Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयवधिनी टीका पद २८ सू० ९ ज्ञानवतो जीवादीनामाहारकत्यादिनिरूपणम् ७९ योगद्वारमधिकृत्य प्ररूपयितुमाह-'सजोगीसु जोवेगिदियवज्जो तियभंगो' सयोगिषु जीवैकेन्द्रियजः-समुच्चयजीयान् एकेन्द्रियांश्च वर्जयित्वा तदन्येषु स्थानेषु प्रत्येकं पूर्वोक्तं भङ्गत्रिकं वक्तव्यम्, समुच्चयजीवेषु पृथिव्यादिषु च पञ्चसु प्रत्येकम् 'आहारका अपि अनाहारका अपि' इत्येको भङ्गः तदुभयेषामपि सदेव सयोगिषु स्थानेषु बहुत्वेनोपलभ्यमानत्वात्, 'मणजोगी बइजोगी जहा सम्मामिच्छट्टिी' मनोयोगिनो वचोयोगिनो यथा सम्यगृमिथ्यादृष्टयः पूर्व प्रतिपादितास्तथा वक्तव्याः, एकत्वे च बहुत्वे च आहारका एवं वक्तव्याः नतु अनाहारका इति भावः किन्तु-'नवरं वइजोगो विगलियाण वि' नवरम्-विशेषस्तु यचोयोगो विकलेन्द्रियाणामपि वक्तव्यः, तथाच विकलेन्द्रियाणां सम्यग्मिथ्यादृष्टित्वं न संभवतीति तत्र तेषां तन्नोक्तम्, पचोयोगस्तु विकलेन्द्रियाणामपि अस्तीति तद्वक्तव्यमवेति भावः, 'काय. जोगीसु जोवेगिदियवज्जो तियभंगो' काययोगिषु जीवैकेन्द्रियवर्जः-समुच्चयजीवान् एके न्द्रियांश्च पृथिवीकायिकादि पञ्चवर्जयित्वा तदन्येषां काययोगिनाम् नैरयिकादीनां प्रत्येकं __ योगद्वार के आधार पर प्ररूपणा-समुच्चय जीवों और एकेन्द्रियों को छोडकर अन्य सयोगियों में पूर्वोक्त तीन भंग पाए जाते हैं। समुच्चय जीवों में और पृथिवीकायिक आदि एकेन्द्रियों में बहुत आहारक और बहुत अनाहारक यह एक भंग ही पाया जाता हैं, क्योंकि ये दोनों सदैव बहुत संख्या में पाए जाते हैं। मनोयोगी और वचनयोगी का प्रतिपादन सम्यग् मिथ्यादृष्टि के प्रतिपादन के समान जान लेना चाहिए, अर्थात् एकत्व और बहुत्व की अपेक्षा से 'आहा. रक ही होते है, अनाहारक नहीं होते ऐसा कहना चाहिए । विशेषता यह हैं कि वचनयोग विकलेन्द्रियों में भी कहना चाहिए सम्यमिथ्यादृष्टि के प्ररू पणा में विकलेन्द्रियों का कथन नहीं किया गया था क्योंकि विकलेन्द्रिय जीव सम्यग मिथ्यादृष्टि नहीं होते, मगर वचनयोग उनमें होता है, अतएव यहां उनका उल्लेख करना चाहिए।
समुच्चय जीवों और पृथिवीकायिक आदि पांच एकेन्द्रियों को छोडकर | ગકારના આધાર પર નિરૂપણ કરવામાં આવે છે.–સમુચ્ચય જીવો અને એકેન્દ્રિ શિવાય અન્ય સગામાં પૂર્વોક્ત ત્રણ ભંગ મળે છે. સમુચ્ચય જેમાં અને પૃથ્વીકાયિક આદિ એ કેન્દ્રિમાં ઘણા આહારક અને ઘણ અનાહારક આ એક ભંગ જ મળે છે. મને યોગી અને વચનગીનું પ્રતિપાદન સમ્યગૃમિથ્યાટિના પ્રતિપાદનના સમાન જાણી લેવું જોઈએ. અર્થાત્ એક અને બહત્વની અપેક્ષાએ આહારક જ હોય છે, અનાહારક નથી હોતા, એમ કહેવું જોઈએ. વિશેષતા એ છે કે વચનયોગ વિકસેન્દ્રિમાં પણ કહે જોઈએ. સમિથ્યાષ્ટિની પ્રરૂપણમાં વિકલેનિન્દ્રનું કથન નથી કરાયું, કેમકે વિકસેન્દ્રિય જીવ સમિથ્યાદષ્ટિ નથી હોતા. પણ વચનગ તેઓમાં થાય છે, તેથી જ અહીં તેમને ઉલેખ કર જોઈએ.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
