Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३० सू० १ साकारानाकारपश्यन्तानिरूपणम्
७४१ अथ केनार्थेन -कथं तावद् एवम्-उक्तरीत्या उच्यते यत्-पृथिवीकायिकाः सा कारपश्यन्तिनो भवन्ति नो अनाकारपश्यन्ति नो भवन्तीति ? भगवा नाह-'गोयमा !' हे गौतम ! "पुढवि. काइयाणं एगा सुय अण्णाणसागारपासणया पण्णत्ता' पृथिवीकायिकानाम् एका ताज्ञानसाकारपश्यन्ता प्रज्ञता, प्रकृतमुपसंहरनाह-से तेणटेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ ?' हे गौतम ! तत्-अथ तेनार्थेन एवम्-उक्तरीत्या उच्यते यत् -पृथिवीकायिकाः साकारपश्यन्तिनो भवन्ति, नो अनाकारपश्यन्तिनो भवन्ति-ज तेषां प्रकृष्टविशिष्टपरिस्फुटज्ञानरूपपश्यन्ता, 'एवं जाव वणासइकाइयाणं' एवम्-पृथिवीकायिकानामिव याक्त-अफायिकानां तेजस्कायिकानां वायुकायिकानां वनस्पतिकायिकानाम् प्रत्येकम् एका श्रुताज्ञान साकारपश्यन्ता प्रज्ञप्ता, 'बेईदियाणं पुच्छ।' द्वीन्द्रियाणां पृच्छा, तथा च द्वोन्द्रियाः किं साकारपश्यन्तिनो भवन्ति ? किंवा अनाकारपश्यन्तिनो भवन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'सागारपस्सी णो अणागारपस्सी' द्वीन्द्रियाः साकारपश्यन्तिनो भवन्ति नो अनाकारपश्यन्तिनो भवन्ति, गौतमः __ गौतमस्थानी-हे भगवन् ! किस हेतु से ऐसा कहा जाता है कि पृथिवीकायिक साकार पश्यन्ता वाले होते हैं, अनाकारपश्यन्ता वाले नहीं होते?
भगवान्-हे गौतम ! पृथिवीकायिकों में एक श्रुताज्ञान पश्यन्ता ही कही है, इस हेतु से, हे गौतम ! ऐसा कहा है कि पृथिवीकायिकों में एक साकारपश्यन्ता ही होती है, अनाकार पश्यन्ता नहीं होती उनमें विशिष्ट परिस्फुट ज्ञान रूप पश्यन्ता नहीं पाई जाती।
पृथिवीकायिकों के समान ही अपूकायिकों, तेजस्कायिकों, वायुकायिकों और वनस्पतिकायिकों में भी एक श्रुताज्ञान साकार पश्यन्ता ही कही गई है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! द्वीन्द्रिय जीव क्या साकार पश्यन्ता वाले हैं अथवा अनाकार पश्यन्ता वाले हैं ? भगवान्-हे गौतम ! द्वीन्द्रिय जीव साकार पश्यन्ता वाले हैं, अनाकार
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! શા હેતુથી એમ કહેલ છે કે પૃથ્વીકાયિક સાકાર પશ્યન્તાવાળા હોય છે, અનાકાર પશ્યન્તાવાળા નથી હોતા ?
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ! પૃવીકથિકમાં એક થતજ્ઞાન પશ્યન્તા જ કહી છે, એ હેતુથી, હે ગૌતમ ! એવું કહ્યું છે કે પૃથ્વીકાયિકમાં એક સાકા૨ પશ્યન્તા જ હોય છે, અનાકાર પશ્યના નથી હોતી–તેમનામાં વિશિષ્ટ પરિક્રુટ જ્ઞાનરૂપ પશ્યતા નથી મળી આવતી. પૃથ્વીકાયિકની સમાન અયિક, તેજસકાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાયિકમાં પણ એક શ્રુતજ્ઞાન સાકાર પશ્યન્તા જ કહેલી છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હ ભગવન ! દ્વીન્દ્રિય જીવ શું સાકાર પશ્યન્તાવાળા છે? અથવા અનાકાર પશ્યન્તાવાળા છે?
શ્રી ભગવાહે ગૌતમ! દ્વીન્દ્રિય જીવ સાકાર પશ્યન્તાવાળા છે, અનાકાર પશ્ય
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
