Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
९६८
प्रज्ञापनासूत्रे
वे पतिका विकलेन्द्रियत्वे पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्वे मनुष्यत्वे पूर्व वृत्तस्य नैरयिकस्य अनन्ताः कषायसमुद्घाता अतीताः, भाविनस्तु कषायसमुद्घाताः कस्यचित् सन्ति कस्यचिन्न सन्ति तस्यापि जघन्येन एक द्वित्रा वा उत्कृष्टेन संख्येया वा असंख्येया वा अनन्ता वा बोध्या:, 'वाणमंतरत्ते जहा अमुरकुमारने' वानव्यन्तरत्वे पूर्वं वृत्तस्य नैरथि - कस्य भाविनो वा यथा असुरकुमारत्वे कषायसमुद्घाताः प्रतिपादिता स्तथा प्रतिपादनीयाः, तत्र अनन्ता अतीताः, भाविनस्तु जघन्येन संख्येशः, उत्कृष्टेन असंख्येया वा अनन्ता वा कषायसमुद्घाताः सन्ति, 'जोइसियते अतीता अनंता' ज्योतिष्कत्वे पूर्व वृत्तस्य नैरयिकस्य भतीताः कषायसमुद्घाता अनन्ता भवन्ति, 'पुरेक्खडा कस्सर अस्थि कस्सइ नत्थि' पुरकृस्ता: - भाविनः कषायसमुदघाता नैरयिकस्य ज्योतिष्कत्वे कस्यचित् सन्ति कस्यचिन्न सन्ति, 'जस्सत्थि सिय असंखेज्ना सिय अनंता' यस्यापि सन्ति तस्यापि स्यात् कदाचिद् असंख्येयाः स्यात् - कदाचिद् अनन्ताः सन्ति एवं वेमाणियते वि' एवम् ज्योतिष्कत्वे इव अकायिक, तेजस्कायिक, वायुकायिक, वनस्पतिकायिक, विकलेन्द्रिय, पंचेन्द्रिय तिर्यच और मनुष्य के रूप में अतीत कषायसमुद्घात अनन्त कहने चाहिए । भावी कषायसमुद्घात किसी के हैं, किसी के नहीं हैं। जिसके हैं उसके जघन्य एक, दो अथवा तीन हैं और उत्कृष्ट संख्यात, असंख्यात अथवा अनन्त हैं ।
नारक जीव के असुरकुमार अवस्था में जैसे कषायसमुद्घातों का प्रति पादन किया गया है, अर्थात् अतीत अनन्त कहे गए हैं और भावी जघन्य संख्यात, उत्कृष्ट असंख्यात या अनन्त कहे हैं, वैसे ही यहां कह लेना चाहिए ।
नारक के ज्योतिष्क-अवस्था में अतीत कषायसमुद्घात अनन्त हैं । भावी किसी के होते हैं, किसी के नहीं होते। जिसके होते हैं उसके कदाचित् असं. ख्यात और कदाचित् अनन्त होते हैं । इसी प्रकार नारक के वैमानिक अवस्था કષાય સમુદ્ધાત કહ્યા, એ જ પ્રકારે અકાયિક, વિકલેન્દ્રિય, પોંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અને મનુષ્યના
જે નારકના પૃથ્વીક યિક રૂપમાં તેજષ્ઠાયિક, વાયુકાયિક, વનસ્પતિકાયિક, રૂપમાં અતીત કષાય સમુદ્દાત અનન્ત કહેવા જોઇએ.
ભાવી કષાય સમુદ્દાત કાઈના હાય છે, કાઈના નથી હેતા. જેમના છે, તેમના જઘન્ય એક, એ અથવા ત્રણ છે અને ઉત્કૃષ્ટ પ્રખ્યાત અસંખ્યાત અથવા અનન્ત છે. નારક જીવના અસુરકુમાર અવસ્થામાં જેવા કષાય સમુદ્ધાતનું પ્રતિપાદન કર્યુ છે, અર્થાત્ અતીત અનન્ત કહેલા અને ભાવી જઘન્ય સખ્યાત, ઉત્કૃષ્ટ અસ ખ્યાત અગર અનન્ત કહ્યા છે, તેવા જ અહીં' સુધી કડી લેવા જોઇએ.
અનન્ત છે, ભાવી કાના
નારકના, ચેતિષ્ઠ અવસ્થામાં અતીત કાયસમુધાત, ઔાય છે, કેાઈના નથી હાતા જેમના હાય છે, તેમના કદાચિત અસંખ્ય ત અને કદાચિત્ અનન્ત હેય છે, એજ પ્રકારે નારકના વૈમાનિક અવસ્થામાં પણ અદ્વૈત કષાયસમુદ્ધાત
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
