Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 1154

प्रमेयबोधिनी टीका पद ३६ सू० १६ केवलिसमुद्घातगतविशेषनिरूपणम् ११४१ जुंजइ' असल्यामृषा बचोयोगमपि युनक्ति, अपिना पूर्वोक्तं सत्ययचोयोगमपि युनक्तीत्यर्थः आगमनादौ चौदारिकादिकाययोगमपि युनक्ति समुद्घातात् प्रतिनिवृत्तः केवली, इत्याह'कायतोगं मुंजमाणे आगच्छेन्ज वा गच्छेज वा चिटेज वा' काययोगं युञ्जानः केवली आगच्छेद् वा गच्छेद् वा तिष्ठेद् पा 'निसीएज वा' निपीदेद् वा 'तुयटेज वा, उल्लंघेज वा पलंधेज वा ' त्वग् वर्तयेद् वा-पार्श्वपरिवर्तनं कुर्यात् , उल्लङ्घयेद् वा, प्रलधयेद् वा 'पडिहारियं पीढफलगसेज्जासंथारंगं पच्चप्पिणेज्जा' प्रतिहारिकं वा पोठफलक शय्यासंस्तारकं प्रत्यर्पयेद्-यत आनीतं तस्मै समर्पयेत्, तथा च कार्यवशात् केवलोसमुद्घातात् प्रतिनिवृत्तोऽपि कुतश्चित् स्थानात् विवक्षिते स्थाने आगच्छेत् , क्वापि गच्छेद्वा, ऊर्ध्वस्थाने न वा अवतिष्ठेत, निषीदेदवा, तथाविधश्रमापनोदाय स्वरवर्तनं वा कुर्यात् , विय क्षिते स्थाने वा तथाविधसम्पातिमसरासंकुलां भूमि विलोक्य तत्परिहाराय प्राणिरक्षार्थ मुल्लकनं वा प्रलनं वा कुर्यात् , तत्र स्वाभाविकपाद विक्षेपापेक्षया किश्चिदधिकतरः पादविक्षेपः उल्लङ्घन व्यपदिश्यते, स एवातिविकटः पादविक्षेपः अलङ्घनमुच्यते ॥ सू० १६" नहीं करते, असत्यामृषा वचनयोग का प्रयोग करते हैं।
समुद्घात से निवृत्त केवली गमनागमन आदि शारीरिक क्रियाएं करते हुए औदारिक आदि काययोग का भी प्रयोग करते हैं, यह कहते हैं-काययोग का प्रयोग करते हुए केवली आगमन करते हैं, गमन करते हैं, ठहरते हैं, बैठते हैं, लेटते हैं-पसवाडा बदलते हैं, उल्लंघन एवं प्रलंघन करते हैं, अर्थात् एक स्थान से दूसरे स्थान पर आते जाते हैं, खडे होते हैं बैठते हैं, श्रम को दर करने के लिए पसवाडा बदलते हैं, किसी जगह उडते-फिरते जीवजन्तु हों और भूमि उनसे व्याप्त हो तो उनकी रक्षा के लिए उल्लंघन और प्रलंघन भी करते हैं। स्वाभाविक चाल में जो डग भरी जाती है, उससे कुछ लम्बी डग भरना उल्लंघन कह लाता है। अति चिकट चरणन्यास को प्रलंघन कहते हैं । ॥ सू० १६ ॥ કરતા, અસત્યમૃષા વચનયોગને પ્રયોગ કરે છે.
સમુદ્રઘાતથી નિવૃત્ત કેવલી ગમનાગમન વગેરે શારીરિક ક્રિયાઓ કરતા ઔદારિક વગેરે કાયયોગને પણ પ્રયોગ કરે છે, આ કહે છે–કાયયોગને પ્રયોગ કરતા કેવલી मागमन ४२ छ, गमन ४२ छ, रोय छ, मेसे छ, सूवे छे, ५सपामहले छे, Sea. ઘન અને પ્રલંઘન કરે છે–અર્થાત્ એક સ્થાનેથી બીજા સ્થાન પર આવે–જાય છે, ઊભા થાય છે, બેસે છે, શ્રમને દૂર કરે છે, પસવાડા બદલે છે, કઈ જગ્યાએ ઉડતા ફરતાં જીવ-જંતુઓ અને ભૂમિ તેમનાથી વ્યાપ્ત હોય તે તેમની રક્ષા માટે ઉલ્લંઘન અને પ્રલંઘન પણ કરે છે. સ્વાભાવિક ચાલમાં જે ડગલું ભરાય છે, તેનાથી લાંબુ ડગલું ભરવું–તે ઉલ્લંઘન કહેવાય છે. અતિવિકટ ચરણન્યાસને પલંઘન કહે છે સ૧૬ .
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫