Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३६ ५० १७ सयोगावस्थायां सिद्धयाद्यभावनिरूपणम् ११५७ निष्कम्पाः, वितिमिग:-कर्मतिमिरवासनारहिताः, विशुद्धा:-निर्मलाः सन्तः शाश्वतम् अनागताद्धं कालम्-समस्त भाविकालं तिष्ठिन्तीति ? भगवानाह-गोयमा !' हे गौतम ! 'से जहाणामए बीयाणं अग्गिदड्डाणं पुणरवि अंकुरुप्पत्ती ण भवइ, एवामेव सिद्धाणवि कम्मवीएसु दड्डेय पुगरवि जम्मुप्पत्ती ण भवइ' तत्-अथ यथानाम इति वाक्यालङ्कारे बीजानाम् अग्निदग्धानाम् अनलभस्मसात् कृतैर्वीरित्यर्थः पुनरपि अङ्कुरोत्पत्तिनं भवति अङ्कुरोल्पादन शक्तिविध्वंसात् एव पेव-तथैव सिद्धानमपि कर्मबीजेषु दग्धेषु-केवलज्ञानाग्निना भस्मसात् कृतेषु पुनरपि-भूयोऽपि जन्मत्पत्तिः- जन्मन उत्पत्तिर्न भवति जन्मनः कारणभूतानां कर्मरूपबीजाना सिद्धयग्निना समूलकाषङ्कषितत्वात् कारणाभावेन कार्याभावात् जन्मोत्पत्ति, विरहो भवति, रागादीनां हि आयुः प्रभृति कर्मकारणत्वेन तेषां क्षीणमोहावस्थायां प्रागेव क्षीणत्यात्, क्षीणानाश्च तेषां रागादीनां न पुनरुत्पादः संभवति सहकारिकारणाविरहात , वितिमिर, विशुद्ध होते हैं तथा सदा सर्वदा वहां विराजमान रहते हैं ? ___ भगवान्-हे गौतम ! जैसे अग्नि में जले हुए बीजों से अंकुर की उत्पत्ति नहीं होती, क्योंकि अग्नि उनके अंकुरजनन सामर्थ्य को नष्ट कर देती है, इसी प्रकार सिद्धों के कर्म रूपो बीज जब केवल ज्ञान रूपी अग्नि के द्वारा भस्म हो चुकते हैं, तब उनकी फिर जन्म से उत्पत्ति नहीं होती, क्योंकि जन्म का कारण कर्म है और कर्म का समूल विनाश हो जाता है। कारण के अभाव में कार्य की उत्पत्ति हो नहीं सकती। राग-द्वेष आदि विकारों का सर्वथा अभाव हो जाने से पुनः कर्म का पन्ध का भी संभव नहीं है । रागादि ही आयु आदि कर्मों के कारण हैं और उनका पहले ही क्षय किया जा चुका है। क्षीण रागादि की पुनः उत्पत्ति नहीं हो सकती, क्योंकि निमित्त कारण का अभाव है । रागादि की उत्पत्तिमें उपादान कारण स्वयं आत्मा है। उसके विद्यमान होने पर भी વિશુદ્ધ હોય છે. તથા સદા-સર્વદા ત્યાં બિરાજમાન રહે છે?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ! જેમ અગ્નિથી શેકાયેલાં બીજેમાં અંકુરની ઉત્પત્તિ નથી થતી, કેમકે અગ્નિ તેમનાં અંકુર જનિત સામર્થ્યને નષ્ટ કરી દે છે.
એ જ પ્રકારે સિદ્ધોના કર્મરૂપી બીજ જ્યારે કેવલજ્ઞાનરૂપી અગ્નિ દ્વારા ભસ્મ થઈ જાય છે, ત્યારે તેમની ફરીથી જન્મથી ઉત્પત્તિ નથી થતી, કેમકે જન્મનું કારણ કર્મ છે અને કર્મને સમૂહ વિનાશ થઈ જાય છે.
કારણના અભાવમાં કાર્યની ઉત્પત્તિ થઈ શકતી નથી રાગ, દ્વેષ આદિ વિકારોને સર્વથા અભાવ થઈ જવાથી પુનઃ કર્મને બન્ધ પણ સંભવતા નથી. રાગાદિ જ આયુ આદિ કર્મના કારણ છે અને તેમને પહેલેથી ક્ષય કરી દિધેલ છે.
ક્ષીણ રાગાદિની પુનઃ ઉત્પત્તિ નથી થઈ શકતી, કેમકે નિમિત્ત કારણને અભાવ છે. રાગાદિની ઉત્પત્તિમાં ઉપાદાન કારણ સ્વયં આત્મા છે. તેની હયાતીમાં પણ સહકારી
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
