Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
९२०
प्रज्ञापनासो प्टेन असंख्येयसामयिक:-असंख्येयसमपप्रमाण:-जघन्येन अन्तर्मुहूर्तिकः - अन्तर्मुहूर्तप्रमाणो भवति, 'एवं जाव आहारसमुग्घार' एवम् -उक्तरीत्या आलापक्रमेण यावत्- कषायसमुद्घातः, मारणान्तिकसमुदघाता, वैक्रियसमुद्रातः, तेजससमुदघातः, आहारकसमुदघातश्च उत्कृष्टेन असंख्येयसमयप्रमाणो जघन्येन च अन्तर्मुहूर्तप्रमाणो भवति, किन्तु केवलिसमुद्घाते विशेषमाह- केवलिस मुग्धाए णं भंते ! कइ समइए पण्णत्ते हे भदन्त ! केवलिसमुद्घात: खलु कति सामयिकः-कियत् समयप्रमाणः प्रज्ञतः ? भगवानाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'अट्ठसमइए पणत्ते' अष्टसामयिका-अष्टसमयमाणः केवलियमुद्घातः प्रज्ञप्तः, तस्याष्टसामयिकत्वञ्चाधुनैव प्रतिपादितम्, सम्प्रति तानेव सप्तसमुद्घातान् चतुर्विशति दण्डकक्रमेण प्ररूपयितुमाह-'नेरइयाणं भंते ! कर समुग्धाया पण्ण ना?' हे भदन्त ! नैरयिकाणां कति समुद्घाताः प्रज्ञता ? भगशनाह-गोयमा!' हे गौतम ! 'चत्तारि समुग्धागा पणत' नैरयिकाणां चत्वारः समुदघाताः प्रज्ञप्ताः 'तं जहा वेयणासमुग्घाए' तद्यथा-वेदनासमुदघातः १, 'कसायस मुग्घाए' कषायसमुद्घातः २, 'मारणं तियसमुग्घाए' मारणान्तिकर युद्घात: ३, 'वेउब्धियससुग्घाए' वैक्रियससुद्धातच, तेषाश्च नैरयिकाणां तेजोलब्ध्याहारअसंख्यात समयों का समझना चाहिए ।
इसी प्रकार कषायलमुद्घात, मारणान्तिकसमुद्घात, वैक्रियसमुद्घात, तैजससमुदघान और आहार कसमुद्घात का भी काल असंख्यात समयों चाले अन्तर्मुहर्त का कहा गया है। किन्तु केवलिसमुदघात के काल में यह विशेषता है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! केवलिसमुद्घात कितने काल का कहा गया है ?
भगवान् हे गौतम ! आठ समय का कहा गया है। उसका कथन ऊपर किया ही जा चुका है।
अब सातों समुद्घातां का चौवीस दंडकों के क्रम से निरूपण किया जाता है। गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नारकों के कितने समुद्घात कहे हैं?
भगवान्-हे गौतम ! नारकों के चार समुद्घात कहे गए हैं। वे इस भांति हैं-(१) वेदनासमुदघात, (२) कषायसमुद्घात (३) मारणान्तिकसमुद्घात और
ક્રિયસમુદુઘાત, તૈજસ સમુદ્રઘાત અને આહારક સમુદ્દઘાતનો સમય પણ અસંખ્યાત સમયે વાળા અંતમુહૂર્તને કહ્યો છે. પરંતુ કેવલિ સમુદુઘાતના સમયમાં આ વિશેષતા છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્! કેવલિ સમુદ્રઘાત કેટલા સમયને કહે છે? શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! આઠ સમયને કહ્યો છે. એનું કથન બીજે કરાઇ ગયું છે. હવે સાતે ય સમુદ્ઘતેનું ચોવીસ દંડકનાં ક્રમથી નિરૂપણ કરાય છે. શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! નારકોના કેટલા સમુદ્દઘાત કહ્યાં છે ?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! નારકનાં ચાર સમુદ્દઘાત કહી છે તે આ પ્રમાણે છે(१) वहना समुहूधात (२) षाय समुद्धात, (3) भारतिs समुद्धात, (४) वैश्य
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫