Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रथमैचोधिनी टीका पद ३६ सू० ११ छामस्थिकसमुद्घातनिरूपणम् १०६१ मारणंतियसमुग्घाए, वेउब्धियसमुग्याए, तेयगसमुग्घाए' तद्यथा-वेदनासमुद्घासः, कषायसमुद्घातः, मारणान्तिकसमुद्घातः, वैक्रियसमुद्घातः, तैजससमुद्घातच, पश्चेन्द्रियतिर्य. ग्योनिकानां चतुर्दशपूर्वाधिगमाभावेन तेषामाहारकलब्धेरमायाद् आहारकसमुद्घातो न संभवति, तद्भिन्नाः पश्चापि समुद्घाता स्तेषां छाद्मस्थिकाः संभवन्तीति भावः गौतमः पृच्छति-'मसाणं कइ छाउमत्थिया समुग्घाया पण्णत्ता ?' मनुष्याणां कति छाद्मस्थिकाः समुद्घाताः प्रज्ञाप्ता: ?, भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'छ छाउमत्थिया समुग्घाया पण्णत्ता' षट् छानस्थिकाः समुद्घाता मनुष्याणां प्रज्ञप्ताः, त जहा-वेयणासमुघाए, कसायसमुघाए, मारणंतियसमुग्याए, येउब्धियसमुग्घाए, तेयगसमुग्याए आहारगसमुग्घाए' तद्यथा-वेदना समुद्घातः, कषायसमुद्घातः, मारणान्तिकसमुद्घात:, क्रियसमुद्घातः, तैजसससुद्धातः, आहारक पमुद्घातश्च, तथा च मनुष्याणां चतुदश पूर्वाधिगमस्यापि सद्भावेन आहारकलब्धिसंभवात् तेषामाहारकसमुद्घातोऽपि संभवतीति भावः इत्येवं येषां यावन्तश्छामस्थिकाः समुद्घाताः संभवन्ति स्म तेषां तावन्तस्ते प्ररूपपिताः ॥सू० ११॥ न्तिकसमुदघात (४) चैक्रियसमुदघात और (५) तेजससमुद्घात । पंचेन्द्रिय तिर्यंच चौदह पूर्यों का अधिगम नहीं कर सकते, अतएव उनमें आहारकलब्धि का अभाव होता है और आहारकलब्धि का अभाव होने से आहारकसमुदघात का भी अभाव होता है। तात्पर्य यह है कि उनमें आहारकसमुद्घात के अति रिक्त शेष पांच छाअस्थिक समुद्घान होते हैं।
गौतमस्थामी-हे भगवन् ! मनुष्यों में कितने छानस्थिक समुद्घात होते हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! मनुष्यों में छह छायस्थिक समुद्घात होते हैं। वे इस प्रकार हैं-(१) वेदनासमुद्घात (२) कषायसमुद्घात (३) मारणान्तिकसमुद् घात (४) वैक्रियममुद्घात (५) तैजस समुद्घात और (६) आहारकसमुद्घात । मनुष्य चौदह पूर्यों का भी ज्ञान प्राप्त कर सकते हैं, अतएव उनमें आहारकसमुद्घात का भी संभव हैं । इस प्रकार जिनमें जितने छानस्थिक समुद्घात का (૪) ક્રિયસમુદ્રઘાત અને (૫) તૈજસસ મુદ્દઘાત. પાંચેન્દ્રિયતિર્યંચ ચૌદ પૂર્વેના અધિ ગમ નથી કરી શકતા, તેથી જ તેમનામાં આહારક લબ્ધિને અભાવ હોય છે અને આહારક લબ્ધિનો અભાવ હોવાથી આહાર સમુઘાતને અભાવ હોય છે. તાત્પર્ય એ છે કે, તેમનામાં આહારકસમુઘાતના અતિરિક્ત શેષ પાંચ છાભસ્થિક સમુદ્દઘાત હોય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્! મનુષ્યમાં કેટલા છામરિકસમુઘાત થાય છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! મનુષ્યમાં છ છાત્મસિધકસમુદ્રઘાત થાય છે. તે આ प्रा२ना है-(१) वहनासभुधात (२) पायसमुद्धात (3) भारन्तिसमुद्धात (४) पैठि५समुद्धात (५) तेरस्समुद्धात (6) मने साड.२४ समुद्धात.
મનુષ્ય ચૌદપૂર્વનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકે છે, તેથી જ તેમનામાં આહાશ્કસ મુદ્દઘાત
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫