Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३४ सू० २ नैरयिकादीनामाहारविषयकाभोगादिनिरूपणम् ८३३ आहारयन्ति ? उताहो न जानन्ति न पश्यन्ति किन्तु केवलम् आयन्त्येव ? भगवानाह'गोयमा ।' हे गौतम ! 'न जाणंति न पासंतिं आहारैति' नैरयिका अहार्यमाणपुद्गलान न जानन्ति न पश्यन्ति किन्तु केवलमाहारयन्त्येव एवं जाव ते इंदिया' एवम्-नैरयिका इव यावत्असुरकुमारादि भवनपति पृथिवी कायिकाधेकेन्द्रिय द्वीन्द्रिय त्रीन्द्रिया अपि आहार्यमाण पुद्ग लान् न जानन्ति न पश्यन्ति किन्तु केवलमाहारयन्त्येव, तत्र नैरयिकासुर कुमारादयोऽवधिज्ञानेन न जानन्ति तेषां लोमाहारतयाऽति सूक्ष्मत्वेन नैरयिफभवनपत्ये केन्द्रियावधिविषयत्वा भागत, न पि पश्यन्ति चक्षुरिन्द्रियविषयत्वाभावान, द्वीन्द्रिया न जानन्ति तेषाम् अज्ञानतया सम्यक्परिज्ञानाभावात्, द्वीन्द्रियाणां मत्यज्ञानस्य चास्पष्टतया स्वयं गृह्यमाणं प्रक्षेपाहारमपि न ते जानन्ति, नापि पश्यन्ति तेषां चक्षुरिन्द्रियाभावात् तथा श्रीन्द्रिया अपि ज्ञानदर्शनरहिताअवनहीं जानते नहीं देखते केवल ग्रहण ही करते हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! नारक आहार्यमाण पुद्गलों को जानते नहीं देखते केवल उनका आहार ही करते हैं।
इसी प्रकार असुर कुमार आदि भवनपति पृथिवीकायिक आदि एकेन्द्रिय, दीन्द्रिय एवं त्रीन्द्रिय भी जिन पुदगलों का आहार करते हैं उन्हें न जानते हैं न देखते हैं केवल आहार ही करते हैं। इनमें से नारक और अस्तुरकुमार आदि अवधि से नहीं जानते हैं। उनका लोमाहार होने से अत्यन्त सूक्ष्मता के कारण नारक भवनपति और एकेन्द्रिय के ज्ञान का वह विषय नहीं होता। वे देखते भी नहीं क्यों कि वह दर्शन का भी विषय नहीं होता है। द्वीन्द्रिय अज्ञानी होने के कारण मम्यज्ञान से रहित होते है, अतएव वे भी नहीं जानते हैं। उनका मत्यज्ञान इतना अस्पष्ट होता है कि स्वयं जो प्रक्षेपाहार ग्रहण करते हैं, उसे भी वे नहीं जानते हैं। चक्षुरिन्द्रिय का आभाव होने से वे નથી દેખતા કેવલ ગ્રહણ જ કરે છે?
શ્રી ભગવાહે ગૌતમ ! નારક આહાર્યમાણુ પુદ્ગલેને જાણતા નથી, દેખતા નથી, કેવલ તેમનો આહાર જ કરે છે.
એજ પ્રકારે અસુરકુમાર આદિ ભવનપતિ, પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિય, હીન્દ્રિય તેમજ ત્રીન્દ્રિય પણ જે પુદ્ગલેને આહાર કરે છે, તેમને નથી જાણતા, નથી દેખતા, કેવલ આહાર જ કરે છે,
એમનામાંથી નારક અને અસુકુમાર આદિ અવધિથી નથી જાણતા. તેમને માહાર હોવાથી અત્યન્ત સૂક્ષમતાના કારણે નારક ભવનપતિ, અને એકેન્દ્રિયના જ્ઞાનને તે તે વિષય નથી થતો. તેઓ દેખતા પણ નથી, કેમકે તે દર્શનને પણ વિષય બનતું નથી. દ્વિીન્દ્રિય અજ્ઞાની હેવાના કારણે સમ્યફ જ્ઞાનથી, રહિત હોય છે. તેથી જ તેઓ પણ નથી જાણતા. તેમનું મત્યજ્ઞાન એટલું અસ્પષ્ટ હોય છે કે સ્વયં જે પ્રક્ષેપાહાર ગ્રહણ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
