Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २५ सू० १ कर्मप्रकृतिवेदनिरूपणम्
४८९ नेरइए जाव वेमाणिए' एवम् समुच्चयजीवोक्तरीत्या नैरयिको यावद्-असुरकुमारादि भवनपतिः पृथिवीकायिकायेकेन्द्रियो पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिको मनुष्यो वानव्यन्तरो ज्योतिको वैमानिकश्च ज्ञानावरणीयं कर्म बध्नन नियमतोऽष्टौ कर्मप्रकृतीर्वेदयते, 'एवं पुहुत्तेणापि' एवम्-एकत्वोक्तरीत्या पृथक्त्वे नापि बहुत्वेनापि जीवादिवैमानिकान्तसम्बन्धिनो वेदनाभिलापा वक्तव्याः ‘एवं वेयणि जवज्जं जाव अंतराइयं' एवम्-ज्ञानावाणीयोक्तरीत्या वेदनीयवर्जम्-यावद्-दर्शनावरणीयं मोहनीयं नाम गोत्रम् आयुष्यम् अन्तरायश्च कर्म बध्नन् नियमतोऽष्टौ कर्मप्रकृतीर्वेदय ते, गौतमः पृच्छति-'जो वे णं भंते ! वेयणिज्ज कम्मं बंधमाणे का कम्मपगडीओ वेदेइ ?' हे भदन्त ! जीवः खलु वेदनीयं कर्म बध्नन् कति कर्मप्रकृतीर्वेदयते ! भगवानाह--'गोयमा !' हे गौतम ! 'सत्तविहवेदए चा अट्टविहवेदए वा चउचिहवेदए बा' जीयो वेदनोयं कर्म बध्नन् सप्तविधयेदको वा अष्टविधयेदको वा चतुर्विधवेदको वा भवति,
समुच्चय जीव के उल्लिखित कथन के अनुसार नैरयिक, असुरकुमार आदि भवनपति, पृथ्वीकायिक आदि एकेन्द्रिय, विकलेन्द्रिय, तिर्यच पंचेन्द्रिय, मनुष्य, वानव्यन्तर, ज्योतिष्क और वैमानिक भी ज्ञानायरणीयकर्म का बन्ध करता हुआ नियम से आठ कर्मप्रकृतियों का वेदन करता है।
जैसे एक नारक आदि के संबंध में कहा गया है, उसी प्रकार बहुत नारकों, भवनपतियों आदि के विषय में भी कह लेना चाहिए, अर्थात् बहुत नारक आदि भी ज्ञानाचरणीयकर्म का बन्ध करते हुए आठों प्रकृतियों का चेदन करते हैं।
इसी प्रकार वेदनीयकर्म को छोडकर शेष सभी दर्शनावरणीय, नाम, गोत्र, आयुष्य और अन्तराय के संबंध में भी समझ लेना चाहिए।
. गौतमस्वामी-हे भगवन् ! जीव वेदनीयकर्म का बन्ध करता हुआ कितनी कर्मप्रकृतियों का वेदन करता है ?
भगवान-हे गौतम ! वेदनीय कर्म का बन्ध करता हुआ जीय सात का,
સમુચ્ચય જીવના ઉલ્લેખિત કથનના અનુસાર નરયિક, અસુરકુમાર આદિક ભવનપતિ પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિય, વિલેન્દ્રિય, તિર્યંચ પંચન્દ્રિય, મનુષ્ય, વાનન્તર તિષ્ક અને વૈમાનિક પણ જ્ઞાનાવરણયકર્મના બન્યા કરતા થકા નિયમથી આઠ પ્રકૃતિનું વદન કરે છે.
જેવું એક નારક આદિના સમ્બન્ધમાં કહેલું છે, એજ પ્રકારે ઘણા નારકે, ભવનપતિ આદિના વિષયમાં પણ કહી લેવું જોઈએ, અર્થાત્ ઘણા નારક આદિ પણ જ્ઞાનાવરણીયના બંધ કરતા થકા આઠે પ્રકૃતિનું વદન કરે છે.
એજ પ્રકારે વેદનીયમ સિવાય શેષ બધાં-દર્શનાવરણીય, નામ, નેત્ર, આયુષ્ય અને અનંતરાયના સમ્બન્ધમાં પણ સમજી લેવું જોઈએ,
શ્રીગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! જીવ વેદનીયકર્મને બંધ કરતાં કેટલી કમ પ્રકૃતિનું वेहन ४२ छ ?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ ! વેદનીયમને બન્ધ કરી રહેલ જીવ સાતનું, આઠનું प्र० ६२
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
