Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 1160

प्रबोधिनी टीका पद ३६ सू० १७ सयोगावस्थायां सिद्धयाद्यभावनिरूपणम्
११४७
तथा दण्डकपाटादिक्रमेण समुद्घातं गतः सन् ततः प्रतिनिवृत्तः सयोगी - मनोवचः कायान्यतमयोगविशिष्टो भूत्वा किं सिद्धयति यावद्बुध्यते मुच्यते सर्वदुःखानामन्तं करोति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! नो इणट्ठे समट्ठे' नायमर्थः समर्थः - युक्त्योपपन्नः संभपति, तथाहि-
'कम्मलहुयाए समओ भिन्न मुहुत्तावसेसओ कालो । अन्ने जहन्नमेयं छम्माकोस मिच्छति ॥ १ ॥ ततोऽनंतर सेलेसो वयगाओ जंच पाडिहारी णं ।
पच्चtपणमेव सुए इहरा गहणं पि होज्जाहि” ॥ २ ॥
कर्मलघुतायै समय भिन्नमुहूर्ताविशेषकः कालः । अन्ये जघन्यमेकं षण्मासम् उत्कर्षमिच्छन्ति । ततोऽनन्तरं शैलेशीवचनतो यच्च प्रातिहारिणां प्रत्यर्पणमेव श्रुतम् इतराग्रहणमपि भवेत् ॥ इति भाष्ये कर्मलघुनानिमित्तं समुद्घातस्य समय: - अवसरो भिन्नमुहूर्ताविशेषकालः प्रतिपादितः, तदनुसारेण अन्तर्मुहुर्तकालं यथायोगं योगत्रयव्यापार विशिष्टः केवली भूत्वा प्राप्त होती, यह प्ररूपणा करने के लिए कहते हैं
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! केवली दंड कपाट आदि के क्रम से समुद्घात को प्राप्त हुए, फिर उससे निवृत्त होकर क्या सयोगी अवस्था में ही सिद्ध हो जाते हैं ? यावत् सब दुःखों का अन्त करते हैं ?
भगवान - हे गौतम! यह अर्थ समर्थ नहीं है, अर्थात् ऐसा नहीं हो सकता ।
कर्मों की लघुता के कारण अन्तर्मुहूर्त्त काल कहा गया है । अन्य आचार्य जघन्य एक अन्तर्मुहूर्त्त समय उत्कृष्ट छह मास मानते हैं । तदन्तर शैलेशीकरण का जो कथन किया गया है, उससे प्रतिहारिकों को वापिस करना ही सुना जाता है, अन्य का अग्रहण भी होता है । तदनुसार अन्तर्मुहूर्त्त तक यथायोग्य केवली तीनों योगों के व्यापार से युक्त होते हैं । तदनन्तर अत्यन्त निश्चल, लेश्या से થતી નથી. એ પ્રરૂપણા કરવાને માટે કડે છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! કેવલી દ'ડ કપાટ આદિના ક્રમથી સમુદૂધાતને પ્રાપ્ત થઇને, પછી તેનાથી વિકૃત થઇને શુ` સચેગી અવસ્થામાં જ સિદ્ધ થાય છે યાવતુ બધા દુઃખના અંત કરે છે ?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! આ અસમર્થ નથી અર્થાત્ એમ નથી થઇ શકતુ કાંની લઘુતાના કારણે અન્તર્મુહૂત કાલ કહેલા છે. અન્ય આચાય જઘન્ય અન્તર્મુહૂત ઉત્કૃષ્ટ છ માસ માને છે.
તદન્તર શૈલેશીકરણનુ જે કથન કરાયેલુ છે, તેનાથી પ્રાતિહારિકોનુ પરવતન કરવાનુ` જ સંભળાય છે, બીજાનેા અગ્રહણ પણ થઈ જાય છે.
તદનુસાર અન્તર્મુહૂત સુધી યથાયેાગ્ય કેવલી ત્રણ ચાગેના વ્યાપારથી યુક્ત હાય
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫