Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
४२४
प्रज्ञापनासूत्रे कोटिः षोडशः रात्रिन्द्रिवत्रिभागेन चाधिका बध्नन्ति, 'एवं मणुस्साउयस्स वि' एवम् तिर्यग्योनिकोक्तरीत्या मनुष्यायुष्यस्यापि कर्मणो बन्धस्त्रीन्द्रियाणां जघन्येन अन्तर्मुहूर्तम्, उत्कृष्टेन पूर्वकोटिः षोडशरात्रिन्द्रिव हतीयभागेन चाधिका बध्नन्ति, 'सेसं जहा बेइं दियाणं जाव अंतराइयस्स' शेषं यथा द्वीन्द्रियाणां यावद् दर्शनावरणीयनिद्रापञ्चकर्म प्रभृति यावदन्तरायस्य कर्मणः स्थितिबन्धः प्रतिपादितस्तथा त्रीन्द्रियाणामपि वक्तव्यः, गौतमः पृच्छति'चउरिदिया णं भंते ! जीवा णाणावरणिज्जस्स किं बंधंति ?' हे भदन्त ! चतुरिन्द्रियाः खलु जीवाः ज्ञानावरणीयस्य कर्मणः कियन्तं कालं बध्नन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'जहण्णेणं सागरोवमसयस्स तिण्णिसत्तभागे पलिओवमस्स असंखेज्जइभागेणं ऊणए' जघन्येन सागरोपमशतस्य त्रयः सप्तभागाः पल्पोपमस्यासंख्येयभागोनाः 'उक्कोसेणं ते चेय पडिपुण्णे बंधंति' उत्कृष्टेन ते चैव-सागरोपमशतस्य त्रयः सप्तभागाः परिपूर्णाश्चतुरिन्द्रियाः ज्ञानावरणीयं कर्म बध्नन्ति, 'एवं जस्स जइ भागा तस्स सागरोपमसएण सह भाणियव्या' एवम्-पूर्वोक्तरीत्या यस्य कर्मणो यावन्तो भागा भवन्ति तस्य ते भागाः सागरोपमशतेन सह गुणिता भणितव्याः, 'तिरिक्खनोणियाउयस्स कम्मस्स जहणेणं अंतोमुहुत्तं, उक्को (करोडपूर्व) का बांधते हैं । त्रीन्द्रिय जीव मनुष्यायु कर्म का भी इतना ही बन्ध करते हैं । शेष कर्मप्रकृतियों के स्थितिबन्ध काल का कथन अन्तरायकर्म तक दीन्द्रियों के समान समझ लेना चाहिए। ___ गौतमस्वामी-हे भगवन् ! चतुरिन्द्रिय जीव ज्ञानावरणीय कर्म का बन्ध कितने काल का करते हैं ? ____ भगवान्-हे गौतम ! चतुरिन्द्रिय जीव ज्ञानावरणीय कर्म का जघन्य बन्ध पल्योपम का असंख्यातयां भाग कम शत सागरोपम के तीन घंटे सात भाग
और उत्कृष्ट मागरोपम शत के पूरे तीन बंटे सात भाग प्रमाण करते हैं। इस प्रकार जिस कर्म के जितने भाग होते हैं, उस के उतने भागों को सौ सागरोपमों के साथ गुणित करना चाहिए। चतुरिन्द्रिय जीव तियचाय का जघन्य बन्ध અને એક રાત્રિદિનના ત્રણ ભાગથી અધિક કોડ પૂર્વનું બાંધે છે. ત્રીન્દ્રિય જીવ મનુષાણુ કર્મને એટલે જ બંધ કરે છે.
બાકીનાં કર્મોની પ્રકૃતિએની સ્થિતિબંધનું કથન અંતરાયકર્મ સુધી હીન્દ્રિયની સમાન સમજી લેવું જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન ! ચતુરિન્દ્રિય જય જ્ઞાનાવરણીય કર્મીને બંધ કેટલા વખતને કરે છે.
શ્રી ભગવન- ગૌતમ, ચતુરિન્દ્રિય જીવ જ્ઞાનાવરણીય કર્મને જઘન્ય બંધ પમને અસંખ્યાતમો ભાગ એ છ એવા સે સાગરેપમના ત્રણ સપ્તમાંશ ભાગ પ્રમાણ અને ઉત્કૃષ્ટ સો સાગરોપમના પૂરેપુરા ત્રણ સપ્તમાંશ ભાગ પ્રમાણ કરે છે. આ પ્રકારે જે કર્મના જેટલા ભાગ હોય છે તેના તેટલા ભાગને સો સાગરોપમેની સાથે ગુણાકાર કરવા જાઇએ,
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
