Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७१८
प्रज्ञापनासूत्र कायिका अचक्षुर्दर्शनोपयुक्ता भवन्ति ते खलु पृथिवीकायिका अनाकारोपयुक्ता भवन्ति, प्रकृतमुपसंहरबाह-'से तेणटेणं गोयमा ! एवं बुच्चइ० जाय पणफइकाइया' हे गौतम ! तत्-अथ तेनार्थेन एवम् -उक्तरीत्या उच्यते यत्-पृथिवीकायिकाः साकारोपयुक्ता अपि अनाकारोपयुक्ता अपि भवन्ति इति, एवम्-यावत्-अप्कायिका स्तेजस्कायिका यायुकायिका वनस्पतिकायिका अपि साकारोपयुक्ता अपि भवन्ति अनाकारोपयुक्ता अपि भवन्ति, 'बेइंदि. याणं भंते ! अट्ठसहिया तहेव पुच्छा' हे भदन्त ! द्वीन्द्रियाः खलु अर्थसहितास्तथैव-पूर्वोक्त रीत्यैव किं साकारोपयुक्ताः किया अनाकारोपयुक्ता भवन्ति ? इति पृच्छा, भगवानाह'गोयमा " हे गौतम ! 'जाव जेणं बेइंदिया आभिणियोहियणाण सुयणाण मई -णाण सुयअण्णाणोवउत्ता तेणं बेइंदिया सागारोवउत्ता' यावत्-द्वीन्द्रियाः साकारोपयुक्ता अपि अना. कारोपयुक्ता अपि प्रज्ञप्ता: कथमिति चेदत्रोच्यते-ये खलु द्वीन्द्रिया भाभिनिबोधिकज्ञान श्रुनज्ञान मत्यज्ञानश्रुताज्ञानोपयुक्ता भवन्ति ते खलु द्वीन्द्रियाः साकारोपयुक्ता भवन्ति तेषां तथाविधविशेषज्ञानयुक्तत्वात् किन्तु 'जेणं बेइंदिया अचवखुदंसणोयउत्ता देणं अणागारोवउत्ता' ये खल द्वीन्द्रिया अचक्षुदर्शनोपयुक्ता भवन्ति ते खलु द्वीन्द्रिया अनाकारोपयुक्ताः प्रज्ञप्ता अचक्षुदर्शन के उपयोग वाले होते हैं, ये अनाकारोपयोग वाले होते हैं। इस हेतु से, हे गौतम ! ऐसा कहा जाता है कि पृथिवीकायिक साकारोपयुक्त भी होते हैं और अनाकारोपयुक्त भी होते हैं । इसी प्रकार अपकायिक, तेजस्का यिक, वायुकायिक और वनस्पतिकायिक भी साकारोपयुक्त भी होते हैं और अनाकारोपयुक्त भी होते हैं।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! द्वीन्द्रिय जीव साकारोपयुक्त होते हैं या अना. कारोपयुक्त होते हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! जो दीन्द्रिय आभिनियोधिकज्ञान, श्रुतज्ञान, मत्यज्ञान अथवा श्रुताज्ञान के उपयोगवाले होते हैं पे साकारोपयुक्त हैं क्योंकि वि-विशेष ज्ञान से युक्त होते हैं किन्तु जो दोन्द्रिय अचक्षुदर्शन से उपयुक्त હાય છે, પણ જે પૃથ્વીકાયિક અચક્ષુદર્શનના ઉપગવાળા હોય છે, તેઓ અનાકારો:ચિંગવાળા હોય છે. એ હેતુથી છે ગૌતમ! એમ કહેવાય છે કે પૃથ્વીકાયિક સાકાપયુક્ત પણ હોય છે અને અનાકા પયુક્ત પણ હોય છે. એ પ્રકારે અષ્કાયિક, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાલિક પણ સાકાપયુક્ત પણ હોય છે. અને અનાકારોપયુક્ત પણ હોય છે.
શ્રીગૌતમસ્વામી–હે ભગવદ્ ! કોન્દ્રિય જીવ સાકારોપયુક્ત હોય છે કે અનાકારે युति हाय छ ?
શ્રીભગવાન–હે ગૌતમ ! જે હીન્દ્રિય આભિનિધિકજ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાન, મત્યજ્ઞાન, અથવા શ્રુતજ્ઞાનના ઉપગવાળા હોય છે તેઓ સાકારોપયુક્ત હોય છે કેમ કે તેઓ વિશેષ જ્ઞાનથી યુક્ત હોય છે પણ જે દ્વાદ્રિય અચક્ષુદર્શનથી ઉપયુક્ત હોય છે તેઓ અનાકારે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
