Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१११४
प्रज्ञापनासूत्रे निर्जरापुद्गलानां किश्चित् प्रथम सामान्यतः किं जानानि पश्यति ? तदेव विशेषतः प्रतिपादयति-वर्णेन-वर्णग्राहकचक्षुरिन्द्रियेण वर्ण-कृष्णादिरूपम्, गन्धेन-गन्धग्राहक-घ्राणेन्द्रियेण गन्धम्-सुरभिम् अनुरभि वा, रसेन-रसग्राहकरसनेन्द्रियेण रसम्, स्पर्शन स्पर्शम्-कर्कशादिस्वरूपं किं जानाति पश्यति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'जो इणटे समढे' नायमर्यः समर्थः-युक्त्योपपन्नः, गौतमः पृच्छति-से केणटेणं भंते ! एवं वुच्च-छउमत्थेणं मणूसे ते सिं णि जरापोग्गलाणं णो किंचि वणं वष्णं गंधेणं गधं रसेणं रसं फासेणं फासं जो जाणइ पासइ ?' हे भदन्त ! तत्-अथ केनार्थेन-कथं तावत, एवम् उक्तरीत्या उच्यते यत-छदमस्थः खलु मनुष्य स्तेषां निजेरापुदगलानां नो किश्चित-सामान्यतो जानातिपश्यति वा, विशेषतोऽपि वर्णेन-वर्णग्राहकेण चक्षुरिन्द्रियेण वर्णम् गन्धेन-गन्धग्राहकघ्राणे. न्द्रियेण गन्धम, रसेन-रसग्राहकेण रसनेन्द्रियेण रसम्, स्पर्शन-स्पर्शग्राहकस्पर्श नेन्द्रियेण स्पर्श वा नो जानाति पश्यति, इति ? भगवानाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'अयं णं जंबुद्दीवे दोवे सव्वदीवसमुदाणं सधभंराए सव्वखुड्डाए' अयं खलु जम्बूद्वीपो द्वीपः सर्वद्वीपसमुद्राणां सर्वाभ्यन्तरकः-सर्वेषामभ्यन्तरो मध्यवर्ती, सर्वक्षुल्लकः-सर्वेभ्यो द्वीपसमुद्रेभ्यः जानता-देखता है ?
भगवान्-हे गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है अर्थात् छद्मस्थ मनुष्य उन पुदगलों के वर्ण गंध आदि को न सामान्य रूप से जान सकता है, न विशेष रूप से जान सकता है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! किस हेतु से ऐसा कहा जाता है कि छद्मस्थ मनुष्य उन निर्जीर्ण पुद्गलों को नहीं जानता । यह चक्षुरिन्द्रिय से उन के रूप को, घाणेन्द्रिय से गंध को, रसनेन्द्रिय से रस को और स्पर्शनेन्द्रिय से स्पर्श को नहीं जानता-देखता है ?
भगवान्-हे गौतम ! यह जम्बूद्वीप समस्त द्वोपों और समुद्रों के मध्य में हैं, सब से छोटा है। क्योंकि जम्बूद्वीप से लेकर सभी समुद्रों और दोपों का રસને, સ્પર્શ ગ્રાહક સ્પર્શનેન્દ્રિયથી સ્પર્શને જાણે-દેખે છે?
શ્રી ભગવાન –હે ગોતમ ! આ અર્થ સમર્થ નથી અર્થાત્ છમસ્થ મનુષ્ય તે પુદ્ગલેના વર્ણ, ગધ, રસ વગેરેને સામાન્ય રૂપથી નથી જાણી શકતા અને વિશેષ રૂપથી પણ નથી જાણતા
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્! શા હેતુથી એમ કહેવાય છે કે છદ્મસ્થ મનુષ્ય તે નિર્ણ પુલને નથી જાણતા. તે ચક્ષુરિન્દ્રિયથી તેમના રૂપને, ઘાણેન્દ્રિયથી ગંધને, રસનેન્દ્રિયથી રસને અને સ્પર્શનેન્દ્રિયથી સ્પણને નથી જાણતા-દેખતા?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ ! આ જરબુદ્વીપ સમસ્ત દ્વીપમાં અને સમુદ્રના મધ્યમાં છે, બધાથી નાનો છે કેમ કે, જમ્બુદ્વીપથી લઈને બધા સમુદ્ર અને દ્વીપને વિસ્તાર
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
