Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३४ सू० २ नैरयिकादीनामाहारविषयकाभोगादिनिरूपणम् ८३५ तिर्यग्योनिकानां पृच्छा, तथा च पञ्चेन्द्रियतियश्चः आहार्यमाणपुद्गल.न किं जानन्ति पश्यन्ति आहारयन्ति ? किं वा न जानन्ति न पश्यन्ति केवलमाधारयन्त्येव ? भगवानाह'गोयमा !' हे गौतम ! 'अत्थेगइया जाणंति पासत आहाति १' अस्त्ये के-केचन पश्चन्द्रिय तिर्यच आहार्यमाणपुदगलान जानन्ति पश्यन्ति आहारयन्ति १ 'अत्थेगइया जाणंतिम पासंति आहारे ति २' अस्त्ये के-केचन पञ्चेन्द्रियतिर्यञ्चो जानन्ति किन्तु न पश्यन्ति, आहारयन्ति च २, 'अत्थेगइया न जाणंति पासंति आहारेति ३' अस्त्येके केचन पञ्चन्द्रियतिर्यो न जानन्ति किन्तु पश्यन्ति आहारयन्ति च ३, 'अस्थेगइया न जाणंति न पासंति आहारेति ४' अस्त्येके-केचन पश्चेन्द्रियतियश्चो न जानन्ति न पश्यन्ति केवलमहारयन्त्येव ४, 'एवं जाव मसाण वि' एवम्-पश्चन्द्रियतिर्यमुक्तरीत्या यावत् उक्ता चतुर्भङ्गी मनुष्याणामपि वक्तव्या, तथा च प्रक्षेपाहारापेक्षया केचन पश्चन्द्रियतिर्यञ्चः प्रक्षेपाहारं जानन्ति तेषां सम्यग ज्ञानितया यथावस्थितवस्तुपरिज्ञानसभावात्, चक्षुरिन्द्रिय सद्भावात् पश्यन्ति आहारयन्ति च ? इति प्रथमो भङ्गः, केचन जानन्ति किन्तु न पश्यन्ति अन्धकारादिना चक्षुर्दर्शनस्य ____ गतमस्वामी- हे भगवन् ! पंचेन्द्रिय तिर्यग्योनिक आहार्यमाण पुद्गलों को जानते, देखते और आहार करते हैं या नहीं जानते, नहीं देखते और आहार करते हैं?
भगवान्-हे गौतम ! (१) कोई जानते हैं देखते हैं और आहार करते हैं (२) कोई जानते हैं देखते नहीं है और आहार करते हैं (३) कोई जानते नहीं देखते हैं और आहार करते हैं (४) कोई न जानते हैं न देखते हैं किन्तु आहार करते हैं।
- पंचेन्द्रिय तिर्यचों की तरह मनुष्यों की भी चौभंगी समझनी चाहिए । पंचेन्द्रिय तियंच प्रक्षेपाहारी होते हैं अतः वे प्रक्षेपाहार को जानते हैं क्यों कि सम्यग्ज्ञान होने के कारण वे यथार्थ वस्तु स्वरूप के ज्ञाता होते हैं । चक्षुरिन्द्रिय होने से वे देखते भी हैं और आहार करते हैं। यह प्रथम भंग है। कोई-कोई
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્! પંચેન્દ્રિયતિર્યગૂ યોનિક આહાર્યમાણ પુદ્ગલેને જાણે–દેખે અને આહાર કરે છે, અગર નથી જાણતા, નથી દેખતા અને આહાર કરે છે ?
શ્રી ભગવાન છે ગૌતમ ! (1) કોઈ જાણે છે દેખે છે અને આહાર કરે છે (૨) કઈ જાણે છે, દેખતા નથી અને આહાર કરે છે (૩) કઈ જાણતા નથી, દેખે છે અને આહાર કરે છે (૪) કોઈ નથી જાણતા, નથી દેખતા પણ આહાર કરે છે.
પંચેન્દ્રિયતિયાની જેમ મનુષ્યોની પણ ચે ભંગી સમજવી જોઈએ, પંચેન્દ્રિયતિર્યંચ પ્રક્ષેપાહારી હોય છે, અતઃ તેઓ પ્રક્ષેપાહારને જાણે છે, કેમકે સગુજ્ઞાન થવાના કારણે યથાર્થ વસ્તુ સ્વરૂપનાં જ્ઞાતા બને છે ચક્ષુ ઇન્દ્રિય હોવાથી તેઓ દેખે પણ છે અને આહાર કરે છે આ પ્રથમ ભંગ છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
