Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१०९८
प्रशापनासूत्रे पूर्वोक्तरीत्या यथा नैरयिकस्य चैक्रियसमुद्घातवक्तव्यता यथायोग्यं समुच्चयजीवोक्तरीत्या प्रतिपादिता तथा असुरकुमारस्पापि वक्तव्यता बोध्या, किन्तु-'नवरं एगदिसिं' नवरा-नैरयिक क्रियसमुदधातवक्तव्याऽपेक्षया विशेषस्तु । कुमास्य वैक्रियसमुदघातगतात्मप्रदेश विक्षिप्तपुद्गलैरापूर्ण स्पृष्टश्च तथाविधप्रमाणं क्षेत्रम् एकदिशि-एकस्यां दिशि, विदिशि वा दिकोणे वा द्रष्टव्यं प्रगुक्तयुक्तेः, 'एवं जाय थणियकुमारस' एवम्-असुरकुमारसम्बन्धि वैक्रिपसमुद्घातोक्तरीत्या यावत्-नागकुमारस्य सुवर्णकुमारस्य अग्निकुमारस्य विद्युत्कुमारस्य उदधिमा १ द्वीपकुमारस्य दिक्कुमारस्य पवनकुमारस्य स्तनितकुल रस्यापि वैक्रियसमुद्घातवक्तव्यता अवसेया, 'वाउकाइयस्त जहा जोधपदे' वायुकायिकस्य वैक्रियसमुद्घात वत्त.न्यता यथा जीवपदे प्रतिपादिता तथैव प्रतिपत्तव्या, किन्तु-'णवरं एदिसि ' नवरम्समुच्चयजीवापेक्षया विशेषस्तु एकदिशि-एकस्पां दिश्येय न तु विदिशि तथाविधपुद्गलै र्ययोकपमाणं क्षेत्रमापूर्ण स्पृष्टश्चायसेयम्, 'पंचिंदियतिरिक्वजोणियरस निस्वसेसं जहा नेरइयस्स' पश्चन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य बैंक्रियसमुद्घातयक्तव्यता निरवशेषम्-साकल्येन यथा ___ जैसी वक्तव्यता नारक के वैकियसमुद्घात की कही गई है, वैसी ही असुरकुमार को ममझनी चाहिए। विशेषता यह है कि असुरकुमार के क्रियसमु. द्घातगत एवं आत्मप्रदेशों से पृथक किए गए पुदगलों से एक दिशा में अथवा विदिशा में यह क्षेत्र आपूर्ण और व्याप्त होता है । युक्ति पूर्ययत् है । असुर. कुमार के समान नागकुमार, सुवर्णकुमार, अग्निकुमार, विद्युतकुमार, उदधि कुमार, दीपकुमार, दिककुमार, पवनकुमार और स्तनितकुमार के वैक्रियसमुदघात की वक्तव्यता भी समझना चाहिए।
वायुकायिक के क्रियसमुद्घात का कथन समुच्चय जीव के क्रियसमुदघात के समान हो कहना चाहिए। किन्तु विशेषता यह है कि वायुकायिक जीव के उन पुदगलों द्वारा एक दिशा में ही उक्त प्रमाणवाला क्षेत्र आपूर्ण और स्पृष्ट होता है, यिदिशा में नहीं होता। કહી છે, તેવી જ અસુરકુમારની સમજવી જોઈએ. વિશેષતા એ છે કે અસુરકુમારના વૈક્રિયસમુદ્ઘ તરત તેમજ આત્મપ્રદેશથી પૃથફ કરેલા પુદ્ગલથી એક દિશામાં અથવા વિદિશામાં તે ક્ષેત્ર આપૂર્ણ અને વ્યાપ્ત થાય છે. યુક્તિ પૂર્વવત છે.
અસુરકુમારની સમાન નાગકુમાર, સુવર્ણકુમાર, અગ્નિકુમાર, વિધુ કુમાર, ઉદધિકુમાર, દ્વીપકુમાર, દિકુમાર, પવનકુમાર અને સ્વનિતકુમારના વક્રિયસમુદ્દઘાતની વક્તવ્યતા પણ સમજી લેવી જોઈએ.
વાયુકાયિકના ક્રિયસમુદ્રઘાતનું કથન સમુચ્ચય જીવના ક્રિયસમુઘાતના સમાન જ કહેવું જોઈએ. પણ વિશેષતા એ છે કે, વાયુકાયિક જીવના પુદ્ગલ દ્વારા એકદિશામાં જ ઉક્ત પ્રમાણવાળું ક્ષેત્ર આપૂર્ણ અને પૃષ્ટ થાય છે, વિદિશામાં નથી થતું,
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
