Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २८ सू० ९ ज्ञानवतो जीवानामाहारकत्वादिनिरूपणम् ६८५ जीयान् एकेन्द्रियांश्च पञ्चवर्जयित्वा त्रिकमङ्गः प्रत्येकं बहुत्वे भङ्गत्रयं वक्तव्यम्, 'असरीरी जीवा सिद्धा य नो आहारगा अणाहारगा' अशरीरिणो जीवाः सिद्धाश्च नो आहारका भवन्ति अपितु अनाहारका भवन्ति, तथा चेकत्वे बहत्ये चोमयत्रापि अशरीरिणः सिद्धा अनाहारका एवेति भावः, 'दारं १२' इति द्वादशं शरीरद्वारं समाप्तम्, सम्प्रति-त्रयोदशं पर्याप्तिद्वारं प्ररूपयितुमाह-आहारपज्जतीए पज्जत्ते सरीरपज्जत्तीए पजत्ते इंदियपज्जत्तीए पज्जते' पाहारपर्याप्त्या पर्याप्तके, शरीरपर्याप्त्या पर्याप्ते, इन्द्रियपर्याप्त्या पर्याप्ते 'आणापाणपज्जत्तीए पजत्ते' आन प्राणपर्याप्त्या पर्याप्ते 'भासामणपज्जत्तीए पजत्तए' भाषामनापर्याप्त्या पर्याप्तके प्ररूप्यमाणे सति 'एयासु पंचसु वि पजत्तोसु जीयेसु मणूसेसु य तियभंगो' एतासु पूर्वोक्तासु पश्चस्वपि पर्याप्तिषु प्ररूप्यमाणासु, जीवेषु समुच्चयरूपेषु, मनुष्येषु च त्रिकभङ्गः-प्रत्येक भङ्ग त्रयं वक्तव्यम् तच्चौदारिकशरीरिवदवसे यम् 'अवसेसा आहारगा नो अणाहारगा' अब शेषाः -समुच्चजीयमनुष्यमिन्नाः पूर्वोक्तपर्याप्त्या पर्याप्तका आहारका भवन्ति नो अनाहारक बहुत को वियक्षा में तीन-तीन भंग कहना चाहिए।
अशरीरी जीव और सिद्ध आहारक नहीं होते, किन्तु अनाहारक होते हैं। अतएव एकत्य की और बहुत्य की विवक्षा में अशरीरी सिद्ध अनाहारक ही हैं ऐसा कहना चाहिए । (शरोरद्वार समाप्त) ___अब तेरहवें पर्याप्तिद्वार के आधार पर आहारक अनाहारक की प्ररूपणा की जाती है____ आहारपर्याप्ति से पर्याप्त, शरीरपर्याप्ति से पर्याप्त, इन्द्रियपर्याप्ति से पर्याप्त, श्वासोच्छवास पर्याप्ति से पर्याप्त और भाषामनः पर्याप्ति से पर्याप्त की प्ररूपणा में-इन पांचों पर्याप्तियों की प्ररूपणा में, समुच्चय जीवों और मनुष्यों में तीन-तीन भंग होते हैं। बे औदारिकशरीरी के समान समझना चाहिए । शेष अर्थात् समुच्चय जीवो और मनुष्यों के सिवाय दूसरे जो पूर्वोक्त પાંચ એકેન્દ્રિયો સિવાય બહત્વની વિવક્ષામાં ત્રણ-ત્રણ ભંગ કહેવા જોઈએ, - અશરીરી જીવ અને સિદ્ધ આહારક નથી હોતા, પણ અનાહારક હોય છે. તેથી જ એકત્વની અને બહત્વની વિવક્ષામાં અશરીરી સિદ્ધ અનાહારક જ છે. એમ કહેવું જોઈએ.
(शरीरवार समास ) હવે તેરમાં પર્યાપ્તિ દ્વારા આધાર ઉપર આહારક અનાહારકની પરૂપણ કરાય છે
મહારપયોહિથી પર્યાપ્ત, શરીર પર્યાસિંધી પર્યાપ્ત, ઈન્દ્રિય પર્યા તેથી પતિ, શ્વાસછવાસ પર્યાથિી પર્યાપ્ત અને ભાષામનઃ પર્યાપ્તથી પર્યાપ્તની પ્રરૂપણામાં આ પાંચે પર્યાપ્તિની પ્રરૂપણામાં સમું ચય છે અને મનુષ્યમાં ત્રણ-ત્રણ ભંગ થાય છે. તેઓ ઔદારિક શરીરના સમાન સમજવા જોઈએ. શેષ અર્થાત્ સમુચ્ચય જીવો અને મનુષ્યથી અતિરિક્ત બીજે જે પૂર્વોક્ત પર્યાપ્તિથી પર્યાપ્ત બને છે, તેઓ આહારક હોય છે,
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
