Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७६२
प्रज्ञापनासूत्रे नैरयिका इव असुरकुमारा यावत्-नामकुमाराः सुवर्णकुमारा अग्निकुमारा पिद्युत्कुमारा उदधिकृपारा द्वीपकुमार दिक्कुमाराः पवनकुमाराः स्तनित कुमाराश्च भवनपतपः संज्ञिनोऽपि असंज्ञिनोऽपि भवन्ति, किन्तु नो नोसं शिनो नो मसंज्ञिनो भवन्ति, गौतमः पृच्छति'पुढविकाइयाणं पुरछा' पृथिवीकायिकानां पृच्छा, तथा च पृथिवीकायिकाः किं संझिनो भवन्ति ? किं वा असंज्ञिनो भवन्ति ? कि या नोसंज्ञिनो नोअसंज्ञिनो भवन्ति ? भगयानाह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'नो सण्णी, असण्णी, नो नोसण्णी नोअमण्णी' पृथिवीकायिकाः नो संज्ञिनो भवन्ति, किन्तु असज्ञिनो भवन्ति, परन्तु नो नोसंज्ञिनो नोअसंज्ञिनो भवन्ति पृथिवीकायिकाः, 'एवं बेइंदियने इंदियवारिदिया वि' एवम्-पृथिवीकाथिकरीत्या द्वीन्द्रियत्रीन्द्रियचतुरिन्द्रिया अपि नो संझिनो भवन्ति अपितु असंज्ञिनो भवन्ति, नो वा नो संज्ञनो नो असंज्ञिनो भवन्ति मणूसा जहा जीवा' मनुष्या यथा जीवाः प्ररूपिता स्तथा संज्ञिनोऽपि असंझिनोऽपि नो संज्ञिनो नो असंज्ञिनोऽपि च भवन्ति, तत्र
नारकों के समान अनुरकुमार, नागकुमार, सुवर्णकुमार, अग्निकुमार, विद्युत्कुमार, उदधिकुमार, द्वीपकुमार, दिककुमार, पवन कुमार और स्तनितकुमार भवनवासी भी संज्ञी और असंज्ञी होते हैं, मगर मोसंज्ञी-नो असंज्ञी नहीं होते।
गौतमस्वामी-हे भगवन ! पृथिवीकायिक क्या संज्ञी होते हैं, या असंज्ञी होते हैं अथवा क्या नो संज्ञी नो असंज्ञी होते हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! पृथिवीकायिक जीव संज्ञो नहीं होते परन्तु असंज्ञी ही होते हैं। वे नो संज्ञी-नोअसंज्ञो भी नहीं होते हैं।
इसी प्रकार द्वीन्द्रिय, नीन्द्रिय, चतुरिन्द्रिय भी संज्ञी नहीं होते किन्तु असंज्ञी होते हैं। ये नो संज्ञी नो असज्ञो नहीं होते हैं। मनुष्यों की वक्तव्यता जीवों के समान समझना चाहिए, अर्थात् मनुष्य भी जीवों के समान संज्ञी भी होते हैं, असंज्ञी भी होते हैं और नो संज्ञी-नो असंज्ञो भी होते हैं। इनमें से
- નારકની સમાન અસુરકુમાર, નાગકુમાર, સુવર્ણકુમાર, અગ્નિકુમાર, વિકુમાર ઉદધિકુમાર, દ્વીપકુમાર, દિકુમાર, પવનકુમાર, અને સ્તનતકુમાર ભવનવાસી પણ સંજ્ઞા અને અસંજ્ઞી હોય છે, પણ સંસી–ને અસંજ્ઞી નથી હોતા.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! પૃથ્વીકાયિક શું સંશી હોય છે, અગર અસંજ્ઞી હોય છે કે શું ને સંજ્ઞ–ને અસંજ્ઞી હોય છે?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ! પૃથ્વીકાયિક જીવ સંજ્ઞી નથી હોતા. પરંતુ અસંજ્ઞી જ હોય છે. તેઓ ને સંજ્ઞાને અસંજ્ઞી પણ નથી હોતા.
એ જ પ્રકારે દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય પણ સંજ્ઞી નથી હોતા પણ અસંજ્ઞી હિોય છે. તેઓ પણ ને સંજ્ઞો- અસંી નથી હોતા. મનુષ્યની વક્તવ્યતા જીવોના સમાન સમજવી જોઈએ, અર્થાત મનુષ્ય પણ જીવોની સમાન સંજ્ઞી પણ હોય છે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
