Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१०३८
प्रकापनासूत्रे मानसमुद्घाता अतीताः, अनागतास्तु यथायोगं कस्यचित् सन्ति कस्यचिन्न सन्ति, यस्य सन्ति तस्य जघन्येन एकद्वित्रा या उत्कृष्टेन संख्येया या असंख्येया वा अनन्ता वा सन्ति इत्येवंरीत्या षट्पञ्चाशदधिकसानसंख्यकालापा वक्तव्या एवं मायासमुदघातोऽपि वक्तव्य इति भावः, 'लोहसमुग्घाए जहा कसायसमुग्धाओ' लोमसमुद्घातो यथा कषायसमुद्घात उक्तस्तथा वक्तव्यः, किन्तु-'नवरं सव्यजीया असुराई नेरइएसु लोहकसाएणं एगुत्तरियाए नेयव्या' नवरम्-विशेषस्तु सर्वे जीवा अमुरकुमारादयो नैरयिकादिषु नैरयिकत्ये लोभकषायेण प्ररूप्यमाणा एकोत्तरिकया-एकोत्तरस्य भावः एकोतरिका 'मनोज्ञादिल द बुञ् प्रत्ययः,' तया-एकोत्तरिकया पूर्वोक्तकोत्तरेणैव ज्ञातव्याः, तथा च नैरयिकाणां नितिशयपीडावेदनामिभूततया सततमुद्विग्नानां प्रायो लोभसमुद्घातासंभवात् एकोत्तरश्च-अतीता लोभसमुदधाता अनन्ताः अनागतास्तु कस्यचित् सन्ति, कस्यचिन्न सन्ति यस्य सन्ति तस्य एक द्वित्रा या उत्कृष्टेन संख्येया या असंख्येया या अनन्ता वा सन्ति, इत्येवं रीत्या चतुर्विंशतिमानसमुद्घात अनन्त हैं और अनागत यथायोग्य किसी के हैं किसी के नहीं। जिसके हैं, जघन्य एक, दो या तीन हैं, उत्कृष्ट संख्यात, असंख्यात और अनन्त हैं। इस तरह एक हजार छप्पन आलापक कहने चाहिए। इसी प्रकार मायासमुदघात के संबंध में भी कह लेना चाहिए।
लोभसमुदघात की वक्तव्यता कषायसमुदघात के समान समझनी चाहिए। विशेषता यह है कि असुरकुमार आदि सभी जीवों का नारक पर्याय में प्ररूपणा किया जाय तो एक से लेकर करना चाहिए, क्योंकि अत्यन्त तीव्र पीडा से निरन्तर उद्विग्न रहनेवाले नारकों में प्रायः लोभसमुद्घात होता नहीं है । अतः उनके अतीत लोभसमुदघात अनन्त हैं, भावी किसी के हैं किसी के नहीं हैं जिस के हैं उसके जघन्य एक, दो या तीन हैं, उत्कृष्ट संख्यात, असंख्यात, अथवा अनन्त हैं। इस प्रकार चौवीस दंडकों के क्रम से प्रत्येक दण्डक मेंઅનાગત યથા યોગ્ય કેઈન છે, કોઈના નથી. જેમના છે જઘન્ય એક, બે અગર ત્રણ છે, ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાત, અસંખ્યાત અને અનન્ય છે. આ રીતે એક હજાર છપ્પન આલાપક કહેવા જોઈએ. એ પ્રકારે માયામુદ્દઘાતના સંબંધમાં પણ કહેવું જોઈએ. - લોભસ મુદ્દઘાતની વક્ત ગ્રતા કષાયસ મુદ્દઘાતના સમાન સમજવી જોઈએ. વિશેષતા એ છે કે અસુરકુમાર આદિ બધા છવાની નાક પર્યાયમાં પ્રરૂપણ કરાય તે એકથી લઈને કરવી જોઈએ. કેમકે અત્યન્ત તીવ્ર પીડાથી નિરન્તર ઉદ્વિગ્ન રહેનારા નારકમાં પ્રાય: લે મસમુદ્રઘાત થતા નથી તેથી તેમના અતીત લેભસમુદ્દઘાત અનત છે ભાવી કેઈના છે અને કેઈના નથી. જેમના છે તેમના જઘન્ય એક, બે અગર ત્રણ છે ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાત, અસંખ્યાત અથવા અનન્ય છે.
એજ પ્રકારે વીસે દંડકના કમથી પ્રત્યેક દંડકમાં નારકોઈ લઈને વૈમ નિક સુધી માં
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
