Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयवोधिनी टीका पद ३६ सू० २ अतीतवेदना समुद्घातनिरूपणम् _ ९२९ संसाराास्थायिनो नैरयिकस्य संख्येयाः असंख्येयकाल संसारावस्थायिनोऽसंख्येयाः, अनन्तकालसंसारावस्थापिनऽनन्ता भाविनो वेदनासमुद्घाता भवन्तीति बोध्यम् ‘एवमसुर कुमारस्स वि निरंतरं जाव वेमाणियस्स' एवम्-नैरयिकोतरीत्या असुरकुमारस्यापि निरन्तरम्-अव्यव. च्छेदेत, यावद्-नागकुमारादि भवनवासिनः पृथिवीकायिकायेकेन्द्रियस्य विकले न्द्रियस्य पश्चन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य मनुष्यस्य जानव्यन्दरस्य ज्योतिष्कस्य वैमानिकस्य चानन्ता वेदना समुद्राता अतीता, भाविनस्तु कस्यापि न सन्ति कम्पचित्तु जघन्येन एको वा द्वौ वा त्रयो वा, उत्कृष्टेन संख्येया वा असंख्येया वा अनन्ता वा भाविनो वेदनासमुद्याता अवसेपाः एवं जाव तेथगसमुग्याए' एवम्-वेदनासमुद्घातोक्तरीत्या यावत्-कषायसमुद्घातः, मारणान्तिकसमुद्घातो वैक्रिय समुदवातस्तैजससमुद्घातश्च प्रत्येक चतुर्विंशतिदण्डकक्रमेण यक्तव्यः, तदभिप्रायेणाह-'एवमेए पंव चउवीप्ता दंडगा' एम्-उक्तरीत्या एते-पूर्वोक्ताः संभव हैं । संख्यात काल तक संसार में रहनेवाले नारक के संख्यात, असं. ख्यात काल तक संसार में रहनेवाले के असंख्यात और अनन्तकाल तक ससार में रहनेवाले के अनन्त भावी समुद्घात होते हैं।
नारकों के समान असुर कुमार के भी वेदनासमुद्घात समझने चाहिए, यावत् नागकुमार आदि भवनवासियों के, पृथिवीकोयिक आदि एकेन्द्रियों के, विकलेन्द्रियों पंचेन्द्रिय तिर्यचों के, मनुष्य के, वानव्यन्तर के, ज्योतिष्क के
और वैमानिक के भी अनन्त वेदनासमुद्घात अतीत हुए हैं। भावी वेदना. समुद्घात किसी के होते हैं, किसी के नहीं होते । जिस के होते हैं, जघन्य एक, दो या तीन होते हैं, उत्कृष्ट संख्यात, असंख्यात या अनन्त होते हैं।
इसी प्रकार तैजस समुद्घात तक जानना, अर्थात् वेदना समुद्घात, की तरह कषाय समुद्घात, मारणांतिक समुद्घात, वैक्रियसमुद्घात और तैजस समुद्घान भी चौवीस दण्डकों के क्रम से समझ लेने चाहिए । इसी अभिप्राय ખ્યાત અને અનન્ત કાળ સુધી સંસારમાં રહેવાવાળાને અનન્ત ભી સમુદ્રઘાત હોય છે.
નારકની જેમ જ અસુકુમારોનાં પણ વેદના સમુદ્ઘ ત સમજવા જોઈએ યાવત્ નાગકુમાર વગેરે ભવનપતિઓના પૃથ્વીકયિક વગેરે એકેન્દ્રિયેના, વિકેન્દ્રિયના, પંચેન્દ્રિય તિયાનાં મનુષ્યનાં, વાનયંતરના, જોતિષ્ક અને વૈમાનિકેનાં પણ અનન્ત વેદના સમુદ્રઘાત અતીત થયાં છે. ભાવી વેદના સમુદ્રઘાત કેઈનાં હોય છે, કેઈનાં નથી હોતા. જેનાં હોય છે, જઘન્ય એક, બે, ત્રણ હોય છે. ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાત, અસંખ્યાત અથવા અનન્ત હોય છે. આ જ રીતે તે જસ સમુદુઘાત સુધી જાણવું અર્થાત્ વેદના સમુદ્રવાતની જેમ કષાયસ મુદ્દઘાત, મારણાંતિકસમુદુઘાત, વિક્રિય સમુદૂઘાત, તેજસ સમુદૂધાત પણ ચાવીસ દંડકોના ક્રમથી સમજી લેવા જોઈએ.
આ જ અભિપ્રાયને વ્યક્ત કરવા માટે કહ્યું છે-પૂર્વોક્ત પ્રકારથી આ પાંચે સમુદૂઘાત
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
