Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयवोधिनी टीका पद २२ सू. ६ क्रियाविशेषनिरूपणम् तस्य उपरितन्यौ द्वे अपि अप्रत्याख्यानक्रिया मिथ्यादर्शनप्रत्यया रूपे क्रिये स्यात् कदाचित् कस्यचित् क्रियेते भवतः, स्यात् कदाचित् कस्यचिन्नो क्रियेते न भवतः किन्तु'जस्स उवरिल्लओ दो कज ति तस्त मायावत्तिया णियमा कजई'यस्य पुन जीवस्य उपरितन्यौ द्वे-अप्रत्याख्यानक्रिया मिथ्यादर्शनप्रत्ययारूपे क्रिये क्रियेते-भवतः, तस्य मायाप्रत्यया क्रिया नियमात् नियमतः क्रियते-भवत्येव,प्रागुक्तयुक्तेः, 'जस्स अपञ्चक्खाणकिरिया कज्जइ तस्स मिच्छादसणवत्तिया किरिया सिय कज्जइ सिय नो कजइ, जस्सपुण मिच्छादंसणवत्तिया किरिया कज्जइ तस्स अपच्चक्खाणकिरिया णियमा कज्जइ ?' यस्य जीवस्य अप्रत्याख्यानक्रिया क्रियते भवति तस्य मिथ्यादर्शनप्रत्ययाक्रिया स्यात् कदाचित् कस्यचित् क्रियते भवति स्यात् कदाचित् कस्यचित् नो क्रियते न भवति' किन्तु यस्य पुन मिथ्यादर्शनप्रत्यया क्रिया कियते-भवति तस्य अप्रत्याख्यान क्रिया नियमात् नियमतः क्रियते भवत्येव प्रागुपपादितत्वात् । अथ उपर्युक्तर्थमेव चतुर्विशतिदण्ड क्रमेण प्ररूपयति-'नेरइयस्स आइल्लियाओ चत्तारि परोप्परं नियमा कज्जति' नैरयिकस्य आदिमाश्चतस्रः-अरम्भिकी क्रिया पारिग्रहिकीमायाप्रत्यया अप्रत्याख्यान क्रिया च परस्परं नियमात्-नियमतः क्रियन्ते-भवन्त्येव · जस्स एयाओ
जिस जीव को मायाप्रत्यया क्रिया होती हैं, उसको आगे की दो अर्थात् अप्रत्याख्यान क्रिया और मिथ्यादर्शनप्रत्यया क्रियाए कदाचित् होती हैं और कदाचित् नहीं भी होती हैं किन्तु जिस जीव को अन्त की दो क्रियाएँ होती है उस जीवको मायाप्रत्यया क्रिया नियम से होती है । इस विषय में युक्ति पूर्ववत् ही समझना चाहिए। जिस जीव को अप्रत्याख्यान क्रिया होती है, उसको मिथ्यादर्शनप्रत्यया क्रिया कदाचित् होती है कदाचित् नहीं भी होती है, मगर जिस जीवको मिथ्यादर्शनप्रत्यया क्रिया होती हैं उसे अप्रत्याख्यान क्रिया अवश्य ही होती हैं इस विषय में पहले कहा जा चुका है। ___ अब यही बात फिर चौवीस दण्डकों कि क्रिया से प्ररूपित की जाती हैं. यथा नारक जीव को प्रारंभिकी चार क्रियाएँ अर्थात् आरंभिकी क्रिया पारिग्रहिको क्रिया
જે જીવને માયાપ્રત્યય ક્રિયા થાય છે, તેને આગળની બે અર્થાત અપ્રત્યાખ્યાન ક્રિયા અને મિથ્યા દર્શન કિયાએ કદાચિત થાય છે, કદાચિત નથી પણ થતી, કિન્તુ જે જીવને અન્તની બે ક્રિયાઓ થાય છે. તેને માયાપ્રત્યયા ક્રિયાનિયમથી થાય છે. એ વિષયમાં યુક્તિ પૂર્વવત સમજવી જોઈએ
જે જીવને અપ્રત્યાખ્યાનકિયા થાય છે, તેને મિથ્યાદર્શનપ્રત્યયા કિયા કદાચિત થાય છે. કદાચિત નથી થતી, પણ જેને મિથ્યા દર્શન પ્રત્યયા કિયા થાય છે, તેને અપ્રત્યાખ્યાન કિયા અવશ્ય થાય છે. એ વિષયમાં પહેલા કહેલું છે.
હવે એજ વાત વીસ દંડકના કુમે પ્રરૂપિત કરાય છે યથાનારક જીવને આરંભની ચાર કિયાએ અર્થાત્ અરંભિકી પારિગ્રહિકી, માયાપ્રત્યયા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
