Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रयमेबोधिनी टीका पद ३६ सू० ७ नैरयिकाणां नैरयिकत्येसमुद्घातनिरूपणम् १००१ उक्ताः 'एवं जाय वेमाणियाणं' एवम्-नैरयिकाणामिव यायद्-असुरकुमारादीनां भवनपतीनां पृथिव्यप्तेजोवायुकायिकानामेकेन्द्रियाणां विकलेन्द्रियाणां पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाना वानध्यन्तराणां ज्योतिष्काणां वैमानिकानाश्चापि मनुष्यत्वभिन्मस्थानेषु अतीता अनागताश्च केवलिसमुद्घाता न सन्ति प्रागुक्तयुक्तः, किन्तु-'नवरं वणस्सइकाइया णं मणूसत्ते अतीता नन्थि पुरेक्खडा अणंता' नवरम्-विशेषतु वनस्पतिकायिकानां मनुष्यत्वे अतोताः केवलि समुद्घाता न सन्ति, केलिसमुद्घातानन्तरं मोक्षप्राप्ते स्तदनन्तरं वनस्पतित्वासंभवात किन्तु-पुरस्कृता:-भाचिन: केवलिसमुद्घाता मनुष्यत्वे वनस्पतिकायिकानाम् अनन्ताः सन्ति, पृच्छासमय माविनां वनस्पतिकायिकानां मध्ये बहूनामनन्तानां वनस्पतिकायिकानां वनस्पतिकायादुवृत्य अनन्तरं परम्परया वा केलिप्समुद्घातं कृत्वा शिद्धिमुपलप्स्यमानत्वात् 'मणसाणं मणूसते अतीता सिय अस्थि सिय नस्थि' मनुष्याणां मनुष्यत्ये पूर्व वृत्तानाम् अतीताः केवलिसमुद्घाताः स्यात्-कदाचित् सन्ति, स्याद-कदाचिन्न सन्ति, कृतकेयलि. पतियों के पृथ्वीकायिक अपूकायिक तेजस्कायिक और वायुकायिक इन चार एकेन्द्रियों के, विकलेन्द्रियों के पंचेन्द्रियतिर्यंचों के, बानयन्तरों के, ज्योतिष्को के और वैमानिकों के भी मनुष्येतर अवस्था में अतीत अथवा अनागत केवलिसमुदघात पूर्व कथित युक्ति के अनुसार नहीं हो सकते हैं। हां, वनसातिकायिको के मनुष्यावस्था में अतीत केवलिसमुद्घात नहीं होते, क्योंकि केलिममुद्घात के पश्चात् उसी भव में मुक्ति प्राप्त हो जाती है, फिर वनस्प तिकाय में जन्म लेना संभव नहीं है, किन्तु भाची समुद्घात अनन्त हैं। इसका कारण यह है कि पृच्छा के समय जो वनस्पतिकाधिक जीच हैं. उनमें अनन्त ऐसे भी हैं जो वनस्पतिकाय से निकलकर अनन्तर भव में या परम्परा से केवलिसमुद्घात कर के सिद्धि प्राप्त करेंगे। मनुष्यों के मनुष्यावस्था में अतीत केवलिममुद्घात कदाचित् है, कदाचित्
એજ પ્રકારે અસુરકુમાર આદિ ભવનપતિના, પૃથ્વીકાયિક આદિ અપકાયિક તેજસ્કાચિક અને વાયુકયિક એ ચાર એકેન્દ્રિયના, વિકલરિદ્રના, પંચેન્દ્રિયતિ ચોના, વનવ્યન્તરના અથવા તિકોના કે વૈમાનિકાના પણ મનુષ્યતર અવસ્થામાં અતીત અથવા અનામત કેવલિસ મુદ્દઘાત પૂર્વકથિત યુક્તિના અનુસાર નથી થઈ શકતા.
હા, વનસ્પતિકાય કે ના મનુષ્યાવસ્થામાં અતીત કેવલિસ મુદ્દઘાતના પછી તેજ ભવમાં મુક્તિ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે, પછી વનસ્પતિકાયમાં જન્મ લે અસંભવિત છે, પણ ભાવી સમુદ્દઘાત અન છે તેનું કારણ એ છે કે પૃચ્છાના સમયે જે વનસપતિકાયિક જીવ છે તેમાં અનન્ત એવા પણ છે, જે વનસ્પતિકાયથી નિકળીને અનન્તર ભવમાં અગર પરંપરાથી કેવલિસ મુદ્દઘાત કરીને સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરશે.
મનુષ્યના મનુષ્યાવસ્થામાં અતીત કેવલિસમુદૂઘાત કદાચિત છે કદાચિત્ નથી. જે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
