye ? samAdhAna --- yaha koI doSa nahIM, kyoMki, yaha bAta to iSTa hI hai / zaMkA- pRthivIkAyika jIvoMke ikkIsa, cauvIsa, paccIsa, chabbIsa aura sattAIsa prakRtiyoMvAle pAMca udayasthAna hote haiM / 21 / 24 / 25 | 26 | 27 / ina pAMca udayasthAnoMkI prakRtiyoMkA uccAraNa karake grahaNa karanA cAhiye / isa prakAra ina bahuta prakRtiyoMke (eka sAtha ) udaya Anepara yaha kaise upayukta ho sakatA hai ki pRthivIkAyika nAmaprakRti ke udayase jIva pRthivIkAyika hotA hai ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki dUsarI prakRtiyoMkA udaya to anya paryAyoMke sAtha bhI pAyA jAtA hai aura isaliye vaha sAdhAraNa hai / kintu pRthivIkAyika nAmakarmakA udaya usa prakAra sAdhAraNa nahIM hai, kyoMki, anya paryAyoM meM vaha nahIM pAyA jAtA / jIva apakAyika kaise hotA hai ? // 20 // apakAyika nAma prakRtike udayase jIva apakAyika hotA hai // 21 // jIva anikAyaka kaise hotA hai ? // 22 // agnikAyika nAmaprakRtike udayase jIva agnikAyika hotA hai || 23 || jIva vAyukAyika kaise hotA hai ! // 24 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 25. vAukAiyaNAmAe udaeNa // 25 // vaNaphaikAio NAma kadhaM bhavadi ? // 26 // vaNapphaikAiyaNAmAe udaeNa // 27 // edesiM suttANamattho sugamo / Navari AukAiyAdINaM ekkavIsa-cauvIsa-paMcavIsa-chabbIsamidi cattAri udayaTThANANi / sattAvIsAe dvANaM Natthi, AdAvujjovANamudayAbhAvA / Navari Au-vaNapphadikAiyANaM sattAvIsAe saha paMca udayahANANi, AdAveNa viNA tattha ujjovassa kattha vi udayadaMsaNAdo / tasakAio NAma kadhaM bhavadi ? // 28 // sugamamedaM / tasakAiyaNAmAe udaeNa // 29 // edaM pi suttaM sugamaM / Navari vIsAe ekkavIsAe paNuvIsAe chavvIsAe sattAvIsAe aTThAvIsAe eguNatIsAe tIsAe ekkattIsAe NavaNNamaTTaNNamudayaTThANamidi vAyukAyika nAmaprakRtike udayase jIva vAyukAyika hotA hai // 25 // jIva vanaspatikAyika kaise hotA hai ? // 26 // vanaspatikAyika nAmaprakRtike udayase jIva vanaspatikAyika hotA hai // 27 // ina sUtroMkA artha sugama hai / vizeSatA kevala itanI hai ki apkAyika Adi jIvoMke ikkIsa, cauvIsa, paJcIsa aura chanvIsa prakRtiyoMvAle cAra udayasthAna haiN| unake sattAIsa prakRtiyoMvAlA udayasthAna nahIM hai, kyoMki unake AtApa aura udyota ina do prakRtiyoMke udayakA abhAva hotA hai| kintu apkAyika aura vanaspatikAyika jIvoMke sattAIsa prakRtiyoMvAle udayasthAnako milAkara pAMca udayasthAna hote haiM, kyoMki, unake AtApake vinA udyotakA kahIM kahIM udaya dekhA jAtA hai / jIva trasakAyika kaise hotA hai ? // 28 // yaha sUtra sugama hai| trasakAyika nAmaprakRtike udayase jIva trasakAyika hotA hai // 29 // yaha sUtra bhI sugama hai| vizeSatA yaha hai ki trasakAyika jIvoMke vIsa, ikkIsa, paccIsa, chavvIsa, sattAIsa, aTThAIsa, unatIsa, tIsa, ikatIsa, nau aura ATha Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1,.31.] sAmittANugame kAyamaggaNA ekkArasa udayaTThANANi hoti / edANi jANidUNa vattavyANi / akAio NAma kadhaM bhavati ? // 30 // chakkAiyaNAmANaM viNAso patthi, micchattAdiAsavANaM viNAsANuvalaMbhAdo / Na cANAdittaNeNa NiccaM micchattaM viNassadi, Niccassa vinnaasvirohaado| Na micchasAdiAsavo sAdI, saMvareNa NimmUlado osaridAsavassa puNaruppattivirohAdo / edaM savvaM maNeNa avahAriya akAio NAma kadhaM hodi tti vuttaM / khaDyAe laddhIe // 31 // Na ca aNAdittAdo Nico Asayo, kUDatthANAdiM muccA pavAhANAdimhi NiccattANuvalaMbhAdo / uvalaMbhe vA Na bIjAdINaM viNAso, pavAhasarUveNa tesimnnaadittdsnnaado| tado NANAdittaM sAhaNaM, anneyNtiyaado| Na cAsavo kUDatthANAdisahAvo, prakRtiyoMvAle gyAraha udayasthAna hote haiN| inako jAnakara kahanA cAhiye / (dekho Upara pR. 52) jIva akAyika kaise hotA hai ? // 30 // SaTkAyika nAmaprakRtiyoMkA vinAza to hotA nahIM hai, kyoMki, mithyAtvAdika AsravoMkA vinAza pAyA nahIM jAtA / anAditvakI apekSA nitya mithyAtva vinaSTa bhI nahIM hotA, kyoMki, nityakA vinAzake sAtha virodha hai| mithyAtvAdika Asnava sAdi bhI nahIM hai, kyoMki, saMvarake dvArA nirmUlataH Asravake dUra ho jAne para usakI punaH utpatti mAnane meM virodha AtA hai / yaha saba manameM dhAraNa karake kahA gayA hai ki 'jIva akAyika kaise hotA hai| kSAyika labdhise jIva akAyika hotA hai // 31 // anAdi honese Asrava nitya nahIM ho jAtA, kyoMki kUTastha anAdiko chor3akara pravAha anAdimeM nityatva nahIM pAyA jAtA / yadi pAyA jAya to bIjAdikakA vinAza nahIM honA cAhiye, kyoMki, pravAha rUpase to unameM anAditva dekhA jAtA hai / isaliye anAditva Asravake nityatva siddha karanemeM sAdhana nahIM ho sakatA, kyoMki, vaha anaikAntika hai arthAt pakSa aura vipakSameM samAnarUpase pAyA jAtA hai| aura Asrava kUTastha anAdi svabhAvavAlA hai nahIM, kyoMki, pravAha-anAdi rUpase Aye hue 1 pratiSu Na mANAdittiNeNa NiccamicchattaM ' iti pAThaH / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2,.1, 32. micchattAsaMjama-kasAyAsavANaM pavAhANAdisarUveNa samAgadANaM vaTTamANakAle vi kattha vi jIve vinnaasdsnnaado| jogANuvAdeNa maNajogI vacijogI kAyajogI NAma kadhaM bhavadi ? // 32 // kimodaio kiM khaovasamio kiM pAriNAmio kiM khaio kimuvasamio ti ? Na tAva khaio, saMsArijIvasu sabakammANaM udaeNa vaTTamANesu jogAbhAvappasaMgAdo, siddhesu sabakammodayavirahidesu jogassa asthittappasaMgAdo ca / Na pAriNAmio, khaiyammi vuttaasesdosppsNgaado| Novasamio, ovasamiyabhAveNa mukkamicchAiTThiguNammi jogAbhAvappasaMgAdo / Na ghAdikammodayasamutbhUdo, kevalimhi khINaghAdikammodae jogaabhaavppsNgaado| NAghAdikammodayasamunbhUdo, ajogimhi vi jogasya sttpsNgaado| Na ghAdikammANaM khaovasamajaNido, kevalimhi jogAbhAvappasaMgA / NAghAdikammakkhaovasamajaNido, tattha savva-desaghAdiphaddayAbhAvAdo khaovasamAbhAvA / eda savvaM mithyAtva, asaMyama aura kaSAya rUpa AnavoMkA vartamAna kAlameM bhI kisI kisI jIvameM vinAza dekhA jAtA hai| yogamArgaNAnusAra jIva manoyogI, vacanayogI aura kAyayogI kaise hotA hai ? // 32 // zaMkA-yoga kyA audayika bhAva hai, ki kSAyopazamika, ki pariNAmika, ki kSAyika, ki aupazamika ? yoga kSAyika to ho nahIM sakatA, kyoMki vaisA mAnanese to sarva karmoMke udaya sahita saMsArI jIvoMke vartamAna rahate hue bhI yogake abhAvakA prasaMga AjAyagA, tathA sarva karmodayase rahita siddhoMke yogake astitvakA prasaMga aajaaygaa| yoga pAriNAmika bhI nahIM ho sakatA, kyoMki, aisA mAnane para bhI kSAyika mAnane se utpanna honevAle samasta doSoMkA prasaMga aajaaygaa| yoga aupazamika bhI nahIM hai, kyoMki, aupazamika bhAvase rahita mithyAdRSTi guNasthAnameM yogake abhAva kA prasaMga AjAyagA / yoga ghAtikarmoMke udayase utpanna bhI nahIM hai, kyoMki, sayogikevalImeM ghAtikaukA udaya kSINa honeke sAtha hI yogake abhAvakA prasaMga AjAyagA aghAtikarmIke udayase utpanna bhI nahIM hai, kyoMki, vaisA mAnanese ayogikevalImeM bhI yogakI sattAkA prasaMga aajaaygaa| yoga ghAtikarmoM ke kSayopazamase utpanna bhI nahIM hai, kyoMki, isase bhI sayogikevalImeM yogake abhAvakA prasaMga aajaaygaa| yoga aghAtikauke kSayopazamase utpanna bhI nahIM hai, kyoMki, aghAtikarmoM meM sarvaghAtI aura dezaghAtI donoM prakArake spardhakoMkA abhAva honese kSayopazamakA bhI abhAva hai| yaha saba manameM Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 33.] sAmittANugame jogamaggaNA buddhimhi kAUNa maNa-vaci-kAya jogI kadhaM hodi tti vuttaM / khaovasamiyAe laddhIe // 33 // jogo NAma jIvapadesANaM paripphaMdo sNkoc-vikoclkkhyo| so ca kamANaM udayajaNido, kammodayavirahidasiddhesu tadaNuvalaMbhA / ajogikevalimhi jogAbhAvA jogo odaio Na hodi tti vottuM Na juttaM, tattha sarIraNAmakammodayAbhAvA / Na ca sarIraNAmakammodaeNa jAyamANo jogo teNa viNA hodi, aippasaMgAdo / evamodaiyassa jogassa kadhaM khaovasamiyattaM uccade ? Na, sarIraNAmakammodaeNa sarIrapAoggapoggalesu bahusu saMcayaM gacchamANesu viriyaMtarAiyassa sabaghAdiphaddayANamudayAbhAveNa tesiM saMtovasameNa desaghAdiphaddayANamudaraga samunbhavAdo laddhakhaovasamavavaesaM viriyaM vaDDhadi, taM viriyaM pappa jeNa jIvapadesANaM saMkoca-vikoco vaDDhadi teNa jogo khaovasamio ti vutto| viriyaMtarAiyakhaovasamajaNidavalavaDvi-hANIhiMto jadi jIvapadesapariSkaMdassa vavi-hANIo vicAra kara pUchA gayA hai ki jIva manoyogI, vacanayogI aura kAyayogI kaise hotA hai| kSAyopazamika labdhise jIva manoyogI, vacanayogI Ara kAyayogI hotA hai // 33 // zaMkA--jIvapradezoMke saMkoca aura vikoca arthAt vistAra rUpa parispaMdako yoga kahate haiM / yaha parispaMda karmoM ke udayase utpanna hotA hai, kyoMki, karmodayase rahita siddhoke vaha nahIM pAyA jaataa| ayogikevalImeM yogake abhAvase yaha kahanA ucita nahIM hai ki yoga audayika nahIM hotA, kyoMki, ayogikevalAke yadi yoga nahIM hotA to zarIra nAmakarmakA udaya bhI to nahIM hotaa| zarIra nAmakarmake udayase utpanna honevAlA yoga usa karmodayake vinA nahIM ho sakatA, kyoMki, vaisA mAnanese atiprasaMga doSa utpanna hogaa| isa prakAra jaba yoga audayika hotA hai, to use kSAyopazamika kyoM kahate haiM ? samAdhAna-aisA nahIM, kyoMki jaba zarIra nAmakarmake udayase zarIra bananeke yogya bahutase pudgaloMkA saMcaya hotA hai aura vIryAntarAya karmake sarvaghAtI spardhakoMke udayAbhAvase va unhIM spardhakoMke sattvopazamase tathA dezaghAtI spardhakoMke udayase utpanna hone ke kAraNa kSAyopazamika kahalAnevAlA vIrya (bala) bar3hatA hai, taba usa vIryako pAkara cUMki jIvapradezoMkA saMkoca-vikoca var3atA hai, isIliye yoga kSAyopazamika kahA gayA hai| - zaMkA-yadi vIryAntarAyake kSayopazamase utpanna hue balakI vRddhi aura hAnise Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaDAgame khudAbaMdhI [ 2, 1, 33. hoMti to khINaMtarAiyammi siddhe jogabahutaM pasajjade ? Na, khaovasamiyabalAdo khaiyassa balassa pudhattadaMsaNAdo | Na caM khaovasamiyabalavaDDi-hANIhiMto vaDDi-hANINaM gacchamANo jIvapadesa pariSkaMdo khaiyabalAdo vaDDi-hANINaM gacchadi, aippasaMgAdo / jadi jogo vIriyaM tarAiya khaovasamajaNido to sajogimhi jogAbhAvo pasajjade ? Na, uvayAreNa khaovasa miyaM bhAvaM pattassa odaiyassa jogassa tatthA bhAvavirohAdo / soca jogo ttiviho maNajogo vacijogo kAyajogo ti / maNavaggaNAdo NiSphaNNadavvamaNamavalaMbiya' jo jIvassa saMkoca - trikoco so maNajogo / bhAsAvaggaNApoggalakhaMdhe avalaMbiya jo jIvapadesANaM saMkoca - vikoco so vacijogo NAma / jo uhi sarIrANi avalaMbiya jIvapadesANaM saMkoca -vikoco so kAyajogo NAma / do jIvapradezoM ke parispandakI vRddhi aura hAni hotI hai, taba to jisake antarAya karma kSINa ho gayA hai aise siddha jIva meM yogakI bahulatAkA prasaMga AtA hai ? samAdhAna -- nahIM AtA, kyoMki kSAyopazamika balase kSAyika bala bhinna dekhA jAtA hai / kSAyopazamika balakI vRddhi-hAnise vRddhi hAniko prApta honevAlA jIvapradezoMkA parispanda kSAyika valase vRddhi-hAniko prApta nahIM hotA, kyoMki, aisA mAnane se to atiprasaMga doSa AjAyagA / zaMkA- yadi yoga vIryAntarAya karmake kSayopazama se utpanna hotA hai, to sayogikevalameM yoga abhAvakA prasaMga AtA hai ? samAdhAna - naMdIM AtA, kyoMki yoga meM kSAyopazamika bhAva to upacArase mAnA gayA hai / asala meM to yoga audayika bhAva hI hai, aura audayika yogakA sayogikevalI meM abhAva mAnane meM virodha AtA hai / vaha yoga tIna prakArakA hai - manoyoga, vacanayoga, aura kAyayoga | manovargaNA se niSpanna hue dravyamanake avalambanase jo jIvakA saMkoca -vikoca hotA hai vaha manoyoga hai / bhASAvargaNAsambandhI pudgalaskaMdhoMke avalambanase jo jIvapradezoMkA saMkoca - vikoca hotA hai vaha vacanayoga hai / jo caturvidha zarIroMke avalambase jIvapradezoMkA saMkoca vikoca hotA hai vaha kAyayoga hai / 1 pratiSu - davvamaNavalaMbiya' iti pAThaH / 2 pratiSu ' cantriho ' iti pAThaH / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 33.] sAmittANugame jogamagNaNA vA tiNi vA jogA jugavaM kiNNa hoti ? Na, tesiM NisiddhAkamavuttIdo / tesimakkameNa vuttI vuvalaMbhade ce? Na, iMdiyavisayamaikkaMtajIvapadesaparipphaMdassa iMdiehi uvlNbhvirohaado| Na jIve calaMte jIvapadesANaM saMkoca-vikocaNiyamo, sijhaMtapaDhamasamae etto loaggaM gacchaMtammi jIvapadesANaM saMkoca-vikocANuvalaMbhA / / kadhaM maNajogo khaovasamiyo ? vuccde| vIriyaMtarAiyassa savvaghAdiphayANaM saMtovasameNa desaghAdiphayANamudaeNa NoiMdiyAvaraNassa savyadhAdiphayANamudayakkhaeNa tesiM ceva saMtovasameNa desaghAdiphaddayANamudaeNa maNapajjattIe pajjattayadassa jeNa maNajogo samuppajjadi teNeso' khovsmio| vIriyaMtarAiyassa savvadhAdiphayANaM saMtovasameNa desaghAdiphaddayANamudaeNa jibhidiyAvaraNassa sayaghAdiphaddayANamudayakkhaeNa tesiM ceva saMtovasameNa desaghAdiphayANamudaeNa bhAsApajjattIe pajjattayadassa saraNAma zaMkA-do yA tIna yoga eka sAtha kyoM nahIM hote ? samAdhAna nahIM hote, kyoMki, unakI eka sAtha vRttikA niSedha kiyA gayA hai| zaMkA- aneka yogoMkI eka sAtha vRtti pAyI to jAtI hai ? samAdhAna nahIM pAyI jAtI, kyoMki indriyoM ke viSayase pare jo jIvapradezoMkA parispanda hotA hai usakA indriyoM dvArA jJAna mAna lene meM virodha AtA hai| jIvoMke calate samaya jIvapradezoMke saMkoca-vikocakA niyama nahIM hai, kyoMki, siddha honeke prathama samayameM jaba jIva yahAMse, arthAt madhyalokase, lokake agrabhAgako jAtA hai taba usake jIvapradezoMmeM saMkoca-vikoca nahIM pAyA jaataa| zaMkA-manoyoga kSAyopazamika kaise hai ? samAdhAna batalAte haiM / cUMki vIryAntarAyakarmake sarvaghAti spardhakoMke sattvopazamase va dezaghAtI spardhakoMke udayase; noindriyAvaraNa karmake sarvaghAti spardhakoMke udayakSayase va unhIM spardhakoMke sattyopazamase tathA dezaghAtI spardhakoMke udayase manaparyApita pUrI karalenevAle jIvake manoyoga utpanna hotA hai, isaliye use kSAyopazamika bhAva kahate haiN| usI prakAra, vIryAntarAyakarmake sarvaghAtI spardhakoMke satyopazamase va dezaghAtI spardhakoMke udayase; jihvendriyAvaraNa karmake sarvaghAtI spardhakoMke udayakSayase va unhIMke satvopazamase tathA dezaghAtI spardhakoMke udayase bhASAparyApti pUrNa karalenevAle svara 1 kapratau ' teNa so' iti paatthH| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 1, 34. kammodaillassa vacijogassuvalaMbhA khaovasamio vacijogo / vIriyaMtarAiyassa savvaghAdiphadayANaM saMtovasameNa desaghAdiphadayANamudaeNa kAyajoguvalaMbhAdo khaovasamio kAyajogo / ajogI NAma kathaM bhavadi ? // 34 // ettha Naya-Nikkhevehi ajogittassa puvyaM va cAlaNA kAyacyA | khaiyAe laDIe || 35 // jogakAraNasarIrAdikammANaM NimmUlakhaeNuppaNNattAdo khaiyA laddhI ajogassa / veda dergarte itthavedo purisavedo NavuMsayavedo NAma kadhaM bhavadi ? / / 36 / / kimodaieNa bhAveNa kimuvasamiega kiM khaieNa kiM pAriNAmieNa bhAveNetti buddhIe kAUNa itthavedAdao kadhaM hoditi vRttaM / evaMvihasaMsayaviNAsaNaGkamuttaramuttaM bhaNadi nAmakarmodaya sahita jIvake vacanayoga pAyA jAtA hai, isIse vacanayoga bhI kSAyopazamika hai / vIryAntarAyakarmake sarvaghAtI spardhakoMke sattvopazama se va dezaghAtI spardhakoMke udayase kAyayoga pAyA jAtA hai, isIse kAyayoga bhI kSAyopazamika hai / jIva ayogI kaise hotA hai ? || 34 // yahAM bhI nayoM aura nikSepoMke dvArA ayogitvakI pUrvavat cAlanA karanA cAhiye / kSAyika labdhi jIva ayogI hotA hai || 35 // yoga ke kAraNabhUta zarIrAdika karmoMke nirmUla kSayase utpanna honeke kAraNa ayogI labdhi kSAyika hai / vedamArgaNAnusAra jIva strIvedI, puruSavedI aura napuMsakavedI kaise hotA hai ? || 36 // kyA audayika bhAvase, ki aupazamika bhAvase, ki kSAyika bhAvase, ki pAriNAmika bhAva se jIva strIvedI Adi hotA hai ? aisA manameM vicAra kara 'strIvedI Adi kaise hotA hai ' yaha prazna kiyA gayA hai / isa prakArake saMzayakA vinAza karaneke liye AcArya AgekA sUtra kahate haiM - Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 79 2, 1, 37.] sAmittANugame vedamaggaNA (carittamohaNIyassa kammassa udaeNa itthi-purisa-NaqsayavedA // 37 // carittamohaNIyassa udaeNa hoti tti sAmaNNeNa vutte savvassa carittamohaNIyassa udaeNa tiNhaM vedANamuppattI pasajade / Na ca evaM, viruddhANaM tiNhamekkado uppattivirohAdo / tado NedaM suttaM ghaDadi tti ? Na, 'sAmAnyacodanAzca vizeSeSvavatiSThaMta' iti nyAyAt jaivi sAmaNNeNa vuttaM to vi visesovaladdhI hodi tti, sAmaNNAdo carittamohaNIyAdo tiNhaM viruddhANamuppattivirohAdo / tado itthivedodaeNa itthivedo, purisavedodaeNa purisavedo, NaqsayakmedaeNa Naqsayavedo hodi tti siddhaM / itthivedadavbakammajaNidapariNAmo kimitthivedo vuccadi NAmakammodayajaNidathaNa-jahaNa-joNivisiTTasarIraM vA / Na tAva sarIramethitthivedo, ' cArittamohodaeNa vedANamuppattiM parUvemo' tti edeNa sutteNa saha virohAdo, sarIrINamavagadavedattAbhAvAdo vA / * cAritramohanIya karmake udayase jIva strIvedI, puruSavedI aura napuMsakavedI hotA hai / / 37 // zaMkA-'cAritramohanIya karmake udayase strIvedI Adika hote haiM' aisA sAmAnyase kaha denepara samasta cAritramohanIyake udayase tInoM vedoMkI utpattikA prasaMga AtA hai| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, paraspara virodhI tInoM vedoMkI eka hI kAraNase utpatti mAnane meM virodha AtA hai / isaliye yaha sUtra ghaTita nahIM hotA? ___ samAdhAna-aisA nahIM hai, kyoMki, 'sAmAnyataH eka rUpase nirdiSTa kiye gaye bhAvoMkI Antarika vyavasthA vizeSa vizeSa rUpase hotI hai| isa nyAyake anusAra yadyapi sAmAnyase vaisA kaha diyA gayA hai, tathApi pRthak pRthak vedoMkI pRthak pRthaka vyavasthA pAyI jAtI hai, kyoMki, sAmAnya cAritramohanIyase tInoM virUddha vedoMkI utpatti mAnane meM to virodha AtA hI hai| ataH strIvedake udayase strIveda utpanna hotA hai, puruSavedake udayase puruSaveda aura napuMsakavedake udayase napuMsakaveda utpanna hotA hai, aisA siddha huaa| zaMkA-kyA strIveda-dravyakarmase utpanna pariNAmako strIveda kahate haiM, yA nAmakarmake udayase utpanna stana, jaghana, yoni Adise viziSTa zarIrako strIveda kahate haiM ? zarIrako to yahAM strIveda mAna nahIM sakate, kyoMki, vaisA mAnanepara 'cAritramohake udayase vedoMkI uppattikA prarUpaNa karate haiM ' isa sUtrase virodha AtA hai aura zarIra sahita jIvoMke apagatavedatvake abhAvakA bhI prasaMga AtA hai / prathama pakSa bhI mAnA nahIM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 38. Na paDhamapakkho, ekkamhi kala-kAraNabhAvavirohAdo ? ettha parihAro vuccade / Na vidiyapakkho, aNabhuvagamAdo / Na ca paDhamapakkhammi vuttadoso saMbhavadi, pariNAmAdo pariNAmiNo kathaMcibhedeNa eyattAbhAvAdo / kudo ? cArittamohaNIyassa udao kAraNa, karja puNa tadudayavisiTTho itthivedasaNNido jiivo| teNa pajAeNa tassuppajamANattAdo Na kAraNa-kajabhAvo ettha virujjhade / evaM sesavedANaM pi vattavyaM / sesA vi bhAvA ettha saMbhavaMti, tehi bhAvahi vedANaM Nideso kiNNa kado ? Na, vedaNibaMdhaNapariNAmassa khaoksamiyAdipariNAmAbhAvA vedavisiTThajIvadavvaDiyasesabhAvANaM pi tiveyaMsAhAraNANaM tddhtuttvirohaado| avagadavedo NAma kadhaM bhavadi? // 38 // ettha Naya-Nikkheva-bhAve assidaNa puvvaM va cAlaNA kAyavvA / jA sakatA, kyoMki, eka hI vastumeM kArya aura kAraNa bhAva sthApita karanemeM virodha utpanna hotA hai? samAdhAna-isa zaMkAkA parihAra kahate haiM / dvitIya pakSa to ThIka nahIM hai, kyoMki vaisA mAnA hI nahIM gayA hai / kintu prathama pakSameM jo doSa batalAyA gayA hai vaha ghaTita nahIM hotA, kyoMki, pariNAmase pAM 1. kyoki.pariNAmase pariNAmI kathaMcita bhinna hotA hai jisase unameM ekattva nahIM pAyA jAtA / jaise-cAritramohanIyakA udaya to kAraNa hai, aura usakA kArya hai usa karmodayase viziSTa strIvedI kahalAnevAlA jIva / cUMki vivakSita karmodayase usa paryAyase viziSTa vaha jIva utpanna huA hai, ataeva yahAM kAraNa-kArya bhAva virodhako prApta nahIM hotA / isI prakAra zeSa vedoMke viSayameM bhI kahanA caahiye| zaMkA-zeSa kSAyopazamika Adi bhAva bhI to yahAM saMbhava haiM, phira una bhAvoMse ghedoMkA nirdeza kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna nahIM kiyA, kyoMki, vedamUlaka pariNAmameM kSAyopazamikAdi pariNAmoMkA abhAva hai tathA vedaviziSTa jIva dravyameM sthita zeSa bhAvoMke tInoM vedoM meM sAdhAraNa honese unheM vivakSita vedakA hetu mAnane meM virodha AtA hai| jIva apagatavedI kaise hotA hai ? // 38 // yahAM naya, nikSepa aura bhAvoMkA Azraya kara pUrvake samAna cAlanA karanA caahiye| 1 kapratau 'tiveda' iti pAThaH / 2 pratiSu -- taddhevuttavirohAdo' mapratau / taddevavRttivirohAdo ' iti pAThaH / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 39.] sAmittANugame vedamaggaNA [81 uvasamiyAe khaiyAe laddhIe // 39 // appidavedodaeNa uvasamaseDiM caDhiya mohaNIyassa aMtaraM kariya jahAjoggaTThANammi appidavedassa udaya-udIraNA-okaTTakaTTaNa-parapayaDisaMkama-TThidi-aNubhAgakhaMDaehi viNA jIvammi poggalakhaMdhANamacchaNamuvasamo / tattha jA jIvassa vedAbhAvasarUvA laddhI tIe avagadavedo jeNa hodi teNa upasamiyAe laddhIe avagadavedo hodi tti vuttaM / appidavedodaeNa khavagaseDiM caDhiya aMtarakaraNaM kariya jahAjogaTThANe appidavedassa poggalakhaMdhANaM dvidi-aNubhAgehi saha jIvapadesehito NissesosaraNaM khao NAma / tatthuppaNNajIvapariNAmo khaio, tassa laddhI khaiyA laddhI, tIe khaiyAe laddhIe vA avagadavedo hodi / vedAbhAva-laddhINaM ekkakAlammi ceva uppajjamANINaM kadhamAhArAheyabhAvo, kaja-kAraNabhAvo vA ? Na, samakAleNuppajjamANacchAyaMkurANaM kajja-kAraNabhAvadaMsaNAdo, ghaDuppattIe kumUlAbhAvadasaNAdo ca / hodu NAma tivedadavyakammakkhaeNa bhAvavedAbhAvo, aupazamika va kSAyika labdhise jIva apagatavedI hotA hai // 39 // vivakSita vedake udaya sahita upazamazreNIko car3hakara, mohanIya karmakA antara karake, yathAyogya sthAnameM vivakSita vedake udaya, udIraNA, apakarSaNa, utkarSaNa, paraprakRtisaMkrama, sthitikANDaka aura anubhAgakANDakake vinA jIvameM jo pudgalaskaMdhoMkA avasthAna hotA hai use upazama kahate haiN| usa samaya jo jIvakI vedake abhAva rUpa labdhi hai usIse jIva apagatavedI hotA hai aura isIse yaha kahA gayA hai ki upazamalabdhise jIva apagatavedI hotA hai| . athavA-vivakSita vedake udayase kSapakazreNIko car3hakara, antarakaraNa karake, yathAyogya sthAnameM vivakSita vedasambandhI pudalaskaMdhoMke sthiti aura anubhAga sahita jIvapradezoMse niHzeSataH dUra ho jAneko kSaya kahate haiN| usa avasthAmeM jo jIvakA pariNAma hotA hai vaha kSAyika bhAva hai| usI bhAvakI labdhiko kSAyika labdhi kahate haiN| usa kSAyika labdhise apagatavedI hotA hai| zaMkA-vedakA abhAva aura usa abhAva sambandhI labdhi ye donoM jaba eka hI kAlameM utpanna hote haiM, taba unameM AdhAra-AdheyabhAva yA kAryakAraNabhAva kaise bana sakatA hai ? samAdhAna-bana sakatA hai, kyoMki, samAna kAlameM utpanna honevAle chAyA aura aMkurameM kArya-kAraNabhAva dekhA jAtA hai, tathA ghaTakI utpattike kAlameM hI kuzUlakA abhAva dekhA jAtA hai| zaMkA-tInoM vedoMke dravyakarmoMke kSayase bhAvavedakA abhAva bhale hI ho, Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 40. kAraNAbhAvAdo kajjAbhAvassa' nnaaiyttaado| kiMtu uvasamaseDimhi saMtesu dabakammakkhaMdhesu bhAvavedAbhAvo Na ghaDade, saMte kAraNe kajjAbhAvavirohAdo? Na, osahANaM disattINaM sAmajIve pavuttANaM AmeNa paDihayasattINaM sakajjakaraNANuvalaMbhAdo / kasAyANuvAdeNa kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI NAma kadhaM bhavadi ? // 40 // kodho duviho davvakodho bhAvakodho cedi / davyakodho NAma bhAvakodhuppattiNimittadavvaM / taM duvihaM kammadavyaM NokammadavaM cedi / jaM taM kammadavvaM taM tivihaM baMdhudaya-saMtabheeNa / jaM taM kohaNimittaNokammadavvaM NegamaNayAhippAeNa laddhakohavavaesaM taM duvihaM sacittamacittaM cedi / ede kodhakasAyA jassa asthi so kodhakasAI / ettha appidakodhakasAI kadhaM bhavadi keNa payAreNa hodi tti pucchA kadA / evaM sesakasAyANaM kyoMki, kAraNake abhAvase kAryakA abhAva mAnanA nyAyasaMgata hai / kintu upazamazreNImeM triveda sambandhI pudgaladravyaskaMdhoMke rahate hue bhAvavedakA abhAva ghaTita nahIM hotA, kyoMki, kAraNake sadbhAvameM kAryakA abhAva mAnane meM virodha AtA hai ? samAdhAna-virodha nahIM AtA, kyoMki, jinakI zakti dekhI jA cukI hai aisI auSadhiyAM jaba kisI Amaroga sahita arthAt ajIrNake rogI jIvako dI jAtI haiM, taba usa ajIrNa rogase una auSadhiyoMkI vaha zakti pratihata ho jAtI hai aura ve apane kArya karanemeM asamartha pAyI jAtI haiN| kaSAyamArgaNAnusAra jIva krodhakaSAyI, mAnakaSAyI, mAyAkaSAyI aura lobhakaSAyI kaise hotA hai ? // 40 // krodha do prakArakA hai- dravyakrodha aura bhAvakrodha / bhAvakrodhakI utpattike nimittabhUta dravyako dravyakrodha kahate haiN| vaha dravyakrodha do prakArakA hai- karmadravya aura nokarmadravya / karmadravya baMdha, udaya aura sattvake bhedase tIna prakArakA hai / krodhake nimittabhUta jisa nokarmadravyane naigama nayake abhiprAyase krodha saMjJA prApta kI hai vaha do prakArakA hai- sacitta aura acitta / ye saba krodhakaSAya jisa jIvake hote haiM vaha krodhakaSAyI hai| prastuta sUtrameM yaha bAta pUchI gayI hai ki vivakSita krodhakaSAyI kaise arthAt kisa prakArase hotA hai / isI prakAra zeSa kaSAyoMkA bhI kathana karanA cAhiye / avivakSita 1 pratiSu ' kajjAbhAvassa vi ' iti pAThaH / mapratau tu 'vi ' iti pAThaH nAsti / 2 pratiSu 'sakajjakAraNANuvalaMbhAdo' iti pAThaH / 3 pratiSu 'kosANimitta-' iti pAThaH / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 1, 43.] sAmittANugane kasAyamaggeNA pi vattavvaM / aNappidakasAe NivAriya appidakasAyajANAvaNamuttarasuttamAgadaM carittamohaNIyassa kammassa udaeNa // 41 // sAmaNNeNa Nidese kade vi ettha visesovaladdhI hodi, 'sAmAnyacodanAzca vizeSeSvavatiSThante' iti nyAyAt / teNa kodhakasAyassa udaeNa kodhakasAI, mANakasAyassa udaeNa mANakasAI, mAyAkasAyassa udaeNa mAyakasAI, lobhakasAyassa udaeNa lobhakasAi tti siddhaM / akasAI NAma kadhaM bhavadi ? // 42 // puvvuttakasAyANaM kassa abhAveNa akasAI hodi tti pucchA kadA hodi / appidaakasAigahaNaTThamuttarasuttaM bhaNadi uvasamiyAe khaDyAe laddhIe // 43 // carittamohaNIyassa uvasameNa khaeNa ca jA uppaNNaladdhI tIe akasAyattaM hodi, Na sesakammANaM khaeNuvasameNa vA, tatto jIvassa uvsmiy-khiylddhiinnmnnuppttiido| kaSAyoMko chor3a vivakSita kaSAyoM kA jJAna karAneke liye agalA sUtra AyA hai cAritramohanIya karmake udayase jIva krodha Adi kaSAyI hotA hai // 41 // sAmAnyase nirdeza kiye jAnepara bhI yahAM vizeSa vyavasthA samajhameM AjAtI hai kyoMki 'sAmAnya nirdeza vizeSoM meM bhI ghaTita hote haiM' aisA nyAya hai / ataH krodhakaSAyake udayase krodhakaSAyI, mAnakaSAyake udayase mAnakaSAyI, mAyAkaSAyake udayase mAyAkaSAyI aura lobhakaSAyake udayase lobhakaSAyI hotA hai, yaha bAta siddha ho jAtI hai| jIva akaSAyI kaise hotA hai ? // 42 // 'pUrvokta kaSAyoMmeMse kisa kaSAyake abhAvase jIva akaSAyI hotA hai' yaha bAta yahAM pUchI gayI hai| vivakSita akaSAyIke grahaNa karAneke liye agalA sUtra kahate haiM aupazamika va kSAyika labdhise jIva akaSAyI hotA hai // 43 // cAritramohanIyake upazamase aura kSayase jo labdhi utpanna hotI hai usIse akaSAyatva utpanna hotA hai / zeSa kauke kSaya va upazamase akaSAyatva utpanna nahIM hotA, kyoMki usase jIvake (tatprAyogya) aupazamika yA kSAyika labdhiyAM utpanna nahIM hotii| ......... pratiSu 'sesakasAyANaM ' iti paatthH| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84] .. chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 44. NANANuvAdeNa madiaNNANI sudaaNNANI vibhaMgaNANI AbhiNibohiyaNANI sudaNANI ohiNANI maNapajjavaNANI NAma kadhaM bhavadi ? // 44 // . tattha tAva madiaNNANassa uccade- madiaNNANakAraNaM duvihaM davvakAraNaM bhAvakAraNaM cedi / tattha dabakAraNaM madiaNNANaNimittadavyaM / taM duvihaM kamma-NokammabheeNa / kammaM tivihaM baMdhudaya-saMtamidi, oggahAvaraNAdibheeNa aNeyavihaM vA / NokammadavvaM tivihaM sacitta-acitta-missamidi / edesiM davyANaM jA madiaNNANuppAyaNasattI taM jAva kAraNaM / edehito uppaNNamadiaNNANI so kadhaM bhavadi keNa payAreNa hodi tti vuttaM hodi / evaM sesaNANANaM pi vattavyaM / ___ettha codao bhaNadi- aNNANamidi vutte kiM NANassa abhAvo gheppadi Aho Na gheppadi tti ? NAillo pakkho madiNANAbhAve madipulaM sudamidi kaTTa sudaNANassa vi abhAvappasaMgAdo / Na cedaM pi, tANamabhAve sabaNANANamabhAvappasaMgA / NANAbhAve Na jJAnamArgaNAnusAra jIva matyajJAnI, zrutAjJAnI, vibhaMgajJAnI, AminibodhikajJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI aura manaHparyayajJAnI kisa prakAra hotA hai ? // 44 // inamese prathama matiajJAnakA kathana karate haiM- matyajJAnakA kAraNa do prakArakA hai -dravyakAraNa aura bhAvakAraNa / unameMse dravyakAraNa matiajJAnakA nimittabhUta dravya hai.jo karma aura nokarmake bhedase do prakArakA hai| karmadravyakAraNa tIna prakArakA haibandhakarmadravya, udayakarmadrabya aura sattvakarmadravya / athavA, yaha karmadravya avagrahAvaraNa Adi bhedase aneka prakArakA hai| nokarmadravya tIna prakArakA hai- sacitta nokarmadravya, acitta nokarmadravya aura mizra nokarmadravya / ina dravyoMkI jo matiajJAnako utpanna karanevAlI zakti hai vahI matiajJAnakI kAraNabhUta hai| ina saba kAraNoMse jo matiajJAnI hotA hai vaha kaise arthAt kisa prakArase hotA hai, yaha artha kahA gayA hai| isI prakAra zeSa jJAnoMke viSayameM bhI kahanA caahiye| zaMkA-yahAM zaMkAkAra kahatA hai ki ajJAna kahane para kyA jJAnakA abhAva grahaNa kiyA hai yA nahIM kiyA? prathama pakSa to bana nahIM sakatA, kyoMki matijJAnakA abhAva mAnanepara cUMki 'matipUrvaka hI zrutajJAna hotA hai' isaliye zrutajJAnake bhI abhAvakA prasaMga aajaaygaa| aura aisA bhI mAnA jA sakatA nahIM hai, kyoMki, mati aura zruta donoM zAnoM ke abhAva meM sabhI jJAnoMke abhAvakA prasaMga AjAtA hai| jJAnake abhAvameM Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 44.] sAmittANugame NANamaggaNA / 85 dasaNaM pi, donnnnmnnnnonnnnaavinnaabhaavaado| NANa-dasaNANamabhAve Na jIvo vi, tassa tallakkhaNattAdo tti / Na vidiyapakkho vi, paDisehassa phalAbhAvappasaMgAdo tti ? ettha parihAro vuccade- Na paDhamapakkhavuttadosasaM bhavo, pasajjapaDiseheNa ettha paojaNAbhAvA / Na vidiyapakkhuttadoso vi, appehito' vadirittAsesadavyesu savihivahasaMThiesu paDisehassa phalabhAvuvalaMbhAdo / kimaDhe puNa sammAiTThINANassa paDiseho Na kIrade, vihi-paDisehabhAveNa doNhaM NANANaM visesAbhAvA ? Na parado vadirittabhAvasAmaNNamavekkhiya ettha paDiseho kado jeNa sammAiTThiNANassa vi paDiseho hojja, kiMtu appaNo avagayatthe jamhi jIve saddahaNaM Na vuppajjadi avagayatthavivarIyasaddhappAyaNamicchattudayabaleNa tattha jaM ....... darzana bhI nahIM ho sakatA, kyoMki, jJAna aura darzana ina donoMkA paraspara avinAbhAvI sambandha hai / tathA jJAna aura darzanake abhAvameM jIva bhI nahIM rahatA, kyoMki, jIvakA to jJAna aura darzana hI lakSaNa hai| dUsarA pakSa bhI svIkAra nahIM kiyA jA sakatA, kyoMki, yadi ajJAna kahanepara jJAnakA abhAva na mAnA jAya to phira pratiSedhake phalAbhAvakA prasaMga AjAtA hai ? samAdhAna-isa zaMkAkA parihAra kahate haiM- prathama pakSameM kahe gaye doSakI prastutameM saMbhAvanA nahIM hai, kyoMki yahAMpara prasajyapratiSedha arthAt abhAvamAtrase prayojana nahIM hai| dUsare pakSameM kahA gayA doSa bhI nahIM AtA, kyoMki, yahAM jo ajJAna zabdase zAnakA pratiSedha kiyA gayA hai usakI AtmAko chor3a anya samIpavartI pradezameM sthita samasta dravyoMmeM sva para vivekake abhAva rUpa saphalatA pAyI jAtI hai| arthAt sva-para vivekase rahita jo padArtha jJAna hotA hai use hI yahAM ajJAna kahA hai| . zaMkA-to yahAM samyagdRSTike jJAna kA bhI pratiSedha kyoM na kiyA jAya, kyoMki, vidhi aura pratiSedha bhAvase mithyAdRSTijJAna aura samyagdRSTijJAnameM koI vizeSatA nahIM hai ? samAdhAna-- yahAM anya padArthoM meM paratvabuddhike atirikta bhAvasAmAnyakI apekSA pratiSedha nahIM kiyA gayA jisase samyagdRSTijJAnakA bhI pratiSedha hojaay| kintu zAta vastumeM viparIta zraddhA utpanna karAnevAle mithyAtvodayake balase jahAMpara jIvameM apane jAne hue 1 pratiSu ' aNNehiMto' iti pAThaH / 2 pratiSu ' -vivarIyasaduppAyaNa- ' iti pAThaH / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85] chakkhaMDAgame khuddAbaMdhI [2, 1, 45. gANaM tamaNNANamidi bhaNNai, NANaphalAbhAvAdo / ghaDa paDatthaMbhAdisu micchAiTThINaM jahAvagamaM saddahaNamuvalambhade ce? Na, tattha vi tassa aNajjhavasAyadaMsaNAdo / Na cedamasiddhaM 'idamevaM cevetti' NicchayAbhAvA / adhavA jahA disAmUDho vaNNa-gaMdha rasa-phAsajahAvagamaM saddahato vi aNNANI buccade jahAvagamadisasadahaNAbhAvAdo, evaM thaMbhAdipayatthe jahAvagamaM sahahaMto vi aNNANI vuccade jiNavayaNeNa sdhnnaabhaavaado| khaovasamiyAe laddhIe // 45 // kadhaM madiaNNANissa khaovasamiyA laddhI ? madiaNNANAvaraNassa dezaghAdiphahayANamudaeNa mdiannnnaannittuvlNbhaado| jadi desaghAdiphadayANamudaeNa aNNANittaM hodi to tassa odaiyattaM pasajjade ? Na, savvaghAdiphaddayANamudayAbhAvA / kadhaM puNa khaova padArthameM zraddhAna nahIM utpanna hotA, vahAM jo jJAna hotA hai vaha ajJAna kahalAtA hai, kyoMki, usameM jJAnakA phala nahIM pAyA jaataa| zaMkA-ghaTa, paTa, staMbha Adi padArthoM meM mithyAdRSTiyoMke bhI yathArtha jJAna aura zraddhAna pAyA to jAtA hai ? samAdhAna nahIM pAyA jAtA, kyoMki, unake usa zAnameM bhI anadhyavasAya arthAt anizcaya dekhA jAtA hai| yaha bAta asiddha bhI nahIM hai, kyoMki, 'yaha aisA hI hai' aise nizcayakA vahAM abhAva hotA hai| ___ athavA, yathArtha dizAke sambandha vimUDha jIva varNa, gaMdha, rasa aura sparza, ina indriya-viSayoMke jJAnAnusAra zraddhAna karatA huA bhI ajJAnI kahalAtA hai, kyoMki, usake yathArtha jJAnakI dizAmeM zraddhAnakA abhAva hai| isI prakAra staMbhAdi padArthoM meM yathAzAna zraddhA rakhatA huA bhI jIva jina bhagavAnke vacanAnusAra zraddhAnake abhAvase azAnI hI kahalAtA hai| kSAyopazamika labdhise jIva matiajJAnI Adi hotA hai // 45 // zaMkA-matiajJAnI jIvake kSAyopazamika labdhi kaise mAnI jA sakatI hai ? samAdhAna-kyoMki, usa jIvake matyajJAnAvaraNa karmake dezaghAtI spardhakoMke udayase matyajJAnitva pAyA jAtA hai| zaMkA-yadi dezaghAtI spardhakoMke udayase azAnitva hotA hai to akSAnitvako maudayika bhAva mAnanekA prasaMga AtA hai ? samAdhAna-nahIM AtA, kyoMki vahAM sarvaghAtI spardhakoMke udayakA abhAva hai ? zaMkA-to phira azAnitvameM kSAyopazamikatva kyA hai ? pratiSu ghaDapaDatthaMAdisu ' iti pAThaH / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1,45. ] sAmittANugame NANamaggaNA [ 87 samiyataM ? AvaraNe saMte vi AvaraNijjassa NANassa egadeso jamhi udae ubalabbhade tassa bhAvassa khaovasamavavaesAdo khaovasamiyattamaNNANassa Na virujjhade | adhavA NANassa viNAso khao NAma, tassa uvasamo egadesakkhao, tassa khaovasamasaNNA / tattha NANamaNNANaM vA uppajjadi ti khaovasamiyA laddhI buccade | evaM sudaaNNANa vibhaMgaNANa- AbhiNibohiyaNANa-suda-ohi maNapajjavaNANANaM pi khaovasamio bhAvo vattavvo / Navari aSpaSpaNo AvaraNANaM desaghAdiphaddayANamudaNa khaovasamiyA laddhI hodi tti vattavyaM / sattaNhaM NANANaM satta ceva AvaraNANi kiNNa hoditi ce 1Na, paMcaNANavadirittaNANANuvalaMbhA / madiaNNANa - sudaaNNANa vibhaMgaNANANamabhAvo vi Natthi, jahAkameNa AbhiNibohiya-suda-odhiNANesu tesimaMtabhAvAdo / puvvamiMdiya-jogamaggaNAsu khaovasa miyabhAvaparUvaNAe savvaghAdiphaddayANamudayakkhaNa tesiM caiva saMtovasameNa desaghAdiphaddayANamuda eNetti parUvidaM / saMpahi donhaM paDisehaM kANa desaghAdiphaddayANamudapaNeva khaovasamiyabhAvo hodi tti parUveMtassa suvavayaNa 1 samAdhAna-AvaraNake hote hue bhI AvaraNIya jJAnakA eka deza jahAMpara udayameM pAyA jAtA hai usI bhAvako kSAyopazamika nAma diyA gayA hai| isase ajJAnako kSAyopazamika bhAva mAnaneMme koI virodha nahIM AtA / athavA, jJAnake vinAzakA nAma kSaya hai / usa kSayakA upazama huA eka deza kSaya / isa prakAra jJAnake ekadezIya kSayakI kSayopazama saMjJA mAnI jA sakatI hai| aisA kSayopazama honepara jo jJAna yA ajJAna utpanna hotA hai usIko kSAyopazamika labdhi kahate haiM / isI prakAra zrutAjJAna, vibhaMgajJAna, Abhinibodhika jJAna, zrutajJAna, avadhijJAna aura mana:paryayajJAnako bhI kSAyopazamika bhAva kahanA cAhiye / vizeSatA kevala yaha hai ki ina saba jJAnoMmeM apane apane AvaraNoMke dezaghAtI spardhakoMke udayase kSAyopazamika labdhi hotI hai, aisA kahanA cAhiye / zaMkA- ina sAtoM zAnoMke sAta hI AvaraNa kyoM nahI hote ? samAdhAna - nahIM hote, kyoMki, pAMca jJAnoMke atirikta anya koI jJAna pAye nahIM jAte / kintu isase matyajJAna, zrutAjJAna aura vibhaMgajJAnakA abhAva nahIM ho jAtA, kyoMki, unakA yathAkramase AbhinibodhikazAna, zrutajJAna aura avadhijJAnameM antarbhAva hotA hai| zaMkA- pahale indriyamArgaNA aura yogamArgaNA meM sarvaghAtI spardhakoMke udayakSaya se, unhIM spardhakoMke sattvopazamase tathA dezaghAtI spardhakoMke udayase kSAyopazamika bhAvakI prarUpaNA kI gayI hai / kintu yahAMpara sarvaghAtI spardha koMke udayakSaya aura unake sattvopazama ina donoM kA pratiSedha karake kevala dezaghAtI spardhakoMke udayase kSAyopazamika bhAva hotA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 46. viroho kiNNa jAyade? Na, jadi savvaghAdiphaddayANamudayakkhaeNa saMjuttadesaghAdiphayANamudaeNeva khaovasamiyo bhAvo icchijjadi to phAsidiya-kAyajogo-madi-sudaNANANaM khaovasamio bhAvo Na pAvade, pAsiMdiyAvaraNa-vIriyaMtarAiya-madi-sudaNANAvaraNANaM samvaghAdiphaddayANaM savyakAlamudayAbhAvA / Na ca suvavayaNaviroho vi, iMdiya-jogamaggaNAsu aNNesimAiriyANaM vakkhANakkamajANAvaNaTuM tattha tadhAparUvaNAdo / jaM jado NiyameNa uppajjadi taM tassa kajjamiyaraM ca kAraNaM / Na ca desaghAdiphaddayANamudao vdha savvadhAdiphaddayANamudayakkhao NiyameNa appappaNo NANajaNao, khINakasAyacarimasamae ohimaNapajjavaNANAvaraNasavvadhAdiphahayANaM khaeNa smuppjjmaannohi-mnnpjjvnnaannaannmnnuvlNbhaado| kevalaNANI NAma kadhaM bhavadi ? // 46 // kimodaieNovasamieNa khaovasamieNa pAriNAmieNetti' ? Na pAriNAmieNa hai aisA prarUpaNa karanevAleke svavacanavirodha doSa kyoM nahIM hotA? samAdhAna nahIM hotA, kyoMki yadi sarvaghAtI spardhakoMke udayakSayase saMyukta dezaghAtI spardhakoMke udayase hI kSAyopazamika bhAva mAnanA iSTa ho to sparzendriya, kAyayoga aura matijJAna tathA zrutajJAna, inake kSAyopazamika bhAva prApta nahIM hogA, cUMki, sparzendriyAvaraNa, vIryAntarAya aura matijJAna tathA zrutajJAna inake AvaraNoMke sarvaghAtI spardhakoMke udayakA saba kAlameM abhAva hai| arthAt ukta AvaraNoMke sarvaghAtI spardhakoMkA udaya kabhI hotA hI nahIM hai / isameM koI svavacana virodha bhI nahIM hai kyoMki indriyamArgaNA aura yogamArgaNAmeM anya AcAryoMke vyAkhyAnakramakA jJAna liye vahAM vaisA prarUpaNa kiyA gayA hai / jo jisase niyamataH utpanna hotA hai vaha usakA kArya hotA hai aura vaha dUsarA usako utpanna karane vAlA kAraNa hotA hai| kintu dezaghAtI spardhakoMke udayake samAna sarvaghAtI spardhakoM ke udayakSaya niyamase apane apane jJAnake utpAdaka nahIM hote, kyoMki, kSINakaSAyake antima samayameM avadhi aura manaHparyaya zAnAvaraNoMke sarvaghAtI spardhakoMke kSayase avadhijJAna aura manaHparyayajJAna utpanna hote hue nahIM pAye jaate| jIva kevalajJAnI kaise hotA hai ? // 46 // kyA audayika bhAvase, ki aupazamika bhAvase, ki kSAyopazamika bhAvase, ki pAriNAmika bhAvase jIva kevalajJAnI hotA hai ? pAriNAmika bhAvase to hotA nahIM, . 1 pratiSu ' pAriNAmiNo tti ' iti pAThaH / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 46. ] sAmittANugame NANamaggaNA [89 bhAveNa hodi, savvajIvANaM kevlnnaannuppttippsNgaado| NodaieNa, kevalaNANapaDibaMdhikammodayassa taduppAyaNavirohAdo / NovasamiyaM, NANAvaraNassa mohaNIyassevuvasamAbhAvA / Na khaovasamiyaM, asahAyassa karaNa-kkama-vyavahANAdIdassa khaovasamiyattavirohAdo / savvaM pi NANaM kevalaNANameva AvaraNavigamavaseNa tatto viNiggayaNANakaNANamuvalaMbhAdo / Na ca eso NANakaNo kevalaNANAdo aNNo, jIve paMcaNhaM NANANamabhAvAdo / tesimabhAvo kudovagammade ? kevalaNANeNa tikAlagoyarAsesadavva-pajjayavisaeNAkkameNa iMdiyAloAdisahejjANavekkheNa suhuma-dUra-samivAdivigghasaMghummukkeNakkaMtAsesajIvapadesesu sakkama-sasahejja-sapaDivakkha-parimiya-avisadaNANANamatthittavirohAdo / kiM ca Na kevalaNANeNa avagayatthe sesaNANANaM pavuttI, visadAvisadANamekkatthekkakAlammi pavuttIvirohAdo, avagadAvagame phalAbhAvAdo ca / NANavagade vi pavuttI tdnnvgdtthaabhaavaado| tado kyoMki, yadi aisA hotA to sabhI jIvoMke kevalajJAnakI utpattikA prasaMga aajaataa| audayika bhAvase bhI kevalajJAna nahIM hotA, kyoMki, kevalajJAnake pratibaMdhaka karmodayase usakI utpatti mAnane meM virodha AtA hai| kevalajJAna aupazamika bhI nahIM hai, kyoMki, mohanIyake samAna jJAnAvaraNakA to upazama hI nahIM hotaa| kevalajJAna kSAyopazAmika bhI nahIM hai, kyoMki asahAya aura karaNa, krama evaM vyavadhAnase rahita jJAnako kSAyopazamika mAnane meM virodha AtA hai| yahAM zaMkA hotI hai ki samasta jJAna kevalajJAna hI haiM, kyoMki, AvaraNake dUra ho jAnese usIse nikalane vAle jJAnakaNa pAye jAte haiN| yaha jJAnakaNa kevalajJAnase bhinna nahIM haiM, kyoMki, jIvameM pAMca jJAnoMkA abhAva pAyA jAtA hai| yadi kahA jAya ki jIvameM pAMca zAnoMkA abhAva hai, yaha kahAMse jAnA jAtA hai ? to isakA samAdhAna hai ki kevalajJAna hotA hai trikAlagocara, samasta dravyoM aura unakI paryAyoMko viSaya karanevAlA, akramamAvI, indriyAlokAdi sAdhanoMse nirapekSa, aura sUkSma, dUra, samIpa (?) Adi vighna samUhase mukta / aise kevalajJAnase jIvake jo samasta pradeza vyApta haiM unameM krasabhAtrI, sAdhanasApekSa, sapratipakSa, parimita aura avizada mati Adi zAloMkA astittva mAnanemeM virodha AtA hai ? aura kevalajJAnase padArthoM ke jAna lenepara zeSajJAnoMkI pravRtti bhI nahIM hotI, kyoMki, vizada aura avizada jJAnoMkI ekatra eka kAlameM pravRtti mAnanemeM virodha AtA hai aura jAne hue padArthako punaH jAnane meM koI phala bhI nahIM hai| mati Adi zAnoMkI pravRtti kevalajJAnase na jAne hue padArthoM meM hotI hai, aisA bhI nahIM kaha sakate, kyoMki, kevalajJAnase na jAnA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 47. jIve Na paMca NANANi, kevalaNANamekkaM ceva / Na cAvaraNANi NANamuppAiyaMti viNAsayANaM tduppaaynnvirohaado| tado kevalaNANaM khaovasAmiyaM bhAvaM lahadi tti Na, edassa sasa. hejassa kevlttvirohaado| Na ca chAreNoddhaggiviNiggayabaphAe aggivavaeso AggibuddhI vA aggivavahAro vA atthi, aNuvalaMbhAdo / tado dANi NANANi kevalaNANaM / teNa kAraNeNa kevalaNANaM Na khaovasamiyAmidi / Na khaiyaM pi, khao NAma abhAvo tassa kAraNattavirohAdo / edaM savvaM buddhIe kAUNa kevalaNANI kadhaM hodi ti bhaNidaM / khaiyAe laddhIe // 47 // Na ca kevalaNANAvaraNakkhao tuccho tti Na kajjayaro, kevalaNANAvaraNabaMdha-saMtodayAbhAvassa aNaMtavIriya-veragga-sammatta-dasaNAdiguNehi juttajIvadavyassa tucchttvirohaado| bhAvassa abhAvattaM Na virujjhade, bhAvAbhAvANamaSNoNaM vissaseNeva savyappaNA AliMgiUNa gayA ho aisA koI padArtha hI nahIM hai| isaliye jIvameM pAMca zAna nahIM hote, ekamAtra kevalajJAna hI hotA hai ? AvaraNoMko jJAnakA utpAdaka mAna nahIM sakate, kyoMki, jo vinAzaka haiM unheM utpAdaka mAnane meM virodha AtA hai| isaliye 'kevalajJAna kSAyopazAmaka bhAva hI prApta hotA hai' aisA bhI nahIM mAna sakate, kyoMki, kSAyopazamika bhAva sAdhanasApekSa honese usake kevalatva mAnane meM virodha AtA hai| kSAra ( bhasma ) se DhakI huI agnise nikale hue bAppako agni nAma nahIM diyA jA sakatA, na usameM annikI buddhi utpanna hotI, aura na agnikA vyavahAra hI, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jaataa| ataeva ye saba mati Adi jJAna kevalajJAna nahIM ho sakate / isa kAraNase kevalajJAna kSAyopazAmika bhI nahIM hai| kevalajJAna kSAyika bhI nahIM hai, kyoMki, kSaya to abhAvako kahate haiM, aura abhAvako kAraNa mAnane meM virodha AtA hai| ina saba vikalpoMko manameM karake ' jIva kevalajJAnI kaise hotA hai ' yaha prazna kiyA gayA hai| kSAyika labdhise jIva kevalajJAnI hotA hai // 47 // kevalazAnAvaraNakA kSaya tuccha arthAt abhAvarUpa mAtra hai isaliye vaha koI kAryakaranemeM samartha nahIM ho sakatA, aisA nahIM samajhanA cAhiye, kyoMki, kevalajJAnAvaraNake bandha, sattva aura udayake abhAva sahita tathA anantavIrya, vairAgya, samyaktva va darzana Adi guNoMse yukta jIva dravyako tuccha mAnane meM virodha AtA hai| kisI bhAvako abhAvarUpa mAnanA virodhI bAta nahIM hai, kyoMki bhAva aura abhAva svabhAvase hI eka dUsareko Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 48.] sAmittANugame saMjamamaggaNA [91 dvidANamuvalaMbhAdo / Na ca uvalaMbhamANe viroho atthi, aNuvaladdhivisayassa tassa uvaladdhIe asthittavirohAdo / saMjamANuvAdeNa saMjado sAmAiyacchedovaTThAvaNasuddhisaMjado NAma kadhaM bhavadi ? // 48 // NAmasaMjamo ThavaNasaMjamo dabasaMjamo bhAvasaMjamo cedi cauvviho saMjamo / NAma DhavaNasaMjamA gadA / davvasaMjamo duviho Agama-NoAgamabheeNa / Agamo gado / NoAgamo tiviho jANugasarIraNoAgamadavyasaMjama-bhaviyaNoAgamadavyasaMjama-tavvadirittaNoAgamadavyasaMjamabheeNa / jANuga-bhaviyANi' gadANi / tavvadirittadavyasaMjamo saMjamasAhaNapicchAhAra-kavalI-potthayAdINi / bhAvasaMjamo duviho aagm-nnoaagmbheenn| Agamo gado / NoAgamo tiviho khaio khaovasamio upasamio cedi / edesu saMjamapayAresu keNa payAreNa saMjamo hodi tti pucchA kadA / evaM sAmAiyacchedovaTThAvaNasuddhisaMjadANaM pi Nikkhevo kAyavyo / sarvAtma rUpase AliMgana karake sthita pAye jAte haiM / jo bAta pAI jAtI hai usameM virodha nahIM rahatA, kyoMki, virodhakA viSaya anupalabdhi hai aura isaliye jahAM jisa bAtakI upalabdhi hotI hai usameM phira virodhakA astitva mAnanemeM hI virodha AtA hai| saMyamamArgaNAnusAra jIva saMyata tathA sAmAyika chedopasthApanazuddhi saMyata kaise hotA hai ? // 48 // nAmasaMyama, sthApanAsaMyama, dravyasaMyama aura bhAvasaMyama, isa prakAra saMyama cAra prakArakA hai / nAma aura sthApanA saMyama to gaye / dravyasaMyama Agama aura noAgamake bhedase do prakArakA hai| AgamadravyasaMyama bhI gyaa| noAgamadravyasaMyamake tIna bheda haiM-nAyakazarIra noAgamadavyasaMyama, bhavya noAgamadravyasaMyama aura tadavyatirikta noaagmdrvysNym| jJAyakadArIra aura bhavya zrI gye| tadvyatirikta noAgamadravya saMyama saMyamake sAdhanabhUta picchikA, AhAra, kamaNDalu (?) pustaka Adiko kahate haiN| __ bhAvasaMyama Agama aura nobhAgamake bhedase do prakArakA hai| AgamabhAvasaMyama gayA / noAgamabhAvasaMyama tIna prakArakA hai- kSAyika, kSAyopazamika aura aupazAmika / ina saMyamoMke prakAroM se kisa prakArase saMyama hotA hai yaha prazna kiyA gayA hai| isI prakAra sAmAyika aura chedopasthApanA zuddhisaMyatoMkA bhI nikSepa karanA caahiye| 2 pratighu ' -bhaviya ' iti paatthH| 1 pratiSu * virohA' iti paatthH| 3 kapratI 'kevalIpotthayAdINi ' iti paatthH| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92) chakkhaMDAgame khudAbaMdho . [2,1, 49. uvasamiyAe khaiyAe khaovasamiyAe laddhIe // 49 // saMjamassa tAva uccade- carittAvaraNassa savyovasameNa uvasaMtakasAyammi saMjamo hodi tti uvasamiyAe laddhIe saMjamassuppattI uttaa| kadhaM tassa khaiyA laddhI ? carittAvaraNassa khaeNa saMjamuppattIdo / kathaM khaovasabhiyA laddhI ? cadusaMjalaNa-NavaNokasAyANaM desaghAdiphaddayANamudaeNa sNjmuppttiido| kadhamedesiM udayassa khaovasamakvaeso ? sabadhAdiphaddayANi aNaMtaguNahINANi hodUga desaghAdikaddayattaNeNa pariNamiya udayamAgacchaMti, tesimagaMtaguNahINataM khao NAma / desghaadiphddysruuvennvtttthaannmuvsmo| tehi khaovasamehi saMjuttodao khaovasamo NAma / tado samuppaNNo saMjamo vi teNa khaora aupazamika, kSAyika aura kSAyopazAmika labdhise jIva saMyata va sAmAyikachedopasthAna-zuddhisaMyata hotA hai / / 49 // pahale saMyamakA varNana karate haiM -- cAritrAvaraNa karmake sarvopazamase jisa jIvakI kaSAyeM upazAnta ho gaI haiM usake saMyama hotA hai| isa prakAra aupazamika labdhise saMyamakI utpatti khii| zaMkA - saMyatake kSAyika labdhi kaise hotI hai ? samAdhAna-cUMki cAritrAvaraNa karmake kSayase bhI saMyamakI utpatti hotI hai, isase kSAyika labdhi dvArA jIva saMyata hotA hai| zaMkA--saMyatake kSAyopazamika labdhi kisa prakAra hotI hai ? samAdhAna-cAroM saMjvalana kaSAyoM aura nau nokaSAyoMke dezaghAtI spardhakoMke udayase saMyamakI utpatti hotI hai, isa prakAra saMyatake kSAyopazamika labdhi pAyI jAtI hai| zaMkA-nokaSAyoMke dezaghAtI spardhakoMke udayako kSayopazama nAma kyoM diyA gayA? samAdhAna-sarvaghAtI spardhaka anantaguNe hIna hokara aura dezaghAtI spardhoMmeM pariNata hokara udayameM Ate haiN| una sarvaghAtI spardhakoMkA anantaguNahInatva hI kSaya kahalAtA hai aura unakA dezaghAtI spardhakoMke rUpase avasthAna honA upazama hai| unhoM kSaya aura upazamase saMyukta udaya kSayopazama kahalAtA hai| usI kSayopazamase utpanna 1 pratiSu 'khaobasamohi saMjuttAdao' iti paatthH| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 49. ] sAmittANugame saMjamamaggaNA samio | evaM sAmAiyacchedovaGkAvaNasuddhisaMjadANaM pi cattavvaM / hodu NAma desiM khaovasamaladdhI, gotrasamiyA khaiyA ca, aNiyaTTIguNaTThANAdo uvari desimabhAvA / Na ca heTThimakhavaguvasAmagadoguNaTThANesu carittamohaNIyassa khatraNA uvasAmaNA vA atthi jeNedesiM khaiyA uvasamiyA vA laddhI hoja ? Na, khavaguvasAmaga aNi guNaNe vilobhasaMjalaNavadirittAsesa caritta mohaNIyassa khavaNuvasAmaNadaMsaNeNa tattha khaiya uvasamiyaladvINaM saMbhavalaMbhA / athavA khavagutrasAmagaapuvvakaraNa paDhama samaya pahUDi uvari savvattha khaiya-uvasamiyasaMjamaladdhIo asthi cetra / kudo ? pAraddha paDhamasamaya pahuDi thovatha|vakhavaNutra sAmaNakajjaNiSpattidaMsaNAdo / paDisamayaM kajjaNiSpattI viNA carimasamae ceva NiSpajja mANakajjANuvalaMbhAdo ca / kathamekkassa carittassa tiSNi bhAvA ? Na, ekssa vicittapayaMgassa bahuvaNNadaMsaNAdo | saMyama bhI isI kAraNa kSAyopazamika hotA hai / isI prakAra sAmAyika aura chedopasthApana zuddhisaMyatoM ke viSaya meM bhI kahanA cAhiye / [ 93 zaMkA-sAmAyika aura chedopasthApana zuddhisaMyatoMke kSayopazama labdhi bhale hI ho, kintu unake aupazamika aura kSAyika labdhi nahIM ho sakatI, kyoMki anivRttikaraNa guNasthAna se Upara ina saMyatoMkA abhAva pAyA jAtA hai / aura nIceke arthAt apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa ina do kSapaka va upazAmaka guNasthAnoM meM cAritramohanIyakI kSapaNA va upazAmanA hotI nahIM hai, jisase ukta saMyatoMke kSAyika va aupazamika labdhi saMbhava ho sake ? samAdhAna - aisA nahIM hai, kyoMki kSapaka va upazAmaka sambandhI anivRttikaraNa guNasthAna meM bhI lobha saMjvalanako chor3akara azeSa cAritramohanIyakA kSapaNa va upazamanake pAye jAnese vahAM kSAyika va aupazamika labdhiyoMkI saMbhAvanA pAI jAtI hai / athavA, kSapaka aura upazAmaka sambandhI apUrvakaraNake prathama samaya se lagAkara Upara sarvatra kSAyika aura aupazamika saMyamalabdhiyAM haiM hI, kyoMki, ukta guNasthAnake prAraMbha hone ke prathama samayase lagAkara thor3e thor3e kSapaNa aura upazAmana rUpa kAryakI niSpatti dekhI jAtI hai / yadi pratyeka samaya kAryakI niSpatti na ho to antima samaya meM bhI kArya pUrA hotA nahIM pAyA jA sakatA / zaMkA- eka hI cAritra ke aupazamikAdi tIna bhAva kaise hote haiM ? samAdhAna - jisa prakAra eka hI citra pataMga arthAt bahuvarNa pakSIke bahuta se varNa dekhe jAte haiM, usI prakAra eka hI cAritra nAnA bhAvoMse yukta ho sakatA hai / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 50. parihArasuddhisaMjado saMjadAsaMjado NAma kadhaM bhavadi? // 50 // ettha vi Naya-Nikkheve assidUNa puvvaM va cAlaNA kAyavyA / khaovasamiyAe laddhIe // 51 // cadusaMjalaNa-NavaNokasAyANa savvadhAdiphaddayANamaNaMtaguNahANIe khayaM gaMtUNa desaghAdittaNeNuvasaMtaphaddayANamudaeNa parihArasuddhisaMjamuppattIdo khaovasAmiyAe ladvIe parihArasuddhisaMjamo / cadusaMjalaNa-NavaNokasAyANaM khaovasamasaNNidadesaghAdiphayANamudaeNa saMjamAsaMjamuppattIdo khaovasamaladdhIe saMjamAsaMjamo / terasaNhaM payaDINaM desadhAdiphaddayANamudao saMjamalaMbhaNimitto kadhaM saMjamAsaMjamaNimittaM paDibajjade ? Na, paccakkhANAvaraNasavvaghAdiphaddayANamudaeNa paDihayacadusaMjalaNAdidesaghAdiphadayAgabhudayassa saMjamAsaMjamaM mottUNa saMjamuppAyaNe asmtthttaado|| suhumasAMparAiyasuddhisaMjado jahAkkhAdavihArasuddhisaMjado NAma kadhaM bhavadi ? // 52 // jIva parihArazuddhisaMyata aura saMyatAsaMyata kaise hotA hai ? // 50 // yahAM bhI naya aura nikSepoMkA Azraya lekara pUrvavat cAlanA karanA cAhiye / kSAyopazamika labdhise jIva parihArazuddhisaMyata va saMyatAsaMyata hotA hai // 51 // cAra saMjvalana aura nava nokaSAyoMke sarvaghAtI spardhakoMke anantaguNI hAni dvArA kSayako prApta hokara dezaghAtI rUpase upazAnta hue spardhakoMke udayase parihArazuddhisaMyamakI utpatti hotI hai, isIliye kSAyopazamika labdhise parihArazuddhisaMyama hotA hai| cAra saMjvalana aura nava nokaSAyoMke kSayopazama saMjJAvAle dezaghAtI spardhakoMke udayase saMyamAsaMyamakI utpatti hotI hai, isIliye kSayopazama labdhise saMyamAsaMyama hotA hai| zaMkA-cAra saMjvalana aura nava nokaSAya, ina teraha prakRtiyoMke dezaghAtI spardhakoMkA udaya to saMyamakI prAptimeM nimitta hotA hai, vaha saMyamAsaMyamakA nimatta kaise svIkAra kiyA gayA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki pratyAkhyAnAvaraNake sarvaghAtI spardhoke udayase jina cAra saMjvalanAdikake dezaghAtI spardhakoMkA udaya pratihata ho gayA hai usa udayake saMyamAsaMyamako chor3a saMyama utpanna karanekA sAmarthya nahIM hotaa| jIva sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata kaise hotA hai // 52 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 95 2, 1, 55. ] sAmittANugame saMjamamaggaNA sugamamedaM / uvasamiyAe khaDyAe laddhIe // 53 // uvasAmaga-kkhavagasuhumasAMparAiyaguNaTThANesu suhumasAMparAiyasuddhisaMjamassuvalaMbhAdo upasamiyAe khaiyAe laddhIe suhumasAMparAiyasuddhisaMjamo / uvasaMta-khINakasAyAdisu jahAkkhAdavihArasuddhisaMjamuvalaMbhAdo uvasamiyAe khaDyAe laddhIe jhaakkhaadvihaarsuddhisNjmo| asaMjado NAma kadhaM bhavadi ? // 54 // sugmmedN| saMjamaghAdINaM kammANamudANa // 55 // apaJcakkhANAvaraNassa udao ceva asaMjamassa hedU, saMjamAsaMjamapaDisehamuheNa savvasaMjamaghAdittAdo / tado saMjamaghAdINaM kammANamudaeNetti kadhaM ghaDade ? Na, idaresiM pi carittAvaraNIyANaM kammANamudaeNa viNA apaccakkhANAvaraNassa desasaMjamaghAyaNe sAmasthi yaha sUtra sugama hai| aupazamika aura kSAyika labdhise jIva sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata hotA hai // 53 // upazAmaka aura kSapaka donoM prakArake sUkSmasAmparAyika guNasthAnoM meM sUkSmasAMparAyikazuddhisaMyamakI prApti hotI hai, isIliye aupazamika va kSAyika labdhise sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyama hotA hai| __ upazAntakapAya, kSINakaSAya Adi guNasthAnoMmeM yathAkhyAtavihArazuddhisaMyamakI prApti honese aupazAmika va kSAAyaka labdhise yathAkhyAtavihArazuddhisaMyama hotA hai| jIva asaMyata kaise hotA hai ? // 54 // yaha sUtra sugama hai| saMyamake ghAtI karmoke udayase jIva asaMyata hotA hai // 55 // zaMkA-eka apratyAkhyAnAvaraNakA udaya hI asaMyamakA hetu mAnA gayA hai, kyoMki, vahI saMyamAsaMyamake pratiSedhase prArambha kara samasta saMyamakA ghAtI hotA hai| taba phira saMyamaghAtI kauke udayase asaMyata hotA' aisA kahanA kaise ghaTita hotA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, dUsare bhI cAritrAvaraNa koMke udayake vinA kevala apratyAkhyAnAvaraNake dezasaMyamako ghAta karanekA sAmarthya nahIM hotaa| Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 1, 56. yAbhAvAdo | saMjamo NAma jIvasahAvo, tado Na so aNNehi viNAsijjadi tavtriNA se jIvadavasa va viNAsappasaMgAdo ? Na, uvajogasseva saMjamassa jIvassa lakkhaNattAbhAvAdo / kiM lakkhaNaM ? jassAbhAve davvassAbhAvo hodi taM tassa lakkhaNaM, jahA poggala - davvassa rUva-rasa-gaMdha-phAsA, jIvassa uvajoga / tamhA Na saMjamAbhAveNa jIvadavvassAbhAvo idi / daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI ohidaMsaNI NAma kathaM bhavadi ? // 56 // ettha putraM vaNikkhevo kAyavvo / Na daMsaNamatthi visayAbhAvAdo | Na bajjhatthasAmaNNagahaNaM daMsaNaM, kevaladaMsaNassa abhAvappasaMgAdo / kudo ? kevalaNANeNa tikAlagoyatarANaMtattha-veMjaNapajjayasarUyesu savvadavvesu avagaesu kevaladaMsaNassa visayAbhAvA / zaMkA- saMyama to jIvakA svabhAva hI hai, isIliye vaha anyake dvArA vinaSTa nahIM kiyA sakatA, kyoMki, usakA vinAza honepara to jIva dravyake bhI vinAzakA prasaMga AjAyagA ? samAdhAna -- nahIM AyagA, kyoMki, jisa prakAra upayoga jIvakA lakSaNa mAnA gayA hai, usa prakAra saMyama jIvakA lakSaNa nahIM hotA / zaMkA- lakSaNa kise kahate haiM ? samAdhAna -- jisake abhAva meM dravyakA bhI abhAva ho jAtA hai vahI usa dravyakA lakSaNa hai / jaise- pudgala dravyakA lakSaNa rUpa, rasa, gaMdha aura sparzaH va jIvakA upayoga | ataeva saMyama ke abhAva meM jIva dravyakA abhAva nahIM hotA / darzanamArgaNAnusAra jIva cakSudarzanI, acakSudarzanI va avadhidarzanI kaise hotA hai ? / / 56 / / yahAM pUrvAnusAra nikSepa karanA cAhiye / zaMkA- darzana hai hI nahIM, kyoMki, usakA koI viSaya nahIM hai / bAhya padArthoMke sAmAnyako grahaNa karanA darzana nahIM ho sakatA, kyoMki vaisA mAnanepara kevaladarzana ke abhAvakA prasaMga AjAyagA / isakA kAraNa yaha hai ki jaba kevalajJAnake dvArA trikAla - gocara ananta artha aura vyaMjana paryAya sarUpa samasta dravyoMko jAna liyA jAtA hai, taba kevaladarzana ke liye koI viSaya hI nahIM rahatA / aisA to ho nahIM sakatA ki kevala - Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 56.] sAmittANugame daMsaNamaggaNA Na ca gahidameva geNhadi kevaladasaNaM, gahidaggahaNe phalAbhAvA / Na cAsesavisesamettaggAhI kevalaNANaM jeNa sayalatthasAmaNNaM kevaladaMsaNassa visao hojja, saMsArAvatthAe AvaragavaseNa kameNa payaTTamANaNANa-daMsaNANaM' dvaavgmaabhaavppsNgaado| kudo ? Na gANaM davvaparicchedayaM, sAmaNNavadirittavisesesu tassa vAvArAdo / Na daMsaNaM pi davvaparicchedayaM, tassa visesavadirittasAmaNNammi vaavaaraado| Na kevalaM saMsArAvatthAe ceva davvaggahaNAbhAvo, kiMtu Na kevalimhi vi dabbaggahaNamatthi, sAmaNNa-visesesu eyaMta-duraMtapaMthasaMThiesu vAvadANaM kevaladasaNa-NANANaM davvammi vaavaarvirohaado| Na ca eyaMte sAmaNNa-visesA asthi jeNa te tesiM visao hojja / asaMtassa pameyatte icchijjamANe gaddahasiMgaM pi pameyattamalliejja, abhAvaM paDi visesaabhaavaado| pameyAbhAve Na pamANaM pi, tassa tamNibaMdhaNattAdo / tamhA Na saNamasthi tti siddhaM ? zAnake dvArA grahaNa kiye padArthako hI kevaladarzana grahaNa karatA hai, kyoMki, jo vastu grahaNa kI jA cukI hai use hI punaH grahaNa karanekA koI phala nhiiN| yaha bhI nahIM ho sakatA ki samasta vizeSamAtrakA grahaNa karanevAlA hI kevalajJAna ho jisase samasta padArthoM kA sAmAnya dharma kevaladarzanakA viSaya ho jAya, kyoMki aisA mAnanepara to saMsArAvasthAmeM jaba AvaraNake vazase jJAna aura darzanakI pravRtti kramazaH hotI hai taba dravyake jJAna honeke abhAvakA hI prasaMga aajaaygaa| isakA kAraNa yaha hai- jJAna dravyakA paricchedaka arthAt jJAna karAnevAlA nahIM rahA, kyoMki usakA vyApAra sAmAnya rahita vizeSoM meM hI parimita ho gayA aura na darzana hI dravyakA paricchedaka rahA, kyoMki, usakA vyApAra vizeSa rahita sAmAnyameM sImita ho gayA / isa prakAra na kevala saMsArAvasthAmeM hI dravyake grahaNakA abhAva hogA, kintu kevalImeM bhI dravyakA grahaNa nahIM ho sakegA, kyoMki ekAntarUpI duranta pathameM sthita sAmAnya va vizeSameM pravRtta hue kevaladarzana aura kevalajJAnakA dravyamAtrameM vyApAra mAnane meM virodha AtA hai / ekAntataH pRthak sAmAnya va vizeSa to hote nahIM hai jisase ki ve kramazaH kevaladarzana aura kevalazAnake viSaya ho skeN| aura yadi jo hai hI nahIM usako bhI prameyarUpase mAnanA abhISTa ho to gadhekA sIMga bhI premaya koTimeM AjAyagA, kyoMki, abhAvakI apekSA donoM meM koI vizeSatA rahI nahIM / prameyake na rahane para pramANa bhI nahIM rahatA, kyoMki, pramANa to prameyamUlaka hI hotA hai / isaliye darzanakI koI alaga sattA hai hI nahIM yaha siddha huA ? 1 pratiSu ' -dasaNAe ' iti paatthH| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 56. ettha parihAro uccade- atthi dasaNaM, suttammi atttthkmmnnidesaado| Na cAsate AvaraNijje AvArayamatthi, aNNattha tahANuvalaMbhAdo / Na covayAreNa saNAvaraNaNiddeso, muhiyassAbhAve uvyaaraannuvvttiido| Na cAvaraNijja Natthi, cakkhudaMsaNI acakkhudasaNI ohidaMsaNI khaovasamiyAe, kevaladaMsaNI khaDyAe laddhIe tti tadatthittapaduppAyaNajiNavayaNadaMsaNAdo / o me sassado appA NANa-daMsaNalakkhaNo / sesA meM bAhirA bhAvA savve saMjogalakkhaNA // 16 // asarIrA jIvaghaNA uvajuttA daMsaNe ya NANe ya / sAyAramaNAyAraM lakkhaNameyaM tu siddhANaM // 17 // . iccAdiuvasaMhArasuttadaMsaNAdo ca / AgamapamANeNa hodu NAma daMsaNassa atthitaM Na juttIe ce ? Na, juttIhi Agamassa bAhAbhAvAdo / AgameNa vi jaccA juttI Na samAdhAna-aba yahAM ukta zaMkAkA parihAra kahate haiM - darzana hai, kyoMki, sUtrameM ATha kA~kA nirdeza kiyA gayA hai / AvaraNIyake abhAvameM AvAraka ho nahIM sakatA, kyoMki, anyatra vaisA pAyA nahIM jaataa| yaha bhI nahIM kaha sakate ki darzanAvaraNakA nirdeza kevala upacArase kiyA gayA hai, kyoMki, mukhya vastuke abhAvameM upacArakI upapatti nahIM bntii| AvaraNIya hai hI nahIM so bAta bhI nahIM hai, kyoMki, 'cakSudarzanI, acakSudarzanI aura avadhidarzanI kSAyopazamika laddhise tathA kevaladarzanI kSAyika laddhise hote haiM' aise AvaraNIyake astitvakA pratipAdana karanevAle jina bhagavAn ke vacana dekhe jAte haiN| tathA jJAna aura darzanarUpa lakSaNavAlA merA eka AtmA hI zAzvata hai| zeSa samasta saMyogarUpa lakSaNavAle padArtha mujhase bAhya haiM // 16 // azarIra arthAt kAya rahita, zuddha jIvapradezoMse ghanIbhUta, darzana aura zAnameM manAkAra va sAkAra rUpase upayoga rakhanevAle, yaha siddha jIvoMkA lakSaNa hai // 17 // isa prakArake aneka upasaMhArasUtra dekhanese bhI yahI siddha hotA hai ki darzana hai| zaMkA-Agama pramANase bhale hI darzanakA astitva ho, kintu yuktise to parzanakA astitva siddha nahIM hotA? samAdhAna hotA hai, kyoMki, yuktiyoMse AgamakI bAdhA nahIM hotii| zaMkA-Agamase bhI to jAtya arthAt uttama yuktikI bAdhA nahIM honA cAhiye! 1 pratiSu covayAre 'iti paam| 2 karatau 'je' iti paatthH| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 56.] sAmittANugame daMsaNamaggaNA vAhijjadi ti ce? saccaM Na bAhijjadi jaccA juttI, kiMtu imA bAhijjadi jccttaamaavaado| taM jahA- Na NANeNa viseso cetra gheppadi sAmaNNa-visesappayattaNeNa pattajaccaMtaradavvuvalaMbhAdo / Na ca NayaduvavisayamageNhaMtassa NANassa sAyArattamatthi, virohAdo (tahA samaMtabhaddasAmiNA vi uttaM vidhirviSaktapratiSedharUpaH pramANamatrAnyataratpradhAnaM / guNo paro mukhyaniyAmaheturnayaHsa' dRSTAMtasamarthanaste // iti // 18 // ) Na ca evaM saMte dasaNassa abhAvo, bajjhatthe mottUNa tassa aMtaraMgatthe vaavaaraado| Na ca kevalaNANameva sattiduvasaMjuttattAdo bahiraMtaraMgatthaparicchedayaM, NANassa pajjayassa pjjaayaabhaavaado| bhAve vA aNavatthA Dhukkade, avaThThANakAraNAbhAvAdo / tamhA aMtaraMgovajogAdo bahiraMguvajogeNa pudhabhUdeNa hodayamaNNahA savvaNhuttANuvavattIdo / aMtaraMga samAdhAna-sacamuca hI Agamase uttama yuktikI bAdhA nahIM hotI, kintu prastuta yuktikI bAdhA avazya hotI hai, kyoMki, vaha uttama yukti nahIM hai / vaha isa prakAra hai- jJAna dvArA kevala vizeSakA grahaNa nahIM hotA, kyoMki, sAmAnya vizeSAtmaka honese hI dravyakA jAtyantara svarUpa pAyA jAtA hai| aura sAmAnya tathA vizeSa donoM nayoM ke viSayabhUta padArthakA grahaNa na karanese jJAnakA sAkAratva bhI nahIM bana sakatA, kyoMki, vaisA mAnane meM virodha AtA hai| tathA samantabhadra svAmIne bhI kahA hai (he zreyAMsa jina!) Apake matameM dravya, kSetra, kAla aura bhAva, ina sva-catuNyakI apekSA kiye jAnevAle vidhAnakA svarUpa paracatuSTayakI apekSAse honevAle pratiSedhase sambaddha pAyA jAtA hai| vidhi aura pratiSedha, ina donoMmeMse jo eka pradhAna hotA hai vahI pramANa hai, aura dUsarA gauNa hai| inameM jo pradhAnatAkA niyAmaka hai vahI naya hai jo razAntakA arthAt dharmavizeSakA samarthana karatA hai // 18 // isa prakAra Agama aura yuktise darzanakA astitva siddha hone para usakA abhAva nahIM mAnA jA sakatA, kyoMki, darzanakA vyApAra bAhya padArtho ko chor3a antaraMga vastumeM hotA hai| yahAM yaha nahIM kaha sakate ki kevalajJAna hI do zaktiyoMse saMyukta honeke kAraNa bahiraMga aura antaraMga donoM vastaoMkA paricchedaka hai, kyoMki, jJAna svayaM paka paryAya hai, aura paryAyameM dUsarI paryAya hotI nahIM hai / yadi paryAyameM bhI aura paryAya mAnI jAya to avasthAnakA koI kAraNa na honese anavasthA doSa utpanna hotA hai| isaliye antaraMga upayogase bahiraMga upayogako pRthagbhUta hI honA cAhiye, anyathA sarvajJatvakI upapatti nahIM bntii| ataeva AtmAko antaraMga upayoga aura bahiraMga upayoga aisI 1 pratiSu viSittaH' iti pAThaH / 3hatsvayaMbhUstotra 52. 2 pratiSu / -nayasya ' iti pAThaH / 4 pratiSu bahiraMgatthaparicchedayaM ' iti pAThaH / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10.] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 56. bahiraMguvajogasaNNidadusattIjutto appA icchidavyo / ( jaM sAmaNNaggahaNaM bhAvANaM Neva kaDe AyAraM / avisesidUga atthe daMsaNamidi bhaNNade samae // 19 // Na ca edeNa sutteNedaM vakkhANaM virujjhade, appatthammi pauttasAmaNNasaddaggahaNAdo / Na ca jIvassa sAmaNNattamasiddhaM NiyameNa viNA visaIkayattikAlagoyarANaMtattha-veMjaNapajjavaciyavajhaMtaraMgANaM tattha saamnnnnttaavirohaado| hodu NAma sAmaNNeNa saNassa siddhI kevaladaMsaNassa siddhI ca, Na sesadasaNANaM; cakravaNa jaM payAsadi dirasadi taM cakkhudaMsaNaM veti / diTThassa ya ja saraNaM NAyavvaM taM acakSu ttI // 20 // paramANuAdiyAiM aMtimakhaMdhaM ti muttidavyAI / taM ohidaMsaNaM puNa jaM passadi tANi paccakkhaM // 21 // idi bajjhatthavisayadasaNaparUvaNAdo ? Na, edANaM gAhANaM paramatthatthANuvagamAdo / do zaktiyoMse yukta mAnanA abhISTa siddha hotA hai / aisA mAnane para vastuoMkA AkAra na karake va padArthoM meM vizeSatA na karake jo vastu-sAmAnyakA grahaNa kiyA jAtA hai use hI zAstra meM darzana kahA hai // 19 // isa sUtrase prastuta vyAkhyAna virUddha bhI nahIM par3atA, kyoMki, ukta sUtrameM 'sAmAnya' zabda kA prayoga Atma-padArthake liye hI kiyA gayA hai| ( isIke vizeSa pratipAdana ke liye dekho SaTkhaMDAgama, jIvaTThANa, satprarUpaNA, bhAga 1, pRSTa 1473 jIvakA sAmAnyatva asiddha bhI nahIM hai, kyoMki, niyamake vinA jJAnake viSayabhUta kiye gaye trikAlagocara ananta artha aura vyaMjana paryAyase saMcita bahiraMga aura antaraMga padArthoM kA jIvameM sAmAnyatva mAnane meM koI virodha nahIM aataa| __ zaMkA-isa prakAra sAmAnyase darzanakI siddhi aura kevaladarzanakI bhI siddhi bhale ho jAya, kintu usase zeSa darzanoMkI siddhi nahIM hotI, kyoMki jo cakSuindriyoMko prakAzita hotA hai yA dikhatA hai use cakSudarzana samajhA jAtA hai, aura jo anya indriyoMse dekhe hue padArthakA jJAna hotA hai use acakSudarzana jAnanA cAhiye // 20 // paramANuse lekara antima skaMdha taka jitane mUrtika dravya haiM unheM jo pratyakSa dekhatA hai vaha avadhidarzana hai // 21 // ina sUtravacanoM meM darzanakI prarUpaNA bAhyAviSayaka rUpase kI gaI hai ? samAdhAna- aisA nahIM hai, kyoMki, tumane ina gAthAoMkA paramArtha nahIM smjhaa| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 56. ] sAmittAgame daMsaNamaggaNA [ 101 ko so paramatthattho ? buccade- jaM yat cakkhUNaM cakSuSAM payAsadi prakAzate dissadi cakSuSA dRzyate vA taM tat cakkhudaMsaNaM cakSurddarzanamiti veMti bruvate / cakkhidiyaNANAdo jo puvyameva suvasattIe sAmaNNAe aNuhao cakkhuNANuSpattiNimitto taM cakkhudaMsaNamidi utta hodi / kadhamaMtaraMgAe cakkhidiyavisaya paDibaddhAe sattIe cakkhidiyassa pattI ? Na, aMtaraMge bahiraMgatthovayAreNa bAlajaNabohaNaGkaM cakkhUNaM jaM dissadi taM cakkhu - daMsaNamidi parUvaNAdo / gAhAe galabhaMjaNamakAUNa ujjuvattho kiNNa gheppadi / Na, tattha puttAsesa dosapasaMgAdo / divasa zeSendriyaiH pratipannasyArthasya jaM yasmAt saraNaM avagamanaM NAyavvaM jJAtavyaM taM tat acakkhu ti acakSurdarzanamiti / sesiMdiyaNANuppattIdo jo puvvameva suvasattIe appaNI visayammi paDibaddhAe sAmaNNeNa saMvedo acakkhuNANupattiNimitto tamacavakhudaMsaNamidi uttaM hodi / zaMkA- vaha paramArtha kaunasA hai ? samAdhAna - kahate haiM / 'jo cakSuoMko prakAzita hotA hai arthAt dikhatA hai, athavA AMkha dvArA dekhA jAtA hai vaha cakSudarzana hai' isakA artha aisA samajhanA cAhiye ki cakSuindriyajJAna se jo pUrva hI sAmAnya svazaktikA anubhava hotA hai, jo ki cakSujJAnakI utpatti meM nimittarUpa hai, vaha cakSudarzana hai / zaMkA-usa cakSuindriyake viSayase pratibaddha aMtaraMga zakti meM cakSuindriyakI pravRtti kaise ho sakatI hai ? samAdhAna - nahIM, yathArthameM to cakSuindriyakI antaraMgameM hI pravRtti hotI hai, kintu bAlaka janoMko jJAna karAneke liye aMtaraMgameM bahiraMga padArthoMke upacArase cakSuoMko jo dikhatA hai vahI cakSudarzana hai, aisA prarUpaNa kiyA gayA hai / zaMkA- gAthAkA galA na ghoMTakara sIdhA artha kyoM nahIM karate ? samAdhAna -- nahIM karate, kyoMki vaisA karanemeM to pUrvokta samasta doSoMkA prasaMga AtA hai / gAthAke uttarArdhakA artha isa prakAra hai ' jo dekhA gayA hai, arthAt jo padArtha zeSa indriyoMke dvArA jAnA gayA hai, usase jo saraNa arthAt jJAna hotA hai use acakSudarzana jAnanA cAhiye' / cakSuindriyako chor3a zeSa indriyajJAnoMkI utpattise pUrva hI apane viSayameM pratibaddha svazaktikA acakSujJAnakI utpattikA nimittabhUta jo sAmAnyase saMveda yA anubhava hotA hai vaha acakSudarzana hai, aisA kahA gayA hai / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 57. - paramANuAdiyAI paramANvAdikAni aMtimakhadhaM ti A pazcimaskaMdhAditi musidadhvAiM mUrtidravyANi jaM yasmAt passadi pazyati jAnIte tANi tAni paJcakkhaM sAkSAt taM tat ohidasaNaM avadhidarzanamiti draSTavyam / paramANumAdi kAdaNa jAva pacchimakhaMdho tti dvidapoggaladavANamavagamAdo paJcakkhAdo jo puvameva suvasattIvisayauvajogo ohigANuppattiNimitto taM ohidasaNamidi ghettavvaM, aNNahA NANa-daMsaNANaM bhedaabhaavaado| kacaM kevalaNANaNa kevaladaMsaNaM samANaM ? Na, NeyappamANakevalaNANabheeNa bhiNNappavisayauvajogassa vi tattiyametattAvirohAdo / khaovasamiyAe laddhIe // 57 // cakkhudaMsaNAvaraNassa desaghAdiphaddayANamudaeNa samuppaNNattAdo (cakkhudaMsaNaM khovsmiyN)| kadhamudayagadadesaghAdiphaddayANa khaovasamiyattaM ? uccade- udayammi padaNakAle sambaghAdiphahayANaM jamaNaMtaguNahINataM so tesiM khao NAma; desaghAdiphaddayANaM sarUveNa dvitIya gAthAkA artha isa prakAra hai-'paramANuse lagAkara antima skaMdhaparyanta jitane mUrtika dravya haiM unheM jisake dvArA sAkSAt dekhatA hai yA jAnatA hai vaha avadhidarzana hai, aisA jAnanA cAhiye' / paramANuse lekara antima skaMdhaparyaMta jo pudgaladravya sthita haiM unake pratyakSa jJAnase pUrva hI jo avadhijJAnakI utpattikA nimittabhUta svazaktiviSayaka upayoga hotA hai vahI avadhidarzana hai aisA grahaNa karanA cAhiye, anyathA jJAna aura darzanameM koI bheda nahIM rhtaa| zaMkA-kevalazAnase kevaladarzana samAna kisa prakAra hotA hai? samAdhAna-kyoM na ho, kyoMki, jAnane yogya padArthake pramANAnusAra kevalajAnake bhedase bhinna AtmaviSayaka upayoga ko bhI tatpramANa mAnane meM koI virodha nahIM aataa| kSAyopazamika labdhise jIva cakSudarzanI, acakSudarzanI aura avadhidarzanI hotA hai // 57 // cakSudarzanAvaraNake dezaghAtI spardhakoMke udayase utpanna honeke kAraNa cakSudarzana bhAyopazamika hotA hai| zaMkA-udayameM Aye hue dezaghAtI spardhakoMke kSAyopazamika bhAva kaise huA? samAdhAna-batAte haiN| udayameM Akara giraneke samayameM sarvaghAtI spardhakoMkA ko bhanantaguNa hIna ho jAnA hai vahI unakA bhaya hai, aura dezaghAtI spardhakoMke svarUpase Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 59.] sAmittANugame daMsaNamAgaNA jamavaTThANaM so uvasamo; tadubhayaguNasamaNNidacakkhudaMsaNAvaraNIyakammakkhaMdhavivAgajaNidajIvapariNAmo laddhi ti ghettavyo / acakkhudaMsaNAvaraNIyassa desaghAdiphayANamudaeNa acakkhudaMsaNaM hodi tti kaTu khaovasamiyAe laddhIe acakkhudaMsaNamidi uttaM / odhidasaNAvaraNIyassa desaghAdiphaddayANamudayajaNidaladdhIdo odhidaMsaNI hodi ti khaova. samiyAe laddhIe odhidasaNI NihiTTho / kevaladasaNI NAma kadhaM bhavadi ? // 58 // sugamamedaM / khaiyAe laddhIe // 59 // dasaNAvaraNIyassa NimmUlaviNAso khao NAma / tatto jAdajIvapariNAmo khaDyA laddhI / tatto kevaladaMsaNI hodi / etthuvaujjatI gAhA ( evaM suttapasiddha bhaNaMti je kevalaM Na catthi ti / micchAdiTThI aNNo ko tatto ettha jiyaloe // 22 // ) jo unakA avasthAna hai vahI upazama hai| inhIM kSaya aura upazama rUpa do guNoMse yuka ghanadarzanAvaraNIya karmake skaMdhoke udayase jo jIvapariNAma utpanna hotA hai vahI kSAyopazamika labdhi hai, aisA grahaNa karanA caahiye| acakSudarzanAvaraNIyake dezaghAtI spardhakoMke udayase acakSudarzana hotA hai, aisA mAnakara 'kSAyopazamika labdhise acakSudarzana hotA hai' aisA kahA gayA hai| avadhidarzanAvaraNIyake dezaghAtI spardhakoMke udayase utpanna huI labdhi dvArA avadhidarzanI hotA hai, isIse kSAyopazamika labdhise avadhidarzanIke honekA nirdeza kiyA gayA hai| jIva kevaladarzanI kaise hotA hai ? // 58 // yaha sUtra sugama hai| kSAyika landhise jIva kevaladarzanI hotA hai // 59 // darzanAvaraNIya karmakA nirmUla vinAza kSaya hai| usa kSayase utpanna jIvapariNAmako kSAyika labdhi kahate haiM / usI kSAyika labdhise kevaladarzanI hotA hai| yahAM yaha upayogI gAthA hai isa prakAra sUtra dvArA prasiddha hote hue bhI jo kahate haiM ki kevaladarzana nahIM hai unase bar3A isa jIvalokameM kauna mithyAtvI hogA? // 22 // . ... . Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 60. - lessANuvAdeNa kiNhalessio NIlalessio kAulessio teulessio pammalessio sukkalessio NAma kadhaM bhavadi? // 6 // ettha puvvaM va Nikkheve assidga cAlaNA parUvedavyA / ettha NoAgamabhAvalessAe ahiyaaro| odaieNa bhAveNa // 61 // kasAyANubhAgaphahayANamudayamAgadANaM jahaNNaphaddayappahuDi jAya ukkassaphaddayA tti ThaidANaM chambhAgavihattANaM paDhamabhAgo maMdatamo, tadudaeNa jAdakasAo sukkalessA NAma / vidiyabhAgo maMdataro, tadudaeNa jAdakasAo pammalessA NAma / tadiyabhAgo maMdo, tadudaeNa jAdakasAo teulessA NAma / cautthabhAgo tivvo, tadudaeNa jAdakasAo kAulessA NAma / paMcamabhAgo tivyayaro, tassudaeNa jAdakasAo NIlalessA NAma / chaTTho tivvatamo, tassudaeNa jAdakasAo kiNNalessA NAma / jeNedAo chappi lessAo kasAyANamudaeNa hoti teNa odaiyAo / jadi kasAodaeNa' lessAo uccaMti to "lezyAmArgaNAnusAra jIva kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, tejolezyA, pAlezyA aura zuklalezyA vAlA kaise hotA hai ? // 6 // - yahAM pUrvAnusAra nikSepoMkA Azraya lekara cAlanA karanA cAhiye / prastutameM noAgama bhAvalezyAkA adhikAra hai| audayika bhAvase jIva kRSNa Adi lezyAvAlA hotA hai // 61 / / - udayameM Aye hue kaSAyAnubhAgake spardhakoMke jaghanya spardhakase lekara utkRSTa spardhaka paryaMta sthApita karake unako chaha bhAgoMmeM vibhakta karanepara prathama bhAga maMdatama kaSAyAnubhAgakA hotA hai aura usIke udayase jo kaSAya utpanna hotI hai usIkA nAma zuklalezyA hai| dUsarA bhAga mandatara kaSAyAnubhAgakA hai, aura usIke udayase utpanna huI kaSAyakA nAma padmalezyA hai| tRtIya bhAga manda kaSAyAnubhAgakA hai, aura usake pase utpanna kaSAya tejolezyA hai| catartha bhAga tIvra kaSAyAnubhAgakA hai, aura usake udayase utpanna kaSAya kApotalezyA hotI hai| pAMcavAM bhAga tIvratara kaSAyAnubhAgakA hai, aura usake udayase utpanna kaSAyako nIlalezyA kahate haiM / chaThavAM bhAga tIvratama kaSAyA. nubhAgakA hai, aura usase utpanna kaSAyakA nAma kRSNalezyA hai| cUMki ye chahoM hI lezyAyeM kaSAyoMke udayase hotI haiM, isIliye ve audayika haiN| 4zaMkA-yadi kaSAyoMke udayase lezyAoMkA utpanna honA kahA jAtA hai to 1 pratiSu ' kasAodaieNa ' iti pAThaH / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 62.] sAmittANugame lessAmaggaNA [105 khINakasAyANaM lessAbhAvo pasajjade ? saccamedaM jadi kasAodayAdo ceva lessuppattI icchijjadi / kiMtu sarIraNAmakammodayajaNidajogo vi lessA tti icchijjadi, kammabaMdhANamittattAdo / teNa kasAe phiTTe vi jogo asthi tti khINakasAyANaM lessattaM Na virujjhade / jadi baMdhakAraNANaM lessattaM uccadi to pamAdassa vi lessattaM kiNNa icchi. adi ? Na, tassa kasAesu aMtabbhAvAdo / asaMjamassa kiNNa icchijjadi 1 Na, tassa vi lessAyamme aMtabhAvAdo / micchattassa kiNNa icchijjadi ? hodu tassa lessAvavaeso, virohAbhAvAdo / kiMtu kasAyANaM ceva ettha pahANattaM hiMsAdilessAyammakAraNAdo, sesesu tdbhaavaado| alessio NAma kadhaM bhavadi ? // 62 // ettha vi NikkhevamassidUNa parUvaNA kAdavA / bArahaveM guNasthAnavartI kSINakaSAya jIvoMke lejhyAke abhAvakA prasaMga AtA hai ? samAdhAna-sacamuca hI kSINakaSAya jIvoMmeM lezyAke abhAvakA prasaMga AtA yadi kevala kaSAyodayase hI lezyAkI utpatti mAnI jaatii| kintu zarIranAma ke udayase utpanna yoga bhI to lezyA mAnA gayA hai, kyoMki, vaha bhI karmake bandhameM nimitta hotA hai / isa kAraNa kapAyake naSTa ho jAnepara bhI cUMki yoga rahatA hai isIliye kSINakaSAya jIvoMke lezyA mAnane meM koI virodha nahIM aataa| zaMkA-yadi bandhake kAraNoMko hI lezyAbhAva kahA jAtA hai to pramAdako bhI lezyAbhAva kyoM na mAna liyA jAya ? samAdhAna-nahIM, kyoMki pramAdakA to kaSAyoMmeM hI antarbhAva ho jAtA hai ? zaMkA-asaMyamako bhI lezyAbhAva kyoM nahIM mAnate ? / samAdhAna nahIM, kyoMki asaMyamakA bhI to lezyAkarmameM antarbhAva ho jAtA hai| zaMkA-mithyAtvako lezyAbhAva kyoM nahIM mAnate ? samAdhAna-mithyAtvako lezyA kaha sakate haiM, kyoMki, usameM koI virodha nahIM AtA / kintu yahAM kaSAyoMkA hI prAdhAnya hai, kyoMki kaSAya hI lezyAkarmake kAraNa haiM aura anya bandhakAraNoMmeM usakA abhAva hai| jIva alezyika kaise hotA hai ? // 12 // yahAM bhI nikSepake Azrayase prarUpaNA karanA cAhiye / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] // 64 // chakkhaMDAgame khudAgaMdho khaiyAe lI || 63 // lessAe kAraNakammANaM khaeNuppaNNajIvapariNAmo khaiyA laddhI, tIe alessio hoditti utta hodi / Na sarIraNAmakammasaMtassa asthittaM paDucca khaiyattaM virujjhade, tassa taMtatAvAda / bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhio abhavasiddhio NAma kathaM bhavadi ? sugamamedaM / pAriNAmiNa bhAveNa // 65 // [ 2, 1, 63. edaM pi sugamaM / Neva bhavasiddhio va abhavasiddhio NAma kathaM bhavadi ? // 66 // edaM pi sugamaM / khaiyAe laDIe // 67 // sugamamedaM / kSAyika labdhise jIva alezyika hotA hai // 63 // lezyA kAraNabhUta karmoke kSayase utpanna hue jIva-pariNAmako kSAyika labdhi kahate haiM; usI kSAyika labdhise jIva alezyika hotA hai yaha sUnakA tAtparya hai | zarIranAmakarmakI sattAkA honA kSAyikatvake viruddha nahIM hai, kyoMki kSAyika bhAva zarIranAmakarmake adhIna nahIM hai / bhavyamArgaNAnusAra jIva bhavyasiddhika va abhavyasiddhika kaise hotA hai ? || 64 // yaha sUtra sugama hai / pAriNAmika bhAvase jIva bhavyasiddhika va abhavyasiddhika hotA hai / / 65 / / yaha sUtra bhI sugama hai / jIva na bhavyasiddhika na abhavyasiddhika kaise hotA hai ? // 66 // yaha sUtra bhI sugama hai / kSAyika labdhise jIva na bhavyasiddhika na abhavyasiddhika hotA hai / / 67 // yaha sUtra sugama hai| Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 70. ] sAmittANugame sammattamaggaNA sammattANuvAdeNa sammATThI NAma kadhaM bhavadi ? // 68 // kimodaieNa kimuvasamieNa kiM khaieNa kiM khaovasamieNa kiM pAriNAmieNetti buddhIe kAUdaM kathaM hoditi vRttaM / uvasamiyA khaDyAe khaovasamiyAe laddhIe // 69 // daMsaNamohaNIyassa uvasameNa uvasamasammattaM, hodi, kharaNa khaiyaM hodi, khaovasameNa vedagasammataM / edesiM tihiM sammattANa jameyattaM taM sambhAiDDI NAma / tisse ime tiNi bhAvA jeNa asthi teNa sammAiTTI uvasamiyAe khaiyAe khaovasamiyAe laDIe hoditi uttaM / kadhameyassa tiSNi bhAvA ? Na, putrasAmaNNassa ekkssa akkrameNANeyacaNANaM jahA viroho Natthi tahA eyassa bahupariNAmehi virohAbhAvAdo | khaiyasamma iTTI nAma kathaM bhavadi ? // 70 // sugamamedaM / samyaktvamArgaNAnusAra jIva samyagdRSTi kaise hotA hai ? / / 68 / / kyA audayika bhAvase samyagdRSTi hotA hai, ki aupazamika bhAvase, ki kSAyika bhAvase, ki kSAyopazamika bhAvase, ki pAriNAmika bhAvase, aisA manameM vicAra kara pUchA gayA hai ki kaise hotA hai / aratmaka, kSAyika aura kSAyopazamika labdhise jIva samyagdRSTi hotA hai / / 69 / / [ 107 darzanamohanIyake upazama se upazama samyaktva hotA hai, kSayase kSAyika samyaktva hotA hai, aura kSayopazamase vedaka samyaktva hotA hai / ina tInoM samyaktvoMkA jo ekatva hai usIkA nAma samyagdRSTi hai| cUMki usa samyagdRSTike ye tIna bhAva hote hai, isIliye samyagdRSTi aupazamika, kSAyika va kSAyopazamika labdhi se hotA hai, aisA kahA gayA hai / zaMkA - eka hI samyagdRSTike tIna bhAva kaise hote haiM ? samAdhAna jaise spaSTa hai sAmAnya jisakA aisI eka hI vastumeM eka sAtha aneka varNa hote hue bhI koI virodha nahIM AtA, usI prakAra eka hI samyagdarzanake aneka pariNAma hone meM koI virodha nahIM hai / jIva kSAyikasamyagdRSTi kaise hotA hai 1 / / 70 // yaha sUtra sugama hai / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 1, 71. khaDyAe laddhIe // 71 // dasaNamohaNIyassa NissesaviNAso khao NAma / tamhi uppaNNajIvapariNAmo laddhI NAma / tIe laddhIe khajhyasammAdiTThI hodi / vedagasammAdiTThI NAma kadhaM bhavadi ? // 72 // sugamamedaM / khaovasamiyAe laddhIe // 73 // taM jahA- sammattadesaghAdiphaddayANamaNaMtaguNahANIe udayamAgadANamaidaharadesaghAditaNeNa uvasaMtANaM jeNa khaorasamasaNNA asthi teNa tatthuppaNNajIvapariNAmo khaovasamaladdhIsaNNido / tIe khaovasamaladdhIe vedagasammattaM hodi / uvasamasammAiTThI NAma kadhaM bhavadi ? // 74 // sugamaM / uvasamiyAe laddhIe // 75 // kSAyika labdhise jIva kSAyikasamyagdRSTi hotA hai // 71 // darzanamohanIya karmake nizzeSa vinAzako kSaya kahate haiM, aura usa kSayase jo jIvapariNAma utpanna hotA hai vaha kSAyika labdhi kahalAtI hai| usI kSAyika labdhise jIva kSAyikasamyagdRSTi hotA hai| jIva vedakasamyagdRSTi kaise hotA hai ? // 72 // yaha sUtra sugama hai| kSAyopazAmika labdhise jIva vedakasamyagdRSTi hotA hai / 73 // vaha isa prakAra hai- anantaguNI hAnike dvArA udayameM Aye hue tathA atyanta alpa dezaghAtittvake rUpase upazAnta hue samyaktvamohanIya prakRtike dezaghAtI spardhakokA cUMki kSayopazama nAma diyA gayA hai, isIliye usa kSayopazamase utpanna jIvapariNAmako kSayopazama labdhi kahate haiM / usI kSayopazama labdhise vedaka samyaktva hotA hai| jIva upazamasamyagdRSTi kaise hotA hai ? // 74 // yaha sUtra sugama hai| aupazamika labdhise jIva upazamasamyagdRSTi hotA hai // 75 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 77. ] sAmittANugame sammattamAgaNA kudo 1 daMsaNamohaNIyassa uvasameNedassuppattidaMsaNAdo / sAsaNasammAiTThI NAma kadhaM bhavadi ? // 76 // ettha puvvaM va Nikkheve kAUNa NoAgamado bhAvasAsaNasammAiTThI ghettavyo / so kadhaM hodi keNa payAreNa hodi tti pucchaa|| pAriNAmieNa bhAveNa // 77 // eso sAsaNapariNAmo khaIo Na hodi, daMsaNamohakkhaeNANuppattIdo / Na khaovasamio vi, desaghAdiphaddayANamudaeNa aNuppattIe / uvasamio vi Na hodi, dsnnmohuvsmennaannuppttiido| odaio vi Na hodi, daMsaNamohassudaeNANuppattIdo / pArisesAdo pAriNAmieNa bhAveNa sAsaNo hodi / aNaMtANubaMdhINamudaeNa sAsaNaguNassuvalaMbhAdo odaio bhAvo kiNNa uccade ? Na, dasaNamohaNIyassa udaya-uvasama-khayakhaovasamehi viNA uppajjadi ti sAsaNaguNassa kAraNaM carittamohaNIyaM tassa daMsaNa kyoMki, darzanamohanIya karmake upazamase upazama samyaktvakI utpatti dekhI jAtI hai| jIva sAsAdanasamyagdRSTi kaise hotA hai ? // 76 // yahAM pUrvAnusAra nikSepoMko karake noAgama bhAvasAsAdanasamyagdRSTikA grahaNa karanA cAhiye / vaha sAsAdanasamyagdRSTi kaise hotA hai arthAt kisa prakAra hotA hai aisA sUtra meM prazna kiyA gayA hai|| pAriNAmika bhAvase jIva sAsAdanasamyagdRSTi hotA hai // 77 // yaha sAsAdana pariNAma kSAyika nahIM hotA, kyoMki, darzanamohanIyake kSayase usakI utpatti nahIM hotii| sAsAdana pariNAma kSAyopazamika bhI nahIM hai, kyoMki, darzanamohanIyake dezaghAtI spardhakoMke udayase usakI utpatti nahIM hotii| sAsAdana pariNAma aupazAmika bhI nahIM hai, kyoMki, darzanamohanIyake upazamase usakI utpatti nahIM hotii| sAsAdana pariNAma audayika bhI nahIM hai, kyoMki, darzanamohanIyake udayase usakI utpatti nahIM hotii| ataeva pArizeSa nyAyase pAriNAmika bhAvase hI sAsAdana pariNAma hotA hai| zaMkA-anantAnubandhI kaSAyoMke udayase sAsAdana guNasthAna pAyA jAtA hai, ataeva use audayika bhAva kyoM nahIM kahate ? samAdhAna nahIM kahate, kyoMki, darzanamohanIyake udaya, upazama, kSaya va kSayopazamake vinA utpanna honese sAsAdana guNasthAnakA kAraNa caritra mohanIya karma hI ho 1 pratiSu carittamohaNIyassa ' iti paatthH| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110] chakkhaMDAgamai khudAbaMdho [2, 1, 78. mohaNIyattavirohAdo / aNaMtANubaMdhIcadukkaM tadubhayamohaNaM ce ? hodu NAma, kiMtu Nedamettha vivakkhiyaM / aNaMtANubaMdhIcadukkaM carittamohaNIyaM cevatti vivakkhAe sAsaNaguNo pAriNAmio tti bhnnido| sammAmicchAdiTThI NAma kadhaM bhavadi ? // 78 // sugamaM / khaovasamiyAe laddhIe // 79 // sammAmicchattassa savvadhAdiphaddayANamudaeNa sammAmicchAdiTThI jado hodi teNa tassa khaovasamio bhAvo tti Na jujjade ? hodu NAma sammattaM paDucca sammAmicchattaphayANaM savvaghAdittaM, kiMtu asuddhaNae vivakkhie Na sammAmicchattaphaddayArNa savvaghAdittamatthi, tesimudae saMte vi micchattasaMvalidasammattakaNassuvalaMbhAdo / tANi savvadhAdiphahayANi uccaMti jesimudaeNa savyaM ghAdijjadi / Na ca ettha sammattassa NimmUla sakatA hai aura caritramohanIyake darzanamohanIya mAnane meM virodha AtA hai| zaMkA-anantAnuvandhIcatuSka to darzana aura cAritra donoMmeM moha utpanna karanevAlA hai ? samAdhAna-bhale hI anantAnuvandhIcatuSka ubhayamohanIya ho, kintu yahAM vaisI vivakSA nahIM hai / anantAnubandhIcatuSka cAritramohanIya hI hai, isI vivakSAse sAsAdana guNasthAnako pAriNAmika kahA hai| jIva samyagmithyAdRSTi kaise hotA hai ? // 78 / / yaha sUtra sugama hai| kSAyopazamika labdhise jIva samyagmithyAdRSTi hotA hai // 79 // zaMkA-cUMki sabhyagmithyAtva nAmaka darzanamohanIya prakRtike sarvaghAtI spardhakoMke udayase samyagmithyAdRSTi hotA hai, isaliye usake kSAyopazamika bhAva upayukta nahIM hai ? samAdhAna-samyaktvakI apekSA bhale hI sabhyagmithyAtva spardhakoMmeM sarvadhAtIpanA ho, kintu azuddhanayakI vivakSAse samyagmithyAtva prakRtike spardhakoMmeM sarvaghAtIpanA nahIM hotA, kyoMki, unakA udaya rahane para bhI mithyAtvamizrita samyaktvakA kaNa pAyA jAtA hai| sarvaghAtI spardhaka to unheM kahate haiM jinakA udaya honese samasta (pratipakSI guNakA) ghAta ho jAya / kintu samyagmithyAtvakI utpattimeM to hama 1 pratiSu ' hodijjadi ' iti pAThaH / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 84.] sAmittANugame saNNimaggaNA [ 111 viNAsaM pecchAmo, sabbhUdAsabbhUdatthesu tullssddhnndNsnnaado| tado jujjade sammAmicchattassa khaovasamio bhAvo tti / .micchAdiTTI NAma kadhaM bhavadi ? // 80 // sugamaM / micchattakammarasa udaeNa // 81 // evaM pi sugamaM / / saNNiyANuvAdeNa saNNI NAma kadhaM bhavadi ? // 82 // sugamaM / khaovasamiyAe laddhIe // 83 // NoiMdiyAvaraNassa savvaghAdiphaddayANaM jAdivaseNa aNaMtaguNahANIe hAidUNa desapAdittaM pAviya uvasaMtANamudaeNa saNNittadaMsaNAdo / asaNNI NAma kadhaM bhavadi ? // 84 // samyaktvakA nirmUla vinAza nahIM dekhate, kyoMki, yahAM sadbhUta aura asadbhUta padArthoM meM samAna zraddhAna hotA dekhA jAtA hai / isaliye samyagmithyAtvako kSAyopazamika bhAva mAnanA upayukta hai| jIva mithyAdRSTi kaise hotA hai ? // 80 // yaha sUtra sugama hai| mithyAtvakarmake udayase jIva mithyAdRSTi hotA hai ? // 81 // yaha sUtra bhI sugama hai| saMjJImArgaNAnusAra jIva saMjJI kaise hotA hai ? // 82 // yaha sUtra sugama hai| kSAyopazamika labdhise jIva saMjJI hotA hai // 83 // kyoMki, noindriyAvaraNa karmake sarvaghAtI spardhakoMke apanI jAtivizeSake prabhAvase anantaguNI hAnirUpa ghAtake dvArA dezaghAtittvako prApta hokara upazAnta hue punaH unhIMke udaya honese saMzitva utpanna hotA dekhA jAtA hai| jIva asaMjJI kaise hotA hai ? // 84 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 1, 85. sugamaM / odaieNa bhAveNa // 85 // NoiMdiyAvaraNassa savvadhAdiphahayANamudaeNa asaNNittassa daMsaNAdo / Na ca goiMdiyAvaraNamasiddhaM kajjaNNaya-vadiregehi kAraNassa asthittasiddhIdo / (Neva saNNI Neva asaNNI NAma kadhaM bhavadi ? // 86 // sugmmedN| khaiyAe laddhIe // 87 // NANAvaraNassa NimmUlakkhaeNuppaNNapariNAmo iMdiyaNiravekkhalakkhaNo khaiyA laddhI NAma / tIe khaiyAe laddhIe Neva-saNI Neva-asaNNittaM hodi|| AhArANuvAdeNa AhAro NAma kadhaM bhavadi ? // 88 // sugamamedaM / odaieNa bhAveNa // 89 // yaha sUtra sugama hai| audayika bhAvase jIva asaMjJI hotA hai / / 85 // kyoMki, nohandriyAvaraNakarmake sarvaghAtI spardhakoMke udayale asaMhI bhAva dekhA jAtA hai / noindriyAvaraNa karma asiddha bhI nahIM hai, kyoMki, kAryake anvaya aura vyatirekake dvArA kAraNake astitvakI siddhi ho jAtI hai| jIva na saMjJI na asaMjJI kaise hotA hai ? // 86 // yaha sUtra sugama hai| kSAyika labdhise jIva na saMjJI na asaMjJI hotA hai // 87 // jJAnAvaraNa karmake nirmUla kSayase jo indriyanirapekSa lakSaNavAlA jIvapariNAma utpanna hotA hai usIko kSAyika labdhi kahate haiM / usI kSAyika labdhise jIva na saMzI 'na asaMhI hotA hai| AhAramArgaNAnusAra jIva AhAraka kaise hotA hai ? // 88 // yaha sUtra sugama hai| audayika bhAvase jIva AhAraka hotA hai / / 89 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 1, 91.] sAmittANugame saNNimaggaNA [113 orAliya-beuvviya-AhArasarIrANamudaeNa cAhAro hodi / tejA-kammaiyANamudaeNa AhAro kiNNa vuccade ? Na, viggahagadIe vi aahaarittppsNgaado| Na ca evaM, viggahagadIe aNAhArittadasaNAdo / aNAhAro NAma kadhaM bhavadi ? // 9 // sugamamedaM / odaieNa bhAveNa puNa khaDyAe laddhIe // 91 // ajogibhayavaMtassa siddhANaM ca aNAhArattaM khaiyaM ghAdikammANaM savvakammANaM ca khaeNa / viggahagadIe puNa odaieNa bhAveNa, tattha svykmmaannmudydNsnnaado| evamegajIveNa sAmittaM NAma aNiyogaddAraM samattaM / audArika, vaikriyika va AhAraka zarIranAmakarma prakRtiyoMke udayase jIva bhAhAraka hotA hai| zaMkA-taijasa aura kArmaNa zarIroMke udayase jIva AhAraka kyoM nahIM hotA? samAdhAna nahIM hotA, kyoMki vaisA mAnanepara vigrahagatimeM bhI jIvake AhAraka honekA prasaMga AjAyagA / aura vaisA hai nahIM, kyoMki, vigrahagatimeM jIvake anAhArakabhAva pAyA jAtA hai| jIva anAhAraka kaise hotA hai ? // 9 // yaha sUtra sugama hai| audayika bhAvase tathA kSAyika labdhise jIva anAhAraka hotA hai // 91 // ayogikevalI bhagavAn aura siddhoMke kSAyika anAhAratva hotA hai, kyoMki, unake kramazaH ghAtiyA karmoMkA va samasta karmokA kSaya hotA hai| kintu vigrahagatimeM audayika bhAvase anAhAratva hotA hai, kyoMki, vigrahagatimeM sabhI karmoMkA udaya pAyA jAtA hai| isa prakAra eka jIvakI apekSA svAmittva nAmaka anuyogadvAra samApta huaa| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egajIveNa kAlAnugamo egajIveNa kAlAnugameNa gadiyANuvAdeNa NirayagadIe raiyA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 1 // ettha mUloho ki paruvido ! Na, cauggahaparUvaNeNa tadavagamAdo / Nirayaisa sagaiNiseDo / jahaNeNa dasavassasahassANi // 2 // tirikkhassa vA maNussassa vA dasavassasahassAuTThidIesu Neraiesa uppajjidRNa gipphiDidassa dasavassasaharasameta hididaMsaNAdo | ukkasseNa tettIsa sAgarovamANi // 3 // tirikkhassa vA maNussassa vA sattamAe puDhavIe tettIsa sAgarovamAuTThirdi baMdhiUNa tatthupajiya sagadimaNupAliya NiphiDidassa tettIsa sAgarovamamettaNiraya bhAvuvalaMbhAdo / eka jIvakI apekSA kAlAnugamase gatimArgaNAnusAra narakagatimeM nArakI kitane kAla taka rahate haiM ? // 1 // zaMkA- yahAM mUlaugha arthAt gatisAmAnyakI apekSA prarUpaNA kyoM nahIM kI ? samAdhAna - nahIM kI, kyoMki, cAroM gatiyoMke prarUpaNase usakA jJAna ho hI jAtA hai| sUtra meM narakagatikA nirdeza zeSa gatiyoMke niSedha karaneke liye kiyA gayA hai| jIva kamase kama daza hajAra varSa taka narakagatimeM rahatA hai || 2 || kyoMki, kisI tiryeca yA manuSyake daza hajAra varSakI AyusthitivAle nArakiyoM meM utpanna hokara vahAMse nikala Anepara narakameM dasa hajAra varSamAtrakI sthiti pAyI jAtI hai / jIva adhika se adhika tetIsa sAgaropama kAla taka narakameM rahatA hai // 3 // kisI tiryaca yA manuSyake sAtavIM pRthivImeM tetIsa sAgaropamakI Ayusthitiko bAMdhakara va vahAM utpanna hokara apanI sthiti pUrI karake nikala Anepara tetIsa sAgaropamamAtra narakabhAva pAyA jAtA hai / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 6. ] egajIveNa kAlAnugame raiyakAla parUvaNaM [ 115 paDhamA puDhavIe raiyA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 4 // 'kevaciraM' so samaya khaNa-laba- muhutta-divasa- pakkha-mAsa-uDDu ayaNa-saMvacchara-jugapuvva - palla - sAgarovamAdINi avekkhade / sesaM sugamaM / jahaNeNa dasavAsa sahassANi // 5 // sugamamedaM Niraoghammi paruvidattAdo / ukkasseNa sAgarovamaM // 6 // paDhamAe puDhavIe sAgarovamAuDidiM vaMdhidUNa paDhamAe puDhavIe uppajjiya sagaTThidimaNupAlaya NipiDidatirikkha- maNussesu taduvalaMbhAdo / edaM paDhamAe puDhatrIe vRttajahaNNukkassAuaM sImaMta- Niraya rorua- maMta- umaMta-saMbhaMta asaM maMta-vibhUta-tatta-tasidavakkaMta-avakkaMta-vikkaMtasaNNidaterasaNharmidayANaM saseDIbaddha-paiNNayANaM kimevaM ceva hodi Aho Na hodi ti ? edesi savvesiM edaM caiva jahaNNukkassAuaM Na hodi, kiMtu prathama pRthivImeM nArakI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 4 // 'kitane kAla taka' yaha zabda samaya, kSaNa, laba, muhUrta, divasa, pakSa, mAsa, Rtu, saMvatsara, yuga, pUrva, palya va sAgara Adi kAlamAnoMkI apekSA rakhatA hai / prathama pRthivImeM nArakI jIva kamase kama daza hajAra varSa taka rahate haiM // 5 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, isakI prarUpaNA ogha nArakiyoMkI prarUpaNAmeM kI jA cukI hai| ayana, prathama pRthivI meM nArakI jIva adhika se adhika eka sAgaropama taka rahate hai // 6 // kyoMki, prathama pRthivIkI eka sAgaropama Ayusthitiko bAMdhakara prathama pRthivImeM utpanna hokara va apanI sthitiko pUrI karake vahAMse nikalanevAle tiryaMca va manuSyoM ke eka sAgaropamakI narakasthiti pAyI jAtI hai / zaMkA- yaha jo prathama pRthivIkI jaghanya aura utkRSTa Ayu batalAyI gaI hai so kyA sImanta, naraka, raurava, bhrAnta, udbhrAnta, saMbhrAnta, asaMbhrAnta, vibhrAnta, tapta, trasita, vakAnta, avakrAnta aura vikrAnta nAmaka terahoM indrakoM tathA unase sambaddha zreNIbaddha aura prakIrNaka saba viloMkI yahI Ayusthiti hotI hai, yA nahIM hotI ? samAdhAna - prathama pRthivIke ukta samasta biloMkI jaghanya aura utkRSTa Ayu 1 pratiSu ' - sammaMta asabhaMta - ' iti pAThaH / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116] chakkhaMDAgame khudAbaMdho sanvesiM pudha pudha jahaNNukkassAuaM hodi / taM jahA sImaMta saseDIbaddha - paiNNayammi jahaNNamAuaM dasavassasahassANi, ukkarasaM udivasa sahassANi 10000/90000 / / bidiyapatthaDe NaudivassasahastrANi sama - yAhiyANi jahaNNamAuMaM, ukkastaM puNa Navudivassa sadasahassANi / 9000000 / tadiyapatthaDe jahaNNamAuaM NaudivassasadasahassANi samayAhiyANi / 9000000 | ukkassamasaMkhejjAo puvtrakoDIo | cautthapatthaDe jahaNNamasaMkhejjAo puntrakoDIo samayAhiyAo, ukkassaM sAgarovamassa dasamabhAgo / imaM muhaM hodi appattAdo, sAgarovamaM bhUmI hodi bahudarattAdo / bhUmido kayasarisacchedAdo muhamavaNiya dRvide suddhasesamettiyaM hodi | | | puNo ussedho dasa hodi, dasasu avadivaDihANidaMsaNAdo / tattha dasasu paDhamassa vaDDI Natthi tti egaruvamavaNiya suddhasesaNaoTTide laddhaM vaDDi hANipamANaM hodi 18 | ettha uvautI karaNagAhA itanI hI nahIM hotI, kintu saba biloMkI pRthak pRthak jaghanya aura utkRSTa Ayu hotI hai / vaha isa prakAra hai [ 2, 2, 6. apane zreNIbaddha aura prakIrNaka biloM sahita sImanta nAmaka prathama indrakameM anya Ayu daza hajAra varSa aura utkRSTa Ayu nabbe hajAra varSakI hotI hai | 10000 | 90000 / dUsare pAthar3e meM jaghanya Ayu eka samaya adhika nabbe hajAra varSa aura utkRSTa nabbe lAkha varSakI hotI hai / 9000000 / tIsare pAthar3e meM jaghanya Ayu eka samaya adhika nabbe lAkha varSa 9000000 aura utkRSTa Ayu asaMkhyAta pUrvakoTiyoMkI hotI hai / caturtha pAthar3e meM jaghanya Ayu eka samaya adhika asaMkhyAta pUrvakoTi aura utkRSTa Ayu eka sAgaropamake dazama bhAga hotI hai / yahI sAgaropamakA dazamAMsa ' mukha' kahalAtA hai, kyoMki, vaha alpa hai, tathA pUrA eka sAgaropama 'bhUmi' kahalAtA hai, kyoMki, vaha mukhakI apekSA bar3A hai| bhUmiko mukhake samAna bhAgoM meM khaMDita karake usameMse mukhako ghaTAdenepara zeSa mAna hotA hai-utsedha daza hai, kyoMki, caturtha Adi terahaveM pAthar3e paryanta daza pAthar3oM kA AyupramANa nikAlanA hai aura inhIM daza sthAnoMmeM avasthita hAni-vRddhi pAyI jAtI hai / ina daza sthAnoMmeM caturtha pAthar3e saMbaMdhI prathama sthAna meM to vRddhi hai nahIM / isaliye ekako dazameMse ghaTAkara zeSa naukA nau vaTe dazameM bhAga denese jo labdha AtA hai vaha vRddhi-hAnikA pramANa hotA hai / ( 10 - 1 = 9, 10 = 9 = ) | yahAM nimna karaNa gAthA upayogI hai = Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 7.) egajIveNa kAlANugame gairaiyakAlaparUvarNa [117 muha-bhUmINa viseso ucchayabhajido du jo have vaDDI / baDDI icchAguNidA muhasahiyA hoi vaDDiphalaM // 1 // .. puNo evamANidavaDhei dasasu ThANesu Thaviya egAdieguttarasalAgAhi guNiya muhapakkheve kade icchida-icchidapatthaDANamAuaM hodi / tassa pamANamedaM / / 2 / / sa / 1 / / eso atyo sutte avutto kadhaM Navvade ? kimidi Na vutto, vutto ceva desAmAsiyabhAveNa / edaM suttaM desAmAsiyamidi kudo Navvade ? gurUvadesAdo / vidiyAe jAva sattamAe puDhavIe NeraiyA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 7 // mukha aura bhUmikA jo vizeSa arthAt antara ho use utsedhase bhAjita karadenepara jo vRddhikA pramANa AtA hai, usa vRddhiko abhISTase guNA karake mukhameM jor3anepara vRddhikA phala prApta ho jAtA hai // 1 // punaH isa prakAra lAye hue vRddhike pramANako daza sthAnoMmeM sthApita kara ekAdi uttarottara bar3hatI huI zalAkAoMse guNitakara labdhako mukhameM milA denese pratyeka abhISTa pAthar3ekA AyupramANa nikala AtA hai / isa prakAra nikAlA huA caturtha Adi pAthar3oMkA AyupramANa nimna prakAra hai - | Ayupra. 3 3 3 1 / zaMkA-aisA artha sUtrameM to kahA nahIM gayA, phira vaha kahAMse jAnA jAtA hai ? samAdhAna--kaise nahIM kahA gayA ? dezAmarzaka bhAvase kahA to gayA hai| zaMkA-prastuta sUtra dezAmarzaka hai yaha kaise jAna liyA ? samAdhAna-gurujIke upadezase hamane jAnA ki prastuta sUtra dezAmarzaka hai / dUsarI pRthivIse lekara sAtavIM pRthivI takake narakoMmeM nArakI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 7 // 1 pratiSu -- Adhacaturpu koSTheSu | / / 2 / / ' iti pAThaH / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 2, 8. sugamamedaM / jahaNNeNa ekka tiNNi satta dasa sattArasa bAvIsa sAgarovamANi sAdireyANi // 8 // bidiyAe puDhavIe samayAhiyamekkaM sAgarovamaM / tadiyAe puDhavIe tiNNi sAgarovamANi samayAhiyANi / cautthIe puDhavIe satta sAgarovamANi samayAhiyANi / paMcamIe puDhavIe dasa sAgarovamANi samayAhiyANi / chaTThIe puDhavIe sattArasa sAgarovamANi smyaahiyaanni| sattamIe puDhavIe bAvIsa sAgarovamANi samayAhiyANi / sAdireyamidi vutte ekko ceva samao ahio tti kadhaM Navvade ? ' uvarillukkassadvidI samayAhiyA heTThimapuDhavINaM jahaNNA' tti' vayaNAdo nnvvde| ___ ukkasseNa tiNi satta dasa sattArasa bAvIsa tettIsaM sAgaro. vamANi // 9 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama dUsarI pRthivImeM kucha adhika eka sAgaropama, tIsarI meM kucha Adhika tIna, caumeM kucha adhika sAta, pAMcavImeM kucha adhika daza, chaThavIMmeM kucha adhika sattaraha aura sAtavIM meM kucha adhika bAIsa sAgaropama taka nArakI jIva rahate haiM / / 8 / / dUsarI pRthivImeM eka samaya adhika eka sAgaropama, tIsarI pRthivImeM eka samaya adhika tIna sAgaropama, cauthI pRthivImeM eka samaya adhika sAta sAgaropama, pAMcavIM pRthivImeM eka samaya adhika daza sAgarogama, chaThI pRthivImeM eka samaya adhika sattaraha sAgaropama aura sAtavIM pRthivImeM eka samaya adhika vAIsa sAgaropama AyukA pramANa hai| zaMkA-sUtra meM jo 'sAtireka' arthAt 'kucha adhika' zabda AyA hai usase eka mAtra samaya hI adhika hotA hai yaha kaise jAna liyA ? samAdhAna-kyoMki 'uttarottara UparakI utkRSTa sthiti eka samaya adhika hokara nIce nIcekI pRthiviyoMkI jaghanya sthiti hotI hai' isa Agamavacanase hI jAnA jAtA hai ki uparyukta pRthiviyoMkI jaghanyAyumeM sAtirekakA pramANa eka mAtra samaya adhika hai| dvitIyAdi pRthiviyoMmeM nArakI jIva adhikase adhika kramazaH tIna, sAta, daza, sattaraha, bAIsa aura tetIsa sAgaropama kAla taka rahate haiM // 9 // 1 mArakANAM ca dvitIyAdiSu / ta. sU. 4, 35. uvarimaukkassAU samaya do dehime jahaNaM ca // ti. pa. 2,214. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 9.] egajIveNa kAlANugame NeraiyakAlaparUvaNaM [119 ettha jahAsaMkhaNAo alliedavyo / edANi do vi suttANi desAmAsiyANi, pAdekaM puDhavINaM jahaNNukkassadvidIparUvaNAmuheNa savvapatthaDANamAuDhidisUcaNAdo / edehi dohi vi suttahi sUcidatthassa parUSaNaM kssaamo| taM jahA - taNao' thaNao vaNao maNao ghAdo saMghAdo jibbho jibbhao lolo loluyo thaNaloluvo cedi ede vidiyapuDhavIe iMdayA / edesimAuhidIe ANijjamANAe paDhamapuDhaviukkassAuaM muhaM kAUNa vidiyAe puDhavIe ukkassAuaM tiNNisAgarovamapamANaM bhUmi kAUNa ekkArasa iMdae ussehaM kAUNa pubillakaraNagAhAe bidiyapuDhavIekkArasapatthaDANaM pAdekkamAupamANamANedavvaM / tesiM pamANamedaM |, 2. 3 / tadiyAe puDharvAe tatto tasido tavaNo tAvaNo NidAho paJjalido ujjalido supajalido saMpajja __yahAM para sUtrake artha karanemeM 'yathAsaMkhya' nyAyakA Azraya lenA cAhiye arthAt tIna, sAta Adi sAgaropamoMko kramazaH dUsarI, tIsarI Adi pRthiviyoMke AyupramANa rUpase yojita karanA caahiye| pUrvokta donoM sUtra dezAmarzaka haiM, kyoMki, ve pratyeka pRthivIkI jaghanya aura utkRSTa sthitikI prarUpaNA dvArA apane apane samasta pAthar3oMkI AyusthitikI sUcanA karate haiM / aba hama yahAM ina donoM sUtroMke dvArA sUcita arthakA prarUpaNa karate haiN| vaha isa prakAra hai - tanaka, stanaka, vanaka, manaka, ghAta, saMghAta, jivha, jivhaka, lola, lolupa aura stanalolupa ye kramazaH dvitIya pRthivIke gyAraha indrakoM ke nAma haiM / inakI Ayusthiti lAneke liye prathama pRthivIkI utkRSTa sthitiko mukha karake tathA dUsarI pRthivIkI tIna sAgaropama pramANa utkRSTa Ayuko bhUmi karake aura gyAraha indrakoMko utsedha karake pUrvokta karaNagAthAnusAra dvitIya pRthivIke gyAraha pAthar3oMmeMse pratyekakA AyupramANa le AnA caahiye| udAharaNa-dvi. pR. saMbaMdhI mukha = 1 sA., bhUmi = 3 sA., utsedha = 11 . ataeva pratyeka prastarake liye vRddhikA pramANa huA- (3-1) 11=3 / isako icchA arthAt prastarakI kramasaMkhyAse guNA karanepara va bhUmimeM milAnepara gyArahoM prastaroMkA AyupramANa isa prakAra AtA hai| prastara / 2 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 89 / 10 / 1 / tIsarI pRthivImeM tapta, trasita, tapana, tApana, nidAgha prajvalita, ujvalita, 1 pratiSu ' thadao' iti pAThaH / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 2, 9. lido tti ede Nava iMdayA / edesimAuaM pudhvaM va jANidUrNa ANedavyaM / tesiM saMdiTThI esA HTTERTA7|| cautthIe puDhavIe Aro tAro mAro vaMto tamo khAdo khadakhado cedi satta iMdayA / edesimAuapamANa' puvvaM va ANedavyaM / tassa saMdiTThI esA hAsAga 10 / paMcamIe puDhavIe tamo bhamo jhaso aMdho timiso cedi paMca iNdyaa| edesimAuapamANassa saMdiTThI esA | |17 / chaTThIe puDhavIe himo vaDDalo lallaMko cedi tiNNi iMdayA / tesimAuapamANassa saMdiTThI esA |||22|| sattamAe puDhavIe avahiTThANamidi ekko ceva iMdao / tattha jahaNNu suprajvalita aura saMprajvalita nAmaka nava indraka haiM / inakI Ayu bhI pUrvokta vidhise jAnakara le AnA cAhiye / unakI saMdRSTi isa prakAra hai A. pra. sA. 31 36 / 43/46/56 / 56 / 66 / 66 / 7 cauthI pRthivImeM Ara, tAra, mAra, vAnta, tama, khAta aura khAtakhAta nAmaka sAta indraka haiN| inakA AyupramANa bhI pUrvAnusAra le AnA cAhiye / usakI saMdRSTi isa prakAra hai | prastara / 1 | 2 | 3 | 4 / 5 / 6 / 7 / | A. pra. sA. |71718385 / 9 / 94 | 10| pAMcavIM pRthivImeM tama, bhrama, jhaSa, andha, aura timisra nAmaka pAMca indraka haiN| unake AyupramANakI saMdRSTi isa prakAra hai | prastara / 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | chaThI pRthivImeM hima, vardala aura lalaMka nAmaka tIna indraka haiN| unake Ayu. pramANakI saMdRSTi yaha hai prastara / 1 / 2 | A. pra. sA. / 183 | 203 / 22 / sAtavIM pRthivImeM avadhisthAna nAmaka eka hI indraka haiM / vahAM jaghanya Ayu 1 kapratau / edesimAuANaM pamANaM ' iti pAThaH / 2 pratiSu ' allaMko' iti paatthH| Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 12. ] egajIveNa kAlAnugame tirikhakAlaparUvaNaM kkassAuaM ca samayAhiyaM bAvIsa tettIsa sAgarovamANi 22 / 23 / tirikkhagadI tirikkho kevaciraM kAlAdo hodi ? // 10 // sugamamedaM / jahaNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 11 // maNusserhito AgaMtUNa tirikkhaapajjatte suppajjiya tattha jahaNNAuTThidi macchiya giphiDidUNa gadassa khuddA bhavaggahaNamettajahaNNakAluvalaM mAdo / ukkasseNa anaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaGkaM // 12 // appidagadIhiMto AgaMtUNa tirikkhesuppajjiya AvaliyAe asaMkhejjadibhAgatapoggala pariyaTTe tirikkhesu pariyaTTidUNa aNNagadiM gadassa suttuttakAluvalaMbhAdo / asaMkhejjapoggalapariyaTTetti vutte AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettA ceva hoMti / [ 121 eka samaya adhika bAIsa sAgaropama tathA utkRSTa Ayu tetIsa sAgaropama hai / 22 / 33 / tiryaMcagatimeM tiryaca jIva kitane kAla taka rahatA hai 1 / / 10 / yaha sUtra sugama I tiyaMcagatimeM tiryaca jIva kamase kama eka kSudrabhavagrahaNa kAla taka rahatA hai // 11 // kyoMki, manuSyagatise Akara tiryaca aparyAptakoMmeM utpanna hokara vahAM jaghanya AyusthitimAtra kAla rahakara vahAMse nikalanevAle jIvake kSudrabhavagrahaNamAtra jaghanya kAla pAyA jAtA hai / tiryaMcagatimeM jIva adhika se adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka rahatA hai // 12 // kyoMki, avivakSita gatiyoMse Akara tiryacoM meM utpanna hokara aura AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra vAra pugalaparivartana kAla taka tiryacoMmeM paribhramaNa karake anya - gatimeM jAnevAle jIvake sUtrokta asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla pAyA jAtA hai / asaMkhyAta pudgalaparivartana kahane kA tAtparya AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra vArase hai / 1 chattIsa tiNi sayA chAvadvisahassavAramaraNANi / aMtomuhuttamajjhe patto si NigoyavAsamma || viyalidie asIdI saTThI cAlIsametra jANeha | paMciMdiya cauvIsaM khuddabhavatomuhuttassa || bhAvaprAbhRta 28-29. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2,2,13. vaDDiyA Na hoti tti kadhaM Navvade? Na, AiriyaparaMparAgaduvadesAdo / paMciMdiyatirikkha-paMciMdiyatirikkhapajjatta-paMciMdiyatirikkhajoNiNI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 13 // (sugmmedN|) jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM aMtomuhattaM // 14 // paMciMdiyatirikkhANaM khuddAbhavaggahaNaM, tattha apajjattANaM saMbhavAdo / sesesu aMtoguhuttaM, tattha apajjattANamabhAvAdo / Na ca pajjattesu jahaNNAuDhidipamANaM khuddAbhavaggahaNaM hodi, aMtomuhuttuvadesassa edassa anntthyttppsNgaado| ukkasseNa tiNNi palidovamANi puvakoDipudhatteNabbhahiyANi // 15 // zaMkA-- asaMkhyAta pudgalaparivartanoMkA tAtparya AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra vArase hI hai, adhika nahIM, yaha kaise jAnA jAtA hai ? / samAdhAna-AcArya paramparAgata upadezase / jIva paMcendriya tiryaMca, paMcendriya tiryaMca paryApta va paMcendriya tithaMca yonimatI kitane kAla taka rahate haiM ? // 13 // ( yaha sUtra sugama hai|) kamase kama kSudragrahaNakAla va antarmuhUrtakAla taka jIva paMcendriya tiryaMca, paMcendriya tiryaMca paryApta va paMcendriya tithaMca yonimatI hote haiM // 14 // kyoMki, paMcendriya tiryacaukA kamase kama kAla kSudrabhavagrahaNamAtra hai, kAraNa ki paMcendriya tiryaMcoM meM aparyApta jIvoMkA honA bhI saMbhava hai / zeSa tiryaMcoMkA kAla antamuhUrta hai, kyoMki, unameM aparyApta nahIM hote| paryAptaka jIvoMmeM jaghanyAyusthitikA pramANa kSudrabhavagrahaNakAla mAtra nahIM hotA, arthAt usase adhika hotA hai, kyoMki, yadi paryAptakokA jaghanya AyupramANa bhI kSudrabhavagrahaNakAla mAtra hotA to prastuta sUtra meM antarmuhUrta kAlake upadezake nirarthaka honekA prasaMga aajaataa| adhikase adhika pUrvakoTipRthaktvase adhika tIna palyopamapramANa kAla taka jIva paMcendriya tiryaca, paMcendriya tiryaMca paryApta va paMcendriya tiyaMca yonimatI rahate Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 17.] egajIveNa kAlANugame tirikkhakAlaparUvaNaM . [123 aNidiehito' AgaMtUNa paMciMdiyatirikkha-paMciMdiyatirikkhapajjatta-paMciMdiyatirikkhajoNiNIsu uppajjiya jahAkameNa paMcANaudi-sattettAlIsa-paNNArasapucakoDIo paribhamiya dANeNa dANANumodaNeNa vA tipalidovamAudvidiesu tirikkhesu uppajjiya sagaAudvidimacchiya devesu uppaNNassa ettiyamettakAlassuvalaMbhAdo / kadhaM tirikkhesu dANassa saMbhavo? Na, tirikkhasaMjadAsaMjadANaM sacittabhaMjaNe gahidapaccakkhANaM sallaipallavAdi deMtatirikkhANaM tadavirodhAdo / isthi-purisa-Naqsayadesu aTTahapunakoDIo acchadi tti kadhaM Navyade ? AiriyaparaMparAgaya uvdesaado| paMciMdiyatirikkhaapajjattA kevaciraM kAlAdo hoMti // 16 // sugamamedaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 17 // kyoMki, paMcendriyoM ko chor3a ekendriya Adi anya jAtIya jIvomaMse Akara paMcendriya tiryaMca, paMcendriya tiryaca paryApta va paMcendriya tiryaMca yonimatI jIvoMmeM utpanna hokara kramazaH paMcAnave, saiMtAlIsa va pandraha pUrvakoTipramANa kAla taka paribhramaNa karake dAna denese athavA dAnakA anumodana karanese tIna palyopamakI AyusthitivAle bhogabhUmika tiryaMcoM meM utpanna hokara apanI AyusthitimAtra vahAM rahakara devoM meM utpanna honevAle jIvake sUtrokta kAla ghaTita hotA pAyA jAtA hai| zaMkA-tiryaMcoM meM dAna denA kaise saMbhava ho sakatA hai ? / samAdhAna-nahIM, kyoki, jo tiyeca saMyatAsaMyata jIva sacittabhaMjanake pratyAkhyAna arthAt bratako grahaNakara lete haiM unake liye zallakIke pattoM AdikA dAna karanevAle tiryoMke dAna denA mAna lenemeM koI virodha nahIM aataa| zaMkA-strI, puruSa va napuMsaka vedI paMcendriya tiryacaumeM ATha ATha pUrvakoTipramANa kAla taka hI jIva rahatA hai yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- AcAryaparamparAgata upadezase / jIva paMcendriya tiryaca aparyApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 16 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla taka jIva paMcendriya tiryaMca aparyApta rahate haiM // 17 // 1 pratiSu * aNidiehito' iti pAThaH / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 18. aNappidehito AgaMtUNa paMciMdiya (-tirikkha-) apajattaesu uppanjiya savvajahaNNakAleNa bhuMjamANAuaM kadalIghAdeNa ghAdiya khuddAbhavaggahaNamacchiya NippiDidassa etaduvalaMbhAdo / paMciMdiyatirikkhapajattaesu kadalIghAdeNa ghAdidarbhujamANAuesu khuddAbhavaggahaNakAlo kimidi Novalabbhade ? Na, tattha aisughAdaM pattassa vi bhuMjamANAuassa aMtomuhuttassa hevado padaNAbhAvA / deva-Neraiesu khuddAbhavaggahaNamettA aMtomuhuttamettA vA AudvidI kiNNa labbhade ? Na, tattha dasahaM vassasahassANaM heDhado Auassa baMdhAbhAvA, tatthataNamuMjamANAuassa kadalIghAdAbhAvAdo ca / ukkasseNa aMtomuhuttaM // 18 // kudo ? aNappidehito AgaMtUNa paMciMdiyatirikkha apajjattaesu uppajjiya savvukkassiyaM bhavahidimacchiya NippiDidassa vi aMtomuhuttAdo ahiykaalssaannuvlNbhaa| kyoMki, kinhIM bhI avivakSita paryAyoMse Akara paMcendriya tiryaMca aparyAptakoM meM utpanna hokara va sarvajaghanya kAlase bhujyamAna Ayuko kadalIghAtase naSTa karake kSudrabhavagrahaNakAlamAtra jIkara nikala jAnevAle jIvake sUtrokta kAla pAyA jAtA hai|| zaMkA-kadalIghAtase bhujyamAna Ayuko naSTa karanevAle paMcendriya tiryaMca paryAptakoMmeM kSudrabhavagrahaNamAtra kAla kyoM nahIM pAyA jAtA? samAdhAna nahIM pAyA jAtA, kyoMki, paryAptakoMmeM atyanta zIghra AyukA ghAta karanevAle jIvake bhI bhujyamAna AyukA antarmuhUrtakAlase kamameM naSTa honA saMbhava nahIM hai| zaMkA-deva aura nArakI jIvoMmeM kSudrabhavagrahaNamAtra athavA antarmuhUrtamAtra Ayusthiti kyoM nahIM pAyI jAtI ? samAdhAna nahIM pAyI jAtI, kyoMki, deva aura nArakiyoM sambandhI AyukA baMdha daza hajAra varSase kama nahIM hotA, aura unakI bhujyamAna AyukA kadalIghAta bhI nahIM hotaa| adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva paMcendriya tithaMca aparyApta rahate hai // 18 // kyoMki, kinhIM bhI avivakSita paryAyoMse Akara paMcendriya tiryaca aparyAptakoM meM utpanna hokara aura vahAM sarvotkRSTa bhavasthitimAtra kAla taka rahakara nikalanevAle jIvake bhI antarmuhUrtase adhika kAla nahIM pAyA jaataa| Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 125 2, 2, 21.] egajIveNa kAlANugame maNussakAlaparUvarNa (maNusagadIe) maNusA maNusapajjattA maNusiNI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 19 // egajIvassa kAlANugame kIramANe 'maNuso kevaciraM kAlAdo hodi' ti egajIvavisayapucchAe hodavyamidi? Na, ekkamhi vi jIve eyANeyasaMkhovalakkhie asuddhadavyaTThiyavivakkhAe aNeyattassa avirohAdo / savvattha pucchApubo ceva atthaNiddeso kimahaM kIrade ? Na, vayaNapavuttIe prdRttpduppaaynnphlttaado| jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNamaMtomuhuttaM // 20 // sAmaNNamaNussANaM jahaNNAuTThidipamANaM khuddAbhavaggahaNaM hodi, tattha apajjattANaM sNbhvaado| pajatta-maNusiNIsu jahaNNAuTThidipamANamaMtomuhuttaM, tattha tatto heDimaAuTThidiviyappANamaNuvalaMbhAdo / sesaM sugamaM / ukkasseNa tiNNi palidovamANi puvakoDipudhatteNabhahiyANi // 21 // (manuSyagatimeM ) jIva manuSya, manuSya paryApta va manuSyinI kitane kAla taka rahate haiM ? // 19 // zaMkA-jaba eka jIvakI apekSA kAlAnugama kiyA jA rahA hai taba 'jIva manuSya kitane kAla taka rahatA hai' isa prakAra eka jIva viSayaka hI prazna honA cAhiye, (na ki bahuvacanAtmaka jaisA ki sUtra meM pAyA jAtA hai) ? samAdhAna- nahIM, kyoMki eka va aneka saMkhyAse upalakSita jIvameM azuddha dravyArthika nayakI apekSA anekatvake kathanase koI virodha nahIM utpanna hotaa|| zaMkA-sarvatra praznapUrvaka hI arthakA nirdeza kyoM kiyA jA rahA hai ? samAdhAna-'yaha vacanapravRtti paropakArArtha hai' aisI zraddhA utpanna karane rUpa phalakI abhilASAse hI yahAM praznapUrvaka arthakA nirdeza kiyA jA rahA hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNamAtra yA antarmuhUrtamAtra kAla taka jIva manuSya, manuSya paryApta va manuSyanI rahate haiM // 20 // ___sAmAnya manuSyoMkI jaghanya AyusthitikA pramANa kSudrabhavagrahaNamAtra hotA hai, kyoMki,sAmAnya manuSyoMmeM aparyApta jIvoMkA honA saMbhava hai| kintu paryAptaka manuSya aura manuSyiniyoM meM jaghanya AyusthitikA pramANa antarmuhUrta hai, kyoMki, unameM ( aparyAptakoMke abhAvase) Ayusthitike vikalpa antarmuhUrtase kamake nahIM pAye jAte / zeSa sUtrArtha sugama hai| adhikase adhika pUrvakoTipRthaktvase adhika tIna palyopama kAla taka jIva manuSya, manuSyaparyApta va manuSyinI rahate haiM // 21 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126] khaMDa game khuddA [ 2, 2, 22. kudo ! aNappidehiMto AgaMtUNa appidamaNusesuvavajjiya sattetAlIsa-tevIsasatapucakoDIo jahAkameNa paribhamiya dANeNa dANANumodeNa vA cipalidovamA uTThadimaNuse suppaNNassa taduvalaMbhAdo / maNussaapajjatA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 22 // aar bahuvaNaNiso jujjade ? Na, puvyuttakameNa ekkahi bahuttaNidde sassa avirodhAdo | adhavA Na ettha ekkeNa caiva jIveNa ahiyAro, kiMtu pAdekkaM savjIvehi ahiyAroti kAU bahuvayaNaNiso uvavajjade | jahaNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 23 // kudo ? aNappidehiMto AgaMtUna tatthuSpajjiya ghAdakhudA bhavaragahaNamacchiya niphiDidUga aNappiesu uppaNNassa taduvalaMbhAdo / ukkasseNa aMtomuhuttaM // 24 // kyoMki, kinhIM bhI avivakSita paryAyase Akara vivakSita manuSyoM meM utpanna hokara kramazaH saiMtAlIsa, teIsa va sAta pUrvakoTi kAla paribhramaNa karake dAna dekara athavA dAna kA anumodana karake tIna palyopam AyusthitivAle (bhogabhUmija ) manuSyoM meM utpanna hue jIvake sUtrokta kAla pAyA jAtA hai / jIva aparyAptaka manuSya kitane kAla taka rahate haiM ? // 22 // zaMkA - sUtra meM bahuvacanAtmaka nirdeza kaise upayukta ThaharatA hai ? samAdhAna - kyoMki, jaisA pahale kaha cuke haiM usI kramase cUMki jIva eka bhI hai, aneka bhI hai, ataeva azuddha dravyArthika nayase bahuvacanake nirdeza se koI virodha utpanna nahIM hotA / athavA, yahAM kevala eka hI jIvakI apekSAkA adhikAra nahIM hai, kintu pratyeka rUpase sabhI jIvoMkI apekSA adhikAra hai, aisA samajhakara bahuvacananirdeza upayukta siddha ho jAtA hai / kamase kama kSudrabhavagrahaNamAtra kAla taka jIva aparyApta manuSya rahate haiM / / 23 // kyoMki, kinhIM bhI anya paryAyoMse Akara aparyAptaka manuSyoM meM utpanna hokara kadalIghAta se bhujyamAna Ayuke ghAta dvArA kSudrabhavagrahaNamAtra kAla taka rahakara va vahAMse nikalakara kisI bhI anya paryAya meM utpanna honevAle jIvake sUtrokta kAlakI prApti hotI hai / adhika se adhika antarmuhUrta kAla taka jIva aparyApta manuSya rahate haiM ||24| Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 27.! egajIveNa kAlANugame devakAlaparUvaNaM [127 kudo ? aibahuvAramedesu aidIhAuo hodNa uppaNNassa vi doghaDiyAmettabhavadvidIe abhaavaado| devagadIe devA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 25 // sugamamedaM' jahaNNeNa dasavAsasahassANi // 26 // tirikkha maNussehiMto jahaNNAuTThididevesuppanjiya Niggayassa ettiyamettakAlu vlNbhaado| ukkasseNa tettIsaM sAgarovamANi // 27 // sabasiddhidevesu AuaM baMdhiya kameNa tatthuppajjiya tettIsasAgarovamANi tasthacchidga Niggayassa taduvalaMbhAdo / sattabhavaggahaNANi dIhAuDhidiesu devesu uppAide kAlo bahuo labbhadi ti vutte Na, deva-NeraiyANaM bhogabhUmitirikkha-maNussANaM __ kyoMki, aneka bahuvAra aparyApta manuSyoM meM atidIrghAyu hokara bhI utpanna hue jIvake do ghar3I mAtra bhavasthitikA honA asaMbhava hai| devagatimeM jIva deva kitane kAla taka rahate haiM ? // 25 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama daza hajAra varSa taka jIva deva rahate haiM // 26 // kyoMki, tiryaMcoM yA manuSyoMmeMse nikalakara va jaghanya AyuvAle devoMmeM utpanna hokara vahAMse nikale hue jIvake sUtrokta mAtra kAla hI devaparyAyameM pAyA jAtA hai / adhikase adhika tetIsa sAgaropama kAla taka jIva deva rahate haiM // 27 // kyoMki, sarvArthasiddhi vimAnavAsI devoMmeM Ayuko bAMdhakara kramazaH vahAM utpanna hokara va tetIsa sAgaropama kAla mAtra vahAM rahakara nikale hue jIvake sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| zaMkA-dIrghAyusthitivAle devoMmeM sAta ATha bhavoMkA grahaNa karanese aura bhI adhika kAla devagatimeM pAyA jA sakatA hai ? samAdhAna nahIM pAyA jA sakatA, kyoMki deva, nArakI, bhogabhUmija tiryaMca 1 pratiSu sugamameyaM ' iti pAThaH / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 28. ca mudANaM puNo tatthevANaMtaramuppattIe abhAvAdo / kudo ? accNtaabhaavaado| (bhavaNavAsiyavANaveMtara-jodisiyadevA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 28 // sugamamedaM / jahaNNeNa dasavAsasahassANi, (dasavAsasahassANi,) palidovamassa aTThamabhAgo // 29 // bhavaNavAsiya-vANa-tarANaM dasavAsasahassANi jahaNNAudvidI, jodisiyANaM palidovamassa aTThamo bhAgo / viyaccAso kiNNa hodi ? Na, samesu uddesANudesIsu jahAsaMkhaM mottUNa annnnssaasNbhvaado| sesaM sugamaM / ukkasseNa sAgarovamaM sAdireyaM, palidovamaM sAdireyaM, palidovamaM sAdireyaM // 30 // aura bhogabhUmija manuSya, inake maranepara punaH usI paryAyameM anantara utpatti nahIM pAyI jAtI, cUMki isakA atyanta abhAva hai| jIva bhavanavAsI, vAnavyantara va jyotiSI deva kitane kAla taka rahate haiM 1 // 28 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama daza hajAra varSa taka, daza hajAra varSa taka tathA palyopamake aSTama bhAga kAla taka jIva kramazaH bhavanavAsI, vAnavyantara va jyotiSI deva rahate haiM // 29 // bhavanavAsI aura vAnavyantara devoMkI jaghanya Ayusthiti daza hajAra varSa hai, tathA jyotiSI devoMmeM jaghanya Ayusthiti palyopamake aSTama bhAgapramANa hai| zaMkA-jaghanya Ayusthiti isake viparyAsarUpase arthAt bhavanavAsI aura vAnavyantara devoMmeM palyopamake aSTama bhAga aura jyotiSI devoMmeM daza hajAra varSakI kyoM nahIM ho sakatI? samAdhAna nahIM ho sakatI, kyoMki uddiSTa aura anuddiSTa padoMke samAna honepara yathAsaMkhya nyAyako chor3akara anya prakAra vidhAna honA asaMbhava hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| adhikase adhika kramazaH sAtireka eka sAgaropama, sAtireka eka palyopama va sAtirake eka palyopama kAla taka jIva bhavanavAsI, vAnavyantara va jyotiSI deva rahate haiM // 30 // . sakatA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 32. ] egajIveNa kAlAgame devakAlaparUvaNaM [ 129 bhavaNavAsie sAgarotramamasAgarovamahiyaM / vANaveMtara- jodisiesu palidevamaM apalidovamahiyaM ukkassaTThidipamANaM hodi / Na ca baMdhasutteNa saha viroho, uvarimaAu moTTaNAghANa ghAdiya uppaNNesu edesimA uvANamuvalaMbhAdo / ettha savvattha kiMcUNapamANaM jANidUNa vattavyaM / edesu tisu vi devaloesu jahaNNAuappahuDi jAvukkassAuvaM tti samauttarakhaDDIe AuvaM vaDadi, patthaDANamabhAvA / sesaM sugamaM / sohammIsANa huDa jAva sadara - sahassArakappavAsiyadevA keva ciraM kAlAdo hoMti ? // 31 // sugamamedaM / jahaNeNa palidovamaM ve satta dasa coisa solasa sAgarovamANi sAdireyANi // 32 // sodhammasAsu divaDa lidovamaM jahaNNAuaM, saNakkumAra- mAhiMdesu aDDAijja bhavanavAsI devoMmeM utkRSTa AyusthitikA pramANa ardha sAgaropama adhika eka sAgaropama hotA hai, tathA vAnavyantara aura jyotiSI devoMmeM ardha palyopama adhika eka palyopama hotA hai / isa prakAra utkRSTa Ayuke pramANake kathanakA AyubandhasambandhI sUtra meM kahe gaye pramANase virodha nahIM utpanna hotA, kyoMki, UparakI Ayuko udvartanAghAtase ghAta karake utpanna hue bhavanavAsI Adi devoMmeM AyuoMkA pramANa isI prakAra pAyA jAtA hai / ina saba AyuoMmeM jo kiMcit hIna pramANa hotA hai usakA kathana jAnakara karanA cAhiye / (dekho jIvaTThANa, kAlAnugama, sUtra 96 TIkA, bhAga 4 pR. 382 ) ina tInoM devalokoMmeM jaghanyAyuse lekara utkRSTa Ayu paryanta uttarottara eka eka samaya adhika kramase Ayu bar3hatI hai, kyoMki yahAM prastaroMkA abhAva hai / zeSaM sunnArtha sugama hai / jIva saudharma-IzAnase lagAkara zatAra - sahasrAra paryanta kalpavAsI deva kitane kAla taka rahate haiM ? // 31 // yaha sUtra sugama hai / kamase kama sAtireka eka palyopama, do sAgaropama, sAta sAgaropama, daza sAgaropama, caudaha sAgaropama va solaha sAgaropama kAla taka jIva saudharma - IzAnase lekara zatAra- sahasrAra taka ke kalpavAsI deva hote haiM // 32 // saudharma aura IzAna svagameM Der3ha palyopama jaghanya Ayu hai / sanatkumAra aura Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 33. sAgarovamANi, bamha-bamhottaresu sAddhasattasAgarobamANi, lAMtava-kAviDhesu sAddhadasasAgarovamANi / sukka-mahAsukkesu sAddhacodasasAgarovamANi sadara-sahassArakappesu sAddhasolasasAgarovamANi jahaNNAuvaM / ukkasseNa ve satta dasa codasa solasa aTThArasa sAgarovamANi sAdireyANi // 33 // sohammIsANesu aDDAijasAgarovamANi desUNANi, saNakkumAra-mAhidesu sAddhasattasAgarovamANi desUNANi, bamha-bamhottaresu sAddhadasasAgarovamANi desUNANi, lAMtava-kApiDhesu sAddhacodasasAgarovamANi desUNANi, sukka-mahAsukkesu sAddhasAlasasAgarovamANi desUNANi, sadara-sahassAresu sAddhaaTThArasasAgarovamANi desUNANi / ettha desUNapamANaM jANidUNa vattavyaM / edANi do vi suttANi desAmAsayANi / teNedehi sUidatthassa parUvaNaM kssaamo| taM jahA- udU vimalo caMdo vaggU vIro aruNo NaMdaNo NaliNo kAMcoM ruhiro caMco marudiddhiso velurio rujago ruciro aMko phaliho tavaNIo meho abhaM harido paumaM --......................................... mAhendra svargoM meM ar3hAI sAgaropama, brahma aura brahmottara svargoM meM sAr3he sAta sAgaropama, lAMtava aura kApiSTha svargoM meM sAr3he daza sAgaropama, zuka aura mahAzukrameM sAr3he caudaha sAgaropama, tathA zatAra aura sahasrAra svargoM meM sAr3he solaha sAgaropama jaghanya Ayu hai| Adhikase adhika sAtireka do, sAta, daza, caudaha, solaha va aThAraha sAgaropama kAla taka jIva saudharma-IzAna Adi kalpoMmeM rahate haiM // 33 // saudharma-IzAna kalpoMmeM kucha kama ar3hAI sAgaropama, sanatkumAra-mAhendra meM kucha kama sAr3he sAta sAgaropama, brahma-brahmottarameM kucha kama sAr3he daza sAgaropama, lAMtava-kApiSTameM kacha kama sADhe caudaha sAgaropama, zukra-mahAzukrameM kacha kama sADhe solaha sAgaropama, tathA zatAra-sahasrAra kalpoMmeM kucha kama sAr3he aThAraha sAgaropama utkRSTa AyupramANa hotA hai| yahAM dezona arthAt kucha kamakA pramANa jAnakara kahanA caahiye| ___ uparyukta donoM sUtra dezAmarzaka haiM, isaliye inake dvArA sUcita arthakA prarUpaNa karate haiN| vaha isa prakAra hai __ Rtu, vimala, candra, valgu, vIra, aruNa, nandana, nalina, kAMcana, rudhira, caMca, marut (mArutajJa), RddhIza (dvIza), vaiDUrya, rucaka, rucira, aGka, sphaTika, tapanIya, megha (medha), abhra, harita, padma, lohitAka, variSTha, nandAvarta, prabhaMkara, piSTAka, gaja, mitra ............................................... 1 pratiSu bohammIsANe ' iti pAThaH / 2-AprayoH / kIcaNo' iti paatthH| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 33. ] egajIveNa kAlAnugame devakAlaparUvaNaM [ 131 lohiko riTTho dAvato pahaMkaro piTThao gajo mitto pabhA cedi sodhammIsANe ekkatIsa patthaDA hoti' / ettha udumhi paDhamapatthaDe jahaNNamAuaM divaddhapalidovamaM ukkassamaddhasAgarotramaM / eto tIsaNhaM iMdayANaM vaDDI buccade / tattha addhasAgarovamaM muhaM hodi, bhUmI aDDAijjasAgaromANi / bhUmIdo muhamavaNiya ucchaeNa bhAge hide sAgarovamassa paNa sabhAgo baDDI hodi | | edamicchida patthaDa saMkhAe guNiya muhe pakkhitte vimalAdI tIsa patthAmAuANi hoMti / tesimesA saMdiDDI 0 29/31 1 1 7 37 13 4 1 | 30 30 106 30 10 3 0 3 10061 211367 23 7173 10 20,30 10 6 103020 2 // 3 3 4 5 somIsA ekkatIsaM patthaDANi tti kadhaM Navvade ? 17 iginIsa satta cattAri doNi ekkekka chakka ekkAe / uduAdivamANiMdA tiradhiyasaTTI muNeyavvA // 2 // -- aura prabhA, ina nAmoMke ikatIsa prastara saudharma IzAna kalpameM haiM / inameM se Rtu nAmaka prathama prastara meM jaghanya Ayu Der3ha palyopama va utkRSTa Ayu ardha sAgaropamapramANa hai / ava yahAM dvitIyAdi tIsa indrakoM meM vRddhikA pramANa kahate haiM- yahAM ardha sAgaropama to mukha hai aura ar3hAI sAgaropama bhUmi hai| ataeva bhUmimeMse mukhako ghaTA dene va ucchraya arthAt utsedha ( 30 ) se bhAga denepara ( 23-3 ) / 30=3 = eka sAgaropamakA pandrahavAM bhAga vRddhikA pramANa AtA hai / isa ko abhISTa prastarakI saMkhyA se guNita karake mukhameM milA dene se vimalAdika tIsa prastaroMkI AyukA pramANa hotA hai / unakI dRSTi isa prakAra hai / (mUlameM dekhiye ) zaMkA- saudharma-IzAna kalpameM ikatIsa prastara haiM, yaha kaise jAnA ? samAdhAna - saudharma-IzAna kalpoM meM ikatIsa vimAna prastara haiM, sAnatkumAra-mAheMdra kalpoMmeM sAta, brahma brahmottara meM cAra, lAMtava kapiSTameM do, zukra mahAzukra meM eka, zatArasahasrArameM eka, Anata prANata aura AraNa- acyuta kalpoMmeM chaha, tathA nau graiveyakoM meM eka eka, anudizoM meM eka aura anuttara vimAnoMmeM eka, isa prakAra Rtu Adika indraka vimAna tiresaTha jAnanA cAhiye // 2 // 1 ta. rA. vA. 4, 19, 8. 2 igitIsa sata cacAri doNi ekkekka chakka cadukappe / tittiya ekkekkidayaNAmA uddhaAdi tevaTThI // tri. sA. 462. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [2, 2, 33. idi aarisvynnaado| aMjaNo vaNamAlo NAgo garuDo laMgalo balahaddo cakkamidi ede saNakkumAramAhidesu satta ptthddaa| edesimAuappamANe ANijjamANe muhamaDDAijjasAgarovamANi, bhUmI sAsattasAgarovamANi, satta usseho hodi / tesiM saMdiTThI- - / ariho devasamido bamho bamhuttaro tti cattAri bamha-bamhuttarakappesu patthaDA / edesimAuANaM saMdiTThI esA- / bamhaNilao laMtao tti lAMtaya-kAvidvesu doSNi patthaDA / tesimAuANamesA sNditttthii-gaa| mahAsuko tti ekko ceva patthaDo sukka-mahAsukkakappesu / tamhi Auassa esA saMdiTThI / / 141 6 . isa ArSa vacanase jAnA jAtA hai ki saudharma IzAna kalpameM ikatIsa prastara haiN| aMjana, vanamAla, nAga, garur3a, lAMgala, balabhadra aura cakra, ye sAta prastara sanatkumAra-mAhendra kalpoMmeM haiN| unameM AyukA pramANa lAneke liye mukha ar3hAI sAgaropama, bhUmi sAr3he sAta sAgaropama aura utsedha sAta hai / ( ataeva yahAM vRddhikA pramANa huA (71-23)7=", isa prakAra prathama prastarakA AyupramANa huA +==33 / isI prakAra vRddhimeM iSTa prastarakI saMkhyAkA guNA karake mukhameM jor3anese vanamAlameM AyukA pramANa 313, nAgame 42, garur3ameM 54, lAMgala meM 61, balabhadra meM 611 aura cakrame 71AtA hai| ariSTa, devasamita, brahma aura brahmottara, ye cAra vimAna-prastara brahma-bramhottara kalpoMmeM haiN| inakI AyukA pramANa mukha 71, bhUmi 103 aura utsegha 4 lekara pUrvokta vidhike anusAra aripameM 73+48, devasamitameM 342+71 =9, brahmameM 343+73=93 aura brahmottarameM x4+71 = 103 AtA hai| brahmanilaya aura lAMtava, ye lAMtava-kApiSTa kalpoMke do vimAna-prastara haiM, jinameM pUrvokta vidhi anusAra AyukA pramANa isa prakAra hai-(143-103):22 hA. vR.| 241+101=123, 242+105=143 arthAt brahmanilayameM 123 aura lAMtavameM 141 sAgaropama hai| zukra-mahAzukra kalpoM meM mahAzukra nAmakA eka hI prastara hai| vahAM Ayuke pramANakI saMdRSTi hai 161 saa.| 1 pratiSu NaMgalo' iti pAThaH / 2 a-ApratyoH 'edesumAuANaM' iti pAThaH / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 35.] egajIveNa kAlANugame devakAlaparUvarNa [133 sahassAro tti ekko ceva patthaDo sadara-sahassArakappesu / tassa Auassa saMdiTThI / ANadappahuDi jAva avarAidavimANavAsiyadevA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 34 // sugamamedaM / jahaNNeNa aTThArasa vIsaM vAvIsaM' tevIsaM cauvIsaM paNuvIsa chabbIsaM sattAvIsaM aTThAvIsaM eguNattIsaM tIsaM ekattIsaM battIsaM sAgarovamANi sAdireyANi // 35 // ANada-pANadakappe sAddha atttthaarssaagrovmaanni| AraNa-accudakappe samayAhiyavasiM sAgarovamANi | uvari jahAkameNa Navagevajjesu bAvIsaM tevIsaM cauvIsaM paNuvIsaM chabbIsaM sattAvIsaM aTThAvIsaM eguNattIsaM tIsaM sAgarovamANi samayAhiyANi / NavANudisesu ekkattIsasAgarovamANi samayAhiyANi / cadusu aNuttaresu battIsaM sAgarovamANi zatAra-sahasrAra kalpoMmeM sahasrAra nAmakA eka hI prastara hai| usameM AyupramANa hai 182 saa.| jIva Anata kalpase lekara aparAjita takake vimAnavAsI deva kitane kAla taka rahate haiM ? // 34 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama sAtireka aThAraha, bIsa, bAIsa, teIsa, caubIsa, paccIsa, chabbIsa, sattAIsa, aTThAIsa, unatIsa, tIsa, ikatIsa va battIsa sAgaropama kAla taka jIva kramazaH Anata Adi aparAjita vimAnavAsI deva rahate haiM // 35 // Anata-prANata kalpameM jaghanya Ayu pramANa sAr3he aThAraha sAgaropama va AraNaacyuta kalpameM eka samaya adhika bIsa sAgaropama hai| isase Upara nava graiveyakoMmeM kramazaH sudarzanameM bAIsa, amoghame teIsa, suprabuddha meM caubIsa, yazodharameM paccIsa, subhadrameM chabbIsa, vizAlameM sattAIsa, sumanasameM aTThAIsa, saumanasameM unatIsa aura prItiMkara meM tIsa sAgaropamapramANa jaghanya Ayusthiti hai| praidheyakoMse Upara arcie, arcimAlI Adi nava anudizA meM eka samaya adhika ikatIsa sAgaropamapramANa jaghanya Ayusthiti hai| anAdizose Upara vijaya, vaijayanta, jayanta aura aparAjita, ina cAra anuttara vimAnoM meM 1 pratiSu ' hivIsaM ' iti pAThaH / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 36. samayAhiyANi / sesaM sugama / ukkasseNa vIsaM bAvIsaM tevIsaM cauvIsaM paNuvIsaM chabbIsaM sattAvIsaM aTThAvIsaM eguNatIsaM tIsaM ekkattIsaM battIsaM tettIsaM mAgarovamANi // 36 // edANi ukkassAuANi jahaNNAuavihANeNa jojeyavyANi / edehi jahaNmukkassasuttehi desAmAsiehi sUidatthassa parUvaNA kIrade / taM jahA- ANado pANado pu'phao tti ANada-pANadakappesu tiNNi ptthddaa| tesimAuassa puvyuttakameNa ANidasaMdiTTI esA- |sAdakaro AraNo accudo tti AraNa-accudakappesu tiNi patthaDA / edesimAuANaM saMdiTThI-13 / etto uvari sudaMsaNo amogho suppayuddho jamo eka samaya adhika battIsa sAgaropamapramANa jaghanya Ayu hai| zeSa sUtrArtha sugama hai / ____ adhikase adhika bIsa, bAIsa, teIsa, caubIsa, paJcIsa, chabbIsa, sattAIsa, aTThAIsa, unatIsa, tIsa, ikatIsa, battIsa aura tetIsa sAgaropama kAla taka jIva Anata-prANata Adi vimAnavAsI deva rahate haiM // 36 // ina utkRSTa AyuoMko jaghanya Ayuke vivaraNAnusAra yojita kara lenA caahiye| arthAt Anata-prANatameM utkRSTa Ayu bIsa sAgaropama, va AraNa-acyutameM vAIsa sAgaropama hai / nau grevayakoMmeM kramazaH 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30 aura 31 sAgaropama hai| nau anudizoMmeM battIsa sAgaropama hai aura cAra anuttara vimAnoM meM tetIsa sAgaropama utkRSTa Ayu hai / jaghanya aura utkRSTa AyusthitikA nirdeza karanevAle uparyukta donoM sUtra dezAmarzaka hai, ataeva unake dvArA sUcita kiye gaye arthakI yahAM prarUpaNA kI jAtI hai / vaha isa prakAra hai Anata-prANata kalpoMmeM tIna prastara haiM - Anata, prANata aura pusspk| inameM pUrvokta kramase nikAlA gayA AyupramANa isa prakAra hai- AnatameM 19, prANatameM 191 aura puSpakameM 20 sAgaropama / AraNa-acyuta kalpoMmeM tIna prastara haiM-- sAtakara, AraNa aura acyuta / inakI AyukA pramANa nikAlane para sAtaMkarameM 203, AraNameM 213 aura acyutameM 22 sAgaropama AtA hai| acyuta kalpase Upara nau graiveyakoMke nau prastara haiM jinake nAma haiM-sudarzana, Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 39.] egajIyaNa kAlANugame eiMdiyakAlaparUvaNaM [135 haro subhaddo suvisAlo sumaNaso somaNaso pIdikaro tti ede Nava patthaDA Navagevajjesu / edesimAuvANaM vaDi-hANIo Natthi, pAdekkamekkakkapatthaDassa pAhaNiyAdo / tesimAuANaM saMdiTThI esA- 2324.2526/27 28 29 30 31 / / NavANuddisesu Aicco NAma ekko ceva ptthddo| tamhi' AuaM ettiyaM hodi |32|| paMcANuttaresu sabar3hasiddhi saNNido ekko ceva patthaDo / vijaya-vaijayaMta-jayaMta-avarAjidANaM jahaNNAuaM samayAhiyabattIsasAgarovamamettamukkassaM tettIsasAgarovamANi / jahaSNukkassabhedAbhAvAdo savvaTThasiddhivimANassa pudha parUvaNA kIrade savvaTTasiddhiyavimANavAsiyadevA kevaciraMkAlAdo hoti ? // 37 // gayatthamedaM / jahaNNukkasmeNa tettIsa sAgarovamANi // 38 // edaM pi sugamaM / iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 39 // amogha, suprabuddha, yazodhara, subhadra, suvizAla, sumanas, saumanas aura prItiMkara / inameM AyuoMkI hAni-vRddhi nahIM hai, kyoMki pratyekameM eka eka prastarakI pradhAnatA hai| inakI AyuoMkI saMdRSTi yaha hai / (mUlameM dekhiye ) nau anudizoMmeM Aditya nAmakA eka hI prastara hai jisameM AyukA pramANa 32 sAgaropama hai| pAMca anuttaroM meM sarvArthasiddhi nAmakA eka hI prastara hai| inameM vijaya, vaijayanta jayanta aura aparAjita, ina cAra vimAnoM kI jaghanya Ayu eka samaya adhika battIsa sAgaropamapramANa tathA utkRSTa Ayu tetIsa sAgaropamapramANa hai| sarvArthasiddhi vimAnameM jaghanya aura utkRSTa AyukA bheda nahIM hai, isaliye usakI pRthak prarUpaNA kI jAtI hai| jIva sarvArthasiddhi vimAnavAsI deva kitane kAla taka rahate haiM ? // 37 // isa sUtrakA artha sugama hai| kamase kama aura adhikase adhika tetIsa sAgaropamapramANa kAla taka jIva sarvArthasiddhiM vimAnavAsI deva rahate haiM // 38 // yaha sUtra bhI sugama hai| indriyamArgaNAnusAra jIva ekendriya kitane kAla taka rahate haiM ? // 39 // 1 pratiSu ' tamhA' iti pAThaH / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 40 sugamamedaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 40 // kudo ? aNappididiehito eiMdiesuppajiya ghAdakhuddAbhavaggahaNamettakAlamacchiya aNNidiyaM gadassa taduvalaMbhAdo / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 41 // kudo ? aNappididiehito eidiesuppaJjiya AvaliyAe asaMkhaJjadibhAgamettapoggalapariyaTTe kuMbhAracakkaM va pariyaTTiya aNNidiyaM gayassa taduvalaMbhAdo / bAdareiMdiyA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 42 // sugamamedaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 43 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa aMgulassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjAsaMkhejjAo osappiNiussappiNIo // 44 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla taka jIva ekendriya rahate haiM // 40 // kyoMki, anya avivakSita indriyoMvAle jIvoM se Akara ekendriyoM meM utpanna hokara, kadalIghAtase ghAtita kSudabhavagrahaNamAtra kAla rahakara anya dvIndriyAdi jIvoM meM gaye hue jIvake sUtrokta kAlapramANa pAyA jAtA hai| adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka jIva ekendriya rahate haiM // 41 // kyoMki, avivakSita indriyoMvAle jIvoMmeMse Akara ekendriyoM meM utpanna hokara AvalIke asaMkhyAta bhAgamAtra pudgalaparivartana kumbhArake cakrake samAna paribhramaNa karake dvIndriyAdika anya jIvoMmeM gaye hue jIvake sUtrokta kAla ghaTita hotA hai / jIva bAdara ekendriya kitane kAla taka rahate haiM ? // 42 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNamAtra kAla taka jIva bAdara ekendriya rahate haiM // 43 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsArpaNIpramANa aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga kAla taka jIva bAdara ekendriya rahate haiM // 44 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 47. ] egajIveNa kAlANugame eiMdiyakAlaparUvaNaM [137 aNappididiehito bAdareiMdiesuppanjiya aMgulassa asaMkhaJjadibhAgamasaMkhejAsaMkheja-osappiNI-uvasappiNImettakAlaM kulAlacakkaM va tattheva paribhamiya Niggayassa edassa sNbhvuvlNbhaa| bAdaraeiMdiyapajjattA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 45 // sugamamedaM / jahaNNeNa aMtomuhattaM // 46 // pajjattaetu aMtomuhuttaM mottUNa aNNassa jahaNNAuassa aNuvalaMbhAdo / ukkasseNa saMkhejjANi vAsasahassANi // 47 // aNappididiehito bAdareiMdiyapajjattaesuppajjiya saMkhejjANi vAsasahassANi tattheva paribhamiya Niggayassa taduvalaMbhAdo / bahuvaM kAlaM tattha kiNNa hiMDade ? Na, kevalaNANAdo viNiggayajiNavayaNassedassa sayalapamANehiMto ahiyassa visaMvAdAbhAvA / avivakSita indriyovAle jIvoM se Akara bAdara ekendriyoMmeM utpanna hokara aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNI mAtra kAla taka kumhArake cakeke samAna usI paryAyameM paribhramaNa karake nikalanevAle jIvake sUtrokta kAlakA honA saMbhava pAyA jAtA hai| jIva bAdara ekendriya paryApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 45 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhurta kAla taka jIva bAdara ekendriya paryApta rahate haiM // 46 // kyoMki, paryAptaka jIvoM meM antarmuhUrta ke sivAya anya jaghanya Ayu pAyI hI nahIM jaatii| adhikase adhika saMkhyAta hajAra varSoM taka jIva bAdara ekendriya paryApta rahate haiM // 47 // bayoMki, vivakSitako chor3a anya indriyoMvAle jIvoMmeMse Akara bAdara ekendriya paryAptakoMmeM utpanna hokara saMkhyAta hajAra varSoM taka usI paryAyameM paribhramaNa karake nikale hue jIvake sUtrokta kAlapramANa pAyA jAtA hai| zaMkA-saMkhyAta hajAra varSAMse adhika kAla taka jIva bAdara ekendriya paryAptakoMmeM pyoM nahIM bhramaNa karatA? samAdhAna--nahIM karatA, kyoMki kevalajJAnase nikale hue va samasta pramANoM se adhika pramANabhUta isa jinavacana ke saMbaMdha visaMvAda nahIM ho sktaa| Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 48. bAdareiMdiyaapajjattA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 48 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 49 // evaM pi sugamaM / ukkasseNa aMtomuhattaM // 50 // aNeyasahassavAraM tattheva puNo guNo uppaNNassa vi aMtomuhurta mottUNa uvAra AuThidINamaNuvalaMbhAdo / suhumeiMdiyA kevacira kAlAdo hoti ? // 51 // sugamaM / jahaNNeNa khudAbhavaggahaNaM // 52 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa asaMkhejjA logA // 53 // jIva bAdara ekendriya aparyApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 48 / / yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNapramANa kAla taka jIva bAdara ekendriya aparyApta rahate haiM // 49 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika antarmuhurta kAla taka jIva ekendriya bAdara aparyApta rahate haiM // 50 // kyoMki, aneka hajAroM vAra usI paryAyameM punaH punaH utpanna hue jIvake bhI antarmuhUrtako chor3a aura Upara kI AyusthitiyAM pAyI hI nahIM jaatii| jIva sUkSma ekendriya kitane kAla taka rahate haiM ? / / 51 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla taka jIva sUkSma ekendriya rahate haiM // 52 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika asaMkhyAta lokapramANa kAla taka jIva sUkSma ekendriya rahate haiM // 53 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 56.] egajIvaNa kAlANugame eIdiyakAlaparUvaNaM [ 139 aNidiehito AgaMtUNa suhumeiMdiesuppajjiya asaMkhejjalAgamettakAlamaddahidajalaM va tattheva paribhamiya Niggayammi taduvalaMbhAdo / bAdarahidIdo kimaTuM suhumadvidI Na abbhahiyA jAdA'? Na, bAdareiMdiesu AuvabaMdhamANavArehito suhumeiMdiesu AuvabaMdhamANavArANamasaMkhejjaguNattAdo / taM kadhaM Navyade ? edamhAdo jiNavayaNAdo / suhumeiMdiyA pajjattA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 54 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 55 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa aMtomuhuttaM // 56 // anya indriyoMvAle jIvoMmese Akara sUkSma ekendriya jIvoM meM utpanna hokara asaMkhyAta lokapramANa kAla taka tapAye hue jalake samAna usI paryAyameM paribhramaNa karake nikale hue jIvameM sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| zaMkA-bAdara jIvoM kI sthitise sUkSma jIvoMkI sthiti adhika kyoM nahIM huI? samAdhAna --- nahIM huI, kyoMki bAdara ekendriya jIvoM meM jitanI vAra Ayubandha hotA hai unase sUkSma ekendriya jIvoMke asaMkhyAtaguNI adhika bAra Ayuke baMdha hote haiN| zaMkA-yaha kaise jAnA ki sUkSma ekendriyoMke bAdara ekendriyoM kI apekSA asaMkhyAtaguNI vAra adhika AyubaMdha hote haiM ? samAdhAna--- isI jinavacanase hI to yaha bAta jAnI jAtI hai| jIva sUkSma ekendriya paryApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 54 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva sUkSma ekendriya paryAptaka rahate hai ? // 55 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva sUkSma ekendriya paryAptaka rahate haiM // 56 // 1 pratidhu ' avahiyA jAdo' iti pATha Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140) chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 2, 57. aNeyasahassavAraM tatthuppaNNe vi aMtomuhuttAdo ahiyabhavahidIe aNuvalaMbhA / suhameiMdiyaapajjattA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 57 // sugama / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 58 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa aMtomuhuttaM // 59 // suhumeiMdiyapajjattANamapajjattANaM ca ukkassabhavavidipamANamaMtomuhuttameva, suhumANaM puNa bhavahidI asaMkhejjA logA, kadhamedaM Na virujjhade ? Na, pajjatApajjattaesu asaMkhejjAlogamettavAragadimAgadiM ca kareMtassa tadavirodhAdo / bIiMdiyA tIiMdiyA cariMdiyA bIiMdiya-tIiMdiya-cariMdiyapajjattA kevaciraM kAlAdo hoti? // 60 // kyoMki, aneka sahasravAra usI usI paryAyameM utpanna hone para bhI antarmuhUrtase adhika sUkSma ekendriya jIvoMkI bhavasthiti nahIM pAyI jaatii| jIva sUkSma ekendriya aparyAptaka kitane kAla taka rahate haiM ? // 57 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla taka jIva sUkSma ekendriya aparyApta rahate haiM // 58 // yaha mUtra bhI sugama hai| adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva sUkSma ekendriya aparyApta rahate haiM // 59 // zaMkA-sUkSma ekendriya paryApta aura aparyApta jIvoMkI utkRSTa bhavasthitikA pramANa antarmuhUrta hI hai, jaba ki sUkSma jIvoMkI bhavasthiti asaMkhyAta lokapramANa hai, yaha bAta paraspara viruddha kyoM na mAnI jAya ? samAdhAna-nahIM, kyoMki sUkSma jIva asaMkhyAta lokamAtra vAra paryAptaka aura aparyAptakoMmeM AvAgamana karate haiM, isaliye unake avicchinna paryApta va paryApta kAlake antarmuhUrtamAtra hote hue bhI sUkSma paryAyasambandhI kAlake asaMkhyAta lokapramANa honemeM koI virodha nahIM aataa| jIva dvIndriya, trIndriya, caturindriya, tathA dvIndriya paryApta, trIndriya paryApta va caturindriya paryApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 6 // Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 64.] emajIveNa kAlANugame viyalidiyakAlaparUvaNaM sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNamaMtomuhuttaM // 61 // ettha jahAkameNa bIiMdiya-tIiMdiya-cauridiyANaM sagaMtabbhUdaapajjattasaMbhavAdo khudAbhavaggahaNamedesiM ceva pajjattANamaMtomuhutaM, tattha apjjttaannmbhaavaad|| ukkasseNa saMkhejjANi vAsasahassANi // 62 // aNappididiehito AgaMtUNa bArasavAsa-eguNavaNNarAdiMdiya-chammAsAuesu bIIdiya-tIiMdiya-cauridiesuppajjiya bahuvAraM tattheva pariyaTTiya Niggayasta vuttkaalsNbhvaado| bIiMdiya-tIiMdiya-cauriMdiyaapajjattA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 63 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 64 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNamAtra kAla va antarmuhUrta kAla taka jIva vikalatraya 3 vikalatraya paryApta hote haiM // 61 // . yahAM kramAnusAra dvIndriya, trIndriya aura caturindriya jIvoM meM unake aparyAptIkA bhI antarbhAva hai, ataeva unhIM aparyAptoMkI apekSA unakA kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla hotA hai / unhIM dvIndriyAdika jIvoMke paryAptoMkA kAla antarmuhUrta hai, kyoMki, unameM aparyAptoMkA abhAva hai| ___adhikase adhika saMkhyAta hajAra varSoM taka jIva vikalatraya va vikalatraya paryApta hote haiM // 62 // avivakSita indriyavAle jIvoM se Akara bAraha varSa, umaMcAsa rAtridina tathA chaha mAsakI AyuvAle dvIndriya, trIndriya va caturindriya jIvoMmeM utpanna hokara bahuta vAra unhIM paryAyoMmeM paribhramaNa karake nikalanevAle jIvake sUtrokta kAlakA honA saMbhava hai| jIva dvIndriya aparyApta, trIndriya aparyApta va caturindriya aparyApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 63 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudra bhavagrahaNa kAla taka jIva vikalatraya aparyApta rahate haiM // 6 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [2,2, 65. ukkasseNa aMtomuhattaM // 65 // edANi do vi suttANi sugamANi / paMciMdiya-paMciMdiyapajjattA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 66 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNamaMtomuhuttaM // 67 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa sAgarovamasahassANi pubakoDipudhatteNabbhahiyANi sAgarovamasadapudhattaM // 68 // paMciMdiyANaM punakoDiputteNabbhahiyasAgarovamasahassANi / ettha sAgarovamasahassamidi egavayaNeNa hodavyaM, bahUNaM sahassANamabhAvAdo ? Na, sAgarAvemesu bahutta adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIya vikalatraya aparyApta rahate haiM // 65 // ye donoM sUtra sugama haiN| jIva paMcendriya va paMcendriya paryApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 66 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla va antarmuhUrta kAla taka jIva paMcendriya va paMcendriya paryApta rahate haiM // 67 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika pUrvakoTipRthaktvase adhika sAgaropamasahasra va sAgaropamazatapRthaktva kAla taka jIva kramazaH paMcendriya va paMcendriya paryApta rahate haiM / / 68 / / paMcendriya jIvoMkA kAla pUrvakoTipRthaktvase adhika eka hajAra sAgaropamapramANa hotA hai| zaMkA-isa sUtrameM 'sAgaropamasahastraM' aisA eka vacanAtmaka nirdeza honA cAhiye thA na ki bahuvacanAtmaka, kyoMki sAmAnya paMcendriya jIvoMke bhavasthitikAlameM bhaneka sahasra sAgaropama nahIM hote? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki sahasrameM nahIM kintu sAgaropamoM meM Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 72.] egajIveNa kAlANugame puDhavikAyAdikAlaparUvaNaM [143 daMsaNAdo / Na sahassasadassa puvvaNivAdo' hodi ti AsaMkaNijja, lakkhANusAreNa lakkhaNassa puvuttidNsnnaado| pajjattANa puNa sAgarovamasadapudhattaM / kadhamedaM Navvade ? jahAsaMkhaNAyAdo / paMciMdiyaapajjattA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 69 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 70 // ukkasseNa aMtomuhattaM // 71 // edANi do vi suttANi sugamANi / kAyANuvAdeNa puDhavikAiyA AukAiyA teukAiyA vAukAiyA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 72 // edaM pi sugamaM / to bahuttva pAyA jAtA hai / aisI bhI AzaMkA nahIM karanA cAhiye ki yadi bahuvacanakA saMbaMdha sahasrase na hokara sAgaropamose thA to sahastra zabdako sAgaropamake pazcAt na rakhakara usase pUrva vizeSaNarUpase rakhanA thA, kyoMki lakSyake anusAra lakSaNakI pravRtti dekhI jAtI hai| paMcendriya paryApta jIvoMkA kAla sAgaropamazatapRthaktva hI hai| zaMkA-paMcendriya paryAptakoMkA sAgaropamazatapRthaktva kAla kaise jAnA? samAdhAna-sUtrameM yathAsaMkhya nyAyase uparyukta pramANa jAnA jAtA hai / jIva paMcendriya aparyApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 69 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla taka jIva paMcendriya aparyApta rahate haiM // 7 // adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva paMcendriya aparyApta rahate haiM / / 71 / / ye donoM sUtra sugama haiN| kAyamArgaNAnusAra jIva pRthivIkAyika, apkAyika, tejakAyika va vAyukAyika kitane kAla taka rahate haiM ? // 72 // yaha sUtra bhI sugama hai| 1 pratiSu 'puvANivAdo' iti paatthH| Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 2, 73. jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 73 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa asaMkhejjA logA // 74 // aNappidakAyAdo AgaMtUNa appidakAyammi samuppanjiya asaMkhejjalAgamettakAlaM tattha pariyaTTiya Niggayammi taduvalaMbhAdo / bAdarapuDhavi-bAdaraAu-bAdarateu-bAdaravAu-vAdaravaNapphadipatteya-- sarIrA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 75 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 76 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa kammaTTidI // 77 // kamase kama kSudra bhavagrahaNa kAla taka jIva pRthivIkAyika, apakAyika, tejakAyika va vAyukAyika rahate haiM / / 73 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika asaMkhyAtalokapramANa kAla taka jIva pRthivIkAyika, apkAyika, tejakAyika va vAyukAyika rahate haiM / / 74 / / kyoMki, avivakSita kAyase Akara va vivakSita kAyameM utpanna hokara asaMkhyAtalokamAtra kAla taka usI paryAyameM paribhramaNa karake nikalanevAle jIvake sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| jIva vAdara pRthivIkAyika, bAdara apakAyika, bAdara tejakAyika, bAdara vAyukAyika va bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra kitane kAla taka rahate haiM ? // 75 // yaha sUtra sugama hai| ___ kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla taka jIva bAdara pRthivIkAyAdika uparyukta paryAyoMmeM rahate haiM / 76 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika karmasthitipramANa kAla taka jIva bAdara pRthivIkAyAdika uparyukta paryAyoMmeM rahate haiM // 77 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 78.] egajIveNa kAlANugamai puDhavikAyAdikAlaparUvaNaM [145 kammahidi tti vutte sattarisAgarovamakoDAkoDimettA ghettavyA, kammavisesadvidi mottUNa kmmssaautttthidighnnaado| ke vi AiriyA sattarisAgarovamakoDAkoDimAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa guNide bAdarapuDhavikAyAdINaM kAyadvidI hodi tti bhaNaMti / tesi kammadvidivavaeso kajje kAraNovayArAdo / edaM vakkhANamatthi tti kadhaM Navyade ? kammaTThidimAvAliyAe asaMkhejjadibhAgeNa guNidevAdarahidI hodi tti priymmvynnnnnnhaannuvvttiido| tattha sAmaNNeNa bAdaradvidI hodi tti jadi vi uttaM to vi puDhavikAyAdINaM bAdarANaM patteyakAyadvidI ghettavyA, asaMkhejjAsaMkhejjAo ossappiNI-ussappiNIo tti muttammi baadrhidipruuvnnaado| bAdarapuDhavikAiya-bAdaraAukAiya-bAdarateukAiya-bAdaravAukA. iya-bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrapajjattA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 78 // sugamaM / sUtra meM jo karmasthiti zabda hai usase sattara sAgaropama koDAkoDi mAtra kAlakA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki vizeSa karmokI sthitiko chor3akara karmasAmAnyakI AyusthitikA hI yahAM grahaNa kiyA gayA hai| kitane hI AcArya aisA kahate haiM ki sattara sAgaroema koDAkor3iko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNA karanepara bAdara pRthivIkAyAdika jIvoMkI kAyasthitikA pramANa AtA hai| kintu unakI yaha karmasthiti saMzA kAryameM kAraNake upacArase hI siddha hotI hai / zaMkA-aisA vyAkhyAna hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna --- ' karmasthitiko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para bAdarasthiti hotI hai' aise parikarmake vacanakI anyathA upapatti bana nahIM sakatI, isIse uparyukta vyAkhyAna jAnA jAtA hai| vahAMpara yadyapi sAmAnyase ' bAdarasthiti hotI hai' aisA kahA hai, to bhI pRthivIkAyAdika vAdara pratyekazarIra jIvoMkI sthiti grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, sUtrameM bAdarasthitikA prarUpaNa asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNI pramANa kiyA gayA hai| __ jIva vAdara pRthivIkAyika, bAdara apkAyika, bAdara tejakAyika, bAdara vAyukAyika va bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 78 // yaha sUtra sugama hai| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 79. jahaNNeNa aMtomuhattaM // 79 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa saMkhejjANi vAsasahassANi // 8 // aNappidakAyAdo AgaMtUNa bAdarapuDhavi-bAdaraAu-bAdarateu bAdaravAu-bAdaravaNapphadipatteyasarIrapajjattaesu jahAkameNa bAvIsavassasahassa-sattavassasahassa-tiNNidivasatiNNivassasahassa-dasavassasahassAuesu uppajjiya saMkhejjavassasahassANi tatthacchiya Niggadassa taduvalaMbhAdo / bAdarapuDhavi-bAdaraAu-vAdarateu-bAdaravAu-bAdaravaNaphadipatteya-- sarIraapajjatA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 81 / / sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 82 // kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva bAdara pRthivIkAyika Adi paryApta rahate haiM / / 79 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika saMkhyAta hajAra varSoM taka jIva bAdara pRthivIkAyikAdi paryApta rahate haiM / / 80 // ____ avivakSita kAyase Akara bAdara pRthivIkAyika, yAdara apkAyika, bAdara tejakAyika, bAdara vAyukAyika aura bAdara vanaspati kAyika pratyekazarIra paryAptakoMmeM yathAkramase bAIsa hanAra varSa, sAta hajAra varSa, tIna divasa, tIna hajAra varSa va daza hajAra varSakI AyuvAle jIvoMmeM utpanna hokara va saMkhyAta hajAra varSoM taka usI paryAyameM rahakara nikalanevAle jIvake sUtrokta pramANa kAla pAyA jAtA hai| jIva bAdara pRthivIkAyika, bAdara apakAyika, bAdara tejakAyika, bAdara vAyukAyika, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 81 // yaha sUtra sugama hai| ___ kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla taka jIva bAdara pRthivIkAyika Adi aparyApta rahate haiM // 82 // www.jainelibrary.or Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 84.] egajIveNa kAlANugame puDhavikAyAdikAlaparUvaNaM ukkasseNa aMtomuhuttaM // 83 // edANi vi sugamANi / suhumapuDhavikAjhyA suhumaAukAiyA suhumateukAiyA suhumavAukAiyA suhumavaNapphadikAiyA suhumaNigodajIvA pajattA apajattA suhumeiMdiyapajjata-apajjattANaM bhaMgo // 84 // jahA suhameiMdiyANaM jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNa ukkasseNa asaMkhejjA logA tadhA edesi suhumapuDhaviAdINaM chaNhaM jahaSNukkassakAlA' hoti / jahA suhumeiMdiyapajjattANaM jahaNNakAlo ukkassakAlo vi aMtomuhuttaM hodi tahA suhumapuDhavikAyAdINaM chahaM pajjattANaM jahaNNukkassakAlA hoti / jahA suhumeiMdiyaapajjattANaM jahaNNakAlo khuddAbhavaggahaNamukkasso aMtomuhuttaM tahA edesi chaNhamapajjatANaM jahaNNukkassakAlA hoti tti bhaNidaM hodi / suhumaNigodaggahaNamaNatthayaM, suhumavaNapphadikAiyaggahaNeNeva siddhIdo / adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva bAdara pRthivIkAyika Adi aparyApta rahate haiM // 83 // ye sUtra bhI sugama hai| sUkSma pRthivIkAyika, sUkSma apakAyika, sUkSma tejakAyika, sUkSma vAyukAyika, sUkSma vanaspatikAyika aura sUkSma nigodajIva tathA inhIM paryApta va aparyApta jIvoMke kAlakA nirUpaNa kramase sUkSma ekendriya, sUkSma ekendriya paryApta va sUkSma ekendriya aparyAptoMke samAna hai // 84 // jisa prakAra sukSma ekendriya jIvoMkA jaghanyase kSudrabhavagrahaNa aura utkarSase asaMkhyAta lokapramANa kAla hai usI prakAra ina sUkSma pRthivIkAyikAdika chahoMkA jaghanya aura utkRSTa kAla hotA hai| jisa prakAra sUkSma ekendriya paryApta jIvoMkA jaghanya kAla aura uskRSTa kAla bhI antarmuhUrta hotA hai usI prakAra sUkSma pRthivIkAyikAdika chaha paryAptokA jaghanya aura utkRSTha kAla hotA hai / jisa prakAra sUkSma ekendriya aparyApta jIbokA adhanya kAla kSudrabhavagrahaNa aura utkRSTa antarmuhUrta hotA hai usI prakAra ina chaha bhaparyAptokA jaghanya aura utkRSTha kAla hotA hai / yaha sUtrakA abhiprAya hai| zaMkA-sUtrameM sUkSma nigodajIvoMkA grahaNa karanA anarthaka hai, kyoMki, sUkSma vanaspatikAyika jIvoMke grahaNase hI unakA grahaNa siddha hai / tathA sUkSma vanaspatikAyika 1 apratau 'cha0haM paJjattANaM jahaNNu kpharasa kAlA' iti pAThaH / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148) chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [2, 2, 85. gaca suhumavaNapphadikAiyavadirittA suhumaNigodA asthi, tahANuvalaMbhAdo ? NedaM jujjade, jattha suttaM Nasthi tattha AiriyavayaNANaM vakkhANANaM ca pamANattaM hodi / jattha puNa jiNatrayaNaviNiggayaM suttamatthi Na tattha edesi pamANattaM / suhumavaNapphadikAie bhaNidaNa suhamaNigodajIvA suttammi parUvidA, tado edesiM pudha parUvaNaNNahANuvavattIdo suhumavaNapphadikAiya-suhamaNigodANaM viseso asthi tti nnvvde| vaNapphadikAiyA eiMdiyANaM bhaMgo // 85 // jahA eiMdiyANaM jahaNNakAlo khudAbhavaggahaNamukkasso aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaE tahA vaNapphadikAiyANaM jahapNakAlo ukkassakAlo ca hodi tti uttaM hoi / NigodajIvA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 86 // sugama / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 87 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa abAijjapoggalapariyaDheM // 88 // jIvose bhinna sUkSma nigoda jIva hai bhI nahIM, kyoMki vaisA pAyA nahIM jAtA ? samAdhAna-- yaha zaMkA ThIka nahIM hai, kyoMki, jahAM sUtra nahIM hai vahAM AcAryavacanoMko aura vyAkhyAnoko pramANatA hotI hai / kintu jahAM jina bhagavAnake mukhase nirgata sUtra hai vahAM inako pramANatA nahIM hotii| cUMki sUkSma vanaspatikAyikoMko kahakara sUtrameM sUkSma nigodajIvoMkA nirUpaNa kiyA gayA hai, ataH inake pRthak prarUpaNakI anyathAnupapattise sUkSma vanaspatikAyika aura sUkSma nigodajIvoMke bheda hai, yaha jAnA jAtA hai| vanaspatikAyika jIvoMke kAlakA kathana ekendriya jIvoMke samAna hai // 85 // jisa prakAra ekendriyoMkA jaghanya kAla zudrabhavagrahaNa aura utkRSTa asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla hai usI prakAra vanaspatikAyika jIvoMkA jaghanya kAla aura utkRSTa kAla hotA hai, yaha sUtrakA artha hai| jIva nigodajIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 86 // yaha sUtra sugama hai| jIva jaghanyase kSudra bhavagrahaNa kAla taka nigodajIva rahate haiM // 87 // yaha sUtra bhI sugama hai| jIva adhikase adhika ar3hAI pudgalaparivartanapramANa kAla taka nigodajIva rahate haiM ? // 88 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 91.] egajIveNa kAlANugame tasakAiyakAlaparUSaNaM [149 aNigodajIvasma Nigodesu uppaNNassa ukkasseNa aDDAijjapoggalapariyaTrehiMto uvari paribhavaNAbhAvAdo' / bAdaraNigodajIvA bAdarapuDhavikAiyANaM bhaMgo // 89 // jahA bAdarapuDhavikAiyANaM jahaNNakAlo khuddAbhavaggahaNamukkasso kammaTThidI tahA edasiM jahaNNukkasakAlA hoti / jahA bAdarapuDhavikAiyapajjattANaM kAlo tahA bAdaraNigodapajjatANaM hodi / Navari bAdarapuDhavikAiyapajjattANaM ukassAuTThidI saMkhejjANi vassasahassANi, bAdaraNigodapajjattANaM puNa uskassakAlo aMtomuhuttaM / jahA bAdarapuDhavikAiyaapajjattANaM jahaNNakAlo khuddAma pragahaNamukkassakAlo aMtopmuhuttaM tahA bAdaraNigoda apajja tANaM jahaNukkassakAlo tti bhaNidaM hodi / tasakAiyA tasakAiyapajjattA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 10 // sugama / jahaNNeNa khuddAbhavagahaNaM aMtomuhuttaM // 91 // kyoMki, nigodajIvoM meM utpanna hue nigodase bhinna jIvakA utkarSase ar3hAI pudgalaparivartanoMse Upara paribhramaNa hai hI nhiiN| bAdara nigodajIvoMkA kAla bAdara pRthivIkAyikoMke samAna hai // 89 / / jisa prakAra bAdara pRthivIkAyikoMkA jaghanya kAla kSudrabhavagrahaNa aura utkRSTa karmasthiti pramANa hai, usI prakAra bAdara nigodajIvoM kA jaghanya aura utkRSTa hAla hotA hai / jisa prakAra bAdara pRthivIkAyika paryAptoMkA kAla hai usI prakAra bAdara nigoda paryAptoMkA kAla hotA hai| vizeSa kevala itanA hai ki bAdara pRthivIkAyika paryAptoMkI utkRSTa Ayusthiti saMkhyAta hajAra varSa hai, parantu vAdara nigoda paryAptoMkA utkRSTa kAla antamuharta hI hai| jisa prakAra bAdara pRthivIkAyika aparyAptoMkA jaghanya kAla kSudrama grahaNa aura utkRSTa kAla antarmuhUrta hai usI prakAra bAdara nigoda aparyAptakoMkA jaghanya aura utkRSTa kAla hotA hai| . jIva trasakAyika aura trasakAyika paryApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 90 // yaha sUtra sugama hai| jaghanyase kSudrabhavagrahaNa aura antarmuhUrta kAla taka jIva kramase prakAyika aura sakAyika paryApta rahate haiM / / 91 // 1 kaprasau paribhamaNAmAyAdo' iti paatthH| Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 92. sugamamedaM pi / ukkasseNa ve sAgarovamasahassANi puvakoDipudhatteNa bhahiyANi be sAgarovamasahassANi // 92 // tasakAiyANaM punakoDipudhatteNabbhahiyANi be sAgarovamasahassANi, tesiM pajjatANaM ve sAgarovamasahassaM ceva / kudo ? jahAsaMkhaNAyAdo / tasakAiyaapajjattA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 93 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 94 // sugamaM / ukkasseNa aMtomuhRttaM // 95 // edaM pi sugamaM / yaha mUtra bhI sugama hai| adhikase adhika pUrvakoTipRthaktvase adhika do sAgaropamasahasra aura kevala do sAgaropamasahasra kAla taka jIva kramazaH trasakAyika aura trasakAyika paryApta rahate haiM // 92 // sakAyikoMkA utkRSTa kAla pUrvakoTipRthaktyase adhika do sAgaropamasahasra aura prasakAyika paryAptoMkA kevala do sAgaropamasahastra hI hai, kyoMki, yahAM yathAsaMkhyanyAya lagatA hai| jIva trasakAyika aparyApta kitane kAla taka rahate haiM ? // 93 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudra bhavagrahaNa kAla taka jIva trasakAyika aparyApta rahate haiM // 14 // yaha sUtra sugama hai| adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva trasakAyika aparyApta rahate yaha sUtra bhI sugama hai| www.jainelibrary Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 97.] egajIveNa kAlANugame maNa-vacijogikAlaparUvaNaM jogANuvAdeNa paMcamaNajogI paMcavacijogI kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 96 // 'jogiNo' idi vayaNAdo bahuvayaNaNideso kiNNa kado ? Na, paMcaNhaM pi eyattAviNAbhAveNa eyvynnuvvttiido| sesaM sugamaM / jahaNNaNa eyasamao // 97 // maNajogassa tAva egasamayaparUvaNA kiirde| taM jahA- ego kAyajogeNa acchido kAyajogaddhAe khaeNa magajoge Agado, teNegasamayamacchiya bidiyasamaye mariya kAyajogI jAdo / laddho maNajogassa egasamao / adhavA kAyajogaddhAkhaeNa maNajoge Agade vidiyasamae vAghAdidassa puNaravi kAyajogo cetra aagdo| laddho bidiyapayAreNa egsmo| evaM sesANaM caduhaM maNajogANaM paMcaNhaM vacijogANaM ca egasamayaparUvaNA dohi payArehi NAdaNa kAyavvA / ___yogamArgaNAnusAra jIva pAMca manoyogI aura pAMca vacanayogI kitane kAla taka rahate haiM ? // 96 // zaMkA-'jogiNo' isa prakArake vacanase yahAM yahuvacanakA nirdeza kyoM nahIM kiyA? samAdhAna- - nahIM kiyA, kyoMki pAMcoMke hI ekatyake sAtha adhinAbhAva honese yahAM ekavacana ucita hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| kamase kama eka samaya taka jIva pAMca manoyogI aura pAMca vacanayogI rahate haiM // 97 // prathamataH manoyogake eka samayakI prarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra hai-- eka jIva kAyayogase sthita thA, vaha kAyayogakAlake kSayase manoyogameM AyA, usake sAtha eka samaya rahakara va dvitIya samayameM marakara kAyayogI ho gyaa| isa prakAra manoyogakA jaghanya kAla eka samaya prApta ho jAtA hai| athavA kAyayogakAlake kSayase manoyogake prApta honepara dvitIya samayameM vyAghAtako prApta hue usako phira bhI kAyayoga hI prApta huaa| isa taraha dvitIya prakArase eka samaya prApta hotA hai| isI prakAra zeSa cAra manoyogoM aura pAMca vacanayogoMke bhI eka samayakI prarUpaNA donoM prakAroMse mAnakara karanA caahiye| Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdhoM [2, 2. 98. ukkasseNa aMtomuhattaM // 98 // aNappidajogAdo appidajogaM gaMtUNa ukkasseNa tattha aMtomuhuttAvaTThANaM paDi virohaabhaavaado| kAyajogI kevaciraM kAlAdo hodi ? // 99 // kimahamettha egavayaNaNiddeso kado ? Na esa doso, eganI mottUNa bahUhi jIvehi ettha paojaNAbhAvAdo / jahaNNeNa aMtomuhattaM // 100 // aNappidajogAdo kAyajogaM gadassa jahaNNakAlassa vi aMtomuhu tapamANaM mottUNa egasamayAdipamANANuvalaMbhAdo / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaTraM // 101 // aNappidajogAdo kAyajogaM gaMtUNa tattha suTTa dIhaddhamacchiya kAlaM kariya eiMdiyasu uppapNassa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettapoggalapariyaTTANi pariyaTTidassa kAyajogukissakAluvalaMbhAdo / ___ adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva pAMca manoyogI aura pAMca vacanayogI rahate haiM // 98 // ___ kyoMki, avivakSita yogase vivakSita yogako prApta hokara utkarSasa vahAM antamuhUrta taka avasthAna hone meM koI virodha nahIM hai| jIva kAyayogI kitane kAla taka rahatA hai ? // 99 // zaMkA-yahAM ekavacanakA nirdeza kisa liye kiyA ? samAdhAna--- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, eka jIvako chor3akara bahuta jIvAsa yahAM prayojana nahIM hai| kamase kama antarmuhUrta taka jIva kAyayogI rahatA hai // 10 // kyoMki, avivakSita yogase kAyayogako prApta hue jIvake jaghanya kAlakA pramANa antarmuhUrtako chor3akara eka samayAdirUpa nahIM pAyA jaataa| adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka jIva kAyayogI rahatA hai // 101 // / kyoMki, avivakSita yogase kAyayogako prApta hokara aura vahAM atizaya dIrgha kAla taka rahakara kAlako karake ekendriyoM meM utpanna hue jIvake AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pudgalaparivartana bhramaNa karate hue kAyayogakA utkRSTa kAla pAyA jAtA hai| 1 pratiSu -- hoMti ' iti pAThaH / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 106.] egajIveNa kAlANugame kAyajogikAlaparUvaNaM (153 orAliyakAyajogI kevaciraM kAlAdo hodi ? // 102 // sugamaM / jahaNNeNa egasamao // 103 // maNajogeNa vacijogeNa vA acchiya tesimaddhAkhaeNa orAliyakAyajogaMgada-. vidiyasamae kAlaM kAdUNa jogaMtaraM gadassa egsmydsnnaado| ukkasseNa bAvIsaM vAsasahassANi desUNANi // 104 // bAvIsavAsasahassAuapuDhavIkAiesu uppajjiya savvajahaNNeNa kAleNa orAliyamissaddhaM gamiya pajjattiMgadapaDhamasamayappahuDi jAva aMtomuhuttaNavAvIsavAsasahassANi tAva oraaliykaayjoguvlNbhaado| . orAliyamissakAyajogI veubviyakAyajogI AhArakAyajogI kevaciraM kAlAdo hodi ? // 105 // jahaNNeNa egasamao // 106 // jIva audArikakAyayogI kitane kAla taka rahatA hai ? // 102 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama eka samaya taka jIva audArikakAyayogI rahatA hai // 103 // kyoMki, manoyoga athavA vacanayogake sAtha rahakara unake kAlakSayase audArikakAyayogako prApta honeke dvitIya samayameM marakara yogAntarako prApta hue jIvake eka samaya dekhA jAtA hai| ____ adhikase adhika bAIsa hajAra varSoM taka jIva audArikakAyayogI rahatA hai // 104 // kyoMki, bAIsa hajAra varSakI AyuvAle pRthivIkAyikoMmeM utpanna hokara sarva jaghanya kAlase audArikamizrakAlako vitAkara paryAptiko prApta hone ke prathama samayase lekara antarmuhUrta kama bAIsa hajAra varSa taka audArikakAyayoga pAyA jAtA hai| jIva audArikamizrakAyayogI, vaikriyikakAyayogI aura AhArakakAyayogI kitane kAla taka rahatA hai ? // 105 // kamase kama eka samaya taka jIva audArikamizrakAyayogI Adi rahatA hai||106|| Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 2, 107. orAliyakAyajogAviNAbhAvidaMDAdo kavADaMgadasajogijiNamhi orAliyamissassa egasamao lambhade, tattha orAliyamisseNa viNA aNNajogAbhAvAdo / maNa-vacijogehito veuvyiyajogaMgadavidiyasamae madassa egasamao veubdhiyakAyajogassa uvalambhade, mudapaDhamasamae kammaiya-orAliya-veubbiyamissakAyajoge mottUNa veubdhiyakAyajogANuvalaMbhAdo / maNa-vacijogehito AhArakAyaMjogaMgadabidiyasamae mudassa mUlasarIraM paviTThassa vA AhArakAyajogassa egasamao labbhade, mudANaM mUlasarIrapaviTThANaM ca paDhamasamae aahaarkaayjogaannuvlNbhaado| ukkasseNa aMtomuhuttaM // 107 // maNajogAdo vacijogAdo yA veubdhiya-AhArakAyajogaM gaMtUNa sabukkasaM aMtomuhattamacchiya aNNajogaM gadassa aMtomuhuttamettakAluvalaMbhAdo, aNappidajogAdo orAliyamissajogaM gaMtUNa sabukkassakAlamacchiya aNNajogaM gadasa orAliyamissassa aMtomuhuttamettukkassakAluvalaMbhAdo / suhumeiMdiyaapajjattaesu vAdareiMdiyaapajjattaesu ca audArikakAyayogake avinAbhAvI daNDasamudghAtase kapATasamuhAtako prApta hue sayogI jinameM audArikamizrakA eka samaya pAyA jAtA hai, kyoMki, usa avasthAmeM audArikamizrake vinA anya yoga pAyA nahIM jAtA / manoyoga yA vacanayogase vaikriyikakAyayogako prApta honeke dvitIya samayameM mRtyuko prApta hue jIvake vaikriyikakAyayogakA eka samaya pAyA jAtA hai, kyoMki, mara jAne ke prathama samaya meM kArmaNakAyayoga, audArikamizrakAyayoga aura vaikriyikamizrakAyayogako chor3akara vaikriyikakAyayoga pAyA nahIM jAtA / manoyoga athavA vacanayogase AhArakakAyayogako prApta hone ke dvitIya samayameM mRtyuko prApta hue yA mUla zarIrameM praviSTa hue jIvake AhArakakAyayogakA eka samaya pAyA jAtA hai, kyoMki, mRtyuko prApta yA mUla zarIra meM praviSTa hue jIvoMke prathama samayameM AhArakakAyayoga pAyA nahIM jaataa| ___ adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva audArikamizrakAyayogI Adi rahatA hai // 107 // __kyoMki, manoyoga athavA vacanayogase vaikriyika yA AhArakakAyayogako prApta hokara sarvotkRSTa antarmuhUrta kAla taka rahakara anya yogako prApta hue jIvake antarmuhUrtamAtra kAla pAyA jAtA hai, tathA avivakSita yogase audArikamizrayogako prApta hokara va sarvotkRSTa kAla taka rahakara anya yogako prApta hue jIvake audArikamizrakA antamuhUrtamAtra utkRSTa kAla pAyA jAtA hai| zaMkA-sUkSma ekandriya aparyAptoMmeM aura bAdara ekendriya aparyAptoMmeM sAta Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 111.] egajIreNa kAlANugame kAya jogikAlaparUvaNaM [155 sattaTThabhavaggahaNANi NiraMtaramuppaNNassa bahuo kAlo kiNNa labbhade ? Na, tAo savyAo TTidIo ekkado kade vi aMtomuhuttamettakAlubalaM bhaado|| veubbiyamissakAyajogI AhAramissakAyajogI kevaciraM kAlAdo hodi ? // 108 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 109 // egasamao kiNNa labbhade ? Na, ettha maraNa-jogaparAvattINamasaMbhavAdo / ukkasseNa aMtomuhuttaM // 110 // sugamaM / kammaiyakAyajogI kevaciraM kAlAdo hodi ? // 111 // ATha bhaghagrahaNa taka nirantara utpanna hue jIvake bahuta kAla kyoM nahIM pAyA jAtA? samAdhAna--nahIM pAyA jAtA, kyoMki, una saba sthitiyoM ko ikaTThA karane para bhI antarmuhUrtamAtra kAla pAyA jAtA hai| jIva vaikriyikamizrakAyayogI aura AhArakamizrakAyayogI kitane kAla taka rahatA hai ? / / 108 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva vaikriyikamizrakAyayogI aura AhArakamizrakAyayogI rahatA hai // 109 // zaMkA -- yahAM eka samayamA jaghanya kAla kyoM nahIM pAyA jAtA ? samAdhAna nahIM pAyA jAtA, kyoMki, yahAM maraNa aura yogaparAvRtikA honA asambhava hai| adhikase Adhika antarmuhata kAla taka jIva kriyikamizrakAyayogI aura AhArakamizrakAyayogI rahatA hai / / 110 // yaha sUtra sugama hai| / jIva kArmaNakAyayogI kitane kAla taka rahatA hai ? // 111 // . Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [2, 2, 112. sugamaM / jahaNNeNa egasamao // 112 // egaviggahaM kAdUNa uppaNNassa taduvalaMbhAdo / ukkasseNa tiNNi samayA // 113 // tihaM samayANamuvari viggahANuvalaMbhAdo / vedANuvAdeNa itthivedA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 114 // sugamaM / jahaNNeNa egasamao // 115 // uvasamaseDIdo odariya savedo hodUNa bidiyasamae mudassa purisavedeNa pariNayamsa egasamaovalaMbhAdo / ukkasseNa palidovamasadapudhattaM // 116 // aNappidavedAdo isthi vedaM gaMtUNa palidovamasadapudhattaM tatyeva paribhAmiya pacchA yaha sUtra sugama hai| kamase kama eka samaya taka jIva kArmaNakAyayogI rahatA hai // 112 // kyoMki, eka vigraha ( mor3A) karake utpanna hue jIvake sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| adhikase adhika tIna samaya taka jIva kArmaNakAyayogI rahatA hai // 113 // kyoMki, tIna samayoMke Upara vigraha pAye nahIM jaate| vedamArgaNAnusAra jIva strIvedI kitane kAla taka rahate haiM ? // 114 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama eka samaya taka jIva strIvedI rahatA hai // 115 // kyoMki, upazamazreNIse utarakara saveda hote hue dvitIya samayameM mRtyuko prApta hokara puruSavedase pariNata hue jIvake eka samaya pAyA jAtA hai| adhikase adhika palyopamazatapRthaktva kAla taka jIva strIvedI rahatA jIva avivakSita veda se strISadako prApta hokara aura palyopamazatapRthaktva kAla Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 119. ] egajIveNa kAlAgaitthavedAdikAla [ 157 ave' go / sadapudhattamidi kiM / tisadappahuDi jAva NavasadANi tti ede savvavipA sadadhatamidi vuccati / purisavedA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 117 // sugamaM / jahaNeNa aMtamuttaM // 118 // purisavedodaeNa uvasama seDiM caDhiya avagadavedo hodUNa puNo uvsmseddiide| odaramANo savedo hotRRNa vedassa Adi kariya savvajahaNamaMtomuhuttamamacchiya puNeo uvasamaseTiM caDhiya avagadavedabhAvaM gadammi purisavedamsa aMtomuhuttamettakAlassuvalaMbhAdo / ukkasseNa sAgarovamasadaputtaM // 119 // vedamma atakAlabhasaMkhejjalogamettaM vA acchiya purisavedaM gaMtRRNa tamachaMDiya sAgarovamasadapudhattaM tattheva parimamiya aNNavedaM gadassa taduvalaM bhAdo | | 800 1 taka usameM hI paribhramaNa karake pazcAt anya vedako prApta huA / zaMkA- zatapRthaktva kise kahate haiM ? samAdhAna - tIna sause lekara nau sau taka ye saba vikalpa ' zatapRthaktva kahe jAte haiM / jIva puruSavedI kitane kAla taka rahate haiM ? / / 117 // yaha sUtra sugama hai / kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva puruSavedI rahate haiM / / 118 // purupaveda ke udayase upazamazreNI car3hakara, apagatavedI hokara, punaH upazamazreNI se utaratA huA saveda hokara, vedakA Adi karake, sarvajaghanya antarmuhUrta kAla taka rahakara, aura phira upazamazreNI car3hakara apagatavedatvako prApta hue jIvake puruSavedakA antarmuhUrta kAla pAyA jAtA hai / adhika se adhika sAgaropamazatapRthaktva kAla taka jIva puruSavedI rahate haiM / / 159 // . napuMsaka veda meM ananta kAla athavA asaMkhyAta lokamAtra kAla taka rahakara puruSavedako prApta hokara aura phira use na chor3akara sAgaropamazatapRthaktva kAla taka usameM hI paribhramaNa karake anya vedako prApta hue jIvake vaha sUtrokta kAla pAyA jAtA 1 a. ApratyoH apNAvedaM iti pAThaH / , 4 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 1 chakkhaMDAgamai khudAbaMdhau / [2, 2, 120. edamettha sadaputtamidi gahidaM / NaqsayavedA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 120 // sugamaM / jahaNNeNa egasamao // 121 // NaqsayavedodaeNa uvasamaseDiM caDiya odariya savedo hAdUga bidiyasamae kAlaM kariya purisavedaM gadassa egasamayadasaNAdo / purisavedassa egasamao kiNNa laddho ? Na, avagadavedo hodUNa savedajAdavidiyasamae kAlaM kariya devesuppaNNo vi purisavedaM mottaNa aNNavedassudayAbhAveNa egasamayANuvalaMbhAdo / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 122 // aNappidavedA NaqsayavedayaM gaMtUNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamenapoggalapariyaTTe pariyaTTidRNa aNNavedaM gadassa taduvaladdhIdo / hai| 2.00 sAgaropama yahAM zatapRthaktvase grahaNa kiye gaye haiN| jIva napuMsakavedI kitane kAla taka rahate haiM ? / / 120 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama eka samaya taka jIva napuMsakavedI rahate haiM // 121 kyoMki, napuMsakavedake udayase upazamazrRMgI car3hakara, phira utarakara, saveda hokara aura dvitIya samayameM marakara puruSavedako prApta hue jIvake napuMsakavedakA kamase kama eka samaya kAla dekhA jAtA hai| .. zaMkA -puruSavedakA jaghanya kAla eka samaya kyoM nahIM pAyA jAtA? __ samAdhAna nahIM pAyA jAtA, kyoMki, apagataveda hokara aura saveda hone ke dvitIya samayameM marakara devoMmeM utpanna honepara bhI puruSavedako chor3akara anya vedake udayakA abhAva honese eka samaya kAla nahIM pAyA jaataa| adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka jIva napuMsakavedI rahate haiM // 122 / / / / kyoMki, avivakSita cedase napuMsaka vedako prApta hokara aura AvalIke asaMkhyAta bhAgamAtra pudgalaparivartana paribhramaNa karake anya vedako prApta hue jIvake sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 126.] egajIveNa kAlANugame avagadavedakAlaparUvaNaM avagadavedA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 123 // sugamaM / uvasamaM paDucca jahaNNeNa egasamao // 124 // uvasamaseDiM caDiya avagadavedo hodUNa egasamayamAcchaya vidiyasamae kAlaM kAdaNa vedabhAvaM gadassa tduvlNbhaado| ukkasseNa aMtomuhuttaM // 125 // itthivedodaeNa garbusayavedodaeNa vA ubasamaseDi caDiya avagadavedo hodRNa savyukkassamaMtomuhuttamAcchiya vedabhAvaM gadassa taduvalaMbhAdo / khavagaM paDucca nahaNNeNa aMtomuhattaM // 126 // khavagaseDiM caDhiya avagadavedo hodNa savvajahaNNeNa kAleNa pariNavudassa tduvlNbhaado| jIva apagatavedI kitane kAla taka rahate haiM ? // 123 / / yaha sUtra sugama hai| upazamakakI apekSA kamase kama eka samaya taka jIva apagatavedI rahate haiM // 124 // kyoMki, upazamazreNI car3hakara, apagatavedI hokara aura eka samaya rahakara dvitIya samayameM marakara savedapaneko prApta hue jIvake eka samaya kAla pAyA jAtA hai / adhikase Adhika antarmuhUrta kAla taka jIva apagatavedI rahate haiM / / 125 / / kyoMki, strIvedake udayase yA napuMsakavedake udayase upazamazreNI car3hakara, apagatavedI hokara aura sarvotkRSTa antarmuhUrta kAla taka rahakara vedapane ko prApta hue jIvake utkRSTa antarmuhUrta kAla pAyA jAtA hai| kSapakakI apekSA kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva apagatavedI rahate haiM // 126 // _ kyoMki, kSapaka zreNI car3hakara aura apagatavedI hokara sarvajaghanya kAlase muktiko prApta hue jIvake sUtrokta kAla pAyA jAtA hai / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 127. ukkasseNa puvvakoDI desUNaM // 127 // devassa Neraiyassa vA khaiyasammAihissa pucakoDAuesu maNusesuvadhajjiya ahavassANi gamiya saMjamaM paDivajjiya sayajahaNNakAleNa khavagaseDiM caDiya avagadavedo hodUNa kevalaNANaM samuppAiya desUNapurakoDiM vihariya abaMdhagabhAvaM gadassa taduvalaMbhAdo / kasAyANuvAdeNa kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI kevaciraM kAlAdo hodi ? // 128 // sugamaM / jahaNNeNa eyasamao // 129 // aNappidakasAyAdo kodhakasAyaM gaMtUNa egasamayamacchiya kAlaM kariya NirayagaI mottUNaNNagaImuppaNNassa egsmovlNbhaado| kodhassa vAghAdeNa egasamao Nanthi, vAghAdide ni kodhasseva smuppttiido| evaM sesatiNhaM kasAyANaM pi egasamayaparUvaNA kAyavvA / Navari edesiM tiNhaM kasAyANaM vAghAdeNa vi egasamayaparUvaNA kAyavvA / adhikase adhika kucha kama eka pUrvakoTi varSa taka jIva apagatavedI rahate haiM // 127 // kyoMki, deva athavA nAraka kSAyikasamyagdRSTike pUrvakoTi AyuvAle manuSyoM meM utpanna hokara, ATha varSa vitAkara, saMyamako prApta kara, sarvajaghanya kAlase kSapaka zreNI car3hakara, apagatavedI hokara, kevalajJAnako utpanna kara, aura kucha kama pUrvakoTi varSa taka vihAra karake abaMdhaka avasthAko prApta honepara vaha sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| kaSAyamArgaNAnusAra jIva krodhakaSAyI, mAnakaSAyI, mAyAkapAyI aura lobhakapAyI kaba taka rahatA hai ? // 128 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama eka samaya taka jIva krodhakaSAyI Adi rahatA hai // 129 / / kyoMki, avivakSita kaSAyase krodhakaSAyako prApta hokara, eka samaya rahakara aura phira marakara narakagatiko chor3a anya gatiyoMmeM utpanna hue jIvake eka samaya pAyA jAtA hai / krodhake vyAghAtase eka samaya nahIM pAyA jAtA, kyoMki vyAghAtako prApta honepara bhI punaH krodhakI hI utpatti hotI hai / isI prakAra zeSa tIna kaSAyoMke bhI eka samayakI prarUpaNA karanA caahiye| vizeSa itanA hai ki ina tIna kaSAyoMke vyAghAtase bhI eka samayakI prarUpaNA karanA cAhiye / maraNakI apekSA eka samaya Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 132.] egajIveNa kAlANugame kasAi-akasAikAlaparUtraNaM maraNeNa egasamae bhaNNamANe mANassa maNusagaI, mAyAe tirikkhagaI, lobhassa devagaI mottUNa sesAsu tisu gaIsu uppaaeayo| kudo ? Niraya-maNusa-tirikkha-devagaIsu uppaNNANaM paDhamasamae jahAkameNa kodha-mANa-mAyA-lobhANaM cevudayadasaNAdo / ukkasseNa aMtomuhuttaM // 130 // aNappidakasAyAdo appidakasAyaM gaMtUNukkassakAlaM tattha dvidassa vi aMtomuhUttAdo adhiyakAlANuvalaMbhAdo' / akasAI avagadavedabhaMgo // 131 // jahA avagadavedANa uvasamaseDiM khavagaseDiM ca paDucca jahaNNeNa egasamayaaMtomuhuttaparUvaNA, ukkasseNa aMtomuhutta-desUNapurakoDi parUvaNA ca kadA tadhA akasAyANaM pi jahaNNukkassehi kAlaparUvaNA kAdavyA tti bhaNidaM hodi / ___NANANuvAdeNa madiaNNANI sudaaNNANI kevaciraM kAlAdo hodi ? // 132 // kahanepara mAnakI manuSyagati, mAyAkI tiryaMcagati aura lobhakI devagatiko chor3akara zeSa tIna gatiyoM meM jIvako utpanna karAnA cAhiye / kAraNa yaha ki naraka, manuSya, tithaMca aura deva gatiyoMmeM utpanna hue jIvoM ke prathama samayameM yathAkramase krodha, mAna, mAyA aura lobhakA udaya dekhA jAtA hai| adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva krodhakaSAyI Adi rahatA hai / / 130 // kyoMki, avivakSita kaSAyase vivakSita kaSAyako prApta hokara utkRSTa kAla taka vahIM sthita hue bhI jIvake antarmuhUrtase adhika kAla nahIM pAyA jaataa| akaSAyI jIvoMkA kAla apagatavediyoMke samAna hai / / 131 // jisa prakAra apagatavediyoMke upazamazreNI aura kSapakazreNIkI apekSA jaghanyase eka samaya va antarmuhUrta kAlakI prarUpaNA, tathA utkarSase antarmuhUrta va kucha kama pUrvakoTi varSa pramANa kAlakI prarUpaNA kI gaI hai, usI prakAra akaSAyI jIvoMkI bhI jaghanya aura utkarSase kAlaprarUpaNA karanA cAhiye / yaha ukta sUtrakA artha hai / / jJAnamArgaNANusAra jIva matyajJAnI aura zrutAjJAnI kitane kAla taka rahatA hai ? // 132 / / 1 a-kAprayoH / aghiyakAlovalaMbhAdo', Apratau adhiyakAlAvalaMbhAdo ' iti pAThaH / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 133. sugamaM / aNAdio apajjavasido // 133 // abhaviyaM paDucca eso Nideso, abhavvasamANabhavyaM vA / aNAdio sapajjavasido // 134 // eso bhaviyajIvaM paDucca Nideso ka ho / sAdio sapajjavasido // 135 // eso Nideso NANAdo aNNANaMgadabhaviyajIvaM paDucca kado / jo so sAdio sapajjavasido tassa imo Nideso-jahANeNaM aMtomuhuttaM // 136 // sammAidvissa micchattaM gaMtUNa madi-sudaaNNANANi paDibajjiya savvajahaNNamaMtomuhuttamacchiya sammattaM gaMtRNa paDivaNNamadi-sudaNANassa jahaNNakAluvalaMbhAdo / ukkasseNa addhapoggalapariyaTTa desUNaM // 137 // yaha sUtra sugama hai| matyajJAnI aura zrutAjJAnI jIvoMkA kAla anAdi-ananta hai // 133 // yaha nirdeza abhavya athavA abhavya samAna bhavya jIyakI apekSAse kiyA gayA hai| ukta donoM ajJAniyoMkA kAla anAdi-sAnta hai // 134 // yaha nirdeza bhavya jIvakI apekSAse kiyA gayA hai| ukta donoM ajJAniyoMkA kAla sAdi-sAnta hai // 135 / / yaha nirdeza jJAnase ajJAnako prApta hue bhavya jIvakI apekSAse kiyA gayA hai| jo vaha sAdi-sAnta hai usakA nirdeza isa prakAra hai-samyagjJAnase mithyAjJAnako prApta huA bhavya jIva kamase kama antarmuhUrta taka matyajJAnI aura zrutAjJAnI rahatA hai // 136 // kyoMki, samyagdRSTi jIvake mithyAtvako prApta hokara matyajJAna aura zrutAjJAnako prApta kara evaM sarvajaghanya antarmuhUrta kAla taka rahakara samyaktvako prApta hokara matijJAna aura zrutajJAnako prApta karanepara jaghanya kAla pAyA jAtA hai| uparyukta jIva adhikase Adhika kucha kama ardhapudgalaparivartana kAla taka matyajJAnI aura zrutAjJAnI rahatA hai / / 137 / / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 140.] egajIveNa kAlANugame aNNANittiyakAlaparUvarNa (153 aNAdiyamicchAiTTissa tiNNi vi karaNANi addhapoggalapariyaTTassa bAhiM kAUNa poggalapariyaTTAdisamae uvasamasammattaM ghettUNa AbhiNibohiya-sudaNANANi paDivajjiya sabajahaNNamaMtomuhuttamacchiya cha AvaliyAo atthi tti sAsaNaM gaMtUNa madi-sudaaNNANamAdi kariya micchattaM gaMtUNa poggalapariyadRssa addhaM desUNaM paribhamiya puNo apacchime bhave madi-sudaNANANi uppAiya aMtomuhutteNa abaMdhagattaM gadassa desUNapoggalapariyaGkassa adbhavalaMbhAdo / vibhaMgaNANI kevaciraM kAlAdo hodi ? // 138 // sugamaM / jahaNNeNa egasamao // 139 // devassa paraiyassa vA uvasamasammAiDissa uvasamasammattaddhAe egasamayAvesasAe sAsaNaM gaMtUNa vibhaMgaNANeNa saha egasamayamacchiya bidiyasamae madassa' taduvalaMbhAdo / ukkasseNa tettIsa sAgarovamANi desUNANi // 140 // kyoMki, anAdimithyAdRSTi jIvake ardhapudgalaparivartana kAlake bAhira tInoM hI karaNoMko karake padalaparivartanake prathama samayameM upazamasamyaktvako grahaNakara Abhinibodhika va zruta jJAnako prApta karake aura sarvajaghanya antarmuhUrta kAla taka rahakara upazamasamyaktvameM chaha AvaliyAM zeSa rahanepara sAsAdanasamyaktvako prApta hokara mati aura zruta ajJAnakA Adi karake mithyAtvako prApta ho kucha kama ardhapudgalaparivartana kAla taka bhramaNa karake punaH antima bhavameM mati evaM zruta jJAnako utpanna kara antarmuhUrta kAlase abandhaka avasthAko prApta honepara kucha kama ardhapudgalaparivartana kAla pAyA jAtA hai| jIva vibhaMgajJAnI kitane kAla taka rahatA hai ? // 138 / yaha sUtra sugama hai| kamase kama eka samaya taka jIva vibhaMgajJAnI rahatA hai / / 139 // kyoMki, deva athavA nArakI upazamasamyagdRSTike upazamasamyaktvakAlameM eka samaya zeSa rahanepara sAsAdanasamyaktvako prApta hokara aura vibhaMgajJAnake sAtha eka samaya rahakara dvitIya samayameM mRtyuko prApta honepara vaha sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| adhikase adhika kucha kama tetIsa sAgaropama kAla taka jIva vibhaMgajJAnI rahatA hai // 140 // 1 pratidhu 'gadassa ' iti paatthH| Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 141. tirikkhassa maNusassa vA tettIsAuTThidiesu sattamapuDhaviNeraIesu uppajjiya chapajjattIo samANiya vibhaMgaNANI hodUNa aMtomuhutteNUgatettIsAudvidimacchiya Niggadassa tduvlNbhaado| ___ AbhiNiyohiya-suda-ohiNANI kevacirauM kAlAdo hodi ? // 141 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 142 / / devassa geraIyarasa vA madi-sudavibhaMgaaNNANehi acchidassa sammataM ghettaNuppAidamadisudohiNANassa jahaNNamaMnomuhuttamacchiya micchattaM gayassa tadaMsaNAdo / ukkasseNa chAvadvisAgarovamANi sAdireyANi // 143 // devassa Neraiyassa vA paDivaNNauvasamasammatteNa saha samuppaNNamadi suda-ohiNANassa vedagasammattaM paDivajjiya aviNaTThatiNANehi aMtomuhuttamacchiya edeNaMtomuhutteNUNapuvyakoDAuamaNussesuvavajjiya puNo vIsaMsAgarovamiesu devesuvadhajijaya puNo puvya kyoMki, tithaMca athavA manuSyake tetIsa sAgaropamapramANa AyuvAle saptama pRthivIke nArakiyoMmeM utpanna hokara, chaha paryAptiyoMko pUrNa kara vibhaMgajJAnI hokara anta. muhUrta kama tetIsa sAgaropamapramANa Ayusthiti taka rahakara vahAM se nikalanepara vaha ' sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| jIva Abhiniyodhika, zruta aura avadhi jJAnI kitane kAla taka rahatA hai ? // 141 / yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva AbhinibodhikajJAnI, zrutajJAnI evaM avadhijJAnI rahatA hai / / 142 // kyoMki mati, zruta aura vibhaMga ajJAnake sAtha sthita deva athavA nArakIke samyaktvako grahaNakara aura mati, zruta evaM avadhi jJAnako utpanna karake unameM jaghanya antarmuhUrta kAla taka rahakara mithyAtvako prApta honepara ukta kAla dekhA jAtA hai| adhikase adhika sAdhika chayAsaTha sAgaropama kAla taka jIva AbhiniyodhikajJAnI, zrutajJAnI evaM avadhijJAnI rahatA hai // 143 // deva athavA nArakIke prApta hue upazamasamyaktvake sAtha mati, zruta aura avadhi bAnako utpanna karake, vedakasamyaktvako prApta kara avinaSTa tInoM zAnoMke sAtha antarmuharta kAla taka rahakara, isa antarmuhUrtase hIna pUrvakoTi AyuvAle manuSyoM meM utpanna hokara, punaH bIsa sAgaropamapramANa AyuvAle devoM meM utpanna hokara, punaH pUrvakoTi AyuvAle manuSyoMmeM Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 144. egajIveNa kAlAnugame sammaNANikAlaparUvaNaM [ 165 koDA maNusse suvavajjiya bAvIsaM sAgarovamaTThidIesa devesuvavajjidUNa puNo puvtrakoDAusa maNussesuvavajjiya khaDyaM paTTatriya cauvIsaMsAgarovamAuDidiesu deve suvavajjidUNa puNo puvvakoDAusa maNussesuvavajiya thovAvasese jIvie kevalaNANI hotRRNa abaMdhagataM gadassa caduhi puvyakoDIhi sAdireyachAvaTTisAgarovamANamuvalaMbhAdo / vedagasammatteNa chAvaTTisAgaromANi bhamAviya khaiyaM paTThaviya tetIsasAgarova mAuDidiesa devesuppAiya abaMdhao kiSNa kao ? Na, sammatteNa saha jadi saMsAre suDDu bahuaM kAlaM paribhavai to caduhi pucakoDIhi sAdireyachAvaTTisAgarovamANi caiva paribhamaditti vakkhANaMtara dNsnnttttmuvdesnnaado| to muhuttAhiyachAvaTTisAgarovamANi kiSNa vRttANi ? Na, kevalavedagasamma teNa chAvasiAgaromANi saMpuSNANi paribhamiya khaiyabhAvaM gadassa taduvalaMbhAdo / maNapajjavaNANI kevalaNANI kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 144 // sumaM / utpanna hokara, punaH bAIsa sAgaropama AyuvAle devoM meM utpanna hokara, punaH pUrvakoTi AyuvAle manuSyoM meM utpanna hokara, kSAyikasamyaktvakA prAraMbha karake, cauvIsa sAgaropama AyusthitivAle devoMmeM utpanna hokara, punaH pUrvakoTi AyuvAle manuSyoMmeM utpanna hokara, jIvitake thor3A zeSa rahanepara kevalajJAnI hokara abandhaka avasthAko prApta honepara cAra pUrvakoTiyoM se adhika chayAsaTha sAgaropama pAye jAte haiM / zaMkA - vedakasamyaktvake sAtha chayAsaTha sAgaropamapramANa ghumAkara aura phira kSAyikasamyaktvako prAraMbha kara tetIsa sAgaropamapramANa AyusthitivAle devoM meM utpanna karAkara abandhaka kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna - nahIM, kyoMki 'samyaktvake sAtha yadi jIva saMsAra meM khUba bahuta kAla taka bhramaNa kare to cAra pUrvakoTiyoM se sAdhika chayAsaTha sAgaropamapramANa hI bhramaNa karatA hai' aisA anya vyAkhyAna dikhalAneke liye vaisA upadeza diyA hai| zaMkA-anrtamurhata se adhika chyAsaTha sAgaropama kyoM nahIM kahe ? samAdhAna- nahIM kahe, kyoMki, kevala vedakasamyaktvake sAtha sampUrNa chayAsaTha sAgaropama bhramaNakara kSAyikabhAvako prApta hue jIvake antarmuhUrtase adhika chyAsaTha sAgaropama pAye jAte haiM / jIva mana:paryayajJAnI aura kevalajJAnI kitane kAla taka rahate haiM ? / / 144 // yaha sUtra sugama hai / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgama khudAbaMdhI [ 2, 2, 145. jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 145 // dosu saMjadesu pariNAmapaJcaeNuppAidakevala-maNapajjavaNANesu sabajahaNaM kAlaM tehi saha acchiya asaMjamamabaMdhayabhAvaM gadesu edassuvalaMbhAdo / ukkasseNa puvvakoDI desUNA // 146 // kudo ? gambhAdiahavassehi saMjamaM paDivajjiya AbhiNivohiya-sudaNANANi uppAiya aMtomuhutteNa maNapajjavaNANamuppAiya puvakoDiM vihariya devemuppaNNassa desUNa puvyakoDikAlovalaMbhAdo / evaM kevalaNANissa vi ukkassakAlo vattavyo / Navari devehiMto NeraiehiMto vA AgaMtUNa puvakoDAuesu khaiyasammatteNa saha uppajjiya gambhAdiaTThavamsehi saMjamaM paDivajjiya aMtomuhuttamacchiya kevalaNANamuppAiya desUNapubakoDiM vihariya abaMdhagattaM gadassa vattavyaM / saMjamANuvAdeNa saMjadA parihArasuddhisaMjadA saMjadAsajadA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 147 // kamase kama antarmuhUrta taka jIva manaHparyayajJAnI aura kevalajJAnI rahate haiM kyoMki, do saMyata javi ke pariNAmoMke nimittase kevala zAna va manaHparyayajJAnako utpanna karake aura sarvajaghanya kAla taka unake sAtha rahakara asaMyama evaM abandhaka bhAvako prApta honepara yaha kAla pAyA jAtA hai / adhikase adhika kucha kama pUrvakoTi varSa taka jIva manaHparyayajJAnI aura kevalajJAnI rahate haiM / / 146 // kyoMki, garbhase Adi lekara ATha varSoMse saMyamako prApta kara, antarmuhUrtase manaHparyayajJAnako utpanna kara aura pUrvakoTi varSa taka vihAra karake devoM meM utpanna hue jIvake kucha kama pUrvakoTi kAla pAyA jAtA hai isI prakAra kevalajJAnIkA bhI utkRSTa kAla kahanA cAhiye / vizeSa yaha hai ki devoM yA nArakiyoMmeMse Akara, pUrvakoTi AyuvAle manupyoMmeM kSAyikasamyaktvake sAtha utpanna hokara, garbhase Adi lekara ATha varSAMse saMyamako prApta kara, antarmuhUrta rahakara, kevalazAna utpanna kara aura kucha kama pUrvakoTi taka vihAra karake abandhaka avasthAko prApta hue jIvake kucha kama pUrvakoTi kAla pAyA jAtA hai, aisA kahanA caahiye| - jIva saMyamamArgaNAnusAra saMyata, parihArazuddhisaMyata aura saMyatAsaMyata kitane kAla taka rahate haiM ? // 147 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 149.] emajIveNa kAlANugame saMjadAdikAlaparUvaNaM (167 sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 148 // kudo ? saMjamaM parihArasuddhisaMjamaM saMjamAsaMjamaM ca gaMtUNa jahaNNakAlamacchiya aNNaguNaM gadesu taduyalaMbhAdo / upakasseNa pubbakoDI desUNA // 149 // kudo ? maNussassa gambhAdiaTThavassehi saMjamaM paDiyajjiya desUNapubakoDiM saMjamamaNupAliya kAlaM kAUNa devesuppaNNassa desUNapuvakoDimettasaMjamakAluvalaMbhAdo / evaM parihArasuddhisaMjadassa vi ukAsakAlo vattavyo / NavIra savvasuhI hodUNa tIsaM vassANi gamiya tado vAsapudhatteNa titthayarapAdamUle paccakkhANaNAmadheyapuvvaM paDhidaNa puNo pacchA parihArasuddhisaMjamaM paDivajjiya desUNapurakoDikAlamacchidUNa devesuppaNNassa vattavvaM / evamaTTatIsavassehi UNiyAM puvyakoDI parihArasuddhisaMjamassa kAlo vutto| ke vi AiriyA solasavassehi ke vi bAvIsavassehi UNiyA punakoDi ti bhaNaMti / evaM saMjadAsajassa vi ukkassakAlo vattavyo / NavIra aMtomuhuttapudhatteNa UNiyA yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva saMyata Adi rahate haiM // 148 // kyoMki saMyama, parihArazuddhisaMyama aura saMyamAsaMyamako prApta hokara va jaghanya kAla taka rahakara anya guNasthAnako prApta honepara vaha sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| adhikase adhika kucha kama pUrvakoTi kAla taka jIva saMyata Adi rahate haiM // 149 // kyoMki, garbhase lekara ATha varSAMse saMyamako prApta kara aura kucha kama pUrvakoTi varSa taka saMyamakA pAlana kara va marakara devoMmeM utpanna hue manuSyake kucha kama pUrvakoTimAtra saMyamakAla pAyA jAtA hai / isI prakAra parihArazuddhisaMyatakA bhI utkRSTa kAla kahanA cAhiye / vizeSa itanA ki sarvasukhI hokara tIsa varSoMko vitAkara, pazcAt varSapRthaktvase tIrthakarake pAdamUla meM pratyAkhyAna nAmaka pUrvako par3hakara punaH tatpazcAt parihArazuddhisaMyamako prApta kara aura kucha kama pUrvakoTi varSa taka rahakara devoM meM utpanna hue jIvake uparyukta kAlapramANa kahanA cAhiye / isa prakAra ar3atIsa varSoM se kama pUrvakoTi varSapramANa parihArazuddhisaMyamakA kAla kahA gayA hai| koI AcArya solaha varSoMse aura koI bAIsa varSoM se kama pUrvakoTi varSapramANa kahate haiN| isI prakAra saMyatAsayatakA bhI utkRSTa kAla kahanA cAhiye / vizeSa yaha ki antarmuhUrtapRthaktvase kama pUryakoTi varSa Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2, 150. puccakoDI saMjamAsaMjamassa kAlo tti vattavvaM / sAmAiya-chedovaTThAvaNasuddhisaMjadA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 15 // sugamaM / jahaNNeNa egasamao // 151 // ubasamaseDIdo oyaramANassa suhumasAMparAiyasuddhisaMjamAdo sAmAiya-cchedovaTThAvaNasuddhisaMjamaM paDivajjiya tattha egasamayamacchiya bidiyasamae mudassa egsmovlNbhaado| ukkasseNa puvakoDI desUNA // 152 // pubdhakoDAuamaNussassa gambhAdiahavassehi sAmAiya-cchedovaDhANiyasuddhisaMjamaM paDivajjiya ahavassUNapuvvakoDiM vihariya devesuppaNNassa taduvalaMbhAdo / suhamasAMparAiyasuddhisaMjadA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 153 // saMyamAsaMyamakA kAla hotA hai, aisA kahanA caahiye| jIva sAmAyika chedopasthApanazuddhisaMyata kitane kAla taka rahate haiM ? // 15 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama eka samaya taka jIva sAmAyika chedopasthApanazuddhisaMyata rahate upazamazreNIse utaranevAle jIvake sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyamase sAmAyikachedopasthApanazuddhisaMyamako prApta kara aura usameM eka samaya taka rahakara dvitIya samayameM maranepara eka samaya pAyA jAtA hai| adhikase adhika kucha kama pUrvakoTi varSapramANa kAla taka jIva sAmAyikachedopasthApanazuddhisaMyata rahate haiM // 152 // pUrvakoTi varSapramANa AyuvAle manuSyake garbhAdi ATha varSAMse sAmAyikachedopasthAnikazuddhisaMyamako prApta kara aura ATha varSa kama pUrvakoTi varSa taka vihAra karake devoM meM utpanna honepara vaha sUtrokta kAla pAyA jAtA hai / jIva mUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata kitane kAla taka rahate haiM ? // 153 / / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 158.] egajIvaNa kAlANugame suhumasAparAiyAdikAlaparUvaNaM [169 sugamaM / uvasamaM paDucca jahaNNeNa egasamao // 154 // kudo ? caDato vA aNiyaTTI uvasamao uvasaMtakasAo vA suhumasAMparAiyasuddhisaMjado jAdo, tattha egasamayamAcchaya vidiyasamae mudassa tduvlNbhaado| ukkasseNa aMtomuhattaM // 155 // suhumasAMparAiyaguNaTThANammi aMtomuhuttAdo ahiyakAlamabahANAbhAvA / khavagaM paDucca jahaNNeNa aMtomuttaM // 156 // kudo ? suhumasAMparAiyakhavagassa mrnnaabhaavaado| ukkasseNa aMtomuttaM // 157 // sugamaM / jahAkhAdavihArasuddhisaMjadA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 158 // yaha sUtra sugama hai| upazamakI apekSA kamase kama eka samaya taka jIva sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata rahate haiM / / 154 // kyoMki, car3hatA huA anivRtti karaNa upazamaka athavA upazAntakaSAya jIva sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata huA, vahAM eka samaya rahakara dvitIya samayameM maraNako prApta hue usake sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| ___adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata rahate - kyoMki, sUkSma sAmparAyika guNasthAnameM antarmuhartase adhika kAla taka avasthAna hI nahIM hotaa| kSapakakI apekSA kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva mUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata rahate haiM // 156 / / kyoMki, sUkSma sAmparAyikazuddhisaMyata kSapakake maraNakA abhAva hai| adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata rahate yaha sUtra sugama hai| jIva yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata kitane kAla taka rahate haiM ? // 158 / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho . [2, 2, 159. sugamaM / uvasamaM paDucca jahaNNeNa egasamao // 159 // kudo ? suhumasAMparAiyasuddhisaMjadassa uvasaMtakasAyattaM paDivajjiya egasamayamacchiya vidiyasamae mudassa egasamaovalaMbhAdo / uskasseNa aMtomuhattaM // 160 // kudo ? uvasaMtakasAyassa aMtomuhuttAdo ahiyakAlAbhAvA / khavagaM paDucca jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 161 // kudo ? khavagaseDiM caDiya khINakasAyaTThANe jahAkkhAdasaMjamaM paDivajjiya sajogI hodUNa aMtomuhutteNa abaMdhagattaM gadassa taduvalaMbhAdo / ukkasseNa puvvakoDI desUNA // 162 // kudo ? gambhAdiaTThavassANi gamiya saMjamaM ghettUNa sabalahueNa kAleNa mohaNIya yaha sUtra sugama hai| upazamakI apekSA kamase kama eka samaya taka jIva yathAkhyAtavihArazuddhi saMyata rahate haiM // 159 // kyoMki, sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyatake upazAntakaSAyatvako prApta hokara aura eka samaya rahakara dvitIya samayameM maraNa karanepara eka samaya kAla pAyA jAtA hai| adhikase adhika antarmuhurta kAla taka jIva yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata rahate haiM // 160 // kyoMki, upazAntakaSAyakA antarmuhUrtase adhika kAla hai hI nhiiN| kSapakakI apekSA kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata rahate haiM // 161 // kyoMki, kSapakazreNIpara car3hakara kSINakaSAya guNasthAnameM yathAkhyAtasaMyamako prApta kara aura phira sayogI hokara antarmuhUrtase abandhaka avasthAko prApta hue jIvake vaha sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| adhikase adhika kucha kama pUrvakoTi varSa taka jIva yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata rahate haiM // 162 // kyoMki, garbhAdi ATha varSoMko vitAkara saMyamako prApta kara, sarpalaghu kAlase Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 167. ] egajIveNa kAlAga asajada kAlaparUvarNa [ 171 khaviya jahAkkhAdasaMjado hodUNa deNapuctrakorDi vihariya abaMdhagataM gadassa taduvalaMbhAdo / asaMjadA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 163 // sumaM / aNAdio apajjavasido // 164 // abhaviyaM pacca eso Nideso / aNAdio sapajjavasido // 165 // bhaviyaM paDucca eso Niddeso | sAdio sapajjavasido // 166 // sAdi-sAMtamasaMjamaM paDucca eso Niddeso / jo so sAdio sapajjavasido tassa imo Nideso- jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 167 // kudo ! saMjadasta pariNAmapaccaeNa asaMjamaM gaMtUNa tattha savvajahaNamaMto muhuttamacchiya saMjamaM gadassa jahaNNakAluvalaMbhAdo | mohanIyakA kSaya kara, yathAkhyAtasaMyata hokara aura kucha kama pUrvakoTi varSa taka vihAra kara abandhaka avasthAko prApta hue jIvake vaha sUtrokta kAla pAyA jAtA hai / jIva asaMyata kitane kAla taka rahate haiM ? // 163 // yaha sUtra sugama hai / asaMyata jIvoMkA kAla anAdi-ananta hai // 164 // / yaha nirdeza abhavya jIva kI apekSAse kiyA gayA hai| asaMyatakA kAla anAdi- sAnta hai // 165 // yaha nirdeza bhavya jIvakI apekSAse kiyA gayA hai| asaMyatakA kAla sAdi- sAnta hai // 166 // yaha nirdeza sAdi- sAnta asaMyamakI apekSA kiyA gayA hai / jo vaha sAdi- sAnta asaMyama hai usakA isa ddakAra nirdeza hai-- kamase kama antamuhUrta kAla taka jIva asaMyata rahate haiM / / 167 / / kyoMki, saMyata jIvake pariNAmoMke nimittase asaMyamako prApta hokara aura vahAM sarvajaghanya antarmuhUrta kAla taka rahakara punaH saMyamako prApta karanepara ukta jaghanya kAla pAyA jAtA hai / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172] chakkhaMDAgame khudAbaMdhI -- 2, 2, 168. ukkasseNa addhapoggalapariya, desUNaM // 168 // kudo ? addhapoggalapariyaTTassa Adisamae saMjamaM ghettUNa uvasamasammattaddhAe chAvaliyAvasesAe asaMjamaM gaMtUNa ubaDDayoggala pariyaTTa pariyaTTidUga pugo tiNNi karaNANi kAdUNa saMjamaM paDivaNNassa taduvalaMbhAdo / daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 169 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 170 // kudo ? acakkhudaMsaNeNa dvidassa cakkhudaMsaNaM gaMtUNa jahaNNamaMtomuhuttamacchiya puNo acavakhudaMsaNaM gadassa taduvalaM bhaado| cauridiyaapajjattaesu uppAiya khuddAbhavaggahaNaM jahaNNakAlo tti kiSNa parUvidaM ? Na, cakkhudaMsaNIapajattaesu khuddaabhvggnnmetjhnnnnkaalaannuvlNbhaado| ukkasseNa be sAgarovamasahassANi // 171 // adhikase adhika kucha kama ardhapudgalaparivartana kAla taka jIva asaMyata rahate haiM // 168 // kyoMki, ardhapudgalaparivartanake prathama samayameM saMyamako grahaNa kara upazamasamyaktvake kAlameM chaha AvaliyAM zeSa rahanepara asaMyamako prApta hokara kucha kama ardhapudgalaparivartana bhramaNa kara punaH tIna karaNoMko karake saMyamako prApta hue jIvake vaha sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| darzanamArgaNAnusAra jIva cakSudarzanI kitane kAla taka rahate haiM / 169 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva cakSudarzanI rahate haiM // 170 / / kyoMki, acakSudarzana sahita sthita jIvake cakSudarzanI hokara kamase kama antarmuhUrta rahakara punaH acakSudarzanI honepara acakSudarzanakA antarmuhUrta kAla prApta ho jAtA hai| zaMkA-kisI jIvako caturindriya aparyAptakoMmeM arthAt labdhyaparyAptakoMmeM utpanna karAkara cakSudarzanakA jaghanya kAla kSudrabhavagrahaNamAtra kyoM nahIM prarUpaNa kiyA ? samAdhAna- nahIM kiyA, kyoMki, cakSudarzanI aparyAptakoMmeM zudrabhavagrahaNamAtra jadhanya kAla nahIM pAyA jAtA / (dekho jIvaTThANa, kAlAnugama, sUtra 278 ttiikaa)| adhikase adhika do hajAra sAgaropama kAla taka jIva cakSudarzanI rahatA hai // 171 // 1 ani ' panmattaesu' iti paatthH| Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 175.! egajIveNa kAlANugame cakhudaMsaNiAdikAlaparUvarNa (173 eiMdio beiMdio teiMdio cauriMdiyAdisu uppajjiya besAgarovamasahassANi paribhamiya acavakhudaMsaNIsu uppaNNassuvalaMbhAdo / cakkhudaMsaNakkhaovasamassa eso kAlo NidiTTo / uvajogaM puNa paDucca japaNukkasseNa aMtomuhuttametto ceva / acakkhudaMsaNI kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 172 // sugamaM / aNAdio apajjavasido // 173 // abhaviyamabhaviyasamANabhaviyaM vA paDucca eso giddeso / kudo ? acakhudasaNakkhaovasamarahidachadumatthANamaNuvalaMbhAdo / aNAdio sapajjavasido // 174 // NicchaeNa sijmamA bhaviyajIvaM paDucca eso Niddeso / acakkhudasaNassa sAdittaM Nasthi, kevaladaMsaNAdo acakkhudaMsaNamAgacchaMtApamabhAvAdo / odhidaMsaNI odhiNANIbhaMgo // 175 // kyoMki, kisI ekendriya, dvIndriya va trIndriya jIvake caturindriyAdi jIvoM meM utpanna hokara do hajAra sAgaropa: kAla taka paribhramaNa karake aca kSudarzanI jIvoM meM utpanna honepara cakSadarzanakA do hajAra sAgaropama kAla prApta ho jAtA hai / yaha kAla cakSudarzanake kSayopazamakA kahA gayA hai| upayogakI apekSA to cakSudarzanakA jaghanya va utkRSTa kAla antarmuhartamAtra hI hai| jIva acakSudarzanI kitane kAla taka rahate haiM ? // 172 / / yaha sUtra sugama hai| jIva anAdi ananta bhI acakSudarzanI hotA hai // 173 // abhavya yA abhavyake samAna bhavya kI apekSAse yaha nirdeza kiyA gayA hai, kyoMki acakSudarzanake kSayopazamase rahita chadmastha jIva pAye nahIM jaate| jIva anAdi sAnta bhI acakSudarzanI hotA hai / / 174 // yaha nirdeza nizcayase siddha honevAle bhavya jIvakI apekSA kiyA gayA hai| acakSudarzana sAdi nahIM hotA, kyoMki kevaladarzanase punaH atrakSudarzanameM AnevAle jIvoMkA abhAva hai| avadhidarzanIkI kAlaprarUpaNA avadhijJAnIke samAna hai // 175 // 1 pratiSu * aca khudasaNassAgaMtANa-', maratau acakhudaMsaNassAgarachatANa- ' iti pAThaH / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] chaDAgame khudAbaMdho [ 2, 2, 176. kudo ! ohiNANisseva jahaNeNa aMtomuhuttassa, ukkasseNa sAdireyachAvadvisAgamANamuvalaMbhAdo / kevalasaNI kevalaNANIbhaMgo // 176 // kudo ? kevalaNANINaM (va) jahaNNukkassapadehi aMtomuhutta - demUNa putra koDINaM kevaladaMsaNINamuvalaM bhAdo / lessAvAdeNa kiNhalessiya-NIlalessiya- kAulessiyA keva ciraM kAlAdo hoMti ? / / 177 // sugamaM / jahaNeNa aMtomuttaM // 178 // do ! appidale sAdo aviruddhAdo appidalessamAgaMtUNa savtrajahaNamaMto muhutamacchiya aviruddha lessaMtaraM gayassa taduvalaMbhAdo | ukkasseNa tettIsa sattArasa-sattasAgarovamANi sAdireyANi // 179 // kyoMki, avadhijJAnI ke samAna avadhidarzanakA bhI kamase kama antarmuhUrta aura adhika se adhika sAtireka chyAsaTha sAgaropama kAla pAyA jAtA hai / kevaladarzanIkI kAlaprarUpaNA kevalajJAnIke samAna hai // 176 // kyoMki, kevalajJAniyoMke samAna kevaladarzanI jIvoMkA bhI jaghanya kAla antamuhUrta aura utkRSTa kAla kucha kama eka pUrvakoTi pAyA jAtA hai / lezyAmArgaNAnusAra jIva kRSNalezyA, nIlalezyA va kApotale yAvAle kitane kAla taka rahate haiM ? // / 177 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva kRSNalezyA, nIlalezyA va kApotalezyAvAle rahate haiM / / 178 // kyoMki, avivakSita aviruddha lekSyAse vivakSita lezyAmeM Akara sabase kama antarmuhUrta kAla rahakara anya aviruddha lezyAmeM jAnevAle jIvake ukta lezyAoMkA antarmuharta kAla prApta hotA hai / adhika se adhika sAtireka tetIsa, sattaraha va sAta sAgaropama kAla taka jIva kRSNa, nIla va kApota lezyAvAle rahate haiM // 179 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 182. ] egajIveNa kAlAnugame kiNhalessiyAdikAlaparUvaNaM [ 175 kudo ? tirikkhe massesu vA kiNhaNIla- kAulessAhi savbukassamaMtomuhutamacchiya puNo tettIsa - sattArasa-sattasAgarovamA uDidiraiesa upajiya kiNhaNIla- kAulessAhi saha aSpaSpaNo AuTThadimacchiya tatto giphphiDidUNa aMtomuhuttakAlaM tAhi ceva lessAhi gamedUNa aviruddhale saMtaraM gadassa dohi aMtomuhutehi samahiyatettIsa - sacArasasattasAgarovamametatilessAkA luvalaMbhAdo / te ulessiya- pamma lessiya sukkalessiyA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 180 // sumaM / jaNa aMtamuttaM // 181 // kudo ? aNappidalessAdo aviruddhAdo appidalessaM gaMtRRNa tattha jahaNamaMtomuhuttamacchiya aviruddha lessaMtaraM gayassa jahaNNakAladaMsaNAdo / ukkasseNa be-aTThArasa-tettIsasAgarovamANi sAdireyANi // 182 // kyoMki, ticoM yA manuSyoM meM kRSNa, nIla va kApotalezyA sahita sabase adhika antarmuhUrta kAla rahakara phira tetIsa, sattaraha va sAta sAgaropama AyusthitivAle nArakiyoM meM utpanna hokara kRSNa, nIla va kApota lezyAoMke sAtha apanI apanI AyusthitipramANa rahakara vahAMse nikala antarmuhUrta kAla unhIM lezyAoM sahita vyatIta karake anya aviruddha lezyAmeM gaye hue jIvake ukta tIna lezyAoMkA do antarmuhUrta sahita kramazaH tetIsa, sattaraha va sAta sAgaropamamAtra kAla pAyA jAtA hai / jIva tejalezyA, padmalezyA va zuklalezyAvAle kitane kAla taka rahate haiM ? // 180 // yaha sUtra sugama hai I kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva teja, padma va zukla lezyAvAle rahate haiM // 181 // kyoMki, avivakSita aviruddha lezyAse vivakSita lezyA meM jAkara vahAM kamase kama antarmuhUrta kAla taka rahakara anya aviruddha lezyA meM jAnevAle jIvake ukta lezyAoMkA antarmuhUrtapramANa jaghanya kAla dekhA jAtA hai / adhika se adhika sAtireka do, aThAraha va tetIsa sAgaropama kAla taka jIva kramazaH teja, padma va zukla lezyAvAle rahate haiM // 182 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 2. 183. kudo ! teu pamma-sukkalessAhi savvukkassamaMtomuhuttamettamacchiya puNo jahAkameNa aDDAijja sAddhaTThArasa-tettIsasAgarovamAudvidiesu devesuppajjiya avavidalessAhi sagasagAuhidimaNupAliya tatto caviya aMtomuhuttakAlaM tAhi ceva lessAhi acchiya aviruddhalessaMtaraM gayassa sagasagukkassakAlANamuvalaMbhAdo / bhaviyANuvAdeNa bhAvasiddhiyA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 183 // sugamaM / aNAdio sapajjavasido // 184 // kudo ? aNAisarUvaNAgayassa bhaviyabhAvassa ajogicarimasamae viNAsuvalaMbhAdo / abhaviyasamANo vi bhaviyajIvo atthi tti aNAdio apajjayasido bhaviyabhAvo kiNNa parUvido ? Na, tattha aviNAsasattIe abhaavaado| sattIe ceva ettha ahiyAro, vattIe kyoMki, teja, padma aura zukla lezyAoM sahita sarvotkRSTa antarmuhUrtamAtra rahakara punaH yathAkramase ar3hAI, sAhe aThAraha va tetIsa sAgaropama AyusthitivAle devoM meM utpanna hokara avasthita lezyAoM sahita apanI apanI Ayusthitiko pUrI karake vahAMsa nikala kara antarmuhUrta kAla taka unhIM lezyAoM sahita rahakara anya aviruddha lezyAmeM gaye hue jIvake ukta lezyAoMkA apanA apanA utkRSTa kAla prApta ho jAtA hai| bhavyamArgaNAnusAra jIva bhavyasiddhika kitane kAla taka rahate haiM ? // 183 // yaha sUtra sugama hai| jIva anAdi sAnta bhavyasiddhika hotA hai / / 184 // kyoMki, anAdi svarUpase Aye hue bhanyabhAvakA ayogikevalIke antima samayameM vinAza pAyA jAtA hai| zaMkA- abhavyake samAna bhI to bhavya jIva hotA hai, taba phira bhavyabhAvako amAdi aura ananta kyoM nahIM prarUpaNa kiyA ? samAdhAna nahIM kiyA, kyoMki bhavyatvameM avinAza zakti kA abhAva hai| arthAt yadyapi anAdise ananta kAla taka rahanevAle bhavya jIva haiM to sahI, para uma meM zakti rUpase to saMsAravinAzakI saMbhAvanA hai, avinAzatvakI nhiiN| zaMkA-yahAM bhavyatvazaktikA adhikAra hai, usakI vyaktikA nahIM, yaha kaise 1 pratiSu 'bhaviya' iti pAThaH / 2 pratiSu * ahiyArAbavattIe ' iti pAThaH / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 186. ] egajIveNa kAlAgugame bhaviyAbhaviyakAlaparUvaNaM sthiti kadhaM deM ? aNAdi - sapajjavasidasuttaNNahANuvavatsIdo / sAdio sapajjavasido // 185 // abhavio bhaviyabhAvaM Na gacchadi, bhaviyAbhaviya bhAvANamaccaMtA bhAvapaDiggahiyANameAhiraNattavirohAdo / Na siddho bhavio hodi, NaTThAsesAsavANaM puNarutpattivirohAdo / mhA bhaviyabhAvo Na sAdi ti ? Na esa doso, pajjayaTThiyaNayAvalaMbaNAdo appaDivaNNe sammatte aNAdi-aNato bhaviyabhAvo aMtAdIdasaMsArAdo; paDivaNNe sammatte aNNo bhaviyabhAvo upajjai', poggala pariyadRssa addhamettasaMsArAvadvANAdo / evaM samaUNa- dusamaUNAdiuvaDDapoggala pariyaTTasaMsArANaM jIvANaM pudha pudha bhaviyabhAvo vattandho / tado siddhaM bhaviyANaM sAdi-sAMtattamidi / abhaviyasiddhiyA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // / 186 // [ 177 jAnA jAtA hai ? samAdhAna- - bhavyatvako anAdi saparyavasita kahanevAle sUtrakI anyathA upapatti bana nahIM sakatI, isIse jAnA jAtA hai ki yahAM bhavyattva zaktile abhiprAya hai / jIva sAdi sAnta bhavyasiddhika bhI hotA hai / / 185 / / zaMkA - abhavya bhavyatvako prApta ho nahIM sakatA, kyoMki bhavya aura abhavya bhAva eka dUsare ke atyantAbhAvako dhAraNa karanevAle honese eka hI jIvameM kramase bhI unakA astittva mAnane meM virodha AtA hai / siddha bhI bhavya hotA nahIM hai, kyoMki jina jIvoMke samasta karmAsrava naSTa hogaye haiM unake punaH una karmAssravoMkI utpatti mAnane meM virodha AtA hai | ataH bhavyatva sAdi nahIM ho sakatA ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM, kyoMki paryAyArthika nayake avalambana se jaba taka samyaktva grahaNa nahIM kiyA taba taka jIvakA bhavyatva anAdi-ananta rUpa hai, kyoMki, taba taka usakA saMsAra antarahita hai / kintu samyaktvake grahaNa kara lenepara anya hI bhavyabhAva utpanna ho jAtA hai, kyoMki, samyaktva utpanna hojAnepara phira kevala ardhapulaparivartanamAtra kAla taka saMsAra meM sthiti rahatI hai / isI prakAra eka samaya kama upArdhapulaparivartana saMsAravAle, do samaya kama upArdha pudgalaparivartana saMsAravAle Adi jIvoM ke pRthak pRthak bhavyabhAvakA kathana karanA caahiye| isa prakAra yaha siddha ho jAtA hai ki bhavya jIva sAdi- sAnta hote haiM / afa abhavyasiddhika kitane kAla taka rahate haiM ? / / 186 // 1 pratiSu ' uppajjiya ' iti pAThaH / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178! chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 2, 187. sugamaM / aNAdio apajjavasido // 187 // abhaviyabhAvo NAma viyaMjaNapajjAo, teNedassa viNAsema hodavyamaNNahA davyatsappasaMgAdo tti ? hodu viyaMjaNapajjAo, Na ca viyaMjaNapaJjAyassa savvassa viNAseNa hodavvamidi Niyamo atthi, eyaMtavAdappasaMgAdo / Na ca Na viNassadi tti davvaM hodi, uppAya-TThidi-bhaMgasaMgayassa davyabhAvabhuvagamAdo / sammattANuvAdeNa sammAdiTThI kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 188 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhattaM // 189 // kudo ? micchAdidvirasa bahuso sammattapajjAeNa pariNamiyassa sammattaM gaMtUNa jahaNNamaMtomuhuttamacchiya micchattaM gayassa tduvlNbhaado| ukkasseNa chAvaTThisAgarovamANi sAdireyANi // 190 // yaha sUtra sugama hai| jIva anAdi-ananta kAla taka abhavyasiddhika rahate haiM // 187 // zaMkA- abhavyabhAva jIvakI eka vyaMjanaparyAyakA nAma hai, isaliye usakA vinAza avazya honA cAhiye, nahIM to abhavyatvake dravya hone kA prasaMga AjAyagA? samAdhAna--abhavyatva jIvakI vyaMjanaparyAya bhale hI ho, para sabhI vyaMjanaparyAyakA avazya nAza honA cAhiye, aisA koI niyama nahIM hai, kyoMki, aisA mAnanese ekAntavAdakA prasaMga AjAyagA / aisA bhI nahIM hai ki jo vastu vinaSTa nahIM hotI vaha dravya hI honA cAhiye, kyoMki jisameM utpAda, dhrauvya aura vyaya pAye jAte haiM use dravya rUpase svIkAra kiyA gayA hai| samyaktvamArgaNAnusAra jIva samyagdRSTi kitane kAla taka rahate haiM ? // 188 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva samyagdRSTi rahate haiM // 189 // kyoMki, jisane aneka vAra samyakttva paryAya prApta kara lI hai aise mithyAdRSTi jIvake samyaktvako jAkara kamase kama antarmuhUrta kAla taka rahakara mithyAtvako jAnepara samyagdarzanakA antarmuhUrta kAla prApta ho jAtA hai| adhikase adhika sAtireka chayAsaTha sAgaropama kAla taka jIva samyagdRSTi rahate haiM // 190 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 193.] egajIvega kAlANugame khaiyasammAiTikAlaparUvaNaM kudo ? tiNNi karaNANi kAdUNa paDhamasammataM ghettUga aMtomuhuttamacchiya vedagasammattaM paDivajjiya tattha tIhi pucakoDIhi samahiyavAdAlIsasAgarovamANi gamiya khaiyaM paTThaviya cauvIsasAgarovamAuDhidiesu devesuppajjiya puNo puvakoDi Audvidi. maNussesuppajjiya avasANe abaMdhagattaM gayassa tduvlNbhaado|| khaiyasammAiTThI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 191 // sugamaM / jahANeNa aMtomuhuttaM // 192 // kudo ? vedagasammAdihissa dasaNamohaNIya khaviya khaiyasammattaM paDivajjiya jahaNNakAleNa abaMdhagattaM gayassa taduvalaMbhAdo / ukkasseNa tettIsasAgarovamANi sAdireyANi // 193 // kudo ? cauvIsasaMtakammiyasammAiTThidevassa Neraiyassa vA punakoDAuamaNussesu kyoMki, kisI jIvane tInoM karaNa karake prathama samyaktva grahaNa kiyA aura kAla rahakara vedakasamyaktva dhAraNakara liyaa| vahAM tIna koTi adhika byAlIsa sAgaropama kAla vyatIta karake kSAyikasamyaktva sthApita kiyA aura caubIsa sAgaropama AyusthitivAle devoM meM utpanna huaa| isake pazcAt pUrva koTi AyusthitivAle manuSyoM meM utpanna hokara Ayuke anta samayameM abandhakabhAva prApta kara liyaa| aise jIvake samyagdarzanakA sAtireka (cAra pUrvakoTi adhika) chayAsaTha sAgaropamapramANa kAla prApta ho jAtA hai| jIva kSAyikasamyagdRSTi kitane kAla taka rahate haiM ? // 191 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva kSAyika pamyagdRSTi rahate haiM // 192 // kyoMki, vedakasamyagdRSTi jIvake darzanamohanIyakA kSapaNa karake kSAyikasamyapatvako utpanna kara jaghanya kAlase ayandhakabhAvako prApta honepara antarmuhUrta kAla pAyA jAtA hai| adhikase adhika sAtireka tetIsa sAgaropamapramANa kAla taka jIva kSAyikasamyagdRSTi rahate haiM / 193 // kyoMki, jaba caubIsa karmIkI sattAvAlA samyagdRSTi deva yA nArakI pUrvakoTi Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 chakkhaMDAgame khuddAbaMdhI [2, 2, 194. ppaNNassa gambhAdiahavassANamaMtomuhuttabbhahiyANaM uvari khaiyaM paTTaviya desUNapuvakoDimacchiya tettIsAudvididevesuppajjiya puNo puyakoDiAuhidimaNussesuppajjiya aMtomuhuttAvasese saMsAre abaMdhabhAvaM gayassa doaMtomuhuttAhiyaahavassUNadopunakoDIhi saahiytettiissaagrovmaannmuvlNbhaado| vedagasammAiTThI kevaciraM kAlAdo hoti // 194 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhattaM // 195 // micchAidvissa diTThamaggassa sammattaM ghettUNa jahaNamaMtomuttamacchiya micchattaM gayassa tduvlNbhaado| ukkasseNa chAvaTTisAgarovamANi // 196 // budo ? utrasamasammattAdo vedagasammattaM paDijjiya sesa jamANAueNUNavIsasAgarovamAuDhidiesu devesuvavajjiya tado maNussesuvavajjiya puNo maNusmAueNUNavAvIsa AyuvAle manuSyoMmeM utpanna hokara, garbhasa ATha varSa va antarmuhUrta adhika ho jAnepara kSAyikasamyaktvako sthApita karatA hai aura kucha kama pUrvakoTi taka rahakara tetIsa sAgaropamakI AyusthitivAle devoMmeM utpanna hokara punaH pUrvakoTi AyusthitiyAle manuSyoMmeM utpanna hokara antarmuhUte mAtra saMsArakAla ke avazeSa rahanapara abandhakabhAvako prApta ho jAtA hai, taba usake kSAyikasamyaktvakA kAla do antarmuharta se adhika ATha varSa kama do pUrvakoTi sahita tetIsa sAgaropamapramANa pAyA jAtA hai| jIva vedakasamyagdRSTi kitane kAla taka rahate haiM ? // 194 / / yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva vedakasamyagdRSTi rahate haiM // 195 // kyoMki, sanmArga prApta karalenevAle mithyAdRSTike samyaktva grahaNa karake kamase kama antarmuhUrta rahakara punaH mithyAtvameM cale jAnepara vedakasamyaktvakA antarmuhUrta kAla prApta ho jAtA hai| adhikase adhika chayAsaTha sAgaropama kAla taka jIva vedakasamyagdRSTi rahate haiM // 196 // kyoMki, eka jIva upazamasamyaktvase vedakasamyaktvako prApta hokara zeSa bhujyamAna Ayuse kama bIsa sAgaropama AyusthitivAle devoM meM utpanna huaa| phira vahAMse manuSyoM meM utpanna hokara punaH manuSyAyuse kama bAvIsa sAgaropama AyusthitivAle devoM meM Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 10.8.] egajIveNa kAlANugame uvasamasammAdiTTikAlaparUvaNaM 181 sAgarovamAuDhidiesu devesuppajjiya puNo maNussagadi gaMtUNa muMjamANamaNussAueNa dasaNamohakkhavaNaperaMta jissamANamaNusAueNa ca UNacauvIsasAgarovamAuTThidiesu devesuppajjiya maNussagadimAgaMtUga tattha vedagasammattakAlo aMtomuhuttametto atthi tti dasaNamohakkhavaNaM paTTaviya kadakaraNijjo hodNa kadakaraNijjacarimasamae dvidassa chaavddhisaagrovmmettkaaluvlNbhaado|| uvasamasammAdiTThI sammAmicchAdiTTI kevaciraM kAlAdo haoNti ? // 197 // sugamaM / jahaNNaNa aMtomuttaM // 198 // kudo ? micchAdihissa paDhamasammattaM paDibajjiya chAvaliyAvasese sAsaNaM gadassa taduvalaMbhAdo / evaM sammAmicchAiTThissa vi jahaNakAlo vattavyo / Navari micchattAdo vedagasammattAdo vA sammAmicchattaM gaMtUga jahaNNakAlamacchiya guNaMtara gado tti vattavyaM / utpanna huaa| vahAMse punaH manuSyagatimeM jAkara bhujyamAna manuSyAyuse tathA darzana hake kSapaNa paryanta Age bhogI jAnevAlI manuSyAyuse kama caubIsa sAgaropama AyusthitivAle devoM meM utpanna huaa| vahAMse punaH manuSyagatimeM Akara vahAM vedakasamyaktvakAlake antarmuhUrtamAtra rahane para darzanamohake kSapaNako sthApitakara kRtakaraNIya ho gyaa| aise kRtakaraNIyake antima samayameM sthita jIvake ghedakasamyaktvakA chayAsaTha sAgaropamamAtra kAla pAyA jAtA hai| jIva upazamasamyagdRSTi va samyagmithyAdRSTi kitane kAla taka rahate haiM ? // 197 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrta kAla taka jIva upazamasamyagdRSTi va samyagmithyAdRSTi rahate haiM / 198 / / kyoMki, mithyAdRSTi jIvake prathama samyaktvako prApta kara prathamopazamasamyaktvaka kAlameM chaha AvalI zeSa rahanepara sAsAdana guNasthAnameM jAnepara upazamasamyaktvakA antarmuhUrta kAla pAyA jAtA hai / isI prakAra samyAgmithyAdRSTikA bhI jaghanya kAla kahanA cAhiye / kevala vizeSatA yaha hai ki mithyAtvase yA vedakasamyaktvase samyagmithyAtvameM jAkara va jaghanya kAla vahAM rahakara anya guNasthAnameM jAnepara samyagmithyAtvakA antamuhUrtamAtra jaghanya kAla pAyA jAtA hai, aisA kahanA caahiye| 1 a-kApratyoH * massassa gadi.' iti pAThaH / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182) chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 2, 199. ukkasseNa aMtomuhuttaM // 199 // sugamamedaM / sAsaNasammAiTThI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 20 // sugamaM / jahaNNeNa eyasamao // 201 // uvasamasammasaddhAe egasamayAvasese sAsaNaM gadassa sAsaNaguNassa egasamayakAlovalaMbhAdo / jettiyA . uvasamasammattaddhA egasamayamAdi kAdaNa jAvukkasseNa chAvaliyAo tti abasesA asthi tattiyA ceva sAsaNaguNaddhAviyappA hoti / uvasamasammattakAlaM saMpuNNamacchido sAsaNaguNaM Na paDivajjaditti kadhaM Navyade? edamhAdo ceva suttAdo, AiriyaparaMparAgaduvadesAdo ca / ) ukkasseNa chAvaliyAo // 202 // sugamaM / adhikase adhika antarmuhUrta kAla taka jIva upazamasamyagdRSTi va samyagmidhyAdRSTi rahate haiM // 199 // yaha sUtra sugama hai| jIva sAsAdanasamyagdRSTi kitane kAla taka rahate haiM ? // 20 // yaha mUtra sugama hai| kamase kama eka samaya taka jIva sAsAdanasamyagdRSTi rahate haiM / / 201 // kyoMki, upazamasamyaktvake kAlameM eka samaya zeSa rahanepara sAsAdAna guNasthAnameM jAnevAle jIvake sAsAdana guNasthAnakA eka samaya kAla pAyA jAtA hai| eka samayase prArambha kara adhikase adhika chaha AvaliyoM taka jitanA upazamasamyaktvakA kAla zeSa rahatA hai, utane hI sAsAdanaguNasthAnakAlake vikalpa hote haiN| zaMkA-jo jIva upazamasamyakvaka saMpUrNa kAla taka upazamasamyaktvameM rahA hai vaha sAsAdana guNasthAnameM nahIM jAtA, yaha kaise jAnA? samAdhAna-prastuta sUtrase hI tathA AcAryaparamparAgata upadezase bhI pUrvokta bAta jAnI jAtI hai| adhikase adhika chaha AvalI kAla taka jIva sAsAdanasamyagdRSTi rahate haiM // 202 // yaha sUtra sugama hai| Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 183 2, 2, 206.] egajIveNa kAlANugame saNNikAla parUvaNaM micchAdiTThI madiaNNANIbhaMgo // 203 // jahA madiaNNANissa aNAdiapajjavasida-aNAdisapajjavasida- sAdisapajjavasidaviyappA vuttA tadhA edassa vi vttvyaa| sAdi-sapaJjavasidaaNNANassa kAlo jahaNNeNa aMtomuhutaM, ukkasseNa ubaDDapoggalapariyaTTe jadhA vuttaM tadhA micchattassa vi vattavvaM / saNNiyANuvAdeNa saNNI kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 204 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 205 // kudo ? asaNNIhito saNNiapajjattaeppajjiya khuddAbhavaggahaNamacchiya asaNittaM gadassa tduvlNbhaado| ukkasseNa sAgarovamasadapudhattaM // 206 // asaNNIhiMto saNNImuppajjiya sAgarovamasadapudhattaM tattheva paribhamiya Niggayassa tduvlNbhaado| mithyAdRSTi jIvoMkI kAlaprarUpaNA matiajJAnI jIvoMke samAna hai // 203 // jisa prakAra matiajJAnI jIvake anAdi-ananta, anAdi-sAnta aura sAdi-sAnta, ye tIna vikalpa batalAye gaye haiM, usI prakAra mithyAdRSTi jIvake bhI kahanA cAhiye / jisa prakAra sAdi-sAnta ajJAnakA jaghanya kAla antarmuhUrta aura utkRSTa kAla upArdhapudgalaparivartanamAtra batalAyA gayA hai, usI prakAra mithyAtvakA bhI kahanA ca saMjJImArgaNAnusAra jIva kitane kAla taka saMjJI rahate haiM ? // 204 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNamAtra kAla taka jIva saMjJI rahate haiM // 205 // kyoMki, asaMhI jIvoM se nikalakara saMkSI aparyAptakoMmeM utpanna hokara kSudrabhavagrahaNamAtra kAla rahakara punaH asaMjhIbhAvako prApta hue jIvake sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| adhikase adhika sAgaropamazatapRthaktvamAtra kAla taka jIva saMjJI rahate haiM // 206 // ___ kyoMki, asaMhI jIvoM se nikalakara saMziyoM meM utpanna ho vahIMpara sAgaropamazatapRthaktva kAla taka paribhramaNa karake nikalanevAle jIvake saMzitvakA sAgaropamazatapRthaktvapramANa utkRSTa kAla pAyA jAtA hai / www Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho asaNNI kevaciraM kAlAdo hoMti ? / / 207 // sugamaM / jahaNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 208 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa anaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaGkaM // 209 // edaM pi sugamaM / AhArAvAdeNa AhArA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 210 // sumaM / jahaNeNa khuddA bhavaggahaNaM tisamayUNaM // 219 // tiNi viggahe kAUNa suhumeIdie suppajjiya cautthasamae AhArI hotRRNa bhuMjamANAaM kadalIghAdeNa ghAdiya avasANe viggahaM kariya Niggayassa tisamaUNakhuddAbhavaggahaNamettAhArakAluvalaM bhAdo / jIva kitane kAla taka asaMjJI rahate haiM ? // 207 // yaha sUtra sugama hai / [2, 2, 207. kamase kama kSudrabhavagrahaNamAtra kAla taka jIva asaMjJI rahate haiM ? / / 208 // yaha sUtra bhI sugama hai / adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka jIva asaMjJI rahate haiM // 209 // yaha sUtra bhI sugama hai / AhAramArgaNAnusAra jIva AhAraka kitane kAla taka rahate haiM ? / / 210 / yaha sUtra sugama hai / kamase kama tIna samaya se hIna kSudrabhavagrahaNa mAtra kAla taka jIva AhAraka rahate haiM // 211 // kyoMki, tIna mor3e lekara sUkSma ekendriya jIvoMmeM utpanna ho cauthe samaya meM AhAraka hokara bhujyamAna Ayuko kadalIghAta se chinna karake anta meM vigraha karake nikalanevAle jIvake tIna samaya kama kSudrabhavagrahaNamAtra AhArakAla pAyA jAtA hai / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 2, 216.] egajIveNa kAlANugame AhAri-aNAhArikAlaparUvaNaM [185 ukkasseNa aMgulassa asaMkhajjadibhAgo asaMkhejjAsaMkhejjAo osappiNI-ussAppiNIo // 212 // kudo ? viggahaM kAUNa AhArI hodaNa aMgulassa asaMkhejjadibhAgamasaMkhejjAsaMkhejjAosappiNi-ussappiNikAlamettaM paribhamiya kayaviggahassa tduvlNbhaado| 5. aNAhArA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 213 // sugamaM / jahaNNeNegasamao // 214 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa tiNi samayA // 215 // samugdhAdagayasajogimhi tiNNiviggahakayajIve vA taduvalaMbhAdo / aMtomuhuttaM // 216 // ajogimhi aNAhArissa aMtomuhuttakAluvalaMbhAdo / baMdhagANameso kAlo vutto, adhikase adhika aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNI kAla taka jIva AhAraka rahate haiM / / 212 // kyoMki, vigraha karake AhAraka ho, aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNI kAla mAtra paribhramaNa kara vigraha karanevAle jIvake sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| jIva anAhAraka kitane kAla taka rahate haiM ? // 213 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama eka samaya taka jIva anAhAraka rahate haiM // 214 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika tIna samaya taka jIva anAhAraka rahate haiM // 215 // kyoMki, samudghAta karanevAle sayogikavalI va tIna vigraha karanevAle jIvake anAhAratvakA tIna samayapramANa kAla pAyA jAtA hai| adhikase Adhika antarmuhUrta kAla taka bhI jIva anAhAraka rahate haiM // 216 // kyoMki, ayogikevaloke anAhArakakA antarmuhUrta kAla pAyA jAtA hai| zaMkA-yaha kAlaprarUpaNA bandhaka jIvoMkI apekSA kI gaI hai, kintu ayogI Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] DAgame khudAbaMdha [ 2, 2, 216. ajogI bhayavato baMdhao, tattha AsavAbhAvAdo | Na ca aNNattha anAhArissa aMtomuhuttameto kAlo labbhadi / tado NedaM ghaDadi tti ? Na esa doso, aghAicaukkakammapoggalakkhadhANaM loga tajIva pade sANaM ca aNNoSNavadhamavekkhiya ajogINaM pi baMdhagatanbhuvagamAdo | Na ca ' maNussA abaMdhA vi asthi' tti edeNa sutteNa saha viroho, joga - kasAyAdIhiMto jAyamANapaJcaggabaMdhAbhAvaM paDucca tattha tadhovadesAdo / egajIveNa kAlo tti samattamaNiogaddAraM / bhagavAn to bandhaka nahIM hote, kyoMki unake karmoMke AsravakA abhAva hai / anyatra kahIM anAhArI jIvakA antarmuhUrtapramANa kAla pAyA nahIM jaataa| ataeva yaha anAhArIkA antarmuhUrtapramANa kAla ghaTita nahIM hotA ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki cAra aghAtika karmoMke pulaskaMdhoMkA aura lokapramANa jIvapradezoMkA paraspara bandhana dekhate hue ayogI jinoMke bhI bandhakabhAva svIkAra kiyA gayA hai| aisA mAnanepara ' manuSya abandhaka bhI hote haiM ' isa sUtra se virodha bhI nahIM AtA, kyoMki ukta sUtrameM yoga aura kaSAya Adise utpanna honevAle navIna vandhake abhAvakI apekSAse ayogiyoMke abandhaka honekA upadeza kiyA gayA hai| eka jIvakI apekSA kAla nAmaka anuyogadvAra samApta huA / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egajIveNa aMtarANugamo egajIveNa aMtarANugameNa gadiyANuvAdeNa NirayagadIe NeraiyANaM aMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 1 // mUloghavisayapucchA kiNNa kayA ? Na, mRloghapaDibaddhakAlaparUvaNAbhAvAdo / kimidi tassa kAlo Na vutto? Na, tassANuttasiddhIdo / kevaciramidi vutte ega-be-tiNNi jAva aNaMtamidi aMtarapucchA kadA hodi / sesaM sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 2 // kudo ? Neraiyassa NirayAdo Niggayassa tirikkhesu maNussesu vA gambhAvakatiyapajjattaesu uppajjiya savvajahaNNAuakAlabhaMtare girayAuaM baMdhiya kAlaM kariya ___ eka jIvakI apekSA antarAnugamase gatimArgaNAnusAra narakagatimeM nArakI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 1 // zaMkA-yahAM mUloghaviSayaka arthAt guNasthAnoM kI apekSA kAlasambandhI prazna kyoM nahIM kiyA gayA? samAdhAna -- nahIM kiyA gayA, kyoMki mUloghasambandhI kAlaprarUpaNA bhI to nahIM kI gyii| zaMkA-mUloghasambandhI kAla kyoM nahIM batalAyA gayA ? samAdhAna nahIM batalAyA gayA, kyoMki vinA batalAye bhI usake jJAnakI siddhi ho jAtI hai| 'kitane kAla taka' aisA kahanepara kyA eka samaya antara hotA hai, kyA do samaya, kyA tIna samaya, isa prakAra ananta samayoM takakI antarasambandhI pRcchA kI gayI hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / kamase kama antarmuhUrta kAla taka narakagatise nArakI jIvoMkA antara hotA kyoMki, narakase nikalakara garbhopakrAntika tiyeca jIvoM meM athavA manuSyoMmeM utpanna ho sabase kama Ayuke bhItara narakAyuko bAMdha, maraNa kara punaH narakoMmeM utpanna 1 a-ApratyoH nahaNNAuAkAla-' iti pAThaH / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188] chavakhaMDAgame khuddAbaMdhI [2, 3, 3. puNo NiraesuvavaNNassa jahaNNeNatomuhuttaM taruvalaMbhAdo / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 3 // Neraiyassa NirayAdo NiggaMtUNa aNappidagadIsu AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettapoggalapariyaTTe pariyaTTidUNa pacchA NiraesuvavaNNassa vutiruvalaMbhAdo / evaM sattasu puDhavIsu NeraDyA // 4 // NeraiyA idi vutte NeraiyANaM ti ghettavyaM / sattasu puDhavIsu NeraiyANaM tirikkhamaNussagabhovakkatiyapajjattaesuppajjiya sadhajahaNNamaMtomuhuttamacchiya appidaNiraesuppaNNassa aMtarakAlo sariso ti yuttaM hodi / tirikkhagadIe tirikkhANamaMtaraM kevaciraM kAlAdohodi ? // 5 // sugamaM / hue nArakI jIvake narakagatise antarmuhUrtamAtra antara pAyA jAtA hai| adhikase adhika asaMkhyAta pudalaparivartanapramANa ananta kAla taka narakagatise nArakI jIvoMkA antara hotA hai // 3 // kyoMki, nArakI jIvake narakase nikala kara avivakSita gatiyoM meM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pudgalaparivartana paribhramaNa karake pazcAt punaH narakoMmeM utpanna honepara sUtrokta antarakA pramANa pAyA jAtA hai| isa prakAra sAtoM pRthiviyoMke nArakI jIvoMkA narakagatise antara hotA hai // 4 // sUtrameM jo 'NaraiyA' arthAt 'nArakI' aisA prathamAnta pada hai usase 'raiyANaM' arthAt 'nArakI jIvoMkA' aisA sambandhasUcaka artha grahaNa karanA cAhiye / sAtoM hI pRthiviyoM meM nArakI jIvoMke garbhopakrAntika paryApta tiryaMcoM va manuSyoM meM utpanna hokara sabase kama antarmuhUrta kAla rahakara vivakSita narakoMmeM utpanna hue jIvakA antarakAla sadRza hI hotA hai, aisA prastuta sUtrake dvArA kahA gayA hai| tiryaMcagatise tiryaMca jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 5 // yaha sUtra sugama hai| 1 pratiSu 'hoti ' iti pAThaH / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 9. ] egajIveNa aMtarAnugame tirikkha- maNussANamaMtaraM jahaNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 6 // tirikkhehiMto maNussesuppajjiya ghAdakhudAbhavaggahaNa me takAlamacchiya puNo tirikkhe suppaNNassa taduvalaMbhAdo | ukkasseNa sAgarovamasadaputtaM // 7 // tirikkhassa tirikkherhito Niggayassa sesagadIsu sAgarovamasadapudhattAdo uvari aDANAbhAvAdo / paMcidiyatirikkhA paMciMdiyatirikkhapajjattA paMciMdiyatirikkhajoNiNI paMciMdiyatirikkhaapajjattA maNusagadIe maNussA mANusa - pajjattA maNusiNI maNusaapajjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 8 // sumaM / jahaNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 9 // [ 189 kamase kama kSudrabhavagrahaNamAtra kAla taka tiryaMca jIvoMkA tiryaMcagatise antara hotA hai // 6 // kyoMki, tiryaca jIvoMmeMse nikalakara manuSyoM meM utpanna ho kadalIghAtayukta kSudrabhavagrahaNamAtra kAla taka rahakara punaH tiryacoM meM utpanna hue jIvake kSudrabhavagrahaNapramANa antara pAyA jAtA hai / adhika se adhika sAgaropamazatapRthaktva kAla taka tiryaMca jIvoMkA tiryaMcagatise antara pAyA jAtA hai // 7 // kyoMki, tiryaca jIvake tiryacoMmeMse nikalakara zeSa gatiyoM meM sAgaropamazatapRthaktva kAla se Upara ThaharanekA abhAva haiM / tiryaMcagati se paMcendriya tiryaMca, paMcendriya tiryaca paryApta, paMcendriya tiryaMca yonimatI, paMcendriya tiryaMca aparyApta, evaM manuSyagatise manuSya, manuSya paryApta, manuSyanI tathA manuSya aparyApta jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 8 // yaha sUtra sugama hai / kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla taka ukta tiryaMcoMkA tiryaMcagatise tathA manuSyoM kA manuSyagatise antara hotA hai // / 9 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190] chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [2, 3, 1.. ___ kudo ? appidagadIdo NiggaMtUNa aNappidagadIsuppajjiya khuddAbhavaggahaNamacchiya puNo appidagadimAgayassa khuddaabhvgghnnmettNtruvlNbhaado| ukasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjA poggalapariyaTTA // 10 // kudo ? appidagadIdo NiggaMtUNa eiMdiya-vigaliMdiyAdiaNappidagadIsu AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettapoggalapariyaTTe bhamiya appidagadimAgadassa taduvalaMbhAdo / devagadIe devANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 11 // sugama / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 12 // kudo ? devagadIdo AgaMtUNa tirikkha-maNussagabhovakkaMtiyapajjattaesuppanjiya pajjattIo samANiya devAuaMbaMdhiya devesuppaNNassa aMtomuhurtataruvalaMbhAdo / ukasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjA poggalapariyaTTA // 13 // kyoMki, vivakSita gatise nikalakara avivakSita gatiyoM meM utpanna ho / yahAM kSudrabhayagrahaNamAtra kAla rahakara punaH vivakSita gatimeM Aye hue jIvake kSudrabhavagrahaNamAtra antara pAyA jAtA hai| ___ adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka pUrvokta tiyaMcoMkA tiyaMcagatise aura manuSyoMkA manuSyagatise antara hotA hai // 10 // kyoMki, vivakSita gatise nikalakara ekendriya va vikalendriya Adi avivakSita gatiyoM meM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pudgalaparivartana bhramaNa kara vivakSita gatimeM Aye hue jIvake sUtrokta pramANa antara pAyA jAtA hai| devagatise devoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 11 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrta kAla taka devoMkA devagatise antara hotA hai / / 12 / / kyoMki, devagatise Akara garbhopakrAntika paryApta tiryacoM va manuSyoMmeM utpanna hokara paryAptiyAM pUrNa kara devAyu bAMdha, punaH devoMmeM utpanna hue jIvake devagatise antamuhUrtamAtra antara pAyA jAtA hai| adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka devagatise devoMkA antara hotA hai // 13 // www.jainelibrary Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 16.1 egajIveNa aMtarANugame bhavaNavAsiyAdidevANamaMtaraM [191 kudo ? devagadIdo oyariya sesatisu gadIsu AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettapoggalapariyaTTe ukkasseNa pariyaTTidUNa puNo devagadIe AgamaNe virohAbhAvAdo / bhavaNavAsiya-vANa-tara-jodisiya-sodhammIsANakappavAsiyadevA devagadibhaMgo // 14 // ___jadhA devagadIe jahaNNeNa aMtomuhuttamukkasseNa asaMkhejjapoggalapariyaTTametaM aMtaraM vuttaM tadhA edesi pi jahaNNukkassaMtarANi / devA idi vutte devANamidi ghettavyaM, 'AI-majjhaMtavaNNasaraloo' tti edeNa lakkhaNeNa lutt-nn-sddaado| saNakkumAra-mAhiMdANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 15 // sugamaM / jahaNNeNa muhattapudhattaM // 16 // kyoMki, devagatise utarakara zeSa tIna gatiyoMmeM adhikase adhika AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pudgalaparivartana paribhramaNa kara punaH devagatimeM Agamana karane meM koI virodha nahIM aataa| bhavanavAsI, vAnavyantara, jyotiSI va saudharma-IzAna kalpavAsI devoMkA antara devagatike samAna hI hai // 14 // jisa prakAra devagatise kamase kama antarmuhUrtamAtra aura adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa antarakAla kahA gayA hai, usI prakAra ina bhavanavAsI Adi devoMkA jaghanya va utkRSTa antara jAnanA cAhiye / 'devA' aisA prathamAnta pada kahanese 'devoMkA' aise SaSThayanta padakA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki " Adi, madhya va anta vyaMjana aura svarakA prAkRtameM vikalpase lopa ho jAtA hai" isa niyamase yahAM SaSThI vibhaktike sUcaka 'NaM' zabdakA lopa ho gayA hai| ____ sanatkumAra aura mAhendra kalpavAsI devoMkA devagatise antara kitane kAla taka hotA hai ? // 15 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama muhUrtapRthaktva kAla taka sanatkumAra aura mAhendra kalpavAsI devoMkA devagatise antara hotA hai // 16 // 1 apratau hoti' iti paauH| Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 3, 17. __ kudo ? saNakkumAra-mAhiMdadevANaM tirikkha-maNussAuaM baMdhamANANamAuassa jahaNNaTThidIe muhuttapudhattapamANattAdo / tirikkha-maNussAuaM jahaNNeNa muhuttapudhattamettaM baMdhiya tirikkhesu maNussesu vA uppajjiya pariNAmapaccaeNa puNo saNakkumAra-mAhiMdemu AuaM baMdhiya saNakkumAra-mAhidesuppaNNANaM jahaNNamaMtaraM hodi tti vuttaM hodi / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 17 // sugamaM / bamhabamhuttara-lAMtavakAviTThakappavAsiyadevANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 18 // sugamaM / jahaNNeNa divasapudhattaM // 19 // kudo ? edehi bajjhamANaAuassa divasapudhattAdo heTThA vidibaMdhAbhAvAdo / kyoMki, tiryaMca yA manuSya Ayuko bAMdhanevAle sanatkumAra aura mAhendra devAke tiryaMca va manuSya bhavasambandhI jaghanya sthitikA pramANa muhUrtapRthaktva pAyA jAtA hai| isI muhUrtapRthaktvapramANa jaghanya tiryaMca va manuSya Ayako bAMdha kara tiryaMcoMmeM va manuSyoMmeM utpanna hokara pariNAmoMke nimittase punaH sanatkumAra-mAhendra devoMkI Ayu bAMdhakara sanatkumAra-mAhendra devoM meM utpanna hue jIvoMkA muhUrtapRthaktvapramANa jaghanya antara hotA hai aisA sUtra dvArA batalAyA gayA hai / Na ananta kAla taka sanatkumAra aura mAhendra devoMkA devagatise antara hotA hai // 17 // yaha sUtra sugama hai| brahma-brahmottara va lAntava-kApiSTha kalpavAsI devoMkA devagatise antara kitane kAla taka hotA hai ? // 18 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama divasapRthaktvamAtra brahma-brahmottara aura lAntava-kApiSTha kalpavAsI devoMkA apanI devagatise antara hotA hai // 19 // kyoMki, ukta devoM dvArA jo AgAmI bhavakI Ayu bAMdhI jAtI hai usakA sthitibandha divasapRthaktvase kama hotA hI nahIM haiN| Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 22.] egajIveNa aMtarANugame sadAra-sahassAradevANamaMtaraM aNukya-mahabbaehi viNA tirikkha-maNussA gambhAdo aNikkhatA ceva kadhaM devesuppajjati? Na, pariNAmapaccaeNa tirikkha-maNussapajjattANaM divasapudhattajIviyANaM tatthuppattIe virohaabhaavaado| ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 20 // sugamaM / sukkamahAsukka-sadArasahassArakappavAsiyadevANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 21 // ) sugama / jahaNNeNa pakkhapudhattaM // 22 // kudo ? edehi bajjhamANaAuassa pakkhapudhattAdo heTThA jhnnnnhidibNdhaabhaavaado| zaMkA-divasapRthaktvakI AyumeM to tiryaMca va manuSya garbhase bhI nahIM nikala pAte aura isaliye unameM aNuvrata va mahAvrata bhI nahIM ho skte| aisI avasthAmeM be diSasapRthaktvamAtrakI Ayuke pazcAt punaH devoMmeM kaise utpanna ho sakate haiM ? samAdhAna-yaha zaMkA ThIka nahIM, kyoMki pariNAmoMke nimittase divasapRthaktva. mAtra jIvita rahanevAle tiryaMca va manuSya paryAptaka jIvoMke devoMmeM utpanna honemeM koI virodha nahIM aataa| adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka alabrahmottara va lAntava-kApiSTha devoMkA devagatise antara hotA hai // 20 // yaha sUtra sugama hai| zukra-mahAzukra aura zatAra-sahasrAra kalpavAsI devoMkA devagatise antara kitane kAla taka hotA hai ? // 21 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama pakSapRthaktva kAla taka zukra-mahAzukra aura zatAra-sahasrAra kalpavAsI devAMkA devagatise antara hotA hai // 22 // kyoMki, ukta devoM dvArA bAMdhI jAnevAlI AyukA jaghanya sthitibandha pakSapRthakravase kama nahIM hotaa| Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 3, 23. ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 23 // mugamaM / ANadapANada-AraNaaccudakappavAsiyadevANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 24 // sugamaM / jahaNNaNa mAsapudhattaM // 25 // kudo ? edehi bajjhamANamaNussAuassa mAsapudhattAdo heTThA jahaNNahidibaMdhAbhAvAdo / ede maNussovavAiNo maNussA vi gambhAdiavassesu gadesu aNuvyaya-mahavvayANaM gAhiNo / Na ca aNuvvaya-mahavyaehi viNA edesuppattI asthi, thovdesaabhaavaado| tado Na mAsapudhattaM taraM jujjade, kiMtu vAsapudhattaMtareNa hodavvamidi ? ettha parihAro vuccade / taM adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka ukta devoMkA devagatise antara hotA hai // 23 // yaha sUtra sugama hai| Anata-prANata aura AraNa-acyuta kalpavAsI devoMkA devagatise antara kitane kAla taka hotA hai ? // 24 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama mAsapRthaktva taka ukta devoMkA devagatise antara hotA hai // 25 // kyoMki, Anata, prANata, AraNa va acyuta kalpavAsI devoM dvArA bAMdhI jAneyAlI manuSyAyukA sthitibandha kamase kama mAsapRthaktvase nIce hotA hI nahIM hai| zaMkA-jaba Anata Adi cAra kalpavAsI deva manuSyoM meM utpanna hote haiM taba manuSya hokara bhI ve garbhase lekara ATha varSa vyatIta ho jAnepara aNuvrata va mahAvratoMko grahaNa karate haiM / aNuvratoMko va mahAvratoMko grahaNa na karanevAle manuSyoMkI Anata Adi devoMmeM utpatti hI nahIM hotI, kyoMki vaisA upadeza nahIM pAyA jaataa| ataeva Anata Adi cAra devoMkA mAsapRthaktva antara kahanA yukta nahIM hai, unakA antara varSapRthaktva honA cAhiye? samAdhAna-ukta zaMkAkA parihAra kahate haiM / vaha isa prakAra hai- aNuvrata va Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 27.] egajIveNa aMtarANugame gevajavimANavAsiMdevANamaMtara [195 jahA- Na ca aNuvvada-mahavvadehi saMjuttA ceva tirikkha-maNussA ANada-pANadadevesuppAjaMti tti Niyamo atthi, tirikkhaasaMjadasammAiTThINaM charajjuposaNasutteNa saha virohAdo / Na ca ANada-pANadaasaMjadasammAiTThiNo maNussAuassa jahaNNaTThidiM baMdhamANA vAsapudhattAdo heTThA baMdhaMti, mahAbaMdhe jahaNNahidibaMdhaddhAchede sammAdiTThINamAuassa vaaspudhttmettdvidipruuvnnaado| tado ANada-pANadamicchAihissa maNussAuaM mAsapudhattametaM baMdhiya puNo maNussesuppajjiya mAsapudhattaM jIvidUNa puNo saNNipaMciMdiyatirikkhasammucchimapajjattaesu aMtomuhuttAuesuvavajjiya pajjattayado hodUNa saMjamAsaMjamaM paDivajjiya ANadAdisu AuaM baMdhiya uppaNNassa jahaNNamaMtaraM hodi tti vattavyaM / ukkassamaNaMtakAlamasaMkhejapoggalapariyaDheM // 26 // sugamaM / NavagevajjavimANavAsiyadevANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 27 // sugamaM / mahAvratoMse saMyukta hI tiryaMca va manuSya Anata-prANata devoMmeM utpanna ho aisA niyama nahIM hai, kyoMki aisA mAnanepara to tiryaMca asaMyatasamyagdRSTi jIvoMkA jo chaha rAju sparzana batalAne vAlA sUtra hai usase virodha utpanna ho jaaygaa| (dekho pakhaMDAgama, jIvaTANa, sparzanAnugama, sUtra 28 va TIkA, pustaka 4, pR0 207 aadi)| aura Anata-prANata kalpavAsI asaMyatasamyagdRSTi deva jaba manuSyAyukI jaghanya sthiti bAMdhate haiM taba ve varSapRthaktvase kamakI Ayusthiti nahIM bAMdhate, kyoMki mahAvandhameM jaghanya sthitibandhake kAlavibhAgameM samyagdRSTi jovoMkI AyusthitikA pramANa varSapRthaktvamAtra prarUpita kiyA gayA hai / ataH Anata-prANata kalpavAsI mithyAdRSTi devake mAsapRthakvamAtra manuSyAyu bAMdhakara phira manuSyoM meM utpanna ho mAsapRthaktva jIvita rahakara punaH antarmahartamAtra Aya vAle saMzI paMcendriya tiryaMca samUrchana paryApta jIvoMmeM utpanna hokara paryAptaka ho saMyamAsaMyama (aNuvrata) grahaNa karake AnatAdi kalpoMkI Ayu bAMdhakara vahAM utpanna hue jIvake sUtrokta mAsapRthaktvapramANa jaghanya antarakAla hotA hai, aisA kahanA cAhiye / ___adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla Anata-prANata aura AraNa-acyuta kalpavAsI devoMkA antara hotA hai / / 26 // yaha sUtra sugama hai| nau aveyaka vimAnavAsI devoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 27 // yaha sUtra sugama hai| Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgamai khuddAbaMdhau [2, 3, 28. jahaNNeNa vAsapudhattaM // 28 // kudo ? vAsapudhattAdo heTThA Auassa jahaNNadvidivaMdhAbhAvAdo / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 29 // micchAdiTThINamaNaMtasaMsArANamettha saMbhavAdo / aNudisa jAva avarAidavimANavAsiyadevANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 30 // sugamaM / jahaNNeNa vAsapudhattaM // 31 // kudo ? sammAdiTThINaM vAsapudhattAdo heTThA Auassa jahaNNahidibaMdhAmAvAdo / ukkasseNa be sAgarovamANi sAdireyANi // 32 // kamase kama varSapRthaktva kAla taka nau graiveyaka vimAnavAsI devoMkA antara hotA hai / / 28 // kyoMki, nau graiveyaka vimAnavAsI deva varSapRthaktvase nAcekI jaghanya Ayusthiti bAMdhate hI nahIM hai| ___ adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka nau aveyaka vimAnavAsI devoMkA antara hotA hai // 29 // kyoMki, jinheM abhI ananta kAla taka saMsArameM paribhramaNa karanA zeSa hai, aise mithyAdRSTi jIvoMkA bhI nau graiveyakoMmeM utpanna honA saMbhava hai| anudiza Adi aparAjita paryanta vimAnavAsI devoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 30 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama varSapRthaktva kAla taka anudiza Adi aparAjita paryanta vimAnabAsI devoMkA antara hotA hai // 31 // kyoMki, samyagdRSTi jIvoMke AyukA jaghanya sthitibaMdha bhI varSapRthaktvase nIce nahIM hotaa| adhikase adhika sAtireka do sAgaropamapramANa kAla taka anudizAdi aparAjita paryanta vimAnavAsI devoMkA antara hotA hai // 32 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 34.] emajIveNa aMtarANugame savaThThasiddhidevANamaMtara kudo ? aNudisAdidevassa puvyakoDAuamaNussesuppajjiya puvvakoDiM jIvidga sohammIsANaM gaMtUNa tattha aDDAijjasAgarovamANi gamiya puNo pubakoDAuamaNussesuppajjiya saMjamaM ghettUNa appappaNo vimANammi uppaNNassa sAdireyavesAgarovamametaM. truvlNbhaado| __ sabaTTasiddhivimANavAsiyadevANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 33 // sugamaM / Natthi aMtaraM NiraMtaraM // 34 // kudo ? savvadRsiddhIdo maNusagaimoiNNassa mokkhaM mottaNaNNattha gmnnaamaavaado| 'Nasthi aMtaraM NiraMtaraM' idi puNaruttadosappasaMgAdo doNNamekkadarassa saMgaho kAyayo / Na esa doso, do gae avalaMbiya hidadoNhaM pi sissANamaNuggaha8 parUvayaMtassa puNarutta / kyoMki, anudizAdi devake pUrvakoTikI AyuvAle manuSyoM meM utpanna hokara eka pUrvakoTi taka jI kara saudharma-IzAna svargako jAkara vahAM ar3hAI sAgaropama kAla vyatIta kara punaH pUrvakoTikI AyuvAle manuSyoMmeM utpanna hokara saMyamako grahaNa kara apane apane vimAna meM utpanna hone para unakA antarakAla sAtireka do sAgaropamapramANa prApta ho jAtA hai| sarvArthasiddhi vimAnavAsI devoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 33 // yaha sUtra sugama hai| sarvArthasiddhi vimAnavAsI devoMkA apanI gatise antara hotA hI nahIM, vaha gati nirantara hai // 34 // kyoMki, sarvArthasiddhise manuSyagatimeM utaranevAle jIvakA mokSake sivAya anyatra gamana hotA hI nahIM hai| zaMkA-'sarvArthasiddhi vimAnavAsiyoMkA koI antarakAla nahIM hotA, vaha gati nirantara hai' aisA kahane meM punarukti doSakA prasaMga AtA hai, ataeva do uktiyoMmeMse kisI ekakA hI saMgraha karanA cAhiye / arthAt yA to 'antarakAla nahIM hotA' itanA kahanA cAhiye, yA 'nirantara hai' itanA hI kahanA cAhiye? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki dravyArthika aura paryAyArthika ina do mayoMkA avalambana karanevAle donoM prakArake ziSyoM ke anugrahake liye ukta prakArase prarUpaNa karanevAle sUtrakArake punaruki doSa utpanna nahIM hotA / ' antara nahIM hai yaha Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198] chakkhaMDAgame khudAbaMdhau [2, 3, 35. dosaabhaavaado| Natthi aMtaramidi vayaNaM pajjavaDiyaNayadvidasissANamaNuggahakArayaM, vihido vadirittapaDisehe ceva vAvadattAdo / giraMtaramidi vayaNaM dabaTThiyasissANugAhayaM, paDisehabadirittavihIe paduppAyaNAdo / sesaM sugamaM / iMdiyANuvAdeNa eiMdiyANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 35 // egavArapucchAdo ceva sayalatthaparUvaNAsaMbhavAdo kimaTTha puNo puNo pucchA kIrade ? Na imANi pucchAsuttANi, kiMtu AiriyANamAsaMkiyavayaNANi uttarasuttuppattiNimittANi, tado Na doso tti / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 36 / / sugamaM / ukkasseNa besAgarovamasahassANi pubbakoDiputteNabbhahiyANi // 37 // vacana paryAyArthika nayakA avalambana karanevAle ziSyoMkA anugrahakArI hai, kyoMki yaha vacana vidhise rahita pratiSedha vyApAra karatA hai / 'nirantara hai' yaha vacana dravyArthika ziSyoMkA anugrAhaka hai, kyoMki vaha pratiSedhase rahita vidhikA pratipAdaka hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| indriyamArgaNAnusAra ekendriya jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 35 // zaMkA-kevala eka vAra prazna karake samasta arthakA prarUpaNa kiyA jA sakatA thA, phira vAra vAra yaha prazna kyoM kiyA jAtA hai ? samAdhAna-ye pRcchAsUtra nahIM haiM, kintu AcAryoMke AzaMkAtmaka vacana haiM jinakA ki nimitta agale sUtrakI utpatti karanA hai| isaliye yaha vAra vAra prazna karanA koI doSa nahIM hai| ___kamase kama kSudrabhavagrahaNamAtra kAla taka ekendriya jIvoMkA antara hotA hai // 36 // yaha sUtra sugama hai| adhikase adhika pUrvakoTipRthaktvase adhika do hajAra sAgaropamapramANa kAla taka ekendriya jIvoMkA antara hotA hai // 37 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 40.] egajIveNa aMtarANugame bAdaraeiMdiyANamaMtara ___ kudo ? eiMdiehito Niggayassa tasakAiesu ceva bhamaMtassa puyakoDipudhattamahiyabesAgarovamasahassamettatasadvidIdo uvari tattha avaTThANAbhAvAdo / bAdaraeiMdiya-pajjatta-apajattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 38 // sugamamedamAsaMkAsutaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 39 // sugamaM / ukkasseNa asaMkhejjA logA // 40 // kudo ? bAreiMdiehito NiggaMtUNa suhumeiMdiesu asaMkhejjalogamettakAlAdo upari avaTThANAbhAvAdo / hodu NAma edamaMtaraM bAdareiMdiyANaM, Na tesiM pajjattANamapajattANaM ca, suhumeiMdiesu aNappidabAdareiMdiesu ca pariyasa'tassa pucillaMtarAdo aimahallaMtaru kyoMki, ekendriya jIvoM meM se nikala kara kevala trasakAyika jIvoMmeM hI bhramaNa karanevAle jIvake pUrvakoTipRthaktvase adhika do hajAra sAgaropamamAtra sthitise Upara trasakAyikoMmeM rahanekA abhAva hai| ___ bAdara ekendriya, bAdara ekendriya paryApta va bAdara ekendriya aparyApta jIvoMkA apanI gatise antara kitane kAla taka hotA hai ? // 38 // yaha AzaMkAsUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNamAtra kAla taka ukta ekendriya jIvoMkA antara hotA hai // 39 // yaha sUtra sugama hai| adhikase adhika asaMkhyAta lokapramANa kAla taka ukta ekendraya jIvoMkA antara hotA hai // 40 // ___ kyoMki, bAdara ekendriya jIvoM se nikalakara sUkSma ekendriyoM meM asaMkhyAta lokapramANa kAlase Upara rahanA saMbhava nahIM hai / zaMkA-yaha asaMkhyAta lokapramANa kAlakA antara bAdara ekendriya (sAmAnya) jIvoMkA bhale hI ho para yaha antarapramANa pRthak pRthak bAdara ekendriya paryAptakoM va aparyAptakoMkA nahIM ho sakatA, kyoMki, sUkSma ekendriyoMmeM tathA avivakSita (paryApta yA aparyApta) vAdara ekendriyoM meM jaba jIva paribhramaNa karatA hai, taba pUrvokta antarase Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 3, 41. valaMbhAdo / hodu NAma pughillaMtarAdo imassa aMtarassa aimahallataM, to vi edesimaMtarakAlo pubillaMtarakAlovva asaMkhejjalogametto ceva, NANato / kudo ! annNttruvdesaabhaavaado| suhumeiMdiya-pajjata-apajjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 41 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 42 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa aMgulassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjAsaMkhejjAo osappiNI-ussappiNIo // 43 // kudo ? suhumeiMdiehito Niggayassa bAdareiMdiesu cetra bhamaMtassa bAdareiMdiya .......................... Adhika bar3A antarakAla prApta ho sakatA hai ? samAdhAna-pUrvokta antarase yaha paryAptaka va aparyAptakoMkA alaga alaga prApta antara adhika bar3A bhale hI ho jAve, para to bhI ina paryApta va aparyApta ekendriya bAdara jIvoMkA antara pUrvokta antarakAlake samAna asaMkhyAta lokapramANa hI rahegA, ananta nahIM ho sakatA, kyoMki, bAdara ekendriya jIvoMke ananta kAlapramANa antarakA upadeza hI nahIM hai| sUkSma ekendriya, sUkSma ekendriya paryApta aura sUkSma ekendriya aparyApta jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 41 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudra bhavagrahaNa kAla taka sUkSma ekendriya va unake paryApta aura aparyApta jIvoMkA antara hotA hai // 42 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asaMkhyAtAsaMkhyAta abasarpiNI-utsarpiNI kAla taka sUkSma ekendriya va unake paryApta aura aparyApta jIvoMkA antara hotA hai // 43 // kyoMki, sUkSma ekendriyoMse nikalakara bAdara ephendriyoM meM hI bhramaNa karanevAle Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 46.] egajIveNa aMtarANugame viyaliMdiya-sayAliMdiyANamaMtara [201 dvidIdo upari abaDhANAbhAvAdo / tesiM pajjattApajjattANaM pi edamhAdo aMtarAdo ahiyamaMtaraM hodi, aNappidamuhumeiMdiesu vi saMcArovalaMbhAdo / kiMtu to vi aMgulassa asaMkhejjadimAgametaM caiva aMtaraM hodi, aNNovaesAbhAvAdo / bIiMdiya-tIiMdiya-cariMdiya-paMciMdiyANaM tasseva pajjatta-apajjatANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 44 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 45 // sugama / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaTuM // 46 // kudo ? appidaiMdiehito' Niggayasma aNappidaeiMdiyAdisu AvaliyAe asaMkhe jIvake bAdara ekendriyakI sthitise (jo ki uparyukta pramANa hai) Upara vahAM rahanekA abhAva hai| ukta jIvoMke paryApta va aparyAptakA ( alaga alaga) antara yadyapi pUrvokta pramANase adhika hotA hai, kyoMki, una jIvoMkA avivakSita sUkSma ekendriyoM meM bhI saMcAra pAyA jAtA hai / kintu phira bhI antara aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga hI hotA hai, kyoMki isa pramANase adhika pramANakA anya koI upadeza pAyA nahIM jaataa| dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura paMcendriya jIvoMkA tathA unhIMke paryApta aura aparyApta jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 44 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla taka ukta dvIndriyAdi jIvoMkA antara hotA hai // 45 // yaha sUtra sugama hai| adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka ukta dvIndriyAdi jIvoMkA antara hotA hai // 46 // kyoMki, vivakSita indriyoMvAle jIvoM se nikala kara avivakSita ekendriya 1 pratiSu appideiMdiehiMtoM' iti pAThaH / e & Personal Use Only www.jainelit Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 3, 47. jjadibhAgamettapoggalapariyaTTANi pariyaTTaNe virohAbhAvAdo / kAyANuvAdeNa puDhavikAiya-AukAiya-teukAiya-vAukAiyabAdara-suhuma-pajjatta-apajjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 47 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 48 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 49 // kudo ? appidakAyaM mottUNa aNappidesu vaNapphadikAyAdisu AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettapoggalapariyaTTANi pariyaTTieM saMbhavovalaMbhAdo / vaNapphadikAiyaNigodajIvabAdara-suhuma-pajjatta-apajjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 50 // Adi jIvoM meM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pudgalaparivartana bhramaNa karane meM koI virodha nahIM aataa| kAyamArgaNAnusAra pRthivIkAyika, apakAyika, tejakAyika, vAyukAyika, cAdara aura sUkSma tathA paryApta aura aparyApta jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai // 47 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla taka pRthivIkAyika Adi ukta jIvoMkA antara hotA hai // 48 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka ukta pRthivIkAyika Adi jIvoMkA antara hotA hai // 49 // __ kyoMki, vivakSita kAyako chor3akara avivakSita vanaspatikAya Adi jIvoMmeM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pudgalaparivartana bhramaNa karanA saMbhava hai| vanaspatikAyika nigoda bAdara aura sUkSma tathA paryApta aura aparyApta jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 50 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 54.] egajIveNa aMtarANugame bAdaravaNapphadikAiyANamaMtara [203 sugama / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 51 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa asaMkhejjA logA // 52 // kudo ? appidavaNaphadikAyAdo Niggayassa aNappidapuDhavIkAyAdisu cava hiMDaMtassa asaMkhejjalogaM mottUNa aNNassa aMtarassa asaMbhavAdo / sesaM sugm|| bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrapajjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 53 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 54 // edaM pi sugamaM / yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudra bhavagrahaNamAtra kAla taka ukta vanaspatikAyika nigoda jIvoMkA antara hotA hai // 51 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika asaMkhyAta lokapramANa kAla taka ukta vanaspatikAyika nigoda jIvoMkA antara hotA hai / / 52 // kyoMki, vivakSita vanaspatikAyase nikalakara avivakSita pRthivIkAyAdikoM meM hI bhramaNa karanevAle jIvake asaMkhyAta lokapramANa kAlako chor3akara anya pramANa antara honA asaMbhava hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 53 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudrabhavagrahaNa kAla taka bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIvoMkA antara hotA hai // 54 // yaha sUtra bhI sugama hai| Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] chakkhaMDAgamai khuddAMbaMdhI [2, 3. 55. ___ ukkasseNa aDDAijjapoggalapariyaDheM // 55 // kudo ? appidavaNapphadikAiehiMto Niggayassa aNappidaNigodajIvAdisu bhamaMtassa aDDAijjapoggalapariyaTTehiMto ahiyaaMtarANuvalaMbhAdo / tasakAiya-tasakAiyapajjatta-apajjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 56 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 57 // edaM pi sugamaM / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejapoggalapariyaDheM // 58 // kudo ? appidatasakAiehito NiggaMtUNa aNappidavaNapphadikAiyAdisu AvaliyAe asaMkhejjadimAgamettapoggalapariyaTTANamaMtarasaNNiyANamuvalaMbhAdo / adhikase adhika aDhAI pudgalaparivartanapramANa vAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIvoMkA antara hotA hai // 55 // ___ kyoMki, vivakSita vanaspatikAyika jIvoM meM se nikalakara avivakSita nigoda Adi jIvoM meM bhramaNa karanevAle jIvake ar3hAI pudgalaparivartose adhika antarakAla nahIM pAyA jA sktaa| sakAyika aura trasakAyika paryApta va aparyApta jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 56 // yaha sUtra sugama hai| kamase kama kSudra bhavagrahaNa kAla taka ukta trasakAyAdi jIvoMkA antara hotA hai // 57 // yaha sUtra bhI sugama hai| adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka sakAyAdi ukta jIvoMkA antara hotA hai // 58 // kyoMki, vivakSita trasakAyika jIvoMmeMse nikalakara avivakSita vanaspatikAyAdi jIveM meM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pudgalaparivartIkA antarakAla pAyA jAtA hai| 1 a-ApratyoH / -maMtarasaNNidhANa.' iti pAThaH / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 61.] egajIvaNa aMtarANugame maNa-vacijogINamaMtara / 205 jogANuvAdeNa paMcamaNajogi-paMcavacijogINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 59 // sugame / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 6 // kudo ? maNajogAdo kAyajogaM vacijogaM vA gaMtUNa savvajahaNNamaMtomuhutamacchiya puNo maNajogamAgadassa jahaNNeNaMtomuhuttaruvalaMbhAdo / sesacattArimaNajogINaM paMcavacijogINaM ca evaM ceva aMtaraM parUveyavvaM, bhedaabhaavaado| ettha egasamao kiNNa labbhade ? Na, vAghAdide mude vA maNa-vacijogANamaNaMtarasamae aNuvalaMbhAdo / ukkasseNa agaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariya // 61 // yogamArgaNAnusAra pAMca manoyogI aurapAMca vacanayogI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 59 // yaha mUtra sugama hai| kamase kama antarmuhUrtapramANa pAMca manoyogI aura pAMca vacanayogI jIvoMkA antara hotA haiM // 6 // kyoMki, manayogase kAyayoga athavA vacanayogameM jAkara sabase kama antamuhUrtamAtra rahakara punaH mana yogameM AnevAle jIvake antarmuhUrtapramANa jaghanya antara pAyA jAtA hai| zeSa cAra manoyogI aura pAMca vacanayogI jIvoMkA bhI isI prakAra antara prarUpita karanA cAhiye, kyoMki isa apekSAse una sabameM koI antara nahIM hai| zaMkA-ina pAMca manoyogI aura pAMca vacanayogI jIvoMkA eka yogase dUsare meM jAkara punaH usI yogameM lauTanepara eka samayapramANa antara kyoM nahIM pAyA jAtA ? samAdhAna- nahIM pAyA jAtA, kyoMki jaba eka manayoga yA vacanayogakA vidhAta ho jAtA hai, yA vivakSita yogavAle jIvakA maraNa ho jAtA hai, taba kevala eka samaya ke antarase punaH anantara samayameM usI manayoga yA vacanayogakI prApti nahIM ho sktii| ___ adhikase adhika asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla taka pAMca manoyogI aura vacanayogI jIvoMkA antara hotA hai / 61 // * Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2061 chakkhaDAgame khudAbaMdhoM [ 2, 3, 62. kudo ? maNajogAdo vacijogaM gaMtUNa tattha savbukkassamaddhamacchiya puNo kAyajogaM gaMtUrNa tattha vi savvaciraM kAlaM gamiya eiMdiesuppajjiya AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettapoggalapariyaTTaNANi pariyaTTiya puNo maNajogaM gadassa taducalaMbhAdo / sesacattArimaNajogINaM paMcatracijogINaM ca evaM cetra aMtaraM parUvedavvaM, visesAbhAvAdo / kAyajogINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 62 // sumaM / jahaNeNa egasamao // 63 // kudo ? kAyajogAdo maNajogaM bacijogaM vA gaMtRRNa egasamaya macchiya vidiyasamae mude vAghAdide vA kAyajogaM gadassa egasamaya aMtarucalaM bhAdo / ukkasseNa aMtomuhuttaM // 64 // kudo ? kAyajogAdo maNajogaM vacijogaM ca parivADIe gaMtRNa dosu vi sanbukassakAlamacchiya puNo kAyajogamAgadassa aMtomuhuttametaM tarutralaMbhAdo / kyoMki, manayogase vacanayoga meM jAkara vahAM adhika kAla taka rahakara punaH kAyayoga meM jAkara aura vahAM bhI sabase adhika kAla vyatIta karake ekendriyoMmeM utpanna hokara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pudgalaparivartana paribhramaNa kara punaH manayogameM Aye hue jIvake ukta pramANa antarakAla pAyA jAtA hai / zeSa cAra manayogI aura pAMca vacanayogI jIvoMkA bhI isI prakAra antara prarUpita karanA cAhiye, kyoMki, isa apekSAse unameM koI vizeSatA nahIM hai| kAyayogI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? / / 62 // yaha sUtra sugama hai / kamase kama eka samaya taka kAyayogI jIvoMkA antara hotA hai // 63 // kyoMki, kAyayogase manayoga meM yA vacanayogameM jAkara eka samaya rahakara dUsare samaya meM maraNa karane yA yogake vyAghAtita honepara punaH kAyayogako prApta hue jIvake eka samayakA jaghanya antara pAyA jAtA hai / kAyayogI jIvoMkA utkRSTa antara antarmuhUrta hotA hai // 64 // kyoMki, kAyayogase manayoga aura vacanayogameM kramazaH jAkara aura una donoM hI yogoM meM unake sarvotkRSTa kAla taka rahakara punaH kAyayogameM Aye hue jIva ke antarmuhUrtapramANa kAyayogakA antara prApta hotA hai / 1 apratau ' mottUNa ' iti pAThaH / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 67.] egajIveNa aMtarANugame orAliya-missakAyajogINamaMtaraM [207 orAliyakAyajogI-orAliyamissakAyajogINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 65 // sugamaM / jahaNNeNa egasamao // 66 // kudo ? orAliyakAyajogAdo maNajogaM vacijogaM vA gaMtUNa egasamayamacchiya vidiyasamae vAghAdavaseNa orAliyakAyajogaM gadassa egsmyaNtruvlNbhaado| orAliyamissakAyajogissa apajjattabhAveNa maNa-bacijogavirahiyassa kadhamaMtarassa egasamao ? Na, orAliyamissakAyajogAdo egaviggahaM kariya kammaiyajogammi egasamayamacchiya vidiyasamae orAliyamissaM gadassa egasamayaaMtaruvalaMbhAdo / ukkasseNa tettIsaM sAgarovamANi sAdireyANi // 67 // audArikakAyayogI aura audArikamizrakAyayogI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 65 // yaha sUtra sugama hai| audArikakAyayogI aura audArikamizrakAyayogI jIvoMkA jaghanya antara eka samaya hotA hai // 66 // kyoMki, audArikakAyayogase manayoga yA vacanayogameM jAkara eka samaya rahakara dUsare samayameM yogakA vyAghAta honese audArikakAyayogameM Aye hue jIvake audArikakAyayogakA eka samaya antara prApta hotA hai| zaMkA-audArikamizrakAyayogI to aparyApta avasthAmeM hotA hai jaba ki jIvake manayoga aura vacanayoga hotA hI nahIM hai, ataeva audArikamizrakAyayogakA eka samaya antara kisa prakAra ho sakatA hai ? samAdhAna nahIM; ho sakatA hai, kyoMki audArikamizrakAyayogase eka vigraha karake kArmika yogameM eka samaya rahakara dUsare samayameM audArikamizrayogameM Aye hue jIvake audArikamizrakAyayogakA eka samaya antara prApta ho jAtA hai| audArikakAyayogI va audArikamizrakAyayogI jIvoMkA utkRSTa antara sAtireka tetIsa sAgaropamapramANa hotA hai // 67 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 3, 68. ____kudo ? orAliyakAyajogAdo cattArimaNa-cattArivacijogesu pariNamiya kAlaM kariya tettIsAuTThidiesu devesuvavajjiya sagaDhidimacchiya do viggahe kAdUga maNussesuppajjiya orAliyamissakAyajogeNa dIhakAlamacchiya puNo orAliyakAyajogaM gadasta Navahi aMtomuhuttehi vehi samaehi sAdireyatettIsasAgarovamamettataruvalaMbhAdo / evamorAliyamissakAyajogassa vi aMtaraM vattavyaM / Navari aMtomuhuttUNapuvyakoDIe sAdireyANi tetIsasAgarovamANi aMtaraM hodi, NeraiehiMto pucakoDAuamaNusseppajjiya orAliyamissakAyajogassa Adi kariya savvalahuM pajjattIo samANiya orAliyakAyajogeNatariya pucakoDiM desUNaM gamiya tettIsAuTThididevesuppajjiya puNo viggahe kAdUNa orAliyamissakAyajogaM gadassa tduvlNbhaado| veunviyakAyajogINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 68 // sugamaM / kyoMki, audArikakAyayogase cAra manayogoM va cAra vacanayogoMmeM pariNamita ho maraNa kara tetIsa sAgaropamapramANa AyusthitivAle devoMmeM utpanna hokara, vahAM apanI sthitipramANa rahakara, punaH do vigraha karake manuSyoMmeM utpanna ho audArikamizrakAyayoga sahita dIrgha kAla rahakara, punaH audArikakAyayogameM Aye hue jIvake nau antamuhUrtoM gha do samayoMse adhika tetIsa sAgaropamapramANa audArikakAyayogakA antara prApta ho jAtA hai| isI prakAra audArikamizrakAyayogakA bhI antara kahanA cAhiye / kevala vizeSatA yaha hai ki audArikamizrakAyayogakA antara antarmuhUrta kama pUrvakoTise adhika tetIsa sAgaropamapramANa hotA hai, kyoMki, nArakI jIvoMmeM se nikalakara, pUrvakoTi AyuvAle manuSyoM meM utpanna ho, audArikamizrakAyayogakA prAraMbha kara, kamase kama kAlameM payoptiyAko pUrNa karake, audArikakAyayogake dvArA AdArikamizrakAya yogakA antara kara, kucha kama pUrvakoTi kAla vyatIta karake tetIsa sAgaropamakI AyuvAle devoMmeM utpanna ho, punaH vigraha karake audArikamizrakAyayogameM jAnevAle jIvake sUtrokta kAlapramANa antara pAyA jAtA hai| vaikriyikakAyayogI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 68 // yaha sUtra sugama hai| 1 pratiSu 'jehi ' iti pAThaH / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 2, 3, 72.] egajIveNa aMtarANugame veubdhiyamissakAyajogINamaMtaraM [209 jahaNNeNa egasamao // 69 // veubdhiyakAyajogAdo maNajogaM vacijoga vA gaMtUNa tattha egasamayamacchiya vidiyasamae vAghAdavaseNa veubdhiyakAyajogaM gadassa taduvalaMbhAdo / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 70 // aMtarassa pAhaNiyAdo egavayaNaM Nava'sayattaM ca jujjade / sesaM sugamaM / veubviyamissakAyajoNINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi?||71|| sugamaM / jahaNNeNa dasavAsasahassANi sAdireyANi // 72 // kudo ? tirikkhehito maNussehiMto vA devesu Neraiesu vA uppajjiya dIhakAleNa chappajjattIo samANiya veuniyakAyajogeNa aMtariya demaNadasavAsasahassANi acchiya tirikkhesu maNussesu vA uppajjiya savvajahaNNeNa kAleNa puNo AgaMtUNa veuvviyamissaM vaikriyikakAyayogiyoMkA jaghanya antara eka samaya hai // 69 // kyoMki, vaikriyikakAyayogase manayoga yA vacanayogameM jAkara vahAM eka samaya taka rahakara dasare samayameM usa yogakA vyAghAta hojAneke kAraNa vaikriyikaka jAnevAle jIvake eka samayapramANa vaikriyikakAyayogakA antara pAyA jAtA hai / vaikriyikakAyayogiyoMkA utkRSTa antara asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla hai // 70 // sUtra meM jo anantakAla va asaMkhyAtapudgalaparivarta ina donoM zabdoMmeM ekavacana aura napaMsakaliMgakA upayoga kiyA gayA hai vaha antarakI pradhAnatA ba hai aura isaliye upayukta hI hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 71 // yaha sUtra sugama hai| vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA jaghanya antara kucha adhika daza hajAra varSa hotA hai // 72 // ____ kyoMki, tiryaMcoMse athavA manuSyoMse devoM yA nArakiyoM meM utpanna hokara dIrgha kAla dvArA chaha paryAptiyAM pUrI kara vaikriyikakAyayogake dvArA vaikriyikamizrakAyayogakA antara karake, kucha kama daza hajAra varSa taka vahIM rahakara, tiryaMcoM athavA manuSyoMmeM utpanna ho, sabase kama kAlameM punaH deva yA nAraka gatimai Akara vaikriyikamizrayogako prApta 1 a-Aprayo; ' uppajatio'; kApato 'oppajjatIo ' iti pAThaH / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 3, 73. gadassa saadireydsvssshssmetttruvlNbhaado| kadhamedesi sAdireyattaM ? Na, veubdhiyamissaddhAdo tirikkha-maNussapajjattANaM gabbhajANaM jahaNNAuvassa bahuttuvalaMbhAdo / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaTuM // 73 // kudo ? veubviyamissakAyajogAdo veubdhiyakAyajogaM gaMtUNaMtariya asaMkhejjapoggalapariyaTTaNANi pariyaTTiya veubbiyamissaM gadassa taduvalaMbhAdo / AhArakAyajogi---AhAramissakAyajogINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 74 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 75 // kudo ? AhArakAyajogAdo aNNajogaM gaMtUNa sabbalahumaMtomuhuttamacchiya puNo hue jIvake sAtireka daza hajAra varSapramANa vaikriyikamizrakAyayogakA jaghanya antara pAyA jAtA hai| zaMkA-ina daza hajAra varSoMke sAtirekatA kaise hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, vaikriyikamizrayogake kAlakI apekSA tiryaMca va manuSya paryApta garbhaja jIvoMkI jaghanya Ayu bahuta pAyI jAtI hai| vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA utkRSTa antara asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla hai // 73 // kyoMki, vaikriyikamizrakAyayogase vaikriyikakAyayogameM jAkara, vaikriyikamizrakAyayogakA antara prAraMbha kara, asaMkhyAta pudgalaparivartana paribhramaNa kara punaH vaikriyikamizrakAyayogameM jAnevAle jIvake sUtrokta pramANa antara pAyA jAtA hai| AhArakakAyayogI aura AhArakamizrakAyayogI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? / / 74 // yaha sUtra sugama hai| AhArakakAyayogI aura AhArakamizrakAyayogI jIvoMkA jaghanya antara antamuharta hotA hai / 75 // kyoMki, AhArakakAyayogase anya yogako jAkara sabase kama antarmuhUrta rahakara Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 76.) egajIveNa aMtarANugame AhArakAyajogINamaMtara [211 AhArakAyajogaM gadassa aMtomuhuttataruvalaMbhAdo / egasamao kiNNa lambhade ! Na, AhArakAyajogassa vAghAdAbhAvAdo / evamAhAramissakAyajogassa vi vattavvaM / Navari AhArasarIramuTThAviya savvajahaNNeNa kAleNa puNo vi uTThAvetassa paDhamasamae aMtaraparisamattI kaayvyaa| ukkasseNa addhapoggalapariyaTTaM desUNaM // 76 // kudo ? aNAdiyamicchAdihissa addhapoggalapariyaTTAdisamae uvasamasammattaM saMjamaM ca jugavaM ghettaNa aMtomuhuttamacchiya (1) appamatto hodaNa (2) AhArasarIraM baMdhiya (3) paDibhaggo hodaNa (4) AhArasarIramuTTAviya aMtomuhuttamacchiya () AhArakAyajogI hodUNa Adi kariya egasamayamacchiya kAlaM kAUNa aMtariya uvaDpoggalapariyAI bhamiya aMtomuhuttAvasese saMsAre addhamaMtaraM kariya (6) aMtomuhuttamacchiya (7) abaMdhabhAvaM punaH AhArakakAyayogako prApta hue jIvake AhArakakAyayogakA antarmuhUrtapramANa antara pAyA jAtA hai| zaMkA- AhArakAyayogakA eka samayamAtra antara kyoM nahIM prApta ho sakatA? samAdhAna nahIM ho sakatA, kyoMki, AhArakAyayogakA vyAghAta nahIM ho sktaa| isI prakAra AhAramizrakAyayogakA antara bhI kahanA cAhiye / kevala vizeSatA yaha hai ki AhArazarIrako utpanna karake sabase kama kAlameM punaH AhArazarIrako uThAneke prathama samayameM antarakI samApti karadenA caahiye| AhArakakAyayogI aura AhArakamizrakAyayogI jIvoMkA utkRSTa antara kucha kama ardhapudgalaparivartanapramANa hotA hai // 76 // __ kyoMki, eka anAdi mithyAdRSTi jIvane ardhapudgalaparivartanapramANa saMsAra zeSa rahaneke Adi samayameM upazamasamyaktva aura saMyama ina donoMko eka sAtha grahaNa kiyA aura antarmuhUrta rahakara (1) apramatta hokara (2) AhArazarIrakA baMdha karake (3) pratibhanna arthAt apramattase cyuta ho pramatta hokara (4) AhArazarIrako utpanna karake antarmuhUrta rahA (5) aura AhArakAyayogI hokara usakA prAraMbha karake va eka samaya rahakara mara gayA / isa prakAra AhArakAyayogakA antara prAraMbha huaa| pazcAt vahI jIva upArdhapudalaparivartana bhramaNa karake saMsArake antarmuhUrtamAtra zeSa rahanepara antarakAla samApta kara arthAt punaH AhArazarIra utpanna kara (6) antarmuhUrta rahakara (7) abaMdhakabhAvako prApta Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 chakkhaMDAgamai khudAbaMdho [2, 3, 77. gayassa jahAkameNa advahi sattahi aMttomuhuttehi UNaaddhapoggalapariyaTTamettataruvalaMbhAdo / kammaiyakAyajogINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 77 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM tisamaUNaM // 78 // tiNNi viggahe kAUNa khuddAbhavaggahaNammi uppajjiya puNo viggahaM kAUNa Niggayassa tisamaUNakhuddAbhavaggahaNamettataruvalaMbhAdo / ukasseNa aMgulassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjAsaMkhejjAo osppinni-ussaappinniio|| 79 // kudo ? kammaiyakAyajogAdo orAliyamissaM veubdhiyamissaM vA gaMtUNa asaMkhejAsaMkhejjaosappiNI-ussappiNIpamANamaMgulassa' asaMkhejadibhAgamettakAlamAcchiya viggahaM hogyaa| aise jIvake yathAkrama ATha yA sAta arthAt AhArakakAyayogakA ATha aura AhAra kamizrakAyayogakA sAta antarmuhartase kama ardhapudgalaparivartamAtra antarakAla pAyA jAtA hai| kArmikakAyayogI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 77 // yaha sUtra sugama hai| kArmikakAyayogiyoMkA jaghanya antara tIna samaya kama kSudra bhavagrahaNamAtra hotA kyoMki, tIna vigraha karake kSudrabhavagrahaNavAle jIvoM meM utpanna ho punaH vigraha karake nikalanevAle jIvake tIna samaya kama kSudrabhavagrahaNamAtra kArmikakAyayogakA jaghanya antara prApta hotA hai| kArmikakAyayogiyoMkA utkRSTa antara aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNI kAla taka hotA hai / / 79 // kyoMki, kArmikakAyayogase audArikamizra athavA vaikriyikamizra kAyayogameM jAkara asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNIpramANa aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra kAla taka rahakara punaH vigrahagatiko prApta hue jIvake kArmikakAyayogakA sUtrokta antara .................... 1 apratI / osa piNI-ussaviNIo pamANaaMgulassa'; ApratI / osapiNi-ussAriNIpamANaaMgu. lassa ' iti pAThaH / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 84.1 egajIveNa aMtarANugame itthi-purisavedANamaMtaraM [ 213 gadassa tduvlNbhaado| vedANuvAdeNa itthivedANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 8 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 81 // sugamaM / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 82 // kudo ? isthivedAdo Niggayassa purisa-Naqsayavedesu ceva bhamaMtassa AvaliyAe asNkhejjdibhaagmettpogglpriyttttaannmNtrsruuvennuvlNbhaado| purisavedANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 83 // sugamaM / jahaNNaNa egasamao // 84 // kudo ? purisavedeNuvasamaseDiM caDhiya avagadavedo hodUNa egasamayamaMtariya kAla pAyA jAtA hai| bedamArgaNAnusAra strIvedI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 80 // yaha sUtra sugama hai| strIvedI jIvoMkA jaghanya antara kSudrabhavagrahaNa kAla hotA hai // 81 // yaha sUtra sugama hai| strIvedI jIvoMkA utkRSTa antara asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla hai / / 82 // kyoMki, strIvedase nikala kara puruSaveda yA napuMsakavedameM hI bhramaNa karanevAle jIvake AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pudgalaparivartanarUpa strIvedakA antarakAla prApta ho jAtA hai| puruSavediyoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 83 // yaha sUtra sugama hai| puruSavediyoMkA jaghanya antara eka samaya hotA hai // 84 // kyoMki, puruSaveda sahita upazamazreNIko car3hakara apagatavedI ho eka samaya taka Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 3, 85. bidiyasamae kAlaM kAUNa purisavedesuppaNNassa egasamayamettaruvalaMbhAdo / ukasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 85 // sugamaM / NavaMsayavedANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 86 // sugamaM / * jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 87 // khuddAbhavaggahaNaM kiNNa labmahe ? )Na,) apajattaesu khuddAbhavaggahaNamettAudvidiesu NaqsayavedaM motUNa itthi-purisavedANamaNuvalaMbhAdo, pajjattaesu vi aMtomuhuttaM mottUNa khuddAbhavaggahaNassa aNuvalaMbhAdo / ukkasseNa sAgarovamasadapudhattaM // 88 // kudo ? NaqsayavedAdo Niggayassa isthi-purisavedesu cetra hiMDaMtassa sAgarovama puruSavedakA antara karake dUsare samayameM maraNa kara puruSavedI jIvoM meM utpanna honevAle jIvake puruSavedakA eka samayamAtra antara pAyA jAtA hai| puruSavediyoMkA utkRSTa antara asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla hai|| 85 // yaha sUtra sugama hai| napuMsakavediyoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 86 // yaha sUtra sugama hai| napuMsakavediyoMkA jaghanya antara antarmuhUrta hotA hai / 87 // zaMkA-napuMsakavedI jIvoMkA jaghanya antara kSudrabhavagrahaNapramANa kyoM nahIM prApta ho sakatA ? samAdhAna nahIM ho sakatA, kyoMki kSudrabhavagrahaNamAtra AyuvAle aparyAptaka jIvoMmeM napuMsakavedako chor3a strI va puruSaveda nahIM pAyA jAtA, aura paryAptakoMmeM antamuhUrta ke sivAya kSudrabhavagrahaNamAtra kAla nahIM pAyA jaataa| napuMsakavediyoMkA utkRSTa antara sAgaropamazatapRthaktva hotA hai // 88 // kyoMki, napuMsakavedase nikalakara strI aura puruSa vedoMmeM hI bhramaNa karanevAle Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 91. ] sadadhattAdo uvari tatthAvadvANAbhAvAdo / egajIveNa aMtarANugame avagadavedANamaMtaraM avagadavedANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 89 // sugamaM / uvasamaM paDucca jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 90 // kudo 1 uvasamaseDIdo oyariya savvajahaNamaMtomuhuttaM savedI hoNaMtariya puNo uvasamaseDiM caDi avedattaM gayassa taduvalaMbhAdo / ukkasseNa addhapoggalapariyaGkaM deNaM // 91 // kudo ? aNAdiyAmicchAiTThissa tiNi vi karaNANi kAUNa addhapoggalapariyaDUssAdisamae sammattaM saMjamaM ca jugavaM ghettUNa aMtomuhuttamacchiya uvasamaseDiM caDiya avagadavedo hoNa heTThA oyariya savedo hodUNa aMtariya ubaDDapoggalapariyaGkaM bhamiya puNo aMtomuhuttAvasese saMsAre uvasamaseDiM caDhiya avagadavedo hodUNa aMtaraM samAniya puNeo jIvake sAgaropamazatapRthaktvase Upara vahAM rahanA saMbhava nahIM hai / [ 215 agadI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? / / 89 / / yaha sUtra sugama hai / upazamakI apekSA apagatavedI jIvoMkA jaghanya antara antarmuhUrtamAtra hotA hai // 90 // kyoMki, upazamazreNIse utarakara sabase kama antarmuhUrtamAtra saMvedI hokara apagataveditvakA antara kara punaH upazamazreNIko car3hakara apagatavedabhAvako prApta honevAle jIvake apagataveditvakA antarmuhUrtamAtra antara pAyA jAtA hai / upazamakI apekSA apagatavedI jIvoMkA utkRSTa antara kucha kama ardhapudgalapIravartanapramANa hotA hai // 91 // kyoMki, kisI anAdimithyAdRSTi jIvane tInoM karaNa karake ardhapulaparivartake Adi samaya meM samyaktva aura saMyamako eka sAtha grahaNa kiyA aura antarmuhUrta rahakara upazamazreNIko car3hakara apagatavedI hogyaa| vahAMse phira nIce utarakara savedI ho apagatavedakA antara prAraMbha kiyA aura upArdhapudgala parivartapramANa bhramaNa kara punaH saMsArake antarmuhUrtamAtra zeSa rahanepara upazamazreNIko car3hakara apagatavedI ho antarako samApta kiyA / pazcAt phira nIce utarakara kSapakazreNIko car3hakara abandhakabhAva Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 3, 92. tatto oyariya khavagaseDi caDiya abaMdhabhAvaM gayassa taduvalaMbhAdo / khavagaM paDucca Natthi aMtaraM NiraMtaraM // 92 // ... kudo ? khavagANamavagadavedANaM puNo vedapariNAmANuppattIdo / kasAyANuvAdeNa kodhakasAI-mANakasAI-mAyakasAI-lobhakasAI NamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 93 // sugamaM / jahaNNeNa egasamao // 94 // kudo ? kodheNa acchiya mANAdigadabidiyasamae vAghAdeNa, kAlaM kAdUNa Neraiesu uppAdeNa vA, Agadakodhodayassa egasamayaaMtaruvalaMbhAdo / evaM ceva sesakasAyANamegasamayaaMtaraparUvaNA kAyavvA / Navari vAghAde aMtarassa egasamao Nasthi, vAghAde kodhasseva udydNsnnaado| kiMtu maraNeNa egasamao vattabo, maNussa-tirikkha-devesuppaNNapaDhamasamae mANa-mAyA-lohANaM NiyameNudayadaMsaNAdo / prApta kiyA / aise jIvake apagataveditvakA kucha krama ardhapudgalaparivartapramANa antarakAla prApta ho jAtA hai| kSapakakI apekSA apagatavedI jIvoMkA antara nahIM hotA, nirantara hai // 92 // kyoMki, kSapakazreNI car3hanevAloMke eka vAra apagatavedI hojAnepara punaH vedapariNAmakI utpatti nahIM hotii| kaSAyamArgaNAnusAra krodhakaSAyI, mAnakaSAyI, mAyAkaSAyI aura lobhakaSAyI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 93 // yaha sUtra sugama hai| krodhAdi cAra kaSAyI jIvoMkA jaghanya antara eka samaya hotA hai // 94 // kyoMki, krodhakaSAyameM rahakara mAnAdikaSAyameM jAnake dUsare hI samayameM vyAghAtase athavA maraNakara nArakI jIvoMmeM utpatti hojAnese krodhodaya sahita jIvake krodhakaSAyakA eka samayamAtra antarakAla prApta ho jAtA hai| isI prakAra zeSa kaSAyoMke bhI antarakI prarUpaNA karanA caahiye| kevala vizeSatA yaha hai ki mAnAdi kaSAyoMke vyAghAtake dvArA eka samayapramANa antarakAla nahIM hotA, kyoMki vyAghAta honepara krodhakA hI udaya dekhA jAtA hai| kintu maraNake dvArA mAnAdikaSAyoMkA eka samayapramANa antara kahanA cAhiye, kyoMki manuSya, tiryaMca va devoMmeM utpanna hue jIvake prathama samayameM kramazaH mAna, mAyA va lobhakA niyamase udaya dekhA jAtA hai| Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 98. ] egajIveNa aMtarANugame madi- sudaaNNANINamaMtaraM ukkasseNa aMtomuhuttaM // 95 // appidakasAyAdo aNapidakasAyaM gaMtaNukkassamaM to muhuttamacchiya appidakasAyamAgadasta taduvalaMbhAdo / akasAI avagadavedANa bhaMgo // 96 // [ 217 kudo ? ( uvasamaM paDucca ) jahaNeNa aMtomuhuttaM, ukkasseNa uvaDDapoggalapariya; khavagaM paDuca Natthi aMtaramiccedehi tatto bhedAbhAvAdo / NANANuvAdeNa madiaNNANI sudaaNNANINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 97 // sugamaM / jahaNeNa aMtomuttaM // 98 // kudo ? madi-sudaaNNANehiMto sammataM ghetUNa saNNANesu jahaNNakAlamaMtariya puNe krodhAdi cAra kaSAyI jIvoMkA utkRSTa antara antarmuhUrtamAtra hai // 95 // kyoMki, vivakSita kaSAyase avivakSita kaSAyameM jAkara adhika se adhika antamuhUrtapramANa rahakara vivakSita kaSAyameM Aye hue jIvake usa kaSAyakA antarmuhUrtapramANa antarakAla prApta hotA hai / akaSAyI jIvoMkA antara apagatavedI jIvoMke samAna hotA hai // 96 // kyoMki, ( upazamakI apekSA ) jaghanya antara antarmuhUrta aura utkRSTa antara upArdhapulaparivarta akaSAyI jIvoMke bhI hotA hai / kSapakakI apekSA antara nahIM hotA, nirantara hai / isa prakAra akaSAyI aura apagatavedI jIvoMkI antara- prarUpaNAmeM koI bheda nahIM hai / jJAnamArgaNAnusAra matiajJAnI aura zrutaajJAnI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 97 // yaha sUtra sugama hai / matiajJAnI aura zrutAjJAnI jIvoMkA jaghanya antara antarmuhUrtapramANa hotA hai // 98 // kyoMki, matiajJAna va zrutaajJAna se samyaktva grahaNakara matijJAna va zruta jJAnameM Akara kamase kama kAlakA antara dekara punaH matiajJAna va zrutaajJAna bhAvameM gaye Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ] madi-sudaaNNANI gadassa tadudhalaMbhAdo / chaDAgame khudAbaMdho ukkasseNa bechAvaTTisAgarovamANi // 99 // kudo ? madi- sudaaNNANissa sammattaM ghetUNa chAvaTTisAgarovamANi deNANi saNAsu aMtariya puNo sammAmicchattaM gaMtUNa missaNANehi aMtariya puNo sammattaM gheNa chAvasAgaromANi bhrUNANi bhamiya micchattaM gadassa taduvalaMbhAdo | kudo desUNataM ? uvasamasammattakAlAdo bechAvaDia aMtaramicchattakAlassa bahuttuvalaMbhAdo / sammAmicchAiTTINANaM madi-sudaaNNANamidi kaTTu keimAiriyA sammAmicchatteNa NAMtarAveMti / ta ghaDade, sammAmicchattabhAvAyattaNANassa sammAmicchattaM va pattajaccatarassa madi-sudaaNNANattavirohAdo | vibhaMgaNANINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 100 // hue jIvake antarmuhUrtapramANa antarakAla pAyA jAtA hai / matiajJAnI aura zrutAjJAnI jIvoMkA utkRSTa antara do chayAsaTha sAgaropama arthAt eka sau battIsa sAgaropama kAla hotA hai // 99 // [ 2, 3.99. kyoMki, kisI matizrutaajJAnI jIvake samyaktva grahaNa karake, kucha kama chayAsaTha sAgaropama kAlapramANa samyagjJAnoMkA antara dekara, punaH samyagmithyAtvako. jAkara mizrakSAnoMkA antara dekara punaH samyaktva grahaNa karake kucha kama chyAsaTha sAgaropamapramANa paribhramaNa kara mithyAtvako jAnese do chayAsaTha sAgaropamapramANa matizruta ajJAnoMkA antarakAla pAyA jAtA hai / zaMkA- do chayAsaTha sAgaropamoMmeM jo kucha kama kAla batalAyA hai vaha kyoM ? samAdhAna - kyoMki, upazamasamyaktvakAlase do chayAsaTha sAgaropamoMke bhItara mithyAtvakA kAla adhika pAyA jAtA hai / ( dekho pu. 5, pR. 6, antarAnugama sUtra 4 kI TIkA ) / samyagmithyAdRSTijJAnako mati zruta ajJAna rUpa mAnakara kitane hI AcArya uparyukta antara- prarUpaNA meM samyagmithyAtvakA antara nahIM dilAte / para yaha bAta ghaTita nahIM hotI, kyoMki, samyagmithyAtvabhAvake adhIna huA jJAna samyagmithyAtvake samAna eka anya jAtikA bana jAtA hai ataH usa jJAnako mati zruta ajJAna rUpa mAnanemeM virodha AtA hai / vibhaMgajJAniyoMkA antara kitane kAla hotA hai ? // 100 // 1 kA sammAmicchattaM patta- '; mapratau ' sammAmicchataM ca patta- ' iti pAThaH / Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 105.] egajIveNa aMtarANugame madi-sudAdicaduNANINamaMtara 219 sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 101 // kudo ? devassa heraiyassa vA vibhaMgaNANissa diTThamaggassa sammattaM ghettUNa ohiNANeNa savvajahaNNamaMtomuhuttamacchiya vibhaMgaNANaM micchattaM ca jugavaM paDivaNNassa jhnnNtruvlNbhaado| ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 102 // kudo ? vibhaMgaNANAdo madiaNNANaM gaMtUNatariya AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettapoggalapariyaTTe pariyaTTidUNa vibhaMgaNNANaM gadassa taduvalaMbhAdo / ___ AbhiNivohiya-suda-ohi-maNapajjavaNANINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? / / 103 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhattaM // 1.4 // yaha sUtra sugama hai| vibhaMgajJAniyoMkA jaghanya antarakAla antarmuhUrta hai // 101 // kyoMki, eka vibhaMgavAnI deva yA nArakI jIvake sanmArga pAkara samyaktva grahaNa kara avadhijJAna sahita kamase kama antarmuhUrta rahakara vibhaMgajJAna aura mithyAtvako eka sAtha prApta honepara vibhaMgajJAnakA antarmuhUrtamAtra jaghanya antara prApta hotA hai / vibhaMgajJAniyoMkA utkRSTa antara asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla kyoMki, vibhaMgahAnase matiajJAnako jAkara antara prAraMbha kara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pudgalaparivartana paribhramaNa kara vibhaMgajJAnako prApta honevAle jIvake vibhaMgajJAnakA sUtrokta kAla pAyA jAtA hai| AbhinibodhikajJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI aura manaHparyayajJAnI jIvoMkA antara kitane kAla hotA hai ? // 103 // yaha sUtra sugama hai| Abhinivodhika Adi ukta cAra jJAniyoMkA jaghanya antara antarmuhUrta hotA hai // 104 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] chakDAgame khudAbaMdha [2, 3, 105. kudo ? mada- suda-ohiNANesu TThidadevassa Neraiyassa vA micchattaM gaMtUNa madisuda-vibhaMga aNNANehi aMtariya puNo madi- suda-ohiNANamAgadassa jahaNNeNato muhuttaM taruvalaMbhAdo | evaM maNapajjavaNANassa vi / Navari maNapajjavaNANI saMjado taNNANaM viNAsiya aMtamuttamacchiya tasseva NANassa puNo ANadavvo / ukkasseNa addhapoggalapariyahaM deNaM // 105 // kudo ? aNAdiyamicchAiTThissa addhapoggalapariyaTTassa paDhamasamae uvasamasammattaM paDivajjiya tattheva deva - Neraiesa virodhAbhAvAdo madi-suda-ohiNANANi uppAiya chAvaliyAo ucasamasammasaddhA asthi tti sAsaNaM gaMtRNaMtariya puNo micchattega addhapoggala - pariyaGkaM bhamiya aMteomuhuttAtrase se saMsAre sammattaM paDivajjiya madi-sudaNANANamaMtaraM samA kyoMki, mati, zruta aura avadhi jJAnoMmeM sthita kisI deva yA nArakI jIvake mithyAtvako jAkara mati ajJAna, zrutaajJAna va vibhaMgajJAnake dvArA antara karake punaH matijJAna, zrutajJAna va avadhijJAnameM Anepara ukta jJAnoMkA antarmuhUrtapramANa jaghanya antara prApta hotA hai / isI prakAra mana:paryayajJAnIkA bhI jaghanya antara antarmuhUrtapramANa hotA hai / kevala vizeSatA yaha hai ki mana:paryayajJAnI saMyata jIva manaHparyayajJAnako naSTa karake antarmuhUrtakAla taka usa jJAnake binA rahakara phira usI jJAna meM lAyA jAnA cAhiye / Abhinibodhika Adi cAra jJAnoMkA utkRSTa antara kucha kama ardhapudgalaparivartanapramANa hotA hai / / 105 / / kyoMki, kisI anAdi midhyAdRSTi jIvane apane ardhapudgala parivartapramANa ( saMsAra zeSa rahane ke ) prathama samaya meM upazamasamyaktva grahaNa kiyA aura usI avasthAmeM matijJAna, zrutajJAna va avadhijJAna utpanna kiye; kyoMki deva aura nArakI jIvoM meM ukta avasthA meM inake utpanna hone meM koI virodha nahIM aataa| phira upazamasamyaktvake kAlameM chaha AvalI zeSa rahanepara vaha jIva sAsAdanaguNasthAna meM gayA aura isa prakAra matijJAna Adi tInoM zAnoMkA antara prAraMbha ho gayA / phira usI jIvane mithyAtva sahita ardhapulaparivartapramANa bhramaNa kara saMsAra ke antarmuhUrtamAtra zeSa rahanepara samyaktvako grahaNa kara liyA aura isa prakAra mati zruta jJAnoMkA antara samApta kiyA / 1 beiMdiyANaM bhaMte kiM nANI annANI ? goyamA ! NANI vi aNNANi vi / je gANI te niyamA dunANI / taM ahA- AbhiNibohiyanANI suyaNANI / je aNNANI te vi niyamA duannANI / taM jahA - maiannANI suyaaNNANI ya / bhagavatI, 8, 2. beiMdiyassa do NANA kahaM lambhaMti ? bhaNNai, sAsAyaNaM par3acca tassApa jayasa do NANA langaMti / prajJApanA TIkA | sAsaNabhAve gANaM / karmagraMtha 4, 49. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 108.] egajIveNa aMtarANugame saMjadAdINamaMtara [ 221 Niya puNo aMtomuhuttaM gaMtUNa ohiNANamuppAiya tattheva tadaMtaraM pi samANiya aMtomuhutteNa kevalaNANamuppAiya abaMdhabhAvaM gadassa uvaDDapoggalapariyaTuMtaruvalaMbhAdo / evaM maNapajjavaNANassa vi / Navari uvasamasammatteNa saha maNapajjavaNANassa virohAdo paDhamasammattaddhaM volAviya muhuttapudhatte gade maNapajjavaNANamAdIe aMtarassa avasANe ca upAedavvaM / kevalaNANINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 106 // sugamaM / Natthi aMtaraM NiraMtaraM // 107 // kudo ? kevalaNANe samuppaNNe puNo tassa viNAsAbhAvAdo / saMjamANuvAdeNa saMjada-sAmAiyachedovaTThAvaNasuddhisaMjada-parihArasuddhisaMjada-saMjadAsaMjadANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 108 // sugamaM / pazcAt antarmuhUrta kAla vyatIta karake usane avadhijJAna utpanna kara liyA aura usI samaya avadhijJAnakA antara samApta kiyaa| phira usane antarmuhUrtakAlase kevalajJAna utpanna kara avandhakabhAva prApta kara liyA / aise jIvake matijJAna, zrutajJAna aura avadhiH zAnakA upArdhapudgalaparivartapramANa utkRSTa antara pAyA jAtA hai| isI prakAra manaHparyayajJAnakA bhI utkRSTa antara kucha kama ardhapudgalaparivartana pramANa hotA hai| kevala vizeSatA yaha hai ki upazamasamyaktvase manaHparyayajJAnakA virodha honeke kAraNa prathamopazamasamyaktvakA kAla samApta kara muhUrtapRthaktva vyatIta hojAnepara Adi meM va antarake antameM manaHparyayajJAna utpanna karAnA caahiye| kevalajJAniyoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 106 // yaha sUtra sugama hai| kevalajJAniyoMke jJAnakA kabhI antara hI nahIM hotA, vaha jJAna nirantara hotA kyoMki, kevalajJAna utpanna honepara phira usakA vinAza nahIM hotaa| saMyamamArgaNAnusAra saMyata, sAmAyika va chedopasthApana zuddhisaMyata, parihAravizuddhisaMyata aura saMyatAsaMyata jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 108 // yaha sUtra sugama hai| Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 j chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 3, 109. jahaNNeNa aMtomuhattaM // 109 // kudo ? appidasaMjamadvidijIvamasaMjamaM NedUNa puNo appidasaMjamassa jahaNNakAleNa NIde jahaNNamaMtara hodi / NavIra sAmAiyacchedovaTThAvaNasaMjado uvasamaseDi caDiya suhumasaMjama-jahAkkhAdasaMjamesu aMtariya puNo heTThA oyariyassa sAmAiya-chedovaTThAvaNasuddhisaMjamesu padidassa jahaNNamaMtara hodi / parihArasuddhisaMjamAdo sAmAiya- chedovaTThAvaNasuddhisaMjamaM NedUNa jahaNNeNa aMtomuhutteNa puNo parihArasuddhisaMjamamAgadassa jahaNNamaMtaraM hodi / ukkasseNa addhapoggalapariyaTuM desUNaM // 110 // ___ kudo ? aNAdiyamicchAiTThissa addhapoggalapariyaTTassa Adisamae paDhamasammattaM saMjamaM ca jugavaM ghettUNa aMtomuhusamacchiya micchattaM gaMtUNatariya ubaDDapoggalapariyaTuM bhamiya puNo aMtomuhuttAvasese saMsAre saMjamaM paDibajjiya aMtaraM samANiya aMtomuhuttamacchiya abaMdhagattaM gadassa ubaDDapoggalapariyaTTamettaMtaruvalaMbhAdo / evaM sAmAiya chedovaTThA saMyata Adi ukta saMyamI jIvoMkA jaghanya antara antarmuhUrtamAtra hotA hai / / 109 / / kyoMki, vivakSita saMyamameM sthita jIvako asaMyamameM lejAkara kamase kama kAlameM punaH vivakSita saMyamameM lAnepara usa saMyamakA ukta jaghanya antara prApta hotA hai| kevala vizeSatA yaha hai ki sAmAyika va chedopasthApana zuddhisaMyata jIvake upazamazreNIko car3hakara sUkSmasAmparAya va yathAkhyAta saMyamoMke dvArA antara dekara punaHzreNIse nIce utaranepara sAmAyika va chedopasthAna zuddhisaMyamoMmeM Anepara una donoM saMyamoMkA jaghanya antara hotA hai / tathA * parihArazuddhisaMyamase sAmAyika va chedIpasthApana zuddhisaMyamameM jAkara antarmuhUrta kAlase punaH parihArazuddhisaMyamameM Aye hue jIvake parihArazuddhisaMyamakA jaghanya antara hotA hai| saMyata Adi ukta saMyamI jIvoMkA utkRSTa antara kucha kama ardhapudgalaparivartanapramANa hotA hai // 110 // kyoMki, kisI anAdimithyAdRSTi jIvake ardhapudgalaparivartamAtra saMsAra zeSa rahaneke Adi samayameM prathamopazamasamyaktva aura saMyama donoM ko eka sAtha grahaNa kara bhantarmuhurta rahakara mithyAtvako jAkara antara prAraMbha karake upArdhapudgalaparivartapramANa amaNa kara punaH antarmuhUrtamAtra saMsAra zeSa rahanepara saMyama grahaNa kara va antarakAla samApta kara antarmuhUrta taka raha abandhakabhAvako prApta honepara ukta saMyamoMkA upAdhapulaparivartapramANa antara pAyA jAtA hai| isI prakAra sAmAyika va chedopasthApana zuddhisaMyatoMkA antara kahanA cAhiye, 1 apratau ' jIvasaMjarbha ' iti pAThaH / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 111. ] egajIveNa aMtarANugame suhuma- jahAkkhAda suddhisaMjadANa maMtaraM [ 223 vaNasuddhisaMjadANaM, bhedAbhAvAdo | evaM parihArasuddhisaMjadassa vi / Navari aNAdiyamicchAdiTThI addhapoggalapariyaTTassa Adisamae upasamasammattaM saMjamaM ca jugavaM ghetaNa vAsapudhattamacchiya pacchA parihArasuddhisaMjamaM gaMtRRNa micchataM puNo gamiya aMtarAvedavtro, saMjamaggahaNapaDhamasamayAdo vAsapudhatteNa viNA parihAra suddhisaMjamaggahaNAbhAvAdo | avasANe vi parihArasuddhisaMjamaM gaNhAviya' pacchA sAmAiyacchedovaDAvaNa- suhuma- jahAkkhAdasaMjamANaM dUNa abaMdhago kAyavvo / evaM saMjadAsaMjadassa vi / Navari avasANe tiSNi vikaraNANi kAU NuvasamasammattaM saMjamA saMjamaM ca gahidapaDhamasamae aMtaraM samANiya aMto muhuttamacchiya saMjamaM ghettUNa abaMdhagattaM gado tti vattavyaM / suhumasAM parAiyasuddhisaMjada - jahAkkhAda vihAra suddhisaMjadANamaMtaraM haciraM kAlAdo hodi ? // 111 // sugamaM / kyoMki, unake pUrvokta saMyatoM ke antarase koI bheda nahIM hotA ! isI prakAra parihArazuddhisaMyatakA bhI antara hotA hai / kevala vizeSatA yaha hai ki anAdimithyAdRSTi jIvake ardhapulaparivartake Adi samaya meM upazamasamyaktva aura saMyamako eka sAtha grahaNa kara varSapRthaktva rahakara pazcAt parihArazuddhisaMyamako prApta kara punaH mithyAtva meM jAkara antara utpanna karAnA cAhiye, kyoMki saMyama grahaNa karane ke pazcAt varSapRthaktvake vinA parihArazuddhisaMyama grahaNa nahIM kiyA jA sakatA / antarake samAptikAlameM bhI parihArazuddhisaMyamako grahaNa karAkara pazcAt sAmAyika va chedopasthAna, sUkSmasAmparAya aura yathAkhyAta saMyamoM meM lejAkara abandhakabhAva utpanna karAnA cAhiye / isI prakAra saMyatAsaMyata jIvakA bhI antara utpanna karanA cAhiye / kevala vizeSatA yaha hai ki antameM tInoM karaNa karake upazamasamyaktva va saMyamAsaMyamako grahaNa karaneke prathama samayameM hI antarakAla samApta kara antarmuhUrta rahakara saMyama grahaNa kara abandhakabhAvako prApta huA, aisA kahanA cAhiye / sUkSmasAmparAyazuddhisaMyatoM aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyatakA antara kitane kAla hotA hai ? // 111 // yaha sUtra sugama hai| 1 a - ApratyoH ' gehaviya ' iti pAThaH / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 3, 112. uvasamaM paDucca jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 112 // kudo ? caDamANassa suhumasAMparAiyasuddhisaMjadassa upasaMtakasAo hodUNa jahAkkhAdeNaMtariya puNo suhumasAMparAiyasuddhisaMjade padidassa taduvalaMbhAdo / jahAkkhAdasaMjamAdo heTThA padiya jahaNNamaMtomuhuttamAcchaya puNo kameNuvari caDhiya uvasaMtakasAo hodUNa jahAkkhAdasaMjamaM gadassa jhnntruvlNbhaado| ukkasseNa addhapoggalapariyaTTaM desUNaM // 113 // kudo ? aNAdiyamicchAidvissa tiNi vi karaNANi kAdaNa addhapoggalapariyaTTassa Adisamae paDhamasammattaM saMjamaM ca jugavaM ghettaNa aMtomuhutteNa savvajahaNNa uvasamaseDiM caDiya suhumasAMparAio hodUga tattha jahaNatomuhuttamacchiya upasaMtakasAo hoNa suhumusAMparAiyasuddhisaMjado puNo hodUNa tassa paDhamasamae jahAkkhAdasuddhisaMjamaMtarassAdi kariya puNo aMtomuhutteNa aNiyaTTiguNaTThANe Nivadiya sAmAiya-chedovaTThAvaNaM padidapaDhamasamae suhumasAMparAiyasuddhisaMjamaMtarassa Adi kariya kameNa heTThA oyariya upazamakI apekSA sUkSmasAmparAya aura yathAkhyAta zuddhisaMyatoMkA jaghanya antara kAla antarmuhUrtamAtra hotA hai / / 112 / / __kyoMki, zreNI car3hate hue sUkSmasAmparAyazuddhisaMyatake upazAMtakaSAya hokara yathAkhyAtasaMyamake dvArA sUkSmasAsparAyasaMyamakA antara kara punaH girakara sUkSmasAmparAyazuddhisaMyamameM Anepara antarmuhUrtamAtra antarakAla pAyA jAtA hai| yathAkhyAtasaMyamase nIce girakara kamase kama antarmuhUrtamAtra rahakara punaH kramase Upara car3hakara upazAntakaSAya hokara yathAkhyAtasaMyama grahaNa karanevAle jIvake yathAkhyAtasaMyamakA antamuhUrtamAtra jaghanya antara pAyA jAtA hai| sUkSmasAmparAya aura yathAkhyAta zuddhisaMyatoMkA utkRSTa antarakAla kucha kama ardhapudgalaparivartanapramANa hai // 113 // kyoMki, koI anAdimithyAdRSTi jIva tInoM hI karaNa karake ardhapudgalaparivartaka Adi samaya meM prathamopazamasamyaktva aura saMyamako eka sAtha grahaNa kara sabase kama antamuhUrta kAlase upazamazreNIko car3hakara sUkSmasAmparAyika huA, aura vahAM kamase kama antarmuhUrtamAtra rahakara upazAntakaSAya hogyaa| pazcAt punaH sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata hokara usake prathama samayameM hI yathAkhyAtazuddhisaMyamakA antara prAraMbha kiyaa| punaH antarmuhUrta kAlase anivRttikaraNa guNasthAnameM girakara sAmAyika va chedopasthApana zuddhisaMyamoMmeM giraneke prathama samayameM sUkSmasAmparAyika zuddhisaMyamakA antara prAraMbha kiyA / phira kramase nIce utarakara upArdhapudgalaparivartapramANa bhramaNa kara antameM Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 116. ] egajIveNa aMtarANugame asaMjadANamaMtaraM [ 225 ubaDDapoggalapariyaGkaM bhamiya avasANe sammattaM saMjamaM ca ghettUNuvasa seDiM caDiya muhumasAMparAio uvasaMtakasAo ca hotRRNa suhumasAMparAiyasuddhisaMjado puNo hodUNa kameNa aMtarANi samaNiya heTThA oriya puNo khavagaseDiM caDiya abaMdhagataM gadassa uvaDDapoggalapariyatarassuvalaMbhAdo / khavagaseDIe doNhamaMtarANaM parisamatI kiNNa kadA ? Na, utrasAmagehi ettha ahiyArAdo / khavagaM paDucca Natthi aMtaraM niraMtaraM // 114 // kudo ? khavagANaM puNo AgamaNAbhAvAdo / asaMjadANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 115 // sugamaM / jaNa aMtamutaM // 116 // samyaktva aura saMyamako eka sAtha grahaNa kara upazamazreNIpara car3hA tathA sUkSmasAmparAyika aura upazAntakaSAya hokara punaH sUkSmasAmparAyazuddhisaMyata hokara kramase donoM antarakAloMko samApta kara nIce utarakara punaH kSapakazreNIpara car3hA aura abandhakabhAvako prApta hogayA / aise jIvake sUkSmasAmparAya aura yathAkhyAta zuddhisaMyamakA upArdhapudgala parivartapramANa utkRSTa antara pAyA jAtA hai / zaMkA * kSapakazreNI meM jaghanya aura utkRSTa ina donoM antaroMkI parisamApti kyoM nahIM kI ? samAdhAna kSapakoMkA nahIM / kSapakakI apekSA sUkSmasAmparAyika aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyatoM kA antara nahIM hotA, nirantara hai // 114 // - nahIM kI, kyoMki yahAM to kevala upazAmakoMkA adhikAra hai, kyoMki, kSapaka jIvoM kA kSINakaSAya guNasthAna se lauTakara punaH sUkSmasAmparAya guNasthAna meM Ane kA abhAva hai / asaMyatakA antara kitane kAla taka hotA hai ? / / 115 / / yaha sUtra sugama hai / asaMyatoMkA jaghanya antarakAla antarmuhUrtamAtra hai / / 116 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 3, 117. kudo ? asaMjadassa saMjamaM ghettaNa jahaNamaMtomuhuttamacchiya puNe asaMjamaM gadassa taduvalaMbhAdo ukkasseNa puvvakoDI deNaM // 117 // kudo ? saNipaMcidiyasammucchimapajjattayassa chahi pajjatIhi pajjattayadassa vissamiya visuddha hotRRNa saMjamA saMjamaM ghettRNaMtariya desUNapuvvakoDiM jIviya kAlaM kAUNa devesuppaNNapaDhamasamae samANidaMtarassa aMto muhuttUNa pucca koDimettaM tarutralaM bhAdo / daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 118 // jahaNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 119 // kudo ? jo jIvo cavakhudaMsaNI eiMdiya-beiMdiya-teiMdiyaladdhiapajjattaesa khudAbhavaggahaNa mettAuDidiesu aNNadaresu acakkhudaMsaNI hoNuppAjjaya khuddAbhavagga haNamaMtariya puNo cauriMdiyAdisu cakkhudaMsaNI hoNuppaNNo tassa khuddAbhavaggahaNamettaM tarucalaM bhAdo / kyoMki, asaMyata jIvake saMyama grahaNa kara kamase kama antarmuhUrtakAla rahakara punaH asaMyama meM jAnepara antarmuhUrtamAtra antara prApta hotA hai / asaMyatoMkA utkRSTa antarakAla kucha kama pUrvakoTi hotA hai / / 117 // kyoMki, kisI saMjJI paMcendriya sammUrchima paryApta jIvane chaddoM paryAptiyoM se pUrNa hokara vizrAma le vizuddha ho saMyamAsaMyama grahaNakara asaMyamakA antara prAraMbha kiyA aura kucha kama pUrvakoTi kAla jIkara maraNakara devoMmeM utpanna honeke prathama samaya meM antara samApta kiyA arthAt asaMyamabhAva grahaNa kiyaa| aise jIvake asaMyamakA antarmuhUrta kama eka pUrvakoTimAtra antarakAla pAyA jAtA hai / (dekho pu. 4, kAlAnugama sUtra 18 ) / darzana mArgaNAnusAra cakSudarzanI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 118 // yaha sUtra sugama hai / cakSudarzanI jIvoMkA jaghanya antarakAla kSudrabhavagrahaNamAtra hotA hai / / 119 // kyoMki, jo cakSudarzanI jIva kSudrabhavagrahaNamAtra AyusthitivAle kisI bhI ekendriya dvIndriya va trIndriya labdhyaparyAptakoM meM acakSudarzanI hokara utpanna hotA hai aura kSudrabhavagrahaNamAtra kAla cakSudarzanakA antara kara punaH caturindriyAdika jIvoMmeM cakSudarzanI hokara utpanna hotA hai usa jIvake cakSudarzanakA kSudrabhavagrahaNamAtra antarakAla pAyA jAtA hai / * Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 123.] egajIveNa aMtarANugame daMsaNacadukkassaMtara [227 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 120 // kudo ? cakkhudaMsaNIhiMto NippiDiya acakkhudaMsaNIsu samuppajjiya aMtaridUNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettapoggalapariyaDhe gamiya puNo cakkhudaMsaNIsuppaNNassa tduvlNbhaado| acavakhudaMsaNINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 121 // sugamaM / Natthi aMtaraM NiraMtaraM // 122 // kevaladasaNissa puNo' acakkhudaMsaNuppattIe abhAvAdo / odhidasaNI odhiNANibhaMgo // 123 // jahaNNeNa aMtomuhuttamukkasseNa ubaDDapoggalapariyaTTamiccedehi doNhaM bhedaabhaavaado| cakSudarzanI jIvoMkA utkRSTa antara asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla hotA hai // 120 // __ kyoMki, cakSudarzanI jIvoM se nikalakara acakSudarzanI jIvoMmeM utpanna ho antara prArambha kara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pudgalaparivartIko vitAkara punaH cakSudarzanI jIvoM meM utpanna hue jIvake cakSudarzanakA sUtrokta utkRSTa antara pAyA jAtA hai| acakSudarzanI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 121 // yaha sUtra sugama hai| acakSudarzanI jIvoMkA antara nahIM hotA, ve nirantara hote haiM // 122 / / kyoMki, acakSudarzanakA antara kevaladarzana utpanna honepara hI ho sakatA hai| para eka vAra jo jIva kevaladarzanI ho gayA usake punaH acakSudarzanakI utpatti nahIM ho sktii| avadhidarzanI jIvoMke antarakI prarUpaNA avadhijJAnI jIvoMke samAna hai // 123 // kyoMki, avadhijJAnI aura avadhidarzanI jIvoMke jaghanya antara antarmuhUrtamAtra aura utkRSTa antara upArdhapudgalaparivartapramANameM koI bheda nahIM hai| 1 pratiSu kevaladasaNista No' iti pAThaH / Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] chakkhaMDAgo khudAbaMdhI [2, 3, 124. kevaladasaNI kevalaNANibhaMgo // 124 // ___ aMtarAbhAvaM paDi doNhaM bhedAbhAvAdo / lessANuvAdeNa kiNhalessiya-gIlalessiya-kAulessiyANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 125 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 126 // kudo ? kiNhalessiyasta NIlalessaM, NIlalessiyassa kAulessaM, kAulessiyassa teulessaM gaMtUNa appaNo lessAe jahaNNakAleNAgadassa aMtomuhursataruvalaMbhAdo / ukkasseNa tettIsasAgarovamANi sAdireyANi // 127 // kudo ? puvyakoDAuo maNusso gabbhAdiahavassANamabhaMtare chaaMtomuhattamasthi tti kiNhalessAe pariNamiya Adi kariya puNo NIla-kAu-teu-pamma-sukkalessAsu kevaladarzanI jIvoMke antarakI prarUpaNA kevalajJAnI jIvoMke samAna hai / / 124 // kyoMki, ina donoMmeM antarakA abhAva hotA hai, aura isakI apekSA donoMmeM koI bheda nahIM hai| lezyAmArgaNAnusAra kRSNalezyA, nIlalezyA aura kApotalezyAvAle jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 125 // yaha sUtra sugama hai| kRSNa, nIla aura kApota lezyAvAle jIvoMkA jaghanya antarakAla antarmuhUrta hotA hai // 126 // kyoMki, kRSNalezyAvAle jIvake nIlalezyAma, nIlalezyAvAle jIvake kApotalezyAma va kApotalezyAvAle jIvake tejolezyAmeM jAkara apanI pUrva lezyAma jaghanya kAlake dvArA punaH vApisa Anese antarmuhUrtapramANa antara pAyA jAtA hai|' kRSNa, nIla aura kApota lezyAvAle jIvoMkA utkRSTa antara kucha adhika tetIsa sAgaropamapramANa hotA hai // 127 // kyoMki, eka pUrvakoTikI AyuvAlA manuSya garbhase Adi lekara ATha varSake bhItara chaha antarmuhUrta zeSa rahanepara kRSNalezyA rUpa pariNAmako prApta huaa| isa prakAra kRSNalezyAkA prAraMbha kara punaH nIla, kApota, teja, padma aura zukla lezyAoMmeM paripATI ...................................... 1 kRSNa-NIla-kapotalezyAnAmekazaH aMtaraM jaghanyenAntarmahataH, utkarSeNa trayastriMzatsAgaropamANi sAdhikAni / ta.rA.4, 22, 10. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 129.] egajIveNa aMtarANugame challessiyANamaMtara (229 parivADIe aMtariya saMjamaM ghettUNa tisu suhalessAsu desUNapurakoDimacchiya puNo tettIsasAgarovamAuTThidiesu dave suppajjiya tatto AgaMtUNa maNussesuppajjiya sukka-pammateu-kAu-NIlalessAo kameNa pariNAmiya kiNNalessAe pariNAmayassa dasaaMtomuttUNaaTThavassehi uNiyAe pubbakoDiyAe sAdireyANaM tettIsaMsAgarovamANaM aMtaratteNuvalaMbhAdo / evaM ceva NIla kAulessANaM pi vattavyaM / Navari aTTha-chaaMtomuhuttUNahavassehi UNi yAe puvyakoDIe sAdireyANi tettIsasAgarovamANi tti vattavyaM / teulessiya-pammalessiya-sukkalessiyANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 128 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhattaM // 129 // kramase jAkara antara karatA huA, saMyama grahaNa kara tIna zubha lezyAoMmeM kucha kama pUrvakoTi kAlapramANa rahA aura phira tetIsa sAgaropama AyusthitivAle devoMmeM utpanna huA / phira vahAMse Akara manuSyoM meM utpanna hokara zukla, padma, teja, kApota aura nIlalezyA rUpa kramase pariNamita huA aura antameM kRSNalezyAmeM AgayA / aise jIvake daza antarmuhUrta kama ATha varSase hIna pUrvakoTi adhika tetIsa sAgaropamapramANa kRSNalezyAkA antarakAla prApta hotA hai| isI prakAra nIlalelyA aura kApotalezyAke utkRSTa antarakAlakA prarUpaNa karanA cAhiye / vizeSatA kevala itanI hai ki nIlalezyAkA antara kahate samaya ATha aura kApota lezyAkA antara kahate samaya chaha antarmuhUrta kama ATha varSase hIna pUrvakoTi adhika tetIsa sAgaropamapramANa antarakAla batalAnA caahiye| tejalezyA, padmalezyA aura zuklalezyAvAle jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 128 // yaha sUtra sugama hai| teja, padma aura zukla lezyAvAle jIvoMkA jaghanya antarakAla antarmuhUrtamAtra hotA hai // 129 // 1 a-ApratyoH * aMtomuhutteUNa ' iti pAThaH / 2 tejaHpadmazuklalezyAnAmekazaH aMtaraM jaghanyenAMtarmuhUrtaH, utkarSeNAnaMtaH kAlo'saMkhyeyAH pudgalaparivartAH / ta.rA. 4, 22, 10. te utiyANaM evaM Navari ya ukkarasavirahakAlo du| poggalavarivadvA hu asaMkhejjA hoti NiyameNa // go. jI. 553. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230) chakkhaMDAgamai khudAbaMdhI [2, 3, 130. kudo ? teu-pamma-sukkalessAhito aviruddhamaNNalessaM gaMtUNa jahaNNakAleNa paDiNiyattiya appappaNo lessANamAgadassa jahaNataruvalaMbhAdo / ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaDheM // 130 // kudo ? appidalessAdo aviruddhANappidalessANaM gaMtUNa aMtariyAvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettapoggalapariyaTTesu kiNNa-gIla kAulessAhi adikkatesu appidalessamAgadassa suttukkassaMtaruvalaMbhAdo / bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiya-abhavasiddhiyANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 131 // sugamaM / Nathi aMtaraM NiraMtaraM // 132 // kudo ? bhaviyANama bhaviyANaM ca aNNoNNasarUveNa prinnaamaabhaavaado| . daa| kyoMki, teja, pana va zukla lezyAse apanI avirodhI anya lezyAmeM jAkara va jaghanya kAlase lauTakara punaH apanI apanI pUrva lezyAma AnevAle jIvake antarmuhartamAtra jaghanya antarakAla pAyA jAtA hai| teja, padma aura zukla lezyAkA utkRSTa antarakAla asaMkhyAta pudgalaparivartanapramANa ananta kAla hotA hai // 130 // kyoMki, vivakSita lezyAse aviruddha avivakSita lezyAoMko prApta ho antarako prApta huA / punaH AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pudgalaparivartanoMke kRSNa, nIla aura kApota lezyAoMke sAtha vItanepara vivakSita lezyAko prApta hue jIvake ukta lezyAoMkA sUtrokta utkRSTa antara prApta hotA hai| bhavyamArgaNAnusAra bhavyasiddhika aura abhavyasiddhika jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 131 // yaha sUtra sugama hai| bhavyasiddhika aura abhavyasiddhika jIvoMkA antara nahIM hotA, ve nirantara haiM // 132 / / kyoki, bhavya aura bhabhavya jIvoMkA anyonyasvarUpase pariNamanakA abhAva hai, arthAt bhavya kabhI abhavya nahIM ho sakatA aura abhavya kabhI bhavya nahIM ho sktaa| Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 135 ] ega jIveNa aMtarANugame sammAiTThiAdINamaMtaraM [ 231 sammattANuvAdeNa sammAiTTi vedagasammAiTThi-uvasamasammAiTThiH sammAmicchAiTThINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 133 // sugamaM / jahaNNeNaMtomuhuttaM // 134 // kudo ? sammAiTissa micchattaM gaMtUNa jahaNNeNa kAleNa puNo sammattamAgadassa jahaNNaMtaruvalaMbhAdo / evaM vedagasammatta-sammAmicchattANaM, visesAbhAvAdo / evaM usamasammAiTThissa vi / Navari uvasamaseDIdo odiNNassa Adi kariya vedagasammateNa jahaNNaddhamaMtariya puNo uvasamaseDiM samAruhaNaTuM daMsaNamohaNIyamuvasamiya uvasamasammattaM gayassa jahaNNamaMtaraM vattavyaM / ukkasseNa addhapoggalapariyaTTaM desUNaM // 135 // kudo ? aNAdiyamicchAdihissa addhapoggalapariyaTTAdisamae sammattaM ghettaNa aMtomuttamacchiya micchattaM gaMtUNuvaDDapoggalapariyaTTamaMtariya avasANe sammattaM saMjamaM ca samyaktvamArgaNAke anusAra samyagdRSTi vedakasamyagdRSTi, upazamasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 133 // yaha sUtra sugama hai| ukta jIvoMkA antara jaghanyase antarmuhUrtamAtra hai // 134 // kyoMki, samyagdRSTike mithyAtvako prApta hokara jaghanya kAlase punaH samyaktvako prApta honepara ukta jaghanya antara prApta hotA hai| isI prakAra vedakasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTiyoMkA bhI jaghanya antara kahanA cAhiye, kyoMki, usameM vizeSatAkA abhAva hai| isI prakAra hI upazamasamyagdRSTikA bhI jaghanya antara kahanA cAhiye / parantu vizeSatA yaha hai ki upazamazreNIse utare hue jIvako Adi karake vedakasamyaktvase jaghanya kAla taka antara karake punaH upazamazreNIpara car3hane ke liye darzanamohanIyako upazAnta karake upazamasamyaktvako prApta hue jIvake vaha jaghanya antara kahanA caahiye| ukta jIvoMkA utkRSTa antarakAla kucha kama ardhapudgalaparivartanapramANa hai // 135 // ___kyoMki, anAdimithyAdRSTike ardhapudgalaparivartanake prathama samayameM samyaktvako grahaNa kara aura usake sAtha antarmuhUrta rahakara mithyAtvako prApta hone para upAdha arthAt kucha kama ardhapudgalaparivartanapramANa antarako prApta ho antameM samyaktva evaM saMyamako Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232] chakkhaMDAgame khudAvaMdho [2, 3, 136. jugavaM ghettUNaMtaraM samANiya aMtomuhutteNa aMbaMdhagattaM gadassa ughaDapoggalapariyaTuMtaruvalaMbhAdo / evaM vedagasammAiTThissa vi vattavyaM / NavIra aNAdiyamicchAdiTThI uvasamasammattaM ghettUNa aMtomuhuttamacchiya puNo vedagasammattaM ghettUNa tattha vi aMtomuhuttamacchiya puNo micchatteNa aMtarido tti vattavyaM / avasANe vi uvasamasammattAdo vedagasammattaM paDivaNNapaDhamasamae aMtaraM samANadevyaM / evamuvasamasammAidvissa vi vattavyaM, sAmaNNasammAiTThIhiMto bhedAbhAvAdo / evaM sammAmicchAiTThissa vi / Navari uvasamasammAdiTThI sammAmicchattaM NedaNa micchattaM gamiya aMtarAvedavyo / avasANe vi uvasamasammattAdo sammAmicchattaMgadapaDhamasamae aMtaraM samANiya aMtomuhuttamacchiya abaMdhabhAvaM Neyavyo / khaiyasammAiTThINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 136 // sugamaM / Natthi aMtaraM NiraMtaraM // 137 // khaiyasammAiTThINaM sammattaMtaragamaNAbhAvAdo / sAsaNasammAiTThINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 138 // eka sAtha grahaNa kara antara ko samApta karate hue antarmuhUrtase abandhakatvako prApta hone para kucha kama ardhapagalaparivartanamAtra antara prApta hotA hai| isI prakAra vedaka samyagdRSTikA bhI utkRSTa antara kahanA cAhiye / vizeSa itanA hai ki anAdimithyAdRSTi upazamasamyaktvako grahaNa kara aura usake sAtha antarmuhUrta rahakara punaH vedakasamyaktvako grahaNakara aura vahAM bhI antarmuhUrta rahakara punaH mithyAtvase antarita hotA hai, isa prakAra kahanA cAhiye / antame bhI upazamasamyaktvase vadakasamyaktvako prApta hone ke prathama samayameM antarako samApta karanA cAhiye / isI prakAra upazamasamyadRSTikA bhI utkRSTa antara kahanA cAhiye, kyoMki, sAmAnya samyagdRSTiyoMsa usake koI bheda nahIM hai| isI prakAra samyagmithyAdRSTikA bhI utkRSTa antara kahanA cAhiye / vizeSa itanA hai ki upazamasamyagdRSTiko samyAgmathyAtvameM lejAkara punaH mithyAtvako prApta karAkara antara karAnA caahiye| anta meM bhI upazamasamyaktvase samyAgmithyAtvako prApta hone ke prathama samayameM antarako samApta kara aura antarmuhUrta rahakara abandhakatAko prApta karAnA caahiye| kSAyikasamyagdRSTiyoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 136 // yaha sUtra sugama hai| kSAyikasamyagdRSTiyoMkA antara nahIM hotA, ve nirantara haiM // 137 // kyoMki, kSAyikasamyagdRSTi anya samyaktvako prApta nahIM hote| sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 138 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 139. ] sugamaM / jahaNeNa palidovasta asaMkhejjadibhAgo / / 139 // egajIveNa aMtarAnugame sAsaNasammAiTTINamaMtaraM kudo ? paDhamasammattaM ghetUNa aMtomuhuttamacchiya sAsaNaguNaM gaMtUNAdiM kariya micchattaM gaMtUNaMtariya savvajahaNeNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettuvvelaNakAleNa sammatta sammAmicchattANaM paDhamasammattapAoggasAgarovamapudhattamettaTThidisaMtakrammaM Thaviya tiNavikaraNANi kAUNa puNo paDhamasammattaM ghettUNa chAvaliyAvasesAe uvasamasammattae sAsaNaM gadassa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettaM taruvalaMbhAdo / uvasamaseDIdo oyariya sAsaNaM gaMtUNa aMtomuhutteNa puNo vi uvasamaseDiM caDiya odaridUNa sAsaNaM gadassa aMtomuhuttametta maMtaraM ubalabbhade, edamettha kiraNa parUvidaM ? Na ca uvasamaseDIdo odiNNa uvasamasammAiTTiNo sAsaNaM (Na) gacchaMti tti niyamo asthi, 'AsANaM pi gaccheja' idi kasAyapAhuDe cuNNisuttadaMsaNAdo / ettha parihAro uccade - utrasamaseDIdo odiNNauvasamasammAiTThI dovAramekko Na sAsaNaguNaM paDivajjadi ti / tahi bhave sAsaNaM [ 233. yaha sUtra sugama hai / sAsAdana samyagdRSTiyoMkA antara jaghanyase palyopamaka asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai // 139 // kyoMki, prathama samyaktvako grahaNakara aura antarmuhUrta rahakara sAsAdanaguNasthAnako prApta ho Adi karake, punaH mithyAtvameM jAkara antarako prApta ho sarvajaghanya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra udvelanakAlase samyaktva va samyagmithyAtva prakRtiyoMke prathama samyaktvake yogya sAgaropamapRthaktvamAtra sthitisatvako sthApita kara tInoM hI karaNako karake punaH prathama samyaktvako grahaNakara upazamasamyaktvakAlameM chaha AvaliyoM ke zeSa rahanepara sAsAdanako prApta hue jIvake palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra jaghanya antara prApta hotA hai / zaMkA-upazamazreNI se utarakara sAsAdanako prApta ho antarmuhUrtase phira bhI upazamazreNIpara car3hakara va utarakara sAsAdanako prApta hue jIvake antarmuhUrtamAtra antara prApta hotA hai, usakA yahAM nirUpaNa kyoM nahIM kiyA ? upazamazreNIse utare hue upazamasamyagdRSTi sAsAdanako nahIM prApta hote aisA koI niyama bhI nahIM hai, kyoMki, 'sAsAdanako bhI prApta hotA hai' isa prakAra kaSAyaprAbhRtameM cUrNisUtra dekhA jAtA hai / samAdhAna--yahAM ukta zaMkAkA parihAra kahate haiM - upazamazreNIse utarA huA upazamasamyagdRSTi eka hI jIva do bAra sAsAdanaguNasthAnako prApta nahIM hotA / usI Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 chavakhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 3, 140. paDivajjiya uvasamaseDimAruhiya tatto odiNNo vi Na sAsaNaM paDivajjadi tti ahippAo edassa suttassa / teNaMtomuhuttamettaM jahaNNaMtaraM Novalabbhade / ukkasseNa addhapoggalapariyaTTU desUNaM // 140 // ...... kudo ? aNAdiyamicchAiTThissa addhapoggalapariyAdisamae gahidasammattassa sAsaNaM gaMtUNa uvaDDapoggalapariyaTTa bhamiya aMtomuhuttAvasese saMsAre paDhamasammattaM ghettaNa egasamayaM sAsaNo hodUNa aMtaraM samANiya puNo micchattaM sammattaM ca kameNa gaMtUNa abaMdhabhAvaM gadassa ubddddpogglpriyttuNtruvlNbhaado| micchAiTTI madiaNNANibhaMgo // 141 // jahaNNeNa aMtomuhuttaM, ukkasseNa bechAvaDhimAgarovamANi desUNANi, iccedehi jahaNNukkassaMtarehi doNhamabhedAdo / 1saNNiyANuvAdeNa saNNINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 142 // sugamaM / mmmmmm.......... bhavameM sAsAdanako prApta kara upazamazreNIpara ArUr3ha ho usase utarA huA bhI jIva sAsAdanako prApta nahIM hotA, yaha isa sUtrakA abhiprAya hai| isa kAraNa antarmuhUrtamAtra jaghanya antara prApta nahIM hotaa| sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA utkRSTa antara kucha kama ardhapudgalaparivartanapramANa hai // 140 // . kyoMki, anAdimithyAdRSTike ardhapudgalaparivartanake prathama samayameM samyaktvako prahaNakara sAsAdanako prApta ho kucha kama ardhapudgalaparivartanapramANa bhramaNakara saMsArake antarmuhUrta zeSa rahanepara prathamasamyaktvako grahaNakara eka samaya sAsAdana rahakara antarako samApta kara punaH kramase mithyAtva aura samyaktvako prApta ho abandhakabhAvako prApta honepara kucha kama ardhapudgalaparivartanapramANa antara prApta hotA hai / ...mithyAdRSTikA antara mati-ajJAnIke samAna hai // 141 // kyoMki, jaghanyase antarmuhUrta aura utkarSase kucha kama do chayAsaTha sAgaropama ina jaghanya va utkRSTa antaroMse donoMke koI bheda nahIM hai| - saMjJimArgaNAke anusAra saMjJI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 142 // / yaha sUtra sugama hai| Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 3, 147. ] jIveNa aMtarAga asaNNINamaMtaraM jahaNaNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 143 // edaM pi sugamaM / kasse anaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyahUM // 144 // saNIhiMto asaNaNaM gaMtRRNa asaNNaDidimacchiya saNNIsuppaNNassa AvaliyAe asaMkhejjadi bhAga me tapoggalapariyaDuMtaruvalaMbhAdo / asaNNINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 145 // sugamaM / jahaNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 146 // edaM pi sugamaM / ukkaraseNa sAgarovamasadapudhataM // 147 // asaNNIhiMto saNNINaM gaMtRRNa saSNiTTidi bhamiya' asaNNI suppaNNassa sAgarovamasadapudhattametaM tarutralaMbhAdo / saMjJI jIvoMkA antara jaghanyase kSudrabhavagrahaNapramANa hai // 143 // yaha sUtra bhI sugama hai / saMjJI jIvoMkA utkRSTa antara asaMkhyeya pudgalaparivartanapramANa ananta kAla hai| // 144 // [ 215 kyoMki, saMkSiyoMse asaziyoM meM jAkara aura vahAM asaMzIkI sthitipramANa rahakara saMkSiyoM meM utpanna hue jIvake AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pulaparivartanapramANa antara prApta hotA hai / asaMjJI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? / / 145 / / yaha sUtra sugama hai| asaMjJI jIvoMkA antara jaghanyase kSudrabhavagrahaNapramANa hai // 146 // yaha sUtra bhI sugama hai / asaMjJI jIvoMkA utkRSTa antara sAgaropamazatapRthaktvapramANa hai // 147 // kyoMki, asaMkSiyoMse saMjJiyoMmeM jAkara aura vahAM saMjJIkI sthitipramANa bhramaNa kara asaMkSiyoMmeM utpanna hue jIvake sAgaropamazatapRthaktvamAtra antara prApta hotA hai / a- kAmatyoH 'bhavi' iti pAThaH / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 3, 148. AhArANuvAdaNa AhArANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 148 // sugamaM / jahaNNaNa egasamayaM // 149 // egavigahaM kAUNa gahidasarIrammi taduvalaMbhAdo / ukkasseNa tiNNisamayaM // 150 // tiSNi viggahe kAUNa gahidasarIrammi tisamayaMtaruvalaMbhAdo / aNAhArA kammaiyakAyajogibhaMgo // 151 // jahaNNeNa tisamaUNakhuddAbhavaggahaNaM, ukkasseNa aMgulassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjAsaMkhejjAo osapieNI-ussappiNIo, iccedehi jahaNNukkassaMtarehi doNhamabhedA / / evamegajIveNa aMtaraM samattaM / AhAramArgaNAnusAra AhAraka jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 148 // yaha sUtra sugama hai| AhAraka jIvoMkA antara jaghanyase eka samayamAtra hotA hai // 149 // kyoMki, eka vigraha karake zarIrake grahaNa karalenepara ukta eka samayamAtra antara prApta hotA hai| AhAraka jIvoMkA utkRSTa antara tIna samayapramANa hai // 150 // kyoMki, tIna vigraha karake zarIrake grahaNa karalenepara tIna samaya antara prApta hotA hai| anAhAraka jIvoMkA antara kArmaNakAyayogiyoMke samAna hai // 151 // kyoMki, jaghanyase tIna samaya kama kSudrabhavagrahaNa aura utkarSase aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAtAsaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI, ina jaghanya va utkRSTa bhantaroMse donoM ke koI bheda nahIM hai| isa prakAra eka jIvakI apekSA antara samApta huaa| Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NANAjIvehi bhaMgavicayANugamo NANAjIvehi bhaMgavicayANugameNa gadiyANuvAdeNa NirayagadIe rahayA niyamA asthi // 1 // vicayo vicAraNA / kesiM asthi sthiti bhaMgANaM / kudovagammade ? 'NeraiyA NiyamA atthi ' ti suttaNiddesAdo / Na baMdhagAhiyAre edassaMta mAvo, savvaddhaM piyameNa puNo aNiyameNa ca maggaNANaM maggaNavisesANaM ca asthittaparUvaNAe edisse sAmaNNasthittaparUvaNammi aMta bhAvavirohAdo / evaM sattasu puDhavI raiyA // 2 // kudo ! yimA atthittaNeNa bhedAbhAvAdo / sAmaNNaparUvaNAdo caitra visesa parUvae siddhA kimahaM puNo parUvaNA kIrade ? Na, sattaNhaM puDhavINaM niyameNatthittAbhAve vi sAmaNNeNa NiyamA atthittassa virohAbhAvAdo / nAnA jIvoMkI apekSA bhaMgavivayAnugamase gatimArgaNAnusAra narakagatimeM nArakI jIva niyamase haiM // 1 // vicaya' zabdakA artha yahAM asti nAsti bhaMgoMkA vicAra karanA hai / zaMkA--yaha kahAMse jAnA jAtA hai ? samAdhAna- yaha ' nArakI jIva niyamase haiM ' isa sUtra ke nirdezase jAnA jAtA hai / isakA bandhakAdhikAra meM antarbhAva nahIM ho sakatA, kyoMki, yahAM jo sarva kAla niyamase va aniyamase mArgagA evaM mArgaNAvizeSoMkI astitvaprarUpaNA hai usakA sAmAnya astitvaprarUpaNA antarbhAva honekA virodha hai / isI prakAra sAtoM pRthiviyoMmeM nArakI jIva niyamase haiM // 2 // kyoMki, sAtoM pRthiviyoM meM nArakiyoMke niyamita astitva se koI bheda nahIM haiM / zaMkA- sAmAnyaprarUpaNA se hI vizeSaprarUpaNA siddha honepara punaH prarUpaNA kisaliye kI jAtI hai / samAdhAna- nahIM, kyoMki sAta pRthiviyoMke niyamase astitva ke abhAva meM bhI sAmAnyarUpase niyamataH astitva ke hone meM koI virodha nahIM hai / arthAt yadi kadAcit kisI pRthivIvizeSa meM sadaiva niyamase nArakI jIvoMkA astitva na bhI hotA to bhI sAmAnya se anya pRthiviyoMkI apekSA astvikA vidhAna ho sakatA thA / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho / 2, 4, 3. tirikkhagadIe tirikkhA paMciMdiyatirikkhA paMciMdiyatirikkhapajjattA paMciMdiyatirikkhajoNiNI paMciMdiyatirikkhaapajjattA maNusagadIe maNusA maNusapajjattA maNusaNIo NiyamA asthi // 3 // ___ kudo ? tIdANAgada-vaTTamANakAlesu edAsiM maggaNANaM maggaNavisesANaM ca gaMgApavAhasseva vocchedaabhaavaado| maNusaapajjattA siyA asthi siyA patthi // 4 // maNusaapajjattANaM kayAvi atthittaM hodi kayAvi Na hodi| kudo ? sahAvado / ko sahAvo NAma ? abhNtrbhaavo|| devagadIe devA NiyamA asthi // 5 // kudo ? tisu vi kAlesu devANaM virhaamaavaado| evaM bhavaNavAsiyappahuDi jAva sabaTTasiddhivimANavAsiyadevesu tiryaMcagatimeM tithaMca, paMcendriya tithaMca, paMcendriya tiyaM ca paryApta, paMcendriya tithaMca yonimatI aura paMcendriya tiryaMca aparyApta, tathA manuSyagatimeM manuSya, manuSya paryApta aura manuSyanI niyamase haiM // 3 // kyoMki atIta, anAgata va vartamAna kAloM meM ina mArgaNAoM va mArgaNAvizeSoMkA gaMgApravAhake samAna vyuccheda nahIM hotaa| manuSya aparyApta kadAcit hai bhI, aura kadAcit nahIM bhI haiM // 4 // kyoMki, manuSya aparyAptoMkA kadAcit astitva hotA hai aura kadAcit nahIM hotA, kyoMki aisA svabhAva hI hai / zaMkA-svabhAva kise kahate haiM ? samAdhAna-AbhyantarabhAvako svabhAva kahate haiN| arthAt vastu yA vastusthitikI usa vyavasthAko usakA svabhAva kahate haiM jo usakA bhItarI guNa hai aura bAhya paristhitipara avalambita nahIM hai| devagatimeM deva niyamase haiM // 5 // kyoMki, tInoM hI kAloMmeM devoMke virahakA abhAva hai| isI prakAra bhavanavAsiyoM se lekara sarvArthasiddhivimAnavAsiyoM taka deva niyama se 1 pratiSu panjattANaM' iti paatthH| 2 pratiSu -- accaMtAbhAvo ' iti pATha / / .. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 4, 9. ] gANAjI imaMgavicayANugame iMdiya-kAya maggaNA do ? savvakAle asthittaNeNa tehimedesiM bhedAbhAvAdo / iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA bAdarA suhumA pajjattA apajjattA NiyamA asthi // 7 // kudo ! edesiM pavAsa tisu vi kAletu bocchedAbhAvAdo / asidiyateiMdiya ca uriMdiya-paMciMdiya pajjattA apajjattA niyamA asthi // 8 // sugamaM / kAyAvAdeNa puDhavikAiyA AukAiyA teukAiyA vAukAiyA vaNaphadikAiyA NigodajIvA bAdarA suhumA pajjattA apajjattA bAdaravaNaphadikAiyapatteyasarIrA pajjattA apajjattA tasakAiyA tasakAiyapajjattA apajjattA NiyamA asthi // 9 // edAsi maggaNANaM maggaNavisesANaM ca pavAhassa vocchedAbhAvAdo / nahIM hai 1 kyoMki, sarva kAloMmeM astitvakI apekSA inakA sAmAnya devoMse koI bheda [ 239 haiM // 7 // indriyamArgaNA ke anusAra ekendriya bAdara sUkSma paryApta aparyApta jIva niyamase kyoMki, inake pravAhakA tInoM hI kAloMmeM vyuccheda nahIM hotA / dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura paMcendriya paryApta aparyApta niyamase haiM // 8 // kAya mArgaNAnusAra pRthivIkAyika, jalakAyika, tejakAyika, vAyukAyika, canaspatikAyika nigodajIva bAdara sUkSma paryApta aparyApta, tathA bAdara vanaspatikAyikapratyekazarIra paryApta aparyApta, evaM jasakAyika, jasakAyika paryApta aparyApta jIva niyamase haiM / / 9 / / kyoMki, ina mArgaNAoM va mArgaNAvizeSoMke pravAhakA vyuccheda nahIM hotaa| Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 4, 10. jogANuvAdeNa paMcamaNajogI paMcavacijogI kAyajogI orAliyakAyajogI orAliyamissakAyajogI veubviyakAyajogI kammaiyakAyajogI NiyamA asthi // 10 // sugamaM / veuvviyamissakAyajogI AhArakAyajogI AhAramissakAyajogI siyA atthi siyA Natthi // 11 // __kudo ? sAMtarasahAvAdo / Na ca sahAvo parapajjaNujogAruho, aippasaMgAdo / vedANuvAdeNa itthivedA purisavedA NabuMsayavedA avagadavedA NiyamA atthi // 12 // gaMgApavAhasseva vicchedaabhaavaado| kasAyANuvAdeNa kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI akasAI NiyamA atthi // 13 // yogamArgaNAnusAra pAMca manoyogI, pAMca vacanayogI, kAyayogI, audArikakAyayogI, audArikamizrakAyayogI, vaikriyikakAyayogI aura kArmaNakAyayogI niyamase haiM // 10 // yaha sUtra sugama hai| vaikriyikamizrakAyayogI, AhArakakAyayogI aura AhArakamizrakAyayogI kadAcit haiM bhI, kadAcit nahIM bhI haiM // 11 // kyoMki, inakA sAntara svabhAva hai / aura svabhAva dUsaroM ke praznake yogya nahIM hotA, kyoMki, aisA honese atiprasaMga doSa AtA hai| vedamArgaNAnusAra strIvedI, puruSavedI, napuMsakavedI aura apagatavedI jIva niyamase haiM // 12 // kyoMki, gaMgApravAhake samAna inakA viccheda nahIM hotaa| kaSAyamArgaNAnusAra krodhakaSAyI, mAnakaSAyI, mAyAkaSAyI, lobhakaSAyI aura akaSAyI jIva niyamase haiM // 13 // - Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NANAjIvehi bhaMgavicayANagame saMjamamaggaNA [ 241 sugamaM / NANANuvAdeNa madiaNNANI sudaaNNANI vibhaMgaNANI AbhiNibohiya-suda-ohi-maNapajjavaNANI kevalaNANI NiyamA asthi // 14 // NANiNo idi bahuvayaNaNideso kiNNa kao ? Na, ikArAMtapurisa-NaqsayaliMgasaddehito uppaNNapaDhamAbahuvayaNassa vihAsAe lovuvalaMbhAdo / jahA- pacae aggI jalaMti, mattA hatthI eMti tti / sesaM sugamaM / saMjamANuvAdeNa sAmAiya-chedovaTThAvaNasuddhisaMjadA parihArasuddhisaMjadA jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA saMjadAsajadA asaMjadA NiyamA atthi // 15 // sugamaM / yaha sUtra sugama hai| jJAnamArgaNAnusAra matiajJAnI, zrutaajJAnI, vibhaMgajJAnI, AbhinibodhikajJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI, manaHparyayajJAnI aura kevalajJAnI niyamase haiM // 14 // zaMkA-sUtrameM 'NANiNo ' aisA bahuvacananirdeza kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki ikArAnta pulliMga aura napuMsakaliMga zabdoMse utpanna prathamAbahuvacanakA vikalpase lopa pAyA jAtA hai / jaise- pavvae aggI jalaMti (parvatapara agni jalatI haiM) , mattA hatthI eMti (matta hAthI Ate haiN)| yahAM 'aggI' aura 'hatthI' padoMmeM prathamAbahuvacanakA lopa hogayA hai| zeSa sUtra sugama hai| saMyamamArgaNAnusAra sAmAyika chedopasthApanazuddhisaMyata, parihArazuddhisaMyata, yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata, saMyatAsaMyata aura asaMyata jIva niyamase haiM / / 15 // yaha sUtra sugama hai| 1 apratau -- vihAsAlogovalaMbhAdo'; A-kApratyoH / vihAsAlogovuvalaMbhAdo'; mapratau -- vihAsAe lodhulaMbhAdo' iti paatthH| Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 4, 16. suhumasAMparAiyasaMjadA siyA asthi siyA patthi // 16 // edaM pi sugamaM / daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI acakhudaMsaNI ohidaMsaNI kevaladasaNI NiyamA atthi // 17 // edaM pi sugamaM / lessANuvAdeNa kiNhalessiyA gIlalessiyA kAulessiyA teulessiyA pammalessiyA sukkalessiyA NiyamA asthi // 18 // sugamaM / bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiyA abhavasiddhiyA NiyamA asthi // 19 // siddhipuravaMkadA bhaviyA NAma, tabivarIyA abhaviyA NAma / siddhA puNa Na bhaviyA Na ca abhaviyA, tbivriiysruuvttaado| tahA te vi NiyamA asthi ti kiNNa sUkSmasAmparAyikasaMyata kadAcit haiM bhI aura kadAcit nahIM bhI haiM // 16 // yaha sUtra bhI sugama hai| darzanamArgaNAnusAra cakSudarzanI, acakSudarzanI, avadhidarzanI aura kevaladarzanI niyamase haiM // 17 // . yaha sUtra bhI sugama hai| lezyAmArgaNAnusAra kRSNalezyAvAle, nIlalezyAvAle, kApotalezyAvAle, tejolezyAvAle, padmalezyAvAle aura zuklalezyAvAle niyamase haiM // 18 // yaha sUtra sugama hai| bhavyamArgaNAnusAra bhavyasiddhika aura abhavyasiddhika niyamase haiM // 19 // siddhipuraskRta arthAt muktigAmI jIvoMko bhavya aura inase viparIta jIvoMko abhavya kahate haiM / siddha jIva na to bhavya hI haiM aura na abhavya bhI haiM, kyoMki, unakA svarUpa bhavya aura abhavya donoMse viparIta hai| zaMkA-bhavya va abhavyoMke samAna 'siddha bhI niyamase haiM ' isa prakAra kyoM Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 4, 23.] NANAjIvehi bhaMgavicayANugame AhAramaggaNA [203 vuttaM 1 Na, baMdhayAhiyAre siddhANamabaMdhayANaM sNbhvaamaavaado| sesaM sugamaM / ___sammattANuvAdeNa sammAdiTThI vedagasammAiTThI (khaiyasammAiTThI) micchAiTTI NiyamA atthi // 20 // sugamaM / uvasamasammAiTTI ( sAsaNa- ) sammAiTThI sammAmicchAiTTI siyA atthi, siyA Natthi // 21 // kudo ? edesi tihaM maggaNAvayaNANaM sAMtarasarUvattadasaNAdo / saNiyANuvAdeNa saNNI asaNNI NiyamA asthi // 22 // sugamaM / AhArANuvAdeNa AhArA aNAhArA NiyamA asthi // 23 // evaM pi sugamaM / evaM NANAjIvehi bhaMgavicayANugamo samatto / nahIM kahA? samAdhAna nahIM, kyoMki baMdhakAdhikArameM abaMdhaka siddhoMkI saMbhAvanAkA abhAva hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| samyaktvamArgaNAnusAra samyagdRSTi, vedakasamyagdRSTi, kSAyikasamyagdRSTi aura mithyAdRSTi niyamase haiM // 20 // yaha sUtra sugama hai| upazamasamyagdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi aura samyAgmathyAdRSTi kadAcit haiM bhI aura kadAcit nahIM bhI // 21 // kyoMki, ina tIna mArgaNAprabhedoMkA sAntara svarUpa dekhA jAtA hai / saMjJimArgaNAnusAra saMjJI aura asaMjJI jIva niyamase haiM // 22 // yaha sUtra sugama hai| AhAramArgaNAnusAra AhAraka aura anAhAraka jIva niyamase haiM // 23 // yaha sUtra bhI sugama hai| / isa prakAra nAnA jIvoMkI apekSA bhaMgavicayAnugama samApta huaa| Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devvapamANAnugamo davvapamANANugameNa gar3hiyANuvAdeNa NirayagadIe NeraiyA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 1 // dAo maggaNAo savvakAlamatthi edAo ca savvakAlaM Natthi tti NANAjIvabhaMgavicayANugameNa jANAviya saMpahi tAsu maggaNAsu dvidajIvANaM pamANaparUvaNaTuM davvANiogaddAramA gadaM / NirayagadivayaNeNa sesagadINaM paDiseho kao / raiyA i vayaNa NirayagasaMbaddhaNeraiyavadirittadavvAdINaM paDiseho kao / davyapamANeNa viyaNeNa khettapamANAdINaM paDiseho kao / kevaDiyA idi AsaMkA Airiyassa / asaMkhejjA // 2 // saMkhejjANatANaM paDisehaTTamasaMkhejjavayaNaM / edaM pi tivihaM asaMkhejjaM / tattha ehi asaMkhejje raiyarAsI Thido tti jANAvaNaTTamuttaramuttaM bhaNadiasaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi- ussappiNIhi avahiraMti kAle // 3 // dravyapramANAnugama se gatimArgaNAnusAra narakagatikI apekSA nArakI jIva dravyamANase kitane haiM ? // 1 // " ye mArgaNAyai sarvakAla haiM aura ye mArgaNAyeM sarvakAla nahIM hai ' isa prakAra nAnA jIvoM kI apekSA bhaMgavicayAnugamase jatalAkara aba una mArgaNAoM meM sthita jIvoMke pramANake nirUpaNArtha dravyAnuyogadvAra prApta hotA hai / narakagatike vacana se zeSa gatiyoMkA pratiSedha kiyA hai / 'nArakI' isa vacanase narakagatise sambaddha nArakiyoMke atirikta anya dravyAdikoM kA pratiSedha kiyA hai| 'dravyapramANase' isa prakArake vacanase kSetrapramANAdikoMkA pratiSedha kiyA hai / ' kitane haiM' isa prakAra yaha AcAryakI AzaMkA hai / nArakI jIva dravyapramANase asaMkhyAta haiM // 2 // saMkhyAta va anantake pratiSedhake liye ' asaMkhyAta ' vacana hai / yaha asaMkhyAta bhI tIna prakAra hai / unameM se isa asaMkhyAtameM nArakarAzi sthita hai, isa bAtake jJApanArtha uttarasUtra kahate haiM - kAlakI apekSA nArakI jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI aura utsarpiNaboMse apahRta hote haiM / 3 // 1 a-kApratyoH ' osappiNi ussappiNI ' iti pAThaH / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 5.] davvapamANANugame gairaiyANaM pamANaM (215 asaMkhejjAsaMkhejjAhi tti vayaNeNa paritta-juttAsaMkhejjANaM paDiseho kado, asaMkhejjAsaMkhejjasseva uvaladdhI jAdo, 'asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi samayabhAvasalAgabhUdAhi NeraiyA avahiraMti' tti vayaNAdo / taM pi asaMkhejjAsaMkhejjayaM jahaNNamukkassaM tavvadirittamidi tivihaM / tattha edamhi asaMkhejjAsaMkhejje NeraDyA avaTTidA tti jANAvaNaTuM khettaparUvaNamAgadaM khetteNa asaMkhejjAo seDIo // 4 // 'asaMkhejjAo seDIo ti sutteNa jahaNNaasaMkhejjAsaMkhejjapaDiseho kado, tattha asaMkhejjANaM seddiinnmbhaavaado| ukkassa-majjhimaasaMkhejjAsaMkhejjANaM paDiseho Na hodi, tattha asaMkhejjANaM seDINaM saMbhavAdo / edesu dosu asaMkhejjAsaMkhejjesu NeraiyA kamhi avaDidA tti jANAvaNadvamuttarasuttamAgadaM padarassa asaMkhejjadibhAgo // 5 // edeNa sutteNa ukkassaasaMkhejjAsaMkhejjassa paDiseho kado, padarassAsaMkhejjadibhAgassa ukkssaasNkhejjaasNkhejjttvirohaado| taM pi majjhimamasaMkhejjAsaMkhejjayamaNeya 'asaMkhyAtAsaMkhyAta' isa vacanase parItAsaMkhyAta aura yuktAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA jisase kevala asaMkhyAtAsaMkhyAtakI hI prApti huI, kyoMki, 'samayabhAvazalAkAbhUta asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI aura utsarpiNiyoMse nArakI jIva apahRta hote haiM ' aisA vacana hai / vaha asaMkhyAtAsaMkhyAta bhI jaghanya, utkRSTa aura tadvyatiriktake bhedase tIna prakAra hai / unameMse isa asaMkhyAtAsaMkhyAtameM nArakI jIva avasthita hai isake jJApanArtha kSetraprarUpaNA prApta hotI hai| kSetrakI apekSA nArakI jIva asaMkhyAta jagazreNIpramANa haiM // 4 // 'asaMkhyAta jagabheNiyAM' isa prakArake sUtrase jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, janghaya asaMkhyAtAsaMkhyAtameM asaMkhyAta jagazreNiyoMkA abhAva hai| parantu isase utkRSTa aura madhyama asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha nahIM hotA, kyoMki, unameM asaMkhyAta jagazreNiyAM saMbhava haiM / ataH ina do asaMkhyAtAsaMkhyAtormese nArakI jIva kaunase asaMkhyAtAsaMkhyAtameM avasthita haiM, isake jJApanArtha uttara sUtra prApta hotA hai ukta nArakI jIva jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta jagazreNIpramANa isa sUtrase utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgakA utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtatvase virodha hai / vaha madhyama asaM Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246] chakkhaMDAgamai khuddAbaMdho [2, 5, 6. payAramidi taNNiNNayaTTamusarasuttaM bhaNadi____ tAsi seDINaM vikkhaMbhasUcI aMgulavaggamUlaM bidiyavaggamUlaguNideNa // 6 // sUciaMgulapaDhamavaggamUle sUciaMgulassa vidiyavaggamUleNa guNide tAsiM seDINaM vikkhaMbhasUcI hodi / guNideNetti NedaM tadiyAe egavayaNaM, kiMtu sattamIe egavayaNeNa paDhamAe egavayaNeNa vA hodavvamaNNahA sutttttthsNbNdhaabhaavaado| ettha sAmaNNaNeraiyANaM vuttavikkhaMbhasUcI ceva NeraiyamicchAiTThINaM jIvaTThANe parUvidA, kadhaM teNedaM Na virujjhade ? Na virujjhade, AlAvabhedAbhAvAdo / atthado puNa bhedo asthi ceva, sAmaNNa-visesavikkhaMbhasUcINaM smaannttvirohaado| micchAiTivikkhaMbhasUcI saMpuNNaghaNaMgulabidiyavaggamUlamettA kiNNa gheppade ? Na, sAmaNNaNeraiyANaM parUvidaghaNaMgulabidiyavaggamUlavikkhaMbhasUciNA edeNa khuddAbaMdhasutteNa saha virohaado| Na taM pi suttamidi paccavaTThAduM juttaM, khuddAbaMdhuvakhyAtAsaMkhyAta bhI aneka prakAra hai, ataH usake nirNayArtha uttarasUtra kahate haiM __ una jagazreNiyoMkI viSkambhasUcI sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase guNita usIke prathama vargamUlapramANa hai // 6 // __ sUcyaMgulake prathama vargamUlako sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase guNita karanepara una jagabhreNiyoMkI viSkambhasUcI hotI hai| yahAM sUtrameM 'guNideNa' yaha pada tRtIyAkA ekavacana nahIM hai, kintu saptamIkA eka vacana yA prathamAkA eka vacana honA cAhiye; anyathA sUtrake arthakA sambandha nahIM baiThatA / zaMkA-yahAM jo sAmAnya nArakiyoMkI viSkambhasUcI kahI gaI hai vahI jIvasthAnameM nArakI mithyAdRSTiyoMkI kahI gaI hai, usake sAtha yaha virodhako kaise na prApta hogA? samAdhAna-jIvasthAnase isa kathanakA koI virodha na hogA, kyoMki yahAM AlApabhedakA abhAva hai| paramArthase to bheda hai hI, kyoMki, sAmAnya va vizeSa viSkambhasUciyoMmeM samAnatAkA viroSa hai| zaMkA-mithyAdRSTiyoMkI viSkambhasUrcA sampUrNa dhanAMgulake dvitIya vargamUlapramANa kyoM nahIM grahaNa karate? samAdhAna-nahIM, kyoMki vaisA mAnanepara usakA sAmAnya nArakiyoMkI dhanAM. gulake dvitIya vargamUlamAtra viSkambhasUcIko prarUpita karanevAle isa kSudrabandhasUtrake sAtha birodha hogaa| vaha bhI to sUtra hai isa prakAra virodha utpanna karanA bhI ucita nahIM hai, 1 pratiSu padamAe bayaNa ' iti paatthH| Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 8.] davyapamANANugame geraiyANaM pamANaM [247 saMghArassa tassa edamhAdo pahANattAbhAvAdo / tamhA etthataNavikkhaMbhasUcI saMpuNNaghaNaMgulavidiyavaggamUlamattA, micchAiTThivikkhaMbhasUcI puNa kiMcUNaghaNaMgulavidiyavaggamUlamattA ti ghettavyaM / ettha vikkhaMbhasUcI-avahArakAladavvANaM khaMDida-bhAjida-viralida-avahida-pamANakAraNa-Nirutti-viyappehi parUvaNA kAyavvA / evaM paDhamAe puDhavIe NeraiyA // 7 // sAmaNNaNeraiyANaM pamANaM kadhaM paDhamAe puDhavIe NeraiyANaM hodi? Na, doNhamAlAvANaM bhedAbhAvAdo / atthado puNa asthi bhedo, aNNahA chaNNaM puDhavINaM NeraiyANamabhAvappasaMgAdo / tamhA puvvillavikkhaMbhasUcI egarUvassa asaMkhejjadibhAgeNUNA paDhamapuDhaviNeraiyANaM vikkhaMbhasUcI hodi / sesaM jANidUNa vattavyaM / bidiyAe jAva sattamAe puDhavIe NeraiyA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 8 // edamAsaMkAsuttaM saMkhejjAsaMkhejjANaMtasaMkhANamavekkhade / ettha tisu vi saMkhAsu kyoMki, kSudrabandhake upasaMhArabhUta usa sUtrake isa sUtrakI apekSA pradhAnatAkA abhAva hai| isaliye yahAMkI viSkambhasUcI sampUrNa ghanAMgulake dvitIya vargamUlamAtra aura mithyAdRSTiyoMkI viSkambhasUcI kucha kama ghanAMgulake dvitIya vargamUlamAtra hai, aisA grahaNa karanA caahiye| yahAMpara viSkambhasUcI va avahArakAla dravyoMkA khaNDita, bhAjita, viralita, apahRta, pramANa, kAraNa, nirukti aura vikalpa, inake dvArA prarUpaNa karanA caahiye| (dekhiye jIvasthAna-dravyapramANAnugama, sUtra 17 kI TIkA ) / sAmAnya nArakiyoMke samAna hI prathama pRthivIke nArakiyoMkA dravyapramANa hai // 7 // zaMkA-sAmAnya nArakiyoMkA pramANa prathama pRthivIke nArakiyoMkA kaise ho sakatA? samAdhAna-nahIM, kyoMki, donoM AlApoMmeM koI bheda nahIM hai / parantu paramArthase bheda hai hI, anyathA chaha pRthiviyoMke nArakiyoMke abhAvakA prasaMga hogA / isa * kAraNa pUrva viSkambhasUcI eka rUpake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna hokara prathama pRthivIke nArakiyoMkI viSkambhasUcI hotI hai / zeSa jAnakara kahanA caahiye| dvitIya pRthivIse lekara sAtavIM pRthivI taka pratyeka pRthivIke nArakI dravyapramANase kitane haiM 1 // 8 // yaha AzaMkAsUtra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta saMkhyAkI apekSA rakhatA hai| Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 5, 9. edIe saMkhAe vidiyAdichappuDhaviNeraiyA avaTThidA tti jANAvaNadvamuttarasuttaM bhaNadi / adhavA, bidiyAdichappuDhaviNeraiyA NANatA, oghaNeraiyANamaNaMtasaMkhAbhAvAdo / tado doNNaM saMkhANaM majjhe edIe saMkhAe chappuDhaviNeraiyA avaTTidA tti jANAvaNadvamuttarasuttamAgadaM asaMkhejjA // 9 // asaMkhejjavayaNeNa saMkhejjassa paDiseho kdo| asaMkhejjaM pi paritta-jutta-asaMkhejjAsaMkhejjabheeNa tivihaM / ettha edamhi asaMkhejje chappuDhavidavyamavAdvidamidi. jANAvaNahU~ kAlapamANaparUvaNasuttamAgadaM asaMkhejAsaMkhenAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 10 // edeNa asaMkhejjAsaMkhejjavayaNeNa paritta-juttAsaMkhejjANaM paDiseho kado / edaM pi asaMkhejjAsaMkhejjaM jahaNNukkassa-tanvadirittabheeNa tivihaM / ettha edamhi saMkhAvisese chappuDhavidavvaM hodi tti jANAvaNamuttaraM khettapamANaparUvaNasuttamAgadaM ina tInoM hI saMkhyAoMmeMse isa saMkhyAmeM dvitIyAdi chaha pRthiviyoMke nArakI avasthita haiM, isake zApanArtha uttara sUtra kahate haiN| athavA, dvitIyAdi chaha pRthiviyoMke nArakI ananta nahIM hai, kyoMki, sAmAnya nArakiyoMke ananta saMkhyAkA abhAva hai| isaliye do saMkhyAoMke madhyameM isa saMkhyAmeM chaha pRthiviyoMke nArakI avasthita haiM, isake jJApanArtha uttara sUtra prApta hotA hai dvitIyAdi chaha pRthiviyoMke nArakI dravyapramANase asaMkhyAta haiM // 9 // 'asaMkhyAta' isa vacanase saMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai / asaMkhyAta bhI parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura asaMkhyAtAsaMkhyAtake bhedase tIna prakAra hai| unameMse isa asaMkhyAtarAzimeM chaha pRthiviyoMke dravyakA avasthAna hai, isake jJApanArtha kAlapramANakI prarUpaNA karanevAlA sUtra prApta hotA hai dvitIya pRthivIse lekara sAtavIM pRthivI taka pratyeka pRthivIke nArakI kAlakI apekSA asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI aura utsarpiNiyoMse apahRta hote haiM // 10 // isa ' asaMkhyAtAsaMkhyAta' vacanase parItAsaMkhyAta aura yuktAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai / yaha asaMkhyAtAsaMkhyAta bhI jaghanya, utkRSTa aura tadvyatiriktake bhedase tIna prakAra hai| unameMse isa saMkhyAvizeSameM chaha pRthiviyoMkA dravya hai, isake zApanArtha agalA kSetrapramANaprarUpaNAsUtra prApta hotA hai Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 13.] dabapamANANugame NeraDyANaM pamANaM [249 khetteNa seDIe asaMkhejjadibhAgo // 11 // edeNa jagaseDIdo uvarimaviyappANaM paDiseho kado / avasesadosaMkhANaM majjhe edIe saMkhAe dvidamidi jANAvaNamuttarasuttaM bhaNadi tisse seDIe AyAmo asaMkhejjAo joyaNakoDIo // 12 // edeNa sUciaMgulAdiheTThimaviyappANaM paDiseho kado, sUciaMgulAdiheTThimasaMkhAe asaMkhejjajoyaNattAbhAvAdo / taM pi tavvadirittaasaMkhejjAsaMkhejjamasaMkhejjajoyaNakoDimettaM hodUNa aNeyaviyappaM / taNNiNNayakaraNamuttarasuttaM bhaNadi paDhamAdiyANaM seDivagamUlANaM sNkhejjaannmnnnnonnnnbbhaaso||13|| seDipaDhamavaggamUlamAdi kAdUNa jAva bArasama-dasama-aTThama-chaTTha-tadiya-vidiyavaggamUlo tti pudha pudha guNagAraguNijjamANaM kameNAvadvidachaNhaM vaggapattINamaNNoNNabbhAse kade kSetrakI apekSA dvitIya pRthivIse lekara sAtavIM pRthivI taka pratyeka pRthivIke nArakI jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 11 // __isa sUtrake dvArA jagazreNIse uparima vikalpoMkA pratiSedha kiyA gayA hai / avazeSa do saMkhyAoMke madhyameM isa saMkhyAmeM ukta dravya sthita hai, isake jJApanArtha uttarasUtra kahate haiM jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgakI usa zreNIkA AyAma asaMkhyAta yojanakoTi hai // 12 // isa sUtrake dvArA sUcyaMgulAdi adhastana vikalpoMkA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, sUcyaMgulAdirUpa adhastana saMkhyAmeM asaMkhyAta yojanatvakA abhAva hai| vaha tadvyatirikta asaMkhyAtAsaMkhyAta asaMkhyAta yojanakoTipramANa hokara aneka vikalparUpa hai / usakA nirNaya karane ke liye uttara sUtra kahate haiM upayukta asaMkhyAta koTi yojanoMkA pramANa prathamAdika saMkhyAta jagazreNIvargamUloMke paraspara guNanaphala rUpa hai // 13 // jagazreNIke prathama vargamUlako Adi karake usake bArahaveM, dazaveM, AThaveM, chaThe, tIsare aura dUsare vargamUla taka pRthak pRthak guNakAra va guNya kramase avasthita chaha varga Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 5, 14. jahAkameNa vidiya-tadiya-cauttha-paMcama chaTTha-sattamapuDhavidayapamANaM hodi / kadhamettiyANaM ceva seDivaggamUlANamaNNoNNabbhAsAdo edisse edisse puDhavIe davvaM hodi tti Navvade ? Na, AiriyaparaMparAgadaaviruddhovadeseNa tadavagamAdo / uttaM ca * bArasa dasa aTTheva ya mUlA cha ttiga dugaM ca giraesu / ekkArasa Nava satta ya paNa ya caukkaM ca devesu // 1 // tirikkhagadIe tirikkhA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 14 // edamAsaMkAsuttaM saMkhejjAsaMkhejjANaMtANi avekkhade / aNaMtA // 15 // edeNa saMkhejja-asaMkhejjANaM paDiseho kado / taM ca aNataM paritta-jutta-aNaMtAgaMtabheeNa tiviyappaM / tattha edamhi aNate tirikkhA vidA ti jANAvaNamuvarillasuttamAgadaM ............................................. rAziyoM kA paraspara guNA karanepara yathAkramase dvitIya, tRtIya, caturtha, paMcama, SaSTha aura saptama pRthivIke dravyakA pramANa hotA hai| zaMkA- itane hI jagazreNIvargamUloMke paraspara guNanase isa isa pRthivIkA dravya hotA hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, AcAryaparamparAgata aviruddha upadezase usakA zAna prApta hai| kahA bhI hai narakoMmeM dvitIyAdi pRthiviyoMkA dravyapramANa lAneke liye jagazreNIkA bArahavAM, dazavAM, AThavAM, chaThA, tIsarA aura dUsarA vargamUla avahArakAla hai / tathA devoM meM sAnatkumArAdi pAMca kalpayugaloMkA dravyapramANa lAneke liye jagazreNIkA gyArahavAM, nauvAM, sAtavAM, pAMcavAM aura cauthA vargamUla avahArakAla hai // 1 // tiryaMcagatimeM tithaMca jIva dravyapramANase kitane haiM ? // 14 // yaha AzaMkAsUtra saMkhyAta, asaMkhyAta aura anantakI apekSA rakhatA hai| tiryaMcagatimeM tiryaMca jIva dravyapramANase ananta haiM // 15 // isa sUtrase saMkhyAta aura asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai| vaha ananta bhI parItAnanta, yuktAnanta aura anantAnantake bhedase tIna prakAra hai| unameMse isa anantameM tiryaMca jIva sthita haiM isake jJApanArtha uparima sUtra prApta hotA hai 1 pratiSu ' -bheeNetiviyappaM ' iti pAThaH / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 17. ] vyamANAgame tirikkhANaM pamANaM [251 aNatANatAhi osappiNi ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa // 16 // kimaTTamaNaMtANaMtAhi osappiNi- ussappiNIhi tirikkhA Na avahirijjaMti ? atIdakAlaggahaNAdo | avaharide saMte ko doso ? Na, bhavvajIvANaM savvesiM' vocchedasaMgAdo | edeNa paritta- juttANaMtANaM paDiseho kado / anaMtANaMta pi jahaNNukkassatavvadirittaeNa tivihaM hodi / tattha edamhi aNaMtANaMte tirikkhA TThidA tti jANAvaNaTTamuvarihisuttamAgadaM- khetteNa anaMtANaMtA logA // 27 // edeNa jahaNNaaNaMtANaMtassa paDiseho kado / kudo ? tattha aNaMtANaMta logANamabhAvAdo / edaM pi kathaM gavvade ? logeNa jahaNNe aNaMtANaMte bhAge hide lammi anaMtA tiryaMca jIva kAlakI apekSA anantAnanta avasarpiNI aura utsarpiNiyoM se apahRta nahIM hote haiM // 16 // zaMkA- tiryeca jIva anantAnanta avasarpiNI aura utsarpiNiyoMse kyoM nahIM apahRta hote ? samAdhAna - kyoMki, yahAM kevala atIta kAlakA grahaNa kiyA gayA hai / (dekho jIvasthAna dravya pramANAnugama, pR. 29 ) / zaMkA- - anantAnanta avasarpiNI aura utsarpiNiyoMse inake apahRta honepara kaunasA doSa utpanna hotA hai ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki aisA honepara saba bhavya jIvoMke vyucchedakA prasaMga AtA hai / isa sUtra ke dvArA parItAnanta aura yuktAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai / anantAnanta bhI jaghanya, utkRSTa aura tadvyatiriktake bheda se tIna prakAra hai / unameM se isa anantAnantameM tiryaca jIva sthita haiM, isake jJApanArtha uparima sUtra prApta hotA hai tiryaMca jIva kSetrakI apekSA anantAnanta lokapramANa haiM / / 17 / isa sUtra ke dvArA jaghanya anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, jaghanya anantAnantameM anantAnanta lokokA abhAva hai / zaMkA - yaha bhI kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- kyoMki, lokakA jaghanya anantAnantameM bhAga dene para labdha rAzimeM 1 pratiSu ' saMkhesi' iti pAThaH / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 5, 18. gaMtasaMkhAbhAvAdo / ukkassANaMtANaMtassa vi paDiseho kado, aNaMtANatANi savvapajjayapaDhamavaggamUlANi tti abhaNidUNa aNaMtANatA logA ti nnidesaado|| paMciMdiyatirikkha-paMciMdiyatirikkhapajjatta-paMciMdiyatirikkhajoNiNI-paciMdiyatirikkhaapajjattA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 18 / / edamAsaMkAsuttaM saMkhejjAsaMkhejja-aNaMtANi avekkhde| asaMkhejjA // 19 // edeNa saMkhejjANatANaM paDiseho kado, asaMkhenjammi tadubhayasaMbhavAvirohAdo / taM pi asaMkheja paritta-jutta-asaMkhejjAsaMkhejjabheeNa tivihaM / tattha imammi asaMkhejje edesimavaTThANamidi jANAvaNaTThamuttarasuttaM bhaNadi - ___ asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 20 // edeNa paritta-juttAsaMkhejjANaM paDiseho kado, tattha asaMkhejjAsaMkhejjANaM .......................................... anantAnanta saMkhyAkA abhAva hai| utkRSTa anantAnantakA bhI pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, 'anantAnanta sarva paryAyoMke prathama vargamUla' aisA na kahakara 'anantAnanta loka' aisA nirdeza kiyA hai| paMcendriya tiyaMca, paMcendriya tiyaMca paryApta, paMcendriya tiyaM ca yonimatI aura paMcendriya tiryaMca aparyApta jIva dravyapramANase kitane haiM ? // 18 // yaha AzaMkAsUtra saMkhyAta, asaMkhyAta aura anantakI apekSA karatA hai| uparyukta tithaMca dravyapramANase asaMkhyAta haiM // 19 // isake dvArA saMkhyAta va anantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, asaMkhyAtameM saMkhyAta va ananta ina donoMkI saMbhAvanAkA virodha hai| vaha asaMkhyAta bhI parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura asaMkhyAtAsaMkhyAtake bhedase tIna prakAra hai / unameM se isa asaMkhyAtameM ukta jIvoMkA avasthAna hai, isake jhApanArtha uttara sUtra kahate haiM ukta cAroM tithaMca jIva kAlakI apekSA asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI aura utsarpiNiyoMse apahRta hote haiM // 20 // isa sUtrake dvArA parItAsaMkhyAta aura yuktAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, 1 pratiSu ' uvekakhade' iti pAThaH / 2 a-ApratyoH ' asaMkhejasakherajANaM ' iti paamH| Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 21.] davvapamANANugame paMciMdiyatirikkhAdINaM pamANaM ( 253 osappiNi-ussappiNINamabhAvAdo / edeNa ceva jahaNNaasaMkhejjAsaMkhejjassa vi paDiseho kado / kudo ? tattha vi asaMkhejjAsaMkhejjANaM osappiNi-ussappiNINamabhAvAdo / avasesesu dosu asaMkhejjAsaMkhejjesu kammi asaMkhejjAsaMkhejje imaM hodi tti jANAvaNaDhamuttarasuttaM bhaNadi khetteNa paMciMdiyatirikkha-paMciMdiyatirikkhapajjatta-paMciMdiyatirikkhajoNiNi-paMciMdiyatirikkhaapajattaehi padaramavahiradi devaavahArakAlAdo asaMkhejjaguNahINeNa kAleNa saMkhejjaguNahINeNa kAleNa saMkhejjaguNeNa kAleNa asaMkhejjaguNahINeNa kAleNa // 21 // bechappaNaMgulasadavaggapamANadevaavahArakAlamAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa khaMDide paMciMdiyatirikkhANaM avahArakAlo hodi / tamhi ceva devaavahArakAle tapAoggasaMkhejjarUvehi bhAge hide padaraMgulassa saMkhejjadibhAgo Agacchadi / so paMciMdiyatirikkhapajjattANamavahArakAlo hodi / devAvahArakAle saMkhejjarUvehi guNide paMciMdiyatirikkhajogiNINamavahArakAlo hodi| devaavahArakAle AvaliyAe asaMkhenjadibhAeNa bhAge kyoMki, una donoM meM asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNiyoMkA abhAva hai| isIse hI jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA bhI pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtameM asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNiyoMkA abhAva hai| avazeSa do asaMkhyAtAsaMkhyAtoM se kisa asaMkhyAtAsaMkhyAtameM ukta tiryaMca jIva haiM, isake jJApanArtha uttara sUtra kahate hai - kSetrakI apekSA paMcendriya tiyaMca, paMcendriya tithaMca paryApta, paMcendriya tiryaca yonimatI aura paMcendriya tiyaMca aparyApta jIvoMke dvArA kramazaH devaavahArakAlase asaMkhyAtaguNe hIna kAlase, saMkhyAtaguNe hIna kAlase, saMkhyAtaguNe kAlase aura asaMkhyAtaguNe hIna kAlase jagapratara apahRta hotA hai / / 21 // do sau chappana sUcyaMgulake vargapramANa devaavahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karanepara paMcendriya tiryacoMkA avahArakAla hotA hai| usI devaavahArakAlako tatprAyogya saMkhyAta rUpoMse bhAjita karanepara pratarAMgulakA saMkhyAtavAM bhAga AtA hai / vaha paMcendriya tiryaca paryApta jIvoMkA avahArakAla hotA hai / devavahArakAlako saMkhyAta rUpoMse guNita karanepara paMcendriya tiryaca yonimatI jIvoMkA avahArakAla hotA hai| devavahArakAlameM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara pratarAM Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 5. 22. hide padaraMgulassa asaMkhenjadibhAgo Agacchadi / so paMciMdiyatirikkhaapajjattANamavahArakAlo hodi / ede avahArakAle jahAkameNa salAgabhUde hraviya paMciMdiyatirikkhapaMciMdiyatirikkhapajatta-paMciMdiyatirikkhajoNiNI-paMciMdiyatirikkhaapajattapamANeNa jagapadare avahirijjamANe salAgAo jagapadaraM ca jugavaM samappaMti / tattha egavAramavahiridapamANaM jahAkameNa paMciMdiyatirikkhA paMciMdiyatirikkhapajjattA paMciMdiyatirikkhajoNiNIo paMciMdiyatirikkhaapajjattA' ca hoMti tti vuttaM hodi / edeNa edesi jagapadarassa asaMkhejjadibhAgattaparUvaeNa suttaNa ukkassAsaMkhejjAsaMkhejjassa paDiseho kdo| Na ca tavyadirittassa asaMkhejjAsaMkhejjassa savvassa gahaNaM, tatthataNasavvaviyappANaM paDisehaM kAUNa tatthekkaviyappasseva NiNNayasarUveNa parUvidattAdo / maNusagadIe maNussA maNusaapajjattA davapamANeNa kevaDiyA ? // 22 // edamAsaMkAsuttaM saMkhejjAsaMkhejja-aNaMtAvekkhaM / sesaM sugamaM / asaMkhejjA // 23 // gulakA asaMkhyAtavAM bhAga AtA hai / vaha paMcendriya tiryaMca aparyApta jIvoMkA avahAra kAla hotA hai / ina avahArakAloMko yathAkramase zalAkAbhUta sthApita kara paMcendriya tiryaca, paMcendriya tiryaca paryApta, paMcendriya tiryaca yonimatI aura paMcendriya tiryaMca aparyAptoke pramANase jagapratarake apahRta karanepara zalAkAyeM aura jagapratara eka sAtha samApta hote haiN| unameM eka vAra apahRta pramANa yathAkramase paMcendriya tiryaMca, paMcendriya tiryaMca paryApta, paMcendriya tiryaca yonimatI aura paMcendriya tiryaca aparyApta jIva hote haiM, yaha ukta kathanakA abhiprAya hai / ina jIvoMke jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgatvakA prarUpaNa karanevAle isa sUtrake dvArA utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai / aura tadvyatirikta asaMkhyAtAsaMkhyAtakA bhI sabakA grahaNa nahIM hotA, kyoMki, usake saba vikalpoMkA pratiSedha karake unameMse eka vikalpakA hI nirNayasvarUpase nirUpaNa kiyA gayA hai| manuSyagatimeM manuSya aura manuSya aparyApta dravyapramANase kitane haiM ? / / 22 // yaha AzaMkAsUtra saMkhyAta, asaMkhyAta va anantakI apekSA rakhatA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| ___ manuSya aura manuSya aparyApta dravyapramANase asaMkhyAta haiM // 23 // . 1 pratiSu ' -tirikkhA apajjatA ' iti pAThaH / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 25.] davyapamANANugame maNusa-maNusaapajjattANaM pamANaM [255 edeNa vayaNeNa saMkhejjANatANaM paDisaho kado, paDivakkhaNirAkaraNeNa savakkha'paduppAyaNAdo / taM pi asaMkhejja tiviyappamidi kaTTa idamidi NiNNao Natthi / idaM caiva hodi ti NiNNayauppAyaNamuttarasuttaM bhaNadi___ asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 24 // edeNa paritta-juttAsaMkhejjANaM paDiseho kado, paDivakkhaNisehaM kAUNa asaMkhejjAsaMkhejjavayaNassa svkkhpduppaaynnaado| taM pi jahaNNukkassa-tavvadirittabheeNa tivihamidi kaTTa Na tattha Nicchao asthi / tattha NicchauppAyaNaTTamuttarasuttaM bhaNadi khetteNa seDIe asaMkhejjadibhAgo // 25 // edeNa ukkassaasaMkhejjAsaMkhejjassa paDiseho kado, seDIe asaMkhejjadibhAgassa isa vacanase saMkhyAta va asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, pratipakSakA nirAkaraNa karanese apane pakSakA pratipAdana hotA hai / vaha asaMkhyAta bhI tIna prakAra hai, aisA karake unameM se 'yaha asaMkhyAta hai' isa prakAra nirNaya nahIM haiM, ataH 'yahI asaMkhyAta hai' isakA nirNaya utpanna karane ke liye uttara sUtra kahate haiM manuSya aura manuSya aparyAptaka kAlakI apekSA asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNIutsarpiNiyoMse apahRta hote haiM // 24 // isa sUtrake dvArA parItAsaMkhyAta aura yuktAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, pratipakSakA niSedha karake asaMkhyAtAsaMkhyAta vacanako svapakSa nirUpaNa karanA hai / vaha asaMkhyAtAsaMkhyAta bhI jaghanya, utkRSTa aura tadvyatiriktake bhedase tIna prakAra hai, aisA karake unameM vizeSa nizcaya nahIM hai| ataH ukta tIna bhedoMmeMse vizeSake nizcayotpAdanArtha uttara sUtra kahate haiM kSetrakI apekSA manuSya va manuSya aparyApta jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 25 // isake dvArA utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, 1 pratiSu * savvakkha ' iti paatthH| 2 apratau vi' iti pAThaH / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 3, 26. rUvRNaparittANaM tattavirohAdo' / sesesu dosu ekkassa avaNayaNaTThamuttarasuttaM bhaNadi -- tisse seDIe AyAmo asaMkhejjAo joyaNakoDIo // 26 // edeNa jahaNNaasaMkhejjAsaMkhejjassa paDiseho kado / kudo ? tattha asaMkhejjANaM joyakoDINamabhAvAdo / asaMkhejjAo joyaNakoDIo vi aNeyaviyapAo tti kAUNa picchayAbhAvAdo tattha suDDu Nicchabu pAyaNamuttaramuttaM bhaNadi maNusa - maNusa apajjattaehi rUvaM rUvApakkhittaehi seDI avahiradi aMgulavaggamUlaM tadiyavaggamUlaguNideNa // 27 // - sUciaMgula paDhamavaggamUlaM tasseva tadiyavaggamUleNa guNiya salAgabhUdaM Thaciya rUvAhiyamaNussarAsipamANeNa seDi avahirijjadi / kimahaM rUtrasta pakkhevo kIrade ? kadajummAe seDIe tejojamaNusarA simhi avahirijjamANe avahArasalAgame tarUvANa jagazreNI ke eka kama parItAnantapanekA virodha hai / aba zeSa do asaMkhyAtA saMkhyAtoM meM se ekakA niSedha karaneke liye uttara sUtra kahate haiM usa jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgakI zreNI arthAt paMktikA AyAma asaMkhyAta yojanakoTi hai || 26 // isake dvArA jaghanya asaMkhyAtA saMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, usameM asaMkhyAta yojanakoTiyoMkA abhAva hai / asaMkhyAta yojanakoTiyoM ke bhI aneka vikalparUpa hone se nizcayakA abhAva hai, ataH unameM bhale prakAra nizcayotpAdanArtha uttara sUtra kahate haiM-- sUcyaMgulake prathama vargamUlako usake hI tRtIya vargamUlase guNita karanepara jo labdha Ave use zalAkArUpase sthApita kara rUpAdhika manuSyoM aura rUpAdhika manuSya aparyAptoM dvArA jagazreNI apahRta hotI hai / / 27 // sUcyaMgulake prathama vargamUlako usake tRtIya vargamUlase guNita karake labdha rAziko zalAkArUpa sthApita kara rUpAdhika manuSyapramANase jagazreNI apahRta hotI hai / zaMkA- - rUpakA prakSepa kisaliye kiyA jAtA hai ? samAdhAna - cUMki jagazreNI kRtayugma rAzirUpa hai / ataeva usameMse tejobarAzirUpa manuSyarAzike apahRta karanepara avahArazalAkAmAtra zeSa rahe rUpoMko ghaTAne ke 1 pratiSu paricANatatthavirohAdo' iti pATha: / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 29.] davyapamANANugame magussapajjatta-maNusiNINaM pamANaM [257 muvvaraMtANamavaNayaNaTuM / taM ceva salAgarAsiM Thaviya rUvAhiyamaNussapajjattabhahiyamaNusaapajjattarAsiNA avahiradi / kima rUvAhiyamaNussaMpajjattarAsI pakkhippade ? maNusaapajattarAsipamANeNa' jagaseDIe avahirijamANAe salAgarAsimattarUvAhiyamaNusapajattarAsissa uvyaraMtassa avnnynnhuuN| maNussapajjattA maNusiNIo dabvapamANeNa kevaDiyA ? // 28 // sugamaM / koDAkoDAkoDIe uvari koDAkoDAkoDAkoDIe heTTado chaNhaM vaggANamuvari sattaNhaM vaggANaM heDhado // 29 // evaM sAmaNNeNa jadi vi sutte vuttaM to vi AiriyaparaMparAgadeNa gurUvadeseNa aviruddheNa paMcamavaggassa ghaNametto maNusapajjattarAsI hodi tti ghettavyo / tassa pamANamedaM79228162514264337593543950336 / ettha gAhA liye usameM rUpakA prakSepa kiyA jAtA hai| (ina rAziyoMke liye dekho pustaka 3, pR. 249) / uparyukta zalAkArAziko hI sthApita kara rUpAdhika manuSya paryApta rAzise adhika manuSya aparyApta rAzise jagazreNI apahRta hotI hai / zaMkA-rUpAdhika manuSya paryApta rAzikA prakSepa kisa liye kiyA jAtA hai ? samAdhAna-manuSya aparyApta rAzipramANase jagazreNIke apahRta karanepara zalAkArAzimAtra zeSa rUpAdhika manuSyarAziko ghaTAneke liye ukta rAzikA prakSepa kiyA jAtA hai| manuSya paryApta aura manuSyaniyAM dravyapramANase kitanI haiM ? // 28 // yaha sUtra sugama hai| koDAkoDAkor3Ike Upara aura kor3Akor3Akor3Akor3Ike nIce chaha vargoMke Upara va sAta vargoMke nIce arthAt chaThe aura sAtaveM vargake bIcakI saMkhyApramANa manuSyaparyApta va manuSyaniyAM haiM // 29 // __ yadyapi isa prakAra sUtra meM sAmAnyarUpase hI kahA hai, tathApi AcAryaparamparAgata aviruddha gurUpadezase paMcama vargake ghanapramANa manuSya paryApta rAzi hai, isa prakAra grahaNa karanA caahiye| usakA pramANa yaha hai-79228162514264337593543950336 / yahAM gAthA 1 a-ApratyoH / rAsimANeNa ' iti paatthH| 2 pratiSu 'puNamelo' iti paatthH| Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho * talalIna madhuga vimalaM dhUmasilAgAvicArabhayamerU / taTaharikhajhasA hoMti hu mANusapajjattasaMkhakA // 2 // eso upadeso koDAkoDAkoDA koDie heTThado tti sutteNa kathaM Na virujjhade ? Na, egako DAkoDAkoDA koDimAdiM kADhUNa jAva rUvUNadasakoDAkoDAkoDA koDi tti evaM savvaM pi koDAkoDAkoDA koDi tti gahaNAdo / Na ca edassa dvANassukkassaM voledUNa maNusapajjattarAsI TTidA, aTThaNhaM ko DAkoDAkoDAkoDINaM heTThado tassa avadvANadaMsaNAdo / takArAdi akSaroMse sUcita kramazaH chaha, tIna, tIna, zUnya, pAMca, nau, tIna cAra, pAMca, tIna, nau, pAMca, sAta, tIna, tIna, cAra, chaha, do, cAra, eka, pAMca, do, chaha, eka, ATha, do, do, nau, aura sAta, ye manuSya paryApta rAzikI saMkhyA ke aMka haiM ||2|| vizeSArtha - kisa akSarase kisa aMkakA bodha hotA hai, isake parijJAnArtha gommaTasAra ( jIvakANDa ) meM AI huI isI gAthAkI ( 158 ) samyagjJAnacandrikA hindI TIkA meM nimna gAthA udghRta kI hai kaTapayapurasthavarNairnavanavapaMcATakalpitaiH kramazaH / svarajanazUnyaM saMkhyA mAtroparimAkSaraM tyAjyam // arthAt ka kha ityAdi nau akSaroMse kramazaH eka-do Adi nau saMkhyA taka grahaNa karanA cAhiye / jaise - ka kha ga gha Ga ca ityAdi / isI prakAra Ta-Tha ityAdise bhI eka [ 2, 5,29. 1 2 3 4 5 6 do kramase nau taka, pa se ma taka pAMca akSaroMse pAMca taka, aura ya se ha taka ATha akSaroMse kramazaH eka-do Adi ATha taka aMkoMkA grahaNa karanA cAhiye / svara, a aura na zUnya ke sUcaka haiM | mAtrA aura uparima akSarako chor3anA cAhiye, arthAt usase kisI aMkakA bodha nahIM hotA / zaMkA- yaha upadeza 'kor3Akor3Akor3Akor3Ise nIce ' isa sUtra se kaise virodhako na prApta hogA ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, eka kor3Akor3Akor3A kor3Iko Adi karake eka kama daza kor3Akor3Akor3Akor3I taka isa sabako bhI kor3Akor3Akor3Akor3IrUpase grahaNa kiyA gayA hai / aura isa sthAnake utkarSakA ulaMghana kara manuSya paryApta rAzi sthita nahIM hai: kyoMki, usakA avasthAna ATha kor3Akor3Akor3A kor3Ike nIce dekhA jAtA hai / 1 pratiSu ' talalINa- ' iti pAThaH / 3 go jI. 158. 2 pratiSu ' khajasA ' iti pAThaH / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 31.1 davyapamANANugame devANaM pamANe [259 edassa tiNNi cadubbhAgA maNusiNIo, ego cadunbhAgo purisa-NaqsayarAsI hodi| sahINabuddhIe puNa joijjamANe edeNa sutteNa saha vakkhANAiriehi parUvidamaNusapajjasa. rAsipamANaM NiyameNa virujjhade, koDAkoDAkoDAkoDIe heDhado tti suttammi egavayaNaNidesAdo / Na ca TThANasaNNA saMkhejje vaTTade jeNa NavaNhaM koDAkoDAkoDAkoDINaM. koDAkoDAkoDAkoDittaM hojja, virohaado| kiM ca Na bakkhANAiriyaparUvidaM maNussapajattarAsipamANaM hodi, maNusakhettammi tassa vattIe' abhAvAdo, edamhAdo sattaguNasavvaTThasiddhivimANavAsiyadevANaM pi joyaNalakkhammi avaTThANAbhAvAdo ca / sesaM sugamaM / devagadIe devA dabvapamANeNa kevaDiyA ? // 30 // . edamAsaMkAsuttaM saMkhejjAsaMkhejjANaMtAlaMbaNaM / asaMkhejjA // 31 // edeNa saMkhejjANatANaM paDiseho kado, paryApta manuSya rAzike cAra bhAgoMmeMse tIna bhAgapramANa manuSyaniyAM haiM aura eka caturthAMza puruSa va napuMsaka rAzi hai| kintu svAdhIna buddhise dekhane para arthAt svataMtratAse vicAra karanepara isa sUtrake sAtha vyAkhyAnAcAryoM dvArA nirUpita manuSya paryApta rAzikA pramANa niyamase virodhako prApta hotA hai, kyoMki, 'kor3Akor3Akor3Akor3Ike nIce' isa prakAra sUtra meM eka vacanakA nirdeza kiyA gayA hai| aura sthAnasaMjJA saMkhyAtameM hai nahIM, jisase nau kor3Akor3Akor3Akor3iyoMko (ekatvarUpase) koDAkor3Akor3Akor3IpanA ho sake, kyoMki, aisA mAnane meM virodha hai / isake atirikta vyAkhyAnAcAryoM dvArA prarUpita manuSya paryApta rAzikA pramANa banatA bhI nahIM hai, kyoMki, isa prakAra manuSyakSetrameM ukta manuSyarAzikI sthiti nahIM ho sakatI, tathA isase (manuSyanIrAzise) sAtaguNe sarvArthasiddhivimAnavAsI devoMkA bhI eka lAkha yojanameM avasthAna nahIM bana sktaa| (vizeSa jAnane ke liye dekho pustaka 3, pR. 258 kA vishessaarth)| zeSa sUtrArtha sugama hai| devagatimeM deva dravyapramANase kitane haiM ? // 30 // yaha AzaMkAsUtra saMkhyAta, asaMkhyAta va anantakA avalambana karanevAlA hai| devagatimeM deva dravyapramANase asaMkhyAta haiM // 31 / / / isa sUtrake dvArA saMkhyAta va anantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki 1 pratiSu / edo' iti pAThaH / 2 pratiSu tavIe' iti pAraH Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26.] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 5, 32. nirasyati parasyArthaM svArtha kathayati zrutiH / tamo vidhunvatI bhAsyaM yathA bhAsayati prabhA // 3 // idi vayaNAdo / taM pi asaMkhejjaM paritta-jutta-asaMkhejjAsaMkhejjabheeNa tivihaM / tattha edamhi asaMkhejje devANamavaTThANamidi jANAvaNadvamuttarasuttaM bhaNadi asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 32 // edeNa paritta-juttAsaMkhejjANaM paDiseho kado / padarAvaliyAe asaMkhejjAsaMkhejjANamosappiNi-ussappiNINa sambhAvAdo' jahaNNaasaMkhejjAsaMkhejassa vi paDiseho kado / idaresu dosu ekkassa ggahaNaTThamuttarasuttaM bhaNadi khetteNa padarassa bechappaNNaMgulasadavaggapaDibhAeNa // 33 // bechappaNNaMgulasadavaggo paMcasaTThisahassa-paMcasada-chattIsapadaraMgulANi / jagapadarassa edeNa paDibhAeNa devarAsI hodi / edeNa vayaNeNa ukkassaasaMkhejjAsaMkhejjassa paDisehaM jisa prakAra prabhA aMdhakArako naSTa karatI huI prakAzanIya padArthakA prakAzana karatI hai, usI prakAra zruti parake abhISTakA nirAkaraNa karatI hai aura apane abhISTa arthako kahatI hai // 3 // isa prakArakA vacana hai / vaha asaMkhyAta bhI parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura asaMkhyAtAsaMkhyAtake bhedase tIna prakAra hai| ataH unase isa asaMkhyAtameM devoMkA avasthAna hai aisA jatalAneke liye uttara sUtra kahate haiM deva kAlakI apekSA asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsapiNiyoMse apahRta hote haiM // 32 // isa sUtra dvArA parItAsaMkhyAta aura yuktAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai| pratarAvalImeM asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNiyoMkA sadbhAva honese jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA bhI pratiSedha kiyA gayA hai| aba anya do asaMkhyAtAsaMkhyAtoMmeM se ekake grahaNa karaneke liye uttara sUtra kahate haiM kSetrakI apekSA devoMkA pramANa jagapratarake do sau chappana aMguloMke vargarUpa pratibhAgase prApta hotA hai // 33 do sau chappana aMguloMkA varga paiMsaTha hajAra pAMca sau chattIsa pratarAMgulapramANa hotA hai| isa jagapratarake pratibhAgase devarAzi hotI hai| arthAt do sau chappana sUcyaMguloMke vargakA jagapratarameM bhAga denepara jo labdha ho utanA devarAzikA pramANa hai / isa vacanase utkRSTa 1 pratiSu ' ussappiNINamabhAvAdo' iti pAThaH / .................. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 37.) davapamANANugame bhavaNavAsiyadevANaM pamANaM 261 kAUNa visiTThassa ajahaNNANukkassassa parUvaNA kadA / ( bhavaNavAsiyadevA dabvapamANeNa kevaDiyA ? // 34 // ) sugamaM / asaMkhejjA // 35 // paDivakkhapaDisehaM kAUNa sapakkhapaduppAyaNAdo edeNa sutteNa saMkhejjANatANaM paDiseho kado / taM pi asaMkheja paritta jutta-asaMkhejjAsaMkhejjabheeNa tivihaM hodi / tattha vi aNappidassa paDisehaTThamuttarasuttaM bhaNadi asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahirati kAleNa // 36 // edeNa paritta-juttAsaMkhejjANaM paDiseho kado / jahaNNaasaMkhejjAsaMkhenaM pi paDisiddhaM, tattha asaMkhejjAsaMkhejjaosappiNi-ussappiNINamabhAvAdo / saMpahi avasesesu dosu aNappidapaDisehaTTamuttarasuttaM bhaNadi khetteNa asaMkhejjAo seDIo // 37 // asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha karake zeSa rahe ajaghanyAnutkRSTakI prarUpaNA kI hai| bhavanavAsI deva dravyapramANase kitane haiM ? // 34 // yaha sUtra sugama hai| bhavanavAsI deva dravyapramANase asaMkhyAta haiM // 35 // pratipakSakA niSedhakara svapakSakA pratipAdana karanese isa sUtrake dvArA saMkhyAta aura anantakA pratiSedha kiyA gayA hai| vaha asaMkhyAta bhI parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura asaMkhyAtAsaMkhyAtake bhedase tIna prakAra hai| unameMse bhI avivakSita asaMkhyAtake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM kAlakI apekSA bhavanavAsI deva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNiyoMse apahRta hote haiM // 36 // ___ isake dvArA parItAsaMkhyAta aura yuktAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai / isake sAtha jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA bhI pratiSedha kara diyA hai, kyoMki, usameM asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNiyoMkA abhAva hai / aba avazeSa do asaMkhyAtAsaMkhyAtoMmese avivakSitake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM kSetrakI apekSA bhavanavAsI deva asaMkhyAta jagazreNIpramANa haiM // 37 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 / chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [2, 5, 38. edeNa sutteNa ukkassaasaMkhejjAsaMkhejjassa paDiseho kado, logANamaNidesAdo' / asaMkhejjAo seDIo vi aNeyabheyabhiNNAo, taNNiNNayauppAyaNaTTamuttarasuttaM bhaNadi padarassa asaMkhejjadibhAgo // 38 // edeNa jagapadarassa dubhAga-tibhAgAdINaM paDiseho kado / jagapadarasta asaMkhejjadibhAgo vi aNeya bheyabhiNNAo tti tattha NicchayajaNaNaTThamuttarasuttaM bhaNadi tAsiM seDINaM vikkhaMbhasUcI aMgulaM aMgulavaggamUlaguNideNa // 39 // sUciaMgulaM tasseba paDhamavaggamUleNa guNidaM seDINa vikhaMbhasUcI hodi / sesaM sugamaM / vANa-taradevA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 40 // sugama / asaMkhejjA // 41 // isa sUtrake dvArA utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, yahAM lokokA nirdeza nahIM hai| asaMkhyAta jagazreNiyAM bhI aneka bhedoMse bhinna haiM, ataH unake nirNayotpAdanArtha uttara mUtra kahate haiM uparyukta asaMkhyAta jagazreNiyAM jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa grahaNa karanA cAhiye // 38 // isase jagapratarake dvitIya tRtIya bhAgAdikokA pratiSedha kiyA gayA hai| jaga. pratarakA asaMkhyAtavAM bhAga bhI aneka bhedoMse bhinna hai, ataH unameM nizcayajananArtha uttara sUtra kahate haiM una asaMkhyAta jagazreNiyoMkI viSkambhasUcI sUcyaMgulako mUcyaMgulake hI vargamUlase guNita karanepara jo labdha ho utanI hai // 39 // sUcyaMgulako usake hI prathama vargamUlase guNita karanepara una asaMkhyAta jagazreNiyoMkI viSkambhasUcI hotI hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| vAnavyantara deva dravyapramANase kitane haiM ? // 40 // yaha sUtra sugama hai| vAnavyantara deva dravyapramANase asaMkhyAta haiM // 41 // 1 pratiSu 'dogAmaNidesAdo' iti pAThaH / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 44. ] davamANAgame jodisiyadevANaM pramANaM [ 263 edeNa saMkhejjANaMtANaM' paDiseho kado / asaMkhejjaM pi paritta jutta-asaMkhejjAsaMkhejaNa tivihaM / tattha aNappidapaDihadvamuttarasuttaM bhaNadiasaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAle // 42 // edeNa paritta juttAsaMkhe jANaM jahaNNaasaMkhejjAsaMkhejassa ya paDiseho kado, tattha asaMkhejjAsaMkhejjANamosapiNi ussappiNINamabhAvAdo / idaresu dosu aNappidapaDisehaDamuttaramuttaM bhaNadi khette padarassa saMkhejjajoyaNasadavaggapaDibhAeNa // 43 // tappA oggasaMkhejjajo yaNasadaM vaggiya teNa jagapadare ovaTTide vANavaitaradevANaM pamANaM hodi / sesaM sugamaM / jodisiyA devA devaga dibhaMgo // 44 // isake dvArA saMkhyAta va anantakA pratiSedha kiyA gayA hai / asaMkhyAta bhI parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura asaMkhyAtAsaM khyAtake bheda se tIna prakAra hai / unameM avivakSita asaMkhyAtake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM - kAlakI apekSA vAnavyantara deva asaMkhyAtA saMkhyAta avasarpiNI- utsarpiNiyoM se apahRta hote haiM / / 42 // isa sUtra dvArA parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura jaghanya asaMkhyAtA saMkhyAtakA bhI pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, unameM asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI - utsarpiNiyoMkA abhAva hai / aba itara do asaMkhyAtA saMkhyAtoM meM avivakSitake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM kSetrakI apekSA vAnavyantara devoMkA pramANa jagapratarake saMkhyAta sau yojanoMke vargarUpa pratibhAga se prApta hotA hai / / 43 / / tatprAyogya saMkhyAta sau yojanoMkA varga karake usase jagapratarake apavartita karanepara vAnavyantara devoMkA pramANa hotA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / jyotiSI devoMkA pramANa devagatike samAna hai // 44 // 1 pratiSu ' asaMkhejjANatANaM ' iti pAThaH / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 5, 45. kudo ? padarassa bechappaNNaM gulasadavaggapaDibhAgattaNeNa tado visesAbhAvAdo | Navari atthado visesa asthi, so jANiya vattavvo / (sohammIsANa kappavAsiyadevA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 45 // sumaM / ( asaMkhejjA // 46 // edeNa saMkhejjassa paDiseho kado / anaMtassa puNa paDiseho devoghaparUvaNAdo cetra siddho / asaMkhejjaM pi puttakrameNa tivihaM / tatyekasseva gahaNamuttaramuttaM bhaNadiasaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi- ussappiNIhi avahiraMti kAle // 47 // edeNa parita- juttAsaM khejjANaM jahaNNaasaMkhejjAsaMkhejjassa ya paDiseho kado, tattha asaMkhejjAsaM khejjANamosappiNi-ussappiNINamabhAvAdo / avasesesu dosu ekkasseva gahaNamuttaramuttaM bhaNadi - kyoMki, jagapratarake do sau chappana aMguloMke vargarUpa pratibhAgapane kI apekSA sAmAnya devarAzise jyotiSI devarAzimeM koI vizeSatA nahIM hai / parantu arthase vizeSatA hai, use jAnakara kahanA cAhiye / ( dekhiye jIvasthAna dravyapramANAnugama, pR. 268 kA vizeSArtha ) saudharma va IzAna kalpavAsI deva dravyapramANase kitane haiM ? / / 45 / / yaha sUtra sugama hai / saudharma va IzAna kalpavAsI deva dravyapramANase asaMkhyAta haiM / / 46 / / isa sUtra dvArA saMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai / anantakA pratiSedha devoMkI oghaprarUpaNA se hI siddha hai / asaMkhyAta bhI pUrvokta kramase tIna prakAra hai| unameMse ekake hI grahaNa karaneke liye uttara sUtra kahate haiM saudharma IzAna kalpavAsI deva kAlakI apekSA asaMkhyAtA saMkhyAta avasarpiNIutsarpiNiyoM se apahRta hote haiM // 47 // isa sUtra ke dvArA parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura jaghanya asaMkhyAtA saMkhyAtakA bhI pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, unameM asaMkhyAtA saMkhyAta avasarpiNI- utsarpiNiyoMkA abhAva hai / avazeSa do asaMkhyAtAsaMkhyAtoM meM ekake hI grahaNa karaneke liye uttara sUtra kahate haiM- Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 51.] dabapamANANugame saNavakumArAdidevANaM pamANaM (265 khetteNa asaMkhejjAo seDIo // 48 // edeNa ukkassaasaMkhejjAsaMkhejassa paDiseho kado, logAdiNidesANamabhAvAdo / asaMkhejAo seDIo aNeyaviyappAo / tAsiM NiNNayadvamuttarasuttaM bhaNadi padarassa asaMkhejjadibhAgo // 49 // edeNa jagapadarassa dubhAga-tibhAgAdipaDiseho kdo| padarassa asaMkhejjadibhAgo . vi aNeyaviyappo tti jAdasaMdehaviNAsaNaTuM uttarasuttaM bhaNadi tAsiM seDINaM vikkhaMbhasUcI aMgulassa vaggamUlaM bidiyaM tadiyavaggamUlaguNideNa // 50 // sUciaMgulavidiyavaggamUlaM tasseva tadiyavaggamUlaguNidaM seDINa vikkhaMbhassa sUcI hodi / ghaNaMgulatadiyavaggamUlamettaseDIo sodhammIsANakappesu devA hoti tti vuttaM hodi / saNakkumAra jAva sadara-sahassArakappavAsiyadevA sttmpuddhviibhNgo||51|| uparyukta deva kSetrakI apekSA asaMkhyAta jagazreNIpramANa haiM // 48 // isake dvArA utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, yahAM lokAdikoMke nirdezakA abhAva hai / asaMkhyAta jagazreNiyAM aneka vikalparUpa hai / unake nirNayArtha uttara sUtra kahate haiM-- ye asaMkhyAta jagazreNiyAM jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 49 // __isa sUtra dvArA jagapratarake dvitIya-tRtIya bhAgAdikokA pratiSedha kiyA gayA hai| jagapratarakA asaMkhyAtavAM bhAga bhI aneka vikalparUpa hai, isa kAraNa utpanna hue sandehaka vinAzanArtha uttara sUtra kahate haiM-- una asaMkhyAta jagazreNiyoMkI viSkambhassUcI sUcyaMgulake tRtIya vargamUlase guNita sUcyaMgulake dvitIya vargamUlapramANa hai // 50 // sUcyaMgulakA dvitIya vargamUla usIke tRtIya vargamUlase guNita hokara asaMkhyAta jagazreNiyoMke viSkambhakI sUcI hotA hai| ghanAMgulake tRtIya vargamUlamAtra jagazreNIpramANa saudharma-IzAna kalpoMmeM deva haiM, yaha ukta kathana kA phalitArtha hai| sanatkumArase lekara zatAra-sahasrAra kalpa takake kalpavAsI devoMkA pramANa saptama pRthivIke samAna hai // 51 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] chakkhaMDAgame khuddAdho [ 2, 5, 52. do ! seDIe asaMkhejjabhAgattaNeNa edesiM tatto bhedAbhAvAdo / visesado puNa do asthi, seDIe ekkArasa-Navama-sattama- paMcama- cautthavaggamUlANaM jahAkrameNa seDI bhAgahArANametyuvalaMbhAdo / ede bhAgahArA ettha hoMti tti kathaM Navvade ? Airiya paraMparAgadaaviruddhavadesAdo / ANada jAva avarAidavimANavAsiyadevA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 52 // sumaM / palidovamassa asaMkhejjadibhAgo || 53 // edeNa saMkhejjassa paDiseho kado / palidovamassa asaMkhejjadibhAgo vi aNeyapayAro, taNiNNayadvamuttarasuttaM bhaNadi edehi palidovamamavahiradi aMtomuhutte // 54 // dehi tadevehi palidovame avahirijjamANe aMtomuhutteNa palidovamamavahiradi / kyoMki, inake jagazreNake asaMkhyAtaveM bhAgatvakI apekSA saptama pRthivIke nArakiyoM se koI bheda nahIM hai / parantu vizeSakI apekSA bheda hai, kyoMki, yahAM yathAkrama se gyArahavAM, nauvAM, sAtavAM, pAMcavAM aura cauthA, ina jagazreNI ke vargamUlakI zreNIbhAgahArarUpa se upalabdhi hai / zaMkA- ye bhAgahAra yahAM haiM, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - yaha AcAryaparamparAgata aviruddha upadezase jAnA jAtA hai / Ana se lekara aparAjita vimAna takake vimAnavAsI deva dravyapramANase kitane haiM ? // 52 // yaha sUtra sugama hai / uparyukta deva dravyapramANase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiM // 53 // isa sUtra dvArA saMkhyAtakA pratiSedha kiyA hai / palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga bhI aneka prakAra hai, usake nirNayArtha uttara sUtra kahate haiM ina devoMke dvArA antarmuhUrta se palyopama apahRta hotA hai // 54 // ina pUrvokta devoM dvArA palyopamake apahRta karanepara antarmuhUrta se palyopama apahRta Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .2, 5, 57.1 davyapamANANugame eiMdiyANaM pamANaM / 267 ettha aMtomuhuttapamANamAvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / saMkhejjAvaliyAsu saMkhejjANaM jIvANamuvakkame saMte kadhaM palidovamassa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo bhAgahAro hodi ? Na ettha AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo saMkhajjAvaliyAo vA aMtomuhuttaM, kiMtu asaMkhajjAvaliyAo ettha aMtomuhuttamidi ghettvyaao| kadhamasaMkhejjAvaliyANamaMtomuddattattaM ? Na, kajje kAraNovayAreNa tAsiM tdvirohaado| savvaTThasiddhivimANavAsiyadevA davvapamANeNa kevaDiyA? // 55 // sugamaM / asaMkhejjA // 56 // edaM pi sugamaM / iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA bAdarA suhumA pajjattA apajjattA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 57 // hotA hai| yahAM antarmuhUrta kA pramANa AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga hai / zaMkA--saMkhyAta AvaliyoMmeM saMkhyAta jIvoMkA upakrama honepara AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga palyopamakA bhAgahAra kaise ho sakatA hai ? samAdhAna-yahAM AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga athavA saMkhyAta avaliyAM antarmuhUrta nahIM hai, kintu yahAM asaMkhyAta AvaliyAM antarmuhUrta haiM,aisA grahaNa karanA caahiye| ( dekho jIvasthAna dravyapramANAnugama, pR. 285) / zaMkA - asaMkhyAta AvaliyoMke antarmuhUrtapanA kaise bana sakatA ? samAdhAna-kAryameM kAraNakA upacAra karanese asaMkhyAta AvaliyoMke antarmuhartapanekA koI virodha nahIM hai / sarvArthasiddhivimAnavAsI deva dravyapramANase kitane haiM ? // 55 // yaha sUtra sugama hai| sarvArthasiddhivimAnavAsI deva dravyapramANase asaMkhyAta haiM / / 56 / yaha sUtra bhI sugama hai| indriyamArgaNAke anusAra ekendriya, ekendriya paryApta, ekendriya aparyApta, bAdara ekendriya, bAdara ekendriya paryApta, bAdara ekendriya aparyApta, sUkSma ekendriya, sUkSma ekendriya paryApta, aura sUkSma ekendriya aparyApta jIva dravyapramANase kitane . Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdhI edamAsaMkAsuttaM saMkhejjAsaMkhejjANaMtAlaMbaNaM / sesaM sugamaM / anaMtA // 58 // edeNa saMkhejjAsaMkhejjANaM paDiseho kado / taM pi anaMtaM paritta juttANaMtANaMtaeNa tivihaM / tatthekkasseva gahaNaTThamuttaramuttaM bhaNadi - aNaMtANaMtAhi osappiNi- ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa 268 ] // 59 // edeNa jahaNNaaNaMtANaM tassa paDiseho ko, adIdakAlAdo anaMtaguNassa jahaNNaanaMtANaM tattavirohAdo / ajahaNNaaNukkassa - ukkassa aNaMtANaMtANaM donhaM pi grahaNapasaMge tatthekkasseva gahaNamuttaramuttaM bhaNadi [ 2, 5, 58.. khette anaMtANaMtA logA // 60 // edeNa ukkassaaNaMtANaMtassa paDiseho kado, anaMtANaMta saccapajjaya paDhamavaggamUlassa yaha AzaMkAsUtra saMkhyAta, asaMkhyAta aura anantakA Alambana karanevAlA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| uparyukta pratyeka ekendriya jIva ananta haiM ? // 58 // isa sUtra dvArA saMkhyAta aura asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai / vaha ananta bhI parItAnanta, yuktAnanta aura anantAnantake bhedase tIna prakAra hai / unameM se eka hI grahaNArtha uttara sUtra kahate haiM uparyukta jIva kAlakI apekSA anantAnanta avasarpiNI- utsarpiNiyoM se apahRta nahIM hote haiM // 59 // isa sUtra dvArA jaghanya anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, atItakAlase anantaguNe kAlako jaghanya anantAnantatvakA virodha hai / ajaghanyAnutkRSTa aura utkRSTa anantAnanta ina donoMke bhI grahaNakA prasaMga honepara unameM se ekake hI grahaNArtha uttara sUtra kahate haiM kSetrakI apekSA ukta nau prakArake ekendriya jIva anantAnanta lokapramANa haiM // 60 // isa sUtra ke dvArA utkRSTa anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, anantAnanta sarva paryAyoMke prathama vargamUlasvarUpa utkRSTa anantAnantako anantAnanta Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 63.] davapamANANugame bIiMdiyAdINaM pamANaM [269 ukkassaaNaMtANaMtassa aNaMtANaMtalogattavirohAdo / sesaM jiivtttthaannbhNgo| bIiMdiya-tIiMdiya-cauriMdiya-paMciMdiyA tasseva pajjattA apanattA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 61 // sugamaM / asaMkhajjA // 62 // edeNa saMkhejjANaMtapaDiseho kado / taM pi asaMkhejja paritta-jutta-asaMkhejjAsaMkhejjabheeNa tivihaM / tattha doNhamavaNayaNadvamuttarasuttaM bhaNadi asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 63 // edeNa paritta-juttAsaMkhejjANaM jahaNNaasaMkhejjAsaMkhejjassa ya paDiseho kado, edesu tisu asNkhejjaasNkhejjosppinni-ussppinniinnmtyittvirohaado| ajahaNNukassukkassaasaMkhejANaM doNhaM pi gahaNappasaMge tatthekkassa avaNayaNamuttarasuttaM bhaNadi lokatvakA virodha hai / zeSa prarUpaNA jIvasthAnake samAna hai.| dvIndriya, trIndriya, caturindriya, paMcendriya aura unhIMke paryApta va aparyApta jIva dravyapramANase kitane haiM ? // 61 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta dvIndriyAdika jIva dravyapramANase asaMkhyAta haiM / / 62 / / isake dvArA saMkhyAta aura anantakA pratiSedha kiyA gayA hai / vaha asaMkhyAta bhI parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura asaMkhyAtAsaMkhyAtake bhedase tIna prakAra hai| unamese dokA nirAkaraNa karane ke liye uttara sUtra kahate haiM uparyukta dvIndriyAdika jIva kAlakI apekSA asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNIutsarpiNiyoMse apahata hote haiM // 63 // isa sUtra dvArA parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, ina tInoMmeM asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNIutsarpiNiyoMke astitvakA virodha hai| ajaghanyAnutkRSTa aura utkRSTa donoM hI asaMkhyAtAsaMkhyAtoMke grahaNakA prasaMga honepara unameMse ekake niSedhArtha uttara sUtra kahate haiM Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] chakkhaMDAgame khuddA baMdhI [ 2, 5, 64. khetteNa bIiMdiya-tIiMdiya-cariMdiya-paMciMdiya tasseva pajjattaapajjattehi padaraM avahiradi aMgulassa asaMkhejjadibhAgavaggapaDibhAeNa aMgulassa saMkhajjadibhAgavaggapaDibhAeNa aMgulassa asaMkhenjadibhAgavaggapaDibhAeNa // 64 // edeNa ukkassaasaMkhejjAsaMkhejjassa paDiseho kado, rUvUNajahaNNaparittANaMtassa padarassa asaMkhejjadibhAgattavirohAdo / sUciaMgule AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa bhAge hide laddhaM vaggide bIiMdiya-tIiMdiya-cauridiya-paMciMdiyANamavahArakAlo hodi / tamhi cetra visesAhie kada edesimapajjattANamavahArakAlo hodi / sUciaMgulassa saMkhejjadimAge vaggide edesiM pajjattANamavahArakAlo hodi / sesaM jIvaTThANammi vuttavihANaM NAUNa vattavyaM / kAyANuvAdeNa puDhavikAiya-AukAiya-teukAiya-vAukAiyabAdarapuDhavikAiya-vAdaraAukAiya-bAdarateukAiya-bAdaravAukAiyabAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrA tasseva apajjattA suhamapuDhavikAiya ....................................... kSetrakI apekSA dvIndriya, trIndriya, caturindriya va paMcendriya tathA unhIMke paryApta evaM aparyApta jIvoM dvArA sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase, sUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase aura sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase jagapratara apahRta hotA hai / 64 // isa sUtrake dvArA utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, eka kama jaghanya parItAnantako jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapanekA virodha hai / sUcyaMgulameM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo labdha ho usakA varga karanepara dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura paMcendriya jIvoMkA avahArakAla hotA hai / isIko vizeSa adhika karanepara inhIMke aparyApta jIvoMkA avahArakAla hotA hai / sUcyaMgulake . saMkhyAtaveM bhAgakA varga karanepara inhIMke paryApta jIvoMkA avahArakAla hotA hai / zeSa jIvasthAnameM kahe hue vidhAnako jAnakara kahanA cAhiye / (dekho pustaka 3, pR. 313 aadi)| kAyamArgaNAke anusAra pRthivIkAyika, jalakAyika, tejakAyika, vAyukAyika, cAdara pRthivIkAyika, bAdara jala kAyika, bAdara tejakAyika, bAdara vAyukAyika, bAdara banaspatikAyika pratyekazarIra aura inhIMke aparyApta, tathA sUkSma pRthivIkAyika, Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANAmekAiyAdINaM pamANaM 2, 5, 68. ] [ 271 suhuma AukAiya-suhumate ukAiya- suhumavAukAiya tasseva pajjattA apajjattA davvapamANeNa kevaDiyA ? / / 65 // sumaM / asaMkhejjA logA // 66 // edeNa saMkhejjANaMtANaM paritta - juttAsaMkhejjANaM jahaNNukkassa asaMkhejjAsaMkhejjANaM Diseho kado / sesaM sugamaM / bAdarapuDhavikAiya-vAdara AukAiya- bAdaravaNaphadikAiyapatteyasarIrapajjattA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 67 // sugamaM / asaMkhejjA // 68 // edeNa saMkhejjANatANaM paDiseho kado / taM pi asaMkhejjaM tivihaM / tatthekkas seva gahaNamuttaramuttaM bhaNadi sUkSma jalakAyika, sUkSma tejakAyika, sUkSma vAyukAyika aura inhIM cAra sUkSmoM ke paryApta va aparyApta, ye pratyeka jIva dravyapramANase kitane haiM ? / / 65 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoM meM pratyeka jIvarAzi asaMkhyAta lokapramANa hai // 66 // isa sUtra ke dvArA saMkhyAta, ananta, parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta, jaghanya asaMkhyAtA saMkhyAta aura utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| bAdara pRthivIkAyika, bAdara jalakAyika aura bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIva dravyapramANase kitane haiM ? // 67 // yaha sUtra sugama hai / ukta jIva dravyapramANase asaMkhyAta haiM || 68 // isa sUtra ke dvArA saMkhyAta va anantakA pratiSedha kiyA gayA hai / vaha asaMkhyAta bhI tIna prakAra hai / unameM ekake hI grahaNArtha uttara sUtra kahate haiM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272) chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 5, 69. asaMkhejjAsaMkhejAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 69 // edeNa paritta-juttAsaMkhejjANaM jahaNNaasaMkhejjAsaMkhejjassa ya paDiseho kado, tesu asNkhejjaasNkhejjosppinnii-ussppinniinnmbhaavaado| ukkassAsaMkhejjAsaMkhejjapaDisehaTTamuttarasuttaM bhaNadi khetteNa bAdarapuDhavikAiya-bAdaraAukAiya-bAdaravaNapphadikAiyaMpatteyasarIrapajjattaehi padaramavahiradi aMgulassa asaMkhejjadibhAgavaggapaDibhAeNa // 7 // ettha sUciaMgulassa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo bhAgahAro hodi / sesaM sugamaM / bAdarateupajjattA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 71 // sugamaM / ukta jIva kAlakI apekSA asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsapiNiyoMse apahRta hote haiM // 69 // . isa sUtrake dvArA parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, unameM asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNiyoMkA abhAva hai / utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM - kSetrakI apekSA bAdara pRthivIkAyika, bAdara jalakAyika aura bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIvoM dvArA sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase jagapratara apahRta hotA hai // 70 // yahAM palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga sUcyaMgulakA bhAgahAra hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| bAdara tejakAyika paryApta jIva dravyapramANase kitane haiM / / 71 // yaha sUtra sugama hai| 1 pratiSu * saMkhejjosa ppiNINamabhAvAdo' iti paatthH| Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 75.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdINaM pamANaM [ 273 asaMkhejjA // 72 // edeNa saMkhejjANatANaM paDiseho kado / asaMkheja pi tivihaM paritta-juttaasaMkhejjAsaMkhejjabheeNa / tattha paritta-juttAsaMkhejjANaM jahaNNukkassAsaMkhejjAsaMkhejjANaM ca paDisehamuttarasuttaM bhaNadi asaMkhejjAvaliyavaggo AvaliyaghaNassa aMto // 73 // asaMkhejjAvaliyavaggo tti vutte padarAvaliyappahaDiuvarimavaggANaM gahaNaM patte taSNivAraNaTThamAvaliyaghaNassa aMto idi vuttaM / sesaM sugamaM / bAdaravAupajjattA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 74 // sugamaM / asaMkhejjA // 75 // saMkhejjANatANaM paDiseho edeNa kado / tivihesu asaMkhejjesu edamhi asaMkhejje ....................................... bAdara tejakAyika paryApta jIva dravyapramANase asaMkhyAta haiM / / 72 // isa sUtrake dvArA saMkhyAta va anantakA pratiSedha kiyA gayA hai / asaMkhyAta bhI parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura asaMkhyAtAsaMkhyAtake bhedase tIna prakAra hai| unameM parItAsaMkhyAta, yuktAsakhyAta, jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta aura utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM ukta asaMkhyAtakA pramANa asaMkhyAta AvaliyoMke vargarUpa hai jo AvalIke ghanake bhItara AtA hai / / 73 // 'ukta asaMkhyAtakA pramANa asaMkhyAta AvaliyoMke vargarUpa hai ' aisA kahanepara pratarAvalI Adi uparima vargIke grahaNake prApta honepara unake nivAraNArtha 'AvalIke ghanake bhItara hai' aisA kahA gayA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| bAdara vAyukAyika paryApta jIva dravyapramANase kitane haiM ? // 74 // yaha sUtra sugama hai| bAdara vAyukAyika paryApta jIva dravyapramANase asaMkhyAta haiM // 75 // isa sUtrake dvArA saMkhyAta va anantakA pratiSedha kiyA hai| tIna prakArake asaM Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 5. 76. bAdaravAupajjattarAsI dvido tti jANAvaNaTThamuttarasuttaM bhaNadi asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 76 // edeNa paritta-juttAsaMkhejjANaM jahaNNaasaMkhejjAsaMgvejjassa ya paDiseho kado, tesu asaMkhejjAsaMkhejjANamosappiNi-ussappiNINamabhAvAdo / ajahaNNukkassa-ukkassaasaMkhejjAsaMkhejANa gahaNappasaMge ukkassaasaMkhejjAsaMkhejjassa paDisehaNaTTamuttarasuttaM bhaNadi kheteNa asaMkhejjANi padarANi // 77 // edeNa ajahaNNukkassaasaMkhejjAsaMkhejjassa siddhI kadA / asaMkhejjANi jagapadarANi aNeyavihANi tti taNNiNNayadvamuttarasuttaM bhaNadi logassa saMkhejjadibhAgo // 78 // ghaNaloge tappAoggasaMkhejjalave hide bAdaravAukAiyapajjattarAsI hodi / sesaM sugamaM / khyAtoM se isa asaMkhyAtameM bAdara vAyukAyika paryApta rAzi sthita hai isake zApanArtha uttara sUtra kahate haiM bAdara vAyukAyika paryApta jIva kAlakI apekSA asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNIutsarpiNiyoMse apahRta hote haiM / 76 / / __ isa sUtrake dvArA parItAsaMkhyAta, yukAsaMkhyAta aura jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA . pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, unameM asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNiyoMkA abhAva hai| ajaghanyAnutkRSTa aura utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtoMke grahaNa kA prasaMga honepara utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM bAdara vAyukAyika paryApta jIva kSetrakI apekSA asaMkhyAta jagapratarapramANa haiM // 77 // isa sUtrake dvArA ajaghanyAnutkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakI siddhi kI gaI hai| asaMkhyAta jagapratara aneka prakAra haiM, isa kAraNa unake nirNayArtha uttara sUtra kahate haiM una asaMkhyAta jagaprataroMkA pramANa lokakA asaMkhyAtavAM bhAga hai // 78 // ghanalokameM tatprAyogya saMkhyAta rUpoMkA bhAga denepara bAdara vAyukAyika paryApta rAzi hotI hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 81.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdINaM pamANaM [275 vaNapphadikAiya-NigodajIvA bAdarA suhumA pajjattA apajjattA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 79 // sugamaM / aNaMtA // 80 // edeNa saMkhejjAsaMkhejjANaM paDiseho kado / aNataM pi tivihaM / tattha edamhi aNaMte edesimavaTThANamidi jANAvaNamuttarasuttaM bhaNadi __ aNaMtANaMtAhi osappiNi-ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa // 81 // edeNa paritta-juttANatANaM jahaNNaaNaMtANatassa ya paDiseho kado / edesi aNaMtANatANamosappiNi-ussappiNINamabhAvAdo / ajahaNNukkassaaNaMtANatassa gahaNaTTamuttarasuttaM bhaNadi vanaspatikAyika jIva, nigoda jIva, vanaspatikAyika bAdara jIva, vanaspatikAyika sUkSma jIva, vanaspatikAyika bAdara paryApta jIva, vanaspatikAyika bAdara aparyApta jIva, vanaspatikAyika sUkSma paryApta jIva, banaspatikAyika sUkSma aparyApta jIva, nigoda bAdara jIva, nigoda sUkSma jIva, nigoda bAdara paryApta jIva, nigoda bAdara aparyApta jIva, nigoda sUkSma paryApta jIva aura nigoda sUkSma aparyApta jIva, ye pratyeka dravyapramANase kitane haiM ? / / 79 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta pratyeka jIvarAzi dravyapramANase ananta hai // 80 // isa sUtrake dvArA saMkhyAta va asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai / ananta bhI tIna prakAra hai / unameM se isa anantameM inakA avasthAna hai, isake zApanArtha uttara sUtra kahate haiM uparyukta pratyeka jIvarAzi kAlakI apekSA anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNiyoMse apahata nahIM hotI hai / / 81 // isa sUtrake dvArA parItAnanta, yuktAnanta, aura jaghanya anantAnantakA niSedha kiyA hai, kyoMki, inake anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNiyoMkA abhAva hai / ajaghanyotkRSTa anantAnantake grahaNArtha uttara sUtra kahate haiM Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 5, 82. khetteNa aNaMtANaMtA logA // 82 // edeNa ukkassaaNaMtANatassa paDiseho kado / sesaM sugamaM / tasakAiya-tasakAiyapajjatta-apajjattA paMciMdiya-paMciMdiyapajjattaapajjattANaM bhaMgo // . 83 // tasakAiyANaM paMciMdiyabhaMgo, tasakAiyapajjattANaM paMciMdiyapajjattANaM bhaMgo, tasakAiyaapajjattANaM paMciMdiyaapajjattANaM bhaMgo / kudo ? samANANaM jahAsaMkhAe saMbaMdhAdo / AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa saMkhejjadirUvehi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa ca pudha pudha ovaTTidapadaraMgulehi jagapadarammi bhAge hide paMciMdiya-paMciMdiyapajjatta-paMciMdiyaapajjattANaM rAsIo hoti tti vuttaM hodi / sesaM jahA jIvaTThANe vuttaM tahA battavyaM / jogANuvAdeNa paMcamaNajogI tiNNivacijogI davapamANeNa kevaDiyA ? // 84 // sugamaM / uparyukta pratyeka jIvarAzi kSetrakI apekSA anantAnanta lokapramANa hai // 82 // . isa sUtrake dvArA utkRSTa anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| trasakAyika, trasakAyika paryApta aura trasakAyika aparyApta jIvoMkA pramANa kramazaH paMcendriya, paMcendriya paryApta aura paMcendriya aparyApta jIvoMke samAna hai // 83 // prasakAyikoM kA pramANa paMcendriyoMke samAna, trasakAyika paryAptoMkA pramANa paMcendriya paryAptoMke samAna, aura trasakAyika aparyAptoMkA pramANa paMcendriya aparyAptoMke samAna hai,kyoMki samAna padoMkA sambandha saMkhyAke anusAra hotA hai| AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase, saMkhyAta rUpoMse aura AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pRthak pRthak apavartita pratarAMguloMkA jagapratarameM bhAga denepara kramazaH paMcendriya, paMcendriya paryApta aura paMcendriya aparyAptoMkI rAziyAM hotI haiM, yaha ukta kathanakA abhiprAya hai| zeSa jaise jIvasthAnameM kahA hai vaise yahAM bhI kahanA caahiye| yogamArgaNAnusAra pAMca manoyogI aura satya, asatya va ubhaya ye tIna vacanayogI dravyapramANase kitane haiM ? // 84 // baha sUtra sugama hai| . www.jainelibrary Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 27 2, 5, 88.] dayapamANANugamai maNa-vacijogINa pamANaM devANaM sNkhejjdibhaago|| 85 // devANamavahArakAle bechappaNNaMgulasadavagge tappAoggasaMkhejjarUvehi guNide edesimavahArakAlA hoti / edehi jagapadaramhi bhAge hide puvyuttaharAsIo hoti / sesaM sugamaM / vacijogi-asaccamosavacijogI davapamANeNa kevaDiyA ? // 86 // sugamaM / asaMkhejjA // 87 // edeNa saMkhejjANatANaM paDi se ho kado / kudo ? ubhysttisNjuttttaado| asaMkhejja pi tivihaM / tatthedamhi edesimabaTThANamidi jANAvaNaTTamuttarasuttaM bhaNadi asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 88 // edeNa paritta-juttAsaMkhejjANaM' jahaNa asaMkhejjAsaMkhejassa ya paDiseho kado, pAMca manoyogI aura tIna vacanayogI dravyapramANase devoMke saMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM / / 85 // __ do sau chappana sUcyaMguloMke vargarUpa devoMke avahArakAlako tatprAyogya saMkhyAta rUpoMse guNita karane para inake avahArakAla hote haiM / inase jagapratarake bhAjita karanepara pUrvokta ATha rAziyAM hotI hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| vacanayogI aura asatyamRpA arthAt anubhaya vacanayogI dravyapramANase kitane haiM ? // 86 // yaha sUtra sugama hai| vacanayogI aura asatyamRSAvacanayogI dravyapramANase asaMkhyAta haiM / / 87 // isa sUtrake dvArA saMkhyAta va anantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, vaha sUtra saMkhyAta va anantake pratiSedha tathA asaMkhyAtake vidhAnarUpa ubhaya zaktise saMyukta hai| asaMkhyAta bhI tIna prakAra hai| unameMse isa asaMkhyAtameM inakA avasthAna hai, isake zApanArtha uttara sUtra kahate haiM vacanayogI aura asatyamRSAvacanayogI kAlakI apekSA asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNiyoMse apahRta hote haiM // 88 // isa sUtrake dvArA parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA 1 pratiSa / sANaM saMkhenjANaM' iti pAThaH / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 5, 89. edesu asaMkhejjAsaMkhejjANaM osappiNi-ussappiNINamabhAvAdo / sesadoasaMkhejAsaMkhejesu ekkassAvahAraNaTThamuttarasuttaM bhaNadi kheteNa vacijogi-asaccamosavacijogIhi padaramavahiradi aMgulassa saMkhejjadibhAgavaggapaDibhAeNa // 89 // edeNa ukkassaasaMkhejjAsaMkhejjassa paDiseho kado, tassa padarasta asaMkhajjadimAgattavirohAdo / saMkhejjarUvAhe ovaTTidapadaraMguleNa jagapadare bhAge hide do vi rAsIo AgacchaMti / sesaM sugamaM / kAyajogi-orAliyakAyajogi-orAliyamissakAyajogi-kammaiyakAyajogI davvapamANeNa kevaDiyA ? // 90 // sugamaM / aNaMtA // 91 // edeNa saMkhejjAsaMkhejjANaM paDiseho kado / aNaMtaM pi tivihaM / tattha edamhi aNaMte edAo rAsIo dvidAo tti jANAvaNadvamuttarasuttaM bhaNadi pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, inameM asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpigI-utsarpiNiyoMkA abhAva hai| zeSa do asaMkhyAtAsaMkhyAtoMmeM se ekake avadhAraNArtha uttara sUtra kahate haiM kSetrakI apekSA vacanayogI aura asatyamRpAvacanayogiyoM dvArA mUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase jagapratara apahRta hotA hai // 89 // isa sUtrake dvArA utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, usako jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapanekA virodha hai / saMkhyAta rUpoMse apavartita pratarAMgulakA jagapratarameM bhAga denepara donoM hI rAziyAM AtI haiN| zeSa sUtrArtha sugama hai| kAyayogI, audArikakAyayogI, audArikamizrakAyayogI aura kArmaNakAyayogI dravyapramANase kitane haiM ? // 90 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva dravyapramANase ananta haiM // 91 // isa sUtrake dvArA saMkhyAta va asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai| ananta bhI tIna prakAra hai| unameMse isa anantameM ye jIvarAziyAM sthita haiM, isake jJApanArtha uttara sUtra kahate haiM Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 95.] davvapamANANugame kAyajogINa pamANaM [ 279 aNaMtANaMtAhi osappiNi-ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa // 92 // edeNa paritta-juttANatANaM' jaharaNaaNaMtANaMtassa ya paDiseho kado, tesu aNaMtANaMtANamosappiNi-ussappiNINamabhAvAdo / saMpahi dosu aNatANatesu ekkassa paDisehahamuttarasutaM bhaNadi khetteNa aNaMtANaMtA logA // 93 // edeNa ukkassANatANaMtassa paDiseho kado, logavayaNaNNahANuvavattIdo / sesaM sugamaM / veubbiyakAyajogI davvapamANeNa kevaDiyA ? // 94 // sugamaM / devANaM saMkhejjadibhAgUNo // 95 // devesu paMcamaNa-paMcavaci-veubdhiyamissakAyajogirAsIo devANaM saMkhajjadibhAgamettAo devarAsIdo avaNide avasesaM veunviyakAyajogipamANaM hodi / uparyukta jIva kAlakI apekSA anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNiyoMse apahRta nahIM hote haiM // 92 // isa sUtrake dvArA parItAnanta, yuktAnanta aura jaghanya anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, unameM anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNiyoMkA abhAva hai| aba do anantAnantoMmeMse ekake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM uparyukta jIva kSetrakI apekSA anantAnanta lokapramANa haiM // 93 // isa sUtrake dvArA utkRSTa anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, anyathA lokanirdezakI upapatti nahIM bntii| zeSa sUtrArtha sugama hai| vaikriyikakAyayogI dravyapramANase kitane haiM ? / / 94 // yaha sUtra sugama hai| caikriyikakAyayogI devoMke saMkhyAtaveM bhAgase kama hai // 95 // devoMmeM pAMca manoyogI, pAMca vacanayogI aura vaikriyikamizrakAyayogI, ina devoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra rAziyoMko devarAzimese ghaTA denepara avazeSa vaikriyikakAyayogiyoMkA pramANa hotA hai| 1 pratiSu 'parita-juttANaM ' iti pATha / / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 5, 96. veuvviyamissakAyajogI davvapamANeNa kevaDiyA ? // 96 // sugamaM / devANaM saMkhejjadibhAgo // 97 // devarAsiM saMkhejavAsasahassuvakkamaNakAlasaMcidasaMkhejjakhaMDe kade egakhaMDaM veubdhiyamissarAsipamANaM hodi| AhArakAyajogI davvapamANeNa kevaDiyA ? // 98 // sugamaM / caduvaNNaM // 99 // evaM pi sugamaM / AhAramissakAyajogI davvapamANeNa kevaDiyA ? // 10 // sugamaM / saMkhejjA // 101 // vaikriyikamizrakAyayogI dravyapramANase kitane haiM ? // 96 // yaha sUtra sugama hai| vaikriyikamizrakAyayogI dravyapramANase devoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra haiM // 97 / / saMkhyAta varSasahasrameM honevAle upakramaNakAloMmeM saMcita devarAzike saMkhyAta khaNDa karanepara unameMse eka khaNDa vaikriyikamizrakAyayogI rAzikA pramANa hotA hai / (dekho jIvasthAna dravyapramANAnugama, pR. 400 kA vishessaarth)| AhArakAyayogI dravyapramANase kitane haiM ? // 98 // yaha sUtra sugama hai| AhArakakAyayogI dravyapramANase cauvana haiM // 99 / / yaha sUtra bhI sugama hai| AhArakamizrakAyayogI dravyapramANase kitane haiM ? // 10 // yaha sUtra sugama hai| AhArakamizrakAyayogI dravyapramANase saMkhyAta haiM // 1.1 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 104.] davyAmANANugame isthivedAdINaM pamANaM [ 281 saMkhejjA tti vayaNeNa asaMkhejjANatANaM paDiseho kado / saMkhejjaM jadi vi aNeyapayAraM to vi caduvaNNabhaMtare ceva te hoMti, No bahiddhA, AhAramissakAlammi tijogAvaruddhapajjattAhArasarIrakAlAdo saMkhejjaguNahINammi saMcidANaM jIvANaM caduvaNNasaMkhAvirohAdo / AiriyaparaMparAgadauvadeseNa puNa sattAvIsa jIvA hoti / vedANuvAdeNa itthivedA davapamANeNa kevaDiyA ? // 102 // sugamaM / devIhi sAdireyaM // 103 // devarAsiM tettIsakhaMDANi kAUNegakhaMDamaNide devINaM pamANaM hodi / puNo tattha tirikkha-maNussANa ithivedarAsiM pakkhitte savvisthivedarAsI hodi tti devIhi sAdireyamidi vuttaM / purisavedA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 104 // sugamaM / 'saMkhyAta haiM' isa vacanase asaMkhyAta aura anantakA pratiSedha kiyA hai / yadyapi saMkhyAta bhI aneka prakAra hai tathApi ve cauvanake bhItara hI hote haiM, bAhara nahIM, kyoMki tIna yogoMse avaruddha paryApta AhAraka zarIrakAlase saMkhyAtaguNe hIna AhAramizrakAlameM saMcita jIvoMke cauvana saMkhyAkA virodha hai| kintu AcArya paramparAgata upadezase sattAIsa jIva hote haiM / (dekho jIvasthAna-dravyapramANAnugama, sUtra 120 kI ttiikaa)| vedamArgaNAke anusAra strIvedI dravyapramANase kitane haiM ? // 102 // yaha sUtra sugama hai| strIvedI dravyapramANakI apekSA deviyoMse kucha adhika haiM // 103 // devarAzike tetIsa khaNDa karake unameMse eka khaNDake kama kara denepara deviyoM kA pramANa hotA hai / punaH usameM tiryaMca va manuSya sambandhI strIvedarAziko jor3a denepara sarva strIvedarAzi hotI hai, isIliye 'strIvedI deviyoMse kucha adhika haiM' aisA kahA hai| puruSavedI dravyapramANase kitane haiM ? // 104 // yaha sUtra sugama hai| Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 5, 105. devehi sAdireyaM // 105 // devarAsiM tettIsakhaMDANi kAdaNa tatthegakhaMDa devANaM purisavedapamANaM / puNo tattha tirikkha-maNussapurisavedarAsimhi pakkhitte savvapurisavedapamANaM hodi ti devehi sAdireyapamANaM hodi tti vuttaM / NaqsayadA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 106 // sugamaM / aNaMtA // 107 // edeNa saMkhejjAsaMkhejjANaM paDiseho kdo| tivihe aNate doNhamaNaMtANaM paDisehaTTa. muttarasuttaM bhaNadi-- aNaMtANatAhi osaMppiNi-ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa // 108 // edeNa paritta-juttANatANaM jahaNaNaaNaMtANatassa ya paDiseho kado, edesu aNaMtANa puruSavedI dravyapramAgakI apekSA devoMse kucha adhika hai // 105 // devarAzike tetIsa khaNDa karake unase eka khaNDa devoM meM puruSavediyoM kA pramANa hai / punaH usameM tiryaMca va manuSya sambandhI puruSavedarAziko jor3a denepara sarva puruSayediyoMkA pramANa hotA hai, isI kAraNa 'puruSavediyoMkA pramANa devoMse kucha adhika hai' aisA kahA hai| napuMsakavedI dravyapramANase kitane haiM ? // 106 // yaha sUtra sugama hai| napuMsakavedI dravyapramANase ananta haiM // 107 // isa sUtra ke dvArA saMkhyAta va asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai / aba tIna prakArake anantamese do anantoMke pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM napuMsakavedI kAlakI apekSA anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNiyoMse apahRta nahIM hote haiM // 108 // isa sUtrake dvArA parItAnanta, yuktAnanta aura jaghanya anantAnantakA pratiSedha kiyA Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 111. 1 davyapamANANugame avagadavedANaM pamANaM / 283 tANamosappiNi-ussapiNINamabhAvAdo / dosu aNaMtANatesu ekkassAvahAraNadvamuttarasutaM bhaNadi khetteNa aNaMtANaMtA logA // 109 // edeNa ukkassANatANaMtassa paDiseho kado / kudo ? lognnidesnnhaannuvvttiido| avagadavedA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 110 // sugama / aNaMtA // 111 // edeNa saMkhejjAsaMkhejjANaM paDiseho kado / tibihe aNate kamhi avagadavedANaM pamANaM hodi ? aNaMtANate / kudo ? adIdakAlassa ukkassajuttANataM jahaNNamaNatANataM ca ullaMdhiya ajahaNNANukkassAgaMtANatammi avaTThidassa asaMkhejjadibhAgabhUdaavagadavedarAsI aNaMtANato hodi ti aviruddhAiriyauvademAdo / sesaM sugamaM / gayA hai, kyoMki, inameM anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNiyoM kA abhAva hai| zeSa do anantAnantoMmeMse ekake avadhAraNArtha uttara sUtra kahate haiM napuMsakavedI kSetrakI apekSA anantAnanta lokapramANa haiM // 109 // isa sUtrake dvArA utkRSTa anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, anyathA lokanirdezakI upapatti nahIM bntii| apagatavedI dravyapramANase kitane haiM ? // 110 // yaha mUtra sugama hai| apagatavedI dravya pramANase ananta hai / / 111 / / isa sUpake dvArA saMkhyAta va asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai| zaMkA - tIna prakArake anantamese kaunase anantameM apagatavediyokA pramANa hai ? samAdhAna-apagatavediyoMkA pramANa anantAnanta saMkhyA hai, kyoMki, utkRSTa yuktAnanta aura jaghanya anantAnantako lAMghakara ajaghanyAnutkRSTa anantAnantameM avasthita atIta kAlake asaMkhyAtaveM bhAgabhUta apagatavedarAzI anantAnanta hai, aisA aviruddha arthAt eka matase AcAryoMkA upadeza hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 5, 112. kasAyANuvAdeNa kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI davvapamANeNa kevaDiyA ? // 112 // sugamaM / annNtaa|| 113 // edeNa saMkhejjAsaMkhejjANaM paDiseho kado / tivihe agate ekakassAbahAraNa?muttarasuttaM bhaNadi-- aNaMtANaMtAhi osappiNi-ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa // 114 // edeNa paritta-juttANatANaM jahaNNa agatANaMtassa ya paDiseho kado, edesu annNtaanntosppinni-ussppinniinnmbhaavaado| dosu aNaMtANatesu ekkassAvahAraNamuttarasuttaM bhaNadi khetteNa aNaMtANaMtA logA // 115 // edeNa bukkassaaNaMtANaMtassa paDiseho kado, logaNidesaNahANuvavattIdo / sesaM sugamaM / kaSAyamArgaNAke anusAra krodhakaSAyI, mAnakaSAyI, mAyAkaSAyI aura lobhakapAyI dravyapramANase kitane haiM ? / / 112 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta cAroM kaSAyavAle jIva dravyapramANase ananta haiM // 113 // isa sUtra dvArA saMkhyAta va asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai ! aba tIna prakArake anantamese ekake avadhAraNArtha uttara sUtra kahate haiM uparyukta cAroM kaSAyavAle jIva kAlakI apekSA anantAnanta avasarpiNI aura utsarpiNiyoMse apahana nahIM hote haiM // 114 // - isa sUtra dvArA parItAnanta, yuktAnanta, aura jaghanya anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, inameM anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNiyoMkA abhAva hai| aba do anantAnantoMmeMse ekake avadhAraNArtha uttara sUtra kahate haiM - ukta cAroM kaSAyavAle jIva kSetrakI apekSA anantAnanta lokapramANa haiM // 115 // isa sUtrake dvArA utkRSTa anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, anyathA lokanirdezakI upapatti nahIM bntii| zeSa sUtrArtha sugama hai| Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 118.] davapamANANugame madi-sudaaNNANINaM pamANaM [285 akasAI davvapamANeNa kevaDiyA ? // 116 // sugamaM / aNaMtA // 117 // edeNa saMkhejjAsaMkhejjANaM paDiseho kado / Navavidhesu aNatesu kamhi akasAirAsI hodi ? ajahaNNANukkassaaNaMtANate / kudo ? jamhi jamhi aNaMtANatayaM maggijjadi tamhi tamhi ajahaNNANukkassamaNaMtANatayaM ghettavyaM idi priymmvynnaado| jadi aNaMtA. gaMtayassa gahaNaM to 'aNatANatAhi osappiNi-ussappiNIhi NAvahiraMti kAleNetti' kiNNa buccade ? Na, adIdakAlAdo asaMkhejjaguNahINANabhaNavaharaNavirohAdo / aNaMtANaMtAo osappiNi-ussappiNIo ti kiNNa vuccade ? Na, osappiNi-ussappiNipamANeNa kIramANe aNaMtANaMtAo osappiNi-uspappiNIo hoti tti juttimiddhattAdo / NANANuvAdeNa madiaNNANI sudaaNNANI nnqsybhNgo||118|| akapAyI jIva dravyapramANase kitane haiM ? // 116 // yaha sUtra sugama hai| akaSAyI jIva dravyapramANase ananta haiM // 117 // isa sUtrake dvArA saMkhyAta va asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai| zaMkA- nau prakArake anantoMmeM kisa anantameM akaSAyI jIvarAzi hai ? samAdhAna-ajaghanyAnutkRSTa anantAnantameM akaSAyI jIvarAzi hai, kyoMki, 'jahAM jahAM anantAnantakI khoja karanA ho vahAM vahAM ajaghanyAnutkRSTa anantAnantako grahaNa karanA cAhiye' aisA parikarmakA vacana hai| zaMkA -- yadi anantAnantakA grahaNa karanA hai to 'kAlakI apekSA anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNiyoMse nahIM apahRta hote haiM ' aisA kyoM nahIM kahate ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, atIta kAlase asaMkhyAtaguNe hIna akaSAyI jIvoMke apahRta na honekA virodha hai| zaMkA--to phira anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNIpramANa hai, aisA kyoM nahIM kahate ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, unake avasarpiNI-utsarpiNIpramANase karanepara anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNiyAM hotI hai, yaha yuktise hI siddha hai| . jJAnamArgaNAke anusAra matiajJAnI aura zrutaajJAniyoMkA pramANa napuMsakavediyoMke samAna hai // 118 // 1 pratiSu ' aNaMtayaM ' iti pAThaH / Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286) chakkhaMDAgamai khuddAbaMdho [2, 5, 119. jayA Naqsayavedassa pamANaparUvaNA kadA tadhA kAdavyA, visesAbhAvAdo / vibhaMgaNANI dabvapamANeNa kevaDiyA ? // 119 // sugamaM / devehi sAdireyaM // 120 // bechappaNNaMgulasadavaggeNa sAdiregeNa jagapadarammi bhAge hide devavibhaMgaNANiyamANaM hodi / puNo ettha tigadivibhaMgaNANipamANe pakkhitte savyavibhaMgaNANipamANaM hodi tti devehi sAdireyamidi pamANaparUvaNaM kadaM / semaM sugamaM / AbhiNibohiya-suda-odhiNANI davvapamANeNa kevaDiyA ? // 121 // sugamaM / palidovamassa asaMkhejjadibhAgo // 122 // edeNa saMkhejjANatANaM paDiseho kado, paritta-juttAsaMkhejjANamukkassaasaMkhejjA jisa prakAra napuMsakavediyoMkI pramANaprarUpaNA kI hai usI prakAra matiajJAnI aura zrutaajJAniyoM ke pramANakI prarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, donoMmeM koI vizeSatA nahIM hai| vibhaMgajJAnI dravyapramANase kitane haiM ? // 119 // yaha sUtra sugama hai| vibhaMgajJAnI dravyapramANakI apekSA devoMse kucha adhika haiM // 120 / / sAdhika dausau chappana aMguloMke vargakA jagapratarameM bhAga denepara deva vibhaMgazAniyoMkA pramANa hotA hai / punaH isameM tIna gatiyoM ke vibhaMgajJAniyoM kA pramANa jor3anepara samasta vibhaMgajJAniyoMkA pramANa hotA hai, isI kAraNa 'vibhaMgaza kucha adhika hai ' isa prakAra unakI pramANaprarUpaNA kI gayI hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| AbhiniyodhikajJAnI, zrutajJAnI aura avadhijJAnI dravyapramAName kitane haiM ? // 121 // yaha sUtra sugama hai| ukta tIna jJAnavAle jIva dravyapramANase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 122 // isa sUtrase saMkhyAta ca anantakA pratiSedha kiyA gayA hai, sAtha hI parItAsaM Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 127.] davapamANANugame kevalaNANINaM pamANaM [287 saMkhejjassa vi / jahaNNaasaMkhejjAsaMkhejjapaDisehaTTamuttarasuttaM bhaNadi edehi palidovamamavahiradi aMtomuhutteNa // 123 // ettha AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo aMtomuhuttamidi ghettavyo / kudo ? .. AiriyaparaMparAgaduvadesAdo / maNapajjavaNANI davapamANeNa kevaDiyA ? // 124 // sugamaM / saMkhejjA // 125 // edeNa asaMkhejjANatANaM paDiseho kado / sesaM sugamaM / kevalaNANI davvapamANeNa kevaDiyA ? // 126 // sugamaM / aNaMtA // 127 // edeNa saMkhejjAsaMkhejjANaM paDiseho kado / sesaM sugamaM / khyAta, yuktAsaMkhyAta aura utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA bhI pratiSedha kiyA gayA hai| jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM -- ukta tIna jJAnavAle jIvoM dvArA antarmuhUrtase palyopama apahRta hotA hai // 123 // yahAM AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga antarmuhUrta hai, isa prakAra grahaNa karanA cAhiye, kyoMki aisA AcAryaparamparAgata upadeza hai| manaHparyayajJAnI dravyapramANase kitane haiM ? // 124 // yaha sUtra sugama hai| manaHparyayajJAnI dravyapramANase saMkhyAta haiM // 125 // isa sUtrake dvArA asaMkhyAta va anantakA pratiSedha kiyA gayA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| kevalajJAnI dravyapramANase kitane haiM ? // 126 // yaha sUtra sugama hai| kevalajJAnI dravyapramANase ananta haiM // 127 // isa sUtra dvArA saMkhyAta aura asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ] chakkhaMDAgame khuddA [ 2, 5, 128. saMjamANuvAdeNa saMjadA sAmAiyacchedovadvAvaNasuddhisaMjadA davva pamANeNa kevaDiyA ? // 128 // sugamaM / koDitaM // 129 // edaM pi sugamaM / parihArasuddhisaMjadA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 130 // sugamaM / sahasaputtaM // 131 // edassa parUvaNAe jIvaDANabhaMgo / suhumasAM parAiyasuddhisaMjadA davyapamANeNa kevaDiyA ? // 132 // sugamaM / sadaputtaM // 133 // saMyamamArgaNAke anusAra saMyata aura sAmAyika chedopasthApanazuddhisaMyata dravyapramANase kitane haiM ? // 128 // yaha sUtra sugama hai / saMyata aura sAmAyika-chedopasthApanazuddhisaMyata dravyapramANase koTipRthaktvapramANa haiM // 129 // yaha sUtra bhI sugama hai / parihArazuddhisaMyata dravyapramANase kitane haiM ? // 130 // yaha sUtra sugama hai / parihArazuddhisaMyata dravyapramANase sahasrapRthaktva pramANa haiM / / 131 / / isakI prarUpaNA jIvasthAnake samAna hai / ( dekho jIvasthAna dravyapramANAnugama, sUtra 150 kI TIkA ) / sUkSmasAmparAyika zuddhisaMyata dravyapramANase kitane haiM ? // 132 // yaha sUtra sugama hai / sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata dravyapramANase zatapRthaktvapramANa haiM / / 133 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 138. dayapamANANugame saMjadAsajadANaM pamANaM . [ 289 edaM pi sugamaM / jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA davvapamANeNa kevaDiyA? // 134 // sugamaM / sadasahassapudhattaM // 135 // edassa parUvaNAe jIvaTThANabhaMgo / saMjadAsajadA davapamANeNa kevaDiyA ? // 136 // sugamaM / palidovamassa asNkhejjdibhaago|| 137 // edeNa saMkhejjANaMtANamukkassaasaMkhejjAsaMkhejjassa ya paDiseho kado, edesi paDivakkhasaMkhANidesAdo / jahaNNaasaMkhejjAsaMkhejjAo heDimasaMkhejjANaM paDisehamuttarasuttaM bhaNadi edehi palidovamamavahiradi aMtomuhutteNa // 138 // ettha aMtomuhuttamidi vutte' asaMkhejjAvaliyAo tti ghettavvaM / kudo ? yaha sUtra bhI sugama hai| yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata dravyapramANase kitane haiM ? // 134 // yaha sUtra sugama hai| yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata dravyapramANase zatasahasrapRthaktvapramANa haiM // 135 / / isakI prarUpaNA jIvasthAnake samAna hai| (dekho jIvasthAna-dravyapramANAnugama, pR. 97,450) / saMyatAsaMyata dravyapramANase kitane haiM ? // 136 // yaha sUtra sugama hai| saMyatAsaMyata dravyapramANase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM // 137 // isa sUtrake dvArA saMkhyAta, ananta aura utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, yahAM inake pratipakSabhUta saMkhyAkA nirdeza hai / jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtase nIceke asaMkhyAtoMke pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM saMyatAsaMyatoM dvArA antarmuhUrta se palyopama apahata hotA hai // 138 / yahAM 'antarmuhUrta' aisA kahanepara 'asaMkhyAta AvaliyAM' aisA grahaNa karanA 1 pratiSu ' vuttaM ' iti pAThaH / Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 5, 139. vaipullavAiyassa aMtomuhuttassa gahaNAdo / edeNa palidovame bhAge hide saMjadAsaMjadadavvamAgacchadi / sesaM sugamaM / .. asaMjadA madiaNNANibhaMgo // 139 // pajjavaTTiyaNae avalaMbijjamANe jadi vi asaMjadANaM tehiMto bhedo asthi to vi asaMjadA madiaNNANibhaMgo tti buccade, dabaTThiyaNae avalaMbijjamANe bhedAbhAvAdo / daMsaNANuvAdeNa cakkhudasaNI davvapamANeNa kevaDiyA ? // 14 // sugamaM / asaMkhajjA // 141 // edeNa saMkhejjANatANaM paDiseho kado, tesiM virujjhaNiddesA / asaMkhejjaM pi tivihaM / tattha aNahiyayaasaMkhejjapaDisehamuttarasuttamAgadaM asaMkhejjAsaMkhejjAhi osAppaNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 142 // cAhiye, kyoMki, vaipulyavAcI antarmuhartakA yahAM grahaNa hai / isa asaMkhyAta AvalIrUpa antarmuhUrtakA palyopamameM bhAga denepara saMyatAsaMyata dravya AtA hai| (dekho jIvasthAnadravyapramANAnugama, pR. 69, 87-88 tathA sparzanAnugama, pR. 157) / zeSa sUtrArtha sugama hai / asaMyatoMkA pramANa matiajJAniyoM ke samAna hai // 139 / / paryAyArthikanayakA avalambana karanepara yadyapi asaMyatoMke matiajJAniyoMse bheda hai, tathApi 'asaMyatoMkA pramANa matiajJAniyoMke samAna hai' aisA kahA hai, kyoMki, dravyArthikanayakA avalambana karanepara donoM meM koI bheda nahIM hai| darzanamArgaNAke anusAra cakSudarzanI dravyapramANase kitane haiM ? // 14 // yaha sUtra sugama hai| cakSudarzanI dravyapramANase asaMkhyAta haiM // 141 // isa sUtrake dvArA saMkhyAta aura anantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, yahAM unake viruddha saMkhyAkA nirdeza hai| asaMkhyAta bhI tIna prakAra hai| unameMse anadhikRta asaMkhyAtoMke pratiSedhArtha uttara sUtra prApta hotA hai cakSudarzanI kAlakI apekSA asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNiyoMse apahRta hote haiM / 142 / / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 145.] davapamANANugame ohiMdasaNINa pamANa [291 edeNa paritta-junAsaMgvejjANaM jahaNNAsaMkhejjAsaMkhejassa ya paDiseho kado, ettha asaMkhejjAsaMkhejjosappiNi-ussappiNIgamabhAvAdo / icchidaasaMkhejjAsaMkhejjassa jANAvaNamuttarasuttaM bhaNadi khetteNa cakkhudaMsaNIhi padaramavahiradi aMgulassa saMkhejjadibhAgavaggapaDibhAeNa // 143 // sUciaMgulassa saMkhejjadibhAgaM vaggiya edeNa jagapadaramma bhAge hide cakkhu. daMsaNirAsI hodi / ettha cariMdiyAdiapajjattarAsI cakkhudaMsaNakkhaovasamalakkhio jadi gheppadi to jagapadarassa padaraMgulassa asaMkhejjadibhAgo bhAgahAro hodi / Navari so ettha Na gahido, pajjattarAsimhi vA cakkhuIsaNuvajogAbhAvAdo, davyacakkhudaMsaNAbhAvAdo vA / edeNa ukkassAmaMkhejjAsaMkhejjassa paDiseho ko| acakkhudaMsaNI asaMjadabhaMgo // 144 // kudo ? dayaTTiyaNayAvalaMbaNe bhedAbhAvAdo / sesaM sugamaM / ohidaMsaNI ohiNANibhaMgo // 145 // isa sUtrake dvArA parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura jayanya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, inameM asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNiyokA abhAva hai / icchita asaMkhyAtAsaMkhyAtake jJApanArtha uttara sUtra kahate haiM kSetrakI apekSA cakSudarzaniyoM dvArA sUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase jagapratara apahRta hotA hai / / 143 // sUcyaMgula ke saMkhyAtaveM bhAgakA varga karake usakA jagapratarameM Aga denepara cakSudarzanIrAzi hotI hai / yahAM yadi cakSudarzanAvaraNa ke kSayopazamale upalakSita caturindriyAdi aparyApta ra zikA grahaNa kiyA jAya to pratarAMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga jagapratarakA bhAgahAra hotA hai / parantu use yahAM nahIM grahaNa kiyA, kyoMki, tarAzimeM paryApta rAzike samAna cakSudarzanopayogakA abhAva hai, athavA dravyacakSadarzanakA abhAva hai| (dekho jIvasthAna dravyapramANAnugama, sUtra 157 kI ttiikaa)| isa sUtrake dvArA utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai| acakSudarzaniyoMkA pramANa asaMyatoMke samAna hai / / 144 / / kyoMki, dravyArthika naya kA avalambana karane para donoMmeM koI bheda nahIM hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| avadhidarzaniyoMkA pramANa avadhijJAniyoM ke samAna hai // 145 / / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292] chakhaMDAgame khudAbaMdho [2, 5, 146. sugamaM / kevaladasaNI kevalaNANibhaMgo / / 146 // edaM pi sugamaM / lessANuvAdeNa kiNhalessiya-NIlalessiya-kAulessiyA asaMjadabhaMgoM // 147 // kudo ? dayaTTiyaNayAvalaMbaNAdo / pajjavaTTiyaNara puNa avalaMbijjamANe asthi viseso, so jANiya vttvyo| teulessiyA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 148 // sugama / jodisiyadevehi sAdireyaM // 149 // bechappaNNaMgulasadabaggeNa sAdiregeNa jagapadarammi bhAge hide jodisiyadevA teu yaha sUtra sugama hai| kevaladarzaniyoMkA pramANa kevalajJAniyoM ke samAna hai // 146 / / yaha sUtra bhI sugama hai| lezyAmArgaNAke anusAra kRSNalezyAvAle, nIlalezyAvAle aura kApotalezyAvAle jIvoMkA pramANa asaMyatoMke samAna hai // 147 / / kyoMki, yahAM dravyArthika nayakA avalambana kiyA gayA hai / parantu paryAyArthika nayakA avalambana karanepara vizeSatA hai, use jAnakara kahanA cAhiye / tejolezyAvAle dravyapramANase kitane haiM ? // 148 / / yaha sUtra sugama hai| tejolezyAvAle dravyapramANakI apekSA jyotiSI devoMse kucha adhika haiM // 149 / / sAdhika do sau chappana aMguloMke vargakA jagapratarameM bhAga denepara jo labdha ho 1 kRSNa-nIla kApotalezyA ekazI dravyapramANenAnantAnantAH, anantAnantAbhim sapiNyavasarpiNImi pa. hiyante kAlena, kSetreNAnantAnantalokAH / ta. rA. 4, 22, 10. 2 tejolezyA dravyatramANena jyotidevAH sAdhikAH / ta. sa. 4.22, 10. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 153.] dayapamANANugame sukkalessiyANaM pamANaM / 293 lessiyA hoti / puNo tattha bhavaNavAsiya-vANavetara-tirikkha-maNussateulessiyarAsimhi pakkhitte savyA teulessiyarAsI hodi / teNa jodisiyadevehi sAdireyamidi vuttaM / sesa sugamaM / pammalessiyA dabvapamANeNa kevaDiyA ? // 150 // . sugamaM / maNipaMciMdiyatirikkhajoNiNINaM saMkhejjadibhAgoM // 151 // saMkhejjapadaraMgulehi tappAoggehi jagapadarammi bhAge hide pammalessiyarAmI hodi / sesaM sugamaM / sukkalessiyA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 152 // sugamaM / palidovamassa asaMkhejadibhAgoM // 153 // utane tejolezyAvAle jyotiSI deva haiN| punaH usameM bhavanavAsI, vAnavyantara, tiryaca aura manuSya tejolezyAvAloMkI rAziko jor3anepara sarva tejolezyAvAloMkI rAzi hotI hai| isI kAraNa 'tejolezyAvAloMkA pramANa jyotiSI devoMse kucha adhika hai aisA kahA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| padmalezyAvAle jIva dravyapramANase kitane haiM ? // 150 / / yaha sUtra sugama hai| saMjI paMcendriya tiyaca yonimatiyoMke saMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 151 // tatprAyogya saMkhyAta pratarAMgulokA jagapratarameM bhAga denepara padmalezyAvAloMkA pramANa hotA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| zuklalezyAvAle jIva dravyapramANase kitane haiM // 152 // yaha sUtra sugama hai| zuklalezyAvAle jIva dravyapramANase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 153 // , padamalezyA dravyapramANeNa saMkSipaMcendriyatiryagyonInAM saMkhyabhAgAH / ta. rA. 4, 22, 10. 2 zulalezyA palyopamasyAsaMkheyabhAgAH / ta. rA. 4, 22, 10. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 ] chaDAgame khudAbaMdho [ 2, 5, 154. edeNa saMkhejjANaMtANaM paDiseho kado / kudo ? edesiM viruddhasaMkhANiddesAdo / aNicchida asaMkhejjapaDisehamuttaramuttaM bhaNadi - edehi palidovamamavahiradi aMtomuhutte // 154 // ettha avahAra kAlo asaMkhejjAvaliyametto / edeNa paridovame bhAge hide sukkalesarAsI hodi / sesaM sugamaM / bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiyA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 155 // sugamaM / aNaMtA // 156 // edeNa saMkhejjAsaMkhejjANaM paDiseho kado, savvassa vayaNassa sapabikkhukkhaNaNeNa apaNo atthassa padupAyaNAdo / aNicchidANatesu bhaviyarAsissa paDisehamuttarasutaM bhaNadi - -- anaMtANaMtAhi osappiNi ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa / / 157 // isa sUtra ke dvArA saMkhyAta aura anantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, yahAM inake viruddha saMkhyAkA nirdeza hai / anicchita asaMkhyAta ke pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM zuklezyAvAle jIvoM dvArA antarmuhUrta se palyopama apahRta hotA hai || 154 // yahAM avahArakAla asaMkhyAta AvalImAtra hai / isakA palyeopamameM bhAga dene para zuklezyAvAle jIvoMkA pramANa hotA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / bhavya mArgaNA ke anusAra bhavyasiddhika dravyapramANase kitane haiM ? / / 155 // hai / yaha sUtra sugama bhavya siddhika jIva dravyapramANase ananta haiM / / 156 / / isa sUtra ke dvArA saMkhyAta aura asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, sabhI bacana apane pratipakSakA nirAkaraNa kara svakIya abhISTa arthake pratipAdaka hote haiM / anicchita anantoMmeM bhavyarAzike pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM mavyasiddhika kAlakI apekSA anantAnanta avasarpiNI- utsarpiNiyoMse apahRta nahIM hote / / 157 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 160.] davyapamANANugame abhavasiddhiyANaM pamANaM (295 edeNa paritta-juttANatANaM jahaNNaaNaMtANatassa ya paDiseho kado, edesu aNaMtANaMtosappiNi-usmappiNINamabhAvAdo / aNavaharaNaM pi adIdakAlaggahaNAdo / sesaM sugamaM / aNicchidANatANatapaDisehaTTamuttarasuttaM bhaNadi khetteNa aNaMtANaMtA logaa|| 158 // edeNa ukkassaaNatANaMtassa paDiseho kado, arNatANatANi savvapajjayapaDhamavaggamUlANi tti abhaNiya aNaMtANaMtalogavayaNAdo / sesaM sugama / abhavasiddhiyA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 159 // sugmN| aNaMtA // 160 // jahaNNajuttANaMtamidi ghettavyaM / kudo ? AiriyaparaMparAgayauvadesAdo / kathaM edassa ........................................... isa sUtrake dvArA parItAnanta, yuktAnanta aura jaghanya anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, iname anantAnanta avasarpiNI utsarpiNiyoMkA abhAva hai| apahRta na honekA kAraNa bhI yaha hai ki yahAM anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNiyoMse kevala atIta kAlakA grahaNa kiyA gayA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai / anicchita anantAnantake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM bhavyasiddhika jIva kSetrakI apekSA anantAnanta lokapramANa haiM // 158 // isa sUtrake dvArA utkRSTa anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, 'sarva paryAyoMke prathama vargamUlapramANa anantAnanta' aisA na kahakara anantAnanta lokoMkA kathana kiyA gayA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai / abhavyasiddhika dravyapramANase kitane haiM ? // 159 // yaha sUtra sugama hai| abhavya siddhika dravyapramANase ananta haiM // 160 // yahAM anantase 'yuktAnanta' aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, isa prakAra AcAryaparamparAgata upadeza hai / zaMkA-vyayake na honese vyucchittiko prApta na honevAlI abhavyarAzike Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 ) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 5, 161. avvae' saMte ayocchijjamANassa aNaMtavavaemo? Na, aNaMtassa kevalaNANassa ceva visae avahidANaM saMkhANamuvayAreNa aNaMtattavirohAbhAvAdo / sammattANuvAdeNa sammAdiTThI khaiyasammAiTThI vedagasammAdiTThI uvasamasammAdiTTI sAsaNasammAiTTI sammAmicchAiTThI davapamANeNa kevaDiyA ? // 161 // sugamaM / palidovamassa asaMkhejjadibhAgo // 162 // edeNa saMkhejjANatANaM paDiseho kado, ukkassaasaMkhejjAsaMkhejjassa vi / aNicchidaasaMkhejjapaDisehaTThamuttarasuttaM bhaNadi edehi palidovamamavahiradi aMtomuhatteNa // 163 // ettha sammAdiTThI-vedagasammAdiTThINamavahArakAlo AvaliyAe asaMkhajjadibhAgo 'ananta' yaha saMkSA kaise sambhava hai ? __ samAdhAna-nahIM, kyoMki, anantarUpa kevalajJAnake hI viSayameM avasthita saMkhyAoMke upacArase anantapanA mAnane meM koI virodha nahIM aataa| samyaktvamArgaNAke anusAra samyagdRSTi, kSAyikasamyagdRSTi, vedakasamyagdRSTi, upazamasamyagdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi aura sabhyagmithyAdRSTi dravyapramANase kitane haiM ? // 161 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 162 // isa sUtrake dvArA saMkhyAta aura anantakA tathA utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA bhI pratiSedha kiyA gayA hai / anicchita asaMkhyAtake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM ukta jIvoM dvArA antarmuhUrtase palyopama apahRta hotA hai // 163 // yahAM samyagdRSTi aura vedakasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla AvalIke asaMkhyAtaveM 1 pratiSu -- vavae ' iti pATha : / 2 apratau vAcchiNNassa mANassa', ApratI / vochibjamANassa', kApratau / vochijjassa mANassa' mapratau ' vocchijjamANNassa mANassa ' iti pATha / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 5, 167. ] davyamANAgame saNNa asaNNINaM pramANaM [ 297 tti ghettvtro| kudo ? suttAviruddhagurUvadesAdo / khaiyasammAiDINaM puNa saMkhajjAvaliyAo, avase sANamasaMkhejjAvaliyAo tti ghettavyaM / sesaM sugamaM / micchAraTTI asaMjadabhaMgo // 164 // kudo ? davcaTThiyaNayAvalaMbaNe dohaM rAsINaM bhedANuvalaMbhAdo | saNiyANuvAdeNa saNNI davvapamANeNa kevaDiyA ? // 165 // sumaM / devehi sAdireyaM // 166 // . kudo ? devA sacce saNaNo, tattha Neraiya- maNussarAsimasaMkhejjaseDimetaM puNo jagapadarassa asaMkhejjadibhAgamettatirikkhasaNNirAsiM ca pakkhitte sayalasaNNINaM pamANupattado / sesaM sugamaM / asaNNI asaMjadabhaMgo // 167 // edaM pi sugamaM / bhAgamAtra grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, aisA sUtrase aviruddha gurUpadeza hai / kSAyikasamyagdRSTiyoM kA avahArakAla saMkhyAta AvalI tathA zeSa upazamasamyagdRSTi Adi tInakA avahArakAla asaMkhyAta AvalIpramANa grahaNa karanA cAhiye / zeSa sUtrArtha sugama haiM / mithyAdRSTiyoM kA dravyapramANa asaMyata jIvoMke samAna hai // 164 // kyoMki, dravyArthika nayakA avalambana karanepara mithyAdRSTi aura asaMyata ina donoM rAziyoM meM koI bheda nahIM hai / saMjJimArgaNAnusAra saMjJI jIva dravyapramANase kitane haiM ? // 165 // yaha sUtra sugama hai / saMjJI jIva dravyapramANakI apekSA devoMse kucha adhika haiM / / 166 / / kyoMki, deva saba saMjJI haiM; unameM asaMkhyAta zreNimAtra nAraka aura manuSya rAziko tathA jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa tiryaca saMjJirAziko milAnepara samasta saMziyoMkA pramANa utpanna hotA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / asaMjJI jIvoMkA pramANa asaMyatoM ke samAna hai // 167 // yaha sUtra bhI sugama hai / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 5, 168. AhArANuvAdeNa AhArA aNAhArA davvapamANeNa kevaDiyA ? // 168 // sugamaM / aNaMtA // 169 // edeNa saMkhejjAsaMkhejjANaM paDiseho kado / tivihesu aNaMtesu aNicchidANaMtapaDisehaTTamuttarasuttaM bhaNadi aNaMtANaMtAhi osappiNi-ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa // 170 // edeNa paritta-juttANatANaM jahaNNaaNatANatassa ya paDiseho kado, edesu aNaMtANatosappiNi-ussappiNINamabhAvAdo / ukkassaaNaMtANaMtassa paDisehaTThamuttarasuttaM bhaNadi khetteNa aNaMtANaMtA logA // 171 // evaM pi sugamaM / ___ evaM davyapamANANugamo tti samattamaNiogahAraM / AhAramArgaNAke anusAra AhAraka aura anAhAraka jIva dravyapramANase kitane haiM ? // 168 // yaha sUtra sugama hai| AhAraka aura anAhAraka jIva dravyapramANase ananta haiM // 169 // isa sUtrake dvArA saMkhyAta aura asaMkhyAtakA pratiSedha kiyA gayA hai / tIna prakArake anantoMmeM anicchita anantoMke pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM ___ AhAraka aura anAhAraka jIva kAlakI apekSA anantAnanta avasarpiNIutsarpiNiyoMse apahRta nahIM hote haiM // 170 // isa sUtrake dvArA parItAnanta, yuktAnanta aura jaghanya anantAnantakA pratiSedha kiyA gayA hai, kyoMki, inameM anantAnanta avasarpiNI-utsarpiNiyoMkA abhAva hai| utkRSTa anantAnantake pratiSedhArtha uttara sUtra kahate haiM AhAraka aura anAhAraka jIva kSetrakI apekSA anantAnanta lokapramANa haiM / / 171 // yaha sUtra bhI sugama hai| isa prakAra dravyapramANAnugama aniyogadvAra samApta huaa| Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khettANugamo khettAgameNa gadiyANuvAdeNa nirayagadIe NeraDyA satthANeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 1 // tattha satthANaM duvihaM satthANasatthANaM vihAravadisatthANamidi / veyaNa-kasAyaveunviya-mAraNaMtiya bheeNa samugdhAdo caunviho / ettha raiesa AhArasamugdhAdo Natthi, mahidviSattArNamisINamabhAvAdo / kevalisamugdhAdo ci Natthi, tattha sammattaM mottUNa vayagaMdhassa vi abhAvAdo | tejaiyasamugdhAdoM vi tattha Natthi, viNA mahavvaehi tadabhAvAdo / uvavAdo egaviho / tattha vedaNAvaseNa sasarIrAdo bAhimegapadesamAdiM kADhUNa jAvukasseNa sasarIratiguNa vipuMjaNaM veyaNasamugdhAdo NAma / kasAyativvadAe sasarIrAdo jIvapadesANaM tiguNavipuMjaNaM kasAyasamugdhAdo NAma / vivihiddhissa mAhappeNa saMkhejjAsaMkheja joyaNANi sarIreNa ohiya aTThANaM veubviyasamugdhAdo NAma / aSpaSpaNo acchidapadamAdo kSetrAnugamase gatimArgaNA ke anusAra narakagatimeM nArakI jIva svasthAna, samudraghAta aura upapAda se kitane kSetra meM rahate haiM ? // 1 // inameM svasthAna pada svasthAnasvasthAna aura vihAravatsvasthAnake bhedase do prakAra hai | vedanA, kaSAya, vaikriyika aura mAraNaMtika ke bheda se samudghAta cAra prakAra hai / yahAM nArakiyoMmeM AhArakasamudghAta nahIM hai, kyoMki, mahardhiprApta RSiyoMkA vahAM abhAva hai / kevalisamudghAta bhI nahIM hai, kyoMki, vahAM samyaktvako chor3a vratakA gandha bhI nahIM hai / taijasasamudghAta bhI vahAM nahIM hai, kyoMki, vinA mahAvratoMke taijasasamudghAta nahIM hotA / upapAda eka prakAra hai / inameM vedanAke vazase apane zarIra se bAhara eka pradezako Adi karake utkarSataH apane zarIra se tiguNe AtmapradezoMke phailane kA nAma vedanAsamudghAta hai / kaSAyakI tIvratAse jIvapradezoMkA apane zarIra se tiguNe pramANa phailane ko kaSAyasamudghAta kahate haiM / vividha RddhiyoMke mAhAtmya se saMkhyAta va asaMkhyAta yojanoMko zarIra se vyApta karake jIvapradezoM ke avasthAnako vaikriyikasamudghAta kahate haiM / AyAmakI 1 pratiSu ' mahiddittANa' iti pAThaH / 2 A-kApratyoH ' tejaiyasamugvAde ' iti pAThaH / 3 apratau ' tiguNAvipuMjaNaM ', A-kApratyoH ' tiguNavipuMjaNa ' iti pATha: / 4 a-kApratyoH * vivihiddissa ' iti pAThaH / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [2, 6, 1. jAva uppajamANakhettaM ti AyAmeNa egapadesamAdi kAdUNa jAvukkasseNa sarIratiguNabAhalyeNa kaMDekkakhaMbhaTThiyattoraNa-hala-gomuttAyAreNa aMtomuhuttAvaTThANaM mAraNaMtiyasamugdhAdo NAma / uvavAdo duviho- ujugadipuvyao viggahagadipucao cedi / tattha ekkekkao duviho- mAraNaMtiyasamugdhAdapuyao tabivarIdao cedi / tejAsarIraM duvihaM pasatthamappasatthaM cedi / aNukaMpAdo dakkhiNaMsaviNiggayaM Damara-mArIdipasamakkhamaM dosayarahidaM sedavaNaM Nava-bArahajoyaNaruMdAyAmaM pasatthaM NAma, tabivarIdamiyaraM / AhArasamugdhAdo NAma hatthapamANeNa savyaMgasuMdareNa samacaurasasaMThANeNa haMsadhavaleNa rasa-rudhiramAMsa-medahi-maja-sukkasattadhAuvavajieNa visAmgi-satyAdisayalabAhAmukkeNa vajja-silAthaMbha-jalapacayagamaNadaccheNa sIsAdo uggaeNa deheNa titthayarapAdamUlagamaNaM / daMDa-kavADapadara-logapUraNANi kevalisamugghAdo NAma | appappaNo uppaNNagAmAINaM sImAe aMto paribhamaNaM satthANasatthANaM NAma / tatto bAhirapadese hiMDaNaM vihAravadisatthANaM NAma / tattha 'NeraiyA appaNo padehi kevaDikhette hoti' tti AsaMkAsuttaM / evamAsaMkiya uttara apekSA apane apane adhiSThita pradezase lekara utpanna hone ke kSetra taka, tathA bAhalyase eka pradezako Adi karake utkarSataH zarIrasa tiguNa pramANa jIvapradezoka kANDa, eka khara sthita toraNa, hala va gomUtrake AkArase antarmuhUrta taka rahaneko mAraNAntikasamudghAta kahate haiM / (dekho pustaka 1, pR. 299) / upapAda do prakAra hai- RjugatipUrvaka aura vigrahagatipUrvaka / inameM pratyeka mAraNAMtikasamudghAtapUrvaka aura tadviparItake bhedase do prakAra hai| taijasazarIra prazasta aura aprazastake bhedase do prakAra hai| unameM anukampAse prerita hokara dAhine kaMdhese nikale hue, rASTraviSThava aura mArI Adi rogavizeSake zAnta karanemeM samartha, doSa rahita, zvetavarNa, tathA nau yojana vistRta evaM bAraha yojana dIrgha zarIrako prazasta, aura isase viparItako aprazasta taijasazarIra kahate haiN| hastapramANa, sarvAGgasundara, samacaturastrasaMsthAnase yukta, haMsake samAna dhavala; rasa, rudhira, mAMsa, medA, asthi, majjA aura zukra, ina sAta dhAtuoMse rahita; viSa, agni evaM zastrAdi samasta bAdhAoMse mukta vajra, zilA, stambha, jala va parvatameMse gamana karanemeM dakSa; tathA mastakase utpanna hue zarIrase tIrthakarake pAdamUlameM jAnekA nAma AhArakasamudghAta hai| daNDa, kapATa, pratara aura lokapUraNarUpa jIvapradezoMkI avasthAko kevalisamudghAta kahate apane apane utpanna hone ke grAmAdikoMkI sImAke bhItara paribhramaNa karaneko svasthAnasvasthAna aura isase bAhya pradezameM ghUmaneko vihAravatsvasthAna kahate haiN| unameM nArakI jIva apane padoMse kitane kSatrameM rahate haiM' yaha AzaMkAsUtra hai| isa prakAra zaMkA karake ............................. 1 prati 'damara-mArIdipasamakkhamA dR dosayarahidaM ', mapratI 'damaramArIdidosakkhamA dosayarahidaM' iti paattH| 2 pratiSu ' NavAraha ' iti paatthH| 3 pratipu sathala- ti pATha: / 4 prati 'paJcaya- ' iti pAThaH / Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khettANugame gairaiyakhettaparUvarNa [ 301 suttaM bhaNadi logassa asaMkhejadibhAge // 2 // ettha logo paMcaviho- uDDalogo adhologo tiriyalogo maNusalogo sAmaNNalogo cedi / edesiM paMcaNhaM pi logANaM logaggahaNeNa gahaNaM kAdabvaM / kudo ? desAmAsiyattAdo / NeraiyA savyapadehi caduNNaM logANamasaMkhejjadibhAge hoti, mANusalogAdo asaMkhajaguNe / taM jahA- satthANasatthANarAsI mUlarAsissa saMkhejA bhAgA, vihAravadisatthANaveyaNa-kasAya-ubviyasamugghAdarAsIo mUlarAsissa saMkhejjadi bhAgo / edamatthapadaM savvattha vattavyaM / puNo satthANasatthANAdiNeraiyarAsIo Thaviya aMgulassa saMkheJjadibhAgamettaogAhaNAhi guNiya terAsiyakameNa paMcahi logehi ovaTTide caduNNaM logANamasaMle. jadibhAgo, mANusalogAdo asaMkhejjaguNamAgacchadi / Navari ceyaNa-kasAya-beubdhiyasamugyAdesu ogAhaNA gavaguNA kaayvyaa| mAraNaMtiyakhette ANijamANe vidiyapuDhavidavvAdo ANedavvaM, tattha rajjumettAyAmuvalaMbhAdo / paDhamapuDhavimAraNaMtiyakhettaM ghettaNa ovaTTaNA kiNNa kIrade, asaMkhejjaguNadavyadasaNAdo, AvaliyAe asaMkhejjadibhAgauttara sUtra kahate haiM nArakI jIva ukta tIna padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 2 // yahAM loka pAMca prakArakA hai- Urdhvaloka, adholoka, tiryagloka, manuSyaloka aura sAmAnyaloka / yahAM lokake grahaNase ina pAcoM hI lokoMkA grahaNa karanA cAhiye kyoMki, yaha sUtra dezAmarzaka hai / nArakI jIva sarva padoMse cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura manuSyalokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / vaha isa prakAra hai- svasthAnasvasthAnarAzi mUlarAzike saMkhyAta bahubhAga tathA vihAravatsvasthAnarAzi, vedanAsamudghAtarAzi, kaSAyasamudghAtarAzi evaM vaikriyikasamudghAtarAzi, ye rAziyAM mUlarAzike saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiM / yaha arthapada sarvatra kahanA cAhiye / punaH svasthAna Adi nArakarAziyoMko sthApita kara aMgulake saMkhyAtaveM bhAgamAtra avagAhanAose guNita kara trairAzikamase pAMca lokose (pRthak pRthak ) apavartita karanepara cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura mAnuSalokase asaMkhyAtaguNA kSetra labdha hotA hai| vizeSatA yaha hai ki vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAtameM avagAhanA nauguNI karanA cAhiye / ( jIvasthAnakI kSetraprarUpaNAmeM caikriyikasamudghAtake liye avagAhanA nauguNI nahIM kintu saMkhyAtaguNI alagase kahI gaI hai| dekho pu. 4, pR. 63) / mAraNAMtika kSetrake nikAlate samaya use dvitIya pRthivIke dravyase nikAlanA cAhiye, kyoMki, vahAM rAjumAtra AyAmakI upalabdhi hai| zaMkA-prathama pRthivIke mAraNAMtikakSetrako grahaNa kara apavartanA kyoM nahIM kI AtI, kyoMki, vahAM asaMkhyAtaguNA dravya dekhA jAtA hai, tathA AvalIke asaMkhyAtaveM Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 6, 2. mettuvakkamaNakAluvalaMbhAdo ca ? Na, tattha sNkhejjjoynnmettmaarnnNtiykhettaayaamdsnnaado| paDhamapuDhavIe vi viggahagaIe kadhaM mAraNaMtiyajIvANamasaMkhejjajoyaNAyAma mAraNaMtiyakhettamuvalabbhade ? Na, asaMkhejaseDipaDhamavaggamUlamettAyAmamAraNaMtiyakhettajIvANaM bahuANamaNuvalaMbhAdo / teNa vidiyapuDhavidavye palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettuvakamaNakAleNa bhAge hide egasamaeNa maraMtajIvANa pamANaM hodi / pugo edesimasaMkhejjadibhAgo mAraNaMtieNa viNA kAlaM karedi, bahuANaM suhapANINamabhAvAdo asaMkhejjA bhAgA mAraNaMtiyaM kareMti / mAraNaMtiyaM kareMtANamasaMkhejjadibhAgo ujugadIe mAraNaMtiyaM karedi, appaNo dvidapadesAdo kaMDujjuvakhettamhi uppajjamANANaM bahuANamaNuvalaMbhAdo / viggahagadIe mAraNaMtiyaM kareMtANamasaMkhejjadibhAgo mAraNatieNa viNA viggahagadIe uppajamANarAsI hodi, teNa maraMtajIvANaM asaMkhejje bhAge mAraNaMtiyakAlabhaMtaraupakkamaNakAleNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametteNa guNide mAraNaMtiyakAlamhi saMcidarAsipamANaM hodi / puNo tambhuhavitthAraNa NavarajjuguNeNa guNide mAraNaMtiyakhettaM hodi / bhAgamAtra upakramaNakAlakI bhI upalabdhi hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki vahAM saMkhyAta yojanamAtra mAraNAntika kSetrakA AyAma dekhA jAtA hai| zaMkA-to phira prathama pRthivImeM bhI vigrahagatimeM mAraNAntika jIvoMkA asaMkhyAta yojana AyAmavAlA mAraNAntika kSetra kaise upalabdha hotA hai ? (dekho pu.4, pR. 63-64) samAdhAna-nahIM, kyoMki, asaMkhyAta zreNiyoM ke prathama vargamUlamAtra AyAmavAle mAraNAntika kSetra meM bahuta jIvoMkI anupalabdhi hai| __isaliye dvitIya pRthivIke dravyameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra upakramaNakAlakA bhAga denepara eka samayase mAraNAntika jIvoMkA pramANa hotA hai / punaH inake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIva mAraNAntikasamudghAtake vinA hI kAlako karate haiM, tathA vahAM bahuta puNyavAn prANiyoMkA abhAva honese asaMkhyAta bahubhAgapramANa jIva mAraNAntikasamudghAtako karate haiM / mAraNAntikasamudghAta karanevAloMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra Rjugatise mAraNAntikasamudghAta karate haiM, kyoMki, apane sthita pradezase bANake samAna Rju kSetra meM utpanna honevAle bahuta jIva nahIM pAye jAte / vigrahagatise mAraNAntika samudghAtako karanevAloMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa mAraNAntikake vinA vigrahagatise utpanna honevAlI rAzi hai, isa kAraNa maranevAle jIvoMke aMsakhyAta bahubhAgako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra mAraNAntikakAlake bhItara upakramaNakAlase guNita karanepara mAraNAntikakAlameM saMcita rAzikA pramANa hotA hai| punaH use naurAjuguNita mukhavistArase guNA karanepara mAraNAntika kSetra hotA hai| yahAM bhI pAMca lokokA apavartana Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 3. ] khettANugame NeraiyakhettaparUvaNaM [303 ettha vi paMcalogovaTTaNaM puvvaM va kAyavyaM / __uvavAdakhese ANijjamANe palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa vidiyapuDhavidavve bhAge hide tirikkhehito vidiyapuDhavIe uppajjamANarAsI hodi / edassa asaMkhejjadibhAgo ceva ujugadIe uppajjadi, kaMDujjueNa maggeNa sagauppattiTThANamAgacchamANajIvANaM bahuyANamaNuvalaMbhAdo / teNedassa asaMkhejjA bhAgA viggahagadIe uppajjamANatirikkharAsI hodi / puNo edaM davvaM tirikkhogAhaNamuhavitthAreNa tappAoggaasaMkhejjajoyaNaguNeNa guNide uvavAdakhettaM hodi / ovaTTaNA puvvaM va kAyavvA / sesaM jANiya vattavyaM / evaM sattasu puDhavIsu NeraiyA // 3 // kudo ? satthANa-samugdhAda-uvavAdehi logassa asaMkhejjadibhAgattaM paDi visesAbhAvAdo / eso davyaTThiyaNayaM paDucca Niddeso / pajjavaTThiyaNayaM paDucca parUvijjamANe sattaNhaM puDhavINaM davyaviseso ogAhaNaviseso mAraNaMtiya-uvavAdakhettANamAyAmaviseso ca atthi / Navari so jANiya vttvyo| pUrvake samAna karanA caahiye| upapAdakSetrake nikAlanemeM palyApamaka asaMkhyAtaveM bhAgase dvitIya pRthivIke dravyako bhAjita karanepara tiryaMcoMse dvitIya pRthivImeM utpanna honevAlI rAzi hotI hai| isakA asaMkhyAtavAM bhAga hI Rjugatise utpanna hotA hai, kyoMki, bANake samAna Rju mArgase apane utpattisthAnako AnevAle jIva bahuta nahIM pAye jAte / isIliye isake asaMkhyAta bahubhAgapramANa vigrahagAtase utpanna honevAlI tiryacarAzi hai| punaH isa dravyako tatprAyogya asaMkhyAta yojanase guNita tiryacaukI avagAhanArUpa mukhavistArase guNita karanepara upapAdakSetra hotA hai / apavartana pUrvake samAna karanA caahiye| zeSa nAnakara kahanA caahiye| ___ isI prakAra sAta pRthiviyoMmeM nArakI jIva uparyukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 3 // kyoMki, svasthAna, samudghAta aura upapAda padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgatvake prati koI vizeSatA nahIM hai| yaha nirdeza dravyArthika nayakI apekSAse hai / paryAyArthika nayakI apekSA prarUpaNa karanepara sAta pRthiviyoMke dravya kI vizeSatA, avagAhanAkI vizeSatA aura mAraNAntika evaM upapAda kSetroMke AyAmakI vizeSatA bhI hai / isaliye use jAnakara kahanA cAhiye / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304] chakkhaMDAgame khuddAbaMdhI [2, 6, 4. tirikkhagadIe tirikkhA satthANeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 4 // satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-vedaNa-kasAya-veubdhiya-mAraNaMtiya uvavAdapadANi tirikkhesu atthi, avasesANi Natthi / edehi padehi tirikkhA kevaDikhette hoti tti AsaMkiya parihAraM bhaNadi savvaloe // 5 // kudo ? ANaMtiyAdo / Na ca Na sammAMti tti AsaMkaNijja, logAgAsammi annNtogaahnnsttisNbhvaado| vihAravadisatthANakhettaM tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNaM / kudo ? tasapajjattANaM tirikkhANaM saMkhejjadibhAgammi vihaaruvlNbhaado| tado edaM pudha parUvedavvaM ? Na, satthANammi edassaMtambhUdattaNeNa pudha parUvaNAbhAvAdo / veubbiyasa mugpAdakhettaM caduNhaM tiyaMcagatimeM tithaMca svasthAna, samudghAta aura upapAdase kitane kSetrameM rahate svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, vaikriyikasaMmudghAta,mAraNAntikasamudghAta aura upapAda, ye pada tiryaMcoMmeM hote haiM, zeSa nahIM hote| 'ina padoMse tiyaca kitane kSetrameM rahate haiM ' isa prakAra AzaMkA karake usakA parihAra kahate haiM tithaMca jIva ukta padoMkI apekSA sarva lokameM rahate haiM ? // 5 // kyoMki, ve ananta haiM / ananta honese ve lokameM nahIM samAte haiM, aisI AzaMkA bhI nahIM karanA cAhiye, kyoMki, lokAkAzameM ananta avagAhanazakti sama vihAravatsvasthAnakSetra tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki, trasa paryApta tiyacoMkA tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM vihAra pAyA jAtA hai| zaMkA-svasthAnasvasthAnase vihAravatsvasthAnakSetrameM vizeSatA honeke kAraNa isakI pRthak prarUpaNA karanA cAhiye ? / ....samAdhAna nahIM, kyoMki, svasthAnameM isakA antarbhAva honese pRthak prarUpaNA nahIM kI gii| vaikriyikasamudghAtakA kSetra cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga aura manuSyakSetrase Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 7.] khettANugame tirikkhakhettaparUvaNaM [ 305 logANamasaMkhejjadibhAgo, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNaM / kudo ? tirikkhesu viuvvamANarAsI palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettaghaNaMgulehi guNidaseDImetto tti gurUvadesAdo / tamhA edassa pudhaparUvaNA kAdayA ? Na, edassa samugghAde aMtabhAvAdo / sesaM sugamaM / paMciMdiyatirikkha-paMciMdiyatirikkhapajjattA paMciMdiyatirikkhajogiNI paMciMdiyatirikkhaapajjattA satthANeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 6 // edamAsaMkAsuttaM sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 7 // edaM desAmAsiyaM suttaM, desapaduppAyaNamuheNa sUcidANeyatthAdo / ettha tAva paMciMdiyatirikkha-paMciMdiyatirikkhapaJjatta-paMciMdiyatirikkhajoNiNINaM vuccde| taM jahA- ede asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki, tiyacoMmeM vikriyA karanevAlI rAzi palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra ghanAMguloMse guNita jagazreNIpramANa hai, aisA gurukA upadeza hai| zaMkA- cUMki tiryaMcoMke vaikriyikasamudghAtakSetrameM vizeSatA hai isa kAraNa isakI pRthak prarUpaNA karanA cAhiye? samAdhAna nahIM, kyoMki, isakA samudghAtameM antarbhAva ho jAtA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| paMcendriya tiyaMca, paMcendriya tiryaca paryApta, paMcendriya tithaMca yonimatI aura paMcendriya tiyaMca aparyApta jIva svasthAna, samudghAta aura upapAdase kitane kSetrameM rahate haiM // 6 // yaha AzaMkAsUtra sugama hai| uparyukta cAra prakArake tithaMca ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 7 // yaha dezAmarzaka sUtra hai, kyoMki, eka deza kathanakI mukhyatAse aneka arthoMko sUcita karatA hai| yahAM pahale paMcendriya tiryaMca, paMcendriya tiryaMca paryApta aura paMcendriya tiryaMca yonimatiyoMkA kSetra kahA jAtA hai / vaha isa prakAra hai- ye tInoM hI svasthAnasvasthAna, 1 pratiSu -- sUcidANeyAdo' iti pAThaH / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 6, 7. tiNi vi satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-vedaNa-kasAyasamugyAdagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe acchaMti / kudo ? edesi sNkhejjghnnNgulogaahnnttaado| paMciMdiyatirikkhesu apajjattarAsI hodi bahuo, takkhetteNa kiNNa ovaTTaNA kIrade ? Na, tattha aMgulassa asaMkhejjadibhAgogAhaNammi bahuvakhettANuvalaMbhAdo / vihArapAoggarAsissa saMkhejjA bhAgA satthANasatthANarAsIe ettha saMkhejjadibhAgamettA sesarAsIo tti ghettavyaM / veuvviyasamugdhAdakhettaM caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNaM / kudo ? tirikkhesu viuvamANarAsissa asaMkhejjaghaNaMgulehi gunnidseddimettpmaannuvlNbhaado| ede tiNi vi mAraNaMtiyasamugghAdagadA tiNhaM loNANamasaMkhejjadimAge acchaMti / kudo ? edesiM tiNhaM paMciMdiyatirikkhANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettabhAgahAruvalaMbhAdo / taM jahA- edAo tiNNi vi rAsIo pahANIbhUdasaMkhejavassAuatirikkhovakkamaNakAleNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa bhAge hide egasamaeNa maraMtajIvANaM pamANaM hodi / edesimasaMkhejjadibhAgo ceva mAraNaMtieNa viNA NipphiDa vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAtako prApta hokara tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, ye saMkhyAta dhanAMgulapramANa avagAhanAvAle haiM / zaMkA-paMcendriya tiryaMcoMmeM aparyApta rAzi bahuta hai, isaliye unake kSetrase kyoM nahIM apavartana karate? samAdhAna-nahIM, kyoMki, paMcendriya tiryaca aparyAptoMmeM aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa avagAhanA honese bahuta kSetrakI prApti nahIM hotii| vihAraprAyogyarAzike saMkhyAta bahubhAgapramANa evaM svasthAnasvasthAna rAzike saMkhyAtaveM bhAgamAtra yahAM zeSa rAziyAM haiM, aisA grahaNa karanA caahiye| vaikriyikasamudghAtakSetra cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki, tiryaMcoMmeM vikriyA karanevAlI rAzikA pramANa asaMkhyAta ghanAMguloMse guNita jagazreNImAtra pAyA jAtA hai| ye tInoM hI tiryaca mAraNAntikasamudghAtako prApta hokara tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM, kyoMki, ina tInoM paMcendriya tiryacauke palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra bhAgahAra upalabdha hai / vaha isa prakAra hai- ina tInoM hI rAziyoM meM pradhAnabhUta saMkhyAtavarSAyuSka tiryacoMke upakramaNakAlarUpa AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara eka samayameM maranevAle jIvoMkA pramANa hotA hai / inake asaMkhyAtaveM bhAga hI mAraNAntikasamudghAtake vinA maraNa karane Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 7.] khettANugame tirikkhakhettaparUvaNaM 307 mANarAsi tti kaTu edassa asaMkhejje bhAge mAraNaMtiyauvakkamaNakAleNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa guNide guNagAruvakkamaNakAlAdo bhAgahAruvakkamaNakAlo saMkhejaguNo tti uvarimaguNagAreNa heTThimabhAgahAramAvaliyAe asaMkhejjadibhAgamovaTTiya seseNa bhAge hide saga-sagarAsINaM saMkhejjadibhAgo Agacchadi / puNo asaMkhejjajoyaNANa mukkamAraNaMtiyajIva icchiya aNNego palidovamassa asaMkhejjadibhAgo bhAgahAro Thavedavyo / puNo edaM gasiM rajjuguNidasaMgvejjapadaraMgulehi guNide mAraNatiyakhettaM hodi / edeNa tisu logesu bhAge hidesu palidovamassa asaMkhejjadibhAgo Agacchadi ti tiNhaM logANamasaMkhejjadimAge acchaMti tti vuttaM / Nara-tiriyalogehito asaMkhejjaguNe / tiNhaM rAsINamuvavAdakhettaM pi tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo Nara-tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNaM / edassa khettassa pamANe ANijjamANe mAraNaMtiyabhaMgo / Navari egasamayasaMcido eso rAsi tti kaTTa AvaliyaasaMkhejjadibhAgo guNagAro avaNedavyo / paDhamadaMDa vAlI rAzi hai, aisA jAnakara isake asaMkhyAta bahubhAgako mAraNAntika upakramaNakAlarUpa AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karanepara cUMki guNakArabhUta upakramaNakAlase bhAgahArabhUta upakramaNakAla saMkhyAtaguNA hai, isaliye uparima guNakArase AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa adhastana bhAgahArakA apavartana karake zeSakA bhAga denepara apanI apanI rAziyoMkA saMkhyAtavAM bhAga AtA hai / punaH asaMkhyAta yojanoM taka mAraNAntika samudghAtako karanevAle jIvoMkI icchArAzi sthApita kara anya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra bhAgahArako sthApita karanA caahiye| punaH isa rAziko rAjuse guNita asaMkhyAta pratarAMguloMse guNita karanepara mAraNAntika kSetrakA pramANa hotA hai| isakA tIna lokoMmeM bhAga denepara palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga labdha hotA hai / isIliye 'tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM ' aisA kahA hai| ukta jIva mAraNAntika samudghAtako prApta hokara manuSyaloka aura tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiN| ( dekho pustaka 4, . pR. 71-72) / __ukta tIna rAziyoMkA upapAdakSetra bhI tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa aura manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNA hai| isa kSetrake pramANake nikAlanekI rIti mAraNAntikakSetrake samAna hai| vizeSa itanA hai ki yaha rAzi eka samaya saMcita hai, aisA jAnakara AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra alaga karanA caahiye| prathama 1 pratiSu -- rajjuguNidaasaMkhejjapadaraMgulehi ' iti pAThaH / Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308) chakkhaMDAgame khuddAbaMdhI [2, 6, 8. muvasaMhariya bidiyadaMDaTThidajIve icchiya avaro palidovamassa asaMkhejjadibhAgo bhAgahAro tthvedvyo| paMciMdiyatirikkhaapajjattA satthANa-vedaNa-kasAyasamugghAdagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe acchaMti / kudo ? ussedhaghaNaMgule palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa khaMDide egkhNddmettogaahnnaado| mAraNaMtiya-uvavAdagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, Nara-tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe acchaMti / kudo ? do-tiSNipalidovamassa asaMkhejjadibhAgameta bhAgahArANaM jahAkameNa mAraNaMtiya-uvavAdavettesu uvalaMbhAdo / sesaM sugamaM / maNusagadIe maNusA maNusapajjattA maNusiNI satthANeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 8 // ettha satthANaNidepeNa satthANamatthANa-vihAravadimatthANANaM gahaNaM, satthANataNeNa doNhaM bhedAbhAvAdo / sesaM sugamaM / logassa asaMkhejjadimAge // 9 // daNDakA upasaMhAra kara dvitIya daNDameM sthita jIvoMkI icchA kara anya palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga bhAgahAra sthApita karanA cAhiye / paMcendriya tiryaMca aparyApta jIva svasthAna, bedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAtako prApta hokara cAra lokoM ke asaMkhyAtaveM bhAga meM tathA ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM, kyoMki, utsedha ghanAMgulako palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita karanepara eka khaNDamAtra paMcandriya tiryaMca aparyAptoMkI avagAhanA labdha hotI hai| mAraNAntika aura upapAdako prApta paMcendriya tiyeca tIna lokAMke asaMkhyAtave bhAga meM tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNa kSetrameM rahate haiM, kyoMki, palyopamake do va tIna asaMkhyAtaveM bhAgamAtra bhAgahAra yathAkramase mAraNAntika aura upapAda kSetroM meM upalabdha haiN| zeSa sUtrArtha sugama hai| __ manuSyagatimeM manuSya, manuSya paryApta aura manuSyanI svasthAna va upapAda padame kitane kSetrameM rahate haiM ? // 8 // isa sUtrameM 'svasthAna ke nirdezase svasthAnasvasthAna aura vihAravatsvasthAna donoMkA grahaNa kiyA gayA hai, kyoMki, svasthAnapanese donoMmeM koI bheda nahIM hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| ukta tIna prakArake manuSya svasthAna va upapAda padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 9 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 9.] khettANugame maNussakhettaparUvaNaM ettha logaNideso desAmAsiyo, teNa paMcaNDaM logANaM gahaNaM hodi / edeNa mUcidatthassa parUvaNaM kassAmo / taM jahA-- satthANasatthANa-vihAravadisatthANadvidativihA maNusA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge acchaMti / kudo ? maNusa-maNusapajjatta-maNumaNINaM saMkhejjajIvANaM khettrghnnaado| seDIe asaMkhejjadimAgamettamaNusaapajjattANaM satthANakhettamsa gahaNaM kiNNa kIrade ? Na, tassa aMgulassa saMkhejjadibhAge saMkhejjaMgulesu vA NiciyakkameNa avaTThANAdo / uvavAdagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, Nara-tiriyalogehito asaMkhejjaguNe acchaMti / kudo ? pahANIkadamaNusaapajjattauvavAdakhettAdo / Navari maNusapajjatta-maNusaNINamuvavAdakhettaM caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNaM / maNusANamuvavAdakhettANayaNavihANaM kuccade / taM jahA- maNusa apajjattarAsimAvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettuvakkamaNakAleNa dohi palidovamassa asaMkhejjadibhAgehi ya ovaTTiya palidovamassa asaMkhejjadibhAgovaTTidapadaraMguleNa guNidaseDIsattamabhAgeNa guNide uvavAdakhettaM hodi / ettha paMcalogoSaNaM jANiya kAyacha / sesaM sugamaM / __ sUtra meM lokakA nirdeza dezAmarzaka hai, isaliye usase pAMcoM lokoM kA grahaNa hotA hai| isa sUtrase sUcita arthakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai- svasthAnasvasthAna aura vihAravatsvasthAnameM sthita tIna prakArake manuSya cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM, kyoMki yahAM manuSya, manuSya paryApta aura manuSyanI, ina saMkhyAta jIvoMke kSetrakA grahaNa hai| zaMkA-jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra manuSya aparyAptoMke svasthAnakSetrakA grahaNa kyoM nahIM kiyA jAtA? / samAdhAna-nahIM, kyoMki, manuSya aparyAptarAzikA aMgulake saMkhyAtaveM bhAgameM athavA saMkhyAta aMguloMmeM saMcitakramase avasthAna hai| upapAdako prApta ukta tIna prakArake manuSya tIna lokoM ke asaMkhyAtace bhAgameM tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, yahAM manuSya aparyAptoMke upapAdakSetrakI pradhAnatA hai| vizeSatA yaha hai ki manuSya paryApta aura manuSyaniyoMkA upapAdakSetra cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga tathA ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA hai / manuSyoMke upapAdakSetrake nikAlaneke vidhAnako kahate haiM / vaha isa prakAra haimanuSya aparyApta rAziko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra upakramaNakAlase tathA palyopamake do asaMkhyAta bhAgoMse apavartita karake palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase apavartita pratarAMgulase guNita jagazreNIke sAtaveM bhAgase guNita karanepara upapAdakSetra hotA hai / yahAM pAMca lokoMkA apavartana jAnakara karanA cAhiye / zeSa sUtrArtha sugama hai| Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [ 2, 6, 10. samugdhAdeNa kevaDikhette ? // 10 // ettha samugdhAdaNiddeso davaTThiyaNayamavalaMbiya hrido, saMgahidavedaNa-kasAya-beuvviya-mAraNaMtiya-tejAhAra-daMDa-kavADa-padara-logapUraNattAdo / semaM sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 11 // jeNa evaM desAmAsiyaM suttaM teNedeNa sUidatthaparUvaNaM kassAmo / taM jahAvedaNa-kasAya-veubdhiya-tejahArasamugghAdagadA tivihA maNusA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, mANusakhettassa saMkhejjadibhAge / Navari maNusiNIsu tejAhAraM Natthi / mAraNaMtiyasamugghAdagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, para-tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe acchNti| kudo ? phaanniikdmnnusapjjttkhetaado| Navari maNusapajjatta-maNusiNINaM mAraNaMtiyavettaM caduNDaM logANamasaMkhejjadibhAgo, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNaM / evaM daMDa-kavADakhettANaM pi battavvaM / Navari kavADakhettaM tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo / saMpahi padara-logapUraNa ukta tIna prakArake manuSya samudghAtase kitane kSetrameM rahate haiM ? // 10 // yahAM samudghAtakA nirdeza dravyArthika nayakA avalambana karake sthita hai, kyoMki, yaha pada vedanA, kaSAya, vaikriyika, mAraNAntika, taijasa, AhAra, daNDa, kapATa, pratara aura lokapUraNa, ina saba samudghAtoMkA saMgraha karanevAlA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / ukta tIna prakArake manuSya samudghAtakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 11 // cUMki yaha dezAmarzaka sUtra hai ataH isake dvArA sUcita arthakI prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai-vedanA, kaSAya, vaikriyika, taijasa aura AhAraka samudghAtako prApta tIna prakArake manuSya cAra lokoke asaMkhyAtaveM bhAgame tathA manuSyakSetrake saMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiN| vizeSa itanA hai ki manuSyaniyoMmeM taijasa aura AhAraka samudghAta nahIM hote / mAraNAntikasamudghAtako prApta ukta tIna prakArake manuSya tIna lokoMke asaMkhyAtave bhAgameM tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM, kyoMki, yahAM manuSya aparyAptoMkA kSetra pradhAna hai / vizeSa itanA hai ki manuSya paryApta aura manuSyiniyoMkA mAraNAntika kSetra cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga tathA mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNA hai| isI prakAra daNDa aura kapATa kSetroMkA bhI pramANa kahanA caahiye| parantu itanA vizeSa hai ki kapATakSetra tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / aba pratara aura 1 pratiSu ' evaM ' iti pATha / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 14.] khettANugame maNussakhettaparUvaNaM samugdhAde paDucca khettapaduppAyaNaTThamuttarasuttaM bhaNadi asaMkhejjesu vA bhAesu savvaloge vA // 12 // padarasamugghAde loyassa asaMkhejjesu bhAgesu aTThANaM hodi, vAdavalaesu jiivpdesaannmbhaavaado| logapUraNasamugghAde sabaloge avaTThANaM hodi, jIvapadesavirahidalogAgAsapadesAbhAvAdo / adhavA sacamedamekaM ceva suttamekkassa samugghAdagadassa tisu avaTThANesu khettbhedpduppaaynnaado| maNusaapajjattA satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 13 // sugamamedaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 14 // edaM desAmAsiyasutaM, teNedeNa sUcidatthaparUvaNaM kassAmo taM jahA-satthANa. vedaNa-kasAyasamugdhAdagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, mANusakhettassa saMkhejjadibhAge lokapUraNa samuddhAtoM kI apekSA kara kSetranirUpaNake liye uttara sUtra kahate haiM samudghAtakI apekSA ukta tIna prakArake manuSya lokake asaMkhyAta bahubhAgoMmeM athavA sarva lokameM rahate haiM // 12 // pratarasamudghAtakI apekSA lokake asaMkhyAta bahubhAgoMmeM avasthAna hotA hai, kyoMki, vAtavalayoMmeM jIvapradezoMkA abhAva rahatA hai| lokapUraNasamudghAtakI apekSA sarva lokameM avasthAna hotA hai, kyoMki, isa avasthAmeM jIvapradezoMse rahita lokAkAzake pradezoMkA abhAva hai| athavA yaha saba eka hI sUtra hai, arthAt uparyukta donoM sUtra bhinna nahIM hai, kintu eka hI sUtrarUpa haiM, kyoMki, eka kevali samudghAtagata jIvakI tIna avasthAoM meM kSetrabhedakA kathana karate haiM / manuSya aparyApta svasthAna, samudghAta aura upapAdakI apekSA kitane kSetrameM rahate haiM ? // 13 // yaha sUtra sugama hai| manuSya aparyApta uparyukta tIna padoMkI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 14 // yaha dezAmarzaka sUtra hai, isaliye isake dvArA sUcita arthakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa pRkAra hai- svasthAna, vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAtako prApta manuSya aparyApta cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM tathA mAnuSakSetrake saMkhyAtaveM bhAgameM saMcita Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312] chakhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 6, 14. NiciyakkameNa / viNNAsakameNa' puNa asaMkhejjAo joyaNakoDIo mANusakhettAdo asNkhejjgunnaao| mAraNaMtiyasamugghAdagadA. tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, Nara-tiriyalogehito asaMkhejjaguNe acchaMti / mAraNaMtiyakhettANayaNavihANaM vuccade - sUciaMgulapaDhama-tadiyavaggamUle guNedUNa jagaseDimhi bhAge hide davvaM hodi| tamhi AvaliyAe asaMkhejjabhAgameta uvakkamaNakAleNa bhAge hide egasamayasaMcidamaraMtarAsI hodi / edassa asaMkhejjadibhAgo mAraNaMtieNa viNA NipphiDamANarAsI hodi / puNo mAraNaMtiyarAsimAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa mAraNaMtiyauvakkamaNakAleNa guNide mAraNaMtiyakAlabhaMtare saMcidarAsI hodi / puNo avareNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa bhAge hide rajjuAyAmeNa palidovamaasaMkhejjadibhAgeNovaTTidapadaraMgulassa asaMkhejjadibhAgeNa vikkhaMbheNa mukkamAraMNatiyarAsI hodi / puNo edassa ogAhaNaguNagAre Thavide mAraNaMtiyakhettaM hodi / ettha ovaTTaNaM jANiya kAyavvaM / kramase rahate haiN| parantu vinyAsakramase mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNI asaMkhyAta yojana koTiyAM manuSya aparyAptoMkA kSetra hai / mAraNAntikasamudghAtako prApta hue manuSya aparyApta tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura manuSyaloka evaM tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / mAraNAntika kSetrake nikAlane kA vidhAna kahate haiM- sUcyaMgulake prathama aura tRtIya vargamUloMkA parasparameM guNA kara jagazreNImeM bhAga denepara manuSya aparyAptoMkA dravyapramANa prApta hotA hai| usameM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra upakramaNakAlakA bhAga denepara eka samaya saMcita maranevAle manuSya aparyAptoMkI rAzi hotI hai| isake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa mAraNAntikasamadaghAtake vinA maraNa karanevAlI rAzi hai| punaH mAraNAntika rAziko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa mAraNAntika upakramaNakAlase guNita karanepara mAraNAntika kAlake bhItara saMcita rAzikA pramANa hotA hai / punaH anya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karanepara jo labdha ho utanA, rAjupramANa AyAmase tathA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase apavartita pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa viSkambhase mAraNAntikasamudghAtako karanevAle manuSya aparyAptoM kA pramANa hotA hai / punaH isake avagAhanAguNakArake sthApita karanepara, arthAt isa rAziko avagAhanAse guNita karanepara, manuSya aparyAptakoMkA mAraNAntika kSetra hotA hai| yahAM apavartana jAnakara karanA caahiye| 1 pratiSu * viNAsakameNa ' iti pAThaH / 2 pratiSu 'saMcidamAraNaMtiyarAsI' iti pAThaH / Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 15.] khettANugame devakhettaparUvaNaM [313 uvavAdagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, Nara-tiriyalogehito asaMkhejjaguNe acchaMti / ettha uvavAdakhettaM mAraNaMtiyakhettaM va ThavedavyaM / NavIra eso rAsI egasamayasaMcido tti AvaliyAe asaMkhejjadimAgaguNagAro Na dAdayo / paDhamadaMDamuvasaMhariya bidiyadaMDeNa seDIe saMkhejjadibhAgAyAmeNa' mukkamAraNaMtiyajIve icchiya aNNego palidovamassa asaMkhejjadibhAgo bhAgahAro Thavedavyo / ettha ovaTTaNA puvvaM va kAyavyaM / devagadIe devA satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? ettha tejAhAra-kevalisamugdhAdA Natthi, devesu tesimtthittvirohaado| kiM sabaloge ki logassa asaMkhejjesu bhAgesu kiM vA saMkhejjadibhAge kimasaMkhejjadibhAge kimaNaMtimabhAge kiM vA saMkhejjAsaMkhejjANaMtalogesu ti pucchide uttaramuttaM bhaNadi / adhavA AsaMkidasuttamedaM / vAsadeNa viNA kadhamAsaMkAvagammade 1 teNa viNA vi tdhaavgdiido| upapAdako prApta manuSya aparyApta tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura manuSyaloka evaM tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / yahAM upapAdakSetrako mAraNAntika kSetrake samAna sthApita karanA caahiye| vizeSa itanA hai ki yaha rAzi eka samayasaMcita hai, ataeva AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra nahIM denA caahiye| prathama daNDakA upasaMhAra kara dvitIya daDase gazreNIke saMkhyAtaveM bhAgapramANa AyAmase muktamAraNAntika jIvoMkI icchArAzi sthApita kara eka anya palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga bhAgahAra sthApita karanA cAhiye / yahAM apavartana pUrvake samAna karanA caahiye| devagatimeM deva svasthAna, samudghAta aura upapAdase kitane kSetrameM rahate haiM ? // 15 // yahAM taijasasamuddhAta, AhArakasamuddhAta aura kevalisamudghAta nahIM hai,kyoMki, devoM meM inake astitvakA virodha hai| 'kyA sarva lokameM, kyA lokake asaMkhyAta bahubhAgoma, kyA lokake saMkhyAtava bhAgameM, kyA lokake asaMkhyAtave bhAgameM, kyA lokake ta bhAgameM. athavA kyA saMkhyAta. asaMkhyAta va ananta lokoMmeM rahate haiN| aisA pUchanepara uttara sUtra kahate haiM / athavA yaha AzaMkAsUtra hai| zaMkA-vA zabdake vinA kaise AzaMkAkA parijJAna hotA hai ? samAdhAna- kyoMki, vA zabdake vinA bhI usa arthakA parikSAna ho jAtA hai| 1 apratau * asaMkhejjadibhAgAyAmeNa ' iti paatthH| 2 a-AprayoH 'vesaddeNa ' iti paatthH| Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDa | game khudAbaMdho logassa asaMkhejjadibhAge // 16 // satthANa desAmAsiyasuttamidaM, teNedeNa sUcidatyassa parUvaNaM kIrade / taM jahAsatthANa-vihAravadisatthANa- veyaNa-kasAya veucciyasamugvAdagadA devA tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNe acchaMti / kudo ? pahANIkadajoisiyakkhettAdo / vihAravadisatthANa- veyaNa- kasAya- veucciyarAsIo saga-sagarAsINaM savvattha saMkhejjadibhAgamettAo, satthANasatyANarAsI sagarAsissa savvattha saMkhejjAbhAgamettA tti ka Navvade ? Na, gurUvadesAdo, edesu padesa didevA tiriyalogassa saMkhejjadibhAge acchaMti tti vakkhANAdo vA Nacvade | mAraNaMtiya samugvAdagadA tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge para- tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe acchati / edassa khettassa vaNavihANaM buccade / taM jahA- ettha vANavetarakhettaM pahANaM, tatthataNasaMkhejja 314 ] [ 2, 6, 16. deva uparyukta padoM se lokake asaMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM / / 16 / / yaha sUtra dezAmarzaka hai, isaliye isake dvArA sUcita arthakI prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai- svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kapAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAtako prApta deva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM, tiryagloka ke saMkhyAtaveM bhAga meM, aura mAnuSakSetra se asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, yahAM jyotiSI devoMkA kSetra pradhAna hai / vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kapAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAtako prApta rAziyAM sarvatra apanI apanI rAziyoM ke saMkhyAtaveM bhAgamAtra aura svasthAnasvasthAnarAzi sarvatra apanI rAzike saMkhyAta bahubhAgapramANa hotI hai / - zaMkA- 'vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kapAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAtako prApta rAziyAM apanI apanI rAziyoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra hai, tathA svasthAnasvasthAnarAzi sarvatra apanI rAzike saMkhyAta bahubhAgapramANa hai' yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- -nahIM, kyoMki, uparyukta rAziyoMkA pramANa guruke upadeza se jAnA jAtA hai / athavA 'ina padoMmeM sthita deva tiryagloka ke saMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM' isa vyAkhyAna se jAnA jAtA hai / mAraNAntikasamudvAtako prApta deva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM tathA manuSyaloka va tiryagloka se asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / isa kSetrake sthApanAvidhAnako kahate haiM / vaha isa prakAra hai- yahAM vAnavyantaroMkA kSetra pradhAna hai, kyoMki, vahAM para Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 16.] khettAyugamai devakhettArUvaNaM [ 315 bAsAuesu tattha TThiyaasaMkhejjavAsAuehito asaMkhejjaguNesu AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettuvakkamaNakAluvalaMbhAdo / teNa veMtararAsiM Thaviya mAraNaMtiyauvakkamaNakAleNovaTTidasaguvakkamaNakAlasaMkhejjarUvehi bhAge hide mukkamAraNaMtiyajIvA hoMti / tesimasaMkhejjadibhAgo IsiphbhArAdi uvarimapuDhavIsu uppajjadi tti palidovamassa asaMkhejjadibhAgo bhAgahAro dAdayo / tirikkhesu rajjume gaMtUNuppajjamANajIvANamAgamaNaTuM ca puNo padaraMgulassa saMkhejjadibhAgegambhasthasaMkhejjarajjUhi guNide mAragatiyakhetaM hodi / ___ uvavAdagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, para-tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe acchati / edassa settassa viNNAso maarnnNtiybhNgo| Navari tirikkharAsiM tirikkhANamuvakkamaNakAlega AvaliyAe asaMkhejjadibhAgegovaTTiya puNo devesuppajjamANarAsimicchiya tapAoggaasaMkhejjaravehi ovaTTiya rajjumettaM gaMtUguppajjamANajIvANaM pamANAgamaNa8 palidotramaspa asaMkhejjadibhAgo bhAgahAro dAdayo / puNo vidiyadaMDeNa ranjusaMkhejadibhAgametAyadajIvANaM pauraM saMbhavAbhAvAdo puNo aNNego palidovamassa asaMkhejjadibhAgo sthita asaMkhyAtavarSAyuSkoM kI apekSA asaMkhyAtamuNe mahAMka saMkhyAtavarSApkoma AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra upakramaNakAlakI upalabdhi hai / isaliye vyantararAziko sthApita kara mAraNAntika upakramaNakAlase apavartita apane upakramaNakAlarUpa saMkhyAta rUpoMkA bhAga denepara maktamAraNAntika jIvoMkA pramANa hotA hai| unakA asaMkhyAtavAM bhAga IpattAgbhArAdi uparima pRthiviyoM meM utpanna hotA hai, isaliye palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga bhAgahAra denA cAhiye / tiryacoMmeM rAjamAtra jAkara utpanna honevAle jIvoMke AgamanArtha punaH pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase guNita saMkhyAta rAjuoMse guNita karanepara mAraNA ntika kSetra hotA hai| upapAdako prApta deva tIna lokoMke asaMkhyAta bhAgameM tathA manuSyaloka va viralokase asaMkhyAtagaNe kSetra meM rahate haiN| isa kSetrakA vinyAsa mAraNAntika atrake samAna hai| vizeSa itanA hai ki tiryaMcarAziko tiryaMcoM ke upakramaNakAla rUpa AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase apavartita kara punaH devoM meM utpanna honevAlI rAzikI icchA kara tatprAyogya asaMkhyAta rUpoMse apavartita kara rAjupramANa jAkara utpanna honevAle jIvoMke pramANako lAneke liye palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga bhAgahAra denA cAhiye / punaH dvitIya daNDase rAjuke saMkhyAtaveM bhAgamAtra AyAmako prApta jIvoMkI pracura saMbhAvanA na honese punaH eka aura anya palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga bhAgahAra denA cAhiye / punaH 1 kapratI * IsayapabhArAdi ' iti pAThaH / Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ] DAgame khudA [ 2, 6, 17. bhAMgahAro dAdava | puNe saMkhejjapadaraMgulaguNidajagaseDi saMkhejjabhAgeNa guNide uvavAdakhetaM hodi / ettha paMcalogovadRNaM jANiya kAyavyaM / bhavaNavAsiya pahuDi jAva savvaTTasiddhivimANavAsiyadevA devarAdibhaMgo // 17 // -- eso davvaNi SaDucca Nideso, pajjavadviyaNae avalaMbijjamANe atthi viseso / taM jahA- satthANasatyANa-vihArakha disatthANa vedaNa-kasAya - veucciyasamugdhAdagadA bhavaNavAsiyadevA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe acchaMti / ettha khetaviNNAso jANiya kAyacyo / uvavAdagadANaM pi evaM caiva vattavyaM / tirikkhamasANaM vigga kADhUNa bhavaNavAsiyadevesa seDIe saMkhejjadibhAgAyAmeNa vidiyadaMDe vivAdANamuvavAdakhettaM tiriyalogAdo asaMkhejjaguNaM kiNNa labbhade ? damasaMbhavAdo / evigga kAU tatthuSpaNNANamuvavAdakhettAyAmo Na tAtra asaMkhejjajoyaNametto 'solasa dukharo bhAgo paMkabahulo ya taha culAsIdi / Avabahulo asIdi' ci sutega saha virohAdo / saMkhyAta pratarAMguloMse guNita jagazreNike saMkhyAtaveM bhAgase guNita karanepara upapAdakSetra hotA hai / yahAM pAMca lokoMkA apavartana jAnakara karanA cAhiye / bhavAsiyoMse lekara sarvArthasiddhivimAnavAsI devoM kA kSetra devagatike samAna hai / / 17 / / yaha nirdeza dravyArthika nayakI apekSA hai, paryAyArthika nayakA avalaMvana karanepara vizeSatA hai / vaha isa prakAra hai- svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, bedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAda aura vaikriyikasamudghAtako prApta bhavanavAsI deva cAra lokoM ke asaMkhyAtaveM bhAga meM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiN| yahAM kSetravinyAsa jAnakara karanA cAhiye / upapAdako prApta bhavanavAsI devoMke bhI kSetrakA isI prakAra kathana karanA cAhiye | zaMkA - do vigraha karake bhavanavAsI devoM meM jagazreNI ke saMkhyAtaveM bhAgapramANa AyAma se dvitIya daNDa meM prApta tiryeca manuSyoMkA upapAdakSetra tiryaglokale asaMkhyAtaguNA kyoM nahIM pAyA jAtA ? samAdhAna - aisA nahIM pAyA jAtA, kyoMki asaMbhava hai| eka vigraha karake bhavanavAsiyoM meM utpanna honevAle tiryaca manuSyoMke upapAdakSetrakA AyAma asaMkhyAta yojanamAtra nahIM hai, kyoMki, ' kharabhAga solaha sahasra yojana, paMkabahulabhAga caurAsI sahasra yojana, aura adhyahulabhAga assI sahasra yojana moTA hai' isa sUtra ke sAtha virodha hogA / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 17.] khettANugame devakhettaparUvarNa [ 317 logaMte ThAidaNa heTThA gaMtUga egaviggahaM kariya tiriccheNa rajjUra saMkhejjadibhAgaM gaMtUguppaNNANaM vidiyadaMDAyAmo seDIe saMkhejjadibhAgametto labbhadi tti NedaM pi ghaDade, tesiM suTu thovattAdo / taM kudo vagammade ? tiriyalogassa asaMkhejjadibhAgo tti vakkhANAiriyavayaNAdo / Na doNNi viggahe kAUNuppaNNANaM vidiya-tadiyadaDANaM saMjogo seDIe saMkhejjadibhAgAyAmo seDiM palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa khaMDidaegakhaMDA. yAmo vA labbhadi tti vottuM juttaM, kaMDujjubavaTThAe savvadisAhito AgaMtUNa egaviggahaM kAUNa uppajjamANajIhito do viggahe kAdUga uppjjmaannjiivaannmsNkhejjdibhaagttaado| tado bhavaNavAsiyANamutravAdakhettaM tiriyalogassa asaMkhejjadibhAgo tti siddhaM / mAraNaMtiyasamugghAdagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge Nara-tiriyalogAdo' asaMkhejjaguNe acchaMti / kudo ? satyAgAdo advarajjumettaM tiriccheNa gaMtUga egaviggahaM kariya saMkhajjarajjUo urdU gaMtUNa sagauppattihANaM pattANaM taduvalaMbhAdo / vANavetara-jodisiyANaM devagadibhaMgo lokAntameM sthita hokara nIce jAkara eka vigraha karake tiryagrUpase rAjuke saMkhyAtaveM bhAga jAkara utpanna honevAloMke dvitIya daNDakA AyAma jagazreNIke saMkhyAtaveM bhAgamAtra prApta hai, yaha bhI ghaTita nahIM hotA, kyoMki, ve bahuta thor3e haiN| zaMkA-yaha kahAMse jAnA jAtA hai ? samAdhAna-' upapAdagata bhavanavAsiyoMkA kSetra tiryaglokakA asaMkhyAtavAM bhAga hai ' isa prakAra vyAkhyAnAcAryoMke vacanase jAnA jAtA hai| do vigraha karake utpanna hue jIvoMke dvitIya va tRtIya daNDake saMyogameM jagazreNIke saMkhyAtaveM bhAgapramANa AyAma, athavA jagazreNIko palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgale khaNDita karanepara eka khaNDapramANa AyAma prApta hai, aisA kahanA bhI ucita nahIM hai, kyoMki, bANake samAna Rju avasthAmeM sarva dizAoMse Akara eka vigraha karake utpanna honevAle jIvoMkI apekSA do vigraha karake utpanna honevAle jIva asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiN| isaliye bhavanavAsiyoMkA upapAdakSetra tiryaglokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai, yaha bAta siddha huii| mAraNAntikasamudghAtako prApta ukta deva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, svasthAnase ardha rAjumAtra tirache jAkara eka vigraha karake saMkhyAta rAju Upara jAkara apane utpattisthAnako prApta hue ukta devoMke uparyukta kSetra pAyA jAtA hai| vAnavyantara aura jyotiSI devoMke kSetrakA prarUpaNa devagatike samAna hai, jo 1 pratiSu ' bhAge NattiriyalogAdo ' iti pAThaH / Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318] chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [2, 6, 17. Na virujjhade, satthANAdisu tiriyalogasta saMkhejjadibhAguvalaMbhAdo / Navari jodisiesu uvakkamaNakAlo palidovamassa asaMkhejjadibhAgo, saMkhajjavAsAuANamabhAvAdo / sohammIsANA' satthANa-vihAravadisatyAga-veyaNa-kasAya beubdhiyasamugghAdagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNe acchti| ettha saga-sagakhettaviNNAso kAyayo / appaNo ohikkhetamettaM devA viuvyaMti tti jaM vayaNaM taNNa ghaDade, logassa asNkhejjdibhaagmettveubdhiykhettpphuddippsNgaado| mAraNaMtiya-uvavAdagadA tiNhaM logANamasaMkhejadibhAge, Nara-tiriyalogehiMto asaMkhejaguge acchati / ettha tAva uvavAdakhettaviNNAso kIrade / taM jahA- sagavika bhasUciguNidaseDiM Thatriya palidovamarasa asaMkhejjadibhAgeNa sohammIsANuvAmagakAlega ovaTTide uppajamANajIvA hoti / pahApatthaDe uppajamANajIvANamAgamaNaTTamavarego palidovamasya asaMgvejadibhAgo bhAgahAro Tavedavyo / puNo edasya padaraMgulaguNidaseDIe saMkhejadimAge guNagAreNa Thavide uvavAdakhettaM hodi / evaM cetra mAraNaMtiyakhettaparikacA kAyayA / .............. viruddha nahIM hai; kyoMki, svasthAnAdika padoM meM tiryaglokakA saMkhyAtayAM bhAga pAyA jAtA hai| vizeSa itanA hai ki jyotiSI devoM meM upakramaNakAla palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai, kyoMki, unameM saMkhyAta varSakI AyuvAloMkA abhAva hai| svasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsa nudAta, kapAyasamudghAta aura vaiRiyikasamudghAtako prApta saudharma-IzAna kalpavAsI deva cAra lokoMka asaMkhyAtaveM bhAga tathA mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiN| yahAM apanA apanA kSetravinyAsa karanA caahiye| 'deva apane avadhikSetrapramANa vikriyA karate haiM' isa prakAra jo yaha vacana hai vaha ghaTita nahIM hotA, kyoMki, aisAmAnane meM lokake asaMkhyAta bhAgamAtra vaikriyikakSetrAdikA prasaMga AtA hai / (dekho pustaka 4, pR. 79-80) / mAraNAntika va upapAdako prApta ukta deva tIna lokoM ke asaMkhyAtaveM bhAgameM tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / yahAM upapAdakSetrakA vinyAsa karate haiN| vaha isa prakAra hai-apanI viSkambhasUcIse guNita jagazreNIko sthApita kara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra saudharma-IzAna kalpavAsI devoMke upakramaNakAlase apavartita karanepara utpanna honevAle jIvoMkA pramANa hotA hai| prabhA prastArameM utpanna honevAle jIvokA pramANa jAnane ke liya eka anya palyApamakA asaMkhyAtayAM bhAga bhAgahAra sthApita karanA cAhiye / punaH isake pratarAMgalase gaNita jagazreNIke saMkhyAtaveM bhAgako guNakAra rUpase sthApita karanepara upapAdakSetrakA pramANa hotA hai| isI prakAra hI mAraNAntikakSetrakI parIkSA karanA caahiye| 1 pratiSu ' sohammIsANa ' iti paatthH| 2 pratiSu * saMkhenjadi-' iti pAThaH / Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 17.] khettANugame devakhettaparUvaNaM [ 319 saNakkumArappahuDiuvarimadevA savyapadehi caduNhaM logANamasaMkhejadibhAge, aDDAijAdo asaMkhejaguNe acchaMti / Navari sabaDhadevA satthANasatthANa-veyaNa-kasAya-beuviyapadapariNadA mANusakhettassa saMkhejadimAge acchati / kathaM ? sabaDhe veyaNa-kasAyasamugvAdANa tehiMto samuppajjamANathovavipuMjaNaM pahucca tadhovadesAdo, kAraNe kajjovayArAdo vA / ettha devANamogAhaNANayaNe uvaujaMtIo gAhAo paNuvIsa asurANaM sesakumArANa dasa dhaNU hoti / utara-jodisiyANaM dasa satta dhaNU muNeyavvA // 1 // sohammIsANesu ya devA khalu hoMti sattarayaNIyA / chacceva ya rayaNIyo saNavakumAre ya mAhiMde // 2 // sAnatkumArAdi uparima deva sarva padoMse cAra lokoMke asaMkhyAtave bhAgameM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiN| vizeSa itanA hai ki sarvArthasiddhivimAnavAsI deva svasthAna svasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamu dghAta, ina padosa pariNata hokara mAnuSakSetrake saMkhyAtave bhAgameM rahate hai, kyoki, sarvArthasiddhi vimAnameM vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAtako prApta devoMke unase utpanna honevAle stoka visarpaNakI apekSA kara usa prakArakA upadeza kiyA gayA hai, athavA kAraNameM kAryakA upacAra karanese vaisA upadeza kiyA gayA hai / yahAM devoMkI avagAhanAke lAne meM ye upayukta gAthAyeM hai asurakumAroMke zarIrakI uMcAI paccIsa dhanuSa aura zeSa kumAradevoMkI daza dhanuSa hotI hai / vyantara devoMkI uMcAI daza dhanupa aura jyotiSI devoMkI sAta dhanuSapramANa jAnanA cAhiye // 1 // saudharma va IzAna kalpameM sthita deva sAta ratni UMce, aura sanatkumAra va mAhendra kalpameM chaha ratni UMce hote haiM // 2 // 1 asurANa paMcavIsaM sasasurANaM havaMti dasa daMDA / esa sahAuccheho vikkiriyaMgemu bahubheyA // ti. pa. 3, 176. aDhANa vi pakkaM kiNNarapahudINa veMtarasurANaM / ucchaho NAdavo dasakodaMDa pamANeNa // ti. pa. 6, 98. Navari ya joisiyANaM uccheho sattadaMDaparimANaM / ti. pa. 7, 618. 2 zarIraM saudharmazAnayordevAnAM saptAratnipramANam, sAnatkumAramAhendrayoH SaDaratnipramANam , brahmalokabrahmottara-lAntavakApiSTesu paMcAratnipramANam, zukramahAzukra-zatArasahasrAreSu caturaranipramANam, AnataprANatayora caturthAranipramANam, AraNAcyuta yosyarasnipramANam, adhogrevayakeSu arddha tRtIyArasnipramANam, madhya gratyakeSvaratnidvayapramANam, uvarimaveyakeSu anudizavimAneSu ca adhyardhAratnipramANam, anuttareSvarasnipramANam / sa. si. 4, 21. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32.] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 6, 18. bamhe ya lAMtave vi ya kappe khalu hoti paMca rayaNIyo / cattAri ya rayaNIyo sukka-sahassArakappesu // 3 // ANada-pANadakappe AhuTTAo havaMti rynniiyo|| tiNNeva ya rayaNIo tahAraNe accude ceya // 4 // heTThimagevajjesu a aDDhAibjAo hoMti rayaNIo / majjhimagevajesu a rayaNIo hoMti do ceya // 5 // uvarimagevajjesu a divaDDharayaNIo hodi usseho / aNuttaratrimANavAsIyA rayaNI muNeyavyA // 6 // sesaM sugamaM / iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA suhumeiMdiyA pajjattA apajjattA satthANeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 18 // ettha eIdiesu vihAravadisatthANaM Nasthi, thAvarANaM vihArabhAvavirohAdo / brahma va lAntava kalpameM pAMca, tathA zukra va sahasrAra kalpoM meM cAra ralipramANa utsedha hai // 3 // Anata-prANata kalpameM sAr3he tIna ratni, aura AraNa va acyuta kalpameM eka ralipramANa zarIrakI uMcAI jAnanA cAhiye // 4 // adhastana aveyakoMmeM ar3hAI ratni, aura madhyama aveyakoMmeM do ratnipramANa zarIrakI uMcAI hai / / 5 // uparima praiveyakoMmeM Der3ha ratni, tathA anuttara vimAnavAsI devoMke zarIrakI uMcAI eka ratnipramANa jAnanA cAhiye // 6 // zeSa sUtrArtha sugama hai| indriyamArgaNAnusAra ekendriya, ekendriya paryApta, ekendriya aparyApta, mUkSma ephendriya, sUkSma ekendriya paryApta aura sUkSma ekendriya aparyApta jIva svasthAna, samudghAta aura upapAdase kitane kSetrameM rahate haiM ? // 18 // yahAM ekendriyoM meM vihAravatsvasthAna nahIM hotA, kyoMki, sthAyaroMke vihArakA 1 apratau ceyA', A-kApratyoH / ceNa ' iti pAThaH / Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 19. ] khettAgame eiMdiyakhettaparUvaNaM [ 321 jAhAra- kevalisamugdhAdA Natthi / humeIdiesu veuvviyasamugdhAdo vi Natthi / sesaM sugamaM / savvaloge // 19 // eso loyasaddo sesa logANaM sUcao, desAmAsiyattAdo / teNedeNa sUcidatthassa pavaNaM kassamo / satyANa- veyaNa kasAya mAraNaMtiya uvavAdapariNadA eiMdiyA tesiM pajjattA apajjattA ya saccaloge, ANaMtiyAdo / veubviyasamugdhAdagadA eiMdiyA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge / mANusakhettaM Na viNNAyade | taM jahA * veuctriyamuTThAtA savvahumaIdie Natthi, sAbhAviyAdo / bAdareiMdiyapajjattaesa cetra asthi / te vi palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettA / tatthekkajIvogAhaNA ussehaghaNaMgulassa asaMkhejjadibhAgo | tassa ko paDibhAgo ? palidotramassa asaMkhejjadibhAgo / jadi ubviyarAsIdo gula bhAgahAro saMkhejjaguNo hojja to veunciyakhettaM mANusakhettassa saMkhejjadibhAgo, virodha hai / taijasasamudghAta, AhArakasamudghAta aura kevalisamudghAta ekendriyoM meM nahIM hai / sukSma ekendriyoMmeM vaikriyikasamudghAta bhI nahIM hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / uparyukta ekendriya jIva ukta padoMse sarva loka meM rahate haiM / / 19 / / yaha loka zabda zeSa lokoMkA sUcaka hai, kyoMki, dezAmarzaka hai / isa kAraNa isake dvArA sUcita arthakI prarUpaNA karate haiM - svasthAna, vedanAsamudghAta, kapAyasamudaghAta, mAraNAntikasamudghAta aura upapAda, ina padoMse pariNata ekendriya va unake paryApta evaM aparyApta jIva sarva loka meM rahate haiM, kyoMki, ve ananta haiM / vaikriyikasamudghAtako prApta ekendriya jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM / mAnuSakSetrakI apekSA kitane kSetrameM rahate haiM, yaha jAnA nahIM jaataa| vaha isa prakAra hai- vaikriyikasamudghAtako karanevAle jIva sarva sUkSma ekendriyoMmeM nahIM hai, kyoMki, aisA svabhAva hai / ukta samudghAtako karanevAle ekendriya jIva bAdara ekendriyoMmeM hI hote haiM / ve bhI patyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiM / unameM eka jIvakI avagAhanA utsedhaghanAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / zaMkA - usakA pratibhAga kyA hai ? samAdhAna - palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai / yadi vaikikirAzise ghanAMgulakA bhAgahAra saMkhyAtaguNA hai, to vaikriyikakSetra mAnuSakSetra ke saMkhyAtaveM bhAgapramANa hogA, athavA yadi vaha bhAgahAra vaikriyikarAzise Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 6, 20. aha asaMkhejjaguNo' to asaMkhejjadibhAgo, aha sariso mANusakhettassa saMkhejjadibhAgo, aha bhAgahArAdo veuviyarAsI saMkhejjaguNo hodUNa veuvviyakhettaM mANusakhettapamANaM hojja to do vi sarisANi, aha asaMkhajjaguNo' hojja to mANusakhettAdo asaMkhejjaguNaM veubdhiyakhettaM / Na ca ettha evaM ceva hodi tti Nicchao atthi / teNa mANusakhettaM Na viNNAyade / (bAdareiMdiyA pajjattA apajjattA satthANeNa kevaDikhette? // 20 // sugamamedaM / logassa saMkhejjadibhAge // 21 // edaM desAmAsiyasutaM, teNedeNa sUidatthassa parUvaNaM kassAmo / taM jahA- tiNhaM logANaM saMkhejjadibhAge, Nara-tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe acchaMti tti vattavvaM / kiM kAraNaM ? jeNa maMdaramUlAdo uvari jAva sadara-sahassArakappo tti paMcarajjuusseheNa asaMkhyAtaguNA hai to vaikriyikakSetra mAnupakSetrake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hogA, athavA yadi vaha bhAgahAra vaikriyikarAzike sadRza hai to vaikriyikakSetra mAnuSakSetrakA saMkhyAtavAM bhAga hogA / athavA yadi vaha bhAgahArase vaikriyikarAzi saMkhyAtaguNI hokara vaikriyikakSetra mAnuSakSetrapramANa hai to donoM hI sadRza hoMge, athavA yadi aMsaMkhyAtaguNA hai to vaikriyikakSetra mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNA hogaa| parantu yahAMpara ukta bhAgahAra itanA hI hai, aisA nizcaya nahIM hai, ataH mAnuSakSetrake viSayameM jJAna nahIM hai| bAdara ekendriya, bAdara ekendriya paryApta aura bAdara ekendriya aparyApta svasthAnase kitane kSetrameM rahate haiM ? // 20 // yaha sUtra sugama hai| ukta bAdara ekendriya jIva lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 21 // yaha dezAmarzaka sUtra hai, isaliye isake dvArA sUcita arthakI prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai- uparyukta bAdara ekendriya jIva tIna lokoMke saMkhyAtaveM bhAgameM tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, aisA kahanA cAhiye / zaMkA-ukta kSetrapramANakA kAraNa kyA hai ? samAdhAna-kyoMki, mandara parvatake mUla bhAgase Upara zatAra-sahasrAra kalpa 1 apratau -- saMkhejjaguNo ' iti pAThaH / 2 pratiSu ' bhAgahAro' iti paatthH| Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 23. khettAgame eiMdiyakhettaparUvaNaM [ 323 samacaurassA logaNAlI vAdeNa AuNNA / tammi egUNarvacAsarajjupadarANaM jadi egaM jagapadaraM labbhadi to paMcarajjumetapadarANaM kiM labhAmo tti phalaguNidamicchaM pamANeNovaTTide ve paMcabhAgUNaegUNasattarirUvehi ghaNaloge bhAge hide egabhAgo Agacchadi / puNo mi loga peraM tadivAdakkhettaM saMkhejjajoyaNabAhallajagapadaraM aTThapuDhavikhettaM bAdarajIvAhAraM saMkhejjajoyaNabAhallajagapadaramettaM aTThapuDhavINaM heDA TThidasaMkhejjajoyaNabAhallajagapadaravAdakhettaM ca ANeduNa pakkhitte logassa saMkhejjadibhAgamettaM anaMtANaMtabAdareiMdiyabAdareiMdiyapajjatta- bAdareiMdiyaapajjattajIvAvUridaM khettaM jAdaM / teNede tiNi vi bAdareiMdiyA satthANeNa tinhaM logANaM vA saMkhejjadibhAge acchaMti si vRttaM / }} samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhete ? // 22 // sugamamedaM / savvalo // 23 // taka pAMca rAju UMcI, samacatuSkoNa lokanAlI vAyuse paripUrNa hai / usameM unaMcAsa pratararAjuoMkA yadi eka jagapratara prApta hotA hai, to pAMca pratararAjuoMkA kitanA jagapratara prApta hogA, isa prakAra phalarAzise guNita icchArAziko pramANarAzise apavartita karanepara do baTe pAMca bhAga kama unahattara rUpoMse ghanaloka ke bhAjita karanepara labdha eka bhAgapramANa prApta hotA hai / punaH usameM saMkhyAta yojana bAhalyarUpa jagapratarapramANa lokaparyanta sthita vAtakSetrako, saMkhyAta yojana bAhalyarUpa jagapratarapramANa aise bAdara jIvoMke AdhArabhUta ATha pRthivI kSetrako, aura ATha pRthiviyoMke nIce sthita saMkhyAta yojana bAhalyarUpa jagapratarapramANa vAtakSetrako lAkara milA denepara lokake saMkhyAtaveM bhAgamAtra anantAnanta bAdara ekendriya, bAdara ekendriya paryApta va bAdara ekendriya aparyApta jIvoMse paripUrNa kSetra hotA hai / isa kAraNa 'ye tInoM hI vAdara ekendriya svasthAna se tIna lokoMke saMkhyAtaveM bhAga meM evaM manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM ' aisA kahA hai / ukta bAdara ekendriya jIva samudghAta aura upapAdame kitane kSetra meM rahate haiM ? // 22 // yaha sUtra sugama 1 ukta bAdara ekendriya jIva samudghAta aura upapAda padoMse sarva loka meM rahate haiM // 23 // 1 apratau maMcajagapadarANaM ' iti pAThaH / " 2 pratipu ' - pajjatA jIvAridaM ' iti pAThaH / Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 ] DAgame khudAbaMdha [ 2, 6, 24. ede tiNi vibAdareiMdiyA mAraNaMtiya uvavAdapadehi caiva savvaloe hoMti / veyaNa-kasAyasamugghAdehi tinha logANaM saMkhejjadibhAge, para- tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe / veubviyapadeNa bAdareiMdiya apajjattavadirittabAdareiMdiyA caduNheM logANamasaMkhejjadibhAge hoMti / tado samugdhAdeNa savvaloge idi vayaNaM Na ghaDade / Na esa doso, desAmA sayattAdo | . iMdiya iMdiya cauriMdiya tasseva pajjata apajjattA satthANeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhete ? // 24 // sugamamedaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 25 // edeNa sAmAsiyasutteNa sUdattho buccade / taM jahA- satyANasatyANa-vihAravadisatthANa- veyaNa-kasAya- samugvAdagadA ede bIiMdiyAdi chappi vaggA tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe acchaMti, pajjattakhettassa zaMkA - ye tInoM hI bAdara ekendriya jIva mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMse hI sarva loka meM haiN| vedanAsamudghAta va kapAyasamudghAna se tIna lokoMke saMkhyAtaveM bhAgameM tathA manuSyaloka va tiryagloka se asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / vaikriyikapada se bAdara ekendriya aparyAptoMko chor3a zeSa do bAdara ekendriya cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM / isa kAraNa 'samudghAtase sarva lokameM rahate haiM ' yaha kathana ghaTita nahIM hotA ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, yaha sUtra dezAmarzaka hai / dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura ina tInoMke paryApta va aparyApta jIva svasthAna, samudghAta aura upapAda padase kitane kSetra meM rahate haiM ? / / 24 // yaha sUtra sugama hai | ukta dvIndriyAdika jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM // 25 // isa dezAmarzaka sUtra se sUcita artha kahA jAtA hai| vaha isa prakAra hai- svasthAnasvasthAna, , vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, aura kaSAyasamudghAtako prApta ye hIndriyA dika chahoM varga tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM, tiryagloka ke saMkhyAtaveM bhAga meM, aura bar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, yahAM paryAtakSetrakI pradhAnatA hai / Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 25. ] khettAgame viyalidiyakhettaparUvaNaM [ 325 pANiyAdo / edesiM ceva tiNi apajjattA cadudaM logANamasaMkhejjadimAge aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe, palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa khaMDidussehaghaNaMgulame togAhaNattAdo / mAratiya uvavAdagadA Nava vi vaggA tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge para- tiriyalogarhito asaMkhejjaguNe acchaMti / ettha tAva mAraNaMtiyakhettaviNNAso buccade - bIiMdiya-tIiMdiyacauriMdiyA tesiM pajjatta-apajjatadavvaM Thaviya' AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametteNa sagasaguvakkamaNakAleNa sagasagadavvammi bhAge hide sagasagarAsimhi maratajIvapamANamAgacchadi / tassa asaMkhejjadibhAgo mAraNaMtieNa viNA maradi ti edassa asaMkhejje bhAge ghettRNa mAraNaMtiya-uvakkamaNakAleNa AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide sagasagamAraNaMtiyada hodi / rajjumettAyAmeNa mukkamAraNaMtiyadavvamicchiya aNNago palidovamassa asaMkhejjadibhAgo bhAgahAro Thavedavvau | puNeo aSpaSpaNo vikkhaMbhavaggaguNidarajjue guNide iMdiyAdINaM NavaNaM mAraNaMtiyakhettaM hodi / ettha ovaTTaNaM jANiya kAyavyaM / uvavAda khettaviNNAso buccade / taM jahAmaNakAle bhAge hide egasamaeNa maraMtajIvANaM puvyuttadavtrANi Thaviya sagasagubakkapamANaM hodi / edassa asaMkhejjabhAgo inhIM ke tIna aparyApta jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM, kyoMki, ve palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita utsedhaghanAMgulapramANa avagAhanAse yukta hote haiM / mAraNAntikasamudghAta va upapAdako prApta nau hI jIvarAziyAM tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tathA manuSyaloka va tiryagloka se asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiN| yahAM mAraNAntikakSetrakA vinyAsa kahA jAtA hai - dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura unake paryApta va aparyApta dravyako sthApita kara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra apane apane upakramaNakAlase apane apane dravyake bhAjita karanepara apanI apanI rAzimeMse maranevAle jIvoMkA pramANa AtA hai / usake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIva mAraNAntikasamudghAta ke vinA maraNa karate haiM, isaliye isake asaMkhyAta bahubhAgoMko grahaNakara mAraNAntika upakramaNakAlarUpa AvalI asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karanepara apanA apanA mAraNAntika dravya hotA hai / eka rAjumAtra AyAmase muktamAraNAntika dravyakI icchA kara eka anya palyopamakA asaMkhyAtava bhAga bhAgaddAra sthApita karanA cAhiye / punaH apane apane viSkambhake varga se guNita rAjuse use guNita karanepara dvIndriyAdika nau jIvarAziyoMkA mAraNAntika kSetra hotA hai / yahAM apavartana jAnakara karanA cAhiye / upapAdakSetrakA vinyAsa kahate haiM / vaha isa prakAra hai- pUrvoka dravyoMko sthApita kara apane apane upakramaNakAlase bhAjita karanepara eka samaya meM maranevAle jIvakA pramANa hotA hai / isake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hI ukta jIvarAzi Rjugati 1 pragi ra iti pAThaH / Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326) chakkhaMDAgame khuddAbaMdhoM [.2, 6, 26. ceva ujugadIe uppajjadi, asaMkhejjA bhAgA puNa viggahagadIe tti kaTTa edassa asaMkhejje bhAge ghettUNa puNo tesiM palidovamassa asaMkhejjadibhAgamete bhAgahAre Thavide paDhamadaMDeNa addharajjumettaM rajjUe saMkhejjadibhAgaM vA visappiya dvidajIvapamANaM hodi / puNo tamhi palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa bhAge hide uppaNNapaDhamasamae paDhamadaMDamuvasaMhariya bidiyadaMDeNa seDhIe saMkhejjadibhAgaM tappAoggamasaMkhejjadibhAgaM vA visappiya vidajIvapamANaM hodi / puNo tamappappaNo vikkhaMbhavaggeNa guNidasagAyAmeNa guNide uvavAdakhettaM hodi / vigaliMdiesu ubdhiyapadaM Natthi, sAbhAviyAdo / paMciMdiya-paMciMdiyapajjattA satthANeNa kevaDikhette ? // 26 // ettha satthANaNiddeso doNhaM satthANANaM gAhao; davyaTThiyaNayAvalaMbaNAdo / sesaM sugama / logassa asaMkhejjadibhAge // 27 // edaM desAmAsiyasuttaM, teNedeNa sUidattho vuccade- satthANasatthANa-vihAravadisatthANapajjAeNa pariNadA tiNhaM logANamasaMkhejjadimAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, utpanna hotI hai, aura asaMkhyAta bahubhAgapramANa vigrahagatise, aisA jAnakara isake asaMkhyAta bahubhAgoMko grahaNakara punaH unake palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra bhAgahArako sthApita karane para prathama daNDase ardha rAjumAtra athavA rAjuke saMkhyAtaveM bhAga. pramANa phailakara sthita jIvoMkA pramANa hotA hai| punaH usameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepera utpanna honeke prathama samayameM prathama daNDakA upasaMhAra kara dvitIya zreNIke sakhyAtaveM bhAga athavA tatprAyogya asaMkhyAtave bhAgapramANa phailakara sthita jIvoMkA pramANa hotA hai / punaH use apane apane viSkambhake vargase guNita apane apane AyAmase guNita karanepara upapAdakSetrakA pramANa hotA hai / vikalendriyoM meM vaikriyika pada nahIM hai, kyoMki, aisA unakA svabhAva hai| paMcendriya aura paMcendriya paryApta jIva svasthAnase kitane kSetra meM rahate haiM ? // 26 // yahAM sUtra meM svasthAnapadakA nirdeza donoM svasthAnoMkA grAhaka hai, kyoMki, yahAM dravyArthika nayakA avalambana hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| paMcendriya va paMcendriya paryApta jI svasthAnase lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 27 // yaha dezAmarzaka sUtra hai, isa kAraNa isake dvArA sUcita arthako kahate haiMsvasthAnasvasthAna aura vihAravatsvasthAnarUpa paryAyase pAraNata paMcendriya va paMcendriya paryApta jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM, aura Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 29. ] khettAgame paMcidiyakhettaparUvaNaM [ 327 aDDAijjAdo' asaMkhejjaguNe acchaMti, pahANIkayapajjantarAsissa saMkhejjabhAgattAdo saMkhejjadibhAgattAdo ca / uvavAdagadA tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, Nara- tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe acchaMti / edassa khettassANayaNaM putraM va vattanvaM / samugdhAdeNa kevaDikhette ? // 28 // maM logassa asaMkhejjadibhAge asaMkhejjesu vA bhAgesu savvaloge 6 // 29 // edassa attho buccade -- veyaNa-kasAya-veucciyasamugdhAdagadA tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe acchaMti, pahANIkadapajjattarAsimsa saMkhejjadibhAgattAdo / tejAhArasamugdhAdagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, ' mANusakhettassa saMkhejjadibhAge / daMDagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM, kyoMki, svasthAnasvasthAnapadgata ukta jIva pradhAnabhUta paryApta rAzike saMkhyAta bahubhAga aura vihAravatsvasthAnagata ve hI jIva ukta rAzike saMkhyAtaveM bhAgapramANa 1 upapAdako prApta paMcendriya va paMcendriya paryApta tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM tathA manuSyaloka va tiryagloka se asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / isa kSetrake nikAlane kA vidhAna pUrvake samAna kahanA cAhiye | paMcendriya aura paMcendriya paryApta jIva samudghAtakI apekSA kitane kSetra meM rahate haiM ? / / 28 // yaha sUtra sugama hai| paMcendriya aura paMcendriya paryApta jIva samudghAtakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAga meM, athavA asaMkhyAta bahubhAga meM, athavA sarva lokameM rahate haiM / / 29 // isa sUtra kA artha kahate haiM - vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAtako prApta ukta jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgamaiM, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, ve pradhAnabhUta paryAptarAzi saMkhyA mAga haiM / taijasasamudghAta aura AhArakasamuddhatako prApta ukta jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM aura mAnuSakSetrake saMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM / daNDasamuddhAtako prApta ukta jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM aura mAnuSakSetra se asaMkhyAta 1 pratiSu ' - bhAgo' iti pAThaH / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 6, 3.. mANusakhettAdo asaMkhejjaguNe / kavADagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / mAraNaMtiyasamugdhAdagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, Nara-tiriyalogehitoM asaMkhejjaguNe / edesi khettaviNNAso kAyavyo / loyassa asaMkhejadibhAgo ti NiddeseNa sUidatthA ede| adhavA logassa asaMkhejja. bhAgA, vAdavalayaM monUNa padarasamugdhAde sesAsesalogamettAgAsapadese visappiya vidajIvapadesuvalaMbhAdo / sabaloge vA, logapUraNe sabalogAgAsaM visappiya hidjiivpdesaannmuvlNbhaado| ___paMciMdiyaapajjattA sasthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 30 // ettha vihArakhadisatthANaM veubdhiyasamugghAdo ca Natthi / sesaM sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 31 // evaM desAmAsiyasuttaM, teNedeNa sUidattho vuccade / taM jahA-satthANa veyaNa guNe kSetra meM rahate haiN| kapATasamudghAtako prApta ve hI jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / mAraNAntikasamudghAtako prApta ukta jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / inakA kSetravinyAsa jAnakara karanA cAhiye / 'lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate hai' isa nirdezase sUcita artha ye hai| athavA ukta jIvoMkA kSetra lokake asaMkhyAta bahubhAgapramANa hai, kyoMki, pratarasamudghAtameM vAtavalayako chor3akara zeSa samasta lokamAtra AkAzapradezameM phailakara sthita jIvapradeza pAye jAte haiN| athavA sarva lokameM rahate haiM, kyoMki, lokapUraNasamudghAtameM sarva lokAkAzameM phailakara sthita jIvapradeza pAye jAte haiM / paMcendriya aparyApta jIva svasthAna, samudghAta aura upapAdase kitane kSetra meM rahate haiM ? // 30 // paMcendriya aparyAptoMmeM vihAravatsvasthAna aura vaikriyikasamudghAta nahIM hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| paMcendriya aparyApta jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 31 // yaha dezAmarzaka sUtra hai, isaliye isake dvArA sUcita arthako kahate haiM / vaha . Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 33.] khettANugame puDhavikAiyAdikhettaparUvaNaM [329 kasAyasamugghAdagadA paMciMdiyaapajjattA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / kudo ? ussehaghaNaMgulassa asaMkhejjadimAgamettogAhaNattAdo / savvattha apajjattogAhaNaTuM bhAgahAro palidovamassa asNkhejjdibhaago| mAraNaMtiya-uvavAdagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadimAge, Nara-tiriyalogehito asaMkhejjaguNe / ettha khettaviNNAso jANiya kAyavyo / kAyANuvAdeNa puDhavikAiya AukAiya teukAiya vAukAiya suhumapuDhavikAiya suhumaAukAiya suhumateukAiya suhumavAukAiya tasseva pajjatA apajjattA satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDikhete ? // 32 // sugamamedaM / savvaloge // 33 // sasthANa-veyaNa-kasAya-mAraNaMtiya-uvavAdagadA ede puDhavikAiyAdisolasa vi vaggA isa prakAra hai- svasthAna, vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAtako prApta paMcendriya aparyApta cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, ve utsedhaghanAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra avagAhanAvAle haiM / sarvatra aparyAptoMkI avagAhanAke liye bhAgahAra palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga hai| mAraNAntika aura upapAdako prApta paMcendriya aparyApta jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiN| yahAM kSetravinyAsa jAnakara karanA caahiye| kAyamArgaNAke anusAra pRthivIkAyika, jalakAyika, tejaskAyika, vAyukAyika sUkSma pRthivIkAyika, sUkSma jalakAyika, sUkSma tejaskAyika, sUkSma vAyukAyika aura inake paryApta aura aparyApta jIva svasthAna, samudghAta aura upapAdase kitane kSetrameM rahate haiM ? // 32 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta pRthivIkAyikAdi jIva ukta padoMse sarva lokameM rahate haiM // 33 // svasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAntikasamudghAta aura upapAdako prApta ye pRthivIkAyikAdi solaha jIvarAziyAM sarva lokameM rahatI haiM, kyoMki, Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 6, 34. savvaloge / kudo ? asaMkhejjalogaparimANattAdo / teukAiesu veubviyasamugghAdagadA paMcaNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aMgulassa asNkhejdibhaagmettogaahnnaado| vAukkAiesu veubviyasamugdhAdagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge / mANusakhettaM Na Navvade / bAdarapuDhavikAiya-vAdaraAukAiya-vAdarateukAiya-bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrA tasseva apajjattA satthANeNa kevaDikhette ? // 34 // sugamamedaM / logassa asNkhejjdibhaage|| 35 // edaM desAmAsiyasuttaM, teNedeNa AmAsiyattheNa aNAmAsiyattho vuccade / taM jahA- bAdarapuDhaviAdiaTThavaggA satthANagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogAdo saMkhejjaguNe, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe acchati / kudo ? sApajjattANaM puDhavikAiyANaM puDhavIo cevassidUNa avaTThANAdo / edehi ruddhakhettajANAvaNaTThamaTTapuDhavIo .................... ................. ve asaMkhyAta lokapramANa haiN| tejaskAyikoMmeM vaikriyikasamudghAtako prApta hue jIva pAMcoM lokoMke asaMkhyAta- bhAgameM rahate haiM, kyoMki, ve aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa avagAhanAvAle haiN| vAyukAyikoMmeM vaikriyikasamudghAtako prApta hue jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiN| mAnuSakSetrakI apekSA kitane kSetrameM rahate haiM, yaha jJAta nahIM hai| __ bAdara pRthivIkAyika, bAdara jalakAyika, bAdara tejaskAyika aura bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra va unake aparyApta jIva svasthAnase kitane kSetrameM rahate haiM ? // 34 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta bAdara pRthivIkAyikAdika jIva svasthAnase lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 35 // yaha dezAmarzaka sUtra hai, isa kAraNa isake dvArA AmRSTa arthAt gRhIta arthase anAmRSTa arthAt agRhIta arthako kahate haiN| vaha isa prakAra hai- bAdara pRthivI Adi ATha jIvarAziyAM svasthAnako prApta hokara tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokase saMkhyAtaguNe, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, aparyAptoMse sahita pRthivIkAyika jIvoMkA avasthAna pRthiviyoMkA hI Azraya karake hai| ina jIvoMse Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 35.] khettANugame puDhavikAiyAdikhettaparUvaNaM [331 jagapadarapamANeNa kassAmo tattha paDhamapuDhavI egarajjuvikkhaMbhA sattarajjudIhA vIsasahassUNabejoyaNalakkhabAhallA; esA appaNo bAhallassa sattamabhAgavAhallaM jagapadaraM hodi ) vidiyapuDhavI sattamabhAgUNaberajjuvikkhaMbhA sattarajjuAyadA battIsajoyaNasahassavAhallA solasasahassasamahiyacauNhaM lakkhANamegUNavaMcAsabhAgabAhallaM jagapadaraM hodi / tadiyapuDhavI besattabhAgUNatiNNirajjuvikkhaMbhA sattarajjuAyadA aTThAvIsajoyaNasahassavAhallA; imaM jagapadarapamANeNa kIramANe battIsasahassAhiyapaMcalakkhajoyaNANamegUNavaMcAsabhAgabAhallaM jagapadaraM hodi / cautthapuDhavI tiNNisattabhAgUNacattArirajjuvikkhaMbhA sattarajjuAyadA cauvIsajoyaNasahassabAhallA; imaM jagapadarapamANeNa kIramANe chajjoyaNalakkhANameguNavaMcAsabhAgabAhallaM jagapadaraM hodi| paMcamapuDhavI cattArisattabhAgUNapaMcarajjuvikkhaMbhA sattarajjuAyadA vIsajoyaNasahassabAhallA; imaM jagapadarapamANeNa kIramANe vIsasahassAhiyachaNNaM lakkhANaM eguNavaMcAsabhAgavAhallaM jagapadaraM hodi / chaTThapuDhavI paMcasattabhAgUNacharajjuvikkhaMmA sattarajjuAyadA solasajoyaNasahassabAhallA bANaudisahassAhiyapaMcaNhaM lakkhANamegUNavaMcAsa ruddha kSetrake jJApanArtha ATha pRthiviyoMko jagapratara pramANase karate haiM unameM prathama pRthivI eka rAju vistRta, sAta rAju dIrgha aura bIsa sahana kama do lAkha yojanapramANa bAhatyase sahita hai| yaha ghanaphalakI apekSA apane bAhalyake sAtaveM bhAga bAhalyarUpa jagapratarapramANa hai| dvitIya pRthivI eka baTe sAta bhAga kama do rAju vistRta, sAta rAju Ayata aura vattIsa sahasra yojanapramANa bAhalyase saMyukta hai| yaha ghanaphalakI apekSA cAra lAkha solaha sahasra yojanoMke unacAsaveM bhAga bAhalyarUpa jagapratarapramANa hai / tRtIya pRthivI do baTe sAta bhAga kama tIna rAju vistRta, sAta rAju Ayata aura aTrAIsa sahana yojanapramANa bAhalyase yukta hai| ise jagapratarapramANase karanepara pAMca lAkha battIsa sahasra yojanoMke unaMcAsaveM bhAga bAhalyarUpa jagapratarapramANa hotI hai| caturtha pRthivI tIna baTe sAta bhAga kama cAra rAju vistRta, sAta rAju Ayata aura caubIsa sahasra yojanapramANa bAhatyase saMyukta hai / ise jagapratarapramANase karanepara vaha chaha lAkha yojanoMke unacAsaveM bhAga bAhalyarUpa jagapratarapramANa hotI hai| paMcama pRthivI cAra baTe sAta bhAga kama pAMca rAju vistRta, sAta rAju Ayata aura bIsa sahana yojanapramANa bAhalyase saMyukta hai| ise jagapratarapramANase karanepara chaha lAkha bIsa sahana yojanoMke unacAsaveM bhAga bAhalyarUpa jagapratarapramANa hotI hai| chaThI pRthivI pAMca baTe sAta bhAga kama chaha rAju vistRta, sAta rAju Ayata aura solaha sahasra yojanapramANa bAhalyase saMyukta hai| yaha ghanaphalakI apekSA pAMca lAkha vAnavai sahasra yojanoMke unacAsaveM bhAga Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 6, 35. bhAgAbAhallaM jagapadaraM hodi / sattamapuDhavI chasattabhAgUNasattarajjuvikkhaMbhA sattarajjuAyadA ajoyaNasahassabAhallA caudAlasahassA hiyatiSNaM lakkhANameguNavacAsa bhAgabAhallaM jagapadaraM hodi / (aTThamapuDhavI sattarajjuAyadA egarajjuruMdA aTThajoyaNabAhallA sattamabhAgAhiyaegajoyaNabAhallaM jagapadaraM hodi / edANi savvakhettANi egaDe kade tiriyalogabAhallAdo saMkhejjaguNabAhallaM jagrapadara hodi / meru-kulasela-deviMdaya- seDIbaddha-paiNNayavimANakhettaM ca ettheva daTThavvaM savvattha tattha puDhavikAiyANaM saMbhavAdo / bAdarapuDhavikAiyA bAdaraAukAiyA bAdarate ukAiyA bAdaravaNaphadikAiyA patteyasarIrA edesiM cetra apajjattA ya bhavaNavimANaTTapuDhavIsu NiciyakkameNa NivasaMti / teu Au rukkhANaM kathaM tattha saMbhavo ? Na, iMdiehi ' agejjhANaM suDusaNhANaM puDhavijogiyANamatthittassa birohAbhAvAdo / bAhalyarUpa jagapratarapramANa hai / saptama pRthivI chaha ghaMTe sAta bhAga kama sAta rAju vistRta, sAta rAju Ayata aura ATha sahasra yojanapramANa bAhalyase saMyukta hai / yaha ghanaphalakI apekSA tIna lAkha cavAlIsa sahasra yojanoMke unaMcAsaveM bhAga bAhalyarUpa jagapratarapramANa hai / aSTama pRthivI sAta rAju Ayata, eka rAju vistRta aura ATha yojanapramANa vAlyase saMyukta hai / yaha ghanaphalakI apekSA eka baTe sAta bhAga adhika eka yojana bAhalyarUpa jagapratarapramANa hai / ina saba kSetroMko ekatrita karanepara tiryaglokake bAhalyase saMkhyAtaguNe bAhalyarUpa jagapratara hotA hai / ( dekho pustaka 4, pR. 88 Adi ) / meru, kulaparvata tathA devoMke indraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka vimAnoMkA kSetra bhI yaha para dekhanA cAhiye, kyoMki, vahAM saba jagaha pRthivIkAyika jIvoMkI sambhAvanA hai / bAdara pRthivIkAyika, bAdara jalakAyika, bAdara tejaskAyika aura bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra tathA inake hI aparyApta jIva bhI bhavanavAsiyoMke vimAnoM meM va ATha pRthiviyoM meM nicitakrama se nivAsa karate haiM / zaMkA - tejaskAyika, jalakAyika aura vanaspatikAyika jIvoMkI vahAM kaise sambhAvanA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, indriyoMse agrAhya va atizaya sUkSma pRthivIsambaddha una jIvoMke astitvakA koI virodha nahIM hai / 1 pratiSu ' itthaehi', mapratau ' e idi ehi ' iti pAThaH / Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khettAgame puDhavikAiyAdikhettaparUvaNaM samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? || 36 || sugamamedaM / savvaloge // 37 // desAmAsiyamuttamedaM, teNedeNa suidattho buccade - veyaNa- kasAya pariNadA ede tihUM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogAdo saMkhejjaguNe, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNe acchaMti, edesiM puDhavIsu ceva avaTTANAdo / bAdarate ukkAiyA veuctriyaM gadA paMcanhaM logANamasaMkhejjadibhAge / mAraNaMtiya uvavAdagadA savvaloge / kudo ? asaMkhejjalogaparimANAdo | evaM bAdaraNigodapadiTThidANaM tesimapajjattANaM ca vattavyaM / sutte bAdaraNigodapadiTTidA kiSNa paruvidA ? Na, bAdaravaNaphadipatteyasarIresu tesimaMtabhAvAdo / kudo patteyasarIrataNeNa tado edesiM bhedAbhAvAdo / 2, 6, 37.] [ 333 ukta bAdara pRthivIkAyikAdika jIva samudghAta va upapAdase kitane kSetrameM rahate haiM ? / / 36 / / yaha sUtra sugama hai / ukta bAdara pRthivIkAyikAdi jIva samudghAta va upapAda se sarva lokameM rahate haiM / / 37 / / yaha sUtra dezAmarzaka hai, isa kAraNa isake dvArA sUcita artha kahate haiM - vedanA va kaSAya samudghAtako prApta ye jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM, tiryaglokase saMkhyAtaguNe, aura mAnuSakSetra se asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, inakA pRthiviyoMmeM hI avasthAna hai / bAdara tejaskAyika vaikriyikasamudghAtako prApta hokara pAMcoM lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM / mAraNAntikasamudghAta va upapAdako prApta ve hI jIva sarva loka meM rahate haiM, kyoMki, ve asaMkhyAta lokapramANa haiM / isI prakAra bAdara nigodapratiSThita aura unake aparyApta jIvoMkA bhI kSetra kahanA cAhiye / zaMkA- sUtrameM bAdara nigodapratiSThita jIvoMkI prarUpaNA kyoM nahIM kI gaI ?samAdhAna - nahIM, kyoMki, unakA bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMmeM antarbhAva hai, kyoMki pratyekazarIrapanekI apekSA unase inake koI bheda nahIM hai| Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 ) chakkhaMDAgamai khudAbaMdhoM [2, 6, 38. bAdarapuDhavikAiyA bAdaraAukAiyA bAdarateukAiyA bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrapajjattA satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDikhete ? // 38 // sugamamedaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 39 // edassa attho vuccade- bAdarapuDhavipajjattA satthANa-veyaNa-kasAyasamugdhAdagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadimAge, aDDAijjAdo asaMkhejjagaNe / kudo? edesi avahArakAlaTuM padaraMgulassa dvavidapalidovamassa asaMkhejjadibhAgAdo edesimogAhaNaTuM ghaNaMgulassa duvidapalidovamassa asaMkhejjadibhAgassa asaMkhejjaguNattAdo / mAraNaMtiya-uvavAdagadA tiNDaM logANamasaMkhejjadibhAge Nara-tiriyalogehiMto asaMkhejaguNe / ettha ovaTTaNA jANiya ovaTTedavvA / evaM bAdaraAukAiya-vAdaravaNapphadipatteyasarIra-bAdaraNigodapadidvidapajattANaM / bAdara pRthivIkAyika paryApta, bAdara jalakAyika paryApta, bAdara tejaskAyika paryApta va bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva svasthAna, samudghAta aura upapAdase kitane kSetrameM rahate haiM ? // 38 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta bAdara pRthivIkAyikAdi paryApta jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 39 // isa sUtrakA artha kahate haiM-- bAdara pRthivIkAyika paryApta jIva svasthAna, vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAtako prApta hokara cAra lokoke asaMkhyAtaveM aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, ina jIvoMke avahArakAlake liye pratarAMgulake sthApita palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakI apekSA inakI avagAhanAke liye dhanAMgulakA sthApita palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga asaMkhyAtaguNA hai, arthAt inake avahArakAlakA nimittabhUta jo pratarAMgulakA bhAgahAra palyopamake asaMkhyAtave bhAgapramANa batalAyA gayA hai usakI apekSA avagAhanAkA nimittabhUta palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ghanAMgulakA bhAgahAra asaMkhyAtaguNA hai| mAraNAntikasamudghAta va upapAdako prApta bAdara pRthivIkAyika paryApta jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiN| yahAM apavartanA jAnakara karanA cAhiye / isI prakAra bAdara jalakAyika paryApta, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta 1 a-kApraloH 'patteyasarIrapajjattApajjattA', Apratau 'patteyasarIrapajjattApajjatApanjattA' iti paatthH| 2 pratiSu 'rAsiM ' iti pAThaH / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 40.] khettANugame puDhavikAiyAdikhettaparUvaNaM [ 335 Navari bAdaravaNapphadipatteyasarIrA paJjattA satthANa-veyaNa-kasAyapadesu tiriyalogassa sNkhendibhaage| kadhaM ? bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIraNivvattipajattayassa jahaNiyA ogAhaNA ghaNaMgulassa asaMkhejadibhAgo, ghaNaMgulassa saMkhejadibhAgamettabIiMdiyaNivvattipajjattayassa jahaNNogAhaNAe asNkhejjgunnttnnnnhaannuvvttiido| jadi patteyasarIrapajjattANamogAhaNabhAgahAro palidovamassa asaMkhejjadimAgo ceva hojja to vi padaraMgulabhAgahArAdo ghaNaMgula bhAgahAro saMkhejjaguNo tti tiriyalogassa saMkhejjadibhAgattaM Na virujjhade / evaM bAdarateukAiyapajjattA / Navari satthANa-veyaNa-kasAyaehiM paMcaNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, mAraNaMtiya-uvavAdehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe tti vattavyaM / veuvviyapadassa stthaannbhNgo| bAdaravAukAiyA tasseva apajjatA satthANeNa kevaDikhette ? // 40 // sugama / aura bAdara nigodapratiSThita paryApta jIvoMkA kSetra jAnanA cAhiye / vizeSa itanA hai ki bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIva svasthAna, vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAta padoMmeM tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM / isakA kAraNa yaha hai ki bAdaravanaspatikAyika pratyekazarIra nirvRttiparyAptakI jaghanya avagAhanA ghanAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai, kyoMki, anyathA dvIndriya nirvRttiparyAptakI jaghanya avagAhanAse vaha asaMkhyAtaguNI nahIM bana sakatI / yadi pratyekazarIra paryApta jIvoMkI avagAhanAkA bhAgahAra palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga hI ho to bhI pratarAMgulake bhAgahArase ghanAMgulakA bhAgahAra saMkhyAtaguNA hai, ataeva tiryaglokakA asaMkhyAtavAM bhAga viruddha nahIM hai| isI prakAra bAdara tejaskAyika paryApta jIvoMkA bhI kSetra jAnanA caahiye| vizeSa itanA hai ki svasthAna, vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAta padoMkI apekSA pAMcoM lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM tathA mAraNAntika va upapAda padoMkI apekSA cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, aisA kahanA cAhiye / vaikriyikasamudghAtakI apekSA kSetrakA nirUpaNa svasthAnake samAna samajhanA caahiye| ___bAdara vAyukAyika aura unake hI aparyApta jIva svasthAnakI apekSA kitane kSetrameM rahate haiM ? / / 40 // yaha sUtra sugama hai| Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdho logassa saMkhejjadibhAge // 41 // edaM sAmAsiyasuttaM, teNedassa attho buccade | taM jahA- tinhaM logANaM saMkhejjadibhAge, Nara- tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe acchaMti / kudo ? samacaurassalogaNAli paMca rajjuAyadamAvUriya tesiM savvakAlamavadvANAdo / 336 ] samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette, savvaloge ? // 42 // veyaNa-kasAyasamugdhAde tinhaM logANaM saMkhejjadibhAge, para- tiriyalogerhito asaMkhejjaguNe / veucciyasamugdhAdeNa caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge / mANusakhettAdo Na vade | mAraNaMtiya-uvavAdehi savvaloge, asaMkhejjalogaparimANattAdo / bAdaravAupajjattA satthANeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 43 // sugamamedaM / [ 2, 6, 41. bAdara vAyukAyika aura unake aparyApta jIva svasthAnase lokake saMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM // 41 // yaha sUtra dezAmarzaka hai, isaliye isakA artha kahate haiM / vaha isa prakAra haiukta jIva svasthAnase tIna lokoMke saMkhyAtaveM bhAgaveM tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM, kyoMki, samacatuSkoNa pAMca rAju Ayata lokanAlIko vyApta karake unakA sarva kAlameM avasthAna hai / ukta jIva samudghAta va upapAda se kitane kSetra meM rahate haiM ? sarva lokameM rahate haiM // / 42 // vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAtakI apekSA ukta jIva tIna lokoMke saMkhyAtaveM bhAgaveM tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / vaikriyikasamudghAtakI apekSA ukta jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM / mAnuSakSetrakI apekSA kitane kSetrameM rahate haiM, yaha jJAta nahIM haiM / mAraNAntikasamudghAta va upapAda pada se sarva loka meM rahate haiM, kyoMki ve asaMkhyAta lokapramANa haiM / bAdara vAyukAyika paryApta jIva svasthAna, samudghAta aura upapAda se kitane kSetrameM rahate haiM ? // 43 // yaha sUtra sugama hai / Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 45.] khettANugame puDhavikAiyAdikhettaparUvaNaM [ 337 logassa saMkhejjadibhAge // 44 // edassa attho buccade- satthANa-veyaNa-kasAyapadehi tiNhaM logANaM saMkhejjadibhAge, Nara-tiriyalogehito asaMkhejjaguNe acchaMti / kudo ? edesiM paMcarajjuAyada-egarajjusamaMtadovAhallasamacaurasalogaNAlIe abddhaannaado| veubiyapadeNa cauNhaM logaannmsNkhejjdibhaage| mANusakhettAdo Na nnvvde| mAraNaMtiya-uvavAdehi tiNDaM logANaM saMkhejjadibhAge, Nara-tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe / sabalogo kiNNa labbhade ? Na, aNNehiMto AgaMtUNa etthuppajjamANajIvANaM edehito aNNatthuppajjaNaTuM mAraNaMtiyaM karemANajIvANaM ca bahuttAbhAvAdo, bAdarakhAukkAiyapajjattANaM pAeNa paMcarajjukhettabhaMtare ceva mAraNaMtiya-uvavAdANamuvalaMbhAdo / vaNapphadikAiya-NigodajIvA suhumavaNapphadikAiya-suhamaNigodajIvA tasseva pajjatta-apajjattA satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 45 // bAdara vAyukAyika paryApta jIva svasthAna, samudghAta va upapAdase lokake saMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 44 // ___ isa sUtrakA artha kahate haiM- svasthAna, vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAta padoMse bAdara vAyukAyika paryApta jIva tIna lokoMke saMkhyAtaveM bhAgame tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, inakA pAMca rAju Ayata aura cAroM orase eka rAju moTI samacatuSkoNa lokanAlI meM avasthAna hai| vaikriyika padase cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiN| mAnuSakSetrakI apekSA kitane kSetra meM rahate haiM, nahIM hai| mAraNAntikasamudghAta aura upapAdakI apekSA tIna lokoMke saMkhyAtaveM bhAgameM tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiN| zaMkA--mAraNAntikasamudghAta va upapAdakI apekSA sarva loka kyoM nahIM prApta hotA? samAdhAna-nahIM, kyoMki, anya jIvoMmeMse Akara inameM utpanna honevAle yA inameMse anyatra utpanna honeke liye mAraNAntikasamudaghAtako karanevAle jIva bahuta nahIM haiM, tathA vAyukAyika paryApta jIvoMke prAyaH karake pAMca rAjupramANa kSetrake bhItara hI mAraNAntikasamudghAta aura upapAda pada pAye jAte haiN| vanaspatikAyika, vanaspaspatikAyika paryApta, vanaspatikAyika aparyApta, nigodajIva, nigodajIva paryApta, nigodajIva aparyApta, sUkSma vanaspatikAyika, 1 pratiSu ' -bhAgo' iti pATha : / 2 pratiSu ' -guNo' iti paatthH| Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 ] chakkhaMDAgame khuddA baMdho sugamamedaM / savvaloe // 46 // kudo ? savvalogaM niraMtareNa vAviya avaDDANAdo / bAdarANaM va suhumANaM logassegadese avadvANaM kiNNa hojja 1 Na, 'suhumA savvattha jala-thalAgAsesu hoMti' tti vayaNeNa saha virohAdo / bAdaravaNaphadikAiyA bAdaraNigodajIvA tasseva pajjattA apajjattA satthANeNa kevaDikhete ? // 47 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 48 // desAmA sissedassa attho vuccade / taM jahA - [ 2, 6, 46. sUkSma vanaspatikAyika paryApta, sUkSma vanaspatikAyika aparyApta, sUkSma nigodajIva, sUkSma nigodajIva paryApta aura sUkSma nigodajIva aparyApta, ye svasthAna, samudghAta va upapAdakI apekSA kitane kSetra meM rahate haiM ? // 45 // tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva ukta padoMse sarva loka meM rahate haiM // 46 // kyoMki, nirantararUpase sarva lokako vyApta kara inakA avasthAna hai / zaMkA-bAdara jIvoMke samAna sUkSma jIvoMkA lokake eka dezameM avasthAna kyoM nahIM hotA ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, aisA honepara 'sUkSma jIva jala, thala va AkAzameM sarvatra hote haiM ' isa vacanase virodha hogA / bAdara vanaspatikAyika, bAdara vanaspatikAyika paryApta, bAdara vanaspatikAyika aparyApta, bAdara nigodajIva, bAdara nigodajIva paryApta aura bAdara nigodajIva aparyApta svasthAnase kitane kSetra meM rahate haiM ? // 47 // yaha sUtra sugama hai / ukta jIva svasthAnakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM // 48 // isa dezAmarzaka sUtrakA artha kahate haiM / vaha isa prakAra hai :- ukta jIva 2 pratiSu ca iti pAThaH / Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 51.1 khettANugame tasakAiyakhettaparUvaNaM / 139 gara-tiriyalogAdo saMkhejjaguNe / kudo ? puDhavIo cevassidaNa bAdarANamavaTThANAdo / mANusakhettAdo asaMkhejjaguNe / samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 49 // sugamaM / savvaloe // 50 // edassattho vuccade- veyaNa-kasAyasamugdhAdehi tiNhaM logANamasaMkhejjadimAge, tiriyalogAdo saMkhejjaguNe, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNe / kAraNaM puvvaM va vattavyaM / mAraNaMtiya-uvavAdehi savvaloge / kudo ? aanntiyaado| tasakAiya-tasakAiyapajjatta-apajjattA paMciMdiya-pajjatta-apajattANaM bhaMgo // 51 // jeNa doNhaM satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya-veuvyiyapadehi tiNhaM logANaM asaMkhejjadibhAgattaNega, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgattaNeNa, mANusakhettAdo svasthAnase tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM tathA manuSyaloka va tiryaglokase saMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, pRthiviyoMkA Azraya karake hI bAdara jIvoMkA avasthAna hai / mAnuSakSetrakI apekSA asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiN| ukta jIva samudghAta va upapAdakI apekSA kitane kSetrame rahate haiM ? // 49 // yaha sUtra sugama hai| ukta jIva samudghAta va upapAdakI apekSA sarva lokameM rahate haiM // 50 // isa sUtrakA artha kahate hai- vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAtase tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokase saMkhyAtaguNe, aura mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiN| kAraNa pUrvake hI samAna kahanA cAhiye / mAraNAntikasamudghAta va upapAda padoMse sarva lokameM rahate haiM, kyoMki, ve ananta haiN| trasakAyika, trasakAyika paryApta aura trasakAyika aparyApta jIvoMke kSetrakA nirUpaNa paMcendriya, paMcendriya paryApta aura paMcendriya aparyApta jIvoMke samAna hai // 51 // kyoMki, donoM (asa va paMcendriya) jIvoMke svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMkI apekSA tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgatvase, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgatvase va mAnuSakSetrakI apekSA 1 pratiSu / padANaM 'iti pAraH / Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 chakkhaMDAMgame qhuddAbaMdhau [2, 6, 52. asaMkhejjaguNattaNeNa; uvavAda-mAraNatiehi tiNhaM logANamasaMkhejadibhAgattaNeNa, gara-tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNataNeNa; kevalisamugghAdeNa tejAhArapadehi ya apajjattajoggapadehi ya bhedo Natthi / teNa paMcidiyANaM bhaMgo tti Na virujjhade / jogANuvAdeNa paMcamaNajogI paMcavacijogI sasthANeNa samugghAdeNa kevaDikhette ? // 52 // __ettha satthANe do vi satthANANi asthi, samugghAde veyaNa-kasAya-ubdhiyatejAhAra-mAraNaMtiyasamugyAdA asthi, uTThAvidauttarasarIrANaM mAraNaMtiyagadAgaM pi maNa-vacijogasaMbhavassa virohaabhaavaado| uvavAdo Natthi, tattha kAyajogaM mottUNaNNajogAbhAvAdo / logassa asaMkhejjadibhAge // 53 // edassattho vuccade / taM jahA- satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya asaMkhyAtaguNatvase koI bheda nahIM hai; upapAda va mAraNAntikasamudghAtakI apekSA tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgatvase evaM manuSya va tiryaglokakI apekSA asaMkhyAtaguNatvase koI bheda nahIM hai; tathA kevalisamudghAta, taijasasamudghAta va AhArakasamudghAta padoMse evaM aparyApta yogya padoMse bhI koI bheda nahIM hai| ata eva 'ukta trasa jIvokA kSetra paMcendriya jIvoMke samAna hai' aisA kahanA viruddha nahIM hai| yogamArgaNAnusAra pAMca manoyogI aura pAMca vacanayogI jIva svasthAna va samudghAtakI apekSA kitane kSetrameM rahate haiM // 52 // yahAM svasthAnameM donoM svasthAna aura samudghAtameM vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, vaikiAyakasamudghAta, tejasasamudghAta, AhArasamudghAta evaM mAraNAntikasamudghAta haiM, kyoMki, uttara zarIrako utpanna karanevAle mAraNAntikasamudghAtako prApta jIvoMke bhI manoyoga va vacanayogake honemeM koI virodha nahIM hai| manoyogI va vacanayogI jIvoM meM upapAda pada nahIM hai, kyoMki, unameM kAyayogako chor3akara anya yogoMkA abhAva hai| pAMcoM manoyogI va pAMcoM vacanayogI jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 53 // isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai- svasthAnasvasthAna, vihAra 1 pratiSu ' -mAraNatieNa ' iti pAThaH / 2 prati -- sasthANeNa ' iti pAThaH / Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 55. ] khettAgame jogamagaNA [ 341 mugdhAdagadA de dasa tri tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe; tejAhArasamugdhAdagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjassa saMkhejjadibhAge; mAraNaMtiyasamugdhAdagadA tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, Nara- tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe acchaMti / uvavAdaM Natthi, maNajogavacijogANaM vivakkhAdo / kAyajoga - orAliyamissakA yajogI satthANeNa samugdhAdeNa uvavAde kevaDikhette ? // 54 // sugamamedaM / savvalo // 55 // dassa suttassa attho buccade / taM jahA - satthANa- veyaNa-kasAya- mAraNaMtiyauvAdehi svvloge| kudo ? ANaMtiyAdo / vihAravadisatthANa- ve ucciyapadehi kAyajogiNo tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / vatsvasthAna, vedanAsamudghAta kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAtako prApta ye daza hI jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga meM, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / taijasasamudghAta va AhArakasamudghAtako prApta ukta jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM aura ar3hAI dvIpake saMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM / mAraNAntikasamudghAtako prApta ukta jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM tathA manuSya va tiryaglokakI apekSA asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / upapAda pada nahIM hai, kyoMki, manoyoga va vacanayogakI yahAM vivakSA hai / kAyayogI aura audArikamizrakAyayogI jIva svasthAna, samudghAta va upapAda padase kitane kSetra meM rahate haiM ? // 54 // yaha sUtra sugama hai | kAyayogI aura audArika mizrakAyayogI jIva ukta padoMse sarva lokameM rahate haiM / / 55 / / isa sUtra kA artha kahate haiM / vaha isa prakAra hai-- svasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMse kAyayogI va audArikamizrakA yogI sarva lokameM rahate haiM, kyoMki, ve ananta haiM / vidvAravatsvasthAna aura vaikriyikasamudghAta padoMse kAyayogI jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM, tiryagloka ke saMkhyAtaveM bhAga meM, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM, kyoMki, jagapratara ke Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [ 2, 6, 56. kudo? jagapadarassa asaMkhejjadibhAgamettatasarAsissa gahaNAdo | tejAhArapadehi kAya jogiNo cadunhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjassa saMkhejjadibhAge / daMDa-kavADa - padara- logapUraNehi kAyajogiNo ogha maMgo / orAliyakAyajogI satthANeNa samugdhAdeNa kevaDikhette ? // 56 // sugamaM / savvalo // 57 // edassattho vuccade - satthANa- ceyaNa - kasAya - mAraNaMtiyehi savvaloge / kudo ? savvatthAvadvANAvirohijIvANamorAliyakAya jogINaM mAraNaMtiyAdo / vihArapadeNa tiha logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / kudo ! tasaNAli' mottUNaNNattha vihArAbhAvAdo / veucciya- tejA - daMDa samugdhAdagadA cadunhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / NavIra tejAsamugdhAdagadA mANusa asaMkhyAtaveM bhAgamAtra sarAzikA yahAM grahaNa hai / taijasasamudghAta aura AhArakasamudghAta padoMse kAyayogI jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM aura ar3hAIdvIpa ke saMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM / daNDa, kapATa, pratara aura lokapUraNa samudghAtakI apekSA kAyayogiyoMke kSetrakA nirUpaNa odhake samAna hai / audArikakAyayogI jIva svasthAna va samudghAtakI apekSA kitane kSetra meM rahate haiM ? // 56 // yaha sUtra sugama hai / audArikakAyayogI jIva svasthAna va samudghAtakI apekSA sarva loka meM rahate haiM // 57 // isa sUtra kA artha kahate haiM - svasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura mAraNAntikasamudghAtakI apekSA ukta jIva sarva loka meM rahate haiM, kyoMki sarvatra avasthAnake avirodhI audArikakAyayogI jIvoMke mAraNAntikasamudghAta hotA hai / vihAra padakI apekSA tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga meM, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM, kyoMki, trasanAliko chor3akara ukta jIvoMkA anyatra vihAra nahIM hai / vaikriyikasamudghAta, taijasasamudghAta aura daNDasamudghAtako prApta ukta jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM aura ar3hAIdvIpa se asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / vizeSa itanA hai ki taijasamudghAtako prApta ukta jIva mAnuSekSatra ke saMkhyAtaveM bhAgameM 1 pratiSu ' tasarAsi ' iti pAThaH / Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 61.] khettANugame jogamaggaNA [ 313 khettassa saMkhejjadibhAge / kavADa-padara-logavUraNAhArapadANi Natthi, orAliyakAyajogeNa tesi virohaado| uvavAdaM Natthi // 58 // orAliyakAyajogeNa saha edassa virohAdo / veubviyakAyajogI satthANeNa samugghAdeNa kevaDikhette? // 59 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 60 // edassattho buccade- satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya-ubdhiyapadehi veubviyakAyajogiNo tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / kudo ? phaanniikyjoisiyraasittaado| mAraNaMtiyasamugghAdeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, Nara-tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe / ettha ovaTTaNaM jANiya kAyavvaM / uvavAdo Natthi // 61 // rahate haiM / kapATasamudghAta, pratarasamudghAta, lokapUraNasamudghAta aura AhArakasamudghAta pada nahIM hai, kyoMki, audArikakAyayogake sAtha unakA virodha hai| audArikakAyajogI jIvoMke upapAda pada nahIM hotA // 58 // kyoMki, audArikakAyayogake sAtha isakA virodha hai| vaikriyikakAyayogI svasthAna aura samudghAtase kitane kSetra meM rahate haiM 1 // 59 // yaha sUtra sugama hai| vaikriyikakAyajogI jIva svasthAna va samudghAtase lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 60 // isa sUtrakA artha kahate haiM- svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMse vaikriyikakAyayogI jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgame, aura aDhAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM, kyoMki, yahAM jyotiSIrAzikI pradhAnatA hai| mAraNAntikasamudghAtakI apekSA tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM tathA manuSyaloka va tiryaglokakI apekSA asaMkhyAtaMguNe kSetra meM rahate haiM / yahAM apavartana jAnakara karanA caahiye| vaikriyikakAyayogiyoMke upapAda pada nahIM hotA // 61 // Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 6, 62. veubdhiyakAyajogeNa uvavAdassa virohaado| veuvviyamissakAyajogI satthANeNa kevaDikhette ? // 62 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 63 // edassa attho- tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe, tiriyalogassa sNkhejjdibhaage| kudo ? devarAsissa saMkhejjadibhAgamettaveuviyamissa kaayjogidvvuvlNbhaado| samugghAda-uvavAdA Natthi // 64 // veubdhiyamisseNa saha edesiM virohAdo / hoda mAraNaMtiya-uvavAdehi saha viroho, Na veyaNa-kasAyasamugyAdehi / tamhA veuvviyamissammi samugdhAdo Natthi tti Na ghaDade ? ettha parihAro vuccade- satthANakhettAdo vAcayaduvAreNa logassa asaMkhejjadibhAgeNa kyoMki, vaikriyikakAyayogake sAtha upapAda padakA virodha hai / vaikriyikamizrakAyayogI svasthAnakI apekSA kitane kSetrameM rahate haiM ? // 62 // yaha sUtra sugama hai| vaikriyikamizrakAyayogI jIva svasthAnakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 63 // __isa sUtrakA artha kahate haiM- vaikriyikamizrakAyayogI jIva svasthAnase tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe, aura tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM, kyoMki, devarAzike saMkhyAtaveM bhAgamAtra vaikriyikamizrakAyayogI dravya pAyA jAtA hai| samudghAta va upapAda pada nahIM haiM / / 64 // kyoMki, vaikriyikamizrakAyayogake sAtha inakA virodha hai / zaMkA-vaikriyikamizrakAyayogakA mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMke sAtha bhale hI virodha ho, kintu vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAtake sAtha koI virodha nahIM hai / ata eva 'vaikriyikamizrakAyayogameM samudghAta nahIM hai' ya ghaTita nahIM hotA? samAdhAna - ukta zaMkAkA yahAM parihAra kahA jAtA hai- svasthAna kSetrase Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 65. ] khettANugame jogamagaNA [ 345 veyaNa-kasAya-veubviya-vihArakha disatthANa- tejAhArakhettANi apudhabhUdattAdo tattheva lINANi dANi ettha khudAbaMdhe Na pariggahidANi / tado mAraNaMtiyamekaM caiva kevalisamugdhA deNa sahidaM ettha samugdhAdaNiddeseNa gheppadi / so ca samugdhAdo ettha Natthi teNeso Na doso tti / adhavA veyaNa-kasAya- veubviya-tejAhArANaM pi ettha khudda baMdhe asthi samugdhAda so, kiMtu Na te pahANaM, mAraNaMtiyakhettAdo tesimahiyakhettAbhAvAdo / tado pahANaM mAraNaMtiyapadaM jattha asthi, tattha samugdhAdo vi asthi / jattha taM Natthi, Na tattha samugdhAdoti vaccadi / tado dohi payArehi ' samugdhAdo Natthi ' ttiNa virujjhade | AhAra kAyajogI vevviyakAyajogibhaMgo // 65 // eso vyaNiso | pajjavaTThiyaNayaM paTucca bhaNNamANe atthi tado viseso | taM jahA - satthANa-vihAravadisatthANapariNadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, mANusakhettassa saMkhejjadibhAge / mAraNaMtiyasamugvAdagadA cadunhaM logANamasaMkhejjadibhAge, kathana kI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgase vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, vaikriyikasamudghAta, viddAravatsvasthAna, taijasasamudghAta aura AhArakasamudghAtake kSetra abhinna hone se usImeM lIna haiM, ataeva ye yahAM 'kSudrakabandha' meM nahIM grahaNa kiye gaye haiM / isI kAraNa kevalisamudghAta sahita eka mAraNAntikasamudghAta hI yahAM samudghAtanirdezase grahaNa kiyA jAtA hai / aura vaha samudghAta yahAM hai nahIM, isaliye yaha koI doSa nahIM hai / athavA vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, vaikriyikasamudghAta, taijasasamudghAta aura AhArakasamudghAtako bhI yahAM 'kSudrakabandha' meM samudghAtasaMjJA prApta hai, kintu ve pradhAna nahIM hai, kyoMki, mAraNAntika kSetrakI apekSA unake adhika kSetrakA abhAva hai / ataeva jahAM pradhAna mAraNAntika pada hai vahAM samudghAta bhI hai, kintu jahAM vaha nahIM hai vahAM samudghAta bhI nahIM hai, aisA kahA jAtA hai| isa kAraNa donoM prakAroMse samudghAta nahIM hai' yaha vacana virodhako prApta nahIM hotA | " AhArakakAyayogiyoMke kSetrakA nirUpaNa vaikriyikakAyayogiyoMke kSetrake samAna hai // 65 // yaha dravyArthika nayakI apekSA nirdeza hai| paryAyArthika nayakI apekSA nirUpaNa karane para vaikriyikakAyayogiyoMke kSetrase yahAM vizeSatA hai / vaha isa prakAra hai- svasthAna aura vihAravatsvasthAna kSetra se pariNata AhArakakAyayogI jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga aura mAnuSakSetra ke saMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM / mAraNAntikasamudghAtako prApta ukta Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe tti / AhAramissakAyajogI veubbiyamissabhaMgo // 66 // eso vi davvaTThiyaNideso, logassa asaMkhejjadibhAgattaNeNa doNhaM khettANaM samANattaM pekkhiya pavuttIdo / pajjavaTTiyaNayaM paDucca bhedo atthi / taM jahA- AhAramissakAyajogI caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, mANusakhettassa saMkhenjadibhAge tti / kammaiyakAyajogI kevaDikhette ? // 67 // sugamaM / savaloge // 68 // edaM desAmAsiyasuttaM Na hodi, vuttatthaM mottUNedeNa sUidatthAbhAvAdo / kadhaM kammaiyakAyajogirAsI savvaloe ? Na, tassa aNatassa savyajIvarAsissa asaMkhejjadibhAgattaNeNa tadavirohAdo / jAva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / AhArakamizrakAyayogiyoMkA kSetra vaikriyikamizrakAyayogiyoMke samAna hai // 66 // yaha bhI dravyArthika nayakI apekSA nirdeza hai, kyoMki, lokake asaMkhyAtaveM bhAgatvase donoM kSetroMkI samAnatAkI apekSA kara isakI pravRtti huI hai| paryAyArthika nayakI apekSA bheda hai / vaha isa prakAra hai- AhArakamizrakAyayogI jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura mAnuSakSetrake saMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM / kArmaNakAyayogI jIva kitane kSetrameM rahate haiM ? / / 67 // yaha sUtra sugama hai| kArmaNakAyayogI jIva sarva lokameM rahate haiM / / 68 // yaha dezAmarzaka sUtra nahIM hai, kyoMki, ukta arthako chor3akara isake dvArA sUcita arthakA abhAva hai| zaMkA-kArmaNakAyayogI jIvarAzi sarva lokameM kaise rahatI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, kArmaNakAyayogirAzike ananta sarva jIvarAzike asaMkhyAtaveM bhAga honese usameM koI virodha nahIM hai / Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 347. 2, 6, 70.] khettANugame vedamaggaNA vedANuvAdeNa itthivedA purisavedA satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 69 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 70 // edeNa desAmAsiyasutteNa sUidattho vuccade / taM jahA- satthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya-ubdhiyasamudghAdagadA ithivedajIvA tiNhaM logANamasaMkhejjadimAge, tiriyalogassa saMkhejjadimAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / kudo ? phaanniikydevitthivedraasittaado| mAraNaMtiya-uvadhAdagadA tiNNa logANamasaMkhejadibhAge, Nara-tiriyalogehito asaMkhejjaguNe / ettha mAraNaMtiya-uvavAdakhettaviNNAso jANidaNa kAyavyo / evaM purisavedassa vi vattavyaM / NavIra ettha tejAhArapadANi atthi / tesu vaTuMtA caduNNaM logANamasaMkhejjadibhAge, mANusakhettassa saMkhejjadibhAge tti vattavyaM / vedamArgaNAke anusAra strIvedI aura puruSavedI jIva svasthAna, samudghAta aura upapAdase kitane kSetrameM rahate haiM ? // 69 // yaha sUtra sugama hai| strIvedI aura puruSavedI jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate ___ isa dezAmarzaka sUtrase sUcita arthako kahate haiM / vaha isa prakAra hai- svasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasasudghAta aura vaiRiyikasamudghAtako prApta strIvedI jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, yahAM deva strIveda rAzi pradhAna hai| mAraNAntikasamuddhAta aura upapAdako prApta strIvedI jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiN| yahAM mAraNAntika aura upapAda kSetrakA vinyAsa jAnakara karanA cAhiye / isI prakAra puruSavediyoMkA kSetra bhI kahanA cAhiye / vizeSa itanA hai ki puruSavediyoMmeM taijasasamudghAta aura AhArakasamudghAta pada bhI haiN| una padoMmeM vartamAna puruSavedI jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura mAnuSakSetrake saMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM, aisA kahanA caahiye| Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 ] // 71 // chakDAgameM khudAbaMdho [ 2, 6, 71. sayavedA satthANeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? sugamamedaM / savvalo // 72 // dasttho buccade | taM jahA - satthANa- veyaNa-kasAya mAraNaMtiya uvavAdagadA savvaloe / kudo ? ANaMtiyAdo / vihAravadisatthANa- veucciyasamugvAdagadA tihiM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / vari veucciyasamugdhAdagadA tiriyalogassa asaMkhejjadibhAge / kudo ? tasasiggahaNAdo / avagadavedA satthANeNa kevaDikhette ? || 73 // sumaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 74 // dasa attho vuccade- caduNNaM logANamasaMkhejjadibhAge, mANusakhettassa napuMsakavedI jI svasthAna, samudghAta aura upapAda se kitane kSetra meM rahate haiM ? // 71 // yaha sUtra sugama hai / napuMsakavedI jIva ukta padoMse sarva loka meM rahate haiM / / 72 / / isakA artha kahate hai / vaha isa prakAra hai- svasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAntikasamudghAta aura upapAdako prApta napuMsaka vedI jIva sarva lokameM rahate haiM, kyoMki, ve ananta haiM / vihAravatsvasthAna aura vaikriyikasamudghAtako prApta ukta jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga meM, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / vizeSa itanA hai ki vaikriyikasamudghAtako prApta jIva tiryaglokake asaMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM, kyoMki, yahAM sarAzikA grahaNa hai / apagatavedI jIva svasthAnase kitane kSetra meM rahate haiM ? / / 73 / / yaha sUtra sugama hai| apagatavedI jIva lokake asaMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM // 74 // isa sUtra kA artha kahate haiM- apagatavedI jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 77. 1 tAga vedamagaNA saMkhejjadibhAge / kudo ? saMkhejjuvasAmaga - khavagajIvaggahaNAdo / samugdhAdeNa kevaDikhette ? // 75 // sugamaM / vA // 76 // logassa asaMkhejjadibhAge asaMkhejjesu vA bhAgesu savvaloge [ 349 mAraNaMtiyasamugdhAdgadA uvasAmagA cadunhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijA de| asaMkhejjaguNe / evaM daMDagadA tri / kavADagadA vi evaM cetra / Navari tiriyalogassa saMkhejjadibhAge tti vattavyaM / padaragadA logassa asaMkhejjesu bhAgesu / kudo 1 vAdavalaesu jIvapade sAbhAvAdo | logapUraNe savvaloge, jIvapadesehi aNoddhaloga padesAbhAvAdo / uvavAdaM Natthi // 77 // tatthuSpajja mANajIvAbhAvAdo / aura mAnuSakSetra saMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM, kyoMki, yahAM saMkhyAta upazAmaka aura kSapaka jIvoMkA grahaNa hai / apagatavedI jIva samudghAtakI apekSA kitane kSetra meM rahate haiM ? // 75 // yaha sUtra sugama hai | apagatavedI jIva samudghAtakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM, athavA asaMkhyAta bahubhAgoM meM, athavA sarva lokameM rahate haiM / / 76 / / mAraNAntikasamudghAtako prApta upazAmaka jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / isI prakAra daNDasamudghAtako prApta jIva bhI cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / kapATasamudghAtako prApta jIvoMkA kSetra bhI isI prakAra hI hai / vizeSa itanA hai ki tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM aisA kahanA cAhiye / pratarasamudghAtako prApta ve hI jIva lokake asaMkhyAta bahubhAgoM meM rahate haiM, kyoMki, isa avasthAmeM vAtavalayoM meM jIvapradezoMkA abhAva rahatA hai / lokapUraNasamudaghAtako prApta jIva sarva lokameM rahate haiM, kyoMki, jIvapradezoM se anavapRbdha lokapradezAMkA isa avasthA meM abhAva rahatA I apagadavedI jIvoM meM upapAda pada nahIM hotA // 77 // kyoMki, apagatavediyoM meM utpanna honevAle jIvoMkA abhAva hai| Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 6, 78. kasAyANuvAdeNa kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI vuMsayavedabhaMgo // 78 // kudo ? satthAna-veyaNa- kasAya mAraNaMtiya uvavAdehi savvalogAvaTThANeNa; veubviyAhArapadehi tinhaM logANamasaMkhejjadibhAgattaNeNa, tiriyalogassa saMkhejjadigattaNeNa, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNattaNeNa donhaM bhedAbhAvAdo | Navari veubviyassa tiriyalogassa saMkhejjadibhAgattaNeNa bhedo asthi, tamettha Na pahANaM / Navari ettha tejAhArapadANi asthi, vaMsa Natthi appasatyattaNeNa / akasAI avagadavedabhaMgo // 79 // 350 ] sugamamedaM / NANANuvAdeNa madiaNNANI sudaaNNANI NavuMsayavedabhaMgo // 80 // vari vevviyassa tiriyalogassa saMkhejjadibhAgattaNeNa bhedo asthi, tamettha kaSAyamArgaNAnusAra krodha kapAyI, mAnakapAyI, mAyAkapAyI aura lobhakapAyI jIvoMkA kSetra napuMsakavediyoMke samAna hai // 78 // kyoMki, svasthAna, vedanAsamuddhAta, kaSAyasamudvAta, mAraNAntikasamuddhAta aura upapAda padoMkI apekSA sarva lokameM avasthAna se, tathA vaikriyika aura AhAraka samuddhAtakI apekSA tIna lokoke asaMkhyAtaveM va tiryagloka ke saMkhyAtaveM bhAgatva se evaM ar3hAI dvIpakI apekSA saMkhyAtaguNatvale ukta cAroM kapAyavAle jIvoM va napuMsakavediyoMke koI bheda nahIM hai / vizeSa itanA hai ki vaikriyikasamuddhAtakI apekSA tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgatvale bheda hai, kintu vaha yahAM pradhAna nahIM hai / dUsarI vizeSatA yaha hai ki yahAM taijasasamuddhAta aura AhArakasamuddhAta pada haiM, kintu aprazasta honese napuMsakavediyoM meM ye nahIM hote haiM / akaSAyI jIvoMkA kSetra apagatavediyoMke samAna hai // 71 // yaha sUtra sugama hai | jJAnamArgaNAnusAra matiajJAnI aura zrutaajJAniyoMkA kSetra napuMsakavediyoM ke samAna hai // 80 // vizeSa itanA hai ki vaikriyikasamudghAtakI apekSA tiryagloka saMkhyAtaveM Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 82.] khettANugame NANamaggaNA [ 351 appahANaM / vibhaMgaNANi-maNapajjavaNANI satthANeNa samugdhAdeNa kevaDikhette ? 81 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 82 // ___ ettha tAva vibhaMgaNANINaM vuccade- satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-vedaNakasAya-ubviyasamugdhAdagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjagaNe / kudo ? pahANIkadadevapajjattarAsittAdo / mAraNaMtiyasamugghAdagadA evaM ceva / Navari tiriyalogAdo asaMkhejjaguNe tti vattavyaM / / maNapajjavaNANINaM buccade--- satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAyasamugdhAdagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjassa sNkhejjaadibhaage| mAraNaMtiyasamugdhAdagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejaguNe / sesaM sugamaM / ........... bhAgatvase donoMmeM bheda hai, parantu vaha yahAM apradhAna hai| vibhaMgajJAnI aura manaHparyayajJAnI jIva svasthAna va samuddhAtase kitane kSetra meM rahate haiM ? // 81 // yaha sUtra sugama hai| vibhaMgajJAnI aura manaHparyayajJAnI jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 82 // yahAM pahale vibhaMgajJAniyoMkA kSetra kahate haiM- svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamuddhAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamuddhAtakI prApta vibhaMgajJAnI jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, yahAM deva paryApta rAzi pradhAna hai / mAraNAntikasamudghAtako prApta vibhaMgajJAniyoMke kSetrakA prarUpaNa bhI isI prakAra hai / vizeSa itanA hai ki ve tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM aisA kahanA caahiye| ___ manaHparyayajJAniyoMkA kSetra kahate haiM- svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamuddhAta aura kaSAyasamudghAtako prApta manAparyayajJAnI jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura ar3hAI dvIpake saMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM / mAraNAntikasamudghAta prApta ve hI jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura aDhAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiN| zeSa sUtrArtha sugama hai| Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdha [2, 6, 83. uvavAdaM Natthi // 83 // edesi dohaM NANANamapajjattakAle saMbhavAbhAvAdo / AbhiNivohiya-suda-odhiNANI satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 84 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 85 // edassa attho vuccade / taM jahA- satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAyaveubdhiya mAraNaMtiya-uvavAdagadA ede caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / evaM tejAhArapadesu vi / Navari mANusakhettassa saMkhejjadibhAge / kevalaNANI satthANeNa kevaDikhette ? // 86 // sugamaM / vibhaMgajJAnI aura manaHparyayajJAnI jIvoMke upapAda pada nahIM hotA // 83 // kyoMki, aparyAptakAla meM ina donoM zAnoMkI saMbhAvanA nahIM hai| AbhinibodhikajJAnI, zrutajJAnI aura avadhijJAnI jIva svasthAna, samudghAta aura upapAdase kitane kSetrameM rahate haiM ? // 84 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 85 // isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai- svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamaddhAta, kaSAyasamaddhAta, vaikriyikasamuddhAta, mAraNAntikasamuddhAta aura upapAdako prApta ye uparyukta jIva cAra lokoMke aMsakhyAtaveM bhAgameM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiN| isI prakAra taijasasamudghAta aura AhArakasamudghAta padoMmeM jAnanA cAhiye / vizeSa itanA hai ki ina padoMkI apekSA manuSyakSetrake saMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiN| kevalajJAnI jIva svasthAnakI apekSA kitane kSetrameM rahate haiM ? // 34 // yaha sUtra sugama hai| www.jainelibrary Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [353 2, 6, 90.] khettANugame NANamaggaNA logassa asaMkhejjadibhAge // 87 // satthANa-vihAravadisatthANehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgaM mANusakhetassa saMkhejjadibhAgaM ca mottUNuvari pusaNassAbhAvAdo / samugghAdeNa kevaDikhette ? // 88 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge asaMkhejjesu vA bhAgesu savvaloge vA // 89 // ___ daMDagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / kavADagadA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / padaragadA logassa asaMkhejjesu bhAgesu / logapUraNe svvloge| uvavAdaM Natthi // 90 // apajjattakAle kevalaNANAbhAvAdo / kevalajJAnI jIva svasthAnase lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 87 // svasthAna aura vihAravatsvasthAnakI apekSA cAra lokoMke asaMkhyAsaveM bhAga aura mAnuSakSetrake saMkhyAtaveM bhAgako chor3akara Upara sparzanakA abhAva hai| samudghAtakI apekSA kevalajJAnI jIva kitane kSetrameM rahate haiM ? // 88 // yaha sUtra sugama hai| samudghAtakI apekSA kevalajJAnI jIva lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM, athavA asaMkhyAta bahubhAgoMmeM, athavA sarva lokameM rahate haiM ? // 89 // daNDasamudghAta kevalajJAnI cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura ar3hAIdvIpase asaMkhthAtaguNe kSetrameM rahate haiN| kapATasamudghAtagata kevalajJAnI tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokake saMkhyAtave bhAgameM, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiN| pratarasamudghAtagata kevala jJAnI lokake asaMkhyAta bahubhAgoMmeM rahate haiN| lokapUraNasamudghAtakI apekSA sarva lokameM rahate haiN| kevalajJAniyoMke upapAda pada nahIM hotA / / 90 // kyoMki, aparyAptakAlameM kevalajJAnakA abhAva hai| Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 6, 91. saMjamANuvAdeNa saMjadA jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA akasAIbhaMgo // 91 // eso davvaTThiyaNiddeso / pajjavaTThiyaNae avalaMbijjamANe viseso atthi taM vattaissAmo / taM jahA-- satthANa-vihArabadisatthANa-veyaNa-kasAya-ve uvviya-tejAhArasamugdhAdagadA saMjadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge mANusakhettassa saMkhejjadibhAge / mAraNaMtiyasamugdhAdagadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNe / kevalisamugdhAdagadA (logassa asaMkhejjasbhiAge) asaMkhejjesu vA bhAgesu savvaloge vaa| evaM jahAkkhAdasuddhisaMjadANaM vattavyaM / NavIra tejAhArapadANi Nasthi / / sAmAiyacchedovaTThAvaNasuddhisaMjadA parihArasuddhisaMjadA suhumasAMparAiyasuddhisaMjadA saMjadAsajadA maNapajjavaNANibhaMgo // 92 / / eso vyaTThiyaNiddeso / pajjavaTThiyaNae avalaMbijjamANe puNa asthi viseso / taM jahA- satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya-beubdhiya-tejAhArapadehi sAmAiya .......................................... saMyamamArgaNAnusAra saMyata aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata jIvoMkA kSetra akapAyI jIvoMke samAna hai ? // 91 // yaha kathana dravyArthika nayakI apekSAse hai| paryAyArthika nayakA avalaMbana karanepara jo vizeSatA hai use kahate haiM / vaha isa prakAra hai-svasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAya samudghAta, vaikriyikasamudghAta, taijasasamudghAta aura AhArakasamuddhAtako prApta saMyata jIva cAra lokoMke asaMkhyAtave bhAgameM aura mAnu kSetrake saMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiN| mAraNAntikasamuddhAtako prApta ukta jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNe kSatrameM rahate haiN| kevalisamuddhAtako prApta ve hI saMyata jIva (lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM ), athavA asaMkhyAta bahubhAgoMmeM, athavA sarva lokameM rahate haiN| isI prakAra yathAkhyAtazuddhisaMyata jIvoMkA kSetra bhI kahanA cAhiye / vizeSa itanA hai ki unake taijasa aura AhAra pada nahIM hote| samAyika-chedopasthApanAzuddhisaMyata, parihArazuddhisaMyata, sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata aura saMyatAsaMyata jIvoMkA kSetra manaHparyayajJAniyoMke samAna hai / / 92 // yaha kathana dravyArthika nayakI apekSAse hai| paryAyArthika nayakA avalambana karane para vizeSatA hai / vaha isa prakAra hai- svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamuddhAta, kaSAyasamuddhAta, vaikriyikasamuddhAta, tejasasamuddhAta aura AhArakasamuddhAta, Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 95.] khetANugame daMsaNamaggaNA / 355 chedovaTThAvaNasuddhisaMjadA caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, mANusakhettassa saMkhejjadibhAge / mAraNaMtiyapadeNa evaM ceva / NavIra mANusakhettAdo asaMkhejjaguNe tti vattavyaM / evaM parihArasuddhisaMjadANaM / NavIra tejAhAraM Natthi / evaM suhumasAMparAiyasuddhisaMjadANaM / Navari vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya-uciyapadANi vi Natthi / satthANa-vihAravadisatthANaveyaNa-kasAya-beuvyiya-mAraNaMtiyapadehi saMjadAsajadA caduNhaM logANamasaMkhejjadimAge, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNe tti bheduvlNbhaado|| asaMjadA NaqsayabhaMgo // 93 // Navari veubdhiyassa tiriyalogassa sNkhejjdibhaage| sesaM sugamaM / daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI satthANeNa samugdhAdeNa kevaDikhette ? // 94 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 95 // ina padoMkI apekSA sAmAyika chadopasthApanazuddhisaMyata jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura mAnuSakSetrake saMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM / mAraNAntikapadakI apekSA bhI isI prakAra hI kSetrakA nirUpaNa hai / vizeSa itanA hai ki mAraNAntikasamuddhAtagata jIva mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM aisA kahanA cAhiye / isI prakAra parihArazuddhisaMyata jIvoM kA bhI kSetra hai / vizeSatA kevala itanI hai ki inake taijasa aura AhArakasamudghAta nahIM hote / isI prakAra sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyatoMkA bhI kSetra hai| vizeSa itanA hai ki inake vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta pada bhI nahIM haiM / svasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, vaikrithikasamudghAta aura mAraNAntikasamudghAta padoMse saMyatAsaMyata jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, isa prakAra bheda pAyA jAtA hai| asaMyata jIvoMkA kSetra napuMsakavediyoMke samAna hai // 93 // vizeSa itanA hai ki vaikriyikasamudghAtako prApta asaMyata jIva tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM / zeSa sUtrArtha sugama hai| darzanamArgaNAnusAra cakSudarzanI jIva svasthAnase aura samudghAtase kitane kSetrameM rahate haiM ? // 94 // yaha sUtra sugama hai| cakSudarzanI jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAta bhAgameM rahate haiM // 95 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdhoM [ 2, 6, 96. ettha vivaraNa kassamo / taM jahA - satthANa-vihAravadisatthANa- veyaNa-kasAyavetriyapadehi cakkhudaMsaNI tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / tejAhArapadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, mANusakhettassa saMkhejjadibhAge / mAraNaMtiyapadeNa tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, Nara- tiriyaloge hiMto asaMkhejjaguNe acchaMti tti saMbaMdho kAyavvo / uvavAdaM siyA asthi, siyA Natthi / laddhiM paDucca asthi, NivvattiM paDucca Natthi / jadi lA paDucca asthi, kevaDikhette ? // 96 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 97 // dasa attho buccade / tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, Nara- tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNe / acakkhudaMsaNI asaMjadabhaMgo // 98 // isa sUtra ke arthakA vivaraNa karate haiM / vaha isa prakAra haisvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMkI apekSA cakSudarzanI jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga meM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / taijasasamudghAta aura AhArakasamudghAta padoMkI apekSA cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM aura mAnuSakSetrake saMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM / mAraNAntikasamudghAtakI apekSA tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM tathA manuSyaloka va tiryagloka se asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM, isa prakAra sambandha karanA cAhiye / T cakSudarzanI jIvoMke upapAda pada kathaMcit hotA hai, aura kathaMcit nahIM bhI hotA hai / labdhikI apekSA upapAda pada hotA hai, kintu nirvRttikI apekSA nahIM hotA / yadi labdhikI apekSA upapAda pada hotA hai to usakI apekSA ve kitane kSetra meM rahate haiM ? || 96 || yaha sUtra sugama hai | upapAdakI apekSA cakSudarzanI jIva lokake asaMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM // 97 // isa sUtra kA artha kahate haiM-- upapAdakI apekSA cabhrudarzanI jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / acakSudarzaniyoMkA kSetra asaMyata jIvoMke samAna hai // 98 // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 102.1 khettANugame lessAmagaNA odhidaMsaNI odhiNANibhaMgo // 99 // kevaladasaNI kevalaNANibhaMgo // 10 // edANi tiNNi vi suttANi sugamANi / lessANuvAdeNa kiNhalessiyA NIlalessiyA kAulessiyA asaMjadabhaMgo // 101 // kudo ? satthANasatthANa-vedaNa-kasAya-mAraNaMtiya-uvavAdehi sabaloge aTThANeNa; vihAravadisatthANa-veuvviyapadehi tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe avaTThANeNa ca sAdhammiyAdo / Navari uvyiya tiriyalogassa asaMkhejjAdebhAge / tamettha appahANaM / teulessiya-pammalessiyA satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 102 // sugamaM / avadhidarzaniyoMkA kSetra avadhijJAniyoM ke samAna hai // 99 // kevaladarzaniyoMkA kSetra kevalajJAniyoMke samAna hai // 10 // ye tInoM hI sUtra sugama haiN| lezyAmArgaNAnusAra kRSNalezyAvAle, nIlalezyAvAle aura kApotalezyAvAle jIvoMkA kSetra asaMyatoMke samAna hai // 101 / / __ kyoMki, svasthAnasvasthAna, vedanAsamuddhAta, kaSAyasamuddhAta, mAraNAntikasamuddhAta aura upapAda, ina padoMkI apekSA sarva loko avasthAnase; tathA vihAravatsvasthAna aura vaikriyikasamudghAtakI apekSA tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM, evaM ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM avasthAnase uparyukta lezyAvAle jIvoMkI asaMyata jIvoMse samAnatA hai| vizeSa itanA hai ki vaikriyikasamuddhAtakI apekSA ukta jIva tiryaglokake asaMkhyAtave bhAgameM rahate haiM / kintu vaha yahAM apradhAna hai| tejolezyAvAle aura padmalezyAvAle jIva svasthAna, samudghAta aura upapAdase kitane kSetrameM rahate haiM ? // 102 // yaha sUtra sugama hai| Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358) chakkhaMDAgame khudAbaMdho / 2, 6, 103. logassa asaMkhejjadimAge // 103 // edassa desAmAsiyasuttassa attho vuccade / taM jahA- satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya-veubiyapadehi teulessiyA tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / kudo ? pahANIkayadevarAsittAdo / mAraNaMtiyapadeNa vi evaM ceva / NavIra tiriyalogAdo asaMkhejjaguNe tti vattavaM / evaM ceva uvavAdeNa vi / ettha ovaTTage ThavijjamANe sodhammarAsiM Thaviya appaNo uvakkamaNakAleNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa bhAge hide egasamaeNa tatthuppajjamANajIvapamANaM hodi / puNo pabhApatthaDe uppajjamANajIvANaM pamANAgamaNahamavarego palidovamassa asaMkhejadibhAgo bhAgahAro Thavedavyo / evaM Thavide divaDDarajjuAyAmeNa uvavAdagadajIvapamANaM hodi / puNo saMkhejjapadaraMgulamettarajjUhi gugide uvavAdakhettaM hodi / ettha ovaTTaNaM jANiya kAyavyaM / satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAyapadehi pammalessiyA tiNhaM logANaM ukta do lezyAvAle jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 103 // isa dezAmarzaka sUtrakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai- svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAya samudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMse tejolezyAvAle jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, yahAM devarAzikI pradhAnatA hai / mAraNAntikasamudghAta padakI apekSA bhI isI prakAra hI kSetra hai| vizeSa itanA hai ki tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM, aisA kahanA caahiye| isI prakAra upapAda padakI apekSA bhI kSetrakA nirUpaNa jAnanA caahiye| yahAM apavartanake sthApita karate samaya saudharmarAziko sthApita kara apane upakramaNakAlarUpa palyopamake asaMkhyAtave bhAgase bhAga denepara eka samayameM vahAM utpanna honevAle jIvoMkA pramANa hotA hai| punaH prabhA paTalameM utpanna honevAle jIvoMke pramANake parijJAnArtha eka anya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgako bhAmahArarUpase sthApita karanA caahiye| isa prakAra ukta bhAgahArake sthApita karanepara Der3ha rAjupramANa AyAmase upapAdako prApta jIvoMkA pramANa hotA hai| punaH use saMkhyAta pratarAMgulamAtra rAjuoMse guNita karanepara upapAdakSetrakA pramANa hotA hai| yahAM apavartanA jAnakara karanA cAhiye / svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAta Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 106.] khettANugame lessAmaggaNA [ 359 asaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadimAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / kudo ? phaanniikdtirikkhraasiido| veuvyiya-mAraNaMtiya-uvavAdehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / kudo ? saNakkumAra-mAhiMdajIvANaM pAhaNiyAdo / sukkalessiyA satthANeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 104 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 105 // edassa attho cuccade- satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-uvavAdehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / ettha uvavAdajIvA saMkhejjA ceva / kudo ? maNussehiMto ceva AgamaNAdo / samugdhAdeNa logassa asaMkhejjadibhAge asaMkhejjesu vA bhAgesu savvaloge vA // 106 // padoMse padmalezyAvAle jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM, aura aDhAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, yahAM tiryacarAzi pradhAna hai / vaikriyikasamudghAta, mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMkI apekSA cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, yahAM sanatkumAra-mAhendra kalpake jIvoMkI pradhAnatA hai / zuklalezyAvAle jIva svasthAna aura upapAda padoMse kitane kSetrameM rahate haiM ? // 104 // yaha sUtra sugama hai| zuklalezyAvAle jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 105 / / isakA artha kahate haiM- svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna aura upapAda padoMse zuklalezyAvAle jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura aDhAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / yahAM upapAdapadagata jIva saMkhyAta hI haiM, kyoMki, manuSyomese hI yahAM Agamana hai| zuklalezyAvAle jIva samudghAtakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM, athavA asaMkhyAta bahubhAgoMmeM athavA sarva lokameM rahate haiM // 106 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 6, 107. dastthoM yuccade / taM jahA - veyaNa kasAya- ve uvtriya-daMDa-mAraNaMtiyapadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / evaM tejAhArapadANaM pi / vari mANusakhettassa saMkhejjadibhAge tti vattavyaM / sesa kevalipadANi sugamANi / bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiyA abhavasiddhiyA satthANeNa samugdhAdeNa uvavAde kevaDikhette ? // 107 // 360 ] sugamaM / savvaloge // 108 // edassa attho vuccade - satthANasatthANa- veyaNa-kasAya mAraNaMtiya uvavAdehi abhavasiddhiyA savvaloge / kudo ? ANaMtiyAdo / vihAravadisatthANa - veucciyapadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / kudo ? 'savvatthovA dhuvabaMdhagA, sAdiyabaMdhagA asaMkhejjaguNA, aNAdiyabaMdhagA asaMkhejjaguNA, adbhuvabaMdhagA visesAhiyA dhuvabaMdha geNUNa sAdiya baMdhageNetti ' tasarAsimassidUNa buttabaMdhappAbahugasuttAdo vade | / isa sUtrakA artha kahate haiM / vaha isa prakAra hai- vaidanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, vaikriyikasamudghAta, daNDasamudghAta aura mAraNAntika padoMkI apekSA cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / isI prakAra taijasasamudghAta va AhArakasamudghAta padoMke bhI kSetrakA nirUpaNa karanA cAhiye / vizeSa itanA hai ki ina padoMkI apekSA ukta jIva mAnuSakSetrake saMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM, aisA kahanA cAhiye / zeSa kevalisamudghAta pada sugama haiM / bhavya mArgaNAke anusAra bhavyasiddhika aura abhavyasiddhika jIva svasthAna, samudghAta aura upapAdakI apekSA kitane kSetra meM rahate haiM ? / / 107 // yaha sUtra sugama hai| bhavyasiddhika va abhavyasiddhika jIva ukta padoMse sarva loka meM rahate haiM // 108 // isakA artha kahate haiM svasthAnasvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMkI apekSA abhavyasiddhika jIva sarva lokameM rahate haiM, kyoMki, ve ananta haiM / vihAravatsvasthAna aura vaikriyikasamudghAta padoMse cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / zaMkA- - yaha kahAMse jAnA jAtA hai ? samAdhAna - 'dhruvabandhaka sabase stoka haiM, sAdivandhaka asaMkhyAtaguNe haiM, anAdibandhaka asaMkhyAtaguNe haiM, aura adhruvabandhaka dhruvabandhakoMse rahita sAdibandhakoMke pramANase vizeSa adhika haiM ' isa prakAra sarAzikA Azraya kara kahe gaye bandhasambandhI alpa Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 110.] khettANugame sammattamaggaNA [ 361 tasakAiesu abhavasiddhiyA palidovamassa asaMkhejjadimAgamettA / kadhamedaM Navvade ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettatasasAdiyabaMdhagehito tasadhuvabaMdhagANamasaMkhejjaguNahINataNNahANuvavattIdo / bhavasiddhiyANamoghabhaMgo / sammattANuvAdeNa sammAdiTThI khaiyasammAdiTThI satthANeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 109 // sugama / logassa asaMkhejjadibhAge // 110 // edassa attho vuccade / taM jahA- satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-uvavAdeNa caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / kudo ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettarAsittAdo / ............................ bahutvAniyogadvArake sUtrase jAnA jAtA hai| trasakAyikoMmeM abhavyasiddhika jIva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiN| zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ki trasakAyikoMmeM abhavyasiddhika jIva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hI haiM ? samAdhAna-kyoMki, yadi aisA na mAnA jAya to palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra trasa sAdibandhakoMkI apekSA trasa dhruvabandhakoMke asaMkhyAtaguNahInatA bana nahIM sktii| bhavyasiddhika jIvoMkA kSetra oghake samAna hai| samyaktvamArgaNAke anusAra samyagdRSTi aura kSAyikasamyagdRSTi svasthAna aura upapAdakI apekSA kitane kSetrameM rahate haiM ? // 109 // yaha sUtra sugama hai| samyagdRSTi aura kSAyikasamyagdRSTi jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM // 110 // isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai- svasthAnasvasthAna, vihArapatsvasthAna aura upapAda padase ukta jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, kyoMki, ukta jIvarAzi palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai| Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 6, 111. samugghAdeNa logassa asaMkhejjadibhAge asaMkhejjesu vA bhAgesu savvaloge vA // 111 // edassa attho buccade - veyaNa-kasAya - veucciya-mAraNaMtiehi sammAdiTThI khaiyasammAdiTThI caduhaM logANamasaMkhejjadibhAge mANusakhettAdo asaMkhejjaguNe / evaM kevalidaMDa khettaM pi / evaM tejAhArapadANaM / Navari mANusakhettassa saMkhejjadibhAge ti vattavyaM / sesatiNi vi kevalipadANi sugamANi / 1 362 ] veda sammAiTTi uvasamasammAiTThi-sAsaNasammAhaTTI satthANeNa samugvAdeNa uvavAdeNa kevaDikhete ? // 112 // sugamamedaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 113 // edassa suttassa attho jANiya vattavyo / vari uvasamasammAiTThIsu mAraNaMtiyauvavAdapadaTThidajIvA' saMkhejjA cetra / samyagdRSTi va kSAyikasamyagdRSTi jIva samudghAtakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgameM, athavA asaMkhyAta bahubhAgoMmeM, athavA sarva loka meM rahate haiM / / 111 // isa sUtra kA artha kahate haiM - vedanAsamudghAta, kapAyasamudghAta, vaikriyikasamudghAta aura mAraNAntikasamudghAta padoMkI apekSA samyagdRSTi aura kSAyikasamyagdRSTi jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM va mAnuSakSetrakI apekSA asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / isI prakAra kevalidaNDasamudghAtakI apekSA bhI kSetrakA nirUpaNa karanA caahiye| isI prakAra taijasasamudghAta aura AhArakasamudghAta padoMkI apekSA bhI kSetrakA pramANa jAnanA cAhiye / vizeSa itanA hai ki ukta donoM samudghAtagata jIva jIva mAnuSakSetra ke saMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM, aisA kahanA cAhiye / zeSa tInoM hI kevalipada sugama haiM / vedakasamyagdRSTi, upazamasamyagdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi jIva svasthAna, samudghAta aura upapAdakI apekSA kitane kSetra meM rahate haiM ? // 112 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva ukta padoMkI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM // 113 // isa sUtra kA artha jAnakara kahanA cAhiye / vizeSa itanA hai ki upazamasasyagdRSTiyoMmeM mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMmeM sthita jIva saMkhyAta hI haiM / 1 pratiSu ' uvavAdapadiTThidajIvA ' iti pAThaH / Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 114.] khettANugame sammattamaggaNA sammAmicchAiTThI satthANeNa kevaDikhette ? // 114 // sammAmicchAdihissa veyaNa-kasAya-gheubdhiyapadesu saMtesu vi samugdhAdassa asthittamaNiya satthANapadassa ekkassa ceva parUvaNAdo Najjadi jadhA veyaNa-kasAya-veuvviyapadANi samugghAdapadamhi Na gahidANi tti / jadi edamhi gaMthe Na gahidANi to vi kimaTuM ettha parUvaNA kIrade ? jesimeriso ahippAo Na te tehi parUveti / jesiM puNa samugghAdapadassaMto vedaNAdipadANi asthi te tehi parUvaNaM kareMti / jadi evaM to sammAmicchAdiTThimhi samugghAdapadeNa hodavvaM ? Na esa doso, jattha mAraNaMtiyamasthi tattheva tesimatthittassa abbhuvagamAdo / kimaTThamevaMvihaabbhuvagamo kIrade ? Na, mAraNaMtieNa viNA vedaNAdikhettANaM pahANattAbhAvapaduppAyaNaTuM tahAbhuvagamakaraNe dosAbhAvAdo / sesaM sugamaM / samyagmithyAdRSTi jIva svasthAnakI apekSA kitane kSetrameM rahate haiM ? // 114 // samyAgmithyASTike vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamuddhAta padoMke honepara bhI samudghAtake astitvako na kahakara kevala eka svasthAnapadake hI nirUpaNase jAnA jAtA hai ki vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta . pada samudghAtapadameM gRhIta nahIM hai| zaMkA- yadi isa granthameM ve gRhIta nahIM hai to kisa liye yahAM unakI prarUpaNA kI jAtI hai ? samAdhAna--isa prakAra jinakA abhiprAya hai ve unakI apekSA kSetrakA nirUpaNa nahIM karate haiN| kintu jinake abhiprAyase vedanAsamudghAtAdi pada samudghAta padake bhItara hai ve unakI apekSA kSetrakA nirUpaNa karate haiN| __ zaMkA- yadi aisA hai to samyagmithyAdRSTi guNasthAnameM samudghAta pada honA cAhiye ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, jahAM mAraNAntikasamudghAta pada hai vahAM hI unakA astitva svIkAra kiyA gayA hai / zaMkA-aisA kisa liye svIkAra kiyA gayA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, mAraNAntikasamudghAtake vinA vedanAdisamuddhAta kSetroMkI pradhAnatAke abhAvako batalAneke liye vaisA svIkAra karane meM koI doSa nahIM hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdho logassa asaMkhejjadibhAge // 115 // satthANasatthANa-vihAravadisatthANa- veyaNa-kasAya- veuctriyapadehi sammAmicchAdiTThI caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe ti eso suttassattho / micchAiTThI asaMjadabhaMgo // 116 // 364 ] sugamamedaM / saNiyANuvAdeNa saNNI satthANeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhe ? // 117 // [ 2, 6, 115 sugamamedaM / logassa asaMkhejjadibhAge // 118 // deNa sUcidattho buccade / taM jahA - satthANasatthANa-vihAravadisatthANa- veyaNa kasAya - ve uvviyapadehi saNNI tinhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / evaM mAraNaMtiya uvavAdesu vi vattanvaM / Navari samyagmithyAdRSTi jIva svasthAnase lokake asaMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM / / 115 // svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMse samyagmithyAdRSTi jIva cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM, yaha isa sUtra kA artha hai / mithyAdRSTi jIvoM kA kSetra asaMyata jIvoMke samAna hai / / 116 // yaha sUtra sugama hai | saMjJimArgaNAnusAra saMjJI jIva svasthAna, samudghAta va upapAda padase kitane kSetra meM rahate haiM ? / / 117 // yaha sUtra sugama hai / saMjJI jIva ukta padoMse lokake asaMkhyAtaveM bhAga meM rahate haiM // 118 // isa sUtra ke dvArA sUcita artha kahate haiM / vaha isa prakAra hai - svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMse saMkSI jIva tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga meM, aura ar3hAI dvIpa se asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiM / isI prakAra mAraNAntikasamudghAta va upapAda padoM ke viSaya meM bhI kahanA cAhiye / vizeSa itanA hai ki tiryaglokale asaMkhyAtaguNe Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 6, 122.] khettANugame AhAramaggaNA (365 tiriyalogAdo asaMkhejjaguNe tti vattavyaM / asaNNI satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDikhete ? // 119 // sugm| savvaloge // 120 // edassattho- satthANasatthANa-veyaNa-kasAya-mAraNaMtiya uvavAdehi asaNNI sabyaloge / vihAravadisatthANa-veubdhiyapadehi tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / Navari veuvviyaM tiriyalogassa asNkhejjdibhaage| AhArANuvAdeNa AhArA satthANeNa samugghANa uvavAdeNa kevaDikhette ? // 121 // sugamamedaM / savvaloge // 122 // kSetrameM rahate haiM, aisA kahanA caahiye| asaMjJI jIva svasthAna, samudghAta va upapAda padase kitane kSetra meM rahate haiM ? // 119 // yaha sUtra sugama hai| asaMjJI jIva ukta padoMse sarva lokameM rahate haiM // 120 // isa sUtrakA artha kahate haiM- svasthAnasvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMse asaMhI jIva sarva lokameM rahate haiN| vihAravatsvasthAna aura vaikriyikasamudghAta padoMse tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM, aura aDhAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetra meM rahate haiM / vizeSa itanA hai ki vaikriyika padakI apekSA tiryaglokake asaMkhyAtaveM bhAgameM rahate haiM / ___ AhAramArgaNAnusAra AhAraka jIva svasthAna, samudghAta aura upapAda padase kitane kSetrameM rahate haiM 1 // 121 // yaha sUtra sugama hai| AhAraka jIva ukta padoMse sarva lokameM rahate haiM // 122 / / 1 a-ApramoH 'vattavvaM bhAgidavvaM ' iti pAThaH / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 6, 123. edassattho- satthANasatthANa-veyaNa-kasAya-mAraNaMtiya-uvavAdehi savvaloe, ANaMtiyAdo / vihAravadisatthANa-veuviyapadehi tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAge, tiriyalogassa saMkhejjadibhAge, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNe / aNAhArA kevaDikhette ? // 123 // sugamaM / savvaloe // 124 // kudo ? aanntiyaado| ettha bhavasta paDhamasamae avaTThidANaM uvavAda hodi, bidiyAdidosu samaesu dvidANaM satthANaM hodi / evaM dosu padesu labbhamANesu kimaheM tANi do padANi Na vuttANi ? Na, tattha khettabhedANuvalaMbhAdo / evaM khettANugamo tti samattamaNiogaddAraM / isa sUtrakA artha kahate haiM- svasthAnasvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamuddhAta, mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMse AhAraka jIva sarva lokameM rahate haiM, kyoMki, ve ananta haiN| vihAravatsvasthAna aura vaikriyikasamudghAta padoMse tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgameM, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrameM rahate haiN| anAhAraka jIva kitane kSetra meM rahate haiM ? // 123 // yaha sUtra sugama hai| anAhAraka jIva sarva lokameM rahate haiM // 124 / / kyoMki, ve ananta haiM! zaMkA-yahAM bhavake prathama samayameM avasthita jIvoMke upapAda hotA hai aura dvitIyAdika do samayoMmeM sthita jIvoMke svasthAna pada hotA hai| isa prakAra do padoMkI prApti honepara kisaliye una do padoMko yahAM nahIM kahA? samAdhAna nahIM, kyoMki, unameM kSetrabheda nahIM pAyA jAtA / isa prakAra kSetrAnugama anuyogadvAra samApta huA / Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phosaNANugamo phosaNANugameNa gadiyANuvAdeNa NirayagadIe Neraiehi satthANehi kevaDikhettaM phosidaM ? // 1 // ettha NirayagadIe ti cevakAro ajjhAhAreyavyo / teNa kiM laddhaM ? NirayagadIe ceva NeraiyA, Na aNNattha kattha vi tti paDiseho uvaladdho / tehi Neraiehi satthANatthehi kevaDiyaM khettaM phosida- kiM savvalogo, kiM logassa asaMkhejjA bhAgA, kiM logassa saMkhejjadibhAgo, kimasaMkhejadibhAgo tti edamAiriyAsaMkidaM / vA saddeNa viNA kadhamAsaMkAvagammade ? Na, avuttassa vi payaraNavaseNa kattha vi avagamuvalaMbhAdo / sesaM sugamaM / ettha oghANugamo kiNNa parUvido ? Na, caudasamaggaNAMvisiTThajIvANaM phosaNAvagameNa ___sparzanAnugamase gatimArgaNAnusAra narakagatimeM nArakI jIva svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 1 // yahAM sUtrameM 'narakagatimeM hI' aisA evakArakA adhyAhAra karanA caahiye| zaMkA-evakArakA adhyAhAra karanese kyA lAbha hai ? samAdhAna-narakagatimeM hI nArakI jIva haiM, anyatra kahIMpara nahIM haiM, isa prakAra evakArase unakA anyatra pratiSedha upalabdha hotA hai| una nArakiyoMke dvArA svasthAna padoMse kitanA kSetra spRSTa hai-kyA sarva loka spRSTa hai, kyA lokakA asaMkhyAta bahubhAga spRSTa hai, kyA lokakA saMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai, kiM vA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai ? yaha AcArya dvArA AzaMkA kI gaI hai| zaMkA-vA zabdake vinA kaise AzaMkAkA parijJAna hotA hai ? samAdhAna-anuktakA bhI prakaraNavaza kahIMpara avagama pAyA jAtA hai| zeSa . sUtrArtha sugama hai| zaMkA- yahAM oghAnugamakA prarUpaNa kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, caudaha mArgaNAoMse viziSTa jIvoMke sparzanakA zAna 2 pratiSu 've' iti pAThaH / 1 pratiSu ' .NeraiyA' iti pAThaH / 3 pratiSu maggANa-' iti paatthH| Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 ] tassa va avagamAdo / chakkhaMDAgame khudAbaMdho logassa asaMkhejjadibhAgo // 2 // hodu NAma va mANakAle' Neraiehi satthANehi chuttaM khettaM cadunhaM logANamasaMkheadibhAgo, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNaM / kiMtu NAdIdakAle edaM hodi, tattha tinhaM logANaM saMkhejjadibhAgamettachuta khettuvalaMbhAdo / taM kathaM ? NeraiyA logaNAliM samacaurasarajjumetAyAmavikkhaMbha - charajjuAyadaM savvamadIdakAle saGkANaTTiyA phusaMti tti ? Na, saMkhejjajoyaNabAhallasata puDhavIo mottUNa tesimadIdakAle aNNattha avaTThANAbhAvAdo / jadi vi evaM to va tIkAle tiriyalogAdo saMkhejaguNeNa hodavvaM, saMkhejjasUciaMgulabAilatiriyapadaramettakhettuvalaMbhAdo ? Na, puDhavINamasaMkhejjadibhAge ceva NeraiyA hoMtii guruvadesAdo, satthANehi tiriya logassa asaMkhejjadibhAgoM caiva posido tti vakkhANAdo vA / honese usakA bhI jJAna ho jAtA hai / nArakiyoM dvArA sthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 2 // zaMkA - vartamAna kAlamai nArakiyoMse spRSTa kSetra cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa va mANusa kSetra se asaMkhyAtaguNA bhale hI ho, kintu yaha atItakAlameM nahIM banatA, kyoMki, atItakAla meM tIna lokoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra spRSTa kSetra pAyA jAtA hai ? pratizaMkA - vaha kaise ? [ 2, 7, 2. pratizaMkAkA samAdhAna - nArakI jIva svasthAnameM sthita hote hue atItakAla meM samacatuSkoNa eka rAjupramANa AyAma va viSkambha se yukta tathA chaha rAju UMcI saba lokanAlIko chUte haiM / zaMkAkA samAdhAna - nahIM, kyoMki, saMkhyAta yojana bAhalyarUpa sAta pRthiviyoMko chor3akara una nArakiyoMkA atItakAla meM anyatra avasthAna nahIM hai / zaMkA- yadyapi aisA hai to bhI atItakAla meM tiryaglokale saMkhyAtaguNA kSetra honA cAhiye, kyoMki, saMkhyAta sUcyaMgula bAhalyarUpa va tiryak prataramAtra kSetra pAyA jAtA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, pRthiviyoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM hI nArakI jIva hote haiM, aisA gurUpadeza hai; athavA svasthAnoM kI apekSA tiryaglokakA asaMkhyAtavAM bhAga hI spRSTa hai, aisA. vyAkhyAna pAyA jAtA hai / 1 pratiSu' kAlo ' iti pAThaH / 2 pratiSu ' mAge ' iti pATha: / Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 5.] phosaNANugame NeraiyANaM phosaNaM [ 199 samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 3 // sugamamedaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 4 // evaM suttaM vaTTamANakAlamassidRNa ubai8 / Na ca ettha puNaruttadoso, maMdabuddhINaM puNaruttapuvvuttatthasaMbhAlaNeNa phalovalaMbhAdo / ahavA veyaNa-kasAya-veubdhiyapadANamatIdakAlaphosaNaM paDucca evaM vuttaM / tattha caduNhaM logANamasaMkhejadibhAgassa mANusakhettAdo asaMkhejjaguNassa phosidakhettassuvalaMbhAdo / chaccodasabhAgA vA desUNA // 5 // edaM mAraNatiya-uvavAdapadANamadIdakAlamassidaNa vuttaM / mAraNaMtiyassa chaccodasabhAgA saMkhejjajoyaNasahasseNa uunnaa| adhavA ettha UNapamANamettiyamidi Na Navvade, pAsesu majjhesu ettiyaM khettamU gamidi visivaesAbhAvAdo / uvavAdapade vi UNapamANa nArakiyoMke dvArA samudghAta va upapAda padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? // 3 // yaha sUtra sugama hai| nArakiyoM dvArA ukta padoMse lolakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 4 // yaha sUtra vartamAna kAlakA Azraya kara upadiSTa hai| yahAM punarukta doSa bhI nahIM hai, kyoMki, mandabuddhi jIvoMko punarukta pUrvokta arthakA smaraNa karAnese phalakI upalabdhi hai / athavA, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoM ke vartamAnakAlasambandhI sparzanakI apekSA kara yaha sUtra kahA gayA hai, kyoMki, unameM cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNA spRSTa kSetra pAyA jAtA hai / athavA, ukta nArakiyoMke dvArA kucha kama chaha baTe caudaha bhAgapramANa kSetra spRSTa ___ yaha mUtra mAraNAntika aura upapAda padoMke atIta kAlakA Azraya kara kahA gayA hai| mAraNAntikasamudghAtakI apekSA saMkhyAta yojanasahasrase hIna chaha baTe caudaha bhAgapramANa kSetra spRSTa hai| (dekho pustaka 4, pR. 174 aadi)| athavA yahAM hInatAkA pramANa itanA hai, yaha jAnA nahIM jAtA, kyoMki, sparzanake madhyameM itanA kSetra kama hai, isa prakAra viziSTa upadezakA abhAva hai| upapAda padameM bhI hInatAkA pramANa pUrvake Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 7, 6. puvvaM va jANidUNa vattavvaM / kadhaM chacoddasabhAgA mAraNaM jujjade 1 Na, tirikkha-NeraiyANaM savvadisAhito aagmnn-gmnnsNbhvaado| paDhamAe puDhavIe NeraiyA satthANa-samugghAda-uvavAdapadehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 6 // ettha cevakAro Na ajjhAhAreyavyo, avahAraNAbhAvAdo / je paDhamAe puDhavIe NeraiyA tehi satthANa-samugghAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidamidi ettha saMbaMdho kAyavyo / sesaM sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgoM // 7 // edeNa desAmAsiyasutteNa sUidattho vuccade / taM jahA- satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya-veuvyiya-mAraNaMtiya-uvavAdapadehi vaTTamANakAlamassidUNa parU samAna jAnakara kahanA cAhiye / zaMkA - mAraNAntikasamudghAtakI apekSA chaha baTe caudaha bhAgapramANa sparzana kaise yogya hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, tiryaMca va nArakI jIvoMkA saba dizAoMse Agamana aura gamana sambhava hai / / prathama pRthivImeM nArakI jIvoMke dvArA svasthAna, samudghAta aura upapAda padoMkI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 6 // yahAM evakArakA adhyAhAra nahIM karanA cAhiye, kyoMki, avadhAraNa arthAt nizcayakA abhAva hai / jo prathama pRthivImeM nArakI jIva haiM unake dvArA svasthAna, samuddhAta *aura upapAda padoMse kitanA kSetra spRSTa hai, isa prakAra yahAM sambandha karanA cAhiye / zeSa sUtrArtha sugama hai| prathama pRthivIke nArakiyoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 7 // isa dezAmarzaka sUtrake dvArA sUcita artha kahate haiN| vaha isa prakAra haisvasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, paikriyikasamudghAta, mAraNAntikasamudghAta tathA upapAda padoMkI apekSA vartamAna kAlakA Azraya kara sparzanakI prarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai / svasthAnasvasthAna, vihAra .... 1 pratiSTra bhAge ' iti paatthH| . 2 Apratau -- uvavAdapariNadehi ' iti pAThaH / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 7.] phosaNANugame NeraiyANaM phosaNaM [371 vaNAe khettabhaMgo / satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya-veuviyapadapariNadehi meraiehi tIde kAle caduNha logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / kudo ? asaMkhejjajoyaNavikkhaMbhaNirayAvAsakhettaphalaM Thaviya gairaiyANagusseheNa guNiya laddhaM tappAoggasaMkhejjabilasalAgAhi guNide tiriyalogassa asaMkhejjadimAgamettakhettuvalaMbhAdo / adIdakAle mAraNaMtiya-uvavAdapariNadehi paDhamapuDhaviNeraiyehi tiNaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNoM phosido| kadhaM tiriyalogassa saMkhejjadibhAgattaM ? asIdisahassAhiyajoyaNalakkhapaDhamapuDhavivAhallammi heDimajoyaNasahassaM Neraiehi savvakAlaM Na chuppadi tti kAUNa ettha joyaNasahassamavaNiya sesajoyaNasahassabAhallaM rajjupadaraM Thaviya usseheNa eguNavaMcAsamettakhaMDANi kAUNa padarAgAreNa Thaide tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo hodi / kudo ? ekkarajjuruMdo sattarajjuAyado joyaNalakkhabAhallo tiriyalogo ti gurUvaesAdo / je puNa joyaNalakkhabAhallaM rajjuvikkhaMbhaM jhallarIsamANaM tiriyaloga bhaNaMti tesiM vatsvasthAna, vedanAsamuddhAta, kaSAyasamuddhAta aura vaikriyikasamuddhAta padoMko prApta nArakiyoMke dvArA atIta kAlameM cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra patra spaSTa hai, kyoMki, asaMkhyAta yojana viSkambharUpa nArakAvAsake kSetraphalako sthApita kara va use nArakiyoMke utsedhase guNita kara prApta rAziko tatprAyogya saMkhyAta bilazalAkAoMse guNita karanepara tiryaglokakA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra kSetra upalabdha hotA hai / atIta kAlakI apekSA mAraNAntikasamuddhAta va upapAda padako prApta prathama pRthivIke nArakiyoM dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| zaMkA-tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga sparzana kSetra kaise prApta hotA hai ? samAdhAna-eka lAkha assI sahastra yojanapramANa prathama pRthivIke bAhalyameM adhastana eka sahasra yojana kSetra sarva kAla nArakiyoMse nahIM chuA jAtA, aisA samajhakara, isameMse eka sahasra yojanoMko kama kara, zeSa (eka lAkha unyAsI) sahasra yojana bAhalyarUpa rAjupratarako sthApita kara, utledhase unaMcAsa mAtra khaNDa karake pratarAkArase sthApita karanepara tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga hotA hai, kyoMki, 'eka rAju vistRta, sAta rAju Ayata, aura eka lAkha yojana bAhalyavAlA tiryagloka hai' aisA gurukA upadeza hai| kintu jo AcArya eka lAkha yojana bAhalyase yukta va eka rAju vistRta jhAlarake samAna tirya 1 a-kApratyoH 'padehi pariNade Neraiehi ', Apratopadehi pariNade Neraie' iti paatthH| Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 7, 7. mAraNaMtiya-uvavAdakhettANi tiriyalogAdo sAdireyANi hoti / Na cedaM ghaDade, edamhi uvadese gheppamANe logammi tinnnnisdtedaalmettghnnrjjuunnmnnuppttiido| Na ca edAo ghaNarajjU asiddhAo, rajjU sattaguNidA jagaseDI, sA vaggidA jagapadaraM, seDIe guNidajagapadaraM ghaNalogo hodi tti sylaairiysmmdpriymmsiddhttaado| Na ca savvado heDima-majjhima-uvarimabhAgehi vettAsaNa-jhallarI-muiMgasamANe loge gheppamANe seDhI'-padaraghaNalogA vaggasamuTThidA hoMti, tadhA sNbhvaabhaavaado| Na ca edesimavaggasamuTThidattama bhuvagaMtuM juttaM, kadajummehi paMciMdiyatirikkha-pajjatta-joNiNi-jodisiya-veMtaradevaavahArakAlehi suttasiddhehi akadajummajagapadare bhAge hide sacchedassa jIvarAsissa AgamaNappasaMgAdo / Na ca evaM, jIvANaM chedAbhAvAdo, davANiogaddAravakkhANammi vuttaheTThimauvarimaviyappANamabhAvappasaMgAdo ca / tiNNisadatedAlaghaNarajjupamANo ubamAloo, edamhAdo aNNo paMcadavyAhAro logo tti ke vi AiriyA bhaNaMti / taM pi Na ghaDade, uvameeNa viNA uvamAe aNNattha ghaNagula-palidovama-sAgarovamAdisu aNuvalaMbhAdo / tamhA- ettha vi uvameeNa logeNa pamANado uvamAlogANusAriNA paMcadavvAhAreNa glokako batalAte haiM unake matAnusAra mAraNAntika va upapAda kSetra tiryaglokase sAdhika hote haiN| (dekho pustaka 4, pR. 183 aura 186 ke vizeSArtha) / parantu yaha ghaTita nahIM hotA, kyoMki, isa upadezake grahaNa karanepara lokameM tInasau tetAlIsa mAtra ghanarAja oMkI utpatti nahIM bntii| tathA ye ghanarAja asiddha bhI nahIM haiM, kyoMki, 'rAjuko sAtase guNita karanepara jagazreNI, usa jagapreNIkA varga jagapratara aura jagazreNIse guNita jagapratarapramANa ghanaloka hotA hai' isa prakAra samasta AcAryoM dvArA mAne gaye parikarmasUtrase ve siddha hai / dUsarI bAta yaha hai ki saba orase adhastana, madhyama va uparima bhAgoMse kramazaH cetrAsana, jhAlara va mRdaMgake samAna lokake grahaNa karane para jagaNI, jagapratara aura ghanaloka vargase utpanna nahIM hoMge; kyoMki, ukta mAnyatAmeM vaisA saMbhava hI nahIM hai| aura inakI vinA vargake utpatti svIkAra karanA ucita bhI nahIM hai, kyoMki paMcendriya tiryaMca, paMcandriya paryApta tiryaca, yonimatI tiryaMca, jyotiSI aura vAnavyantara devoMke sUtrasiddha kRtayugmarAzirUpa avahArakAloMkA akRtayugma jagapratarameM bhAga denepara sacheda jIvarAzikI prAptikA prasaMga hogaa| parantu aisA hai nahIM, kyoMki jIvoMke chedoMkA abhAva hai / tathA dravyAnuyogadvArake vyAkhyAnameM kahe gaye adhastana va uparima vikalpoMke abhAvakA bhI prasaMga hogaa| (dekho pustaka 3, pR. 219, 249 va pustaka 7, pR. 253 ) / tInasau tetAlIsa ghanarAjupramANa upamAloka hai, isase pAMca dravyoMkA AdhArabhUta loka anya hai, aisA kitane hI AcArya kahate haiM / parantu vaha bhI ghaTita nahIM hotA, kyoMki, upameyake vinA upamAkA anyatra ghanAMgula, palyopama va sAgaropamAdikoMmeM anupalambha hai / ata eva yahAM bhI pramANase upamAlokakA anusaraNa karanevAlA 1 pratiSu -- sIdI- ' iti pAThaH / Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 10. phosaNANugame NeraDyANaM phosaNaM [371 aNNeNa hodavyamaNNahA edassa uvamAlogattANuvavattIdo / sesaM sugumaM / vidiyAe jAva sattamAe puDhavIe NeraiyA satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 8 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 9 // edassatthA-satthANasatthANa-vihAravadisasthANapadapariNadehi adIda-vaTTamANakAlesu Neraiehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| kudo? chaNNaM puDhavINaM logaNAlIe ruddhakhettassa asaMkhejjadibhAge ceva NeraiyAvAsANamuvalaMbhAdo / samugghAda-uvavAdehi ya kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 10 // sugamaM / va pAMca dravyoMkA AdhArabhUta upameya loka anya honA cAhiye, kyoMki, isake vinA isake upamAlokatva bana nahIM sakatA (dekho pustaka 4, pR. 10-22) / zeSa sUtrArtha sugama hai| dvitIyase lekara saptama pRthivI takake nArakiyoM dvArA svasthAna padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? // 8 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta nArakiyoM dvArA svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai isa sUtrakA artha- svasthAnasvasthAna aura vihAravatsvasthAna padoMse pariNata nArakiyoMke dvArA atIta va vartamAna kAloMmeM cAra lokokA asaMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki, chaha pRthiviyoMke lokanAlIse ruddha asaMkhyAtaveM bhAgameM hI nArakAvAsa pAye jAte haiN| ukta nArakiyoM dvArA samudghAta va upapAda padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ! yaha sUtra sugama hai| www.jainelibrary. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 7, 11. logassa asaMkhejjadibhAgo ega-be-tiNNi-cattAri-paMca-cha-codasabhAgA vA desUNA // 11 // - veyaNa-kasAya-ubdhiyapadapariNadehi tIde kAle logassa asaMkhejadibhAgo phosido| vaTTamANakAle puNa chapuDhaviNeraiehi veyaNa-kasAya-veubdhiya-mAraNaMtiya-uvavAdapariNadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / tIde kAle mAraNaMtiya-uvavAdehi bidiyAdichapuDhaviNeraiehi jahAkameNa desuunneg-be-tinnnni-cttaaripNccoddsbhaagaa| kudo ? tirikkhANaM NeraiyANaM tIde kAle sabadisAhi aagmnngmnnsNbhvaado| tirikkhagadIe tirikkhA satthANa-samugghAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 12 // sugamamedaM / sabbalogo // 13 // ukta nArakiyoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA kucha kama caudaha . bhAgoMmeMse kramazaH eka, do, tIna, cAra, pAMca aura chaha bhAga spRSTa haiM // 11 // - vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMse pariNata ukta nArakiyoM dvArA atIta kAlakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai| kintu vartamAna kAlakI apekSA chaha pRthiviyoMke nArakiyoM dvArA vedanAsasuddhAta, kaSAyasamuddhAta, vaikriyikasamuddhAta,mAraNAntikasamuddhAta aura upapAda padoMse pariNata hokara cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| atIta kAlakI apekSA mAraNAntikasamudghAta va upapAda padoMse dvitIyAdi chaha pRthiviyoMke nArakiyoM dvArA yathAkramase kucha kama caudaha bhAgoM meM se eka, do, tIna, cAra, pAMca aura chaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, tiryaMca va nArakiyoMkA atIta kAlameM saba dizAoMse Agamana aura gamana sambhava hai| tiyaMcagatimeM tiyaMca jIva svasthAna, samudghAta aura upapAda padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 12 // yaha sUtra sugama hai| tiryaMca jIva ukta padoMse sarva loka sparza karate haiM // 13 // Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 13.] phosaNANugame tirikkhANaM phosaNaM [ 375 edassa attho vuccade / taM jahA- ettha vaTTamANaparUvaNAe khettabhaMgo / satthANasasthANa-veyaNa-kasAya-mAraNaMtiya-uvavAdehi tIde kAle sabalogo phosido / kudo ? vaTTamANe va savvaloge avtttthaannuvlNbhaado| vihAreNa tIde kAle tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNo phosido / asaMkhejjesu samuddesu tasajIvavirahiesu saMtesu kadhaM viharaMtANaM tirikkhANaM tattha saMbhavo' ? Na, tattha puvyavairiyadevANaM paoeNa vihAre virohaabhaavaado| tIde kAle viharaMtatirikkhehi puTThakhettANayaNavihANaM vuccade / taM jahA- lakkhajoyaNabAhallaM rajjupadaraM Thaviya uDDamegUNavaMcAsakhaMDANi kariya padarAgAreNa Thaide tiriyalogassa saMkhejjadibhAgamettaM khettaM hodi / jadi vi joyaNalakkhabAhalleNa viNA saMkhejjajoyaNabAhallaM tiriyapadaraM labbhadi, to vi tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo ceva hodi / veubviyasamugghAdagadANaM vaTTamANe khettaM, tIde kAle tiNhaM logANaM saMkhejjadibhAgo, dohi logehito asaMkhejjaguNo phosido / kudo ? vAukAiyajIvANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM viuvvaNakhamANaM paMca isa sUtrakA artha kahate haiM / vaha isa prakAra hai- yahAM vartamAnakAlaprarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai| svasthAnasvasthAna, vedanAsamuddhAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAntika samudghAta aura upapAda padoMse atIta kAlameM tiryaMca jIvoM dvArA sarva loka spRSTa hai, kyoMki, vartamAna kAlake samAna atIta kAlameM bhI tiryaMca jIvoMkA sarva lokameM avasthAna pAyA jAtA hai| vihArakI apekSA atIta kAlameM tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga aura mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| __ zaMkA- asaMkhyAta samudroMke trasa jIvoMse rahita honepara vahAM vihAra karanevAle prasa jIvoMkI sambhAvanA kaise ho sakatI hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, vahAM pUrva vairI devoMke prayogase vihAra hone meM koI virodha nahIM hai| atIta kAlameM vihAra karanevAle tiryaMcoMse spRSTa kSetrake nikAlanekA vidhAna kahate haiM / vaha isa prakAra hai- eka lAkha yojana bAhalyarUpa rAjupratarako sthApita kara Uparase unacAsa khaNDa karake pratarAkArase sthApita karanepara tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgamAtra kSetra hotA hai| yadyapi eka lAkha yojana bAhalyake vinA saMkhyAta yojana bAhalyarUpa tiryapratara prApta hotA hai, tathApi tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga hI hotA hai| vaikriyikasamudghAtako prApta tiyeca jIvoMkI vartamAnakAlika sparzanaprarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai| kintu atIta kAlakI apekSA tIna lokoMkA saMkhyAtavAM bhAga aura do lokoMse asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki, vikriyA karane meM samartha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa vAyu 1 pratiSu 'saMbhavAdo' iti pAThaH / Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2,7, 14. rajjubAhallarajjupadaramettaphosaNuvalaMbhAdo / paMciMdiyatirikkha-paMciMdiyatirikkhapajjatta-paciMdiyatirikkha-- joNiNi-paMciMdiyatirikkhaapajjattA satthANeNa kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 14 // sugamamedaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 15 // edassa attho vuccade / taM jahA - edesiM vaTTamANaM khettaM / Adillehi tihi vi tirikkhehi satthANeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tirikkhalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| edamhi khete ANijjamANe bhogabhUmipaDi bhAgadIvANamaMtaresu dvidaasaMkhejjesu samuddesu satthANapadaMdvidatirikkhA Natthi tti evaM khettamANiya rajjupadarammi avaNiya sesaM saMkhejjasUciaMgulehi guNide tiriyalogassa saMkhejjadibhAgamettaM paMciMdiyatirikkhatigassa satthANakhettaM hodi / vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya-veuviyacaukkeNa pariNadativihapaMciMdiyatirikkhehi tiNhaM logANama kAyika jIvoMkA pAMca rAju bAhalyarUpa rAjupratarapramANa sparzanakSetra pAyA jAtA hai| paMcendriya tiryaMca, paMcendriya tiryaMca paryApta, paMcendriya tiryaMca yonimatI aura paMcendriya tiryaca aparyApta jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 14 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta cAra prakArake tiryacoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 15 // isa sUtrakA artha kahate haiM / vaha isa prakAra hai- inakI vartamAnakAlika sparzanaprarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai / atIta kAlakI apekSA prathama tIna prakArake tiryaMcoM dvArA svasthAna padase tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| isa kSetrake nikAlate samaya bhogabhUmipratibhAgarUpa dvIpoMke antarAlameM sthita asaMkhyAta samudroMmeM svasthAna padameM sthita tiryaMca nahIM haiM, ataH isa kSetrako lAkara va rAjupratarameMse kama kara zeSako saMkhyAta sUcyaMguloMse guNita karanepara tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgamAtra ukta tIna paMcendriya tiryaMcoMkA svasthAnakSetra hotA hai| vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta, ina cAra padoMse pariNata tIna prakArake paMcendriya tiryaMcoM dvArA tIna lokoMkA 1 pratiSu 'padihida-' iti pAThaH / Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 17.] phosaNANugame tirikkhANaM phosaNaM [ 377 saMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / kudo ? mittAmittadevANaM vaseNa edesi savvadIva-samuddesu saMcaraNaM paDi virohAbhAvAdo / teNettha saMkhejjaMgulabAhallatiriyapadaramuDamegUNavaMcAsakhaMDANi kariya padarAgAreNa Thaide paMciMdiyatirikkhatigassa vihArAdicaukkakhettaM tiriyalogassa saMkhejjadibhAgamettaM hodi / eso vAsadeNa sUidaho / vihAravadisatthANakhettaparUvaNAe ceva veyaNa-kasAya-veubviyapadANaM pi parUvaNA kadA gaMthalAghavakaraNahU~ / ( samugghAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 16 // sugamamedaM / logassa asaMkhejjadibhAgo savvalogo vA // 17 // edassa suttassa baTTamANaparUvaNAe khettabhaMgo / veyaNa-kasAya-beubdhiyapadANaM pi tIdakAlaparUvaNA puvvameva parUvidA / mAraNaMtiya-uvavAdapariNayapaMciMdiyatirikkhatiehi asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki, mitra va zatrurUpa devoMke vazase inake sarva dvIpasamudroMmeM saMcAra karanekA koI virodha nahIM hai| isIliye yahAM saMkhyAta aMgula bAhalyarUpa tiryak pratarake Uparase unacAsa khaNDa kara pratarAkArase sthApita karanepara ukta tIna paMcendriya tiryacoMkA vihArAdi cAra padasambandhI kSetra tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hotA hai| yaha vA zabdase sUcita artha hai / granthalAghavake liye vihAravatsvasthAna kSetrakI prarUpaNAse vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamuddhAta padoMkI bhI prarUpaNA kara dI gaI hai| ukta tIna prakAra paMcendriya tiryaMcoMke dvArA samuddhAta va upapAda padoMkI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 16 // yaha sUtra sugama hai| ___ uparyukta tiyaMcoMke dvArA ukta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA sarva loka spRSTa hai // 17 // isa sUtrakI vartamAnaprarUpaNA kSetrake samAna hai| vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta va vaikriyikasamudghAta padoMkI atItakAlaprarUpaNA bhI pUrva meM hI kI jA cukI hai| mAraNAntikasamudghAta va upapAda padoMse pariNata ukta tIna paMcendriya tiryacoM dvArA Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 7, 17. tIdakAle savvalogo phosido / logaNAlIe cAhiM tasakAiyANaM savvakAlasaMbhavAbhAvAdo savvalogo tti vayaNaM Na jujjade / Na esa doso, mAraNaMtiya uvavAda pariNayatasajIva monU sesa sANaM vAhimatthittapaDisehAdo | paMcidiyatirikkhaapajjattANaM vaTTamANaparUvaNAe khettabhaMgo / saMpadi tIdakAlaparUvaNaM kassAmo / taM jahA - satthANasatthANaveyaNa-kasAyapadapariNaehi paMcidiyatirikkhaapajjattaehi tinhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / kudo ? kammabhUmipaDibhAge sayaMpahapavvayaM parabhAge aDDAijadIva - samuddesu ca adIdakAle tattha savvattha saMbhavAdo | teNa tehi phosidakhettaM tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo | tassANayaNavihANaM vuccade - sarvapahapavtradabhaMtara khettaM jagapadarassa saMkhejjadibhAgo / taM rajjupadarammi avaNide sesaM jagapadarassa saMkhejjadibhAgo / taM saMkhejjasUciaMgulehi guNide tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo hodi / apajjattANa maMgulassA saMkhejjadibhAgogAhaNANaM kathaM saMkhejjaM - atIta kAla meM sarva loka spRSTa hai / zaMkA- lokanAlI ke bAhira sarvadA kAlameM sakAyika jIvoMkI sarvadA sambhAvanA na hone se ' sarva loka spRSTa hai ' yaha kahanA yogya nahIM hai ? samAdhAna -yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, mAraNAntikasamudghAta va upapAda padoMse pariNata trasa jIvoMko chor3akara zeSa trasa jIvoMke astitvakA lokanAlIke bAhira pratiSedha hai / paMcendriya tiryaca aparyApta jIvoMkI vartamAnaprarUpaNA kSetra ke samAna hai / isa samaya atIta kAlakI apekSA prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai - svasthAnasvasthAna, vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAta padoMse pariNata paMcendriya tiryaca aparyAptoM dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki karmabhUmipratibhAgarUpa svayaMprabha parvatake parabhAgameM aura ar3hAI dvIpa samudroM meM atIta kAlakI apekSA vahAM unakI sarvatra sambhAvanA hai| isIliye unake dvArA spRSTa kSetra tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / usake nikAlane ke vidhAnako kahate haiM- svayaMprabha parvatakA abhyantara kSetra jagapratarake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| use rAjupratara maiMse kama karanepara zeSa jagapratara ke saMkhyAtaveM bhAgapramANa rahatA hai / use saMkhyAta sUcyaMguloMse guNita karane para tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga hotA hai / zaMkA - aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra avagAhanAvAle aparyApta jIvoMkA 1 pratiSu ' pajjaya' iti pAThaH / Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 19. 1 phosaNANugame maNussANaM phosaNaM gulusseho labbhade ? Na, mudapaMciMdiyAditasakAiyANaM kalevaresu aMgulassa saMkhejjadibhAgamAdi kAUNa jAva saMkhejjajoyaNA tti kamabaDDIe dvidesu uppajjamANANamapajjattANaM saMkhejjaMgulussehubalabhAdo / adhavA savvesu dIva-samuddesu paMciMdiyatirikkhaapajjattA hoti / kudo ? puravairiyadevasaMbaMdheNa kammabhUmipIDabhAguppaNNapaMciMdiyatirikkhANaM egabaMdhaNabaddhachajjIvaNikAogADha orAliyadehANaM savvadIva-samuddesu abaDhANadaMsaNAdo / mAraNaMtiya-uvavAdehi puNa sabalogo phosido / kudo ? mAraNaMtiya-uvavAdANaM sabaloge pddisehaabhaavaado| maNusagadIe maNusA maNusapajjattA maNusiNIo satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 18 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 19 // saMkhyAta aMgulapramANa utsedha kaise pAyA jAtA hai ? samAdhAna nahIM. kyoMki, aMgulake saMkhyAtaveM bhAgako Adi lekara saMkhyAta yojana taka kramavRddhise sthita mRta paMcendriyAdi prasakAyika jIvoMke zarIroM meM utpanna honevAle aparyAptoMkA saMkhyAta aMgulapramANa utsedha pAyA jAtA hai / athavA, sabhI dvIpasamudroMmeM paMcendriya tiryaMca aparyApta jIva hote hai, kyoMki, pUrvake vairI devoMke sambandhase eka bandhanameM baddha chaha jIvanikAyoMse vyApta audArika zarIrako dhAraNa karanevAle karmabhUmi pratibhAgameM utpanna hue paMcendriya tiryacoMkA sarva samudroM meM avasthAna dekhA jAtA hai| mAraNAntikasamudghAta va upapAda padoMkI apekSA sarva loka spRSTa hai, kyoMki, mAraNAntikasamudaghAta va upapAda padose pariNata ukta jIvoMkA saba lokameM pratiSedha nahIM hai| manuSyagatimeM manuSya, manuSya paryApta va manuSyaniyoM dvArA svasthAna padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? // 18 // yaha sUtra sugama hai| ukta tIna prakArake manuSyoM dvArA svasthAnase lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 19 // 1 aAprayoH 'jAyaNa tti' iti paatthH| Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdha [ 2, 7, 20 edassattho buccade-- satthANasatthANa- vihArava disatthANehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo phosido, tIde kAle puJcavariya devasaMbaMdheNa vi mANusuttaraselAdo parado masANaM gamanAbhAvAdo | mANusakhettassa puNa saMkhejjadibhAgo phosido, uvarigamaNAbhAvAdo | adhavA vihAreNa mANusalogo desUNo phosido tti keI bhani, puNvavairiyadevasaMbaMgheNa uDDa desUNajoyaNalakkhupAyaNasaMbhavAdo | samugdhAdeNa kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 20 // 280 sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjA vA bhAgA savvalogo vA // 21 // vedaNa-kasAya-ucviyapadANaM vihAravadisatthANabhaMgo | tejAhArapadANaM satthANasatthANabhaMgo | mAraNaMtieNa savvalogo phosido, tIde kAle savvahi loga khette mANusANaM isa sUtra kA artha kahate haiM-- svasthAnasvasthAna va vihAravatsvasthAna se cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai, kyoMki, atIta kAla meM pUrvake vairI devoMke sambandha se bhI mAnuSottara parvata ke Age manuSyoMkA gamana nahIM hai / parantu mAnuSakSetrakA saMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai, kyoMki, mAnuSakSetra ke Upara ukta manuSyoMkA gamana nahIM hai / athavA, vihArakI apekSA kucha kama mAnuSaloka spRSTa hai, aisA koI AcArya kahate haiM, kyoMki, pUrvavairI devoMke sambandhase Upara kucha kama eka lAkha yojanake utpAdanakI sambhAvanA hai / uparyukta manuSyoM ke dvArA samudghAtakI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 20 // yaha sUtra sugama hai / uparyukta manuSyoM ke dvArA samudghAtakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga, asaMkhyAta bahubhAga, athavA sarva loka spRSTa hai // 21 // vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMkI apekSA sparzanakA nirUpaNa vihAravatsvasthAnake samAna hai / taijasasamudghAta aura AhArakasamudghAta padoMkI apekSA sparzanaprarUpaNA svasthAnasvasthAna padake samAna hai / mAraNAntikasamudghAtakI apekSA ukta manuSyoMke dvArA sarva loka spRSTa hai, kyoMki, atIta kAlakI apekSA saba lokakSetra meM mAraNAntikasamudghAtase manuSyoM kA gamana pAyA Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 23. ] phAsaNAgame maNussANaM phosaNaM [ 381 mAraNaMtieNa gamavalaMbhAdo | daMDa-kavADa-loga pUraNaparUvaNA sugameti (Na) parUvijade / uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 22 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo savvalogo vA // 23 // logassA saMkhejjadibhAgo ti Niso vaTTamANakAlAvekkho / edeNa jANijjade vaTTamANAtIdakAlasaMbaMdhikhettANi do vi phosaNe parUvijjati tti / adIde ghaNasavvalogo phosido, suhumehi savvalogAvaTThiehi AgaMtUNa maNussesu uppajjamANehi AvUrijjamANalagadaMsaNAdo / kadhaM paMcecAlIsajoyaNalakkhabA hallatiriya padaramettAgAsa padesahidamaNussehi savvalogo AbUrijjadi ? Na, maNusa gaipA oggANupuctri vivAgajoggAgAsapadesehi savvaloga peratesu majjhe ca samayAviroheNa avaTThiehi NiggaMtUNa saMkhejjAsaMkhejjajoyaNAyAmeNa maNusa gaimu gaehi savvAdIdakAlammi savvalogAvaraNaM paDi virohA bhAvAdo / jAtA hai / daNDa, kapATa, pratara va lokapUraNa samudghAtapadokI prarUpaNA sugama hai, isaliye unakI prarUpaNA yahAM nahIM kI jAtI hai / uparyukta manuSyoMke dvArA utpAdapadakI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai 1 / / 22 / / yaha sUtra sugama hai / upapAda padakI apekSA ukta manuSyoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA sarva loka spRSTa hai || 23 // 'lokakA asaMkhyAtavAM bhAga yaha nirdeza vartamAna kAlakI apekSA hai / isase jAnA jAtA hai ki vartamAna va atIta kAlasambandhI kSetra donoM hI sparzanameM prarUpita hai / atIta kAlakI apekSA sarva ghanaloka spRSTa hai, kyoMki, manuSyoM meM Akara utpanna honevAle sarva loka meM sthita sUkSma jIvoM se paripUrNa loka dekha jAtA hai / " zaMkA - paiMtAlIsa lAkha yojana bAhalyavAle tiryakprataramAtra AkAzapradezoM meM sthita manuSyoM ke dvArA sarva loka kaise pUrNa kiyA jAtA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki lokake paryantabhAgoM meM va madhya meM bhI samayAvirodhase sthita aise manuSyagatiprAyogyAnupUrvIke vipAkayogya AkAzapradezoMse nikalakara saMkhyAta evaM asaMkhyAta yojana AyAmarUpase manuSyagatiko prApta hue manuSyoM dvArA sarva atIta kAlameM sarva loka ke pUrNa karanemeM koI virodha nahIM hai / Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382) chakkhaMDAgame khuddAbaMdhI [ 2, 7, 24. magusaapajjattANaM paMciMdiyatirikkhaapajjattANaM bhaMgo // 24 // vaTTamANaM khettaM / satthANasatthANa-vedaNa-kasAyasamugdhAdehi caduNhaM logANamasaMkheadibhAgo, mANusakhettassa saMkhejadibhAgo tIde kAle phosido / mAraNaMtiya-uvavAdahi sabalogo / teNa paMciMdiyatirikkhaapajjattANaM bhaMgo Na hodi ti ? Na, davyaTThiyaNae avalaMbijjamANe dosAbhAvAdo / devagadIe devA satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 25 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo aTThacoisa bhAgA vA desUNA // 26 // edassa attho vuccade- vaTTamANaparUvaNAe khettbhNgo| satthANeNa devehi tiNhaM ......................................... manuSya aparyAptoMke sparzanakA nirUpaNa paMcendriya tiryaMca aparyAptoMke samAna hai / / 24 // manuSya aparyAptoMke vartamAnakAlika sparzanakA nirUpaNa kSetraprarUpaNAke samAna hai| svasthAnasvasthAna, vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAta padoMkI apekSA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga va mAnuSakSetrakA saMkhyAtavAM bhAga atIta kAlameM spRSTa hai / mAraNAntikasamudghAta va upapAdapadoMse sarva loka spRSTa hai| zaMkA-isI kAraNa manuSya aparyAptoMke sparzanako paMcendriya tiryaMca aparyAptoMke samAna kahanA ThIka nahIM hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, dravyArthika nayakA avalambana karanepara vaisA kahane meM koI doSa nahIM hai| devagatimeM deva svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 25 / / yaha sUtra sugama hai| deva svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga sparza karate haiM // 26 // isa sUtrakA artha kahate hai-vartamAnakAlika sparzanakI prarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai| devoM, dvArA svasthAnakI apekSA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 28.] phosaNANugame devANaM phosaNaM [ 383 logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / kadhaM tiriyalogassa saMkhejjadibhAgattaM ? Na esa doso, caMdAicca-buha-bhesaikoNa-sukkaMgAra-Nakkhatta tArAgaNa-aTThavihaveMtaravimANehi ya ruddhakhettANaM tiriyalogassa saMkhejjadibhAgamettANamuvalaMbhAdo / vihAreNa aDacoddasabhAgA desUNA phosidA / merumUlAdo uvIra charajjumetto heTThA dorajjumetto devANaM vihAro, teNa aTThacauddasabhAgo tti vutto / keNa te UgA ? tadiyapuDhavIe heTThimajoyaNasahasseNa / samugdhAdeNa kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 27 // sugamaM / logasta asaMkhejjadibhAgo aTTha-NavacodasabhAgA vA desUNA // 28 // logassa asaMkhejjadibhAgo ti Nideso vaTTamANakkhettaparUvaNAo, teNa tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / zaMkA-tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga kaise ghaTita hotA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, candra, Aditya, budha, bRhaspati, zani, zuka, aMgAraka ( maMgala ), nakSatra, tArAgaNa aura ATha prakArake vyantara vimAnoMse ruddha kSetra tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgapramANa pAye jAte haiN| vihArakI apekSA kucha kama - ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM / merumUlase Upara chaha rAjumAtra aura nIce do rAjumAtra kSetrameM devoMkA vihAra hai, isaliye 'ATha baTe caudaha bhAga' aisA kahA hai| zaMkA-ve ATha baTe caudaha bhAga kisase kama haiM ? samAdhAna-tRtIya pRthivIke nIce eka sahasra yojanase kama haiN| devoM dvArA samudghAtakI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 27 / / yaha sUtra sugama hai| samudghAtakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA kucha kama ATha baTe caudaha vA nau baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 28 // 'lokakA asaMkhyAtavAM bhAga' yaha nirdeza vartamAnakSetraprarUpaNAkI apekSAse hai, Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 7, 29. ettha khettANiogaddAra parUvaNA jA joggA sA savvA parUvedavvA | saMpahi tIdakAkhepaNA karade - veyaNa- kasAya-veucciehi aTThacodasabhAgA phosidA / kudo ! viharamANANaM devANaM sagavihArakhettassaMtare veyaNa-kasAya viuccaNANamuvalaMbhAdo / mAraNaMtieNa vaco sabhAgA phosidA, merumUlAdo uvari satta heTThA dorajju me ttakhettanbhaMtare tI kAle savvattha kayamAraNaMtiyadevANamuvalaMbhAMdo / uvAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 29 // sumaM / logassa asaMkhejjadibhAgo chacohasabhAgA vA desUNA ||30|| logassa asaMkhejjadibhAgo ci vaTTamANakhettaM paDucca Nideso kado | teNettha khetaparUvaNA saccA kAyanvA / tIdakAlakhetta parUvaNaM kassAmo- chacodassabhAgA desUNA / kudo ? AraNaccadakappo tti tirikkha maNusa asaM jadasammAdidvINaM saMjadAsaMjadANaM ca uvavAduvalaMbhAdo / isaliye yahAM jo kSetrAnuyogadvAraprarUpaNA yogya ho usa sabakI prarUpaNA karanA cAhiye / aba atIta kAlasambandhI kSetraprarUpaNA kI jAtI hai - vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMkI apekSA ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, vihAra karanevAle devoMke apane vidvArakSetra ke bhItara vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta pada pAye jAte haiM / mAraNAntikasamudghAtakI apekSA nau baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, merumUlase Upara sAta aura nIce do rAjumAtra kSetrake bhItara sarvatra atIta kAla meM mAraNAntikasamudghAtako prApta deva pAye jAte haiM / upapAdakI apekSA devoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 29 // yaha sUtra sugama hai / upapAdakI apekSA devoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA kucha kama chaha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 30 // 'lokakA asaMkhyAtavAM bhAga ' yaha nirdeza vartamAna kSetrakI apekSAse kiyA gayA hai / isa kAraNa yahAM saba kSetraprarUpaNA karanA cAhiye / atIta kAlakI apekSA kSetrakI prarUpaNA karate haiM-- upapAdakI apekSA atIta kAlameM kucha kama chaha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM; kyoMki, AraNa- acyuta kalpa taka tiryaca va manuSya asaMyata samyagdRSTiyoM aura saMyatAsaMyatoMkA upapAda pAyAM jAtA hai / Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phosaNANugame devANaM phosaNaM [ 385 bhavaNavAsiya-vANaveMtara-joisiyadevA satthANehi kevaDiyaM khettaM 2, 7, 32. ] phosidaM ? // 31 // sumaM / logassa asaMkhejjadibhAgo adbhuTTA vA aTThacoddasa bhAgA vA desRNA // 32 // logassa asaMkhejadibhAgo ti Niddeso vaTTamANaM paDucca butto / teNa ettha khetta parUpaNa kAyavvA / tIdakAlaM paDucca parUvaNaM kassAmo-- satthANeNa vANaveM tara- jo disiya devehi tinhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejaguNo phosido | kudo ? vaTTamANakAle va tiriyalogassa saMkhejjadibhAgamoTThahiya avaTThANAdo | bhavaNavAsiyadevehi satthANeNa caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / vihAravadisatthANeNa AhuTThacodasabhAgA / kudo ? bhavaNavAsiya vANaveMtarajodisiyadevANaM merumUlAdo adho doNNi, uvari jAva sohammavimANasiharadhayadaMDo tti divarajjume ttasagaNimittavihArassuvalaMbhAdo | parapaccaeNa puNa acodasa bhAgA bhavanavAsI, vAnavyantara aura jyotiSI deva svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 31 // yaha sUtra sugama hai / uparyukta deva svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga, sAr3he tIna rAju athavA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga sparza karate haiM // 32 // 'lokakA asaMkhyAtavAM bhAga' yaha nirdeza vartamAna kAlakI apekSA kahA gayA hai| isa kAraNa yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye / atIta kAlakI apekSA prarUpaNA karate haiM- svasthAnapada se vAnavyantara aura jyotiSI devoM dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki, vartamAna kAla ke samAna atIta kAlameM bhI tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgako vyAptakara unakA avasthAna hai / bhavanavAsI devoM dvArA svasthAnakI apekSA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNAkSetra spRSTa hai / vihAravatsvasthAnakI apekSA caudaha bhAgoM meM se sAr3he tIna bhAga spRSTa haiM, kyoMki bhavanavAsI, vAnavyantara aura jyotiSI devoMkA svanimittaka vihAra merumUlase nIce do rAju aura Upara saudharma vimAnake zikharapara sthita dhvajAdaNDa taka Der3ha rAjumAtra pAyA jAtA hai / parantu paranimittaka vihArakI apekSA ukta devoM dvArA kucha Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 7, 33. desUNA / kudo ? uvarimadevehi NijamANA Na addhavaMcamarajjUo sagapaccaeNa aTTharajjUo gacchaMti tti devANamaTTacoddasabhAgakosaNaM hodi / samugghAdeNa kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 33 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo addhaTTA vA aTTha-Navacoisa bhAgA vA desUNA // 34 // edassa attho vuccade-logassa asaMkhejadibhAgo tti vayaNaM vaTTamANakhettaparUvaNaTuM bhaNidaM / teNa ettha khettaparUvaNA savyA kAyavvA / saMpadhi uvarillehi suttAvayavehi adIdakAlakhettaparUvaNA kIrade- veyaNa-kasAya-veubiehi AhuTTacoddasabhAgA aTThacodasabhAgA vA phosidA / kudo ? saga-parapaccaehi hiDaMtANaM bhavaNavAsiya-vANaveMtara-jodisiyadevANaM veyaNa-kasAya-veubiehi saha pariNayANamettiyavuttakhettuvalaMbhAdo / mAraNatieNa NavacoddasabhAgA desUNA phosidaa| kudo ? merumUlAdo hetudo kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, uparima devoMse le jAye gaye ve deva sAr3he cAra / rAju aura svanimittase sAr3he tIna rAjupramANa gamana karate haiN| isaliye devoMkA sparzana ATha baTe caudaha bhAgapramANa hotA hai| samudghAtakI apekSA uparyukta devoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 33 // yaha sUtra sugama hai| samudghAtakI apekSA uparyukta devoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga, athavA caudaha bhAgoMmeM kucha kama sAr3he tIna bhAga, athavA ATha va nau bhAga spRSTa haiM // 34 // isa sUtrakA artha kahate haiM - 'lokakA asaMkhyAtavAM bhAga' yaha vacana vartamAnakSetrake prarUpaNArtha kahA gayA hai / isa kAraNa yahAM saba kSetraprarUpaNA karanA caahiye| isa samaya sUtrake uparima avayavoMse atItakAlasambandhI kSetrakI prarUpaNA kI jAtI hai-vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMkI apekSA caudaha bhAgoM meM sAr3he tIna athavA ATha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, svanimittase yA paranimittase vihAra karanevAle bhavanavAsI, vAnavyantara aura jyotiSI devoMkA vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta evaM vaikriyikasamudghAta padoMke sAtha pariNata honepara itanA hI ukta kSetra pAyA jAtA hai| mAraNAntikasamudghAtakI apekSA kucha kama nau baTe caudaha bhAga spRSTa hai, kyoMki, meru Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 36.1 phosaNANugame devANaM phosaNaM [ 387 dorajjumettamaddhANaM gaMtUNa TThidabhavaNAdidevANaM ghaNodahidvidaAukAiyajIvesu mukkamAraNaMtiyANaM NavacoddasabhAgamettaphosaNuvalaMbhAdo / uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 35 // sugamamedaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 36 // edassa attho vuccade- ettha vaTTamANaparUvaNAe khettabhaMgo / saMpadhi tIdakAlakhettaparUvaNaM kassAmo / taM jahA- uvavAdapariNadehi bhavaNavAsiya-vANa-tara-jodisiehi tiNhaM logANamasaMkhejadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| joisiyANaM NavajoyaNasadabAhallaM tiriyapadaraM Thaviya uDvamegUNavaMcAsakhaMDANi kariya padarAgAreNa Thaide tiriyalogassa saMkhejjadibhAgamettaM uvavAdakhettaM hodi / vANaveMtarANaM joyaNalakkhabAhallaM tiriyapadaraM Thaviya uDvameguNavaMcAsakhaMDANi kariya padarAgAreNa Thaide tiriyalogassa saMkhejjadibhAgamettamuvavAdakhettaM hodi / bhavaNavAsiyANaM pi joyaNa mUlase nIce do rAjumAtra mArga jAkara sthita bhavanavAsI Adi devoMkA ghanodadhi vAtavalayameM sthita apkAyika jIvoMmeM mAraNAntikasamudghAta karate samaya nau baTe caudaha bhAgamAtra sparzana pAyA jAtA hai| upapAda padakI apekSA ukta devoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 35 // yaha sUtra sugama hai| upapAda padakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 36 // isa sUtrakA artha kahate haiM- yahAM vartamAna prarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai| isa samaya atItakAlika kSetraprarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai- upapAdapariNata bhavanavAsI, vAnavyantara aura jyotiSI devoM dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, va ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / jyotiSI devoMke nau sau yojana bAhalyarUpa tiryapratarako sthApita kara va Uparase unacAsa khaNDa karake pratarAkArase sthApita karanepara tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAgamAtra upapAdakSetra hotA hai| vAnavyantara devoMke eka lAkha yojana bAhalyarUpa tiryapratarako sthApita kara va Uparase unacAsa khaNDa karake pratarAkArase sthApita karanepara tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAgamAtra upapAdakSetra hotA hai / bhavanavAsiyoMke bhI eka lAkha yojana bAhalyarUpa rAju 1 pratiSu ' hehadorajju' iti pAThaH / Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 ] chakkhaDAgame khudAbaMdho [ 2, 7, 37. lakkhabAhallaM rajjupadaraM Thaviya putraM va khaMDiya padarAgAreNa Thaide tiriyalogassa saMkhejjadibhAgametamuvavAdakhetaM hodi / sohammIsANakappavAsiyadevA satthANa-samugdhAdaM devagadibhaMgo // 37 // ettha vadrumANaparUvaNAe khettabhaMgo | adIdakAlamassidUga parUvaNAe vi davdhaTThiyaNayAvalaMbaNeNa devagadibhaMgo hodi, Na pajjavaTTiyaNayAvalaMbaNammi / kudo ! satthANeNa sodhammIsANadevehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido, vihAra-veyaNa- kasAya- ve untriya mAraNaMtiya pariNaehi aDDaNavacohasabhAgA deNA phosidA ti NiddittAdo | uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? logassa asaMkhejjadibhAgo divaDacohasabhAgA vA desUNA // 38 // vaTTamANakAlaM pacca logassa asaMkhejjadibhAgo, adIdakAlaM paDucca diva pratarako sthApita kara va pUrvake samAna hI khaMNDa karake pratarAkAra se sthApita karanepara tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAgamAtra upapAdakSetra hotA hai / saudharma-IzAna kalpavAsI devoMke sparzanakA nirUpaNa svasthAna aura samudghAtakI apekSA devagatike samAna hai // 37 // yahAM vartamAnaprarUpaNA kSetraprarUpaNA ke samAna hai / atIta kAlakA Azraya karake sparzanakI prarUpaNA bhI dravyArthika nayake avalaMbana se devagati ke samAna hai, kintu paryAyArthika nayase vaha devagatike samAna nahIM hai / isakA kAraNa yaha hai ki svasthAna se saudharma - IzAna kalpavAsI devoM dvArA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, tathA vihAra, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, vaikriyikasamudghAta aura mAraNAntikasamudghAta padoMse pariNata ukta devoM dvArA kucha kama ATha baTe caudaha aura nau baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, aisA nirdiSTa kiyA gayA hai / upapAda padakI apekSA ukta devoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ! upapAda padakI apekSA ukta devoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA caudaha bhAgoM meM kucha kama Der3ha bhAgapramANa kSetra spRSTa hai // 38 // bartamAna kAlakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga aura atIta kAlakI Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 11.1 phosaNANugame devANaM phAsaNaM [ 389 codasabhAgA desUNA / kudo ? tirikkha-maNussANaM tIde kAle pahApatthaDe uppajjaMtANaM divaDDarajjubAhallarajjupadaramettaphosaNuvalaMbhAdo / saNakkumAra jAva sadara-sahassArakappavAsiyadevA satthANa-samugghAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 39 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo agcodasabhAgA vA desUNA // 40 // vaTTamANakAlaM paDucca logassa asaMkhejjadibhAgo ti NiddiSTuM / teNettha khetaparUvaNA savvA kAyavvA / tIdakAle satthAgeNa logassa asaMkhejjadibhAgo phosido / kudo ? vimANaruddhakhettassa caduNhaM lomANamasaMkhejjadibhAgametapamANattAdo / vihAra-veyaNakasAya-veubdhiya-mAraNaMtiyapadapariNaehi aTTacodasabhAgA desUNA phosidA / kudo ? tasajIve mottaNaNNattha edesiguppattIe abhaavaado|| uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 41 // apekSA kucha kama caudaha bhAgoMmeM Der3ha bhAgapramANa kSetra spRSTa hai, kyoMki, atIta kAlakI apekSA prabhA paTalameM utpanna honevAle tiryaMca va manuSyoMkA Der3ha rAju bAhalyase yukta rAjuprataramAtra sparzana pAyA jAtA hai / sanatkumArase lekara zatAra-sahasrAra kalpa takake deva svasthAna aura samudghAtakI apekSA kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 39 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta deva svasthAna va samudghAtakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga sparza karate haiM // 40 // vartamAna kAlakI apekSA 'lokakA asaMkhyAtavAM bhAga' aisA nirdeza kiyA hai| isa kAraNa yahAM saba kSetrArUpaNA karanA cAhiye / atIta kAlameM svasthAnakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai, kyoMki, vimAnaruddha kSetrakA pramANa cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai / vihAra, vedanAsamuddhAta, kaSAyasamudghAta, vaikriyikasamuddhAta aura mAraNAntikasamudghAta padoMse pariNata ukta devoM dvArA kucha kama ATha baTe cauvaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, trasa jIvoMko chor3a anyatra unakI utpattikA abhAva hai| ukta devoM dvArA upapAdakI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 41 // Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390) chakkhaMDAgame khudAbaMdhau [2, 7, 42. sugamaM / __ logassa asaMkhejjadibhAgo tiNNi-adbhuTTha-cattAri-addhavaMcamapaMcacodasabhAgA vA desUNA // 42 // ____edassa attho- vaTTamANakAlaM paDucca logassa asaMkhejjadibhAgo tti Niddeso / teNettha khettaparUvaNA sayalA kaayvyaa| adIdeNa tiNNi-AhuTTha-cattAri-addhavaMcama-paMcacoddasabhAgA jahAkameNa phosidA / kudo ? merumUlAdo tiNNirajjUo uvari caDiya saNakkumAra-mAhiMdakappANaM parisamattI, tado uvarimaddharajju gaMtUNa bamha-bamhuttarakappANaM parisamattI, tado tatto uvarimaddharajju gaMtUga laMtaya-kAviTThakappANaM parisamattI, tado addharajju gaMtUNa sukka mahAsukkakappANamavasANaM, tatto addharajju gaMtUNa sadara-sahassArakappANaM parisamattI hodi tti / ANada jAva accudakappavAsiyadevA satthANa-samugghAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 43 // sugamaM / yaha sUtra sugama hai| ukta devoM dvArA upapAda padakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA caudaha bhAgoMmeM kucha kama tIna, sAr3he tIna, cAra, sAr3he cAra aura pAMca bhAga spRSTa haiM // 42 // isa sUtrakA artha- vartamAna kAla kI apekSA 'lokakA asaMkhyAtavAM bhAga' aisA nirdeza kiyA gayA hai / isa kAraNa yahAM saba kSetrArUpaNA karanA cAhiye / atIta kAlakI apekSA yathAkramase caudaha bhAgoM meM tIna, sAr3he tIna, cAra, sAr3he cAra aura pAMca bhAga spRSTa haiM, kyoMki, merumUlase tIna rAju Upara car3hakara sanatkumAra-mAhendra kalpoMkI samApti hai, isase Upara ardha rAju jAkara brahma-brahmottara kalpoMkI samApti hai, tatpazcAt usase Upara ardha rAju jAkara lAntava-kApiSTha kalpoMkI samApti hai, usase Upara ardha rAju jAkara zukra-mahAzukra kalpoMkA anta hai, tathA usase ardha rAju Upara jAkara zatArasahasrAra kalpoMkI samApti hotI hai| Anatase lekara acyuta kalpa takake devoM dvArA svasthAna va samudghAta padoMkI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 43 // yaha sUtra sugama hai| www.jainelibrar Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 46.] phosaNANugame devANaM phosaNaM [ 391 . logassa asaMkhejjadibhAgo chacodasabhAgA vA desUNA // 44 // vaTTamANaM khettabhaMgo / adIdeNa satthANapariNadehi logassa asaMkhejjadibhAgo phosido| vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya-unviya-mAraNaMtiyapariNaehi chacoddasabhAgA phosidA / kudo ? merumUlAdo adho tesiM gamaNAbhAveNa veubviyAdINamabhAvAdo / uvavAdehi kevaDiyaM khetaM phosidaM ? // 45 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo addhacha?-chacodasabhAgA' vA desUNA // 46 // ettha vaTTamANaparUvaNAe khettabhaMgo / adIdeNa ANada-pANadakappe addhachaTThacoddasabhAgA, AraNaccudakappe chcoddsbhaagaa| sesaM sugumaM / uparyukta devoM dvArA svasthAna va samudghAta padoMkI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA kucha kama chaha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 44 // yahAM vartamAnaprarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai / atIta kAlakI apekSA svasthAna padase pariNata ukta devoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai / vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, vaikriyikasamudghAta aura mAraNAntikasamudghAta padoMse pariNata ukta devoM dvArA chaha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, merumUlase nIce unakA gamana na honese vahAM vaikriyikasamudghAtAdikoMkA abhAva hai| upapAdakI apekSA uparyukta devoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 45 // yaha sUtra sugama hai| upapAdakI apekSA ukta devoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA caudaha bhAgoMmeMse kucha kama sAr3he pAMca yA chaha bhAga spRSTa haiM // 46 // yahAM vartamAnaprarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai| atIta kAlakI apekSA AnataprANata kalpameM caudaha bhAgoMmeMse sAr3he pAMca bhAga aura AraNa-acyuta kalpameM chaha bhAgapramANa sparzana hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| 1 apratau -- aTThachacoddasamAgA', Apratau -- aTThacodasabhAgA', kApratI * aTThachacodasamAgA' iti paatthH| Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 47. Navagevaja jAva savaTThasiddhivimANavAsiyadevA satthANa-samugghAdauvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 47 // sugamaM / logassa asNkhejjdibhaago||48|| satthANasatthANa-vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAya-veubdhiya-mAraNatiya -uvavAdehi adIda-vaTTamANeNa caduNDaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| Navari savvaTThasiddhimhi mAraNaMtiya-uvavAdavirahidasesapadehi mANusakhettassa saMkhejjadibhAgo tti vattavyaM / iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA suhumehaMdiyA pajjattA apajjattA satthANa-samugghAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 49 // sugamaM / sabalogo // 50 // nau aveyakoMse lekara sarvArthasiddhivimAna takake deva svasthAna, samudghAta aura upapAda padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 47 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta deva ukta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 48 // svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamuddhAta, kaSAyasamuddhAta, vaikriyikasamuddhAta, mAraNAntikasamuddhAta aura upapAda padoMkI apekSA atIta va vartamAna kAlase cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / vizeSa itanA hai ki sarvArthasiddhi meM mAraNAntika va upapAda padoMko chor3a zeSa padoMkI apekSA mAnuSakSetrakA saMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai, aisA kahanA caahiye| indriyamArgaNAnusAra ekendriya, ekendriya paryApta, ekendriya aparyApta, sUkSma ekendriya, sUkSma ekendriya paryApta aura sUkSma ekendriya aparyApta jIva svasthAna, samudghAta va upapAda padoMkI apekSA kitanA kSetra sparza karate haiM ? / / 49 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva ukta padoMse sarva loka sparza karate hai // 50 // Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 52. ] phosaNANugame eiMdiyANaM phosaNaM [ 393 ettha vaTTamANaparUvaNAe khettbhNgo| tIdeNa satthANa- veyaNa-kasAya-mAraNaMtiyauvAdehi savvalogo phosido / veubviyapadeNa logassa saMkhejjadibhAgo phosido / vari humANaM veubviyaM Natthi / bAdareiMdiyA pajjattA apajjattA satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 51 // gamaM / logassa saMkhejjadibhAgo // 52 // kudo ? paMcarajjubAhalaM rajjupadaraM vAukkAiyajIvAridaM bAdaraeiMdiyajIvAvRridasattapuDhavIo ca, tAsiM puDhavINaM heTThA TThidavIsavIsajoyaNasahassavAhallaM tiSNi tiNNi vAdavalayakhettANi logaMtaTThidavAukkAiyakhettaM ca ega kade tinhaM logANaM saMkhejadibhAgo ra tiriyalogerhito asaMkhejjaguNo khettaviseso uppajjadi / teNa logassa saMkhejjadibhAgo adIda-vaTTamANe kAlesu labbhadi / yahAM vartamAnaprarUpaNA kSetra prarUpaNA ke samAna hai / atIta kAlakI apekSA svasthAna, vedanAsamuddhAta, kaSAyasamuddhAta mAraNAntikasamuddhAta aura upapAda padoMse sarva loka spRSTa hai / vaikriyikasamudghAta padase lokakA saMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai| vizeSa itanA hai ki sUkSma jIvoMke vaikriyikasamudghAta nahIM hotA / bAdara ekendriya, bAdara ekendriya paryApta aura bAdara ekendriya aparyApta jIva svasthAna padoMkI apekSA kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 51 // yaha sUtra sugama hai / uparyukta jIva svasthAna padoMkI apekSA lokakA saMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 52 // kyoMki, vAyukAyika jIvoMse paripUrNa pAMca rAju bAhalyarUpa rAjupratara, bAdara ekendriya jIvoMse paripUrNa sAta pRthiviyoM, una pRthiviyoMke nIce sthita bIsa bIsa sahasra yojana bAhalyarUpa tIna tIna vAtavalayakSetroM, tathA lokAntameM sthita vAyukAyikakSetrako ekatrita karanepara tIna lokoMkA saMkhyAtavAM bhAga aura manuSyaloka va tiryagloka se asaMkhyAtaguNA kSetravizeSa utpanna hotA hai / isaliye atIta va vartamAna kAloM meM lokakA saMkhyAtavAM bhAga prApta hotA hai / Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39.] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 53. samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 53 // sugamaM / savvalogo // 54 // ettha vaTTamANaparUvaNAe khettbhNgo| vedaNa-kasAehi tIde kAle tiNhaM logANaM saMkhejadibhAgo, Nara-tiriyalorohito asaMkhejjaguNo phosido| evaM veubieNa vi, paMcarajjuAyadatiriyapadarammi savvattha viuvyamANavAukkAiyANaM tIde kAle uvlNbhaado| mAraNaMtiya-uvavAdehi savvalogo phosido| bIiMdiya-tIiMdiya-cauriMdiya-pajjattApajjattANaM satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 55 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 56 // samudghAta va upapAdakI apekSA ukta jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 53 // yaha sUtra sugama hai| ukta jIvoM dvArA samudghAta va upapAdakI apekSA sarva loka spRSTa hai // 54 // yahAM vartamAnaprarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai| vedanAsamudghAta aura kaSAyasamuddhAta padoMse atIta kAlameM tIna lokoMkA saMkhyAtavAM bhAga tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / isI prakAra vaikriyikasamuddhAta padakI apekSA bhI tIna lokoMkA saMkhyAtavAM bhAga aura manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki, atIta kAlakI apekSA pAMca rAju Ayata tiryakpratarameM sarvatra vikriyA karanevAle vAyukAyika jIva pAye jAte hai / mAraNAntikasamuddhAta va upapAda padoMse sarva loka spRSTa hai| dvIndriya, dvIndriya paryApta, dvIndriya aparyApta, trIndriya, trIndriya paryApta, trIndriya aparyApta, caturindriya, caturindriya paryApta aura caturindriya aparyApta jIvoM dvArA svasthAna padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? // 55 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 56 // Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 58. phosaNANugame viyaliMdiyANaM phosaNe ettha vaTTamANaparUvaNAe khettabhaMgo / satthANasatthANa-vihAravadisatthANehi tIde tiNhaM logANamasaMkhejadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| ettha satthANakhette ANijjamANe sayaMpahapavvadAdo parabhAgaTTiyakhetamANiya saMkhejjasUcIaMgulehi guNide tiriyalogassa saMkhejjadibhAgamettaM satthANakhettaM hodi| vihAravadisatthANakhette ANijjamANe tiriyapadaraM Thaviya saMkhejjajoyaNANi bAhallaM hoti tti saMkhejjajoyaNehi guNiya puNo evaM bAhallameguNavaMcAsakhaMDANi kariya padarAgAreNa Thaide tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo hodi / apajjattANaM vihAravadisatthANaM Natthi / samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 57 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo savvalogo vA // 58 // logassa asaMkhejjadibhAgo ti vaTTamANakAlAvekkho nnideso| teNettha khetaparUvaNA kAyayA / veyaNa-kasAyapadehi tIde kAle tiNhaM logANamasaMkhajjadibhAgo, tiriya ................ yahAM vartamAnaprarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai| svasthAnasvasthAna aura vihAravatsvasthAna padoMse atIta kAlameM tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| yahAM svasthAnakSetrake nikAlate samaya svayaMprabha parvatake para bhAgameM sthita kSetrako lAkara saMkhyAta sUcyaMgulose guNita karanepara tiyeglokakA sakhyAtavAM bhAgamAtra svasthAnakSetra hotaa| vihAravatsvasthAnakSetrake nikAlanemeM tiyepratarako sthApita kara 'saMkhyAta yojana vAhalya haiM' ataH saMkhyAta yojanoMse guNita kara punaH isa bAhalyake unacAsa khaNDa karake pratarAkArase sthApita karanepara tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga hotA hai| aparyApta jIvoMke vihAravatsvasthAna nahIM hotaa|| samudghAta va upapAdakI apekSA ukta jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 57 // yaha sUtra sugama hai| samudghAta va upapAdakI apekSA ukta jIvoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga athavA sarva loka spRSTa hai // 58 // 'lokakA asaMkhyAtavAM bhAga' yaha nirdeza vartamAna kAlakI apekSA hai, isaliye yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye / vedanAsamuddhAta aura kaSAyasamaddhAta padoMkI apekSA atIta kAlameM tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 7, 59. logassa saMkhejadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejaguNo phosido / kudo ? puvyaveriyasaMbaMdheNa tiriyapadaraM savvaM hiMDamANavigaliMdiyANaM savvattha tIde kasAya-veyaNANamuvalaMbhAdo / eso vAsadattho / mAraNaMtiya-uvavAdehi sabalogo phosido, savvattha gamaNAgamaNavirohAbhAvAdo / vigaliMdiyaapajjattANaM veyaNa-kasAyakhettANaM satthANabhaMgo, tattha vihArakhadisatthANassa abhaavaado| paMciMdiya-paciMdiyapajjattA satthANehi kevaDiyaM khetaM phosidaM ? // 59 // sugama / logassa asaMkhejjadibhAgo aTThacodasabhAgA vA desUNA // 6 // logassa asaMkhejjadibhAgo ti Nideso vttttmaannaavekkho| teNettha khettaparUvaNA kAyavvA / saMpadhi vAsadattho tAva uccade- satthANehi tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / edammi khette ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki, pUrvarairiyoMke sambandhase sarva tiryakapratarameM ghUmanevAle vikalendriya jIvoMke sarvatra atIta kAlakI apekSA kaSAyasamudghAta va vedanAsamudghAta pada pAye jAte haiN| yaha vA zabdase sUcita artha hai| mAraNAntikasamudghAta va upapAda padoMse sarva loka spRSTa hai, kyoMki, sarvatra ukta jIvoMke gamanAgamanameM koI virodha nahIM hai / vikalendriya aparyApta jIvoMke vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAta padoMkI apekSA kSetrakA nirUpaNa svasthAna padake samAna hai, kyoMki vihAra vatsvasthAnapadakA unameM abhAva hai| - paMcendriya aura paMcendriya paryApta jIva svasthAnapadoMse kitane kSetrakA sparza karate haiM ? // 59 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva svasthAnapadoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga, athavA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga sparza karate haiM / 60 // 'lokakA asaMkhyAtavAM bhAga' yaha nirdeza vartamAna kAlakI apekSAse hai| isaliye yahAM kSetraprarUpaNA karanA caahiye| aba yahAM vA zabdase sUcita artha kahate haiMsvasthAnapadoMse tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura aDhAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / isa kSetrake nikAlanemeM rAjupratarako sthApita Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 62.1 phosaNANugame paMcidiyANaM phosaNaM [ 397 ANijjamANe rajjupadaraM Thaviya saMkhejaMgulehi guNiya tasajIvavajjiyasamuddehi oTThaddhakhettamavaNiya padarAgAreNa Thaide tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo hodi / paMciMdiyatirikkhaapajjattANaM vigaliMdiyaapajjattANaM ca satthANakhettaM puNa sayaMpahapavyayassa parado ceva hodi, bhogabhUmipaDibhAgammi tesimuppattIe abhAvAdo / adhavA pubaveriyadevapaogeNa bhogabhUmipaDibhAgadIva-samudde padidatirikkhakalevaresu tasaapajjattANamuppattI asthi tti bhaNaMtANamahippAraNa khette ANijjamANe saMkhejjaMgulabAhallaM rajjupadaraM Thaviya eguNavaMcAsakhaMDANi kariya padarAgAreNa Thaide apajjattasatthANakhettaM tiriyalogassa saMkhejjadi. bhAgo hodi / evaM vihArasatthANeNa vi, mittAmittadevappaoeNa savvadIva-samuddesu vihArassa virohAbhAvAdo / Navari devANaM vihAramassidUNa aTThacoddasabhAgA desUNA hoti / samugghAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 61 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo aTThacodasabhAgA vA desUNA asaMkhejjA vA bhAgA savvalogo vA / / 62 // kara va saMkhyAta aMguloMse guNita kara aura usameMse trasa jIva rahita samudroMse vyApta kSetrako kama kara pratarAkArase sthApita karanepara tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga hotA hai| kintu paMcendriya tithaMca aparyApta aura vikalendriya aparyApta jIvoMkA svasthAnakSetra svayaMprabha parvatake para bhAgameM hI hai, kyoMki, bhogabhUmipratibhAgameM unakI utpattikA abhAva hai| athavA pUrvavairI devoMke prayogase bhogabhUmipratibhAgarUpa dvIpa samudroMmeM par3e hue tiryaMcazarIroMmeM trasa aparyAptoMkI utpatti hotI hai, aisA kahanevAle AcAryoMke abhiprAyase ukta kSetrake nikAlate samaya saMkhyAta aMgula bAhalyarUpa rAjupratarako sthApita kara va unacAsa khaNDa karake pratarAkArase sthApita karanepara aparyApta jIvoMkA svasthAnakSetra tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / isI prakAra vihAravatsvasthAnapadakI apekSA bhI sparzanaprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, mitra va zatru svarUpa devoMke prayogase sarva dvIpa-samudroMmeM vihArakA koI virodha nahIM hai| vizeSa itanA hai ki devoMke vihArakA Azraya kara kucha kama ATha baTe caudaha bhAga hote haiM / samudghAtoMkI apekSA ukta jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 61 // yaha sUtra sugama hai| samudghAtoMkI apekSA ukta jIvoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga, kucha kama ATha baTe caudaha bhAga, asaMkhyAta bahubhAga, athavA sarva loka spRSTa hai // 62 // Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 chakkhaMDAgamai khudAbaMdho [2, 7, 63. ___ logassa asaMkhejjadibhAgo tti Nideso vaTTamANAvekkho / teNettha khettavaNNaNA kAyavvA / veyaNa-kasAya-veuviehi aTTacodasabhAgA phosidA, viharaMtadevANaM savvattha veyaNa-kasAya-viuvaNANaM virohaabhaavaado| tejAhArapadehi caduNhaM logANamasaMkhajjadibhAgo, mANusakhettassa saMkhejjadibhAgo / daMDagadehi caduhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNo / evaM kavADagadehi di / Navari tiriyalogAdo sNkhejjgunno| eso vaasdttho| padaragadehi asaMkhejjA bhAgA, vAdavalae mottUNa svvtthaavuurnnaado| mAraNaMtiya-logapUraNehi sabalogo phosido / uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 63 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo sabalogo vA // 64 // logassa asaMkhajjadibhAgo tti Niddeso vaTTamANAvekkho / teNettha khettavaNNaNA ........................... 'lokakA asaMkhyAtavAM bhAga' yaha nirdeza vartamAna kAlakI apekSA hai| isa kAraNa yahAM kSetraprarUpaNA karanA caahiye| vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMse ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, vihAra karanevAle devoMke sarvatra vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoM ke virodhakA abhAva hai / taijasasamudghAta va AhArakasamudghAta padoMse cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura mAnuSalokakA saMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai| daNDasamudghAtako prApta jIvoM dvArA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| isI prakAra kapATasamudghAtagata jIvoM dvArA bhI spRSTa hai| vizeSa itanA hai ki unake dvArA tiryaglokase saMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha vA zabdase sUcita artha hai| pratarasamudghAtagata jIvoM dvArA lokakA asaMkhyAta bahubhAgapramANa kSetra spRSTa hai, kyoMki, isa avasthA meM loka vAtavalayoMko chor3akara sarvatra jIvapradezoMse pUrNa hotA hai| mAraNAntikasamudghAta va lokapUraNasamudghAta padoMse sarva loka spRSTa hai| uparyukta jIvoM dvArA upapAdakI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 63 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoM dvArA upapAdakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga, athavA sarva loka spRSTa hai / / 64 // 'lokakA asaMkhyAtavAM bhAga ' yaha nirdeza vartamAna kAlakI apekSAse hai / isa Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 67.] phosaNANugame paMciMdiyANaM phosaNaM [ 399 kAyavyA / savvalogaTThidasuhumeiMdiehito paMciMdiesu AgaMtUNa uppaNNapaDhamasamayajIvANaM savvaloge vAvittadasaNAdo uvavAdeNa savvalogo phosido| satthANa-samugdhAda-uvavAdesu eyaviyappesu kadhaM savvattha bahuvayaNaNideso ? Na, tesu sgdaanneyviyppsNbhvaado| paMciMdiyaapajjattA satthANeNa kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 65 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 66 // edassa atthaM bhaNNamANe vaTTamANaM khettaM / adIdeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / edassa kAraNaM puvvameva prvidN| samugdhAdehi uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 67 // sugamaM / kAraNa yahAM kSetraprarUpaNA karanA caahiye| sarva lokameM sthita sUkSma ekendriya jIvoMmeMse paMcendriya jIvoM meM Akara utpanna honeke prathamasamayavartI jIvoMke sarva lokameM vyApta dekhe jAnese upapAdakI apekSA sarva loka spRSTa hai / zaMkA-svasthAna, samudghAta aura upapAda padoMke eka vikalparUpa hone para sarvatra bahuvacanakA nirdeza kaise kiyA ? samAdhAna nahIM, kyoMki, unameM svagata aneka vikalpoMkI sambhAvanA hai| paMcendriya aparyApta jIva svasthAnakI apekSA kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 65 // yaha sUtra sugama hai| paMcendriya aparyApta jIva svasthAnakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kSetra sparza karate haiM // 66 // isa sUtrakA artha kahate samaya vartamAna kAlakI apekSA sparzanakA nirUpaNa kSetra. prarUpaNAke samAna karanA caahiye| atIta kAlakI apekSA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / isakA kAraNa pUrva meM hI kahA jA cukA hai| paMcendriya aparyApta jIvoM dvArA samudghAta aura upapAda padoMkI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 67 // yaha sUtra sugama hai| Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho logassa asaMkhejjadibhAgo // 68 // ettha kherparUvaNaM kAyavyaM / savvalogo vA // 69 // veyaNa-kasAyapadehi tinhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadi bhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / eso vAsadattho / mAraNaMtiya-uvavAdehi saccalogo phosido / kAyAvAdeNa puDhavikAiya vAukAiya suhumateukAiya suhumavAukAiya tasseva pajjattA apajjattA satthANa - samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 70 // sumaM / savvalogo // 71 // [ 2, 7, 68. paMcendriya aparyApta jIvoM dvArA ukta padoMkI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 68 // yahAM vartamAna kAlakI apekSA kSetraprarUpaNA karanA cAhiye / athavA paMcendriya aparyApta jIvoM dvArA ukta padoMse sarva loka spRSTa hai || 69 || paMcendriya aparyAptoM dvArA vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAta padoMse tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura aDhAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha vA zabdase sUcita artha hai| mAraNAntikasamudghAta aura upapAdakI apekSA sarva loka spRSTa hai / kAyamArgaNAnusAra pRthivIkAyika, vAyukAyika, sUkSma tejaskAyika, sUkSma vAyukAyika aura unhIMke paryApta va aparyApta jIva svasthAna, samudghAta va upapAda padoMkI apekSA kitanA kSetra sparza karate haiM ? || 70 // yaha sUtra sugama hai / uparyukta jIva ukta padoMkI apekSA sarva loka sparza karate haiM // 71 // Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 71.] phosaNANugame puDhavikAiyAdINaM phosaNaM [101 ettha vadRmANaparUvaNAe khettbhNgo| adIdeNa satthANa-veyaNa-kasAya-mAraNaMtiyauvavAdehi sabalogo phosido| teukAiehi veubdhiyapadeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / kammabhUmipaDi bhAgasayaMbhUramaNadIvaddhe ceva kira teukAiyA hoti, Na aNNatthetti ke vi AiriyA bhaNati / tesimahippAraNa tiriyalogassa sNkhejjdibhaago| aNNa ke vi AiriyA savvesu dIva-samuddesu teukAiyavAdarapajjattA saMbhavaMti tti bhaNaMti / kudo ! sayaMbhUramaNadIva-samuddappaNNANaM bAdarateupajjattANaM vAeNa hirijjamANANaM kIDaNasIladevaparataMtANaM vA savvadIva-samuddesu saviuvyaNANaM gamaNasaMbhavAdo / keimAriyA tiriyalogAdo saMkhejjaguNo phosido tti bhaNaMti / kudo ? sayapuDhavIsu bAdarateupajjattANaM sNbhvaado| tisu vi uvadesesu ko ettha gejjho ? taijjo ghettavyo, juttIe aNuggahidattAdo / Na ca suttaM tihamekkassa vi mukkakaMThaM hoUNa parUvayamasthi / pahillao upaeso vakkhANehi vakkhANAiriyehi ya saMmado tti ettha so ceva NiddiTTho / vAukkAiehi veuviyapadeNa yahAM vartamAnaprarUpaNA kSetrake samAna hai| atIta kAlakI apekSA svasthAna, ghedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAntikasamuddhAta aura upapAda padoMse ukta jIva sarva loka sparza karate haiN| tejaskAyika jIvoMke dvArA vaikriyikapadakI apekSA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavA bhAga aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / karmabhUmipratibhAgarUpa ardha svayambhuramaNa dvIpameM hI tejaskAyika jIva hote haiM, anyatra nahI, aisA kitane hI AcArya kahate haiN| unake abhiprAyase ukta sparzanakSetra tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga hotA hai| anya kitane hI AcArya 'sarva dvIpa-samudroM meM tejaskAyika bAdara paryApta jIva saMbhava haiM' aisA kahate haiM, kyoMki, svayambhuramaNa dvIpa va samudra meM utpanna bAdara tejaskAyika paryApta jIvoMkA vAyuse lejAye jAneke kAraNa athavA krIr3anazIla devoMke parataMtra honese sarva dvIpa-samudroMmeM vikriyA yukta hokara gamana sambhava hai| kitane AcAryoMkA kahanA hai ki ukta jIvoMke dvArA vaikriyikasamudghAtakI apekSA tiryaglokase saMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai,kyoMki, sarva pRthiviyoM meM bAdara tejaskAyika paryApta jIvoMkI sambhAvanA hai| zaMkA-uparyukta tInoM upadezoMmeM kaunasA upadeza yahAM grAhya hai ? samAdhAna-tIsarA upadeza yahAM grahaNa karane yogya hai, kyoMki, vaha yuktise anugRhIta hai| dUsarI bAta yaha hai ki sUtra ina tIna upadezoMmeMse ekakA bhI muktakaNTha hokara prarUpaka nahIM hai / pahilA upadeza vyAkhyAnoM aura vyAkhyAnAcAryoMse sammata hai, isaliye yahAM usIkA nirdeza kiyA gayA hai / vAyukAyika jIvoMke dvArA vaikriyikapadase tIna lokoMkA 1 apratau / -samuddesu vi uppaNNANaM' iti pAThaH / Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 72. tiNhaM logANaM saMkhejjadibhAgo, zara-tiriyalogehito asaMkhejjaguNo phosido / kudo ? paMcarajjubAhallaM tiriyapadaramAvUriya tIde kAle avaTThANAdo / bAdarapuDhavikAiya-bAdaraAukAiya-bAdarateukAiya-bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrA tasseva apajjattA satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 72 // sugamaM / logassa asaMkhejadibhAgo // 73 // edassa vaTTamANaparUvaNAe khettabhaMgo / tIde kAle edehi tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogAdo saMkhejjaguNo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / kudo ? savvakAlamaTThapuDhavIo bhavaNavimANANi ca assidUNa avaTThANAdo / samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khattaM phosidaM ? // 74 // sugamaM / saMkhyAtavAM bhAga aura manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki, ukta jIvoMkA atIta kAlakI apekSA pAMca rAju tiryapratarako pUrNa kara avasthAna hai| bAdara pRthivIkAyika, bAdara apkAyika, bAdara tejaskAyika, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aura unameM pratyekake aparyApta jIva svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 72 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 73 // isa sUtrakI vartamAnaprarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai| atIta kAlakI apekSA inhIM jIvoM dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokase saMkhyAtaguNA, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki, sarva kAlameM ATha pRthiviyoM aura bhavanavimAnoMkA Azraya karake ukta jIvoMkA avasthAna hai| samudghAta aura upapAda padoMse ukta jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 74 // yaha sUtra sugama hai| Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 77.] pholaNANugame puDhavikAiyAdINaM phosaNaM [105 logassa asaMkhejjadibhAgo // 75 // edassa attho vuccade- tiNNaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogAdo saMkhejjaguNo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo vaTTamANe phosido| sesaM khettabhaMgo / sabalogo vA // 76 // ettha vAsadattho vuccade- veyaNa-kasAyapadapariNadehi veubbiyapadapariNadehi ya tihaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogAdo saMkhejjaguNo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / ettha veubdhiyapadassa puvvaM va tivihaM vakkhANaM kAyavvaM / mAraNaMtiya-uvavAdehi savvalogo phosido, vaTTamANAtIdakAladasaNAdo / bAdarapuDhavi-bAdaraAu-bAdarateu bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrapajjattA satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 77 // sugamaM / samudghAta va upApada padoMse ukta jIvoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa isa sUtrakA artha kahate haiM- vartamAna kAlameM ukta padoM kI apekSA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokase saMkhyAtaguNA, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| zeSa kathana kSetraprarUpaNAke samAna hai| athavA ukta padoMkI apekSA sarva loka spRSTa hai // 76 // yahAM vA zabdase sUcita artha kahate haiM- vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudaghAta padose pariNata tathA vaikriyika padase pariNata ukta jIvoMke dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokase saMkhyAtaguNA, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| yahAM vaikriyika padakI apekSA pUrvake samAna tIna prakAra vyAkhyAna karanA caahiye| mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMse sarva loka spRSTa hai, kyoMki, ina padoM meM vartamAna va atIta kAla dekhe jAte haiM / bAdara pRthivIkAyika, bAdara apkAyika, bAdara tejaskAyika aura pAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIva svasthAna padoMkI apekSA kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 77 // yaha sUtra sugama hai| Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 7, 78. logassa asaMkhejjadibhAgo // 78 // ___ettha khettavaNNaNaM kAyavvaM, vaTTamANappaNAdo / tIde tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogAdo saMkhejjaguNo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| kudo ? apajjattANaM vaM pajjattANaM pi sadhapuDhavIsu avtttthaannvirohaabhaavaado| Na ca aTThasu puDhavIsu puDhavi-Au-teu-vAubAdarANaM bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrANaM ca apajjattA ceva hoMti tti juttI asthi / aNNAiriyavakkhANaM puNa evaM Na hodi / taM kadhaM ? bAdaraAupajjattabAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrapajjattaehi satthANa-veyaNa-kasAyapariNaehi tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo phosido, cittAe uparimabhAgaM mottaNa bAdarabhAupajjatta-bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrapajjattANamaNNattha abaDhANAbhAvAdo / evaM bAdaraNigodapadidvidapajjattANaM pi vattavyaM, patteyasarIrattaM paDi bhedaabhaavaado| evaM bAdarateukAiyapajjantANaM pi / kudo 1 sayaMpahapavvayassa parabhAge ceva edesimavaTThANAdo / edaM uparyukta jIva svasthAna padoMkI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 78 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai / atIta kAlakI apekSA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokase saMkhyAtaguNA, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki, aparyAptoMke samAna. paryApta jIvoMkA bhI sarva pRthidhiyoM meM avasthAna honemeM koI virodha nahIM hai / ATha pRthiviyoMmeM pRthivIkAyika, apkAyika, tejaskAyika va vAyukAyika bAdara jIvoM tathA bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMke aparyApta jIva hI hote haiM, aisI koI yukti bhI nahIM hai / parantu anya AcAryoMkA vyAkhyAna aisA nahIM hai| " zaMkA-yaha kaise? samAdhAna- 'bAdara apkAyika paryApta aura bAdara vanaspatikAyika pratyeka zarIra paryApta jIvoM dvArA svasthAna, vedanAsamudghAta va kaSAyasamudghAta padoMse pariNata hokara tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai, kyoMki, citrA pRthivIke uparima bhAgako chor3akara apkAyika paryApta aura bAdara banaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIvoMkA anyatra avasthAna nahIM hai / isI prakAra bAdara nigoda-pratiSThita paryAptoMkA bhI kathana karanA cAhiye, kyoMki, pratyekazarIratvake prati donoM meM koI bheda nahIM hai| isI prakAra bAdara tejaskAyika paryApta jIvoMkA bhI samajhanA cAhiye, kyoMki, svayaMprabha parvatake para bhAgameM hI inakA avasthAna hai| yaha Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 78.] phosaNANugame puDhavikAiyAdINaM phosaNaM ca aNNAiriyavakkhANaM cakkhidiyapamANavalapayaTTa / puDhavikAiyA savvapuDhavIsu hoti ti edaM pi cakkhidiyabalapayaSTuM ceva / Na ca puDhavikAiyAdao aMgulassa asaMkhejjadibhAgamettasarIrA iMdiyagejjhA, jeNa iMdiyabaleNa vihi-paDiseho hojja / tamhA' savvapuDhavIo assidaNa edesiM bAdaraapajjattANaM va pajjattANaM pi avaTThANeNa hodavyaM, virohaabhaavaado| tattha jalaMtA NirayapuDhavIsu aggiNo vahaMtIo gaIo ca Natthi tti jadi abhAvo vuccade, taM pi Na ghaDade, __paSTha saptamayoH zItaM zItoSNaM paMcabhe smRtam / caturbatyuSNamuddiSTastAsAmeva mahIguNA // 1 // idi tattha vi Au-teUNaM saMbhavAdo / kadhaM puDhavINaM hehA patteyasarIrANaM saMbhavo ? Na, sIeNa vi smmucchijjmaannpgnn-kuhunnaadiinnmuvlNbhaado| kadhamuNhamhi saMbhavo ? Na, accuNhe vi smuppjjmaannjvaaspaaiinnmuvlNbhaado| anya AcAryoMkA vyAkhyAna cakSu indriyarUpa pramANake balase pravRtta hai / 'pRthivIkAyika jIva sarva pRthiviyoM meM hote haiM ' yaha bhI vyAkhyAna cakSu indriyake balase hI pravRtta hai| aura aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa zarIravAle pRthivIkAyikAdi jIva indriyoMse grAhya haiM nahIM, jisase indriyabalase unakA vidhAna va pratiSedha ho sake / ataeva inake bAdara aparyApta jIvoMke samAna paryApta jIvoMkA bhI avasthAna sarva pRthiviyoMkA Azraya karake honA cAhiye, kyoMki, usameM koI virodha nahIM hai| vahAM narakapRthiviyoMmeM jalatI huI agniyAM aura bahatI huI nadiyAM nahIM hai, isa kAraNa yadi unakA abhAva kahate ho to vaha bhI ghaTita nahIM hotA, kyoMki chaThI aura sAtavIM pRthivImeM zIta tathA pAMcavIM meM zIta va uSNa donoM mAne gaye haiM / zeSa cAra pRthiviyoM meM atyanta uSNatA hai / ye unake hI pRthivIguNa haiM // 1 // isa prakAra una naraka pRthiviyoM meM apkAyika va tejaskAyika jIvoMkI sambhAvanA hai| zaMkA-pRthiviyoMke nIce pratyekazarIra jIvoMkI saMbhAvanA kaise hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki zItase bhI utpanna honevAle pagaNa aura kuhuna Adi vanaspativizeSa pAye jAte haiN| zaMkA-uSNatAmeM pratyekazarIra jIvoMkA utpanna honA kaise sambhava hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, atyanta uSNatAmeM bhI utpanna honevAle javAsapa Adi vanaspativizeSa pAye jAte haiN| 1 pratiSu ' taM jahA' iti pAThaH / Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho . [ 2, 7, 79. samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 79 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 8 // ettha khettavaNNaNaM kAyavyaM, vaTTamANappaNAdo / savvalogo vA // 81 // ettha tAva vAsadattho uccade / taM jahA- veyaNa-kasAya-veubdhiyapadehi tiNaM logANamasaMkhejadibhAgo, tiriyalogAdo saMkhejjaguNo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / mAraNaMtiya-uvavAdehi sabalogo phosido, edesiM savvattha gamaNAgamaNaM paDi virohaabhaavaado| __ bAdaravAukkAiyA tasseva apajjatA satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 82 // ......................................... samudghAta va upapAda padoMkI apekSA ukta jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 79 // yaha sUtra sugama hai| samudghAta va upapAdakI apekSA ukta jIvoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 80 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai| athavA, samudghAta va upapAdakI apekSA ukta jIvoM dvArA sarva loka spRSTa hai // 81 // yahAM pahale vA zabdase sUcita artha kahate hai / vaha isa prakAra hai- vedanA. samudghAta, kaSAyasamudghAta, aura vaikriyikasamudghAta padoMkI apekSA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokase saMkhyAtaguNA, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtagunA kSetra spRSTa hai|maarnnaantiksmudghaat va upapAda padoMse sarva loka spRSTa hai, kyoMki, ina jIvoMke sarvatra gamanAgamanake prati koI virodha nahIM hai| ___ cAdara vAyukAyika aura usake hI aparyApta jIva svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? / / 82 / / Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 86.] phosaNANugame puDhavikAiyAdaNiM phosaNaM [407 sugamaM / logassa sNkhejjdibhaago|| 83 // kudo ? paMcarajjubAhallarajjupadaramAdUriya abddhaannaado| logate aTThapuDhavINaM heTThA vi avaTThANamatthi kiMtu tamedassa asaMkhejadibhAgo / samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 84 // sugamaM / (logassa sNkhejjdibhaago|| 85 // sugamaM / ) sabbalogo vA // 86 // ettha vAsadatyo buccade- veyaNa-kasAya-veubbiehi tihaM logANaM saMkhejadi yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva svasthAna padoMse lokakA saMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 83 // kyoMki, pAMca rAju bAhalyarUpa rAjupratarako pUrNa kara ukta jIvoMkA avasthAna hai / unakA avasthAna lokAntameM tathA ATha pRthiviyoMke nIce bhI hai, kintu vaha isake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai| uparyukta jIva samudghAta va upapAda padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 84 // yaha sUtra sugama hai| ( uparyukta jIva ukta padoMse lokakA saMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 85 // yaha sUtra sugama hai|) athavA, sarva loka sparza karate haiM // 86 // yahAM vA zabdase sUcita artha kahate hai- vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMse tIna lokoMkA saMkhyAtavAM bhAga tathA manuSyaloka va tirya Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 87. bhAgo, Nara-tiriyalogehito asaMkhejjaguNo phosido / eso vAsadattho / Navari veundhiyaM vaTTamANeNa khettabhaMgo / mAraNatiya-uvavAdehi sabalogo phosido| bAdaravAupajjattA satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 87 // sugamaM / logassa saMkhejjadibhAgo // 88 // adIda-vaTTamANehi paMcarajjubAhallarajjupadaramAvUriya avtttthaannaado| samugghAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 89 // sugamaM / logassa sNkhejjdibhaago|| 90 // edaM vaTTamANamassidUNa parUvidaM / teNa veyaNa-kasAya-mAraNaMtiya-uvavAdehi tiNhaM glokase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha vA zabdase sUcita artha hai / vizeSa itanA hai ki vartamAna kAlakI apekSA vaikriyikapadakA nirUpaNa kSetraprarUpaNAke samAna hai| mAraNAntikasamudghAta va upapAda padoMse sarva loka spRSTa hai| bAdara vAyukAyika paryApta jIva svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 87 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva svasthAna padoMse lokakA saMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 88 // kyoMki, atIta aura vartamAna kAloMkI apekSA ukta jIvoMkA pAMca rAju bAhalyarUpa rAjupratarako pUrNakara avasthAna hai / samudghAta aura upapAda padoMkI apekSA ukta jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 89 // yaha sUtra sugama hai| ukta padoMkI apekSA lokakA saMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 90 // yaha vartamAna kAlakA Azraya kara kathana kiyA gayA hai / isaliye vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMse tIna lokoMkA Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (109 2, 7, 92.] phosaNANugame puDhavikAiyAdINaM phosaNaM logANaM saMkhejjadibhAgo, Nara-tiriyalorohito asaMkhejjaguNo phosido / mAraNaMtiyaukvAdehi sabalogo vaTTamANe kiNNa pusijjadi ? Na, paMcarajjubAhallarajjupadaraM mottaNa aNNattha mAraNaMtiya-uvavAde karemANajIvANaM suTTha tthovattuvalaMbhAdo / veubdhiyapadeNa khettbhNgo| savvalogo vA // 91 // veyaNa-kasAya-ceubdhiehi tiNhaM logANaM saMkhejjadibhAgo, Nara-tiriyalorohito asaMkhejjaguNo phosido| eso vAsadattho / mAraNaMtiya-uvavAdehi sabalogo phosido, tiidkaalppnnaado| vaNapphadikAiyA NigodajIvA suhumavaNapphadikAiyA suhumaNigodajIvA tasseva pajjattA apajjattA satthANa-samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khetaM phosidaM ? // 92 // sugamaM / saMkhyAtavAM bhAga tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / zaMkA-mAraNAntikasamudghAta va upapAda padoMse vartamAnameM sarva loka sparza kyoM nahIM kiyA jAtA? samAdhAna-nahIM, kyoMki pAMca rAju bAhalyarUpa rAjupratarako chor3akara anyatra mAraNAntikasamudghAta aura upapAdako karanevAle jIva bahuta thor3e pAye jAte haiN| vaikriyika padakI apekSA kSetraprarUpaNAke samAna jAnanA cAhiye / athavA, uparyukta jIvoM dvArA samudghAta va upapAdase sarva loka spRSTa hai // 11 // vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMse tIna lokokA saMkhyAtavAM bhAga tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha vA zabdase sUcita artha hai| mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMse sarva loka spRSTa hai, kyoMki, atIta kAlakI vivakSA hai| vanaspatikAyika, nigodajIva, sUkSma vanaspatikAyika aura sUkSma nigodajIva tathA unake hI paryApta va aparyApta jIva svasthAna, samudghAta va upapAda padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 92 / / yaha sUtra sugama hai| Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 93. savvalogo // 93 // kudo ? ANatiyAdo, savvattha jala-thalAgAsesu avaThThANaM paDi virohAbhAvAdo c| bAdaravaNapphadikAiyA bAdaraNigodajIvA tasseva pajjattA apajattA satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 94 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 95 // kudo ? aTThapuDhavIo cevamassidUNa aNbtttthaannaado| tado edehi tiNhaM logANamasaMkhejadibhAgo, tiriyalogAdo saMkhejjaguNo, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNo adIdavaTTamANehi phosido| samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 96 // sugamaM / savvalogo // 97 // uparyukta jIva ukta padoMse sarva loka sparza karate haiM // 93 // kyoMki, ve ananta haiM; tathA jala, thala va AkAzameM sarvatra unake avasthAnameM koI virodha nahIM hai| * bAdara vanaspatikAyika va bAdara nigodajIva tathA unake hI paryApta va aparyApta jIva svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? / / 94 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 95 // kyoMki, ATha pRthiviyoMkA hI Azraya kara unakA avasthAna hai / ata eva ina jIvoMke dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokase saMkhyAtaguNA aura mAnuSakSetrase asaMkhyAtaguNA kSetra atIta va vartamAna kAloMkI apekSA spRSTa hai| samudghAta va upapAda padoMse ukta jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 96 // yaha sUtra sugama hai| samudghAta va upapAda padoMse ukta jIvoM dvArA sarva loka spRSTa hai // 97 // Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 101.] phosaNANugame maNa-vacijogINaM phosaNaM [411 tIdavaTTamANesu mAraNaMtiya-uvavAdehi savvalogAvUraNAdo / tasakAiya-tasakAiyapajjattA apajjattA paMciMdiya-paMciMdiyapajjatta-apajjattabhaMgo // 98 // sugamamedaM / jogANuvAdeNa paMcamaNajogi-paMcavacijogI satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 99 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 10 // eso bamANaNideso / teNettha khettavaNNaNA kAyavvA / aTThacodasabhAgA vA desUNA // 101 // ettha tAva vAsadattho vuccade- satthANeNa appidajIvehi tiNhaM logANamasaMkhejadi kyoMki, atIta va vartamAna kAloMmeM mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMse unake dvArA sarva loka pUrNa kiyA jAtA hai / prasakAyika, trasakAyika paryApta aura trasakAyika aparyApta jIvoMke sparzanakA nirUpaNa paMcendriya, paMcendriya paryApta aura paMcendriya aparyApta jIvoMke samAna hai // 98 // yaha sUtra sugama hai| yogamArgaNAnusAra pAMca manoyogI aura pAMca vacanayogI jIva svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 99 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 10 // yaha kathana vartamAna kAlakI apekSA hai / ataeva yahAM kSetraprarUpaNA karanA caahiye| athavA, ukta jIva svasthAna padoMse kucha kama ATha vaTe caudaha bhAga sparza karate haiM // 101 // yahAM prathama vA zadhdase sUcita artha kahate haiM- svasthAnakI apekSA prakRta jIvoM Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 7, 102. bhAgo, tiriyalogassa saMkhejadibhAgo, aDDAijAdo asaMkhejaguNo phosido| eso vaasdttho| vihAravadisatthANeNa aTThacodasabhAgA desUNA phosidA / kudo 1 aTTharajjubAhallalogaNAlIe maNa-vacijogINaM vihaaruvlNbhaado|| samugghAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 102 // sugamamedaM / logassa asNkhejjdibhaago|| 103 // ettha khettavaNNaNA kAyavyA, vttttmaannppnnaado| aTThacodasabhAgA desUNA sabalogo vA // 104 // . AhAra-tejaiyapadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, mANusakhettassa saMkhejjadibhAgo phosido / eso vAsadattho / veyaNa-kasAya-ubiehi aTTacodasabhAgA desUNA phosidA, aTTharajjuAyadalogaNAlIe savvattha tIde kAle veyaNa-kasAya-viuvaNANamuvalaMbhAdo / mAraNaMtieNa savvalogo / dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| yaha vA zabdase sUcita artha hai| vihAravatsvasthAnakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa hai, kyoMki, manoyogI aura vacanayogI jIvoMkA vihAra ATha rAju bAhalyayukta lokanAlImeM pAyA jAtA hai| uparyukta jIvoM dvArA samudghAtakI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 12 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoM dvArA samudghAtakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 103 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakI pradhAnatA hai / athavA, unhIM jIvoM dvArA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga yA sarva loka spRSTa hai // 104 // AhArakasamudghAta aura tejasasamudghAta padoMkI apekSA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura mAnuSakSetrakA saMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai / yaha vA zabdase sUcita artha hai / vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasajudghAta padoMse kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa hai, kyoMki, ATha rAju Ayata lokanAlI meM sarvatra atIta kAlakI apekSA vedanA, kaSAya aura vaikriyika samudghAta pAye jAte haiN| mAraNAntikasamudghAtakI apekSA sarva loka spRSTa hai / 1 pratiSu -- vaTTamANappamANAdo' iti pAThaH / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 107 ] phosaNANugame kAyajogINaM phosaNaM uvavAdo Natthi // 105 // tattha mnn-vcijogaannmbhaavaado| kAyajogi-orAliyamissakAyajogI satthANa-samugghAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 106 // sugamaM / . savvalogo // 107 // edassa attho- satthANa veyaNa-kasAya mAraNaMtiya-uvavAdehi vaTTamANAdIdesu savvalogo phosido / kudo ? savvattha gamaNAgamaNAvaTThANaM paDi virohAbhAvAdo / vihAravadisatthANa-veuviyapadehi vaTTamANaM khettaM / adIdeNa aTThacodasabhAgA demUNA phosidA / Navari veuvviyapadeNa tiNhaM logANaM sNkhejjdibhaago| tejAhArapadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, mANusakhettassa saMkhejjadibhAgo phosido| ettha vAsadeNa viNA kadhameso pAMcoM manoyogI aura pAMcoM vacanayogI jIvoMke upapAda pada nahIM hotA // 105 // kyoMki, upapAda padameM manoyoga va vacanayogakA abhAva hai| kAyayogI aura audArikamizrakAyayogI jIva svasthAna, samudghAta aura upapAda padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 106 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva ukta padoMse sarva loka sparza karate haiM // 107 // isakA artha- svasthAnasvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta,mAraNAntika. samudghAta aura upapAda padose vartamAna va atIta kAloMmeM ukta jIvoMne sarva lokakA sparza kiyA hai, kyoMki, una jIvoMke sarvatra gamanAgamana aura avasthAnameM koI virodha nahIM hai / vihAravatsvasthAna aura vaikriyikasamudghAta padoMse vartamAnakAlakI apekSA sparzanakA nirUpaNa kSetraprarUpaNAke samAna hai| atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai| vizeSa itanA hai ki vaikriyika padakI apekSA tIna lokoMke saMkhyAtaveM bhAgakA sparza kiyA hai| taijasasamudghAta aura AhArakasamudghAta padoMse cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga va mAnuSakSetrake saMkhyAtaveM bhAgakA sparza kiyA hai| zaMkA-prastuta sUtrameM vA zabdake vinA yahAM isa arthakA vyAkhyAna kaise kiyA jAtA hai ? Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 7, 108. attho ettha vakkhANijjadi ? Na esa doso, edassa suttassa desAmAsiyattAdo / vihAravadisatthANa-veubdhiya-tejAhArapadANi orAliyamisse Natthi / orAliyakAyajogI satthANa-samugghAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM? // 108 // sugamaM / savvalogo // 109 // satthANasatthANa-veyaNa-kasAya-mAraNaMtiehi vaTTamANAtIdesu sabalogo phosido vihAravadisatthANeNa vaTTamANaM khettaM / adIdeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / veubdhiyapadeNa vaTTamANaM khettaM / adIdeNa tiNNaM logANamasaMkheJjadibhAgo, para-tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNo phosido / edaM suttaM desAmAsiyaM kAUNa sabamedaM vakkhANaM suttArUDhaM kAyavyaM / samAdhAna- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki yaha sUtra dezAmarzaka hai| vihAravatsvasthAna, vaikriyikasamudghAta, taijasasamudghAta aura AhArakasamudra dhAta pada audArikamizrayogameM nahIM hote haiN| audArikakAyayogI jIva svasthAna aura samudghAtakI apekSA kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 108 // yaha sUtra sugama hai| audArikakAyayogI jIva svasthAna va samudghAtakI apekSA sarva loka sparza karate haiM // 109 // svasthAnasvasthAna vedanAsamudghAta kaSAyasamudghAta aura mAraNAntikasamudghAta padoMse ukta jIvAne sarva loka sparza kiyA hai / vihAravatsvasthAnase vartamAna kAlakI apekSA sparzanakA nirUpaNa kSetrake samAna hai / atIta kAlakI apekSA tIna lokokA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura aDhAIdvIpase asaMkhyAta gaNe kSetrakA sparza kiyA hai| vaikriyika padase vartamAna kAlakI prarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai| atIta kAlakI apekSA tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga tathA manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai / isa sUtrako dezAmarzaka karake yaha saba sUtravihita vyAkhyAna karanA caahiye| Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 113.] phosaNANugame kAyajogINaM phosaNaM [415 uvavAdaM Natthi // 110 // uvavAdakAle orAliyakAyajogasta abhAvAdA / veuvviyakAyajogI satthANehi kevaDiyaM khetaM phosidaM? // 11 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 112 // edassa attho-tihaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijAdo asaMkhejaguNo phosido / kudo ? vaTTamANappaNAdo / aTThacodasabhAgA desUNA // 113 // veubbiyakAyajogIhi satthANehi tIde kAle tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / vihAravadisatthANeNa aDacoddasabhAgA phosidA, aTTharajjubAhallalogaNAlIe veuvviyakAyajogeNa audArikakAyayogameM upapAda pada nahIM hotA // 11 // kyoMki, upapAdakAlameM audArikakAyayogakA abhAva rahatA hai| vaikriyikakAyayogI jIva svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 111 // yaha sUtra sugama hai| vaikriyikakAyayogI jIva svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 112 // __ isa sUtrakA artha- ukta jIvoMne svasthAnapadoMse tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai, kyoMki, vartamAnakAlakI pradhAnatA hai| atIta kAlakI apekSA vaikriyikakAyayogI jIva kucha kama ATha baTe caudaha bhAga sparza karate haiM // 113 // 'vaikriyikakAyayogI jIvoMne svasthAna padoMse atIta kAlakI apekSA tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai| vihAravatsvasthAnakI apekSA ATha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai, kyoMki, ATha rAju bAhalyavAlI lokanAlI meM vaikriyikakAyayogase devoMkA Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 ] devANaM vihAruvalaMbhAdo / samugdhAdeNa kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 114 // sumaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 115 // ettha khettavaNNaNA kAyantrA vaTTamANappaNAdo | a-teraha codasabhAgA deNA // 116 // chakkhaMDAgame khudAbaMdho veyaNa-kasAya-veuctriyapadehi aTThacodasa bhAgA phosidA / mAraNaMtieNa terahacodasabhAgA dekhaNA phosidA / kudo ? merumUlAdo uvari satta heTThA charajjuAyAma logaNAlimAvUriya utriyakAyajogeNa tIde kayamAraNaMtiya jIvANamuvalaM bhAdo / uvavAdaM Natthi // 117 // tattha veucciyakAyajogAbhAvAdo / vihAra pAyA jAtA hai / // 115 // ukta jIva samudghAtakI / apekSA kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 114 // yaha sUtra sugama hai / ukta jIva samudghAtakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM [ 2, 7, 114. yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakI pradhAnatA hai / ukta jIva atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha aura teraha baTe caudaha bhAga sparza karate haiM // 116 // atIta kAlakI apekSA vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMse ukta jIvoMne ATha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai / mAraNAntikasamudghAtase kucha kama teraha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai, kyoMki, merumUlase Upara sAta aura nIce chaha rAju AyAmavAlI lokanAlIko pUrNakara vaikriyikakAyayogake sAtha atIta kAlameM mAraNAntikasamudghAtako prApta jIva pAye jAte haiM / vaikriyikakAya yogI jIvoMmeM upapAda pada nahIM hotA // 117 // kyoMki, upapAda padameM vaikriyikakAyayogakA abhAva hai / Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 120.] phosaNANugame kAyajogINaM phosaNaM [ 417 veubbiyamissakAyajogI satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 118 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 119 // ettha vaTTamANaM khettaM / adIdeNa tihaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / vihArabadisatthANaM Nasthi / samugdhAda-uvavAdaM Natthi // 120 // hodu NAma mAraNaMtiya-uvavAdANamabhAvo, edekhi dAha veubdhiyamissakAyajogeNa saha virohAdo / veubviyassa vi tattha abhAvo hodu NAma, apajjattakAle tadasaMbhavAdo / Na puNa veyaNa-kasAyANaM tattha asaMbhavo, Neraiesu apajjattakAle ceva taannmuvlNbhaado| ..................... vaikriyikamizrakAyayogI jIva svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 118 // yaha sUtra sugama hai| vaikriyikamizrakAyayogI jIva svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 119 // yahAM vartamAna kAlakI apekSA sparzanakA nirUpaNa kSetraprarUpaNAke samAna hai| atIta kAlakI apekSA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura aDhAI dvIpase asaMkhyAtagaNA kSetra sparza karate haiN| vihAravatsvasthAna unake hotA nahIM hai| vaikriyikamizrakAyayogI jIvoMke samudghAta aura upapAda nahIM hote // 120 // zaMkA-vaikriyikamizrakAyayogiyoMke mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMkA abhAva bhale hI ho, kyoMki, inakA vaikriyikamizrakAyayogake sAtha virodha hai| isI prakAra vaikriAyakasamudghAtakA bhI unake abhAva rahA Ave, kyoMki, aparyAptakAlameM vaikriyikasamudghAtakA honA asaMbhava hai| kintu vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAta padoMkI unameM asaMbhAvanA nahIM hai, kyoMki, nArakiyoMke ye donoM samudghAta aparyAptakAlameM hI pAye jAte haiM ? (jIvasthAna sparzanAnugamake sUtra 94 kI TIkAmeM dhavalAkArane yahAM upapAda pada bhI svIkAra kiyA hai|) Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 7, 121. ettha parihAro vaccade / taM jahA- - hodu NAma tesiM saMbhavo, kiMtu tattha satthANakhettAdo ahiyaM khettaM Na labbhadi ti tesi paDiseho kado / kimidi Na labbhade ? jIvapadesANaM tattha sarIratiguNaviSphujjaNAbhAvAdo / AhArakAyajogI satthANa- samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 121 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 122 // ettha vaTTamANassa khettabhaMgo | adIdeNa satyANasatyANa-vihAravadisatthANa- veyaNakasAyapadehi caduSNaM logANamasaMkhejjadibhAgo, mANusakhettassa saMkhejjadibhAgo phosido / mAraNaMtieNa caduSNaM logANamasaMkhejjadibhAgo, mANusakhettAdo asaMkhejjaguNo / samAdhAna - ukta zaMkAkA parihAra kahate haiM / vaha isa prakAra hai- nArakiyoMke aparyAptakAla meM vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAta padoMkI sambhAvanA rahI Ave, kintu unameM svasthAnakSetra se adhika kSetra nahIM pAyA jAtA, isI kAraNa unakA pratiSedha kiyA hai / zaMkA - svasthAnakSetra se adhika kSetra vahAM kyoM nahIM pAyA jAtA ? samAdhAna -- kyoMki, unameM jIvapradezoM ke zarIrase tiguNe visarpaNakA abhAva hai / AhArakakAyayogI jIva svasthAna aura samudghAta padoM se kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 121 // yaha sUtra sugama hai / AhArakakAya yogI jIva ukta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM 1 // 122 // yahAM vartamAna kAlakI apekSA sparzanakA nirUpaNa kSetraprarUpaNA ke samAna hai / atIta kAlakI apekSA svasthAnasvasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta aura kaSAyasamudghAta padoMse AhArakakAyayogI jIvoMne cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga aura mAnuSakSetra ke saMkhyAtaveM bhAgakA sparza kiyA hai / mAraNAntikasamudghAtase cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga aura mAnuSakSetra se asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai| Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 127. ] // 124 // uvavAdaM Natthi // 123 // kudo ? accatAbhAveNa osAridattAdo / AhAra missa kAyajogI satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? phosaNA game kAyajogINaM phosaNaM logassa asaMkhejjadibhAgo // 125 // ettha vaTTamANassa khettabhaMgo | adIdeNa caduSNaM logANamasaMkhejjadibhAgo, mANusakhettassa saMkhejjadibhAgo phosido / vihAravadisatthANaM Natthi / samugdhAda uvavAdaM Natthi // 126 // kudo ? accaMtAbhAveNa osAridattAdo / kammaiyakAyajogIhi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 127 // // 124 // [ 419 AhArakakAyayogI jIvoMke upapAda pada nahIM hotA / / 123 / / kyoMki, vaha atyantAbhAvase nirAkRta hai AhArakamizrakAyayogI jIva svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ! yaha sUtra sugama hai 1 AhAraka mizrakAyayogI jIva svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM / / 125 / / yahAM vartamAna kAlakI apekSA sparzanakA nirUpaNa kSetraprarUpaNA ke samAna hai / atIta kAlakI apekSA cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga aura mAnuSakSetrake saMkhyAtaveM bhAgakA sparza kiyA hai / vihAravatsvasthAna unake hotA nahIM hai / AhArakamizrakAyayogI jIvoMke samudghAta aura upapAda pada nahIM hote / / 126 // kyoMki, ve atyantAbhAva se nirAkRta haiM / kArmaNakAya yogI jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai / / 127 / / Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho ( 2, 7, 128. sugamaM / sabalogo // 128 // evaM pi sugamaM / vedANuvAdeNa itthiveda-purisavedA satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 129 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 130 // ettha khettaparUvaNA kAyayA, vaTTamANappaNAdo / aTThacodasabhAgA desUNA // 131 // edaM desAmAsiyasuttaM / teNedeNa sUidatthassa tAva parUvaNaM kssaamo| taM jahAsatthANeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / ettha vANaveMtara-jodisiyANaM vimANehi ruddhakhettaM ghettUNa tiriya yaha sUtra sugama hai| kArmaNakAyayogiyoM dvArA sarva loka spRSTa hai // 128 / / yaha sUtra bhI sugama hai| vedamArgaNAnusAra strIvedI aura puruSavedI jIva svasthAna padoMkI apekSA kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 129 // yaha sUtra sugama hai| strIvedI aura puruSavedI jIva svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM / 130 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakI pradhAnatA hai| atIta kAlakI apekSA ukta jIvoMne svasthAna padoMse kucha kama ATha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai / / 131 / / yaha dezAmarzaka sUtra hai, isa kAraNa isase sUcita arthakI prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai- svasthAnakI apekSA ukta jIvoMne tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai| yahAM vAnavyantara aura jyotiSI devoMke vimAnoMse ruddha kSetrako grahaNakara tiryaglokakA Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 134.] phosaNANugame itthi-purisavedANaM phausaNaM [21 logassa saMkhejjadibhAgo sAheyanyo / eso suuidttho| vihAravadisatthANehi puNa aTThacodasabhAgA desUNA phosidA, devIhi saha devANamaTTacodasabhAgesu tIde kAle saMcAruvalaMbhAdo / samugghAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 132 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 133 // ettha khettavaNNaNaM kAyacvaM, vaTTamANappaNAdo / aTThacodasabhAgA desUNA sabalogo vA // 134 // veyaNa-kasAya-veuvyiyapadapariNadehi aTTacodasabhAgA desUNA phosidaa| kudo ! devIhi saha aTTacoddasabhAge bhamaMtANaM devANaM savvattha veynn-ksaay-viubnnaannmuvlNbhaado| tejAhArasamugghAdA oghabhaMgo / Navari ithivede tadubhayaM Natthi / mAraNaMtiyasamugghAdeNa saMkhyAtavAM bhAga siddha karanA cAhiye / yaha sUcita artha hai| kintu vihAravatsvasthAnakI apekSA ukta jIvoMne kucha kama ATha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai, kyoMki, deviyoMke sAtha devoMkA ATha baTe caudaha bhAgoMmeM atIta kAlakI apekSA gamana pAyA jAtA hai| strIvedI va puruSavedI jIva samudghAtoMkI apekSA kitanA kSetra sparza karate haiM ? // 132 // yaha sUtra sugama hai| samudghAtakI apekSA ukta jIva lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 133 // yahAM kSetrakA varNana karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakI pradhAnatA hai| atIta kAlakI apekSA ukta jIvoMne kucha kama ATha baTe caudaha bhAgoMkA athavA sarva lokakA sparza kiyA hai / / 134 // vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padose pariNata strIvedI va puruSavedI jIvoM dvArA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa hai, kyoMki, deviyoM ke sAtha ATha baTe caudaha bhAgameM bhramaNa karanevAle devoMke sarvatra vedanA, kaSAya aura vaikriyika samudghAta pAye jAte haiM / taijasasamudghAta aura AhArakasamudghAta padoMkI apekSA sparzanakA nirUpaNa oghake samAna hai| vizeSa itanA hai ki strIvedameM ye donoM Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 7, 135. sambalogo, tirikkha-maNussapurisasthivedANaM savvaloge maarnnNtiysNbhvaado| vAsado kimag ? smuccyttttho| deva-devaNiM mAraNaMtiyaM gheppamANe NavacodasabhAgA hoti ti phosaNavisesajANAvaNaTuM vA vAsaddo parUvido / uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 135 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 136 // ettha khettavaNNaNA kAyavvA, vaTTamANappaNAdo / sabalogo vA // 137 // kudo ? savvadisAdo AgaMtUNa itthi-purisavedesu uppajjamANANamuvalaMbhAdo / devadevIo ca assidaNa bhaNNamANe tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo chacodasabhAgA tiriyalogassa saMkhejjadimAgo phosido tti jANAvaNaTuM vAsaddaggahaNaM kayaM / pada nahIM hote / mAraNAntikasamudghAtakI apekSA sarva loka spRSTa hai, kyoMki, tiryaca maura manuSya puruSa-slIvediyoMke sarva lokameM mAraNAntikasamudghAtakI sambhAvanA hai| zaMkA-sUtrameM vA zabdakA prayoga kisa liye kiyA gayA hai ? samAdhAna-vA zandakA prayoga samuccayake liye kiyA gayA hai| athavA deva-deviyoMke mAraNAntikasamudghAtako grahaNa karanepara nau baTe caudaha bhAga hote haiM, isa sparzanavizeSake zApanArtha vA zabdakA prayoga kiyA gayA hai| upapAdakI apekSA strIvedI va puruSavedI jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 135 // yaha sUtra sugama hai| upapAdakI apekSA ukta jIvoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 136 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai| athavA, upapAdakI apekSA atIta kAlameM ukta jIvoM dvArA sarva loka spRSTa hai||| 137 // kyoMki, sarva dizAoMse Akara strI va puruSa vediyoMmeM utpanna honevAle jIva pAye jAte haiM / deva-deviyoMkA Azraya kara sparzanake kahanepara tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, chaha baTe caudaha bhAga aura tiryaglokakA saMkhyAtayAM bhAga spRSTa hai, isake bApanArtha sUtrame vA zabdakA grahaNa kiyA hai| Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 140. ] phosaNAgame savedANaM phosaNaM [ 413 NavuMsayavedA satthANa-samugdhAda- uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 138 // maM savvalogo // 139 // edassa attho -- satthANa - veyaNa- kasAya mAraNaMtiya uvavAdehi adIda- vaTTamANeNa savvalogo phosido / vihAravadi satthANa-veubviyasamugdhAdehi vaTTamANe khettaM / adIde tinhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido | Navari veubviyapadeNa tinhaM logANaM saMkhejjadibhAgo, Nara- tirithaloge hito asaMkhejjaguNo phosido / kudo ? vAukkAiyANaM viucyamANANaM paMcaceAisabhAgame taphosaNassuvalaMbhAdo | tejAhArasamugdhAdA Natthi / avagadavedA satthAhi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 140 // sugamaM / napuMsakavedI jIvoMne svasthAna, samudghAta aura upapAda padoMse kitanA kSetra sparza kiyA hai 1 / / 138 // yaha sUtra sugama hai / napuMsakavedI jIvoMne ukta padoMse sarva loka sparza kiyA hai / / 139 / / isa sUtra kA artha - svasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMse atIta va vartamAna kAlakI apekSA napuMsakavediyoMne sarva lokakA sparza kiyA hai / vihAravatsvasthAna aura vaikriyikasamudghAta padoMse vartamAna kAlakI apekSA sparzanakA nirUpaNa kSetraprarUpaNA ke samAna hai / atIta kAlakI apekSA tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga, aura aDhAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai / vizeSatA itanI hai ki vaikriyikapadase tIna lokoMke saMkhyAtaveM bhAga tathA manuSyaloka aura tiryagloka se asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai, kyoMki, vikriyA karanevAle vAyukAyika jIvoMke pAMca baTe caudaha bhAgamAtra sparzana pAyA jAtA hai / taijasa va AhAraka samudghAta napuMsakavediyoMke hote nahIM haiN| apagatavedI jI svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza karate haiM ? / / 140. // yaha sUtra sugama hai / Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12.] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 7, 141. logassa asaMkhejjadibhAgo // 141 // sugamaM / samugghAdehi kevaDiyaM khetaM phosidaM ? // 142 // edaM pi sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 143 // daMDa-kavADa-mAraNaMtiyasamugghAdagadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo adIda-vaTTamANeNa phosido| Navari kavADagadehi tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo saMkhejjaguNo vA phosido / asaMkhejjA vA bhAgA // 144 // edaM padaragadANaM phosaNaM, vAdavalaesu jIvapadesANaM pavesAbhAvAdo / savvalogo vA // 145 // apagatavedI jIva svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate haiM // 141 // yaha sUtra sugama hai| ukta jIvoMne samudghAtakI apekSA kitanA kSetra sparza kiyA hai / / 142 // yaha sUtra bhI sugama hai| ukta jIvoMne samudghAtakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai // 143 // daNDa, kapATa va mAraNAntika samudghAtoMko prApta hue apagatavediyoM dvArA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra atIta aura vartamAna kAlakI apekSA spRSTa hai / vizeSa itanA hai ki kapATasamudghAtagata apagatavediyoM dvArA tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga athavA saMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| athavA,ukta jIvoM dvArA samudghAtase lokakA asaMkhyAta bahubhAga spRSTa hai||144|| yaha pratarasamudghAtagata apagatavediyoMkA sparzanakSetra hai, kyoMki, yahAM vAtavalayoMmeM jIvapradezoMke pravezakA abhAva hai| athavA, sarva loka spRSTa haiM // 145 // Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 149.1 phosaNANugame madi-sudaaNNANINaM phosaNaM [125 edaM logapUraNaphosaNaM / sesaM sugamaM / uvavAdaM Natthi // 146 // accaMtAbhAveNa osAridattAdo / kasAyANuvAdeNa kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI nnvNsyvedbhNgo|| 147 // jahA Naqsayavedassa adIda-vaTTamANakAle assidaNa parUvidaM tathA ettha vi parUvedavvaM, Nasthi estha viseso| Navari padaviseso jANiya vattavyo / veumviyaM vaTTamANeNa tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, adIdeNa aTThacodasabhAgA desUNA / akasAI avagadavedabhaMgo // 148 // sugamaM / NANANuvAdeNa madiaNNANI sudaaNNANI satthANa-samugdhAdauvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 149 // yaha lokapUraNasamudghAtako prApta apagatavediyoMkA sparzana hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| apagatavediyoMke upapAda pada nahIM hotA // 146 // kyoMki, vaha atyantAbhAvase nirAkRta hai| kaSAyamArgaNAnusAra krodhakaSAyI, mAnakaSAyI, mAyAkaSAyI aura lobhakaSAyI jIvoMkI prarUpaNA napuMsakavediyoMke samAna hai // 147 // jisa prakAra napuMsakavedakI apekSA atIta va vartamAna kAloMkA Azrayakara nirUpaNa kiyA hai usI prakAra yahAM bhI nirUpaNa karanA cAhiye, kyoMki, yahAM usase koI vizeSatA nahIM hai| vizeSa itanA hai ki padoMkI vizeSatA jAnakara kahanA caahiye| vaikriyikasamudghAtakI apekSA vartamAna kAlase tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga aura atIta kAlase kucha kama ATha baTe caudaha bhAgapramANa sparzana hai| akaSAyI jIvoMkI prarUpaNA apagatavediyoMke samAna hai // 148 // yaha sUtra sugama hai| jJAnamArgaNAnusAra matiajJAnI aura zrutaajJAnI jIvoMne svasthAna, samudghAta aura upapAda padoMkI apekSA kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 149 // Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 ] sumaM / savvalogo // 150 // chakkhaMDAgame khudAbaMdho satthANa- veyaNa-kasAya-mAraNaMtiya-uvavAdehi adIda- vaTTamANeNa savvalogo phosido / do ! vissasAdo / vihAravadisatthANapadeNa adIda-vaTTamANeNa jahAkameNa aTThacoda sabhAgA tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo / veuvtriyapadassa vaTTamANaM khettaM / adIdeNa aDacoda sabhAgo phosido / vibhaMgaNANI satyAhi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 151 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 152 // ettha khettavaNNaNA kAyavvA, vahamANa paNAdo | aco sabhAgA deNA // 153 // yaha sUtra sugama hai / matiajJAnI aura zrutaajJAnI jIvoMne ukta padoMse sarva loka sparza kiyA hai // 150 // // 152 // [ 2, 7, 150. svasthAnasvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAntikasamudghAta aura upapAda padoMse atIta va vartamAna kAlakI apekSA matiajJAnI jIvoMne sarva loka sparza kiyA hai, kyoMki, aisA svabhAvase hai / vihAravatsvasthAnapada se atIta va vartamAna kAlakI apekSA yathAkramase ATha vaTe caudaha bhAga va tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgapramANa kSetrakA sparza kiyA hai / vaikrithika padakI apekSA vartamAna kAlakI prarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai / atIta kAlakI apekSA ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM / vibhaMgajJAnI jIvoMne svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza kiyA haiM ? // 151 // yaha sUtra sugama hai / vibhaMgajJAnI jIvoMne svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai haiM ? / / 153 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai / atIta kAlakI apekSA ukta jIvoM dvArA kucha kama ATha baDhe caudaha bhAga spRSTa Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 157. ] phosaNAgame vibhaMgaNANaNaM phosaNaM | 027 desAmA siya suttamedaM, teNedeNa sUidattho buccade - satthANehi tinhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / esa sUttho / vihAravadisatthANehi aTThacoisabhAgA dekhaNA phosidA / samugdhAdeNa kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 154 // sumaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 155 // ettha khettavaNNaNA kAyavvA, vaTTamANeNa ahiyArAdo / acAbhAgA desUNA phosidA // 156 // edassa attho - veyaNa- kasAya - veubviyapadehi aTThacodasa bhAgA dekhaNA phosidA, viharatANaM savvattha veyaNa-kasAya - veubviyANaM saMbhavAdo / savvalogo vA // 157 // yaha sUtra dezAmarzaka hai, isaliye isase sUcita artha kahate haiM-- svasthAnapadoM se vibhaMgazAnI jIvoMne tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga, aura aDhAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai / yaha sUcita artha hai / vihAra. vatsvasthAna padakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai| " samudghAtakI apekSAvibhaMgajJAnI jIvoMne kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 154 // yaha sUtra sugama hai / samudghAtakI apekSAvibhaMgajJAnI jIvoMne lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai // 155 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki vartamAna kAlakA adhikAra hai / atIta kAlakI apekSA ukta jIvoMne kucha kama ATha baTe caudaha bhAga sparza kiye haiM / / 156 / / isa sUtrakA artha- vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMse kucha kama ATha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai, kyoMki, vihAra karanevAle vibhaMgazAniyoMke sarvatra vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta sambhava haiM / athavA sarva loka sparza kiyA hai / / 157 / / Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho edaM mAraNaMtiyapadamassidUNa vRttaM / kudo ? vibhaMgaNANitirikkha maNussANaM mAraNaMtiyasa tIde kAle savvaloguvalaMbhAdo | deva - NeraiyANaM mAraNaMtiyamassidRNa teraha - ' codasabhAgA hoMti tti jANAvaNaGkaM vAsaddaNiddeso ko | uvavAdaM Natthi / / 158 // do ? vissasAdo | AbhiNibohiya-suda-ohiNANI satthANa- samugdhAdehi kevaDiyaM khetaM phosidaM ? // 159 // sumaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 160 // ettha khettavaNNaNaM kAyavvaM, vaTTamANAvalaMbaNAdo / acosabhAgA deNA // 161 // // 160 // yaha mAraNAntikapadakA Azrayakara kahA gayA hai, kyoMki, vibhaMgajJAnI tiryaca aura manuSyoMke mAraNAntikasamudghAtakI apekSA atIta kAlameM sarva loka pAyA jAtA hai / deva va nArakiyoMke mAraNAntikasamudghAtakA Azrayakara teraha baTe caudaha bhAga hote haiM. isake jJApanArtha sUtrameM vA zabdakA nirdeza kiyA hai / vibhaMgajJAnI jIvoMke upapAda pada nahIM hotA hai // 158 // kyoMki, aisA svabhAva hai / AbhinibodhikajJAnI, zrutajJAnI aura avadhijJAnI jIvoMne svasthAna va samudghAta padoMse kitanA kSetra sparza kiyA hai ? / / 159 / / yaha sUtra sugama hai / uparyukta jIvoMne ukta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai [ 2, 7, 158. yahAM kSetraprarUpaNA kahanA cAhiye, kyoMki vartamAna kAlakI apekSA hai / atIta kAlakI apekSA ukta jIvoMne kucha kama ATha baTe caudaha bhAga sparza kiye haiM / / 161 / / Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 164.1 phosaNANugame madiNANiAdINaM phAsaNaM edaM desAmAsiyasuttaM, teNedeNa sUidattho tAva uccade / taM jahA- satthANehi tiNhaM logANamasaMkhejadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| tejAhArapadANaM khettaM / eso sUidattho / vihAravadisatthANa-veyaNa-kasAyabeubdhiya-mAraNaMtiehi aTTacoddasabhAgA desUNA phosidA / uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 162 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 163 // edassa atthaparUvaNAe khettabhaMgo / kudo 1 vaTTamANappaNAdo / chacodasabhAgA desUNA // 164 // edassa attho vuccade- tirikkhaasaMjadasammAiTThi-saMjadAsajadANamAraNAdidevesuppajjamANANaM chcodsbhaagaa| heTThA dorajjumettaddhANaM gaMtUga dvidAvatthAe chiNNAuANaM yaha dezAmarzaka sUtra hai, ata eva isase sUcita artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai-uparyukta tIna jJAnavAle jIvoMne svasthAnapadoMse tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai| taijasasamudadhAta aura AhArakasamudghAtakI apekSA sparzanakA nirUpaga kSetrake samAna hai / yaha sUcita artha hai| vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, vaikriyikasamudghAta aura mAraNAntikasamudghAta padoMse kucha kama ATha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai| ukta jIvoMne upapAda padase kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 162 / / yaha sUtra sugama hai| ukta jIvoMne upapAda padase lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai isa sUtrake arthakA nirUpaNa kSetraprarUpaNAke samAna hai, kyoMki, vartamAnakAlakI vivakSA hai| atIta kAlakI apekSA ukta jIvoMne kucha kama chaha baTe caudaha bhAga sparza kiye haiM / / 164 // isa sUtrakA artha kahate haiM- AraNAdika devoMmeM utpanna honevAle tiryaca bhasaMyatasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyata jIvoMkA utpAdakSetra chaha baTe caudaha bhAgapramANa hai| zaMkA-nIce do rAjumAtra mArga jAkara sthita avasthAmeM Ayuke kSINa honepara Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430] chakkhaDAgame khuddAbaMdhoM [2, 7, 165. maNussesuppajjamANANa' devANaM utravAdakhetaM kiNNa gheppade ? Na, tassa paDhamadaMDeNUNassa chacodasabhAgesu ceva aMtabbhAvAdo, tesiM mUlasarIrapavesamaMtareNa tadavatthAe maraNAbhAvAdo ca / maNapajjavaNANI satthANa-samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 165 // sugamaM / logassa asNkhejjdibhaago|| 166 // edassa atthe bhaNNamANe vaTTamANaM khettaM / adIdeNa caduNDaM logANamasaMkhejadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / uvavAdaM Natthi // 167 // manuSyoM meM utpanna honevAle devoMkA utpAdakSetra kyoM nahIM grahaNa kiyA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, prathama daNDase kama usakA chaha baTe caudaha bhAgoM meM hI antarbhAva ho jAtA hai, tathA mUlazarIrameM jIvapradezoMke praveza vinA usa avasthAmeM unake maraNa kA abhAva bhI hai / (?) manaHparyayajJAnI jIvoMne svasthAna aura samudghAta padoMse kitanA kSetra sparza kiyA haiM ? // 165 // yaha sUtra sugama hai| manaHparyayajJAnI jIvoMne svasthAna aura samudghAta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai // 166 // isa sUtrakA artha kahate samaya vartamAna kAlakI apekSA kSetrake samAna nirUpaNa karanA cAhiye / atIta kAlakI apekSA ukta jIvoMne cAra lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai| manaHparyayajJAniyoMke upapAda pada nahIM hotA hai|| 167 // 1 pratiSu 'maNussesuppajjamANANi' iti pAThaH / 2 pratiSu 'padesa ' iti paatthH| Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 170. ] phosaNANugame saMjamamaggaNA kudo ? vistasAdo | kevalaNANI avagadavedabhaMgo // 168 // vari mAraNaMtiyapadaM Natthi, kevalaNANimhi tassatthittavirohAdo / saMjamANuvAdeNa saMjadA jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA akasAi bhaMgo // 169 // eso suttaNiso davcaTThiyaNayAvalaMbaNA / pajjavaTThiyaNae puNa avalaMvijjamANe saMjadA akasAilANa hoMti, saMjadesu akasAijIvesu avijjamANaveuctriya-tejAhArapadANamuvalaM bhAdo / sesaM sugamaM / sAmAiyacchedovadvAvaNasuddhisaMjada-suhumasAMparAiyasaMjadANaM maNapajjavaNANibhaMgo // 170 // eso davvaTTiNiso | pajjavaTThiyaNae puNa avalaMbijjamANe sAmAiyacchedovANasuddhisaMjadA puNa maNapajjavaNANitullA hoMti, maNapajjavaNANisu tejAhArapadANama [ 431 kyoMki, aisA svabhAva hai / kevalajJAnI jIvoMkI prarUpaNA apagatavediyoM ke samAna hai / / 168 vizeSa itanA hai ki kevalazAniyoMke mAraNAntika pada nahIM hotA, kyoMki, kevalajJAnImeM usake astitvakA virodha hai / saMyamamArgaNAnusAra saMyata aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata jIvoMkI prarUpaNA akaSAyI jIvoMke samAna hai // 169 // isa sUtra kA nirdeza dravyArthika nayakA Alambana karatA hai / paryAyArthika nayakA Alambana karanepara saMyata jIva akaSAyI jIvoM ke tulya nahIM haiM, kyoMki, akaSAyI jIvoMmeM avidyamAna vaikriyikasamudghAta, taijasasamudghAta aura AhArakasamudghAta pada saMyatoM meM pAye jAte haiN| zeSa sUtrArtha sugama hai / sAmAyikachedopasthApanazuddhisaMyata aura sUkSmasAmparAyikasaMyata jIvoMkI prarUpaNA mana:paryayajJAniyoMke samAna hai // 170 // yaha kathana dravyArthika nayase hai| paryAyArthika nayakA abalambana karanepara sAmAyikachedopasthApanazuddhisaMyata jIva manaHparyayajJAniyoMke tulya hote haiM, kyoMki, manaHparyayajJAniyoMmeM taijasasamudghAta aura AddArakasamudghAta padakA abhAva hai / parantu Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 7, 171. bhAvAdo / suhumasAMparAiyasuddhisaMjadA puNa maNapajjavaNANitullA Na hoMti, suhumasAMparAiyasaMjadesu veuviyapadAbhAvAdo / sesaM sugamaM / saMjadAsaMjadA satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 171 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 172 // edassattho- vaTTamANe khettbhNgo| adIdeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejaguNo phosido / hodu NAma vihAravadisatthANassedaM, savvadIva-samuddesu vairiyadevasaMbaMdheNa tIde kAle saMjadAsaMjadANaM saMbhavAdo / Na satthANassa, savvadIva-samuddesu satthANatthasaMjadAsaMjadANamabhAvAdo ? Na esa doso, jadi vi samvattha Nasthi to vi sayaMpahapavvayassa parabhAe tiriyalogassa saMkhejjadibhAge stthaanntthiysNjdaasNjdaannmuvlNbhaado| sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata jIva manaHparyayajJAniyoMke tulya nahIM hote, kyoMki, sUkSmasAmparAyikasaMyatoM meM vaikriyika padakA abhAva hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| saMyatAsaMyata jIvoMne svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 171 // yaha sUtra sugama hai| saMyatAsaMyata jIvoMne svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtayAM bhAga sparza kiyA hai // 172 // isakA artha-vartamAna kAlakI apekSA sparzanakA nirUpaNa kSetraprarUpaNAke samAna hai / atIta kAlameM tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai| zaMkA-vihAravatsvasthAna padakI apekSA uparyukta sparzanakA pramANa bhale hI ThIka ho, kyoMki. vairI devoMke sambandhase atIta kAlameM sarva dvIpa-samudroM meM saMyatAsaMyata jIvoMkI sambhAvanA hai / kintu svasthAnapadakI apekSA ukta sparzana nahIM banatA, kyoMki, svasthAnameM sthita saMyatAsaMyata jIvoMkA sarva dvIpa-samudroMmeM abhAva hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, yadyapi sarvatra saMyatAsaMyata jIva nahIM haiM, tathApi tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAgapramANa svayaMprabha pavartake para bhAgameM svasthAnasthita saMyatAsaMyata pAye jAte haiN| Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 176.] phosaNANugame saMjamamaggaNA [133 samugdhAdehi kevaDiyaM khetaM phosidaM ? // 173 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 174 // ettha khettavaNNaNA kAyavyA, vaTTamANappaNAdo / chacodasabhAgA vA desUNA // 175 // ettha tAva vAsadattho vuccade / taM jahA- veyaNa-kasAya-ve ubdhiyapadehi tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| eso vAsadattho / mAraNaMtiyeNa puNa chacodasabhAgA phosidA, tirikkhehito jAva accudakappo tti mAraNaMtiyaM mellamANasaMjadAsaMjadANaM tduvlNbhaado| uvavAdaM Natthi // 176 // saMjadAsaMjadaguNeNa uvavAdassa virohAdo / samudghAtoMkI apekSA saMyatAsaMyata jIvoMne kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 173 // yaha sUtra sugama hai| saMyatAsaMyata jIvoMne samudghAtoMkI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai // 174 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai| atIta kAlakI apekSA kucha kama chaha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai // 175 // yahAM pahile vA zabdase sUcita artha kahate haiM / vaha isa prakAra hai-vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta aura vaikriyikasamudghAta padoMse tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai| yaha vA zabdase sUcita artha hai / mAraNAntikasamudghAtase (kucha kama) chaha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai, kyoMki, tiryacoMmeMse acyuta kalpa taka mAraNAntikasamudghAtako karanevAle saMyatAsaMyata jIvoMke uparyukta sparzana pAyA jAtA hai| saMyatAsaMyata jIvoMke upapAda pada nahIM hotA // 176 // kyoMki, saMyatAsaMyataguNasthAnake sAtha upapAdakA virodha hai| Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15.] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 177. asaMjadANaM NaqsayabhaMgo // 177 // sugamamedaM / daMsaNANuvAdeNa cakkhudasaNI satthANehi kevaDiyaM khetaM phosidaM ? // 178 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgoM // 179 // ettha khettavaNNaNA kAyavvA, vaTTamANaparUvaNAdo / aTThacoddasabhAgA vA desUNA // 180 // satthANeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / eso vAsadattho / vihAravadisatthANeNa aTThacodasa asaMyata jIvoMke sparzanakA nirUpaNa napuMsakavediyoMke samAna hai // 177 // yaha sUtra sugama hai| darzanamArgaNAke anusAra cakSudarzanI jIvoMne svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza kiyA hai // 178 // yaha sUtra sugama hai| cakSudarzanI jIvoMne svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai // 171 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakI pradhAnatA hai| atIta kAlakI apekSA svasthAna padoMse cakSudarzanI jIvoMne kucha kama ATha vaTe caudaha bhAga sparza kiye haiM // 180 // cakSudarzanI jIvoMne svasthAnase tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai / yaha vA zabdase sUcita artha hai| vihAravatsvasthAnakI apekSA cakSudarzanI jIvoM dvArA (kucha kama) ATha baTe 1 a-kApratyo saMkhejjadimAgo' iti pAThaH / Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 184.] phosaNANugamai daMsaNamaggaNAM [ 435 bhAgA cakkhudaMsaNIhi phosidA, aTTharajjubAhallarajjupadarabhaMtare cakkhudaMsaNINaM vihArassa virohaabhaavaado| samugghAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 181 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 182 // ettha khettaparUvaNA kAyavvA, vaTTamANakAleNa ahiyArAdo / aTTacodasabhAgA desUNA // 183 // kudo ? veyaNa-kasAya-veubviyasamugghAdehi viharaMtadevesu samuppaNNehi aTThacauddasabhAgakhettassa pusijjamANassa daMsaNAdo / mAraNaMtiyaphosaNaparUvaNahamuttarasuttaM bhaNadi savvalogo vA // 184 // edassa attho vuccade / taM. jahA- deva-Neraiehi mAraNaMtiyasamugghAdehi terahacodasabhAgA phosidA, logaNAlIe bAhimedesi uvavAdAbhAveNa mAraNaMtieNa gamaNAcaudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, ATha rAju bAhalyase yukta rAjupratarake bhItara cakSudarzanI jIvoMke vihArakA koI virodha nahIM hai| cakSudarzanI jIvoM dvArA samuddhAta padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? // 181 // yaha sUtra sugama hai| cakSudarzanI jIvoM dvArA samudghAta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 182 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakA adhikAra hai| atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 183 // kyoMki, vihAra karanevAle devoMmeM utpanna vedanA, kaSAya aura vaikriyika samudghAtoMse sparza kiyA jAnevAlA ATha baTe caudaha bhAgapramANa kSetra dekhA jAtA hai| mAraNAntikasamudghAtakI apekSA sparzanake prarUpaNArtha uttara sUtra kahate haiM athavA, sarva loka spRSTa hai // 184 // isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai-deva va nArakiyoM dvArA mAraNAntikasamudghAtakI apekSA teraha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, lokanAlIke bAhira inake utpAdakA abhAva honese mAraNAntikasamudghAtake dvArA gamana nahIM hotaa| 1 apratau ' deva-NerahayANaM hi ' iti pAThaH / Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 185. mAvAdo / eso vAsaddattho / tirikkha-maNussehi puNa sabalogo phosido, tesiM logaNAlIe bAhimabhaMtare ca mAraNaMtieNa gamaNuvalaMbhAdo / uvavAdaM siyA asthi siyA Natthi // 185 // __ atthitta-patthittANaM cakkhudaMsaNavisayANaM ekkamhi jIve ekkakAlamhi paropparaparihAralakkhaNaviroho vva sahaaNavaTThANalakkhaNavirohAbhAvapaduppAyaNaTuM siyAsado tthvido| kadhamaviroho tti jANAvaNamuttarasuttaM bhaNadi laddhiM paDucca asthi, NivattiM paDucca Natthi // 186 // laddhI cakkhidiyAvaraNakhaovasamo, so apajjattakAle vi asthi, teNa viNA baljhidiyaNivvattIe abhaavaado| NivyattI NAma cakkhugoliyAe NippattI, sA apajattakAle Natthi, aNippattIe NippattivirohAdo / jeNa sarUveNa cakkhudaMsaNamasthi teNeva sarUveNa jadi tassa NasthittaM parUvijjadi to viroho pasajjade / Na ca evaM, tamhA sahaaNavaTThANalakkhaNo viroho Natthi tti / yaha vA zabdase sUcita artha hai| kintu siryaca va manuSyoMke dvArA sarva loka spRSTa hai, kyoMki, lokanAlIke bAhira aura bhItara mAraNAntikasamudghAtase unakA gamana pAyA jAtA hai| cakSudarzanI jIvoMke upapAda pada kadAcit hotA hai aura kadAcit nahIM bhI hotA hai // 185 // eka jIvameM eka kAlameM cakSudarzanaviSayaka astitva aura nAstitvake paraspara. parihAralakSaNa virodhake samAna sahAnavasthAnalakSaNa virodhakA abhAva banalAne ke liye sUtra meM syAt ' zabdakA upAdAna kiyA hai / ukta astitva va nAstitva meM avirodha kaise hai, isa bAtake zApanArtha uttara sUtra kahate haiM cakSudarzanI jIvoMke labdhikI apekSA upapAda pada hai, kintu nirvRtikI apekSA vaha nahIM hai // 186 // cakSuindriyAvaraNake kSayopazamako labdhi kahate haiM / vaha aparyAptakAlameM bhI hai, kyoMki, usake vinA bAhya nirvRti nahIM hotii| golakarUpa cakSukI niSpattikA nAma nirvati hai / vaha aparyAptakAla meM nahIM hai, kyoMki, aniSpattikA niSpattise ki jisa rUpase cakSudarzana hai usI rUpase yadi usakA nAstitva kahA jAya to virodhakA prasaMga hogaa| kintu aisA hai nahIM, ataeva yahAM sahAnavasthAnalakSaNa virodha nahIM hai| Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 190.] phosaNANugame dasaNamAgaNA [ 437 jadi laddhiM paDucca atthi, kevaDiyaM khetaM phosidaM ? // 187 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 188 // edaM sugama, vttttmaannppnnaado| savvalogo vA // 189 // edassa attho-deva-Neraiehi sacakkhutirikkha-maNussahiMto cakkhudaMsaNIsuppaNNehi bArahacoddasabhAgA phosidA, logaNAlIe bAhiM cakkhudaMsaNINamabhAvAdo, ANadAdiuvarimadevANaM tirikkhesuppAdAbhAvAdo ca / eso vAsadattho / eiMdiehito sacakkhidiesu uppaNNehi paDhamasamae sabalogo phosido, ANaMtiyAdo sayapadesehito AgamaNasaMbhavAdo ca / acakkhudaMsaNI asaMjadabhaMgo // 190 // eso davaTTiyaNideso / pajjavaTThiyaNae puNa avalaMbijjamANe acakkhudaMsaNiNo yadi labdhikI apekSA cakSudarzanI jIvoMke upapAda pada hai to unake dvArA isa padase kitanA kSetra spRSTa hai ? / / 187 // yaha sUtra sugama hai| cakSudarzanI jIvoM dvArA upapAda padase lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 188 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, yahAM vartamAna kAlakI vivakSA hai / athavA, atIta kAlakI apekSA sarva loka spRSTa hai / / 189 // isa sUtrakA artha-cakSudarzanI tiryaMca aura manuSyoMmeMse cakSudarzaniyoMmeM utpanna hue deva va nArakiyoM dvArA bAraha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, lokanAlIke bAhira cakSudarzanI jIvoMkA abhAva hai, tathA AnatAdi uparima devoMkA tiryaMcoMmeM utpAda bhI nahIM hai| yaha vA zabdase sUcita artha hai / ekendriya jIvoM meM se cAindriya sahita jIvoM meM utpanna hue jIvoM dvArA prathama samayameM sarva loka spRSTa hai, kyoMki, ve ananta haiM tathA sarva pradezose unake AgamanakI sambhAvanA bhI hai| acakSudarzanI jIvoMkI prarUpaNA asaMyata jIvoMke samAna hai // 19 // yaha kathana dravyArthika nayakI apekSA hai| paryAyArthika nayakA avalambana karanepara Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 7, 191. asaMjadatullA Na hoti, acakkhudaMsaNIsu tejAhArapadANaguvalaMbhAdo / ohidasaNI ohiNANibhaMgo // 191 // sugamaM / kevaladasaNI kevalaNANibhaMgo // 192 // edaM pi sugamaM / lessANuvAdeNa kiNhalessiya-NIlalessiya-kAulessiyANaM asaMjadabhaMgo // 193 // sugamamedaM / teulessiyANaM satthANehi kevaDiyaM khetaM phosidaM ? // 194 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 195 // ettha khettavaNNaNA kAyayA vaTTamANavivakkhAe / acakSudarzanI jIvoMkI prarUpaNA asaMyata jIvoMke tulya nahIM hai, kyoMki acakSudarzaniyoM meM taijasa aura AhAraka samudghAta pada pAye jAte haiM / avadhidarzanI jIvoMkI prarUpaNA avadhijJAniyoMke samAna hai / / 191 // yaha sUtra sugama hai| kevaladarzanI jIvoMkI prarUpaNA kevalajJAniyoM ke samAna hai // 192 // yaha sUtra bhI sugama hai| lezyAmArgaNAke anusAra kRSNalezyAvAle, nIlalezyAvAle aura kApotalezyAvAle jIvoMkI prarUpaNA asaMyata jIvoMke samAna hai // 193 / / yaha sUtra sugama hai| tejolezyAvAle jIvoM dvArA svasthAna padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? / / 194 // yaha sUtra sugama hai| tejolezyAvAle jIvoM dvArA svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 195 / / . yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlako vivakSA hai| Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 199.] phosaNANugame lessAmaggaNA [439 aTThacodasabhAgA vA desUNA // 196 // satthANeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejadimAgo, aDDAijAdo asaMkhejjaguNo phosido / eso vAsaddattho / vihAravadisatthANeNa aTThacohasabhAgA desUNA phosidA, teulessiyadevANaM vihrmaannaannmedssuvlNbhaado| samugghAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 197 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 198 // sugama, vttttmaannppnnaado| aTThacodasabhAgA vA desUNA // 199 // veyaNa-kasAya-veubbiyapariNadehi aTThacoddasabhAgA phosidA, viharaMtANaM devANamedesiM tihaM padANaM svvtthuvlNbhaado| mAraNaMtieNa NavacodasabhAgA phosidA, merumUlAdo atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM / / 196 // svasthAnakI apekSA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha vA zabdase sUcita artha hai| vihAravatsvasthAnakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, vihAra karate hue tejolezyAvAle devoMke itanA sparzana pAyA jAtA hai| ___ samudghAtakI apekSA tejolezyAvAle jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 197 // yaha sUtra sugama hai| ukta jIvoM dvArA samudghAtakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 198 // yaha sUtra sagama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai| athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM vedanA, kaSAya aura vaikriyika padoMse pariNata tejolezyAvAle jIvoM dvArA ATha baTe caudaha bhAga spRSTa hai, kyoMki, vihAra karate hue devoMke ye tInoM pada sarvatra pAye jAte haiN| mAraNAntikasamudghAtakI apekSA nau baTe caudaha bhAga spRSTa hai, kyoMki, Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 200. heTThima dohi rajjUhi saha uvari sattarajjuphosaNuvalaMbhAdo / uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 200 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 201 // sugama, vaTTamANakAle paDibaddhattAdo / divaDDacodasabhAgA vA desUNA // 202 // kudo ? merumUlAdo pahApatthaDassa divaDDarajjumettamuvari caDidaNa abaDhANAdo / saNakkumAra-mAhiMdANaM paDhamiMdayadevesu teulessiesu uppAijjamANe sAdireyadivaDDarajjukhetaM kiNNa labbhade ? Na, sohammAdo thovaM ceva hANamuvari gaMtUNa saNakkumArAdipatthaDassa avtttthaannaado| kadhamedaM Navvade ? aNNahA desUNattANuvavattIdo / mAraNaMtiya-uvavAdahidavAsaddA vuttasamuccayatthA daTTavvA / merumUlase nIce do rAjuoMke sAtha Upara sAta rAju sparzana pAyA jAtA hai| upapAdakI apekSA tejolezyAvAle jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 20 // yaha sUtra sugama hai| ukta jIvoM dvArA upapAdakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 201 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlase saMbaddha hai| athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama Der3ha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM / / 202 // kyoMki, merumUlase Der3ha rAjumAtra Upara car3hakara prabhA paTalakA avasthAna hai / zaMkA-sAnatkumAra-mAhendra kalpoMke prathama indraka vimAnameM sthita tejolezyAvAle devoMmeM utpanna karAnepara Der3ha rAjuse adhika kSetra kyoM nahIM pAyA jAtA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, saudharma kalpase thor3A hI sthAna Upara jAkara sAna. tkumAra kalpakA prathama paTala avasthita hai| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA ? samAdhAna-kyoMki, aisA na mAnanepara uparyukta Der3ha rAju kSetrameM jo kucha nyUnatA batalAI hai vaha bana nahIM sktii| mAraNAntika aura upapAda padoMmeM sthita vA zabda ukta arthake samuccayake liye jAnanA cAhiye / 1 aAprayoH 'padameMdayadevesu ' iti pAThaH / Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [141 2, 7, 206.] phosaNANugame lessAmaggaNA pammalessiyA satthANa-samugdhAdehi kevaDiyaM khetaM phosidaM ? // 203 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo / 204 // sugama, vttttmaannnnirohaado| aTThacodasabhAgA vA desUNA // 205 // satthANeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejaguNo phosido| eso vAsaddasUidattho / vihAra-veyaNa-kasAyaveubdhiya-mAraNaMtiyapariNaehi aTThacoddasabhAgA desUNA phosidA / kudo ? pammalessiyadevANameiMdiesu maarnnNtiyaabhaavaado| uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 206 // sugamaM / padmalezyAvAle jIvoMne svasthAna aura samudghAta padoMse kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 203 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoMne ukta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai / / 204 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSArUpa nirodha hai / athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga sparza kiye haiM // 205 // svasthAna padakI apekSA tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai| yaha vA zabdase sUcita artha hai / vihAravatsvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, vaikriyikasamudghAta aura mAraNAntikasamudghAta padoMse pariNata unhIM padmalezyAvAle jIvoM dvArA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, padmalezyAvAle devoMke ekendriya jIvoM meM mAraNAntikasamudghAtakA abhAva hai / ukta jIvoM dvArA upapAdakI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai ? / / 206 // yaha sUtra sugama hai| Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 207. logassa asNkhejjdibhaago|| 207 // edaM pi sugama, vaTTamANappaNAdo / paMcacodasabhAgA vA desUNA // 208 // kudo ? merumUlAdo uvari paMcarajjumettaddhANaM gaMtUNa sahassArakappassa avaTThANAdo / ettha vAsaddo vuttasamuccayaTTho / sukkalessiyA satthANa-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 209 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 210 // ettha khettavaNNaNA kAyavyA, vaTTamANappaNAdo / chacodasabhAgA vA desUNA // 211 // ukta jIvoM dvArA upapAdakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 207 // yaha sUtra bhI sugama hai, kyoMki vartamAna kAlakI vivakSA hai| athavA, atIta kAlakI apekSA ukta jIvoM dvArA kucha kama pAMca baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 208 // .. kyoMki, merumUlase pAMca rAjumAtra mArga jAkara sahasrArakalpakA avasthAna hai / sUtrameM vA zabda pUrvokta arthake samuccayake liye hai| zuklalezyAvAle jIvoMne svasthAna aura upapAda padoMse kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 209 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoMne ukta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai / / 210 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai / athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama chaha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai // 211 // Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 215.] phosaNANugame lessAmaggaNAM edassattho- satthANeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadimAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| eso vAsaddeNa samuccidattho / vihAravadisatthANa-uvavAdehi chacoddasabhAgA phosidA, tiriyalogAdo AraNacchudakappe samuppajjamANANaM charajjuabhaMtare viharaMtANaM ca ettiymettphosnnuvlNbhaado| samugghAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 212 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 213 // ettha khettaparUvaNA kAyayA / chacodasabhAgA vA desUNA // 214 // AraNaccudadevesu kayamAraNaMtiyatirikkha-maNussANamubalabhAdo / vedaNa-kasAyaveubdhiyasamugdhAdANaM vihAravadisatthANabhaMgo / asaMkhejjA vA bhAgA // 215 // isakA artha- svasthAna padase tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryaglokake saMkhyAtaveM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai / yaha vA zabda dvArA samuccaya rUpase sUcita artha hai| vihAravatsvasthAna aura upapAda padoMse chaha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai. kyoMki. tiryaglokase AraNa-acyata kalpameM utpanna honevAle aura chaha rAjuke bhItara vihAra karanevAle ukta jIvoMke itanA mAtra sparzana pAyA jAtA hai| ukta jIvoM dvArA samuddhAta padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? // 212 // yaha sUtra sugama hai| ukta jIvoM dvArA samuddhAta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai ? // 213 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye / athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama chaha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 21 // kyoMki, AraNa-adhyuta kalpavAsI devoMmeM mAraNAntikasamudghAtako karanevAle tiryaMca aura manuSya pAye jAte haiM / vedanA, kaSAya aura vaikriyika samudghAtoMkI apekSA sparzanakA mirUpaNa bihArayatsvasthAnake samAna hai| athavA, asaMkhyAta bahubhAga spRSTa haiM // 215 / / Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho ( 2, 7, 216. edaM' padaragadakevalimassidaNa bhaNidaM, vAdavalae mottaNa tattha sblogNgdjiivpdesaannmuvlNbhaado| daMDagadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / evaM kavADagadehi vi / Navari tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo tatto saMkhejjaguNo vA phosido tti vattavyaM / eso vAsadeNa yauttasamuccao / puvvasuttaTThiyavAsadeNa vi auttasamuccao pubasutte ceva kadoM, sukkalessiyadevehi kayamAraNaMtiehi caduNDaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido tti edassa suucyttaado| sabalogo vA // 216 // edaM logapUraNagadakevaliM paDucca samuddiSTuM / ettha vAsaddo uttasamuccayattho / bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiya abhavasiddhiya satthANa-samugdhAdauvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? / / 217 // yaha pratarasamudghAtagata kevalIkA Azraya kara kahA gayA hai, kyoMki, pratarasamudghAtameM vAtavalayoMko chor3akara sarva lokameM vyApta jIva pradeza pAye jAte haiN| daNDasamudghAtagata jIvoM dvArA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| isI prakAra kapATasamudghAtagata jIvoM dvArA bhI spRSTa hai| vizeSa itanA hai ki tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga athavA usase saMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, aisA kahanA baahiye| yaha sUtra meM nahIM kahe hura arthakA vA zabdake dvArA samuccaya kiyA gayA hai| pUrva sUtra meM sthita vA zabdake dvArA bhI anukta arthakA samuccaya pUrva sUtra meM hI kiyA gayA hai, kyoMki, vaha vA zabda 'mAraNAntikasamudghAtako prApta zuklalezyAvAle devoMke dvArA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAI dvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai ' isa arthakA sUcaka hai| athavA, sarva loka spRSTa hai // 216 // yaha lokapUraNasamudghAtagata kevalIkI apekSA kahA gayA hai| yahAM vA zabda pUrvokta arthake samuccayake liye hai| bhavyamArgaNAnusAra bhavyasiddhika aura abhavyAsaddhika jIvoM dvArA svasthAna, samudghAta evaM upapAda padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? // 217 // . 1 pratiSu ' evaM ' iti paatthH| 2 a-kApratyoH ' auttasamuccao ceva', Apratau ' auttasamuccao pudhvamuttaM ceva ' iti pATha: / Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 220.] phosaNANugame sammattamaggaNA / 445 sugamaM / sabalogo // 218 // satthANa-veyaNa-kasAya-mAraNatiya-uvavAdehi adIda vaTTamANe sabbalogo phosido / vihAravadisatthANeNa vaTTamANe khettaM; adIdeNa aTTacoddamabhAgA phosidA / veuviyapadeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, Nara-tiriyalogehiMto asaMkhejjaguNo phosido / bhavasiddhiesu sesapadANamoghabhaMgo / kadhamedaM samubaladdhaM ? desaamaasiyttaado| sammattANuvAdeza sammAdiTThI satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 219 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 220 // sugama, vttttmaannppnnaado| yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoM dvArA ukta padoMse sarva loka spRSTa hai // 218 // svasthAna, vedanA, kaSAya mAraNAntika aura upapAda padoMse atIta va vartamAna kAlameM bhavyasiddhika evaM abhavyasiddhika jIvoM dvArA sarva loka spRSTa hai| vihAravatsvasthAnakI apekSA vartamAna kAlameM kSetrake samAna prarUpaNA hai; atIta kAlameM ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM / vaikriyikasamudghAtakI apekSA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, aura manuSyaloka va tiryaglokase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / bhavyasiddhika jIvoMmeM zeSa padoMkI apekSA sparzanakA nirUpaNa odhake samAna hai| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-isa sUtrake dezAmarzaka honese uparyukta artha upalabdha hotA hai| samyaktvamArgaNAnusAra samyagdRSTI jIvoMne svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 219 // yaha sUtra sugama hai| samyagdRSTi jIvoMne svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai // 220 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki vartamAna kAlakI vivakSA hai| Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdho agalesabhAgA vA sUNA // 229 // satthANeNa tinhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadi bhAgo, aDDA ijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / eso vAsadattho / vihAravadisatthANeNa aTThacodasabhAgA deNA phosidA, sammAiTThINaM merumUlAdo heGA dorajjumetadbhANagamaNassa daMsaNAdo / samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 222 // 446 ] sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 223 // ettha khettavaNNaNaM kAyavvaM, vaTTamANaveyaNa-kasAya- ve ubviya-tejAhAra-kevalisamugdhAda-mAraNaMtiyakhettappaNAdo / acoda sabhAgA vA desUNA // 224 // veyaNa-kasAya-utriya mAraNaMtiyapadehi aTThacodasabhAgA degA phosidA / [ 2, 7, 221. athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga sparza kiye haiM // 221 // svasthAna pada se samyagdRSTi jIvoMne tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryagloka ke saMkhyAtaveM bhAga, aura aDhAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai / yaha vA zabda se sUcita artha hai / vihAravatsvasthAna pada se kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, merumUlase nIce do rAjumAtra mArga meM samyagdapriyoMkA gamana dekhA jAtA hai / samyagdRSTi jIvoM dvArA samudghAta padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? / / 222 // yaha sUtra sugama hai / samyagdRSTi jIvoM dvArA samudghAta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai ? // 223 // yahAM kSetraprarUpaNA karanA cAhiye, kyoMki vartamAnakAlasambandhI vedanA, kapAya, vaikriyika, taijasa, AhAraka, kevalisamudghAta aura mAraNAntikasamudghAta padoM kI apekSA kSetrakI vivakSA hai / haiM athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa // 224 // vedanA, kaSAya, vaikiyika aura mAraNAntika padoMkI apekSA samyagdRSTi jIvoM Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 226.] phosaNANugame sammattamaggaNA [ 447 edaM devasammAiTThiNo assidaNa uttaM / vAsaddo kimaDha vutto ? tirikkha-maNusasammAiTThikhettasamuccayaTuM / taM jahA- veyaNa-kasAya-veuvviehi tiNhaM logANamasaMkhejadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo; tejAhArapadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjassa saMkhejjadibhAgo; mAraNaMtieNa chacoddasabhAgA phosidA / eso vAsaddasamuccidattho / asaMkhejjA vA bhAgAcA // 225 // edaM padaragadakevalimassidUNa uttaM / daMDagadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / eso paDhamavAsaddeNa samuccidattho / kavADagadehi tiNhaM logANamasaMkhejjadimAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo tatto saMkhejjaguNo vA, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| eso bidiyavAsaddasamuccidattho / evaM savvattha padaragadakevalisuttaTThiyadoNNaM vAsadANamattho parUvedavyo / savvalogo vA // 226 // dvArA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa hai / yaha sparzana kSetra deva samyagdRSTiyoMkA Azrayakara kahA gayA hai| zaMkA-sUtrameM vA zabdakA grahaNa kisa liye kiyA hai ? samAdhAna-tiryaMca aura manuSya samyagdRSTiyoMke kSetrakA samuccaya karaneke liye sUtrameM vA zabdakA grahaNa kiyA hai| vaha isa prakAra hai-tiryaMca va manuSya samyagdRSTiyoMke dvArA vedanA, kaSAya aura vaikriyika padoMse tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA; taijasa aura AhAraka padoMse cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpakA saMkhyAtavAM bhAga; tathA mAraNAntikasamudghAtase chaha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM / yaha vA zabdase saMgRhIta artha hai / athavA, asaMkhyAta bahubhAgapramANa kSetra spRSTa hai / / 225 // yaha kathana pratarasamudghAtagata kevalIkA Azrayakara kiyA hai / daNDasamudghAtagata kevaliyoM dvArA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha prathama vA zabdase saMgRhIta artha hai / kapATasamudghAtagata kevaliyoMke dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga yA usase saMkhyAtaguNA, tathA ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha dvitIya vA zabdase saMgRhIta artha hai| isI prakAra sarvatra pratarasamudghAtagata kevaliyoMke sparzanakA nirUpaNa karanevAle sUtroMmeM sthita do vA zabdoMkA artha karanA cAhiye / athavA, sarva loka spRSTa hai // 226 // . Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 227. edaM logapUraNamassidaNa bhaNidaM / vAsado uttasamuccayattho / uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 227 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 228 // sugama, vttttmaannppnnaado| chacodasabhAgA vA desUNA // 229 // deva-Neraiehi maNussesuppajjamANehi. caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAi. jjAdo asaMkhejjaguNo phosido, ekkAraharajjudIha-paNadAlIsajAyaNalakkharuMdakhettassa uvlNbhaado| Na ca ettiyamettaM cevetti Niyamo asthi, aNNassa vi tiriyalogassa saMkhejjadibhAgamettassa uvalaMbhAdo / eso vaasdtyo| tiriya-maNussehiMto devesuppaNNehi chacohasabhAgA phosidA / ... yaha sUtra lokapUraNasamudghAtakA Azraya kara kahA gayA hai| vA zabda pUrvokta arthake samuccayake liye hai| ukta sasyagdRSTi jIvoM dvArA upapAdakI apekSA kitanA kSetra spRSTa hai // 227 // yaha sUtra sugama hai| samyagdRSTi jIvoM dvArA upapAdakI apekSA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 228 / / yaha sUtra sugama hai, kyoMki vartamAna kAlakI vivakSA hai| athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama chaha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 229 // manuSyoM meM utpanna honevAle deva-nArakiyoMke dvArA cAra lokoMkA asaMkhyAtayAM bhAga aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki, yahAM gyAraha rAju dIrgha aura paiMtAlIsa lAkha yojana vistIrNa kSetra pAyA jAtA hai| aura itanA mAtra hI kSetra hai ' aisA niyama bhI nahIM hai, kyoMki, anya bhI tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga pAyA jAtA hai / yaha vA zabdase sUcita artha hai / tiryaMca aura manuSyoMmeMse devoMmeM utpanna hue samyagdRSTi jIvoMke dvArA chaha baTe caudaha bhAga spRSTa hai / Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 419 2, 7, 234.] phosaNANugame sammattamaragaNA khaiyasammAiTTI satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 230 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 231 // sugama, vttttmaannppnnaado| aTracodasabhAgA vA desUNA // 232 // satthANatthehi tiNhaM logANamasaMkhejadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| eso vaasdttho| vihAravadisatthANeNa aTTacoddasabhAgA desUNA phosidA / samugghAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 233 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 234 // kSAyikasamyagdRSTi jIvoMne svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 230 // yaha sUtra sugama hai| kSAyikasamyagdRSTi jIvoMne svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai // 231 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai| athavA, ukta jIvoM dvArA atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 232 // __ svasthAnameM sthita kSAyikasamyagdRSTiyoM dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha vA zabdase sUcita artha hai / vihAravatsvasthAnase kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa hai| .... samudghAta padoMse kSAyikasamyagdRSTiyoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 233 // yaha sUtra sugama hai| samudghAta padoMse kSAyikasamyagdRSTiyoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 234 // Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450] chavakhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 235. sugama, bttttmaannppnnaado| aTThacodasabhAgA vA desUNA // 235 // tejAhArapadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo saMkhejjadibhAgoM phosido / tirikkha-maNussehi veyaNa-kasAya-veubdhiya-mAraNaMtiyasamugghAdehi tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| eso vAsadattho / devehi puNa veyaNa-kasAya-veubbiya-mAraNaMtiyasamugghAdedi aDacoddasabhAgA desUNA phosidA / / asaMkhejjA vA bhAgA vA // 236 // edaM padaragadakevalikhettaM paDucca bhaNidaM, tattha vAdavalayaM mottUNa sesaasesloggdjiivpdesaannmuvlNbhaado| daMDagadehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejaguNo phosido| eso paDhamavAsadeNa sUidattho / kavADagadehi tiNhaM logANama yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai| ___ athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 235 // .. taijasa aura AhAraka padoMse kSAyikasamyagdRSTi jIvoM dvArA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpakA saMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai| tiryaMca va manuSya kSAyikasamyagdRSTiyoM dvArA vedanA, kaSAya, vaikriyika aura mAraNAntikasamudghAta padoMse tIna lokokA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase a khyAtaguNA kSetra spRSTa hai| yaha vA zabdase sUcita artha hai| parantu deva kSAyikasamyagdRSTiyoM dvArA vedanA, kaSAya, vaikriyika aura mAraNAntikasamudghAta padoMse kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiN| athavA, asaMkhyAta bahubhAga spRSTa haiM / / 236 // yaha sUtra pratarasamudghAtagata kevalIke kSetrakI apekSA kahA gayA hai, kyoMki,pratarasamudghAtameM vAtavalayako chor3akara zeSa samasta lokameM vyApta jIvapradeza pAye jAte haiN| daNDasamudghAtagata kevaliyoMke dvArA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha prathama vA zabdase sUcita artha hai / kapATasamudghAtagata 1 pratiSu ' asaMkhejjadimAgo' iti paatthH| Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 240.] phosaNANugame sammattamAgaNA [ 151 saMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadimAgo tatto saMkhejjaguNo vA, aDDAijjAdo. asaMkhejjaguNo phosido / eso bidiyvaasddsmuccidttho|| savvalogo vA // 237 // evaM logapUraNagadakevaliM paDucca parUvidaM / ettha vAsaddo uttasamuccayattho / uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 238 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 239 // ettha vaTTamANaparUvaNAe khettbhNgo| adIde tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido| vedagasammAdiTThI satthANa-samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 240 // kevaliyoMke dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga yA usase saMkhyAtaguNA, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha dvitIya vA zabdase saMgRhIta artha hai| athavA, sarva loka spRSTa hai // 237 / / yaha sUtra lokapUraNasamudghAtagata kevalIkI apekSAse kahA gayA hai / yahAM yA zabda pUrvokta arthake samuccayake liye hai| upapAdakI apekSA kSAyikasamyagdRSTi jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 238 // yaha sUtra sugama hai| upapAdakI apekSA kSAyikasamyagdRSTi jIvoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 239 // yahAM vartamAnaprarUpaNA kSetraprarUpaNAke samAna hai / atIta kAlameM tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| vedakasamyagdRSTi jIva svasthAna aura samudghAta padoMse kitanA kSetra sparza karate Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 7, 241. sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 241 // sugamaM, vttttmaannppnnaado| aTThacodasabhAgA vA desUNA // 242 // satthANehi tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejadibhAgo, aDDAijAdo asaMkhejjaguNo phosido / eso vAsadeNa samuccidattho / vihAravadisatthANaveyaNa-kasAya-veubbiya-mAraNaMtiehi aTThacodasabhAgA desUNA phosidA / uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 243 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 244 // sugamaM, vttttmaannppnnaado| yaha sUtra sugama hai| vedakasamyagdRSTi jIva svasthAna aura samudghAta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza karate hai // 241 / / yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai / athavA, atIta kAlakI apekSA vedakasamyagdRSTi jIvoM dvArA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM / / 242 // svasthAna padase tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| yaha vA zabdase saMgRhIta artha hai| vihAravatsvasthAna, vedanA, kaSAya, vaikriyika aura mAraNAntika padoMse kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM / ukta vedakasamyagdRSTiyoM dvArA upapAda padase kitanA kSetra spRSTa hai ? // 243 // yaha sUtra sugama hai| vedakasamyagdRSTiyoM dvArA upapAda padase lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 244 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai / Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 248.] phosaNANugame sammattamAgaNA [453 chacodasabhAgA vA desUNA // 245 // deva-Neraiehito AgaMtUga vedagasammAdiTThimaNussesuppaNNehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / Navari devehi tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo phosido / eso vAsaddasamuccidattho / tirikkha-maNussehito devesuppajjamANavedagasammAiTThIhi chacodasabhAgA phosidA / uvasamasammAiTTI satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 246 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 247 // sugama, vttttmaannppnnaado| aTThacodasabhAgA vA desUNA // 248 // satthANehi tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama chaha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 245 // deva-nArakiyoM meMse Akara manuSyoMmeM utpanna hue vedakasamyagdRSTiyoM dvArA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| vizeSa itanA hai ki devoM dvArA tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai / yaha vA zabdase saMgRhIta artha hai / tiryaMca aura manuSyoMmeMse devoM meM utpanna honevAle vedakasamyagdRSTiyoM dvArA chaha baTe caudaha bhAga spRSTa hai| upazamasamyagdRSTi jIvoM dvArA svasthAna padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? / / 246 // yaha sUtra sugama hai| upazamasamyagdRSTi jIvoM dvArA svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 247 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai| athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM ? // 248 // svasthAna padase ukta jIvoM dvArA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga,tiryaglokakA Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 7, 249. aDDAijz2Ado asaMkhejjaguNo phosido| eso vAsaddasamuccidattho / vihAravadisatthANeNa aTThacoddasabhAgA phosidA, uvasamasammAiTThINaM devANamaTThacodasabhAgatare vihAraM paDi virohaabhaavaado| samugghAdehi uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 249 // sugamaM / / logassa asaMkhejjadibhAgo // 250 // ettha adIda-vaTTamANakAlesu mAraNatiya-uvavAdapariNaehi caduNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido, mANusakhettammi ceva maraMtANaM uvasamasammAiTThINamuvalaMbhAdo / veyaNa-kasAya-veubdhiyasamugghAdANamuvasamasammAiTThINaM devANamaTThacodasabhAgA kiNNa parUvidA ? Na, evaM parUvijjamANe sAsaNassa mAraNaMtiyasamugghAdassa vi aTTacodasabhAgA hoti ti saMdeho mA hohadi tti taNNirAkaraNahU~ Na parUvidA / saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai| yaha vA zabdase saMgRhIta artha hai / vihAravatsvasthAnakI apekSA ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, upazamasamyagdRSTi devoMke ATha baTe caudaha bhAgoMke bhItara vihArameM koI virodha nahIM hai| ukta upazamasamyagdRSTiyoM dvArA samudghAta va upapAda padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? / / 249 // yaha sUtra sugama hai| upazamasamyagdRSTiyoM dvArA ukta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 250 // yahAM atIta va vartamAna kAloMmeM mAraNAntikasamudghAta va upapAda padoMse pariNata upazamasamyagdRSTiyoM dvArA cAra lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai, kyoMki, mAnuSakSetra meM hI maraNako prApta honevAle upazamasamyagdRSTi pAye jAte haiN| zaMkA-vedanA, kaSAya aura vaikriyika samudghAtakI apekSA upazamasamyagdRSTi devoMke ATha baTe caudaha bhAga yahAM kyoM nahIM kahe ? samAdhAna nahIM, kyoMki, aisA nirUpaNa karanepara 'sAsAdanasamyagdRSTike mAraNAntikasamudghAtakI apekSA bhI ATha baTe caudaha bhAga hote haiM' aisA saMdeha na ho, isa prakAra usake nirAkaraNake liye ukta ATha baTe caudaha bhAgoMkA nirUpaNa nahIM kiyaa| Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 255. ] phosaNAgame sammattamaggaNA [ 455 sAsa sammAiTTI satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 251 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 252 // sugamaM, vaannpnnaado| agaresabhAgA vA desUNA // 253 // satthANeNa tinhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkhejjaguNo phosido / eso vAsadasamuccidattho / vihArakha disatthA - pariNaehi aTThacodasabhAgA phosidA / samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 254 // sumaM / logassa asaMkhejjadibhAgo / / 255 // sAsAdanasamyagdRSTi jIvoMne svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 251 // yaha sUtra sugama sAsAdanasamyagdRSTi jIvoMne svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai / / 252 / / yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai / hai / athavA, atIta kAlakI apekSA ukta jIvoMne kucha kama ATha baTe caudaha bhAga sparza kiye haiM / / 253 // svasthAnakI apekSA tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura aDhAIdvIpa se asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha vA zabdase saMgRhIta artha hai| vihAravatsvasthAna pada se pariNata sAsAdanasamyagdRSTiyoM dvArA ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM | ukta jIvoM dvArA samudghAta padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? // 254 // yaha sUtra sugama hai / ukta jIvoM dvArA samudghAta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai || 255 // Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 7, 256. sugama, vttttmaannppnnaado| aTTha-bArahacodasabhAgA vA desUNA // 256 // vaiyaNa-kasAya-veubdhiyasamugghAdehi aTTacodasabhAgA phosidA / mAraNaMtiyasamu. gghAdehi bArahacoddasa bhAgA phosidA,merumUlAdo heTThovari paMca-sattarajjuAyAmeNa maarnnNtiyssuvlNbhaado| uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 257 // sugamaM / logassa asNkhejjdibhaago||258 // sugama, vttttmaannppnnaado| ekkArahacodasabhAgA desUNA // 259 // kudo ? chaTTipuDhaviNeraiyANaM sAsaNaguNeNa paMciMdiyatirikkhesu uppajjamANANaM paMcacoddasabhAgA uvavAdeNa labhaMti, devehito paMciMdiyatirikkhesuppajjamANANaM chacoddasa yaha sUtra sagama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai| athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha aura bAraha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 256 // vedanA, kaSAya aura vaikriyika samudghAtoMse ATha vaTe caudaha bhAga spRSTa haiN| mAraNAntikasamudghAtase bAraha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM, kyoMki, merumUlase nIce pAMca aura Upara sAta rAju AyAmase mAraNAntikasamudghAta pAyA jAtA hai| ukta sAsAdanasamyagdRSTi jIvoM dvArA upapAdakI apekSA kitanA kSetra spaSTa hai ? // 257 // yaha sUtra sugama hai| ukta jIvoM dvArA upapAda padase lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 258 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai|| atIta kAlakI apekSA kucha kama gyAraha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 259 // kyoMki, sAsAdanaguNasthAnake sAtha paMcendriya tiryaMcoMmeM utpanna honevAle chaThI pRthivIke nArakiyoMke pAMca baTe caudaha bhAga upapAdase prApta hote haiM, tathA devoMse Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 262.] phosaNANugame sammattamaggaNA [ 457 bhAgA lambhaMti, edesi samAso ekkArahacodasabhAgA sAsaNovavAdaphosaNakhettaM hodi ti| uvari satta codasabhAgA kiNNa laddhA ? Na, sAsaNANameiMdiesu uvavAdAbhAvAdo / mAraNaMtiyameidiesu gadasAsaNA tattha kiNNa uppajjati ? Na, micchattamAgaMtUNa sAsaNaguNeNa uppttivirohaado| sammAmicchAiTThIhi satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM? // 260 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 261 // sugamaM, vttttmaannppnnaado| aTThacodasabhAgA vA desUNA // 262 // tiryaMcoMmeM utpanna honevAle jIvoMke chaha baTe caudaha bhAga prApta hote haiM, ina donoMke jor3arUpa gyAraha baTe caudaha bhAgapramANa sAsAdanasamyagdRSTi jIvoMkA upapAdakI apekSA sparzanakSetra hotA hai| zaMkA-Upara sAta baTe caudaha bhAga kyoM nahIM prApta hote ? samAdhAna-nahIM, kyoMki sAsAdanasamyagdRSTiyoMkI ekendriyoM meM utpatti nahIM hai| zaMkA-ekendriyoM meM mAraNAntikasamudghAtako prApta hue sAsAdanasamyagdRSTi jIva unameM utpanna kyoM nahIM hote ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, Ayuke naSTa honepara ukta jIva mithyAtva guNasthAnameM A jAte haiM, ataH mithyAtvameM Akara sAsAdanaguNasthAnake sAtha utpattikA virodha hai| samyagmithyAdRSTi jIvoM dvArA svasthAna padoMse kitanA kSetra spRSTa hai ? // 260 // yaha sUtra sugama hai| ukta jIvoM dvArA svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 261 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai / athavA, atIta kAlakI apekSA ukta jIvoM dvArA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM // 262 // Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 7, 263. satthANeNa tiNhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejadibhAgo, aTThAijAdo asaMkhejjaguNo phosido / eso vAsadattho / vihAravadisatthANeNa aTThacodasabhAgA vA phosidA / sesaM sugamaM / / samugdhAda-uvavAdaM Nasthi // 263 // kudo ? sammAmicchattaguNeNa maraNAbhAvAdo / veyaNa-kasAya veubviyasa mugdhAdANamettha parUvaNaM kiNNa kadaM ? Na, tesiM pahANattAbhAvAdo / micchAiTTI asaMjadabhaMgo // 264 // sugamabhedaM / saNNiyANuvAdeNa saNNI satthANehi kevaDiyaM khetaM phosidaM ? // 265 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 266 // svasthAna padase tIna lokoMkA asaMkhyAtavAM bhAga, tiryaglokakA saMkhyAtavAM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNA kSetra spRSTa hai / yaha vA zabdase sUcita artha hai| tathA vihAravatsvasthAnase ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM / zeSa sUtrArtha sugama hai| samyagmithyAdRSTi jIvoMke samudghAta aura upapAda pada nahIM hote haiM / / 663 // kyoMki, samyagmithyAtva guNasthAnake sAtha maraNakA abhAva hai| zaMkA-vedanA, kaSAya aura vaikriyika samudghAtoMkI yahAM prarUpaNA kyoM nahIM kI gaI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki unakI pradhAnatA nahIM hai| mithyAdRSTi jIvoMke sparzanakA nirUpaNa asaMyata jIvoMke samAna hai // 264 // yaha sUtra sugama hai| saMjJimArgaNAnusAra saMjJI jIvoMne svasthAna padoMse kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 265 // yaha sUtra sugama hai| saMjJI jIvoMne svasthAna padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparza kiyA hai // 266 // Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 270. ] phosaNA game saNimaggaNI sugama, vaTTamANavivakkhAdo | acodasabhAgA vA desUNA phosidA // 267 // satthANeNa tinhaM logANamasaMkhejjadibhAgo, tiriyalogassa saMkhejjadibhAgo, aDDAijjAdo asaMkheJjaguNo phosido / eso vAsadattho / vihAravAdasatthANeNa aTThacohasabhAgA phosidA / samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 268 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgoM // 269 // sugamaM, vahamANappaNAdo / aTTAhasa bhAgA vA desUNA // 270 // veyaNa-kasAya-veucciyasamugdhAdehi aTThacohasabhAgA phosidA, devANaM viharaMtANaM tiha medesi mulaM bhAdo | [ 459 yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai / athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga sparza kiye haiM // 267 // svasthAna pada se saMjJI jIvoMne tIna lokoMke asaMkhyAtaveM bhAga, tiryagloka ke saMkhyAtaveM bhAga, aura ar3hAIdvIpase asaMkhyAtaguNe kSetrakA sparza kiyA hai / yaha vA zabdase sUcita artha hai / vihAravatsvasthAnase ATha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai / samudghAtoMkI apekSA saMjJI jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? / / 268 // yaha sUtra sugama hai / / / 270 / / saMjJI jIvoM dvArA samudghAta padoMse lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai || 269 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai / athavA, atIta kAlakI apekSA kucha kama ATha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM vedanA, kapAya aura vaikriyika samudghAtoMkI apekSA ATha baTe caudaha bhAga pRSTa haiM, kyoMki, vihAra karate hue devoMke ye tInoM samudghAta pAye jAte haiM / 1 apratau ' logassa saMkhejjadibhAgo', kApratau ' logasaMkhejjadibhAgo ' iti pAThaH / Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460) chakkhaMDAgame svuddAbaMdho { 2, 7, 271. savvalogo vA // 271 // mAraNaMtiyasamugghAdaM paDucca eso Niddeso / tasakAiesu saNNIsu mukkamAraNaMtiyasaNNI jIve paDucca bArahacoddasabhAgA desUNA phosidA / eso vAsadattho / uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 272 // sugamaM / logassa asaMkhejjadibhAgo // 273 // sugamaM, vhmaannppnnaado| savvalogo vA // 274 // saNNIsuppaNNaasaNNINaM sabalogovalaMbhAdo / maNNINaM maNIsuppajjamANANaM bArahacoddasabhAgA hoti / sammAiTThINaM chcodsbhaagaa| eso vAsadattho / evamaNNattha vi auttaTThANe vAsadANamattho vattavyo / athavA, sarva loka spRSTa hai // 271 / / yaha kathana (asaMzI jIvoMmeM kiye gaye) mAraNAntikasamudghAtakI apekSAse hai| trasakAyika saMjhI jIvoMmeM mAraNAntika samudghAtako karanevAle saMjhI jIvoMkI apekSA kucha kama bAraha baTe caudaha bhAga spRSTa haiM / yaha vA zabdase sUcita artha hai / upapAdakI apekSA saMjJI jIvoM dvArA kitanA kSetra spRSTa hai ? // 272 // yaha sUtra sugama hai| upapAdakI apekSA saMjJI jIvoM dvArA lokakA asaMkhyAtavAM bhAga spRSTa hai // 273 / / yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vartamAna kAlakI vivakSA hai / athavA, atIta kAlakI apekSA sarva loka spRSTa hai // 274 // kyoMki, saMziyoMmeM utpanna hue asaMhI jIvoMke sarva loka kSetra pAyA jAtA hai| kintu saMziyoMmeM utpanna honevAle saMkSI jIvoMkA sparzanakSetra bAraha baTe caudaha bhAga hai| samyagdRSTi saMziyoMkA upapAdakSetra chaha baTe caudaha bhAgapramANa hai| yaha vA zabdase sUcita artha hai| isI prakAra anyatra bhI anukta sthAnameM vA zabdoMkA artha kahanA caahiye| Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 7, 279. ] phosaNANugame AhAramaggaNA [ 461 asaNNI micchAiTThibhaMgo // 275 // sugamaM / AhArANuvAdeNa AhArA satthANa-samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 276 // sugamaM / savvalogo // 277 // edaM desAmAsiyasuttaM / teNa vihAravadisatthANeNa aTThacodasabhAgA phosidA / veucieNa tiNhaM logANaM saMkhejadibhAgo phosido / sesaM sugamaM / aNAhArA kevaDiyaM khettaM phosidaM ? // 278 // sugamaM / savvalogo vA // 279 // edaM pi sugama / evaM phosaNANugamo tti samattamaNiogaddAraM / ) asaMjJI jIvoMkA sparzanakSetra mithyAdRSTiyoMke samAna hai / / 275 / / yaha sUtra sugama hai| AhAramArgaNAnusAra AhAraka jIvoMne svasthAna, samudghAta aura upapAda padoMse kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 276 // yaha sUtra sugama hai| AhAraka jIvoMne ukta padoMse sarva loka sparza kiyA hai / / 277 // yaha dezAmarzaka sUtra hai / ata eva ( isake dvArA sUcita artha-) vihAravatsvasthAnakI apekSA AhAraka jIvoMne ATha baTe caudaha bhAgoMkA sparza kiyA hai| vaikriyikasamudghAtase tIna lokoMke saMkhyAtaveM bhAgakA sparza kiyA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| anAhAraka jIvoMne kitanA kSetra sparza kiyA hai ? // 278 // yaha sUtra sugama hai| anAhAraka jIvoMne sarva loka sparza kiyA hai // 279 / / yaha sUtra bhI sugama hai| isa prakAra sparzanAnugama anuyogadvAra samApta huaa| Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NANAjIveNa kAlANugamo NANAjIveNa kAlANugameNa gadiyANuvAdeNa NirayagadIe NeraiyA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 1 // __NANAjIvaggahaNamegajIvapaDisehaTuM / kAlANugamaggahaNaM sesANiogaddArapaDisehaDhaM / gadiggahaNaM sesamaggaNApaDisehaphalaM / NisyagaiNiddeso sesagaipaDisehaphalo / NeraiyaNideso tatthaTThiyapuDhavikAiyAdipaDisehaphalo / kevaciraM kAlAdo hoti tti edassattho-NirayagadIe NeraDyA kimaNAdi-apajjavasidA, kimaNAdi-sapajjavasidA, kiM sAdi-apajjavasidA, kiM sAdi-sapajjavasidA ti sissassa AsaMkuddIvaNamedeNa kayaM / adhavA NAsaMkiyasuttamidaM, kiMtu pucchAsuttamidi vattavyaM / eso attho savyasaMkAsuttesu jojeyvyo| savvaddhA // 2 // aNAdi-apajjavasidA hoMti, sesatisu viyappesu Nasthi / kudo ? sahAvado nAnA jIvoMkI apekSA kAlAnugamase gatimArgaNAke anusAra narakagatimeM nArakI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 1 // eka jIvake pratiSedhArtha sUtrameM 'nAnA jIva' kA grahaNa kiyA hai / 'kAlAnugama' kA grahaNa zeSa anuyogadvAroMke niSedhArtha hai / 'gati' grahaNakA phala zeSa mArgaNAoMkA pratiSedha karanA hai| 'narakagati' kA nirdeza zeSa gatiyoMkA pratiSedhaka hai| 'nArakI' padake nirdezakA phala narakoMmeM sthita pRthivIkAyikAdi jIvoMkA pratiSedha karanA hai| 'kitane kAla taka rahate haiN| isakA artha isa prakAra hai- 'narakagatimeM nArakI jIva kyA anAdi aparyavasita haiM, kyA anAdi-saparyavasita haiM, kyA sAdiaparyavasita haiM, aura kyA sAdi-saparyavasita haiM ' isa prakAra isa sUtra dvArA ziSyakI AzaMkAkA uddIpana kiyA hai / athavA yaha AzaMkA-sUtra nahIM hai, kintu pRcchAsUtra hai, aisA kahanA cAhiye / yaha artha sarva zaMkAsUtroM meM jor3anA cAhiye / nAnA jIvoMkI apekSA narakagatimeM nArakI jIva sarva kAla rahate haiM // 2 // nArakI jIva anAdi-aparyavasita haiM, zeSa tIna vikalpoMmeM nahIM haiM; kyoMki, Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 8, 4.] NANAjIveNa kAlANugame gadimaggaNA [ 163 ceva / Na ca savvaM saheuaM cevetti Niyamo asthi, eyaMtavAdappasaMgAdo / tamhA 'Na aNNahAvAiNo jiNA' idi edaM saddaheyavyaM / evaM sattasu puDhavIsu NeraiyA // 3 // jahA NeraiyANaM sAmaNNeNa aNAdio apajjavasido saMtANakAlo vutto tadhA sattasu puDhavItu NeraiyANaM pi / pAdekkaM saMtANassa vocchedo Na hodi tti vuttaM hodi / tirikkhagadIe tirikkhA paMciMdiyatirikkhA paMciMdiyatirikkhapajjattA paMciMdiyatirikkhajoNiNI paMciMdiyatirikkhaapajjattA maNusagadIe maNusA maNusapajjattA maNusiNI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 4 // ede suttammi vuttajIvA saMtANaM paDucca kimaNAdi-apajjavasidA, kimaNAdisapajjavasidA, kiM sAdi-apajjavasidA, ki sAdi-sapajjavasidA; sAdi-sapajjavasidA vi saMtA tattha kimegasamayAvaTThAiNo kiM dusamayA kiM tisamayA, evamAvaliya-khaNa-lava-muhutta ........ aisA svabhAvase hI hai| aura saba sahetuka hI ho aisA koI niyama nahIM hai, kyoMki, aisA mAnane meM ekAntavAdakA prasaMga AtA hai| isa kAraNa 'jinadeva anyathAvAdI nahIM hai' isa prakAra isakA zraddhAna karanA caahiye| isI prakAra sAtoM pRthiviyoM meM nArakI jIva nAnA jIvoMkI apekSA sarva kAla rahate haiM // 3 // jisa prakAra nArakiyoMkA sAmAnyase anAdi-aparyavasita santAnakAla kahA hai, usI prakAra sAtoM pRthiviyoM meM hI nArakiyoMkA santAnakAla anAdi-aparyavasita hai| pratyeka santAnakA vyuccheda nahIM hotA, aisA isa sUtrakA abhiprAya hai| tiryaMcagatimeM tiryaMca, paMcendriya tiryaMca, paMcendriya tiyaMca paryApta, paMcendriya tithaMca yonimatI va paMcendriya tiryaca aparyApta; tathA manuSyagatimeM manuSya, manuSya paryApta aura manuSyanI kitane kAla taka rahate haiM ? // 4 // ye sUtra meM kahe hue jIva santAnakI apekSA 'kyA anAdi aparyavasita haiM, kyA anAdi-saparyavasita haiM, kyA sAdi-aparyavasita haiM, kyA sAdi-saparyavasita haiM, aura kyA sAdi-saparyavasita bhI hokara usameM kyA eka samaya avasthAyI haiM, kyA do samaya bhavasthAyI haiM, kyA tIna samaya avasthAyI haiM- isa prakAra AvalI, kSaNa, lava, muhUrta, 1 pratiSu / apajjattANa' iti paatthH| Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 8, 5. divasa-pakkha-mAsa-udu-ayaNa-saMvacchara-puvva-pava-palla-sAgarussappiNi-kappAdikAlAvaTThAiNo tti AsaMkiya tassa uttarasuttaM bhaNadi savvaddhA // 5 // savvA addhA kAlo jesiM te savvaddhA, saMtANaM paDi tattha savvakAlAvaTThAiNo tti vuttaM hodi / maNusaapajjattA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 6 // sugamaM / jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM // 7 // kudo ? aNappidagadIdo AgaMtUNa maNusaapajjattesuppajjiya aMtaraM viNAsiya khuddAbhavaggahaNamacchiya NissesamaNappidagadiM gadANaM khuddAbhavaggahaNamettajahaNNakAluvalaMbhAdo / ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo // 8 // divasa, pakSa, mAsa, Rtu, ayana, saMvatsara, pUrva, parva, palya, sAgara, utsarpiNI evaM kalpAdi kAla taka avasthAyI haiM' isa prakAra AzaMkA karake usakA uttarasUtra kahate haiM uparyukta jIva santAnakI apekSA sarva kAla rahate haiM // 5 // 'sarva hai addhA arthAt kAla jinakA' isa bahuvrIhi samAsake anusAra 'sarvAddhA' padakA artha 'sarva kAla rahanevAle' hotA hai, arthAt saMtAnakI apekSA vahAM uparyukta jIva sarva kAla sthita rahanevAle haiM, yaha sUtrakA abhiprAya hai| manuSya aparyApta jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 6 // yaha sUtra sugama hai| manuSya aparyApta jaghanyase kSudrabhavagrahaNa kAla taka rahate haiM // 7 // kyoMki, avivakSita gatise Akara manuSya aparyAptoMmeM utpanna hokara va antarako naSTa kara zudrabhavagrahaNakAla taka rahakara niHzeSa rUpase avivakSita gatimeM gaye hue ukta jIvoMkA kSudrabhavagrahaNamAtra jaghanya kAla pAyA jAtA hai| ve hI manuSya aparyApta jIva utkarSase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra kAlataka rahate haiM // 8 // 1 pratiSu ' -massiya ' iti paatthH| Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 8, 9.] NANAjIveNa kAlANugame gadimAgaNA [ 465 taM jahA---- maNusaapajjattae su aMtariya dvidesu aNappidagadIdo thovA jIvA maNusaapajjattaesu AgaMtUNa uppaNNA / NamaMtaraM / tesiM jIvANaM jIvidaducarimasamao tti puNo vi uppattiM paDucca aMtaraM kazyi puNo apaNe uppAeyayA / tattha vi uppattiM paDucca appidajIvANaM jIvidaducarimasamayo tti aMtaraM kariya puNo aNNe uppAeyavvA / tattha vi uppattiM paDucca appidajIvANaM jIvidaducarimasamao tti aMtaraM kariya aNNe upAeyavyA / aNeNa payAreNa palidovamassa asaMkhejadibhAgamettavAresu gadesu tadA NiyamA aMtaraM hodi / edamhi kAle ANijamANe ekkisse vArasalAgAe jadi saMkhejjAvaliyametto kAlo labbhadi, to palidovamassa asaMkhajIdabhAgame tasalAgAsu kiM labhAmo ti phaleNa icchaM guNiya pamANeNovaTTide maNusaapaJjattANaM saMtANassa kAlo palidovamassa asaMkhejadibhAgametto jAdo / keimegamAuchidi Thaviya AvaliyAe asaMkheJjadibhAgametaNiraMtaruvakkamaNakAleNa guNiya pamANeNovaTThati / tasimaso kAlo NAgacchadi / devagadIe devA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 9 // sugamaM / isIko spaSTa karate haiM.- manuSya aparyAptaka jIvoMke antarita hokara sthita hone para avivakSita gatiyoMse stoka jIva manuSya aparyAptoMmeM Akara utpanna hue / isa prakAra antara naSTa huaa| una jIvoMke jIvitake dvicarama samaya taka phira bhI utpattikI apekSA antara karake punaH anya jIvoMko manuSya aparyAptoMmeM utpanna karAnA caahiye| unameM bhI utpattikI apekSA vivakSita jIvoMke jIvitake dvicarama samaya taka antara karake punaH anya jIvoMko utpanna karAnA caahiye| unameM bhI utpattikI apekSA vivakSita jIvoMke jIvitake dvicarama samaya taka antara karake anya jIvoMko utpanna karAnA caahiye| isa prakArase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra cAroMke vIta jAnepara tatpazcAta niyamase antara hotA hai / isa kAlake nikAlate samaya ' yadi eka vAra-zalAkAmeM saMkhyAta AvalImAtra kAla labdha hotA hai, to palyApamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra vAra-zalAkAoMmeM kitanA kAla labdha hogA? ' isa prakAra phalarAzise icchArAziko guNita kara pramANarAzise apavartita karanepara manuSya aparyAptoMkI santAnakA kAla palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hotA hai| kitane hI AcArya eka Ayusthitiko sthApita kara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra niraMtara upakramaNakAlase guNita karake pramANase apavartita karate haiN| unake uparyukta vidhAnasa yaha kAla nahIM aataa| devagatimeM deva kitane kAla taka rahate haiM ? // 9 // yaha sUtra sugama hai| Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 8, 10. savvaddhA // 10 // edaM pi sugamaM / evaM bhavaNavAsiyappahuDi jAva savvaTThasiddhivimANavAsiyadevA // 11 // sugamaM / iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA bAdarA suhumA pajjattA apajjattA bIiMdiyA tIiMdiyA cariMdiyA paMciMdiyA tasseva pajjattA apajjattA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 12 // Natthi ettha kiM pi vattavyaM, sugamattAdo / savvaddhA // 13 // edaM pi sugamaM / devagatimeM deva sarva kAla rahate haiM // 10 // yaha sUtra bhI sugama hai| isI prakAra bhavanavAsI devoMse lekara sarvArthasiddhi vimAnavAsI devoM taka saba deva sarva kAla rahate haiM // 11 // yaha sUtra sugama hai| indriyamArgaNAke anusAra ekendriya, ekendriya paryApta, ekendriya aparyApta; bAdara ekendriya, bAdara ekendriya paryApta, bAdara ekendriya aparyAptaH sUkSma ekendriya, sUkSma ekendriya paryApta, sUkSma ekendriya aparyApta dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura paMcendriya tathA unake paryApta aura aparyApta jIva kitane kAla taka rahate hai ? // 12 // yahAM kucha bhI kahane ke liye nahIM hai, kyoMki isakA artha sugama hai| uparyukta jIva sarva kAla rahate haiM // 13 // yaha sUtra bhI sugama hai| Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 8, 15.1 NANAjIveNa kAlANugame kAyamaggaNA [467 kAyANuvAdeNa puDhavikAiyA AukAiyA teukAiyA vAukAiyA vaNapphadikAiyA NigodajIvA vAdarA suhumA pajjattA apajjattA bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrapajjattApajjattA tasakAiyapajjattA apajjattA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 14 // ettha vi Natthi vattavyaM, sugamattAdo / savvaddhA // 15 // kAyamArgaNAke anusAra pRthivIkAyika, pRthivIkAyika paryApta, pRthivIkAyika aparyApta bAdara pRthivIkAyika, bAdara pRthivIkAyika paryApta, bAdara pRthivIkAyika aparyApta sUkSma pRthivIkAyika, sUkSma pRthivIkAyika paryApta, mUkSma pRthivIkAyika aparyApta; apkAyika, apkAyika paryApta, apkAyika aparyApta; bAdara apkAyika, vAdara apkAyika paryApta, bAdara apkAyika aparyApta; sUkSma apkAyika, sUkSma apkAyika paryApta sUkSma akAyika aparyApta; tejaskAyika, tejaskAyika paryApta, tejaskAyika aparyApta bAdara tejaskAyika, bAdara tejaskAyika paryApta, bAdara tejaskAyika aparyApta; sUkSma tejaskAyika, sUkSma tejaskAyika paryApta, sUkSma tejaskAyika aparyApta; vAyukAyika, vAyukAyika paryApta, vAyukAyika aparyApta; bAdara vAyukAyika, bAdara vAyukAyika paryApta, bAdara vAyukAyika apayApta sUkSma vAyukAyika, sUkSma vAyukAyika paryApta, sUkSma vAyukAyika aparyApta; banaspatikAyika, vanaspatikAyika paryApta, vanaspatikAyika aparyApta; bAdara vanaspatikAyika, bAdara vanaspatikAyika paryApta, cAdara vanaspatikAyika aparyApta nigoda jIva, nigoda jIva paryApta, nigoda jIva aparyApta bAdara nigoda jIva, bAdara nigoda jIva paryApta, bAdara nigoda jIva aparyApta sUkSma nigoda jIva, sUkSma nigoda jIva paryApta, sUkSma nigoda jIva aparyApta bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyApta; trasakAyika, trasakAyika paryApta aura prasakAyika aparyApta jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 14 // yahAM bhI kucha kahane yogya nahIM hai, kyoMki, yaha sUtra sugama hai / uparyukta jIva sarva kAla rahate haiM // 15 // Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 8, 16. sugamaM / jogANuvAdeNa paMcamaNajogI paMcavacijogI kAyajogI orAliyakAyajogI orAliyamissakAyajogI veubviyakAyajogI kammaiyakAyajogI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 16 // sugamaM / svvddhaa|| 17 // maNajogi-vacijogINamaddhA jahaNNaNa egasamao, ukkaseNa aMtomuhuttaM / maNusaapajatANaM puNa jahaNNao ukassao vi aMtomuhuttapatto ceva / jadi evaMvihamaNusaapajjattANaM saMtANo sAMtaro hojja to maNa-vacijogINaM saMtANo sAMtaro kiNNa have, visesAbhAvAdo / Na davapamANakao viseso, devANaM saMkhejjabhAgamettadavyuvalakkhiyaveubdhiyamissakAyajogisaMtANassa vi sambaddhappasaMgAdo / ettha parihAro vuccade / taM jahA- Na davyabahuttaM saMtANAvicchedassa kAraNaM, saMkhejjamaNusapajjattANaM saMtANassa vi yaha sUtra sugama hai| yogamArgaNAke anusAra pAMca manoyogI, pAMca vacanayogI, kAyayogI, audArikakAyayogI, audArikamizrakAyayogI, vaikriyikakAyayogI aura kArmaNakAyayogI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 16 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva sarva kAla rahate haiM // 17 // zaMkA-manoyogI aura vacanayogiyoMkA kAla jaghanyase eka samaya aura utkarSase antarmuhUrtapramANa hai / parantu manuSya aparyAptoMkA jaghanya aura utkRSTa kAla bhI antarmuhUrta mAtra hI hai| yadi isa prakArake manuSya aparyAptoMkI santAna sAntara hai, to manoyogI maura vacanayogiyoMkI santAna sAntara kyoM nahIM hogI, kyoMki, unameM koI vizeSatA nahIM hai / yadi dravyapramANakRta vizeSatA mAnI jAya to vaha bhI nahIM banatI, kyoMki, devoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra dravyase upalakSita vaikriyikamizrakAyayogI jIvoMkI santAnake bhI sarva kAla rahanekA prasaMga hogA? samAdhAna-yahAM uparyukta zaMkAkA parihAra kahate haiN| vaha isa prakAra haidravyakI adhikatA santAnake adhidakA kAraNa nahIM hai, kyoMki, aisA honepara Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 8, 19. gANAjIveNa kAlANugame jogamAgaNA [ 469 vocchedppsNgaado| Na sagaddhAthovataM saMtANavocchedassa kAraNaM, veubdhiyamissaddhAdo saMkhejaguNahINaddhavalakkhiyamaNajogisaMtANassa vi sAMtarattappasaMgAdo / kiMtu jassa guNaTTANassa maggaNaTThANassa vA egajIvAvaTThANakAlAdo pavemaMtarakAlo bahugo hodi tassaNNayavocchedo / jassa puNa kayAtri Na bahuo tassa Na saMtANarasa vocchedo tti ghettavyaM / maNajogi-vacijogINaM puNa egamamayo suTTa paviglo tti ettha jahaNNakAlattaNeNa Na ghido| veubviyamissakAyajogI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 18 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhuttaM // 19 // kudo ? orAliyakAyajogaTThidatirikkha-maNussANaM ve viggahe kAdUNa devesuppajiya savvajahaNeNa kAleNa pajjattIo samANiya aMtomuhuttamettajahaNNakAluvalaMbhAdo / saMkhyAta manuSya paryApta jIvoMkI santAnake bhI vyucchedakA prasaMga hogaa| apane kAlakI alpatA bhI santAnavyucchedakA kAraNa nahIM hai, kyoMki, aisA mAnanepara vaikriyikamizrakAlase saMkhyAtaguNe hIna kAla se upalakSita manoyogisantAnake bhI sAntaratAkA prasaMga AvegA / kintu jisa guNasthAna athavA mArgaNAsthAnake eka jIvake avasthAnakAlase pravezAntarakAla bahuta hotA hai usakI santAnakA vyuccheda hotA hai / jisakA vaha kAla kadApi bahuta nahIM hai usakI santAnakA nahIM hotA, aisA grahaNa karanA cAhiye / parantu manoyogI va vacanayogiyoMkA eka samaya bahuta hI kama pAyA jAtA hai, isa kAraNa yahAM jaghanya kAlarUpase yaha nahIM grahaNa kiyA gyaa| vaikriyikamizrakAyayogI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 18 // yaha sUtra sugama hai| vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA kAla jaghanyase antarmuhUrta hai // 19 // kyoMki, audArikakAyayogameM sthita tiryaMca aura manuSyoMkA do vigraha karake devoM meM utpanna hokara aura sarva jaghanya kAlase paryAptiyoMko pUrNa kara bahuta hI kama pAyA jAtA antarmuhUrtamAtra jaghanya kAla pAyA jAtA hai| 1 apratau ' -hINavvucalakkhiya ', A-kAprayoH / -hINabvuvalakkhiya' iti paatthH| 2 pratiSu ' egasamayA suTTha pavirado' iti pAThaH / Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 8, 20. ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo // 20 // maNusaapajjattANaM jadhA palidovamasma asaMkhejjadibhAgametto saMtANakAlo parUvido tadhA ettha vi parUvedavyo / AhArakAyajogI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 21 // sugamaM / jahaNNeNa egasamayaM // 22 // kudo 1 maNajoga-vacijogahiMto AhArakAyajoga gaMtUNa bidiyasamae kAlaM kariya jogaMtaraM gayassa egasamayakAluvalaMbhAdo / ukkasseNa aMtomuhattaM // 23 // ettha AhArakAyajogINaM ducarimasamao jAva AhArakAyajogappavesassa aMtaraM kariya puNo uvarimasamae aNNe jIve pavesiyavvA' / evaM saMkhejjavArasalAgAsu uppaNNAsu tado NiyamA aMtara hodi / evaM saMkhenaMtomuhuttasamAso vi aMtomuhuttametto ceva / vahI kAla utkarSase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai // 20 // jisa prakAra manuSya aparyAptoMke palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra santAnakAlakA nirUpaNa kiyA jA cukA hai, usI prakAra yahAMpara bhI nirUpaNa karanA cAhiye / AhArakamizrakAyayogI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 21 // yaha sUtra sugama hai| AhArakamizrakAyayogI jIva jaghanyase eka samaya taka rahate haiM // 22 // kyoMki, manoyoga aura vacanayogase AhArakakAyayogako prApta hokara va dvitIya samayameM maraNa kara yogAntarako prApta honepara eka samaya kAla pAyA jAtA hai| AhArakakAyayogI jIva utkarSase antarmuhUrta taka rahate haiM / / 23 // yahAM AhAraka kAyayogiyoM ke dvicarama samaya taka AhArakakAyayogameM pravezakA antara karake punaH uparima samayamai anya jIvoMkA praveza karAnA cAhiye / isa prakAra saMkhyAta vAra-zalAkAoMke utpanna honepara tatpazcAt niyamase antara hotA hai| isa prakAra saMkhyAta antarmuhUrtAkA jor3a bhI antarmuhUrtamAtra hI hotA hai| 1 pratiSu -- pavesiya ' iti pAThaH / Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 8, 27.] NANAjIveNa kAlANugame vedamaggaNA [471 kathaM Navvade ? ukkassakAlo aMtomuhuttametto ti suttavayaNAdo / AhAramissakAyajogI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 24 // sugamaM / jahaNNeNa aMtomuhattaM // 25 // kudo ? AhAramissakAyajogacarassa AhAramissakAyajogaM gaMtUNa suTTa jahaNNeNa kAleNa pajjattIo samANidassa jahaNNakAluvalaMbhAdo / ukkasseNa aMtomuhattaM // 26 // ettha vi puvvaM va saMkhejjatomuhuttANaM saMkalaNA kAyayA / vedANuvAdeNa itthivedA purisavedA NaqsayavedA avagadavedA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 27 // sugama / zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ki una saMkhyAta antarmuhUrtoMkA jor3a bhI antarmuhUrtamAtra hI hotA hai ? samAdhAna-' utkRSTa kAla antarmuhUrtamAtra hai' isa sUtravacanase jAnA jAtA hai| AhArakamizrakAyayogI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 24 // yaha sUtra sugama hai| AhArakamizrakAyayogI jIva jaghanyase antarmuhUrta taka rahate haiM / / 25 // kyoMki, AhArakamizrakAyayogameM jAnevAle jIvake AhArakamizrakAyayogako prApta hokara atizaya jaghanya kAlase paryAptiyoM ko pUrNa karalenepara (sUtrokta) jaghanya kAla pAyA jAtA hai| AhArakamizrakAyayogI jIva utkarSase antarmuhUrta taka rahate haiM // 26 // yahAMpara bhI pUrvake samAna saMkhyAta antarmuhUrtoMkA saMkalana karanA cAhiye / vedamArgaNAke anusAra strIvedI, puruSavedI, napuMsakavedI aura apagatavedI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 27 // yaha sUtra sugama hai| 1 Apratau' -jogicarassa' iti pAThaH / Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 ] savvadA // 28 // edaM pi sugamaM / savvaddhA // 30 // edaM pi sugamaM / chakkhaMDAgame khudAbaMdho kasAyANuvAdeNa ko kasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI akasAI kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 29 // sugamaM / NANANuvAdeNa madiaNNANI sudaaNNANI vibhaMgaNANI AbhiNibohiya-suda-ohiNANI maNapajjavaNANI kevalaNANI kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 31 // maM savvaddhA / / 32 // uparyukta jIva sarva kAla rahate haiM / / 28 / / yaha sUtra bhI sugama hai / kaSAyamArgaNA ke anusAra krodhakapAyI, mAnakapAyI, mAyAkapAyI, lobhakaSAyI aura akaSAyI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? / / 29 / / yaha sUtra sugama hai / uparyukta jIva sarva kAla rahate haiM / / 30 / / [ 2, 8, 28. yaha sUtra bhI sugama hai / jJAnamArgaNA anusAra matiajJAnI, zrutaajJAnI, tribhaMgajJAnI, AbhinibodhikajJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI, mana:paryayajJAnI aura kevalajJAnI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? / / 31 / / yaha sUtra sugama hai / uparyukta jIva sarva kAla rahate haiM // 32 // Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 8, 36.] NANAjIveNa kAlANugame saMjamamAgaNA [473 Nasthi ettha battavyaM, sugamattAdo / saMjamANuvAdeNa saMjadA sAmAiyacchedovaTThAvaNasuddhisaMjadA parihArasuddhisaMjadA jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA saMjadAsajadA asaMjadA kevaciraM kAlAdo haoNti ? // 33 // mugabhaM / sabaddhA // 34 // evaM pi sugamaM / muhamasAMparAiyasuddhisaMjadA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 35 // sugamaM / jahaNNeNa egasamayaM // 36 // kudo ? uvasaMtakasAyassa aNiyaTTivAdarasAMparAiyapaviTThassa vA suhumasAMparAiyaguNahANaM paDivaNNabidiyasamae kAlaM kariya devesubavaNNasa egasamayassuvalaMbhAdo / yahAM kucha vyAkhyAnake yogya nahIM hai, kyoMki, yaha sUtra sugama hai / saMyamamArgaNAke anusAra saMyata, sAmAyikachedopasthApanazuddhisaMyata, parihArazuddhisaMyata, yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata, saMyatAsaMyata aura asaMyata jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 33 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva sarva kAla rahate haiM // 34 // yaha sUtra bhI sugama hai| sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata jIva kitate kAla taka rahate haiM ? // 35 // yaha sUtra sugama hai| sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata jIva jaghanyase eka samaya rahate haiM // 36 // kyoMki, upazAntakaSAya vA anivRttivAdarasAmparAyapraviSTa jIvoMke sUkSmasAmparAyika guNasthAnako prApta honeke dvitIya samayameM maraNa kara devoM meM utpanna honepara eka samaya jaghanya kAla pAyA jAtA hai| Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 8, 37. ukkasseNa aMtomuhattaM // 37 // ettha saMkhejjatomuhuttasamAsasamunbhUdo aMtomuhuttakAlo parUvedavyo / daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI ohidaMsaNI kevaladaMsaNI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 38 // sugamaM / savvaddhA // 39 // edaM pi sugamaM / lessANuvAdeNa kiNhalessiya-NIlalessiya-kAulessiya-teulessiya-pammalessiya-sukkalessiyA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 40 // sugamaM / savvaddhA // 41 // edaM pi sugamaM / sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata jIva utkarSase antarmuhUrta taka rahate haiM // 37 // yahAM saMkhyAta antarmuhUrtoMke saMkalanase utpanna hue antarmuhUrta kAlakI prarUpaNA karanA caahiye| darzanamArgaNAke anusAra cakSudarzanI, acakSudarzanI, avadhidarzanI aura kevaladarzanI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 38 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva sarva kAla rahate haiM / / 39 // yaha sUtra bhI sugama hai| lezyAmArgaNAke anusAra kRSNalezyAvAle, nIlalezyAvAle, kApotalezyAvAle, tejolezyAvAle, padmalezyAvAle aura zuklalezyAvAle jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 40 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva sarva kAla rahate haiM // 41 // yaha sUtra bhI sugama hai| Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 8, 46.] NANAjIveNa kAlANugame sammattamaggaNA [ 175 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiyA abhavasiddhiyA kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 42 // sugamaM / savvaddhA // 43 // evaM pi sugamaM / sammattANuvAdeNa sammAiTThI khaiyasammAiTTI vedagasammAiTThI micchAiTThI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 44 // sugamaM / savvaddhA // 45 // edaM pi sugamaM / uvasamasammAiTThI sammAmicchAiTThI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 46 // sugamaM / bhavyamArgaNAke anusAra bhavyasiddhika aura abhavyasiddhika jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 42 // yaha sUtra sugama hai| bhavyasiddhika aura abhavyasiddhika jIva sarva kAla rahate haiM // 43 // yaha sUtra bhI sugama hai| samyaktvamArgaNAke anusAra samyagdRSTi, kSAyikasamyagdRSTi, vedakasamyagdRSTi aura mithyAdRSTi jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 44 // yaha sUtra sagama hai| uparyukta jIva sarva kAla rahate haiM ? // 45 // yaha sUtra bhI sugama hai| upazamasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 46 // paha sUtra sugama hai| Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdhI [2, 8, 47. jahaNNeNa aMtomuhattaM // 47 // kudo ? diTThamaggANaM sammAmicchannuvasamasammattANi paDivajjiya sabajahaNNakAlaM tesu acchiya guNaMtaragadANaM sudu jahaNatomuhuttamettakAluvalaMbhAdo / ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo // 48 // ettha edamhi kAle ANijjamANe appidaguNaDhANakAlamattamhi egapavesaNakAlasalAgaM kariya erisAsu palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettasalAgAsuppaNNAsu tado NiyamA aMtaraM hodi / ettha savdhakAlasalAgAhi guNakAle guNide ukkassakAlo hodi| sAsaNasammAiTThI kevaciraM kAlAdo hodi ? // 49 // sugamaM / jahaNNeNa egasamayaM // 50 // kudo ? uvasamasammattaddhAe egasamayAvasesAe sAsaNaM gaMtUNa egasamayamacchiya upazamasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIva jaghanyase antarmuhUrta kAla taka rahate haiM // 47 // kyoMki, dRSTamArgI jIvoMke samyagmithyAtva aura upazamasamyaktvako prApta kara tathA sarva jaghanya kAla taka ina guNasthAnoMmeM rahakara anya guNasthAnako prApta honepara atizaya jaghanya antarmuhUrtamAtra kAla pAyA jAtA hai| uparyukta jIva utkarSase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra kAla taka rahate haiM // 48 // yahAM isa kAla ke nikAlate samaya vivakSita guNasthAnake kAlapramANa eka pravezanakAlako zalAkA karake punaH aisI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra zalAkAoMke utpanna honepara tatpazcAt niyamase antara hotA hai| yahAM saba kAlazalAkAoMse guNasthAnakAlako guNita karanepara utkRSTa kAla hotA hai| sAsAdanasamyagdRSTi jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 49 // yaha sUtra sugama hai| sAsAdanasamyagdRSTi jIva jaghanyase eka samaya rahate haiM // 50 // kyoMki, upazamasamyaktvakAlameM eka samaya zeSa rahanepara sAsAdana guNasthAnako Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 8, 55.] jANAjIvega kAlANugamai AhAramaggaNA [477 bidiyasamae micchattaM gadassa egasamayadasaNAdo / ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo // 51 // sugamamedaM, sammAmicchattakAlasamAsavihANeNa edassa kAlassa samuppattIdo / saNiyANuvAdeNa saNNI asaNNI kevaciraM kAlAdo hoti ? // 52 // sugamaM / savvaddhA // 53 // sugama / AhArA aNAhArA kevaciraM kAlAdo hoti ? // 54 // sugamaM / savvaddhA // 55 // sugamaM / evaM NANAjIveNa kAlANugamo tti samattamaNiogaddAraM / prApta hokara aura eka samaya rahakara dvitIya samayameM mithyAtvako prApta honepara eka samaya jaghanya kAla dekhA jAtA hai| sAsAdanasamyagdRSTi jIva utkarSase palyopamake asaMkhyAta. bhAgamAtra kAla taka rahate haiM // 51 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, samyagmidhyAtvakAlake saMkalanakA jo vidhAna kahA jA cukA hai usIse isa kAlakI bhI utpatti hotI hai| saMjJimArgaNAke anusAra saMjJI aura asaMjJI jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 52 // yaha sUtra sugama hai| saMjJI aura asaMjJI jIva sarva kAla rahate haiM / / 53 // yaha sUtra sugama hai| AhAraka va anAhAraka jIva kitane kAla taka rahate haiM ? // 54 / / yaha sUtra sugama hai| AhAraka va anAhAraka jIva sarva kAla rahate haiM // 55 // yaha sUtra sugama hai| isa prakAra nAnA jIdhoMkI apekSA kAlAnugama anuyogadvAra samApta hubhA Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NANAjIveNa aMtarANugamo NANAjIvehi aMtarANugameNa gadiyANuvAdeNa NirayagadIe NeraiyANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 1 // NANAjIvaNideso egajIvapaDisehaphalo / aMtaraNideso sesANiogaddArapaDisehaphalo / NeraiyaNideso tatthaTTiyapuDhavikAiyAdipaDisehaphalo / kevaciraM-Niheso samayAvaliya-khaNa-lava-muhuttAdiphalo / abasesa sugamaM / Nasthi aMtaraM // 2 // kudo ? savyaddhAsu avaTThANAdo / NANAjIvehi kAlaNirUvaNAe ceva edesimaMtaramatthi edesiM ca Natthi tti Nayade / tado aMtaraparUvaNA Na kAdavve ti / ettha parihAro vuccade / taM jahA- kAlANiogaddAre jemimaMtaramasthi tti avagadaM temimaMtarANaM pamANaparUSaNahamidamaNiogaddAramAgadaM / jadi evaM to sAMtararAsINameva parUvaNA kIrau vaMtara nAnA jIvoMkI apekSA antarAnugamase gatimArgaNAke anusAra narakagatimeM nArakI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 1 // __nAnA jIvoM kI apekSA ' yaha nirdeza eka jIva kI apekSAke pratiSedhake liye hai| 'antara' nirdezakA phala zeSa anuyogadvAroMkA pratiSedha hai| 'nArakI jIvoM' kA nirdeza vahAMpara sthita pRthivIkAyikAdi jIvoMkA pratiSedhaka hai| 'kitane kAla' yaha nirdeza samaya, AvalI, kSaNa, lava va muhUrtAdi rUpa 'kAlavizeSoMkA sUcaka hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| nArakI jIvoMkA antara nahIM hotA / / 2 // kyoMki, unakA sarva kAloMmeM avasthAna hai| zaMkA-nAnA jIvoMkI apekSA kI gaI kAlaprarUpaNAse hI ' inakA antara hai aura inakA nahIM hai' yaha bAta jAnI jAtI hai| ata eva phira antaraprarUpaNA nahIM karanA cAhiye? samAdhAna-yahAM parihAra kahate haiN| vaha isa prakAra hai- kAlAnuyogadvArameM jina jIvoMkA 'antara hai ' aisA jJAta huA hai, unake antaroMke pramANaprarUpaNArtha yaha anuyogadvAra AtA hai| zaMkA-yadi aisA hai to antaraviziSTa sAntararAziyoMkI hI prarUpaNA karanA Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 9, 4.] gANAjIveNa aMtarANugame gadimAgaNA [ 479 visiTThANaM, Na savvaddharAsINamidi ? to kkhahi evaM ghettavvaM davaTThiyaNayasissANuggahaDhe kAlANiogaddAraM bhaNiya ( saMpahi pajjavaTThiyasissANuggahaTThamataraMNiogaddAraparUvaNA AgadA ti NiraMtaraM // 3 // nirgatamaMtaramasmAdrAzariti NiraMtaraM / taM jeNa siddhaM teNa eso pajjuvAsapaDiseho, eso rAsI aMtarAdo pudhabhUdo vadiritto tti vuttaM hodi / jadi evaM to puNaruttadoso pAvade, punasutta pasiddhatthArUSaNAdo / Na esa doso, pughillasuttaM jeNa abhAvapahANaM teNa pasajjapaDisehapaDibaddhaM / tadA teNa abhAvaM patta vihIe parUvaNahamedassa avayArAdo / evaM sattasu paDhavIsu NeraiyA // 4 // cAhiye, saba kAla rahanevAlI rAziyoM kI nahIM ? samAdhAna-to phira isa prakAra grahaNa karanA cAhiye ki dravyArthika nayakA avalambana karanevAle ziSyoMke anugrahArtha kAlAnuyogadvArako kahakara isa samaya paryAyArthika nayakA avalambana karanevAle ziSyoMke anugrahArtha antarAnuyogadvAramarUpaNA prApta hotI hai| nArakI jIva nirantara haiM // 3 // isa rAzikA antara nahIM hai, isaliye yaha nirantara hai / (yaha 'nirantara' zabdakA niruktyartha hai)| cUMki vaha rAzi siddha hai, isIliye yaha paryudAsapratiSedha hai| yaha nArakarAzi antarase pRthagbhUta vA vyatirikta hai, yaha uparyukta kathanakA abhiprAya hai / zaMkA-yadi aisA hai to punaruktadoSa prApta hotA hai, kyoMki, isa sUtra dvArA pUrva sUbase prasiddha arthakA pratipAdana kiyA gayA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki pUrva sUtra abhAvapradhAna hai, isaliye vaha prasajyapratiSedhase sambaddha hai / isa kAraNa usase abhAvako prApta rAzikI vidhike nirUpaNArtha isa sUtrakA avatAra huA hai| vizeSArtha-abhAva do prakArakA hotA hai, paryudAsa aura prasajya / paryudAsake dvArA eka vastuke abhAvameM dUsarI vastukA sadbhAva grahaNa kiyA jAtA hai / aura prasajyake dvArA kevala abhAvamAtra samajhA jAtA hai| cUMki prastuta prasaMgameM antarake abhAvameM nAraka rAzikA astitva vivakSita hai isaliye yahAM paryudAsa pakSa grahaNa karanA caahiye| isI prakAra sAtoM pRthiviyoMmeM nArakI jIva antarase rahita yA nirantara Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 9, 5. kudo ? aMtarAbhAvaM paDi visesAbhAvAdo' / tirikkhagadIe tirikkhA paMciMdiyatirikkha-paMciMdiyatirikkhapajjattA paMciMdiyatirikkhajoNiNI paMciMdiyatirikkhaapajjattA, maNusagadIe maNusA maNusapajjattA maNusiNINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hoti ? // 5 // ___ doNaM gaINamegavAreNa Nideso kimar3ha kA ? deva-garaiyANaM va edesi pudhakhettAvAso patthi tti jANAyaNaTuM / sesaM sugamaM / Natthi aMtaraM // 6 // eso pasajjapaDiseho, vihIe pahANattAbhAvAdo / NiraMtaraM // 7 // eso pajjuvAsapaDi seho, paDinehassa pahANattAbhAvAdo / kyoMki, antarAbhAvake prati sAtoM pRthiviyoMke nArakiyoM meM koI vizeSatA nahIM hai| tiryaMcagatimeM tithaMca, paMcendriya tiyaMca, paMcendriya tiryaMca paryApta, paMcandriya tiryaca yonimatI aura paMcendriya tiryaMca aparyApta tathA manuSyagatimeM manuSya, manuSya paryApta va manuSyaniyoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? / / 5 // zaMkA-donoM gatiyoMkA nirdeza eka vAra kisaliye kiyA ? samAdhAna-deva aura nArakiyoM ke samAna inakA pRthak kSetrameM nivAsa nahIM hai, isa bAtake jJApanArtha donoM gatiyoM kA eka vAra nirdeza kiyA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| uparyukta jIvoMkA antara nahIM hotA // 6 // yaha prasajyapratiSedha hai, kyoMki, yahAM vidhikI pradhAnatAkA abhAva hai| ve jIva nirantara haiM // 7 // yaha paryudAsa pratiSedha hai, kyoMki, yahAM pratiSedhakI pradhAnatA nahIM hai| 1 pratiSu 'paDi sesAbhAvAdo' iti pAThaH / Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 9, 11. NANA jIveNa aMtarANugame gadimAgaNA [181 maNusaapajjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 8 // sugamaM / jahaNNeNa egasamaoM // 9 // seDIe asaMkheJjadimAgamatesu maNusaapajattaemu kAlaM kAUNa aNNagaI gaesu egasamayamaMtaraM hoUNa bidiyasamae aNNesu tatthuppaNNesu laddhamegasamayamaMtaraM / ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo // 10 // kudo 1 maNusaapajattaesu kAlaM kAUNa aNNagaI gaesu palidovamassa asaM. kheAdibhAgamettakAle aikkate puNo NiyameNa maNusaapajjattaesu uppjjmaannjiivaannmuvlNbhaado| devagadIe devANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 11 // sugamaM / .................... manuSya aparyAptoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 8 // yaha sUtra sugama hai| manuSya aparyAptoMkA antara jaghanya se eka samaya hai / / 9 // jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra manuSya aparyAptoMke marakara abhya gatiko prApta honepara eka samaya antara hokara dvitIya samayameM anya jIvoMke manuSya aparyAptoMmeM utpanna honepara eka samaya antara prApta hotA hai| ___ manuSya aparyAptoMkA antara utkarSase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra kAla hotA hai // 10 // __ kyoMki, manuSya aparyAptoMke marakara anya gatiko prApta honeke pazcAt palyo. asakhyAta bhAgamAtra kAlake bIta jAnepara punaH niyamase manuSya aparyAptImeM utpanna honevAle jIva pAye jAte haiN| devagatimeM devoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 11 // yaha sUtra sugama hai| pamake asaMkhyAtaveM bhAga 1 uvasama-mahumAhAre vegumviyamissa-Naraapajjate / sAsaNasamme misse sAMtaragA maggaNA ag // satta diNA mumbhAsA vAsapudhattaM ca baarsmuhutaa| pallAsaMkhaM tiNhaM varamavaraM egasamayo du|| go. jI. 142-143. 2 pratinu 'seDIpuSvasaMkhejadimAgametesu ' iti pAThaH / Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182] . chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 9, 12. Nasthi aMtaraM // 12 // evaM pi sugamaM / NiraMtaraM // 13 // sugama / bhavaNavAsiyappahuDi jAva savvaTThasiddhivimANavAsiyadevA devagadibhaMgo // 14 // sugama / iMdiyANuvAdeNa eiMdiya bAdara-suhuma-pajjatta-apajjatta-bIiMdiyatIiMdiya-cauriMdiya-paMciMdiya-pajjatta-apajjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 15 // sugamaM / devoMkA antara nahIM hotA hai // 12 // yaha sUtra bhI sugama hai| deva nirantara haiM // 13 // yaha sUtra sugama hai| bhavanavAsiyoMse lekara sarvArthasiddhivimAnavAsI devoM taka antarakA nirUpaNa devagatike samAna hai // 14 // yaha sUtra sugama hai| indriyamArgaNAke anusAra ekendriya, ekendriya paryApta, ekendriya aparyAptaH bAdara ekendriya, bAdara ekendriya paryApta, bAdara ekendriya aparyApta sUkSma ekendriya, sUkSma ekendriya paryApta, sUkSma ekendriya aparyApta; dvIndriya, dvIndriya paryApta, dvIndriya aparyApta; trIndriya, zrIndriya paryApta, trIndriya aparyApta; caturindraya, caturindriya paryApta, caturindriya aparyApta paMcendriya, paMcendriya paryApta aura paMcendriya aparyApta jIvoMkA antara kinane kAla taka hotA hai ? // 15 // yaha sUtra sugama hai| Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 9, 19. ] Natthi aMtaraM // 16 // edaM pajjavaTThiyasissANuggaha paruvidaM / niraMtaraM // 17 // edaM sutaM davvaTTiyasissANuggahaGkaM parUvidaM / gayA hai gayA kAyANuvAdeNa puDhavikAiya- AukAiya te ukAiya-vAukAiya-vaNaphadikAiya- NigodajIva- bAdara-suhuma-pajjattA apajjatA bAdaravaNa'phadikAiyapatteyasarIrapajjattA apajjattA tasakAiya- pajjatta-apajjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 18 // nANAjIveNa aMtarANugame kAyamaggaNA sugamaM / Natthi aMtaraM // 19 // uparyukta jIvoMkA antara nahIM hotA hai / / 16 / / yaha sUtra paryAyArthika nayakA avalambana karanevAle ziSyoMke anugrahArtha kahA / hai ukta jIva nirantara haiM // 17 // yaha sUtra dravyArthika nayakA avalambana karanevAle ziSyoMke anugrahArtha kahA / [ 483 kAya mArgaNA ke anusAra pRthivIkAyika, pRthivIkAyika paryApta, pRthivIkAyika aparyApta bAdara pRthivIkAyika, bAdara pRthivIkAyika paryApta, bAdara pRthivIkAyika aparyAptaH sUkSma pRthivIkAyika, sUkSma pRthivIkAyika paryApta aura sUkSma pRthivIkAyika aparyApta, ye nau pRthivIkAyika jIva, isI prakAra nau aSkAyika, nau tejaskAyika, nau vAyukAyika, nau vanaspatikAyika va nau nigoda jIva, tathA bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta va aparyApta aura trasakAyika paryApta va aparyApta jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai 1 / / 18 / / yaha sUtra sugama hai / uparyukta jIvoMkA antara nahIM hotA hai // 19 // Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584] khaMDAgame khuddAbadho [2, 9, 20. sugama / NiraMtaraM // 20 // sugamaM / duNayANuggahalu parUvida-dosuttANi jANAti suttakattArassa bIyarAyattaM jIvadayAvarattaM ca / jogANuvAdeNa paMcamaNajogi-paMcavacijogi-kAyajogi-orAliyakAyajogi-orAliyamissakAyajogi-veubbiyakAyajogi-kammaiyakAyajogINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 21 // sugamaM / Natthi aMtaraM // 22 // sugamaM / NiraMtaraM // 23 // sugm| yaha sUtra sugama hai| ye saba jIvarAziyAM nirantara haiM // 20 // ___ yaha sUtra sugama hai| donoM nayoMkA avalambana karanevAle ziSyoMke anugrahArtha kahe gaye uparyukta do sUtrasUtrakartAkI vItarAgatA aura jIvadayAparatAko sUcita karate haiN| yogamArgaNAke anusAra pAMca manoyogI, pAMca vacanayogI, kAyayogI, audArikakAyayogI, audArikamizrakAyayogI, vaikriyikakAyayogI aura kArmaNakAyayogI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 21 // yaha sUtra sugama hai| . uparyukta jIvoMkA antara nahIM hotA hai // 22 // yaha sUtra sugama hai| ve jIvarAziyAM nirantara haiM // 23 // . yaha sUtra sugama hai| Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gANAjIveNa aMtarAnugame jogamaggaNA [ 485 ve uvviyamissa kAya jogINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? 2, 9, 27. ] // 24 // sugamaM / jahaNeNa egasamayaM // 25 // kudo ? vyimastakAyajogI satresu pajjattIo samANidesu egasamayamaMtaraNa bidiyasamae deveMsu Neraiesa uppaNNesu veucciyamissakAyajogINamaMtaraM egasamayaM hodi / ukkasseNa vArasamuhuttaM // 26 // devesu Neraiesu vA aNuppajjamANA, jIvA jadi suhu bahuaM kAlamacchaMti to bArasa muhuttANi caiva / kadhamedaM Navvade 1 jiNatrayaNaviNiggayavayaNAdo / AhArakAya jogi AhAramissakAyajogINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 27 // vaikriyikamizra kAyayogiyoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 24 // graha sUtra sugama haiM / vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA antara jaghanyase eka samaya hotA hai / / 25 // kyoMki, saba vaikriyikamizrakAyayogiyoMke paryAptiyoMko pUrNa karalenepara eka samayakA antara hokara dvitIya samaya meM devoM va nArakiyoMke utpanna honepara vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA antara eka samaya hotA hai / vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA antara utkarSase bAraha muhUrta hotA hai || 26 || deva athavA nArakiyoM meM na utpanna honevAle jIva yadi bahuta adhika kAla taka rahate haiM to bAraha muhUrta taka hI rahate haiM / zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - yaha jinabhagavAn ke mukhase nikale hue vacanoMse jAnA jAtA hai / AhArakakA yogI aura AhArakamizrakAyayogI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? || 27 // Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186) .. chakkhaMDAgamai khudAbaMdhI [2, 9, 28. sugamaM / jahaNNeNa egasamayaM // 28 // kudo ? AhAra-AhAramissajogehi viNA tihuvaNajIvANamegasamayamuvalaMbhAdo / ukkasseNa vAsapudhattaM // 29 // kudo ? dohi vi jogehi viNA sadhapamattasaMjadANaM vAsapudhattAvaTThANadasaNAdo / vedANuvAdeNa itthivedA purisavedA gaqsayavedA avagadavedANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hoMdi ? // 30 // sugama / patthi aMtaraM // 31 // sugama / NiraMtaraM // 32 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoMkA antara jaghanyase eka samaya hotA hai // 28 // kyoMki, AhAraka aura AhArakamizra kAyayogiyoM ke vinA tInoM lokoMke jIva eka samaya pAye jAte haiN| uparyukta jIvoMkA antara utkarSase varSapRthaktvapramANa hotA hai // 29 // kyoMki, ukta donoM hI yogoMke binA samasta pramattasaMyatoMkA varSapRthaktva kAla taka avasthAna dekhA jAtA hai| vedamArgaNAke anusAra strIvedI, puruSavedI, napuMsakavedI aura apagatavedI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 30 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoMkA antara nahIM hotA hai // 31 // yaha sUtra sugama hai| ve jIvarAziyAM nirantara haiM // 32 // Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [187 2, 9, 26. gANAjIveNa aMtarANugame NANamaggaNA sugamaM / kasAyANuvAdeNa kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI (akasAI-) NamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 33 // sugamaM / Nathi aMtaraM // 34 // sugamaM / NiraMtaraM // 35 // sugamaM / NANANuvAdeNa madiaNNANi-sudaaNNANi vibhaMgaNANi-AbhiNi bohiya-suda-ohiNANi-maNapajjavaNANi-kevalaNANINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 36 // sugamaM / yaha sUtra sugama hai| kaSAyamArgaNAke anusAra krodhakaSAyI, mAnakaSAyI, mAyAkaSAyI, lomakaSAyI aura (akaSAyI) jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 33 // yaha sUtra sugama hai| upayukta jIvoMkA antara nahIM hotA // 34 // yaha sUtra sugama hai| ve jIvarAziyAM nirantara haiM / / 35 // yaha sUtra sugama hai| jJAnamArgaNAke anusAra matiajJAnI, zrutaajJAnI, vibhaMgajJAnI, AbhinivodhikajJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI, manaHparyayajJAnI aura kevalajJAnI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 36 / / yaha sUtra sugama hai| Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 9, 37. Natthi aMtaraM // 37 // sugmN.| NiraMtaraM // 38 // sugamaM / saMjamANuvAdeNa saMjadA sAmAiyachedovaTThAvaNasuddhisaMjadA parihArasuddhisaMjadA jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA saMjadAsaMjadA asaMjadANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 39 // sugamaM / Natthi aMtaraM // 40 // sugamaM / NiraMtaraM // 41 // sugamaM / suhumasAMparAiyasuddhisajadANaM aMtara kevaciraM kAlAdo hodi ? // 42 // uparyukta jIvoMkA antara nahIM hotA hai / / 37 / / yaha sUtra sugama hai| ye jIvarAziyAM nirantara haiM // 38 // yaha sUtra sugama hai| saMyamamArgaNAke anumAra saMyata, sAmAyikachedopasthApanAzuddhimayata, parihArazuddhisaMyata, yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata, saMyatAsaMyata aura asaMyata jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 39 // / yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoMkA antara nahIM hotA hai / / 40 / / yaha sUtra sugama hai| ve jIvarAziyAM nirantara haiM // 41 / / yaha sUtra sugama hai ! sUkSmasAMparAyika jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 42 // Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [489 2, 9, 47.] NANAjIveNa aMtarANugame daMsaNamaggaNA sugamaM / jahaNNeNa egasamayaM // 43 // kudo ? suhumasAMparAiyasaMjadehi viNA egasamayadaMsaNAdo / ukkasseNa chammAsANi // 44 // kudo ? khavagaseDIsamArohaNassa chammAsANamuvarimukkassaMtarassa aNuvalaMbhAdo / daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNi-acakkhudaMsaNi-ohidaMsaNi-kevaladaMsaNINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 45 // sugamaM / Natthi aMtaraM // 46 // sugamaM / NiraMtaraM // 47 // sugarma / yaha sUtra sugama hai| sUkSmasAmparAyika jIvoMkA antara jaghanyase eka samaya hotA hai // 43 // kyoMki, sUkSmasAmparAyika saMyatoMke vinA eka samaya dekhA jAtA hai| ukta jIvoMkA antara utkarSase chaha mAsa hotA hai / / 44 // kyoMki, kSapakazreNI ArohaNakA chaha mAsoMke Upara utkRSTa antara nahIM pAyA jaataa| darzanamArgaNAnusAra cakSudarzanI, acakSudarzanI, avadhidarzanI aura kevaladarzanI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 45 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoMkA antara nahIM hotA hai / / 46 // yaha sUtra sugama hai| ye jIvarAziyAM nirantara haiM // 47 // yaha sUtra sugama hai| Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 9, 48. ___ lessANuvAdeNa kiNhalessiya-NIlalessiya-kAulessiyanteulessiya-pammalessiya-sukkalessiyANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 48 // sugamaM / Natthi aMtaraM // 49 // sugamaM / NiraMtaraM // 50 // - sugamaM / bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiya-abhavasiddhiyANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? / / 51 // sugamaM / Natthi aMtaraM // 52 // lezyAmArgaNAke anusAra kRSNalezyAvAle, nIlalezyAvAle, kApotalezyAvAle, tejolezyAvAle, padmalezyAvAle aura zuklalezyAvAle jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? / / 48 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoMkA antara nahIM hotA hai / 49 // yaha sUtra sugama hai| ve jIvarAziyAM nirantara haiM / / 50 // yaha sUtra sugama hai| bhavyamArgaNAke anusAra bhavyasiddhika aura abhavyasiddhika jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 51 // yaha sUtra sugama hai| bhavyasiddhika aura abhavyasiddhika jIvoMkA antara nahIM hotA hai // 52 / / Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 9, 57.] gANAjIveNa aMtarANugame sammattamaragaNA sugm| NiraMtaraM // 53 // sugamaM / sammattANuvAdeNa sammAiTTi-khaiyasammAiTi-vedagasammAiTTi-micchAiTThINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 54 // sugamaM / Natthi aMtaraM // 55 // sugamaM / NiraMtaraM // 56 // sugamaM / uvasamasammAiTThINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 57 // sugamaM / yaha sUtra sugama hai| bhavyasiddhika aura abhavyasiddhika jIva nirantara haiM // 53 // yaha sUtra sugama hai| samyaktvamArgaNAke anusAra samyagdRSTi, kSAyikasamyagdRSTi, vedakasamyagdRSTi aura mithyAdRSTi jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? / / 54 / / yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIvoMkA antara nahIM hotA hai // 55 // yaha sUtra sugama hai| ve jIvarAziyAM nirantara haiM // 56 // yaha sUtra sugama hai| upazamasabhyagdRSTi jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 57 / / yaha sUtra sugama hai| Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 ] jahaNeNa egasamayaM // 58 // kudo ? tisu vi loesu uvasamasammA diTThINamekkamhi samaya abhAvadaMsaNAdo | ukkasseNa sattarAdiMdiyANi // 59 // rArdidiyamidi divasassa saNNA, ahoratehi miliehi divasavavahAradaMsaNAdo / uvasamasammattassa sattadivasametamaMtaraM hodi tti vRttaM hodi / ettha upasaMhAragAhA-- samma satta diNA viradAviradIe codasa havaMti / viradIsu a paNNarasA virahidakAlo muNeyatro // 1 // chakkhaMDAgame khudAbaMdho sAsaNasammAiTTi sammAmicchAhaTTINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 60 // jAtA haiM / [ 2, 9, 58. upazamasamyagdRSTi jIvoMkA antara jaghanyase eka samaya hai / / 58 / / kyoMki, tInoM hI lokoM meM upazamasamyagdRSTiyoM kA eka samaya meM abhAva dekhA upazamasamyagdRSTi jIvoMkA antara utkarSa se sAta rAta-dina hai // 59 // rAtridiva' yaha divasakA nAma hai, kyoMki sammilita dina va rAtrise 'divasa' kA vyavahAra dekhA jAtA hai / upazamasamyaktvakA antara sAta divasamAtra hotA hai, yaha ukta kathanakA niSkarSa hai / yahAM upasaMhAragAthA 6 upazamasamyaktvameM sAta dina, ( upazamasamyaktva sahita ) viratAvirati arthAt dezavrata meM caudaha dina, aura virati arthAt mahAvrata meM pandraha dina pramANa virahakAla jAnanA cAhiye // 1 // sAsAdanasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 60 // yaha sUtra sugama hai / go. nI. 1440 1 paDhamutrasamasa hidAe viradAviradIe codasA divasA / viradIe paNNarasA virahidakAlo du boDo // Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 9, 65. ] NANAjIveNa aMtarANugame saNNimagaNA jahaNeNa egasamayaM // 61 // kudo ? sAsaNasammata sammAmicchattaguNANaM jahaNeNa egasamayaM aMtaraM paDi virohAbhAvAdo / ukkaraNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo // 62 // sugamaM / saNiyANuvAdeNa saNa asaNNINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? / / 63 / / sugamaM / Natthi aMtaraM // 64 // sugamaM / niraMtaraM // 65 // sumaM / sAsAdanasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIvoMkA antara jaghanyase eka samaya hai // 61 // ( 493 kyoMki, sAsAdanasamyaktva aura samyagmithyAdRSTi guNasthAnoMke jaghanyase eka samaya antara ke prati koI virodha nahIM hai / ukta jIvoMkA antara utkarSa se palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai // 62 // hai / yaha sUtra sugama saMjJimArgaNA ke anusAra saMjJI va asaMjJI jIvoMkA antara kitane kAla taka hotA hai ? // 63 // yaha sUtra sugama hai / saMjJI va asaMjJI jIvoMkA antara nahIM hotA hai // 64 // yaha sUtra sugama hai / saMjJI va asaMjJI jIva nirantara haiM / / 65 / / maha sUtra sugama hai / Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 9, 66. AhArANuvAdeNa AhAra-aNAhArANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? // 66 // sugamaM / Natthi aMtaraM // 67 // sugamaM / NiraMtaraM // 68 // sugamaM / evaM NANAjIveNa aMtarANugamo tti samattamaNiogaddAraM / AhAramArgaNAke anusAra AhAraka va anAhAraka jIvoMkA antara kitane kAlataka hotA hai ? // 66 / / yaha sUtra sugama hai| AhAraka aura anAhAraka jIvoMkA antara nahIM hotA hai // 67 // yaha sUtra sugama hai| ve nirantara haiM // 68 // yaha sUtra sugama hai| isa prakAra nAnA jIvoMkI apekSA antarAnugama anuyogadvAra samApta huaa| Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgAbhAgANugamo bhAgAbhAgANugameNa gadiyANuvAdeNa NirayagadIe NeraiyA sabvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 1 // edassa atho vuccade-- aNaMtabhAga-asaMkhajjadibhAga-saMkhejjadibhAgANaM' bhAgasaNNA, aNaMtAbhAgA asaMkhejAbhAgA saMkhejAbhAgA edesimabhAgasaNNA / bhAgo ca abhAgo ca bhAgAbhAgA, tesimaNugamo bhAgAbhAgANugamo, teNa bhAgAbhAgANugameNa ettha ahiyAro tti bhaNidaM hodi| bhAgAbhAgaNideso sesaanniyogddaarpddisehphlo| NeraiyaNiddeso ttthtnnpuddhvikaaiyaadipddisehphlo| savyajIvANaM kaitthao NirayagaIe NirataraM vasadi tti pucchA kadA hodi / kimaNaMtimabhAgo kimaNatA bhAgA kimasaMkhejA bhAgA kimasaMkhejadibhAgo kiM saMkhejA bhAgA hoti ti bhaNide taNNiNNayaTThamuttaramuttaM bhaNadi aNaMtabhAgo // 2 // yaha bhAgAbhAgAnugamase gatimArgaNAke anusAra narakagatimeM nArakI jIva sarva jIvoMkI apekSA kitane bhAgapramANa haiM ? // 1 // isa sUtrakA artha kahate haiM- anantavAM bhAga, asaMkhyAtavAM bhAga aura saMkhyAtavAM bhAga, inakI 'bhAga' saMjJA hai; tathA ananta bahubhAga, asaMkhyAta bahubhAga aura saMkhyAta bahubhAga, inakI 'abhAga' saMjJA hai / 'bhAga aura abhAga' isa prakAra dvanda samAsa hokara 'bhAgAbhAga' pada niSpanna huA hai| una bhAgAbhAgoMkA jo anugama arthAt zAna hai isI kA nAma bhAgAbhAgAnagama hai| isa bhAgAbhAgAnugamakA yahAM adhikAra uparyukta kathanakA abhiprAya hai / 'bhAgAbhAga' nirdezakA phala zeSa anuyogadvAroMkA pratiSedha hai| 'nArakI jIvoM' kA nirdeza vahAMke pRthivIkAyakAdi jIvoMke pratiSedhake liye hai / sUtrameM 'sarva jIvoMkA kitanevAM bhAga narakagatimeM nirantara rahatA hai ' yaha prazna kiyA gayA hai / kyA anantaveM bhAga, kyA ananta bahubhAga, kyA asaMkhyAta bahubhAga, kyA asaMkhyAtaveM bhAga aura kyA saMkhyAta bahubhAga pramANa haiM, pesA pUchanepara usake nirNayArtha uttara sUtra kahate haiM narakagatimeM nArakI jIva saba jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 2 // 1 apratau saMkhejjamAgahArANaM' iti paatthH| Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 10, 3. taM kadhaM ? Neraiehi ghaNaMgulabidiyavaggamUlamettaseDipamANehi savyajIvarAsimhi bhAge hide aNaMtANi savvajIvarAsipaDhamavaggamUlaNi AgacchaMti / laddhaM viraliya savyajIvarAsiM samakhaMDaM kAUNa rUvaM paDi diNNe tattha egarUvadharidaM NeraiyapamANaM hodi / teNa NeraiyA savvajIvANamaNatabhAgo tti vuttaM hodi / evaM sattasu puDhavIsu raiyA // 3 // sattaNhaM puDhavINaM Neraiehi pudha pudha sayajIvarAsimhi bhAgaM ghettUNa laddhaM viraliya puNo sadhajIvarAsiM sattaNNaM viralaNANaM samakhaMDaM kariya diNNe tattha egarUvadharidaM jahAkageNa paDhamAdINaM sattaNNaM puDhavINa davvaM jeNa hodi teNa NeraiyabhaMgo sattaNNaM puDhavINa junyjde| tirikkhagadIe tirikkhA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 4 // edassa attho-- tirikkhA savvajIvANaM kimaNaMtimabhAgo kimaNatA bhAgA kimasaMkhajjadibhAgo kimasaMkhejjA bhAgA kiM saMkhejjA bhAgA hoti tti pucchA kadA / tattha chasu viyappesu ekkasseva gahaNamuttarasuttaM bhaNadi vaha kaise ? ghanAMgulake dvitIya vargamUlase guNita jagazreNIpramANa nArakiyoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta sarva-jIvarAzi-prathamavargamUla Ate haiN| labdharAzikA viralana karake sarva jIvarAziko samakhaNDa kara rUpake prati denepara usameM eka rUpa dharita rAzinArakiyoMkA pramANa hotI hai| isa kAraNa 'nArakI jIva sarva jIvarAzike anantaveM bhAgapramANa haiM ' aisA kahA hai| isI prakAra sAta pRthiviyoMmeM nArakiyoMke bhAgAbhAgakA krama hai / / 3 / / sAta pRthiviyoMke nArakiyoMkA pRthak pRthak sarva jIvarAzimeM bhAga dekara jo labdha ho usakA viralana kara punaH sarva jIvarAziko sAta viralanarAziyoMke samakhaNDa karake denepara usameM eka rUpa dharita rAzi cUMki kramazaH prathamAdika sAta pRthiviyoMkA dravya hotA hai, isaliye sAta pRthiviyoMke bhAgAbhAgako nArakiyoMke samAna kahanA yukta hai| tiyaMcagatimeM tiryaMca jIva sarva jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 4 / / isakA artha-tiryaMca jIva sarva jIvoMke kyA anantaveM bhAga haiM, kyA ananta bahubhAga haiM, kyA asaMkhyAtaveM bhAga haiM, kyA asaMkhyAta bahubhAga haiM, aura kyA saMkhyAta bahubhAga haiM, isa prakAra yahAM pRcchA kI gaI hai| una chaha vikalpoM se eka hI grahaNArtha uttara sUtra kahate haiM Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 10, 7. ] bhAgAbhAgANugame gadimAgaNA aNaMtA bhAgA // 5 // taM jahA-siddha-tigadijIvehi savyajIvarAsimovaTTiya laddhaM viraliya savvajIvarAsi samakhaMDaM kariya rUvaM paDi diNNe egarUvadharidaM siddha-tigadijIvapamANaM hodi / tattha egarUvadharidaM mottaNa sesabahubhAgA jeNa tirikkhANaM pamANaM hodi teNa tirikkhA sancajIvANamaNatAbhAgo tti mutte uttaM / . . . paMciMdiyatirikkhA paMciMdiyatirikkhapajjattA paMciMdiyatirikkhajoNiNI paciMdiyatirikkhaapajjattA, maNusagadIemaNusA maNusapajjattA maNusiNI maNusaapajjattA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 6 // sugamamedaM, puvvaM pruuvidttaado| aNaMtabhAgo // 7 // puvvuttachaviyappesu ede jIvA aNaMtabhAgaviyappe ceva asthi, aNNattha Nasthi tti edeNa mutteNa parUvidaM / ettha puvvuttaaTThaviyappajIvapamANeNa davANiogaddArAdo tiryaMca jIva saba jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM // 5 // vaha isa prakAra hai- siddha aura tIna gatiyoMke jIvoMse sarva jIvarAziko apavartita kara jo labdha ho usakA viralana kara sarva jIvarAziko samakhaNDa karake rUpake prati denepara eka rUpa dharita siddha aura tIna gatiyoMke jIvoMkA pramANa hotA hai / usameM eka rUpa dharita rAziko chor3akara zeSa bahubhAga cUMki tiryacoMkA pramANa hotA hai, ataeva 'tiryaca sarva jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM ' aisA sUtra meM kahA hai| paMcendriya tiryaca, paMcendriya tiyaMca paryApta, paMcendriya tiryaca yonimatI aura paMcendriya tiryaMca aparyApta jIva; tathA manuSyagatimeM manuSya, manuSya paryApta, manuSyanI aura manuSya aparyApta jIva sarva jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 6 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, pUrva meM prarUpaNa kiyA jA cukA hai| uparyukta jIva sarva jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 7 // pUrvokta chaha vikalpoM se ye 'anantabhAga' vikalpameM hI haiM, anyatra nahIM haiM, aisA isa sUtra dvArA prarUpita hai| yahAM dravyAnuyogadvArase jAne gaye pUrvokta ATha prakAra Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 10, 8. avagaeNa pudha pudha savvajIve avahAriya lasalAgamettakhaMDANi savyajIvarAsiM kariya tattha egabhAgapamANamappappaNo jIvapamANaM hodi tti avahAriya ede aTTha jIvabhedA savvA jIvANamaNaMtimabhAgo hodi tti Nicchao kAyavyo / devagadIe devA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 8 // devagadIe puDhavikAiyAdiyA aNNe vi jIvA atthi, devA tti vayaNeNa tesiM paDiseho kado / sesaM sugamaM / aNaMtabhAgo // 9 // sugamamedaM, aNappidapaMcabhaMge osAriya appidekabhaMgammi uppAdidaNicchayAdo gahidagahidagaNieNa puvyameva jnnidppsNskaaraado|| evaM bhavaNavAsiyappahuDi jAva savvaTTasiddhivimANavAsiyadevA // 10 // " Navari appappaNo jIvANaM pamANamavahAriya teNa savvajIvarAsimovaTTiya laddheNa jIvoMke pramANase pRthak pRthak sarva jIvarAziko apahRta karake labdha zalAkApramANa khaNDarUpa sarva jIvarAziko karake usameM eka bhAgapramANa apanA apanA jIvapramANa hotA hai, aisA nizcaya kara ye ATha jIvabheda saba jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM, isa prakAra nizcaya karanA caahiye| devagatimeM deva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 8 // devagatimeM, arthAt devalokameM, pRthivIkAyikAdika anya bhI jIva haiM, unakA pratiSedha 'deva' isa vacanase kiyA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai|| deva saba jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 9 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, vaha avivakSita pAMca bhaMgoMko haTA kara vivakSita eka bhaMgameM nizcayako utpanna karAtA hai, tathA gRhIta-gRhIta gaNitase ( dekho pu. 3) pUrvameM hI AtmasaMskAra utpanna ho jAnese bhI ukta sUtra sugama hai| isI prakAra bhavanavAsiyoMse lekara sarvArthasiddhivimAnavAsI devoM taka mAgAbhAgakA krama hai // 10 // vizeSa itanA hai ki apane apane jIvoM ke pramANakA nizcaya kara usase sarva . 1 pratiSu addha-' iti pAThaH / Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 10, 11.] bhAgAbhAgANugame iMdiyamagaNA savvajIvarAsissa aNaMtabhAgattamedesi sAheyavvaM / iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA sabvajIvANaM kevaDio bhaago?||11|| sugamaM / aNaMtA bhAgA // 12 // taM jahA- siddha-tasajIvehi savvajIvarAsimavahAriya laddhasalAgamettakhaMDANi savvajIvarAsiM kAdaNa tattha egabhAgaM mottaNa sesabahubhAgesu gahidesu jeNa eiMdiyapamANaM hodi teNa savvajIvANamaNaMtAbhAgA eiMdiyA hoti ti sutte uttaM / bAdareiMdiyA tasseva pajjattA apajjattA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 13 // sugamaM / asaMkhejjadibhAgo // 14 // jIvarAziko apavartita kara labdha rAzise sarva jIvarAzikA anantavAM bhAgatva inako siddha karanA caahiye| indriyamArgaNAke anusAra ekendriya jIva sarva jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 11 // yaha sUtra sugama hai| ekendriya jIva sarva jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM // 12 // vaha isa prakAra hai-siddha aura sajIvoMse sarva jIvarAziko apahRta kara labdha zalAkApramANa sarva jIvarAziko khaNDita kara unameM eka bhAgako chor3akara zeSa bahubhAgoMke grahaNa karanepara cUMki ekendriya jIvoMkA pramANa hotA hai, isaliye 'sarva jIvoMke ananta bahubhAgapramANa ekendriya jIva hote haiM ' aisA sUtra meM kahA hai| cAdara ekendriya jIva aura unake hI paryApta va aparyApta jIva sarva jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 13 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva sarva jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 14 // Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.0] . . : chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 10, 15. taM jahA- appidabAdaraeiMdiehi savvajIvarAsimovaTTide asaMkhejjA logA Agacchati / te viraliya savvajIvarAsiM rUvaM paDi samakhaMDaM kariya diNNe icchiyabAdareiMdiyapamANaM hodi / tamhi tiNNi vi bAdareiMdiyA sabajIvANamasaMkhejjadibhAgamecA tti pruuvidaa| suhumeiMdiyA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 15 // sugamaM / asaMkhejjadibhAgo // 16 // kudo 1 muhameiMdiyavadirittAsesajIvehi savyajIvarAsimhi bhAge hide asaMkhejjA logA Agacchati / te viraliya sayajIvarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe tattha egarUvadharidaM mottaNa bahubhAgesu suhumeiNdiypphuddiuttpmaannuvlNbhaado| suhameiMdiyapajjattA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 17 // sugamaM / isIko spaSTa karate haiM- vivakSita bAdara ekedriyoMse sarva jIvarAziko apavartita karanepara asaMkhyAta loka Ate hai| unakA viralana kara sarva jIvarAziko rUpake samakhaNDa karake denepara icchita bAdara ekendriyoMkA pramANa hotA hai| usameM tInoM hI bAdara ekendriya jIva sarva jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiM, aisA kahA gayA hai| sUkSma ekendriya jIva sarva jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 15 // yaha sUtra sugama hai| sUkSma ekendriya jIva sarva jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM ? // 16 // kyoMki, sUkSma ekendriya jIvoMko chor3akara samasta jIvoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara asaMkhyAta loka Ate haiM / unakA viralana kara sarva jIvarAziko samakhaNDa karake denepara usameM eka rUpa dharita rAziko chor3akara zeSa bahubhAgoMmeM sUkSma ekendriya Adi ukta jIvoMkA pramANa pAyA jAtA hai| sUkSma ekendriya paryApta jIva sarva jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 17 // yaha sUtra sugama hai| 1 mapratau ' jattapamANuvalaMbhAdo' iti paatthH| 2 pratiSu ' -apajjattA' iti pAThaH / Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 10, 11.] bhAgAbhAgANugame iMdiyamAgaNA saMkhejjA bhaagaa|| 18 // kudo ? suhumeiMdiyapajjattavadirittajIvehi sabajIvarAsimovaDiya tatvaladdhasaMkhejjarUvANi viraliya savvajIvarAsiM rUvaM paDi samakhaMDaM kariya diNNe tattha egarUnadharidaM mottUNa sesabahubhAge suhumeiNdiypjjttpmaannuvlNbhaado| suhumeiMdiyaapajjattA savvajIvANaM kevaDio bhAgo? // 19 // sugamaM / saMkhejjadibhAgo // 20 // kudo ? suhumeiMdiyaapajjattaehi savvajIvarAsimmi bhAge hide laddhasaMkhejjarUvANi viraliya savvajIvarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe tattha egarUvassuvari suhumehNdiyapjjttpmaannttdNsnnaado| bIiMdiya-tIiMdiya-caurAiMdiya-paMciMdiyA tasseva pajjattA apajjattA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 21 // sugamaM / sUkSma ekendriya paryApta jIva sarva jIvoMke saMkhyAta bahubhAgapramANa haiM // 18 // kyoMki, sUkSma ekendriya paryAptakoMko chor3a anya jIvoMse sarva jIvarAzikA apavartana karake usameM prApta saMkhyAta rUpoMkA viralana kara va sarva jIvarAziko samakhaNDa karake rUpake prati denepara usameM eka rUpa dharita rAziko chor3a zeSa bahubhAgameM sUkSma ekendriya paryApta jIvoMkA pramANa pAyA jAtA hai| sUkSma ekendriya aparyApta jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 19 // yaha sUtra sugama hai| sUkSma ekendriya aparyApta jIva sarva jIvoMke saMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 20 // kyoMki, sUkSma ekendriya aparyApta jIvoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara prApta hue saMkhyAta rUpoMkA viralana kara sarva jIvarAziko samakhaNDa karake denepara usameM eka rUpake Upara sUkSma ekendriya aparyApta jIvoMkA pramANa dekhA jAtA hai| dvIndriya, trIndriya, caturindriya, paMcendriya aura unake hI paryApta va aparyApta jIva sarva jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM 1 // 21 // yaha sUtra sugama hai| 1 mapratau ' asaMkhemjA' iti pAThaH / Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502) chakkhaMDAgame khuddAbaMdhI [2, 10, 23. aNaMtA bhAgA // 22 // kudo ? padarassa asaMkhejjadibhAgamettajIvehi savvajIvarAsimhi bhAge hide tatthuvaladdhassa annNtiyttaado| kAyANuvAdeNa puDhavikAiyA AukAiyA teukAiyA bAdarA suhamA pajjattA apajjattA bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrA pajjattA apajjattA tasakAiyA tasakAiyapajjatA apajjattA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 23 // sugamaM / aNaMtabhAgo // 24 // kudo ? edehi asaMkhejjAlogamesapamANehi padarassa asaMkhejjadibhAgehi ya savvajIvarAsimhi bhAge hide aNaMtarUvANamuvalaMbhAdo / (vaNaSphadikAiyA NigodajIvA savvajIvANaM kevaDio bhAgo? // 25 // ) uparyukta dvIndriyAdi jIva sarva jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM // 22 // kyoMki, jagapratarake asaMkhyAta bhAgamAtra jIvoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara vahAM upalabdha rAzi ananta hotI hai| ___ kAyamArgaNAke anusAra pRthivIkAyika, pRthivIkAyika paryApta, pRthivIkAyika aparyApta bAdara pRthivIkAyika, bAdara pRthivIkAyika paryApta, bAdara pRthivIkAyika aparyApta sUkSma pRthivIkAyika, sUkSma pRthivIkAyika paryApta, sUkSma pRthivIkAyika aparyApta isI prakAra nau apkAyika, nau tejaskAyika, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta va aparyApta, tathA trasakAyika, trasakAyika paryApta aura trasakAyika aparyApta jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? / / 23 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva sarva jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 24 // kyoMki, jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa asaMkhyAta lokapramANavAle ina jIvoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta rUpa labdha hote haiN| banaspatikAyika va nigoda jIva sarva jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM? // 25 // Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 10, 29.] bhAgAbhAgANugame kAyamaggaNA ( sugamaM / aNaMtA bhAgA // 26 // kudo 1 appidadavvavadirittasavvadavvehi savyajIvarAsimavahAriya laddhasalAgAo aNaMtAo viraliya savvajIvarAsiM samakhaMDa kariya rUvaM paDi diNNe tattha egarUvadharidaM mottUNa bahubhAgesu samudidesu appidjiivpmaanndNsnnaado| bAdaravaNapphadikAiyA bAdaraNigodajIvA pajjattA apajjattA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 27 // sugamaM / asaMkhejadibhAgo // 28 // kudo ? edehi savvajIvarAsimhi bhAge hide asaMkhejjalogapamANuvalaMbhAdo / suhumavaNaphadikAiyA suhumaNigodajIvA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 29 // ............................ yaha sUtra sugama hai| vanaspatikAyika va nigoda jIva sarva jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM // 26 // kyoMki, vivakSita dravyase bhinna sarva dravyoM dvArA sarva jIvarAziko viralita kara labdha huI ananta zalAkAoMkA viralana kara sarva jIvarAziko samakhaNDa kara pratyeka rUpake prati denepara usameM eka rUpa dharita rAziko chor3a samudita bahubhAgoMmeM vivakSita jIvoMkA pramANa dekhA jAtA hai| __ bAdara vanaspatikAyika, bAdara vanaspatikAyika paryApta, bAdara vanaspatikAyika aparyApta, bAdara nigoda jIva, bAdara nigoda jIva paryApta va aparyApta sarva jIvAka kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 27 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva sarva jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 28 // kyoMki, inakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara asaMkhyAta lokapramANa labdha hotA hai| sUkSma vanaspatikAyika va sUkSma nigoda jIva sarva jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 29 // Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50.] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2,10, 30. sugamaM / asaMkhejjA bhAgA // 30 // kudo ? appidadavyavadirittadavvehi savvIvarAsimhi bhAge hide tatthuvaladdhaasaMkhejjalogamettasalAgAo viraliya savvajIvarAsi samakhaMDa kariya diNNe tatthegakhaMDa mottUNa bahukhaMDesu samudidesu appidadavvapamANuvalaMbhAdo / suhumavaNaphadikAiya-suhamaNigodajIvapajjattA sabajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 31 // sugamaM / saMkhejjA bhAgA // 32 // kudo ? appidadavvavadirittadabvehi sabajIvarAsimavahAriya laddhasaMkhejjarUvANi viraliya sabajIvarAsiM samakhaMDa kariya diNNe tatthegarUvadharidaM mottUNa sesabahubhAgesu samudidesu appidadavapamANuvalaMmAdo / suhumavaNapphadikAie bhaNidUNa puNo suhumaNigodajIve vi pudha maNadi, edeNa Navvadi jadhA savve suhumavaNapphadikAiyA ceva yaha sUtra sugama hai| ukta jIva sarva jIvoMke asaMkhyAta bahubhAgapramANa haiM // 30 // kyoMki, vivakSita dravyase bhinna dravyoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara vahAM upalabdha huI asaMkhyAta lokamAtra zalAkAokA viralana kara va sarva jIvarAziko sama- . khaNDa karake denepara usameM eka khaNDako chor3akara samudita bahukhaNDoMmeM vivakSita dravyoMkA pramANa pAyA jAtA hai| sUkSma vanaspatikAyika va sUkSma nigodajIva paryApta sarva jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 31 // uparyukta jIva sarva jIvoMke saMkhyAta bahubhAgapramANa haiM // 32 // kyoMki, vivAkSita dravyase bhinna dravyoM dvArA sarva jIvarAziko apahRta kara labdha hue saMkhyAta rUpokA viralana kara va sarva jIvarAziko samakhaNDa karake denepara unameM paka rUpa dharita rAziko chor3akara zeSa samudita bahubhAgoMmeM vivakSita dravyoMkA pramANa pAyA jAtA hai / sUkSma vanaspatikAyikoMko kahakara punaH sUkSma nigoda jIvoMko bhI pRthak kahate Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 10, 32.1 bhAgAbhAgANugame kAyamaggaNA [505 suhumaNigodajIvA Na hoti tti / jadi evaM to sabve suhumavaNapphadikAiyA NigodA cevetti edeNa vayaNeNa virujjhadi tti bhaNide Na virujjhade, suhumaNigodA suhumavaNapphadikAiyA cevetti avhaarnnaabhaavaado| ke puNa te aNNe suhumaNigodA suhumavaNapphadikAiye motUNa ? Na, suhumaNigodesu va tadAdhAresu vaNapphadikAiesu vi suhumnnigodjiivttsNbhvaado| tado suhumavaNapphadikAiyA ceva suhumaNigodajIvA Na hoti tti siddhaM / suhumakammodaeNa jahA jIvANaM vaNapphadikAiyAdINaM suhumattaM hodi tahA NigodaNAmakammodaeNa grigodattaM hodi / Na ca NigodaNAmakammodao bAdaravaNapphadipatteyasarIrANamatthi jeNa tesiM NigodasaNNA hodi ti bhaNide- Na, tesi pi AhAre AheovayAreNa NigodattA haiM, isase jAnA jAtA hai ki saba sUkSma vanaspatikAyika hI sUkSma nigoda jIva nahIM hote| zaMkA-yadi aisA hai to sarva sUkSma vanaspatikAyika nigoda hI haiN| isa vacanake sAtha virodha hogA? samAdhAna-ukta vacanake sAtha virodha nahIM hogA, kyoMki, sUkSma nigoda jIpa sUkSma vanaspatikAyika hI haiM, aisA yahAM avadhAraNa nahIM hai / zaMkA-to phira sUkSma vanaspatikAyikoMko chor3akara anya sUkSma nigoda jIva kaunase haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki sUkSma nigoda jIvoMke samAna unake AdhArabhUta ( bAdara) vanaspatikAyikoMmeM bhI sUkSma nigoda jIvatvakI sambhAvanA hai| isa kAraNa sUkSma vanaspatikAyika hI sUkSma nigoda jIva nahIM hote' yaha bAta siddha hotI hai / zaMkA-sUkSma nAmakarmake udayase jisa prakAra vanaspatikAyikAdika jIvoMke sUkSmapanA hotA hai, usI prakAra nigoda nAmakarmake udayase nigodatva hotA hai| kintu bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMke nigoda nAmakarmakA udaya nahIM hai jisase ki unakI 'nigoda ' saMzA ho sake ? samAdhAna nahIM, kyoMki bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMke bhI AdhArameM AdheyakA upacAra karanese nigodapanekA koI virodha nahIM hai| 1 pratiSu 'ahiovayAreNa ' iti pAThaH / Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 10, 33. virohaado| kadhamedaM Nabade ? NigodapadividANaM bAdaraNigodajIyA tti NidesAdo, bAdaravaNa phadikAiyANamuvari 'NigodA visemAhiyA' tti bhaNidavayaNAdo ca nnvvde|) (suhumavaNapphadikAiya suhumaNigodajIvaapajjattA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 33 // mugamaM / saMkhejjadibhAgo // 34 // krudo ? edehi sabajIvarAsimhi bhAge hiMda saMkhejjarUvANa muvalaMbhAdo / ettha vi suhumavaNapphadikAiyaapajjattehito puvvaM suhamaNigoda apajjatANaM bhedo vattavyo / Nigodesu jIvaMti Nigoda bhAveNa vA jIvaMti ti NigodajIvA evaM tatto bhedo vattavyo / NigodA savve vaNapphadikAiyA ceva Na aNNe, edeNa ahippAraNa kANi vi bhAgAbhAgasuttANi vidANi / kudo ? suhumatraNapphadikAiyabhAgAbhAgasma tisu tri suttesu NigodajIva zaMkA---yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-nigodapratiSThita jIvoMke 'bAdara nigoda jIva' isa prakArake nirdezase, tathA bAdara banaspatikAyikoM ke Age 'nigoda jIva vizeSa adhika hai ' isa prakAra kahe gaye sUtravacanase bhI vaha jAnA jAtA hai / sUkSma vanaspatikAyika va sUkSma nigoda jIva aparyApta sarva jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 33 // yaha sUtra sugama hai| ukta jIva sarva jIvoMke saMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 34 // kyoMki, inakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara saMkhyAta rUpa prApta hote haiN| yahAM bhI pahale sukSma banaspatikAyika aparyAptosa sUkSma nigoda aparyAptIkA bheda kahanA cAhiye / 'nigodoMmeM jo jIte haiM athavA nigodabhAvase jo jIte haiM ve nigodajIva hai ' isa prakAra unase bheda kahanA caahiye| zaMkA --- 'nigoda jIva sava vanaspatikAyika hI haiM, anya nahIM haiN| isa abhiprAyase kucha bhAgAbhAgasUtra sthita haiM, kyoMki, sUkSma vanaspatikAyika bhAgAbhAgake tInoM hI sUtroMmeM nigodajIvoMke nirdezakA abhAva hai / isa liye una sUtroMse ina sUtroMkA Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 10, 38.] bhAgAbhAgANugame jogamagaNA [507 nnidesaabhaavaado| tado tehi suttehi edesiM suttANaM viroho hodi ti maNide jadi evaM to uvadesaM lakSaNa idaM suttaM idaM cAsuttamidi AgamaNiuNA bhaNaMtu / Na ca amhe ettha vottuM samatthA, aldovdesttaado| jogANuvAdeNa paMcamaNajogi-paMcavacijogi-veuvviyakAyajogiveubviyamissakAyajogi-AhArakAyajogi----AhAramissakAyajogI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 35 // sugamaM / aNaMto bhAgo // 36 // kudo ? edehi munajIvarAmimhi bhAge hide annNtruuvaavlNbhaado| kAyajogI sabajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 37 // sugamaM / aNaMtA bhaagaa|| 38 // . virodha hogA? samAdhAna-yadi aisA hai to upadezako prApta kara yaha sUtra hai aura yaha mUtra nahIM hai aisA AgamanipuNa jana kaha sakate haiM / kintu hama yahAM kahane ke liye samartha nahIM haiM, kyoMki, hameM vaisA upadeza prApta nahIM hai| yogamArgaNAke anusAra pAMca manoyogI, pAMca vacanayogI, vaikriyikakAyayogI, kriyikamizrakAyayogI, AhArakakAyayogI aura AhArakamizrakAyayogI jIva saya jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? / / 35 // yaha sUtra sugama hai| upayukta jIva saba jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 36 // kyoMki, inakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta rUpa prApta hote haiN| kAyayogI jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? / / 37 // yaha sUtra sugama hai| kAyayogI jIva saba jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM / / 38 // Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 10, 39. __ kudo ? appidadavvavadirittasavvadavvehi savvajIvarAsimavahirijjamANe lakheMaNaMtasalAgAo viraliya savvajIvarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe tatthegarUvadharidaM mottaNa sesabahubhAgesu samudidesu kAyajogidavapamANuvalaMbhAdo / orAliyakAyajogI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 39 // sugamaM / saMkhejjA bhaagaa||40|| kudo ? aNappidasavvadavveNa manajIvarAsimhi bhAge hide sNkhejjruuvaannmuvlNbhaado| orAliyamissakAyajogI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 41 // sugamaM / saMkhejadibhAgo // 42 // kyoMki, vivakSita dravyase bhinna saba dravyoM dvArA sarva jIvarAziko apahRta karanepara prApta huI ananta zalAkAokA viralana kara va sarva jIvarAziko samakhaNDa karake denepara usameM eka rUpa dharitako chor3akara zeSa samudita bahubhAgoMmeM kAyayogI dravyakA pramANa pAyA jAtA hai| audArikakAyayogI jIva sarva jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 39 // yaha sUtra sugama hai| audArikakAyayogI jIva saba jIvoMke saMkhyAta bahubhAgapramANa haiM // 40 // kyoMki, avivakSita sarva dravyakA saba jIvarAzimeM bhAga denepara saMkhyAta rUpa - upalabdha hote haiN| audArikamizrakAyayogI jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 41 // yaha sUtra sugama hai| audArikamizrakAyayogI jIva saba jIvoMke saMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 42 // 1 pratiSu ' addha-' iti paatthH| Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 10, 47.] bhAgAbhAgANugame vedamAgaNA [509 kudo ? appidadavyeNa savvarAsimhi bhAge hide saMkhejjarUvANamuvalaMbhAdo / kammaiyakAyajogI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 43 // sugamaM / asaMkhejadibhAgo // 44 // kudo ? appidadavyeNa savvajIvarAsimhi bhAge hide asaMkhejjAbovalaMbhAdo / vedANuvAdeNa itthivedA purisavedA avagadavedA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 45 // sugamaM / aNaMto bhAgo // 46 // kudo ? appidadavyehi savyajIvarAsimhi bhAge hide aNaMtarUbovalaMbhAdo / NasayavedA sabajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 47 // kyoMki, vivakSita dravyakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara saMkhyAta rUpa upalabdha hote haiN| kArmaNakAyayogI jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 43 // yaha sUtra sugama hai| kArmaNakAyayogI jIva saba jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / / 44 // kyoMki, vivakSita dravyakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara asaMkhyAta rUpa upalabdha hote haiN| vedamArgaNAke anusAra strIvedI, puruSavedI aura apagatavedI jIva sarva jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 45 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva sarva jIvoMke ananta bhAgapramANa haiM // 46 // kyoMki, vivakSita dravyoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta rUpa upalabdha napuMsakavedI jIva sarva jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? / / 47 / / 1 pratiSu -- saMkhejja- ' iti pAThaH / Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51. chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2,10, 18. sugamaM / aNaMtA bhaagaa||48|| kudo ? aNappidasavvadavveNa savyajIvarAsimhi bhAge hide aNaMtarUvAvalaMbhAdo / kasAyANuvAdeNa kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 49 // sugamaM / cadubbhAgo desUNA // 50 // kudo ? edehi sayajIvarAsimhi bhAge hide sAdireyacatArirUvovalaMbhAdo / lobhakasAI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 51 // sugamaM / cadubbhAgo sAdirego // 52 // yaha sUtra sugama hai| napuMsakavedI jIva saba jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM // 48 // kyoMki, avivakSita sarva dravyakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta rUpa upalabdha hote haiN| kaSAyamArgaNAke anusAra krodhakaSAyI, mAnakaSAyI aura mAyAkapAyI jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 49 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva saba jIvoMke kucha kama eka caturtha bhAgapramANa haiM // 50 // kyoMki, inakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara sAdhika cAra rUpa upalabdha lobhakapAyI jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 51 // yaha sUtra sugama hai| lobhakaSAyI jIva saba jIvoMke sAdhika caturtha bhAgapramANa haiM / / 52 // Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 10, 56.] bhAgAbhAgANugame NANamaggaNA kudo ? lobhakasAidavveNa savvajIvarAsimhi bhAge hide kiMcUNacattArirUvobalaMbhAdo / akasAI sabbajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 53 // sugamaM / aNaMto bhAgo // 54 // kudo ? akasAidavyeNa savvajIvarAsimhi bhAge hide aNaMtarUbovalaMbhAdo / NANANuvAdeNa madiaNNANi-sudaaNNANI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 55 // sugamaM / aNaMtA bhAgA // 56 // kudo ? aNappidaNANehi savvajIvarAsimhi bhAge hide aNaMtarUvovalaMbhAdo / kyoMki, lobhakaSAyI dravyakA sarva jIvarAzimeM bhAgadenepara kucha kama cAra rUpa prApta hote haiN| akaSAyI jIva saba jIvoMke kitne| bhAgapramANa haiM ? // 53 // yaha sUtra sugama hai| akaSAyI jIva saba jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM / / 54 // kyoMki, akaSAyI dravyakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta rUpa prApta hote haiN| jJAnamArgaNAke anusAra matiajJAnI aura zrutaajJAnI jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 55 // yaha sUtra sugama hai| matiajJAnI aura zrutaajJAnI jIva saba jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM // 56 // kyoMki, avivakSita jJAnavAle jIvoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara anamta rUpa upalabdha hote haiN| Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 10, 57. vibhaMgaNANI AbhiNibohiyaNANI sudaNANI ohiNANI maNa pajjavaNANI kevalaNANI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 57 // sugamaM / aNaMtabhAgo // 58 // kudo ? appidadavveNa savvajIvarAsimhi bhAge hide aNaMtarUbovalaMbhAdo / saMjamANuvAdeNa saMjadA sAmAiyachedovaTTAvaNasuddhisaMjadA parihArasuddhisaMjadA suhumasAMparAiyasuddhisaMjadA jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA saMjadAsajadA sabvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 59 // sugamaM / aNaMtabhAgo // 6 // kudo ? edehi savyajIvarAsimhi bhAge hide aNaMtarUbovalaMbhAdo / asaMjadA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? / / 61 // vibhaMgajJAnI, AbhinivodhikajJAnI, zrutajJAnI, avAdhijJAnI, manaHparyayajJAnI aura kevalajJAnI jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa hai ? // 57 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva saba jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 58 // kyoMki, vivakSita dravyakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta rUpa upalabdha hote haiN| ___ saMyamamArgaNAke anusAra saMyata, sAmAyikachedopasthApanAzuddhisaMyata, parihArazuddhisaMyata, sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata, yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata aura saMyatAsaMyata jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? / / 59 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva saba jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 6 // kyoMki, inakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta rUpa prApta hote haiN| asaMyata jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 61 // Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2,10, 66.] bhAgAbhAgANugame daMsaNamaggaNA [513 sugamaM / aNaMtA bhAgA // 62 // kudo ? aNappidasavvasaMjadehi savvajIvarAsimhi bhAge hide annNtruuvovlNbhaado| daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI ohidasaNI kevaladaMsaNI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 63 // sugamaM / aNaMtabhAgo // 64 // kudo ? edehi savvajIvarAsimavahirade aNaMtabhAgovalaMbhAdo / acakkhudaMsaNI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 65 // sugamaM / aNaMtA bhAgA // 66 // yaha sUtra sugama hai| asaMyata jIva saba jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM // 62 // kyoMki, avivakSita sarva saMyatoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta mpa prApta hote haiN| darzanamArgaNAnusAra cakSudarzanI, avadhidarzanI aura kevaladarzanI jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 63 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva sarva jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 64 // kyoMki, inake dvArA sarva jIvarAziko apahRta karanepara anantavAM bhAga upalabdha hotA hai| acakSudarzanI jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 65 // yaha sUtra sugama hai| acakSudarzanI jIva saba jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM // 66 // Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 10, 67. kudo ? acakkhudaMsaNIhi savarAsimhi bhAge hide egarUvassa annNtimbhaagshidegruuvaavlNbhaado| lessANuvAdeNa kiNhalessiyA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 67 // sugamaM / tibhAgo sAdirego // 68 // kudo ? kiNhalessiehi savyajIvarAsimmi bhAge hide kiNcuunntinnnniruuvovlNbhaado| ___NIlalessiyA kAulessiyA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 69 // sugamaM / tibhAgo desUNo // 70 // kyoMki, acakSudarzaniyoM kA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara eka rUpake anaMtaveM bhAgase sahita eka rUpa upalabdha hotA hai| lezyAmArgaNAke anusAra kRSNalezyAvAle jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa yaha sUtra sugama hai| kRSNalezyAvAle jIva saba jIvoMke sAdhika eka tribhAgapramANa haiM ? // 68 / / kyoMki, kRSNalezyAvAle jIvoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara kucha kama tIna rUpa upalabdha hote haiN| nIlalezyAvAle aura kApotalezyAvAle jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa hai ? // 69 // yaha sUtra sugama hai| nIla aura kApotalezyAvAle jIva saba jIvoMke kucha kama eka tribhAgapramANa Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 10, 74.] bhAgAbhAgANugame bhaviyamaggaNA [ 515 kudo ? edehi sayajIvarAsimhi bhAge hide sAdireyatiNNirUvovalaMbhAdo / teulessiyA pammalessiyA sukkalessiyA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 71 // sugamaM / aNaMtabhAgo // 72 // kudo ? edehi savvIvarAsimhi bhAge hide annNtruubovlNbhaado| bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiyA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 73 // sugamaM / aNaMtA bhAgA // 74 // kudo ? bhavasiddhiehi sayajIvarAsimhi bhAge hide egarUvassa annNtbhaagshidegruuvovlNbhaad|| kyoMki, ina jIvoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara sAdhika tIna rUpa upalabdha hote haiN| tejolezyAvAle, panalezyAvAle aura zuklalezyAvAle jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 71 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva saba jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 72 // kyoMki, ina jIvoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta rUpa prApta hote hai| bhavyamArgaNAke anusAra bhavyasiddhika jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM 1 // 73 // yaha sUtra sugama hai| bhavyasiddhika jIva saba jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM // 74 // kyoMki, bhavyasiddhika jIvoMkA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara eka apake manantaveM bhAga sahita eka rUpa upalabdha hotA hai| Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 10, 75. abhavasiddhiyA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 75 // sugamaM / aNaMtabhAgo // 76 // kudo ? edehi savvajIvarAsimhi bhAge hide aNaMtarUvAvalaMbhAdo / sammattANuvAdeNa sammAiTThI khaiyasammAiTThI vedagasammAiTTI uvasamasammAiTThI sAsaNasammAiTThI sammAmicchAiTTI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 77 // sugamaM / aNaMto bhAgo // 78 // ( kudo ? edehi sabajIvarAsimhi mAge hide annNtruuvovlNbhaado| micchAiTTI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 79 // abhavyasiddhika jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? / / 75 / / yaha sUtra sugama hai| abhavyasiddhika jIva saba jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 76 // kyoMki, inakA sarva jIvarAzimeM bhAga dene para ananta rUpa upalabdha hote haiN| samyaktvamArgaNAke anusAra samyagdRSTi, kSAyikasamyagdRSTi, vedakasamyagdRSTi, upazamasamyagdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 77 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta jIva sarva jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 78 // (kyoMki, inakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta rUpa upalabdha hote haiN| mithyAdRSTi jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 79 // 1 apratI ' kevaDigo' iti pAThaH / Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2,10, 83.] bhAgAbhAgANugame saNNimAgaNA [51 sugamaM / aNaMtA bhaagaa|| 80 // ) kudo ? micchAiTThIhi phalaguNidasavyajIvarAsimhi bhAge hide egarUvassa aNaMta. bhaagshidegruuvovlNbhaado| saNNiyANuvAdeNa saNNI savvajIvANaM kevaDio bhaago?||81|| sugamaM / annNtbhaago|| 82 // kudo ? edehi phalaguNidasayajIvarAsimhi bhAge hide aNaMtarUvovalaMbhAdo / asaNNI savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 83 // yaha sUtra sugama hai| mithyAdRSTi jIva saba jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM / / 80 // ) kyoMki, mithyAdRSTiyoMkA phalaguNita sarva jIvarAzimeM bhAga dene para eka rUpake ananta bhAgase sahita eka rUpa upalabdha hotA hai| vizeSArtha-yahAM jo sarva jIvarAziko phalase guNita karake mithyAdRSTi rAzise bhAjita karaneko kahA gayA hai usase TIkAkArakA abhiprAya ukta prakriyAko trairAzika rItise vyakta karanekA rahA jAna par3atA hai| yadi mithyAdRSTi rAzi eka zalAkA pramANa hai to sarva jIvarAzi kitane zalAkA pramANa hogI? isa trairAzikake anusAra sarva jIva rAzimeM phala rAzi rUpa ekakA guNA aura pramANa rAzi rUpa mithyAdRSTi rAzise bhAga denepara ukta bhajanaphala prApta hogaa| saMjJimArgaNAnusAra saMjJI jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM 1 // 81 // yaha sUtra sugama hai| saMjJI jIva saba jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM // 82 // kyoMki, inakA phalaguNita sarva jIvarAzimeM bhAga denepara ananta rUpa upalabha hote haiN| ___ asaMjJI jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 83 // Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 10, 81. sugamaM / aNaMtA bhAgA // 84 // kudo ? asaNNIhi phalaguNidasavvajIvarAsimhi bhAge hide sgannNtbhaagshidegslaagovlNbhaado| AhArANuvAdeNa AhArA sabajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 85 // sugamaM / asaMkhejjA bhAgA // 86 // kudo ? edehi phalaguNidasavajIvarAsimhi bhAge hide sagaasaMkhejjadibhAgasahidaegasalAgovalaMbhAdo / aNAhArA savvajIvANaM kevaDio bhAgo ? // 87 // yaha sUtra sugama hai| asaMjJI jIva saba jIvoMke ananta bahubhAgapramANa haiM // 84 // kyoMki, asaMhI jIvoMkA phalaguNita sarva jIvarAzimeM bhAga denepara apane ananta bhAga sahita eka zalAkA upalabdha hotI hai| AhAramArgaNAke anusAra AhAraka jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? // 85 // yaha sUtra sugama hai| AhAraka jIva saba jIvoMke asaMkhyAta bahubhAgapramANa haiM / / 86 // kyoMki, inakA phalaguNita sarva jIvarAzimeM bhAga denepara apane asaMkhyAtave bhAga sahita eka zalAkA upalabdha hotI hai| anAhAraka jIva saba jIvoMke kitaneveM bhAgapramANa haiM ? // 87 // Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 10, 88.] bhAgAbhAgANugame AhAramaggaNA sugamaM / asaMkhejadibhAgo // 88 // kudo ? edehi sabajIvarAsimhi bhAge hide asaMkhejjasalAgovalaMbhAdo / evaM bhAgAbhAgANugamo tti samattamaNiogaddAraM / yaha sUtra sugama hai| anAhAraka jIva sava jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 88 // kyoMki, inakA sarva jIvarAzimeM bhAga denepara asaMkhyAta zalAkAyeM upalabdha hotI haiN| isa prakAra bhAgAbhAgAnugama anuyogadvAra samApta huaa| Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appA bahugANugamo appA bahugAgameNa gadiyANuvAdeNa paMcagadIo samAseNa // 1 // appA bahugaNiddeso se sANiogaddAra paDisehaphalo / gadiNidde so se samaggaNaDDANapaDisehaphalo / gaI sAmaNNeNa egavihA / sA caiva siddha gaI (asiddha gaI ) cedi duvihA | ahavA devagaI adevagaI siddhagaI cedi tivihA | ahavA NirayagaI tirikkhagaI maNusa gaI devagaI cedi cauntrihA | ahavA siddhagaIe saha paMcavihA / evaM gaisamAso aNeyameyabhiSNo / tattha samAseNa paMcagadIo jAo tattha appAbahugaM bhaNAmi tti bhaNidaM hodi / savvatthovA maNusA // 2 // savvasado appidapaMcagaIjIvAvekkho / tesu paMcagaIjIvesu maNussA caiva thovA ti bhaNidaM hodi / kudo ? sUciaMgulapaDhamavaggamUleNa tasseva tadiyavaggamUlabbhattheNa cchiNNajaga se DimettappamANattAdo / raiyA asaMkhejjaguNA // 3 // alpabahutvAnugamase gatimArgaNA ke anusAra saMkSepase jo pAMca gatiyAM haiM unameM alpabahutvako kahate haiM // 1 // " alpabahutva ' nirdezakA phala zeSa anuyogadvAroMkA pratiSedha karanA hai / 'gi nirdeza zeSa mArgaNAoMke pratiSedhake liye hai / gati sAmAnyarUpase eka prakAra hai, vahI gati siddhagati aura ( asiddhagati ) isa taraha do prakAra hai / athavA, devagati, adevagati aura siddhagati isa taraha tIna prakAra hai / athavA, narakagati, tiryaggati, manuSyagati aura devagati isa taraha cara prakAra hai / athavA, siddhagati ke sAtha pAMca prakAra hai / isa prakAra gatisamAsa aneka bhedoMse bhinna hai / usameM saMkSepase jo pAMca gatiyAM haiM unameM aspabahutvako kahate haiM yaha ukta kathanakA abhiprAya hai / manuSya sabameM stoka haiM // 2 // sarva zabda vivakSita pAMca gatiyoMke jIvoMkI apekSA karatA hai / una pAMca gatiyoMke jIvoMmeM manuSya hI stoka haiM yaha sUtrakA phalitArtha hai, kyoMki, ve sUcyaMgulake tRtIya vargamUla se guNita usake hI prathama vargamUla se khaNDita jagazreNIpramANa haiM / nArakI jIva manuSyoM se asaMkhyAtaguNe haiM // 3 // Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 6.] appAbahugANugame gadimagaNA [521 guNagAro asaMkhejjANi sUciaMgulANi padaraMgulassa asaMkhejjadibhAgamettANi / kudo ? mnnusavhaarkaalgunnidnneriyvikkhNbhsuucipmaannttaado| kadhamedassa Agamo ? pamANarAsiNovaTTidaphalaguNidicchAdo / devA asaMkhejjaguNA // 4 // ettha guNagAro asaMkhejjANi seDipaDhamavaggamUlANi / kudo ? NeraiyavikkhaMbhasUciguNidadevaavahArakAleNa bhajidajagaseDipamANattAdo / siddhA aNaMtaguNA // 5 // kudo ? devovaTTidasiddhesu aNaMtasalAgovalaMbhAdo / tirikkhA aNaMtaguNA // 6 // kudo ? siddhehi ovaditirikkhesu jIvavaggamUlAdo siddhehiMto ca aNaMtaguNasalAgovalaMbhAze / edAo puNa laddhaguNagArasalAgAo bhvsiddhiyaannmnnNtbhaago| kudo ? tirikkhesu padarassa asaMkhejjadibhAgamettajIvapakkheve kada bhvsiddhiyraasipmaannuppttiido| ___ yahAM guNakAra pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta sUcyaMgula haiM, kyoMki, ve manuSyoMke avahArakAlase guNita nArakiyoMkI viSkambhasUcI pramANa haiM / zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-kyoMki, phalarAzise guNita icchArAziko pramANarAzise apavartita karanepara ukta pramANa pAyA jAtA hai| nArakiyoMse deva asaMkhyAtaguNe haiM // 4 // yahAM guNakAra asaMkhyAta zreNI prathama vargamUla hai, kyoMki, ve nArakiyoMkI viSkambhasUcIse guNita devaavahArakAlase bhAjita jagazreNIpramANa haiN| devoMse siddha anantaguNe haiM // 5 // kyoMki, devoMse siddharAzike apavartita karanepara ananta zalAkAyeM upalabdha hotI haiN| siddhoMse tiyeca asaMkhyAtaguNe haiM // 6 // kyoMki, siddhoMse tiryacoMke apavartita karanepara jIvarAzike vargamUla aura siddhose bhI anantaguNI zalAkAyeM upalabdha hotI haiN| kintu ye labdha guNakArazalAkAyeM bhavyasiddhikoMke anantaveM bhAgamAtra hotI haiN| kyoMki, tiryaMcoMmeM jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra jIvAkA prakSepa karanepara bhavyasiddhikarAzikA pramANa utpanna hotA hai| Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 11, 7. aTTha gadIo samAseNa // 7 // tAo ceva gadIo maNussiNIo maNussA NeraiyA tirikkhA paMciMdiyatirikkhajoNiNIo devA devIo siddhA tti aTTa havaMti / tAsimappAbahugaM bhaNAmi tti vuttaM hodi / savvatthovA maNussiNIo // 8 // aTThaNThaM gaINaM majjhe maNussiNIo thovAo / kudo ? saMkhejjapamANattAdo / maNussA asaMkhejjaguNA // 9 // ettha guNagAro seDIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / kudo ? maNussaavahArakAlaguNidamaNussiNIhi ovttttidjgseddipmaannttaado| NeraiyA asaMkhejjaguNA // 10 // ettha guNagArapamANaM puvvaM parUvidamidi (Na) puNo vuccade / paMciMdiyatirikkhajoNiNIo asaMkhejjaguNAo // 11 // saMkSepase gatiyAM ATha haiM // 7 // . ve hI gatiyAM manuSyanI, manuSya, nAraka, tiryaMca, paMcendriya tiryaMca yonimatI, deva, deviyAM aura siddha, isa prakAra ATha hotI haiN| unake alpabahutvako kahate haiM, yaha sUtrakA abhiprAya hai| manuSyanI sabase stoka haiM // 8 // ATha gatiyoMke madhyameM manuSyanI stoka haiM, kyoMki, ve saMkhyAta pramANavAlI haiN| manuSyaniyoMse manuSya asaMkhyAtaguNe haiM // 9 // yahAM guNakAra jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta jagazreNIprathamavargamUla haiM, kyoMki, ve manuSyaavahArakAlase guNita manuSyaniyoMse apavartita jagazreNIpramANa / manuSyoMse nArakI asaMkhyAtaguNe haiM // 10 // yahAM guNakArakA pramANa pUrvameM kahA jA cukA hai, isaliye yahAM use phirase (nahIM) khte| nArakiyoMse paMcendriya yonimatI tiryaMca asaMkhyAtaguNe haiM // 11 // Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 15.] appAbahugANugame gadimaggaNA [523 ettha guNagAro seDIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi seDipaDhamavaggamUlANi / kudo 1 nneriyvikkhNbhsuucigunnidpNciNdiytirikkhjonninniavhaarkaalovttttidjgseddipmaannttaado| devA saMkhejjaguNA // 12 // ettha guNagAro tappAoggasaMkhejjarUvANi / kudo ? devaavahArakAleNa tettIsarUvaguNideNa paMciMdiyatirikkhajoNiNINamavahArakAle bhAge hide sNkhejjruuvovlNbhaado| devIo saMkhejjaguNAo // 13 // ettha guNagAro battIsarUvANi saMkhejjarUvANi vA / siddhA aNaMtaguNA // 14 // kudo ? devIhi ovaTTidasiddhehito aNaMtarUvAvalaMbhAdo / tirikkhA aNaMtaguNA // 15 // kudo ? abhavasiddhiehi siddhehi jIvavaggamUlAdo ca aNaMtaguNarUvANaM siddhehi bhajidatirikkhesuvalaMbhAdo / yahAM guNakAra jagazreNIka asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta zreNIprathamavargamUla hai; kyoMki, ve nArakiyoMkI viSkambhasUcIse guNita paMcendriya tiryaMca yonimatiyoM ke avahArakAlase apavartita jagazreNIpramANa haiN| yonimatI tiyaMcoMse deva saMkhyAtaguNe haiM / / 12 // yahAM guNakAra tatprAyogya saMkhyAta rUpa haiM, kyoMki, tetIsa rUpoMse guNita devaavahArakAlakA paMcendriya tiryaMca yonimatiyoMke avahArakAlameM bhAga denepara saMkhyAta rUpa upalabdha hote haiN| devoMse deviyAM saMkhyAtaguNI haiM // 13 // yahAM guNakAra battIsa rUpa yA saMkhyAta rUpa haiN| deviyoMse siddha anantaguNe haiM // 14 // kyoMki, deviyoMse siddhoMke apavartita karanepara ananta rUpa upalabdha hote haiN| siddhoMse tiryaca anantaguNe haiM // 15 // kyoMki, siddhoMse tiryaMcoMke bhAjita karanepara abhavyasiddhika, sikha aura jIvarAzike dhargamUlase anantaguNe rUpa upalabdha hote haiM / Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 16. iMdiyANuvAdeNa savvatthovA paMciMdiyA // 16 // kudo ? paMcaNhamiMdiyANaM khavovasamovaladdhIe sugu dullabhattAdo / cauridiyA visesAhiyA // 17 // kudo ? paMcaNhamiMdiyANaM sAmaggIdo caduNhamiMdiyANaM sAmaggIe aisulbhttaado| ettha viseso padarassa asNkhejjdimaago| tassa ko paDibhAgo ? padaraMgulassa asaMkhejjadibhAgo paDibhAgo / paMciMdiyarAsimAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa bhAge hide viseso Agacchadi / taM paMciMdiesu pakkhitte cauridiyA hoti / ettio ceva viseso hodi tti kadhaM Navvade ? AiriyaparaMparAgaduvadesAdo / tIiMdiyA visesAhiyA // 18 // kudo ? cauNhamiMdiyANaM sAmaggIdo tihamiMdiyANaM sAmaggIe aisulbhttaado| ettha viseso cauriMdiyANaM asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? AvaliyAe indriyamArmaNAke anusAra paMcendriya jIva sabameM stoka haiM // 16 // kyoMki, pAMcoM indriyoMke kSayopazamakI upalabdhi atizaya durlabha hai| paMcendriyoMse caturindriya jIva vizeSa adhika haiM // 17 // kyoMki, pAMca indriyoMkI sAmagrIse cAra indriyoM kI sAmagrI ati sulabha hai| / yahAM vizeSakA pramANa jagapratarakA asaMkhyAtavAM bhAga hai / zaMkA-usakA pratibhAga kyA hai ? samAdhAna-pratarAMgulakA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai| paMcendriyarAziko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karanepara vizeSakA pramANa AtA hai / use paMcendriyoMmeM milAne para caturindriya jIvoMkA pramANa hotA hai| zaMkA-itanA hI vizeSa hai yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- yaha AcArya paramparAgata upadezase jAnA jAtA hai| caturindriyoMse trIndriya jIva vizeSa adhika haiM // 18 // kyoMki, cAra indriyoMkI sAmagrIse tIna indriyoMkI sAmagrI ati sulabha hai| pahAM vizeSa caturindriya jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / zaMkA-usakA pratibhAga kyA hai ? Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 21. ] asaMkhejjadibhAgo / apAtrahugAgame iMdiyamaggaNA bIiMdiyA visesAhiyA // 19 // do tihamiMdiyANaM sAmaggIdo doNhamiMdiyANaM sAmaggIe pAeNuvalaMbhAdo / ettha visesapamANaM tIiMdiyANamasaMkhejjadibhAgo / tesiM ko paDibhAgo ! AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / aniMdiyA anaMtaguNA // 20 // kudo ? anaMtAdIdakAlasaMcidA hodUNa vayavadirittattAdo / ettha guNagAro abhavasiddhiehi anaMtaguNo / kudo ? bIiMdiyadavvovahida aNidiyappamANattAdo / eiMdiyA anaMtaguNA // 21 // kudo ? eiMdiyauvaladdhikAraNANaM bahUNamuvalaMbhAdo / ettha guNagAro abhavasiddhiehiMto siddhehiMto savvajIvarAsi paDhamavaggamUlAdo vi anaMtaguNo / kudo ! aNidiovaTTidaanaMtabhAgahINasavva jIvarAsipamANattAdo / aNNeNa vi payAreNa [ 525 yahAM vizeSakA pramANa trIndriya jIvoMkA asaMkhyAtavAM bhAga hai / zaMkA samAdhAna - AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai / trIndriyoMse dvIndriya jIva vizeSa adhika haiM / / 19 // kyoMki, tIna indriyoMkI sAmagrIse do indriyoMkI sAmagrI prAyaH sulabha hai / - - unakA pratimAga kyA hai ? samAdhAna- AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai / dvIndriyoMse anindriya jIva anantaguNe haiM // 20 // kyoMki, anindriya jIva ananta atIta kAloM meM saMcita hokara vyaya se rAhata hai / yahAM guNakAra abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNA hai, kyoMki, vaha dvIndriya dravyase bhAjita anindriya rAzipramANa hai / ekendriya jIva anantaguNe haiM // 21 // kyoMki, eka indriyakI upalabdhike kAraNa bahuta pAye jAte haiN| yahAM guNakAra abhavyasiddhika, siddha aura sarva jIvarAzike prathama vargamUla se bhI anantaguNA hai, kyoMki, vaha anindriya jIvoMse apavartita ananta bhAga hIna ( arthAt sarAzile hIna ) sarva Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 ] chakkhaMDAgame khudAbaMdho appA bahugaparUvaNaTThamuttaramuttaM bhaNadisavvatthovA cauriMdiyapajjatA // 22 // kuda visasAda | paMciMdiyapajjattA visesAhiyA // 23 // kAraNa puvvabhaNidaM / ettha viseso cauriMdiyANaM asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / bIiMdiyapajjattA visesAhiyA // 24 // kAraNaM puvvameva paruvidaM / ettha visesapamANaM paMciMdiyapajjattANamasaMkhejjadibhAgo / tesiM ko paDibhAgo ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / tIiMdiyapajjattA visesAhiyA / / 25 / / jIvarAzipramANa hai / anya prakAra se bhI alpabahutvake nirUpaNa karaneke liye uttara sUtra kahate haiM caturindriya paryApta jIva sabameM stoka haiM || 22 // kyoMki, aisA svabhAva se hai / [ 2, 11, 22. caturindriya paryAptoM se paMcendriya paryApta jIva vizeSa adhika haiM || 23 // svabhAvarUpa kAraNa pUrvameM hI kahA jA cukA hai| yahAM vizeSakA pramANa caturindriya jIvoMkA asaMkhyAtavAM bhAga hai / zaMkA-usakA pratibhAga kyA hai ? samAdhAna - AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai / paMcendriya paryAptoMse dvIndriya paryApta jIva vizeSa adhika haiM || 24 || isakA kAraNa pUrvameM hI kahA jA cukA hai| yahAM vizeSakA pramANa paMcendriya paryApta jIvoMkA asaMkhyAtavAM bhAga hai ? - unakA pratibhAga kyA hai ? zaMkA samAdhAna --- AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga unakA pratibhAga hai / dvIndriya paryAptoM trIndriya paryApta jIva vizeSa adhika haiM / / 25 / / Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 27. 1 appAbahugANugame iMdiyamaggaNA [ 527 kudo ? vissasAdo / ettha visesapamANaM biiiNdiypjjttaannmsNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / paMciMdiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 26 // kudo ? pAvAhiyANaM jIvANaM bahUNaM saMbhavAdo / ettha guNagAro AvaliyAe asNkhjjdibhaago| kadhaM Navvade ? AiriyaparaMparAgadaaviruddhavadesAdo / padaraMgulassa saMkhejjadibhAgeNa jagapadare bhAge hide tIiMdiyapajjattapamANaM hodi / tamAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa guNide padaraMgulassa asaMkhajjadibhAgeNovaTTidajagapadarapamANaM paMciMdiyaapajjattadavvaM hodi / cauriMdiyaapajjattA visesAhiyA // 27 // kudo ? pAveNa viNaTThasoiMdiyANaM bahUNaM saMbhavAdo / ettha visesapamANaM phyoMki, aisA svabhAvase hai| yahAM vizeSakA praNANa dvIndriya paryApta jIvoMkA .. asaMkhyAtavAM bhAga hai| zaMkA-unakA pratibhAga kyA hai ? samAdhAna-AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga unakA pratibhAga hai / trIndriya paryAptoMse paMcendriya aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 26 // kyoMki, pApapracura jIvoMkI sambhAvanA bahuta hai| yahAM guNakAra AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga hai| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-yaha AcAryaparamparAgata avirUddha upadezase jAnA jAtA hai| pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase jagapratarake bhAjita karanepara trIndriya paryApta jIvoMkA pramANa hotA hai| use AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karanepara pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgase apavartita jagapratarapramANa paMcendriya aparyApta jIvoMkA dravya hotA hai| paMcendriya aparyAptoMse caturindriya aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 27 // kyoMki, pApase naSTa hai zrotra indriya jinakI aise jIva bahuta sambhava haiN| yahAM Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 11, 28. pNciNdiyapjjttaannmsNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? AvaliyAe asNkhejdibhaago| tIiMdiyaapajjattA visesAhiyA // 28 // .. kudo ? pAvabhareNa bahuANaM ckkhidiyaabhaavaado| ettha visesapamANaM curidiyapjjttaannmsNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? AvaliyAe asaMkhajjadibhAgo / bIiMdiyaapajjattA visesAhiyA // 29 // kAraNaM ? pAveNa NaghANidiyANaM bahuANa saMbhavAdo / ettha visesapamANaM tiiiNdiyapjjttaannmsNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? AvaliyAe asNkhjjdibhaago| aNiMdiyA aNaMtaguNA // 30 // kudo ? aNaMtakAlasaMcidA hodUNa vayavirahidattAdo / ettha guNagAro purva pruuvido| vizeSakA pramANa paMcendriya aparyApta jIvoMkA asaMkhyAtavAM bhAga hai| zaMkA-usakA pratibhAga kyA hai ? samAdhAna--AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratimAga hai| caturindriya aparyAptoMse trIndriya aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 28 // kyoMki, pApake bhArase bahuta jIvoMke cakSu indriyakA abhAva hai| yahAM vizeSakA pramANa caturindriya aparyApta jIvoMkA asaMkhyAtavAM bhAga hai| zaMkA-usakA pratibhAga kyA hai ? / samAdhAna-AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai| trIndriya aparyAptoMse dvIndriya aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 29 // kyoMki, pApase jigakI ghrANa indriya naSTa hai aise jIva bahuta sambhava haiM / yahAM vizeSakA pramANa trIndriya aparyApta jIvoMkA asaMkhyAtavAM bhAga hai| zaMkA- usakA pratibhAga kyA hai ? samAdhAna-AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai| dvIndriya aparyAptoMse anindriya jIva anantaguNe haiM // 30 // kyoMki, ve ananta kAla meM saMcita hokara vyayase rahita haiN| yahAM guNakAra pUrvaprarUpita hai| Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 34.] appAbahugANugamai iMdiyamagaNA [529 bAdareiMdiyapajjattA aNaMtaguNA // 31 // kudo ? savvajIvANamasaMkhajjadimAgattAdo / ( bAdareiMdiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 32 // kudo ? apajjattuppattipAoggaasuhapariNAmANaM bhuttaado| ettha guNagAro asaMkhejjA logA / kadhamedaM Navyade ? AiriyaparaMparAgadaaviruddhovadesAdo / ) bAdareiMdiyA visesAhiyA // 33 // kettiyo viseso ? bAdareiMdiyapajjattametto / (suhumeiMdiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 34 // kudo ? suhumeiMdiesu uppttinnimittprinnaambaahulliyaado| ettha guNagAro asaMkhejjA logA / kudo edamavagammade ? gurUvadesAdo / ) anindriyoMseM bAdara ekendriya paryApta jIva anantaguNe haiM // 31 / / kyoMki, ve saba jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga haiM / bAdara ekendriya paryAptoMse bAdara ekendriya aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 32 // kyoMki, aparyAptoMmeM utpattike yogya azubha pariNAmavAle jIva bahuta haiN| yahAM guNakAra asaMkhyAta lokapramANa hai| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-yaha AcAryaparamparAgata aviruddha upadezase jAnA jAtA hai / bAdara ekendriya aparyAptoMse bAdara ekendriya jIva vizeSa adhika haiM // 33 // zaMkA-yahAM vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-bAdara ekendriya paryApta jIvoMke barAbara yahAM vizeSakA pramANa hai| bAdara ekandriyoMse sUkSma ekendriya aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiN|| 34 // kyoMki, sUkSma ekendriya jIvoM meM utpanna honeke nimittabhUta pariNAmoMkI pracuratA hai| yahAM guNakAra asaMkhyAta loka haiN| zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- yaha guruke upadezase jAnA jAtA hai| Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho . [2, 11, 35. suhumeiMdiyapajjattA saMkhejjaguNA // 35 // kudo ? majjhimapariNAmesu bahUNaM jIvANaM sNbhvaado| kimaTTha saMkhejjaguNaM ? vissasAdo / suhumeiMdiyA visesAhiyA // 36 // kettiyametto viseso ? suhumeiMdiyaapajjattametto / eiMdiyA visesAhiyA // 37 // kettiyametto viseso ? baadreiNdiymetto| kAyANuvAdeNa savvatthovA tasakAiyA // 38 // kudo ? tasesuppattipAoggapariNAmesu jIvANaM adiva taNuttAdo' / Na ca suhapari sUkSma ekendriya aparyAptoMse sUkSma ekendriya paryApta jIva saMkhyAtaguNe haiM kyoMki, madhyama pariNAmoM meM bahutase jIvoMkI saMbhAvanA hai| zaMkA- saMkhyAtaguNe kisa liye haiM ? samAdhAna- svabhAvase saMkhyAtaguNe haiM / sUkSma ekendriya paryAptoMse sUkSma ekendriya jIva vizeSa adhika haiM // 36 // zaMkA- vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna- vizeSakA pramANa sUkSma ekendriya aparyApta jIvoMke barAbara hai / sUkSma ekendriyoMse ekendriya jIva vizeSa adhika haiM // 37 // zaMkA- vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna- vizeSakA pramANa bAdara ekendriya jIvoMke barAbara hai| kAyamArgaNAke anusAra trAkAyika jIva sabameM stoka haiM // 38 // kyoMki, prasoMmeM utpanna honake yogya pariNAmoMmeM jIva atyanta thor3e pAye jAte 1 pratiSu tudiva daNattAdo' iti pAThaH / Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 42.1 apAbahugANugame kAyamagaNI NAmesu bahuA jIvA saMbhavaMti, suhapariNAmANaM pAeNa asNbhvaado| teukAiyA asaMkhejjaguNA // 39 // ettha guNagAro asaMkhejjA logA / kudo ? tasajIvehi padarassa asaMkhejjadibhAgamettehi ovttttidteukkaaiypmaannttaado| puDhavikAiyA visesAhiyA // 40 // ___ettha visesapamANamasaMkhejjA logA teukkAiyANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| AukkAiyA visesAhiyA // 41 // kettiyametto viseso ? asaMkhejjA logA puddhvikaaiyaannmsNkhejjdibhaago| tesi ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| vAukkAiyA visesAhiyA // 42 // kettio viseso ? asaMkhejjA logA aaukkaaiyaannmsNkhejjdibhaago| tesiM ko paDibhAgo ? asaMkhajjA logaa| haiN| aura zubha pariNAmoM meM bahuta jIva sambhava nahIM haiM, kyoMki, zubha pariNAma prAyaH karake asaMbhava hai| trasakAyikoMse tejaskAyika jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 39 // yahAM guNakAra asaMkhyAta loka hai, kyoMki, vaha jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra prasakAyika jIvoM dvArA apavartita tejaskAyika jIva rAzipramANa hotA hai| tejaskAyikoMse pRthivIkAyika jIva vizeSa adhika haiM // 40 // yahAM vizeSakA pramANa tejaskAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta loka hai| pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| pRthivIkAyikoMse apkAyika jIva vizeSa adhika haiM // 41 // yahAM vizeSa kitanA hai ? pRthivIkAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaM. khyAta lokapramANa vizeSa hai / unakA pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| apkAyikoMse vAyukAyika jIva vizeSa adhika haiM // 42 // vizeSa kitanA hai ? apkAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta loka pramANa vizeSa hai| unakA pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 chakkhaMDAgamai khudAbaMdhI [2, 11, 13. __ akAiyA aNaMtaguNA // 43 // ettha guNagAro abhavasiddhiehi aNaMtaguNo / kudo ? asaMkhajjalogamettavAukkAiyabhajidaakAiyappamANattAdo / vaNapphadikAiyA aNaMtaguNA // 44 // ettha guNagAro abhavasiddhiehito siddhehiMto sabajIvANaM paDhamavaggamUlAdo vi aNaMtaguNo / kudo ? akAiehi bhajidasagaaNaMtabhAgahINasavvajIvarAsipamANAdo / aNNeNa payAreNa chaNhaM kAyANamappAbahugaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi savvatthovA tasakAiyapajjattA // 45 // kudo ? padaraMgulassa asaMkhejjadimAgeNovahidajagapadarapamANattAdo / 'tasakAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 46 // ettha guNagAro AvaliyAe asNkhejjdibhaago| kudo 1 padaraMgulassa asaMkheadibhAgeNovaTTidajagapadaramettA tasakAiyaapajjattA tti davANiogaddAre parUvidattAdo / vAyukAyikoMse akAyika jIva anantaguNe haiM // 43 // yahAM guNakAra abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNA hai, kyoMki, vaha asaMkhyAta lokamAtra vAyukAyikoMse bhAjita akAyika jIvoMke barAbara hai| akAyikoMse vanaspatikAyika jIva anantaguNa haiM // 44 // yahAM guNakAra abhadhyasiddhika, siddha aura sarva jIvoMke prathama vargamUlase bhI anantaguNA hai, kyoMki, vaha akAyika jIvoMse bhAjita apane ananta bhAgase hIna sarva jIvarAzipramANa hai / anya prakArase chaha kAya jIvoMke alpabahutvake nirUpaNArtha uttara sUtra kahate haiM trasakAyika paryApta jIva sabameM stoka haiM // 45 // - kyoMki, ve pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgase apavartita jagapratarapramANa hai| trasakAyika paryAptoMse trasakAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 46 // yahAM guNakAra AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga hai, kyoMki, 'pratarAMgulake asaMkhyAtave bhAgase apavartita jagapratarapramANa trasakAyika aparyApta jIva haiM ' aisA dravyAnuyogadvArameM prarUpita kiyA hai| Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 50.] appAbahugANugame kAyamagaNA teukkAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 47 // ettha guNagAro asaMkhejjA logA, tasakAiya apajjattaehi teukkAiyaapajjattarAsimhi bhAge hide asaMkhejjaloguvalaMbhAdo / puDhavikAiyaapajjattA visesAhiyA // 48 // visesapamANamasaMkhejjA logA teukkaaiyapjjttaannmsNkhejjdimaago| ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logA / AukkAiyaapajjattA visesAhiyA // 49 // kettio viseso ? asaMkhejjA logA puddhvikaaiyaannmsNkhejjdimaago| ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| vAukkAiyaapajjattA visesAhiyA // 50 // visesapamANamasaMkhejjA logA aaukaaiyaannmsNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| trasakAyika aparyAptoMse tejaskAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 47 / / yahAM guNakAra asaMkhyAta loka hai, kyoMki, trasakAyika aparyApta jIvoMkA tejaskAyika aparyApta rAzimeM bhAga denepara asaMkhyAta loka upalabdha hote haiN| tejaskAyika aparyAptoMse pRthivIkAyika aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 48 // vizeSakA pramANa tejaskAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta loka hai| pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai / pRthivIkAyika aparyAptoMse apkAyika aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 49 // vizeSa kitanA hai ? pRthivIkAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta lokapramANa vizeSa hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| apkAyika aparyAptoMse vAyukAyika aparyApta jIva vizeSa Adhika haiM // 50 // vizeSakA pramANa apkAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka hai| pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 11, 51. teukkAiyapajjattA saMkhejjaguNA // 51 // kudo ? vissasAdo / ettha tappAoggasaMkhejjarUvANi guNagAro / puDhavikAiyapajjattA visesAhiyA // 52 // visesapamANamasaMkhejjA logA teukAiyapajjattANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| AukAiyapajjattA visesAhiyA // 53 // visesapamANamasaMkhejjA logA puddhvikaaiypjjttaannmsNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| vAukAiyapajjattA visesAhiyA // 54 // visesapamANamasaMkhejjA logA AukAiyapajjattANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| akAiyA aNaMtaguNA // 55 // vAyukAyika aparyAptoMse tejaskAyika paryApta jIva saMkhyAtaguNe haiM // 51 // kyoMki, aisA svabhAvase hai| yahAM tatprAyogya saMkhyAta rUpa guNakAra hai| tejaskAyika paryAptoMse pRthivIkAyika paryApta jIva vizeSa adhika haiM // 52 // vizeSakA pramANa tejaskAyika paryApta jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka hai| pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| pRthivIkAyika paryAptoMse apkAyika paryApta jIva vizeSa adhika haiM // 53 // vizeSakA pramANa pRthivIkAyika paryApta. jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| apkAyika paryAptoMse vAyukAyika paryApta jIva vizeSa adhika haiM // 54 // vizeSakA pramANa apkAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka hai| pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| vAyukAyika paryAptoMse akAyika jIva anantaguNe haiM // 55 / / Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 59. ] appAbahugANugame kAyamagaNA [535 kudo ? asaMkhejjalogamettavAukAiyapajjattaehi akAiesu ovaDidesu arnntsvaavlNbhaado| vaNapphadikAiyaapajjattA aNaMtaguNA // 56 // guNagAro abhavasiddhiehito siddhehiMto savvajIvANaM paDhamavaggamUlAdo vi aNaMtaguNo / kudo ? akAiehi ovaTTidakiMcUNasadhajIvarAsisaMkhejjadibhAgapamANattAdo / vaNaphadikAiyapajjattA saMkhejjaguNA // 57 // ettha guNagAro tappAoggasaMkhejjasamayA / vaNapphadikAiyA visesAhiyA / / 58 // kettiyametto viseso ? vnnpphdikaaiyapjjttmetto| NigodA visesAhiyA // 59 // kettiyametto viseso ? bAdaravaNapphadipatteyasarIrabAdarANigodapadidvidametto / aNNeNekkeNa payAreNa appAbahugaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi kyoMki, asaMkhyAta lokamAtra vAyukAyika paryApta jIvoM dvArA akAyika jIvoMke apavartita karanepara ananta rUpa upalabdha hote haiN| akAyikoMse vanaspatikAyika aparyApta jIva anantaguNe haiM / / 56 // yahAM guNakAra abhavyasiddhikoM, siddhoM aura sarva jIvoMke prathama vargamUlase bhI anantaguNA hai, kyoMki, ukta guNakAra akAyika jIvose apavartita kucha kama sarva jIvarAzike saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| vanaspatikAyika aparyAptoMse vanaspatikAyika paryApta jIva saMkhyAtagaNe haiM // 57 // yahAM guNakAra tatprAyogya saMkhyAta samayapramANa hai| vanaspatikAyika paryAptoMse vanaspatikAyika jIva vizeSa adhika haiM // 58 // vizeSa kitanA hai ? vanaspatikAyika aparyApta jIvoM ke pramANa hai| vanaspatikAyikoMse nigodajIva vizeSa adhika haiM // 59 // vizeSa kitanA hai ? bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra bAdara-nigoda-pratiSThita jIvoMke barAbara hai / anya eka prakArase alpabahutvake nirUpaNArtha uttara sUtra kahate haiN| Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 11, 60. samvatthovA tasakAiyA // 60 // kudo ? padarassa asaMkhejjadibhAgapamANattAdo / bAdarateukAiyA asaMkhejaguNA // 61 // kudo ? tasakAiehi bAdarateukAiesu Avahidesu asNkhejjloguvlNbhaado| bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrA asaMkhejjaguNA // 62 // ettha guNagAro asaMkhejjA logaa| guNagAraddhachedaNasalAgAo palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / edaM kudo vagammade ? gurUvadesAdo / bAdaraNigodajIvA NigodapadiTThidA asaMkhejaguNA // 63 // guNagArapamANamasaMkhejjA logA / tassaddhachedaNayasalAgAo palidobamassa asNkhejjdibhaago| trasakAyika jIva sabameM stoka haiM // 6 // kyoMki, ve jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / trasakAyikoMse bAdara tejaskAyika jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 61 // kyoMki, prasakAyika jIvoM dvArA bAdara tejaskAyika jIvoMke apavartita karanepara asaMkhyAta loka upalabdha hote haiN| bAdara tejaskAyikoMse bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 62 // yahAM guNakAra asaMkhyAta loka hai| guNakArakI arddhacchedazalAkAyeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| zaMkA - yaha kahAMse jAnA jAtA hai ? samAdhAna- yaha guruke upadezase jAnA jAtA hai| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMse bAdara nigodajIva nigodapratiSThita asaMkhyAtaguNe haiM // 63 // guNakArakA pramANa asaMkhyAta loka hai| usakI arddhacchedazalAkAyeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 67.] appAbahugANugame kAyamaggaNA bAdarapuDhavikAiyA asaMkhejjaguNA // 64 // guNagArapamANamasaMkhejjA logaa| tesimaddhachedaNayasalAgAo palidoyamassa asNkhenjdibhaago| bAdaraAukAiyA asaMkhejaguNA // 65 // ettha guNagAro asaMkhejjA logaa| tassaddhachedaNayasalAgAo palidovamassa asNkhejjdibhaago| bAdaravAukAiyA asaMkhejjaguNA // 66 // ettha guNagAro asaMkhejjA logaa| guNagAraddhachedaNayasalAgAo palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / bAdaravAukAiyANaM puNa addhachedaNayasalAgA saMpuNNaM sAgarovamaM / suhumateukAiyA asaMkhejjaguNA // 67 // ettha guNagAro asaMkhejjA logaa| guNagAraddhachedaNayasalAgAo vi asaMkhejjA logaa| bAdara nigoda jIva nigodapratiSThitoMse bAdara pRthivIkAyika jIva asaMkhyAtaguNe haiM / / 64 // guNakArakA pramANa asaMkhyAta loka hai / unakI arddhacchedazalAkAyeM palyopamake bhasaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| cAdara pRthivIkAyikoMse bAdara apkAyika jIva asaMkhyAtaguNe haiM / / 65 // yahAM guNakAra asaMkhyAta lokapramANa hai / usakI arddhacchedazalAkAyeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiN| bAdara apkAyikoMse bAdara vAukAyika jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 66 // ___ yahAM guNakAra asaMkhyAta loka hai / guNakArakI arddhacchedazalAkAyeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / parantu bAdara vAyukAyika jIvoMkI arddhacchedazalAkAyeM sampUrNa sAgaropamapramANa haiN| bAdara vAyukAyikoMse sUkSma tejaskAyika jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 67 // yahAM guNakAra asaMkhyAta loka hai| guNakArakI arddhacchedazalAkAyeM bhI asaMkhyAta lokapramANa haiN| Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [ 2, 11, 68. suhumapuDhavikAiyA visesAhiyA // 68 // ettha visesapamANaM asaMkhejjA logA suhumateukAiyANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| suhumaAukAiyA visemAhiyA // 69 // visesapamANamasaMkhejjA logA suhumpuddhvikaaiyaannmsNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logA / suhumavAukAiyA visesAhiyA // 70 // ko visemo ? asaMvejjA logA suhamaAukAiyANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| akAiyA aNaMtaguNA // 71 // ettha guNagAro abhavasiddhiehi aNaMtaguNo / bAdaravaNapphadikAiyA aNaMtaguNA // 72 // sUkSma tejaskAyikoMma sUkSma pRthivIkAyika jIva vizapa adhika hai // 68 // yahAM vizeSakA pramANa sUkSma tejaskAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asaMkhyAta loka hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| sUkSma pRthivIkAyikoMse sUkSma akAyika jIva vizeSa adhika haiM // 69 / / yahAM vizeSakA pramANa sUkSma pRthivIkAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asaMkhyAta loka hai| pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| sUkSma apkAyikoMse mUkSma vAyukAyika jIva vizeSa adhika haiM // 70 // vizeSa kitanA hai ? sUkSma apkAyika jIvaoNka asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta lokapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| sUkSma vAyukAyikoMse akAyika jIva anantaguNa haiM // 71 / / yahAM guNakAra abhavyasiddhika jIvose anantaguNA hai| akAyika jIvoMse bAdara vanaspatikAyika jIva anantaguNe haiM // 72 // Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 75.] appAbahugANugame kAyamagaMgaNA ( 539 ettha guNagAro abhavasiddhiehiMto siddhehiMto satyajIvANaM paDhamavaggamUlAdo vi aNaMtaguNo / kudo ? guNagArassa sadhajIvarAsiasaMkhejjadimAgattAMdo / Na ca akAiyA savvajIvANaM paDhamavaggamUlamettA anthi, tassa paDhamayama mUlassa aNaMtabhAgattAdo / suhumavaNapphadikAiyA asaMkhejjaguNA // 73 // ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| semaM sugamaM / vaNaphadikAiyA visesAhiyA // 74 // kettiyametto viseso ? bAdaravaNa phadikAiyametto / aNNesu sutesu savvAiriyasaMmadesu ettheva appAbahugasamattI hodi, puNo uvarimaappAbahugapayArassa prAraMbho / entha puga sutesu appAyahugasamattI Na hodi / NigodajIvA visesAhiyA // 75 // ettha codago bhaNadi-Ni kalamedaM suttaM, vaNaphadikAiehito pudhabhUda yahAM guNakAra abhavyasiddhiko, siddhoM aura sarva jIvoM ke prathama vargamUlase bhI anantaguNA hai, kyoMki, guNakAra sarva jIvarAzike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / aura akAyika jIva sarva jIvoMke prathama vargamUlapramANa hai nahIM, kyoMki, vaha prathama vargamUla akAyika jIvoM ke anantaveM bhAga pramANa hai| bAdara vanaspatikAyikoM se sUkSma vanaspatikAyika jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 73 // guNakAra kitanA hai ? asaMkhyAta lokapramAga hai / zAstrArtha sugama hai / sUkSma vanaspatikAyikoMse vanaspatikAyika jIva vizeSa adhika haiM // 74 // vizeSa kitanA hai ? bAdara vanaspatikAyika jIvoM ke barAbara hai| sarva AcAryoMse sammata anya sUtroMmeM yahAM hI alpavahutvakI samApti hotI hai, punaH Ageke alpavahutvaprakArakA prArambha hotA hai| parantu ina sUtroM meM alpa bahutyakI yahAM samApti nahIM hotii| vanaspatikAyikoMse nigoda jIva vizeSa adhika haiM // 75 // zaMkA-yahAM zaMkAkAra kahatA hai ki yaha sUtra niSphala hai, kyoMki, vanaspati 5 pratiSu ' samuddesu ' iti pAThaH / 2 pratiSu -- puvvabhUda- ' iti pAThaH / Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54.] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 75. NigodANamaNuvalaMbhAdo / Na ca vaNapphadikAiehiMto pudhabhUdA puDhavikAiyAdisu NigodA asthi tti AiriyANamuvadeso jeNedassa vayaNassa suttattaM pasajjade idi ? ettha parihAro buccade-hodu NAma tumbhehi vuttassa saccattaM, bahuesu suttesu vaNaphadINaM uvari Nigodapadassa aNuvalaMbhAdo NigodANamuvari vaNaphadikAiyANaM paDhaNassuvalaMbhAdo bahuehi Airiehi saMmadattAdoM ca / kiM tu evaM suttameva Na hodi tti NAvahAraNaM kAuM jutaM / so evaM bhaNadi jo coddasapuvvadharo kevalaNANI vA / Na ca vaTTamANakAle te atthi, Na ca tesi pAse sodaNAgadA vi saMpahi uvalambhaMti / tado thappaM kAUNa be vi suttANi suttAsAyaNabhIrUhi Airiehi vakkhANeyavyANi ti| NigodANamuvari vaNapphadikAiyA visesAhiyA hoti bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrametteNa, vaNapphadikAiyANaM uvari NigodA puNa keNa visesAhiyA hoti tti bhaNide vuccade / taM jahA- vaNapphadikAiyA tti vutte bAdaraNigodapadidvidApadihridajIvA Na ghetvyaa| kudo ? AdheyAdo AdhArassa bhedadasaNAdo / kAyika jIvoMse pRthagbhUta nigoda jIva pAye nahIM jAte / tathA vanaspatikAyika jIvose pRthagbhUta pRthivIkAyikAdikoM meM nigoda jIva haiM ' aisA AvAryoMkA upadeza bhI nahIM hai, jisase isa vacanako sUtratvakA prasaMga ho sake ? samAdhAna-yahAM uparyukta zaMkAkA parihAra kahate haiM- tumhAre dvArA kahe hue vacanameM bhale hI satyatA ho, kyoMki, bahutase sUtroMmeM vanaspatikAyika jIvoMke Age 'nigoda' pada nahIM pAyA jAtA, nigoda jIvoMke Age vanaspatikAyikoMkA pATha pAyA jAtA hai, aura aisA bahutase AcAryoMse sammata bhI hai / kintu 'yaha sUtra hI nahIM hai ' ailA nizcaya karanA ucita nahIM hai / isa prakAra to vaha kaha sakatA hai jo ki caudaha pUrvokA dhAraka ho athavA kevalajJAnI ho / parantu vartamAna kAlameM na to ve donoM hai aura na unake pAsa meM sunakara Aye hue anya mahApuruSa bhI isa samaya upalabdha hote haiM / ata eva sUtrakI AzAtanA (cheda yA tiraskAra) se bhayabhIta rahanevAle AcAryoM ko sthApya samajha kara donoM hI sUtroMkA vyAkhyAna karanA cAhiye / zaMkA-nigoda jIvoMke Upara vanaspatikAyika jIva bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra mAtrase vizeSAdhika hote haiM, parantu vanaspatikAyika jIvoMke Age nigodajIva kisase vizeSAdhika hote haiM ? samAdhAna-uparyukta zaMkAkA uttara isa prakAra dete haiM- 'vanaspatikAyika jIva' aisA kahanepara bAdara nigoMdoMse pratiSThita apratiSThita jIvoMkA grahaNa nahIM karanA cAhiye, kyoMki, Adheyase, AdhArakA bheda dekhA jAtA hai| 1 pratiSu -- padaNassuvalaMmAdo ' iti paatthH| 2 pratiSu -- samudattAdo' iti pAH / Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 75.] appAbahugANugame kAyamagaNA vaNapphadiNAmakammodaillattaNeNa savvesimegattamatthi tti bhaNide hodu teNa egataM, kiMtu tamettha avivakkhiyaM, AhAra-aNAhArattaM caiva vivakkhiyaM / teNa vaNapphadikAiesu bAdaraNigodapadihidApadidvidA Na gahidA / vaNapphadikAiyANamuvari / NigodA visesAhiyA' tti bhaNide bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrehi bAdaraNigodapadiDhidehi ya visesAhiyA / bAdaraNigodapadidvidApadihidANaM kadhaM Nigodavavaeso ? Na, AhAre AheovayArAdo tesiM nnigodttsiddhiido| vaNaphadiNAmakammodaillANaM savvesi vaNapphadisaNNA sutte dissadi / bAdaraNigodapadidvidaapadidvidANamettha sutte vaNapphadisaNNA kiNNa NihiTThA ? godamo ettha puccheyvyo| amhehi godamo bAdaraNigodapadidvidANaM vaNapphadisaNaM Necchadi tti tassa ahippAo khio| zakA-vanaspati nAmakarmake udayase saMyukta hone kI apekSA soMke ekatA hai ? samAdhAna-vanaspati nAmakarmodayakI apekSA usase ekatA rahe, kintu usakI yahAM vivakSA nahIM hai| yahAM AdhAratva aura anAdhAratvakI hI vivakSA hai| isa kAraNa vanaspatikAyika jIvoM meM bAdara nigodAse pratiSThita apratiSThita jIvokA grahaNa nahIM kiyA gyaa| vanaspatikAyika jIvoMke Upara nigodajIva vizeSa adhika haiM' aisA kahanepara bAdara nigoda jIvoMse pratiSTita bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMse vizeSa adhika haiM (aisA samajhanA cAhiye ) / . zaMkA-bAdara nigodajIvoMse pratiSThita apratiSTita jIvoMke 'nigoda ' saMjJA kaise ghaTita hotI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, AdhArameM AdheyakA upacAra karanese unake nigodatya siddha hotA hai| zaMkA-vanaspati nAmakarmake udayase saMyukta saba jIvoMke 'vanaspati' saMjJA sUtra meM dekhI jAtI hai| bAdara nigodajIvose pratiSThita apratiSThita jIvoMke yahAM sUtrameM vanaspati saMjJA kyoM nahIM nirdiSTa kI ? samAdhAna -- isa zaMkAkA uttara gotamase pUchanA cAhiye / hamane to ' gautama bAdara nigoda jIvoMse pratiSThita jIvoMke ' vanaspati' saMzA nahIM svIkAra karate' isa prakAra unakA abhiprAya kahA hai| 1 pratiSu metta' iti pAra Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khudAbaMdho puNo aNNeNa payAreNa appAhugaparUvaNamuttaramuttaM bhaNadisavvatthovA bAdarateukAiyapajjattA // 76 // kudo ? asaMkhejjapadarAvaliyapamANattAdo / tasakAiyapajjattA asaMkhejjaguNA // 77 // ettha guNagAro jagapadarassa asaMkhejjadibhAgo / kudo ? asaMkhejjapadaraMgule hi oTTidajagapadarappamANattAdo / 542 ] tasakAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 78 // guNagAro AvaliyA asaMkhejjadibhAgo / kudo ? tasa apajjata avahArakAleNa tamupajjatta avahArakAle bhAge hide AvaliyAe asaMkhejjadibhAgovalaMbhAdo / vaNaphadikAiyapatteyasarIrapajjattA asaMkhejjaguNA // 79 // guNagAro palidovasta asaMkhejjadibhAgo / kudo ? bAdaravaNaSphadipatteyasarIrapajjata avahArakAlena tasakAiyaavahArakAle bhAge hide palidovamassa asaMkhejjadi [ 2, 11, 76. JAAN phira bhI anya prakAra se alpabahutva ke nirUpaNArtha uttara sUtra kahate haiM bAdara tejaskAyika jIva sabameM stoka haiM / / 76 / / kyoMki, ve asaMkhyAta pratarAvalIpramANa haiM / bAdara tejaskAyikoMse trasakAyika paryApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM / / 77 / / yahAM guNakAra jagapratarakA asaMkhyAtavAM bhAga hai, kyoMki vaha asaMkhyAta pratarAMguloM se apavartita jagapratarapramANa hai / kAyika paryAptoMse sakAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 78 // yahAM guNakAra AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga hai, kyoMki, trasa aparyApta jIvoMke avahArakAla se trasa paryApta jIvoMke avahArakAlako bhAjita karanepara AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga labdha hotA hai / kAyika aparyAptoMse vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIva asaMkhyAta - guNa haiM // 79 // yahAM guNakAra palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga hai, kyoMki, bAdaravanaspatikAdhika pratyeka zarIra paryApta jIvoMke avahArakAlase asakAyika jIvoMke avahArakAlako bhAjita Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 81. ] appAbahugANugame kAyamaggaNA [ 543 bhaaguvlNbhaado| bAdaraNigodajIvA NigodapadiTThidA pajjattA asaMkhejjaguNA // 80 // vAdaraNigodajIvaNideso kimaDhe kado, bAdaraNigodapadidvidA ci vattavbaM ? Na, bAdaraNigodapadiTThidANaM NigodajIvAdhArANa sayaM patteyasarIrANamuvayArabaleNa NigodajIvasaNNA ettha hodu tti jANAvaNaTuM kado / guNagAro AvaliyAe asNkhjjdibhaago| kudo ? bAdaraNigodapadidvidaavahArakAleNa bAdaravaNapphadipatteyasarIraavahArakAle bhAge hide avaliyAe asaMkhejjadibhAguvalaMbhAdo / bAdarapuDhavikAiyapajjattA asaMkhejjaguNA // 81 // guNagAro AvaliyAe asaMkhejjadimAgo / kAraNaM puvvaM va vattavyaM / karanepara palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga upalabdha hotA hai / vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMse cAdara nigodajIva nigoda-pratiSThita paryApta asaMkhyAtaguNe haiM / / 80 / / zaMkA- 'bAdara nigoda jIva' kA nirdeza kisa liye kiyA, bAdara-nigoipratiSTita ' itanA hI kahanA cAhiye ? samAdhAna nahIM, kyoMki, nigodajIvoMke AdhArabhUta va svayaM pratyekazarIra aise bAdara nigodajIvoMse pratiSThita jIvoMko yahAM upacArake balase 'nigodajIva' saMjJA ho isa bAtake zApanArtha 'bAdara nigodajIca' kA nirdeza kiyA hai| guNakAra yahAM AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga hai, kyoMki, bAdara-nigoda-pratiSThita jIvoMke avahArakAlase bAdaravanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMke avahArakAlako bhAjita karanepara AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga upalabdha hotA hai| ___ bAdara nigodajIva nigodapratiSThita paryAptoMse bAdara pRthivakiAyika paryApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 81 // guNakAra AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga hai / kAraNa pahileke samAna kahanA caahiye| 1 pratiSu ' jIvAdhAraNaM' iti pAThaH / vate & Personal Use Only www.jainelibrary Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 82. bAdaraAukAiyapajjattA asNkhejjgunnaa|| 82 // guNagAro AvaliyAe asNkhejjdibhaago| kAraNaM pujyaM va vattavyaM / bAdaravAukAiyapajjattA asaMkhejjaguNA // 83 // guNagAro asaMkhejjAo seDIo padaraMgulassa asaMkhejjadibhAgamettAo / hehimarAsiNA uvarimarAsimovaTTiya savvattha guNagAro uppAedayo / bAdarateuapajjattA asaMkhejjaguNA // 84 // guNagAro asaMkhejjA logaa| guNagAraddhacchedaNayasalAgAo sAgarovarma' palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNUNayaM / / bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIraapajattA asaMkhejaguNA // 85 // guNagArapamANamasaMkhejjA logaa| guNagAraddhacchedaNayasalAgAo palidovamassa asNkhejjdibhaago| bAdara pRthivIkAyika paryAptoMse bAdara apkAyika paryApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 82 // guNakAra AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga hai / kAraNa pahileke samAna kahanA caahiye| bAdara apkAyika paryAptoMse bAdara vAyukAyika paryApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM / / 83 // yahAM guNakAra pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta jagazreNI hai| adhastana rAzise uparima rAzikA apavartana kara sarvatra guNakAra utpanna karanA cAhiye / bAdara vAyukAyika paryAptoMse bAdara tejaskAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 84 // yahAM guNakAra asaMkhyAta loka hai| guNakArakI arddhacchedazalAkAyeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna sAgaropamapramANa haiN| bAdara tejaskAyika aparyAptoMse bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 85 // guNakArakA pramANa asaMkhyAta loka hai| guNakArakI arddhacchedazalAkAyeM patyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / 1 apratau ' sAgarovamaM' iti pAThaH nAsti / For Private Personal Use Only Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 89.] appAbahugANugame kAyamaggaNA [545 bAdaraNigodajIvA NigodapadiTTidA apajjattA asaMkhejjaguNA // 86 // ___ettha guNagAro asaMkhejjA logaa| tesiM chedaNANi palidovamassa asaMkhenadibhAgo / bAdarapuDhavikAiyA apajjattA asaMkhejjaguNA // 87 // guNagAro asaMkhejjA logA / tesiM chedaNANi palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / vAdaraAukAiyaapajjattA asaMkhajjaguNA // 88 // guNagAro asaMkhejjA logA / tesiM chedaNANi palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / bAdaravAuapajjattA asaMkhejjaguNA // 89 // guNagArapamANamasaMkhejjA logaa| tesiM chedaNANi palidovamassa asNkhejjdibhaago| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyAptoMse nigodapratiSThita bAdara nigodajIva aparyApta asaMkhyAtaguNe haiM / / 86 // yahAM guNakAra asaMkhyAta loka hai| unake arddhaccheda palyopamake asaMkhyAtarSe bhAgapramANa haiN| nigodapratiSThita bAdara nigoda jIva aparyAptoMse vAdara pRthivIkAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM / / 87 // guNakAra asaMkhyAta loka hai / unake arddhacchedaM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga. pramANa hai| bAdara pRthivIkAyika aparyAptoMse bAdara apkAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 88 // guNakAra asaMkhyAta loka hai / unake arddhaccheda palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| bAdara apkAyika aparyAptoMse bAdara vAyukAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe guNakArakA pramANa asaMkhyAta loka hai| unake ardhacched palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546) chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 11, 90. suhumateukAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 9 // guNagArapamANamasaMkhejjA logaa| tesiM chedaNANi vi asaMkhejjA logaa| suhamapuDhavikAiyaapajjattA visesAhiyA // 91 // kettiyametto viseso ? asaMkhejjA logA suhumteukaaiyaannmsNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logA / suhumaAukAiyaapajjattA visesAhiyA // 92 // kettiyo viseso ? asaMkhejjA logA suhumapuDhavikAiyANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| suhumavAukAiyaapajjattA visesAhiyA // 93 // visesapamANamasaMkhejjA logA suhumaAukAiyANamasaMkheJjadibhAgo / tesiM ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| bAdara vAyukAyika aparyAptoMse sUkSma tejaskAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 90 // guNakArakA pramANa asaMkhyAta loka hai / unake ardhaccheda bhI asaMkhyAta lokapramANa haiN| sUkSma tejaskAyika aparyAptoMse sUkSma pRthivIkAyika aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 91 // vizeSa kitanA hai ? sUkSma tejaskAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta lokapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| sUkSma pRthivIkAyika aparyAptoMse sUkSma apkAyika aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 92 // vizeSa kitanA hai ? sUkSma pRthivIkAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta lokapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| sUkSma apkAyika aparyAptoMse sUkSma vAyukAyika aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 93 // vizeSakA pramANa sUkSma apkAyika jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka hai| unakA pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 17. ] apAtrahugAgame kAyamaggaNA suhumateukAiyapajjatA saMkhejjaguNA // 94 // ettha guNagAro tappA oggasaMkhejjasamayA / suhumapuDhavikAiyapajjattA visesAhiyA // 95 // visesapamANamasaMkhejjA logA suhumate ukAiya pajjattANamasaMkhejjadibhAgo / paDibhAgo asaMkhejjA logA / suhumaAukAiyapajjattA visesAhiyA // 96 // visesapamANamasaMkhejjA logA suhuma puDhavikAiyapajjattANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ! asaMkhejjA logA / [ 547 suhumavAukAiyapajjattA visesAhiyA // 97 // visesapamANamasaMkhejjA logA suhumaAukAiyapajjattANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logA / sUkSma vAyukAyika aparyAptoMse sUkSma tejaskAyika paryApta jIva saMkhyAtaguNe haiM // 94 // yahAM guNakAra tatprAyogya saMkhyAta samaya hai / sUkSma tejaskAyika paryAptoMse sUkSma pRthivIkAyika paryApta jIva vizeSa adhika haiM // 95 // vizeSakA pramANa sUkSma tejaskAyika paryApta jIvoM ke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka hai | pratibhAga asaMkhyAta loka hai / sUkSma pRthivIkAyika paryAptoMse sUkSma aSkAyika paryApta jIva vizeSa adhika haiM // 96 // vizeSakA pramANa sUkSma pRthivIkAyika paryApta jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai / sUkSma aSkAyika paryAptoMse sUkSma vAyukAyika paryApta jIva vizeSa adhika haiM // 97 // vizeSakA pramANa sUkSma aSkAyika paryApta jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai / Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 chakkhaMDAgame khudAbaMdho / [2, 11, 98. akAiyA aNaMtaguNA // 98 // ko guNagAro ? abhavasiddhiehi aNaMtaguNo / kudo ? suhamavAukAiyapajjattehi ovaTTidaakAiyapamANattAdo / bAdaravaNapphadikAiyapajjattA aNaMtaguNA // 99 // guNagAro abhavasiddhiehito siddhehito sanajIvANaM paDhamavaggamUlAdo vi aNaMtaguNo / kudo ? savvajIvANaM paDhamavaggamUlAdo aNaMtaguNahINehi akAiehi asaMkhajjalogaguNehi ovaTTidasayajIvarAsipamANattAdo / bAdaravaNapphadikAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 100 // ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| bAdaravaNapphadikAiyA visesAhiyA // 101 // kettiyametto viseso ? bAdaravaNapphadikAiyapajjattametto / sUkSma vAyukAyika paryAptoMse akAyika jIva anantaguNe haiM // 98 // guNakAra kitanA hai ? abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNA hai, kyoMki, vaha sUkSma vAyukAyika paryApta jIvoMse apavartita akAyika jIvoM ke barAbara hai / akAyika jIvoMse bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva anantaguNe haiM // 99 // yahAM guNakAra abhavyasiddhika jIvoM, siddhoM aura sarva jIvoMke prathama vargamUlase bhI anantaguNA hai, kyoMki, vaha sarva jIvoMke prathama vargamUlase anantaguNe hIna asaMkhyAta lokaguNe akAyika jIvoMse apavartita sarva jIvarAzipramANa hai| bAdara vanaspatikAyika paryAptAse bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 10 // guNakAra kitanA hai ? asaMkhyAta lokapramANa hai / bAdara vanaspatikAyika aparyAptoMse bAdara vanaspatikAyika jIva vizeSa adhika haiM / / 101 // vizeSa kitanA hai ? bAdara vanaspatikAyika paryApta jIvoMke barAbara hai| Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 106.] appAbahugANugame kAyamagaNA [ 549 suhamavaNapphadikAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 102 // ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| suhumavaNapphadikAiyapajjattA saMkhejjaguNA // 103 // ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / suhumavaNapphadikAiyA visesAhiyA // 104 // kettiyametto viseso ? suhumavaNapphadikAiyaapajjattametto / vaNa'phadikAiyA visesAhiyA // 105 // kettiyametto viseso ? bAdaravaNapphadikAiyametto / bAdaravaNapphadikAiesu bAdaraNigodapadiTThidApadidvidA Na asthi, tesiM vaNapphadikAiyavavaesAmAvAdo / NigodajIvA visesAhiyA // 106 // bAdara vanaspatikAyikoMse sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 102 // guNakAra kitanA hai ? asaMkhyAta lokapramANa hai| sUkSma vanaspatikAyika aparyAptoMse sUkSma vanaspatikAyika paryApta jIva saMkhyAtaguNe haiM // 103 // guNakAra kitanA hai ? saMkhyAta samayapramANa hai| sUkSma vanaspatikAyika paryAptoMse sUkSma vanaspatikAyika jIva vizeSa Adhika haiM // 104 // vizeSa kitanA hai ? sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIvoMke barAbara hai| sUkSma vanaspatikAyikoMse vanaspatikAyika jIva vizeSa adhika haiM // 105 // vizeSa kitanA hai? bAdara vanaspatikAyika jIvoMke barAbara hai / bAdara vanaspatikAyika jIvoM meM bAdara-nigoda-pratiSThita apratiSThita jIva nahIM hai, kyoMki, unake 'vanaspatikAyika' saMjJAkA abhAva hai| vanaspatikAyikoMse nigoda jIva vizeSa adhika haiM // 106 // Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 11, 107. kettiyametto viseso ? bAdaravaNapphadipatteyasarIrehi bAdaraNigodapadiTThidehi ya pjjttmetto| jogANuvAdeNa savvatthovA maNajogI // 107 // kudo ? devANaM saMkhejjadibhAgappamANattAdo / vacijogI saMkhejjaguNA // 108 // kudo? padaraMgulassa saMkhejjadibhAgeNa vacijogiavahArakAleNa saMkhejjapadaraMgulamette maNajogiavahArakAle bhAge hide saMkhejjarUvovalaMbhAdo / ajogI aNaMtaguNA // 109 // ko guNagAro ? abhavasiddhiehi aNaMtaguNo / vizeSa kitanA hai ? bAdara vanaspati pratyekazarIra tathA bAdara-nigoda pratiSThita jIvoM sahita paryApta zarIra mAtra Azrita jIvarAzipramANa vaha vizeSa hai|| vizeSArtha-Upara sUtra 75 kI TokAmeM batalAyA jA cukA hai ki prastuta sUtroMmeM vanaspatikAyika jIvoMke bhItara una ekendriya jIvoMkA samAveza nahIM kiyA gayA jo svayaM apratiSThita arthAt pratyekakAya hote hue bhI bAdara nigoda jIvoMse pratiSThita haiN| jIvakANDa gAthA 199 ke anusAra pRthvI, jala, agni aura vAyukAyika jIvoM tathA kevalI, AhAraka va deva-nArakiyoM ke zarIroMko chor3a zeSa samasta saMsArI paryApta jIvoMke zarIra nigodiyA jIvoMse pratiSThita haiN| ataeva nigoda jIvoMke pramANa prarUpaNameM TIkAkAra dvArA batalAye gaye vizeSa dvArA unhIM saba rAziyoMkA grahaNa kiyA gayA pratIta hotA hai| yogamArgaNAke anusAra manoyogI jIva sabameM stoka haiM // 107 // kyoMki, ve devoMke saMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| manoyogiyoMse vacanayogI saMkhyAtaguNe haiM // 108 // kyoMki, pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgapramANa vacanayogi-avahArakAlase saMkhyAta pratarAMgulapramANa manoyogi-avahArakAlako bhAjita karanepara saMkhyAta rUpa upalabdha vacanayogiyoMse ayogI jIva anantaguNe haiM // 109 // guNakAra kitanA hai ? abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNA hai| Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 114. ] appA bahugAgame jogamaggaNA kAyajogI anaMtaguNA // 110 // guNagAro abhavasiddhiehiMto siddhehiMto savyajIva paDhamavaggamUlAdo vi anaMtaguNo / aNeNa payAreNa jogappA bahuaparUtraNamuttaramuttaM bhaNadi savvatthovA AhAramissakAyajogI / / 111 // sugamaM / AhAra kAyajogI saMkhejjaguNA // 112 // ko guNagAro ? doNi ruvANi / ve uvviyamissakAyajogI asaMkhejjaguNA // 113 // guNagArI jagapadarassa asaMkhejjadibhAgo / saccamaNajogI saMkhejjaguNA // 114 // kudo ? vissasAdo ayogiyoMse kAyayogI anantaguNe haiM // 110 // guNakAra abhavyasiddhikoM, siddhoM aura sarva jIvoM ke prathama vargamUla se bhI anantaguNA hai| anya prakAra se yogamArgaNAkI apekSA alpabahutvake nirUpaNArtha uttara sUtra kahate haiM-- [ 551 AhAramizrakAyayogI sabameM stoka haiM / / 112 // yaha sUtra sugama AhAramizrakAyayogiyoMse AhArakAyayogI saMkhyAtaguNe haiM // 112 // guNakAra kitanA hai ? guNakAra do rUpa hai / AhArakAyayogiyoMse vaikriyikamizrakAyayogI asaMkhyAtaguNe haiM / / 113 // hai 1 guNakAra jagapratarakA asaMkhyAtavAM bhAga hai / vaikriyikamizrakAyayogiyoMse satyamanoyogI saMkhyAtaguNe haiM / / 114 // kyoMki, aisA svabhAva se hai / Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 115. mosamaNajogI saMkhejjaguNA // 115 // kudo ? saccamaNajogaaddhAdo mosamaNajogaaddhAe saMkhejjaguNattAdo saccamaNajogapariNamaNavArehiMto mosamaNajogapariNamaNavArANaM saMkhejjaguNattAdo vA / sacca-mosamaNajogI saMkhejjaguNA // 116 // ettha puvvaM va dohi payArehi saMkhejjaguNattassa kAraNaM vattavyaM / asacca-mosamaNajogI saMkhejjaguNA // 117 // ettha vi pubillaM duvihakAraNaM vattavyaM / maNajogI visesAhiyA // 118 // kettiyametto viseso ? sacca-mosa saccamosamaNajogimetto viseso / saccavacijogI saMkhejjaguNA // 119 // kAraNaM ? maNajogiaddhAdo vacijogiaddhAe saMkhejjaguNattAdo maNajogavArehito saccavacijogavArANaM saMkhejjaguNattAdo vA / satyamanoyogiyoMse mRSAmanoyogI saMkhyAtaguNe haiM // 115 // kyoMki, satyamanoyogake kAlakI apekSA mRSAmanoyogakA kAla saMkhyAtaguNA hai, athavA satyamanoyogake pariNamanavAroMkI apekSA mRSAmanoyogake pariNamanavAra saMkhyAtaguNe haiN| mRSAmanoyogiyoMse satya-mRSAmanoyogI saMkhyAtaguNe haiM / / 116 / / yahAM pUrvake samAna donoM prakAroMse saMkhyAtaguNatvakA kAraNa kahanA caahiye| satya mRSAmanoyogiyoMse asatya mRSAmanoyogI saMkhyAtaguNe haiM // 117 // yahAM bhI pUrvokta donoM prakArakA kAraNa kahanA cAhiye / asatya-mRSAmanoyogiyoMse manoyogI vizeSa adhika haiM // 118 // vizeSa kitanA hai ? satya, mRSA aura satya mRSA manoyogiyoMke barAbara hai| manoyogiyoMse satyavacanayogI saMkhyAtaguNe haiM / 119 // kyoMki, manoyogikAlase vacanayogikAla saMkhyAtaguNA hai, athavA manoyoga pAroMse satyavacanayogavAra saMkhyAtaguNe haiM / Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAtrahugAgame jogamaggaNA mosavacijogI saMkhejjaguNA // 120 // ettha vipu va duvikAraNaM vattaM / saccamosavacijogI saMkhejjaguNA // 121 // ettha vitaM caiva kAraNaM / darkAya jogI saMkhejjaguNA // 122 // kudo ? maNa-vacijogaddhAhiMto kAyajogAe saMkhejjaguNattAdo / asaccamosavacijogI saMkhejjaguNA // 123 // kudo ? bIiMdiyapajjattajIvANaM gahaNAdo | vacijogI visesAhiyA // 124 // kettiyametteNa ? sacca-mosa - sacca mosavaci jogimetteNa / ajogI anaMtaguNA // 125 // ko guNagAro ? abhavasiddhiehi anaMtaguNo / 2, 11, 125. ] satyavacanayogiyoM se mRpAvacanayogI saMkhyAtaguNe haiM // 120 // yahAM bhI pUrvake samAna donoM prakArakA kAraNa kahanA cAhiye / mRSAvacanayogiyoMse satya- mRSAvacanayogI saMkhyAtaguNe haiM / / 121 // yahAM bhI vahI uparyukta kAraNa hai / satya- mRSAvacanayogiyoMse vaikriyikakAyayogI saMkhyAtaguNe haiM / / 122 / / kyoMki, mana vacanayogakAloMse kAyayogakAla saMkhyAtaguNA hai / vaikriyikakAyayogiyoMse asatya - mRSAvacanayogI saMkhyAtaguNe haiM // 123 // kyoMki, yahAM dvIndriya paryApta jIvoMkA grahaNa kiyA gayA hai / asatya-mRSAvacanayogiyoMse vacanayogI vizeSa adhika haiM // 124 // kitane mAtra vizeSa se adhika haiM ? satya, mRSA aura satyamRSA vacanayogimAtravizeSa se adhika haiM / vacanayogiyoM se ayogI anantaguNe haiM / / 125 // guNakAra kitanA hai ? abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNA hai / [ 553 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 126. kammaiyakAyajogI aNaMtaguNA // 126 // ko guNagAro ? abhavasiddhiehiMto siddhehiMto sadhajIvANaM paDhamavaggamalAdo vi aNaMtaguNo | kudo ? aMtomuhuttaguNidaajogirAsipamANeNovaTTidasavyajIvarAsimettattAdo / orAliyamissakAyajogI asaMkhejjaguNA // 127 // ko guNagAro ? aMtomuhuttaM / orAliyakAyajogI saMkhejjaguNA // 128 // sugamaM / kAyajogI visesAhiyA // 129 // kettiyametto viseso ? sesakAyajogimetto / vedANuvAdeNa savvatthovA purisavedA // 130 // kudo ? sNkhejjpdrNgulovaattttidjgpdrppmaannttaado| ithivedA saMkhejjaguNA // 131 // ayogiyoMse kArmaNakAyayogI anantaguNe haiM // 126 // guNakAra kitanA hai ? abhavyasiddhikoM, siddhoM aura sarva jIvoMke prathama vargamUlase bhI anantaguNA hai, kyoMki, vaha antarmuhUrtase guNita ayogirAzipramANase apavartita sarva jIvarAzi kArmaNakAyayogiyoMse audArikamizrakAyayogI asaMkhyAtaguNe haiM // 127 // guNakAra kitanA hai ? guNakAra antarmuhUrtapramANa hai / audArikamizrakAyayogiyoMse audArikakAyayogI saMkhyAtaguNe haiM // 128 // yaha sUtra sugama hai| audArikakAyayogiyoMse kAyayogI vizeSa adhika haiM // 129 // vizeSa kitanA hai ? zeSa kAyayogipramANa hai| vedamArgaNAke anusAra puruSavedI sabameM stoka haiM // 130 // kyoMki, ve saMkhyAta pratarAMguloMse apavartita jagapratarapramANa haiM / puruSavediyoMse strIvedI saMkhyAtaguNe haiM // 131 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 135. ] appAbahugANugame vaidamAgaNI [555 ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / avagadavedA aNaMtaguNA // 132 // ko guNagAro ? abhavasiddhiehi aNaMtaguNo / NavaMsayavedA aNaMtaguNA // 133 // ko guNagAro ? abhavasiddhiehito siddhehito savvajIvANaM paDhamavaggAlAdo aNaMtaguNo / vedamaggaNAe aNNeNa payAreNa appAbahuaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi paMciMdiyatirikkhajoNiesu pydN| savvatthovA saNiNaqsayaveda. gabbhovakkaMtiyA // 134 // palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettapadaraMgulehi jagapadarammi bhAge hide saNNiNaqsayavedagaThabhovakkaMtiyA jeNa haoNti teNa thovA / saNNipurisavedA gambhovakkaMtiyA saMkhejjaguNA // 135 // guNakAra kitanA hai ? saMkhyAta samayapramANa hai| strIvediyoMse apagatavedI anantaguNe haiM // 132 // guNakAra kitanA hai ? abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNA hai / apagatavediyoMse napuMsakavedI anantaguNe haiM // 133 / / guNakAra kitanA hai ? abhavyasiddhikoM, siddhoM aura sarva jIvoMke prathama vargamUlase anantaguNA hai| vedamArgaNA anya prakAra se alpabahutvake nirUpaNArtha uttara sUtra kahate haiM yahAM paMcedriya tiryagyoni jIvoMkA adhikAra hai| saMjJI napuMsakavedI ga - pakrAntika jIva sabameM stoka haiM // 134 / / cUMki palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pratarAMguloMkA jagapratarameM bhAga denepara saMkSI napuMsakavedI garbhopakrAntika jIvoMkA pramANa hotA hai, ata eva ve stoka haiN| saMjJI napuMsaka garbhopakrAntikoMse saMjJI puruSavedI ga pakrAntika jIva saMkhyAtaguNe haiM // 135 // Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 136. kudo ? saNNIsu gabbhajesu NaqsayavedANaM pAeNa saMbhavAbhAvAdo / saNNiithivedA gabbhovakkaMtiyA saMkhejjaguNA // 136 // kudo ? saNNigabbhajesu purisavedaehito bahuANaM itthivedayANamuvalaMbhAdo / saNiNaqsayavedA sammucchimapajjattA saMkhejjaguNA // 137 // kudo ? saNNigambhajehiMto saNNisammucchimANaM saMkhejjaguNattAdo / sammucchimesu itthi-purisavedA Nasthi / kudo vagammade ? isthi-purisavedANaM sammucchimAdhiyAre appaabhugpruuvnnaabhaavaado| saNiNaqsayavedA sammucchimaapajjattA asNkhejgunnaa||138|| ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejjaadibhaago| kudo vagammade ? prmguruuvdesaado| kyoMki, saMkSI garbhajoMmeM napuMsakavediyokI prAyaH sambhAvanA nahIM hai / saMjJI puruSavedI gIpakrAntikoMse saMjJI strIvedI ga pakrAntika jIva saMkhyAta. guNe haiM // 136 // kyoMki, saMzI garbhajoM meM puruSavediyoMse strIvedI jIva bahuta pAye jAte haiN| saMjJI strIvedI ga pakrAntikoMse saMjJI napuMsakavedI sammUrchima paryApta saMkhyAtaguNe haiM // 137 // kyoMki, saMzI garbhajoMse saMkSI sammUcchima jIva saMkhyAtaguNe hai| sammUchima jIvoM meM strIvedI aura puruSavedI nahIM hai / zaMkA-yaha kahAMse jAnA jAtA hai ? samAdhAna-sammUcchimAdhikArameM strIvedI aura puruSavediyoMke alpabahutvakA prarUpaNa na karanese jAnA jAtA hai| saMjJI napuMsakavedI sammUchima paryAptoMse saMjJI napuMsakavedI sammUcchima aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM / 138 // guNakAra kitanA hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| zaMkA-yaha kahAMse jAnA jAtA hai ? samAdhAna-yaha parama guruke upadezase jAnA jAtA hai| Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 141.1 appAbahugANugame vedamAgaNA [557 saNNiitthi-purisavedA gambhovakkaMtiyA asaMkhejjavAsAuA do vi tullA asaMkhejjaguNA // 139 // kadhaM dohaM samANattaM ? asaMkhejjavAsAuesu itthi-purisajugalANaM ceva samuppattIdo / NavusayavedA sammucchimA ca asaNiNo ca suviNaMtare vi Na tattha saMbhavaMti, accaMtAbhAveNa avhtthiyttaado| ettha guNagAro palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / kudo vagammade ? AiriyaparaMparAgayauvaesAdo / edamhAdo aikkaMtarAsINaM savvesi palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettapadaraMgulANi jagapadarabhAgahAro hodi / ettha puNa saMkhejjANi padaraMgulANi bhAgahAro / asaNiNaqsayavedA gambhovakkaMtiyA saMkhejjaguNA // 140 // . kudo ? NoiMdiyAvaraNakhaovasamassa paMciMdiesu bahuANamabhAvAdo / asaNNipurisavedA gambhovakkaMtiyA saMkhejjaguNA // 141 // saMjJI napuMsakavedI sammUJchima aparyAptoMse saMjJI strIvedI va puruSavedI garmopakrAntika asaMkhyAtavarSAyuSka donoM hI tulya asaMkhyAtaguNe haiM // 139 // zaMkA-dhonoMphe samAnatA kaise hai ? samAdhAna-kyoMki, asaMkhyAtavarSAyuSkoM meM strI puruSa yugaloMkI hI utpatti hotI hai| napuMsakavedI, sammUcchima gha asaMhI jIva svapnameM bhI vahAM sambhava nahIM haiM, kyoMki, ve atyantAbhAvase nirAkRta haiN| yahAM guNakAra palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga hai| zaMkA- yaha kahAMse jAnA jAtA hai ? samAdhAna-yaha AcAryaparamparAgata upadezase jAnA jAtA hai| isase saba atikAnta rAziyoMkA jagapratarabhAgahAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pratarAMgulapramANa hotA hai| kintu yahAM saMkhyAta pratarAMgula bhAgahAra hai| uparyukta jIvoMse asaMjJI napuMsakavedI garbhopakrAntika saMkhyAtaguNe haiM // 140 // kyoMki, noindriyAvaraNakA kSayopazama paMcendriyoM meM bahutoMke nahIM hotaa| asaMjJI napuMsakavedI garbhopakrAntikoMse asaMjJI puruSavedI ga pakrAntika saMkhyAtaguNe haiM // 141 // For Private & Personal use only Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 ) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 142. sugamamedaM / asaNNiitthivedA gambhovakkaMtiyA saMkhejjaguNA // 142 // asaMkhejavAsAuaisthi-purisavedarAsippahuDi jAva asaNNiitthivedagambhovataMtiyarAsi ti tAtra jagapadarabhAgahAro saMkhejjANi padaraMgulANi / sesaM sugamaM / asaNNI NaqsayavedA sammucchimapajjattA saMkhejjaguNA // 143 // ko guNagAro ? saMkhejjA smyaa| etya jagapadarabhAgahAro padaraMgulassa sNkhejjdibhaago| __ asaNiNaqsayavedA sammucchimA apajjattA asaMkhejjaguNA // 144 // ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / kasAyANuvAdeNa samvatthovA akasAI // 145 // yaha sUtra sugama hai| asaMjJI puruSavedI garbhopakrAntikoMse asaMjJI strIvedI garbhopakrAntika saMkhyAta. guNe haiM // 142 / / . asaMkhyAtavarSAyuSka strI puruSavedarAzise lekara asaMhI strIvedI garbhopakrAntika rAzi taka jagapratarakA bhAgahAra saMkhyAta pratarAMgula hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| asaMjJI strIvedI gIpakrAntikoMse asaMjJI napuMsakavedI sammRcchima paryApta jIva saMkhyAtaguNe haiM / / 143 // guNakAra kitanA hai ? saMkhyAta samayapramANa hai| yahAM jagapratarabhAgahAra pratarAMgulakA saMkhyAtavAM bhAga hai| asaMjJI napuMsakavedI sammUcchima paryAptoMse asaMjJI napuMsakavedI sammacchima aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 144 // guNakAra kitanA hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| kaSAyamArgaNAke anusAra akaSAyI jIva sabameM stoka haiM // 145 // Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 150. apAtrahugAgame NANamaggaNA sugamamedaM / mANasAI anaMtaguNA // 146 // guNagAro saJcajIvANaM paDhamavaggamUlAdo anaMtaguNA / sesaM sugamaM / ko kasAI visesAhiyA // 147 // kettiyametto viseso ? agaMto mANakasAINaM asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / mAyakasAI visesAhiyA // 148 // ettha visesapamANaM putraM va vattavvaM / lobhakasAI visesAhiyA // 149 // sugamaM / NANANuvAdeNa savvatthovA maNapajjavaNANI // 150 // kudo ? saMkhejjatAdo / [ 559 yaha sUtra sugama hai / akaSAyI jIvoMse mAnaka pAyI jIva anantaguNe haiM // 146 // guNakAra sarva jIvoMke prathama vargamUlase anantaguNA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai mAnakaSAyiyoM se krodhakaSAyI jIva vizeSa adhika haiM || 147 // vizeSa kitanA hai ? mAnakaSAyI jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAga anantapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai / Phraseria mAyAkapAyI jIva vizeSa adhika haiM / / 148 // yahAM vizeSakA pramANa pUrvake samAna kahanA cAhiye / mAyAkaSAyiyoM se lobhakaSAyI vizeSa adhika haiM // 149 // yaha sUtra sugama hai / jJAnamArgaNA ke anusAra manaHparyayajJAnI jIva sabameM stoka haiM / / 150 / / kyoMki, ve saMkhyAta haiM / Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 152. ohiNANI asaMkhejjaguNA // 151 // guNagAro palidovamassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi plidovmpddhmvggmuulaanni| kudo ? saMkhejjarUvaguNidaAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNAvaTTidapalidovama pmaannttaado| AbhiNibohiya-sudaNANI do vi tullA visesAhiyA // 152 // ko viseso ? ohiNANINaM asaMkhejjadibhAgo ohiNANavirahidatirikkha-maNusasammAihirAsI / vibhaMgaNANI asaMkhejjaguNA // 153 // guNagAro jagapadarassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhajjAo seddiio| kudo ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettapadaraMgulehi ovaTTidajagapadarapamANattAdo / kevalaNANI aNaMtaguNA // 154 // manaHparyayajJAniyoMse avadhijJAnI asaMkhyAtaguNe haiM // 151 // guNakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta palyopama prathama vargamUla hai, kyoMki, yaha saMkhyAta rUpoMse guNita valIke asaMkhyAtaveM bhAgase apavartita palyopamapramANa hai| ____ avadhijJAniyoMse AbhiniyodhikajJAnI aura zrutajJAnI donoM hI tulya vizeSa adhika haiM // 152 // vizeSa kyA hai ? avadhijJAniyoMke asaMkhyAtaveM bhAga avadhijJAnase rahita tiyeca va manuSya samyagdRSTirAzi vizeSa hai / mAta-zrutajJAniyAsa vibhaMgajJAnI asaMkhyAtaguNe haiM // 153 // - guNakAra jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta jagazreNI hai, kyoMki, vaha palyApamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pratarAMguloMse apavartita jagapratarapramANa hai| vibhaMgajJAniyoMse kevalajJAnI anantaguNe haiM // 154 // Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 158. ] appAcahugANugame saMjamamaggaNA guNagAro abhavasiddhiehi anaMtaguNo siddhANamasaMkhejjadibhAgo / madiaNNANI sudaaNNANI do vi tullA anaMtaguNA // 155 // guNagAro abhavasiddhiehiMto siddhehiMto sabbajIvapaDhamavaggamUlAdo vi anaMtaguNo / kudo ? kevalaNANIhi ovavide desUNasaccajIvarAsipamANattAdo / saMjamANuvAdeNa savvatthovA saMjadA // 156 // kudo ! saMkhejjattAdo / saMjadAsaMjadA asaMkhejjaguNA // 157 // guNagAro palidovamassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlANi / kudo ? saMkhejjarUvaguNida asaMkhejjAvali ovaTTidapalidovama pamANattAdo / va saMjadA Neva asaMjadA Neva saMjadAsaMjadA anaMtaguNA // 158 // guNakAra abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNA aura siddhoM ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai / [ 561 kevalajJAniyoMse matiajJAnI aura zrutaajJAmI donoM hI tulya anantaguNe haiM // 155 // guNakAra abhavyasiddhikoMse, siddhoMse aura sarva jIvoMke prathama vargamUla se bhI anantaguNA hai, kyoMki, vaha kevalajJAniyoMse apavartita kucha kama sarva jIvarAzipramANa hai / saMyamamArgaNAnusAra saMyata jIva sabameM stoka haiM // 156 // kyoMki, ve saMkhyAta haiM / saMyatoM se saMyatAsaMyata asaMkhyAtaguNe haiM // 157 // guNakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta palyopama prathama vargamUla hai, kyoMki, vaha saMkhyAta rUpoMse guNita asaMkhyAta AvaliyoMse apavartita palyopamapramANa hai / saMyatAsaMyata jIvoMse na saMyata na asaMyata na saMyatAsaMyata aise siddha jIva anantaguNe haiM // 158 // Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 159. guNagAro abhavasiddhiehi anaMtaguNo / kudo ? asaM khejjo disiddhapamANattAdo / asaMjadA anaMtaguNA // 159 // guNagAro arNatANi savvajIvapaDhamatraggamUlANi / kudo ? siddhovaTTidadesaNasabjIvarAsitAdo | aNNeNa payAreNa appAbahugaparUvaNaTTamuttarasuttaM bhaNadi - savvatthovA suhumasAMparAiyasuddhisaMjadA // 160 // sugamaM / parihAra suddhisaMjadA saMkhejjaguNA // 169 // guNagAro saMkhejjasamayA / jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA saMkhejjaguNA // 162 // ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / sAmAiya-chedovaDAvaNasuddhisaMjadA do vi tullA saMkhejjaguNA 562 ] // 163 // guNakAra abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNA haiM, kyoMki, vaha asaMkhyAta se ( saMyatAsaMyatoM se ) apavartita siddharAzipramANa hai / siddhoMse asaMyata jIva anantaguNe haiM / / 159 guNakAra ananta sarva jIva prathama vargamUla hai, kyoMki vaha siddhoMse apavartita kucha kama sarva jIva rAzipramANa hai / anya prakAra se alpabahutva ke nirUpaNArtha uttara sUtra kahate haiM sUkSmasAmparAyika zuddhisaMyata jIva sabameM stoka haiM / / 160 / / yaha sUtra sugama hai 1 sUkSmasAmparAyika saMyatoMse parihArazuddhisaMyata saMkhyAtaguNe haiM // 161 // guNakAra saMkhyAta samaya hai / parihArazuddhisaMyatoM se yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata jIva saMkhyAtaguNe haiM // 162 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya hai / yathAkhyAtavihArazuddhisaMyatoMse sAmAyika zuddhisaMyata aura chedopasthApanAzuddhisaMyata donoM hI tulya saMkhyAtaguNe haiM // 163 // Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 11, 167. appAbahugANugame saMjamamagaNA ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / saMjadA visesAhiyA // 164 // sugamaM / saMjadAsaMjadA asaMkhejjaguNA // 165 // ko guNagAro ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / Neva saMjadA va asaMjadA va saMjadAsaMjadA aNaMtaguNA // 166 // ko guNagAro ? puvyaM parUvido / asaMjadA aNaMtaguNA // 167 // sugamaM / saMjamaTTidaijIvANamappAbahuaM bhaNiya tivya-maMda-majjhimabheeNa dvidasaMjamassa appAbahugaparUvaNahamuttarasuttaM bhaNadi guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya hai| ukta donoM jIvoMse saMyata jIva vizeSa adhika haiM // 164 // yaha sUtra sugama hai| saMyatoMse saMyatAsaMyata asaMkhyAtaguNe haiM // 165 // guNakAra kyA hai ? palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| saMyatAsaMyatoMse na saMyata na asaMyata na saMyatAsaMyata aise siddha jIva anantaguNe haiM // 166 // guNakAra kyA hai ? pUrvaprarUpita (abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNA) guNakAra hai| unase asaMyata jIva anantaguNe haiM // 167 // yaha sUtra sugama hai| saMyamameM sthita jIvoMke alpabahutvako kahakara tIva, manda gha madhyama bhedase sthita saMyamake alpa bahutvake nirUpaNArtha uttara sUtra kahate haiM 1 a-ApratyoH / saMjamamhi 68 Thidi- ' iti paatthH| Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 564 * chakkhaMDAgame khuddAbaMdhI (2, 11, 168. savvatthovA sAmAiyacchedovaTThAvaNasuddhisaMjadassa jahaNiyA carittaladdhI // 168 // edaM sacajahaNaM sAmAiyacchedovaTThAvaNasuddhisaMjamassa laTThiANaM kassa hodi ? micchattaM paDivajjamANasaMjadassa carimasamae / edaM savvajahaNaM paDivAdaTThANamAdi kAdUna chavaDDikkameNa asaMkhejjalogamettesu sAmAiyacchedovaTThAvaNaladdhiTThANesu gadesu tado parihArasuddhisaMjadassa paDivAdajahaNNaladdhiTThANeNa samANaM sAmAiya-chedovaTThAvaNasuddhisaMjamaladdhiTThANaM hodi / tado doNhaM saMjamANaM ThANANi chabaDDIe NiraMtaramasaMkhejjalogamettANi saMjamaladdhiTThANANi gaMtUNa parihArasuddhisaMjamaladdhiTThANamukkassaM hodi / tado tesu tattheva thakkesu puNo uvari NiraMtarachavaDDikameNa asaMkhejalogamettANi sAmAiyacchedovaTThAvaNasuddhisaMjamaladdhidvANANi gacchaMti / tado asaMkhejjalogamettANi chaTThANANi aMtaridUNa suhumasAMparAiyasuddhisaMjamassa jahaNaM paDivAdaladdhiTThANaM hodi / tado aNaMtaguNAe baDDIe suhumasAMparAiyasuddhisaMjamaladdhiTThANANi aMtomuhuttaM gaMtUNa thakaMti / kimaTTamedANi atomuhutta sAmAyika-chedopasthApanazuddhisaMyatakI jaghanya caritralabdhi sabameM stoka hai // 168 // zaMkA-sAmAyika chedopasthApanAzuddhisaMyamakA yaha sarvajaghanya labdhisthAna kisake hotA hai ? samAdhAna-yaha sthAna mithyAtvako prApta honevAle saMyatake antima samayameM hotA hai| isa sarvajaghanya pratipAtasthAnako Adi karake SaDvRddhikramase asaMkhyAta lokamAtra sAmAyika chedopasthApanAlAbdhasthAnoM ke vyatIta honepara pazcAt parihArazuddhisaMyatake pratipAta jaghanya labdhisthAnake samAna sAmAyika-chedopasthApanAzuddhisaMyama labdhisthAna hotA hai / tatpazcAt donoM saMyamoMke sthAna chaha vRddhiyoMke kramase nirantara asaMkhyAta lokamAtra saMyamalabdhisthAnoMko vitAkara utkRSTa parihArazuddhisaMyamalabdhisthAna hotA hai| pazcAt unake vahIMpara vizrAnta honepara punaH Age nirantara chaha vRddhiyoMke kramase asaMkhyAta lokamAtra sAmAyikachedopasthApanAzuddhisaMyamalabdhisthAna jAte haiM / tatpazcAt asaMkhyAtalokamAtra chaha sthAnoMkA antara karake sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyamakA jaghanya pratipAta labdhisthAna hotA hai / pazcAt anantaguNita vRddhise sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyamalabdhisthAna antarmuhUrta jAkara thaka jAte haiM / zaMkA-ye sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyamalabdhisthAna antarmuhUrtamAtra kisa Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 169. ] appAbahugANugame saMjamamaggaNA [ 565 mettANi ? sagaddhAe paDhamAdisamaesu dvidANaM suhumasAMparAiyasuddhisaMjadANaM samANakAlANaM visrisprinnaammbhaavaado| tado asaMkhejjalogamettachaTThANANi aMtaridUNa jahAkkhAdavihArasuddhisaMjamaladviTThANaM NibiyappatAdo ajahaNNamaNukkassamekkaM ceva hodi / tesiM saMdiTThI esA aaaaaa 000000000000000000000000000000000. 00000000000000000000000000000000000000000 aMtaraM / ettha uparimapaMtI sAmAiyacchedovaTThAvaNasuddhisaMjamANaM, heTThimA parihArasuddhisaMjamassa 0000000 00000000000000000000000000000 aMtaraM / esA suhumasAMparAiyasuddhisaMjamalaTThiANANa' paMttI / a / edaM jahAkkhAdavihArasuddhisaMjamalaTThiANaM / ettha sAmAiyachedovaTThAvaNasuddhisaMjamANaM jahaNNacarittaladdhiTThANaM sabasaMkiliTThasAmAiyachedovaTThAvaNamicchattAbhimuhacarimasamayasaMjadassa vuttaM / taM saMdiTThIe paDhamasuNNaM ti ghettavyaM / parihArasuddhisaMjadassa jahaNiyA carittaladdhI aNaMtaguNA // 169 // __ kudo ? jahaNNacarittaladdhiTThANAdo uvari asaMkhejjalogamettachaTThANANi gaMtUNu liye haiM ? samAdhAna-kyoMki, apane kAlake prathamAdi samayoMmeM sthita samAnakAlavartI sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyateki visadRza pariNAmoMkA abhAva hai| tatpazcAt asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAnoMkA antara karake yathAkhyAtavihArazuddhisaMyamalabdhisthAnanirvikalpa honese ajaghanyAnutkRSTa eka hI hotA hai| unakI saMdRSTi yaha hai aa aa a a 000000000000000000000000000000000000000000000 000000000000000000000000000000 antr| yahAM uparima paMkti sAmAyikachedopasthApanAzuddhisaMyamoMkI aura adhastana paMkti parihArazuddhisaMyamakI hai 00000000000000000000000000000000000 antara / yaha sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyamalabdhisthAnoMkI paMkti hai| a / yaha yathAkhyAtavihArazuddhisaMyamalabdhisthAna hai| yahAM sAmAyika chedo. pasthApanAzuddhisaMyamoMkA jaghanya caritralabdhisthAna sarvasaMkliSTa mithyAtvAbhimukha hue sAmAyika-chedopasthApanAzuddhisaMyatake antima samayameM hotA hai| ise saMdRSTimeM prathama zUnya grahaNa karanA cAhiye / parihArazuddhisaMyatakI jaghanya caritralabdhi anantaguNI hai // 169 / / kyoMki, vaha jaghanya caritralabdhisthAnase Upara asaMkhyAta lokamAna chaha sthAna 1 pratiSu 'saMnamalaviTThANAgi ' iti pAThaH / Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 17.. ppattIe / esA parihArasuddhisaMjamaladdhI jahaNiyA kassa hodi 1 savvasaMkiliTThassa saamaaiychedovtttthaavnnaabhimuhcrimsmyprihaarsuddhisNjdss| tasseva ukkassiyA carittaladdhI aNaMtaguNA // 170 // kudo 1 asaMkhejjalogamettachaTThANANi upari gaMtUNuppattIe / sAmAiyachedovaTThAvaNasuddhisaMjadassa ukkassiyA carittaladdhI aNaMtaguNA // 171 // kudo 1 tatto uvari asaMkhejjalogamettachaTThANANi gaMtUga sAmAiyachedovaTThAvaNasuddhisaMjamassa ukkassaladdhIe smuppttiido| esA kassa hodi ? crimsmyanniyttttiss| suhumasAMparAiyasuddhisaMjamassa jahaNiyA carittaladdhI aNaMtaguNA // 172 // jAkara utpanna huI hai| zaMkA-yaha jaghanya parihArazuddhisaMyamalabdhi kisake hotI hai ? samAdhAna-ukta labdhi sarvasaMkliSTa sAmAyika-chedopasthApanAzuddhisaMyamake abhimukha hue antimasamayavartI parihArazuddhisaMyatake hotI hai| usI hI parihArazuddhisaMyatakI utkRSTa caritralabdhi anantaguNI hai // 170 // kyoMki, usakI utpatti asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAna Upara jAkara hai / sAmAyika chedopasthApanAzuddhisaMyatakI utkRSTa caritralabdhi anantaguNI hai // 171 // kyoMki, usase Upara asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAna jAkara sAmAyikachedopasthApanAzuddhisaMyamakI utkRSTa labdhikI utpatti hotI hai| zaMkA-yaha labdhi kisake hotI hai ? samAdhAna-antimasamayavartI anivRttikaraNake hotI hai| sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyamakI jaghanya caritralabdhi anantaguNI hai // 172 // 1 pratiSu * saMjamassa ' iti pAThaH / Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 174. ] appAbahugANugame saMjamamaggaNA kudo ? asaMkhejjalogamettachaTThANANi aNtridnnuppttiido| esA kassa hodi ? uvasamaseDIdo oyaramANacarimasamayasuhamasAMparAiyassa / tasseva ukkassiyA carittaladdhI aNaMtaguNA // 173 // kudo ? aNaMtaguNAe seDIe jahaNNAdo uvari aMtomuhuttaM gaMtUNappattIdo / esA kassa hodi ? carimasamayasuhumasAMparAiyakhavagassa / jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadassa ajahaNNaaNukkassiyA carittaladdhI aNaMtaguNA // 174 // kudo ? asaMkhejjalogamettachaTThANANi aMtaridUNa samuppattIdo / kimahamesA laddhI eyaviyappA ? kasAyAbhAveNa vaDvi hANikAraNAbhAvAdo / teNeva kAraNeNa ajahaNNA aNukkassA ca / ettha keNa kAraNeNa saMjamaladdhiTThANappAbahuaM bhaNidaM ? vuccade kyoMki, usakI utpatti asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAnoMkA antara karake hai| zaMkA-yaha kisake hotI hai ? samAdhAna- upazamazreNIse utaranevAle antimasamayavartI sUkSmasAmparAyikake hotI hai| usI hI sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyamakI utkRSTa caritralabdhi anantaguNI hai // 173 // kyoMki, jaghanyake Upara anantaguNita zreNIrUpase antarmuhUrta jAkara usakI utpatti hai| zaMkA-yaha kisake hotI hai ? samAdhAna-yaha antimasamayavartI sUkSmasAmparAyika kSapakake hotI hai| yathAkhyAtavihArazuddhisaMyatakI ajaghanyAnutkRSTa caritralabdhi anantaguNI hai // 174 // kyoMki, usakI utpatti asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAnoMkA antara karake hai| zaMkA-yaha labdhi eka vikalparUpa kyoM hai ? samAdhAna-kyoMki, kaSAyakA abhAva ho jAnese usakI vRddhi-hAnike kAraNakA bhabhAva ho gayA hai| isI kAraNa vaha ajaghanyAnutkRSTa bhI hai| zaMkA-yahAM kisa kAraNase saMyamalabdhisthAnoMkA alpabahutva kahA gayA hai ? Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 175. saMjadANaM jIvappAbahugasAhaNaTThamAgadaM / jassa saMjamassa laTThiANANi bahuANi tattha jIvA vi bahuA ceva, jattha thovANi tattha thovA ceva hoMti tti / jadi evaM' (to) jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadANaM savvatthovattaM pasajjade, NivyiyappegasaMjamaladdhiTThANattAdo 1 ga esa doso, addhamassidUNa tesiM bahuttuvadesAdo / dasaNANuvAdeNa savvatthovA ohidasaNI // 175 // kudo ? palidovamassa asaMkhejjadimAgattAdo / cakhudaMsaNI asaMkhejjaguNA // 176 // guNagAro jagapadarassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjAo seDIo / kudo ? asNkhejjpdrNgulovttttidjgpdrppmaannttaado| kevaladaMsaNI aNaMtaguNA // 177 // guNagAro abhavasiddhiehi aNaMtaguNo / kudo ? jagapadarassa asaMkhejjadibhAgeNo samAdhAna-isa zaMkAkA uttara kahate haiN| saMyata jIvoMke alpabahutvake sAdhanArtha ukta labdhisthAnoMkA alpabahutva prApta huA hai| jisa saMyamake labdhisthAna bahuta haiM usameM jIva bhI bahuta hI hai, tathA jisa saMyamake labdhisthAna thor3e haiM usameM jIva bhI thor3e hI haiN| zaMkA - yadi aisA hai to yathAkhyAtavihArazuddhisaMyatoMke sabameM stokapanekA prasaMga AvegA, kyoMki, unake nirvikalpa eka saMyamalabdhisthAna hai| samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, kAlakA Azraya karake unake bahuta honekA upadeza diyA gayA hai| darzanamArgaNAke anusAra avadhidarzanI sabameM stoka haiM // 175 // kyoMki, ve palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / cakSudarzanI asaMkhyAtaguNe haiM // 176 // guNakAra jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta jagazreNiyAM hai, kyoMki, vaha asaMkhyAta pratarAMguloMse apavartita jagapratarapramANa hai| kevaladarzanI anantamuNe haiM // 177 // guNakAra abhavyAsiddhika jIvoMse anantaguNA hai, kyoMki, vaha jagapratarake 1 pratiSu ' evaM ' iti pAThaH / www.jainelibrary Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 181.] appAbahugANugame lessAmaggaNA [569 vttttidsiddhppmaannttaado| acakkhudaMsaNI aNaMtaguNA // 178 // guNagAro abhavasiddhiehito' siddhehiMto sabajIvANaM paDhamavaggamUlAdo vi aNaMtaguNo / kAraNaM sugamaM / lessANuvAdeNa savvatthovA sukkalessiyA // 179 // kudo ? palidovamassa asNkhejjdibhaagppmaannttaado| taM pi kudo ? suTTha subhalessANaM samavAraNa kattha vi kesi pi saMbhavAdo / pammalessiyA asaMkhejjaguNA // 180 // guNagAro jagapadarassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjAo seDIo / kudo ? palidovamassa asaMkhejjadimAgeNa guNidapadaraMgulovaTTidajagapadarappamANattAdo / teulessiyA saMkhejjaguNA // 181 // asaMkhyAtaveM bhAgase apavartita siddhoka barAbara hai| kevaladarzaniyoMse acakSudarzanI anantaguNe haiM // 178 // guNakAra abhavyasiddhikoM, siddhoM tathA sarva jIvoM ke prathama vargamUlase bhI anantaguNA hai / kAraNa sugama hai| lezyAmArgaNAke anusAra zuklalezyAvAle sabameM stoka haiM // 179 // kyoMki, ve palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| zaMkA-vaha bhI kaise? samAdhAna-kyoMki, atizaya zubha lezyAoMkA samudAya kahIMpara kinhIMke hI sambhava hai| zuklalezyAvAloMse padmalezyAvAle asaMkhyAtaguNe haiM // 180 // guNakAra jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta jagazreNI hai, kyoMki, vaha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guNita pratarAMgulase apavartita jagapratarapramANa hai| pachalezyAvAloMse tejolezyAvAle saMkhyAtaguNe haiM // 181 // 1 apratau ' abhavasiddhiehi aNaMtaguNehito siddhehito' iti pAThaH / Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [ 2, 11, 182. kudo ? paMciMdiyatirikkhajoNiNINaM saMkhejjadibhAgeNa pammalessiyadavveNa teulessiyadavve bhAge hide sNkhejjruubovlNbhaado| alessiyA aNaMtaguNA // 182 // guNagAro abhavasiddhiehi aNaMtaguNo / kAraNaM sugamaM / kAulessiyA aNaMtaguNA // 183 // guNagAro abhavasiddhiehito siddhehito sabajIvapaDhamavaggamUlAdo vi anntgunno| kAraNaM sugama / NIlalessiyA visesAhiyA // 184 // kettiyo viseso ? aNaMto kA ulessiyANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / kiNNalessiyA visesAhiyA // 185 // kettiyo viseso ? aNato nniillessiyaannmsNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / kyoMki, paMcendriya tiryaMca yonimatiyoMke saMkhyAtaveM bhAgapramANa padmalezyAvAloMke dravyakA tejolezyAvAloMke dravyameM bhAga denepara saMkhyAta rUpa upalabdha hote haiM / tejolezyAvAloMse lezyArahita arthAt ayogI va siddha jIva anantaguNe haiM // 182 // guNakAra abhavyasiddhoMse anantaguNA hai / kAraNa sugama hai| alezyikoMse kApotalezyAvAle anantaguNe haiM // 183 // guNakAra abhavyasiddhikose, siddhoMse aura sarva jIvoMke prathama vargamUlase bhI bhanantaguNA hai| kAraNa sugama hai / kApotalezyAvAloMse nIlalezyAvAle vizeSa adhika haiM // 184 // vizeSa kitanA hai ? kApotalejhyAvAloM ke asaMkhyAtaveM bhAga ananta hai / pratibhAga kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai| nIlalezyAvAloMse kRSNalezyAvAle vizeSa adhika hai / / 185 / / vizeSa kitanA hai ? vizeSa ananta hai jo nIlalezyAvAloMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai| Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11, 190.1 appAbahugANugame sammattamAMgaNA (571 bhaviyANuvAdeNa savvatthovA abhavasiddhiyA // 186 // kudo ? jahaNNajuttANaMtappamANattAdo / Neva bhavasiddhiyA Neva abhavasiddhiyA aNaMtaguNA // 187 // guNagAro abhavasiddhiehi aNaMtaguNo / kAraNaM sugamaM / bhavasiddhiyA aNaMtaguNA // 188 // sugamaM / sammattANuvAdeNa savvatthovA sammAmicchAiTThI // 189 // sAsaNasammAiTThI savvatthovA tti kiNNa parUvidaM ? Na, vivarIyAhiNiveseNa sesi samANattaM paDucca micchAiTThINamaMtabhAvAdo, bhUdapubviyaM NayaM paDucca sammAiTThINamaMtabhAvAdo vA / sesaM sugama / sammAiTThI asaMkhejjaguNA // 190 // guNagAro AvaliyAe asNkhejdibhaago| kAraNaM sugamaM / bhavyamArgaNAke anusAra abhavyasiddhika jIva sabameM stoka haiM // 186 // kyoMki, ve jaghanya yuktAnantapramANa haiM / abhavyasiddhikoMse na bhavyasiddhika na abhavyasiddhika aise siddha jIva anantaguNe haiM // 187 // guNakAra abhavyasiddhikoMse anantaguNA hai / kAraNa sugama hai| ukta jIvoMse bhavyasiddhika jIva anantaguNe haiM // 188 // yaha sUtra sugama hai| samyaktvamArgaNAke anusAra samyagmithyAdRSTi jIva sabameM stoka haiM // 189 // zaMkA-sAsAdanasamyagdRSTi jIva sabameM stoka haiM, aisA kyoM nahIM kahA ? samAdhAna nahIM, kyoMki, viparItAbhinivezase unakI samAnatAko apekSA kara mithyAdRSTiyoM meM antarbhAva ho jAtA hai, athavA bhUtapUrva nayakA Azrayakara samyagdRSTiyoM meM unakA antarbhAva ho jAtA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| samyagmithyAdRSTiyoMse samyagdRSTi jIva asaMkhyAta guNe haiM / / 190 // guNakAra bhASalIkA asaMkhyAtayAM bhAga hai| kAraNa sugama hai| Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 571 chakhaMDa game khuddAbaMdho siddhA aNaMtaguNA // 191 // sugamaM / micchAiTThI aNaMtaguNA // 192 // edaM pi sugamaM / aNNeNa payAreNa sammattappAbahugaparUvaNamunarasutaM bhaNadi--- savvatthovA sAsaNasammAiTThI // 193 // sugamaM / sammAmicchAiTThI saMkhejjaguNA // 194 // ko guNagAro ? saMkhejjA sasayA / uvasamasammAiTThI asaMkhejjaguNA // 195 // ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / khaiyasammAiTThI asaMkhejjaguNA // 196 // guNagAro AvaliyAe asNkhejjdibhaago| samyagdRSTiyoMse siddha jIva anantaguNe haiM / / 191 // yaha sUtra sugama hai| siddhoMse mithyAdRSTi anantaguNe haiM // 192 // yaha sUtra bhI sugama hai| anya prakArase samyaktvamArgaNAmeM alpabahutvake nirUpaNArtha uttara sUtra kahate haiM sAsAdanasamyagdRSTi sabameM stoka haiM // 193 // yaha sUtra sugama hai| sAsAdanasamyagdRSTiyoMse samyagmithyAdRSTi saMkhyAtaguNe haiM // 194 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| samyagmithyAdRSTiyoMse upazamasamyagdRSTi asaMkhyAtaguNe haiM // 195 // guNakAra kyA hai / AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| upazamasamyagdRSTiyoMse zAyikasamyagdRSTi asaMkhyAtaguNe haiM / / 196 // guNakAra AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga hai| Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appA bahugAgame saNiggaNA veda sammATThI asaMkhejjaguNA // 197 // ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / sammAhaTTI visesAhiyA // 198 // kettiyametto viseso ? uvasama- khaiyasammAiTThimetto / siddhA anaMtaguNA // 199 // sugamaM / 2, 11, 202. ] saNiyANuvAdeNa savvatthovA saNNI // 200 // kudo ! padarassa asaMkhejjadibhAgapyamANattAdo / va saNNI va asaNNI anaMtaguNA // 201 // guNagAro abhavasiddhiehi anaMtaguNo / kAraNaM sugamaM / asaNNI anaMtaguNA // 202 // sugamaM / kSAyikasamyagdRSTiyoMse vedakasamyagdRSTi asaMkhyAtaguNe haiM // 197 // guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / vedakasamyagdRSTiyoM se samyagdRSTi vizeSa adhika haiM / / 198 / / vizeSa kitanA hai ? upazamasamyagdRSTi aura kSAyikasamyagdRSTi jIvoMke barAbara hai| samyagdRSTiyoM se siddha anantaguNe haiM // 199 // yaha sUtra sugama hai / saMjJimArgaNA ke anusAra saMjJI jIva sabameM stoka haiM // 200 // kyoMki, ve jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / saMjJI jIvoMse na saMjJI na asaMjJI aise jIva anantaguNe haiM // 201 // guNakAra abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNA hai / kAraNa sugama hai / ukta jIvoMse asaMjJI jIva anantaguNe haiM // 202 // yaha sUtra sugama hai| [ 573 Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11, 201. AhArANuvAdeNa savvatthovA aNAhArA abaMdhA // 203 // kudo ? siddhAjogINaM ghnnaado| baMdhA aNaMtaguNA // 204 // guNagAro aNaMtANi savvajIvANaM paDhamavaggamUlANi / kudo ? sanyajIvANamasaMkhejjadibhAgassa aNaMtabhAgattAdo / AhArA asaMkhejjaguNA // 205 // guNagAro aMtomuhRttaM / kudo ? baMdhagaaNAhAradavveNa AhAradavye bhAge hide aMtomuhuttuvalaMbhAdo / evapappAbahugetti samattamaNiogadAraM / AhAramArgaNAke anusAra anAhAraka prabandhaka jIva sabameM stoka haiM // 203 // kyoMki, yahAM siddhoM aura ayogI jIvoMkA grahaNa kiyA gayA hai| anAhAraka abandhakoMse anAhAraka baMdhaka jIva anantaguNe haiM / / 204 // guNakAra sarva jIvoMke ananta prathama vargamUla haiM, kyoMki, sarva jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgake anantabhAgatva hai / arthAt anAhAraka baMdhaka jIva sarva jIva rAzike asaMkhyAtaveM bhAga haiM aura anAhAraka abaMdhaka anantaveM bhAga haiN| ataeva una donoMke bIca guNakArakA pramANa ananta hogA hii| anAhAraka baMdhakoMse AhAraka jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 205 // guNakAra antarmuhUrta hai, kyoMki, bandhaka anAhAraka dravyakA AhAraka dravyameM bhAga denepara antarmuhUrta upalabdha hotA hai / isa prakAra alpabahutva anuyogadvAra samApta huaa| Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mahAdaMDao etto sabvajIvesu mahAdaMDao kAdabvo bhavadi // 1 // samattesu ekkArasaaNiyogaddAresu kimaTThameso mahAdaMDao vottumADhattao ? vuccade-khuddAbaMdhassa ekkArasaaNiyogaddAraNivaddhassa' cUliyaM kAUNa mahAdaMDao vuccde| cUliyA NAma kiM ? ekkArasaaNiogaddAresu sUidatthassa visesiyUNa parUvaNA cuuliyaa| jadi evaM to Neso mahAdaMDa o cUliyA, appAbahugaNiogaddArasUidatthaM mottUNaNNattha vuttatthANamaparUvaNAdo tti vutte buccade- Na ca eso Niyamo asthi savvANiogaddArasUidatthANaM visesaparUviyA ceva cUliyA tti, kiMtu ekkeNa dohi savvehi vA aNiogaddArahi sUidatthANaM visesaparUvaNA cUliyA NAma / teNeso mahAdaMDao cUliyA ceva, isase Age sarva jIvoMmeM mahAdaNDaka karanA yogya hai // 1 // zaMkA-gyAraha anuyogadvAroMke samApta honepara isa mahAdaNDakako kahanekA prArambha kisaliye kiyA jAtA hai ? / samAdhAna -uparyukta zaMkAkA uttara dete haiM- gyAraha anuyogadvAroM meM nibaddha kSudrabandhakI cUlikA karake mahAdaNDaka kahate haiM / zaMkA-cUlikA kise kahate haiM ? samAdhAna-gyAraha anuyogadvAroMse sUcita arthakI vizeSatA kara prarUpaNA karanA cUlikA kahI jAtI hai / zaMkA-yadi aisA hai to yaha mahAdaNDaka cUlikA nahIM kahA jA sakatA, kyoMki, yaha alpabahutvAnuyogadvArase sUcita arthako chor3akara anya anuyogadvAroMmeM kahe gaye arthokA aprarUpaka hai ? samAdhAna--sarva anuyogadvAroMse sUcita arthokI vizeSa prarUpaNA karanevAlI hI cUlikA ho yaha koI niyama nahIM hai, kintu eka do athavA saba anuyogadvAroMse sUcita arthokI vizeSa prarUpaNA karanA cUlikA hai| isaliye yaha mahAdaNDaka cUlikA 1 pratiSu ' -aNiyogaddAre Nibaddhassa'; maprato' aNiyogaddAraNibaMdhassa ' iti pAThaH / Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 ] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11-2, 2. appAbahugasUidatthassa visesiUga pruuvnnaado| evaM pojaNasuttaM parUviya payadatthaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi savvatthovA maNusapajjattA gambhovakkaMtiyA // 2 // gambhajA maNussA pajjattA uvari vuccamANasavyarAsIo pekkhiUNa thovA hoti / kudo ? vissasAdo / ede kettiyA gaThabhovakkaMtiyA ? maNussANaM cdubbhaago| maNusiNIo saMkhejjaguNAo // 3 // ko guNagAro ? tiNNi rUvANi / kudo ? maNussagabhovakkaMtiyacadubbhAgeNa pajjattadavveNa tasseva tisu cadubhAgesu ovahidesu tiNNirUvAvalaMbhAdo / savvaTThasiddhivimANavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 4 // ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / ke vi AiriyA satta rUvANi, ke vi puNa hI hai, kyoMki, vaha alpabahutvAnuyogadvArase sUcita arthakI vizeSatAkara prarUpaNA karatA hai / isa prakAra prayojanasUtrako kahakara prakRta arthake nirUpaNArtha uttara sUtra kahate haiM--- manuSya paryApta garbhopakrAntika sabameM stoka haiM // 2 // garbhaja manuSya paryApta Age kahI jAnevAlI saba rAziyoMkI apekSA stoka hai, kyoMki, aisA svabhAvase hai| zaMkA-ye garbhopakrAntika kitane haiM ? samAdhAna-manuSyoMke caturtha bhAgapramANa haiN| paryApta manuSyoMse manuSyaniyAM saMkhyAtaguNI haiM // 3 // guNakAra kitanA hai ? guNakAra tIna rUpa hai, kyoMki manuSya gopakrAntikoMke caturtha bhAgapramANa paryApta dravyase usake hI tIna caturtha bhAgoMkA apavartana karane para tIna rUpa upalabdha hote haiN| manuSyiniyoMse sarvArthasiddhivimAnavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM // 4 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / koI AcArya sAta rUpa, koI 1 thovA gabbhayamaNuyA tattI itthIo tighaNaguNiyAo / bAyarate ukkAyA tAsimasaMkhejja pajjasA / / paM.saM. 2, 65. Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11-2, 6.] appAbahugANugame mahAdaMDao [577 cattAri rUvANi ke vi sAmaNNeNa saMkhejjANi rUvANi guNagAro tti bhaNati / teNettha guNagAre tiNNi uvaesA / tiNNaM majjhe ekko ciya jaccovaeso, so vi Na Nabai, visiTThovaesAbhAvAdo / tamhA tiNhaM pi saMgaho kAyayo / bAdarateukAiyapajjattA asaMkhejjaguNA // 5 // gaimaggaNamullaMghiya maggaNataragamaNAdo asaMbaddhamidaM suttaM ? Na, appidamaggaNaM mottUNa aNNamaggaNANamagamaNaNiyamassa ekkArasaaNiogaddAresu ceva avaTThANAdo / ettha puNa Na so Niyamo atthi, savvamaggaNajIvesu mahAdaMDao kAyayo tti abbhuvgmaado| ko guNagAro ? asaMkhejjAo pdraavliyaao| kudo ? savvaTThasiddhidevehi bAdarateupajjattarAsimhi bhAge hide asaMkhejjANaM padarAvaliyANamuvalaMbhAdo / __ aNuttaravijaya-vaijayaMta-( jayaMta-) avarAjitavimANavAsiyadevA asaMkhejjaguNA // 6 // cAra rUpa aura kitane hI AcArya sAmAnyase saMkhyAta rUpa guNakAra hai, aisA kahate haiN| isaliye yahAM guNakArake viSayameM tIna upadeza haiN| tInoMke madhya meM eka hI jAtya (zreSTha) upadeza hai, parantu vaha jAnA nahIM jAtA, kyoMki, isa viSayameM viziSTa upadezakA abhAva hai / isa kAraNa tInoMkA hI saMgraha karanA caahiye|| bAdara tejaskAyika paryApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 5 // zaMkA-gati mArgaNAkA ullaMghana kara mArgaNAntarameM jAnese yaha sUtra asambaddha hai ? samAdhAna-yaha ThIka nahIM, kyoMki, vivakSita mArgaNAko chor3akara anya mArgaNAoM meM na jAnekA niyama gyAraha anuyogadvAroMmeM hI avasthita hai| kintu yahAM vaha niyama nahIM hai, kyoMki, "sarva mArgaNAjIvoMmeM mahAdaNDaka karanA cAhiye' aisA mAnA gayA hai| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta pratarAvaliyAM guNakAra hai, kyoMki, sarvArthasiddhivimAnavAsI devoMse bAdara tejaskAyika paryApta rAzike bhAjita karanepara asaMkhyAta pratarAvaliyAM upalabdha hotI haiN| anuttaroM meM vijaya, vaijayanta, ( jayanta ) aura aparAjita vimAnavAsI deva asaMkhyAtaguNe haiM // 6 // 1 pratiSu / sabaTThasiddhedavehi ' iti pAThaH / 2 tatto zuttaradevA tato saMkhejja jANao kappo / tato asaMkhaguNiyA sattama paTTI sahassAro // paM. saM. 2, 66. Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578] ' chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11-2, 7. __ kimahaM devavisesaNaM ? tatthataNapuDhavikAiyAdipaDisehaDhe / guNagAro palidovamassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlANi / kudo ? bAdarateukAiyapajjattadavveNa guNidatatthataNaavahArakAleNa ovttttidplidovmpmaannttaado| aNudisavimANavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 7 // ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / kudo ? maNussehito aNuttaresupajjamANajIve pekkhidaNa tehiMto cetra aNudisavimANavAsiyadevesuppajjamANANaM jIvANaM saMkhejjaguNANamuvalaMbhAdo, vissasAdo vA / uvarimauvarimagevajjavimANavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 8 // ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / kAraNaM puvvaM va parUvedavyaM / uvarimamajjhimagevajjavimANavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 9 // ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| kAraNaM sugamaM / zaMkA-yahAM 'deva' vizeSaNa kisa liye hai ? samAdhAna-vahAMke pRthivIkAyikAdi jIvoMke pratiSedhArtha 'deva' vizeSaNa diyA gayA hai| guNakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta palyopama prathama vargamUla hai, kyoMki, vaha bAdara tejaskAyika paryApta dravyase guNita vahAMke avahArakAlase apavartita . palyopama pramANa hai| anudizavimAnavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM // 7 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai, kyoMki, manuSyoM se anuttaroMmeM utpanna honevAle jIvoMkI apekSA unameMse hI anudizavimAnavAsI devoMmeM utpanna honevAle jIva saMkhyAtaguNe pAye jAte haiM, athavA vijayAdi anuttaravimAnavAsI devoMse anudizavimAnavAsI deva svabhAvase hI saMkhyAtaguNe haiM / uparima-uparimagreveyakavimAnavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM / / 8 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / kAraNa pUrvake samAna kahanA caahiye| uparima-madhyamagraiveyakavimAnavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM / / 9 / / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| kAraNa sugama hai| Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11-2, 14.] appAbahugANugame mahAdaMDao [579 uvarimaheTThimagevajjavimANavAsiyadevA saMkhejaguNA // 10 // ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / kudo ? appapuNNANaM jIvANaM bahuANaM sNbhvaado| majjhimauvarimagevajjavimANavAsiyadevA saMkhejaguNA // 11 // ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| kudo ? appAuANaM jIvANaM bhuaannmuvlNbhaado| majjhimamajjhimagevajjavimANavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 12 // ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / kudo? savvattha maMdapuNNajIvANaM bhuttuvlNbhaado| majjhimaheTThimagevajjavimANavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 13 // ko guNagAro ? saMkhejjasamayA | kudo ? maMdatavANaM bahuANamuvalaMbhAdo / heTThimauvarimagevajjavimANavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 14 // ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / kAraNaM sugamaM / uparima-adhastanauveyakavimAnavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM // 10 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai, kyoMki, alpa puNyavAle jIva bahuta sambhava haiN| madhyama-uparimagreveyakavimAnavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM / / 11 // . guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai, kyoMki, alpAyu jIva bahuta pAye jAte haiN| madhyama-madhyamavayakavimAnavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM // 12 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai, kyoMki, sarvatra manda puNyavAle jIvoMkI bahulatA pAyI jAtI hai| madhyama-adhastanauveyakavimAnavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM // 13 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai, kyoMki, manda tapavAle jIva bahuta pAye jAte haiN| adhastana-uparimauveyakavimAnavAsI deva saMkhyAtaguge haiM // 14 // guNakAra kyA hai ? saMNyAta samaya guNakAra hai / kAraNa sugama hai| Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11-2, 15. heTThimamajjhimagevajjavimANavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 15 // ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / kAraNaM pubbaM va vattavyaM / heTThimaheTThimagevajjavimANavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 16 // ko guNagAro ? saMkhejjA smyaa| AraNaccudakappavAsiyadevA saMkhejaguNA // 17 // ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / kAraNaM sugamaM / ANada-pANadakappavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 18 // ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / sattamAe puDhavIe NeraDyA asaMkhejjaguNA // 19 // ko guNagAro ? seDIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi seDIpaDhamavaggamUlAgi / kudo ? ANada-pANadadavveNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa seDibidiyavaggamUlaM guNedaNa seDimovaTTide guNagAruvaladdhIdo / adhastana-madhyamagraiveyakavimAnavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM // 15 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / kAraNa pUrvake samAna kahanA caahiye| adhastana-adhastanoveyakavimAnavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM // 16 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| AraNa-acyutakalpavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM // 17 / / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / kAraNa sugama hai / Anata-prANatakalpavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM / / 18 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / saptama pRthivIke nArakI asaMkhyAtaguNe haiM // 19 // guNakAra kyA hai ? jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asaMkhyAta jagazreNI prathama vargamUla guNakAra hai, kyoMki, palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa Anata prANata kalpake dravyase jagazreNIke dvitIya vargamUlako guNitakara jagazreNIko apavartita karanepara ukta guNakAra upalabdha hotA hai| . Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAhugAgame mahAdaMDao aste puDhavIe raiyA asaMkhejjaguNA // 20 // ko guNagAro ? seDitadiyavaggamUlaM / sadAra sahassAra kappavAsiyadevA asaMkhejjaguNA // 21 // ko guNagAro ? seDica utthavaggamUlaM / 2, 11-2, 24. ] sukka mahAsukkakappavAsiyadevA asaMkhejjaguNAM // 22 // ko guNagAro ? seDipaMcamabaggamUlaM / paMcamaDhaviNeraDyA asaMkhejjaguNA // 23 // ko guNagAro seTThiyaggamUlaM / laMtava-kAviTTakappavAsiyadevA asaMkhejjaguNA || 24 // ko guNagAro ? seDisattamavaggamUlaM / chaThI pRthivI nArakI asaMkhyAtaguNe haiM / / 20 // guNakAra kyA hai ? jagatreNIkA tRtIya vargamUla guNakAra hai / zatAra- sahasrAra kalpavAsI deva asaMkhyAtaguNe haiM // 21 // guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA caturtha vargamUla guNakAra hai / zukra- mahAzukrakalpavAsI deva asaMkhyAtaguNe haiM // 22 // guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA paMcama vargamUla guNakAra hai / paMcama pRthivI nArakI asaMkhyAtaguNe haiM // 23 // guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA chaThA vargamUla guNakAra hai / lAntava-kApiSTakalpavAsI deva asaMkhyAtaguNe haiM // 24 // guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA sAtavAM vargamUla guNakAra hai / [ 581 1 sukaMmi paMcamAe laMtaya cothIe baMma taccAe / mAhiMda- saNakumAre doccAe mukimA maNayA || paM.saM. 2, 66. 2 pratiSu paMcamahApuDhavI- ' iti pAThaH / Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582) chakkhaMDAgame khudAbaMdhI [2,11-2, 25. cautthIe puDhavIe NeraDyA asaMkhejjaguNA // 25 // ko guNagAro ? seDiaTThamavaggamUlaM / bamha bamhuttarakappavAsiyadevA asaMkhenjaguNA // 26 // ko guNagAro ? seDinavamavaggamUlaM / tadiyAe puDhavIe NeraiyA asaMkhejjaguNA // 27 // ko guNagAro ? seDidasamavaggamUlaM / mAhiMdakappavAsiyadevA asaMkhejjaguNA // 28 // ko guNagAro ? seDiekkArasavaggamUlassa saMkhejjadibhAgo / saNakkumAra-mAhidadavvamegaTuM kariya kiNNa parUvidaM ? Na, jahA pubillANaM doNhaM doNhaM kappANameko ciya sAmI hodi, tadhA ettha doNhaM kappANamekko ceva sAmI Na hodi tti jANAvaNaTuM pudha NiddesAdo / saNakkumArakappavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 29 // caturtha pRthivIke nArakI asaMkhyAtaguNe haiM // 25 // guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA AThavAM vargamUla guNakAra hai / brahma-brahmottarakalpavAsI deva asaMkhyAtaguNe haiM // 26 // guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA nauvAM vargamUla guNakAra hai / tRtIya pRthivIke nArakI asaMkhyAtaguNe haiM // 27 // - guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA dazavAM vargamUla guNakAra hai / mAhendrakalpavAsI deva asaMkhyAtaguNa haiM // 28 // guNakAra kyA hai ? jagazreNIke gyArahaveM vargamUlakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| zaMkA-sAnaskumAra aura mAhendra kalpake dravyako ikaTThA kara kyoM nahIM kahA? samAdhAna-nahIM, jisa prakAra pUrvokta do do kalpoMkA eka hI svAmI hotA hai, usa prakAra yahAM do kalpoMkA eka hI svAmI nahIM hotA, isa bAtake jJApanArtha pRthak nirdeza kiyA hai| sAnatkumArakalpavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM // 29 // Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11-2, 33.] appAbahugANugame mahAdaMDao [583 ko guNagAro ? saMkhejjA smyaa| kudo ? uttaradisaM mottUNa sesAsu tAsu disAsu hidaseDIyaddha-paiNNayasaNNidavimANesu sambidaesu ca NivasaMtadevANaM gahaNAdo / vidiyAe puDhavIe NeraDyA asaMkhejjaguNA // 30 // ko guNagAro ? seDibArasavaggamUlaM suvasaMkhejjadimAgabbhahiyaM / maNusA apajjattA asaMkhejjaguNA // 31 // ko guNagAro ? seDibArasavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? maNusaapajjattaavahArakAlo paDibhAgo / IsANakappavAsiyadevA asaMkhejjaguNA // 32 // ko guNagAro ? sUciaMgulassa sNkhejjdibhaago| devIo sNkhejjgunnaao|| 33 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai, kyoMki, uttara dizAko chor3akara zeSa tIna dizAoMmeM sthita zreNIbaddha aura prakIrNaka nAmake vimAnoM meM tathA saba indraka vimAnoM meM rahanevAle devoMkA grahaNa kiyA gayA hai| dvitIya pRthivIke nArakI jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 30 // guNakAra kyA hai ? apane saMkhyAtaveM bhAgase adhika jagazreNIkA bArahavAM vargamUla guNakAra hai| manuSya aparyApta asaMkhyAtaguNe haiM // 31 // guNakAra kyA hai ? jagazreNIke bArahaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? manuSya aparyAptokA avahArakAla pratibhAga hai| IzAnakalpavAsI deva asaMkhyAtaguNe haiM // 32 // guNakAra kyA hai ? sUcyaMgulakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| IzAnakalpavAsinI deviyAM saMkhyAtaguNI haiM // 33 // ......................................... 1 IsANe savvattha vi battIsaguNAo hoMti deviio| saMkhejjA sohamme tao asaMkhA bhavaNavAsI // paM.saM. 2,67. Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 585] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11-2, 34. ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / ke vi AiriyA battIsa rUvANi tti bhaNati / / sodhammakappavAsiyadevA saMkhejjaguNA // 34 // ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / devIo saMkhejjaguNAo // 35 // ko guNagAro ? saMkhejjA samayA battIsa rUvANi vA / / paDhamAe puDhavIe NeraiyA asaMkhejjaguNA // 36 // ko guNagAro ? sagasaMkhejjadibhAgabhahiyaghaNaMgulatadiyavaggamUlaM / bhavaNavAsiyadevA asaMkhejjaguNA // 37 // ko guNagAro 1 ghaNaMgulavidiyavaggamUlassa saMkhejjadibhAgo / devIo saMkhejjaguNAo // 38 // ko guNagAro ? saMkhejjasamayA battIsaruvANi vaa| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| kitane hI AcArya guNakAra battIsa rUpa hai, aisA kahate haiN| saudharmakalpavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM // 34 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / saudharmakalpavAsinI deviyAM saMkhyAtaguNI haiM // 35 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya yA battIsa rUpa guNakAra hai| prathama pRthivIke nArakI asaMkhyAtaguNe haiM // 36 // guNakAra kyA hai / apane saMkhyAtaveM bhAgase adhika dhanAMgulakA tRtIya vargamUla guNakAra hai| bhavanavAsI deva asaMkhyAtaguNe haiM // 37 // guNakAra kyA hai ? dhanAMgulake dvitIya vargamUlakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| bhavanavAsinI deviyAM saMkhyAtaguNI haiM // 38 // guNakAra kyA haiM ? saMkhyAta samaya yA battIsa rUpa guNakAra hai| Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11-2, 42.] appAbahugANugame mahAdaMDao paMciMdiyatirikkhajoNiNIo asaMkhejjaguNAo // 39 // ko guNagAro ? seDIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi seDipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? bhavaNavAsiyavikkhaMbhasUcIe saMkhejjehi bhAgehi guNidapaMciMdiyatirikkhajoNiNiavahArakAlo pddibhaago| vANa-taradevA saMkhejjaguNA // 40 // ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| edamhAdo suttAdo jIvaTThANadavyavakkhANaM Na ghaDadi ti nnvvde| devIo saMkhejjaguNAo // 41 // ko guNagAro ? saMkhejjasamayA battIsarUvANi vA / jodisiyadevA saMkhejaguNA // 42 // ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| kudo ? jodisiyaavahArakAleNa' bhAge hide saMkhejjarUvovalaMbhAdo / paMcendriya yonimatI tiryaca asaMkhyAtaguNe haiM // 39 // guNakAra kyA hai ? jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta jagazreNI prathama ghargamUla guNakAra haiN| pratibhAga kyA hai ? bhavanavAsiyoMkI viSkambhasUcIke saMkhyAta bahubhAgoMse guNita paMcendriya tiryaca yonimatiyoMkA avahArakAla pratibhAga hai| vAnavyantara deva saMkhyAtaguNa haiM / / 40 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| isa sUtrase jIvasthAnakA dravyavyAkhyAna nahIM ghaTita hotA, aisA jAnA jAtA hai / ( dekho jIvasthAna-dravyapramANAnugama sUtra 35 kI ttiikaa)| vAnavyantara deviyAM saMkhyAtaguNI haiM // 41 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya yA battIsa rUpa guNakAra hai| jyotiSI deva saMkhyAtaguNe haiM // 42 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai, kyoMki, jyotiSI devoMke bhavahArakAlase ( vAnavyantara deviyoMke avahArakAlako) bhAjita karanepara saMkhyAta rUpa upalabdha hote haiN| 1 pratiSu '. kAle ' iti pAThaH / Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586) chakkhaMDAgame khuddAbaMdho - [2, 11-2, 43. devIo saMkhejjaguNAo // 43 // ko guNagAro ? saMkhejjasamayA battIsarUvANi vA / cariMdiyapajjattA saMkhejjaguNA // 44 // ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / kudo ? padaraMgulassa saMkhejjadibhAgeNa cauriMdiyapajjattaavahArakAleNa jodisiyadevINamavahArakAlabhUdasaMkhejjapadaraMgulesu ovaTTidesu sNkhejjruuvovlNbhaado| paMciMdiyapajjattA visesAhiyA // 45 // kettiyo viseso 1 curidiypjjttaannmsNkhejjdibhaago| ko paDi bhAgo ? . AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / beiMdiyapajjattA visesAhiyA // 46 // kettio viseso ? paMciMdiyapajjattANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? AvaliyAe asNkhejjdibhaago|| tIiMdiyapajjattA visesAhiyA // 47 // jyotiSI deviyAM saMkhyAtaguNI haiM // 43 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya yA battIsa rUpa guNakAra hai| caturindriya paryApta jIva saMkhyAtaguNe haiM // 44 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai, kyoMki, pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgapramANa caturindriya paryApta jIvoMke avahArakAlase jyotiSI deviyoMke avahArakAlabhUta saMkhyAta pratarAMguloMke apavartita karanepara saMkhyAta rUpa upalabdha hote haiM / paMcendriya paryApta jIva vizeSa adhika haiM // 45 // vizeSa kitanA hai ? caturindriya paryApta jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai| dvIndriya paryApta jIva vizeSa adhika haiM // 46 // vizeSa kitanA hai ? paMcendriya paryApta jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai| trIndriya paryApta jIva vizeSa adhika haiM // 47 // Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11-2, 51.1 appAbahugANugame mahAdaMDao [587 kettio viseso ? biiiNdiypjjttaannmsNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? AvaliyAe asNkhejjdibhaago| paMciMdiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 48 // ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / kudo ? padaraMgulasta asaMkhejadibhAgeNa paMciMdiya apajjattaavahArakAleNa padaraMgulassa saMkhejjadibhAgamettateiMdiyapajjattaavahArakAle bhAge hide AvaliyAe asaMkhejjadibhAguvalaMbhAdo / cauridiyaapajjattA visesAhiyA // 49 // kettio viseso ? paMciMdiyaapajjatANamasaMkhejadibhAgo / tesi ko paDibhAgA? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / teiMdiyaapajjattA visesAhiyA // 50 // kettio viseso ? curidiyapjjttsNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / beiMdiyaapajjattA visesAhiyA // 51 // vizeSa kitanA hai ? dvIndriya paryApta jIvoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? AvalIkA asaMkhpAtavAM bhAga pratibhAga hai| paMcendriya aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 48 // guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai, kyoMki, pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa paMcendriya aparyApta jIvoMke avahArakAlase pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgamAtra trIndriya paryApta jovoMke avahArakAlako bhAjita karanepara AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga upalabdha hotA hai| caturindriya aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 49 // vizeSa kitanA hai ? paMcendriya aparyAptoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| unakA pratibhAga kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAna pratibhAga hai| trIndriya aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 50 // vizeSa kitanA hai ? caturindriya aparyAptoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai| dIndriya aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 51 // Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588] chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11-2, 52. kettio viseso ? teiMdiyaapajjattaasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? AvaliyAe asNkhejjdibhaago| bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrapajjattA asaMkhejjaguNA // 52 // ko guNagAro ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / kudo ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgovaTTidapadaraMgulega bAdaravaNa'phadikAiyapatteyasarIrapajjatta avahArakAleNa beiMdiyaapajjattaavahArakAle bhAge hide palidovamassa asNkhejdibhaagovlNbhaado| bAdaraNigodajIvA NigodapadiTThidA pajjatA asaMkhejjaguNA // 53 // ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / kudo ? hedvimavvassa avahArakAle uvarimadavasa avahArakAleNa bhAge hide AvaliyAe asaMkhejjadimAgovalaMbhAdo / bAdarapuDhavipajattA asaMkhejjaguNA // 54 // vizeSa kitanA hai ? zrIndriya aparyApta jIvoM ke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 52 // guNakAra kyA hai ? palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai, kyoMki, palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase apavartita pratarAMgulapramANa bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMke abahArakAla se dvIndriya aparyAptoMke avahArakAlako bhAjita karanepara palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga upalabdha hotA hai| bAdara nigodajIva nigodapratiSThita paryApta asaMkhyAtaguNe haiM / / 53 // guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaM khyAtavAM bhAga guNakAra hai, kyoMki, adhastana arthAt pUrvokta dravyake avahArakAlameM uparima arthAt prastuta dravyake avahArakAlakA bhAga denepara AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga prApta hotA hai| bAdara pRthivIkAyika paryApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 54 // 1 pajjatavAyarapatteyatarU asaMkhejja iti nnigoyaao| puDhavI AU vAU bAyaraapajjatate u tao // 4.baM. 1, 72. Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11-3, 58.] appAbahugANugame mahAdaMDao [589 ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejjdibhaago| sesaM sugamaM / bAdaraAupajjattA asaMkhejjaguNA // 55 // ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejjdibhaago| sesaM sugamaM / bAdaravAupajjattA asaMkhejjaguNA // 56 // ko guNagAro ? asaMkhejjAo seDIo padaraMgulassa asNkhejdimaagmettaao| bAdarateuapajjattA asaMkhejjaguNA // 57 // ko guNagAro ? asaMkhejjA logA / tesimaddhachedaNANi sAgarovamaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa UNayaM / bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrA apajjattA asaMkhejjaguNA' / // 58 // guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| bAdara apkAyika paryApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 55 // guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| zeSa sUdhArtha sugama hai| bAdara vAyukAyika paryApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 56 // guNakAra kyA hai ? pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta jagazreNiyAM guNakAra hai| bAdara tejaskAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 57 / / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / unake arddhaccheda palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna sAgaropamapramANa haiM / bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 58 // 1 bAdaratarU nigoyA puDhavI-jala-vAu teu to suhumA / tatto visesaahiyA puDhavI jala-pavaNakAyA u / / paM.saM. 2,73. Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 chakkhaMDAgame khuddAbaMdho [2, 11-2, 59. ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| tesimaddhachedaNANi palidovamassa asNkhejjdibhaago| bAdaraNigodajIvA NigodapadiTThidA apajjatA asaMkhejjaguNA // 59 // ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| tesiM chedaNANi palidovamassa asNkhejjdibhaago| bAdarapuDhavikAiyaapajjatA asaMkhejjaguNA // 60 // ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| tesiM chedaNANi palidovamassa asaMkhejjadi bhAgo / bAdaraAukAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 61 // ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| tesiM chedaNANi palidovamassa asNkheadibhaago| bAdaravAukAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 62 // guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNa kAra hai / unake ardva vcheda palyopamake bhasaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| bAdara nigodajIva nigodapratiSThita aparyApta asaMkhyAtaguNe haiM // 59 // guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / unake arddhaccheda palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / bAdara pRthivIkAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNa haiM / / 60 / / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / unake arddhaccheda palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| ghAdara akAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 61 // guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / unake arddhaccheda palyopamake asaMNyAtaveM bhAgapramANa haiN| pAdara vAyukAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 62 // Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11-2, 65. ] ko guNagAro ? jadibhAgo / appA bahugAgame mahAdaMDao [ 591 asaMkhejjA logA / tesiM chedaNANi palidovamassa asaMkhe suhumate ukAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 63 // ko gugagAro ? asaMkhejjA logA / tesimachedaNANi asaMkhejjA logA / kathaM vade ? gurUvadesAdo | suhuma puDhavikAiyA apajjattA visesAhiyA // 64 // kettio viseso ? asaMkhejjA logA suhumate ukAiya apajjattANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logA / suhumaAukAiyaapajjattA' visesAhiyA // 65 // kecio viseso ? asaMkhejjA logA suhumapuDhavikAiya apajjattANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logA / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / unake arddhaccheda palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / sUkSma tejaskAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 63 // guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / unake arddhaccheda asaMkhyAta loka pramANa haiM / zaMkA- -yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - yaha guruke upadezase jAnA jAtA hai / sUkSma pRthivIkAyika aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 64 // vizeSa kitanA hai ? asaMkhyAta loka hai jo ki sUkSma tejaskAyika aparyAptoMke asaMkhyAtaveM bhAga hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAtavAM loka pratibhAga hai / sUkSma aSkAyika aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 65 // vizeSa kitanA hai ? sUkSma pRthivIkAyika aparyAptoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka vizeSa hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai / 1 a-ApralyoH ' - pajjatA ' iti pAThaH, kApratau tu sUtrametannAstyeva / Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame khuddAbaMdho suhumavA ukAiyaapajjattA visesAhiyA // 66 // kettiyo viseso ? asaMkhejjA logA suhuma AukAiya apajjattANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logA / 592 ] suhumate ukAiyapajjattA saMkhejjaguNAM // 67 // ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / suhuma puDhavikAiyapajjattA visesAhiyA // 68 // kettiyo bisesa ? asaM bejjA logA suhumate ukAiyapajjattANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logA / suhuma AukAiyA pajjattA visesAhiyA // 69 // kettio viseso ? asaMkhejjA logA suhumapuDhavikAiya pajjattANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logA / I sUkSma vAyukAyika aparyApta jIva vizeSa adhika haiM // 66 // vizeSa kitanA hai ? sUkSma aSkAyika aparyAptoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka vizeSa hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai / sUkSma tejaskAyika paryApta jIva saMkhyAtaguNe haiM // 67 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / sUkSma pRthivIkAyika paryApta jIva vizeSa adhika haiM // 68 // [ 2, 11- 2, 66. vizeSa kitanA hai ? sUkSma tejaskAyika paryAptoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka vizeSa hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai / sUkSma akAyika paryApta jIva vizeSa adhika haiM / / 69 / / vizeSa kitanA hai ? sUkSma pRthivIkAyika paryAptoM ke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka vizeSa hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAMga hai / 1 saMkhejja suhumapajjata teu kiMci (ca) hiya bhU-jala - samIrA / tato asaMkhaguNiyA suhumanigoyA apajjatA // paM. saM. 2, 74. Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 11-2, 74.] appAbahugANugame mahAdaMDao [ 593 suhumavAukAiyapajjattA visesAhiyA // 70 // kettiyo viseso ? asaMkhejjA logA suhumAukAiyapajjattANamasaMkhejadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMkhejjA logaa| akAiyA aNaMtaguNA // 71 // ko guNagAro ? abhavasiddhiehi aNaMtaguNo / sesaM sugamaM / bAdaravaNapphadikAiyapajjattA aNaMtaguNA // 72 // ko guNagAro ? abhavasiddhiehiMto siddhehiMto savvajIvapaDhamavaggamUlAdo vi aNataguNo / kudo ? asaMkhejjalogaguNidaakAiehi ovaTTidasavvajIvapamANattAdo / bAdaravaNapphadikAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA // 73 // ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| bAdaravaNapphadikAiyA visesAhiyA // 74 // sUkSma vAyukAyika paryApta jIva vizeSa adhika haiM // 70 // vizeSa kitanA hai ? sUkSma akAyika paryAptoMke asaMkhyAtaveM bhAga asaMkhyAta loka vizeSa hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta loka pratibhAga hai| akAyika jIva anantaguNe haiM // 71 // guNakAra kyA hai ? abhabyasiddhikose anantaguNA guNakAra hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva anantaguNe haiM // 72 // guNakAra kyA hai ? abhavyasiddhikose, siddhoMse aura sarva jIvoMke prathama vargamUlase bhI anantaguNA guNakAra hai, kyoMki, vaha asaMkhyAta lokase guNita akAyika jIvoMse apavartita sarva jIvarAzipramANa hai| bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 73 // guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / ( dekho pustaka 3, pR. 365 ) bAdara vanaspatikAyika vizeSa adhika haiM // 74 // 1 pratiSu * saMkhebjA samayA' iti pAThaH / 2 pratiSu ' sahuma-' iti pAThaH / Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 591] chakkhaMDAgame khudAbaMdho [2, 11-2, 75... kettiyo viseso ? baadrvnnpphdikaaiypjjttmetto| suhumavaNapphadikAiyA apajjattA asaMkhejjaguNA // 75 // ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| suhumavaNapphadikAiyA pajjattA saMkhejjaguNA / / 76 // ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / suhumavaNapphadikAiyA visesAhiyA // 77 // kettio viseso ? suhumavaNapphadikAiyaapajjattametto / vaNapphadikAiyA visesAhiyA // 78 // kettiyo viseso ? bAdaravaNapphadikAiyametto / NigodajIvA visesAhiyA // 79 // kettio viseso ? bAdaravaNaphadikAiyapatteyasarIrabAdaraNigodapadividametto / evaM savvajIvesu mahAdaMDao samatto / ___ evaM khuddAbaMdho smtto| vizeSa kitanA hai ? vizeSa bAdara vanaspatikAyika paryApta jIvoM ke barAbara hai / sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIva asaMkhyAtaguge haiM / / 75 / / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| sUkSma vanaspatikAyika paryApta jIva saMkhyAtaguNe haiM // 76 // guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| sUkSma vanaspatikAyika jIva vizeSa adhika haiM / / 77 // vizeSa kitanA hai ? vizeSa sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIvoMke barAbara hai| vanaspatikAyika vizeSa adhika haiM / / 78 // vizeSa kitanA hai ? bAdara vanaspatikAyika jIvoMke barAbara hai| nigodajIva vizeSa adhika haiM / / 71 // vizeSa kitanA hai ? bAdara nigodapratiSThita bAdaravanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMke barAbara hai| isa prakAra saba jIvoM meM mahAdaNDaka samApta huA isa prakAra kSudrakabaMdha samApta huaa| Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhaga-saMtaparUvaNA suttANi / 0000AM. sUtra saMkhyA sUtra 1je te baMdhagA NAma tesimimo nniheso| 2 gai iMdiekAe joge vede kasAe NANe saMjame daMsaNe lessAe bhavie sammatta saNNi AhArae cedi| 3 gadiyANuvAdaNa NirayagadIe NeraDyA bNdhaa| 4 tirikkhA bNdhaa| 5 devA bNdhaa| 6 maNusA baMdhA vi asthi, abaMdhA vi asthi / 7 siddhA abNdhaa| 8 iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA baMdhA bIiMdiyA baMdhA tIiMdiyA baMdhA caduriMdiyA bNdhaa| 9paMciMdiyA baMdhA vi asthi, abaMdhA vi asthi / 10 apriMdiyA abNdhaa| 11 kAyANuvAdeNa puDhavIkAiyA baMdhA AukAiyA baMdhA teukAiyA baMdhA vAukAiyA baMdhA ghaNapphadikAiyA bNdhaa| 12 tasakAiyA baMdhA vi adhi, abaMdhA vi asthi| . pRSTa sUtra saMkhyA / 13 akAiyA abNdhaa| 1 14 jogANuvAdeNa maNajogi-vaci. jogi-kAyajogiNo bNdhaa| 15 ajogI abNdhaa| 16 vedANuvAdeNa itthivedA baMdhA, purisavedA baMdhA, NabuMsayavedA bNdhaa| 17 avagadavedA baMdhA vi atthi, abaMdhA vi asthi / 18 siddhA abNdhaa| 19 kasAyANuvAdeNa kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI bNdhaa| 20 akasAI baMdhA vi asthi, abaMdhA vi asthi / 15 21 siddhA abNdhaa| 22 NANANuvAdeNa madiaNNANI sudaaNNANI vibhaMgaNANI AbhiNibohiyaNANI sudaNANI odhiNANI maNapajjavaNANI bNdhaa| 23 kevalaNANI baMdhA vi Atthi, abaMdhA vi asthi / 24 siddhA abNdhaa| 25 saMjamANuvAdeNa asaMjadA baMdhA, 17. saMjadAsajadA bNdhaa| Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) sUtra saMkhyA 26 saMjadA baMdhA vi asthi, abaMdhA vi asthi / 27 Neva saMjadA va asaMjadA va saMjadAsaMjadA abNdhaa| 28 daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI odhidasaNI bNdhaa| 29 kevaladasaNI baMdhA vi atthi, __ abaMdhA vi atthi| 30 siddhA abNdhaa| 31 lessANuvAdaNa kiNhalessiyA NIlalessiyA kAulessiyA teulessiyA pammalessiyA sukkA lessiyA bNdhaa| 32 alessiyA abNdhaa| 33 bhaviyANuvAdeNa abhavasiddhiyA ghaMdhA, bhavasiddhiyA baMdhA vi asthi, abaMdhA vi asthi / pariziSTa pRSTa sUtra saMkhyA sUtra 34 Neva bhavasiddhiyA Neva abhava siddhiyA abNdhaa| 35 sammattANuvAdeNa micchAdiTThI 21 baMdhA, sAsaNasammAdiTThI baMdhA, . ____ sammAmicchAdiTThI bNdhaa| 36 sammAdiTThI baMdhA vi asthi, / abaMdhA vi asthi / ' 37 siddhA abNdhaa| 38 saNiyANuvAdeNa saNNI baMdhA, ____ asaNNI bNdhaa| 39 Neva saNNI va asaNNI baMdhA vi atthi, abaMdhA vi atthi / 40 siddhA abNdhaa| 22 41 AhArANuvAdeNa AhArA bNdhaa| 42 aNAhArA baMdhA vi asthi, abaMdhA vi atthi| , 43 siddhA abNdhaa| sAmittANugamasuttANi / sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1 edesi baMdhayANaM paravaNadAe bhAgAbhAgANugamo, appAbahutattha imANi ekkArasa aNi gANugamo cedi / yogaddArANi NAdavANi bhvNti| 25 3 eyajIveNa sAmittaM / 2 egajovaNa sAmittaM, egajIveNa 4 gadiyANuvAdeNa NirayagadIe kAlo, egajIveNa aMtaraM, NANA Neraio NAma kadhaM bhavadi ? jIvehi bhaMgavicao, davaparU 5NirayagadiNAmAe udenn| vaNANugamo, khettANugamo, 6tirikkhagadIe tirikkho NAma phosaNANugamo, NANAjIvehi __ kadhaM bhavadi ? kAlo, _NANAjIvahi aMtaraM, 7tirikkhagadiNAmAe udenn| - : Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha ___bhavadi ? 78 sAmittANugamasutsANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 8 maNusagadIe maNuso NAma kadhaM 32 jogANuvAdeNa maNajogI vacibhavadi? jogI kAyajogI NAma kadhaM 9 maNusagadiNAmAe udenn| bhavadi? 10 devagadIe devo NAma kadhaM 33 khaovasamiyAe laddhIe / 34 ajogI NAma kadhaM bhavadi? 11 devagadiNAmAe udaeNa / / 35 khaDyAe lddhiie| 12 siddhigadIe siddho NAma kadhaM 36 vedANuvAdeNa isthivedo purisabhavadi ? vedo NabuMsayavedo NAma kadhaM 13 khaiyAe lddhiie| __ bhavadi ? 14 iMdiyANuvAdeNa paiMdio bIiM 37carittamohaNIyassa kammassa dio tIiMdio cauridio paMciMdio NAma kadhaM bhavadi ? 61 ___udaeNa itthi-purisa-NabuMsaya vedaa| 15 khaovasamiyAe laddhIe / , 16 aNidio NAma kadhaM bhavadi ? 68 " 38 avagadavedo NAma kadhaM bhavadi ? / 39 upasamiyAe khaiyAe laddhIe / 17 khaiyAe laddhIe / 18 kAyANuvAdeNa puDhavikAio 40 kasAyANuvAdeNa kodhakasAI ___NAma kadhaM bhavadi ? ____mANakasAI mAyakasAI lobha19 puDhavikAiyaNAmAe udaeNa / kasAI NAma kadhaM bhavadi ? 20 AukAio NAma kadhaM bhavadi 1 . 41 carittamohaNIyassa kammarasa udenn| 21 AukAiyaNAmAe udenn| 42 akasAI NAma kadhaM bhavadi? 22 teukAio NAma kadhaM bhavadi ? ,, 43 uvasamiyAe khaiyAe laddhIe / 23 teukAiyaNAmAe udenn|| 24 vAukAio NAma kadhaM bhavadi? 71 44 NANANuvAdeNa madiaNNANI 25 vAukAiyaNAmAe udenn| sudaaNNANI vibhaMgaNANI 26 vaNapphakAio NAma kadhaM AbhiNiyohiyaNANI sudaNANI bhavadi? ohiNANI maNapajjavaNANI 27 vaNapphaikAiyaNAmAe udenn| ,, __NAma kadhaM bhavadi? 28 tasakAio NAma kadhaM bhavadi , 45 khaovasamiyAe laddhIe / 29 tasakAiyaNAmAe udenn| 46 kevalaNANI NAma kadhaM bhavadi 30 akAio NAma kadhaM bhavadi ? 47 khaDyAe laddhIe / 31 khayAe lddhiie| / 18 saMjamANuvAdeNa saMjado sAmAzya 065 88 Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa sUtra saMkhyA satra . pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 66 Neva bhavasiddhio Neva abhavakadhaM bhavadi? siddhio NAma kadhaM bhavadi 1 / .49. uvasamiyAe khaiyAe khaova- 67 khaiyAe laddhIe / samiyAe laddhIe / 68 sammattANuvAdeNa sammAiTThI 50 parihArasuddhisaMjado saMjadA NAma kadhaM bhavadi? ___ saMjado NAma kadhaM bhavadi 1 94 69 uvasamiyAe khaiyAe khaova51 khaovasamiyAe laddhIe / samiyAe laddhIe / 52 suhamasAMparAiyasuddhisaMjado jahA- 70 khaiyasammAiTThI NAma kadhaM khAdavihArasuddhisaMjado NAma bhavadi ? kadhaM bhavadi? 71 khaiyAe laddhIe / 53 upasamiyAe khaDyAe lddhiie| 95 72 vedagasammAdiTThI NAma kadhaM 54 asaMjado NAma kadhaM bhavadi ? bhavadi ? 55 saMjamaghAdINaM kammANamudaeNa / 73 kha ovasamiyAe laddhIe 56 dasaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI 74 uvasamasammAiTThI NAma kadhaM acakkhudaMsaNI ohidaMsaNI bhavadi? NAma kadhaM bhavadi ? 75 upasamiyAe laddhIe / 57 khaovasamiyAe lddhiie| 76 sAsaNasammAiTThI NAma kadhaM 58 kevaladasaNI NAma kadhaM bhavadi ? 103 bhavadi ? 59 khaiyAe lddhiie| 77 pAriNAmieNa bhAveNa / 60 lessANuvAdeNa kiNhalessio | 78 sammAmicchAdiTThI NAma kadhaM NIlalessio kAulessio teulessio pammalessio bhavadi? sukkalessio NAma kadhaM 79 khaovasamiyAe laddhIe / bhavadi? 104 80 micchAdihI NAma kadhaM bhavadi ? 111 61 odaieNa bhAveNa / 81 micchattakammassa udaeNa / 62 alessio NAma kadhaM bhavadi 1 105 82 saNNiyANuvAdeNa saNNI NAma 63 khaiyAe lddhiie| ___kadhaM bhavadi? 64 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhio 83 khaovasamiyAe laddhIe / abhavasiddhio NAma kadhaM bhavadi? ,, 84 asaNNI NAma kadhaM bhavadi ? 65 pAriNAmieNa bhAveNa / ,85 odaieNa bhAveNa / 112 Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egajIveNa kAlAnugamasuttANi sUtra saMkhyA sUtra 89 odaNa bhAvepA / 90 aNAhAro NAma kadhaM bhavadi ? 91 odaieNa bhAveNa puNa khaiyAe laddhIe / sUtra saMkhyA sUtra 86 Neva saNNI Neva asaNNI NAma kathaM bhavadi 1 87 khaiyAe laddhIe / 88 AhArANuvAdeNa AhAro NAma kathaM bhavadi ? sUtra saMkhyA sUtra 1 egajIveNa kAlAnugameNa gadi - yANuvAdeNa NirayagadIpa NeraiyA haciraM kAlAdo hoti ? 2 jahaNNeNa dasavassasahasvANi / 3 ukkasseNa tettIsaM sAgarovamANi / 4 paDhamAe puDhavIpa NeraDyA keva ciraM kAlAdo hoti ? 5 jaNeNa dasavAsa sahastrANi 6 ukkasseNa sAgarovamaM / 7 bidiyAra jAva sattamA puDha vIe raiyA kevaciraM kAlAdo hoti ? 8 jaNNeNa eka tiSNi satta dasa sattArasa bAvIsa sAgarovamANi sAdireyANi / 9 ukkaraseNa tiNNi satta dasa sattArasa bAvIsa tettIsa sAgaromANi / egajIveNa kAlAnugamasuttANi / 10 tirikkhagadIe tirikkho kevaciraM kAlAdo hodi / pRSTha 33 39 "" pRSTha 114 33 115 "" 117 118 99 121 ( 5 ) sUtra saMkhyA sUtra 11 jahaNaNeNa khuddAbhavaggahaNaM / 12 ukasseNa anaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyahaM / 13 paMcidiyatirikkha-paMcidiyatirikkhapajjanta--paMcidiyatirikkha-joNiNI kevaciraM kAlAvo hoti ? "" 113 "" pRSTa 121 14 jahaNNeNa khuddAbhavamgahaNaM aMtomuddattaM / 15 ukkasseNa tiSNi pAladovamANi puvvako DipudhattenmahiyANi / 16 paMcidiyatirikala aphajalA keva ciraM kAlAdo hoti ? 17 jahaNaNeNa khuddAbhavaggaNaM / 18 ukkasleNa aMtomuDutaM / 19 ( maNusagadIpa ) maNulA maNusa pajjattA maNuliNI kevaciraM kAlAdo hoti ? 20. jahaNNeNa khuddAbhavaggaNamaMtomuddataM / "2 122 99 13. 123 97 124 125 D Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 16) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra satra pRSTa sUtra saMkhyA sUtra paSTa 21 ukkasseNa tiNi palidova- vimANavAsiyadevA kevaciraM mANi puvakoDipudhattaNabbhahi kAlAdo hoti? yANi / 125 35 jahaNNeNa aTThArasa vIsaM bAvIsaM 22 maNussaapajjattA kevaciraM tevIsaMcauvIsaMpaNuvIsaM chavvIsaM sattAvIsa aTThAvIsaM eguNatIsaM ___ kAlAdo hoti ? tIsaM ekkattIsaM battIsaM sAgaro23 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / vamANi sAdireyANi / / 24 ukkasseNa aMtomuhuttaM / 36 ukkasseNa vIsaM bAvIsaM tevIsaM 25 devagadIe devA kevaciraM kAlAdo cauvIsaM paNuvIsa chavIsa sattAhoti ? vIsaM aTThAvIsaM eguNatIsaM tIsa 26 jahaNNeNa dsvaasshssaanni| , ekattIsaM battIsaM tettIsaM sAga27 ukkasseNa tettIsaM sAgarova rovmaanni| 134 ___ mANi / 37 sambaTTasiddhiyavimANavAsiyadevA 28 bhavaNavAsiya-vANaveMtara-jodi kevaciraM kAlAdo hoti ? . siyadevA kevaciraM kAlAdo hoti? 38 jahaNNukasseNa tettIsasAgaro. vmaanni| 29 jahaNNeNa dasavAsasahassANi, 39 iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA keva(dasavAsasahassANi ), pali ciraM kAlAdo hoti ? dovamassa atttthmbhaago| 40 jahaNNeNa khuddaabhvgghnnN| 136 30 ukkasseNa sAgarovama sAdireyaM | 41 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejapalidovamaM sAdireyaM, palidovamaM pogglpriy| sAdireyaM / 42 bAdareiMdiyA kevaciraM kAlAdo 31 sohammIsANappahuDijAva sadara hoti ? sahassArakappavAsiyadevA keva 43 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / ,' ciraM kAlAdo hoti ? 129 |44 ukkasseNa aMgulassa asaMkhejadi32 jahaNNeNa palidovamaM ve satta dasa bhAgo asaMkhejjAsaMkhejjAo ghohasa solasa sAgarovamANi osppinni-ussppinniio| " sAdireyANi / " 45 bAdaraeiMdiyapajattA kevaciraM 33 ukkasseNa be satta dasa codasa kAlAdo hoti ? solasa aTThArasa sAgarAvamANi 46 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / / saavireyaanni| 130:47 ukasseNa saMkhejANi vAsasaha34 ANadappaDDuDi jAva avarAhada sANi / 128 Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egajIveNa kAlANugamasuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 48 bAdareiMdiyaapajattA kevaciraM 67 jahaNNeNa khuhAbhavaggahaNamaMto____ kAlAdo hoti ? 138 muhuttN| 49 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / ,, 68 ukkasseNa sAgarovamasahassANi 50 ukkasseNa aMtomuhuttaM / puvakoDiputteNabbhahiyANi 51 suhumeiMdiyA kevaciraM kAlAdo sAgarovamasadapudhattaM / hoti? 69 paMciMdiyaapajjattA kevaciraM kAlAdo hoti? 143 52 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / 70 jahaNNaNa khuddAbhavaggahaNaM / 53 ukkasseNa asaMkhejA logaa| 71 ukasseNa aNtomuhuttN| 54 suhumeiMdiyA pajattA kevaciraM 72 kAyANuvAdeNa puDhavikAiyA kAlAdo hoMti ? ___ AukAiyA teukAiyA vAu55 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / ___ kAiyA kevaciraM kAlAdo hoti ? ,, 56 ukkasseN aMtomuhuttaM / 73 jahaNNeNa khuddAbhaghaggahaNaM / 144 57 suhumeiMdiyaapajjattA kevaciraM 74 ukkasseNa asaMkhejA logaa| ,, kAlAdo hoti ? 75 bAdarapuDhavi bAdarAu-bAdarateu58 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / ___ bAdaravAu-bAdaravaNapphadipatteya59 ukasseNa aMtomuhattaM / sarIrA kevaciraM kAlAdo hoti? ,,. 60 bIiMdiyA tIiMdiyA cauriMdiyA 76 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / bIiMdiya-tIiMdiya-cariMdiya- 77 ukasseNa kmmttttidii| pajjattA kevaciraM kAlAdo 78 bAdarapuDhavikAiya-bAdaraAuhoti? ___ kAiya-bAdarateukAiya-bAdara-- 61 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNamaMto vAukAiya-bAdaravaNapphadikAiyamuhuttaM / patteyasarIrapajjattA kevaciraM 62 ukkasseNa saMkhejANi vAsa kAlAdo hoti ? 145 sahassANi / ... | 79 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / 146 63 bIiMdiya-tIiMdiya-cauridiya. 80 ukkasseNa saMkhejjANi vAsasahaapajattA kevaciraM kAlAdo ssaanni| hoti? 81 bAdarapuDhavi-bAdaraAu-bAdarateu64 jahaNNeNa khuddaabhvgghnnN| bAdaravAu-bAdaravaNAphadipatteya sarIraapajjattA kevaciraM kAlAdo 65 ukkasseNa aMtomuhuttaM / hoti? 66 paMciMdiya-paMciMdiyapajjattA keva- 82 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / cira kAlAdA hoti? , 83 ukkasseNa aMtomuhuttaM / Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 84 suhumapuDhadhikAiyA suhumAu- / 100 jahaNNeNa aNtomuhusN| kAiyA suhumateukAiyA suhama- 101 ukkaraseNa aNaMtakAlamasaMkhejjabAukAiyA suhumavaNapphadikAiyA pogglpriyhuuN| suhamaNigodajIvA pajjattA 102 orAliyakAyajogI kevacirai apajattA suhumehaMdiyapajjatta kAlAdo hodi ? apajjattANaM bhNgo| 85 vaNapphadikAiyA 103 jahaNNeNa egsmo| eiMdiyANaM bhNgo| 104 ukasseNa bAvIsaM vAsasaha ssANi desUNANi / 86 NigodajIvA kevaciraM kAlAdo hoMti? 105 orAliyamissakAyajogI veu vviyakAyajogI AhArakAya87 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / jogI kevaciraM kAlAdo hodi? ,, 88 ukkasseNa aDDAijapoggalapariyaDheM / , 106 jahaNNeNa egsmo| 89 bAdaraNigodajIcA bAdarapuDhavi- 107 ukkasseNa aMtomuhuttaM / .. 154 __ kAiyANaM bhNgo| 149 108 veubviyamissakAyajogI AhA90tasakAiyA tasakAiyapajjattA ramissakAyajogI kevaciraM kevaciraM kAlAdo hoti ? kAlAdo hodi ? 91 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM aMto- 109 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / muhuttaM / , 110 ukkasseNa aNtomuhuttN| 92 ukkasseNa besAgarovamasaha- 111 kammaiyakAyajogI kevaciraM ssANi puvvakoDiputteNabbhahi kAlAdo hodi ? yANi besaagrovmshssaanni| 150 112 jahaNeNa egsmo| 93 tasakAiyA apajjattA kevaciraM 113 ukkasseNa tiNi samayA kAlAdo hoti ? 114 vedANuvAdeNa ithivedA keva94 jahaNNeNa khuddAbhavagmahaNaM / / ciraM kAlAdo hoti ? 95 ukkasseNa aMtomuTuttaM / 165 jahaNNeNa egsmo| 96 jogANuvAdeNa paMcamaNajogI 116 ukkasseNa palidovamasadapuMdhattaM / paMcavacijogI kevaciraM kAlAdo 117 purisavedA kevaciraM kAlAdo hoti? 151 hoti ? .. 97 jahaNeNa eysmo| 118 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / 98 ukkasseNa aMtomuhuttaM / 152 | 119 ukkasseNa sAgarovamasadapudhattaM 99 kAyajogI keciraM kAlAdo 120 NavusayavedA kevaciraM kAlAdo jhedi? hoti? 158 Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra hoti ? egajIveNa kAlANugamamuttANi sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA 121 jahaNNeNa egsmo| 158 | 141 AbhiNibohiya-suda-ohiNANI 122 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhaja. kevaciraM kAlAdo hodi. 164 pogglpriyhuuN| 142 jahaNNeNa aNtomuhuttN| 123 avagadavedA kevaciraM kAlAdo 143 ukkasseNa chAvaddhisAgaro vamANi sAdireyANi / 124 uvasamaM paDucca jahaNNeNa ega- 144 maNapajavaNANI kevalaNANI smo| kevaciraM kAlAdo hoti ? 125 ukkasseNa aMtomuhuttaM / 145 jahaNNeNa aMtomuhattaM / 126 khavagaM paDuzca jahaNNeNa aMtomuhuttaM , 146 ukkasseNa puvakoDI desuunnaa| , 127 ukkasseNa puvakoDI desUNaM / 160 147 saMjamANuvAdeNa saMjadA pari128 kasAyANuvAdeNa kodhakasAI hArasuddhisaMjadA saMjadAsaMjadA mANakasAI mAyakasAI lobha kevaciraM kAlAdo hoti ? kasAI kevaciraM kAlAdo hodi ? ,,148 jahaNNeNa aNtomuhuttN| 129 jahaNNeNa eysmo| , 149 ukkasseNa puvvakoDI desuunnaa| , 130 ukkasseNa aMtomuhuttaM / 161 150 sAmAiya-chedovaTThAvaNasuddhi-- 131 akasAI avgdvedbhNgo| , saMjadA kevaciraM kAlAdo 132 NANANuvAdeNa madiaNNANI .. hoti? sudaaNNANI kevaciraM kAlAdo 151 jahaNNeNa egsmo| , hodi ? 152 ukkasseNa puvakoDI desuunnaa| , 133 aNAdio apjjvsido| 162 153 suhumasAMparAiyasuddhisaMjadA 134 aNAdio spjjvsido| 135 sAdio spjjvsido| ,, kevaciraM kAlAdo hoti ? 136 jo so sAdio sapajjavasido 154 uvasamaM paDucca jahaNNeNa egatassa imo Niddeso-jahaNNeNa smo| aNtomuhuttN| / 155 ukasseNa aMtomuhuttaM / 137 ukkasseNa addhapoggalapariyahUM 156 khavagaM paDucca jahaNNeNa aMtodesUrNa / muhuttaM / 138 vibhaMgaNANI kevaciraM kAlAdo 157 ukisseNa aNtomuhurt| hodi ? 158 jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA 139 jahaNNeNa egsmo| kevaciraM kAlAdo hoti ? 140 upakasseNa tettIsaM sAgarova- 159 uvasamaM paDucca jahaNNeNa egamANi desUNANi / smo| 170 168 169 Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 160 ukkasseNa aMtomuhattaM / 170 sattasAgaroyamANi sAdire161 khavagaM paDucca jahaNNeNa aMto yANi / muhuttN| 180 teulessiya-pammalessiya-sukkA162 ukkasseNa puvakoDI desuunnaa| , lessiyA kevaciraM kAlAdo 163 asaMjadA kevaciraM. kAlAdo hoti? hoti ? 171 | 181 jahaNNeNa aNtomuhuttN| , 164 aNAdio apjjvsido| ,, | 182 upakasleNa be-aTThArasa tettIsa165 aNAdio spjvsido| " sAgarovamANi saadireyaanni| 175 166 sAdio spjvsido| 183 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiyA 167 jo so sAdio sapajavasido kevaciraM kAlAdo hoti ? 176 tassa imo Nideso-jahaNNeNa 184 aNAdio spjjvsido| , aMtomuhuttaM / 185 sAdio spjvsido| 177 168 ukkasseNa addhapoggalapariya 186 abhaviyasiddhiyA kevaciraM desUNaM / kAlAdo hoti ? 169 dasaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI 187 aNAdio apjvsido| 1788 kevaciraM kAlAdo hoMti ? , 188 sammattANuvAdeNa sammAdiTThI 170 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / . kevaciraM kAlAdo hoti ? , 171 upakasseNa be sAgarovamasaha- 189 jahaNNeNa aMtomuhutaM / , ssANi / 190 ukkasseNa chAvaTThisAgaro172 acakkhudasaNI kevaciraM kAlAdo vamANi saadireyaanni| hoti? 173 191 khaiyasammAiTThI kevaciraM 173 aNAdio apjjvsido| , kAlAdo hoti ? 179 174 aNAdio spjjvsido| , 192 jahaNNeNa aNtomuhuttN| 175 odhidasaNI odhinnaanniibhNgo| , 193 ukkasseNa tettIsasAgaro176 kevaladaMsaNI kevlnnaanniibhNgo| 174 vamANi sAdireyANi / 177 lessANuvAdeNa kiNhalessiya- 194 vedagasammAiTThI kevaciraM gIlalessiya-kAulessiyA ___ kAlAdo hoti? kevaciraM kAlAdo hoti ? , 195 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / , 178 jahaNNeNa aMtomuhattaM / " 196 ukkasseNa chAvaTThisAgaro179 ukkasseNa tettIsa-sattArasa vamANi / 180 Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satra sammA egajIveNa aMtarANugamasutsANi sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 197 uvasamasammAdiTrI / 208 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / 184 micchAdiTThI kevaciraM kAlAdo 209 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjahoti? pogglpriyh| 198 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / 210 AhArANuvAdeNa AhArA keva199 ukkasseNa aMtomuhuttaM / ciraM kAlAdo hoti ? 200 sAsaNasammAiTThI kevaciraM 211 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM tikAlAdo hoti? samayUNaM / 201 jahaNNeNa eysmo| , | 212 ukkasseNa aMgulassa asaMkhejadi. 202 ukkasseNa chaavliyaao| bhAgo asaMkhajjAsaMkhejjAo 203 micchAdiTThI madiaNNANIbhaMgo 183 osppinnii-ussppinniio| 1 204 saNiyANuvAdeNa sapaNI keva 213 aNAhArA kevaciraM kAlAdo ciraM kAlAdo hoti ? hoti ? 205 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / , 214 jhnnnnennegsmo| 206 ukkasseNa sAgarovamasadapudhattaM / ,, 207 bhasaNNI kevaciraM kAlAdo 215 ukkasseNa tiNNi smyaa| hoti? 184 | 216 aMtomuhuttaM / egajIveNa aMtarANugamasuttANi / praSTa sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1egajIveNa aMtarANugameNa gadi- 6 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / 189 yANuvAdeNa NirayagadIe Nera- 7 ukasseNa saagrovmsdpudhttN| , iyANaM aMtaraM kevaciraM kAlAdo 8paMciMdiyatirikkhApaMciMdiyatirihodi? kkhapajjattA paMcidiyatirikkha2 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / joNiNI paMciMdiyatirikkhaapa3 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejja jattA maNusagadIe maNusA poggalapariyaDheM / 188 maNusapajjattA maNusiNI maNusa4 evaM sattasu puddhviisunneriyaa| , apajattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo 5tirikkhagadIe tirikkhANamaMtaraM hodi? keciraM kAlAdo hodi ? 9 jahaNNeNa khudAbhavaggaNaM / Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " (12) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1. ukasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjA 26 ukkssmnnNtkaalmsNkhejjpogglpriyttttaa| 190 poggalapariyaDheM / 11 devagadIe. devANamaMtaraM kevaciraM | 27 NavagevajjavimANavAsiyadevANa___kAlAdo hodi? ___ maMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? ,, 12 jahaNNeNa aNtomuhuttN| 28 jahaNNeNa vaaspudhttN| 196 13 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjA 29 ukasseNa annNtkaalmsNkhejpogglpriyttttaa| " poggalapariyaDeM / 14 bhavaNavAsiya-vANaveMtara-jodi 30 aNudisa jAva avarAidavimANasiya-sodhammIsANakappavAsiya ___ vAsiyadevANamaMtaraM kevaciraM devA devgdibhNgo| __ 191 kAlAdo hodi ? / 15 saNakkumAra-mAhiMdANamaMtaraM keva 31 jahaNNeNa vAsapudhattaM / ciraM kAlAdo hodi ? 32 ukkasseNa be sAgarovamANi 16 jahaNNeNa muhattapudhattaM / saadireyaanni| 17 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejja 33 samvasiddhivimANavAsiyadevA__ pogglpriyh| NamaMtaraM kevaciraM kAlAdo 18 bamhabamhuttara-lAMtavakAviTThakappa hodi? vAsiyadevANamaMtaraM kevaciraM 34 Nasthi aMtaraM nnirNtrN| kAlAdo hodi ? " 19 jahaNNeNa divasapudhattaM / | 35 iMdiyANuvAdeNa eiMdiyANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? 20 ukasseNa annNtkaalmsNkhejpogglpriyh| 36 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / 37 ukkasseNa besAgarovamasaha21 sukkamahAsukka-sadArasahassArakappavAsiyadevANamaMtaraM kevaciraM ___ ssANi puvakoDipudhatteNabbhahi. yANi / kAlAdo hodi ? 22 jahaNaNeNa pakkhapudhattaM / 38 bAdaraeiMdiya-pajatta-apajjattANa ____maMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? 199 23 ukkasseNa annNtkaalmsNkhejjpogglpriyjhe| 39 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / 24 ANadapANada-AraNaaccudakappa 40 ukkasseNa asaMkhejA logaa| , vAsiyadevANamaMtaraM kevaciraM | 41 suhumeiMdiya-pajjatta-apajattANakAlAdo hodi ? maMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? 200 25 jahaNeNa mAsapudhattaM / , 42 jahaNaNeNa khuddAbhavaggahaNaM / 197 198 Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 206 egajIveNa aMtarANugamasutsANi (13) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 43 ukkasseNa aMgulassa asaMkhejjadi- poggalapariyaTTa / 204 bhAgo asaMkhejjAsaMkhejjAo 59 jogANuvAdeNa paMcamaNajogi osappiNI usspinniio| 200 paMcavacijogINamaMtaraM kevaciraM 44 bIiMdiya-tIiMdiya-cauridiya kAlAdo hodi ? paMciMdiyANaM tasseva pajjatta-apa- 60 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / jjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo 61 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjahodi? 201 poggalapariyaDeM / 45 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / 62 kAyajogINamaMtaraM kevaciraM 46 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejja- / kAlAdo hodi ? pogglpriy| , 63 jahaNNeNa egsmo| 47 kAyANuvAdeNa puDhavikAiya- 64 ukkasseNa aMtomuhuttaM / AukAiya-te ukAiya-bAukAiya 65 orAliyakAyajogI-orAliyabAdara-suhuma-pajjatta-apajattANa missakAyajogINamaMtaraM kevaciraM maMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? 202 kAlAdo hodi ? 207 48 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / 66 jahaNNeNa egsmo| 67 ukkasseNa tettIsaM sAgarova. 49 ukasseNa aNaMtakAlamasaMkhejja ____ mANi saadireyaanni| __pogglpriyh| 68 veubviyakAyajogINamaMtaraM keva50 vaNapphadikAiyaNigodajIva bAdara- ciraM kAlAdo hodi ? 208 suhama-pajjatta-apajjattANamaMtaraM 69 jahaNNeNa egsmo| 209 kevaciraM kAlAdo hodi ? 70 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkheja51 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / 203 pogglpriyhuuN| 52 ukkasseNa asaMkhejA logaa| , 71 veuviyamissakAyajogINamaMtaraM 53 bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIra- _kevaciraM kAlAdo hodi ? pajattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo 72 jahaNNeNa dasavAsasahassANi hodi ? sAdireyANi / 54 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / . , 73 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkheja55 ukkasseNa aDAijjapoggala pogglpriy| priyii| 204 74 AhArakAyajogi-AhAramissa56 tasakAiya-tasakAiyapajatta-apa- ___ kAyajogINamaMtara kevaciraM jjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo kAlAdo hodi ? hodi? " 75 jahaNNaNa aNtomuhuttN| 57 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM " 76 ukkasseNa addhapoggalapariya 58 ukasseNa aNaMtakAlamasaMkhejja- desUNaM / 211 Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 77 kammaiyakAyajogINamaMtaraM keva- 94 jahaNNeNa egsmo| ciraM kAlAdo hodi? 95 ukkasseNa aMtomuhuttaM / 78 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM ti 96 akasAI avagadavedANa bhNgo| , smuunnN| 97 NANANuvAdeNa madiaNNANI79 ukkasseNa aMgulassa asaMkhe sudaaNNANINamaMtaraM kevaciraM jadibhAgo asaMnejAsaMkhejAo ___ kAlAdo hodi ? - osppinni-ussppinniio| , 98 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / / 80 vedANuvAdeNa itthivedANamaMtaraM . kevaciraM kAlAdo hodi ? 213 99 ukkasleNa bechAvaTTisAgarova81 jahaNNeNa khuddaabhvgghnnN| mANi / 82 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkheja- 100 vibhaMgaNANINamaMtaraM kevaciraM pogglpriyh| kAlAdo hodi? 83 purisavedANamaMtaraM kevaciraM 101 jahaNNeNa aNtomuhuttN| 219 kAlAdo hodi ? 102 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkheja84 jahaNNaNa egsmo| poggalapariyaha / 85 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkheja | 103 aabhinnibohiy-sud-ohi-mnnpogglpriy| pajjavaNANINamaMtaraM kevaciraM 86 NaqsayavedANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? ___ kAlAdo hodi ? 87 jahaNNeNa aNtomuhuttN| | 104 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / 88 ukkasseNa saagrovmsdpudhttN| , ! 105 ukkasseNa addhapoggalapariyaTTa 89 avagadavedANamaMtaraM kevaciraM desuunnN| ___ kAlAdo hodi ? 215 | 106 kevalaNANINamaMtaraM kevaciraM 90 uvasamaM paDuzca jahaNNeNa aMto- ___ kAlAdo hodi ? ___ 221 muhuttN| 107 Nasthi aMtaraM nnirNtrN| 91 upakasseNa addhapoggalapariyaha 108 saMjamANuvAdeNa saMjada-sAmAdesUNaM / iyachedovaTThAvaNasuddhisaMjada-pari92 khavagaM paDucca Nasthi aMtaraM haarsuddhisNjd-sNjdaasNjdaannnnirNtrN| 216 maMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? " 93 kasAyANuvAdeNa kodhakasAImANakasAI-mAyakasAI lobha 109 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / 222 kasAINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo 110 ukkasseNa addhapoggalapariyaha desuurnn| 2 Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 230 egajIveNa aMtarANugamasuttANi (15) mUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha 111 suhamasAMparAiyasuddhisaMjada-jahA. kAlAdo hodi ? kkhAdavihArasuddhisaMjadANamaMtaraM 129 jahaNNaNa aNtomuhuttN| kevaciraM kAlAdo hodi ? 223 130 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkheja112 uvasamaM paDucca jahaNNeNa aMto pogglpriyhuuN| 131 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiya113 ukkasseNa adbhapoggalapariyaha abhavasiddhiyANamaMtaraM kevaciraM . desUNaM / kAlAdo hodi ? 114 khavagaM paDucca Natthi aMtaraM 132 Natthi aMtaraM nnirNtrN| , nnirNtrN| 115 asaMjadANamaMtaraM kevaciraM 133 sammattANuvAdeNa sammAiTTi vedagasammAiTTi-uvasamasammAkAlAdo hodi? iTi-sammAmicchAiTThINamaMtaraM 116 jahaNNaNa aMtomuhuttaM / kevaciraM kAlAdo hodi ? 231 117 ukkasseNa pubdhakoDI desuurnn| 226 134 jahaNNeNaMtomuhuttaM / 118 dasaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI. NamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? ,, | 135 ukkasseNa addhapoggalapariyaTeM 119 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / , 120 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejja | 136 khaiyasammAiTThINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? pogglpriyddheN| . 227 121 acakkhudaMsaNINamaMtaraM kevaciraM 137 Natthi aMtaraM NiraMtaraM / ___ kAlAdo hodi ? 138 sAsaNasammAiTThINamaMtaraM keva122 Natthi aMtaraM NiraMtaraM / ciraM kAlAdo hodi ? 123 odhidasaNI odhinnaannibhNgo| ,, 139 jahaNNeNa palidovamassa asaM124 kevaladasaNI kevalaNANibhaMgo / 228 khejjdibhaago| 125 lessANuvAdeNa kiNhalessiya 140 upakasseNa addhapoggalapariyaTTa desuunnN| 234 NIlalessiya-kAulessiyANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? , 141 micchAiTThI mdiannnnaannibhNgo| 126 jahaNNaNa aNtomuhttN| 142 saNNiyANuvAdeNa saNNINamaMtaraM 127 ukkasseNa tettIsasAgarova kevaciraM kAlAdo hodi ? mANi sAdireyANi / 143 jahaNNeNa khuddaabhvgghnnN| 235 128 teulessiya-pammalessiya-sukka- 144 ukkasseNa aNaMtakAlamasaMkhejjalessiyANamaMtaraM kevaciraM poggalapariyaDheM / desuunnN| Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha 145 asaNNINamaMtaraM kevaciraM maMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? 236 __ kAlAdo hodi ? 235 149 jahaNNeNa egasamayaM / 146 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / , 150 ukkasseNa tiNNisamayaM / 147 ukkasseNa sAgarovamasadapudhattaM / ,, , 151 aNAhArA kammaiyakAyajogi148 AhArANuvAdeNa AhArANa bhNgo| NANAjIvehi bhaMgavicayANugamasuttANi / 000 sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha 1 NANAjIvehi bhaMgavicayANugameNa 8 beiMdiya-teiMdiya-cauridiyagadiyANuvAdeNa NirayagadIe. paMcidiya pajjattA apajjattA NeraiyA NiyamA atthi| 237 NiyamA asthi / 239 2 evaM sattasu puDhavIsu nneriyaa| , 9 kAyANuvAdeNa puDhavikAiyA 3tirikkhagadIe tirikkhA paMciM. AukAiyA teukAiyA vAudiyatirikkhApaMciMdiyatirikkha kAiyA vaNapphadikAiyA NigodapajjattA paMciMdiyatirikkha jIvA bAdarA suhumA pajjattA joNiNI paMciMdiyatirikkhaapa apajjattA bAdaravaNapphadikAiya patteyasarIrA pajjattA apajjattA jjattA maNussagadIe maNusA maNusapajjattA maNusiNIo tasakAiyA tasakAiyapajjattA NiyamA asthi / 238 apajjattA NiyamA asthi / 10 jogANuvAdeNa paMcamaNajogI 4 maNusaapajjattA siyA asthi siyA Nasthi / paMcavacijogI kAyajogI orA liyakAyajogI orAliyamissa5 devagadIe devA NiyamA atthi| ., kAyajogI veubviyakAyajogI 6 evaM bhavaNavAsiyappahuDi jAva kammaiyakAyajogI NiyamA sbvtttthsiddhivimaannvaasiydevesu| ,, atthi / 240 7 iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA bAdarA 11 veubdhiyamissakAyajogI AhArasuhumA pajjattA apajjattA kAyajogI AhAramissakAyaNiyamA atthi| 239 / jogI siyA asthi siyA nnsthi| " Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra saMkhyA sUtra 12 vedAnuvAdeNa itthavedA purisavedA NavaMsayavedA avagadavedA NiyamA asthi / davvapamANAnugamasukhANi sUtra saMkhyA 17 daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI acakkhuNI ohidaMsaNI 13 kasAyANuvAdeNa kodhakalAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI aksAI NiyamA asthi / 14 NANANuvAdeNa madiaNNANI vibhaMgaNANI sudaaNNANI AbhiNibohiya-suda-ohi-maNapajjavaNANI kevalaNANI niyamA atthi / 15 saMjamANuvAdeNa sAmAiya-chedobaTTAvaNasuddhisaMjadA parihAra suddhisaMjadA jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA saMjadAsaMjadA asaMjadA niyamA atthi / 16 suhumasAMparAiyasaMjadA siyA atthi siyA Natthi / sUtra saMkhyA 1 davvapamANANugameNa gadiyANuvAdeNa NirayagadIpa NeraiyA davamANeNa kevaDiyA ? sUtra 2 asaMkhajjA / .3 asaMkhejA saMkhejjAhi osappiNi , ussappiNIhi avahiraMti kAlaNa / 1 4 khettaNa asaMkhejjAo seDIo / pRSTha 240 241 39 242 davvapamANANugamasuttANi / pRSTha 244 99 39 245 1. sUtra kevaladaMsaNI NiyamA asthi / 18 lessANuvAdeNa kiNhalessiyA NIlalessiyA kAulessiyA teuLessiyA pammalessiyA sukka lessiyA niyamA atthi / 19 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiyA abhavasiddhiyA niyamA asthi / 20 sammattANuvAdeNa sammAdiTThI vedagasamma iTThI ( khaiyasammAiTThI) micchAiTThI NiyamA atthi / 243 21 uvasamasammAddaTThI ( sAraNa ) sammATThI sammAmicchAraTThI siyA asthi siyA Natthi / 22 saSNiyANuvAdeNa saNNI asaNNI NiyamA asthi / ( 17 ) pRSTha 23 AhArANuvAdeNa AhArA aNAhArA NiyamA asthi / sUtra saMkhyA sUtra 5 padarassa asaM khejjadibhAgo / 6 tAli seDINaM vizvaMbhasUcI aMgulavaggamUlaM bidiyavaggamUlaguNideNa / 7 evaM paDhamApa puDhavIpa NeraiyA / 8 vidiyAe jAvasattamApa puDhavIe raddayA davvapamANeNa kevaDiyA ? 242 "" 99 99 "3 23 pRSTha 245 246 247 " Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 (18) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 9 asNkhenjaa| 258 jattA davapamANeNa kevaDiyA? 254 10 asaMkhejAsaMkhejAhi osappiNi- | 23 asNkhejjaa| __ ussappiNIhi avahiraMti kaalenn| ,, 24 asaMkhejAkhejAhi osa11 khetteNa seDIe asaMkhejjadi ppiNi-ussappiNIhi avahiraMti bhaago| kaalenn| 12 tisse seDIe AyAmo asaM- 25 khetteNa seDIe asaMkhejjadi__ khejjAo joynnkoddiio| , bhaago| 13 paDhamAdiyANaM seDivaggamUlANaM __ sNkhjjaannmnnnnonnnnbbhaaso|| | 26 tisse seDIe AyAmo asaM14 tirikkhagadIe tirikkhA davva ___ khejjAo joynnkoddiio| 256 pamANeNa kevaDiyA ? 27 maNusa-maNusaapajjattaehi rUvaM 15 bhnnNtaa| ___ ruvApakkhittaehi seDI ava16 arNatANatAhi osappiNi-ussa hiradi aMgulavaggamUlaM tadiyavaggappiNIhi Na avahiraMti kaalenn| 251 muulgunnidenn| 17 khetteNa aNaMtANatA logaa| ,, 28 maNussapajjattA maNusiNIo 18 paMciMdiyatirikkha-paMciMdiyatiri | davvapamANeNa kevaDiyA ? 257 kkhapajjatta-paMciMdiyatirikkha- |29 koDAkoDAkoDIe uri koDAjoNiNI-paMciMdiyatirikkhaapa koDAkoDAkoDIe helado chaNhaM jjattA davvapamANeNa kevaDiyA? 252 __vaggANamuvari sattaNhaM vaggANaM 19 asNkhejjaa| hettttdo| 20 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osa | 30 devagadIe devA davapamANeNa piNI-ussappiNIhi avahiraMti kevaDiyA? kAleNa / , 31 asNkhejaa| 21 khetteNa paMciMdiyatirikkha-paMciM 32 asaMkhajjAsaMkhajjAhi osadiyatirikkhapajjatta-paMciMdiya ppiNi-ussappiNIhi avahiraMti tirikkhajoNiNi-paMciMdiya-- kaalenn| tirikkhaapajjattaehi padarama | 33 khetteNa padarassa bechappaNNaMgulavahiradi devaavahArakAlAdo sadavaggapaDibhAraNa / asaMkhejjaguNahoNeNa kAleNa saMkhejjaguNahINeNa kAleNa | 34 bhavaNavAsiyadevA davapamANeNa saMkhejjaguNeNa kAleNa asaMkhejja kevaDiyA? guNahINeNa kAleNa / 253 35 asNkhejjaa| 22 maNusagadIe maNussA maNusaapa- 36 asaMkheDjAsaMkhenjAhi osa 260 Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 davvapamANANugamasuttANi (19) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra ppiNi-ussappiNIhi avahiraMti / 53 palidovamassa asaMkhejadibhAgo / 266 kaalenn| 261 54 edehi palidovamamavahiradi aMto37 khetteNa asaMkhejjAo seddiio| ,, muhutteNa / 38 padarassa asNkhejjdibhaago|| 262 55 savvaTThasiddhivimANavAsiyadevA / 39 tAsi seDINaM vikkhaMbhasUcI dasvapamANeNa kevaDiyA ? __ aMgulaM aNgulvggmuulgunnidenn| " 56 asNkhejjaa| 40 vANataradevA vvapamANeNa 57 iMdiyANuvAdeNa eraMdiyA bAdarA kevaDiyA? suhumA pajjattA apajjattA davya41 asNkhejjaa| __pamANeNa kevaDiyA? 42 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osa- 58 annNtaa| ppiNi-ussappiNIhi avahiraMti 59 aNaMtANatAhi mosappiNi-ussakAleNa / 263 ppiNIhiNa avahiraMti kaalenn| , 43 khetteNa padararasa saMkhejjajoyaNa- 60 khetteNa aNaMtANaMtA logaa| , sdvggpddibhaarnn| 61 bIiMdiya-tIiMdiya-caridiya54 jodisiyA devA devgdibhNgo| , paMciMdiyA tasseva pajjattA apa45 sohammIsANakappavAsiyadevA jjattA davvapamANeNa kevaDiyA? 269 davvapamANeNa kevaDiyA? 264 62 asNkhejjaa| 46 asNkhejjaa| 63 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osa47 asaMkhejjAsaMbaMjAhi bhosa- ppiNi-ussappiNIhi avahiraMti ppiNi-ussappiNIhi avahiraMti kaalenn| kaalenn| ,, 64 khetroNa bIiMdiyAtIiMdiya-cau48 khettaNa asaMkhejjAo seddiio| 265 ridiya-paMciMdiya tasseva pajjatta49 padarassa asNkhejjdibhaago| ,, apajjattehi padaraM avahiradi 50 tAsi seDINaM vikkhaMbhasUcI aMgulassa asaMkhejjadibhAgaaMgulassa vaggamUlaM bidiyaM vaggapaDibhAeNa aMgulassa sNkhetdiyvggmuulgunnidenn| , jjadibhAgavaggapaDibhAeNa aMgu51 saNakkumAra jAva sadara-saha lassa asaMkhejjadibhAgavaggassArakappavAsiyadevA sattama pddibhaaenn| puddhviibhNgo| 65 kAyANuvAdeNa puDhavikAiya52 ANada jAva avarAidavimANa AukAiya-teukAiya-cAukAiyavAsiyadevA vvapamANeNa keva baadrpuddhaavkaaiy-baadraaudiyaa| 266 kAiya-bAdarateukAiya-bAdara Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) pariziSTa 275 276 sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha vAukAiya-bAdaravaNapphadikAiya- 78 logassa sNkhejjdibhaago| 274 patteyasarIrA tasseva apajjattA 79 vaNapphadikAiya-NigodajIvA suhumapuDhavikAiya-suhumaAu bAdarAsuhamA pajjattA apajattA kAiya--suhumateukAiya-suhuma davvapamANeNa kevaDiyA? vAukAiya tasseva pajjattA apa- 80 annNtaa| jjattA duvvapamANeNa kevaDiyA? 27081 aNaMtANatAhi osappiNi66 asaMkhajjA logaa| ussappiNIhi Na avahirati 67 bAdarapuDhavikAiya--bAdaraAu . kaalenn| .kAiya-bAdaravaNaSphadikAiya 82 khetteNa aNaMtANatA logaa| pattayasarIrapajjattA davvapamA- 83 tasakAiyattasakAiyapajatta-apaNeNa kevaDiyA? jattA paMciMdiya-paMciMdiyapajatta68 asNkhejjaa| apajjattANaM bhNgo| 69 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osa- | 84 jogANuvAdeNa paMcamaNajogI ppiNi-ussappiNIhi bhavahiraMti tiNNivacijogI davvapamANeNa kAleNa / 272 kevaDiyA? 70 khetteNa bAdarapuDhavikAiya-bAdara- 85 devANaM sNkhejjdibhaago| 277 AukAiya-bAdaravaNapphadikAiya 86 vacijogi-asazcamosavacijogI pattayasarIrapajjattaehi padarama davvapamANeNa kevaDiyA? bahiradi aguMlassa asNkhejdibhaagvggpddibhaaenn| " 87 asNkhejjaa| 71 bAdarateupajjattA. vvapamANeNa88 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osakevaDiyA? ppiNi-ussappiNIhi avahiraMti 72 asNkhejjaa| kAleNa / 73 asaMkhajjAvaliyavaggo Ava 89 khetteNa vacijogi-asaJcamosaliyaghaNassa aNto|| vacijogIhi padaramavahiradi aMgulassa saMkhejjadibhAgavagga74 bAdaravAupajjattA davapamANeNa pddibhaaenn| 278 kevaDiyA? 75 bhsNkhejjaa| 90 kAyajogi-orAliyakAyajogi76 asaMkhejjAsaMkhenjAhi osa orAliyamissakAyajogi-kamma. ppiNi-utsappiNIhi bhavahiraMti iyakAyajogI dabapamANeNa kevakAleNa / 274 DiyA? 77 khetteNa asaMkhenjANi pdraanni| , / 91 annNtaa| Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ davvapamANANugamasuttANi (21) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha 92 aNaMsANaMtAhi osappiNi-ussa- 112 kasAyANuvAdeNa kodhakasAI piNIhi Na avahiraMti kAleNa / 279 mANakasAI mAyakasAI lobha. 93 khetteNa aNaMtANatA logaa| , kasAI vvapamANeNa keva95 veubviyakAyajogI davvapamANeNa DiyA? 284 kevaDiyA? 113 annNtaa| 95 devANaM sNkhejjdibhaaguunno| , 114 aNaMtANatAhi osappiNi96 veubviyamissakAyajogIdavya ussappiNIhi Na avahiraMti pamANeNa kevaDiyA? kaalenn| 97 devANaM sNkhejjdibhaago| 115 khetteNa aNaMtANaMtA logaa| 98 AhArakAyajogI vvapamANeNa 116 akasAI davvapamANeNa kevakevaDiyA? DiyA? 99 caduvaNaM / 117 annNtaa| 100 AhAramissakAyajogI dava- 118 NANANuvAdeNa madiaNNANI pamANeNa kevaDiyA? suaNNANI nnv'sybhNgo| , 101 sNkhejjaa| 119 vibhaMgaNANI dayapamANeNa keva102 vedANuvAdeNa itthivedA davya DiyA? pamANeNa kevaDiyA? 120 devehi sAdireyaM / 103 devIhi sAdireyaM / 121 AbhiNiyohiya-suda-odhiNANI 104 purisavedA davapamANeNa keva davyapamANeNa kevaDiyA? , DiyA? | 122 palidoSamassa asaMkhejjadi105 devehi sAdireyaM / 282 | bhaago| 106 NaqsayavedA davvapamANeNa keva- | 123 padehi palidovamamavahiradi DiyA? aMtomuhutteNa / .. 107 annNtaa| 124 maNapajjavaNANI davapamANeNa 108 aNaMtANatAhi osappiNi kevaDiyA? ussappiNIhi Na avahiraMti 125 sNvejjaa| kaalenn| 126 kevalaNANI davyapamANeNa keva- 109 khetteNa aNatANatA logaa| 283 DiyA? 110 avagadavedA davvapamANeNa keva- / 127 annNtaa| DiyA? , 128 saMjamANuvAdeNa saMjadA sAmA211 annNtaa| iyacchedovaTThAvaNasuddhiMsaMjadA 287 Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA sUtra danvapamANeNa kevaDiyA ? 288 | 146 kevaladasaNI kevalaNANibhaMgo / 292 129 koddipudhttN| | 147 lessANuvAdeNa kiNhalessiya130 parihArasuddhisaMjadA davvapamA NIlalessiya--kAulessiyA . _NeNa kevaDiyA ? __ asNjdbhNgo| 131 shsspudhttN| 148 teulessiyA davvapamANeNa keva132 suhumasAMparAiyasuddhisaMjadA DiyA? davvapamANeNa kevaDiyA? | 149 jodisiyadevehi sAdireyaM / / 133 sadapudhattaM / 150 pammalessiyA danvapamANeNa kevaDiyA? 293. 134 jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA davvapamANeNa kevaDiyA? 289 | 151 saNipaMciMdiyatirikkhajoNi135 sadasahaslapudhattaM / NINa sNkhejjdibhaago| 136 saMjadAsajadA davvapamANeNa | 152 sukkalessiyA davvapamANeNa kevaDiyA? kevaDiyA? 137 palidovamassa asaMkhejjadi- | 153 palidovamassa asNkhejdibhaago| bhaago| 138 edehi palidovamamavahiradi | 154 edehi palidovamamavahiradi ____ aNtomuhuttenn| aMtomuhutteNa / 155 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiyA 139 asaMjadA mdiannnnaannibhNgo| 290 davdhapamANeNa kevaDiyA? 140 IsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI 156 annNtaa| davvapamANeNa kevaDiyA? 157 aNaMtANaMtAhi osappiNi141 asNkhjjaa| ussappiNIhiNa avahiraMti 142 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osa kaalenn| ppiNi-ussappiNIhi avahiraMti 158 khetteNa aNaMtANaMtA logaa| 295 kAleNa / | 159 abhavasiddhiyA vvapamANeNa 143 khetteNa cakkhudaMsaNIhi padara kevaDiyA? mavahiradi aMgulassa saMkhe- 160 annNtaa| jjdibhaagvggpddibhaaenn| 291 | 161 sammattANuvAdeNa sammAdiTThI 144 acakkhudaMsaNI asNjmNgo| , khaiyasammAiTThI vedagasammA145 ohidasaNI ohinnaannibhNgo| ,, / / diTTI uvasamasammAdiTTIsAsaNa Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra saMkhyA sUtra sammAiTThI sammAmicchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA ? - 162 palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / - 163 padehi palidovamamavahiradi aMtomuDutte / 164 micchAhaTTI asaMjadabhaMgo / -165 saNiyANuvAdeNa saNNI davvapamANeNa kevaDiyA ? khettAgamasuttANi sUtra saMkhyA 1 khettANugameNa gadiyANuvAdeNa NirayagadIpa NeraiyA satthANeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? sUtra 2 logassa asaMkhejjadibhAge / 3 evaM sattasu puDhavIsu NeraiyA / 4 tirikkhagadIe tirikkhA satthANeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDitte ? 5 savvaloe / 6 paMcidiyatirikkha-paMcidiyatirikakhapajattA paMciMdiyatirikkhajoNiNI paMcidiyatirikkha apajjantA satthANeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette / pRSTha 296 "" 55 297 "" khettANugamasuttANi / pRSTha 299 301 303 304 33 sUtra saMkhyA sUtra 166 devehi sAdireyaM / 167 asaNNI asaMjada bhaMgo / maa 305 168 AhArANuvAdeNa AhArA aNA pamANeNa kevaDiyA ? hArA 169 anaMtA / 170 aNaMtANaMtAhi osappiNi ussappiNIhi Na avahiraMti kAlena / 171 khetteNa anaMtANaMtA logA / ( 23 ) sUtra saMkhyA sUtra 7 logassa asaMkhejjadibhAge / 8 maNusagadIpa maNusA maNusapajattA maNusiNI satthANeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? 9 logassa asaMkhejjadibhAge / 10 samugdhAdeNa kevaDikhete ? 11 logassa asaMkhejjadibhAge / 12 asaMkhejjesu vA bhArasu savva loge vA / 13 maNusa apajjattA satthANeNa samugvAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? 14 logassa asaMkhejjadibhAge / 15 devagadIe devA satthANeNa samugvAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? 297 35 298 29 99 29 STha pRSTha 305 308 79 310 " 311 95 d 313 Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA mUtra pRSTa 16 logassa asNkhejjdibhaage| 314 | 32 kAyANuvAdeNa puDhavikAiya 17 bhavaNavAsiyappahuDi jAva savvaTTha AukAiya teukAiya vAukAiya siddhivimANavAsiyadevA deva suhamapuDhavikAiya suhumaAu. gdibhNgo| kAiya suhumateukAiya sukumavAu18 iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA suhume kAiya tasleva pajjattA apajjattA iMdiyA pajattA apajjattA satthA satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa NeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette? 329 kevaDivette? 320 33 svvloge| 19 svvloge| 321 34 bAdarapuDhavikAiya-bAdaraAu-- 20 bAdareiMdiyA pajattA apajjattA kAiya-bAdarateukAiya-bAdaravaNasatthANeNa kevaDikhette? pphadikAiyapatteyasarIrA tasseva apajjattA satthANeNa kevaDi21 logassa sNkhejjdibhaage| , khette? 22 samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDi 35 logassa asNkhejjdibhaage| 36 samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDi23 svvloe| khette? 24 beiMdiya teiMdiya cauridiya 37 svvloge| tasseva pajjatta-apajattA satthANeNa 38 bAdarapuDhavikAiyA bAdaraAusamagghAdeNa uvavAdaNa kevaDi ___ kAiyA bAdarateukAiyA bAdara324 vaNapphadikAiyapattayasarIrapajattA 25 logassa asNkhejjdibhaage| satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa 26 paMciMdiya paMcidiyapajattA satthA kevaDikhette? 334 . NeNa uvavAdeNa kevaDikhette ? 326 39 logassa asNkhejjdibhaage| , 27 logassa asNkhejjdibhaage| 40 bAdaravAukAiyA tasseva apa. 28 samugdhAdeNa kevaDikheta? 327 jattA satthANeNa kevaDikhette? 325 29 logassa asaMkhejjadibhAge asaM. 41 logassa sNkhejjdibhaage| 336 khajjesu vA bhAgesu savvaloge vaa| | 42 samugghAdeNa uvavAdeNa kevaDi30 paMciM dayaapajjattA satthANeNa khette? svvloge| samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDi- | 43 bAdaravAupajjattA satthANeNa . khette? 328 samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDi31 logamsa asNkhejjdibhaage| , khette ? 333 Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khettANugamasuttANi (25) sUtra saMkhyA sUtra . pRSTha sUtra saMkhyA sUtra : pRSTha 44 logassa sNkhejjdimaage| 337 / 60 logassa asNkhejjdibhaage| 343 45 vaNaphadikAiya---NigodajIvA 61 uvavAdo nnsthi| .. suhumavaNapphadikAiya-suhuma-- 62 veuvviyamissakAyajogI satthANigodajIvA tasseva pajjatta NeNa kevaDikhette? 344 apajjattA satthANeNa samugghAdeNa 63 logassa asNkhejjdibhaage| - uvavAdeNa kevaDikhette ? , 64 samugghAda-uvavAdA nntthi| 46 svvloe| , 65 AhArakAyajogI veubdhiya47bAdaravaNapphadikAiyA bAdara kaayjogibhNgo| NigodajIvA tasseva pajjattA 3 apajjattA satthANeNa kevaDikhette? ,, | 66 AhAramissakAyajogI veuvviya48 logassa asNkhejjdibhaage| , | missbhNgo| 49 samugdhAdeNa uvavAdeNa kevaDi 67 kammaiyakAyajogI kevaDikhette ?. , khette? 339 | 68 svvloge| 50 svvloe| 69 vedANuvAdega ithivedA purisa vedA satthANeNa samugghAdeNa 51 tasakAiya-tasakAiyapajjatta-- . uvavAdeNa kevaDikhette? apajjattA paMciMdiya-pajjattaapajjattANaM bhNgo| 70 logassa asNkhejjdibhaage| 71 NaqsayavedA satthANeNa samu52 jogANuvAdeNa paMcamaNajogI ___ gghAdeNa uvavAdeNa kevaDikhette? 348 paMcavacijogI satthANeNa samu. gghAdeNa kevaDikhette? ___340 72 svvloe| 53 logassa asNkhejjdibhaage| , 73 avagadavedA satthANeNa kevaDi khette? 54 kAyajogi-orAliyamissa-- 74 logassa asNkhejjdibhaage| , kAyajogI satthANeNa samugghA 75 samugghAdeNa kevaDikhette ? 341 deNa uvavAdeNa kevaDikhette ? 349 76 logassa asaMkhejjadimAge asaM 55 svvloe| khejjesu vA bhAgesu savvaloge vaa| , 56 orAliyakAyajogI satthANeNa 77 uvavAdaM nnsthi| __ samugdhAdeNa kevaDikhette? rUkara 78 kasAyANuvAdeNa kodhakasAI 57 svvloe| mANakasAI mAyakasAI lobha58 uvavAdaM Natthi / 343 | kasAI nnbuNsyvedbhNgo| 59 veudhviyakAyajogI satthANeNa 79 akasAI avgdvedbhNgo| , samugghAdeNa kevaDikhette ? ,, | 80 NANANuvAdeNa madiaNNANI Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prama (26) pariziSTa sUtra saMkhyA sutra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra - sudaaNNANI nnqsyvedbhNgo| 350 NivvattiM paDucca patthi / jadi... 81 vibhaMgaNANi--maNapajjavaNANI laddhiM paDucca asthi, kevaDikhette ? 356 satthANeNa samugghAdeNa kevaDikhatte? 97 logassa asNkhenjdibhaage| , 82 logassa asNkhejjdibhaage| , 98 acakhudaMsaNI asNjdbhNgo| , 83 uvavAdaM nntthi| 352 99 odhidasaNI odhinnaannibhNgo| 357 84 AbhiNibohiya-suda-bhodhiNANI 100 kevaladasaNI kevlnnaannibhNgo| ,, - satthANeNa samugghAdeNa uvavAdeNa 101 lessANuvAdeNa kiNhalestiyA kevaDikhette? NIlalessiyA kAulessiyA 85 logassa asNkhejdibhaage| asNjdbhNgo| 86 kevalaNANI satthANeNa kevaDi- 102 teulestiya-pammalestiyA stthaa| khette ?. NeNa samugghAdeNa uvAdeNa 87 logassa asNkhejjdibhaage| kevaDikhette? 353 88 samugghAdeNa kevaDikhette ? 103 logassa asNkhejjdibhaage| 358 89 logassa asaMkhejjadimAge asaM 104 sukkalessiyA satthANeNa uvakhejjesu vA bhAgesu savaloge vaa| ,, vAdeNa kevaDikhette ? . 90 uvavAdaM nntthi| 105 logassa asNkhejjdibhaage| 91 saMjamANuvAdeNa saMjadA jahA |106 samugghAdeNa logasta asaMkhakkhAdavihArasuddhisaMjadA aka jadibhAge asaMkhejjesu vA saaiibhNgo| 354 bhAgesu sabaloge vaa| 92 sAmAiyacchedovaTTAvaNasuddhisaMjadA 107 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiyA parihArasuddhisaMjadA suhumasAMpa abhavasiddhiyA satthANeNa samu. rAiyasuddhisaMjadA saMjadAsaMjadA gghAdeva Na kevaDikhette? 360 mnnpjjvnnaannibhNgo| 108 svvloge| 93 asaMjadA nnbuNsybhNgo| 355 / 109 sammattANuvAdeNa sammAdiTThI . 94 daMsaNANuvAdeNa ca khudaMsaNI khaiyasammAdiTTI satthANeNa satthANeNa samugdhAdeNa kevaDi uvavAdeNa kevaDikhette ? 361 ... khette ? , 110 logassa asNkhejjdibhaage| , 95 logassa asNkhejjdibhaage| , 111 samugdhAdeNa logassa asaMkhe* 96 uvavAdaM siyA asthi, siyA jjadibhAge asaMkhejjesu vA Nasthi / lAddhiM paDucca asthi, bhAgetu samcaloge vaa| 362 Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha phosaNANugamasuttANi (27) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 112 vedagasammAiTi-uvasamasammA kevaDikhette ? 364 iTi-sAsaNasammAiTThI satthA- / 118 logasla asNkhejjdibhaage| NeNa samugdhAdeNa uvavAdeNa 119 asaNNI satthANeNa samugghAdeNa kevaDikhette ? uvavAdeNa kevaDikhette ? 113 logassa asNkhejjdibhaage| " | 120 svvloge| 114 sammAmicchAiTThI satthANeNa 121 AhArANuvAdeNa AhArA satthAkevaDikhetta? 363 NeNa samugghAdeNa uvavAdeNa 115 logassa asNkhejjdibhaage| 364 kevaDikhette? 116 micchAiTThI asNjbhNgo| , 122 savvaloge / 117 saNiyANuvAdeNa saNNI satthA- 123 aNAhArA kevaDikhette ? NeNa samugghAdeNa uvavAdeNa / 124 svvloe| phosaNANugamasuttANi / " 367 sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1 phosaNANugameNa gadiyANuvAdeNa khettaM phosidaM ? 373 NirayagadIe raiyA satthANehi 9 logassa asNkhejjdibhaago| kevaDikhettaM phosidaM? 10 samugghAda-uvavAdehi ya kevaDiyaM 2 logassa asNkhejjdibhaago| 368 ___ khettaM phosidaM ? 3 samugdhAda-uvavAdehi kevaDiya 11 logassa asaMkhejjadibhAgo egakhettaM phosidaM ? betiNNi-cattAri-paMca-chacoddasa 4 logasta asNkhejjdibhaago| , bhAgA vA desuunnaa| 374 5 chacoddasabhAgA vA desUNA! , 12 tirikkhagadIe tirikkhA 6 paDhamAe puDhavIe NeraDyA satthANa- samugghAda-uvavAdehi satthANa-samugghAda-uvavAdapadehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? kevaDiyaM khettaM phosidaM? 370 13 svvlogo| 7 logassa asNkhejjdibhaago| , | 14 paMciMdiyatirikstra-paMciMdiyatiri8 bidiyAe jAva sattamAe puDhavIe kkhapajjatta-paMciMdiyatirikkha-- rahayA satthANehi kevaDiyaM . joNiNi-paMciMdiyatirikkha apa Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " (28) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA jjattA satthANeNa kevaDiyaM khaMttaM 30 logassa asaMkhejjadibhAgo phosidaM? 376 chacodasabhAgA vA desuunnaa| 384 15 logassa asNkhejjdibhaago| ,, 31bhavaNavAsiya-vANavetara-joisiya16 samugghAdauvavAdehi kevaDiyaM devA satthANehi kevaDiyaM khettaM khettaM phosidaM ? 377 . phosidaM ? 17 logassa asaMkhejjadibhAgo sava- 32 logassa asaMkhejjadibhAgo logo vaa| addhaTTA vA aTucodasabhAgA vA 18 maNusagIe maNusA maNusa desuunnaa| pajattA maNusiNIo satthANehi 33 samugdhAdaNa kevaDiyaM khettaM kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 379 | phosidaM ? 19 logassa asNkhejjdibhaago| " 34 logassa asaMkhejjadibhAgo 20 samugdhAdeNa kevaDiyaM khettaM . bhaTThA vA aTTa-NavacoddasabhAgA phosidaM? vA desuunnaa| 21 logassa asaMkhejjadibhAgo asaM 35 uvavAdehi kevaDiyaM khattaM khejjA vA bhAgA savvalogo vaa| " phosidaM? 22 uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosida? 381 / 16logassa asNkhejjdibhaago| 23 logassa asaMkhejjadibhAgo savva 37 sohammIsANakappavAsiyadevA logo vaa| satthANa-samugdhAdaM devgdibhNgo| 388 24 maNusaapajjattANaM paMciMdiya 38 uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM? tirikkhaapajattANaM bhNgo| 382 logassa asaMkhejjadibhAgo 25 devagadIe devA satthANehi keva divaGkacohasabhAgA vA desuunnaa| , DiyaM khettaM phosidaM ? 39 saNakkumAra jAva sadara saha26 logassa asaMkhejjadibhAgo aTTha ssArakappavAsiyadevA satthANacodasabhAgA vA desuunnaa| samugdhAdehi kevaDiyaM khetaM 27 samugdhAdeNa kevaDiyaM khettaM phosidaM? ___ phosidaM ? . . 383 | 40 logasla asaMkhejjadibhAgo aTTha28 logassa asaMkhejjadibhAgo aTTa codasabhAgA vA desuunnaa| NavacoisabhAgA vA desuunnaa| , 41 uvavAdehi kevaDiyaM khettaM 29 uvavAdehi kevaDiyaM phosida? khettaM phosidaM ? 384 42 logassa asaMkhejjadibhAgo Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phosaNAgamasuttANi sUtra saMkhyA sUtra tiSNi- adbhuTu cattAri - addhavaMcamapaMcacoisa bhAgA vA desUNA / -43 ANada jAva accudakappavAsiya devA satthANa- samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? -44 logassa asaMkhejjadibhAgo chacoda sabhAgA vA dasUNA / 45 uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 46 logassa asaMkhejjadibhAgo addhachaTTa-chacoisa bhAgA vA desUNA / - 47 Navagevajja jAva savrvaTTasiddhivimANavAsiyadevA satthANa: samugvAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosida ? -48 logassa asaMkhejadibhAgo / 49 iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA suhumeiMdiyA pajjattA apajattA satthANasamugdhAda uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 50 savvalogo / 51 bAdareiMdiyA pajattA apajjanttA satthANehi kevaDiyaM svattaM phosida ? 52 logassa saMkhejadibhAgo / 53 samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 54 savvalogo / 55 bIiMdiya-tIiMdiya- cauriMdiyapajjanttApajattANaM satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? pRSTha 390 391 " 392 35 33 393 "" 394 ( 29 ) sUtra saMkhyA sUtra 56 logassa asaMkhejadibhAgo / 57 samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 58 logassa asaMkhejjadibhAgo savvalogo vA / 59 paMcidiya-paMcidiyapajattA satthAhi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 60 logassa asaMkhejjadibhAgo aTThacodasabhAgA vA desUNA / 61 samugdhAdehi kevaDiyaM phosidaM ? khettaM 62 logassa asaMkhejjadibhAgo aTTacohasabhAgA vA dekhUNA asaMkhejjA vA bhAgA savvalogo vA / 63 uvavAdehi kevaDiya khettaM phosidaM ? 64 logassa savvalogo vA / asaMkhejjadibhAgo 65 paMcidiya apajjanttA satthANeNa kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 66 logassa asaMkhejjadibhAgo / 67 samugdhAdehi uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 68 logassa asaMkhejadibhAgo 69 savvalogo vA / 70 kAyAvAdeNa puDhavikAiya AukAiya teukAiya vAukAiya suhuma puDhavikAiya suhuma Au kAiya suhumate ukAiya suhumavAukAiya tasseva pajjattA apajattA satthANa - samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? pRSTha 394 395 35 396 " 397 "" 398 "" 399 33 400 33 19 Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUtra pRSTha 408 401 410. (30) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA 71 sblogo| 400 | 89 samugghAda-uvavAdehi kevaDiyaM 72 bAdarapuDhavikAiya--bAdaraAu-- khettaM phosidaM ? kAiya-bAdarateukAiya-bAdaravaNa- 90 logasla sNkhejdibhaago|| pphadikAiyapattayasarIrA tasseva 91 savvalogo vaa| apajjattA satyANehi kevaDiyaM 92 vaNapphadikAiyA NigodajIvA khettaM pholidaM? 402 suhumavaNapphadikAiyA suhuma73 logassa asNkhejdibhaago| NigodajIvA tasseva pajattA 74 samugdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM apajjattA sathANa-samugghAdakhettaM phosidaM? uvavAdehi kevaDiyaM khettaM 75 logassa asNkhejjdibhaago| 403 / phosidaM ? 76 sabalogo vaa| 93 svvlogo| 77 bAdarapuDhavi-bAdaraAu-bAdarateu 94 bAdaravaNapphadikAiyA bAdarabAdaravaNapphadikAiyapattayasarIra NigodajIvA tasseva pajjattA pajattA satthANehi kevaDiyaM khettaM apajattA satthANehi kevaDiyaM phosidaM? khettaM phosidaM ? 78 logassa asNkhejjdibhaago| 404 95 logassa asNkhejdibhaago| 79 samugghAda-uvavAdehi kevaDiyaM 96 samugghAda uvavAdehi kevADiyaM ___ khesaM phosidaM ? 406 khettaM phosidaM? 80 logassa asNkhejjdibhaago| , 97 svvlogo| 81 sagalogo vaa| 82 bAdaravAukAiyA tasseva apa 98 tasakAiya-tasakAiyapajjattA apajjattA paMciMdiya-paMciMdiyajattA satthANehi kevaDiyaM khettaM pjtt-apjjttbhNgo| phosidaM? 83 logassa asNkhejjdibhaago| 407 99 jogANuvAdeNa paMcamaNajogi paMcavacijogI sasthANehi keva84 samugghAda-uvavAdehi kevaDiyaM / khettaM phosidaM? . DiyaM nettaM phosidaM? 85 ( logassa sNkhejdibhaago)| ,, 100 logassa asNkhejjdibhaago| 86 savvalogo vaa| 101 aTTacoddasabhAgA vA desuunnaa| 87 bAdaravAupajjattA sasthANehi 102 samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM kevaDiyaM khettaM phosidaM ? phosidaM ? 88 logassa sNkhejdibhaago| 103 logassa asNkhejjdibhaago| , 411 ,, ,, 408 412 , Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 420 phosaNANugamasutsANi (31) sUtra saMkhyA sUtra __ pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 104 aTTacohasabhAgA desUNA saba- 125 logasla asNkhejdibhaago| 419 logo vaa| 412 | 126 samugghAda-uvavAdaM nntthi| 105 uvavAdo nntthi| | 127 kammaiyakAyajogIhi kevaDiyaM 106 kAyajogi-orAliyamissakAya- khettaM phosidaM ? jogI satthANa-samugghAda-uva- 128 svvlogo| vAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? , | 129 vedANuvAdeNa itthiveda-purisa107 sblogo| vedA satthANehi kevaDiyaM khettaM 108 orAliyakAyajogI satthANa phosidaM? samugghAdehi kevaDiyaM khetaM | 130 logasla asNkhejjdibhaago| ,, phosidaM? 414 | 131 aTTha-coddasabhAgA desuunnaa| . , 209 sblogo| 132 samugghAdehi kevaDiyaM khettaM / / 110 uvavAdaM nntthi| phosidaM ? 111 veubviyakAyajogI satthANehi / 133 logassa asNkhejjdibhaago| kevaDiyaM khettaM phosidaM? 134 aTTha-coisabhAgA desUNA sava112 logassa asNkhejjdibhaago|| logo vaa| 113 aTTacodasabhAgA desuunnaa| ,, 135 uvavAdehi kevaDiyaM khettaM 114 samugdhAdeNa kevaDiyaM khettaM . phosidaM ? phosidaM? | 136 logassa asNkhejjdibhaago|| 115 logassa asNkhejjdibhaago| 137 savvalogo vaa| 116 aTThateraha-coddasabhAgA desuunnaa| , 138 NaqsayavedA satthANa-samugghAda117 uvavAdaM nntthi| uvavAdehi kevaDiyaM khettaM 218 veubdhiyamissakAyajogI satthA , phosidaM ? Nehi kevaDiyaM khettaM phosidaM? 417 | 139 sbvlogo| 119 logassa asNkhejjdibhaago| , 140 avagadavedAsatthANehi kevaDiyaM / 120 samugghAda-uvavAdaM nntthi| , khettaM phosidaM? 221 AhArakAyajogI satthANa-samu- | 141 logassa asNkhejjdibhaago| 424 ___gdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM? 418 | 142 samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM 122 logassa asNkhejjdibhaago| ,, phosidaM ? 123 uvavAdaM nntthi| 419 | 143 logassa asNkhejjdibhaago| ' 224 AhAramissakAyajogI satthA- 144 asaMkhejjA vA bhaagaa| Nehi kevaDiyaM khettaM phosidaM? , | 145 savvalogo vaa| . . 422 Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 32 ) sUtra saMkhyA 146 uvavAdaM Natthi / 147 kasAyANuvAdeNa kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI NavuMsaya vedabhaMgo / 148 akalAI avagadavedabhaMgo / sUtra madiaNNANI satthANa-samu 149 NANANuvAdeNa sudaaNNANI gdhAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 150 savvalogo / 151 vibhaMgaNANI satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM 1 152 logassa asaMkhejjadibhAgo / 153 aTTha-coddasabhAgA desUNA / 154 samugdhAdeNa kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 655 logassa asaMkhejjadi bhAgo / 156 aTTha-codda sabhAgA phosidA / desUNA 157 savvalogo vA / 158 uvavAdaM Natthi | 159 AbhiNiboddiya-- suda-ohi-NANI satthANa-samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM 1 160 logassa asaMkhejjadibhAgo / 161 aTTha-coddasa bhAgA desUNA / 162 uvavAdehi kevaDiyaM phosidaM ? 163 logassa asaMkhejjadibhAgo / 164 chatroddasabhAgA desRNA / khettaM pariziSTa pRSTha 425 39 "" 99 426 29 39 99 427 "" 37 33 428 23 "" " 429 99 " sUtra saMkhyA 165 maNapajavaNANI satthANa-samugvAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 430 166 logassa asaMkhejjadibhAgo / 167 uvavAdaM Natthi / 168 kevalaNANI avagadavedabhaMgo / sUtra 169 saMjamANuvAdeNa saMjadA jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA akasAibhaMgo / 170 sAmAiyacchedo vahAvaNa suddhisaMjada- suhumasAMparAiya saMjadANaM maNapajjavaNANibhaMgo / 171 saMjadAsaMjadA satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 172 logassa asaM khejjadibhAgo / 173 samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 174 logassa asaMkhejjadibhAgo / 175 chcoddasa bhAgA vA desUNA / 176 uvavAdaM Natthi / 177 asaMjANaM NavuMsayabhaMgo / 178 daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI satthANehi kevaDiyaM vittaM phosida ? 179 logassa asaM khejjadibhAgo / 180 aTThacoisabhAgA vA desRRNA / 181 samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 182 logassa asaMkhejjadibhAgo / 183 aTTha-coisabhAgA desUNA / 184 savvalogo vA / pRSTha "" " 431 """ 19 432. 39 433. "9 "" 39 434 "" "" "3 435 39 33 "" Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phosaNANugamasuttANi (13) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha 185 uvavAdaM siyA asthi siyA 206 uvavAdehi kevaDiyaM khettaM Nasthi / - 436 phosidaM ? 186 laddhiM paDucca atthi, Nivatti 207 logassa asNkhejjdibhaago| 442 paDucca Nasthi / , 208 paMca cohasabhAgA vA desuunnaa| , 187 jadi laddhiM paDucca asthi 209 sukkalessiyA satthANa-uva kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 437 vAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM? ,, 188 logassa asNkhejjdibhaago| ,, 210 logassa asNkhejjdibhaago| " 189 savvalogo vaa| 211 chacohasabhAgA vA desuunnaa| " 190 acakkhudaMsaNI asNjdbhNgo| , 212 samugghAdehi kevaDiyaM khettaM 191 bhohidasaNI ohinnaannibhNgo| 538 phosidaM ? 443 . 192 kevaladasaNI kevlnnaannibhNgo| , 213 logassa asNkhenjdibhaago| , 193 lessANuvAdeNa kiNhalessiya- 214 chacohasabhAgA vA desuunnaa| , NIlalessiya-kAulessiyANaM 215 asaMkhejjA vA bhaagaa| asNjdbhNgo| 216 sayalogo vaa| 194 teulessiyANaM satthANehi keva. 217 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiya DiyaM khettaM phosidaM? abhavasiddhiya satthANa-samu195 logassa asNkhejjdibhaago| , gghAda-uvavAdehi kevaDiyaM khettaM 196 aTTacoddasabhAgA vA desuunnaa| 432 phosidaM ? 197 samugghAdehi kevaDiyaM khettaM 218 svvlogo| | 219 sammattANuvAdeNa sammAdiTThI 198 logassa asNkhejjdibhaago| , satthANehi kevaDiyaM khettaM 199 aTu-NavacohasabhAgAvA desuunnaa| , phosidaM ? 200 uvavAdehi kevaDiyaM khettaM 220 logassa asNkhenjdibhaago| , phosidaM? 450 : 221 aTTacoddasabhAgA vA desuunnaa| 446 201 logassa asNkhejjdibhaago| ,, 222 samugdhAdehi kevaDiyaM khattaM 202 divaDacoddasabhAgA vA desuunnaa| , phosidaM ? 203 pammalessiyA satthANa-samu. | 223 logassa asNkhenjdibhaago| ,, ___gghAdehi kevaDiyaM khettaM phosida ? 441 | 224 aTThacohasabhAgA vA desUNA! , 204 logassa asNkhejjdibhaago| , 225 asaMkhejjA vA bhAgA vaa| 447 205 aTu coisabhAgA vA desuunnaa| , / 226 savvalogo vaa| phosidaM? Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) sUtra saMkhyA sUtra 227 uvavAdehi kevaDiyaM phosida ? 228 logassa asaMkhejjadibhAgo / 229 chacoddasabhAgA vA delUgA / 230 khaiyasammAiTThI satthANehi kevaDiyaM khettaM pholidaM ? 231 logassa asaMkhejjadibhAgo / khettaM 232 aTThacoddasabhAgA vA desUNA / 233 samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 234 logassa asaMkhejadibhAgo / 235 aTThacohasabhAgA vA desUNA / 236 asaMkhejjA vA bhAgA vA / 237 savvalogo vA / 238 uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 239 logassa asaMkhejjadibhAgo / 240 vedgasammAdiTThI satthANa-samugvAdehiM kevaDiyaM khettaM phosida ? 241 logassa asaMkhejjadibhAgo / 242 aTThacohasabhAgA vA desUNA / 243 uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 244 logassa asaMkhejjadibhAgo / 245 chacodasabhAgA vA desUNA / 246 uvasamasammAiTThI satthAddi vaDiyaM khettaM phosidaM ? 247 logassa asaMkhejjadibhAgo / 248 aTThacoddasabhAgA vA dekhUNA / pariziSTa pRSTha 448 23 33 449 " "" 450 "" 451 "" 29 dw 452 dw 33 33 453 "" "" 33 sUtra saMkhyA sUtra 249 samugdhAdehi uvavAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 250 logassa asaMkhejjadibhAgo / 251 sAsaNasammAiTThI kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 252 logassa asaMkhejjadibhAgo / 253 aTThacoda sabhAgA vA desUNA / 254 samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 255 logassa asaMkhejjadibhAgo / 256 aTTha-bAraha coda sabhAgA vA desUNA / satthANedi khettaM 257 uvavAdehi kevaDiyaM phosidaM ? 258 logassa asaMkhejadibhAgo / 259 ekkAraha coda sabhAgA deNA / 260 sammAmicchAiTThIhi satthANehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 261 logassa asaMkhejjadibhAgo / 262 aTThacohasabhAgA vA desUNA / 263 samugdhAd uvavAdaM Natthi / 264 micchAiTThI asaM jadabhaMgo / 265 saNiyANuvAdeNa saNNI satthAhi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 266 logassa asaMkhejjadibhAgo / 267 aTThacoddasa bhAgA vA dekhUNA phosidA / 268 samugdhAdehi kevaDiyaM khettaM phosidaM ? 269 logassa asaMkhejjadibhAgo / pRSTha 454 33 455 "" 29 33 33 456 33 " w 457 33 " 458 33 "" "" 459 33 33 Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) pRSTha NANAjIveNa kAlANugamasuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 270 aTThacoddasabhAgA vA desuunnaa| 459 276 AhArANuvAdeNa AhArA 271 savvalogo vaa| satthANa-samugghAda--uvavAdehi 272 uvavAdehi kevaDiyaM khettaM kevaDiyaM khettaM phosidaM ? phosidaM? 277 svvlogo| 273 logassa asNkhejjdibhaago| 278 aNAhArA kevaDiyaM khettaM 274 savalogo vaa| phosidaM ? 275 asaNNI micchaaitttthibhNgo| 461 279 sabalogo vA / 461 NANAjIveNa kAlANugamasuttANi / satra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha 1 NANAjIveNa kAlANugameNa gadi. 9 devagadIe devA kevaciraM kAlAdo yANuvAdeNa NirayagadIe NeraiyA hoti ? kevaciraM kAlAdo hoti ? 462 10 smvddhaa| 2 svvddhaa| 11 evaM bhavaNavAsiyappahuDi jAva 3 evaM sattasu puDhavIsu NeraiyA / 463 sbsiddhivimaannvaasiydevaa| ,, 4 tiriyakhagadIe tirikkhA paMciM- 12 iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA bAdarA diyatirikkhA paMciMdiyatirikkha suhumA pajattA apajjattA bIpajjattA paMciMdiyatirikkha iMdiyA tIiMdiyA cariMdiyA joNiNI paMciMdiyatirikkhaapa paMciMdiyA tasseva pajjattA apajattA, maNusagadIe maNusA jattA kevaciraM kAlAdo hoti? , maNusapajattA maNusiNI kevaciraM 13 svvddhaa| kAlAdo hoti ? 14 kAyANuvAdeNa puDhavikAiyA Au5 smvddhaa| kAiyA teukAiyA vAukAiyA vaNa. 6 maNusaapajattA kevaciraM kAlAdo pphadikAiyA NigodajIvA bAdarA hoti ? suhamA pajattA apajjattA bAdara7 jahaNNeNa khuddAbhavaggahaNaM / vaNapphadikAiyapatteyasarIrapajattA. 8 ukkasseNa palidovamassa asaM. pajjattA tasakAiyapajattA apajjattA . khejjdibhaago| kevaciraM kAlAdo hoti? Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA satra pRSTha 15 smvddhaa| 467 AbhiNibohiya-suda-ohiNANI 16 jogANuvAdeNa paMcamaNajogI paMca maNapajavaNANI kevalaNANI kevavacijogI kAyajogI orAliya ciraM kAlAdo hoMti ? 472 kAyajogI orAliyamissakAya- 32 svvddhaa| jogI veubviyakAyajogI kamma 33 saMjamANuvAdeNa saMjadA sAmAiyaiyakAyajogI kevaciraM kAlAdo cchedovaTThAvaNasuddhisaMjadA parihoti ? hArasuddhisaMjadA jahAkkhAda17 smvddhaa| vihArasuddhisaMjadA saMjadAsaMjadA 18 veubviyamissakAyajogI keva asaMjadA kevaciraM kAlAdo / ciraM kAlAdo hoMti ? hoti? 473 19 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / 34 smvddhaa| 20 ukkasseNa palidovamassa asaM- 35 suhumasAparAyasuddhisaMjadA kevkhejjdibhaago| ciraM kAlAdo hoMti ? 21 AhArakAyajogI kevaciraM 36 jahaNeNa egasamayaM / kAlAdo hoti ? 37 ukkasseNa aNtomuhuttN| 22 jahaNNeNa egasamayaM / 38 daMsaNANuvAdeNa ca khudaMsaNI 23 ukkasseNa aMtomuhuttaM / ___ acakhudaMsaNI ohidasaNI 24 AhAramissakAyajogI kevaciraM kevaladaMsaNI kevaciraM kAlAdo kAlAdo hoti ? - hoti? 25 jahaNNeNa aMtomuhuttaM / 39 svvddhaa| 26 ukkasseNa aMtomuhuttaM / / 40 lessANuvAdeNa kiNhalesliya27 vedANuvAdeNa. ithivedA purisa. NIlalessiya-kAulessiya-teuvedA NaqsayavedA avagadavedA lessiya--pammalessiya-sukkakevaciraM kAlAdo hoti ? lessiyA kevaciraM kAlAdo 28 svvddhaa| . . 472 hoti? 29 kasAyANuvAdeNa kodhakasAI 41 smvddhaa| mANakasAI mAyakasAI lobha 42 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiyA kasAI akasAI kevaciraMkAlAdo abhavasiddhiyA kevaciraM kAlAdo hoti? hoti? 30 smvddhaa| 43 smvddhaa| 31 NANANuvAdeNa madiaNNANI 14 sammattANuvAdeNa sammAiTThI sudaaNNANI vibhaMgaNANI / khadayasammAiTThI vedagasammAiTThI Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NANAjIveNa aMtarANugamasuttANi (17) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha micchAiTThI kevaciraM kAlAdo 50 jahaNNeNa egasamayaM / hoti? 5 51 ukkasseNa palidovamassa asaM45 smvddhaa| " khejdibhaago| 46 ubasamasammAiTThI sammAmicchAiTriI kevaciraM kAlAdo hoti? 52 saNiyANuvAdeNa saNNI asaNNI " kevaciraM kAlAdo hoti ? 47 jahaNeNa aMtomuhuttaM / 476 , 48 ukkasseNa palidovamassa asaM. 53 samvaddhA / khejjdibhaago| / 54 AhArA aNAhArA kevaciraM 49. sAsaNasammAiTTI kevaciraM kAlAdo hoti ? __kAlAdo hodi ? , 55 smvddhaa| NANAjIveNa aMtarANugamasuttANi / 48 sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1NANAjIvehi aMtarANugameNa kAlAdo hodi ? . gadiyANuvAdeNa NirayagadIe 9 jahaNNaNa egsmo| NeraiyANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo | 10 ukkasseNa palidovamassa asaMkhehodi? 478 jdibhaago| 2Natthi aNtrN| 11 devagadIe devANamaMtaraM kevaciraM 3 nnirNtrN| 479 kAlAdo hodi? 4 evaM sattasu puDhavIsu nnerddyaa| ,, 12 Natthi aNtrN| 5 tirikkhagadIe tirikkhA paMciM 23 nnirNtrN| diyatirikkha-paMciMdiyatirikkha- - pajattA paMciMdiyatirikkhajoNiNI 14 bhavaNavAsiyappahuDi jAva samvaTapaMciMdiyatirikkhaapajattA, maNusa siddhivimANavAsiyadevA deva gdibhNgo| gadIe maNusA maNusapajjattA maNusiNINamaMtaraMkedhaciraM kAlAdo | 15 iMdiyANuvAdeNa eiMdiya-bAdara. hoti? suhuma-pajjatta-apajatta-bIiMdiya6 Nasthi aNtrN| tIiMdiya-caridiya-paMciMdiya7NiraMtaraM pajatta-apajattANamaMtaraM kevaciraM 8maNusaapajattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 16 Natthi aNtrN| 483 | 31 Natthi aNtrN| 486 17 NiraMtaraM / 32 nnirNtrN| 18 kAyANuvAdeNa puDhavikAiya- 33 kasAyANuvAdeNa kodhakasAI AukAiya-teukAiya vAukAiya mANakasAI mAyakasAI lobhavaNapphadikAiya-NigodajIva-- kasAI (akasAI-) NamaMtaraM bAdara-suhuma-pajattA apajattA kevaciraM kAlAdo hodi ? 487 bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIra- 34 Nathi aNtrN| pajjattA apajattA tasakAiya 35 nnirNtrN| pajjatta-apajjattANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? / 36 NANANuvAdeNa madiaNNANi suda aNNANi-vibhaMgaNANi--- 19 Natthi aNtrN| " AbhiNibohiya-suda-ohiNANi20 nnirNtrN| 484 . maNapajavaNANi-kevalaNANINa21 jogANuvAdeNa paMcamaNajogi maMtara kevaciraM kAlAdo hodi ? ,, paMcavacijogi-kAya jogi-oraa| 37 patthi aMtaraM / 488 liyakAyajogi-orAliyamissakAyajogi-veubviyakAyajogi 38 nnirNtrN| kammaiyakAyajogINamaMtaraM keva- 39 saMjamANuvAdeNa saMjadA sAmAiyaciraM kAlAdo hodi ? chedovaTTAvaNasuddhisaMjadA parihAra22 Natthi aNtrN| suddhisaMjadA jhaakkhaadvihaar23nnirNtrN| suddhisaMjadA saMjadAsaMjadA asaM24 veubdhiyamissakAyajogINamaMtaraM jadANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo __ kevaciraM kAlAdo hodi? 485 hodi ? 25 jahaNNeNa egasamayaM / . , 50 Nasthi aMtaraM / 26 ukasseNa bArasamuhuttaM / 41 nnirNtrN| 27 AhArakAyajogi-AhAramissa- 42 suhumasAMparAiyasuddhisajadANaM kAyajogINamaMtaraM kevaciraM aMtara kevaciraM kAlAdo hodi ? ___ kAlAdo hodi? 43 jahANeNa egasamayaM / 489 28 jahaNaNeNa egasamayaM / 486 44 ukkasseNa chammAsANi / 29 ukkasseNa vAsapudhattaM / 45 daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNi30 vedANuvAdeNa itthivedA purisa acakkhudaMsaNi-ohidaMsaNivedA NabuMsayavedA avagavedANa kevaladasaNINamaMtaraM kevaciraM maMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? , kAlAdo hodi? Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) ho bhAgAbhAgANugamasuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 46 Nasthi aNtrN| 489 57 uvasamasammAiTThINamaMtaraM keva47 nnirNtrN| . ciraM kAlAdo hodi ? 491 492 48 lessANuvAdeNa kiNhalessiya 58 jahaNNeNa egasamayaM / NIlalessiya kAulessiyateu- 59 ukkasseNa sattarAdidiyANi / , lessiya-pammalessiya- sukka - 60 sAsaNasammAiTi sammAmicchAlessiyANamaMtara kevaciraM kAlAdo iTThINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi? hodi? 49 Natitha aNtrN| 61 jahaNNeNa egasamayaM / 493 50 NiraMtaraM . | 62 ukkasseNa palidovamassa asaMkhe. 51 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiya jjdibhaago| ___ abhavasiddhiyANamaMtaraM kevaciraM 63 saNiyANuvAdaNa sapiNa-asaNNIkAlAdo hodi ? ___NamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi ? ,, 52 Nasthi aNtrN| 64 Nasthi aNtrN| 53 nnirNtrN| 65 nnirNtrN| .. ... 54 sammattANuvAdeNa sammAiTi 66 AhArANuvAdeNa AhAra-aNAkhAyasammAiTTi-vedagasammAiTThi - hArANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo micchAiTThINamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi? hodi ? 55 Natthi aNtrN| 67 Natthi aNtrN| 56NiraMtaraM / / 68 nnirNtrN| bhAgAbhAgANugamasuttANi / sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA 1 bhAgAbhAgANugameNa gadiyANu- 4 tirikkhagadIe tirikvA savvavAdaNa NirayagadIe NaraiyA jIvANaM kevaDio bhAgo? 496 savvajIvANaM kevaDio bhAgA? 495 : 5 aNaMtA bhaagaa| 497 2 annNtbhaago| ___, 6 paMciMdiyatirikkhA paMciMdiya3 evaM sattasu puDhavIsu nneriyaa| 496 tirikkhapajattA paMciMdiyatirikkha Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA sUtra joNiNI paMciMdiyatiriktaapajattA, AukAiyA teukAiyA (vAukAiyA) maNusaMgadIe maNusA magusapajattA bAdarA suhumA pajjattA apajjattA maNusiNI maNusaapajattA savva bAdaravaNapphadikAiyapattayasarIrA jIvANaM kevaDio bhAgo? 497 pajattA apajjattA tasakAiyA 7 annNtbhaago| tasakAiyapajjattA apajjattA 8 devagadIe devA samvajIvANaM savvajIvANaM kevaDio bhAgo? 502 kevaDio bhAgo? 24 annNtbhaago| 9 annNtbhaago| 10 evaM bhavaNavAsiyappahuDi jAva 25 vaNaphadikAiyA NigodajIvA savvajIvANaM kevaDio bhAgo? , __ svvtttthsiddhivimaannvaasiydevaa| , 26 aNaMtA bhaagaa| 19radiyANuvAdeNa eiMdiyA savva - 503 jIvANaM kevaDio bhAgo? 499 27 bAdaravaNapphadikAiyA bAdara12 aNaMtA bhaagaa| NigodajIvA pajjattA apajjattA 13 bAdareiMdiyA tasseva pajjattA ___ savvajIvANaM kevaDio bhAgo? , apajjasA savvajIvANaM keva- 28 asNkhejjdibhaago| - Dio bhAgo?. " 29 suhumavaNapphadikAiyA suhuma15 asNkhejjvibhaago| / NigodajIvA savvajIvANaM keva15 suhumehaMdiyA savvajIvANaM keva Dio bhAgo? Dio bhAgo? 30 asaMkhejjA bhaagaa| 504 16 asNkhejdibhaago| 31 suhumavaNapphadikAiya-suhuma--- NigodajIvapajjattA savvajIvANaM 17 suhumehaMdiyapajjattA savvajIvANaM kevaDio bhAgo? kevaDio bhAgo? 32 saMkhejjA bhaagaa| 18 saMkhejjA bhaagaa| 501 33 suhumavaNapphadikAiya-suhuma19 suhumehaMdiyaapajattA savvajIvANaM NigodajIvaapajjattA savva__kevaDio bhAgo? jIvANaM kevaDio bhAgo? 20 sNkhenjdibhaago| 34 sNkhejjdibhaago| , 21 bIiMdiya-tIiMdiya cariMdiya-paMciM. 35 jogANuvAdeNa paMcamaNajogidiyA tasleva pajjattA apajjattA paMcavacijogi veubdhiyakAyajogisavvajIvANaM kevaDio bhAgo? veubviyamissakAyajogi-AhAra22 annNtaa:bhaagaa| kAyajogi-AhAramissakAyajogI 23 kAyANubAdeNa puDhavikAiyA savvajIvANaM kevaDibho bhAgo? 507 bhaagaa| Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra pRSTha bhAgAbhAgANugamasuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA 36 aNaMto bhaago| 507 / 55 NANANuvAdeNa madiaNNANi37 kAyajogI savvajIvANaM keva sudaaNNANI savvajIvANaM kevaDio bhAgo? Dio bhAgo? 38 aNaMtA bhaagaa| 56 aNaMtA bhaagaa| 39 orAliyakAyajogI savva 57 vibhaMgaNANI AbhiNibohiyaNANI jIvANaM kevaDio bhAgo? sudaNANI ohiNANI maNapajava508 NANI kevalaNANI savvajIvANaM 40 saMkhejjA bhaagaa| kevaDio bhAgo? 512 41 orAliyamissakAyajogI savva 58 annNtbhaago| jIvANaM kevaDio bhAgo? 59 saMjamANuvAdeNa saMjadAsAmAiya42 sNkhejjdibhaago| chedovaTThAvaNasuddhisaMjadA pari43 kammaiyakAyajogI savvajIvANaM hArasuddhisaMjadA suhumasAMparAiyakevaDio bhAgo? 509 suddhisaMjadA jahAkkhAdavihAra44 asNkhejdibhaago| suddhisaMjadA saMjadAsaMjadA savva45 vedANuvAdeNa itthivedA purisa jIvANaM kevaDio bhAgo? " . vedA avagadavedA sabvajIvANaM 60 annNtbhaago| kevaDio bhAgo? 61 asaMjadA savvajIvANaM kevaDio 46 aNaMto bhaago| " bhAgo? 47 NaqsayavedA savvajIvANaM keva- 62 aNaMtA bhaagaa| 513 Dio bhAgo? 63 daMsaNANuvAdeNa cakkhudaMsaNI 48 aNaMtA bhaagaa| 510 ___ ohidasaNI kevaladasaNI savva. 49 kasAyANuvAdeNa kodhakasAI jIvANaM kevaDio bhAgo? ... mANakasAI mAyakasAI savva- 64 annNtbhaago| jIvANaM kevaDio bhAgo? , 65 acakkhudaMsaNI savvajIvANaM 50 cadubhAgo desuunnaa| __ kevaDio bhAgo? 51 lobhakasAI sabvajIvANaM keva 66 aNaMtA bhaagaa| Dio bhAgo? 67 lessANuvAdeNa kiNhalessiyA 52 cadubbhAgo saadirego| __savvajIvANaM kevaDio bhAgo? 514 53 akasAI savvajIvANaM kevaDio 68 tibhAgo saadiregii| bhAgo? 69 NIlalessiyA kAulessiyA 54 aNaMto bhaago| savvajIvANaM kevaDio bhAgo? " Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) . pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA 70 tibhAgo desuunno| 514 | 78 aNaMto bhaago| 71 teulessiyA pammalessiyA sukka- 79 (micchAiTThI savvajIvANaM keva lessiyA savvajIvANaM kevaDio Dio bhAgo? bhAgo? 80 aNaMtA bhaagaa|) 72 annNtbhaago| 81 saNiyANuvAdeNa saNNI savva73 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiyA / jIvANaM kevaDio bhAgo? ___ savvajIvANaM kevaDio bhAgo? ,, 82 annNtbhaago| 74 aNaMtA bhaagaa| 83 asaNNI savvajIvANaM kevaDio 75 abhavasiddhiyA savvajIvANaM keva bhAgo? Dio bhAgo? 516 84 aNaMtA bhaagaa| 76 annNtbhaago| 85 AhArANuvAdeNa AhArA savva77 sammattANuvAdeNa sammAiTThI jIvANaM kevaDio bhAgo? khaiyasammAiTThI vedagasammAiTThI 86 asaMkhejjA bhAgA? uvasamasammAiTThI sAsaNasammA 87 aNAhArA savvajIvANaM kevaiTThI sammAmicchAiTThI savva Dio bhAgo? jIvANaM kevaDio bhAgo? , 88 asNkhejjdibhaago| appAbahugANugamasuttANi / 2 523 sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1 appAbahugANugameNa gadiyANuvAdaNa / 10 NeraDyA asNkhejjgunnaa| paMcagadIo samAseNa / ___520 | 11 paMciMdiyatirikkhajoNiNIo 2 savvatthovA mnnusaa| " asNkhejjgunnaao| 3NeraiyA asaMkhejjaguNA / 12 devA sNkhejjgunnaa| 4 devA asaMkhejjaguNA / 129 13 devIo sNkhjjgunnaao| 5siddhA aNaMtaguNA / 6 tirikkhA aNaMtaguNA / " 14 siddhA anntgunnaa| 7 aTTha gadIo samAseNa / 522 15 tirikkhA aNaMtaguNA / 8 savvatthovA mnnussinniio| 16 diyANuvAdeNa savvatthovA parci9 maNussA asNkhejjgunnaa| diyaa| Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appAbahugANugamasuttANi (13) 525 gunnaa| sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA 17 cauridiyA visesaahiyaa| 524 | 42 vAukkAiyA visesaahiyaa| 531 18 tIiMdiyA visesaahiyaa| 43 akAiyA annNtgunnaa| 19 bIiMdiyA visesaahiyaa| 44 vaNapphadikAiyA annNtgunnaa|| 20 ANiMdiyA aNaMtaguNA / 45 samvatthovA tskaaiypjjttaa| 21 eiMdiyA annNtgunnaa| 46 tasakAiyaapajjattA asaMkhejja22 savvatthovA criNdiypjjttaa| 526 gunnaa| 23 paMciMdiyapajjattA visesaahiyaa| , 47 teukkAiyaapajjattA asaMkhejja24 bIiMdiyapajjattA visesaahiyaa| ,, gunnaa| 25 tIiMdiyapajjattA visesaahiyaa| , 48 puDhavikAiyaapajattA visasA26 paMciMdiyaapajjattA asaMkhejja diyaa| 527 49 AukkAiyaapajattA visesA27 cariMdiyaapajjattA viseMsA hiyaa| hiyaa| 50 vAukkAiyaapajjattA visesA hiyA / 28 tIiMdiyaapajjattA visesaahiyaa| 528 29 bIiMdiyaapajjattA visesaahiyaa| , 51 teukkAiyapajjattA sNkhejjgunnaa| 534 52 puDhavikAiyapajjattA visasA30 apriMdiyA aNaMtaguNA / hiyaa| 3. bAdareiMdiyapajjattA annNtgunnaa| 529 53 AukAiyapajjattA visesA32 bAdareiMdiyaapajjattA asaMkhejja hiyaa| gunnaa| " 54 vAukAiyapajattA visesaahiyaa| , 33 bAdareiMdiyA visesaahiyaa| ,, 55 akAiyA annNtgunnaa| 34 suhumeiMdiyaapajjattA asaMkhejja 56 vaNapphadikAiyaapajattA annNtgunnaa| guNA / 35 suhumeiMdiyapajjattA sNkhejjgunnaa| 530 57 vaNapphadikAiyapajattA saMkhejja36 suhumeiMdiyA visesaahiyaa| , gunnaa| 37 eiMdiyA visesaahiyaa|| 58 vaNapphadikAiyA visesaahiyaa| , 38 kAyANuvAdeNa savvatthovA tasa- 59 NigodA viselaahiyaa| kaaiyaa| 60 savvatthovA tskaaiyaa| 536 39 teukAiyA asNkhejjgunnaa| 531 61 bAdarateukAiyA asNkhejjgunnaa| " 40 puDhavikAiyA visesaahiyaa| , 62 bAdaravaNapphadikAiyapattayasarIrA 41 AukAiyA visesaahiyaa| ,, asNkhejjgunnaa| Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gunnaa| (11) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 63 bAdaraNigodajIvA jigoda- 82 vAdarabhAukAiyapajattA asaM padiTThidA asNkhejjgunnaa| 536 khejaguNA / 64 bAdarapuDhavikAiyA asaMkheja- 83 bAdaravAukAiyapajjattA asNgunnaa| khejjgunnaa| 65 bAdaraAukAiyA asNkhejgunnaa| " | 84 bAdarateuapajjattA asaMkhoja66 bAdaravAukAzyA asNkhengunnaa| " 67 suhumateukAiyA asNkhejgunnaa| , 85 bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIra ___ apajjattA asNkhejjgunnaa| 68 suhumapuDhavikAiyA visesA 86 vAdaraNigodajIvA nnigodpdihiyaa| 69 suhumaAukAiyA visesaahiyaa| ,, TThidA apajjattA asNkhejjgunnaa| 545 87 bAdarapuDhavikAiyA apajjattA 70 suSTumavAukAiyA visesaahiyaa| , asNkhejgunnaa| 71 akAiyA aNaMtaguNA ,, 88 bAdaraAukAiyaapajjattA asaM72 bAdaravaNapphadikAiyA aNaMta khjjgunnaa| gunnaa| 89 bAdaravAuapajjattA asaMkhejja73 suhamavaNaphadikAiyA asaMkheja gunnaa| gunnaa| 90 suhumateukAiyaapajjattA asaM74 vaNapphadikAiyA visesaahiyaa| " ___khejjgunnaa| 75 NigodajIvA visesaahiyaa| ,, | 91 suhumapuDhavikAiyaapajjattA 76 savvatthovA bAdarateukAiya visesaahiyaa| pjttaa| 92 suhumaAukAiyaapajattA vise saahiyaa| 77 tasakAiyapajjattA asaMkhejja 93 suhamavAukAiyaapajattA visegunnaa| sAhiyA / 78 tasakAiyaapajjattA asaMkhejja 94 suhumateukAiyapajjattA sNkhejjgunnaa| 79 vaNapphadikAiyapatteyasarIra 95 suhamapuDhavikAiyapajjattA visepajjattA asaMkhejjaguNA / ___ saahiyaa| 80 NigodajIvA NigodapadihidA 96 suhamaAukAiyapajjattA visepajjattA asNkhejjgunnaa| saahiyaa| 81 bAdarapuDhavikAiyapajattA asaM- 97 suhumavAukAiyapajjattA bisekhejjgunnaa| saahiyaa| 542 " gunnaa| Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appAbahugANugamasuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA 98 akArayA aNaMtaguNA / 548 | 118 maNajogI visesaahiyaa| 552 99 bAdaravaNapphadikAzyapajjattA 119 saJcavacijogI sNkhjjgunnaa| , aNaMtaguNA / 120 mosavacijogI sNkhjgunnaa| 553 100 bAdaravaNapphadikAiyaapajjattA 121 saccamosavacijogI sNkhenjasNkhejjgunnaa| gunnaa| 101 bAdaravaNapphadikAiyA vise 122 veubviyakAyajogI sNkhejjsaahiyaa| gunnaa| 202 suSTumavaNapphadikAiyaapajatA 123 asaccamosavacijogI sNkhejasNkhejjgunnaa| 549 gunnaa| 103 suhumavaNapphadikAzyapajjattA 124 vacijogI visesaahiyaa| , sNkhejjgunnaa| 125 ajogI annNtgunnaa| 104 suhumavaNapphadikAiyA vise- | 126 kammaiyakAyajogI annNtsaahiyaa| gunnaa| 105 vaNapphadikAiyA visesaahiyaa| ,, 127 orAliyamissakAyajogI 106 NigodajIvA visesaahiyaa| , asNkhejjgunnaa| | 128 orAliyakAyajogI saMkhejja107 jogANuvAdeNa samvatthovA maNa gunnaa| jogii| | 129 kAyajogI visesaahiyaa| 108 vacijogI sNkhejjgunnaa| 130 vedANuvAdeNa samvatthovA 109 ajogI aNaMtaguNA / purisvedaa| 110 kAyajogI aNaMtaguNA / | 131 itthivedA saMkhenjaguNA / 111 samvatthovA AhAramissakAya 132 avagadavedA annNtgunnaa| jogii| 133 NavusayavedA aNaMtaguNA / 112 AhArakAyajogI sNkhejjgunnaa| , 134 paMciMdiyatirikkhajoNiesu 113 veubviyamissakAyajogIasaM payadaM / samvatthovA spinnnnqkhjjgunnaa| syvedgmbhovkkNtiyaa| 114 saccamaNajogI sNkhejjgunnaa| ,, 135 saNipurisavedA gambhovakkaM115 mosamaNajogI sNkhejjgunnaa| 552 tiyA saMkhejaguNA / 116 sacca-mosamaNajogI saMkhejja- 136 saNNiitthivedA gambhAvaka tiyA saMkhejjaguNA / 556 117 asazca-mosamaNajogI saMkhejja- 137 saNiNaqsayavedA smmugunnaa| chimapajjattA sNkhejjgunnaa| gunnaa| Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , (56) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 138 saNNiNaqsayavedA sammucchima- / 156 saMjamANuvAdeNa savvatthovA apajjattA asNkhejjgunnaa| 556 sNjdaa| / 139 saNNiitthi-purisavedA gambho- 157 saMjadAsaMjadA asNkhejgunnaa| vakkaMtiyA asaMkhejavAsAuA 158 Neva saMjadA va asaMjadANeva do vi tullA asNkhejjgunnaa| 557 saMjadAsajadA aNaMtaguNA / 140 alaNNiNaqsayavedA gambho- 159 asaMjadA annNtgunnaa| vakkaMtiyA sNkhejjgunnaa| , | 160 savvatthovA suhumasAMparAiya141 asaNNipurisavedA gambhovakkaM suddhisNjdaa| tiyA sNkhejjgunnaa| , 161 parihArasuddhisaMjadA saMkheja142 asaNNiitthivedA gabbhovakkaM guNA / tiyA sNkhejjgunnaa| 162 jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA 143 asaNNI NavUsayavedA sammu sNkhejgunnaa| / chimapajjattA sNkhejjgunnaa| , | 163 sAmAiya-chedovaTThAvaNasuddhi144 asaNNiNaqsayavedA sammu saMjadA do vi tullA saMkhejacchimA apajjattA asNkhejjgunnaa| , gunnaa| . 145 kasAyANuvAdeNa savvatthovA | 164 saMjadA visesaahiyaa| aksaaii| / 165 saMjadAsaMjadA asNkhejgunnaa| 146 mANakasAI annNtgunnaa| 559 166 va saMjadA va asaMjadANeva 147 kodhakasAI visesaahiyaa| saMjadAsaMjadA aNaMtaguNA / 148 mAyakasAI visesaahiyaa| ,. 167 asaMjadA annNtgunnaa| 149 lobhakasAI visesaahiyaa| ,, 168 savvatthovA sAmAiyacchedo150 NANANuvAdeNa savvatthovA vaTThAvaNasuddhisaMjadassa jhmnnpjvnnaannii| , NiyA carittaladdhI / 151 ohiNANI asNkhejgunnaa| 560 | | 169 parihArasuddhisaMjadassa jaha152 AbhiNibohiya-sudaNANI do NiyA carittaladdhI aNaMtavi tullA visesaahiyaa| " guNA / 153 vibhaMgaNANI asNkhejgunnaa| , 170 tasseva ukkassiyA carittaladdhI annNtgunnaa| 154 kevalaNANI annNtgunnaa| , 171 sAmAiyachedovaTThAvaNasuddhi155 madiaNNANI sudaaNNANI do saMjadassa ukkassiyA caritta. vi tullA aNaMtaguNA / . 561 / laddhI annNtgunnaa| 563 " 564 566 " Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appAbahugANugamasuttANi (17) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha 172 suhamasAparAiyasuddhisaMjamasta siddhiyA annNtgunnaa| 571 jahaNiyA carittaladdhI aNaMta- 188 bhavasiddhiyA annNtgunnaa| , gunnaa| 566 | 189 sammattANuvAdeNa savvatthovA 173 tasseva ukkassiyA caritta smmaamicchaaitttthii| laddhI aNaMtaguNA / | 190 sammAiTThI asNkhejgunnaa| 174 jahAkkhAdavihArasuddhisaMja 191 siddhA annNtgunnaa| 572 dassa ajahaNNaaNuzkassiyA 192 micchAiTThI aNaMtaguNA / carittaladdhI annNtgunnaa| 193 samvatthovA saasnnsmmaaittttii| , 175 daMsaNANuvAdeNa savvatthovA 194 sammAmicchAiTThI sNkhejgunnaa| ,, ohidsnnii| 195 uvasamasammAiTThI asaMkhejja176 cakkhudaMsaNI asNkhejgunnaa| , gunnaa| 177 kevaladasaNI aNaMtaguNA / | 196 khaiyasammAiTThI asNkhejjgunnaa| , 178 acakhudaMsaNI annNtgunnaa| 569 197 vedagasammAiTThI asNkhejjgunnaa| 573 179 lessANuvAdeNa savvatthovA 198 sammAiTThI visesaahiyaa| sukklessiyaa|| 199 siddhA annNtgunnaa| 180 pammalessiyA asNkhejgunnaa| , 200 micchAiTThI aNaMtaguNA / 181 teulessiyA sNkhejgunnaa| ,, 201 saNiyANuvAdeNa savvatthovA 182 alessiyA annNtgunnaa| 570 saNNI / 183 kAulessiyA annNtgunnaa| 202 Neva saNNI Neva asaNNI annNtgunnaa| 184 NIlalessiyA visesaahiyaa| , 203 asaNNI annNtgunnaa| 185 kiNNalessiyA visesaahiyaa| , 204 AhArANuvAdeNa savvatthovA 186 bhaviyANuvAdeNa savvatthovA aNAhArA abNdhaa| 574 abhvsiddhiyaa|| 571 / | 205 baMdhA annNtgunnaa| 187 Neva bhavasiddhiyA Neva abhava- 206 AhArA asaMkhejjaguNA / Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAdaMDaasucANi / . sUtra saMkhyA - sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1 etto savajIvesu mahAdaMDao 14 heTThimauvarimagevajavimANavAsiyakAvvo bhvdi| devA sNkhejjgunnaa| 579 2 savvatthovA maNusapajjattA gabbho- 15 heTimamajjhimagevajavimANavAsiyA vkNtiyaa| devA sNkhejjgunnaa| 580 3 maNusiNIo sNkhenjgunnaao| javimANavAsiya4 savvaTThasiddhivimANavAsiyadevA - devA sNkhejjgunnaa| sNkhejjgunnaa| 17 AraNaccudakappavAsiyadevA 5 bAdarateukAiyapajjattA asaM sNkhejgunnaa| khejjgunnaa| 577 18 ANada pANadakappavAsiyadevA'. 6 aNuttaravijaya-vaijayaMta-(jayaMta-) sNkhejgunnaa| avarAjitavimANavAsiyadevA 19 sattamAe puDhavIe NeraiyA asNasNkhejjgunnaa| ____ khejjgunnaa| 7 aNudisavimANavAsiyadevA 20 chaTThIe puDhavIe NeraiyA asNkhejsNkhjjgunnaa| gunnaa| 8 uvarimauvarimagevajjavimANa 21 sadAra-sahassArakappavAsiyadevA vAsiyadevA sNkhejjgunnaa| asaMkhejjaguNA / 9 uvarimamajjhimagevajjavimANa- 22 sukka-mahAsukkakappavAsiyadevA vAsiyadevA sNkhejjgunnaa| __ asaMkhejaguNA / 10 uvarimahaTimagevajjavimANa 23 paMcamapuDhaviNeraiyA asaMkhejjavAsiyadevA saMkhejjaguNA / gunnaa| 11 majjhimauvarimagevajjavimANa- 24 laMtava-kAviTThakappavAsiyadevA vAsiyadevA sNkhejjgunnaa| ___ asNkhejjgunnaa| 12 majjhimamajjhimagevajjavimANa- 25 cautthIe puDhavIe NeraDyA vAsiyadevA saMkhejjaguNA / asNkhejjgunnaa| 13 majjhimaheTTimagevajjavimANa 26 bamha-bamhuttarakappavAsiyadevA vAsiyadevA sNkhejjgunnaa| asNkhejjgunnaa| 579 " Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appAtrahugAgamasuttANi sUtra saMkhyA 48 paMcidiya apajjanttA guNA / 49 cariM diyaapajjanttA visesAhiyA / sUtra saMkhyA 27 tadiyApa asaMkhejjaguNA / 28 mAhiMda kappavAsiyadevA asaM khejjaguNA / 29 saNakakumArakaSpavAsiyadevA saMkhejjaguNA / 30 vidiyA puDhavIe NeraDyA asaMkhejjaguNA / 31 maNusA apajjanttA asaMkhejja guNA / sUtra puDhavIe NeraiyA 32 IsANakaSpavAsiyadevA khejjaguNA / 33 devIo saMkhejjaguNAo / 34 sodhammakappavAsiyadevA saMkhejaguNA / 35 devIo saMkhejjaguNAo / 36 paDhamAra puDhavIe NeraiyA asaMjjaguNA / asaM 37 bhavaNavAsiyadevA asaMkhejaguNA / 38 devIo saMkhejjaguNAo / 39 paMcidiyatirikkhajoNiNIo asaMkhejjaguNAo / 40 vANavaitaradevA saMkhejjaguNA / 41 devIo saMkhejjaguNAo / 42 jodisiyadevA saMkhejjaguNA / 43 devIo saMkhejjaguNAo / 43 ca uridiyapajjattA saMkhejjaguNA / 45 paMcidiyapajjattA visesAhiyA / 46 beiMdiyapajjattA visesAhiyA / 47 tIiMdiyapajjattA visesAhiyA / pRSTha 582 33 39 583 35 35 33 584 93 "" 99 99 585 dw " 39 586 39 95 23 33 sUtra (89) asaMkhejja 50 te iMdiyaapajjattA visesAhiyA / 51 be iMdiya apajjattA visesAhiyA / 52 bAdaravaNaphadikAiyapatteyasarIrapajjattA asaMkhejjaguNA | 53 bAdaraNigodajIvA NigodapadiTTidA asaMkhejjaguNA / 54 bAdarapuDhavipajjattA asaMkhejjaguNA / 55 bAdaraA upajjantA asaMkhejjaguNA / 56 vAdaravAupajjattA asaMkhejjaguNA | 57 vAdarateuapajjattA asaMkhejaguNA / 58 vAdaravaNadikAiyapatteyasarIrA apajjattA asaMkhejjaguNA / 59 bAdaraNigodajIvA NigodapadiTTidA apajjantA asaMkhejaguNA / 60 bAdarapuDhavikAiya apajattA asaMkhejaguNA / 61 vAdaraAukAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA / 62 bAdaravAukAiyaapajjattA asaMjaguNA / 63 suhumate ukAiya apajjanttA asaMkhejjaguNA / 64 humapuDhavikAiyA viseAhiyA / apajjasA pRSTha 587 " 39 35 588 "" 589 "" "" 33 590 "" " 591 "" Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) , pariziSTa sUtra saMkhyA . sUtra 65 suhumAukAiyaapajattA vise- saahiyaa| 66 suhumavAukAiyaapajjattA vise saahiyaa| 67 suhumateukAiyapajattA saMkheja gunnaa| 68 suhumapuDhavikAiyapajjattA vise saahiyaa| 69 suhumaAukAiyA pajattA vise saahiyaa| 70 suhumavAukAiyapajjattA vise. saahiyaa| 71 akAiyA annNtgunnaa| pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 72 bAdaravaNapphadikAiyapajjattA annNtgunnaa| 73 vAdaravaNapphadikAiya apajjattA asNkhejjgugaa| 73 bAdaravaNapphadikAiyA vise saahiyaa| / 75 suhumavaNapphadikAiyA apajattA asNkhejjgunnaa| 76 suhumavaNapphadikAiyA pajjattA / sNkhemjgunnaa| " 77 suhamavaNapphadikAiyA vise| saahiyaa| 78 vaNapphadikAiyA visesaahiyaa| / 79 NigodajIvA visesaahiyaa| ,. 2 avataraNa-gAthA-sUcI / krama saMkhyA gAthA pRSTha anyatra kahAM krama saMkhyA gAthA . pRSTha anyatra kahAM 17 asarIrA jIvaghaNA 98 / 9 aMgovaMga-sagaridiya- 15 4 ANada pANada-kappe 320 1kaM pi NaraM daTTaNa ya 28 2 igitIsa satta cattAri131 20 cakkhUNa jaM payAsadi 100 10 uccucca-ucca-taha 15 19 jaM sAmaNNaggahaNaM , dravyasaMgraha 3 ujjusudassa du vayaNaM 29 12 jayamaMgalabhUdANaM 15 6 uvarimagevajjesu a 320 6 jassodaeNa jIvo 14 16 ego me sassado appA 98 aSTapAhuDa 8 , 15 1je baMdhayarA bhAvA 9jayadhavalAyA22 evaM suttapasiddhaM 103 muddhRtA pR.60 3 odaiyA baMdhayarA 9jayadhavalAyA- 15 NANAvaraNacadukkaM 64 muddhRtA pR. 60 / 10 Nikkhitta vidiyametaM 45 go. jI. 38 Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyoktiyAM (51) krama saMkhyA gAthA pRSTa anyatra kahAM krama saMkhyA gAthA pRSTha anyatra kahAM 6NirayagaI saMpatto 29 2 vavahArassa du vayaNaM 29 / 2 talalInamadhugavimalaM 258 go. jI. 158 18 vidhirviSaktapratiSedhaH 99 vRhatsvayambhU. 4 davvaguNapajjae je 14 stotra 52 11 viriyovabhoga-bhoge 15 9. paDhamaM payaDipamA 45 1 SaSTha-saptamayoH zItaM 405 11 paDhamazkho aMtagao ,, go. jI. 40 7 saMkhA taha patthAro 45 go. jI. 35 1 paNuvIsaM asurANa 319 13 saMThAvidUNa rUvaM 46 go. jI. 42 21 paramANuAdiyAI 100 12 sagamANeNa vihatte , go. jI. 41 3 bamhe ya lAMtave vi ya 320 4 saddaNayassa du vayaNaM 29 1 bArasa dasa aTeva ya 250 1 sammatte satta diNA 492 7 micchattakasAyAsaMja- 14 14 savvAvaraNIyaM puNa 63 / / 2 micchattAviradI viya 9 8 savve vi puvvabhaMgA 45 go. jI. 36 1 muha-bhUmINa viseso 117 2 sohammIsANesu ya 319 . 5 vayaNaM tu samabhirUDhaM 29 5 hehimagevajjesu a 302 3 nyaayoktiyaaN| krama saMkhyA nyAya 1 jassa aNNaya vadiregehi Niyame ga jassaNNaya vadiregA uvalaMbhaMti taM tassa kajjamiyaraM ca kAraNaM idi NAyAdo 2 jahA uddeso tahA Niddeso tti pRSTha krama saMkhyA nyAya NAyANusaraNa?megajIveNa sAmi 28 3 sati dharmiNi dharmAzcintyanta iti nyAyAt 10 4 sAmAnyacodanAzca vizeSeSvava tiSTaMta iti nyAyAt . 79,83 Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 granthollekha / 372 1 kasAyapAhuDa 1 'AsANaM pi gacchejja' idi kasAyapAhuDe cunnnnisuttdNsnnaado| 233 2 jIvaTThANa 1 ettha sAmaNNaNeraiyANaM vuttavikhaMbhasUcI ceva NeraiyAmicchAiTThINaM jIvaTThANe pruuvidaa| 3 dravyAnuyogadvAra . 1 Na ca evaM, jIvANaM chedAbhAvAdo davANiogaddAravakhANammi vuttaheTima-uvarimaviyappANamabhAvappasaMgAdo ca / ... 4 parikarma...1 'kammaDhidimAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa guNide bAdarahidI hodi' tti priymmvynnnnnnhaannuvvttiido| 2 'jamhi jamhi aNaMtANatayaM maggijadi tamhi tamhi ajahaNNANukkassamaNaMtANatayaM ghettavyaM ' idi pariyammavayaNAdo / 285 3 'rajjU sattaguNidA jagaseDI, sA vaggidA jagapadaraM, seDIe guNidajagapadaraM ghaNalogo hodi' tti sayalAiriya sampadapariyammasiddhattAdo / 372 5 baMdhappAbahugasutta 1 samvatthovA dhuvabaMdhagA x x x addhavabaMdhagA visesAhiyA dhuvabaMdhageNUNasAdiyabaMdhageNetti tasarAsimassidUNa vuttabaMdhappAbahugasuttAdo Navvade / 6 mahAbaMdha 1 mahAbaMdhe jahaNNaTThidibaMdhaddhAchede sammAdiTThINamAuassa vaaspudhttmettdvidipvnnaado| 360 125 Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 pAribhASika shbdsuucii| pRSTha - zabda pRSTha a 81 267, 287, 289 229 75, 76 300 antarakaraNa | antarmuhUrta anvaya apagataveda apavartanAghAta apUrvakaraNaupazAmaka apUrvakaraNakAla apUrvakaraNakSapaka 101, 103 apkAyika apramatta aprazasta tejasa zarIra abandhaka abhavya abhavyasamAna bhavya abhavyasiddhika abhAga ayoga ayogI arthApatti alezyika avadhijJAnI avadhidarzana avadhidarzanI avahita avirati azuddhanaya asaMkhyAtavarSAyuSka asaMkhyeya guNazreNI asaMzI 73 asaMyata akaSAyI akAyika akSaparAvarta akSapakAnupazAmaka agati aghAti karma acakSudarzana acakSudarzanI acittanokarmadravyabandhaka atiprasaMga adhaHpravRtta adhikAra anadhyavasAya anantAnubandhivisaMyojana anavasthA anavasthAna . anAgamadravyanAraka anAdi-aparyavasita bandha anAdibAdarasAmparAyika anAdi-saparyavasitabandha anAhAra anindriya anivRttikaraNa upazAmaka anivRttikaraNakSapaka anukampA anubhAga bhanekAntika 7,242 162, 171, 176 106 8,78 105, 106 84 98, 103 247 68, 69 110 557 63 | 7, 111 Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) zabda asaMyama asAmparAyika Agamadravya nAraka Agamadravya bandhaka AgamabhAva nAraka AgamabhAva bandha Ana-prANaparyApti AbhiniyodhikazAnI Astikya mAtra * mAhAra AhArasamudghAta indriya IryApathabandha ISatprAgbhAra udaya udayasthAna udvelanakAla upacAra upapAda upazama upazamazreNI upazamasamyaktva upazamasamyagvaSTi upazAntakaSAya upazAmaka upAdAnakAraNa A u pariziSTa pRSTha 8, 13 | upAdeya 5 upApudgala parivartana 30 4 30 5. 34 84 5 7, 112 300 zabda 82 32 233 67, 68 300 Rju sUtranaya 7 9 audayika 9, 81 e ekaviMzatiprakRti udayasthAna ekendriya evaMbhUta 6, 61 | karmadravya karmanAraka aupazamika karmanirjarA 5 karmabandhaka 315 karmasthiti karvaTa kaSAya kadalIghAta kaSAyasamudghAta kApotalezyA kAya kAyayoga kAraka kAraNa kUTasthAnAdi 108 kRtakaraNIya 14 RR 81 kASTha-pota-lepyakarmAdi 107 kRtayugma 5 | kRti - vedanAdika 19 | kRSNaleA A ka pRSTha 69 171, 211 z 29 32 dUra 29 30 30 124 82 30 14 4, 5 145 6 7,8 299 104 6 78 8 247 3 73 1 256 1 104 Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) pAribhASika zabdasUcI pRSTha zabda . zabda kevalajJAnI kevaladarzanI kevalisamudghAta kevalI krodhakaSAya kSapaka 88 cakSurindriya 98, 103 caturindriya cAritramohakSapaNa cAritramohopazAmaka cUlikA kSaya 9.60, 81, 22 chadmastha 372 172 kSayopazama kSAyika kSAyikalabdhi kSAyikasamyaktva sAyikasamyagdRSTi , kSAyopazamika kSINakaSAya 107 30, 61 jagapratara jagazreNI jihandriya jIvasthAna jJAna zAyakazarIra 4.20 khaNDa 247 kheTa gati ga pakrAntika gRhIta-gRhItagaNita grAma tavyatirikta tIrthakara tRtIyAkSa tejaskAyika 555, 556 tejojamanuSyarAzi 498 tejolezyA 6 tejasazarIra trasakAyika trIndriya 236 104 . 502 ghanaloka ghAtakSudrabhavagrahaNa ghAtakSudrabhavagrahaNamAtrakAla ghAtikarma ghrANendriya 7, 100 14 daNDagata darzana darzanamohakSapaNa dArukasamAna 101 dezaghAtaka 98 dezaghAti cakSudarzana cakSudarzanI Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa zabda zabda pUcha 167 94, 167 dezaghAti sparddhaka dezasaMyama dezAvaraNa dravyazodha dravyaMbandhaka dravyasaMyama dravyArthikanaya dvitIya daNDa dvitIyAkSa dvIndriya 479, 480 9, 30 14 70 70 61 | parasparaparihAralakSaNavirodha 14 parihArazuddhisaMjama 63 parihArazuddhisaMyata 82 paryAyArthika naya . / paryudAsa pratiSedha pAriNAmika 3,13 pAriNAmika bhAva 313, 315 puruSaveda pRthivIkAyika pRthivIkAyika nAmakarma prataragata pratipAtasthAna pratyayaprarUpaNA pratyAkhyAnapUrva prathamadaNDa prathamAkSa pramANa 3, 60 pramAda prameya 247 pravAhAnAdi 436 prazasta taijasazarIra prasajyapratiSedha 55 79 167 313 247 11 506 nagara napuMsakaveda naya nAmanAraka nAmabandhaka nikSepa nigoda jIva nirukti nivRti nIlalezyA naigama noAgamabhAva nAraka noAgamadravyabandhaka noAgamabhAvabandhaka noindriyajJAna nokarmadravya nAraka nokarmabandhaka prazama 104 400 85, 479 bandha bandhaka bandhana bandhanIya bandhakasatvAdhikAra bandhakAraNa bandhavidhAna bAdarasAmparAyika 104 bAhyandriya 8.ornRIY paMcavidhalabdhi paMcendriya padmalezyA Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAribhASika zabdasUcI zabda pRSTha zabda pRSTha 372 bhaya 34, 35, 36 rAju 4, 7, 30, 242 96 436 bhabya bhavyasiddhika bhAga bhAjita bhAvabandhaka bhAvasaMyama bhASAparyApti 247 lakSaNa labdhi lokapUraNa lobhakaSAyI 71 247 300 matiajJAnI matijJAna manaHparyayajJAnI manoyoga mahAkarmaprakRtiprAbhRta mAnakaSAyI mAyAkaSAyI mAraNAntikasamudghAta mArgaNA mithyAtva mithyAtvAdipratyaya mithyAdRSTi mizra mizranokarmadravyabandhaka muktamAraNAntika mokSakAraNa mokSapratyaya vacanayoga vanaspatikAyika vAyukAyika vikalpa vibhaMgajJAnI viralita vizeSamanuSya vizeSavizeSamanuSya vihAravatsvasthAna veda vedakasamyaktva ghedakasamyagdRSTi vedanAsamudghAta vaikriyikasamudghAta vyaMjanaparyAya vyatireka vyavahAra vyavahAranaya 299 9 178 307,312 ya 157 29 zatapRthaktva yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata zabdanaya yoga 6, 8, 17, 75 | zarIraparyApti Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 58 ) zabda zuklalezyA zuddhanaya zrutaajJAnI zrutajJAnI zrotrendriya saMjJI saMyata saMyatAsaMyata saMyama saMvara saMvega sacittano karmadravyabandhaka satva sadupazama samabhirUDha samyaktva samyagdarzana samyagdRSTi samyagmithyAdRSTi sayogakevalI sa pariziSTa pRSTha 104 | sarvaghAtaka 67 sarvaghAtisparddhaka 84 "" 66 zabda sarvAvaraNa sahakArikAraNa saddAnavasthAnalakSaNavirodha sAmAnya manuSya 7, 111 | sAmAyikachedopasthApanAzuddhisaMyata 91 | sAmparAyikabandhaka 94 | sAsAdana samyagdRSTi "" 207 110 14 7, 14, 91 siddhagati 9 7 4 82 61 29 | veda 7 sidhyamAna bhavya sUkSmasAmparAyika sUkSmasAmparIyakAdika sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyaMta sthApanA sthApanAnAraka sthApanAbandhaka sparddhaka svasthAnasvasthAna pRSTha 69 61, 110 63 69 436 52 91 5 109 6 173 5 93 94 79 3 29 3 61 300 Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya uddhAraka phaMDa tathA kAraMjA jaina graMthamAlAoM meM pro, hIrAlAla jaina dvArA Adhunika DhaMgase susampAdita hokara prakAzita jaina sAhityake anupama graMtha pratyeka graMtha suvistRta bhUmikA, pAThabheda, TippaNa va anukramaNikAoM Adise khUba sugama aura upayogI banAyA gayA hai| 1 pakhaMDAgama-[dhavalasiddhAnta ] hindI anuvAda sahita pustaka 1, jIvasthAna--satprarUpaNA, pustakAkAra va zAstrAkAra (aprApya) pustaka 2, " pustakAkAra 10), zAstrAkAra (aprApya ) pustaka 3-6 (pratyeka bhAga) , 10, 12) pustaka 7, kSudrakabandha , 10, 12) yaha bhagavAn mahAvIra svAmIkI dvAdazAMga vANIse sIdhA saMbandha rakhanevAlA, atyanta prAcIna, jaina siddhAntakA khUba gahana aura vistRta vivecana karanevAlA sarvopari pramANa graMtha hai| zrutapaMcamIkI pUjA isI graMthakI racanAke upalakSya meM pracalita huii| 2 yazodharacarita-puSpadaMtakRta apabhraMza kAvya... ... ... ... ... 6) isameM yazodhara mahArAjakA atyaMta rocaka varNana sundara kAvyake rUpameM kiyA gayA hai / isakA sampAdana DA. pI. ela. vaidha dvArA huA hai| 3 nAgakumAracarita--puSpadaMtakRta apabhraMza kAdha.. ... isameM nAgakumArake sundara aura zikSApUrNa jIvanacaritra dvArA zrutapaMcamI vidhAnakI mahimA batalAI gaI hai| yaha kAvya atyaMta utkRSTa aura rocaka hai| 4 karakaMDucaritamuni kanakAmarakRta apabhraMza kAvya... ... ... ... ... J isameM karakaMDu mahArAjakA caritra varNana kiyA gayA hai, jisase jinapUjAkA mAhAtmya pragaTa hotA hai| isase dhArAzivakI jaina guphAoM tathA dakSiNake zilAhAra rAja vaMzake itihAsa para bhI acchA prakAza par3atA hai| 5 zrAvakadharmadohA--hindI anuvAda sahita... ... ... ... ... 2 isameM zrAvakoMke vratoM va zIloMkA bar3A hI sundara upadeza pAyA jAtA hai| isakI racanA dohA chaMdameM huI hai| pratyeka dohA kAvyakalApUrNa aura manana karane yogya hai| 6 pAhuDadohA-hindI anuvAda sahita... ... ... 2 // isameM dohA chaMdoMdvArA adhyAtmarasakI anupama gaMgA bahAI gaI hai jo avagAhana karane yogya hai| prakAzaka-zrImanta seTha zitAvarAya lakSmIcanda, jaina sAhilA uddhAraka phaMDa, amarAvatI bhudraka-TI. em. pATIla, maeNnejara, sarasvatI presa, amarAvatI. ainelibrary.org