Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३६ झू० १४ केवलिसमुद्घातगतक्षेत्रनिरूपणम् १११७ त्रिसप्तकृत्यः-एकविंशतिवारान अनुपर्यट्य-परिभ्रमणं विधाय शीघ्रमागच्छेन्-'से नूणं गोयमा ! से केवलकप्पे जबुद्दीचे दीये तेहि घाणपोग्गले हि फुडे ?' हे गौतम ! तत्-अथ नूनम्-निश्चयेन स केवल कल्पः-परिपूर्णत्वेन केवलज्ञानसदृशो जम्बूद्वीपो द्वीपः कि तैर्घाणपुदगलैः गन्धद्रव्यसमुद्गकाभिर्गतै गन्धपुदगलैरित्ययः स्पृष्टो व्याप्तो भवति ? "हंता, फुडे' हन्त सत्यम् भगपन् तथाविधे र्ग-धपुदगलै जम्बूद्वीपो द्वीपो व्याप्तो भवति गन्धयुद्गलानां सर्वतोऽभिसर्पगशीलत्वात् 'छउमत्थे णं गोयमा ! मणसे तेसिं घाणपुग्गलाणं किंचि वण्णेणं वगं गंधेणं गंधं रसेणं रसं फासेणं फासं जाणइ पासइ ? हे गौतम ! छदमस्थः खलु मनुष्य स्तेषां घ्राणपुदगलानां-गन्धपुद्गलानां किश्चित्- सामान्यतः विशेषतस्तु वर्णेन-वर्णग्राहकचक्षुषा वर्णम्, मन्धेन-गन्धग्राहकघ्राणेन गन्धम्, रसेन-रसग्राहकरसनेन रसम्, स्पर्शन स्पर्शम, किं जानाति पश्यति ? 'भगवं' हे भदन्त ! 'णो इणटे समडे' नायमर्थः समर्थः--युक्त्योपपन्नः संभवति । भगवान् प्रकृतमुपसंहरबाह-'से एएणटेणं गोयमा! एवं चुच्चइ-छ उमस्थे णं मणसे तेसिं निज्जरापोग्गलाणं नो किंचि वण्णेणं वणं गंधेणं गंधं अर्थात् तीन चुटकी बजाने में जितना समय लगता है उतने समय में तीनसात अर्थात इकीस चार चक्कर लगाकर शीघ आ जाय, तो हे गौतम ! उन गंध के पुद्गलों से सम्पूर्ण जम्बूद्वीप व्याप्न होता है ?
गौतमस्वामी उत्तर देते हैं-हां, स्पृष्ट होता है।
भगवान्-हे गौतम ! छद्मस्थ मनुष्य क्या उन गंध पुद्गलों को क्या सामा न्य अथवा विशेष रूप से जानता हैं ? क्या वह नेत्रों से उनके वर्ण को, घ्राणे न्द्रिय से उनकी गंध को, रसनेन्द्रिय से उनके रस को और स्पर्शनेन्द्रिय से स्पर्श को जानता-देखता है ?
गौतमस्वामी-हे भगवन् । यह अर्थ समर्थ नहीं है, अर्थात् छद्मस्थ मनुष्य उन्हें नहीं जान-देख सकता।
भगवान्-हे गौतम ! इस हेतु से ऐसा कहा जाता है कि छद्मस्थ मनुष्य નામક દ્વીપના ત્રણ ચપટીમાં અર્થાત્ ત્રણ ચપટી વગાડવામાં જેટલો સમય લાગે છે તેટલા સમયમાં ત્રણ-સાત અર્થાત્ એકવીસ વાર ચક્કર લગાવીને શીઘ આવી જાય તો હ ગૌતમ ! તે ગધના પુદ્ગલથી સંપૂર્ણ જમ્બુદ્વીપ વ્યાપ્ત થાય છે?
શ્રી ગૌતમસ્વામી ઉત્તર આપે છે-હા, પૃષ્ટ થાય છે.
શ્રી ભગવાન હે ગૌતમ! છત્મસ્થ મનુષ્ય શું તે ગંધ પુદ્ગલેને શું સામાન્ય અથવા વિશેષ રૂપે જ ણે છે? શું તે નેત્રથી તેમના તે વર્ણને ધ્રાણેન્દ્રિયથી તેની ગંધને, રસનેન્દ્રિયથી તેમનાં રસને અને પશેન્દ્રિયથી સ્પર્શને જાણે-દેખે છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન! આ અર્થ સમર્થ નથી, અર્થાત છદ્મસ્થ મનુષ્ય તે મને નથી જાણે કે દેખી શકતા.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
