Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
११००
प्रशापनासूत्रे स्यासंख्येयभागं यावत् यथोक्तप्रमाणं क्षेत्र तथाविधतैजससमुद्घातसम्बधिपुद्गलैरापूर्ण स्पृष्टश्च द्रष्टव्यम्, 'सेसं तं चेव एवं जाव वेमाणियस्स' शेषं तैजस समुद्घातवक्तव्यत्वं तच्चैव-पूर्वोक्त क्रियसमुद्घातयक्तव्यतापदेवायसेयम्, एवम्-समुच्चय नीयोक्तरीत्या यावत्असुरकुमादि भवनवासिनः पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य मनुष्यस्य वानव्यन्तरस्य ज्योतिष्कस्य वैमानिकस्य च तैनससमुद्घातयक्तव्यता अबसेया, तथा च तैजससमुद्घातश्चतुर्णा देवनिका. यानां पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकानां मनुष्यणाश्च भवति नो तदन्येषां नैरयिकादीनाम्, ते खल देवनिकायादयस्त्रयोऽत्यन्तप्रयत्नशालिनो भवन्ति अत स्तेषां तैजससमुद्घातमारभमाणाना जघन्येनापि क्षेत्रमायामतोऽगुलस्यासंख्येय मागप्रमाणं भवति, न तु संख्येयभागप्रमाणम्, उत्कृष्टेन च संख्ये पयोजनप्रमाणमवसे यम्, तदपि जयन्येन उत्कृष्टेन वा यथोक्तप्रमाणं समुद्घात में विशेषता इस प्रकार है-तैजससमुद्घात के संबंधी पुद्गलों द्वारा लम्बाई में जघन्य अंगुल का असंख्पातवां भाग क्षेत्र आपूर्ण और स्पृष्ट किया जाता है । शेष तैजससमुदघात की वक्तव्यता पूर्वोक्त वैक्रियसमुद्घात की वक्तव्यता के समान है। इस प्रकार समुच्चय जीव के समान असुरकुमार आदि भवन पतियों के, पंचेन्द्रिय नियंचों के, मनुष्य के वानव्यन्तर के, ज्योतिष्क के और वैमानिक के तेजप्तसमुद्घात को वक्तव्यता भी समझनी चाहिए।
तेजससमुद्घात चारों देवनिकार्यों में, पंचेन्द्रिय तिर्यंचों में और मनुष्यों में होता है, इन के अतिरिक्त नारक आदि में नहीं होता। वे देवनिकाय आदि में नहीं होता। वे देवनिकाय आदि तीनों अत्यन्त प्रयत्नशाली होते हैं । अत: जब ये तैजससमुदघान आरंभ करते हैं तो जघन्य रूप से भी लम्बाई में अंगुल का असंख्यातवां क्षेत्र आपूर्ण होता है, संख्यातवाँ भाग नहीं होता । उत्कृष्ट रूप में मंख्यात योजन प्रमाण क्षेत्र आपूर्ण होता है । जघन्य और उत्कृष्ट रूप વિશેષતા એ છે કે તૈજસસ મુદ્દઘાત સંબંધી પુદ્ગલ દ્વારા લંબાઈ જઘન્ય આંગળના અસંખ્યાતમા ભાગનું ક્ષેત્ર આપૂર્ણ અને પૃષ્ટ કરાય છે.
બાકીની તૈજસૂર મુદ્દઘાતની વક્તવ્યતા પૂર્વોક્ત વૈક્રિયસમુદ્દઘાતની વક્તવ્યતા જેવી જ છે. આ રીતે સમુચ્ચય જીવની સમાન અસુરકુમાર વગેરે ભવનપતિઓનાં, પંચેન્દ્રિય તિય ચાનાં મનુષ્યનાં, વાનગંતનાં તિષ્કન, અને વૈમાનિકનાં તેજસુસમુદુઘાતની વક્તવ્યતા પણ સમજવી જોઈએ.
તૈજસસ મુદ્દઘાત ચારેયનાં દેવનિકાયિકમાં, પંચેન્દ્રિયતિય ચામાં અને મનુષ્યમાં હોય છે, આના સિવાય નારક વગેરેમાં નથી હોત તે દેવનિકાય વગેરેમાં નથી હોત એ દેશનિકાય વિગેરે ત્રણે અત્યંત પ્રયત્નશીલી હોય છે.
તેથી જ્યારે તેઓ તૈજસસમુઘાતને આર ભ કરે છે, ત્યારે જઘન્ય રૂપથી પણ લ બાઇ મં આગળના અંસખ્યાતમાં ભાગનું ક્ષેત્ર આપૂર્ણ થાય છે સંખ્યાતમા ભાગનું
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
