Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमैयबोधिनी टीका पद ३६ सू० ४ वेदनासमुद्घातविशेषनिरूपणम्
९५७ अनन्ता अतीताः वेदनासमुद्घाता भवन्ति, भाविनस्तु कस्यचित् सन्ति कस्यचिन्न सन्ति, यस्यापि सन्ति तस्यापि संख्येया वा असंख्येया वा अनन्ता वा अवसेया: सम्प्रति नागकुमारादिषु अतिदिशन्नाह-' एवं जहा वेयणासमुग्घाएणं असुरकुमारे नेरइयादि वेमाणियपजवसाणेसु भणि भो तहा नागकुगरा दिया अवसेसेसु सहाणेसु परहाणेसु भाणियन्वा जाव वेमाणियस्स वेमाणियत्ते' एवम्-असुरकुमारोक्तरीत्या यथा वेदनासमुद्घातेन असुर कुमारो नैरयि कादि वैमानिकपर्यवसानेषु चतुर्विंशतिदण्डकक्रमेण भणितस्तथा नागकुमारादिका अपि चतुर्विंशतिदण्ड कपदवाच्या अवशेषेषु स्वस्थानेषु नागकुमारत्वादिषु, परस्थानेषु चनैरयिकत्वादिषु भणितव्याः, यावत्-सुवर्णकुमारस्य अग्निकुमारादि भवनवासिनः पृथिवीकायिकायेकेन्द्रियस्य विकलेन्द्रियस्य पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य मनुष्यस्य वानव्यन्तरस्य ज्योतिष्कस्य वैमानिकस्य च स्वस्थानेषु परस्थानेषु च यावद् वैमानिकत्वे पूर्व वृत्तस्य अनन्ना वेदनासमुद्घाता अतीताः, भाविनस्तु संख्येया वा असंख्येया वा अनन्ता वा बोध्या: 'एतमेते चउव्वीसा चउच्चीसं दंडगा भवंति ' एवम्-पूर्वोक्तरीत्या एते-पूर्वोक्ताः नैरयिकादि वैमानिकान्ता जीवाश्चतुर्विंशति संख्यकाः स्वारस्थानभेदेन प्रत्येकं चतुर्विशका दण्डका भवन्ति, तथा च १०५६ षट्पञ्चाशदधिकसहस्रसंख्यका आलापकाः भवन्तीति भावः ॥ सू० ४ ॥ असुरकुमार के असुरकुमार रूप स्वस्थान में कितने अतीत-अनागत वेदना. समुदघात हैं, तथा नारक आदि परस्थानों में कितने वेदनासमुद्घात अतीत अनागत हैं, यह जैसे ऊपर बतलाया गया है, उसी प्रकार नागकुमार आदि से लेकर वैमानिकों तक के भी स्वस्थान और परस्थानों में वेदनासमुद्घात समझ लेने चाहिए । अर्थात् चौवीसों दण्डकों को लेकर नागकुमारादि सब के वेदनासमुद्घातों का निरूपण जान लेना चाहिए । इस प्रकार चौवीस दंडकों में से प्रत्येक दंडक का चौवीसों दंडकों को लेकर कथन करने पर १०५६ आलापक નથી થતા તેના જઘન્ય એક, બે અગર ત્રણ તથા ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાત, અસંખ્યાત અથવા અનન્ત થાય છે.
જે પ્રકારે અસુરકુમારના ન રક–પર્યાયથી લઈને વૈમાનિક પર્યાય સુધીમાં વેદના સમુદ્દઘાતનું નિરૂપણ કરાયું છે, એ જ પ્રકારે નાગકુમાર આદિના વેદના મુદ્દઘાતનું નિરૂપણ પણ સમજી લેવું જોઈએ.
તાત્પર્ય એ છે કે અસુરકુમારના અસુરકુમાર રૂપ સ્વસ્થાનમાં કેટલાં તત-અનાગત વેદના સમુદ્દઘાત છે, તથા નારક આદિ પરસ્થાનેમાં કેટલા વેદના સમુદ્દઘાત અતીતઅનાગત છે, તે જેમ ઉપર બતાવેલ છે, એ જ પ્રકારે નાગકુમાર આદિથી લઈને વૈમાનિકે સુધી પણ વસ્થાન અને પરસ્થાનમાં વેદનાસ મુદ્દઘાત સમજી લેવા જોઈએ. અર્થાત્ વીસે દંડકેને લઈને નાગકુમારાદિ બધાની વેદના સમુદ્દઘાતનું નિરૂપણ જાણી લેવું જોઈએ. એ પ્રકારે વીસ દંડકોમાંથી પ્રત્યેક દંડકના વીસે દંડકને લઈને કથન
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
