Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टोका पद ३६ सू० २ अतीतवेदना समुद् घातनिरूपणम् ९३५ णियस्स' एवम्-नैरयिकोक्तरीत्या यावद्-असुरकुमारादि भवनवासिनः पृथिवी कायिक य. केन्द्रियस्य विकलेन्द्रियस्य पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य वानव्यन्तरस्य ज्योतिष्कस्य वैमानिकस्य च अतीतः केवलिसमुद्घातो नास्ति प्रागुक्तयुक्तेः, भावी केवलिसमुद्घातस्तु कस्यचिदस्ति कस्य चिन्नास्ति यस्याप्यस्ति तस्यापि एक एव भाषी केवलिस मुद्धातो न द्वयादि: संभवति प्रागुक्तयुक्तः, किन्तु केवलिसादघाते एव विशेषमा:--'नवरं मणसस्स अतीता करसइ अस्थि कस्सइ नत्थि' नवरम्-पर्यापेक्षया विशेषस्तु मनुष्यस्य अतीताः केवलिससमुचघाताः, व स्यचित् सन्ति कस्यचिन्न सन्ति तत्र यो मनुष्यः केवलिसमुद्घातात् प्रतिनिवृत्य अद्यत्येऽपि मुक्तिपदं नाप्नोति तस्यातीतः केलिसमृद्घातोऽस्ति, यः पुनर्गनुष्यः केवलिसमुद्घात न गतवान् तस्यातीतः केवलिप्तमुद्घातो नास्ति 'कासस्थि एको' यस्यापि मनुष्यरयातीतः केवलि समुद्घातोऽस्ति तस्यापि एक एवातीतः केवलिसमुद्घातो बोध्या, नो द्विधाः प्रागु क्तयुक्तेः, 'एवं पुरेक्खडा वि' एवम्-अतीतकेयलिसद्वानोक्तरीत्या पुरस्कृता अपि____ नारक के समान असुरकुमार भवनयासी, पृथिवीकायिक आदि एकेन्द्रिय, यिकलेन्द्रिय, पंचेन्द्रिय तिर्यच, वानव्यन्तर ज्योतिष्क और वैमानिक के भी अतीत केवलि समुद्घात नहीं होता। भाची केवलिसमुद्घात किसी का होता है, किसी का नहीं होता। जिसका होता है, एक ही होता है, एक से अधिक नहीं होता है। इस विषय में गुक्ति पहले कही जा चुकी है। हां, विशेषता यह है कि किसी मनुष्य के अतीत केलिसमुद्घात होता है, किसी के नहीं होता । जो मनुष्य केयलिसमुद्घात कर चुका है और अभी तक मुक्त नहीं हुआ है-अन्तर्मुहूर्त में मुक्तहोनेवाला है-उसकी अपेक्षा से अतीत केवलि. समुद्घात है, किन्तु जिस मनुष्य ने केवलिसमुद्घात नहीं किया है, उसकी अपेक्षा से नहीं है। जिसकी अपेक्षा से अतीत केलिसमुदघाल है, उसकी अपेक्षा से भी एक ही होता है। इसका कारण पहले बतलापा जा चुका है। __ अतीत केवलिसमुद्घोत की तरह मनुष्य के भाबी केलि समुद्यात का भी
નારકની સમાન અસુરકુમાર આદિ ભવનવાસી, પૃથ્વીકાધિક આદિ એ કેન્દ્રિય, વિકસેન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય તિય"ચ, વાનવંતર, જ્યોતિષ્ઠ, અને વૈમાનિકને પણ અતંત કેવલી સમુદૃઘાત નથી થતા, ભાવી કેવલિ સમુદ્દઘાત કોઈને થાય છે, કોઈને નથી થતા જેને થાય છે, તેને એક જ થાય છે એકથી અધિક નથી થતા એ વિષયમાં યુક્તિ પહેલા કહેલી છે.
હા, વિશેષતા એ છે કે કોઈ મનુષ્યના અતીત કેવલી સમુદુધાત હોય છે, કોઈના નથી હોતા. જે મનુષ્ય કેવલિ સમુદ્દઘાત કરી ચૂક્યા છે અને હજુ સુધી મુક્ત થયેલ નથી અંતર્મુહૂર્તમાં મુક્ત થનાર છે તેની અપેક્ષાથી અતીત કેવલિ સમુદ્દઘાત છે, પરંતુ જે મનુબે કેલિ સમુદ્દઘાત નથી કરેલ, તેની અપેક્ષા એ નથી. જેની અપેક્ષાથી અતીત કેવલી સમુદૂધાત છે, તેની અપેક્ષાથી પણ એક જ થાય છે. તેનું કારણ પહેલા બતાવી દીધેલું છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
