Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २८ सू० ९ ज्ञानवतो जीवानामाहारकत्वादिनिरूपणम् १९१ भव्यपदादारभ्य भाषामनःपर्याप्त्यपर्याप्तकेषु नैरयिकदेवमनुष्येषु षड्भङ्गयक्तव्यतापर्यन्तम्, शेषेषु-नैरयिकदेवमनुष्यव्यतिरिक्तेषु च समुच्चयजीवेषु पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेषु भाषामनः पर्याप्त्यपर्याप्तकेषु त्रिकभङ्गवक्तव्यतापर्यन्तमवसेयम्, ।
अन्यत्रोक्ता अधिकृतार्थसंग्राहकगाथाः प्रदश्यन्ते-'सिद्धगिदियसहिया जहिं तु जीया अभंगयं तत्थ । सिद्धेगिदियवज्जेहिं होइ जीवहिं तिय मंगो ॥१॥ असणीसु य नेरइयदेवमणुएमु होति छन्भंगा । पुढविदगतरुगणेसु य छब्भंगा ते उलेसाए ॥२॥ कोहे माणे माया छन्भंगा सुरगणेसु सव्वेसुं । माणे माया लोभे णेरइएहि पि छब्भंगा ॥३॥ आभिणि बोहियनाणे मुयनाणे खलु तहेव सम्मत्ते । छम्भंगा खलु नियमा वियतियचउरिदिएसु भये ॥४॥ उरिल्ला पज्जत्तीसु चउसु णेरइयदेवमणुएसुं । छब्भंगा खल नियमा बज्जे पढमाउ अपज्जत्ती ॥५॥ सण्णी विसुद्ध लेसा संजयहि ढिल्ल तिसु य नाणेसु । थीपुरिमाण य वेदे वि छन्भंगा अवेय तियभंगो ॥६॥ सम्मामिच्छाभणवइ मणनाणे बालपंडिय विउच्धी । आहारसरीरंमि य नियमा आहारया हौति ॥७॥ ओहि मि विभंगमि य नियमा आहारया उ नायव्या। पंचिदिया तिरिच्छा मणुया पुण होंति भिंगे ॥८॥ ओरालसरीरमिय पज्जत्तीणं च पंचसु तहेव । तियभंगो जिय मणुएसु होति आहारगा सेसा ।।९।। णो भव अमवियलेसा अजोगिणो तह य होति असरीरी । पढमाए अपज्जत्तीए तेउनियमा अणाहारा ॥१०॥ सन्नासन्न वि उत्ता अवेय अकसाइणो य केवलिणो। तियभंग एकवरणे सिद्धा. ऽणाहारया होति ॥११।। सिद्धैकेन्द्रियसहिताः यत्र तु जीया अभङ्गक तत्र । सिद्धैकेन्द्रिय यावत् भव्य पद से लगाकर भाषामनः पर्याप्ति से अपर्याप्त नैरयिकों, देवों और मनुष्यों में छह भंगों की वक्तव्यता पर्यन्त और नारकों, देवों तथा मनुष्यो से भिन्न समुच्चय जीवों एवं पंचेन्द्रिय तिर्यचों में, जो भाषामन:पर्याप्ति से अपर्याप्त हैं उनमें तीन भंगों की वक्तव्यता पर्यन्त समझना चाहिए । अब अन्य कथित प्रकृत अर्थ का संग्रह करने वाली गाथाएं उदधृत की जाती हैं।
जहां सिद्धों और एकेन्द्रियों सहित जीव होते हैं, वहां अभंगक अर्थातू एक ही विकल्प होता है । सिद्धो और एकेन्द्रियों को छोड कर जीव जहां हों वहां तीन भंग पाए जाते हैं ॥१॥ યાવત્ ભવ્યપદથી લઈને ભાષામનઃ ર્યાપ્તિથી અપર્યાપ્ત ને યિકે દેવો અને મનુબેમાં છે ભંગેની વક્તવ્યતા પર્યત અને નારકે, દેવો તથા મનુષ્યોથી ભિન્ન સમુચ્ચય છે તેમજ પંચેન્દ્રિય તિયામાં, જે ભાષા મન પર્યાપ્તિથી અપર્યાપ્ત છે, તેમનામાં ત્રણ ભંગની વક્તવ્યતા પર્યન્ત સમજવું જોઈએ.
હવે બીજે કહેલ પ્રકૃત અર્થને સંગ્રહ કરનારી ગાથાઓ ઉદ્ધત કરાય છે
જ્યાં સિદ્ધ અને એકેન્દ્રિયે સહિત જીવ હોય છે, ત્યાં અભંગક અર્થાત્ એકજ વિકલ્પ થાય છે. સિદ્ધ અને એકેન્દ્રિયો સિવાય જીવ જ્યાં હોય ત્યાં ત્રણ ભંગ મળે છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
