Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३६ स० १२ वेदनासमुद्घातगतजीवस्वरूपनिरूपणम् १०६९ छदिसि एवइव खेत्ते अप्फुण्णे; एयइए खेत्ते फुडे' शरीरप्रमाणमात्रं विष्कम्भेण-विस्तारण बाहल्येन-स्थौल्येन पिण्डाकारेणेत्यर्थः, नियमात् पदिक्-पडूदिशः समाहृता इति षदिक त यथा स्यात् तथेति-आपूरणस्य स्पर्शनस्य च क्रियाविशेषस्य विशेषणम् तथा च यावत्प्रमाणः स्वशरीरस्य विष्कम्भः, यावत्प्रमाणश्च बाहल्यं च भवति एतावन्मात्रम् आपूर्ण स्पृष्टश्च भर तीति बोध्यम् तदुपसंहरबाह-'एतावत् क्षेत्रम् आपूर्णम् एतावत् क्षेत्रं स्पृष्टश्च बोध्यम् सम्प्रति स्वशरीरप्रमाणमात्रविष्कम्भबाहल्यमेव क्षेत्रमापूर्ण स्पृष्टश्च विग्रहावस्थाया जीवस्य गतिमधिकृत्य कियदरं यावद् भवति कियत्कालपर्यन्तश्चेति प्ररूपयितुमाह-'से णं भंते ! खेत्ते केवई. कालस्स अप्फुण्णे केवइकालस्स फुडे ?' हे भदन्त ! तत् खलु क्षेत्रं कियतः कालस्य-तृतीयार्थे षष्ठी विधानात् कियताकाले नेत्यर्थ। पूर्ण भवति कियता कालेन स्पृष्टश्च भवति ? तथा च कियन्तं कालं यावत् साशरीरप्रमाणमात्रविष्कम्भबाहल्पं क्षेत्र निरन्तरं विग्रहगतो जीवगत्य पेक्षया आपूर्ण स्पृष्टश्च भवतीति ? प्रश्नाशयः, भगवानाह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'एगसमइएण या दुसमइएण या तिसमइएण वा विगहेणं' एकसमयेन वा द्विसमयेन वा
भगवान्-हे गौतम ! विस्तार और स्थूलता की अपेक्षा शरीरप्रमाण क्षेत्र को छहों दिशाओं में परिपूर्ण करता है व्याप्त करता है। अभिप्राय यह है कि शरीर का विस्तार जितना होता है और शरीर को स्थूलता-मोटाई जितनी होती है, उतना ही क्षेत्र उन पुद्गलों से आपूर्ण और स्पृष्ट होता है।
उपसंहार करते हुए कहा है- इतना क्षेत्र आपूर्ण और स्पृष्ट होता है।
यह क्षेत्र कितने समय में आपूर्ण और स्पृष्ट होता है, यह कथन किया जाता है
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! वह क्षेत्र किनने काल में आपूर्ण और स्पृष्ट होता है? अर्थात कितने काल में अपने शरीरप्रमाण मात्र विस्तार और चाहल्य (मोटाई) चाला क्षेत्र निरन्तर विग्रहगति में जीवगति की अपेक्षा आपूर्ण और स्पृष्ट होता है ?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! વિસ્તાર અને સ્થૂલતાની અપેક્ષાએ શરીર પ્રમાણ ક્ષેત્રને છએ દિશાઓમાં પરિપૂર્ણ કરે છે, વ્યાપ્ત કરે છે. અભિપ્રાય એ છે કે, શરીરને વિસ્તાર જેટલો હોય છે અને શરીરની સ્કૂલતા–મોટાઈ જેટલી હોય છે, તેટલા જ ક્ષેત્ર તે પુદ્ગલોથી આપૂર્ણ અને સ્પષ્ટ થાય છે.
ઉપસંહાર કરતાં કહે છે–એટલા ક્ષેત્ર આપૂર્ણ અને પૃષ્ટ થાય છે. તે ક્ષેત્ર કેટલા સમયમાં આપૂર્ણ અને ધૃષ્ટ થાય છે, એ કથન કરાય છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવદ્ ! તે ક્ષેત્ર કેટલાં કાળમાં આપૂર્ણ અને સ્પષ્ટ થાય છે? અર્થાત્ કેટલો કાળ પિતાના શરીર પ્રમાણ માત્ર વિસ્તાર અને બાહુલ્ય (મોટાઈ) વાળા ક્ષેત્ર નિરન્તર વિગ્રહગતિમાં જીવ ગતિની અપેક્ષાએ આપૂર્ણ અને ઋષ્ટ થાય છે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
