Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमैयबोधिनी टोका पद ३६ सू० १० क्रोधादिसमुद्घाताल्पबहुत्यनिरूपणम् १०५३ त्यान्, 'एवं जाय पंचिंदियत्तिरक्खजोणिया' एवम्-पृथिवीकायिका इव यावत्-अप्कायिकाः, तेजस्कायिकाः, वायुकायिकाः, वनस्पतिकापिकाः, द्वीन्द्रियाः, त्रीन्द्रियाः, चतुरिन्द्रियाः पश्चन्द्रियतिर्यग्मोनिका अपि प्रत्येकं सस्तोका मानसमुदघातेन समवहताः सन्ति, तदपेक्षया क्रोधसमुद्घातेन समवहता विशेषाधिकाः सन्ति, तेभ्योऽपि मायासमुद्घा तेन समयहत्ता विशेषाधिकाः सन्ति, तेभ्योऽपि लोमसमुद्घातेन समयहता विशेषाधिकाः सन्ति, तदपेक्षयापि केनापि समुद्घातेन असमयहताः संख्येयगुणा अबसेयाः, 'मणुस्सा जहा जीवा' मनुष्याः क्रोधादि समुद्घातैः समवहता असमवहताश्च यथा जीयाः समुच्चयाः प्रतिपादिता स्तथा प्रतिपत्तव्याः, किन्तु-'णयरं माणसमुग्धाएणं समोहया असंखेज्जगुणा' नपरम्-समुच्चयजीयापेक्षया विशेषस्नु-कषायव्यतिरिक्तसमुदघातसमवहतापेक्षया मानसमुद्घातेन समयहता मनु ध्या असंख्येयगुणा भयन्ति, इत्ययसेयम् मनुष्याणां मानबाहुल्योपलब्धेः ॥५०१०॥ कायिक विशेषाधिक हैं। उनकी अपेक्षा किसी भी समुद्घात से असमवहत पृथिवीकायिक संख्यातगुणा अधिक हैं। उनका विचार समुच्चय जीवों के समान कर लेना चाहिए।
पृथ्वीकायिकों के समान प्रकायिक, तेजस्कायिक, बायुकायिक, वनस्पति. कायिक, दीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय, चतुरिन्द्रिय तथा पंचेन्द्रियनियंच में भी मानसमुद् घात से समवहत सब से कम हैं। उनकी अपेक्षा क्रोधसमुदघात से समवहत विशेषाधिक हैं। उनकी अपेक्षा मायासमुद्घान से समयहत विशेषाधिक हैं, उनकी अपेक्षा लोभसमुद्घात से समबहत विशेषाधिक हैं और उनकी अपेक्षा भी असमबहत संख्यातगुणा समझना चाहिए।
क्रोधसमुद्घात आदि से समवहत और असमयहत मनुष्यों की वक्तव्यता समुच्चय जीवों के समान समझनी चाहिए । किन्तु समुच्चय जीवों की अपेक्षा मनुष्यों में विशेषता यह है कि अकषायसमुद्घात समवहत मनुष्यों की अपेक्षा સમવહત પૃથ્વીકાવિક વિશેષાધિક છે. તેમની અપેક્ષાએ કોઈ પણ સમુદુઘાતથી અજમવહત પૃથ્વીકાયિક સંખ્યાલગણ અધિક છે, તેમને વિચાર સમુચ્ચય જીની સમાન કરી લેવા જોઈએ. પૃથ્વીપથિકની સમાન અપૂકાયિક, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક, વનસ્પતિકાયિક, ઢીદ્રિય, ત્રાંન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય, તથા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ પણ માનસમુદઘાતથી સમવહત બધાથી ઓછા છે. તેમની અપેક્ષાએ ક્રોધસમુદ્રઘાતથી સમહત વિશેષાધિક છે. તેમની અપેક્ષાએ માયાસમુદ્રઘાતથી સમહત વિશેષાધિક છે. તેમની અપેક્ષાએ લેભસમુદઘાતથી સમવહત વિશેષાધિક છે. અને તેમની અપેક્ષાએ પણ અસમહત સંખ્યાતગણી સમજવા જોઈએ. ક્રોધસમુદ્દઘાત આદિથી સમહત અને અસમવહત મનુષ્યની વક્તવ્યતા સમુચ્ચય જીની સમાન સમજવી જોઈએ. પણ સમુચ્ચય જીની અપેક્ષાએ મનુષ્યમાં વિશેષતા એ છે કે કષાયમુદ્દઘાત સમવહત મનુષ્યની અપેક્ષાએ માનસમુદુઘાતથી સમવહત
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
