Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २८ सू० ८ सले श्यादि जीयानामाहारकत्वादिनिरूपणम् ६६१ खलु जीयः किम् आहारको भवति ? किं वा अनाहारको भवति ? इति पृच्छा, भगवानाह‘सिय आहारए सिय अण। हारए' असं यतो जीवः स्यात्-कदाचिद् आहारको भवति, स्यात्कदाचिद् अनाहारको भवति, तथा चासंयते विषये एकत्वे सर्वत्र 'स्यादाहारकः स्यादनाहारकः' इति एक एव भङ्गो वक्तव्यः, बहुत्वेनासंरतविषये जीवेषु असंयतेषु पृथिवीकायिकादिषु चासंयतेषु प्रत्येकम् --'आहारका अपि अनाहारका अपि' इत्येको भङ्गो बोध्यः, तदन्येषु च असंयतेषु नैरयिकादिषु स्थानेषु प्रत्येकं भङ्गत्रिकं वक्तव्यम् , इत्यभिप्रायेणाह'पुत्ते णं जोवेगिदियवज्जो तियभंगो' पृथक्त्वेन-समुच्चयजीवैकेन्द्रियवों नरयिकादि रसंयतो यावद् वैमानिकस्त्रिकमङ्गो वक्तव्यः-प्रत्येकं भङ्गात्रयञ्च पूर्वोक्तरीत्याऽवसेयम् , 'संजयासंजए णं जीवे पंचिदितिरिक्खजोणिए मणूसे य ३ एए एगत्तेण वि पुहत्तेण वि आहारगा नो अणाहारगा' संयतासंयतः खलु देशविरतो जीवः पश्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिको __गौतमस्यामी-हे भगवन् ! असंयत जीव आहारक होता है या अनाहारक होता है ?
भगवान्-हे गौतम ! कदाचित आहारक होता है, कदाचित् अनाहारक होता है । एकत्य की विवक्षा में अमंयत के सम्बन्ध में सर्वत्र 'एक आहारक, एक अनाहारक' यह एक विकल्प ही कहना चाहिए । बहुत्व की विवक्षा में असंयतों के संबंध में, असंगत जीवों एवं असंयत पृथिवीकायिक आदि में प्रत्येक में 'बहुत आहारक और बहुत अनाहारक' यही एक भंग जानना चाहिए। इनके अतिरिक्त असंयत नारक आदि स्थानो में प्रत्येक में तीन-तीन भंग कहने चाहिए, इस अभिप्राय से कहा है-बहुत्व की विवक्षा से समुच्चय जीव
और एकेन्द्रिय को छोडकर नारकों से लेकर वैमानिकों तक तीन-तीन भंग होते हैं। ये तीन भंग पहले के समान ही समझ लेने चाहिए। संयतासंयत अर्थात् देशविरत जीव पंचेन्द्रियतिर्यंच और मनुष्य, ये तीनों श्री गौतमस्वामी- मापन् ! सय ७१ मा २४ डाय छ. मना।२४ ? |
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! કદાચિત્ આહારક, કદાચિત અનહારક હોય છે. એકત્વની વિવક્ષામાં અસંખ્યાતના સમ્બન્યમાં સર્વત્ર-એક આહારક, એક અનાહારક, આ એક વિકલ્પ જ કહેવું જોઈએ. બહુત્વની વિવક્ષામાં અમે તેના સમ્બન્ધમાં અસંયત છે તેમજ અસંયત પૃથ્વીકાયિક આદિમાં, પ્રત્યેકમાં ઘણા આહારક અને ઘણા અનાહારક, આ એકજ ભંગ જાણ જોઈએ. તેના ઉપરાન્ત અસંયત નારક આદિ સ્થાનમાં પ્રત્યેકમાં ત્રણ ત્રણ ભંગ કહેવા જઈ એ, એ અભિપ્રાયથી કહ્યું છે બહુત્વની વિવક્ષાથી સમુચ્ચય જીવ અને એકેન્દ્રિય સિવાય નારકેથી લઈને વૈમાનિકો સુધી ત્રણ ત્રણ ભંગ થાય છે. આ ત્રણ ભંગ પહેલાના સમયે જ સમજી લેવા જોઈએ.
સંયતાસંયત અર્થાત દેશવિરત જીવ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અને મનુષ્ય એ ત્રણે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
