Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
९०८
प्रशापनासूत्रे खलु उक्त द्विविधज्योतिष्कमध्ये ये अमी अमायिसम्पदृष्ट्युपपन्नका ज्योतिष्या भवन्ति ते खलु निदाश्च वेदनां वेदयन्ते, तथाहि-माया निष्पादित मिथ्यात्वादि कर्मणोऽपि कार्ये कारणोपचाराद् मायात्वव्यपदेशेन तथाविधमाया विद्यते येषां ते मायिनः, मिथ्यात्वोदयादेव मिथ्या-विपरीता दृष्टिर्येषां ते मिथ्यादृष्ट्यः मायिनश्च ते मिथ्यादृष्टयश्चेति मायिमिथ्यादृष्टयस्ते च ते उपपन्नकाश्चेति मायिमिथ्यादृष्ट्यपपन्नकास्तदभिन्ना अगायि सम्यग्दृष्ट्यपपन्नका बोध्याः, तत्र मायिमिथ्यादृष्ट्यपपन्नकानां मिथ्यादृष्टित्वादेव व्रतविराधनादि 'वयमेवंविधा उत्पन्नाः' इत्येवं न जानन्ति सम्यग् यथावस्थित स्वरूपपरिज्ञाना. भावात् ते अनिदां वेदनां वेदपमाना अवसे याः, अमाथि सम्यग्दृष्ट्युपपनकास्तु सम्यग्दृष्टित्वाद् यथावस्थितं स्वरूपं जानाना निदामेव वेदनां वेदयन्ते इतिभावः, प्रकृतमुपसंहरमाह'से एएणटेणं गोयमा ?- एवं कुच्चइ जोइसिया दुविहं पि वेयणं चेदंति' हे गौतम ! तत्सम्यग्दृष्टि-उपपत्रक हैं, वे निदा वेदना वेदते हैं।
माया के द्वारा उपार्जित मिथ्यात्व आदि कर्म भी कार्य में कारण के उपचार से माया कहलाता है । इस प्रकार की माया जिसमें हो, उसे मायी कहते हैं। मिथ्यात्व के उदय से जिनकी दृष्टि मिथ्या अर्थात विपरीत हो रही हो, उन्हें मिथ्यादृष्टि कहते हैं । इस प्रकार जो माथी और मिथ्यादृष्टि होते हुए उत्पन्न हों, वे मायिमिथ्याष्टि-उपपन्नक कहलाते हैं । जो इनसे विपरीत प्रकार के हों, वे अमायि सम्यग्दृष्टि-उपपन्नक हैं। जो माथिमिथ्यादृष्टि उपपन्नक हैं, वे मिथ्यादृष्टि होने के कारण यह नहीं जानते कि-हम व्रतविराधना आदि के कारण इस रूप में जन्मे हैं इस प्रकार उन्हें वस्तुस्वरूप का समीचीन बोध नहीं होता। अतएव वे अनिदा वेदना वेदते हैं। जो अमायिसम्यग्दृष्टि-उपपत्रक हैं, वे यथार्थ वस्तु स्वरूप को जानने के कारण निदा वेदना वेदते हैं । इस हेतु
छ, निह वहन वेटे . | માયા દ્વારા ઉપાર્જિત મિથ્યા વગેરે કર્મ પણ, કાર્યમાં કારણના ઉપચારથી भाया वाय छे.
આ પ્રકારની માયા જેમનામાં હોય, તેને માયી કહે છે. મિથ્યાત્વનાં ઉદયથી જેમની દષ્ટિ મિથ્યા અર્થાત્ વિપરીત થતી જતી હોય, તેમને મિથ્યાદૃષ્ટિ કહે છે. આ રીતે માયીમિથ્યાષ્ટિ ઉપપન્નક કહેવાય છે.
જે આનાથી વિપરીત પ્રકારનાં હોય, તે અમાવિ સમ્યગ્ર દષ્ટિ ઉપપન્નક છે જે માયિમિથ્યાષ્ટિ ઉપપનક છે, તે મિયાદષ્ટિ હોવાને કારણે એ નથી જાણતા કે અમે વત વિરાધના વગેરેના કારણે આ રૂપમાં જન્મ્યા છીએ.
આ રીતે તેમને વસ્તુ સ્વરૂપને સમીચીન બંધ નથી હોતો. તેથી તે અનિદા વેદના વેદે છે. જે અમાયિસમ્યગૂઢષ્ટિ ઉ૫૫નક છે, તે યથાર્થ વસ્તુસ્વરૂપને જાણવાને કારણે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
