Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रयमैबोधिनी टीका पद ३४ सू। ४ देवानां परिचारणाविशेषनिरूपणम् ८६७ उवागच्छित्ता तसिं देवाणं अदूरसामंते ठिच्चा ताई उहालाई जान गणोरमाई उत्तरवेउवियाई रूवाई उपदंसेमाणी पो उवदंसेमाणी भो चिट्ठति' विकुवित्वा येनैव-यस्यामेव दिशि ते देवा स्तिष्ठन्ति तेनैव-तस्यामेव दिशि उपागच्छन्ति उपागत्य तेषां देवानाम् अदरसामन्ते-ना तिद्प्रत्यासन्ने स्थित्वा तानि-पूर्ववर्णितानि उदाराणि यावत्-शशाराणि मनोज्ञानि मनो हराणि मनोरमाणि उत्तरवैक्रियाणि रूपाणि उपदर्श पन्त्य उपदर्शयता स्तिष्ठन्ति, 'तए ण ते देवा ताहि अच्छराहिं सद्धिं रूपपरियारणं करेंति' ततः खलु ते देवा स्ताभिरप्सरोभिः सार्द्धम् रूपपरिचारणां-सकटाक्षदृष्टिविक्षेपाङ्गप्रत्यगावलोकनस्वस्थानुरागाभिव्यक्ति पटु चेष्टा प्रकटना दिरूपां कुर्वन्ति, 'सेसं तं चेव नाव भुत्लो भुजो परिणति' शेषं तच्चैव-पूर्वोक्तकायपरिचाररीत्यैव यावत् तैर्देवैः रूपपरिचारणे कृते सति तेषामिच्छामनः क्षिप्रमेव शान्तिमुपैति. तासाश्चाप्सरसां श्रोत्रेन्द्रियतयेत्यादिलावण्यान्ततया भूयो भूयः परिणमन्ति, अथ शब्द. परिचारणां प्ररूपयितुमाह-'तत्थ णं जे ते सहपरियारगा देवा तेसिं णं इच्छामणे समुप्पज इ इच्छामोणं अच्छराहि सद्धि सहपरियारणं करेत्तए' तत्र खलु ये ओ शब्दपरिचारका देवा भवन्ति तेषां खलु इच्छामना-विषय भोगेच्छाप्रधानं मनः संकल्पः समुपपद्यते-इच्छामः निकट जा पहुँचती हैं और उनसे न अतिदूर और न अति समीप स्थित हो जाती हैं। वे पूर्ववर्णित उदार यावत्-श्रृंगारमय, मनोज्ञ, मनोहर तथा मनोरम उत्तरवैक्रियरूपों को दिखलाती-दिखलाती हुई रहती हैं। तब वे देव उन अप्सराभों के साथ रूपपरिचारणा करते हैं, अर्थात् वे कटाक्ष युक्त दृष्टि से देखना, अंग-प्रत्यंग का अवलोकन तथा अपने अनुराग को प्रकट करने वाली चेष्टाओं को प्रकाशित करना आदि करते हैं। शेष नाथन कायपरिचारणा के समान ही समझना चाहिए । इस प्रकार रूपपरिचारणा करने पर उन देवों का मन शीघ्र ही शान्ति प्राप्त कर लेता है।
अथ शब्दपरिचारणा की प्ररूपणा की जाती है।
देवों में जो देव शब्दपरिचारक हैं, उनका विषयभोग की इच्छा की प्रधानता કરીને તેઓ તે દવેની પાસે પહોંચી જાય છે અને તેમનાથી બહુ દૂર નહીં બહુ પાસે નહીં તેમ સ્થિત થાય છે. તે પહેલાંના વર્ણન મુજબ ઉદાર યાવત્ શૃંગારમય મનેહર, મને તથા મનોરમ ઉત્તરકિય રૂપને દેખાડતી-દેખાડતી રહે છે. ત્યારે તે દેવે તે અસરાઓની સાથે રૂપ-પરિચારણા કરે છે, અર્થાત તેઓ કટાક્ષયુક્ત દષ્ટિથી જોવે, અંગ, પ્રત્યંગનું અવલોકન તથા પિતાનાં અનુરાગને પ્રગટ કરતી ચેષ્ટાઓને પ્રકાશિત કરવી વગેરે કરે છે. બાકીનું કથન કાયપરિચારણાનાં જેવું જ સમજી લેવું જોઈએ.
આ રીતે રૂપપરિચારણ કરવાથી તે દેવોનું મન ઝડપથી શાંતિ પ્રાપ્ત કરી લે છે. હવે શબ્દ-પરિચારણની પ્રરૂપણ કરાય છેદેવામાં જે દેવ શબ્દ-પરિચારક છે, તેમનાં વિષયભેગની ઈચ્છાની પ્રધાનતાવાળા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
