Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमे यबोधिनी टीका पद ३६ सू० १२ वेदनासमुद्घातगतजीवस्यरूपनिरूपणम् १०७९ प्रदेशैरपि एतावत् क्षेत्रस्य पूरणसंभवात, तदुपसंहरबाह-' एवइए खेते अप्फुण्णे एयइए
खेत्ते फुडे ' एतावत् क्षेत्रमापूर्ण भवति, एतावत् क्षेत्रं स्पृष्टं भवतीति भावार्थः, सम्प्रतिनिग्रहगतिमाश्रित्य परणविषयं स्पर्शनविषयञ्च कालप्रमाणं प्ररूपयितु माह-' से णं भंते !
खेत्ते केवइकालस्स अप्फुण्णे केवइकालस्स फुडे ? ' हे भदन्त ! तत् खलु पूर्वोक्तं क्षेत्रं कियत्कालस्य-कियता काले नेत्यर्थः पुद्गलै रापूर्ण भवति ? कियत्कालस्य-कियता कालेन उत्कृष्टतोऽसंख्येययोजनप्रमाणं क्षेत्रमायामतः स्पृष्टं भवति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'एगसमइएण या, दुसमइएण वा, तिसमइएण या, चउसमइ एण वा विग्गहेणं' एकसामयिकेन या-एकसमयभवेन, द्विसामयिकेन वा-द्विसमयभवेन, त्रिसामयिकेन पात्रिसमयभवेन, चतुः सामयिकेन वा-चतु:समयभयेन विग्रहेण उत्कृष्टतोऽसंख्येययोजनप्रमाणं क्षेत्रमायामतः पुद्गलापूर्ण स्पृष्टश्च भवतीति, तथाचोत्कृष्टेन आयामतोऽसंख्येययोजनप्रमाणं क्षेत्रं विग्रहगत्यपेक्षयोत्कृष्टतश्चतुर्मिः समयैरापूर्ण स्पृष्टश्च भवतीति भावः, तदुपसंहरनाह-' एवइ कालस्स अप्फुण्णे एवइ कालस्स फुडे' एतावत् कालस्य-एतावता पूर्वोक्तप्रमाणेन कालेन पूर्वोक्तं क्षेत्रमापूर्ण भवति, एतावत्कालस्य एतावता कालेन तथाविधंक्षेत्र
अब विग्रहगति को लेकर आपूर्ण और व्याप्त होने का काल प्रमाण कहते हैं____ गौतमस्थामी-हे भगवन् ! यह पूर्वोक्त क्षेत्र कितने काल में पुद्गलों से आपूर्ण और व्याप्त होता है ? । ___ भगवान्-हे गौतम ! एक समय के, दो समय के, तीन समय के और चार समय के विग्रह से उत्कृष्ट असंख्यात योजन प्रमाण लम्बा क्षेत्र पुद्गलों से आपूर्ण और स्पृष्ट होता है । तात्पर्य यह है कि उत्कृष्ट लम्बाई में असंख्यात योजन जितना क्षेत्र, विग्रहगति की अपेक्षा उत्कृष्ट चार समयों में आपूर्ण और स्पृष्ट होता है।
उपसंहार करते हुए कहते हैं-इतने काल में पूर्वोक्त क्षेत्र आपूर्ण होता है, એ છે કે આટલાં ક્ષેત્ર આપૂર્ણ હોય છે, આટલાં જ ક્ષેત્ર વ્યાપ્ત હોય છે. - હવે વિગ્રહગતિને લઈને આપૂર્ણ અને વ્યાપ્ત થપના કાળનું પ્રમાણ કહે છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! તે પૂર્વોક્ત ક્ષેત્ર કેટલા કાળમાં પુદ્ગલોથી આપૂર્ણ અને વ્યાપ્ત થાય છે ?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! એક સમયનાં, બે સમયનાં, ત્રણ સમયનાં અને ચાર સમયના વિગ્રહથી ઉત્કૃષ્ટ લાંબાઈમાં અસંખ્યાત જન પ્રમાણુ લાંબું ક્ષેત્ર પુદ્ગલોથી આપૂર્ણ થઈને પૃષ્ટ થાય છે. તાત્પર્ય એ છે કે ઉત્કૃષ્ટ લંબાઈમાં અસંખ્યાત જન જેટલા ક્ષેત્ર, વિગ્રહગતિની અપેક્ષાથી ઉત્કૃષ્ટ ચાર સમયમાં આપૂર્ણ અને સ્પષ્ટ થાય છે.
ઉપસંહાર કરતા કહે છે-આટલા કાળમાં પૂર્વોક્ત ક્ષેત્ર આપૂર્ણ થાય છે. આટલા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
