Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २३ उ. २ सू० ८ कर्मप्रकृतिनिरूपणम्
२७१ दिष्वपि भावनी यम् , गौतमः पृच्छति-संठाणणामे णं भंते ! कइविहे पण्णत्ते ?' हे भदन्त ! संस्थाननाम खलु कर्म कतिविधं प्रज्ञप्तम् ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'छबिहे पण्णत्ते' संस्थानामकर्म पविधं प्रज्ञप्तम् , 'तं जहा-समचउरंससंठाणनामे १ निग्गोहपरिमंडल संठाणनामे २ साइसंठाणनामे ३ वामणसंठ णनामे ५ खुजसंठाणनामे ५ हुंडसंठाणनामे ६' तद्यथा-समचतुरस्त्र संस्थाननाम १ न्यग्रोधमरिमण्डलसंस्थाननाम २ सादिसंस्थाननाम ३ चामनसंस्थाननाम४ कुन संस्थाननाम५ हुण्डसंस्थाननाम ६, तत्र यदुदयवशात् प्राणिनो समचतुरस्रसंस्थानं सम्पद्यते तत् समचतुरस्रसंस्थाननाम, यदुदयात्पुनर्यग्रोधपरिमण्डलं संस्थान प्राणिनामुपजायते तन्न्यग्रोधपरिमण्डलसंस्थाननाम, एवं सादिसंस्थाननामादिष्वपि भावनीयम, गौतमः पृच्छति-वण्णनामे णं भंते ! कम्मे कइविहे पण्णत्ते ?' हे भदन्त ! वर्णनाम खलु कर्म कतिविधं प्रज्ञप्तम् ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'पंचविहे पण्णत्ते' वर्णनामकर्म
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! संस्थाननामकर्म कितने प्रकार का कहा गया है ?
भगवान्-हे गौतम ! छह प्रकार का कहा गया है, वह इस प्रकार-(१) समचतुरस्त्र संस्थाननाम (२) न्यग्रोधपरिमंडलसंस्थान नाम (३) सादिसंस्थाननाम (४) वामनसंस्थाननामकर्म (५) कुब्जकसंस्थाननामकर्म और (६) हुण्डकसंस्थाननामकर्म।
जिस कर्म के उदय से जीव को समचतुरस्र संस्थान की प्राप्ति होती है, वह समचतुरस्रसंस्थाननामकर्म कहलाता है । जिस कर्म के उदय से प्राणियों को न्यग्रोधपरिमंडलसंस्थान प्राप्त होता है, वह न्यग्रोधपरिमंडलसंस्थाननामकर्म कहलाता है। इसी प्रकार मादि संस्थाननाम कर्म आदि की परिभाषा भी समझ लेनी चाहिए।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! वर्णनामकर्म कितने प्रकार का है ? કર્મના ઉદયથી વર્ષભનારાચ સંહનનની પ્રાપ્તિ થાય છે, તે વજર્ષભનીરાચ સંહનન નામકર્મના કહેવાય છે. એ જ પ્રકારે રાષભનારાચ સંહનન આદિમાં પણ સમજી લેવું જોઈએ.
શ્રીગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! સંસ્થાન નામકર્મ કેટલા પ્રકારના કહેલાં છે? શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ! છ પ્રકારને કહેલાં છે, તે આ પ્રકારે
(१) समन्यतु२खस स्थाननाम (२) न्यग्रोधपरिम' संस्थाननाम (3) सास्थान નામ (૪) વામન સંસ્થાનનામ (૫) કુમ્ભસંસ્થાનનામ (૬) અને હુડક સંસ્થાનનામકર્મ
જે કર્મના ઉદયથી જેને સમચતુરસ સંસ્થાનની પ્રાપ્તિ થાય છે, તે સમચતુરસ સંસ્થાનનામકર્મ કહેવાય છે. જે કર્મના ઉદયથી પ્રાણિને ન્યો વપરિમંડલ સંસ્થાન પ્રાપ્ત થાય છે, તે જોધપરિમંડલ સંસ્થાનનામકર્મ કહેવાય છે. એ જ પ્રકારે સાદિ સંસ્થાનનામકર્મ આદિની પરિભાષા પણ સમજી લેવી જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન! વર્ણ નામકર્મ કેટલા પ્રકારનાં છે ?
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
